Professional Documents
Culture Documents
Kho Tang CA Dao Nguoi Viet
Kho Tang CA Dao Nguoi Viet
Kho Tang CA Dao Nguoi Viet
1
Thöëi dõ têën nan: luâi dïî tiïën khoá.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 3
BK HHÀN 141:
Xem thïm E 26
20. Em coá chöìng coân nhoã, nhû ngoån coã coân non
Loan phoâng kia chûa nhêåp, daå coân nhû xûa
- Àûúâng ài khöng lúã cuäng moân
Leä àêu coá leä hoa coân duyïn tûúi
Em noái ra súå chuáng baån cûúâi
Caá àöi ba buöíi chúå, coân khoe tûúi nöîi gò.
DCNTB I 139
24. Em coá chöìng röìi cuäng nhû ruöång baán maäi lêu nùm
Anh coá tûúãng tònh nhún trûúác, àïën thùm röìi vïì.
DCNTB II 151
Sûãa laåi: VNP7 taách laâm hai àún võ, Nhbs göåp laåi.
Xem thïm E 35 18
BK a - Anh àêy chûa vúå nhû chiïëc thuyïìn nghiïng giûäa doâng
DCNTB I 196
1
Caãi giaá tha phu: ài lêëy chöìng khaác.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 6
33. Em coá yïu anh tam tûá nuái chuáng anh cuäng treâo
Thêåp baát söng chuáng anh cuäng löåi
Tûá cûãu tam thêåp luåc àeâo chuáng anh cuäng treâo qua
Cheán son nguyïån vúái öng trùng giaâ
Caân khön àûa laåi möåt nhaâ vui chung
Con àaâng xa xöi, xin em chúá ngaåi nguâng
Xa ngûúâi xa tiïëng, nhûng loâng khöng xa
Noái vñ duâ súám biïët nhau ra
Àaá vaâng cuäng quyïët, phong ba anh cuäng liïìu
Àûúâng tònh duyïn nhúá ñt, tûúãng nhiïìu a
Xùm xùm àeâ neão Lam Kiïìu(1) lêìn sang
Con dao vaâng anh liïëc àaá vaâng
Mùæt anh, anh liïëc, mùæt naâng naâng àûa
Ta mêìn thinh ài keão thïë gian ngúâ
Loâng àêy thûúng àoá biïët cú höåi naâo
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 7
Xem thïm Y 58
34. Em coân beá daåi thú ngêy
Thêìy meå eáp uöíng nhûäng ngaây coân thú
Bêy giúâ duyïn söë chaã vûâa
Coá thûúng thò gúä cho nhau ra cuâng
Em coân mùæc mñu trong troâng
Mûúån dao laá truác cùæt troâng em ra
Bao giúâ em ra khoãi troâng
Giaä ún dao truác, giaä loâng ngûúâi thûúng
Bao giúâ em ra khoãi chiïëu, khoãi giûúâng
Àïí thiïëp vúái chaâng löìng aáo àùæp chung.
CDTCM 140
DCTH 109
1
Con chuöìi: duång cuå àïí dan chiïëu, gêìn giöëng con thoi.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 10
1
Sún Àöng, Ba Traåi: úã Hêåu löåc, Thanh Hoáa. Hai laâng xûa con trai coá tiïëng laâ nghõch
ngúåm.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 12
b - Em vïì tröìng rùng cho lïn mùng, lïn tre giaâ cheã laåt
àïí qua höì boá rau
DCBTT 209
1
Thuêån Lñ: Möåt àõa àiïím úã Quaãng Bònh
2
Àöng Haâ: Möåt àõa àiïím úã Quaãng Trõ, caách Àöìng Húái 92km vïì phña Nam, úã trïn söng
Cam Löå, àêìu àûúâng söë 9 ài Lao Baão sang Laâo.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 14
1
Ngûúâi nhu: nho sô.
2
Mi: löng maây.
3
Tu: rêu*.
Caã cêu: Tiïìn sanh mi, mi àoaãn; hêåu sinh tu tu trûúâng: löng maây moåc trûúác laåi ngùæn;
rêu moåc sau laåi daâi.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 16
Sûãa laåi: Cêy àöång àònh... VNP1 II, VNP7 = Cêy àuâng àònh
1
Hai mûúi taám võ: nhõ thêåp baát tuá.
2
Mûúâi vua: phaãi chùng laâ “Thêåp àiïån Diïm Vûúng”.
3
Böën miïëu böën chuâa: yá noái khùæp àöng, têy, nam bùæc àïìu thêëy coá nhiïìu miïëu coá chuâa.
4
Nùm võ: kim, möåc, thuãy, hoãa, thöí.
5
Mûúâi hai ngûúâi: Tyá, sûãu, dêìn, maäo, thòn, tyå, ngoå, muâi, thên, dêåu, tuêët, húåi.
(1)...(5) Chuá thñch theo Dên ca Bònh Trõ Thiïn nhûng trong DCBTT khöng coá chuá
ngûúâi vua
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 17
b - Múâi anh vïì àêët baäi, em muöëi dûa vaâng anh xúi CDTCM
Sûãa laåi:... saâi höì, baâng liïn =... saâi höì, hoaâng liïn
NGCK 151b
Xem thïm A422 C107 C1114, 1112 À 884, 764, 761, 762, X 107
1
Nûúác Àùçng laâ nûúác rêët nhoã thúâi Xuên Thu Chiïën Quöëc; nûúác Tïì nûúác Súã laâ nhûäng
nûúác lúán úã hai bïn nûúác Àùçng.
Coá thïí lúâi naây noái boáng gioá ngûúâi hai vúå hoùåc ngûúâi con gaái bõ hai ngûúâi eáp hoãi.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 22
- AÁo raách coá chó vaá may laåi laânh LHCD THQP
- AÁo raách coá muån vaá ngay laåi laânh VNP1 I 72 VNP7 196
1
(b) Töi laâ con gaái keã Mú a
Töi ài baán rûúåu tònh cúâ gùåp anh
Rûúåu ngon bêët luêån be saânh b
AÁo raách kheáo vaá hún laânh vuång may.
Rûúåu laåt uöëng lùæm cuäng say c
AÁo raách coá muån vaá may laåi laânh d
NGCK 119a
1
Keã Mú, laâng Mú: tïn nöm laâng Tûúng Mai vaâ Hoaâng Mai (nay thuöåc xaä Hoaâng Vùn
thuå). Àêy chó laâ Hoaâng Mai xûa kia nöíi tiïëng vïì nghïì nêëu rûúåu nïn cuäng goåi Mú rûúåu (àïí
phên biïåt vúái Mú cúm chó laâng Tûúng Mai chuyïn baán cúm).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 23
BK ÀNQT 109b:
1
Quaã phuâ trang: quaã àûång àöì trang àiïím cuãa cö dêu.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 24
CDTH 147
1
Caãnh: möåt loaâi chum nhoã, coá núi goåi laâ chônh.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 25
1 6
Tïn caác loaâi caá.
2
Caá Traâ: coân goåi laâ chim.
3
Lûúái khoai: lûúái mùæt nhoã.
4
Lûúái dúã: lûúái mùæt vûâa.
5
Maã Ngheâ: úã gêìn baãi biïín Sêìm Sún, Thanh Hoáa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 26
Sûãa laåi: caá thiïìn = caá thiïìu, caá luå = caá nuå
1
Yïn Lai: thuöåc xaä Trûúâng Vùn, Tônh Gia tónh Thanh Hoáa.
2
Thaánh Quan: Quan Vùn Trûúâng, möåt tûúáng gioãi thúâi Tam Quöëc úã Trung Quöëc.
