Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 315

TôPm – 1 : UôtßY¯ RLWôß AmNeLs CÚlTRôL ¿§Uu\m ¨û]jRôp

¿§Uu\m AjRûLV
¾oÜØû\ ¾oÜdLô] ¨TkRû]Lû[ YûWkÕ AûR
YZdÏRôWoL°u LÚjÕdLôL ùLôÓjÕ.
Ck§V AW£VXûUl× NhPm `WjÕ 39H ¸r
AYoLs ReL[Õ LÚjûRd ùLôÓjRl©u]o
AWNôeLm NhPj Õû\«u ùNVpØû\
¿§Uu\m ¾oÜdLô] ¨TkRû]Lû[ YûWkÕ
¿§ûV ¨ûXSôhÓm úSôdLjÕPu GkRùYôÚ
AkR RLWôû\ CûNÜ ¾oÜ Øû\. NUWN ¾oÜ
Ï¥ULàdÏm ùTôÚ[ôRôWªuûU ApXÕ
Øû\. Uj§VvR Øû\ ApXÕ UdLs
úYß CVXôûU«]ôp ¿§ ¡ûPdLôUp
¿§Uu\j§tÏ AàlTXôm,
CÚdLdáPôÕ GuTRu ùTôÚhÓ
Aû]YÚdÏm ¿§ûV AÔL NU Yônl×m. CfNhPj§u ©¬Ü 89(2) ¸r JÚ RLWôß
RÏkR NhPeLs Utßm ©\ §hPeLs AqYô\ô] ¾ol©tÏ. ϱl©hÓ
êXUôL CXYN NhP ER® YZeLÜm AàlTlTh¥ÚdÏm úTôÕ :
á±Ùs[Õ,
 CûNÜ ¾oÜ Øû\dÏ
EfN ¿§Uu\Øm ®ûWYô] ®NôWûQdLô]
ùNu±ÚkRôp CûNÜ ¾oÜ Utßm NUWN
E¬ûUûV (right to speedy opial) Ck§V
NhPm. 1996-u ©¬ÜLs CkR CûNÜ ¾oÜ
AW£VXûUl× NhPm. `WjÕ 21 ¸r
Øû\ Utßm NUNW Øû\dÏ ùTôÚkÕm,
YZe¡Ùs[Õ,
 UdLs ¿§Uu\j§tÏ ùNu\ôp
CkR A±ÜûWûV ¨û\úYtßm ùTôÚhÓ
NhP úNûYLs BûQVm NhPm. 1987 ©¬Ü
SôPôÞUu\m TXYûLVô] Uôtß Y¯
20(1) T¥ Utßm AfNhPj§u ©\ ©¬ÜLs
RLWôß ¾oÜ Øû\Lû[ Ae¸L¬jÕs[Õ,
T¥ SûPùTßm,
CûY. CûNÜ ¾oÜ Øû\. NUWN ¾oÜ Øû\.
Uj§VvR Øû\ Utßm UdLs ¿§Uu\eLs  ¿§Øû\ ¾oÜdÏ ùNu\ôp
BÏm, ¿§Uu\m JÚ RÏkR ¨ßY]m ApXÕ
STûW ¨VªjÕ AjRûLV ¨ßY]m ApXÕ
E¬ûU«Vp SûPØû\fNhPm. 1908 ©¬Ü 89
STo UdLs ¿§Uu\UôL AàUô²dLlThÓ
TXYûLVô] Uôtß Y¯ RLWôß ¾oÜ
NhP úNûY BûQVf NhPj§u Aû]jÕl
Øû\Ls êXm RLWôßLû[ ¾odL
©¬ÜLÞm ùTôÚkÕm,
Y¯YÏjÕs[Õ,

CfNhPjRu ©¬Ü 89(1) ¸r YZdÏRôWoLs  Uj§VvR Øû\dÏ ùNu\ôp

HtßdùLôsÞm YûL«p. ¾oÜdLô] ¿§Uu\m YZdÏRôWoLÞdÏ CûPúV NUNW

1
¾o®û] HtTÓj§ ϱl©PlThP Uô§¬ E¬ûU«Vp SûPØû\ Uôtß Y¯
SûPØû\Lû[ LûPl©¥dL úYiÓm, RLWôß ¾oÜ Øû\ ®§Ls

LhPû[ 10 ®§ 1u ¸r Aû]jÕ Jl×RpLs 1996 NhPm Utßm 1987 NhPm ¿§Uu\m


Utßm Ußl×Lû[Ùm T§Ü ùNnR ©u]o YZdÏRôWoLû[úV CûNÜ úRoÜ Øû\
¿§Uu\m YZdÏRôWoLû[ AYoLÞdÏ NUWNm Øû\ ApXÕ UdLs ¿§Uu\m
®ÚlTUô] HúRàm JÚ UôtßY¯ RLWôß B¡VYt±p HúRàm JÚ ¾oÜ Øû\ûV
¾oÜ Øû\ûV úRoÜ ùNnV á\Xôm, úRoÜ ùNnÙUôß áßm NkRolTjûR
LhPû[ 10 ®§ 1(©) T¥ NUWN ûUVm G§oTôodL®pûX, CfNhPeLs ©¬Ü 89u
ApXÕ A§Lô¬ Øu× B_o BYRtÏ úR§ ¸r ¾oÜØû\dÏ AàlTlThP ©\Ï Rôu
ϱjRp Tt±Ùm LhPû[ 10 ®§ 1(£) NUWN ùTôÚkÕm, (Salem Advocates Bar Association V.
Øû\ ØVt£Ls ùYt±VûPV®pûX Union of India, AIR 2005 SC 3353).

Gu\ôp AkR RLWôû\ ¿§Uu\j§tÏ §Úl©


AW£VXûUl× NhPm `WjÕ 21u ¸r
Aàl×m Øû\l Tt±Ùm áß¡\Õ,
Es[ ®ûWÜ ®NôWûQdLô] E¬ûU
CfNhPm. úYß TX NkRolTeL°Ûm Uôtß Utßm YZdLôÓm ùTôÕ UdLÞdÏ
Y¯ ¾oÜ Øû\Lû[ TVuTÓjR ®ûWYôL ¨VôVUôL Utßm A§L
GiÔ¡\Õ, ùNX®pXôUp ¿§ YZeÏm ùTôÚhÓ EfN
¿§Uu\m Aû]jÕ EVo ¿§Uu\eLÞm
ÏÓmTeLÞdÏ CûPúV SPdÏm YZdÏLs NhP BûQVj§]ôp CVt\lThP Uô§¬
Tt± ®Y¬dÏm LhPû[ 32H E¬ûU«Vp SûPØû\ Uôtß Y¯ RLWôß
T¥ GeùLpXôm Nôj§VUô¡\úRô YZd¡u ¾oÜ Øû\ ®§Lû[ Uôt\eLÞPú]ô
RuûU Utßm NkRolTeLÞdÏ ùTôÚkÕm ApXÕ CpXôUúXô LûPl©¥dLXôm Guß
YûL«p ¿§Uu\eLÞdÏ AkR YZdûL T¬kÕûW ùNnÕs[Õ, (Salem Advocates Bar
ÑêLUôL ¾olTRtÏ Y¯ ùNnV LPûU Association V. Union of India, AIR 2005 SC 3353).
Es[Õ, CRtLôL. ÏÓmT SX ¨×Q¬u
ER®ûVÙm ¿§Uu\m SôPXôm, CúR NhP BûQVj§]ôp CVt\lThP CkR

úTôp AWNôeLm ApXÕ ùTôÕ A§Lô¬ Uô§¬ Uôtß Y¯ ¾oÜ Øû\ ®§Ls. Uôtß

YZdÏRôWWôL CÚdÏm JqùYôÚ YZd¡Ûm Y¯ ¾oÜ Øû\ûV AÔÏm YZdÏRôWoLs

¿§Uu\j§tÏ YZd¡u RuûU Utßm LûPl©¥dL úYi¥V

NkRolTeLû[ LÚj§p ùLôiÓ YZdÏ SûPØû\Lû[ áß¡\Õ, CkR ®§L°u

RôWoLs JÚ NêLUô] ¾olûT AûPV ER® ¸r ¿§Uu\eLs YZdÏRôWoLÞdÏ RÏkR

׬V LPûU Es[Õ, T¥VôL Y¯Lôh¥ YZdÏdÏ E¬V Aû]jÕ


Ød¡V AmNeLs. YZdÏRôWoLs LQd¡p

2
GÓjÕd ùLôs[ úYi¥V ©\ ®`VeLs ùNpÛT¥VôÏm JÚ CûNÜ ¾oÜ
B¡VYtû\ á\ úYiÓm Guß EPuT¥dûL ØR-p CÚjRp úYiÓm,
EjRW®PlThÓs[Õ, Cq®§L°u ¸r CkR JlTkR RôWoLÞdÏ JlTkR NhPj§u
¿§Uu\eLs ùYqúYß ¾oÜ Øû\LÞdÏ ©¬Ü 11 Utßm 12 ¸r JlTkRj§p
YZdûL ϱl©hÓ Aàl×m Øû\Ùm ¾oÜ ÖûZYRtLô] Rϧ CÚdL úYiÓm,
Øû\ ùYt±VûPVôR ùTôÝÕ AûR
NhPlT¥ úRûYVô] GÝjÕ êXm CÚdÏm
¿§Uu\j§tÏ §Úm© Aàl×m Øû\Ùm
EPuT¥dûL. ¨ÛûY«p Es[ ApXÕ
YZeLlThÓs[Õ, (Salem Advocates Bar
YÚeLôX RLWôßLs Utßm AYtû\
Association V. Union of India, AIR 2005 SC 3353).
CûNÜ ¾oÜdÏ Aàl×m úSôdLm. R®W JÚ
NhPj§u Tϧ 10u ¸r GkR YûL«p ¾oÜ JlTkRm ùNpÛT¥VôÏm CûNÜ ¾oÜ
Øû\ûV úRoÜ ùNnV úYiÓm GuTÕ EPuT¥dûLVôL LÚRlTÓYRtÏ
ùTôÚjÕm. ®§Ls CVt\ úRûYVô]ûY,
EVo¿§Uu\eLÞdÏ A§LôWm Es[Õ,
ÏÓmT SX ¿§Uu\ NhPj§p  CûNÜ ¾olTôVj§u Ø¥Ü
Es[ ®§LÞdÏ áÓRXôL CqYôß CÚRWl©]ûWÙm LhÓlTÓjÕYRôL CÚdL
EVo¿§Uu\eL[ôp CVt\lThP ®§Ls úYiÓm,
ùNVpTP úYiÓm, (Salem Advocates Bar
 CÚRWl©]ÚdÏm
Association V. Union of India, AIR 2005 SC 3353).
Es[ E¬ûULû[ Tt± Ø¥Ü ùNnÙm
CûNÜ ¾oÜ Øû\ ¾olTôVj§u A§LôW YWm× CÚRWl©]¬u
NmURm êXúUô ¿§Uu\j§u EjRWÜ
CûNÜ ¾oÜ Øû\ GuTÕ JÚ RLWôû\
êXúUô NhPj§u êXúUô ùT\lTP
YZdÏRôWoLs NôoTt\ JÚ êu\ôm ST¬Pm
úYiÓm, úUÛm. CRu êXm RLWôß
(CûNÜ ¾olTô[o) Ø¥ùYÓdÏm ùTôÚhÓ
CûNÜ ¾oÜ Øû\«p ¾odL úYiÓm Guß
NUol©dÏm JÚ ¿§ ¾oÜ Øû\, CûNÜ
ùR°YôL CÚjRp úYiÓm,
¾oYô[ÚdÏ ¿§Uu\ SÓYûW ®P TX
Lô¬VeLs ùNnYRtLô] Rϧ CÚkRôÛm  ¾olTôVm êXm CÚ
SûPØû\ Utßm Nôh£V ®§Ls ùTôßjÕ RWl©]¬u ¨ûXØû\
CûNÜ ¾oÜ Øû\ ¿§Uu\j§p E¬ûULs ¨oQ«dLlTÓm Guß
YZdLôÓRûX úTôuú\ BÏm, JlTkRj§p á\lTP úYiÓm,

CûNÜ ¾oÜ Øû\ ùNpÛT¥VôYRtÏ


 ¾olTôVm CÚ RWl©]¬u
Ck§V JlTkR NhPm 1872 ¸r
E¬ûULû[Ùm TôWThNm CpXôUp

3
¿§Øû\ NôokR YûL«p CÚ RWl©]ÚdÏm YpÛ]o ¨oQ«jRp GuTÕ JÚ RLWôû\
NUUô] LPûUÙPu ¨VôVUô] Øû\«p R²lThP êu\ôm STo TôoûY«hÓ
SPdL úYiÓm, AYÚûPV ¨×QjÕYjûR TVuTÓj§
AûR ¨û\Ü ùNnYÕ BÏm,
 RLWôûW ¾olTôVj§tÏ AàlT AjRûLV ¨oQVm U§lÀÓ. A±ÜNôo
Ø¥Ü ùNnÙm EPuT¥dûL ùNôjÕ¬ûU LQd¡ÓRp úTôu\Yt±tÏ
NhPlT¥ CÚdL úYiÓm, ERÜm, YpÛ]o RuàûPV ¨oQVj§tLô]
LôWQeLû[ ùLôÓdL úRûY«pûX,
 ¾olTôVm HtùL]úY RLWôß
úUÛm CûNÜ ¾ol× úTôuß CjRûLV
ϱl©hÓ Aàl©«ÚkRúTôÕ YûWVlThP
YpÛ]o ¨oQVjûR ùNVpTÓjR Ø¥VôÕ,
RLWôß ùTôÚhÓ Ø¥Ü ùNnV úYiÓm,
CRû] ¿§Uu\j§p G§odLÜm Ø¥VôÕ,
 ¾olTôVm CÚRWl©]PªÚkÕm
JÚ JlTkRm CûNÜ ¾oÜ Øû\ûVúV
Nôh£Lû[ ùTtß YôReLû[ úLhL
HtTÓjÕ¡u\Õ Gußm
úYiÓm ApXÕ Yô§Óm YônlûTVôYÕ
YpÛ]o ¨oQVjûRl Tt± á\®pûX
A°dL úYiÓm, (K.K. Modi v. K.N. Modi, AIR
GuTûRÙm E£RlTÓjR ¸rdLiPYtû\
1998 SC 1297; Bharat Bhusan Bansal V. Uttar Pradesh
¿§Uu\eLs á±Ùs[],
Small Industries Corporation, AIR 1999 SC 899, Uttar
Pradesh Rajkiya Nigam Ld. V. Indure (P) Ltd., AIR
 YÚeLôX RLWôû\ R®odÏm
1996 SC 1373).
ùTôÚhÓ CpXôUp Øû\Vô] ¨LrLôX
AWNôeLjÕPu L¥R úTôdÏYWjÕ êXm RLWôß CÚjRp
áP JlTkRm êXm JÚ CûNÜ ¾oÜ
EPuT¥dûLûV HtTÓjRXôm, (P.B. Ray V.  úRokùRÓdLlThP ¾olTôVm
Union of India, AIR 1973 SC 908). B]ôp úRûYVô] Nôh£VeLû[ LÚj§p ùLôiÓ
CjRûLV JlTkRm Ck§V AW£VXûUl× YZdÏRôWoL°u YôReLû[Ùm
NhPm 299 ¸r JlTkRj§p ÖûZVdá¥V úLhÓ ¨VôVUô] Øû\«p ¾olT°jRp,
RÏkR A§LôWm EûPV AWNôeL
 ¾ol× CÚRWl©]ûWÙm
A§Lô¬«]ôp UhÓúU HtTÓjR Ø¥Ùm,
LhÓlTÓjÕm úSôdLjÕPu CÚjRp, (K.K.
CqYôß Ae¸LôWm CpXôRYo HtTÓjÕm
Modi V. K.N. Modi, AIR 1998 SC 1297)
JlTkRm ùNpÛT¥VôLôÕ, (State of Punjab V.
Om Prakash, AIR 1988 SC 2149). CÚRWl©]WôÛm TVuTÓjRlTÓm
AûZdÏm Øû\ûV CߧVôL
CûNÜ ¾oÜ Øû\ Utßm
ùLôs[ Ø¥VôÕ, AkR JlTkRj§u
YpÛ]o ¨oQ«jRp

4
úSôdLm Utßm LôWQjûR BWôV úYiÓm, ¨ßY]m NôokR CûNÜ ¾oÜ Øû\
“CûNÜ Y¯ ¾olTô[o” ApXÕ “CûNÜ
CÚ RWl©]¬ûPúV Es[ JlTkRm
Y¯ ¾oÜ Øû\” B¡V ùNôtLs Ø¥Yô]
ùTÚmTôÛm CûNÜ ¾oÜ EPuT¥dûLûV
®[dLeLû[ A°dÏm ùNôtLs ¡ûPVôÕ.
ùLôiÓs[Õ, CRu êXm
CQeL®dLYpX ùNôtLs UhÓúU BÏm,
Øu× ¨ßYlThP ®§L°u T¥ HúRàm
G-Ó : ReLÞd¡ûPúV Es[ RLWôß Utßm JÚ ¨ßY]m CûNÜ ¾oÜ Øû\ûV SPj§
úYßTôÓLû[ ¾odÏm ùTôÚhÓ JÚ AûR ¨oYô¡dL ¨VªdLlTÓ¡u\Õ,
ÏÓmTj§u CÚ ©¬ÜLÞm JÚ JlTkRjûR CjRûLV ¨ßY]eL°u G-Ó : International
HtTÓj§d ùLôiP], CkR JlTkRj§u Chamber of Commerce (ICC), London Court of

Ød¡VUô] áß. CÚ ©¬®]oL°ûPúV International Arbitration (LCIA), and American


Arbitration Association (AAA).
YÚeLôXj§p ùNôjÕdLû[l ©¬jRp.
AYtû\ JÚ ùTV¬PlThP ¨ßY]m êXm CjRûLV ¨ßY]j§u ¨oYô¡l× ùNXÜ
U§l©ÓRp. AYtû\ JÚ Ï±l©hP ©¬Ü ªÏ§VôL CÚlTÕ Ød¡VªpûX Gu\ôp
ApXÕ §hPj§u ¸r úYß CkR ¨ßY] Y¯ CûNÜ ¾oÜ Øû\
ùTV¬PlThP ¨ßY]j§]ôp U§l©PlTÓRp ùTÚmTôÛm ®ÚmTlTÓ¡\Õ, CkR
B¡VYt±p GÝmTdá¥V Aû]jÕ Øû\ûV ùNXÜ ùNnÕ
RLWôßLû[Ùm R®olTÕ Guß CÚkRÕ, ©uTt\dá¥VYoLs
úUÛm. CkR JlTkRjûR ¸rLiP ¨û\Lû[ LÚj§p
ùNVpØû\TÓjÕY§p HtTÓm Aû]jÕ ùLôs[ úYiÓm,
CûPëßLs ùTôßjR Ø¥Ü ¨§
áhPûUl©u RûXY¬Pm ùLôÓdLlThPÕ,  ØuúT ¨ßYlThÓ Su\ôL
AYo úYß úLs®Lû[ Ø¥Ü ùNnV úYß TVuTÓjRlThP ®§LÞm SûPØû\LÞm,
VôúWàm ¨VªdL A§LôWm ùTt±ÚkRôo, CR]ôp CûNÜ ¾oÜ Øû\ EP]¥VôL
CkR JlTkRm Nôh£VeLû[ T§Ü BWm©jÕ ºWôL ùNpÛm,
ùNnVúYô ApXÕ ¿§Øû\«p ¾oÜ
 ¨oYôL Utßm ùRô¯pÖhT ER®
LôQúYô YZeL®pûX, G]úY C§p
CûNÜ ¾oÜ Øû\ Gu\ ùNôp
 úRokR Utßm AàTYØûPV
TVuTÓjRlTh¥ÚkRôÛm CÕ JÚ
CûNÜ ¾olTô[oLs,
YpÛ]o ¨oQVm Gußm CûNÜ ¾oÜ
Øû\ CpûX Gußm ¾oUô²dLlThPÕ,  ¾olTô[oLû[ ¨VªjRp
(K.K. Modi V. K.N. Modi, AIR 1998 SC 1297). YZdLô[oL°u ®iQlTj§u
úT¬p ¨ßY]j§]ôp ùNnVlTÓm,

5
 CûNÜ ¾oÜ Øû\ûV SPjÕm CÚkRôÛm ¨ßY] LhPQm. AkR
ùTôÚhÓ £\kR YN§Ls Utßm úNûYLs, ùRôûLûV ®P ªÏ§VôL CÚdLXôm,

 RVdLUôL CÚdÏm  £dLp ¨û\kR T¦jÕû\ ®§Ls


SToLû[ CûNÜ ¾oÜ Y¯«p úUÛm ùNXÜLû[ Ht\Xôm, LôX RôURØm
úUtùLôs[ FdLlTÓjR ER®, ùNnVXôm,

 CûNÜ ¾oûY EߧTÓjÕm RtLô-L CûNÜ ¾oÜ Øû\

Øu]o AûR CߧVôL Uß BnÜ ùNnÕ


YZdÏRôWoL[ôúXúV (¨ßY]m Utßm
G°V Øû\«p SûPØû\lTÓjRÜm
êu\ôm STo ApXôR) JqùYôÚ YZd¡tLôL
Ae¸LôWm ùT\Üm Y¯ YÏjRp,
HtTÓjRlTÓm ®§L°u T¥ ¨oY¡dLlTÓm
CûNÜ ¾oÜ Øû\ RtLô-L CûNÜ ¾oÜ
 RÏkR A±®l× ùLôÓlTRtLô]
Øû\ G]lTÓm, CûNÜ ¾oÜ Øû\«p
ùNVpØû\ TVuLs,
Aû]jÕ ®`VeLÞdÏm ARôYÕ. GkR
 HúRàm JÚ CûNÜ NhPm ùTôÚkÕm. GkR ®§L°u ¸r CûNÜ
¾olTô[¬u ¨Vªl× G§odLlThPôúXô AYo ¾oÜ Øû\ ùNVpTÓm. GkR Øû\«p
Wô´]ôUô ùNnRôúXô EP]¥VôL úYß ¾olTô[ûW úRokùRÓdLXôm. GkR CPjRp
JÚYûW ùTßYRtÏ G°RôL JÚ CûNÜ CûNÜ ¾ol× Øû\ûV úUtùLôs[Xôm.
¾olTô[o ÏÝ, ùUô¯. CߧVôL Utßm ªL Ød¡VUôL
CûNÜ ¾oÜ Y¯ êXm ¾odLlTPúYi¥V
¨ßY] CûNÜ ¾ol©u A¥lTûP Ïû\Ls
Ød¡V ®`VeLs B¡V Aû]jûRl
¸rLiPYôß :
Tt±Ùm YZdÏRôWoLú[ HtTôÓ ùNnYo,

 CÕ ùUÕYôL Utßm Lh¥ßdLUô] YZdÏRôWoLs JÚYúWôÓ JÚYo


Øû\ JjÕûZdÏm úSôdLjÕPu Cj¾oÜ
Øû\ûV AÔ¡]ôp CÕ
 ùT¬V ùRôûL
£dL]Uô]RôLÜm. ¨ßY] CûNÜ ¾oÜ
Es[ RLWôßL°p ¨ßY]eL°p
Øû\ûV ®P ®ûWYô]RôLÜm G°RôL
Es[ YN§Ls Utßm úNûYLû[l
Uôt\dá¥VRôLÜm CÚdÏm,
TVuTÓjR LhPQØm AdLhPQm
RLWô±p Es[ ùRôûLûV ùTôßjÕ RtLô-L CûNÜ ¾oÜ Øû\«u Ïû\Ls
CÚdÏmùTôÝÕ ªÏ§VôL CÚdÏm,
RLWô±p £±V A[®p ùRôûL

6
 Øu©ÚkúR ®§Ls CpXôRRôp CÚ LûPl©¥dL CÚ RWl©]Úm Ø¥Ü
RWl©]Úm Cߧ YûW Su\ôL JjÕûZdL ùNnVXôm, CpûXùVu\ôp.
úYi¥V úRûY Es[Õ, C§p CÚ JÚ ¨ßY]jûR. CûNÜ ¾ol×
RWl©]ÚdÏm A§LlT¥Vô] A§LôWm Øû\ûV ¨oYô¡dL ¨VªjÕ B]ôp.
Es[Õ, AkR ¨ßY]j§u ®§L°p JÚ TϧûV
®Xd¡d ùLôs[Xôm,
 ùNVpØû\TÓjR Ø¥VôR ¾oÜ Øû\ YZdÏRôWoLs ¨ßY]jûR CûNÜ
áßLû[ CÚ RWl©]Úm ¾olTô[ûW ¨VªlTRtÏ UhÓm TVuTÓj§d
YûWk§ÚdLdá¥V ATôVm, ùTôÕYôL ùLôs[Xôm, RtLô-L CûNÜ ¾oÜ Øû\ûV
©¬ÜLs ªL ®YWUôLÜm TXYûLVô] úUtùLôsÞm RWl©]o ReLÞûPV ùNôkR
ùTôÚs TÓjÕRpLs CÚdÏmT¥Ùm ®§Lû[ LûPl©¥dÏmùTôÝÕ AYoLs
Yû]VlTÓYRôp TXØû\ CûY GkRùYôÚ CûNÜ ¾oÜ ¨ßY]j§u
¿§Uu\eLÞdÏ ùNuß YZdLôPlTP ®§Lû[Ùm LûPl©¥júRô ApXÕ I,Sô,
úYi¥V ¨ûXûU HtTÓ¡u\Õ, Uô§¬ ®§Lû[ LûPl©¥dL úRoÜ
ùNnVXôm,
 ©ûZVô]
SûPØû\Lû[ Jl×dùLôiÓ AûY
LûPl©¥dLlTh¥ÚkRôp CûNÜ ¾ol×
ØÝYÕúU ùNVpTÓjRlTP
Ø¥VôRT¥ úTôLXôm,

 LhPQm. ùUô¯
ùTVolTô[oLû[ ¨VªjRp. YZdÏ
SûPùTßm Sôs ϱjRp
B¡VYt±tÏ ¨oYôL úUtTôoûY CÚdLôÕ,

 EhLhPûUl×Ls Utßm úRûYVô]


YN§Ls Ïû\Ü,

RtLô-L CûNÜ ¾oÜ Øû\ ¨ßY] CûNÜ


¾oÜ Øû\ûV Øt±Ûm R®ojÕ CÚdL
úYi¥V AY£Vm CpûX,
JÚ ¨ßY]j§tÏ Øt±Ûm EhTPôUp
Ak¨ßY]j§u ®§Lû[ Utßm

7
NhP Øû\ CûNÜ ¾ol× Øû\ ùNVpTÓjÕRp NhPm) 1961 B¡VYtû\
¿dÏ¡\Õ,
TX Uj§V Utßm Uô¨X NhPeLs ϱlTôL
CfNhPeL°u ¸r GÝm×m RLWôßLÞdÏ CfNhPm. NoYúRN ®VôTôW NhPm ϱjR
¾oÜ LôQ CûNÜ ¾ol× Øû\ûV Id¡V SôÓL°u ÏÝYôp (UNCITRAL)
TVuTÓjR ϱl©hÓs[Õ, G-Ó : ªuNôW CVt\lThP ®§Lû[ NôokÕ EsSôhÓ
NhPm 1910. ªuNôW YZeÏRp NhPm 1948 CûNÜ ¾oÜ Øû\. NoYúRN Y¦Lm NôokR
CjRûLV CûNÜ ¾ol× Øû\ 1996 CûNÜ ¾oÜ Øû\Ls. ùY°SôhÓ
NhPj§]ôp LhÓlTÓjRlTÓYRôp CqYô\ô] Ø¥ÜLû[ ùNVpTÓjÕRp Utßm NUWN
NhPeL°p Es[ CûNÜ ¾ol× Øû\ûV Øû\Lû[ NôokR NhPeLû[ YûWVßjRp.
TVuTÓjR úYiÓm Gu\ ©¬ÜLs CûNÜ B¡VYtû\l Tt±V
¾ol× EPuT¥dûLL[ôL LÚRlTÓm, (Grid ©¬ÜLû[ ùLôiÓs[Õ, CkR Uô§¬ NhPm
Coporation of Orissa V. Indian Change Chrome Ltd., Utßm ®§Ls CfNhPjûR ׬kÕ
AIR 1998 Ori 101). ùLôs[ TVuTÓjR úRûYVô]Rôp 1996
NhPj§u TϧVôdLlTP®pûX, (Union of
®ûWÜ Y¯ CûNÜ ¾ol× Øû\ Utßm
India V. East Cost Boat Builders & Engineers Ltd., AIR
BYQeLs UhÓm CÚdÏm CûNÜ ¾ol×
1999 Del 44).
Øû\
1996 NhPm Uôtß Y¯ RLWôß ¾oÜ
CÚ RWl©]Úm YônùUô¯VôL YôReLs
Øû\L°p JÚ ×§V Øuú]t\jûR
NUol©dL úYiPôm Guß Ø¥Ü ùNnRôp
ϱd¡\Õ, 1940 NhPj§u ¸r Ø¥Ü
¾olTôVm ®ûWYôL CÚ RWl©]Úm ReLs
ùNnVlThP YZdÏLs CfNhPj§u ¸r
YZd¡tÏ NôRLUôL
GÓdLlTP úYi¥V Ø¥ÜL°p úRôußm
NUol©jÕs[ BYQeL°u A¥lTûP«p
©WfNû]Lû[ ¾oÜ ùNnV LY]jÕPu
UhÓúU ¾ol× YZeLXôm,
TVuTÓjRlTP úYiÓm, (Sundaram Finance

1996 NhPj§u ¸r CûNÜ ¾ol× Øû\ Ltd. V. N.E.P.C. India Ltd., AIR 1999 SC 565).
CfNhPj§u ©¬ÜLû[ 1940 NhPj§u
1996 NhPm CûNÜ ¾ol× Øû\ ùTôßjR ùLôsûLLÞdÏ EhTÓjRôUp R²lThP
ØkûRV NhPeL[ô] CûNÜ ¾ol× NhPm Øû\«p ׬kÕùLôs[ úYiÓm, (Furest Day
1940. CûNÜ ¾ol× Øû\ (áhÓ Lawson Ltd. V. Juridal Exports Ltd., AIR 2001 SC
EPuT¥dûL Utßm ùTôÕ CQdL 2293).

JlTkRm) NhPm 1937. Utßm ùY°SôhÓ


1940 NhPm JÚ CûNÜ ¾oûY
Ø¥ÜLs (Ae¸LôWlTÓjÕRp Utßm
ùNVpTÓjÕYRtÏ Øu× AûR

8
¿§Uu\j§p RôdLp ùNnÕ ¿§Uu\ ®RUôL Jl×dùLôi¥ÚkRôXu±
EjRWYôL UôtßYRtÏ úRûYVô] AfNhPj§u ©¬ÜLs _]Y¬ 25. 1996 Øu×
SûPØû\ûV YZdÏ¡\Õ, 1996 NhPj§u ùRôPe¡V Aû]jÕ CûNÜ ¾oÜ
Ød¡V úSôdLm ®ûWYôLÜm Uôtß SPY¥dûLLÞdÏm ùTôÚkÕm, ©¬Ü 21 ¸r
Y¯«Ûm RLWôßLû[ ¾odL úYiÓm YZdÏRôWoLÞdÏ CûNÜ ¾oÜ
GuTRôp úUtá±V SûPØû\ CfNhPj§p SPY¥dûLûV ùRôPeÏYRtÏ úYß
¡ûPVôÕ, ùY°SôhÓ úR§ûV ϱlTRtÏ ®Úl׬ûUûV
Ø¥ÜLû[ ùNVpTÓjÕYRtÏ áP ARu YZeÏ¡\Õ, G]úY. CûNÜ ¾ol©p
ùNVpTÓjÕm RuûUûV Ø¥Ü ùNnÕ TeúLtÏm CÚ RWl©]Úm CûNÜ ¾oÜ
AûR ¿§Uu\ EjRWYôdÏYRp Utßm SPY¥dûL _]Y¬ 25. 1996dÏ ©\Ï ùRôPeL
AûR ùNVpTÓjÕRp G] CWiÓ R²lThP úYiÓm Guß Ø¥Ü ùNn§ÚkRôp 1996
SPY¥dûLLs úRûY«pûX, ùY°SôhÓ NhPj§u ©¬ÜLs ùTôÚkÕm,
Ø¥ûY ùNVpTÓjÕm ¿§Uu\m AkR ØÝ
CûNÜ ¾oÜ SPY¥dûLLs 1996 NhPj§tÏ
YZdûLÙm JúW SPY¥dûL«p GÓjÕd
ØuTôLúY ùRôPe¡«ÚkÕ CûNÜ
ùLôs[Xôm, (Furest Day Lawson Ltd. V. Juridal
¾olTô[¬u Øu²ûX«p ¨ÛûY«p
Exports Ltd., AIR 2001 SC 2293)
CÚkRôp YZdÏRôWoLs 1996 NhPm AkR
1996 NhPj§u ùRôPdLm SPY¥dûLdÏ ùTôÚkÕm Guß Jl×d
ùLôs[Xôm, (Thyssen Stanlunion Gmbh V. Steel
CfNhPm BLvÓ 16. 1996 Auß
Authority of India, (1999) SCC 334).
_]ô§T§«u Jl×Rp ùTt\ôÛm CÕ
CûNÜ ¾oÜ Utßm NUWNm (AYNW NhPj§u) EsSôhÓ CûNÜ ¾ol× Øû\
ùRôPof£VôL LÚRlThPRôp CÕ _]Y¬ 25.
EsSôhÓ CûNÜ ¾ol× Øû\ GuTÕ 1996
1996. ARôYÕ AYNW NhPm AUÛdÏ YkR
NhPj§p YûWVßdLlTP®pûX,
úR§«-ÚkÕ AUÛdÏ YkRRRôL
Ck§Vô®p SPdÏm CûNÜ ¾ol×
LÚRlTÓ¡\Õ, (Furest Day Lawson Ltd. V. Juridal
SPY¥dûL. Cߧ«p CfNhPj§p Tϧ 1-u
Exports Ltd., AIR 2001 SC 2293), G]úY. _]Y¬
¸r EsSôhÓ ¾ol©p Ø¥kRôp AÕ
25. 1996dÏ Øu× ùRôPe¡V Aû]jÕ
EsSôhÓ CûNÜ ¾ol× Øû\ BÏm, (©¬Ü
CûNÜ ¾oÜ SPY¥dûLLÞdÏm 1940 NhPm
2(2) – 2(7) ) G]úY. Ck§Vô®p
ùTôÚkÕm, (Shetty’s Construction Co. (P) Ltd. V.
Konkan Railway Construction, (1998) 5 SCC 599).
Ck§VoL°ûPúV Ck§V ¨ûXØû\
NhPj§uT¥ SûPùTßm CûNÜ ¾ol× Øû\
1996 NhPm ©¬Ü 85(2)(G) ¸r 1940 NhPm
¿dLlTh¥ÚkRôÛm YZdÏRôWoLs úYß

9
EsSôhÓ CûNÜ ¾ol× Øû\ BÏm, (©¬Ü RLWôßLû[ ®ûWYôLÜm Ïû\kR
28(1)(H)), ùNXÜPàm ¿§Uu\j§u RûXÂÓ
CpXôUÛm CÚdÏm ùTôÚhÓ
1996 NhPm Tϧ - 1
HtTÓjRlThÓs[Õ, (P. Anand Gajapathi Raj V.

Tϧ 1-u ¸r Ck§Vô®p CûNÜ ¾ol× P.V.G. Raju, AIR 2000 SC 1886).

Øû\ûV Tt±V NhPm Utßm SûPØû\l CûNÜ ¾oÜ EPuT¥dûL


Tt± Y¬ûNVôL CûNÜ ¾ol× Øû\«u
JqùYôÚ ¨ûX Yô¬VôL. ARôYÕ CûNÜ ©¬Ü 11-u ¸r CûNÜ ¾olTô[ûW ¨VªdÏm
¾ol× EPuT¥dûL. ¾olTôVjûR ¨VªjRp. A§LôWm CûNÜ ¾oÜ EPuT¥dûL
CûNÜ ¾ol× Øû\ûV SPjÕRp. ¾olûT CÚlTRtÏ EhThúP TVuTÓjRlTPXôm,
YZeÏRp. ¾ol×Ls Ae¸LôWm ùTtß CûNÜ ¾oÜ EPuT¥dûL ùNpÛT¥VôÏUô
ùNVpTÓjRlTÓRp Guß Aû]jûRl GuTÕ AÕ CPm ùTt±ÚdÏm
Tt±Ùm ®Y¬d¡\Õ, JlTkRj§-ÚkÕ úYßThPÕ, CkR
JlTkRm ùNpÛT¥VôLôÕ Guß
CÚ RWl©]Úm RLWôû\ CûNÜ ¾ol× A±®dLlThPôÛm A§-ÚdÏm CûNÜ
Øû\dÏ AàlT Jl×d ùLôiP ©\Ï ¾oÜ EPuT¥dûL Re¡«ÚdÏm,
AYoL°p JÚYo JÚU]RôL C§-ÚkÕ Hù]u\ôp CkR áßLs JlTkRj§u ©\
Ruû] ®Xd¡d ùLôs[ Ø¥VôÕ, CûNÜ áßL°-ÚkÕ ©¬dLdá¥VûY, CûNÜ
¾olTôVm CÚ RWl©]ûWÙm CߧVôL ¾oÜ áßLs R²úV JÚ JlTkRm
©ûQdÏm YûL«p ¾ol× A°dÏm, (©¬Ü úTôu\ûY, (Firm Ashok Tradors V. Gurumukh Das
35) AjRûLV ¾ol× RϧÙs[ A§LôW Saluja, (2004) 3 SCC 155).
YWm×ûPV ¿§Uu\j§]ôp
RsÞT¥ ùNnVlThPôp Au±. E¬ûU«Vp CûNÜ ¾oÜ áß CÚkRôp CûNÜ ¾oÜ

SûPØû\ NhPj§u ¸r ¿§Uu\ ¾olTôûQ EPuT¥dûL«p

úTôXúY ùNVpTÓjRlTPXôm (©¬Ü 36), Es[ ¨TkRû]LsT¥ CÚ RWl©]ûWÙm


CûNÜ ¾oÜ Øû\dÏ AàlT úYi¥V
LhÓlTôPô] ¿§Uu\ RûXÂÓ Li¥lTô] LPûU ¿§Uu\eLÞdÏ
Es[Õ (©¬Ü 8), B]ôp. CfNhPm
CfNhPj§u ¸r ¿§Uu\ RûXÂÓ êXm
CûNÜ ¾oÜ EPuT¥dûL«u CÚ
JÚ YZdûL CûNÜ ¾oÜ Øû\dÏ AàlT
RWl©]Úm ©¬Ü 8u ¸r RÏkR SPY¥dûL
Y¯ ¡ûPVôÕ, ©¬Ü 5 ¿§ Õû\«u
GÓdL®pûXùVu\ôp E¬ûU«Vp
RûXÂhûP ªLÜm Ïû\d¡\Õ, CÕ
¿§Uu\j§u A§LôW YWmûT ¿dLôÕ,
CfNhPj§u ©\ úSôdLeLÞPu JjÕ

10
AúR úTôp ¿§Uu\m ©¬Ü 8u ¸r CûNÜ G-Ó : £X RWl©]o JÚ E«p NhP Øû\
¾oÜ EPuT¥dûL«p BdLlTP úYiÓUô Gu\ úLs®ûV
Es[ ®`VeLû[ ùTôßjÕ UhÓúU CûNÜ ¾ol× Øû\dÏ AàlT
CÚRWl©]ûWÙm CûNÜ ¾oÜ Øû\dÏ HtßdùLôiÓs[]o, CjRûLV
AàlTXôm, CûNÜ EPuT¥dûLdÏ YZdÏL°p Ck§V Yô¬Ñ¬ûU NhPj§u ¸r
ùY°úV Es[ HúRàm JÚ ®`VjûRl YZeLlTÓm ¾ol×Ls inrem GuTRôp CkR
ùTôßjÕ YZdÏ ùRôPWlThÓ AûY úLs®ûV CûNÜ ¾ol× Øû\dÏ Ï±l©hÓ
EPuT¥dûLdÏ EhTPôR RWl©]ÚdÏ AàlT Ø¥VôÕ, (Chiranjilal Shrilal Goenka V.
CûPúV CÚkRôp ©¬Ü 8 ùTôÚkRôÕ, Jasjit Singh, (1993) 2 SCC 507).

“®`Vm” G]lTÓm ùNôp JÚ YZd¡u


©¬Ü 8-u ¸r Es[ ®iQlTm AúR
Aû]jÕ AeLeLû[Ùm ϱdL úYiÓm,
YZd¡úXô ApXÕ AúR ¿§Uu\j§p JÚ
CûY Aû]jÕm EPuT¥dûL«p
R²lThP ®iQlTUôLúYô RôdLp
AeLeL[LÜm CÚdL úYiÓm, (Sukanya
ùNnVlTPXôm,
Holdings Pvt. Ltd. V. Jayesh H. Pandya, (2003) 5 SCC
531). ùTôÕYôL ©¬Ü 8u ¸r Es[ ®iQlTm

©¬Ü 8 CûNÜ ¾oÜ Øû\Vôp RϧÙûPV AkR YZd¡p G§o EûW RôdLp

CûNÜ ¾olTô[Wôp ¾odLdá¥V ùNnVlTÓYRtÏ Øu]ôp RôdLp

RLWôßLÞdÏ UhÓúU ùTôÚkÕm, ùNnVlTP úYiÓm, B]ôp. ©W§Yô§ G§o


EûW RôdLp ùNnR ©\Ï CûNÜ ¾oÜ
G-Ó : JÚ ¨ßY]jûR êÓYûR ùTôÚhÓ Øû\dÏ Ï±l©hÓ AàlT ®iQlTm
GÝm úLs®Lû[ Ø¥Ü ùNnV £X RWl©]o ùNnÕ ARtÏ Yô§ BhúNTûQ
AûR CûNÜ ¾oÜ Øû\dÏ AàlT ùR¬®dL®pûX ùVu\ôp ¿§Uu\m AkR
HtßdùLôiÓs[]o, B]ôp. LmùT² RLWôû\ CûNÜ ¾ol× Øû\dÏ Ï±l©hÓ
NhPj§u ¸r LmùT² ¿§Uu\j§tÏ AàlTXôm, CkR SPY¥dûL
UhÓúU JÚ ¨ßY]jûR êÓm A§LôWm ¿§Uu\j§tÏ ùLôiÓ YÚYRtÏ ØuúT
Es[Õ, CûNÜ ¾olTô[ÚdÏ CûNÜ ¾oÜ EPuT¥dûL CÚdL úYiÓm
JÚ ¨ßY]jûR êÓYRtLô] A§LôW YWm× Gu\ AY£Vm ¡ûPVôÕ, CkR
CpûX GuTRôp ¿§Uu\m ©¬Ü 8u ¸r SPY¥dûL ¨ÛûY«p CÚdÏmùTôÝÕ
CRû] CûNÜ ¾ol× Øû\dÏ Ï±l©hÓ HtTÓjRlTPXôm, JÚ YZdÏ CûNÜ ¾oÜ
AàlT Ø¥VôÕ, (Haryana Telecom Ltd., V. Øû\dÏ Ï±l©hÓ AàlTlThP ©\Ï
Sterlite Industries (India) Ltd. AIR 1999 SC 2354). E¬ûU«Vp YZd¡p Es[ SPY¥dûLLs
Ø¥YûPkRRôL LÚRlTÓm, CûNÜ ¾olûT

11
G§ojÕ ¨YôWQm ùTßYRtÏ CÚ YZeÏmúTôÕ TôÕLôdL úYi¥V
RWl©]Úm AÔL úYi¥V ¿§Uu\m Tt± E¬ûULs Åi BLôUp CÚdÏm ùTôÚhÓ
©¬Ü 2(D)«p ϱl©Pl ThÓs[Õ, CÕ ¿§Uu\eLs CûPdLôX
©¬Ü 8u ¸r ®iQlTm ùNnR AúR EjRWÜLû[ YZeLXôm, (Firm Ashok Traders V.
¿§Uu\m ¡ûPVôÕ, (P. Anand Gajapathi Raju V. Gurumukh Das Saluja, (2004) 3 SCC 155).
P.V.G. Raju, AIR 2000 SC 1886).
©¬Ü 21u ¸r A±®l× AàlTlTÓYRtÏ
¿§Uu\m Øu× SPY¥dûLLs ¨ÛûY«p ØuTôLúY ©¬Ü 9u ¸r
CÚdÏmùTôÝÕ CÚ RWl©]Úm CûNÜ CûPdLôX ¨YôWQm úLô¬ ¿§Uu\j§u
¾oÜ Y¯«p ¾oÜ LôQ JlTkRj§p Øu× ®iQlTm RôdLlThPôp ¿§Uu\m
ÖûZkRôp AYoLs 1996 NhPj§u ØR-p ùNpÛT¥VôÏm CûNÜ ¾oÜ
©¬ÜL°u T¥ úUp SPY¥dûL GÓdL EPuT¥dûL Es[Rô Gußm.
úYiÓm, ®iQlTRôWo RLWôû\ CûNÜ ¾oÜ
Øû\dÏ GÓjÕ ùNpX GiQm
G-Ó : EVo ¿§Uu\m RuàûPV BûQ
ùLôiÓs[ôo. Gußm Ruû] EߧlTÓj§
©\l©dÏm A§LôW YWmûT TVuTÓj§
ùLôs[ úYiÓm, AqYôß Eߧ AûPkR
GkRùYôÚ YZdûLÙm CûNÜ ¾olTô[ÚdÏ
©u]o ©¬Ü 9u ¸r ¿§Uu\m YZd¡u
ϱl©hÓ Aàl© ARuT¥ ¾ol×
úSoÜLs Utßm NkRolTeLû[ LÚj§p
NUol©dLlThP ©\Ï EjRWÜ YZeL
ùLôiÓ RÏkR CûPdLôX ùNVp EjRWûY
Ø¥VôÕ, (Tamil Nadu Electricity Board V. Sumathi,
©\l©dLXôm, CqYôß EjRWÜ
AIR 2000 SC 1603).
©\l©dÏmùTôÝÕ CûNÜ ¾ol× Øû\ûV
¿§Uu\j§p YZeLlTÓm CûPdLôX ùNVp ùRôPeL ®iQlTRôWo RÏkR SPY¥dûL
EjRWÜLs GÓdL úYiÓm ùTôÚhÓ ©¬Ü 9u ¸r
¿§Uu\m JÚ ¨TkRû] EjRWûY
CûNÜ ¾oÜ Øû\Ls ùRôPeLlTÓYRtÏ
©\l©dLXôm, CRu ¸r ®iQlTRôWo
Øu]úW ©¬Ü 9u ¸r ¿§Uu\eLÞdÏ
CûNÜ ¾oÜ Øû\ûV úUtùLôs[ RÏkR
CûPdLôX ùNVp EjRWÜLû[ ùLôÓdL
SPY¥dûL GÓlTRtLôL ¨TkRû]LÞm
A§LôWm Es[Õ, CûNÜ ¾ol×
úNodLlTPXôm, (Sundaram Finance Ltd. V. N.E.P.C.
áßLû[ ùNVpTÓjÕm YûL«p A±®l×
India Ltd., AIR 1999 SC 565).
Aàl×YRtÏ Øu× áP CkR EjRWÜLs
©\l©dLlTPXôm, (Sundaram Finance Ltd. V. JÚ YZdÏ CûNÜ ¾oÜ Øû\«u ¸r ùNu\

N.E.P.C. India Ltd. AIR 1999 SC 565) ©¬Ü 9u ¸r ©\Ï EVo¿§Uu\m CûNÜ ¾olTô[o
CûNÜ ¾olTôVj§u CߧVô] ¾ol× ApXÕ CûNÜ ¾olTôVj§u Ø¥ÜLú[ôÓ

12
SPY¥dûLLs SPkÕ ùLôi¥ÚdÏm 1996 NhPj§u ¸r CûNÜ ¾oÜ Øû\ GuTÕ
NUVj§p RûX«PôÕ, YZdÏRôWoLÞdÏ NmURj§u A¥lTûP«p SPlTÕ, G]úY.
©¬Ü 34 Utßm 37dÏ ¸r UhÓúU CÚRWl©]Úm JlTkRjûR ReLÞdÏ
¿§Uu\jûR AÔL AàU§ Es[Õ (SBP Ht\Yôß AûUjÕd ùLôs[Xôm, CÚ
and Co. V. Patel Engineering Ltd., 2005 (3) Arb L R RWl©]ÚdÏm CûNÜ
285 (SC)). ¾olTô[oLû[ úRokùRÓlT§p A§LThNm
ÑRk§Wm ùLôÓdLl ThÓs[Õ UhÓªpXôUp
CûNÜ ¾olTôVj§u AûUl×
¾olTô[oL°u
©¬Ü 2¥ ¸r CûNÜ ¾olTôVm GuTÕ ©¬Ü Gi¦dûLûV ¨oQ«lT§Ûm ÑRk§Wm
10 Utßm 11u ¸r ¨VªdLlThP JÚ R² Es[Õ,
CûNÜ ¾olTô[o ApXÕ JÚ CûNÜ
CÚ RWl©]¬ûPúV Es[ JlTkRj§u
¾olTô[o ÏÝûY ϱdÏm, CûNÜ
A¥lTûP«p ¾olTôVm AûUdLl
¾olTô[oL°u Gi¦dûL
Th¥ÚkRôp AûR AûUjR Øû\ Utßm
CWhûPlTûP«p CÚdLdáPôÕ, Hù]²p
A§-ÚlTYoLs NhPj§u Tϧ 1-dÏ
LÚjÕ úYßTôÓ CÚl©u NUUô]
G§WôL ¨VªdLlTh¥ÚkRôÛm AûR
Gi¦dûL«p CÚ RWl©Ûm ¾olTô[oLs
G§odÏm E¬ûU ¡ûPVôÕ, úUÛm. 1996
CÚdÏm ¨ûX GÝmTXôm,
NhPj§u T¥ JÚ ¾ol× YZeLlTh¥ÚkRôp
CûNÜ ¾olTô[o ÑRk§WUôLÜm. TôWThNm AlùTôÝÕ ¾olTôVj§u AûUl× Utßm
CpXôUÛm CÚdL úYiÓm, SûPØû\ CÚ RWl©]¬ûPúV
¾olTô[o ¨VªdLlTÓYRtÏ Øu× Es[ JlTkRj§tÏ ØWiThÓ CÚkRôÛm
RuàûPV ÑRk§Wm Utßm TôWThNm AûR G§odL Ø¥VôÕ, CÚ
CuûUûV ϱjÕ NkúRLm GZdá¥V RWl©]¬ûPúV CûNÜ ¾olTôVj§u
NkRolTeLs Tt±V Aû]jÕ AûUl× Utßm CûNÜ ¾ol× Øû\dLô]
®YWeLû[Ùm GÝjÕ êXm SûPØû\Ls Tt± GkR®R JlTkRØm
YZdÏRôWoLÞdÏ ùLôÓdL úYiÓm, (©¬Ü CpûXùVu\ôp ¾olTôVj§u ¾oÜ 1996
12(1)), úUÛm CfNhPj§u ¸r CûNÜ NhPj§tÏ G§oUô\ôL CÚkRôp AûR
¾olTô[¬u ¨VU]jûR G§odLÜm. G§odLXôm, (Narayan Prasad Lohia V. Nikunj
AYÚûPV SPY¥dûLLû[ Ø¥Ü Kumar Lohia, (2002), 3 SCC 572).
ùNnVÜm. AYÚdÏ T§XôL úYù\ôÚYûW
CÚ RWl©]¬ûPúV Es[ JlTkRm CWiÓ
Uôt\m ùNnVÜm. SûPØû\Ls
CûNÜ ¾olTô[oLû[ ¨VªlTRôL CÚkRôp
YZeLlThÓs[] (©¬Ü 13-15),
AÕ UhÓúU AkR JlTkRjûR

13
ùNpÛT¥ CpXôRRôL Uôt\ôÕ, Ø¥ùYÓdÏm RuûU Es[Rôp CÕ JÚ
CqYôß ¨VªdLlThP CWiÓ CûNÜ ¿§jÕû\ EjRWYôL LÚRlTÓm, RûXûU
¾olTô[oLÞm RûXûU CûNÜ ¾olTô[WôL ¿§T§ ApXÕ AYWôp ¨VªdLlThPYo
T¦×¬V JÚ êu\ôYÕ CûNÜ ¸rLiP Ytû\ CûNÜ ¾olTô[o ùTôÚhÓ
¾olTô[ûW ¨VªdL úYiÓm (©¬Ü 11(3)), Li¥lTôL Ø¥Ü ùNnV úYiÓm,
CÚ RWl©]Úm BhúNTûQ Cu± CWiÓ
ApXÕ CWhûPlTûP GiÔûPV CûNÜ  AYÚdÏ A§LôW YWm× Es[Rô.

¾olTô[oLs EûPV CûNÜ ¾olTôVj§u


 CûNÜ ¾oÜ EPuT¥dûL
Øu× SPY¥dûLL°p DÓTh¥ÚkRôp
Es[Rô.
AYoLÞdÏ AjRûLV ¾olTôVj§]ôp
YZeLlTÓm ùTôÕYô] ¾olûT G§odÏm  ®iQlTRôWo AjRûLV CûNÜ
E¬ûU ¡ûPVôÕ, CYoLs CkR E¬ûUûV ¾oÜ EPuT¥dûL«p ûLùVôlTm
©¬Ü 4u ¸r ®hÓ ùLôÓjRRôL LÚRlTÓm, ChÓs[ôWô.
(Narayan Prasad Lohia V. Nikunj Kumar Lohia, (2002),
3 SCC 572).  A§LôWjûR
TVuTÓjÕRtLô] ¨TkRû]Ls
CûNÜ ¾olTô[oL°u
LûPl©¥dLlThÓs[Rô. Utßm
Gi¦dûLûV ¨oQ«jRp Utßm CûNÜ
¾olTô[oLû[ ¨VªjRp ùYqúYß  CûNÜ
R²lThP ùTôßl×Ls BÏm, CûNÜ ¾olTô[o ¨VªdLlTPúYi¥V ùTôÝÕ
¾olTô[oL°u Gi¦dûL ØR-p CÚ AYÚdÏ ARtúLt\ Rϧ Es[Rô,
RWl©]WôÛm ¨oQ«dLlTP úYiÓm,
CpûXùVu\ôp CûNÜ ¾olTôVm JúW JÚ (SBP and Co. V. Patel Engineering Ltd., 2005 (3) Arb
LR 285 (SC)).
CûNÜ ¾olTô[ûW ùLôi¥ÚdÏm, B]ôp.
CûNÜ ¾olTô[¬u ¨VU]m CÚ CkR SûPØû\ ¾oUô²dÏm RuûUûV
RWl©]¬ûPúV Es[ JlTkRj§u ùLôiÓs[Rôp RûXûU ¿§T§. ¿§jÕû\
A¥lTûP«p CÚdL úYiÓm, ApXôR ©\ A§Lô¬LÞdÏ CkR ùTôßlûT
CpûXùVu\ôp NhPj§u ©¬Ü 11u ¸r ùLôÓdL Ø¥VôÕ, G]úY. EfN
Es[ Øû\lT¥ CÚdL úYiÓm, ¿§Uu\j§u RûXûU ¿§T§ CkR
A§LôWjûR EfN ¿§Uu\j§u úYù\ôÚ
RûXûU ¿§T§ ©¬Ü 11-u ¸r CûNÜ
¿§T§«PmRôu ùLôÓdL Ø¥Ùm, AúR
¾olTôVjûR ¨VªdÏm A§LôWm JÚ
úTôp EVo ¿§Uu\j§u RûXûU ¿§T§
¿§Õû\ NôokR A§LôWm BÏm, C§p
CkR A§LôWjûR EVo ¿§Uu\j§u

14
úYù\ôÚ ¿§T§«PmRôu ùLôÓdL Ø¥Ùm, TVuTÓj§ CÚ RWl©]ÚdÏm YZdÏ RôdL
CkR A§LôWjûR UôYhP ¿§T§«Pm ùNnVúYô ApXÕ CûNÜ ¾oÜ Øû\«p
ùLôÓlTRtÏ AàU§ ¡ûPVôÕ, (SBP and Co. RLWôû\ ¾ojÕd ùLôs[úYô ÑRk§Wm
V. Patel Engineering Ltd., 2005 (3) Arb LR 285 (SC)). A°j§ÚkRôp EfN ¿§Uu\m ©¬Ü 11(12) ¸r
CûNÜ ¾olTô[ûW ¨VªdÏm A§LôW
©¬Ü 11u ¸r CûNÜ ¾olTô[ûW ¨VªdÏm
YWmûT ùNVpTÓjRdáPôÕ, (Wellington
Øu× ®iQlTRôWo ApXôR Cuù]ôÚ
Associates Ltd. V. Kirit Mehta, AIR 2000 SC 1379).
RWl©]ÚdÏ Yônl× A°dÏm ùTôÚhÓ
A±®l× AàlTlTP úYiÓm, (SBP and Co. CûNÜ ¾olTô[o ¨VªdLlTP úYi¥V
V. Patel Engineering Ltd., 2005 (3) Arb LR 285 (SC)). ùTôÝÕ EfN ¿§Uu\m CÚ RWl©]¬u
ùN[L¬VjûRÙm LÚj§p ùLôiÓ RuàPV
©¬Ü 11 (6)T¥ EfN ¿§Uu\j§u RûXûU
®Úl׬ûUûV TVuTÓjRXôm, (Dolphin
¿§T§VôúXô ApXÕ AYo ¨VªdÏm
International Ltd. V. Ronarks Enterprises Inc., (1998) 5
¿§T§VôúXô GÓdLlTÓm Ø¥ÜdÏ G§WôL
SCC 724).
GkRùYôÚ úUp Øû\ÂÓm ¡ûPVôÕ,
AÕúY CߧVô]Õ, B]ôp. EVo CûNÜ ¾olTôVj§u A§LôW YWm×
¿§Uu\j§u RûXûU ¿§T§ ApXÕ
CûNÜ ¾olTôVj§tÏ RuàûPV A§LôW
AYo ¨VªjR ¿§T§«u Ø¥ûY
YWmûT Tt± Ø¥Ü ùNnÙm A§LôWm
AW£VXûUl× NhPm `WjÕ 136u ¸r úUp
YZeLlThÓs[Õ, úUÛm. CûNÜ ¾oÜ
Øû\ÂÓ ùNnVXôm, (SBP and Co. V. Patel
EPuT¥dûL Es[Rô ApXÕ
Engineering Ltd., 2005 (3) Arb LR 285 (SC)).
ùNpÛT¥VôÏUô Tt±V
©¬Ü 11(2) ¸r CûNÜ ¾olTô[ûW NoYúRN BhúNTûQLû[Ùm Ø¥Ü ùNnV ARtÏ
Y¦L CûNÜ ¾ol× Øû\ A§LôWm EiÓ, CûR ùTôÚhÓ CûNÜ
ùTôÚhÓ ¨VªlTRtLôL ®iQlTm ¾oÜ áßLs AkR JlTkRj§u TϧVôL
ùNnVlTÓmùTôÝÕ G§o RWl©]o AkR CÚkRôÛm AkR JlTkRj§u
RLWôû\ CûNÜ ¾ol× Øû\dÏ Ï±l©hÓ ©\ ¨TkRû]L°PªÚkÕ R²lThP
AàlT úYi¥ GkRùYôÚ Li¥lTô] Øû\«p LÚRlTPúYiÓm, C§-ÚkÕ
áßm CpûX Guß á±]ôp Ck§Vô®u CûNÜ ¾olTôVm JlTkRm. CpXô ¨ûX
RûXûU ¿§T§ AkR EPuT¥dûL«p AkR ùLôiPÕ Utßm ùNpÛT¥ BLôÕ Guß
RLWôß CûNÜ ¾oÜ Øû\«p Ø¥Ü ùNnRôÛm CûNÜ ¾oÜ áßLs ipso
¾odLlTPúYiÓm Guß Es[Rô Guß jure ùNpÛT¥VôLôÕ Guß Ø¥Ü ùNnV
¾oUô²dÏm A§LôWjûR ùTtßs[ôo, AkR Ø¥VôÕ GuTÕ ùR°Yô¡\Õ, (Olympus
EPuT¥dûL “ùNnVXôm” Gu\ ùNôpûX

15
Superstructures (P) Ltd. V. Meena Vijay Khetan, AIR ùTôÚû[ TôÕLôdÏm ùTôÚhÓ CûPdLôX
1999 SC 2102). EjRWûY YZeLXôm, úUÛm. ©¬Ü 17u ¸r
CjRûLV EjRWÜ ùTôÚhÓm TôÕLôl×
CûNÜ ¾olTôVj§u A§LôW YWm× Ï±jR
YZeLXôm, CjRûLV CûPdLôX
Aû]jÕ BhúNTûQÙm ¾olTôVj§u
EjRWÜdÏ G§WôL ©¬Ü 37(2) ¸r úUp
Øu× GÝlTlTP úYiÓm, ¾olTôVm
Øû\ÂÓm ùNnVXôm,
A§LôW YWm× CpûX Gu\ YôRjûR Htßd
ùLôiPôp AÕ CûNÜ ¾ol× Øû\ûV ©¬Ü 17u ¸r CûNÜ ¾olTôVj§tÏ
ùTôßjÕ úUp SPY¥dûL GÓdLôUp ©¬Ü CûPdLôX EjRWÜLs YZeÏm A§LôWm
32(2)(£) T¥ CûNÜ ¾ol× YWm©tÏhThPÕ, ¾olTôVm ¿§Uu\m
SPY¥dûLLû[ Ø¥jÕd ùLôsÞm, CpXôRRôp ARàûPV EjRWÜLs
B]ôp. CkR Ø¥ûY G§ojÕ úUp ¿§Õû\ EjRWÜLs úTôp BLôÕ,
Øû\ÂÓ ùNnVXôm, (©¬Ü 37(2)(G)), ¾olTôVm ϱl©hÓ Aàl×Rp (reference)
¾olTôVm A§LôW YWm× CpûX Gu\ ApXÕ CûNÜ ¾ol× EPuT¥dûLdÏ
YôRjûR ¨WôL¬jRôp CûNÜ ¾ol× Øû\ G§WôL ApXÕ AYtû\ ®P ®¬YôL
SPY¥dûLLú[ôÓ úUp ùNuß CûNÜ ¾ol× GkRùYôÚ EjRWûYÙm ©\l©dL Ø¥VôÕ,
YZeLXôm, CûR G§ojÕ Tô§dLlThP CûNÜ ¾ol× SPY¥dûLL°p TeÏ ùT\ôR
RWl©]o ©¬Ü 34(2)u ¸r úUp Øû\ÂÓ SToLÞdÏ G§WôL CYtû\ ùNVpTÓjR
ùNnVXôm, ¿§Uu\j§tÏ CûNÜ Ø¥VôÕ, CûNÜ ¾olTôVj§tÏ CkRl
¾olTôVj§u A§LôW YWm× Ï±jR ©¬®u ¸r RuàûPV EjRWûY
úLs®Lû[ Tt± Ø¥Ü ùNnV A§LôWm ùNVpTÓjR GkR JÚ A§LôWØm
¡ûPVôÕ, YZeLlTP®pûX, úUÛm. ¿§Øû\«p
ùNVpTÓjRÜm A§LôWm YZeLlTP®pûX,
RûXûU ¿§T§ ©¬Ü 11u ¸r CûNÜ ¾oÜ
(M.D. Army Welfare Housing Organisation V.
EPuT¥dûL ùNpÛT¥VôÏUô Guß Ø¥Ü
Sumangal Services (P) Ltd., AIR 2004 SC 1344).
ùNnÕ ARu ©u]o AkR RLWôß CûNÜ
¾olTô[¬Pm CûNÜ ¾ol× Øû\dLôL CûNÜ ¾oÜ SPY¥dûLLû[ SPjÕRp
ϱl©hÓ AàlTlTP úYiÓUô Guß
1996 NhPj§u ©¬Ü 18 ØRp 27 YûW CûNÜ
Ø¥Ü ùNnÙm A§LôWjûR ©¬Ü 16 B]ôp
¾oÜ SûPØû\Ls Tt±V TpúYß
®[dL ®pûX, (Wellington Associates Ltd., V.
®§Lû[ YZeÏ¡\Õ, ©¬Ü 18u ¸r CÚ
Kirit Mehta, AIR 2000 SC 1379).
RWl©]Úm NUUôL SPjRlTP úYiÓm
CûNÜ ¾olTôVm CûNÜ ¾ol× Gu¡u\ ¨TkRû]dÏhThÓ ©¬Ü 19u ¸r
SPY¥dûLL°uùTôÝÕ RLWôßdϬV CÚ RWl©]Úm ReLÞdÏ YN§Vô]

16
SûPØû\Lû[ HtTÓj§d ùLôsÞm ¾ojÕd ùLôsYûR Tt±VÕ, CkR ©¬Ü CÚ
ÑRk§WjûR ùTtßs[]o, ©¬Ü 20 CûNÜ RWl©]¬u Jl×RúXôÓ CûNÜ ¾olTôVm
¾ol× Øû\«p TeúLtÏm CÚ Uj§VvR Øû\. NUWN Øû\ ApXÕ úYß
RWl©]ÚdÏm CûNÜ ¾ol× Øû\ SûPùT\ SûPØû\Lû[ CûNÜ ¾ol×
®ÚdÏm CPjûR úRokùRÓdÏm E¬ûUûV SPY¥dûL«u GkRùYôÚ LhPj§Ûm
YZeÏ¡\Õ, ¾olûT FdÏ®dÏm ùTôÚhÓ
TVuTÓjRXôm Guß áß¡\Õ,
CûNÜ ¾olTôVm E¬ûU«Vp SûPØû\
NhPj§u ¸r 1996 NhPj§u ©¬Ü 31. CûNÜ ¾ol©u
YZeLlThÓs[ SûPØû\L[ôp Y¥Ym Utßm Es[PdLjûR ϱd¡\Õ,
LhÓlTPôÕ, CÚ RWl©]Úm SûPØû\ûV 1940 NhPm úTôp ApXôUp CfNhPm CÚ
Jl×d ùLôs[ úYiÓm, AYoLs AqYôß RWl©]Úm ¾ol©p LôWQeLs ùLôÓdL
Jl×dùLôs[®pûX Gu\ôp CûNÜ úYiPôm Guß JlTkRm êXm ©¬Ü 30u
¾olTô[o SûPØû\ûV YZeL úYiÓm, ¸r Jl×d ùLôi¥ÚkRôXu± ¾olTôVm
AqYôß YZeLlTÓm SûPØû\ CVtûL JqùYôÚ ¾ol©tÏm GkR A¥lTûP«p
¿§ ùLôsûLLÞdÏ EhThÓ CÚdL Aj¾ol× YZeLlThPÕ Gu\
úYiÓm, CVtûL ¿§ ùLôsûL ¨VôVUô] LôWQeLû[ Li¥lTôL YZeL úYiÓm
Øû\«p SPY¥dûLLs ùRôPW Guß ©¬Ü 31 áß¡\Õ,
Cu±VûUVôRÕ GuTRôp CÕ SûPØû\
©¬Ü 32 CûNÜ ¾ol×
NhPjûR ®P úUXôL LÚRlTÓ¡\Õ,
SPY¥dûLLû[ ¨oQ«jRp Tt±Ùm ©¬Ü
CûNÜ ¾ol× 33 ¾olûT ׬kÕ ùLôsÞRp Utßm
§ÚjÕRp Tt±Ùm úUÛm áÓRp ¾ol×
¾ol× YZeÏm Øû\ LhPôVUôL
YZeÏRp Tt±Ùm áß¡\Õ,
CfNhPj§u £ßûUTÓjÕm
©¬ÜLû[ Ïû\ÜTÓj§ Ød¡VUôL CûNÜ CûNÜ ¾olûT G§ojÕ ¨YôWQeLs
¾olTô[o ¾ol× YZeÏYûRl Tt±
1996 NhPj§u ©¬Ü 34 CûNÜ ¾olûT
áß¡\Õ (©¬Ü 28-33),
G§ojÕ Es[ ¨YôWQeLû[l Tt±
©¬Ü 28 RLWô±u Ød¡V AmNeLÞdÏ áß¡\Õ, CûNÜ ¾olûT RsÞT¥ ùNnV
ùTôÚkÕ¡u\ ®§Lû[ ¨oQ«lTûRl ªLd Ïû\kR LôWQeLú[ Es[], AûY :
Tt±VÕ, ©¬Ü 29 ¾olTôVj§tÏs
Ø¥ùYÓdÏm Øû\ûV Tt±VÕ, ©¬Ü 30  HúRàm JÚ RWl©]¬u

CÚ RWl©]Úm ReLÞdÏsú[úV RLWôû\ Rϧ«uûU

17
 ùNpÛT¥VôLôR JlTkRm CûNÜ ¾olTô[úW Nôh£VeL°u RWm
Utßm A[ûY Tt± Ø¥Ü ùNnÙm JúW
 JÚ RWl©]ÚdÏ Øû\Vô] SÓYo BYôo, AúR Nôh£VjûR ¿§Uu\m
A±®l× CpXôûU Uß T¬ºXû] ùNnRôp ¾olTô[¬u
¾ol©tÏ Uô\ôL úYù\ôÚ Ø¥Ü YWXôm
 ϱl©hÓ Aàl×RÛdÏ G§Wô]
Gu\ôÛm ¿§Uu\m ¾olTô[o Øu×
¾ol× (beyond reference)
Es[ Nôh£VjûR Uß T¬ºXû] ùNnV

 ¾olTôVj§u AûUlúTô ApXÕ Ø¥VôÕ, (M.C.D. V. Jagan Nath Ashok Kumar,

CûNÜ ¾ol× SûPØû\úVô NhPj§tÏ (1987) 4 SCC 497). AúR úTôp NhPm Tt±V

×\mTôL CÚjRp, úLs® CûNÜ ¾olTô[o Øu× ùNuß AYo


Ø¥Ü ùNnRôp AkR NhPjûRl ùTôßjÕ
 RLWôß CûNÜ ¾ol× Øû\«]ôp úYß úSôdLm ùLôs[Xôm Gu\
¾odL Ø¥VôRRôL CÚkRôp, A¥lTûP«p G§odL Ø¥VôÕ, (Alopi Parshad
& Sons Ltd., V. Union of India, (1960) 2 SCR 793).
 ¾ol× ùTôÕ SX ùLôsûLLÞdÏ
G§WôL CÚkRôp, CûNÜ ¾olTôVj§tÏ ¾ol× YZeÏm
A§LôWm ARtÏ SûPØû\ EjRWÜLs
1996 NhPj§u ©¬Ü 34 I,Sô, Uô§¬ NhPj§u YZeL Es[ A§LôWjûRÙm. CûNÜ ¾ol×
`WjÕ 34I A¥lTûPVôL ùLôiPÕ, SPY¥dûL«u CûPúV EjRWÜ YZeÏm
¾olûT RsÞT¥ ùNnV. 1940 NhPj§u ©¬Ü A§LôWjûRÙm ®P úYßThPÕ, AjRûLV
30 ApXÕ 33u ¸r Es[ LôWQeLû[ ®P EjRWÜLs ¾ol×Ls CpXôRRôp AYtû\
1996 NhPj§p Es[ LôWQeLs ªL ©¬Ü 34-u ¸r AûY ¾olûT
Ïû\Yô]ûY, (Olympus Superstructures (P) Ltd. RsÞT¥ ùNnVÜm §Úl© AàlTÜm
V. Meena Vijay Khetan, AIR 1999 SC 2102). LôWQUôL CÚdLdá¥VûYVôL CÚkRôÛm
G§odL Ø¥VôÕ, G-Ó : CûNÜ ¾olTôVj§u
CûNÜ ¾olTô[o CÚ RWl©]ÚdÏ CûPúV
A§LôW YWm× ApXÕ TVuTÓjRlTP
Es[ RLWôû\ ùTôßjR Cߧ ¾olTô[o,
úYi¥V ¨ûXØû\ NhPm Tt±V
CûNÜ ¾olTô[o úSoÜLû[ N¬VôL T¬ºXû]
úLs®Lû[ ¾olTôVm Ø¥Ü ùNnÕ ARu
ùNnV®pûX Gußm AYo RôUôLúY Ø¥Ü
®û[YôL JÚ ¾olûT YZeLXôm, B]ôp.
ùNnÕs[ôo Gu\ LôWQeLÞdLôL ¾olûT
Nôh£VeL°u Ht×jRuûU
G§odL Ø¥VôÕ, (Sudershan Trading Co. V.
LiÓ©¥l×L°u GpûX úTôu\ûY
Government of Kerala, AIR 1989, SC 890).
SûPØû\ RuûUûV ùLôiÓs[Rôp

18
AûY JÚ EjRWÜ êXUôLúY Ø¥Ü BLôÕ, ¨Vªl©tÏ ©u]o CûNÜ
ùNnVlTÓ¡u\], AûY ¾ol×Ls BLôÕ, ¾olTô[o Ru Øu× CÚ RWl©]WôÛm
ùLôiÓ YWlThÓs[ ®`VeLû[l Tt±
Acquiescence Utßm estoppel
UhÓúU Ø¥Ü ùNnVXôm, ¾olTô[o úYß
ùLôsûLL°]ôp JÚYo CûNÜ ¾ol×
úSôdLjÕPu NhPlT¥ RYß ùNnRôp AkR
SPY¥dûLL°p TeúLt\ ©u]o CûNÜ
¾ol× Rs° ûYdLlTPXôm, (Union of India V.
¾ol× Øû\ áßLû[úV G§odL Ø¥VôÕ, M/s. G.S. Afwal, AIR 1996 SC 2965).

G-Ó : JÚ RWl©]o CûNÜ ¾ol× Øû\ CûNÜ ¾ol×Ls Cߧ RuûU ùTßRp
á±uT¥ CûNÜ ¾olTôVj§]ôp CûNÜ Utßm ùNVpTÓjÕRp
¾ol× Øû\ SPjRlTÓYRtÏ NmU§jÕ
A§p TeúLt\ ©u]o AjRûLV áß 1996 NhPj§u ©¬Ü 35T¥ AfNhPj§u Tϧ

CpûX Gu\ YôRjûR ùLôÓdL Ø¥VôÕ, 1dÏ EhThÓ JÚ CûNÜ ¾oÜ CÚ

(Krishna Bhagya Jala Nigam Ltd., V. G. Harish RWl©]ûWÙm AYoLs êXm


Chandra Reddy, (2007) 2 SCC 720). úLôÚTYoLû[Ùm ùTôÚhÓ CߧVôLÜm
©ûQdÏmT¥Ùm CÚdÏm, Cߧ Gu¡u\
Acquiescence ùLôsûL CûNÜ ¾olTô[o JÚ
ùNôpûX ¾olûTl ùTôßjÕ CkRl ©¬®p
RûX ThNUôL RuàûPV A§LôWjûR
TVuTÓjÕmùTôÝÕ “Cߧ ¾ol× ”
®¬Yôd¡d ùLôiÓ Ru Øu× CpXôR
GuTÕPu ÏZlTdáPôÕ, “Cߧ” Gu¡u\
®`VeLû[l ùTôßjÕm A§LôWjûR
ùNôp JÚ ¾ol× ©tTôÓ Uôt\lThPôXu±
Htßd ùLôiPôp ùTôÚkRôÕ,
GkR ®`VeLû[l ùTôßjÕ Es[úRô
G-Ó : £X RWl©]o ùY°lTûPVô] AûYl Tt± CÚRWl©]ûWÙm AYoLs
JlTkRm êXm YôPûL TQjûR §ÚmT êXm úLôÚTYoLû[Ùm ùTôßjÕm
ùTßYRtLô] úLô¬dûLLû[ ùTôßjÕ Ø¥Yô]RôÏm, ϱl©hÓ Aàl×R-p
UhÓúU CûNÜ ¾ol× Øû\ûV HúRàm ®`VeLs ÁRªÚkRôp áP ¾ol×
LûPl©¥dL Ø¥Ü ùNnR]o, CûNÜ ùNVpTÓjRlTPXôm,
¾olTô[o ϱl©hÓ Aàl×RÛdÏs
CfNhPj§u ©¬Ü 36T¥ CûNÜ ¾ol× Ut\
ÖûZkR ©u]o RuàûPV A§LôWjûR
¾ol×ûWLû[ úTôu\ AúR Y¯«p
®¬ÜTÓj§d ùLôiPôo,
AYtû\ G§ojÕ Ï±l©hP LôXj§tÏs
BhúNTûQLÞdÏl ©\Ïm AYo AqYôß
Øû\ÂÓ CpXô®hPôúXô ApXÕ
ùNnRRôp úYß Y¯«u± Aû]jÕ
AqYôß CÚkÕ AÕ
RWl©]Úm SPY¥dûLL°p TeúLt\]o,
RsÞT¥ ùNnVlThPúXô
AjRûLV TeúLt× Acquiescence
ùNVpTÓjRlTPXôm, CûNÜ ¾ol× YZdÏ

19
¾ol×ûWûV úTôuú\ ùNVpTÓjRlTPXôm  ùY°SôhÓ Ï¥UL]ôLúYô
GuTRôp CûNÜ ¾ol× Øû\ SPY¥dûLLs ApXÕ Ck§Vô®tÏ ùY°úV YZdLUôL
E¬ûU«Vp YZdÏLs úTôuß BLôÕ, Ï¥«ÚlTYWôLúYô CÚkRôp

CûNÜ ¾olûT G§odÏm LôX YWm×  Ck§Vô®tÏ ùY°úV T§Ü


Ø¥YûPkRÜPu ¿§Uu\m úYß GÕÜm ùNnVlThP JÚ áhPûUlTôLúYô
ùNnVôUúXúV Aj¾ol× EP]¥VôL ©¬Ü
34-u ¸r ùNVpTÓjRdá¥VÕ, ©¬Ü 34u  JÚ ¨ßY]m. R² SToL°u
ùTôÚsTÓR-p úYú\àm NkúRLm áhPûUl× ARàûPV Ød¡V ¨oYôLm
CÚkRôp AûY 1996 NhPj§u AûUlûTd Utßm LhÓlTôÓ Ck§Vô®tÏ ùY°úV
ùLôiÓ. ¿§Uu\j§u CÚkRôp
A§LôWeLû[ LôXYWm× NhPm ©¬Ü 5u
 ùY°SôhÓ AWNôeLUôL CÚkRôp
T¥ LhÓlTÓjÕm YûL«p Ø¥Ü
ùNnVXôm, (Union of India V. Popular CYt±p ùTôÚkRdá¥V NhPm
Constructions, (2001) 8 SCC (470)).
JlTkRjûR ùTôßjÕ Ck§V NhPUôLúYô
CûNÜ ¾oÜ Øû\ SPY¥dûLLs 1996 ApXÕ ùY°SôhÓ NhPUôLúYô CÚdLXôm
NhPm AUÛdÏ YÚYRtÏ Øu× ùRôPeLl (©¬Ü 2(1)(Gl) Utßm 28(1)(©),
Th¥ÚkÕ ¾ol× 1996dÏ ©\Ï YkRôp
1996 NhPj§u Tϧ 1 Ck§Vô®tÏ ùY°úV
Aj¾ol× CûNÜ ¾ol×f NhPm
SûPùTßm NoYúRN Y¦L CûNÜ ¾oÜ
1940T¥ ùNVpTÓjRlTÓm, (Thyssen Stanlunion
Øû\LÞdÏm CÚ RWl©]Úm
Gmbh V. Steel Authority of India, (1999) SCC 334).
ùY°lTûPVô] ApXÕ Uû\ØLUô]
NoYúRN Y¦L CûNÜ ¾ol× Øû\Ls JlTkRj§u êXm ®Xd¡ «ÚkRôp R®W
Utßm ùY°SôhÓ Ø¥ÜLs ùTôÚkÕm, ©¬Ü 2(1)(Gl)p
YûWVßdLlThÓs[ NoYúRN Y¦L CûNÜ
NoYúRN Y¦L CûNÜ ¾ol× Øû\ 1996
¾ol× Øû\ Ck§Vô®tÏs SPdÏm CûNÜ
NhPm ©¬Ü 2Gl ¸r Ck§V NhPj§u ¸r
¾ol× Øû\Lû[Ùm ùY°úV
Y¦LjÕYm YônkRÕ Guß LÚRlTÓm
SPlTûYLû[Ùm úYßTÓjR®pûX,
NhPlT¥Vô] E\ÜL°p HúRàm JÚ
Tϧ 2 CQdL SôÓL°p SûPùTßm CûNÜ
RWl©]o
¾ol× SPY¥dûLLÞdÏ UhÓúU ùTôÚkÕm,
B]ôp. NoYúRN Y¦L CûNÜ ¾ol× Øû\
CQdL SôÓ ApXôR úYß SôÓL°Ûm
SPdLXôm, 1996 NhPm Tϧ (1) CQdL SôÓ

20
ApXôR úYß SôÓL°p SPdÏm CûNÜ ØRp Aj§VôVm ¨ëVôod CQdLm NôokR
¾ol× Øû\LÞdÏ ùTôÚkRôÕ Guß ¾oÜLû[ Tt±VÕ, CûYl Tt±
á\®pûX, CfNhPj§u Ød¡V úSôdLm CfNhPj§u ØRp AhPYûQ«p
VôùR²p NoYúRN Y¦L CûNÜ ¾ol× ùLôÓdLlThÓs[Õ, CWiPôm Aj§VôVm
Øû\LÞdÏ JÚ ºWô] NhP AûUlûT ù_ÉYô CQdLm NôokR ¾oÜLû[l
HtTÓjR úYiÓm GuTÕRôu (Bhatia Tt±VÕ, CYtû\ 2YÕ Utßm 3YÕ
International V. Bulk Tradings, AIR 2002 SC 1432). AhPYûQLÞPu úNojÕ T¥dL úYiÓm,

G-Ó : CûNÜ ¾ol× “ùY°SôhÓ Ø¥Ü” Gu¡u\ ùNôp Ck§V


EPuT¥dûL«u ¨TkRû]L°u T¥ CÚ NhPj§u T¥ Y¦Lm NôokRÕ Guß LÚÕm
ùY°SôhÓ RWl©]oL°ûPúV CûNÜ ¾ol× NhPlT¥Vô] E\®-ÚkÕ GÝm RLWôß
SPY¥dûL I££ ®§Ls T¥ Ck§Vô®tÏ Tt±V CûNÜ ¾olûT ϱdÏm, JÚ ¾ol×
ùY°úV SPkRôÛm AjRûLV ùY°Sôh¥p CVt\lThPRôp
SPY¥dûLL°p JÚ RWl©]o CûPdLôX UhÓªpXôUp AÕ Ck§V NhPj§]ôp
EßjÕdLhPû[ ©¬Ü 9u ¸r úLhLXôm, LhÓlTÓjRl TPôR CûNÜ ¾oÜ
AjRûLV EßjÕd EPuT¥dûL«u úT¬p Ht\lTÓYRôp
LhPû[ AWNôeL ¨ßY]Uô] ONSC-dÏ AûR ùY°SôhÓ Ø¥Ü Gu¡ú\ôm, (N.T.P.C.
G§WôL AÕ G§o RWl©]ÚdÏ SPY¥dûLLs V. Singer Company, AIR 1993 SC 998).
Ø¥Ùm YûW GkRùYôÚ ùRôûLÙm
JÚ ùY°SôhÓ Ø¥Ü 1996 NhPm AUÛdÏ
ùLôÓdLd áPôÕ Guß úLôWlThPÕ,
YkRRRtÏ ©\Ï CVt\lThPôp AûR
AjRûLV EßjÕd LhPû[ Ck§V
ùY°SôhÓ ¾ol× (Ae¸LôWm Utßm
GpûXdÏs CÚdÏm
ùNVpTÓjÕRp) NhPj§u ¸r ùNVpTÓjR
ùNôjÕdLû[ ùTôßjÕ ùNpÛT¥VôÏm,
E¬ûU CpXôRRôp AûR 1996 NhPm Tϧ
B]ôp. Ck§Vô®tÏ ùY°«p CÚdÏm
2u ¸r ùNVpTÓjR úYiÓm, ùY°SôhÓ
ùNôjÕdLû[ ùTôßjÕ EßjÕd
A§LôW YWm×L°p 1996dÏ Øu]úW CûNÜ
LhPû[ úLhLlThPôp ©¬Ü 9u ¸r
¾oÜ SPY¥dûLLs ùRôPe¡ CÚkR]
Es[ ®iQlTm Ck§V ¿§Uu\eL°p
GuTûR LÚj§p ùLôs[ úYiÓm, (Thyssen
ùNpÛT¥VôLôÕ, (Olex Focas Pty. Ltd. V.
Stanlunion Gmbh V. Steel Authority of India, (1999)
Skodaexport Co. Ltd., AIR 2000 Del 161)).
SCC 334).

1996 NhPj§u Tϧ 2 ùY°SôhÓ


Uj§VvR ¾oÜ
Ø¥ÜLû[ ùNVpTÓjÕRp Tt± áß¡\Õ,
C§p CWiÓ Aj§VôVeLs Es[],

21
Uj§VvR ¾oÜ Øû\ GuTÕ  ÑV ¨oQVm : UjRVvR Øû\
ØWiTÓúYôûW ûUVUôLd ùLôiÓ CÚRWl©]¬u ÑV ¨oQVjûR A¥lTûPd
AYoLs Ru²fûNVô] Øû\«p. ùLôsûLVôL ùLôiÓs[Õ, ARôYÕ. CÚ
©ûQdLôR YûL«p. UkRQUô] YûL«p. RWl©]Úm ÑRk§WUôL ØÝ RLY-u
LhPûUl×Pu SPjRlTÓm JÚ ¾oÜ Øû\, A¥lTûP«p Ø¥ÜLû[ úRokùRÓdLXôm,
CûR £\l× T¡oRp AÔÏØû\. úTfÑ Uj§VvRo CkR Øû\ûV
YôojûR Øû\L°p úRokR JÚ NôoTt\. LhÓlTÓjÕYRtÏ ùTôßl×ûPVYo, CÚ
SmTLUô] êu\ôm STo LhÓlTÓjÕYôo, RWl©]Úm CmØû\«u ®û[ûY
CmØû\ êXm úTfÑ YôojûR SPj§ CÚ LhÓlTÓjÕYo,
RWl©]ûWÙm ©ûQdÏm JÚ Ø¥Ü
JlTkRjûR HtTÓjR Y¯ ùNnYôo,  UkRQm LôjRp : CÕ ùYt±LWUô]
CmØû\ Ø¥Ü JlTkRjRp ¨û\YûPÙm, Uj§Vv§tÏ úRûYVô] Ød¡V AeLm,
¿§Uu\ ¾ol× ¡ûPVôÕ, CÚ RWl©]Úm GkRùYôÚ IVØm Cu±
Aû]jÕ ®`VeLû[Ùm ùY°lTÓjR
Uj§VvR Øû\«u Ød¡V LY]m JÚYo úYiÓm, AqYôß ùY°lTÓjÕRp
ÁÕ JÚYo LPkR LôXj§p SPkRYtû\l ©tLôXj§p AYoLÞdÏ G§WôL
Tt± T¯ ÑUjÕYÕ ApX. TVuTÓjRlTPXôm Guß IVlTPdáPôÕ,
E\ÜLû[ Y[olTRôÏm, CRu úSôdLm CqYôß CpXô®hPôp úSoûUdúLPô]
JÚYo Ït\Yô°Vô ApXÕ ¨WTWô§Vô RWl©]oLs CkR Uj§VvR Øû\ûV
Guß ¨ì©lTÕ ¡ûPVôÕ, B]ôp. TWvTW RY\ôL TVuTÓj§ CûR JÚ ùT¬V
׬RûX Y[ojÕ CÚ RWl©]Úm RiPû]Vt\ LiÓ©¥dÏm Øû\VôL
AYoLÞûPV SuûUûV U]§p ùLôiÓ TVuTÓjRXôm,
RôUôLúY JlTkRjûR HtTÓjRd
ùLôs[ FdÏ®lTRôÏm, JÚ Uj§VvRo ¸rLiPtû\ ùNnV
Øû]V úYiÓm,
CmØû\«u A¥lTûP ®§Ls
¸rLiPYôß :  Uj§VvR Øû\ûVl Tt±V
Aû]jÕ ®`VeLû[Ùm AYÚm. CÚ
 NôoTt\ RuûU : Uj§VvRo RWl©]Úm UkRQm LôdL úYiÓm, CÕ
YZd¡p Utßm CÚ RWl©]o ÁÕm JlTkRjûR ùNVpTÓjRÜm.
GkRùYôÚ ®ÚlTØm. Nôo× RuûUÙm SûPØû\lTÓjRÜm ùY°lTÓjÕRp
CpXôUp CÚdL úYiÓm, Aj§VôY£VUôL CÚkRôp R®W Ø¥Ü
JlTkRj§tÏm ùTôÚkÕm,

22
 CÚ RWl©]WôÛm úYß Y¯«p Uj§VvRj§p ¨û\YûPkR Ø¥Ü
Jl×Rp CpXô®hPôp Uj§VvRm ùNnTYo JlTkRj§p ûLùVôlTªhÓ AR]ôp
CûNÜj ¾oYô[WôLúYô. Nôh£VôLúYô ©ûQdLlTPXôm,
GkRùYôÚ CûNÜ ¾ol× SPY¥dûL«úXô.
Uj§VvRj§tÏ Øu× RVôo ùNnRp
¿§Uu\ SPY¥dûL«úXô Uj§VvR
Øû\«p ®Yô§dLlThP ùTôÚhLû[l Tt± Uj§VvRo ùTÚmTôÛm RLWôßl Tt±
B_WôL Ø¥VôÕ, úUÛm. CÚ RWl©]Úm A±kÕd ùLôsYRtLôL CÚ RWl©]¬PØm
Uj§VvR Øû\l Tt±V GkRùYôÚ Uj§VvRm ùRôPeÏYRtÏ Øu× RLWôßl
Nôh£VjûRÙm A±ØLlTÓjR Ø¥VôÕ (JÚ Tt±V JÚ ùRôÏlûT úLhLXôm,
RWl©]o £X
ØWiTôÓ EûPVYoLs UhÓúU
úLô¬dûLLû[ Jl×dùLôiPûRl Tt±.
Uj§VvRj§p TeúLtL úYiÓm Guß
AYoL°u LiúQôhPm AYoLs ùLôÓjR
AY£Vm ¡ûPVôÕ, ©WfNû]dÏ ¾oÜ
BúXôNû]Ls. AYoLs Jl×d ùLôiPûY
LôQdá¥V Aû]YÚm C§p TeúLtLXôm,
Tt±),

JÚ YZd¡tÏ RVôo ùNnÙmúTôÕ


 CmØû\«-ÚkÕ CÚ RWl©]Úm
Uj§VvRo Utßm Aû]jÕj RWl©]Úm
Uj§VvRj§tÏ B_Wô]ôoL[ô CpûXVô.
AkR RLWôû\l Tt± SuÏ BWôV úYiÓm,
HúRàm ¾oÜ LôQlThPRô Gu\ RLYp
CRtÏ Uj§VvRo AkR RLWôßdÏ
UhÓúU T§Ü ùNnVlThÓ A±dûL«Ûm
ùTôÚkÕm NhPm Utßm SûPØû\Lû[l
CPm ùT\Xôm,
Tt±Ùm. CÚ RWl©]¬u LiúQôhPjûRl
 ¨VôVUô] Øû\ : Uj§VvRm Tt±Ùm. JqùYôÚ RWl©]Úm ªL
SûPùTßm Øû\ ARu Cߧ ®û[ûY Ød¡VUôL LÚÕm ©WfNû] Tt±Ùm SuÏ
úTôuú\ Ød¡VUô]Õ, CÚRWl©]Úm A±k§ÚdL úYiÓm,
RôeLs ¨VôVUô] Øû\«p
Uj§VvR¬u SPjûR / TôYûQLs
SPjRlTÓYRôLÜm AYoLÞûPV
(Demeahour)
©WfNû]LÞdÏ Ød¡VjÕYm
ùLôÓjÕs[RôLÜm LÚRúYi¥VÕ Uj§VvRo RuàûPV NôoTt\ RuûU
AY£Vm, Utßm CmØû\«u ÁÕ AYo
ùLôiÓs[ LhÓlTôÓ B¡VYtû\ SuÏ
 Ru²fûNVô] SûPØû\ :
ùY°lTÓjR úYiÓm, AqYôß
Uj§VvR Øû\ CÚ RWl©]¬u ØÝ
ùNnÙmúTôÕ G°Rô]. NôoTt\
NmURjÕPu UhÓúU SPdLdáÓm, CYoLs
YôojûRLû[ TVuTÓj§ TWvTW

23
RuûUûV ùY°dLôhP úYiÓm, AYoLû[ AûZdÏm Øû\Lû[l Tt±Ùm
AYÚûPV úTÑmùRô² ¨Rô]UôLÜm úLhÓd ùLôs[ úYiÓm,
®VôTôWm úSôdÏPàm Utßm BWôÙm
YûL«Ûm ØÝ LY]jÕPu CÚdL  CÚ RWl©]¬u

úYiÓm, Aû]YÚm EhLôÚm Øû\dÏ YZdL±OoLû[Ùm YWúYtL úYiÓm,

Ød¡VjÕYm ùLôÓjÕ. Aû]YÚm úSÚdÏ


 Uj§VvR Øû\«p CÚ
úSo úT£d ùLôsYRtÏm. JÚYo úTÑYûR
RWl©]ÚdÏm AYoLÞûPV
JÚYo SuÏ úLhTRtÏm ÑTXUôL AûUdL
YZdL±OoLÞdÏ HRôYÕ Øu AàTYm
úYiÓm,
Es[Rô GuTûR úLhP±V úYiÓm,
ÕYdL YôdÏêXm
 RuàûPV TôWThNªuûU Utßm
JqùYôÚ Uj§VvRØm Uj§VvRWôp JÚ NôoTt\ RuûUl Tt± A±®dL úYiÓm,
ÕYdL YôdÏêXjÕPu ÕYeL úYiÓm,
 UkRQm LôjRp. RÏkR
CÕ CÚ RWl©]¬u ©u]¦dúLtT G°V
YôojûRLû[l TVuTÓjÕRp. EPpùUô¯.
ùUô¯«p CÚdL úYiÓm, CkR ÕYdL
úSÚdÏ úSo TôojÕ úTÑRp B¡VYt±u
YôdÏêXj§p Uj§VvRo
Ød¡VjÕYjûR EQojR úYiÓm,
 Ruû] A±ØLlTÓj§d ùLôiÓ
 CmØû\ JÚYûW JÚYo
RuàûPV T«t£ Utßm Uj§VvRWôL
G§Wô°VôL LÚRôR Øû\ Gußm C§p
CÚkÕ ùYt±dLiP AàTYeLû[l
Nôh£VeLs T§Ü ùNnVlTPôÕ. ¾ol×
Tt±Ùm á\ úYiÓm,
A°dLlTPôÕ Gußm A±ÜßjR úYiÓm,
 Uj§VvR SPY¥dûLLs JÚ
 CmØû\ Ru²fûNVô]
JlTkRj§p Ø¥YûPV úYiÓm Gu\
RuûUûV EûPVÕ Guß A±ÜßjR
R]Õ Sm©dûLûV ùY°lTÓjR úYiÓm,
úYiÓm,
 CÚ RWl©]ûWÙm
 CÚ RWl©]o Utßm
A±ØLlTÓj§d ùLôsÞUôß
AYoLÞûPV YZdL±OoLÞdÏ AYoLs
AYoLû[ ®iQl©dL úYiÓm,
YôÕûWL°p á±Ùs[Yt±tÏ úUXôLÜm.
 CÚ RWl©]¬PØm AYoLs úRoÜ úYß RLWôßLû[l Tt±Ùm CmØû\«p
ùNnÙm ùUô¯ Tt±Ùm úT£j ¾ojÕd ùLôs[Xôm Gu\ RLYûX
ùLôÓdL úYiÓm,

24
 ©uTt\ úYi¥V SûPØû\ûV  ©WfNû]ûV
®[d¡d á± R²lThP AUoÜLÞm ׬kÕdùLôsÞm ¨ûX
CÚdLdáÓm GuTûR ®[dL úYiÓm,
 úRûYLs Utßm
 Ø¥Ü JlTkRm CÚkRôp ApXÕ ®ÚlTeLû[ ׬kÕ ùLôsÞm ¨ûX
CpXô®hPôp Øû\úV ARtϬV
SûPØû\Lû[Ùm ®[d¡d á\ úYiÓm,  ©WfNû]ûV YûWVßdÏm ¨ûX

 ¿§Uu\ LhPQm. Ø¥Ü JlTkRm  ¾oÜ LôQ úYi¥V

ûLùVÝj§hPl ©u]o §Úl© A°dLlTÓm ®`VeLû[ AûPVô[m LôÔm ¨ûX

GuTûR ùR¬®dL úYiÓm,


 ùYqúYß Y¯Lû[ AûPVô[m
CÚRWl©]ÚdÏm Uj§VvR Øû\ úYiÓm LôÔm ¨ûX
GuTûR Uj§VvRo EߧlTÓjRd
 ¾oÜLû[ U§l©Óm ¨ûX
ùLôs[ úYiÓm, CÚ RWl©]¬u §¼o
EQof£ ùY°lTôÓ CkR ùYqúYß ¨ûXLû[j ùRôPokÕ
Lû[ LhÓlTÓjÕRp. ¨oYôL áhPUoÜLs Utßm R²lThP AUoÜLs
£dLpLû[ ¨oY¡jRp (KnÜ úSWm. CÚdLXôm,
YzeÏm Øû\ úTôu\ûY) B¡VûY
Uj§VvR¬u ùTôßlTôÏm, úUÛm. CÚ áhPUo®p.

RWl©]Úm LûPl©¥dL úYi¥V


 CÚ RWl©]Úm AYoLÞûPV
SûPØû\Lû[ ùR°YôL ׬kÕ
YZdL±OoLÞm CÚlTôo;
ùLôiÓs[]Wô GuTûR EߧlTÓjRd
ùLôs[ úYiÓm, GkR RWl©]o  G§o RWl©]ûW úYRû]lTÓjÕm
úYiÓUô]ôÛm ØR-p úTNXôm, B]ôp. YûL«p GûRÙm á\úYiPôm Guß CÚ
ARtÏ Øu× CÚYÚdÏm NUUô] Yônl× RWl©]ÚdÏm BúXôNû] YZeLlTÓm,
ùLôÓdLlTÓm GuTûR Uj§VvRo á\ AjRûLV RLYpLs R² AUoÜL°p
úYiÓm, á\Xôm GuTÕm ùR¬®dLlTÓm,

Uj§VvRj§u ¨ûXLs Utßm AUoÜLs


 CÚ RWl©]o AYoL[Õ

A±ØLj§tÏ ©\Ï ¸rdLiP ¨ûXLs YZdL±OoLs RûP«pXôUp úTN

ùRôPÚm, AàU§dLl TÓYo,

25
 NôRôWQUôL ØR-p RWl©]Úm AUoÜLs JÚYÚPu Utù\ôÚYûW ®P
ARtÏ ÕûQ ùNnÙm YûL«p A§L úSWm ùNpX Yônl× Es[Õ Guß
AYoLÞûPV YZdL±OoLÞm NhP ùR°ÜlTÓjR úYiÓm,
NmTkRlThP ®`VeLû[l Tt± ùRôPokÕ
Uj§VvRo JÚ R² AUoûY ¸rLiP
úTNXôm,
LôWQeLÞdLôL TVuTÓjRXôm,

 CÚ RWl©]¬u SiTo ApXÕ


 áhPUoÜL°p T¡W Ø¥VôR
E\®]oLÞdÏm úTN Yônl× A°dLlTÓm,
R²lThP ®`VeLs Utßm

 JqùYôÚ RWl©]o YZdL±Oo RLYpLû[ T¡okÕ ùLôs[

úT£ Ø¥jRÕm Uj§VvRo AYoLs


 GkRùYôÚ RWl©]¬u SPjûRûV
á±VYtû\ ùRôÏjÕ §Úm©d á± HúRàm
LhÓlTÓjR
®[dLeLs úRûYlThPôp AYtû\d
úLhLXôm,  Uj§VvR Øû\«p úRdL ¨ûX
HtThPôp
 JqùYôÚ RWl©]o YZdL±Oo
úUÛm HúRàm RLYûX úNojÕd á\Xôm,  ºWô] Øû\«p CÚ RWl©]ûWÙm
ReL[Õ EQof£Lû[ ùY°lTÓjR
 Uj§VvRo Vôo úTN úYiÓm
AàU§dL
Guß úYiÓúLôs ®ÓjRôÛm ARtÏ
CQeL úYiÓm,  GRôojRUt\
G§oTôol×Lû[ ùY°lTÓj§ AûY
 JÚYo úTÑmùTôÝÕ GkRùYôÚ
SûPØû\dÏ JqYôÕ GuTûR ùR¬®dL
RûPÙm SÓ®p AàU§dLlTPôÕ,
CqYôß Rôu Uj§VvR Øû\«u  LXkÕûWVôPûX ¨ßj§. ¾oÜ
Li¦Vm LôdLlTÓm, LôÔRûX úSôd¡ ùNpX

R²lThP AUo®tÏ JÚ RWl©]o


 Ø¥Ü JlTkRj§tLô]
®iQl©dÏm ùTôÝÕ Uj§VvRo
Y¯Lû[ BWôV
áhPUoûY ØR-p ¨û\Ü ùNnV úYiÓm,
JÚ RWl©]ÚPu R² AUoÜ Ø¥kRûRj  JÚ RWl©]¬u Øû]Ü. T§p
ùRôPokÕ Utù\ôÚ RWl©]ÚPàm R² Øû]ÜLû[Ùm ØuYÚûL – úLô¬dûLûV
AUoÜ CÚdL úYiÓm, Uj§VvRo Øu Cuù]ôÚYÚdÏ ùR¬®jRp
áh¥úV CÚ RWl©]ÚPàm CjRûLV R²

26
Uj§VvRo R² AUoûY ¸rLiP YôNLjûR BdLléoYUô] YôNLUôL Uôt±d
ãr¨ûXL°p R®odL úYiÓm, á\Xôm, úUÛm. AkR YôdÏêXj§u
Ød¡V úSôdLm. ARôYÕ AYo
 JÚ RWl©]ûW úSW¥VôLúY G§oRWl©]¬u ©WfNû]Lû[ ùN®d
CQeL ûYdL Ø¥Ùm Gu\ôp ùLôÓjÕ úLhL úYiÓm GuTûR ùR°YôL
ùR¬®dLXôm,
 JÚ RWl©]o Cuù]ôÚ
RWl©]ÚdÏ Øu× RuàûPV YôRjûR ©\ Uj§VvR ÖhTeLs
CQeL ûYdÏm Øû\«p ùR¬®dL
Ø¥Ùm Gu\ôp  ùRôÏjR°jRp : Uj§VvRo CÚ
RWl©]¬u YôdÏêXeL°u Ød¡V
Uj§VvRj§u ÖhTeLs AmNeLû[ ùR°ÜlTÓj§ ÑÚdLUôL.
ØÝûUVôL. ©ûZ Atß ùRôÏjÕ
Uj§VvRm GuTÕ
A°dLXôm,
ØWiTôÓLû[ EÚUôtßRp Tt±VRôÏm,
CÚ RWl©]ÚdÏm Es[ úYßTôh¥û]
 LiúQôhPjûR Ht\p :
Uj§VvRo ùY°úVt\ úYiÓm, JÚY¬u
Uj§VvRo CÚ RWl©]¬u
×iTÓjÕm ApXÕ çiÓRXô]
YôdÏêXeLû[l Tt±Ùm £k§jÕ
YôdÏêXeLû[ Uj§VvRo NôoTt\
JqùYôÚY¬u LiúQôhPjûRÙm Htß
Øû\«p Uôt± çiÓRp CpXôR
Øu²ßjÕm YûL«p AûRl Tt± úTN
YûL«p §Úm©d á± AkR YôdÏêXj§p
úYiÓm,
Es[ Ød¡V úRûYLû[ UhÓm
ùY°lTÓjR úYiÓm, G-Ó :  §ûN §Úl×Rp : Uj§VvRo JÚ
Uj§VvRj§uúTôÕ JÚYo Utù\ôÚYûWl ©Wf£û]«-ÚkÕ Utù\ôÚ ©Wf£û]dÏ
Tt± ""AYo Guû] ªÏ§VôL LhÓlTÓjÕm CÚ RWl©]ûWÙm §ûN §Úl©
TZdLm EûPVYo, G]úY Sôu AYoLû[ ®YWeLs ÁÕ LY]m ùNÛjR
GpXôYtû\Ùm Es[Pd¡ ûYjÕd ûYjÕ ApXÕ A§L çiÓRXô]
ùLôs[ Yt×ßjRlThÓsú[u@@ Guß YôdÏêXj§-ÚkÕ AYoLs LY]jûR
áß¡\ôo, §ûN §ÚlTXôm,

CRtÏ Uj§VvRo ""¿eLs áßYûR AYo  Rs°ûYjRp : JÚ ØWiTôPô]


ùN® ùLôÓjÕ úLhL úYiÓm Guß ãr¨ûXûV R®odÏm ùTôÚhÓ Uj§VvRo
G§oTôod¡ÈoLs@@ Guß Uôt±d á\Xôm, HúRàm JÚ úLs®dLô] T§ûX Rs°
CqYôß áßYRu êXm JÚ G§oUû\ ûYdLXôm, CûR áÓRp RLYp ùTßYRtÏ

27
ApXÕ Y¬ûNVôL  CÚ RWl©]¬PªÚkúR Ø¥ÜdLô]
©WfNû]Lû[ ûLVôÞmùTôÚhÓm Y¯Lû[ úLhP±V úYiÓm,
ùNnVXôm,
 Ïû\kR Ød¡VjÕYm
 SPY¥dûL úUtùLôsYRtLô] ùLôÓdLdá¥VRôL CÚkRôÛm Aû]jÕ
Th¥Vp : Uj§VvRo ©WfNû]Lû[ GkR Ø¥Ü Y¯Lû[Ùm ùY°lTÓj§ BúXôNû]
Y¬ûN«p ®Yô§dL úYiÓm GuTûR ùNnV úYiÓm,
Ø¥Ü ùNnYôo,
 Aû]jÕ Y¯Lû[Ùm LY]UôL
BWôV úYiÓm, Hù]u\ôp ¾®WUô]
BWônf£dÏ ©\úL AkR ¾oûY JÚ RWl©]o
T§ÛdÏ U§lÀÓ Ïû\jRûX ûLVôÞRp
Jl×dùLôs[ ØuYWXôm,
 Uj§VvRo JÚ RWl©]¬u
 Aû]jÕ ¾oÜ Y¯Lû[Ùm
YôdÏêXj§tÏ ùTôßlúTtß Utù\ôÚ
¸rLiPYtßPu Jl©hÓ TôodL úYiÓm,
RWl©]o ARtÏ G§oUû\VôL AkR
YôdÏêXm G§o RWl©]Wôp á\lThP o ¿§Uu\m ùNpYÕ êXm
LôWQj§tLôL UhÓúU T§p áßYûR JÚYÚdÏ ¡ûPdLdá¥V ªLf £\lTô]
R®odÏm ùTôÚhÓ RLYûX R]dÏ Ø¥Ü, (B.A.T.N.A. – Best Alternative to a negotiated
ùNôkRUôd¡d ùLôs[Xôm, agreement).

JÚ Uj§VvRo CÚ RWl©]¬u o ¿§Uu\m ùNpYÕ êXm


®ÚlTeL°-ÚkÕ AYoLû[ §ûN JÚYÚdÏ ¡ûPdLdá¥V ªL úUôNUô]
§Úl×YRtÏ Ø¥Ü, (W.A.T.N.A. – Worst Alternative to a
negotiated agreement).
 CÚ RWl©]ûWÙm AYoL[Õ
¿iP LôX úSôdLeLû[ LÚj§p o ¿§Uu\m ùNpYÕ êXm
ùLôs[ ùNnÕ ARu êXm HúRàm ùTôÕ JÚYÚdÏ ¡ûPdLdá¥V ªÏkR
®ÚlTeLs Es[]Yô GuTûR Nôj§Vdáß EûPV Ø¥Ü, (M.L.A.T.N.A. –
LiÓ©¥dLXôm, Most likely alternative to a negotiated agreement).

 úUÛm
RLYpLû[ úNL¬dÏmùTôÚhÓ TpúYß
T§pLs A°dLdá¥V Yônl×ûPV
úLs®Lû[ úLhL úYiÓm,

28
EQof£Lû[ ûLVôÞRp  KnÜ úSWm GÓjÕd ùLôsÞRp

RuàûPV EQof£Ls ùY°lTÓmúTôÕ Uj§VvRj§p AûU§«u CÚl× ¨ûX


Uj§VvRo AûR GqYôß ûLVô[Xôm
GuTûR Øu áh¥úV úVôNû] ùNnÕ Uj§VvRj§p AûU§ûVl TVuTÓjÕYÕ

A±V úYiÓm, Cu±VûUVôRÕ, Uj§VvRo CÚ

EQof£Lû[ ûLVôÞYRtLô] ùNVp RWl©]¬u CûP¨ßjRm Utßm

ÖhTeLs ¸rLiPYôß, AûU§L°u Ød¡VjÕYjûRÙm


LôWQeLû[Ùm ׬kÕd ùLôs[ úYiÓm,
 £X ùY°lTôÓLû[ HtL úYiÓm, ùTÚmTôÛm JÚ AûU§Vô] RÚQj§tÏ
(R²lThP AUoÜL°p CÚkRôp Suß) ©\Ï Ød¡VUô] RLYpLs
ùY°lTÓjRlTÓm,
 EQof£Ls úSoûUVô]ûYVô
GuTûR AYtû\ SuÏ úLhÓ EߧlTÓjR AûU§ úTÑm JÚYÚdÏ ¸rLiP
úYiÓm, LôWQeL°]ôp ER®VôL CÚdÏm,

 AkR EQof£«u êXd  úTÑTYo EûWVôP-u úYLjûR


LôWQjûR AûPVô[m ùLôiÓ AkR CRu êXm LhÓlTÓjR AàU§d¡\Õ,
EQof£dÏ ¾oÜ LôQôUp AkR
 úTÑYRtÏ Øu× úVô£dL
LôWQj§tLô] ¾oûY LôQúYiÓm,
AYLôNm ¡ûPd¡\Õ,
 ºWô] ¨ûXûUûV TôÕLôdL
 úTÑTYo EûWVôPûX ùRôPW
Øû]V úYiÓm,
úYiÓUô ApXÕ úYiPôUô Guß úRoÜ
 G°Rô] ©WfNû]LÞdÏ ùNnV AàU§d¡\Õ,
®YôRjûR §ûN §ÚlT úYiÓm,
AûU§ úLhTYoLÞdÏ ¸rLiP

 ©WfNû]Lû[ Ju\u ©u Ju\ôL LôWQeL°]ôp ER®VôL CÚdÏm,

ûLVôÞRp,
 JÚY¬u ®ÚlTm. U¬VôûR.

 CÚ RWl©]ûWÙm ReLÞûPV ùTôßûUûV ùY°lTÓjR ERÜ¡\Õ,

EQof£Lû[ Utù\ôÚYÚPu T¡okÕ


 YôojûRVôp á\Ø¥VôR
ùLôs[ AûZjÕ AkR ãr¨ûX«u
®`VeLû[ ׬kÕd ùLôs[Üm úTÑTYûW
EQof£léoYUô] RôdLp Tt±
SuÏ LY²dLÜm Yônl× A°d¡\Õ,
ùY°lTÓjR FdÏ®dL úYiÓm,

29
Uj§VvRj§p Uu²l× úLôÚRp Utßm YZdL±OÚPu R² AUoûY
""ØLjûR LôlTôtßRp@@ AÔÏØû\ úUtùLôs[Xôm,

Uu²l× úLôÚRp GuTÕ G§oYôRm  CÚ RWl©]ûWÙm GfN¬jÕ


CpXôUp JÚ RYßdLôL Rôu YÚkÕYRôL Aû]YûWÙm Juß úNojÕ ©WfNû]ûV
Jl×dùLôsÞRp BÏm, JÚ ùNnûLûV HtL ùNnVXôm,
§Úm© ùT\ Ø¥Vô®hPôÛm AÕ LY²l×
CpXôUp ùNpXô§ÚdL CÕ Ød¡VUô]Õ,  LûP£ LhPj§p ¾oûY úSôd¡
ùNpXdá¥V GkRùYôÚ ØVt£ûVÙm
JÚYo Rôu AYUô]lTPd áÓm Guß AàU§dLXôm,
AfNlTÓRp JÚ YÛÜûPV EQof£, CÕ
CÚRWl©]Úm ReLÞûPV ¨ûXL°-ÚkÕ  ãZûX Uôt± Aû]YûWÙm
Uô\ôUp CÚdLÜm ¿§Uu\j§p YZdûL Cû[lTô\ ûYdL SûLfÑûYûV
ùRôPWÜm Y¯YÏdÏm, G]úY. Uj§VvRo TVuTÓjRXôm,
CqYô\ô] ãr¨û«p CÚkÕ G°RôL
ùY°úVßm ¾oÜ Y¯Lû[ BWôV úYiÓm,  Jl×Rp EûPV ®`VeLû[l
Tt± ÁiÓm úTNXôm,
úRdL ¨ûXûV ûLVôÞRp
 G°Rô] ©WfNû]Lû[l Tt±
úRdL ¨ûXûV G§odùLôsÞmúTôÕ ùRôPokÕ ®Yô§dLXôm,
Uj§VvRo ¸rdLiP HúRàm JÚ
Øû\ûV ûLVô[Xôm,  CÚ RWl©]ûWÙúU úRdL ¨ûX
LôWQjûRl Tt± úLhLXôm,
 R² AUoÜ Utßm
áhPUoÜLû[ Uôt± Uôt± úUtùLôiÓ  CjRûLV úRdL ¨ûXûV
CÚ RWl©]ûWÙm AYoLÞûPV YZdÏ AÔÏYRtLô] Y¯Lû[Ùm
GqY[Ü ºWô]Õ GuTûR A±V ùNnV Aû]Y¬PØm úLhLXôm,
úYiÓm,
 CÚ RWl©]¬u EûZl× Utßm
 JÚ RWl©]¬u YZdL±Oo NôRû]Lû[ ×LrkÕ á\Xôm,
RuàûPV Lh£ LôWÚdÏ NhPj§]ôp HtL
 JÚYo Utù\ôÚY¬u
Ø¥VôR BúXôNû] ùLôÓjÕ AYo
©WfNû]ûVl Tt± £k§dÏUôß
¿§Uu\j§p ùYt±VûPVXôm Guß
®iQl©dLXôm,
ùTônVô] YôdÏ A°j§ÚkRôp AkR

30
 CÕYûW«Ûm ¨LZôR  CÚ RWl©]¬u
NmTYeLû[ A¥lTûPVôL ùLôiP XôTeLû[ ©W§T-dL úYiÓm, úUÛm
(hypothetical) ¾oÜLû[ Øu ûYdLXôm, NUUôL CÚdL úYiÓm,

 Uj§VvRjûR Ø¥Ü ùNnVXôm  Vôo ÁÕm T¯ ÑUjRôUp


Guß BúXôNû]d á\Xôm ApXÕ BdLléoYUôL CÚdL úYiÓm,
TVØßjRXôm,
 ¿§Uu\ ¾olûTl úTôu\
 JÚ YpÛ]o ApXÕ êu\ôm ùUô¯«p CpXôUp CÚdL úYiÓm,
ST¬u TeúLtûT LÚÕUôß úVôNû]
Ø¥Ü JlTkRm Uj§VvRWôp Yû]VlTP
á\Xôm,
úYiÓm, CpûXùVu\ôp CÚ RWl©]o
 EQof£ ùY°lTôÓLû[ AàU§ áP CûR Yû]VXôm, CûR Yû]Ùm
dLXôm, Uj§VvRo YônùUô¯VôL Aû]jÕ
JlTkR ¨TkRû]Lû[Ùm á± Aû]jÕ
 Uj§VvR Øû\«-ÚkÕ ùNôtL°u ùTôÚû[Ùm
RtLô-LUô] KnÜ GÓjÕd ùLôs[Xôm, ®[d¡ ¨TkRû]Lû[ EߧlTÓj§d
ùLôiP ©u]úW AûR GÝjÕ Y¥®p
Ø¥Ü JlTkRm
Uôt\Xôm,
Ø¥Ü JlTkRm GÝj§p CÚdL úYiÓm
CqYô\ô] JlTkRjûR Yû]ÙmúTôÕ
úUÛm
Uj§VvRo áoûUVVô] / ϱlTô]
 CÚ RWl©]¬u G§oLôX E\Ül ùNôtLû[ TVuTÓj§ GkR®R
Tt±V YôdÏêXjûR ùLôi¥ÚdL úYiÓm, NkúRLjûRÙm GÝlTdá¥V
ùNôtLû[ R®odL úYiÓm,
 JlTkRjûR ùNVp GÓjÕLôhPôL ¨VôVUô]. ®ûW®p.
Øû\lTÓjÕYRtÏ CÚ RWl©]¬u A¥dL¥. JjÕûZl×.
ùTôßlûT Tt± ®[dL úYiÓm, SûPØû\lTÓjRdá¥V úTôu\ûY,
ùR°YôL GûR. Vôo. GlùTôÝÕ. GqYôß.
 ùR°YôL. ØÝûUVôL.
GlT¥. GkR A[®p. GkR LôXj§p ùNnYôo
ùNVpØû\lTÓjRdá¥VRôL SûPØû\dÏ
GuTûR ϱdL úYiÓm,
ELkRRôL CÚjRp úYiÓm,
CkR JlTkRm ùR°Yô] ùUô¯«p CÚ
RWl©]ÚdÏm HtLdá¥V ùUô¯«p CÚdL

31
úYiÓm, Ø¥kR A[®tÏ NhPm NôokR Uj§VvR Øû\Lû[l ùTôßjÕ JÚ
YôojûRLû[ R®odLXôm, ØÝûUVô] NhPm Ck§Vô®p CpûX
Gu\ôÛm EfN¿§Uu\m Aû]jÕ EVo
JlTkRj§u CÚ RWl©]Úm JlTkRj§u
¿§Uu\eLÞm NhP BûQVj§]ôp
JqùYôÚ Rô°Ûm ûLùVÝj§P úYiÓm,
YûWVlThP Uô§¬ E¬ûU«Vp SûPØû\
YZdL±Oo AYÚûPV Lh£dLôW¬u
Uj§VvR ®§Ls. 2003 I
ûLùVÝjûR CߧlTdLj§p
úYßTôÓLÞPú]ô CpXôUúXô
AjRôh£ ùNnV úYiÓm, CÚ RWl©]Úm
TVuTÓjRXôm Guß T¬kÕûW ùNnÕs[Õ,
ûLùVôlTm ChPÜPu Uj§VvRo
(Salem Bar Association V. Union of India, AIR 2005
JlTkRj§p ûLùVÝj§hÓ JqùYôÚ SC 3353).
RWl©]ÚdÏm JÚ SLûX A°dL úYiÓm,
CkR ®§Ls Uj§VvRûW ¨VªdÏm Øû\.
Uj§VvRjûR Ø¥Ü ùNnRp Uj§VvR¬u RϧLs Utßm Uj§VvRm
ùNnV úYi¥V SûPØû\ Tt± áß¡\Õ,
Uj§VvR Øû\ CÚ RWl©]¬u ØVt£«u
®§ 12 Uj§VvRo Ck§V Nôh£Vf NhPm
®û[YôRXôp Uj§VvRo ARu Ø¥Ü
1872 Utßm E¬ûU«Vp SûPØû\
ºWôL CÚlTRtÏ ØVt£ ùNnV úYiÓm,
NhPj§tÏ CQeL úYiPôm
CÚ RWl©]Úm GkR ùYôÚ Ø¥®tÏm Gußm ¨VôVm Utßm ¿§ NôokR
YW®pûX Gu\ôp Uj§VvRo ùLôsûLLÞdÏ CQe¡ CÚRWl©]¬u
AÕYûW«Ûm SPkÕs[ Øuú]t\j§tÏ E¬ûULs Utßm LPûULû[ U]§p
AYoLû[ Yôrj§ G§oLôXj§p Ø¥Ü ùLôiÓ Y¦L TVuTôÓLs Utßm
HtTPXôm Gu\ Sm©dûLûV ùR¬®dL NiûP«u RuûUûV A±kÕ ùNVpTP
úYiÓm, úRôp®VûPkR Uj§VvRm Guß úYiÓm Guß áß¡\Õ,
GÕÜm ¡ûPVôÕ,
®§ 16 Uj§VvRj§p Uj§VvR¬u TeÏ
CÚ RWl©]Úm HúRàm JÚ Ø¥®tÏ Tt± ®[dÏ¡\Õ, Uj§VvRo CÚ
YkRôp Uj§VvRo AYoLû[ YôrjR RWl©]Úm RôUôLúY RLWôßdÏ Ø¥Ü
úYiÓm, Ø¥Ü JlTkRj§u úR§«p LôQf ùNnV Y¯ ùNnRp úYiÓm, úUÛm.
Uj§VvRØm Ø¥YûPÙm, JÚ RWl©]¬u LiúQôhPjûRl Tt±
Cuù]ôÚ RWl©]ÚdÏ á±. Ød¡VUô]
Uô§¬ E¬ûU«Vp SûPØû\ Uj§VvR
©WfNû]Lû[ AûPVô[m LiÓ. RY\ôL
®§Ls. 2003
׬kÕdùLôsÞRûX R®ojÕ. CÚ
RWl©]ÚdÏm GÕ Ød¡Vm GuTûR

32
LiP±kÕ TpúYß ®ReL°p ¾oÜ LôQ  Uj§VvR Øû\«u ùTôÝÕ
Y¯Lû[ BWônkÕ Ø¥ùYÓdÏm ùTôßl× ùY°YÚm GkR®R Jl×Rp ApXÕ JÚ
CÚRWl©]ûWÙm NôokRÕ GuTûR GÓjÕ RWl©]¬u LiúQôhPm
EQojR úYiÓm, Uj§VvRo
GkRùYôÚ ¨TkRû]ûVÙm LhPôVlTÓj§  UkRQUôL A°dLlTÓm
HtLf ùNnVdáPôÕ, BYQeLs. YûWÜLs Utßm RLYpLs

®§ 17 CÚ RWl©]o UhÓúU AYoLÞûPV  JÚ RWl©]o Ø¥ÜdLô]


Ø¥ÜdÏ ùTôßl× Gußm Uj§VvRo Øû]ûY Jl×dùLôiPôWô CpûXVô
GkR®RUô] Ø¥ûYÙm LhPôVlTÓjR GuTûRl Tt±V RLYp
Ø¥VôÕ Gußm áß¡\Õ, úUÛm.
Uj§VvRo ¿§Uu\j§Pm JÚ RWl©]o
Uj§VvRm Ø¥Ü JlTkR§p ¨û\YûPÙm
Uj§VvRj§tÏ YW®pûX Gußm CÚ
Guß GkR EjRWYôRØm Uj§VvRo
RWl©]¬u NmURjÕPu AYÚûPV
ùLôÓdL CVXôÕ,
U§l©p AkR YZdÏ Uj§VvR êXm
CkR ®§L°p Uj§VvR Øû\L°p Ø¥YûPVdá¥VÕ ApX Gußm CÚ
UkRQm LôjRûXl Tt± LÓm RWl©]Úm RLWôÚdÏ Ø¥Ü LiÓs[]o
LhÓlTôhÓûPV ©¬ÜLs YZeLlThÓs[Õ, GuTûR UhÓúU T¡WXôm Guß ®§ 21
®§ 11 Uj§VvRo CÚRWl©]ûWÙm R²VôL áß¡\Õ,
Nk§jÕ úTN Y¯ YÏd¡\Õ, ®§ 20 UkRQm
®§ 24 CÚRWl©]¬ûPúV Yû]VlTÓm
LôdL úYiÓm Gu\ ¨TkRû]ÙPu GkR
JlTkRjûR GÝjÕ Y¥®p Uôt±
RWl©]Úm JÚ RLYûX Uj§VvRÚdÏ
ûLùVôlTm CP úYiÓm Guß áß¡\Õ,
A°jRôp AûR Utù\ôÚ RWl©]ÚdÏ
CkR JlTkRm úUp SPY¥dûLdLôL JÚ
ùY°lTÓjR Ø¥VôÕ Guß RûP ®§d¡\Õ,
L¥RjÕPu Uj§VvR¬]ôp ¿§Uu\j§tÏ
Uj§VvR Øû\l Tt±V Aû]jÕ
AàlTlTÓm, ¿§Uu\m ®§ 25T¥ CûR
®`VeLû[Ùm UkRQm LôdL úYiÓm
EjRWYôL Uôt± BûQl ©\l©dÏm, CkR
Gußm. CkR Øû\«u êXm ùT\lTÓm
JlTkRm êXm YZd¡u JÚ Tϧ
GkR RLYûXÙm Nôh£VôL úYß GkR
UhÓúU ¨û\YûPkRôÛm ¿§Uu\m AkRl
SPY¥dûL«Ûm ¸rLiPYtû\ ùTôßjÕ
TϧûVl ùTôßjÕ EjRWÜ ©\l©dLXôm,
A±ØLlTÓjRdáPôÕ Guß
Ø¥YûPVôR ©\ TϧûV Tt± ¿§Uu\m
á\lThÓs[Õ,
Ø¥Ü ùNnR ©\ÏRôu BûQ ©\l©dL
úYiÓm Gu\ AY£Vm ¡ûPVôÕ, CkR

33
CÚ TϧLÞm ©¬dLd á¥VÕ CpûX  CÚ RWl©]ÚPàm úTfÑ YôojûR
Gu\ôp ¿§Uu\m ÁRØs[ TϧLÞm SPjÕm úTôÕ Nôo× RuûUûV
Ø¥YûPYRtÏ LôdL úYiÓm, ùY°dLôhÓm YûL«p SPkÕ
ùLôs[dáPôÕ,
®§ 27 Uj§VvR¬u Suù]± RWm ϱjÕ
áß¡\Õ  RÏkR NhPlT¥ UhÓúU RLWôû\l
ùTôÚjR Aû]jÕ SPY¥dûLLÞm
 ®§Lû[ ºWô] Øû\«p
úUtùLôs[úYiÓm,
LhÓlTôhÓPu LûPl©¥dL úYiÓm,

 Uj§VvR Øû\ CÚ RWl©]¬u


 Uj§VvR¬u ùTôßl©tÏ JqYôR
ÑV ¨oQVj§u A¥lTûP«p SPd¡\Õ
YûL«p SûPjûRûV úUtùLôs[d áPôÕ,
GuTûRÙm CkR Øû\«p CÚ RWl©]Úm

 Uj§VvR RôUôLúY HúRàm JlTkRjûR HtTÓj§d

Øû\«u ¨VôVjûRÙm ùLôs[ úYiÓm GuTûR Ae¸L¬dL

Li¦VjûRÙm ¨ûX¨ßjR úYiÓm, úYiÓm,

 Uj§VvRj§p TeúLtÏm CÚ  ÅQôL Ø¥ÜLs Tt± Ej§WYôRm

RWl©]Úm A§p Es[ SûPØû\Lû[l ùLôÓlTûR RÓjÕ UkRQm LôjRûXl

Tt± SuÏ A±kÕs[]o GuTûR Tt±V ¨VôVUô] G§oTôolûT LôdL

EߧlTÓjR úYiÓm, úYiÓm,

NUWN Øû\
 ùRô¯pçVô] YûL«p CkR
Uj§VvRjûR úUtùLôiÓ ¨û\Ü ùNnV NUWN Øû\ GuTÕ Uj§VvR Øû\ûV
Rϧ Es[Õ GuTûR EߧlTÓj§d ϱlTRtÏm £X ùTôݧp TVuTÓjRlTÓm,
ùLôs[ úYiÓm, £X NhP ¨×QoLs CûR úYß ®RUô] JÚ
Uj§VvR Øû\ Gußm C§p NôoTt\ JÚ
 Uj§VvRj§u TôWThNªuûUûV
êu\ôYÕ RWl©]o Uj§VvRûW ®P
Tô§dÏm YûL«p GkRùYôÚ E\Ü ApXÕ
Cuàm Øû]kÕ CÚ RWl©]¬ûPúV
®ÚlTm CÚkRôÛm AûR ùY°lTÓjR
Es[ RLWô±tÏ ¾oÜ LôQ Y¯ YÏlTôo
úYiÓm, ApXÕ AYo NôoTtß CÚlTôo
Guß áßÙs[]o, (Salem Advocates Bar
GuT§p NkúRLm GZdá¥V YûL«p
Association V. Union of India, AIR 2005 SC 3353).
HúRàm CÚkRôÛm AûR ùY°lTÓjR
úYiÓm,

34
NUWNjûR SPjÕm Øû\ ARtϬV LPûULs Utßm E¬ûULû[ LÚj§p
A¥lTûP ®§Ls Utßm Suù]± RWeLs ùLôiÓ ®VôTôW YZdLeLû[Ùm LÚj§p
B¡VûY Uj§VvR Øû\ûVl ùLôiÓ RLWôû\ Tt±V ãr¨ûXûVÙm
úTôu\úRVôÏm, Øu©-ÚkúR CÚ RWl©]¬ûPúV
Es[ Y¦L TZLLYZdLeLû[Ùm LÚj§p
1996 NhPm NUWN Øû\ûVl ùTôßjR ØRp
ùLôiÓ ùNVXôt\ úYiÓm,
ØÝûUVô] NhPUôÏm, CfNhPj§u Tϧ
3 £±V NkRolTeLÞdϬV Uôt\eLÞPu  YZd¡u NkRolT ãr¨ûXLs. CÚ
I,Sô,®u NUNW Øû\ ®§Ls. 1980 I RWl©]¬u ®ÚlTeLs HúRàm JÚ
LûPl©¥jÕs[Õ, RWl©]o NUWNm ùNnTYo RmúUôÓ R²VôL
úTN úYiÓm Guß LÚ§]ôp ARtÏ
1996 NhPm NUWN SPY¥dûLLû[ HúRàm
CQeÏRp Utßm RLWôßdÏ ®ûWYôL ¾oÜ
JÚ RWl©]¬u AûZl©u úT¬p
LôQ úYiÓm B¡V Aû]jûRÙm
ùRôPeÏRp Tt±Ùm (©¬Ü 62). NUWNm
LÚj§p ùLôiÓ NUWN SPY¥dûLLû[ Rôu
ùNnTY¬Pm YôdÏêXeLû[ NUol©lTûRl
Ht\Õ Guß LÚÕm Øû\«p SPjRXôm,
Tt±Ùm. RLWô±u RuûUûV ®[dÏRp
Tt±Ùm ¾odL úYi¥V ©WfNû]Ls  NUWN SPY¥dûL«u GkR
Tt±Ùm áß¡\Õ, (©¬Ü 65), NUWNm ùNnTYo LhPj§p úYiÓUô]ôÛm NUNWm ùNnTYo
E¬ûU«Vp SûPØû\ NhPm Utßm ¾oÜdLô] Y¯Lû[ Øu ûYdLXôm, CûY
Ck§Vf Nôh£V NhPj§u LhÓdÏs GÝjÕ Y¥®p CúdLúYiÓùUußm
YWUôhPôo (©¬Ü 66), ARtϬV LôWQeLs ùTôßjR YôdÏêXm
AY£Vm CpûX Gußm á\lThÓs[Õ,
NUNWm ùNnTY¬u CÚl× ¨ûX

UkRQm LôjRp. NUWNm Øû\«p JÚ


1996 NhPj§u ©¬Ü 66 NUWNm ùNnTY¬u
Ød¡VUô] TeÏ Y¡d¡\Õ, 1996 NhPj§u
CÚl× ¨ûXûV ¸rLiPYôß ®[dÏ¡\Õ,
©¬Ü 69 NUWNm ùNnTYo JqùYôÚ
 NUWNm ùNnTYo RLWô±tÏ ÑêLUô] RWl©]ÚPàm R²VôL Nk§jÕ úTÑYRtÏ
¾oÜ LôÔm ùTôÚhÓ CÚ RWl©]ÚdÏm Y¯ ùNn¡\Õ, ©¬Ü 70 UkRQm LôdL
ÑRk§WUô] TôWThNUt\ YûL«p ER® úYiÓm Gu\ ¨TkRû]ÙPu JÚ RWl©]o
ùNnV úYiÓm, NUNWm ùNnTYÚdÏ ùLôÓdÏm GkRùYôÚ
RLYûXÙm ùY°lTÓjRdáPôÕ Guß
 NUNWm ùNnTYo ¨VôVm. ¿§ B¡V RûP ®§d¡\Õ, ©¬Ü 75 úYß GkR NhPj§p
ùLôsûLL°]ôp LhÓlThÓ CÚ RWl©]¬u GqYôß á\lTh¥ÚkRôÛm ARtÏ

35
CQeLôUp NUNW  JÚ RWl©]o Ø¥ÜdLô]
SPY¥dûLLû[ ùTôßjÕ Aû]jÕ Øû]ûY Jl×dùLôiPôWô CpûXVô
®`VeLÞm UkRQm LôdLlTP úYiÓm GuTûRl Tt±V RLYp
Guß A±ÜßjÕ¡\Õ, CjRûLV UkRQm
LôjRp Ø¥Ü JlTkRj§tÏm 1996 NhPj§u ©¬Ü 73 CÚ RWl©]Wôp

AûR ¨û\úYt\ Utßm ùNVpTÓjR ûLùVôlTªPlTÓm Ø¥Ü JlTkRm

úRûYlThPôXu± ùTôÚkÕm, AYoLû[l ùTôßjRYûW«p CߧVô]Õ


Gußm ©ûQdLdá¥VÕ Gußm áß¡\Õ,
úYß YûL«p CÚ RWl©]¬ûPúV CkR JlTkRm NUWNm ùNnTY¬]ôp
Jl×dùLôs[lTh¥ÚkRôp Au± 1996 AjRôh£ ùNnVlTPúYiÓm, ©¬Ü 74
NhPj§u T¥ NUWNm ùNnTYo NUWNm ùNnR CjRûLV Ø¥Ü JlTkRj§tÏ ©¬Ü 30u
YZdûLl ùTôßjR GkRùYôÚ ¿§Uu\ ¸r CûNÜ ¾ol©tÏ YZeLlTÓm
ApXÕ CûNÜ ¾ol× SPY¥dûL«Ûm AúR ¨ûXûV YZeÏ¡\Õ. ARôYÕ
CûNÜ ¾olTô[WôLúYô JÚ RWl©]¬u ¿§Uu\ EjRWûY úTôuß,
YZdL±OWôLúYô ApXÕ HúRàm JÚ
RWl©]ÚdÏ Nôh£VôLúYô CÚdLdáPôÕ CÚ RWl©]WôÛm ûLùVôlTm CPlTÓm

Guß áß¡\Õ, (©¬Ü 80) Ø¥Ü JlTkRm E«o ùTßmùTôÝÕRôu


ùYt±LWUô] NUWN SPY¥dûL
1996 NhPj§u ©¬Ü 81u T¥ ¸rLiPYtû\ Ø¥YûPkRRôL LÚRlTÓm, CjRûLV
CÚ RWl©]Úm Nôh£VUôL GkRùYôÚ JlTkRm Rôu 1996 NhPm ©¬Ü 74u ¸r
CûNÜ ¾ol× SPY¥dûL«Ûm ¿§Uu\m CûNÜ ¾ol©tϬV AúR ¨ûXûV
A±ØLlTÓjRdáPôÕ, ùTtßs[Õ, (Haresh Dayaram Thakur V. State of
Maharashtra, AIR 2000 SC 2281).
 NUWN Øû\«u ùTôÝÕ
ùY°YÚm GkRùYôÚ LiúQôhPm ApXÕ ©\ NhPeL°u ¸r NUWN Øû\
Ø¥Ül Tt±V £kRû]Ls
TX NhPeLs RLWôßLû[ NUWN Øû\«p

 NUWN Øû\«uúTôÕ ùY°YÚm ¾ojÕd ùLôsYRtLô]

GkR®R Jl×Rp ©¬ÜLû[ ùLôiÓs[Õ, CûY


ùRô¯tNôûX RLWôßLs NhPm. 1947. CkÕ
 NUNW ùNnTY¬]ôp Øu §ÚUQf NhPm 1948. ÏÓmT ¿§Uu\f NhPm
ûYdLlTÓm Øû]ÜLs 1984. ¡WôU ¨VôVXôV NhPm 2008
úTôu\ûY, 1987 NhPj§u ©¬Ü 20. UdLs
¿§Uu\eL°]ôp YZdÏLs ×Xu

36
ùLôs[lTÓYÕ Tt± áß¡\Õ,
CRuT¥ ¿§Uu\j§-ÚkÕ GkRùYôÚ
YZdÏm ¾oÜ LôiTRtLôL UdLs
¿§Uu\j§tÏ AàlTlThPôp
Ak¿§Uu\m GqY[Ü ®ûWYôL Ø¥ÙúUô
AqY[Ü ®ûWYôL A§u ÁÕ SPY¥dûL
GÓjÕ ¿§. ¨VôVm Utßm ©\ NhPd
ùLôsûLLû[ ©uTt± Ø¥Ü ùNnV
Øû]V úYiÓm Guß
A±ÜßjRlThÓs[Õ, 1987 NhPj§u ¸r
¿§Uu\j§tÏ ùNpYRtÏ Øu×
úUtùLôs[lTP úYi¥V NUWNm Utßm
¾oÜ Øû\Ls Tt±Ùm
á\lThÓs[Õ, ¨WkRW UdLs ¿§Uu\j§p
NUWN Øû\«p ¾oÜ LôQ YZdûL
Aàl×YRtÏ Øu× LûPl©¥dL úYi¥V
SûPØû\Lû[Ùm CÕ áß¡\Õ, ¨WkRW
UdLs ¿§Uu\m ÑRk§WUô]. TôWThN
Øû\«p NêLUô] ¾oÜ LôiTRtÏ CÚ
RWl©]ÚdÏm ERY úYiÓm Gußm
CfNhPm áß¡\Õ,

