BÀI GIҦNG MÔN XӰ LÝ TÍN HIӊU SӔ

Sӕ tiӃt lý thuyӃt: 45
Sӕ tiӃt thӵc hành: 15
Ngưӡi soҥn: Lã ThӃ Vinh

ĐӅ cương bài giҧng:

Chương 0: Mӣ đҫu (2 tiӃt): Giӟi thiӋu tәng quan vӅ môn hӑc xӱ lý
tín hiӋu sӕ. Ӭng dөng trong thӵc tӃ và yêu cҫu môn hӑc.
Chương 1: Tín hiӋu và các hӋ rӡi rҥc (16 tiӃt): Tìm hiӇu vӅ các khái
niӋm cơ bҧn cӫa môn hӑc: tín hiӋu, các hӋ xӱ lý tín hiӋu, các tính chҩt cӫa
hӋ, các đҥi lưӧng đһc trưng cӫa hӋ xӱ lý tín hiӋu«
Chương 2: BiӃn đәi Z (15 tiӃt): Giӟi thiӋu phép biӃn đәi Z và Z
ngưӧc dùng trong phân tích và tәng hӧp các hӋ xӱ lý tín hiӋu sӕ.
Chương 3: BiӇu diӉn hӋ XLTH và tín hiӋu trong miӅn tҫn sӕ liên
tөc (9 tiӃt): Phép biӃn đәi Fourier cӫa tín hiӋu rӡi rҥc, đáp ӭng tҫn sӕ và các
bӝ lӑc«
Chương 4: Phép biӃn đәi Fourier rӡi rҥc(DFT) và phép biӃn đәi
Fourier nhanh(FFT) (3 tiӃt).
MӨC LӨC
(
NG O --------------------------------------------------------------------------- 5
MӢ ĐҪU ------------------------------------------------------------------------------- 5
(
NG 1 ---------------------------------------------------------------------------- 7
TÍN U VÀ ((  RӠ RҤ( ------------------------------------------------ 7
1.1 Đӏnh nghĩa và phân loҥi tín hiӋu, hӋ xӱ lý tín hiӋu ----------------------- 7
1.1.1 Đӏnh nghĩa tín hiӋu -------------------------------------------------------- 7
1.1.2 Phân loҥi tín hiӋu ---------------------------------------------------------- 7
1.1.3 Ӌ xӱ lý tín hiӋu ---------------------------------------------------------- 9
1.2 Tín hiӋu rӡi rҥc ----------------------------------------------------------------- 10
1.2.1 Đӏnh nghĩa ----------------------------------------------------------------- 10
1.2.2 Mӝt vài tín hiӋu rӡi rҥc quan trӑng ------------------------------------ 12
1.2.3 (ác phép toán trên tín hiӋu rӡi rҥc ------------------------------------- 14
1.2.4 Năng lưӧng cӫa tín hiӋu rӡi rҥc ---------------------------------------- 15
1.3 (ác hӋ xӱ lý tín hiӋu rӡi rҥc ------------------------------------------------- 15
1.3.1 Phân loҥi hӋ theo tính chҩt --------------------------------------------- 15
1.4 (ác hӋ tuyӃn tính bҩt biӃn --------------------------------------------------- 18
1.4.1 Tính chҩt cӫa tәng chұp ------------------------------------------------- 18
1.4.2 Tính nhân quҧ ------------------------------------------------------------- 20
1.4.3 Tính әn đӏnh --------------------------------------------------------------- 22
1.5 Phương trình sai phân tuyӃn tính hӋ sӕ hҵng (PT-SP-TT- S  ------- 23
1.5.1 Giҧi phương trình sai phân tuyӃn tính hӋ sӕ hҵng ------------------- 24
1.5.2 Đáp ӭng xung cӫa hӋ TTBB tӯ PT-SP-TT- S -------------------- 26
1.5.3 BiӇu diӉn PT-SP-TT- S sӱ dөng sơ đӗ ---------------------------- 28
(
NG 2 --------------------------------------------------------------------------- 31
BU DN TÍN U VÀ -------------------------------------------------------- 31
 T NG XӰ LÝ TÍN U TRÊN M
N Z ------------------------------- 31
2.1 Đӏnh nghĩa phép biӃn đәi Z -------------------------------------------------- 32
2.2 MiӅn hӝi tө cӫa phép biӃn đәi Z --------------------------------------------- 32
2.2.1 Đӏnh nghĩa ----------------------------------------------------------------- 32
2.2.2 Xác đӏnh miӅn hӝi tө vӟi tín hiӋu rӡi rҥc x(n cho trưӟc ----------- 32
2.3 ĐiӇm cӵc và điӇm không ----------------------------------------------------- 35
2.4 Phép biӃn đәi Z ngưӧc -------------------------------------------------------- 35
2.5 (ác tính chҩt cӫa phép biӃn đәi Z ------------------------------------------- 40
2.5.1 Tính tuyӃn tính ------------------------------------------------------------ 40
2.5.2 Tính dӏch thӡi gian ------------------------------------------------------- 40
2.5.3 Tính chҩt thay đәi thang tӹ lӋ ------------------------------------------ 40
2.5.4 Tính đҧo trөc thӡi gian -------------------------------------------------- 40
2.5.5 Tính chҩt vi phân trong miӅn Z ---------------------------------------- 40
 2.5.6 Phép biӃn đәi Z cӫa tәng chұp ----------------------------------------- 41
2.5.7 Đӏnh lý giá trӏ đҫu -------------------------------------------------------- 41
2.6 Sӱ dөng phép biӃn đәi Z mӝt phía đӇ giҧi PTSP ------------------------- 41
2.6.1 BiӃn đәi Z mӝt phía ------------------------------------------------------ 41
2.6.2 Giҧi PTSP------------------------------------------------------------------ 42
2.7 BiӇu diӉn hӋ trong miӅn Z --------------------------------------------------- 42
2.7.1 àm truyӅn đҥt cӫa hӋ tuyӃn tính bҩt biӃn (TTBB ---------------- 42
2.8 Thӵc hiӋn các hӋ rӡi rҥc ------------------------------------------------------ 46
2.8.1 Mӣ đҫu --------------------------------------------------------------------- 46
2.8.2 Dҥng chuҭn 1 (Dҥng trӵc tiӃp 1 --------------------------------------- 47
2.8.3 Dҥng chuҭn 2 (Dҥng trӵc tiӃp 2 --------------------------------------- 48
2.8.4 Mӝt sӕ tên gӑi cӫa các hӋ thưӡng gһp -------------------------------- 49
2.9 Tính әn đӏnh và nhân quҧ cӫa các hӋ TTBB ------------------------------ 50
2.9.1 Tính әn đӏnh cӫa hӋ TTBB --------------------------------------------- 50
2.9.2 Tính әn đӏnh cӫa hӋ TTBB và NQ------------------------------------- 50
(
NG 3 --------------------------------------------------------------------------- 52
BU DN  RӠ RҤ( --------------------------------------------------------- 52
TRONG M
N TҪN S LÊN TӨ( --------------------------------------------- 52
3.1 Phép biӃn đәi Fourier vӟi tín hiӋu liên tөc --------------------------------- 52
3.1.1 Tín hiӋu liên tөc tuҫn hoàn---------------------------------------------- 52
3.2 Phép biӃn đәi Fourier cӫa tín hiӋu liên tөc không tuҫn hoàn--------------
----57
3.3 Phép biӃn đәi Fourier vӟi tín hiӋu rӡi rҥc ---------------------------------- 62
3.3.1 Đӏnh nghĩa ----------------------------------------------------------------- 62
3.3.2 (ác phương pháp biӇu diӉn X(ejȦ------------------------------------- 62
3.3.3 Sӵ tӗn tҥi cӫa phép biӃn đәi Fourier ---------------------------------- 64
3.4 Phép biӃn đәi Fourier ngưӧc ------------------------------------------------- 65
3.5 (ác tính chҩt cӫa phép biӃn đәi Fourier ------------------------------------ 65
3.5.1 Tính tuyӃn tính ------------------------------------------------------------ 65
3.5.2 Tính chҩt trӉ --------------------------------------------------------------- 65
3.5.3 Tính đӕi xӭng ------------------------------------------------------------- 66
3.5.4 Tính đҧo trөc thӡi gian -------------------------------------------------- 66
3.3.5 BiӃn đәi Fourier cӫa tәng chұp ---------------------------------------- 66
3.3.6 BiӃn đәi Fourier cӫa tích ------------------------------------------------ 66
3.3.7 Vi phân trong miӅn tҫn sӕ ----------------------------------------------- 66
3.3.8 Quan hӋ Parseval --------------------------------------------------------- 67
3.6 So sánh phép biӃn đәi Fourier vӟi phép biӃn đәi Z ---------------------- 67
3.6.1 Quan hӋ giӳa biӃn đәi Fourier vӟi biӃn đәi Z ----------------------- 67
3.6.2 Đánh giá X(ejȦ sӱ dөng X(z ------------------------------------------ 67
3.7 BiӇu diӉn hӋ rӡi rҥc trong miӅn tҫn sӕ liên tөc -------------------------- 69
 3.7.1 Đáp ӭng tҫn sӕ ------------------------------------------------------------ 69
3.7.2 Quan hӋ vào ra trên miӅn tҫn sӕ --------------------------------------- 71
3.7.3 (ác bӝ lӑc sӕ lý tưӣng----------------------------------------------------
---- 62
(
NG 4 --------------------------------------------------------------------------- 75
P P BN ĐӘ FOUR R RӠ RҤ( VÀ ------------------------------------- 75
G T UҰT TÍN BN ĐӘ FOUR R N N ------------------------- 75
4.1 Phép biӃn đәi Fourier rӡi rҥc cӫa tín hiӋu tuҫn hoàn --------------------- 75
4.2 Phép biӃn đәi Fourier rӡi rҥc cӫa tín hiӋu rӡi rҥc có chiӅu dài hӳu hҥn
----------------------------------------------------------------------------------------- 76
4.3 Giҧi thuұt FFT ------------------------------------------------------------------ 78
4.4 àm cӱa sә -----------------------------------------------------------------------
----68
 CHƯƠNG O
MӢ ĐҪU
(Tәng thӡi lưӧng: 2 tiӃt)
Tóm tҳt bài giҧng (1): Thӡi lưӧng 2 tiӃt
!c Giͣi thi͏u cho sinh viên th͇ nào là XLTHS và ͱng dͭng
trong th͹c t͇
!c So sánh giͷa tín hi͏u s͙ và tín hi͏u tương t͹ đ͋ rút ra ưu
đi͋m n͝i b̵t cͯa phương pháp x͵ lý tín hi͏u s͙
!c Giͣi thi͏u nhi͏m vͭ cͯa môn h͕c

•ng dөng XLTHS trong thӵc tӃ

!c @hái niӋm tín hiêu: Tín hiӋu là biӇu hiӋn vұt lý cӫa thông
tin.
!c Xӱ lý tín hiӋu sӕ: là xӱ lý bҵng máy tính trong đó sӱ dөng
các công cө toán hӑc, các giҧi thuұt và kӻ thuұt đӇ can thiӋp
vào các tín hiӋu ӣ dҥng sӕ nhҵm mөc đích
¢c @hai thác các thông tin cҫn thiӃt
¢c (ҧi thiӋn chҩt lưӧng
¢c Nén sӕ liӋu
¢c ...
Xӱ lý tín hiӋu sӕ đưӧc ӭng dөng nhiӅu trong thӵc tӃ, đһc biӋt là
trong các lĩnh vӵc:
-c (ông nghiӋp giҧi trí: âm nhҥc(sӕ Mp3, Mp4, Nhҥc
trӵc tuyӃn...
-c Xӱ lý ҧnh: Nhұn dҥng ҧnh, cҧi thiӋn chҩt lưӧng ҧnh,
nén dӳ liӋu ҧnh((huҭn JPG...
 -c Xӱ lý tiӃng nói: Nhұn dҥng và tәng hӧp tiӃng nói, mã
hoá tiӃng nói...
-c TruyӅn thông: Nén sӕ liӋu...

Ưu điӇm cӫa tín hiӋu sӕ

!c Đӝ chính xác cao
!c Sao chép trung thӵc nhiӅu lҫn
!c @hông bӏ ҧnh hưӣng cӫa môi trưӡng
!c (ho phép giҧm dung lưӧng lưu trӳ , tăng tӕc đӝ truyӅn
!c Linh hoҥt và mӅm dҿo do xӱ lý bҵng máy tính

NhiӋm vө môn hӑc

Giӟi thiӋu nӅn tҧng chung nhҩt áp dөng cho tҩt cҧ các lĩnh vӵc
có ӭng dөng xӱ lý tín hiӋu sӕ.
 CHƯƠNG 1
TÍN HIӊU VÀ CÁC Hӊ THӔNG RӠI RҤC
(Tәng thӡi lưӧng: 19 TiӃt)
Tóm tҳt bài giҧng(2): Thӡi lưӧng 3 tiӃt
!c 4 nh nghĩa và phân lo̩i tín hi͏u và các h͏ x͵ lý tín hi͏u
!c Giͣi thi͏u mô hình chung cͯa x͵ lý tín hi͏u s͙
!c Ḽy ví dͭ th͹c t͇ cho mô hình đã đưa ra
!c 4 nh nghĩa tín hi͏u rͥi r̩c và m͡t s͙ tín hi͏u rͥi r̩c quan tr͕ng

1.1 Đӏnh nghĩa và phân loҥi tín hiӋu, hӋ xӱ lý tín hiӋu

1.1.1 Đӏnh nghĩa tín hiӋu

Tín hiӋu là biӇu hiӋn vұt lý cӫa thông tin. VӅ mһt toán hӑc tín hiӋu
đưӧc coi là hàm cӫa mӝt hay nhiӅu biӃn đӝc lұp.
Ví dө: Tín hiӋu âm thanh là sӵ biӃn thiên cӫa áp suҩt theo thӡi gian P(t hoһc
cũng có thӇ coi tín hiӋu âm thanh là sӵ biӃn thiên áp suҩt theo không gian
P(x,y,z.
~uy ưӟc: Trong môn hӑc XLT S chúng ta chӫ yӃu coi tín hiӋu là hàm cӫa
biӃn đӝc lұp thӡi gian.

