Cinsiyet Rolü

Kimliğinin Gelişimi
GRUP ÜYELERİ
1) Ayşenur GÜLBAŞ
2) Yunus Emre
SARIGÜL
3) Hüseyin YAMAN
4) Turgut ÖLEMEZ
5)Zeynep CAN
6) Canan TÜRKMEN
7) Birgül BOLAT
 SEX VERSUS GENDER
CİNSİYET & TOPLUMSAL CİNSİYET ( CİNSİYET ROLÜ)

 CİNSİYET &
TOPLUMSAL
CİNSİYET
Cinsiyet (SEX): Bireyin
kadın ya da erkek olarak
mevcut genetik, fizyolojik
ve biyolojik özellikleri
olarak tanımlanmaktadır.
Toplumsal Cinsiyet (Gender): Farklı kültürde, tarihin farklı anlarında ve farklı
coğrafyalarda kadınlara ve erkeklere toplumsal olarak yüklenen roller ve
sorumlulukları ifade eder. Toplumsal cinsiyet kısaca, sosyal yönden kadın ve
erkeğe verilen roller, sorumluluklar olarak tanımlanır.
• Toplumsal cinsiyet kısaca, sosyal yönden kadın ve erkeğe
verilen roller, sorumluluklar olarak tanımlanır. Hepimiz
dünyaya kız ya da oğlan olarak geliriz. Bu bizim seçtiğimiz bir
şey değildir. Hangi kültürde, çağda yaşarsak yaşayalım, kız ya
da erkek olarak doğmak, tıpkı ölümlü olmak gibi, biyolojik
varlığımızın bir niteliğidir. Ancak daha doğum öncesinde kız
bebeklerin eşyaları için pembe, erkek bebeklerin eşyaları için
mavi rengin tercih edilmesiyle başlayan süreç, erkeklerin ve
kadınların yapabileceği işler konusunda da yapay ayrımlar
üretir. Bu çerçevede erkek cinsiyeti ile kadın cinsiyeti arasında
toplumsal yaşama katılma düzeyi açısından farklılıklar oluşur.
Sayısal bakımdan eşit olmakla beraber iki cinsin toplumsal
alanda temsiliyetleri farklılaşır. Kadın cinsiyeti daha çok ev gibi
özel alandan kalırken, erkek cinsiyeti dışarıda her türlü kamusal
alanda kendini ifade eder.
 Rol, toplumsal sistem içinde belirli konumdaki kişinin nasıl davranması
gerektiğini belirten normlara denir. Cinsiyet rolleri erkeklerin ve kadınların
yapabilecekleri faaliyetleri sınırlayan toplumsal beklentileri içermektedir.
Toplumsal beklentiler insanlara bu beklentilere uymaları konusunda bir baskı
yaratmaktadır. Cinsiyet rolleri aynı cinsiyetten olan ebeveynle özdeşleşme
sayesinde içselleştiği kabul edilmektedir. Kadınlar ilgili ve şefkatli olmayı;
erkekler hırslı akılcı ve rekabetçi olmayı öğrenmişlerdir.
Rollerin açık biçimde tanımlanmadığı durumlarda lider olan erkekler daha
emredici görev odaklı kadınlar ise takım ruhuna önem veren ve daha
demokratik yaklaşım göstermektedirler. Erkekler kadınlardan daha fazla
kazanmaya öne çıkmaya ve diğerlerine baskın olmaya öncelik vermektedir.
Cinsiyet kalıp yargıları, toplumun bir grup olarak kadınlardan ve bir grup
olarak erkeklerden beklediği bazı davranışlar ve özelliklerdir. Cinsiyet kalıp
yargıları hem kadınların hem de erkeklerin davranışlarını sınırlandırır; bu
gereklere uyulmaması çok dikkat çekicidir ve genellikle olumsuz algılanır
(Dökmen, 2004: 107). Bunlara göre kadınlar ev içinde bakım verici, anaç ilgi
gösterici şefkatli , erkek ise güçlü, baskın bağımsız, daha az şefkatli kalıp
yargılarına sahiptir.
 SOSYAL ÖĞRENME KURAMI
• Sosyal öğrenme kuramı: Bu teoriye göre
cinsiyet, kız ya da oğlan olarak doğmanın
sonucu değildir. Bu teoriye görece kişilikteki
cinsiyet farkları öğrenme sonucunda
oluşmaktadır. Diğer bir deyişle kadınlık ve
erkeklik doğrudan kültürel geçiş yolu ile
çocuklara malolan çevresel değer ve normları
yansıtmaktadır(Seward and Seward 1980).
Günümüzde çocuklara cinsiyet çerçevesinde
yüklenen toplumsal roller sembolik ve dolaylı
şekillerde ön plana çıkan önyargılarla
Karşılaşıldığı bilinmektedir.(Dökmen,
2004:103). Bunun en etkili görüldüğü alan ise
kitle iletişim araçlarından televizyon ve televizyonda
yayımlanan reklamlar olduğu
bilinmektedir.
 KIZ VE ERKEK ÇOCUKLARINA
ROLLERİNİN SUNULMASI
• 2 reklam filminde rollerin konumlandırılışı ve
çözümlenmesi