37
midj;jpe;jpa tof;fwpQH Fohk; NjHT uq;fehafk;kh (1997) 5 SCC 460 jput;
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk; fphPd;/gPy;L ypl;. vjpH `f;fk;rpq;> (2002) 6 SCC
416)
ghlk; 2: chpikapay; eilKiwr; rl;lk;> 1908> 5
5 kw;Wk; fhytuk;Gr; rl;lk; 1963 tof;fpidj; njhLf;Fk; xUtH my;yJ rl;l
eltbf;ifiaj; njhlq;Fk; xUtH ‘thjp’
Kd;Diu
vdTk; tof;ifr; re;jpg;gtH ‘gpujpthjp’ vdTk;
gue;j nghUspy; $w Ntz;Lkhdhy;> rl;lq;fs;
miof;fg;gLtH. 10
,uz;L tifg;gLk;: m) epiyKiwr;rl;lk; kw;Wk;
10 M) eilKiwr; rl;lk;. epiyKiwr;rl;lk; ,U rl;l eltbf;ifiaj; njhlq;Ftjw;F
jug;Gfspd; chpikfs; kw;Wk; flikfisf; thjpaplk; Fw;wk; Rkj;jg;gl;ltUf;F vjpuhf
$Wk;NghJ> eilKiwr; rl;lq;fNsh nray;fs;> ‘tof;F %yk;’ ,Uf;f Ntz;Lk;. ,JNt
eilKiw> me;j chpikfs; flikfis tof;fpd; mbg;gil ahFk;. nghJthf ,J xU 15
15 mKyhf;Fk; Jiwfs; gw;wpf; $Wfpd;;wd. mbg;gil cz;ikfspd; njhFg;ghFk;. thjp
chpikapay; eilKiwr; rl;lk;> 1908 (“the ntw;wp ngw Ntz;Lkhdhy; ,e;j cz;ikfis
Code”) rptpy; ePjpkd;wq;fspy; vt;thW mtH ep&gpf;f Ntz;Lk;. (fhz;: rjhde;jd;
eilKiwr; rl;lk; filgpbf;fg;gl Ntz;Lk; gj;jpud; vjpH khjtH Rdpy; FkhH> (1998)> 6 10
vd;gJ gw;wpf; $WfpwJ. me;jr; rl;lj;jpy; gy SCC 514; uh[];jhd; caHePjp kd;w 20
20 jpUj;jq;fs; Nkw;nfhs;sg; gl;Ls;sd. mtw;wpy; tof;fwpQHfs; rq;fk; vjpH ,e;jpa muR> (2001)
Fwpg;gplj; jf;fitfshf jpUj;jq;fs; 1976> 1999> 2 SCC 294; etPdr; e;jpuh k[pj;jpah vjpH
kw;Wk; 2002 Mfpatw;iwf; Fwpg;gplyhk;. kfhuh\;bu muR> (2000) 7 SCC 640).
,r;rl;lk; [k;K fh\;kPH> ehfyhe;J kw;Wk; 25
goq;FbapdH thOk; gFjpfs; jtpu kw;w vy;yh Fwpg;gpl;l jfuhWf;Fj; jf;fthW thjp
25
,lq;fSf;Fk; nghJthdJ. gpujpthjpf;nfjpuhf Fwpg;gpl;l fhy tuk;gpw;Fs;
tof;fpidj; njhLf;f Ntz;Lk;. ,JNt ‘fhy
,e;jr; rl;lj;ij ,uz;L gFjpfshfg; gphpf;fyhk;: tuk;G’ fhyk; vd miof;fg; gLfpwJ.
m) 158 gphpTfis cs;slf;fpa rl;lj;jpd; fhytuk;G rl;lk; 1963 (RWf;fkhf fhytuk;Gr; 30
30 rl;lk;) tof;Ff;fhd fhy tuk;gpidAk; kw;w
ikag; gFjp kw;Wk; M) 51 cj;juTfs;> kw;Wk;
eilKiwfisAk; tiuaWg;gNjhL xU
tpjpfis cs;slf;fpa ml;ltizg; gFjp. ePjpkd;wj;jpdhy; epWtg;gLk; ntt;NtW
,e;jg; gphpTfs; rl;lj;jpw;F cl;gl;l gFjpfspd; tifahd (tof;Ffs; kw;Wk; Nky; KiwaPLfs;
nghJ newpKiwfs; gw;wpf; $WfpwJ. me;j cl;gl) eilKiwfSf;fhd fhytuk;igAk; 35
35 ml;ltizg;gFjpNah me;j rl;lg; gFjpia tiuaWf;fpwJ. (fhytiuaiur; rl;lj;jpd;
eilKiwg;gLj;Jk; topfs; gw;wp tpsf;Ffpd;wd. ,izg;Gg; gl;bay;) fzf;Ffs;> xg;ge;jq;fs;>
,e;jg; gphpTfs; rl;lkd;wj;jhy; kl;LNk mirAk; nrhj;Jfs;> jPHkhd mwpf;iffs;>
jpUj;jg;gl KbAk;. Mdhy;> cj;juTfs; kw;Wk; jPHg;Gfs; kw;Wk; fUtpfs; rhHe;j tof;F
tpjpfis caHePjp kd;wq;fNs jpUj;j KbAk;. fSf;fhd fhy tiuaiw %d;W 40
40 Mz;LfshFk;. mirahr; nrhj;Jfs; rhHe;j
,e;jg; gphpTfSk; tpjpfSk; ,izj;Nj thrpf;fg;
tof;FfSf;fhd fhy tuk;G 12 Mz;LfshFk;.
gLtNjhL ,izj;Nj fl;likf;fg;gl Ntz;Lk;.
milkhdk; itf;Feuhy; njhLf;fg;gLk;
,uz;Lf;Fk; ,ilNa Kuz;ghL Njhd;Wkhdhy; tof;Ff;fhd fhytuk;G m) milkhdk;
rl;lg; gphpTfNs ntw;wpailAk;. itf;fg;gl;l mirahr; nrhj;Jf;fis jpUk;gg; 45
45 ngWtjw;fhd fhytuk;G 30 Mz;LfshfTk;>
mjpfhu tuk;Gk; fhytiuaiur; rl;lKk; M) milkhdk; itf;FeuplkpUe;J milkhdk;
ngw;wtH mjpfkhf t#ypj;jij milkhdk;
ve;j xU jdpegUk; kw;w xUtNuhL chpik Kbe;jgpd; jpUk;gg; ngWk; fhytuk;G %d;W
rhHe;j jfuhW ,Uf;Fkhdhy; VjhtJ xU Mz;LfshFk;. milkhdk; ngw;wtH 50
50 rl;lj;jhy; ntspg;gilahfNth my;yJ kiwKf milkhdj;ij milkhd fhy tuk;gpw;F
khfNth jLf;fhjtiu> mjw;Nfw;w FbAhpik Kd;dNu Kbj;Jf;nfhs;s Ntz;b tof;Fj;
ePjpkd;wj;jpy; tof;Fj; njhLf;Fk; chpik njhLg;ghuhdhy;> mjw;fhd fhytuk;G 30
cs;sJ. (rl;lj;jpd; gphpT 9). (fhz;: tq;fkhkpb
ntq;fl Rghuht; vjpH rj;ygs;sp rPj;jhuhkuj;dh
Mz;LfshFk;. ,og;gPL juj;jf;f Fw;wk; rhHe;j gztif rhHe;j mjpfhu tuk;G: rl;lj;jpd;
tof;fw;fhd fhytuk;G nghJthf xU Mz;Nlh ghHitapy; xU ePjpkd;wk; gzk; rhHe;j
%d;W Mz;LfNsh MFk;. fhytiuaiur; rl;lk; jdJ mjpfhu vy;iyf;Fs; cs;s
5 1963-dhy; tiuaWf;fg; glhj ve;j xU tof;Ffis kl;LNk vLj;J tprhhpf;f 5
tof;fpidAk; njhlq;Ftjw;fhd fhytuk;Gk; ,aYk;. mjhtJ> gzk; rhHe;j mjpfhu
tof;Fj; njhLf;Fk; chpikngw;w ehspypUe;J vy;iy vd;gJ tof;fpd; gz
%d;W Mz;LfshFk;. (fhytiuaiu rl;lj;jpd; kjpg;Gf;Nfw;wthW mij tprhhpf;Fk;
,izg;Gg; gl;baypy; A113 kw;Wk; A137; gQ;rhg; ePjpkd;wk; NtWgLfpwJ.
10 muR vjpH FUNjt; rpq;> (1991)> 4 SCC 1) 10
fPNo fhzg;gLk; mjpfhu tuk;G rhHe;j
fhytiur; rl;lj;jhNyh my;yJ NtW ve;jr; tpjpfis kdjpy; ,Wj;j Ntz;Lk;.
rl;lj;jhNyh tiuaWf;fg;gl;l fhy tuk;Gf;Fs;  xU tof;F mjw;fhd kpff; Fiwthd
rl;l eltbf;if njhlq;fg;glh tpl;lhy; mjpfhu tuk;Gs;s ePjpkd;wj;jhy; tprhhpf;fg;
15 mt;tof;fpid ,e;j xU fhuzj;jpw;fhfNt gl Ntz;Lk; vd rl;lj;jpd; S.15 $WfpwJ. 15
gpujpthjpahy; jdJ ghJfhg;Gf;fhf ,J vdNt> thjp jdJ tof;fpd; kjpg;gpid
Rl;bf;fhl;lg;glh tpl;lhYk; js;Sgb nra;a Kjypy; njhpe;Jnfhz;L mjw;Nfw;w gzk;
ePjpkd;wj;jpw;F chpik cs;sJ. (S3 – rhHe;j mjpfhu tuk;Gs;s ePjpkd;wj;jpy;
fhytiuaiur; rl;lk;> 1963)> tP.vk; ry;nfsfhH tof;fpidg; gjpT nra;a Ntz;Lk;.
20 md; gpu. vjpH kHkNfhth JiwKff; fofj;jpd; 20
 mirahr; nrhj;J rhHe;jitgw;wpf; $Wk;
nghWg;ghsHfs;> (2005) 4SCC 613). ,Ug;gpDk; rl;lj;jpd; S.16 fPo;f;fhz;git rhHe;j
tof;Fj; njhlq;Ftjw;fhd fhy tuk;gpw;Fs; tof;Ffs; me;j mirahr; nrhj;J ve;j
tof;Fj; njhLf;fhjjw;fhd fhuzj;ij ePjpkd;w gug;ngy;iy rhHe;j mjpfhu
ePjpkd;wk; Vw;Wf; nfhs;Sk; tpjj;jpy; tof;fhsp tuk;Gf;Fs; cs;sNjh me;j ePjp
25 fhuzq;fis mspj;jhy; me;j fhyjhkj;ij 25
kd;wj;jhNyNa tprhhpf;fg;gl Ntz;Lk; vdf;
kd;dpg;gjw;F ePjpkd;wj;jpw;F mjpfhuk; cs;sJ. $WfpwJ: m) mirhar; nrhj;J thlif
(S 5, fhytiur; rl;lk;> 1963)> Ntjgha; vjpH kw;Wk; yhgj;NjhNlh ,y;yhkNyh kPl;gJ> M)
rhe;jhuhk; ghGuht; ghl;by; (2001) 9SCC 106). xU mirahr; nrhj;Jg; ghfg;gphptpid> ,)
xg;ge;jk; njhlHe;J kPwg;gLkhdhy; my;yJ mirhar; nrhj;J rhHghd milkhd fhyk;
30 30
,og;gPL Nfhuj;jf;f Fw;wk; njhlHe;J ,iof;fg; KbAKd; Kwpg;gJ> tpw;gJ> kPl;gJ Mfpad>
gLkhdhy; mj;jifa Fw;wk; ,iof;fg;gLk; <) mirhar; nrhj;jpd;kPJ NtW ve;j xU
xt;nthU KiwAk; Gjpjhf ,e;jf; fhy tuk;G KiwaPLk;> c) mirahr; nrhj;Jf;fhd
njhlq;FfpwJ. (fhytiuaiur; rl;lk; 1963> S 22) Nrjhu ,og;gPL> C) mirAk; nrhj;J
gwpKjy; nra;ag;gl;lhy;. me;j gug;ngy;iy
35 35
jfuhW fhuzkhf rl;l eltbf;if thjpahy; rhHe;j mjpfhu tuk;G cs;s ePjpkd;wj;jhy;
njhlq;Fg; gLtjw;F Kd; me;j tof;fpid tprhhpf;fg;gl Ntz;Lk;. rl;lj;jpd; S.16
tprhhpg;gjw;Fk; jPHg;gspf;fTk; chpa mjpfhu caHePjp kd;wj;jpd; mry; FbAhpik rhHe;j
tuk;Gs;s nghWj;jkhd ePjpkd;wk; vJ vd;gij mjpfhu tuk;gpidr; nrYj;Jtjpy; caHePjp
thjp jPHkhdpf;f Ntz;Lk;. (fhz: kd;wj;jpw;Fg; nghUe;jhJ. mjhtJ> tof;F
40 40
mjpfhug;G+Htkhd nghWg;ghsH vjpH rr;rpe;jpuh Neubahf caHePjp kd;wj;jpw;F tUk;NghJ
ehj; rhl;lH[p> AIR 1969 SC 823) gue;Jgl;l ,J nghUe;jhJ. (rl;lj;jpd; S.120)
nghUspy; $Wtjhdhy; mjpfhu tuk;G ,uz;L  gug;ngy;iy rhHe;j mjpfhu tuk;Gila
tifg;gLk;: ntt;NtW ePjpkd;wj;jpw;Fl;gl;l ve;j xU
45 mirahr; nrhj;J rhHe;j tof;fpidAk; 45
 gug;ngy;iy rhHe;j mjpfhu tuk;G: xt;nthU mNjNghd;w ve;j xU ePjpkd;wj;jpYk; rl;l
ePjpkd;wj;jpw;F mjw;nfd gug;ngy;iy rhHe;j eltbf;ifiaj; njhlq;fyhk;. (rl;lj;jpd;
mjpfhu tuk;G cs;sJ. mijj;jhz;b S.17). rl;lj;jpd; S.17 caHePjp kd;wj;jpd;
mjdhy; jdJ mjpfhuj;ijr; nrYj;j mry; FbAhpik rhHe;j mjpfhu tuk;gpidr;
50 ,ayhJ. xU khtl;l ePjpgjpapdhy; me;j nrYj;Jtjpy; caHePjp kd;wj;jpw;Fg; 50
Fwpg;gpl;l khtl;lj;jpw;Fs; kl;LNk jdJ nghUe;jhJ. (rl;lj;jpd; S.120)
mjpfhujk; nrYj;j KbAk;. mijj;jhz;br;  xU egUf;F vjpuhfNth my;yJ mtuJ
nrYj;j ,ayhJ.
mirAk; nrhj;jpw;F vjpuhfNth Fw;wk; mspf;fpd;wdH. ,jpy; egH-1 kw;w ,Uthpd;
,iof;fg;gl;lhy; mf;Fw;wk; vq;F ele;jNjh kPJk; tof;F %yk; eilngw;w
me;j gug;ngy;iyia mjpfhu tuk;ghff; myfhghj;jpNyh my;yJ egH-2 thOk;
5 nfhz;l ePjpkdwj;jpNyh my;yJ gpujpthjp nfhy;fj;jhtpNyh my;yJ egH-3 thOk; 5
ve;j ePjpkd;wj;jpd; gug;ngy;iy rhHe;j Kk;igapNyh tof;Fj; njhLf;fyhk;. Mdhy;>
mjpfhu tuk;Gf;Fs; tho;fpwhNuh my;yJ jq;fp me;j ,lj;jpy; thohj gpujpthjp vjpHj;jhy;
gzp GhpfpwhNuh> my;yJ njhopy; GhpfpwhNuh ePjpkd;wj;jpd; Kd; mDkjpapd;wp tof;Fj;
me;j ePjp kd;wj;jpNyh ,og;gPl;Lf;fhd njhLf;f ,ayhJ. rl;lj;jpd; S.20 caHePjp
10 tof;fpidj; njhLf;fyhk;. (rl;lj;jpd; S.19). kd;wj;jpd; mry; FbAhpik rhHe;j mjpfhu 10
tpsf;fk; : nrd;idapy; thOk; egH-1 tuk;gpidr; nrYj;Jtjpy; caHePjp
[gy;G+hpy; egH-2 I jhf;FfpwhH. egH-2 kd;wj;jpw;Fg; nghUe;jhJ vd;gij kdjpy;
[gy;G+hpNyh my;yJ nrd;idapNyh egH-1 f;F ,Wj;j Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; S.120)
vjpuhf tof;Fj; njhLf;fyhk;.  nghJ tpjpahf> xg;GjNyh> chpikia
15 tpl;Lf;nfhLg;gNjh my;yJ rfpg;Ngh xU 15
tpsf;fk;: rd;idapy; thOk; egH-1 [gy;G+hpy; ePjpkd;wj;jpw;F mjpfhu tuk;gpid mspf;f
egH-2 Ig; gw;wp mtJ}whf vOJfpwhH. egH-2 ,ayhJ. khwhf> tof;Fj; njhLf;f
[gy;G+hpNyh my;yJ nrd;idapNyh egH-1 f;F chpikapy;iy. (g`;nua;d; ngl;Nuhypak;
vjpuhf tof;Fj; njhLf;fyhk;. fk;ngdp ypl;. vjpH gp.n[. ghg;G AIR 1966 SC
20  NkNy $wg;gl;lit jtpu gpw tof;Ffs; 634). Mdhy;> ,J jug;gpdhpilNa eilngw;w
20
fPo;f;fhZk; ve;j xU ePjpkd;wj;jpYk; rl;lg;G+Hkhd xg;ge;jj;jpy; Fwpg;gpl;lgb
njhlq;fg; glyhk;: (m) tof;F %yk; eilngwyhk;. xU tof;F %yk; ntt;NtW
KOikahfNth gFjpahfNth njhlq;Fk; ePjpkd;w mjpfhu tuk;ngy;iyf;Fs;
,lk;. (M) gpujpthjp thOk; my;yJ eilngw;wpUe;jhy; xg;ge;jj;jpy; jug;gpdH
25 gzpGhpAk; my;yJ njhopy; GhpAk; ,lk;> (,) mtHfspilNa jfuhW cUthdhy; ve;j xU 25
xd;Wf;F Nkw;gl;l gpujpthjpfs; cs;sNghJ ePjpkd;wj;jpy; tof;fpidj; njhLf;fyhk;
ve;jxU gpujpthjp thOk; my;yJ gzpGhpAk; vdj; njspthf> ntspg;gilahf ,e;jpa
my;yJ njhopy; GhpAk; ,lk; Mfpatw;wpy; xg;ge;jr; rl;lk; 1872> S.23 f;F vjpuhf
VjhtJ xd;wpy;. Mdhy;> mg;gb tof;Fj; ,y;yhj tifapy; Fwpg;gpl;bUe;jhy; me;j
30 njhlq;Ftjw;F gpujpthjp vjpHg;Gj; 30
tof;F xg;ge;jj;jpy; Fwpf;fg;gl;L
njhptpj;jpUe;jhy; ePjpkd;wj;jpd; ePjpkd;wj;jpd; Vw;Wf;nfhs;sg;gl;l ePjpkd;wj;jpy; kl;LNk
Kd; mDkjp ngwhky; tof;Fj; njhLf;f tof;Fj; njhLf;f KbAk;. kw;w ve;j xU
,ayhJ. my;yJ mg;gFjpapy; thohj ePjp kd;wj;jpYk; me;j tof;F %yk; NtW
gpujpthjp tof;F NtnwhU ,lj;jpy; elg;gij ePjp kd;w mjpfhu tuk;Gf;Fs;
35 rfpj;Jf; nfhs;s Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; S.20). 35
eilngw;wpUe;jhYk; me;j ePjp kd;wj;jpy;
tof;Fj; njhLf;f ,ayhJ. (fhz;: Md;ify;
tpsf;fk;: egH-1 ngq;fSUtpy; thOk; xU ,d;RNyrd;]; vjpH Njtp M\;NkhH ,e;jpah
tpahghhp. egH-2 nrd;idapy; thOk; xU ypl;. (1995) 4 SCC 153)
tpahghhp. egH-2 ngq;fSUtpy; cs;s jdJ
40 KftH %yk; egH-1-lkpUe;J nghUl;fis 40
fPo;f;fhZk; re;jHg;gq;fspy; tof;Fj; njhLg;g
thq;fp mtw;iw egH-1-I fpof;F ,e;jpa jpypUe;J rl;lk; thjpf;F tpyf;fspf;fpwJ
uapy;Nt fk;ngdpapy; NrHf;FkhW $WfpwhH.
,q;F egH-1 egH-2-d; kPJ mg;nghUs; kjpg;gpd;  Kd;nkhope;Js;s tof;F Vw;fdNt
kPjhd tof;fpid tof;fpd; %yk; eilngw;w ePjpkd;wj;jpw;F te;J tof;Fj; njhLf;fj;
45 ngq;fSUtpNyh my;yJ egH-2 thOk; 45
jil tpjpf;fg; gl;bUe;jhy; (rl;lj;jpd; S.11)
nrd;idapNyh tof;Fj; njhLf;fyhk;
 tof;if tprhhpj;j ePjpkd;wj;jpd; mjpfhu
tpsf;fk;: egH-1 lhH[pypq;fpy; tho;fpwhH. egH-2 tuk;ig Rl;lbf;fhl;b ePjpkd;w
nfhy;fj;jhtpYk; egH-3 Kk;igapYk; jPHg;Gf;nfjpuhf Nky; KiwaPL nra;jpUe;jhy;
50 tho;fpd;wdH. %tUk; myfhghj;jpy; (rl;lj;jpd; S.21A) 50
cs;sNghJ egH-2 kw;Wk; egH-3 ,UtUk;  Kd;itf;fg;gl;Ls;s tof;fpy; jPHg;G
,ize;J gzf; Nfl;Nghiyia egH-1-f;F epiwNtw;Wjy;> ePf;Fjy; mjd;kPJ jpUg;jp
Nghd;wtw;wpy; Nfs;tp vOk;NghJ (rl;lj;jpd; vLj;Jf; nfhs;SKd; me;j ,U jug;gpdhpilNa
S.47(1); ckhrq;fH vjpH rHg[Pj;> (1996) 2 SCC cs;s ,e;jg; gpur;ridapd; tof;F %yk;
371); kw;nwhU nghUj;jkhd ePjpkd;wj;jpy; ,e;jj;
5 ifJ nra;ag;gl;ljw;F ,og;gPL Nfhl;Nlh> jug;gpdUf;fpilNa eilngWk; tof;fpd; 5
jPHg;Gf;F Ke;ija [g;jp nra;jjw;Nfh> NeubahfNth gFjpahfNth tof;F %ykhf
,ilf;fhyj; jil Nfl;Nlh kDr; ,Uf;fpwjh vdf; ftdpf;f Ntz;Lk;. ,e;j
nra;ag;gl;bUe;J mjd;kPJ cj;juT gpwg;gpf;fg; rl;lg; gFjpapd; Nehf;fk; ntt;NtW
ePjpkd;wq;fs; xNu tof;fid vLj;Jf;
10 gl;bUe;jhy; ,og;gPL Nfl;L tof;Fj;njhLf;f nfhs;sf; $lhJ vd;gNj (xUrpy Neuq;fspy; 10
,ayhJ (rl;lj;jpd; S.95(2)) xU tof;fpd; tof;F %yk; gy ePjpkd;wq;fspd;
 rl;lj;jpd; S.144(1) d;gb xU kDr; nra;tjd; mjpfhu tuk;Gf;Fs; tuyhk;)
%yk; ghpfhuNkh kw;w epthuzNkh ngw rl;lj;jpd; S.11 res judicata Nfhl;ghL gw;wpf;
KbAkhdhy; mtw;iwg; ngwj; jdpahf $WfpwJ. mjhtJ mjpfhu tuk;Gs;s xU
15 NtnwhU tof;Fj; njhLf;f ,ayhJ ePjpkd;wj;jhy; xU jfuhW tprhhpf;fg;gl;L 15
(rl;lj;jpd; S.144(2) jPHg;gspf;fg; gl;lgpd; mNj jfuhW NtnwhU
tof;fpd; %yk; Gjpjhf tprhhpf;fg;glf; $lhJ.
 tof;fpy; epthuzj;jpd; xU gFjpia
(fhz;: kdeyk; kw;Wk; euk;gpaYf;fhd Njrpa
tof;fpypUe;J thjpahy; tpl;bUe;J mjw;fhf
xU gFjp epthuzk; ePjpkd;wj;jpd; epWtdk; vjpH rp. guNk];tuh> (2005) 2 SCC
20 256). ,e;jf; nfhs;ifapd; Nehf;fk; ePjpj; jPHg;G 20
mDkjpapd;wp ngw;wpUe;jhuhdhy; epthuzj;jpd;
kw;nwhU gFjpiag; ngWtjw;fhf tof;Fj; xU njhlHfijahf ,y;yhky; mjw;F xU
njhLf;f ,ayhJ. (rl;lj;jpd; cj;juT-9> tpjp Kw;Wg;Gs;sp itf;f Ntz;Lk; vd;gNjhL xUtH
9) xNu fhuzj;jpw;fhf ,UKiw Nehff; $lhJ
vd;gJkhFk;. (fhz;: ghtehuhadRthkpthp
25  xU tof;F ntspg;gLj;Jk; cj;juitg; 25
Nfhtpy; vjpH ntq;fl ghtehuhadhrhHAY>
gpd;gw;wtpy;iy vd;w fhuzj;jhy; js;Sgb
(1970) 1 SCC 673).
nra;ag;gl;bUe;jhy; thjp kPz;Lk; mNj tof;F
%yj;jpw;fhf tof;Fj; njhLf;f ,ayhJ.
(rl;lj;jpd; cj;juT-22> tpjp 9) tpsf;fk;: egH-1 xg;ge;jj;ij kPwpajhf egH-2-d;
kPJ tof;Fj; njhLf;fpwhH. me;j tof;F
30  thjp Ntz;Lnkd;Nw jdf;Fr; Nru Ntz;ba js;Sgb nra;ag; gLfpwJ. egH-1 mNj 30
chpikia tpl;Lf;nfhLj;jpUe;J mjw;fhf xg;ge;jj;ij kPwpajhfTk; mjw;fhfj; jdf;F
kw;nwhU GJ tof;Fj; njhLf;f ,ayhJ. ghpfhuk; Ntz;b xU GJ tof;fpid egH-2-f;F
(rl;lj;jpd; cj;juT-23> tpjp-1(1)) vjpuhfj; njhLf;f ,ayhJ. Vnddpy; mNj
 thjp jhdhf tof;fpd; xU gFjpapypUe;J fhuzj;jpw;fhfj; njhLf;fg;gl;l tof;F
35 ePjpkd;wj;jpd; mDkjpapd;wp xJq;fpf; js;Sgb nra;ag;gl;Ls;sJ. res sub judice 35
nfhs;thuhdhy; (rl;lj;jpd; cj;juT-23> tpjp- Nfhl;ghl;bidg; gpd;gw;w fPo;f;fhZk;
1(3)) epge;jidfs; NghJkhdjhf ,Uf;f Ntz;Lk;:
 xU rkurj; jPHT rl;lg;G+HkhdJ ,y;iy vd
rkurj; jPHg;Gf;F vjpuhf KiwaPL nra;ag;  mq;F ,U tof;Ffs; xd;W Kjypy;
40 40
gl;bUe;jhy; (rl;lj;jpd; cj;juT-23> tpjp-3-A) njhlq;fg;gl;ljhfTk; ,uz;lhtJ mLj;Jj;
ePjpkd;wj;jpd; mjpfhu tuk;G gw;wpa kWg;Gfs; njhlq;fg;gl;ljhfTk; ,Uf;f Ntz;Lk;.
gpujpthjpahy; ePjpkd;wj;jpy; Kjy;  ,uz;lhtjhfj; njhlq;fg;gl;l tof;fpd;
tprhuizapd;NghNj Kjy; re;jHg;gj;jpNyNa ikag;nghUs; Kjy; tof;NfhL Neubahf
vOg;gg;gl Ntz;Lk;. gpur;rid jPHf;fg;gl;lhy; rhpahdjhfr; rhHe;jpUf;f Ntz;Lk;.
45 45
jPHTf;F Kd;dNuh jPHtpd;NghNjh vOg;gg;gl  ,U tof;FfspYNk thjp gpujpthjp ,U
Ntz;Lk; (rl;lj;jpd; S.21) jug;gpdUNk xNu egHfshfNth mtHfsJ
Res Sub Judice and Res Judicata gpujpdpjpfshfNth ,Uf;f Ntz;Lk;.
 xU FbAhpik rhHe;j tof;fpidj;  Kjypy; njhlq;fg;gl;l tof;F mNj ePjp
50 njhLf;FKd; xUtH Res Sub Judice kd;wj;jpy; epYitapy; ,Uf;Fk;NghNj 50
and Res Judicata Nfhl;ghLfis mLj;j tof;Fk; mNj ePjpkd;wj;jpNyh
kdjpy; ,Wj;j Ntz;Lk;. rl;lj;jpd; S.10 Res my;yJ ,e;jpahtpy; cs;s ,e;jpa murhy;
Sub Judice gw;wp tpsf;FfpwJ. ve;j xU Vw;gLj;jg;gl;l my;yJ njhlug;gLk; ve;j
ePjpkd;wKk; xU tof;fpid tprhuidf;F
xU ePjp kd;wj;jpNyh my;yJ cr;r ePjp  ePjpj; jPHg;G Nkhrbahfg; ngw;wJ.
kd;wj;jpNyh jhf;fy; nra;ag;gl Ntz;Lk;. ,e;jpahtpy; eilKiwapy; cs;s
 Kjypy; njhlq;fg;gl;l tof;if tprhhpf;Fk; rl;lj;jpw;F vjpuhf chpik NfhUfpwJ.
5 ePjp kd;wj;jpw;fhd mjpfhu tuk;gpw;Fl;gl;l 5
tof;fhf mJ ,Ue;jpUf;f Ntz;Lk;. NkYk;> tof;Ffs;:
,U jug;gpdUNk ,U tof;fpYk; mNj ngahpy;
tof;fhl Ntz;Lk;. tof;F vd;why; xU ePjp kd;wj;jpy; KiwaPL
Res Judicata Nfhl;ghl;ilf; filgpbf;f fPo;f;fhZk; nra;tjd; %yk; njhlq;fg;gLk; ve;j xU
10 epge;jidfs; NghJkhdjhf ,Uf;f Ntz;Lk;. chpikapay; rhHe;j eltbf;ifAk;; MFk;. 10
(rl;lj;jpd; S.26 kw;Wk; cj;juT-4 tpjp-1). xU
 ,uz;lhtJ tof;fpy; cs;s ika jfuhW KiwaPL vd;gJ chpik NfhUk; xU thf;fpak;
NeubahfTk; cWjpahfTk; Kjy; tof;fpd; my;yJ xU MtzkhFk;. ,ij rkHg;gpg;gjd; %yk;
tof;F Jtf;fg; gLfpwJ. xt;nthU KiwaPl;bYk;
ikaj; jfuhiw xj;jjhf cz;ikahfNth
15 m/gpltpl; %yk; cz;ikfs; ep&gpf;fg;gl Ntz;Lk;. 15
Mf;fg;G+HtkhfNth ,Uf;f Ntz;Lk;. ,e;j m/gpltpl; vd;gJ ele;j cz;ikfis
 Kjy; tof;fpd; thjp gpujpthjpfNs ,uz;lhk; jd;ikapy; vOj;J %yk; vOjg;gl;L mij xU
tof;fpd; thjp gpujpthjpfshfNth rhd;wspf;Fk; mjpfhhp Kd;dpiyapy; cWjpg;gLj;jp
mtHfSf;fbapy; cs;stHfshfNth ,Uf;f ,Uf;f Ntz;Lk;. ngha;ahd m/gpltpl; kPJ
Ntz;Lk;. cWjpnkhop mspg;gJ rl;lj;jpd; Kd;dpiyapy;
20 ngha;r;rhd;W jz;lidf;Fhpa Fw;wkhFk;. (S. 191 20
 ,U jUg;gpdUk; mNj ngahpNyNa Kjy;
,e;jpaj; jz;lidr; rl;lk;> 1860). thjp
tof;fpYk; ,Ue;jpUf;f Ntz;Lk;.
NeubahfNth my;yJ jdJ tf;fPy; %yNkh
 Kjy; tof;if tprhhpj;J jPHg;gspj;j ePjp ePjpkd;wj;jpy; NeH;epiyahfyhk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-
kd;wk; ,uz;lhtJ tof;ifAk; my;yJ 9 tpjp-1) xU thjpahNyh> my;yJ mtuJ
25 gpd;dhy; mNj ika gpur;ridf;fhfj; mq;fPfhpf;fg;gl;l gpujpepjpahNyh> my;yJ NtW ve;j 25
njhLf;f tpUf;Fk; tof;fpidAk; tprhhpf;Fk; xU gtH M/g; ml;lhHdp –apd; fPo; rhpahd
mjpfhu tuk;G ngw;wjhf ,Uf;f Ntz;Lk;. Kiwapy; rl;lg;g+Htkhf vOj;J %yk; mjpfhuk;
NkYk;> toq;fg;gl;l xUtuhNyh vOj;J %yk; ve;j xU
thJiuQUk; epakpf;fg; gl;bUf;f Ntz;Lk;.
 ,uz;lhtJ tof;fpy; NeubahfTk;
mt;thwpy;yhky; xU thJiuQH jd;id me;j
30 cWjpahfTk; cs;s ikag; gpur;ridia thjpf;fhf thjhl ,ayhJ. ,j;jifa xt;nthU
30
mNj ePjpkd;wk; Kjy; tof;fpy; tprhhpj;J epakdKk; ePjpkd;wj;jpy; jhf;fy; nra;ag; gl
jPHg;G toq;fpapUf;f Ntz;Lk;. Ntz;Lk;.
ntspehl;L ePjpj; jPHg;Gfs;
rl;lj;jpd; Ss 13, 14 Mfpad ntspehl;L ePjpj; rpy rpwg;G tof;Ffs;
35 jPHg;Gfs; rhHghf mjhtJ xU ntspehl;L 35
ePjpkd;wj;jhy; tprhhpf;fg;gl;l xU jfuhWf;F  murhNyh my;yJ muRf;F vjpuhfNth
mspf;fg;gl;l jPHg;G rhHghd res judicata my;yJ muR mjpfhhpfSf;F vjpuhfNth
Nfhl;ghl;ilf; $WfpwJ. ,t;thW> jdJ mjpfhu (mjpfhuk; rhHghd) njhLf;fg;gLk;
tuk;Gf;Fl;gl;l tof;fpid tprhhpj;J toq;fg;gl;l tof;Ffs;: murpd;kPNjh my;yJ ve;j xU
40 jPHg;Gid ,e;jpa ePjpkd;wj;jhy; nray;gLj;jg; muR mjpfhhpapd; kPNjh (mjpfhuk; rhHghf) 40
glyhk;. me;j ,U jug;gpdUf;FkpilNa xU thf xUtH tof;fpidj; njhLf;f Ntz;Lkhdhy;
nrayhw;wyhk;. Mdhy;> fPo;f;fhz;git ,jw;F mtUf;Nfh muRf;Nfh ,uz;L khjq;fSf;F
rpy tpyf;FfshFk;: Kd;dNu tof;F %yk;> ngaH>
 mjw;Fg; nghUj;jkhd mjpfhu tuk;Gs;s epfo;e;jtw;wpd; tpsf;fk;> thjpapd; ,Ug;gplk;
45 ePjpkd;wj;jhy; jPHg;G toq;fg;gltpy;iy. kw;Wk; thjp Nfl;Fk; ghpfhuk; Mfpatw;iwf; 45
 tof;fpd; jd;ikf;Nfw;wthW jPHg;G toq;fg;gl Fwpg;gpl;L mwptpg;G mDg;gg; gl;bUf;f
tpy;iy Ntz;Lk; vd rl;lj;jpd; S. 80
Fwpg;gpLfpwJ. xU muR mjpfhhpapd;kPJ
 tof;F tprhuidapy; ntspg;gilahfNt mtuhy; njhpe;Nj ,iof;fg;gl;l xU
50 gd;dhl;L rl;lq;fis rhpahfg; ghHf;fhkNyh mjpfhur; nraYf;fhf tof;F njhlq;fg; 50
my;yJ me;j gpur;ridf;Fhpa ,e;jpar; gLkhdhy;> me;j mjpfhhpia ifJ
rl;lj;ij mq;fPfhpf;fhkNyh tprhhpf;fg;gl;lJ.
 ,aw;if ePjpf;F vjpuhd tpjj;jpy;
tprhhpf;fg;gl;L jPHg;G toq;fg; gl;lJ.
nra;jyhfhJ my;yJ mtuJ nrhj;Jfs; Kjpuh tajpduhNyh mtHfSf;F vjpuhfNth
ePjpkd;w Mizapd;wp gwpKjy; nra;a kw;Wk; kdepiy rhpapy;yhjtHfSf;F
KbahJ. me;j mjpfhhp ePjpkd;wj;jpy; vjpuhfNth njhLf;fg;gLk; tof;Ffs;: Kjpuh
5 NeHepiyahtjhy; mtuJ nghJr; Nritf;Fg; taJilNahuhy; mjhtJ 18 taJ 5
gq;fkpy;yhky; mtuJ flikahw;W tjpypUe;J tuhjtuhy; njhLf;fg;gLk; tof;F ePjp
xJq;f ,ayhJ vd ePjpkd;wk; fUjpdhy; kd;wj;jhy; mtiuAk; mtuJ nrhj;Jf;fis
ePjpkd;wj;jpy; NeHepiyahtjpypUe;J mtUf;F Ak; ghJfhf;f epakpf;fg;gl;l mtuJ
tpyf;fspf;fyhk;. vd rl;lj;jpd; gphpT-81 ghJfhg;ghsuhNyh neUq;fpa ez;guhNyhjhd;
10 $WfpwJ. murpdhNyh my;yJ muRf;F vjpuhfNth jhf;fy; nra;ag;gl Ntz;Lk;. (nk[hhpl;b 10
my;yJ muR mjpfhhpf;F vjpuhfNth tof;Fj; rl;lk;> 1875 gphpT-3 d;gb xUtH 21
njhlq;fg; gLkhdhy; (mjpfhuk; rhHghdJ ) tajile;j gpd;dNu KjpH tajilfpwhH)
filgpbf;f Ntz;ba eilKiwfis rl;lj;jpd; (rl;lj;jpd; cj;juT-32 tpjp-1). ,e;j Kjpuh
cj;juT-27 tpsf;FfpwJ. tajpduhy; jdJ neUq;fpa ez;ghpd; %yk;
15  mayhs; vjphpahy; njhLf;fg;gLk; tof;Ffs;: njhLf;fg;gLk; tof;fpw;F gpujpthjpahy; 15
,e;jpahtpd; kPJ NghH njhLf;Fk; xU ehl;by; nrytplg;gl;l njhiff;Nfh my;yJ
thOk; xUtH me;j ehl;by; kj;jpa murpdhy; xUNtiy nrytplg;glf; $ba njhiff;Nfh
mjw;fhd mDkjpapd;wp njhopy; nra;J tUk; ve;j cj;juthjj; njhifia me;j ez;gNu
xUtUk; ‘mayhs; vjphp’ vd miof;fg; gLfpwhH. nrYj;j ePjpkd;wk; cj;jutplyhk;. (rl;lj;jpd;
20 kj;jpa murpd; mDkjpNahL ,e;jpahtpy; cj;juT-32 tpjp-2m). xU Kjpuh tajpdhpd; 20
thOk; mayhs; vjphpfSk; mtHfSila kPJ tof;Fj; njhlug; gl;bUe;jhy; me;j
mayhs; ez;gHfSk; xU nghUj;jkhd tof;ifr; re;jpg;gjw;F me;j Kjpuh
ePjpkd;wj;jpy; ,e;jpa Fbkf;fisg; Nghd;Nw tajpdUf;fhf xU fhg;ghsiu (ad litem)
tof;Fj; njhLf;fyhk;. Mdhy;> kj;jpa murpd; ePjpkd;wNk epakpf;fyhk;. (rl;lj;jpd;
25 mDkjpapd;wp ,e;jpahtpy; thOk; mayhs; cj;juT-32 tpjp-3). ahnuhUtH ey;y 25
vjphpfs; mt;thW tof;Fj; njhLf;f ,ayhJ. kdeyj;NjhL cs;s KjpH tajile;j
(rl;lj;jpd; gphpT-83) ahnuhUtUk; mtuJ neUq;fpa ez;guhfNth
 ntspehl;bdhy; njhLf;fg;gLk; tof;F: ,e;jpa my;yJ mtuJ fhg;ghsuhfNth ,e;j
ePjp kd;wk; vjpYk; ntspehl;L muR tof;Fj; tof;fpw;fhfr; nray;glyhk;. Mdhy;> Kjpuh
30 njhLf;fyhk;. Mdhy;> me;j tof;fpd; Nehf;fk; tajpdhpd; tpUg;gj;jpw;F vjpuh tpUg;gk; 30
me;j murpd; Ml;rpahshpd; jdpeyd; rhHe;j nfhz;ltuhf me;j egH ,Uf;fyhfhJ.
chpikia epiyehl;lNth my;yJ me;j muR neUq;fpa ez;guhf ,Uf;Fk; gl;rj;jpy;
mjpfhhpapd; mtuJ mjpfhuk; rhHe;jjhfNth mtNu gpujpthjpahf ,Uf;fyhfhJ.
,Uf;f Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; gphpT-86). fhg;ghsuhf ,Uf;Fk; gl;rj;jpy; thjpahf
35  ntspehl;L Ml;rpahsHfs;> J}jHfs; kw;Wk; ,Uf;fyhfhJ. (rl;lj;jpd; cj;juT-32 tpjp-4). 35
J}Jg; gpujpepjpfs; kPjhd tof;ffs;: ve;j xU Kjpuh taJ thjp KjpH tajile;jhy;
ntspehl;bd;kPNjh Ml;rpahsHfspd;kPNjh> rl;lj;jpd; cj;juT-32 tpjp-15-y; Fwpg;gpl;Ls;s
J}jHfs;kPNjh> J}Jg; gpujpepjpfspd;kPNjh ve;j tifahd eltbf;ifia Ak;
kj;jpa murpd; Kd; mDkjpapd;wp tof;Fj; Nkw;nfhs;syhk;. rl;lj;jpd; cj;juT-32-y;
40 njhLf;f ,ayhJ. mg;gb mDkjp toq;f cs;s midj;J \uj;JfSk; (tpjp-2m 40
Ntz;Lkhdhy; mjw;fhd epge;jidfs; jtpu) kdeyk; ,y;yhjtUf;Fk; nghUe;Jk;.
epiwNtw;wg;gl Ntz;Lk;. mNjNghd;W kj;jpa (rl;lj;jpd; cj;juT-32 tpjp-1)
murpd; mDkjpapd;wp ntspehL> ntspehl;Lj;  ,d;lHgpsPlH tof;F: xNu fldpd;kPNjh>
J}jH> kw;Wk; ntspehl;Lj; J}Jg; gpujpepjpfs; njhifapd;kPNjh my;yJ NtW nrhj;jpd; kPNjh
45 MfpNahhpd; nrhj;jpw;F vjpuhf ve;j xU mirAk; my;yJ mirahr; nrhj;jpd;kPNjh 45
jPHg;gpidAk; nray;gLj;j ,ayhJ. ,uz;L my;yJ mjw;F Nkw;gl;ltHfs; xUtH
mNjNghd;W> ntspehl;L Ml;rpahsiuNah> kw;wtUf;F vjpuhf %d;whk; eghplkpUe;J ngw
J}jHfisNah> J}Jg; gpujpepjpfisNah chpik Nfhhpdhy;> mNj Neuk; me;j %d;whk;
egH mjw;fhd nryTj; njhif kw;Wk; fl;lzk;
fhkd;nty;j; ehLfspd; MizahsiuNah
50 jtpu NtW vijAk; chpikNfhuhjtuhf 50
my;yJ kj;jpa muR Fwpg;gpLk; mtuJ mf;Fwpg;gpl;l flidNah> njhifiaNah
gzpahsHfisNah ,r;rl;lj;jpd;fPo; ifJ nrhj;ijNah chpik NfhUk; rhpahd egUf;F
nra;a ,ayhJ.
chpikAk; Nfhutpy;iy> (M) gpujpthjpfs; rl;lj;jpd; cj;juT-34 tpsf;FfpwJ.
gytifapy; chpik NfhUfpd;wdH> kw;Wk; (,) rl;lj;jpd; cj;juT-34 tpjp-1 milkhdk;
thjpf;Fk; gpujpthjpfspy; ahnuhUtUf;Fk; itf;fg;gl;l nghUspd;kPJ chpikNfhUk;
5 kiwKf cld;ghL VJk; ,y;iy – midUk; my;yJ mij kPl;gjw;fhd 5
chpikNfhUk; midtUk; milkhd tof;fpd;
Mfpatw;iwf; Fwpg;gpl;L KiwaPL nra;ag;gl
xU jug;ghf ,izf;fg;gl Ntz;Lk; vd;fpwJ.
Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-35> tpjp-1).
tpiuT tof;Ffs;: xU tof;fpd; thjp xU
rl;lj;jpd; cj;juT-35 tpjp-5 ahdJ rl;lj;jpd;
gpujpthjpia jhd; njhLj;j tof;fpd;
cj;juT-35-id KftHfs; jq;fsJ
10 cz;ikahd gpujpthjp ,y;iy vdf; fUjpdhy; 10
Kjyhspfspd;kPNjh my;yJ thlifjhuHfs;
mtH rl;lj;jpd; cj;juT-37-d; fPo; xU tof;Fj;
chpikahsHfspd;kPNjh tof;Fj; njhLj;J
njhlHe;J me;j tof;fpidj; tpiue;J js;Sgb
cz;ikahd chpikNfhUNthud;wp
kw;wtHfisAk; ,izj;J Kjyhspfs; nra;AkhW Nfhuyhk;. ‘tpiuT’ vd;w thHj;ij
my;yJ chpikahsHfs; topahf ,z;lHgpsPL FWfpa fhy tof;iff; Fwpf;fpwJ. mjhtJ>
15 nra;a neUf;Fjy; Vw;gLj;jf;$lhJ vd;fpwJ. tof;fkhf Nkw;nfhs;sg;gLk; tphpthd tof;F 15
tprhridf;Fg; gjpy; Nkw;nfhs;sg;gLk; FWfpa
fhy tprhuidahFk;. tof;fkhf
tpsf;fk;: egH-1 egH-2-lk; xU eifg;ngl;bia Nkw;nfhs;sg;gLk; tphpthd tprhuid
xU Kftuhff; fUjp nlg;ghrpl; nra;fpwhH. Nkw;nfhs;sj; Njitapy;yhj NghJ tof;F
20 egH-3 jd;dplkpUe;J egH-1 jtwhf vLj;J tprhuidia tpiue;J Kbf;fj; Njitahd 20
tpl;ljhfTk; vdNt egH-2 mijj; jd;dplk; mDkjp ngw;wpUf;Fk; gl;rj;jpy; xU
juNtz;Lk; vd;Wk; NfhUfpwhH. ,jpy; egH-2 ePjpkd;wj;jpNyh> jPHg;ghaj;jpd; Kd;Ngh> my;yJ
xU ,z;lHgpsPlH tof;fpid egH-1f;Fk; egH-3- mjpfhu mikg;gpd; Kd;Ngh Nkw;nfhs;sg;gLk;
f;Fk; vjpuhfj; njhLf;f ,ayhJ. FWfpa fhy tof;F tprhuidNa tpiuT
25 tof;F vd miof;fg; gLfpwJ. rl;lj;jpd; 25
tpsf;fk;: egH-1 egH-2-lk; xU eifg;ngl;bia cj;juT-37 fPo;f;fhZk; tifahd
xU Kftuhff; fUjp nlg;ghrpl; nra;fpwhH. tof;FfSf;Fg; nghUe;Jk;: (m) gzg;ghpkhw;w
gpd; egH-1 egH-3-f;F vOj;J %yk; mthplk; urPJ> fld; cWjpg; gj;jpuk;> `d;bfs;
thq;fpa flDf;F <lhf me;j eifg;ngl;bia Nghd;wit rhHe;j tof;Ffs; (M) thjpahy;
30 itj;Jf; nfhs;SkhW $WfpwhH. gpd; egH-1 fld; kl;LNk jpUg;gp ngWtjw;fhf my;yJ 30
egH-3d; flid milj;J tpl;ljhf $WfpwhH. gpujpthjp nrYj;j Ntz;ba mWjp nra;j
Mdhy; egH-3 mt;thW milf;fg;gl tpy;iy ,og;gPl;Lj; njhif mjw;fhd tl;bAlNdh
vdf; $WfpwhH. ,UtUNk (egH-1 kw;Wk; egH- my;yJ tl;bapy;yhkNyh kPlf ; njhLf;fg;gLk;
3) egH-2 –lkpUe;J me;j eifg;ngl;bf;F tof;Ffs; - mit: (1) vOjg;gl;l xg;ge;je;jpy;
35 chpik NfhUfpd;wdH. ,e;jr; #oypy; egH-2 Fwpg;gpl;bUe;jhy; my;yJ (2) nra;rl;lj;jpy; 35
me;j ,UtUf;Fk; (egH-1 kw;Wk; egH-3) kPl;fg;gl Ntz;baJ xU Fwpg;gpl;l njhifahf
vjpuhf ,z;lHgpsPlH tof;Fj; njhLf;fyhk;. ,Ue;jhNyh my;yJ fld; vdpy; mJ xU
 tWikapy; cs;Nshuhy; njhLf;fg;gLk; mguhjj; njhifahf ,y;yhkNyh ,Uf;f
tof;F: fPo;f;fhz;git cWjpahdhy; xUtiu Ntz;Lk; my;yJ (3) nghWg;GWjp
40 tWikapy; cs;stuhff; fUjyhk;: (m) xU cj;juthjhj;jpd; kPJ ________(rl;lj;jpd; cj;juT- 40
tof;Fj; njhLg;gjw;Ff; Fwpf;fg;gl;l fl;lzk; 37 tpjp-1). rl;lj;jpd; cj;juT-37 tof;fpd;
nrYj;jj; Njitahd gz trjp ,y;yhj jd;ikiaNah ePjpkd;wj;jpd; mjpfhu
epiyapy; ,Ug;gtH (M) tof;Fj; njhLf;f tuk;igNah khw;Wtjpy;iy. tpiuT tof;fpy;
fl;lzk; Fwpf;fg;glhj epiyapy; mthplk; xU gpujpthjp jdJ jug;G thjj;ij vLj;Jiuf;f
45 Mapuk; &gha; kjpg;Gs;s nrhj;J$l ,y;yhj chpik mbg;gilapy; mDkjpf;fg; gLtjpy;iy. 45
tuhf ,Uf;fpwhH. (rl;lj;jpd; cj;juT-32 tpjp- gpujpthjp jdJ jug;G thjj;ij vLj;Jf;$w
1). rl;lj;jpd; cj;juT-33 tWikapy; tpUk;gpdhy; me;j ePjpkd;wj;jpy; gj;J
cs;NshH ePjpkd;wj;jpd; mDkjpngw;W ePjp ehl;fSf;Fs; kDr;nra;J Kd; mDkjp ngw
kd;wj;jhy; Fwpf;fg;gl;l fl;lzk; nrYj;jhky; Ntz;Lk;. mg;gb mDkjp ngw me;j
50 tof;Fj; njhLf;f mDkjpf;fpwJ. ePjpkd;wj;jpy; NghJkhd Mjhuj;ij ntspapl 50
Ntz;Lk;. ,jd;%yk; thjpapd; tof;fpid jPu
 milkhd tof;Ffs;: mirahr; nrhj;J
milkhdk; rhHghd tof;F eilKiwfis
tprhhpf;f Ntz;ba Njit cs;sJ vdTk; Ntz;ba nghUj;jkhd ePjpkd;wj;jpy; jhf;fy;
gpujpthjpapd; thjk; mlhtbj;jdkhdNjh nra;AkhW jpUg;gp mspf;fyhk;. (rl;lj;jpd;
tpisahl;Lj; jdkhdNjh ,y;iy vd;gijAk; cj;juT-7 tpjp-10)
5 ep&gpf;f Ntz;Lk;. (fhytuk;Gr; rl;lk;> 1963 5
A.118 kw;Wk; rl;lj;jpd; cj;juT-37 tpjp-3> thjp xU tof;Fj; njhlUk;NghJ mJgw;wp
nkf;fhyf; ,d;rpdpahpq; md; jahhpg;ghsHfs; gpujpthjpf;Fj; njhpag; gLj;j Ntz;Lk;.
vjpH Ngrpf; vfpA+g;nkd;l; fhHg;gNu\d;> (1976) mt;thW njhpag; gLj;Jtjw;Fg; ngaH
4 SCC 687) miog;ghiz MFk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-5
10 tpjp-1). ,J ePjpkd;w mYtyfj;jpypUe;J 10
 nghJ mwf;fl;lisfs;: rl;lj;jpd; gphpT-92> mDg;gg;gLk; xU MtzkhFk;. ,jd;%yk;
kw;wtw;Wf;fpilapy;> mwepiyak; my;yJ me;jf; Fwpg;gpl;l egH xU Fwpg;gpl;l
kjk; rhHe;j nghJ mwf;fl;lisfSf;F fhuzj;jpw;fhf ePjpkd;w ePjpgjpiaNah my;yJ
vjpuhf tof;Fj; njhlq;FtJ gw;wp xU mYtyiuNah Neubahfr; re;jpf;FkhW
tpsf;FfpwJ. me;j tof;F jiyik
15 Nfhug;gLfpwJ. ‘Nftpaj;’ my;yJ vr;rhpf;if 15
tof;FiwQuhNyh my;yJ me;j mwf;
mwptpg;G kD mij mDg;GtH $Wtij
fl;lisapd; kPJ MHtKila ,uz;L my;yJ
Nfl;f tha;g;gspf;fhkNyh my;yJ mj;jug;Gf;F
%d;W egHfshNyh ePjpkd;wj;jpd; Kd;
mDkjp ngw;W tof;Fj; njhluyhk;. mwptpg;G mspf;fhky; mtUf;F vjpuhf ve;j
,g;gbg;gl;l tof;fpypUe;J ngUk; mjw;fhd xU eltbf;ifAk; Nkw;nfhs;sf; $lhJ vd
20 me;j ePjpkd;wj;jpw;Ff; $Wk; xU mjpfhug; 20
epthuzKk; Fwpg;gplg; gl;Ls;sd. (fhz;: Rf;uh
gPgp vjpH `h[p Fk;K> AIR 1969> SC 884; G+Htkhd tpz;zg;gkhFk;. Nftpaj; vd;gJ
tpj;Nahjah mwf;fl;lis vjpH Nkhfd; nghJthf xUtH jdf;F vjpuhf kw;nwhU
gpurhj; MH> (2008) 4 SCC 115) jug;G ePjpkd;wj;jpy; rl;l eltbf;if
Nkw;nfhs;syhk; vd vjpHghHf;Fk;NghJjhd;
 rpwg;G tof;Ffs;: xU cz;ikapd; kPjhd
25 Nftpaj; kD mspf;fg;gLfpwJ. xU Nftpaj; 25
my;yJ rl;lj;jpd; kPjhd Nfs;tpf;fhd jPHtpd;
mwptpg;ghdJ Nftpaj; kD mspg;gtuhy;
kPJ MHtKs;sjhfr; nrhy;Yk; ntt;NtW
jdf;F vjpuhf ahuhy; rl;l eltbf;if
jug;Gfs; xd;whf vOj;J %ykhd
vLf;fg; gLk; vd fUJfpwhNuh mtUf;Nf
xg;ge;jj;jpd; %yk; ,ize;J ePjpkd;wj;jpw;F
toq;fg;gLk;. Mdhy;> Vw;fdNt rl;l
vOj;J %ykhf ePjpkd;wj;jpd; fUj;ijf;
30 eltbf;if njhlq;fg; gl;bUe;jhy; mJgw;wp 30
Nfl;gjw;fhf xU tof;F Nghd;Nw kDj;
me;j ePjpkd;wk; Nftpaj; kDr; nra;jtUf;Fj;
juyhk;. Mdhy;> ePjpkd;wj;jhy;
njhptpf;f Ntz;Lk;. xU Nftpaj; 90
mf;Nfs;tpf;fhd jPHT mspf;Fk;NghJ (m)
ehl;fSf;F nry;yj;jf;fjhFk;. (rl;lj;jpd;
me;j ,U jug;gpduhYk; Vw;fdNt KbT
cj;juT-5 tpjp-1 kw;Wk; rl;lj;jpd; cj;juT-8
nra;ag;gl;l njhifiaNah my;yJ ePjp
35 tpjp-1) 35
kd;wj;jhy; Fwpg;gplg;gLk; njhifiaNah xU
jug;G kW jug;gpw;F mspf;f Ntz;Lk;. (M)
thjpfs; kw;Wk; gpujpthjpfNshL ,izNthH
nrhj;jpd; xU gFjp – mirAk; nrhj;Njh
mirahr; nrhj;Njh xU jug;G kW jug;Gf;F rl;lj;jpd; cj;juT-1 xU tof;fpd; ntt;NtW
40 mspf;f Ntz;Lk;. my;yJ (,) xd;Nwh jug;Gfs; gw;wpf; $WfpwJ. epthuzj;jpw;fhd 40
my;yJ xd;Wf;F Nkw;gl;l jug;Ngh chpik NfhUk; vy;NyhuJ tof;F %yKk;
xg;ge;jj;jpy; Fwpf;fg;gl;l NtnwhU nraiyr; xNu nrayhfNth my;yJ ghpkhw;wkhfNth
nra;thHfs; my;yJ nra;ahky; ,Ue;jhy; NkYk; mit midj;ijAk;
xJq;FthHfs;. (rl;lj;jpd; gphpT-90 kw;Wk; jdpj;jdpahf tprhhpg;gjhy; ele;j cz;ik
45 cj;juT-36). rhHe;j my;yJ rl;lk; gw;wpa nghJthd 45
KiwaPl;il jpUg;gp mDg;Gjy;: Nfs;tp vOk; vdf; fUJk;Nghj me;j thjpfs;
tof;fpd; ve;jf; fl;lj;jpyhtJ mij tprhhpf;Fk; midtiuAk; xNu tof;fpy; ,izf;fyhk;.
ePjp kd;wk; jdf;F tprhuidapy; cs;s tof;fpd; (rl;lj;jpd; cj;juT-1 tpjp-1)
ikag; nghUs;gw;wp tprhhpf;f jdf;F
50 gug;gstpyhd mjpfhu tuk;Ngh my;yJ njhif tpsf;fk;: egH-1 Fwpg;gpl;l ehl;fSf;Fs; ghy; 50
mstpyhd mjpfhu tuk;Ngh ,y;iy vdf; Nghpq; rg;is nra;tjw;F egH-2 kw;Wk; egH-3-
fUJkhdhy;> me;j KiwaPL jhf;fy; nra;ag;gl
ld; xg;ge;jk; nra;J nfhs;fpwhH. Mdhy;> uNk\; `puhr;re;j; Fz;ld;khy; vjpH
me;jf; Fwpg;gpl;l ehl;fSf;Fs; egH-1 mDg;gj; gue;Jtphpe;j Kk;igf;fhd Kdprpgy;
jtwp tpLfpwhH. ,jdhy;> egH-2 kw;Wk; egH-3 fhHg;gNu\d;> (1992) 2 SCC 524). fl;lhakhd
5 jdJ njhopypy; ngUj;j el;lkilfpd;wdH. jug;igr; rhHe;j xUtNuh my;yJ Kiwahd 5
,jdhy;> egH-2 kw;Wk; egH-3 MfpNahH egH-1 – jug;igr; rhHe;j xUtNuh tof;fpy; ,izf;fg;
lkpUe;J ,og;gPL ngw chpik cs;sJ. ,e;j gltpy;iy vd;why; ,e;j tof;F ‘ehd;-[ha;d;lH’
chpik xNu xg;ge;jj;jpypUe;J cUthfpwJ. tof;F MFk;. ,jw;F khwhf> tof;fpy;
,jdhy;> ele;j cz;ik kw;Wk; rl;lk; rhHe;j ,izf;fg;gl;Ls;s xUtH fl;lhaj; jug;igNah
10 nghJthd Nfs;tpfs; vo tha;g;Gs;sJ. vdNt> my;yJ Kiwahd jug;igNah rhuhjtuhf 10
egH-2 kw;Wk; egH-3 nfhLj;Js;s egH-1-f;F ,Ue;jhy; ,e;j tof;F ‘kp];[ha;d;lH’ tof;F
vjpuhd ,og;gPl;Lf;fhd tof;if xNu tof;fhf vdg;gLk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-1 tpjp-9). xU
vLj;J tprhhpf;fyhk;. ,NjNghy;> gpujpthjpfs; tof;fpid ‘ehd;-[ha;d;lH’ my;yJ ‘kp];
midtUk; xd;whf ,ize;J xNu tof;fpd;
15 [ha;d;lH’ vd;w xNu fhuzj;jpw;fhfj; js;Sgb 15
gpujpthjpfshf ,Uf;fyhk;. ,jw;F vy;yh
nra;a KbahJ. Mdhy; fl;lhaj; jug;gpdH
tof;Ffspy; %yKk; xNukhjphpahd
,izf;fg;glhj tof;fhf ,Ug;gpd; ,J
nrayhfNth my;yJ ghpkhw;wkhfNth ,Uf;f
Ntz;Lk; NkYk; mit midj;ijAk; nghUe;jhJ. ve;j xU ‘ehd;-[ha;d;lH kw;Wk;
jdpj;jdpahf tprhhpg;gjhy; ele;j cz;ik kp]; [ha;d;lH’ rhHghd kWg;gpidAk; tof;fpd;
20 rhHe;j my;yJ rl;lk; gw;wpa nghJthd Nfs;tp njhlf;ff; fl;lj;jpNyNa vOg;gg; gl Ntz;Lk;. 20
vOk; vdf; fUJk;Nghj me;j gpujpthjpfs; ,y;yhtpby; me;j kWg;G iftplg;gl;ljhff;
midtiuAk; xNu tof;fpy; ,izf;fyhk;. fUjg;gLk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-1 tpjp-13).
(rl;lj;jpd; cj;juT-1 tpjp-3) Mdhy;> ,J rhHghd kWg;gpid gpujpthjp
(rl;lj;jpd; cj;juT-1 tpjp-3) tof;fpd; njhlf;fj;jpNyNa vOg;Gthuhdhy;>
25 mNj Neuk; thjp me;j fl;lhaj; jug;gpdiu 25
tpsf;fk;: egH-1 xU uapy; gazpahthH. ,izf;f tpUk;ghtpby; me;j thjp jdJ Nky;
gazj;jd;NghJ me;j uapypd;kPJ Mspy;yh KiwaPl;bd;NghJ me;j fl;lhaj; jug;gpdiu
nyty; fpuhrpq;fpy; Ntfkhf Nkhjpa yhhpapdhy; ,izg;gjw;F mDkjpf;fg;gl khl;lhH.
egH-1 kpf Nkhrkhff; fhak; mile;Js;shH.
30 mtH kw;wtw;Wf;fpilapy; me;j uapy; Xl;LdH gpujpepjp tof;F 30
kw;Wk; yhhp Xl;Ldiu ,izj;J gpujpthjpahf
Mf;fp mtHfspd; ftdf; Fiwtpdhy;jhd; rl;lj;jpd; cj;juT-1 tpjp-8 xU tof;fpd;kPJ
jdf;F tpgj;J Nehpl;ljhf egH-1 tof;Fj; gyH MHtk; fhl;bdhy; ePjpkd;wj;jpd;
njhluyhk;. Vnddpy; cz;ik kw;Wk; rl;lk; mDkjpNahNlh cj;jutpd; NghpNyh xUtNuh
35 rhHe;j nghJf; Nfs;tpfs; ntt;NtW tof;Ffs; my;yJ gyNuh mtHfspd; kPNj mtHfspy; 35
njhlHe;jhy; voyhk;. rpyNu mtHfspd; rhHghfNth gpwhpd;
rhHghfNth tof;Fj; njhluyhk;. thjp jhd;
fl;lhakhd kw;Wk; Kiwahd jug;Gfs;: ahUila gpujpepjpahf tof;Fj; njhLf;fpwhNuh
mthplk; Kd; mDkjp ngw Ntz;bajpy;iy.
40 xU tof;fhdJ fl;lhakhd jug;Gfspd;kPJ 40
njhlug; gl Ntz;Lk;. mjhtJ> mtHfspd; tof;ifj; jahhpj;jy;
,Ug;G me;j tof;fpw;F jtpHf;f ,ayhjJ
kw;Wk; mtHfsplk; ,Ue;Nj ghpfhuk; rl;lj;jpd; cj;juT-2 tpjp-2 ve;j xU tof;F
Nfhug;gLtjhYk; mtHfs; ,y;yhky; jpwk;gl;l jahhpf;Fk; NghJk; thjp mt;tof;fpd; tof;F
45 jPHT fpilf;fhJ vd;gjhYk; mtHfs; tof;fpw;F %yk; fhuzkhf jdf;F ,og;gPlhf ve;j msT 45
fl;lhakhd jug;ghFk;. ,J rhHghf mbf;fb Nfhu KbANkh me;j msT KOtijAk;
gad;gLj;jg;gLk; kwnwhU nrhy; ‘Kiwahd mt;tof;fpy; Nfhu Ntz;Lk;. thjp mt;thW
nra;ahJ jdf;Fr; Nru Ntz;ba ,og;gPl;il
jug;G’ vd;gjhFk;. mjhtJ> ,j;jug;gpdH KOtJk; Nfhuhky; Ntz;Lnkd;Nw tpl;L
,y;yhkNyNa jpwk;gl;l jPHTf;F top ,Uf;Fk;. tpl;lhNyh my;yJ chpikia tpl;L tpl;lhNyh
50 Mdhy;> ,Wjp kw;Wk; KOikahd tof;fpy; 50
mtH kw;nwhU Neuk; me;jf; Nfhhpf;ifapd;
vOg;gg;gl;Ls;s Nfs;tpfSf;Fr; rhpahd jPHT tpl;Ltplg;gl;l gFjpiaf; Nfhu mDkjp
fpilf;f ,tHfspd; ,Ug;G mtrpakhdJ. (fhz;:
,y;iy. Mdhy;> Kjy; tof;Fj; njhlUk; NghNj tof;F %yq;fis ,izg;gJ
mt;thW tpl;Ltpl ePjpkd;wj;jpd; Kd; mDkjp
ngw;wpUe;jhy; kw;nwhU tof;fpd;NghJ me;jg; rl;lj;jpd; cj;juT-2 tpjp-3 kw;Wk; tpjp-6 thjp
5 gFjpia thjp Nfhuyhk;. gpujpthjpf;F my;yJ xNu gpujpthjpfSf;F 5
tof;F %yq;fis ,izg;gJ vjpuhd midj;J tof;F %yq;fisAk;
xd;whf ,izj;J tof;Fj; njhluyhk;
rl;lj;jpd; cj;juT-2 tpjp-3 kw;Wk; tpjp-6 thjp vd;fpwJ. NkYk; xNu tifahd tof;F %yk;
gpujpthjpf;F my;yJ xNu gpujpthjpfSf;F cs;s thjpfs; gyH ,ize;J gpujpthjpf;F
10 vjpuhd midj;J tof;F %yq;fisAk; xd;whf vjpuhf tof;Fj; njhluyhk;. mNjNghd;W 10
,izj;J tof;Fj; njhluyhk; vd;fpwJ. NkYk; gpujpthjpfs; xNu tifahd tof;F %yk;
xNu tifahd tof;F %yk; cs;s thjpfs; ,Ue;jhy; xNu tof;fpy; ,izayhk;.
gyH ,ize;J gpujpthjpf;F vjpuhf tof;Fj; ,Ug;gpDk;> ePjp kd;wj;jpw;F mt;thW tof;F
njhluyhk;. mNjNghd;W gpujpthjpfs; xNu %yj;ijf; nfhz;L gy tof;Ffis
15 tifahd tof;F %yk; ,Ue;jhy; xNu tof;fpy; ,izg;gjhy; rq;flj;ijNah my;yJ 15
,izayhk;. ,Ug;gpDk;> ePjp kd;wj;jpw;F tof;fpidj; jhkjg;gLj;Jk; my;yJ
mt;thW tof;F %yj;ijf; nfhz;L gy trjpaw;wjhf ,Uf;Fk; vdf; fUjpdhNyh
tof;Ffis ,izg;gjhy; rq;flj;ijNah ePjpkd;wk; tof;Ffisg; gphpf;f cj;jutplyhk;.
my;yJ tof;fpidj; jhkjg;gLj;Jk; my;yJ
20 trjpaw;wjhf ,Uf;Fk; vdf; fUjpdhNyh thJiu: 20
ePjpkd;wk; tof;Ffisg; gphpf;f cj;jutplyhk;.
thJiu vd;gJ Nfhhpf;if my;yJ vOjg;gl;l
thJiu: thf;fpakhFk;. xt;nthU thJiuapYk; ve;j
cz;ikfspd; kPJ thjpapd; thJiu
25 thJiu vd;gJ Nfhhpf;if my;yJ vOjg;gl;l fl;likf;fg;gl;Ls;sNjh me;j cz;ikfis 25
thf;fpakhFk;. xt;nthU thJiuapYk; ve;j FWf;fp vOjg;gl;l thf;F%yk; me;j
cz;ikfspd; kPJ thjpapd; thJiu thf;fpaj;jpy; ,Uf;f Ntz;Lk;. khwhf>
fl;likf;fg;gl;Ls;sNjh me;j cz;ikfis rhl;rpfspd; kPJ fl;lg;gl;ljhf ,Uf;fyhfhJ.
FWf;fp vOjg;gl;l thf;F%yk; me;j (rl;lj;jpd; cj;juT-6 tpjp-2). gy;NtW
30 thf;fpaj;jpy; ,Uf;f Ntz;Lk;. khwhf> tifahd thJiufs; rl;lj;jpw;Fs; cs;s 30
rhl;rpfspd; kPJ fl;lg;gl;ljhf ,Uf;fyhfhJ. ,izg;G 1-y; mlq;fpAs;s VjhtJ xU
(rl;lj;jpd; cj;juT-6 tpjp-2). gy;NtW tifahd thJiu tifia thjp gad;gLj;j Ntz;Lk;.
thJiufs; rl;lj;jpw;Fs; cs;s ,izg;G 1-y; tof;fpd; thJiufs; VjhtnjhU jphpj;Jf;
mlq;fpAs;s VjhtJ xU thJiu tifia $wg;gl;l> Nkhrbahd> ek;gpf;ifj; JNuhfk;
35 thjp gad;gLj;j Ntz;Lk;. tof;fpd; thJiufs; nra;j> Ntz;Lnkd;Nw nra;aNtz;baij 35
VjhtnjhU jphpj;Jf; $wg;gl;l> Nkhrbahd> nra;ahky; tpl;l my;yJ Njitaw;w jiyaPL
ek;gpf;ifj; JNuhfk; nra;j> Ntz;Lnkd;Nw Nghd;wtw;wpid ek;gpAs;s vy;yh
nra;aNtz;baij nra;ahky; tpl;l my;yJ tof;FfspYk;> NkYk; tptuq;fs; fl;lhakhfj;
Njitaw;w jiyaPL Nghd;wtw;wpid ek;gpAs;s Njitg;gLk; (ehs; kw;Wk; gpw Njitg;gl;l
40 vy;yh tof;FfspYk;> NkYk; tptuq;fs; juTfs;) kw;w tof;Ffs; midj;jpYk; cs;s 40
fl;lhakhfj; Njitg;gLk; (ehs; kw;Wk; gpw thJiufspy; mit Fwpf;fg;gl Ntz;Lk;.
Njitg;gl;l juTfs;) kw;w tof;Ffs; (rl;lj;jpd; cj;juT-6 tpjp-4). ve;j xU
midj;jpYk; cs;s thJiufspy; mit KiwaPLk; rl;lj; jpUj;jk; %ykpd;wp xU
Fwpf;fg;gl Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-6 tpjp- Nfhhpf;iff;fhd Gjpa mbg;gilia
45 4). ve;j xU KiwaPLk; rl;lj; jpUj;jk; cUthf;fNth my;yJ Ke;ija thJiuf;F 45
%ykpd;wp xU Nfhhpf;iff;fhd Gjpa khwhd Fw;wr;rhl;bidf; nfhz;bUf;fNth
mbg;gilia cUthf;fNth my;yJ Ke;ija $lhJ. xt;nthU thJiuAk; mj;jug;gpdhy;
thJiuf;F khwhd Fw;wr;rhl;bidf; vOjg;gl;L ifnahg;gkplg; gl;bUf;f Ntz;Lk;.
nfhz;bUf;fNth $lhJ. xt;nthU thJiuAk; NkYk; thJiuQH ,Ue;jhy; mtuhYk; mJ
50 mj;jug;gpdhy; vOjg;gl;L ifnahg;gkplg; ifnahg;gkplg; gl;bUf;f Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; 50
gl;bUf;f Ntz;Lk;. NkYk; thJiuQH ,Ue;jhy; cj;juT-6 tpjp-14)
mtuhYk; mJ ifnahg;gkplg; gl;bUf;f
rhpghHj;jy;: (rl;lj;jpd; cj;juT-6 tpjp-15) jPHkhdpf;fg; gl Ntz;Lk; vd rl;lk; jPHthff;
xt;nthU thJiuAk; mjw;fhd jug;gpduhNyh $WfpwJ: (1) jpUj;jk; mDkjpf;fg;gLtjhy;
mj;jug;igr; rhHe;j VjhtJ xUtuhNyh my;yJ me;j thJiuapd; jd;ik khw;wkilAk;NghJ
5 ePjp kd;wjj;jhy; mq;ff P hpf;fg;gl;l me;j tof;F (2) jpUj;jj;jpdhy; mt;tof;fpy; gjpanjhU 5
rhHe;j epfo;Tfs; #oy;fs; Fwpj;J ed;F tof;F %yk; tUk; gl;rj;jpy; mJ vjpH
mwpe;jtH vdf; fUJk; NtW xUtuhNyh jug;gpd; eyidg; ghjpf;Fk; vdf; fUJk;NghJ
rhpghHj;J mjd; mbapy; mjw;fhd ifnahg;gk; kw;Wk; (3) me;j thJiuj; jpUj;j kDit
,l;bUf;f Ntz;Lk;. rhpghHf;Fk; egH me;j Nkw;nfhs;tjhy; fhytiuaiur; rl;lj;ij
10 thJiuapy; gj;jpnad;id Fwpg;gpl;L mjpy; vd;d Kwpabf;Fk;NghJ. (fhz;: uh[;FkhH Futuh 10
Fwpg;gpl;Ls;sjhf mtH mwpTf;Fg; Gyg;gl;lJ vjpH v];.Nf. rHtfp md; Nfh gp. ypl;> (2008)
vd;gijf; Fwpg;gpl;L jdf;Fj; njhpe;j juTfs; 14 SCC 364)
mtw;wpy; cz;ikahdJ vJ vd;gijr; rhpahff;
Fwpg;gpl;L vOj Ntz;Lk;. mg;gb rhpghHj;jijf; KiwaPL:
15 Fwpg;gpl;l gpd; mjd; mbapy; rhpghHj;jtH me;j 15
ehs; kw;Wk; ,lj;ijf; Fwpg;gpl;Lf; ifnahg;gkpl rl;lj;jpd; cj;juT-7 tpjp-1 fPo;f;fhz;git
Ntz;Lk;. me;j thJiuiar; rhpghHg;gtH mJ KiwaPl;by; ,Uf;f Ntz;Lk; vd;fpwJ.
rhHghf xU cWjpnkhopg; gj;jpuj;ijAk; jhf;fy;  me;j tof;F njhLf;fg;gLk; ePjpkd;wk;.
nra;a Ntz;Lk;.  thjpapd; ngaH> tphpthf;fk;> ,Ug;gpl
20 Kfthp 20
thJiuapy; jpUj;jq;fs; Nkw;nfhs;Sjy;:
(rl;lj;jpd; cj;juT-6 tpjp-17) tof;F  gpujpthjpapd; ngaH> tphpthf;fk;> ,Ug;gpl
tprhuizapd; ve;jf; fl;lj;jpYk; thjp jug;gpNyh Kfthp Mfpad ve;j msT mWjpapl;Lf;
my;yJ gpujpthjpapd; jug;gpNyh vOg;gg;gl;l $w KbANk me;j msT
25 thJiuapidj; jpUj;jNth khw;wp mikf;fNth  thjpNah gpujpthjpNah Kjpuh 25
(ePjpkd;wj;jpw;Fr; rhpahfj; Njhd;Wk; tajpduhfNth my;yJ kdeyk;
topKiwapYk; tifapYk;) ePjpkd;wk; ,y;yhjtuhfNth ,Ue;jhy; mJgw;wpa
tha;g;gspf;fyhk;. thJiuapy; Nkw;nfhs;sg;gLk; thf;F%yk;.
mj;jifa jpUj;jk; me;j ,U  tof;F %yj;ij cs;slf;fpa ele;j
30 jug;gpdUf;FkpilNa cs;s cz;ikahd jfuhW rk;gtq;fspd; tpsf;fk; kw;Wk; mJ 30
rhHe;j Nfs;tpfis cWjpg;gLj;jf; fl;lhakhfj; Njhd;wpa fhyk;
Njitg;gLkhdhy; Nkw;nfhs;syhk;. Mdhy;>  me;j ePjpkd;wj;jpd; mjpfhu tuk;gpw;F
mt;tof;F tprhuid njhlq;fpa gpd;dH cl;gl;lJ vd;gij tpsf;Fk; cz;ikfs;
mj;jifa thJiuj; jpUj;jq;fSf;fhd kDf;fs;  tof;fpd; tof;Fg;nghUspd;kPJ
35 mDkjpf;fg; glkhl;lhJ. Mdhy;> vt;tsT gpujpthjpapd; eyk; kw;Wk; flik 35
[hf;fpuijahfr; nray;gl;lhYk; tprhuidf;F
Kd; mj;jifa jpUj;jq;fs; Nkw;nfhs;sg;gl  thjpahy; Nfhug;gLk; ghpfhuk;
Kbe;jpUf;fhJ vd ePjpkd;wk; fUjpdhy;  thjp NfhUtJ gzk; kPl;G vdpy;
,j;jifa jpUj;jq;fis mDkjpf;fyhk;. (fhz;: njhifiar; rhpahff; Fwpg;gpl Ntz;Lk;.
40 fNz\; bNubq; fk;ngdp vjpH Nkh[p uhk; (1978) (rl;lj;jpd; cj;juT-7 tpjp-2) 40
2 SCC 91). jpUj;jk; Nkw;nfhs;s xU jug;gpdH  thjp ,ilf;fhy epthuzj;jpw;fhf
mDkjpngw;W Mdhy; me;j mDkjp cj;jutpy; tof;Fj; njhlHe;jpUe;jhNyh my;yJ
mjw;fhff; Fwpg;gpl;l fhyj;jpw;Fs; jpUj;jk; gpujpthjpf;Fk; thjpf;Fk; ,ilNa
Nkw;nfhs;sg;glh tpl;lhy;> my;yJ mjpy; fhyk; jPHf;fg;glhj fzf;F tof;Ffisr;
45 epHzapf;fg;gl tpy;iy vd;why; me;j cj;juT rhpghHj;j gpd;dNu Fwpg;gpl KbAk; 45
ngw;W 14 ehl;fSf;Fs; jpUj;jk; vd;whNyh my;yJ gpujpthjpaplk; cs;s
Nkw;nfhs;sg;glh tpl;lhy; me;jf; fhyk; mirAk; nrhj;Jf;fs; rhHe;jjhfNth
Kbtile;jgpd; my;yJ 14 ehl;fSf;Fg;gpd; - my;yJ fld; njhifahf ,Ug;gpd;
ePjpkd;wk; me;j fhyf;fl;lj;ij ePl;bf;fhjNghJ mtuJ mwpTf;nfl;batiu fzf;fpl
50 - jpUj;jk; Nkw;nfhs;s mtUf;F mDkjp KbahjpUf;Fkhdhy; thjp Njhuhakhd 50
,y;iy. thJiuf;fhd kDit Vw;Wf;nfhs;tJ njhifiaf; Fwpg;gpl;L my;yJ tof;fpd;
fPNo nfhLf;fg;gl;Ls;s epge;jidfs;fshy; njhifahff; Fwpg;gpl Ntz;Lk;.
(rl;lj;jpd; cj;juT-7 tpjp-2)
tof;fpd; chpg;nghUs; mirahr; nrhj;jhf  Rl;bf;fhl;b Fwpg;gpl;l fhy tiuaiuf;Fs;
,Ue;jhy; KiwaPL mr;nrhj;J gw;wpa rkHg;gpf;FkhW mwpTWj;jpAk; thjp mijr;
njspthd tpsf;fj;ij - mjd;%yk; nra;aj; jtWfpwhH.
5 mr;nrhj;jpidf; fz;lwpAk; tpjj;jpy; -  KiwaPl;bd; thf;fpaq;fs; rl;lj;jhy; 5
nfhz;bUf;f Ntz;Lk;. mr;nrhj;jpd; jilnra;ag;gl;l tpjj;jpy;
vy;iyfisf; Fwpg;gpl KbAkhdhy; my;yJ mike;jpUg;gjhfj; Njhd;WfpwJ
gzf;nfhLg;gdT Mtz my;yJ rHNt
vz;fisf; Fwpg;gpl KbAkhdhy; me;j  KiwaPL efy;fNshL rkHg;gpf;fg;gltpy;iy.
10 vy;iyfisNah my;yJ vz;fisNah  thjpf;F ePjpkd;wk; KiwaPl;bd; efy;fisf; 10
Fwpg;gpl Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-7 nfhLf;Fk;gb cj;jutpl;Lk; KiwaPl;L
tpjp-3) efy;fisAk; gpujpthjpfSf;F miog;ghid
 thjp xU gpujpepjp vDk; Kiwapy; mDg;Gtjw;fhd njhifiaAk; me;j
tof;Fj; njhlHe;jpUe;jhy; me;j tof;fpd; cj;juT ngw;W VO ehl;fSf;Fs;
15 chpg;nghUs; kPJ thjpf;F cz;ikahd gpujpthjpfSf;Ff; nfhLf;fj; jtWfpwhH. 15
MHtk; cs;sJ vd;gijAk; mjd; vjpH tof;Fiu:
fhuzkhf tof;Fj; njhLf;fj; Njitahd
midj;J Kaw;rpfisAk; vLj;Js;sij gpujpthjp jdJ Kiwapl;bd; %yk; me;j
tpthpj;jpUf;f Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; tof;F Ngzg;gl Ntz;bajy;y vd;gjw;fhd
20 cj;juT-7 tpjp-4) midj;J tplaq;fisAk; Fwpg;gplyhk; my;yJ 20
tof;fpd; Nfs;tpapYs;s ghpkhw;wk; xd;W
 thjp jdJ tof;fpd; %yk; mjpfgl;rkhff; rl;lj;jpd; Kd;dpiyapy; nry;yhjJ my;yJ
Nfhuj;jf;f ghpfhuj;jpd; xU gFjpiaf; jtpHf;ff;$baJ kw;Wk; mJNghd;w midj;J
Nfhuhky; tpl;LtplNth chpikiaf; jw;fhg;Gf; fhuzq;fisAk; Fwpg;gpLtNjhL
iftplNth tpUk;gpdhy; mg;gb tplg;gLk; ,e;jg; gpur;ridia Kd;ndLf;fhtpby;
25 njhif. 25
vjpHjug;Gf;F Mr;rhpak; mspf;ff; $Lk; vdTk;>
 njhif mstpyhd mjpfhu tuk;gpidj; KiwaPl;by; Fwpg;gplhj gpw cz;ikr;
jPHkhdpf;fTk; tof;F mDkjpf;Fk; rk;gtq;fis cjhuzkhf Nkhrb> fhytuk;G>
ePjpkd;wf; fl;lzj;njhifiaj; ntspaPL> fl;lzk;> nrayhf;fk;> my;yJ
30 jPHkhdpf;fTk; tof;fpd; chpg;nghUSf;fhd rl;lj;jpw;Fg; Gwk;ghd cz;ikfisf; 30
njhiff;fhd thf;F%yk;. Fwpg;gpl;Lk; KiwaPL nra;a Ntz;Lk;. NkYk;
 me;j tof;F fhyk; fle;jjhf ,Ug;gpd; gpujpthjp jdJ KiwaPl;by; cz;ik
fhytuk;Gr; rl;lj;jpypUe;J tpyf;fspf;fj; epfo;Tfs; vt;thW jpupj;Jf; $wg;gl;Ls;sd
Njitahd fhuzq;fs; (rl;lj;jpd; vdTk; jhd; vtw;iw cz;ikay;y khwhf
35 cj;juT-7 tpjp-6) ,og;GfNs vd;gijr; Rl;b vOj Ntz;Lk;. 35
(rl;lj;jpd; cj;juT-8 tpjp-2)
KiwaPl;ilj; js;Sgb nra;jy; (rl;lj;jpd;
cj;juT-7 tpjp-11): xU KiwaPl;bid nrl;-M/g;
fPo;f;fhZk; fhuzq;fSf;fhfj; js;Sgb
40 nra;ayhk;: gzj;ij kPl;gJ rhHe;j tof;fpy; - thjpf;Fk; 40
gpujpthjpf;Fk; ,ilapy; cWjpg;gLj;jf;$ba
 KiwaPl;by; me;j tof;fpd; tof;F %yk; gu];gu fld; ,Uf;Fk; gl;rj;jpy; xU fldhy;
ntspaplg;gltpy;iy kw;nwhU flid milf;f KbAk;. vOjg;gl;l
 KiwaPl;by; Fwpg;gpl;Ls;s ghpfhuj;njhif thf;F%yj;jpy; ,e;j nrl;-M/g; Fwpj;j
45 kpff; Fiwthff; Fwpg;gplg; gl;bUe;J juTfisAk; Fwpg;gpl Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; 45
mij thjpf;F ePjpkd;wk; Rl;bf;fhl;b cj;juT-8> tpjp-6) tpsf;fk;: egH-1 jdf;F
Fwpg;gpl;l fhyj;jpw;Fs; jpUj;Jk;gb Nfhhpa khw;wj;jf;f urPJ %yk; &.500/- juNtz;Lnkd
gpd;dUk; me;jf; fhyj;jpw;Fs; egH-2 –d;kPJ tof;Fj; njhlHfpwhH. egH-2f;F
jpUj;jtpy;iy. egH-1 xU jPHg;gpd; %yk; &.1000/- juNtz;Lk;
50 50
 KiwaPl;by; Fwpg;gpl;Ls;s njhif rhpahf vd;fpwhH. ,e;j ,uz;L Nfhhpf;iffSk;>
,Ue;Jk;> rhpahd Kiwapy; Kj;jpiuaplg; njhif cWjpahd gzk;rhHe;jjhf cs;sjhy;
glhjpUe;J mij ePjpkd;wk; thjpf;Fr;
mij nrl;-M/g; nra;ayhk;. tpsf;fk;: egH-1 ,Ujug;gpdUk; Kd;dpiyahjy; (rllj;jpd;
egH-2-d; kPJ khw;wj;jf;f urPJ rhHghf tof;Fj; cj;juT-9):
njhlHfpwhH. egH-2 jdJ cilikfis egH-1
5 fhg;gPL nra;ahky; tpl;Ltpl;lhH vd egH-1-d;kPJ thjpahy; tof;F njhlug;gl;l gpd; mJ rhHghf 5
Fw;wk; Rkj;JfpwhH. NkYk;> mjdhy; egH-2f;F gpujpthjpfSf;F miog;ghiz tof;fg;gl;l
Vw;gl;l ,og;gPl;il egH-1 <Lfl;l nrl;-M/g; gpd; mLj;j rl;l eltbf;if ,U jug;gpdUk;
nra;ayhk; vdf; NfhUfpwhH. ,q;F njhif ePjpkd;wj;jpy; Kd;dpiyahtjhFk;. fPo;f;fhZk;
cWjpahf ,y;yjjhy; nrl;-M/g; nra;a topKiwfSf;fhd tpjpfis kdjpypUj;j
10 ,ayhJ. Ntz;Lk;: 10
tpsf;fk;: egH-1 kw;Wk; egH-2 Mapuk; &gha;f;fhf
egH-3-d;kPJ tof;Fj; njhlHfpd;wdH. egH-3  tof;fpd; ,U jug;gpdUk; NeubahfNth
jdf;F egH-1 ju Ntz;ba flDf;fhf mtiu my;yJ mtHfspd; thJiuQH %ykhfNth
kl;Lk; nrl;-M/g; nra;a ,ayhJ. miog;ghizapy; Fwpf;fg;gl;bUe;j Fwpj;j
15 ehspy; ePjpkd;wj;jpy; Kd;dpiyahf 15
tpsf;fk;: egH-1 Mapuk; &gha;f;fhf egH-2 kw;Wk; Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-9 tpjp-1)
egH-3-d;kPJ tof;Fj; njhlHfpwhH. jdf;F egH-1  thjpNah gpujpthjpNah miog;ghizapy;
ju Ntz;ba flDf;fhf mtiu kl;Lk; egH-2 Fwpf;fg;gl;l ehspy; ePjpkd;wj;jpy;
nrl;-M/g; nra;a ,ayhJ. Kd;dpiyahfj; jtwpdhNyh my;yJ
20 Kd;dpiyahf Kbahj fhuzj;ijf; 20
vjpH Nfhhpf;if (rl;lj;jpd; cj;juT-8 tpjp-6m): $whtpl;lhy;> Kd;dpiyahfj; jtwpatH
,J gpujpthjpahy; thjpf;F vjpuhfj; thjpahf ,Ug;gpd; me;j tof;if js;Sgb
njhLf;fg;gLk; vjpH Nfhhpf;if tof;fhFk;. nra;ayhk; my;yJ Kd;dpiyahfj;
thjpapd; Nfhhpf;ifad;wp ,J xU jdpahdJk; jtwpatH gpujpthjpahf ,Ug;gpd; xU
25 thjpapd; Nfhhpf;ifapypUe;J gphpf;fj; jf;fJkhd jug;ghf KbT nra;ayhk;. 25
Nfhhpf;ifahFk;. ,ij FWf;F nray;fs; %yk;
epiwNtw;wyhk;. ,J gpujpthjpapd; thjpf;F  gpujpthjpf;F vjpuhf xU jug;ghf jPHT
vjpuhd tof;F %ykhFk;. ,e;j vjpH Nfhhpf;if KbT nra;jpUe;jhy;> gpujpthjp fPo;f;fhZk;
me;j ePjpkd;w njhifmstpyhd mjpfhu eltbf;iffis Nkw;nfhs;syhk;: (m) xU
30 tuk;gpw;F mjpfkhf ,Uf;ff; $lhJ. ,ijNa jug;G KbT nra;ag;gl;l ehspypUe;J 30 30
gpujpthjp vOjg;gl;l thf;F%yk; %ykhf ehl;fSf;Fs; jhd; Kd;dpiyahtjw;Fj;
rkHg;gpf;fyhk;. ,e;j vjpH Nfhhpf;if xU jtwpajw;fhd fhuzj;ijf; fhl;b mij
Nfhhpf;ifahff; fUjp kw;w Nfhhpf;iffspd;kPJ xJf;fp tpLkhW Nfhhp kDr; nra;ayhk;.
vLf;fg;gLk; eltbf;if Nghd;Nw eltbf;if (rl;lj;jpd; cj;juT-9 tpjp-13) my;yJ (M)
35 Nkw;nfhs;s Ntz;Lk;. gpujpthjpapd; vjpH mjw;F vjpuhf Nky; KiwaPL nra;ayhk; 35
Nfhhpf;iff;F vOj;J %ykhd kWg;G (,) kW Ma;T nra;Ak;gb kDr;
mwpf;ifia ePjpkd;wk; nfhLj;Js;s fhyf; nra;ayhk;. (<) Nkhrb ele;jjhf tof;Fj;
njhluyhk;.
nfLTf;Fs; thjp ePjpkd;wj;jpy; jhf;fy;  tof;fpd; Kjy; tprhuidapd;NghJ
nra;ayhk;. ePjpkd;wk; me;j KiwaPl;by; cs;s
40 Fw;wr;rhl;Lfs; Vw;Wf;nfhs;sg;gl;ljh 40
thjpAk; gpujpthjpAk; rhHe;Js;s Mtzq;fs; my;yJ kWf;fg;gl;ljh vd;gij
(rl;lj;jpd; cj;juT-7 tpjp-14 kw;Wk; cj;juT-8 cWjpg;gLj;jp gjpT nra;a Ntz;Lk;.
tpjp-1m): (rl;lj;jpd; cj;juT-10 tpjp-1).
______________________________  mjd;gpwF> ePjpkd;wk; rl;l mbg;gilapNyh
45 my;yJ rk;gt mbg;gilapNyh mt;tof;fpy; 45
ntspg;gLk; rl;lk; rhHe;j my;yJ rk;gtk;
rhHe;j xU jug;ghy; Fw;wk; Rkj;jg;gLk;
kw;Wk; vjpH jug;ghy; kWf;fg;gLk;
gpur;ridfis fl;likj;Jg; gjptpl
50 Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-14 tpjp-1) 50

 xNu tof;fpy; rl;lk; rhHe;j kw;Wk; rk;gtk; NghpNyh my;yJ jhdhfNt ,U jug;gpdhpilNa
rhHe;j gpur;rid ntspte;jhy; me;j tof;Nfh cs;s kw;w Nfs;tpfSf;fhd gjpYf;fhff;
my;yJ me;j tof;fpd; xU gFjpNah fhj;jpuhky; ePjpkd;wj;jpw;F vJ rhp vdj;
5 rl;lj;jpd; mbg;gilapy; js;Sgb Njhd;WfpwNjh me;j cj;juitNah jPHg;igNah 5
nra;ag;glyhk; vdpy; me;jg; gpur;ridia me;j xg;Gjypd; Nghpy; ePjpkd;wj; jPHg;Gf;Nfw;w
Kjypy; tprhhpj;J me;j ePjpkd;wj;jpd; mjpfhu jPHtpid Vw;gLj;jyhk; (rl;lj;jpd; cj;juT-12
tuk;Gf;F cl;gl;lJjhdh my;yJ rl;lj;jhy; tpjp-6)
cUthf;fg;gl;l NtW ‘ghH’-f;F chpajh vdj;
10 ,ilf;fhy cj;juTfs;: 10
jPHkhdpf;f Ntz;Lk;.
Mtzq;fisf; fz;Lgpbj;jy;> Ma;jy;> kw;Wk; xU tof;F njhlug;gl;l gpd; me;j tof;F
jhf;fy; nra;jy; (rl;lj;jpd; cj;juT-11 kw;Wk;
Kw;wpYk; Kbahj epiyapy; ePjpkd;wk;
13): ,ilf;fhy cj;jutpid ePjpkd;wk; rhpahdJ
15 vd epidf;Fk; gl;rj;jpy; kw;wtw;Wf;F 15
tof;F rhHe;j thJiufis ,U jug;gpdUk; ,ilapy; tof;fpd; ,U jug;gpd; chpikia
ePjpkd;wj;jpy; jhf;fy; nra;j gpd;dH> jdJ epiyehl;Ltjw;fhf ntspaplyhk;. mJ ,Wjpj;
thJiuapy; vjpH jug;G gw;wp jhd; vOjpa
jPHg;Gtiu eilKiwg; gLj;jg;gl Ntz;Lk;. xU
juTfs; NghJkhdjhf ,y;iy vd czuyhk;.
tof;Fj; njhlq;Ftjw;F Kd;dNu tof;fpd; ‘cj;juT’ vd;gJ ePjpkd;wj;jpd; rl;lj;jPHthFk;.
20 midj;Jj; jug;gpdUk; jdJ vjpH jug;gpdhplk; mJ xU Kbthd jPHty;y (gpd;dhy; 20
cs;s mtH jug;ig epahag;gLj;Jk; czuj;jf;f tpsf;fg;gLk;). xU tof;fpw;Nfh> kDtpw;Nfh
cz;ikfisAk; mthplk; cs;s me;j my;yJ tpz;zg;gj;jpw;Nfh cj;juT
tof;Ff;F Mjhukhd Mtzq;fisAk; njhpe;J gpug;gpf;fyhk;. vy;yh cj;juTfsNk Nky;
KiwaPL nra;aj; jf;fjy;y.
nfhs;s chpik cs;sJ. ‘fz;Lgpbj;jy;’ vd;gJ
25 25
vjpH jug;gplk; cs;s my;yJ fl;Lg;ghl;by; fPo;f;fhZk; KiwapNyh my;yJ #oypNyh
cs;s cz;ikfisAk; Mtzq;fisAk; ,ilf;fhy cj;juTfs; gpwg;gpf;fyhk;:
Nfl;Lg; ngWtijf; Fwpf;fpwJ. ,J vjpH
jug;gpdhplk; tpdhj; njhLg;gjd; %yk; ngwyhk;.
xU jug;G me;j tpdh nghUj;jkhdjy;y vd;Nwh>  nryTj;njhiff;F cj;juthjkhf
30 (rl;lj;jpd; cj;juT-25): tof;fpd; ve;jf; 30
Njitaw;wJ vd;Nwh> mtkhdkhdJ vd;Nwh>
nfl;l Nehf;fpyhdJ vd;Nwh rpwg;GhpikAilaJ fl;lj;jpyhtJ gpujpthjp me;j
vd;Nwh $wpg; gjpyspf;f kWf;fyhk;. tof;fpw;fhfr; nrytpLk; njhiff;F
fz;Lgpbj;jy; vd;gJ Mtzq;fisf; cj;juthjj; njhifapidr; nrYj;JkhW
fz;Lgpbg;gjd; %yKk; elf;fyhk;. xU jug;G thjpf;F cj;jutplyhk;. ,e;jpahtpy;
35 trpf;fhj thjpahf ,Ue;J mtUf;Fg; 35
jdf;F vjpHjug;gplk; cs;s Mtzq;fs;
Ntz;Lnkd;W kDr;nra;J vjpHjug;G gpukhdg; NghJkhd mirahr; nrhj;J tof;fpy;
gj;jpuk; jhf;fy; nra;af; Nfhhpdhy; mtH cs;sijj; jtpu ,e;jpahtpy; ,y;yhky;
mtw;iw vjpHjug;G ghHf;f ePjpkd;wj;jpy; ,Uf;Fkhdhy; ,j;jifa cj;juT
rkHg;gpf;f Ntz;Lk;. mg;gb xU jug;G fl;lhakhfg; gpwg;gpf;fg;gl Ntz;Lk;.
40 40
tpdhtpw;Fg; gjpyspf;fNth Mtzq;fisj;  Mizfs; (rl;lj;jpd; gphpTfs; 75-78 kw;Wk;
jhf;fy; nra;aNth jtwpdhy; mg;gbj; jtwpatH cj;juT-26): fPo;f;fhzk; Nehf;fq;fSf;fhf
thjp vdpy; tof;ifj; js;Sgb nra;ayhk; xU jug;gpd; tpz;zg;gj;ij Vw;Nwh my;yJ
my;yJ gpujpthjp vdpy; mtuJ jug;G tpthjk; jhdhfNth ePjpkd;wk; Mizfisg;
45 jLf;fg;gLk;. gpwg;gpf;f chpik cs;sJ: (m) xUtiu 45
Ma;Tf;Fl;gLj;j (M) cs; tprhuid elj;j
xg;Gf;nfhz;ljd; Nghpy; jPHg;G (,) fzf;Ffis rhpghHf;f my;yJ
rhpnra;a (<) gphptpid nra;a (c)
thJiuapNyh my;yJ NtW topapNyh> mwptpay; G+Htkhd> njhopy; El;g> Nkk;gl;l
50 tha;nkhopahfNth my;yJ vOj;Jg; tprhuid elj;j (C) tpiuthfTk; 50
G+HtkhfNth ele;j rk;gtq;fis ,aw;ifahfTk; mope;J Nghff;$ba
xg;Gf;nfhz;lhy; ePjpkd;wk; ve;j xU ePjpkd;wj;jpd; fhg;gpy; cs;s jPHg;gpd;
fl;lj;jpYk; xU jug;G Nfl;Lf; nfhz;ljd;
KbTf;fhff; fhj;jpUf;Fk; xU nrhj;ij ePjpkd;wk; jhdhfNt gpujpthjp jdf;F
tpiuthf tpw;f my;yJ (v) mikr;Rg; vjpuhf jPHg;G tuyhk; vdf; fUjp tof;fpd;
gzpia epiwNtw;w. xU egiu Gyd; jPHg;ig jLf;fNth my;yJ js;spg;NghLk;
5 tprhuid nra;a tof;F tprhuid Nehf;fpNyh (m) mtuJ nrhj;J 5
Nkw;nfhs;Sk; ePjpkd;wk; cs;s khepyj;jpw;F KotijANkh my;yJ xU gFjpiaNah
ntspapy; cs;s ve;j xU ePjpkd;wj;jpw;Fk; – tpw;Wtpl Kaw;rpj;jhy; (M) me;j ePjpkd;w
tprhhpf;fg;gl Ntz;ba egH ve;j ePjp MSiff;Fs; cs;s nrhj;J KotijANkh
kd;wj;jpd; mjpfhu tuk;gpw;Fs; tho;fpwhNuh my;yJ xU gFjpiaNah me;j ePjpkd;w
10 me;j ePjp kd;wj;jpw;F (caH ePjp kd;wk; MSiff;F ntspNa efHj;j Kaw;rpg;gjhf 10
jtpu) Miz mDg;gyhk;. me;j MizahsH cWjpahff; fUjpdhy;> gpujpthjpia
(m) tof;fpd; jug;gpdiu mioj;J mtHfs; Fwpg;gpl;l ehl;fSf;Fs; ePjpkd;wj;jhy;
tUifg; gjpitg; ghHitapl;L tprhhpf;fyhk; Fwpg;gplg;gLk; gpizaj; njhifia
(M) Mtzq;fisf; Nfhhpg; ngw;W Ma;T ePjpkd;wj;jpy; fl;b mjd; nghUg;gpy; tpl
15 nra;ayhk; (,) ePjpkd;w Mizapy; Fwpg;gpl;l cj;jutplyhk;. my;yJ ePjpkd;wj;jhy; 15
,lj;jpw;Fs;Nsh my;yJ fl;llj;jpw;Fs;Nsh Njitg;gLk;NghJ ePjpkd;wk; Vw;Wf;nfhs;sf;
Eioayhk; (<) ePjpkd;w Mizapy; $ba me;j nrhj;ijNah my;yJ nrhj;jpd;
Fwpg;gpl;lthW ve;j xU jug;ghtJ kjpg;igNah my;yJ mjd; xU
Kd;dpiyahfhky; ,Ue;jhy; xUgf;f rhHghf gFjpiaNah my;yJ NeHepiyahfp
20 KbT nra;ayhk;. mtUf;F mtH Vd; gpizaj; njhif 20
 jPHg;Gf;F Kd;dNu ifJ nra;tJ (rl;lj;jpd; nrYj;jf;$lhJ vd fhuzk; Nfl;L
cj;juT-38): rl;lj;jpd; gphpT 16-y; mwptpg;Gf; nfhLf;fyhk;. ePjpkd;wk;
Fwpg;gpl;Ls;s tof;Ffs; (epyk; my;yJ NtWtifapy; cj;jutpl;lhyd;wp thjp
mirahr; nrhj;J tof;Ffs;) jtpu gpw gwpKjy; Ntz;ba nrhj;ijNah my;yJ
25 tof;Ffspd; ve;j epiyapYk; ePjp kd;wk; mjw;F ,izahd njhifiaNah Fwpg;gpl 25
gpukhdg; gj;juj;jpd; %yNkh my;yJ Ntz;Lk;. gpujpthjp Vd; gpizak;
NtWtpjj;jpNyh cz;iknad czHe;jhy; nrYj;jf;$lhJ vd fhuzk; Nfl;L
(m) gpujpthjp tof;fpd; thjpiaNah my;yJ nfhLf;fg;gl;l mwptpg;Gf;F ePjpkd;wk;
ePjpkd;w eltbf;iffisj; jtpHf;fNth Vw;Wf;nfhs;sf;$ba gjpyspf;fj; jtwpdhy;
30 jhkjg;gLj;Jk; Nehf;NfhNlh my;yJ me;j nrhj;J gwpKjy; nra;ag;glyhk;. 30
jPHtpidj; jLf;fNth my;yJ me;j jPHT Mdhy;> xU tptrhapapd; tpisr;riy
mtUf;Fg; ghjfkhf ,Uf;Fkhdhy; gwpKjy; nra;a cj;jutpl KbahJ.
xspe;Jtpl;lhNyh my;yJ me;j ePjpkd;w rl;lj;jpd; cj;juT-38 tpjp-5-d; Nehf;fk;
mjpfhu tuk;G vy;iyf;F ntspNa nrd;W ve;j xU gpujpthjpAk; thjpf;F rhHghf
35 tpl;bUe;jhNyh my;yJ xspe;J nfhs;sNth tuf;$ba jPHg;ig me;j nrhj;ij tpw;W 35
ntspNaw vz;zpNah> my;yJ ehl;iltpl;Nl tpLtjhNyh my;yJ ePjpkd;w MSiff;F
ntspNaw vz;zp ,Ue;jhNyh ,jd;%yk; ntspNa efUk; nrhj;ij efHj;JtjhNyh
thjp ghpfhuk; ngWtijj; jLf;fNth Kwpabj;Jtplf; $lhJ vd;gNjahFk;.
jhkjg;gLj;jNth vz;zpapUg;gjhf ePjp kd;wk; ,Ug;gpDk;> NkNy Fwpg;gpl;l tpjpapd;
40 fUjpdhy; ePjpkd;wk; me;jg; gpujpthjpiaf; mjpfhuj;ijg; gad;gLj;Jtjw;F Kd; ePjp 40
ifJ nra;aTk; ePjpkd;wj;jpy; NeHepWj;jTk; kd;wk; me;jg; gpujpthjp mt;thW nray;gl
cj;jutplyhk;. ,jd;%yk; mtH Vd; mjpf tha;g;Gs;sjhy; xU jPHit ePjpkd;wk;
Kd;dpiyahtjw;F gpizaj;njhif mspf;f Ntz;Lk; vd;gij Kw;wpYk;
nrYj;jf; $lhJ vd fhuzk; Nfl;fyhk;. Vw;Wf;nfhs;s Ntz;Lk;. NkYk;> me;jg;
45 ,Ug;gpDk;> ifJ cj;jutpy; Fwpg;gpl;Ls;s gpujpthjp jdf;F vjpuhf tuf; $ba 45
ve;j xU njhifiaAk; ifJ nra;a te;j jPHtpid Kwpabf;Fk; tpjj;jpy; nrhj;ij
mjpfhhpaplk; gpujpthjp fl;Ltjd; %yk; KOtijANkh my;yJ mjd; gFjpiaNah
thjpapd; Nfhhpf;ifia eptHj;jp nra;jhy; tpw;fNth my;yJ mij ePjpkd;w
mtH ifJ nra;ag;gl khl;lhH. MSiff;F ntspNa efHj;jNth
50  jPHg;Gf;F Kd;dNu gwpKjy; nra;jy; Kaw;rpg;gij ePjpkd;wk; Vw;Wf;nfhs;Sk; 50
(rl;lj;jpd; cj;juT-38): tof;fpd; ve;jf; tifapy; ep&gpf;f Ntz;Lk;. rl;lj;jpd;
fl;lj;jpyhtJ> gpukhdg; gj;jpuk; my;yJ
cj;juT-38 tpjp-5 –iar; nray;gLj;Jtjpy; jPHkhzpf;fg; gl Ntz;Lk; vdTk; NkYk;
ePjpkd;wj;jpd; mjpfhuk; jPtpukhdjhfTk; ePjpkd;wj;jpd; Kd; itf;fg;gl;Ls;s
mrhjhudkhdjhfTk; cs;sJ. mg;gbg;gl;l cz;ikfs; mijj; jhf;fy; nra;j jug;G
5 mjpfhuk; ,ae;jpuj;jdkhfNth Nfl;fg;gl;lJ Nfl;Fk; ghpfhuj;jpw;F chpatH vdf; 5
vd;gjw;fhfNth gad;gLj;jyhfhJ. kpf fUjpdhy; (,) me;j cj;juitf; NfhUk;
mhpjhfTk; tpjpapd;gb ftdkhfTk; jug;gpw;F me;j cj;juitg; gpwg;gpf;fh
gad;gLj;jg; gl Ntz;Lk;. rl;lj;jpd; tpl;lhy; kpfg;nghpa ,og;igr; re;jpf;f
cj;juT-38 tpjp-5 –d; Nehf;fk; NehpLk; vdf; fUjpdhy;> NkYk; (<)
10 cj;juthjkw;w flid cj;juthjf; ,Wjpahf> ,U jug;gpYk; ngWk; tha;g;G 10
fldhf;Ftjy;y. (fhz;: uhkd; nlf; md; trjpfis xg;gpLk;NghJ jil cj;juT
gpuhr]; vd;[pdpahpq; fk;ngdp vjpH Nrhyq;fp NfhUgtUf;F Vw;gLk; tha;g;G trjpfs;
bNulH];> (2008) 2 SCC 302). jil cj;juT nfhLf;fg;glhky; ,Ue;jhy;
vjpH jug;igtpl kpf mjpfkhff;
15  jw;fhypfj; jilfs; (rl;lj;jpd; cj;juT-39): FiwAkhdhy; jil cj;juT nfhLf;fyhk;. 15
jil cj;juT vd;gJ xU ePjpkd;wj;jpd; ,ilf;fhyj; jil cj;juT nfhLf;fyhkh
cj;juthFk;. ,q;F VjhtJ xU jug;G nfhLf;ff; $lhjh vd;gij me;jr; #oypy;
(thjp my;yJ gpujpthjp) xU nraiyr; mtuplk; ,Ue;j rl;l chpikfs; thjpahy;
nra;aNth (tw;GWj;Jf; fl;lis)my;yJ ghjpf;fg;gl;ljhff; $Wk; Neuj;jpy; mjd;
20 nra;af; $lhJ vdNth (jil Miz) chpik kPwyhy; cs;s ghjpg;G ,tw;iwr; 20
ePjpkd;wk; cj;jutplyhk;. ,e;j ,ilf;fhyj; rPHJ}f;fp mit NkYk; jPtpu
jilfs; jw;fhypfkhdjhfNth my;yJ tprhuidf;Fl;gLj;jpl Ntz;Lk;.
epue;jukhdjhfNth ,Uf;fyhk;. jw;fhypfj; ,ilf;fhyj; jil cj;jutpdhy;
jilapid xU ePjpkd;wk; fPo;f;fhZk; mspf;fg;gLk; epthuzk; thjpf;F Vw;gLk;
25 re;jHg;gq;fspy; cj;jutplyhk;: (m) tof;fpy; mePjpapd; Mgj;ijf; Fiwf;Fk; Nehf;fpy; 25
cs;s gpur;ridf;fhpa nrhj;J gad;glhky; me;j tof;fpd; cWjpapd;ik jPHf;fg;gLk;
Ngha;tpLk; Mgj;jpNyh> VjhtJ xU jug;ghy; Kd; ,ilf;fhyj;jpy; mspf;fg;gLfpwJ.
Nrjg;gLj;jNth> ifkhw;wg;glNth my;yJ gpujpthjpapd; ghJfhg;Gf;fhf ePjp kd;wk;
jtWjyhf xU jPHit epiwNtw;Wk; thjpaplk; VjhtnjhU cilikiaNah
30 tpjj;jpy; tpw;fg;glNth $Lkhdhy;. (M) gzj;ijNah ePjpkd;wj;jpy; rkHg;gpf;FkhW 30
gpujpthjp jdf;F fld; toq;fpatHfis Nfl;fyhk;. ,jdhy;> ,Wjpj; jPHg;G
Vkhw;Wk; Nehf;fpy; jdJ nrhj;jpid gpujpthjpf;F rhHghf ,Uf;Fkhdhy;
tpw;fNth ifkhw;wNth mr;RWj;jpdhNyh NghJkhd msT mtH el;l <L ngw
my;yJ epidj;jhNyh> (,) tof;fpy; cs;s KbAk;. (fhz;: F[uhj; ghl;ypq; fk; ypl;
35 VjhtJ xU nrhj;Jj; jfuhW fhuzkhf vjpH nfhf;Nfh Nfhyh fk;ngdp (1995) 5 35
thjpiaj; jhf;fp fhaNkw;gLj;jNth my;yJ
SCC 545> fhrp kl rk];jhdk; vjpH =kj;
mtuJ clikiag; gwpf;fg; NghtjhfNth
mr;RWj;jpdhy;> (<) xg;ge;jj;ij gpujpthjp Rj;jPe;jpu jPHj;j Rthkp (2010) 1 SCC 689.;
kPwg;NghtjhfNth my;yJ vjpH jug;Gf;F tha;g;gspg;gjhy; fhy
VjhtnjhUtifapy; fhag;gLj;jNth jhkjkhfp mjd; Nehf;fk; Kwpabf;fg;gLk;
40 vd;W ePjpkd;wk; jpUg;jpahf czuhjNghJ 40
,Ue;jhy; (c) ePjpapd; eyDf;fhf mt;thW
jil cj;juT gpwg;gpg;gJ ey;yJ vd ,ilf;fhy jil cj;juT mspf;FKd; ePjp
ePjpkd;wk; fUjpdhy;. (rl;lj;jpd; cj;juT-39 kd;wk; mJgw;wp vjpH jug;Gf;F
tpjp-1 kw;Wk; 2) xU jug;Gf;F vjpuhf jil mwptpg;gspf;f Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd;
cj;juT gpwg;gpg;gjw;F Kd;dhy; ePjpkd;wk; cj;juT-39 tpjp-3). ePjpkd;wj;jhy; rl;lj;jpd;
45 cj;juT-39 tpjp-1> 2 d;gb ,lg;gl;l jil 45
fPo;f;fhz;git Fwpj;J jpUg;jpaila
Ntz;Lk;: (m) me;jj; jil cj;juitf; cj;juTf;F fPo;g;gbah tof;Ffspy;
NfhUk; jug;gpd; Kjy; Nehf;fpNyNa mtuJ mjw;Ff; fl;Lg;glhjthpd; nrhj;jpidg;
rhHghf Mjhuk; ,Uf;fpwJ mjhtJ> mJ gwpKjy; nra;Ak;gb cj;jutplyhk;. NkYk;
50 ey;nyz;z jfuhW MFk;. (M) mtiu %d;W khj fhyj;jpw;F kpfhky; 50
tprhuizf;F Vw;w tof;fhfTk; mJ NkYk; rpiwaplTk; cj;jutplyhk;. (rl;lj;jpd;
Gyd; tprhuidf;F cl;gLj;jg;gl Ntz;Lk; cj;juT-39 tpjp-2m)
vd;Wk; jFjpapd; mbg;gilapy;
 ,ilf;fhy cj;juTfs; (rl;lj;jpd; cj;juT- miog;ghiz> tUifg; gjpTfs; kw;Wk; rhl;rp
39): ,ilf;fhy cj;juTk; xU jw;fhypfkhd tprhuidfs; Nghd;witgw;wp tpsf;FfpwJ.
cj;juNtahFk;. tof;fpd; chpg;nghUshf rhl;rpfSf;F miog;ghiz tpLg;gJ gw;wp
5 cs;s my;yJ gwpKjy; nra;ag;gl;l tpsf;Fk; mNj rl;l \uj;Jfs; tof;Ff;Fj; 5
mirAk; nrhj;J nfl;Lg;Ngha;tplf; Njitahd Mtzq;fisNah my;yJ gpw
$bajhf ,Ue;jhy; my;yJ VjhtJ nghUl;fisNah rkHg;gpf;f tpLf;Fk;
NeHikahd NghJkhd fhuzj;jpw;fhf miog;ghizf;Fk; nghUe;Jk;.
cldbahf tpw;WtpLtJ ey;yJ vdf;
10 fUjpdhy; mij tpw;Wtpl cj;jutpl nghJthf jug;gpd; rhl;rpfshy; tha;nkhopahf 10
ePjpkd;wj;jpw;F chpik cs;sJ. ePjpkd;wk; toq;fg;gLk; jlaq;fs; ePjpgjpapd;
NkYk; tof;fpd; chpg;nghUshf cs;s xU Kd;dpiyapy; mtuJ cj;jutpd; Nghpy; mtuJ
cilikia fhtypy; itf;fNth> Neub Nkw;ghh;itapy; gjpT nra;ag;gLfpd;wd.
ghJfhf;fNth> my;yJ Ma;T nra;aNth rhl;rp tprhuidapd;NghJ rhl;rpfspd;
15 mJ rhHghd Nfs;tp vOk;NghJ tof;Ff;Fj; Njitahd fUj;Jf;fs; me;j 15
cj;jutplyhk;. kdepiyNahL gjpT nra;ag;gLfpwJ. (rl;lj;jpd;
 nrhj;jhl;rpaH (rl;lj;jpd; cj;juT-40): cj;juT-18 tpjp-12). ,Ug;gpDk; ePjpkd;wk; jdJ
nrhj;jhl;rpaH vd;gtH tof;fpd; cj;jutpd; Nghpy; cs;s tprhuidf;FOtpd;
chpg;nghUshf cs;s nrhj;ijNah Kd;dpiyapy; rhl;rpfspd; jlaq;fis
20 gzj;ijNah tof;fpd; ,U jug;ghhplKk; rl;lj;jpd; cj;juT-26 tpjp-4m –apd;gb gjpT 20
mr;nrhj;J ,Ug;gJ ey;yjy;y vd nra;Ak;gb $wyhk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-28
ePjpkd;wk; fUJk;NghJ tof;F tpjp-19).
KbTwhjNghJ jdJ ghJfhg;gpy; itj;Jg;
ghJfhj;J ePjpahd KiwapYk; tha;g;G jlaq;fspd; tpjpfspypUe;Nj njhlq;Ftjw;fhd
25 trjpf;F Vw;gTk; gad;gLj;j ePjpkd;wj;jhy; chpik fpilf;fpwJ. vdNt> thjp rhl;bAs;s 25
epakpf;fg;gl;l xU jdp eguhthH. me;j Fw;wr;rhl;Lfis gpujpthjp Vw;Wf;nfhz;lhYk;
nrhj;jhl;rpaUf;F fPo;f;fhZk; kw;Wk; rl;lj;jpd; gf;fj;jy; (cjhuzkhf
mjpfhuq;fis ePjpkd;wk; toq;fyhk;: (m) ePjpkd;wj;jpd; mjpfhu tuk;G> fhytiuaiu>
tof;fpidj; njhlq;fTk; ghJfhf;fTk;> (M) my;yJ nu]; [_bfhj;jh) my;yJ NkYk; rpy
30 tof;fpd;fPOs;s nrhj;jpid ngwTk;> $Ljy; cz;ikfisf; fhl;b Fw;wk; 30
epHtfpf;f> ghJfhf;f> gj;jpug;gLj;j> NkYk; rhl;LtjhYk; thjp ve;jtpj ghpfhuKk; ngwj;
tpUj;jpahf;f (,) thlif t#ypf;f> jFjpaw;wtH vd thjpl;lhyd;wp thjpf;Nf
thlifiaj; jPHkhdpf;f> mjd; njhlq;Ftjw;F chpik cs;sJ. ,e;jr;
tUthiaAk; thlifiaAk; nfhLf;f (<) #oypy; gpujpthjpf;Nf njhlq;Ftjw;fhd
35 Mtzq;fis nrayhf;f (c) gpw ePjpkd;wk; chpik cs;sJ. (rl;lj;jpd; cj;juT-18 tpjp-1). 35
rhpahdJ vd czUk; ve;j xU vdNt tof;F tprhuidf;Ff; Fwpf;fg;gl;l
chpikiaAk; toq;f. ehspy; njhlq;Fk; chpik cs;s jug;G jdJ
jug;G thjq;fisAk; jlaq;fisAk; jhd; ve;j
tprhuid: KiwaPl;il ep&gpf;f Ntz;LNkh mjw;F Vw;g
40 Kd; itf;f Ntz;Lk;. mjd;gpwF vjpHjug;G 40
tof;fpd; ,U jug;gpdUk; jq;fs; KiwaPLfisj; jdJ jug;G thjq;fisAk; jlaq;fisAk;
jhf;fy; nra;jgpd;dH kw;Wk; gpur;ridfisf; (VjhtJ ,Ue;jhy;) Kd; itf;f Ntz;Lk;.
fz;lwpe;J fl;likj;J mit gjptplg;gl;lJk; mjd;gpd;dH me;j KO tof;Fgw;wpa
xU tof;fpd; ,U jug;ghUk; jq;fspd; jug;G nghJthd tplaq;fis ePjpkd;wj;jpy; njhptpf;f
45 thjq;fisAk; vLj;Jiuf;fj; Njitahd Ntz;Lk;. njhlq;fpa jug;G gpd;dH me;j KO 45
Mjhuq;fisAk; Mtzq;fisAk; Nfhhpg; tof;Fgw;wpa jdJ thjq;fis
ngWtH. ,e;jf; fhuzj;jpw;fhf> ve;j xU vLj;Jiuf;fyhk;. ,U jug;ghUNk jdJ jug;G
jug;ghUk; ePjpkd;wj;jpy; jdf;Fj; Njitahd thjq;fis vOj;Jg; G+HtkhfTk; ePjpkd;wj;jpy;
rhl;rpfSf;F miog;ghiz mspj;J rkHg;gpf;fyhk;. mg;gbg;gl;l vOj;Jg;G+Htkhd
50 thjq;fisg; vjpH jug;Gf;Fk; toq;f Ntz;Lk;. 50
ePjpkd;wj;jpw;F tuitf;f ePjpkd;wj;jpy; (rl;lj;jpd; cj;juT-18 tpjp-2).
tpz;zg;gk; nra;ayhk;. (rl;lj;jpd; gphpTfs; 30 –
32 kw;Wk; cj;juTfs;-16> 18 Mfpait
xU jlaj;ij ePjpkd;wj;jpw;Fr; rkHg;gpf;f  mtuJ xJf;fPL ngw;wtNuh>
VjhtJ xU jug;gpw;F fhy mtfhrk; toq;fpAk; nrhj;jhl;rpaNuh me;j tof;if mtUf;Ff;
me;j Fwpg;gpl;l fhyj;jpw;Fs; mt;thW toq;fj; fldspj;jtHfSf;fhf njhlHe;J elj;jyhk;.
5 jtwpdhNyh my;yJ rl;l eltbf;iffs; Mdhy;> me;j xJf;fPL ngw;wtNuh my;yJ 5
njhlHe;J eilngw mtrpakhd VjhtnjhU nrhj;jhl;rpaNuh me;j tof;ifj; njhlHe;J
nraiyr; nra;aj; jtwpdhy;> mt;thW elj;j tpUk;ghtpby; my;yJ ePjpkd;wk;
jtwpioj;jpUe;jhYk; (m) ,Ujug;ghUk; tpjpj;j nryTj; njhiff;fhd gpiziar;
NeHepiyahfp ,Ue;jhy; me;j tof;if nrYj;jhtpby; me;j tof;fpid thjpapd;
10 cldbahf KbTf;Ff; nfhz;Ltuyhk;. my;yJ nehbj;j jd;ikiaf; fhuzk; fhl;b 10
(M) ,U jug;ghUk; NeHepiyahfp ,Ue;jhNyh js;Sgb nra;ayhk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-22
my;yJ xU jug;G NeHepiyahfky; ,Ue;jhNyh tpjp-8). gpujpthjpapd; nehbj;j jd;ik me;j
mLj;j tprhuidf;fhd ehisf; Fwpf;fyhk;. tof;fpy; mtUf;F vjpuhd eltbf;iffis
NkYk;> mt;thW jtwpa jug;G mjw;fhd ePjpkd;wk; epWj;jp itf;fr; nra;Ak;.
15 ePjpkd;wk; Fwpg;gpLk; nryTj; njhifia 15
fl;Lk;gb cj;jutplyhk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-17 tof;fpd; KbT
tpjp-3)
toikahf xU tof;F fPof;fhZk; VjhtJ
js;Sgb nra;jy; xU Kiwapy; KbtilAk;:
20  tof;ifj; jpUk;gg; ngWjy; (rl;lj;jpd; 20
 xU jug;igr; rhHe;jthpd; ,wg;G: thjpNah cj;juT-23 tpjp-1): tof;F njhlq;fpa
my;yJ gpujpthjpNah ,we;J tpl;lhnud;whYk; gpd;dH ve;j xU fl;lj;jpYk; jdJ
tof;Fj; njhlUk; chpik ,Uf;Fkhdhy; tof;iff; iftplyhk; my;yJ mtuJ
me;j tof;F js;Sgb nra;ag;gl khl;lhJ gpujpthjpfspy; xUtUf;Nfh my;yJ
25 mjhtJ> KbTf;F tuhJ. (rl;lj;jpd; cj;juT- vy;yhUf;Fk; vjpuhd Nfhhpf;ifapd; xU 25
22 tpjp-1). rl;lj;jpd; cj;juT-22 –y; tof;fpd; gFjpia ePjpkd;wj;jpd; mDkjpNahNlh
VjhtJ xU jug;G ,we;J tpl;lhy; ve;j mDkjpapd;wpNah iftplyhk;. mt;thW
topKiwfisg; gpd;gw;w Ntz;Lk; vd iftpl;lhy; mij me;j thjp kPz;Lk; xU
tpsf;FfpwJ. rl;lj;jpdhy; Fwpg;gpl;l Gjpa tof;fpy; mNj chpg;nghUisf; fhl;b
30 ehl;fSf;Fs; me;j ,we;j thjp my;yJ tof;Fj; njhlu KbahJ. VjhtnjhU 30
gpujpthjpapd; gpujpepjpiaj; jPHkhzpf;f Kiwg;gbahd fhuzj;jpw;fhf (cjhuzkhf
ePjpkd;wj;jpw;F tpz;zg;gk; %yk; jug;Gfspd; kp];-[ha;d;lH> ePjpkd;wj;jpw;Fr;
njhpag;gLj;jhtpby; me;j tof;F me;j ,we;j nrYj;jNtz;ba fl;lzj;ijf; fl;lj;
thjpiag; nghUj;jtiu js;SgbahFk; jtWjy;> tof;F%yj;ij ntspg;gLj;j
35 my;yJ ,we;j gpujpthjpf;F vjpuhf kWj;jy;> ePjpkd;wj;jpd; gug;gsT rhHe;j 35
KbthFk;. rl;lj;jpd; cj;juT-22-d;gb mjpfhu tuk;gpd;ik) me;j tof;F
js;Sgbahdhy; mNj tof;F Njhy;tpailAk; vd ePjpkd;wk; cWjpahff;
%yj;ijf;nfhz;L Gjpjhf tof;Fj; njhlu fUjpdhy; my;yJ thjp NtnwhU Gjpa
KbahJ. (rl;lj;jpd; cj;juT-22 tpjp-9). jdJ tof;Fj; njhlq;Ftjw;Fk; me;j tof;fpd;
40 jug;Gf;fhf thjhLk; thJiuQH me;jj; chpg;nghUs; rhHe;j NghJkhd fhuzq;fs; 40
jug;gpdH ,we;J tpl;lhH vd;gij mwpe;jhy; ,Ue;jhy; ePjpkd;wk; thjp me;j tof;ifj;
mJgw;wp ePjpkd;wj;jpw;Fj; njhptpf;f Ntz;Lk;. jpUk;gg; ngwNth my;yJ mtuJ
gpd; ePjpkd;wk; mJgw;wp gpujpthjpapd; Nfhhpf;ifapd; xU gFjpiaj; jpUk;gg;
jug;Gf;Fj; njhptpf;Fk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-22 ngwNth tha;g;gspj;J Gjpa tof;fpidj;
45 tpjp-10m). jhf;fy; nra;a tha;g;gspf;fyhk;. 45
 xU jug;igr; rhHe;jthpd; jpUkzk;: ngz;  tof;fpd; rkurj; jPHT (rl;lj;jpd; cj;juT-
thjpapd; jpUkzNkh my;yJ gpujpthjpapd; 23 tpjp-3): tof;fpd; ,Ujug;gpdUk;
jpUkzNkh tof;ifj; js;Sgb nra;Ak; rkurkhf tof;fpd; KOtjpYNkh my;yJ
50 fhuzq;fsy;y. (rl;lj;jpd; cj;juT-22 tpjp-7) gFjpapNyh xj;Jg;Ngha; rl;lj;jhy; 50
 xU jug;G nehbj;Jg; Nghjy;: thjp nehbj;Jg; Vw;Wf;nfhs;sf;$ba vOj;Jg;G+Htkhd
Nghtjhy; me;j tof;F js;SgbahfhJ. xg;ge;jk; my;yJ rkurk; Nghd;wit
 ,Ue;jhy; mij ePjpkd;wk; NghJkhdJ vd ,d;Dk; tof;fpy; gzpfs; ,Uf;Fk;NghJ
Vw;Wf;nfhz;lhy; my;yJ gpujpthjp thjpia ntspaplg; gLtjhFk;. me;j tof;F
tof;fpd; chpg;nghUs; rhHe;j Nfhhpf;if Kw;wpYk; KbAk;NghJ ntspaplg;gLk;
5 KOtJkhfNth my;yJ gFjpg; ghpfhuk; jPHg;ghiz ,Wjpahd jPHg;ghizahFk;. xU 5
%yNkh kdepiwtilar; nra;jhy; ePjpkd;wk; jPHg;ghizapd; xU gFjp
me;j xg;ge;jj;ijNah> rkurj;ijNah Kd;Ndhl;lkhdjhfTk; kw;wgFjp
my;yJ kdjpUg;jpiaNah gjpT nra;J ,WjpahdjhfTk; ,Uf;fyhk;. cjhuzkhf>
mjd;gb jPHtpid mwptpf;fyhk;. (gpd;dH xU ,ilf;fhy tUkhdk; jUk; mirahr;
10 tpsf;fg;gl;Ls;sJ) nrhj;J rhHe;j tof;ffhf ,Ue;jhy; 10
 jPHg;G: jPHg;G vd;gJ ePjpgjp jPHtpd; mjhtJ xU nrhj;ij xUthplkpUe;J
mbg;gilapNyh my;yJ cj;jutpd; mgfhpj;j nrhj;jpypUe;J rhpahfg;
mbg;gilapNyh toq;Fk; xU thf;fpakhFk;. gad;gLj;jpapUe;jhy; tUk; tUkhdj;ij
tprhuid KOikahf Kbe;jgpd; ePjpkd;wk; mtH ngw;wpUe;jhYk; ngwhtpl;lhYk;
15 jpwe;j ePjpkd;wj;jpy; xNu Neuj;jpNyh my;yJ ePjpkd;wk; me;j nrhj;ij jpUg;gp 15
vjpHfhyj;jpy; NtW xU ehspNyh tof;fpd; mspf;Fk;gb jPH;g;ghizaplyhk; NkYk;
,U jug;Gf;Fk; kw;Wk; mtHfspd; ,ilf;fhy tUkhdk;gw;wp tprhhpf;Fk;gb
thJiuQHfSf;Fk; chpa mwptpg;G cj;jutplyhk;. ,e;jj; jPHg;ghizapy; Kjy;
mspj;jgpd; jPHg;gpid toq;f Ntz;Lk;. gFjp ,Wjpahd jPHg;ghizahFk;. Mdhy;>
20 (rl;lj;jpd; gphpT-33 kw;Wk; cj;juT-20 tpjp-1). ,uz;lhtJ gFjp Kd;Ndhl;lkhdjhFk;. 20
toikahf> xU jPHg;G me;j tof;fpd; Vnddpy; ,ilf;fhy tUkhdk; ,d;Dk;
FWfpa thf;fpaj;ijAk;> tprhuidapy; cs;sJ. mJ rhHe;j ,Wjpj;
cWjpg;gLj;Jtjw;Fj; Njitahd jPHg;ghiz me;j ,ilf;fhy tUkhdk;
fUj;Jf;fs;> mjdhy; vLf;fg;gl;l KbTfs;> rhHe;j tprhuiz Kbe;J mj;njhif
25 kw;Wk; me;j KbTfs; vLj;jjw;fhd cWjpg;gLj;jg;gl;l gpd;dNu mspf;f KbAk;. 25
fhuzq;fs; Mfpatw;iw cs;slf;fpajhf
,Uf;Fk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-20 tpjp-4). jPHg;ghizapd; cs;slf;fq;fs;: xU
ePjpkd;wk; me;j tof;F rhHe;j jPHg;ghizahdJ> kw;wtw;Wf;fpilapy;>
fl;likf;fg;gl;bUe;j gpur;ridfs; tof;fpd; vz;> thjp gpujpthjpfspd;
30 midj;jpw;Fk; jPHg;G toq;f Ntz;Lk;. ngaHfs; kw;Wk; tphpthf;fq;fs;> mtHfspd; 30
 jPHg;ghiz: xU Kiwg;gbahd ePjpkd;wj; ,Ug;gpl Kfthpfs;> tof;fpd;
jPHg;G mt;tof;fpd; jug;gpdUf;fhd me;j Nfhhpf;iffspd; tptuq;fs;> toq;fg;gl;l
tof;fpd; chpg;nghUs; gpur;ridfs; epthuzk; my;yJ tof;fpd; NtW
vy;yhtw;iwAk; my;yJ xUgFjp rhHe;j jPHkhdq;fs; kw;Wk; me;j tof;fpw;fhd
35 chpikfis Kbthf cWjpg;gLj;JfpwJ. nryTj; njhif> me;jj; njhifia 35
tof;F tprhuid Kbe;jJk; tof;fpd;NghNj ve;jj;jug;G ve;jr; nrhj;jpypUe;J ve;j
,e;jj; jPHg;ghiz toq;fg;gl Ntz;Lk;. msT nrYj;jg;gl Ntz;Lk; vd;gtw;iw
xt;nthU jPHg;ghizANk Nky;KiwaPL cs;slf;fpajhf ,Uf;f Ntz;Lk;.
nra;af; $baNj (mjw;F khwhf (rl;lj;jpd; cj;juT-20 tpjp-6). tof;fpd;
40 ntspg;gilahff; Fwpg;gplhjtiu). jPHg;G chpg;nghUs; mirahr; nrhj;jhf ,Ue;jhy; 40
Kbe;J 15 ehl;fSf;Fs; jPHg;ghiz me;jr; nrhj;ij ,dk; fz;lwpAk; tpjj;jpy;
vOjg;gl Ntz;Lk;. NkYk; mJ jPHg;NghL tpsf;fkhf tpthpj;jpUf;f Ntz;Lk;. me;jr;
xj;Jg; Nghf Ntz;Lk;. jPH;g;ghiz nrhj;jpid mjd; vy;iyfs; kw;Wk;
jug;gltpy;iy vdpy; jPHg;ghizapd; efypd;wp mWjpnra;ag;gl;l gjpNtl;L vz; my;yJ
45 Nky;KiwaPL nra;ayhk;. (rl;lj;jpd; rHNt vz; nfhz;L milahsk; 45
cj;juT-20 tpjp-6m) fhzKbAkhdhy; mjd; vy;iyfs;>
vz;fisf; Fwpg;gpl Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd;
 jPHg;ghiz tiffs;: jPHg;ghiz cj;juT-20 tpjp-9). tof;fpd; chpg;nghUs;
Kd;Ndhl;lkhdjhfNth my;yJ mirAk; nrhj;jhf ,Ue;jhy; kw;Wk;
50 ,WjpahdjhfNth ,Uf;fyhk;. jPHg;ghiz me;j mirahr; nrhj;ij 50
Kd;Ndhl;lkhd jPHg;ghiz vd;gJ xU xg;gilg;gjhf ,Ue;jhy;> me;j mirAk;
tof;F Kw;wpYk; Kbe;J tplhky; nrhj;jpid jpUg;gp mspf;f Kbahj
gl;rj;jpy; mjw;F <lhd njhifiaAk; iyl; tl;b)
Fwpg;gpl Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-20 tpjp-  kw;Wk; (,) jPHg;ghiz ntspahd
10). ehspypUe;J cz;ikapy; nrYj;jg;gLk;
5  jPHg;gpidNah> jPHg;ghiziaNah ehs;tiu cs;s tl;b. 5
cj;juitNah jpUj;Jjy;: rl;lj;jpd; gphpT-152
jPHg;gpNyh> jPHg;ghizapNyh my;yJ  nrYTj; njhiffs;: rl;l eltbf;iff;fhd
cj;jutpNyh Vw;gl;l vOj;jH tifahd nrYTj;njhifiaj; jPHkhdpf;f
my;yJ vz;tifapyhd jtWfs; my;yJ ePjpkd;wj;jpw;F tpUg;Gilmjpfhuk; cs;sJ.
10 jtWjyhf vw;gl;l jtWfNsh NkYk;> me;jj; njhif ahuhy; vt;thW 10
tplg;gl;litfisNah ve;j xU fl;lj;jpYk; ve;jr; nrhj;jpypUe;J ve;j msT nfhLf;f
ePjpkd;wk; jhdhfNth my;yJ vjhtJ xU Ntz;Lk; vd;gijj; jPHkhdpf;fTk; mjw;fhd
jug;gpd; tpz;zg;gj;jpd; NghpNyh topfhl;Ljy;fis mspf;fTk; KO
rhpnra;ayhk;. mjpfhuk; ePjpkd;wj;jpw;F cs;sJ.
15  ePjpkd;wj;jpw;F ntspNa jPHT fhZjy;: rl;lj;jpd; gphpT-35 nghJr; nrytpdk; 15
rl;lj;jpd; gphpT-89-d;gb me;j tof;fpd; gw;wpAk; gphpT-35m jtwhd tof;F my;yJ
,Ujug;ghuhYk; Vw;Wf;nfhs;sf;$ba mlhtb tof;Ff;fhd <l;Lj; njhif
jPHTf;fhd tha;g;G ,Ug;gjhf gw;wpAk; gphpT-35M jhkjg;gLj;JjYf;fhd
ePjpkd;wj;jpw;Fj; njhpe;jhy; mj;jifa fl;ldj;ijAk; Fwpg;gpLfpd;wd. NkYk;>
20 jPHTf;fhd nrhw;nwhlHfis tbtikj;J rl;lj;jpd; cj;juT-20m gpw ,jur; 20
,Ujug;ghhplKk; nfhLj;J mtHfspd; nryTfs; - jug;Gfs; gpw jug;Gf;F
fUj;Jf;fisf; Nfl;fyhk; vd;fpwJ. mt;thW mspf;Fk; mwptpg;G mDg;g> miog;ghid
Nfl;lwpe;j fUj;Jf;fspd; mbg;gilapy; me;j mDg;g> jl;lr;R nra;a> tof;fpd;
jPHTf;fhd nrhw;nwhlHfis khw;wp mikj;J Njitf;fhf ePjpkd;w Mtzq;fis Ma;T
25 mij nghJtH jPHg;Gf;Nfh> nra;a> kw;Wk; jPHg;G kw;Wk; 25
,izf;fg;gLtjw;Nfh> ,Ujug;gpd; jPHg;ghizfspd; efy;fisg; ngnw MFk;
xj;jpirTf;Nfh> Nyhf; mjyj; cl;gl;l nryTfs; gw;wpf; Fwpg;gpLfpd;wd.
ePjpKiwj; jPHTf;Nfh mDg;gyhk;.
 ePjpkd;wj;jpw;F cs;s ,aw;ifahd epiwNtw;Wjy;:
30 mjpfhuq;fs;: rl;lj;jpd; gphpT-151 ePjpia 30
epiyehl;lNth my;yJ ePjpkd;w Kiwfisj; epiwNtw;Wjy; vd;gJ ePjpkd;wj;jhy;
jtwhfg; gad;gLj;Jtijj; jLf;fNth mspf;fg;gl;l jPHg;ghizia eilKiwg;
Njitahd cj;juTfisg; gpwg;gpf;f gLj;JtjhFk;. jPHg;G ahUf;Fr; rhHghf
ePjpkd;wj;jpw;F mjpfhuk; toq;FfpwJ. rl;lk; cs;sNjh mtH ‘jPHg;ghiz cs;stH’ my;yJ
35 35
me;j mjpfhuj;jpw;F ve;j tifapYk; tuk;G ‘jPHg;G-fld; nfhLj;jtH’ vdTk; ahUf;F
itf;fhJ. vjpuhfj; jPHg;G cs;sNjh mtH ‘jPHg;G-
 jPHg;G kw;Wk; jPHg;ghizfspd; fld;ngw;wtH’ vdTk; miof;fg; gLfpwhH.
cWjpg;gLj;jg;gl;l efy;fs;: thjp kw;Wk; rl;lj;jpd; gphpTfs; -36-74 kw;Wk; cj;juT-21
40 gpujpthjp ePjpkd;wj;jpy; tpz;zg;gk; nra;J jPHg;ig epiwNtw;Wjy; rhHghd tptuq;fisf; 40
jq;fs; nrhe;j nrytpy; ,tw;iwg; ngw;Wf; Fwpg;gpLfpd;wd. me;jj; jPHg;gpid ntspapl;l
nfhs;syhk; (rl;lj;jpd; cj;juT-20 tpjp-20). ePjpkd;wj;jhNyh my;yJ ve;j ePjpkd;wj;jpw;Fr;
 tl;b: jPHg;ghiz gzk; nrYj;Jjy; nray;gLj;j cj;jutplg; gl;Ls;sNjh me;j
rhHe;jjhf ,Ue;jhy; me;j %yjdj; ePjpkd;wj;jhNyh nray;gLj;jg;gl Ntz;Lk;
45 njhifapd; kPjhd ePjpkd;wk; epHdapf;Fk; vd;fpwJ rl;lj;jpd; gphpT-38. epiwNtw;Wk; 45
tpOf;fhl;L tl;biar; nrYj;JkhWk; ePjpkd;wk; jPHg;Gf;Fg; gpd;dhy; nry;yyhfhJ
Mizaplyhk;. (rl;lj;jpd; gphpT-34). me;j mjhtJ> jPHg;ghizapd; nrhw;nwhlHfis
tl;b fPo;f;fhZk; vjhtnjhU my;yJ %d;W khw;wp mikf;f mjpfhuk; ,y;iy khwhf
tifapYNk tuyhk;: (m) tof;Fj; njhlUk; jPHg;ghizapy; Fwpg;gplg;gl;lthNw epiwNtw;w
50 Kd;Ng nrYj;j Ntz;ba tl;b> (M) Ntz;Lk;. mt;tof;fpd; ,U jug;ghUf;FNkh 50
tof;Fj; njhlHe;jjpypUe;J jPHg;ghiz my;yJ mtHfspd; gpujpepjpfSf;Nfh ,ilNa
mspj;j ehs; tiu cs;s tl;b (ngd;ld;l; jPHg;ghizia epiwNtw;Wk;NghNjh> tpLjiy
nra;Ak;NghNjh Vw;gLk; Nfs;tpfSf;Fk;
mJgw;wpa jpUg;jp Nghd;wtw;iw me;j cj;juT-21 tpjp-15)
jPHg;ghizia epiwNtw;Wk; ePjpkd;wNk KbT  jPHg;G-fldhsp ,we;J tpl;bUe;jhy; mtuJ
nra;Ak;. ,jw;fhf jdpnahU tof;Fj; njhlu rl;lg;G+Htkhd gpujpepjp - ,tH jPHg;G-
5 KbahJ. (rl;lj;jpd; gphpT-47). fldhspapd; nrhj;J rhHghf kl;LNk 5
ghj;jpag;gLthH jdpg;gl;l tpjj;jpy; my;y
xU jPH;ghizapidr; nray;gLj;j (fl;lhaj; (rl;lj;jpd; gphpT-50> 52> 53)
jil toq;Fk; jPHg;ghiz jtpu) fhytuk;G  jd;idNa jPHg;G-fldhspapd; gpujpepjp vd;W
jPHg;ghiz ntspahd ehspypUe;J 12 $wpf;nfhs;gtH (rl;lj;jpd; gphpT-146) NkYk;>
10 Mz;LfshFk;. (fhytiuaiur; rl;lk; A.136)  jPHg;G-fldhspapd; gpizak; (rl;lj;jpd; 10
gphpT-150)
rl;lj;jpd; cj;juT-21 tpjp-11-y; Fwpg;gplg;gl;Ls;s
epge;jidfspd;gb epiwNtw;Wtjw;fhd jPHg;ghizia epiwNtw;w mspf;fg;gLk;
tpz;zg;gk; tha;nkhopahfNth my;yJ xt;nthU vOj;Jg; G+Htkhd tpz;zg;gKk;
15 vOj;JtopahfNth ,Uf;fyhk;. ifnahg;gkplg;gl;L tpz;zg;gjhuuhNyh my;yJ 15
me;j tof;fpy; cs;sit gw;wp ed;F
fPo;f;fhZk; egHfs; epiwNtw;Wtjw;fhd mwpe;jtnud ePjpkd;wk; fUJk; NtnwhUtuhNyh
tpz;zg;gj;ij toq;fyhk;: rhpghHf;fg;gl;bUf;f Ntz;Lk;. NkYk;> mjpy;
 jPHg;ghid itj;jpUg;gtH (rl;lj;jpd; cj;juT- rl;lj;jpd; cj;juT-21 tpjp-11-y;
20 21 tpjp-10) Fwpg;gpl;Ls;sthW xU fl;lj;jpy; fPo;f;fhZk; 20
 jPHg;ghid itj;jpUg;gtH ,we;Jtpl;lhy; tptuq;fs; Fwpf;fg; gl;bUf;f Ntz;Lk;.
mtuJ rl;lg;G+Htkhd gpujpepjp (rl;lj;jpd;  tof;fpd; vz;
gphpT-146)  tof;fpd; jug;gpdH
25  jPHg;ghid itj;jpUg;gthpd; gpujpepjp  jPHg;ghiz ehs; 25
(rl;lj;jpd; gphpT-146)  VjhtJ Nky;KiwaPl;bid NjHT
 jPHg;ghid itj;jpUg;gtUf;F mbapy; cs;s nra;Js;shuh
ahuhtJ xUtH (rl;lj;jpd; gphpT-146)  VjhtJ (VjhtJ ,Ue;jhy;) jPHg;ghizf;Fg;
 jPHg;ghid itj;jpUg;gthpd; khw;whs; - (m) gpd;dH ,U jug;gpdUf;Fk; ,ilNa vd;d
30 jPHg;ghiz vOj;Jg;G+HtkhfNth my;yJ nrYj;jg;gl;Ls;sJ my;yJ mtHfSf;Fs; 30
rl;lg;gbNah khw;wg;gl;bUe;jhy; my;yJ (M) vd;d rkurk; nra;ag;gl;lJ.
me;j jPHg;ghizia ntspapl;l ePjpkd;wj;jpy;  VjhtJ (VjhtJ ,Ue;jhy;) vd;d
mij epiwNtw;w tpz;zg;gpj;jpUe;jhy;> (,) epiwNtw;WjYf;fhd tpz;zg;gk; vg;NghJ
jPHg;G-fldhspf;Fk; khw;whSf;Fk; ,ilNa mspf;fg;gl;lJ mjw;fhd tpisT
35 mJgw;wpj; njhptpf;f mwptpg;Gk; tha;g;Gk; 35
 jPHg;ghizapy; cs;sthW VjhtJ gzk;
toq;fg;gLtjw;fhf tpz;zg;gk; mspj;jpUf;f nryj;j Ntz;bapUe;jhy; %yjdj;njhif
Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; gphpT-49 kw;Wk; cj;juT-
kw;Wk; mjw;fhd tl;b (VjhtJ ,Ue;jhy;)
21 tpjp-16) my;yJ NtW VjhtJ epthuzk;
 xd;W my;yJ mjw;F Nkw;gl;l jPHg;ghid Fwpg;gplg;gl;bUe;jhy; kw;Wk; mjNdhL
40 itj;jpUg;NghH. Mdhy; (m) mjw;F khwhf 40
mjw;F Kd;dNuh my;yJ mjw;Fg;
jPHg;ghizapy; vJTk; Fwpg;gpl;bUf;ff; $lhJ> gpd;dNuh ntspahd FWf;Fj; jPHg;ghizfs;
(M) jPHg;ghiz KOtijAk; epiwNtw;w gw;wpa tptuq;fs;
tpz;zg;gpj;jpUf;f Ntz;Lk;. kw;Wk; (,) vy;yh  nryTj; njhif VjhtJ
jPH;g;ghiz itj;jpUg;NghUf;Fk; eyk; Fwpg;gplg;gl;bUe;jhy;
45 jUtjw;fhf tpz;zg;gpj;jpUf;f Ntz;Lk;. 45
(rl;lj;jpd; cj;juT-21 tpjp-10) NkYk;  ahUf;F vjpuhf jPHg;ghiz epiwNtw;wg;gl
Ntz;LNkh mtuJ ngaH
 rpwg;ghd tpUg;gk; cs;s ahnuhUtUk;
 ve;jtifapy; ePjpkd;wj;jpd; cjtp Njit
fPo;f;fhz;gtHfSf;F vjpuhf epiwNtw;Wtjw;fhd (m) jPHg;ghizapy; Fwpg;gplg;gl;l
50 nrhj;jpidj; jUtjw;fh (M) VjhtJ 50
tpz;zg;gk; toq;fg; glyhk;:
nrhj;jpidg; gwpKjy; nra;tjw;fh my;yJ
gwpKjy; nra;J tpw;fth my;yJ gwpKjy;
 jPHg;G-fldhsp (rl;lj;jpd; gphpT-50 kw;Wk;
nra;ahky; tpw;gjw;fh (,) ahuhtJ xUtiuf; MfpNahNuhL $l;lhf itj;Js;s
ifJ nra;J rpiwapyilf;fth (<) jPHg;ghizia epiwNtw;w tpz;zg;gpf;fpwhH.
nrhj;jhl;rpaiu epakpf;fth (c) epthuzj;jpd; rl;lj;jpd; cj;juT-21 tpjp-18d;gb egH-6 me;j
5 jd;ikf; Nfw;w cjtpNfl;lh (rl;lj;jpd; jPHg;ghizia xU FWf;Fj; jPHg;ghizahff; 5
cj;juT-21). fUjyhk;.
FWf;F jPHg;ghizia epiwNtw;Wjy;:
rl;lj;jpd; cj;juT-21 tpjp 26
rl;lj;jpd; cj;juT-21 tpjp-18 kw;wtw;Wf;fpilapy; kw;wtw;Wf;fpilapy;> me;j jPHg;ghizia
10 ,U ntt;NtW tof;Ffspd; FWf;Fj; epiwNtw;Wk; ePjpkd;wk; NghJkhd fhuzq;fs; 10
jPHg;ghizapy; Fwpg;gpl;Ls;s ,U ,Ue;jhy; jPHg;G-fldhsp gpiz nrYj;Jk;
njhiffisAk; mNj ,U jug;gpdUk; xUtH gl;rj;jpy; my;yJ tpjpf;fg;gl;l epge;jidfis
kw;wtUf;Fr; nrYj;j Ntz;bapUe;jhy; mJTk; Vw;Wr; nray;gLj;jpdhy; me;jj; jPHg;ghizia
xNu Neuj;jpy; epiwNtw;wg;gl Ntz;bapUe;jhy; epiwNtw;Wtij Vw;Wf;nfhs;sf;$ba
15 mjw;fhd tpz;zg;gq;fs; te;jpUe;jhy; (m) me;j fhyj;jpw;F jilnra;J itf;fyhk;. ,J jPHg;G- 15
,U njhiffSk; rkkhf ,Ue;jhy; ,U fldhsp jPHg;gizia ntspapl;l
jPHg;ghizfspd; jpUg;jpia milayhk;. (M) ePjpkd;wj;jpNyh my;yJ Nky; ePjp kd;wj;jpNyh
,U njhiffSk; rkkw;wjhf ,Ue;jhy; me;j KiwaPL nra;J epiwNtw;Wtjw;Fj;
,U njhiffspy; Fiwthd njhifia fopj;J jilahiz ngw tha;g;gspf;Fk;.
20 tpl;L mjpfkhd njhifAila jPHg;G- 20
itj;jpUg;gtuhNyNa epiwNtw;wg;gLk;. xd;Wf;F fhHdp\P eltbf;iffs;:
Nkw;gl;ltUf;F vjpuhf NrHj;Jk; gytifapYk;
jPHg;G-itj;jpUg;gtH mtUf;F vjpuhff; rl;lj;jpd; cj;juT-21 tpjp-46A - 46I cs;s
nfhLf;fg;gl;bUf;Fk; jPHg;ghizfis jdpahf \uj;Jfs; fhHdp\P eltbf;if vLf;Fk;
25 xUtUf;F rhHghfNth my;yJ gyUf;F tpjk;gw;wp tpsf;Ffpd;wd. mjhtJ> jPHg;ghiz 25
rhHghfNth nfhLf;fg;gl;bUf;Fk; itj;jpUg;gtH jPHg;G-fldhspaplkpUe;J ngw
jPHg;ghizfisAk; xU FWf;Fj; Ntz;ba njhifiaNah nrhj;ijNah jPHg;G-
jPHg;ghizahff; fUjp epiwNtw;w Ntz;Lk;. fldhspapd; fldhspaplkpUe;J (fhHdp\P)
Neubahfg; ngw;Wf;nfhs;Stjw;fhd
30 tpsf;fk;: egH-1 egH-2f;F vjpuhf &.1000/- f;fhd eltbf;ifahFk;. jPHg;ghizia epiwNtw;Wk; 30
jPHg;ghizia itj;jpUf;fpwhH. egH-2 egH-1-f;F ePjpkd;wk; jPHg;Gf; fldhspapd; fldhspahd
vjpuhf &. 1000/- f;fhd jPHg;ghizia %d;whtJ egiu jPHg;G-itj;jpUg;gtUf;Fr;
itj;jpUf;fpwhH. xUNtis egH-1 vjpH fhyj;jpy; nrYj;JkhW cj;jutplyhk;.
egH-2-f;F xUrpy nghUl;fis toq;ftpy;iy.
35 rl;lj;jpd; cj;juT-21 tpjp-18-d;gb egH-2 mtH ntspehl;Lj; jPHg;Gfs;: 35
itj;Js;s jPHg;ghizia FWf;Fj;
jPHg;ghizahff; fUj KbahJ. rl;lj;jpd; gphpT-13-toq;fpAs;s tpjptpyf;Ffspy;
tuhj ve;j xU ntspehl;Lj; jPHg;Gk;
tpsf;fk;: egH-1k; egH-2k; $l;L thjpfshtH. ,e;jpahtpy; fPo;f;fhZk; tpjq;fspy;
40 mtHfs; egH-3f;F vjpuhf &.1000-f;fhd epiwNtw;wyhk;: (m) me;j ntspehl;Lj; 40
jPHg;ghiziag; ngw;Ws;sdH. egH-3 egH-2f;F jPHg;gpd;kPJ xU tof;Fj; njhLg;gjd; %yk;
vjpuhf &.1000/- f;fhd jPHg;ghizia my;yJ (M) xUrpy Fwpg;gpl;l tof;Ffspy; -
itj;jpUf;fpwhH. egH-3 me;j jPHg;ghizia xU mjhtJ rl;lj;jpd; gphpT-44m tpy;
FWf;Fj; jPHg;ghizahf rl;lj;jpd; cj;juT-21 Fwpg;gpl;Ls;s tof;Ffspy; Neubahf
45 epiwNtw;Wk; eltbf;iffis vLg;gjd; %yk; 45
tpjp-18d;gb fUj KbahJ.
epiwNtw;wyhk;. ntspehl;L nghJtuhy;
toq;fg;gl;l jPHg;G mij cUthf;fpa ehl;by;
tpsf;fk;: egH-1>2>3>4>5 MfpNahH $l;lhfTk; epiwNtw;wf; $Lkhdhy; mij ,e;jpahtpYk;
gyuhfTk; egH-6 itj;Js;s jPHg;ghizapd; epiwNtw;wyhk;.
50 %yk; &.1000/- flikg;gl;Ls;sdH. egH-1 egH- 50
6f;F vjpuhf jdpahf &.1000/- f;fhd Nky;KiwaPLfs;> ghpe;Jiuj;jy; kW Ma;T
jPHg;ghizia itj;jpUf;fpwhH. mtH egH-2>3>4>5 nra;jy; kw;Wk; Nkyha;T nra;jy;
ePjpkd;wj;jhy; toq;fg;gl;l cj;jutpdhNyh Vw;Wf;nfhs;stpy;iy vd;gij xt;nthd;whf
my;yJ jPHg;ghizapdhNyh xUtH vz;fspl;L tpthjkpd;wpAk; tpthpj;Jk; vOjhky;
ghjpf;fg;gl;lhy; mtH mjw;F Nkw;gl;l ntt;NtW jiyg;Gf;fbapy; kpfr; RWf;fkhf
5 ePjpkd;wj;jpy; Nky; KiwaPL nra;a ,lkspj;jhy; vOjg;gl Ntz;Lk;. gzk; fl;Lk;gb NfhUk; 5
me;j cj;juTf;Nfh> jPHg;ghizf;Nfh vjpuhf jPHg;ghizia vjpHj;J Nky; KiwaPL
Nky; KiwaPL nra;ayhk;. my;yJ kW Ma;T nra;ag;gLfpwJ vdpy; mjpy; Fwpg;gpl;Ls;s
nra;aNth kW tprhuid nra;aNth Nfhhp njhifia me;j Nky; ePjpkd;wk; Fwpg;gpLk;
tpz;zg;gpf;fyhk;. xUrpy Neuq;fspy; fPo; ehl;fSf;Fs; itg;Gj; njhifahfr; nrYj;j
10 ePjpkd;wk; caH ePjpkd;wj;jpw;F me;j tof;if Ntz;Lk; my;yJ ePjpkd;wk; NfhUk; 10
ghpe;Jiuf;fyhk;. gpizaj;njhifiaf; fl;l Ntz;Lk;.

mry; jPH;g;ghizapypUe;J Nky; KiwaPL fhytiuaiu:


nra;jy;:
15 xU jPHg;ghizapid vjpHj;J caHePjp 15
Nky; KiwaPL vd;gJ mbg;gilapy; fPo; kd;wj;jpy; jPHg;ghiz ehspypUe;J njhd;D}W
ePjpkd;wj;jpd; Kbit mjw;F Nky; cs;s (90) ehl;fSf;Fs; Nky; KiwaPL nra;a
ePjpkd;wk; rl;lg;G+Htkhf Ma;T nra;tjhFk;. Ntz;Lk;. kw;w ePjp kd;wq;fspy; jPH;g;ghiz
mJ tof;fpd; xU njhlHr;rpNa. Kjy; Nky; ehspypUe;J Kg;gJ (30)Nky; KiwaPL nra;a
20 KiwaPL vd;gJ xU ePjpkd;wj;jhy; mjd; mry; Ntz;Lk;. (fhytiuaiur;rl;lk;> gphpT-116). 20
mjpfhu tuk;Gf;F cl;gl;L; toq;fg;gl;l
jPHg;ghizia vjpHj;J KiwapLtjhFk;. Mdhy;> jhkjj;ij kd;dpf;ff; NfhUk; tpz;zg;gk;:
,uz;lhtJ Nky; KiwaPNlh Nky; KiwaPl;L
ePjpkd;wj;jpd; jPHg;ghizia vjpHj;J fhytiuaiur; rl;lk; epHzapj;j fhyf;
25 njhLf;fg;gLfpwJ. Kjy; Nky; KiwaPL xU nfLTf;Fs; Nky; KiwaPL nra;ahky; 25
Nky; ePjpkd;wj;jpy; njhLf;fg;gLk;. mJ mjd;gpwF Nky;KiwaPl;L kDit mspj;jhy;>
caHePjpkd;wkhf ,Uf;f Ntz;bajpy;iy. me;j kDNthL xU gpukhzg; gj;jpuj;jpy;
Mdhy;> ,uz;lhtJ Nky; KiwaPNlh caHePjp jhkjj;jpw;Ff; fhuzkhd cz;ikfisj;
kd;wj;jpy; kl;LNk njhLf;f KbAk;. Kjy; Nky; njspthf vOjp me;j cz;ikfisr;
30 KiwaPL rl;lk; rhHe;j Nfs;tpiaNah my;yJ rkHg;gpg;jw;fhfNt jhkjkhdJ vd;gij 30
ele;j cz;ik rhHe;j Nfs;tpiaNah my;yJ ePjpkd;wk; Vw;Wf;nfhs;SkhW rkHg;gpf;f
,uz;ilAk; fye;Njh Kd;itj;J njhLf;fg; Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-41 tpjp-3m)
gLfpwJ. fPo; ePjpkd;wj;jpy; ,Ujug;ghuhYk;
Vw;Wf;nfhz;l jPHg;ig vjpHj;J tof;Fj; njhLf;f eltbf;iffSf;Fj; jil:
35 ,ayhJ. (rl;lj;jpd; gpupT-96). ,uz;lhtJ Nky; 35
KiwaPNlh rl;lk; rhHe;j nghpa mstpyhd Nky; ePjpkd;wk; cj;jutplhjtiu Nky;
Nfs;tp vOk;NghNjh my;yJ mry; tof;fpd; KiwaPL nra;Js;sjhy; jPHg;ghiz my;yJ
chpg;nghUs; gzk; kPl;gJ rhHe;jjhfTk; cj;jutpdhy; vLf;fg;gLk; rl;l
mj;njhif &.25>000/-f;F mjpfkhf ,Uf;f eltbf;iffSf;Fj; jil ,y;iy.
40 Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; gphpT-102). Nky;KiwaPL nra;ag; gl;Ls;sJ vd;w xNu 40
fhuzj;jpw;fhf jPHg;ghizia epiwNtw;wj;
Nky; KiwaPl;Lg; gbtk;: jil ,y;iy. ,Ug;gpDk;> me;j Nky;
ePjpkd;wk; NghJkhd fhuzj;ij me;j Nky;
xt;nthU Nky; KiwaPLk; Nky; KiwaPL KiwaPL nra;jtH rkHg;gpj;jhy; me;jj;
45 nra;gtuhNyh my;yJ mtuJ thJiuQuhNyh jPHg;ghizia epiwNtw;wj; jiltpjpj;J 45
Nky; KiwaPl;L kD vOjg;gl;L cj;jutplyhk;. fPo;f;fhZk; fhuzq;fs;
ifnahg;gkplg;gl;L ePjpkd;wj;jpNyh my;yJ NghJkhdjhf ,Ue;jhy; (m) mg;gb xU jil
mjdhy; ,jw;fhf epakpf;fg;gl;l mjpfhhpaplNkh Miz gpwg;gpf;fhtpl;lhy; Nky; KiwaPL
rkHg;gpf;fg;gl Ntz;Lk;. me;jf; Nky; KiwaPl;L nra;Ak; jug;Gf;F ngUj;j el;lk; Vw;gLk; (M)
50 kDNthL Ke;ija jPHg;gpd; efiyAk; ,izf;f Njitaw;w fhy tpiuakpd;wp me;j jilf;fhd 50
Ntz;Lk;. me;j Nky; KiwaPl;L kDtpy; me;j tpz;zg;gk; jug;gl;Ls;sJ. (,) Nky; KiwaPL
jPHg;ghizia vij mbg;gilahff; nfhz;L nra;jtuhy; me;j jPHg;ghizapNyh
cj;jutpNyh Fwpg;gpl;Ls;s chpa gpizak; my;yJ xU jug;Gf;F rhHghfNth ,Ue;jhYk;
nrYj;jg;gl;Ls;sJ. mj;njhifNa ,Wjpahf me;j jug;G Nky; KiwaPl;L kD
mthplkpUe;J NfhUk; njhifahFk;. (rl;lj;jpd; mspf;ftpy;iy vd;whYk; ,j;jifa mjpfhuk;
5 cj;juT-41 tpjp-5) me;j ePjpkd;wj;jpw;F cs;sJ. (rl;lj;jpd; 5
Nky; ePjpkd;wj;jpy; $Ljy; jlaq;fisr; cj;juT-61 tpjp-33).
rkHg;gpj;jy;
cj;juTfspypUe;J Nky; KiwaPL:
toikahf> Nky; ePjpkd;wj;jpy; Nky; KiwaPl;L
10 tprhuidapd;NghJ $Ljy; jlaq;fis - rl;lj;jpd; gphpT-104 kw;wtw;Wf;fpilapy;> 10
tha;nkhopj; jlaNkh vOj;Jg; G+Htkhd jlaNkh fPo;f;fhZk; cj;juTfSf;F vjpuhf
- rkHg;gpf;f mDkjp ,y;iy. ,Ug;gpDk;> (m) Nky;KiwaPL nra;ayhk; vd;fpwJ:
ve;j ePjpkd;wj;jpypUe;J me;j jPHg;ghiz  rl;lj;jpd; gphpT-35m –d;gb ntspaplg;gl;l
ntspahdNjh me;j ePjp kd;wk; me;jr; cj;juTfs; (ngha;ahd> fLg;gbf;Fk;
15 rhl;rpfis Vw;Wf; nfhs;stpy;iy. Mdhy;> Nfhhpf;iffs; my;yJ kWg;Gf;fhd 15
mtw;iw Vw;Wf; nfhz;bUe;jpUf;f Ntz;Lk; ,og;gPl;L nryTj;njhif rhHe;j
vd;why; (M) $Ljy; jlaj;ijj; ju tpUk;Gk; cj;juTfs;)
jug;G jd;dhy; Kbe;jtiu chpa Kaw;rp  rl;lj;jpd; gphpT-91 –d;gb ntspaplg;gl;l
vLj;Jk; jdJ mwpTf;F me;jj; jlaj;ijg; gw;wp cj;juTfs; (nghJ mikjpf;F gq;fk;
20 jPHg;ghiz ntspahFk; Kd; njhpatpy;iy vd 20
ep&gpj;jhy; (,) Nky; ePjpkd;wk; rhpahd tpistpj;jy; kw;Wk; gpw nghJkf;fisg;
KbntLf;fj; $Ljy; jlaq;fisj; jUk;gb – ghjpg;gitfSf;F vjpuhd cj;juTfs;)
MtzNkh my;yJ rhl;rpfisf; my;yJ rl;lj;jpd; gphpT-92 –d;gb
Nfl;Lf;nfhz;lhy; my;yJ NtW VjhtJ ngUj;j ntspaplg;gl;l cj;juTfs; (nghJ
25 fhuzj;jpw;fhf me;j Nky; ePjpkd;wk; mj;jifa mwf;fl;lisfSf;F vjpuhd tof;Ffs; 25
$Ljy; jlaq;fis – MtzNkh rhl;rpfNsh – rhHe;j cj;juTfs;) rl;lj;jpd; gphpT-91>92 –
Nfl;fyhk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-41 tpjp-27) d;gb tof;Fj; njhlu Kd; mDkjp
kWj;jy;
FWf;F kWg;Giufisg; gjpT nra;jy;:  rl;lj;jpd; gphpT-95m –d;gb ntspaplg;gl;l
30 30
cj;juTfs; (NghJkhd fhuzq;fspd;wp
rl;lj;jpd; cj;juT-60 tpjp-22> ifJ nra;ag;gl;ljw;Fk;> gwpKjy;
kw;wtw;Wf;fpilapy; xU jPHg;ghizf;F vjpuhf nra;jjw;Fk;> jil cj;juTfs;
xUtH mjw;F vjpuhf vjpH jug;G Nky; KiwaPL gpwg;gpj;jjw;fhfTk; Vw;gl;l ,og;gPL rhHe;j
nra;jpUg;gjhy; mjw;F vjpuhf FWf;F cj;juTfs;)
35 kWg;Giufisj; jhf;fy; nra;ayhk;. ,ejf; 35
 xU jPHg;ghizia epiwNtw;Wk; tpjkhf
FWf;F kWg;Giufis xU Nky; KiwaPl;L ahuhtJ xUtiu jz;lidj; njhif
kDthf vjpHjug;G kD nra;J ePjpkd;wj;jpy; fl;lNth> ifJ nra;AkhNwh> Fbik
M[uhFk;gb Nfl;Lf;nfhz;Ls;s miog;ghid rpiwapy; gpizapy; itf;fNth rl;lj;jpd;
ngw;w ehspypUe;J 30 ehl;fSf;Fs; jhf;fy; VjhtnjhU toptifia mbg;gilahf
40 nra;ag;gl Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-61 tpjp- 40
itj;Jg; gpwg;gpj;j cj;juTfs;.
22).
 rl;ltpjpfspd; gb gpwg;gpf;fg;gl;l cj;jutpy;
Nky;KiwaPl;L ePjpkd;wj;jpd; mjpfhuk;: me;j tpjpNa ntspg;gilahf
Nky;KiwaPl;il mDkjpj;jhy;
45 Nky; KiwaPl;L ePjpkd;wk; nra;jpUf;f Ntz;ba 45
ve;j xU jPHg;ghiziaNah my;yJ rl;lj;jpd; cj;juT -63 tpjp-1-d;gb
cj;juitNah gpwg;gpf;fyhk; my;yJ me;j Nky;KiwaPL fPo;f;fhZk; cj;juTfspypUe;J
tof;fpw;F Vw;w mJNghd;w my;yJ gpw tUfpwJ vd;fpwJ:
jPHg;ghizfisNah cj;juTfisNah  rl;lj;jpd; cj;juT -7 tpjp-10–d;gb
50 gpwg;gpf;fyhk;. me;j Nky; KiwaPL ntspaplg;gl;l cj;juTfs; mjhtJ 50
jPHg;ghizapd; xU gFjp rhHe;jjhfNt jd;dplk; rkHg;gpf;fg; gl;l KiwaPl;bid
,Ue;jhYk; kw;Wk; tof;fpd; vy;yhj; jug;Gf;FNk NtW xU rhpahd ePjpkd;wj;jpy; jhf;fy;
nra;AkhW jpUg;gp mDg;Gk; cj;juT
(rl;lj;jpd; cj;juT -7 tpjp-10m –d;gb KiwaPL nra;a chpik ,Ue;jhy; tof;if
ntspaplg;gl;l cj;juTfs; jtpu) epWj;jp itf;fg;gl ntspaplg;gll
 rl;lj;jpd; cj;juT -9 tpjp-9 –d;gb cj;juTfs;
5 ntspaplg;gl;l cj;juTfs; - xU tof;ifj; rl;lj;jpd; cj;juT -47 tpjp-4–d;gb 5
js;Sgb nra;Ak; cj;juit xJf;FkhW kWghprPyid nra;af;Nfhhpa kDit Vw;W
NfhUk; kDit epuhfhpj;jy; (Nky; ntspaplg;gl;l cj;juTfs;
KiwaPl;Lf;F tha;g;Gs;s tof;fpy;)
 rl;lj;jpd; cj;juT -9 tpjp-21–d;gb rl;lj;jpd; cj;juT-41y; cs;s tpjpfs;
10 cj;juTfspypUe;J Nky; KiwaPL nra;Ak; 10
ntspaplg;gl;l cj;juTfs;.
topKiwfSf;Fk; nghUe;Jk;. (rl;lj;jpd;
 rl;lj;jpd; cj;juT -21 tpjp-34-d;gb xU cj;juT-43 tpjp-2).
MtzNkh my;yJ Mizapd; tiuit
kWj;J ntspaplg;gl;l cj;juTfs;. Kj;jpiug; gj;jpuk; Nky; KiwaPLfs;:
15  rl;lj;jpd; cj;juT -21 tpjp-72 my;yJ 92 – 15
d;gb xU tpw;gidiaj; xJf;fp itj;Njh caHePjpkd;wj;jpw;Fs;NsNa Nky; KiwaPL
my;yJ xJf;fptpl kWj;Njh ntspaplg;gl;l nra;a rl;lk; mDkjpg;gjpy;iy. caHePjp
cj;juTfs;. kd;wj;jpd; xU ePjpgjp mkHT ntspapl;l
 rl;lj;jpd; cj;juT -21 tpjp-106m –d;gb xU cj;juit vjpHj;J me;j gl;la caHePjp kd;w
20 kDit Vw;f kWj;J ntspaplg;gl;l Kj;jpiug; gj;jpuj;jpd; toptifiag; nghUj;Nj 20
cj;juTfs;. Mdhy;> rl;lj;jpd; cj;juT -21 Nky;KiwaPl;bid ,UePjpgjp mkHTf;F mDg;g
tpjp-105(1)-d;gb Vw;fj;jf;fjhf ,Ue;jhy; KbAk;. mg;gbg;gl;l Nky; KiwaPL ve;j
cj;juTf;F vjpuhf nra;ag;gLfpwNjh me;j
 rl;lj;jpd; cj;juT -22 tpjp-9–d;gb xU cj;juT ntspahd ehspypUe;J 30
25 tof;ifj; js;Sgb nra;a kWj;J ehl;fSf;Fs; nra;ag;gl Ntz;Lk;. 25
ntspaplg;gl;l cj;juTfs; (fhytiuaiur; rl;lk; gphpT-117)
 rl;lj;jpd; cj;juT tpjp-10–d;gb Kd; mDkjp
toq;fpNah my;yJ mDkjp toq;f kWj;Njh rl;lj;jpd;gb cr;rePjp kd;wj;jpy; Nky; KiwaPL
ntspaplg;gl;l cj;juTfs; nra;jy;
30 30
 rl;lj;jpd; cj;juT -25 tpjp-2–d;gb xU caHePjp kd;wk; toq;fpa jPhg;igNah>
tof;ifj; js;Sgb nra;jij xJf;fp jPHg;ghiziaNah my;yJ ,Wjp
itf;FkhW Nfhhpa kDit js;Sgb nra;j cj;juitNah vjpHj;J cr;r ePjpkd;wj;jpy;
cj;juTfs; (Nky; KiwaPl;Lf;F tha;g;gspf;fg; jhf;fy; nra;ayhk;. Mdhy; mjw;F caHePjp
35 gl;bUe;jhy;) kd;wk; (m) me;j tof;F xU rl;lk; rhHe;j 35
 rl;lj;jpd; cj;juT -33 tpjp-5> 7–d;gb ngUj;j Nfs;tpia vOg;gpAs;sJ my;yJ
tWikapy; ,Ug;gtH tof;Fj;njhlu mDjp nghJthd Kf;fpaj;Jtk; cs;sJ vd
Nfl;Fk; kDit kWj;J ntspaplg;gl;l cWjpg;gLj;jpdhy; my;yJ (M) caHePjp
cj;juTfs; kd;wj;ijg; nghUj;jtiu mj;jifa Nfs;tp
40  ,d;lHgpsPlH tof;Ffspy; rl;lj;jpd; gphpT-35 cr;rePjpkd;wj;jhy; KbT nra;ag;gl Ntz;Lk; 40
tpjp-3>4>6–d;gb ntspaplg;gl;l cj;juTfs; vd cWjpg;gLj;jpdhy; cr;r ePjpkd;wj;jpy;
 rl;lj;jpd; cj;juT -48 tpjp-2>3>6–d;gb Nky; KiwaPL nra;ag;glyhk;.
ntspaplg;gl;l cj;juTfs;
caH ePjpkd;wj;jpw;Fg; ghpe;Jiuj;jy;
45  rl;lj;jpd; cj;juT -39 tpjp-1> 2> 2m> 4> 10– 45
d;gb ntspaplg;gl;l cj;juTfs; ve;j xU ePjpkd;wKk; xU tof;if tpsf;fpf;
 rl;lj;jpd; cj;juT -40 tpjp-1> 4–d;gb $wp mJ rl;lk; rhHe;j Nfs;tp vOk;NghJ
ntspaplg;gl;l cj;juTfs; caHePjpkd;wj;jpd; fUj;Jf;Fg; ghpe;jiuf;fyhk;.
 rl;lj;jpd; cj;juT -41 tpjp-19–d;gb kPz;Lk; caHePjpkd;wKk; mjw;Fr; rhpnadr; Njhd;Wk;
50 tprhuizf;F vLj;Jf;nfhs;s my;yJ fUj;ij mspf;fyhk;. (rl;lj;jpd; gphpT-113). 50
rl;lj;jpd; cj;juT-41 tpjp-21-d;gb kW ePjpkd;wk; jhdhfNt Kd;te;Njh my;yJ xU
tprhuizf;fhf ntspaplg;gl;l cj;juTfs; jug;gpd; kDtpd;NghpNyh ghpe;Jiuf;fyhk;.
rl;lj;jpd; cj;juT -41 tpjp-23> 23m–d;gb
Nky; ePjpkd;wj; jPHg;ghizapypUe;J Nky;;
Mdhy; caH ePjpkd;wjj;jpw;Fg; ghpe;Jiuf;F mij Nkyha;T nra;AkhW kDr; nra;ayhk;.
Kd; rl;lj;jpd; cj;juT-46 tpjp-1y; cs;s my;yJ caH ePjpkd;wk; jhdhfNt Kd;te;J
epge;jidfs; filgpbf;fg; gl;Ls;sjh vd;gij jdf;Ff; fPOs;s ePjpkd;wj;jpd;
5 cWjpg; gLj;jpf nfhs;s Ntz;Lk;. jPhg;ghiziaNah cj;juitNa Nkyha;Tf;F 5
vLj;Jf; nfhs;syhk;.
kW Ma;T
rl;lj;jpd; gphpT-115-d;gb Nkyha;Tf;fhd
rl;lj;jpd; gphpT-114 kWMa;T nra;af; NfhUk; kDtpid 90 ehl;fSf;Fs; caHePjpkd;wj;jpy;
10 NghJkhd chpikia tof;fhLgtUf;F jhf;fy; nra;a Ntz;Lk;. 10
mspf;fpwJ. NkYk; cj;juT-47 mjw;fhd
topKiwfis mspf;fpwJ. kW Ma;T vd;gJ rl;lj;jpd; gphpT-115d;gb caHePjp kd;wj;jpw;F
mNj ePjpkd;wj;jpd; mNj ePjpgjpahy; me;j cs;s Nkyha;T mjpfhu tuk;G kw;Wk; ,e;jpa
tof;if kWgbAk; jpUg;gpg; ghHg;gjhFk;. xU murpayikg;Gr; rl;lk; gphpT-227 caH
15 jPHg;ghizahNyh my;yJ cj;juthNyh ePjpkd;wj;jpd; caHtpid ,U ntt;NtW 15
Ntjidaile;j xUtH mij kW Ma;T nra;a Kw;wpYk; khWgl;l topKiwfspy;
kDr; nra;ayhk;. mj;jifa kW Ma;T rpe;jpf;fpd;wd. ,e;j ,U mjpfhuq;fSf;fpilNa
kDtpid fPo;f;fhZk; re;jHg;gq;fspy; cs;s NtWghL vd;dntdpy;> rl;lj;jpd; gphpT-
rkHg;gpf;fyhk;: (1) Nky; KiwaPL nra;a 115d;gb mjd;fPOs;s epge;jidfs; NghJkhd
20 ,ayhj tof;Ffs; (2) Nky; KiwaPL nra;a mstpy; ,Ue;jhy; kl;LNk caHePjpkd;wk; 20
tha;g;gpUe;Jk; Nky; KiwaPL nra;ahtpby;. rpW Nkyha;T mjpfhu tuk;igr; nrYj;j KbAk;.
tof;Ffis tprhhpf;Fk; ePjpkd;wk; ghpe;Jiuj;jhy; Mdhy;> murpayikg;Gr; rl;lk; gphpT-227-d;gb
nfhLf;fg;gl;l jPHg;Gfis kW Ma;T nra;a mg;gbg;gl;l ve;j xU epge;jidfSk;
rl;lk; mDkjpf;fpwJ. fPo;f;fhZk; vjhtnjhU ,y;yhkNyNa caHePjp kd;wk; jdJ caHthd
25 fhuj;jpw;fhf jPHg;Gf;F vjpuhf kWMa;T kD mjpfhuj;ijr; nrYj;jyhk;. 25
rkHg;gpf;fyhk;: (m) xU Gjpa kw;Wk; Kf;fpakhd
jlak; fz;Lgpbf;fg;gl;lhy; (M) Mtzq;fis
NkNyhl;lkhfg; ghHf;Fk;NghNj jtW njhpe;jhy;
(,) NtW VjhtJ NghJkhd fhuzj;jpw;fhf. xU
30 ePjpkd;wk; toq;fpa jPHg;gpid (cr;r ePjpkd;wk; 30
jtpu) kW Ma;T nra;af;NfhUk; kD me;j
jPH;ghiz my;yJ cj;juT ntspahd
ehspypUe;J 30 ehl;fSf;Fs; rkHg;gpf;fg;gl
Ntz;Lk;. (fhytiuaiur; rl;lk; gphpT-124)
35 35
Nkyha;T:

xU caHePjpkd;wk; jdf;Ff; fPo; cs;s


ePjpkd;wk; tprhhpj;J jPHg;G toq;fg;gl;l (Nky;
40 KiwaPl;Lf;F tha;g;gpy;yhj) tof;fpd; 40
Mtzq;fis jd;dplk; rkHg;gpf;FkhW Nfhuyhk;
vd;fpwJ rl;lj;jpd; gphpT-115. Mdhy;> me;j fPo;
ePjpkd;wk; jdf;F me;j tof;if tprhhpf;fr;
rl;lj;jhy; toq;fg;gl;l mjpfhu tuk;G
45 ,y;yhkNyNa tprhhpj;J Kbj;js;sJ my;yJ 45
mjpfhu tuk;igr; nray;gLj;jhky; tpl;Ls;sJ
my;yJ rhpahd Kiwapy; me;j tprhuid
eilngwtpy;iy vd;why; kl;LNk ,t;thW
Nfhuyhk;. ,jw;Fg; ngaH caH ePjpkd;wj;jpd;
50 Nkyha;T mjpfhu tuk;G vdg;gLfpwJ. fPo; 50
ePjpkd;wj;jpd; jPHg;ghiz Vw;Wf;nfhs;s
Kbahjjhf czUk; xUtH caHePjp kd;wj;jpy;
1

Aµ]¯»ø©¨¦ Aµ]¯»ø©¨¤ß AvPõµ[PøÍ


ukUP C¯»õx. ( ÷P\ÁõÚ¢u £õµv
¬ßÝøµ:
Vs. ÷PµÍ ©õ|»®. ( A.I.R 1973 SC
Aµ]¯»ø©¨¦ \õuÚzvß 1461).
¬ßÝÚõ¯õÚx AuøÚ
ÁiÁø©zuÁºPÎß ^¶¯ Euõµn®:
C»m]¯[PøͲ® öPõÒøP ©ua\õº¤ßø©ø¯ Ai¨£øh
PøͲ® AÁØøÓ AøhÁuØPõÚ öPõÒøP¯õP ¬ßÝøµ°À
Âv¬øÓPøͲ® öPõsi¸¨£øu Põq® ÷£õx
EÒÍhUQ¯uõS®. J¸ }v©ßÓ® C¢v¯ Aµ\õ[PzvØS G¢u J¸
AzuøP¯ ¬ßÝøµø¯ uÚUS SÔ¨¤mh ©u¬® Qøh¯õx GßÖ®
÷uøÁ¨£k® GuõQÝ® J¸ ©UPÒ \©E¶ø© ö£ØÓÁõPÒ GßÖ®
\©¯zvÀ ö©õÈ ©õØÓ® ö\´¯¨£k® u[PÒ ©Ú EnºÄPÐUS HØ£ G¢u
÷£õx GÊ® \¢÷uPzvøÚ wºzxU J¸ ©uzøu²® u® ¸¨£® ÷£õ»,
öPõÒÍ £¯ß £kzx®. Cx J¸ öÁΨ£øh¯õP £µ¨£Ä® ¤ß
ö©õÈ°À JßÖUS ÷©Ø£mh £ØÓÄ® E¶ø© ö£ØÓÁºPÒ GßÖ®
Aºzu[PÒ EÒÍ÷£õx C® ¬øÓ P¸u¨£kQßÓx. ( S.R. ö£õ®ø©
øP¯õͨ£kQßÓx. A®ö©õÈ°À Vs. ³Û¯ß B¨ C¢v¯õ (A.I.R
÷ÁöÓõ¸ öuÎÁõÚ, £» ö£õ¸Ò 1994 SC 1918 ).
öPõkUP Ti¯uÀ»õu J¸ P¸zx
C¸US©õ°ß AU P¸zøu öPõÒÍ £õP® I :- ( J¸[Qøn¢u ©ØÖ®
÷Ásk÷©¯ßÔ ¬ßÝøµø¯ £¯ß AuøÚ \õº¢u GÀø»PÒ )
£kzv J¸ \mhª¯ØÓ÷Áõ AÀ»x C¢v¯ Aµ]¯À \õ\ÚzvÀ
AuøÚ J¸ uSv¯õUP÷Áõ ¬i¯õx. C¢v¯õ J¸ J¸[Qøn¢u
¬ßÝøµ°À Á¼²Özu¨£mkÒÍ ©õ|»[PÎß ÷\ºUøP Gߣøu
öPõÒøPPÒ Aµ]¯À \õ\Úzvß J¸ P¸zvÀ öPõÒÍ ÷Ásk® Auß
Ai¨£øh Áiø©¨÷£¯ßÔ v¸zu Azv¯õÁ]¯ Ai¨£øh C¯À£õÚx
¤÷µõøn¯õP £¯ß£kzv {® Aµ]¯»ø©¨¦ J¸ªzu
2

P¸zxPЮ £õv J¸ªzu ^º£kzxÁx® \mh©õQßÓx. CuøÚ

P¸zxPЮ EÒÍhUQ¯x BS® ( {øh¬øÓ¨£kzu {õhõЩßÓ®

÷©õmhõº Ási ÷£õUSÁµzx ( C¯ØÔ Âv÷¯ ¤µáõ E¶ø© \mh®


1955.
µõáìuõß ) ¼ªömh ( A.I.R 1962
SC 1406). C¢v¯ Aµ]¯À \õ\Ú® J¸
{õhõЩßÓzvØS J¸ uÛ¨£mh {£º GߣuØS® J¸ {õmiß
¦v¯ ©õ|»zøu ÷uõØÖÂUP÷Áõ Si²¶ø© AÀ»x ¤µáõ E¶ø©
AÀ»x (A-2) ©õØÓ÷Áõ AvPõµ® ö£ØÓÁº GߣuØS® EÒÍ
EÒÍx. CuØS AuÝøh¯ ÷ÁÖ£õmiøÚ ªPz öuÎÁõP
P¸zøu÷¯õ \®©uzøu÷¯õ ÷Põµ ÂÍUSQßÓx. ]» Ai¨£øh
÷Ási¯ AÁ]¯® CÀø». ÷©¾® E¶ø©PÒ C¢{õmiß Si²¶ø©
Auß £µ¨£ÍÄ ©ØÖ® GÀø»U ö£ØÓÁºUS ©mk÷©
÷Põmøh ©õØÓ÷Áõ AÀ»x HØPÚ÷Á ÁÇ[P¨£kQßÓÚ.
C¸US® ©õ|»zvß ö£¯øµ ©õØÓ÷Áõ
(öá´¨§º Ez÷¯õU Vs ³Û¯ß
¬Ê AvPõµ® EÒÍx. CuØP
B¨ C¢v¯õ AIR 1969 Raj 281) 1995À
{õhõЩßÓ® uÛ¨ö£¸®£õßø©
©ÖÂ\õµøn°À Ea\}v©ßÓ®
-»® J¸ \mh® C¯ØÔÚõÀ Ax÷Á
A19(1)(a) RÌ Kº uÛ¯õº ìuõ£Ú®
÷£õx©õÚuõS®.
uÚx Á¶ø\¨£kzu¨£mh
£õP® II: Si²¶ø© ÂÍ®£µ[PøÍ ""¯õ£õµ
ö\õØö£õÈÄ'' GßÖ ¤µ_¶UPU Thõx
Aµ]¯À \õ\Úzvß £õP®
GßÖ ³Û¯ß B¨ C¢v¯õ ukUP
Si²¶ø© £ØÔ¯uõS®. CvÀ
¬i¯õx GßÖ wº¨£ÎzxÒÍx.
Si²¶ø© ö£Ö® ÁȬøÓPøͨ £ØÔ
Ca\õ\Ú® öuõh[P¨£mh Põ»zvÀ
Áøµ¯ÖzxÒÍx.

A-11 Cuß -»® {õhõЩßÓzvØS


Si²¶ø© AÎUS® |ø»¯õÚ
AvPõµ® AÎUP¨£mkÒÍx.
Si²¶ø© AÎUS® ÁȬøÓPøÍ
3

£õP® III. Ai¨£øh E¶ø©PÒ ¤¼®ì ¼ªöhm Vs. ³Û¯ß B¨


C¢v¯õ A.I.R. 2005 SC 2677).
A12 "©õ|»®' Gߣøu¨ £ØÔ
£õP® IIIÀ C¢v¯ Aµ]¯»ø©¨¦ Euõµn®: C¢v¯ Q¶UöPm
ÂÍUP©ÎUQßÓx. Aµ\õ[P® ©ØÖ® Pmk¨£õmk Áõ¶¯® GßÓ Aø©¨¦
{õhõЩßÓ®, ÷©¾® JÆöÁõ¸ ©õ|»® GßÓ AºzuzvÀ A12 RÌ
©õ|»[PÎß Aµ\õ[P¬® Ah[S® GßÖ J¸ ¶m ©Ý JßÖ
\mh©ßÓ[PÒ £ØÔ²® CøÁ uõUPÀ ö\´¯¨£mhx. Áõ¶¯®
©mk©À»õx GÀ»õ EÒѺ AÀ»x \õ\ÚzvÚõÀ EshõUP¨£kÁx AÀ»
©ØÓ E¶ø©PÒ BQ¯ÁØøÓ ©ØÖ® Aµ\õ[P® Auß £[S
EÒÍhUQ¯ ¤µ÷u\® AÀ»x C¢v¯ ¬u½miÀ G¢u £Svø¯²®
Aµ\õ[Pzvß AvPõµ GÀø»US øÁzv¸UPÂÀø». ÷©¾®
Em£mhøÁ BQ¯ÁØøÓ £ØÔ {øh¬øÓ°À Aµ\õ[P® G¢u J¸
ÂÁ¶¨£x BS®. |v²uÂø¯²® ¬Êø©¯õP÷Áõ
AÀ»x GÀ»õ ö\»ÃÚ[PøͲ®
J¸ "©õ|»®' Gx Gߣøu
HØÖU öPõÒÍ÷Áõ CÀø» GßÖ®
|ºn°UP ]» Âv¬øÓPÒ EÒÍÚ.
AÔ¯¨£mkÒÍx. Aµ\õ[Pzvß
©õ|»® Gߣx J¸ Aø©¨¦ ÷£õßÓx.
Pmk¨£õk öÁÖ® ^µø©¨¦
Cx QøhUP¨ ö£ØÓ ]» Ai¨£øh
£kzxÁ÷u¯ßÔ |ºÁõP
P¸zxPÒ -»¬® ÷©¾® A¢u
\®©¢u¨£mhx AÀ». BP÷Á A12 RÌ
Aø©¨¦ ö£õ¸Íõuõµ ·v¯õP÷Áõ,
"Áõ¶¯®' J¸ ©õ|»® AÀ».
ö\¯À£õkPÎß £i÷¯õ ©ØÖ® |ºÁõP
\®©¢u©õP÷Áõ J¸ Aµ\õ[Pzvß (ã öh¼ ¤¼®ì ¼ªöhm Vs.
£i÷¯õ AÀ»x AÆÁµ\õ[Pzvß ³Û¯ß B¨ C¢v¯õ A.I.R. 2005 SC
AvPõµzvØSm£m÷hõ EÒÍuõ 2677).
GߣuøÚ ö£õ¸zuuõS®.
Aµ]¯À \õ\Ú® Aø©¨£uØS
\mhzvß £i÷¯õ AÀ»x ¬ß¦ C¢v¯õÂÀ C¸¢x Á¢u \mh
AÆÁõÖ CÀ»õø©÷¯õ öÁÖ® \mh® vmh[PÎÀ £õP® II
JÊ[S ¬øÓø©°ß RÌ EÒÍ J¸ SÔ¨¤h¨£mkÒÍ ÁȬøÓPÐUS
Aø©¨¦ "©õ|»®' BPõx (ã öh¼ A¨£õØ£mh ÂvPøÍ ö\À»zuPõu
4

Âv¬øÓPÍõP÷Áõ GkzxU ÷Ásk®. }v©ßÓ® ÁÇUSPÎÀ EÒÍ


öPõÒͨ£mkÒÍÚ. ÷©¾® Aµ\õ[P® Esø© |ø»¯Ô¢x AÁØÔß \õuP
AzuøP¯ \mh[PøÍ C¯ØÖÁuØS £õuP[PøÍ ^ºyUQ Pozu ¤ßÚº
uøh ÂvUP¨£mkÒÍx. Cuß -»® Auß |¯õ¯zvß Ai¨£øh°À
£õP® IIIÀ öPõkUP¨£mkÒÍ ÁÇUSPøÍ ¬izx EÒÍx. ]»
E¶ø©PøÍ £ÔUP÷Áõ AÀ»x «Ó÷Áõ ÷uøÁ¯õÚ Âzv¯õ\[PøÍ öPõsk
¬i¯õx. Cuߣi G¢u \mh©õQÝ® ©UPøÍ uµ® ¤¶¨£uß -»®
CÆĶø©PøÍ «ÖÁx ÷£õßÖ AzuøP¯øÁ G¢u ÁøP°¾®
C¯ØÓ¨£k©õ°ß AøÁ A¢u \mhzvØS EuÄ©õ GßÖ }vzxøÓ
AÍÂØS £¯ÚØÓuõS®. CøÁ C¢v¯ J¸ £¶÷\õuøÚ¯õP
GÀø»USÒ Ah[S® AÁ\µ \mh®, £¯ß£kzv²ÒÍx. (C¢v¯õ \íõÛ
JÊ[S¬øÓ, \mh®, E£Âv, Vs. ³Û¯ß B¨ C¢v¯õ A.I.R. 1993
¬øÓ¨£kzxuÀ, AÔÂzuÀ, SC 477).
ÁÇUP©õP øP¯õЮ ¬øÓ ÷£õßÓ
Euõµn®: ©Pκ PÀ¿¶°À
¯õÁØÔØS® ö£õ¸¢x®. A13À RÌ
ö£sPøÍ÷¯ ¬uÀÁµõP |¯ª¨£x
EÒÍ C¢u Âv¯õÚx G¢u J¸
Aµ\õ[Pzvß öPõÒøP AÀ»x
v¸zuzvß -»©õPÄ® \õ\Úzvß 368
ö\¯Àvmh® BS®. PÀ¿¶°À ÷Áø»
¤µ÷¯õQUP ¬i¯õx.
ö\´²® B]¶¯º J¸Áº CuøÚ Gvºzx
\© E¶ø©: A14À£i C®©õ|»zvß CzuøP¯ öPõÒøP Bs ö£s
GÀø»USÒ J¸ uÛ ©ÛuÛß £õS£õmøh öPõshx GßÖ
£õxPõ¨¦ ©ØÖ® E¶ø©ø¯ \mhzvß }v©ßÓzvÀ Áõu® ¦¶¢uõº. BÚõÀ
¬ß |µõP¶UP ¬i¯õx. \© E¶ø© }v©ßÓ® ©Pκ PÀ¿¶°À
Gߣx \mhzvß ¬ß J¸ÁºUS EÒÍ ö£sPøÍ B]¶¯µõP÷Áõ AÀ»x
E¶ø©÷¯ AßÔ C¯À£õÚ E¶ø©ø¯ ¬uÀÁµõP÷Áõ |¯ª¨£x Art.14 or
£ØÔ¯x AßÖ. \mhzvß ¬ß Art.16 «Ô¯x AÀ» GßÖ® Art.16À £i
J¸ÁºUS EÒÍ \©E¶ø©¯õÚx \¶|Pº |¯õ¯©õÚ £õS£õmiøÚ öPõshx
\©©õÚÁºUS ©mk÷© GßÖ® AuØS¶¯ öPõÒøPø¯
ö£õ¸¢uUTi¯x BS®. \© A¢uìx AøhÁx \¶¯õÚx GßÖ® wº¨¦
EÒÍÁºPÒ \©©õP |ºÁõQUP¨£h ÁÇ[QØÖ.
5

(Â᯻m_ª Vs. £g\õ¨ ö£ØÓøÁ¯õP÷Áõ AÀ»x


£ÀPø»UPÇP® (2003) SCC 440) Aµ\õ[Pzvß EuÂ
Ai¨£øh¯õPU öPõshx. ö£ØÓøÁ¯õP÷Áõ C¸UP»õ®
A(15(5)). Cx ]Ö£õßø© PÀÂ
Aµ\õ[P® G¢u J¸ Si©PøÚ²®
|ÖÁÚ[PøÍ Pmk¨£kzuõx.
\õv, ©u, ©Ú®, £õÀ, ¤Ó¢u Ch®
÷£õßÓÁØøÓU öPõsk ¤¶ÂøÚ Euõµn®: J¸ ©¸zxÁ PÀ¿¶°ß
ö\´¯ C¯»õx. B°Ý® Aµ\õ[P® Âv¨£i A[S Á]US® ©õn¯º
AuØöPÚ Â÷\å©õÚ ÂvPøÍ }[P»õP ©ØÓAøÚÁ¸® J¸
HØ£kzu»õ®. SÔ¨¤mh öuõøPø¯ PÀ¿¶°ß
÷\ºUøP°ß ö£õÊx ÷\ºUP ÷Ásk®.
 ö£sPÒ ©ØÖ® SÇ¢øuPÒ
BÚõÀ A[÷P÷¯ Á]US®
A(15(3))
©õnÁºPÐUS AzuøP¯ Âv
 \-P ·v¯õPÄ® PÀ¯ÔÄ Qøh¯õx. }v©ßÓzvÀ CÆÁÇUS
-»©õPÄ® ¤Ø£kzu¨£mh öuõhµ¨£mh ÷£õx Cx J¸Áº ¤Ó¢u
©ØÖ® uõÌzu¨£m÷hõº ÷©¾® Chzøu øÁzx AÁøµ
£Ç[Si°Úº CÁºPÎß ÷ÁÖ£kzxuÀ ÷£õßÖ AÀ»öÁßÖ®

¬ß÷ÚØÓzvØPõPÄ® A(15)(4) AÁº Á]US® Chzøu ö£õ¸z÷u

AÀ»x GßÖ® BP÷Á Cx A15(1) Âv «ÓÀ


AÀ» GßÖ® }v©ßÓzvÀ wº¨£õÚx
 \-P ·v¯õPÄ® PÀ¯ÔÄ
(D.P. ÷áõæ Vs. ©zv¯ £õµz) (A.I.R.
-»©õPÄ® ¤Ø£kzu¨£mh
1960 SC 1208).
©ØÖ® uõÌzu¨£m÷hõº ÷©¾®
£Ç[Si°Úº CÁºPÎß A16À G¢u J¸ ÷Áø»°À

¬ß÷ÚØÓzvØPõPÄ® CxÁøµ ÷\º¨£uØS® G¢u J¸ Si©UPÐUS®

AzuøP¯ ÂvPÒ PÀÂ \©E¶ø© Esk. B°Ý® E£ Âv

|ÖÁÚ[PÎß AÁºPÎß (4)£i Aµ\õÀ JxUP¨£mkÒÍ

÷\ºUøP \®©¢u©õPÄ® uÛ¯õº Ch[PÎÀ Âv¨¦ AuØS¶¯Áøµ

PÀ |ÖÁÚ[PÐUS® Cx A©ºzxÁøu ukUP ¬i¯õx. ÷©¾®

ö£õ¸¢x®. CøÁ _¯Eu AzuøP¯ £uÂPÎÀ CxPõ»® Áøµ


J¸ ¤Ø£kzu¨£mh J¸ Si©PøÚ
6

A©ºzuÂÀø» GßÖ Aµ_ |øÚUS® GߣÁº ÷uº¢öukUP¨£hÂÀø».


