1

Dr. cabduraxmaan Baadiyow

Su’aallo iyo Jawaabo

1.Xusein Fadal (S. Afrika)

Ma noo sharixi kartaa waxa la yiraahdo Islaax?  adiguse maxaad ka tahay? waxaan
maqalnay in Islaax ay u badan yihiin hal qabiil oo dagan Magaalada Muqdisho ee
runbaa?

Jawaab: Xarakada Islaax waa xarako Islaami ah, Somaali ah, la asaasay bishii july 11,
1978. Fikirka xarakadaas waxaa daldhig u ah fikirka Islaamka dhexdhexaadka ah oo ay
soo nooleysay  Xarakada la yiraa Ikhwaan al-Muslimiinka oo lagu asaasay dalka
Masar 1928 uuna horseedka u ahaa Imaam Xassan al-Banna ( Ilaahey ha u naxariisto).
Sidaas darteed, waxey ka dhisantahay Somaaliya in ka badan 32 sanno. Xarakadaasu
waxey ka hawlgashaa mel kasta oo Somaali degantahay ayada oo fidineysa Islaamka
dhexdhexaadka ah. Waxaa xarakada Islaax caan ku tahay ka soo horjeedka adeegsiga
dagaalaka iyo qoragga caaradiisa si loo gaaro xukunka. Waxey xoogga saartaa
nabadda, wada-hadalka iyo wada-tashiga. Waxey rumeysantahay in dalka Somalia uu ka
dhexeeyo dadka Somaaliyeed dhamaantii oo shirko siman lagu yahay. Waxey
rumeysantahay inaan ruuxna ruux kale ka sareyn, qabiilna qabiil kale ka fiicneyn,
xukunkana uga sokeyn. Sidaas darteed, waa inaan la xoogin xukunka iyo fasirka diinta
Islaamka ay dadku wada aaminsanyahay. Macluumd intaas ka badan, fadlan ka aqriso:
www.Islaax.org. Sidoo kale arag qoraalka Carabiga
http://www.scribd.com/doc/21737422/Islah-Movement-in-Somalia-Arabic-version. Ama
asga oo Ingriis ah http://www.scribd.com/doc/14642683/The-Islah-Movement-Islamic-
Moderation-in-Somalia.

Su’aasha qeybta 2aad oo ah anigu maxaan ka ahay Islaax, anigu waxaan ka soo noqday
Xarakada Islaax Gudoomiye-xigeen ka mas’uul ah arimaha dib-u-heshiisiinta iyo
jaaliyadaha dibadda. Hadda waxaan u xilsaaranahay arimaha siyaasadda iyo dib-u-
heshiisiinta. Hawsha ugu weyn oo aan ka shaqeeyo waa sidii loo soo celin lahaa dawlad
Somaaliyeed oo dalka ku soo celisa nabad iyo nolol, taas oo aan ku imaanin qoraga
caaradiisa ee wada tashi iyo isqancin ku dhisan.
 2

Su’aasha qeybta 3aad oo ah in Islaax u badanyahay hal qabiil oo degta Xamar, waxaan
uga jawaabaya, Xaraka Islaax kuma dhisna 4.5 oo waa uruur ku bahoobay mabd’a.
Waxaa soo gelayaa ururkaas ruuxii mabd’issa rumeysan oo u hagaansami kara kala
dambeynta iyo nidaamka. Sidaas darteed wax micnaha uma laha ururka shaqsiyaadka
soo galaya qabiilkoodu. Waxaana dhici kartaa in degaanada qaarkood ama qabiiladda
qaarkood ku bataan xarakada, degaanoo ama qabaaiilka kalena ku yaraadaan. Laakiin,
arinkaasu ma aha mid joogto ah oo waa isbedeli karaa. Waxaa kale oo aan jirin ruux
Somaali ah oo laga takoorayo xarakada ama lagu soo dhaweynayo si gaar ah. Sidaas
ayey weligged aheed tarrikhda ururadda iyo diimaha oo dadka qaar waa raaci jireen
kuwa kalena waa diidi jireen. Tusaale, Rasuulkeyna waxaa diiday reerkiisi Qureysh
intooda badan, waxaan dacwadiisa u gargaaray oo soo dhawweyay reer Madina iyo
qabaailkii Aaws iyo khazraj ee deganaa Madiina. Markii laga soo tago hal-beegga
Somaalida oo ku dhisan reernimada kaliya, suuragal ma aha in xarako Islaami ah oo ka
hawlgeleysa dhamaan Somaaliya ay hal qabiil noqoto ama ay guuleysato hadii ku
dhisnaato qabiilnimo iyo daneysi.

2. Abdullahi ismaaciil Farakfor (Germani)

Sida aan la socono waxaa xamar ka bixi jiray daruus aad u fara badan iyo shirar aad
qaban jirteen ma la dhihi karaa waad fashilanteen hadaa tihiin Al Islaax.

