KEMIJA I

6. seminar

studeni 09 1
 KVANTITATIVNI SASTAV OTOPINA
koncentracija – veličina koja određuje sastav smjese (plinovite, tekuće, čvrste)
otopina – homogena g smjesa
j – otapalo + otopljenaj tvar

fizička veličina simbol definicija jedinica

koncentracija
k t ij nB
cB cB = mol m-3
otopljenih tvari V
mB
masena koncentracija γB γB = kg m-3
V
nB
molalitet bB bB = mol kg-1
mA
nB
količinski udio xB xB = 1
∑ ni
mB
maseni udio wB wB = 1
∑ mi
VB
volumni udio φB ϕB = 1
∑Vi

studeni 09 SEMINAR 6; Kvantitativni sastav otopina 2

 Primjer 1:
Koliko treba odvagati natrijeva karbonata da bi priredili 250 cm3 otopine natrijeva
karbonata koncentracije c = 2 moldm-3 ?

V = 250 cm 3 = 0,25
0 25 dm 3
c = 2 mol dm -3
M (Na 2 CO 3 ) = 106 g mol -1
m (Na 2 CO 3 ) = ?

m (Na 2 CO 3 ) = c ⋅ V ⋅ M = 2 mol dm -3 ⋅ 0,250 dm 3 ⋅ 106 g mol -1 = 53 g

studeni 09 SEMINAR 6; Kvantitativni sastav otopina 3

 Primjer 2:
Koja je koncentracija otopine koja sadrži 100 g natrijeva karbonata u 1
dm3 otopine?

m 100 g
n ( Na 2 CO 3 ) M 106 g mol −1
c ( Na 2 CO 3 ) = = = 3
=
V V 1 dm

0,9432 mol −3
= = 0 , 9432 mol dm
1 dm 3

studeni 09 SEMINAR 6; Kvantitativni sastav otopina 4

 Primjer 3:
Kolika je koncentracija otopine natrijeva karbonata koja sadrži 40 g natrij
karbonata u 600 g otopine? Gustoća te otopine je ρ = 1,067 g cm-3.

c( Na2CO3 ) = ? moldm −3
m( Na2CO3 ) = 40 g
motopine = 600 g
ρ otopine = 1,067 gcm −3 n ( Na 2 CO 3 )
c ( Na 2 CO 3 ) = =
i

M ( Na2CO3 ) = 106 gmol −1 V otopine

m ( Na 2 CO 3 ) 40 g
M ( Na 2 CO 3 ) 106 gmol −1
= =
m otopine 600 g
ρ otopine 1, 067 gcm − 3
−3 −3
= 0 , 000671 molcm = 0 , 671 moldm

studeni 09 SEMINAR 6; Kvantitativni sastav otopina 5

 Primjer 4:
Koliki je količinski udio natrijeva karbonata u otopini koncentracije
c(Na2CO3) = 1 mol dm-33, ako je njezina gustoća ρ = 1,098
1 098 g cm-33?

x( Na2CO3 ) = ?
c( Na2CO3 ) = 1 mol dm −3
ρ ( otopine) = 1,098 g cm−3

n( Na2CO3 )
x( Na2CO3 ) =
n( Na2CO3 ) + n( H 2O )
pretpostav ka : V = 1 dm 3

studeni 09 SEMINAR 6; Kvantitativni sastav otopina 6

 n
c= ; n( Na2CO3 ) = c ⋅V = 1moldm−3 ⋅1dm3 = 1mol
V
motopine
ρ= ⇒ motopine = 1,098gcm−3 ⋅1000cm3 = 1098g
Votopine
otopina = Na2CO3 + H 2O motopine = mNa2CO3 + mH 2O
1 mol Na2CO3 = 106 g = mNa2CO3
mH 2O = 1098 g − 106 g = 992 g
992 g
nH 2 O = −1
= 55,1 mol
18 g mol
1 mol
xNa2CO3 = = 0,0178
1 mol + 55,1 mol

studeni 09 SEMINAR 6; Kvantitativni sastav otopina 7

 Primjer 5:
100g neke tvari koja ima relativnu molekulsku masu Mr = 46 otopljeno je u 100
g vode.
vode Gustoća dobivene otopine ρ = 0,985
0 985 g cm-3. Izračunaj koncentraciju
otopine.

m t var i = 100 g
−1
M = 46 gmol
m vode = 100 g
ρ = 0 ,985 gcm − 3
−3
c = ? moldm
m 100 g
n M 46 gmol −1 −3 −3
c= = = = 0 ,0107 molcm = 10 ,7 moldm
V otopine m otopine 100 g + 100 g
ρ 0 ,985 gcm − 3

studeni 09 SEMINAR 6; Kvantitativni sastav otopina 8

 Primjer 6: 6
Koliki volumen 67% - tne otopine nitratne kiseline gustoće ρ = 1,4 g cm-3
treba uzeti za pripremu 1 dm3 otopine nitratne kiseline koncentracije
c = 4 moldm ld -33.
n1 = n 2
−1
M HNO = 46gmol
3 c ⋅V
c1 ⋅ V1 = c 2 ⋅ V 2 V1 = 2 2
V2 = 1dm 3
c1
c2 = 4moldm−3 m
ω1 = 0,67 n M
c1 = = pretpostav
p p ka : V = 1 cm 3