1.1.2 Phân loҥi tín hiӋu

1.1.2.1 Phân loҥi theo biӃn đӝc lұp
!c Tín hiӋu liên tөc theo thӡi gian: là tín hiӋu có biӃn thӡi gian liên
tөc (nhұn mӑi giá trӏ trong mӝt khoҧng giá trӏ nào đó
!c Tín hiӋu rӡi rҥc: là tín hiӋu có biӃn đӝc lұp thӡi gian chӍ nhұn
mӝt sӕ giá trӏ(Ví dө: (ác chӍ sӕ thӏ trưӡng chӭng khoán, các sӕ
liӋu khí tưӧng«. Nghĩa là tín hiӋu có thӇ biӇu diӉn bҵng mӝt
dãy sӕ, hàm tín hiӋu chӍ có giá trӏ xác đӏnh ӣ nhӳng thӡi điӇm
 nhҩt đӏnh. Tín hiӋu rӡi rҥc (còn đưӧc gӑi là tín hiӋu lҩy mүu
thu đưӧc bҵng cách lҩy mүu tín hiӋu liên tөc.
1.1.2.2 Phân loҥi theo biên đӝ
!c Tín hiӋu liên tөc theo biên đӝ: là tín hiӋu mà hàm biên đӝ nhұn
bҩt kǤ giá trӏ nào. Ví dө: àm x(t = sin(t nhұn mӑi giá trӏ
trong khoҧng [-1,1].
!c Tín hiӋu rӡi rҥc theo biên đӝ hay còn gӑi là tín hiӋu đưӧc lưӧng
tӱ hoá: là tín hiӋu mà hàm biên đӝ chӍ nhұn các giá trӏ nhҩt
đӏnh. Ví dө: x(t = 0 vӟi t < 0 và x(t = 1 vӟi t • 0.
!c Tín hiӋu tương tӵ là tín hiӋu có biên đӝ và thӡi gian liên tөc.
!c Tín hiӋu sӕ là tín hiӋu có biӃn đӝ và thӡi gian rӡi rҥc.
x(t x(n

t n
1.1 ± Tín hiӋu tương tӵ 1.2 ± Tín hiӋu rӡi rҥc

x(t x(n

t n
1.3 ± Tín hiӋu đưӧc 1.4 ± Tín hiӋu sӕ
lưӧng tӱ hoá
1.1.3 HӋ xӱ lý tín hiӋu
!c Mӝt hӋ thông xӱ lý tín hiӋu sӁ xác lұp mӕi quan hӋ giӳa tín hiӋu
vào và tín hiӋu ra: y = T[x].

x(n y(n
T

1.5 ± Mô hình mӝt hӋ xӱ lý

!c Phân loҥi hӋ xӱ lý theo tín hiӋu vào và tín hiӋu ra:

¢c Ӌ rӡi rҥc: là hӋ xӱ lý tín hiӋu rӡi rҥc.
¢c Ӌ tương tӵ: là hӋ xӱ lý tín hiӋu tương tӵ.
Tín hiӋu sӕ
Tín hiӋu tương tӵ

Tín hiӋu vào

LPF S& D( DSP

Tín hiӋu tương tӵ

Tín hiӋu ra
LPF D(
Tín hiӋu tương tӵ Tín hiӋu sӕ

1.6 ± Mô hình xӱ lý tín hiӋu sӕ trong thӵc tӃ

!c LPF(Low Pass Filter: Bӝ lӑc thông thҩp đӇ loҥi bӓ nhiӉu và đҧm

bҧo đӏnh lý Shannon.
!c S& (Sampling and old: Mҥch trích giӳ mүu giӳ cho tín hiӋu әn
đӏnh trong quá trình chuyӇn đәi sang tín hiӋu sӕ.
 !c D((nalog to Digital (onverter: Bӝ chuyӇn đәi tương tӵ thành
sӕ.
!c D((Digiatal to nalog (onverter: Bӝ chuyӇn đәi sӕ thành
tương tӵ.
!c DSP(Digital Signal Processing Xӱ lý tín hiӋu sӕ.
(ho sinh viên quan sát hình vӁ và giҧi thích các khӕi chӭc năng.
Ví dө vӅ mӝt hӋ xӱ lý tín hiӋu thӵc tӃ: ãy quan sát phҫn mӅm hát
trên máy tính ( erosoft:
Tín hiӋu vào: Tín hiӋu âm thanh (tiӃng hát
LPF+S& +D(: Sound card cӫa máy tính
DSP: Phҫn mӅm erosoft
D( + LPF: Sound card cӫa máy tính
Tín hiӋu ra: Âm thanh (phát ra tӯ loa
Nhӳng thao tác xӱ lý nào có thӇ thӵc hiӋn đưӧc vӟi erosoft?

1.2 Tín hiӋu rӡi rҥc

1.2.1 Đӏnh nghĩa

!c Là tín hiӋu có thӇ đưӧc biӇu diӉn bҵng mӝt dãy các giá trӏ (thӵc
hoһc phӭc vӟi phҫn tӱ thӭ n đưӧc ký hiӋu là x(n. x = { x(n } n =
-’...+’
!c Thông thưӡng tín hiӋu rӡi rҥc có đưӧc bҵng cách lҩy mүu các tín
hiӋu liên tөc trong thӵc tӃ. Phương pháp lүy mүu thưӡng gһp là lҩy
mүu đӅu tӭc là các thӡi điӇm lҩy mүu cách nhau mӝt khoҧng Ts gӑi
là chu kǤ lҩy mүu.
Ví dө: Tín hiӋu vӅ nhiӋt đӑ là 1 tín hiӋu liên tөc. Tҥi trҥm khí tưӧng
cӭ 15 phút ngưӡi ta ghi lҥi nhiӋt đӝ mӝt lҫn. Như vұy tӭc là đã thӵc
hiӋn thao tác lүy mүu tín hiӋu nhiӋt đӝ vӟi chu kǤ lүy mүu Ts = 15
phút, sӕ liӋu thu đưӧc là tín hiӋu nhiӋt đӝ rӡi rҥc.
1.2.2 Mӝt vài tín hiӋu rӡi rҥc quan trӑng
!c Tín hiӋu xung đơn vӏ:

1 n 0
a (n 
0 n0

1.7 ± Xung đơn vӏ

!c Tín hiӋu xung nhҧy bұc đơn vӏ:

1 n
0
u (n 
0 n0

u(n

-2 -1 0 1 2 3 n

1.8 ± Xung nhҧy bұc đơn vӏ

!c Tín hiӋu hàm sӕ mũ:
x( n “ a n

x(n

-2 -1 0 1 2 3 n

1.9 - Tín hiӋu hàm sӕ mũ vӟi 0 < a < 1

!c Tín hiӋu RectN

1 0ÌnÌ Y 1
x( n  “ RECTY (n  “ 

0 n  Y,n 0

u(n

-2 -1 0 1 2 3 4 n

1.10 ± Tín hiӋu RectN

!c Tín hiӋu tuҫn hoàn

Xét tín hiӋu x(n ta nói rҵng tín hiӋu x(n là tuҫn hoàn vӟi chu
kǤ N nӃu: x(n = x(n+N = x(n+kN vӟi mӑi n. ình vӁ dưӟi
đây minh hoҥ tín hiӋu tuҫn hoàn vӟi chu kǤ N = 4.

-6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 8 n
 Giá trӏ N nhӓ nhҩt thoҧ mãn x(n = x(n+N đưӧc gӑi là chu kǤ
cơ bҧn cӫa tín hiӋu.
Nhұn xét: Mӝt tín hiӋu rӡi rҥc bҩt kǤ có thӇ biӇu diӉn bӣi công thӭc:

x (n 

a 
x ( a a ( n a 

Tóm tҳt bài giҧng(3): Thӡi lưӧng 3 tiӃt

!c Tóm t̷t n͡i dung đã h͕c bài trưͣc
!c Các phép toán trên tín hi͏u rͥi r̩c
!c Ḽy ví dͭ tính toán cͭ th͋ cho tͳng phép toán
!c @hái ni͏m v͉ các h͏ TT và TTBB, phân lo̩i các h͏
!c H͏ TT:
¢c 4áp ͱng xung
¢c › nghĩa
!c H͏ TTBB
¢c 4áp ͱng xung
¢c žhép t͝ng ch̵p

1.2.3 Các phép toán trên tín hiӋu rӡi rҥc

!c Phép nhân 2 tín hiӋu: (ho tín hiӋu x = {x(n} y = {y(n} tín hiӋu
z = x.y = {z(n}thoҧ mãn: z(n = x(n.y(n
!c Phép nhân vӟi hӋ sӕ: (ho tín hiӋu x = {x(n} y = Į.x = {y(n}thoҧ
mãn: y(n = Į.x(n
!c Phép cӝng 2 tín hiӋu: (ho tín hiӋu x = {x(n} y = {y(n} tín hiӋu
z = x + y = {z(n}thoҧ mãn: z(n = x(n + y(n
!c Phép dӏch phҧi: (ho tín hiӋu x = {x(n} phép dӏch phҧi tín hiӋu x
đi k mүu tҥo ra tín hiӋu y = {y(n} thoҧ mãn: y(n = x(n ± k trong
đó k là mӝt hҵng sӕ nguyên dương.
 !c Phép dӏch trái: (ho tín hiӋu x = {x(n} phép dӏch trái tín hiӋu x đi
k mүu tҥo ra tín hiӋu y = {y(n} thoҧ mãn: y(n = x(n + k trong đó
k là mӝt hҵng sӕ nguyên dương.

1.2.4 Năng lưӧng cӫa tín hiӋu rӡi rҥc

+°
W= |x(n|2
n“ °

1.3 Các hӋ xӱ lý tín hiӋu rӡi rҥc

Khái niӋm: Mӝt hӋ xӱ lý tín hiӋu sӁ xác lұp mӕi quan hӋ giӳa tín
hiӋu vào và tín hiӋu ra.

x(n y(n
T

1.11 ± Ӌ xӱ lý tín hiӋu

y(n = T[x(n]

1.3.1 Phân loҥi hӋ theo tính chҩt

(ác hӋ phi tuyӃn

(ác hӋ xӱ lý (ác hӋ TTBB (ác hӋ TT

không BB

(ác hӋ tuyӃn tính

(ác hӋ TTBB (ác hӋ TT không BB

1.12 Phân loҥi các hӋ xӱ lý tín hiӋu

1.3.1.1 HӋ tuyӃn tính
Mӝt hӋ đưӧc gӑi là tuyӃn tính nӃu nó thoҧ mãn nguyên lý xӃp chӗng:
giҧ sӱ y1(n và y2(n là tín hiӋu ra cӫa hӋ tương ӭng vӟi các tín hiӋu vào
x1(n và x2(n hay:
y1(n = T[x1(n] và
y2(n = T[x2(n]
Thì ta có:
T[ax1(n + bx2(n] = ay1(n + by2(n
Vӟi a,b là các hҵng sӕ.
Ý nghĩa cӫa hӋ tuyӃn tính: Mӝt hӋ tuyӃn tính có thӇ xӱ lý tәng các
tác đӝng như thӇ các tác đӝng đưӧc xӱ lý đӝc lұp sau đó các kӃt quҧ đӝc lұp
đưӧc cӝng lҥi. Tӯ đó ta có thӇ phân tích các tín hiӋu phӭc tҥp thành nhiӅu tín
hiӋu đơn giҧn hơn nhҵm làm dӉ dàng công viӋc nghiên cӭu. (ác hӋ phi
tuyӃn có thӇ đưӧc xҩp xӍ tuyӃn tính vӟi các điӅu kiӋn nào đó.
Ví dө 1: ãy xét tính tuyӃn tính cӫa hӋ sau:
a. y(n = a2x(n
b. y(n = ax(n
Vӟi a là mӝt hҵng sӕ.
Đáp ӭng xung cӫa hӋ TT:

x(n

a 
x ( a a ( n a 
+
 y (n  [
x(k a (n-k]
k=-


a 
x ( a  [ a (n-k]


a 
x ( a  ha ( n 
 hk(n đưӧc gӑi là đáp ӭng xung cӫa hӋ tuyӃn tính, hay chính là đҫu ra
cӫa hӋ khi đҫu vào là xung đơn vӏ.
1.3.1.2 HӋ tuyӃn tính bҩt biӃn
Mӝt hӋ tuyӃn tính là bҩt biӃn theo thӡi gian nӃu tín hiӋu vào bӏ dӏch đi
k mүu thì tín hiӋu ra cũng bӏ dӏch đi k mүu, nghĩa là nӃu x¶(n = x(n-k thì
y¶(n = y(n-k. @hi mӝt hӋ tuyӃn tính là bҩt biӃn ta có: hk(n = h(n-k do đó ta
có:

y ( n
x( a  h( n a 
a 

(ông thӭc 2.8 đưӧc viӃt tương đương như sau:

y(n = x(nh(n
Nhұn xét: Mӝt hӋ hoàn toàn xác đӏnh nӃu biӃt tham sӕ h(n hay đáp ӭng
xung cӫa hӋ.
Ví dө 2: ãy nhұn xét tính bҩt biӃn cӫa hӋ sau:
a. y(n = nx(n
b. y(n = a2x(n
Ví dө 3: (ho mӝt hӋ TTBB có đáp ӭng xung
h(n = anu(n a < 1
Tìm đáp ӭng cӫa hӋ khi tín hiӋu vào là tín hiӋu chӳ nhұt có đӝ rӝng N, hay
x(n = R (TN(n.
Tóm tҳt bài giҧng(4): Thӡi lưӧng 3 tiӃt
!c Yh̷c l̩i nhanh các ai͇n thͱc v͉ h͏ TT và h͏ TTBB
!c Ḽy ví dͭ v͉ các h͏ TT, h͏ BB, h͏ TTBB
!c Ḽy ví dͭ v͉ phép t͝ng ch̵p
!c Các tính ch̭t cͯa phép t͝ng ch̵p
¢c Tính giao hoán  H͏ qu̫
 ¢c Tính phân ph͙i  H͏ qu̫
¢c Chͱng minh các tính ch̭t
!c Kng dͭng các h͏ qu̫ trên  Có th͋ t̩o ra m͡t h͏ phͱc t̩p b̹ng
cách ghép n͙i nhi͉u h͏ đơn gi̫n (Ḽy ví dͭ ghép n͙i ti͇p và
song song 2 h͏ đơn gi̫n  Tính đáp ͱng xung tương đương)
!c Tính nhân qu̫ và ͝n đ nh cͯa h͏:
¢c Th͇ nào là h͏ ͝n đ nh và nhân qu̫
¢c T̩i sao ph̫i xét tính nhân qu̫ và ͝n đ nh
¢c 4 nh lý đưͫc dùng đ͋ xét tính nhân qu̫, ͝n đ nh
¢c Chͱng minh đ nh lý