£m\zvÀ AzuøP¯ £o |¯©Úzøu BÚõÀ 50% ©v¨ö£s ö£ØÔ B
ö\´¯ ¬i²®. \mhzvß ÷uºÄ ö£ØÖÒÍõº. Aµ_ "B' GߣÁº
©ÖÂ\õµøn°ß ÷£õx |¹¤UP uS¢u ÷uº¢öukUP¨£hÂÀø». BÚõÀ 50%
]» ÁÇUSPÎÀ AzuøP¯ ]» £o ©v¨ö£s ö£ØÔ B ÷uºÄ
|¯©Ú[PøÍ Põn ¬i²®. ö£ØÖÒÍõº. Aµ_ B GߣÁº OBC
ÁøPø¯a \õº¢uÁº. ©ØÖ® A¢u £uÂ
EÖ¨¦ 16 ©õ|» A¾Á»PzvÀ
OBC ÁøPUS JxUP¨£mkÒÍx GßÖ
÷Áø»Áõ´¨¤À ©ØÖ® |¯ªUP¼À
Áõuõi¯x. }v©ßÓ® C¢u ¬iøÁ
GÀ»õ ©UPÐUS® \©Áõ´¨¦
EÖv ö\´x JxURk
AΨ£øuU TÖQÓx. Em¤¶Ä 4
AÝ©vUPzuUPx GßÖ ¬iÄ ö\´ux.
©õ|» Aµ_ ]» ¤ßu[Q¯ Si©UPÎß
¤µv|vzxÁ® SøÓÁõP C¸¨£uõP _u¢vµ E¶ø©
P¸vÚõÀ \mh® C¯ßÖÁøu Cx
EÖ¨¦ 19(1) GÀ»õ
ukUPõx. C¢u JxURk
Si©UPÐUS® ¤ßÁ¸® E¶ø©PøÍ
¤Ø£kzu¨£mh ÁS¨¤øÚ Aøh¯õÍ
ÁÇ[SQÓx.
PõqÁvÀ öÁΨ£øh¯õÚ
¬µs£õk C¸¢uõ¾® ©ØÖ®  ÷£a_ ©ØÖ® P¸zøu
¬øÓ°À»õu \uÃu® JxURk öÁΰk® _u¢vµ®.
ö\´v¸¢uõ¾® }v B´ÂØS
Em£mhx. (C¢vµõáõ÷Ú GvÀ C¢v¯  AئuªßÔ TkÁuØS (EÖ¨¦

Aµ_ AIR 1993 SC 477). 19 (1) (b).

Euõµn®  Aø©¨¦ ©ØÖ® \[P® Aø©UP


(EÖ¨¦ 19 (1) (c ).
J¸ ©õ|» Aµ_ £À÷ÁÖ \mhU
PÀ»¶°¾ÒÍ GÊzuº £uÂUPõÚ  C¢v¯ |»¨£µ¨¤À ¬ÊÁx®

Põ¼°h[PøÍ £ØÔ AÔ¨¦a _u¢vµ©õP ö\À¾® _u¢vµ®

ö\´ux. 70% ©v¨ö£s GߣÁº A¢u (19 (1) (d ).

Âsn¨£uõµºPÎÀ J¸Áº ¬iÄ


£mi¯À AÔÂzu¼ß÷£õx "A'
7

 C¢v¯ |»¨£µ¨¤À G¢u Pmk£õiß |¯õ¯zußø©


Chzv¾® Á]US® _u¢vµ® uÛ¨£mh P¸zvøÚ AÀ»õ©À
(19(l)( e) ©ØÖ® ö£õxÁõÚ P¸zvøÚ öPõsk
wº©õÛUP¨£h ÷Ásk®. (ö©mµõì
 G¢u öuõÈø» ÷©ØöPõÒÍÄ®,
©õ|»® G⺠¤.â.µõÆ 1952 SC 196)
G¢u ¯õ£õµ® ö\´x öPõÒÍÄ®
A¢u Pmk£õk |¯õ¯©õÚuõP
(EÖ¨¦ 19 (1) (g).
C¸¢uõÀ Ax A¢u \mhzvß

C¢u E¶ø©PÒ Si©UPÐUS ÷{õUPzvØS öuõhº¦øh¯uõP C¸UP

©mk÷©. ÷©¾® CøÁ ¬Êø©¯õÚ ÷Ásk®. ÷{õUPzvØS AvP©õÚuõP

E¶ø©PÒ AÀ». CøÓ¯õsø©ø¯ C¸UP ÷Ásk® (A¸nõa\» {õhõº

£õxPõUP J¸ ©õmøh £õxPõUP Gvº ö©mµõì ©õ|»® 1959 SC 300).

Asøh {õkhß {m£ÍøÁ


Euõµn®
÷©®£kzu ö£õx JÊ[S }v©ßÓ
AÁ©v¨¦, AÁyÖ ÷£õßÓ i) ÷u]¯ öPõiø¯ _u¢vµ©õP
ö\¯ÀPøÍ Pmk¨£kzu ÷uøÁ¯õÚ £ÓUP¨£hÂÀø» GßÖ
|¯õ¯©õÚ Pmk¨£õkPøÍ AuÚõÀ ußÝøh¯ E¶ø©
Á]UP»õ®. EÖ¨¦ 19(2) & 19 (6). EÖ¨¦ 19(1) A - °ß RÌ
£õvUP¨£mhx GßÖ ©ÝuõUPÀ
|¯õ¯©õÚx GߣuØS
ö\´uõº.
AÍÄ÷PõÀ Gߣx wºUP¨£k®.
|¯õ¯©õÚx GߣuØPõÚ AÍÄ ii) }v©ßÓ® ÷u]¯ öPõiø¯
£õvUP¨£mhÁ¶ß E¶ø©. Pmk¨£õk £ÓUPÂkÁx 19(c)A&°ß RÌ
÷{õUP® £õvUP¨£mh E¶ø©ø¯ £õvUP¨£mhx GßÖ ©ÝuõUPÀ
«möhkzuÀ ©ØÖ® A¨÷£õxÒÍ ö\´uõº
`Ì|ø»ø¯¨ ö£õÖzx
iii) A GߣÁº J¸
HØÖUöPõÒͨ£k® ÷£õßÓøÁ
ö£õxUTmhzvÀ Akzu ©õu
CuøÚ wº©õÛUS® £SvPÍõUS®.
{®¤UøPø¯ ¦s£kzx®
£UP® 45&(2) Gsnzxhß ÷£]Úõº. CuøÚ
usiUS® \mh® ö\À»zuUPx.
HöÚßÓõÀ ö£õx JÊ[øP
8

^ºSø»US® ö\¯¾US GvµõÚU öÁØÔö£Ö® GßÖ


Pmk¨£õk. Esø©°÷»÷¯ }v©ßÓ® wº¨£Îzux.
¤µa\øÚø¯ C¢ua\mh® ¬Êø©¯õÚ,
HØ£kzuÂmhõ¾® Pmk£õk |¯õ¯©ØÓ Pmk¨£õhõP
ö£õ¸¢x®. (µõ®â»õÀ÷©õi C¸¢x öuõÈÀ ö\´²®
Gvº Ezvµ¤µPõè ©õ|»® AIR _u¢vµzøu¨ £õv¨£uõÀ
1957 SC 620. }UP¨£kQÓx.
(]sh©ßµõÆ Gvº
iv) J¸ ©õ|» Aµ_ C¸ \UPµ
©zv¯¤µ÷uè ©õ|»® 1951
ÁõPÚ® £¯ß£kzx®
118 )
GÀ÷»õ¸® uø»UPÁ\® Ao¯
÷Ásk® GßÖ \mh® \mh® 20&ß RÌ SØÓ® {hUøP°ß
C¯ØÔ¯x. K¶hzv¼¸¢x ÷©À AÎUP¨£k® öá°À
©ØöÓõ¸ ChzvØS ö\À¾® ushøÚPμ¸¢x £õxPõzxU
E¶ø©ø¯ Pmøh¨£kzx® öPõÒÍ Áøµ¯øÓPÒ Esk. \mh®
|¯õ¯©õÚU Pmk¨£õk BS®. 20(1) GUì ÷£õìm ÷£U÷hõ
(Aá´PõÝ Gvº C¢v¯ Aµ_ \mh[PÎߣi AÎUP¨£k® öá°À
(1988)4 SCC 156). ushøÚPμ¸¢x £õxPõzxU
öPõÒÍ Áøµ¯ÖUP¨£mkÒÍx.
v) J¸ SÔ¨¤mh £Sv°À
÷©¾® \mh Âv 20 (2)&ß RÌ J÷µ
ÂÁ\õ¯® ö\´²® {£º ¥i
÷{µzvÀ C¸ÁøP¯õÚ ÁÈPμ¸¢x
öuõȼÀ Dk£hUThõx
u¨¤¨£uØS GvµõP £õxPõ¨¦U
GßÖ ©õ|» Aµ_ uøhö\´u
öPõkUP¨£k®. ÷©¾® \mh Âv 20
\mh® C¯ØÔ¯x. C¢u
(3)&ß RÌ ußÛaø\¯õP ö\´u
\mhzvß ÷{õUP®
SØÓ[PÐUS GvµõP £õxPõ¨¦
÷ÁÍõsø© öuõȾUP
öPõkUP¨£mkÒÍx.
÷£õu©õÚ ÷Áø»¯õmPøÍ
øÁzv¸¨£÷u BS®. ÂÍUP® 1957&® Á¸hzvÀ
ÂÁ\õ¯® {hUS®÷£õx ¤Ó¨¤UP¨£mh \mh©õÚx JÆöÁõ¸
¥iöuõÈø» uøhö\´Ávß öuõÈÀ |ºÁõP® {hzx®
-»® C¢÷{õUP® E¶ø©¯õͺPÒ ußÝøh¯
9

|ÖÁÚzøu -k®÷£õx SØÓÁõÎ GÚ Psk¤iUP¨£mhõÀ


öuõÈ»õÎPÐUS¶¯ {èh DkPøÍ ÷©Ø£I \mh ÂvPÎߣi AÁº
öPõkz÷u BP ÷Ásk®. C¢u usiUP£kÁõº. ÷©Ø£i {£º H
\mh©õÚx {Á®£º 1956® Á¸h® GߣÁøµ ¤¶Ä 120 (¤) C¢v¯
¬uÀ {øh¬øÓUS SØÓ¯À \mh¨£i
ö\¯À£kzu¨£mh \mh©õS®. C¢u usiUS®£i¯õPÄ®, AvPõ¶PÒ
\mhzvß RÌ J¸Áøµ öá°À ÷Põ¸QßÓÚº. C¢u ÷{µzvÀ 2Áx
ushøÚUS EÒÍõUP¨£h»õ®. ¬øÓ SØÓ°À {hÁiUøP²®
AxÄ® AÁº E¶¯ {èh Dmkz ÷©ØPsh {£¶ß «x
öuõøP°øÚ öPõkUP uÁÖ® ÷£õx {øh¬øÓ¨£kzxÁx Gߣx
AÆÁõÖ usiUP¨£h»õ®. BÚõÀ uÒÎÂh¨£hÂÀø». A÷u ÷{µzvÀ
}v©ßÓ¬® ußÝøh¯ ¬iÂÀ ÷©Ø£i 2Áx ©øÓ SØÓ°À
TÔ°¸¨£u GßÚöÁßÓõÀ ÷©Ø£i {hÁiUøP²® ÷©Øö\õßÚ J÷µ
\mhzvß RÌ ÂvUP¨£k® SØÓzvØPõP AÀ». (¼÷¯õ µõ´ ¤÷µ
ushøÚ¯õÚx J¸ ]ÂÀ ÁøP Gvº PsPõo¨£õͺ ©õÁmh
ö£õÖ¨¦ BS®. BP÷Á C¢u ]øÓ\õø» G I Aº 1958 _¨·® ÷Põºm
ö£õÖ¨¦øh¯ ö\¯ø» ¬øÓ¯õP £UP® 119).
{hzv öPõÒÍ uÁÖ® £m\zvÀ Cx
ÂÍUP® ÷©Øö\õßÚ G GßÓ {£º
J¸ SØÓ°À ö\¯À£õk BPõx.
J¸ SØÓÁõÎ GßÓ ¬øÓ°À
BP÷Á \mh Âv 20 (1)ß RÌ
AÁ¸øh¯ øP÷µøPPøÍ ©ØÖ®
öPõkUP¨£mkÒÍ Áøµ¯øÓPÒ
AÁ¸øh¯ øPö¯Êzx
÷©Ø£i SØÓa ö\¯»US ö£õ¸¢uõx.
Aøh¯õ[PøͲ® ÷£õ½\õº u[PÍx
÷©¾® AQ» C¢v¯ AÔUøP 1960&®
¦»Úõ´Ä ö\´²® ÷{µzvÀ J¸ SØÓ®
Bsk _¨·® ÷Põºm wº¨¦ 923&ß RÌ
\®£¢u©õ´ ÷©Ø£i Buõµ[PøÍ
(Ev][ EØ£zv P®ö£Û Gvº
÷\P¶UQßÓÚº. ÷©¾® }v©ßÓ® uÚx
³Û¯ß B¨ C¢v¯õ GßÓ ÁÇUQÀ
¬iÂÀ TÔ°¸¨£x GßÚöÁßÓõÀ
E¶¯ wº¨¦ ÁÇ[P¨£kQÓx. ÂÍUP®
J¸ {£øµ £ØÔ¯ ¬Ê ÂÁµ®
H GßÓ ©Ûuº \mh¨¤¶Ä 107 (8)&ß
AÁ¸øh¯ ußÛaø\ SØÓ¯À
RÌ PhÀ \õº _[P \mh® 1978&®
{hÁiUøP°ß ÷©À QøhUS®
Bsk Á¸hzv¯ \mhÂv°ß RÌ
10

ÂÁµ[PøÍ øÁzx öPõkUP¨£k® ©õs¦ªS. Ea\ }v©ßÓ©® _¯|v


ÂÁµ[PÒ ÷©÷»õmh©õP u¯õº ö\´x ©ØÖ® ußÛaø\ ö\¯À£õPÎß -»®
}v©ßÓzvß ¬ß \©º¨¤zx® ÷©Ø£i ~qUP[PøÍ AÝ©vzx
BÁn[P÷Íõk ÷\ºUP C¯»õx. AxÄ® ]» £õxPõ¨£õÚ
BP÷Á HuõÁx µÁ[Pøͨ £ØÔ Áøµ¯øÓPÐUS£mk ö\¯À£h ¬iÄ
\ºaø\ GÊ©õÚõÀ ÷©Ø£i ÂÁµ® ö\´uÒÍõº. (ö\À ©ØÖ® ¤Ó {£ºPÒ
GÆÁõÖ ö£õ¸¢x® Gߣu Gvº Pº{õhP ©õ|»®, Aµ_ H I Bº
uoUP¨£k®. ÷©¾® }v©ßÓ® uÚx 2010 _¨·® ÷Põºm 1974).
¬iÂÀ TÔ²ÒÍx GßÚöÁßÓõÀ
\mh¨¤¶Ä 21&ß RÌ
\mh¨¤¶Ä 20 (3)ß RÌ TÓ¨£k®
öPõkUP¨£mi¸US® Áøµ¯øÓ
\õm] GßÓ {£º uÚx
GßÚöÁßÓõÀ G¢u J¸ ©ÛuÝUS®
øP÷µøPPøͲ® PõÀµÀ £v¨¦
AÁ¸øh¯ ÁõÌøÁ SøÓUP÷Áõ
÷µøPPøͲ® ©ØÖ® µÀPÒ
AÀ»x AÁ¸øh¯ _u¢vµzøu £ÔUP
Áõ°»õP öPõkUS® Aøh¯õÍ[PЮ
C¯»õx. BÚõ¾® ]»
÷©¾® øP¨£h GÊv u¸® GÊzx
\mhzvmh[PÐUS£mk ÷©Ø£i
¹£[PЮ AÀ»u Eh¼ß G¢u
£õv¨¦PÒ öPõkUP¨£h»õ®. ©Ûuß
£õPzvÀ TÖPÍõÀ öPõkUS®
E°¸hß ÁõÌÁx ©ØÓ® E¶ø©¯õPõx
Aøh¯õÍ[PЮ ÷©Ø£i \õm]
A÷u ÷{µzvÀ J¸ ©Ûuß
GߣÁ¶ß RÌ öPõkUP C¯»õx.
©ÛuöP͵Ázxhß ÁõÇ ÷Ásk®
£®£õ´ ©õ|»® Gvº PzvPõ¾ JPm G
Gߣx uõß ÷©Ø£i E¶ø©°ß RÌ
I Bº 1961 _¨·® ÷Põºm £UP® 1808.
öPõkUP¨£mh \mh ÷{v¯õS®.
÷©¾® Psi¨£õÚ {õº÷Põ (¤µõg]ì ÷Põµ¼ ¬À¼ß Gvº
AoÀ I]]ì ©ØÖ® £õ¼Qµõ¨ |ºÁõPìuº öhÀ¼ ³Û¯ß |ºÁõP®
÷\õuøÚ ~qUP ÂÁµ[PÒ GÀ»õ® G.I.Bº 1981 _¨·® ÷Põºm 746). ÷©¾®
J¸ Q¶ªÚÀ ÁÇUQß÷£õx ¦»Úõ´Ä ©õs¦ªS Ea\ }v©ßÓ¬®
ö\´¯¨£k® ÷{µzvÀ ußÝøh¯ wº¨¤À PÀÂ
GkUP¨£k÷©¯õÚõÀ Ax ußÛaø\ ö£ÖÁuØS® J¸ Ai¨£øh E¶ø©ø¯
SØÓ[PÒ E¶ø©PÐUS ÁÇ[Q ÁõÌÂÀ A¢u {»¬®
Gv÷µ¯õÚøÁ¯õS®. GÛÝ® ö£ÖÁuØS HxÁõ´ \mh \õuÚ® 21ß
11

RÌ wº¨¤øÍzxÒÍx. (EßÛ ö\¯À£õhõS®. (©UPÒ Si¯µ_


Q¸ènß Gvº B¢vµ ¤µ÷uè E¶ø©PøÍ ö£Ö® Aø©¨¦ Gvº
©Põn® 1993 1 _¨·® ÷Põºm £UP® ³Û¯ß B¨ C¢v¯õ H I Bº 1982
645. ÷©Ø£i \mh \õ\Ú® 21&ø¯ £ØÔ Gì ] 1473).
©õs¦ªS. Ea\}v©ßÓ¬® uÚx
\mh® 22ß RÌ öPõkUP¨£k®
wº¨¤À ªPÄ® ¶ÁõP uÚx
Áøµ¯øµ¯õÚx J¸ ©ÛuøÚ øPu
wº¨¤øÚ ÂÁ¶zx TÔ²® AvÀ
ö\´¯Áv¼¸¢x AÁ¸US
öu¶²® £i¯õP GßÓ J¸ SÔ¨¤øÚ
öPõkUP¨£k® £õxPõ¨£õS®. ÷©¾®
A[RP¶zx A¢u E¶ø© ÂÁµ¬®
AÁøµ ]øÓ øÁzuõ¾® AÁøµ
\mh \õÚ® 21&ß RÌ Aøh¢xU
£õxPõ¨£uØS E¶¯ ÁÈ ÁøPPøÍ
öPõÒÍ»õ® GßÖ SÔ¨¦ ö\´x®
ÁÇ[S® \mh ¤¶ÁõS®. J¸ ©Ûuß
AuøÚ J¸ Si¯µ_ Bm]°ß RÌ
øPx ö\´¯¨£k®ö£õÊx AÁ¸US
QøhUS® £»ÚõS® GßÖ®
AÎUP¨£h ÷Ási¯ E¶ø©PøÍ
TÔ²ÒÍõº. (¶ø»¯ßì ö£m÷hõ
Fv Gx GßÖ® AÁº öá°¼À
öíªUPÀì ¼ªöhm Gvº
Aøh¨£mhõ¾® Th AÁøµ GÆÁõÖ
E¶ø©¯õͺPÒ C¢v¯ß GU줵ì
£õxPõUP ÷Áskö©ßÖ C¢u \mh
|³ì ÷£¨£º £õ®÷£¤øµ÷Ám
Áøµ¯øÓ°À RÌ öPõkUP¨£k®
¼ªöhm 1988) £UP® 4 _¨·® ÷Põºm
Euõµn©õP J¸ ©Ûuß øPx
592.
ö\´¯¨£mhõÀ AÁß 24
ÂÍUP®: CxÁøµ {h¢uÒÍ £» B]¯õ ©o÷{µzvØSÒ J¸ SØÓ¯À }v£v
Âøͯõmk vmh[PÎÀ ¬ß¦ |Özu¨£h÷Ásk® A¢u
÷Áø»¯õmPÍõP £o¯õØÔ Á¢u £» ÷{µzvÀ AÁÒ GßÚ Põµn[PÐUPõP
öuõÈ»õͺPÐUS ªÛ©® \®£Í® øPx ö\´¯¨£mhõº Gߣøu öu¶ÂUP
Th öPõkUP¨£hÂÀø» C¢u ©Ö¨¦ ÷Ásk®. G¢u J¸ ©ÛuøÚ²® 24
J¸ ©Ûuß uÚx _¯ E¶ø©²hß J¸ ©o ÷{µzvØS ÷©»õP PõÁÀxøÓ
©Ûuß GßÓ öP͵Ázxhß Aøh¨¤÷»õ, AÀ»x AÁºPÐøh¯
ÁõÌÁuØS ©ÖUP¨£mh öuõøP¯õS®. £õxPõ¨¤÷»õ øÁzv¸UPUThõx .
BP÷Á Aµ]¯À \õ\Ú® 21&ß RÌ A¨£i øÁUP ÷Ásk©õÚõÀ
÷©Ø£i ö\¯À£õk J¸ «ÖuÀ }v©ßÓzvß AÝ©vø¯ ö£Ó
12

÷Ásk®. ÷©Ø£i ©ÛuÝ® Â\õ¶UP C¯»õu. C¢u ø{´ø¯´¯õ


uÚUS¶¯ ÁÇUPÔbøµ {õi E¶¯ £g\õ¯zx Pªmi°ß ¬ß ÁÇUPõh
ÂuzvÀ B÷»õ\øÚ ÷©ØöPõsk C¯»õx. BP÷Á Ea\}v©ßÓ¬®
AÁ¶ß ÁÇUS ÂÁµ[PøÍ ÁÇUPõh ÷©Ø£i ¬øÓ¯ØÓ ÁÇUPõk®
AÝ©vUP ÷Ásk®. ÷©¾® ÷©Ø£i Áøµ¬øÓø¯ J¸ \mh ÂvPÐUS
\mhÂv CßÝ® ]» E¶ø©PøÍ ¬µnõÚx GßÖ Aµ]¯À \mh\õuÚ
öá°¼À AøhUP¨£mh {£ºPÐUS Âv 22 (1)&ß RÌ \mhzvØS
öPõkzxÒÍx. ©õs¦ªS ¦Ó®£õÚx GßÖ Ea\ }v©ßÓ®
Ea\}v©ßÓ¬® uÚx wº¨¦øµ°À ªP wº¨£ÎzxÒÍx (©zv¯ ¤µ÷u\
öuÎÁõÚ ÁÈPõmk ÂÁµ[PøÍ ©õPõn® Gvº ÷\õ£õµõ® H I Bº 1966
AÈzx A¢u ÁÈPõmkuÀ ¬øÓPøÍ _¨·® ÷Põºm 1910).
AvPõ¶PÒ ¤ß£ØÓ ÷Ásk® AxÄ®
E¶ø© _µsh¾US GvµõÚ
J¸ ©Ûuß øPx ö\´¯¨£k®÷£õx
\mhÁøµ¬øÓPÒ
©ØÖ® AÁº ÷£õ½ì £õxPõ¨¤À
øÁzv¸UP ÷Ásk® GßÓ Aµ]¯À \õ\Ú® 23 Gߣx
¤ß£ØÖuÀ ÂvPøͲ® ¬øÓ¯ØÓ ©Ûu£¶©õØÓ[PÐUS
µÁ[PøͲ® AÎzuÒÍx (i.÷P GvµõÚx® ©ØÓ ¤aø\ GkUS®
Áõ_ Gvº ì÷hm B¨ öÁìm £[PõÀ öuõȼ¼¸¢x £õxPõ¨¦ AÎUPÄ®
1997 1 _¨·® ÷Põºm £UP® 416). G ©ØÖ® GÆÂuzv¾® Á¾UPmhõ¯©õP
GßÓ ©Ûuß J¸ ¦Põ¶ß J¸zuøµ Aøhzx øÁzx ÷Áø»
Ai¨£øh°À Q¶ªÚÀ Azx«Ô Áõ[SÁu® ©ØÖ® SÇ¢øu
¤µ÷Á\® ö\´uuõP øPx öuõÈ»õͺPÒ ¬øÓ \mh Âv 24&ß
ö\´¯¨£kQÓõº. C¢u øPx RÌ ukUP¨£mhøÁPÒ BS®.
{hÁiUøP²® C¢v¯ SØÓ¯À
ÂÍUP® ¯õ£õµ \®£¢u¨£mh
\mhzvß RÌ Põn¨£k®
ö\¯À£õkPÎÀ G¢uÂu J¸
ÂÁµ[PÎߣi øPx
©ÛuÝ® J¸ ©Ûuº uõÌzu¨£mh
ö\´¯¨£mi¸UQÓõº. BÚõÀ
\¬uõ¯zøu \õº¢uÁº GߣuØPõP
AÁ¸øh¯ ÁÇUøP ÁÇUPõk®÷£õx
÷Áø» Áõ´¨¦ ©ÖUP C¯»õx. ÷©¾®
(ø{´ø¯¯õ £g\õ¯zx GßÓ
A¢u ©Ûuº ¤Ó C¢xUPÒ
£g\õ¯zu \mhzvßRÌ ÁÇUøP
13

©ÛuºPÐUS u[PÐøh¯ \õuõµn _Põuõµzøu ÷£o²® ©u


ÁõÌ{õÎÀ \ºÃì ö\´v¸US®÷£õx ÷Põm£õmøh ÷©ØöPõÒÍ»õ®. C¢u
÷©Ø£i ÷Áø» Áõ´¨¦ ©Ö¨¦ TÖ E¶ø©PÒ \mh \õ\Ú® 25&ß RÌ
C¯»õx. BP÷Á ÷©Ø£i \mh ¤¶Âß öPõkUP¨£mk AuÛß Aºzu® ¤Ó
RÌ EÒÍ ÂÁµ® Aµ]¯À \mh \õ\Ú® {£øµ Á¾Pmh¯©õP ¤Ó ©uzv¼¸¢x
23&ØS ¬µnõÚøÁ AÀ» GßÖ uß ©uzvÀ ÷\ºzxU öPõÒЮ£i¯õP
¬iÄ ö\´xÒÍx. HöÚÛÀ ÷©Ø£i |º£¢u® ö\´¯ C¯»õx. A÷u ÷{µzvÀ
©Ûuº AÁº J¸ uõÌzu¨£mh G¢uÂu ©ÛuøÚ²® J¸
\¬uõ¯zøu \õº¢uÁº GߣuØPõP ©uzv¼¸¢x ©ØöÓõ¸ ©uzvØS
AÁ¸US £o ©ÖUP¨£k®ö£õÊx ©õØÖÁuØPõP GÆÂu |º£¢uzøu²®
AÁøu Á¾Pmhõ¯©õP ÷Áø» ö\´¯ ©ØöÓõ¸ ©uzvØS ©õØÖÁuØPõP
Em£kzu¨£mhõÀ GßÖ TÓ C¯»õx. GÆÂu |º£¢uzøu²® ©ØÓ SÖUS
(Aµ_ Gvº £ß©õ¶ G I Bº 1951À ÁÈPøͲ® ©ØÖ® ªPÄ®
Cßi¯õ 615). Á¾UPmhõ¯¨£kzv J¸ SÔ¨¤mh
©uzvÀ ÷\º¢xU öPõÒÍ÷Ásk®
©uzøu uÊÄÁuØPõÚ E¶ø©
GßÓ ÁئÖzu C¯»õx. CuØPõÚ
C¢v¯ Aµ]¯À \õ\ÚzvÀ wº¨¦® (öµÁß. ì÷hÛì»õÀ Gvº
öPõkUP¨£mhÒÍ EÖvö©õÈ ©zv¯ ¤µ÷u\ ©õ|»® 1971) 1 _¨·®
GßÚöÁßÓõÀ JÆöÁõ¸ ÷Põºm 677.
©ÛuÝUS® vÚ E¶ø©²®
Aµ]¯À \õ\Ú® 26ß RÌ J¸
ÁÇ[P¨£mk AÁµÁº uÚx
©uzvß ÷Põm£õkPøÍ |ºÁQzx
©Ú\õm]°ß £i uÚu ¬Ê uõµõÍ
{hzu ]» E¶ø©PÒ
E¶ø©²® G¢u ©uzøu
öPõkUP¨£mkÒÍÚ. ÷©¾® Aµ]¯À
÷Ásk©õÚõ¾® ¤ß£ØÓ»õ®
\õ\Ú® 28&ß RÌ uøh
AÁØÔÀ ÷\º¢xU öPõÒÍ»õ® A¢u
ö\´¯¨£mkÒÍ ÂÁµ®
©uzøu \õº¢u ö\¯À£õkPøÍ
GßÚöÁßÓõÀ G¢uÂu PÀÂU
øP¯õÍ»õ® Ah¢u ©uzøu¨ £ØÔ
Th[PÎÀ ©õ|» Aµ]ß |v²uÂ
£µ¨£»õ® A÷u ÷{µzvÀ \mh
ö£Óõ©À AÆÁõÓõÚ ÷Põm£õk
JÊ[QØS Pmk¨£mk® \¬uõ¯
ÂÁµ[PøÍ ö\¯À£kzu C¯»õx.
÷{õUSPøÍ AÝ\¶zx® ©ØÖ® {À»
14

÷©¾® ÷©Ø£i \mh Âv öu¶Â¨£x ÂmkuÚx ¬iÂÀ ¤¶Ä 4,


GßÚöÁßÓõÀ ©õ|» Aµ_ A[RP¶zu GߣÁØÔß RÌ J¸ SÔ¨¤mh
PÀÂUTh[PÎÀ ÷©Ø£i ©õu £i¨¤øÚ FUP¨£kzv²® A¢u
÷Põm£õkPøÍ AÔ²® ö£õ¸mk £i¨¦ S¸{õÚU GߣÁ¶ß ÁõÌUøP
ußøÚ ÷\ºzxU öPõÒЮ£m\zvÀ ©ØÖ® AÁ¸øh¯ öPõÒøPPøÍ
÷©Ø£i PÀÂUTh¬® Aµ]ß £i¨£uõP C¸¢uõÀ A¢u £i¨¦ J¸
|v²u ö£Óõ©À öÁÎ E»P ©õu ÷Põm£õmiß RÌ AÀ»x J¸
¬iÄPøÍ £¯ß£kzv {øhö£Ö® SÔ¨¤mh ©uzøu
©u ÷Põm£õkPÎÀ Ch® ÷©®£kzxÁuõPÄ® CÀø» GßÖ
ö£ÖÁõµõÚõÀ AuØS¶¯ wº¨£ÎzxÒÍu G  Põ÷»ä Gvº
£õxPõÁ»¶ß J¨¦uø» ö£ØÓ ¤ß¦ £g\õ¨ ©õ|»® 1971 2 269.
AÆÁõÓõÚ öÁβ»P |v EuÂ
P»õa\õµ® ©ØÖ® PÀ°À E¶ø©PÒ
ö£ØÖ {hzu¨£k® ©u ÷Põm£õkPÎÀ
P»¢xU öPõÒÍ C¯»õx. \mh \õ\Ú® 29&ß RÌ
öPõkUP¨£mkÒÍ Áøµ¯øÓPÒ
ÂÍUP® ÷©¾® \mhÂv 4&ß RÌ
GßÚöÁÛÀ G¢uÂu Si©PЮ
S¸{õÚU £ÀPø»PõP \mhzvߣi
C¢v¯ GÀø»USÒ÷Íõ AÀ»x
S¸{õÚU AÁºPøͨ £ØÔ {ßS
AuÛß £Sv°À HuõÁx J¸
AԯĮ £iUPÄ® AÁ¸øh¯
ChzvÀ Á]zuõ¾® AÁº öÁÆ÷ÁÖ
ÁõÌ{õÒ ÷Põm£õkPøÍ £µ¨£Ä®
ö©õÈPÎÀ GÊzxUPøÍ
©õ|» Aµ_hß ÷\º¢x ö\¯À£h»õ®
P»õa\õµzvøÚ uÊ°¸¢uõ¾®
GßÖ Põn¨£kQÓx. ÷©Ø£i \mh
AÁØøÓ ÷£o Põ¨£uØS AÁ¸US
Âvø¯ Gvºzx ÁÇUPõk®÷£õx
E¶ø© Esk. BP÷Á G¢u Si©PЮ
÷©Ø£i £ÀPø»UPÇP¬® ©õ|»
÷©Ø£i PÀ°À |ÖÁÚ[PÎÀ
Aµ]ß |v EuÂUS A¨£õØ£mh
÷\º¢xU öPõÒÍÄ® ©ØÖ® ©õ|»
Âv°ß RÌ £µõ©¶UP¨£mk
Aµ\õÀ £µõ©¶zx Áµ¨£k®. ÷©Ø£i
Á¸ÁuõPÄ® C¢u £µõ©¶¨¦ \mh
PÀ |ÖÁÚ[PÎÀ £i¨£uØS®
\õ\Ú® 28ØS GvµõÚøÁ GßÓ
©ØÖ® ©õ|» Aµ]ØS öÁΰÀ
TÓ¨£mhx. BÚõ¾® C¢u
C¸¢x QøhUS® |v EuÂPÎß
ÁõuzvøÚ }v©ßÓ® |µõP¶zx
÷£¶À G¢u Âv PÀ°À
15

|ÖÁÚ©õÚx {øhö£Ö©õÚõÀ ©u®, A¢u £ÒÎ |ºÁõP® ©õ|» Aµ]ß |v


|Ó®, ©ØÖ® \¬uõ¯® ©ØÖ® ö£¸® |ºÁõP©õP C¸UP»õ®. BÚõÀ
ö©õÈPÎÚõÀ ÷ÁÖ£mh C¢u wº¨¦US ¤ß¦ AÎUP¨£mh
PõµnzvØPõP ÷©Ø£i P»õa\õµ ©ØÖ® ©ØöÓõ¸ wº¨¤À (i G® G Áõ´
PÀ°À E¶ø© ©ÖUP C¯»õx. £Äs÷håß Gvº Pº{õhP Aµ_ 2002
8 Gì.].] 481 GßÓ wº¨¤À ©õs¦ªS
C[Q¼ì «i¯® ©õnÁºPÒ
Ea\}v©ßÓ¬® uÚx wº¨¦øµ°À
©ØÖ® uõ´ u¢øu¯ºPÒ \[P®
50% ^m JxURk J¨¦u¾US Hئ

Gvº Pº{õhP Aµ_ ©ØÖ® ¤Ó ö\´x® AuØ÷PØÓõØ÷£õÀ J¸

{£ºPÒ BÀ C¢v¯õ ¶¨÷£õºm 1994 2 SÔ¨¤mh \uÂQuzøu ©õ|» Aµ_

Gì ] _¨·® ÷Põºm 1702 GßÓ wº¨¤À SÔ±k ö\´x® £ÒÎU PÀ°ß

©õs¦ªS. Ea\ }v©ßÓ¬® uÚx Aø©¨¤Ø÷PØÓõØ÷£õÀ ø©Úõ¶mi

wº¨¦øµ°À GkzxÒÍ ¬iÂÀ P®¬Ûmi°ß PÀ uSvUS

¯õöuõ¸ uõ´ö©õÈ°¾® 6Áx Áøµ HØÓõØ÷£õÀ JxURk ö\´¯»õ®.

uõ´ö©õÈø¯ uõß ¤ß£ØÔ PÀÂ


A30 AøÚzx ©u® ©ØÖ®
Áµ¨¦ ö\´¯ ÷Ásk® GßÓ Pº{õhP
ö©õÈÁõ¶¯õÚ ]Ö£õßø©°Ú¸US®
©õ|» Aµ]ß EzuµÁõÚx Aµ]¯À
AÁµÁº ¸¨£zvØ÷PØ£ PÀÂ
\õ\Ú® 29 AÀ»x Aµ]¯À \õ\Ú© 30
|ÓÁÚ[PøÍ |ÖÁÄ®, £µõ©¶UPÄ®
GߣÁØøÓ «ÖÁuõP
GÀ»õ E¶ø©PøÍ AÎUPÁÀ»x.
öuߣhÂÀø». C¢u ¬iÄ® ö\°ß
÷©¾® Aµ\õ[P® ©u® ©ØÖ®
ìj£ß Põ÷Áä Gvº öhÀ¼ £ÀPø»
ö©õÈÁõ¶¯õÚ ]Ö£õßø©°Úº GßÓ
PÇP® 1992 1. Gì ] ] £UP® 558
PõµnzvØPõP ©mk® |v²uÂ
©õs¦ªS Ea\}v©ßÓ¬® uÚx
AÎUPõ©À AÁºPÐUS ©ØÓÁºPÒ
wº¨¤À TÔ²ÒÍ ¬iÁõÚx
÷£õ»÷Á £õS£õißÔ |v²u ö\´¯
GßÚöÁÛÀ ø©Úõ¶mi \¬uõ¯
ÁÀ»x. AÆÁõ÷Ó C¸¢u ÷£õv¾®
©UPÒ 50% ^mkPøÍ JxURk ö£ØÖ
C¢u Âv°ß ÷©À EÒÍ AvPõµ[PÒ
Auß ÁȯõP ußÝøh¯ \¬uõ¯
¬Êø©¯õÚu AÀ». (£õºUP : ]zuµõ4
©UPÐUS JuURk JÆöÁõ¸
£õ´ \ø£ Vs Sáµõz ©õ|»® ( A.I.R.
£ÒÎUThzv¾® ö£Ó»õ® GßÖ®
16

1963 SC 540. T.M.A. £õ´£Äs÷hß Vs Sáµõz ©õ|»® (1974) ISCC


Vs Pº{õhP ©õ|»® (2002) 8scc 481). 717).

Euõµn®: Q¸ìxÁ ©õnÁºPÐUS Euõµn® : ©õ|» Aµ_ J¸ \mhzvß


E¯ºPÀ AΨ£øu ÷{õUP©õP -»® ]» |¯vPøÍ C¯ØÔ¯u. AvÀ
öPõsh A»Põ£õz ã\ì SÊ©® £ÒÎPÎÀ ÷Áø»US
{hzv¯ ¦Ûu ÷\¯º PÀ¿¶°À A©ºzu¨£mhÁºPÐUöPßÖ ]»
\P» uµ¨¦ ©õnÁºPЮ ÷\ºzxU JÊ[S ¬øÓPøͲ® , \®£Í
öPõÒͨ£mhÚº. ©õ|» Aµ_ C¯ØÔ¯ |ºn¯® ©mk® HøÚ¯ £iPÒ
J¸ \mhzvÀ ]» ÁȬøÓPÒ ÷£õßÓøÁ AuØSÒ Ah[S®. C¢u
øP¯õͨ£h ÷Ásk® GßÖ \mh® ©ØÓ Eu ö£Óõu ]Ö£õßø©
EzuµÂmhx. AvÀ GÀ»õ |ÖÁÚ[PÐUS ö£õ¸¢uõx. ÁõvPÒ
PÀ¿¶Pξ® £ÀPø»PÇPzvÚõÀ Aµ_ EuÂö£Óõu PÀÂ
|¯ªUP¨£mhÁºP÷Í ÷©Ø£õºøÁ SÊ |ÖÁÚ[PÎÀ öuõÈ»õͺPÒ CÁºPÒ
©ØÖ® ÷uºÄ SÊ©[PÎÀ C¸zuÀ \®£Í |ºn¯® ©ØÖ® HøÚ¯
÷Ásk®. \õº¦ PÀ¿¶PøÍ ÷uºÄ £iPξ® \©E¶ø© ÷Põ¶Úõº.
ö\´¯¨£mh PÀ¿¶PÍõP ©õØÖuÀ }v©ßÓ® AzuøP¯ EhߣiUøPPÒ
÷©¾® xøn ÷Á¢u¶ß AÝ©v A14 RÌ \©EE¶ø© «ÓÀ GßÖ EÖv
ö£ØÓ ¤ßÚ÷µ B]¶¯ºPÒ «x JÊ[S TÔ²ÒÍx. C¢u ÁÇUS ÷©¾® A30
{hÁiUøP GkUP ¬i²®. RÌ ]Ö£õßø©°Ú¶ß E¶ø©PÒ
xøn÷Á¢uuõÀ |¯ªUP¨£mhÁ¶ß Áµ®ö£ØÓx AÀ» Gߣøu
¬ßÚº ©mk÷© B]¶¯ºPÒ ©ØÖ® ÂÍUSQßÓx. (¤µõ[ BshÛ
|ºÁõPzvØS Cøh÷¯ EÒÍ £¨ÎU ìTÀ G®£õÍõ±ì
¤µa\øÚPÐUS \©µ\® ö\´¯ ¬i²®. A÷\õ]÷¯åß Vs ³Û¯ß B¨
Cx÷£õßÓ EzuµÄPÒ C¢v¯õ (1986) 4 SCC 707.
]Ö£õßø©°Ú¶ß PÀ¿¶PÐUS
]» \mh[PøͲ® ÂvPøͲ®
ö£õ¸¢uõx GßÖ® ÷©¾® AøÁ A31
EÖv£kzxuÀ
RÌ Cx J¸ E¶ø© «ÓÀ GßÖ
wº¨£ÎzxÒÍx (AP©uõ£õz Aµ]¯À \õ\Úzvß 9Áu
ö\°sm ÷\¯º Põ÷»ä ö\õø\mi AmhÁøn°À ]» \mh[PøͲ®
17

ÂvPøͲ® EÖv£kzxuÀ £ØÔ öÁ[PhµõÆ Vs £õ®÷£ ©õ|»®


SÔ¨¤mk Põmh¨£mkÒÍx. A31BÀ (1969) 2 SCC 81).
CøÁ AøÚzx® ö\À»uPõuuõP
Ea\}v©ßÓzvÀ 9 }v£vPÒ
P¸u¨£h ¬i¯õx AÀ»x GßÖ®
öPõsh ö£ga CuøÚ
A¨£i ö\À»zuPõuuõP ¬i²©õÚõÀ,
öuÎÄ£kzv²ÒÍx H¨µÀ 2, 1973
AzuøP¯ Âv AÀ»x \mhzøu Gvº
÷P\ÁõÚ¢u £õµv ÁÇUSUS (1973)
öPõÒÍ ¬i¯õ©À ÷£õS® A¢u
4SCC 255 ¬ß 9Áx AmhÁøn°À
AÍÄUS ©mk÷©õ AÀ»x
÷\ºUP¨£mh \mh[PÒ Ai¨£øh
_¸UP¨£m÷hõ £Sv III RÌ G¢u J¸
Aµ]¯À \õ\ÚzvØS GvµõÚx ©ØÖ®
¬iøÁ²® GvºöPõÒÍ ¬i¯õ©À G¢u
AuøÚ AÈUPÁÀ»x GßÖ
J¸ wº¨¦U÷Põ, BønU÷Põ,
AÖv°mk TÓ¬i²®. (I.R.
EzuµÄU÷Põ ©õÓõP JÆöÁõ¸
÷PõÀ÷íõ Vs uªÌ{õk (1999) 7SCC
\mh[PЮ, |£¢uøÚPЮ
(580).
öuõhº¢x {øh¬øÓ°À C¸US®.
H÷uÝ® uSv²øh¯ \mh\ø£°ß ö£õx|¯©¨£i²ÒÍ EzuµÄPÒ
AvPõµzvÚõÀ ©mk÷© AøÁPøÍ
Aµ\õ[Pzvß
÷\ºUP÷Áõ, »UP÷Áõ ¬i²®.
ö\¯Øvmh[PÐUS ÂøÍÄPøÍ
J¸ \mh©õÚx 9Áx HØ£kzx® G¢u J¸ \mh¬®
AmhÁøn°À EÒÍ G¢u J¸ ö\À»zuPõxu BS®. A14 AÀ»x
\mhzv÷»õ AÀ»x Âv°÷»õ ¦v¯ A19 I Põµn©õP öPõsk
\mhzv¸zuzøu öPõsk Á¸©õ°ß E¶ø©PøÍ _¸UP÷Áõ, ¦Ó¢uÒÍ÷Áõ
£õxPõ¨¦® QøhUPõx. ÷©»® uSv ¬i¯õx. ÷©¾® AzuøP¯ J¸ \mh®
Ai¨£øh°À ö\À»zuUPuõ GßÖ ö\¯ÀvmhzvØS G¢u J¸
Bµõ¯¨£k®. AzuøP¯ v¸zu® ÂøÍøÁ²® HØ£kzuõx GßÖ
£õxPõUP¨£h ÷Ásk©õ°ß Põµn® Põmh¬i¯õx. J¸ ©õ|» Aµ_
Auß-» \mh©õÚx 9Áx AzuøP¯ \mhª¯ØÔÚõÀ AuØS
AmhÁøn°À ÷\ºUP¨£mk 31C RÌ G¢u J¸ £õxPõ¨¦®
HØPÚ÷Á \mhzv¸zu® QøhUPõx. AuØS áÚõv£v°ß
ö\´¯¨£mhuõP C¸UP÷Ásk®. \®©u® ÷uøÁ¯õÚx BS®. A¨£i
18

AÝT»® C¸US©õ°ß EÒ÷{õUP® ©mk÷© öPõshuõP


}v©ßÓzvØS A 39(b) or (c)£i G¢u C¸zuÀ ÷£õx©õÚx. ÷©¾® Ax
Põµn¬® CÀø» GßÖ A31C-À RÌ ÁÔ¯ºÁPÒ, GίÁºPÒ, AÀ»x
£õxPõUP¨£h©õmhõx. (÷P\ÁõÚ¢u FÚ¬Ø÷Óõº ÷£õßÓÁºPÐUS
£õµv Vs ÷PµÍ ©õ|»® 1973 4 SCC CøÇUP¨£k® A}vUPõP
225. ö£õx{»ÛÀ AUPøÓ EÒÍ J¸Áº
-»® }v©ßÓzvØS öuõhº¦ öPõsk
A32& ö£õ¸zu©õÚ
öu¶ÂzuõÀ Ax÷Á Th ö£õ¸zu©õÚ
{hÁiUøPPÒ -»® Ai¨£øh
{hÁiUøP¯õP HØÖUöPõÒͨ£k®.
E¶ø©PÒ (£õP® III) |øÓ÷ÁØÔU
Ea\}v©ßÓzvÀ ö£õx{»
öPõÒÍ EzvµÁõu® AÎUQßÓx.
ÁÇUSPÐUPõP J¸ uÛ ©ßÓ®
Ea]}v©ßÓzvØS ÁÈPõmhÄ®,
Aø©UP¨£mkÒÍx. Cuß-»®
Bøn ¤Ó¨¤UPÄ® E¶ø© EÒÍx.
CzuøP¯ ÁÇUSPøÍ Bµõ´¢x
CvÀ BmöPõnºÄ }v ÷£µõøn,
{hÁiUøP GkUP¬i²®.
ö\¯À EÖzx® }v ÷£µõøn,
}v©ßÓzvØS® uÛ¨£mh ¬øÓ°À
uøh²Özx® }v ÷£µõøn,
}v£vPÐUS Aݨ£¨£k®
uSv|ø» EÖzx® }v ÷£µõøn
Piu[PЮ C¢u ©ßÓzvØS v¸¨¤
÷£õßÓøÁ²® Ah[S®. AuØS¶¯
Aݨ£¨£k®. CUPiu[PÒ A[S
uS¢u {hÁiUøPPÒ -»® CøÁ
£¶^¼UP¨£mk ¤ß¦ uø»ø©
AøÚzøu²® ö\¯»õUP ¬i²®.
}v£vUS Aݨ£¨£kQßÓÚ.
Aµ]¯À \õ\ÚzvÀ ÁȬøÓPÒ
ö£õ¸zu©õÚ {hÁiUøP GßÖ
C¸¢uõ»ßÔ A 32 RÌ EÒÍ
Â÷µõu©õP ©mk©À» AøÁ ]»
E¶ø©PøÍ |Özv øÁUP ¬i¯õx.
\©¯[PÎÀ AvP ¤µ\[QuÚ©õPÄ®
µzu ö\´¯Ä® ¬i¯õx.
C¸UPUTk® (£¢x ¬Uv ÷©õºa\õ Vs
A32&À uSv¯õÚ AÀ»x ³Û¯ß B¨ C¢v¯õ (1984) 3SCC
ö£õ¸zu©õÚ ÁȬøÓPÒ GߣuØS 161). A32À EÒÍ ÁȬøÓPÎÀ
G¢u J¸ ÁiÁ¬® CÀø». BÚõÀ Ea\}v©ßÓ® \õuõµn©õP ÁÇUQÀ
ö£õ¸zu©õÚ ÁȬøÓPÒ Gߣx J¸ EÒÍ ¬UQ¯ ÷PÒÂUSÒ
Ai¨£øh E¶ø© ÷uøÁ°À»õ©À ö\À»õx. BÚõÀ
|ø»{õmh¨£h÷Ásk® GßÓ J¸ AuØS AÁ]¯® HØ£mhõÀ ÁÇUøP
19

Bµõ´¢u ö\¯À£k®. (»m_ª \[Pº ³Û¯ß B¨ C¢v¯õ (1987 ) 1SCC


£õs÷h Vs ³Û¯ß B¨ C¢v¯õ 395) .
(1991) 2SCC 488) Ea\}v
J¸ uÛ©ÛuÛß Ai¨£øh
©ßÓzvØS ©ÝÂß «uõÚ
E¶ø© G[PõÁx £ÔUP¨£mhõÀ A17,
ö\¯À£õkPÎÀ £µ¢u AvPõµ[PÒ
23 ©ØÖ® 24 RÌ Ea\}v ©ßÓzøu
EÒÍÚ. ©Ýuõµº \¶¯õÚ ¬øÓ°À
AqQ uSv¯õÚ |Áõµn® QøhUP
©ÝøÁ uõUPÀ ö\´¯ÂÀø»
ÁÈÁøP ö\´¯¨£k®. (¥¨¤Òì
GßÓõ÷»õ ÷Ásk÷PõøÍ \¶Áµ
³Û¯ß £õº öh÷©õQµõiU øµmì Vs
÷PmPÂÀø» GßÓõ÷»õ }v©ßÓ®
³Û¯ß B¨ C¢v¯õ (1982) 3 SCC
AzuøP¯ ©ÝøÁ öÁÖ©÷Ú yUQ
223. AzuøP¯ AvPõµ Áµ®¦ (A 32)
GÔ¢x Âh¬i¯õx. (\µsâz»õÀ
RÌ Ea\}v©ßÓzvØS® (A 226 RÌ)
\Äzv¶ Vs ³Û¯ß B¨ C¢v¯õ AIR
E¯º}v ©ßÓzvØS®
1951 SC 41).
AÎUP¨£mkÒÍx. BÚõÀ ©Ýuõµº
A32À ©ÝøÁ Â\õ¶¨£x Ea\}v©ßÓzøu (A32) RÌ
©mk® }v©ßÓzvß AvPõµzvØS AqSÁuØS ¬ß E¯º}v©ßÓzvÀ
GÀø»USm£mhx. AßÖ }v©ßÓ® ÁÇUS öuõhº¢v¸UP ÷Ási¯
Ai¨£øh E¶ø©PøÍ PõUP G¢u J¸ AÁ]¯ªÀø».
uS¢u Bøn²® ÁȬøÓø¯²®
Euõµn® : A Ai¨£øh E¶ø©ø¯
EzuµÂhÄ® ÷©¾® AuÚø
ö\¯À£kzu ÷Põ¶ Ea\}v©ßÓzøu
ö\¯À£kzuÄ® ¬i²®.
AqQÚõº. ÁÇUPÔbº AuøÚ
}v©ßÓzvØS uøh²zuµÄ ÁÇ[PÄ®
HØPõ©À AÁº ¬øÓ¨£i ¬u¼À A
AvPõµ® Esk. AuõÁx G[S
226À E¯º }v©ßÓzvØS
Ai¨£øh E¶ø©PÒ
AvPõµ[PÒ ÁÇ[Q¯x ÷£õÀ
£ÔUP¨£mhõ¾® AuøÚ uk¨£x
AÀ»õ©À A32À Ai¨£øh
©mk©À» G[PõÁx Ai¨£øh
E¶ø©PøÍ ö£Ó J¸ uÛ©ÛuÝUS
E¶ø© «ÓÀ HØPÚ÷Á {h¢v¸¢uõ¾®
AvPõµ® AÎzxÒÍx. ÷©¾®
A[S J¸ |Áõµn® AÎUP AuØS
uÛ©Ûuß Ai¨£øh E¶ø©PÒ
¬Ê AvPõµ® EÒÍx. (MC. ÷©zuõ Vs
£ÔUP¨£k® ÷£õx® Ea\}v©ßÓzvß
20

¬ß øÁUP¨£k® ÷Põ¶UøPø¯ BøP¯õÀ E¯º}v©ßÓzuõÀ


}v©ßÓ® EhÚi¯õP £¶^¼UP ©ÖUP¨£mh BmöPõnºÄ
ÁÈÁøP ö\´QßÓx. (µ÷©è uõ¨£º }v÷£µõøn ©ÝuõµõP ©Ö£i²®
Vs ö©mµõì ©õ|»® (A.IR. 1950 SC uÛ¨£mh ©ÝÁõP A32 RÌ
124) Ea\}v©ßÓzvÀ öPõnµ¬i²® . (S»õ® \ºÁõº Vs
HØÖUöPõÒͨ£k® ©ÝUPÒ ³Û¯ß B¨ C¢v¯õ ALR 1967 SC
¬ßwº¨¦ uøhø¯ ö£õ¸¢÷u 1355). Cuß -»® A 32 RÌ £»¬øÓ
Aø©²®. ©ÝuõUPÀ ö\´¯¬i²®. ¬ßwº¨¦
uøh Gߣx A 32 US »US
Euõµn® : ¤µvÁõvPÒ 6 ¶m
AÎUP¨£mhøu÷¯ Cx
©ÝUPÎß ¬iÂøÚ Gvºzx
Enº¢xQßÓx. (_ÛÀuz Vs
ÁõvmhÚº. A 32 RÌ A¢u JÆöÁõ¸
³Û¯ß B¨ C¢v¯õ (1982) 3 SCC
©ÝÄ® E¯º}v ©ßÓzvÀ C÷u
405) BÚõÀ A 226À ©ÖUP¨£mh
÷Põ¶UøPPÐhÝ® J÷µ ÁøP¯õÚ
BmöPõnºÄ }v ÷£µõønø¯ A136
Põµn[PÐUPõPÄ® \©º¨¤UP¨£mk
RÌ ÷©À ¬øÓ±k ö\´¯ ¦v¯ ©ÝøÁ
E¯º}v ©ßÓzuõÀ uÒУi
A 32 -»® uõUPÀ ö\´¯¬i²®.
ö\´¯¨£mhøÁ. Ea\}v©ßÓ® A¢u
CuØS (1) AzuøP¯ `Ì|ø»
}v÷£µõønPÒ ¬ßwº¨¦ uøh¯õÀ
©õÔ°¸UP ÷Ásk® AÀ»x (2)
Põ»õÁv¯õÚøÁ GßÖ® AøÁ
¬ß¦ uõUPÀ ö\´u÷£õx Qøhzvhõu
«sk® HØÖUöPõÒÍU Ti¯øÁ
uPÁÀPÒ uØ÷£õu Qøhzv¸UP
AÀ» GßÖ® wº¨£Îzux. (÷h¶÷¯õ
÷Ásk®. CzuøP¯ Põµn[PÒ
Vs Ezvµ ¤µ÷u\ ©õ|»® A.L.R 1961
C¸¢uõÀ ©mk÷© ¦v¯ ©ÝøÁ
SC 1457). ¬ßwº¨¦ uõøh°ß
uõUPÀ ö\´¯ ¬i²®. (TP ö©õ´wß
öPõÒøP A 136À ¬iÁõS®
÷P¯õ Vs ÷PµÍ ©õ|»® (2004) 8SCC
ÁÇUSPÐUS® ö£õ¸¢x® (P.S.R
106).
\uõÚ¢uß Vs A¸nõ\»® (1980) 3
Scc (141). ¬ØPõ»zvÀ A 32 RÌ
£õvUP¨£mhÁº ©mk÷© ©Ý
BmöPõnºÄ }v÷£µõøn
ö\´¯¬i²®.
CuØS ¬ßwº¨¦ uøh öPõÒøP°À
C¸¢x »US AÎUP¨£mkÒÍx.
21

£õµ®£¶¯ |ø»°ß£i EÖ¨¦ 32ß RÌ AÁ¸øh¯ Ea\}v©ßÓzøu AqP


E¶ø© £õvUP¨£mh ©ØÖ® ÷Ásk® GßÓ uÛ¨£mh P¸zx
£õvUP¨£mh {£÷µ }v¨÷£µõøn ©Ý JzxU öPõÒͨ£mhx (Pµ®ãz][ Gvº
uõUPÀ ö\´¯ ¬i²®. C¢u ÂQu® C¢v¯ Aµ_ (1992) 4 SCC 666.
¶ÁõUP¨£mk ö£õx {» ÁÇUøP²®
BmöPõnºÄ }v¨ ÷£µõøn
uõUPÀ ö\´¯»õ® GßÖ TÖQÓx.
C¨÷£õx ö£õx©UPÎÀ GÁ÷µÝ® BmöPõsº }v¨÷£µõøn
J¸Áº J¸ ö£õx wºÄ AÀ»x Aµ]¯À Gߣx J¸ {£µõÀ Aøhzx
Aø©¨¦ \mhzvÀ TÓ¨£mh øÁUP¨£mh {£øµ }v©ßÓzvß ¬ß
ö£õxUPhø© «ÓÀ BQ¯ÁØÔØS BảkzxÁuõS®. HöÚßÓõÀ
GvµõP ö£õx{» ÁÇUS uõUPÀ A¨÷£õxuõß AÁº }v¨£i
ö\´¯»õ®. (Gì.¤. S¨uõ Gvº C¢v¯ AøhUP¨£mkÒÍõµõ CÀø»¯õ GßÖ
Aµ_ 1981 87). BÚõÀ J¸ {£¶ß AÔ¢x öPõÒÍ ¬i²®. Aøhzx
Ai¨£øh E¶ø©PÒ £õvUP¨£mhõÀ øÁUP¨£mhÁº SØÓ¯À {kÁ¶ß
©mk÷© }v©ßÓzøu ö\¯À£kzu ¬ß Bảkzu¨£mhõÀ BmöPõnº
AÝ©vUP¨£h ÷Ásk®. (£¢xÁõ }v¨÷£µõøn uõUPÀ ö\´¯ ¬i¯õx.
¬UQ ÷©õºåõ Gvº C¢v¯ Aµ_ (1984)
Euõµn®
3 SCC 161).

A GߣÁº ÷£õ½\õµõÀ øPx


Euõµn®
ö\´¯¨£mhõº. AÁ¸øh¯ |ø»
A GߣÁº EÖ¨¦ 32ß RÌ B SÔzx G¢u uPÁ¾®
GߣÁ¸US GvµõP SØÓ ÁÇUQÀ AÎUP¨£hÂÀø». A Äøh¯ \÷Põuµº
E¯º}v©ßÓ® ÁÇ[P¨£mh B EÖ¨¦ 32&ß RÌ Ea\}v©ßÓzvÀ
ushøÚUS GvµõP Ea\}v©ßÓzvÀ ©ÝuõUPÀ ö\´uõº. Ea\}v©ßÓ®
©Ý ö\´QÓõº. B ushøÚUS GvµõP A¢u {£øµ BẠö\´ÁuØS
÷©À¬øÓ±÷hõ AÀ»x EÖ¨¦ 32ß ÷£õ½\õ¸US BmöPõnºÄ
RÌ ©Ý÷Áõ uõUPÀ ö\´¯ÂÀø». }v¨÷£µõøn EzuµÄ ÁÇ[P»õ®.
Ea\}v©ßÓ® C¢u }v ÷£µõønø¯
ö\¯¾Özx® }v¨÷£µõøn
uõUPÀ ö\´¯ ÁÇUQk® E¶ø©
CÀø» GßÖ uÒУi ö\´ux.
22

ö\¯¾Özx® }v¨÷£µõøn BS®. RÌ }v©ßÓ[PÒ u[PÍx


Gߣx EzvµÄPÒ BS®. \mh®, BÒÁøµ AvPõµzøu uõsk® ÷£õ÷uõ
C¯ØÓ¨£mh \mhzvߣi AÀ»x BÒÁøµAvPõµ® CÀ»õu
ÁÇ[P¨£mh EzuµÄ AÀ»x Âå¯[PøÍ GkzxU öPõÒЮ
C¯ØÓ¨£mh \mh¨£i AÀ»õ©À ÷£õx® AuøÚ uøh ö\´QÓx. C¢u
ÁÇ[P¨£mh |ºÁõP EzuµÄ BQ¯øÁ ÷£µõøn }v¬øÓ ©ØÖ® ÷£õ»ø©
J¸ {£¶ß Ai¨£øh E¶ø©ø¯ }v¬øÓ Aø©¨¦PÐUS ©mk÷©
£õvUS® ÷£õx ö\¯¾Özx® ÁÇ[P¨£k®.
}v¨÷£µõøn ÁÇ[P¨£kQÓx.
Euõµn®
(¤µ÷£õz Gvº Ezvµ¤µ÷u\® AIR 1985
SC 167). A GߣÁº EÖ¨¦ 32ß RÌ
Ea\}v©ßÓzvÀ J¸ }v©ßÓ Aø©¨¦
wº¨¦ ÁÇ[S® ÷£õx uÁÓõÚ \mh
Euõµn® ¤¶øÁ _miUPõmi²ÒÍx GߣuõÀ
AuøÚ uÒУi ö\´¯ ÷ÁsiÚõº.
J¸ ©õÁmh Bm]¯º ]øÓ
A¢u ©Ý uÒУi ö\´¯¨£mhx.
AvPõ¶PÐUS ]øÓ°À EÒÍÁºPøÍ
\õuõµn©õÚ uÁÓõÚ \mh ¤¶øÁ
ÁõUPÎUP AÝ©vUPU Thõx GßÖ
_miUPõmi¯uØPõP uøh ö\´²®
EzvµÂkQÓõº. B GÝ® øPv EÖ¨¦
}v¨÷£µõøn ÁÇ[P C¯»õx. ©Ýuõµº
32ß RÌ Ea\}v©ßÓzvÀ ©Ý
BÒÁøµ AvPõµ «Óø»÷¯õ AÀ»x
ö\´QÓõº. Ea\}v©ßÓ® ©õÁmh
BÒÁøµ AvPõµ® CÀ»õ©À
Bm]¯¶ß EzuµøÁ µzx ö\´x
C¸¨£øu÷¯õ ö©´¨¤UP ÷Ásk®.
øPvPÒ ÁõUPÎUP HØ£õk ö\´¯
(Cåõ¥Â Gvº Á¶Á`À A¾Á»º,
÷Áskö©ßÖ TÔ ö\¯¾Özx® }v¨
(1976) 1 SCC 70).
÷£µõøn ÁÇ[SQÓx.
uSvPøÍ ÂÚÄ® }v¨÷£µõøn
uøh ö\´²® }v¨÷£µõøn
J¸ {£º ö£õx A¾Á»PzvÀ
Cx Ea\}v©ßÓ® AÀ»x
EÒÍ £uÂø¯ ÷Ásk® ö£õÊx AÁº
E¯º}v©ßÓ® RÌ EÒÍ
÷Ásku¼À EÒÍ \mh ußø©ø¯
}v©ßÓ[PÐUS öPõkUS® ÷£µõøn
ÂÚÄ® }v¨÷£µõøn BS®. ÷©¾®
23

A¢u ÷ÁskuÀ \¶°À»õu ÷£õx E¯º}v©ßÓ B¯® ÁÇ[Q¯ EzuµÄUS


AÁøµ A¢u £u°À C¸¢x GvµõP AÎUP¨£h ©õmhõx.
}USu¾® BS®.
Ai¨£øh E¶ø©°ß ©õØÓ®
Euõµn® \mhª¯ØÖ® Aø©¨¦

J¸ ©õ|» BÐ{º ©õ|» £õµõЩßÓ® EÖ¨¦ 33ß RÌ


\mh\ø£US EÖ¨¤ÚµõP uSv°À»õu Ai¨£øh E¶ø© ö\¯À£k® AÍøÁ
J¸ {£øµ ¬uÀ Aø©a\µõP £õxPõ¨¦ £øh EÖ¨¤ÚºPÐUS
A©ºzvÚõº. A GÝ® J¸ EÖ¨¤Úº GvµõP÷Áõ AÀ»x ö£õx öPõÒøP
EÖ¨¦ 52ß RÌ Ea\}v©ßÓzøu |ø»{õmh {hÁiUøP GkUP¨£mh
AqQÚõº. Ea\}v©ßÓ® AuøÚ J¸Á¶ß «÷uõ SøÓUP»õ® AÀ»x
Â\õ¶zx A¢u {£¶ß ¬uÀ Aø©a\º }UP»õ®. Cx AÁºPÐUQøh÷¯ EÒÍ
A©ºzxuÀ \mh¨£i¯õP Phø©PøÍ |ø»{õmh
CÀø»ö¯ßÖ P¸vÚõÀ C¢u ö\¯À£kzxÁuõS®. £õµõЩßÓ®
}v¨÷£µõøn -»® AÁøµ £u EÖ¨¦ 34ß RÌ CµõqÁa \mh®
}UP® ö\´¯»õ®. (B.R. P§º Gvº A©¼À C¸US® ÷£õx £o°À C¸¢u
uªÌ{õk Aµ_ (2001) 7 SCC 231). {£º AÀ»x ©zv¯ AÀ»x ©õ|»
£o°À C¸¢u {£¸US DmkÖv
ö{Ô¬øÓ EÖzx }v¨÷£µõøn
ö\´¯»õ®.
C¢u }v¨÷£µõøn uøh
÷©¾® ÁÇ[P¨£mh ushøÚ
ö\´²® }v¨÷£µõøn ÷£õßÓx. uøh
£Ô¬uÀ ö\´²® EzuµÄ AÀ»x
ö\´²® }v¨ ÷£µõøn°À RÌ
CµõqÁ \mhzvÀ RÌ GkUP¨£mh
Aø©¨¦PÒ BÒÁøµ AvPõµ®
{hÁiUøP BQ¯ÁØøÓ \¶ö¯ßÖ
CÀ»õ©÷»õ AÀ»x AuøÚ «Ö®
TÓ»õ®.
÷£õ÷uõ ÁÇ[P¨£k®. AuõÁx EzuµÄ
ÁÇ[SÁuØS ¬ß¦ ÁÇ[P¨£k®. Ai¨£øh E¶ø©ø¯
BÚõÀ ö{Ô¬øÓ EÖzx® }v¨ |ø»{õmkÁuØS AÀ»x Ai¨£øh
÷£µõøn EzuµÄ ÁÇ[P¨£mh ¤ß¦ E¶ø©ø¯ £õvUS® ö\¯ø»
ÁÇ[P¨£kÁuõS®. BÚõÀ C¢u ushøÚUSÒÍõUSÁuØS ÷uøÁ
}v¨÷£µõøn Ea\}v©ßÓ® AÀ»x \mh® C¯ØÓ Aµ]¯À Aø©¨¦ \mh®
24

£õµõЩßÓzvØS EÖ¨¦ 35ß RÌ ¼ªöhm Gvº C,¢v¯ Aµ_ (1980) 3


AvPõµ® ÁÇ[SQÓx. C¢u \mh® SCC 625) ÷©¾® Ai¨£øh E¶ø©°ß
C¯ØÖ® AvPõµ®, AmhÁøn VIIIÀ ÷©À ö\´¯¨£mh Pmk¨£õk
EÒÍ ©õ|» \mhª¯ØÖ® AvPõµzvÀ ¬øÓ¯õÚxuõÚõ Gߣøu
C¸¢uõ¾® £õµõЩßÓ® \mh® wº©õÛUPÄ® C¢v¯ ö{Ô²Özx®
C¯ØÓ»õ®. ÷Põm£õkPÒ £¯ß£kQÓx.

£Sv IV ö{Ô²Özx® ÷Põm£õkPÒ Euõµn®

ö{Ô²Özx® ÷Põm£õkPÒ J¸ ©Ýuõµº ©õ|» Aµ]ß


}v©ßÓzvÀ ö\¯À£kzuzuUPx EzuµøÁ Gvºzx ÁÇUQkQÓõº. A¢u
AÀ»õ©À C¸¢uõ¾® Cx {õmiß EzuµÄ A¢u ©õ|»zvÀ ©x£õÚ®
Aµ_US Ai¨£øh¯õÚuõS® ©ØÖ® ÂØ£øu²®, øÁzv¸¨£øu²® uøh
Cøu ö\¯À£kzxÁx Aµ]ß Phø© ö\´QÓx. C¢u uøh \¶¯õÚxuõÚõ
BS® GßÖ EÖ¨¦ 37 TÖQÓx. Gߣøu wº©õÛUP }v©ßÓ® 47
£¯ß£kzu»õ®. (£õ®÷£ Aµ_ Gvº
\¬uõ¯zvß \-P, ö£õ¸Íõuõµ
G¨.Gß. £À\õµõ AIR 195 SCC 318).
Aµ]¯À }vø¯ |ø»{õmkÁuß -»®
ö£õx {»øÚ ÷©®£kzxÁuØS C¢u £Sv IV-A Ai¨£øh Phø©PÒ
ö{Ô²Özx® ÷Põm£õkPÒ ÁÈÁøP
Ai¨£øh Phø©PÒ
ö\´QÓx. ÷£õx©õÚ ÁõÊ® |ø»ø¯
ö\¯À£kzu \mh® C¯ØÓõÂmhõÀ
AÎzuÀ, ö£õx {ßø©PÐUPõP
AuøÚ }v©ßÓzvÀ ö\¯À£kzu
¬UQ¯ -»[PøÍ £Qº¢uÎzuÀ
¬i¯õx. Ai¨£øh E¶ø©US®,
©ØÖ® {»ß J÷µ ChzvÀ SÂÁøu
Phø©US® Cøh÷¯ ¬µs£õk
ukzuÀ BQ¯øÁ Cuß ¬UQ¯
HØ£mhõÀ }v©ßÓ® AuøÚ
A®\©õS®.
CnUP©õP wºÄ Põq®. ö£sPÎß
Ai¨£øh E¶ø©PÒ ©ØÖ® ©õsø£ £õvUPUTi¯ ö\¯ÀPøÍ
ö{Ô²Özx® ÷Põm£õkPÐUS ö\´¯UThõx Gߣx Ai¨£øh
Cøh÷¯ EÒÍ CnUP® Aµ]¯À Phø©¯õS®. Cx ö£sPÒ C¢u ©õv¶
Aø©¨¦a \mhzvß Ai¨£øhU ö\¯ÀPÎÀ £õvUPUP¨£hUThõx
TÖPÎÀ JßÓõS® (ªÚºÁõ ªÀì GßÓ E¶ø©²® ÁÇ[SQÓx. C¢v¯
25

Aµ_ Gvº {Ãß ]¢uõÀ (2004) 2 SCC uø»Áº ÷uº¢öukzuÀ ¬øÓ²®.


510. EÖ¨¦ 56 £u Põ»zøu²®, EÖ¨¦ 59
£u Põ»zvß |£¢uøÚPøͲ®
Ai¨£øh Phø©ø¯
EÖ¨¦ 61 Si¯µ_ uø»Á¸US GvµõP
ö\¯À£kzu \mh® CÀ»õu ÷£õx,
GkUP¨£k® SØÓa\õmk
CuøÚ ö\¯À£kzxÁuØS J¸
{hÁiUøPPøͲ® TÖQÓx. EÖ¨¦
{£¸US GvµõP ö\¯¾Özx®
63 xøn Si¯µ_ uø»Áøµ²®,
}v¨÷£µõøn ÁÇ[P¨£h ©õmhõx
EÖ¨¦ 64 AÁº Cµõä¯ \ø£°ß £uÂ
(`¶¯ {õµõ¯nÚß Gvº C¢v¯ Aµ_
ÁÈ uø»Áº Gߣøu²® Si¯µ_
AIR 1982 Raj 1).
uø»Áº £u°À BÒ CÀ»õu ÷£õx
|ºÁõPzxøÓ AÁ¸øh¯ ö\¯ÀPøÍ ö\´¯
÷Ásk® GßÖ EÖ¨¦ 65
1. ©zv¯ Aµ_ £Sv V Azv¯õ¯® I
SÔ¨¤kQÓõº.
EÖ¨¦ 52 C¢v¯õÂØS J¸
Ea\}v©ßÓ® ©mk÷© Si¯µ_
Si¯µ_ uø»Áº C¸UP ÷Ásk® GßÖ
uø»Áº (A) xøn Si¯µ_z uø»Áº
ö\õÀQÓx.
÷uº¢öukzu¼À EÒÍ ¤µa\øÚø¯
EÖ¨¦ 53 Si¯µ_z uø»Á¶ß wºUP uÛ¯õÚ ©ØÖ® ¬iÁõÚ
|ºÁõP AvPõµzøu ö\õÀQÓx. ©zv¯ BÒÁøµ AvPõµ® ö£ØÖÒÍx (EÖ¨¦
Aµ]ß |ºÁõP AvPõµ® Si¯µ_ 71).
uø»Áº ÷©À EÒÍx. CÁ÷µ GÀ»õ¨
©zv¯ Aµ]ß |ºÁõP AvPõµ®
£õxPõ¨¦ £øh°ß uø»Áº BÁõº.
AmhÁøn VIII EÒÍ ¬uÀ £mi¯À
Si¯µ_ uø»Áº Aµ]¯À Aø©¨¦
©ØÖ® C¢v¯ Aµ\õÀ
\mhzvØS |ºÁõP AvPõµzøu
HØ£kzu¨£mkÒÍ J¨£¢uzvß
ö\¯À£kzxÁõº.
AvPõµzøu ö\¯À£kzxÁøu²®
Si¯µ_z uø»Áº ÁõUPõͺ EÒÍhUSÁuõS® (EÖ¨¦ 73).
SÇõ® GßÓ Aø©¨¤ß -»®
Aµ]¯À Aø©¨¦ \mh®
÷uº¢öukUP¨£kQÓõº. A¢u SÇõªß
¤µu©¶ß uø»ø©°À J¸ ©¢v¶
Aø©¨¦ Aµ]¯À Aø©¨¦a \mhzvÀ
Sk®£® C¸UP ÷Ásk® GßÖ®,
ö\õÀ»¨£mkÒÍx. EÖ¨¦ 55 Si¯µ_
26

Si¯µ_ uø»Á¶ß ö\¯À£õkPÐUS CÁº Si¯µ_ uø»ÁµõÀ


C¢u ©¢v¶ Sk®£® B÷»õ\øÚ |¯ªUP¨£kQÓõº (EÖ¨¦ 155). ©õ|»
ÁÇ[P ÷Ásk® GßÖ TÖQÓx. Aµ]ß |ºÁõP AvPõµ® CÁ¶ß ÷©À
Si¯µ_ uø»Áº C¢u ©¢v¶, EÒÍx (EÖ¨¦ 154). PÁºÚ¶ß
Sk®£zvøÚ ©Ö£¶^»øÚ ö\´¯ AvPõµ® ©ØÖ® ö\¯À£õkPÒ Si¯µ_
÷Põµ»õ®. BÚõÀ ©¢v¶ Sk®£® uø»Á¶ß AvPõµzvØS ©õ|»zvØS
©Ö£¶^»øÚ ö\´x Aݨ¤¯øu Cøn¯õS®. Si¯µ_ uø»Áº
ö\¯À£kzu Phø©¨£mhÁº BÁõº AÁ¸øh¯ ö\õ¢u ¬iÂÀ
EÖ¨¦ 74. ö\¯À£h»õ® GßÖ ö\õÀ»¨£mh
Ch[PøÍz uµ ©ØÓ AøÚzx
Si¯µ_ uø»Áº ¤µu©¶ß£i²®,
ö\¯À£õkPÎÀ ©õ|»
¤µu©øµ²® ¤µu©¶ß B÷»õ\øÚ
Aø©a\µøÁ°ß B÷»õ\øÚ¨
÷£¶À ©ØÓ Aø©a\ºPøÍ |¯©Ú®
ö£¯¶À ö\¯À£h ÷Ásk®. (\®^º][
ö\´¯ AvPõµ® £øhzuÁº. ©¢v¶
Gvº £g\õ¨ Aµ_ (1974) 2 SCC 871).
Sk®£® RÌ\ø£US
Cx EÖ¨¦ 163ß RÌ
ö£õÖ¨¦øh¯uõS® (EÖ¨¦ 75).
ö\õÀ»¨£mkÒÍx. BÐ{º AÁº uÛ
©zv¯ Aµ]ß uø»ø© ÁÇUPÔbº
AvPõµzvß ÷©À ö\¯À£h»õ©õ
£u EÖ¨¦ 76ß RÌ
AÀ»x ©¢v¶ \ø£°ß
E¸ÁõUP¨£kQÓx. Si¯µ_ uø»Áº
B÷»õ\øÚ°ß ÷©À ö\¯À£h
Aݨ¤¯ \mh® \õº¢u £oPøͲ®,
÷Ásk©õ Gߣøu ¬iÄ ö\´²®
Aµ]¯À Aø©¨¦a \mh® TÔ¯
AvPõµ® BÐ{¸U÷Põ CÖv¯õÚx
£oPøͲ® ©ØÖ® C¢v¯ Aµ_US
(EÖ¨¦ 164(2)).
\mh® \õº¢u B÷»õ\øÚ ÁÇ[PÄ®
©zv¯ Aµ]ß uø»ø© ÁÇUPÔbº ©õ|» Aµ]ß |ºÁõP AvPõµ®
EÒÍõº. \mhª¯ØÖ® Aø©¨¤ß AvPõµ®
EÒÍ Âå¯[PÒ Áøµ ö\¯À£k®.
©õ|»® Aµ_ £Sv VI Az¯õ¯® II
ö£õx¨£mi¯¼À EÒÍ Âå¯[PÒ
JÆöÁõ¸ J¸ ©õ|»¬® J¸ PÁºÚøµ |ºÁõP AvPõµzvÀ Ah[S® GßÖ
öPõskÒÍx (EÖ¨¦ 153) Aµ]¯À Aø©¨¦ \mh÷©õ,
27

£õµõЩßÓ® C¯ØÔ¯ \mh÷©õ TÓ 238 ÷£º ©õ|»[PÒ ©ØÖ® ³Û¯ß


÷Ásk® (EÖ¨¦ 162). ¤µ÷u\[PÎß ¤µv|vPÍõP
÷uº¢öukUP¨£kQÓõº. ©õ|»[PÎß
©õ|» ¬uÀÁº BÐ{µõÀ
¤µv|vPÒ ©õ|» \mh\ø£
|¯ªUP¨£kQÓõº. ©ØÓ Aø©a\ºPÒ
EÖ¨¤ÚºPÍõÀ JßøÓ ©õØÖ¬øÓ
¬uÀÁ¶ß B÷»õ\øÚ°ß ÷£¶À
ÁõUQß -»® ÂQuõa\õµ ¤µv|vzxÁ
BÐ{µõÀ |¯ªUP¨£kQÓx. ¬uÀ
¬øÓ¨£i ÷uº¢öukUP¨£kQÓõº
Aø©a\ºPЮ ©ØÓ Aø©a\ºPЮ
(EÖ¨¦ 80). ©UPøÍøÁ 530
BÐ{¶ß {®¤UøP EÒÍÁøµ
EÖ¨¤ÚºPÒ öPõshx. AvÀ 20 ÷£º
©mk÷© £u°À C¸¨£õºPÒ. ©¢v¶
³Û¯ß ¤µ÷u\[PÎß ¤µv|v 2 ÷£º
SÊ ©õ|» \mh\ø£US
B[Q÷»õ C¢v¯ß \¬uõ¯zv¼¸¢x
ö£õÖ¨¦øh¯uõS® (EÖ¨¦ 164)
Si¯µ_z uø»ÁµõÀ
©õ|» uø»ø© ÁÇUPÔbº ÷uº¢öukUP¨£kQÓõº (EÖ¨¦ 81).
C¸UP ÷Ásk® GßÖ EÖ¨¦ 165 C¢u ©UPÍøÁ°ß C¸UøP £QºÄ
TÖQÓx. BÐ{º ©ØÖ® ©õ|» Aµ_US JÆöÁõ¸ ©UPÒ öuõøP
ö\´¯ ÷Ási¯ Phø©PÒ ©zv¯ PnUöPk¨¤ØS ¤ÓS ©õØÔ¯ø©
uø»ø© ÁÇUPÔbº Si¯µ_ uø»Áº Aø©UP¨£k®.
©ØÖ® ©õ|» Aµ_US ö\´¯ ÷Ási¯
©õ|»[PÍøÁ |µ¢uµ©õÚ
Phø©US Cøn¯õÚuõS®.
Aø©¨£õS®. CvÀ 3&À 1 £[S
\mhª¯ØÖ® Aø©¨¦ EÖ¨¤ÚºPÒ 2 BskPÐUS
J¸¬øÓ £u -¨¦ ö£ÖÁº. A÷u
£õµõЩßÓ® £Sv VAzv¯õ¯® II
÷{µzvÀ ©UPÍøÁ°ß EÖ¨¤ÚºPÒ
£õµõЩßÓ® Si¯µ_ |¯ªUP ÷uv°¼¸¢x, I¢uõskPÒ
uø»ÁºPøͲ®, ÷©À\ø£ RÌ\ø£ £u°À C¸¨£õº. Si¯µ_ uø»Áº
GßÓ Cµsk \ø£PøͲ® £õµõЩßÓzvÀ JÆöÁõ¸
EÒÍhUQ¯uõS® (EÖ¨¦ 79). AøÁø¯²® AøÇzx Tmhzøu
öuõh[P»õ®. AÀ»x ¬izx
©õ|»[PÍøÁ 250
øÁUP»õ®. ÷©¾® ©UPÍøÁø¯
EÖ¨¤ÚºPøÍU öPõshx. Ax 12
Pø»UPÄ® ö\´¯»õ®. £õµõЩßÓ
÷£º Si¯µ_ uø»ÁµõÀ |¯ªUQÓõº.
28

AøÁPÎß Tmh[PÐUS AÁº A¢u £o°À C¸US® ÷£õx,


Cøh÷¯¯õÚ CøhöÁÎ, 6 øP°¼¸¢x A¢u £oUPõP ö\»Ä
©õu[PøÍz uõshU Thõx (EÖ¨¦ ö\´u £nzøu v¸®£ ö£ØÖU
85). Aµ]¯À Aø©¨¦a \mh® öPõÒÍ»õ®. CvÀ \®£Í® ö£Ö®
©õ|»[PÒ AøÁ°ß xøn uø»Áº, A¾Á»P® CÀø»ö¯ß£uõÀ AÁº
©UPÒ AøÁ°ß \£õ{õ¯Pº ©ØÖ® uSv¯ØÓÁº GßÖ TÓ ¬i¯õx
xøn \£õ{õ¯Pº |¯ª¨£x £ØÔ²® (]Á-ºzv _Áõª CÚõ®uõº Gvº APv,
TÖQÓx (EÖ¨¦ 89, 93). \[PnA¢un¨£õ (1971 3 SCC 870).

©zv¯ Aµ]ß (A) H÷uÝ® £õµõЩßÓzvÀ ÷£a_ _u¢vµ®


©õ|» Aµ]ß RÌ Á¸©õÚ® u¸® EÒÍx. Cx Aµ]¯À Aø©¨¦a \mh®
£u°À EÒÍÁº, ©UPÍøÁ°ß ©ØÖ® £õµõЩßÓ {hÁiUøP
EÖ¨¤ÚµõP ÷uº¢x GkUP¨£h JÊ[S£kzx® Âv ©ØÖ® |ø»
¬i¯õx (EÖ¨¦ 102). Bøn BQ¯ÁØÔØS
Pmk¨£mhuõS®.
Euõµn®
£õµõЩßÓzvÀ ÷£]¯uØPõP
A GÝ® ©õ|»[PÍøÁ°ß
AÀ»x ÁõUPÎzuØPõP÷Áõ G¢u
EÖ¨¤Úº Ezuµ¨¤µ÷u\ ©õ|»
{£øµ²® ÁÇUQh ¬i¯õx. £õµõЩßÓ
vøµ¨£h Áͺa]U SÊÂÀ uø»ÁµõP
AvPõ¶PÍõÀ öÁΰh¨£mh,
C¸¢uõº. A¢u uø»Áº £uÂ,
AÔUøP, {hÁiUøP BQ¯ÁØÔØS
SÔ¨¤mh \®£¢uzøu²® AuøÚa
G¢uöÁõ¸ EÖ¨¤Ú¸® ö£õÖ¨£õP
\õº¢u Á\vPøͲ® öPõshx. A
©õmhõº (EÖ¨¦ 105).
GߣÁº AuuøÚ ö£ÓõÂmhõ¾®
AÁº £õµõЩßÓ EÖ¨¤ÚµõP BP Euõµn®
¬i¯õx (öᯣm\ß Gvº C¢v¯ Aµ_
A GÝ® £õµõЩßÓ EÖ¨¤Úº
(2006 SCC 266).
J¸ ö£õx Âå¯zvØS ÷£]ÚõÀ Ax
Euõµn® AÁyÓõP P¸u¨£h»õ®. BÚõÀ AÁº
ÁÇUQh ¬i¯õx. A÷u ÷{µzvÀ A
A GÝ® {£º ©õ|» Aµ]ß J¸
GߣÁº uõ÷Ú AuøÚ öÁΰmhõÀ
£u°À EÒÍÁº A¢u £u°ߣi
AÁøµ ÁÇUQh»õ® (áwè \¢vµ÷Põè
29

Gvº í¶íµß ¬Pºâ AIR 1956 Pmhõ¯® CÀø» . AÆÁõÖ A¢u


(433). £¶¢xøµPøÍ HØÖU
öPõÒÍõÂmhõÀ ©UPÍøÁ°À
£n® \®£¢u¨£mh ©÷\õuõ uµ ©ØÓ
Aݨ£¨£mh ¬uÀ A\À
©÷\õuõUPÒ Cµsk \ø£°¾®, uõUPÀ
©÷\õuõ÷Á |øÓ÷ÁØÓ¨£mhuõP
ö\´¯»õ®. Cµsk AøÁPЮ
P¸u¨£k® (EÖ¨¦ 109).
|øÓ÷ÁØÔ¯ ¤Ó÷P ©÷\õuõ
Cµsk \ø£PЮ
|øÓ÷ÁØÓ¨£mhuõP P¸u¨£k®
|øÓ÷ÁØÓ¨£mh ¤ÓS Si¯µ_z
(EÖ¨¦ 107). Si¯µ_ uø»Áº Cµsk
uø»Á¸US J¨¦u¾US
\ø£Pξ® ÷\º¢u A©ºÄUS ¤ßÁ¸®
Aݨ£»õ®. Si¯µ_z uø»Áº
`Ì|ø»PÎÀ AøÇUP»õ®.
£¶¢xøµø¯ ö\õÀ¼ ©÷\õuõøÁ
 {k \ø£°À |øÓ÷ÁØÓ¨£mh v¸¨¤ Aݨ£»õ®. BÚõÀ
©÷\õuõ ©ØÓ \ø£°À |µõP¶US® Cµsk \ø£PЮ ©÷\õuõøÁ
÷£õx. HØÖU öPõÒÍõ©À, CµshõÁx
¬øÓ¯õP A÷u ©÷\õuõøÁ
 Cµsk \ø£PЮ ©÷\õuõÂß
Si¯µ_ uø»Á¸US
v¸zuzøu HØÖU öPõÒÍõu
J¨¦u¾UPõP Aݨ¤ÚõÀ
÷£õx AÀ»x J¸ \ø£
Si¯µ_ uø»Áº J¨¦uÀ AÎUP
©÷\õuõøÁ |øÓ÷ÁØÔ Akzu
Phø©¨£mhÁº (EÖ¨¦ 113).
\ø£US Aݨ¤¯ ¤ÓS 6 ©õu
Põ»©õP Akzu \ø£ A¢u EÖ¨¦ 112 ¬uÀ EÖ¨¦ 116

©÷\õuõøÁ |øÓ÷ÁØÓõ©À Áøµ £õµõЩßÓ ö£õx |vø¯

C¸¢uõÀ (EÖ¨¦ 108) £n® £¯ß£kzxÁx öuõhº£õÚ

\®£¢u¨£mh ©÷\õuõ {øh¬øÓPøÍ TÖQÓx. EÖ¨¦ 117

©UPÍøÁ°À ©mk÷© uõUPÀ |v ©÷\õuõøÁ {øh¬øÓPøÍ

ö\´¯¨£h ÷Ásk®. Ax TÖQÓx.

©õ|»[PÒ AøÁUS
Si¯µ_ uø»Á¶ß \mhª¯ØÖ©
£¶¢xøµUPõP Aݨ£¨£k®.
AvPõµ®
A¢u £¶¢xøµPøÍ ©UPÍøÁ
HØÖU öPõÒÍ ÷Ásk® GßÓ
30

Cµsk £õµõЩßÓ AøÁPЮ ÷©ÀAøÁ EÖ¨¤ÚºPÒ ©øÓ¬Pz


AøÁ°À CÀ»õu ö£õÊx Si¯µ_ ÷uºuÀ ©ØÖ® BÐ{µõÀ
uø»Áº uUPx GßÖ P¸vÚõÀ |¯ªUP¨£kQÓõºPÒ (EÖ¨¦ 171).
£õµõЩßÓ® C¯ØÖ® ÷£õßÖ AÁ\µ
©õ|» \mh\ø£ Ax öuõh[Q¯
\mh® C¯ØÓ»õ®. C¢u AÁ\µa \mh®
{õμ¸¢x I¢uõsk Põ»zvØS
Cµsk £õµõЩßÓ[PÎÀ
öuõh¸®. BÐ{º Cµsk
¬ßÛø»¨£kzu¨£h ÷Ásk®. Ax
AøÁPøͲ® AøÇUP»õ®. Cµsk
£õµõЩßÓ Bµ®¤zu ÷uv°¼¸¢x 6
Tmhz öuõhºPÐUS Cøh÷¯¯õÚ
Áõµ[PÐUS ö\¯¼À C¸US®.
CøhöÁÎ 6 ©õu[PÐUS ªPõ©À
Cµsk AøÁPЮ A¢u 6 Áõµ
C¸UP ÷Ásk®. BÐ{º Tmhz
Põ»zvØSÒ AÁ\µ \mhzøu uÒУi
öuõhøµ ¬iÄUS öPõsk Á¸Á÷uõ,
ö\´¯»õ®. Si¯µ_ uø»Áº GßÓ
Pø»UP÷Áõ AvPõµ® £øhzuÁº.
÷{õUQ¾® A¢u AÁ\µa \mhzøu
v¸®£¨ ö£Ó»õ®. AÁ\µ \mh® EÖ¨¦ 178 ¬uÀ 186 Áøµ
C¯ØÖ® AvPõµ® £õµõЩßÓ® ©õ|» \mh\ø£, \£õ{õ¯Pº, xøn
\mhª¯ØÖ® ÷£õx EÒÍ ** \£õ{õ¯Pº ©ØÖ® ÷©»øÁ, uø»Áº,
öPõshx. Si¯µ_ uø»Á¶ß AÁ\µa xønz uø»Áº BQ¯ÁºPøÍ
\mh® ©¢v¶\ø£°ß B÷»õ\øÚ°ß |¯ªzuÀ, £u Põ»®, £oPøÍ £ØÔ
÷£¶÷»÷¯ ¤µPhÚ¨£kzxQÓx. TÖQÓx.
GÚ÷Á Cx Si¯µ_ uø»Á¶ß ö£¯¶À
EÖ¨¦ 191 J¸ {£º \mh\ø£
C¸¢uõ¾® ©¢v¶\ø£°ß ö\¯÷»
EÖ¨¤Ú¸UPõÚ
BS® (Bº.]. T¨£º Gvº C¢v¯ Aµ_
÷uº¢öukUP¨£hõø©US
1970 1 SCC 564).
uSv°ßø©¨ £ØÔ TÖQÓx.
©õ|» \mh\ø£ £Sv VI Azv¯õ¯® III
Aµ]¯À Aø©¨¦ \mh®
JÆöÁõ¸ ©õ|»¬® BÐ{º, \mhzuõÀ C¯ØÓ¨£mh {øh¬øÓ
©õ|» RÌ AøÁPøÍ öPõshx. ]» \®£¢u¨£mh ÂvPÒ |ø» BønPÒ
©õ|»[PÒ ©õ|» ÷©»øÁU öPõshx BQ¯øÁ Em£mk \mh\ø£°À ÷£a_
(EÖ¨¦ 168). RÌ AøÁ EÖ¨¤ÚºPÒ _u¢vµ® EÒÍx. G¢uöÁõ¸ \mh\ø£
÷{µi¯õPz ÷uº¢öukUP¨£kQÓõºPÒ. EÖ¨¤Ú¸®, \mh\ø£°À
31

÷£]¯uØPõP ÁÇUQh ¬i¯õx. AÁº B÷»õ\øÚPøÍ HØÖU öPõÒÍõ©À


÷£]¯øu \mh\ø£ AvPõµ[PÒ ©÷\õuõøÁ CµshõÁx ¬øÓ¯õP
AÔUøP -»©õP÷Áõ H÷uÝ® BÐ{¸US Aݨ¤ÚõÀ BÐ{º
¬øÓ°¾® öÁΰmhõ¾® AÁº «x J¨¦uÀ AÎUP ÷Ásk®. BÐ{º A¢u
ÁÇUQh ¬i¯õx (EÖ¨¦ 194). ©÷\õuõ E¯º}v©ßÓzvß AvPõµzøu
SøÓ¨£uß -»® Aµ]¯À Aø©¨¦
£n \®£¢u¨£mh ©÷\õuõÁõP
\mhzvÀ TÔ¯ |ø»°øÚ
uµ ©ØÓ ©÷\õuõUPÒ \ø£°¾®
Cøn¨£uõP P¸vÚõÀ Si¯µ_
uõUPÀ ö\´¯¨£h»õ®. Cµsk
uø»Á¶ß J¨¦u¾UPõP Aݨ£
\ø£°¾® |øÓ÷ÁØÔ¯ ¤Ó÷P ©÷\õu
÷Ásk® (EÖ¨¦ 200).
|øÓ÷ÁØÓ¨£mhuõPU TÖ®. EÖ¨¦
197 £n \®£¢u¨£mh ©÷\õuõ ©ØÓ £n® \®£¢u¨£hõu ©÷\õuõ
©÷\õuõUPÒ |øÓ÷ÁØÓ¨£mhõÀ Ax Si¯µ_ uø»Á¸US J¨¦u¾UPõP
÷©À\ø£US Aݨ£¨£k®. ÷©À\ø£ Aݨ£¨£mhõÀ Si¯µ_ uø»Áº
©÷\õuõ \®£¢u¨£mh £¶¢xøµPøÍa AuøÚ J¨¦uÀ AÎUP÷Áõ AÀ»x
ö\´¯»õ®. AuøÚ ©Ö£¶^»øÚ ö\´x v¸®£
Aݨ£»õ®. \mh\ø£ AuøÚ 6 Áõµ
£n \®£¢u¨£mh ©÷\õuõ C¸
Põ»zvØSÒ ©Ö£¶^»øÚ ö\´¯
AøÁ \mh©ßÓ ¬øÓ°À
÷Ásk®. Auß ¤ÓS A¢u ©÷\õuõøÁ
|øÓ÷ÁØÓ¨£k® GßÖ EÖ¨¦ 398
v¸zu[PÐh÷Úõ AÀ»x CÀ»õ©÷»õ
TÖQÓx.
©Ö£i²® Si¯µ_ uø»Á¶ß
©õ|» \mh\ø£ ©÷\õuõøÁ J¨¦u¾US Aݨ£»õ®.
|øÓ÷ÁØÔ¯ ¤ÓS BÐ{¶ß
EÖ¨¦PÒ 202 ¬uÀ 212 Áøµ
J¨¦u¾UPõP Aݨ¦® BÐ{º J¨¦uÀ
\mh\ø£ ¤ß£ØÓ ÷Ási¯
AÎUP÷Áõ AÀ»x AÎUPõ©À
{øh¬øÓ¨ £ØÔ TÖQßÓx.
C¸UP÷Áõ AÀ»x Si¯µ_ uø»Áº
P¸zxU÷Põ Aݨ£»õ®. BÐ{¶ß \mhª¯ØÖ® AvPõµ®
\mh\ø£ A©ºÂÀ CÀ»õu ÷£õx
£n \®£¢u¨£hõu ©÷\õuõøÁ
{hÁiUøP GkUP¨£h ÷Ásk®.
AÁ¸øh¯ B÷»õ\øÚ²hß v¸¨¤
BÐ{º P¸vÚõÀ BÐ{º
Aݨ£¨£h ÷Ásk®. \mh\ø£
32

AÁ\µPmhzvøÚ A¢u `Ì|ø»US Ea\}v©ßÓzvÀ GÀ»õ }v£vPЮ


HØ£ ¤µPhÚ¨£kzu¨£h»õ®. ]» Si¯µ_ uø»ÁµõÀ
÷{µ[PÎÀ ¤µPhÚ¨£kzxÁuØS |¯ªUP¨£kQÓõºPÒ. Ea\}v©ßÓ
¬ß¦ BÐ{º Si¯µ_ uø»Á¶ß }v£vPÒ 65 Á¯x Áøµ £uÂ
J¨¦uø»¨ ö£Ó ÷Ásk®. BÐ{µõÀ ÁQ¨£õºPÒ. AÁºPÒ £uÂø¯
¤µPhÚ¨£kzu¨£h AÁ\µa \mh® CµõâÚõ©õ ö\´¯»õ®. Ea\}v©ßÓ
\mh\ø£°ß ¬ß¦ AÎUP¨£h }v£vPÒ Si¯µ_z uø»ÁµõÀ ©mk÷©
÷Ásk®. Ax 6 Áõµ Põ»zvØS ¤ÓS JÆöÁõ¸ \ø£°ß AÖv¨
ö\À»õ |ø»¯õS®. A¢u 6 Áõµ ö£¸®£õßø©°ÚõÀ SØÓ®
Põ»zvØS ¬ß÷£ \mh©ßÓ® AuøÚ \õmh¨£mk, -ßÔÀ 2 £[S
ö\À»uuõUQ Âk®. ö£¸®£õßø©°ÚµõÀ wº©õÚ®
|øÓ÷ÁØÓ¨£mhõÀ ©mk÷©
BÐ{º AÁ\µ \mhzøu
|¹¤UP¨£mh uÁÓõÚ {hÁiUøPUPõ
¤µPhÚ¨£kzx® AvPõµ®
}UP® ö\´¯¨£h»õ®.
\mhª¯ØÖ® AvPõµzvØS ©õØÖ
BPõx. AÁ\µa \mh® A¶uõÚ Ea\}v©ßÓ }v£vPÒ u[PÒ
`Ì|ø»PÎøh÷¯ ¤µPÚ¨£kzu¨£h £uÂø¯ µõâÚõ©õ ö\´¯»õ®. Ax
÷Ásk®. AÁº \mh® \mh\ø£°ÚõÀ uµ |¹¤UP¨£mh {ßÚhzøu
\mh©õP ©õØÓ¨£h ¬i¯õx. AÁ\µa ÷PkUPõP £õµõЩßÓzvÀ
\mhzvß öuõhº|ø» ö£õx {»zvØS AÖvö£¸®£õßø© -»® SØÓ®
÷uøÁ¯õÚ JßÓõS®. (i.]. ÁõzÁõ \õmh¨£mk -ßÔÀ C¸£[S
Gvº ¥Põº ©õ|»® 1987 1 SCC 378). ö£¸®£õßø© -»® }UP® ö\´²®
wº©õÚ® |øÓ÷ÁØÓ¨£mhõÀ Si¯µ_
}vzxøÓ
uø»Áº Ea^|v©ßÓ }v£vø¯
©zv¯ }vzxøÓ £Sv VAzv¯õ¯® IV £u°¼¸¢x }UP® ö\´¯»õ®.

J¸ uø»ø© }v£v ©ØÖ® Ea\}v©ßÓ© J¸ ©v¨¦Özx


£õµõЩßÓ® SÔ¨¤mh }v©ßÓ® BS®. (EÖ¨¦ 129) Cuß
GsoUøP²øh¯ }v£vPøÍU ö\¯ÀPÒ ©ØÖ® }v \õº¢u
öPõsh Ea\}v©ßÓ® C¸UP {hÁiUøPPÒ £vÄ ö\´¯¨£mk
÷Ásk® GßÖ EÖ¨¦ 124 TÖQÓx. }shPõ»©õP £¯ß£kzu¨£kQÓx.
33

Ea\}v©ßÓ® }v©ßÓ AÁyÖ ©ÝÄUPõP AÔ¨¦ Aݨ¤ EÒÍx


ö\´£ÁºPøÍ usiUS® AvPõµ® GßÖ TÔÚõº. C¢u }v©ßÓ AÔ¨¦
Eøh¯x. (AìÂÛ S©õº ÷Põè Gvº ©º\Úzøu |ÖzxÁuØPõPÄ®
Aµ¤¢u ÷£õì, AIR 1953 8C 75). Psxøh¨£õP EÒÍuõPÄ® TÔÚõº.
}v©ßÓ AÁyÖUPõP usiUS® Ea\}v©ßÓ® CuøÚ }v©ßÓ
AvPõµ® Ea\}v©ßÓ AÁ©v¨¦UPõP AÁ©v¨¦ GßÖ TÔ¯x. (A¸¢uvµõ´
©mkªßÓ AuØS RÌ EÒÍ G¢u ÁÇUS (2002) 3SCC 343).
}v©ßÓ® AÀ»x wº¨£õ¯zvß
Ea\}v©ßÓ BÒÁøµ AvPõµ®
AÁ©v¨¦UPõPÄ® usiUP»õ®.
(öhÀ¼ }v ÷\øÁ \[P® Gvº Sáµõz Ea\}v©ßÓ®,
Aµ_, (1991) SCC 406)).
 C¢v¯ Aµ_ ©ØÖ® JßÖ
Ea\}v©ßÓ® J¸ ÁÇUSøµbøµ
AÀ»x AuØP ÷©Ø£mh ©õ|»
}v©ßÓ AÁ©v¨¦UPõP usiUP»õ®.
Aµ_,
BÚõÀ AÁ¸øh¯ ÁURÀ öuõÈÀ
{hzx® E¶©zøu uøhö\´¯÷Áõ,  C¢v¯ Aµ_ AuÝ®
µzx ö\´¯÷Áõ, ¬i¯õx. JßÖAÀ»x £» ©õ|»[PÒ.
(Ea\}v©ßÓ ÁÇUSøµbº \[P® Gvº J¸ uµ¨¤ÚµõPÄ® JÚÖ AÀ»x
C¢v¯ Aµ_ (1998) 4SCC (409)). £» ©õ|»[PÒ
GÛÝ®V Bº.÷P.BÚ¢z Gvº Gvºuµ¨¤ÚµõPÄ®,
£vÁõͺ, öhÀ¼
 Cµsk AÀ»x AuØÖ
E¯º}v©ßÓ[PÐUS Auß ¬ß
÷©Ø£mh ©õ|»[PÒ.
ÁÇUSøµbº öuõÈÀ ö\´Áøu
uøhPõ»® ¬ÊÁx® u¸US® BQ¯ ÷©ØPsh
AvPõµ® EÒÍx GßÖ Ea\}v©ßÓ® uµ¨¤ÚºPÐUQøh÷¯ HØ£k®
TÔ¯x. ¤µa\øÚPÎß ÷©À uÛzußø©
Áõ´¢u ©ØÖ® ¬uÀ|ø» BÒÁøµ
Euõµn®: A GÝ® £zv¶øP
AvPõµ® öPõshx.
GÊzuõͺ ußÝø¯ AÔUøP°À
Ea\}v©ßÓ® ÷uøÁ°À»õu J¸ H÷uÝ® \mhE¶ø©
Âå¯zvÀ |ø»{õmhzuUPuÀ»õ J¸ C¸¨£øu÷¯õ AÀ»x }mi¨£øu÷¯õ
34

¤µa\øÚPξ® AvPõµ® öPõshx. \õuõµn©õP ¤µa\øÚ°ß «x


EÖ¨¦ 131À EÒÍ ©õ|»® Gߣx ¬Êwº¨¦UPõPÄ® ö\¯À£kzxzuUP
©õ|» Aµø\²® EÒÍhUS® GßÖ wº¨£õønUPõPÄ® ÁÇUQh¨£k®.
Ea\}v©ßÓ® TÔ²ÒÍx. (µõáìuõß GÛÝ®, EÖ¨¦ 131ß RÌ
Aµ_ Gvº C¢v Aµ_ (1977) 3CC 592). £õvUP¨£mh J¸ uµ¨¤Úº AøÚzx
ÂÁµ[PøͲ® öPõsh ©ÝøÁ
Euõµn®: ¥Põº Aµ_US®
Ea\}v©ßÓzvÀ uõUPÀ ö\´x ¤Ó
|ÖÁÚa\mhzvÀ £vÄ ö\´¯¨£mh
¤µa\øÚÁõvPÐUS GvµõPÄ®
î¢xìuõß |ÖÁÚzxUS® Cøh÷¯
E¶ø©ø¯ |ø»{õmh ÷Põµ»õ®.
J¸ ¤µa\øÚ GÊ¢ux. C¢u ÁÇUS
AÆÁõÖ ö\´¯¨£mhõÀ EÖ¨¦ 131ß
Ea\}v©ßÓ ¬uÀ|ø» BÒÁøµ
RÌ Ea\}v©ßÓ £o ¬iÁøh¢x
{ÀÁµõx. HöÚÛÀ î¢xìuõß
Âk®. (¥Põº Aµ_ Gvº C¢v¯ Aµ_
|ÖÁÚ® EÖ¨¦ 131ß RÌ J¸ ©õ|»
(1970) 1SCC 67).
Aµ_ BPõx GßÖ Ea\}v©ßÓ®
TÔ¯x. (¥Põº Aµ_ Gvº C¢v¯ Aµ_ E¯º}v©ßÓ® EÖ¨¦ 134ß RÌ
(1970) 1SCC 67). C¢u ÁÇUQÀ Aµ]¯»ø©¨¦
\mhzvøÚ ö£õ¸Ò ÂÍUP® Põq®
Euõµn®:
ÁøP°À J¸ ¬UQ¯ ÂÚõ EÒÍx
©õ|»[PPÐUQøh÷¯¯õÚ }º
GßÖ \õßÓ ÁÇ[QÚõÀ, Ax
wº¨£õ¯zvß ¬ß Cµsk ©õ|»[PÒ
E¶ø©°¯À SØÓ¯À AÀ»x ÷ÁÖ
uµ¨¤ÚºPÍõP EÒÍÚº. AvÀ J¸
G¢u {hÁiUøP¯õÚõ¾®, A¢u
©õ|»® wº¨£õ¯zvß ¬iøÁ
E¯º}v©ßÓzvß wº¨¦øµ,
|øÓ÷ÁØÓ ©ÖUQÓx. ©ØöÓõ¸
wº¨£õøn AÀ»x CÖv EzuµÄUS
©õ|»® EÖ¨¦ 131ß RÌ
GvµõP Ea\}v©ßÓzvÀ
Ea\}v©ßÓzøu AqQ¯x. C¢u
÷©À¬øÓ±k ö\´¯»õ®. C¢u \õßÖ
ÁÇUS |ø»UPzuUPx GßÖ
ÁÇ[P¨£mhõÀ ÁÇUQß H÷uÝ® J¸
}v©ßÓ® TÔ¯x. (Pº{õhP ©õ|»®
uµ¨¤Úº A¢u ÂÚõ uÁÓõP ¬iÄ
Gvº B¢vµ ©õ|»®, (2000) 9SCC
ö\´¯¨£mkÒÍuõP TÔ
572).
Ea\}v©ßÓzvÀ ÷©À ¬øÓ±k
ö\´¯»õ®. (EÖ¨¦ 132).
35

-»©õÚ \mh¤µa\øÚ Gߣx  E¯º}v©ßÓzvߣi, C¢u


Auß«x ©õÖ¨£mh P¸zxUPÒ ¤µa\øÚ Ea\}v©ßÓzuõÀ
EÒÍuõS®. A¢u £S°ß «x wºUP¨£h ÷Ásk®.
Ea\}v©ßÓ® CÖv¯õPÄ®
EÖ¨¦ 132À GßÓ
öuÎÁõPÄ® AvPõµ® EÒÍuõPÄ®
TÓ¨£mi¸¢uõ¾®, C¢u EÖ¨¤ß RÌ
¬iÄ ö\´x ÂmhõÀ Ax -»©õÚ
Ea\}v©ßÓzvÀ ÷©À¬øÓ±k
\mh¨¤µa\øÚ BPõx.
ö\´¯Ä® uµ¨¤Úº, CvÀ Aµ]¯À
Euõµn©õP, uµ¨¤ÚºPÒ EÖ¨¦ Aø©¨¦ \mhzvøÚ ö£õ¸Ò ÂÍUP®
14ß ö£õ¸Ò ÂÍUPzvøÚ Põq® -»©õÚ \mh¨¤µa\øÚ
HØÖUöPõÒQßÓÚº. BÚõÀ Ax EÒÍuõPÄ® Ax wºUP¨£h ÷Ásk®
ö\¯À£k® ö£õ¸sø©°À GßÖ® ÷Põµ»õ®. C¢u EÖ¨¤ßRÌ
÷ÁÖ£kQßÓÚº. C¢u |ø»°À ÷©À¬øÓ±k E¯º}v©ßÓ wº¨¦øµ,
-»©õÚ \mh¨¤µa\øÚ EÖ¨¦ wº¨£õøn AÀ»x {hÁiUøPUS
131ߣi C¸¨£uõP TÓ ¬i¯õx. GvµõP ö\´¯¬i¯õx. (E. 133).
(ᮬPõ諺 ©õ|À Gvº uUPõº
EÖ¨¦ 133ß RÌ TÓ¨£mh
P[Põ][ AIR 1960 SC (356).
E¯º}v©ßÓ wº¨¦øµ, wº¨£õøn
E¯º}v©ßÓ® EÖ¨¦ 134A- ß AÀ»x {hÁiUøP Gߣx
RÌ Ai°À PshÁõÖ \õßÖ ¤µa\øÚ²øh¯ uµ¨¤ÚºPÎß
ÁÇ[QÚõÀ A¢u E¯º}v©ßÓ E¶ø© ©ØÖ® ö£õÖ¨¦PøÍ TÖ®
wº¨¦øµ, wº¨£õøn AÀ»x ÷ÁÖ ÷©À¬øÓ±k ö\´¯zuUP
{hÁiUøPPÐUS GvµõP E¶ø©°¯À E¯º}v©ßÓ Bøn BS®. J¸
ÁÇUSPÎÀ Ea\}v©ßÓzvØS ÷©À Bøn E¶ø©°¯À ÁÇUQÀ
¬øÓ±k ö\´¯»õ®. uµ¨¤ÚºPÎß E¶ø©PøÍ
wº©õÛUS® CÖv Bøn BS®.
 ö£õx ¬UQ¯zxÁ® Áõ´¢u
-»©õÚ \mh¨¤µa\øÚ Euõµn®: A GߣÁº
EÒÍx; ©ØÖ®, wº¨£õ¯zvß EzuµøÁ uÒУi
ö\´²©õÖ E¯º}v©ßÓzvØS
÷©À¬øÓ±k ö\´QÓõº.
36

E¯º}v©ßÓ® E¶ø©°¯À  E¯º}v©ßÓ® H÷uÝ® RÌ


{øh¬øÓa\mh® ¤¶Ä 151ßRÌ }v©ßÓzvÀ EÒÍ ÁÇUøP
AuøÚ ¦v¯ ÁÇUPõP GkUQÓx. A ö£ØÖ Auß«x
GߣÁº CuøÚ EÖ¨¦ 133ß RÌ SØÓg\õmh¨£mhÁ¸US ©µn
Ea\}v©ßÓzvÀ ÷©À¬øÓ±k ö\´¯ ushøÚ AÎzv¸UP
ÂøÇQÓõº. AuÚõÀ EÖ¨¦ 134A ÷Ásk®; A À»x
ߣi E¯º}v©ßÓ \õßÖ ÷Põ¸QÓõº.
 C¢u ÁÇUS Ea\}v©ßÓzvß
E¯º}v©ßÓ® ÁÇUøP ¤¶Ä 151
÷©À¬øÓ±k ö\´¯zuUPx
E¶ø©°¯À {øh¬øÓ \mh¨£i
GßÖ EÖ¨¦ 134&Aß RÌ\õßÖ
¦vuõP GkUP |øÚ¨£x CÖv
ÁÇ[Q²® Ax EÖ¨¦ 145(1)ß
Bøn AÀ». GÚ÷Á EÖ¨¦ 133ß
RÌ EÒÍ ÁøP¯[PÒ£i²®
RÌ Ea\}v©ßÓzvÀ ÷©À¬øÓ±k
©ØÖ® EÖ¨¦ 134ß RÌ
ö\´¯ ÷Ásk® GßÖ EÖ¨¦ 134A&ß
E¯º}v©ßÓ® HØ£kzx®
RÌ \õßÖ ö£Ó ¬i¯õx GßÖ
Pmk¨£õkPÎß RÌ C¸UP
Ea\}v©ßÓ® TÔ¯x. (÷áuõÚ¢u
÷Ásk® (2.134) .
©PßPÒ Gvº Eavµ ¤µ÷u\ ©õ|»®,
AIR 1961 SC 794). Euõn® : A GߣÁº ¤¶Ä 302
C¢v¯ ushøÚ \mh¨£i
SØÓ¯À {hÁiUøP°À
SØÓg\õmh¨£mk
E¯º}v©ßÓ wº¨¦øµ, CÖv Bøn
Âõ\µøn}v©ßÓzuõÀ ¤¶Ä 304ß
AÀ»x ushønUS GvµõP
RÌ usiUP¨£kQÓõº. E¯º}v©ßÓ®
Ea\}v©ßÓvÀ ÷©À ¬øÓ ö\´¯
A¢u wº¨ø£ ©õØÔ ¤¶Ä 302ߣi RÌ
E¯º}v©ßÓ® RÌUPshÁØÔÀ
©µn ushøÚ AÎzux. EÖ¨¦
JßøÓ ö\´v¸UP ÷Ásk®.
134À EÒÍ Âkuø» ¬Êø©¯õÚ
 E¯º}v©ßÓ® ÷©À¬øÓ±miÀ Âkuø» GßÓ ©õ|» Aµ]ß Áõuzøu
wº¨ø£ ©õØÔ²® ©ØÖ® |µõP¶zux, SØÓg\õmh¨£mhÁº
SØÓg\õmh¨£mhÁ¸US ©µn EÖ¨¦ 134(1 (a) RÌ \õßÖ
ushøÚ²® öPõkzv¸UP ö£ÓzuUPÁº GßÖ Ea\}v©ßÓ®
÷Ásk®; AÀ»x wº¨£Îzux. (uõµõ\¢u uõ¬_uõº Gvº
37

©Põµõèiµ ©õ|»®, AIR 1962 A, SC Euõµn® : J¸ \©µ\


130). A¾Á»¶ß BønUS GvµõP J¸
uµ¨¤Úº EÖ¨¦ 136ß RÌ ]Ó¨¦
E¯º}v©ßÓ®,
AÝ©v ÷Põ¶Úõº. \©µ\ AvPõ¶
Auß Gsnzv÷»õ AÀ»x
EÖ¨¦ 136ß RÌ TÓ¨£mh wº¨£¯©õP
£õvUP¨£mh {£µõÀ AÀ»x
P¸u¨£h©õmhõº GßÖ TÔ A¢u
AÁ¸UPõP
AÝ©vø¯ ©Özux. \©µ\ AvPõ¶
E¸ÁõUP¨£mh Áõ´ö©õÈ ö£õxÂÀ A©µ ÷uøÁ°Àø».
Âsn¨£zvß ÷£¶÷»õ, \õuõµn }v©ßÓ {hÁiUøP
\õßÖ ÁÇ[P»õ®. AÁ¸US CÀø». ÷©¾® AÁº
\õm]PÎß Á¸øPø¯ Pmhõ¯¨£kzu
C¢u \õßÖ wº¨¦, wº¨£õøn, ¬i¯õx. GÚ÷Á CÆÁõÖ TÓ¨£mhx.
÷ÁÖ {hÁiUøP AÀ»x ushøÚ (áìÁ¢z _Pº ªÀì Gvº »m_ª \¢z,
ÁÇ[P¨£mh Ehß ÁÇ[P¨£k®. (E. AIR 1963 SC 677).
134&A).
EÖ¨¦ 136 Ea\}v©ßÓzvØS
£Sv V À GßÚ J¸ ö£¶¯ ußÛaø\ AvPõµzøu
TÓ¨£mi¸¢uõ¾®, Ea\}v©ßÓ® ÁÇ[SQÓx. Cxµ¨¤Ú¸US J¸
H÷uÝ® }v©ßÓ® AÀ»x ÷©À¬øÓ±k E¶ø©ø¯ ÁÇ[Põx.
wº¨£õ¯zuõÀ ÁÇ[P¨£mh wº¨¦øµ, Cx J¸ £µ¢u AvPõµ® BÚõ¾®
wº¨£õøn, ÷ÁÖ {hÁiUøP AÀ»x wº©õÛUP¨£mh ÁÇUSPøÍ
ushønUS GvµõP £õºUS®÷£õx }v{hÁiUøP GvµõÚ
Ea\}v©ßÓzvÀ ÷©À¬øÓ±k ö\´¯ ©ØÖ® C¯ØøP }vUS GvµõÚ ]»
]Ó¨¦ AÝ©v ÁÇ[P»õ®. C¢u ]Ó¨¦ Âv»UPõÚ ÁÇUSPÎÀ ©mk÷©
AÝ©v ÁÇ[S® ußÛaø\ AvPõµ® Ea\}v©ßÓ® ]Ó¨¦ AÝ©v
µõqÁ \mhzuõÀ E¸ÁõUP¨£mh ÁÇ[Q²ÒÍx. ({õº£z][ Gvº öá´§º
}v©ßÓ® AÀ»x wº¨£õ¯zvß wº¨¦ Áͺa] AvPõ¶ (2002) 4 SCC (666).
AÀ»x ushønUS GvµõP
Ea\}v©ßÓ® EÖ¨¦ 136ßRÌ
÷©À¬øÓ±k ö\´¯ ]Ó¨¦ AÝ©v
EÒÍ ußÛaø\ AvPõµzøu
ÁÇ[SÁuØS ö£õ¸¢uõx. (E. 136).
uõÚõP÷Á ö\¯À£kzu C¯¾®.
38

(£»õßS©õº Gvº í¶¯õÚõ ©õ|»® \õuõµn©õP, Ea\}v©ßÓ®


(2003) 11 SCC (241). E¯º}v©ßÓzvß CøhEzuµÂÀ
÷©À¬øÓ±miÀ uø»±k ö\´¯õx.
Euõµn®: J¸ SØÓ¯À
Cx ]» ÁÇUSPÎÀ,
ÁÇUQÀ EÖ¨¦ 136ßRÌ
ö\´¯¨£mi¸UQÓx.
÷©À¬øÓ±k ö\´¯ ]Ó¨¦ AÝ©v
ÁÇ[P¨£mhx. {õkPÐUQøh÷¯¯õÚ
SØÓg\õmh¨£mhÁºPÎÀ A GÝ® ÁoPzvß ¬UQ¯©õÚ öPõÒøPø¯
{£º ÷©À ¬øÓ±k ö\´¯ÂÀø». ¤ß£ØÓõ©À ÁÇ[Q¯ Â\õµøn
Ea\}v©ßÓ ÷©À¬øÓ±miÀ ©ØÓ }v©ßÓ Bønø¯ Ea\}v©ßÓ®
GÀ»õ SØÓg\õmh£mhÁ¸® \¶¯À» GßÖ TÔ¯x. (uõµõ§º
Âkuø» ö\´¯¨£mhÚº. Aß÷Põ Gvº Â.K.iµõUhº HØÖ©v,
Ea\}v©ßÓ® A GߣÁº (1969) 1SCC (233).
÷©À¬øÓ±mhõ͵õP
{øh¬øÓ°À \mh® AÀ»x
CÀø»ö¯ÛÝ® uÚx AvPõµzuõÀ
EÖ¨¦ /¦¶ß RÌ EÒÍ ÂvPÐUS
AÁøµ²® Âkuø» ö\´ux.
Em£mk Ea\}v©ßÓ® AuÝøh¯
(S¸\µs S©õº Gvº µõáìuõß Aµ_
wº¨¦øµø¯ ©ÖB´Ä ö\´¯»õ® (E.
(2003) 2 SCC698).
137). EÖ¨¦ 145ßRÌ EÒÍ ÂvPÒ,
Cµsk }v©ßÓ[PÒ C¢u ©ÖB´Ä PmhøÍ 47 Âv 1
ö£õ¸sø© \õº¢u¼ÚõÂøÚ E¶ø©°¯À {øh¬øÓ \mhzvÀ
wº©õÛzu ¤ÓS Ea\}v©ßÓ® TÓ¨£mh PõµnzvØPõP
ö£õ¸søø ÂÚõÂøÚ Â\õµøn ö\´¯¨£h»õ® GßÖ TÖQßÓÚ.
ö\´¯õx. Cµsk}v©ßÓ[PÎß
GÚ÷Á ©ÖB´Ä RÌUPsh
J¸ªzu wº¨¦ ¬ÊÁx® uÁÓõP
Põµn[PÎß Ai¨£øh°À
C¸¢uõÀ ©mk® AuøÚ \¶ö\´¯
{øhö£Ö®.
Ea\}v©ßÓ® ö£õ¸sø© ÂÚõøÁ
Â\õ¶US®. (µS{õz ã. £ß÷íÀ Gvº  ¦v¯ ¬UQ¯©õÚ Â寮
\õPß»õÀ _¢uºâ Aß÷Põ, (1999) AÀ»x \õm]¯zvøÚ
8SCC 1). PshÔ²®÷£õx,
39

 ÷©Ø£õºøÁ°÷»÷¯ uÁÓõP JÆöÁõ¸ |»Áõ¶¯õÚ


öu¶²®÷£u; AÀ»x öuõSvUS®, £õµõЩßÓ AÀ»x
\mh©ßÓ ÷uºu¾US J¸ ö£õx
÷ÁÖ H÷uÝ® uS¢u
ÁõUPõͺ £mi¯À C¸UP ÷Ásk®
Põµnzvß÷£õx, \¶ö\´²®÷£õx ©Ý
GßÖ EÖ¨¦ 325 TÖQÓx. CvÀ
\®£¢u©õÚ wºÁÈPÒ EÖ¨¦, 137À
G¢u£õS£õk® C¸UPUThõx. ©u®,
TÓ¨£mkÒÍ AvPõµ[PÎÀ EÒÍx.
CÚ®, \õv, £õ¼Ú® AÀ»x H÷uÝ®
Euõµn®: ÷uºuÀ Bøn¯® JßÔß Ai¨£øh°À ]Ó¨¦
ªßÚq G¢vµ[PøÍ \mh\ø£ ÁõUPÍõº £mi¯¾®
÷uºu¼À ÁõUS£vÄ ö\´¯¨ AÝ©vUP¨£mhx.
£¯ß£kzu»õ® GßÖ TÔ¯x. Cx,
Aµ]¯À Aø©¨¦ \mh¨£i÷¯õ,
©UPÒ ¤µv|vzxÁ \mh®, 1951 TÓ®
AÀ»x Si°¸UPõuÁº, ©v°ßø©,
øP¯õÀ ÁõUPΨ£x ©mk÷© C¸UP
SØÓ®, »g\® ÷£õßÓÁØÔÀ
÷Ásk® GßÓ ÂvUS GvµõP
Dk£mhÁº GßÓ uSv°ßø©ø¯
C¸¢ux. ªßÚq C¯¢vµ[PøÍ
öPõshÁøµ uµ 18 Á¯x |µ®¤¯
£¯ß£kzv¯x ÷uºuø» £õvUS®
C¢v¯õÂß JÆöÁõ¸ Si©PÝ®
GßÖ® ÷uõÀ²ØÓ ÷Ám£õͺ
£õµõЩßÓ ©UPÍø» ©ØÖ® ©õ|»
CuÚi¨£øh°À CuøÚ Gvºzx
\mh\ø£ ÷uºu¼À J¸ ÁõUPÍõµõP
ÁÇUS uõUPÀ ö\´¯»õ® GßÖ®
ÁõUPÎUS® E¶ø© Eøh¯Áº
}v©ßÓ® TÔ¯x. EÖ¨¦ 324À
(EÖ¨¦ 326). C¢u EÖ¨¦ Á¯x
TÓ¨£mh ÷©Ø£õºøÁ, EzuµÄ
Á¢÷uõº ÁõUS¶ø©ø¯
÷£õßÓøÁ \mhzvØS xøn÷¯
öÁΨ£øh¯õP A[RP¶UQÓx.
BS® GßÖ® \mhzvØS £v»õP
£¯ß£kzu ¬i¯õu GßÖ® }v©ßÓ® £Sv XVI, ]» ÁS¨¦PÒ \®£¢u¨£mh
TÔ¯x. GÚ÷Á, CøÁ ]Ó¨¦ ÁøP¯[PÒ.
£õµõЩßÓzuõÀ AÀ»x
EÖ¨¦ 330, £õµõЩßÓ
\mh©ßÓzuõÀ C¯ØÓ¨£mh
©UPÍøÁ°À £mi¯¼h¨£mh
\mhzvØS GvµõP C¸UP ¬i¯õx.
\õv°Úº ©ØÖ® £mi¯¼h¨£mh
(H.]. ÷áõì Gvº ]ÁߤÒøÍ,
£Ç[Si°Ú¶ß JxURk £ØÔ
(1984) 2SCC 656).
40

TÖQÓx. ©õ|» \mh\ø£Pξ® AÀ»x £Ç[Si°Úº £ØÔ TÖÁõº.


Cx÷£õ JxURk EÒÍx. (E. 332). (E. 341). ÷©¾® £Ç[Si AÀ»x
÷©¾® B[Q÷»õ C¢v¯ £Ç[Si \¬uõ¯® AÀ»x AuߣSv
¤µv|vzxÁzvØPõÚ JxURk® AuÝÒ EÒÍ SÊ ÷£õßÓÁØøÓ
EÒÍx. (E. 331). Cx ©õ|» £mi¯À £Ç[Si¯õP A[RP¶UP A¢u
\mh\ø£°¾® EÒÍx. (E.333). ©õ|»® AÀ»x ³Û´Ú ¤µ÷u\zøu
ö£õÖzx Aµ]°À Aø©¨¦ \mhzvß
C¢u JxURmk ÁøP¯[PÒ
RÌ Si¯µ_zuø»Áº TÖÁõº. (E.
Aµ]¯À Aø©¨¦, \mh®,
342).
{øh¬øÓUS »¢uvÀ C¸¢x 60
BskPÒ Áøµ C¸US® GßÖ Euõµn®: A ÂÝøh¯
uØ÷£õøu¯ Aµ]¯À Aø©¨¦ \mh® uP¨£Úõº B¢vµ ©õ|» £mi¯À
TÖQÓx. (E. 334). £Ç[Siø¯ ÷\º¢uÁº. A¢u {»£õmiß
-»® ©zv¯ £oø¯ ö£ØÓõº. ¤ßÚº
÷©¾® £mi¯À \õv°Úº ©ØÖ®
©íõµõèiµõÂØS Si ö£¯º¢uõº. A
£mi¯À £Ç[Si°Úº \®£¢u¨£mh
©íõµõèmµõÂÀ 10 BskPÒ £izx
JxURkPÒ ©zv¯ ©ØÖ® ©õ|»
Áͺ¢uõº. ©íõµõèmµõ ©õ|»
£o|¯©Ú® ©ØÖ® £o|ø»
©¸zxÁ PÀ¿¶°À £mi¯À £Ç[Si
BQ¯ÁØÔß |ºÁõPzuvØS® EÒÍx.
GßÓ Ai¨£øh°À Âsn¨£®
(E. 335). uSv ©v¨ö£søn
ö\´uõº. A GߣÁº ©íõµõèmµõ
uͺzuÄ®, ©v¨¤ku¼ß AÍøÁU
©õ|» £mi¯À £Ç[Si¯õP
SøÓ¨£x®, ©ØÖ® £u E¯ºÄ
P¸u¨£h©õmhõº. HöÚÛÀ B¢vµ,
÷£õßÓÁØÔ¾® Cx÷£õÀ EÒÍx.
©õ|» £mi¯À £Ç[Si¯õP
(EÖ¨¦ 335, Áµ®¦ Áøµ).
P¸u¨£k£Áº ©íõµõèmµõÂÀ
Si¯µ_ uø»Áº H÷uÝ® £mi¯À £Ç[Si AÀ» GßÖ
³Û¯ß ¤µ÷u\zvØ÷Põ AÀ»x }v©ßÓ® TÔ¯x. £mi¯À £Ç[Si
©õ|»zvØ÷Põ Auß BöÍõ¸Áhß Gߣx A¢u¢u ©õ|»® AÀ»x
P»¢x B÷»õ]zu ¤ÓS A¢u ³Û¯ß ¤µ÷u\zøu ö£õÖzux.
©õ|»zvØSshõÚ £mi¯¼À GÚ÷Á J¸ ©õ|»® AÀ»x ³Û¯ß
÷\ºUP¨£h ÷Ási¯ \õv, CÚ®, ¤µ÷u\zvÀ £mi¯À £Ç[Si¯õP
41

C¸¨£Áº ©ØöÓõ¸ ©õ|»zvÀ A÷u  £õµõЩßÓ® AÀ»x


|ø»ø¯ öPõsk ö\À» ¬i¯õx. \mh©ßÓ® C¯ØÔ¯ GÀ»õ
(÷©¶ \¢vµõ Gvº jß ÷\z ã. Gì. \mh[PЮ ©ØÖ® Si¯µ_
©¸zxÁ PÀ¿¶ (1990) 3SCC 130); uø»Áº AÀ»x BÐ{º C¯ØÔ¯
SC, ST \õv \õßÔuÌ ö£Ö® GÀ»õ AÁ\µ \mh[PЮ, ©ØÖ®
{hÁiUøPUS Gvº C¢v¯ Aµ_ (1994
 H÷uÝ® ©zv¯, ©õ|» \mhzvß
5SCC 244).
RÌ C¯ØÓ¨£mh EzuµÄ,
£Sv XVII & A¾Á»P ö©õÈ ÂvPÒ, {øh¬øÓPÒ AÀ»x
xøn ÂvPÒ.
÷uÁ{õP¶ î¢v C¢v¯ A¾ÁÀ
ö©õȯõS® (EÖ¨¦ & 343). ©õ|» EÖ¨¦ 348(2)ߣi ©õ|»
\mh©ßÓ[PÒ \mhzvß -»® BÐ{º Si¯µ_ uø»Á¶ß J¨¦uø»
H÷uÝ® JßÖ AÀ»x AuØS ö£ØÖ î¢v AÀ»x ÷ÁÖ H÷uÝ®
÷©Ø£mh ö©õÈPøÍ ©õ|» ö©õÈø¯ A¾ÁÀ ö©õȯõPÄ®,
ö©õȯõP÷Áõ AÀ»x î¢vø¯ Ea\}v©ßÓ ¬ußø© ChzvÀ ÁÇUS
A¾ÁÀ ö©õȯõP÷Áõ £¯ß£kzu»õ® ö©õȯõPÄ® £¯ß£kzu AÝ©v
(EÖ¨¦ & 345). AÎUP»õ®. BÚõÀ Cx E¯º}v©ßÓ
wº¨¦, EzuµÄ, wº¨£õønUS
¤ßÁ¸® |ø»PÎÀ B[Q»®
ö£õ¸¢uõx.
£¯ß£kzu¨£h ÷Ásk® GßÖ
Aµ]¯À Aø©¨¦a \mh® ö\õÀQÓx. Euõµn®: A GÝ® ÷í¤¯ì Põº£ì
©ÝÂÀ EÒÍ Cøh{£º î¢v°À
 GÀ»õ Ea\}v©ßÓ
Áõu® ö\´÷Áß GßÖ TÔÚõº.
{hÁiUøPPÒ ©ØÖ®
Ea\}v©ßÓ® 1) B[Q»zvÀ Áõuõh
E¯º}v©ßÓ {hÁiUøPPÒ,
÷Ásk®, 2) ÁÇUPÔbº øÁzx
 ©÷\õuõÂß AÝ©vUP¨£mh Áõuõh ÷Ásk®; AÀ»x 3)
£Sv AÀ»x Auß v¸zuzvß B[Q»zvÀ GÊzx Áõu® uµ÷Ásk®
AÔ¬P¨£kzu¨£mh £Sv. GßÖ TÔ¯x. A GߣÁº GuøÚ²®
HØÖU öPõÒÍÂÀø».
42

(©x ¼©÷¯ Gvº ÷Áu -ºzz (1970) 3 uø»Áº AuøÚ v¸®£ ö£Ó ÷Ásk®
SCC 738). (EÖ¨¦ 352 (7)).

£Sv XVIII & AÁ\µ \mh ¤¶ÄPÒ |v|ø» AÁ\µ Põ» \mh®
SÔzu EÖ¨¦ 360À TÓ¨£mkÒÍx.
C¢v¯õÂß AÀ»x C¢v¯õÂß
J¸ £Sv°ß £õxPõ¨¦US S¢uP® J¸ ö£õx AÔ¨¦ A©¼À
Á¸QÓx GßÖ Si¯µ_z uø»Áº C¸US® ÷£õx RÌUPshøÁ
P¸vÚõÀ, Si¯µ_ uø»Áº ÂÍ®¦øP ö£õ¸¢x®.
AÔUøP -»® ö£õx AÔUøP Âh»õ®
 ©zv¯ Aµ]ß AvPõµ® ©õ|»
(EÖ¨¦ 352(1)). C¢u ö£õx AÔ¨¦
|ºÁõP® GÆÁõÖ ö\¯À£h
©ØöÓõ¸ ö£õx AÔ¨¤ÚõÀ ö\À»õ
÷Ásk® GߣøuU SÔzx
|ø» BUP¨£h»õ®. (EÖ¨¦ 352(2)).
TÖÁx Áøµ ö\¯À£k®.
C¢u ö£õx AÔ¨¦, Aø©a\µøÁ
GÊzx -»©õP Si¯µ_ uø»Á¸US  HÇõÁx AmhÁøn°ß£i
¬iøÁ öu¶Âzu ¤ßÚ÷µ ©zv¯ Aµ_ £mi¯¼À CÀ»õu
öÁΰh¨£h ¬i²®. (EÖ¨¦ ÂÁPõµzvØS® ©zv¯ Aµ_
353(3)). C¢u ö£õx AÔ¨¦ Cµsk A¾Á»ºPÐUS AvPõµ®
£õµõЩßÓ AøÁPξ® uõUPÀ AÎUPÄ®, Phø©PøÍ
ö\´¯¨£h ÷Ásk®. C¢u AÔ¨¦ ö\õÀ»Ä® £õµõЩßÓ® \mh®
¬ØÖ¨ ö£ÓõÂmhõÀ. AuøÚ Bu¶zx C¯ØÓ»õ®.
¬iÄ GkUP¨£mh {õÎÀ C¸¢x
Si¯µ_ uø»Á¶ß ©Úv¸¨v
BÖ©õu Põ»® Áøµ A©¼À C¸US®
Gߣx }v©ßÓ B´ÂØS
(E. 352(5)). C¢u AÁ\µ Põ» ö£õx
A¨£õØ£mhx AÀ». öPmh
AÔ¨¤øÚ Bu¶zx ¬iÄ GkUS®
Gsnzv÷»õ AÀ»x ¬ØÔ¾®
÷£õx 2/3 ö£¸®£õßø© C¸UP
ö£õ¸¢uõu AvP¨£i¯õÚ
÷Ásk® (EÖ¨¦ 353(6)).
PõµnzvÚõÀ AÁ\µ \mh®
C¢u ö£õx AÔ¨¤øÚ C¯ØÓ¨£mhx GßÖ P¸vÚõÀ
J¨¦uÀ AÎUPõ©À ÂmhõÀ Si¯µ_ }v©ßÓ B´ÂØS Em£kzu»õ®.
Auß ¬Põ¢vµ® ¬ØÔ¾® ¬µnõÚuõP
43

C¸¢uõ¾® B´ÂØS Em£kzu»õ® AÁ\µ |ø» A©¼À C¸US®


(ªÚºÁõ ªÀì Gvº C¢v¯ Aµ_ (1980) ÷£õx C¯ØÓ¨£mh ¬µnõÚ \mh®
3SCC 625). ö\À¾£i¯õPzuUPuÀ». Auß
ö\À»õußø© A¢u Põ»zvØS ©mk®
C¢v¯ AÀ»x H÷uÝ® J¸
|Özv øÁUP¨£k®. (©uß ÷©õPß
SÔ¨¤mh £SvUS £õv¨¦ Á¸® GßÖ
£uU Gvº C¢v¯ Aµ_ (1978) 25SCC
P¸v öÁΰh¨£mh ö£õx AÔ¨¦
381).
A©¼À C¸US® ÷£õx £Sv IIIÀ EÒÍ
EÖ¨¦ 19À TÓ¨£mh ©õ|» Aµ]ß H.i.G®. á£À§º Gvº æÆPõ¢z
«uõÚ EÒÍ Pmk¨£õk C¸UPõx. _U»õ (1976) 25SCC 521, GßÓ
©õ|» Aµ_ G¢uÂu Âv AÀ»x |ºÁõP ÁÇUQÀ Ea\}v©ßÓ }v£v
{hÁiUøP²® GkUP»õ®. BÚõÀ íßìµõä Psnõ GߣÁº uÚx
AøÁ £Sv IIIß {ßø©UPõP ©mk÷© ©õÖ£mh wº¨¦øµ¯õÀ ÷í¤¯ì GßÖ
C¸UP ÷Ásk®. CÆÁõÖ TÔÚõº. Cx {õmiß £õxPõ¨¦UPõP
C¯ØÓ¨£mh Âv°ÚõÀ ö\´¯¨£mh ö\´¯¨£h»õ®. 44Áx v¸zu® CuøÚ
AÀ»x ö\´¯õ©À Âh¨£mh ö\À»õux BUQ¯x.
ö\´øP°øÚ uµ ©ØÓ AøÚzx®
EÖ¨¦ 20 ©ØÖ® 21ß
A¢u ö£õx AÔ¨¦ ¬iÄUS
ö\¯À£kzx® ußø© G¢u
Á¢uÄhß A¢u ö\´øP²® ¬iÄUS
`Ì|ø»¯õ¾® uÒУi ö\´¯¨£hõx.
Á¢x Âk® (EÖ¨¦ 358).
÷©¾® EÖ¨¦ 21 |ºÁõP {hÁiUøP
C¢u EzuµÄ A©¼À C¸US® ÷£õx ©mk©À»õ©À \mhª¯ØÖ® xøÓ
©õ|» Aµ_ £Sv IIIß -»® {hÁiUøPPøͲ® Pmk¨£kzx®.
ukUP¨£mh G¢u Âå¯zøu¨ (÷©ÚPõ Põ¢v Gvº C¢v¯ Aµ_ (1978)
ö£õÖzx® \mh® C¯ØÓ»õ®. A¢u 1 248).
\mhzvß AÀ»x Âv°ß
BÐ{¶ß AÔUøP°ß -»÷©õ
Ai¨£øh°À ö\´¯¨£mh AÀ»x
AÀ»x ¤ÓÁøP°÷»õ, J¸ ©õ|»zvß
ö\´¯õ©À Âh¨£mh ö\´øP°øÚ
Aµ]¯À Aø©¨¦ \mh¨£i Bm]
uµ ©ØÓ {hÁiUøPPÒ AÁ\µ |ø»
ö\´¯ ¬i¯õx GßÖ Si¯µ_ uø»Áº
¬iÄUS Á¢uÄhß ¬ØÖ¨ ö£ØÖ
Âk® (EÖ¨¦ 359 (1-&A)).
44

v¸¨v Aøh¢uõÀ, RÌUPõq® ö£õx 3 BskPøÍ Ph¢x öuõhµõx (E.


AÔ¨¤øÚ öÁΰh»õ®. 356(4) ©ØÖ® (5)).

 ©õ|»zvß \mh©ßÓzøu uµ EÖ¨¦ 356(1)ß RÌ ö\´¯¨£mh


©ØÓ AøÚzx AvPõµ[PøͲ® ö£õx AÔ¨¤ÚõÀ ©õ|»
©ØÖ® BÐ{º ö\¯À£kzx® \mh©ßÓzvß AøÚzx ö\¯ÀPЮ
AvPõµ[PøͲ® uÚuõUQU £õµõЩßÓzvØS AÎUP¨£k® ÷£õx
öPõÒÍ»õ®. £õµõЩßÓ® RÌUPsh ö\¯ÀPøÍ
ö\´¯»õ®.
 ©õ|» \mh©ßÓ AvPõµ®
£õµõЩßÓzvÚõÀ  Si¯µ_ uø»Á¸US ©õ|»
ö\¯À£kzu¨£k® GßÖ \mh©ßÓ AvPõµzøu
TÓ»õ®. ÁÇ[PÄ®, Si¯µ_ uø»Áº
AuøÚ AÁ¸US RÌ EÒÍ
 ©õ|» AvPõµ® AÀ»x
AvPõ¶PÐUS ÁÇ[PÄ®
Aø©¨¤ß «x EÒÍ
AÝ©v AÎUQÓx.
AvPõµzøu, ö£õx AÔ¨¦US
ö\¯À öPõkUS® GsnzvÀ  Si¯µ_ uø»Áº AÀ»x AÁº
|Özv øÁ¨£õºPÒ. SÔ¨¤k® AvPõ¶PÐUS
AvPõµzøu AÎUPÄ® AÀ»x
Si¯µ_ uø»Áº E¯º}v©ßÓ
Phø©PøÍ HØ£kzuÄ® A¢u
AvPõµzøu G¢u ÁøP°¾® øP°À
Phø©PøÍ ö\´²®
GkUP ¬i¯õx. Aµ]¯À Aø©¨¦
AvPõµzøu²® ÁÇ[SQÓx.
\mh¨£i E¯º}v©ßÓ® ö\´²® G¢u
ö\¯ø»²® |Özv øÁUP ¬i¯õx.  £õµõЩßÓ ©UPÍøÁ A©¼À
(E.356(1)). CÀ»õu ÷£õx ö\»ÂøÚ
öuõS¨¦ |v¯zv¼¸¢x
C¢u ö£õx AÔ¨¦ Cµsk
GkUPÄ® AvPõµ® AÎUQÓx.
£õµõЩßÓ AøÁPξ® J¨¦uÀ ö£Ó
C¢u ö\»Ä £õµõЩßÓzuõÀ
÷Ásk®. (E. 356(3)). C¢u AÔ¨¦
AÎUP¨£h ÷Ási¯ ö\»Ä
6 ©õu Põ»zvØS öuõh¸®. BÚõÀ Cx
BS® (EÖ¨¦ 357).
45

£õµõЩßÓ®, Si¯µ_z uø»Áº v¸®£ ö£Ó ö\´¯»õ®. Ax


AÀ»x AvPõµ® AÎUP¨£mh Pø»UP¨£mhõ¾® AÀ»x
AvPõ¶PÒ C¯ØÔ¯ ©õ|» Aµ_ ö\´¯ }UP¨£mhõ¾® v¸®£ ö\¯À
÷Ási¯ ö\¯ÀPøÍ ö£õÖzx AÎUP¨£h»õ®. (Gì.Bº. ö£õ®ø©
C¯ØÔ¯ \mh® ö£õx AÔ¨¤ß Gvº C¢v¯ Aµ_ (1994) 3SCC 1).
÷£õx {øh¬øÓ°À C¸US®. A¢u
Euõµn®
C¯ØÓ¨£mh \mh® AÀ»x Âv
©ØöÓõ¸ uSv¯õÚ \mh® Á¸® Áøµ i\®£º 15, 1992ß Si¯µ_
ö\¯¼À C¸US®. AxÁøµ uø»Á¶ß ö£õx AÔ¨¦ ©zv¯
©õØÓ¨£hõ©À AÀ»x v¸zu¨£hõ©À Aµ]øÚ }UQ Auß \mh©ßÓzvøÚ
C¸US® ö£õÊx ö\¯¼À C¸US® Pø»zux. B´Âß ÷£õx BÐ{¶ß
(E.357(2)). Cµsk Piu[PøÍ ö£õÖzx Si¯µ_
uø»Áº ¬iÄ Gkzux öu¶¯ Á¢ux.
EÖ¨¦ 356ß RÌ EÒÍ Si¯µ_
uø»Áº AvPõµ® }v©ßÓ B´ÂØS Ax £õ£º ©`v Ci¨¦ (i\®£º 6,
Em£mhuõS®. Si¯µ_ uø»Á¶ß 1992)US ¤ÓS HØ£mh P»Áµ® ©ØÖ®
v¸¨v AÁøµ ö£õÖzux GßÓõ¾® w øÁ¨¦ £ØÔ SÔ¨¤mhx. C¢u
Ax ö£õxÂvUS ö£õ¸¢xÁuõP ÁÇUQÀ ©õ|» Aµ]ß EÒÍõm]
C¸UP ÷Ásk®. Cx öPmh ¤µa\øÚUS Cx ÷£õx©õÚ Põµn®
GsnzvÀ ö\´¯¨£mhõÀ AuøÚ CÀø»ö¯ßÖ® AuÚõÀ ©zv¯
ö\À»õ |ø»¯õUP»õ®. Si¯µ_ ¤µ÷u\ Aµø\ v¸®£¨ ö£ÓÄ®
uø»Áº AÁµx ö\¯¾US uS¢u E¯º}v©ßÓ® Bøn°mhx. ÷©¾®
Põµn© AÎUP ÷Ásk®. Põµnzvß CuøÚ øÁzx Aµ]¯À Aø©¨¦
\¶¯õÚ ußø©ø¯ Bµõ¯ \mh¨£i ©õ|» Aµ_ ö\¯À£h
}v©ßÓzvØS AvPõµ® C¯»õ©À EÒÍx GßÖ TÓ ¬i¯õx
CÀ»õÂmhõ¾®, Auß öuõhº¦ GßÖ wº¨¦ AÎzux. (_¢uº»õÀ £zÁõ
ußø©ø¯ Bµõ¯ AvPõµ® EÒÍx. Gvº C¢v¯ Aµ_, 1993 Jab LJ 387
}v©ßÓ® Si¯µ_ uø»Á¶ß ö\¯ø» (F13)).
¬µnõÚx GßÖ P¸vÚõÀ AuøÚ
£Sv XIX £» ÁøPPÒ
uÒУi ö\´x Âmk ©õ|» Aµ]øÚ
46

Si¯µ_ uø»Áº AÀ»x BÐ{º ÂÍUP® ö\´²® ÷£õx £¯ß£kzu»õ®


AÁºPÎß AvPõµ® ©ØÖ® Auß GßÖ TÖQÓx.
ö\´øPø¯¨ £ØÔ £vÀ AÎUP
£Sv XX Aµ]¯À Aø©¨¦ \mh
Phø©¨£mhÁº. ÷©¾® Auß
v¸zu®
Ai¨£øh°À ö\´u ö\¯¾US® £vÀ
AÎUP Phø©¨£mhÁº. BÚõÀ Cx EÖ¨¦ 368(1)ߣi
EÖ¨¦ 61ß RÌ Si¯µ_ uø»Áøµ £õµõЩßÓ® Auß Aµ]¯À
SØÓ® \õmkÁøu £õvUPõx. Cx AvPõµzvß -»® Aµ]¯À Aø©¨¦
C¢v¯ Aµ_ AÀ»x ©õ|» Aµ]ß \mhzvøÚ ÷\ºzuÀ, ©õØÖuÀ AÀ»x
ö\¯¾US GvµõP }v©ßÓzøu }USuÀ -»® v¸zu»õ®. C¢ u
AqSÁøu ukUPõx (2, 361(1)). v¸zu® AuøÚ AÔ¬P¨£kzx®
Si¯µ_ uø»Áº AÀ»x BÐ{¸US ©÷\õuõøÁ H÷uÝ® J¸ AøÁ°À
GvµõP AÁµx £u Põ»zvÀ uõUPÀ ö\´Áuß -»÷© ö\´¯ ¬i²®.
G¢uöÁõ¸ SØÓ ÁÇUS® öuõhµ CuøÚ AÖv ö£¸®£õßø©°ß£i
¬i¯õx (E. 361(3). E¶ø©°¯À AÔ¬P¨£kzu ÷Ásk®. CuøÚ
ÁÇUS AÁºPÎß uÛ¨£mh |øÓ÷ÁØÓ -ßÔÀ Cµsk £[S
ö£õÖ¨¦øhø©UPõP öuõhµ¨£h»õ®. ö£¸®£õßø© ö£Ó ÷Ásk®. Auß
BÚõÀ, ö£¯º, ÁÇUS -»® ©ØÓ ¤ÓS Ax Si¯µ_ uø»Á¶ß
AøÚzx® SÔ¨¤mh Cµsk ©õu Põ» J¨¦u¾US Aݨ£¨£mk AÁµx
AÔ¨¦ AÎUP¨£h ÷Ásk®. (E. AÝ©vUS ¤ÓS v¸zu©õP Aø©zxU
361(4)). öPõÒͨ£k® (E. 368(2)).

EÖ¨¦ 361-A £õµõЩßÓ ©ØÖ® EÖ¨¦ 368(2)À EÒÍ


©õ|» \mh©ßÓ {hÁiUøPPøÍ Pmk¨£õkPøÍ v¸zu ÷©¾®
öÁΰkÁøu £õxPõUQÓx. EÖ¨¦PÒ AøÚzx ©õ|» Aµ_Pξ® AÖv
361B, 365 ]» ¤ÓÁøP ö\¯ÀPøÍ ö£¸®£õßø© ©õ|» Aµ_PÒ J¨¦uÀ
TÖQÓx. EÖ¨¦ 366 ]» AÎzuõÀ ©mk÷© A¢u ©÷\õuõ
Áøµ¯øÓPøÍ TÖQÓx. EÖ¨¦ 367 |øÓ÷ÁØÓ¨£k®. Cx Si¯µ_
ö£õx ÁøP°À Põº \mh®, 1897, uø»Á¶ß J¨¦u¾US ¬ß÷£
Aµ]¯À Aø©¨¦ \mhzøu ö£õ¸Ò {øhö£Ó ÷Ásk®. EÖ¨¦ 13À EÒÍ
47

G¢u ö£õ¸Ð® EÖ¨¦ 368ß RÌ ußø©PøÍ ©ØÖ® Ai¨£øh


HØ£kzx® v¸zuzvØS ö£õ¸¢uõx ußø©PøÍ }USÁuõP C¸¢uõÀ Ax
(E. 368(3)). EÖ¨¦ 368ß Em¤¶Ä (4) Aµ]¯À Aø©¨¦ \mhzvØS
©ØÖ® (5) Aµ]¯À Aø©¨¦ ¬µnõÚx GßÖ Áõvh¨£mhx.
\mhzvØS ¬µnõÚx GßÖ ªÚºÁõ ö©õzu® 13 }v£vPÒ öPõsh B¯®
ªÀì ¼m Gvº C¢v¯ Aµ_ (1980) CuøÚ wº©õÛzux. AvÀ Gs£x
3SCC 625) ÁÇUQÀ wº¨¦ }v£vPÒ £õµõЩßÓzvØS Aµ]¯À
AÎUP¨£mhx. Aø©¨¦ \mhzvß Ai¨£øh
A®\[PøÍ v¸zx® AvPõµ® CÀø»
Euõµn®: AmhÁøn 10 £zv 7
GßÖ TÔÚõºPÒ.
}v©ßÓzvØS AøÁ EÖ¨¤Úº
uSv°ßø©ø¯ £ØÔ Â\õ¶UP ÷P\ÁõÚ¢u £õµv ÁÇUQÀ uõß
AvPõµ® CÀø» GßÖ BÒ£Áøµ Aµ]¯À Aø©¨¦ \mhzvß Ai¨£øh
AvPõµzvØS uøh Âvzux. Cx A®\zvøÚ ©õØÓ ¬i¯õx GßÖ®
E¯º}v©ßÓ® ©ØÖ® £õµõЩßÓ \mhv¸zu® AvPõµ®
Ea\}v©ßÓzvß v¸zx® CuøÚ «Óõx GßÖ® TÓ¨£mhx.
AvPõµzvøÚ ¬øÓ¯õÚ \mhªßÔ ÷©¾® Cx RÌUPshÁØøÓ²® v¸zu
}UQ¯uõÀ Cx Aµ]¯À Aø©¨¦ ¬i¯õx GßÖ TÔ¯x.
\mhzvØS ¬µnõÚx GßÖ TÔ¯x.
 }v©ßÓ B´Ä (GÀ. \¢vµS©õº
(Q÷»íõhõ ÷íõ÷»õPß Gvº \õa]¾,
Gvº C¢v¯ Aµ_ (1997) 3SCC
1992 Supp(2) SCC 651).
261.
÷PµÁõÚ¢uõ £õµv Gvº ÷PµÍ
 ©UPÍõm] (Q÷íõhõ
Aµ_ (1973) 4 SCC 225, GßÓ ÁÇUQÀ,
÷íõ÷»õPß Gvº \¾a], 1992
Aµ]¯À Aø©¨¦ \mh® v¸zu® ©ØÖ®
Supp(2) SCC 651).
÷PµÍõ |» ^ºv¸zua \mh®, 1963ß
1969® Á¸hzv¯ v¸zu[PøÍ Gvºzx  Á¯x Á¢÷uõº ÁõUS¶ø©
}v ÷£µõøn uõUPÀ ö\´¯¨£mhx. Ai¨£øh°À _u¢vµ©õÚ
£õµõЩßÓzvß AvPõµ® ©UPÎß ©ØÖ® \¶¯õÚ ÷uºuÀ ©ØÖ® £»
AvPõµzøu Gk¨£uõP÷Áõ AuøÚ Pm] Bm]¬øÓ (¥¨¦Ò's
}USÁuõP÷Áõ AÀ»x ¬UQ¯
48

³Û¯ß L£õº ]ÂÀ ¼£ºiì ÷£õßÓÁØøÓ £õvUS®


Gvº C¢v¯ Aµ_ (1987) 1 SCC GÀ»õÁØÖUS® ö£õ¸¢x® ({õPµõä
124). Gvº ©zv¯ Aµ_ (2006) 8 SCC 212).

 \mhzvß Bm] (Gì.¤. \®£z J¸ SÔ¨¤mh v¸zu® Aµ]¯À


Gvº C¢v¯ Aµ_ (1987) 1 SCC Aø©¨¦ \mh Ai¨£øh A®\zvøÚ
399). £õvUQÓuõ CÀø»¯õ GßÖ £õºUP
A¢u E¶ø©°ß \õµzußø©ø¯ Bµõ¯
 Ai¨£øh E¶ø© ©ØÖ®
÷Ásk® AßÔ Auß ÂøÍøÁ
ÁÈPõmk® öPõÒøPPÐUS
Bµõ¯ ÷Ási¯vÀø». (I.Bº.
Cøh÷¯¯õÚ \©õuõÚ
÷PõGÀ÷»õ Gvº uªÌ{õk Aµ_ (2007)
{hÁiUøP (ªÚºÁõ ªÀì ¼m
2 SCC 1).
Gvº C¢v¯ Aµ_ (1980) 3 SCC
625). £Sv XXI. uØPõ¼P ©õ|øh Põ»
©ØÖ® ]Ó¨¦ ÁøP¯[PÒ
 }vzxøÓ _u¢vµ® (ªÚºÁõ
ªÀì ¼m Gvº C¢v¯ Aµ_ EÖ¨¦PÒ 369&392 BQ¯øÁ

(1980) 2 591, S©õº £z©õ ¤µ\õz ¤ßÁ¸® uØPõ¼P ©õ|øh Põ» ©ØÖ®

Gvº C¢v¯ Aµ_ (1992) 2 SCC ]Ó¨¦ ÁøP¯ÀPÒ £ØÔ TÖQÓx.

428) ©ØÖ®
 Aµ]¯À Aø©¨¦ \mh®

 \©zxÁ® (C¢vµõ åõ÷Ú´ Gvº {øh¬øÓUS Á¢u 5 Áµh®

C¢v¯ Aµ_, (2000) 1 SCC 168). Áøµ ©õ|» £mi¯¼À EÒÍ


Âå¯[PÒ ö£õx £mi¯¼À
Ai¨£øh A®\ ÷Põm£õmiøÚ
EÒÍøÁ ÷£õ» P¸u¨£k®.
ö£õ¸Ò ÂÍUP® öPõÒЮ ÷£õx Auß
ö\¯À£k® AÍÂøÚ P¸zvÀ GkzxU  £» ©õ|»[PøÍ ö£õÖzu ]Ó¨¦

öPõÒÍ ÷Ásk® GßÖ }v©ßÓ® ÁøP¯[PÒ (EÖ¨¦PÒ

TÔ¯x. ÷©¾® Cx SÔ¨¤mh 371&371&I).

