çré-käma-béja-käma-gäyatré-vyäkhyäna-dvayam

çré-prabodhänanda-sarasvaté-viracitam

Taken from the appendix to Haridas Das’s edition of Géta-govinda, with commentary attributed
to Prabodhananda Saraswati. This text is given with critical apparatus, which is reproduced here
in footnotes, as the text is short.

The following manuscripts were used—

(a) (ka in the printed edition) The first of two MSS in the Gauranga Grantha Mandir in
Varahanagar.
(b) (kha) The second of these.
(c) (ga) A printed version found in the Vaiñëaväcära-darpaëa. (Publishing details not given.)

Entered : Jan Brzezinski (2005-09-03)

--o)0(o--
 çré-käma-béja-vyäkhyänam

çré-çré-rädhä-kåñëäbhyäà namaù

padmajaà tan-mukhopetaà çatru-sopari-saàsthitam |

sendu-bindu-çikhopetaà prathamaà sarva-kämadam ||

|| kléà ||

atha béjasyärtho gautaméya-tantre—

la-kärät påthivé-béjaà ka-käräj jala-sambhavaù |

é-käräd vahnir utpanno nädäd väyur ajäyata |
bindor äkäça-sambhütir iti bhävätmako manuù ||

iti païca-bhüto mürtimän puruñaù |

käd äpo lät påthivé éto vahnir nädäd väyur bindor äkäça-bhüta iti | jala-rüpa-puruñaù kämaù ka-
käraù1 | väyu-sparça-jévo nädaù | äkäça-çabdaù ahaìkäro binduù gopäla-tathäpié-vede |

ratna-priyä rati-kalä subhagä bhadra-saubhagä2 ka-käraù | sumukhé kala-haàsé la-käraù |

manmatha-modä3 ca é-käraù | kaläpiné näda-binduù |

ka-käraù kathyate kämo la-käro mürtir ucyate |

é-käraù çakti-rüpä ca nädo liìganam ucyate ||4

binduç cumbanam ucyate iti munayaù |

é-kärän näyikä-mukhyä la-käräl lalitä tathä5 |

ka-kärän näyako mukhyo6 nädäliìganam uktavat |
binduç cumbanam äkåtaù iti ägamasya |

atra sva-mataà—

ka-kärän näyaka-çreñöha é-kärän näyikä varä |

la-käro hläda-rüpä ca nädäliìganam ucyate |
bindus tu cumbanaà tathä ||

1
ka-pustake atiriktaù päöhaù—påthivé-gandha-prakåti-mürtir la-käraù | tejo-rüpa-mahad-ädhära é-käraù ||
2
rati-kalä bhadrä saurabhä (ka)
3
madonmadä candrä (ka)
4
nädo bindur udéritä (ka)
5
parä (ka)
6
itaù paraà ka-pustake—binduç cumbanam ucyate | äçleño’py ardha-candraç ca béjärthaù paramädbhutam | iti çré-
prabodhänanda-sarasvaté-viracitaà käma-gäyatré-vyäkhyä-paöalaà samäptam ||
kaiçcit tu evaà vyäkhyäate—gala-çira-äsyaà ca ka-käraù | cakñuù-karëa-bähu la-käraù | vakñaù-
påñöha-kaöi-jaìghä nädaù | jänu-pädau ca binduù |

iti prabodhänanda-sarasvaté-kåta-käma-béja-vyäkhyänam |

--o)0(o--

manträrthaù

ka-käraù puruñaù kåñëaù sac-cid-änanda-vigrahaù |

é-käraù prayojaé rädhä nitya-våndävaneçvaré ||
laç cänandätmakaà prema-sukhaà ca parikértitam |
cumbanäçleña-mädhuryaà bindu-näda-saméritam ||
gopéti gopanäd rädhä janas tasya sakhé-janaù |
anayor vallabhaù kåñëo näyakaù käma-çekharaù ||

svähä-çabdenätma-samarpaëam |

--o)0(o--

çré-käma-gäyatré-vyäkhyänam

kämena abhiläñeëa sva-viñaya-préti-däròhyena dévyati kréòati divu kréòäyäà7, tasmai käma-

deväya vidmahe, vidÿ läbhe vid jïäne vä | dhémahi dhyäyema | käma-deväya katham-bhütäya ?
puñpa-bäëäya | puñpaà kamalaà tad eva bäëaù yasya tasmai8 | tan no’naìgaù9 kandarpaù no’smän
pracodayät prakarñeëa prakåñöa-rüpeëa udayät udayaà karotv ity arthaù | ca-käraù samuccaye |

atra klém iti padena mürtimän puruñaù | käma-padena gaëòa-dvayam | deva-padenätra äsya-
bhäla ucyate | abhiläñeëa sva-viñaya-préti-däròhyena candra-maëòalena dévyati kréòati | ña-
käreëärdha-candraù bhäle tilaka-candraù, ardha-candra-catuñöayam iti | aìghri-çiro’vadhi-
kramät10 krama-rüpeëa viàçaty-akñareëa (?) viàçatiç candrä ucyante |