1.4 Các hӋ tuyӃn tính bҩt biӃn

1.4.1 Tính chҩt cӫa tәng chұp

!c Tính giao hoán:
y(n = x(n  h(n = h(n  x(n
CM:

y (n  x (n   h (n 
x (a h (n a 
a 

t n a  a n t
t  ahi a 
t  ahi a 

 y ( n
x(n t h(t 
t 
h ( n   x (n 

!c Tính phân phӕi:

y(n = x(n  [h1(n + h2(n] = x(n  h1(n + x(n  h2(n
 h( n “ h1 ( n m h2 ( n
m°
y ( n “ x( n  h( n “ x( a  h( n a 
a“ °
m°
“ x( a [ h1 ( n a  m h2 ( n a ]
a“ °
m° m°
“ x( a  h1 ( n a  m x( a  h2 ( n a 
a“ ° a“ °

“ x( n  h1 ( n m x( n  h2 ( n
HӋ quҧ 1: Tӯ tính chҩt giao hoán cӫa phép tәng chұp ta có hӋ quҧ sau: NӃu
ghép nӕi tiӃp 2 hӋ TTBB có đáp ӭng xung tương ӭng là h1(n và h2(n thì ta
sӁ đưӧc mӝt hӋ tương đương có đáp ӭng xung là h(n = h1(n  h2(n = h2(n
 h1(n không phө thuӝc vào thӭ tӵ mҳc nӕi tiӃp cӫa các hӋ.
HӋ quҧ 2: Tӯ tính chҩt phân phӕi cӫa phép tәng chұp ta có hӋ quҧ sau: NӃu
ghép song song 2 hӋ nӕi tiӃp có đáp ӭng xung tương ӭng là h1(n và h2(n
thì ta sӁ đưӧc mӝt hӋ tương đương có đáp ӭng xung là h(n = h1(n + h2(n.

y1(n
h1(n
y(n
x(n

y2(n
h2(n

h(n = h1(n + h2(n

1.14 ± Ghép song song 2 hӋ TTBB

Ta có:
 y1 (n  x (n   h1 (n 
y2 ( n x (n   h2 (n 
y (n  y1 (n   y2 (n 
x (n   h1 (n   x (n   h2 (n 
x (n   (h1 (n   h2 (n 
x ( n   h (n 

1.4.2 HӋ nhân quҧ

Mӝt hӋ TTBB là nhân quҧ nӃu: x1(n = x2(n vӟi n < n0 và
x1(n N x2(n vӟi n • n0 thì:
y1(n = y2(n vӟi n < n0 và
Mӝt hӋ là nhân quҧ nӃu tín hiӋu ra không phө thuӝc tín hiӋu vào ӣ
tương lai.
Đӏnh lý: Mӝt hӋ TTBB là nhân quҧ khi và chӍ khi h(n = 0 vӟi n < 0.
CM:
!c NӃu hӋ là nhân quҧ:
Ta có:
m°
y1 ( n “ x1 (a h (n a 
a“ °
n0 1 m°
“ x1 (a h (n a  m x1 (a h (n a 
a“ ° a “ n0
m°
y2 ( n  “ x2 ( a  h( n a 
a“ °
n0 1 m°
“ x2 ( a  h( n a  m x2 ( a  h( n a 
a“ ° a “ n0

Do vӟi n < n0 thì y1(n = y2(n và x1(n = x2(n nên:

n0 1 n0 1

x ( a  h( n a 
x ( a  h( n a 
a 
1
a 
2
Tӯ đó suy ra:
 

x ( a  h ( n a 
x (a h (n a 
a n0
1
a n0
2



h(n a [ x1 ( a  x2 ( a ] 0
n0

Theo giҧ thiӃt x1(k Nx2(k vӟi k • n0 nên ta suy ra:

h(n-k = 0 vӟi mӑi n < n0 và k • n0
Đһt m = n-k => h(m = 0 vӟi mӑi m < 0 (ĐP(M.
!c NӃu h(n) = 0 vӟi mӑi n < 0 (Tӵ chӭng minh)
Nhұn xét: Ӌ TTBB và nhân quҧ có phương trình:

y ( n
x(n a  h( a 
a 0

1.4.3 Tính әn đӏnh

Mӝt hӋ TTBB đưӧc gӑi là әn đӏnh nӃu vӟi tín hiӋu vào có biên đӝ hӳu
hҥn thì tín hiӋu ra cũng có biên đӝ hӳu hҥn.
Đӏnh lý: Mӝt hӋ TTBB là әn đӏnh nӃu và chӍ nӃu
m°
S“ | h (n  |  °
n“ °

CM:
NӃu tác đӝng x(n thoҧ mãn: |x(n| <  vӟi mӑi n khi đó:
m° m°
| y ( n |“| x( n a  h( a  |Ì
| h( a  |
a“ ° a“ °

Do đó nӃu S < ’ thì |y(n| < ’ hay hӋ әn đӏnh

NӃu y(n < ’ ta chӑn x(n = 1 vӟi h(n • 0 và x(n = -1 vӟi h(n còn
lҥi, tính đáp ӭng cӫa hӋ tҥi thӡi điӇm 0 ta có:
m° m°
y (0 “| x ( a  h( a  |“ | h(a  |
a“ ° a“ °

Tӯ đó suy ra S < ’
 h(n

Đáp ӭng xung cӫa hӋ không әn đӏnh

0 n
Ӌ không әn đӏnh
h(n

Đáp ӭng xung cӫa hӋ әn đӏnh

0 n
Ӌ әn đӏnh

1.15 ± Minh hoҥ các hӋ әn đӏnh và không әn đӏnh

Tóm tҳt bài giҧng(5): Thӡi lưӧng 4 tiӃt

!c Yh̷c l̩i v͉ h͏ TTBB và đáp ͱng xung
!c Yêu ahó ahăn ahi s͵ dͭng đáp ͱng xung đ͋ bi͋u di͍n h͏ TTBB
!c @hó ahăn đó sͅ đưͫc ah̷c phͭc th͇ nào s͵ dͭng žT-Sž-TT-HSH
!c Các bài toán đ̿t ra vͣi žT-Sž-TT-HSH và cách gi̫i quy͇t chúng
¢c Gi̫i phương trình SžTTHSH: žhương pháp và ḽy ví dͭ
¢c Xác đ nh đáp ͱng xung
¢c S͵ dͭng sơ đ͛ đ͋ mô t̫ žT-Sž-TT-HSH
c pͭc đích s͵ dͭng sơ đ͛
c Các chu̱n bi͋u di͍n: Chu̱n I và chu̱n II

1.5 Phương trình sai phân tuyӃn tính hӋ sӕ hҵng (PT-SP-TT-HSH)

Tӗn tҥi mӝt lӟp các hӋ xӱ lý tín hiӋu có thӇ đưӧc biӇu diӉn bӣi
phương trình dҥng:
Y


a (n y (n a 
b (n x (n p 
a 0
a
p 0
p
Dҥng biӇu diӉn trên gӑi là phương trình sai phân. Trong đó:
ak(n và bp(n: Là các hàm hӋ sӕ
M,N: là các hҵng sӕ nguyên, N đưӧc gӑi là bұc cӫa phương
trình
Đӕi vӟi các hӋ tuyӃn tính và bҩt biӃn thì các hàm hӋ sӕ sӁ trӣ thành
các hҵng sӕ, do đó ta có hӋ tuyӃn tính bҩt biӃn đưӧc biӇu diӉn bӣi phương
trình sai phân tuyӃn tính hӋ sӕ hҵng (PT-SP-TT- S  có dҥng sau:
Y


a
a 0
a y( n a 
b x( n p 
p 0
p

Rõ ràng vӟi phương pháp biӇu diӉn hӋ tuyӃn tính bҩt biӃn bӣi PT-SP-
TT- S ta có thӇ thҩy rҵng hӋ đưӧc biӇu diӉn bӣi mӝt tұp hӳu hҥn các tham
sӕ bao gӗm:
ak và bp: là tұp gӗm N+1 và M+1 hҵng sӕ tương ӭng
M,N: là 2 hҵng sӕ nguyên
N đưӧc gӑi là bұc cӫa phương trình
Phương pháp biӇu diӉn hӋ TTBB sӱ dөng PT-SP-TT- S đưӧc sӱ
dөng trong hҫu hӃt các hӋ xӱ lý tín hiӋu.

1.5.1 Giҧi phương trình sai phân tuyӃn tính hӋ sӕ hҵng

Bài toán đһt ra là:
(ho mӝt hӋ TTBB có PT-SP-TT- S
Y


a
a 0
a y( n a 
b x( n p 
p 0
p

BiӃt tín hiӋu vào x(n và các điӅu kiӋn đҫu hãy tìm tín hiӋu ra y(n.
Tương tӵ như bài toán giҧi phương trình vi phân trong giҧi tích, chúng
ta sӁ giҧi phương trình sai phân vӟi các điӅu kiӋn nêu trên qua các bưӟc sau:
!c Bưӟc 1: Tìm nghiӋm tәng quát y0(n
Xét phương trình:
Y
aa y ( n a  “ 0
a “0

Ta chӑn nghiӋm: y(n = Įn vӟi Į0, sau đó thay vào phương

trình trên ta đưӧc:
Y
aa 6 n a
“0
a “0

Giҧi phương trình trên ta sӁ tìm đưӧc đúng N nghiӋm Į1«ĮN

@hi đó nghiӋm tәng quát đưӧc xác đӏnh bӣi:
Y
y0 ( n 
P
a 1
Sa 1 (n 6 a n

Trong đó: PQ(n là đa thӭc bұc Q cӫa n

Sk là bұc cӫa nghiӋm Įk
Trong trưӡng hӧp các nghiӋm Įk là nghiӋm đơn thì ta có:
Y
y0 ( n 
A6
a 1
a a
n

Trong đó k là các hҵng sӕ.

!c Bưӟc 2: Tìm nghiӋm riêng yp(n
Xét phương trình đҫy đӫ:
Y p
aa y( n a  “ b p x( n p
a “0 p “0

Thay giá trӏ x(n đã biӃt vào phương trình trên và chӑn y(n
đӗng dҥng vӟi x(n ta sӁ giҧi đưӧc nghiӋm riêng yp(n đӗng
dҥng x(n
!c Bưӟc 3: Xác đӏnh các hӋ sӕ nhӡ điӅu kiӋn đҫu
NghiӋm cuӕi cӫa phương trình có dҥng y(n = y0(n + yp(n
 Sӱ dөng các điӅu kiӋn đҫu đӇ tìm các hӋ sӕ còn chưa biӃt trong
2 bưӟc trên và kӃt luұn nghiӋm cuӕi cùng.

1.5.2 Đáp ӭng xung cӫa hӋ TTBB tӯ PT-SP-TT-HSH

1.5.2.1 HӋ có đáp ӭng xung hӳu hҥn (FIR)
Xét phương trình sai phân
Y


a
a 0
a y( n a 
b x( n p 
p 0
p

Vӟi N = 0 phương trình trӣ thành:

p
y( n
(b
p 0
p / a0  x(n p 

Đӗng nhҩt phương trình trên vӟi phương trình quan hӋ vào-ra cӫa hӋ
TTBB biӃt đáp ӭng xung h(n:

y( n
h( p x(n p
p 

Ta suy ra đáp ӭng xung cӫa hӋ có dҥng:

h(n = bp/a0 vӟi 0”n”M
h(n = 0 vӟi các n còn lҥi
Rõ ràng ta thҩy rҵng trong trưӡng hӧp này h(n đưӧc xác đӏnh dӉ dàng
và có đӝ dài hӳu hҥn, khi đó hӋ đưӧc gӑi là hӋ có đáp ӭng xung hӳu hҥn
(FR.
1.5.2.2 HӋ có đáp ӭng xung vô hҥn (IIR)
Xét phương trình sai phân
Y p

aa y(n a 
a 0

b x( n p 
p 0
p

Vӟi N > 0. @hi đó ta thҩy rҵng đӇ tính h(n ta sӁ thay x(n = į(n vào
phương trình trên và ta có:
 Y p
aa h ( n a  “ bpa (n p
a “0 p “0