3
Haân Tñn: xem chuá thñch úã B 505.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 27
1
Xaâ tñch: Àöì trang sûác cuãa phuå nûä trûúác àêy, bùçng baåc, kïët laåi nhû dêy xñch nhoã, àeåp
thûúâng àeo quanh thùæt lûng, buöng xuöëng phña dûúái.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 28
BK a - Cûúái em trùm têëm luåa àaâo VNP1 I 127 VNP7 269 - 170
b - Möîi ngûúâi möåt caái quaåt taâu thêåt xinh VNP1 I VNP7
c - May chùn cho röång ta mònh àùæp chung VNP1 I VNP7
1
Thiïn Löi: Thêìn Sêëm Seát. Trong quan niïåm cuãa nhên dên ta trûúác àêy, Thiïn Löi laâ
võ thêìn úã Thiïn Àònh chuyïn trûâng phaåt keã coá töåi theo lïånh Ngoåc Hoaâng.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 29
Em ài laâm mûúán tûâ böën giúâ saáng àïën baãy giúâ àïm
Caái mùåt em xaám, caái da em àen vò nùæng daäi mûa dêìu
Caã ngaây chaã thêëy caái boáng rêm àêu b
Ài khuya vïì súám trïn àêìu coá boáng trùng sao
Baát möì höi em àem àöíi lêëy haâo rûúäi, hai haâo c
Ai laâm gaåo keám thoác cao thïë naây?
AÁo em, aáo chiïëu, mo cau
AÁo phûúâng giùåc nûúác nhûäng maâu tú len
Cûåc thên em àêíy xe boâ
Cho phûúâng giùåc nûúác ö tö nhaâ lêìu.
CDTCM 229
BK a - Löån chöìng traã cuãa lêëy öng sû chuâa Viïìng NGCK 165b
1
Phuã Tûâ: Phuã Tûâ Sún, nay thuöåc huyïån Tiïn Sún, tónh Haâ Bùæc.
2
Phuá Khï: úã xaä Hoùçng Hoáa, tónh Thanh Hoáa.
3
Keã Xaá: laâng Khï Xaá, xaä Hoùçng Lûu, Thanh Hoáa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 34
b - Baán rau mua buát sùæm nghiïn cho chöìng TCBD II 471
c - Boä cöng súám töëi vun tröìng cho rau CDHN 119
1
Phuång Àònh: úã xaä Hoùçng Anh, Hoùçng Hoáa, tónh Thanh Hoáa. Laâng naây ngaây xûa
chuyïn mön caâo phi (möåt loaåi nhuyïîn thïí) dûúái söng mang vaâo thõ xaä Thanh Hoáa baán, cûá rao
hïët phöë noå àïën phöë kia: “Ai phi”.
2
Phuång Thiïn: thuöåc àõa phêån cuãa ba mûúi saáu phöë phûúâng Haâ Nöåi cuä, trûúác laâ phuã
Trung Àö, nùm 1469 àúâi Lï Thaánh Tong àûúåc àöíi laâ phuã Phuång Thiïn.
3
Cûãa Öng: möåt trong nhûäng trung têm than cuãa Quaãng Ninh.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 35
CDTCM 237
Noá núã trùm hoa nghòn nuå noá theo anh vïì
Anh vïì thùm quaán thùm quï
Thùm cha thùm meå chúá vïì thùm “ai”!
HGVP 15
BK DCNTB I 100
Haäy kiïëm núi cêìm sùæt àïí nöëi nhõp cêìu vïì sau.
1
Phu xûúáng phuå toâng: chöìng noái, vúå theo.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 40
Hai doâng naây àûúåc DCTH 109 xïëp thaânh möåt lúâi riïng.
157. Em ngöìi laåi àêy cho anh phên cêu minh baåch
Duyïn núå taåi Trúâi khaá dïî traách nhau
Noái chûâng mö ruöåt laåi quùån àau
Ba thu ùn úã vúái nhau àaä troån niïìm.
DCBTT 86
Sûãa laåi... giú tay uöën beã... HT = giú tay muöën beã
CDTH 108
BK TNPD I 122:
1
Hoaån naån tûúng cûáu: gùåp hoaån naån cuâng cûáu giuáp nhau.
2
Sinh tûã bêët li: söëng chïët khöng lòa nhau.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 48
BK + TNPD II 159:
+ HHÀN 251:
TNPDI 122
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 49
b - Söng sêu chúá löåi, àoâ àêìy chúá qua ÀNQT 95a
Söng sêu chúá löåi àoâ àêìy chúá sang LHCD 12a
1
Chöìng nguöìn: chöìng úã trïn nguöìn, thûúång du.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 50
1
Lúä dô: troát lúä.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 51
209. Em úi, laåi àêy chõ dêåy caái caách chï chöìng
Cúm ùn chùèng thöíi maá höìng uã ï
- Cúm thúâi bûäa söëng bûäa khï
Möåt ngaây ba bûäa ngöìi lï laáng giïìng
Töëi thúâi cùæp chiïëu nguã riïng
Hïî chöìng coá goåi thúâi àûâng coá thûa
Em coân thoái êëy thúâi chûâa.
NASL II 16b
BK CDTCM 31:
HPV 125
215. Em quyïët theo anh, àêìu xanh cho chñ toác baåc,
àaá taåc thaânh bia
Khöng hay nghôa nhún súám kïët vöåi lòa
Boã mònh em chõu súám khuya möåt mònh.
DCBTT 106
222. Em sùæm cho anh möåt böå caánh, anh ài chúi döng daâ
AÁo the hoa têìm cuác dïåt
Duâ caánh dúi, anh àöåi trïn àêìu
Khùn nhiïîu Tam Giang anh xïëp àöåi àêìu
Lûúåc àöìi möìi giùæt trïn buái toác
Caái gûúng taâu anh àïí soi chúi
Haâi hoa nhiïîu anh sùæm möåt àöi
Cho anh ài laåi rong chúi phöë phûúâng.
NGCK 171a
223. Em thaác bao nùm xûúng taân cöët ruåi
Em àêìu thai con nhaån baåch vïì àêåu buåi chanh
Cêët tiïëng kïu anh ài hoãi vúå, àûâng chúâ àúåi em
nhû höìi buöíi xuên xanh khöng coân.
HHÀN 172 - 173
224. Em tham àöìng baåc hoa xoeâ
Tröën cha tröën meå ài kïì ngûúâi Têy.
NASLI 2a
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 54
BK + TNPD II 161:
+ HHÀN 141:
Sûãa laåi: HHÀN chùæp thïm Ch 633 vaâ E34. Nbs àaä taách ra.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 56
BK a - Súå anh chöìng cuä àûáng búâ raâo, hùæn tröng VNP1 I 114 VNP7 257
b - Àêëy giùæt dao, àêy gûúm keä naách VNP1 I 163 VNP7 299
1
Ba Vò: (tûác laâ nuái Taãn Viïn) xem chuá thñch úã A 137
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 58
TNPD I 122
1
Loâi: dêy xêu àöìng tiïìn cöí.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 59
245. Em thûúng anh dêìu cha meå coá quêën toác keâo nhaâ
Àaánh bùçng roi sùæt, xa maâ khöng xa
Chûâng naâo roi sùæt tröí hoa
Cêy khö núã nhuåy, àöi àûáa ta múái lòa.
DCNTB II 18
1
246. Em thûúng anh khöng daám thõ thiïìng
2
Nuáp cêy iïëng boáng , chúâ quyïìn meå cha.
DCBTT 261
1
Thõ thiïìng: thõ thûúâng, coi thûúâng, xem nheå
2
Iïëng boáng: êín nêëp, nuáp boáng
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 61
267. Em trúã vïì thò nùçm sêëp möåt bïì, khöng trùn khöng trúã
Chïët ài thò lúä, söëng laåi thò phiïìn
Em nhû con diïìu bay giûäa choán thanh thiïn
Àïí coi ngûúâi baån cuä àaão àiïn thïë naâo.
