Ang Alamat ng Olongapo

Noong araw ay may isang binatang solong namumuhay sa malawak niyang sakahan. Marami ang
tumutulong sa kanya gaya rin ng pagtulong niya sa kapwa. Kinagigiliwan siya at iginagalang ng mga
kabataan. Katunayan ay tinatawag siyang Apo ng mga ito. Ang tunay niyang pangalan ay Dodong.

Hindi kalayuan sa lupain ni Dodong ay may nakatirang isang dalagang mayumi at maganda. Mahaba at
mabango ang kanyang buhok. Marami ang nabibighani sa kagandahan ni Perla. Matagal na silang
magkakilala ngunit walang puwang sa puso ng binata si Perla dahil na rin sa agwat ng kanilang edad.

Lumipat ng tirahan sina Perla at ang kanyang mga magulang. Hindi rin sila nagkikita ni Dodong.

Isang hapon, hindi sinasadyang nakasalubong sina Dodong at Perla. Noon lang napansin ng lalaki ang
iwing ganda ng babae. Binati ni Dodong si Perla at inalok na ihatid ang dalaga. Pinaunlakan naman siya
ni Perla.

"Tatang, narito po si Apo. Dadalaw po siya sa inyo ni Nanang," ang masayang bungad ni Perla pagsapit
sa kanila.

"Aba, Dodong! Mabuti naman at napasyal ka rito sa amin," ang masayang bati ng ama ni Perla.

"Kumusta po kayo? Nahihiya po ako at hindi na ako nakatulong sa bayanihan dito sa inyo," magalang na
tugon ni Dudong.

"Naku, eh, huwag mong alalahanin iyon. Alam kong solo kang namumuhay at iniuukol mo sa bukid ang
iyong panahon. Pasabihan mo na lang kami kung kailangan mo naman ng tulong sa iyong bukid," ang
amuki ng tatang ni Perla.

"Marami pong salamat. Hayaan po ninyo at tuwing Sabado ay dadalaw ako para makatulong din ako sa
inyo," tugon ng binata.

Simula noon ay madalas nang nagkikita sina Dodong at Perla. Naging daan iyon upang magkalapit ang
kanilang damdamin. Hindi naman ito pinigilan ng mga magulang ng dalaga dahil gusto nila si Dodong
para sa anak.

Minsan, isang malaking bangka ang dumaong sa may baybay-dagat. Lulan nito ay mga lasing na Kastila.
Nakita nila si Perla. Tinanong nila ang dalaga. Hindi naintindihan ni Perla ang salita ng lasing ng Kastila
kaya ngumiti na lang siya. Akala ng Kastila ay pumayag si Perla sa gusto nito kaya niyapos at hinalikan
ang dalaga. Sumigaw si Perla at humingi ng saklolo.

May mga tumawag kay Apo at ibinalita ang pambabastos kay Perla. Nagdilim ang paningin ni Dodong.
Sinugod niya ang mga Kastila at walang patumanggang nilabanan ang mga ito. Sa kasamaang palad ay
napatay si Dodong. Upang huwag pamarisan ay pinutulan nila ng ulo si Dodong. Isinabit nila ang ulo nito
sa isang tulos ng kawayan.

"Ulo ng Apo! Ulo ng Apo!" ang sigawan ng mga bata.

Akala ng mga Kastila ay Ulo ng Apo ang pangalan ng pook na iyon. Sa kauulit ng salitang "Ulo ng Apo,"
naging Olongapo ito. Magmula noon ang pook na iyon ay tinawag nilang Olongapo, ang pinakapusod at
pinakamakulay na bahagi ng Zambales.

Zambal:

Alamat nin Olongapo

Noong araw, main binatang mmiha nang namumuhay ha malawak niyang sakahan. Malakai rin
ang tutmutulongkona emen ha pagtulong na ha kapwa na. Angkagiliwan ya at an-igalangnin kaw
kabataan. Ang katunayanay an engaten yang Apo. Ang ngalan niyang peteg ay Dodong.

Ahe kadayuan ha lupain ni Dodong ay main nakatirang mihay dalaga na mayumi boy maganda.
Makara yah abut na. Malake ya angkabighani kona kay Perla. Mabuyot yay nang belew hi Dodong ngunit
ayin hilang puwang ha puso ni Dodong hi Perla dahil ha agwat nin edad nila.

Lumipat nin bali hi Perla at nin magulang na. Kaya ahe hila ampitagpo ni Dodong.

Isang hapon ahe ansadyaen ya nagkasalubong hi Dodong boy Perla. Noon lang napatagen ni
lalaki hatoy ining ganda ni babayi. Binati ni dodong hi Perla boy inalok nin iatel ya dalaga. Pinaunlakan
naman hiya ni Perla.

“Tatang antidi po hi Apo maku po siya di” malighang bungad ni Perla paglateng ha bali nila.
“Aba Dodong mabuti naman at namasyalka di” malighang bati ng ama ni Perla.