Đây là mӝt phương trình hӗi quy do đó h(n có đӝ dài vô hҥn. @hi đó
hӋ đưӧc gӑi là hӋ có đáp ӭng xung vô hҥn (R
1.5.3 BiӇu diӉn PT-SP-TT-HSH sӱ dөng sơ đӗ
Nhҵm phөc vө viӋc phân tích và tӕi ưu các phép toán cũng như bӝ
nhӟ cҫn dùng đӇ thӵc hiӋn mӝt hӋ TTBB biӇu diӉn bӣi PT-SP-TT- S ,
ngưӡi ta sӁ biӇu diӉn PT-SP-TT- S dưӟi dҥng mӝt sơ đӗ các phҫn tӱ, dӵa
trên sơ đӗ đó đӇ biӃn đәi tương đương nhҵm đưa ra mӝt sơ đӗ sao cho sӕ
phép tính hay bӝ nhӟ sӱ dөng đӇ cài đһt sӁ tiӃt kiӋm hơn sơ đӗ ban đҫu. Sau
đây chúng ta sӁ xem xét 2 chuҭn biӇu diӉn PT-SP-TT- S sӱ dөng sơ đӗ.
1.5.3.1 Các phҫn tӱ cơ bҧn
!c Phҫn tӱ cӝng
x1(n
x1(n+x2(n

x2(n

ình 1.16 - Phҫn tӱ cӝng

!c Phҫn tӱ nhân
x(n Į Įx(n

ình 1.17 - Phҫn tӱ nhân

!c Phҫn tӱ trӉ
x(n D x(n-1

ình 1.18 - Phҫn tӱ trӉ

1.5.3.2 Sơ đӗ chuҭn 1
Sơ đӗ chuҭn mӝt đưӧc suy ra trӵc tiӃp tӯ phương trình SPTT S sau
khi đã thӵc hiӋn chuҭn hoá phương trình vӅ dҥng sau:
p bp Y
aa
y( n
p 0
x( n p  

a 1 0
y( n a 
0
 Sơ đӗ chuҭn 1 có dҥng sau:

ình 1.19 ± Sơ đӗ chuҭn 1

1.5.3.2 Sơ đӗ chuҭn 2
Trong sơ đӗ chuҭn 1 ta có thӇ thҩy rҵng hӋ đưӧc xem như ghép nӕi
tiӃp cӫa 2 hӋ TTBB nhӓ hơn. Như vұy ta hoàn toàn có thӇ đҧo vӏ trí cӫa 2 hӋ
mà không ҧnh hưӣng gì. Thao tác đó sӁ tҥo ra sơ đӗ trung gian có dҥng sau

ình 1.20 ± Sơ đӗ trung gian

Trên sơ đӗ trung gian ta sӁ ghép các bӝ trӉ cùng mӭc đӇ tҥo ra sơ đӗ chuҭn 2
có dҥng:

ình 1.21 ± Sơ đӗ chuҭn 2

Ta thҩy rҵng trong chuҭn 2, sӕ lưӧng bӝ trӉ đã giҧm so vӟi chuҭn 1 điӅu đó
đӗng nghĩa vӟi viӋc sӕ lưӧng phép tính và bӝ nhӟ sӱ dөng khi cài đһt sӁ tiӃt
kiӋm hơn.
à

 à

!c ?n t̵p chương I
!c Làm bài t̵p cu͙i chương
!c Bài ai͋m tra 1 ti͇t
 CHƯƠNG 2
BIӆU DIӈN TÍN HIӊU VÀ
Hӊ THӔNG XӰ LÝ TÍN HIӊU TRÊN MIӄN Z
Tóm tҳt bài giҧng(7): Thӡi lưӧng 2 tiӃt
!c Yh̷c l̩i tóm t̷t chương 1
!c @hái ni͏m mi͉n tín hi͏u, và các phép bi͇n đ͝i, gͫi nhͣ cho sinh
viên phép bi͇n đ͝i Laplace mà sinh viên đã h͕c trong môn h͕c
³p̩ch và tín hi͏u´
!c pi͉n Z là gì, mͭc đích s͵ dͭng mi͉n Z
!c 4 nh nghĩa phép bi͇n đ͝i Z
¢c p͡t phía
¢c Hai phía
¢c @hi nào dùng m͡t phía và ahi nào dùng hai phía
¢c Ḽy 2 ví dͭ tính toán cͭ th͋
!c pi͉n h͡i tͭ cͯa phép bi͇n đ͝i Z
¢c Ḽy 1 ví dͭ tính toán cͭ th͋

Mөc đích: Trong chương  chúng ta đã khҧo sát tín hiӋu và các hӋ xӱ lý tín
hiӋu, như chúng ta đã thҩy khi biӇu diӉn tín hiӋu và các hӋ xӱ lý trên miӅn
thӡi gian sӁ có nhӳng bài toán trӣ nên khó khăn. Vӟi biӃn đәi Z chúng ta sӁ
biӇu diӉn tín hiӋu và hӋ xӱ lý trên miӅn Z (biӃn đӝc lұp z là biӃn sӕ phӭc,
trên miӅn Z các bài toán vӅ khҧo sát hӋ xӱ lý (tính әn đӏnh, tính nhân quҧ,
điӇm cӵc(cӝng hưӣng, điӇm không(phҧn cӝng hưӣng« sӁ trӣ nên dӉ
dàng và thuұn lӧi hơn (Sinh viên nhӟ lҥi phép biӃn đәi Laplace khi hӑc môn
mҥch và tín hiӋu.
2.1 Đӏnh nghĩa phép biӃn đәi Z
(ho tín hiӋu rӡi rҥc x(n, phép biӃn đәi Z cӫa x(n đưӧc đӏnh nghĩa
như sau:
a. Phép biӃn đәi Z 2 phía: (Khҧo sát vӅ mһt lý thuyӃt)

b. Phép biӃn đәi Z 1 phía: (Khҧo sát vӅ mһt thӵc tӃ)


( z
x ( n z
n 0
n

Trong tài liӋu này chúng ta sӱ dөng cөm tӯ phép biӃn đәi Z mһc đӏnh
cho phép biӃn đәi Z 2 phía.

2.2 MiӅn hӝi tө cӫa phép biӃn đәi Z

2.2.1 Đӏnh nghĩa

(ho tín hiӋu rӡi rҥc x(n, X(z là biӃn đәi Z cӫa x(n, tұp các giá trӏ
cӫa z sao cho |X(z| < +’ đưӧc gӑi là miӅn hӝi tө cӫa phép biӃn đәi Z cӫa
x(n (RO(

2.2.2 Xác đӏnh miӅn hӝi tө vӟi tín hiӋu rӡi rҥc x(n) cho trưӟc
a. Đӏnh lý Cauchy


(huӛi S
u (n hӝi tө khi và chӍ khi
n 0

i u (n  1/ n  1
n ý 

b. MiӅn hӝi tө
  1
( z
x( n z
n 
n
=
x ( n z
n 0
n

x (n  z
n 
n
  1

Đһt X1(z =
x ( n z
n 0
n
, X2(z =
n“ °
x(n z n

p dөng đӏnh lý (auchy đӕi vӟi X1(z ta đưӧc:

 z  i  x (n  1/ n

x
n ý

p dөng đӏnh lý (auchy đӕi vӟi X2(z ta đưӧc:

1 
 z  x
i  x ( n 1/ n
n ý

(uӕi cùng ta có:

RO( = {z | Rx- < |z| < Rx+}

2.1 - MiӅn hӝi tө

* MiӅn hӝi tө cӫa tín hiӋu có chiӅu dài hӳu hҥn
Khi tín hiӋu x(n) có chiӅu dài hӳu hҥn (giҧ sӱ x(n) = 0 vӟi mӑi n
không thuӝc đoҥn [n1,n2]) thì chúng ta không sӱ dөng đӏnh lý cauchy
đӇ xác đӏnh miӅn hӝi tө cӫa X(z) mà khi đó chӍ cҫn tӯng phҫn tӱ trong
công thӭc biӃn đәi Z cӫa x(n) là hӳu hҥn:
- 0 ” n1 < n2: Khi đó đӇ các phҫn tӱ dҥng zn hӳu hҥn thì |z| +’
- n1 < n2 ” 0: Khi đó đӇ các phҫn tӱ dҥng zn hӳu hҥn thì z  0
- n1 < 0 < n2: Khi đó đӇ các phҫn tӱ dҥng zn hӳu hҥn thì z  0 và
 |z| +’
Ví dө: (ho tín hiӋu x(n = u(n ãy tính X(z và miӅn hӝi tө
Tóm tҳt bài giҧng(8): Thӡi lưӧng 3 tiӃt
!c 4i͋m c͹c và đi͋m ahông
!c žhép bi͇n đ͝i Z ngưͫc:
¢c pͭc đích
¢c Công thͱc
¢c žhương pháp
¢c Äí dͭ tính toán
!c Các tính ch̭t cͯa phép bi͇n đ͝i Z
¢c S͵ dͭng các tính ch̭t đ͋ tính nhanh m͡t s͙ bi͇n đ͝i Z ngưͫc

2.3 ĐiӇm cӵc và điӇm không

Mӝt loҥi biӃn đәi Z thông dөng và quan trӑng đó là biӃn đәi Z mà
X(z cӫa nó có dҥng là mӝt hàm hӳu tӍ vӟi mӑi z thuӝc miӅn hӝi tө, nghĩa
là:
X(z = P(z/Q(z
Trong đó, P(z và Q(z là các đa thӭc biӃn z hay z-1.
!c (ác giá trӏ cӫa z sao cho X(z = 0 đưӧc gӑi là các điӇm không cӫa
X(z (NghiӋm cӫa P(z
!c (ác giá trӏ cӫa z sao cho X(z = ’ đưӧc gӑi là các cӵc cӫa
X(z. (NghiӋm cӫa Q(z
Như vұy chúng ta có nhұn xét rҵng: MiӅn hӝi tө không chӭa các điӇm cӵc
BiӇu diӉn X(z) theo các điӇm cӵc và không

2.4 Phép biӃn đәi Z ngưӧc

Bài toán: (ho biӃt X(z và miӅn hӝi tө cӫa nó, hãy tìm tín hiӋu rӡi rҥc x(n
a. Đӏnh lý Cauchy
1
1 a 1


2à  
z a dz 
0 a 1
b. Phép biӃn đәi Z ngưӧc
Ta có:
 m°
n
X (z “ x (n  z
n“ °
 Suy ra:

1 a 1 1

 2à  z ( zdz
x(n 2à  z
 a n 1
dz x( a 
 n 

Các phương pháp tính biӃn đәi Z ngưӧc

- Phương pháp thһng dư
1
x(a  “

2à  C
X ( z  z a 1dz

Y
“ RES ( X ( z  z a 1 | z “ z p
a
a “1

Trong đó N là sӕ cӵc cӫa X(zzk-1 và zp1«zpN lҫn lưӧt là các cӵc cӫa
X(zzk-1 vӟi các bұc tương ӭng là s1«sN. Đҥi lưӧng R S là thһng dư cӫa
hàm sӕ đưӧc tính bӣi:
1 d
RES (  ( z | z “ z p “ sa 1
( ( z ( z za  sa | z “ z p
a
( sa 1 dz a

1
Ví dө: (ho X ( z  “ 1
ãy tính x(n sӱ dөng phương pháp thһng dư
1 2z
- Phương pháp phân tích thành phân thӭc đơn giҧn
Bҧng các phép biӃn đәi Z đơn giҧn
Tín hiӋu BiӃn đәi Z MiӅn hӝi tө
a ( n 1 Toàn mһt phҷng Z
u(n 1 |z| > 1
1
1 z

-u(-n-1 1 |z| < 1

1
1 z
a (n   m Toàn MPZ trӯ 0 nӃu
z
m > 0, trӯ ° nӃu m < 0
 n u ( n 1 |z| > |a|
1
1 z

a nu ( n 1 1 |z| < |a|

1
1 az

na n u ( n  az 1 |z| > |a|

(1 az 1 2

n n u ( n 1 az 1 |z| < |a|

(1 az 1 2
cos(Enu (n  1 cos( z 1 |z| > 1
1 (2cos  z 1 m z 2

sin(Enu (n  (sin E z 1 |z| > 1

1 (2cos E z 1  z 2

ĐӇ tính biӃn đәi Z ngưӧc cӫa mӝt biӇu thӭc phӭc tҥp, ngưӡi ta có thӇ
phân tích các biӇu thӭc phӭc tҥp này thành tә hӧp tuyӃn tính cӫa các biӇu
thӭc đơn giҧn hơn, sau đó sӱ dөng tính tuyӃn tính cӫa phép biӃn đәi Z suy ra
kӃt quҧ cuӕi cùng tӯ các kӃt quҧ đã đưӧc tính sҹn có trong bҧng.
Vӟi mӝt lӟp các biӇu thӭc ta có thӇ áp dөng phương pháp sau:
 Y Si
Y ( z
ik
“
D( z  i “1  “1 ( z z pi  

Trong đó N(z và D(Z là 2 đa thӭc cӫa z, giҧ sӱ rҵng bұc cӫa N(z nhӓ hơn
bұc cӫa D(z và phân thӭc là tӕi giҧn. N là sӕ nghiӋm cӫa D(z, zp1«zpN là
các nghiӋm cӫa D(z vӟi bұc tương ӭng là s1«sN, ik là các hӋ sӕ đưӧc tìm
theo công thӭc:
1 d Y ( z

ia “ ( ( z z pi si | z “ z p
( si a  dz si a
D( z  i

z2 1
Ví dө: (ho X ( z  “ ãy tính các tín hiӋu x(n. (ó tín hiӋu x(n nào
z 2 3z m 2
nhân quҧ trong các tín hiӋu tìm đưӧc hay không?
- Phương pháp chia đa thӭc
2.5 Các tính chҩt cӫa phép biӃn đәi Z

2.5.1 Tính tuyӃn tính

(ho 2 tín hiӋu x1(n và x2(n vӟi các biӃn đәi z tương ӭng là:
X1(z = ZT(x1(n M T1 = {R-1 < |z| < R+1}
X2(z = ZT(x2(n M T2 = {R-2 < |z| < R+2}
@hi đó:
ZT(Įx1(n + ȕx2(n = ĮX1(z + ȕX2(z vӟi miӅn hӝi tө là
M T1 Š M T2

2.5.2 Tính dӏch thӡi gian

(ho tín hiӋu x(n có biӃn đәi Z là X(z = ZT(x(n vӟi miӅn hӝi tө
(M T là R- < |z| < R+. @hi đó
ZT(x(n-k = z-kX(z vӟi cùng miӅn hӝi tө trên, trong đó k là
mӝt hҵng sӕ nguyên.

