Η Ανάγνωση

ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΝΤΑΟΥΝ-ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ-

(Reading)
Τα παιδιά με σύνδρομο Ντ. στη μάθηση είναι περισσότερο οπτικοί τύποι παρά
ακουστικοί. Ο γραπτός λόγος, που κάνει τη γλώσσα οπτική, ξεπερνάει τις δυσκολίες που
πολλά παιδιά έχουν στη μάθηση μέσω της ακοής. Υπάρχει ως εκ τούτου στενός
σύνδεσμος ανάμεσα στην εκμάθηση της ανάγνωσης, που επίσης βελτιώνει την
εργασιακή μνήμη, και στην ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτων για τα παιδιά με σ.Ντ.
Πολλά είναι ικανά να αναπτύξουν τις αναγνωστικές τους δεξιότητες σε χρήσιμο και
πρακτικό επίπεδο και έτσι επίσης βελτιώνουν και αναπτύσσουν την κατανόηση, την
ομιλία και τις γλωσσικές δεξιότητες. Η ανάγνωση επίσης βελτιώνει την άρθρωσή τους
παρέχοντας περισσότερη γλωσσική εξάσκηση, ενώ βλέποντας προτάσεις γραμμένες τα
βοηθάει να μαθαίνουν τη δομή της πρότασης για χρήση στον αυθόρμητο λόγο. Επιπλέον,
η ανάγνωση είναι μια περιοχή του αναλυτικού προγράμματος όπου πολλά από τα παιδιά
μπορούν να διακριθούν.
Η ανάγνωση είναι λοιπόν ένα χρήσιμο εργαλείο για να βοηθήσει τα παιδιά με σ. Ντ. να:
Βελτιώσουν τις δεξιότητες ομιλίας και γλώσσας.
Αναπτύξουν την κατανόηση
Προσεγγίσουν το αναλυτικό πρόγραμμα
Αυξήσουν την αυτο-εκτίμησή τους.
Παρόλα αυτά είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη το πώς τα παιδιά με σ.Ντ. μαθαίνουν
ανάγνωση, γιατί διαφέρει κατά κάποιο τρόπο από τις στρατηγικές που βασίζονται στα
φωνήματα. Όταν διδάσκουμε ένα παιδί με σ.Ντ. να διαβάζει, μια μέθοδος κλειδί είναι η
χρήση της αναγνώρισης της λέξης ολικά. Από την ηλικία των 3-4 ετών πολλά παιδιά
είναι ικανά να «κτίσουν» ένα οπτικό λεξιλόγιο με οικείες λέξεις που έχουν νόημα για το
παιδί, κατ’ αυτόν τον τρόπο.
Επιπλέον η χρήση φωνημάτων για αποκωδικοποίηση της λέξης μπορεί να είναι πιο
δύσκολη για μικρά παιδιά με σ.Ντ. γιατί εμπλέκονται η ακριβής ακοή και η καλή
ακουστική διάκριση ήχων καθώς επίσης και δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων- περιοχές
δυσκολίας για πολλά παιδιά με σ. Ντ.
Η έμφαση στη φωνολογική μέθοδο παρουσιάζει ιδιαίτερο πρόβλημα. Όμως πολλά παιδιά
με σ.Ντ. μπορούν να αποκτήσουν μια βασική γνώση φωνημάτων και να την εφαρμόσουν
για να υποβοηθήσει την ανάγνωσή τους. Τα φωνήματα πρέπει να τα παρουσιάσουμε
σταδιακά εφόσον το παιδί έχει αποκτήσει ένα οπτικό λεξιλόγιο περίπου 50 λέξεων.