REKLAMDA ÇOCUĞUN TOPLUMSAL Kinder Çikolata Çocuklarým Reklamlar.tv.flv

CİNSİYET TEORİSİ BAĞLAMINDA
KONUMLANDIRILIŞI: ‘KİNDER’
REKLAM FİLMLERİ ÜZERİNE BİR
İNCELEME

Kinder Çikolata Reklamý Ferrero Rocher Reklam Videolarý.flv

Toplumsal Cinsiyet Göstergelerinin Çözümlenmesi:
I. Kinder Çikolata –“Çocuklarım” Reklam Filminin Öyküsü:
Reklam filminde üç çocuk ayrı ayrı aktiviteler yaparken ve anneleriyle görülmektedir.
Reklam filmi boyunca çocukların ilişkilendirildiği göstergeler toplumsal cinsiyet
anlamında oldukça anlamlıdır. En büyük erkek çocuk futbol takımında başarılı bir
oyuncudur. Yaygın toplumsal cinsiyet anlayışına göre futbol erkek oyunudur ve erkek
çocuklar ünlü bir futbolcu olma hayaliyle büyütülürler. Anne çocuğunun futbol
oynamasını desteklemekte ve ona cesaret vermektedir. Annenin ortanca oğlu ile ilişkisi
de çocuğun resim yapma ilgisi üzerinden kurgulanmıştır. Anne çocuğun resim
yapmasını desteklemektedir. Bu duvara asılmış onlarca çocuk resmi göstergesinden
anlaşılmaktadır. Diğer yandan annenin kız çocuğuyla olan ilişkisi farklı bir yoldan
anlatılmıştır. Erkek çocukların faaliyet ve yeteneklerini desteklerken gösterilen annenin
kız çocuğuyla ilişkisi saçlarını tarama ve aynanın önünde süslenme görüntüsüyle
verilmiştir. Kız çocuğunun pembe elbisesi ve bebeği vardır. Anne kızının saçlarını
bebeğinkine benzer biçimde pembe tokalarla iki yandan bağlamıştır.Burada kız
çocuklarının süslenme, pembe giyme ve bebekle oynama gibi toplumsal cinsiyet
rollerine uygun bir konumlandırılışı olduğu açıkça görülmektedir.Burada kız
çocuklarının süslenme, pembe giyme ve bebekle oynama gibi toplumsal cinsiyet
rollerine uygun bir konumlandırılışı olduğu açıkça görülmektedir.
Toplumsal Cinsiyet Göstergelerinin Çözümlenmesi: Reklam
filminde yer alan göstergeler toplumsal cinsiyet bağlamında
incelendiğinde kız ve erkek çocukların konumlandırılışı dikkat
çekicidir. Erkek çocuk elinde büyük bir ejderha oyuncak
taşımaktadır. Kız çocuk ise oyuncak mutfak gereçleriyle
oynamaktadır. Bu göstergeler bize kız çocuklarının evcilik,
bebek gibi oyuncaklarla oynadıklarını erkek çocukların daha
güç temsili simgeleyen oyuncaklarla oynadıklarını
söylemektedir. Toplumsal cinsiyet rollerine göre erkek
egemen toplumun söylemine uygun bir göstergeler bütünü
görülmektedir. Kadın ev işleriyle uğraşır yemek pişirirken
evcilikteki baba figürü gücü, otoriteyi ve korumacı rolünü
üstlenerek dışarıda çalışmaktadır. Burada ejderha göstergesi
gücü, erkekliği temsil etmektedir.
Doğanın Yarattığı Gibi *
Erkek bir bebek olarak doğan Bruce Reimer
yanlış giden bir sünnet ameliyatı sonrasında
cinsel organını kaybeder. İkizi Brian normal erkek
çocuk gibi büyütülürken , aile bir televizyon
şovunda gördükleri Dr Money ‘in tavsiyesi ile
Bruce’u kız gibi yetiştirmeye başlar. Fakat bu
onun hayatının kötü bir şekilde sonuçlanmasına
sebep olur.
DR.MONEY