2.5.3 Tính chҩt thay đәi thang tӹ lӋ

(ho tín hiӋu x(n có biӃn đәi Z là X(z = ZT(x(n vӟi miӅn hӝi tө
(M T là R- < |z| < R+. @hi đó
z  
ZT(anx(n = X (  vӟi miӅn hӝi tө  a    z   a 
a

2.5.4 Tính đҧo trөc thӡi gian

(ho tín hiӋu x(n có biӃn đәi Z là X(z = ZT(x(n vӟi miӅn hӝi tө
(M T là R- < |z| < R+. @hi đó
1 1 1
ZT(x(-n = X (  vӟi miӅn hӝi tө m
| z |
z R R

2.5.5 Tính chҩt vi phân trong miӅn Z

(ho tín hiӋu x(n có biӃn đәi Z là X(z = ZT(x(n vӟi miӅn hӝi tө
(M T là R- < |z| < R+. @hi đó
 dX
ZT (nx (n  “ z
dz

2.5.6 Phép biӃn đәi Z cӫa tәng chұp

(ho 2 tín hiӋu x1(n và x2(n vӟi các biӃn đәi z tương ӭng là:
X1(z = ZT(x1(n M T1 = {R-1 < |z| < R+1}
X2(z = ZT(x2(n M T2 = {R-2 < |z| < R+2}
@hi đó:
ZT(x1(nx2(n = X1(zX2(z vӟi miӅn hӝi tө là
M T1 Š M T2

2.5.7 Đӏnh lý giá trӏ đҫu

(ho tín hiӋu x(n có biӃn đәi Z là X(z = ZT(x(n vӟi miӅn hӝi tө
(M T là R- < |z| < R+. @hi đó nӃu x(n là tín hiӋu nhân quҧ thì:
x (0 i (z
z 

Tóm tҳt bài giҧng(9): Thӡi lưӧng 3 tiӃt

!c Sӱ dөng phép biӃn đәi Z mӝt phía đӇ giҧi PTSP
!c BiӇu diӉn hӋ xӱ lý tín hiӋu trong miӅn Z
!c Thӵc hiӋn các hӋ rӡi rҥc trong miӅn Z
!c Tính әn đӏnh và nhân quҧ cӫa hӋ TTBB

2.6 Sӱ dөng phép biӃn đәi Z mӝt phía đӇ giҧi PTSP

2.6.1 BiӃn đәi Z mӝt phía

a. Đӏnh nghĩa


(z
x ( n z
n 0
n
b. Tính chҩt
ҫu hӃt các tính chҩt cӫa biӃn đәi z hai phía đӅu đúng vӟi biӃn đәi z mӝt
phía ngӑai trӯ tính chҩt dӏch thӡi gian.
Tính chҩt dӏch thӡi gian:
Xét mӝt tín hiӋu x(n có biӃn đәi z mӝt phía là X+(z.
Xét tín hiӋu x1(n = x(n ± k, ta có:
1
m m
X (z “ z ( X (z m
1
a
x (n  z n 
n“ a

2.6.2 Giҧi PTSP

Ví dө: Xác đӏnh đáp ӭng xung cӫa hӋ đưӧc mô tҧ bӣi phương trình sai
phân sau biӃt x(n = u(n:
y(n) = ay(n-1) + x(n) , vӟi ±1 < a < 1
vӟi điӅu kiӋn đҫu là: y(-1 = 1.
Giҧi: Lҩy biӃn đәi Z mӝt phía hai vӃ cӫa phương trình sai phân ta đưӧc:

Y+(z = a[z-1Y+(z + y(-1] + X+(z

Vӟi x(n = u(n ta có X+(z = 1/(1-z-1. Thay thӃ y(-1 và X+(z vào phương
trình trên và sҳp xӃp lҥi ta đưӧc:
 1
  ( z 1

1 z (1 z (1 z 1 
1

Tìm biӃn đәi Z ngưӧc bҵng phương pháp khai triӇn thành các phân thӭc hӳu
tӍ đơn giҧn ta đưӧc y(n

2.7 BiӇu diӉn hӋ trong miӅn Z

2.7.1 Hàm truyӅn đҥt cӫa hӋ tuyӃn tính bҩt biӃn (TTBB)
2.7.1.1. Hàm truyӅn đҥt (hàm hӋ thӕng)
Tӯ chương , ta đã thҩy rҵng mӝt hӋ TTBB hoàn toàn có thӇ đһc trưng
trong miӅn thӡi gian bӣi đáp ӭng xung h(n cӫa nó, vӟi tín hiӋu vào x(n,
đáp ӭng cӫa hӋ đưӧc tính bӣi tәng chұp:
y(n = x(n  h(n
Gӑi X(z và (z lҫn lưӧt là biӃn đәi z cӫa x(n và h(n, áp dөng tính chҩt
chұp cӫa biӃn đәi Z, ta đưӧc biӃn đәi Z cӫa y(n như sau:
Y(z = X(z. (z
vӟi mӝt miӅn hӝi tө thích hӧp.
Vұy, thông qua phép biӃn đәi Z, tәng chұp cӫa hai dãy đã biӃn thành
phép nhân đơn giҧn. Sau khi có đưӧc Y(z, ta dùng phép biӃn đәi Z ngưӧc
đӇ tính đáp ӭng y(n. (ách làm này rõ ràng là dӉ dàng hơn cách tính trӵc tiӃp
tӯ tәng chұp.
 ( z
H ( z “
X ( z
(z đưӧc gӑi là hàm hӋ thӕng (System function hay hàm truyӅn đҥt
(Transfer function. Vì (z và h(n là mӝt cһp duy nhҩt, nên mӝt hӋ TTBB
bҩt kǤ hoàn toàn có thӇ đưӧc đһc tҧ bӣi hàm hӋ thӕng cӫa nó.
2.7.1.2. Hàm truyӅn đҥt cӫa mӝt hӋ đưӧc đһc trưng bӣi PTSP
Xét mӝt hӋ TTBB mà quan hӋ vào ra cӫa nó thӓa mãn phương trình
sai phân tuyӃn tính hӋ sӕ hҵng như sau:
Y p


a 0
a y(n a 
b x( n p 
p 0
p

(húng ta cũng đã biӃt rҵng, tӯ phương trình sai phân ta có thӇ tìm
đưӧc y(n theo phương pháp đӋ qui. p dөng biӃn đәi Z cho cҧ hai vӃ cӫa
phương trình và đӇ ý đӃn tính chҩt tuyӃn tính, dӏch thӡi gian cӫa biӃn đәi Z,
ta có:
Y p
a
aa z  ( z  “ bp z p X ( z 
a “0 p “0

Tӯ đó ta có:
Y p
a p
 ( z aa z “ X (z bp z
a “0 p “0

Suy ra hàm truyӅn đҥt cӫa hӋ có dҥng:

 p

 ( z

b z
p 0
p
p

(z Y
( z

 z
a 0
a
a

Tӯ các điӅu kiӋn đҫu cӫa PTSP, nӃu ta xác đӏnh đưӧc RO( cӫa (z
thì (z đһc tҧ duy nhҩt mӝt hӋ.
Mӝt cách biӇu diӉn khác:
p

b0
 (1 c
p 1
p z 1 
( z Y
0
 (1 
a 1
a z 1 

Mӛi thӯa sӕ (1-cpz-1 trong tӱ sӕ góp vào mӝt điӇm không tҥi z=cp.
Tương tӵ, mӛi thӯa sӕ (1-dkz-1 trong mүu sӕ đóng góp vào mӝt cӵc tҥi
z=dk.
2.7.1.3 Ghép nӕi các hӋ tuyӃn tính bҩt biӃn
(ho hai hӋ có đáp ӭng xung là h1(n và h2(n, hàm truyӅn đҥt tương
ӭng là 1(z và 2(z vӟi các miӅn hӝi tө xác đӏnh.
-cGhép nӕi tiӃp

hӋ tương đương:

2.2 ± Ghép nӕi tiӃp các hӋ TTBB và hӋ TTBB tương đương

- Ghép song song
 Ӌ tương đương:

2.3 ± Ghép song song các hӋ TTBBB và hӋ TTBB tương đương

Tӯ 2 kӃt nӕi cơ bҧn trên ta có thӇ cҩu trúc 1 hӋ phӭc tҥp. Ngưӧc lҥi ta
có thӇ phân chia 1 hӋ lӟn, phӭc tҥp thành nhiӅu hӋ nhӓ hơn kӃt nӕi nhau đӇ
tiӋn thiӃt kӃ.
Ví dө: ãy xác đӏnh hàm truyӅn đҥt cӫa hӋ tương đương cӫa hӋ đưӧc
kӃt nӕi bӣi các hӋ con như sau:

2.4 ± Ghép nhiӅu hӋ TTBB

àm truyӅn đҥt cӫa hӋ tương đương là:
(z = 4(z+ 1(z[ 2(z+ 3(z]

2.8 Thӵc hiӋn các hӋ rӡi rҥc

2.8.1 Mӣ đҫu
Như ӣ mөc 2.6.2 ta thҩy rҵng mӝt hӋ TTBB có hàm truyӅn đҥt hӳu tӍ
thì có thӇ đưӧc biӇu diӉn bӣi mӝt phương trình sai phân tuyӃn tính hӋ sӕ
hҵng. Phương trình sai phân này có thӇ suy ra mӝt cách trӵc tiӃp tӯ hàm
truyӅn đҥt, ngưӧc lҥi, nӃu cho trưӟc PT-SP-TT- S ta có thӇ suy ra hàm
truyӅn đҥt.
ĐӇ thӵc hiӋn các hӋ rӡi rҥc, tӯ hàm truyӅn đҥt hay PT-SP-TT- S ta
sӁ biӇu diӉn cҩu trúc hӋ bҵng sơ đӗ khӕi, bao gӗm sӵ kӃt nӕi cӫa các phҫn tӱ
cơ bҧn là cӝng, nhân, nhân vӟi hҵng sӕ và phép trӉ. (ác phép trӉ hàm ý rҵng
cҫn phҧi lưu trӳ các giá trӏ cӫa dãy trong quá khӭ.
Ví dө: Ta xét hӋ có phương trình sai phân:
y(n=a1y(n-1+a2y(n-2+bx(n
SӁ tương ӭng vӟi mӝt hàm truyӅn đҥt là:
b
H ( z “ 1 2
1 a1 z a2 z

Sơ đӗ khӕi biӇu diӉn hӋ đưӧc trình bày trong hình dưӟi. Đây là mӝt hӋ bұc
2.

2.5 ± Sơ đӗ khӕi cӫa hӋ

Mӝt sơ đӗ khӕi là cơ sӣ đӇ xác đӏnh cҩu trúc phҫn cӭng cho mӝt hӋ
hay đӇ xây dӵng mӝt thuұt toán cho phҫn mӅm.

2.8.2 Dҥng chuҭn 1 (Dҥng trӵc tiӃp 1)

@hông làm mҩt tính tәng quát giҧ sӱ a0 = 1 ta có:
Y p
y ( n aa y (n a  “ bp x ( n p
a “1 p “0

Y p
y (n  “ aa y ( n a  m ba x (n a 
a “1 a “0

Sơ đӗ khӕi biӇu diӉn phương trình sai phân trên có dҥng sau:
 y(n
x(n b0

-1 z-1
z
b1 -a1

z-1 z-1
bp -ak

z-1 z-1
bM -aN

2.6 ± Sơ đӗ khӕi dҥng chuҭn 1

2.8.3 Dҥng chuҭn 2 (Dҥng trӵc tiӃp 2)

Ta thҩy rҵng có thӇ xem hӋ như là gӗm hai hӋ con (phҫn bên trái và
phҫn bên phҧi mҳc liên tiӃp nhau. Do tính giao hoán ta có thӇ hoán chuyӇn
vӏ trí cӫa hai hӋ con đӇ tҥo ra dҥng biӇu diӉn chuҭn 2 như sau:
 x(n b0 y(n

z-1
-a1 b1

z-1

bM

z-1

-aN

2.7 ± Sơ đӗ khӕi dҥng chuҭn 2

2.8.4 Mӝt sӕ tên gӑi cӫa các hӋ thưӡng gһp

!c HӋ có đáp ӭng xung có đӝ dài hӳu hҥn (FIR)
!c HӋ có đáp ӭng xung có đӝ dài vô hҥn (IIR)
!c HӋ đӗng nhҩt: y(n = x(n
!c HӋ khҧ đҧo và hӋ đҧo: Mӝt hӋ y(n = T[x(n] đưӧc gӑi là hӋ khҧ
đҧo nӃu tӗn tҥi quan hӋ T¶ thoҧ mãn: x(n = T¶[y(n]. @hi đó ngưӡi
ta cũng gӑi hӋ có quan hӋ T¶ là hӋ đҧo cӫa hӋ ban đҫu. NӃu ghép
nӕi tiӃp mӝt hӋ khҧ đҧo vӟi hӋ đҧo cӫa nó ta đưӧc mӝt hӋ đӗng
nhҩt.
2.9 Hàm truyӅn đҥt cӫa hӋ TTBB nhân quҧ và әn đӏnh

2.9.1 Hàm truyӅn đҥt cӫa hӋ TTBB әn đӏnh

Tính әn đӏnh cӫa mӝt hӋ TTBB đã đưӧc chúng ta khҧo sát trong
chương sӕ 1. (húng ta đã có đӏnh lý sau đây đӇ khҧo sát tính әn đӏnh cӫa
mӝt hӋ TTBB nӃu biӃt đáp ӭng xung h(n cӫa hӋ: Mӝt hӋ TTBB có đáp ӭng
xung h(n là әn đӏnh khi và chӍ khi:
m°
S“ | h(n | m°
n“ °

ay nói cách khác S là mӝt giá trӏ hӳu hҥn.