Jawaab: Walaal xarakada Islaax waa xarako ka shaqeysa dacwada Islaamka. Waxey si
joogto ah u adeegsataa qaabab kala duwan ee dacwada sida muxaaraooyinka, daruusta
masaajidyada laga aqriyo, shiraarka dadka la iskugu keeno iwm. Waxaan filayaa
waxaad Xamar joogtay sanadihii 1990-1992 sida ka muuqata su’aashaada. Xarakada
hawlaheedu walaal intaas waa ka balaarteen oo waxey gaarsiisantahy tuulo kasta,
waxey xoogga saartay tacliinta si loo soo saaro fac cusub oo Somaaliyeed oo kulansada
aqoonta Islaamka, teknolojiyada casriga ah, lehna garashada saxda ah ee Islaamka oo
kasoo horjedaa in muslimiintu dhiig iska daadiyaan. Walaal xarakadu ma fashilmin ee
waxey ku talaabsatay guulo waaweyn oo la tabaan karo, wixii tabar loo waayo, ama
laga gaabiyana waa halkooda oo waxey sugeysa adiga iyo inta kula midka ah iney inta
ka soo qeybgalaan soo kordhiyaan tallo iyo hawlqabad.  
 3

3. Yaasin Gureey (Lectera, UK)

Waxaan ka soo jeedaa Galmudug waxaad jaamacda ka furteen Boosaaso, ma laga
yaaba in aad jaamac ka furtaan Galmudug gaar ahaan Gaalgacyo.

Jawaab: Walaal, Jaamicadda Muqdisho ma aha jaamicad dawladeed oo waxey ku

dhisantahay aqoonyahaano is-abaabulay, qaaraan ururiyay, oo ku tashaday iney
dadkooda kala diriraan jahliga iyo aqoon daridda. Markii ugu horeysay ayaa Jaamicadu
ku guuleysay iney ka furto faraceedii koobaad Bosaaso si dalka oo dhan la isku xiro oo
loo baahiyo tacliinta sare. Galmudug aad ayaan ula socdaa hawlaha ka socda, waxaan
ogahay sidii lagu bilaabay, waxaan la kulmay madaxdooda sidii Kiimiko iyo Caalin.
Waxaan ad ugu faraxsnahay guulaha ay ka gaaren xagga nabadgelyada iyo
mashaariicda waxbarashada ee ka socota. Aad iyo aad ayaan iskaga warqabnaa,
waxaana aaminsanahay hadii la tashado oo la is-kaashado ineysan jirin wax diidaaya in
farac Jaamicadda Muqdisho laga furo Gaalkacyo.

4. Dalmar Abdillaahi ( Hargeysa)

Maadaama hadafkii loo abuuray Islaax uu la mid ahaaa dhisid Dawlad islaami ah,
maantana Islaax isugu biyo shubatay urur samafal oo aanan jihaadka ku jirin oo
salafiyadii itixaadka oo dhowr falliir u kala baxay ku tartamayaan villa Soomaaliya
1. Maad ku dhawaaqaan ficil ahaan inay yihiin urur samafal? 2. Xabashida markii ay
dalka soo wareertay mowqif fiican kama aydan istaagin? 3. Meeday alxaakimyah
lillaah?

Jawaab: Walaal, Islaax waxey ka dhiidaal qaadaneysa manhaj (waddada hawl-galka)

ku dhisan tilaabo-tilaabo (marxali, gradual) oo ka bilawda in la helo ruux Mulsim ah oo
iltisaamaya ( ku dhegan) mabaadi’da Islaamka iyo akhlaaqda Islaamka, ruux aaminsana
kala dambeyn oo ogol in madax loo noqdo asaguna uu maxad-noqdo, bulsho u bislaatay
iney nidaamka Islaamka ku dhaqanto ayada oo aan la qasbin oo aan la caburin. Dhab-
ahaantii, manhajkaasu waqti dheer ayuu baahanyahay, hawlo qabad badan iyo sabir
badan ay u baahaantahay. Sidaas inta degdegsan oo rabta iney degdeg wax ku qabtaan
waa kuu dheertahay. Arimaha sama-falda iyo hurumarinta adeegga bulshadu waa
hawlaha ugu muhiimsan marxaladda dawlad la’aanta oo wax dadka gaarsiinaya
 4

arimahaaas ma jiraan ama waa tabar daran yihiin. Sidaas ayaa Islaax xoogga saartay
arimaas, gaar ahaan tacliinta.

