Algebra Boole'a

Algebra Boole'a

Diagram Hassego dla algebry Boole'a podzbiorów zbioru trójelementowego

Algebra Boole'a – struktura algebraiczna stosowana w matematyce, informatyce teoretycznej oraz elektronice cyfrowej.
Jej nazwa pochodzi od nazwiska angielskiego matematyka, filozofa i logika George'a Boole'a. Teoria algebr Boole'a jest
działem matematyki na styku teorii porządków częściowych, algebry, logiki matematycznej i topologii.

Typowymi przykładami algebr Boole'a są: rodzina wszystkich podzbiorów ustalonego zbioru wraz działaniami na
zbiorach jako operacjami algebry oraz dwuelementowa algebra wartości logicznych {0, 1} z działaniami koniunkcji,
alternatywy i negacji.

Algebra Boole'a to struktura algebraiczna , w której i

są działaniami dwuargumentowymi, ˜ jest operacją jednoargumentową, a 0 i 1 są wyróżnionymi
różnymi elementami zbioru , spełniająca następujące warunki dla wszystkich :

łączność

przemiennoś
ć

absorpcja

rozdzielność

pochłanianie

Istnieją co najmniej trzy różne, szeroko rozpowszechnione tradycje oznaczeń w teorii algebr Boole'a.
W definicji sformułowanej powyżej użyto symboli , ale w częstym użyciu są również
oraz . Symbole oznaczające operacje dwuczłonowe algebry Boole'a są prawie zawsze
wprowadzane przez wybór jednej z par , albo . W oznaczeniach operacji
jednoargumentowej algebry istnieje mniejsza konsekwencja i można się spotkać zarówno z
symbolami jak i .

System oznaczeń przedstawiony powyżej (i dalej przyjmowany w tym artykule) jest używany np. w
podręczniku Heleny Rasiowej.

W badaniach teorio-mnogościowych aspektów algebr Boole'a przeważa tradycja używania

oznaczeń . Ten sam system został też wybrany za wiodący przez
redaktorów monografii Handbook of Boolean Algebras.

Z kolei symbole zgodne z oznaczeniami w teorii krat są częściej używane w kontekstach

algebraicznych (i teorio-kratowych).

Spotykane są też inne kombinacje tychże symboli lub wręcz inne symbole (na przykład & w miejsce
, lub zamiast ). W elektronice i informatyce często stosuje się OR, AND oraz NOT w
miejsce , oraz ˜.

Powyższa (tradycyjna) definicja algebry Boole'a nie jest minimalna, np. nie jest konieczne
wprowadzanie w niej symboli 0 i 1. Mogą one być konsekwencją aksjomatyki a nie niezbędną dla niej
definicją. 0 można zastąpić przez a 1 przez . Dzięki prawom de
Morgana można też z aksjomatyki wyeliminować działanie lub . (W istocie wszystkie działania
można tak naprawdę zastąpić jednym – dysjunkcją (NAND) lub binegacją(NOR)).

Istnieją równoważne, ale oszczędniejsze definicje algebry Boole'a. Przykładowy układ

niezależnych aksjomatów to:

 jest przemienne,
 jest łączne,
 aksjomat Huntingtona: .

Inny taki układ to:

 jest przemienne
 jest łączne
 aksjomat Robbinsa:

Istnieją też systemy z jednym aksjomatem.

Niech będzie algebrą Boole'a. Dla wszystkich zachodzi:

prawa De Morgana:

podwójne przeczenie:

Uporządkowanie
W zbiorze wprowadza się porządek boole'owski :

wtedy i tylko wtedy, gdy

Tak zdefiniowana relacja jest częściowym porządkiem na zbiorze . Zbiór z relacją ≤

jest kratą rozdzielną.