DCBTT 97
BK a - Em vïì hoãi meå cuâng cha NNPD 59 TCBD I 562 TNPD I 121
1
Thu Vñch: úã xaä Hoùçng Tiïën, Hoùçng Hoáa tónh Thanh Hoáa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 70
BK a - Em vïì thûa vúái meå cha HT 191 VNP1 I 123 VNP7 265
HT326
1
Tam Àa, Àaåi Hoâa: thuöåc huyïån Tuyïn Hoáa, tónh Quaãng Bònh, coá tiïëng nhiïìu coåp, ai
ài qua cuäng súå.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 74
Ï
1. ÏËch kïu dûúái àaám tre xanh
Dûúång maâ lêëy chaáu, sao àaânh buång cö.
CDTCM 257
- Coác kïu mùåc coác tre dêìm mùåc tre NASL IV NNPD
- Coác kïu mùåc coác êm thêìm mùåc ai NGCK
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 75
G
1. Gaâ con laåc meå, gaâ con chiu chuát
Gaâ meå laåc con, miïång tuåc chên bûúi
Anh gùåp em àêy, chuám chñm miïång cûúâi
Nùm ba phêìn thaãm, chñn mûúâi phêìn thûúng.
DCNTB II 98
TCBD I 407
1
Dûå Quêìn: coân goåi laâ laâng Dûâa, xaä Xuên Lêm, huyïån Tônh Gia, tónh Thanh Hoáa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 78
BK + NASL II 1b:
Xem thïm G 29
BK + TNPD I 66:
+ VNP7 232:
+ NNPD 34:
NASL IV 13b
1
Lêm trêån àöì haâ uáy tûã sanh: vaâo chiïën trêån naâo ngaåi chuyïån söëng chïët.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 81
HHÀN THÀQ
Xem thïm G 16
BK NASL II 12b:
Nûúác mùæt ra chêìm chêåm, muái dêy lûng àiïìu khöng khö
Thaãm vúái sêìu khöng biïët chûâng mö.
VNP7 211 - 212
BK CHG 28:
b - Meå con chïët àoái vò chûng khöng tiïìn NASL III NASL IV
CDTH 36
1
Voâng: laâ laâng Dõch Voång huyïån Tûâ Liïm, Haâ Nöåi, chuyïn laâm nghïì cöëm nöíi tiïëng goåi
laâ cöëm Voâng. Àuáng ra tïn Voâng chó toaân töíng Dõch Voång tûác laâ töíng Voâng xûa kia.
2
Baåch Haåc: tïn möåt huyïån úã tónh Phuá Thoå cuä coá giöëng höìng ùn quaã nöíi tiïëng àûúåc goåi
laâ höìng Baåch Haåc hay Höìng Haåc.
3
Ngaái: xa, vùæng.
4
Ngûn: gêìn.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 85
1
Keã Chúå: ngûúâi úã àö thõ.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 86
1
Têëm loâng höì thó bùng ngaân vui chúi.
DCNTB II 98
58. Gùåp àêy anh hoãi thûåc naâng
Coân khöng hay àaä àaá vaâng cuâng ai?
Coân khöng àïí chuáng anh chúâ
Hay laâ àaä coá núi nhúâ thò thöi.
CDTCM 80
59. Gùåp àêy, anh hoãi thûåc naâng
Tre non àuã laá àan saâng àûúåc chûa?
- Chaâng hoãi thò thiïëp xin thûa:
Tre non àuã laá àan chûa àûúåc saâng
Ngoaâi chúå coá thiïëu gò dang
Maâ chaâng laåi núä àan saâng tre non?
Àan saâng coá göëc tre giaâ
Tre non àuã laá àûúåc laâ bao nhiïu.
CDTCM 130
Xem thïm À 440, 514
60. Gùåp àêy anh nùæm cöí tay
Anh hoãi cêu naây, naâng noái laâm sao:
Caái gò laâ mêån laâ àaâo
Caái gò laâ ngaäi tûúng giao úã àúâi?
CDTCM 80
61. Gùåp àêy anh nùæm cöí tay
Buöng ra, em noái lúâi naây thúã than
Chêu Trêìn chúá vöåi bùæc ngang
Xa xöi vûúåt mêëy ngaây àaâng nïn quen
Tú höìng chó thùæm laâ duyïn
Dêîu bao giúâ gùåp thò nïn bêëy giúâ.
CDTCM 114
1
Höì thó: cung tïn. Höì thó chó chñ tung hoaânh cuãa nam nhi.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 88
Xem thïm G 69
Xem thïm G 64
1
Ngaái: xa, vùæng.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 91
BK DCNTB I 102:
78. Gùåp mùåt anh àêy cuäng muöën kïët laâm phu phuå
Chùèng hay anh coân vúå cuä anh kia?
DCBTT 129
BK CHG 13:
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 92
82. Gùåp mùåt em àêy, anh muöën vêìy duyïn hai hoå
Súå buång em coân so àoå thêëp cao.
CHG 11 DCNTB I 197
TCBD II 274
1
Thoaân: thuyïìn (Tiïëng àõa phûúng).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 93
1
Thung huyïn: cha meå.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 95
Dêîu coá xa nhau ài nûäa, cuäng àúåi àoán àûa àöi lúâi.
bk a - Nhòn nhau lûng leão, nûúác mùæt traâo nhû mûa
DCBTT 101
BK DCTH 93:
BK NNPD 61:
Sûãa laåi: + Möîi àaâng, möîi mêìu PTK = moåi àaâng, moåi mêìu
+ Sau doâng a, NGCK ghi thïm:
Tay cêìm súåi chó caái kim
Tay cêìm thûúác luåa ài tòm thúå may.
CDTCM 257
1
Chuâa Quan Thûúång: chuâa Liïn Trò do Nguyïîn Àùng Giai (thûúâng goåi laâ Thûúång Giai)
töíng àöëc Haâ Ninh (Haâ Nöåi, Ninh Bònh) laâm nùm 1846. Sau Phaáp phaá chuâa àïí xêy nhaâ bûu
àiïån vaâ phuã thöíng sûá. Hiïån coân laåi caái thaáp úã giûäa cûãa chuâa saát Höì Gûúm goåi laâ thaáp Liïn Trò.
Chuâa naây coân goåi laâ chuâa Cûãu Tónh (trong chuâa coá chñn caái giïëng) hay laâ chuâa Quan Thûúång
(chó töíng àöëc Giai).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 101
BK + TNCD 115:
+ CDHN 15 - 16:
bk CDHN:
+ HT 131:
- Rêåp rïình nûúác chaãy qua àeâo TCBD I 431 TNPD I 255
- Meå giaâ têëp tïính mua heo cûúái chöìng ANPT 19b
DCNTB II 82
LHCD 6a THQP 6b
1
Gia Àõnh: vuâng àêët coá trung têm laâ thaânh phöë Höì Chñ Minh, diïån tñch thay àöíi, coá
khi saáu tónh Nam Kyâ, coá khi laâ möåt tónh hoùåc möåt phuã. Gia Àõnh cuäng laâ tïn goåi cuãa thaânh do
Nguyïîn AÁnh xêy 1790.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 105
BK HHÀN 234:
TCBD IV 42
1
Cöí Bi: tïn xaä thuöåc huyïån Gia Lêm, Haâ Nöåi. Cöí Bi tûâ trûúác vêîn nöíi tiïëng laâ coá kiïíu
àêët àïë vûúng, vò coá nhiïìu goâ àöëng raãi raác úã khu vûåc naây (nhûäng goâ àöëng naây coá möåt söë gêìn àêy
àûúåc phaát hiïån laâ möå cöí thúâi Bùæc thuöåc).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 107
BK a - Giaâ thò moåi sûå moåi heân NNPD 61 TCBD III 475 TNPD I 136
BK HT 188:
DCNTB I 197
1
Cûãu lñ hûúng: möåt loaâi cêy thuöëc nam.
