Deney Hakkında Teorik Bilgiler ve Deneyin Yapılışı

Deney düzeneğimiz fan, şeffaf plastik bir boru, geçen akışkan miktarını
ayarlayabildiğimiz bir klape, laminer bir akış elde etmek için kullandığımız
pipetler, prandtl borusu ve orifisten oluşmaktadır. Deneyi yapmaktaki amacımız,
değişik klape açılarında orifise bağlı manometreden okunan tesir basıncına göre
debiyi hesaplamaktır.

Şekil 1 – Deney tesisatı

-Debi, herhangi bir kesitten birim zamanda geçen akışkan miktarıdır.
Kütlesel debi ve hacimsel debi olarak ikiye ayrılır.
-Prandtl borusunun ucundaki delik ile statik ve dinamik basınçtan oluşan
toplam basınç, boru ucundaki akış eksenine dik delikler ile de statik basınç
ölçülür.
-Orifis ise, tesir basıncı (Orifisten önceki basınç -P1- ile sonraki basınç -
P2 - arasındaki fark) yaratan bir kısılma elemanıdır.

Şekil 2 – Orifis kesiti

Deney sırasında klape açısına göre manometreden okunan değerler şöyledir;

Klape Açısı Δhdinamik Δh1 Δh2 Δhtesir

(o)
(mm) (mm) (mm) (mm)
0 4 56 16 76
22,5 3 55 15 73

1
 45 2 52 14 68
67,5 1 35 11 46
Tablo 1- Ölçümler

Ölçüm Değerlerine Göre Hesaplamalar

Kanal çapı Dk = 96 mm
Orifis delik çapı D0 = 74,5 mm
υ hava =15.10-6 m2/s
ρ hava = 1,226 kg/m3
ρ su = 1000 kg/m3
Patm = 101325 Pa
Kabulleriyle

klape açısı için ;

o
0

∆Pdinamik = .g.h
ρ

∆Pdinamik = 1000 kgm3 . 9,81 ms2 . 0,004 m ∆Pdinamik = 39,24

⇒

Pa

2
w= × ∆Pdin
ρ

= 21,226.39,24 = 8 m/s
w ⇒w

w.Dk
Re =
ν

Re = 8.0,096 15.10-6 Re = 5,12 . 104

⇒

2
 bulunur.
D02 74,52
m= = = 0,602
Dk2 962

m=0,602 ve Re = 5,12 . 104 Tablo 3’ten = 0,76 okunur.

⇒ α

P1= Patm + P1eff

P1= 101325 + 1000. 9,81 . 0,056 P1 = 101874,36 Pa
⇒

P2= Patm - P2eff

P2= 101325 - 1000. 9,81 . 0,016 P2 = 101168,04 Pa
⇒

P2 / P1 = 0,993 ve m= 0,602 Tablo 2’den Ɛ=0,9908 okunur.

⇒

∆Ptesir = 1000. 9,81. 0,076 ∆Ptesir = 745,56 Pa

⇒

Ak = π. Dk2 4
Ak = 3,14 . 0,096 2 4 Ak = 0,0073 m2
⇒

.Ak 2. ∆P .
m = α .ε .m ρ

= 0,76 . 0,9908 . 0,602 .0,0073

m 2.745,56.1,226

= 0,141 kg /s
m
orifis

3
m pr = w. A .ρ
k hava
m pr = 8.0,0073.1,226
m pr = 0,071 kg / s
v = α .ε .m. A 2.∆P / ρ
K
v = 0,76.0,9908.0,602.0,0073. 2.745,56 / 1,226
v = 0,115 m3 / s

Diğer klape açıları içinde aynı hesaplar yapıldığında aşağıdaki tablo elde edilir.

Klape Orifis Orifis Orifisteki Kanal Hacimsel Kütlesel Kütlesel

Açısı Önündeki Arkasındaki Tesir Merkezindeki Debi Debi Debi
Basınç Basıncı Dinamik morifis mprandtl
( o) Basınç Basınç v
P2 ( ∆P (kg/s) (kg/s)
P1 Pa ) ( Pa ) ∆Pdin (m /s)
3
(Pa ) ( Pa )

0 101874,3 101168,0 745,56 39,24 0,115 0,141 0,071

6 4
22,5 101864,5 101177,8 716,13 29,43 0,113 0.138 0,062
5 5
45 101835,1 101187,6 667,08 19,62 0,109 0,133 0,050
2 6
67,5 101668 101217,0 451,26 9,81 0,089 0,110 0,035
9

Tablo 2 – Klape açısına göre hesaplanan değerler

Grafiklerin Değerlendirilmesi

Grafik 1’de görüldüğü gibi klape açısı arttıkça kütlesel debi artmaktadır. 60o
ye kadar prandtl yöntemiyle ölçülen debilerde artış hızlıdır. 60o den sonra debi
artış hızı azalmaktadır. Hacimsel debi değeri ise açı arttıkça küçük de olsa
azalma göstermektedir.
Yapılacak debi ölçümlerinde her iki yöntemde de küçük klape açısı seçmeyi
öneririz.

4
 Grafik 2’de görüldüğü gibi basınç oranı arttıkça kütlesel debi de artmaktadır.
Belli bir basınç oranında prandtl yaptığımız ölçümde orifis ile yaptığımız
ölçümdeki debiden daha büyük değerde bir debi değeri ölçmekteyiz. Hacimsel
debi ise belli bir basınç oranında giderek azalmaktadır.
Yine 3. grafikte gördüğümüz gibi küçük basınç oranında yapılan ölçümlerde
her iki kütlesel debi ölçüm yöntemi de kullanışlıdır. Çünkü ikisi birbirine yakın
sonuçlar vermektedir.
Orifisle yapılan ölçümler gerçeğe daha yakın sonuçlar vermiştir. Bunu bütün
grafiklerde görmekteyiz. Bu yüzden debi ölçmek için orifis yöntemini öneririz.