DAVID (BRENDA ,
BRUCE )
BRENDA
BRAIN AND BRUCE ( BRENDA )
 Dr. Money toplumsal kimliğin cinsiyet üzerinde genlerden daha çok etkili olduğunu
savunmaktadır(Nature vs. Nurture). Çift cinsiyetlilerle yaptığı araştırmalara dayanarak bireylerin
cinsiyetini belirleyen şeyin yetiştirilme (Nurture) ve toplumun bireye yüklediği rol ile geliştiğini
savunur. Aile hemen mektupla ona başvururlar. John Money ise Bruce’un sağlıklı kişilik
gelişiminden ziyade yapacağı yeni araştırmayı düşünmektedir. Çünkü Dr. Money’e göre , ikiz
kardeşinin normal olması ,Bruce üzerinde yapacağı araştırmada kontrol grubu oluşturduğundan
kaçırılmaz bir fırsattır. Bir takım ameliyat ve işlemlerden sonra Bruce, Brenda adında biz kız gibi
yetiştirilmeye başlanır. Aile çocuğa asla erkek olarak doğduğunu söylememeleri konusunda Dr.
Money tarafından uyarılır. İkizlerin Dr. Money ile yaptıkları terapilerde John Brenda’ya kız ve
erkek arasındaki farkları anlatır. Bunun için onlardan soyunup birbirlerini gözlemlemelerini ister.
Ve çeşitli video ve fotoğraflar gösterir. Kullandığı yöntemler sıradışıdır. Çocuklar onun söylediği,
yaptığı ve yaptırdığı şeylerden utanç duyarlar ve çok rahatsız olurlar. Terapilerde onlara baskı
uygulayarak duymak istediklerini söyletir. Bunun yanı sıra okul ortamında sürekli dışlanan ,
derslerde başarısız olan Brenda aile içinde de bazı sorunlara şahit olur. Kendisinde da bazı şeylerin
ters gittiğini hissetmektedir. Kaba duruşu ve davranışları aslında onun erkek kimliği hakkında ipucu
verse de ne aile ne doktorlar ne de toplum bunu kabul etmez. Oyunlarında bile erkek oyuncakları
ile oynayan, erkekler gibi kavga eden Brenda sürekli annesi tarafından kız gibi giyinme ,davranma
konusunda baskı görür. Tam anlamıyla kız olabilmesi için bir ameliyat olması gerekmektedir. Fakat
yaşadığı psikolojik sorunlar ve bedeninin maruz kaldığı hormon ilaçları , toplumun ona yüklediği
kız rolüne rağmen Brenda bu ameliyatı olmak istemez. Zaten John Money ‘i de görmeyi reddeder.
Çocuk kliniğindeki psikoloğun tavsiyesi üzerine ailesi intiharın eşiğine gelen Brenda ‘ya gerçeği
söylemeye karar verir. O da on dört yıl boyunca neden kız olarak hiç mutlu olamadığını anlar .
Doğanın yarattığı gibi ,erkek olarak yaşamını devam ettirmeye karar verir.
 Erkek olarak doğan
Bruce’un, başarısız bir
ameliyat sonrasında
gelişen olaylar tüm
hayatını etkilemiştir.
İkizi normal bir erkek
çocuk gibi
yetiştirilirken, ailesi
DR Money ile
yaptıkları görüşme
sonucunda Bruce‘u
Brenda adı ile bir kız
gibi büyütmeye başlar.
Kitabımızda toplumun, ailenin ve doktorların tüm baskı
ve empozelerine rağmen Brenda her zaman bir erkek
gibi hissetmiş ve davranışlarında da bunu açıkça
göstermiştir. Lakin araştırmaları uğruna insanların
hayatlarının mahvolmasını umursamayan John Money ile
karşılaşmak onun için büyük bir talihsizliktir. Cinsiyet
rollerinin gelişmesinde genler, duygular yetiştirilme tarzı,
toplumun beklentileri gibi birçok konu etkilidir.
Günümüzde ise bu gibi durumlarda acil kararlar
alınmayıp ,ergenlik dönemine geldiğinde bireyin seçimini
kendisi yapması desteklenmektedir
Cinsiyet rolünün benimsenmesinde (doğa) genler ve anatomik
yapı , yetiştirilme ve toplumsal gelenekler etkilidir.