2
Cang thûúâng (hay cûúng thûúâng): tûác tam cûúng, nguä thûúâng, àaåo lñ cuãa Nho giaáo.
Tam cûúng laâ ba möëi quan hïå: vua töi, cha con, vúå chöìng. Nguä thûúâng laâ nùm àiïìu àaåo àûác cuãa
con ngûúâi: nhên, lïî, nghôa, trñ, tñn.*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 110
CHG 22
1
Giang Cao: tïn laâng úã phña trïn laâng Baát Traâng (nay thuöåc xaä Baát Traâng) huyïån Gia
Lêm, Haâ Nöåi, bïn búâ tay traái söng Höìng.
2
Chúå Keo: tûác laâ chúå laâng Giao Têët (tïn nöm laâ laâng Keo) nay thuöåc xaä Kim Sún,
huyïån Gia Lêm, Haâ Nöåi.
3
Chúå Nhiïîm: coá leä laâ laâng Nhiïîm Dûúng thuöåc huyïån Thuêån Thaânh, Bùæc Ninh.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 111
BK a - Miïång em vaái öng Hoaâng thiïn Thaánh töí vúái öng thêìy
HMN 41 - 42
BK NGCK 192b:
1
Giao Tûå: thuöåc xaä Kim Sún, huyïån Gia Lêm, Haâ Nöåi, nùçm bïn búâ söng Àuöëng.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 113
1
Vaån lõch chñ tònh: cêu naây khöng roä nghôa lùæm. Coá ngûúâi giaãi thñch àêy laâ nhên dên
mûúån cêu chuyïån dên gian: àöìng tiïìn Vaån lõch, àïí taåo ra möåt “àiïín cöë”, coá yá rùn àe nhûäng
chaâng trai baåc beäo khöng biïët vúå mònh vöën laâ con ngûúâi chung thuãy hiïìn hoâa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 114
b - Khoá nom, khoá giûä bùçng cong baåc àêìy CDTCM 270
BK a - Giaâu àêu àïën keã nguã trûa HT 224 NASL III 21b NNPD 63
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 115
b - Giaâu àêu nhûäng keã say sûa töëi ngaây PTK 19b
- Coá àêu nhûäng keã say sûa rûúåu cheâ ÀNQT 92b
- Hay àêu àïën keã sau sûa rûúåu cheâ NASL III
1
Nêåu: ngûúâi ta (tiïëng àõa phûúng).*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 116
BK LHCD 15b:
191. Giaâu ngûúâi ta nhaâ rûúâng, àaá taãng, cûãa vaán xêy thaânh
Hai àûáa mònh àoái khoá, baát àaá mêm àan
Duâ coá àoåa cú thêët vêån, gaác lïn chaân khoãi lo.
DCBTT 119
1
Àam: cua àöìng, raåm (Tiïëng àõa phûúng).*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 117
Luáa ai gaánh vïì nhaâ êëy, töi xaách caái muãng khöng töi vïì
Cúm nêëu nöìi àêët vûâa kheát vûâa khï
Àem ra ùn vúái muöëi no nï ngon laânh
Bûäa ùn nùm baãy caái baát saânh
Caái thò sûát miïång, caái laânh nhû rùng cûa
Mêm nan àûát laåt bung thuâa
Lïn non beã nùm ba àöi àuäa sùåt khoãi mua töën tiïìn
Nhoán chên kïu, búá nûä hiïìn
Giaâu nhû qua mûác núá, em coân phiïìn nöîi chi.
DCNTB II 69 - 70
1
Öng mai: öng möëi.*
2
Lûúng àiïìn: ruöång töët.*
3
Baá nghïå (Baách nghïå): trùm nghïì.*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 119
1
198. Giaâu nhû ngûúâi ta nghi mön maân cuöën
Chiïëu hoa vaãi àiïìu, àuäa ngaâ bõt baåc maâ chùèng ai say
Ngheâo nhû àöi àûáa mònh, chiïëu laác voäng àay
Cuâng àoám tre, àiïëu sêåy maâ chaán keã say lûâ àûâ.
DCBTT 156
2
199. Giaâu nhû ngûúâi ta tam sûå, nguä sûå
Khoá nhû àöi àûáa mònh baán àêìu meåt àêìu saâng
Khùèm möåt ngaây àöi bûäa cho nhaân caái thên.
DCBTT 121
3
200. Giaâu nhû Thaåch Suâng anh àûâng coá chuöång
4
Khoá nhû Haân Tñn anh chúá coá vong
5
Thên em nhû chiïëc giaä giûäa doâng
Cheâo cho túái bïën, àuåc trong seä tûúâng.
DCNTB II 99
1
Nghi mön: (coá núi goåi y mön): trûúáng bùçng vaãi thïu, treo phña trïn ban thúâ.*
2
Tam sûå, nguä sûå: nhûäng böå àöì thúâ bùçng àöìng.*
3
Thaåch Suâng: xem chuá thñch úã A 514.
4
Haân Tñn: xem chuá thñch úã B 505.
5
Giaä: möåt loaåi thuyïìn.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 120
Anh coá khön thiïng thò anh trúã dêåy ùn xöi nghe keân a
Thöi, anh àaä vïì nghiïåp êëy xin anh àûâng ghen b
Àïí cho ngûúâi khaác cêìm quyïìn thï nhi c
Miïång em khoác, tay em bïë ùém caái öng thêìn vò d
Tay em gaåt nûúác mùæt, tay em thò thùæp neán nhang à
Búãi vò àêu, maâ nïn xoát nöîi muön vaân. e
TNPD II 87
BK a - Anh coá khön thiïng xin anh trúã dêåy ùn xöi nghe keân
- Anh coá khön thiïng thò xin anh trúã dêåy ùn xöi nghe keân
- Thöi anh àaä vïì nghiïåp êëy, anh àûâng ghen VNP1I VNP7
à - Tay em gaåt nûúác mùæt, tay em thùæp neán nhang VNP1I VNP7
BK NQPN 63:
1
Cêìn Giúâ: thõ xaä huyïån lõ Cêìn Giúâ thuöåc thaânh phöë Höì Chñ Minh, caách trungtêm Saâi
Goân 51km.