Παρόλα αυτά τα παιδιά με σ.Ντ. θα ’πρεπε να αναμένεται να συμμετέχουν στην ώρα της
Γλώσσας όσο το δυνατόν περισσότερο. Ένα σημαντικό μέρος του μαθήματος είναι η
ώρα του κειμένου. Το να μάθουν να κάθονται σε ομάδα παιδιών, με στήριξη μέσα στην
ομάδα αν χρειαστεί, να μοιράζονται την εμπειρία να τους διαβαστεί ένα κείμενο από τον
δάσκαλο της τάξης έχει σημαντικά οφέλη και όσον αφορά την ένταξη και όσον αφορά τη
μάθηση. Τα παιδιά γενικά θα χρειαστούν διαφοροποίηση σε μερικά σημεία στις
δραστηριότητες για το υπόλοιπο μέρος του μαθήματος.
Κατανόηση
Ένα αποτέλεσμα των σχετικά προχωρημένων δεξιοτήτων στον μηχανισμό της
ανάγνωσης είναι ότι τα παιδιά μπορούν να αποκωδικοποιήσουν λεξιλόγιο στο κείμενο
που είναι σε επίπεδο πέρα από την κατανόησή τους. Αυτό προβληματίζει πολλούς
δασκάλους. Είναι σημαντικό λοιπόν τα βιβλία που δίνονται να έχουν νόημα για το παιδί
και να βρίσκονται μέσα στα πλαίσια της κατανόησής του. Φράσεις με αστεία, ειρωνεία,
σαρκασμό, προτάσεις με πολύπλοκες δομές και μη οικείο πλαίσιο είναι δύσκολο για ένα
παιδί με σ.Ντ. που έχει πιο περιορισμένο λεξιλόγιο και λιγότερη γενική γνώση, μια
γενική γλωσσική καθυστέρηση και δεξιότητες σκέψης και συνειρμών ελλιπείς. Η
αξιολόγηση της κατανόησης επίσης περιπλέκεται λόγω προβλημάτων βραχύχρονης
ακουστικής μνήμης.
Μοιράζουμε το κείμενο σε μικρότερα μέρη και όπου είναι δυνατόν αξιολογούμε με
χρήση οπτικών τεχνικών. Οι εργασίες κατανόησης να περιλαμβάνουν γραπτές
ερωτήσεις, ασκήσεις πολλαπλών επιλογών και κλειστές ερωτήσεις.
Εκμάθηση ανάγνωσης
Στόχος: διδασκαλία ενός οπτικού λεξιλογίου οικείων λέξεων με νόημα για το παιδί. Οι
πρώτες λέξεις θα έπρεπε να είναι λέξεις οικείες και σημαντικές για το παιδί.
Επιλέγουμε ένα μικρό αριθμό λέξεων π.χ. ονόματα της οικογένειας.
Φτιάχνουμε 2 σετ κάρτες με αυτές τις λέξεις.
Αρχικά παρουσιάζουμε φωτογραφίες ή εικόνες αυτών των λέξεων για να εξασφαλίσουμε
την κατανόηση της έννοιας από το παιδί.
Το παιδί ταυτίζει τις κάρτες μαζί, αρχικά με την εικόνα.
Αποσύρουμε την εικόνα και το παιδί ταυτίζει λέξεις μόνο.
Χρησιμοποιούμε τη διαδικασία ταύτιση, επιλογή, ονομασία.
Το παιδί ταυτίζει λέξεις μαζί.
Έπειτα διαλέγει τις λέξεις που του ζητάμε..
Τέλος ζητάμε να ονομάζει τις λέξεις.
Προσθέτουμε νέες λέξεις σταδιακά και το παιδί συνεχίζει να ταυτίζει, επιλέγει και να
ονομάζει. Αν είναι απαραίτητο ενισχύουμε το νόημα με εικόνα αρχικά.
Χτίζουμε φράσεις και προτάσεις όσο το δυνατό συντομότερα. Επιλέγουμε λέξεις με αυτή
την προοπτική π.χ. με, και…
Χρησιμοποιούμε προτάσεις με βάση τους καθημερινούς διαλόγους.