“Kamusta kawoy na? Angkareng-ey po hiko ta ahe hiko nakatulong ha bayanihan dikumo” magalang na
tugon ni Dodong.

“Naku eh alwa mong alalahanin hayto, Tanda kong mimiha mong namumuhay at iniuukol mo ha bukid ya
panaon mo. Ibalita mokungko ha nu kailangan mo nin tulong sa bukid mo. Inhalita nin tatang ni Perla.

“Malake po ha salamat”. Pulayan mo po tuwing sabado dadalaw hiko para makatulong kumuyo”. Tugon
nin binata.

Simula noon ay madalas nang ampitagpo hi Dodong boy Perla. Naging daan hayto upang
magkadani hila nin damdamin. Ahe naman hayti ampigilan nin magulang nin dalaga ta labay nila hi
Dodong para ha anak nila.

Minghan, main mihay bangkang mahulay ya dumaong ha ambay. Lulan nin haw lahing na kaw
kastila. Nakit nila hi Perla. Nagilgo ha dalaga. Ayin naintindihan ya dalaga ta lahing hatoy kaw kastila kya
hiya ay nangiti. Akala nin kaw kastila ay pumayag hi Perla ha labay nila kaya niyapos boy hinalikan nila
hatoy dalaga. Numulyaw hi Perla boy nakikwan nin tambay.

Main nangingat koy Apo boy ibinalita kona ya pambabastos kay Perla. Naglegram ya tegteg ni
Dodong.sinugod ya kaw kastila. Ha kalaetang palad ay napati hi Dodong. Upang ahe itulad ay pinugutan
ya nin ulo. Inihakbit ya ulo na ha mihay tulos nin kawayan.

“Ulo nin Apo,Ulo nin Apo” anibulyaw nin anak.

Akala nin kaw kastila Ulo nin Apo hatoy ngalan nin ppook hayto. Ha pauman uman nin halitang
Ulo nin Apo naaging Olongapo hayto. Nagmula noon hatoy pook ay iningat na Olongapo, ya pinakapusod
at pinakamakulay na parte nin Zambales.
Alamat ng Bundok Pinatubo

Noong araw, may isang nayon saZambales nanagngangalang Pina. Ang mga tao rito ay
mababait at namumuhay ng tahimik at matiwasay. Subalit, nasira ang katahimikan ng pook ng Pina nang
dumating ang mandirigmang si Tulyok. Hinimok niya ang mga tao na maging mabagsik at mapangahas.
Sinalakay nila ang kalapit-nayon. Nanunog din sila ng mga bahay at nang-aagaw ng mga babae.

May isang anak na lalaki si Tulyok na angngalan ay Pinatubo. Siya ay makisig at matapang na
mandirigma. Minsan, sinalakay nila ang liping pinamumunuan ni Panday. Nang malapit na sila sa pook ni
Panday, nakasalubong niya ang isang mgandang babae. Naakit siya sakanyang kagandahan kaya’t
pinauna muna niya ang mga kampon para makapagusap sila ng magandang babae. Samantala, nalaman
ni Tulyok ang pagsalakay nina Pinatubo sa pook ni Panday. Sumusunod siya kasama ng iba pa nilang
kampon para sumaklolo. Nagkaroon ngmatinding sagupaan ang dalawang lipi. Dahil nahati ang isip ni
Pinatubo sa pakikipaglaban at sa magandang babaeng nakilala, agad siyang nagapi at napatay ng mga
kalaban. Napasigaw si Tulyok at dahil doo’y natigil ang labanan. Napag-isipan ng alawang lipi na
makabubuting magkasundo at mag-ibigan na lamang sila kaysa sa maglabanan at magpatayan. At dahil
doon, muling bumalika ang katahimikan sa buong lupain ng Zambales.

Samantala, ang lupang kinabibilangan ng bangkay ni Pinatubo ay tumaas ng tumaas hanggang

sa ito’y maging isang bundok. Tinawag nila itong Bundok ng Pnatubo bilang pag-alaala sa mandirigmang
si Pinatubo na nagdala ng kapayapaan sa kanilang pook.

Zambal:

Alamat nin Mt. Pinatubo

Main nayon ha Zamabales na nagngangalang Pina. Hatoy taw tawo du ay mababait boy
ampamuhay nin ayen telek boymatiwasay. Subalit nahira ya ayen katelekan duha pook nin Pina nung
lumateng ya mandirigmang hi Tulyok. Hinimok nay a taw tawo na maging mabagsik boy mapangahas.
Hinalakay boy sinakop nay na ya kadaning nayon. Nanunog din hila nin bali boy ang agwain ya baw
babayi.