EÖ¨¤ß v¸zuzvØS ©mk® GßÖ


ö\õÀ» ¬i¯õx. Cx ©UPÍõm],
£õxPõ¨¦, \©zxÁ®, Si¯µ_
49

£Sv XX11 . SÖQ¯ uø»¨¦. Bµ®£®,


A[RP¶UP¨£mh î¢v £Sv ©ØÖ®
}USuÀ

Aµ]¯À Aø©¨¦ \mh® C¯ØÔ¯


Aµ]¯À Aø©¨¦ \mh® GßÖ
AøÇUP¨£k® (E. 393). C¢v¯ _u¢vµ
\mh®, 1947 ©ØÖ® C¢v¯ Aµ_ \mh®
1935 ©ØÖ® Auß v¸zu® ÷\ºzuÀ
BQ¯øÁ, ¤¶Â² PÄß]À AȨ¦
\mhzøu, 1949 uµ AøÚzx®
}UP¨£kQßÓÚ.
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 jdJ njhiye;JNghd
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk; ifNgrpia ahuhtJ fz;Lgpbj;Jf; nfhLj;jhy;
mtUf;Fr; rd;khdkhf &.1000. nfhLg;gjhf
ghlk; 4: Fwpg;gpl;l epthuzk;> rpwg;G xg;ge;jq;fs; thf;fspf;fpwhu;. egu;-2 mijf; fz;Lgpbj;J egu;- 5
5 kw;Wk; khw;wj;jF Kiwahtzq;fs; cs;slf;fpa 1-lk; nfhLf;fpwhu;. egu;-1 &.1000-id egu;-2f;F
xg;ge;jr; rl;lk; nfhLf;ff; flikg; gl;Ls;shu;. ,J xU xUgf;f
xg;ge;jkhFk;. egu;-1 jdJ ifNgrpiaf;
,e;jpa xg;ge;jr; rl;lk;> 1872 (‘xg;ge;jr; rl;lk;’) fz;Lgpbj;Jf; nfhLf;Fk; eguJ nghWikf;Fr;
vd;gJ xU kpf tphpthd rl;lkhFk;. rl;lj;jpd; rd;khdkhf gzkspf;f cWjpaspf;fpwhu;. 10
10 xg;ge;jq;fs; rhu;ghd xUrpy gFjpfis
tiuaWg;gNjhL mtw;wpy; Njitahd rl;lf; flikfis cUthf;Ftjd; Nehf;fk;
khw;wq;fisr; nra;tNj ,jd; Nehf;fkhFk;.
(KfTiu) xg;ge;jr; rl;lj;jpy; ntspg;gilahff; Fwpg;gplg;
glhtpl;lhYk;> xU cld;ghl;bd; ,U 15
15 xU Fwpg;gpl;l gpur;ridiag; gw;wpf; Fwpg;gpLk;NghJ jug;GfSf;Fk; mij xU xg;ge;jkhf;f
xg;ge;jr; rl;lk; kpf tphpthdjhf cs;sJ. mt;thW rl;lg;G+u;tkhd flikfis me;j cld;ghl;by;
,y;yhjNghJ> ,e;jpar; rl;lj;jpy; NtW ahUk; itf;f Ntz;Lk; vd;w vz;zk; ,Uf;f Ntz;Lk;
mjpfhuj;jpy; ,y;yhjNghJ ePjpkd;wq;fs; vd;gij ePjpkd;wq;fs; Vw;Wf;nfhs;fpd;wd:
Mq;fpNya ePjpkd;wq;fSf;Fg; ghpe;Jiuf;fyhk;. 20
20 (gfthd;jh]; Nfhtu;j;jd;jh]; nfbah vjpu; ‘xg;ge;jq;fshf (ekJ rl;l thu;j;ijfspd;
fpu;jhhpyhy; gu;N\hj;jk;jh]; md; Nfh.> (1966) 1 mu;j;jj;jpd;gb) khwhj cld;ghLfs; ,U
SCR 656) jug;GfspilNa cs;sd.” (ghy;/Nghu; vjpu;
ghy;/Nghu;> (1919) 2.K.B. 271.
xg;ge;jk; - tiuaiw (S.2(h)): 25
25 vLj;Jf;fhl;L: jdJ ,ay;ghd
‘rl;lj;jhy; eilKiwg;gLj;jg;glf;$ba cld;ghL ciuahlypd;NghJ egu;-1 jdJ kfis jdJ
xg;ge;jkhFk;’ rk;kjj;NjhL ahuhtJ jpUkzk;
nra;Jnfhz;lhy; 100 lhyu;fs; mspg;gjhff;
,e;j tiuaiw kiwKfkhf vy;yh $Wfpwhu;. egu;-2 egh-1-d; kfis mtuJ 30
30 cld;ghLfSNk xg;ge;jq;fs; ,y;iy vd;fpwJ. xU rk;kjj;NjhL jpUkzk; nra;J nfhs;fpwhu;.
cld;ghL xg;ge;jkhf khWtjw;F xU rpy mjw;fhf egu;-1 $wpagb jdf;F 100
epge;jidfSf;Ff; fl;Lg;gl Ntz;Lk;. ,jd;%yk;> lhyu;fisj; jUkhW NfhUfpwhu;. ePjpkd;wk; egh-
rl;lj;jhy; eilKiwg;gLj;j KbtNjhL xU 1-d; nghJthd thu;j;ijfs; mtiuf;
xg;ge;jkhfTk; khWk;. xg;ge;jr; rl;lk; gphpT-10 y; fl;Lg;gLj;jhJ vd;Wk; Vnddpy; egu;-1-lk; 35
35 ,Jgw;wp tpsf;fg;gLfpwJ mtuJ thu;j;ijfSf;Fr; rl;lg;gbahd
 jug;gpdhpd; Rje;jpukhd rk;kjk; flikiaj; ju vz;zk; ,y;iy. (tPf;]; vjpu;
 xg;ge;jj;jpd; jug;gpdhpd; jFjp ilghy;L> (1605) NOY-11)
 rl;lg;G+u;tkhd ghprPyid
 rl;lg;G+u;tkhd Nehf;fk; kw;Wk; xg;ge;j cUthf;fk;: toq;FjYk; Vw;gJk; 40
40  rl;lj;jhy; ntspg;gilahf nry;yhJ vd
mwptpf;fhjpUj;jy; ,U jug;gpdu; jq;fSf;fpilNa xU mwpf;ifia
mDg;gp Vw;Wf;nfhs;tjd; %yk; xU
xg;ge;jk; ,Ugf;f xg;ge;jkhfNth xUgf;f cld;ghl;Lf;F tuyhk;. me;j mwpf;ifia ehk;
xg;ge;jkhfNth ,Uf;fyhk;. ,Ugf;f xg;ge;jj;jpy; ‘toq;Fjy;’ vdf; $wyhk;. mJ Vw;Wf; 45
45 xg;ge;jj;jpy; cs;s ,U jug;ghUNk nfhs;sg;gl;lNghJ mJ xU cWjpnkhopahf
xUtUf;nfhUtu; cWjpnkhopfs; mspf;fpd;wdu;. khWfpwJ. me;j ‘toq;Fjiy’ Vw;Wf;nfhz;L
xt;nthUtUk; kw;wthpd; ghpe;Jiufis Vw;W xg;Gjy; toq;Fk;NghJ ‘Vw;Wf;nfhs;sy;’ MfpwJ.
cWjpnkhop mspf;fpd;wdu;. xUgf;f xg;ge;jj;jpy;
xUtu; kw;w xUtUf;F mthpd; nghWikkpf;f 50
50 nraYf;Fg; gpujpgydhf cWjpnkhopfis
mspf;fpwhu;.
xU ‘toq;Fjiy’ xU miog;G ‘Nghd;W fUj cld;ghL nra;J nfhs;fpwhu;. me;j cld;ghL
tpLf;Fk;’ miog;gpypUe;J NtWgLj;jpg; ghu;f;f cWjpaw;wjhf ,Ue;jjhy; nry;yj;jf;fjy;y
Ntz;Lk;. vd KbTnra;ag;gl;lJ. (G\;gghyh Nu vjpu;
,e;jpa MAs; fhg;gPl;L epWtdk;> AIR 1978
5 vLj;Jf;fhl;L: xU filapy; nghUs;fs; mtw;wpd; Cal.221. 5
tpiyfNshL fhl;rpf;F itf;fg;gl;bUe;jd. ,J
xUtifahd ‘Nghd;W fUj tpLf;Fk;’ miog;ghFk;. xU toq;fy; mJ nry;yj;jf;fjhf Mtjw;F
,J xU toq;Fjy; my;y. mij mLj;jtUf;F njhpag;gLj;jg; gl;bUf;f Ntz;Lk;.
Vw;Wf;nfhs;tjhy; xU xg;ge;jkhf khWk; tha;g;G xUtUf;F me;j toq;fiyg; gw;wpNa
10 ,jpy; ,y;iy. (/ghu;k]pA+bfy; fk;ngdp M/g; njhpatpy;iy vd;why; me;j toq;fiy mtuhy; 10
gphpl;ld; vjpu; G+l;]; Nf\; nfkp];l;]; (rjh;d;) ypl;.> Vw;Wf;nfhs;s tha;g;gpy;iy.
(1962) 2Q.B.795)
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1k; egu;-2k; njhiyNgrp %yk;
XU Vyj;jpy; xt;nthU Vyk; Nfl;lYk; xU egu;-1-d; nrhj;J tpw;gJgw;wp Nguk; NgRfpd;wdu;.
15 ‘toq;fy;’ MFk;. mJ Vw;Wf;nfhs;sg;glyhk; mJ rhu;e;J midj;J tplaq;fisg; gw;wpAk; 15
my;yJ tplg;glyhk;. vdNt xU Vyk; vd;gJ xU Ngrp Kbj;jgpd; egu;-1 ‘vdJ filrp tpiy
‘Nghd;W fUj tpLf;Fk;’ miog;ghFk;. &.40 yl;rk;’ ,ij thq;fpf; nfhs;fpwPuf; sh?’
vd;fpwhu;. mNj Neuk; me;j njhiyNgrp
xU ‘toq;fy;’ xU jdp egUf;Nfh (rpwg;G toq;fy;) miog;G Jz;bg;gilfpwJ. mij egu;-2
20 my;yJ nghJthfNth ahnuhUtUf;FNkh (nghJ Nfl;ftpy;iy vd;why; me;j toq;fy; nry;yhJ 20
toq;fy;) toq;fg;glyhk;. Vnddpy; me;j toq;fy; gw;wp mLj;j jug;Gf;Fj;
njhpahJ.
vLj;Jf;fhl;L: xU epWtdk; jdJ Gifg;ge;Jfis
xU ehSf;F %d;WKiw ,uz;L thuq;fSf;Fg; xU Fwpg;gpl;l fhyNkh topKiwNah
25 gad;gLj;jpa gpd; ahuhtJ xUtUf;F Fwpg;gplg;gl;L me;j toq;fy; ,Uf;Fkhdhy; 25
‘,d;/g;Sad;]h’ ,Ue;jhy; mtUf;F 100 lhyu; me;jf; Fwpg;gpl;l fhyk; kw;Wk; topKiwapy;
nfhLg;gjhf tpsk;guk; mspj;jpUe;jJ. me;j me;j cld;gbf;if Vw;gl;bUe;jhy; kl;LNk
epWtdk; jdJ Neu;ikiaf; fhl;l xU tq;fpapy; nry;yj;jf;fJ. mg;gb xU fhyNkh>
itg;Gj; njhifahf me;jj; njhifiar; nrYj;jp topKiwNah Fwpg;gplg;glhjpUe;jhy; mij
30 ,Ue;jJ. xU ngz; me;j tpsk;guj;ij ek;gp me;j Vw;gJ Vw;fj;jf;f topKiwapy; Fwpg;gpl;l 30
Fwpg;gpl;l kUe;ij Fwpg;gpl;l ehl;fSf;Fg; fhyj;jpw;Fs; ele;jpUf;f Ntz;Lk;.
gad;gLj;jpdhu;. Mdhy;> ‘,d;/g;Sad;]h’ mtiuj;
jhf;fNt me;j epWtdj;jpd; kPJ me;jj; vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2-d; fzpdpia
njhifia mspf;FkhW tof;Fj; njhLj;jhu;. me;j &.30>000-f;F thq;fpf; nfhs;tjhf ‘toq;fiy’
35 epWtdk; me;jj; njhifia mtUf;F mspf;FkhW mDg;Gfpwhu;. mjw;F vOj;Jg; G+u;tkhf 35
gzpf;fg;gl;lJ. Vnddpy;> ,q;F me;j epWtdj;jplk; gjpyDg;GkhW NfhUfpwhu;. egu;-2 njhiyNgrp
me;j toq;fiy xU rl;l hPjpahf fl;Lg;gLj;Jk; %yk; egu;-2-lk; me;j tpiyf;F tpw;fr;
xg;ge;jkhf;Fk; vz;zk; ,Ue;jJ. mJ rk;kjpf;fpwhu;. egu;-1 egu;-2f;F fl;Lg;gl;ltu;
vy;yhUf;FNk me;j tpsk;guj;jpd; %yk; my;y. Vnddpy; me;j Vw;G toq;fypy;
40 njhpag;gLj;jpaJ (nghJ toq;fy;) (fhu;ypy; vjpu; Fwpf;fg;gl topKiwapy; ,y;iy. 40
fhu;ghypf; ];Nkhf; ghy; fk;ngdp> (1893) 1Q.B. 256)
me;j toq;Fdu; ghpe;Jiuf;fg;gl;l topKiw
xU toq;fy; (Vw;Gk; $l) jpl;lkhdjhfTk; kl;Lkpd;wp NtW topKiwfspYk; Vw;Wf;
cWjpahdjhfTk; ,Uf;f Ntz;Lk;. me;j nfhs;thuhdhy;> me;j topKiwf;F Fwpg;gpl;l
45 tof;fNyh Vw;Ngh me;j xg;ge;jj;jpd; KbTf;F fhyj;jpw;Fs; vjpu;g;Gf; nfhLf;f tpy;iy vd;why; 45
Vw;w tifapy; njsptw;wjhf ,Ue;jhy; mJ me;j toq;Fdu; fl;Lg;gLfpwhu;.
nry;yj; jf;fjhff; fUj KbahJ. xg;ge;jr;
rl;lj;jpd; gphpT-29 ,t;thW tpsf;FfpwJ: vLj;Jf;fhl;L: NkNy Fwpg;gpl;l tpsf;fj;jpy;
egu;-1 mNj njhiyNgrp ciuahlypd; NghJ
50 ‘cld;ghLfspd; mu;j;jk; cWjpaw;wjhf me;j fzpdpia thq;fr; rk;kjpg;gjhff; 50
,Uf;Fk;NghJ my;yJ cWjpahf;ff; $batifapy; $wpdhy; mjw;fhd gzj;ij clNd
,y;yhjNghJ mit nry;yj;jf;fjy;y.’ nrYj;JtjhfTk; $wpdhy; egu;-1
fl;Lg;gl;ltuhfpwhu;. me;jg; Nguj;jpypUe;J
vLj;Jf;fhl;L: xU epWtdj;jpd; epu;thf mjpfhhp ntsptu KbahJ.
55 me;j epWtdj;jpd; xU gzpahsNuhL me;j 55
epWtdk; nfhLf;ff;$ba epiyapy; cs;sNghJ xU xUgf;f xg;ge;jj;jpy; me;j ‘toq;fy;’ xU
Fwpg;gpl;l msT rk;gsk; mspg;gjhf xU nraiyf; Nfl;fpwJ vdpy; me;j mLj;j jug;G
me;jf; Fwpg;gpl;l nraiyr; nra;tjw;Ff; fl;Lg;
gLfpwhu;. ,jpy;> me;j Vw;gtu; jdJ Vw;igj; toq;fy; Kw;Wg;ngWKd; ve;j Neuj;jpYk;
njhptpf;f Ntz;bajpy;iy. elf;fyhk;. mNjNghy; xU Vw;ig mJ
Kw;Wg;ngWKd; mjhtJ toq;fdiur; nrd;W
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 jdJ njhie;j nghUisf; NrUKd; ve;j Neuj;jpYk; jpUk;gg; ngwyhk;.
5 fz;Lgpbj;Jj; jUgtUf;F ghpR jUtjhff; 5
$Wfpwhu;. egu;-2 mijf; fz;L gpbj;Jf; nry;yj;jf;f xg;ge;jj;jpw;fhd Njitfs; -
nfhLf;fpwhu;. egh-2 me;j toq;fiy Vw;Wf; Rje;jpukhd rk;kjk;:
nfhs;tjhfj; njhptpf;f Ntz;bajpy;iy. me;j
njhiye;j nghUis jpUg;gpj; jUk; nraNy me;j „,uz;L my;yJ mjw;F Nkw;gl;Nlhu; xNu
10 xg;ge;jj;jpw;Fg; NghJkhdJ. nghUspd;kPJ xNu vz;zj;jpy; xj;jpUf;Fk;NghJ 10
mtu;fs; rk;kjk; njhptpg;gjhff; nfhs;syhk;‟
toq;Fjy; kw;Wk; Vw;G mLj;j jug;Gf;F (xg;ge;jr; rl;lk; gphpT-13)
NeubahfNth my;yJ Vw;gjw;F mjpfhuk;
cs;stUf;Nfh toq;Fduhy; njhpag;gLj;jg; xg;ge;jr; rl;lj;jpd; gphpT-13 ‘fd;nrd;r]; Mj;
15 gl;bUf;f Ntz;Lk;. %d;whk; egUf;Nfh njhpahj ,njk;’ vd;w Nfhl;ghl;il Kd; itf;fwJ. 15
xUtUf;Nfh mwptpg;gJ NghjhJ. mjhtJ> ,U jug;gpdUNk xUtu; kw;wtUila
mq;F nfhLf;fg;gl;Ls;s cj;juthjq;fis Vw;f
Neubahf cldbahfj; njhlu;Gnfhs;sh Clfq;fs; Ntz;Lk;. mq;F ,Uthpd; mwpTk; xd;W
cjhuzkhf mQ;ry;top my;yJ kpd;dQ;ry; glNtz;Lk;. mg;gb ,y;iy vdpy; cz;ikapy;
20 topahfj; njhpag; gLj;jpdhy; (m) jdJ mtu;fspilNa xU cld;gbf;if vd;w xd;Nw 20
fl;Lg;ghl;bypUe;J me;j toq;fy; ntspNawpaJNk ,y;iy. ‘fd;nrd;r]; Mj; ,njk;’ ,y;iy vdpy;
me;j toq;fy; ,WjpahfpwJ. kw;Wk; (M) jdJ me;j xg;ge;jk; vd;w xd;W njhlf;fj;jpNyNa
fl;Lg;ghl;bypUe;J me;j Vw;G ntspNawpaJNk ,y;yhjjhf;fptpLk;.
me;j Vw;G ,WjpahfpwJ.
25 vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 xU jdf;Fj; njhpahj 25
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2-lk; xU Fwp;g;gpl;l nkhopapy; cs;s Mtzj;jpy; ifnahg;gk;
njhiff;F rpy ,Uk;G fk;gpfis tpw;gjhf fbjk; ,Lfpwhu;. me;j Mtzj;jpy; cs;s midj;Jf;
%yk; njhptpf;fpwhu;. Mdhy;> me;jf; fbjNkh fUj;Jf;fisAk; egu;-1-f;F xUtu; vLj;Jf;$wp
,uz;L ehl;fs; fopj;Nj egu;-2-lk; Nru;fpwJ. mij tpsf;fhjtiu me;j xg;ge;jk; ,y;yhjjhfpwJ.
30 Vw;gjhf egu;-2 md;Nw fbjk; %yk; njhptpf;fpwhu;. (rpkd;uhk; Nkhjpyhy; vjpu; jpthz;re;j; 30
Mdhy;> njhpahj fhuzj;jpdhy;> mf;fbjk; egu;-1- Nfhtpe;j;uhk;> AIR 1932 Bom. 151)
lk; 15 ehl;fs; fopj;Nj Nrh;fpwJ. ,e;jf;
fhyf;fl;lj;jpy; ,Uk;Gf; fk;gpfspd; tpiy xU cld;gbf;ifapd; ,U jug;gpdUNk me;j
caUfpwJ. egu;-1 Kjypy; Fwpg;gpl;l tpiyf;F cld;gbf;ifapd; ghprPyidapy; cs;s
35 egu;-2-lk; tpw;f kWf;fpwhu;. mq;F xU fl;Lg;gLj;Jk; nghUspy; njsptpd;wp ,Ue;jhy; mtu;fspilNa 35
xg;ge;jk; ,Ue;jjhfj; jPuk ; hzpf;fg;gLfpwJ. mtu;fspd; mwpT ,izatpy;iy. vdNt> me;j
xg;ge;jNk ,y;yhjjhfpwJ.
xU toq;fy; vjpu; toq;fspd; %yk;
fhyhtjpahfpwJ. vjpu; toq;fs; xU GJ ,e;jpahtpy; rl;lk; rhu;e;j xU jtW xU
40 toq;fyhfNt vLj;Jf; nfhs;sg;gLfpwJ. mJ xg;ge;jj;ij ,y;yhjjhf;Ftjpy;iy vd;gijf; 40
Vw;Wf;nfhs;sg;gl;lhNy xg;ge;jk; Vw;gLk;. ftdj;jpy; nfhs;s Ntz;Lk;. ,Ug;gpDk;>
,e;jpahtpy; xU rl;lk; eilKiwapy; ,y;iy
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 jdJ epyj;ij 1000 lhyUf;F vd;gij cz;ik vd Vw;W mg;gb ,e;jpahtpy;
tpw;fj; jahu; vd;fpwhu;. Mdhy;> egu;-2 950 lhyu; ,y;yhj xU rl;lj;jpy; cs;s jtW xU
45 ju rk;kjpf;fpwhu;. egu;-1 kWf;fpwhu;. egu;-2 xg;ge;jj;ij ,y;yhjjhf;fyhk;. (xg;ge;jr; rl;lk; 45
cldbahf egu;-1 Fwpg;gpl;l 1000 lhyUf;Nf gphpT-21)
thq;fpf;nfhs;sr; rk;kjpf;fpwhu;. egu;-1 ,g;NghJ
kWf;fpwhu;. egu;-1 jhd; toq;fpa Kjy; cld;gbf;ifapd; ,Ujug;ghUNk me;j
toq;fSf;Ff; fl;Lg;gl khl;lhu; vd KbntLf;fg; cld;gbf;ifapd; ghprPyidapYs;s nghUs;
50 gLfpwJ. fhuzk;> mtuJ Kjy; toq;fy; egu;-2-d; rhu;ghf rhpahd Ghpjypd;wp ,Uf;f Ntz;Lk;. 50
vjpu; toq;fypd; fhuzkhf Kjy; toq;fy; mjpy; xNu xU jug;G kl;LNk ghprPyidapYs;s
fhyhtjpahfp tpl;lJ. (i`L vjpu; t;nuQ;r;> (1840) nghUs;gw;wp Ghpjypd;wp ,Ug;gJ me;j
3 Beav.334. xg;ge;jj;ij ,y;yhjjhf;fhJ. (xg;ge;jr; rl;lk;
gphpT-22)
55 xU toq;fy; mijj; jpUk;gg; ngWtjhy; 55
fhyhtjpahfpwJ. toq;fiyj; jpUk;gg; ngWtJ vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2d; epyj;ij thq;fr;
me;j toq;fiy Vw;gjw;F Kd; mjhtJ me;j rk;kjpf;fpwhu;. ,UtUNk me;j epyj;jpd;
cz;ikahd gug;gsT Fwpj;J ,UtUf;FNk
rhpahfj; njhpatpy;iy. ,UtUNk me;j ,lk; 20 rk;kjj;ij xUtu; ngw;why; me;j xg;ge;jk;
Vf;fu; gug;Gs;sJ vd epidf;fpwhu;fs;. Mdhy;> msTf;fjpfkhd nry;thf;fpdhy; J}z;lg;gl;lJ
cz;ikapy; mJ 15 Vf;fu; gug;Gs;sjhf cs;sJ vdyhk;. (xg;ge;jr; rl;lk;> gphpT-16(1).
vd;why; me;j xg;ge;jk; ,y;yhjjhfpwJ. (lhu;nrk;
5 rpq; vjpu; Rf;kpe;ju; rpq;> AIR 1998 SC 1400) xg;ge;jr; rl;lj;jpd; gphpT-16(1)-d;gb xUtUf;Fk; 5
kw;w jug;Gf;Fk; ,ilNa cs;s cwT
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2-f;F xUrpy nghUl;fis fPo;f;fhZk; tpjj;jpy; ,Ue;jhy; mjpfhuk;
tpw;f tpUk;Gfpwhu;. tpw;gid rhu;e;j xU nrYj;Jk; tpjj;jpy; ,Uf;fpwhu; vd;fpwJ:
cld;ghl;Lf;F ,UtUk; tUfpd;wdu;. ,UtUk;  xUthpd; epiy kw;wthpd; kPJ
10 mwpahkNyNa egu;-1-d; ,lj;jpypUe;J jpUL cz;ikahfNth my;yJ ntspg;gilahf 10
Ngha;tpl;lJ. me;j xg;ge;jk; ,y;yhjjhfpwJ. czUk; tifapNyh mjpfhuk; nrYj;Jk;
(ftu;du; n[duy; ,d; fTd;rpy; vjpu; fgPu; uhk;> AIR tpjj;jpy; ,Uf;Fkhdhy; my;yJ mtu;
1948 Pat. 345 – tof;fpd; mbg;gilapy;). kw;wtNuhL ed;kjpg;G cwNthL ,Uf;fpwhu;
vd;why; my;yJ>
15 Rje;jpukhd rk;kjk;  jw;fhypfkhfNth my;yJ vg;NghJNkh 15
taJ> cly;eyf;FiwT> kd my;yJ
xU cld;gbf;ifapd; xU jug;G mtu;fspd; KO cly;hPjpahd Jauj;jpd; fhuzkhf kdeyk;
Rje;jpukhd rk;kjkpd;wp cld;gbf;if Fd;wpa xUtNuhL kw;w xUtu; xg;ge;jk;
nra;Jnfhz;lhy; mJ ,y;yhjjhfpwJ. nra;J nfhz;lhy;
20 20
xg;ge;jr; rl;lj;jpd; gphpT-14 fPo;f;fhZk; fhuzq;fs; vLj;Jf;fhl;L: xU Nfhapy; epu;thfj;jpd;
,y;yhjNghJ xUthpd; rk;kjk; Rje;jpukhdJ mjpfhhpahd egu;-1 me;j Nfhapypd; gf;juhd
vd;fpwJ: egu;-2-lk; me;j NfhapYf;Ff; nfhil
 epu;g;ge;jk; mspf;FkhW mOj;jk; nfhLf;fpwhu;. me;j
25  msTf;fjpfkhf nry;thf;ifr; nrYj;Jjy; xg;ge;jk; nry;yhjJ. Vnddpy; egu;-2d; kPJ 25
 jphpj;Jf; fhl;Ljy; msTf;fjpfkhd nry;thf;if egu;-1
 Nkhrb my;yJ nrYj;jpAs;shu;. (rpd;dk;kh vjpu; Njthq;f
 jtW (xg;ge;jr; rl;lj;jpd; gphpTfs; 20> 21> 22-d; rq;fk;> AIR 1973 Mys 338).
topKiwfspd; mbg;gilapy;)
30 vLj;Jf;fhl;L: xU fld;nfhLf;Fk; egu;-1 egu;-2- 30
epu;g;ge;jk; f;F mjpf tl;bf;Ff; fld; nfhLf;fpwhu;. me;j
rkaj;jpy; nghJthfNt vq;FNk fld; tl;b
,e;jpa jd;lidr; rl;lk;> 1860-dhy; jLf;fg;gl;l tpfpjk; kpf mjpfkhf ,Ue;jJ. ,q;F msTf;F
nray;fisr; nra;tNjh my;yJ nra;ag; Nghtjhf mjpfkhd nry;thf;F nrYj;jg;gltpy;iy.
35 gaKWj;JtNjh epu;g;ge;jk; vdg;gLk;. my;yJ (xg;ge;jr; rl;lk;> gphpT-16-y; cs;s 35
xUtiu jd;NdhL xg;ge;jk; nra;Jnfhs;s tpsf;fj;jpd;gb (<))
typAWj;Jk; tpjkhfr; rl;lj;jpw;F khwhf mtuJ
xU nghUisg; gpbj;J itj;jpUg;gJ> my;yJ Nkhrb
vLj;Jf;nfhs;sg; Nghtjhf kpul;LtJ. (xg;ge;jr;
40 rl;lk;> gphpT-15). ,Wg;gpDk;> ntWk; nghUshjhu Nkhrb vd;gJ fPo;f;fhZk; VjhtJ xU 40
hPjpapyhd rl;lj;Jf;Fg; Gwk;ghd tYf;fl;lhak; nraiy xg;ge;jj;jpd; xU jug;ghNyh my;yJ
kl;Lk; epu;g;ge;jkhfhJ. mtuJ cle;ijNahNlh my;yJ mtuJ
Ml;fshNyh xg;ge;jj;jpd; mLj;j jug;igNah
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 jdf;F nrhj;jpidj; jdJ my;yJ mtuJ Ml;fisNah Vkhw;Wk;
45 kfDk; kidtpAk; tpw;ftpy;iyahdhy; jw;nfhiy Nehf;fpy; my;yJ me;j xg;ge;jj;ij Vw;fr; 45
nra;J nfhs;sg; Nghtjhf kpwl;Lfpwhu;. me;j nra;tjw;fhfr; nra;Ak; NghJ mJ Nkhrb
kidtpAk; kfDk; cld;ghl;by; ifnahg;gk; vdg;gLfpwJ:
,Lfpd;wdu;. me;j xg;ge;jk; nry;yhjjhFk;.  cz;ikfshjtw;iw njhpe;Nj cz;ikahf
Vnddpy; xg;ge;jj;jpd; jug;gpdu; epu;g;ge;jpf;fg; ele;jJNghd;W $WtJ.
50 gl;Ls;sdu;. (rpf;fk; mkpu[{ vjpu; rpf;fk; Nrrk;kh>  cz;ikiaj; njhpe;jpUe;Jk; mLj;j 50
AIR 1918 Mad 414 – d; mbg;gilapy;) jug;Gf;Ff; $whkhy; ,Ug;gJ
 xU nraiyr; nra;a vz;zk; ,y;yhjpUe;Jk;
msTf;fjpfkhf nry;thf;ifr; nrYj;Jjy; mijr; nra;tjhf thf;fspg;gJ.
 xUtiu Vkhw;Wk; Nehf;fpy; nra;Ak; ve;jr;
55 xU xg;ge;jj;jpd; ,U jug;ghUf;FkpilNa cs;s nraYk; 55
cwtpy; xUtu; kw;thpd; Nky; mjpfhuk; nrYj;jf;  rl;lk; njspthf NkhrbahdJ vdf;$Wk;
$ba tpjj;jpy; ,Ue;J me;j mjpfhuj;ijg; ve;j xU nraiyahtJ nra;tJ.
gad;gLj;jp jdf;Fr; rhjfkhf mLj;j jug;gpd;
xU cz;ikiaf; $whky; mikjpahf ,Ug;gJ njhpe;jpUe;jhYk; cz;ik ,y;iy
xd;Nw – me;j mikjp mLj;j jug;ig rk;kjpf;fr; vd;gjw;fhd topapy; elg;gJ.
nra;AkhdhYk; - NkhrbahfhJ. Mdhy;> me;j  Ntz;Lnkd;Nw nra;ahtpbDk; jdJ
xg;ge;jj;jpd; #oypd;gb mikjpfhg;gtu; Ngr flikapypUe;J jtWtjhy; mtUf;F
5 Ntz;bapUe;Jk; mikjp fhg;ghuhdhy; my;yJ ed;ikahf Kbe;jhy; my;yJ mtUila 5
me;j mikjpNa NgRtjw;Fr; rkkhapd; mJ Ml;fs; mijr; rhjfkhf;fpf; mLj;j
NkhrbNa. (xg;ge;jr; rl;lk; gphpT-17) jug;igj; jpirjpUg;gpj; J}z;bdhy; my;yJ
mtUf;fbapy; cs;s ahUf;fhtJ
xU Nkhrb mLj;j jug;gpdiu cld;gbf;iff;F tha;g;ghfj; jpir jpUg;gp; J}z;bdhy;
10 tw;GWj;Jkhdhy; me;j xg;ge;jk; Nkhrbapd;  VjhtJ xUtifapy; fsq;fkpd;wpNa 10
fhuzkhf nry;yj;jfhjJ. nra;ag;gl;bUg;gpDk; mJ mLj;j jug;ig
me;j xg;ge;jj;jpd; rhuhk;rkhf cs;s
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 jdJ nrhj;ij egu;-2-f;F ghprPyidg; nghUspd;kPJ jtwpiof;fr;
tpw;f tpUk;Gfpwhu;. cau;e;j tpiyf;F tpw;gjw;fhf> nra;Akhdhy; mJ NkhrbahFk;. (xg;ge;jr;
15 cau;e;j tpiyf;Ff; Nfl;Fk; gpw rl;lk;> gphpT-18 15
thbf;ifahsu;fsplkpUe;J ngw;wjhff; $Wk; rpy
ngha;ahfr; Nrhbf;fg;gl;l fbjq;fis egu;-2f;Ff; cld;ghl;bd; kw;w jug;igj; jpirjpUg;gpj;
fhl;Lfpwhu;. egu;-2 mit cz;iknad vz;zp egu;- J}z;b xg;ge;jk; nra;a itj;jhy; kl;LNk xU
1-d; nrhj;ij cau;e;j tpiyf;F egu;-1-lkpUe;J jphpj;Jf; fhl;Ljy; xg;ge;jj;ij
20 thq;f cld;gbf;if nra;J nfhs;fpwhu;. ,e;j nry;yj;jfhjjhf;FfpwJ. NkhrbAk; jphpj;Jf; 20
xg;ge;jk; Nkhrbapd; fhuzkhf nry;yhjjhfpwJ. fhl;LjYk; xd;WNghy; Njhd;wpdhYk; - mjhtJ
([hd; kpdh]; mg;fh]; vjpu; Y}ap]; Nfu;L xw;Wik ,uz;LNk – jpupj;Jf; fhl;Lfpd;wd>
khy;f];> AIR 1939 Cal 473). ,uz;Lf;Fk; cs;s Ntw;Wik – jphpj;Jf;
fhl;Ljypy; mt;thW nra;gtu; mJ
25 ntWk; mikjp xU NkhrbahfhJ. Mdhy;> cz;iknad ek;Gfpwhu;. Mdhy;> Nkhrbapy; 25
cz;ikiaf; $whky; mikjp fhg;gjhy; mijr; nra;gtUf;F mJ cz;ikapy;iy
kw;wtUila Kbitg; ghjpj;J mtiu xg;ge;jk; vd;gJ njhpe;Jk; nra;fpwhu;.
nra;aj; J}z;Lfpwhu; vdpy; my;yJ me;j mikjp
NgRtjw;Fr; rkk; vd;why; me;j mikjp xU vLj;Jf;fhl;L: xU epy cilikahsuhd egu;-1
30 NkhrbahFk;. xg;ge;jr; rl;lj;jpd; gphpT-17-f;fhd Fj;jif vLg;gtuhd egu;-2-lk; xU tpl;by; 4 30
tpsf;fj;ij ,e;j gFjpia tpsf;Ftjw;fhff; gLf;if miwfs; ,Ug;gjhff; $Wfpwhu;.
ftdpAq;fs;. Mdhy; cz;ikapy; mq;Fs;s xU miw
gLf;if miwahfg; gad;gLj;j yhaf;fw;wJ.
xUrpy fhg;gPL Nghd;w xg;ge;jq;fspy; rk;ge;jg;gl;l egu;-1-f;F mJ cz;ikapy; njhpahJ. ,J xU
35 ghprPyidapYs;s midj;J cz;ikfisAk; jphpj;Jf; fhl;LjyhFk;. ,e;j xg;ge;jk; 35
ntspg;gLj;j Ntz;Lk;. ,e;j tif xg;ge;jq;fs; nry;yj;jfhjJ. (my;yh ghf;\; fhd; vjpu; R.E.
kpf cau;e;j ey;nyz;z xg;ge;jq;fshFk;. ghNuh> AIR 1917 Lah 173 – d; mbg;gilapy;)

vLj;Jf;fhl;L: fhg;gPl;Lj; jpl;lj;Jf;fhd tpz;zg;g nry;yj;jf;f xg;ge;jq;fSf;Fj; Njitahdit:


40 kDtpy; cs;s xU gFjpapy; me;j egu; fle;j rk;ge;jg;gl;l jug;Gfspd; jFjp 40
Ie;J Mz;Lfspy; vg;NghjhtJ kUj;Jthplk;
nrd;wpUf;fpwhuh vd;gij mq;Fs;s fl;lj;jpy; bf; xg;ge;jr; rl;lk;. gphpT-11-d;gb fPo;f;fhZk;
nra;AkhW cs;sJ. tpz;zg;gjhuuhfpa egu;-1 egu;fs; xU xg;ge;jk; nra;aj; jFjpaw;wthfs;:
mt;thW kUj;Jtiur; re;jpj;jpUf;fpwhu;. Mdhy;>  Kjpuh tajpdu;
45 me;jf; fl;lj;ij ‘bf;’ nra;ahky; tpl;L tpLfpwhu;.  kdeyk; ,y;yhjtu; 45
,J xU NkhrbahFk;. (kpj;J}yhy; ehaf; vjpu;  ve;j xU rl;lj;;jhyhtJ (me;jr;
MAs; fhg;gPl;Lj; jpl;lk;> AIR 1962 SC 814). rl;lj;jpw;F cl;gl;ltu;fs;) xg;ge;jk;
nra;aj; jFjpePf;fk; nra;ag;gl;ltu;fs;.
jphpj;Jf; fhl;Ljy;
50 Kjpuh tajpdu; 50
jphpj;Jf; fhl;Ljy; vd;why; fPo;f;fhz;git mlq;Fk;:
Kjpuh tajpdNuhL nra;Jnfhz;l cld;gbf;if
 xU nra;jpia ntspapLk; eghplkpUe;J tUk; njhlf;fj;jpNyNa ,y;yhjjhfpwJ.
Njitaw;w Neu;kiwahd typAWj;Jjy;>
55 mjhtJ cz;ik vd;gij xUtu; vLj;Jf;fhl;L: xU Kjpuh tajpduhd egu;-1 55
gzk; nfhLg;gtuhd egu;-2-lk; mlkhdk;
itf;fpwhu;. mjw;F Kd; egu;-1-d; jhapd; rhu;ghf
egu;-2-f;F
jdJ kfdhd egu;-1 xU Kjpuh tajpdu; vdj; lhyu;fis gpbj;J itj;Jf; nfhz;lJ. ,jpy;
njhpag; gLj;jg;gLfpwJ. ,J njhpe;Jk;> egu;-2 jhd; egu;-1 Kjpuh tajpduhf ,Ug;gpDk; mtu; xU
xU Kjpu; tajpdu; vd vOjp ifnaOj;jpl;Lj; njhopy; Kiw tPuuhtjw;F me;j chpkk;
jUkhW egu;-1-lk; NfhUfpwhu;. gpd; gzj;jpd; xU fl;lhak; vd;gjhy; xg;ge;jj;jpw;Ff; fl;Lg;
5 njhifia egu;-2 egu;-1-f;F mspf;fpwhu;. mjd;gb gl;ltu; vdj; jPug ; ;gspf;fg; gl;lJ. (Doyle v. White 5
mlkhd cld;gbf;if nra;ag;gLfpwJ. egu;-1 me;j City Stadium Ltd., [1935] 1 K.B. 110)
cld;gbf;ifia ,uj;Jnra;AkhW nfhUfpwhu;.
mjw;F egu;-1 fPo;f;fhZkhW thjpLfpwhu;: (m) egu;- kdeyk; Fd;wpNahu;
1 xU Kjpu; tajpdu; (M) egu;-1 jhNd mspj;j
10 gpuflzj;jhy; mtu; xU Kjpuhtajpdu; vd thjhl kdeyk; Fd;wpNahNuhL Vw;gLj;jg;gLk; ve;j 10
KbahJ (,) egu;-1 Kjpuh tajpduhapd; me;j xg;ge;jKk; Kw;wpYk; nry;yhjJ. xg;ge;jr;
xg;ge;jk; nry;yhJ Mdhy; ,J nry;yhjJ my;y rl;lk;> gphpT-12 xU xg;ge;jk; nry;yj;jf;fjhf
(<) ePjpkd;wk; me;j mlkhd cld;gbf;ifia uj;J ,Ug;gjw;F ‘kdeyk;’ vd;gij tpsf;FfpwJ:
nra;Akhdhy; mtu; nfhLj;jpUe;j Kd;gdj; xUtu; xU xg;ge;jk; Vw;gLj;jg;gLk;NghJ me;j
15 njhifiaj; jpUg;gpj; ju cj;jutpl Ntz;Lk; xg;ge;jj;ijg; Ghpe;Jnfhs;Sk; epiyapy; mjd; 15
vd;fpwhu;. ePjpkd;wNkh me;j Kjpuh tajpdNuhL tpisTfisg; gw;wp mwpthu;e;j jPug ; ;Gfis
nra;ag;gl;l cld;gbf;if ,y;yhjJ vdf; mtUila tpUg;gj;jpw;F Vw;g fzpf;f
Fwpg;gpLtNjhL me;j egu;-1 me;jg; gzj;ij KbAkhdhy; me;j egu; kdeyj;NjhL
jpUg;gpr; nrYj;JtJ fl;lhakpy;iy vd;fpwJ. ,Ug;gjhfTk; mtu; xg;ge;jk; Vw;gLj;jpf;nfhs;s
20 jFjpAilatu; vd;gjhfTk; nfhs;syhk;. 20
Kjpuh tajpdu; xg;ge;jq;fis jq;fSf;Fr; rhu;ghf
gad;gLj;jpf; nfhs;syhk;. Vnddpy; mtu;fs; xg;ge;jr; rl;lk;> gphpT-68 – xg;ge;jk; nra;aj;
mjw;Ff; flikg;glhjtu;fshf ,Ue;jhYk; mtu;fs; jFjpaw;wtUf;F cs;s Njitfs;gw;wpf;
cilikfis jq;fs; ngahpy; itj;Jf;nfhs;sj; $Wk;NghJ mNj Njitfs; kdeyk;
25 jilapy;iy. (Firm Bhola Ram Harbans Lal v. Bhagat Fd;wpNahUf;Fk; cz;L vd;fpwJ. 25
Ram, AIR 1927 Lah 24)
xU rl;lj;jpw;F cl;gl;ltu;fs; me;jr;
rl;lg;gbahd fhg;ghsu;fs; me;j Kjpuhtajpdu; rl;lj;;jhy; xg;ge;jk; nra;aj; jFjpePf;fk;
rhu;ghf mtu;fSf;fhf xg;ge;jq;fs; nra;ayhk;. nra;ag;gl;ltu;fs;
30 30
xg;ge;jr; rl;lj;jpd; gphpT-68 ,q;F Kf;fpakhdJ. xUrpy Ntisfspy;> xU Fwg;gpl;l rpyu; ve;jr;
rl;lj;jpw;F cl;gl;ltu;fNsh me;jr; rl;lj;jhy;
“xg;ge;jk; nra;Jnfhs;s jFjpaw;wtuhf xUtu; xg;ge;jk; nra;Jnfhs;sj; jiltpjpf;fg;
,Ue;jhy;> my;yJ mtu; ahnuhUtiu rl;lg;gb gLfpwhu;fs;. mg;gbg;gl;l Ntisapy; xg;ge;jk;
35 cjtp nra;af; flikAs;stuhf ,Ue;jhy;> nra;thu;fshdhy; me;j xg;ge;jk; nry;yhJ. 35
mtUf;F mtuJ tho;f;if epiyf;Fj; jFe;jthW cjhuzkhf fhu;g;gNu\d;fs; chpik Kwpfs;>
kw;nwhUtu; Njitahdtw;iwAk; Nru;j;J ,aw;Wr; rl;lq;fs;> my;yJ rl;lq;fsplkpUe;Nj
toq;Ffpwhu; vdpy; me;j cjtp nra;gtu; nra;j gpwf;fpd;wd. xU fhu;g;gNu\d; mj;jifa rl;lk;>
midj;J cjtpfisAk; me;jj; jFjpaw;wthpd; chpik Kiw> ,aw;Wr; rl;lk; tpjpf;Fk;
40 clikapypUe;J ngwj; jFjp ngWfpwhu;.‟ tiuaiufisf; fle;J xg;ge;jk; nra;jhy; mJ 40
nry;yhjhfpwJ.
NkNy Fwpg;gpl;Ls;sjpy; ‘Njitahdit’ vd;gJ
xU epr;rakw;w nrhy; vd;gijf; fUj;jpy; nfhs;s nry;yj;jf;f xg;ge;jq;fSf;Fj; Njitahdit:
Ntz;Lk;. ,J xt;nthU #oYf;Fk; Vw;wthW rl;lg;G+u;tkhd ghprPyid
45 jPuk
; hdpf;fg;gl Ntz;Lk;. 45
xg;ge;jr; rl;lk; gphpT-2(<) ghprPyidia
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 xU njhopy;Kiw tiuaWf;fpwJ. me;j tiuaiuapd;gb
Fj;Jr;rz;il tPuuhd ,tu; xU Kjpuh tajpdu;. Kjyhtjhf> ghprPyidapy; cs;s xU nraNyh
mjw;fhd fl;Lg;ghl;L rq;fj;jpy; mtuhy; my;yJ nrayw;wjd;ikNah cWjpnkhop
50 kDr; n ra; a g; g l; L chpkKk; toq; f g; g l; lJ. me; j mspg;gthpd; tpUg;gg;gb ,Uf;f Ntz;Lk;. 50
chpkj;jpy; egu;-1 me;j rq;f tpjpfSf;Fk; ,uz;lhtjhf> mJ cWjpnkhop mspg;gtuhNyh
Vw;gLj;jg;gl;l Vw;gLj;jg;gl cs;s rl;lq;fSf;Fk; my;yJ mtuJ NtW ahuhtJ xUtuhNy
kpff; fz;bg;ghff; flLg;gl Ntz;Lk; vd;fpwJ. nra;ag;gl Ntz;Lk;. ,Wjpahf> me;jr; nraNyh
rq;f rl;ljpl;lj;jpw;F khwhf egu;-1 vjpuhspia my;yJ nrayw;wjd;ikNah Vw;fdNt
55 Fj; j f; $lhj ,lj; j py; Fj; j ptpl; lhu; vd; g jw; f hf epiwNtw;wg;gl;ljhfNth> epiwNtw;wg; 55
Nghl;bapypUe;J ePf;fg;gl;lijf; fhl;b me;jr; rq;fk; gLtjhfNth my;yJ vjpu;fhyj;jpy; eilngwg;
egu;-1-lkpUe;J mjd; rl;ljpl;lg;gb 3000 NghtjhfNth ,Uf;fyhk;.
,e;jg; ghprPyid me;j cWjpnkhopf;Fr; mtu; me;j mlkhdf; flid milf;Fk;gb
rkkhdjhfNth NghJkhdjhfNth ,Uf;f NfhUfpwhu;. egu;-2 mjpy; ntw;wp ngw
Ntz;bajpy;iy. rl;lj;jpd; ghu;itapy; Njitg; Kbatpy;iy. Vnddpy; egu;-1-f;Fk; egu;-3-f;Fk;
gLtnjy;yhk; mjw;F XusthtJ kjpg;gpUf;f ,ilapy; cs;s xg;ge;jj;jpy; egu;-2-k; xU
5 Ntz;Lk; NkYk; mijg; ngWgtUf;F rpwpjsthtJ jug;ghf ,y;iy. (aKdh jh]; vjpu; uhk; 5
Neu;kiwahd khw;wk; ,Uf;f Ntz;Lk;. mj;jhu; ghz;Nl> (1911) 30 I.A. 7.

vLj;Jf;fhl;L: 4 fhyd; ngl;Nuhy; thq;fpa ,e;j ,ufrpaf; Nfhl;ghl;Lf;F rpy


xt;nthU thbf;ifahsUf;Fk; cyff; Nfhg;ig tpjptpyf;Ffs; cz;L. cjhuzkhf:
10 fhy;ge;J tPuhpd; cUtk; nghhpj;j jq;ff; fhR 10
toq;fg;gl;lJ. ,J thbf;ifahsNuhL ngl;Nuhy;  epyk; rhu;e;j xg;ge;jq;fs;;: xU nrhj;jpid
thq;Ftjw;fhd cld;gbf;if Vw;gLj;jf; nfhLf;Fk; xUtu; thq;Ffpwhu;. mjNdhL cs;s xU
xU ghprPyid toq;fyhFk; mJ xU ghpR my;y
vdyhk;. (v];N]h ngl;Nuhypak; fk;. ypl;. vjpu; Fwpg;gpy; me;j epyj;jpd; nrhe;jf;fhuUf;F
f];lk;]; kw;Wk; vf;ir]; fk;kp\du;fs; [1976] 1 xU cld;gbf;if my;yJ xg;ge;jj;jpy;
15 All ER 117) Fwpg;gplg; gl;Ls;s Fwpg;gpl;l flikfs; 15
cs;sd vd cs;sJ vdpy; me;j
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 jdJ je;ijf;F fld; nrhj;jpid thq;Fgtu; mjpy; Fwpg;gplg;
cWjpr;rPl;L %yk; xU Fwpg;gpl;l njhiff;F gl;Ls;s xg;ge;jj;jpy; rk;ge;jg;gl;l jug;ghf
fld;gl;bUf;fpwhu;. mtu; nrhj;Jg; ghfg; ,y;yhtpl;lhYk; mtu; flikg;gl;Ls;shu;.
20 gphptpidapy; rkgq;F jdf;Ff; fpilf;ftpy;iy vd  nghWg;G rhu;e;j ek;gfk;: xU nrhj;J rhu;e;j 20
njhlu;e;J KiwapLfpwhu;. mtuJ je;ijNah egu;-1 nghWg;Ngh my;yJ gpw
,t;thW KiwapLtij tpl;Ltpl;lhy; mtuJ mf;fiwAs;sitfNsh ahu; trk;
flidj; js;Sgb nra;JtpLtjhff; $Wfpwhu;. egu;- xg;gilf;fg;gl;Ls;sNjh mtu; me;j
1 KiwapLtij tpl;Ltpl;lNjhL jd;dplk; mtuJ xg;ge;jj;jpd; xU jug;ghf ,y;yhtpl;lhYk;
25 je;ij flidf; Nfl;lNghJ jpUg;gpr; nrYj;jTk; mtUf;F mij nray;gLj;Jk; chpik 25
kWf;fpwhu;. ,jpy; egu;-1 KiwapLtij cs;sJ.
tpl;Ltpl;lij xU rhpahd ghprPyidahf  jilcj;juit Vw;Wf; nfhs;Sjy;: xU
Vw;Wf;nfhs;stpy;iy. (ntha;l; vjpu; GSal;> (1853) xg;ge;jj;jpd; \uj;jpd;gb xU jug;G %d;whk;
23 LJ Ex 36) egu; xUtUf;f xU njhif fl;lzkhfr;
30 nrYj;j Ntz;Lk; vd;W ,Ue;jhy; mij 30
nghJ flikia Mw;WtJ cjhuzkhf> xU me;jj; jug;Gk; Vw;W %d;whk; egUf;Ff;
tprhuidapd;NghJ xU miog;ghizf;F nfhLf;f Vw;Wf; nfhz;lhy; mq;F xU
gjpypUg;ghf ePjpkd;wj;jpy; Neu;epiyahtJ xU %d;whk; egu; rhu;ghd flik
Vw;Wf;nfhs;sf;$ba ghprPyid MfhJ. ,jw;F cUthf;fg;gLfpwJ.
35 Kd;Ng ,Ue;j kw;w jug;Gf;Nfh my;yJ 35
r%fj;Jf;Nfh Mw;w Ntz;ba xU flikia ,e;j xg;ge;j ,ufrpaf; Nfhl;ghl;bid
epiwNtw;Wtjw;fhf nra;ag;gLk; xU nray; ghprPyid ,ufrpaj;NjhL Fog;gpf; nfhs;sf;
kw;nwhU cld;gbf;iff;fhd ghprPyidahfhJ. $lhJ. xU xg;ge;jj;jpd; jug;Gfs; %d;whk;
eghpd; kPJ chpikfis toq;fNth
40 cWjpaspg;gthpd; tpUg;gkpd;wp Mdhy; jhdhf flikfisr; Rkj;jNth KbahJ vdf; $Wk; 40
Kd;te;J nra;Ak; xU nray; xU Vw;fj;jf;f xg;ge;jr; rl;lj;jpd; gphpT-2(<) mq;F
ghprPyidahfhJ. cWjpnkhopf;fhd ghprPyid ,Uf;Fk;tiu xU
%d;whk; jug;G mij toq;fpaJ vd;gJgw;wpf;
,ufrpaf; Nfhl;ghL ftiy ,y;iy vd;fpwJ.
45 45
xU xg;ge;jk; mjd; rk;ge;jkhd jug;gpdUf;Nf vLj;Jf;fhl;L: jdJ kfspd; jpUkzj;jpw;F
my;yhky; NtW ahUf;Fk; chpikia toq;fhJ toq;Ftjw;fhf xU rpW kuj;Jz;bid tpw;f
flikiaj; jpzpf;fhJ. xU %d;whk; egu; me;j tpUk;Gfpwhu; egu;-1. mtuJ kfd; egu;-2 me;j
xg;ge;jk; epiwNtWtijf; Nfhu KbahJ. kuj;Jz;il tpw;gij mtuJ je;ij egu;-1
50 epWj;jptpl;lhy; egu;-2 me;j ngz;Zf;F 1000 50
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2-lk; mlkhdk; itg;gjd; lhyu; jUtjhff; $Wfpwhu;. Mdhy;> mt;thW
%yk; &.40>000 thq;Ffpwhu;. gpd; egu;-1 me;j egu;-2 gzj;ijj; jutpy;iy. me;jg; ngz;Zk;
nrhj;ij egu;-3-f;F &.44>000 f;F tpw;W tpLfpwhu;. mtuJ fdtUk; egu;-2-d;kPJ mj;njhiff;fhf
egu;-3-lk; &.40000-id me;j mlkhdj;ij tof;Fj; njhLf;fpd;wdu;. ,jpy; me;jg; ngz;
55 milg;gjw;fhf itj;Jf;nfhs;SkhW Nfl;Lf; ve;jtpj ghprPyidAk; nfhLf;fhtpbDk;> me;jg; 55
nfhs;fpwhu;. egu;-2 egu;-3-d; kPJ tof;F njhlu;e;J gzj;ij mtu; ,g;NghJk; ngwyhk; Vnddpy;
mq;F mtuJ je;ijapd; ghprPyid ,Uf;fpwJ.
(ll;ld; vjpu; G+Ny> 1 ntd;l;hp]; 318).
cWjpnkhopj; jil: ,e;jg; gFjpf;fhd tpsf;fq;fs; mjd; nghUis
mwpe;Jnfhs;s kpfTk; cjtpahf ,Uf;fpwJ.
tof;fkhd eilKiwapd;gb cWjpnkhopfs; ,tw;iw thrpg;gij Cf;Ftpg;gJ ey;yJ.
gfpu;e;Jnfhs;sg; gl Ntz;Lk;. rl;lk; xUgf;f
5 cWjpnkhopfisAk; Vw;Wf;nfhs;fpwJ. mg;gbg;gl;l XU rl;lj;Jf;Fg; Gwk;ghd xg;ge;jk; epiwNtw;wg; 5
#oypy; me;j cWjpnkhop Vw;gtu; xU nraiyr; gLtjw;F Kw;wpYk; jFjpaw;wJ. ‘ex turpi causa
nra;a flg;gLtjpy;iy. Mdhy;> me;j non oritur actio’, mjhtJ jtwhd
cWjpnkhopia Vw;gtu; me;jr; nraiyr; fhuzj;jpypUe;J xU ey;y fhhpak; tuhJ.
cWjpnkhop mspj;jtu; tpUk;gpagb nra;J ,e;jg; nghJ tpjpapd; mu;j;jk;: ‘ex dolo malo
10 Kbj;jhy; me;j cWjpnkhopia Vw;wtu; non oritur actio’- ‘xU mwnewpf;Nfh rl;lj;jpw;Nfh 10
cWjpnkhop nfhLj;jthpd; cWjpnkhopiaf; xt;thj nraYf;fhd tof;F %yj;jpw;F ve;j
nfhz;L fl;Lg;gLj;jyhk;. me;j cWjpnkhop xU ePjp kd;wKk; MjuT toq;fhJ’.
mspj;jtu; ,g;NghJ mq;F ghprPyidNa ,y;iy
vdf;$wpj; jg;gpf;f ,ayhky; jLf;fg;gLfpwhu;. Locus poenitentiae vd;why; kdk; jpUk;Gtjw;fhd
15 ,JNt cWjpnkhopj; jil vdg;gLfpwJ. ,lk;> jdJ vz;zj;ij khw;wpf;nfhs;tjw;fhd 15
re;ju;g;gk;> jhd; Vw;fdNt nra;jij
vLj;Jf;fhl;L: n`suh khefuhl;rpapd; Mizahsu; jpUj;jpf;nfhs;s toq;fg;gl;l tha;g;G> xU
xU efh;kd;wk; fl;Ltjw;F nghJkf;fsplkpUe;J vz;zpAs;s Nguj;jpypUe;Njh xg;ge;jj;jpypUe;Njh
re;jh Nfl;lhu;. egu;-1 mjd;gb &-100 re;jh mJ xU cWjpahd xg;ge;jf; flikahFtjw;F
20 mspj;jhu;. NghJkhd re;jh fpilj;jJk; me;jr; Kd; tpyfpf;nfhs;Sk; tha;g;G> KbTwhj 20
re;jhf;fis ek;gp me;j efu;kd;wk; fl;Ltjw;F fhhpaj;jpypUe;J ntspNaWtjw;fhd
fl;Lkhd epWtdj;NjhL xg;ge;jk; nra;J nfhz;lJ. chpikahFk;. (Nkhhp]; vjpu; [hd;rd;> 219
egu;-1 gpd;du; me;j re;jhj; njhifiaf; fl;l Ga.81) xU xg;ge;jk; epiwNtw;wg;glf;$ba
kWj;J tpl;lhu;. ,jpy; egu;-1 mtuJ re;jhj; epiyapy; ,g;NghJk; ,Ue;jhYk;> me;j
25 njhifiaf; fl;l flg;gl;ltuhff; $wg;gl;lJ. xg;ge;jj;jpd; xU jug;G ,e;j Locus poenitentiae– 25
mjpy; cs;s cWjpnkhop ahnjdpy;: ‘ePqf ; s; apid gad;gLj;jp jdJ gzj;ijNah
efu;kd;wf; fl;llk; fl;Ltjw;fhd xg;ge;jk; nrhj;ijNah xg;ge;jj;jpd; kw;nwhU
Vw;gLj;Jtij Vw;Wf; nfhs;tjd; Nghpy; ehd; jug;gplkpUe;J me;j xg;ge;jj;jpd; rl;lj;Jf;Fg;
mjw;fhd ,e;j; njhifiaf; fl;l cWjp Gwk;ghd Nehf;fj;ijg; NghJkhdtiu
30 jUfpNwd;’ vd;gjhFk;. (Nfju;ehj; rhl;lu;[p vjpu; epiwNtw;whjNghJ jpUk;gg; ngWk; chpik 30
Nfhhp nkhfkJ> (1887) ILR 14 Cal 64). cs;sJ. mt;thW ePjpkd;wj;jpd; cjtpia
ehLk; xU jug;G me;j rl;lj;jpw;Fg; Gwk;ghd
xUgf;f cWjpnkhopapid cWjpnkhopia Vw;gtu; Nehf;fk; NghJkhd msT epiwNtWKd;
me;j cWjpnkhopf;F cWjpnkhop mspj;jtu; mj;jifa fhhpaj;jpw;fhf tUe;jpj; jpUe;j
35 kjpg;gspg;ghu; vd ek;gp mjw;fhf ve;jr; nraiyAk; Ntz;Lk;. Mdhy;> me;jj; jug;G me;jf; 35
nra;tjw;F Kd; ve;j Neuj;jpYk; jpUk;gg; ngwyhk;. rl;lj;jpw;Fg; Gwk;ghd Nehf;fk;; epiwNtWk;tiu
mjd;gpwF jpUk;gg; ngw KbahJ. fhj;jpUe;jhy;> my;yJ mj;jifa fhhpak;
epiwNtw tpUk;gpdhy;> mj;jifa fhhpak;
nry;yj;jf;f xg;ge;jq;fSf;Fj; Njitahdit: nghWj;Jf;nfhs;sg;gl khl;lhJ.
40 rl;lg;G+u;tkhd Nehf;fk; 40
vLj;Jf;fhl;L: fldhspahd egu;-1 jdJ
xg;ge;jr; rl;lj;jpd; gphpT-23 vit rl;lg;G+u;tkhd nrhj;ij N[hbf;fg;gl;l __________________
ghprPyidfs; kw;Wk; Nehf;fq;fs; vit rl;lg;
G+u;tkhdit my;y vd tpsf;FfpwJ. nghJ tpjpfSf;F vjpuhd cld;gbf;iffs;
45 45
xU cld;gbf;ifapd; ghprPyidAk; Nehf;fKk; nghJkf;fSf;F Jd;gk;juf;$ba my;yJ
rl;lg;G+u;tkhdit – fPo;f;fhz;git ,y;yhtpby;: nghJcilikfSf;Fg; ghjfkhd ve;j xU
 rl;lj;jhy; jLf;fg;gl;lit cld;gbf;ifAk; nghJ tpjpfSf;F vjpuhdJ
 mJ mDkjpf;fg;gl;lhy; mjd; ,ay;G vd;gjhy; ,y;yhjjhfpwJ.
50 rl;lj;jpd; topKiwfspd; Nehf;fj;ijNa 50
rpjwbj;JtpLk;. ‘nghJ tpUg;gj;jpw;Nfh nghJeyDf;Nfh gq;fk;
 NkhrbahdJ. tpistpg;gJ fhyj;ijAk; ,lj;ijAk;
 mjpy; kw;w xUtUf;Nfh mtuJ nrhj;Jf;Nfh nghUj;jJ. xU rl;lk; epiwNtw;wg;gLtjw;fhd
fhak; Vw;gLj;jf; $baJ. fhyNk mjd; cz;ikiaAk;> jd;ikiaAk;
55  mij ePjpkd;wk; mwnewpf;Fg; Gwk;ghdJ vd me;j ghjfj;jpd; tPhpaj;ijAk; jPuk
; hdpf;fpwJ. 55
xJf;fpAs;sJ nghJtpjpj; jj;Jtk; khw;wj;jfhjJ my;y
 nghJtpjpf;F vjpuhdJ Vnddpy;> mJ khWk; r%fj;jpd; Njitf;Nfw;g
khWgLfpwJ.’ (gftj; n[D[p fpu;Nk vjpu;
fq;fhgprhd; uhkNfhghy;> AIR 1940 Bom 269). mwptpg;G mspf;f Ntz;Lk;. ,e;j tpjpia me;j
thjpfs; xU aNjr;rpfukhdJ vd;Wk;> me;j
nghJtpjpf;F khwhd cld;ghLfs; rhu;e;j rpy fhu;g;gNu\d; xU jdpahNuhL Ntiy rhu;e;j
cjhuzq;fs;: xg;ge;jk; epahakw;wJk;> mwpthu;e;jjy;yhjJk;>
5 rl;lj;jpd;gb Nkhrkhdk; vd Fw;wk; rhl;bdu;. 5
me;j xg;ge;jk; nghJtpjpf;F vjpuhdJ vd;gjhy;
 mayf vjphpAld; tpahghuk; nry;yhJ vd jPug ; ;gplg; gl;lJ. (nrd;l;uy;
 nghJ mYtiy tpw;gJ (vLj;Jf;fhl;L: xU ,d;Nyz;L thl;lu; buhd;];Nghu;l; fhu;g;gNu\d;
muRg; gzpahsUf;F gzk; mspj;J mtiu ypl;.> vjpu; GNuh[hehj; fq;Fyp> AIR 1986 SC
Xa;T milaTk; mjd; fhuzkhf me;j 1571).
10 thf;FWjp mspg;gtUf;F Ntiy fpilf;FkhW 10
nra;tjw;fhd cld;gbf;if nra;tJ me;j nry;yj;jf;f xg;ge;jq;fSf;Fj; Njitahdit:
muR mYtiyNa flj;Jtjw;F xg;ghtjhy; ntspg;gilahf ,y;yhjjhf mwptpf;fg;glhjit
me;j xg;ge;jk; nry;yhjJ. (`_L
ntq;fl;luhkda;ah vjpu; J.M. NyhNgh> AIR 1953 xg;ge;jr; rl;lk; Fwpg;gpl;l xUtpy
15 Mad 506). cld;gbf;iffs; ,y;yhjit vd mwptpf;fpwJ. 15
 rl;l eltbf;iffisj; jtwhfg; gad; mit:
gLj;Jtjw;fhd cld;gbf;iffs; cjhuzkhf>  cld;gbf;ifspd; ghprPyidNah my;yJ
jdf;F rhu;ghf ePjpkd;wj;jpy; xU chpikapay; Nehf;fNkh rl;lj;jpw;F khwhdjhf ,Ue;jhy;
tof;fpy; rhl;rp nrhd;dhy; gzk; jUtjhf (gphpT-23>24)
20 xUtu; nra;Ak; cld;gbf;if (rfhGjPd; rhfpg;  ghprPyidfs; ,y;yhj cld;gbf;iffs; 20
vjpu; Njhl;lh ntq;flhr;ryk; nrl;bah> AIR 1938 (gphpT-25)
Mad 911).  jpUkzf; fl;Lg;ghLfs; rhu;e;j
 jtpu;epiyg; NgzYk; tof;fpy; cld;gbf;iffs; (gphpT-26)
Mjhakiltjw;fhf xUtu; me;j tof;fpd;  tpahghuf; fl;Lg;ghL rhu;e;j
25 jug;;NghL cld;gbf;if nra;jYk;: xUtu; ve;j cld;gbf;iffs; (gphpT-27) 25
xU epahakhd fhuzj;Jf;hfTk; ,y;yhky; xU  rl;lebtbf;iffisf; fl;Lg;gLj;Jk;
tof;fpw;F MjuT njhptpf;fpwhu;. Mdhy;> cld;gbf;iffs; (gphpT-28)
mjd;kPJ mtUf;F ve;jtpj Mu;tKk; ,y;iy.  cWjpaw;w> ,ul;ilg;nghUs; jUk;
,tu; jtpu;epiyg; Ngzypd; fhuzkhf Fw;wk; cld;gbf;iffs; (gphpT-29)
30 nra;fpwhu;. ,J jd;dpiyapNyNa me;j  ge;jaf; fhuhpd; rhu;ghf Vw;gLj;jg;gl;l 30
cld;gbf;ifapd; Nehf;fk; jtwhdjhf cld;gbf;iffs; (gphpT-30)
,y;yhjtiu (cjhuzkhf epahakw;w  nra;aKbahj fhhpaq;fs; nra;tjw;fhd
tof;Ffis vOg;GtJ my;yJ tof;F xg;ge;jq;fs; (gphpT-56)
Rjhl;lk;) nghJ tpjpf;F vjpuhdjy;y.
35 Mjhakiltjw;fhf tof;fpd; jug;NghL xUtu; Kjpuh tajpdiuad;wp NtW ve;j xUtiuAk; 35
cld;gbf;if nra;J nfhs;tJ vd;gJ jpUkzf; fl;Lg;ghL tpjpj;J Vw;gLj;jg;gLk; ve;j
jtpu;epiyg; Ngdypd; jPtpu epiyahFk;. ,J xU xg;ge;jKk; nry;yhJ. mj;jifa fl;Lg;ghL
jd;dpiyapNyNa nghJ tpjpf;F vjpuhdJ. xU KOikahdNjh gFjpahdNjh vJthdhYk;
nrhj;J rhu;ghd tof;fpy; mjpypUe;J Mjhak; nry;yhJ.
40 miltjw;fhf xUtu; me;j tof;fpd; xU 40
tzpfk; nra;tijj; jLf;Fk; xg;ge;jk; mJ
jug;NghL cld;gbf;if nra;J nfhz;L me;j KOikahdNjh gFjpahdNjh Vw;fg;gl;lNjh
tof;fpy; jtpu;epiyg; Ngzypy; <LgLfpwhu;. ,y;iyNah mJ nry;yhJ.
(ify;]; vjpu; jhk;rd;> (1993) 3 All ER 321).
 nghUshjhu neUf;fbapd; fhuzkhf vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 kw;Wk; egu;-2 ,UtUk; xU
45 Vw;gLj;jg;gl;l epahakw;w cld;gbf;iffs; gFjpapd; filelj;Jk; vjphpfshtu;. egu;-2 jdJ 45
my;yJ eltbf;iffs;> Mdhy;> filia %btpLtjw;fhf egu;-1 xU Fwpg;gpl;l
msTf;fjpfkhd nry;thf;ifg; gad;gLj;Jjy;> njhif mspf;fpwhu;. egu;-2 mjd;gb jdJ
my;yJ epu;g;ge;jpj;jypy; tuhj filia %btpl;L me;jj; njhifia egu;-1-lk;
cld;gbf;iffs;. Nfl;fpwhu;. mtu;fspilNa ,Ue;j xg;ge;jk;
50 nry;yhJ vd jPug ; ;gspf;fg;gl;lJ. (kJ}g; Re;ju; 50
vLj;Jf;fhl;L: xU epWtdk;-1 xU muR epWtdkhd vjpu; uh[;Fkhu; jh];> (1874) XIV ngq;fhy; rl;l
mwpf;iffs; 767)
fhu;g;gNu\d;-2-ld; xUrpy jpl;lVw;ghLfs; nra;J
nfhs;fpd;wdu;. me;jj; jpl;lj;jpd;gb me;j epWtdk;- ,e;j tpjpf;F xUrpy tpjptpyf;FfSk; cz;L.
1-d; gzpahsu;fs; me;j fhu;g;gNu\d;-2y;
55 Ntiyapy; Nru;e;J nfhs;syhk; my;yJ xU rpwpa 55
njhifia ,og;gPlhfg; ngw;Wf;nfhz;L
ntspNawyhk;. me;j fhu;g;gNu\d;-2-d; tpjpapd;gb
xUtiu ntspNaw;w Fiwe;jJ %d;W khj Kd;
 ey;nyz;z tpw;gid: xU tzpfu; jdJ Mdhy;> thjpNah thudhrp ePjpkd;wj;jpy;
njhopypd; ew;ngaiu kw;wtUf;F tpw;fpwhu;. tof;Fj; njhLf;fpwhu;. me;j tof;F js;Sgb
mg;NghJ ,UtUk; me;j ew;ngaiu tpw;gtu; nra;ag;gl;lJ Vnddpy; cld;gbf;ifapd;gb
me;j Fwp;g;gpl;l gFjpapy; mijg;Nghd;w xU Kk;ig ePjpkd;wk; kl;LNk tprhhpf;f KbAk;.
5 njhopiy Muk;gpf;ff; $lhJ vd xg;ge;jk; ,e;e tof;ifg; nghWj;jtiu Kk;ig kw;Wk; 5
nra;J nfhs;fpd;wdu;. ,e;j xg;ge;jj;jpy; thudhrp ,U ePjpkd;wq;fSf;FNk mjpfhu tuk;G
Fwpg;gplg;gl;Ls;s jilfs; mwpthu;e;jjhf ,Ue;jJ. me;j fl;Lg;ghL KOikahdjhf
,Uf;Fk;tiu nry;yf; $baJ. ,y;yhjjhy; me;j tof;F nry;yf; $baNj
vdj; jPhg;ghdJ. (`f;fk; rpq; vjpu; fk;kd;
10 vLj;Jf;fhl;L: xU Jg;ghf;fpiaf; fz;Lgpbj;J (,e;jpah) ypl;.> AIR 1971 SC 740). 10
mijj; jahhpg;gtuhd egu;-1 me;jj; njhopypd;
ew;ngaiu kw;w xU thq;FgtUf;F tpw;f ge;jag; nghUs; rhu;e;j cld;gbf;iffs;
Kd;tUfpwhu;. me;j tpw;gid cld;gbf;ifapy; (m) nry;yhJ. ,jw;Fk; rpy tpjptpyf;Ffs; cz;L.
md;wpypUe;J 25 Mz;LfSf;F tpw;gtu; mNj xU jPuk; hzpf;f Kbahj xd;iw jPuk; hzpj;J
15 njhopiy nra;af;$lhJ. (M) ve;jtifapYk; mjw;fhf xU njhifiaNah my;yJ mjw;Fr; 15
me;jj; njhopiyg; ghjpf;ff;$ba ve;j xU rkkhd njhifiaNah mspg;gJ ge;jakhFk;.
njhopiyAk; egu;-1 mf;fhyj;jpy; nra;af;$lhJ. ,e;j tifahd ge;ja xg;ge;jq;fs;
me;j xg;ge;jj;jpd; Kjy;gFjp nry;yj;jf;fJ nry;yhjJk; epiwNtw;w KbahjjhfTk;
vd;Wk; ,uz;lhtJ gFjp mwpthu;e;jjy;y vd;Wk; ,Ue;jhYk; mJ rl;lj;jhy; jLf;fg;gltpy;iy.
20 mjdhy; nry;yhJ vd;Wk; jPhg;gspf;fg; gl;lJ. vdNt Kf;fpa ghpkhw;wj;jpw;F ,izahd ve;j 20
(ehu;nld;/ngy;l; vjpu; Nkf;]pk; ehu;nld;/ngy;l; ghpkhw;wKk; eilKiwg;gLj;jf; $baNjahFk;.
fd;]; md; mk;%dprd; fk;ngdp ypl;.> (1894) AR
535. vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2f;F xU ge;jaf;
flid milg;gjw;Fg; gzk; nfhLf;fpwhu;. egu;-1
25  $l;Lj;njhopy; rl;lk;: tpahghuf; fl;Lg;ghL me;jf; flid egu;-2-lkpUe;J jpUk;gg; ngwyhk;. 25
tpjpf;Fk; cld;ghL nry;yhJ vd;w nghJ
tpjpf;F ,e;j $l;Lj;njhopy; rl;lk; xUrpy rl;lj;jpw;Fg; Gwk;ghd cld;gbf;iff;Fk;
tpjptpyf;Ffis Kd;itf;fpwJ. cjhuzkhf> nry;yh cld;gbf;iff;Fk; cs;s NtWghLfs;
gphpT-11: xU $l;Lj; njhopy; nra;Ak;
30 gq;Fjhuu;fs; me;jf; $l;Lj; njhopy; ,Uf;Fk; rl;lj;jpw;Fg; Gwk;ghd cld;gbf;if vd;gJ 30
tiu ve;j NtnwhU njhopiyAk; njhlq;ff; rl;lj;jhy; jLf;fg;gl;lJ MFk;. xU
$lhJ vd;w cld;gbf;if nry;Yk; vd;fpwJ. nry;yj;jfh cld;gbf;if mt;thW rl;lj;jhy;
 ePjpkd;wj;jhy; Vw;Wf;nfhs;sg;gl;l jLf;fg; glhjJ. mg;gb xU cld;gbf;if
tpjptpyf;Ffs;: ,e;j tpjpf;F khwhf xUrpy nra;J nfhz;lhy; ePjpkd;wk; mjpy; jiyaplhJ.
35 epge;jidfis ePjpkd;wq;fs; Vw;Wf; vy;yh rl;lj;Jf;Fg; Gwk;ghd cld;gbf;iffSk; 35
nfhz;Ls;sd. cjhuzkhf> tpahghu nry;yhjit. vy;yh nry;yhj
cld;gbf;iffSk;> jdpg;gl;l nfhLf;fy; cld;gbf;iffSk; rl;lj;Jf;Fg; Gwk;ghdit
thq;fy; cld;gbf;iffSk; xUrpy my;y. ,e;j ,U tifapYNk Kf;fpakhd
re;ju;g;gq;fspy; Vw;Wf;nfhs;sg; gLfpd;wd. xU ghpkhw;wk; epiwNtw;wg;gl KbahjJ. Mdhy;
40 epWtdj;jpy; Nrit Ghpgtu; NtW ve;j xU Kf;fpa ghpkhw;wj;jpw;F ,izahd kw;w 40
epWtdj;jpw;Fk; xU Fwpg;gpl;l fhyj;jpw;F eltbf;iffs; nry;yhjitahdhYk;
Nritahw;wf;$lhJ vd;gJ xU Vw;fj;jf;f rl;lj;jpw;Fg; Gwk;ghdjhf ,y;yhjtiu
cld;gbf;ifahFk;. ,Ug;gpDk; xU epiwNtw;wf; $baNj. (Ke;ija tpsf;fj;ijg;
epWtdj;jpd; gzpahsuhf ,Ue;J ghu;f;fTk;).
45 ntspNaw;wg;gl;l xUtu; me;j Kjyhsp nra;Ak; 45
njhopiy nra;af;$lhJ vd cld;gbf;if gphpf;fj;jf;fit - jj;Jtk;:
nra;tJ nry;yhJ. mNjNeuk; mJ me;j
Kjyhspapd; ew;ngaiug; ghJfhg;gjw;fhf rpy Neuq;fspy; xU xg;ge;jj;jpd; xU gFjp
vdpy; Vw;Wf;nfhs;sg;glyhk;. jd;dpiyapNyNa rl;lj;jpw;F cl;gl;ljhfTk;>
50 kw;w gFjpfs; rl;lj;jpw;F cl;glhjitahf 50
jdJ chpikia epiyehl;l Fwpg;gpl;l ,Uf;fyhk;. mg;gbg;gl;l #oypy; nghJtpjp
ePjpkd;wj;jpd; %yk; kl;LNk (KOikahf) xUtu; ahnjdpy;:
epiyehl;l KbAk; vd my;yJ me;j chpikia
epiyehl;l Fwpg;gpl;l fhytiu fl;Lg;ghL ‘xU xg;ge;jj;jpd; rl;lj;jpw;F cl;glhj
55 tpjpf;fg;gLk; cld;gbf;if nry;yhJ. gFjpia rl;lj;jpw;F cl;gl;l gFjpapypUe;J 55
vLj;Jf;fhl;L: xU cld;gbf;ifapd;gb mjpypUe;J Kwpf;f Kbahjjhf ,Ue;jhy; me;j xg;ge;jk;
cUthFk; ve;j xU tof;ifAk; tprhhpf;f Kk;ig KOtJNk nry;yhjjhFk;. Mdhy;> mijg;
ePjpkd;wk; kl;LNk tprhhpf;fyhk; vd ,Ue;jJ. gphpf;f KbAk; vdpy; me;j rl;lj;jpw;F Gwk;ghd
jd;ik nghJr; rl;lj;jhy; tpise;jpUe;jhy; mjpy; fz;Lgpbj;jtu; mjd; chpikahsiuf;
cs;s nfl;l gFjpia ePf;fptpl;L ey;y gFjpia fz;Lgpbf;f Ntz;Lk;. mijj; jdf;Nf itj;Jf;
itj;Jf; nfhs;syhk;.’ (gpf;fhpq; vjpu; nfhs;sf;$lhJ.
,y;/g;uhNfhk;gp nuapy;Nt fk;.> (1868) LR3 CP 235)
5 vLj;Jf;fhl;L: xU tq;fp egu;-2d; fzf;fpy; 5
vLj;Jf;fhl;L: jq;fk; kw;Wk; ,uj;jpdk; rhu;e;jxU &.1>00>000 njhpahky; fzf;F itj;J tpl;lJ.
<l;Lj;njhiff;fhd xg;ge;jk;. mjd; Kjy; gFjp egu;-2 me;jg; gzj;ij vLj;J tpLfpwhu;. me;jg;
rl;lj;jpw;F khwhdjhfTk; ,uz;lhtJ gFjp gzj;ij mtu; me;j tq;fpf;Nf nrYj;j
rl;lg;G+u;tkhdjhfTk; ,Ue;jJ. ,it gphpf;ff; Ntz;Lk;. (S. Nfj;ugu;rg;gh vjpu; ,e;jpad; tq;fp>
10 $bajhf ,Ue;jjhy; ,uz;lhtJ gFjpNa AIR 1987 Kant 236). 10
epiwNtw;wg; gl;lJ. (jhk]; gpuTd; md; rd;];
ypl;. vjpu; /g]y; jPd; (1962) 108 CLR 391). xg;ge;jq;fis epiwNtw;Wjy;

xg;ge;jk; Nghd;W Njhw;wkspg;git: xg;ge;jq;fspd; rk;ge;jg;gl;l jug;Gfs; jhq;fs;


15 mspj;j cWjpnkhopfis mtw;wpypUe;J tpyf;F 15
xUrpy Neuq;fspy; rl;lj;jpYk; ePjpapd;gbAk; xUtu; ngw;wpUe;jhNyh my;yJ xg;ge;jr; rl;lj;jhy;
ve;j xU xg;ge;jj;jpd; thrfj;ijAk; kPwhky; Fw;wr; kd;dpj;J tplg;gl;bUe;jhyd;wp fl;lhakhf
nray; Ghpahky; xUrpy flg;ghl;Lf;Ff; fl;Lg;gl epiwNtw;w Ntz;Lk; my;yJ epiwNtw;Wk;
Ntz;ba Njit cs;sJ. mg;gbg;gl;l epiyapy; ,Uf;f Ntz;Lk;. me;j xg;ge;jj;jpy;
20 flg;ghLfis xg;ge;jk; Nghd;W Njhw;wkspg;git NtWtifahd fUj;J ntspg;gl;bUe;jhyd;wp 20
vdyhk;. Vnddpy;> mq;F ve;j xU xg;ge;jKk; rk;ge;jg;gl;l jug;igr; rhu;e;jtu; ,we;J
cz;ikapy; ,y;iy. mit rk;ge;jg;gl;l tpl;bUe;jhYk; mtuJ gpujpepjpahy; me;j
jug;gpdhpd; xg;Gjiy mbg;gilahff; nfhz;lit cWjpnkhopfs; epiwNtw;wg;gl Ntz;Lk;. xU
my;y. mtw;iw xg;ge;jk; Nghd;W Njhw;wkspg;git jdp eghpd; jdpg;gl;l Nritfs; toq;Ftjw;fhd
25 vdf; $Wk;NghNj mit xg;ge;jj;jpypUe;J cjhuzkhf xU Xtpau; xU Xtpak; tiutj 25
njhiytpy; ,Ug;gJ njhpAk;. rhu;e;j xg;ge;jkhf ,Ue;jhy; me;j eghpd;
,wg;gpw;Fg; gpd; mtuJ gpujpepjpfs;
rl;lKk; ePjpAk; epahakw;w tpjj;jpy; tsk; flikg;gl;ltu;fs; my;y. (xg;ge;jr; rl;lk;>
Nru;g;gijNah my;yJ kw;w xUthplkpUe;J ngw;w gphpT-37).
30 gzj;ijNah my;yJ NtW ve;j ey;y 30
fhhpaj;ijNah jpUg;gp mspf;fhky; jdf;Nf xU xg;ge;jk; jdp egu; rhu;e;jjhfNth my;yJ
epahakw;w tpjj;jpy; itj;Jf;nfhs;Stijj; jLf;f me;j xg;ge;jg; gyid NtW ahUf;Fk;
Kay Ntz;Lk; vd;w jj;Jtj;jpd; mspg;gijj; jLj;jhyd;wp xU xg;ge;jj;jpd;
mbg;gilapNyNa ,e;j xg;ge;jk; Nghd;W gyid xU jug;G NtW ahuhtJ xUtUf;F
35 Njhw;wkspf;Fk; flg;ghLfs; cs;sd. mspf;fyhk;. xU xg;ge;jj;jpd; flikia xU 35
jug;G ahuhtJ xUtUf;F vjpu; jug;gpd;
epahakw;w tpjj;jpy; tsk; Nru;g;gijj; jLg;gjw;F mDkjpNahL toq;fyhk;. Mdhy;> ,J me;j
eltbf;if vLg;gjw;F Kd; fPo;f;fhz;gtw;iw xg;ge;jj;ij Gjpa xg;ge;jkhf;FtjhFk;. (fu;jh
cWjpg;gLj;j Ntz;Lk;: fk;. ypl;.> nua;khd; md; Nfh (,e;jpah) ypl;.>
40 AiR 1962 SC 1810) 40
 gpujpthjp me;j ey;y fhhpaj;jhy; gadile;J
tsk; ngUfp ,Uf;f Ntz;Lk;. cWjpnkhopia Vw;Wf;nfhz;l mLj;j jug;ghy;
 ,e;j tsk; ngUfy; thjpapd; ,og;gpypUe;J %d;whk; eghpd; %yk; xg;ge;jj;jpd; cWjpnkhop
te;jpUf;f Ntz;Lk;. epiwNtw;wg;gLtJ Vw;Wf;nfhs;sg;gl;lhy; mJ
45  me;j tsj;ij jdf;Nf itj;Jf;nfhs;tJ nry;Yk;. cWjpnkhop gyuhy; $l;lhf 45
epahakw;wJ (kfhgPu; fpN\hu; vjpu; kj;jpa mspf;fg;gl;bUe;jhy; me;j midtUk;
gpuNjr muR> AIR 1990 SC 313). $l;lhfTk; gytifapYk; me;j cWjpnkhop
epiwNtw;Wk; flik cs;sJ. me;j
xg;ge;jr; rl;lk; gphpTfs;- 68 -72 xUrpy xg;ge;jk; cWjpnkhopia Vw;wtu; me;j cWjpnkhop
50 Nghd;W Njhw;wkspf;ff;$ba flg;ghLfis mspj;j midthpd;kPNjh jdp Ml;fspd; kPNjh 50
Vw;fpd;wd. cjhuzkhf gphpT-71: "xU egu; jdJ eltbf;if vLf;fyhk;. mtu;fspy; xUtu; me;j
nghUsy;yhj NtnwhUthpd; cilikia fz;L cWjpnkhopia epiwNtw;wp ,Ue;jhy;> mtu;
gpbj;J vLj;J jdJ fl;Lg;ghl;by; itj;Jf; kw;w cWjpnkhop mspj;j $l;lhspfsplkpUe;J
nfhs;gtuJ nghWg;G xU gpizia mtu;fsJ gq;iff; Nfl;Lg;ngWk; chpik
55 itj;jpUg;gthpd; nghWg;G Nghd;wNj. cs;sJ. (xg;ge;jr; rl;lk;> gphpT-40 -43). 55

epahakw;w tpjj;jpy; nrhj;J Nru;j;j Fw;wj;jpw;fhd xg;ge;jj;ij epiwNtw;w Kd;tUjy;:


eltbf;ifapypUe;J jg;Gtjw;F me;j nrhj;ijf;
xU xg;ge;jj;jpd; xU jug;G mij epiwNtw;Wk; Neuk;> ,lk; kw;Wk; tpjk;:
epiwNtw;Wtjw;F Kd;te;J mij vjpu; jug;G
mij Vw;fhtpby; mtu; me;j xg;ge;jk; epiwNtw;Wk; fhyk; Fwpg;gplg;glhtpl;lhy;
epiwNtwhjjw;F nghWg;gy;y. NkYk; fPo;f;fhZk; Vw;fj;jf;f fhyj;jpw;Fs; epiwNtw;wg;gl
5 tifapy; ,y;yhjNghJ mtUf;F me;j xg;ge;jk; Ntz;Lk;. (xg;ge;jr; rl;lk;> gphpT-46). 5
toq;fpAs;s chpikfs; gwpNghfhJ: xg;ge;jj;jpd; ikakhf Neuk; ,Uf;f Ntz;Lk;
vd rk;ge;jg;gl;l jug;Gfs; tpUk;gpdhy;> me;j
 me;j Kd;tUjy; (toq;fy;) epge;jidaw;wJ. cWjpnkhopia me;j Fwpg;gpl;l fhyj;jpy;
 me;j toq;fy; rhpahd Neuj;jpYk; ,lj;jpYk; epiwNtw;wj; jtWk;NghJ cWjpnkhopia
10 toq;fg;gl;lJ. Vw;gtUf;F me;j xg;ge;jj;ij Kbj;Jf; 10
 me;j toq;fiyr; nra;gtuhy; vij> vq;F> nfhs;Sk; chpik cs;sJ. (xg;ge;jr; rl;lk;>
vg;NghJ mtu; flikapy; KOikiaAkh gphpT-18). nghJthff; $w Ntz;Lkhdhy;>
my;yJ gFjpiaah toq;f KbAk; vd;gij tzfk; rhu;e;j vy;yh xg;ge;jq;fspYk; fhyk;
me;j toq;fiyg; Vw;gtu; Ghpe;Jnfhs;sg; vd;gJ mtrpakhd xd;whFk;. Mdhy;> xU
15 NghJkhd tha;g;G toq;Fk; tpjj;jpy; me;j xg;ge;jj;jpd; jug;gpdu; fhyk; vd;gJ 15
toq;fy; ,Uf;f Ntz;Lk;. (xg;ge;jr; rl;lk;> mtrpakhdJjhdh ,y;iyah vd;gijj;
gphpT-39) njspthff; Fwpg;gplyhk;. ,e;j cWjpg;gLj;Jjy;
fhyk; mtrpakh ,y;iyah vd;gijj; njspT
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2f;F xUrpy nghUl;fis gLj;Jk;.
20 tpw;f cld;gLfpwhu;. me;j xg;ge;jg;gb egu;-1 egu;-2- 20
d; Miyapy; Ntiy Neuj;jpy; Nru;f;f Ntz;Lk;. vLj;Jf;fhl;L: egu;-2-d; kfsJ jpUkzj;jpw;F
Mdhy;> egu;-1 me;jg; nghUl;fis ,uT Neuj;jpy; ,dpg;G toq;Ftjhf egu;-1 cWjpnkhop
mUfpy; cs;s njhlu; tz;b epiyaj;jpy; mspf;fpwhu;. egu;-2 njspthf egu;-2-lk; me;j
jUtjhf Kd;te;J $Wfpwhu;. ,J xU ,dpg;Gfs; jpUkzj;jpd;NghJ tUk; mtuJ
25 nry;yj;jf;f toq;fy; my;y. egu;-1-d; nghWg;ig tpUe;jhspfSf;Fj;jhd; Ntz;Lk; vdf; 25
tpl;Ltpl KbahJ. (Nu Mz;l;& A+Ny md; Nfh.> Fwpg;gpLfpwhu;. me;jj; jpUkz ehSk; Fwpg;gplg;
AIR 1932 Cal879). gLfpwJ. egu;-1 cld;ghl;bd;gb ,dpg;ig
toq;fj; jtWfpwhu;. ,q;F fhyk; vd;gJ
xU toq;fiy Vw;f khl;Nlhk; vd Vw;fdNt xg;ge;jj;jpd; mtrpakhdjhfpwJ. vdNt egu;-2
30 toq;fiyg; ngWk; jug;G kWj;jpUe;jhy; me;j me;j xg;ge;jj;ij KbTf;Ff; nfhz;L tuyhk;. 30
toq;fy; Njitaw;wjhfpwJ. (,d;lu;Ne\dy;
fhd;l;uhf;lu;]; ypl;.> vjpu; gpurhe;j; Fkhu; ru; (decd), cWjpnkhop mspg;gtu; mijg; ngWgthplk;
AIR 1962 SC 77) mij epiwNtw;Wtjw;fhd trjpahd ,lj;ij
KbT nra;a Ntz;Lk;. ,lk; gw;wp njspthff;
35 fhyhtjpahFKd; Kwpj;jy; Fwpg;gplhjpUe;jhy; me;j xg;ge;jj;jpypUe;J me;j 35
,lj;ij mwpe;J nfhs;s Ntz;Lk;.
xg;ge;jj;jpd; xU jug;G mtuJ cWjpnkhopia
epiwNtw;w KbahJ vd;fpwhu; my;yJ mtuJ vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 NtW efhpYs;s egu;-2-
xl;Lnkhj;j cWjpnkhop epiwNtw;WtjpypUe;Jk; lkpUe;J rpy nghUl;fis thq;Ffpwhu;. egu;-1
40 tpyfpf; nfhs;fpwhu; vdpy; me;j xg;ge;jj;jpd; gpd; egu;-2-I mioj;J jdJ mYtyfj;jpw;F 40
mLj;j jug;Gk; me;j xg;ge;jj;ij jdJ te;J njhifiag; ngw;Wf; nfhs;SkhW
thu;j;ijahNyh my;yJ nrayhNyh me;j xg;ge;jk; $Wfpwhu;. ,J mwpthu;e;jjy;y. egu;-2 NtW
njhlu ,ijr; rfpj;Jf;;nfhs;tjhff; tpjkhff; $whjtiu egu;-2d; tof;fkhd
fhl;bapUe;jhyd;wp KbTf;Ff; nfhz;L tuyhk;. mYty; ,lj;jpy; fl;lzk; nrYj;JtJ
45 (xg;ge;jr; rl;lk; gphpT-39) eilngw Ntz;Lk;. (Nfhgpuhk; fhrpuhk; vjpu; 45
rq;fu; uht; AIR 1950 MB 72 –d; mbg;gilapy;)
vLj;Jf;fhl;L: kuntl;bahd egu;-1 egu;-2-d;
nrhj;jpYs;s kuj;ij ntl;b mtw;iwj; jdJ xg;ge;j epiwNtw;wk; me;j cWjpnkhop
(egu;-1) tz;bapy; Vw;wp mUfpYs;s njhlu;tz;b Vw;gthpd; tpUg;gj;jpd;gb ve;j tifapYk;
50 epiyaj;jpy; jUtjhf xg;ge;jk; nra;J nfhs;fpwhu;. mtu; tpUk;Gk; Neuj;jpYk; eilngw Ntz;Lk;. 50
mJ epiwNtWKd; egu;-1 jdJ tz;bia tpw;W (xg;ge;jr; rl;lk; gphpT-50)
tpLfpwhu;. ,J fhyhtjpahFKd; Kwpj;jyhFk;. epiwNtw;Wjy; MfhJ.
egu;-2 mijr; rfpj;Jf;nfhz;L me;j xg;ge;jk; vLj;Jf;fhl;L: thlifjhuuhd egu;-1 thlifia
njhlur; nra;ayhk; my;yJ me;j xg;ge;jj;ij chpikahsuhd egu;-2-f;F gztpil %yk;
55 Kbj;Jf; nfhs;syhk;. ([hd; c];]u; N[hd;]; mDg;Gfpwhu;. Mdhy;> gztpilr; nryit 55
vjpu; vltu;L ];fhl; fpNuhfd;> AIR 1919 PC 190) gpbj;Jf;nfhz;L kPjj; njhifiaNa
mDg;Gfpwhu;. ,J me;j chpikahsu;
Vw;Wf;nfhz;lhyd;wp rhpahd Vw;fj;jf;f
epiwNtw;Wjy; MfhJ. (ehuhad;uht; ahNf\;tu; xg;ge;jj;jpy; ,izf;fyhk;. ,jpy; ,U
uht; vjpu; lhdgh[p jkh[p> AIR 1954 Mag 270) jug;gpduhYk; vjpu;ghu;f;f Kbahj fl;Lg;gLj;j
Kbahj nray;fisf; Fwpg;gpl;L mj;jifa
tha;g;gpd;ikAk; tpuf;jpailjYk; epfo;Tfs; Vw;gl;lhy; me;j thf;FWjpia
5 epiwNtw;w Ntz;ba mtrpakpy;iy. me;jr; 5
xU nraiyr; nra;tjw;fhd xg;ge;j;jpy; me;jr; nrhw;nwhlu; gphptpy; nghJthf nra;a
nray; jd;dpiyapNyNa nra;aKba Kbahjitay;yhj epfo;TfisAk;
tha;g;gpy;yhjpUe;jhy; mJ nry;yhJ. xg;ge;jj;jpd; cjuhzkhf> nts;sk;> Ntiy epWj;jk;>
xU jug;Gf;F me;jr; nraiyr; nra;tjw;F tha;g;G fpsu;r;rp Nghd;witfis ,izf;fyhk;.
10 ,y;iy vd ed;F njhpe;Jk; (Mdhy;> vjpu; 10
jug;Gf;F – cWjpnkhop Vw;gtUf;F Gjpjhf;Fjy;:
njhpahjpUe;jhy;) mijr; nra;tjhf cWjpnkhop
mspj;jhuhdhy; me;j cWjpnkhop mspj;jtu; mij xU xg;ge;jj;jpd; ,U jug;gpdUk; gioa
epiwNtw;w Kbahjjhy; me;j cWjpnkhop xg;ge;jj;jpw;Fg; gjpy; xU GJ xg;ge;jk; nra;J
15 Vw;wtUf;F chpa ,og;gPl;il mspf;f Ntz;Lk;. nfhs;s tpUk;gpdhNyh my;yJ gioa 15
xg;ge;jj;ij uj;J nra;a tpUk;gpdhNyh jpUj;j
NtW VjhtJ vjpu;ghf;fhj> jLf;f Kbahj tpUk;gpdhNyh Kjy; xg;ge;jj;ij epiwNtw;w
fhuzj;jpdhy; my;yJ me;j xg;ge;jk; Vw;gLj;jg; Ntz;bajpy;iy. Mdhy;> gioa xg;ge;jj;jpw;Fg;
gl;lgpd; mJ rl;lj;jpw;F vjpuhdjhf Mfpajhy; gjpy; Gjpa xg;ge;jk; nra;a Ntz;Lkhdhy;
20 nfhLj;j thf;FWjpiaf; fhg;ghw;w Kbahky; me;j xg;ge;jj;jpd; rk;ge;jg;gl;l jug;Gfs; 20
Nghdhy; me;j xg;ge;jk; nry;yhjjhfpwJ. me;j mjw;F cld;gl Ntz;Lk;. (xg;ge;jr; rl;lk;>
epiwNtw;wYk; epiwNtw;w ,ayhjjhfNth gphpT62)
rl;lj;jpw;Fg; Gwk;ghdjhfNth khWfpwJ. ,jw;Fg;
ngau; tpuf;jpailjy; jj;Jtk; MFk;. (xg;ge;jr; tpLtpj;jy;> tpl;Lf;nfhLj;jy;> ,zf;fk; kw;Wk;
25 rl;lk;> gphpT-56). jpUg;jp 25

vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 ypd;rPL vz;nza;ia NtW xU thf;FWjp Vw;gtu; jdf;Ff; nfhLf;fg;gl;l


xU ehl;by; thOk; egu;-2-cld; mtuJ ehl;bNyNa thf;FWjp KOikiaANkh my;yJ
mspg;gjhf xU xg;ge;jk; nra;J nfhs;fpwhu;. gFjpiaNah Ntz;lhnkd tpl;L tplyhk;
30 Mdhy;> ypd;rPL vz;nza; Vw;Wkjpf;F jil my;yJ kd;dpj;J tplyhk;. my;yJ 30
tpjpf;fg; gLfpwJ. ,g;NghJ egu;-1 me;j xg;ge;jg;gb epiwNtw;Wtjw;fhd fhyj;ij js;spg; Nghlyhk;
ypd;rPL vz;nza;ia mspf;f Ntz;bajpy;iy. my;yJ mry; thf;FWjpf;Fg; gjpy; Gjpaij
Vnddpy; me;j xg;ge;jk; tpuf;jpailjy; jj;Jtk; Vw;Wf; nfhs;syhk; my;yJ ve;j xU
fhuzkhf nry;yhjjhfptpl;lJ. (Ju;fh Njtp gfj; jpUg;jpfukhd nrayhf epidg;gijAk;
35 vjpu; J.B. mj;thdp md; Nfh ypl;. (1970) 76 Cal WN nra;ayhk;. (xg;ge;jr; rl;lk;> gphpT-63). 35
528)
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2f;F &.10000 flikg;
Nrhu;e;J Nghjy; jj;Jtj;jpw;F xU xg;ge;jj;jpd; gl;Ls;shu;. egu;-1 egu;-2f;F &.5000
epiwNtw;Wjy; ,ayhkNyh my;yJ rl;lj;jpw;Fg; nrYj;Jfpwhu;. mLj;J egu;-2 kPjKs;s &.5000-
40 Gwk;ghdjhfNth khw Ntz;Lk;. xU xg;ge;jj;ij id tpl;Lf;nfhLj;Jtpl;L jd;id me;jj; 40
epiwNtw;WtJ vjpu;ghu;j;jijtpl fbdkhf njhifiaj; jpUg;gpr; nrYj;JtjpypUe;J
,Ug;gjhNyh yhgkw;wJ vd;gjhNyh mJ ,ayhjJ tpLtpf;FkhW Nfl;Lf; nfhs;fpwhu;. ,J xU
MfptplhJ. (mNyhgp gu;\j; md; rd;]; ypl;.> vjpu; ,zf;fk; kw;Wk; jpUg;jpahFk;. ,jdhy; egu;-1
,e;jpa A+dpad;> AIR 1960 SC 588) ,dp flidj; jpUg;gpr; nrYj;j
45 Ntz;bajpy;iy. (fg;G+u;re;j; Nfhjh vjpu; 45
vLj;Jf;fhl;L: cw;gj;jpahsuhd egu;-1 xU `pkhajypfhd; m]k;[h> AIR 1963 SC 250)
Fwpg;gpl;l tpiyf;F rpy ,ae;jpuq;fis egu;-2f;F
tpw;f cld;gLfpwhu;. me;j xg;ge;jk; tpLtpj;jypd; tpisTk; xg;ge;jk; nry;yhJ
ifnahg;gkhdJk; muR cw;gj;jpf;fhd thpia 20 NghtJk;
50 tpOf;fhL cau;j;JfpwJ. egu;-1 me;jf; Fwpg;gpl;l 50
tpiyapy; egu;-2f;F tpw;gJ yhgk; juhJ vd xU nry;yj;jfhj xg;ge;jj;ij tpLtpj;jhy;
epidf;fpwhu;. ,J epiwNtw;w KbahjJ vdj; mLj;j jug;G me;j xg;ge;jj;jpy; cs;s ve;j
js;sKbahJ. me;j xg;ge;jk; ,g;NghJk; xU thf;FWjpiaAk; epiwNtw;w
nry;yj;jf;fNj. vdNt> egu;-1 me;j Ntz;bajpy;iy. xg;ge;jj;ij tpLtpf;Fk; jug;G
55 cWjpnkhopia epiwNtw;w Ntz;baJ kw;w jug;gplkpUe;J me;j xg;ge;jj;jhy; ngw;w 55
flikahFk;. midj;Jg; gad;fisAk; jpUg;gp mspf;f
Ntz;Lk;. (xg;ge;jr; rl;lk;> gphpT-64)
xg;ge;jj;jpd; jug;gpdu; ‘force majeure’ nrhw;nwhliu
xU xg;ge;jk; nry;yhjJ vdf; fz;Lgpbf;fg;gl;lhy; vdNt ];Biy thq;FtJ kpff; fbdkhfpwJ.
my;yJ mJ cjhuzkhf> tpuf;jpailjy; ,g;NghJ egu;-1 me;j xg;ge;jj;jpd;gb mtuJ
fhuzkhf nry;yhjjhdhy;> me;j cld;gbf;ifapd; thf;FWjpiaf; fhg;ghw;w kWf;fpwhu; vd;why;
fhuzkhfg; ngw;w midj;J gyd;fisAk; mij egu;-2f;F Fwpg;gpl;l nrayhf;fj;ij egu;-2f;F
5 jpUg;gp mspf;f Ntz;Lk; my;yJ mij mspf;fyhk;. Vnddpy; ];By; mg;NghJ 5
mspj;jtUf;F <L nra;a Ntz;Lk;. (xg;ge;jr; re;ijapy; vspjhff; fpilf;ftpy;iy.
rl;lk;> gphpT-65) (N`hthu;L E. ngu;hp md; Nfh ypl; vjpu;
gphpl;b\; nuapy;Nt Nghu;L> (1980) 2 All ER 579.)
vLj;Jf;fhl;L: thlifjhuuhd egu;-2lkpUe;J
10 chpikahsuhd egu;-1 rl;lj;jhy; mDkjpf;fg;gl;l vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2f;F xU mhpjhd 10
thlifj; njhifiatpl mjpfkhd njhifia mofhd goq;fhy kug;nghUis tpw;f
thlifahf t#ypf;fpwhu;. egu;-1 egu;-2f;F mtu; cld;gLfpwhu;. Mdhy;> gpd;du; mt;thW tpw;f
ngw;w $Ljy; njhifia jpUg;gp mspf;f Ntz;Lk;. kWf;fpwhu;. ,jpy; egu;-2 Fwpg;gpl;l
(Nrhk;uh[; vjpu; N[j;khy;> AIR 1957 Raj 392). nrayhf;fj;ij Nfhu KbahJ. me;j egu;-2
15 mg;gbg;gl;l nghUl;fis tpw;Fk; xU 15
xg;ge;j kPwypd; tpisT: Fwpg;gpl;l nrayhf;fk; tpahghhpahthu;. mij kWtpw;gidf;fhfNt
thq;f cld;gbf;if nra;J nfhz;lhu;.
xUrpy Neuq;fspy;> xg;ge;jj;ij kPwpa jug;ig (Nfh`d; vjpu; Nuhr;> (1927) 1 KB 169)
mj;jug;G mtu;fspd; flikia epiwNtw;Wtij
20 typAWj;Jtjw;fhf kw;w jug;G jz;bf;fyhk;. ,jd; xU mwq;fhtyuhy; Vw;gLj;jg;gl;l xg;ge;jk; 20
ngau; ‘Fwpg;gpl;l epthuzk;’ vdg;gLk;. mg;gbg;gl;l mtuJ mjpfhuj;jpw;F kPwpajhf ,Ue;jhNyh
epthuzk; rhu;e;j rl;lj;ij ‘Fwpg;gpl;l epthuzr; my;yJ ek;gpf;F vjpuhdjhf ,Ue;jhNyh
rl;lk;’> 1963 y; fhzg;gLfpwJ. mijr; nray;gLj;j KbahJ. (Fwpg;gpl;l
epthuzr; rl;lk;> gphpT-11.)
25 xU xg;ge;jj;jpd; Fwpg;gpl;l nrayhf;fk; 25
ePjpkd;wj;jpd; KbTf;F Vw;g epiwNtw;wg;gLk;. vLj;Jf;fhl;L: xU mwq;fhtyu; – egu;-1 me;j
mwf;fl;lisapd; epyj;jpid 7 Mz;LfSf;F
 xU thf;FWjpia epiwNtw;whjjhy; Vw;gl;l Fj;jiff;F tpl mjpfhuk; toq;fg;gl;Ls;sJ.
,og;igf; fz;lwpa xU nghJ msTnfhy; me;j egu;-1 egu;-2f;F me;j epyj;ij 7
30 ,y;yhjNghJk; Mz;LfSf;F Fj;jiff;F tpLfpwhu;. me;j 30
 nfhLf;fg;gl;l thf;fpd; kjpg;G ve;j msT xg;ge;jj;jpy; me;j 7 Mz;L Kbtpy; mtUf;Nf
vd;why; ve;j xU gzkjpg;ghYk; <Lfl;l kPz;Lk; mLj;j jtidf;Fk; GJg;gpg;gjhf
Kbahjjhf ,Uf;Fk;NghJk; ePjpkd;wj;jpd; cs;sJ. me;j xg;ge;jk; Fwpg;ghf epiwNtw;w
KbNt rpwe;jJ. (Fwpg;gpl;l epthuzr; rl;lk;> KbahJ. (Fwpg;gpl;l epthuzr;rl;lk;> 1877> gphpT-
35 gphpT-10) 21(c)-tpd; vLj;Jf;fhl;L) 35

NtWtifapy; cWjpg;gLj;jpdhyd;wp ,t;thW xU xg;ge;jj;jpd; gFjprhu; Fwpg;ghd


fzpf;fg;gLfpwJ: nrayhf;fk;

40  xU mirahr; nrhj;ij khw;WtJ rhu;e;j nghJ tpjpahf fPo;f;fhz;gitapd;wp xU 40


xg;ge;jj;ij Kwpg;gjhy; Vw;gLk; ,og;ig xg;ge;jj;jpd; Fwpg;gpl;l nrayhf;fj;ij
gzj;jhy; <Lfl;l KbahJ. ePjpkd;wk; tw;GWj;jhJ.
 xU mirAk; nrhj;ij khw;WtJ rhu;e;j
xg;ge;jj;ij Kwpg;gjhy; Vw;gLk; ,og;ig  xU xg;ge;jj;jpd; xU jug;igr; rhu;e;jtu;
45 gzj;jhy; <Lfl;l KbAk;. ,jw;F rpy tpjp jdJ gq;fpd; KOikiaANk nray;gLj;j 45
tpyf;Ffs; cz;L mit: ,ayhjtuhf cs;shu;. Mdhy;>
o mj;jifa nrhj;J xU rhjhuzkhf nray;gLj;jhky; tplf;$ba gq;F me;j
tpw;fg;gLk; nghUsy;y my;yJ me;j thjpf;F KOikahd kjpg;gpy; kpff; FiwthFk;.
kpf Kf;fpakhd kjpg;Gkpf;f nghUs; my;yJ mij gzj;jhy; <Lfl;l KbAk;. ,e;jr;
50 re;ijapy; fpilf;fhj mhpa nghUshFk; #oypy; ve;j xU jug;ghtJ vOg;gpAs;s 50
o me;j nrhj;ij gpujpthjp thjpapd; Mshf tof;fpy; ePjpkd;wk; me;j xg;ge;jj;jpd;
my;yJ br];B ahf mij itj;jpUf;fpwhu;. nray;gLj;jf;$ba me;j rpWgFjpia
(Fwpg;gpl;l epthuzr; rl;lk;> gphpT-15-d; Fwpg;gpl;l nrayhf;fj;jpw;F cj;jutplyhk;
vLj;Jf;fhl;L) kw;Wk; nray;gLj;j Kbahky; tplg;gl;l
55 gFjpf;F <l;Lj;njhif mspf;fTk; $wyhk;. 55
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 xU Fwpg;gpl;l msT ];biy  xU xg;ge;jj;jpd; xU jug;igr; rhu;e;jtu;
egu;-2f;F tpw;f cld;gLfpwhu;. mg;NghJ me;j jdJ gq;fpd; KOikiaANk nray;gLj;j
];By; Miyfspy; Ntiy epWj;jk; Vw;gLfpwJ. ,ayhjtuhf cs;shu;. NkYk; nray;
gLj;jhky; tplf;$ba gFjp: nrhy;y Kbahj mstpy; mjd; jd;ik
o me;j xg;ge;jj;jpd; ngUk;gFjpahFk;. ,e;jr; ,Ue;jhy;
#oypy; ePjpkd;wk; mLj;j jug;G mjw;fhd  xU xg;ge;jj;jpd; jd;ik jPuk
; hdpf;ff;$ba
njhifiar; nrYj;jpdhNyh my;yJ tpjj;jpy; ,Ue;jhy; mit Fwpg;ghf
5 ghprPyidf;fhd njhifia me;j xg;ge;jk; epiwNtw;wf; $baitahFk;. 5
KOikf;FNk Vw;fdNt nrYj;jptpl;lhNyh
Fwpg;gpl;l nrayhf;fj;jpw;F cj;jutplyhk;. vLj;Jf;fhl;L: xU vOj;jhsuhd egu;-1 jdJ
o gzj;jhy; <Lfl;l KbahJ vdpy; mLj;j Gj;jfj;ij ntspapl ntspaPl;lhsuhd egu;-1-ld;
jug;G mj;njhifiar; nrYj;jpdhy; xg;ge;jk; nra;J nfhs;fpwhu;. egu;-2 Fwpg;gpl;l
10 my;yJ ghprPyidf;fhd njhifia me;j nrayhf;fj;jpid nray;gLj;j KbahJ. 10
xg;ge;jk; KOikf;FNk Vw;fdNt (Fwpg;gpl;l epthuzr; rl;lk; gphpT-21-f;fhd
nrYj;jptpl;lhNyh ePjpkd;wk; Fwpg;gpl;l tpsf;fj;jpd;gb)
nrayhf;fj;jpw;F cj;jutplyhk;
,Ug;gpDk; ,e;j ,U topapYNk xg;ge;jj;jpd; vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 xU epyj;jpYs;s kuq;fis
15 mLj;j jug;G epiwNtw;wg;glhj me;j rpW ntl;l egu;-2-ld; xg;ge;jk; nra;J nfhs;fpwhu;. 15
gFjpf;fhd chpikia tpl;Lf; nfhLf;f ,e;j xg;ge;jj;ij nghUj;jtiu egu;-1 Fwpg;gpl;
Ntz;Lk;. ,og;gPLk; Nfl;fyhfhJ. nrayhf;fj;ijr; nray;gLj;jyhk;. Vnddpy;
 xU xg;ge;j;j;jpd; xUgFjp mg;gbNa vLj;Jf; ,e;j xg;ge;jj;jpy; rk;ge;jg;gl;l jug;Gfspd;
nfhz;lhy; Fwpg;gpl;l nrayhf;fk; ngw KbAk; tpUg;gj;ijr; rhu;e;jjhf ,y;iy. (uhgu;l; b
20 ngw Ntz;Lk;. me;jg; gFjp me;j xg;ge;jj;jpd; rpy;th vjpu; Nuhfpdp vd;lu;gpiur];> AIR 1987 20
fl;lhak; epiwNtw;w Ntz;lhj kw;w Kant 57).
gFjpapypUe;J jdpj;J mjw;Nf chpa tpjj;jpy;
,Uf;fpwJ vdpy; ePjpkd;wk; me;j fl;lhak; xU xg;ge;jj;jpd; Kwptpdhy; fpilf;f Ntz;ba
Fwpg;ghf nray;gLj;j Ntz;ba gFjpia ,og;gPl;ilg; ngwj; jFjpaw;w> my;yJ
25 epiwNtw;w Mizaplyhk;. (Fwpg;gpl;l epthuzr; epiwNtw;Wk; jFjpia ,oe;jtu; my;yJ 25
rl;lk;> gphpT-12) xg;ge;jj;jpy; jhd; epiwNtw;w Ntz;ba
Kf;fpakhd gq;if kPwpdhNyh my;yJ
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2f;F 100 Vf;fu; epyj;ij xg;ge;jj;jpw;F khwhf Nkhrbapy; <Lgl;lhNyh
tpw;f cld;gLfpwhu;. Mdhy;> egu;-1-lk; 98 Vf;fu; my;yJ njhpe;Nj me;j xg;ge;jj;jpw;F
30 epyk; kl;LNk cs;sJ. me;j tpLgl;l 2 Vf;fu; khwhfNth> mijr; rpijf;Fk; tpjj;jpNyh 30
epyk; tpw;f tpUk;ghJ NtW xUtUilaJ. me;j ele;J nfhz;lhNyh xg;ge;jj;jpd; Fwpg;gpl;l
98 Vf;fu; epyj;ijg; gad;gLj;j me;j 2 Vf;fu; nrayhf;fj;ij epiwNtw;w ,ayhJ. jdJ
fl;lhak; ,y;iy. me;j 2 Vf;fu; ,og;gjhy; me;j nra;Jtpl;Nld; vd cWjpg;gLj;jhj my;yJ
,og;ig gzj;jhy; <Lfl;l KbahJ vd;gjy;y. me;j thf;FWjpapy; jdJ gq;fpid – mLj;j
35 ,e;jr; #oypy; egu;-2 njhLj;j tof;fpy; egu;-1 jug;ghy; tpLtpf;fg;gl;l gFjpiaj; jtpu - 35
mtuJ me;j 98 Vf;fu; epyj;ijAk; egu;-2-f;F epiwNtw;w vg;NghJNk jahuhf ,Uf;Fk;
nfhLf;f Ntz;Lk; vdTk; xg;ge;jg;gb tpw;fhj 2 egUf;Fr; rhu;ghf Fwpg;gpl;l nrayhf;fj;ijr;
Vf;fu; epyj;jpw;fhd ,og;ig egu;-1 egu;-2f;Fj; ju nray;gLj;j KbahJ.
Ntz;Lk; vd cj;jutplyhk; my;yJ egu;-1
40 njhLj;j tof;fpw;F egu;-2 mtu; nfhLf;f Ntz;ba vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2-f;F xUrpy 40
KOj; njhifapy; mtu; ngwhj 2 Vf;fu; nghUl;fis tpw;f cld;gLfpwhu;. mjd;gb egu;-
epyj;jpw;fhd njhifiaf; fopj;Jtpl;L 98 Vf;fu; 1 mjpy; xUrpy nghUl;fis mDg;gp tpLfpuhu;.
epyj;jpw;fhd njhifia kl;Lk; fl;Lk;gb cld;gbf;ifapy; cs;s NtWrpy nghUl;fis
Nfhuyhk;. (Fwpg;gpl;l epthuzr;rl;lk; 1877 gphpT-14- mDg;g egu;-1-dhy; Kbatpy;iy. ,J egu;-1
45 f;fhd vLj;Jf;fhl;bd;gb) epiwNtw;w tpUg;gkpd;wp ,Ug;gijf; fhl;LfpwJ. 45
,jdhy; egu;-1 Fwpg;gpl;l nrayhf;fj;ijf; Nfhu
Fwpg;ghf epiwNtw;w Kbahj xg;ge;jq;fs; KbahJ. (rd; ngu;kdd;l; ngd/gpl; gpy;bq;
nrhirl;b vjpu; nt];lu;d; rgu;gd; md; `hNuh
fPo;f;fhZk; xg;ge;jq;fs; Fwpg;ghf epiwNtw;w NuhL ngu;kdd;l; gpy;bq; nrhirl;b> (1921) All ER
50 Kbahjit: Rep 690 –d; mbg;gilapy;) 50
 epiwNtw;w Kbahj xg;ge;jj;jpw;F <lhf gzk;
nrYj;jf; $baJ ePjpkd;wk; Fwpg;gpl;l nrayhf;fj;ij rl;lg;gb
 xU xg;ge;jj;jpy; cs;s \uj;Jfs; kpf mjpf nfhLf;fyhk; vd;gjw;fhff; nfhLf;f
vz;zpf;ifapyhd EZf;fkhditahfNth Ntz;bajpy;iy. ,e;j mjpfhu tuk;G
55 my;yJ mJ jdpeghpd; jpwd; rhu;e;jjhfNth csj;Nju;tpd;gb nra;a Ntz;baJ. xUrpy 55
my;yJ rk;ge;jg;gl;l jug;gpdhpd; tpUg;gk; re;jHg;gq;fspy; ePjpkd;wk; Fwpg;gpl;l
rhu;e;jjhfNth my;yJ xU ePjpkd;wk; nrayhf;fj;ij toq;fhJ. cjhuzkhf:
jiyapl;L mijf; Fwpg;ghf epiwNtw;wr;
 xg;ge;j thrfk;> my;yJ rk;ge;jg;gl;l vd;gij typAWj;Jtjw;fhf kl;LNk vdTk;
jug;gpdhpd; nray;fs;> my;yJ xg;ge;jk; mij kPWk; jug;Gf;F Fwpg;gpl;l
Vw;gLj;jg;gl;l #oy;fs; nry;yj;jf;fjhf nrayhf;fj;jpw;Fg;gjpy; ,og;gPL nfhLf;fyhk;
,Ug;gpDk; thjpf;F Njitf;FNky; mjpfkhd vd;gjw;fhf my;y vd ePjpkd;wk; fUjpdhy;>
5 mjpfhuk; toq;fg;gl;bUe;jhy; ePjpkd;wk; Fwpg;gpl;l nrayhf;fj;NjhL me;jj; 5
 xg;ge;jj;ij gpujpthjp epiwNtw;Wtjpy; mjpfr; njhifiaAk; nfhLf;f typAWj;jj;
rpf;fy;fs; ,Ue;jhy; mij me;jg; gpujpthjp Njitapy;iy. (Fwpg;gpl;l ghpfhur; rl;lk;> gphpT-
czuhky; xg;ge;jk; nra;;jpUe;jhy;> Mdhy;> 23)
mNj msT fbdk; thjpf;F ,y;yhJ ,Ue;jhy;
10  gpujpthjp me;j xg;ge;jj;jpy; <Lgl;l #oy; vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2-d; thlifjhuu;. egu- 10
nry;yj;jfhjjhf;ff; $baJ ,y;iy vdpDk; 1 egu;-3-ld; me;j nrhj;ij kW Fj;jiff;Fj;
Fwpg;gpl;l nrayhf;fj;jpw;Fj; jFjpaw;wjhf jUtjhfTk; mjw;F egu;-2d; mDkjpiag;
,Ue;jhy; Fwpg;gpl;l nrayhf;fj;jpid ngw;Wj; jUtjhfTk; $Wfpwhu;. mj;jifa
ePjpkd;wk; nfhLf;f Ntz;bajpy;iy. mDkjpia egu;-1 ngw;Wj; juhtpby; egu;-1 egu;-
15 3-f;F &.10>000 ju Ntz;Lk; vdTk; xg;ge;jj;jpy; 15
vLj;Jf;fhl;L: egH-1 jdJ epyj;ij egH-2-lk; tpw;f Fwpg;gplg; gLfpwJ. mjd;gpwF egu;-1 egu;-2-lk;
cld;gLfpwhH. me;j tpw;gid Nguk; ele;jNghJ kWFj;jiff;F mDkjp Nfl;fNt ,y;iy.
me;jg; gFjpapy; xU fhy;tha; ntl;lg;gl;Lf; mjdhy;> xg;ge;jg;gb &.10>000-id egu;-3f;Fj;
nfhz;bUe;jJ. mjdhy;> me;j epyj;jpd; kjpg;G jUtjhff; $Wfpwhu;. ,q;F egu;-2f;F me;j
20 gd;klq;F caHe;jJ. egH-2-f;F ,J Fwpg;gpl;l nrayhf;fkhd kW Fj;jiff;F egu;-2 20
njhpe;jpUe;jhYk; egu;-1-f;F ,J njhpahJ. ,jpy; mDkjpj;jhy; chpik cs;sJ. (ePf;fg;gl;l
Fwpg;gpl;l nrayhf;fk; epuhfhpf;fg;gl;lJ. Fwpg;gpl;l ghpfhur; rl;lk;> 1877> gphpT-20d;
(uhkfpU\;d ehAL vjpH godpag;g nrl;bahu;. AIR tpsf;fj;jpd; mbg;gilapy;)
1963 Mad 17).
25 xg;ge;j Kwptpd; tpisTfs;: ,og;Gfs; 25
xU Fwpg;gpl;l nrayhf;fj;jpw;fhf tof;fpLk; thjp
Fwpg;gpl;l nrayhf;fj;NjhL my;yJ mjw;Fg;gjpy; xU xg;ge;jj;ij xU jug;G Kwpg;gjhy; mLj;j
,og;gPilAk; Nfhuyhk;. Fwpg;gpl;l nrayhf;fj;ijf; jug;Gf;F ,aw;ifahfNth my;yJ rk;ge;jg;gl;l
nfhLf;f ,ayhJ vd ePjpkd;wk; fUjpdhy; jug;GfSf;F xg;ge;jj;jpd;NghNj vd;d tpisT
30 mj;jifa Nfhhpf;ifia Vw;W ,og;gPL nfhLf;fT; Vw;gLk; vdj; njhpe;j ,og;Gfis <Lnra;a 30
cj;jutplyhk;. Mdhy;> me;j ,og;gPl;bid me;j Ntz;baJ Kwpf;Fk; jug;gpd; flikahFk;.
thjf;Ff; nfhLf;f Ntz;Lk;. Fwpg;gpl;l (xg;ge;jr; rl;lk;> gphpT-73) (,e;jg; gFjpf;fhd
nrayhf;fj;NjhL ,og;gPLk; ju Ntz;Lk; vd vLj;Jf;fhl;bidg; ghu;f;fTk;)
ePjpkd;wk; fUjpdhy; mt;thW nra;ayhk;. mg;gb
35 ,og;gPL mspf;fg;gl Ntz;Lk; vd jPHkhdpj;jhy; vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 xU ,lj;ij mjpy; cs;s 35
mJ rhHghf xg;ge;jr; rl;lj;jpd; gphpT-73-d;gbNa gzpkidNahL Fj;jiff;F thq;Ffpwhu;.
ePjpkd;wk; nray;gl Ntz;Lk;. (Fwpg;gpl;l ghpfhur; mjw;fhd top Kd;gFjpapy; kpff; FWfyhf
rl;lk;> gphpT-21). ,Ue;jJ mjdhy;> mjw;F NtnwhU top kpf
mtrpakhf ,Ue;jJ. Fj;jiff;F mspj;jtu;fs;
40 vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 jdJ tpl;il egu;-2-f;;F tpw;f gpd;gFjpapy; cs;s ,lk; topahf me;j 40
cld;gLfpwhu;. egu;-2 me;jj; njhifia egu;-1f;F ,lj;jpw;F ghij mikf;f chpik cs;sJ
nfhLj;J tpLfpwhu;. Mdhy;> egu;-1 jdJ nrhj;ijf; vd;w $w;iw ek;gpj;jhd; mij Fj;jiff;F
nfhLf;f kWf;fpwhu;. me;j Fwpg;gpl;l vLj;jpUe;jhu;. Mdhy;> gpd;Gwj;jpy; cs;s
nrayhf;fj;jpw;fhd tof;fpd; jPu;g;G 3 nrhj;jpd; chpikahsH mq;F topapy;iy vdf;
45 Mz;LfSf;Fg;gpd; egu;-2-d; rhu;ghf toq;fg; $wp topju kWf;fpwhu;. ,jd;fhuzkhf egu;-1- 45
gLfpwJ. ,e;j tof;fpy; egH-2-f;F Fwpg;gpl;l dhy; me;j ,lj;jpy; gzpkidia elj;j
nrayhf;fj;NjhL ,og;gPl;bidAk; toq;f Kbatpy;iy. mjdhy; mij egu;-1 Fiwe;j
cj;jutplg; gLfpwJ. Vnddpy; egu;-2 me;j %d;W tpiyf;F tpw;f Ntz;bajhapw;W. me;j Fj;jif
Mz;Lfshf me;jr; nrhj;jpid mDgtpf;f mspj;jtu;fSf;F vjpuhd tof;fpy; egu;-1f;F
50 Kbatpy;iy. (epf;fg;gl;l Fwpg;gpl;l ghpfhur; rl;lk;> ,og;gPL mtu; me;j nrhj;jpid thq;fp jdJ 50
1877> gphpT-19d; %d;whtJ gj;jpf;fhd tpsf;fj;jpd; njhopiyr; nra;tjw;F mtu; nra;j midj;Jr;
mbg;gilapy;) nryTj; njhifia – me;j ,lj;ij tpw;gJ
tiu mtUf;fhd tq;fp tl;b cl;gl –
xU xg;ge;jj;ij kPwpdhy; ve;j msT gzk; midj;ijAk; me;j tpw;gidahsu;fNs ju
55 nrYj;jg;gl Ntz;Lk; vd xg;ge;jj;jpy; Fwpg;gplg; cj;jutplg;gl;lJ. (N`a]; vjpu; N[k;]; kw;Wk; 55
gl;bU;ejhy; mjd;gb nrayhf;fk; nra;ag;gl rhHy;]; lhl;> (1990) 2 All ER 815).
Ntz;Lk;. Mdhy;> mg;gbg; gzj;njhif Fwpg;gplg;
gl;bUg;gJ me;j xg;ge;jk; epiwNtw;wg;gl Ntz;Lk; nrhj;Jtpw;gid rhu;ghd xg;e;j KwpTfSf;fhd
,og;ig fzpg;gjw;F ,Utopfis cr;rePjpkd;wk; fhyj;jpw;Fs; eilngw;wpUe;jhy;) cs;s
toq;FfpwJ. njhifNa ,og;G vdf; fz;lwpayhk;. mt;thW
Fwpg;gpl;l fhyj;jpw;Fs; me;j kWtpw;gid
“KjyhtJ> tpw;gid xg;ge;jj;jpd; %yk; jdf;F eilngwhjpUe;jhy; mjd; mrd; tpiyiaAk;
5 fpilf;f Ntz;baij fpilf;fhky; me;j xg;ge;jk; me;j xg;ge;j KwpT ehspy; re;ijapy; mjd; 5
Kwpf;fg;gl;lJ vd;gij ep&gpg;gtiu me;j tpiyiaAk; nghWj;jJ. (gp];kp mg;Jy;yh md;
xg;ge;jk; xU ey;y #oypy; cz;ikahfNt rd;];> tpahghhpfs; kw;Wk; juFjhuu;fs; vjpu;
epiwNtwpapUe;jhy; ve;j msT gz kjpg;gpy; vd;d tl;lhu mYtyu;> ,e;jpa czTf; fofk;>
fpilj;jpUf;Fk; vd;gijf; ftzpf;f Ntz;Lk;. jpUtde;jGuk;> AIR 1987 Ker 56)
10 Mdhy;> ,e;j KjyhtJ topf;F cjtpahf> 10
,uz;lhtJ top thjp me;j Kwptpdhy; Vw;gLk; xg;ge;jr; rl;lk;> gphpT-73-d; ,uz;lhtJ gFjp
,og;gpidj; jLg;gjw;F vj;jifa Kaw;rpfis xg;ge;jjhuHfs; ,U jug;gpdUk; xg;ge;j
Nkw;nfhs;s Ntz;Lk; vd;w flikia Neuj;jpNyNa me;j xg;ge;jk; kPwg;gl;lhy;
typAWj;JtNjhL mtH Nghjpa Kaw;rp Vw;gLk; tpisTfis mwpe;jpUe;j xg;ge;jq;fs;
15 vLf;fhjjhy; Vw;gl;l me;j ,og;gpy; jdf;Fk; gw;wpf; $WfpwJ. ,J ‘rpwg;G ,og;Gfs; tpjp’ 15
gq;Fz;L vdf;NfhUtjw;Fj; jiltpjpf;fpwJ.” vd miof;fg; gLfpwJ.
(Kuspjhu; rpud;rpyhy; vjpu; `hpr;re;jpu
JtHf;fjh];> AIR 1962 SC 366). vLj;Jf;fhl;L: xU Miyapd; Kjyhspfs; -
egu;-1 mjd; xU ,ae;jpug; gFjpia me;j
20 vLj;Jf;fhl;L: xU Vyj;jpy; kpf mjpfkhff; Nfl;l ,ae;jpu cw;gj;jpahshplk; rhp nra;tjw;fhf 20
Vyk; Nfl;ltu; -egu;-1 me;jf; njhifia Vyk; nfhz;L Nru;f;f egu;-2-ld; xg;ge;jk;
nfhLj;jtuhd egu;-2-f;F nfhLf;f ,aytpy;iy. nra;ag;gLfpwJ. Mdhy;> egu;-2 mij nfhz;L
,r;#oypy; egu;-2 me;j Vyj;ij egu;-2-f;F mLj;j Nru;f;fj; jtWfpwhu;. egu;-1-lk; ,Ue;jJ me;j
mjpfgl;r Vyj;njhifia Vw;Wf;nfhz;L mtUf;F xNu ve;jpuk; kl;LNk. ,ij egu;-2 mwpa
25 toq;f (,d;Dk; tha;g;gpUe;jhy;) Ntz;Lk;. khl;lhu;. ,jdhy;> me;j Miyia kPz;Lk; 25
,jd;%yk; ,og;gpid Fiwf;f KbAk;. (A.R. ,af;f fhyjhkjkhfpaJ. egu;-1 mjdhy; mtu;
fpU\;d %u;j;jp vjpu; Muzp efuhl;rp> (1955) 1 Mad mj;jifa jhkjkhd fhyj;jpy; ,oe;j
LJ 437). yhgj;njhifia jdf;F ,og;gPlhfj; ju
Ntz;Lk; vdf; NfhUfpd;wdu;. ePjpkd;wk; me;jf;
30 xg;ge;jr; rl;lk;> gphpT-73 ,og;igf; fzf;fpl Nfhhpf;ifiaj; js;Sgb nra;jJ. Vnddpy;> 30
nghJthd topfisf; Fwpg;gpLfpwJ. NkYk;> egu;-2-f;F mjd; cz;ikfs; njhpAk; vd;w xU
gy;NtW tifahd xg;ge;jq;fs; rhu;ghd rpwg;ghd fhuzk; kl;Lk; NghJkhdJ ,y;iy – gpujpthjp
topfis fle;j Mz;Lfspy; ePjpkd;wq;fs; me;j ,ae;jpuj;ij jahhpg;ghshplk; nfhz;L
fz;lwpe;Js;sd. cjhuzkhf: NrHf;fhjjdhy;jhd; me;j ,og;G Vw;gl;lJ
35 vd;gij ep&gpf;fg; NghJkhdJ ,y;iy vdj; 35
vLj;Jf;fhl;L: <L: egu;-1 egu;-2-lk; xU Fjpiuia jPhg;gspf;fg; gl;lJ. Mdhy;> me;j gpujpthjpf;F
xg;gilf;fpwhu;. me;j Fjpiu egu;-2d; ghJfhg;gpy; jhd; jhkjg;gLj;Jtjhy; egu;-1-f;F ,og;G
,Uf;Fk;NghJ epue;ju Cdkile;jhy; me;j Vw;gLk; vd;gij mwpe;jpUe;jhy; me;j ,og;ig
,og;igf; fz;lwpAk; top ahnjdpy; me;jf; gpujpthjp Vw;f Ntz;Lk;. (N`l;yp vjpu;
40 Fjpiuapd; tpiy Cdkiltjw;F Kd; ,Ue;j ghf;]d;Nly;> (1843-60) All ER Rep 461). 40
tpiyiaAk; Cdj;jpw;Fg;gpd; cs;s tpiyiaAk;
itj;Jf; fzf;fpl Ntz;Lk;. (`];j;khy; vjpu; u/gp vLj;Jf;fhl;L: xU ijay;fhuu; xU Fwpg;gpl;l
cj;jpd;> AIR 1953 Bhopal 5) ,lj;jpy; eilngWk; jpUtpohtpd;NghJ mjpf
,yhgk; <l;l KbAk; vd;W vz;zp jdJ
45 vLj;Jf;fhl;L: fl;Lkhd xg;ge;jk;: fl;Lkhd ijay; ve;jpuj;ijAk; nghpa Jzpg;igiaAk; 45
xg;ge;jk; ngw;w xUtH ghjpapy; Ntiyia ,uapy;Nt fk;ngdpapy; xg;gilj;J me;jf;
tpl;Ltpl;L nrd;W tpLfpwhu;. ,jd; ,og;G me;j Fwpg;gpl;l ,lj;jpy; NrHf;Fk;gb $WfpwhH.
fl;llj;ij fl;b Kbf;f MFk; nryTj; Mdhy;> mjd; Nehf;fj;ijNah jdf;Ff;
njhifahFk;. (Jypg;Gb ehka;ah vjpu; ,e;jpa fpilf;f ,Uf;Fk; ,yhgk; gw;wpNah jpUtpoh
50 A+dpad;> AIR 1958 AP 533) gw;wpNah njhptpf;ftpy;iy. me;j ,uapy;Nt 50
mij rhpahd Neuj;jpy; nfhz;L Nru;f;fhky;
vLj;Jf;fhl;L: nghUl;fis tpw;gid: egu;-1 me;jj; jpUtpoh Kbe;j gpd;dNu nfhz;LNgha;
tpw;gidahsu;> egu;-2 thq;Fgtu;. ,UtUk; tpw;gid Nru;f;fpwJ. me;j ijay;fhuu; me;j ,yhg
xg;ge;jk; nra;J nfhs;fpd;wdu;. mjd;gb egu;-2 ,og;igj; jUk;gbNah ijay;fhuu; me;j tpoh
55 jtwpioj;jhy; egu;-1 me;jg; nghUl;fis kW ,lj;jpw;Fr; nrd;W te;j nryTj; 55
tpw;gid nra;ayhk;. egu;-2 jtwpiof;fpwhu; vdpy; njhifiaNah jUkhW gpujpthjpiaf; Nfhu
me;j ,og;ig mry; tpiyapypUe;J kW tpw;gid KbahJ. Vnddpy; me;j xg;ge;jj;jpd; NghNj
tpiy Nghf (me;j kWtpw;gid Fwpg;gpl;l ,U jug;ghUf;Fk; mij kPWtjhy; Vw;gLk;
tpisit mwpe;jpUf;f Ntz;Lk;. my;yJ mjd; jug;gpdhy; kl;LNk cUthf;fg;gl;l
,ay;gpNyNa mJ ,Ue;jpUf;f Ntz;Lk;. (nkl;uh]; ,og;GfSf;F kl;Lk; nghUe;jhJ. (xhp]h muR
nuapy;Nt fk;ngdp vjpu; Nfhtpe;j uht;> (1897-98) vjpu; Aidnll; ,e;jpah ,d;#ud;]; fk;ngdp
ILR 20-21 Mad 478). ypl;.> AIR 1997 SC 2671).
5 5
jz;lidAk; jPHkhzpf;fg;gl;l ,og;GfSk;. xg;ge;jr; rl;lj;jpd; gphpT-125-y; xU <l;LWjp
itj;jpUg;gthpd; chpikfs; tpsf;fg; gLfpd;wd.
xU xg;ge;jj;jpy; me;j xg;ge;j kPwYf;fhd ,jpy;> me;j thf;FWjp mspg;gthplkpUe;J
,og;gPl;Lj; njhif Fwpg;gplg; gl;bUe;jhy; my;yJ <l;LWjp itj;jpUg;gtu; me;j <l;LWjp thf;FWjp
10 NtW vjhtJ jz;lid Fwpg;gplg; gl;bUe;jhy; nghUe;Jk; midj;J ,og;GfisAk; thf;FWjp 10
me;jj; jz;lid KwpT gw;wp KiwapLk; jug;Gf;F mspg;gtNu nghWg;Ngu;f;f Ntz;Lk;.
me;j xg;ge;j kPwyhy;jhd; me;j ,og;G Vw;gl;lJ
vd;W ep&gpf;fhtpl;lhYk; me;j xg;ge;jj;jpy; vLj;Jf;fhl;L: Kftuhd egu;-1 xU Nfhpau;
Fwpg;gpl;l njhiff;F kpfhj njhifia ,og;Gf;F fk;ngdpNahL (egu;-2) mtu;fSila tz;bfis
15 Vw;gg; ngWk; chpik cs;sJ. ,JNt me;j thliff;F mku;j;j xg;ge;jk; nra;J 15
xg;ge;j KwpTf;fhd jz;lidahFk;. cz;ikahd nfhs;fpwhu;. Nfhpau;]; mNrhrpNa\d; tpjpg;gb
,og;G jPHkhzpf;fg;gl;l ,og;Gf;F kpf mjpfkhf Xl;Leu;fspd; myl;rpaj;jpypUe;J Nfhpaiuf;
,Ue;jhYk; thjp mj;njhiff;F mjpfkhf ,og;gPL fhg;ghw;w Ntz;ba nghWg;G KftHfisr;
thq;f ,ayhJ. (xg;ge;jr; rl;lk;> gphpT-74). rhUk;. egu;-1 me;j tz;bia fbfhuq;fis
20 egu;-3-f;F vLj;Jr; nry;yg; gad;gLj;Jfpwhu;. 20
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 gPH ghl;by;fspYk; me;j Xl;Lehpd; myl;rpaj;jhy; fbfhuq;fs;
gPg;gha;fspYk; milj;J tpw;Wte;jhu;. me;j Nrjkile;jd. egu;-3 egu;-2-lkpUe;J me;j
ghl;by;fisAk;> gPg;gha;fisAk; tpahghhpfs; ,og;gPl;il ngw;Wf; nfhs;fpwhu;. ,e;jr; #oypy;
jpUg;gpj; jUk;NghJ mjw;fhd mtHfs; nfhLj;j egu;-1 egu;-2-I fhg;ghw;w Ntz;ba nghWg;gpy;
25 itg;Gj;njhif mtu;fSf;Fj; jpUg;gp toq;fg; cs;shu; vd jPu;g;gplg; gl;lJ. (fpy;y];gp 25
gl;lJ. me;j tpahghhpfs; gPNuhL ghl;biyAk; gpuju;]; md; Nfh. ypl; vjpu; uha; gt;y;];
tpw;Wtplf; $lhJ vd;Wk; mij egu;-1lNk jpUg;gpj; bNud;];Nghu;l; fk;. ypl;.> (1973) QN 400).
ju Ntz;Lk; vd xg;ge;jk; nra;J nfhz;ldu;.
,jdhy; ghl;bypy; milg;gJ toikahfj; njhlu rpwg;G xg;ge;jq;fs;: cj;jputhjk;
30 KbAk;. me;j itg;Gj;njhif me;j ghl;by;fs; 30
cile;jhy; Vw;gLk; ,og;GfSf;F jPHkhzpf;fg;gl;l xU cj;jputhj xg;ge;jk; vd;gJ xU
,og;gPlhf itg;Gj;njhif ,Ue;jjhff; thf;FWjpia epiwNtw;Wk; tpjkhfNth> my;yJ
nfhs;sg;gl;lJ. (Aidnll; gphPthP]; ypl;. vjpu; xU %d;whk; eghpd; flikia mtuJ jtwhf
Me;jpu muR> (1997) 3 SCC 530). ,Ue;jhy; epiwNtw;wpj; jUtjhf nfhLf;fg;gLk;
35 tha;nkhop my;yJ vOj;Jg;G+u;tkhd 35
vLj;Jf;fhl;L: xU xg;ge;j thrfj;jpd;gb thq;Fgtu; xg;ge;jkhFk;. cj;juthjk; nfhLg;gtiu
tpiyapd; 25 tpOf;fhl;il Kd;gzkhfr; nrYj;j [hkPdj; hH vd miof;fg;gLfpwhu;. ahUila
Ntz;Lk;. ,j;njhifahdJ me;j thq;Fgtu; gzk; rhu;ghf me;j cj;jputhjk; toq;fg; gLfpwNjh
nrYj;jj; jtwpdhy; gwpKjy; nra;af; $ba mtu; ‘Kjd;ikf; fldhsp’ vd miof;fg;
40 gzkhff; nfhs;sg;gl;lJ. ,e;j tof;fpy; me;j gLfpwhu;. ahUf;F me;j cj;jputhjk; mspf;fg; 40
Kd;gzk; gwpKjy; nra;af;$ba gzNk vd;Wk; gLfpwNjh mtiu ‘fld; mspj;jtu; - fpubl;lu;’
Vnddpy; me;j xg;ge;jk; rhpahf epiwNtw xU vd miof;fyhk;. (xg;ge;jr; rl;lk;> gphpT-126).
mj;jhl;rpahf ,Ue;jJ vdTk; nfhs;sg;gl;lJ. (=
`Dkhd; fhl;ld; kpy;]; vjpu; lhlh Vu; fpuht;l; <l;LWjpAk; cj;jputhjKk;
45 ypl;> AIR 1970 SC 1986). 45
<l;LWjpapy; ,U jug;gpdNu (<l;LWjp
rpwg;G xg;ge;jq;fs;: <l;LWjp itj;jpUg;gtu;> <l;LWjp mspj;jtu;) cs;sdu;.
Mdhy;> cj;juthjj;jpy; %d;W jug;gpdu;
xU xg;ge;jj;jpd; %yk; kw;w jug;ig ,og;gpypUe;J (Kjd;ikf; fldhsp> [hkPdj ; huu;> fld;
50 (me;j ,og;G thf;FWjp mspg;gtuhNyh NtW mspj;jtu;) cs;sdu;. <l;LWjp xg;ge;jj;jpy; 50
xUtuhNyh te;jjJ) kPl;gjhf thf;FWjp mspj;J <l;LWjp itj;jpUg;gtUf;Fk; <l;LWjp
xg;ge;jk; nra;tJ ‘<l;LWjp xg;ge;jk;’ vdg;gLk;. mspj;jtUf;Fk; ,ilapy; ____ ,y;iy. me;j
(xg;ge;jr; rl;lk;> gphpT-124) <l;LWjp itj;jpUg;gtiu ,og;gPL nfhLf;f
tw;GWj;j KbahJ. (K.V. nghpaikdh
55 fhg;gPl;L xg;ge;jk; vd;gJ xU <l;LWjp kuf;fhau; md; rd;]; vjpu; gdpad;]; md; Nfh> 55
xg;ge;jkhFk;. fhg;gPl;Lg; gj;jpuj;jpdhy; Kd;$l;bNa AIR 1926 Mad 44).
vjpu;ghu;f;ff;$ba midj;J tifahd
,og;GfSf;Fk; ,J nghUe;Jk;. ,J me;j; kw;w ve;j xg;ge;jq;fisAk; NghyNt
cj;jputhj xg;ge;jKk; ghprPyid ,y;yhtpby; mJ
nry;yhjjhFk;. Kjd;ik fldhspapd; eyDf;F
VjhtJ nra;jJ> VjhtJ thf;FWjp mspj;jJ
Nghd;wit xU cj;jputhjk; mspg;gjw;Fg;
5 NghJkhd ghprPyidfshFk;. (xg;ge;jr; rl;lk;> 5
gphpT-127).

vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2f;F fbjk; vOjp &.1200-


I egu; 3-f;F mspf;FkhWk; mtuJ gzk; mtUf;F
10 fpilf;Fk; vd;Wk; mjw;Fj; jhNd cj;jputhjk; 10
vd;Wk; $Wfpwhu;. ,ij cj;jputhjk; vd
vLj;Jf;nfhs;sg;gl;lJ. egu;-3-d; flDf;F egu;-1
[hkPdj ; huuhthu;. ([fehj; gh\h rpq; vjpu; re;jpuh
Gf;fhd; rpq;> AIR 1937 Oudh 79).
15 15
Kjd;ikf; fldhspapd; flikNahL [hkPdj ; huhpd;
nghWg;G - cj;jpuhthjj;jpy; ,jw;F khwhff;
Fwpg;gplhjtiu - ,ize;J tphptilaf;
$bajhFk;. (xg;ge;jr; rl;lk;> gphpT-128).
20 jq;fSf;Fs; xUtu; jtwpioj;jhy; kw;wtu; me;j 20
nghWg;ig Vw;gjhf cld;ghL nra;J nfhz;l
,Utu; %d;whtJ jug;Gf;fhf nghWg;G Vw;f
Kd;te;jhy; - me;j %d;whtJ jug;Gf;F ,Jgw;wpj;
njhpahjpUe;jhYk; my;yJ njhpe;jpUe;jhYk;
25 %d;whk; jug;Gf;fhd mtu;fspd; nghWg;G 25
Kjd;ikf; fldhspAilANjahFk;. (xg;ge;jr;
rl;lk;> gphpT-132).

Kjd;ikf; fldhsp jtwpiof;Fk;NghJ


30 [hkPdj ; huhpd; nghWg;G mjpfhpf;fpwJ. Kjd;ikf; 30
fldhsp jtwpdhy; cldbahf [hkPdj ; huu; clNd
nghWg;G Vw;fpwhu;. fldspj;jtu; cldbahf
Kjd;ikf; fldhspf;F vjpuhfr; nray;glhky;
[hkPdj ; huiuNa mDfp mjw;fhd ,og;ig Vw;f
35 itf;f Ntz;Lk;. (Nu gput;d;]; v];Nll;> gput;d; 35
vjpH gput;d; (1893) 2 CH 300). fldspj;jtu; me;j
,UtUf;Fk; vjpuhfNth (Kjd;ikf; fldhsp>
[hkPdj ; huu;) my;yJ ahuhtJ xUtUf;F
vjpuhfNth my;yJ [hkPdj ; huu;fspy; ahuhtJ
40 xUtUf;F vjpuhfNth tof;Fj; njhLf;fyhk;. 40
(nrhf;fypq;fr; nrl;bahu; vjpu; jz;lhAjghzp
nrl;bahu;> AIR 1928 Mad 1262; FH[pj;rpq; vjpu; Fr;ru;
rpq;> AIR 1919 Lah 355; K];ypk; Ngq;f; M/g;
,e;jpah vjpu; nkhfkJ mj;jpf;
45 45

50 50

55 55
ùLôÓdÏm, CkR U]¨ûX
TôPm 5 – Ït\®Vp NhPm
CpûXùVu\ôp JÚ ùNVp Ït\j§u
1 Ck§V RiPû]f NhPm RuûUûV ùT\ôÕ,

Ït\j§u áßLs B«àm JÚ £X Ït\eLÞdÏ ¨RoN]Uô]


ùTôßl× ¨ûX (strict liability) Es[Õ,
Ït\m ùNnTYoLû[ AWNôeLm
CRtÏ “TLWl ùTôßl×” ApXÕ
Ri¥lTRtÏm NØRôVj§p HtLjRdL
ùTôßl× ¨ûX ùLôs[dá¥V Ït\eLs
A[®tÏ JÝeÏ ¨ûXSôhÓYRtÏm
Guß ùTVo, CjRûLV Ït\eL°u
Ït\®VX NhP AûUl× A¥lTûP
GÓjÕdLôhÓLû[ £\l× NhPeL[ô]
LôWQUôL ®[eÏ¡\Õ, Ït\®Vp
UôtßØû\ BYQ NhPm. 1881 (Neptiable
NhPeLs Utßm Ït\eLû[ ùUn©jÕd
Instruments Act, 1881) NeLf NhPm. 1962
LôhÓm SûPØû\Ls Su\ôL
ùNVpTôh¥p Es[ NØRôVj§p ©\o (Customs Act, 1962) Utßm RLYp

Ït\eLs ùNnYÕ RÓdLlThÓ ùRô¯pÖhT NhPm. 2000 (Information


JÝeÏ ¨ûX TWôU¬dLlTPXôm, Technology Act, 2000) B¡VYt±p
LôQXôm, CfNhPeL°p
JÚ ùNVp ùTôßl× ¨ûXûV DolTRtÏ JÚ ¨ßY]j§u CVdÏSo ApXÕ
AfùNVp RY\ô] ùNVXôL CÚjRp (actus ùTôßl×ûPV A§Lô¬Ls B¡úVôo
reus) Utßm Ït\ U]ÕPu AkR ùNVûX AkR ¨ßY]j§u Ït\eLÞdÏ
ùNnRp (mens rea) B¡V CWiÓ ùTôßlúTtÏm YûL«p ©¬ÜLs Es[],
AeLeLÞm A¥lTûPVô]ûY, CkR CjRûLV ùLôs¨ûX ùTôßl× ¨ûX.
ùLôsûL Xô¥u ùUô¯«p actus non facit NmUkRlThP STÚûPV JÚ®R Ït\
reum nisi mens sit rea GuT§p U]ûR Øt±Ûm ¨WôL¬jÕ
©W§T-d¡\Õ, AYWÕ U]¨ûX ùTôßl× ¨ûXûV HtTÓjÕ¡\Õ,
NhPlT¥ Ït\m NôhPdá¥VRôL
£X YûLVô] LY]ªuûULÞm C,R,N,
CÚkRôXu± AY¬u ùNVp UhÓúU
®u ¸r Ït\eL[ôdLlThÓs[], C,R,N,
Ït\UôLôÕ,
©¬Ü 279. ©,304H LY]ªpXôUp ùNnÙm
ARôYÕ. JÚ ùNVûX Ït\m GuTRtÏ ùNVpLs Utßm Liê¥jR]Uô]
ARtÏ úRûYVô] U]¨ûXÙm AY£Vm ùNVpLû[ Ït\eL[ôdÏ¡u\],
EP²ÚjRp úYiÓm, AÕúY. AkR ùTôÕYôL JÚYo R]Õ CfûNlT¥ ùNnÙm
ùNVÛdÏ Ït\m úTôu\ ¨\j§û] ùNVpLs UhÓúU Ït\UôL LÚRlThPôÛm.

1
ªÏ§Vô] LY]dÏû\®]ôp TpúYß úUÛm CkR ®[dLm êXm Li¥l×
¾eÏLs CûZdLlTÓYRôp JÚ £X ùT¬V ùTôßl×ûPVYoLs NhPj§u
A[®Xô] LY]Ut\ úUmTôh¥tÏ ERYXôm Gu\
ùNVpLû[ Ït\eL[ôL Ae¸L¬d¡\Õ, ãr¨ûX«Ûm CkR ¿dLm
NhPj§u ¸r RiPû]Ùm YZeÏ¡\Õ, AàU§dLlTÓm” Guß ¾oUô]m ùNnRÕ,
B]ôp GpXôYûLVô] LY]ªuûU
ùNVpLÞm C,R,N, ¸r Ït\UôLôÕ, TX úUÛm. Kartar Singh V. State of Punjab,

¿§Uu\eLs A¾R LY]ªuûU 1994(3) SCC 569 YZd¡p EfN ¿§Uu\m

(Negligence) ApXÕ ØuúVôNû] Cu± Ït\U]m Gu¡u\ AeLm


ùY°lTûPVôLúYô ApXÕ
ùNnVlTÓm (recklessness)
Uû\ØLUôLúYô ¿dLm ùNn§Pô®hPôp
ùNVpLû[ UhÓúU Ït\j§u RuûUûV
Aû]jÕ RiPû]f NhPeL°Ûm AkR
ùTßm Guß ¾oUô²jÕs[],
AeLm CÚlTRôLúY LÚ§ ùNVpTP
Ït\ U]m ØuLôXj§p Ït\j§u ªL úYiÓm Guß ¾oUô²jÕs[Õ,
Ød¡VUô] á\ôL LôQlTh¥ÚkRÕ,
C,R,N,®u ×\¨ûX GpûX Utßm ùTôÕ
C,R,N,¸r Es[ Aû]jÕ Ït\eL°u
®[dLeLs
®[dLeL°Ûm Ït\ U]m Tt±
ϱl©PlThÓ JÚY¬u Ït\ U]m ApXÕ C,R,N, ©¬Ü 3 Utßm 4 : C,R,N,®u
U]¨ûXûV ¨oQ«jRl ©u]úW AYo ×\¨ûX ùNVXôh£
Ït\ªûZjRYWô Guß á\Xôm, CkR
ùNôtLs “ùTônVôL”. “úUôN¥ ùNnÕ”. C,R,N, ©¬Ü 3 Utßm 4 CfNhPj§u

“SmTjRÏkR LôWQeLÞPu”. ×\¨ûX GpûXûV Tt±VÕ, CkRl


©¬ÜLs ¨ûX Øû\ NhPjûR NôokRûY,
“CfûNlT¥” Utßm “YuU EQof£”
SûPØû\ NhPjûR NôokRûY ApX,
BÏm,
Ck§V SôhÓ GpûXdÏs Ït\UôL
State of Maharashtra V. Mayor Hans George LÚRlTÓm JÚ ùNVp Sôh¥u ùY°úV
AIR 1965 SC 722 YZd¡p EfN ¿§Uu\m ùNnVlThPôÛm Ït\UôLúY LÚRlTÓm
“JÚ Ït\j§p Ït\ U]m úTôu\ AeLm Guß C,R,N, ©¬Ü 3 áß¡\Õ,

CÚdL úYiÓm Gu\ôp NhPj§u


C,R,N, ©¬Ü 4 CfNhPj§u ¸r
úSôdLm Øt±Ûm A¯dLlTÓm Guß
Es[ Aû]jÕ Ït\eLû[Ùm
LÚ§]ôp UhÓúU Ït\ U]m Gu\
®§®Xd¡u± ×\¨ûX GpûXdÏ
Eßl©û] NhPj§-ÚkÕ ®XdLXôm,
EhTÓjÕ¡u\Õ, úUÛm Ït\®Vp

2
SûPØû\f NhPm (Ï,S,N,) ©¬Ü 188 GkR “ùTôÕ F¯Vo” Gu\ ùNôp AWNôeL
¿§Uu\j§u GpûXdÏs Ït\m F¯VoLs Gu\ ®[dLj§tÏ UhÓm
NôhPlThPYo LôQlTÓ¡\ôúWô AkR LhÓlTPôUp ªL ®¬YôL
¿§Uu\§tÏ BsYûW YZeÏ¡\Õ, YûWVßdLlThÓs[Õ, ©¬Ü 21u ¸r
YÚm Aû]jÕ SToLÞm
G-Ó : Ck§V Ï¥UL]ô] H ELôiPô
AWNôeLj§]ôp ¨VªdLlThPôÛm
Sôh¥p ùLôûX ׬¡\ôo, AYo Ck§V
CpûXùV²Ûm ùTôÕ F¯VWôL
Sôh¥p GkR CPj§p LôQlTÓ¡\ôúWô
LÚRlTÓYôoLs Guß ®[dLm 1
AkR CPj§p Es[ ¿§Uu\j§p
ùR°ÜlTÓjÕ¡\Õ,
AYÚdÏ G§WôL YZdÏ ®NôWûQ SPj§
ùLôûX Ït\j§tLôL RiPû] YZeLXôm, AûNÙm ùNôjÕ

BLúY. Ck§V SôhÓ GpûXdÏ ùY°úV ¨Xm. éªÙPu


Ck§V Ï¥ULu JÚ Ït\m ׬kRôp AÕ CûQdLlThÓs[ ùTôÚhLs. éªÙPu
AkR Sôh¥p Ït\UôL CpXô®hPôÛm ©ûQdLl
Ck§Vf NhPj§uT¥ AÕ Ït\UôL ThÓs[ ùTôÚhLÞPu ¨WkRWUôL
CÚkRôp AdÏt\j§tLôL AYu ©ûQdLlThP ùTôÚhLû[Ùm R®W
Ck§Vô®p Ri¥dLlTPXôm, Pheroze V. EÚYôL Es[ GpXôl ùTôÚhLÞm
State, 1964(2) Cr.L.J. 533. AûNÙm ùTôÚhLs GuT§p APeÏm,

C,R,N, Aj§VôVm 2 YûWVû\Ls Utßm úSoûU«uûU


ùTôÚsTÓjÕRp Tt±V
JÚYu Utù\ôÚYàdÏ A¨VôV XôTm
©¬ÜLû[ ùLôiPÕ, JÚ ©¬Ü C,R,N,®u
AûPYRtúLô ApXÕ A¨VôV SxPm
GkRl Tϧ«p ®[dLlThÓs[úRô AúR
HtTÓjÕYRtúLô ùNVp ׬ÙmúTôÕ
úTôuß C,R,N,®u Aû]jÕ Tϧ«Ûm
AYu úSoûU«u± Lô¬Vm ׬YRôL
TVuTÓjRlTP úYiÓm Guß ©¬Ü 7
ùLôs[lTÓm, “A¨VôV XôTm” Utßm
áß¡\Õ, CkR Aj§VôVj§p Es[ £X
©¬ÜLs ¸úZ ϱl©PlThÓs[], “A¨VôV SxPm” B¡V ùNôtLs ©¬Ü
23u ¸r úUÛm YûWVßdLlThÓs[Õ,
ùTôÕ F¯Vo C,R,N,®p Es[ TpúYß ©¬ÜLs Ït\
U]jûR ϱlTRtLôL “úSoûU«uûU”
“ùTôÕ F¯Vo” Gu\ YûWVû\dÏs
Gu\ ùNôpûX TVuTÓjÕYRôp CfùNôp
YÚm TpúYß SToL°u
ªÏkR Ød¡VjÕYm AûP¡u\Õ,
®YWûQLû[ ©¬Ü 21 Th¥V-Ó¡\Õ,

3
“úSoûU«uûU” GuTÕ ùR°YôL Nôh£V NhPm ©¬Ü 3-Cp
CfNhPj§u ¸r YûWVßdLlThÓs[Rôp YûWVßdLlThÓs[Õ,
CRû] AkR ®[dLj§tÏ EhThÓ
2000Bm Bi¥p JÚ §ÚjRf NhPm
TVuTÓjR úYiÓm,
êXm ©¬Ü 29H C,R,N,®p ÖûZdLlThÓ –
úUôN¥ RLYp ùRô¯pÖhT NhPm. 2000 ©¬Ü 2 (1)
(t)«p Es[ “ªu T§úYÓLs” Gu\
JÚYo Utù\ôÚYûW HUôt\ úYiÓm
ùNôp-u ùTôÚû[Ùm BYQm Gu\
Gu\ úSôdLjÕPu JÚ Lô¬Vm
ùNôp-u ®[dLj§u ¸r ùLôiÓ YkRÕ,
ùNnÙmúTôÕ AYo úUôN¥ ùNnYRôL
ùLôs[lTÓm, “úUôN¥” Gu\ ùNôp úYß U§l×s[ LôlÀÓ
GeÏm YûWVßdLlTP®pûX B]ôp
C,R,N, ©¬Ü 30u ¸r “U§l×s[ LôlÀÓ”
Mohd. Ibrahim & Others V. State of Bihar,
Gu\ôp NhPléoYUô] E¬ûUûV
JT(2009) II SC 533 Gu\ YZd¡p EfN
EiPôdLdá¥V. ¿dLdá¥V. Uôt\dá¥V.
¿§Uu\m Dr. Vimala V. Delhi
LhÓlTÓjRdá¥V. A¯dLdá¥V ApXÕ
Administration, AIR 1963 SC 1572 Gu\
®Ó®dLdá¥V BYQm ApXÕ RUdÏ
YZd¡p “úUôN¥” ùNôp-u ׬RûX JÚ NhPl ùTôßl× EiÓ ApXÕ CpûX
TVuTÓj§ Es[Õ, Vimala YZd¡p EfN Guß JÚYo JjÕdùLôs[dá¥V
¿§Uu\m úUôN¥ Gu¡u\ ùNôp CWiÓ BYQjûR ϱdÏm,
AeLeLû[ ùLôiPRôLÜm AûY
HUôtßRp Utßm HUôt±VYtÏ G-Ó : H - Ru JÚ Ei¥«u ©u×\m Ru
ùTôÚ[RôW CZl©tÏm úUXôL LôVm ùTVûW GÝÕ¡\ôo, CRu êXm A§p

HtTÓRp. Guß ¾oUô²jÕs[Õ, RUdÏs[ E¬ûUûV NhPléoYUôL AûR


Vôo ûYj§Úd¡\ôoLú[ô AYÚdÏ Uôt±d
BYQm ùLôÓd¡\ôo, G]úY Ei¥«u ©u×\m
GÝRlThÓs[Õ U§l×s[ LôlÀÓ BÏm,
GÝjRôp. GiQôp. ϱVôp ApXÕ
CYtßs JußdÏ úUtThPYt\ôp G-Ó : JÚ LPÜ ºhÓ JÚYÚdÏ JÚ
®[dLlThÓ Nôu\ôL TVuTÓjÕYRtùL] Sôh¥tÏs ÖûZVÜm ùY°úV\Üm
EÚYôdLlThP ùTôÚú[ BYQm E¬ûUûVd ùLôÓd¡u\Õ, G]úY AÕ JÚ
G]lTÓm, “BYQm” GuT§u ®[dLm U§l×s[ LôlÀÓ BÏm, (David V. State,
®¬Yô]Õ, CkR ùNôp ùTôÕd áßLs AIR 1968 Mad 349).
NhPm. 1897 ©¬Ü 3 (18) Utßm Ck§V

4
G-Ó : JÚ ¨ßY]j§u LQdÏl ×jRLj§p ¿§Uu\m á±Ùs[Õ, (Asgar V. State of
Es[ RûXl©p TeLô°L°u ùTVoLs Uttar Pradesh, AIR 1977 SC 1812).
Utßm AYoL°u ØRÄÓLs Utßm
ûLùVôlTeLs Aû]jÕm CÚkRôp AÕ C,R,N,®p BÙs RiPû] GuTÕ

C,R,N, ©¬Ü 30u ¸r U§l×s[ LôlÀPôÏm, “LÓeLôYp BÙs RiPû]ûV” ϱdÏm,

(Hari Charan V. Girish Chandra Sadhukan, “ùYßeLôYp BÙs RiPû]ûV”

11 Cr. L.J. 525) ϱdLôÕ, (Bachan Singh V. State of Punjab,


(1980) 2 SCC 898).
ùNnRp. NhP ®úWôRUôL
ùNnVô§ÚjRûXÙm Es[PdÏm LÓeLôYp BÙs RiPû]«u úTôÕ
Ït\Yô° L¥] EûZl©tÏ
©¬Ü 32u T¥ ùNnûLLs Guß CkR
EhTÓjRlTÓYôo, ùYßeLôYp BÙs
ùRôÏl©p ϱl©hP CPeL°p GpXôm
RiPû]«uúTôÕ Ït\Yô° £û\dÏs
NhP ®úWôRUôL ùNnVôUp CÚlTûRÙm
ûYdLlThÓ JÚ®RUô] úYûXdÏm
ϱdÏm, AqYôß ùTôÚs
EhTÓjRlTP UôhPôo,
ùLôs[ úRûY«pûX Gu\ôp AÕ
R²VôL ®[dLlTh¥ÚdÏm, áhÓl ùTôßl×

RiPû]Ls áhPôL Ït\m ׬TYoL°u Ït\®Vp


ùTôßl× ¨ûXûV ®[dÏm YûL«p
CkRj ùRôÏl©p ©¬Ü 53 C,R,N,®p
C,R,N,®u ¸r TpúYß A¥lTûP ®§Ls
Ït\Yô°LÞdÏ Es[ 5 YûLVô]
Es[], CûY ©¬Ü 34 – 38. 149. 120H
RiPû]Lû[ Th¥V-Ó¡\Õ, AûY
Utßm 120©,
UWQ RiPû]. BÙs RiPû]. LôYp –
ùYßeLôYp ApXÕ LÓeLôYp. ùNôjÕ ùTôÕ úSôdLm
T±ØRp ùNnRp Utßm ATWôRm,
ùTôÕYô] úSôdLjûR ¨û\úYtßm
UWQ RiPû] GuTÕ A¬§Ûm A¬VRô] YûL«p TXo ᥠJÚ Ït\jûR ùNnR]o
YZdÏL°p UhÓúU YZeLlTÓ¡\Õ, JÚ G²p AYoLs R²jR²úV AdÏt\jûR
Ït\Yô°«u RiPû]ûV T¬ºXû] ùNn§ÚkRôp GqYôß ùTôßlTôYôoLú[ô.
ùNnÙmúTôÕ UWQ RiPû]ûV AqYôú\ JqùYôÚYÚm ùTôßlTô¡u\]o
®XdLôLÜm BÙs RiPû]ûV Guß C,R,N, ©¬Ü 34 áß¡\Õ,
®§VôLÜm LÚR úYiÓm Guß EfN
JÚ áhPj§p JqùYôÚ R² STÚm Gu]
ùNnRôoLs Guß ®j§VôNlTÓj§.