kämo gaëòa-dvaye snehe viläse chavi-tåñöayor iti bhäsvadiù | ka-käraç candrimä candre viläsän
avasänayor iti11 käma-pälaù | ma-käro madhure häsya-vikäçe12 chavi-tåñëayor iti åñabhaù | de iti
dä däne auëädikatvät e-käraù dä-mä-smä-ghroù snäyäm iti e-pratyayaù | deç candra-
viläse’bhre’py arhaëe maëòale’pi ca iti devadyutiù | deç candra-maëòale’py äsye havir däna-
viläsayor iti vyäghra-bhütiù | va iti vana-ñaëa sambhaktau vana-dhätor auëädikatvät païcamy
antäd bhäve òa-pratyayaù | va-käro läsya-lävaëye indra-yuge çaçadhare iti bhäsvadiù | vi-

7
atra kha-pustake’dhikaù päöhaù—nitya-viñayatvät |
8
puñpam eka-ramaëaà sa eva bäëo yasya tasmai (kha)
9
atra kha-pustake’dhikaù—so’naìgaù |
10
ity api çiro’dhipaù (ka)
11
viläsäsukarasälayor iti (ka)
12
häsye vikäçe (kha)
käränta-ña-käreëa ardha-candraù prakértitaù, lakñaëänurodhät saà candrärdhaà vaibhavaà ca
viläso däruëaà bhayam iti vyäòhiù |

vi-çabdädi-païcäkñareëa dakñiëävarta-krameëa païca candrä ucyante | tad yathä vidmahe puñpa

ity ädi | bäëädi-païcäkñareeëa vämävartädi-krameëa païca candrä ucyante | tad yathä bäëäya
dhémahi ity ädi | tatra kaustubhasya maëer adhastäd väma-dakñiëa-rüpeëa daçäkñareëa daça
candrä ucyante | tatra dakñiëädi-krameëa hi-çabdädi-païcäkñareëa païca-candrä ucyante | tad
yathä—pracodayät iti |

vi-çabdo vividhe präjïe aìgane13 ca çaçadhare iti viçvaù | òudhäï òubhåï dhäraëa-poñaëayoù iti
dhä-dhätor auëädiko ma-pratyayänto nipätaù | dhä-dhätor ma iti nipätaç ca iti dmaù | dma-käro
vividhe nåtye tejo-räçau çaçadhare iti bhäsvadiù | he-çabdo hetuke vijïe indau pürëa-rasälaye iti
käma-tantre | pu-çabdo rasanä-jyotsnä-nåtya-candräìkuçämbuje iti deva-dyutiù | ñpa-käro vikale
präjïe vidhu-muktodayeñu14 ca iti ratna-häsaù | vä-çabdo viñamädhäre candra-
jyotsnävavåddhayoù15 iti vämana-puräëe | ëa-käro viñamäviñöe16 nåtya-candra-rasäyane iti sva-
bhütiù | ya-käraç candra-bimbe ca viçäläkñe rasäkare iti vyäghra-bhütiù | dhé-çabdo buddhau
präjïe ca vidhau candräbhivädayoù iti candra-gomé17 | ma-käro märute vradhne18 prabhäkara-
niçäkare iti sva-bhütiù | hi-çabdo hi rasäveçe hiìgule candra-maëòale iti vyäghra-bhütiù | no-
çabdo nau striyäà nä vä na-käraç candra-maëòale iti deva-dyütiù | anaìgo madane viçve’naìgaç
candra-vibhävane iti candra-gomé19 | pra-çabdo vividhe nåtye prakåñöe candra-maëòale iti
vyäghra-bhütiù | ca-käraç cälane candre jyotiç candre vibhävane iti svabhütiù20 | da-käro vividhe
nåtye candre bimbädhare’pi ca iti bhäsvadiù | äsane ca vidhäyäà tu ya-käraç candra ucyate21 iti
candra-gomé | stava-stotra-vikäçeñu ta-käraç candra ucyate iti devadyutiù |

iti çré-prabodhänanda-gosväminä viracitaù käma-gäyatry-arthaù |22

13
hiìgule (kha)
14
muktädämasu (ga), muktäddamañu (ka)
15
buddhau präjïe ca candräbhivädayor iti gautamiù (ga)
16
viñayäviñöe (ga)
17
gautamiù (ga)
18
buddhau (kha)
19
gautamiù (ga)
20
caç caëòeçaù kacchapaç ca candra-corayoù iti mediné (ga); surabhiù (ka)
21
ya äsana-vidhäne ca ya-käraç candra-maëòale (kha)
22
käma-béjärthaù (ka)