2
Giêëc hoâe, giêëc quïë àïìu coá nghôa laâ giêëc nguã.*
3
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 123
1
Ru con ûáng chiïëu, cêìu hiïìn quöëc gia
Ru con àoan chñnh thaái hoâa
2
Ru con nguä phuác tam àa tûá thúâi
Ru con con àaä nguã röìi
Meå ru con nguã meå thúâi múái yïn
Ru röìi, röìi meå laåi khuyïn
3
Luåc thao tam lûúåc chùèng quïn àêu laâ
CDTH 164 - 165
1
ÛÁng chiïëu cêìu hiïìn: hûúãng ûáng chiïëu chó cêìu ngûúâi hiïìn taâi cuãa nhaâ vua.*
2
Nguä phuác tam àa: nguä phuác laâ nùm àiïìu haånh phuác: giaâu, sang, söëng lêu, khoãe
maånh, yïn öín; tam àa laâ ba caái nhiïìu: nhiïìu phuác, nhiïìu tuöíi, nhiïìu con trai.*
3
Luåc thao tam lûúåc: saách binh thû cuãa Thaái Cöng Voång. Àêy noái taâi duâng binh cuãa voä
tûúáng.*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 124
1
Nöå bêët cêåp lûúång: giêån khöng kõp xem xeát.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 125
QHBN 196
1
Ngoåc Haâ: xûa laâ möåt traåi thuöåc huyïån töíng Nöåi huyïån Vônh Thuêån, kinh thaânh
Thùng Long cuä. Laâng Ngoåc Haâ nay thuöåc quêån Ba Àònh (Haâ Nöåi) nöíi tiïëng vïì nghïì tröìng hoa
cöí truyïìn.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 127
BK a - Gioá àêåp caânh tre, gioá àêåp caânh tre VNP1 68 VNP7 192
VNP1 I VNP7
BK VNP7 189:
b - Anh ham vúå beá boã beâ con thú CHG 26 DCNTB I 198
BK CHG 15:
BK a - Gioá àaánh caânh mêån, gioá lêån caânh àaâo NGCK 101b
b - Xin em àûâng coá hö hoaán sûå naây noá laåi nïn to NGCK
1
Quùçn hiïu: cong voâng.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 132
b - Tiïëng chuöng Trêën Voä1 canh gaâ Thoå Xûúng CVPD 8 TCBDII
bk CDHN bk HT
NASL IV 26a:
1
Trêën Voä: (coân goåi laâ Trêën Vuä) tûác àïìn Quaán Thaánh úã cuöëi àûúâng Thanh Niïn ven Höì
Têy. Àïìn coá quaã chuöng àuác nùm 1677 cuâng möåt luác vúái tûúång àöìng Trêën Voä nöíi tiïëng.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 133
1
Ài àêu maâ boã cöë tri àúåi chúâ
Töi nhúá ngûúâi nhên ngaäi cuä ngaây xûa
Chúâ ngûúâi hïët sûác àïí töi giaäi loâng
Möåt mònh möåt ngoån àeân chong
Liïåu maâ gùæn boá, coá cöng töi chúâ
Ruâ rò saáo thöíi keân àöi
Cöng ngûúâi àaä vêåy, cöng töi thïë naâo?
Àûáng nuái naây, tröng nuái noå coân cao
Àûáng con söng naây, tröng con söng noå,
sêu naâo sêu hún.
QHBN 290
276. Gioá àûa cêy cûãu lñ hûúng
Giúâ xa cha meå, thêët thûúâng bûäa ùn. a
HHÀN 90
BK a - ÚÃ xa cha meå thêët thûúâng bûäa ùn NPNN 14a
277. Gioá àûa cêy cûãu lñ hûúng
Giúâ xa cha meå thêët thûúâng bûäa ùn a
Sêìu riïng bûäa chùèng muöën ùn b
Àaä bûng lêëy baát laåi dùçn xuöëng mêm.
NGCK 111b
BK a - Tûâ xa cha meå thêët thûúâng bûäa ùn
QPHT 6a, 6b TNPD II 87
- Xa cha xa meå thêët thûúâng bûäa ùn CDTH 164
HT 214 bk TNPD II VNP1I 153 VNP7 310
b - Sêìu riïng cúm chùèng muöën ùn
HT PTK 13a QPHT TNPD II VNP1 I VNP7
- Sêìu riïng cúm chùèng buöìn ùn bk TNPD II
- Sêìu riïng con chùèng muöën ùn CDTH
Xem thïm S 91
1
Cöë tri: baån cuä.*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 134
- Gioá àûa böng cuác böng trang TCBD I 563 VNP7 222
1
Vùn Phuá: möåt àõa àiïím thuöåc tónh Quaãng Bònh.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 136
DCNTB II 99
BK CHG 23:
297. Gioá àûa ngoån coã phêët phú, ngoån cúâ phú phêët
Nöìi àöìng söi, nöìi àêët cuäng söi
2 3
Bêåu vúái qua duyïn núå raä rúâi
Túái lui chi nûäa àûáng ngöìi uöíng cöng.
HT 436
1
Qua: töi, tao, túá,... (àaåi tûâ ngöi thûá nhêët).*
2
Bêåu: chõ, cö, em,... (àaåi tûâ ngöi thûá hai) thûúâng chó nûä.
3
Qua: töi, tao, túái,... (àaåi tûâ ngöi thûá nhêët).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 137
1
289 Gioá àûa caânh liïîu hiïu quùçn
Söng sêu coá chöî, àêët bùçng coá núi.
DCNTB II 99
1
Hiïu quùçn: cong voâng.
2
Àöìng Trùm,Phûúác Sún: caác àõa àiïím thuöåc tónh Bònh Àõnh.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 138
Xem thïm Y 61
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 139
1
Mö: naâo. Ngûúâi mö: ngûúâi naâo.*
2
Mai dong: ngûúâi laâm möëi. Baâ mai dong. Baâ möëi.*
3
Baåc deä: tiïìn trao cho nhaâ gaái àïí may quêìn aáo cho cö dêu.*
4
Sñnh lïî: lïî cûúái.*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 140
DCBTT 221
1
Xiïu liïn: ngaã theo, daåt.*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 142
1
Gaác cheâo lïn, ta nûúáng khö khoai
Nhêåu cho tiïu hïët mêëy chai
Boã ghe nghiïng ngûãa khöng ai chöëng cheâo.
HT 454
1
Khö khoai: caá khoai phúi khö.
2
Ngaái: vùæng, xa. Xa ngaái: xa vùæng.*
3
Thïå haãi minh sún: chó biïín maâ thïì, chó nuái maâ heån.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 143
1
Tû lûúng: suy nghô, tñnh toaán.*
2
Chöå chùæc: gùåp nha (Tiïëng àõa phûúng).*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 146
1
Chung Kò: (tûác laâ Chung Tûã Kò) xem chuá thñch Baá Nha úã A 482.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 148
DCNTB II 28
BK KSK 9a:
BK a - Laâm trai hai vúå nhû mêy buöåc mònh TCBD I 210
BK HHÀN 177:
HT 160 VNP1 I 60
HHÀN TCBD II
CHG 23
Cho eán gùåp nhaån, ruöåt àau tûâng àoaån, gan thùæt chñn tûâng
DCNTB II 12 - 13
VNP1 II 97 VNP 7 99
BK CDHN 119:
1
Höì Têy: xem chuá thñch úã À 1062.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 157
b - Hoa tröi nûúác chaãy boåt vúái beâo cuäng tröi DCNTB II
QHBN 247
1
Noã: khöng, chùèng (Tiïëng àõa phûúng).*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 159
H
1. Haâ Nöåi ba mûúi saáu phöë phûúâng
Haâng Mûát, Haâng Àûúâng, Haâng Muöëi trùæng tinh. a
NASL III 54a
Xem thïm ÚÃ 12
1
Söng Luåc Àêìu: thuöåc tónh Haãi Dûúng, chöî gùåp nhau cuãa saáu con söng úã khu Phaã Laåi
(söng Thûúng, söng Cêìu, söng Luåc Nam, söng Àuöëng, söng Thaái Bònh, vaâ söng Kinh Thaây).