5
AYoL°u ùNVpLû[ R²lThP ÖûZV ØVÛmúTôÕ ÅhÓ LôYXWôp
Øû\«p ¨ì©lTRtÏ L¥]UôL RÓdLlTÓ¡\ôo, G]úY. AYo ÅhÓ
CÚdÏmùTôÝÕ ©¬Ü 34 LôYXûW ÑhÓd ùLôp¡\ôo, C§p ùTôÕ
TVuTÓjRlTÓ¡u\Õ, Manboob Shah úSôdLm H-ûY ùLôpYRtLôL CÚkRôÛm
YZd¡p Privy Council ©¬Ü 34I ÅhÓd LôYXûW ÑhÓd ùLôu\Õ AkR
ùYt±LWUôL TVuTÓjR úYiÓùU²p ùTôÕ úSôdLjûR ¨û\úYtßm ùTôÚhÓ
×Lô¬PlTÓm JÚ Ït\ ùNVp Ït\m ùNnVlThP JÚ ùNVp, G]úY. ©¬Ü 34
NôhPlThPYoL[ôp JÚ ùTôÕYô] CRtÏ ùTôÚkÕm, Cuù]ôÚ
úSôdLjûR ¨û\úYtßm ùTôÚhÓ áhPôL GÓjÕdLôhÓ JÚYûW ùLôûX ùNnÙm
ùNnVlThPÕ Guß ¨ì©dLl TP úYiÓm, úSôdLjÕPu AYo çeϪPj§p
AqYôß ùNnRôp AkRd áhPj§p ÖûZÙmúTôÕ AYo ApXôUp
Es[ GkRùYôÚ R²STo ÁÕm AkR úYù\ôÚYo AeÏ çe¡d ùLôi¥Úd¡\ôo,
ùNVûX AYo R²VôL ùNnRôtúTôp B]ôp AYoRôu ùLôûX ùNnV
ùTôßl× ¨ûXûV HtTÓjRXôm, úYi¥VYo Guß LÚ§ AYo ÑhÓd

(Manboom Shah V. Emperor, AIR 1945 (PC) ùLôpXlTÓ¡\ôo, CqYôß ÑhÓd ùLôpYÕ

118). ùTôÕ úSôdLjûR ¨û\úYtßm ùTôÚhÓ


ùNnVlThPRôp ©¬Ü 34 ùTôÚkÕm,
“¨û\úYtßm YûL«p” Guß ©¬Ü 34p
G-Ó : H Ut\m £ §¼ùWuß CÚh¥-ÚkR
TVuTÓj§ Es[ ùNôp-û] EfN
úLôPô¬LÞPu ùY°YkÕ ©-ûV Rôd¡
¿§Uu\m Shankarlal Kachrabai V. State of
ARu LôWQUôL © C\d¡\ôo, CûYúV
Gujarat, AIR 1964 SC 1260 Gu\ YZd¡p
¿§Uu\j§u Øu× ¨ì©dLlThÓs[ûY,
®[d¡Ùs[Õ, CqYZd¡p EfN¿§Uu\m
úUÛm. H ©-«u ûLûV Rôd¡VRôLÜm £.
¸rLiPYôß á±Ùs[Õ,
©-«u Y«tû\ Rôd¡VRôLÜm Nôh£Vm
H-ûYd ùLôpÛm úSôdLm 4 SToLÞdÏ Es[Õ, ©¬Ü 34u A¥lTûP«p
ùTôÕYôL CÚkRôp AYoLs AkR ¿§Uu\m H. £ B¡V CÚYûWÙm ©-«u
úSôdLjûR ¨û\Ü ùNnYRtÏ TpúYß ùLôûX Ït\j§tLôL ùTôßlúTtL
ùNVpLû[ ùNnV úYiÓm, CûR ùR°Ü ûYdLXôm,
TÓjR £X GÓjÕdLôhÓLs, SôuÏ SToLs
Ït\Øß N§
H-ûY AYWÕ Åh¥p ùLôûX ùNnV
GiÔ¡\ôoLs, JqùYôÚYÚm CÚYo ApXÕ CWi¥tÏ úUtThPYoLs
ùYqúYß Y¯«p TeúLt¡u\]o, NhPj§tÏ ØWQô] JÚ ùNnûLûV.
AYoLÞs JÚYo H-®u Åh¥tÏs

6
ApXÕ NhPj§tÏ ØWQô] Y¯«p ©¬Ü 120© Ït\Øß N§ûV CWiÓ
NhPj§tÏ ØWQpXôR JÚ ùNnûLûV YûLVôL ©¬d¡\Õ, ©¬Ü 120© (1) UWQ
ùNnV EPuTÓm ùTôÝÕ ApXÕ RiPû] BÙs RiPû] ApXÕ
ùNn®dÏmúTôÕ AjRûLV EPuT¥dûL CWiÓ YÚPeLÞdÏ úUtThP JÚ LôX
JÚ Ït\Øß N§ G]lTÓm, úUÛm. ©¬Ü A[ÜdÏ LÓeLôYp RiPû] ®§jÕ
120Hu ¸r Ït\Øß N§ GuTRtÏ Ri¥dLlTPdá¥V JÚ Ït\jûR
Jl×ûLûV R®W úYß HúRàm JÚ ùNVp ùNnYRtLô] Ït\Øß N§«p TeÏ
AkR Jl×ûLûV ¨û\úYtßm ùTôÚhÓ ùLôs¡u\ GYo JÚYÚm AjRûLV
ùNnVlTP úYiÓm, Ït\Øß N§ûVl Ït\Øß N§ûV Ri¥lTRtÏ C,R,N,®p
Tt±V NhPm ªLÜm ®¬YôL State V. R²lThP Y¯Øû\ GÕÜm
Nalini, (1999) 5 SCC 60 Gu\ YZd¡p State ùNnVlTPô®hPôp AjRûLV Ït\j§tÏ

V. Navjot Sandhu @ Afsan Guru (2005) II AYo EPkûRVôL CÚkRÕ úTôXúY


Ri¥dLlTP úYiÓm Guß áß¡\Õ,
SCC 600 Gu\ YZd¡p ®[dLlThÓs[Õ,
©¬Ü 120© (2) úUúX ùNôu]
úUÛm 2 ApXÕ CWi¥tÏ
RiPû]dϬVûY CpXôR úYß
úUtThPYoL°u U]Õ JÚ NhP ®úWôR
Ït\eLÞdùL] N§ ùNnVlTh¥ÚkRôp
ùNVûX ùNnYRtÏ Nk§dL úYiÓm Guß
N§«p NmTkRlThPYoLÞdÏ Bß
Ñh¥d Lôi©dLlThÓs[Õ, CÕúY
UôReLÞdÏ úUtTPôR LÓeLôYúXô
Ït\Øß N§«u A¥lTûP AeLUôÏm,
ApXÕ ATWôRúUô ApXÕ CWiÓúUô
(State V. Nalini, (1999) 5 SCC 60).
RiPû]VôL ®§dLlTÓm,
EfN ¿§Uu\m N§ ùNnTYoLs
NhP ®úWôRUô] áhPm
JqùYôÚYÚm AfN§«u JqùYôÚ
ùNV-Ûm TeúLtL úYiPôm Guß C,R,N, ©¬Ü 149 ¸r JÚ ùTôÕYô]
¾oUô²jÕs[Õ, CjRûLV N§Ls ϱdúLôû[ ¨û\úYtßm ùTôÚhÓ NhP
ùTôÕYôL WL£VUôL CVt\lTÓYRôp ®úWôRUô] áhPj§u Eßl©]o
AWÑ RWl©]o Ït\m NôhPlThP GYúWàm JÚ Ït\jûR ùNnRôp AkR
JqùYôÚYÚm Gu] ùNnYRtÏ Ït\jûR ùNnÙm ϱdúLôÞPu AkR
EPuThPôo GuTûR R²VôL ¨ì©dL áhPj§p VôùWpXôm CÚkRôoLú[ô
úRûY«pûX, ©¬Ü 120©. 120H«u ¸r AYoLs Aû]YÚm AkRd Ït\j§tLôL
Ït\Øß N§ Guß RiPû] ùT\ RϧÙûPVYoLs,
YûWVßdLlThÓs[ Ït\j§tLô]
RiPû]ûV YZeÏ¡\Õ,

7
C,R,N, ©¬Ü 141 “NhP ®úWôRUô] JÚ ùNVp ®XdÏL°p ¸r YÚ¡u\Õ
áhPj”ûR YûWVßd¡\Õ, ©¬Ü 34 GuTûR ¨ì©dÏm TôWm Ït\m
Utßm ©¬Ü 149 JußdùLôuß NôhPlThPYûW NôokRÕ, Ck§V Nôh£V
úYßThPÕ, ©¬Ü 34 ùYßm Nôh£V ®§ NhPm ©¬Ü 105u ¸r YZd¡û] JÚ
UhÓúU B]ôp. ©¬Ü 149 JÚ ®Xd¡u ¸r ùLôiÓ YÚm NkRolTeLs
R²lThP ¨ûXØû\ Ït\UôÏm, úUÛm. CÚkRÕ GuTûR ¨ì©dÏm TôWm Ït\m
©¬Ü 34 ùTôßl× ¨ûXûV EiPôdL NôhPlThPY¬Pm Es[Õ, úUÛm.
ùTôÕúSôdLm Gu¡\ úNôRû]ûV ¿§Uu\m CjRûLV NkRolTeLs CpûX
TVuTÓjÕ¡\Õ, ©¬Ü 149 ùTôÕ Guß ùTôÕYôL AàUô²dÏm, Nanavati
ϱdúLôs Gu¡\ úNôRû]ûV YZd¡p ¿§Uu\m CjRûLV
TVuTÓjÕ¡\Õ, ùTôÕ úSôdLm NkRolTeLs ¨ì©dLlTÓm YûW AûY
úTô-pXôUp ùTôÕ Ï±dúLôÞdÏ Øu× CpûXùV]úY LÚRlTÓm Guß
GiQm Utßm U]eL°u Nk§l×. Ït\m á±Ùs[Õ, (K.M. Nanavati V. State of
ùNnYRtÏ ØuúT úRûY«pûX, Maharashtra, AIR 1962 SC 605).
NhPj§tÏ ×\mTô] ϱdúLôs AkR
®XdÏLû[ ¨ì©dL úYi¥V Nôh£ RWm
CPj§úXúV AlùTôÝúR EÚYôLXôm,
©¬Ü 34p CWiÓ ApXÕ CWi¥tÏ
EfN ¿§Uu\m Vijayee Singh and Others V.
úUtThP SToLs úRûY, ©¬Ü 149u ¸r
State of Uttar Pradesh, (1990) 3 SCC 190
Ït\m ׬YRtÏ 5 ApXÕ Ik§tÏ
Gu\ YZd¡p Ït\m NôhPlThPYo
úUtThP SToLs NhP®úWôRUô]
RuàûPV ùNVpLs ®XdÏLÞdÏs
áhPj§u Eßl©]oL[ôL CÚdL
YÚ¡u\Õ GuTûR ¨ì©dL úRûYVô]
úYiÓm,
RWm ùTÚmTôuûU Nôj§VdáßL°u
A¥lTûP«p Ø¥Ü ùNnV úYiÓm
ùTôÕ ®XdÏLs
Guß ¾oUô²jRÕ, C§p úNôRû]dϬV
JÚ £X ùNVpLs £X NkRolTeL°p úLs® VôùR²p Ït\m NôhPlThPYo
Ït\m Gu¡u\ YûWVû\«-ÚkÕ C,R,N, RuàûPV ùNVp NkúRLj§tÏ CPªu±
Aj§VôVm 4-u ¸r ¿dLlThÓs[Õ, ®Xd¡u ¸r YkÕs[Õ
C,R,N,®u ©¬ÜLû[ CkR ®XdÏLû[Ùm Guß ¨ì©jÕs[ôWô GuTÕ CpûX,
U]§p ùLôiÓ Sôm ׬kÕ B]ôp AjRûLV G§oYôRjûR AYo
ùLôs[ úYiÓm, áßmùTôÝÕ AWÑ RWl× YZd¡p
JÚ ¨VôVUô] NkúRLjûR HtTÓj§
®Xd¡û] ¨ì©dÏm TôWm
®ÓRûX ùTßm E¬ûU ùTß¡\ôWô

8
GuTÕRôu, (Kanali B arui V. Subhas Das, LôhÓm ×Lôo CÚkRôp AqYZdÏL°p
1983 Cri. L.J. 1474). Ït\®Vp SÓYo
×LôûW ¨WôL¬lTÕ ¨VôVUôÏm” Guß
ùTôÕYôL CkR ®XdÏLs YZdÏ
á±Ùs[Õ,
®NôWûQ«uùTôÝÕRôu ¨ì©dLlTP
úYiÓm, B]ôp EfN ¿§Uu\m Vadilal Aj§VôVm 4-u ¸r Es[ ®XdÏLs –
Panchal V. Dattatraya Dulaji Ghadigaonkar ùTôÕ ©¬ÜLs
and Another, AIR 1960 SC I 113 Gu\
ùTôÚiûU RYß
YZd¡p JÚ ùNVp C,R,N,u ¸r YÚm
®XdÏLÞdÏs YkÕ. úUÛm CÕ C,R,N, ©¬Ü 76T¥ NhPj§u êXm JÚ
×Lô¬úXúV ùY°lTûPVôL ùR¬kRôp Lô¬VjûR Bt\úYi¥V
Ït\®Vp SÓYo BûQl ©\l©dL LPûUÙs[ JÚYo AlT¥ LPûU Btßm
UßdÏm A§LôWjûR ùTtßs[ôo, EfN SpùXiQjÕPu JÚ Lô¬VjûR
¿§Uu\m ¸rLiPYôß ¾oUô²jÕs[Õ, ùNnRôÛm ApXÕ AkR Lô¬VjûR
AjRûLV SpùXiQjÕPu RY\ôL
“SmØu CÚdÏm £±V úLs®
ùNnRôÛm AÕ Ït\UôLôÕ,
Gu]ùYu\ôp Ït\®Vp SÓYo Ï,S,N,
©¬Ü 202-u ¸r JÚ ×Lôo EiûUVô]Rô G-Ó : (1) úUX§Lô¬L°u EjRWÜlT¥ JÚ
ApXÕ ùTônVô]Rô Guß A±kÕ úTôÄvLôWo áhPj§u ÁÕ ÕlTôd¡
ùLôsYRtLôL EjRW®Óm ®NôWûQ AÕ ©WúVôLm ùNn¡\ôo, AYo ÁÕ GkR
ùTônVô]Õ GuTûR Lôi©jÕ ARtLô] Ït\Øm NôWôÕ,
A±dûLÙm AYo ®NôWûQ
G-Ó : (2) JÚ ¿§Uu\j§u EjRWÜ ùTt\
A§Lô¬«PªÚkÕ ùTt\ôp AYo AkR
A§Lô¬Vô] ©-dÏ H-ûY ûLÕ ùNnV
×LôûW AlùTôÝúR ¨WôL¬dLXôm Guß
úYiÓm Guß EjRWÜ Es[Õ, AYo
EVo ¿§Uu\m á±VÕ N¬Vô GuTÕRôu,
RY\ôL H-Guß ¨û]jÕd ùLôiÓ £-I
AYo NhPlT¥ BûQl ©\l©júR ¾W
ûLÕ ùNnÕ ®hPôp AÕ Ït\UôLôÕ,
úYiÓm Guß Es[Rô? C,R,N,®u ¸r
Es[ ®Xd¡û] VôúWàm YôRj§p C,R,N, ©¬Ü 79
ùLôiPôp AkR ×LôûW EP]¥VôL
Ït\®Vp SÓYo ¨WôL¬dLdáPôÕ Guß GûRúVàm JÚYo ùNnYÕ

EVo ¿§Uu\m ¾oUô²jRÕ N¬Vô]Rô? NhPlT¥ Ït\UôL CÚdÏmùTôÝÕ AYo


AkR NhPjûRl Tt±V JÚ RY\ô]
EVo ¿§Uu\m “SôeLs HtùL]úY
GiQm ApXôÕ ùTôÚiûU Tt±V JÚ
á±VT¥ JÚ Ït\jûR ùY°lTûPVôL

9
RYt±u LôWQUôL AûR Rôu ùNnYÕ C,R,N, ©¬Ü 78 JÚ ¿§Uu\j§u EjRWÜ
NhPlT¥ ¨VôVUô]Õ Guß ApXÕ BûQ«u A¥lTûP«p. ARu
SpùXiQjúRôÓ Sm© ùNnRôp AYWôp ®û[YôL ùNnVlTÓm Aû]jÕ
ùNnVlTÓm ùNVp Ït\UôLôÕ, ùNVpLû[Ùm TôÕLôd¡\Õ,

G-Ó : ùLôûX Guß úRôuß¡u\ ùNVûX ®TjÕ


©-GuTYo ùNnYûR H- Lôi¡\ôo,
C,R,N, ©¬Ü 80u ¸r NhPléoYUô] ùNVp
AqYôß ùLôûX ùNnTYûW ©¥dÏm
Juû\ NhPléoYUô] Øû\«p
A§LôWm R]dÏ NhPj§u ¸r Es[Õ
NhPléoYUô] Y¯Lû[l ©uTt± úTô§V
Guß LÚ§ SpùXiQjúRôÓ AYûW
LY]jÕPàm. GfN¬dûLÙPàm Gq®R
ûLÕ ùNnÕ RÏkR A§Lô¬Ls
Ït\d LÚjÕm GiQØm Cu±
Øu× ¨ßjÕYRtLôL AYûW ©¥d¡\ôo,
ùNnÙmúTôÕ RtùNVXôLúYô
CeÏ ùLôûX ùNnYRôL H-dÏ úRôu±V
ÕW§xPYNUôLúYô ®û[Ùm ùNVp
©-u ùNVp ©\Ï ©-«]ôp RtLôl©tLôL
Ït\UôLôÕ, Ït\m NôhPlThPYo CkR
ùNnVlThPÕ Guß ¨ì©dLlThPôÛm H-
®XdûL TVuTÓjR AYo AfùNVûX
JÚ Ït\Øm ùNnV®pûX,
ùNnÙmùTôÝÕ RÏkR LY]m GÓjRôo
ùTôÚiûU«u A±VôûU Guß Lôi©dL úYiÓm, (LôiL –
Uu²dLjRdLRô]ôÛm NhPj§u Bhupendrasinh A. Chudarsama V. State of
A±VôûU Uu²dLj RdLRpX Gu\ Gujarat, AIR 1997 SC 3790, and Sukhdev
A¥lTûP«p C,R,N, ©¬Ü 76. 79 Singh V. State, (2003) 7 SCC 441).
ùNVpTÓ¡\Õ, Cl©¬ÜL°p ®j§VôNm
Gu]ùYu\ôp 76u ¸r JÚYo NhPj§tÏ Ït\ úSôdLm CpXôûU

EhThPRôL AàUô²dLl TÓ¡\ôo, 79u


×j§ ÑYô¾]m CpXô ¨ûX.
¸r AYo
Ï¥ úTôûR ¨ûX. B¡VYtû\
NhPj§]ôp ¨VôVlTÓjRlThPYo,
Es[Pd¡V ®XdÏLs Ït\m

¿§Øû\ ùNVpLs NôhPlThPYo AkR


ùNVpLû[ ùNnÙmúTôÕ JÚ®R Ït\
C,R,N,©¬Ü 77 JÚ ¿§T§ NhPj§u ¸r EQoúYô úSôdLúUô CpXôUp ùNnRôo
AYÚdÏ YZeLlThÓs[ A§LôWjûR Gu¡\ A¥lTûP«p ùNVpTÓ¡u\], G-
TVuTÓj§ ùNnÙm Ó: C,R,N, ©¬Ü 82u ¸r 7 YV§tÏ EhThP
ùNVpLû[ TôÕLôd¡\Õ, ÏZkûR ùNnÙm GkRùYôÚ ùNVÛm
Ït\UôLôÕ,

10
×j§ ÑYô¾]m CpXô ¨ûX Nanncy Khan V. State (Delhi
Administration), (1986) 2 Crimes 328 (Del)
JÚYÚdÏ ×j§ ÑYô¾]m CpûX Guß
Gu\ YZd¡p Ït\ ùNVp SPdÏm
áßmúTôÕ ùTôßl× ¨ûX EiPôdL
RÚQj§p Ït\m NôhPlThPY¬u
LûPl©¥dL úYi¥V úNôRû]ûV C,R,N,
U]¨ûXûVl Tt± JÚ®R úLs®Ùm
©¬Ü 84 áß¡\Õ, “×j§ ÑYô¾]m
Nôh£L°Pm úLhLlTP®pûX, úUÛm.
CpXô ¨ûX” GuTRtÏ C,R,N,®u ¸r Ït\m NôhPlThPYo ©jÕ ¨ûX Gu¡u\
R²lThP ®[dLm ¡ûPVôÕ, B]ôp ®Xd¡û]Ùm Yô§P®pûX, G]úY.
¿§Uu\eLs CRû] ©jÕ ¨ûXdÏ úUpØû\ÂhÓ ¿§Uu\j§p UhÓm
GuTRtÏ DPôL LÚ§Ùs[], ©jÕ¨ûX ®XdÏ úRûY Guß
ØRuØû\VôL YôRm ùNnV Ø¥VôÕ
B]ôp “©jÕ ¨ûX” GuTRtÏm R²lThP
Gußm Ït\m NôhPlThPYo C,R,N,©¬Ü
®[dLm ¡ûPVôÕ, CÕ
84-u ¸r TVuùT\ E¬ûU«pXôRYo
TpúYß ¨ûXL°p Es[ U]¨ûX
Guß ¾oUô²jRÕ,
Tô§lûT Ñh¥dLôhÓm, G]úY JÚYo
HúRàm JÚYûLVô] U]¨ûX Tô§l×dÏ Jagdish V. State of M.P., JT 2009 (12) SC
EhTh¥ÚkRôp ARu LôWQUôL UhÓúU
300 Gu\ YZd¡p EfN ¿§Uu\Øm
AYÚdÏ Ït\l ùTôßl× ¨ûX«-ÚkÕ
Ït\Yô° ØRuØû\VôL EfN
©¬Ü 84-u ¸r ®XdÏ ¡ûPdLôÕ, (Bapu ¿§Uu\j§u Øu× ©jÕ ¨ûX Gu\
& Gajraj Singh V. State of Rajasthan, (2007) ®Xd¡û] YôRôÓYÕ Øû\VôLôÕ Guß
8 SCC 66). AkR YôRj§û] ¨WôL¬jRÕ,

JÚ ùNVûX ùNnÙm úTôÕ ARu Ï¥úTôûR ¨ûX


RuûUûV A±V Ø¥VôR ¨ûX«úXô
ApXÕ Rôu ùNnYÕ RYß NhPj§tÏ JÚ ùNVûX ùNnÙmúTôÕ Ï¥úTôûR

×\mTô]Õ GuTûR A±V LôWQUôL ARu RuûUûVúVô ApXÕ

CVXôR ¨ûXûU«p JÚYo CÚkRôp Rôu ùNnYÕ ¾eLô]Õ ApXÕ NhPj§tÏ

AYo AkR ùNVÛdLô] Ït\®Vp ØWQô]Õ Guú\ô A±Ùm §\u

ùTôßl× ¨ûX«-ÚkÕ ×j§ ÑYô¾]m At\YWôL Es[ JÚYWôp ùNnVlTÓm

CpXôûU Gu\ LôWQj§]ôp ®Xd¡û] GÕÜm Ït\UôLôÕ Guß C,R,N, ©¬Ü 85

ùTßYôo, áß¡\Õ,

11
CûNÜ EVo ¿§Uu\m ºWôn®p JÚY¬u LôVm
ªL AtTUô]RôL NôRôWQ A±Üm
18 YV§tÏ úUtThP JÚYÚdÏ
ÑTôYØm EûPV Aû]YWôÛm
AYÚûPV NmURj§u úT¬p
LÚRlTÓm Gu\ôp AjRûLV LôVjûR
CûZdLlTÓm ÕuTjûR Ït\UôL
HtTÓjÕm úSôdLjÕPu ùNnVlTÓYÕ
ùLôs[ Ø¥VôÕ, CkR ®Xd¡u ¸r
Ït\UôLôÕ Guß ¾oUô²jÕ
CPmùT\ UWQm ApXÕ ùLôÓeLôVm
RiPû]ûV Rs° ûYjÕ
EiPôdL úYiÓm Gu\ úSôdLm
YZd¡û] ¨WôL¬jRÕ, CkR Ø¥ûY
CÚdLdáPôÕ,
Øu²ßj§ EfN ¿§Uu\Uô]Õ

G-Ó: H-Ùm ©-Ùm úY¥dûLdLôL


“Aû]jÕ NkRlTeLû[Ùm LÚj§p
JÚYúWôÓ JÚYo Lj§ NiûPlúTôP Øu
ùLôiÓ úUp Øû\ÂhPô[ÚdÏ
YÚ¡u\]o, CkR ùNVp êXm YÚm
CûZdLlThP ¾eÏ GkRùYôÚ NôRôWQ
ÕuTjûR AYoLs HtL £jRUôL
A±Üm ÑTôYØm EûPV U²R]ôÛm
CÚd¡u\]o GuTÕ AYoL[Õ ùNVp
AtTUôL LÚRlTÓUô GuTÕRôu,
êXm A±VlTÓ¡u\Õ, CYoLs
CjRûLV £±V ¾eÏLs Utßm AtUô]
®û[VôhÓ ®§Lû[ AàN¬jÕ
ùNVpLÞdÏ RiPû] YZeÏYûR
®û[Vô¥]ôp áP ÕuTm úSWXôm, CkR
R®olTúR ©¬Ü 95u úSôdLUôÏm,
ãr¨ûX«p H-«]ôp ©-dÏ LôVm
Ït\UôLd á¥V JÚ ùNVp AtTUô]Rô
HtThPôp H-ÁÕ Ït\m ÑUjR Ø¥VôÕ,
CpûXVô GuTÕ ¾e¡u RuûU
AtTUô] ùNVpLs ¾e¡ûZdÏm SToLs ¾e¡ûZdÏm úSôdLm
Utßm ©\ NkRolTeLû[ ùTôßjRÕ,
C,R,N, ©¬Ü 95 ¸r NôRôWQ A±Üm
CRtLôL JÚ R²lThP RWm ¡ûPVôÕ,
ÑTôYØm EûPV GYÚm JÚ ¾eûLl Tt±
CÕ ùYßm EPp ApXÕ U]§tÏ
Ïû\ á\ UôhPôo Guß áßm A[ÜdÏ
CûZdLlTÓm ¾e¡û]l Tt±VÕ
AkR ¾eLô]Õ AtTUô]RôL CÚkRôp
UhÓUpX, JÚ ÏZkûR Utù\ôÚ
HúRàm JÚ ùNVp AjRûLV ¾eûL
ÏZkûRûV A¥lTÕ ApXÕ JÚ ùT¬VYo
®û[®d¡\Õ ApXÕ ®û[®dÏm
JÚ ÏZkûRûV A¥lTÕ ¾e¡ûZjRôÛm
úSôdLjúRôÓ ùNnVlTÓ¡\Õ ApXÕ
AÕ ªLÜm £±VRôL LÚRlThÓ TX
AúSLUôL ®û[®dLáÓm Guß ùR¬kÕ
NkRolTeL°p Tô§dLlThPYo CûRl
ùNnVlTÓ¡\Õ Guàm LôWQjRôp AÕ
Ït\UôLôÕ, Tt± ×Lôo ùLôÓdL UôhPôo”,

12
CûRl Tt± úUÛm. Neelam Mahajan GkùRkR RÚQeL°p RtLôl× E¬ûU
Singh V. Commissioner of Police & Others, UWQm HtTÓjÕm A[®tÏ ùNpXXôm

1994 (2) Crimes 75 Utßm Keki Hor musji Guß ®Y¬d¡\Õ,

Gharda V. Mehervan Rulstom Irani (2009) 6


RtLôl× E¬ûU Gu\ ®XdûL
SCC 475 LôiL, ùYt±LWUôL TVuTÓjÕYRtÏ Ït\m
NôhPlThPYo ØR-p R]dÏ NôRLUôL
RtLôl× E¬ûU
RtLôl׬ûU CÚkRÕ GuTûRÙm CkR
C,R,N, ©¬Ü 96 ØRp 106 RtLôl× E¬ûU UWQm HtTÓjÕm A[®tÏ
E¬ûUûVl Tt± áß¡\Õ, úUÛm CûY CÚkRÕ Gußm ¨ì©dL úYiÓm,
JÚ U²Ru RuàûPV E«o Utßm úUÛm ¿§Uu\m CRû] CWiÓ
EûPûULû[ NhPjRtÏ ×\mTô] ®RUôL ¨WôL¬dLXôm, ØRXôYRôL
SPY¥dûLL°p CÚkÕ TôÕLôdL EPûXl TôÕLôdÏm RtLôl× E¬ûU
ùTtßs[ E¬ûUdÏ Ae¸LôWm CÚkRÕ Gußm B]ôp úRûYdÏ
YZeÏ¡\Õ, RtLôl× E¬ûUûV A§LUôL ¾eÏ ®û[®dLlThPÕ Gußm
TVuTÓj§ ùNnVlTÓm GkRùYôÚ á\Xôm ApXÕ CkR E¬ûU UWQm
ùNVÛm Ït\UôLôÕ Guß C,R,N,©¬Ü 96 HtTÓjÕm A[®tÏ CpûX Gußm
áß¡\Õ, C,R,N, ©¬Ü 97 ØR-p á\Xôm, Cuù]ôÚ RÚQj§p Aû]jÕ
EPÛdLô] RtLôl× E¬ûU ©\Ï NkRolTeLû[Ùm LÚ§ RtLôl× E¬ûU
EPûUdLô] RtLôl× E¬ûUl Tt± ØR--ÚkúR CpûX Gußm
áß¡\Õ, JqùYôÚYÚm RuàûPV ¾oUô²dLXôm, (Bhanwar Singh V. State of
EPp Utßm ©\ÚûPV EPûX M.P. (2008) 16 SCC 657).
GkRYûLVô] Ït\j§-ÚkÕm TôÕLôjÕ
ùLôsÞm E¬ûUûV C,R,N, ©¬Ü 99u ¸r U²R EPûXl Tô§dÏm Ït\eLs
Es[ ¨TkRû]LÞdÏ EhThÓ
C,R,N, Aj§VôVm 16 U²R EPûX
TVuTÓjRXôm,
Tô§dÏm Ït\eLû[ ®Y¬d¡\Õ, úUÛm.
©¬Ü 99p CÕ TX Eh©¬ÜLû[ ùLôiPÕ, £X
ùLôÓdLlThÓs[ ¨TkRû]L°p Ød¡VUô] ©¬ÜLs ¸úZ
Ød¡VUô]Õ Gu]ùYu\ôp TôÕLôl©tÏ ®[dLlThÓs[],
úRûYVô] A[ûY ®P A§LUôL ¾eÏ
E«ûW Tô§dÏm Ït\eLs (©¬Ü 299 ØRp
®û[®dÏm YûL«p RtLôl× E¬ûUûV
311 YûW)
TVuTÓjR Ø¥VôÕ, úUÛm ©¬Ü 100

13
©¬Ü 299 ØRp 304 – UWQm ®û[®dÏm AÕ UWQm ®û[®dÏm Ït\UôLúY
Ït\m Utßm ùLôûX LÚRlTÓm Guß ®[dLlThÓs[Õ,

JÚ U²Ru Cuù]ôÚ U²Rû] ùLôûX G-Ó : UWQm ®û[®dÏm úSôdLjÕPu


ùNnÙm ùNVpL°p C,R,N,®u ¸r ApXÕ UWQm AúSLUôL
RiPû]dϬVûY – (1) ùLôûX ®û[®dLlTÓm Gu\ A±ÜPu JÚ

ApXôUp UWQm ®û[®dÏm Ït\m – ϯ«u ÁÕ Ïf£Lû[Ùm. NÚÏLû[Ùm

(C,R,N, ©¬Ü 299) ùLôûX Ït\m (C,R,N, H- TWl© ûYd¡\ôo, ©- GuTYo ¨Xm

©¬Ü 300) Liê¥jR]m Utßm LY]d EߧVôL CÚlTRôL Gi¦ ARu ÁÕ

Ïû\®]ôp HtTÓm E«¬Zl× (C,R,N, SPdÏmúTôÕ Esú[ ®ÝkÕ UWQm

©¬Ü 304H) Utßm RtùLôûX (C,R,N, ©¬Ü úSÚ¡\Õ, H-úUtLiP Ït\jûR ùNnRYo

305. 306), B¡\ôo,

C,R,N, ©¬Ü 299u ¸r UWQm ®û[®dÏm G-Ó : ©-GuTYo ×RÚdÏ ©u CÚlTÕ H-

Ït\m ¸rLiPYôß UWQm ®û[®dÏm dÏ ùR¬Ùm, B]ôp. £-CRû]

ùNVpLû[ ϱdÏm :- A±V®pûX, ©-u UWQjûR


®û[®dÏm úSôdLjÕPu ApXÕ
 UWQm HtTÓjÕm AúSLUôL ©-dÏ UWQm ®û[VXôm
úSôdLjÕPu ùNnVlTÓm ùNVp,
Guß A±kÕ £-I AkRl ×RûW úSôd¡
 UWQjûR AúSLUôL ÑÓmT¥ H-çiÓ¡\ôo, AqYôß £-ÑhÓ
®û[®dLdá¥V EPp LôVjûR AR]ôp ©-ùLôpXlTÓ¡\ôo, CeÏ £-
®û[®dÏm úSôdLjÕPu ùNnVlTÓm Ït\Yô° CpûXùVu\ôÛm H-UWQm
ùNVp, ®û[®dÏm Ït\jûR ׬kRYo B¡\ôo,

 Ru ùNnûLVôp UWQm CkRl ©¬ûYl TVuTÓjR UWQm


AúSLUôL ®û[®dLdáÓm Gu\ ®û[®dLlTh¥ÚdL úYiÓm, Ït\m

A±ÜPu / EQoÜPu ùNnVlTÓm ùNVp, NôhPlThPYo ùLôpX ¨û]jRYo


ùLôpXlTPô®h¥ÚkRôúXô úYù\ôÚYo
úUtá±VYt±p HúRàm ùLôpXlTh¥ÚkRôúXô AÕ Ød¡VªpûX,
Juß ¨LZ®pûXùV²p JÚ ùNVp JÚY¬u ùLôûX ¨LrkR EPú] CkR
UWQj§p Ø¥kRôÛm AÕ UWQm Ït\m ¨û\YûP¡\Õ, YuØû\ ùNV-u
®û[®dÏm Ït\m Guß LÚRlTPôÕ, JÚ AÚLôûU ®û[YôL UWQm CÚdL
CkRl ©¬Ü úUÛm 3 ®[dLeLs êXm úYiÓm, çWUô] ®û[YôL
£X áßLs CÚkRôÛm. CpXô§ÚkRôÛm

14
CÚdLdáPôÕ, ©¬Ü 299-u ¸r ùLôûX GuTûR A±kÕ / EQokÕ UWQjûRúVô
Ït\UpXôR UWQm ®û[®dÏm Ït\m ApXÕ úUtùLôu] LôVjûRúVô
C,R,N, ©¬Ü 304u ¸r Ri¥dLj RÏkRÕ, ®û[®dÏm BTjûR úUtùLôsYRtÏ
VôùRôÚ LôWQØm CpXôUp Õ¦kÕ
C,R,N, ©¬Ü 300 ¸rLiP RÚQeL°p
AkR ùNnûLûV ùNnRôo Gu\ôp,
UWQm ®û[®dÏm Ït\jûR “ùLôûX
Ït\UôL” LÚÕ¡\Õ, G]úY. JqùYôÚ ùLôûXÙm UWQm
®û[®dÏm Ït\j§u ¸r APeÏm,
 ØRXôYRôL UWQjûR B]ôp. UWQm ®û[®dÏm Ït\eLs
®û[®dÏm ùNVp UWQjûR Aû]jÕm ùLôûXVôLôÕ,
®û[®dÏm úSôdLjÕPu
ùNnVlTh¥ÚkRôp G-Ó : CVtûL«u NôRôWQ úTôd¡p
UWQm ®û[®dL úTôÕUô] JÚ Yôs
 CWiPôYRôL LôVm ApXÕ JÚ EÚhÓjR¥ LôVjûRúVô H-©-
CûZdLlTÓTYÚdÏ AdLôVm UWQjûR dÏ AjRûLV LôVm ®û[®dÏm
AúSLUôL ®û[®dLdáÓm Guß úSôdLjÕPu EiPôdÏ¡\ôo, CR]ôp ©-
Ït\Yô°«u A±ÜdÏ / EQo®tÏ TÓ¡\ C\d¡\ôo, CeÏ ©-u UWQjûR
EPtLôVjûR ®û[®dÏm úSôdLjÕPu ®û[®dÏm úSôdLjûR H-
AÕ ùNnVlTh¥ÚkRôp ùLôi¥ÚdLô®hPôÛm AYo ùLôûX
Ït\m ׬kRYo B¡\ôo,
 êu\ôYRôL. GYÚdúLàm
EPp LôVjûR ®û[®dÏm úSôdLjÕPu G-Ó : JÚ UdLs áhPjtÏs
AÕ ùNnVlThÓ AqYôß Gu¦V AkR LôWQªpXôUp JÚ ùY¥UÚkÕ
EPtLôVUô]Õ CVtûL«u NôRôWQ AûPdLlThP ÀWe¡ûV ÑhÓ áhPj§p
úTôd¡p UWQjûR EiPôdÏYRtÏ JÚYûW H-ùLôp¡\ôo, CqYôß ùNnV H-
úTôÕUô]RôL CÚd¡\Õ Gu\ôp Øuáh¥úV §hPªPôUp CÚkRôÛm
AYo ùLôûX Ït\m ùNnRYo B¡\ôo,
 SôuLôYRôL. AfùNnûLûV
ùNn¡\Yo AÕ ùTÚmTôÛm ©¬Ü 299 ApXÕ 300 GuTûR ¨oQ«dL

EߧVôL ¨LZdá¥V UWQjûRúVô LÚRlTP úYi¥VûY

ApXÕ UWQjûR AúSLUôL ®û[®dLd


Raj Kumar V. State of Maharashtra (2009)
á¥V EPtLôVjûRúVô HtTÓjÕm
15 SCC 292 YZd¡p GlùTôÝùRpXôm JÚ
A[ÜdÏ AÕ EP]¥ ATôVLWUô]Õ
Ït\m ùLôûX Ït\Uô ApXÕ UWQm

15
®û[®dÏm Ït\Uô Guß ¨oQ«dL CkRd úLs®dLô] T§p Bm Gu±ÚkÕ
úYiÓúUô AlùTôÝÕ AkR YZd¡û] B]ôp AkR YZdÏ ©¬Ü 300-u ¸r
êuß T¥L[ôL LÚÕYÕ ÑXTUôL Es[ ®§®XdÏL°u ¸r APe¡]ôp
CÚdÏm Guß EfN ¿§Uu\m á±Ùs[Õ, AkR Ït\m ùLôûX ApXôUp UWQm
®û[®dÏm Ït\UôÏm, CRtLô]
ØRp LhPUôL LÚRúYi¥V úLs®
RiPû] ©¬Ü 304 Tϧ -1u ¸r Es[Õ,
Gu]ùYu\ôp Ït\m NôhPlThPYo
UWQjûR ®û[®dLdá¥V ùNVûX ©¬Ü 300u ¸r Es[ ®XdÏLs
ùNnÕs[ôWô GuTÕ, Ït\m
NôhPlThPY¬u ùNVÛdÏm AR]ôp  LÓûUVô] Utßm §¼o
çiÓRp (LôiL K.M. Nanavati V. State
®û[kR UWQj§tÏm Es[ CûQl©u of Maharashtra, AIR 1962 SC 605).
Nôh£ SmûU CWiPôYÕ LhPj§tÏ
 RtLôl×
GÓjÕf ùNp¡\Õ, CkRd LhPj§p
AfùNVp 229-u ¸r UWQjûR  ùTôÕ E¯VoL°u ùNVpLs
®û[®dÏm Ït\Uô GuTûR
 §¼o NiûP
GuTûR ¨oQ«dL úYiÓm,
 NmURm
CkR úLs®dÏ ØRp TôoûY«úXúV Bm
©¬Ü 299 Utßm 300d¡ûPVp
Guß T§p CÚkRôp êu\ôYÕ LhPUôL
Es[ úYßTôÓ
©¬Ü 300 CkR ùNVÛdÏ ùTôÚkÕUô
GuTûR BWôVúYiÓm, CkR LhPj§p ©¬Ü 299 Utßm 300dÏ CûP«p
¿§Uu\m AWÑ RWl©]ôp ¨ì©dLlThP Es[ úYßTôhûP Melville J. GuTYo Reg
ùTôÚiûULs Aû]jÕm ©¬Ü 300-u V. Govinda, (1876) ILR 1 Bom 342 Gu\
¸r Es[ SôuÏ Es©¬ÜL°p HúRàm YZd¡p LÚ§Ùs[ôo, CkR YZdÏ UWQm
Ju±u ¸r AkRf ùNVûX ùLôiÓ YÚUô ®û[®dÏm Ït\jûR ׬kÕ ùLôsYRtÏ
GuTûR ¨oQ«dL úYiÓm, CkR RtúTôÕ ªL Ød¡VUô] JÚ Y¯Lôh¥,
úLs®dÏ T§p CpûX Guß CÚkRôp CkR YZd¡p
AkRd Ït\m ùLôûX ApXôUp UWQm TVuTÓjRlThÓs[ NhPlTh¥ûL Yô¬Vô]
®û[®dÏm Ït\m Guß Ø¥Ü ùNnÕ JlÀÓ EfN ¿§Uu\j§]ôp Htßd
CRtÏ ©¬Ü 304 Tϧ 1 ApXÕ 2u ¸r. ùLôs[lThÓs[Õ,
©¬Ü 299. 2 ApXÕ 3-YÕ Eh©¬®u ¸r
AfùNVp YkÕs[Rô Gu\ A¥lTûP«p ©¬Ü 299(©) Utßm 300 (2) CûP«p

RiPû] YZeL úYiÓm, Es[ úYßTôÓ

16
Tô§dLlThPY¬u JÚ Ï±l©hP CpûXùVu\ôÛm AYÚdÏ UWQm
EPp ¨ûX ApXÕ úYß ¨ûX Tt± ®û[®dÏm ApXÕ UWQm
Ït\Yô°«Pm Es[ R²lThP RLYp / ®û[®dLdá¥V EPtLôVm ®û[®dÏm
A±Ü C,R,N, ©¬Ü 300(2)u ¸r úSôdLm CpûXùVu\ôúXô CkRd Ït\m
Ït\U]jûR úYßTÓjÕm AeLUôÏm, LôVm HtThPôÛm ùLôûX Ït\UôLôÕ,
Ït\m NôhPlThPYo Ït\m
299 ©dÏm 300(3)dÏm CûP«p
CûZdLlTÓTYo JÚ Ï±l©hP ¨ûX«p
Es[ úYßTôÓ
CÚlTûR A±kÕ AYÚdÏ HúRàm ¾eÏ
®û[®jRôp AÕ NôRôWQl úTôd¡p 299 ©-«p Es[ AúSLUôL UWQjûR
UWQm ®û[®dL úTôRôUp CÚkRôÛm. ®û[®dLdá¥V Gu¡\ ùNôtLÞdÏ
UWQm úSWXôm GuTûR A±kÕ JÚ T§XôL CVtûL«u NôRôWQ úTôd¡p
ùNVûX ùNnV úYiÓm, UWQjûR ®û[®dLdá¥V Gu\
ùNôtLs 300(3)p TVuTÓjRlThÓs[Õ,
UWQm HtTÓjÕm úSôdLm 300(2)u ¸r
C§p UWQm HtTÓjRdá¥V EPp
JÚ Ød¡VUô] AeLm ¡ûPVôÕ, EPp
LôVj§tÏm CVtûL«u NôRôWQ úTôd¡p
LôVm HtTÓjÕm úSôdLm Utßm
UWQm HtTÓjRdá¥V LôVj§tÏm
AjRûLV EPp LôVm AúSLUôL
®j§VôNm Es[Õ, CÕ £±VRôL
UWQjûR ®û[®dÏm Gu¡\ úSôdLm
úRôu±]ôÛm CûR LY²dL®pûX
UhÓúU 300(2)dÏ úTôÕUô]Õ, C,R,N,
Gu\ôp ùTÚU[®p A¿§ úSWXôm,
©¬Ü 300EPu CûQkR GÓjÕdLôhÓ (©-
EPtLôVm GkR A[®tÏ UWQjûR
I LôiL)
HtTÓjRXôm GuT§pRôu CkR ®j§VôNm
C,R,N, ©¬Ü 299 © Ït\Yô°«Pm Es[Õ, ùTôÕYôL á±]ôp. GkR
CjRûLV A±®û] G§oTôodL®pûX, A[®tÏ AÕ UWQjûR HtTÓjRXôúUô
Ït\m NôhPlThPYo Tô§dLlThPYo. AûR ùTôßjÕRôu Ït\ úSôdLjÕPu
úSônYônlThP CÚRV ¨ûXûV HtTÓj§V AkR EPtLôVj§]ôp HtTÓm
ùLôiÓs[ôo GuTûR A±kÕm AYûW UWQm GkR A[®Xô] ùLôûX Ït\j§u
AÝjRUôL A¥jÕ. AqYôß A¥jRôp ¸r YÚm GuTûR ¨oQ«dLXôm,
AYÚdÏ UWQm HtTPXôm GuTûRÙm “HtTÓjRdá¥V” Gu\ ùNôp 299-©«p
A±kÕ UWQm HtTÓjÕm YZdÏLs Es[ ùNôp, CÕ JÚ ¨LrÜd áû\ UhÓm
CkRl ©¬®u ¸r YÚm, Ït\m ϱdLôUp Nôj§Vdáû\Ùm Es[PdL
NôhPlThPÚYdÏ Tô§dLlThPY¬u úYiÓm, CVtûL«u NôRôWQ úTôd¡p
CÚRV ¨ûXûVl Tt± R²lThP A±Ü UWQm HtTÓjRdá¥V EPtLôVm GuTÕ

17
UWQm AkR EPtLôVj§u LôWQUôL GuTûR ¨ì©dL úYiÓm, ARôYÕ AÕ
Li¥lTôL úSÚm GuTûR CVtû«u GúRfûNVôLúYô ApXÕ úSôdLm
NôRôWQ úTôdûL LÚj§p ùLôiÓ CpXôUúXô HtThP LôVm CpûX, CûY
ϱd¡\Õ, 300(3)u ¸r YZdÏLs êußm ¨ì©dLlThPôp AkR ®NôWûQ
YÚYRtÏ Ït\m NôhPlThPYo ùLôûX ùRôPokÕ
ùNnV Gi¦«ÚdL úYiÓm Gu\
AY£Vm ¡ûPVôÕ, CVtûL«u NôRôWQ  SôuLYRôL úUtá\lThP

úTôd¡p UWQjûR HtTÓjRdá¥V LôVm CVtûL«u NôRôWQ úTôd¡p

EPtLôVjûR HtTÓjR Gi¦ CÚkRôp UWQm ®û[®dLdá¥V LôVm

UhÓm úTôÕUô]Õ, GuTûR ¨ì©dL úYiÓm, CkR ¨ìTQm


Ït\m NôhPlThPY¬u úSôdLjÕPu
TôodL State of Andhra Pradesh V. CûQkRÕ ¡ûPVôÕ,
Rayavarappu Punnayga and another, 1977
G]úY CkR YZd¡uT¥ Ït\m
Cri. L.J.1, Augustine Sardana V. State of
NôhPlThPYo CVtûL«u NôRôWQ
Karnataka, 2003 Cri. L.J. 4458, Shri
úTôd¡p UWQm HtTÓjRdá¥V LôVjûR
Harendra Nath Borah V. State of Assam, JT
HtTÓjR UhÓúU Gu¦«ÚkÕ UWQm
2007 (2) SC 404).
HtTÓYRtÏ Gi¦«ÚdLô®hPôÛm

Virga Singh V. State of Punjab, 1958 AÕ ùLôûX Ït\UôLúY LÚRlTÓm,

Cri.L.J. 818 Gu\ YZd¡p EfN ¿§Uu\m TôodL C,R,N, ©¬Ü 300p G-Ó (£),

300(3)u RuûUûV ®[d¡VÕ, AWÑ


©¬Ü 299(£) Utßm ©¬Ü 300(4)dÏ
RWl©p 300(3)u ¸r JÚ YZdûL ùLôiÓ
CûPúV Es[ úYßTôÓ
YÚYRtÏ ¸rLiPYtû\ ¨ì©dL
úYiÓm, 2 ©¬®u ¸Ým Rôu ùNnÙm ùNVp
UWQjûR HtTÓjRdáÓm Gu\ A±Ü
 ØRXôYRôL EP-p LôVm EQof£ úRûY, 300(4)u ¸r Ït\m
Es[Õ GuTûR Lôi©dL úYiÓm, NôhPlThPYo R]Õ ùNVp JÚ áhPj§tÏ
(R² STÚdÏ CpûX) ¾eÏ
 CWiPôYRôL CkR
®û[®dLdáÓm ATôVLWUô] ùNVp
LôVeL°u RuûU ¨ì©dLlTP úYiÓm,
Gußm CR]ôp UWQm AÚLôûU«p

 êu\ôYRôL AkR LôVjûR Es[Õ Guàm A[®tÏ A±Ü

®û[®dÏm úSôdLm CÚkRÕ ùTt±ÚkRôp úTôÕm, CjRûLV UWQm


Ït\m NôhPlThPY¬u ATôVLWUô]

18
ùNV-]ôp LhPôVm ¨LZd á¥VRôL ãr¨ûXLÞm AkR Ït\j§u NkRolT
CÚjRp AY£Vm, CfùNVp CjRûLV ãr¨ûXÙm LÚj§p ùLôs[lTP úYiÓm,
Liê¥jR]Uô] ùNVûX
úUtùLôs[ GkR RÏkR LôWQØm  ùTôÕYôL BÙs RiPû]

CpXôUp úUtùLôs[lTP úYiÓm, ®§VôLÜm UWQ RiPû]


®§®XdLôLÜm CÚdL úYiÓm, BÙs
C,R,N, ©¬Ü 302 RiPû] YZe¡]ôp AkRd Ït\j§u
ãr¨ûX«p úTôÕUô]RôL CÚdLôÕ
CkRl ©¬Ü 300u ¸r Es[ ùLôûX
Guß LÚ§]ôp UhÓúU UWQj RiPû]
Ït\j§tÏ RiPû]ûV YZeÏ¡\Õ,
YZeLXôm,
CÕ 2 RiPû]Lû[ YZeÏ¡\Õ. UWQ
RiPû] ApXÕ BÙs RiPû],  AkRd Ït\jûRf NôokR
úUÛm. ATWôRj§tÏm CRu ¸r Y¯ Aû]jÕ ªûLlTÓjÕm Utßm
Es[Õ, Ïû\ÜTÓjÕm LôWQeLû[ BWôV
úYiÓm, Cq®WiûPÙm BWônkR
UWQ RiPû]
©u]úW UWQ RiPû] YZeL Ø¥Ü
Bachan Singh V. State of Punjab, AIR 1980 ùNnVXôm,
SC 808 YZd¡p EfN ¿§Uu\j§p IkÕ
CkR ¾ol× CRtÏ ©\Ï Machi Singh V.
¿§T§d ÏÝ UWQ RiPû]ûV
State of Punjab, (1983) 3 SCC 470 Gu\
A°dLXôm Guß ¾oUô]m ùNnRÕ, CkR
YZd¡p UWQ RiPû] Ck§V YZd¡p ©uTt\lThPÕ,

AW£VXûUl× NhPj§u `WjÕ 19 Utßm C,R,N, ©¬Ü 304


21tÏ ×\mTô]Õ Guß Yô§PlThPÕ,
Øu× á±VûRlúTôp C,R,N, ©¬Ü 304
CkR YZd¡p ¿§Uu\m ¸rLiP ùLôûX Ït\m ApXôR UWQm
®§Lû[ HtTÓj§VÕ, ®û[®dÏm Ït\j§tÏ RiPû]
YZeÏ¡\Õ, CRu ¸r 2 TϧLs,
 UWQ RiPû] Uôtß Y¯
CpXôR ªLd ùLô¥V YZdÏL°p ªÏ§Vô]
 UWQm ®û[®dÏm
Ït\jRuûU CÚkRôp UhÓúU
úSôdLjÕPú]ô ApXÕ UWQm AúSLUôL
TVuTÓjR úYiÓm, HtTPdá¥V EPtLôVjûR HtTÓjÕm
úSôdLjÕPú]ô ùNnVlTÓm ùNVp, (Tϧ-1)
 UWQ RiPû] YZeÏYRtÏ
Øu× Ït\Yô°«u NkRolT

19
 UWQm HtTÓjÕm úSôdLm E«¬ZkRôs, CkR YZd¡p EfN
CpXôUúX R]Õ ùNVp UWQjûR ¿§Uu\m KhÓS¬u LY]ªuûUûV

HtTÓjRXôm Gu¡u\ A±ÜPu / EߧVôL AàUô²dL Ø¥VôRRôp 304-H

EQoÜPu ùNnVlTÓm ùNVp, (Tϧ-2) ùNpÛT¥ BLôÕ Guß ¾olT°jRÕ,


úUÛm. ¿§Uu\m Liê¥jR]Uô] ùNVp
C,R,N, ©¬Ü 304-H - LY]ªuûUVôp GuTÕ A§ AYNWUôL ùNnVlTÓm ùNVp
HtTÓm UWQm Gußm úYiÓm Guú\ ùNnVlTÓm ùNVp
ApX Gußm á±VÕ,
304-H LY] Ïû\®]ôÛm Liê¥jR]Uô]
ùNVpL°]ôÛm HtTÓm UWQeLû[ Tt± G-Ó : úYLUôL ùNpÛm Xô¬ JÚ §\kR
®[dÏ¡\Õ, “Liê¥jR]m” Gu¡u\ ùY°«p §Úm×múTôÕ AeÏ Lh¥-p
YôojûR ØuúVôNû]«uûU Gu\ TÓjÕd ùLôi¥ÚkR JÚYo ÁÕ úUô§
ùTôÚû[ ùLôiPÕ ApXÕ JÚ ùNVûX AYWÕ UWQjûR EiPôd¡VÕ, CkR
RÏkR £kRû]«u± ùNnYÕ Gu\ YZdÏ 304 Tϧ 2 u ¸r YWôUp 304-H«u
ùTôÚ°p AûRl TôodLXôm, úUÛm ¸r YÚm, Hù]²p. KhÓSo
LY]ªuûU GuTÕ úTôÕUô] ApXÕ úYiÓùUuú\ AkR Yi¥ûV Lh¥p
N¬Vô] AdLû\«uûUûV ϱd¡\Õ, ÁÕ Ht\®pûX, (LôiL State of Gujarat
UWQjûR ®û[®dÏm Aû]jÕ V. Haider Ali, (1976) 1 SCC 889).
Liê¥jR]Uô] ùNVpLÞm Utßm
LY]dÏû\Yô] Aû]jÕ ùNVpLÞm ùRôZpNôo LY]ªuûU Utßm C,R,N,
304-H«u ¸r YWôÕ, 304-H ©¬Ü 299 ©¬Ü 304-H
Utßm 300u EsÞßl×Lû[ ®Xd¡
C,R,N, ©¬Ü 304-H UÚjÕYoLs ÁÕ
ùNVpTÓm,
ùRô¯pNôo LY]ªuûU ×Lôo

Mohammed Aynuddin and Miyam V. State CÚdÏmúTôÕ TVuTÓjRlTÓ¡\Õ, EfN

of Andhra Pradesh, (2000) 7 SCC 272 Gu\ ¿§Uu\m Jacob Mathew V. State of Punjab

YZd¡p úUpØû\ÂhPô[o JÚ úTÚkÕ & Another 2005 6 SCC 1 Gu\ YZd¡p


KhÓSo, JÚ TV¦ úTÚk§p H±V ©\Ï Øu× EfN ¿§Uu\jRôp Dr. Suresh Gupta
AkRl úTÚkÕ Øu× SLokÕ V. Govt. of NCT of Delhi, (2004) 6 SCC
ùLôi¥ÚdÏmúTôÕ AYs AkR 922 Gu\ YZd¡p á\lThP LÚjûR
Yi¥«u ùY°úV ®ÝkÕ úTÚk§u ÁiÓm GÓjÕd á±VÕ, LY]ªuûU
©uNdLWm AYs ÁÕ Á± AYs AkR Gu¡u\ LÚjÕ E¬ûU«Vp NhPj§Ûm
®Tj§p HtThP LôVeL°]ôp Ït\®Vp NhPj§Ûm ùYqúYß ®RUôL

20
AÔLlThÓs[Õ Gußm E¬ûU«Vp UÚjÕYo ùNnR ùNV-]ôp UWQm
NhPj§p LY]ªuûU Guß LÚRlTÓYÕ ApXÕ LôVm HtTP ªÏ§Vô] Yônl×
Ït\®Vp NhPj§u ¸r LY]ªuûUVôL Es[RôL CÚk§ÚdL úYiÓm, (TôodL.
LÚRlTP úYi¥V AY£Vm ¡ûPVôÕ Martin F.D’ Souza V. Mohd. Ishfaq (2009) 3
Guß ¿§Uu\m á±VÕ, LY]ªuûU JÚ SCC 1)
Ït\UôL UôßYRtÏ ARtϬV Ït\ U]m
C,R,N, ©¬Ü 306 Utßm 309 - EPkûRVôL
CÚkRRôL Lôi©dL úYiÓm, úUÛm JÚ
CÚjRp Utßm RtùLôûXdÏ ØVÛRp
ùNVp Ït\m Guß LÚRdá¥V LY]d
Ïû\YôL CÚlTRtÏ ªL A§L A[®Xô] C,R,N, ©¬Ü 306 RtùLôûX ùNnTYÚdÏ
LY]ªuûU úRûY, A§L A[®p EPkûRVôL ÕûQ ¨tTYûW. Ït\m
LY]ªuûU CpûXùVu\ôp AkR ùNVp ùTôßlúTtL ùNn¡\Õ, ÕûQ ¨tRp
E¬ûU«Vp NhPj§p UhÓúU SPY¥dûL GuTÕ C,R,N, Aj§VôVm 5p
GÓdLjRdL ùNVXôLÜm Ït\®Vp ®[dLlThÓs[Õ, C,R,N, ©¬Ü 107p
NhPj§u ¸r AûR G§ojÕ GÕÜm ùNnV ÕûQ ¨tRp GuTÕ ¸rLiPtû\
Ø¥VôÕ, Es[PdÏm Guß á\lThÓs[Õ,

úUÛm. LÓûUVô] Gu¡u\ YôojûR 304-


 Ït\m ùNnV çiÓRp
H-®p TVuTÓjRlTPô®hPôÛm
Liê¥jR]m ApXÕ LY]ªuûUÙPu  Ït\m ùNnYRtLôL Ït\
N§«p DÓTÓRp
ùNnVlTÓm ùNVpLs Guß 304-H-®p
Es[ YôojûRLs LÓûU Gu\  Ït\m ùNnYRtÏ ER®
ùNnRp
ùNôpÛPu NôokÕ ×¬kÕd ùLôs[lTP
úYiÓm Guß ¿§Uu\m á±Ùs[Õ, ©¬Ü 306u ¸r JÚ ùNVp YÚYRtÏ
AfùNVp ©¬Ü 107u ¸r YWúYiÓm,
JÚ UÚjÕYÚdÏ G§WôL Ït\®Vp
NhPjRu ¸r LY]ªuûUdLôL C,R,N, 306 Utßm Ck§Vf Nôh£Vf NhPm

SPY¥dûL GÓdL úYiÓùUu\ôp AYo ©¬Ü 113 H

JÚ ùNVûX ùNnúRô ApXÕ ùNnVôUp


Ck§V Nôh£Vf NhPm 113H-u ¸r JÚ
CÚkúRô AkR ùNnRp ApXÕ
ùTi¦u RtùLôûXdÏ AY[Õ LQYu
ùNnVôU-ÚjRp ϱl©hP GkRùYôÚ
Utßm LQY]Õ ÏÓmTj§]o
NôRôWQ A±Üm §\àm
EPkûRVôL CÚkRôoL[ô Guß
Es[ UÚjÕYÚm ùNn§ÚdL Ø¥VôR JÚ
BWôÙmúTôÕ
ùNVp Guß ¨ì©dL úYiÓm, AkR

21
 AYs §ÚUQm Ø¥kÕ 7 AqYôß AàUô²lT§-ÚkÕ
YÚPeLÞdÏs RtùLôûX ùNnÕ ¿§Uu\jûR RÓdLXôm, úUÛm. ©¬Ü 113-
ùLôiPRôLÜm H-®p Es[ AàUô]m G§odLdá¥V
AàUô]m BÏm,
 AY[Õ LQYu ApXÕ
E\®]oLs LôiL Ramesh Kumar V. State of
AYû[ ùLôÓûUlTÓj§]ôoLs Chattisgarh, (2001) 9 SCC 618 Uu\m
Gußm ¨ì©dLlThPôp ¿§Uu\m GpXôm Rajbabu and Another V. State of Madhya
ãr¨ûXLû[Ùm LÚj§p ùLôiÓ AkR Pradesh, AIR 2008 SC 3212)
RtùLôûXdÏ AY[Õ LQYu ApXÕ
C,R,N, ©¬Ü 309 RtùLôûX ØVt£ûVÙm.
E\®]oLs EPkûRVôL CÚkRôoLs
ØVt£ ùNnÙm úSôdLjÕPu ùNnVlTÓm
Guß AàUô²dLXôm,
Aû]jÕ ùNVpLû[Ùm Ri¥d¡\Õ,
CkR ©¬Ü 1983 Bm BiÓ JÚ §ÚjRf
LôVm NôokR Ït\eLs - C,R,N, ©¬Ü 319 –
NhPj§u êXm A±ØLlTÓjRlThPÕ,
338
CÕ ER®Vt\. §ÚUQUô] ùTiLs
RtùLôûXdÏ AYoL[Õ LQYWôÛm JÚYÚdÏ EPp Y-. úSôn ApXÕ
E\®]oL[ôÛm Rs[lTÓmúTôÕ TXÅ]m ®û[d¡u\ GYÚm LôVm
ùTÚmTôuûUVôL Nôh£VeLs ®û[®d¡\ôo Guß ©¬Ü 319 áß¡\Õ,
¡ûPdLôUp CÚdÏm YZdÏL°p ¿§
¡ûPlTRtLôL JÚ NØRôV SX ©¬Ü 320 ùLôÓeLôVjûR ¸rLiPYôß
YûWVßd¡\Õ,
LiúQôhPjÕPu
A±ØLlTÓjRlThÓs[Õ,  BiûU CZdL ùNnRp

úUÛm. CqYôß AàUô²jRp  HRôYÕ Li


TôoûYûV ¨WkRWUôL CZdL ùNnRp
LhPôVUô]Õ ApX, Hù]²p. NhPj§p
AàUô²dLXôm GußRôu  HRôYÕ Lô§u úLhÏm
§\û] ¨WkRWUôL CZdL ùNnRp
á\lThÓs[Õ, úUÛm. CjRûLV
AàUô]m ùLôsYRtÏ Øu× ¿§Uu\m  HRôYÕ JÚ EPp EßlûT
ApXÕ êh¥û] CZdL ùNnRp
YZdÏ NôokR ©\ ãr¨ûXLû[Ùm
NkRolTeLû[Ùm LÚj§p  HRôYÕ JÚ EPp Eßl×
ùLôs[ úYiÓm, AjRûLV LÚjÕ CkR ApXÕ êh¥u Y-ûUûV A¯jRp
AàUô]jûR ªûLlTÓjRXôm ApXÕ ApXÕ ¨WkRWUôL TÝRôdÏRp

22
 RûX ApXÕ §¼ùWuß ¨LrkRRôp Ït\m NôhPlThPYo
ØLjûR ¨WkRWUôL EÚdÏûXjRp C\kRY¬u UWQjûR ®û[®dL úSôdLm
 HRôYÕ JÚ GÛmûT ùLôi¥ÚkRRôL LÚR Ø¥VôÕ Gußm
EûPjRp ApXÕ Tp GûRÙm CPm UWQm ¨LZXôm Gußm RuàûPV ùNVp
ùTVW ùNnRp
UôWûPl× HtTÓjRXôm Gu\ A±Ü
 E«ÚdÏ BTjûR ®û[®d¡\ ùTt±ÚkRRôLÜm á\Ø¥VôÕ Gußm
LôVm ApXÕ LôVj§]ôp úYRû] ¿§Uu\m ¾oUô²jRÕ, G]úY. CkR
TÓTYûW 20 SôhLs YûW LÓm ÕuTm ùNVp ©¬Ü 325tÏ ùY°úV ùNu\Õ,
RWdá¥V LôVm ApXÕ 20 SôhLÞdÏ
YZdLUôL AYWÕ £ßYo LPjRp. BhLPjRp Utßm
AÛYpLû[ ùNnVôUp RÓdLdá¥V ©\ Ït\eLs (C,R,N, ©¬Ü 359 – 374)
Lô¬Vm ùNnRp,
£ßYo LPjRp CÚYûLlTÓm G] ©¬Ü
C,R,N,®u ¸r LôVm ApXÕ 359 áß¡\Õ, AûY Ck§V GpûXdÏ
LÓeLôVjûR Ri¥lTRtÏ AÕ ùY°úV LPjRp Utßm NhPléoYUô]
Ru²fûNVôL C,R,N, ©¬Ü 321-u ¸r TôÕLôl©-ÚkÕ LPjRp BÏm,
(Ru²fûNVôL LôVm ®û[®jRp). 322u
¸r (Ru²fûNVôL LÓeLôVm ®û[®jRp) ©¬Ü 360u ¸r JÚYûW AYWÕ NmURm

CûZdLlTh¥ÚdL úYiÓm, CpXôUúXô ApXÕ AYo ùTôßhÓ


NmURm RW NhPlT¥ A§LôWm ùTt\
G-Ó : H-©-ÙPu NiûP úTôhÓ JÚY¬u NmURm Cu± AYûW Ck§V
ùLôi¥ÚdÏmúTôÕ ©-I Xj§Vôp A¥dL GpûXdÏ AlTôp ùLôiÓ ùNu\ôp
ØVp¡\ôo, £, Esú[ ÖûZkÕ Ck§Vô®-ÚkÕ Bû[d LYokÕ ùNpXp
NiûPûV ¨ßjR ØVp¡\ôo, CkR Guß á\lTÓm,
NfNW®p H-©-I A¥dL ØVÛmúTôÕ H- £-
I Xj§Vôp A¥d¡\ôo, B]ôp. H-323u ©¬Ü 361u ¸r 16 YV§tÏhThP BûQ

¸r Ït\m ׬¡\ôo, ApXÕ 18 YV§tÏhThP ùTiûQ


ApXÕ ×j§ ÑYô¾]m CpXôR JÚYûW
State of Karnataka V. Shivalingaiah, AIR AYoL°u NhPléoYUô]
1988 SC 115 Gu\ YZd¡p Ït\m LôlTô[¬PªÚkÕ NmURm ùT\ôUp BûN
NôhPlThPYo C\kRY¬u Lôh¥ CÝjÕ ùLôiÓ ApXÕ çd¡d
BÔßl×Lû[ Rôd¡VRôp AYWÕ ùLôiÓ úTôYÕ NhPléoYUô]
EP]¥ UWQm HtThPÕ, CkR ¨LrÜ TôÕLôl©-ÚkÕ LYoRp Guß á\lTÓm,

23
Thakorlal D. Valgame V. State of Gujarat, ùLôÓdÏm úSôdLjÕPu ùNnVlTÓm
(1973) 2 SCC 413 Gu\ YZd¡p EfN LPjRûX Ri¥dÏm,
¿§Uu\m ©¬Ü 361u ¸r çd¡ ùNpYÕ
Tô-Vp Ït\eLs Utßm
Gu¡u\ YôojûR YÛdLhPôVlTÓj§
çd¡ ùNpÛRp GuTRtÏ UhÓm CVtûLdÏ Uô\ô] Ït\eLs –
EhThPÕ ApX Guß á±VÕ, G-Ó : © C,R,N, ©¬Ü 375-377
(£ßª) – AYû[ A±VôR H-AYÞdÏ JÚ
375 Utßm 376 – Yu×Qof£
NôdúXh ùLôÓjÕ Lô¬p H\ çiÓ¡\ôo,
©-Lô¬p Hß¡\ôs, ©¬Ü 361u ¸r H-©-ûV ©uYÚm ®YWeLs 6p HRôYÕ Ju±u
LPj§ Es[ôo, ¸r YÚm ãr¨ûX«p JÚ ùTiÔPu
EPÛ\Ü ùLôsÞm JÚ Bi
C,R,N, ©¬Ü 362 BhLPjRûX ®[dÏ¡\Õ,
Yu×Qof£ ùNnYRôL ùNôpXlTÓ¡\ôo,
K¬Pj§-ÚkÕ ùNpÛmT¥ JÚYûW
YuØû\Vôp LhPôVlTÓjÕ¡\ ApXÕ
 ØRXôYRôL AlùTi¦u
YgNû]Vô] Øû\ GR]ôÛm çiÓ¡\
®ÚlTj§tÏ Uô\ôL
GYo JÚYÚm AYûW BhLPjÕ¡\ôo
Guß ùNôpXlTÓYôo,  CWiPôYRôL AlùTi¦u
NmURm CpXôUp
C,R,N, ©¬Ü 364-H JÚ §ÚjRf NhPm êXm
1993 Bm BiÓ A±ØLlTÓjRlThPÕ,  êu\ôYRôL UWQm ApXÕ
CÕ ©sû[d LPjRp Ït\m Utßm LôVm HtTÓm Guß AlùTiûQ
BhLPjRp Ït\eLs Ø¥YûPkÕ AfÑßj§ AY[Õ NmURjûR ùTtß®hP
ApXÕ JÚYo LôY-p ùYÏ SôhL[ôL ©\Ï. AY[Õ NmURjÕPu
ûYdLlThÓ Ït\m NôhPlThPYo
AqYôß AûPjÕ ûYjRYûW ùLôpYRôL  SôuLôYRôL. Øû\lT¥ Ruû]
ªWh¥ YkRôp AYoLÞdÏ LÓm RiPû] UQkR LQYu Guß JÚYû] Sm©
YZeÏYRtLôL ùLôiÓYWlThPÕ, AR]ôp NmURjûR A°d¡\ôs GuTûR
Cl©¬®u ¸r JÚYo AWNôeLm ApXÕ ùR¬kÕm AkR NmURjÕPu
ùY°SôhÓ AWÑ JÚ ùNVûX ùNnVúYô.
 IkRôYRôL. ©jÕ ¨ûX«u
ùNnVôUp CÚdLúYô ùNnÙm
LôWQUôLúYô ApXÕ EQoûY UÝeLf
úSôdLjÕPu ApXÕ Ït\m
ùNnÙm ApXÕ EPpSXj§tÏ
NôhPlThPYÚdÏ ùWôdLj ùRôûL
JqYôRûY APe¡V HúRàm

24
ùLôÓdLlThPRôÛm AlùTi NmURm A¥dL¥ EPÛ\Ü ùLôsÞm TZdLm
A°dÏm ùNV-u RuûUûVúVô ApXÕ Es[Yo Gu\ JúW LôWQj§tLôL AY[Õ
®û[ÜLû[úVô A±Vô§ÚkÕ YôdÏ êXjûR SmTôUp CÚjRp áPôÕ
AfNUVj§p AYs ùLôÓdÏm Guß ¾oUô²jÕs[Õ,
NmURjÕPu
Madho Ram V. State of Uttar Pradesh, AIR
 B\ôYRôL. AlùTi 16 1973 SC 469 Gu\ YZd¡p Tô§dLlThP
YV§tÏ EhThPYWôL CÚl©u AY[Õ ùTi¦u YôdÏêXm úYß Nôu±]ôp
NmURjÕPu ApXÕ NmURm Cu± EߧTÓjRlTPô®hPôÛm ARu
A¥lTûP«p UhÓúU RiPû]
C,R,N, ©¬Ü 375 JÚ ®[dLjûR
YZeLXôm Guß ¿§Uu\m á±VÕ,
ùLôiÓs[Õ, ARôYÕ
Yu×Qof£ Ït\j§tÏ AY£VUô] C,R,N, ©¬Ü 376 Yu×Qof£dLô] RiPû]
Tô-Vp EPÛ\Ü AûUYRtÏ ÖûZRp
Yu×Qof£ Ït\j§tÏ Ïû\kRThNm 7
úTôÕUô]RôÏm, úUÛm JÚYo Ru
YÚP £û\ RiPû]Ùm. ATWôRØm
Uû]®úVôÓ AkR Uû]® 15
®§dLlThÓs[Õ,
YV§tÏhThPYWôL CpXôRùTôÝÕ
ùLôsÞm Tô-Vp EPÛ\Ü ùTôÕYô] úSôdLjûR ¨û\úYtßm
Yu×Qof£ BLôÕ, ùTôÚhÓ JÚ ùTi Juß ApXÕ Ju±dÏ
úUtThPYoL[ôp Yu×Qof£dÏ
16 YV§tÏ ¸r Es[ ùTi¦u
BhTÓjRlThPôp A§p JqùYôÚYÚm
NmURjûR LÚj§p ùLôs[ Ø¥VôÕ
áhPôL úNokÕ Yu×Qof£ ùNnRRôL
(Bishnu Dayal V. State of Bihar, AIR 1981
LÚRlTÓm, Pramod Mehto V. State of Bihar,
SC 39) State of U.P. V. Manoj Kumar
AIR 1989 SC 1475 Gu\ YZd¡p SôuÏ
Panday, AIR 2009 SC 711 Gu\ YZd¡p
SToLs úNokÕ JÚ ùTiûQ
Tô§dLlThP ùTi 16 YV§tÏ úU-ÚkR
Yu×Qof£ ùNnRRôLÜm ARtúLt\
JÚ LôWQj§]ôp UhÓm AYs NmURm
UÚjÕY Nôh£VeLÞm CÚkRRôp
A°jRRôL LÚR Ø¥VôÕ Guß EfN
AYoLs Aû]Y¬u
¿§Uu\m á±Ùs[Õ,
RiPû]Ùm ¨ûX¨ßjRlThPÕ,
EfN ¿§Uu\m State of Uttar Pradesh V. CqYZd¡p CYoLs Aû]YÚm
Om, 1999 Cr. L.J. 5030 Gu\ YZd¡p Ït\j§p TeúLt\]Wô ApXÕ Vôo
Tô§dLlThP ùTi TiTt\Ys, úUÛm TeúLt\]o GuTûR ¨ì©dL
úRûY«pûX,

25
Ck§V Nôh£f NhPm ©¬Ü 114H – NmURm úVô² ApXôR Eßl× NôokR EPÛ\Ü
Utßm £ßYoLÞPu AqYô\ô]
Ck§V Nôh£V NhPm ©¬Ü 114H C,R,N,
E\ÜLû[Ùm Es[PdÏm,
©¬Ü 376(2)u ¸r (©¬Ü 372(2)(f) R®W)
SPjRlTÓm YZdÏL°p GeùLpXôm  18 YV§tÏ ¸r Es[Yo Tô-Vp
E\®tÏ NmURm A°dL Rϧ CpXôRYo
 Ït\m NôhPlThPYWôp Guß LÚRlTÓYôo,
Tô-Vp EPÛ\Ü ¨ì©dLlThÓs[úRô
Utßm EPûULÞdÏ G§Wô] Ït\eLs

 AlùTôÝÕ AkRl ùTi C,R,N, ©¬Ü 378 Utßm 379 - §ÚhÓ


NmURm ùLôÓjRôWô CpûXVô Gu\
GYúWàm JÚYWÕ EPûU«-ÚkÕ
úLs® GÝm×m úTôÕ úUÛm
AûNÙm ùTôÚs HúRàm AYWÕ NmURm

 AYs ¿§Uu\m Nôh£Vj§p CpXôUp úSoûU«u± GÓjÕd ùLôsÞm

NmURm ùLôÓdL®pûX Guß á±]ôp úSôdLm ùLôiÓ. AqYôß GÓjÕd


ùLôs[lTÓm ùTôÚhÓ AkRl
¿§Uu\m AYs NmURm A°dL®pûX ùTôÚû[ SLojÕm GYo JÚYÚm §ÚhÓ
Guß AàUô²dL úYiÓm, Ït\m ùNnRRôL ùNôpXlTÓ¡\ôo,

C,R,N, ©¬Ü 377 – N92 Foundation V. G]úY. §ÚhÓ Ït\m ׬Rp JÚY¬u
Government of NCT and Others, 210 Cri. EPûU«-ÚkÕ AûNÙm ùNôjûR AYWÕ
L.J. 94 YZd¡p ¥p- EVo ¿§Uu\m NmURm CpXôUp ®XdÏRp Utßm
AqYôß ®XdÏRp úSoûUVt\
 T§ù]hÓ YV§tÏ úUXô] CWiÓ úSôdLjÕPu AkRl ùTôÚû[ GÓjÕd
U²RoLÞdÏ CûPúV R²lThP ùLôsYRtLôL ùNnRp B¡V CWiÓ
Øû\«p U]ØYkÕ ¨LÝm Aû]jÕ AeLeLû[ ùLôiPÕ,
Tô-Vp E\ÜLÞm Ït\UôdLlTPd
áPôÕ Gußm AqYôß ùNnRp Ck§V G]úY. NmURm CpXôUp JÚY¬u

AW£VXûUl× NhPm `WjÕLs 14. 15. 21 ùTôÚû[ SLojRp Utßm úSoûUVt\

B¡VYt±tÏ G§Wô]Õ Gußm A±®jRÕ, úSôdLjÕPu AqYôß ùNnRp B¡V


CWiÓm Ït\j§u Ød¡V AeLeL[ôÏm,
 C,R,N, ©¬Ü 377 NmURm Cu± JÚYÚdÏ Øû\Vt\ BRôVúUô ApXÕ
SPdÏm Aû]jÕ Bi Eßl× - ùTi Utù\ôÚYÚdÏ Øû\Vt\ CZlúTô

26
®û[®dÏm ùNVp úSoûUVt\ ùNVp B]ôp H-Sm©dûL úUôN¥ ùNnRRôL
Guß LÚRlTÓ¡\Õ, LÚRXôm,

úUtLiPYt±-ÚkÕ BRôVúUô. G-Ó : (4) H-©«u úUô§WjûR ©-«u ÅhÓ


CZlúTô ØÝûUVôL CÚdL úYi¥V úUû_«p Lôi¡\ôo, CûR H-úSoûUVt\
AY£Vm CpûX, RtLô-LUôL. Øû\«p GÓdÏmúTôÕ H-§ÚhÓ Ït\m
NhPT¥VôL E¬ûUVô[¬PªÚkÕ GÓjRôp ׬¡\ôo,
úTôÕUô]Õ,
N. Mehra V. State of Rajasthan, AIR 1957
G-Ó : H-úSoûUVt\ Øû\«p. ©-«u SC 369 Gu\ YZd¡p JÚYo Ck§V
SôûV ©-«u NmURm CpXôUp Ru ®Uô]l TûP«-ÚkÕ JÚ ®Uô]jûR
©u]ôp ùRôPokÕ YÚUôß. NhPj§tÏ ØWQôL GÓjÕ AûR
SônLû[ LYok§ÝdÏm CûWûV Ru Tô¡vRôu YûW JÚYo ùNÛjÕ¡\ôo,
NhûPl ûT«p GÓjÕd ùLôiÓ ùNp¡\ôo, CqYZd¡p EfN ¿§Uu\m AYo §ÚhÓ
AkR Sôn H-I ©uùRôPW ùRôPe¡VÜPú] Ït\m ׬kRRôL ¾oUô²jRÕ,
AÕ §ÚhÓd Ït\Uô¡ ®Ó¡\Õ,
C,R,N, ©¬Ü 383 – AfÑßj§ T±jRp
G-Ó : (2) H GuTYo JÚ ùTôd¡` úTûZûV
Rôe¡ ùNp¡u\ JÚ GÚûRl TôojRÜPu JÚYûW AYÚdúLô ApXÕ AYûW NôokR
ARû] úSoûUVt\ Øû\«p GÓjÕd Ut\YÚdúLô ¾eÏ ®û[®dL úTôYRôL
ùLôsYRtLôL AkR GÚûR ϱl©hP AfÑßj§ ARu ®û[YôL JÚ
§ûN«p ÕWjÕ¡\ôo, GÚÕ SLW ùTôÚû[úVô ApXÕ
BWm©jRÜPú] H- §ÚhÓd Ït\jûR U§l×s[ Tj§WjûRúVô ApXÕ
ùNnRYWô¡\ôo, U§l×s[ Tj§WUôL Uôt\jRdL
Juû\úVô AYo A°dÏmT¥ úSoûUVt\
G-Ó : (3) ©-TVQm ùNnYRtÏ Øu× Øû\«p çiÓRp. AfÑßj§ T±jRp
RuàûPV RhûP TôÕLôlTôL ûYjÕL Gu\ Ït\UôÏm,
ùLôsYRtLôL H-«Pm JlTûPd¡\ôo, H-
AkR RhûP ®tß ®Ó¡\ôo, CeÏ AkRj G-Ó : TQm ùLôÓdLô®hPôp H- Tt±
RhÓ ©-«u LhÓdÏs CpûX, G]úY. AYç\ôL ùY°«Pl úTôYRôL ©-
AûR H-®tß ®hP úTô§Ûm ©-«u AfÑßjÕ¡\ôo, CkR AfÑßjÕYRu
LhÓdÏs CÚkÕ ARû] GÓdLôRRôp H- êXm H-ûY TQm ùLôÓdL çiÓYRôp
§ÚhÓd Ït\m ׬kRRôL LÚR Ø¥VôÕ, ©- AfÑßj§ T±jRp Ït\jûR ׬¡\ôo,

27
G-Ó : (2) JÚ ùRôûLûV H-dÏ ©-ùLôÓdL ùNpY§p ApXÕ GÓjÕ ùNpX Ø¥Y§p
LhÓlTÓjÕm JÚ LPu Eߧ ºh¥p Ït\Yô° AÕ ¨û\úYßYRtLôL
ûLùVôlTm úTôPô®hPôp ©-«u GRtúLàm UWQm. LôVm. Øû\«u±
ÏZkûRûV AûPjÕ ûYlTRôL ©-I RÓjRp. EP]¥ UWQm. EP]¥ LôVm
AfÑßjÕ¡\ôo, CR]ôp ©- ApXÕ EP]¥ Øû\Vt\ RÓjRp
ûLùVôlTªÓ¡\ôo, C§p H-AfÑßj§l HtTÓm Gu¡u\ AfNjûR Ru²fûNVôL
T±jRûX ùNn¡\ôo, ®û[®jRôp ApXÕ ®û[®dL
ØVu\ôp §ÚhPô]Õ ùLôsû[VôÏm,
G-Ó : (3) H- ©-I LÓeLôVm HtTÓm Guß
TVØßj§ úSoûUVt\ Øû\«p ©-I Ït\Yô° AfÑßj§ T±dÏm NUVj§p
ùYßm Rô°p ûLùVlTm ChÓ AûR AfÑßjRlThP STÚPu CÚkRôp. AYûW.
R]dÏ ùLôÓdLf ùNn¡\ôo, CqYôß AYÚdÏ ApXÕ úYß JÚYÚdÏ UWQm.
ûLùVôlTm ChP Rôs LôVm ApXÕ Øû\Vt\ RÓjRp
U§l×s[ Tj§WUôL Uôt\dá¥VÕ G]úY EP]¥VôL HtTÓm Guß AfNm
H-AfÑßj§ T±jRp Ït\jûR ùLôs[ ùNnÕ AfÑßj§ T±jRôp Utßm
ùNnÕs[ôo, Chander Kala V. Ram Kishan, AqYôß AfNm ùLôs[ ùNnÕ AqYôß
AIR 1985 SC 1268 Gu\ YZd¡p JÚ AfNm ùLôs[ ùNnVlThPYûW AfÑßj§
Ts°«u RûXûU B£¬Vo JÚ ùTi T±dÏm ùTôÚû[ AkR CPj§úXúV
B£¬ûV êuß ùYßm Rô°p AlùTôÝúR ùLôÓjÕ ®ÓUôß çi¥]ôp
ûLùVôlTm CPd á± CpûXùVu\ôp AfÑßj§ T±jRp ùLôsû[VôÏm,
AYûW Uô]TeLm TÓjÕYRôL
G-Ó : ©-I ¸úZ Rs° ©¥jÕ ©-«u
AfÑßj§V§u úT¬p AkR B£¬ûV
TQjûRÙm. SûLûVÙm ©-«u
ûLùVôlTm ChPRôp RûXûU B£¬Vo
CûN®u± AYWÕ EûPûU«-ÚkÕ H-
AfÑßj§ T±jRp Ït\m ׬kRRôL EfN
úUôN¥VôL GÓjÕd ùLôs¡\ôo, CeÏ H-
¿§Uu\m Ø¥Ü ùNnRÕ,
§ÚhûP ùNnRYo B¡\ôo Utßm AkR
C,R,N, ©¬Ü 390 ùLôsû[ §ÚhûP ùNnÙm ùTôÚhÓ Ru²fûNVôL
©-dÏ Øû\Vt\ RÓjRûX ùNn§Úd¡\ôo,
C,R,N, ©¬Ü 390T¥ GpXô ®RUô] G]úY H-ùLôsû[V¥jRYo B¡\ôo,
ùLôsû[«Ûm §ÚhúPô ApXÕ
AfÑßj§ T±jRúXô APe¡Ùs[Õ, G-Ó : H. ©-«u ÏZkûRûV çd¡d
§ÚÓYRtÏ ApXÕ §ÚÓmúTôÕ ApXÕ ùLôiÓ TQlûTûV ùLôÓdLô®hPôp
§Úh¥]ôp ùTt\ ùTôÚû[ GÓjÕf ÏZkûRûV Tôû\«-ÚkÕ Å£ G±kÕ

28
®ÓYRôL ©-I AfÑßjÕ¡\ôo, SXàdLôL ®tß ®hPôp AYo Ït\Øß
ÏZkûRdÏ EP]¥ LôVm ®û[Ùm Gu\ ûLVôPp Gu¡u\ Ït\jûR ùNnRYo
AfNjûR EiPôd¡VRôp ©- TQlûTûV BYôo,
H-«Pm ùLôÓd¡\ôo, CqYôß ¨LrkR
C,R,N, ©¬Ü 403 CWiÓ
AfÑßj§ T±jRp ùLôsû[ G]lTÓm,
®[dLeLû[ ùLôiPÕ,
C,R,N, ©¬Ü 403 úSoûUVtß ùNôjÕ
®[dLm -1 : ùLôgN LôXj§tÏ UhÓúU
ûLVôPp
úSoûUVt\ Øû\«p ùNnÙm ûLVôPp
ûLVôÓRp GuTRtÏ C,R,N,®p N¬Vô] Cl©¬®u ¸r ûLVôPp G]lTÓm,
®[dLm ¡ûPVôÕ, B]ôp CÕ ©¬Ü
G-Ó : ©-dÏ ùNôkRUô] AWÑ LPàR®
403p TVuTÓjRlThÓs[Õ, Ït\Øß
ºhÓ Juû\ H-LiÓ GÓd¡\ôo, ºhÓ ©-
Sm©dûL úUôN¥ Guß C,R,N, ©¬Ü 405
dÏ ùNôkRUô]Õ Guß A±kúR ©uù]ôÚ
ØRp 409 YûW Es[ Ït\eL°p
LôXj§p ©-«Pm ÁiÓm JlTûPdÏm
“ûLVôPp” GuTÕ JÚ AeLUôL
LÚjÕPu JÚ LPàdÏ _ôÁ]ôL AûR
®[eÏ¡\Õ,
APÏ ûYd¡\ôo, CeÏ H-úUtLiP
G-Ó : ©-dÏ ùNôkRUô] ùTôÚû[ R]Õ Ït\jûR CûZjRYo B¡\ôo,
Guß Sm© SpùXiQjÕPu H-GÓjÕd
®[dLm – 2 : Vôo YNØm CpXôR
ùLôs¡\ôo, CeÏ H-§ÚhûP ùNnV®pûX
ùTôÚû[ LiÓ. AûR TôÕLôdL ApXÕ
B]ôp. H– R]Õ RYû\ EQokR
ùNôkRdLôW¬Pm AûR §Úm© JlTûPdÏm
©u]Úm AlùTôÚû[ Ru ùNôkR
ùTôÚhÓ AkRl ùTôÚû[ GÓd¡\ JÚYo
ETúVôLj§tÏ TVuTÓj§ YkRôp
AûR úSoûUVt\ Øû\«p GÓdL®pûX,
Cl©¬®u ¸r Ït\m ùNnRYo B¡\ôo,
BLúY. AYo CkRd Ït\m ׬kRYo
(G-Ó) H-Ùm ©-Ùm SiToLs, H-JÚ Øû\ B¡\ôo, B]ôp. ARu ùNôkRdLôWûW
©-CpXôR úTôÕ AYÚûPV èXLj§às A±k§Úd¡\ùTôÝÕ ApXÕ A±kÕ
ùNuß ©-«u NmURm CpXôUp JÚ ùLôs¡\ Y¯ CÚd¡\ùTôÝÕ ApXÕ
×jRLjûR T¥jÕ®hÓ §Úl© RÚm ùNôkRdLôWûW LiÓ©¥jÕ A±dûL
GiQjÕPu GÓjÕ ùNp¡\ôo, CeÏ H-©- AàlT ¨VôVUô] Y¯Lû[l TVuTÓj§
«u Uû\ØL NmURm RUdÏ CÚdLXôm G] Utßm AkRf ùNôkRdLôWo ARtÏ
LÚÕYÕ Nôj§VUôÏm, AÕ H-«u E¬ûUdúLôW AYûW
GiQUôL CÚkRôp H-§ÚhÓ ×¬V®pûX, CVp®lTRtÏ ¨VôVUô] JÚ Lô[ A[Ü
B]ôp H-AkRl ×jRLjûR R]Õ ùNôkR YûW AkRl ùTôÚû[ ûYj§ÚlTRtÏ

29
Øu× Rm ùNôkR ETúVôLj§tÏ AûR ApXÕ AkR ùNôjûR R]Õ ùNôkR
E¬VRôd¡d ùLôiPôp AYo CdÏt\jûR ETúVôLj§tLôL Uôtß¡u\ ApXÕ
ùNn¡\ôo, JlTûPdLlThP ùTôßl× Cu]
Øû\«p ¨oY¡dLlTPúYiÓm Guß
G-Ó : NôûX«p H-JÚ ìTôûV AÕ
YûL ùNnVlThP NhPj§u GkR
VôÚdÏ ùNôkRUô]Õ Guß
LhPû[Ùm ApXÕ JlTûPdLlThP
A±VôR ¨ûX«p GÓjÕd ùLôs¡\ôo,
ùTôßlûT ¨û\úYtßYûR
úUtLiP ®[dLj§uT¥ AYo Ït\m
Jh¥ ùY°lTûPVôL ApXÕ
׬V®pûX,
Uû\ØLUôL AYo ùNnÕ ùLôi¥Úd¡\

G-Ó : Ye¡l TQf ºhÓ APe¡V L¥Rm NhPlT¥Vô] JlTkRjûRÙm Á±

Juû\ H-NôûX«p LiùPÓd¡\ôo, úSoûUVt\ Øû\«p AkR ùNôjûR

AdL¥Rj§u ϱl×L°-ÚkÕm ETúVô¡d¡\ ûLVôÞ¡\ ApXÕ

Es[Pe¡Ùs[ ®`VeL°-ÚkÕm AÕ Utù\ôÚYûW AqYôß ùNnV

VôÚdÏ ùNôkRm Guß AYo A±kÕd úYiÓùUuú\ AàU§d¡\ GYo JÚYÚm

ùLôs¡\ôo, AkRl TQºhûP RUdÏ Ït\Øß Sm©dûL úUôN¥ ùNnRYo

E¬ûUVôd¡d ùLôs¡\ôo, AYo B¡\ôo, (Som Nath Puri V. State of


úUtT¥ ®[dLj§uT¥ Ït\m ùNnRYo Rajasthan, (1972) 1 SCC 630).
B¡\ôo,
Krishan Kumar V. Union of India (1960) 1
G-Ó : ©-R]Õ TQlûTûV ¸úZ SCR 452 Gu\ YZd¡p EfN ¿§Uu\m
úTôÓYûR H Lôi¡\ôo, AYo ©-dÏ AûR JqùYôÚ YZd¡Ûm Ït\m NôhPlThPYo
§Úm© ùLôÓdÏm GiQjÕPu AlTQl GkR ϱl©hP Øû\«p
ûTûV GÓjÕd ùLôs¡\ôo, B]ôp ©\Ï ùTôÚhLû[ úUôN¥ ùNn§Úd¡\ôo
Rôú] ETúVôLlTÓjÕ¡\ôo, AYo CkRl GuTûR ¨ì©dL úYiÓm Guß AY£Vm
©¬®u ¸r Ït\m ׬¡\ôo, ¡ûPVôÕ; Nôj§VØm CpûX Guß
á±Ùs[Õ, ¿§Uu\m Ød¡VUôL
C,R,N, ©¬Ü 405 – 409 – Ït\Øß
úSôdLjûR LôQ úYiÓm, úS¬ûPVô]
Sm©dûL úUôN¥
Nôh£Vm úRûY«pûX, B]ôp. Ït\m

GkR Øû\«Ûm JÚ ùNôjÕ NôhPlThPYo Ru²Pm CÚkR

JlTûPdLlTh¥ÚkÕ ApXÕ ùNôj§u ùTôÚhLû[ ûYjÕ Gu] ùNnRôo Guß

ÁÕ B§dLm ùTt±ÚkÕ AkRf ùNôjûR ùTônVôL á±]ôp AqYôß áßYÕ

úSoûUVt\ Øû\«p ûLVôPp ùNn¡\

30
AYÚdÏ G§WôL JÚ TXUô] Nôh£VUôL ùTôÚû[ ©\o ûYjÕd ùLôsYRtÏ
GÓjÕd ùLôs[lTÓm, NmU§dL ùNnYÕ HUôt\p Gu\
Ït\UôÏm, CpûXùVu\ôp YgNû]Vôp
CqYôß ûLVô[lThP TQm JÚYWôp
JÚYûW çi¥ AYÚûPV EPp. Es[m.
ùT\lTh¥ÚkÕ AYo ARtÏ LQdÏûWdL
ùTôÚs. StùTVo CYt±tÏ úNRm ApXÕ
RY± CÚkRôp C,R,N, ©¬Ü 406 –
¾eÏ ®û[®dLjRdL YûL«p Juû\
409 ¨ì©dLlTÓm, ØR-p CkR
ùNnV LÚjÕPu çiÓYÕ ApXÕ
ùTôÚhLs Ït\m NôhPlThPYWôp
Juû\ ùNnVô§ÚdL LÚjÕPu çiÓYÕ
ùT\lThP] Guß AWÑ RWl©p ¨ì©dÏm
HUôtßRp Ït\UôÏm, (LôiL Hira Lal
TôWm Es[Õ, ARu ©\Ï AYo Rôu
Harilal Bhagwati V. C.B.I. (2003) 5 SCC
AlùTôÚhLû[ RuàûPV ùNôkR
257).
TVàdÏ TVuTÓjR®pûX Guß ¨ì©dL
úYiÓm, JlTûPjRp ¨ì©dLlThPôp G-Ó : H-JÚ ùTôÚ°u úTô- Uô§¬ Juû\
ARu ©\Ï Ït\m NôhPlThPYo ©-dÏ Lôh¥ AkRl ùTôÚs Lôh¥V
JlTûPdLlThP ùNôj§û] GqYôß Uô§¬ûVl úTôu\Õ. Guß ©-I Sm×Uôß
TVuTÓj§]ôo Guß ¨ì©dL úYiÓm, úSôdLjÕPu Yg£jÕ Utßm AR]ôp
(LôiL Bhargavan Pillai V. State of Kerala, AkRl ùTôÚû[ ©-TQm ùLôÓjÕ YôeL.
AIR 2004 SC 2317, Mustafikhan V. State of úSoûUVt\ Øû\«p çiÓ¡\ôo, CeÏ
Maharashtra, (2007) 1 SCC 623). H- HUôß¡\ôo,

C,R,N, ©¬Ü 415 – 420 HUôtßRp G-Ó : H-JÚ ùTôÚû[ Yôe¡VRtLôL ©-dÏ
TQf ºhÓ Juû\ RÚ¡\ôo, AlTQf
C,R,N, ©¬Ü 415uT¥ JÚYûW HUôtßm ºhÓ ùNpÛT¥VôLôÕ Guß H-dÏ ùR¬Ùm,
Ït\j§tÏ ùTôßlúTtL ûYdL úYiÓm B]ôÛm YgNû] LÚjÕPu H-ARû]
Gu\ôp AYo ùNôj§û] RdL ûYjÕd ©-dÏ ùLôÓd¡\ôo, G]úY H-HUôtß¡\ôo,
ùLôs[ ØuYÚmùTôÝúR AYÚdÏ
úSoûUVt\ Utßm úUôN¥ ùNnYRtLô] G-Ó : ûYWm ApX. Guß Rôm
úSôdLm CÚkRÕ Guß ¨ì©jRp A±k§Úd¡\ ùTôÚû[ ûYWm Guß H-
úYiÓm, ©«Pm APÏ ûYjÕ ©-I úSôdLjÕPu
Yg£d¡\ôo, Utßm ©-I LPu
C,R,N, ©¬Ü 415u ¸r ¸rLiPûY úRûY, RÚmT¥ ARu êXm CQeL ûYd¡\ôo,
ARôYÕ JÚYûW JÚ ùTôÚû[ ©\ÚdÏ H-HUôtß¡\ôo,
ùLôÓdÏmT¥ ùNnYÕ Utßm JÚ

31
C,R,N, ©¬Ü 417. C,R,N, ©¬Ü 415 ¸r BYQeLs NôokR Ït\eLs
Es[ RiPû]ûV YZeÏ¡\Õ, HUôtßm
Ït\j§tÏm E¬ûU«Vp RuûUÙûPV C,R,N, ©¬Ü 464 – 477H – ùTôn Tj§Wm.
JÚ JlTkRj§]ôp HtTÓm NiûPdÏm ùTônVôYQm ׬Rp Utßm NôokR
®j§VôNm EiÓ, JlTkRm ÁßRp Juß Ït\eLs
UhÓúU Ït\®Vp YZdÏ ùRôPoYûR
Md. Ibrahim & Other V. State of Bihar &
RÓdLô®hPôÛm ùYßm JlTkRm ÁßRp
Another (2009) 8 SCC 751 Gu\ YZd¡p
UhÓúU JÚYûW C,R,N, ©¬Ü 415 ApXÕ
EfN ¿§Uu\m ùTôn Tj§WeLû[ ×û]Rp
420 ¸r ùTôßl× ¨ûX HtLûYdL
Tt±V C,R,N,®u ©¬ÜLû[ ®¬YôL
úTôÕUô]Õ ApX, (LôiL V.Y. Jose and
BWônkRÕ,
Another V. State of Gujarat and Another,
(2009) 3 SCC 78, All Cargo Movers (I) Pvt. C,R,N, ©¬Ü 463 – 465 ùTônVôYQm ׬Rp
Ltd., V. Dhanesh Badarmal Jain and Another,
ùTôÕ UdLÞdÏ ApXÕ GYÚdúLàm
2007 (12) SCALE 391).
úNRm ApXÕ ¾eÏ ®û[®dÏm ApXÕ
C,R,N, ©¬Ü 420u ¸r Ït\m úLô¬dûL ApXÕ Tôj§VûR GûRÙm
G]lTÓYRtÏ HUôtßRp UhÓm BR¬dÏm ApXÕ JÚYûW Rm ùNôjûR
CpXôUp AkR HUôtßR-u ®û[YôL CZdÏUôß ùNnÙm ApXÕ HúRàm
Ït\m NôhPlThPYo HUô±VYûW JÚ ùY°lTûPVô] ApXÕ Eh¡ûPVô]
ùTôÚû[ RÚmT¥úVô ApXÕ JÚ JlTkRm ùNnÙm LÚjÕPu ApXÕ
U§l×s[ Tj§WjûR ØÝYRôL ApXÕ úUôN¥ ùNnÙm ApXÕ
TϧVôL ùNnRp. UôtßRp. A¯jRp úUôN¥ ùNnVlTPXôm Gu\ LÚjÕPu JÚ
B¡VYtû\ ùNnV çiP úYiÓm, ùTônVô] BYQjûR ApXÕ
BYQj§u TϧûV RVô¬d¡\ GYo
CkRl ©¬®u ¸r Ït\UôYRtÏ
JÚYÚm ùTônVôYQm ×û]YûR
Tô§dLlThPYo Ït\m NôhPlThPYÚdÏ
ùNnYRôL ùNôpXlTÓYôo, C,R,N, ©¬Ü 470
ùTônVô]Õ Guß ùR¬kúR á\lThP
ùTôn Tj§Wm GuTûR ùTônVôYQm
Ju±u A¥lTûP«p HUô±]ôo Gußm
×û]Y§]ôp HtTÓjRlThP ùTôn
Ït\m NôhPlThPYo úSoûUVt\
BYQm Guß ®[dÏ¡\Õ,
úSôdLjÕPu ØR--ÚkúR ùNVpThPôo
Guß ¨ì©dLlTP úYiÓm, (Mobarik Ali CÕ C,R,N, ©¬Ü 465 ¸r RiPû]dϬVÕ,
Ahmed V. The State of Bombay, AIR 1957
SC 857).

32
C,R,N, ©¬Ü 464u ¸r ùTônVôYQm ׬Rp  êu\ôYRôL. úTôûR«p
úUÛm ®Y¬dLlThÓs[Õ, Es[ JÚYûW ApXÕ ×j§ ÑYô¾]m
CpXôR JÚYûW Rôm Gu] ùNn¡ú\ôm
Md. Ibrahim YZdÏT¥ CkRl ©¬Ü ùTôn
Guß ùR°Ü ùT\ôR ¨ûX«p ApXÕ
Tj§WeLû[ 3 YûLVôL ©¬lTRôL
úUôN¥ ùNnYûR EQWôR ¨ûX«p
á\lThÓs[Õ, AûY.
GYúWàm SôQVªu± úUôN¥VôL JÚ

 ØRXôYRôL BYQjûR ApXÕ BYQj§p ApXÕ A§p ùNnVlTÓm

ARu JÚ TϧûV JÚYo EÚYôd¡]ôo. Uôt\j§tÏ Jl×Rp RÚm YûL«p

ûLùVÝj§hPôo. Øj§ûW T§jRôo ApXÕ EÚYôdL ûLùVÝj§P Øj§ûW T§dL

AlT¥ EÚYôdL ûLùVÝj§P ApXÕ ùNnYûR GYo ùNnRôÛm AkR STo ùTôn

Øj§ûW T§lTRtÏ NhPléoYUô] BYQjûR EÚYôd¡VYWôL á\lTÓYôo,

A§LôWm RkRôo Guß ©\ûW SmT ùNnV


G]úY JÚYo ©¬Ü 664 T¥ (1) Rôu
úYiÓm Gu\ LÚjÕPu. AYo
úYù\ôÚYo Guß á±úVô. AYWôp
AlT¥ ùNnV®pûX Guß ùR¬kÕm
Ae¸L¬dLlThPYo Guß á±úVô
AjRûLV BYQjûR ApXÕ ARu JÚ
ûLùVôlTm ChPôp (2) BYQj§p
TϧûV AYo úSoûU«u± ApXÕ
Uôt\m HtTÓj§]ôp (3) HUôtßRp êXm
úUôN¥VôL EÚYôd¡]ôÛm ûLùVôlTm
ApXÕ LhÓlTôh¥p CpXôRY¬PªÚkÕ
ChPôÛm Øj§ûW T§jRôÛm AjRûLV
BYQjûR ùTt\ôp “ùTôn BYQm”
BYQjûR ùNpÛT¥VôdLjRdL ϱLs
×û]kRRôL LÚRlTÓm,
HúRàm T§jRôÛm JÚ Ï±l©hP
LôXj§p EiPôdLlTPôR BYQjûR G-Ó : H-Guàm ØRpYo RuàûPV
EiPôd¡VRôL Lôh¥]ôÛm ØLYWô] ©-«Pm JÚ Ye¡«u ÁÕ
LôúNôûX Juû\ Gݧ A§p ùRôûLûV
 CWiPôYRôL JÚ BYQjûR ϱl©PôUp 10.000 ìTôndÏ úUtTPôR
RôúUô ©\úWô EÚYôd¡V ©\Ï ùRôûLûV éoj§ ùNnÕ ùLôs[ A§LôWm
A§Ûs[ Ød¡VUô] TϧûV A°d¡\ôo, B]ôp ØLYWô] ©-
NhPléoYUô] BRôWm CpXôUp AdLôúNôûX«p úUôN¥VôL 20.000 ìTôn
VôúWàm SôQVªu± ApXÕ Guß éoj§ ùNnÕ ùLôs¡\ôo, CeÏ ©-
úUôN¥ ùNnV úYiÓm Guß LÚjÕPu ùTônVôYQm RVô¬jRYo BYôo,
EÚYôdLlThP ©\Ï WjÕ ùNnRôÛm
Uôt±]ôÛm G-Ó : H – JÚ LPàߧ ºh¥p “© ApXÕ
AYo ¨VªlTYÚdÏ” Guß GÝÕ

33
ûLùVôlTm ChÓs[ôo, £ AûR A¯jÕ úUtùLôs[lTÓm ùTônVôYQm
Ye¡«p A°lTYÚdÏ ùRôûL A°dÏm ×û]RûX Ri¥d¡\Õ,
YûL«p Uôtß¡\ôo, £ Ït\m ׬¡\ôo,
C,R,N, ©¬Ü 471 -
G-Ó : H- JÚ L¥Rm Gݧ A§p ©-«u ùTônVôYQeLû[ EiûU G]
A§LôWm CpXôUp H-JÚ SpX Ti×ûPV TVuTÓjRp
U²Ru Gußm AYo G§oTôWôR
C,R,N, ©¬Ü 471 ¸r ùTônVôL ×û]VlThP
LôWQeL°]ôp ÕVWUô] ãr¨ûX«p
BYQjûR AÕ AjRûLV BYQm
Es[ôo Gußm á± ©-«u
Guß ùR¬k§ÚkÕm úSoûU«u± ApXÕ
ûLùVôlTjûR CÓ¡\ôo, CRu êXm
úUôN¥Vô] Y¯«p AûR EiûUVô]
£ Utßm ©\¬PªÚkÕ TQm ùTßYRtLô]
BYQm Guß TVuTÓjÕúYôÚdÏ
RY\ô] úSôdLjÕPu H-ùNVpTÓ¡\ôo,
ùTônVôL BYQm ×û]kRYÚdÏ E¬V
CeÏ £ Utßm ©\o RuàûPV
RiPû] YZeLlTÓm,
ùTôÚhLû[ ùLôÓdLj çiÓm
úSôdLjÕPu H ùTôn Tj§Wm C,R,N, ©¬Ü 474 ¸r. C,R,N, ©¬Ü 466
×û]k§Úd¡\ôo, G]úY. H ùTônVôYQm ApXÕ 467p ®Y¬dLlThP JÚ
×û]Rp Gu¡\ Ït\jûR ùNnÕs[ôo, BYQjûR AÕ ùTônVôL ×û]VlThPÕ
Guß ùR¬kÕ AûR EiûU Guß
ùTônVôYQeLû[ CVtßRp. CÚl©p
TVuTÓjÕm úSôdLjÕPu CÚl©p
ûYj§ÚjRp. TVuTÓjÕRp B¡V
ûYj§ÚlTYoLÞdÏ RiPû]
Ït\eLÞdLôL C,R,N, úUÛm LÓûUVô]
YZeLlTÓ¡\Õ,
RiPû]Lû[Ùm YZe¡«Úd¡\Õ,

C,R,N, ©¬Ü 467 – 468


U§l×s[ Tj§WjûR ùTônVôYQUôL
×û]kR HUôtßRp

C,R,N, ©¬Ü 467 ¸r U§l×s[ TjRWm.


E«p ØR-VYtû\ ùTônVôL ×û]¡\
GYÚdÏm BÙs RiPû] ApXÕ
TjRôiÓLs £û\ RiPû]Ùm.
ATWôRØm ®§dLlTÓm, úUÛm C,R,N,
©¬Ü 468 HUôtßm ùTôÚhÓ

34
TôPm – 6 : Ït\®Vp NhPm úRûYdÏm N¬NUUô] Ød¡VjÕYm
A°d¡\Õ,
2 : Ït\®Vp SûPØû\
NhPUu\m. Bh£jÕû\ Utßm
NhPm
¿§jÕû\ CûPúV AW£VXûUl×
A±ØLm NhPj§u A±ÜûWlT¥ Es[ A§LôWl
T¡o®û] CkRf NhPm
Ït\®Vp SûPØû\ NhPm 1898u ùNVpTÓjÕ¡\Õ, AWNôeLj§u
CPj§p Ït\®Vp SûPØû\ NhPm JqùYôÚ ©¬®tÏm ARtϬV
1973 ¨û\úYt\lThPÕ, Ït\®Vp ùTôßl×LÞm. LPûULÞm Es[],
¿§Øû\ AûUlûT Su\ôL CfNhPm CkR A§LôWl TLoÜ
ùNVpTÓjÕYRtLô]
ùLôsûL Á\ôUp TôÕLôd¡\Õ, King
SûPØû\Lû[ CkR NhPm
Emperor V. Nazir Ahmed, AIR 1963 SC
YZeÏ¡\Õ, Ït\eLû[l Tt±V
447 Gu\ YZd¡p Privy Council
×X]ônÜ Utßm YZdÏ ®NôWûQ
¿§Uu\m ¿§jÕû\ Utßm LôYp
ùNnYRtLô]
Õû\ JußdùLôuß CûVkÕ
ùNVpØû\Lû[ YZeÏ¡\Õ,
ùNVpTP úYiÓm, B]ôp AûY
C,R,N, 1860 (Utßm ©\ £\l× CWiÓm Juß úTôp ¡ûPVôÕ Guß
NhPeLs Utßm RiPû] á±VÕ,
NhPeLs) ¨ûXØû\ Ït\®Vp
CfNhPm TôWôÞUu\j§]ôp
NhPeLs ApXÕ ùNVpTÓjÕm
CVt\lThPôÛm CÕ HZôYÕ
NhPeLs G]lTÓm, B]ôp
AhPYûQ«u ¸r Es[ ùTôÕ
CkR ¨ûXØû\
Th¥V-p CPm ùTtßs[Õ, G]úY.
NhPeLû[ SûPØû\lTÓjR úUÛm
Uô¨X UdL[ûYLs AW£VXûUl×
®Y¬dÏm NhPUôL Ï,S,N, ®[eÏ¡\Õ,
NhPj§uT¥ CkRf NhPjûR RUÕ
CkRf NhPm Ck§V AW£VXûUl×f
úRûYdúLtT Uôt±d ùLôs[Xôm,
NhPj§u ¸r
YZeLlThÓs[ RôdLlThÓs[ Ït\m YûWVû\Ls
NôhPlThPY¬u E¬ûULÞdÏm
Ï,S,N, ©¬Ü 2 CkRf NhPm ØÝYÕm
NØRôVm Ït\m Utßm
TVuTÓjRlTÓm YûWVû\
Ït\Yô°L°PªÚkÕ Ruû]
®[dLeLû[ ùLôiÓs[Õ,
TôÕLôjÕd ùLôs[ úYi¥V
Ït\®Vp ¿§Øû\ AûUl©p CkRf

1
NhPm Ød¡VUô] SûPØû\ Ït\UôÏm, RLYp ùRô¯pÖhTm
NhPUôRXôp úYß ®RUôL NhPm. 2000 ©¬Ü 77© T¥ CfNhPj§u
YZeLlTÓm YûW CkR NhPj§u ¸r ¸r 3 YÚPeLÞdÏ úUp
Es[ ©¬ÜL°p Es[ YûWVû\Ls £û\jRiPû] Es[ Aû]jÕd
ùTÚmTôÛm AúR ùNôtLû[ ©\ Ït\eLÞm ©ûQ®Óm Ït\eL[ôÏm,
NhPeL°p TVuTÓjRlThPôp
©ûQ®Óm Ït\eL°p JÚYÚdÏ
AYtû\ ׬kÕ
AYo ûLÕ ùNnR EPú]úV _ôÁ²p
ùLôs[ TVuTÓjRlTÓ¡\Õ,
ùY°YÚYRtLô] E¬ûU Es[Õ,
©¬Ü 2(¥) - Ït\eLû[ YûLlTÓjRp ©ûQ®Pô Ït\m Gu\ôp GlùTôÝÕm
_ôÁu RWlTPUôhPôÕ Guß
©¬Ü 2(H) - ©ûQ®Ó Utßm
AojRªpûX, AqYôß AYûW
©ûQ®Pô Ït\eLs
®Ó®lTÕ ¿§T§«u ®Úl×

CfNhPj§p Es[ ØRp AhPYûQ E¬ûU«u A¥lTûP«p Ø¥Ü

C,R,N, ®p Es[ Aû]jÕ ùNnVlTÓm,

Ït\eLû[Ùm Th¥V-hÓ AYtû\


©¬Ü 2(£). 2(Gp) : ©¥VôûQ úYiPô
Tt±V SûPØû\
Utßm ©¥VôûQ úYi¥V Ït\eLs
RLYpLû[ YZeÏ¡\Õ, CkR
AhPYûQ«p ©ûQ®Óm Utßm ©¥VôûQ úYiPô Ït\ YZdÏ
©ûQ®Pô Guß GuT§p LôYp A§Lô¬ ©¥VôûQ
ϱl©PlThÓs[ Ït\eLs ©¬Ü 2(H)- CpXôUp JÚYûW ûLÕ ùNnVXôm,
®p ®[dLlThÓs[], B]ôp ©\ CûRl Tt±V ϱl× ØRp
NhPeLÞm Ït\eLû[ ©ûQ®Ó AhPYûQ«úXô ApXÕ Ut\ £\l×
ApXÕ ©ûQ®Pô Ït\eLs G] NhPeL°úXô YZeLlThÓs[Õ,
YûLlTÓjRXôm, CqYôß YûLlTÓjÕYRtÏ JÚ
R²lThP A¥lTûP ¡ûPVôÕ,
GÓjÕdLôhPôL. ØRp
B]ôp. ùTôÕYôL Aû]jÕ LÓûUVô]
AhPYûQlT¥ C,R,N, ©¬Ü 323-«u
Ït\eLÞm ©¥VôûQ úYiPô
¸r CûNÜPu LôVlTÓjRp
Ït\eL[ôÏm,
©ûQ®Ó Ït\UôÏm, B]ôp. ©¬Ü
326 ¸r CûNÜPu ATôVLWUô] G-Ó: C,R,N, ©¬Ü 363 ¸r H
BÙReLs Y¯Lû[ TVuTÓj§ ©sû[ LPjRÛdLôL (kidnapping)
ùLôÓeLôVm TÓjÕRp. ©ûQ®Pô ûLÕ ùNnVlTÓ¡\ôo, CkR Ït\m

2
©¥VôûQ úYiPô Ït\m, G]úY. Aj§VôVm 20 AûZlTôûQ
LôYpÕû\ ©¥VôûQ CpXôUp H- YZdÏL°u YZdÏ ®NôWûQ Øû\
ûY ûLÕ ùNnVXôm, B]ôp. Tt±Ùm áß¡\Õ,
CdÏt\m ©ûQ®Óm Ït\UôÏm,
©¬Ü 2(¥) : ×Lôo
G]úY. ûLÕ ùNnRÜPu EP]¥VôL
Ï,S,N, ©¬Ü 436 ¸r AYo _ôÁ²p ×Lôo GuTÕ ùR¬kR ApXÕ ùR¬VôR
®Ó®dLlTP úYiÓm, JÚYo Ït\m Juû\ ùNn§Úd¡\ôo
GuTRôL CkRf NhPj§u
C,R,N, ©¬Ü 365 ¸r H T¥ Ït\®Vp SÓYo JÚYo SPY¥dûL
©sû[ LPjRÛdLôL ûLÕ GÓdL úYiÓm Gu\ úSôdLjúRôÓ
ùNnVlTÓ¡\ôo, CdÏt\m ©ûQ®Pô AY¬Pm YônùUô¯VôLúYô GÝjÕ
Ït\m, G]úY. H-ûY ®Ó®lTÕ êXUôLúYô ùLôÓdLlTÓm YôdÏêXm
¿§Uu\j§u ®Úl× E¬ûUdÏ Guß ùTôÚsTÓm, ×Lôo GuT§p
EhThPÕ, LôYp A±dûL APeLôÕ, Ï,S,N,®u
¸r LôYp A±dûL GuTûR
©¬Ü 2(P©së). 2(Gdv) –
AûZlTôûQ YZdÏLs Utßm ùTôÕYZd¡p Ït\lTj§¬ûL Guß
©¥VôûQ YZdÏLs áßYo,
©¥VôûQ YZdÏ GuTÕ UWQ
©¬Ü 2(D) : ®NôWûQ
RiPû]. BÙs RiPû]. 2
BiÓdÏ úUtThP £û\ Ït\®Vp SÓYWôp ApXÕ
RiPû]dϬV Ït\jûRl ùTôßjR ¿§Uu\jRôp SPjRlTÓm YZdÏ
JÚ YZdÏ Guß ùTôÚsTÓm, ©¬Ü ®NôWûQ ApXôR Aû]jÕ
2(¥©së)T¥ AûZlTôûQ YZdÏ ®NôWûQLÞm ®NôWûQ G]lTÓm,
GuTÕ ©¥VôûQ YZdÏ ApXôR JÚ G-Ó : Ï,S,N, ©¬Ü 174 ¸r SPjRlTÓm
Ït\jûRl ùTôßjR YZdÏ Guß ©úWR ®NôWûQ,
ùTôÚsTÓm,
©¬Ü 2(Gu) : Ït\m
CkR Uô§Vô] YûLlTÓjR-u
Ït\m GuTÕ AlúTôÕ AU-p
A¥lTûP«pRôu JqùYôÚ
Es[ NhPj§uT¥ RiPû]dϬV
YZd¡Ûm YZdÏ ®NôWûQ ùRôPÚm
GkR ùNVÛm ApXÕ ùNVp R®ol×m
GuTûR LôiL, Aj§VôVm 18 Utßm
BÏm, ©¬Ü 4 Utßm 5tÏ EhThÓ
19 ©¥VôûQ YZdÏL°u YZdÏ
Aû]jÕ Ït\eL°u YZdÏ
®NôWûQ Øû\ûVl Tt±Ùm

3
®NôWûQLÞm CfNhPj§uT¥ SPdL ApXÕ áÓRp AUoÜ ¿§T§
úYiÓm, NhPj§]ôp A§LôWm A°dLlThP
GkR RiPû]ûVÙm YZeLXôm,
©¬Ü 3(Bo) : LôYX±dûL
B]ôp AYo UWQ RiPû]

LôYp A§Lô¬«]ôp Ït\®Vp YZe¡]ôp AûR EVo ¿§Uu\j§u

SÓYÚdÏ Ï,S,N, ©¬Ü 173 (2) ¸r EߧTÓjÕRÛdÏ EhThPÕ,

úUpSPY¥dûLdÏ AàlTlTÓm
G-Ó : YZdÏ ®NôWûQ«p
A±dûL LôYp A±dûL BÏm,
Es[ Aû]jÕ Nôh£VeLû[Ùm

Ït\®Vp ¿§Uu\eL°u AûUl× LÚj§p ùLôiÓ AUoÜ ¿§T§ C,R,N,


©¬Ü 302u ¸r Ït\j ¾ol× YZe¡
Ï,S,N, ©¬Ü 6 ØRp 23 YûW Ït\®Vp UWQ RiPû] A°d¡\ôo, CkR
¿§Uu\eL°u AûUlûTl Tt± RiPû] EVo ¿§Uu\jRôp
áß¡\Õ, ©¬Ü 6u ¸r EVo¿§Uu\m EߧlTÓjRlTP úYiÓm,
R®W JqùYôÚ Uô¨Xj§Ûm AUoÜ
¿§Uu\m. ØRp ¨ûX Ït\®Vp SÓYo ©¬Ü 29 uT¥ RûXûU Ït\®Vp

¿§Uu\m. ùTÚSLo Ït\®Vp ¿§T§ UWQ RiPû]. BÙs

SÓYoLs. CWiPôm ¨ûX Ït\®Vp RiPû]. HÝ YÚPeLÞdÏ úUXô]

SÓYo ¿§Uu\m. Utßm ¨oYôLj Õû\ £û\jRiPû] R®W NhPj§]ôp

SÓYoLs CÚjRp úYiÓm, A§LôWm A°dLlThP GkR

ÁRØs[ ©¬ÜL°p JqùYôÚ RiPû]Ùm YZeLXôm, ØRp ¨ûX

¿§Uu\j§u ®YWeLÞm Ït\®Vp ¿§T§ ApXÕ ùTÚSLo

ùLôÓdLlThÓ ¿§Uu\eL°ûPúV Ït\®Vp ¿§T§ 3 YÚPeLÞdÏ


Es[ T¥¨ûX ®[dLlThÓs[Õ, ªLôUp £û\ RiPû] ApXÕ ì,
10.000/-dÏ ªLôUp ATWôRm
Ït\®Vp ¿§Uu\eL°u A§LôWeLs YZeLXôm,

©¬Ü 28 Utßm 29 – YZeLdá¥V


RiPû]Ls

©¬Ü 28 T¥ EVo ¿§Uu\m R]dÏ


NhPj§]ôp A§LôWm A°dLlThP
GkRYûLVô] RiPû]ûVÙm
YZeLXôm, JÚ AUoÜ ¿§Uu\m

4
ûLÕ AYûW LôYp Õû\. Ït\®Vp SÓYo
Øu× Øu²ûXlTÓjÕmùTôÝÕm
ûLÕ GuTÕ NhPlT¥ A§LôWm
©\Ï. LôYp ûYl×dLôL ¿§Uu\
Es[ JÚYWôp Utù\ôÚY¬u ùNôkR
ApXÕ ©\ YûL LôYÛdÏ GÓjÕf
ÑRk§WjûR T±jRp BÏm, Ï,S,N,
ùNpÛmúTôÕm AYo LôYp Õû\«u
©¬Ü 60H (2009Bm BiÓ §ÚjR
Lôl©p CÚlTRôL LÚRlTÓm,
NhPj§u êXm A±ØLlTÓjRlThPÕ)
CfNhPj§p Es[ ©¬ÜLsT¥ ApXÕ JÚYo ¿§Uu\m Øu× NWQûPkÕ
©\ NhPeL°p ARu BûQLÞdÏ
YZeLlThÓs[ ûLÕdLô] LhÓlTÓmùTôÝÕ AYo ¿§Uu\
©¬ÜLû[ R®W úYß Y¯L°p ûLÕ Lôl©p CÚlTRôL LÚRlTÓYôo,
ùNnRp áPôÕ Guß YZeÏ¡\Õ, G]úY. ûLÕ GuTÕ JÚYûLVô]
Lôl©p ûYjRp BÏm,
LôYp Õû\ ûLÕ ùNnÙm A§LôWjûR
2 NkRolTeL°p TVuTÓjÕ¡\Õ, G-Ó : ©¥VôûQ úYiPô Ït\j§tLôL
©¥VôûQ ùLôiúPô ApXÕ Ït\m NôhPlThÓs[ H ¿§Uu\j§p
©¥VôûQ CpXôUúXô Ï,S,N, ©¬Ü 87 NWQûP¡\ôo, H ClùTôÝÕ ¿§Uu\
¸r Ït\®Vp SÓYo JÚ YZdÏ Lôl©p CÚd¡\ôo,
©¥VôûQ YZdLôL CÚkRôÛm
©¥VôûQ úYiPô Ït\j§tLôL
ApXÕ AûZlTôûQ YZdLôL
Ït\m NôhPlThP H LôYpÕû\«]ôp
CÚkRôÛm ©¥VôûQ YZeÏYRtÏ
ûLÕ ùNnVlTÓ¡\ôo, H ClùTôÝÕ
A§LôWm ùLôiÓs[ôo, JÚ
LôYpÕû\ LôY-p CÚd¡\ôo,
©¥VôûQ YZdûL ×Xu ùLôiP
©\Ï Ït\®Vp SÓYo ûLÕ
ùNnYRtLôL ©¥VôûQ ©\l©dLXôm
Guß Ï,S,N, ©¬Ü 204 áß¡\Õ,

ûLÕ ùNnRp Utßm Lôl©p ûYjRp


B¡V CWi¥tÏm Ød¡VUô]
úYßTôÓ EiÓ, (Niranjan Singh V.
Prabhakar Raja Ram Kharote, (1980) 2
SCC 559). JÚYo ûLÕ ùNnÙmúTôÕ
UhÓúU Lôl©p CÚjRp ¡ûPVôÕ,

5
©¬Ü 41 : ©¥VôûQ CpXôUp ûLÕ AYûW ùRôhÓjRôu ûLÕ ùNnV
ùNnÙm A§LôWm úYiÓm,

©¬Ü 41 LôYp Õû\ ©¥VôûQ JÚYo ûLÕ ùNnYûR TXôjLôWjRôp


CpXôUp ûLÕ ùNnÙm A§LôWm G§ojRôúXô ApXÕ Rl©dL
ùTtßs[ YZdÏLs Tt± áß¡\Õ, ØVu\ôúXô AYûW ûLÕ
©¥VôûQ úYi¥V YZdÏL°p ùNnYRtLôL LôYp A§Lô¬ ApXÕ
LôYpÕû\dÏ ©¥VôûQ CpXôUp úYß ûLÕ ùNnÙm STo úRûYVô]
ûLÕ ùNnYRtÏ £X NkRolTeLs R®W Y¯Ls Aû]jûRÙm ©uTt\Xôm,
ùTôÕYôL A§LôWm ¡ûPVôÕ, AqYôß TVuTÓjÕm Y¯Ls JÚYo
UWQ RiPû] ®§dLdá¥V Ït\m
LôYpÕû\ A§Lô¬«u Øu²ûX«p
ApXÕ BÙs RiPû] ®§dLdá¥V
©¥VôûQ úRûYVô] Ït\m
Ït\m ùNnRôXu±. UWQm
׬k§ÚkRôúXô ApXÕ RuàûPV
®û[®dÏm A[®tÏ ùNpXd áPôÕ,
ùTVo Utßm ØLY¬ ùLôÓdL
Ußj§ÚkRôúXô Ï,S,N, ©¬Ü 42u ¸r Ït\m NôhPlThPYo ûLÕ
LôYp A§Lô¬ JÚYûW ûLÕ ùNnVlThPYoL°u E¬ûULs
ùNnVXôm,
©¬Ü 49 : ASôY£VUô] RPeLp
Ï,S,N, ©¬Ü 43u ¸r JÚ £X áPôÕ
NUVeL°p UhÓm JÚ R² STo
ûLÕ ùNnVlThP STo Rl©jÕ
Cuù]ôÚYûW ûLÕ ùNnVXôm, Ï,S,N,
ùNpYûR R®olTRtÏ AY£Vj§tÏ
©¬Ü 44u T¥ Ït\®Vp SÓYo ûLÕ
úUtThP RPeLÛdÏ AYûW
ùNnYRtÏ A§LôWm YZeLlTÓ¡\Õ,
Es[ôdÏRp áPôÕ Guß ©¬Ü 49
©¬Ü 46 : ûLÕ GqYôß áß¡\Õ,
ùNnVlTÓ¡\Õ

©¬Ü 46uT¥ JÚYûW ûLÕ


ùNnÙmùTôÝÕ AYo Rô]ôLúY
ûLRôYRtÏ EPuThÓ R]Õ ùNVp
êXUôLúYô ApXÕ YônùUô¯
êXUôLúYô AqYôß á±]ôp Au±

6
©¬Ü 50(1) : ûL§u EfN ¿§Uu\j§]ôp Joginder Sing V.
LôWQeLû[ ùR¬kÕùLôsÞm E¬ûU State of U.P. (1994) 4 SCC 260 Utßm
D.K. Basu V. State of West Bengal,
Ï,S,N, ©¬Ü 50(1)u ¸r ûLÕ ùNnÙm
(1997) 1 SCC 416 B¡V YZdÏL°p
A§Lô¬Ls ûLÕ ùNnVlThPY¬Pm
GRtLôL ApXÕ GkR LôWQeLÞdLôL Ae¸L¬dLlThPÕ, CkR E¬ûULs

AYo ûLÕ ùNnVlThÓs[ôo Guß AW£VXûUl× NhPj§]ôp

ùR¬®dL LPûUlThÓs[]o, Ck§V TôÕLôdLlThÓs[ A¥lTûP

AW£VXûUl× NhPm `WjÕ 22 (1) E¬ûUL°u ¸r YÚYRôL

CûRlTt± TôodL, LÚRlTÓYRôp CYtû\ Á\ Ø¥VôÕ,

©¬Ü 50(H) : ûLÕ ùNnVlThPY¬u ©¬Ü 53. 53H. 54. 55H – T§Ü

SiTo ApXÕ E\®]ÚdÏ ùR¬®dL ùNnVlThP UÚjÕY¬]ôp T¬úNôRû]

úYi¥V LPûU ùNnVlTP úYi¥V E¬ûU Utßm


ûLÕ ùNnVlThPY¬u EPp¨ûX
©¬Ü 50Hu ¸r ûLÕ ùNnVlThPÜPu TôÕLôl×
AkR ûLÕ Tt± ®YWeLs. ûLÕ
ùNnVlThPYo ûYdLlThÓs[ CPm Ï,S,N, ©¬Ü 53 Utßm 53H ¸r ûLÕ

B¡VYtû\ AYÚûPV SiTÚdúLô ùNnVlThPYûW JÚ T§Ü ùNnVlThP

E\®]oLÞdúLô ApXÕ UÚjÕY¬]ôp T¬úNôRû]dÏ

AYWôp ¨VªdLlTÓm úYß STÚdúLô EhTÓjR LôYp Õû\dÏ A§LôWm

ùR¬®dL úYiÓm, Es[Õ, CûR ûYjÕ Nôh£Vm


A°dLXôm ApXÕ Nôh£Vm
ûLÕ ùNnVlThÓ LôYp ¨ûXVj§tÏ A°dLdá¥V ®`VeLû[Ùm
ùLôiÓ YWlThP EPú]úV LôYp úNL¬dLXôm, ©¬Ü 53H
A§Lô¬ CkR E¬ûULû[l Tt± ûLÕ Yu×Qof£ Ït\m ùNnRYÚdLô]
ùNnVlThPY¬Pm ùR¬®dL úYiÓm, UÚjÕY T¬úNôRû]dLôL R²lThP
CkR ©¬Ü 2005Bm BiÓ §ÚjRf Øû\«p YZeLlThÓs[Õ,
NhPj§u êXm ùLôiÓYWlThPÕ,
CÕ 2006Bm Bi¥-ÚkÕ AUÛdÏ Ï,S,N, ©¬Ü 54u ¸r ûLÕ ùNnVlThP

YkRÕ, STo Uj§V ApXÕ Uô¨X AWÑl


T¦«p CÚdÏm UÚjÕY
CkRl ©¬Ü YÚYRtÏ Øu× Ït\m A§Lô¬VôúXô ApXÕ AjRûLV
NôhPlThPY¬u A¥lTûP E¬ûULs UÚjÕY A§Lô¬ CpûXùV²p T§Ü

7
ùNnVlThP UÚjÕY A§Lô¬«]ôp YZdL±OûW BúXô£dÏm E¬ûU /
ûLÕ ùNnVlThP EPú]úV NhP BúXôNû]
T¬úNôdLlTP úYiÓm Guß
Ï,S,N, ©¬Ü 303 ¸r Ït\m NôhPlThP
YZeLlThÓs[Õ,
STÚdÏ YZdL±OûW BúXô£dÏm
©¬Ü 55(H)-u ¸r ûLÕ ùNnVlThPYo E¬ûU AW£VXûUl× NhPm `WjÕ
VôÚûPV Lôl©p CÚd¡\ôúWô 22(1) ¸r Ae¸L¬dLlThÓs[Õ,
AYÚdÏ ûLÕ ùNnVlThPY¬u úUÛm. Ït\m NôhPlThPYÚdÏ
EPp¨ûX Utßm TôÕLôl©û] Ït\fNôh¥tÏ Ruû]
EߧlTÓjR ØÝdLPûU Es[Õ, Es[ôdÏYRtÏ G§Wô] TôÕLôl×
CkRl קV ©¬Ü 2009Bm BiÓ E¬ûUÙm AW£VXûUl× NhPm
A±ØLlTÓjRlThPÕ, `WjÕ 20(3) ¸r Es[Õ,

Ï,S,N ©¬Ü 164(H) Yu×Qof£«]ôp Ït\m NôhPlThPYûW ®NôWûQ


Tô§dLlThPY¬u UÚjÕY ùNnÙmúTôÕm AYÚdÏ NhP
T¬úNôRû]lTt± áß¡\Õ, CkRl BúXôNû] ùTßm E¬ûU Es[Õ,
©¬®u ¸r T¬úNôRû] ùNnÙmúTôÕ ùTôÕYô] ®§ Gu]ùYu\ôp
úUtùLôs[ úYi¥V Aû]jÕ YZdL±OoLs Ït\m NôhPlThPY¬u
ùNVpØû\Lû[Ùm. úRûYLû[Ùm Li GhÓm çWj§p CÚdLXôm.
Tt±V Aû]jÕ RLYpLû[Ùm B]ôp LôÕ GhÓm çWj§tÏ
YZeÏ¡\Õ, ùY°úV CÚdL úYiÓm,

©¬Ü 56-57 Ït\®Vp SÓYo Øu× LôYpÕû\ Lôl× YuØû\dÏ G§Wô]


B_oTÓjR úYi¥V E¬ûU E¬ûU

LôYp Õû\«]ôp ûLÕ EfN ¿§Uu\m Nilabati Behera V. State


ùNnVlThPYo 24 U¦ úSWj§tÏs of Orissa (1993) 2 SCC 746 EhTP TX
Ït\®Vp SÓYo Øu× B_o YZdÏL°p RY\ô] NhPj§tÏ ×\mTô]
TÓjRlTP úYiÓm, G-Ó : 12-6-2010. LôY-p ûYjRp Tô§dLlThPYÚdÏ
N²d¡ZûU Auß 11 U¦dÏ ©-ûLÕ SxP DÓ úLôÚ¡u\ E¬ûUûV
ùNnVlTÓ¡\ôo, ©-13-6-2010 11 U¦dÏ YZeÏm Guß á±Ùs[Õ, 3m RW
Øu× Ït\®Vp SÓYo Øu× Utßm NhPj§tÏ ×\mTô] Y¯Lû[l
B_oTÓjRlTP úYiÓm, TVuTÓj§ Jl×Rp YôdÏêXeLs
Utßm ©\ RLYpLû[ LôYpÕû\

8
Lôl× YuØû\ êXm ùTß¡u\ Ït\m NôhPlThPYo ûLÕ
YZdLjûR EfN ¿§Uu\m ùNnVlThPÜPu _ôÁ²p
Li¥jÕs[Õ, ®Ó®dLlTÓYRtLôL LÚRlTP
úYi¥V E¬ûUûV ùTtßs[ôo,
Ït\m NôhPlThPYo LôYpÕû\ Lôl×
_ôÁu GuTÕ Ït\m NôhPlThP
YuØû\ ApXÕ £j§WYûRdÏ
JÚYo ùRôPokÕ ¿§Uu\j§p
EhTÓjRlTPôUp CÚdL úYi¥V
®NôWûQdLôL B_o Byôo. úUÛm
E¬ûU Ck§V AW£VXûUl× NhPm
¿§ Uu\j§u A§LôW YWm©tÏs Rôu
©¬Ü 21u ¸r ùLôiÓYWlThÓs[Õ,
CÚlTôo GuTûRùVpXôm
(Prem Shankar V. Delhi Administration,
EߧlTÓj§d ùLôiÓ AYÚûPV
AIR 1980 SC 1535) ®ÓRûXûV ¨oQ«dÏm SûPØû\
BÏm,
úUÛm Ck§V Nôh£V NhPm 24 - 27
LôYp A§Lô¬Ls Øu× á\lTÓm YZdÏ ®NôWûQ«uúTôÕ JqùYôÚ
Aû]jÕ YôdÏêXeL°u Ht×j Ït\m NôhPlThP STÚm
RuûUûVÙm ¨WôL¬jÕs[Õ, CRu G§oUô\ôL ¨ì©dLlTÓm YûW«p
êXm LôYpÕû\ ®NôWûQ. AYo Ït\m ùNnV®pûX Guú\
NhPj§tÏ EhThÓm U²R ¿§Uu\m AàUô²jRp úYiÓm,
úSVjÕPàm úUtùLôs[lTÓm Guß YZdÏ ®NôWûQdÏ Øu× LôY-p
EߧTÓjRlTÓ¡\Õ, ûYdÏm TZdLm CkR ùLôsûLdÏ
G§oUô\ô]Õ, Ït\m NôhPlThPY¬u
G-Ó : JÚ Ït\j§tLôL Ït\m
E¬ûULû[Ùm NØRôVm
NôhPlThP H LôYpÕû\«]ôp ûLÕ
Ït\eL°-ÚkÕ Ruû] TôÕLôjÕ
ùNnVlThÓ LôYpÕû\ LôY-p
ùLôs[ úYi¥V úRûYûVÙm
ûYdLlThÓs[ôo, H A¥dLlThÓ
Jl©hÓ TôodÏmùTôÝÕ YZdÏ
AYÚûPV YôdÏêXm
®NôWûQdÏ Øu× LôY-p ûYdÏm
LôYpÕû\«]Wôp TXYkRUôL
TZdLm úRûY G]lTÓ¡\Õ,
GÓjÕd ùLôs[lTÓ¡\Õ, AjRûLV
¿§Uu\j§p _ôÁu úLôÚmúTôÕ
YôdÏêXm NhPj§u Li¦p
CqYôß LôY-p ûYjRp Ït\m
ùNpÛT¥VôLôÕ,
NôhPlThPY¬]ôp G§odLlTPXôm,
_ôÁu _ôÁu GuTÕ JÚYûW ûLÕ ùNnÙm
úSôdLjûR A¥lTûPVôL G§odLôUp
AYÚûPV ®ÓRûXûV TôÕLôlTRtÏ

9
ØVt£ ùNnÙm JÚ SûPØû\, ®Ó®jRp úYiÓm, Rasik Lal V.
_ôÁ²p ®Ó®lTÕ ©¬Ü 167(2) ¸r Kishore Khan Chand, Wadhwani, AIR
Es[ ¨TkRû]Ls LûP©¥dLlTÓm 2009 SC 1349 Gu\ YZd¡p Ï,S,N,
CPeLs R®W Aû]jÕ ©¬Ü 436u ¸r ©ûQ®Óm
NkRolTeL°Ûm ¿§Uu\j§u Ït\eLÞdLôL _ôÁu ùTßYÕ JÚ
®Úl×dÏm AkRkR YZdÏL°u ØÝûUVô]. G§odL Ø¥VôR E¬ûU
ãr¨ûXûVÙm ùTôßjRÕ, Guß ¾oUô²dLlThPÕ, úUÛm
©ûQ®Óm Ït\eL°p
Aj§VôVm 23 ©ûQ Utßm ©ûQ
®Úl׬ûUdÏ úLs®úV ¡ûPVôÕ
Tj§WeLs Tt±V ©¬ÜLû[ ùLôiPÕ,
Gußm ©¬Ü 436 R®odL Ø¥VôR
Aj§VôVm 23I R®W CfNhPjRu ©\
RuûUûV ùLôiPÕ Gußm EfN
©¬ÜL°u ¸Ým _ôÁu
¿§Uu\m á±Ùs[Õ,
YZeLlTPXôm, G-Ó : Ï,S,N, ©¬Ü 81(1).
167(2) Utßm 389, G-Ó : © C,R,N, ©¬Ü 471 ¸r ûLÕ
ùNnVlTÓ¡\ôo, CkRd Ït\m
G-Ó : ¥ GuTYo §ÚhÓd Ït\j§tLôL
©¥VôûQ úYiPô Ït\UôÏm,
ûLÕ ùNnVlTÓ¡\ôo, Au±-ÚkÕ
B]ôp ©ûQ®Óm Ït\UôÏm, ©
59YÕ Sô[uß LôYp Õû\ AYÚdÏ
ûLÕ ùNnÙmùTôÝÕ
G§WôL Ït\lTj§¬ûL RôdLp
©ûQ ¨TkRû]LÞdÏ EhTÓYRôL
ùNnVlTP Ø¥V®pûX Guß
á±]ôp Ï,S,N, ©¬Ü 436 ¸r AYûW
áß¡u\]o, ClúTôÕ ¥ ©¬Ü 167 ¸r
EP]¥VôL _ôÁ²p ®Ó®dL
_ôÁ²p ®Ó®dLlTP úYi¥V
úYiÓm,
E¬ûUûV ùTß¡\ôo,

Ï,S,N, ©¬Ü 436(H) : ®NôWûQd


Ï,S,N, ©¬Ü 436
ûL§ûV LôY-p ûYj§ÚdLdá¥V
JÚ STo ùNnR Ït\m ©ûQ®Óm A§LThN LôXm
Ït\UôL CÚkÕ AYûW ©¥VôûQ
CkRl ©¬Ü 2005Bm BiÓ JÚ
Cu± ûLÕ ùNnÕ LôY-p
§ÚjRf NhPm êXm Uôof 26. 2006Bm
ûYj§ÚkRôp AYo ©ûQVm RW
BiÓ AUÛdÏ YkRÕ, CkR ©¬®u
RVôWôL CÚkRôp AYûW LôY-p
T¥ JÚYo ×X]ônÜ. ®NôWûQ
ûYjÕs[ LôYp Õû\ AÛYXo
ApXÕ YZdÏ ®NôWûQ LôXj§p
ApXÕ ¿§Uu\m AY¬PªÚkÕ
AYo Ït\m NôhPlThP Ït\j§tLô]
©ûQVm ùTtßd ùLôiÓ AYûW

10
A§LlT¥ RiPû]«p Tô§ LôXm State of Rajasthan V. Balchand, AIR
LôY-p CÚkRôp AYo R²lThP 1977 SC 2447 Gu\ YZd¡p EfN
©ûQ«u A¥lTûP«p ¿§Uu\m A¥lTûP ®§ _ôÁu
®Ó®dLlTPXôm, CkR ©¬Ü UWQ Gußm £û\ ApX Gußm Ït\m
RiPû] YZeLdá¥V Ït\j§tLôL NôhPlThPYo Rl©jÕ ®ÓYôo ApXÕ
LôY-p CÚlTYoLÞdÏ ùTôÚkRôÕ, ¿§ YZeÏYûR RÓlTôo ApXÕ
YZdÏ ®NôWûQ«p RûX«hÓ
Ï,S,N, ©¬Ü 437 - 439 ©ûQ®Pô
Nôh£VeLû[ ªWh¥ ¿§ YZeÏYRtÏ
Ït\eL°p _ôÁu
CûPë\ôL CÚlTôo Gu\ôp UhÓúU
Ï,S,N, ©¬Ü 437 ¸r JÚ ©ûQ ®Pô _ôÁu UßdLlTP úYiÓm Guß
Ït\j§tLôL Ït\mNôhPlThPYûW. á±Ùs[Õ, _ôÁu YZeÏYÕ
AYo BÙs RiPû] ApXÕ UWQ ®§VôLÜm _ôÁu UßlTÕ
RiPû] YZeLdá¥V ®§®XdLôLÜm CÚdL úYiÓm,
Ït\eLû[ ùNn§ÚdLXôm (LôiL - Moti Ram V. State of Madhya
Gu\ ¨VôVUô] LôWQm CÚkRôp Pradesh, (1978) 4 SCC 47).
Au±. ¿§Uu\m (EVo ¿§Uu\m
Utßm AUoÜ ¿§Uu\m ApXôR) Jayendra Saraswati Swamigal V. State of

Utßm LôYp A§Lô¬ AYûW Tamil Nadu AIR 2005 SC 716 Gu\

©ûQ«p ®Ó®dLXôm, YZd¡p ùTôÕYôL ¿§Uu\eLs


©ûQ®Pô Ït\eLÞdLô]
Ï,S,N, ©¬Ü 439 EVo ¿§Uu\m ApXÕ YZdÏL°p _ôÁu YZeÏmúTôÕ
AUoÜ ¿§Uu\j§tÏ JÚYûW LÚj§p ùLôsÞm ®`VeLs
_ôÁ²p ®Ó®dL £\l× A§LôWm ®Y¬dLlThP],
YZeÏ¡\Õ, Ï,S,N ©¬Ü 437u ¸r
EVo¿§Uu\m ApXÕ AUoÜ  Ït\j§u RuûU Utßm
Ød¡VjÕYm
¿§Uu\m ApXôR ©\
¿§Uu\eLÞdÏ _ôÁu YZeÏm  Nôh£Vj§u Ti×
A§LôWm YZeLlThÓs[Õ, CkR
 Ït\m NôhPlThPYÚdÏ E¬V
A§LôWm Ï,S,N, ©¬Ü 439u ¸r R²lThP ãr¨ûXLs
EVo¿§Uu\m ApXÕ AUoÜ
 Ït\m NôhPlThPYo
¿§Uu\j§tÏ Es[ A§LôWjÕPu ®NôWûQdÏ YWUôhPôo
Jl©Pdá¥VÕ ApX, Gu¡u\ ¨VôVUô] IVm

11
 Nôh£VeLs LûXdLlTPXôm Ï,S,N, ©¬Ü 437 ¸r YZeLlThP _ôÁu
Gu¡u\ ¨VôVUô] IVm ©¬Ü 437(5) ¸r ®XdLlTPXôm, 437(1)
 ùTôÕ SXm Tt±V AdLû\ Utßm (2) ¸r _ôÁu YZeLlThP
úTôu\ûY JqùYôÚ YZd¡Ûm VôûW úYiÓUô]ôÛm ûLÕ ùNnÕ
LÚj§p ùLôiÓ _ôÁu Tt±V LôY-p ûYdL ¿§Uu\m
Ø¥Ü GÓdLlTÓm, EjRW®PXôm, Ï,S,N, ©¬Ü 439 ¸r
YZeLlThP _ôÁû] 439(2)
CûY ØÝûUVô] Th¥Vp ApX, T¥ ¿§Uu\m ¿dLXôm,
JqùYôÚ Øû\ Ït\m NôhPlThPYo
_ôÁu úLôÚm ùTôÝÕm. AkR _ôÁu YZeLlThP ©\Ï ªL ùR°Yô]
ϱl©hP Yzd¡u úSoÜLs. Utßm ªLl ùT¬V Uôt\m
ãr¨ûXûU ùTôßjÕ Ø¥Ü ùNnV HtTÓjRdá¥V ãr¨ûXLs
úYiÓm, CÚkRôXu± AûR ¿dLm
ùNnVdáPôÕ Guß EfN ¿§Uu\m
G-Ó : AûZlTôûQLs Utßm á±Ùs[Õ, _ôÁu ¿dLj§tLô]
©ûQ®Pô ©¥VôûQLû[ AYU§jÕ YZdÏLs _ôÁu YZeLlThP
TX YÚPeL[ôL RûXUû\YôL CÚkR YZd¡-ÚkÕ úUpØû\ÂÓ ùNnYÕ
H-ûY ©ûQ®Pô Ït\j§tLôL ûLÕ úTôuß BLôÕ, ¿§Uu\m CkR
ùNn¡\ôoLs, H TX YÚPeL[ôL YZdÏLû[ Ø¥Ü ùNnÙmùTôÝÕ
RûXUû\YôL CÚkR ®`Vm H-®u _ôÁu ¿dLjûR úLôÚYRtLô]
קV _ôÁu UàûY T¬ºXû] LôWQeLs ARôYÕ ¿§ YZeÏYRtÏ
ùNnÙmúTôÕ ¿§Uu\j§]ôp LÚj§p G§WôL RûX«ÓRp
ùLôs[lTÓm ©ûQ ¨TkRû]Lû[ ¨WôL¬jRp
Nôh£VeLû[ Lû[jRp úTôu\Ytû\
EfN ¿§Uu\m _ôÁu YZeL ApXÕ
UßdL LÚj§p ùLôsÞm ®`VeLs LÚj§p ùLôs[ úYiÓm, (Dolat Ram
V. State of Haryana, (1995), 1 SCC 349).
Tt± Ram Govind Upadhyay V.
Sudarshan Singh, (2002) 3 SCC 598, Ït\m NôhPlThPYo Ju\u ©u
Piran V. Ram Bilas Ranj as and Pappu Ju\ôL GqY[Ü _ôÁu
Yadav, (2004) 7 SCC 528 B¡V UàdLû[ úYiÓUô]ôÛm RôdLp
YZdÏLs áß¡u\], ùNnVXôm, B]ôp. _ôÁu
UßdLlThP ©u× ãr¨ûXLs Uô±
JÚ ×§V Uà úRûYlThPôXu±

12
CWiPôYÕ Uà HtLlTPôÕ, (Kalyan úYß Y¯L°p RY\ôL TVuTÓjR
Chandra Sarkar V. Rajesh Ranjan & UôhPôo Guú\ô ùR¬kRôp UhÓúU
Pappu Yadav, (2005) 1 SCC 801). CkR A§LôWjûR TVuTÓjRXôm,
ªÏkR LôXm LPkRRôp UhÓúU CkRl ©¬ûY TVuTÓjR
_ôÁu YZeLlTP úYiÓm Guß Ød¡VUô] ¨TkRû] Gu]ùYu\ôp
áßYûR ¿§Uu\m HtßdùLôs[ôÕ, JÚYo ©ûQ®Pô Ït\j§tLô]
Ït\fNôhÓPu ûLÕ ùNnVlTPXôm
Ï,S,N, ©¬Ü 438 Øu _ôÁu Gu¡u\ JÚ ¨VôVUô] Sm©dûL

CkRl ©¬Ü ØRpØû\VôL 1973 BÏm, (Gurubaksh Singh Sibia V. State

NhPj§p A±ØLlTÓjRlThPÕ, CÕ of Punjab, 1978 Cri. L.J. 20).


1898 NhPj§p ¡ûPVôÕ,
B_ôWYûR LhPôVlTÓjÕm ¿§Øû\

Ï,S,N, ©¬Ü 438 ¸r Es[ EjRWÜ LhPû[Ls

JÚY¬u ûLÕdÏ ©\Ï Rôu TVàdÏ


¿§Uu\eLs Ït\m NôhPlThPYoLs
YÚm, JÚYo Ruû] HúRàm YZdÏ
ApXÕ Nôh£VeLû[ B_oTÓjRd
NmTkRUôL ûLÕ ùNnVXôm Guß
LhPôVlTÓjÕYRtÏ ¿§Øû\
Sm×YRtLô] LôWQm CÚkRôp AYo
LhPû[Lû[ ©\l©dLXôm, CqYûL
Øu _ôÁu ùT\Xôm, AjRûLV
LhPû[Lû[ ©\l©lTRtLô]
UàûY T¬ºXû] ùNnÕ EVo
Y¯Øû\Lû[ Aj§VôVm 6
¿§Uu\m ApXÕ AUoÜ ¿§Uu\m
YZeÏ¡\Õ, CûY LhPôVlTÓjR
×X]ônÜ A§Lô¬«Pm UàRôWûW
úYi¥V ST¬u ØuLôX SPjûRûV
ûLÕ ùNnRôp _ôÁ²p EP]¥VôL
ùTôßjRÕ, Ï,S,N, Aj§VôVm 6
®Ó®dÏmT¥ EjRWÜ ©\l©dLXôm,
SôuLôL ©¬dLlThÓs[Õ,
CkRl ©¬®u ¸r ùLôÓdLlTÓm
EjRWÜ. ûLÕ ùNnR ©u]úW E«o  AûZlTôûQLs (©¬Ü 61 – 69)
ùTßm,
 ûLÕ ©¥VôûQLs (©¬Ü 70 -
CkRl ©¬®u ¸r Es[ A§LôWm 81)
ANôRôWUô] TiûT ùLôiPÕ
BRXôp CûR A¬V YZdÏL°p  A±®l× Utßm _l§ ùNnRp
UhÓúU. JÚYo RY\ôL YZd¡p (©¬Ü 82 – 86)
DÓTÓjRlThÓs[ôo Guú\ô Ït\m
NôhPlThPYo RuàûPV ÑRk§WjûR

13
 ¿§Øû\ LhPû[LÞdLôL ©\ Ï,S,N, ©¬Ü 69uT¥ ©¬Ü 61 ØRp
®§Ls 68tÏ EhTPôUp AûZlTôûQLs
RTôp êXØm Nôo®dLl TPXôm,
AûZlTôûQLs ©¬Ü 61 – 69
ûLÕ ©¥VôûQLs ©¬Ü 70 -81
Ï,S,N, ©¬Ü 62uT¥ Ø¥kRYûW«Ûm
AûZlTôûQLû[ úSoØLUôL ©¥VôûQLs AûY WjÕ ùNnÙm

AûZdL úYi¥V ST¬Pm ùLôÓdL YûW ApXÕ ¨û\úYt\lTÓm YûW

úYiÓm Guß YZeÏ¡\Õ, AU-p CÚdÏm Guß ©¬Ü 70

áhÓ ¨ßY]eLs Utßm áß¡\Õ,

NeLeLÞdÏ AûZlTôûQLû[ NôoÜ


©¥VôûQLs 2 YûLVô]Õ,
ùNnÙm Y¯Lû[ ©¬Ü 63 YZeÏ¡\Õ,
©ûQ®Óm Utßm ©ûQ®Pô

©¬Ü 64 ¿§Uu\j§p ©¥VôûQLs,

B_WôÏmT¥ EjRW®PlThÓs[ STûW


JÚ STo ûLÕ ùNnVlThPôp
RÏkR LY]jÕPu ØVt£ ùNnÕm
AY¬PªÚkÕ RdL ©ûQVjûR
LiÓ©¥dL Ø¥VôRùTôÝÕ AYÚdLô]
Yôe¡d ùLôiÓ AYûW LôYp Õû\
AûZlTôûQûV AYWÕ ÏÓmTjûR
TôÕLôl©-ÚkÕ ®Ó®dLXôm Guß
NôokR YVÕ YkR Bi
Al©¥VôûQ«p ϱl©h¥ÚkRôp
Eßl©]¬PúUô ApXÕ AYÚPu
AÕ ©ûQ«p ®PjRdL ©¥VôûQ
Ï¥«ÚdÏm úYß GY¬PúUô ùLôÓjÕ
G]lTÓm, CûRl Tt±V
NôoÜ ùNnVXôm Guß áß¡\Õ,
SûPØû\Lû[ ©¬Ü 71 áß¡\Õ,

©¬Ü 65 T¥ AûZlTôûQûV A§p


CjRûLV ©¥VôûQLs ùTôÕYôL
ϱl©PlThÓs[ STÚdÏ
©ûQ®Ó ©¥VôûQLs
úSoØLUôLúYô ApXÕ TWYXô]
G]lTÓ¡u\], B]ôp.
Øû\«úXô NôoÜ ùNnV Ø¥V®pûX
©¥VôûQûV ¨û\úYtßm
Gu\ôp AkR STo Ï¥«ÚdÏm Åh¥u
A§Lô¬Ls ûLÕ ùNnVlThP STûW
GÓlTô] JÚ CPj§p AûR
¿§Uu\m Øu× B_o TÓjR úYiÓm
Jh¥ NôoÜ ùNnRp úYiÓm,
Guß UhÓúU áß¡u\ ©¥VôûQLs
CpûXùVu\ôp ¿§Uu\m קV
©ûQ®Pô ©¥VôûQLs G]lTÓm,
AûZlTôûQûVÙm ©\l©dLXôm,
©¥VôûQLs NôRôWQUôL LôYp
A§Lô¬LÞdÏ ©\l©dLlTÓm (Ï,S,N,

14
©¬Ü 72), £X NUVeL°p ©¬Ü 72(1) ©¬Ü 87uT¥ AûZlTôûQ
¸r ¿§Uu\m úYß GkR JÚ STÚdÏm YZdÏL°p AûZlTôûQdÏ
AûR ϱl©hÓ T§XôLúYô ApXÕ AûZlTôûQ
EP]¥VôL ¨û\úYtßUôß EPú]ô ûLÕ ùNnYRtÏ
AàlTXôm, ©¥VôûQûVÙm ©\l©d¡u\
A§LôWjûR ¿§Uu\m ùLôiÓs[Õ,
©¥VôûQLû[ AYtû\ ©\l©dÏm
G-Ó : ú_-dÏ G§WôL AûZlTôûQ
¿§Uu\j§u A§LôW YWm©tÏ
úLôÚmúTôÕ AWÑ RWl©]o ú_
ùY°úV GqYôß ¨û\úYtßYÕ Guß
Ck§VôûY ®hÓ ùY°úV\Xôm Guß
©¬Ü 77 – 81 YûW YZeLlThÓs[Õ,
NkúR¡lTRôL ¿§Uu\j§Pm
©¬Ü 81u ¸r RûXûU Ït\®Vp
áß¡u\]o, CkR RLYûX LÚj§p
SÓYo ApXÕ ûLÕ ùNnVlTÓTYo
ùLôiÓ ¿§Uu\m ú_-dÏ G§WôL
CÚdÏm UôYhPj§u AUoÜ ¿§T§
©¥VôûQÙm YZeL úYiÓUô Guß
EP]¥VôL ©¥VôûQÙPu ¡ûPdÏm
Ø¥Ü ùNnÙm, CqYôß ©\l©dÏm
RLY-u A¥lTûP«p ©ûQ®Pô
ùTôÝÕ RÏkR LôWQeLû[ T§Ü
YZdÏL°p áP ûLÕ
ùNnV úYiÓm,
ùNnVlThPYûW _ôÁ²p
®Ó®dLXôm, ùTôÚhLû[ RôdLp ùNnV
LhPôVlTÓjÕm ¿§Øû\ LhPû[Ls
A±®l× Utßm _l§ ùNnRp ©¬Ü 82
– 86 CkRf NhPj§u ¸r ¿§Uu\eLs
Utßm ×]XônÜ ¨ßY]eLs
VôÚdÏ G§WôL ©¥VôûQ BYQeLs. ùTôÚhLs B¡VYtû\
©\l©dLlThÓs[úRô AYo ùLôiÓ YÚYRtÏm. úRÓRp
ARû] ¨WôL¬dÏm ùTôÚhÓ SPjÕYRtÏm. TtßûL ùNnYRtÏm
RûXUû\YôLúYô ApXÕ A§LôWm Es[Õ, Aj§VôVm 7
K¥ J°kúRô YÚ¡\ôo Guß BYQeLs – ùTôÚhLs ùLôiÓ YW
¿§Uu\m ¨VôVUôL Sm©]ôp
ùNnYRtÏ. úRÓRp SPjÕm Øû\
¿§Uu\m Ï,S,N, ©¬Ü 82u ¸r T¸WeL
TtßûL SPjÕm Øû\ B¡VYtû\
A±®l× ùNnVXôm, úUÛm. AqYôß
Tt± áß¡\Õ, CkR A§LôWjûR
A±®dLlThP ST¬u AûNÙm Utßm
RY\ô] Øû\«p
AûNVô ùNôjÕdLû[ _l§
TVuTÓjÕY§-ÚkÕ TôÕLôlTRtLôL
ùNnYRtÏm EjRW®PXôm,
RÏkR Lôl×LÞm YZeLlThÓs[],

15
CkR ©¬ÜLs YZdÏ Ït\m NôhPlThPYo Ruû]
®NôûQ«uúTôÕ Nôh£Vj§u ®Ó®dÏm Uà RôdLp ùNn§ÚkRôp
Ød¡VjÕYjûR TWôU¬dL AkR NUVj§p AYÚdÏ
Cu±VûUVôRÕ, GpXô BQeLû[ ùLôiÓ YW ùNnYRtLô]
NkRolTeL°Ûm ¿§Uu\m ×X]ônÜ A§LôWm ùLôÓdLlTPôÕ, (State of
A§Lô¬Ls Orissa V. Debendra Nath Padhi, (2005)
CfNhPj§u 1 SCC 568).
A±ÜûWLû[ LûP©¥jÕ Es[]Wô
Guß GûPúTôhÓ TôodL úYiÓm, G-Ó : JÚ Nôh£ûV AWÑ RWl©]o
ÏßdÏ ®NôWûQ ùNnÙmúTôÕ AkR
CkR Aj§VôVm 4 TϧL[ôL Nôh£ JÚ BYQjûR A¥lTûPVôL
©¬dLlThÓs[Õ, ùLôs¡\ôo, B]ôp. AYo AûR
RôdLp ùNnV®pûX, ClùTôÝÕ
 BYQm ApXÕ úYß
ùTôÚû[ RôdLp ùNnV Ït\m NôhPlThPYo Ï,S,N, ©¬Ü 91u
AûZlTôûQ - ©¬Ü 91. 92 T¥ AkR BYQm YZdÏ ®NôWûQdÏ

 úNôRû] ©¥VôûQ - ©¬Ü 93 - Ød¡VUô]Õ Guß Lôi©jRôp AûR


98 ùLôiÓ YÚYRtÏ ¿§Uu\m BûQ
©\l©dLXôm,
 úRÓRp Tt± ùTôÕ ©¬ÜLs -
©¬® 99 - 101

 ©\ - ©¬Ü 102 – 105

BYQm ApXÕ úYß


ùTôÚû[ RôdLp ùNnV AûZlTôûQ
- ©¬Ü 91. 92

©¬Ü 91 ¿§Uu\m Utßm LôYp ¨ûXV


ùTôßl× A§Lô¬dÏ JÚ
ùTôÚû[ ùLôiÓ YW ùNnYRtÏ
®¬Yô] A§LôWeLû[ YZe¡Ùs[Õ,
B]ôp. CkR BYQm / ùTôÚs
×X]ônÜ. ®NôWûQ. YZdÏ
®NôWûQdÏ Aj§VôY£VUô]Õ
Gu\ôp UhÓúU CkR A§LôWjûR
TVuTÓjRXôm,

16
úNôRû] ©¥VôûQ - ©¬Ü 93 – 98 LÚRlTÓm Gußm AûR.
A§Ûs[ TQj§tÏm Ït\j§tÏm
Ï,S,N, ©¬Ü 93u ¸r BYQj§tLôL
úSW¥ ùRôPo× CÚlTRôL NkúR¡jRôp
AûZl× ùLôÓdLlThP STo. AûR
AûR ûLlTt\Xôm Guß á±VÕ,
úRûYdúLtT ùLôiÓ YW UôhPôo
Guß ¿§Uu\m ¨VôVUôL Sm©]ôp Uû]®. ÏZkûR Utßm
¿§Uu\m úNôRû] ©¥VôûQ ùTtú\ôoLÞdLô] ùTôÚÞR®dLô]
©\l©jÕ AkR BYQjûR EjRWÜ
©¥VôûQ«uT¥ úRP ApXÕ
©¬Ü 125 – 128 APe¡V Aj§VôVm 9
TôoûY«P EjRW®PXôm,
Uû]®. ÏZkûR Utßm
©¬Ü 100 úRÓRp ùTtú\ôoL°u TôÕLôl©tLô]
SûPØû\ûV YZeÏ¡\Õ, CkRl
Ï,S,N, ©¬Ü 100 úRÓRp
©¬ÜLs C]Øû\ NhPeL°u
SPjÕYRtLô] ¨TkRû]Lû[Ùm
©¬ÜLÞdÏ ØWiThÓ CpûX, CûY.
LhÓlTôÓLû[Ùm YZeÏ¡\Õ,
Aû]YÚdÏm ùTôÚkÕ, úUÛm.
CRuT¥ úRÓRp SPjÕmùTôÝÕ 2
C]Øû\ NhPeL°u
R²lThP Nôh£Ls úRûY, úUÛm
©¬ÜLû[ CûY Ïû\ÜTÓjRúYô
ûLlTt\lThP ùTôÚhL°u Th¥VÛm
ApXÕ TXÅ]lTÓjÕYúRô ¡ûPVôÕ,
úRÓRp SPj§V CPj§p
(Captain Ramesh Chandra Kaushal V.
Es[YoL°Pm ùLôÓdLlTP úYiÓm,
Veena Kaushal, (1978) 4 SCC 70).
©¬Ü 102 ûLlTtßRp
©¬Ü 125 T¥ úTô§V YN§ Es[ JÚYo
©¬Ü 102 ¸r LôYp A§Lô¬dÏ RuàûPV Uû]® Utßm
§ÚPlThPÕ Guß NkúR¡dLlTÓm ÏZkûRLû[ (Ï,S,N, ©¬Ü 125 (1)(©)
ùNôj§û] Ït\m SPk§ÚdLXôm Guß Utßm (£)T¥ ApXÕ
NkúRLlTÓm ãr¨ûX«p ùTtú\ôoLû[ TWôU¬dL UßjRôp
ûLlTtßYRtÏ A§LôWm Es[Õ, Ït\®Vp SÓYo AqYôß UßjR-u
Nôh£Vj§u úT¬p AkR STo UôR
EfN ¿§Uu\m State of Maharashtra V. ÅRj§p ùTôÚÞR® ùLôÓdL úYiÓm
Tapas D. Neogy (1999) 7 SCC 585 Gu\ Guß EjRW®PXôm,
YZd¡p Ït\m NôhPlThPY¬u Ye¡
ÑÚdÏ Øû\ YZdÏ êXm Uû]®.
LQdÏ Ï,S,N, ©¬Ü 102u ¸r ùNôjRôL
ÏZkûRLs. ùTtú\ôoLÞdÏ ùLôÓdL

17
úYi¥V ùTôÚÞR®ûV ®ûWYôL Rϧ Es[ ¿§Uu\j§PªÚkÕ
ùNVpTÓjÕYúR CkR Aj§VôVj§u EjRWÜ ùTt\ ©u]o LôYp Õû\
úSôdLUôÏm, EVo ¿§Uu\m Utßm ©¥VôûQ úYiPô
EfN ¿§Uu\m CkR ©¬®u ¸r YZdÏLû[ ×X]ônÜ ùNnÙm AúR
SPdÏm YZdÏLs E¬ûU«Vp RuûU Øû\«p CkR YZdÏLû[Ùm
EûPVûY Guß á±Ùs[], ×X]ônÜ ùNnVXôm, B]ôp
©¥VôûQ CpXôUp ûLÕ ùNnV
LôYpÕû\dÏ ùLôÓdLlTÓm RLYp
Ø¥VôÕ,
Utßm ×Xu BnÜ
G-Ó: C,R,N, ©¬Ü 467 ¸r ©¥VôûQ
JÚ Ït\m SPkRûR A±®dÏm
úYi¥V Ït\jûRl Tt±V RLYp
Øû\L°p. LôYp Õû\dÏ RLYp
LôYp Õû\«]ÚdÏ ¡ûPd¡\Õ,
ùLôÓlTÕ JÚ YûLVôÏm, CjRûLV
LôYp Õû\«]o Ï,S,N, ©¬Ü 154 ¸r
RLYp 2 YûLlTPXôm, ©¥VôûQ
ØRp RLYp A±dûLûV EP]¥VôL
úYiPô Ït\m Tt± RLYp
T§Ü ùNnV UôhPôoLs,
ùLôÓdLlTPXôm ApXÕ ©¥VôûQ
úYi¥V YZdÏl Tt± RLYp ©¬Ü 154 ©¥VôûQ úYiPô
ùLôÓdLlTPXôm, YZdÏLs Tt±V RLYp

©¬Ü 155 : ©¥VôûQ úYiPô ©¬Ü 154 ©¥VôûQ úYiPô


YZdÏlTt±V RLYp Utßm ×X]ônÜ YZdÏL°p LôYp Õû\«]ÚdÏ
ùLôÓdLlTP úYi¥V RLYp Tt±
JÚ ©¥VôûQ úYi¥V YZdûL.
áß¡\Õ, CkR RLYp ùTôÕ YZd¡p
AûR ®NôWûQ ùNnÙm A§LôWm
Gl,I,Bo, (F.I.R.) Guú\ô ØRp RLYp
ùTt\ Ït\®Vp SÓY¬u EjRWÜ
A±dûL Guú\ô á\lTÓ¡\Õ,
CpXôUp LôYp Õû\ ×X]ônÜ
©¥VôûQ úYiPô YZdÏl Tt±V
úUtùLôs[ Ø¥VôÕ, ©¥VôûQ
RLYp ¡ûPjR EPú]úV LôYp Õû\
úYi¥V YZdÏl Tt±V RLYp
A§Lô¬ ØRp RLYp A±dûL T§Ü
¡ûPjRÜPu LôYp Õû\«]o AûR
ùNnV LPûUl ThÓs[ôo, B]ôp
×jRLj§p ®§lT¥ T§Ü ùNnÕ RLYp
NÁT LôXj§p EfN ¿§Uu\ A[®p
A°jRYûW Ït\®Vp SÓY¬Pm
úTôÄv A§Lô¬dÏ ØRp RLYp
AàlT úYiÓm,
A±dûL T§Ü ùNnÙmØu× ØRp¨ûX

18
®NôWûQ SPjR ARLôWm Es[Rô BûQVoLÞdÏ EjRWÜ ©\l©dL
GuTÕ Tt± LÚjÕ úYßTôÓ Es[Õ, úYi¥V LhPôV ¨ûXûU Es[Õ,
ØRp RLYp A±dûL EP]¥VôL T§Ü
Rajinder Singh Katoch V. Chandigarh
ùNnVô®hPôúXô ARàûPV SLûX
Administration, AIR 2008 SC 178 Gu\ ×LôoRôWoLÞdÏ EP]¥VôL
YZd¡p EfN ¿§Uu\m ØRp RLYp ùLôÓdLô®hPôúXô ×LôoRôWo
A±dûL T§Ü ùNnYRtÏ Øu× Ït\®Vp SÓY¬Pm ùNuß LôYp
ØRp ¨ûX ®NôWûQ SPjÕm LPûU Õû\dÏ SÓY¬u EjRW®u SLp
LôYp A§Lô¬dÏ Es[Õ Guß ¡ûPjRÜPu YZdÏ T§Ü ùNnÕ 24
á±Ùs[Õ, U¦ úSj§tÏs ARu SLûX
×LôoRôWÚdÏ ùLôÓdÏUôß EjRWÜ
CkR YZd¡p ¿§Uu\m : Ramesh
ùLôÓdÏUôß ×Lôo ùLôÓdLXôm,”
Kumari V. State (NCT Delhi) and others
Gu\ YZd¡p CkR ¿§Uu\j§u
“CqYôß SPY¥dûL
¾olûTÙm. “NhPlT¥ LôYp Õû\ GÓdLlTPô®hPôp Ït\®Vp SÓYo
A§Lô¬LÞdÏ ¿§Uu\ AYU§l× SPY¥dûLûV
®§dLlThÓs[ LPûUûVl Tt±Ùm úTôÄv A§Lô¬«u ÁÕ GÓdLXôm,
SôeLs A±úYôm, B]ôp Øu× úUÛm RÏkR LôWQªu± ¿§Uu\
á±VT¥ RÏkR YZdÏL°p LôYp EjRWûY Á±VRtLôL RÏkR RiPû].
A§Lô¬LÞdÏ ØRp ¨ûX ®NôWûQ JÝeÏ SPY¥dûL GÓjRp RtLô-L
ùNnÕ Ït\fNôhÓL°p HúRàm ¿dLm ùNnRp úTôu\Ytû\Ùm
EiûU Es[Rô CpûXVô Guß
T¬kÕûW ùNnVXôm,”
LiÓ©¥dÏm LPûUÙm Es[Õ,”
Ï,S,N, ©¬Ü 154(3) ¸r LôYp Õû\
B]ôp. Lalitha Kumari V. State of U.P. A§Lô¬ ØRp RLYp A±dûL T§Ü
(2008) 7 SCC 164) Gu\ YZd¡p ùNnV UßjRôp ×LôoRôWo ARû]
BûQ ©\l©dÏmùTôÝÕ EfN LôYp Õû\ LiLô¦lTô[¬Pm
¿§Uu\m ¸rLiP EjRWûY AàlTXôm Gußm AYo
YZe¡VÕ, §Úl§VûPkRôp AkRd Ït\jûRl
Tt± Rôú] ×X]ônÜ ùNnVXôm
“úUtá±VYtû\ LÚj§p ùLôiÓ
ApXÕ ×]XônÜ ùNnÙUôß ¸r
Aû]jÕ Uô¨XeL°p Es[ LôYp
A§Lô¬dÏ EjRWÜ ©\l©dLXôm,
Õû\ CVdÏ]o Utßm LôYp Õû\

19
ØRp RLYp A±dûLRôu ©ûQ®Pô NmTYm SPkRÕ GuTÕ áP ùR¬VôUp
Ït\j§u ¨LrÜ Tt± CÚdLXôm, ØR-p RLYp ùLôÓlTYo
LôYp ¨ûXVj§tÏ ùLôÓdLlTÓm AkR ¨Lr®u LiÔt\ Nôh£VôL
ØRp RLYp BÏm, G]úY. YZdÏ CÚdL úYiÓm Gußm AkR
®NôWûQ«u úTôÕ CRtÏ ªÏkR Ït\jûRl Tt±V Aû]jÕ
Ød¡VjÕYm EiÓ, B]ôp. CkR RLYûXÙm ùLôÓdLd á¥VYWôL
A±dûL«p Ït\m Tt±V Aû]jÕ CÚdL úYiÓm Guß AY£Vm
Öi¦V RLYpLÞm CÚdL úYiÓm ¡ûPVôÕ, B]ôp. ùLôÓdÏm RLYp
Guß G§oTôodL Ø¥VôÕ, ØRp Ït\m SPkRûR Tt± ®Y¬dL
RLYp A±dûL GuTÕ RLYp úYiÓm, úUÛm. AjRûLV RLYp
L[g£Vm úTôuß ¡ûPVôÕ, (Ramesh LôYp A§Lô¬dÏ ©¥VôûQ úYiPô
Maruti Patil V. State of Maharashtra, Ït\m Juß SPkÕs[Õ GuTûRl

AIR 1994 SC 28; Surjeet Singh V. State Tt±V NkúRLjûR GÝlT úYiÓm,

of Punjab, AIR 1992 SC 1389). ØRp CkRd LhPj§p ©¥VôûQ úYiPô

RLYp A±dûLûV GkR ãr¨ûX«p Ït\m SPkRÕ Gu\ NkúRLm UhÓm

AÕ LôYp Õû\«]ÚdÏ CkRj RLY-u A¥lTûP«p

ùLôÓdLlThPÕ Guß LÚj§p ùLôiÓ GÝkRôp úTôÕUô]Õ, AYo AdÏt\m

TôoûY«P úYiÓm, A§p GpXô SPkRÕ Guß EߧTÓjR úYiÓm

RLYÛm CpXôUp CÚdLXôm, Gu\ AY£Vm ¡ûPVôÕ,”

Superintendent of Police, C.B.I. V. Japas ØRp RLYp A±dûL JÚ êX

Kumar Singh, (2003) 6 SCC 1752 Gu\ Nôh£VUôL LÚRlTP Ø¥VôÕ B]ôp.