Mһt khác chúng ta thҩy rҵng: ( z

h( n z
n 
n

NӃu xét | (z| khi z nҵm trên đưӡng tròn đơn vӏ hay |z| = 1 ta sӁ có:

| ( z  || z| 1
| h (n  |
n 
S

Như vұy ta thҩy rҵng nӃu hӋ TTBB là әn đӏnh thì chҳc chҳn hàm truyӅn đҥt
cӫa hӋ sӁ hӝi tө tҥi các điӇm z nҵm trên đưӡng tròn đơn vӏ, hay nói cách
khác đưӡng tròn đơn vӏ chҳc chҳn nҵm trong miӅn hӝi tө cӫa hàm truyӅn
đҥt.
Đӏnh lý: Mӝt hӋ TTBB là әn đӏnh khi và chӍ khi đưӡng tròn đơn vӏ nҵm
trong miӅn hӝi tө cӫa hàm truyӅn đҥt.

2.9.2 Hàm truyӅn đҥt cӫa hӋ TTBB nhân quҧ và әn đӏnh

Đӕi vӟi hӋ TTBB và NQ chúng ta cũng đã biӃt rҵng miӅn hӝi tө cӫa
hàm truyӅn đҥt (z sӁ là toàn bӝ vùng mһt phҷng Z phía ngoài đương tròn
bán kính Rh-. Do đó theo đӏnh lý trên thì đӇ hӋ әn đӏnh thi đưӡng tròn đơn vӏ

phҧi bao đưӡng tròn bán kính Rh- hay: h  1.
 Mһt khác ta thҩy rҵng các điӇm cӵc cӫa hàm truyӅn đҥt chҳc chҳn
không nҵm trong miӅn hӝi tө, trong trưӡng hӧp này thì chúng chӍ có thӇ nҵm
trong đưӡng tròn bán kính Rh- nên paxz p  1
Đӏnh lý: mӝt hӋ TTBB và N~ là әn đӏnh khi và chӍ khi tҩt cҧ các
điӇm cӵc cӫa hàm truyӅn đҥt đӅu nҵm trong đưӡng tròn đơn vӏ.
Ví dө: (ho mӝt hӋ TTBB bӣi PT-SP-TT- S :
y(n + 0.5y(n-1 = 2x(n-x(n-3
a.c ãy xác đӏnh hàm truyӅn đҥt cӫa hӋ
b.c ãy tính và vӁ các điӇm cӵc và không trên mһt phҷng Z
c.c Ӌ có nhân quҧ và әn đӏnh không?
Tóm tҳt bài giҧng(10): Thӡi lưӧng 6 tiӃt
!c ?n tұp chương 2 (1 TiӃt
!c Làm bài tұp cuӕi chương (5 tiӃt
 CHƯƠNG 3
BIӆU DIӈN Hӊ THӔNG VÀ TÍN HIӊU RӠI RҤC
TRONG MIӄN TҪN SӔ LIÊN TӨC
Tóm tҳt bài giҧng(11): Thӡi lưӧng 3 tiӃt
!c Giӟi thiӋu vӅ miӅn tҫn sӕ
!c (huӛi Fourier cӫa tín hiӋu tuҫn hoàn
!c Phép biӃn đәi Fourier thuұn và nghӏch cӫa tín hiӋu rӡi rҥc
!c (ác tính chҩt cӫa phép biӃn đәi Fourier
Mөc đích: Phân tích các đһc tính vӅ pha và tҫn sӕ cӫa hӋ và tín hiӋu.
Ví dө: Xét mӝt ví dө vӅ lăng kính khi cho ánh sáng trҳng đi qua (có thӇ coi
là tín hiӋu trên miӅn thӡi gian ta sӁ thu đưӧc các vҥch phә tương ӭng vӟi
các thành phҫn tҫn sӕ cӫa ánh sáng: đӓ, da cam, vàng...

ình 3.1 - Phә cӫa ánh sáng trҳng

Nhұn xét: cùng mӝt sӵ vұt hiên tưӧng nӃu quan sát ӣ nhӳng vӏ trí, góc đӝ
khác nhau ta sӁ thu đưӧc các thông tin khác nhau vӅ sӵ vұt hiӋn tưӧng đó.

3.1 Phép biӃn đәi Fourier vӟi tín hiӋu liên tөc

3.1.1 Tín hiӋu liên tөc tuҫn hoàn

!c Đӏnh nghĩa: Mӝt tín hiӋu liên tөc theo thӡi gian x(t là tuҫn hoàn vӟi
chu kǤ T nӃu: x(t = x(t + T vӟi mӑi giá trӏ thӵc cӫa t. Giá trӏ T0 > 0
 nhӓ nhҩt thoҧ mãn đҷng thӭc trên đưӧc gӑi là chu kǤ cơ bҧn cӫa tín
hiӋu x(t, khi đó f0 = 1/T0 đưӧc gӑi là tҫn sӕ cơ bҧn.
!c 2 Tín hiӋu điӅu hoà:
x (t  “ Cos (æ 0 t 
x (t  “ e æ 0 t
2 tín hiӋu trên đӅu có chu kǤ cơ bҧn là: T0 = 2ʌ/Ȧ và tҫn sӕ cơ bҧn f0 =
Ȧ/2ʌ
Tӯ đó suy ra tín hiӋu điӅu hoà phӭc: xa (t  e aæ t a 1, 2,3, 4... là các tín
0

hiӋu tuҫn hoàn vӟi chu kǤ cơ bҧn T0k = T0 / k do đó đương nhiên tín hiӋu
xk(t cũng tuҫn hoàn vӟi chu kǤ T0. Như vұy mӝt tә hӧp tuyӃn tính cӫa các
hàm điӅu hoà phӭc sӁ là mӝt tín hiӋu có chu kǤ T0:

x(t 
e
a 
a
aæ 0t

Trong công thӭc trên các hӋ sӕ ak là các hӋ sӕ thӵc hoһc phӭc. Thành
phҫn phӭc ӭng vӟi k = 0 là thành phҫn mӝt chiӅu (hay không đәi khi k = 1
hoһc -1 thì thành phҫn tương ӭng có chu kǤ cơ bҧn đúng bҵng T0 đưӧc gӑi là
thành phҫn cơ bҧn hay hài bұc 1, khi k = 2 hoһc -2 thì thành phân tương ӭng
có chu kǤ cơ bҧn bҵng mӝt nӱa T0 đưӧc gӑi là hài bұc 2,...thành phҫn ӭng
vӟi k = N hoһc ±N gӑi là hài bұc N. Tín hiӋu tuҫn hoàn x(t đưӧc biӇu diӉn
như trên đưӧc gӑi là chuӛi Fourier.
Ví dө:
Xét mӝt tín hiӋu tuҫn hoàn vӟi tҫn sӕ góc cơ bҧn Ȧ0 = 2ʌ, biӇu diӉn
theo chuӛi Fourier có dҥng:
m3
x (t  “ aa e a 2à t
a“ 3

Vӟi a0 = 1, a1 = a-1 = 1/2 , a2 = a-2 = 1/3 a3 = a-3 = ¼

 x(t = 1 + 1/4(ej2ʌt + e-j2ʌt + 1/2(ej4ʌt + e-j4ʌt + 1/3(ej6ʌt + e-j6ʌt
= 1 + 1/2(os(2ʌt + (os(4ʌt + 2/3(os(6ʌt
@Ӄt quҧ này là mӝt dҥng cӫa chuӛi Fourier cӫa tín hiӋu thӵc mà chúng
ta đã quen thuӝc trong chương trình toán phә thông. (ông thӭc tәng quát
cӫa dҥng biӇu diӉn này sӁ đưӧc trình bày trong phҫn dưӟi đây. ình 3.2
minh hoҥ viӋc tә hӧp các thành phҫn đӇ tҥo nên tín hiӋu x(t
 3.2 ± Tә hӧp tuyӃn tính cӫa các thành phҫn
Xét tín hiӋu x(t thӵc và tuҫn hoàn vӟi chu kǤ cơ bҧn T0. Gӑi x(t là
liên hӧp phӭc cӫa x(t ta có:
 
x  (t 

a 

a e aæ 0t



a 

a e aæ 0t

Trong đó ak là liên hӧp phӭc cӫa ak. Do x(t là thӵc nên x(t = x(t. So sánh
công thӭc trên vӟi chuӛi Fourier cӫa tín hiӋu x(t ta có: ak = a-k hay ak = a-k.
Tӯ đó ta viӃt lҥi chuӛi Fourier cӫa x(t như sau:

x (t 
e
a 
a
aæ 0 t

 1
0 
a e aæ 0 t

e a
aæ 0 t

a 1 a 
 
0 
a e aæ 0 t

 a e aæ 0t
a 1 a 1

0 
(a e aæ 0t   a e aæ 0t 
a 1

0 
2 e[a e aæ 0t ]
a 1

NӃu biӇu diӉn ak dưӟi dҥng biên đӝ và pha ta có:

aa “
a e Ôa
Thay vào đҷng thӭc cuӕi cùng ӣ trên ta có:
m°
x (t  “ a0 m 2 Re[aa e aæ 0t ]
a “1
m°
“ a0 m 2 Re[
a e aæ 0t mÔa ]
a “1
m°
“ a0 m 2
a Cos(kæ 0t m Ô a 
a “1
NӃu ta thay:
a a   a
vào đҷng thӭc trên, thì ta sӁ có:
m°
x(t  “ a0 m 2 [Ba Cos(aæ 0t  Ca Sin(aæ 0t ]
a “1

là công thӭc phân tích Fourier mà ta đã quen thuӝc trong chương trình toán
phә thông đӕi vӟi tín hiӋu thӵc, công thӭc phân tích Fourier cӫa tín hiӋu


tәng quát (thӵc hoһc phӭc thưӡng đưӧc cho dưӟi dҥng x(t 
e
a 
a
aæ 0t
,

các hӋ sӕ ak còn đưӧc gӑi là hӋ sӕ phә.

!c Tính toán các hӋ sӕ trong công thӭc phân tích Fourier
Giҧ sӱ rҵng mӝt tín hiӋu liên tөc tuҫn hoàn x(t có thӇ đưӧc biӇu diӉn
dưӟi dҥng chuӛi Fourier. @hi đó các hӋ sӕ an sӁ đưӧc xác đӏnh bӣi
công thӭc sau:

1

n° 0t
n x ( t  e t
0 0

3.2 Phép biӃn đәi Fourier cӫa tín hiӋu liên tөc không tuҫn hoàn
Như trong phҫn trên chúng ta đã xem xét cách biӇu diӉn mӝt tín hiӋu
liên tөc tuҫn hoàn dưӟi dҥng mӝt chuӛi Fourier. Dưӟi đây chúng ta minh hoҥ
cách biӇu diӉn này bҵng mӝt ví dө. Xét tín hiӋu x(t là mӝt xung vuông tuҫn
hoàn vӟi chu kǤ T0:

1| t | T1  T0
x (t  “ 

0 | t | T1

@hi đó sӱ dөng công thӭc chuôi Fourier ӣ trên ta có thӇ tính đưӧc:
 sin( a°0T1 
aa “
aà
 NӃu biӇu diӉn ak trên đӗ thӏ ta có hình minh hoa như sau:

3.3 - BiӇu diӉn các hӋ sӕ chuӛi Fourier cӫa xung vuông tuҫn hoàn
a ± T0 = 4T1
b ± T0 = 8T1
c ± T0 = 16T1
Mһt khác ta thҩy rҵng Ȧ0 = 2ʌ/T0 do đó ta có thӇ viӃt:

2 sin(° 1 

0 a ° a°0
°
(ông thӭc trên cho ta thҩy rҵng T0ak chӍ là các mүu rӡi rҥc cӫa mӝt hàm sӕ
2sin(° 1 
liên tөc theo biӃn Ȧ đó là  (°  . ình dưӟi đây minh hoҥ cho ta
°
thҩy rҵng khi T0 càng lӟn thì sӕ lưӧng mүu cӫa hàm X(Ȧ càng dày đһc.

3.4 ± (ác hӋ sӕ Fourier và đưӡng bao các mүu

a ± T0 = 4T1
b ± T0 = 8T1
c ± T0 = 16T1
 Trӣ lҥi vӟi bài toán cӫa chúng ta đӕi vӟi tín hiӋu liên tөc không tuҫn
hoàn, rõ ràng khi đó ta có thӇ giҧ đӏnh rҵng chu kǤ cӫa tín hiӋu là vô cùng
lӟn, mһt khác ta hoàn toàn có thӇ tҥo ra tín hiӋu liên tөc tuҫn hoàn tӯ tín hiӋu
liên tөc có đӝ dài hӳu hҥn bҵng cách xӃp chӗng. Giҧ sӱ ta xét tín hiӋu x(t có
đӝ dài hӳu hҥn T0. @hi đó ta sӁ tҥo ra tín hiӋu tuҫn hoàn x%có dҥng sau:

3.5 - XӃp chӗng tuҫn hoàn

a ± Tín hiӋu hӳu hҥn
b ± Tín hiӋu tuҫn hoàn
p dөng công thӭc Fourier đӕi vӟi tín hiӋu tuҫn hoàn x%ta có:
m°
xý(t  “ aa e a°0t
a“ °
T0
2
1

a °0t
aa “ xý(t e dt
T0 T0
2

Do x%(t = x(t vӟi mӑi |t| < T0/2 và x(t = 0 ngoài khoҧng này nên ta có:
m°
1
x (t  e
a°0t
aa “ dt
T0 °
Tӯ đó chúng ta ta tính đưӧc ngay đưӡng bao các mүu T0ak đưӧc cho bӣi:
m°

x(t e
° t
X (°  “ dt
°


1
 (° e
° t
x (t  t
2à 

2 công thӭc trên đưӧc gӑi là cһp công thӭc biӃn đәi thuұn-nghӏch cӫa phép
biӃn đәi Fourier đӕi vӟi tín hiӋu liên tөc không tuҫn hoàn.