2
Höåi Doáng: höåi laâng Doáng. Laâng Doáng thuöåc Gia Lêm, Haâ Nöåi.*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 162
1
“Xûåc tùæc”: gaánh gaânh mò vùçn thùæn, moán ùn bùçng böåt mò viïn coá thõt hay töm giaä úã
trong, thaã vaâo nöìi nûúác duâng söi. Ngûúâi baán haâng thûúâng duâng hai maãnh göî goä vaâo nhau
thaânh tiïëng kïu nghe na naá nhû “xûåc tùæc”, àïí thay lúâi rao.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 164
1
Phuá lñt: phiïn tûâ tiïëng Phaáp police (àoåc laâ pölñtxú) nghôa laâ caãnh saát.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 165
c - Tûâ doâng naây coá ngûúâi àoåc möåt trong hai àoaån naây:
DCBTT 137
CDTCM 32
1
Kim Troång, Thuyá Kiïìu: caác nhên vêåt trong Truyïån Kiïìu cuãa Nguyïîn Du.*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 168
b - Chûâ giaã nhû con gaâ àem truång nûúác söi DCBTT
c - Dêìu maâ thêìy meå coá àan roå thaã tröi DCBTT
d - Thaã tröi thò thaã thiïëp khöng thöi nghôa chaâng DCBTT
- Thaã tröi mùåc thiïëp, thiïëp cuäng khöng thöi nghôa chaâng
DCNTB I
CDTH 143
1
Öng Quêån: tûác laâ Nguyïîn Vùn Tûúâng. Öng vaâ Tön Thêët Thuyïët laâ hai bêåc àaåi thêìn
cuãa nhaâ Nguyïîn, dûúái triïìu vua Haâm Nghi. Hai ngûúâi coá hai chuã trûúng àöëi lêåp trong thaái àöå
vúái thûåc dên Phaáp, Nguyïîn Vùn Tûúâng chuã trûúng haâng giùåc, Tön Thêët Thuyïët chuã trûúng
chiïën àêëu.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 170
1
Phùn: tòm, gúä (Tiïëng àõa phûúng).*
2
Muái: möi (Tiïëng àõa phûúng).*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 172
1
Chùæc: nhau; Thûúng chùæc: thûúng nhau.*
2
Mêìn ri: laâm gò.*
3
Mêìn rûáa: laâm nhû thïë.*
4
Mêìn rùng: laâm sao.*
5
Àöång: àúâi
6
Nûâng: guâi, thûúâng àeo sau lûng.*
7
Àöìng Cam: thuöåc tónh Phuá Yïn coá xêy àêåp nûúác trïn söng Ba.*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 173
BK TCBD I 145:
TNPD I 118
Sûãa laåi: HHÀN chùæp thïm C 974 I 188, 193. Nbs àaä taách ra.
58. Hai tay cêìm hai quaã höìng
Quaã chaát phêìn chöìng, quaã ngoåt phêìn trai
Nùçm àïm vuöët buång thúã daâi
Thûúng chöìng thò ñt nhúá trai thò nhiïìu. a
HT 236 TCBD I 458 TNPD II 89
TNPD I 144
1
ÖÍ qua: (tûác khöí qua) laâ mûúáp àùæng.*
2
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 176
1 2
ÚÃ laâng Minh Giaám coá vua Ba Vaânh
Phûúng àöng quêåt luä hung tinh
Laâm cho baãy viïån tan taânh ra tro.
TCBD II 541 TNPD II 89 VNP1 II 162 VNP7 126
1
Minh Giaám: thuöåc huyïån Kiïën Xûúng, tónh Thaái Bònh, quï hûúng cuãa Phan Baá Vaânh.
2
Vua Ba Vaânh: tûác laâ Phan Baá Vaânh, ngûúâi laänh àaåo cuöåc khúãi nghôa nöng dên lúán
dûúái thúâi Minh Maång triïìu Nguyïîn. Khi khúãi nghôa thò coá sao chöíi (sao tua) moåc.
3
Nguyïåt Giaám: möåt trong hai thön cuãa laâng Minh Giaám nay thuöåc xaä Minh Tên
huyïån Kiïën Xûúng, tónh Thaái Bònh.
4
Lö Giaãn: tïn möåt töíng cuä.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 177
1
Truöng Mêy: thuöåc huyïån Hoaâi Ên, tónh Bònh Àõnh. ÚŒ àêy xûa kia coá rûâng mêy
daây àùåc.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 180
- Laâm chi laâm vêåy laâm cho nhoåc mònh TCBD I 294
BK a - Bùæt con rêån vaáy nêëu canh rau giïìn NGCK 180a
1
Àöåc thû: àoåc saách.*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 182
BK TNPD I 119:
1
Lûúng cêìm coân traåch möåc nhi thï
Em tuy phêån gaái vuång vïì
Tú duyïn naây dêìu lúä, em chùèng hïì biïët lo.
HHÀN 175
1
Hiïìn thêìn phaãi traåch quên nhi sûå, lûúng cêìm coân traåch möåc nhi thï: töi hiïìn phaãi
choån vua maâ thúâ, chim khön coân choån cêy àïí àêåu.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 185
1
Nêåu: ngûúâi ta (Tiïëng àõa phûúng).*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 186
BK TCH 11:
1
Àònh Baãng: laâng thuöåc huyïån Tiïn Sún, tónh Bùæc Ninh.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 187
BK NASL IV 31a:
VNP1 II 90 VNP7 92
BK HT 158:
Hoa thúm xuöëng àêët cuäng thúm
BK a - Àöi con mùæt em luáng liïëng, daå anh say lû àûâ HT 157
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 190
BK TCBD I 147:
1
Hoåa höí hoåa bò, nan hoåa cöët, tri nhên, tri diïån; bêët tri têm: veä höí thò veä àûúåc da höí,
khoá veä àûúåc xûúng höí; biïët ngûúâi biïët mùåt, khoá biïët àûúåc loâng.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 193
1
168. Hoåa phûúác nan lûúång
Ai ngùn àaáy biïín, ai lûúâng laåch söng?
Noái chúi vúái gaái coá chöìng
Nùçm àïm anh nghô laåi,
roä nhû caái göng trïn àêìu giûúâng
Em vïì búát nhúá thöi thûúng
Keão anh lúä àûúâng buön baán, em lúä àûúâng baán buön.
DCNTB II 148
169. Hoaâi con àem gaã chöìng xa
Trûúác laâ mêët giöî sau laâ mêët con
Coá con àem gaã chöìng gêìn
Coá baát canh cêìn noá cuäng àem cho.
NQPN 14
Xem thïm C 1306
170. Hoaâi húi maâ gaã chöìng xa
Trûúác laâ mêët giöî sau laâ mêët con.
LHCD 42a
Xem thïm C 1306 E 276 T 11
171. Hoaâi húi maâ àêëm bõ böng
Àêëm àûúåc bïn noå, noá phöìng bïn kia.
NNPD 66 TNPD I 146 VNP1 92 VNP7 94
172. Hoaâi húi maâ thöíi bõ böng
Àïí húi maâ thöíi cho chöìng noá nghe.
NASL II 16b
173. Hoaâi húi ta noái vúái maây
Àïí húi ài caây ta noái vúái trêu
Hoaâi húi ta noái vúái trêu
Àïí húi ài hêìu ta noái vúái quan.
NASL I 27b NASL III 6a NASL IV 51a
1
Hoåa phûúác nan lûúång: nghôa laâ hoåa phuá khoá àoaán khoá lûúâng.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 194
b - Möåt trùm viïn chò chaã àuác nïn chuöng NASL III 6b
- Möåt trùm hoân chò àuác chùèng nïn chuöng LHCD 20b
NQPN 34
1
Hoaâi gûúng tû maä cho boâ noá soi.
VNP7 100
TCBD I 294
1
Gûúng tû maä: chûa roä.*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 196
1
186. Hoaån naån tûúng cûáu
2
Sinh tûã bêët li
Bêy giúâ àùång chûä vinh quy,
Ham núi quyïìn quyá nghô gò túái em.
CHG 9
ÀNQT TNPD I
3
188. Hoaâng triïìu Baão Àaåi tûá niïn
Àaä ba caái luåt laåi liïìn caái keo
Xaä dên àêu àêëy tuáng ngheâo
Cho nïn nguä tónh phaãi theo àöìn àiïìn
Öng Têy lùæm baåc nhiïìu tiïìn
Boã ra sûác giêëy möå liïìn cu li a
Boã nhaâ boã cûãa ra ài
Ma thiïng nûúác àöåc quaãn gò têëm thên.