YZd¡p EfN ¿§Uu\m ¸rLiPYôß Ck§V Nôh£Vf NhPm 157 ¸r CûR

¾oUô²jRÕ, úYß Nôu±]ôp EߧTÓj§


TVuTÓjRXôm, (Aghnoo Nagesia V.
“JÚ Ït\m Tt±V Aû]jÕ State of Bihar, AIR 1966 SC 119; Faddi
úSoÜLû[Ùm ØRp RLYp A±dûL V. State of Madhya Pradesh, AIR 1964
RLYp L[g£Vm úTôp ùLôi¥ÚdL SC 1850)
úYiPôm Guß Ø¥YôL
¾oUô²dLlThÓs[Õ, RLYp ùTôÕYôL YZdÏ ®NôWûQ«uúTôÕ
A°lTYo Tô§dLlThPYo Utßm ØRp RLYp A±dûL RôURUôL T§Ü
AYûWj Rôd¡VY¬u ùTVo ùR¬VôUp ùNnVlThPÕ Gu\ G§oYôRjûR
áP ×Lôo ùLôÓdLXôm, GqYôß Ït\m NôhPlThPYo GÝl×Yôo, Amar

20
Singh V. Ballowinder Singh, (2003) 2 ùNnRp. úRÓRp Utßm TtßûL ©¬Ü
SCC 518 Gu\ YZd¡p EfN ¿§Uu\m 100. 165 Utßm 102 ¸r ùNnRp.
RôURUôL ØRp RLYp A±dûL T§Ü BYQeLs Utßm ùTôÚhLû[ ©¬Ü
ùNnRRôúXúV AWÑ RWl× YZdÏ 91u ¸r YWYûZjRp. ©¬Ü 160 ¸r
NkúRLj§tÏ Es[ôÏm Guß GkR Nôh£VeLû[ YÚ®jRp. úTôu\ TX
®§Øû\Ùm ¡ûPVôÕ Guß ùNVpLû[ ùNnYRtÏ LôYp Õû\dÏ
á±Ùs[Õ, úUÛm. AjRûLV A§LôWm Es[Õ,
RôURm AWÑ RWl× YZd¡p NkúRLjûR
©¬Ü 161. 162 - Nôh£Lû[ LôYp Õû\
HtTÓjÕUô GuTÕ JqùYôÚ YZd¡u
®Nô¬jRp
úSoÜLû[Ùm NkRolTeLû[Ùm
ùTôßjÕRôu Ø¥Ü ùNnVlTP JÚ YZdÏl Tt±V úSoÜLs Utßm
úYiÓm Guß á±VÕ, CûRl Tt± AûRf NôokR RLYpLû[ A±kR
LQdÏ ®§Ls úTôX Ø¥Ü ùNnRp JÚYûW Yôn ùUô¯VôL ®Nô¬dÏm
áPôÕ, A§LôWm LôYp Õû\«]ÚdÏ ©¬Ü
161(1) ¸r Es[Õ, Ï,S,N, ©¬Ü 161(2) ¸r
T.T. Antony V. State of Kerala, (2001) 6
×X]ônÜ A§Lô¬ GÝl×m Aû]jÕ
SCC 181 Gu\ YZd¡p AúR
úLs®LÞdÏm EiûUVôL T§p
úSoÜLû[l Tt± 2YÕ Øû\VôL ØRp
ùNôpXúYi¥V TôWm CkR Nôh£dÏ
RLYp A±dûL T§Ü ùNnYÕ
Es[Õ, B]ôp. Nôh£ûV úYß Ït\
NhPj§tÏ ×\mTô]Õ Guß Ø¥Ü
NôhÓdÏ. RiPû]dÏ ApXÕ
ùNnVlThPÕ B]ôp úUÛm
TtßûLdÏ ùY°lTÓjÕm YûL«p
×X]ônÜ ùNnÕ 2YÕ ØRp RLYp
úLs®Ls CÚkRôp ARtÏ T§p
A±dûLûV á\lThP ¨LrÜLs
ùNôpX úYi¥V AY£Vm ¡ûPVôÕ,
Tt±V A±dûL NUol©dL LôYp
Õû\dÏ A§LôWm Es[Õ, (Kari Nôh£Vj§u YôdÏêXjûR ©¬Ü 161

Chaudhary V. Sita Devi, AIR 2002 SC ¸r YôojûRdÏ YôojûR T§Ü ùNnV

441; Upkar Singh V. Ved Prakash, (2004) úYiÓm Guß AY£Vm ¡ûPVôÕ,

13 SCC 292) AYÚûPV YôdÏ êXj§u


NôWômNjûR UhÓm T§Ü ùNnRôp
ØRp RLYp A±dûL T§Ü ùNnR ©u× úTôÕm, 161 ¸r ùLôÓdLlTÓm
LôYp Õû\ ®NôWûQ SPjÕYûRl YôdÏêXm BûQ ¸r ùLôÓdLlTÓm
Tt± Aj§VôVm 12 áß¡\Õ, YôdÏêXm ¡ûPVôÕ,
Nôh£VeL°u YôdÏêXjûR T§Ü

21
Ï,S,N, ©¬Ü 162 LôYp A§Lô¬ Øu× AYo LûP©¥dL úYi¥V
ùLôÓdLlThP YôdÏêXj§p SûPØû\Lû[ ®Y¬d¡\Õ,
Nôh£ ûLùVÝjÕ CPdáPôÕ Guß
Ït\®Vp SÓYÚdÏ Jl×Rp
LhPôVUôL RûP ®§jÕs[Õ, G]úY.
YôdÏêXjûR T§Ü ùNnYRtÏ.
CjRûLV YôdÏ
ùNnVôU-ÚlTRtÏ ®Úl׬ûU
êXeLû[ êXNôh£VUôL YZdÏ
Es[Õ, B]ôp. T§Ü ùNnV Ø¥Ü
®NôWûQ«uúTôÕ TVuTÓjR
ùNnRôp AYo ©¬Ü 164 ¸r
Ø¥VôÕ, B]ôp Ck§V Nôh£Vf
Es[ SûPØû\Lû[ LûP©¥dL
NhPm ©¬Ü 154u ¸r Nôh£ûV ÏßdÏ
úYiÓm, CkR
®NôWûQ ùNnÙmúTôÕ AYo Øu×
SûPØû\Lû[ LûP©¥dLôUp
Ï,S,N, ©¬Ü 161 ¸r ùLôÓjR
Ït\®Vp SÓYo Øu× Jl×Rp
YôdÏêXjûR AYo RtúTôÕ
YôdÏêXm Nôh£VUôL
ùLôÓdÏm YôdÏêXjûR ØWiTÓj§
HtßdùLôs[jRdLRpX, (Tandra Ravi
Lôi©dL TVuTÓjRXôm, (Tehsildar
N. State of Andhra Pradesh, 2001 (CRCJ
Singh V. State of Uttar Pradesh, AIR
4048).
1959 SC 1012).
Ï,S,N, ©¬Ü 164 ¸r Ït\®Vp SÓYo
Ï,S,N, ©¬Ü 164 Jl×Rp YôdÏêXjûR
Jl×Rp A°lTY¬Pm AYo Jl×Rp
T§Ü ùNnRp
A°dL LPûUlThPYo ApX Gußm
LôYp A§Lô¬«Pm ùLôÓdLlTÓm AqYôß Jl×Rp A°jRôp AkR
YôdÏêXeLs Nôh£VUôL Jl×Rp AYÚdÏ G§WôL Nôh£VUôL
¿§Uu\j§p HtLdá¥VÕ CpûX TVuTÓjRTPXôm Gußm ®[dL
Gu\ôÛm ×X]ôn®uúTôÕ VôúWàm úYiÓm, úUÛm. Jl×Rp YôdÏêXm
RuàûPV YôdÏ êXm ApXÕ A°lTYo AûR Ru²ûNÜ T¥Rôu
Jl×RûX ùLôÓdL ®ûZkRôp AYo AqY[Ü ùNn¡\ôo Gußm Ït\®Vp
ùTÚSLo SÓY¬PúUô Ït\«p SÓYo EߧlTÓjR LPûUlThÓs[ôo,
SÓY¬PúUô Ï,S,N, ©¬Ü 164 ¸r CûR
Ït\m NôhPlThPY¬u ®NôWûQûV
ùLôÓdLXôm,
©¬Ü 164(4) ¸r T§Ü ùNnÙmùTôÝÕ
Ï,S,N, ©¬Ü 164 Ït\®Vp SÓYo Ït\®Vp SÓYo Ï,S,N, ©¬Ü 281 I
Jl×Rp YôdÏêXjûR T§Ü LûPl©¥dL úYiÓm,
ùNnYRtÏ ùTtßs[ A§LôWjûRÙm

22
Ï,S,N, ©¬Ü 167 24 U¦ úSWj§tÏs NhPØû\ _ôÁu Guß ùTVo,
×X]ônûY Ø¥dL Ø¥VôR ùTôÝÕ (Dinesh Dalmia V. State, (2007) 8 SCC
LûPl©¥dL úYi¥V SûPØû\, 770).
JÚYûW ©¥VôûQ CpXôUp ûLÕ
Ï,S,N, ©¬Ü 173 - ×X]ônÜ
ùNnRôp 24 U¦ úSWj§tÏ úUXôL
Ø¥Ü ¨û\YûPkR ©u
LôY-p ûYj§ÚdL Ø¥VôÕ Guß
©¬Ü 57 áß¡\Õ, úUÛm. AYûW ×X]ônûY ¨û\Ü AûPkRÜPu
LôY-p RdL ûYdL úYiÓm Gu\ôp LôYp ¨ûXVj§u ùTôßl× A§Lô¬
LôYp Õû\ Ï,S,N, ©¬Ü 167I LôYp A±dûLûV RÏkR T¥Yj§p
LûPl©¥jÕ. ¿§Uu\m êXm LôYp AkR Ït\jûR ×Xu ùLôsÞm
ûYl× EjRWûY ùT\ úYiÓm, A§LôWØûPV ¿§Uu\j§tÏ AàlT
úYiÓm, Ï,S,N, ©¬Ü 173(2) T¥ LôYp
Ï,S,N, ©¬Ü 167(2) Ït\®Vp SÓYo
Õû\«]o Ø¥Ü A±dûLÙm RôdLp
Ït\m NôhPlThPYûW LôYp Õû\
ùNnVXôm, ARôYÕ. Ït\m GÕÜm
LôY-p 15 SôhLÞdÏ úU-pXôR LôX
SPkRRôL ùR¬V®pûX Guß á\Xôm,
A[ÜdÏ ûYdLXôm Guß EjRW®P
A§LôWm ùTtßs[ôo B]ôp. UWQj ©¬Ü 173 ¸r RôdLp ùNnVlTÓm LôYp
RiPû]. BÙs RiPû] ApXÕ 10 A±dûL«p LôYp Õû\«]o
BiÓLÞdÏ úUXô] £û\ RiPû] áß¡u\ úSoÜLÞm AkR
E¬V Ït\eLû[ ùTôßjÕ 90 SôhLs úSoÜL°-ÚkÕ ¡ûPdÏm Ø¥ÜLÞm
YûW«Ûm ¿§Uu\ LôY-p ûYdL CÚdÏm, CkR A±dûL
EjRW®ÓYRtÏ Ït\®Vp SÓYÚdÏ Nôh£VeLÞPàm ×X]ôn®u
A§LôWm Es[Õ, ©\ ùTôÝÕ T§Ü ùNnVlThP
Ït\eLû[ ùTôßjRYûW«Ûm 60 YôdÏêXeLÞPàm Ït\®Vp
SôhLs YûW LôYp ûYl× EjRWÜ SÓYÚdÏ NUol©dLlThPôÛm AYo
ùLôÓlTRtÏ Ït\®Vp SÓYÚdÏ C§Ûs[ Ø¥ÜL[ôp LhÓlTP
A§LôWm Es[Õ, úYi¥V AY£Vm ¡ûPVôÕ, Ït\«p
SÓYo R²lThP Øû\«p R]Õ
CkR LôX A[®u Ø¥®p LôYp
¿§NôokR A±ûY Ït\l Tj§¬dûL
ûYl©p CÚkRYo ©ûQ Tj§Wm
Utßm LôYp A±dûL«p
ùLôÓjRôp _ôÁ²p ®Ó®dL E¬ûU
Es[ RLYpLÞdÏ ¿§NôokR A±ûY
ùTtßs[ôo, CqYôß ©¬Ü 167(2) ¸r
ùLôÓdLlTÓm _ôÁàdÏ ùTôÕYôL

23
ùNÛj§ RuàûPV Ø¥ûY GÓdL Ï,S,N, ©¬Ü 190 –
úYiÓm, Ït\eLû[ Ït\®Vp SÓYo ×Xu
ùLôsÞRp
Ï,S,N, ©¬Ü 173(8) ¸r Ït\®Vp
SÓYÚdÏ A±dûL AàlTlThP ×Xu ùLôsÞRp GuTÕ Ït\®Vp
©u×m קVRôL HRôYÕ Nôh£Vm SÓYo JÚ Ït\jûRl Tt± ¿§Øû\
¡ûPjRôp AûR ùTôßjÕ úUÛm NôoSÕ ×Xu ùLôsÞRûX ϱdÏm,
×X]ônÜ ùNnYRtÏ LôYp (R.R. Chari V. State of Uttar Pradesh,
Õû\«]ÚdÏ A§LôWm Es[Õ, AIR 1951 SC 207) ×Xu ùLôsÞRp
CkR A§LôWjûR TVuTÓjR LôYp Ït\jûRl Tt±VÕ, Ït\Yô°ûVl
Õû\«]o ¿§Uu\j§u AàU§ Tt±VÕ ApX,
ùT\úYi¥V AY£Vm ¡ûPVôÕ,
YZdÏ ®NôWûQ«u GkR LhPj§p Ï,S,N, ©¬Ü 190uT¥ Ït\®Vp SÓYo 3
úYiÓUô]ôÛm SPjRXôm, B]ôp NkRolTeL°p ×Xu ùLôs[Xôm,
TX ¿§Uu\eLs CqYôß LôYp Õû\
 Ït\m Es[Pd¡V úSoÜLs
ùNnYRtÏ Øu× ¿§Uu\j§tÏ
ùLôiÓs[ ×Lôo ¡ûPjRôp
CûRl Tt±V RLYp ùLôÓdL
úYiÓm Guß ¾oUô²jÕs[Õ,  AjRûLV úSoÜLs Tt±V
GkR Nôh£Vj§u A¥lTûP«p CkR LôYp A±dûL«u úT¬p
®NôWûQ SPjRlTÓ¡\úRô
AûRlTt±V RLYp Ït\®Vp  LôYp A§Lô¬ ApXôR
SÓYÚdÏ HtùL]úY ùR¬k§ÚkRRôp úYù\ôÚYo êXm RLYp
CjRûLV úUp ®NôWûQ NhPj§tÏ ¡ûPjR-u úT¬p ApXÕ
×\mTô]Õ G]Xôm, CqYôß úUÛm RuàûPV ùNôkR A±®u
®NôWûQ SPj§V ©u]o áÓRp ùTV¬p
Ït\l Tj§¬dûL RôdLp ùNnYôoLs,
Ï,S,N, ©¬Ü 173 ¸r LôYp A±dûL
úUp ®NôWûQ ùNnYRtLô] A§LôWm
RôdLp ùNnR ©u× Ït\®Vp SÓYo
Ramlal Narang V. State, (1979) 2 SCC
©¬Ü 191 ¸r AkR Ït\jûR ×Xu
322 Utßm Hasan Bhai Vali Bhar
ùLôs[ Ø¥Ü ùNnVXôm,
Quereshi V. State of Gujarat, (2004) 5
SCC 347 YZdÏL°p EfN ©¬Ü 154 ¸r ØRp RLYp A±dûL
¿§Uu\jRôp Ae¸L¬dLlThÓs[Õ, T§Ü ùNnYÕ UhÓm ApXôUp RLYp

24
A°lTYÚdÏ Ït\®Vp SÓYo Øu× AkR A±dûLûV T¬ºXû] ùNnÕ
Ï,S,N, ©¬Ü 200 ¸r ×Lôo ùLôÓlTRtÏm Ït\®Vp SÓYo C,R,N, ©¬Ü 302u ¸r
Y¯ Es[Õ, CkRf NkRolTeL°p Ït\m SPdL®pûX Gußm 304H ¸r
Ït\®Vp SÓYo ©¬Ü 190(1)H ¸r Ït\m SPk§ÚdLXôm Gußm Ø¥Ü
×Lô¬u A¥lTûP«p ùNn¡\ôo, AlùTôÝÕ Ït\®Vp
Ït\eLû[ ×Xu ùLôs[Xôm, SÓYo ©¬Ü 304H Es[ Ït\jûR
Ø¥YôL Ït\®Vp SÓYo RuàûPV UhÓm ×Xu ùLôs[Xôm,
ùNôkR A±Ü / EQoÜT¥. A±ÜPu
SPdÏm Ït\eLû[l ùTôßjÕ ©¬Ü
Ït\®Vp SÓY¬Pm ×Lôo
190(1)(£) ¸r RôUôLúYÙm ×Xu
©¬Ü 200 ØRp 203
ùLôs[Xôm,
15-Bm Aj§VôVm (©¬Ü 200 – 203)
SôuLôYRôL. Ït\®Vp SÓYÚdÏ
Ït\®Vp SÓY¬Pm ×Lôo ùLôÓlTûRl
Ï,S,N, ©¬Ü 156(3) ¸r
Tt± áß¡\Õ, úUúX
LôYpÕû\«]ûW ×X]ônÜ
®[d¡VlT¥ JÚ ×Lô¬u
ùNnÙmT¥ EjRW®ÓYRtÏm A§LôWm
A¥lTûP«p Ït\®Vp SÓYo JÚ
Es[Õ, 156(3) Utßm 173(8)
Ït\jûR ×Xu ùLôiPôp AYo ©¬Ü
¸Ýs[ A§LôWeLs JußdùLôuß
200u ¸r ×LôoRôWûWÙm ©\
úYßThPûYVôÏm,
Nôh£VeLû[Ùm BûQ«u ¸r
×Xu ùLôsÞYRtLô] Ød¡V úNôRû] ®Nô¬dL úYiÓm,
Gu]ùYu\ôp JÚ Ït\m
Ï,S,N, ©¬Ü 202u ¸r JÚ Ït\jûR
SPk§ÚdLXôm GuTRtLô] ØRt
×Xu ùLôsÞm Ït\®Vp SÓYo
TôoûY Nôh£Vm CÚjRp úYiÓm,
¿§Uu\ LhPû[Lû[ Ït\m
AkR Nôh£VeL°u A¥lTûP«p
NôhPlThPYÚdÏ G§WôL ©\l©jRûX
ØWiTÓjRlThPôXu± AûY
RôURm ùNnÕ AkR YZdûL Rôú]
EiûUVôL CÚdLXôm Guß
®NôWûQ ùNnVXôm. ApXÕ JÚ
AàUô²dL úYiÓm, G-Ó : C,R,N,
LôYp A§Lô¬ûV ApXÕ
©¬Ü 302-u ¸r Ït\m
úYù\ôÚYûW ®NôWûQ ùNnÙUôß
CûZdLlThÓs[Õ Gußm ARtϬV
EjRWÜ ©\l©dLXôm, AqYôß
Nôh£Ls Es[Õ Gußm
®NôWûQ ùNnÕ úUp SPY¥dûL
LôYpÕû\«]Wôp
GÓdL úRûYVô] A¥lTûP Es[Rô
RôdLlThÓs[ A±dûL áß¡\Õ,
CpûXVô Guß Ø¥Ü ùNnVXôm,

25
Ï,S,N, ©¬Ü 203u ¸r Ït\®Vp SÓYo úUÛm. YZdûL RôúU ®NôWûQ
BûQ Eߧ ùUô¯«u ¸r ×LôoRôWo ùNnVúYô LôYp Õû\ A§Lô¬
Utßm Nôh£Ls ùLôÓdÏm ApXÕ úYù\ôÚYo ®NôWûQ
YôdÏêXeLû[ T¬ºXû] ùNnR ùNnVúYô Ït\®Vp SÓYo Ø¥Ü
©u×. Utßm ©¬Ü 202u ¸r ùNnRôp ¿§Øû\ LhPû[ûV
SPjRlThP ×X]ôn®u ©\l©jRûX RôURm ùNnVXôm,
Ø¥ÜLû[Ùm LÚj§p ùLôiÓ. úUp CqYôß LhPû[ ©\l©dL úYiÓUô
SPY¥dûL GÓdL A¥lTûP CpûX CpûXVô GuTûR Ø¥Ü ùNnV.
Guß LÚ§]ôp ×LôûW Ït\fNôhÓLû[ BR¬dÏm YûL«p
RsÞT¥ ùNnVXôm, ×Lôo Utßm Nôh£L°p HúRàm
Es[Pe¡V Nôj§VdáßLs Es[Rô
©¬Ü 204 ¿§Øû\ LhPû[Ls
Guß BWônkÕ Ø¥Ü ùNnVXôm,
©\l©jRp
(Nagaruwa Vs. Veeranna, (1976) 3 SCC
Aj§VôVm 16 Ït\®Vp SÓYo Øu× 736).
SPY¥dûLLû[ ùRôPeÏRp Tt±
©¬Ü 204u ¸r ¿§Øû\
áß¡\Õ, ©¬Ü 204u ¡r Ït\®Vp
LhPû[ ©\l©jR©u× LhPû[l
SÓYo ×Lô¬u A¥lTûP«p úUp
©\l©dLlThP Ït\m NôhPlThPYo
SPY¥dûL GÓdL RÏkR LôWQeLs
¿§Uu\m Øu× B_o BLúYiÓm,
Es[] Guß LÚ§]ôp AûZlTôûQ
CqYôß B_o TÓjÕRp JÚ
®ÓdLúYô ApXÕ ©¥VôûQ
Ød¡VUô] ®`VUôÏm, Ït\®Vp
ùLôÓdLúYô A§LôWm ùTtßs[ôo,
NhPjûR G°RôL SûPØû\lTÓjR
(H.S. Bains V. State, (1980) 4 SCC 631).
Ø¥VôÕ, CqYôß B_oTÓjÕm
×LôûWl ùTt\ÜPu Ït\®Vp SÓYo
EjRWÜ Ït\®Vp SÓYo AkR
TX Y¯Lû[d LûPl©¥dLXôm, AkRd
YZd¡u úSoÜLÞdÏm ARtÏiPô]
Ït\jûR ×Xu ùLôiÓ ×LôoRôW¬u
NhPj§tÏm RÏkR Øû\«p
YôdÏêXjûR ©¬Ü 200u ¸r T§Ü
RuàûPV A±ûY ùNÛj§ Ø¥Ü
ùNnVXôm, ARu ©u× ©¬Ü 203u ¸r
ùNn§Úd¡\ôo Gußm Lôi©dL
YZdûL ùRôPW RÏkR LôWQeLs
úYiÓm, (Pepsi Food Limited V.
CpûXùVu\ôp ×LôûW
Special Judicial Magistrate, (1998) 5
RsÞT¥ ùNnVXôm, B]ôp. RÏkR
SCC 749).
LôWQeLs CÚkRôp ©¬Ü 204 ¸r
¿§Øû\ LhPû[Lû[ ©\l©dLXôm,

26
Ït\m NôhPlThPYÚdÏ BYQeLÞm CWiÓ ùTu
AûZlTôûQ ®ÓjR©\Ï RuàûPV ¥ûWqLÞm RôdLp ùNnVlTÓ¡u\],
Ø¥®û] Uß BnÜ Uß T¬ºXû] CûY Aû]jûRÙm ©¬Ü 207u ¸r
ùNnYRtÏ Ït\®Vp SÓYÚdÏ ùTßYRtÏ ©-dÏ E¬ûU Es[Õ,
A§LôWm ¡ûPVôÕ, (Adalat Prasad V.
State of Uttar Pradesh V. Lakshmi
Rooplal Juridal, 200 4 Cr. LJ 4874,
Brahman, (1983) 2 SCC 3872 Gu\
Subramaniam Sethuram V. State of
YZd¡p EfN ¿§Uu\m CqYôß
Maharashtra, 2004 Cr. LJ 4609).
SLpLû[ ùLôÓjRp LhPôVUô]
Ï,S,N, ©¬Ü 205 ¸r Ït\m ùTôßl× Gußm CqYôß ùNnRp
NôhPlThPYo úSW¥VôL ¿§Uu\j§p Ït\®Vp SÓY¬u ¨oYôLl ùTôßl×
B_WôL úYiPôm Guß Ït\®Vp ApX Gußm ¿§jÕû\ ùTôßlTôÏm
SÓYo Ø¥Ü ùNnVXôm, Guß á±VÕ, (Superintendent and
Rememberance of Legal Affairs, West
Ï,S,N, ©¬Ü 207 – SLpLû[ YZeÏRp
Bengal V. Satyan Bhowmik and others,
LôYp A±dûL«u A¥lTûP«p (1987) 2 SCC 109).
SPY¥dûL úUtùLôs[lThPPôp
Ït\fNôhÓ
Ït\®Vp SÓYo RôURm CpXôUp
Ït\m NôhPlThPYÚdÏ LôYp Aj§VôVm 17 Ït\fNôhûPl Tt±
A±dûL. Utßm A§p áß¡\Õ, Ït\fNôhÓ GuTÕ JÚ
ϱl©PlThÓs[ SLpLû[Ùm Ï,S,N, Øû\Vô] Ït\m áßRp Gußm
©¬Ü 207u ¸r ùLôÓdL úYiÓm, ARu A¥lTûP«pRôu ¿§Uu\m
CkRl ©¬Ü Ït\m NôhPlThPYÚdÏ YZdÏ ®NôWûQ ùNnÙm Gußm
ªLÜm Ød¡VUô]RôÏm, Hù]²p áßYo, ¿§Uu\m Ït\fNôhûP
ØRuØû\VôL LôYp A±dûL GRu YûWVßdL®pûX B]ôp. Ï,S,N, ©¬Ü
A¥lTûP«p RôdLp 211 JÚ Ït\fNôh¥Ûm CÚdL
ùNnVlThÓs[úRô AûY Aû]jÕm úYi¥VûYl Tt± áß¡\Õ,
Ït\m NôhPlThPYÚdÏ ¡ûPd¡\Õ, JqùYôÚ Ït\fNôh¥Ûm Ït\m
G]úY. AYo R]Õ G§o YôRjûR NôhPlThPYo ÁRô] Ït\eLs. AkR
RVôo ùNnYRtÏ BVjRUôLXôm, G-Ó : JqùYôÚ Ït\j§u R²lThP ùTVo
©-dÏ G§WôL Ït\lTj§¬dûL RôdLp AkRd Ït\m CûZdLlThP NhPj§u
ùNnVlTÓ¡\Õ, ARàPu 400 ùTVo Utßm ©¬Ü Gi. Ït\m

27
ùNnVlThP úSWm. CPm Tt±V LQdÏl úTôdÏYWjÕ ¨LrkRRôp
RLYpLs B¡V Aû]jÕm CÚjRp GûRl Tt± CkRd Ït\fNôhÓ
úYiÓm, áß¡\Õ GuTûR H-«]ôp
A±VlTP®pûX G]úY. AYWôp
Ï,S,N, ©¬Ü 215u T¥ JÚ Ït\jûR
RÏkR Øû\«p T§p YôRm
®Y¬lT§p. ApXÕ JÚ Ït\fNôh¥p
A°dLlTP®pûX, CkR
úRûYlTÓm ®YWeLû[ ®Y¬lT§p.
úSoÜL°-ÚkÕ GqYôß HUôtßRp
Ït\jûRl Tt± á\ôUp ApXÕ
ùNnVlThPÕ Guß á\ô§ÚjRp JÚ
®YWeLû[ á\ôUp ®ÓjRp HÕm
Ød¡VUô] ©ûZ Guß ¿§Uu\m
AjRûLV ©ûZ ApXÕ ®ÓjRp
¾oUô²dLXôm,
LôWQUôL G§¬ RY\ôL §ÚlTlThPôp
Utßm AÕ ¿§dÏ ÏkRLm Ï,S,N, ©¬Ü 216u T¥ ¾ol©û]
®û[®j§Úd¡\Õ ùY°«ÓYRtÏ Øu]o GlùTôÝÕ
Guß ¨ì©jRôXu± AYt±tÏ úYiÓUô]ôÛm ¿§Uu\m
Ød¡VjÕYm A°dL Ø¥VôÕ, (Ï,S,N, Ït\fNôh¥û] §ÚjRÜm ApXÕ
©¬Ü 264), Ït\eLû[ úNodLÜm ùNnVXôm,
AlT¥ úNodL ApXÕ Uôt\m
G-Ó : H-©-I HUôt±VRôL Ït\m
ùNnVlThP ©\Ï ®NôWûQûV
NôhPlThÓs[Õ, B]ôp.
ùRôPoYÕ G§¬dÏ ÏkRLm
GkR®Rj§p HUôt±]ôo GuTÕ
®û[®dLdá¥VÕ Guß ¿§Uu\m
Ït\fNôh¥p ®Y¬dLlTP®pûX
ApXÕ AWÑ RWl©]o LÚ§]ôp ×Õ
ApXÕ RY\ôL ®Y¬dLlThÓs[Õ,
®NôWûQ SPjR úYiÓm Guú\ô
H-R]Õ G§oYôRm A°dÏmùTôÝÕ
ApXÕ úRûYlThP LôXj§tÏ AkR
Nôh£Lû[ AûZjÕ RuàûPV
®NôWûQûV Jj§ ûYdL
RWl©û] ®Y¬d¡\ôo, C§-ÚkÕ
úYiÓùUuú\ô EjR®PXôm,
¿§Uu\m HUôtßRp GqYôß SPkRÕ
Guß á\ô§ÚjRp Ød¡VªpûX Ï,S,N, ©¬Ü 217uT¥ YZdÏ ®NôûQ
Guß Ø¥Ü ùNnVXôm, ùRôPe¡V ©u× Ït\fNôhÓ §Új§
Yû]VlTÓmùTôÝúRô ApXÕ
G-Ó : H-©-I HUôt±VRôL Ït\m
Ït\fNôh¥p קV Ït\eLs
NôhPlTÓ¡\Õ, úUÛm. GqYôß
úNodLlTÓmùTôÝúRô AWÑ RWl©]o
HUôt±]ôo GuTÕ á\lTP®pûX, H-
Utßm Ït\m NôhPlThPY¬u
dÏm ©-dÏm CûPúV TpúYß
RWl©]o Nôh£Lû[ §Úm© AûZdL

28
AàU§dLlTPXôm. ARtϬV
AûZlTôûQLû[Ùm ©\l©dLXôm,
úUÛm. úYß Nôh£LÞm Ød¡Vm
Guß LÚRlThPôp AYoLû[Ùm
AûZdL AûZlTôûQ ©\l©dLXôm,

29
©¬Ü 218 ØRp 224 : úUtThP TX Ït\eLû[ JúW STo
Ït\fNôhÓLû[ Juß úNojRp ׬kÕs[ùTôÝÕ AjRûLV
JqùYôÚ Ït\j§tÏm AkR STo ÁÕ
JÚYo ÁÕ ÑUjRlTÓm JqùYôÚ
Ït\fNôhÓ Yû]VlThÓ JúW
R²lThP Ït\j§tÏm Ï,S,N, ¸r JÚ
®NôWûQ«p ®Nô¬dLlTPXôm,
R²lThP Ït\fNôhÓ Yû]VlTP
úYiÓm, úUÛm. AjRûLV JqùYôÚ G-Ó : H-©-I NhPléoYUô] LôY-p
Ït\fNôhÓm R²jR²úV ®Nô¬dLlTP CÚkÕ ®Ó®d¡\ôo, AlùTôÝÕ
úYiÓm, B]ôp. Ït\m NôhPlThP AeÏs[ LôYp £-dÏ LÓeLôVm
STo GÝjÕ êXUô] ®iQlTj§u ®û[®d¡\ôo, H- C,R,N, ©¬Ü 225
êXm AjRûLV ®ÚlTjûR Utßm 333u ¸r Ït\m NôhPlThÓ
ùR¬®jRôp. AR]ôp AkR STÚdÏ Ri¥dLlTPXôm,
GkR Tô§l×m HtTPôÕ Guß
Ït\fNôhÓ Yû]VlTÓmùTôÝÕ
Ït\®Vp SÓYo LÚÕmùTôÝÕ
Ït\m NôhPlThPY¬u ÁÕ ØRp
AjRûLV STo ÁÕ
TôoûY«p YZdÏ Es[RôL UhÓm
Yû]VlThÓs[ Aû]jÕ ApXÕ
CÚkRôp úTôÕm, AkRd LhPj§p
AYt±p TX Ït\fNôhÓLû[ Ju\ôL
Nôh£VeLû[ GûP«P úYi¥V
®Nô¬dLXôm,
AY£Vm ¡ûPVôÕ,
úUÛm. Ï,S,N, ©¬Ü 219-T¥ ØRp
YZdÏ ®NôWûQ
Ït\j§tÏm LûP£ Ït\j§tÏm
CûP«p 12 UôReLs CûPùY°dÏs Aj§VôVm 18. 19. 20. 21 TXYûL
JÚ STo ÁÕ 3 Ït\eLû[ ׬kRRRôL YZdÏ ®NôWûQLû[ CfNhPj§u
Ït\m ÑUjRlTÓm ùTôÝÕ AkR STo ¸r SPjÕm SûPØû\ûV YZeÏ¡\Õ,
ÁÕ AjRûLV 3 Ït\eLÞdÏ CfNhPj§u ØRp AhPYûQ Øu×
A§LlTPôUp Ït\fNôhÓ ®[d¡VÕúTôp
Yû]VlThÓ JúW ®NôWûQ«p AYo Ït\eLû[ TXYûLL[ôL ©¬d¡u\Õ,
®Nô¬dLlTPXôm, úUÛm ØRp AhPYûQ
Ït\eLû[ GkR ¿§Uu\j§u ¸r
Ï,S,N, ©¬Ü 220u ¸r JúW
®Nô¬dL úYiÓm Gu\
T¬YojRû]«p APeLdá¥VÕm
A¥lTûP«Ûm ©¬d¡\Õ,
ùNVpL°u JúW ùRôÏlTôL
AûUVdá¥VÕUô] JußdÏm

30
©¬Ü 225 – 227 AUoÜ ¿§Uu\j§u G§WôL SPY¥dûL GÓdL RÏkR
Øu× YZdÏ ®NôWûQ LôWQeLs CpûX Guß Ø¥Ü
ùNnRôp ¿§T§ Ït\m NôhPlThPYûW
Aj§VôVm 18 AUoÜ ¿§Uu\m Øu×
®Ó®jÕ AqYôß ®Ó®jRÛdLô]
Ød¡VUô] Utßm LÓûUVô]
LôWQeLû[ T§Ü ùNnVXôm,
YZdÏLs Guß LÚRlTÓm ©¥VôûQ
YZdÏLû[ ®NôWûQ ùNnV úYi¥V Yogesh V. State of Maharashtra (2008)
©¬ÜLû[ ùLôiÓs[Õ, Ï,S,N, ©¬Ü 10 SCC 394 Gu\ YZd¡p EfN
209 ¸r A§LôWm Es[ JÚ Ït\®Vp ¿§Uu\m JÚ YZdÏ Ï±jÕ 2 YûLVô]
SÓYo AUoÜ ¿§Uu\j§]ôp úSôdLeLs CÚkRôp AYt±p Juß
®NôWûQ SPjRlTP úYi¥V JÚ NkúRLjûR UhÓm GÝl©]ôp
Ït\jûR ×Xu ùLôiÓ ARtÏl ©\Ï Ït\®Vp SÓYo Ït\m
ARû] AUoÜ ¿§Uu\j§tÏ NôhPlThPYûW ®Ó®dL A§LôWm
®NôWûQdÏ AàlTXôm, Ï,S,N, ©¬Ü ùLôiÓs[ôo, (LôiL : State of
199p Es[ ®XdÏ R®W úYß GkR Karnataka V. L. Munnisami, (1977) 2
RÚQj§Ûm AUoÜ ¿§Uu\m SCC 699, Union of India V. Prafulla
Rô]ôLúY úSW¥VôL JÚ Ït\jûR Kuma,r (1979) 3 SCC 4).
AdÏt\m AUoÜ ¿§Uu\jRôp
®NôWûQdÏ E¬VRôL CÚkRôÛm ©¬Ü 228u T¥ Ït\®Vp SÓYo Ït\m
×Xu ùLôs[ Ø¥VôÕ, NôhPlThPYo Ït\m CûZj§ÚdLXôm
Guß AàUô²dL A¥lTûP Es[Õ
Ï,S,N, ©¬Ü 225T¥ AUoÜ ¿§Uu\m Guß LÚ§]ôp ¿§Uu\m
Øu× YZdÏ ®NôWûQ AWÑ RWl× Ït\fNôhÓdLs Yû]kÕ Ït\m
YZdL±OWôp SPjRlTP úYiÓm NôhPlThPYo Rôm Ït\m ùNnRRôL
Guß YZeLlThÓs[Õ, áß¡\ôWô ApXÕ ùNnV®pûX Guß
á± YZdÏ ®NôWûQ úLôÚ¡\ôWô
Ï,S,N, ©¬Ü 227 Utßm 228 AUoÜ
Guß úLhL úYiÓm,
¿§Uu\jRôp Ït\fNôh¥u T¬ºXû]l
Tt± áß¡\Õ, ©¬Ü 227 ¸r Ït\m NôhPlThPYo Rôu Ït\m
YZdÏûPV T§ÜLs Utßm ùNnRRôL Jl×dùLôiPôp Ï,S,N, ©¬Ü
BYQeLû[ BWônkÕm 229u ¸r AûR T§Ü ùNnÕ ARu
CÚRWl©]¬u YôRj§û] úLhÓm A¥lTûP«p Ït\j¾ol× YZe¡
¿§Uu\m Ït\m NôhPlThPYÚdÏ RiPû]Ùm ©\l©dLXôm,

31
B]ôp. Ït\m NôhPlThPYo YZdÏ JÚ ×§V Yônl× A°jÕ. ER®
®NôWûQ úYiÓm Guß á±]ôp ùNnYúR CRu úSôdLUôÏm,
¿§Uu\m Nôh£Lû[ ®Nô¬dL Ï,S,N,
AUoÜ ¿§Uu\m UWQ RiPû]
©¬Ü 230u ¸r úR§ûV ϱjÕ Ï,S,N,
ùLôÓdÏmùTôÝÕ AkR YZdÏ
©¬Ü 231u T¥ AWÑ RWl©]ôp
T§ÜLs EVo ¿§Uu\jÕdÏ
YZeLlTÓm Aû]jÕ
AàlTlThÓ EVo¿§ Uu\j§]ôp
Nôh£VeLû[Ùm GÓjÕd
AkR RiPû] EߧTÓj§V ©u]úW
ùLôs[ Ø¥ùYÓdLXôm,
AÕ ¨û\úYt\lTP úYiÓm,
Aû]jÕ Nôh£VeLû[Ùm T¬ºXû] Ï,S,N,®p Aj§VôVm 28u ¸r
ùNnÕ AWÑ RWl× Utßm G§o RWl× Es[ ©¬Ü 366p UWQ
YôReLû[ úLhPl©\Ï ¿§T§ Ït\m RiPû]Lû[ EߧlTÓjÕYRtLôL
NôhPlThPYûW ®Ó®dÏm ¾ol× Ï,S,N, NUol©jRp Tt± á\lThÓs[Õ,
©¬Ü 230u ¸r YZeLXôm, B]ôp
©¬Ü 238 – 243 –Ït\®Vp SÓYWôp
Ït\m NôhPlThPYo
®Ó®dLlTP®pûXùVu\ôp AYo ©¥VôûQ YZdÏL°u ®NôWûQ –

R]Õ G§oYôRj§û] Øu²Új§ LôYp A±dûL«u úT¬p SPjRlTÓm

ARtϬV Nôh£VeLû[ ùLôÓdÏUôß YZdÏLs

Ï,S,N, ©¬Ü 233 ¸r AûZdLlTPXôm,


Aj§VôVm 19 AûZlTôûQ
CÚ RWl× YôReLû[Ùm úLhP©\Ï
YZdÏL°u ®NôWûQl Tt± áß¡\Õ,
¿§T§ Ï,S,N, ©¬Ü 235 ¸r
Aj§VôVm 19 CWiÓ TϧL[ôL
¾olTôûQûV ©\l©dLXôm,
©¬dLlThÓs[Õ : LôYp A±dûL«u
Ï,S,N, ©¬Ü 235(2) T¥ Ït\Yô° Guß úT¬p SPjRlTÓm YZdÏLs. LôYp
Ït\j¾ol× YZe¡V ©\Ïm Ït\m A±dûL ApXôUp ©\ Y¯L°p
NôhPlThPYo Ït\Yô° RiPû]l SPjRlTÓm YZdÏLs,
Tt± R²VôL ®Nô¬dLlTÓYôo,
Ï,S,N, ©¬Ü 238T¥ Ït\®Vp SÓYo
Ït\Yô°dÏ RuàûPV ãr¨ûXLs
YZdÏ ®NôWûQ«u ùRôPdLj§p
Tt±Ùm ©\ NkRolTeLs Tt±Ùm
Ï,S,N, ©¬Ü 207u ¸r
¿§Uu\j§tÏ ùR¬®jÕ RuàûPV
ùNnVúYi¥VYtû\
R²lThP NêLm NôokR
LûPl©¥jÕs[ôWô Guß
ãr¨ûXLû[Ùm
EߧTÓj§d ùLôs[ úYiÓm,
GÓjÕdLôh¥ RiPû]ûV Ïû\dL

32
Ï,S,N, ©¬Ü 239 Utßm 240 ©¬Ü 227 Ï,S,N, ©¬Ü 244 ¸r Nôh£Lû[l ùTt\
Utßm 228I úTôu\Õ, CûY Ït\m ©\Ï Ït\m NôhPlThPYÚdÏ G§WôL
NôhPlThPYo GlùTôÝÕ ®Ó®dLlTP YZdÏLs GÕÜm CpûX Guß SÓYo
úYiÓm Gußm GlùTôÝÕ AYÚdÏ Ø¥Ü ùNnRôp Ï,S,N, ©¬Ü 245 ¸r
G§WôL Ït\fNôhÓ YûQVlTP AYo ®Ó®dLlTPXôm, Ï,S,N, ©¬Ü
úYiÓm Guß áß¡u\], Ï,S,N,©¬Ü 245 (2) ¸r Ït\®Vp SÓYo. Ït\m
241 ApXÕ 242 ¸r Ït\m NôhPlThPYûW CRtÏ Øu×
NôhPlThPYo Rôu Ït\Yô° Guß Es[ GkR LhPj§Ûm AYo ÁÕ
Jl×dùLôs[®pûX Gu\ôp YZdÏ SPjÕYRtLô] úTô§V
Ït\®Vp SÓYo LôWQeLs CpûX Guß ¨û]jRôp
Nôh£Lû[ ®Nô¬lTRtÏ JÚ úR§ûVd ®Ó®dLXôm,
ϱjÕ AWÑ RWl©p YZeLlTÓm
Ï,S,N, ©¬Ü 246 ¸r Ït\m
Aû]jÕ Nôh£Lû[Ùm ùTtßd
NôhPlThPYo Ït\jûR
ùLôsYôo,
CûZj§ÚdLXôm Guß AàUô²dL
Ï,S,N, ©¬Ü 243 ¸r Ït\m LôWQeLs CÚkRôp SÓYo AYÚdÏ
NôhPlThPYo ARu ©\Ï RuàûPV G§WôL Ït\fNôh¥û] Yû]V
G§o YôRjûR ùRôPe¡ R]Õ TdLjÕ úYiÓm, ARu ©\Ï Ït\m
Nôh£ûVÙm ùLôÓdLXôm, NôhPlThPYo RuàûPV G§o
YôRjûR ùLôÓjÕ Ï,S,N, ©¬Ü 243 ¸r
©¬Ü 244 – 247 - Ït\®Vp SÓYWôp
Nôh£Lû[Ùm NUol©dLXôm,
©¥VôûQ YZdÏL°u ®NôWûQ –
LôYp A±dûL ApXôÕ ©\ Y¯L°p Ï,S,N, ©¬Ü 248 – 250 Aj§VôVm 19u
SPjRlTÓm YZdÏLs CWiÓ TϧLÞdÏm ùTôÚkÕm, Ï,S,N,
©¬Ü 248 ¸r Ït\®Vp SÓYo Ït\m
Ï,S,N, ©¬Ü 244 ¸r LôYp A±dûL
NôhPlThPYo Ït\m ùNnV®pûX
ApXôUp ©\ Y¯L°p SPjRlTÓm
Guß Ø¥Ü ùNnRôp Ït\Yô°
©¥VôûQ YZdÏL°p Ït\m
CpûX Guß ®ÓRûX BûQûV
NôhPlThPYo Ït\®Vp SÓY¬u
T§Ü ùNnVXôm, B]ôp. Ï,S,N, ©¬Ü
Øu× ùLôiÓYWlThPÜPu SÓYo
248(2) ¸r SÓYo Ït\m NôhPlThPYo
AWÑ RWl× YôRjûR úLhPl ©\Ï
Ït\Yô° Guß Ø¥Ü ùNnRôp
AWÑ RWl©p ùLôÓdLlTÓm Aû]jÕ
RiPû]l Tt±V
Nôh£Lû[Ùm ùTtßd ùLôsYôo,
YôReLû[ Ït\Yô°«u RWl©p

33
úLhP©\Ï NhPlT¥ RiPû]
YZeLXôm,

34
©¬Ü 251 – 259 Ït\®Vp SÓYWôp £X NUVeL°p YZdûLj Rs°l
AûZlTôûQ YZdÏL°u ®NôWûQ úTôPXôm,

AûZlTôûQ YZdÏLs Aj§VôVm Ï,S,N, ©¬Ü 258 ¸r ×Lôo ApXôUp


20u ¸r úYß Y¯L°p SPjRlTÓm
Es[ SûPØû\lT¥ ®Nô¬dLlTÓm, AûZlTôûQ YZdÏL°p GkRùYôÚ
AûZlTôûQ YZdÏLs ©¥VôûQ ØRp ¨ûX Ït\®Vp SÓYÚm
YZdÏLû[ ®P Ïû\kR Ød¡VjÕYm RûXûU Ït\®Vp SÓY¬u
ùLôiÓs[Rôp ©¥VôûQ YZdÏLs NmURjÕPu GkR ¨ûX«Ûm
úTôp Ït\fNôhÓ Yû]VlTÓY§pûX, ®NôWûQûV ¨ßjRXôm, úUÛm
B]ôp. Ï,S,N, ©¬Ü 251u ¸r Ït\j§u Ød¡VUô] Nôh£Lû[ ®Nô¬jR ©u×
NôWômNm Ït\m NôhPlThPYÚdÏ ®NôWûQ ¨ßjRlThPôp SÓYo
ùLôÓdLlThÓ AYo AûR ®Ó®dÏm ¾ol×ûWûV T§Ü
Jl×dùLôs¡\ôWô ApXÕ G§o YôRm ùNnVXôm, CpûXùVu\ôp
ùLôÓd¡\ôWô Guß úLhLlTÓm, ®Ó®dÏm ¾ol×ûW«u úR§«-ÚkÕ
SûPØû\«p Ï,S,N, ©¬Ü 251u ¸r Ït\m NôhPlThPYûW ®Ó®dLXôm,
CqYôß ùNnVlTÓYÕ “A±®l×
©¬Ü 260 – 265I
Yû]Rp” G]lTÓm, CÕ Ït\fNôhÓ
APd¡Ùs[ Aj§VôVm 21
Yû]R--ÚkÕ úYßThPÕ, Ï,S,N,
YZdÏL°p LûPl©¥dL úYi¥V
©¬Ü 251u ¸r Øû\Vô] Ït\fNôhÓ
®NôWûQ SûPØû\Lû[ YZeÏ¡\Õ,
Yû]YRtÏ úRûY GÕÜm
©¬Ü 260 ÑÚdÏ Y¯«p ®NôWûQ
CpûXùVu\ôÛm ARtÏ Gq®R
SPjRlTP úYi¥V
RûPÙm ¡ûPVôÕ, CûR ùNnYÕ
Ït\eLû[ Th¥Vp CÓ¡\Õ,
SÓY¬u ®Úl׬ûUûV ùTôßjRÕ,
®NôWûQ Utßm YZdÏ ®NôWûQdLô]
Ï,S,N, ©¬Ü 256 ¸r ×LôoRôWÚdÏ
©¬ÜLs
AûZlTôûQ ùLôÓdLlThÓ Ït\m
NôhPlThPYo Aj§VôVm 23 Utßm 24 CkR
YÚYRtLôL ¨VªdLlThP úR§«p NhPj§u ¸r Es[ TXYûLVô]
(ApXÕ ARtÏ ©\Ï GkR úR§«Ûm) ®NôWûQ Utßm YZdÏ ®NôWûQl
×LôoRôWo YW®pûXùVu\ôp Tt±V ©¬ÜLû[ ùLôiÓs[Õ, G-Ó :
Ït\®Vp SÓYo Ït\m 272 ¸r Uô¨X AWÑ EVo¿§ Uu\m
NôhPlThPYûW ®ÓRûX ùNnVXôm, R®W AkR Uô¨Xj§tÏs CÚdÏm

35
JqùYôÚ ¿§Uu\j§Ûm TVuTÓjR Ït\fNôh¥túLô ùTôßlúTtL ûYdL
úYi¥V ùUô¯ûV ¾oUô²dLXôm, Ø¥VôÕ,
©¬Ü 273 ¸r Ït\m NôhPlThPY¬u
Ï,S,N, ©¬Ü 306 – 308 áhPô°Ls
Øu²ûX«p UhÓúU
Utßm ©\ÚdÏ Uu²l× YZeÏRp
Nôh£ ùLôÓdLlTP úYiÓm Guß
Tt± áß¡\Õ, Ï,S,N, ©¬Ü 313 ¸r
á\lThÓs[Õ,
Ït\m NôhPlThPYo RôUôLúY
Ï,S,N, ©¬Ü 280 ¸r JÚ Nôh£«u AYÚdÏ G§WôL
Nôh£VjûR T§Ü ùNnÙmúTôÕ ùLôÓdLlThÓs[ Nôh£VjûRl
AeÏs[ RûXûU SÓYo Tt±Ùm AkRd Ït\jûRl Tt±Ùm
®NôWûQ«uúTôÕ Nôh£ A°lTY¬u ®[dÏYRtLôL YônlT°dL Ït\®Vp
SPjûR. ÏQm Tt± Rôu Ød¡Vm G] SÓYÚdÏ A§LôWm Es[Õ, CkR
LÚÕm ϱl×Lû[ T§Ü ùNnYRtÏ YôdÏêXm Eߧ ùUô¯ BûQ«u
LPûUlThÓs[ôo, ¸r T§Ü ùNnVlTPô®hPôÛm
LhPôVm T§Ü ùNnVlTP úYiÓm,
G-Ó : ¡ë Gu¡\
CkR ®NôWûQ«u úTôÕ úLhLlTÓm
Nôh£ ®NôWûQ«uúTôÕ RuàûPV
úLs®LÞdÏ. Ït\m NôhPlThPYo
T§pLû[ Uôt±d ùLôiúP«ÚkRôs,
T§p A°dL®pûX Gu\ôúXô
CkR SPjûRûV RûXûU RôeÏm
ùTônVô] T§p A°jRôúXô. AYo
SÓYo T§Ü ùNnV úYiÓm,
RiPû] HtL úYi¥V AY£Vm
Ï,S,N ©¬Ü 300 Ck§V AW£VXûUl× ¡ûPVôÕ,
NhPj§u `WjÕ 20(2)u
©¬Ü 320 NUWNm ùNnVdá¥V
ØuUô§¬VôÏm, Autrefois acquit
Ït\eLs
Gu¡\ ùLôsûLdÏ CkRl ©¬®u
A¥lTûPVôÏm, CRuT¥ JÚYo ×LôoRôWÚdÏm Ït\m
RϧÙûPV ¿§Uu\j§]ôp JÚ Øû\ NôhPlThPYÚdÏm CûP«p ¨VôVUô]
®Nô¬dLlThÓ JÚ Ït\j§tLôL Y¯«p ¾ojÕd ùLôs[dá¥V £X
Ri¥dLlThúPô ApXÕ YûLVô] Ït\eLs NUWNm
®Ó®dLlThúPô CÚkRôp AYo Uß ùNnVdá¥V Ït\eLs Guß
Øû\ AúR Ït\j§túLô ApXÕ AúR YûLlTÓjRRlThÓs[], CWiÓ
úSoÜLÞdúLô ApXÕ úYß YûLVô] Ït\eLû[ NUWNm
Ït\j§tLôL Yû]VlThP úYß ùNnVdá¥V Ït\eLs G]Xôm, ©¬Ü

36
320(1) ¿§Uu\j§u AàU§ CpXôUp 2006 Bm BiÓ §ÚjRf NhPj§u
NUWNm ùNnVdá¥V Ït\eL°u êXm Aj§VôVm 21-H
Th¥VûX ùLôiÓs[Õ, B]ôp A±ØLlTÓjRlThPÕ, ©¬Ü 265(H)
320(2) ¿§Uu\j§u AàU§ ØRp 265(Gp) YûW Ït\m
úRûYlTÓm NôhPlThPYo ¿§Uu\j§u
Ït\eLû[ Th¥V-Ó¡\Õ, AàU§ÙPu ---I AWÑ RWl×Pu
ùRôPeLXôm, CkR Aj§VôVm
JÚ Ït\jûR NUWNm ùNnY§]ôp
Sôh¥u NØRôV Utßm ùTôÚ[ôRôW
Ït\m NôhPlThPYo ®Ó®dLlTÓYôo
RWjûR Tô§dÏm Ït\eLÞdÏ.
Guß Ï,S,N, ©¬Ü 320(8) YZeÏ¡\Õ,
ùTiLs Utßm 14 YVÕdÏhThP

G-Ó : ©-«u ×Lô¬u úT¬u H-ÁÕ ÏZkûRLÞdÏ G§WôL CûZdLlTÓm

C,R,N, ©¬Ü 323 ¸r Ru²fûNVôL Ït\eLÞdÏ ùTôÚkRôÕ, Uj§V AWÑ

LôVlTÓjÕm Ït\j§tLôL SPY¥dûL JÚ A±®l× êXm GqYûL Ït\eLs

GÓdLlTÓ¡\Õ, H-Ùm ©-Ùm Sôh¥u NØRôV Utßm ùTôÚ[ôRôW

RUd¡ûPúV NUWNm ùNnÕ SXjûR Tô§dLdá¥VûY

ùLôs¡u\]o, CkRd Ït\m Ï,S,N, Guß ¨oQVm ùNnÙm,

©¬Ü 320(1) ¸r YÚYRôp ¿§Uu\j§u


Ï,S,N, ©¬Ü 265(D) GkùRkR
AàU§«pXôUp CdÏt\jûR NUWNm
NkRolTeL°p ¿§Uu\m “JÚYÚdÏ
ùNnÕ ùLôs[Xôm,
JÚYo TWvTW §Úl§ A°dÏm
G-Ó : ©-«u ×Lô¬u úT¬u H-ÁÕ YûL«p” Ït\m NôhPlThPYÚdÏm
C,R,N, ©¬Ü 500-u ¸r ªWh¥V AWÑ RWl©]ÚdÏm CûPúV
Ït\j§tLôL SPY¥dûL Ø¥dLlThPRôL. CkR Aj§VôVj§u
GÓdLlTÓ¡\Õ, H-Ùm ©-Ùm ¸r ¨û\Ü ùNnVXôm Guß
RUd¡ûPúV NUWNm ùNnÕ YZeÏ¡\Õ,
ùLôs¡u\]o, CkRd Ït\m Ï,S,N,
úUp Øû\ÂÓ. ºWônÜ Utßm
©¬Ü 320(2) ¸r YÚYRôp ¿§Uu\j§u
UôtßRp
AàU§ ùTtß CdÏt\jûR NUWNm
ùNnÕ ùLôs[Xôm, úUp Øû\ÂhÓ ¿§Uu\j§tÏ
®NôWûQ ¿§Uu\j§tÏ E¬V
Ït\eLû[l Tt±V NÛûLd úLôÚRp
Aû]jÕ A§LôWeLÞm Es[Õ,
Ï,S,N, ©¬Ü 386 úUp Øû\ÂhÓ

37
¿§Uu\eL°u YZdÏLû[Ùm úUp Øû\ÂÓ
A§LôWeLû[ YZeÏ¡\Õ, TX ùNnVXôm,
YZdÏL°p úUpØû\ÂÓ GuTÕ
©¬Ü 377 : RiûPdÏ G§WôL
YZdÏ ®NôWûQ«u ùRôPof£ Gußm
AWNôeLj§u úUp Øû\ÂÓ
úUpØû\ÂhÓ ¿§Uu\m Aû]jÕ
Nôh£VeLû[Ùm Uß T¬ºXû] Ït\®Vp SÓYo A°dÏm RiPû]
ùNnVXôm Gußm YZeLlThÓs[Õ, Ïû\YôL CÚlTRôL ¨û]jRôp
Ï,N,S, ©¬Ü 391 ¸r úUpØû\ÂhÓ AWNôeLm Ï,S,N, ©¬Ü 377 ¸r AUoÜ
¿§Uu\m úUÛm Nôh£VeLû[ T§Ü ¿§Uu\j§p úUp Øû\ÂÓ ùNnVXôm,
ùNnYRtÏ EjRW®PXôm, úUÛm. úYß ¿§Uu\j§]ôp RiPû]
Ï,S,N, ©¬Ü 394 ¸r ©¬Ü 377 Utßm YZeLlThPôp EVo ¿§Uu\j§pRôu
378 ¸r YÚm úUpØû\ÂÓLs Ït\m úUp Øû\ÂÓ
NôhPlThPYo C\kRôp Ø¥YûPÙm, ùNnVlTP úYiÓm,

©¬Ü 374 : Ït\j ¾ol©tÏ G§Wô] úUp ©¬Ü 378 : ®ÓRûX ¾ol×dÏ G§Wô]
Øû\ÂÓ úUp Øû\ÂÓ

AUoÜ ¿§T§ ApXÕ áÓRp AUoÜ ®ÓRûX ¾ol×dÏ G§WôL AWNôeLm


¿§T§«]ôp SPjRlThP úUp Øû\ÂÓ ùNnVXôm, EVo
®NôWûQ«u úT¬p ApXÕ úYß ¿§Uu\m Ru Øu Es[ Aû]jÕ
¿§Uu\j§p SPjRlThP ®NôWûQ«p Nôh£VeLû[Ùm Uß BnÜ ùNnÕ
Ït\j¾ol× ApXÕ HÝ YÚPeLÞdÏ Rôú] úYß Ø¥ùYÓdLXôm Gu\ôÛm
úUp LôYp RiPû] Ït\m NôhPlThPYo ¨WTWô§ Gu¡u\
©\l©dLlThPôp Ït\Yô° ¾olûT AàUô]m ®NôWûQ ¿§Uu\j§]ôp
G§ojÕ ©¬Ü 374(2) ¸r ùLôÓdLlThP ®ÓRûX ¾ol©]ôp
EVo¿§Uu\j§p úUpØû\ÂÓ úUÛm ¨ûX¨ßjRl TÓ¡\Õ, G]úY.
ùNnVXôm, ªLl ùT¬V ApXÕ Ød¡VUô]
LôWQeLs CÚkRôXu± ®ÓRûX
Ï,S,N, ©¬Ü 374(3) ¸r ©¬Ü 374(3) H. ©.
¾ol©û] Uôt\m ùNnV Ø¥VôÕ,
£. ¸r ùLôÓdLlThP RiPû]ûV
G§ojÕ AUoÜ ¿§Uu\j§p ©¬Ü 374(2) State of Madhya Pradesh V. Munshi
®p YZeLlThÓs[Ytû\ R®W GpXô
Singh (2009) 14 SCC 170 Gu\ YZd¡p
EfN ¿§Uu\m Nôh£VeLû[ CWiÓ

38
LiúQôhPeL°p TôoûY«P Ø¥Ùm  ©ûQ®Ó Ït\j§tLôL Ït\j
Gu\ôp ®ÓRûX ¾ol×dÏ G§Wô] ¾ol× YZeLlThPÕ Gußm
úUpØû\ÂhûP T¬ºXû] Ït\Yô° _ôÁ²p Es[RôLÜm
ùNnÙmúTôÕ EVo ¿§Uu\m úYß
YûLVô] LiúQôhPjûR ®NôWûQ ¨ì©jRôp Ït\Yô°ûV _ôÁ²p

¿§Uu\m ùLôi¥ÚkRôp Ït\j ¾ol× ®Ó®jÕ. úUp Øû\ÂÓ ùNnÕ.

YZe¡«ÚdLXôm. Gu\ JÚ RiPû]ûV ¨ßj§ ûYlTRtLô]

LôWQj§tLôL UhÓúU ®ÓRûX BûQûV úUpØû\ÂhÓ

¾ol©p RûX«PdáPôÕ Guß ¿§Uu\j§-ÚkÕ ùT\ úRûYVô]

á±Ùs[Õ, SûPØû\Lû[ YZeÏ¡\Õ, G-Ó :


Ït\®Vp SÓYWôp H. JÚ YÚP £û\
©¬Ü 389 : úUpØû\ÂÓ ¨ÛûY«p RiPû] ùTß¡\ôo, CRtÏ G§WôL H
CÚdÏm YûW RiPû]ûV ¨ßj§ AUoÜ ¿§Uu\j§p úUp Øû\ÂÓ
ûYjRp ùNnV Gi¦Ùs[ôo, YZdÏ LôXm
ØÝYÕm H _ôÁ²p CÚkRôo,
Ï,S,N, ©¬Ü 389 ¸r úUpØû\ÂÓ
ClùTôÝÕ _ôÁ²p ®Ó®dLlThÓ
Ø¥YôÏm YûW úUp Øû\ÂhÓ
úUpØû\ÂÓ ùNnÕ
¿§Uu\m Ït\Yô°dÏ G§WôL
RiPû]ûV ¨ßj§ ûYlTRtLô]
YZeLlThP RiPû]ûV
BûQûV ùTßYRtÏ H-dÏ E¬ûU
ùNVpTÓjÕYûR ¨ßj§ ûYdLÜm
Es[Õ,
Ït\Yô° £û\«-ÚkRôp AYûW
_ôÁ²p ®Ó®dLÜm BûQ«PXôm, ©¬Ü 397 – 405 : ºWônÜdLô] A§LôWm

Ï,S,N, ©¬Ü 389(3) ¸r Ït\Yô° R]dÏ ©¬Ü 397 ¸r EVo ¿§Uu\m ApXÕ
G§Wô] Ït\j ¾ol©tÏ úUp. úUp AUoÜ ¿§Uu\m ARu A§LôWj§u
Øû\ÂÓ ùNnYRôL Lôi©jÕ. ¸r Es[ GkR ¿§Uu\j§-ÚkÕm
¸rLiP ¨TkRû]Ls Nk§jRôp. T§ÜLû[ úLhÓ. T¬ºXû] ùNnÕ
AûY N¬VôL. NhPlT¥VôL. Øû\VôL
 Ït\Yô° _ôÁ²p CÚkRRôLÜm 3
Es[Rô Guß N¬TôodLÜm AkR
YÚPeLÞdÏ úUp CpXôR £û\
¿§Uu\j§]ôp YZeLlThP EjRWÜ.
RiPû] ùLôÓdLlThPÕ
RiPû]. LiÓ©¥l× ¨VôVUô]Rô
Gu\ôúXô.
Guß N¬TôodLÜm A§LôWm
ùTtßs[Õ,

39
Ï,S,N, ©¬Ü 399 AUoÜ ¿§Uu\j§u LhPj§Ûm Cߧ EûW (order)
A§LôWeLû[ YZeÏ¡\Õ, ©¬Ü 401 ©\l©dLlThPôp. ARtùL§WôL
EVo ¿§Uu\j§u ºWônÜdLô] TVuTÓjRXôm, G-Ó: ©¬Ü 216
A§LôWeLû[ YZeÏ¡\Õ, ¸r Ït\fNôhÓ Yû]VlTÓm
BûQdÏ G§WôL,
EVo ¿§Uu\j§u úUpØû\ÂÓ
Utßm ºWônÜ A§LôWj§tLô]  EVo ¿§Uu\m RuàûPV
úYßTôÓLs ¸rLiPYôß : ºWônÜ A§LôWjûR RôUôLúY
ApXÕ GkRùYôÚ ST¬u
 úUp Øû\Âh¥p Ït\j ¾olúT
úT¬Ûm TVuTÓjRXôm,
N¬«pûX Gu\ôp EVo
B]ôp. úUp Øû\ÂÓ
¿§Uu\m RûX«PXôm, B]ôp.
A§LôWm YZdÏûWdÏm E¬ûU
ºWôn®p RûX«ÓYRtÏ
Es[ STWôp UhÓúU
¿§dúL CûPëß ®û[®dLl
TVuTÓjRlTP Ø¥Ùm,
ThÓs[Õ Guß ¨ì©dLlTP
úYiÓm, Aj§VôVm – 23 : Ït\®Vp
YZdÏL°u UôtßRp
 úUp Øû\Âh¥p EVo
¿§Uu\m JÚ Ït\j ¾ol©û] Ï,S,N, ©¬Ü 406 – 412 ùYqúYß
®ÓRûX ¾olTôLÜm. ®ÓRûX ¿§Uu\eL°]ôp Ït\®Vp
¾olûT Ït\j ¾olTôLÜm YZdÏLs Uôt\m ùNnVlTÓYûR
Uôt\Xôm, B]ôp. ºWônÜ Ï±jÕ áß¡u\], ©¬Ü 406 ¸r EfN
ùNnÙmùTôÝÕ EVo ¿§Uu\m ¿§Uu\m JÚ EVo ¿§Uu\j§-ÚkÕ
®ÓRûX ¾ol©û] Ït\j Utù\ôÚ ¿§Uu\j§tÏ
¾olTôL Uôt\ Ø¥VôÕ, (Ï,S,N, YZdÏLû[Ùm úUpØû\ÂÓLû[Ùm
©¬Ü 410(3) TôodL) Uôt\m ùNnVXôm, úUÛm CRu ¸r
JÚ EVo ¿§Uu\j§u ¸r
 EVo ¿§Uu\j§u úUp
Es[ ¿§Uu\j§-ÚkÕ Utù\ôÚ EVo
Øû\ÂÓ A§LôWjûR
¿§Uu\j§u ¸r Es[ úYù\ôÚ
®NôWûQ Ø¥YûPkRl
¿§Uu\j§tÏm Uôt\m ùNnVXôm, G-
©u]úW TVuTÓjRXôm,
Ó : ¥ ùRôûXLôh£«p Ck§Vô
B]ôp ºWônÜ A§LôWm
ØÝYÕm J°TWlTlTÓm A[®p
®NôWûQ«u GkRùYôÚ
EûWVôtß¡\ôo, AkR EûW

40
Aû]YûWÙm çiÓmT¥ CÚkRRôp CkR A§LôWm úUtá±V LôWQeL°u
¥-dÏ G§WôL 20 SLWeL°p TX A¥lTûP«p Ït\®Vp
Uô¨XeL°p ØRp RLYp A±dûL YZdÏLû[ ùNpXjRLôRûY Guß
T§Ü ùNnVlTÓ¡\Õ, CkR YZdÏLs A±®l× ùTßYRtÏm TVuTÓjRXôm,
Aû]jûRÙm JúW ¿§Uu\j§tÏ CkRl ©¬®u RuûUûV ®[dÏm TX
Uôt\m ùNnÕ ùLôs[ ¥-dÏ E¬ûU ¾ol×Ls Es[], E¬ûU«Vp
Es[Õ, CkR YZdÏLs ùYqúYß SûPØû\f NhPm 1908 ¸r
¿§Uu\eL°u A§LôWj§u ¸r Es[ Es[ôokR A§LôWj§tÏ
YÚYRôp CjRûLV Uôt\m úLôÚm úYßThÓ CkRf NhPj§u ¸r
Uà EfN ¿§Uu\j§u Øu× Es[ Es[ôokR A§LôWm
NUol©dLlTP úYiÓm, EVo¿§Uu\j§tÏ UhÓúU Es[Õ,
CûY ®¬Yô] A§LôWeL[ôL
©¬Ü 407 ¸r EVo ¿§Uu\m
CÚkRôÛm RÏkR YZdÏL°p ¿§ûV
RuàûPV A§LôW YWm©u ¸r
YZeÏYRtÏ UhÓúU TVuTÓjRlTP
YZdÏLû[ Uôt\m ùNnÕ ùLôs[Xôm,
úYiÓm, CkR A§LôWeLû[ ªL
úUÛm. EVo ¿§Uu\m Ru ¸r
LY]UôL TVuTÓjR úYiÓm Gußm
Es[ GkRùYôÚ ¿§Uu\j§-ÚkÕm
JÚ Øû\Vô] AWÑ RWl× YZdÏ
JÚ YZdûL YôTv ùTtß AkR
Tô§dLlTPôUp TVuTÓjRlTP
YZdÏ ®NôWûQûV Rôú] SPjRXôm,
úYiÓm Gußm EfN ¿§Uu\m

¿§Uu\j§u Es[ôokR A§LôWeLs ÁiÓm ÁiÓm á±Ùs[Õ, G-Ó :


¡ë 1dÏ G§WôL Ït\®Vp AjÕÁ\p
Ï,S,N, ©¬Ü 482 EVo ¿§Uu\j§u Utßm §ÚhÓdLôL £-«]ôp ØRp
Es[ôokR RLYp A±dûL T§Ü
A§LôWeLû[ Ae¸L¬d¡\Õ, CÕ ùNnVlThÓs[Õ, ¡ë-2 20
CkR Es[ôokR A§LôWm YÚPeL[ôL ùY°Sôh¥p CÚkÕ
TVuTÓjRlTÓm 3 YÚ¡\ôo, AYÚdÏ £-I ùR¬VôÕ,
NkRolTeLû[ G§oúSôdÏ¡\Õ, Ït\m ×Xu ùLôs[lThPl ©\Ï
ARôYÕ 1, CkR NhPj§u ¸r JÚ AûZlTôûQ ¡ë-1dÏ T§XôL ¡ë-
BûQûV ùNVpTÓjÕRp 2, CkR 2dÏ AàlTlTÓ¡\Õ, ¡ë-2 ©¬Ü 482
NhPj§u SûPØû\ûV RY\ôL ¸r CkR YZdÏ ùNpXjRdLRpX Guß
TVuTÓjÕY§-ÚkÕ RÓjRp 3, A±®l× úLôÚYRtÏ E¬ûU
¿§ûV ùTßRp, ùTtßs[ôo,

41
G²àm ØRp RLYp A±dûL ApXÕ
×Lô¬p Es[ Ït\fNôhÓLû[ ØRp
TôoûY«p úSôdÏm úTôÕ. AûY
ØÝûUVôL Htßd ùLôs[lThPôÛm
áP AûY GkR Ït\UôLÜm LÚRlTP
Ø¥VôÕ Guú\ô ApXÕ AûY
Øt±Ûm SmTjRLôRlT¥ CÚkRôúXô
EVo¿§Uu\m Ït\m
NôhPlThPYÚdÏ G§WôL YZdÏ ùRôPW
LôWQm CpûX Guß CkRl ©¬®u
¸r Ø¥Ü ùNnVXôm, G-Ó : H-dÏm ©-
dÏm ùTôÚhLs YZeÏYRtLô]
JlTkRm Es[Õ, CVtûL ºt\j§u
LôWQj§]ôp H-
ùTôÚhLû[ YZeL®pûX, H
úYiÓùUuú\ Ruû] ùTôÚhLs
YZeLôUp HUôt±VRôL © ×Lôo
ùLôÓjÕ ARu úT¬p ×Xu
ùLôs[lThÓ ©-dÏ G§WôL
AûZlTôûQ ©\l©dLlTÓ¡\Õ,
CkR ×Lôo ùNpXjRdLRpX Guß ©¬Ü
482dÏ ¸r A±®dLlTP H-dÏ E¬ûU
Es[Õ,

(LôiL – R.P. Kapur V. State of Punjab,


AIR 1960 SC 866, State of Haryana V.
Bhajan Lal, (1992 Supp 1 SCC 335) ;
Inder Mohan Goswami V. State of
Uttaranchal, (2007) 12 SCC 1 ; Divine
Retreat Centre V. State of Kerala, (2008)
3 SCC 542; SMS Pharmaceuticals Ltd.
V. Neeta Bhalla, (2007) 4 SCC 70.

42
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T jug;gpdu;fSf;F ,ilNa> ,e;j 5
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk; tiuntOJjypy;> Fwpg;gpl;l Kbit miljy;
5 kw;Wk; tof;fkhd tpsf;fk; kw;Wk; rl;l
nghUs; 7 – tiuntOJk; thjhLjy; kw;Wk; cwTfis xOq;FgLj;Jjy; fhuzkhFk;.
vLj;Jr;nrhy;Yjy;
cjhuzq;fs;: tpw;gid xg;ghtzk; > mlkhd 10
rl;l tiuantOJjy; xg;ghtzk;> md;gspg;Gfs; kw;Wk; capy;fs;.
10
rl;l tiuantOJjy; tptupg;gJ vd;dntd;why; • jd;tag;gLj;Jjy;: jd;tag;gLj;jypd;
rl;l cupikfspd; gbfkhjy; kw;Wk; Nfhu;it> tiuntOJjy; tbtikg;G MdJ> Mtzj;jpy;
rYif> nray;$W> flik my;yJ epfo;epiyapd; ,Ue;J ntspg;gLj;jf;$ba thf;Fthj 15
xU jpl;lkhd cUtkhFk;. tupirf;fhuzk; kw;Wk; xg;Gf;nfhs;sg;gl;l
15 epr;rakhd mgpg;uhaj;ij tbthf;fk; nra;J
rl;l tiuntOJfypd; nghJthd nghUs;gLj;Jjy; thrfiu ek;gitj;jy;.
• tiuntOjypd; xg;ghtzk;> fUtp my;yJ cjhuzq;fs;: Fw;wr;rhl;L>vOjg;gl;l 20
Mtzk;. mwpf;iffs;> xg;Gjy; gj;jpuj;jpd; Nky;
20 KiwaPL> kw;Wk; [hkPd; tpz;zg;gq;fs;.
• thOk; cjhuzk; xg;ge;jkhf> ,uz;L
jug;gpdu;fSf;F ,ilNa Nghlg;gLk;. • tpsf;fk;: mg;gbg;gl;l tiuntOJjy;fs;>
25
rhjhuzkhf Njitg;gLk; jfty;fis kl;Lk;
• ,uz;L jug;gpdUf;F ,ilNa rl;l cwTfis nfhz;lJ kw;Wk; thrfUf;F cgNahfkha;
25
xOq;FgLj;Jtjw;fhd cj;Njrk;. ,Uj;jy;.
rl;l tiuantOJjypy; ,uz;L Kf;fpa cjhuzq;fs;: fl;rpjhuupd; fbjq;fs;> kw;Wk;
30
tpjpKiwfs; rl;lf; fUj;Jfs;.
30
• “rhjhuz czu;Tf;fhd thu;j;ijfs;”: rl;l tiuntOJjypd; %d;W epiyfs;:
thu;j;ijfs; kw;Wk; nrhw;nwhlu;fis mjd;
msthd kw;Wk; rhjhuz mwpjy; Nghy; rl;l tiuntOJjypd; ntt;NtW tifahd
NtWgl;l mZFjy;fs;> %d;W-epiy ePjpKiw 35
cgNahfg;gLj;jp cWjpgLj;jTk;.xU rhjhuz
fl;lis> njhopYf;F Gjpjhf tUk;
35 Mq;fpy thu;j;ijapd; nghUs;> Nfs;tpf;fhd
epfo;ghL kw;Wk; mijr; rhu;e;j Njitfs; MFk;. tof;fwpQu;fSf;F kpfTk; cgNahfkha;
,Uf;fkhW tptupf;fg;gl;Ls;sJ:
• “xNu khjpupahd nrhy;ypay;” :jpUk;g jpUk;g 40
jpl;lKiw epiy
tuf;$ba xt;t;nthU thu;j;ijfs; my;yJ
40 nrhw;fis xNu khjpupahf gad;gLj;jg;gl;Ls;sjh
• tptuf;fl;lisfis fl;rpjhuuplk; ,Ue;J
vd;gij cWjpgLj;jTk;. ePq;fs; nghUis khw;w
ngWjy;: ,jd; njhlu;ghf> cupikAs;s my;yJ
tpUg;gg;gl;lhy; jtpu cq;fs; nkhopia
rupahd eguplk; ,Ue;J ngwg;gl;l 45
khw;wNtz;lhk;. Mdhy; ePq;fs; nghUis khw;w
tptuf;fl;lis ahTk; rupghu;f;fg;gLtJ kpf
tpUk;gpdhy; gpwF vg;nghOJk; nkhopahf khw;wTk;.
45 $lNt mjd; mbg;gil tpjpKiwahdJ xNu Kf;fpak;.
Mtzj;jpy; xNu thu;j;ijf;F ntt;NtW • cz;ikahd kw;Wk; rl;l R+oiktpy;>
nghUs;fs; ,Uf;f$lhJ> jtpu rpy ghlf;Nfhg;gpy;
jug;gl;Ls;s tptuf;fl;lisfis Muha;jy; 50
re;ju;g;gtrj;jhy; fl;lhakhf mfw;Wjy;.
kw;Wk; mtw;iw jdpj;jdpahfg; gpupj;jy;:
50 rl;l tiuntOjypd; tiffs;: Kf;fpaj; jfty;fis Muha;e;J fz;Lgpbj;jy;
mjhtJ jug;gpdupd tpguq;fs;> Nehf;fq;fs;>
nray;fs;: ,uz;L my;yJ mjw;Fk; Nkw;gl;l jug;gpdupd; flikfs; kw;Wk; cj;jputhjq;fs;
55

55
kw;Wk; cq;fshy; fpilf;fg;ngWk; tiff;Fwpfs;
Nghd;witfs; MFk;. tzpf tshf nrhj;Jf;fs; • tiutpw;fhf Nahridfis cUthf;fy; :
njhlu;ghd tplaj;jpy;> rk;ge;jg;gl;l gFjpf;F Nfhg;Gf;fhd tiuT jahuhdJk;> tiutpy;
Neupilahf nrd;W ghu;g;gNj nghUj;jkhf ,Uf;Fk; ,izf;fg;gl Kbe;j> mij Muha;e;J kw;Wk;
5 kw;Wk; jdpg;gl;l tpjkhf kidg;gpupit Muha;e;J rl;lk; kw;Wk; epfo;ghl;by; NkYk; gy 5
fz;Lgpbj;jy;. Nahridfis vz;zpg;ghu;j;jy;>
• fhuzq;fis Muha;e;J fz;Lgpbj;jy; kw;Wk; • jpl;lkpLjy; epiyapy; fUJk; midj;J
Mtzq;fis cUthf;fypy; gpd;dhy; cs;s cs;slf;fq;fSk; tiutpy; ,izf;fg;gl;L
10 Fwpf;Nfhs;fs;: gy tiuntOjy;fs; 10
cWjpgLj;jpf;nfhs;ycjy; Ntz;Lk;:
tof;fwpQu;fshy; cUthf;fg;gl;lhYk;> fl;rpjhuupd; jpl;lkpLjy; epiyapy; vLf;fg;gl;l Fwpg;Gfs;
tptuf;fl;lisfSf;F Vw;g nra;JKbg;ghu;. ahTk; MNyhrpj;J ,e;j epiyapy;
mjdhy;> fl;rpjhuupd; ,yf;F> eyd;fs;> kw;Wk; Fwpf;NfhshFk;. ju;f;fuPjpahf tiuit
15 tptuf;fl;lisfis fz;lwpa kpf Kf;fpa Kjy; xOq;FgLj;Jjy; epiyapy; tiuT gbtj;jpy; 15
gbahFk;. $l;L ];jhgd t];jhf ,Ue;jhy;> nghUj;jkhd kw;Wk; xNu khjpupahd tiuit
fl;rpjhuupd; tpahghu Nehf;fq;fis Muha;e;J rupghu;g;gJ NjitahfpwJ. ,yf;fzk; kw;Wk;
fz;lwptJk; $l NjitahfpwJ. nkhopia xNu khjpupahf cs;sjh vd
rupghu;f;f Ntz;Lk;. tof;fpy; cs;s midj;J
20 • nghUj;jkhd etPd rl;lj;ij Muha;jy; kw;Wk; cWg;GiufSk; Nru;f;fg;gl;Ls;sjh vd 20
rupahd gbtj;ij my;yJ Kd;Djhuj;ijf; rupghu;f;Fk; gl;baiy jahupf;fTk;.
fz;lwpjy;: ghjpf;fg;gl;l xg;ghtzk; my;yJ
Mtzk; jahupf;fg;gl;L> rl;lj;ij MNyhrpj;jy; jpUj;j epiy
kw;Wk; Muha;jy;> kw;Wk; rl;lj;jhy;> VNjDk;
25 fl;Lg;ghLfs; jpzpf;fg;gl;Ls;sjh vdTk; my;yJ • tpjpKiwfs;> cz;ikahd epiy kw;Wk; 25
rl;lj;jpy; VNjDk; khw;wk; cs;sjh vdTk; rl;l Muha;r;rp gw;wp kW-Ma;T nra;jy;.
jPu;khdpj;jy;.
• $l;Lg;nghUj;jk; cWjpg;gLj;j jpUk;g
• milahsq;fhl;Lk; Nju;Tfs;: tof;fpd; vOJjy;.
30 elj;ijapy; Kd;Ndw;ghlhf> khw;Wtopfis 30
ntspg;gLj;Jjy;. mNj topia fl;rpjhuuplk; • tof;if njspthfTk; kw;Wk; gadu;-
vLj;Jr; nry;Yjy; kw;Wk; nghUj;jkhd khw;W NjhoikAzu;Tld; kW-xOq;FgLj;Jjy;.
topfis kdjpy; itj;J> rl;l R+oiktpy;
35 fl;rpjhuUf;F vd;d Njit vd;gij Kjd;ik • tof;if njhFj;jy; kw;Wk; 35
Nehf;fkhf va;jg; ngWjy;.
• vOj;Jf; Nfhu;it kw;Wk; nra;Aspy;
vOJk; epiy ftdkha; ,Uj;jy;.

40 • Nfhl;Lg;gl tiuit jahu; nra; : nghJthd fl;likg;G kw;Wk; nghUs;tpsf;fj;jpd; 40


jpl;lkhf tiuT fUjg;gl;ljw;Fg; gpwF newpKiwfs;
Mtzq;fis tiugtu; tplaj;ij my;yJ
ikaj;ij Fwpj;J itj;J> tiutpy; tiuT jahupf;Fk; nghOJ tiuT jahupf;f
,izf;fg;gl;lij mtu; cj;Njrpf;f Ntz;Lk;. jFjpahdtu;fs; fl;likg;G kw;Wk;
45 Muha;e;J fz;Lgpbf;fg;gl;l midj;J tof;F nghUs;tpsf;fj;jpd; newpKiwfs; ahTk; 45
tplaj;ij Nfhl;Lgl tiutpy; nrhy;yg;glNtz;Lk;. mtrpakha; kdjpy; nfhs;sTk;. nghUs;
kw;Wk; fl;rpjhuuplk; ,Ue;J tof;F njhlu;ghd tpsf;fj;jpd; newpKiwfs; kpf Kf;fpakhdit
tpguq;fs; Njitg;gLjy;. Ntz;Lk; vd;why; Vndd;why; cz;ikahd epiyia mwpe;J
tpguf;fl;lisfis ehLjy; Ntz;Lk;. nfhs;s> ePjpkd;wk; vt;thW mZFfpwJ vd;W
50 ,J vLj;Jf;fhl;LfpwJ. rpy nghUs;tpsf;fj;jpd; 50
newpKiwfs; MdJ>

ehrplu; V rhf;fP]; ( ,e;j thu;j;ij epWtdj;jpd;


ngaiuf; Fwpf;fpwJ. )
55 ,ay;ghdJ thrfj;jpy; mjpfkhd thu;j;ijfs;> 55
,e;j tpjpahdJ> Fwpg;Gfspy; cs;s tiuaWf;fg;gl;l thu;j;ijfis vLj;J>
thu;j;ijfisf; fz;lwpe;J> mij cldbahf nrytPLfshy; fl;Lg;gLj;jg;gLk;. ,n[];nlk
mtw;Wld; ,izf;fg;gl;L nghUs;nfhz;L n[dpuP]; newpKiwapy;> vg;gbapUg;gpDk;>
,izf;fg;glNtz;Lk;. ,e;j R+oikT khwhd Nehf;fk; ,y;yhjgl;rj;jpy;>,e;j
5 newpKiwahdJ mijf;Fwpf;Fk; thu;j;ij my;yJ ,n[];nlk n[dpuP]; newpKiw
nrhw;nwhlu; nghUs;nfhs;Sjypy; jdpj;J epw;Fk; cgNahfg;gLj;jyhk;. 5
Mdhy; Rw;Wr;R+oy; xspaiktpy;.
tpsf;fk;: Nfs;tp vOk;GtJ vd;dntd;why;>
‘Mq;fpy thu;j;ijfs; mtw;iwr; fPo;f;fz;l gl;bayhd khkprk;> kPd;> Nfhop>
10 Rw;wpAs;sitfspy; ,Ue;J epwj;ij ngWk;. fha;fwpfs;> goq;fs; kw;Wk; ,ju kspifahTk;>
njhFg;gpy; ,Ue;J xd;Wkpy;yhj thu;j;ijfs; nuhl;b kw;Wk; jpz;gz;lq;fSld; 10
thf;fpaj;jpy; ,Ue;J vLj;J >jPu;khdpf;fg;gl;l cs;slq;fpajh. gpd;du; KbntLf;fg;gl;lJ
tof;fpy; ,Ue;Njh my;yJ mfuhjpapy; ,Ue;J vd;dntd;why;> khkprk;> kPd;> Nfhop> fha;fwpfs;>
Fwpg;Gfs; vLj;J jdpahf tptupf;fg;gl;Nlh kw;Wk; goq;fs; ,itahTk; ,aw;ifg; nghUl;fspd;
15 tifahFk;. Mdhy; nuhl;b kw;Wk;
nghUSjd; mt;thf;fpaj;ij kPz;Lk; Nru;j;jy; 15
Ntz;Lk; kw;Wk; mtw;iw jdp thu;j;ijfshf jpz;gz;lq;fs; cUthf;fg;gl;l nghUl;fshFk;.
tpepNahfpf;fNtz;Lk;’ ( gpau;l; tp. ];bntu;l; mjdhy; ,n[];nlk n[dpuP]; newpKiw
cgNahfg;gLj;jp mt;thwhd kspiffs;
mbg;glhahff; nfhz;lJ> (1983) Vrp 109 )
20 jdpg;gl;l tifahfg; gpupf;fg;gl;ldu;. (`a;
tpsf;fk;: gpufdg;gLj;jg;gl;l rl;lj;jpy;> Ruq;fj;jpy; itl;ly; ypkpNll; tp. ];ilyp gpupl; 20
,Ue;J vLf;fg;gl;l ntbkUe;Jfs; ngl;b my;yJ fhu;g;nghNu\d; mbg;gilahf nfhz;lJ> (1967)
jfu lg;ghtpy; mtrpak; mLj;Jr; nry;yg;gl 65 LGR (UK) 344)
Ntz;Lk;. Nky;Fwpg;gpl;Ls;s fhuzj;jpy; gpujpthjp
25 Jzpahdhy; Md ig cgNahfg;gLj;jp cs;shu;. tifiar; rhu;e;j Fwpg;gpl;l thu;j;ijfspy;
kl;Lk; ,t;tpjp cgNahfg;gLj;jg;gLk;. 25
ePjpkd;wj;jpy; Kd;itf;fg;gl;Ls;s Nfs;tpahdJ>
milahsg;gLj;jf;$ba tifia tpl Fiwthf
Jzpg;igahdJ $wg;gl;Ls;s tiuaiwapy;
,Ue;jhy; nghJthd thu;j;ijfis kl;Lk;
cs;sjh vd ghu;f;fNtz;Lk;. “eha;r;ru; V Nrhrp];” vLj;J mijr; rhu;e;j nghUs; jUjy;. mjw;F
tpjpapy;> Jzpg;igahdJ> $wg;gl;Ls;s rhd;whf> ,e;j tpjpapd; cz;ikahd Nehf;fk;
30
tiuaiwapy; ,y;iy kw;Wk; rl;lrigapd; vd;dntd;why;> jug;gpdupd; njspthd 30
Nehf;fk; vd;dntd;why; lg;ghtpw;F epfuhd gyk; Nehf;fq;fis mwpjy;.
nfhz;l VNjDk; nghUis cgNahfpg;gJ.
(/gh];lu; tp. bk;/Ng]; Nfrhd;> mij ,n[];nlk n[dpuP]; tpjpia vg;nghOJ
35 mbg;gilahff; nfhz;L(1887) 18 QBD 428) cgNahfg;gLj;j Ntz;Lk;.
35
v[P];lk; n[dpup]; (xNu khjpupahd tpjk;> ufk; • nghUs; cs;slf;fpaJ ahnjdpy; Fwpg;gpl;l
my;yJ ,aw;if) thu;j;ijfspd; fzf;fPly;.

40 • ,e;j tpjp “eha;r;ru; V Nrhrp];” newpKiwapd; • nghUs; fzf;fPl;by; mlq;fpAs;s tif


kw;nwhU fUj;jhFk;.,uz;L my;yJ mjw;Fk; my;yJ gpupTfs; 40
Nkw;gl;l nghUs;fs;> xu; tifiar; rhu;e;jjhf
,Ue;jhy; mJ nghJthd thu;j;jfisg; gpd;gw;Wk;. • fzf;fplyhy;> tif my;yJ gpupit
me;j nghJthf thu;j;ijfs; ahTk; xNu ufj;ij ntspNaw;wg;glhky; ,Uj;jy;.
45 Nru;e;j;jhFk;. ,e;j newpKiwapy; cs;s gz;gpd;
fPo;> xU nghUspd; mNj fl;Lg;gLj;jg;gl;l 45
• fzf;fplypy; nghJthd tpjpKiwfisg;

gpd;gw;wNtz;Lk;. kw;Wk;>
50  NtW Nehf;fk; ,y;yhj;ijf; Fwpg;gJ.
50
(C. I. T.> cja;G+u; tp.nkf;Nlhty; mz;l; Nkw;gl;l nghUs; kw;Wk; xd;Wf;F Nkw;gl;l
fk;ngdp.> (2009) 10 SCC 755) nraw;ghl;Lg;nghUs;fs; ,Uf;Fk; nghOJ mij
jdpj;jdpahfg; gbf;Fk; nghOJ> xt;nthU
55 • vf;];g;nuNrh A+dpd]; v];l; vf;];f;ShrpNah nraw;ghl;Lg;nghUs;> mjw;Fupa nghUis
My;nlupa];( xU nghUspd; nrhw;nwhlu;> nrYj;jNtz;Lk;. 55
kw;nwhd;bd; ntspNaw;wk; MFk;) tpsf;fk;. A $Wifapy; ehd; jpl;lkpl;L>
kuGupikahf vd;Dila cz;ikahd kw;Wk;
5 RUf;fkhf vf;];g;nuNrh A+dpd]; newpKiwahf nrhe;jkhd nrhj;ij B jUfpNwd;. jpl;lkpLjy;
vd;dntd;why;> xJf;fPL epiwa nghUl;fis vd;w nrhy; cz;ikahd nrhj;ij Fwpf;fpwJ 5
cs;slq;fpaJ. mjpy; rpyJ kl;LNk Fwpg;gplg;gLk;. kw;Wk; kuGupik vd;w nrhy; nrhe;j nrhj;ijf;
cjhuzq;fs; vd;W Fwpg;gplg;glhky; ,Ue;jhNyh Fwpf;fpwJ.
my;yJ NtW VNjDk; fhuzq;fSf;fhf
10 Fwpg;gplg;glhky; ,Ue;jhNyh mijj;jptpu mjd;gb> ,e;j newpKiwia cgNahfg;gLj;jp>
kw;witahTk; Kd;nkhopjypy; ,Ue;J mfw;wg;gLk;. Nky;Fwpg;gpl;Ls;s thf;fpaj;ij> gpd;tUkhW 10
gad;gLj;jNtz;Lk;. ehd; jpl;lkpl;L vd;Dila
nghJthd tpjpg;gb> gl;baiy cjhuzkhf midj;J cz;ikahd nrhj;ijAk; kw;Wk;.
vLj;Jf;nfhz;L kw;Wk; Nru;f;fg;gl;lJ Nghd;w kuGupikahf vd;Dila nrhe;jkhd nrhj;ij
15 thu;j;ijfis KOikahf cgNahfpf;fhky; B jUfpNwd;.
,Ug;gJ. 15
thJiufs;
tpsf;fk;. ,e;j thf;fpak;> xt;nthU FbkfDk;
thf;fspf;f cupik ngw;wtu;. mijf; Fwpg;gJ thJiufs; nghJthf
20 vd;dntd;why;> Fbkfdhf ,y;yhjgl;rj;jpy;>
thf;fspf;f cupik ,y;iy. chpik tof;F tprhuidKiw njhFg;Gr; rl;lk;> 20
(1908) cj;juT-6 tpjp-1 thJiu vd;why; xU
• ,e;jpahtpd; cr;r ePjpkd;wk; ,ij rupahf KiwaPL my;yJ vjpu; tof;Fiu vdf;
tof;Ffspy; gad;gLj;jp cs;sJ. nrhw;nwhlu; $WfpwJ.
25 thu;j;ijahd kl;Lk; my;yJ jdpj;jd;ik tha;e;j
thJiufis fPNo nfhLf;fg;gl;Ls;sthWk; 25
Nghd;w thu;j;ijfs; rl;l vy;iyf;Fl;gl;l
gFjpfspy; gad;gLj;j Njitapy;iy. ,q;F tiuaWf;fyhk;:
mjpfgl;r vf;];g;nuNrh A+dpd]; v];l;
xU tof;fpy; thjpAk; gpujpthjpAk; xUtH
30 vf;];f;ShrpNah My;nlupa]; kw;wtUf;F vjpuhf ju;f;fk; nra;tjhFk;. Mdhy;
,e;jj; ju;f;fk; xUKfg;gLj;jg;gl;L xU rhpahd 30
gad;gLj;jp rl;l vy;iyia ePf;fyhk;. (A. B.
C.Nykpdhu;l; g;iuNtl;. ypkpNll;. tp.V.gp. mYtyfj;jpy; vOj;Jg; G+Htkhf thJiufshf
Vn[d;rP];> Nryk;> VIMu;> 1989 SC 1239) itf;fg; gLtjhFk;”. (lhk;ypd;]; rl;l mfuhjp)
35 ‘thJiu vd;gJ ele;j cz;ikfis fhuz
• nunld;Nlh rpq;Fyh rpq;yp]; (Fwpg;GfSf;F 35
fhupa hPjpahfTk; rl;lg;G+HtkhfTk; vOg;gg;gLk;
kl;Lk; 20 ,Wjpapy; kl;LNk)
thq;fpaq;fshFk;. ,J thjpapd; tof;F
rl;lj;jpd; thf;fpaq;fspy; cs;slf;fpaJ gy;NtW %yj;ijNah my;yJ gpujpthjpapd; jw;fhg;gpd;
mbg;gilfisAk; Kd;itf;fpwJ” (rl;l
40 Kd;nrYj;Jfpu kw;Wk; gy;NtW tpisTfis nrhw;fsQ;rpak;)
Vw;gLj;Jfpw thu;j;ijfis gpupj;J gbf;fNtz;Lk;. 40
mjhtJ xt;nthU nrhw;nwhlUk; kw;Wk; thJiufspd; KO Nehf;fk; rk;ge;jg;gl;l
ghtj;ijAk; rupahd nghUis ghtpf;fNtz;Lk;. jug;Gfis xU gpur;ridia ikag;gLj;j
vq;F xU fLikahd thf;fpaj;jpy; xd;Wf;F itg;gjhFk;. thJiu rhu;e;j tpjpfs; me;j
45 gpur;ridia rk;ge;jg;gl;l ve;j xU jug;Gk;
me;jg; gpur;rid vg;NghJ tof;Ff;F te;jJ> 45
KbTf;F tuNtz;Lk; vd;gij mwpahky; ve;j ve;jf; fUj;Jf;fisg;gw;wp tpthjpj;J
nra;Jtplf;$ba tpjj;jpy; nghpjhfhky; jLf;Fk;
50 Nehf;fpyhditahFk;. cz;ikapy; ,j;jifa ‘thJiufs; Kiwg;gb ,y;iy vd;gjw;fhf
mikg;gpd; Nehf;fk; rk;ge;jg;gl;l jug;Gfis xU kl;Lk; mtw;iw xJf;fhJ. me;j thJiufspy; 50
ikag; gpur;ridfspy; xUikg;gLj;jp mjd;%yk; rhuKk; kw;w jug;Gf;F vjpuhf jg;ngz;zj;ij
nryTfisAk; Neuj;ijAk; Fwpg;ghf cUthf;fhkYk; ,Uf;Fk; tiuAk; mJ ve;j
tprhuidapd;NghJ rhl;rpfspd; msT Fog;gkpf;fjhfTk; my;yJ
55 vz;zpf;ifkpr;rg;gLj;JtjhFk;.’ (yd;ld; md; fiyEZf;fkpd;wp vOj;jg;gl;bUg;gpDk;
yq;fhi\u; ,d;#ud;]; fk;ngdp vjpu; gpdha; mtw;iw ePjpkd;wk; xJf;fhJ.’ (Nfjhu; yhy; 55
vjpu; `hp yhy;> AIR 1952 SC 47).
fpU\;d kpl;lu;> AIR 1999 SC 162). thJiufspd; mbg;gil tpjpfs; (CPC> cj;juT-
6 tpjp-2)
vdNt> thJiufspd; Nehf;fkhf
5 fPo;f;fhz;gtw;iwf; $wyhk;:  xt;nthU thJiuAk; rl;lj;ijad;wp 5
cz;ikiaNa $w Ntz;Lk;.
rk;ge;jg;gl;l jug;GfspilNa cs;s
cz;ikahd gpur;ridia cWjpg;gLj;Jjy; rk;ge;jg;gl;l jug;Gfshy; typAWj;jg;gl;lhYk;
 mtu;fSf;fpilNa cs;s Kuz;ghLfis ,y;iyahdhYk;> xt;nthU rl;lj;jpw;fhd
10 FWf;FtJ Nfhhpf;ifiaAk; fz;lwpe;J mij Ma;tJ 10
 xt;nthU jug;Gk; ve;nje;j Nfs;tpfis ePjpkd;wj;jpw;Nf chpa nghWg;G vd;gjd;
Kd;itf;f Ntz;Lk; vd;gJgw;wpj; njsptila mbg;gilapNyNa ,e;j tpjp cUthfpAs;sJ.
itg;gJ ele;j cz;ikfis tpsf;fhJ rl;lj;jpd;
 xU jug;G kw;w jug;ig Mr;rhpa%l;Ltij ca;j;JzHTfis vLj;Jf;$wp thJiuapy;
15 jtpu;g;gJ> NkYk; Fwpg;gpLtJ jtwhd KiwahFk;. 15
,t;thW ePjp jtwhky; ghu;j;Jf; nfhs;tJ
vLj;Jf;fhl;L: jdJ thJiuapy; egu;-1 jhNd
thJiu fPo;f;fhz;gtw;iw cs;slf;fpaJ: ,we;j jdJ je;ijahd egu;-2-d; thuPR vdf;
Fwpg;gpLfpwhH. ,J xU ca;j;Jzu;jyhFk;. egu;-
20  thjpiag; nghWj;jtiu – KiwaPL 1 jdJ thJiuapy; egu;-2f;F jhd; vt;thW 20
gpujpthjpiag; nghWj;jtiu vjpu; KiwaPL thhPrhf cs;shu; vd;gijf; Fwpg;gpl Ntz;Lk;.
 jhthtpy; cs;s fUj;Jfis tpsf;F tjw;fhf
gpur;ridfisf; fl;likg;gjw;F Kd; tpjpf;fhd tpyf;F: thJiuapy; mjw;fhd
rk;ge;jg;gl;l jug;gpdupd; my;yJ rl;lj;ijf; Fwpg;gplf;$lhJ vd;w tpjpf;F
25 MNyhrfu;fspd; thf;F%yq;fs;. tpyf;fhf ntspehl;Lr; rl;lq;fisf; Fwpg;gpl;Nl 25
thJiu ,Uf;f Ntz;Lk;. ePjpkd;wq;fs; me;j
KiwaPl;bNyh vjpHKiwaPl;bNyh Fwpg;gplg;gLk; ePjpkd;wk; cs;s ehl;bd; rl;lq;fshNyNa
Mtzq;fs; thJiuapy; ,Uf;fhJ. fl;Lg;gLj;jg; gLfpd;wd. kw;w ehl;Lr;
rl;lq;fSf;F ePjpkd;wk; fl;Lg;gLtjpy;iy.
30 KiwaPl;bNyh vjpu; KiwaPl;bNyh cs;s ntspehl;Lr; rl;lj;jpd;kPJ xU jug;G ek;gpf;if 30
thf;F%yq;fs; xd;iw xd;W vjpu;f;fj;jf;f itj;J Mjhukhf itf;f tpUk;gpdhy; mij
tifapNyh my;yJ Kwz;gLk; tifapNyh xU cz;ikahff; fUjpNa thJiuapy;
ve;jmsT vd;why; xd;iw Vw;Wf;nfhs;tNjh Fwpg;gpl Ntz;Lk;.
cWjpg;gLj;JtNjh kw;nwhd;iw ePf;ff;$ba
35 mstpy; ,Uf;ff;$ba thJiufs; Kwz;ghLs;s 35
thJiufs; vdg;gLk;. ePjpkd;wk; xd;iw xd;W  thJiuapy; epju;rdkhd cz;ikfis
Kwpabf;fhj khw;W Nfhhpf;ifia Kd;itf;FkhW kl;LNk Fwpg;gpl Ntz;Lk;.
ghpe;Jiuf;fyhk;.
thjpapd; tof;F %yj;jpw;Nfh gpujpthjpapd;
40 thJiufisfis ePjpkd;wk; mtw;wpd; jLg;Gf;Nfh epju;rdkhf ele;j cz;ikNa 40
cz;ikahd kjpg;ig czu KOikahf Mjhukhdjhf ,Uf;f Ntz;Lk;. tof;F%yk;
thrpf;fpd;wd. cs;sJ vdf; Fw;wk; Rkj;jNth my;yJ
,y;iy vd kWg;gjw;Nfh Fw;wk; Rkj;jf;$ba
my;yJ eP&gpf;ff;$ba cz;ikNa epju;rdkhd
45 cz;ikahFk;. 45
epju;rdkhd cz;ikf;Fk; ajhu;j;jkhd
tptuq;fSf;Fk; tpj;jpahrk; cz;L. vy;yh
ajhu;j;jkhd tptuq;fSk; tof;fpw;Fl;gLj;jg; cz;ikfisf; nfhz;L (factum probantia) thjp
gLtjpy;iy vDk;NghJ ePjpkd;wk; rpwe;j me;j ep&gpf;f Ntz;ba cz;ikfis
50 tptuq;fisf; Nfl;fyhk;. ajhu;j;jkhd tptuq;fis ep&gpf;fpwhH vd;gjw;Fk; cs;s NtWghl;il 50
mspf;fj; jtWtJ tof;fpw;Nfh kWg;Gf;Nfh tpsf;FfpwJ.
nfhy;gpioahfptpLk;.

thJiufSf;F vj;jid Mjhuq;fSk; <L MfhJ. vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 xUrpy jtwhd


55 nray;fSf;fhf egu;-2-d;kPJ tof;Fj; 55
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2-lkpUe;J gzj;ijj; njhLf;fpwhu;. mtuJ thJiuapy; mj;jifa
jpUk;gg; ngWtjw;fhf tof;Fj; njhLf;fpwhu;. jtwhd nray;fisr; Rl;bf;fhl;b mit egu;-2-
Fwpg;gpl;l fhyj;jpy; jpUg;gpj; jUk; flidj; dhy;jhd; nra;ag;gl;lJ vdTk; mjdhy; egu;-1
jUtjhf egu;-2 $wpaij ep&gpf;Fk; Mjhuk; ,og;Gfisr; re;jpj;jjhfTk; Fw;wk; rhl;l
thJiuapy; ,y;yhjNghJ mj;jifa KiwaPl;bid Ntz;Lk;. mtu; re;jpj;j ,og;Gfs; ve;j
5 tprhuidf;F vOg;g KbahJ. tifspy; egu;-2d; mj;jifa jtWfshy; 5
ele;jJ vd;gij tpsf;f Ntz;bajpy;iy.
tpjptpyf;Ffs;:
tpjptpyf;Ffs;: ghptu;j;jidfs; mtu;fspd;
 ele;j xU epfo;Tf;fhd cWjpg;ghL my;yJ Gj;jfq;fspy; gjpT nra;ag; gl;Ls;sjhfTk;>
10 thjp my;yJ gpujpthjpapd; tof;Ff;fhd mwptpg;Gfs; ,U jug;ghuhYk; ghpkhug;gl;Ls;sd 10
midj;J epge;jidfSk; ele;jJ vd;gjw;fhd vdTk; Fw;wr; rhl;Lfis kw;w jug;G
Mjhuk; thJiu my;yJ vjpu; thJiuapy; Vw;Wf;nfhz;Ls;sJ vd;gijf; fhl;b
,Uf;f Ntz;Lk;. mit Fwpg;ghf ep&gpf;fg; ,e;jpahtpy; Kiwrhuhtpjj;jpy; tpjptpyf;Ff;fhd
gl;bUf;f Ntz;bajpy;iy. xU Kd;Ng ,Ue;j cjhuzkhf Vw;Wf;nfhs;sg; gl;Ls;sJ.
15 epge;jidapd; epfo;tpid cl;fpilahff; $w 15
Ntz;bajpUg;gjhy; vjpu; jug;gpdu; mq;Nf xU  mg;gbg;gl;l cz;ikfs; kpff; FWfpa
epge;jid Kd;Ng ,Ue;jJ> Mdhy; mJ Kiwapy; Fwpg;gplg;gl Ntz;Lk;.
epfotpy;iy vd thjpl Ntz;Lk;. mg;gb
thjplj; jtWk;NghJ xj;j epfo;T ,Ue;jjhff; NjitahdNghJ thJiufs; gj;jpfshfg;
20 nfhs;sg;gLk;. (CPC, cj;juT-6 tpjp-6). gphpf;fg;gl;L thpirahf vz;fsplg;gl;L 20
ehl;fs;> $Ljy;fs;> vz;fs; Mfpad
rl;lk; jq;fs; rhu;ghf ,Ug;gjhff; fUJk; vz;fshYk; vOj;jhYk; vOjg;gl Ntz;Lk;.
epju;rdkhd cz;ikfis mit Fwpg;ghf vq;nfy;yhk; gpd;gw;w KbANkh mq;nfy;yhk;
kWf;fhjtiu my;yJ mij ep&gpf;Fk. rpwpa vspa thf;fpaq;fisg;
25 gad;gLj;JtNjhL nrag;ghl;Ltpid kw;Wk; 25
nghWg;G vjpu; jug;Gf;F ,Uf;Fk;tiu ve;j xU tpidAhpr;nrhy;yhly; Mfpatw;iwj; jtpu;f;f
jug;Gk; mtw;iw tof;fpw;Fl;gLj;j Ntz;bajpy;iy. Ntz;Lk;.
(CPC, cj;juT-6 tpjp-13).
 Nrjhuk; rhu;ghd ve;j xU Fw;wr;rhl;ilAk; CPC-apd; ,izg;G-m-tpy; nfhLf;fg;gl;Ls;s
30 jdJ vjpu; thJiuapy; gpujpthjp Fwpg;gpl gbtj;ij vy;yh thJiufspYk; gad;gLj;jf 30
Ntz;bajpy;iy. Mdhy;> rpwg;ghd Nrjhuq;fs;
kw;Wk; Nrjhuj;ij mjpfkhf;Fk; my;yJ $ba ,lq;fspy; gad;gLj;j Ntz;Lk;.
mtw;iw Fiwf;Fk; cz;ikfis Fwpg;ghf mtw;iwg; gad;gLj;j Kbahj ,lq;fspy;
kWf;f Ntz;Lk; my;yJ jtW vd;W ep&gpf;f mitNghd;w gbtq;fisg; gad;gLj;j Ntz;Lk;.
35 Ntz;Lk;. (CPC, cj;juT-8 tpjp-3). (CPC, cj;juT-6 tpjp-3). 35

 thJiufs; cz;ikfisf; $Wtjw;fhfNt


Mjhuq;fisf; $Wtjw;fhf my;y F[uhj; ePjpkd;wk; CPC-apd; ,izg;G-m-tpy;
nfhLf;fg;gl;Ls;s me;j gbtq;fs; xU khjphpNa
40 ,e;j tpjp ep&gpf;fg;gl Ntz;ba fl;lhakhfg; gad;gLj;jg;gl Ntz;bajpy;iy 40
cz;ikfSf;Fk; (factum probandum) ve;j vdf; Fwpg;gpl;Ls;sJ. ,e;j gbtq;fis CPC,
cj;juT-6 tpjp-3-ld; ,izj;Jg; ghu;f;f
Ntz;LNkad;wp thu;j;ijf;F thu;j;ij
gad;gLj;j Ntz;bajpy;iy. (ehruyp frkyp vjpu;
45 /g];yhd; gPtp> AIR 1975 Guj 81). 45

rk;ge;jg;gl;l jug;gpd; Kjy; thJiuNahL


xj;Jg;Nghfhj Nfhhpf;ifNah cz;ikahd Fw;wr; cs;s fPo;f;fhZk; ve;j xU nghUisAk;
rhl;Nlh jpUj;jj;jpd; %YNkad;wp mDkjpf;fg;gl jpUj;Jk;gbNah ePf;Fk;gb $wNth nra;ayhk;.
50 khl;lhJ. ‘thJiuapypUe;J gpwo;tJ’ (CPC, cj;juT-6 tpjp-16): 50
mDkjpf;fg;gl khl;lhJ. (CPC, cj;juT-6 tpjp-7).
 Njitaw;w> mtJ}whd> mw;gkhd>
vjpu; jug;gpdhy; xU xg;ge;jj;ij ntspg;gilahf ntWg;G+l;Lk; tifapy; ,Ue;jhy;
kWj;jy; vd;gJ me;j xg;ge;jj;ij kWg;gjhf  Kw;rhu;Gs;s ju;krq;flkhd my;yJ
55 vLj;Jf;nfhs;sg;gLNk md;wp me;j xg;ge;jj;jpd; tprhuidiaj; jhkjg;gLj;jf;$ba tifapy; 55
rl;lj;jd;ikia kWg;gjhf vLj;Jf;nfhs;sf;$lhJ. ,Ue;jhy;
(CPC, cj;juT-6 tpjp-8). ePjpkd;w eltbf;ifia jtwhfg; gad;gLj;Jk;
tifapy; ,Uf;Fkhdhy;
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2f;F vjpuhf xU xg;ge;jk;
rhu;ghf tof;Fj; njhLf;fpwhu;. mij egu;-2 jdJ thJiuiaj; jpUj;Jjy;
5 vjpu; thJiuapy; me;j xg;ge;jj;ijNa kWf;fpwhu;. 5
,e;j kWg;ig mg;gb xU xg;ge;jNk ,y;iy vd ePjpkd;wk; rhpnadf; fUJtij rhpnadf;
kWf;fpwhNuad;wp rl;lg;G+Htkhdjh ,y;iyah vd;w fUJk; tpjj;jpy; thJiuapy; khw;wk; nra;a
Nfs;tp voNtapy;iy. me;j xg;ge;jk; nry;yhJ vd ,Ujug;GNk ve;j xU jUzj;jpYk; mDkjpf;fg;
egu;-2 thjpl Ntz;Lkhdhy; mijf; Fwpg;gpl;L vjpu; gLtu;. me;j ,Ujug;gpdhpilNa cs;s
10 thJiu ,Uf;f Ntz;Lk;. me;j xg;ge;jj;ij cz;ikahd Kuz;glf;$ba Nfs;tpfis 10
kWg;gJ kl;Lk; NghjhJ. cWjpg;gLj;Jk; Nehf;fj;jpy; ,j;jifa
jpUj;jq;fs; Nkw;nfhs;tJ mtrpakhfpwJ.
XU Mtzk; rhu;ghf nghJthf tof;Fj; (CPC, cj;juT-6 tpjp-17).
njhlHe;jhy; me;j Mtzj;jpd; tpisT rhu;ghf
15 kl;Lk; Fwpg;gpl;L tof;Fj;njhlu;e;jhy; NghJkhdJ thJiufs; fPo;f;fhZk; Ie;J topfspy; 15
mjd; KO my;yJ gFjpfs; gw;wpa tpsf;fk; Nkw;nfhs;syhk;:
Njitaw;wJ (CPC, cj;juT-6 tpjp-9).
 ePjpj;jPHg;Gfs;> jPHg;ghizfs;> kw;Wk;
tpjptpyf;F: xU mtJ}W tof;fpy; mq;F gad; cj;juTfspy; cs;s vOj;Jg;gpio>
20 gLj;jg;gl;l thu;j;ijfs; Kf;fpakhdJ vdNt fzf;Fg;gpiofspy; jpUj;jq;fs;. (CPC, S.152) 20
mtw;iwf; Fwpg;gpl Ntz;Lk;.  rk;ge;jg;gl;l jug;gpdhpilNa cs;s
Kuz;ghl;Lf;Fhpa Nfs;tpia cWjpg;gLj;Jk;
VjhtJ xUtUf;Ff; nfhLf;fg;gl;l xU cz;ik Nehf;fpy; xU tof;fpd; eltbf;iffspy;
rhu;e;j mwptpg;gpid Fw;wk; Rkj;j Ntz;baJ jpUj;jq;fs;. (CPC, S.153)
25 mtrpakhFk;NghJ me;j mwptpg;gpid xU cz;ik  jug;Gfis ePf;Fjy; my;yJ ,izj;jy;. 25
vd;w Kiwapy; Fw;wk; Rkj;jpdhy; NghJkhdJ. (CPC, cj;juT- tpjp-10(2))
mjd; Fwpg;gpl;l thrfq;fs;> me;j mwpgpg;G  ePjpkd;wk; Nfl;Lk; nfhs;Sk; tpjj;jpy; vjpu;
ntspahd #oy; Nghd;wit tpsf;fg;gl Ntz;baJ jug;gpd; thJiuiaj; jpUj;Jjy;. (CPC,
mtrpakhdJ vd;why; kl;LNkad;wp mtw;iwAk; cj;juT-6 tpjp-16)
30 Fwpg;gpl Ntz;Lk;. (CPC, cj;juT-6 tpjp-2).  jdJ thJiuiaNa jpUj;Jtjw;fhd 30
tpz;zg;gk; nrYj;jp jpUj;jk;
Nkw;nfhs;Sjy;. (CPC, cj;juT-6 tpjp-17)
xU tof;F%yj;jpd; xU gFjpahf ,j;jifa
Fwpg;Gfs; ,Uf;Fkhdhy; mtw;iw Fwpg;ghf jpUj;jk; Nkw;nfhs;tJ xU chpik vdf; Nfhu
35 thJiuapy; cz;ikg;nghUshff; Fwpg;gplg;gl KbahJ. mtw;iw mDkjpg;gJk; kWg;gJk; 35
Ntz;Lk;. ,Ug;gpDk; mJ xU Kd;Ng ,Ue;j ePjpkd;wj;jpd; csj;Nju;tpidg; nghWj;jJ. tpjp-
epge;jidapd; epfo;thf kl;LNk tpjp-6d;gb 17-d; fPo; ePjpkd;wj;jpw;Fg; gue;j csj;Nju;T
,Uf;Fkhdhy; mtw;iw thJiuapy; Fwpg;gpl mjpfhuk; thJiufisj; jpUj;Jtjw;F cs;sJ.
Ntz;bajpy;iy
40 Mdhy;> mt;thW jpUj;Jtjw;F fPo;f;fhZk; 40
tof;fpd; ve;jf; fl;lj;jpYk; ePjpkd;wk; thJiuapy; xUrpy fl;Lg;ghLfis ePjpj; jPu;g;Gfs;
toq;fpAs;sd:
 cWjpg;gLj;Jk; tpjj;jpy; ,j;jifa
jpUj;jq;fs; ,y;iy vd;why; my;yJ ntWk;  rk;ge;jg;gl;l jug;GfspilNa cs;s
45 Kiwg;gbahf khw;Wtjw;fhfNth my;yJ cz;ikahd Kuz;glf;$ba Nfs;tpfis 45
gadw;wjhfNth mjd; rhuk; rhuhjjhf
,Ue;jhy;  thjp jdf;Fr; NruNtz;ba Nfhhpf;ifapd;
 Kd;nkhope;Js;s jpUj;jk; thjpapd; tof;if xUgFjpia tpl;Ltpl vz;zpdhy; mg;gb
Kw;wpYk; khw;wf;$baJ vd;why; tpl;Ltpl;l Nfhhpf;ifapd; kjpg;G
50  fhyf;nfL Kbe;jjhy; gpujpthjpf;Ff; fpilj;j 50
chpikia ,j;jifa jpUj;jk; gwpj;JtpLk;
 ePjpkd;wj;jpd; mjpfhu tuk;gpid cWjp
vdf; fUjpdhy;
nra;aTk;> tof;F mDkjpf;Fk; ePjpkd;wf;
 ,e;jj; jpUj;jj;jpd; tpisT Kw;wpYk;
NtwhdjhfTk; GjpjhfTk; Kd;Df;Fg;gpd; fl;lzk; nrYj;Jtjw;fhfTk; tof;fpd;
Kuzhdjhf ,Ue;jhy; kw;Wk; jpUj;jj;jpw;fhd chpg;nghUSf;fhd gz kjpg;G Mfpa
55 55
tpz;zg;gk; rl;l eltbf;ifapd; gpw;gFjpapy; tptuq;fs; thJiuapy; Fwpg;gplg;gl
vOg;gg;gl;bUe;jhy; Ntz;Lk;.
 ey;nyz;zj;NjhL jpUj;jk;
Nkw;nfhs;sg;gltpy;iy vdpy; vy;yh thJiufisAk; fPo;fhz;gJNghy;
jpUj;jq;fs; Nkw;nfhs;syhfhJ. gphpf;fyhk;:
5 5
thJiuapidj; jpUj;Jtjw;F cs;s tpjpNa jiyg;G kw;Wk; chpik %yk;: jiyg;gpy;
nghJthf>vjpu; thJiuf;Fk; nghUe;Jk;. ,Ug;gpDk;> ePjpkd;wk; gw;wpa tpthpg;GfSk; chpik %yKk;
ePjpkd;wq;fs; vjpu; thJiuapy; jpUj;jk; Fwpg;gplg; gl;bUf;Fk;. ,tw;Ws;> ngau;> taJ
Nkw;nfhs;s jhuhskhf cs;sd. Vnddpy;> kw;Wk; ,Ujug;gpdupd; ,Ug;gplq;fs; mlq;Fk;.
10 Kw;rhu;gpid cUthf;Fk; tha;g;G vjpu; thJiuj; ,tw;NwhL thjp kw;Wk; gpujpthjpfs; gw;wpa 10
jpUj;jj;jpy; mjpfkhf ,Ug;gjpy;iy. tpthpg;GfSk; ,Uf;Fk;.

thJiu nghUslf;fk;: thJiuapd; nghUslf;fg;


gFjpia fPo;f;fhz;gJNghd;W gphpf;fyhk;.
15 xt;nthU tof;Fk; thJiuia Kd;itg;gjhy; 15
njhlq;fg;gLfpwJ. xt;nthU thJiuapYk;  mwpKfg;gFjp> tpsf;fkhd thf;fpaq;fspy;
gpukhzg; gj;jpuj;jpd;%yk; cz;ikfs; ep&gpf;fg;gl tof;fpd; rhuj;ijNah my;yJ thJiuapd;
Ntz;Lk;. (CPC, gphpT-26). nghUs;fisNah cWjpg;gLj;j Ntz;Lk;.
 vy;yh Kf;fpa cz;ikfs; kw;Wk; Kf;fpa
20 CPC-apd; cj;juT-6 tpjp-2 xt;nthU thJiuapYk; tptuq;fs; 20
fPo;f;fhZk; tptuq;fs; fl;lhak; ,Uf;f Ntz;Lk;  tof;F %yj;ijf;$Wk; thrfq;fs;
vd;fpwJ.  ePjpkd;wj;jpd; gug;gsT rhu;e;j kw;Wk; gzk;
rhu;ej mjpfhu tuk;G rhu;e;j thrfq;fs;.
 tof;F njhLf;fg;gLk; ePjpkd;wj;jpd; ngau;. ,jpy; me;j tof;fpd; kjpg;Gj; njhifiaAk;
25  thjpapd; ngaH> tphpthf;fk;> ,Ug;gpl Kfthp ePjpkd;wf; fl;lz epu;zaj;jpw;fhff; Fwpg;gpl 25
Ntz;Lk;.
 gpujpthjpapd; ngaH> tphpthf;fk;> ,Ug;gpl
Kfthp Mfpad ve;j msT mWjpapl;Lf; $w kd;whl;L: thjp ngwj;jFjpahd epthuzk;
KbANk me;j msT thJiuapd; ,e;j kd;whl;Lg; gfjpapy;
30  thjpNah gpujpthjpNah Kjpuh tajpduhfNth Fwpg;gpLtijg; nghWj;J cs;sJ. vdNt> 30
my;yJ kdeyk; ,y;yhjtuhfNth ,Ue;jhy; epthuzj;ijr; rhpahff; Fwpg;gpl Ntz;Lk;.
mJgw;wpa thf;F%yk;. jdJ thjj;ij thjp ep&gpf;fj; jtwpdhYk;>
tof;F %yj;ij cs;slf;fpa ele;j rk;gtq;fspd; gpujpthjp njhLf;fk; tof;fpypUe;J thjp
tpsf;fk; kw;Wk; mJ Njhd;wpa fhyk; epthuzk; ngw tha;g;G cs;sJ.
35 35
Kf;fpa epthuzj;ijr; rhu;e;j kw;w
 me;j ePjpkd;wj;jpd; mjpfhu tuk;gpw;F epthuzq;fisf; Fwpg;ghf thJiuapy; Fwpg;gpl
cl;gl;lJ vd;gij tpsf;Fk; cz;ikfs; Ntz;bajpy;iy.

40  thjpahy; Nfhug;gLk; ghpfhuk; vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 jdJ %jhijahpd; 40


nrhj;jpypUe;J jdf;Fr; NruNtz;ba nrhj;ijg;
gphpj;Jj; jUkhWk; jhd; KjpuhtaJilatdhf
 tof;fpd; chpg;nghUs; mirahr; nrhj;jhf
,Ue;jhy; KiwaPL mr;nrhj;J gw;wpa
45 njspthd tpsf;fj;ij - mjd;%yk; 45
mr;nrhj;jpidf; fz;lwpAk; tpjj;jpy; -
nfhz;bUf;f Ntz;Lk;. mr;nrhj;jpd; CPC-apd; cj;juT-7 tpjp-3> 4> 5 Mfpad
vy;iyfisf; Fwpg;gpl KbAkhdhy; my;yJ thJiuapy; Fwpg;gplg;gl;Ls;s xt;nthU
gzf;nfhLg;gdT Mtz my;yJ rHNt cz;ik rhu;e;j Fw;wr;rhl;bw;Fk; Fwpg;ghf
50 vz;fisf; Fwpg;gpl KbAkhdhy; me;j gpujpthjp jdJ kWg;ig mspf;Fk;gb $WfpwJ. 50
vy;iyfisNah my;yJ vz;fisNah Fwpg;gpl gpujpthjp jg;gpf;Fk; tpjj;jpNyh> njsptw;w
Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-7 tpjp-3) my;yJ tof;fkhd kWg;igj; njhptpf;fhky;
thJiuapd; rhuj;jpy; cs;s fUj;Jf;F
 thjp xU gpujpepjp vDk; Kiwapy; tof;Fj;
Fwpg;ghf gjpy; ju Ntz;Lk;. thJiuapy; cs;s
njhlHe;jpUe;jhy; tof;Fj; njhLf;fj;
55 xt;nthU cz;ik rhu;e;j Fw;wr;rhl;Lk; 55
Njitahd midj;J Kaw;rpfisAk; gpujpthjpahy; Fwpg;ghf kWf;fg;glhtpl;lhNyh
vLj;Js;sij tpthpj;jpUf;f Ntz;Lk;. my;yJ mjd; cs;fpilahditfis
(rl;lj;jpd; cj;juT-7 tpjp-4) ntspg;gLj;jhkNyh my;yJ mit Vw;Wf;
 me;j tof;fpd; chpg;nghUs; kPJ thjpf;F nfhs;sg;gltpy;iy vdf; Fwpg;gplhtpl;lhNyh
5 cz;ikahd MHtk; cs;sJ vd;gijAk; mit Vw;Wf;nfhs;sg;gl;ljhfNt nfhs;sg;gLk;.
mjd; fhuzkhf mtNu thjpahy; Nfhug;gLk; 5
Nfs;tpfSf;Fg; gjpyspf;ff; flikg;gl;Ls;shu; thJiuapy; Fwpg;gplg;gl;Ls;s xt;nthU
vdTk; fhl;l Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-7 cz;ik rhu;ej; Fw;wr;rhl;LfisAk; vjpu;
tpjp-5) thJiu rkhspf;f Ntz;Lk;. xU Fw;wr;rhl;il
10 kWf;Fk;NghJ jl;bf;fopf;fpw tpjj;jpy;
 me;j tof;F fhyk; fle;jjhf ,Ug;gpd; gjpyspf;fhky; mjd; rhuj;jpw;F tpsf;fkspf;f 10
fhytuk;Gr; rl;lj;jpypUe;J tpyf;fspf;fj; Ntz;Lk;. mtUila gjpy; Neubahf Fwpg;ghf
Njitahd fhuzq;fisf; thJiuapy; fhl;l ,y;yhky; jl;bf; fopf;Fk; tpjj;jpy;
Ntz;Lk;. (rl;lj;jpd; cj;juT-7 tpjp-6) ,Uf;Fkhdhy; me;j cz;ik Vw;Wf;nfhs;sg;
15 gl;ljhfNt nfhs;sg;gLk;. mg;gbg;gl;l #oypy;
vjpu; thJiu mij Vw;Wf;nfhs;tNj xU ep&gdk; vd;gjhy; 15
kw;nwhU ep&gdk; Njitapy;iy. (gjj; md;
vjpH thJiu vd;gJ thjpapd; thJiuf;F Nfh vjpu; <];l; ,e;jpah bNubq; fk;ngdp> AIR
gpujpthjp jUk; gjpy; vdyhk;. ,jpy; thJiuapy; 1963 SC 538).
20 cs;s midj;J Kf;fpakhd ajhu;j;jkhd
cz;ikfisg;gw;wpAk; tpsf;fg; gl;bUf;Fk;. gpujpthjpapd; kWg;G fPo;f;fhZk; tifapy; 20
mikayhk;:
gpujpthjp tof;fpw;fhd jdJ vjpH thJiuia
ePjpkd;wj;jpy; rku;g;gpj;jJk; mtuJ jug;G thjj;ij  FWf;fPL: thJiuapy; Fwpg;gplg;gl;Ls;s
25 mJ ntspg;gLj;JfpwJ. ,g;NghJ> me;j tof;F xU cz;ikahd Fw;wr;rhl;Lfis FWf;fPL
Nghl;bahfp ePjpkd;wk; ntw;wpahsiuj; nra;tjd; %yk; gpujpthjp Vw;Wf; 25
Nju;e;njLf;FkhW Nfhug;gLfpwJ. nghJthf vy;yh nfhs;syhk; my;yJ kWf;fyhk;. gpujpthjp
KiwaPLfSf;Fk; thJiufSf;Fk; nghUe;Jk; thJiuapy; Fwpg;gplg;gl;Ls;s xt;nthU
tpjpfs; vjpu; thJiuf;Fk; nghUe;Jk;. Fw;wr;rhl;ilAk; rkhspf;f Ntz;Lk;.
30 mt;thW nra;ahky; tpLtJ me;jf; Fw;wr;
CPC-apd; cj;juT-8 tpjp-1 gpujpthjpf;F jdJ vjpu; rhl;bid gy Neuq;fspy; 30
tof;Fiuiaj; jhf;fy; nra;tjw;F mtUf;F Vw;Wf;nfs;tjhfNt nfhs;sg;gLk;.
miog;ghiz mDg;gg;gl;l ehspypUe;J 90 ehl;fs; Vw;Wf;nfhs;tjd; %yk; rpwg;GkWg;G kw;Wk;
mtfhrk; mspf;fpwJ.
35 jtpu;j;jy;: thJiuapy; cs;s Fw;wr;rhl;bid
gpujpthjp Vw;Wf;nfhs;syhk;. Mdhy;> mjpy; 35
Gjpa cz;ikfisf; $Wtjd;%yk; me;jf;
Fw;wr; rhl;bd; tpisitf; Fiwf;fyhk;.

40  rl;l kWg;G: rl;lf; Nfs;tpfis vOg;Gtjd;


khwhf me;j tof;F Vd; tof;Nf ,y;iy vd;gij %yk; gpujpthjp thJiuapy; cs;s 40
ep&gpf;f Ntz;Lk;. Fw;wr;rhl;Lfis me;j tof;fpd;
jd;ikiaNa kWf;fyhk;. me;j tof;fpd;
 gadw;wjhf;Fjy; my;yJ vjpu; Nfhhpf;if: ,Ug;ig Nfs;tpNfl;gJ kl;Lk; NghjhJ
45 tof;fpd; Kjy; tprhuidapd;NghNj gpujpthjp
gadw;wjhf;Fjy; my;yJ vjpu; Nfhhpf;ifia 45
vOg;Gjy; %yk; jdJ kWg;igj; njhptpf;fyhk;.
,j;jifa kWg;Gfis tof;fpd; gpw;gFjpapy; M];jp chpik khw;wk;
rhpahd fhuzq;fSf;fhf Nkw;nfhs;s
50 Ntz;Lkhdhy; ePjpkd;wj;jpd; mDkjp Njit. M];jp chpik khw;wk; vd;gJ mt;Thpikia
tpw;gJ kw;Wk; mirAk; my;yJ mirahr; 50
Nkw;gl;l thJiufs;: nrhj;jpid xUthpd; tho;ehspNyNa jUtijf;
Fwpf;fpwJ. (,e;jpa Kj;jpiur; rl;lk;> 1899>
gpujpthjp jdJ vjpu; thJiuia rku;g;gpj;j gpd;du; gphpT-2(10)
55 gpujpthjpapd; gadw;wjhf;Fjy; my;yJ vjpu; Nfhhpf;if
Nghd;w kWg;Gfisj; jtpu NtW ve;j thJiufSk; xU jdp kdpjNuh> gyNuh NtW xUtUf;Nfh 55
ePjpkd;wj;jpd; Kd; mDkjpapd;wpAk; ePjpkd;wk; fUJk; my;yJ gyUf;Nfh jdJ xU nrhj;jpd; kPJs;s
tpjj;jpYkd;wp NtW tifapy; vLj;Jf;nfhs;sf; $lhJ chpikia xU gj;jpuj;jpd; %yk; khw;wpj;
vd CPC-apd; cj;juT-8 tpjp-9 $WfpwJ. jUtijNa M];jp chpik khw;wk;
vdg;gLfpwJ. vdNt M];jp chpik khw;wk;
5 ,e;j tpjpapd;fPo; efiyNah kWg;igNah thjpNah nra;tJ vd;gJ xU nrhj;jpd; kPJs;s xUthpd;
gpujpthjpNah ePjpkd;wj;jpd; Kd; mDkjpNahLk; chpikia kw;w xUtUf;F khw;wp jUtjw;fhd 5
ePjpkd;wk; rhpnadf; fUJk; tpjj;jpYk; midj;J fPo;f;fhZk; Njitahd eltbf;if
rku;g;gpf;fyhk;. GjpanjhU tof;F%yj;ijNah fisAk; Nkw;nfhs;tjhFk;:
my;yJ Fw;wr;rhl;ilNah ,t;thW efy; my;yJ
10 kWg;gpd; %yk; nfhz;Ltu ,ayhJ. ,tw;wpd;  chpikia Ma;T nra;jy;
Nehf;fk; kWg;gjw;Nfh my;yJ cz;ikf;fhd  chpikia khw;wpj; jUtjw;fhd 10
tpsf;fk; mspf;fNth kl;LNk ,tw;iwg; gad;gLj;j mtzq;fisj; jahupj;jy;
Ntz;Lk;.  khw;wpj; jUtjw;fhd midj;J
tptuq;fisAk; Nrfhpj;jy;
15 Fw;wtpay; rl;lj;jpy; KiwaPLfs;:  Kiwg;gbahfr; nra;tjw;fhd midj;J
Vw;ghLfisAk; Nkw;nfhs;Sjy; 15
KiwaPLfs; chpikapay; rhu;e;jJ vd;whYk;
Fw;wtpay; rl;lj;jpy; tiuaWf;fg;gltpy;iy M];jp chpikia khw;wpj; jUjy; vd;gJ xU
vd;whYk; mg;gbg;gl;l tiuTfs; nghJthf: epyj;jpd;kPJ xUtUf;F cs;s chpikia
20 kw;wtUf;F khw;wpj; jUtJ my;yJ mlkhdk;>
 CrPC, (1963)-d; gphpT- 200-d;gb jdpg;gl;l kPShpik Nghd;w tpy;yq;fj;ij mDkjpg;gJ. 20
Fw;wtpay; Fw;wr;rhl;bidj; jahupj;jy; xU cz;ikahd M];jp chpik khw;wk;
 Fw;wk; rhl;lg;gl;ltiu tpLtpf;ff; NfhUk; kD epahakhd chpik khw;wk; gpd; mjd; Kbtpy;
jahupj;jy; (CrPC, S.245) rl;lg;gbahd chpik khw;wk; Mfpa ,U
25  Fw;wk; rhl;lg;gl;ltu; Neu;epiyahtjpypUe;J Kf;fpa gbfisf; nfhz;lJ.
tpyf;fspf;ff; NfhUk; kDj; jahhpg;G ( CrPC, 25
S.317) chpikia Ma;T nra;jy;

Fw;wk; rhl;lg;gl;ltiu gpizapy; tpLtpf;ff;
NfhUk; kDj;jahupg;G (CrPC, S.436, 437) rk;ge;jg;gl;l nrhj;jpd; chpikiag; ghjpf;Fk;
30 ifjhtjw;F Kd; gpiz NfhUk; kD (CrPC, S.438) midj;J jdpg;gl;l kw;Wk; nghJ
Mtzq;fisAk; Ma;T nra;tNj chpikia 30
 cau;epjp kd;wj;jpw;NfAhpa mjpfhuj;ijg; Ma;T nra;jyhFk;. ,e;jj; Njlypy; nghJthf
gad;gLj;jp miog;ghidia uj;Jnra;af; gioa xg;ghtzq;fs;> mwf;fl;lisfs;>
NfhUk; kDj; jahupg;G (CrPC, S.482) capy;fs; kw;Wk; tpy;yq;fq;fis Ma;T nra;J
35 chpik rhpahd tpjj;jpNyNa xt;nthUtUf;Fk;
khw;wg;gl;Ls;sJ vd;gij cWjpg; gLj;j 35
Ntz;Lk;. NfhshWs;s chpik vd;gJ ,jw;F
Kd;du; ,e;j nrhj;jpid itj;jpUe;jtUf;F
mirahr;nrhj;jpd; chpikia Ma;T nra;tjw;F cz;ikahf rhpahd Kiwapy; chpik
40 rpwe;j top Kjypy; me;j chpikgw;wpa RWf;ff; khw;wg;gltpy;iy vd cWjpg;gLj;Jk; my;yJ
Fwpg;ngLf;f Ntz;Lk;. chpikgw;wpa RWf;ff; me;jr; nrhj;jpd; tptupg;gpy; jtNwh my;yJ 40
Fwpg;G vd;gJ xU RWf;fkhd mNj Neuk; xU me;j chpikapNyh mij khw;wpatpjj;jpNyh
Fwpg;gpl;l thpirapy; njhlf;fj;jpypUe;J ,Wjptiu jtWs;sJ vd;gij ntspg;gLj;Jk
me;j chpik vt;thW ahhplkpUe;J vg;NghJ
45 ve;jtopapy; khw;wg;gl;lJ vd;gij xt;nthU
tpy;yq;fg;gb thpirg;gLj;jp mij thq;FgtUf;F xg;ghtzj;jpd; rhpahd ehis cWjpg;gLj;j 45
tpsf;fpf; $WtjhFk;. rhl;rpfs; Vw;wf;nfhs;sg;gLk;.

xU xg;ghtzk; ,t;thW tiuaWf;fg;gLfpwJ: xU xg;ghtzj;jpy; cs;s ehspy;jhd;


50 epiwNtw;wg;gl;lJ vd;gJ kWf;fj;jf;f xd;Nw.
 tpUg;ghtzj; jd;ikaw;w tpjj;jpy; Kiwahf (Uf;Fkzp mk;khs; vjpu; mq;fkh ehAL> AIR 50
vOjg;gl;lJ. 1926 Mad 744)
 ,J cUthf;Ftjw;F> mwptpg;gjw;F>
cWjpg;gLj;j> Rkj;j> tiuaWg;gjw;F my;yJ xg;ghtzj;jpd; jug;Gfs;:
55 KbTf;Ff; nfhz;LtUtjw;fhf ,aq;FfpwJ
my;yJ Njhd;WfpwJ. ve;j xU xg;ghtzj;jpw;Fk; Fiwe;jJ ,uz;L 55
 rpy rhpahd chpik my;yJ eyk; egu;fs; ,Uf;f Ntz;Lk;. xU xg;ge;jj;jpypUe;J
cUthFk; xU xg;ghtzj;jpw;F xU xg;ge;jk;
kw;nwhUtifapy; $Wtjhdhy;> xg;ghtzk; vd;gJ Vw;gLj;Jtjw;fhd jFjpAilatu;fshf mtu;fs;
rl;lg;gbahd xU MtzkhFk;. ,jd; %yk; ,Uf;f Ntz;Lk;. ,Ug;gpDk;> nrhj;J khw;wk;
5 vjhtnjhU chpik my;yJ flik cUthf;fg;gl> rhu;e;j xg;ghtzj;ijg; nghWj;jtiu xU
khw;wg;gl tiuaWf;fg;gl> mjpfhpf;fg;gl> ,y;yhky; KjpuhtajpdNuh my;yJ FiwAilatNuh 5
nra;tjw;fhf my;yJ gjpTnra;ag;gl cs;sJ mtUf;nfd;W xU flik Fwpg;gplg;glhjtiu
my;yJ Njhd;WfpwJ. xU ngWgtuhf ,Uf;fyhk;. mg;gb xU
#oypYk; xU xg;ge;jk; Vw;gLj;jj; jFjpaw;wtu;
10 chpikkhw;w xg;ghtzj;jpd; gFjp: clikia mspg;gtuhf my;yJ khw;Wgtuhf
,Uf;f KbahJ. 10
xg;ghtz tpthpg;G
xg;ghtzj;jpd; ,U jug;gpdUk; ed;whf
xU xg;ghtzj;jpd; tpthpg;G mjd; Fzj;jpYk;> tpthpf;fg; gl;bUf;f Ntz;Lk;. ,Ug;gpDk;>
15 ,ay;gpYk; mJ Kbthdjy;y. xg;ghtzq;fis jtwhd tpthpg;G mspf;fg; gl;bUg;gpDk; my;yJ
tpsf;Fk;NghJ mjd; tpthpg;Gf;F mjpf mtuJ rhpahd ngaud;wp NtnwhU ngaiu 15
Kf;fpaj;Jtk; juj; Njitapy;iy vdj; njhpfpwJ. mtu; mspj;jpUe;jhuhdhYk; rhpahd milahs
xUrpy Neuq;fspy; mjpfg;gbahd tpthpg;G rhl;rpak; ,Ue;jhy; Vw;Wf;nfhs;sg;gLk;.
cz;ikahd ghpkhw;wj;ij kiwf;fTk; nra;ayhk;.
20 me;j tpthpg;Gf;Fg; gpd;dhy; nrd;W mjd; xU FOitr; rhu;e;j jdpegu;fs; ,ize;J
rhuj;ijAk; mjd; cz;ikj;jd;ikiaAk; FOtpd; ngahpy; - mf;FOit ,dk; fz;lwpAk; 20
fz;lwpa Ntz;Lk;. tpjj;jpy; ,Ue;jhy; xU xg;ghtzj;jpd; jug;ghf
,Uf;fyhk;. cjhuzkhf> ‘egu;-1-d; fldhspfs;’
vLj;Jf;fhl;L: xU xg;ghtzk; xU ghfg;gphptpid
25 Mtzk;Nghd;w tpjj;jpy; vOjg;gLfpwJ. xU je;ij njhlur;rpahd tptuq;fs;:
gps;isfSf;Fg; gphpj;Jf; nfhLg;gJ Nghd;W mJ 25
Njhd;WfpwJ. Mdhy;> tprhhpj;jNghJ je;ijapd; njhlu;r;rpahd tptuq;fs; vd;gJ xU
jdpg;gl;l nrhj;J kfDf;F khw;wg;gLfpwJ. mij xg;ghtzj;jpNyh> cld;gbf;ifapNyh my;yJ
xU nfhilahf mspg;gJNghd;W vOjg;gLfpwJ. NtW Kiwahd Mtzj;jpNyh jug;gpdiuAk;
30 (nghd;D vjpu; jhYfh Nyz;L Nghu;L> rpj;J}u;> AIR kw;w tptuq;fisAk; tpthpf;Fk; thrfq;fisf;
1982 Ker 330). Fwpf;Fk;. ,J ghpkhw;wg; gFjpf;F Kd;du; 30
mtw;iw mwpKfg;gLj;Jk; tpsf;fg;gFjpahf
epiwNtw;Wk; ehs;: mikAk;. (Mq;fpyr;rl;l mfuhjp – N[htpl;)

35 xt;nthU xg;ghtzKk; ehs; Fwpg;gplg;gl Ntz;Lk;. nray;gLj;Jk; gFjpf;F cjTk; gFjpahf ,J


xU xg;ghtzk; ehs; Fwpg;gplg; glhjjhNyh ,Ug;gpDk; ,e;j tptug;gFjpapNyNa 35
my;yJ tha;g;Ng ,y;yhj ehs; rk;ge;jg;gl;l jug;gpdupd; vz;zk;
Fwpg;gplg;gl;bUg;gjhNyh nry;yhjjhfhJ. xU ntspg;gLfpwJ. ,J rhu;ghf yhu;L v];]u;
njspthfTk; ,Ue;jhy; nray;gLj;Jk; gFjp me;jf; ,t;thW Fwpg;gpLfpwhu;:
40 fl;likg;igg; ghJfhf;fpwJ. ,e;j ,U gFjpfSNk
njspthf ,Ue;J Mdhy; xd;Wf;nfhd;W Kuzhf ‘njhlu;r;rpahd tptuq;fs; njspthf ,Ue;J> 40
,Ue;jhy; nray;gLj;Jk; gFjpiaNa ek;gp vLj;Jf; nray;gLj;Jk; gFjp njsptw;wjhf
nfhs;s Ntz;Lk;.’ ,Uf;Fkhdhy; tptuq;fs; me;j fl;likg;igg;
ghJfhf;fpwJ. ,jw;F khwhf tptuq;fs; gFjp
45 rk;ge;jg;gl;l jug;gpdhpd; vz;zq;fspd;kPJ re;Njfk; njsptw;wjhfTk; nray;gLj;Jk;gFjp
tUk;NghJ mij tpsf;f ,g;gFjpiag;  khw;wp mspf;fg;gLk; nrhj;jpid khw;wp 45
gad;gLj;jpdhYk;> njhlu;r;rpahd tptuq;fs; gFjp mspg;gtNu me;jr; nrhj;jpd; midj;J
rl;lg;gb Njitaw;w gFjpNa. (,e;jpa A+dpad; eyd;fspd; xl;Lnkhj;j chpikahsu;.
vjpu; mkNue;jpu ehj; rh;fhuh> AIR 1967 Cal 119) mtUf;F me;jr; nrhj;jpid khw;wp mspf;f
50 KO chpik cs;sJ
njhlu;r;rpahd tpsf;fg;gFjpia xU rl;lj;jpd;  me;jr; nrhj;ijg; ngWgtu; me;jr; nrhj;jpd; 50
KfTiug;gFjpf;F xg;gplyhk;. nray;gLj;Jk; eyd;fs; KOtijAk; Mz;L
gFjpf;F rhpahd cjtpahf ,g;gFjp ,Uf;Fk;. mDgtpj;Jf;nfhs;Sk; chpik cs;sJ.
 khw;wp mspf;fg;gLk; rk;ge;jg;gl;l nrhj;jpy;
55 njhlu;r;rpahd tpsf;fg;gFjpia ,U tifahfg; ahnjhU tpy;yq;fKk; ,y;iy.
gphpf;fyhk;:  ,e;j nrhj;jpid khw;wp mspg;gtu; kw;w 55
,Jrhu;ghd Njitg;gLk; Mtzq;fis
 tptupf;Fk; njhlh; tpsf;fk;: ,q;F nrhj;ij cWjpg;gLj;Jk; tpjj;jpy; epiwNtw;wp me;jr;
khw;wpj; jUgthpd; chpikapd; tuyhw;iw me;j nrhj;jpd; chpikia KOikahf KO
epiwNtw;Wk; ehs;tiu me;j chpik eyd;fNshL mspg;ghu;.
5 toq;fg;gl;l my;yJ me;j chpikahsu; ngw;w
tpjk; Fwpj;Jk; tpthpf;Fk;. rhl;rpak;: 5
 mwpKfj; njhlu;tpsf;fk;: ,q;F ,e;j chpik
khw;wk; Vw;gLj;Jk; rk;ge;jg;gl;l jug;gpdhpd; rhl;rpak; vd;gJ me;j xg;ghtzj;jpd;
Nehf;fk; kw;w xg;ghtzq;fisNah my;yJ rhl;rpfs;gw;wpa gFjpahFk;. ,jpy; rk;ge;jg;gl;l
10 cld;gbf;iffisNah Rl;Lk; Nehf;fk; jug;Gfspd; Nehf;fk; fPNo nfhLf;fg;gl;Ls;sthW
Mfpatw;iw tpsf;Fk;. ,Uf;Fk;. 10

`gpad;jk;: ‘,e;j xg;ghtzk; fPo;f;fhz;gJNghd;W


rhd;wspf;fpwJ’
15 `gpad;jj;jpd; Nehf;fk; me;j nrhj;Jhpikiag;
ngWgtUf;Ff; fpilf;Fk; eyd;fis nray;gLj;Jk; gFjp: 15
tiuaWg;gjhFk;. ,e;j `gpad;jk; %ykhf
ngWgtUf;F fpilf;Fk; eyd; KOikahdjhfNth nray;gLj;Jk; gFjp nghJthf
my;yJ tiuAWf;fg;gl;ljhfNth ,Uf;Fk;. fPo;f;fhz;gtw;iw cs;slf;fpajhf ,Uf;Fk;:
20 khw;wj;jpw;F cs;shf;fg;gLk; nrhj;jpy; tpy;yq;fk;
VJk; ,Ug;gpd; `gpad;jj;jpy; Fwpg;gpl;bUf;f  ghprPyid: ghprPyid vd;gij thf;FWjpf;F 20
Ntz;Lk;. ,izahf ngWgtuhy; mspf;fg;gLk;
Vw;Wf;nfhs;sj;jf;f njhifNah my;yJ
xg;ge;j cld;gbf;if thrfq;fs;: NtW ve;j xU eyNdh MFk;. xg;ge;jk; ,U
25 jug;gpdhplkpUe;Jk; thf;FWjpfis mspf;Fk;
xg;ge;j cld;gbf;if thrfq;fs; vd;gJ xU tifapy; ,Uf;Fkhdhy; mjw;fhd 25
jug;igNah my;yJ ,U jug;igANkh my;yJ flikAk; kW jug;gpd; thf;FWjp
rpyiuNah my;yJ gyiuNah fl;Lg;gLj;Jk; epiwNtw;wiy Vw;Wf;nfhs;Sk; nghWg;Gk;
thrfq;fs; mlq;fpa gFjpahFk;. mij ,U jug;Gf;FNk cs;sJ.
30 thpirahfTk; gy tifapYk; vOJtJ xt;nthU
ngUgthpd; my;yJ mspg;gthpd; thpirg;gb rk;ge;jg;gl;l jug;gpdu; jq;fsJ 30
vOJtJ nghUj;jkhf ,Uf;Fk;. ,jdhy;> ghpkhw;wj;jpd;NghJ jq;fspilNa cs;s
Fog;gq;fs; jtpu;f;fg;gl;L ngWgtUf;Nfh ghprpyidfs; NghJkhdjh vd;gij jPu;khzpf;f
mspg;gtUf;Nfh ahnuhUtUf;Fk; me;j Ntz;Lk;. ghprPyidiaj; jPu;khzpg;gjpy;
35 cld;gbf;if rhuhky; ,Uf;f KbAk;. cjhuzkhf> ePjpkd;wq;fs; jiyapLtij tpUk;Gtjpy;iy.
ghprPyidf;fhf nrhj;J chpik khw;wk; nra;Ak; nghJthf xg;ge;jk; nra;tjpy; cs;s 35
tpahghhpapd; xg;ge;j thrfk; ,t;thW ,Uf;Fk;. Rje;jpuj;jpy; ePjpkd;wq;fs; jiyapLtjpy;iy.
jq;fSila Rje;jpukhd tpUg;gj;ijr;
 tuT tiffs;: xg;ghtzj;jpNyNa rk;ge;jg;gl;l jug;Gfs; gad;gLj;jpg; Nguk;Ngrp
40 ghprPyidapd tuitg; gjpT nra;a Ntz;Lk;. xg;ge;jj;jpd; eyidg; ngWtjpy;
khw;Wr;rPl;L> fld;cWjpr;rPl;L kw;Wk; fhNrhiy jiyapLtjpy;iy. rl;lg;G+h;tkhd eydhf 40
Nghd;w khw;wj;jf;f Kiwahtzkhf ,Ue;jhy; ,Uf;Fk;tiu rk;ge;jg;gl;l jug;Gfs;
mit Vw;fdNt ghprPyidf;F Kd;dNu ghprPyidfis KbTnra;a kO chpik
nra;ag;gl;ljhff; nfhs;sg;gLfpwJ. cs;sJ.
45  nray;gLj;Jk; thu;j;ijfs;: ,e;jg; gFjp me;jg;
ghpkhw;wj;jpd; jd;ikiaAk; Nehf;fj;ijAk; chpikia mspg;gtUf;F 45
tpsf;FfpwJ. ,e;j nray;gLj;Jk; thu;j;ijfs; ghuk;ghpaj;jd;ikiaf; fhg;gjw;fhff; nfhLf;fg;
njspthdjhfTk; ,UnghUsw;wjhfTk; ,Uf;f gLk; rYifahFk;. ,J nghJthf nrhj;jpidg;
Ntz;Lk;. ngWgtuhy; nrhj;J mspg;gtUf;F mspf;fg;gLk;
50 rYif vdyhk;.
rk;ge;jg;gl;l khw;wg;gLk; nrhj;jpd; tpguk; 50
(nghjpfs;): vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 jdJ nrhj;ij egu;-2f;F
khw;wp mspf;Fk;NghJ> me;jr; nrhj;ij mDFk;
nghjpfs; vd;gJ khw;wg;gLk; nrhj;J my;yJ chpikia jdf;Nfh NtW ahUf;Nfh xJf;fPL
55 xl;Lnkhj;j eyd;fspd; tpguk; MFk;. ,j;jifa nra;J nfhs;syhk;.
tptuq;fs; RWf;fkhf ,Uf;f Ntz;Lk;. ,jpy; 55
ftdkpd;wp ,Ue;jhy; tof;ifr; re;jpf;f rhd;Wiuj;jy;:
Ntz;bajpUf;Fk;. mj;jifa khw;wg;gLk; nrhj;J
my;yJ eyDf;F ngau; ,Ue;jhy; xg;ghtzj;jpy; cs;s midj;J tptuq;fisAk;
mg;ngaiuf;nfhz;L tpthpj;J vOj Ntz;Lk;. mJ Vw;W rk;ge;jg;gl;l jug;gpdu; fPo;f;fhz;gJNghd;W
5 rhu;ghf xU ml;ltizia ,izj;J mjpy; me;j nghJthf rhd;wspf;fpd;wdu;:
nrhj;J my;yJ eyid tpthpj;J vOJtJ eyk; 5
jUk;. ‘NkNy Fwpg;gplg;gl;Ls;s rk;ge;jg;gl;l
jug;Gfshd ehq;fs; Nkw;fz;l tptuq;fs;
tpjptpyf;FfSk; xJf;fPLfSk; midj;Jk; cz;iknad ,e;j ehspy; ,e;j
10 Mz;by; ,q;Nf ifnahg;gkpl;Ls;s rhl;rpfspd;
xU nrhj;ijg; ghfg;gphptpid nra;J Kd;dpiyapy; rhd;wspj;J xg;gkpLfpNwhk;’. 10
mspf;Fk;NghJ xUrpy tpjptpyf;FfisAk;
xJf;fPLfisAk; itf;fyhk;. gphpf;fg;gLk; nrhj;J ,J xg;ghtzj;jpd;> xg;ge;jj;jpd; ,Wjpg;
gw;wpa nghJthd tpthpg;Gfs; ,j;jifa gFjpahFk;. fl;lhak; ,t;thWjhd; ,Uf;f
15 tpjptpyf;Ffs; kw;Wk; xJf;fPLfSf;F cl;gl;lNj. Ntz;Lnkd;gJ ,y;iy vdpDk; ,g;gFjpia
,Wjpahf itj;Jf;nfhs;tJ rpwe;j KiwahFk;. 15
tpjptpyf;F vd;gJ nghJthf mspf;fg;gl;l eydpy; xg;ghtzk; xU epWtdj;jhNyh my;yJ rl;l
xU gFjpia gpbj;Jf; nfhs;StjhFk;. vy;yh mikg;ghNyh ,e;j rhd;Wiuj;jypy; mtu;fs;
tpjptpyf;FfSk; me;j xg;ghtzj;ij rhd;wspj;J xg;gkpLtNjhL mtu;fspd;
20 Vw;gLj;Jk;NghJ ,Ue;j me;jr; nrhj;J gw;wpajhf Kj;jpiuiaAk; gjpf;f Ntz;Lk;.
mjpy; cs;s chpik rhu;e;jjhf ,Uf;f Ntz;Lk;. 20
mj;jifa tpjptpyf;Ffs; me;j xg;ghtzj;ij xg;ghtzj; jahhpj;jy; ,Wjpahf;Fjiyj;
kWg;gjhf ,Uf;fyhfhJ. njhlu;e;J me;j Mtzk; Kiwahd mjpfhuk;
ngw xg;ghtzkhf my;yJ Kiwahtzkhf
25 vLj;Jf;fhl;L: khw;w Ntz;Lk;. ,e;j Kiwg;gbahd
nray;fspy; rhd;nwhg;gkpLjy;> gjpT nra;jy;> 25
egu;-1 jdJ nrhj;jpid egu;-2f;F khw;wp my;yJ Kj;jpiuapLjy; my;yJ ,it
mspf;Fk;NghJ me;j epyj;jpypUe;J fdpkq;fis midj;Jk; my;yJ rpytw;iw mtw;Wf;Fupa
vLf;f njhlu;e;J chpik cs;sJ vdf; rl;lk; Fwpg;gpLtJNghd;W Nkw;nfhs;s Ntz;Lk;.
30 Fwpg;gpLfpwhu;. ,J nrhj;jpidg; gphpf;Fk;NghJ
Vw;gLj;jg;gLk; tpjptpyf;fhFk;. ,Ug;gpDk;> ,e;j rhd;nwhg;gkpLjy;: 30
tpjptpyf;F egu;-2f;F mspf;fg;gl;l chpikiag;
ghjpf;Fk; tpjj;jpy; mikayhfhJ. fdpkk; vLg;gJ xg;ghtzk; my;yJ Kiwahtzj;jpy;
vd;gJ me;j epyj;jpd; mbg;gFjpapy; cs;s rhd;nwhg;gkpLjy; vd;gJ xd;W my;yJmjw;F
35 kz;izAk; vLj;jhy; me;j epy chpikia Nkw;gl;ltu;fspd; Kd;dpiyapy; epiwNtw;wg;
mspj;jJ mu;j;jkw;wjhf;Fk;. gLtNjhL mjw;F Mjhukhf> rhd;nwhg;gkpLk; 35
gFjpapy; mJ epiwNtwpajhff; $wp jq;fs;
xJf;fPL vd;gJ nrhj;ijg; ngWgtu; me;j ifnahg;gq;fis ,Lfpd;wdu;.
ifnahg;gkpLtij Neubahfg; ghu;j;jpUf;f
40 Ntz;Lk;. xU Kiwahd rhd;nwhg;gj;jpw;fhd mtrpakhd
 mthplkpUe;J jdpg;gl;l Vw;gpidg; ngw;wpUf;f epge;jid vd;dntdpy; nghJthf ,uz;L 40
Ntz;Lk;. my;yJ mjw;F Nkw;gl;ltu;fs;:
 xt;nthUtUk; me;j xg;ghtzj;jpy; jq;fs;
ifnahg;gq;fis xg;ghtz epiwNtw;Wgtu;fs; me;j Mtzj;ij epiwNtw;Wgtu;fs; me;j
45 Kd;dpiyapy; ifnahg;gkpl Ntz;Lk;. xg;ghtaj;jpy; m;y;yJ Kiwahtzj;jpy
mirahr; nrhj;J rhu;e;j tpUg;GWjpapy;yh 45
xU xg;ghtzk; nry;yj;jf;fjhtjw;F rl;lg;gb Kiwahtzq;fs; Nghd;W Njhd;wpdhy;
rhl;rpfs; rl;lk; tw;GWj;jhjtiu fl;lhak; ,y;iy.  mirahr; nrhj;jpid xt;nthU Mz;Lk;
rhl;rpfspd; rhd;nwhg;gk; mtrpakhdjy;y. Fj;jiff;F tpLk; my;yJ xU Mz;Lf;F
50 xg;ghtzk; epiwNtwpagpd; mjpy; rhl;rpfspd; Nky; Fj;jiff;F tpLk; Mtzq;fs;
rhd;nwhg;gk; kw;wtw;Wf;fpilapy;  cUthf;f> mwptpf;f> mspf;f> tiuaWf;f> 50
fPo;f;fhz;gtw;Wf;F mtrpakhdJ: my;yJ KbTf;Ff; nfhz;LtUtjw;fhf
epfo;fhyj;jpNyh my;yJ vjpu; fhyj;jpNyh
 milkhdk; (nrhj;J khw;wr; rl;lk;> gphpT-59). VjhtJ xU chpikia my;yJ mirahr;
55  nfhil (nrhj;J khw;wr; rl;lk;> gphpT-124) nrhj;J rhu;e;j ePjpkd;wj; jPu;g;G> jPu;g;ghiz>
 capy; (,e;jpa kuGhpikr; rl;lk;> 1925> gphpT-63) cj;juT rhu;e;j tpUg;GWjpapy;yh 55
Kiwahtzq;fs; kw;w xUthplk;
CrPC, cj;juT-6 tpjp-1(4)-d;gb midj;J khw;Wk;NghNjh epakpf;Fk;NghNjh cs;s
KiwaPLfSk; xU cWjpnkhopg; gj;jpuj;NjhLjhd; Mtzk;
rku;g;gpf;fg;gl Ntz;Lk; vd;fpwJ. ve;j xU
5 cWjpnkhopg; gj;jpuKk; cWjpnkhop MizauhNyh khepy muRfs; jq;fs; murpjopy; ntspapl;Ls;s
my;yJ rhd;WWjp toq;Fk; tof;FiuQuhNyh tpjptpyf;FfNshL fPo;f;fhZk; Mtzq;fs; 5
rhd;nwhg;gkplg;gl Ntz;Lk; vd;fpwJ. gjpT nra;ag;gl Ntz;bajpy;iiy:

xg;ghtzq;fis gjpT nra;jy;:  ve;j xU fyitahd MtzKk;


10  [ha;d;l; ];lhf; epWtdj;jpy; gq;F
xg;ghtzq;fisg; gjpT nra;tjd; Nehf;fKk; njhlu;ghd ve;j xU KiwahtzKk; (me;j 10
Fwpf;NfhSk; kw;wtw;Wf;fpilapy; vd;dntdpy;: epWtdj;jpd; nrhj;Jtifapy; mirahr;
nrhj;Jfs; ,Ue;jhy;$l)
 Mtzq;fSf;F nghJg; gjpT Kiwia  VjhtJ xU chpikia my;yJ mirahr;
15 mspg;gjd; %yk; nrhj;J rhu;e;j chpikia cUthf;f>
 xU Fwpg;gpl;l nrhj;jpidg; ghjpf;Fk; mwptpf;f> mspf;f> tiuaWf;f> my;yJ 15
 rl;l chpikfs; kw;Wk; flikfs; rhu;e;j KbTf;Ff; nfhz;LtUtjw;fhf mg;gbg;gl;l
nra;jpfis nghJkf;fSf;F mspf;fTk; epWtdj;jhy; toq;fg;gl;l fldPl;L Mtzk;
 mjd; rl;l chpikiaj; njhlu;e;J fhg;gjd;  Nknyhg;gk; ,lg;gl;l my;yJ khw;wk;
20 %yk; gpw;fhyj;jpy; rl;l Kf;fpaj;Jtk; nra;ag;gl;l mg;gbg;gl;l epWtdj;jhy;
tha;e;jjhf ,Uf;fTk; toq;fg;gl;l fldPl;L Mtzq;fs; 20
 Nkhrbfisj; jLf;fTk;  xU Mtzk; jhNd xU chpikiaNah
my;yJ mirahr; nrhj;J rhu;e;j
gjpT nra;jy; xg;ghtzj;jpd; xUrpy gFjpfSf;F chpikia cUthf;fhj> mwptpf;fhj>
25 kPwKbahj;jd;ikiaAk; Kf;fpaj;Jtj;ijAk; mspf;fhj> tiuaWf;fhj> my;yJ
mspf;fpwJ. (N[hfp jh]; vjpu; /gfpu; ge;jh> AIR KbTf;Ff; nfhz;Ltuhj Mtzq;fs; 25
1970 xuprh 22)  xU ,zf;fj;jPu;T rhu;e;j jPu;g;ghiz
my;yJ cj;juT jtpu ePjpkd;wj;jpd; ve;j
fPNo jug;gl;Ls;s Mtzq;fs; fl;lhakhfg; gjpT xU jPu;g;ghizNah my;yJ cj;juNth
30 nra;ag;gl Ntz;Lk;. (gjpTr;rl;lk;> 1908> gphpT-17). kw;Wk; tof;fpw;Fl;gl;l mirahr;nrhj;J
rhuhj ve;j xU MtzKk; 30
mirahr;nrhj;J nfhilahfj; jUk;  muR toq;fpa ve;j xU mirahr; nrhj;Jk;
Kiwahtzk;  tUtha; mYtyuhy; ghfg;gphptpid
cUthf;f> mwptpf;f> mspf;f> tiuaWf;f> my;yJ nra;ag;gl;l Kiwahtzk;
35 KbTf;Ff; nfhz;LtUtjw;fhf epfo;fhyj;jpNyh  epiyf;nfhil mwf;fl;lisr; rl;lk;> 1890-d;
my;yJ vjpu; fhyj;jpNyh VjhtJ xU mbg;gilapy; me;j mwf;fl;lisapd; 35
chpikiaNah eyidNah E}W &gha;f;F Nkyhd nghUsUf;F tof;fg;gl my;yJ
kjpg;G cs;s my;yJ tpyf;fg;gLtjw;fhf mspf;fg;gl;l ve;j xU
mYtyuhy; nghJ Vyj;jpy; xU nrhj;ij cj;juTk;
40 thq;fpajw;fhf thq;fpatUf;F mspf;fg;gLk;  milkhdj; njhifapd; KOtijANkh
rhd;wpjo; my;yJ gFjpiaNah ngw;Wf;nfhz;ljw;F 40
mj;jhl;rpahf xU milkhd
fPo;f;fhZk; Mtzq;fs; gjpT nra;ag;gLtJ Mtzj;jpd;Nky; cs;s epiyf;nfhil
tpUg;gj;jpw;F tplg;gLfpwJ: my;yJ tuTr;rPl;L
45 tUtha; mYtyu; my;yJ FbAhpik
 cUthf;f> mwptpf;f> mspf;f> tiuaWf;f> gFjpapy; ,Ue;jhYk; vq;F me;j rl;lk; 45
my;yJ KbTf;Ff; nfhz;LtUtjw;fhf gpd;gw;wg;gLfpwNjh mq;F mjpfhuk;
epfo;fhyj;jpNyh my;yJ vjpu; fhyj;jpNyh toq;FKwpahy; epiwNtw;wg;gl;L mij xU
VjhtJ xU chpikiaNah eyidNah E}W ePjpgjp mq;fpfhpj;jpUe;jhy;
50 &gha;f;F fPohd kjpg;G cs;s my;yJ  mjpfhuk; toq;F Kwpapid epiwNtw;Wk;
mirahr; nrhj;J rhu;e;j nfhil kw;Wk; capy; Neuj;jpy; mjd; Kjy;tu; ,e;jpahtpd; ve;jg; 50
Kiwahtzq;fs; jtpu gpw Kiwahtzq;fs; gFjpapYk; ,y;yhky; me;j mjpfhuk;
 xU chpikiaNah nrhj;JhpikiaNah> toq;FKwpahy; epiwNtw;wg;gl;L mij xU
eyidNah cUthf;f> mwptpf;f> mspf;f> rhd;WUjp toq;Fk; tof;FiwQuhNyh> ve;j
55 tiuaWf;f> my;yJ KbTf;Ff; xU ePjpkd;wj;jhNyh> ePjpgjpahNyh>
nfhz;LtUtjw;fhf ve;j xU ghprPyidf;fhd Fw;wtpay; eLtuhNyh> J}juhNyh my;yJ 55
fl;lzNkh my;yJ tuitNah ngw;wjw;fhd Jizj; J}juhNyh my;yJ kj;jpa murpd;
Kiwahtdk; gpujpepjpahNyh mq;fPfhpf;fg;gl;bUe;jhy;
 xU Mz;bw;F kpfhj milkhd Mtzq;fs;
 xU chpikiaNah nrhj;JhpikiaNah> fPo;f;fhz;gtu;fs; xU gjpT mYtyfj;jpNyh>
5 eyidNah cUthf;f> mwptpf;f> mspf;f> ePjpkd;wj;jpNyh mjpfhuk; toq;F Kwp
tiuaWf;f> my;yJ KbTf;Ff; mspg;gjw;fhf gjpT mYtyfk; tuj; 5
nfhz;LtUtjw;fhf epfo;j;jg;gLk; mirAk; Njitapy;iy:
nrhj;J rhu;e;j capy; Kiwahtzq;fs; jtpu
gpw Kiwahtzq;fs;  cly; CdKw;Nwhu; mtUila eyj;jpw;F
10 ey;yjpy;iy vdpy;
capiyg; gjpT nra;tJ vd;gJ tpUg;gj;jpw;F  xU chpikapay; tof;fpdJ my;yJ 10
tplg;gLfpwJ. gjpT nra;tJ mJ Fw;wptpay; tof;fpdJ rpiwapyilf;fg;gl;l
epiwNtwpajw;fhd rhl;rpahfNt nfhs;sg;gLk;. ifjp
mjw;F Nkw;gl;l Gdpjk; mspf;fg;gLtjpy;iy.  ePjpkd;wj;jpy; Neu;epiyahtjpypUe;J
15 (,e;jpa thhpRhpikr; rl;lk;> 1925> gphp-63). tpyf;fspf;fg;gl;l egu;fs;.
15
gjpTr; rl;lk; gphpT-32-d;gb gjpT nra;ag;gl gjpTr;rl;lk;> gphpT-49-d;gb xU gjpT nra;ag;gl
Ntz;ba xt;nthU MtzKk; gjpT Ntz;ba Mtzk; gjpT nra;ag;gltpy;iy
mYtyfj;jpw;F fPo;f;fhz;gtuhy; nfhz;Ltug;gLk;: vdpy; mJ xU rhl;rpakhf Vw;fg;glhJ. Mdhy;
20  epiwNtw;Wk; xU egu; my;yJ mtuJ Ms; mjid xU Jiz eltbf;ifahf
 epiwNtw;Wgthpd; gpujpepjp my;yJ mtuhy; Vw;Wf;nfhs;syhk;. ,g;gbg;gl;l Jiz 20
epakpf;fg;gl;l xUtu; eltbf;if gjpT nra;ag;gl Ntz;ba
 mtuJ Kftu;> gpujpepjp> my;yJ mjpfhuk; eltbf;ifapypUe;J gphpf;fg;glf;$bajhf
toq;F Kwpahy; epakpf;fg;gl;ltu; ,Uf;f Ntz;Lk;. ,e;j Jiz eltbf;if
25 fl;lhakhfg; gjpT nra;a Ntz;banjhd;whf
gjpTr; rl;lk; gphpT-33-d;gb fPo;f;fhZk; mjpfhuk; ,Uf;ff; $lhJ. (K.B. rhfh md; rd;]; gp.ypl; 25
toq;F Kwp kl;LNk Vw;fg;gLk;: vjpu; nltyg;kd;l; fd;ry;ld;l; ypl;> (2008) 8 SCC
564).
mjpfhuk; toq;F Kwpapid epiwNtw;Wk;
30 Neuj;jpy; mjd; Kjy;tu; ,e;jpahtpd; ve;jg; Mtzq;fis Kj;jpiuapLjy;:
gFjpapy; ,Ue;jhYk; vq;F me;j rl;lk; 30
gpd;gw;wg;gLfpwNjh mq;F mjpfhuk; ,e;jpa murpayikg;Gr; rl;lj;jpd;gb
toq;FKwpahy; epiwNtw;wg;gl;L mij mtH
,Uf;Fk; gFjpiar; rhu;e;j xU ghjpthsuhNyh  Kj;jpiuf; fl;lzk; tUkhdk; midj;Jk;
35 my;yJ Jizg;gjpthsuhNyh mjpfhug; me;je;j khepyj;jpw;Nf chpaJ.
G+Htkhf mq;fPfhpj;jpUe;jhy;  Kj;jpiuf; fl;lzj;ij epu;zak; nra;Ak; 35
mjpfhuk; toq;F Kwpapid epiwNtw;Wk; Neuj;jpy; chpik kj;jpa rl;lrigiar; rhUk;
mjd; Kjy;tu; ,e;jpahtpd; ve;jg  me;j Kj;jpiuf; fl;lzj;ijj; js;Sgb
nra;tNjh Fiwg;gNjh khepy
40 Kiwahtz tUkhzq;fs; fPo;f;fhz;gtw;Wf;fhf: rl;lkd;wj;ijr; rhUk;.
 Kj;jpiuf; fl;lzj;ij t#ypg;gJ mij 40
 khw;wk; epu;tfpg;gJ midj;Jk; kj;jpa kw;Wk; khepy
 tpw;gid murpd; nghJr; nrayhFk;.
 Fj;jif
45  milkhdk; Kj;jpiuf; fl;lzk; nrYj;j Ntz;ba
 nfhil 45
 NtW ve;j tpahghu uPjpahd eltbf;if

Kj;jpiur; rl;lk; xt;nthU eltbf;ifiaAk;


50 mjw;F ,izahd Kj;jpiuf; fl;lzj;ijAk;
gl;baypLfpwJ. xU Mtzj;ij KOikahf mjd; 50
eltbf;iffis Ma;T nra;jgpd;dNu mjw;fhd
Kj;jpiuf; fl;lzk; mjw;F ,izahd
gl;baypypUe;J epu;zapf;fg; gLfpwJ.
55
rhpahf Kj;jpiuaplg;glhj Mtzk; xU 55
Mjhukhff; fhl;lg;gLk;NghJ ePjpkd;wk; Kj;jpiur;
rl;lk; gphpT-33-d;gb elf;f Ntz;bAs;sJ.
mjw;fhd jz;lidaspj;J rhpahd Kj;jpiuf;
fl;lzj;ij gphpT-34-d;gb t#ypf;f Ntz;Lk;. me;j
5 Kj;jpiuf;fl;lzk; fl;lg;glhjtiu me;j Mtzk;
gphpT-35-d;gb xU Mjhukhf vLj;Jf;nfhs;sg;gl 5
khl;lhJ. (uhk; uj;jd; vjpu; g[;uq; yhy;> AIR 1978
SC 1393).