Φτιάχνουμε βιβλία ατομικά με βάση τις εμπειρίες του παιδιού.
Παρέχουμε πολλά βιβλία που να περιέχουν κατανοητό λεξιλόγιο με απλές, μικρές
φράσεις και καλή, ξεκάθαρη εικονογράφηση.
Φτιάχνουμε ένα «ημερολόγιο συζήτησης» του παιδιού με έναν ενήλικο. Οι προτάσεις
γράφονται από τον καθένα και διηγούνται για κάτι- μια δραστηριότητα, ένα γεγονός- που
συνέβη κατά τη διάρκεια της ημέρας. Χρησιμοποιούμε γλώσσα σχετική με την
καθημερινή ομιλία. Θα είναι κάτι απλό όπως, « έφαγα τοστ για πρωινό ». Αυτή η
δραστηριότητα μπορεί να ενσωματωθεί στην ώρα της γλώσσας και είναι χρήσιμη για να
δει το παιδί το σύνδεσμο ανάμεσα στη γραφή και την ανάγνωση.
Αναπτύσσουμε τη φωνολογική ενημερότητα για ανάγνωση και γραφή χρησιμοποιώντας
τα αναγνωστικά δυνατά σημεία του παιδιού δηλ. διδάσκουμε πρώτα ολικά λέξεις, μετά
ήχους γραμμάτων με τη χρήση των αρχικών γραμμάτων από τις λέξεις του οπτικού
λεξιλογίου του παιδιού.
Συνεχίζουμε τα φωνήματα διδάσκοντας οικογένειες λέξεων ( απλούς συνδυασμούς με
σύμφωνο/ φωνήεν όπως: το-τα ω κ.α. Δείχνουμε στο παιδί πώς η προσθήκη
διαφορετικών αρχικών γραμμάτων φτιάχνουν διαφορετικές λέξεις π.χ. πίνω- δίνω.
Εξασκούμε το γράψιμο παράλληλα με την εξέλιξη των αναγνωστικών δεξιοτήτων του
παιδιού.
Ότι κάνουμε το κάνουμε να είναι διασκεδαστικό!
Χρήσιμη βιβλιογραφία: “ Teaching reading to children with Down Syndrome” Pat
Oelwien. Woodbine house 1995 ISBN 0-933149-55-7
Επίσης στα ελληνικά:
1. « Ανάγνωση, γραφή και άτομα με σύνδρομο Ντάουν » Κ.Α.Δαραής, University studio
press,Θεσσαλονίκη 2002 ISBN 960-12-1060-1
2. « Αποτελεσματικές διδακτικές στρατηγικές για μια επιτυχημένη ένταξη.- για παιδιά με
σύνδρομο Ντάουν και όχι μόνο…Ένας οδηγός για εκπαιδευτικούς, ειδικούς και γονείς.»
Μετάφραση Ειρήνη Γράψια. Επιστημονικές εκδόσεις Παρισιάνου, Αθήνα 2004 ISBN
960-394-269-3

Μέθοδος ανάγνωσης με χρήση καρτών (χρήσιμες πληροφορίες)

Κάρτες Γλώσσας

Αυτό το σετ με τις 54 εικόνες απεικονίζει ένα λεξιλόγιο με τις πρώτες λέξεις που βοηθάει
την ανάπτυξη γλωσσικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων. Περιλαμβάνει τα πιο
συνηθισμένα ονόματα (ουσιαστικά), ρήματα και άλλες λέξεις που συναντά νωρίς στην
καθημερινή του ζωή ένα μικρό παιδί.
Τις κάρτες μπορούμε να τις ξεκινήσουμε όταν το παιδί αρχίσει να ενδιαφέρεται για
εικόνες. Είναι κατάλληλες για παιχνίδια και ιδανικές για συγκεκριμένη διδασκαλία. Οι
εικόνες θα πρέπει να είναι το επίκεντρο που θα επαυξάνει άλλες οπτικές χειρονομίες και
δράσεις, μαζί με ομιλούμενες λέξεις από ενήλικο, ώστε να δίνουν έμφαση στην σαφή
κατανόηση της έννοιας των λέξεων.