CDTH 57
1
Hoaån naån tûúng cûáu: hoaån naån cuâng cûáu giuáp nhau.*
2
Sinh tûã bêët li: söëng chïët khöng lòa.*
3
Baão Àaåi: chñnh tïn laâ Nguyïîn Vônh Thuåy. Vua cuöëi cuâng triïìu Nguyïîn.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 197
NASL IV29b
1
Haâo: ngûúâi coá taâi trñ hún ngûúâi.*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 198
BK DCNTB II 75:
Hoåc troâ ài hoåc vûâa vïì
Cúm canh chûa chñn àaä trïì möi ra.
198. Hoåc troâ hoåc troã hoåc troâ
Ài chûa túái chúå àaä lo ùn haâng.
DCNTB II 75
199. Hoåc troâ thoâ loâ muäi xanh
Cêìm miïëng baánh àuác chaåy quanh nhaâ thêìy. a
NNPD 65 TCBD II 192 TNPD I 146
BK a - Cêìm miïëng baánh àuác chaåy quanh cöåt àònh NASL I 47a
- Ùn vuång baánh àuác chaåy quanh nhaâ thêìy bk TNPD I
- Mua ba àöìng baánh àuác chaåy quanh nhaâ thêìy
NGCK 165a
200. Hoåc troâ trong Quaãng ra thi
Thêëy cö gaái Huïë maâ ài khöng àaânh. a
DCBTT 293
BK a - Thêëy cö gaái Huïë boã ài khöng àaânh TCBD I 146
201. Hoãi anh cêy quïë mêëy chöìi
Gia àûúâng phuå mêîu mêëy ngûúâi rûáa anh?
DCBTT 126
202. Hoãi anh chòa khoáa ai cêìm
Giang sún ai giûä, viïåc taão têìn ai lo
- Chòa khoáa àaä coá meå anh cêìm
Giang sún anh giûä, viïåc taão têìn em lo.
HPV 81
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 199
1
Haâ tñnh haâ danh: hoå gò, tïn gò.*
2
Haâ chêu haâ quêån: chêu naâo, quêån naâo.*
3
Niïn canh kó haâ: giúâ sinh, ngaây thaáng nùm sinh.*
4
Rùng: sao (cêu hoãi); rûáa: vêåy. (Tiïëng àõa phûúng).*
5
Voâ voå: möåt loaâi cua nhoã.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 200
1
Kinh thi: thú ca dên gian Trung Hoa xûa (gêìn nhû ca dao cuãa ta), sau Khöíng tûã (551-
479 trûúác cöng nguyïn) têåp húåp san àõnh laåi.
2
Àaân baâ ài loång: taác giaã duâng löëi chiïët tûå, taách chûä “yïn” ra laâm hai böå phêån, phêìn
dûúái laâ chûä “nûä” nghôa laâ àaân baâ, phêìn trïn laâ böå “miïn”, àûúåc hònh aãnh hoáa thaânh caái loång.
3
Nghòn ngûúâi àûáng viïët: Taác giaã duâng löëi chiïët tûå, taách chûä “hûúng” thaânh ba böå phêån:
thiïn, nhên, viïët, nghôa laâ nghòn ngûúâi viïët.
4
Kim Lùng: thuöåc Nam Kinh cuãa Trung Quöëc, núi coá nhiïìu ngûúâi àeåp.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 201
Xem thïm À 50
Xem thïm A 26
CDHN 15
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 205
1
Tônh Têm: höì úã Huïë.
2
Hûúng Cêìn: thuöåc tónh Thûâa Thiïn Huïë.
3
Thanh Toaân: cêìu ngoái Thanh Toaân úã Thûâa Thiïn Huïë, laâm nùm 1776, coá maái nhû
maái nhaâ.
4
Phuã Hoaâi: phuã Hoaâi Àûác, trûúác kia laâ möåt phuã quan troång bêåc nhêët vò göìm caã dûúái
quyïìn mònh nhûäng huyïån Thoå Xûúng, Vônh Thuêån nöåi thaânh vaâ huyïån Tûâ Liïm úã ven nöåi.
Nhûäng àõa phûúng dïåt lônh úã Haâ Nöåi hoùåc thuöåc huyïån Vônh Thuêån (nhû nhûäng phûúâng Baái
Ên, Trñch Saâi, Yïn Baái) hoùåc thuöåc huyïån Tûâ Liïm (nhû nhûäng laâng Nghôa Àö, An Hoâa) xûa
àïìu nùçm trong àõa haåt phuã naây.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 206
NGCK 178a
1
Höå hön àiïìn thöí vaån cöí chi thuâ: viïåc nhaâ úã, cûúái xin, ruöång àêët tûâ nghòn xûa thûúâng
coá oaán thuâ.*
2
Bêåu: cö, em,... (àaåi tûâ ngöi thûá hai, thûúâng duâng chó nûä).*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 207
1
Mêëy lúâi thïå haãi minh sún
Cuöëi cuâng röìi cuäng chùèng chi hún baåc tiïìn.
DCNTB I 254
247. Höìi naâo àöi ta taát nûúác, cuâng kïu cuâng huá a
Höìi naâo àaâo hang cuã, cuâng ruã cuâng ren
Bêy giúâ tröëng noå xa keân
Àaân kïu khaác tiïëng, baån quen àêu röìi?
DCNTB I 93
1
Thï haãi minh sún: thïì non heån biïín.*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 208
VNP7 424
NQPN 18
BK a - Boã quïn caái aáo vúái caânh hoa sen HHÀN 176 - 177
BK + NGCK 125a:
Àïm qua trùng saáng laâu laâu
+ TCBD I 129:
Xem thïm S 24
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 219
Xem thïm P 68
BK CHG 30:
1
Höìng Sún: coân goåi laâ Höìng Lônh, Ngaân Höìng, nuái Höìng laâ daäy nuái tiïu biïíu úã Nghïå
Tônh.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 221
1
Traâ Ö: Traâ Ö Long, möåt trong mûúâi loaåi traâ ngon nöíi tiïëng cuãa Trung hoa trûúác àêy.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 222
BK a - Cheán son chûa caån maâ tònh àaä vúi TNPD I 147
302. Húäi anh Caã úi! anh nhû ngoåc truác dêìy dêìy
Maá anh trang àiïím nhû taây hoa mai
Húäi anh Hai úi! Tuöíi anh chûâng àöå àöi hai
Em tröng caái sùæc caái taâi em yïu
Húäi anh Ba úi! anh nhû caái têëm luåa àiïìu
Yïu anh lùæm lùæm Trúâi naâo coá xe
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 224
1
Laåch Sún: cuäng laâ Lõch Sún, tûúng truyïìn vua Thuêën, möåt võ vua truyïìn thuyïët úã
Trung Quöëc thûúâng ài caây úã Lõch Sún (nghôa àen laâ nuái Soãi).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 227
1
Caá vûúåt Vuä mön hoaá röìng, Cûãa Vuä, Cûãa Voä: cuäng goåi la Long Mön, úã thûúång lûu söng
Hoaâng haâ, giûäa huyïån haâ Tên, tónh Sún Têy vaâ huyïån Haân Thaânh, tónh Thiïìm Têy (Trung
Quöëc). ÚÃ àêy coá moãm àaá nhû hònh caái cûãa. Truyïìn thuyïët kïí rùçng thúâi thûúång cöí, vua Vuä nhaâ
Haå trõ thuyãe àaä àuåc phaá moãm àaá naây cho röång thïm ra, nïn goåi laâ Vuä Mön (cûãa vua Vuä). Theo
Tam Tên kñ vaâ Thuyã kinh chuá thò Vuä Mön coá soáng dûä, haâng nùm vaâo tiïët thaáng ba, caá cheáp têåp
trung àïën àêy thi vûúåt qua Vuä Mön. Con naâo vwotj qua àûúåc thò hoaá röìng. Do àoá, cûãa Vuä
thûúâng àûúåc chó chöën trûúâng thi vaâ viïåc thi àöî àûúåc goåi laâ vûúåt qua cûãa Vuä. Theo Àaåi Nam
nhêët thöëng chñ, úã nûúác ta cuäng coá Vuä Mön úã daäy nuái Khai Trûúáng (nuái Giùng Maân) thuöåc
huyïån Hûúng Khï, tónh Haâ Tônh. Àêy laâ möåt con suöëi lúán coá ba bêåc. Thuyïìn thuyïët kïí rùçng
haâng nùm àïën thaáng tû mûa to, caá cheáp ngûúåc doâng nhaãy qua Vuä Mön àïí hoaá röìng.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 228
1
Thanh Liïåt: tûác laâng Quang, thuöåc huyïån Thanh Trò, Haâ Nöåi.