3.3 Phép biӃn đәi Fourier vӟi tín hiӋu rӡi rҥc

3.3.1 Đӏnh nghĩa

(ho tín hiӋu rӡi rҥc x(n, phép biӃn đәi Fourier cӫa x(n đưӧc đӏnh
nghĩa như sau:

°
 (e 
x ( n e
n 
° n

Như vұy phép biӃn đәi Fourier đã chuyӇn tín hiӋu x(n tӯ miӅn thӡi
gian sang miӅn tҫn sӕ Ȧ (hay tҫn sӕ f = Ȧ/2ʌ. (húng ta sӁ dùng ký hiӋu sau
đӇ mô tҧ phép biӃn đәi Fourier cӫa tín hiӋu x(n
T ( x (n “ X (e ° 
T
x (n   X (e ° 

3.3.2 Các phương pháp biӇu diӉn X(ejȦ)

!c BiӇu diӉn dưӟi dҥng phҫn thӵc và phҫn ҧo
Bӣi vì X(ejȦ là mӝt hàm biӃn phӭc nên ta có thӇ biӇu diӉn nó trong miӅn
tҫn sӕ Ȧ dưӟi dҥng phҫn thӵc và phҫn ҧo như biӇu thӭc dưӟi đây:
 (e °  e [X(e j° ] j m [X(e j° ]
  jȦ
e [ (e ] : là phҫn thӵc cӫa X(e 
°
 jȦ
I m [X(e j° ] : là phҫn ҧo cӫa X(e 
 !c BiӇu diӉn dưӟi dҥng biên đӝ và pha
X(ejȦ làm mӝt hàm biӃn sӕ phӭc vұy ta có thӇ biӇu diӉn nó dưӟi
dҥng module và argument như sau:
°
X (e °  “| X (e °  | e arg[X ( e ]

|X(ejȦ|: đưӧc gӑi là phә biên đӝ cӫa x(n

arg(X(ejȦ: đưӧc gӑi là phә pha cӫa x(n
Ta có quan hӋ sau:

| X (e °  |“ Re 2 [X ( e ° ]+m 2 [X (e ° ]
m [X (e ° ]
arg[X (e ° ]=arctg
Re [X (e ° ]

3.3.3 Sӵ tӗn tҥi cӫa phép biӃn đәi Fourier

Phép biӃn đәi Fourier hӝi tө khi và chӍ khi x(n thoҧ mãn điӅu kiӋn:


 x ( n   
n 

Tӯ đó suy ra


x
 x (n    
n 
2

Nói cách khác phép biӃn đәi Fourier luôn hӝi tө vӟi các tín hiӋu có
năng lưӧng hӳu hҥn.
Ví dө: (ho x(n = R (TN(n. ãy tính và vӁ phә biên đӝ cӫa x(n
3.4 Phép biӃn đәi Fourier ngưӧc
à

2à a “0
Đӏnh lý:
° a
e d ° “ 
à
0 a N0

Mһt khác ta xét công thӭc biӃn đәi Fourier trong 3.3:

 (e  °

x ( n e
n 
° n

à 
1 1 à

2à e
° a °
 (e   °

n 
x ( n
2à
à
e ° ( a n   °
à

p dөng đӏnh lý nêu trên vào đҷng thӭc cuӕi cùng ta có đưӧc:
1 à
x(a  “
2à à
e ° a X ( e °  d °

Đây chính là công thӭc biӃn đәi Fourier ngưӧc, cho phép chuyӇn tín
hiӋu tӯ miӅn tҫn sӕ vӅ miӅn thӡi gian.
Ví dө: cho

1 | ° | °c
X (e °  “ 
0 | ° | ° c

ãy tính x(n.

3.5 Các tính chҩt cӫa phép biӃn đәi Fourier

3.5.1 Tính tuyӃn tính

FT(Įx1(n+ȕx2(n=ĮFT(x1(n+ȕFT(x2(n
Trong đó Į, ȕ là các hҵng sӕ thӵc, x1(n và x2(n là các tín hiӋu rӡi rҥc.

3.5.2 Tính chҩt trӉ

FT(x(n-k = e-jȦkFT(x(n
Trong đó k là mӝt hҵng sӕ nguyên, x(n là mӝt tín hiӋu rӡi rҥc
3.5.3 Tính đӕi xӭng
Xét tín hiӋu rӡi rҥc x(n, giҧ sӱ x(n là liên hӧp phӭc cӫa x(n. @hi đó
ta có: FT(x(n = X(ejȦ
FT(x(n = X(e-jȦ
Trong đó X(ejȦ là liên hӧp phӭc cӫa X(e-jȦ. Tӯ đó ta có thӇ suy ra:
NӃu x(n là thӵc (x(n=x(n thì phә biӃn đӝ |X(ejȦ| là hàm chҹn và
phә pha arg[X(ejȦ] là hàm lҿ.

3.5.4 Tính đҧo trөc thӡi gian

Xét tín hiӋu rӡi rҥc x(n, biӃn đәi Fourier cӫa x(n là: FT(x(n =
X(ejȦ. @hi đó x(-n có biӃn đәi Fourier là: FT(x(-n = |X(ejȦ|e-jij(Ȧ,
trong đó:
ij(Ȧ = arg[X(ejȦ]. Như vұy ta thҩy rҵng phә biên đӝ cӫa 2 tín hiӋu
x(n và x(-n như nhau, còn phә pha cӫa chúng thì trái dҩu.

3.5.5 BiӃn đәi Fourier cӫa tәng chұp

FT(x1(nx2(n=FT(x1(nFT(x2(n
Trong đó x1(n và x2(n là các tín hiӋu rӡi rҥc.

3.5.6 BiӃn đәi Fourier cӫa tích

FT(x1(nx2(n = FT(x1(nFT(x2(n
Trong đó x1(n và x2(n là các tín hiӋu rӡi rҥc. Phép  ӣ trên là phép
tích chұp cӫa 2 tín hiӋu liên tөc, đưӧc đӏnh nghĩa như sau:

 1 (e °    2 (e ° 

1 (e 
  2 (e  (°
  

3.5.7 Vi phân trong miӅn tҫn sӕ

jȦ  (e ° 
NӃu FT(x(n=X(e  thì F ( nx( n 
°
3.5.8 ~uan hӋ Parseval
m° mà
1
| X (e
2 j°
| x (n | “  |2 d °
n“ ° 2à à

(ông thӭc trên cho ta thҩy năng lưӧng cӫa tín hiӋu trên miӅn thӡi gian
và miӅn tҫn sӕ luôn bҵng nhau.
Tóm tҳt bài giҧng(12): Thӡi lưӧng 3 tiӃt
!c So sánh phép biӃn đәi Fourier vӟi phép biӃn đәi Z
!c Đánh giá phép biӃn đәi Fourier trên miӅn Z
!c BiӇu diӉn hӋ rӡi rҥc trên miӅn tҫn sӕ
¢c Đáp ӭng tҫn sӕ cӫa hӋ
¢c Quan hӋ vào ra trên miӅn tҫn sӕ
¢c Ý nghĩa cӫa đáp ӭng tҫn sӕ
¢c (ác bӝ lӑc lý tưӣng

3.6 So sánh phép biӃn đәi Fourier vӟi phép biӃn đәi Z

3.6.1 ~uan hӋ giӳa biӃn đәi Fourier vӟi biӃn đәi Z

°
n
Quan sát công thӭc biӃn đәi Z trong chương sӕ 2 X ( z  “ x( n z
n“ °

m°
° ° n
và công thӭc biӃn đәi Fourier trong mөc 3.3 X (e  “ x ( ne ta thҩy
n“ °

ngay rҵng: X(ejȦ = X(z khi z = ejȦ hay khi điӇm phӭc z di chuyӇn trên
đưӡng tròn đơn vӏ thuӝc mһt phҷng phӭc.

3.6.2 Đánh giá X(ejȦ) sӱ dөng X(z)

Ӣ trên ta thҩy rҵng phép biӃn đәi Fourier là mӝt trưӡng hӧp đһc biӋt
cӫa phép biӃn đәi Z. Do đó ngưӡi ta có thӇ sӱ dөng phép biӃn đәi Z như mӝt
công cө toán hӑc đӇ giҧi quyӃt các bài toán liên quan đӃn phép biӃn đәi
Fourier như xác đӏnh phә biên đӝ hay phә pha cӫa mӝt tín hiӋu. Sau đây ta
sӁ xem xét phương pháp đánh giá X(ejȦ sӱ dөng X(z.
Giҧ sӱ X(z đưӧc biӇu diӉn ӣ dҥng cӵc và không (dҥng thưӡng thҩy
p

 (z z or 
 ( z  r 1
Y

(z z
l 1
pl 

Trong đó z0 và zp là các điӇm không và cӵc cӫa X(z, M,N là sӕ không và

cӵc tương ӭng. @hi đó thay z = ejȦ vào đҷng thӭc trên ta đưӧc X(ejȦ như
sau:
p

°
 (e °
zor 
 (e   r 1
Y

 (e
l 1
°
z pl 
Đһt
p or  e ° zor 
or arg[e ° zor ]
p pl  e ° z pl 
 pl arg[e ° z pl ]

@hi đó ta có thӇ viӃt X(ejȦ ӣ dҥng sau:

p

°
p or (
p

 or
Y

 pl 
 (e   r 1
Y
e r 1 l 1

p
l 1
pl

Tӯ đó suy ra:
p

°
p or
| X (e  |“ C r “1
Y

p
l “1
pl

p Y
°
arg[ X (e ] “ or pl
r “1 l “1

z 1
Ví dө: Cho X ( z  “ 2
ãy đánh giá X(ejȦ vӟi Ȧ=ʌ/3.
z m z m1

3.7 BiӇu diӉn hӋ rӡi rҥc trong miӅn tҫn sӕ liên tөc

3.7.1 Đáp ӭng tҫn sӕ

Trong chương 1 chúng ta đã biӃt rҵng đáp ӭng xung h(n là mӝt tham sӕ đһc
trưng cho hӋ xӱ lý tín hiӋu TTBB, mһt khác h(n chính là tín hiӋu ra khi tín
hiӋu vào hӋ là į(n hay: h(n = T(į(n. (huyӇn sang miӅn tҫn sӕ ta có tín
hiӋu vào
X(ejȦ = FT(į(n = ejȦn
@hi đó đáp ӭng ta cӫa hӋ đưӧc tính như sau:
 
° ( n 
y ( n


h (
 x ( n

h (
e
 

  °
 °n

h (
 e e

 

°
Đһt  (e 
h(
 e


°

khi đó ta có: y (n   (e ° e ° n .

(ejȦ đưӧc gӑi là đáp ӭng tҫn sӕ cӫa hӋ TTBB.

Nhұn xét: Đáp ӭng tҫn sӕ cӫa hӋ TTBB chính là biӃn đәi Fourier cӫa đáp
ӭng xung. Tӯ đó ta có cһp công thӭc:

 (e  °

h ( n e
n 
° n

1 à
h( n
2à à
e ° n  ( e °   °

3.7.2 ~uan hӋ vào ra trên miӅn tҫn sӕ

Theo tính chҩt biӃn đәi Fourier cӫa tәng chұp mà ta xét ӣ trên thì ta
có:
Trên miӅn thӡi gian: y(n = x(nh(n
Trên miӅn tҫn sӕ: Y(ejȦ = X(ejȦ (ejȦ
Ý nghĩa: Phә cӫa tín hiӋu cho ta biӃt các thành phҫn tҫn sӕ cӫa tín
hiӋu còn đáp ӭng tҫn sӕ cӫa hӋ TTBB cho ta biӃt ӭng xӱ cӫa hӋ TTBB vӟi
các thành phҫn tҫn sӕ cӫa tín hiӋu vào.
3.7.3 Các bӝ lӑc lý tưӣng
!cBӝ lӑc thông thҩp lý tưӣng
Đáp ӭng biên đӝ cӫa bӝ lӑc sӕ thông thҩp lý tưӣng đưӧc đӏnh nghĩa
như sau:

1 °c  °  °c
  (e °     
0  °  °c 0
ình dưӟi đây minh hoҥ đáp ӭng biên đӝ cӫa bӝ lӑc thông thҩp lý
tưӣng

| (ejȦ|

-Ȧc 0 Ȧc Ȧ

3.6 ± Đáp ӭng biên đӝ cӫa bӝ lӑc thông thҩp lý tưӣng

Ví dө: Xét bӝ lӑc thông thҩp lý tưӣng có đáp ӭng xung cho bӣi

1 °c  °  °c
 (e °  
0  °  °c  0
Sӱ dөng công thӭc biӃn đәi Fourier ngưӧc ta có thӇ tính đưӧc đáp ӭng
xung cӫa bӝ lӑc thông thҩp lý tưӣng như sau:
1
à

H (e  e ° n d °
°
h (n  “
2à à

1 e ° n à
à

e
° n
“ d° “
2à à
2à n à
2  sin(à n  sin(à n 
“ “
2à n àn
Nhұn xét:
-c Đáp ӭng xung h(n là đӕi xӭng
-c Đáp ӭng xung h(n không nhân quҧ
-c Bӝ lӑc thông thҩp lý tưӣng không thӵc hiӋn đưӧc vӅ
mһt vұt lý
!cBӝ lӑc thông cao lý tưӣng
Bӝ lӑc thông cao lý tưӣng có đáp ӭng biên đӝ đưӧc cho bӣi