Οι λέξεις που απεικονίζονται
Ουσιαστικά
Μαμά(κυρία)-μπαμπάς(κύριος)
Μάτια- μαλλιά- στόμα- μύτη- παπούτσια
Γάτα- σκύλος- πουλί- παπί- αγελάδα
Λουλούδι- δέντρο
Φως- τηλέφωνο- μπάνιο
Αυτοκίνητο- τρακτέρ
Φαγητό- μπανάνα- μήλο- γιαούρτι- χυμό- μπισκότο
Φλιτζάνι- βούρτσα
Μπάλα- βιβλίο- κλειδί- κουτάλι- κύβο- κούκλα- αρκουδάκι- μπαλόνι
Ρήματα
Πλένει- τέλειωσε- κοιμάται- πίνει- κάθεται- έλα- βλέπει- τρώει- πάμε- δώσε- φιλάει
καίει- παίζουμε;

Άλλες λέξεις
Κάτω- γεια σου- κι άλλο- όχι- μέσα- σταμάτα
Σημείωση: Μέσα στο σετ περιλαμβάνονται δυο κάρτες που απεικονίζουν μια μαμά και
ένα μπαμπά. Προφανώς αυτές χρειάζεται να γίνουν προσωπικές ώστε να δείχνουν τα
πρόσωπα της οικογένειας και συνιστούμε να βάλετε τις δικές σας φωτογραφίες.
Αργότερα οι αρχικές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να απεικονίζουν «κύριο» και
«κυρία».

Από πού να ξεκινήσετε

Επιλέξτε τρεις εικόνες από την πρώτη κατηγορία ( τα ουσιαστικά). Διαλέξτε εικόνες
αντικειμένων τα οποία είστε σίγουροι ότι είναι στο παιδί οικεία. Διαλέξτε άλλο ένα από
την κατηγορία των ρημάτων, πάλι οικείο στο παιδί σας.
Πώς να χρησιμοποιήσετε τις κάρτες
1. Επιλέξτε μια καλή ώρα της ημέρας και σιγουρευτείτε ότι τίποτε δεν αποσπά την
προσοχή π.χ. η τηλεόραση κλειστή, τα άλλα παιχνίδια μακριά.
2. Να έχετε ένα μικρό τραπέζι για να κάθεται το παιδί. Αυτός ο διαχωρισμός από το
πάτωμα όπου το παιδί ασχολείται με ελεύθερο παιχνίδι, είναι μια ένδειξη ότι θα
λάβει χώρα μια συγκεκριμένη δραστηριότητα που την καθοδηγεί ένας ενήλικος
και απαιτεί προσοχή και συγκέντρωση. Καθίστε απέναντι από το παιδί.
3. Φωνάξτε το παιδί με το όνομά του ώστε να υπάρξει μια καλή οπτική επαφή.
4. Κρατήστε ψηλά την 1η κάρτα, δείξτε και ονομάστε.
5. Βάλτε τη στο τραπέζι, δείξτε και ονομάστε. Έπειτα κάντε το νόημα και ονομάστε.
6. Κάντε το ίδιο με τις άλλες 3 κάρτες, με τη σειρά.
7. Όταν είναι και οι 4 στη σειρά, οδηγήστε το δείκτη του παιδιού να δείχνει μια- μια
με τη σειρά, από αριστερά προς τα δεξιά, ενώ ονομάζετε και κάνετε το νόημα
πάλι. Επαναλάβετε, αλλά αυτή τη φορά με τυχαία σειρά και ρωτήστε «πού
είναι….;» πριν να οδηγήσετε το δείκτη του παιδιού σε αυτή την κάρτα.
