NH 06-11-10 katern 1 pagina 02
Overheid
Eén is van het milieu, ander van het asfalt. Wie blijft?
De samenvoeging van
ministeries zorgt voor
verwarring en onrust
bij ambtenaren. „Dit
wordt de opmaat voor
een slachting.”
Door onze redacteur
Oscar Vermeer
D e blauwe informatieborden op
Den Haag Centraal wijzen nog
keurig de looprichting aan naar
het ministerie van VROM. Op het ge-
bouw zelf, even verderop, staat in grote
letters: Volkshuisvesting, Ruimtelijke
Ordening en Milieu. Maar het kabinet-
Rutte heeft dit ministerie na 28 jaar opge-
heven. VROM is alleen nog maar een ge-
bouw.
De 5.500 ambtenaren die op VROM
werken maken zich grote zorgen. Ze wor-
den verdeeld over vier ministeries (zie
graphic) en vragen zich af of ze straks nog
wel een baan hebben, hoe de verhouding
met hun nieuwe collega’s zal zijn, en of
de hele operatie wel nut heeft. Ze willen
erover praten, maar alleen anoniem. In
een interne memo wordt gewaarschuwd
dat „veel onzekerheid is ontstaan bij veel
medewerkers. Van het management
wordt gevraagd deze onzekerheid zoveel
mogelijk te reduceren.”
De opheffing van VROM maakt onder-
deel uit van de grootste departementale
herindeling sinds begin jaren tachtig.
Het aantal ministers is teruggebracht van
zestien tot twaalf. Los van de herindeling
spelen nog twee grote bezuinigingen.
Het kabinet wil 6,5 miljard euro per jaar
besparen op de overheid en de vrees is dat
dat ten koste gaat van banen. Daarnaast
loopt nog het project ‘Vernieuwing Rijks-
dienst’ van het vorige kabinet, dat het
aantal ambtenaren tot 2011 met 12.800
wil reduceren (zie inzet).
Vooral VROM-ambtenaren die naar
het ministerie Infrastructuur en Milieu
verhuizen, vrezen overbodig te worden
verklaard. Hun angst: het oude ministe-
rie van Verkeer en Waterstaat draait on-
der een nieuwe naam gewoon door, in
hetzelfde gebouw. Alleen komen er hon-
derden ‘nieuwelingen’ bij. Mensen die
niemand daar kent. „Dan sta je gelijk met
2-0 achter. Dit wordt de opmaat voor een
slachting”, zegt een VROM-ambtenaar.
Het oude Verkeer en Waterstaat en
VROM hebben altijd al een moeizame
verhouding gehad. Bij de aanleg van een
nieuwe weg dacht de een vooral aan het
asfalt, de ander aan het milieu. Maar uit-
eindelijk ging wél om precies dezelfde
weg. „We schreven dezelfde nota, alleen
voor een andere minister”, zegt een ande-
re VROM-medewerker.
Niet alleen beleidsambtenaren maken
zich zorgen over hun baan. Dat geldt nog
meer voor de ondersteunende diensten,
zoals de bestuursondersteuning, speech-
schrijvers, en de afdeling communicatie.
Een ministerie heeft maar één secretaris-
generaal (SG) nodig, één directeur com-
municatie, een beperkt aantal persvoor-
lichters. Sinds de samenvoeging is duide-
lijk dat er te veel mensen zijn. Illustratief
was de kleine presentatie afgelopen
woensdag van minister Edith Schippers
(VWS, VVD) over de opheffing van het
rookverbod voor kleine cafés. Daar liepen
liefst vier persvoorlichters rond.
Voor 1 januari moet duidelijk worden
welke ambtenaar naar welk ministerie
gaat en wie welke functie krijgt. Dat is
niet altijd voorspelbaar omdat sommige
ambtenaren verschillende dingen doen,
die nu onder diverse ministeries vallen.
Buiten de kaart
Infrastructuur en Milieu
Infra
Algemene Zaken
Binnen-
Binn
Hofvijver
hof
ho
Verhuizing departementen
Beleidsonderdelen die van een
best aand ministerie naar een ander
ministerie verhuizen
Beleidsonderdelen die van een
opgeheven ministerie naar ander
ministerie verhuizen
Ministeries kabinet-Rutte
Opgeheven ministeries
Volgens directeur-generaal Mark Fre-
quin van Wonen, Wijken en Integratie,
dat tot voorheen onder VROM viel en nu
onder Binnenlandse Zaken, moet er „een
redelijke balans” zijn. „De sleutelfiguren
moeten niet allemaal uit hetzelfde depar-
tement komen. Het moet geen overname
zijn, maar een samenvoeging. Anders
krijg je echt onrust.”