ρ1 = 1,4 gcm−3 V V
V1 = ? m m m m
ω = 0,67 = = = =
m otopine ρ ⋅ V 1, 4 g cm − 3 ⋅ 1cm − 3 1, 4 g
m = 0,67 ⋅ 1, 4 g = 0,938 g
0,938 g
64 g mol −1 −3 −3
c1 = = 0 , 0147 mol
l cm = 14 , 7 mol
l dm
d
1cm 3
c 2 ⋅ V 2 4 mol dm 3 ⋅ 1dm 3
V1 = = = 0 , 272 dm 3

c1 14 ,7 mol dm − 3

studeni 09 SEMINAR 6; Kvantitativni sastav otopina 9

Primjer 7:
Kolika je masa kalcijeva hidroksida potrebna za neutralizaciju 300cm3 otopine
HNO3 koncentracije j c = 1,0 moldm-3.

V HNO 3 = 300 cm 3 = 0 ,30 dm 3

−3
c = 1,0 moldm
−1
M Ca ( OH ) 2 = 74 gmol
m Ca ( OH ) 2 = ?

Ca (OH ) 2 + 2 HNO 3 ↔ Ca ( NO 3 ) 2 + 2 H 2 O
1 mol 2 mol
−3
n ( HNO 3 ) = c ⋅ V = 1,0 moldm ⋅ 0 ,30 dm 3 = 0 ,30 mol
1 0 ,30 mol
n Ca (OH ) 2 = n ( HNO 3 ) = = 0 ,15 mol
2 2
m Ca (OH ) 2 = n ⋅ M = 0 ,15 mol ⋅ 74 ,0 gmol −1 = 11,1 g

studeni 09 SEMINAR 6; Kvantitativni sastav otopina 10

 Primjer 8:
Kolika je masa kalcijeva klorida potrebnog da u reakciji sa srebrovim
nitratom nastane 12,4 g srebrovog
g klorida?

m ( AgCl ) = 12, 4 g
m (CaCl 2 ) = ?

CaCl 2 + 2 AgNO 3 → 2 AgCl + Ca ( NO3 ) 2

1mol 2 mola

n (CaCl 2 ) 1
=
n ( AgCl ) 2
1
n (CaCl 2 ) = ⋅ n ( AgCl )
2
m (CaCl 2 ) 1 m ( AgCl )
= ⋅
M (CaCl 2 ) 2 M ( AgCl )
M (CaCl 2 ) ⋅ m ( AgCl ) 111,08 gmol −1 ⋅12 ,4 g
m (CaCl 2 ) = = = 4,8 g
2 ⋅ M ( AgCl ) 2 ⋅143,3 gmol −1

studeni 09 SEMINAR 6; Kvantitativni sastav otopina 11

 Primjer 9:
Kolika je masa živog vapna, CaO, koja se može proizvesti termičkom
razgradnjom
g j jjedne tone vapnenca
p u kojem
j jje maseni udio čistog
g kalcijeva
j
karbonata 0,90?
m(vapnenac ) = 1t = 1000 kg
C CO3 ) = 0,90
w(CaCO
m(CaO ) = ? CaCO 3 → CaO + CO 2
1 mol 1 mol
m (CaCO 3 )
w(CaCO 3 ) = ⇒ m (CaCO 3 ) = w(CaCO 3 ) ⋅ m (vapnenac ) =
m (vapnenac )
= 0,90 ⋅1000 kgg = 900 kgg
n (CaO ) 1 mol
= ⇒ n (CaO ) = n (CaCO 3 )
n (CaCO 3 ) 1 mol
m (CaO ) m (CaCO 3 )
=
M (CaO ) M (CaCO 3 )
M (CaO ) ⋅ m (CaCO 3 ) 56 gmol −1 ⋅ 900 kg
m (CaO ) = = = 504 kgg
M (CaCO
C CO 3 ) 100 gmoll −1

studeni 09 SEMINAR 6; Kvantitativni sastav otopina 12

 Primjer 10:
Izračunaj masu kalijeva karbonata potrebnog za pripravu 1 dm3 otopine
množinske koncentracije 0,5
0 5 moldm-33.