Σε αυτό το επίπεδο βοηθάτε το παιδί να μάθει πώς να μαθαίνει, και κάνοντας τις
δραστηριότητες μαζί σημαίνει εκμάθηση χωρίς λάθη.

Όσο το παιδί εξοικειώνεται με τις εικόνες και τη ρουτίνα, κάνετε μια σύντομη παύση
μετά την ερώτηση «πού είναι…;» για να δείτε αν το παιδί μπορεί να ανταποκριθεί από
μόνο του.
8. Μετά πείτε « να τα μαζέψουμε» και να έχετε μια τσάντα ή κουτί έτοιμα.
9. Μαζέψτε την 1η κάρτα, δείξτε και ονομάστε πάλι. Δώστε στο παιδί την κάρτα.
Κρατείστε το κουτί, δείξτε και πείτε «μέσα». Καθώς το παιδί την αφήνει
πείτε «πάει».Στην αρχή ίσως χρειαστεί να οδηγείτε το χέρι του παιδιού .
10. Επαναλάβετε για τις άλλες 3 κάρτες και μετά αφήστε το παιδί να φύγει από το
τραπέζι.
Χρησιμοποιείστε τις ίδιες 4 κάρτες για μια εβδομάδα περίπου εφόσον το παιδί σας
συνηθίζει τη δραστηριότητα και εξασκείται καθημερινά.
Ακολούθως παρουσιάζετε ένα καινούριο σετ από 4 κάρτες, πάλι να περιλαμβάνει ένα
ρήμα. Χρησιμοποιείστε αυτό το επόμενο σετ με τον ίδιο τρόπο όπως πριν.
Πώς να αναπτύξετε και να επεκτείνετε τη χρήση των καρτών.
Να αλλάζετε τις κάρτες αρκετά συχνά για να αποφύγετε την ανία τη δική σας ή του
παιδιού. Τα παιδιά μαθαίνουν με διαφορετικό ρυθμό και θα μπορέσετε να νοιώσετε πότε
είναι η σωστή στιγμή για αλλαγή.
Παρόλα αυτά, προσπαθήστε να μην μπείτε στον πειρασμό να αλλάξετε πολύ γρήγορα και
δώστε άφθονες ευκαιρίες για εξάσκηση των λέξεων που έχει μάθει, για παράδειγμα:
Χρησιμοποιείστε τις 4 κάρτες για να τις ταιριάξει κι έτσι να τις ταυτίσει με το
πραγματικό αντικείμενο.
Χρησιμοποιείστε τις για να κάνει το νόημα και να πει και για να δώσει το νόημα.
Χρησιμοποιείστε τις σε απλά παιχνίδια, π.χ. «τι έφυγε;» «ποιος το έχει;» «πού
είναι;» κ.λ.π.
Παίξτε όποιο παιχνίδι ή κατάσταση μπορείτε να σκεφτείτε που να είναι διασκεδαστική,
για να βοηθήσετε το παιδί να κατανοήσει και να ανταποκριθεί στις κάρτες.
Αφού παρουσιάσετε τις πρώτες 8 κάρτες, χρησιμοποιείστε διάφορους συνδυασμούς
τεσσάρων καρτών από αυτές τις 8 κάθε μέρα. Αρχίστε να ζητάτε από το παιδί να επιλέξει
μόνο του από την ομάδα παρά να του δίνετε την κάρτα. Κάντε το με τον εξής τρόπο:
Το δάχτυλο περιέρχεται τις κάρτες και ρωτάτε π.χ. «πού είναι το σκυλί;»κάνοντας και το
νόημα ταυτόχρονα.
Να έχετε πάντα ένα κουτί για να τις μαζεύετε μέσα και μερικές φορές, για αλλαγή,
ζητήστε από το παιδί να δίνει τις κάρτες με τη σειρά σε μια κούκλα ή να τα
«ταχυδρομεί» σ’ ένα κουτί με σχισμή.