10
10

15
15

20
20

25
25

30
30

35
35

40
40

45
45

50
50

55
55
Fwpg;Gfs;:
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; NjHT vLj;Jf;fhl;L: xU egu; xU Fwpg;gpl;l fUj;Jf;


jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk; nfhz;Ls;shu;> xU Fwpg;gpl;l cs;Nehf;fk;
nfhz;Ls;shu;> ey;y vz;zj;jpy; my;yJ
ghlk; 8: rhl;rpar; rl;lk; Nkhrbahfr; nray;gLfpwhu;> xU Fwpg;gpl;l
5 thu;j;ijiaf; Fwpg;gpl;l mu;j;jj;jpy; 5
Kd;Diu gad;gLj;Jfpwhu; my;yJ ,Uf;fpwJ my;yJ
xU Fwpg;gpl;l Neuj;jpy; xU Fwpg;gpl;l czu;T
,e;jpar; rhl;rpar; rl;lk;> 1872 vd;gJ xU ,Ue;jJ vd;gJ cz;ikahFk;.
eltbf;ifr; rl;lkhFNkad;wp epue;jukhd rl;lk;
10 my;y. rhl;rpar; rl;lj;jpy; cs;s rpy gphpTfs; xU cz;ik kw;Nwhd;NwhL rl;lj;jhy; 10
(cjhuzkhf> gphpTfs; 52-55 kw;Wk; 115-117) (cz;ikapd; nghUj;jk; rhu;e;j) Fwpg;gplg;gLk;
Fbikapay; eilKiwf;nfd;w jdpahd \uj;Jfs;> VjhtJ xUtifapy; ,ize;jpUf;Fkhdhy; xU
mNjNghd;W rpy gphpTfs; (cjhuzkhf> gphpTfs; cz;ik kw;nwhd;Wf;F nghUj;jkhf cs;sJ
24 – 30) Fwpg;ghff; Fw;wtpay; rhu;e;j vd;W $wyhk;. xU gpur;ridapy; cs;s
15 \uj;Jfshf ,Ug;gpDk; rhl;rpar; rl;lk; cz;ik vd;gJ ve;j xU cz;ikAk; 15
Fbikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;Fg; jhdhfNth my;yJ kw;nwhU cz;ikfNshL
nghJthd rl;lkhFk;. ,ize;Njh ,Uf;ff;$ba my;yJ ,Uf;fhj
,aw;if> VjhtJ xU chpikapd;> flikapd;
rhl;rpar; rl;lj;jpd; Kf;fpaf; nfhs;iffshtd: vy;iy> my;yJ ,ayhik xU tof;fpy;
20 cWjpg;gLj;jg;gl;l my;yJ epuhfhpf;fg;gl;lit 20
 rhl;rpak; rk;ge;jg;gl;l gpur;rid rhu;e;jjhf midj;Jk; njhlUk;. vy;yh nghUj;jkhd
,Uf;f Ntz;Lk;. cz;ikfSk; gpur;ridapd; cz;ikahfhJ.
 Nfs;tpg;gl;l rhl;rpaq;fs; mDkjpf;fg;glf;$lhJ.
 kpfr; rpwe;j rhl;rpaNk vy;yh epiyfspYk; vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2-I mbj;Jf;
25 mDkjpf;fg;gl Ntz;Lk;. ([hdfp ehuhad; Nghau; nfhd;wjhff; Fw;wk; rhl;lg; gLfpwhu;. me;j 25
vjpu; ehuahd; ek;Njt; fjk;> (2003) 2 SCC 91). tof;F tprhupf;fg;gLk;NghJ fPo;f;fhZk;
cz;ikfs; gpur;ridapy; ,Uf;fyhk;. (m) egu;-
gFjp-1 cz;ikfspd; nghUj;jk; 2-d; rhTf;F egu;-1 fhuzkhthu; (M) egh;-1 egu;-
2-I rhfbf;f tpUk;gpdhu; (,) egu;-2 egu;-1-I
30 tiuaiwfs;: jpBnud;W Nfhgg;gLj;jpdhu;. egu;-2-f;F xU jPuhj 30
Neha; ,Ue;jJ vd;gJ nghUj;jkhd
rl;lj;jpd; gphpT-3 gy gjq;fis tiuaWf;fpwJ. cz;ikahf ,Uf;fyhk;. Mdhy; me;j cz;ik
mtw;wpy; rpy ePjpkd;wk;> cz;ik> Mtzk;> gpur;ridf;Fhpa cz;ikahFk;.
rhl;rpak;> ep&gdk;> ,Wjp ep&gdk;. gy
35 tiuaiwfs; tpupthditay;y. khwhf> mit rhl;rpak; vd;w gjk; gytw;iw cs;slf;fpajhf 35
kw;wtw;iwAk; cs;slf;fpaitahf cs;sd. tiuaWf;fg;gLfpwJ. xU ePjpkd;wj;jpy;
cjhuzkhf> ‘ePjpkd;wk;’> ‘cz;ik’> ‘gpur;ridapy; itf;fg;gLk; xU nghUshf mijf; fUjyhk;.
cs;s cz;ikfs;’> kw;Wk; ‘rhl;rpak;’ Mfpa mij mbg;gilahff; nfhz;Nl xU ePjpkd;wk;
tiuaiwfisf; ftzpAq;fs;. gpur;ridapy; cs;s cz;ik ,Ue;jjh
40 ,y;iyah vdj; jPu;khzpf;fpwJ. rl;lj;jpd; gphpT- 40
‘cz;ik’ vd;w gjk; cs;slf;fpajhf cz;ik 3-y; cs;s tiuaiw tha;nkhop kw;Wk; Mtz
vd;gJ ve;j xU nghUNsh> nghUs;fspd; epiyfs;> rhl;rpaq;fisf; Fwpg;ghf tpsf;FfpwJ.
nghUs;fspd; njhlu;Gfs;> Gyd;fshy;
czuf;$bait> kw;Wk; jd; epidTs;s ve;j xU xU ePjpkd;wk; jd; Kd; itf;fg;gl;ltw;iw
45 kd epiyiaAk; cs;slf;fpaJ vd;fpwJ. Muha;e;J me;j cz;ik ,Ue;jJ vd 45
cWjpg;gLj;JfpwJ my;yJ xU tpNtfkhd

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

kdpjh; me;j xU gpur;ridf;Fhpa #oypy; Fw;wtpay; tof;Ffspy; Fw;wk; Rkj;jg;gl;ltu;


,t;thWjhd; ele;jpUf;f KbAk; vd;W ek;gpdhy; mg;ghtp vDk; mDkhdk; cs;sJ mjhtJ
mJ ep&gpf;fg; gl;ljhff; nfhs;sg;gLk;. mtu; mg;ghtpay;y vd;gij ep&gpj;J mtiuj;
(ep&gpf;fg;gl;lJ vd;w gjj;jpd; tiuaiwiaf; jz;bf;Fk; Rik Fw;wk; Rkj;JgtUf;F
5 fhzTk;). rl;lk; ‘ep&gpf;fg;gltpy;iy’ vd;gjw;Fk; cs;sJ. Fw;wk; Rkj;jg;gl;ltu; mg;ghtp 5
ngha;nad ep&gpg;gjw;Fk; Ntw;Wikia rl;lk; vd;gij Fw;wk; Rkj;Jgtu; jtW vd
tpsf;FfpwJ. ,J ‘ep&gpf;Fk; Rik’ vd;gjw;Fk; vd;gpf;fhky; tpl KbahJ.
‘ep&gdj;jpd; nre;juk;’ vd;gjw;Fk; cs;s
Ntw;Wikia czu toptFf;Fk;. ,Ug;gpDk;> Fw;wtpay; rl;lq;fspy; cs;s
10 gpwu;ngUl;Lf; mDgtpf;Fk; flg;ghL gw;wp 10
ep&gpf;Fk; Rik: Fwpg;gpLtJ mtrpak;. cjhuzkhf> khw;wj;jF
xU cz;ikia Fw;wk; Rkj;Jgtu; ahNuh Kiwahtzr; rl;lj;jpd; gphpT-141>
mtUf;Nf mij ep&gpf;Fk; RikAk; nghJthf mj;jpahtrpag; nghUl;fs; rl;lj;jpd; gphpT-10>
,Uf;fpwJ. Mdhy; ,e;j tpjp rl;lj;jpd; Rq;fr; rl;lj;jpd; gphpT-140> cs;ehl;L cw;gj;jpr;
15 A+fj;jpidg; nghUj;J vj;jug;Gf;F ,e;jr; Rik rl;lj;jpd; gphpT-9mm Nghd;w rl;lq;fspd; fPo; 15
cs;sJ vd;gJ KbT nra;ag;gLk;. (nra;aJ xU egu; jhd; NtiyapypUe;Fk; epWtdj;jpy;
mf;gu; vjpu; fh;ehlf muR> AIR 1979 SC 1848). gjtpapd; nghUl;L Fw;wk; rhl;lg;gl;bUe;jhy;>
me;jf; Fw;wr;rhl;il mjhtJ me;jf; Fw;wk;
cjhuzkhf. khw;wj;jF Kiwahtzr; rl;lk;> 1881> gw;wpj; njhpahJ vd ep&gpf;Fk; Rik Fw;wk;
20 gphpT-188-d; fPo; cs;s Fw;wtpay; tof;fpy; rhl;lg;gl;lg;gl;ltiuNa NrUk;. 20
Fw;wr;rhl;il ep&gpf;Fk; nghWg;G thjpf;F /
fhNrhiyia ngUgtUf;F rhu;ghf A+fk; cz;ikfspd; nghUj;jk;
,Uf;fpwJ mjhtJ jdJ flid milf;f me;j
fhNrhiyia vLj;jtu; vLj;jpUg;ghu; vd epidf;f rl;lj;jpd; gphpT-3 - xU cz;ik kw;Nwhd;NwhL
25 tha;g;G cs;sJ. ,Ug;gpDk;> Fw;wk; Rkj;jg;gl;ltu; rl;lj;jhy; (cz;ikapd; nghUj;jk; rhu;e;j) 25
mj;jifa Kw;rhu;G vz;zj;ij tprhuizapd;NghJ Fwpg;gplg;gLk; VjhtJ xUtifapy;
rhpahd rhl;rpaq;fisf; nfhz;L Kwpabf;f ,ize;jpUf;Fkhdhy; xU cz;ik
Ntz;Lk;. kw;nwhd;Wf;F nghUj;jkhf cs;sJ vd;W
$wyhk; vd;fpwJ. rl;lj;jpd; mjpfhuk;-2
30 ep&gdj;jpd; nre;juk; (gphpTfs;-5-55) cz;ikfspd; nghUj;jk; gw;wp 30
tpsf;FfpwJ.
ep&gdj;jpd; nre;juk; rl;l eltbf;iffspd;
jd;ikiar; rhu;e;Js;sJ. Fbikapay; tof;Ffspy; ‘Vw;Wf;nfhs;sj; jf;fit’ kw;Wk;
ep&gdj;jpd; nre;juk; nghJthf tha;g;Gfis ‘nghUj;jkhdJ’ vd;w gjq;fs; xd;Wf;F
35 rPu;J}f;fpg; ghu;j;J KbT nra;jyhFk;. Mdhy;> khw;whf kw;nwhd;W gad;gLj;jg; gl;lhYk; ,it 35
Fw;wtpay; tof;Ffspy; ep&gdj;jpd; nre;juk; ,uz;LNk ntt;NtW nghUs; cs;s
ve;jtpj re;Njfj;jpw;Fk; ,lkpd;wp ep&gpg;gjhFk;. gjq;fshFk;. xU cz;ik nghUj;jkhdjhf
vdNt> Fw;wtpay; tof;Ffspy; cs;s ep&gdj;jpd; ,Uf;fyhk; Mdhy;> trjp kw;Wk; nfhs;if
nre;juk; Fbikapay; tof;Ffspy; cs;s mbg;gilapy; mjd; rhl;rpak; Vw;Wf;nfhs;s
40 ep&gdj;jpd; nre;juj;ijtpl cau;e;jjhFk;. Kbahjjhf ,Uf;fyhk; vd;fpwhu; /gpg;rd;. xU 40
cz;ikapd; rhl;rpak; Vw;fj;jf;fjh vd;gij
Fw;wj;jpd; fLik mjpfhpf;Fk;NghJ Fw;wk; Rkj;jg; KbT nra;a me;j cz;ik
gl;ltiu Fw;wthspahf;f mjpfkhd msT nghUj;jkhdJjhdh vd Kjypy; fz;lwpa
cWjpg;ghL Njitg;gLtjhy; ep&gdj;jpd; Ntz;ba Njit cs;sJ. gpd;du;> me;j
45 nre;juKk; fLikahf ,Uf;f Ntz;Lk;. (nksrk; rhl;rpaj;ij rl;lj;jpd; \uj;Jfs; 45
rpq;fuha; vjpu; Nkw;F tq;f muR>(2003) 12 SCC 377). Vw;Wf;nfhs;fpwjh vdTk; ghu;f;f Ntz;Lk;.

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

vLj;Jf;fhl;L: tof;Fj; njhlu;e;j egu;-1 xU jUk; nrhy;yhFk;. gpur;ridapd; cz;ik kw;Wk;


xg;ge;jj;ij jhd; kPwpajhf xg;Gf;nfhz;L jdJ gpw #oypy; elf;Fk; cz;ikfisAk;
tof;fwpQUf;F xU fbjk; vOjpAs;shu;. mJ Fwpg;gjhf cs;sJ. vdNt> me;jg; gjj;ijNa
nghUj;jkhd cz;ikahf ,Uf;fyhk;. Mdhy;> xJf;fptpl Ntz;Lk; vdg; gy mwpQu;fs;
5 mij xU rhl;rpakhf rl;lj;jpd; gphpT-126 $Wfpd;wdu;. ,t;thW ,Ug;gpDk;> me;jg; gjk; 5
mDkjpg;gjpy;iy. gad;gLj;jg;gLk; #oiyg; Ghpe;Jnfhs;tJ
mtrpakhFk;.
rl;lj;jpd; gphpT-6: ‘nu]; n[];Nj’:
rl;lj;jpd; gphpTfs;-7 Kjy; 9 tiu:
10 ,e;jg;gFjp xNu ghptu;j;jidapd; xU gFjpahfNt 10
cs;s cz;ikapd; nghUj;jk; gw;wp tpsf;FfpwJ. rl;lj;jpd; gphpTfs;-7 - 9 xU ghptu;j;jidapd;
xNu ghptu;j;jidapd; mq;fkhf xU cz;ik mq;fkhd cz;ikfspd; nghUj;jj;jpw;fhd
,Ue;jhy; gpur;ridapd; mq;fkhf ,y;yhtpl;lhYk; Nfhl;ghl;il rl;lj;jpd; gphpT-6 $WtJ Nghd;W
cz;ikfs; nghUj;jkhditfNs vd ,g;gFjp tpsf;Ffpd;wd.
15 $WfpwJ. xNu my;yJ ntt;NtW Neuj;jpy; 15
,lj;jpy; epfOk; cz;ikfSf;Fk; ,J nghUe;Jk;. gpur;ridapy; cs;s cz;ik my;yJ
nghUj;jkhd cz;ikf;F jahupg;ghf my;yJ
‘ghptu;j;jid’ vd;w nrhy;iy ru; N[k;]; ];Bgd; Nehf;fk; mspf;Fk; tpjj;jpy; ele;j my;yJ
‘cz;ikfspd; $l;lk; xNu nrhy; nfhz;L fhl;lj;jf;f ve;j xU cz;ikANk
20 miof;Fk; tifapy; kpf neUq;fp ,Ue;jhy; nghUj;jkhd cz;ik vd;fpwJ gphpT-8. NkYk; 20
cjhuzkhf xU Fw;wk;> xU xg;ge;jk;> xU jtW ve;j xU jug;gpd; tof;F njhlu;ghd jahhpg;G
my;yJ NtW ve;j xU rk;ge;jg;gl;l kw;Wk; nray;ghLfs; MfpadTk;
gpur;ridf;Fhpa tprhuidapd; nghUshf nghUj;jkhdNj vd;fpwJ.
,Uf;Fkhdhy; mijg; ghptu;j;jid vd
25 miof;fyhk; vd tiuaWf;fpwhu;. gphpT-8-d; tpsf;fk;(1) ‘nray;ghL’ vDk; 25
nrhy;iy tpsf;Fk;NghJ xU thf;fpak; me;j
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2-I mbj;Jf; nfhd;wjhff; thf;fpaj;ij kl;Lk; tpsf;fhJ me;j
Fw;wk; rhl;lg; gLfpwhu;. egu;-1 my;yJ egu;-2 thf;fpaj;NjhL ,ize;j nray;fisAk;
my;yJ mbf;Fk;NghJ mtu;fs; mUfpypUe;jtu;fs; tpsf;fpdhyd;wp mit me;j nray;ghl;Lf;Fs;
30 vd;ndd;dnty;yhk; Ngrpdhu;fs; vt;thW tuhJ vd;fpwJ. ,q;F thf;fpaj;ijAk;> me;j 30
nray;gl;lhu;fs;> mjw;F rw;W Kd;Dk; gpd;Dk; thf;fpaj;NjhL ,ize;J tUk; nray;fisAk;
vd;d nra;jhu;fs; vd;gJ me;jg; ghptu;j;jidapd; mjd; tpsf;fj;ijAk; gphpj;Jg; ghu;f;fpwJ.
mq;fkhf cs;sJ. vdNt mit midj;Jk;
nghUj;jkhd cz;ikfNs. gphpT-8-d; tpsf;fk;(2) ve;j xU eghpd;
35 nray;ghLk;> mthplk; my;yJ mtuJ 35
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1-lk; Nru;f;FkhW egu;-2-lk; Kd;dpiyapy; my;yJ mtu; Nfl;Fk;gb
Nfhug;gl;l nghUl;fis egu;-2 Nru;j;jhuh ,y;iyah $wg;gl;l ve;j xU thf;fpaKk; mJ mtuJ
vd;gNj Nfs;tp. mg;nghUl;fs; egu;-1-lkpUe;J gyu; nraiyg; ghjpf;Fkhdhy; mJ Kf;fpakhdJk;
topahf egu;-2-I milfpwJ. ,q;F ,ilapy; nghUj;jkhdJk; MFk;.
40 elf;Fk; xt;nthU Nru;g;Gk; nghUj;jkhd 40
cz;ikNa. vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2f;F &.10>000
fld;gl;Ls;shuh vd;gJ Nfs;tp. ,q;F egu;-1
rl;lj;jpd; gphpT-6-dhy; Vw;Wf; nfhs;sg;gLk; egu;-3-lk; fld; Nfl;lJk;> egu;-1-d;
cz;ikfs; Mq;fpNya rl;lj;jhYk; ‘nu]; Kd;dpiyapNyNa egu;-4 egu;-3-lk; ‘egu;-1-I
45 n[];Nj’ vDk; Nfhl;ghl;bdhy; Vw;fg;gLfpwJ. ek;ghNj> mtu; Vw;fdNt egu;-2-lk; &.10>000 45
Mdhy;> ‘nu]; n[];Nj’ vDk; nrhy; gynghUs; fld;gl;Ls;shu;’ vdf; $wpaijf; Nfl;Ls;shu;

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

cz;ikAk; NkYk;> mjw;F ve;jtpjg; gjpYk; mspf;fpwjh vd;gij Ma;e;j gpd;dNu


$whky; egu;-1 nrd;wJk; nghUj;jkhd Vw;Wf;nfhs;s Ntz;Lk; vd;fpwJ.
cz;ikfNs.
Fw;wtpay; tof;Ffspy; mbf;fb gad;gLj;jg;
5 vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 Fw;wk; Rkj;jg;gl;Ls;shu;. me;j gLk; Fw;wk; ele;j ,lj;jpy; ,y;iy vd;w 5
Fw;w epfo;Tf;F Kd;Dk;> gpd;Dk;> elf;Fk;NghJk; thjk; rl;lj;jpd; gphpT-11-y; Fwpg;gplg;Lk; rhl;rpa
cs;s cz;ikfs;> me;j tof;fpy; mtUf;F tpjpapd;gb vOg;gg;gLk; xd;W vd;gij
Mjuthd Njhw;wj;ij mspf;Fk; rhl;rpaq;fis egu; epidtpy; nfhs;s Ntz;Lk;.
xd;W mspj;jit> xUrpy jdf;F vjpuhd
10 rhl;rpaq;fis mopj;jJ> kiwj;jJ> rhl;rpak; vLj;jf;fhl;L: xU Fwpg;gpl;l ehspy; egu;-1 10
tuhky; jLj;jJ> rhl;rpak; mspg;gtiu tuhky; fy;fj;jhtpy; xU Fw;wk; ,ioj;jhuh vd;gNj
nra;a gzkspg;gJ my;yJ ngha;rhl;rpak; $w Nfs;tp. egu;-1 me;j ehspy; yh$hpy; ,Ue;jhu;
itg;gJ midj;JNk nghUj;jkhd vd;gJ xU nghUj;jkhd cz;ikahFk;. me;j
cz;ikfshFk;. Fwpg;gpl;l Neuj;ij xl;b me;j egu;-1 Fw;wk;
15 ele;j ,lj;ij tpl;Lj; njhiytpy; ,Ue;jhu; 15
Nehf;fk;: vd;gJ me;jf; Fw;wj;ij egu;-1 nra;tjw;fhd
tha;g;ig kpfTk; Fiwf;fpwJ. Mdhy;> tha;g;ig
#oy; rhl;rpaq;fs; Njitg;gLk; tof;Ffspy; Kw;wpYk; Gwf;fzpf;ftpy;iy vd;gJk; mtu;
jug;gpdhpd; nray;fspd; my;yJ nra;ahky; nra;jhu; vd;gjw;fhd nghUj;jkhd
20 tpl;ljd; gpd;dzpapy; cs;s Nehf;fj;ij ep&gpg;gJ cz;ikahFk;. 20
Kf;fpakhdJ. Nehf;fk; vd;gJ Fwpf;Nfhs; my;y.
gpshf;]; rl;l mfuhjp tiuaiwapd;gb Nehf;fk; rl;lj;jpd; gphpTfs;- 17-23: xj;Jf;nfhs;Sjy;
vd;gJ xUtiu xU nraiyr; nra;a top
tFf;Fk; xd;whFk;. nghUj;jkhd cz;ikf;F rl;lj;jpd; gphpT-17-d;gb xj;Jf;nfhs;Sjy;
25 my;yJ gpur;ridapd; cz;ikf;Fg; NghJkhd vd;gJ ‘gpur;ridf;Fhpa cz;ik my;yJ 25
rhl;rpak; ,Uf;Fk;NghJ Nehf;fk; nghUj;jkw;wjhfp nghUj;jkhd cz;ik rhu;e;j VjhtJ xU
tpLfpwJ. mDkhdj;ij toq;Fk; xU tha;nkhoptop
my;yJ vOj;Jtop my;yJ kpd;top $w;whFk;.
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2 jdf;Fg; gzk; mspf;f NkYk; mJ fPo;f;fhZk; #oypy; rk;ge;j;g;gl;l
30 gzg;gj;jpuj;ijf; fhl;b tof;Fj; njhLf;fpwhu;. egu;- VjhtJ xU eguhy; $wg;gl;ljhFk;’ vd;fpwJ. 30
2 mg;gb xU gzg;gj;jpuj;ijNa kWf;fpwhu;. me;jg;
gzg;gj;jpuk; Vw;gLj;jg;gl;ljhff; $wg;gLk; gphpT-17-y; $wg;gl;Ls;s tiuaiwapd;gb
ehlfspy; egu;-2-f;F xU fhupaj;jpw;fhfg; gzk; rl;lj;jpd; gphpTfs;-18 – 20 me;j egu;fisAk;
Njitg;gl;ljw;fhd Mjhuq;fs; ,q;F #oiyAk; tpsf;Ffpd;wd.
35 nghUj;jkw;wjhfpwJ. 35
xj;Jf;nfhs;Sjy; vd;gJ vjpu;jug;gpd; thjk;
rl;lj;jpd; gphpT-11 cz;ikahdNj vd;W kw;w midj;J
rhl;rpaq;fisAk; xJf;fptplf;$ba xU
rl;lj;jpd; gphpT-11 ,e;jr; rl;lj;jpd; mjpfhuk;-2-d; cz;ikapd; $w;whFk;. ,e;jg; gFjp
40 kPjkhd \uj;J vdf; fUjg;gLfpwJ. rl;lj;jpd; tha;nkhoptop my;yJ vOj;Jg;G+u;tkhd 40
gphpT-7 my;yJ 32 Nghd;witfshy; nghUj;jkhd (Mtz) xj;Jf;nfhs;siyNa Vw;Wf;nfhs;fpwJ.
cz;ikfshf;fg;gl;ljpypUe;J ,e;jg; gphpT gphpT-18 xj;Jf;nfhs;tjhf vLj;Jf;nfhs;sf;
khWgLfpwJ. ,e;j rl;lj;jpd; gphpT-11-d;gb xU $ba nray;ghLfis tpsf;FfpwJ.
cz;ik nghUj;jkhf Ntz;Lkhdhy; mJ
45 nghUj;jkhd cz;ikia ,Uf;fr; nra;fpwjh xj;Jf;nfhs;Sjiy xU jug;Gf;F vjpuhd 45
my;yJ gpur;ridf;Fhpa cz;ikf;F tha;g;G rhl;rpakhf Vw;Wf;nfhs;sg;gLfpwJ. Vnddpy;

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

mj;jug;G Kd; itj;j thjq;fNshL nfhs;siy mJ cz;ikay;y vd ep&gpf;f


xj;Jg;Nghfhjjhf cs;sJ. cjhuzkhf> xUtu; KbahJ.
jdJ njhopy; $l;lhsp jdf;Fg; gzk;juf;
flikg;gl;Ls;shu; vd tof;Fj; njhLf;fpwhu;. xU xj;Jf;nfhs;siy mij mspj;jtNu
5 Mdhy;> mNj egu; $l;lhspf;F vOjpa fbjj;jpy; ep&gpf;f %d;W tpjptpyf;Ffis gphpT-21 5
jdf;F mf;$l;lhsp ve;j xU njhifAk; ju mspf;fpwJ. ve;j xU nfl;l Nehf;fKk;
Ntz;bajpy;iy vd vOjpapUe;jhy; mJ xU ,y;yhky; xU Fbikapay; tof;fpy;
xj;Jf;nfhs;Sjyhf vLj;Jf;nfhz;L me;j tof;F rkurj;jpd;nghJ nfhLf;fg;gl;l xU $w;wpid
js;Sgb nra;ag;glyhk;. gphpT-21 ghJfhf;fpwJ. me;j Neuj;jpy;
10 nfhLf;fg;gLk; ve;j xU $w;WNk 10
xj;Jf;nfhs;Sjiy ePjpkd;w kw;Wk; ePjpkd;wj;jpw;F nghUj;jkhfhJ. mij mtu;fSf;F vjpuhfTk;
ntspNa xj;Jf;nfhs;Sjy; vd ,U gphpTfshfg; gad;gLj;j kbahJ.
nghJthfg; gphpf;fyhk;. ePjpkd;wk; %yk;
xj;Jf;nfhs;Sjy; vd;gJ xU jug;G jdJ jug;G rl;lj;jpd; gphpTfs; 24-30: xg;Gjy; thf;F%yk;
15 Mjhuq;fis tprhuidf;F Kd;dNu 15
Vw;Wf;nfhs;SjYk; jdJ thjq;fis rl;lj;jpd; gphpTfs; 24-26 nghUe;jh xg;Gjy;
ep&gpf;fKbahJ mij xj;Jf;nfhs;SjYk; MFk;. thf;F%yj;ij tpsf;Ffpd;wd. Mdhy;> gphpTfs;
Mdhy;> ePjpkd;wj;jpw;F ntspNa xj;Jf;nfhs;sy; 27-30 Vw;Wf;nfhs;sj;jf;f xg;Gjy;
vd;gJ tof;fpd; Mtzq;fspy; tuhj tho;f;ifapd; thf;F%yj;ij tpsf;Ffpd;wd. rl;lj;jpy;
20 rhjhuz re;ju;g;gq;fspy; eilngWtjhFk;. ePjpkd;w xg;Gjy; thf;F%yk; vd;gJ tiuaWf;fg; 20
top xj;Jf;nfhs;Sjiyg; Nghyd;wp ntspNa gltpy;iy. gf;fhyh ehuhad Rthkp vjpu; vk;guu;
nra;ag;gLk; xj;Jf;nfhs;Sjy; jil cj;jutpd; (AIR 1939 PC 47)-y; xU xg;Gjy; thf;F%yk;
jhf;fk; cs;sjy;yhj tof;if XusNt vd;gJ xd;W xj;Jf;nfhs;s Ntz;Lk; my;yJ
fl;Lg;gLj;Jk;. me;j Fw;wj;jpd; vy;yh cz;ikfisAk;
25 xj;Jf;nfhs;s Ntz;Lk; vd;fpwJ jdpg;gl;l 25
rl;lj;jpd; gphpT-21-d;gb xU xj;Jf;nfhs;Sjy; fTd;rpy;. mijj; njhlu;e;J cr;rePjpkd;wKk;
vd;gJ nghUj;jkhdJk; mij mspj;jtUf;F xg;Gjy; thf;F%yk; vd;gJ xd;W
vjpuhd ep&gdkhfTk; MfpwJ. Mdhy;> mtw;iw xj;Jf;nfhs;s Ntz;Lk; my;yJ me;j
mij mspj;jtuhNyh my;yJ mtu; rhu;ghfNth Fw;wj;jpd; vy;yh cz;ikfisAk;
30 xUrpy Fwpg;gpl;l re;ju;g;gq;fisj; jtpu gpw xj;Jf;nfhs;s Ntz;Lk; vd;fpwJ. jhd; 30
Neuq;fspy; ep&gpf;f KbahJ. ,jd; gpd;ddpapy; Fw;wkw;wtu; vd kde;jpwe;J $Wjy; xU
cs;s Nfhl;ghL vd;dntdpy;> me;j Fw;wj;ij xg;Gjy; thf;F%yk; MfhJ.
xj;Jf;nfhs;SgtUf;F mtuJ $w;iw ep&gpf;Fk;
tha;g;gspf;fg;gl;lhy; xg;Gf;nfhs;tjd;%yk; mtuJ vy;yh xg;Gjy; thf;F%yKNk
35 Fw;wr; nraypd;; tpisTfspypUe;J jg;gpf;f xj;Jf;nfhs;SjyhFk;. Mdhy;> vy;yh 35
tha;g;ig cUthf;fpf; nfhs;sf;$Lk;. xj;Jf;nfhs;SjYk; xg;Gjy; thf;F%yk;
MfhJ. Fw;wtpay; tof;Ffspy; eilngwf;
vLj;Jf;fhl;L: xU Mtzk; cz;ikahdjh $baJ xg;Gjy; thf;F%yk; MFk;. Mdhy;>
Nghypahdjh vd;gJ rhu;ghd tof;F egu;-1 kw;Wk; Fbikapapy; tof;Ffspy; eilngWtJ
40 egu;-2f;F ,ilNa eilngWfpwJ. egu;-1 mJ xj;Jf;nfhs;Sjy; MFk;. xg;Gjy; thf;F%yk; 40
cz;ikahdNj vd;fpwhu;. egu;-2 mij kWf;fpwhu;. mijr; nra;gtUf;F kpfg; nghpa jz;lidiag;
egu;-2 vg;NghjhtJ me;j Mtzk; cz;ikhadJ ngw;Wj; jUk;. vdNt> mj;jifa xg;Gjy;
vdf;$wpa $w;iwf;nfhz;L ep&gpf;fyhk;. egu;-2 thf;F%yk; jhdhf ele;jjh vd;gjw;F mjpf
mjw;F khwhf egu;-1 me;j Mtzk; ngha;ahdJ Kf;fpaj;Jtk; ju Ntz;Lk;. xg;Gjy; thf;F%yk;
45 vdf; $wpa $w;iwf;nfhz;L mJ NghypahdJ vd nghUj;jkhdjhf ,Uf;f Ntz;Lkhdhy; jhdhf 45
ep&gpf;fyhk;. Mdhy;> egu;-1 jhNd nfhLj;j xj;Jf; Kd;te;J mspj;jjhf ,Ug;gNjhL Fw;wk;

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

Rkj;jg;gl;ltuhy; mJ ele;jpUf;f Ntz;Lk;. gl;lthplkpUe;J kpul;b xg;Gjy; thf;F%yk;


ngWtijj; jLf;Fk; tpjj;jpYk; mike;Js;sJ.
xg;Gjy; thf;F%yj;ij ePjpkd;w kw;Wk;
ePjpkd;wj;jpw;F ntspNa eilngWtJ vd ,U NkYk;> gphpT-25 ,e;jpa murpay; rhrdj;jhy;
5 gphpTfshfg; nghJthfg; gphpf;fyhk;. Fw;wtpay; toq;fg;gl;l chpikahd jd;idNa Fw;wk; 5
eilKiwr; rl;lk;> 1973-d; gphpT-164-d;gbNa rhl;lhjpUg;gij cWjpg;gLj;JfpwJ. Rq;f kw;Wk;
ePjpkd;w xg;Gjy; thf;F%yk; gjpT nra;ag;gLfpwJ. cs;ehl;L cw;gj;jpj;Jiw mYtyu;fs;
mj;jifa xg;Gjy; thf;F%yk; nghUj;jkhdjhf MfpNahu; rl;lj;jpd; gphpT-25-dhy; tpyf;fspf;fg;
,Uf;f Ntz;Lkhdhy; CrP.C-apd; gphpT-164-d; gl;Ls;sdu;. (gQ;rhg; muR vjpu; gu;fj; uhk;> AIR
10 ghJfhg;gpd;gbAk; topKiwapd;gbANk eilngw 1972 SC 276). 10
Ntz;Lk;.
‘jlh’ kw;Wk; ‘nghlh’ rl;lq;fSk; ,e;j gphpT-25-
ePjpkd;wj;jpw;F ntspNa eilngWk; xg;Gjy; ypUe;J tpyfpAs;sd. ,q;F fLikahd
thf;F%yk; gytPdkhd rhl;rpakhfNt ghJfhg;Gld; fhty; cau; mjpfhhpfsplk;
15 nfhs;sg;gLfpwJ. mtw;wpd;kPJ ek;gpf;if nfhLf;fg;gl;l xg;Gjy; thf;F%yq;fs; 15
itf;FKd; mtw;iw cWjpg;gLj;JtJ kpfTk; Vw;fg;gLfpd;wd.
Kf;fpak;. xU mjpfhuj;jpy; ,Ug;gtuhy; tw;GWj;jp>
kpul;b> Mirfhl;b> cWjpnkhop mspj;J rl;lj;jpd; gphpT-26
ngwg;gl;ljhf ePjpkd;wj;jhy; fUjg;gLk; xg;Gjy;
20 thf;F%yq;fis gphpT-24 ntspg;gilahfj; fhty; Jiwapd; ghJfhg;gpy; tprhuidapd;NghJ 20
jLf;fpwJ. xg;Gjy; thf;F%yk; nghUe;jhjjhff; nfhLf;fg;gl;l xg;Gjy; thf;F%yk; nry;yhJ
fUj kpul;ly; my;yJ Mirfhl;Ljyhy; ele;jJ vdTk; mNj xg;Gjy; thf;F%yk; cldbahf
vd ep&gpf;f Ntz;ba Njitapy;iy. xU ePjpgjpapd; Kd;dpiyapy; mspf;fg;
ePjpkd;wj;jpw;F me;j xg;Gjy; thf;F%yj;jpd;kPJ gl;bUe;jhy; Vw;fyhk;. Mdhy;> mit Ch;[pjg;
25 xU re;Njfj;ij cUthf;fpdhy; NghJkhdJ. gLj;jg;gl Ntz;Lk;. ghpT-25-d; njhlu;r;rpahf 25
(uh[];jhd; muR vjpu; uh[h uhk;> (2003) 8 SCC 180). ,e;jg; gphpitf; fhzyhk;. ,q;Fk;> fhty;
Jiwapdu; kpul;b mbj;J xg;Gjy; thq;fptplf;
gphpT-25 fhty; mjpfhhpfspd;Kd; Fw;wk; $lhJ vd;gjw;fhfNt cs;sJ. fhty;Jiwapd;
Rkj;jg;gl;ltuhy; mspf;fg;gLk; xg;Gjy; ‘fhtypy;’ ,Ug;gJ vd;gJ ‘rpiwapy;’ vd;W
30 thf;F%yj;jpw;Fj; jil tpjpf;fpwJ. fhty; nghUsy;y. 30
mjpfhupfs; jq;fspd; mjpfhuj;jpdhy; rl;lj;jpw;Fg;
Gwk;ghd topfspd; %yk; kpul;b> nfhLikg;gLj;jp> rl;lj;jpd; gphpT-27
tw;GWj;jp xg;Gjy; thf;F%yk; ngwf;$lhJ vd;gNj
,e;j gphpT-25-d; Nehf;fkhFk;. ,j;jifa Fw;wtpay; Fw;wk; rhl;lg;gl;ltu; fhtypy; cs;sNghJ
35 eltbf;iffis 1884-ypUe;Nj fhz KbfpwJ. mthplkpUe;J ngw;w me;j cz;ikf;F 35
(Fapd; vk;gpu]; vjpu; ghG yhy;> ((1884) ILR 6 rk;ge;jg;gl;l ve;j xU nra;jpANk ep&gpf;fg;gl
All 509). ghG yhy; tof;fpy; fhty; mjpfhhpfs; Ntz;Lk;. ,e;jg; gFjpiaNa tprhuid
jtwhd topfisg; gad;gLj;jp Fw;wk; Vn[d;rpfs; gad;gLj;jp Fw;wq;fspd;
rhl;lg;gl;lthplkpUe;J xg;Gjy; thf;F%yk; ngWtJ Mjhuq;fisf; ntspapLfpd;wd.
40 jLf;fg;gLtjw;fhfNt rhl;rpar; rl;lj;jpd; gphpT-25 40
tiuaWf;fg;gl;ljhfTk; mj;jifa fhty; me;j fpilj;j nra;jp xd;iwj; jpUk;gf;
Jiwapdupd; eltbf;iffis KbTf;Ff; fz;lwpa cjt Ntz;Lk;. Vw;fdNt mg;nghUs;
nfhz;Ltu Ntz;Lk; vd;fpwJ. Mdhy;> mj;jifa vq;Fs;sJ vd fhty; Jiw mwpe;jpUf;Fkhdhy;
eltbf;iffs; ,d;Wk; njhlu;fpwJ. rl;lj;jpd; ,e;jr; nra;jpahy; gad; ,y;iy. gphpT-27-d;
45 gphpT-25 Fw;wk; rhl;lg;gl;ltUf;F rl;lg;G+u;tkhd Nehf;fk; vd;dntdpy;> me;j Fw;wk; rhl;lg; 45
ghJfhg;igAk; fhty; mjpfhhpfs; Fw;wk; rhl;lg; gl;ltuhy; toq;fg;gl;l xg;Gjy; thf;F%yk;

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

fz;Lgpbf;fg;gl;l cz;ikfNshL xj;jpUe;jhy; nra;jpfs; kl;LNk nghUe;Jk; vdj; jPu;g;Gf;


mj;jifa xg;Gjy; thf;F%yk; xj;jpUf;Fk; $wpAs;sJ.
mstpw;F cz;ik vdf; nfhs;syhk;.
rl;lj;jpw;F vjpuhfg; ngwg;gl;l rhl;rpaq;fs;
5 gphpT-27 kw;w gphpTfshd 25 kw;Wk; 26d; 5
\uj;jhfNt mjd; nkhop mbg;gilapy; fUjg; khepyk; vjpu; et;N[hj; re;J kw;Wk; m/g;rd;
gLfpwJ. Gyf;Fwp Nfhl;ilah vjpu; fpq; vk;guu;> FU> (2005) 11 SCC 600 – y; xU xypehlhtpy;
AIR 1947 PC 67> tof;fpy; jdpf; fTd;rpy; ,t;thW gjpT nra;ag;gl;l / njhiyNgrp ciuahly;
$WfpwJ: gjpT rhl;rpaj;ij Vw;gij Nfs;tpf;F
10 cl;gLj;jpaJ. ,J nlyfpuh/g; rl;lj;jpw;F 10
‘gphpT-27 rhpahd Kiwapy; thu;j;ijfs; xOq;F vjphudJ. nlyfpuh/g; rl;lj;jpw;Fg; Gwk;ghf
gLj;jg;gltpy;iy. vdNt> ,jw;F Ke;ija mr;nra;jp ngwg;gl;lJ vd;w fhuzj;jpw;fhf
gphpTfs; toq;fpa jilfSf;F tpyf;fspf;fpwJ. my;yJ rl;lg;G+u;tkhfg; ngwtpy;iy vd;w xU
fhty;Jiwapd; fhtypy; ,Uf;Fk;NghJ mspj;j fhuzk; kl;LNk me;jr; rhl;rpaj;ij Vw;gij
15 Fwpg;gpl;l rpy thf;F%yq;fs; ep&gpf;fg;gl jLf;f KbahJ vd;fpwJ. 15
Ntz;Lk; vd;fpwJ. ,e;jg; gphpT fhtypy;
,Uf;Fk;NghJ Fw;wk; Rkj;jg;gl;lthplkpUe;J ngw;w rl;lj;jpw;Fg; Gwk;ghfg; ngwg;gl;l rhl;rpaq;fis
nra;jpiaj; njhlu;e;J fz;Lgpbf;fg;gl;l cz;ik Vw;gjpy; ,e;jpa ePjpkd;wq;fs; rl;lj;jpw;Fg;
kl;Lk; ep&gpf;fg;gl Ntz;Lk;.’ Gwk;ghf xU rhl;rpaj;ijg; ngw;wpUe;jhYk;
20 mij xU Fw;wk; Rkj;jg;gl;ltUf;F vjpuhfg; 20
Kk;ig muR vjpu; fjp fhY Xfhl;> AIR 1960 SC gad;gLj;jyhk; vd vLj;Jf;nfhs;sg; gLfpwJ.
1125 tof;fpy; 11 ePjpgjpfs; nfhz;l mku;T gphpT- ,e;jf; nfhs;ifia cr;r ePjpkd;wKk; Vw;Wf;
27-dhy; mDkjpf;fg;gLk; thf;F%yk; mq;F me;jr; nfhz;Ls;sJ. (G+u;zk;khs; vjpu; bnuf;lu; M/g;
nra;jpiag; ngw tw;GWj;Jjy; gad;gLj;jp ,d;];ngf;rd;> (1974) 1 SCC 345).
25 ,Ue;jhyd;wp mJ murpay; rhrdj;jpd; gphpT- 25
20(3)w;Fg; nghUe;jhJ vd;wJ. rl;lj;jpd; gphpT-29

,e;j \uj;jpd; murpay; rhrdj;jpd; mbg;gilapy; rl;lj;jpd; gphpTfs;-24-28-y; Fwpg;gplg;glhj


cj;jpug; gpuNjr muR vjpu; jpNahkd; cghj;aha> ePjpkd;wj;jpw;F ntspNa ngwg;gLk; xg;Gjy;
30 AIr 1960 SC 1125 tof;fpy; vjpuf;fg;gl;Ls;sJ. cr;r thf;F%yk; gw;wp tpsf;FfpwJ. 30
ePjpkd;wk; ,e;j gphpT-27 murpay; rhrdj;jpd; gphpT-
14-w;F vjpuhf ,y;iy vd;Wk; fhtypy; rl;lj;jpd; gphpT-30
,Ug;gtUf;Fk; fhtypy; ,y;yhjtUf;Fk; cs;s
chpik khWgLfpwJ vd;Wk; xNutif ghJfhg;G gphpT-30 cld; Fw;wk; Rkj;jg;gl;lthpd;
35 mspf;f KbahJ vd;Wk; jPu;g;gspj;Js;sJ. thf;F%yk;gw;wpf; $WfpwJ. ,e;j tpjpKiw 35
gphpT-133-cld; xg;gpl;Lg; ghu;f;fyhk;. ,e;jg;
rkPgj;jpy; njhlue;j tof;fhd jpUkjp nry;tp gphpT-133 Fw;w cle;ijahshpd; rhl;rpak;gw;wpf;
kw;Wk; gyu; vjpu; fu;ehlf muR> 2010 (4) SCALE 690> $WfpwJ. xU Fw;wk; Rkj;jg;gl;lthpd;
fl;lhag;gLj;jp %is Ntiyiag; glnkLj;jy;> cle;ijahshpd; rhl;rpak; nghUj;jkhdJ
40 ehu;Nfh Ma;T> ngha; $Wfpwhuh vd;gijf; vd;fpwJ. 40
fz;lwpAk; Ma;T Mfpad jdpkdpjhpd; chpikf;F
vjpuhdjhy; murpay; rhrd chpikf;F vjpuhdJ xU Fw;wk; Rkj;jg;gl;ltUf;F vjpuhf mtuJ
vd;fpwJ. Mdhy;> mj;jifa Ma;Tfs; gphpT-27- cle;ijahsupd; rhl;rpaj;ijg; gad;gLj;Jk;
d;gb nra;ag;gl;ljhf thjplg;gl;lJ. Mdhy;> cr;r NghJ mij cWjpg;gLj;JtJ mtrpak; vd;W
45 ePjpkd;wNkh me;j Fw;wk; Rkj;jg;gl;ltNu Kd;te;J cr;r ePjpkd;wk; fUJfpwJ. ,e;jf; fUj;Nj 45
mj;jifa Ma;TfSf;F cld;gl;L mspf;Fk; gphpT-30-y; fpilf;Fk; rhl;rpaj;jpw;Fk; nghUe;Jk;.

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

RNu\; Gju;khy; fyhdp vjpu; kfhuh\;bu muR> 1998 gl;ltu;fs; mtu;fs; thf;F%yk; mspf;Fk;
(7) SCC 377-y; xU cld; Fw;wk; Rkj;jg;gl;lthpd; epiyapy; cs;sdu; vd kUj;Jtu;
thf;F%yj;ijg; gad;gLj;jp Fw;wk; rhd;wspj;jgpd; jq;fspd; jug;G thf;F%yk;
Rkj;jg;gl;ltUf;F vjpuhf mtUk;; ePjpkd;w mspf;f ,t;tpjp gadspf;fpwJ. ,tw;iwg;
5 tprhuidapy; ,Ue;jhyd;wp rhl;rpakhfg; gad;gLj;j gpd;du; me;j tof;fpy; gad;gLj;jyhk;. 5
KbahJ vd;fpwJ.
gf;fhyh ehuhadRthkp tof;fpy; ,we;jtu;
vLj;Jf;fhl;L: egu;-3-I nfhiy nra;jjhf egu;-1 Fw;wk; rhl;lg;gl;lthpd; tPl;bw;Fr; nrd;W gzk;
kw;Wk; egu;-2 ,UtUNk Fw;wk; rhl;lg;gl;Ls;sdu;. t#ypj;J tUtjhfr; jd; kidtpaplk;
10 egu;-1 jhDk; egu;-2-k; ,ize;J nfhiy nra;jjhf $wpAs;shu;. rpy ehl;fSf;Fg;gpd; mtuJ cly; 10
xg;Gjy; thf;F%yk; mspf;fpwhu;. ,e;j Fw;wk; rhl;lg;gl;ltu; thq;fpa xU ngl;bapy;
thf;F%yj;jpd; jhf;fj;ij egu;-2-f;F vjpuhfg; milf;fg;gl;Lf; fple;jJ. ,q;F ,we;jtu; jd;
gad;gLj;jyhk;. kidtpaplk; filrpahff; $wpr; nrd;w
thu;j;ijfs; tof;fpy; rhl;rpakhf gphpT-
15 vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-3-I nfhiy nra;jjhf 32(m)tpd; fPo; Vw;Wf;nfhs;sg; gl;ld. ,J xu 15
Fw;wk; Rkj;jg;gl;Ls;shu;. egu;-1-k; egu;-2-k; #oy; rhl;rpakhf Vw;Wf;nfhs;sg;gl;lJ. xU
,ize;Nj mf;nfhiyiar; nra;jjw;fhd Mjhuk; ,wg;G thf;F%yk; nghUj;jkhdjhf ,Uf;f
cs;sJ. ,q;F egu;-2 jhDk; egu;-1k; ,ize;Nj Ntz;Lkhdhy; me;j thf;F%yk; mspj;jtu;
me;jf; nfhiyiar; nra;jjhff; $Wfpwhu;. ,q;F me;j rk;ge;jg;gl;l epfo;tpy; mile;j
20 egu;-2-d; xg;Gjy; thf;F%yj;ij egh;-1-f;F vjpuhfg; fhaq;fshy; ,we;jjhf ep&gpf;fg;gl Ntz;Lk;. 20
gad;gLj;j KbahJ. Vndd;why;> egu;-2 xU cld;
Fw;wk; Rkj;jg;gl;ltuy;y. rl;lj;jpd; gphpTfs;-40 – 45: nghUj;jkhd
Ntisapy; ePjpkd;wq;fspd; jPu;g;Gfs;:
gphpTfs;-32> 33: rhl;rpfs; vd;W $wKbahjtu;fspd;
25 thf;F%yq;fs;: rl;lj;jpd; gphpT-40: 25

xU tof;if ftdj;jpy; nfhz;Ls;s my;yJ


 xU ,we;j kdpju; xU tof;if tprhupf;Fk; ve;j xU
 xU njhiye;JNghd kdpju; ePjpkd;wj;ijAk; Vw;fdNt cs;s VjhtJ xU
30  rhl;rpak; mspf;fKbah epiyaile;j xUtu; jPu;g;Ngh my;yJ cj;juNth> my;yJ MidNah 30
 xUth; Neubahf te;J rhl;rpak; mspf;f jLf;Fkhdhy; me;j ePjpkd;wk; mij
Ntz;Lkhdhy; ePzl ; fhyk; fhj;jpUf;f Ntz;Lk; tprhhpf;fyhkh my;yJ epWj;jp itf;fyhkh
vd;w epiyapy; ,Ug;gtu;fs; vd;gjw;F mJ xU nghUj;jkhd cz;ikahFk;.
,t;thW> gphpT-40-d; fPo; xU jPu;g;gpd; nghUj;jk;
35 MfpNahhpd; thf;F%yq;fs; xUrpy re;ju;g;gq;fspy; me;j tpjpKiwapy; toq;fg;gl;ls;s ,aw;if 35
Vw;fj;jf;fJ vd;fpwJ gphpT-32. tpjpiar; rhu;e;jjhf cs;sJ. mjhtJ> xUtu;
xNu tof;F%yj;jpw;fhf ,uz;L Kiw
,wg;G thf;F%yq;fs;: jd;bf;fg; glf;$lhJ.

40 rl;lj;jpd; gpupT-32(m) xU rhtpw;fhd fhuzk; Fw;wtpay; rl;lj;jpd; fPo; murpay; rhrdj;jpd; 40


rhu;ghd thf;F%yq;fs; gw;wpf; $WfpwJ. ,j;jifa gphpT-20(2)-y; tiuaWf;fg;gl;Ls;sJ. mij
thf;F%yk; ,wg;G thf;F%yk; vdTk; miof;fg; CrP.C. apd; gphpT-300 tpthpf;fpwJ. ,q;F> xU
gLfpwJ. ,ej gphpT-32 Nfs;tpg;gl;l rhl;rpaj;jpw;F Fw;wk; rhl;lg;gl;ltu; Vw;fdNt xU
tpjptpyf;fhFk;. tujl;ridf;fhf nfhLik ePjpkd;wj;jhy; tprhupf;fg;gl;L jz;bf;fg;gl;Nlh
45 tof;Ffspy; nghJthf ,e;j tpjpKiw mjpfkhfg; my;yJ tpLtpf;fg;gl;Nlh ,Ug;ghuhdhy; 45
gad;gLj;jg; gLfpwJ. tujl;ridahy; ghjpf;fg; mtu;kPJ mNj Fw;wj;jpw;fhf ,uz;lhtJ Kiw

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

tof;fpl;L tprhupf;f KbahJ. ePjpkd;wj;jpd; jPu;g;Ng gphpTfs; 40-43y; cs;s


epge;jidfs; rhpahf ,Ue;jhy; nghUj;jkhFk;.
vLj;Jf;fhl;L: xU nly;ypapy; thOk; eguhd egu;-1 Mdhy; mJNt ,WjpahdJ vdf; $w KbahJ.
jpUbtpl;ljhff; Fw;wk; rhl;lg;gl;L xU
5 ePjpkd;wj;jpdhy; jd;lid nfhLf;fg;gLfpwhu;. me;j NkYk; me;j Ke;ija Fbikapay; 5
tof;fpd; tof;F%yj;jpd; xU gFjp fhd;G+hpYk; ePjpkd;wj;jpd; jPu;g;Ngh> cj;juNth ve;j
eilngw;wjhy; fhd;G+hpy; cs;s ePjpkd;wk; me;j mstpw;F fl;Lg;gLj;Jk; my;yJ me;j tof;Fg;
cz;ikfisf; fhl;b tof;Fj; njhLf;f nghUs; rhu;e;jitfspy; ,WjpahdJ vd;gij
KaYfpwJ. ,g;NghJ egu;-1 nly;yp ePjpkd;wj;jpd; mq;Fjhd; jPu;khdpf;f KbAk; vd;fpwJ me;j
10 jPu;g;ig fhd;G+u; ePjpkd;wj;jpy; fhl;bdhy; mJNt ePjpkd;wk;. 10
xU nghUj;jkhd cz;ikahf gphpT-40-d;fPo;
vLj;Jf;nfhs;sg;gl;L ,uz;lhtJ Kiw vLj;Jf;fhl;L: egu;-2-d; nrhj;jpw;Fs; egu;-1
tprhupg;gijj; jLf;f KbAk;. mj;JkPwpdhu; vd;W$wp jhNd me;jr; nrhj;jpd;
chpikahsu; vdg; gpufldg;gLj;jp egu;-1-lk;
15 Fbikapay; tof;Ffspy; ,e;j tpjp Fbikapay; cs;s jdJ nrhj;ij jpUg;gpj; juf; $wp 15
eltbf;ifr; rl;lk;> 1908> gphpT-11-y; fhzg;gLfpwJ. tof;Fj; njhLf;fpwhu;. mtUf;F rhu;ghf tof;F
,g;gphpT ‘nu]; [_bfhjh’ jj;Jtj;ijg; gw;wpf; KbfpwJ. mjd;gpwF jdJ nrhj;ij
$WfpwJ. xU gpur;rid rhu;e;j tof;F xU mgfhpj;jhu; vd egu;-1-d; kPJ egu;-2 Fw;wtpay;
nghUj;jkhd ePjpkd;wj;jhy; tprhhpf;fg;gl;L tof;Fj; njhLj;jhuhdhy; Fbikapay; tof;fpd;
20 jPu;g;gspf;fg; gl;lgpd; mNj tof;if kPz;Lk; jPu;g;G nghUj;jkhd cz;ikahf 20
tprhuidf;F vLj;Jf;nfhs;s KbahJ. vLj;Jf;nfhs;sg; gl;L me;j nrhj;jpd;
chpikahsu; egu;-2 vd gpufldg;gLj;jyhk;.
Fw;wtpay; ePjpkd;wj;jpw;F Fbikapay; ePjpkd;wj; ,q;F egu;-1 jz;bf;fg;glyhk;.
jPu;g;gpd; nghUj;jk; kw;Wk; Fbikapay;
25 ePjpkd;wj;jpw;F Fw;wtpay; ePjpkd;wj;jpd; jPu;g;gpd; vdNt> xt;nthU tof;fpYk; rk;ge;jg;gl;l me;j 25
nghUj;jKk;: jPu;g;Ngh> cj;juNth nghUj;jkhdjh vd
Kjypy; Nfl;f Ntz;Lk;. ,uz;lhtjhf> mJ
Fw;wtpay; ePjpkd;wj;jpw;F Fbikapay; ePjpkd;wj; nghUj;jkhdjhf ,Ue;jhy;> mjd; jhf;fk; vd;d
jPu;g;gpd; nghUj;jk; kw;Wk; Fbikapay; vdf; Nfl;f Ntz;Lk;. xU Fiwthd
30 ePjpkd;wj;jpw;F Fw;wtpay; ePjpkd;wj;jpd; jPu;g;gpd; Nehf;fj;jpw;F cjhuzkhf> Nehf;fk; my;yJ 30
nghUj;jKk; xU Kf;fpakhd Nfs;tpahFk;. gpNuk; gpur;ridapd; cz;ik Nghd;wtw;Wf;F mJ
rq;fu; vjpu; fhty; Ma;thsu; kw;Wk; xUtu;> (2002) nghUj;jkhdjhf ,Uf;fyhk;. Mdhy;>
8 SCC 87 tof;fpy; cr;r ePjpkd;wk; Fw;wtpay; tof;fpd; jPu;g;G fl;lhakhf
kw;wtw;Wf;fpilapy; ,t;thW $WfpwJ: Fbikapay; tof;iff; fl;Lg;gLj;jhJ.
35  rhl;rpar; rl;lj;jpd; gphpT 40-43-d; fPo; Vw;fdNt 35
toq;fg;gl;l ,Wjpj; jPu;g;gpd; kPJ ek;gpf;if xU Fw;wtpay; tprhuidapy; xU ePjpkd;wNk
nfhs;syhk;. xU Fw;wk; Rkj;jg;gl;lthpd; Fw;wj;ij
 xNu jug;gpdhpilNa cs;s Fbikapay; jPu;khzpf;f KbAk;. mq;F mjd;Kd;
tof;Ffspy; ‘nu]; [_bfhjh’ Nfhl;ghl;il itf;fg;gl;l rhl;rpaq;fspd; mbg;gilapNyNa
40 filgpbf;fyhk;. KbntLf;fg;gl Ntz;LNkad;wp me;jj; 40
 Fw;wtpay; tof;Ffspy; Cr.P.C. apd; gphpT-300- jug;GfspilNa eilngw;w Fbikapay;
d;gb xUKiw xU egu; jz;bf;fg;gl;Nlh my;yJ tof;fpd; KbT ve;jtpjj;jpYk; fl;Lg;gLj;jf;
tpLtpf;fg;gl;Nlh ,Ue;jhy; mtiu kPz;Lk; mNj $lhJ. xU jPu;g;Ngh> KbNth vy;yh
Fw;wj;jpw;fhf tprhhpf;f KbahJ. tof;FfspYk; xU rhl;rpakhf
45  xNu fhuzj;jpw;fhf Fbikapay; tof;Fk; mDkjpf;fg;glhJ. 45
Fw;wtpay; tof;Fk; ,Ug;gpd; Fbikapay;

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

rl;lj;jpd; gphpT-44 S.52 rl;lk;: elj;ij nghUj;jkhdnghOJ

gphpTfs;-40>41 kw;Wk; 42-d;fPo; vjpu; jug;G S.52 kw;Wk; 55> Fw;wtpay; tof;Ffspy;>
nghUj;jkhdjhff; $Wk; jPu;g;G mjw;Fj; jFjpaw;w rhl;rpapd; Fzj;ij eltbf;if
5 ePjpkd;wj;jhy; toq;fg;gl;lJ my;yJ Nkw;nfhs;tJld; S S.52 kw;Wk; 54 ,d; 5
NkhrbahfNth tQ;rff;$l;lhfNth ngwg;gl;lJ nghOJ> Fw;wtpay; tof;Ffspy;
vdf; fhl;b ve;j xU jug;Gk; thjhlyhk;. fl;rpf;fhuu;fspd; rhl;rpapd; elj;ij
Nkw;nfhs;fpwJ.
rl;lj;jpd; gphpTfs;-45-51: nghUj;jkhd Neuj;jpy;
“elj;ij” vd;w nrhy;> tpsf;fTiuapd; fPo;>
10 %d;whk; eghpd; fUj;J 10
S.55 cs;slq;fpaJ ahnjdpy;> ,uz;bYk;
mjhtJ egupd; ew;ngau; kw;Wk; kdepiy.
xU Fwpg;gpl;l ,lk; rhu;e;j jfuhwhf ,Ue;jhy;
ePjpkd;wq;fs; newpQh;fspd; fUj;ij ehlyhk;. xU S.52 rl;lj;jpd; fPo;> Fw;wtpay; tof;F
%d;whk; eghpd; fUj;Njh ek;gpf;ifNah tof;fpw;F tprhuizapy;> NghJkhd rhl;rp> ey;y xOf;fk;
15 nghUj;jkw;wjhf vdNt Vw;fj;jf;fjy;y vdpDk;; vd $Wk; tiu> Fw;wk; rhl;lg;gl;ltupd; 15
xUrpy Fwpg;gpl;l re;ju;g;gq;fspy; %d;whk; eghpd; jPaFzk; vd mwpag;gLk;. ,e;j tof;Ffspy;>
rhl;rpak; nghUj;jkhdjhf rl;lk; fUJfpwJ. Fw;wk; rhl;lg;gl;ltUf;F jPaFzk; vd;gJ
nghUj;jkhFk;.
ty;Ydu; rhl;rp
20 gFjp II: Mjhuk; 20
S.45 toq;FtJ> ntspehl;L rl;lk;> mwptpay;
my;yJ fiy> milahsf;ifnaOj;J my;yJ ep&gpf;fg;gl;l Njitapy;yhj rk;gtq;fs;.
ifNuif mr;R Mfpatw;iwr; rhu;e;j fUj;ij
S.57 toq;FtJ> ePjpkd;wk;> ePjpJiwiar;
ePjpkd;wk; cUthf;fNtz;Lk;. rk;gtj;jpw;F
rhu;e;j mwpf;if kw;Wk; S.56 ,d;
25 ty;Yeu;fspd; fUj;J nghUj;jkhf ,Uf;Fk;. jd;ikapdhy;> mJ Nghd;w rk;gtq;fis 25
,e;j khjpupahd rhl;rpfs; kpfTk; gytPdkhdJ. ep&gpf;fj;Njitapy;iy.,e;j rk;gtq;fs;
ek;gj;jFe;j rk;gtj;ij Neupy; fz;l rhl;rp/rhd;W> cs;slq;fpaJ vd;dntd;why;> vLj;Jf;fhl;lhf>
itf;fg;gl;l Nkd;KiwaPL kUj;Jtrhd;W/ vy;yh tpj rl;lq;fSk;> ,e;jpa
Fw;wtpay; tof;F tprhuizapd; nghOJ> kUj;Jt vy;iyf;Fl;gl;ljhf ,Uf;Fk;>
30 Neuq;fisg;gpupj;jy;> cyfj;jpd; Gtpapay; 30
ty;Yeu;fspd; rhl;rp. ( uhkhfhe;j; uha;.kjd; uha;>
2003 (12) SCC fhz;f) ePjpkd;wk; gapw;rpia gpupj;jy;> nghJthd gz;biffs;> tpujk; kw;Wk;
mwpTWj;JtJ> ftdk; kw;Wk; vr;rupf;if> tpLKiwfs;> mYtyf murpuopy;
ty;Ydh;fspd; rhl;rp eltbf;ifapd; nghOJ nrupag;gLj;Jjy; Ntz;Lk;.
Kd;ddp rhl;rpia Kaw;rpg;gJ. ( Kuhup.yhy;
35 S.58 toq;FtJ> mr;rk;gtq;fs;> jug;gpduhy; 35
kj;jpa gpuNjr khepyk;. AIR 1980 SC 531)
xj;Jf;nfhs;sg;gl;l rk;gtq;fs;
Ss.45 kw;Wk; 47> mq;fPfupg;gJ vd;dntd;why;> ep&gpf;fj;Njitapy;iy.
rhl;rp vOj;jhsuha;> ifnaOj;J ty;Yeupd;
SS. 59-60 rl;lk;> tha;nkhop rhl;rp
fUj;Jgb ep\&gpf;fg;gLjy;. kw;Wk; rhl;rp $Wk;
40 egu; njupag;gLj;JtJ vd;dntd;why;> egupd; 40
midj;J thf;F%yk;> mjhtJ ePjpkd;wk;
ifnaOj;J Nfs;tpahfpwJ. S.73 rl;lj;jpd; fPo; mDkjpj;j my;yJ mspf;fg;glNtz;ba
Fwpf;fg;gLtJ ahnjdpy;> ePjpkd;wk; MdJ> thf;F%yk;> rhl;rpf;F Kd;G njhlu;Gila
ifnaOj;Jfs;> vOj;Jfs; my;yJ Kj;jpiuia rk;gtq;fs; tprhuizapd; fPo;
xg;gPL nra;a mjpfhuk; cs;sJ. tprhupf;fg;glNtz;Lk;. ,J tha;nkhop rhl;rp vd
45 45
miof;fg;gLfpwJ.

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

S. 59 toq;FtJ> Mtzj;jpy; jilnra;ag;gl;l rl;lk; S.65 ,d; fPo; toq;FtJ> xNu re;ju;g;g
cs;slf;fq;fspy;> midj;J rk;gtq;fSk;> R+o;epiyapy;> Kjz;ik rhl;rp ,y;yhjpUf;Fk;
tha;nkhopahf ep&gpf;fg;gl Ntz;Lk;. S.60 gl;rj;jpy;> ,uz;lhk; epiy rhl;rpia
“nrhy;yf;Nfl;l Nfhl;ghl;by; fUj;J njuptpg;gJ” cgNahfpj;Jf;nfhs;syhk;. kw;Wk; Nfs;tpapy;
kw;Wk; tha;nkhop rhl;rpahf midj;J tof;Ffspy; rk;gtj;jpd; rpwg;ghf mtrpakha; nfhLf;f
Neubahfj; Njitg;gLfpwJ. ,aYk;. ,uz;lhk; epiy rhl;rp> vg;nghOJ
mspf;f KbAk; vd;why;> Mtzj;jpd;
,Ug;gpDk;> rhl;rp> rk;gtj;jpy; rhl;rpahf> mtd;> ,uz;lhk; epiy rhl;rp ,Uf;Fk; nghOJ.
Neubahf mwpe;j nra;jpia kl;Lk; jhd; Mtzj;jpy; ,uz;lhk; epiy rhl;rp
mspf;fKbAk;. mspf;fKbahJ. vg;nghOJ vdpy;> cz;ikahd
Mtzq;fis mDkjpf;f ,ayhJ vd
tpsf;fk;: B, A f;F jug;gl;l njhiff;fhf>
mwpag;gLk;.
mtUila Ramwptpd;gb> rk;gtj;jpd; jd;ikahy;>
A ,B tpw;F fld; jUk;nghOJ> C mr;rk;gt tpsf;fk;: efypy; ,Ue;J NtW xU gpujpia
,lj;jpy; ,Ug;gJ. C apd; tha;nkhop rhl;rp jahu; nra;jy;>Mshy; gpd;du; mij mrYld;
nghUj;jkhdJ. kw;Wk; rl;lj;jpy; Neubahf xg;gpLtJ ,uz;lhk; epiy rhl;rpahFk;. Mdhy;
rhl;rpahtJ. vg;gbahUe;jhYk;> C ,d; rhl;rp xg;gplg;gl;l efy;> cz;ikahdnjdpy;>
$WtJ> vd;dntd;why;> X vd;dplk; $wpaJ> “A, B ,uz;lhk; epiy rhl;rp ,y;iy. ,Ug;gpDk;>
aplk; fld; Nfl;ly;” nrhy;yf;Nfl;l rhl;rpahf efy;> mjpypUe;J NtW xU gpujp jahu;
mspj;jpUg;gJ nrhy;yf;Nfl;l Nfhl;ghl;bd; nra;ag;gl;lNjh. mJ mrYld; xg;gplg;gl;lJ
tpjptpyf;F kw;Wk; rl;lj;jhy;> nghUj;jkhf MFk;.
njuptpg;gJ.
jfty; njhopy;y El;gk; rl;lk; 20 gb> ,r;rl;lk;
Mtzg;glr; rhl;rp mq;fPfupf;fg;gl;Ls;sJ. kpd;dpay; gjpNtl;by;>
mDkjpj;J mspf;fg;gLfpwJ. S.65 – A
S.74 tptupg;gJ(kw;Wk; tpsf;FtJ) Mtzq;fspd;
toq;FtJ> kpd;dpay; gjpNtl;by;
gpupT> “nghJ Mtzq;fs;” kw;Wk; S.7 5 toq;FtJ>
cs;slf;fq;fs;> ahTk; S.65 – B ,y;
nghJ Mtzq;fs;;> jdpahu; Mtzq;fisj jtpu>
,zf;fkhf ep&gpf;fg;gl;Ls;sJ. S.65 – B ,y;
midj;J Mtzq;fs;. ,e;j
toq;FtJ> kpd;dpay; gjpNtl;by; epge;jidapd;
nrhy;“Mtzg;glf;fhl;rp” tptupg;gJ> S.3
.
,e;j
fPo; ep&gpf;f ,aYk;.
midj;J Mtzq;fSk;> ePjpkd;wj;jhy;>
fz;fhzpf;fg;gl;lg toq;fg;gLfpwJ. S S.91-10 rl;lk;: Mtzg;gl rhl;rpay; tha;nkhop
tpyf;fy;
Kjz;ik kw;Wk; ,uz;lhk; epiy rhl;rp:
S.91 rl;lk;
S.61 epiyapy;> Mtzq;fspd; cs;slf;fq;s; ahTk;>
Kjz;ik my;yJ ,uz;lhtJ epiy rhl;rpahy; S.91toq;FtJ> xg;ge;j fhyj;jpd;nghOJ>
ep&gpf;fg;gLtJ. S.63 toq;FtJ> ,uz;lhtJ epiy Mtzk; Fiwf;fg;gLtJ kw;Wk; midj;j;
rhl;rpapy;. tiuaiw cs;gl kw;Wk; mjd; Rw;W> tof;FfspYk;> ve;j xU tp\aj;jpYk;>
rhd;wpjo; efy;fs;> ,ae;jpu nray;Kiwapd; rl;lj;jhy; Njitg;gLk; Mtzk;> kl;Lk;
cz;ikahd efy;fs;> rupNeu; mYtyupd; Mtzkhf mij ep&gpf;f ,aYk; my;yJ
Mtzq;fs; kw;Wk; xU eguhy; Mtzj;jpd; NkYk; ,uz;lhk; epiy rhl;rpapy; cs;s
cs;slf;fq;fs; gw;wpa tha;f;fzf;Ffs;> mtdhy; cs;slf;fq;fs;> Fwpg;gpl;l rpy tof;Ffspy;
my;yJ mtshy; ghu;g;gJ. kl;Lk; mtrpakhFk;>.

,e;jg; gpuptpy;>rpwe;j rhl;rpahf tpjpfshf


Nru;j;jy;- rpwe;j rhl;rpf;F jFjpahf cz;ikr;

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

rk;gtj;ij ePjpkd;wj;jpd; Kd;G gFjp 111 Mf;fk; kw;Wk; rhl;rpapd; gad;fs;


ep&gpf;fg;glNtz;Lk;.
nka;g;gpf;Fk; nghWg;G 5
tpsf;fk;: xg;ge;jk; cs;slf;fpaJ gyjug;gl;l
Ss.101 – 1 rl;lk;
5 fbjq;fs; vd;why;> mjpy; cs;s midj;J
fbjq;fSk; ep&gpf;fg;gLtJ mtrpakhfpwJ. eltbf;ifapd; Kd;G> ePjpkd;wk; MdJ>
jug;gpdupd; cupikfs; kw;Wk; nghWg;Gfis
tpsf;fk;: A, B f;Fmspj;Js;s gzj;jpw;fhd 10
Muha;e;J jPu;khdpf;fg;gl;L> ePjpkd;wj;jpd; Kd;G
urPjpy;> B nrYj;jg;gl;lJ vd ,Uf;fpd;wJ.
itf;fg;glNtz;Lk;.
10 tha;nkhopahf njhif nrYj;jptpl;ljhf $wy;.
,e;j rhl;rp mDkjpf;fj;jf;fJ. Ss.101 – 1> fPo; rl;lk; Fwpg;gpLtJ> ve;jr;
rk;gtj;jpy;> ve;j jug;gpdu;> ep&gpf;fg;gl
S.92 rl;lk;
Ntz;baJ nghWg;Gfis ntspg;gLj;JtJ 15
S.92 Jiz S.91toq;FtJ> xU Kiw xg;ge;jj;jpy;> mtrpak;.
15 vOj;J rhl;rpahf ep\&gpf;fg;gl;lhy;> mjd;gpwF>
S. 10 rl;lk;
,U jug;gpdu;fSf;F ,ilNa> cs;s Kuz;ghL>
tpj;jpahrk;> mjpfupf;fr;nra;jy; my;yJ ,jd; S. 10 epiyapy;> ahu;> rk;gtk; ,Uf;fpd;wJ vd
epajpfis fopj;jy;> Nghd;w vd;j xU rhl;rpAk; cwcjpahf ,Uf;fpwPu;fNsh> mtd; rk;gtk; 20
thnkhop xg;ge;j;jpy; mspf;fg;gltpy;iy. ,e;jg;gpupT ,Ug;gjhf epUgpj;Jf;fhl;l Ntz;Lk; kw;Wk; ahu;
20 cs;slq;fpaJ 6 tpyf;;$Wfs;> ,e;j Vw;ghl;bd; ve;j egu; mr;rk;gtk; ,Uf;fpd;wJ vd
NkYk; ,je; gpd;dhy; cs;s Nehf;fq;fis epUgpf;Fk; fl;lhaj;jpy; ,Uf;fpdwhNuh> mtd;
tptupf;fpd;wJ. me;j egupd; Nky; nka;g;gpf;Fk; nghWg;G
cs;sJ. 25
tpsf;fk;: fhg;GWjp fhg;gPlhdJ> nghUs;fspd;
25 Nky;> gad;gLfpwJ. mjhtJ “fy;fj;jhtpy; ,Ue;J tpsf;fk;: A > ePjpkd;wj;jpd; jPu;g;ghf> mtu;
yz;ldpw;F nry;Yk; fg;gy;fspy;”. Fwpg;gpl;l Fwpg;gpl;l epyj;ij cupikahf nrhj;jhf B
fg;gypy; vLj;Jr; nrd;w nghUs;fspy; ,og;G ,lk; thq;Ffpd;whu;. rk;gtj;jpd; fhuzkhf>
Vw;gLjy;> me;j rk;gtj;jpy;> Fwpg;gpl;l fg;gy;> vij mtu; nrhj;jhf thq;fpdhNuh mij B 30
fhg;gPl;by; ,Ue;J tha;nkhopahf ePf;fptpLjy;> mJ cz;iknad kWf;fpwhu;. A mij rk;gtk;
30 ,tw;iw ep&gpf;f ,ayhJ. ele;Js;sd vd ep&gpj;jy; mtrpak; MfpwJ.
tpsf;fk;: A xg;Gf;nfhz;lgb> B f;F \&gha; 1>0 S.103 rl;lk;
khu;r; 1>1873 ,y; rupahf vOj;J %ykha; njhif
35
nrYj;jg;gbjy;. me;j rk;gtk;> mNj rkaj;jpy;> S.103 toq;FtJ> VNjDk; xU Fwpg;gpl;l
tha;nkhopahf Nghlg;gl;l xg;ge;jgb> njhif khu;r; rk;gtj;ij eguplk; nka;g;gpf;Fk; nghWg;G
35
31 tiu nrYj;jg;gltpy;iy vd ep&gpf;f ,ayhJ. cs;sNjh> vtu; mr;rk;gtk; ,Uf;fpwJ vd
ePjpkd;wk; ek;gNtz;Lk; vd tpUg;gg;gLfpwhNuh>
mijj;jtpu me;j eguplk; jhd; me;j nghWg;G
tpsf;fk;: A , B aplk; thliff;F tpLjpia 40
cs;sJ> md;j ep&gpf;Fk; nghWg;G rl;lj;jplk;
vLf;fpd;whu;. kw;Wk; B ml;ilapy;> “miwfs; &gha; cs;sJ.
40 20/vd xU khjj;jpw;F” vd mjpy; vOjp ,Uf;fpd;wJ.
mij> A tha;nkhop xg;ge;jkhf ep&gpf;f ,aYk;. Ss.104 – 13 rl;lk;
,e;j epajpfs;> gFjp thupaj;jpy; cs;slf;fpaJ
Ss.104 – 13 rl;lk; toq;FtJ> nka;g;gpf;fj; 45
MFk;.
NjitAs;s nghWg;Gfspd; tpjpfs; my;yJ
45 Fwpg;gpl;l rk;gtj;ijg;t gw;wp mwpKfg;gLj;Jk;
rhl;rp> Fwpg;ghf me;egupd; Nky;

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

tpjpf;fg;gl;Ls;sJ. xUegu; EioTr;rPz;bd;wp gazpf;fpwhu;. mtuplk;


EioTrPl;L ,Ug;gjhf ep&gpf;Fk; nghUg;gpy;
S.105 rl;lk; mtu; ,Uf;fpwhu;. 5
S.105 toq;FtJ> mjhtJ Fw;wtpay; tof;fpy;> mEkhdk;
5
vg;nghOnjy;yhk;> Fw;wk; rhl;lg;gl;ltu;> mtsJ
tof;fpd fPo;> VNjDk;> nghJthd tpjptpyf;Ffs;> xU rk;gtk; njhlu;e;J ,Ug;gjhf ePjpkd;wk;
,e;jpa Fw;wtpay; FwpaPL 1 (“the IPC”), fPo;
0
6
8 ek;Gjy;. ,J “tpA+fk; my;yJ
10
Muhag;gLjy; my;yJ VNjDk; tpNr\ nghUz;ikJzpG” vd mwpag;glyhk;. ,J xU
tpjptpyf;FfSf;Fs; my;yJ tpyf;$W tpjp kw;Wk; rl;lj;ijg; gilj;jy; kw;Wk;
10
nfhz;bUe;j IPC my;yJ VNjDk; ,ju rl;lk;> ePjpkd;wk; tpA+fj;ij mioj;jy;. Fwpg;gpl;l
rpy re;ju;g;g R+o;epiyfs; Fw;wk; rhl;lg;gl;ltuplk; rk;gtj;jpy; ,Ue;J my;yJ rhl;rpaplkpUe;J>
ep&gpf;fNtz;ba nghWg;gpy; ep&gpj;J itj;jy; tUk; Fwpg;gpl;l mEkhdk; vg;gbapUg;gpDk;>
15
kw;Wk; ePjpkd;wk; rpy re;ju;g;g R+o;epiyfis cz;ik my;yJ rupahdepiy>mEkhdk; vd
,y;iynad mEkhdpj;jy; mtrpakhfpwJ. ep&gpf;fg;glhtpby;> mEkhdpf;fg;gl;l tpA+fj;ij
15
epd;W kWj;Jiuj;jy;.
tpsf;fk;: A >nfhiy Fw;wk; rhl;lg;gl;Ls;shu;.
vd itj;Jf;nfhz;lhy;> rpj;j RthjPdkpd;ik tpA+fj;jpd; tpisthf> Kjy; fl;l tpA+fk;
fhuzj;jhy;. mts; nraypd; jd;ikiag; gw;wp epUgpf;Fk; nghWg;G ,Uf;Fk; tiu kw;Wk; 20
mwpe;jpUf;ftpy;iy. A >mtSf;F kdeyk; ed;whf ,y;iynadpy;> tpA+fk; kWj;Jiuf;Fk; tiu
20 cs;sJ vd ep&gpj;jy; mtrpak;. gpujpthjpf;F rk;gtk; rhjfkhFk;.nghWg;ghsp>
gpd;du; Kjy; jug;gpdupy; khw;wg;gLthu;.
tpsf;fk;: A >nfhiy Fw;wk; rhl;lg;gl;Ls;shu;. vd
itj;Jf;nfhz;lhy;>mjhtJ fLikahd kw;Wk; tpA+fk; Fwpj;Js;sJ Nghy;> mjhtJ nghJ 25
jpBnud;W Mj;jpuk; mile;jhy;> mtd; kdpj mDgtj;jpy; my;yJ nfhs;ifapy;
25 kNdhjplj;ij ,oe;Js;shs;. A mq;Nf> fLikahd kw;Wk; mDgtk; tpAfk; ,uz;L tifg;gLk;.
kw;Wk; jpBnud Mj;jpuj;jhy; jhd; vd;gij nghUz;ikj; JzpG kw;Wk; rl;lj;JzpG.
ep&gpj;jy; mtrpakhfpwJ.
rl;lk; S.4 fhz;f. ePjpkd;w epiyapy;> rl;lj;jhy;
30
S.106 >,d; rl;lk; mspf;fg;gl;l rk;gtk; “mEkhdpf;fyhk;”
rl;lj;jhy; mspf;fg;gl;lNeubahd rk;gtk;
30 S.106 toq;FtJ vd;dntd;why;> VNjDk; xU rk;gtk;
“mEkhdpf;fg;g;glyhk;” kw;Wk; rpy Fwpf;fg;gl;l
VNjDk; xU egupw;F mwpTf;F mg;ghw;gl;L ep\&gpf;fg;gl;l rk;gtq;fs; kw;nwhU rk;gtk;
njupe;Nj> me;egUf;F ep&gpf;Fk; nghWg;G cs;sJ. Kbthf ep&gpf;fg;gLjy;.
,e;j gfu;T tpjptpyf;fhdJ. mjhtJ S.10 ,y; 35
cs;slq;fpa nghJthd tpjpKiwfs; toq;FtJ>
35 mr;rk;tj;ij ep&gpf;Fk; nghWg;G me;egupw;F Ss.79 – 90 rl;lk;
cs;sJ. nfhs;ifapd; mbg;gilapy; S.1 6
0
cld;gLtJ ahnjdpy;> rpy jw;fhg;G tp\aj;jpy; Ss.79 – 90 tpA+fk; njhlu;ghd Mtzq;fs;>
kl;Lk;> gpujpthjpapd; Ramwptpd;gb> kw;Wk; mjhtJ tpA+fj;jpd; gb> cz;ikahd 40
gpujpthjpia jtpu;j;J> Prk;gtj;jpy; njhlu;GilaJ rhd;wpjs; efy;fs; (s.70)> tpA+fj;jpd;gb
40 kw;nwhU egu; vd njupa te;jnghOJ mtu; rku;g;gpf;fg;gl;l Mtzq;fs; rhl;rpf;nfd
cld;gl KbahJ. gjpthjy; (s.80)> tpA+fj;jpd;gb murhq;f
mjpfhupahy; jpl;lq;fis tiuaWj;jy;> (s.83)>
tpsf;fk;:xU egu; ve;j Nehf;fKk; ,d;wp nray;gLk; kw;Wk; tpA+fj;jpd;gb Mtzq;fs; ahTk; 30 tUl 45
nghOJ mjhtJ xU ghj;jpuk; kw;Wk; nraypd; gioiktha;e;jJ vd fUJjy; (s.90).
45 tpisTfis mwpTWj;JtJ vd;dntd;why;>mtu;
Nky; Nehf;fk; ,Ug;gJ Nghy; ep&gpg;gJ.mjhtJ

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

S.113-A, 113-B, kw;Wk; 114-A ,d; rl;lk; NjhuhakhfNth kw;Wk; tujl;rizapd;


mbg;gilapy; nfhLik vd Fw;wk; rhl;lg;gl;L
S.113-A, 113-B, kw;Wk; 114-A Nghd;w khw;wq;fs; 1983>1984 kw;Wk; ,J xU tujl;rizf;nfhLik rhT vd 5
kw;Wk; 1986 ,y; mjw;Fupajha; Nru;f;fg;gLfpwJ. itj;Jf;nfhs;syhk;.
5 Nkw;fz;l Vw;ghLfs;> mr;RWj;jypw;fhf
Nru;f;fg;gl;lJ. kw;Wk; ngz;fSf;F vjpuhf Fw;wk; ,e;j %d;W Vw;ghLfSk; cau;ePjpkd;wj;jpy;
rhl;Ljypd; tpfpjk; mjpfupf;fyhk;. ngupa mstpy; Vw;ghLfis vLf;fg;gLk; kw;Wk;
ePjpkd;wk; kw;Wk; clupePjpkd;wq;fisg; 10
nghUj;J> mjhtJ uh[;ghG kw;Wk; kw;nwhUtu;
S.113-A (s.498- A, IPC IPC ,y; fhz;f) kj;jpag;gpuNjr khepyk;. JT (2008) SC 25
10
toq;FtJ> Nfs;tp vOk;nghOJ> mjhtJ xU kw;Wk; kj;jpag;gpuNjr khepyk;> JT (2009) 2SC
ngz; jw;nfhiyapy; <LgLk;nghOJ> fztuhf 419.
my;yJ mts; fztups; VNjDk; cwtpdwhf
15
,Uf;Fk;gl;rj;jpy;> kw;Wk; mts; jpUkzk; Md S.114 rl;lk;
Njjpapy; ,Ue;J 7 tUlj;jpw;Fs; mts;
15
jw;nfhiyapy; <LgLk; nghOJ> kw;Wk; mtspd;
fztu; my;yJ cwtpduhy; nfh^ukhf mts;
S.114 ePjpkd;w mEkhdg;gb> fUJtJ
Jd;gg;gl;bUe;jhy; ePjpkd;wk;> mtspd;
vd;dntd;why;> VNjDk; rk;gtk;> ,ay;ghd 20
jw;nfhiyf;F ,ts; fztiuNah my;yJ
epfo;T> kd;jd; elj;jpa jpl;lkpl;l nray;
cwtpdiuNah jw;nfhiyf;F cle;ijahf
20 kw;Wk; nghJkf;fs; kw;Wk; jdpg;gl;l tpahghu
,Ue;jhy; vd Fw;wk; rhl;lg;gLthu;. mEkhdq;fs;
el;Gfs; vd ,tw;wpy; VNjDk; xd;wpw;fhf ,J
,e;jg; gpuptpd;fPo; fl;lhag;gLj;jg;gltpy;iy.
Neu;e;jpUf;fyhk; vd mEkhdpf;fg;gLk;. Mdhy;
S.114-A toq;FtJ>ngz;jug;gpy; ePjpkd;wj;jpw;F ,e;jg; gpupT fl;lhag;gLj;jpaJ my;y. kw;Wk; 25
Kd;> mtSf;F rhl;rpahf> mts; ghYwtpy; ,e;j Fwpg;gpl;l tof;Ffspy;> rpy mEkhdq;fs;
25 rk;kjpf;fhj nghOJ. kw;Wk; ghYwT epfo;Js;sJ rupahf cgNahfg;gLj;jg;glyhk;.
vd Nfs;tp vOk; gl;rj;jpy;> ghYwT mts;
tpsf;fk;: ePjpkd;wk; mEkhdpf;fg;glyhk;.
mDkjpAlNdh my;yJ mDkjpapd;wpNah
,Ue;jhYk;> ePjpkd;wkhdJ mtspd; mDkjpapd;wp • me;j Mz;> xUtupd; cilikfisj; 30
jhd; ghYwT epfo;e;Js;sjhf fUJk;. S.114-A jpUbdhy; mJ jpUl;lhFk;. my;yJ
30 Fwpg;gpLtJ> S.376 (2) fPo; fw;gopg;G nghUs;fis mtu;fSf;F ngwg;gl;bUe;jhy;
epfo;e;Js;sjhf Fw;wk; rhl;Ljy;> jilnra;jy; mtupd; cilikfSf;F mtu; gzk;
S.376 (2) (f). nrYj;jg;glNtz;Lk;.
35
S.113-A (s.304- B, IPC IPC ,y; fhz;f) • ePjpJiw rhu;e;j kw;Wk; ,ju mYtyf
35 toq;FtJ> jw;nfhiy nra;J nfhz;l ngz;. nray;fs; tof;fkhf elj;jy; Ntz;Lk;.
tujl;rizf;nfhLikahy; ,we;jpUg;ghsh vd
eguhy; Nfs;tp vOk; kw;Wk; mg;ngz; cwtpduhy; • me;j rhl;rpfs; kw;Wk; mspf;ftpy;iy
nfhLikahf Jd;Gwj;jg;gl;Nlh my;yJ vdpy;> kw;Wk; rhl;rp Kd;itf;fg;gl;lhy;> 40
mr;RWj;jYf;F MshfpNah ,Ue;jhy; mtw;iw me;egupw;F mjhtJ epWj;jg;gl;l egUf;F
40 ePjpkd;wk;> mts; tujl;rizf; nfhLikf;F ghjkhf ,Uf;Fk;.
Mshfp mts; jw;nfhiyapy; MLgl;bUf;fyhk;
• rl;lj;jhy; Nfl;fg;gLk; Nfs;tpfSf;F
vd;W mEkhdpf;fg;gl;L KbT nra;Ak;. NkYk; ,J
me;egu; gjpyspf;f kWj;jhy;> mtUf;F
jpl;lkpl;L nra;ag;gl;lJ vd;gJ nghUj;jkhFk;. 45
ghjfkhd R+o;epiy cUthFk;.
kw;Wk; cwtpsufspd; nray; vd;Wk;
45 jPu;khdpf;fg;gLk;. ,J rk;ge;jg;gl;l tof;fpy;> S S. 115-117..rl;lk;:Kuz;jil.
rk;gtk; kw;Wk; tpisTfis rhu;e;jJ. NkYk; ,J

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

SS.115 toq;FtJ vq;F xU eguhy; mtupd;


cWjpnkhop> rl;lk;> my;yJ tpLgNly;>
Nehf;fj;Jldhd fhuzk; my;yJ kw;nwhU eguhy; Nkhrbf;fhuu;> epfo;tpd; fhuzpia mspj;jy;.
mDkjpj;J tp\aj;ij cz;iknad ek;Gjy; NkYk; Kuz;jilahdJ tpyf;F mspj;jypy;
kw;Wk; ek;Gtij nray;gLj;Jjy;> VNjDk; ,Ue;J Kw;wpYk; NtwhdJ.
nghUj;jkhdij mDkjpj;jy; my;yJ mtuhy;
tpsf;fk;: B cs;Nehf;fj;Jld; kw;Wk;
kw;Wk; gpujpepjpapd; ,ilapy; Kd;njhlu;jy;
jtwhf> jd;dplk; me;j Fwpg;gpl;l kid
my;yJ mtupd; gpujpepjpahy; me;j tp\aj;jpd;
,Ug;gjhf A it ek;gitj;jy;. kw;Wk; B
cz;ikia jplkhf kWj;jy;.
I kid thq;fj; J}z;Ljy; > kw;Wk;
Kuz;jil vd;gJ rl;lj;jpd; Nfhl;ghLk;> ve;j kidf;f;fhf njhifia nrytplj;J}z;Ljy;.
xU egu;> mtuhy; cld;gl;Ls;s KiwaPL my;yJ gpd;du;> me;j kid A nrhj;jhfptpLfpwJ
mtuhy; njhlq;fp elj;jg;gLjy;. ,J rl;lj;jpd; kw;Wk; me;j kidia tpw;fKw;gLk; nghOJ
tpjpfNsh my;yJ rkepiyNah ,y;iy. Mdhy; mtUf;F mJ cupj;j;jha; ,y;iy. mJ
,J xU Nfhl;ghl;bd; rhl;rpahFk; . mtUf;F cupj;jhdJ vd mDkjpj;J
ep&gpf;f,ayhJ.
Kuz;jil vd;gJ rl;lj;jpd;
Nfhl;ghlhFk;. ve;j xU egu;> mtuhy; S S. 116 kw;Wk; 17 rl;lk;:
cld;gl;Ls;s KiwaPL my;yJ mtuhy; njhlq;fp
S S. 116 kw;Wk; 17 rl;lk;> uz;jilapd;
elj;jg;gLjy;. ,J rl;lj;jpd; tpjpfNsh my;yJ
Nfhl;ghl;bd;gb> tpsf;fk; MFk;. kw;Wk;
rkepiyNah ,y;iy. Mdhy; ,J xU tpjpapd;
Kuz;jilapd; Fwpg;gpl;l tof;Ffspy;
rhl;rpahFk;. Kuz;jil vd;gJ cupikapay;
eltbf;if vLf;fg;gLjy;. rfd;yhy; Nkj;jh>
rl;lj;jpd; tpjpfs; MFk;. kw;Wk; NkYk; ,J
`upgha; gl;Nly;> 1982()SCC 223 fzf;fPL nra;a
Fw;wtpay; eltbf;ifapy; ,J cld;glhjJ.
Kuz;jilapd; Nehf;fj;jpy; nfhz;L tUk;
Kuz;jil kw;Wk; kWjPu;g;Gj; jilf;F ,ilNa tof;if fl;Lg;gLj;Jjy; Kuz;jilapd;
cs;s NtWghLfs;. gy;NtW tiffis cs;slf;fpaJ MFk;.
mjhtJ Kuz;jilapy; gjpTnra;ag;gl;l
Kuz;jilahdJ> kWjPu;g;Gj; jil tpjpfspy; tof;F Kuz;jilapy; nray;fs; kw;Wk;
,Ue;J NtWgl;lJ. xUNtis Kuz;jilapd; Kuz;jil ,d;/gah];.
nghOJ> mtd; my;yJ mts; Kd;G
vLj;Jiuj;jij> vjpu;jug;gpw;F vjpuhff;$w jLj;jy;. Kuz;jilapy;> gjpTnra;ag;gl;l tof;fpy;>
Mifahy;> kWjPu;g;Gj; jilAld;> mjpfhuKs;s Kjd;ikg;gpur;rpidAld; jPu;g;gpd; jhf;fk;
ePjpkd;wj;jpy; ,Ue;J> gpd;G ngwg;gl;l jPu;khdk;> MfpwJ kw;Wkp ,jd; mDkjpg;G rhl;rp.
mNj tp\ak; ePjpkd;wj;jpd; Kd;G kPz;Lk; nray; Kuz;jil Nfhl;ghl;by; xU egu;
Fog;gk; Mf KbahJ. Kuz;jilahy;> kdk; ,wq;fp Nfz;bf;nfhs;Sk;
nray;> my;yJ mtupd; Kd;Ndhu;fspd;
kW jPu;g;Gj; jilapy;> ,J xU gpw;gl;l ePjpkd;wk;> tpUg;gkhdJ> ngwg;gl;l cilikapd;
rl;ltuk;G ,y;iy. Mifahy;> xUNtis mjw;F tpUg;gkhdJ> ngwg;gl;l cilikapd; nrhj;J
Kuz;jilapy;> xU eguhy; cWjpgLj;jpa rk;gtk; my;yJ nraypd; fPo; rpy rhjfk; Kuz;jil
my;yJ Kd;G vLj;Jf;$wpa Kd;ddp khwhj vk;/gah]; MdJ> xg;ge;j cld;ghl;by; tUjy;
rhl;rpapy; cWjpnkhop Kuz;jilahjy;. MFk;.jug;gpdiu vjpuhf Nehf;fj;jpw;F
,zq;FkhW mjhtJ nrhj;Jf;fis khw;WkhW
NkYk;> Kuz;jil kw;Wk; Nkhrbf;F ,ilNa J}z;b Kuz;jil thjpLjy;.
cs;s NtWghLfs; MdJ> Kuz;jilapy;> xU
epfo;T fz;lwpa ,aytpy;iy vdpy;> Mifahy;

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

Ss.118 – 134 rl;lk;: rhl;rpahsu; tpsf;fk;: A thbf;ifahsu;> B aplk;


$Wfpwhu;. tof;fwpQu;> “ Nkhrbapy; <Lgl;Nld;.
Ss.118 toq;FtJ> mjhtJ midj;J egu;fSk; kw;Wk; ePq;fs; vd;id jw;fhj;jy; mspg;gPu;fs; 5
rhd;W $w jFjpahtu;fs;. Mifahy; ePjpkd;wk; vd ehd; tpUk;Gfpd;Nwd;. ” vdf; $Wfpwhu;.
5 fUJtJ ahnjdpy;> kpf ,sikahd taJ> kpfTk; ,e;j mwpf;ifahdJ ntspaPl;by;
tajhdtu;fs;> kdk; my;yJ cly; rhu;e;j ghJfhf;fg;gLk;.
Neha;fs; my;yJ NtW VNjDk; fhuzpfs; Nghd;w
fhuzq;fshy;. Nky;Fwpg;gpl;ltu;fspd; Nfs;tpfis tpsf;fk;: A gzNkhrbf;fhf nra;j;jw;fhf 10
mtu;fshy; Gupe;J nfhs;tjpy; my;yJ mtu;fspd; Fw;wk; rhl;lg;glf;$Lk; vdTk;> epWj;jg;gLfpwhu;
10 Nfs;tpf;F mwpe;jtu;fspd; gjpyhf B tof;fwpQu;> mtiu jw;fhj;jy; nra;fpwhu;.
vLj;Jf;nfhs;tjpy; jilnra;ag;gl;Ls;sJ. rl;lk; ,e;j tof;F eltbf;ifapd; NghJ> B
toq;FtJ> rhl;rpahsu; mtuhy; Ngr ,ayhj tof;fwpQu;> cw;WNehf;FtJ ahnjdpy;> A
fhuzj;jhy; kw;Wk; rhl;rpiashu; VNjDk; xU fl;rpf;fhuupd; tq;fpf;fzf;F Gj;jfj;jpy;> Fw;wk; 15
tifahy; mtd; my;yJ mts; Gupe;J rhl;lg;gl;Ls;s A gzNkhrb nra;j njhif>
15 nfhs;sf;$ba epiyapy; ,Uj;jy; mtrpak;. me;j mtu; gzpapy; ,Ue;jnghOJ> tq;fpf;fzf;F
rhl;rpahdJ> Ss.119 fPo;> tha;nkhop rha;rpahf Gj;jfj;jpy; ,y;iy. ,e;j rk;gt tof;fp
fUjg;gLk;. fztd; kw;Wk; kidtp> S.120 fPo;> eltbf;ifapy;NghJ> B ftdpj;jJ vd;dntdpy;>
jFjp tha;e;j rhl;rpahsuha;> xUtUf;F xUtu; Nkhrbapy; <Lgl;ljhf Njhd;wpdhYk;> MapDk; 20
vjpuhf mjhtJ Fw;wtpay; kw;Wk; cupikapay; eltbf;ifapd; Muk;gj;jpy; Njhd;wpdhYk;>
20 eltbf;ifapy;> jFjp tha;e;jtu;fs;. S.1 1 rl;lk;
2 MapDk; eltbf;ifapd; Muk;gj;jpy;
toq;FtJ> ePjpgjp my;yJ Fw;wtpay; ePjpgjp ntspapLtJ ghJfhf;fg;gltpy;iy.
,y;yhky;> mtupd; elj;ijapy; ePjpkd;wj;jpy;
ePjpgjp my;yJ Fw;wtpay; ePjpahy; Nfs;tp S.132 rl;lk;
25
vOg;gKbAk;. ePjpkd;wj;jpd; jdpg;gl;l cj;jputpd;
S.132 ,lk;ngw;wpUg;gJ> vy;yh rhl;rpahsufSk;
gb> mtd; xU fPo;epiy Copau;> midj;J
25 cz;ik NgRtJ flikahFk;. S.132 >
tpjkhd ,ju tpisTfspy;> vg;gbapUg;gpDk;>
toq;FtJ> rhl;rpahsu;> Nfs;tpf;F gjpy;
ePjpgjp kw;Wk; Fw;wtpay; ePjpgjp jFjpahd
mspg;gjpy; ,Ue;J jQ;rk; vLj;Jf;nfhs;s
rhl;rpfshf tpjptpyf;fhdtu;fs;. 30
KbahJ. me;j gjpy; mtUf;F
Ss.122 – 129 rl;lk;: cle;ijahfyhk;.
30
cilikfspd; gpur;rpidapy; ,lk;ngw;Ws;s epiy gpuptpy;> vg;gbapUg;gpDk;> tpyf;f$W
kw;Wk; rpiw>VNjDk; xU egu;> gjpg;gpt; epiyapy;> mtuJ gjpyhy;> Fw;wk;
ntspaplg;glhj mYty; gbNtl;by; njhlu;Gila rhl;bapUg;gtu;> xU ngha;ahd rhl;rpia 35
VNjDk; gpur;rpidapd; epiy> mjhtJ jiyik jUtjpy; > jtpu> me;j rpy gjpy; mjhtJ
35 ,myhfh rk;ge;jg;gl;l mDkjpia jtpu;j;J S.124 rhl;rpahsu; VNjDk; ifjhfpapUg;gpd;> my;yJ
iaikfs; njhlu;gpy; ,lk;ngw;Ws;s> nghJ Fw;wk; rhl;b ,Ue;jhy; my;yJ rhl;r;ahsu;
mYtyu;> mtUila mYty; gw;wpa ek;gpf;ifapy;> VNjDk; gaq;futhj eltbf;ifapy;
me;j mYtyu; mtupd; ntspaPl;lhy; nghJeyd; <Lgl;bUe;jhy; Nghd;wit MFk;. 40
ghjpf;fg;gLk; vd czu;jy;.
,Ug;gpDk;> S.132 > toq;FtJ> mjhtJ A.20
40
tof;fwpQu; kw;Wk; fl;rpf;fhu;Uf;F ,ilNa cs;s (3) murpay; rhrdj;ijg; ghJfhj;jy; (yf;\pg;l;
Jiwg;gzp njhlu;Gfs; S.126 fPo; ghJfhf;fg;gl;L> nrhuhupah. k`huh\;buh khepyk; AIR 1968 SC
,U jug;G tpyf;f$w;wpy; tpthjpf;fg;gLk; tp\ak; 938)
45
MFk;.
45

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

S.135 – 166 rl;lk; : rhl;rpahsu;fspd; tprhuiz tpyf;$W S.162 Cr. P.C., Gydha;tpd;nghOJ>
fhty;Jiwahy; rhl;rpahsuplk; gjpTnra;ag;gl;l
S.134> toq;FtJ>Fwpg;gpl;l> vz;zpf;ifAs;s mwpf;if> rhl;rp tof;F njhlu;e;jtu;
rhl;rpahsu;fs;> VNjDk; tof;fpy; Njitg;gLk; kWj;Jf;$Wk;nghOJ kl;Lk; cgNahfpf;f
VNjDk; rk;gtj;jpw;F Njitapy;iy. cluePjpkd;wk; KbAk; vd S.145 rl;lj;jpy; rupahf
ifahz;l epiwa tof;Ffspy;> rhl;rpahsupd; Fwpf;fg;gl;Ls;sJ. tpyf;f$W 4.162 (1) Cr.
juj;ij kl;Lk; jhd; epWj;jpAs;sJ. vz;zpf;ifia P.C., apy; ghu;itapy;> tpNr\kha;
my;y. Fwpf;fg;gl;Ls;sJ.
S.134> toq;FtJ> cupikapay; kw;Wk; Fw;wtpay;> S.161 ,d; fPo; cUthf;fg;gl;l mwpf;iffs;>
nray;Kiw rl;lj;ij> jPu;khdpf;fg;gl;l Mizia tof;F njhlu;e;jtupd; cWjpghl;Lld;
rhl;rpahsu; cUthf;fpa kw;Wk; Ma;T nra;jij cgNahfpf;fKbahJ. jLg;G eltbf;if my;yJ
gpuNahfpj;J jug;gLfpwJ. ePjpkd;w rhl;rpahf ( jhrpy;jhu; rpq;
cj;jpugpuNjrk;> AIR 1959 SC 1012 mwpf;if)
S.137> tptupg;gJ> vd;dntd;why;> Kjz;ik
tprhuizapy;> jug;gpdupd; rhl;rpahsu; tpil miktpdh
tprhuizf;fhf mtis mioj;jy;. NkYk;
tptupg;gJ> vd;dntd;why;> vjpu;jug;gpdu; thapyhf> S.141 tptupg;gJ> tpil miktpdh vd;gJ>
rhl;rpahsiu FWf;F-tprhuiz nra;jy;. S.137> VNjDk; Nfs;tpf;F tpil MNyhrpg;gJ> xU
tptupg;gJ> jug;gpdu; rhu;ghf> FWf;F tprhuizf;F egu;> tpUg;gq;fis my;yJ vjpu;ghu;g;Gfis $wp
gpwF mtis mioj;jy;. ngWtJ. Kjz;ikfl;l tprhuizapd;nghOJ>
my;yJ kW-tprhuizapd;nghOJ>
S.138> njspthf toq;FtJ> tprhuiz Nfs;tpfSf;F mDkjp ,y;iy. ePjpkd;w
cj;jputpd;gb> kw;Wk; kpf Kf;fpakhf toq;FtJ> mDkjpiaj; jtpu. (S.141, S.143 )
rk;gt vy;iyf;F cl;gl;lg FWf;F – tprhuiz vg;gbapUg;gpDk; toq;fg;gLtJ ahjdpy;> tpil
nra;aj;Njitapy;iy. mtspd; Kjz;ik iktpid> FWf;F tprhuizapd; nghOJ
tprhuizapy;> rhl;rp ep&gpf;fg;gl;lJ. xUNtis Nfl;fg;glyhk;. FWf;F
tprhuizf;fhd fhuzk; vd;dntd;why;> cs;Ns
Gydha;tpd; Ntisapy; FWf;F-tprhuiz kw;Wk;
kiwe;J itj;j rk;gtq;fis ntspf;nfhz;L
mwpf;iffs; cgNahfk;
tUjy; kw;Wk; Fw;wk; rhl;lg;gl;ltuplk;
S.145> njspthf toq;FtJ> mtshy; Ke;ija rhl;rpgw;W jFjpAilikahjy;.
mwpf;ifapy; vOjg;gl;Nlh my;yJ vOJjy;
gpwo; rhd;WiuQu;
Fiwf;fg;gl;Nlh rhl;rpia FWf;F-tprhuiz
nra;tJ kw;Wk;> mJ tof;fpd; Nfs;tpfSf;F S.141, rhl;rpahf miof;fg;gLgtu;> mtSf;F
nghUj;jkhjy;. VNjDk; Nfd;tpfis Nfl;f xU egiu
mDkjpj;jy;> mjhtJ vjpu;jug;G thapyhf
rhl;rpapd; FWf;F tprhuizapd;nghOJ>
FWf;F-tprhuiz nra;ag;gLjy;. ,e;j gpupT
Gydha;tpd; nghOJ> cUthf;fg;gl;l
thf;F%yk; eltbf;ifapd; nghOJ>
mwpf;iffis> tof;F njhlu;e;jtu;
cgNahfg;gLj;jg;gLfpwJ. ,J Ngr;R tof;fpy;>
kWj;Jf;$Wtij kl;Lk; cgNahfpf;fKbAk;.
gpwo; rhd;WiuQu; vd mwpag;gLfpwJ.
mjhtJ S.145> ,y; rupahf Fwpf;fg;gl;Ls;sJ.
(rhl; ghy; nly;ypapy; ,Ue;J fhz;f> Ml;rp AIR rhl;rpapd; epiyapd; nghOJ> mopf;fg;glf;$ba
AIR 1976 SC 294)) Fw;wQ;rhl;lg;gl;ltu; tof;fpy;>
Fw;wQ;rhl;lg;gl;ltu;> mDkjpAld; tUe;jpf;
Nfl;Lf;nfhz;lJ. mjhtJ rhl;rp> gpwo;
rhd;WiuQu; elj;jg;gLjy;kw;Wk; mJ Nghd;u

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

tof;Ffspy; tof;F tprhuizapd; NghJ> tpepNahfk; nra;atpy;iy vdf;$Wfpwhu;. rhl;rp


mDkjpf;fj;jf;fJ.
ePjpkd;wj;jpd; flik MdJ> murhq;f
tof;fwpQiu> gpfo; rhd;WiuQiu rhl;rpahf elj;j
mDkjpg;gJ> ([p.v];. gf;\;.khepyj;jpy; ,Ue;J AIR
1979 SC 569 fhz;f )

ugPe;ju; Fkhu;Njt;> xup];]h khepyk;> AIR 1977 SC


170 kw;Uk; Nfhyp yf;\;ke; gha;. F[uhj;> AIR
2000 SC 210.,J cr;r ePjpkd;wj;jpy; epWj;jp
itj;jJ> mjhtJ KO tof;F tprhuizapd;
NghJ gpwo; rhd;WiuQuhf rhl;rp epuhfupf;fg;gl
Njitapy;iy. kw;Wk; ePjpkd;wk; tof;F
tprhuizapd; xU gFjpapd; NghJ
rhu;e;jpUj;jy;.mJ ek;gpf;if kw;Wk; gw;iw
capu;G+l;Lk;. tof;F tprhuizapd; nghOJ> gpwo;
rhd;WiuQu; tof;F njhlu;e;jtu; tof;fpy;>
Mjutspj;J cgNahfg;gLj;Jjy;.,ij fUj;jpy;
itj;J> rkPgj;jpa Nghf;Ffspy;> tof;F
tprhuizapd; nghOJ> tof;F njhlu;e;jtu; rhl;rp
jd; gpwo; rhd;WiuQuhf jpUk;Gjy; kw;Wk;
fhty;Jiwapy; jug;gl;l mwpf;ifia kWj;J $wy;>
ePjpkd;w tof;F tprhuizfs; ,g;nghOJ tof;F
njhlu;jiy Cf;fg;gLj;JfpwJ. mjhtJ S.340 Cr.
P.C.,,d; fPo;> rhl;rpf;F vjpuhf> epd;W ngha;ia
nka;g;gpg;gJ.

rhl;rp$Wgtu;fs; gw;W jFjpAilikAld;


Fw;wQ;rhl;Ljy;

S S.153 kw;Wk; 15 toq;FtJ> rhl;rpahsupd; gw;W


jFjpAilik topfspy;> Fw;wQ;rhl;Ljy;. ,jpy;
Fwpf;fg;gLtJ vd;dntd;why;> jPu;khdq;fs; 203> S.155
epiyahd epd;W jPu;khdpj;J> kw;Wk; murhq;fjug;G
tof;fwpQu;> fw;gopg;Gtof;fpy;> mtspd; gw;W
jFjpAilikapy;> mts; elj;ij rupapy;iy vd
FWf;Ftprhuizapy; Fw;wk; rhl;Ljy;.

tpsf;fk;

A, B apd; kPJ tof;F njhlu;fpwhu;. mjhtJ B f;F


tpw;fg;gl;L> tpepNahfpf;fg;gl;l nghUs;. C $Wfpwhu;.
nfhLf;fg;gl;l rhl;rpfs; $WtJ vd;dntd;why;>
Kd; epfo;tpy;> mtd; B f;F tpepNahfk;
nra;Js;shu; vdf;$Wfpwhu;. Kd;epfo;tpy; mtd;
$WtJ vd;dntd;why;> mtd; B f;F nghUl;fs;

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

Fwpg;Gfs;
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
!

; ,

' '
9:

' '
' '
.' '
' '
. ;

"

.”
(P. J. Fitzgerald (Ed.), Salmond on
, Jurisprudence, 12th edn., Universal Law
Publishing Co. Pvt. Ltd., 1966, . 15)

." (P. J.
Fitzgerald (Ed.), Salmond on Jurisprudence,
12th edn., Universal Law Publishing Co. Pvt. ' ' .
Ltd., 1966, . 1)
'

,"
'
?"
;
,
.

© 2010 & .
.
.
!

.
.

,
,
,

.
.


.

:
,

.
"

"
.
.
.
, AIR 1973 SC 1461

,
'
' v.
, AIR 1973 SC
1461. ,

© 2010 & .
.
.
!

, ,
,
.

. ,

,
,

,
. (P. J. Fitzgerald (Ed.),
Salmond on Jurisprudence, 12th edn. Universal
Law Publishing Co. Pvt. Ltd., 1966, p.16)
.

. . .

'
' .

© 2010 & .
.
.
!

,
:


"
;
• ;

;
" .

;
' •
', ;
' •
. ;

;
. •

' -
, '
.

. ?

,
.

© 2010 & .
.
.
!

. ' '

'
' '

. ,
. , 115
,

." ,

" '(Ronald Dworkin,


, “„Natural‟ Law Revisited‟, 34 University of Florida
Law Review 165 (1982).

.
' ,

,
' .
,

-
.

© 2010 & .
.
.
!

,
,
?
, ' ''
'

, ?

' '

,
,

,
P. J. Fitzgerald (Ed.), Salmond on
Jurisprudence, 12th edn., Universal Law
Publishing Co. Pvt. Ltd., 1966, p. 25-26)
?
,
,
,

?
' '
?X ,

© 2010 & .
.
.
!

' '
,
,
,
,"
;
'
,
;
?

„ ,

'

© 2010 & .
.
.
!

'
'
,

'
,

'
'

;(

'
'

© 2010 & .
.
.
!

,
'

'
,

' '
' ' ,

, ,

, ,

© 2010 & .
.
.
!

' '
,

' '

,'
'

'
' , , --

, A.19(1)(a)

III ,
,

--
,

, A.19(2)
' ,
'
' '

© 2010 & .
.
.
!

, ?

, ,

'
'
?

,
Andrew Altman, Arguing
About Law, 2nd edn., Wadsworth Publishing ,
Company, Belmont, 2001, pp.161- 164). ,

© 2010 & .
.
.
!

,
,

,
,

(Andrew Altman, Arguing About Law, 2nd edn.


Wadsworth Publishing Company, Belmont,
2001, pp.161-164). '
'

' '.

,
, '
'

, ,

,
,
' '

© 2010 & .
.
.
!

,
1779-1861)
1822-1888)

'
' ' 1779-1861) ,
'
,
,

--

,
,

,
'
' '
,

,
,

© 2010 & .
.
.
!

, ,

"

,
,
' ' ;

;
,
;

,
,

' '
,

© 2010 & .
.
.
!

,
, ,

,
1870-1964),
' '
,


,
"... ,

, ,

John

© 2010 & .
.
.
!

Rawls, A Theory of Justice, Oxford University ,


Press, Oxford, 1972).
'

, ' ,

,
,

,

,
( )

, ( )

, ,
'
'
' '

© 2010 & .
.
.
!

(Amartya Sen, The Idea


of Justice, Penguin Books, New York, 2009,
p.12).

? ,

?
' '
,
' '

' '
,

, ,

, ,

© 2010 & .
.
.
!

, , ,
, ,
,

,
,

!!
-
, Hohfeld, 23, Yale Law
Journal 16 (1923) and Hohfeld, 26 Yale Law
Journal 710 (1917)) ' '

' '

,
,
X

, Y
,
' '

- ' '

. ,
,

© 2010 & .
.
.
!

X
'
Y '
'

' '

' '
,

' '
X ' '
'
'
'
'
'X
'
,
' '

' '

, (2007) 3 SCC 169 '


, '
,
' ' ' '
' '

'' '
' '
----

, ,

© 2010 & .
.
.
!

CBI/SPE) ,
JMM ,
!!!
105

A.105: "(1)
,

X Y

,
X ' '
Y ' '

,
,X
,
' '
,
(3)
X
,
,

© 2010 & .
.
.
!

' '

, ,
,
,
,
' '
,
15 -
, 1978, ' ' ' '

' '
' '
, ,
,

, Aa.105(2)
105(3)

?
?
?

, ?

' '
' '

© 2010 & .
.
.
!

,
, 1897 ( The General
Classes Act)

--
, ,
, ,
, ,
,

S. 13 '

,
- 1)

;
(2)

,
, , ,

'
,
'
,
,
,
,
,

© 2010 & .
.
.
!

' ' ,

?
-
,
(H. L. A. Hart, “Positivism and
the Separation of Law and Morals”, 71 Harvard
Law Review 593, 619 (1958).

,
' '

?
?

© 2010 & .
.
.
!

,
,

?
'
?
'

?
'

, '
. '

' '. ?

© 2010 & .
.
.
!

' , , ,
,
'

'-
-- ,

,
,

,
' '

A.12

,
,

, AIR 1995 SC 470

TOMCO)
' '
,' '

(Ramana Dayaram Shetty v.


International Airport Authority of India, AIR 1979 1969
SC 1628)

© 2010 & .
.
.
!

1991
,
2007) 3 SCC 169

69


2(s) ' '

Ss.17 19(1)
'
,
'

,
,
"

© 2010 & .
.
.
!

,'

20

!
! 185
© 2010
&
.

© 2010 & .
.
.
ÁÇUSøµbºPÐUPõÚ C¢v¯ £õº PÄß]À AuÝøh¯

öuõÈÀ ö{Ô¬øÓPÒ ö\¯ÀPøÍ |øÓ÷ÁØÓ ÁÇUSøµbº


\mhzvß RÌ ÂvPøÍ E¸ÁõUP»õ®.
©ØÖ® {hzøu ÂvPÒ
SÔ¨£õP C¢u ÂvPÒ ÁÇUSøµbº £vÄ
ö\´¯ uS¢uÁºPÎß ÁS¨¦ ©ØÖ®
ÁøPPøͨ £ØÔ TÖQÓx. (¤¶Ä 49 (1)
ÁÇUSøµbºPÒ ¤ß£ØÓ ÷Ási¯
(ag) ÁÇUSøµbº \mh®).
öuõÈÀ {hzøuPÎß uµ|ø»PøÍ TÖ®
ÂvPøÍ ÁSUS® AvPõµ® C¢v¯ £õº & ÁÇUSøµbº \mh®, ]» {£ºPøÍ ©õ|»
PÄß]¾US ¬ußø©¯õÚuõP C¸¢u £mi¯¼À ÁÇUSøµbºPÍõP
÷£õv¾®, C¢v¯ £õº PÄß]»õÀ ÷\ºUPUThõx GßÖ TÖQÓx.
E¸ÁõUP¨£mh ÂvPÒ ÷£õx©õÚuõP
A¢u {£ºPÒ , RÌPshÁºPÒ BÁº.
CÀø». ÁÇUSøµbºPÎß E¶ø©PÒ,
]Ó¨¦¶ø©PÒ ©ØÖ® Pmk¨£õkPÒ,  JÊUPU÷Pk \®£¢u¨£mh
E¶ø©°¯À {øh¬øÓ \mh® 1908, SØÓ[PÎÀ ushøÚ ö£ØÓÁº.
ÁÇUSøµbº \mh® 1961 ©ØÖ®
 wshõø© (SØÓ[PÒ) \mh®,1955
£õµ®£¶¯[Pξ® CÖv¯õP £À÷ÁÖ
ß ¤¶ÄPÎß RÌ TÓ¨£mh
E¯º}v©ßÓ[PÒ ©ØÖ® ©õ|»
SØÓ[PÐUPõP ushøÚ ö£ØÓÁº.
£õºPÄß]ÀPÒ ÁSzu ÂvPξ®
Põn¨£kQÓx. (B°À Asm ÷{a_µÀ  ©õ|» A¾Á»P® AÀ»x
÷Pì Pªåß Gvº BL¨÷åõº £o°¼¸¢x }UP¨£mhÁº AÀ»x
Gshº¤øµ\ì , AIR 1993 Bom 217). »UP¨£mhÁº AÀ»x JÊUPU÷Pk
\®£¢u¨£mh SØÓa\õmkUPõP
ÁÇUSøµbº & Áøµ¯øÓ :
}UP¨£mhÁº AÀ»x »UP¨£mhÁº.
ÁÇUSøµbº GߣÁº ÁÇUSøµbº
C¢u uøh ushøÚ ö£ØÓÁ¶ß
\mhzvß RÌ H÷uÝ® J¸ £mi¯¼À
Âkuø»°À C¸¢x Cµsk BskPÒ
÷\ºUP¨£mhÁº BÁõº. (ÁÇUSøµbº
AÀ»x £o¯õͺ AÀ»x A¾Á»¶ß
\mh® (¤¶Ä 2 (1) (2)).
£o}UP® AÀ»x »USu¼À C¸¢x
÷\ºUøP²®, £vÄ® : Cµsk BskPÒ Áøµ ©mk÷© C¸US®
GßÖ ¤¶Ä 24 A(1), ÁÇUSøµbº \mh® A¢u ÷{µzvÀ, A GߣÁº x¨£õUQ¯õ¾®
TÖQÓx. (£õºUP ÷á. Gß. ã S¨uõ Gvº _mhuõPa ö\õÀ»¨£kQÓx. A GߣÁº
GÀ. ã Aìéõ®, AIR 1959 Aìéõ® 134). A¢u SØÓzvØPõP usiUP¨£mhõº ©ØÖ®
¤¶Ä 24 (A)(1) ushøÚ GßÖ E¯º}v ©ßÓ¬® A¢u ushøÚø¯ EÖv
SÔ¨¤hÂÀø». C¢u uøh SØÓ® ö\´ux. ©õ|» £õº PÄß]À A GߣÁøµ
PshÔ¯¨£mh BÚõÀ 1958 ß RÌ C¢u wµ {hzøu ÷PkUPõP
|ºÁQUP¨£k® {£¸US ö£õ¸¢uõx. (¤¶Ä ÁÇUSøµbµõP £o¯õØÖÁvÀ C¸¢x
24 (A)(2) ÁÇUSøµbº \mh®). uøh ö\´¯ ¬i²®. ©õ|» £õº PÄß]¼ß
JÊUPU SÊz öuõÈÀ AÀ»x ©ØÓ
Euõµn® : A GߣÁº Aµ_ £oUS
{hzøu ÷Pk ö\´uÁ¸US ushøÚ
Âsn¨¤zuõº. J¸ SÔ¨¤mh \uÃu
AÎUS®AvPõµ® £øhzux. (î®Pz A¼
£o°h[PÒ J¸ SÔ¨¤mh
Põß Gvº DìÁº ¤µ\õz Bº¯õ, AIR 1997
¤Ø£kzu¨£mh ÁS¨¤Ú¸US
SC 864).
JxUP¨£mi¸UQßÓÚ. JxUP¨£mh
ÁS¨ø£a \õµõu ÷Áø»ø¯¨ ö£Ó ÷©ØTÔ¯ Euõµn[Pøͨ ÷£õ»
÷Ásk® GßÓ GsnzvÀ C¸¢u „A‟ JÊUPU ÷PhõÚ SØÓzvØPõP
GߣÁº ÷Áø»ø¯¨ ö£ÖÁuØPõP usiUP¨£mhÁº, ÁÇUSøµbº £vÄ
ö£õ´¯õÚ \õßÔuøÇ \©º¨¤zuõº. ö\´u¾US Âsn¨¤zuõÀ AÁ¸øh¯
ö£õ´¯õÚ \õßÔuøÇ \©º¤¨£x Âkuø»°À C¸¢x Cµsk Á¸h[PÒ
JÊUPU÷PhõÚ SØÓ® GßÖ TÓ¨£mk A £vÄ ö\´u¾US ©ÖUP¨£kQÓõº.
GߣÁº usiUP¨£mhõº. A GߣÁº
Euõµn® : ÷©ØTÔ¯
AÁ¸øh¯ Âkuø»°À C¸¢x Cµsk
GkzxUPõmiÀ, Pzv¯õÀ uõUQ¯uØS
Á¸h[PÒ Áøµ ÁÇUSøµbµõP £vÄ
£v»õP A GߣÁº ©õ|» Aµ_ A¾Á»µõP
ö\´u¼À C¸¢x uøh ö\´¯¨£kQÓõº.
C¸¢x £nzøu v¸i¯ SØÓ® (ì÷hm
(S©õ¶ ©õx¶£õmiÀ Gvº TkuÀ
Á[Q, AÀ»x Á¸©õÚ Á¶xøÓ)
Bøn¯º, iøµ£À öhÁ»¨ö©sm, AIR
ö\´v¸¢uõÀ, AÁº JÊUPU ÷PhõÚ SØÓ®
1995 SC 94).
ö\´uÁº BQÓõº. GÚ÷Á AÁº ÁÇUPÔbº
Euõµn® : A GßÓ ÁÇUSøµbº B GßÓ £vĨ £mi¯¼À C¸¢x Cµsk
Gvº uµ¨¦ ÁÇUSøµbøµ EnÄ BskPÒ }UP¨£kQÓõº.
Cøh÷ÁøÍ°ß ÷£õx Pzv¯õÀ uõUQÚõº.
A GߣÁº Âsn¨¤zv¸¢x ÷©õ\i Gߣx J¸ {»£õk ö£Ö®
JÊUPU ÷PhõÚ SØÓzvØPõP ushøn Gsnzxhß H©õØÖuÀ BS®.
ö£ØÖ £mi¯¼À C¸¢x (G”ì.¤.ö\[PÀÁµõ¯ {õ²k Gvº öáP{õz
}UP¨£mi¸¢uõÀ, AÁ¸øh¯ AIR 1994 SC 583).
Âkuø»°À C¸¢x Cµsk BskPÒ
Euõµn® : ¤ (P) GߣÁº ÁÇUSøµbµõP
Áøµ ÁÇUSøµbµõP¨ £vÄ ö\´¯
£vÄ ö\´¯ {õkQÓõº. ¤ (P) GߣÁº
AÝ©vUP¨£h ©õmhõº.
C¢v¯ ushøÚa \mh® ¤¶Ä 411 ©ØÖ®
Euõµn® : wshõø© (SØÓ[PÒ) \mh® 473 ß RÌ ö£ØÓ ¬¢øu¯ ushøÚPøÍ
1955ß RÌz ushøÚ ö£ØÔ¸¢uõÀ A öÁÎUPõmhÂÀø». „¤‟ ß ö£¯º
GߣÁº ÁÇUPÔbº £mi¯¼À C¸¢x £mi¯¼À C¸¢x }UP¨£mhx. C¢v¯
}UP¨£kÁõº. A÷u ÷£õÀ, Âsn¨£® J¨£¢ua \mh® ¤¶Ä 17 ß RÌ ¤ ÷£_®
ö\´uÁº wshõø© (SØÓ[PÒ) \mh® Phø© EÒÍÁº. Âsn¨£zvÀ ¬¢øu¯
1955 ß RÌ ushøn ö£ØÔ¸¢uõÀ ushøÚPøÍU SÔ¨¤k® £Sv CÀ»õu
Cµsk BskPÒ £vÄ ö\´u¼À C¸¢x ÷£õv¾®, ¤ AuøÚ öÁÎUPõmi C¸UP
uøh ö\´¯¨£kQÓõº. ÷Ásk®. (÷áõQ¢uº ][ Gvº C¢v¯ £õº
PÄß]À, AIR 1975 öhÀ¼ 192).
£vÄ ö\´u¼À ÷©õ\i AÀ»x
ö£õ´UTØÖ : Euõµn® : ¤ (P) ÁÇUSøµbº,
uÚUS GvµõP {hzøuU ÷PmiØPõÚ ÁÇUS
J¸Áº ¬UQ¯©õÚ ö£õ¸sø©°ß
|¾øÁ°À C¸¢uøu ©øÓzx ÂkQÓõº.
÷©À ö£õ´UTØÖ AÀ»x ÷©õ\i AÀ»x
¤ (P) GߣÁº ÁÇUSøµbº \mhzvß R̨
uPõ|ø» ÁئÖzu¼ÚõÀ uÚx ö£¯øµ
£vÄ ö\´¯ uPõuÁº BQÓõº. (C¢uº ][. In
ÁÇUSøµbº £mi¯¼À ÷\ºzv¸UQÓõº
re 1963 (65) PLR 619).
GßÖ C¢v¯ £õº PÄß]À
v¸¨v¯øh¢uõÀ, AÁ¶ß ö£¯øµ C¢v¯ u¯Ä ö\´x C¢v¯ J¨£¢u \mh®
£õº PÄß]À ÁÇUPÔbº £mi¯¼À C¸¢x ¤¶Ä 17 ß RÌ EÒÍ Euõµn[PøͲ®,
}UP® ö\´¯»õ®. A¢u {£¸US AÁ¸øh¯ ¤¶Ä 18 ß RÌ EÒÍ ö£õ´UTØÔß
£vø»U ÷PmP J¸ Áõ´¨¦ ÁÇ[Põ©À Áøµ¯øÓø¯²® C¢u £SvUPõP PõsP.
ö£¯º }UP® ö\´uõÀ Ax ö\¯¾US Áµõx.
(¤¶Ä 26 (1), Á. \mh®, 1961).
ÁÇUSøµbµõP £vÄ ö\´²® (BCI ÂvPÒ, £Sv VI, Azv¯õ¯® II,
J¸Áµx Âsn¨£zvøÚ J¸ ©õ|» £õº ¤¶Ä VII, Âv 47).
PÄß]À ©Özv¸¢uõÀ, Aøu ©Özu
J¸ ÁÇUSøµbº \õuõµn A©¸®
©õ|» £õº PÄß]À ©ØÖ® C¢v¯ £õº
Pmhnzxh÷Úõ CÀ»õ©÷»õ, J¸
PÄß]ÀPÎß GÊzx -»©õÚ \®©u®
|ÖÁÚzvß C¯USÚµõP÷Áõ AÀ»x
CßÔ ÷ÁÖ G¢u ©õ|» £õº PÄß]¾®
C¯USÚº SÊÂß uø»ÁµõP÷Áõ C¸UP
A÷u {£¶ß ÁÇUSøµbµõPa ÷\ºUS®
¬i²®. GÛÝ® ÁÇUSøµb¶ß,
Âsn¨£zvøÚ HØÖU öPõÒÍõx (¤¶Ä
C¯USÚµõP÷Áõ AÀ»x C¯USÚº
27, Á.\mh® 1961).
SÊÂß uø»ÁµõP÷Á EÒÍ Phø©PÒ
©ØÓ¨ £oPÎß «x uøh: |ºÁõP ¬iÄPøÍ Gk¨£uõP÷Áõ AuøÚ
A©À£kzxÁuõP÷Áõ C¸UP ¬i¯õx. J¸
\mhzöuõÈø» GkzxU öPõÒÍ
ÁÇUSøµbº J¸ |ÖÁÚzvß
¸¨£® Eøh¯Áº J¸ Áõ´ø£ E¸ÁõUP
÷©»õsø© C¯USÚµõP÷Áõ AÀ»x
÷Ásk®. J¸Áº ÁÇUSøµbµõP \mhz
ö\¯»õ͵õP÷Áõ C¸UP Thõx.
öuõȼÀ ~øÇ¢uõÀ, ÁÇUSøµbº
£oø¯ {hzxÁuØS HØ£ uÚx (BCI ÂvPÒ, £Sv IV , Azv¯õ¯® II ,
©Ú|ø»ø¯ E¸ÁõUP ÷Ásk®. ©ØÓ ¤¶Ä VII , Âv 48).
GxÄ® C¸UPUThõx. C¢v¯ £õº PÄß]À
J¸ ÁÇUSøµbº, ÁÇUSøµbº £o°À
ÂvPÒ, 1975 ©ØÓ öuõÈ¼ß ÷©À
Dk£mk C¸US® ö£õÊx, J¸ {£¶ß,
uøhPøÍ ÂvUQÓx. (Re S, J¸
Aµ]ß, Pmhõsø©°ß |ÖÁÚzvß
ÁÇUSøµbº, µS{õz§º AIR, 1936 Pat 1).
AÀ»x Aø©¨¤ß \®£Í® Áõ[S®
J¸ ÁÇUSøµbº uÛzu |ø»°À ¬Ê÷{µ £o¯õ͵õP C¸UP ¬i¯õx.
÷ÁÖ G¢u öuõȼ¾® Dk£h ¬i¯õx.
J¸ ÁÇUSøµbº ÷ÁÖ £o°øÚ GkzxU
ÁÇUSøµbº öuõÈÀ ©õs¦US GvµõP
öPõshõÀ AÀ»x ÷\º¢uõÀ, A¢u
¤ÓöuõÈ¼ß ußø© CÀø» GßÖ uS¢u
ÁÇUSøµbº £õº PÄß]¾US ¯õ¸øh¯
©õ|» £õº PÄß]À P¸vÚõÀ, A¢u
£vÂÀ A¢u ÁÇUSøµbº ö£¯º C¸UQÓx
Tmhõsø©°À ÁÇUSøµbº J¸
GßÖ öu¶¯¨£kzu ÷Ásk®. ©ØÖ®
EÓ[S® £[Suõµº BP C¸UP»õ®.
£o¯õ͵õP C¸US® Áøµ ÁÇUSøµbº
£o ö\´¯ Thõx.
(BCI ÂvPÒ, £Sv VI , Azv¯õ¯® II , E°¼ß -»® ö£ØÓ H÷uÝ® öuõȼß
¤¶Ä VII , Âv 49). J¸£[QøÚ øÁzv¸¨£øu öuõhµ»õ®.
A¢u ÁÇUSøµbº uÛzu |ø»°À ¤Ó¨¦
©õ|» £õº PÄß]À J¸
¬øÓ Áõ¶_¶ø© AÀ»x Gg_{º
ÁÇUSøµbøµ, ©zv¯ AÀ»x ©õ|» Aµ_,
CÓ[S¶ø© AÀ»x E°¼ß -»® ö£ØÓ
AÀ»x H÷uÝ® ö£õx |ÖÁÚ® AÀ»x
H÷uÝ® öuõȼÀ |ºÁõPzvÀ £[S
\mh¨£i¯õÚ Aø©¨¤ß \®£Í® ö£Ö®
öPõÒÍ ¬i¯õx.
¬Ê÷{µ \mh A¾Á»µõP £o¯õØÓ
AÝ©vUP ¬i²®. (¤¶ÄPÒ 28 (2) (a) (BCI ÂvPÒ, £Sv VI , Azv¯õ¯® II ,
©ØÖ® 24 (1) (E), ÁÇUSøµbº \mh® ¤¶Ä VII , Âv 50).
÷\ºzx £iUP BCI ÂvPÒ, £Sv VI ,
Euõµn®: A GߣÁº AÁº \®£¢u¨£mh
Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä VII , Âv 49).
öuõÈ»õͺ uPµõÖ ÷©À }v©ßÓzvÀ
\mh A¾Á»º GߣÁº ©zv¯ |¾øÁ°À C¸US® ö£õÊx öuõÈÀ
AÀ»x ©õ|» Aµ_ AÀ»x H÷uÝ® ö£õx uPµõÖPÒ \mh® ¤¶Ä 17 B ß RÌ
|ÖÁÚ® AÀ»x \mh¨£i¯õÚ ÁõÌUøP¨ ö£õ¸Ðu £izöuõøP
Aø©¨¤ß \õº£õP }v©ßÓzvÀ ö£ØÖU öPõsk® A÷u ÷{µzvÀ £vÄ
ö\¯À£h÷Áõ AÀ»x Áõvh÷Áõ ö\´u ÁÇUSøµbµõP¨ £o ö\´uõº. „A‟
|¯ªUP¨£mh {£º BÁõº. (BCI ÂvPÒ, GߣÁº {hzøuU ÷Pk SØÓÁõÎ BQÓõº.
£Sv VI , Azv¯õ¯® II , ¤¶Ä VII , Âv AÁº ÁÇUSøµbµõP £o ö\´Áv¼¸¢x
49). uøh ö\´¯¨£kQÓõº. (÷åU ©U§¨
íúø\ß Gvº B¢vµ £õº PÄß]À, AIR
J¸ ÁÇUSøµbº ¤Ó¨¦ ¬øÓ
2003 NOC 2915).
Áõ¶_¶ø© -»©õP÷Áõ AÀ»x Gg_{µõP
CÓ[S¶ø© -»©õP÷Áõ J¸ Sk®£z Euõµn® : ÷©ØPsh GkzxUPõmiÀ,
öuõÈø» ö£ØÔ¸¢uõÀ, A¢u Sk®£z öuõÈÀ uPµõÖPÒ \mhzvß RÌ A GߣÁº
öuõÈø» öuõhµ»õ®. A¢u ÁÇUSøµbº CǨ¥k ö£ÓÂÀø»ö¯ßÓõ¾® A
uÛzu |ø»°À A¢u öuõÈ¼ß GߣÁº ÁÇUSøµbº £o°À C¸US®
|ºÁõPzvÀ £[S ö£ÓUThõx. J¸ ö£õÊx J¸ {£¶h÷©õ, Aµ]h÷©õ,
ÁÇUSøµbº ¤Ó¨¦ ¬øÓ Áõ¶_¶ø© Tmhõsø©°h÷©õ, |ÖÁÚzvh÷©õ
AÀ»x Gg_{º CÓ[S¶ø© AÀ»x AÀ»x J¸ Aø©¨¤h÷©õ \®£Í® ö£Ö®
¬Ê÷{µ £o¯õ͵õP C¸¢uõÀ, „A‟ öuõhµ»õ®. GÛÝ® A GߣÁº ÷©ØPsh
GߣÁº C¢u ÂvPøÍ «Ö£ÁµõP BQÓõº. öuõÈ¼ß |ºÁõPzvÀ uÛzu |ø»°À
£[S ö£Ó ¬i¯õx.
Euõµn® : ÷©ØTÔ¯ EuõµnzvÀ, A
GߣÁº }v©ßÓ[PÎÀ, ©zv¯ AÀ»x J¸ ÁÇUSøµbº,
©õ|» Aµ_UPõP÷Áõ AÀ»x H÷uÝ®  £õµõЩßÓ ©÷\õuõUPøÍ
ö£õx |ÖÁÚzvØPõP÷Áõ AÀ»x Fv¯zvØPõP ©Ö B´Ä ö\´¯»õ®.

C¯ØÓ¨£mh \mhzuõÀ E¸ÁõUP¨£mh  \®£ÍzvÀ \mh £õh ¦zuP[PøÍ


Aø©¨¤ØPõP÷Áõ ö\¯À£hÄ® AÀ»x £v¨¤ØS u¯õº ö\´¯»õ®.

ÁõvhÄ® ©õ|» £õº PÄß]À ÂvPÎß RÌ  ©õnÁºPÐUS \mhz


÷uºÄPÐUPõP £°Ø] AÎUP»õ®.
AÝ©vUP¨£h ¬i²®.
 ÷uºÄ ÂÚõzuõÒPøÍ u¯õº
Euõµn® : ÷©÷» EÒÍ GkzxUPõmiÀ , ö\´¯Ä® ÷\õuøÚ ö\´¯»õ®.
öuõÈÀ uPµõÖPÒ \mhzvß RÌ CǨ¥k
 ÂÍ®£µ® ©ØÖ® ¬Ê ÷{µ £o
Áõ[SÁuØS £v»õP, A GߣÁº \õuõµn
ÂvPÐUS Em£mk J¼ £µ¨¦uÀ,
A©¸® Pmhn® ö£ØÖU öPõs÷hõ
£zv¶øP öuõÈÀ, ö\õØö£õÈÄ ©ØÖ®
CÀ»õ©÷»õ, J¸ |ÖÁÚzvß
\mh AÀ»x \mh©À»õu £õh[PøÍ
C¯USÚµõP÷Áõ AÀ»x C¯USÚº SÊ
£°ØÖÂzu¼¾® Dk£h»õ®
uø»ÁµõP÷Áõ C¸¢uõÀ , AÁº C¢u
ÂvPøÍ «ÓÂÀø». Tku»õP A (BCI ÂvPÒ, £Sv VI , Azv¯õ¯® II ,

GߣÁ¶ß C¯USÚº AÀ»x uø»Áº ¤¶Ä VII , Âv 51).

£u塧 £oPÒ |ºÁõP ¬iöÁk¨£uõP


C¢v¯ £õº PÄß]À ÂvPÒ J¸
C¸UP÷Áõ AÀ»x AI GߣÁº
ÁÇUSøµbøµ¨ £Sv ÷{µ £o°À ©õ|»
÷©»õsø© C¯USÚº AÀ»x
£õº PÄß]À J¨¦u¾hß Dk£h
ö\¯»õ͵õP÷Áõ C¸UP ¬i¯õx.
AÝ©vUQÓx. Áµ®¦øµ¯õP :

Euõµn® : ÷©÷» EÒÍ GkzxUPõmiÀ,


©õ|» £õº PÄß]¼ß £i A¢u¨
A GߣÁº, ¤Ó¨¦ ¬øÓ Áõ¶_¶ø©
£o°ß ußø© CÁ¸øh¯ öuõȾUS
-»©õP÷Áõ AÀ»x Gg_{º CÓ[S¶ø©
GvµõÚuõP, ¬µnõÚuõP, ©ØÖ® öuõÈÀ
-»©õP÷Áõ AÀ»x E°¼ß -»©õP÷Áõ
©õs¦US ¬µnõÚuõP C¸UPUThõx.
ö£ØÓ Sk®£z öuõÈ¼ß £[QÀ
C¢u Âv C¢v¯ £õº PÄß]À Euõµn® : ‘C’ GߣÁ¸US GvµõÚ SØÓ
AÆÁ¨÷£õx öÁΰk® ÁÇUQÀ , C ÁÇUSøµbº ©ßÓ -zu
ö{Ô²ÖzuÀPÐUS Em£mhx. (BCI EÖ¨¤ÚºPÎß £o°øÚ¨ ö£Ó
ÂvPÒ, £Sv VI , Azv¯õ¯® II , ¤¶Ä VII ¬i¯ÂÀø». C JÆöÁõ¸ EÖ¨¤Úøµ²®
, Âv 52). AqSQÓõº. KÆöÁõ¸Á¸® C US
BáµõP ©ÖUQÓõºPÒ. ]» -zu
ÁÇUSøµb¶ß Phø©PÒ :
EÖ¨¤ÚºPÒ ¦Põºuõµ¸hß C¸US®
C¢v¯ £õº PÄß]À ÂvPÎß RÌ, CnUP® Põµn©õP ©ÖUQÓõºPÒ. ©ØÓ
©ØÓ Phø©PÒ uµ, J¸ ÁÇUSøµbº AøÚÁ¸® ¦PõºuõµµõÀ ukzx
Pm]UPõµºP¸US, }v©ßÓzvØS Ehß |Özu¨£kQÓõºPÒ. J¸ ÁÇUSøµbº
£o¯õØÖ& £ÁºPÐUS ©ØÖ® Gvº uµ¨¤ÚºPÎøh÷¯ J¨¦UöPõÒͨ£mh
uµ¨¤Ú¸US Phø© Eøh¯Áº BQÓõº. Pmhn ö\¾zxu¼ß ÷£¶À AÁ¸US
ÁÇ[P¨£mh ÁÇUSøµU SÔ¨ø£, Gvº
ÁÇUSøµb¶ß Pm]UPõµ¸US Eøh¯
uµ¨¤Ú¸hß EÒÍ CnUP® Põµn©õP ,
Phø©PÒ
|µõP¶UP G¢u E¶ø©²® CÀø» (»õÀhº
ÁÇUSøµ SÔ¨ø£ HØÖU öPõÒЮ Gvº \õTº AP©x AIR 1929 Qudh 672).
Phø©
J¨¦U öPõsh A¾Á¼À C¸¢x
J¸ ÁÇUSøµbº }v©ßÓzvÀ v¸®£¨ ö£Óõ©À C¸US® Phø©.
AÀ»x wº¨£õ¯zvÀ AÀ»x ÷ÁÖ
J¸ ÁÇUSøµbº ÁÇUQ¼¸¢x
H÷uÝ® AvPõµzvÀ EÒÍ ÁÇUSøµ
v¸®£¨ö£ØÓõÀ, A¢u ÁÇUSøµbº
SÔ¨ø£ HØÖU öPõÒÍ ÷Ásk®.
÷Áø» ö\´¯õu Pmhnzøu
ÁÇUSøµbº Pmhn®, ÁÇUSøµb¶ß
Pm]UPõµ¸US v¸®£ ÁÇ[P ÷Ásk®
ÁÇUSøµbº ©ßÓzvÀ C¸US® |ø»,
(BCI ÂvPÒ, £Sv VI , Azv¯õ¯® II ,
©ØÖ® ÁÇ[S® ußø©US JÆÄ®
¤¶Ä VII , Âv 12).
AÍÄøh¯uõP C¸UP ÷Ásk®. J¸
ÁÇUSøµbº ]» ]Ó¨¦ `Ì|ø»PÎÀ J¸ Euõµn®: “A” J¸ ÁÇUSøµbº, J¸
SÔ¨¤mh ÁÇUSøµ SÔ¨ø£ HØP ÁÇUQ¼¸¢x K´Ä ö£Ó ¸®¤Úõº. A
©ÖUP»õ®. (BCI ÂvPÒ, £Sv VI , G¢u Põµnzøu²® uõUPÀ ö\´¯ÂÀø».
Azv¯õ¯® II , ¤¶Ä VII, Âv 7). A AÁ¸øh¯ Pm]UPõµ¸US® ÷£õx©õÚ
AÔ¨¦ ö\´¯ÂÀø». A AÁº ¬ßÛø»¯õP ÷Áshõ® GßÖ EzuµÂh
EøÇUPõu Pmhnzøuz v¸®¤ uµÄ® EÒÍõº¢u AvµõP® ö£ØÖÒÍx (¤¶Ä
EÖv AÎUPÂÀø». A A¢u 151, E¶ø©°¯À {øh¬øÓ \mh® 1908).
ÁÇUQ¼¸¢x K´Ä ö£Ó
Euõµn®: J¸ £õP¨¤¶ÂøÚ ÁÇUQÀ , A,
AÝ©vUP¨£h©õmhõº (£÷hÀ ©Pß»õÀ
GßÓ J¸ ÁÇUSøµbº ¤µvÁõv „D‟ ¤ (P)
uÛä£õ´ Gvº £÷hÀ »m_ªuõì
°hª¸¢x ö£ØÓ Bøn²Öv BÁn®
{õµõ¯s£õ´ Pß\Põµõ, AIR 1988 Guj 48).
JßøÓa \©º¨¤zuõº. Ax ÁÇUQØS
ÁÇUSøµbº \õm]¯õP AøÇUP¨£k® ¬UQ¯©õÚ JßÓõS®. A¢u Bøn²Öv
ö£õÊx ÁÇUSøµU SÔ¨ø£ HØÖU BÁn® ÁÇUSøµbº „A‟ ÂÚõÀ
öPõÒÍõ©À C¸US® Phø©: & Aøh¯õÍ® Põmkuø» AhUQ°¸¢ux.
A C¨÷£õx Bøn²Öv BÁnzvß
J¸ ÁÇUSøµbº , \õm]¯õP
Esø©z ußø©ø¯ |¹¤US® ¬UQ¯
AøÇUP¨£kÁõº GßÓ {®£zuS¢u
\õm] BQÓõº. A GߣÁº C¢u ÁÇUQÀ
Põµn® C¸US® ÷£õx A¢u ÁÇUQß
\õm]¯õP AøÇUP¨£kÁõº GߣuõÀ
ÁÇUSøµ SÔ¨ø£ HØÖU öPõÒÍ÷Áõ
BáµõPz uøh ö\´¯¨£kQÓõº (\zµ£v
AÀ»x A¢u ÁÇUQÀ BáµõP÷Áõ Thõx.
]Áõâ Gvº ¥Põº, AIR 1990 Pat 157).
J¸ ÁÇUSøµbº ÁÇUøP HØÖU öPõsh
¤ÓS ¬UQ¯©õÚ ö£õ¸sø©ÂÚõÂÀ J¸ ÁÇUSøµbº, uµ¨¤Ú¸øh÷¯
\õm]¯õP AøÇUP¨£kÁõº GßÖ EÒÍ ¤µa\øÚPÒ ÷©À EÒÍ {»ß
öu¶¢uõÀ ©ØÖ® Pm]UPõµ¶ß {»ß \®£¢u©õP ¬Êø©¯õÚ öÁΨ£kzxuÀ
£õvUPõ©À K´Ä ö£Ó ¬i¢uõÀ, A¢u Phø© Eøh¯Áº. uµ¨¤Ú¸US Cøh÷¯
ÁÇUSøµbº öuõhº¢x ¬ßÛø»¯õSuÀ EÒÍ CnUP® SÔzx ÁÇUQß
Thõx (BCI ÂvPÒ, £Sv VI , Azv¯õ¯® Bµ®£zv¾® ÁÇUS {øhö£Ö® ÷£õx®
II , ¤¶Ä VII , Âv 13). J¸ ÁÇUSøµbº ußÝøh¯ Pm]U
Põµ¸US öu¶¯¨ £kzu ÷Ásk®. J¸
J¸ ÁÇUSøµbº ¬UQ¯ \õm]¯õP
ÁÇUSøµbº A¢u ¤µa\øÚ°À A¢u
BS® ö£õÊx, ©ØÖ® {Àö»snzvß
ÁÇUSøµb¶ß {»ß AuõÁx Pm]UPõµº
£i v¸®£¨ ö£Öu¾UPõÚ Âsn¨£®
A¢u ÁÇUSøµbøµ |¯©Ú® ö\´¯
AÎUP¨£k® ÷£õx®, J¸ E¶ø©°¯À
÷uøÁ¯õÚuõP C¸¢uõÀ Aøu öu¶¯
}v©ßÓ® A¢u {£øµ ÁÇUSøµbµõP
£kzu ÷Ásk® (BCI ÂvPÒ, £Sv VI , {À», ©ØÖ® ÷{ºø©¯õÚ, ÁÈPÎÀ,
Azv¯õ¯® II , ¤¶Ä VII , Âv 14). Pm]UPõµ¶ß {»øÚ Põ¨£õØÓ ÷Ásk®.
J¸ ÁÇUSøµbº SØÓÁõ롧 SØÓzøu¨
Euõµn®: A GÝ® ÁÇUSøµbøµ C
ö£õÖzu G¢u P¸zx C¸¨¤Ý®, SØÓ
GÝ® Pm]UPõµº D GÝ® Phßuõµ¶h®
ÁÇUQÀ SØÓ® \mh¨£mhÁøµ Põ¨£õØÓ
C¸¢x Cµsk Phß J¨¦a^mkPÎß ÷©À
÷Ásk®. J¸ ÁÇUSøµb¶ß (Phø©)
EÒÍ £nzøu Ámi²hß ö£Ó ÁÇUS
\mhzvØS ©mk÷© Eøh¯x Gߣøu
uõUPÀ ö\´¯ J¨£¢u® ö\´x
¦¶¢x öPõÒÍ ÷Ásk®. \mh®, J¸ {£º
A©ºzxQÓõº. ÁÇUSøµbº A A¢u D
÷£õx©õÚ \õm]¯® CÀ»õ©À
GߣÁøµ 7 & 8 BskPÍõP öu¶¢uÁº. A
usiUP¨£hU Thõx GßÖ TÖQÓx (BCI
ÁÇUPÔbº , D GߣÁ¸UPõP CÓ[S¶ø©
ÂvPÒ, £Sv VI , Azv¯õ¯® II , ¤¶Ä VII
\õßÔuÌ ö£Ö® ÁÇUQÀ BáµõQ²ÒÍõº.
, Âv 15).
ÁÇUSøµbº A ÁÇUSøµ SÔ¨ø£ HØÖU
öPõshõº. BÚõÀ D GߣÁ¸hß Eøh¯ Euõµn® : C GߣÁº uõß C¢v¯
¬ß öuõhºø£ öÁΨ£kzuÂÀø». A ushøÚa \mh® ¤¶Ä 289 ß RÌ SØÓ®
Âv 14I «Ô²ÒÍõº. HöÚßÓõÀ A \õmh¨£mhuõÀ A GÝ® ÁÇUSøµbøµ
ÁÇUSøµbº D GߣÁ¶h® |¯ªUQÓõº. C uõUS® Gsn[PÐøh¯
GÀ»õÁØøÓ²® öÁΨ£kzv°¸UP ö\À»¨¤µõoø¯ PÁÛUPz uÁÔ¯uõÀ
÷Ásk®. A ÁÇUSøµbº D GߣÁ¸hß SØÓ¬Ö PÁÚªßø© GßÓ SØÓ®
EÒÍ öuõhºø£ „C‟US öu¶¯¨£kzv¯ ö\´uuõP SØÓ® \õmh¨£kQÓõº. A uõUS®
¤ÓS, „C‟\®©vzuõÀ „A‟ ÁÇUSøµbµõP ¤µõoPÎÚõÀ £õvUP¨£mhÁº GßÖ
£o¯õØÓ»õ®. (Â.],µ[Pxøµ Gvº P¸x÷Áõ®. ©ØÖ® A CzuøP¯ ¤µõoPÒ
i.÷Põ£õ»ß AIR 1979 SC 281). \-PzvÀ C¸UPUThõx GßÖ P¸xQÓõº.
A, CzuøP¯ ¤µõoPÎß E¶ø©¯õͺPÒ
J¸ ÁÇUSøµbº AÁ¸øh¯
uS¢u £õh® PؤUP¨£h ÷Ásk® GßÖ
uÛ¨£mh P¸zøu uºzx Pm]UPõµ¶ß
{®¦QÓõº.
{»øÚU Põ¨£õØÓU Phø© Eøh¯Áº.
C[S A, ÁÇUSøµbº C GߣÁøµ
J¸ ÁÇUSøµbº, AÁ¸U÷Põ
SØÓÁÇUQÀ Põ¨£õØÖ® Phø©£mkÒÍ
AÀ»x ÷ÁÖ GÁ¸US® ¸®£zuPõu
÷£õx AÁ¸øh¯ ö\õ¢u Gsn[PÒ
ÂøÍÄPøÍ HØ£kzuõu Ásn®, GÀ»õ
Auß ÁÈ°À Áµ AÝ©vUP Thõx. A ö£ÖÁuõP P PshÔ¢uõº. \õm]PÎß
÷ÁÖ GÁ¸US® ¸®£õuøua ö\´QÓõº {®£Pzußø©ø¯ P \¢÷uQUP Bµ®¤zuõº.
GßÖ P¸u¨£h ¬i¯õuÁº. A \õm] ö\õÀ» u¯õµõP C¸US® J¸
ÁÇUSøµbº, C GߣÁº ÷£õx©õÚ Buõµ® \õm]²® £¼¯õÚÁøµU öPõÀ¾®
©ØÖ® \õm]¯® CßÔ usiUP¨£h Gsn¬øh¯Áº GßÖ P PshÔ¢uõº.
Thõx GßÖ Áõvh ÷Ásk®. C¢u `Ì|ø»°À, ÷PÒÂUS¶¯
\õm]¯[PÎß ÁõUS-»zvÚõÀ P
(¬P©x \õvU Gvº G®£µº (1904) KRL 1059
GߣÁº D GߣÁøµ ÁÇUQkÁv¼¸¢x
(All)
»PÄ® AøÚzx ö£õ¸sø©PøͲ®
|µ£µõvPøÍz usiUS® GsnªÀ»õu öÁΨ£kzx£ÁµõPÄ® C¸US® Phø©
SØÓ ÁÇUQk® Phø© : Eøh¯Áº. (÷hÂì Gvº ì÷hm 660 SE 2D
354).
SØÓ¯À Â\õµøn°À
ÁÇUQk£Áº |µ£µõvø¯z usiUPõu Pm]UPõµ¸øh¯ Põ¨¦øhø© ©ØÖ®
ÁøP°À SØÓ ÁÇUQh ÷Ásk®. SØÓ µP]¯z uPÁÀPøÍ öÁΰhõ©À C¸US®
ÁÇUQk£Áº, SØÓa\õmh¨£Á¶ß Pmk¨£õkPøÍ «Óõu Phø© JßÖ
SØÓ©ØÓz ußø©ø¯ öÁΨ£kzx® EÒÍx. Cx C¢v¯a \õm]¯ \mh®, 1872
¬UQ¯©õÚÁØøÓ ©øÓUPÂÀø» GßÖ ¤¶Ä 126ß RÌ Á¸QÓx. (\õm]¯ \mh®)
EÖv ö\´¯ ÷Ásk®. J¸ ÁÇUSøµbº ÷{µi¯õP÷Áõ AÀ»x
©øÓ¬P©õP÷Áõ C¢v¯a \õm]¯ \mh®
(BCI ÂvPÒ, £Sv VI , Azv¯õ¯® II ,
¤¶Ä 126 ß RÌ EÒÍ Pmk¨£õkPøÍ
¤¶Ä VII , Âv 16).
«ÖuÀ Thõx (BCI ÂvPÒ, £Sv VI,
Euõµn® : P GߣÁº D GߣÁøµ öPõø» Azv¯õ¯® II , ¤¶Ä VII , Âv 17).
ÁÇUQÀ SØÓÁÇUQkQÓõº. A¢u ÁÇUS
C¢v¯a \õm]¯ \mh® ¤¶Ä 126
öÁSÁõÚ FhP PÁÚzøu Dºzu JßÖ.
öuõÈÀ \õº¢u ©ØÖ® CµP]¯
{À» ÁÇUøP E¸ÁõUQ¯uØPõP P
ö\´vPøͨ£ØÔ TÖQÓx ©ØÖ®:
¦PǨ£mhõº. \õm] ö\õÀ» u¯õµõP C¸¢u
P \õm]PøÍ PshÔ¢uõº. ]Ôx {õmPÒ  ÁÇUSøµbº A©ºzu¾UPõP
PÈzx, A¢u 9 \õm]PÎÀ 8 ÷£º u[PÍx Pm]UPõµµõÀ ÁÇUSøµb¸US
ÁõUS -»[PÎÀ C¸¢x v¸®£¨ AÎUP¨£mh H÷uÝ® ö\´vz öuõhº¦PÒ.
 öuõÈÀ \õº¢u £oUPõP AÁ¸UPõP ÁõuõkÁx SØÓ ÷{õUP®
A©ºzu¼ß ÷£õx ÁÇUSøµb¸US {ßS BPõuuõÀ, C¢u ö\´vz öuõhº¦
AÔ¢u ÁÇUSøµb¸US ÁÇ[P¨£mh öÁΰku¼À C¸¢x £õxPõUP¨£kQÓx
BÁnzvß £SvPÒ (S.126 (a), Evidence Act).

 ©ØÖ® |£¢uøÚPÒ, ©ØÖ® J¸ ÁÇUSøµbº RÌPsh u¸n[PÎÀ


ÁÇUSøµbøµ A©ºzx® ÷£õx uPÁÀPøÍ öÁΰh»õ®.
Pm]UPõµ¸US ÁÇUSøµbº ÁÇ[Q¯
 Pm]UPõµº uPÁÀPøÍ
AÔÄøµPÒ BQ¯ÁØøÓ²®
öÁΰkÁuØS öÁΨ£øh¯õÚ \®©u®
EÒÍhUQ¯x. (¤¶Ä 126, C¢v¯ \õm]¯
öu¶ÂzuõÀ, J¸ ÁÇUSøµbºuPÁÀPøÍ
\mh®).
öÁΰh ¬i²®.
öÁΰhõ©À C¸UP ÷Ási¯x
Euõµn®: GkzxUPõmhõP ÷©ØTÔ¯
RÌUPshÁØøÓ EÒÍhUQ¯x.
GkzxUPõmiÀ, A GߣÁº B GÝ®
 \mh ¬µnõÚ ÷{õUPzvß ÁÇUSøµb¶h®, ""{õß ö£õ´ BÁn®
öuõhºa]UPõP AÎUP¨£mh H÷uÝ® ¦øÚ²® SØÓ® ö\´v¸UQ÷Óß ©ØÖ®
ö\´v öuõhº¦PÒ, ©ØÖ® {õß E[PøÍ GÚUPõP ÁõuõhÄ® GßøÚU
PõUPÄ® ¸®¦Q÷Óß'', GßÖ TÖ® ÷£õx
 ÁÇUSøµbµõÀ AÁ¸øh¯
, A GߣÁº B ÁÇUSøµb¶h®, }v£v
£o°ß ÷£õx, Pm]UPõµº -»©õP÷Áõ
GßøÚ ©ßÛzuõÀ, {õß SØÓ[PøÍ
AÀ»x Pm]UPõµ¶ß \õº£õP÷Áõ, £o
J¨¦U öPõÒÁvÀ ©QÌa] AøhQ÷Óß'',
Bµ®£zvÀ C¸¢x H÷uÝ® SØÓ® AÀ»x
GßÖ® TÖQÓõº. C[S B C¢uz uPÁø»
÷©õ\i ö\´¯¨£mi¸¨£uõP
}v©ßÓzvØS öu¶¯¨£kzu»õ®, BÚõÀ
PÁÛUP¨£mh ö£õ¸sø©.
}v£v ©ßÛUP u¯õµõP C¸US® ÷£õx

Euõµn® : A GߣÁº B GßÓ ©mk÷© öÁΨ£kzu ¬i²®. B

ÁÇUSøµb¶h®, "{õß ö£õ´ BÁn® ÁÇUSøµbº öÁΰh J÷µ Põµn®, A

¦øÚuÀ SØÓ® ö\´v¸UQ÷Óß, ©ØÖ® GÝ® Pm]UPõµº öÁΨ£øh¯õÚ \®©u®

}[PÒ GÚUPõP ÁÇUSøµbµõP C¸¢x AÎzv¸UQÓõº GߣuõÀ uõß ©mk÷©.

GßøÚU PõUP ¸®¦Q÷Óß, GßÖ


Pm]UPõµº \mh¬µnõÚ ÷{õUPzvß
TÖQÓõº. J¸Áº SØÓÁõÎ GÚz öu¶¢x
öuõhºa]¯õP H÷uÝ® uPÁÀ öPõkzuõÀ,
AuøÚ J¸ ÁÇUSøµbº öÁΰh»õ®. PshÔ¯¨£mh ÷©õ\i ö\´v¸¨£uØPõÚ
(¤¶Ä 126(1), C¢v¯ \õm]¯ \mh®). ö£õ¸sø© öÁΨ£ku¼À C¸¢x
£õxPõUP¨£hÂÀø» (¤¶Ä 126(c),
QÍõºU Gvº ²øÚöhm ì÷hmì
C¢v¯ \õm]¯ \mh®).
GÝ® ¬UQ¯ ÁÇUQÀ, ².Gì Ea\ }v
©ßÓ®, J¸ Pm]UPõµº ÷©õ\i J¸ ÁÇUSøµbº RÌPsh
ö\´ÁuØPõÚ AÔÄøµø¯ u¸n[PÎÀ uPÁÀPøÍ
ÁÇUSøµb¶h® ÷Pmk¨ö£ÖQÓõº. AÁº öÁΰh»õ®.
\mhzvß £i £õxPõUP ¬i¯õuÁº. A¢u
Pm]UPõµº Esø© öÁΨ£h AÝ©vUP  Pm]UPõµº \mh ¬µnõÚ

÷Ásk®. (QÍõºU Gvº ²øÚ÷hm ÷{õUPzvß öuõhºa]¯õP H÷uÝ® uPÁÀ

ì÷hmì 289 USI , 15, (1933)). öPõkzuõÀ, AuøÚ J¸ ÁÇUSøµbº


öÁΰh»õ®. (¤¶Ä 126, C¢v¯ \õm]¯
Euõµn® : A GÝ® Pm]UPõµº B GÝ® \mh®).
ÁÇUSøµb¶h® ""{õß ö£õ´ BÁn®
-»® J¸ ö\õzøu Aøh¯ ¸®¦Q÷Óß.  QÍõ_U Gvº ²øÚöhm

AuØS }[PÒ GÚUPõP Áõvh ÷Ásk®'' ì÷hmì GÝ® ¬UQ¯ ÇUQÀ, ².Gì.

GÚU TÖQÓõº. C¢u uPÁÀ J¸ SØÓ Ea\}v©ßÓ®, J¸ Pm]UPõµº ÷©õ\i

÷{õUPzvß öuõhºa]¯õÚuõÀ Cx ö\´ÁuØPõÚ AÔÄøµø¯

öÁΨ£ku¼¸¢x £õxPõUP¨£hÂÀø» ÁÇUSøµb¶h® ÷Pmk¨ ö£ÖQÓõº. AÁº

(S.126(b), \õm]¯ \mh®). \mhzvߣi £õxPõUP ¬i¯õuÁº. A¢u


Pm]UPõµº Esø© öÁΨ£h AÝ©vUP
Euõµn®: A GߣÁº øP¯õhÀ SØÓ®
÷Ásk®. (QÍõºU Gvº
\õmh¨£mhÁº . AÁº B GßÝ®
²øÚöhmì÷hmhì 289, USI, 15,
ÁÇUSøµbøµ ußøÚ Bu¶UP
(1933).
A©ºzxQÓõº. ÁÇUS {øhö£Ö® ö£õÊx,
A Âß PnUS ¦zuPzvÀ Bµ®£zvÀ Euõµn®: A GߣÁº øP¯õhÀ SØÓ®

CÀ»õu „A‟ øÁ øP¯õhÀ SØÓ® \õmh¨£mhÁº. AÁº B GßÝ®

ö\´v¸¨£uõP ö\õÀ»¨£k® £n® £vÄ ÁÇUSøµbøµ ußøÚ Bu¶UP

ö\´¯¨£mi¸UQÓx Gߣøu B A©ºzxQÓõº. ÁÇUS {øhö£Ö®ö£õÊx,

ÁÇUSøµbº PÁÛUQÓõº. B ÂÚõÀ A Âß PnUS ¦zuPzvÀ Bµ®£zvÀ


CÀ»õu "A'øÁ øP¯õhÀ SØÓ® Q÷åõº ¤µ\õz, £õmÚõ ÷µõmh¶ Qͨ
ö\´v¸¨£uõP ö\õÀ»¨£k® £n® £vÄ Tmh®, 1956 AIR £zv¶øP ¤¶Ä).
ö\´¯¨£mi¸UQÓx Gߣøu B
Euõµn®: C GߣÁº -uõøu¯º ö\õzvÀ
ÁÇUSøµbº PÁÛUQÓõº. "B'ÂÚõÀ
¤¶ÂßÔ 1/3 £[S öPõsh -ßÖ
PshÔ¯¨£mh ÷©õ\i ö\´v¸¨£uØPõÚ
Áõ¶_PÎÀ J¸Áº BÁõº. C, A GÝ®
ö£õ¸sø© öÁΨ£ku¼À C¸¢x
ÁÇUSøµbøµ AqQ Sk®£a ö\õzvÀ
£õxPõUP¨£hÂÀø». (¤¶Ä 126(C )
EÒÍ AÁµx £[øP ÁÇUS ÷£õhõ©À
C¢v¯ \õm]¯ \mh®).
\©õuõÚ©õP ¤¶UP ÷ÁskQÓõº. A
¤¶Ä 126ß RÌ EÒÍ Ph£õk A¢u ÁÇUSøµbº C- °h® ußÝøh¯ C¸£x
£o ¬i¢u ¤ÓS® öuõhºQÓx. (¤¶Ä BskPõ» ÁÇUSøµbº AÝ£ÁzvÀ
126, C¢v¯ \õm]¯ \mh®). }v©ßÓzvØS ö\ßÖ ¤µa\øÚ ö\´£Áº
uõß Sk®£a ö\õzx ¤µa\øÚ°À AvP
ÁÇUS ÷£õh yshõ©À C¸US®
£[SPøÍ ö£ÖQÓõº GßÖ TÖQÓõº. A,
Phø©
C[S ÁÇUQh yskQÓõº. C GߣÁº A
J¸ ÁÇUSøµbº ÁÇUS ÷£õh ÁÇUSøµbøµ AqQ Sk®£
yshUThõx. ÷ÁÖÁõºzøuPÎÀ, J¸ ¤µa\øÚø¯ \©õuõÚ©õP wºUP Á¸QÓõº.
ÁÇUSøµbº J¸ uµ¨¤Úøµ ÁÇUS ÷£õh BÚõÀ A, ÁÇUSøµbº Sk®£zøu
ysh÷Áõ Em£kzu÷Áõ Thõx. (BCI ÁÇUQh C- I yskQÓõº.
ÂvPÒ, £Sv II, Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä II ,
ÁÇUSøµbº uÚx Pm]UPõµ¶ß
Âv 18).
uPÁÀPøͨ ö£ØÖ Auß«x ©mk÷©
Sk®£ ÷ÁÖ£õkPÒ, ¤µa\øÚPÒ ö\¯À£h ÷Ásk®; ÷ÁÖ GÁ¶ß uPÁÀ
©ØÖ® ¬µs£õkPøÍ \©õuõÚ©õP «x® ö\¯À£hU Thõx (BCI ÂvPÒ,
wº¨£x uõß \mhöuõÈÀ EÖ¨¤Ú¶ß £Sv VI, Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä II, Âv 19).
¬uÀ Phø© BS®. CuøÚa ö\´Áuß
Euõµn® : A GÝ® ÁÇUSøµbº,
-»® ÁÇUSøµbº uõß ÁÇUQh
AÁ¸øh¯ Pm]UPõµº ¤µvÁõv°ß
yskQÓõº GßÓ ö£õx P¸zøu ö£õ´
\mh¨£i¯õÚ v¸©n©õÚ ©øÚ¯õP
GßÖ |¹¤UP ÷Ásk®. (}v¯µ\º µõä
CÀ»õuuõÀ Pm]UPõµ¶ß ÁÇUøP v¸®£
ö£ÖQÓõº. A- ÁÇUSøµbº uÚx
Pm]UPõµ¶h® C¸¢x G¢u uPÁÀ AÀ»x ÁÇUQ¼¸¢x Á¸® £¯ÝUS HØ£
SÔ¨¦® ö£Óõ©À, ÷©¾® ö£õ´¯õÚ EÖv Pmhn® ö£Ó HØ£õk ö\´Áøu
ö©õÈ°ÚõÀ öÁØÖ uõÎÀ Áõ[Q¯ uºUS® Phø©
øPö¯Êzx -»® ÁõÌUøP ö£õ¸ÐuÂ
J¸ ÁÇUSøµbº ÁÇUQß
÷Pmk Âsn¨¤UQÓõº. A ÁÇUSøµbº,
¬iÂøÚ øÁz÷uõ AÀ»x ¬iÂÀ
Pm]UPõ¶ß uPÁÀ AÀ»x SÔ¨¦ CßÔ
Qøh¨£ÁØÔß J¸ £Svø¯÷¯õ
ö\¯À£mhuõÀ öuõÈÀ {hzøuU ÷Pk
Pmhn©õP |ºn°UP ¬i¯õx. (BCI
SØÓ® CøÇzuÁµõQÓõº. (U¯õß \¢u Gvº
ÂvPÒ, £Sv II, Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä II,
C¢v¯ £õºUPÄß]À (1997) 11 Sec
Âv 20).
(108).
Euõµn®: A GÝ® ÁÇUSøµbº C GÝ®
Euõµn®: P GߣÁº J GÝ® Á¯uõÚ,
£o°À C¸¢x }UP® ö\´¯¨£mh J¸
£»RÚ©õÚ, ©ØÖ® ©Ú|ø» vhªÀ»õ
Pm]UPõµ¸hß J¸ J¨£¢u® ö\´uõº. A
uÁÖUPõP J¸ E¸ÁõUP¨£mh ÁÇUøP
ÁÇUSøµbº ¬¢øu¯ \®£Í® ©ØÖ®
öuõh[SQÓõº. P Cx \®£¢u©õP A GÝ®
£izöuõøPø¯ ö£ØÖ u¢uõÀ uÚUS
ÁÇUSøµb¸US SÔ¨¦ ©ØÖ® uPÁÀ
¹.5000 Pmhn©õP ÷Ásk® GßÖ
u¸QÓõº. A ÁÇUSøµbº J GߣÁøµ
Pmhn J¨£¢u® ö\´QÓõº. Âv 20ß RÌ
÷{¶À £õºzux CÀø», ©ØÖ® ¯õ¸øh¯
A, ÁÇUSøµbº, ÁÇUQß öÁØÔø¯¨
uPÁ¼ÚõÀ P ö\¯À£kQÓõº GßÖ A-
ö£õÖzx Pmhn® ö£ÖÁ÷uõ AÀ»x
US öu¶¯õx. C¢u `Ì|ø»°À, P
ÁÇUS ¬iÂÀ J¸ £Svø¯ Pmhn©õP
US A GÝ® ÁÇUSø»b¸US uPÁÀ
ö£ÖÁ÷uõ uøh ö\´¯¨£kQÓx. C¢u
u¸® AvPõµ® CÀ»õuuõÀ ÁÇUS |ßÖ
HØ£õk AÝ©vUP¨£hõx. (¤.
÷£õQÓx. A ÁÇUSøµbº Esø©¯õÚ
öÁ[Phõz¶ \õìv¶ Gvº \ºuõº ÷P\º ][,
Pm]UPõµº Jß uPÁÀPÒ ©ØÖ®
1975(2) APLJ 180). J¸ ÁÇUSøµbº
SÔ¨¦PÎߣi ©mk÷©
ÁÇUPõk ÷Põ¸¶ø©°ß {»£õøh÷¯õ
ö\¯À£h÷Ásk® GßÖ Âv 19 TÖQÓx.
AÀ»x J¸ £Svø¯÷¯õ ö£ÖÁuõP
(©÷P¢vµ ¤µuõ¨ ][ Gvº £u®
J¨£¢u® ö\´¯÷Áõ, AÀ»x AuøÚ
S©õ¸÷uÂ, AIR 1993, 143).
©õØÔUöPõkUP÷Áõ AÀ»x AuøÚ
Âø» öPõkzx Áõ[P÷Áõ Thõx.
BÚõÀ Cx RÌUPshÁØÖUS AÁ¶ß {»ÝUPõP÷Áõ AÀ»x ¤Ó¶ß
ö£õ¸¢uõx. {»ÝUPõP÷Áõ ÷{µi¯õP÷Áõ AÀ»x
©øÓ¬P©õP÷Áõ, RÌUPshÁØÔÀ
 Aµ_ ¤øn¯zvÀ EÒÍ
TÓ¨£mkÒÍ ö\õzx {hÁiUøP°À,
PhÜmk £zvµ®, £[S ©ØÖ® C¸¨¦US
H»zvÀ £[S öPõÒÍ÷Áõ AÀ»x
ö£õ¸¢uõx.
Áõ[P÷Áõ ¬i¯õx.