Tan ku saabsan in xarakada iyo mawqifkeeda Itoobiya waxaad ka aqristaa

http://www.islaax.org/arabic/Waraysigi%20ikhwan%20online%20ee%20Badiyo.htm.
Maadaama ayan Xarakada Islaax aheeyn xarako hubeysan, maadaama ay Xarakada
Islaax diiday iney ku biirto Maxkamadihii huwanta ahaa ee Islaamiga loo bixiyay
( waxey isku jireen xarakaad Islaami ah, qabaail, danley, xukun-doon, xoollo-doon iwm),
waxaa taageerayaasha maxkamaduhu ku fureen dicaayad xoog leh oo aan sal iyo raad
midna laheyn. Waxey yiraahdeen Islaax waxey taageersantahay Xukuumada Cabdullhi
Yusuf oo ay la dirirsanaayeen maxkamaduhu, waxey yiraahdeen Jihaadkey ka hartay,
waxey yiraahdeen, itoobiya ayey heshiis la tahay, waxey yiraahdeen Mareenka ayey la
jirtaa!!! Haseyeeshee, Islaax waxey ku sugantahay mabd’eedii ahaa in la taagero
jiritaanka dawladnimda Somaaliyeed (ma ahan afraadda xukunka joogta), inaan
Somaali isku kaashan dawladaha ajnabiga ah, in wadahadal iyo nabad wax lagu xalliyo.
Islaax waxey diiday iney raacdo koox dudeysa (kacaan ah, tawro ah) oo manhajka Islaax
khilaafsan. Kuwii shalay xarakada dicaadda raqiista ah ku furay, maanta ka waran?
Sow ma cadaan in mawqifka Islaax uu dhab ahaa?

Tan sedexaad oo ku saabsan Al-Xaakimiyah ( waxaa loola jeegaa in Ilaahey loo celiyo
xukunka), waa mabd’a cad oo Islaami ah oo Ilaahey qur’aanka ku cadeeyay aayadda
badan. Laakiin, sida mararka qaar ay u fasiraan kuwa aaminsan fikirka takfiirka waa ka
duwantahay Islaax. Islaax waxey aaminsantahy in mabd’a xukunka dadka Muslimiinta
marjac kama dambeysa looga dhigo Islaamka. Tafaasiisha waa arin ijtihaad weyn u
baahan oo Qur’aanka iyo Axaadista Rasuulka (SAW) kuma faahfaahisana qaabka
dawladnimada ee waxaa ku qeexan mabaa’ida dawllada Islaamka laga rabo iney
hergeliso sida cadaaladda, shuurada, sinaanta iyo xornimada aadamida. Isku soo
duuboo, waa in dawladaasu xaqiijiso maqaasidda guud ee shareecadda Islaamka.

5. Axmed Cabdi Samad (Nairobi)

Waxa uu ku leeyahay   ururka Al Islaax ma ka mid noqdeen TFGda, sida aan la
socono xubno aan ku ogeen in ay yihiin al Islaax ayaa ku jira Dowlada?
 5

Jawaab: Xaraka Islaax kama mid noqon dawladaha ama barlamaaka, haseyeeshee
waxaa ka mid noqday xubno ka tirsan xarakada. Farqiga u dhexeeya labadaa arin waa
in dalka Somaaliya, gaar haan dawladda qaran ayan ka jirin in talada dalka lagu
qeybsado si ururnimo ah. Waxaa lagu qeybsaday xukunka qabiilnimo iyo jabhadeyn.
Sidaas darteed Islaax waxey u ogolaatay xubnaheeda iney ka qeybgeli karaan hawlaha
la xiriira siyaasada ee nabadda ku dhisan. Sidaas ayaan xubno ka tirsan uruku ugu
jiraan baarlamaanka TFG-da. Markii la gaaro in xisbiyo la furi karo oo doorashooyin la
adi karo ayaa xarakadu hawlaha siyaasada ee tooska ah laga yaabaa iney xoog u gasho.

6. Cabdi kariim cali (Verginia, USA)

Ma la ga yaaba in aad ka mid noqotid Dowlada KMG ee soomaliya ee ay soo wadaan

UN-ka iyo USA , sida nagu maqaalo ah waxaa ka mid tahay raga loo soo wado ee ka
soo jeedo deegaanka Xamar, Ma galaysaa Dowladaas.

Jawaab: Walaal, anigu ma maqal in UN-ta iyo USA ee dawlad u soo wadaan Somaaliya,
mana u maleynayo in dawlado ajbani ah waxey dhoo-dhoobaan ay Somaali dan u tahay,
guulna looga gaari karo. Aniga iyo inta ila fikirka ah, waxaan aaminsanahay in dadka
Somaaliyeed tashadaan oo ayagu la soo baxaan inta madaxda u noqoneysa.  Xarkada
Islaax waa ka qeybgeleysaa hawl kasta oo dib loogu soo celinayo jiritaanka
kaaraamada, sharafta iyo dawladnimda Somaaliya, laakiin daba–dhilifnimo dawlado
ajnabi ah iyo ku tiirsanaatooda ma aha waddadeyna. Aniguna mab’daas xalaasha ah
ayaan rumeysanahay..