Η ανταπόκριση του παιδιού στο «μάζεμα» θα σας δείξει αν το παιδί αρχίζει να ξεχωρίζει
τα αντικείμενα και να τα κατανοεί το καθένα ξεχωριστά.
Αργότερα μπορεί να αυξήσετε την ομάδα των καρτών σε 6- ίσως 4 καινούριες και 2 ήδη
γνωστές. Συνεχίστε το ίδιο με 2 κάρτες πρόσφατα γνωστές μαζί με 4 καινούριες, μέχρι να
παρουσιάσετε και τις 54 και να τις αναγνωρίζει. Μετά κάντε ποικιλία συνδυασμών από
το σετ των 54 καρτών.
Αυτό θα οδηγήσει το παιδί στο να μπορεί να προσδιορίζει την εικόνα σε κάθε κάρτα, είτε
με νόημα ή λέγοντας τη λέξη και τελικά να μπορεί να απαντά στην ερώτηση «τι είναι
αυτό;» όταν του δείχνουμε οποιαδήποτε κάρτα ξεχωριστά. Αυτό θα είναι η τελική φάση
του παιχνιδιού που θα κρατάτε κάθε κάρτα με τη σειρά ρωτώντας το παιδί « τι είναι
αυτό;» και θα μπορεί να ανταποκρίνεται.
Αν όλο το σετ των 54 καρτών είναι παρα πολλές για το παιδί κάθε φορά μοιράστε τις
κάρτες σε σετ ενός ρεαλιστικού για το παιδί σας μεγέθους και χρησιμοποιείτε τα
διαδοχικά σε καθημερινή βάση, προσπαθώντας σταδιακά να αυξάνετε τον αριθμό των
καρτών που μπορεί το παιδί να χειριστεί κάθε φορά.
Αν υπάρχουν ακόμη μερικές που το παιδί δεν είναι σίγουρο όταν του παρουσιάζονται με
όλο το σετ, βάλτε τις στην άκρη. Να τις επαναλάβετε στο τέλος του μαθήματος αυτής της
ημέρας και πάλι ξανά στην αρχή του μαθήματος την επόμενη μέρα.
Αυτή όλη η διαδικασία μπορεί να ολοκληρωθεί σε 3 μήνες ή μπορεί να πάρει 6 μήνες,
ένα χρόνο ή και περισσότερο. Εξαρτάται από το πόσο γρήγορα το παιδί μαθαίνει, πόσο
χρόνο μπορείτε να διαθέσετε σε αυτή τη δραστηριότητα και κατά πόσο μπορεί να μπει
μέσα σε όλα τα άλλα που πρέπει να κάνετε! Προσπαθήστε να κρατήσετε σε ένα επίπεδο
που και εσείς και το παιδί να διασκεδάζετε τη δραστηριότητα . Αν γίνει πιεστικό τότε
έτσι κι αλλιώς δεν πρόκειται να μάθει και πολλά. Είναι σημαντικό όμως να συνεχίσετε
να έχετε την εποπτεία έστω κι αν το παιδί γίνει ανήσυχο. Πάντα να συμπληρώνετε την
τρέχουσα εργασία ακόμη κι αν πρέπει να βοηθήσετε το παιδί να το κάνει και μετά να τα
μαζέψετε όλα ως συνήθως. Μερικές φορές ίσως είναι απαραίτητο να δουλέψετε με
κάμποσα σετ των 4 καρτών κι έπειτα να βάλετε τις κάρτες στην άκρη για μερικές
εβδομάδες πριν τις παρουσιάσετε ξανά.
Mετάφραση φυλλαδίου οδηγιών που συνοδεύει εκπαιδευτικό υλικό που λέγεται "κάρτες
γλώσσας",του εκπαιδευτικού κέντρου Σάρα Ντάφεν για άτομα με σύνδρομο Ντάουν στο
Πόρτσμουθ Αγγλίας