 \mhzvÚõÀ AÀ»x
 J¸ ÁÇUSøµbº öuõÈÀ
£ÇUPzvÚõÀ ©õØÓzuUP ¬øÓ
¬øÓ°À \®£¢u¨£mh H÷uÝ® J¸
BÁnzvØS ö£õ¸¢uõx.
ÁÇUQß AÀ»x ÷©À¬øÓ±k AÀ»x

 ö£õ¸mPÎß E¶ø© ©ØÓ }v©ßÓ {hÁiUøP°ß wº¨£õøn

-»zvØPõÚ ÁoP BÁnzvØS AÀ»x EzuµøÁ |øÓ÷ÁØÖ® ö£õ¸mk

ö£õ¸¢uõx (BCI ÂvPÒ, £Sv VI, ÂØ£øÚ ö\´¯¨£k® ö\õzx.

Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä II, Âv 21).


 J¸ ÁÇUSøµbº AÁ¸øh¯

Euõµn®: A GÝ® ÁÇUSøµbº DUS Pm]UPõµº \mh¨£i H»® GkUP÷Áõ

GvµõÚ ÁÇUQÀ C GÝ® Pm]UPõµøµ AÀ»x Áõ[P÷Áõ AvPõµ® EÒÍ

Bu¶UQÓõº. A¢u ÁÇUSUS wº¨£õøn ö\õzvøÚ H»® GkUP÷Áõ AÀ»x

ÁÇ[P¨£kQÓx. A¢u wº£õønø¯ A, Áõ[P÷Áõ ö\´¯»õ®.

C- °h® C¸¢x ©õØÔ ö£ÖQÓõº. C¢u


 Pm]UPõµº öÁΨ£øh¯õP
©õØÖ¶ø© BÁn® D GߣÁº C US ¹.
A¢u ÁÇUSøµbøµ AÁ¸UPõP H»®
276 PhߣmhÁº. A¢u wº¨£õøn A÷u
GkUP AÝ©v AÎzv¸UP ÷Ásk®.
AÍÄ £nzvØPõP A US ©õØÓ¨£kQÓx.
(BCI ÂvPÒ, £Sv VI Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä
A, D-US GvµõP wº¨£õønø¯
II, Âv 22).
|øÓ÷ÁØÖ® {hÁiUøP GkUQÓõº. A
ÁÇUPõk ÷Põ¸¶ø©ø¯ Áõ[Q¯uõÀ Âv Euõµn® : A J¸ ÁÇUSøµbº ÁÇUQÀ

21ß RÌ, {hzøuU ÷Pk SØÓ® CøÇzuÁº J¸ ö\õzøu ö£¯¶À ¦øÚ {£µõP C¸¢x

BQÓõº. (Re L, J¸ ÁÇUSøµbº, AIR Áõ[P¨£mhx. A, ÁÇUSøµbº A¢u

1938 Mad 276). J¸ ÁÇUPøµbº AÁµx ÁÇUQÀ ÁÇUSøµbµõP ÷uõßÔ

ö£¯¶÷»õ AÀ»x ¤Ó¶ß ö£¯¶÷»õ öÁßÓõº. B GßÓ ¦øÚ{£º A GßÓ


ÁÇUSøµb¸US Âkuø» £zvµ® GÊvU J¸ ÁÇUSøµbº, Pm]UPõµõÀ GÊzx
öPõkzuõº. A ÁÇUSøµbµõP ö\¯À£k® -»©õP AÝ©v ÁÇ[P¨£k®ö£õÊx,
ÁÇUQÀ EÒÍ {»¨£õøh Áõ[Q¯uõÀ, AÁ¸øh¯ Pm]UPõµº \mh¨£i¯õP H»®
AÁº Âv 22ߣi SØÓ® ö\´¯ ÷PmP÷Áõ AÀ»x Áõ[P÷Áõ E¶ø©
uÁÓõQÓõº (æÆ {õµõ¯s»õÀ Gvº ªº EÒÍ ö\õzøu A¢u Pm]UPõµ¸UPõP H»®
A®áz A¼, AIR 1925 Qudh 130). ÷PmP÷Áõ AÀ»x Áõ[P÷Áõ ö\´¯»õ©.
(BCI ÂvPÒ, £Sv VI, Azv¯õ¯® II,
}v©ßÓ H»zvÀ H»® GkUP÷Áõ (Aµ
¤¶Ä II , Âv 22). ÁÇUSøµb¶ß ö\õ¢u
ÁÇUQß B´Ä¨ ö£õ¸ÍõP Á¸®
ö£õÖ¨¦ |ø»°À EÒÍ Phß £nzøu
ö\õzvøÚ Áõ[P÷Áõ ö\´¯õ©À
ÁÇUSøµbº PmhnzvÀ \¶
C¸US® Phø©).
ö\´¯UThõx.
J¸ ÁÇUSøµbº, ÷{µi¯õP÷Áõ AÀ»x
J¸ ÁÇUSøµbº, ÁÇUSøµbº
©øÓ¬P©õP÷Áõ,
£o°ß÷£õx GÇõu ö\õ¢u ö£õÖ¨¦
 }v©ßÓ H»zvÀ |ø»°À EÒÍ £nzøu (Phß)
£[Sö£Ó÷Áõ AÀ»x ÁÇUSøµbº PmhnzvÀ \¶ ö\´¯
¬i¯õx. (BCI ÂvPÒ, £Sv VI,
 AÁ¶ß £¯ß£õkUPõP÷Áõ
Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä II, Âv 23).
(A) ¤Ó¶ß £¯ß £õmkUPõP÷Áõ AÁ¶ß
ö£¯¶÷»õ (A) ¤Ó¶ß ö£¯¶÷»õ Euõµn® : A J¸ ÁÇUPøµbº C
ÂØ£øÚ, uõÚ®, £¶ÁºzuøÚ (A) GߣÁ¸US ÁõhøP £n® ¹.500
÷ÁöÓx® E¶ø©©õØÓ® -»÷©õ A¢u öPõkUP ÷Ásk®. C GߣÁº A
ö\õzvøÚ Áõ[P ¬i¯õx. ÁÇUSøµbøµ E°À GÊu AqQÚõº. A
ÁÇUSøµbº, uõß E°À GÊv
J¸ ÁÇUQÀ, ÷©À ¬øÓ±k AÀ»x
u¸ÁuõPÄ®, A¢u 500 ¹£õ´ PhøÚ
H÷uÝ® }v©ßÓ {hÁiUøP°À B´Ä¨
A¢u PmhnzvÀ \¶ ö\´ÁuõPÄ®
ö£õ¸ÍõP EÒÍ ö\õzøu ÁÇUSøµbº
TÖQÓõº. A, ÁÇUSøµbº uÛ ö£õÖ¨¦
uõß öuõÈÀ¬øÓ¯õP AvÀ £[S
|ø»°À öPõkUP ÷Ási¯ ÁõhøP
ö£Ö®÷£õx Áõ[P ¬i¯õx (BCI ÂvPÒ,
PhøÚ E°À Hx® PmhnzvÀ \¶
£Sv VI , Azv¯õ¯® II , ¤¶Ä II, Âv
ö\´ÁuõÀ, A, ÁÇUSøµbº ¶ 23I
22A).
«Ö£ÁµõP BQÓõº.
J¸ ÁÇUSøµbº AÁ¸øh¯  Pm]UPõµ¸UPõP ö\´u
Pm]UPõµõÀ AÁº «x øÁzv¸US® ö\»Ä, ©ØÖ®
{®¤UøPø¯ uÁÓõP £¯ß£kzu÷Áõ
 PmhnzvØPõP GkUP¨£mh
AÀ»x Av¼¸¢x H÷uÝ® £¯øÚ÷¯õ
£n® ÷uv ©ØÖ® ¬UQ¯ SÔ¨¦PÐhß
ö£ÖuÀ Thõx. (BCI, ÂvPÒ, £Sv VI,
C¸UP ÷Ásk®. ( BCI ÂvPÒ, £Sv II,
Azv¯õ¯® II , ¤¶Ä II, Âv 24).
Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä II , Âv 25).
Euõµn® : A J¸ ÁÇUPøµbº T GÝ®
Euõµn® : A ÁÇUSøµbº C GÝ®
E°À GÊx£ÁµõÀ E°À GÊu
Pm]UPõµ¸UPõP SØÓ ÷©À ¬øÓ±miÀ
|¯ªUP¨£kQÓõº. A, AÁº E°À GÊx®
BáµõÚõº. Aa_U ö\»ÄUPõP ¹.750I A,
£vÄ ¦zuPzvÀ TUS E°À GÊv
Pm]UPõµ¶h® C¸¢x ö£ØÓõº. A A¢u
öPõkzuuõP SÔ¨¦ £vÄ ö\´QÓõº. Tß
£nzøu }v©ßÓzvÀ ÷£õmk øÁzuõº.
PnÁº CÓ¢u ¤ÓS, T, B GÝ®
A ÁÇUSøµbº, C-ß \®©u® CßÔ ö\»Ä
ÁÇUPÔbøµ A©ºzxQÓõº. BGÝ®
ö\´¯¨£hõu ¹. 242I v¸®£¨ö£ØÖ
ÁÇUSøµbº A ÁÇUSøµb¶h® A¢u
AuøÚ øÁzxU öPõshõº. A
E°ø» ÁÇ[S©õÖ ÷Pmhõº. Aß
ÁÇUSøµbº, C-°h® C¸¢x®
v¸¨¤UöPõkUPõ©À C¸US® ö\¯À Aß
}v©ßÓzvÀ C¸¢x® £n® ö£Ö®÷£õx
«x T øÁzv¸US® {®¤UøPø¯
¬øÓ¯õÚ PnUS øÁzv¸UPõ©À
Sø»¨£uõP EÒÍx (áõß i`éõ Gvº
C¸¨£uõÀ, A {hzøuU ÷Pk SØÓ®
GmÁºmAÛ (1994) 25CC 64).
CøÇzuÁµõQÓõº. A ÷©¾® GÆÁÍÄ
J¸ ÁÇUSøµbº AÁ¶h® £n® ö\»Ä ö\´¯¨£mhx, ©ØÖ®
ÁÇ[P¨£mh Pm]UPõµ¶ß £nzvØS }v©ßÓzvÀ C¸¢x v¸®£¨ ö£Ó¨£mhx
PnUS øÁzv¸UP ÷Ásk®. Gߣøu²® Põmi°¸UP ÷Ásk®. A
ÁÇUSøµbº, AøÚzx SÔ¨¦PøͲ®,
A¢u PnUS,
÷uvPøͲ® ©ØÖ®
 öuõøP Pm]UPõµ¶h® C¸¢x ö\»ÄUSÔ¨¦PøͲ® øÁzv¸UP
AÀ»x AÁ¸UPõP ö£Ó¨£mhuõ Gߣøu ÷Ásk® (M. ÁÇUSøµbº, Re AIR 1957
Põmh ÷Ásk®. SC 149).
Pm]UPõµ¶h® C¸¢x £n® AuøÚ Pm]UPõµ¸US öu¶¯£kzu
ö£Ö®ö£õÊx Ax PmhnzvØPõP ÷Ásk®. (BCI ÂvPÒ, £Sv VI,
AÀ»x ö\»ÄPÐUPõP ö£Ó¨£mhuõ Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä II, Âv 27).
Gߣøu SÔ¨¦ -»® Põs¤UP
Euõµn®: A J¸ ÁÇUSøµbº, C GÝ®
÷Ásk®. }v©ßÓ {hÁiUøP
Pm]UPõµ¸UPõP £n® ö£ÖQÓõº. A A¢u
{øhö£Ö®ö£õÊx, G¢u J¸
£n® Áõ[Q¯øu CUS
ÁÇUSøµb¸®, Pm]UPõµß GÊzx
öu¶¯£kzuÂÀø». A £n®
-»©õÚ \®©uªßÔ ö\»ÄUSU öPõkzu
ö£ØÓÂmhõº GßÖ öu¶¢u ¤ÓS C A¢u
£nzøu Pmhn©õP ©õØÓUThõx (BCI
£nzøu ÷PmQÓõº. C ÷Pmh÷£õx®, A
ÂvPÒ, £Sv VI, Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä II,
A¢u £nzøu öPõkUPÂÀø». A,
Âv 26).
{hzøuU÷Pk SØÓªøÇzuÁº BQÓõº. A
Euõµn®: A, ÁÇUSøµbº }v©ßÓzvÀ A¢u £nzøu ö£ØÓ Eh÷Ú÷¯ AuøÚ
C¸¢x J¸ öuõøPø¯ Pm]UPõµ¶ß CUS öu¶¯£kzu ÷Ásk®. (Re J¸
\®©u® C¸¢x ö£ÖQÓõº. A-ÁÇUSøµbº ÁÇUSøµbº, AIR 1961 Ker 209 (FB)).
Pmhn® £õUQ C¸¨£uõP ö\õÀ¼
}v©ßÓ {hÁiUøP ¬i¢u ¤ÓS,
AuøÚ PÈzu ¤ÓS «v £nzøu
J¸ ÁÇUSøµb¸US ö\»ÄUPõP
©mk÷© Pm]UPõµ¸US ÁÇ[QÚõº. A,
öPõkUP¨£mh £nzøu÷¯õ AÀ»x
}v©ßÓzvÀ C¸¢x £n® ö£Ö®ö£õÊ÷u
AÁ¶ß øP°À ÁÇUSUPõP
Ax PmhnzvØPõP ö£Ó¨£mhuõ AÀ»x
öPõkUP¨£mh £nzøu÷¯õ Pmhn
ö\»ÄPÐUPõPÁõ ö£Ó¨£mhuõ Gߣøu
£õUQ¯õÀ \¶ ö\´x öPõÒÍ»õ®. (BCI
SÔ¨¦ GÊv øÁUP ÷Ásk®. ÁÇUS
ÂvPÒ, £Sv VI, Azv¯õ¯® II , ¤¶Ä II,
¬i²® ¬ß¦ A ÁÇUSøµbº £nzøu
Âv 28).
Pmhn©õP ©õØÔ GkzxUöPõÒÍ ¬i¯õu
PõµnzuõÀ, {hzøuU ÷Pk SØÓ® Euõµn® : ÷©ØPsh GkzxUPõmiÀ, A
CøÇzuÁº BQÓõº. (Á¶öPõshõ ÁÇUSøµbº ÁÇUS ¬i¢u¤ÓS
Põ÷©ìÁµ®©õ Gvº y¶ ÂìÁ{õuß, AIR, AÁ¸US ÁÇ[P¨£hõu Pmhnzøu
1964 AP 158). Av¼¸¢x GkzxU öPõÒÍ»õ®.

ÁÇUSøµbº AÁ¸øh¯
Pm]UPõµ¸UPõP £n® ö£ØÓÄhß
}v©ßÓ ÂvPÎߣi J¸ ÁÇUSøµbº AÁ¸øh¯ øP°À EÒÍ
ÁÇUSøµb¸US ö\¾zu¨£h ÷Ási¯ £nzøu PhÚõP ©õØÖ® HØ£õmiÀ
Pmhnzøu, Ax ö\¾zu¨£hõ©À Dk£h ¬i¯õx (BCI ÂvPÒ, £Sv VI ,
C¸US®÷£õx AÁ¶ß øP°À C¸US® Azv¯õ® II, ¤¶Ä II Âv 31).
£nzvÀ ÁÇUS ¬i²®÷£õx
Euõµn® : ÷©ØTÔ¯ GkzxUPõmiÀ C ß
PÈzxUöPõÒÍ ¬i²®. «v £n®
\õº£õP ö£ØÓ £nzøu A ÁÇUSøµbº
C¸¨¤ß Ax Pm]UPõµ¸US v¸¨¤z
PhÚõP ©õØÖÁv¼¸¢x uøh
uµ¨£h÷Ásk®. (BCI ÂvPÒ, £Sv VI,
ö\´¯¨£kQÓõº. ÷ÁÖÂu©õP TÔÚõÀ,
Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä II, Âv 29).
Pmhn® ©ØÖ® ö\»Äz öuõøP PÈzu
Euõµn®: ÷©ØTÔ¯ GkzxUPõmiÀ, A ¤ÓS «v £nzøu CUS ÁÇ[P
ÁÇUSøµbº, AÁ¸US ö\¾zu¨£hõ©À ÷Ásk®.
C¸US® Pmhnzøu AÁº Áõ[Q¯
J¸ ÁÇUSøµbº \mh
£nzvÀ C¸¢x GkzxU öPõÒͬi²®.
{hÁiUøPUPõP÷Áõ AÀ»x
BÚõÀ Ax A¢u ÷{µzvÀ {øh¬øÓ°À
ö\´øPUPõP÷Áõ AÁ¸øh¯
EÒÍ }v©ßÓ ÂvPÎß RÌ Aø©¯
Pm]UPõµ¸US Phß ÁÇ[SÁv¼¸¢x
÷Ásk®. «v£n® C¸¨¤ß AuøÚ
uøh ö\´¯¨£kQÓõº. AÁº A¢u
C-US ö\¾zu A Phø© £mhÁº BQÓõº.
Pm]UPõµµõÀ ÁÇUSøµbµõP
J¸ ÁÇUSøµbº, AÁ¸øh¯ A©ºzu¨£k® ö£õÊx Phß ÁÇ[P
Pm]UPõµº PnUSPøÍ £õºUP ¬i¯õx. (BCI ÂvPÒ, £Sv VI,
¸®¤ÚõÀ ©ØÖ® AuØS¶¯ ¤µv Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä II, Âv 32).
Pmhnzøu ö\¾zvÚõÀ, Auß ¤µvø¯
ÂÍUP® : J¸ ÁÇUS AÀ»x }v©ßÓ
AÁ¸US ÁÇ[P ÷Ásk® (BCI ÂvPÒ,
{hÁiUøP°ß ¬ß÷ÚØÓzvØPõP,
£Sv VI, Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä II, Âv 30).
}v©ßÓ ÂvPÎߣi }v©ßÓzvØS
Euõµn® : ÷©ØTÔ¯ GkzxUPõmiÀ, C Psi¨£õP £n® ö\¾zu ÷Ásk® GßÓ
¤µvø¯ ÷ÁsiÚõÀ, A ÁÇUSøµbº |ø»°À, Pm]UPõµ¶h® Hx® HØ£õk
AuøÚ ÁÇ[P ÷Ásk®. ö\´¯õ©À £n® ö\¾zvÚõÀ C¢u
Âvø¯ «ÖÁuõP BPõx.
ÁÇUS ÷©À¬øÓ±k AÀ»x J¸ ÁÇUSøµbº G¨÷£õx÷©
H÷uÝ® J¸ Âå¯zvß«x AuøÚ AÁ¸øh¯ ©õs¦ ©ØÖ®
Bµ®¤¨£uØS AÔÄøµ ÁÇ[Q C¸US®, _¯©¶¯õøu²hß }v©ßÓzvÀ {h¢x
AÀ»x ÁõxøµPÒ Áøµ¢v¸US®, öPõÒÍ ÷Ásk®. J¸ ÁÇUSøµbº
AÀ»x J¸ uµ¨¤Ú¸UPõP Aiø©÷£õßÖ ö\¯À£hThõx.
ö\¯À£mi¸US® ÁÇUSøµbº Gvº G¨ö£õÊöuÀ»õ® J¸ }vzxøÓ A¾Á»º
uµ¨¤Ú¸UPõP ö\¯À£h÷Áõ, uÁÖ ö\´uuØS uS¢u Põµn® C¸¨¤ß,
}v©ßÓzvÀ BáõµõP÷Áõ, Bu¶UP÷Áõ AuøÚ E¯º AvPõ¶PÎh® ¬øÓ°kÁx
Thõx (BCI ÂvPÒ, £Sv VI , Azv¯õ¯® J¸ ÁÇUSøµb¶ß E¶ø© ©ØÖ® Phø©
II, ¤¶Ä II, Âv 33). BS®. (BCI ÂvPÒ, £Sv VI , Azv¯õ¯®
II , ¤¶Ä I, Âv 1).
Euõµn®: A ÁÇUSøµbº C GÝ®
¦Põºuõ¸UPõP J¸ SØÓ ÁÇUQÀ J¸ ÁÇUSøµbº, }v©ßÓ
÷uõßÖQÓõº. ¤ÓS A, D GÝ® SØÓ® AÁ©v¨¦ SØÓ® ö\´v¸¢uõÀ,
\õmh£¨£mhÁ¶h® C¸¢x ÁÇUSøµ Av¼¸¢x Âk£hÂÀø»ö¯ßÓõÀ,
SÔ¨¦PøÍ ö£ÖQÓõº. GÀ»õ }v©ßÓzvÀ ÷PmP¨£h÷Áõ,
ö£õ¸sø©PøͲ® ö\õÀ¼ ÁÇUS ö\¯À£h÷Áõ Thõx. (æ¯õ®»õÀ ¯õì
\®£¢u¨£mh GÀ»õ uµ¨¤Ú¶h¬® Gvº C¢uº\¢z öá°ß ©ØÖ® J¸Áº AIR
ö\õÀ¼ ÁÇUS \®£¢u¨£mh GÀ»õ 2008 MP15).
uµ¨¤Ú¶h¬® \®©u®
E¯º}v©ßÓ®, J¸ÁÇUSøµbº
ö£ÓÂÀø»ö¯ßÓõÀ, A, ¬u¼À
E¯º}v©ßÓzv¾® ©ØÖ® RÇø©
¦Põºuõ¸UPõP ÷uõßÔ ¤ÓS SØÓ®
}v©ßÓ[Pξ® ö\¯À£k® ¬øÓ
\õmh£mhÁ¶h® C¸¢x ÁÇUSøµ
SÔzx |£¢uøÚ ÷£õh AvPõµ®
SÔ¨¦PøÍ ö£ØÖUöPõshuõÀ, Âv
£øhzuuõÀ J¸ {£øµ AÁº }v©ßÓ
33&ø¯ «Ö£ÁµõP BQÓõº. (\¢vµ÷\Pº
AÁ©v¨¦ ö\´v¸¢uõÀ, AÁøµ
÷\õª Gvº µõáìuõß £õº PÄß]À, AIR
}v©ßÓzvß ¬ß ÷uõßÖÁv¼¸¢x
1983 SC 1012).
uøh ö\´¯ ¬i²®. (¤¶Ä 34 (1)
}v©ßÓzvØS ö\´¯ ÷Ási¯ ÁÇUSøµbº \mh®).

Phø©PÒ
C¢v¯ }v©ßÓ®, Si¯µ_zuø»Áº J¸ }v©ßÓzvß wº¨¦, wº¨£õøn,
J¨¦u÷»õk, J¸ {£º }v©ßÓzvß ¬ß ö{ÔPÒ, EzuµÄ, ÷£µõøn AÀ»x ÷ÁÖ
öuõÈÀ ö\´²® ÂvPøÍ EÒÍhUQ¯ }v©øÓ PmhøÍPÐUS RÌ £i¯õÀ
}v©ßÓ {øh¬øÓPøÍ JÊ[S£kzx® C¸¨£x AÀ»x }v©ßÓzvØS ÁÇ[Q¯
ÂvPøÍ E¸ÁõUP ¬i²® GߣuõÀ, EÓv÷¯Øø£ ÷Áskö©ß÷Ó «ÖuÀ,
Ea\}v©ßÓ¬® AÁ©v¨¦ ö\´u E¶ø©°¯À AÁ©v¨¦ BS®. (¤¶Ä 2
ÁÇUSøµbøµ Auß¬ß öuõÈÀ ö\´¯ (b), }v©ßÓ AÁ©v¨¦ \mh® (1971).
uøh ö\´¯ ¬i²®. (EÖ¨¦ 145(1) (a),
SØÓ AÁ©v¨¦
C¢v¯ Aµ]¯À Aø©¨¦).
SØÓ AÁ©v¨¦ Gߣx ÷£\¨£mh
Ea\}v©ßÓ® J¸ ©v¨¦Özx
AÀ»x GÊu¨£mh ÁõºzøuPÒ, AÀ»x
}v©ßÓ® BS®. Ax AÁ©v¨¦
ø\øPPÒ AÀ»x öu¶²® ©õv¶ £h[PÒ
ö\´uÁºPøÍ usiUS® AvPõµz÷uõk
AÀ»x ÷ÁÖÁøP°À öÁαk -»®
©v¨£Özx }v©ßÓzvØPõÚ GÀ»õ
AÀ»x ÷ÁÖ H÷uÝ® ö\´øP°ß -»®
AvPõµ[PøͲ® öPõshx. (EÖ¨¦ 129,
RÌPõq® ÂøÍÄPøÍ HØ£kzxÁx
C¢v¯ Aµ]¯»ø©¨¦).
BS®.
C÷u AvPõµ® GÀ»õ
 }v©ßÓ AvPõµzvøÚ
E¯º}v©ßÓ[PÐUS®
AÁyÖ ö\´Áx AÀ»x AÁyÖ ö\´¯
AÎUP¨£mi¸UQÓx. E¯º}v©ßÓ¬®
Põµn©õ°¸¨£x AÀ»x SøÓ¨£x
©v¨¦Özx }v©ßÓ® BS®.
AÀ»x SøÓ¨£uØS Põµn©õ°¸¨£x
E¯º}v©ßÓ¬® AÁ©v¨¦ ö\´uÁºPøÍ
AÀ»x
usiUS® AvPõµz÷uõk ©v¨¦Özx
}v©ßÓzvØPõÚ GÀ»õ AvPõµ[PøͲ®  H÷uÝ® }v©ßÓ
öPõshx. (EÖ¨¦ 215, C¢v¯ {hÁiUøP°À S¢uP® ö\´Áx AÀ»x
Aµ]¯»ø©¨¦). SÖURk ö\´Áx AÀ»x,

}v©ßÓ AÁ©v¨¦ Cµsk ÁøP¨£k®.  }v£¶£õ»ønø¯ H÷uÝ®


ÁøP°À SÖURk ö\´Áx® AÀ»x
E¶ø©°¯À AÁ©v¨¦
SÖURk ö\´¯ Põµn©õ°¸¨£x® AÀ»x
uøh HØ£kzxÁx® AÀ»x uøh ©õs£ø© Ea\}v©ßÓ uø»ø© }v£v,
HØ£kzu Põµn©õ°¸¨£x. AIR 1996 SC 2481).

Euõµn® : Ea\}v©ßÓ® Bµ®£zv÷»÷¯ J¸ ÁÇUSøµbº }v©ßÓzvÀ


uÒУi ö\´u EzuµÂÚõÀ ©¶¯õøu ªUP ö\¯À£õk Eøh¯ÁµõP
£õvUP¨£mh A ÁÇUSøµbº, C¸UP ÷Ásk®. }v©ßÓzvß
Ea\}v©ßÓzvÀ uõUPÀ ö\´u ©õs¦uõß J¸ _u¢vµ \¬uõ¯zvØS
}v¨÷£µõøn°À, C¢u ö£õ¸mPÎÀ ÷uøÁ¯õÚx GßÖ ¦¶¢x öPõÒÍ
C¢v¯ uø»ø© }v£v ö\¯À£mhx ÷Ásk® (BCI ÂvPÒ, £Sv VI,
¬øÓ¯õÚx AÀ»; uÒУi ö\´u ö\¯À Azv¯õ® II, ¤¶Ä I , Âv 2).
ußÛaø\¯õÚx, \mhzvØS ¬µnõÚx.
}v©ßÓzvÀ C¸US® J¸
}vUS ¬µnõÚx GßÖ® C¢u ö\¯À
ö£õ¸mTÔß ¬iÄUPõP uPõ|ø»
EÖ¨¦ 14US ¬µnõÚx GßÖ®
ÁئÖzuø» uºUS® Phø©: J¸
TÔ°¸¢uõº. Cx Ea\}v©ßÓ
ÁÇUSøµbº }v©ßÓ ¬iÂøÚ
\zv¯zvØS GvµõÚx. uø»ø©
\mh¬µnõÚ AÀ»x ¬øÓ¯ØÓ
}v£v°ß A¾Áø» SøÓ TÔ¯x ö£¶¯
ÁÈPÎÀ uPõ|ø» ÁئÖzuÀ Thõx.
AÁ©v¨¦. ÷©¾® A¢u EzuµÄ I¢x
|¾øÁ°À C¸US® J¸ ÁÇUQøÚ¨
}v£vPÒ öPõsh }v©ßÓzuõÀ
ö£õÖzx }v£v²hß uÛzx ö\´v
ÁÇ[P¨£hõuuõÀ Cx \¶¯õÚ EzuµÄ
£¶©õØÓ® ö\´Áx uøh ö\´¯¨£mhx.
AÀ» GßÖ® TÔÚõº. }v©ßÓ® CuøÚ
(BCI ÂvPÒ, £Sv VI, Azv¯õ¯® II ,
AÁyÖ GßÖ® Âv 2I «Ô¯uõÀ
¤¶Ä I, Âv 3).
{hzøuU÷Pk GßÖ® Cx J¸ SØÓ
}v©ßÓ AÁ©v¨¦ GßÖ® TÔ¯x. Euõµn® : A J¸ ÁÇUSøµbº, D
GߣÁøµ J¸ SØÓ¯À ÁÇUQÀ
÷©¾® }v©ßÓ® ÁÇ[Q¯
Bu¶zx AÁ¸UPõP Áõvmhõº. C
EzuµøÁ J¸ EzuµÄ AÀ» GßÖ
GߣÁøµz uõUQ¯uõP D SØÓ®
ö\õÀÁx }v£¶£õ»ønø¯ SÖURk
\õmh¨£mhõº. C GߣÁ¸US uø»°À
ö\´ÁuõPÄ®, }v©ßÓ ¬iÄußø©ø¯
Ai£mhøu R GÝ® ©¸zxÁº Bµõ´¢x
uõUSÁuõPÄ® ©ØÖ® }v©ßÓ
AvÀ G¾®¦ ¬ÔÄ C¸¨£uõP TÔÚõº. A
AvPõµzvøÚ ÂÚõ Gʨ¦ÁuõPÄ®
ÁÇUSøµbº D GßÓ
EÒÍöuÚ TÔ¯x. (Dr.i.].÷\UÚõ Gvº
SØÓg\õmh¨£mhÁ¶h® ¹.300 u¢uõÀ J¸ ÁÇUSøµbº Áõuõk®÷£õx
AÁ¸US \õuP©õÚ AÔUøP ö£ØÖz A£zu©õÚ ö\õØPøÍ £¯ß£kzxÁøu
u¸ÁuõP TÔÚõº. A ÁÇUSøµbº {hzøu uºUP ÷Ásk®. (BCI ÂvPÒ, £Sv VI,
÷Pk ö\¯À ö\´v¸UQÓõº ©ØÖ® Âv 3I Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä I, Âv 4).
«Ö£ÁµõP BQÂmhõº. HöÚÛÀ A
Euõµn®: ÷©ØTÔ¯ EuõµnzvÀ A,
ÁÇUSøµbº \mhzvØS ¬µnõÚ ©ØÖ®
J¸ ÁÇUPSøµbº D GߣÁøµ SØÓ
¬øÓ¯ØÓ ÁÈPÎÀ wº¨¦ ö£Ó uPõ|ø»
ÁÇUQÀ Bu¶US®÷£õx, D GߣÁº C
ÁئÖzu¼À Dk£mkÒÍõº. (\¢vµ÷\Pµ
GߣÁøµ uõUQ¯ ÁÇUQÀ ÁÇUSøµbº
÷\õª Gvº µõáìuõß £õºPÄß]À AIR
DI AqQ AÁ¸US \õuP©õÚ AÔUøP
1983 SC 1012).
ö£ØÖ u¸ÁuõP ö\õÀÁuØS £v»õP D
J¸ ÁÇUSøµbº, GߣÁº A ÁÇUSøµbøµ AqQ
AÁ¸US \õuP©õÚ AÔPøP ö£ØÖuµ
 ÷{ºø©¯ØÓ ÁÈPÎÀ
÷ÁsiÚõÀ, A ÁÇUSøµbº AuøÚ
Pm]UPõµøµ ö\¾zxÁøu, AÀ»x
uºUP ÷Ásk®. AuߤÓS® D
 ÁÇUSøµbº ö\´¯UThõu AÆÁõ÷Ó TÔÚõÀ, Âv 4ߣi A
ö\¯ø»a ö\´¯ }v©ßÓzøu÷¯õ, ÁÇUSøµbº DI Bu¶¨£øu uºUP
Gvºuµ¨¦ ÁÇUSøµbøµ÷¯õ AÀ»x ÷Ásk®.
uµ¨¤Úøµ÷¯õ ö\´¯U Thõx.
J¸ ÁÇUSøµbº }v©ßÓzvÀ
J¸ ÁÇUSøµbº uÁÓõÚ ÁÈPÎÀ ÷uõßÖ®÷£õx G¨÷£õx÷© ÁSzx
{hUS® Pm]UPõµøµ Bu¶¨£øu ©ÖUP Aø©UP¨£mh Eøh ©ØÖ®
÷Ásk®. J¸ ÁÇUSøµbº Pm]UPõµ¶ß {øh¬øÓPÎÀ C¸UP ÷Ásk® (BCI
Áõ´a ö\õÀ»õP ö\¯À£kÁøu uºUP ÂvPÒ, £Sv VI, Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä I,
÷Ásk®. ÷©¾® J¸ ÁÇUSøµbº Âv 5).
AÁ¸øh¯ ö\õ¢u ¬iøÁ÷¯ P¸zx
J¸ ÁÇUSøµbº, ¤¶Ä 30,
©õØÓzvß ÷£õx ö©õÈPÎÀ £¯ß£kzu
ÁÇUSøµbº \mhzvÀ ö\õÀ»¨£mh
÷Ásk®; CÈÁõÚ uõUSuÀPøÍ
H÷uÝ® AvPõ¶, }v©ßÓ® AÀ»x
ÁõxøµPÎÀ uºUP ÷Ásk®.
wº¨£õ¯zvß ¬ß C¸US®÷£õx, A¢u
}v©ßÓ® AÀ»x wº¨£õ¯zvß J÷µ
EÖ¨¤Úº AÀ»x EÖ¨¤ÚºPÎÀ J¸Áº J¸ ÁÇUPÔbº H÷uÝ® J¸
A¢u ÁÇUSøµb¸US RÌUPõq® Aø©¨¦, ìuõ£Ú®, \-P® AÀ»x
EÓÁõP C¸¢uõÀ, ÷uõßÓ÷Áõ, |ÖÁÚzvÀ ö\¯À£kzx® SÊÂÀ
ö\¯À£h÷Áõ, Áõvh÷Áõ Thõx. EÖ¨¤ÚµõP C¸¢uõÀ, A¢u Aø©¨¦
ìuõ£Ú®, \-P® AÀ»x |ÖÁÚzvØS
 uP¨£Úõº, uõzuõ, ©Pß,
BuµÁõP÷Áõ }v©ßÓ®, wº¨£õ¯® AÀ»x
÷£µß, ©õ©õ, \÷Põuµº, ©¸©Pß, ¬uÀ
G¢u AvPõ¶°ß ¬ß¦® ÷uõßÓUThõx.
Azuõß, PnÁº, ©øÚÂ, ©PÒ, \÷Põu¶,
(BCI ÂvPÒ, £Sv II , Azv¯õ¯® II , ¤¶Ä
Azøu, ©¸©PÒ, ©õ©Úõº, ©õª¯õº,
I, Âv 8) ö\¯À£kzx® SÊ Gߣx G¢u
©õ¨¤ÒøÍPÒ (©PÎß PnÁº),
ö£¯¶À AøÇUP¨£mhõ¾® Ax A¢u
ø©zxÚº, ©¸©PÒ (©PÛß ©øÚÂ)
Aø©¨¦, ìuõ£Ú®, \-P® AÀ»x
AÀ»x ø©zxÛ.
|ÖÁÚzx ö£õx ÷©»õsø©
C¢u Âv°À }v©ßÓ® Gߣx A¾ÁÀPøÍ PÁÛUS® AvPõµ®
}v©ßÓ®, }v©ßÓõ»¯® AÀ»x £øhzu SÊ AÀ»x ]» {£ºPøÍ
wº¨£õ¯® BQ¯ÁØÔÀ EÒÍ }v£v öPõsh Aø©¨¦ BS®.
AÀ»x EÖ¨¤Úº AÀ»x uø»Áº
C¢u Âv }v©ßÓ {s£µõP
ÁÇUSøµb¸US ÷©ØPsh EÓÂÚµõP
BáµõS® EÖ¨¤Ú¸US® ©ØÖ®
C¸¢uõÀ ö\¯À£hThõx (BCI ÂvPÒ,
PmhnªßÔ £õºPÄß]À,
£Sv VI, Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä I, Âv 6).
CønUP¨£mh \mh \-P® AÀ»x
J¸ ÁÇUSøµbº }v©ßÓzøu ÁÇUPÔbº \[PzvØPõP ÷uõßÖ®
uµ ÷ÁÖ Ch[PÎÀ PÊzuo AÀ»x ÁÇUSøµbºPÐUS® ö£õ¸¢uõx (amicus
ÁÇUPÔbº A[Qø¯ Ao¯Thõx. curiae).
Âv»US C¢v¯ £õºPÄß]À AÀ»x
J¸ ÁÇUSøµbº AÁ¸US £n
}v©ßÓ® ÁSzuø©US® Ch[PÒ
\®£¢u©õÚ £¯ß£õk C¸US®ö£õÊx
AÀ»x ÂÇõUPÎÀ Ao¯»õ® (BCI
A¢u ÁÇUQÀ ö\¯À£h÷Áõ Áõvh÷Áõ
ÂvPÒ, £Sv VI, Azv¯õ¯® I , ¤¶Ä I,
Thõx (BCI ÂvPÒ, £Sv VI, Azv¯õ¯®
Âv 7).
I , ¤¶Ä I, Âv 9).
Euõµn® : J¸ ÁÇUSøµbº AÁº Phß öuõÈÀ ö{Ô ö£õÖ¨¦ ÂvPÒ DR
öPõkzuÁµõP C¸US®ö£õÊx ö{õi¨¦ &7104).
|ø» ÁÇUQÀ A¢u ÁÇUSøµbº
Euõµn®: A J¸ ÁÇUSøµbº W ©ØÖ® S
ö\¯À£hThõx. (BCI ÂvPÒ, £Sv VI,
GßÓ Cµsk \÷Põu¶PÐUQøh÷¯Úõ
Azv¯õ¯® II , ¤¶Ä I, Âv 9).
ö\õzx uPµõÔÀ W GߣÁøµ Bu¶zuõº.
J¸ ÁÇUSøµbº, J¸ Pm]UPõµ¸US S GߣÁº T GÝ® ÁÇUSøµbµõÀ
¤øn¯õ͵õP÷Áõ AÀ»x Pm]UPõµº Bu¶UP¨£mhõº. W GߣÁº A- °h® uõß
¤øn¯õ͵õP C¸UP uSv¯õÚÁº Gß÷Óõ ö£¸®£[SUS Bø\¨£hÂÀø». £øǯ
G¢u }v©ßÓ {hÁiUøPPξ® |øÚÄPøÍU öPõsh Qµõ©zx Ãk
ö\¯À£h¬i¯õx. (Bcl ÂvPÒ, £Sv VI, ©ØÖ® QøhzuõÀ ÷£õx® GßÖ TÖQÓõº.
Azv¯õ¯® I, ¤¶Ä I, Âv 10). A ÁÇUSøµbº S GߣÁøµ ÷{¶øh¯õP
AqQ Qµõ©zx Ãmøhz uµ GÀ»õ
Euõµn®: A ÁÇUSøµbº C GߣÁøµ
ö\õzxUPøͲ® u¸ÁuõP Qµõ©zx
J¸ SØÓÁÇUQÀ Bu¶zuõº. C
Ãmøhzuµ GÀ»õ ö\õzxUPøͲ®
J¸¤øn°»hUTi¯ SØÓ®
u¸ÁuõP ¬ßö©õÈQÓõº. A ÁÇUSøµbº
\õmh¨£mhÁº. A ÁÇUSøµbº Cß Phß
S GߣÁøµ ÷{µi¯õP AqQ¯uõÀ Âv
wºUS® \Uvø¯ \õßÓÎUQÓõº. A
34I «Ö£ÁµõP BQÓõº. A ÁÇUSøµbº,
ÁÇUSøµbº, Âv 10I «Ö£ÁµõP
Gvºuµ¨¦ ÁÇUSøµbº T- I AqQ C¸UP
BQÓõº. (Âá´ ][ µz÷uõº Gvº
÷Ásk®.
¬µÎ»õÀ, 1980 1 (SCR) 205).
J¸ ÁÇUSøµbº GÊzx
Gvºuµ¨¤Ú¸UPõP EÒÍ Phø©PÒ
-»©õP÷Áõ AÀ»x }v©ßÓ Âv-»®
J¸ ÁÇUSøµbº Gvº uµ¨¤Ú¸hß ö\¯À£kzu ¬i¯õuuõP C¸¢uõ¾®
A¢u ¤µa\øÚ £ØÔ Gvº uµ¨¦ Gvºuµ¨¦US ö\´x öPõkzu GÀ»õ
ÁÇUSøµbº -»©õP ©mk÷© ö\´v \mh£i¯õÚ EÖvö©õÈPøͲ®
£¶©õØÓ® ö\´x öPõÒÍ ¬i²®. (BCI |øÓ÷ÁØÓ ÷Ásk®. (BCI ÂvPÒ, £Sv
ÂvPÒ, £Sv VI, Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä I, VI, Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä I, Âv 35).
Âv 34) (Aö©¶UP ÁÇUPÔbº \[P®,
Euõµn® : A J¸ ÁÇUSøµbº, C GßÓ
Pm]UPõµ¶h® C¸¢x J¸ ö\õzøu
Áõ[QÚõº. A¢u ö\õzvß J¸ ÁÇUQß J¸ ÁÇUSøµbº AÁ¸øh¯ |ÇØ£h®
B´Ä ö£õ¸Ò BS®. C-ß E¶ø©°ß «x A¢u ÁÇUS \®£¢u¨£mh Ch[PÎÀ
£À÷ÁÖ \¢÷uP® C¸¢ux. A A GÝ® öÁΰh¨£h AÝ©vUP Thõx (BCI
ÁÇUSøµb¸US® öu¶²®. A AuøÚ ÂvPÒ, £Sv VI , ¤¶Ä I, Âv 36).
÷ÁÖ J¸ -ßÓõ® {£¸US ÂØ£uß -»®
J¸ ÁÇUSøµb¶ß ö£¯º£»øP AÀ»x
÷©¾® ¤µa\øÚPÐUS ÁÈ ÁSzuõº. A
SÔ±k £»øP RÌUPõq® ÂvPøÍ
öuõÈÀ {hzøu÷Pk ö\´uÁº BQÓõº.
ö£õÖzx C¸UP÷Ásk®.
A AÁ¸øh¯ Pm]UPõµ¸US ©mkªßÔ,
-ßÓõ® {£¸US® }v©ßÓzvØS®  Ax |¯õ¯©õÚ AÍÄ
÷{ºø©¯õP C¸UP ÷Ásk®. A Eøh¯uõP C¸UP ÷Ásk®.
}v£¶£õµønø¯ ©v¨¤ÇUPa ö\´uÁº
 A¢u £»øP A¢u
BQÓõº. (¤.i. S¨uõ Gvº µõ® -ºzv
ÁÇUSøµbøµ H÷uÝ® £õºPÄß]À
(1997) 7SCC 147).
AÀ»x ÁÇUPÔbº \[Pzvß uø»Áº
\P ÁÇUPøµbºPÐUPõP EÒÍ AÀ»x EÖ¨¤Úº GßÖ öÁΨ£kzu
Phø©PÒ Thõx.

J¸ ÁÇUSøµbº ÷Áø»ø¯  Ax A¢u ÁÇUSøµbºPÒ


÷Ásh÷Áõ AÀ»x ÷{µi¯õP÷Áõ H÷uÝ® {£º AÀ»x Aø©¨¦ AÀ»x
AÀ»x ©øÓ¬P©õP÷Áõ ÂÍ®£µ¨£kzu H÷uÝ® ö£õ¸mTÖhß \®£¢u¨£mhÁº
Thõx, RÌPõq® ÁÈPÎß -»® CuøÚ GßÖ öÁΨ£kzu Thõx.
ö\´¯UThõx.
 Ax A¢u ÁÇUSøµbº
 _ØÓÔUøP, ÂÍ®£µ[PÒ, H÷uÝ® ]Ó¨¦ £o°À EÒÍÁº GßÖ
uµPºPÎß -»÷©õ, uÛzu ö\´v öuõhº¦ öÁΨ£kzu Thõx.
-»÷©õ, AÀ»x
 A¢u £»øP ÁÇUSøµbº
 uÛ¯õP AøÇUP¨£hõu J¸ }v£v AÀ»x uø»ø©
Eøµ¯õhÀ -»©õP÷Áõ AÀ»x, ÁÇUSøµbº GßÖ öÁΨ£kzu Thõx.
(BCI ÂvPÒ, £Sv VI, Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä
 ö\´vuõÎÀ ÁºnøÚ
I, Âv 36).
öPõk¨£uß -»©õP÷Áõ ö\´¯UThõx.
Euõµn®: A GßÓ ÁÇUPÔbº ©õ|» {hzøu÷Pk CøÇzuÁº BQÓõº. 2
Aµ_US ÁÇUSøµ SÔ¨ø£ ÷Ási Piu® (Âv¬øÓ {. 5.24, |³¯õºU ÁÇUPÔbº
GÊvÚõº. A GߣÁº öuõÈÀ {hzøu ÷Pk \[P®).
ö\´uÁº BQÓõº. (Âv 36).
J¸ ÁÇUSøµbº, uß Pm]UPõµº
(©íõµõèmµõ £õºPÄß]À Gvº
Pmhn® ö\¾zx® |ø»°À
G®.Â.h÷£õÀPº, AIR 1976 SC 242).
C¸US®ö£õÊx ÂvPÒ TÖ®
J¸ ÁÇUSøµbº AÁ¸øh¯ Pmhnzøu Âh SøÓÁõÚ Pmhnzøu
öuõÈÀ £oø¯÷¯õ AÀ»x ö£¯øµ÷¯õ HØÖU öPõÒÍ ¬i¯õx (BCI ÂvPÒ, £Sv
AÝ©v AÎUP¨£hõu Aø©¨¦ VI, Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä I, Âv 38).
£¯ß£kzu AÀ»x EvÁ¯õP GkzxU
öPõÒÍ AÝ©vUP ¬i¯õx (BCI ÂvPÒ,
£Sv VI, Azv¯õ¯® II, ¤¶Ä I, Âv 37).

Euõµn®: A J¸ ÁÇUSøµbº E GÝ®


ö£õÔ¯õ͸hß Tmhõsø©°À
Cøn¢uõº. A¢u Tmhõsø© £zvµ®
C¸Á¸® »õ£ {mh[PøÍ \¶\©©õP
£Qº¢x öPõÒÍ ÷Ásk® GßÖ TÔ¯x. A
©ØÖ® E C¸Á¸® ö£õÔ°¯À
J¨£¢u[PÎÀ \mh B÷»õ\øÚ
ÁÇ[SQÓõºPÒ. \mh B÷»õ\øÚ £o°À
QøhUS® Á¸©õÚzøu EGÝ®
ö£õÔ¯õ͸hß £Qº¢x öPõÒÁuõÀ A
GÝ® ÁÇUSøµbº Âv 37I A¢u
Tmhõsø© Aø©¨¤ß -»® «ÖQÓõº.
÷©¾® E GߣÁº ©õ|» £õºPÄß]¼ÚõÀ
\mh B÷»õ\øÚ ÁÇ[P
AÝ©vUP¨£hõu÷£õx, AÁÇUSøµbº E
ö£õÔ¯õÍøµ \mh B÷»õ\øÚ ö\´ÁuõÀ
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; NjHT Ntk;G> Njf;F> fUNty; Nghd;witfisf;


jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk; Fwpg;gplyhk;.

ghlk; 11: nrhj;J rl;lq;fs;  xU nrhj;J G+kpapy; gjpf;fg;gl;bUf;Fkhdhy;:


5 xU nrhj;J G+kpapy; gjpf;fg;gl;Ls;sjh 5
,e;jpahtpy; ve;jr; rl;lj;jpdhYk; ‘nrhj;J’ vd;w ,y;iyah vdf;fz;lwpa gjpf;fg;gl;bUf;Fk;
thu;j;ij tiuaWf;fg;gltpy;iy. nghJthf ,e;j tpjk; kw;Wk; gjpf;fg; gad;gl;bUf;Fk;
thu;j;ij rl;l chpikfs; kw;Wk; nghUshjhu nghUs; Mfpad fUj;jpy; nfhs;sg;
kjpg;Gs;s eyd;fs; Nghd;witfis gLfpd;wd. Fwpg;ghf> gjpf;fg;
10 cs;slf;fpajhfNt fUjg;gLfpwJ. nrhj;J vd;gij gad;gl;bUf;Fk; nghUs; Kf;fpakhdjhFk;. 10
NkYk; gy gpupTfshfg; gpupj;Jg; ghu;f;fyhk;:
mirAk; kw;Wk; mirahr; nrhj;Jf;fs;> vLj;Jf;fhl;L: nrq;fw;fs; thpirahf xd;wpd;kPJ
njhlf;$ba njhlKbahr; nrhj;Jf;fs;> cly; xd;W xU fha;e;j Rtuhf (rpnkd;l; my;yJ gpw
rhu;e;j kw;Wk; cly;rhuh nrhj;Jf;fs; vd gy fyitnfhz;Nlh my;yJ ,y;yhkNyh)
15 gpupTfshf tifg;gLj;jyhk;. fl;lg;gl;bUe;jhy; mJ G+kpapy; gjpf;fg;gl;ljhff; 15
nfhs;sg;gLk;. vdNt mJ xU mirahr;
mirahr; nrhj;J vDk; nrhy; nghJg; gphpTfs; nrhj;jhFk;. Mdhy;> mNj fw;fs; xU
rl;lk;> 1897-d; %yk; tiuaUf;fg; gl;Ls;sJ. fl;Lkhdk; nra;gthpd; ,lj;jpy; trjpf;fhf
mjd;gb fPo;f;fhz;git mlq;Fk;: thpirahf xU Rtu; Nghd;W xd;wpd;kPJ xd;W
20  epyk; mLf;fg;gl;bUf;Fkhdhy; mJ G+kpapy; 20
 epyj;jpypUe;J fpilf;Fk; eyd;fs; gjpf;fg;gl;ljhff; nfhs;sKbahJ. vdNt mJ
 G+kpNahL ,ize;Js;sit kw;Wk; G+kpNahL mirahr; nrhj;jhfhJ.
,ize;Js;stw;NwhL epiyahf xl;bapUg;git
 G+kpapy; gjpf;fg;gl;Ls;s nrhj;NjhL me;j
25 Fj;jif> milkhdk; kw;Wk; thlif Nghd;witAk; G+kpapy; gjpf;fg;gl;l nrhj;ijg; G+uzkhf 25
mirhahr; nrhj;Jf;fspd; eyd;fshf cs;sjhy; mDgtpf;f cjtpahf mtw;NwhL
mirahr; nrhj;Jf;fshfNt fUjg;gLfpd;wd. ,ize;jpUf;Fk; nghUl;fs;: ,tw;wpy; xU
thlifia t#ypg;gjw;fhd chpikahshpd; chpik tPl;bd; fjTfs;> [d;dy;fs;> Nghd;wit
kw;Wk; xU Fwpg;gpl;l rpW ,lj;jpy; Vy tpw;gid mlq;Fk;. ,it tPl;NlhL ,ize;jpUe;J
30 ele;jjw;fhf njhif t#ypf;Fk; chpik me;j tPl;il mDgtpf;f cjTfpd;wd. 30
MfpadTk;$l epyj;ijr; rhu;e;jjhf ,Ug;gjhy;
mirahr; nrhj;jhfNt nfhs;sg;gLfpwJ. nrhj;J khw;wk;:

nrhj;J khw;Wr; rl;lk;> 1882-d;gb fPo;f;fhZk; xU nrhj;jpd; chpik khw;wk; fPo;f;fhZk;


35 re;ju;g;gq;fspy; xU nrhj;J epyj;NjhL VjhtJ xU tifapy; eilngwyhk;: 35
,ize;jpUg;gjhff; nfhs;sg;gLfpwJ:
 xUtu; jhdhf Kd;te;J kw;wtUf;F khw;wpj;
 mr;nrhj;J epyj;jpy; Cd;wpapUe;jhy; (kuk; jUtJ. (nrhj;J khw;wr; rl;lj;jpdhy;
nrbfs; Nghd;wit). kuk;> nrbfs; Nghd;wd tiuaWf;fg;gl;lJ)
40 epyj;jpy; Cd;wpapUg;gjhy; mit mirahr;  thuPR my;yJ guk;giutop nrhj;J khw;wk; 40
nrhj;Jf;fNs. ,Ug;gpDk;> nrhj;J khw;Wr; (guk;giu nrhj;J rhu;e;j jdpg;gl;l
rl;lj;jpd;gb epd;Wnfhz;bUf;Fk; tsuhkuk;> rl;lq;fshy; tiuaWf;fg;gl;lJ)
tpisr;ry;fs; kw;Wk; Gw;fs; mirahr;  rl;lg;gb kw;nwhUtUf;F nrhj;ij khw;wk;
nrhj;Jf;fshff; nfhs;s KbahJ vd;fpwJ. nra;tJ jUtJ (epyk; ifafg;gLj;Jk;
45 ,q;F epw;Fk; tsuhkuk; vd;gij tPL fl;lNth rl;lj;jpdhy; tiuaWf;fg; gl;lJ) 45
my;yJ tPL gOJghu;f;fNth Cd;wpitf;fg;
gl;bUf;Fk; kuk; vdf; nfhs;s Ntz;Lk;. epw;Fk; nrhj;J khw;wr; rl;lNk ,uz;L my;yJ mjw;F
tsuhkuk; vd;gJ capNuhL cs;s kuky;y. Nkw;gl;l thOk; egu;fspilNa eilngWk;
tsUk; kuk; vd;gJ capNuhL cs;sNjhL (epWtdq;fs;> kd;wq;fs; kw;Wk; FOf;fs;
50 epyj;jpypUe;J rj;ij cwpQ;rp thof;$baJ. cl;gl)> nrhj;J khw;wj;jpw;fhd Kf;fpakhd 50
,j;jifa tsUk; kuk; xU mirahr; rl;lkhFk;. nrhj;J khw;wk; vd;gJ xU egu;
nrhj;jhFk;. jdJ nrhj;jpid epfo;fhyj;jpNyh> vjpu;
fhyj;jpNyh xU tho;gtUf;Nfh my;yJ gy
vLj;Jf;fhl;L: ,e;jpar; #oypy; epw;Fk; kuk; vd;gJ capNuhL cs;stUf;Nfh my;yJ mtUf;NfNah

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

my;yJ mtUf;Fk; kw;w xd;W my;yJ mjw;F egu;-1 ,e;J eguhd ,tUf;F mtNu
Nkw;gl;ltu;fSf;Nfh chpik khw;wk; nra;J Nru;j;j nrhj;J cs;sJ. mtUf;F xU
jUtjhFk;’ vd;fpwJ nrhj;J khw;wr; rl;lk;. ifk;ngz;Zk; (egu;-2) xU rNfhjuUk;
(egu;-3) cs;sdu;. egu;-2-d; MAs;
5 ‘thOk; egu;fs;’ vd;gJ epWtdq;fs;> kd;wq;fs;> fhyj;ijtpl mjpf ehl;fs; egu;3 capu; 5
FOf;fs; Nghd;wtw;iwAk; (mit Kiwg;gb gjpT tho;e;jhy; mtUf;F me;jr; nrhj;jpd;kPJ
nra;ag;gl;lhYk; ,y;yhtpl;lhYk;) ntWk; tha;g;G cs;sJ. ,e;j chpikia
cs;slf;fpajhFk;. mtu; khw;wpf; nfhLf;f KbahJ.
 me;j egu;-1 jdJ kidtpahd egu;-2-
10 nrhj;J khw;wr; rl;lk;> gphpT-7-d;gb xU nrhj;ij f;Fk; mtUf;Fg;gpd; mtuJ 10
xUtu; khw;wk; nra;a Ntz;Lkhdhy; fPo;f;fhZk; gps;isfSf;Fk; ; nryTf;fhd fUidj;
jFjpfs; ,Uf;f Ntz;Lk;: (m) xg;ge;jk; nra;Ak; njhifahf mspg;ghuhdhy; gpd; egu;-3f;F
jFjp (M) nrhj;jpd; chpikahsuhfNth my;yJ chpik jug;gLkhdhy; me;j chpik egu;-
nrhj;J khw;wk; nra;Ak; mjpfhuk; ngw;wtuhfNth 1f;F Foe;ij cs;sijg; nghUj;Jk;
15 ,Uf;f Ntz;Lk;. nrhj;J khw;wk; nra;gtUf;F me;j eyd;fs; khw;wg;glf; $bajh 15
me;jr; nrhj;J chpikahdJ ,y;yhtpby; me;jr; vd;gijAk; nghUj;jjhFk;.
nrhj;jpid khw;wk; nra;Ak; mjpfhuj;ij (gtu;  epge;jid kPwYf;fhf kWgjpT chpik
M/g; ml;lhu;dp my;yJ Kftu;) khw;wj;jf;fjy;y

20 NtW Nehf;fj;jpid ntspg;gLj;jpapUe;jhNyh vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 jdJ epyj;ij egu;-2f;F 20


my;yJ kiwKfkhff; Fwpg;gpl;bUe;jhNyh md;wp me;j epyj;jpy; Fsk; ntl;lf;$lhJ vd;w
nrhj;J chpik khw;wj;jpd; %yk; nrhj;J epge;jidNahL 5 Mz;LfSf;Ff; Fj;jiff;F
ngWgtUf;F nrhj;J khw;wk; nra;J jUgtu; tpLfpwhu;. Mdhy;> egu;-2 me;j epge;jidf;F
mDgtpj;J te;j midj;J chpikfSk; khwhf Fsk; Njhz;lNt egu;-1 me;j epyj;ij
25 eyd;fSk; nrhj;J khw;wk; ngWgtUf;F epge;jid kpwypd; fhuzkhf kW Fj;jiff;F 25
cldbahfr; rl;l epfo;thfr; nrd;W tpLfpwJ. egu;-3-lk; tpLfpwhu;. me;j khw;wk; nry;yhJ.
(nrhj;J khw;wr; rl;lk;> gphpT-8).
 Kf;fpa nrhj;J khw;wk; ,d;wp mjd;
vLj;Jf;fhl;L: nrhj;J rhu; rl;l epfo;Tfshtd: mDNghf ghj;jpaij kl;Lk; khw;wj;
30 jf;fjy;y. 30
 khw;wk; ngWk; nrhj;J epykhf ,Ue;jhy;> me;j
epyj;NjhL mDNghf ghj;jpaij me;j vLj;Jf;fhl;L: xU rpW epyg;gFjpapd;kPJ
epyj;jpypUe;J khw;wj;jpw;Fg;gpd; tUk; midj;J xUtUf;F toq;fg;gLk; chpik cjhuzkhf
tUtha;> thliffSk; mLj;j xU rpW epyg;gFjpia mDgtpf;f
35  khw;wk; ngWk; nrhj;J epyj;NjhL toq;fg;gLk; ghij me;j epy chpikkhw;wk; 35
,ize;jpUf;Fk; ,ae;jpukhf ,Ue;jhy;> mjd; ,d;wp khw;wj; jf;fjy;y.
mirAk; gFjpfs;
 khw;wk; ngWk; nrhj;J tPlhf ,Ue;jhy;>  xU nrhj;jpd; eydpd;kPJ xU Fwpg;gpl;l
mjNdhL ,ize;Js;s mDNghf ghj;jpaij> chpikahsUf;F kl;Lk; jdpg;gl;l tpjj;jpy;
40 me;j tPl;bypUe;J tUk; midj;J thlif toq;fg;gl;bUf;Fk; chpik khw;wj;jf;fjy;y. 40
kw;Wk; gpw tUtha;fs;> G+l;Lfs;> rhtpfs;>
fjTfs;> [d;dy;fs; kw;Wk; me;j tPl;il vLj;Jf;fhl;L:
KOikahf epiyahf mDgtpf;fj; Njitahd  xU egUf;F mtuJ jdpg;gl;l
midj;Jg; nghUl;fSk;. gad;ghl;Lf;fhff; tpl;Lf;nfhLf;fg;gl;l
45 tPl;bid mtu; khw;wk; nra;a KbahJ 45
nrhj;J khw;wk; Nghd;W khw;wKbahr; rpy  egu;-1 egu;-2f;fhf cg;G tpistpf;f
chpikfs; cs;sd. mit: cld;gLfpwhu;. cld;gbf;if
epge;jidapd;gb egu;-2 mtu; toq;Fk;
 nrhj;J thhPrhFk; tha;g;G my;yJ rl;lg; cg;gpd; msTf;F Vw;g njhifiag; ngw
50 G+h;tkhd cwT tha;g;G Nghd;w chpikfs;. chpik cs;sJ. egu;-2 ,e;j chpikia 50
,q;F Fwpg;gplg;gLk; tha;g;G ntw;W tha;g;GfNs gpwUf;F mspf;f KbahJ. Vnddpy; ,e;j
eydilAk; tha;g;Gfs; my;y. chpik jdpg;gl;l chpikahFk;.
(ekr;rptha FUf;fs; vjpu; fjpu; mk;khs;
vLj;Jf;fhl;L: (1894) ILR 17 Mad 168).

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

 vjpu;fhy guhkhpg;Gf;fhd chpikia khw;w xU rpy nrhj;Jf;fs; ,aw;ifahfNth khw;wj;


KbahJ. jf;fjy;y. ,tw;wpy; r%fj;jpw;Nf chpa
nrhj;Jf;fs; mlq;Fk; (cjhuzkhf> r%fj;jpd;
vLj;Jf;fhl;L: xU rkur xg;ge;jj;jpd;gb xUtUf;F nrhj;Jf;fs; kw;Wk; ahu; xUtUf;Fk;
5 guhkhpg;Gf;fhf toq;fg;gl;l fpuhkq;fs; mtuJ chpikahfhj nrhj;Jf;fSk;) – fhw;W> jz;zuP ;> 5
tho;ehspy; ahUf;Fk; me;j chpikia khw;w xsp kw;Wk; gpw. NkYk; tzpfk; nra;a Kbahr;
KbahJ vd toq;fg;gl;l chpikia xU nrhj;jhd nghJr; nrhj;Jf;fs; my;yJ rkak;
vjpu;fhyg; guhkhpg;G chpikahff; fUjg;gLk;. rhu;e;j nrhj;Jf;fs;.
vdNt mij khw;w KbahJ.
10 xUtu; rl;lj;jpdhy; nrhj;J khw;wj; 10
 tof;Fj; njhLf;Fk; rhjhud chpik khw;w jiltpjpf;fg; gl;bUe;jhy; mtu; nrhj;J khw;wr;
KbahjJ. rl;lj;jpdhy; jLf;fg;gLfpwhu;. cjhuzkhf>
,q;F ‘rhjhuz’ vDk; thu;j;ij Kf;fpakhdJ. nrhj;J khw;wr; rl;lk;> gphpT-136 xU ePjpgjp> xU
ghjpf;fg;gl;l xU jug;gpd; chpik tof;Fj; rl;l mwpQu; my;yJ ePjpkd;wj;ijr; rhu;e;j xU
15 njhLf;Fk; chpikahFk;. xU nfhLikf;F mYtyu; Nghd;Nwhu; eltbf;if vLf;fj;jf;f 15
vjpuhfNth my;yJ xg;ge;j kPwYf;F vjpuhfNth chpikf; Nfhhpf;if khw;wq;fisg; ngw
tof;Fj; njhLf;Fk; chpikia khw;w KbahJ. KbahJ vd;fpwJ.
,Ug;gpDk; xU nrhj;J khw;wj;jpd;NghJ me;jr;
nrhj;J rhu;e;j ,og;gPL ngWk; chpikNahL  jhd; thliff;F cs;s tPl;il thlifjhuu;
20 me;jr; nrhj;J khw;wk; ngw;wpUf;Fkhdhy;> me;j kw;nwhUtUf;F khw;w KbahJ. xU 20
chpik khw;wk; nry;Yk;. xU flNdh my;yJ v];Nll;bd; tptrhap my;yJ Fj;jifjhuu;
eltbf;if vLf;fj;jf;f chpikf;Nfhhpf;if mtu;fsplk; xg;gilf;fg;gl;Ls;s epyj;ijNah
vd;gJ xU rhjhuz tof;Fj; njhLf;Fk; eyidNah khw;wk; nra;a KbahJ.
chpikahfhJ. vdNt mj;jifa nrhj;J khw;wk;
25 nry;Yk;. mNjNghd;W> xU chpikf;Nfhhpf;if nrhj;J khw;wr; rl;lj;jpd; gphpT-43-d;gb xUtu; 25
xU jPu;g;gpNdhL ,izf;fg;gl;bUf;Fkhdhy; mij jtwhfNth my;yJ NkhrbahfNth mtUf;F
xU rhjhuz tof;Fj; njhLf;Fk; chpikahff; rpy Fwpg;gpl;l nrhj;jpid khw;wk; nra;Ak;
fUj KbahJ. vdNt mjd; khw;wk; nry;Yk;. mjpfhuk; ngw;wpUg;gjhff; $wpf; nfhz;L>
me;jr; nrhj;jpid tpiyf;F tpw;fg; Nghtjhf
30 vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2-f;F 10 Nfhzpg;igfis mwptpj;jhy;> mj;jifa khw;wk; ahu; ngaUf;F 30
vjpu;fhy xU Njjpapy; tpw;fr; rk;kjpf;fpwhu;. egu;-2 khw;wg;gLfpwNjh mtiug; nghUj;jtiu me;j
me;j eyid egu;-3f;F tpw;W tpLfpwhu;. mjd;gpd; nrhj;J khw;Wgtu; gydilAk;tiu
egu;-1 me;j xg;ge;jj;ij kPWfpwhu;. xg;ge;j nry;yj;jf;fNj. gphpT-43-d;gb mq;F jtWjyhd
kPwypdhy; cz;lhd ,og;gPL Nfl;L egu;-3 tof;Fj; my;yJ Nkhrbahd Ms;khwhl;lk; ,Uf;f
35 njhLf;fpwhu;. ,t;tof;fpd; %yk; egu;-3 ,og;gPl;ilg; Ntz;Lk;. ,J nghUs; khw;wk; ngWgtu; me;j 35
ngw KbAk;. Vnddpy; egu;-2 egu;-3f;F mspj;j khw;wk; nra;J jUgtUf;F mjpfhuk; ,Ug;gjhf
,og;gPL ngWk; chpik rhjhuz chpikay;y. KOikahf ek;gp ,Uf;f Ntz;Lk;. mj;jifa
khwhf me;j xg;ge;jj;jpd; eyidg; ngWk; Nkhrbahd Ms;khwhl;lj;ij ek;ghky;
chpikahFk;. khwhf> egu;-2 egu;-3f;F xg;ge;j ,Ue;jpUg;ghuhdhy; gphpT-43 nghUe;jhJ. NkYk;>
40 kPwYf;Fg;gpd; nfhLj;j ,og;gPL ngWk; chpik me;j khw;wk; xU tpiynfhLj;Jg; ngw;wjhf 40
rhjhuz chpikahf ,Uf;Fkhdhy; mJ nry;yhJ. ,Uf;f Ntz;Lk;. xU md;gspg;ghf mspf;fg;
gl;bUf;Fkhdhy; me;j khw;wk; gphpT-43-d;
 nghJ mYty; kw;Wk; nghJ mYtyh;fspd; gyidg; ngw KbahJ. ,Wjpahf gphpT-43 –d;
rk;gsk; Mfpad khw;wj;jf;fjy;y. fPo; cs;s chpik jhdhfNt nghUe;jhJ.
45  giltPuu;fSf;Fk;> flw;gil> tpkhdg;gil Nghd;w khwhf> Nfl;Lg; ngw Ntz;baJ. me;j 45
tPuu;fSf;Fk; Xa;Tngw;w Kd;dhy; muR xg;ge;jj;ij kWj;jpUe;jhNyh my;yJ mjw;Fhpa
Copau;fSf;Fk; KjpNahUf;Fk; toq;fg;gLk; njhifiaj; jpUk;gg; ngw;wpUe;jhNyh gphpT-43
cjtpj;njhif khw;wj;jf;fjy;y. nghUe;jhJ.
 fPo;f;fhZk; tpjj;jpy; nrhj;J khw;wk; nra;a
50 ,ayhJ: (m) ghjpf;fg;gLk; eydpd; ,aw;iff;F vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 jdJ je;ijahd egu;-2- 50
vjpuhdjhf ,Ue;jhy; my;yJ (M) rl;lj;jpw;F lkpUe;J gphpe;jgpd; egu;-3-f;F %d;W epyq;fis
vjpuhd Nehf;fj;jpw;fhfNth ghprPyidf;fhfNth (m> M> ,) jdf;F me;j epyq;fis tpw;gjw;F
(,) nrhj;J khw;wpg; ngwr; rl;lj;jhy; jLf;fg; mjpfhuk; cs;sjhff; $wp tpw;fpwhu;. me;j
gl;Nlhu;. %d;W epyq;fspy; epyk;-, egu;-1f;Fr; nrhe;jk;

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

,y;iy. ghfg; gphptpidapd;NghJ egu;-2 me;j rhu;e;jtw;wpy; nrhj;J tpw;gidf; fl;Lg;ghLfs;


epyk;-, -idj; jdf;Nf itj;Jf;nfhz;lhu;. mtu; me;j Fj;jif jhuUf;Nfh my;yJ mtuJ
,we;jJk; mtuJ thupR vDk; Kiwapy; me;j Ml;fSf;Nfh rhjfkhdjhf ,Uf;Fkhdhy;
epyk;-,-ia egu;-1 ngWfpwhu;. egu;-3 me;j mit Vw;fj; jf;fNj. ,uz;lhtjhf> xU
5 xg;ge;jj;ij xJf;fhky; me;j epyk;-,-iaj; nrhj;J xU jpUkzkhd ngz;Zf;F tpw;fg; 5
jdf;Fj; jUk;gb egu;-1-lk; Nfhuyhk;. gLkhdhy; (,e;J> ,Ryhk; kw;Wk; Gj;j
rkaj;ijr; rhu;e;j ngz;fs; jtpu) me;jr;
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 xU nrhj;ij khw;Wtjw;fhd nrhj;ij mtuJ jpUkzj;jpd;NghJ khw;wNth
mjpfhuk; ngw;wtuhf fhl;bf;nfhs;fpwhu;. me;jr; my;yJ tpw;fNth fl;Lg;ghLfs; tpjpf;fyhk;.
10 nrhj;ij mt;thNw egu;-2f;F milkhdk; nra;J 10
nfhLf;fpwhu;. Mdhy; egu;-1f;F me;jr; nrhj;jpd; nrhj;J khw;wr; rl;lk;> gphpT-11 xU nrhj;J
kPJ chpa mjpfhuk; ,y;iy. fhyg;Nghf;fpy; egu;-1 khw;wj;jpd;NghJ xU nrhj;;jpd;kPJ xUtUf;F
mj;jifa khw;wj;jf;f mjpfhuj;ijg; ngw;W mNj cs;s chpik kw;nwhUtUf;F khw;wpf;
nrhj;jpid egu;-3-f;F khw;wpf; nfhLf;fpwhh;. me;jr; nfhLf;fg;gLfpwJ. Mdhy;> me;j chpik
15 nrhj;ij egu;-2f;F milkhdk; nra;J my;yJ mij mDgtpf;Fk; tpjk; xU 15
nfhLj;jpUg;gJ egu;-3f;Fj; njhpahJ. me;j khw;wk; Fwpg;gpl;l tpjj;jpy; ,Uf;f Ntz;Lk; vdf;
egu;-2-dhy; gad;gLj;Jtjw;F Kd;dNu ele;J Fwpf;fg; gl;bUf;Fkhdhy;> me;jr; nrhj;ijg;
tpl;lJ. egu;-2d; milkhdk; egu;-3-d; mjpfhuj;jpw;F ngw;wtu; me;jr; nrhj;ij ve;jtpj fl;Lg;ghLk;
cl;gl;lJ. ,y;yhjJNghy; fUjp mDgtpf;fNth my;yJ
20 tpw;WtplNth chpik cs;sJ vd;fpwJ. gphpT-10 20
nrhj;J khw;wj;jpy; cs;s fl;Lg;ghLfs; xU nrhj;J khw;wj;jpd; fl;Lg;ghLfs;gw;wpf;
$Wk;NghJ gpupT-11 nrhj;Jhpikia
nrhj;J khw;wr; rl;lj;jpd; gphpT-10-d;gb xU mDgtpg;gJgw;wpf; $WfpwJ. nrhj;ij
nrhj;ij khw;wpg; ngw;wtu; my;yJ mtUf;F mDgtpg;gjpy; tpjpf;fg;gLk; fl;Lg;ghLfs;
25 mbapy; cs;Nshu; me;jr; nrhj;ij khw;Wtjw;F KOikahd chpikf;F Kuz;ghlhf cs;sJ. 25
tpjpf;fg;gLk; KOikahd fl;Lg;ghLfs; vJTNk Mdhy;> XusT chpikf;F xj;Jg; Nghtjhf
nry;yhJ. KOikahd fl;Lg;ghLfs; nry;yhJ. cs;sijf; ftdpf;fyhk;. gpupT-11 KOikahd
XusT fl;Lg;ghLfisg; gphpT-10 jLf;fpwJ. xU nrhj;J chpik khw;wk; gw;wpNa $WfpwJ.
fl;Lg;ghL KOikahdjh my;yJ KOikaw;wjh
30 vdf; fz;lwpa mjd; tpisitg; ghu;f;f vLj;Jf;fhl;Lfs;: 30
Ntz;LNkad;wp me;jf; fl;Lg;gLj;Jk; thu;j;ijfis
ftdpf;ff; $lhJ. egu;-1 egu;-2f;F md;gspg;ghf xU tPl;il
me;j tPl;by; egu;-2 trpf;f Ntz;Lk; vd;w
vLj;Jf;fhl;Lfs;: fl;Lg;ghNlhL mspf;fpwhu;. me;j md;gspg;G
35 KOikahdJ vd;gjhy; mf;fl;Lg;ghL 35
 egu;-1 me;jr; nrhj;ijj; jhdkhf toq;ff; nry;yhjjhfpwJ. egu;-2 me;j tPl;by;
$lhJ vd;gJ nry;Yk;> Vnddpy;> mJ trpf;fyhk; my;yJ trpf;fhkYk;
KOikahdjy;y. ,Uf;fyhk;.
 nrhj;jpidg; ngw;wtu; %d;W Mz;LfSf;F egu;-1 egu;-2f;F md;gspg;ghf xU tPl;il
40 ahUf;Fk; khw;wyhfhJ vdf; $Wk; fl;Lg;ghL me;j tPl;by; egu;-2 trpf;f Ntz;Lk; mg;gb 40
nry;Yk;. Vnddpy; mf;fl;Lg;ghL KOikaw;wJ. trpf;fhtpby; me;j md;gspg;G jpUk;gk;
khwhf> nrhj;jpidg; ngw;wtu; ,UgJ ngwg;gLk; vd;w fl;Lg;ghNlhL mspf;fpwhu;.
Mz;LfSf;F ahUf;Fk; khw;wyhfhJ vdf; me;jf; fl;Lg;ghL nry;Yk;. Vnddpy; me;j
$Wk; fl;Lg;ghL xU KOikahdjhff; fUjg; md;gspg;G KOikahdJ ,y;iy.
45 gLfpwJ. 45
 egu;-1 egu;-2-f;F xU nrhj;ij tpw;fpwhu;. ,q;F kw;nwhU rpW epyg;gFjpia mDgtpg;gjw;fhf
egu;-2 egu;-1-ld; xU jdpg;gl;l tpjj;jpy; me;jr; xU epyg;gFjpiag; gw;wp xUrpy cj;juTfis
nrhj;J tpw;fg;gLkhdhy; mij thq;Fk; Kjy; me;j epyj;ij khw;wpf; nfhLg;gtu; Fwpf;fyhk;.
chpikia egu;-1f;F mspj;J cld;ghL nra;J mg;gbg;gl;l cj;juTfSk; mij kPwpdhy;
50 nfhs;fpwhu;. egu;-2 me;jr; nrhj;ij tpw;f mjw;fhd ,og;gPl;ilAk; me;j epyj;ij khw;wpf; 50
Kad;why; me;j cld;ghL nry;Yk;. nfhLg;gtu; Nfl;Lg; ngwyhk;.

nrhj;J khw;wr; rl;lk; gphpT-10 ,U vLj;Jf;fhl;Lfs;:


tpjptpyf;Ffis Vw;fpwJ. KjyhtJ> Fj;jif

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

 egu;-1 egu;-2f;F KO md;gspg;ghf xU tPl;il gphpT-11 Mfpatw;iw ,izj;Jg; ghu;j;jhy;:


me;j tPl;bd; cauj;ij me;j tPl;bd;  mry; nrhj;J khw;wpg; ngWgtu; Neu;kiw
mUfpYs;s egu;-1d; tPl;bw;F tUk; fhw;W> kw;Wk; vjpu;kiw cld;gbf;if Mfpatw;why;
ntspr;rj;ijj; jLf;Fk; tpjj;jpy; mjpfhpf;ff; fl;Lg;gLj;jg; gLfpwhu;. Mdhy;>
5 $lhJ vd;w fl;Lg;ghNlhL mspf;fpwhu;. ,e;jf;  mLj;j nrhj;J khw;wpg; ngWgtu; fPo;f;fhZk; 5
fl;Lg;ghL nry;Yk; epge;jidfs; epiwNtw;wg; gl;bUe;jhy;
 egu;-1 egu;-2f;F jdJ epyj;jpidf; Fj;jiff;F vjpu;kiw cld;gbf;ifahy; kl;LNk
mspf;fpwhu;. Mdhy;> me;j epyj;jpd; kj;jpapy; fl;Lg;gLj;jg;gLfpwhu;:
cs;s rpy epyg;gFjpiaj; jd; gad;ghl;Lf;fhf o tpiynfhLj;J nrhj;J khw;wpg;
10 itj;Jf; nfhs;fpwhu;. me;j epyg;gFjpia ngWgtUf;F Kd;dNu me;j epge;jidfs; 10
mDgtpf;Fk; tpjkhf egu;-2 jdJ Fj;jif njhptpf;fg; gl;bUf;f Ntz;Lk;.
epyk;topahf top juNtz;Lk; vd epge;jidia o ,e;j cld;gbf;if mjd; mUfpYs;s
nfhLf;fpwhu;. ,e;j epge;jid nry;Yk;. kw;nwhU epyj;jpd; mDgtj;jpw;fhdJ
kl;Lky;yhJ mJ me;j cld;gbf;if
15 xU mirahr; nrhj;J rhu;e;j chpik khw;w nra;Jnfhz;ltUilajhfTk; ,Uf;f 15
xg;ge;jj;jpy; cs;s fl;Lg;ghL nghJthf xU Ntz;Lk;.
cld;gbf;if vd miof;fg; gLfpwJ. xU  tpiynfhLj;J nrhj;Jhpikia khw;wpg;
cld;gbf;if ,U tifahf mikayhk;: (m) ngw;wtu; Mdhy; me;j cld;gbf;ifiag;
Neu;kiw cld;gbf;if (xU nraiyr; nra;AkhNwh gw;wp Kd;dNu mwpahjpUe;jhy; mtiu
20 my;yJ gzk; nrYj;JkhNwh xU flik vjph;kiw cld;gbf;if$lf; fl;Lg;gLj;jhJ. 20
cilaJ) (M) vjpu;kiw cld;gbf;if (xU ,jw;F khwhf tpiynfhLj;J nrhj;Jhpik
Fwpg;gpl;l nraiyr; nra;aj; jiltpjpj;Jr; thq;fhjtu; cld;gbf;if gw;wp Kd;dwpTg;Gg;
nra;ag;gLk; cld;gbf;if). mirahr; nrhj;J ngwhtpbDk; mtu; vjpu;kiw
rhu;e;j cld;gbf;ifapy; cld;gbf;if epyk; cld;gbf;iff;Ff; flLg;gl;ltuhthu;.
25 rhu;e;jjhf ,Uf;fyhk;. me;j epyj;jpd; gad; 25
my;yJ flik me;j epyj;ij khw;wpg; vLj;Jf;fhl;Lfs;:
ngWgtUf;F rhu;ghfr; nry;Yk;. ,t;tifahd
cld;gbf;iffs; me;j epyj;jpd; ,ay;G> gz;G>  egu;-1f;F xNu xU epyk;jhd; cs;sJ
my;yJ kjpg;gpidg; ghjpf;ff; $baJ. vjpu;kiw mijAk; egu;-2f;F tpw;WtpLfpwhu;. ,q;F
30 my;yJ fl;Lg;gLj;Jk; cld;gbf;if epyk; Neu;kiw my;yJ vjpu;kiw cld;gbf;if 30
rhu;e;jjhfTk; Neu;kiw cld;gbf;if epyk; vJthdhYk; egu;-2-If; fl;Lg;gLj;jhJ.
rhuhjjhfTk; ,Uf;Fk;.  egu;-1f;F ,U epyq;fs; epyk;-1 kw;Wk; epyk;-2
cs;sd. ,tw;wpy; epyk;-1-id egu;-2-f;F
nrhj;J khw;wr; rl;lk;> gphpT-40 fPo;f;fhz;gtw;iwf; epyk;-2-id mDgtpf;Fk; tpjj;jpy; fl;Lg;ghL
35 Fwpg;gpLfpd;wd: tpjpj;J tpw;WtpLfpwhu;. ,j;jifa 35
cld;gbf;if (Neu;kiw my;yJ vjpu;kiw
 xU mirahr; nrhj;jpd; rpwe;j Rje;jpukhd cld;gbf;if vJthdhYk;) egu;-2-If;
mDgtj;jpw;fhf> fl;Lg;gLj;Jk;.
 xUtUf;F kw;nwhUthpd; epyj;jpd;kPJs;s  egu;-2 me;j epyk;-1-id egu;-3f;F
40 mtuJ chpikia jtpu;j;J tpw;WtpLfpwhu; vdpy; egu;-3-id me;j egu;-1- 40
 me;j epy chpikahshpd; mDgtj;ij XusT ld; nra;Jnfhz;l cld;gbf;if
fl;Lg;gLj;Jk; chpik cs;sJ. fl;Lg;gLj;Jk;. Mdhy;> me;j cld;gbf;if
vjpu;kiwahdjhfTk;> mJgw;wp egu;-3-f;Fj;
mj;jifa chpikia nrhj;ij khw;wpg; njhpag; gLj;jpapUf;f Ntz;Lk;.
45 ngWgtUf;F chpa Kd;dwptpg;Gf; nfhLj;J 45
mDgtpf;fyhk;. mj;fifa chpikia xU gpwf;fhj egUf;F nrhj;J khw;wk; nra;jYk;
tpiynfhLj;Jg; ngw KbahJ my;yJ nrhj;ij epiyj;j jd;ikf;F vjpuhd tpjpAk;:
khw;wpg; ngWgtUf;F Kd;dwptpg;Gf; nfhLf;fhky;
ngw KbahJ. nrhj;J khw;wr; rl;lk;> gpupT-5 nrhj;J khw;wk;
50 ,U thOk; egu;fSf;fpilNa eilngWtjhf 50
nrhj;J khw;wr; rl;lk;> gphpT-40-y; fhzg;gLk; ,e;j tiuaWj;jhYk;> gphpT-13 gpwf;fhj eghpd;
tpjpia ‘jy;f; vjpu; khf;];N` tpjp’ vd eyDf;fhfr; nrhj;J khw;wk; nra;tij Vw;fpwJ.
miof;fpd;wdu;. (jy;f; vjpu; khf;];N`> (1848) 41 ,e;j tpjp gad;ghl;Lf;F ,U epge;jidfs;
ER 1143). nrhj;J khw;wr; rl;lk; gphpT-40 kw;Wk;

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

cs;sd. mitahtd: xg;ge;jk; KbTf;F tUk; ehspy; gpwe;J tpl;lhy;


 gpwf;fhj egUf;F nrhj;J khw;wk; nra;AKd; me;j Gjpa chpik khw;wk; cldbahf
me;j nrhj;J xU thOk; egUf;F cjhuzkhf eilKiwf;F te;J gioa xg;ge;j
xU mwf;fl;lis khw;wg; gl Ntz;Lk;. Kbtpd;NghJ mtNu me;jr; nrhj;jpd;
5  gpwf;fhj egUf;F nrhj;J khw;wk; nra;a me;jr; chpikahsuhfpwhu;. Mdhy;> me;jr; nrhj;ij 5
nrhj;J KOikahd kpFjpahd nrhj;jhf KOikahf mDgtpf;Fk; chpik mtu; Kjpu;
,Uf;f Ntz;Lk;. tajilAk;NghNj fpilf;Fk;.

vdNt> xU nrhj;jhdJ xU gpwf;fhj egUf;F vLj;Jf;fhl;Lfs;:


10 khw;wk; nra;AKd;du; thOk; vj;jid 10
egu;fSf;fhdhYk; chpik khw;wk; nra;J  xU gz;iz egu;-1f;F toq;fg;gLfpwJ.
nfhLf;fg;glyhk;> Mdhy;> xU gpwf;fhj egUf;F gpd;du; mNj gz;iz egu;-2f;F mtuJ
tho;ehSf;fhd nrhj;J khw;wk; mDkjpf;fg; tho;ehs; KOikf;Fk; mspf;fg;gLfpwJ.
gLtjpy;iy. mtUf;Fg;gpd; egu;-2-d; gpwf;fhj Foe;ijf;F
15 mspf;fg;gLfpwJ. ,q;F egu;-2-d; gpwf;fhj 15
vLj;Jf;fhl;Lfs;: Foe;ij egu;-2-d; ,wg;Gf;F Kd;dNu
gpwe;jpUf;f Ntz;Lk;.
 egu;-1 jdJ nrhj;ij egu;-2-f;F chpik khw;wk;  egu;-1 egu;-2f;F mtuJ tho;ehs;
nra;J jUfpwhu;. mtUila tUq;fhy KOikf;Fk; xU nrhj;jpid chpik
20 kidtpNky; cs;s ek;gpf;ifapd; fhuzkhf khw;wk; nra;J nfhLf;fpwhu;. mtUf;Fg;gpd; 20
egu;-1-d; tho;ehs; KOikf;Fk; mij egu;-2-d; 25 tajilAk; (chpik
mspf;fpwhu;. mtuJ tho;ehSf;Fg;gpd; mtuJ khw;wj;jpd;NghJ gpwf;fhj) Foe;ijf;Fr;
Kjy; gps;isf;Fk; mtuJ tho;ehSf;Fg;gpd; nrd;W NrUk; vd mspf;fpwhu;. egu;-2f;F
egu;-1-d; ,uz;lhtJ %j;j gps;isf;Fk; NrUk; mtuJ tho;ehs; KOikf;Fk; mspf;fg;gLk;
25 vd cs;sJ. egu;-1-d; %j;j gps;isf;F chpik khw;wk; nry;Yk;. Mdhy;> mtuJ 25
mspf;fg;gLk; nrhj;J khw;wk; mtuJ tho;ehs; tho;ehSf;Fg;gpd; egu;-2-d; gps;isf;F
KOikf;F kl;LNk khw;wg;gLfpwJ vd;gjhy; mspf;fg;gLk; chpik nry;yhJ. Vnddpy;>
mJ nry;yhJ. mJ Kjpuh taijf;fle;J eilngWfpwJ.
 egu;-1 jdJ nrhj;ij egu;-2-f;F mtuJ  egu;-1 egu;-2-f;F mtuJ tho;ehs;
30 tho;ehs; KOikf;Fk; chpik khw;wk; nra;J KOikf;Fk; kw;Wk; egh;-2-d; 30
jUfpwhu;. mtUf;Fg;gpd; mtuJ gpwf;fhj Kjy; tho;ehSf;Fg;gpd; egu;-3-f;Fk; mtuJ
Foe;ijf;Fk; mij khw;wpf; nfhLf;fpwhu;. tho;ehSf;Fg;gpd; mtuJ 17 tajilAk;
Mdhy;> mf;Foe;ij jdJ kjj;ij khw;wpf; gps;isf;Fk; xU nrhj;jpid chpik khw;wk;
nfhz;lhy; me;j chpik khw;wk; ghpKjy; nra;J nfhLf;fpwhu;. egu;-3-d; gpwf;fhj
35 nra;ag;gLk; vd Fwpg;gpLfpwhu;. ,e;j chpik Foe;ijf;Fr; nra;ag;gLk; chpik khw;wk; 35
khw;wk; nray;gLj;j KbahJ. Vnddpy; me;j nry;Yk;.
khw;wj;jpy; egu;-2-d; gpwf;fhj %j;j Foe;ijf;F
mspf;fg;gLk; nrhj;J KOikahd kpFjp gphpT-14-d; tpjp jdpg;gl;l cld;ghLfis
,y;yhky; xU epge;jid cs;sJ. fl;Lg;gLj;jhJ. Vnddpy; ,J xU
40 nrhj;Jhpikia cUthf;Ftjpy;iy. nrhj;J 40
nrhj;J khw;wr; rl;lk;> gphpT-14-d;gb tho;e;J khw;wr; rl;lk; gphpT-15> xU nrhj;J khw;wk; xU
nfhz;bUf;Fk; xUthpd; my;yJ gyhpd; FOkj;jpw;F khw;wk; nra;J jug;gLk;NghJ
tho;ehSf;Fg;gpd; eyk;jUk; tpjj;jpy; mf;FOkj;jpy; cs;s xUrpyiug; nghUj;jtiu
eilKiwg;gLj;j Ntz;ba xU nrhj;Jhpik gphpT-13 kw;Wk; gphpT-14-d;gb nry;yhjjhdhYk;
45 khw;wNkh my;yJ thOk; Kjpuh taJila xUtu; me;j chpik me;jf; Fwpg;gpl;l egu;fisg; 45
Kjpu; tajilAk;NghJ mDgtpg;gjw;Nfh khw;wk; nghUj;jtiu kl;LNk Njhy;tpailANkad;wp
nra;J ju KbahJ. gphpT-14 NkYk;> thOk; me;j KO FOkj;jpw;Fk; nghUe;jhJ.
xUthpd; my;yJ gyupd; tho;ehSf;Fg;gpd;
xUtUf;F mspf;f KbahJ. mjhtJ xU thOk; vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2f;F mtuJ tho;ehs;
50 egUf;F cs;s chpikf;Fk; gpwf;fg;NghFk; egUf;F KOikf;Fk; xU nrhj;jpid chpik khw;wk; 50
eilngwg;NghFk; chpik khw;wj;jpw;Fk; ,ilNa nra;J nfhLf;fpwhu;. mtUf;Fg;gpd; egu;-2-d;
,ilntsp ,Uf;fyhfhJ vd;fpwJ. chpik khw;wk; ,d;Dk; gpwf;fhj Foe;ijfSf;Fr; nrd;W
eilngWk; ehspy; gpwf;fhJ mjw;F Ke;ija NrUk; vd cs;sJ. Mdhy;> ngz; Foe;ijf;F
mtuJ tho;ehSf;F kl;LNk NrUk; vd

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

cs;sJ. gphpT-13-d;gb me;j epge;jidapd; ,Ue;jhy; mj;jifa epge;jid NkNy Fwpg;gpl;l


fhuzkhf nry;yhjjhfpwJ. Mdhy;> ,J me;j fhyj;jpw;Fg;gpd; mjpfhpj;jhy; nry;yhJ.
ngz; Foe;ijiag; nghUj;jtiu kl;LNk
Njhy;tpailANkad;wp kw;w Mz; Foe;ijfSf;Fg; vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2f;F mtuJ tho;ehs;
5 nghUe;jhJ. KOikf;Fk; xU nrhj;jpid chpik khw;wk; 5
nra;J nfhLf;fpwhu;. mtUf;Fg;gpd; egu;-2-d;
nrhj;J khw;wr; rl;lk;> gphpT-16-d;gb ‘nrhj;J ,d;Dk; gpwf;fhj Foe;ij 18 tajilAk;nghJ
khw;wr; rl;lj;jpd; gphpTfs;-13> 14 –d; fhuzkhf nrd;W NrUk; vd cs;sJ. NkYk;> me;jr;
xUtUf;Nfh my;yJ xU FOkj;jpw;Nfh nrhj;jpypUe;J tUk; tUkhdj;ij egu;-2 mtuJ
10 nra;ag;gLk; khw;wk; Njhy;tpailAkhdhy;> me;jj; tho;ehs; KOikf;Fk; kw;Wk; egu;-2-d; 10
Njhy;tpf;Fg;gpd;du; me;j chpik khw;w Foe;ijf;F chpik khw;wk; nra;J 20
xg;ge;jj;jpNyNa Fwpg;gplg;gLk; vjpu;fhyj;jpy; Mz;Lfs; tiuAk; Nrfhpf;f Ntz;Lk; vd
eilngw cs;s midj;J chpik khw;wq;fSNk cs;sJ. ,e;j epge;jid gphpT-17-y;
Njhy;tpAWk;’. Fwpg;gplg;gLk; 18 Mz;Lfisf; fle;J
15 nry;tjhy; nry;yhJ. mjd;gb mj;jifa 15
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 jdJ kUkdpd; kfshd egu;-2- epge;jidf; fhyk; KbTw;wJNghd;W vz;zp
f;F md;gspg;ghf mtuJ tho;ehs; KOikf;Fk; me;j Nrfhpj;j tUthia tpw;Wtplyhk;.
mspf;fpwhu;. egu;-2f;Fg;gpd; mtuJ re;jjpaUf;F
KOikahf mspf;fpwhu;. mtUf;F Mz; Foe;ij Mdhy;> Nky; Fwpg;gpl;l tpjpf;F 3
20 ,y;yhtpby; mtuJ ngz; Foe;ijfSf;Fr; NrUk;. tpjptpyf;Ffs; cz;L. Mit: 20
Mdhy;> mij mtu;fs; tpw;ff;$lhJ. egu;-2-f;Ff;  nrhj;J khw;wpj; jUgthpd; flid
Foe;ijfNs ,y;iy vd;why; egu;-1-d; milg;gjw;Nfh my;yJ me;jr; nrhj;jpy;
kUkfDf;Fr; NrUk; vd;fpwJ. ,q;F egu;-2-d; ngz; chpik cs;s kw;w ahUila flid
Foe;ijfSf;F chpa epge;jidahy; milg;gjw;Nfh mj;jifa Nrfhpg;Gj; Njit
25 nry;yhjjhfpwJ. vdNt> mjw;Fg;gpd; eilngWk; vdpy; mjw;fhd epge;jid. 25
egu;-1-d; kUkfDf;F mspf;fg;gLk; chpik khw;wk;  nrhj;J khw;wpj; jUgthpd; Foe;ijfSf;F
nrhj;J khw;wr; rl;lk;> gphpT-16-d;gb nry;yhJ. my;yJ mtuJ jatpy; mr;nrhj;jpy;
chpik cs;stu;fSf;fhfr; xU gFjp
Mdhy;> mLj;j chpik khw;wk; Kjy; chpik jug;gl Ntz;Lk; vdpy; mjw;fhd epge;jid
30 khw;wj;ijr; rhuhjjhf ,Ue;jhy; Kjy; chpik  rk;ge;jg;gl;l khw;wg;gLk; nrhj;jpd; 30
khw;wj;jpw;F khw;whf ,Uf;Fkhdhy; Ke;ija guhkhpg;Gf;fhfTk; ghJfhg;Gf;fhfTk; cs;s
chpik khw;wj; njhy;tp me;j mLj;j chpik epge;jid
khw;wj;ijj; Njhy;tpAwr; nra;ahJ. ,U khw;W
epge;jidfs; ,Ue;J xd;W Njhy;tpAw;why; mLj;j nrhj;J khw;wr; rl;lk; gphpT-14> 16> 17-f;fhd
35 khw;W epge;jid Vw;fj;jf;fjhdhy; Njhy;tpAWk; nghJthd tpjptpyf;F: 35
epge;jid xJf;fg;gl;L Vw;fj;jf;fij
nray;gLj;jyhk;. nrhj;J khw;wr; rl;lk; gphpT-14> 16> 17-d; tpjpfs;
nghJ kw;Wk; jUk fhupaq;fSf;fhd
vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 egu;-2-f;F tho;ehs; nrhj;Jhpik khw;wj;jpw;Fg; nghUe;jhJ.
40 KOikf;Fk; gpd; mtuJ ,d;Dk; gpwf;fhj 40
Foe;ijf;Fk; xU nrhj;ij chpik khw;wk; nra;J epiyahd kw;Wk; epiyaw;w chpikfs;
nfhLf;fpwhu;. egu;-2-f;F Foe;ij ,y;yhtpby;
mtuJ tho;ehSf;Fg;gpd; egu;-3f;Fr; NrUk; vd xU nrhj;jpd; kPJs;s chpik epiyahdjhfNth
cs;sJ. egu;-2-d; gpwf;fhj Foe;ijf;Fr; my;yJ epiyaw;wjhfNth ,Uf;fyhk;. nrhj;J
45 nra;ag;gLk; chpik khw;wk; nry;yhJ Mdhy;> khw;wr; rl;lk;> gphpT-19 epiyahd 45
mjw;F khw;whf cs;s egu;-2-f;Ff; Foe;ij nrhj;Jhpikgw;wpf; $WfpwJ. nrhj;Jhpik
,y;yhtpby; egu;-3-f;Fr; NrUk; vd;w gFjp nry;Yk;. khw;wj;jpy; cs;s thrfk; fPo;f;fhZk;
epge;jidfs; vijAk; tpjpf;fhjNghJ
nrhj;J khw;wr; rl;lk;> gphpT-17-d;gb chpik khw;wk; xUtUf;F nrhj;Jhpik epiyahdjhf
50 nra;ag;gLk; rk;ge;jg;gl;l nrhj;jpypUe;J fpilf;Fk; cUthfpwJ: 50
tUkhdj;ij nrhj;J khw;wk; nra;gthpd;  me;j chpik khw;wk; nray;gLtjw;fhd
tho;ehSf;Fg; gpd;Dk; Nru;f;f Ntz;Lk; vd;Nwh Fwpg;gpl;l ehs; Fwpf;fg;gltpy;iy> my;yJ
my;yJ nrhj;J khw;w ehSf;Fg;gpd; 18  mJ cldbahf eilKiwf;F tUfpwJ
Mz;LfSf;F NkYk; Nru;f;f Ntz;Lk; vd;Nwh vdf; Fwpg;gplg;gltpy;iy> my;yJ

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

 xU Fwpg;gpl;l epfo;T epfo;e;j chpik ,Ue;jhy;$l mtu;fspd; chpik


gpd;du;eilKiwg;gLj;jg;gLk; vd epiyahdNj.
Fwpg;gplg;gl;Ls;sJ.
epiyaw;w chpik vd;gJ xU Fwpg;gpl;l
5 fPo;f;fhZk; tpjj;jpy; ,Ug;gpDk; xU nrhj;Jhpik cWjpaw;w epfo;T epfo;e;jhNyh my;yJ 5
epiyahdJ: (m) mr;nrhj;Jhpikia mDgtpf;Fk; epfohtpl;lhNyh kl;LNk mspf;fg;gl;l xU
fhyk; js;spg;Nghlg;gl;Ls;sJ. (M) me;jr; nrhj;Jhpik eilKiwf;F tUk; vd
nrhj;jpd;kPJ NtnwhUtUf;F Kd;dNu chpik ,Uf;Fkhdhy; mJ epiyaw;w chpikahFk;.
cs;sJ (,) mr;nrhj;jpd; tUthkdj;ijf; me;jr; Fwpg;gpl;l epge;jid epfo;T ele;jhNyh my;yJ
10 nrhj;ij mDgtpg;gjw;Ff; Fwpg;gpl;l fhyk;tiu eilngwhJ ,Ue;jhNyhjhd; me;j chpik 10
Nru;j;J itf;f Ntz;Lk; vd;w epge;jid cs;sJ mtUf;F KOikahdjhf epiyahdjhf
(<) Fwpg;gpl;l epfo;T epfo;e;jhy; kw;nwhUtUf;F ,Uf;Fk;. epiyaw;w nrhj;Jhpikapy;
mr;nrhj;Jhpik nrd;WtpLk;. epfo;fhyj;jpy; xUtu; xU nrhj;jpd;
chpikahsuhf ,Uf;f KbahJ. epiyaw;w
15 nrhj;Jhpik ngWgtu; me;jr; nrhj;Jhpik jd;ikNa nrhj;Jhpik ngWtjw;F xU Kd; 15
eilKiwf;F tUKd; ,we;J tpl;lhYk;> me;j epge;jidahf cs;sJ. epiyaw;w chpik
epiyahd nrhj;Jhpik khwhJ. mr;nrhj;Jhpik nghJthf khw;wj;jf;fNj. ,Ug;gpDk;> me;jr;
eilKiwf;F tUKd;Nd mJ mtUila nrhj;Jhpikapid mj;jifa nrhj;Jhpik
nrhj;jhFtNjhL mij kw;wtUf;F khw;wTk; ngWgtu; mDgtpf;FKd; ,we;Jtpl;lhy;
20 RtPfhpj;Jf;nfhs;sTk; chpik cs;sJ. mj;jifa khw;wk; Njhy;tpailtjhy; mij 20
nrhj;Jhpik ngw;wtu; mij mDgtpg;gjw;F kw;wtu; RtPfhpf;f KbahJ.
Kd;dNu ,we;Jtpl;lhYk; nrhj;Jhpik ngw;wthpd;
,wg;Gf;Fg;gpd; mtuJ rl;lg;G+u;tkhd thhpRf;F xU epiyaw;w chpik vd;gJ tof;Fj;
me;j epiyahd chpik nry;fpwJ. njhLf;Fk; rhjhuz chpikapypUe;J
25 khWgLfpwJ. epiyaw;wp chpik ngWgtu; 25
,d;Dk; gpwf;fhj Foe;ijf;F nrhj;Jhpik nrhj;Jhpik khw;wk; ngWk; ehspy; xUtu; xU
khw;wg;gl;bUe;jhy; mtu; mij vjpu;fhyj;jpy; nrhj;jpd; chpikahsuhtjw;fhd tha;g;ig
mDgtpg;gjhf ,Ug;gpDk; mtu; gpwe;jJNk me;j kl;LNk ngWfpwhu;. Mdhy;> mJ vjpu;fhy
epiyahd chpik mtiur; Nru;fpwJ. (nrhj;J epiyaw;w jd;ikapd; fhuzkhf
30 khw;wr; rl;lk;> gphpT-20). KOikailahky; cs;sJ. 30

vLj;Jf;fhl;Lfs;: vLj;Jf;fhl;Lfs;:
 egu;-1> xU ,e;J kjj;jtu; rk;ge;jg;gl;l
 egu;-1 egu;-2f;F mtuJ tho;ehs; KOikf;Fk; nrhj;Jf;fhd chpikahsu; jdJ kidtp
35 mtUf;Fg;gpd; egu;-3-f;Fk; xU nrhj;jpid egu;-2 kw;Wk; rNfhjuiutpl;L (egu;-3) ,we;J 35
chpik khw;wk; nra;J nfhLf;fpwhu;. ,q;F egu;- tpLfpwhu;. egu;-3 me;jr; nrhj;ij milAk;
3-d; chpik epiyahdNj. Vnddpy; egu;-2-d; tha;g;ig kl;LNk ngWfpwhu;.
,wg;Gf;Fg;gpd; egu;-3-f;Fr; Nru;tJ  egu;-1 jdJ kidtpahd egu;-2f;F jdJ
cWjpahfpwJ. nrhj;ij mtuJ tho;ehs; KOikf;Fk;
40  egu;-1 egu;-3d;kPJs;s ek;gpf;ifapd; fhuzkhf gpd;du; mtUf;Fg;gpd; kfd; egu;-3-f;Fk; xU 40
egu;-2f;F xU nrhj;jpid chpik khw;wk; nrhj;jpid chpik khw;wk; nra;J
nra;J nfhLf;fpwhu;. egu;-3 25 tajilAk;NghJ nfhLf;fpwhu;. jtwpdhy; egu;-4-f;F ,e;jr;
me;jr; nrhj;ij egu;-2 egu;-3-f;F nfhLf;f nrhj;J nry;Yk;. ,q;F egu;-4-d; chpik
Ntz;Lk; vd cs;sJ. ,q;F egu;-3d; chpik epiyaw;wJ.
45 epiyahdNj. egu;-3 18 tajilAk;NghJ me;jr;  egu;-1 egu;-2f;F mtuJ tho;ehs; 45
nrhj;ij mDgtpf;f chpik cs;sJ. (nrhj;J KOikf;Fk; mtUf;Fg;gpd; egu;-3-f;Fk;
khw;Wr; rl;lk;> gphpT-14-d;gb). (mtu; tho;e;jhuhdhy;)xU nrhj;jpid
 xU nrhj;J rkkhf egu;-1> 2 kw;Wk; egu;-3 chpik khw;wk; nra;J nfhLf;fpwhu;.
MfpNahUf;F rkkhf mtu;fs; 18 jtwpdhy; egu;-3 kw;Wk; egu;-4-d; chpik
50 tajilAk;NghJ Nru Ntz;Lk; vd mspf;fg; epiyaw;wJ. 50
gLfpwJ. 18 tajilAk; Kd; ,we;J tpl;lhy;
mr;nrhj;J egu;-4-w;F chpaJ vd cs;sJ. nrhj;J khw;Wr; rl;lk;> gphpT-21-d;gb xUtu; 18
,q;F egu;-1> egu;-2 kw;Wk; egu;-3-d; chpikfs; tajilAk;NghJ chpik ngWthu; vd;W
epiyahdNj. xU epfo;itg; nghWj;J me;j ,Ue;jhy;> mJtiu rk;ge;jg;gl;l nrhj;jpd;

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

tUkhdk; mtuJ gad;ghl;Lf;F chpaJ my;yJ me;j epge;jid epfo Kbahky; nra;J
vjpu;fhyj;jpy; nfhLf;fg;gl Ntz;baJ vd;why; tpLtjhy;> me;j capYf;F mtu; fl;Lg;gl
mtupd; chpik epiyaw;wjhff; fzf;fpl KbahJ khl;lhu;.
vd;fpwJ.
5 ,jw;F khwhf> xU nraYf;fhd fhy msT 5
epge;jidAld;$ba nrhj;Jhpik khw;wk; Fwpg;gplg; gl;bUe;jhy; kw;Wk; me;jr; nray;
Njhy;tpAw;w epiyapy; me;j chpik
xU epge;jidapd; Nghpy; xU nrhj;Jhpik toq;fg; NtnwhUtUf;Fr; nry;Yk; vdf;
gLfpwJ vd;why;> me;j epge;jid eilngw Fwpg;gpl;bUe;jhy; me;j NtnwhUtu; jdf;F
10 KbahjpUe;jhNyh> rl;lj;jhy; jLf;fg;gl;lhNyh> me;jr; nrhj;Jhpik fpilf;f Ntz;Lk; vd;w 10
mij epiwNtw mDkjpj;jhy; rl;lj;jpd; vz;zj;jpy; me;j epge;jidia epiwNtw;w
eyj;jpw;Nf NfL tpistpf;Fk; jd;ikAs;sJ KbahjthW jLj;jhy;> me;j epge;jidia
vd;whNyh> my;yJ Nkhrbahdjhf ,Ue;jhNyh epiwNtw;w NghJkhd fhyk; $Ljyhf mspf;fg;
my;yJ kw;wtUf;Nfh my;yJ kw;wthpd; glyhk;. mthpd; Nkhrbapd; fhuzkhf me;j
15 nrhj;jpw;Nfh jPq;fhFk; vd;whNyh me;jr; epge;jidia vf;fhyKk; my;yJ ePz;l 15
nrhj;Jhpik Njhy;tpailfpwJ. NkYk;> me;j fhyj;jpw;F epiwNtw;w KbahjthW
epge;jidapd; ngWk;gFjp epiwNtw;wg;gl;lhNy nra;ag;gl;bUe;jhy; me;j epge;jid epiwNtw;wg;
KOikahf epiwNtw;wg;gl;ljhff; nfhs;syhk;. gl;ljhff; nfhs;syhk;.

20 vLj;Jf;fhl;Lfs;: ‘yp]; ngd;ld;]’; Nfhl;ghL 20

 egu;-2-f;F mtu; egu;-3-idj; jpUkzk; nra;J nrhj;J khw;Wr; rl;lk;> gphpT-52 nghJthf
nfhs;s Ntz;Lk; vd;w epge;jidNahL egu;-1 mwpag;gLk; ‘yp]; ngd;ld;];’ Nfhl;ghl;bid
xU nrhj;jpid khw;wpf; nfhLf;fpwhu;. me;j (epYit tof;F) Vw;fpwJ. ,jd;gb> fPo;f;fhZk;
25 khw;wk; epfOk; ehspy; egu;-3 ,we;J tpLfpwhu; epge;jidfspy; VNjDk; ,Ue;jhy; rk;ge;jg;gl;l 25
vdpy; me;j khw;wk; nry;yhjjhfpwJ. mirahr; nrhj;jpid khw;wNth mJ rhu;e;j
 egu;-1 egu;-2-f;F mtuJ fdtiu tpl;Lg; gphpa nray;fspy; <LglNth jLf;fg;gLfpwhu;fs;:
Ntz;Lk; vd;w epge;jidNahL xU nrhj;jpid
khw;wpf; nfhLf;fpwhu;. me;j khw;wk;  rk;ge;jg;gl;l nrhj;;J rhu;e;j tof;F
30 nry;yhjjhfpwJ. ePjpkd;wj;jpy; epYitapy; my;yJ 30
 egu;-1 egu;-2-f;F mtu; egu;-3> egu;-4 kw;Wk; egu;- tprhuidapy; cs;sJ
5-d; Vw;NghLjhd; jpUkzk; nra;J nfhs;s  mt;tof;F my;yJ ePjpkd;w tprhuid xU
Ntz;Lk; vd;w epge;jidNahL xU nrhj;jpid tQ;rf Nehf;fk; nfhz;ljy;y.
khw;wpf; nfhLf;fpwhu;. egu;-5 ,we;J tpLfpwhu;.  tof;fpy; my;yJ ePjpkd;w tprhuidapy;
35 egu;-2 kw;w ,Utuhd egu;-3> egu;-4-d; Vw;NghL ikakhf cs;s rk;ge;jg;gl;l nrhj;jhFk;. 35
jpUkzk; nra;J nfhs;fpwhu;. vdNt ,q;F egu;-  tof;fpy; cs;s nrhj;J khw;wg;gl;bUf;f
2 me;j epge;jidia epiwNtw;wpajhff; Ntz;Lk; my;yJ tof;Fj;
nfhs;syhk;. njhlu;e;jpUg;gtUf;F mjpy; rk;ge;jk; ,Uf;f
Ntz;Lk;.
40 epge;jidAld;$ba nrhj;Jhpik khw;wk; vdpy;> xU  me;j nrhj;ij tpw;gJ mLj;j jug;igg; 40
nray; epiwNtw;wj;ij epge;jidahff; nfhz;L ghjpf;ff; $bajhf ,Uf;f Ntz;Lk;.
me;j khw;wk; ,Uf;Fkhdhy;> me;j nray;
epiwNtw;wj;jpw;fhd fhy msT Fwpf;fg;glhJ xU tof;fpd; ve;j xU jug;igAk; ,e;jr;
,Ue;jhy; me;j epge;jidia vf;fhyj;jpYk; nrhj;Jhpik khw;wk; ghjpf;Fk; vd;why; kl;LNk
45 epiwNtw;w KbahjjhfNth my;yJ ePz;l ,e;j gphpT-52 jiyapLk;. me;jr; nrhj;Jhpik 45
fhyj;jpw;F epiwNtw;w KbahjjhfNth khw;wk; my;yJ ve;j xU nraYk; jd;dpNyNa
mr;nrhj;jpd; chpikiag; ngWgtu; nra;jhy; me;j nry;yhjjy;y kwhf mjdhy; ghjpf;fg;gLk;
epge;jid Kwpabf;fg; gl;ljhff; nfhs;syhk;. jug;gpdhy; nry;yhjjhf;ff;$bajhFk;. mJ
me;j tof;fpd; jPu;g;igg; nghWj;J mikAk;.
50 vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 jdJ kuz capypy;; egu;-2 ,q;F me;j nrhj;ijg; ngWgtUf;F me;j 50
jdJ kfisj; jpUkzk; nra;J nfhs;s Ntz;Lk; tof;Fgw;wp Kd;dwptpg;G cs;sjh vd;gijg;
vdTk;. mg;gb ,y;yhj gl;rj;jpy; me;j capYf;F nghWj;jJ.
egu;-2 fl;Lg;glhjtu; vdf; Fwpg;gpLfpwhu;. egu;-2
NtnwhU ngz;iz kze;J nfhs;fpwhu;. ,jd;%yk;

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

vLj;Jf;fhl;Lfs;: tpw;fg;gl;lJ xJf;fg;glhJ.

 egu;-2-lk; cs;s xU tPL rk;ge;jkhf egu;-1 xU gFjp epiwNtw;wf; Nfhl;ghL


tof;ifj; njhLf;fpwhu;. me;j tof;F
5 epYitapy; cs;sNghj egu;-2 me;j tPl;il nrhj;J khw;wr; rl;lk;> gphpT-53(m) gFjp 5
egu;-3-f;F tpw;W tpLfpwhu;. egu;-1-d; tof;F epiwNtw;wf; Nfhl;ghl;il cs;slf;fpAs;sJ.
js;Sgb nra;ag;gLfpwJ. egu;-2 egu;-3-f;F fPo;f;fhZk; epge;jidfs; epiwNtw;wg;
tpw;wJ nry;Yk; rhpahdJ. gl;bUe;jhy; mJ gjpT nra;ag;gl Ntz;bajhf
 egu;-2-lk; cs;s xU tPL rk;ge;jkhf egu;-1 xU ,Ue;jhYk; epiwNtw;wg;glhJ ,Ue;jhy;>
10 tof;ifj; njhLf;fpwhu;. me;j tof;F my;yJ rl;lg; G+u;tkhf epiwNtw;Wk; Kiwapy; 10
epYitapy; cs;sNghj egu;-2 me;j tPl;il epiwNtw;wg; glhjpUe;jhy; me;j nrhj;J rhu;ghf
egu;-3-f;F tpw;W tpLfpwhu;. egu;-1-d; tof;fpy; nrhj;J khw;wk; nra;J jUgtu; ve;j xU
mtUf;F rhu;ghf jPu;g;G tUfpwJ. egu;-2 egu;-3- epthuzKk; (xg;ge;jj;jpy; Fwpg;gplg;gl;Ls;s
f;F tpw;wij egu;-1 epidj;jhy; nry;yhjjhf;f epthuzk; jtpu) ngwj; jLf;fg; gLfpwhu;.
15 KbAk;. 15
 egu;-1 jdJ epyj;ij egu;-2f;F Fj;jiff;Ff;  VjhtnjhU mirahr; nrhj;jpid tpiyf;F
nfhLf;fpwhu;. egu;-2 me;j epyj;ij chpik khw;wk; nra;Ak; xg;ge;jk; vOj;Jg;
Mf;fpukpj;Js;s egu;-3-f;F vjpuhf tof;Fj; G+u;tkhf nrhj;jpidg; ngWgtuhNyh my;yJ
njhLf;fpwhu;. tof;F epYitapy; cs;sNghJ mtuJ rhu;ghf xUtuhNyh ifnahg;gk;
20 egu;-1 me;j epyj;ij egu;-4-f;F khw;wpf; ,lg;gl;bUf;f Ntz;Lk;. ,jd;%yk;> me;j 20
nfhLj;J tpLfpwhu;. tof;F epYit egu;-1 egu;- xg;ge;jk; epiwNtwpaij cWjpg;gLj;j
4-f;F khw;wpf; nfhLj;jijr; nry;yhjjhf;fhJ. KbAk;.
Vnddpy; me;j me;jj; jug;gpdu; tof;fpd; ve;j
xU jug;Gk; ,y;iy. vLj;Jf;fhl;Lfs;:
25  egu;-1 jdJ tPl;il egu;-2f;F tpw;W tpLfpwhu;. 25
mjd;gpwF egu;-3 ePjpkd;wj;jpy; egu;-1f;F me;j  xU md;gspg;G nfhLf;fg;gl;bUe;jhy;>
tPl;il tpw;f chpikapy;iy vdTk; me;j tPl;L gFjp epiwNtw;w epthuzk; ngw
chpikiaj; jdf;Fg; ngw;Wj; jUkhWk; $wp KbahJ. Vnddpy; ,e;j khw;wk;
tof;Fj; njhLf;fpwhu;. me;j tof;F epYitapy; tpiynfhLj;J khw;wg;gl;ljy;y.
30 cs;sNghNj egu;-2 me;j tPl;il egu;-3-f;F  xU ,e;J $l;Lf; FLk;gj;jpd; jiytu; 30
tpw;W tpLfpwhu;. ,q;F egu;-3 me;j tof;fpy; mf;FLk;gj;jpd; rhu;ghf xg;ge;jj;jpy;
egu;-1-f;F vjpuhf ntw;wp ngw;whYk; egu;-3-d; ifnahg;gkpl;bUe;jhy; nrhj;J khw;wr;
chpik khwhJ. Vnddpy; me;j tof;F rl;lk;> gphpT-53(m) tpd;gb nry;Yk;.
njhlug;gLk; Kd;dNu egu;-1 egu;-2f;F tpw;W  nrhj;J khw;wk; ngw;wtu; me;jr; nrhj;ij
35 tpl;lhu;. NkYk; egu;-2 me;jr; nrhj;ij egu;-3f;F KOtijANkh mjd; gFjpiaNah 35
tpw;Fk;NghJ me;j tof;fpd; xU jug;ghf mDgtj;jpy; vLj;Jf; nfhz;bUf;f
,y;iy. (ghy uhkr;re;jpuh vjpu; jt;yh> 27 BLR Ntz;Lk;. my;yJ Vw;fdNt mDgtj;jpy;
38). ,Ue;jpUf;Fkhdhy;> njhlu;e;J mDgtpjJ
 egu;-1-lk; cs;s nrhj;jpd; kPJ tof;Fj; mijg; ngUf;fp ,Uf;f Ntz;Lk;. me;j
40 njhLf;f egu;-1 kw;Wk; egu;-2 ,ize;J xg;ge;jj;jpw;Fg; gpwF mj;jifa 40
kiwKfkhf jpl;lkpLfpd;wdu;. egu;-1 me;j nray;ghLfs; ,Ue;jpUf;f Ntz;Lk;.
tof;fpy; jPtpukhf <LgLk;NghJ me;jr;  me;j nrhj;ijg; ngw;wtu; Vw;fdNt
nrhj;ij egu;-2 egu;-3-f;F tpw;WtplTk; epiwNtw;wpNah my;yJ epiwNtw;Wk;
jpl;lkpLfpd;wdu;. egu;-3-lkpUe;J ngWk; epiyapNyh ,Uf;f Ntz;Lk;.
45 njhifia ,UtUk; gq;fpl;Lf;nfhs;syhk; 45
vdTk; KbT nra;fpd;wdu;. egu;-2 tof;Fj; vLj;Jf;fhl;L: xU thq;ff;$batu; Vw;fdNt
njhLf;fpwhu;. jpl;lkpl;lthNw egu;-1 tof;fpy; cgNahfj;jpy; vLj;Jf; nfhz;bUe;jhy;
jPtpukhf <LgLk;NghJ me;j tof;F epYitapy; mjw;fhd Vw;Wf;nfhz;l tpiyiaf; nfhLf;f
,Uf;Fk;NghJ tpw;w fhuzj;ijf; fhl;b me;j Kbahj fhuzj;jpdhy; mij
50 tpw;gid js;sp itf;fg;gLk; vd;w vz;zj;jpy; vLj;Jf;nfhz;lij kWf;f KbahJ. (gr;ru;jh]; 50
me;jr; nrhj;ij egu;-2 egu;-3-f;F tpw;W vjpu; mfkjhghj; efuhl;rp> AIR 1941 Bom 346).
tpLfpwhu;. egu;-2-d; tof;F jPu;g;gplg; gLfpwJ.
me;j tof;F jpl;lkpl;l rjp vd;gjhy; egu;-3-f;F Vw;fdNt mDgtpj;J te;jijj; njhlu;e;J
mDgtpf;f gFjpepiwNtw;w jw;fhg;gpidg;

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

gad;gLj;jyhNkad;wp mij Kw;wpYk; tpw;gjw;fhd xg;ge;jkhFk;. me;jf; Fwpg;gpl;l


vLj;Jf;nfhs;sg; gad;gLj;j KbahJ. NkYk;> xU fhyk;tiu mjhtJ me;j nrhj;J cz;ikapy;
nrhj;ij tpiyf;Fg; ngw;wtUf;Fr; rhu;ghf mij thq;Fgtiur; nrd;W NrUk;tiu me;jr; nrhj;J
gFjp epiwNtw;wkhf mDgtpj;J te;jijj; nrhj;J khw;Wgthpd; mDgtj;jpNyNa
5 njhpahky; thq;fpdhy; mtUf;F tpjptpyf;F KOikahf cs;sJ. 5
mspf;fpwJ gphpT-53(m). vdNt> gFjp
epiwNtw;wj;ijf; fhl;b mj;jifa gFjp nrhj;J khw;wr; rl;lk;> gphpT-56-d;gb> xd;W
epiwNtw;wj;ij mwpahJ tpiyf;Fg; ngw;wtUf;F my;yJ mjw;F Nkw;gl;l nrhj;jpd; chpikahsu;
vjpuhf thjpl KbahJ. ,Ug;gpDk;> mj;jifa mtw;iw milkhdkhf xUtUf;Fk; mtw;wpy;
10 gFjp epiwNtw;wj;ij mwpahJ mij tpiyf;F xd;iw kw;nwhUtUf;Fk; tpw;fpwhu;. mij 10
thq;fpaij ep&gpf;f Ntz;ba nghWg;G thq;Fgtu; NtW xU xg;ge;jk; ,y;yhjgl;rj;jpy;
thq;fpatUf;Nf chpajhFk;. me;j milkhdf; flid mtUf;F tpw;fhj gpw
nrhj;J tUkhdj;jpypUe;J milf;f Ntz;Lk;.
ve;j xU rl;lj;jpd;gb xU xg;ge;jk; ,e;j chpik khu;\y;ypq; chpik vd
15 nry;yhjjhdhy; mj;jifa chpik khw;wj;jpw;Fk; miof;fg; gLfpwJ. milkhdk; ngw;wtUila 15
,e;j gphpT-53(m) nghUe;jhJ. my;yJ mtuJ Ml;fSf;F chpa chpikia
ghjpf;fhj tifapy; ,e;j khu;\y;ypq; chpik
vLj;Jf;fhl;L: i`juhghj; Fj;jifr; rl;lj;jpy; ,Uf;Fk;.
Fwpg;gpl;lJ Nghyd;wp (xU goq;Fbapduhy; goq;Fb
20 my;yhj xUtUf;F tpw;fg;gLtJ) jhrpy;jhhplk; vLj;Jf;fhl;L: nrhj;J-1> nrhj;J-2 kw;Wk; 20
Kd; mDkjp ngwhky; xU tpw;gid nrhj;J-3 Mfpait xU milkhdr;
xg;ge;jj;jpd;gb mij mDgtj;jpy; nrhj;JfshFk;. milkhdk; nfhLj;jtu; nrhj;J-
vLj;Jf;nfhs;tJ rl;lg;gb Fw;wkhFk;. vdNt> 1-id ve;j xU tpy;yq;fKk; ,y;yhky; egu;-1-
,q;F gphpT-53(m) nghUe;jhJ. (nkuhk; nghr;rhk; f;F tpw;fpwhu;. me;jr; nrhj;ij milkhdkhfg;
25 vjpu; khepy murpd; Kftu;> AIR 1978 AP 242). ngw;wtu; ,e;j khu;\y;ypq; chpikapd; %yk; 25
Njitahd milkhdf; flidg;ngw kw;w
mirahr; nrhj;J tpw;gid nrhj;Jf;fshd nrhj;J-2 kw;Wk; nrhj;J-3-
ypUe;J ngw;W milf;f Ntz;Lk;.
nrhj;J khw;wr; rl;lk; mirahr; nrhj;J tpw;gid
30 vd;why; vd;d vd;gij ,t;thW tiuaWf;fpwJ: milkhdk; 30
chpik khw;wk; xU Fwpg;gpl;l tpiy nfhLj;J
my;yJ cj;juthjj;jpw;fhf my;yJ gFjp tpiy milkhdk; vd;gJ xU mirahr; nrhj;jpd;
nfhLj;J my;yJ gFjp cj;juthjk; mspj;J chpikia kw;nwhUtUf;F fPo;f;fhZk;
chpik khw;wk; ngWtNj nrhj;J tpw;gidahFk;. fhuzq;fSf;fhf khw;WtjhFk;: (m) Vw;fdNt
35 ,q;F tpiy vd;gJ xU njhifiaf; Fwpf;fpwJ. ngw;w xU flid milg;gjw;fhfNth (M) 35
me;j tpiy vd;gJ gzkhf ,y;yhtpby; mJ jw;NghJ ngw;w my;yJ ngwg;NghFk; flid
tpw;gidahfhJ. &. 100 kjpg;Gs;s njhlf;$ba milg;gjw;fhfNth my;yJ (,) xU Gjpa
mirahr; nrhj;J kw;Wk; mirahr;nrhj;J rhu;ej mYtYf;fhf cs;s fld;fis milg;gjw;fhf.
gpw njhlKbah chpikfs; Nghd;wit gj;jpug; chpikia khw;wpj; jUgh; milkhdk; jUgtu;
40 gjpT nra;jypd; %yNk khw;wg;gl KbAk;. vdTk; chpikiag; ngWgtu; milkhdk; 40
,j;jifa #oypy; gj;jpug; gjpT tpw;gid ngWgtu; vdTk; miof;fg;gLtu;.
epiwNtw;wj;jpw;F xU Kd; NjitahfpwJ. me;jg;
gj;jpug;gjpT epiwNtWk;tiu me;j chpik khw;wk; nrhj;J khw;wr; rl;lk; fPo;f;fhZk; milkhd
KOik miltjpy;iy. njhlKbah chpik tiffis Vw;fpwJ:
45 vd;gJ me;j mirahr; nrhj;jpid 45
cz;ikapNyNa ngWtjw;F Kd; mthplk; ,Ue;j rhjhuz milkhdk;:
chpikfisf; Fwpf;fpwJ. cjhuzkhf> me;jg;
gFjpapy; kPd;gpbf;fr; nry;Yk; chpik> my;yJ ,e;j rhjhuz milkhdj;jpy; milkhdk;
Clhf ele;J nry;Yk; chpik Nghd;w chpikfs;. nfhLj;jtu; milkhdf; flidj; jdpg;gl;l
50 tpjj;jpy; jpUg;gpr; nrYj;j Ntz;Lk;. mij 50
nrhj;J khw;wr; rl;lk;> gphpT-54 ‘tpw;gid jpUg;gpr; nrYj;jj; jtwpdhy; milkhdk;
xg;ge;jj;jpw;Fk;’, ‘tpw;gidf;fhd xg;ge;jj;jpw;Fk;’ ngw;wtu; mij tpw;fTk; NkYk; me;j
cs;s Ntw;Wikia tpthpf;fpwJ. tpw;gidf;fhd milkhdf; flidj; jpUk;gg;ngwj; Njitahd
xg;ge;jk; vd;gJ vjpu;fhyj;jpy; xU nrhj;jpid midj;J eltbf;iffisAk; Nkw;nfhs;syhk;.

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

,q;F nrhj;J mDkhd khw;wk; vJTk; nfhs;s ePjpkd;w jPu;itg; ngw;whuhdhy;


eilngWtjpy;iy. vdNt milkhdk; ngw;wtu; milkhdk; nfhLj;jtu; me;j milkhdr;
me;jr; nrhj;jpypUe;J fpilf;Fk; thlif kw;Wk; nrhj;ijj; jpUg;gpg; ngWk; chpik ,y;iy.
gpw tUkhdq;fisg; ngw chpikapy;iy. me;j me;jg; Nghypahd tpw;gid KOikaile;J
5 milkhdf; flDf;fhf rk;ge;jg;gl;l nrhj;ij milkhdk; ngw;wtNu chpikahsuhfp tpLfpwhu;. 5
jdjhf;fpf; nfhs;sTk; KbahJ. milkhdk;
ngw;wtu; mr; nrhj;ij ePjpkd;wk; %yk; tpw;Fk; vLj;Jf;fhl;L: xNu nrhj;J rhu;e;j milkhdk;
chpik xd;Nw ,e;j milkhdk; ngw;wtUf;F rhu;e;j Mtzq;fis me;j xNu jug;gpdu;
cz;L. tpw;gidg; gj;jpuk; kw;Wk; nrhj;jpidj; jpUg;gpj;
10 jUk; Mtzk; vd ,U Mtzq;fshf vOjpdu; 10
milkhdk; ngw;wtUf;F milkhdf; flid vdpy; mJ epge;jidAld; $ba tpw;gid
milf;ff; flik ,Ug;gjhy;> milkhdk; ngw;wtu; milkhdk; MfhJ.
jdJ milkhdf; flidg; ngwNth me;j
nrhj;jpd;kPJ eltbf;if vLf;fNth ePjpkd;wj;ij mDNghf milkhdk;
15 mDfyhk;. milkhdk; ngw;wtu; njhLf;Fk; tof;F 15
milkhdf; flidj; jpUk;gg; ngWtjw;fhf vdpy; mDNghf milkhdj;jpy; milkhdk; mspg;gtu;
me;j jPu;g;G gzk; rhu;e;j jPu;g;ghFk;. me;j rk;ge;jg;gl;l nrhj;jpid milkhdk;
milkhdr; nrhj;J rhu;e;j tof;fhf ,Ue;jhy;> ngWgthplk; me;j milkhdj; njhifiaj;
mtu; me;jr; nrhj;jpid tpw;f chpik jpUg;gpj; jUk;tiu mij jdJ fl;Lg;ghl;by;
20 NfhUtjhFk;. vLj;Jf;nfhs;syhk; mjd; midj;J thlif 20
kw;Wk; tUkhdq;fis epu;dapj;J mjd;
vLj;Jf;fhl;L: ‘jtwpdhy;> vdf;Fr; nrhe;jkhd tUthapd; %yk; me;j %yjdj;jpd; tl;b
me;j tPl;L epyj;jpd; milkhdj;ij mtUila kw;Wk; KjyPL my;yJ ,uz;ilAk; ngwg;
Kjy; kw;Wk; tl;bNahL jpUg;gpr; nrYj;JNtd;’ gad;gLj;jpf;nfhs;syhk; ,e;j xg;ge;jk;
25 vDk; thu;j;ijfs; milkhd xg;ge;jj;jpy; fl;Lg;ghl;by; vLj;Jf;nfhs;tJ rhu;e;jjhf 25
,Ug;gjhy; mJ rhjhuz milkhdkhff; nfhs;sg; cs;s fhuzj;jhy; me;jr; nrhj;ijj; jdJ
gLfpwJ. (ghyRg;ukzpad; vjpu; rptFU> (1911) 21 fl;Lg;ghl;by; vLj;Jf;nfhs;s tof;Fj;
Mad LJ 562). njhLf;fyhNkad;wp mij tpw;fNth Kd;dNu
me;j milkhdj;ij Kbj;Jf;nfhs;sNth
30 epge;jidAld; $ba tpw;gid milkhdk;: tof;Fj; njhlu KbahJ. 30

,j;jifa milkhdj;jpy; milkhdk; nfhLg;gtu; vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 jd;dplk; cs;s xU


Nghypahf mtuJ milkhdr; nrhj;ij fPo;f;fhZk; Fwpg;gpl;l nrhj;ij milkhdkhf egu;-2-f;F
epge;jidfNshL tpw;fpwhu;. (m) milkhdf; vjpu;fhyj;jpy; xU Fwpg;gpl;l ehspy; mspf;f
35 flidj; jpUg;gpr; nrYj;jj; jtWk; gl;rj;jpy;> cld;gLfpwhu;. me;j ehs;tiu mtu; ngw;w 35
me;j tpw;gid KOikahdjhf MFk;. (M) gzj;jpw;F 24% tl;b juTk; Kd;tUfpwhu;.
milkhdf; flidj; jpUg;gpr; nrYj;jpdhy;> me;j ,j;jifa milkhdk; xU mDNghf
tpw;gid nry;yhjjhfptpLk; my;yJ me;j milkhdkhFk;.
milkhdg; nghUis thq;fpatu; jpUg;gp mspf;f
40 Ntz;Lk;. epge;jidAld; $ba tpw;gid Mq;fpNya milkhdk; 40
milkhdj;jpy; me;j milkhdr; nrhj;J jpUg;gp
mspg;gJgw;wp mNj Mtzj;jpy; ,Ue;jhy; kl;LNk ,j;jifa Mq;fpNya milkhdj;jpy; milkhdk;
mJ ,t;tifiar; rhUk;. ,q;F me;j tpw;gid mspg;gtu; me;j milkhdf; flidj; jpUg;gpr;
KOikahdjy;y khwhf NghypahdNj. (mjhtJ> nrYj;j cld;gLfpwhu;. mJtiu me;j
45 ,J xU tpw;gidNghd;w Njhw;wj;ij kl;LNk milkhdg; nghUis milkhdk; ngWgtUf;F 45
mspf;fpwJ). KOikahf me;j flidj; jpUg;gpr; nrYj;Jk;
NghJ me;j milkhdg; nghUisj; jpUg;gpj;
,j;jifa epge;jidAld; $ba tpw;gid je;Jtpl Ntz;Lk; vd;w epge;jidNahL mspf;f
milkhdj;jpy; milkhdk; nfhLj;jtUf;F Kd;tUfpwhu;. epge;jidAld; $ba tpw;gid
50 jdpg;gl;l tpjj;jpy; me;j milkhdj;ij milkhdk; Nghy; ,J Nghypahdjd;wp ,J 50
milf;Fk; flik ,y;iy. milkhdk; ngw;wtu; cz;ikahd tpw;gidahFk;. ,Ug;gpDk;
me;j milkhdj;ij milkhdf; fhyj;jpw;F Mq;fpNya milkhdk; ngWgthpd; chpik xU
Kd;dNu Kbg;gJ xd;Nw epthuzkhFk;. me;j thq;Fgthpd; chpikiatplf; FiwthdjhfNt
milkhdk; ngw;wtu; milkhdj;ij Kbj;Jf; cs;sJ.

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

nrhj;J Mtz milkhdk; ,q;F gjpT nra;ag;gl Ntz;ba Njitapy;iy.


rhjhuz milkhdj;jpy; mDNghfj;jpy; cs;s
rkkhd milkhdk; vdTk; miof;fg;gLk; nghUisj; jpUg;gpj; jUtjhy; milkhdk;
,t;tif milkhdj;jpy; jdJ nrhj;J Mtzj;ij ghjpf;fg;glhJ vd;gjhy; mij gjpT nra;tJ
5 milkhdk; ngWgthplNkh my;yJ mtuJ mtrpakhdjhFk;. mj;jifa gjpT nra;ag;gLk; 5
KfthplNkh xg;gilj;J mjw;fhf xU njhifiag; Mtzj;jpy; ,U jug;Gk; ,uz;L rhl;rpfspd;
ngw;Wf; nfhs;tjhFk;. ,q;F me;j milkhdk; %d; ifnahg;gkpl Ntz;Lk;. mij me;j
ngWgtupd; chpik kw;w rhjhuz milkhdj;jpy; rhl;rpfs; cWjpg;gLj;jpf; ifnahg;gkpl
cs;s chpik Nghd;wNj. mjhtJ milkhdk; Ntz;Lk;.
10 ngw;wtu; me;j milkhdg; nghUis me;j 10
milkhdf; flid jpUg;gpr; nrYj;j typAWj;jp jpUg;gpg; ngWk; chpik
tof;Fj; njhLf;fNth Njitg;gl;lhy; tpw;gjw;Nfh
chpik cs;sJ. nrhj;J khw;Wr; rhl;lk;> gphpT-60-d;gb
milkhdf; flidj; jpUg;gpr; nrYj;Jk; mNj
15 FsWgbahd milkhdk;: Neuk; me;j milkhdg; nghUisj; jpUg;gpg; 15
ngWk; chpik cs;sJ. me;j milkhdf; fld;
kw;w Nkw;Fwpg;gpl;l ve;j xU milkhd tifapYk; jpUg;gpr; nrYj;jg;gl;L tpl;lJk; me;j
tuhj xU milkhdj;ij FsWgbahd milkhdk; milkhdk; nfhLj;jtu; fPo;f;fhz;gtw;iwf;
vdg;gLfpwJ. Nfhu chpik cs;sJ:
20 20
vLj;Jf;fhl;Lfs;:  milkhdg; gj;jpuj;ijAk; kw;Wk; nrhj;J
Mtzj;ijAk; jpUg;gpj; jUk;gbAk;
 xU rhjhuz mDNghf milkhdk; vd;gJ xU  nrhj;J mDkhdj;ijj; jpUg;gpj; jUk;gbAk;
FsWgbahd milkhdkhFk;. ,e;jtif (milkhdk; ngw;wthpd; mDgtj;jpy;
25 milkhdj;jpy; milkhdk; ngw;wtu; me;j ,Ue;jhy;) 25
milkhdr; nrhj;ijg; ngw;W mjpypUe;J tUk;  nrhj;ijj; jpUg;gpg; ngw jdJ nrhe;jr;
tUkhdj;ijf; nfhz;L mtuJ KjyPl;ilAk; nrytpy; Njitahd eltbf;iffs;
mjd; tl;biaAk; my;yJ ,uz;ilAk; vLf;fyhk; my;yJ milkhdk; ngw;wthpd;
ngw;Wf;nfhs;syhk;. NkYk;> me;j milkhd chpik Kbe;jij milkhdk; ngw;wtu;
30 Kjpu;T ehSf;F Kd; milkhdf; flid Vw;gij Mtzkhf;fp (milkhdk; gjpT 30
milf;fj; jtwpdh; mr;nrhj;ij tpw;fTk; nra;ag;gl;bUe;jhy;) mij gjpT nra;J
chpik cs;sJ. nfhs;s Ntz;Lk;.
 xU epge;jidAld; $ba tpw;gid mDNghf
milkhdk; vd;gJ xU FsWgbahd milkhd epiwNtw;wk; Fwpj;j tof;F VJk;
35 milkhdkhFk;. ,e;j tifapy; milkhdk; njhlq;Ftjw;F Kd;dNu nrhj;ijj; jpUg;gpg; 35
ngw;wtuplk; me;j milkhdr; nrhj;J cs;sJ. ngWk; chpik cs;sJ.
me;j milkhdj; njhifiaj; jpUg;gpr; milkhdr; nrhj;ijj; jpUg;gpg; ngWk; chpik
nrYj;Jk; Fwpg;gpl;l ehSf;F Kd; jpUg;gpr; vd;gJ rl;lg;gbahdJ. milkhdk; ngw;wthpd;
nrYj;jj; jtwpdhy; milkhdk; ngw;wtu; jpUg;gpg;ngWk; chpikf;Ff; nfhLf;Fk; ve;j xU
40 epge;jidAld;$ba tpw;gid milkhdk; jil kw;Wk; ,ilQ;ry;fs; nry;yhjjhFk;. 40
ngw;wthpd; chpikiag; ngWfpwhu;.
vLj;Jf;fhl;Lfs;:
milkhd Kiwfs;
 xU milkhd Mtzj;jpy; ‘me;j
45 milkhdk; fPo;f;fhz;gtw;why; ghjpf;fg;gLfpwJ: milkhdr; nrhj;ij milkhdk; 45
(m) mDkhdg; nghUis jpUg;gp mspj;jy; (M) nfhLj;jtu; Fwpg;gpl;l ehl;fSf;Fs; jpUg;gpg;
gjpT nra;ag;gl;l Mtzk; my;yJ (,) chpikg; ngWk; chpikiag; gad;gLj;jj; jtwpdhy;>
gj;jpuj;ij ghJfhf;f mspj;jy; me;j milkhdg; nghUspd;kPJ milkhdk;
mspj;jtUf;F ve;j xU chpikAk; ,y;iy.
50 xU milkhdj; njhif &.100-f;F Nky; ,Ue;jhy; NkYk; me;j milkhd MtzNk tpw;gid 50
mijj; jpUk;gg; ngw Ntz;Lkhdhy; gjpTnra;j Mtzkhff; nfhs;sg;gLk;’ vd cs;sJ.
Mtzkhfr; nra;a Ntz;Lk;. nrhj;J Mtzj;ij ,q;F cs;s jpUg;gpg;ngWk; chpikf;F
mspg;gjd;%yk; milkhdk; itg;gJ ,e;j ,ilQ;ry; Vw;gLj;Jk; epge;jid nry;yhJ.
tpjpf;Fs; tuhJ. Vnddpy; NtnwhU jdp Mtzk; (fq;fhju; vjpu; rq;fu;yhy;> AIR 1958 SC 773).

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

 milkhdk; jpUg;gpg; ngWk; fhyk; 200 KbAk;.


Mz;Lfs; vdf; Fwpg;gpLtJk; jpUg;gpg; ngWk;
chpikf;F ,ilQ;ry; vd;gjhy; nry;yhJ. vLj;Jf;fhl;Lfs;:

5 gpdhkp  egu;-1 jdJ xU ,lj;ij xU re;ijahfg; 5


gad;gLj;j egu;-2f;F xU Fwpg;gpl;l
nrhj;J khw;Wr; rl;lk;> gphpT-100 gpdhkpia fhyj;jpw;F xU Fwpg;gpl;l njhiff;fhf
,t;thW tiuaWf;fpwJ: ‘rl;lj;jpdhNyh my;yJ mDkjpf;fpwhu;. egu;-2 me;j re;ijapy;
,U jug;gpduhNyh xU jug;gpd; mirahr; nrhj;J fl;lzk; t#ypf;f chpik cs;sJ. kw;Wk;
10 NtW xUtUf;Fr; Nru Ntz;ba gzj;jpw;F <lhf me;j re;ijiar; Rj;jkhf itj;Jf;nfhs;s 10
,Ue;jhy;> mJ xU milkhdkhf ,y;yhjNghJ cld;gbf;iffs; nra;J nfhs;sTk;> me;j
me;jr; nrhj;ijg; ngw;wthplk; me;jr; nrhj;J Fj;jiff;fhyk; Kbe;jJk; jpUg;gpj; juTk;
gpdhkpahff; nfhs;sg;gLfpwJ.’ nrhj;J khw;wr; chpik cs;sJ. Mdhy;> me;j epyj;jpy;
rl;lj;jpd; rhjhuz milkhdj;jpw;Fg; nghUe;Jk; egu;-1-d; mDkjpapd;wp khw;wk; nra;a
15 midj;J tpjpfSk; ,jw;Fg; nghUe;Jk;. chpik ,y;iy. ,j;jifa fl;Lg;ghLfs; 15
,Ue;jhYk;> egu;-2-f;Fg; NghJkhd mjpfhuk;
vLj;Jf;fhl;Lfs;: me;j epyj;jpy; cs;sJ. ,J chpkk; my;y.
 xU tq;fpapd; tshfg; gFjp mq;F
 egu;-1 jdJ jha;top jhj;jhtplkpUe;J xU fl;lzkpd;wpj; jq;fp ,Uf;Fk; tq;fp
20 gz;iz epyj;ijg; ngWfpwhu;. jdJ kw;nwhU NkyhsUf;F chpik mspf;fg;gLfpwJ. ,J 20
Gjy;tuhd egu;-2-If; ftdpj;Jf;nfhs;s me;jg; xU chpkNkad;wp Fj;jif my;y.
gz;izapypUe;J fpilf;Fk; thlifiaf;
nfhz;L tUlj;jpw;F xU Fwpg;gpl;l njhif xU mirahr; nrhj;J rhu;e;j Fj;jif
mspf;f Ntz;Lk; vd;w epge;jidia Vw;W xt;nthU tUlKk;> my;yJ xU Mz;Lf;F
25 me;jr; nrhj;ijg; ngWfpwhu;. ,q;F egu;-2 Nkw;gl;l fhyj;jpw;F> my;yJ thlif xU 25
me;jr; nrhj;jpd; gpdhkp Mthu;. tUlj;jpw;fhdjhf epuzapf;fg; gl;bUe;jhy;
me;j Fj;jif gjpT nra;ag;gl;bUf;f Ntz;Lk;.
Fj;jif NtW ve;j xU Fj;jifAk; gjpT nra;ag;glyhk;
my;yJ tha;nkhopahfNt Vw;W me;jr; nrhj;ij
30 nrhj;J khw;Wr; rl;lk;> gphpT-105 Fj;jifia mDNghfj;jpy; vLj;Jf; nfhs;syhk;. 30
,t;thW tiuaWf;fpwJ: xU mirahr; nrhj;ij
mDgtpf;Fk; chpikia xU Fwpg;gpl;l md;gspg;G:
fhyj;jpw;Nfh> my;yJ epiyahfNth xU Fwpg;gpl;l
tpiyngw;wjhNyh my;yJ cWjpaspj;jjhNyh md;gspg;G vd;gJ xU mirahr; nrhj;jpd;kPJ
35 my;yJ gzk; my;yJ kjpg;Gkpf;f nghUisf; xUtUf;Fs;s chpikia jhdhf Kd;te;J 35
nfhLj;jjhNyh> my;yJ Fwpg;gpl;l fhyj;jpw;F ve;j tpiyiaAk; ngw;Wf;nfhs;shky; kw;w
xUKiw nfhLg;gjhNyh khw;wpj; jUtNj xUtUf;F khw;wpf; nfhLg;gjhFk;. me;j
Fj;jifahFk;. nfhLj;j tpiy my;yJ md;gspg;Gr; nrhj;J mg;NghJ ,Uf;f Ntz;Lk;.
nfhLg;gjhf mspj;j thf;FWjpNa cgupj; vjpu;fhyj;jpy; fpilf;Fk; xd;iw md;gspg;ghf
40 njhifahFk;. me;j Fwpg;gpl;l fhyj;jpw;nfhUKiw mspf;f KbahJ. NkYk;> mj;jifa md;gspg;G 40
fl;Lk; njhif thlifahFk;. jhdhf Kd;te;J nra;ag;gl;ljhf ,Uf;f
Ntz;Lk;> kpul;ly; my;yJ gaKWj;Jjypd;
xU Fj;jif xU nrhj;jpd;kPJ xU chpikia %yk; khw;wg;gl;ljhf ,Uf;fyhfhJ.
mspf;fpwJ. ,e;j Fj;jifia chpkj;jpypUe;J
45 NtWgLj;jpg; ghu;f;f Ntz;Lk;. ,e;jpa mDNghfg; xU mirahr; nrhj;J md;gspg;G fl;lhakhfg; 45
ghj;jpaijr; rl;lk;> 1882-d;gb mLj;jtUf;F gjpT nra;ag;gl Ntz;Lk;. mij ,U rhl;rpfs;
chpikahd cilik mtuJ mDNghfj;jpy; cWjpg;gLj;j Ntz;Lk;. Mdhy;> mirAk;
cs;s cilikapy; xUtUf;Fr; nrd;WtuNth nrhj;ij md;gspg;ghf mspg;gJ Neubahf
my;yJ epyj;jpw;Fs;Nsh me;j tshfj;jpy; mLj;jthpd; mDNghfj;jpy; vLj;Jf;nfhs;tjd;
50 EioaNth chpik mspf;fg;gl;bUe;jhy; mjw;F %yk; eilngwyhk;. 50
chpkk; vd;W ngau;. ,e;j chpkj;jpd; %yk;
fpilj;j chpik khw;w KbahjJ. ,jw;F khwhf> xU md;gspg;G xUKiw kw;wtUf;Ff;
Fj;jifjhuUf;F me;jr; nrhj;jpd;kPJ chpik nfhLj;jgpd; md;gspg;G mspj;jtiug;
mspf;fpwJ vd;gjhy; mij khw;wTk; RtPfhpf;fTk; nghUj;jtiu jpUg;gpg; ngw KbahJ. Mdhy;>

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

fPo;f;fhZk; re;ju;g;gq;fspy; xUtu; xU epiwNtw;Wk; tha;g;G ,y;yhj fhuzk;> me;j


md;gspg;igj; jpUk;gg; ngwyhk;: xg;ge;jj;jpd; Nehf;fk; rl;lj;jpw;Fg; Gwk;ghdJ’
Nghd;w fhuzq;fis cs;slf;fpajhf
 md;gspg;G mspj;jtUk; ngw;wtUk; xU ,Uf;fyhk;.
5 Fwpg;gpl;l epfo;tpid ikakhf itj;J mjw;F 5
,zq;fpdhy;. ,q;F me;j md;gspg;G vLj;Jf;fhl;L: xU Fwpg;gpl;l
mspj;jthpd; tpUg;gk; kl;Lk; Kf;fpag;glyhfhJ. epiwNtw;wj;jpw;fhd tof;fpy; rk;ge;jg;gl;l
 mJ xU xg;ge;jkhf (tpiy ,y;yhjJ jtpu) xg;ge;jj;jpy; cs;s nrhj;J rhu;e;j tpsf;fj;jpy;
,Ue;jpUf;Fkhdhy; mJ uj;jhfpapUf;Fk; vDk; me;j epyj;jpd; rhpahd gug;G> mjd; vy;iyfs;>
10 gl;rj;jpy;. ,g;gbg;gl;l fhuzq;fs; Nkhrb gl;lh vz; Nghd;wit Fwpf;fg;glhjpUe;jhy; 10
my;yJ msTf;fjpfkhd nry;thf;ifr; me;j xg;ge;jk; Fiwghlhf cs;sjhy; ,ij
nrYj;JtjhFk;. eilKiwg; gLj;j KbahJ. (efu; rpq; vjpu;
`u;df; rpq;> (1996) 6 SCC 699).
Fwpg;gpl;l epthuzj;jpw;fhd ghpfhuk;
15 Fwpg;gpl;l epthuzj;jpw;fhd ghpfhuj;ijg; ngw 15
Fwpg;gpl;l epthuzj;jpw;fhd ghpfhuk; vd;gJ xU Ntz;Lkhdhy; xU ePjpkd;wj;jpw;F fPo;f;fhZk;
rkkhd eptuzkhFk;. ,J nghJthf ,og;gPL ,U epge;jidfs; rhpghu;f;fg;gl Ntz;Lk; vd
rhpahdjhf ,y;yhjNghJ me;j ,og;gPl;Lf;Fg;gjpy; Fwpg;gpl;l epthuzr; rl;lk; gphpT-10
jUk; epthuzkhFk;. NkYk;> me;j epthuzj;ijg; Fwpg;gpLfpwJ:
20 ngWgtu; me;j xg;ge;jj;ij epiwNtw;w tpUg;gk; 20
njhptpf;f Ntz;Lk;. Fwpg;gpl;l epthuzr; rl;lk;>  Vw;Wf;nfhs;sg;gl;l xU nraiyr;
1963> gphpT-5> 6 fPo;f;fhZk; ve;j xU Fwpg;gpl;l nra;ahjij fzf;fpLk; xU nghJf; fUtp
mirahr; nrhj;J rhu;e;j eltbf;ifAk; vJTk; ,y;iy vdpy; my;yJ
ePjpkd;wj;jpw;Ff; nfhz;Ltug;glyhk; vd;fpwJ:  Vw;Wf;nfhs;sg;gl;l me;j Fwpg;gpl;l
25 nraypd; jd;ik ve;j xU njhifahYk; <L 25
 xU Fwpg;gpl;l nrhj;jpd; chpik ahUf;F nra;a KbahJ vd;w epiy ,Ue;jhy;
vd;gJ Fwpj;j tof;F
 xU Fwpg;gpl;l nrhj;jpd; mDNghf chpik kl;LNk Nkw;Fwpg;gpl;l ghpfhuj;ijg; ngw KbAk;.
ahUf;F vd;gJ Fwpj;j tof;F
30  thjp Vw;fdNt mDNghfj;jpy; ,Ue;jij mirahr; nrhj;J khw;wk; rk;ge;jkhf> me;j 30
kl;Lk; itj;J mtuJ mDkjp ,d;wp vLf;fg; Fwpg;gpl;l nrhj;ij khw;wj; jtWtjd; %yk;
gl;lJ vd;w fhuzj;jhNyh my;yJ rl;l Vw;gLk; xg;ge;j kPwYf;F xU njhif vd;gJ
uPjpahf vLf;fg;gltpy;iy vd;w rhpahd ghpfhuk; my;y vd ePjpkd;wk;
fhuzj;jpw;fhfNth njhLf;fg;gLk; tof;F. fUJfpwJ.
35 35
xUtu; xU mirahr; nrhj;jpd;kPJ chpik vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 jdJ tPl;il egu;-2f;F
nfhz;lhbdhy; mij chpikapay; eltbf;ifr; &.1>00>000-f;F tpiyNgrp tpw;gid xg;ge;jk;
rl;lk;> 1908 Fwpg;gpLk; Kiwapy; mij nra;fpwhu;. egu;-2f;F egu;-1 mj;njhif
kPl;nlLf;fyhk; vd;fpwJ Fwpg;gpl;l epthuzr; rl;lk;> mspj;jJk; mf;Fwpg;gpl;l tPl;ilg; ngw;Wj;ju
40 gphpT-5. xUtu; Vw;fdNt mDNghfj;jpy; ,Ue;jij tof;fpl chpik cz;L. 40
kl;Lk; itj;J mtuJ mDkjp ,d;wp vLf;fg;
gl;lJ vd;w fhuzj;jhNyh my;yJ rl;l uPjpahf Fwpg;gpl;l epthuzr; rl;lk;> gphpT-13-d;gb jdf;F
vLf;fg;gltpy;iy vd;w fhuzj;jpw;fhfNth me;jr; chpik ,y;yhj my;yJ rhpahd chpik
nrhj;jpid kPl;Lj; jUkhW njhLf;fg;gLk; tof;F ,y;yhj xU nrhj;ij tpw;fNth my;yJ
45 mg;gb vLf;fg;gl;l ehspypUe;J 6 khjj;jpw;Fs; Fj;jiff;F tplNth xUtu; xg;ge;jk; nra;J 45
ePjpkd;wj;jpw;F tu Ntz;Lk;. ,e;jf; fhuzj;ijf; nfhz;lhy; mr;nrhj;ij thq;Fgtu; my;yJ
fhl;b muRf;F vjpuhfTk; tof;Fj; njhlu KbahJ. Fj;jifjhuu; fPo;f;fhZk; chpik ngWfpwhu;:

xU xg;ge;jk; my;yJ cld;gbf;ifia itj;J  tpw;wtu; my;yJ Fj;jif mspj;jtu;


50 Fwpg;gpl;l epthuzj;jpw;fhd gupfhuk; gpujpthjpia mr;nrhj;jpypUe;J tUkhdk; ngWthuhdhy; 50
xg;ge;j tpjpfspy; jug;gl;Ls;s midj;J jw;fhg;G me;j tUkhdj;ij Fj;jifjhuu; my;yJ
topfisAk; gad;gLj;j chpikaspf;fpwJ. thq;Fgtu; vLj;Jf; nfhs;syhk;.
mg;gbg;gl;l jw;fhg;G ‘KbTwhj xg;ge;jk;> my;yJ
xU xg;ge;jk; FsWgbapd; fhukhfr; nry;yhJ> vLj;Jf;fhl;L: murplkpUe;J Fj;jifahfg;ngw;w

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

nrhj;jpd; Fj;jif chpikia egu;-1 egu;-2f;Ff;  xg;ge;jk; Vw;gLj;Jk;NghJ me;jr; nrhj;Jf;F


nfhLf;fpwhu;. egu;-1f;F mt;thW khw;wp mspf;f cz;ikahd chpikahsu; mtu; ,y;iy
chpik ,y;iy. vdNt> muR me;j Fj;jifia vdj; njhpe;Jk; xg;ge;jk; nra;gtu;
uj;J nra;Jtpl;L egu;-2-f;F Fj;jiff;Ff;  thq;FgtUf;F rpwpjsTk; re;Njfk; ,y;yhj
5 nfhLf;fpwJ. egu;-1 muRf;F vjpuhf me;j tifapy; me;jj; jug;GfNsh my;yJ 5
Fj;jifia uj;J nra;jjw;F vjpuhfj; njhLj;j ePjpkd;wNkh khw;wk; nra;af; Fwpg;gpl;l
tof;F mtUf;F rhu;ghfj; jPu;g;ghfpwJ. ,g;NghJ ehspy; nrhj;Jhpikia toq;f Kbahjtu;.
egu;-1 kPz;Lk; me;j Fj;jif chpikiag;
ngWfpwhu;. me;jf; Fj;jiff;fhyk; Kbe;jJk; egu;-1 vdNt> thq;Fgtu; njhLj;j tof;fpy; tpw;wtu;
10 me;jr; nrhj;ij murplk; xg;gilf;fpwhu;. egu;-2 my;yJ Fj;jif mspj;jtu; mthplk; Fiwthd 10
,g;NghJ me;jr; nrhj;ij kPzL ; k; ngw chpik chpik ,Ue;jijf; fhuzk; fhl;l KbahJ.
cs;sJ. (fy;ahd;G+u; iyk; xu;f;]; vjpu; gPfhu; Mdhy;> Fj;jif mspj;jtu; njhlu;e;j tof;fpy;
muR> AIR 1954 SC 165). Fj;jif ngw;wtu; my;yJ thq;fpatu; mijf;
fhuzkhff; fhl;lyhk;.
15  xU chpik khw;wj;ijg; ngw kw;nwhUthpd; 15
rk;kjk; my;yJ mtUk; ,ize;J khw;wpj;ju vLj;Jf;fhl;Lfs;:
Ntz;Lk; vd;why; me;j egu; mtuJ  egu;-3-f;F chpa xU nrhj;J vdj; njhpe;Jk;
rk;kjj;ijNah my;yJ khw;Wtjw;Nfh ,zq;ff; egu;-1 egu;-2f;F mr;nrhj;ij tpw;fpwhh;. ,q;F
flikg; gl;Ls;shu;. my;yJ me;j tpw;gtNuh egu;-1 Fwpg;gpl;l epiwNtw;wj;ijf; fhuzk;
20 my;yJ Fj;jif mspg;gtNuh me;j fhl;b tof;Fj; njhlu egu;-3 me;j 20
rk;kjj;ijg; ngw;Wj;juf; flikg;gl;Ls;shu;. tpw;gidia cWjpg;gLj;jpdhYk; chpik
,y;iy.
vLj;Jf;fhl;L: Fj;jif mspj;jthpd; rk;kjj;NjhL  tpw;gidf;F ,U jug;Gk; rk;kjpj;jgpd;du;
xU Fj;jifia khw;wpj;ju Ntz;bajpUe;jhy; me;j xU rl;lj;ijf;fhl;b me;j nrhj;J
25 Fj;jif nfhLj;jtu; me;j thq;Fgtu; kjpg;Gf;F ifafg;gLj;jg; gLfpwJ. me;j 25
chpatuhf ,Uf;Fk; gl;rj;jpy; rk;kjj;ijf; cld;gbf;if ehSf;Fk; mJ epiwTngWk;
nfhLf;fhky; ,Uf;fyhfhJ. me;j Fj;jifr; ehSf;Fk; ,ilapy; tpw;gthpd; chpikapy;
nrhj;ij thq;Fgtu; me;j Fj;jif re;Njfk; ,y;yhky; ,y;iy. tpw;gtu; me;j
mspj;jthplkpUe;J rk;kjk; ngw;Wj;jUk;gb cld;gbf;ifapd; Fiwghl;ilf;fhl;b
30 tpw;gtiuf; Nfl;Lf;nfhs;syhk;. epthuzk; ngw KbahJ. Mdhy;> thq;Fgtu; 30
mijf; fhuzkhff; fhl;l KbAk;.
 xU tpy;yq;fkw;w Mdhy; milkhdk; (mNrhrpNal;ll; N`hl;ly;]; M/g; ,e;jpah
itf;fg;gl;l nrhj;ij tpw;gtu; me;j ypl; vjpu; uha; gfJ}u; N[hj;khy;
milkhdj; njhif tpw;fg;gLk; njhifiatpl nfhj;jhypah> (1953) FCR 441 (Pak)).
35 mjpfkhf ,y;yhj gl;rj;jpy; tpw;gtu; mij 35
kPl;nlLf;Fk; chpik kl;LNk cilatuhf gpufldg;gLj;jg;gl;l fl;lisfs;:
,Uf;fpwhu;. thq;Fgtu; me;j milkhdj;ij
milj;J rhpahd Kiwapy; me;j nrhj;ijj; XU nrhj;jpd; cz;ikahd chpikahsu; me;j
jUk;gb tpw;gtiu tw;GWj;jyhk;. chpikiaf; kWg;gtUf;F vjpuhf tof;Fj;
40  tpw;gtNuh my;yJ milkhdk; nfhLg;gtNuh njhLf;fyhk;. ,jd;%yk; mtu;jhd; me;j 40
gFjp epiwNtw;wj;ijf; fhuzk; fhl;b tof;Fj; nrhj;jpd; cz;ikahd chpikahsu; vdg;
njhlu;e;jhy; me;j tof;F rhpahd gpufldg;gLj;jg;gLthu;.
chpikapy;iy vd;w fhuzj;jhy; js;Sgb
nra;ag;gl;lhy; me;jg; gpujpthjpf;Fj; jhd; vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 xU nrhj;jpd; chpikahsu;.
45 nfhLj;j njhifiaj; jpUk;gg;ngwTk; mjd; Mdhy;> egu;-2 me;jr; nrhj;J jdf;Nf chpaJ 45
tl;biaAk; kw;Wk; tof;Fr; nryitAk; vdTk; mijj; jdf;Fj; jUk;gbak; $Wfpwhu;.
ngwTk; chpik cs;sJ. ,q;F egu;-1 me;jr; nrhj;Jhpik jdf;Nf
chpaJ vd gpufldg;gLj;Jk;gb tof;Fj;
NkYk;> xU mirahr; nrhj;J rhu;e;j tpw;gjw;fhd njhLf;fyhk;.
50 my;yJ Fj;jiff;fhd xg;ge;jk; fPo;f;fhZk; 50
tpw;gtUf;F my;yJ Fj;jif mspj;jtUf;Fr; jil cj;juTfs;:
rhu;ghf nray;gLj;j KbahJ:
Fwpg;gpl;l epthuzr; rl;lj;jpd;gb xUtu;
,ilf;fhy my;yJ epue;juj;jil

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

cj;juTfisg; ngwyhk;. ,ilf;fhy cj;juT tof;Fj; njhLf;fpd;wdu;. ,q;F epue;juj;


vd;gJ xUtu; xU nraiyr; nra;ahky; jilNfhhp egu;-1 tof;Fj; njhLf;fyhk;.
,Ug;gjw;Nfh my;yJ xU Fwpg;gpl;l nraiyr;
nra;aNth cj;jutpLtjhFk;. jil cj;juTfs;
5 jw;fhypfkhdjhfNth ePz;lfhy cj;juthfNth 5
,Uf;fyhk;. ePjpkd;wq;fs; fPo;f;fhz;gtw;iwr;
rhpghu;j;jgpd; jw;fhypfj; jil cj;juTfisg;
gpwg;gpf;fyhk; (F[uhj; ghl;ypq; fk;ngdp vjpu;
nfhf;NfhNfhyh fk;ngdp> AIR 1995 SC 2372):
10 10
 me;j thjpf;F me;j tof;fpy; Kjy;epiy
jug;gh
 ,jd; mD$yq;fisAk; ghjpg;GfisAk;
rPu;J}f;fpg; ghu;f;Fk;NghJ thjpf;Fr; rhu;ghdjh
15  jil cj;juT mspf;fg;glhtpl;lhy; thjpf;F 15
cs;s ,og;G <Lnra;a Kbahjjh

Nghd;w fhuzq;fisr; rPu;J}f;fpg; ghu;f;f Ntz;Lk;.

20 epue;juj; jil cj;juTfs; nghJthf thjpf;fhd 20


flikfis epiwNtw;WtjpypUe;J tpyFtijj;
jLg;gjw;fhf mspf;fg;gLfpwJ. thjpapd; xU
nrhj;jpd;kPJs;s chpikia my;yJ mDNghf
chpikiag; gpujpthjp vLj;Jf;nfhs;sg; Nghtjhf
25 kpul;Lk;NghJ my;yJ vLj;Jf;nfhs;Sk;NghJ 25
mijj; jLf;f ePjpkd;wk; fPo;f;fhZk;
fhuzq;fSf;fhf epue;juj; jil cj;juitg;
gpwg;gpf;fyhk;.

30  thjpapd; nrhj;jpd; nghWg;ghsuhf gpujpthjp 30


,Ug;ghuhdhy;.

vLj;Jf;fhl;L: egu;-1 jdJ nrhj;jpid egu;-2f;Fk;


mtuJ Foe;ijfSf;Fk; ghfg;gphptpid nra;J
35 nfhLf;fpwhu;. gpd;du; me;jr; nrhj;ij egu;-3f;F 35
tpw;f xg;ge;jk; nra;fpwhu;. egu;-2 my;yJ mtuJ
ahuhtJ xU gps;is mj;jifa tpw;gidf;Fj;
jilNfhhp tof;Fj; njhLf;fyhk;.

40  Mf;fpukpg;ghy; Vw;gLk; cz;ikahd Vw;fdNt 40


ele;j my;yJ el;f;fg;NghFk; ,og;igf;
fz;lwpa rhpahd nghJthd fUtp ,y;yhj
epiy ,Ue;jhy;
 me;j Mf;fpukpg;gpd; ghjpg;G gzj;jhy;
45 <Lfl;lKbahj; jd;ik nfhz;ljhf ,Ue;jhy; 45
 gytifahd eltbf;iffisj; jLf;f jil
cj;juT Njitg;gl;lhy;

vLj;Jf;fhl;L: xU fpuhk kf;fs; xUthpd; epyj;jpd;


50 topahf top Nfl;fpwhu;fs;. mj;jifa fpuhk 50
kf;fspy; ngUk;ghyhNdhUf;F vjpuhf egu;-1
Vw;fdNt mtu;fSf;F mtUila epyj;jpy; elf;fg;
ghij ,y;iy vd gpufldg;gLj;jg;gl;l jPu;g;igg;
ngw;Ws;shu;. kw;w gyUk; mq;F ghij Nfl;L

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;
midj;jpe;jpa tof;fwpQu; Fohk; Nju;T
jahhpg;Gg; ghlg; Gj;jfk;

; kf;fu; bnua;dpq; & nuf;&a;l;nkd;l; gpiuNtl; ypkpnll;. midj;J chpikfSk; gjpT nra;ag;l;lJ. ,e;jg;
2010 ,e;jpa tof;fwpQu; Fohk; kw;Wk; nua;dN
Gj;jfj;ij chpikngwhky; gad;gLj;JNthu; my;yJ kW jahhpg;Gr; nra;Nthu; chpa chpikapay; kw;Wk; Fw;wtpay; eltbf;iffSf;F cs;shtu;

You might also like