Maar de belangrijkste vraag is wat een
departementale herindeling eigenlijk
oplevert. Betere samenwerking? Of kost
‘Inkrimping geeft onrust
en vreet energie’
Jacques Wallage, voorzitter ROB
het vooral extra tijd en energie?
Dat laatste, vreest Jacques Wallage,
voorzitter van de Raad voor het openbaar
bestuur (ROB), een onafhankelijk advies-
orgaan van regering en parlement. De
ROB wil het aantal departementen juist
niet verminderen: „De reorganisatie slokt
jarenlang de energie van de ambtelijke
top op. Het duurt lang voordat men zich
beschouwd als deel van een nieuw minis-
terie.” Wallage heeft in zijn contacten
met topambtenaren „ontreddering” ge-
Ut ew
.
re uts
Den Ha a g ts e
Economische Zaken,b
Landbouw
ch
Haagseen
BosInnovatie
aa
n Be
zuiden
ho
Malieveld
Alle s
Koekam
Koekamp
kamp Buitenlandse Zaken
Landbouw, Natuur en Voeds elkwaliteit
le id
uurbe
c ult
al e s
All
na
tio
rna
Financiën
Fi
rho
ut
Inte
Ontwikkelingssamenwerking
Voo
rte
Ko
d
Ut
i
re
le
Ru
e
ch
tbe
rgi
imt ts e
e lij
aa
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap ba
Ene
ke
lim
ord a n
e nin
t. k
g en
In
milie
u Zorgbeleid in het onderwijs
TNO
du ct
via
Jeugd en gezins beleid en jeugdzorg a rd A12
rnh
VROM Be
J eugd en Gezin
Centraal
Station
Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Defensie Kin
de r
Wonen, Wijken en Integratie
Wo opv
a ng
Rij
jks ge bouw e ndie ns t
ns
Ri
tra
at
Binnenlandse Zaken
Kindre ge linge n
en Koninkrijksrelaties Immigratie en Asiel
s c he rming
Veiligheid en J ustitie
g dbe
Sociale Zaken en Werkgelegenheid
J eu
Immigratie- en as ielbeleid s
Alle Buiten
Potitie, brandweer , rampen- en 100 m de kaart
NRC 061110 / FG, RB
cris isbestrijding en de NCTb
proefd, zegt hij, „want zij moeten dit uit- wing Rijksdienst, belast met de inkrim-
voeren. Het geeft onrust, vergt grote cul- ping van het ambtenarenkorps, vindt de Ambtenarenapparaat blijkt na elk dieet toch weer te zijn aangekomen
tuuromslagen, en vreet energie.” samenvoeging van Landbouw en Econo-
Tijd nemen is juist belangrijk, vindt mische Zaken onlogisch. „Het zijn com- In 2004 werkten er 942.000 men- 20.000 ambtenaren minder. De andere publicatie blijkt echter
Mark Frequin. „Elk departement heeft pleet anders werkende departementen. sen bij de overheid. De politiek in deze periode gerealiseerde dat het aantal ambtenaren bij
zijn eigen geschiedenis, zijn eigen cul- Landbouw richtte zich op één bedrijfs- ging vervolgens de overheid ‘af- krimp van ‘de rijksdienst in enge het Rijk gestaag stijgt, van
tuur, zijn eigen woordgebruik. Sommige tak: landbouw en voedsel. Ze hebben een slanken’. Vijf jaar later werkten zin’ (departementen, exclusief 120.000 in 2004 tot 124.000 in
ambtenaren hebben er dertig jaar ge- eigen internationale vertegenwoordi- er 974.000 mensen, een stijging zelfstandige bestuursorganen) 2009. Dat komt, zo was de uitleg
werkt. Onderschat dat niet, die hebben ging, een eigen universiteit. Het is een ta- van 3,4 procent. bedroeg 3.250 man. van toenmalig minister van Bin-
echt een band met het departement opge- melijk autarkisch departement. Land- Het nieuwe kabinet wil 6,5 mil- Toch is het beoogde bezuini- nenlandse Zaken Guusje ter
bouwd. Iedereen neemt bagage mee.” bouw maakt specifieke wetten voor de ei- jard euro per jaar besparen op gingsbedrag toen gehaald, Horst, doordat naast de bezuini-