V ( otopine ) = 1dm 3
−3
c ( K 2 CO 3 ) = 0 ,5 moldm
m ( K 2 CO 3 ) = ?
n ( K 2 CO 3 )
c ( K 2 CO 3 ) =
V ( otopine )
−3
n ( K 2 CO 3 ) = c ( K 2 CO 3 ) ⋅ V ( otopine ) = 0 ,5 moldm ⋅ 1dm 3 = 0 ,5 mol
m ( K 2 CO 3 ) = n ( K 2 CO 3 ) ⋅ M ( K 2 CO 3 ) = 69 ,1 g

studeni 09 SEMINAR 6; Kvantitativni sastav otopina 13

 Primjer 11:
U 500 g otopine natrijeve lužine ima 80 g natrijeva hidroksida. Gustoća
otopine
p jje 1,3277 gg/cm3. Izračunajj množinsku koncentraciju
j natrijeva
j
hidroksida u otopini.

m ( otopine ) = 500 g
ρ ( otopine ) = 1,3277 gcm −3

m ( NaOH ) = 80 g
N OH ) = ?
c ( NaOH
n ( NaOH ) m ( NaOH )
c ( NaOH ) = n ( NaOH ) =
V ( otopine ) M ( NaOH )
m ( otopine ) m ( otopine )
ρ ( otopine ) = V ( otopine ) =
V ( otopine ) ρ ( otopine )
m ( NaOH )
M ( NaOH ) m ( NaOH ) ⋅ ρ ( otopine ) 80 g ⋅ 1,3277 gcm − 3
c ( NaOH ) = = = =
m ( otopine ) M ( NaOH ) ⋅ m ( otopine ) 40 gmol −1 ⋅ 500 g
ρ ( otopine )
−3 −3
= 0 , 00531 molcm = 5 ,31 moldm

studeni 09 SEMINAR 6; Kvantitativni sastav otopina 14

 Primjer 12:
42,50 mL otopine kalcijeva hidroksida utroši se za neutralizaciju 50 mL
klorovodične kiseline množinske koncentracije j 2,5 moldm-3. Kolika jje
množinska koncentracija otopine kalcijeva hidroksida?

V (Ca (OH ) 2 ) = 42,50 mL = 4,25 ⋅ 10 −2 dm 3

v( HCl ) = 50 mL = 5,0 ⋅ 10 − 2 dm 3
c( HCl ) = 2,5 moldm −3
c(Ca (OH ) 2 ) = ?

Ca (OH ) 2 + 2 HCl → CaCl 2 + 2 H 2 O

n(Ca (OH ) 2 ) 1 1
= n(Ca (OH ) 2 ) = ⋅ n( HCl )
n( HCl ) 2 2
c( HCl ) ⋅ V ( HCl )
c(Ca (OH ) 2 ) ⋅ V (Ca (OH ) 2 ) =
2

c( HCl ) ⋅ V ( HCl ) 2,5 moldm −3 ⋅ 5,0 ⋅ 10 − 2 dm 3

c(Ca (OH ) 2 ) = = −2
= 1,47 moldm −3
2 ⋅ V (Ca (OOH ) 2 ) 2 ⋅ 4,25 ⋅ 10 dm 3

studeni 09 SEMINAR 6; Kvantitativni sastav otopina 15

 Primjer 13:
Neutralizacijom 150 mL otopine fosforne kiseline množinske koncentracije 3
moldm-3, stvara se kalijev
j dihidrogen
g fosfat i voda. Odredi masu kalijeva
j
hidroksida potrebnog za ovu reakciju.

V (H 3 PO4 ) = 150mL = 0,15 ⋅ 10−2 dm3

c(H 3 PO4 ) = 3 moldm−3
m(KOH) = ?

KOH + H 3 PO4 → KH2 PO4 + H 2 O

n(KOH) 1
= n(KOH) = n(H 3 PO4 )
n(H 3 PO4 ) 1
m(KOH)
= c(H 3 PO4 ) ⋅ V (H 3 PO4 )
M (KOH)

m(KOH) = c(H 3 PO4 ) ⋅ V (H 3 PO4 ) ⋅ M (KOH) = 3 moldm−3 ⋅ 0,15 ⋅ 10−2 dm3 ⋅ 56,1 gmol−1 = 25,25 g

studeni 09 SEMINAR 6 Kvantitativni sastav otopina 16

 Primjer 14:
Koliki se volumen otopine sumporne kiseline množinske koncentracije 1,8
moldm-33 utroši za reakciju s aluminijevim hidroksidom mase 100 g?

c( H 2 SO4 ) = 1,8 moldm−3

m( Al(OH ) 3 ) = 100 g
V ( H 2 SO4 ) = ?

3H 2 SO4 + 2 Al(OH ) 3 → Al2 (SO4 ) 3 + 6H 2 O

n( H 2 SO4 ) 3 3
= n( H 2 SO4 ) = ⋅ n( Al(OH ) 3 )
n( Al(OH ) 3 ) 2 2
3 m( Al(OH ) 3 )
c( H 2 SO4 ) ⋅V ( H 2 SO4 ) = ⋅
2 M ( Al(OH ) 3 )

3 ⋅ m( Al(OH ) 3 ) 3 ⋅100 g 300

V ( H 2 SO4 ) = = = dm−3 = 1,07 dm−3
2 ⋅ c( H 2 SO4 ) ⋅ M ( Al(OH ) 3 ) 2 ⋅1,8 moldm ⋅ 77,9 gmol
−3 −1
280,44

studeni 09 SEMINAR 6; Kvantitativni sastav otopina 17