Autodualność
Niech (operacje i zostały zamienione rolami, podobnie jak stałe 0
i 1). Wtedy także jest algebrą Boole'a izomorficzną z wyjściową algebrą . Kanoniczny izomorfizm
d tych dwóch algebr jest swoją własną odwrotnością (jest inwolucją zbioru B) i jest dany wzorem:

Reprezentacja [edytuj]
Twierdzenie Stone'a o reprezentacji algebr Boole'a mówi, że każda algebra Boole'a jest izomorficzna
z pewnym ciałem zbiorów (traktowanym jako algebra Boole'a). Dokładniej mówiąc, algebra Boole'a
jest izomorficzna z ciałem otwarto-domkniętych podzbiorów przestrzeni ultrafiltrów na ,
tzw. przestrzeni Stone'a algebry . Twierdzenie Stone'a nie może być udowodnione przy użyciu
tylko ZF – wymaga ono założenia pewnej formy aksjomatu wyboru (rozszerzalności ideałów w
algebrach Boole'a do ideałów pierwszych).

Każda skończona algebra Boole'a jest izomorficzna z całym zbiorem

potęgowym dla pewnego

Historia
Nazwa „algebra Boole'a” pochodzi od nazwiska George'a Boole'a (1815–1864), angielskiego
matematyka-samouka. Wprowadził on algebraiczne ujęcie logiki matematycznej w niewielkiej
pracy The Mathematical Analysis of Logic(Matematyczna analiza logiki), opublikowanej w 1847 roku.
W późniejszej książce The Laws of Thought (Prawa myśli), opublikowanej w 1854, Boole formułuje
problem w bardziej dojrzały sposób, zauważając dualność operacji ∪ i ∩. Dalszy rozwój algebra
Boole'a zawdzięcza Williamowi Jevonsowi i Charlesowi Peirce'owi, których prace opublikowane
zostały w latach sześćdziesiątych XIX wieku. W 1890 w Vorlesungen (Wykłady) Ernsta
Schrödera pojawia się pierwszy systematyczny wykład algebry Boole'a i krat rozdzielnych.
Dokładniejsze badania algebr Boole'a podjął Alfred North Whitehead w wydanym w 1898 roku
dziele Universal Algebra (Algebra ogólna). Algebra Boole'a jako aksjomatyczna struktura algebraiczna
pojawiła się w 1904 roku w pracach Huntingtona. Garrett Birkhoff w Lattice Theory (1940) rozwinął
teorię krat. W latach sześćdziesiątych Paul Cohen, Dana Scott i inni osiągnęli głębokie rezultaty w
dziedzinie logiki matematycznej i aksjomatycznej teorii zbiorów, korzystając z
metody forsingu osadzonej w teorii algebr Boole'a.

Prawa De Morgana
Prawa De Morgana – twierdzenia w logice matematycznej i teorii mnogości. Od
nazwiska Augusta De Morgana, angielskiego matematyka.

I prawo De Morgana
Prawo zaprzeczania koniunkcji: negacja koniunkcji jest równoważna alternatywie negacji
,

gdzie p i q oznaczają zdania w sensie logiki.

II prawo De Morgana
Prawo zaprzeczenia alternatywy: negacja alternatywy jest równoważna koniunkcji negacji
;
 Prawa umożliwiają definiowanie jednych spójników zdaniowych za pomocą
innych. Na przykład, korzystając z koniunkcji i negacji, za pomocą prawa
podwójnej negacji można określić alternatywę:

Porównanie wartości w czwartej i siódmej kolumny ostatniego wiersza obu tabel (oznaczonych
kolorem żółtym) daje przekonanie o prawdziwości wyrażeń

oraz

bez względu na wartościowanie zmiennych p i q (ma ono zawsze wartość logiczną równą
1). Zdania takie jak nazywa się tautologiami.

W rachunku kwantyfikatorów prawa De Morgana opisują reguły zaprzeczania kwantyfikatorom:

gdzie p(x) jest dowolnym zdaniem zależnym od zmiennej x.

W teorii mnogości prawa De Morgana służą opisowi działania dopełnienia (lub dokładniej: różnicy
zbiorów):

1. dopełnienie sumy zbiorów jest równe części wspólnej ich dopełnień,

2. dopełnienie części wspólnej zbiorów jest równe sumie ich dopełnień,

Z zasady indukcji matematycznej to samo prawo zachowane jest dla skończenie wielu zdarzeń:

gdzie

Analogicznie wysławia się i zapisuje prawa De Morgana dla nieskończonych rodzin

zbiorów (w powyższych wzorach należy przyjąć, że I jest taką rodziną).