Ook financieel is onduidelijk wat de gen sector. Bij EZ doen ze precies het te- de overheid. Dat kost volgens doordat de departementen het ging extra geld werd uitgetrok-
herindeling oplevert. Ambtenaren ont- genovergestelde.” Waarom dan toch sa- het Centraal Planbureau mes in andere begrotingsuitga- ken voor bijvoorbeeld veilig-
slaan is lastig en is duur. Er zijn extra kos- menvoegen? Bekker, nu bijzonder advi- 100.000 banen. ven hebben gezet. Dit kon, om- heid. Deze ‘goedgekeurde inten-
ten voor bijvoorbeeld nieuwe e-mail- seur bij de Algemene Bestuursdienst van Het is niet voor het eerst dat de dat de bezuinigingsopdracht siveringen’ kunnen dus de ge-
adressen en nieuwe toegangspasjes. „Het het Rijk, stelt dat „departementen poli- overheid probeert in te krimpen. destijds in euro’s en niet in ‘kop- plande en gerealiseerde bezuini-
levert wel iets op, maar reken niet op tiek belangrijk zijn. Ze bepalen de poli- Het ministerie van Financiën pen’ was geformuleerd. gingen overtreffen.
honderden miljoenen”, zegt hoogleraar tieke grootheid.” Zo kreeg CDA-onder- had in mei vijf pagina’s nodig Het kabinet-Balkenende IV wilde „In de jaren tachtig veranderde
bestuurskunde Roel in ‘t Veld. handelaar Maxime Verhagen een groot voor de titels van rapporten die tot en met 2011 bij departemen- de toenmalige premier Ruud
Een herindeling is „betrekkelijk arbi- ministerie onder zich. sinds de oorlog zijn opgesteld ten, agentschappen en zelfstan- Lubbers de definitie van werk-
trair”, zegt ROB-voorzitter Wallage. In elk geval leveren alle verschuivin- over de noodzaak van reorgani- dige bestuursorganen 12.800 loosheid om zijn doelstellingen
„Volkshuisvesting gaat nu naar Binnen- gen ook verwarring op bij het kabinet satie. Hoofdambtenaar A. Win- banen schrappen. Dit zou een te behalen. Dat gebeurt ook met
landse Zaken. Curieus. Dat zou je bij een zelf. Zoals bij minister Donner (BZK, semius schreef in 1945 al dat een bezuiniging moeten opleveren de definities van het aantal amb-
ruimtelijk departement verwachten, sa- CDA). Hij leverde politie, brandweer, en reorganisatie van de rijksover- van 630 miljoen euro. tenaren”, zegt Mark van Twist.
men met infrastructuur.” Hij noemt het rampen-, crisis- en terrorismebestrijding heid „nog klemmender” gewor- „De overheid ligt goed op sche- Hij is hoogleraar bestuurskunde
terugbrengen van het aantal departe- in, kreeg er volkshuisvesting en integra- den was „dan voordien”. ma als het gaat om de afslan- aan de Erasmus Universiteit Rot-
menten, net als het verminderen van het tie voor terug, terwijl hij zelf afkomstig De kabinetten-Balkenende I, II king”, constateert het ministerie terdam. „De definities worden
aantal politici en ambtenaren, „populis- was van Sociale Zaken. Donner belde on- en III wilden van 2003 tot 2007 van Binnenlandse Zaken, dat om statistische, technische én
tische retoriek om aan de onvrede van de langs zijn oude chauffeur van Sociale Za- ruim één miljard euro bezuini- deze bezuinigingsronde coördi- politieke redenen aangepast.”
bevolking tegemoet te komen.” ken om hem op te halen. Donners woord- gen op rijkspersoneel. Dit be- neert. Het departement kan daar
Topambtenaar Roel Bekker, tot juli voerder bracht redding; die had het num- drag correspondeert met bijna ook cijfers bijleveren. Uit een Cees Banning
van dit jaar secretaris-generaal Vernieu- mer van de nieuwe chauffeur bij zich.