Main hilang anak na lalaki hi Tulyok ya ngalan ay Pinatubo. Hiya ay makisig boy matapang na
mandirigma. Minghan hinalakay nila ya liping ampamunuan ni Panday. Nang madani na hila ha pook ni
Panday ay main yang naksalubong mihay pagkagandang babayi. Naakit ya kaya pinauna nay na ya
kalamo na para makailgo nay toy babayi. Samantalang nalaman ni Tulyok hatoy pagsalakay ni Pinatubo
ha pook ni Panday. Henumuno hiya ha kalamo nin iba nilang kampo para tumunbay. Nagkamain nin
matinding sagupaan ya luway lipi. Kase napagitnaan ya ihip ni Pinatubo ha pakikipaglaban at sa
pagkagandang babaying nakilala na. napabulyaw hi Tulyok aat dahil doo’y napategen ya ha laban.
Napagehepan nin luway lipi na makabubuting magkasundo boy maging magkaibigan hila kaysa ha
ampipaglaban boy magpatihan hila. At dahil du muling bumalika ng ayen telek na pook nin Pina.

Samantala, hatuy lupa nin kinabibilangan nin bangkay ni Pinatubo ay tumag-ay nin tumag-ay
hanggang ha ito’y maging mihay bundok. Iningat nilang Bundok ng inatubo bilang pagalaala sa
mandirigmang si Pinatubo.

Alamat ng Botolan

Matapos ang paglikha ng probinsya ng Zambales noong 1572 ni Gobernador General Juan de
Salcedo saklaw ng bayan ng Botolan ang gitnang hangganan ng Bancal at ilog ng Cabatuan sa hilaga
hanggang sa bundok ng Carmen sa timog. Ang bayan ito ay isang mahabang lupain na nagmula sa
hilagang kanluran hanggang sa timog silangan, saklaw ang malaking bahagi ng gitnang Zambales. Ang
bayan ng Botolan ay bulubundukin sa silangan at napapaligiran ng tubig ng dagat tsina sa kanlurang
bahagi.Sa rehiyong ito may anim na bayan na itinatag sa pagitan ng mga taong 1611 A D hanggang
1908. Ang mga bayang ito ay ang “Paynawen” o Iba,Babayan, Bololan, Alambra, Rivera de San Fernondo
at Cabangan.Ngunit sa panahong ito, hindi na namamalagi Ang ilan sa mga baying nabanggit. Ang bayan
ay nalipat sa kasalukuyang lugar at nagging kabisera ng lalawigan ng Zambales, sa dakong huli, ang
bayan ng babayan ai inabandona ng mga naninirahan matapos ang halos limampung taong pamamalagi.
Ang Alambra ay namalagi ng ilang taon ngunit iniwan din ng mga naninirahan nang pilitin sila ng mga
kawal ng gobyerno na magbigay papuri. Ang bayan ng Rivera de San Fernando ang naging barrio
matapos maging pook nang labanan ng dalawang beses sa pagitan ng mga kastila at katipunero sa
panahon ng rebulusyon sa Pilipinas at ng huli, ang Cabangan ay ginawang hiwalay na bayan noong
1900..Tanging ang bayan ng Botolan ang nanatili mula 1819 hanggang sa kasalukuyan. Ang nasasakupan
nito ay 543.92 sq. kilometro kung saan mayroong tatlumpo’ t isang barrio ang namalagi.

Zambal:

Alamat nin Botolan

Mayari ya paglikha nin probinsya nin Zambales noong 1572 ni Gobernador General Juan De
Salcedo saklaw nin bayan nin Botolan na hango ha puno nin saging na antawaging “botoan” hatoy
gitnang angganan nin Bancal boy Ilog Cabatuan ha hilaga hanggang sa Bundok nin Carmen ha Timog. Ya
bayan hayto ay mihay lupain na nagmula ha hilaganag kanluran hanggang du ha timog silangan,saklaw
ya malakeng bahagi nin gitnang Zambales. Ya bayan nin botolan ay bulubundukin ha silangan boy
ankapaligiran nin lanum nin dagat tsina ha kanlurang bahagi. Ha rehiyong hayti main anim na bayan nin
itinatag ha pagitan nin taong 1611 A.D. hanggang 1908. Hayto baw bayan ay “Paynawen” o
Iba,Baybayan,Bololan,Alambra,Rivera de San Fernando boy Cabangan.Ngunit ha panaon hayti ahe na
ampumalag ya ilan nin baying nabanggit. Hatoy bayan ay nalipat ha kasalukuyang puwesto na at naging
kabisera nin Zambales ha dakong huli, ya bayan ng babayan na inabandona ng mga naninirahan mayari
ya halos limampung taon ya pamamalagi. Ya alambra ay namalagi ya ilang taon ngunit nikakatak du ha
mga nanirahan nang pilitin hila nin kawal nin gobyerno na magbiya puri. Ya bayan nin Rivera de San
Fernando ay nagging barrio mayari maging pook nin labanan nin luway kastila boy katipunero ha panaon
nin rebolusyon ha Pilipinas at nin huli, ya Cabangan ay ginawang hiwalay na bayan noong 1900. Tanging
bayan lang nin Botolan ya nanitili mula 1819 anggang kasulukuyan.