2
Laâng Bùçng: nay laâ hai thön Bùçng A, Bùçng B xaä Hoaâng Liïåt, huyïån Thanh Trò, Haâ
Nöåi.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 229
BK a - Cho anh möåt gaánh tûúái cêy ngö àöìng NGCK 125a
1
Kim Luä: tïn thön thuöåc xaä Àaåi Kim, huyïån Thanh Trò, Haâ Nöåi, nùçm trïn búâ söng Tö
Lõch.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 230
BK + CDHN 117:
+ CDTCM 279:
+ HT 128:
+ HT 137:
1
Laâng Chúå: chó laâng Naânh Chúå tûác laâng Phuâ Ninh xaä Ninh Hiïåp huyïån Gia Lêm, Haâ
Nöåi.
2
Vaån Phuác: nay thuöåc thõ xaä Haâ Àöng. Xûa kia coá nghïì dïåt luåa, dïåt gêëm voác.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 231
BK HT 141:
1
Laâng Vônh: nay thuöåc thön Caát Tûúâng, xaä An Hoâa, huyïån Bònh Luåc, Haâ Nam.
2
Àöìng Ñch: thuöåc xaä Hoùçng Anh, huyïån Hoùçng Hoáa, Thanh Hoaá.
3
Keã Caát: tûác thön Caát Mao, xaä Hoùçng Caát, huyïån Hoùçng Hoáa, Thanh Hoáa; úã àêy coá
nghïì suöët chó, dïåt vaãi lêu àúâi.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 232
TNPD II 91
BK a - Ngaây ngaây thêëp thoaáng bïn nhaânh tröng ai? TCBD I 147
NASL II 22b
DCTH 107
Sûãa laåi: TCBD I chùæp thïm T 18097 Nbs àaä taách ra.
1
Xin êm dûúng, khi tiïëu, khi àaâi
Àöìng sêëp, àöìng ngûãa nhû hai àöìng tiïìn
Troát say nhau vïì phêån vïì duyïn.
bk a - Noái rùçng maái toác xanh non!
QHBN 308
1
Khi tiïëu, khi àaâi: khi cêìn hoãi yá kiïën cuãa caác lûåc lûúång siïu nhiïn (thêìn thaánh, töí tiïn,
vong höìn...) ngûúâi xûa coá tuåc xin êm dûúng. Tiïëu àaâi laâ chó võ trñ cuãa hai àöìng tiïìn sêëp caã hoùåc
ngûãa caã hoùåc möåt ngûãa möåt sêëp. Dûåa vaâo tiïëu hay àaâi ngûúâi ta xeát àoaán yá kiïën cuãa thêìn linh
laâ àöìng yá hay laâ khöng àöìng yá.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 241
Àïí meå giao traã caái cú nghiïåp naây meå bûúác ài. c
TCBD I 459 TNPD II 91 - 92
BK a - Cu tõ cu tñ cu tó cu tò úi VNP1 I 170
b - Cha con chïët ài trong buång meå noá haäy coân theâm
HHÀN 133
Sûãa laåi: HHÀN 125 taách tûâ doâng b àïën doâng c thaânh möåt lúâi riïng Nbs
göåp laåi.
+ NASL I 37a:
+ NASL II 21b:
Húäi thùçng cu lúán, cu beá, cu tñ, cu tò kia úi
BK + ÀNQT 90a:
+ LHCD 17b:
1
Traâ thang ngoåc thûåc: chó nûúác cheâ, cheâ ngoåt, baánh ngoåt... duâng àïí cuáng thaánh vaâ sau
àoá chia cho nhûäng ngûúâi dûå lïî.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 243
1
Huâng Sún: tïn àõa phûúng laâ nuái Àuån, úã huyïån Nam Àaân, tónh Nghïå An.
2
Höìng Lônh: tïn àõa phûúng laâ Ngaân Höëng úã huyïån Nghi Xuên, tónh Haâ Tônh.
3
Thanh Trò: tïn möåt huyïån ngoaåi thaânh úã phña nam Haâ Nöåi. Xûa coá tïn laâ Long Àaâm.
Àúâi Lï àöíi thaânh Thanh Àaâm. Àïën thïë kyã XVI vò kiïng tïn cuãa vua Lï Thïë Töng laâ Duy Àaâm
nïn àöíi thaânh Thanh Trò.
4
Thõnh Liïåt: tïn nöm laâng Seát göìm nhûäng thön Giaáp Nhêët, Giaáp Nhõ, Giaáp Luåc, Giaáp
Thêët, Giaáp Baát.
5
Àêìm Seát: úã xaä Thõnh Liïåt, laâ möåt àoaån söng Kim Ngûu cuä trûúác kia nöëi liïìn vúái Höì
Têy vaâ chaãy vïì phûúng nam, vïì sau doâng söng naây bõ caån, àoaån söng úã khu vûåc Thõnh Liïåt
thaânh möåt daãi àêìm khaá lúán. (Nhiïìu ngûúâi cho rùçng àêìm Seát xûa kia chñnh laâ àêìm Linh Àûúâng
hiïån nay vò ùn thöng Thõnh Liïåt nïn goåi laâ àêìm Seát, coân úã Thõnh Liïåt xûa chó coá söng chaãy
qua, khöng coá àêìm).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 244
CDHN 110
1
Huyânh kim vaån lûúång võ vi quyá, àùæc nhên nhêët ngûä thùæng thiïn kim: vaån laång vaâng
chûa phaãi laâ quyá, àûúåc möåt lúâi noái cuãa chaâng coân hún nghòn vaâng.
2
Hûäu bùçng tûå viïîn phûúng lai, laåc höì quên tûã: nguyïn laâ möåt cêu trong thiïn “Hoåc
nhi” cuãa saách “Luêån ngûä”. Troån cêu laâ: “Hûäu bùçng tûå viïîn phûúng lai, bêët diïåc laåc höì”. Coá thïí
hiïíu cêu àoá möåt caách àún giaãn nhêët laâ: coá ngûúâi baån tûâ phûúng xa àïën haá laåi khöng vui mûâng
û.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 245
1
Hûäu duyïn thiïn lñ nùng tûúng ngöå, vö duyïn àöëi diïån bêët tûúng phuâng: coá duyïn vúái
nhau thò dêìu caách xa nghòn dùåm cuäng coá thïí gùåp nhau. Khöng coá duyïn vúái nhau thò àöëi mùåt
nhau cuäng khöng gùåp gúä.
2
Hûäu khaách dûúåc maä àaáo tiïìn mön: coá khaách cûúäi ngûåa àïën trûúác cûãa.