0 °c  °  °c
  (e °     
1  °  °c 0

| (ejȦ|

-ʌ -Ȧc Ȧc ʌ Ȧ

3.7 ± Đáp ӭng biên đӝ cӫa bӝ lӑc thông cao lý tưӣng

!cBӝ lӑc thông dҧi lý tưӣng

Bӝ lӑc thông dҧi lý tưӣng có đáp ӭng biên đӝ cho bӣi

1 °c1 | ° | °c 2
| H (e j°  |“ 
0 | ° | °c 2 ,| ° | °c1

| (ejȦ|

-ʌ -Ȧc2 -Ȧc1 Ȧc1 Ȧc2 ʌ Ȧ

3.8 ± Đáp ӭng biên đӝ cӫa bӝ lӑc thông dҧi lý tưӣng

Tóm tҳt bài giҧng(13): Thӡi lưӧng 3 tiӃt
!c ?n tұp chương 3
!c Làm bài tұp chương 3
 CHƯƠNG 4
PHÉP BIӂN ĐӘI FOURIER RӠI RҤC VÀ
GIҦI THUҰT TÍNH BIӂN ĐӘI FOURIER NHANH
Tóm tҳt bài giҧng(14): Thӡi lưӧng 3 tiӃt
!c Nhҳc lҥi nhanh vӅ phép biӃn đәi Fourier liên tөc
!c Phép biӃn đәi Fourier thuұn và nghӏch
!c Lҩy ví dө tính trӵc tiӃp DFT
!c Giҧi thuұt FFT
!c Lҩy ví dө tính theo giҧi thuұt FFT và so sánh vӟi cách tính trӵc tiӃp
!c Giao bài tұp thӵc hành vӅ lұp trình FFT
!c àm cӱa sә

4.1 Phép biӃn đәi Fourier rӡi rҥc cӫa tín hiӋu tuҫn hoàn
Trong chương sӕ 3 chúng ta đã biӃt đӃn phép biӃn đәi Fourier liên tөc

°
cӫa tín hiӋu rӡi rҥc x(n:  (e 
x ( n e
n 
° n
. (húng ta thҩy ngay

rҵng trong công thӭc trên X(ejȦ là mӝt hàm sӕ phӭc liên tөc theo Ȧ, do
đó phә biên đӝ và phә pha tương ӭng cũng sӁ là các hàm thӵc liên tөc
theo biên sӕ Ȧ tương ӭng. Mһt khác đӇ cài đһt trong thӵc tӃ chúng ta chӍ
có thӇ lưu trӳ đưӧc sӕ lưӧng hӳu hҥn các giá trӏ rӡi rҥc, do đó trong phҫn
này chúng ta sӁ xem xét mӝt biӇu diӉn rӡi rҥc cӫa công thӭc biӃn đәi
Fourier nói trên. Trưӟc hӃt ta sӁ rӡi rҥc hoá miӅn giá trӏ Ȧ tӯ 0 đӃn 2ʌ
thành N điӇm vӟi khoҧng cách 2ʌ/N.
2à
a “ a a “ 0,1, 2... Y
Y

@hi đó giá trӏ cӫa X(ejȦ tҥi các điӇm rӡi rҥc  a đưӧc tính bҵng:
  2à
 an
 (a 
x(ne
n 
Y

Trong đó khoҧng [-’,+’] là chu kǤ cӫa tín hiӋu cӫa tín hiӋu không tuҫn
hoàn. Do đó vӟi tín hiӋu x(n tuҫn hoàn vӟi chu kǤ N ta có công thӭc sau:
Y 1 2à
 an
 (a 
x(ne
n 0
Y
a 0,1, 2... Y

(ông thӭc trên đưӧc gӑi là phép biӃn đәi Fourier rӡi rҥc cӫa tín hiӋu tuҫn
hoàn.
Nhұn xét: (ác giá trӏ X(k chính là các mүu rӡi rҥc cӫa X(ejȦ.

4.2 Phép biӃn đәi Fourier rӡi rҥc cӫa tín hiӋu rӡi rҥc có chiӅu dài
hӳu hҥn
Trong thӵc tӃ chúng ta thưӡng chӍ thu đưӧc các tín hiӋu rӡi rҥc có sӕ
lưӧng mүu hӳu hҥn (chiӅu dài hӳu hҥn do đó đӇ áp dөng đưӧc phép biӃn
đәi Fourier rӡi rҥc nói trên vӟi tín hiӋu rӡi rҥc có chiӅu dài hӳu hҥn, ta sӁ
xem tín hiӋu có chiӅu dài hӳu hҥn như là mӝt chu kǤ cӫa mӝt tín hiӋu rӡi
rҥc tuҫn hoàn. Giҧ sӱ ta xét tín hiӋu x(n có N mүu, khi đó ta sӁ xem x(n
m°

như mӝt chu kǤ cӫa tín hiӋu rӡi rҥc tuҫn hoàn xý(n “ x (n m aY  . p
a“ °

dөng phép biӃn đәi Fourier rӡi rҥc vӟi tín hiӋu xý(n  ta có:
Y 1 2à
 na
Xý( a  “ xý( n e Y

n“0

Mһt khác ta thҩy rҵng Xý(a  cũng là mӝt tín hiӋu rӡi rҥc tuҫn hoàn vӟi chu
kǤ N và X(k là mӝt chu kǤ cӫa Xý(a  tӯ đó ta có công thӭc biӃn đәi
Fourier rӡi rҥc cӫa tín hiӋu x(n:
Y 1 2à
 na
X (a  “ x ( n e Y
a “ 0,1, 2... Y 1
n “0
Tӯ công thӭc trên ta có thӇ tinh đưӧc x(n bҵng công thӭc biӃn đәi
Fourier rӡi rҥc ngưӧc sau:
Y 1 2à
1  na
x ( n
Y

 ( a e
a 0
Y

Ví dө: (ho tín hiӋu x(n có đӝ dài 4 x(n = {-1,1,2,3} ãy tính các giá trӏ
X(k vӟi k=0,1,2,3.
4.3 Giҧi thuұt FFT
Trong phҫn 4.2 chúng ta đã xây dӵng công thӭc biӃn đәi Fourier rӡi
rҥc tuy nhiên có thӇ thҩy qua ví dө trên rҵng sӕ lưӧng phép tính cҫn thӵc
hiӋn là khá lӟn tӹ lӋ thuұn vӟi N2, hay nói cách khác công thӭc có đӝ
phӭc tҥp O(N2 do đó vӟi các giá trӏ N lӟn phương pháp tính trӵc tiӃp sӁ
tӕn khá nhiӅu thӡi gian, sau đây ta sӁ xem xét giҧi thuұt đӇ tính biӃn đәi
Fourier rӡi rҥc cӫa tín hiӋu rӡi rҥc có chiӅu dài N x(n vӟi đӝ phӭc tҥp
nhӓ hơn.
Y 1 2à
 na
 (a 
x ( n e
n 0
Y

Y Y
1 2à 1 2à
2  na 2  na

x ( n e
r 0
Y


l 0
x( n e Y

n 2r n 2l 1
Y Y
1 2à 1 2à
2  ra 2  (2 l 1 a

x(2r e
r 0
Y /2

x (2l  1e
l 0
Y

Y Y
1 2à 2à 2 1 2à
2  ra  a  la

x(2r e
r 0
Y /2
e Y

x(2l  1e
l 0
Y /2

ĐӃn đây chúng ta có thӇ thҩy rҵng chúng ta gһp lҥi 2 bài toán tính
biӃn đәi Fourier rӡi rҥc cӫa 2 dãy con x(2r và x(2l+1 vӟi chiӅu dài N/2.
Sӱ dөng các kӻ thuұt đӋ quy bài toán biӃn đәi Fourier rӡi rҥc sӁ đưӧc giҧi
quyӃt vӟi đӝ phӭc tҥp O(NlogN nhӓ hơn rҩt nhiӅu so vӟi viӋc ta tính
toán trӵc tiӃp công thӭc ban đҫu đӝ phӭc tҥp lên tӟi O(N2.
Ví dө: (ho x(n = {-1,1,2,3} ãy tính X(k vӟi k=0,1,2,3 sӱ dөng
cách tính trӵc tiӃp và giҧi thuұt FFT, So sánh sӕ lưӧng phép tính cҫn thӵc
hiӋn trong 2 phương pháp.
4.4 Hàm cӱa sә
(húng ta đӅu biӃt rҵng trong công thӭc biӃn đәi Fourier liên tөc

( 
x ( n e
n 
 2 à n
tín hiӋu đưӧc giҧ đӏnh là tӗn tҥi trên toàn trӵc thӡi

gian tӯ -’ đӃn +’, trong khi đó thӵc tӃ ta luôn sӱ dөng tӯng đoҥn có chiӅu
dài hӳu hҥn (N cӫa tín hiӋu x(n (tín hiӋu quan sát đưӧc thu đưӧc bҵng
cách nhân x(n vӟi mӝt hàm cӱa sә:
x¶(n = x(nW(n
W(n ± là mӝt hàm cӱa sә, đӇ giӟi hҥn chiӅu dài quan sát x(n,Ví dө: W(n =
R (TN(n.
Thӵc hiӋn phép biӃn đәi Fourier vӟi tín hiӋu x¶(n ta có:
X¶(f = X(fW(f
Trong đó X(f là phә tín hiӋu x(n còn W(f là phә cӫa hàm cӱa sә
w(n. Như vұy đӇ phә cӫa tín hiӋu quan sát và tín hiӋu gӕc sai khác nhau ít
nhҩt ta thҩy rҵng hàm W(f cҫn có dҥng cӫa mӝt xung đơn vӏ.
Dưӟi đây là mӝt vài hàm cӱa sә quan trӑng và phә tương ӭng:
!c (ӱa sә amming

!c (ӱa sә Blackman
Tóm tҳt bài giҧng(15): Thӡi lưӧng 1 tiӃt
!c Trҧ lӡi các câu hӓi, thҳc mҳc cӫa sinh viên
 BÀI TҰP MÔN XӰ LÝ TÍN HIӊU SӔ

3n 2  n  2

Bài 1.1 (ho tín hiӋu rӡi rҥc x(n 2n 3n5
0 n ahc


ãy vӁ tín hiӋu x(n, x(2n, x(n/2, x(n2, x(-n

Bài 1.2 ãy xem xét tính tuyӃn tính và bҩt biӃn cӫa hӋ sau:
a.c T(x(n = x2(n
b.c T(x(n = nx(n
Bài 1.3 ãy tính tәng chұp x(nh(n biӃt rҵng:
a.c x(n = u(n, h(n = R (T3(n+1
b.c x(n = R (T4(n-2, h(n = u(n ± u(n-3
c.c x(n = u(-n, h(n = į(n+3+į(n-2
Bài 1.4 (ho 2 hӋ TTBB như sau:
Ӌ S1: y(n = 2x(n + x(n-2
Ӌ S2: y(n = x(n+1-x(n-1
a.c Ghép nӕi tiӃp 2 hӋ trên
b.c Ghép song song 2 hӋ trên
ãy tìm quan hӋ vào-ra cӫa hӋ tương đương
Bài 1.5 (ho 2 hӋ TTBB có đáp ӭng xung tương ӭng là:
h1(n = 3nu(n và h2(n = 2-n.
Ghép nӕi tiӃp 2 hӋ TTBB trên, hãy tìm đáp ӭng xung cӫa hӋ tương
đương.
Bài 1.6 (ho hӋ TTBB có PTSP:
a
1 w1
y (n x (n   x (n 1  ...    x (n a   ...
2 2

ӓi hӋ có әn đӏnh không?
Bài 1.7 Giҧi PTST sau:
y(n ± 3y(n-1 ± 4y(n-2 = x(n+2x(n-1
Vӟi y(-1=y(-2=0 và x(n = 4nu(n
Bài 1.8 (ho hӋ TTBB có PTSP sau:
y(n + 2y(n-2 = 2x(n-3x(n-1+x(n-3
ãy sơ đӗ chuҭn  và chuҭn .
Bài 2.1 (ho tín hiӋu rӡi rҥc x(n = u(n. ãy tính X(z và miӅn hӝi tө cӫa
X(z.
Bài 2.2 ãy tính tәng chұp x1(nx2(nx3(n sӱ dөng phép biӃn đәi Z
x1(n = R (T3(n, x2(n = u(n ± u(n-4, x3(n = į(n
Bài 2.3 Dùng phương pháp thһng dư tìm x(n biӃt
1
X (z  “ 1
1 2z

Bài 2.4 ãy tính biӃn đәi Z ngưӧc

1m z
X (z “ 2
vӟi |z|>2
z 3z m 2

Bài 2.5 Sӱ dөng phép biӃn đәi Z mӝt phía đӇ giҧi PTST:
y(n +2y(n-2=2x(n-3x(n-1+x(n-3
BiӃt y(n=0 vӟi n<0 và x(n =3n
Bài 2.6 ãy khҧo sát tính nhân quҧ và әn đӏnh cӫa hӋ TTBB có PTSP:
y(n+y(n-2=x(n+3x(n-1+x(n-2
VӁ sơ đӗ chuҭn  và .
Bài 2.7 (ho hӋ TTBB có PTSP:
2y(n+y(n-1=x(n-3x(n-1+2x(n-2
a.c Xác đӏnh hàm truyӅn đҥt cӫa hӋ
b.c Ӌ có nhân quҧ và әn đӏnh không
Bài 3.1 (ho bӝ lӑc thông thҩp lý tưӣng có đáp ӭng tҫn sӕ:

1 ° c  °  °c
H (e °  “ 
0 ° ahac

ãy vӁ đáp ӭng biên đӝ và tính đáp ӭng xung cӫa hӋ. Ӌ có nhân quҧ
không?
Bài 3.2 Mӝt hӋ FR có đáp ӭng xung h(0=h(1=Į, h(2=ȕ, h(n=0 vӟi các
giá trӏ n còn lҥi. ãy tính đáp ӭng biên đӝ cӫa hӋ.
Bài 3.3 (ho hӋ TTBB có đáp ӭng xung

w 1 n
  n
0
h( n  2 
0 n0


a.c Tính đáp ӭng tҫn sӕ cӫa hӋ

b.c Tìm y(n biӃt x(n = ejʌ/2
Bài 3.4 (ho hӋ TTBB có PTSP
y(n +y(n-2= x(n+x(n-1
Tính đáp ӭng tҫn sӕ và hàm truyӅn đҥt cӫa hӋ.
Bài 4.1 (ho tín hiӋu rӡi rҥc x(n = {-1,2,3,4} Tính X(k,k = 0..3
Bài 4.2 Sӱ dөng giҧi thuұt FFT hãy tính X(k, k=0..7 cӫa dãy sau
x(n={-1,2,4,-3,4,2,2,4}