Yeni doğan çocuğun biyolojik bir cinsiyeti vardır ama henüz

toplumsal bir cinsiyete sahip değildir. Çocuk büyürken toplum
da çocuğun önüne cinsiyete uygun davranış modelleri sunar.
• Brenda çocuk hastanesi kliniğinde Mc Kenty ile görüşüyor. Mc Kenty
Brenda’nın ailesine Brenda’ya gerçeği söylemelerini istiyor çünkü Brenda
kendini kız olarak hissetmiyor ve ilerde daha büyük sorunlara yol
açabileceğini düşünüyor.Brenda’nın babası Brenda’ya kız olmadığını
söylüyor.Brenda deli olmadığını ve artık normal bir hayatı olabileceğini
düşünüyor.14 yaşındaki Brenda artık hayatına erkek olarak devam edeceği
için önce adını David olarak değiştiriyor ve çeşitli ameliyatlar oluyor.Bu
arada bebekken sünnet edildiği hastaneden tazminat alıyor.Bu parayla
sosyal hayatı düzene giriyor ama hala cinsellik yönünden sıkıntılar
yaşıyor.Birlikte olduğu bir kız her şeyi anlıyor ve arkadaşlarına anlatıyor.Bu
süreçte David iyice içine kapanıyor.Bir süre sonra Brain’ın karısı bir kız
arkadşını David’e ayarlıyor.Bu kadının adı Jane ve 3 ayrı erkekten 3 ayrı
çocuğu var.David bu durumdan memnun çünkü böylece çocuk sevgisini
tadabilecek.Ve Jane ile evleniyorlar.
Brende da kendisinde bir şeylerin ters gittiğini hisseder ve 14
yaşında başına gelenleri öğrendikten sonra tekrar Doğanın
Yarattığı Gibi, erkek olmaya karar verir.
• Brain Dr.Money’nin yaptıklarında dolayı
şizofren oluyor aşırı dercede antidepresan
aldığı için ölüyor.Bunun üzerine David’in
psikolojisi bozuluyor ve Jane de yansıtıyor.Jane
kısa süreli ayrılık istiyor David bunu
kaldıramıyor ve kendi silahıyla intihar ediyor.
 Cinsiyet rolleri erkeklerin
ve kadınların yapabilecekleri
faaliyetleri sınırlayan
toplumsal beklentileri
içermektedir. Toplumsal
beklentiler insanlara bu
beklentilere uymaları
konusunda bir baskı
yaratmaktadır.
Ne var ki kitabımızda
toplumun, ailenin ve
doktorların tüm baskı ve
empozelerine rağmen Brenda
her zaman bir erkek gibi
hissetmiş ve davranışlarında da
bunu açıkça göstermiştir.
KAYNAKLAR VE KAYNAKÇAMIZ:
• Doğanın Yarattığı Gibi
John Colapinto;
Çeviren: Zeynep Koltukçuoğlu
Aykırı Yayınları; İstanbul, 2005, 245 sayfa,
Türkçe. ISBN No: 975833736x
• Psychology – “Dr. Money and the boy with no Penis” BBC
HORIZON PROGRAMI İÇİN OLUŞTURULAN BELGESEL
http://video.google.com/videoplay?
docid=3767337480016853964#
• Dökmen, Z. Y. (2004). Toplumsal Cinsiyet: Sosyal Psikolojik
Açıklamalar. İstanbul :Sistem Yayıncılık.