Adi-Adi

euskarari 5 LEHEN
HEZKUNTZA
koadernoa
Lehen hiruhilekoa

191379 _ 0001-0001.indd 1 3/6/09 13:15:13

132697 Portadilla.indd 1 27/2/09 13:24:46
 Aurkibidea

1 UNITATEA 4. or.

Irakurgaia: Kortxeleko mamuak

Lexikoa: Atzizkiak. Esaera zaharrak
Gramatika: Perpausaren osagaiak:
izen-sintagma eta aditz-sintagma
Ortografia: Txistukariak: s, x, z, ts, tx, tz
Idazketa-tailerra: Informazio-iturriak

2 UNITATEA 10. or.

Irakurgaia: Zuhaitzak landatzen zituen gizona

Lexikoa: Sinonimoak / antonimoak. Esapideak
Gramatika: Izena: definizioa eta motak
Ortografia: Txistukariak: s, x, z. H letra
Idazketa-tailerra: Burmuinean arakatzen: mapak edo sareak

3 UNITATEA 16. or.

Irakurgaia: Jakintsuek ere jan egiten dute

Lexikoa: Jakien arlo semantikoa. Esaera zaharrak
Gramatika: Izenordaina: definizioa eta motak
Ortografia: H letra. Zenbakien idazkera
Idazketa-tailerra: Burmuinean arakatzen: ideia-jasa

2
191379 _ 0002-0003.indd 2 3/6/09 13:17:15
 4 UNITATEA 22. or.

Irakurgaia: Mamu gizagaixo haiek

Lexikoa: Hitz sinonimoak. Hitz elkartuak. Esamoldeak
Gramatika: Determinatzaileak I: mugatzailea
Ortografia: Puntuazio-markak. H letra. Txistukariak: ts, tx, tz
Idazketa-tailerra: Planifikatzea: helburua finkatu eta ideiak
aukeratzea

5 UNITATEA 28. or.

Irakurgaia: On egin eta Urte Berri on

Lexikoa: Hitz elkartuak. Hitz antonimoak. Esapideak
Gramatika: Determinatzaileak II: zenbatzaileak
Ortografia: a itsatsia
Idazketa-tailerra: Idazlan bat egiteko teknikak berrikustea

34. or. Autoebaluazioa

36. or. Aditz laguntzailea

3
191379 _ 0002-0003.indd 3 3/6/09 13:17:16
 1
Kortxeleko mamuak
P ertsona ikaratia edo izubera al zara? Mamuengan sinesten al duzu?
Ikusiko dugu…
Badira Ondarroan, Andre Mariaren elizako kortxelean edo teilatuan,
kortxeleko mamuak izeneko harrizko giza irudi batzuk. Estatua horiek
Erdi Aroko handiki batzuen irudiak dira, eta Ondarroako esaera baten
arabera, bederatzietako kanpaiak jo ondoren elizaren inguruan
kortxeleko mamuak ibiltzen dira.
Zer? Ez zarela mamuen beldur? Ondarroako Leokadi ere ez.

leokadiren iSTorioa
egun batez, leokadik apustu egin zuen lagunekin: baietz gauez hiru buelta egin elizaren
inguruan. Hitzartutako ordua heldu, eta ekin zioten gazteek lehenengo bueltari. Halako
batean, zarata handia entzun zen. Batzuk beldurtu egin ziren eta alde egin zuten.
Bigarren buelta egiten ari zirela, kate-hots ikaragarriak entzun zituzten. izutu eta
hanka egin zuten gehienek; ez, ordea, leokadik, berak apustua irabazi nahian aurrera segitu
baitzuen.
Hirugarren buelta amaitu orduko, txilio izugarriak entzun ziren... Biharamunean, ez
zegoen leokadiren arrastorik. Haren bila elizara joan zirenean, soka luze bat besterik ez
zuten topatu horma batetik zintzilik. eta gora begiratzean, han ikusi zuten leokadi,
teilatuan, kortxeleko mamuen artean harri bihurturik. eta oraindik, han dago.

Ondarroara bazoazte, ez galdu Andre Mariaren eliza bisitatzeko aukera. Eta ez izan hango mamuen
beldur, azken batean estatuak baino ez baitira… Ala ez?

1 Adierazi esaldi hauek egia (E) ala gezurra (G) diren.

• Ondarroarrak nahiko pertsona beldurtiak dira. G
• Leokadi ez zen mamuen beldur. E
• Gazte batzuk iluntzean joan ziren elizara. E
• Elizaren inguruko bigarren bueltan, kate-hots ozenak entzun ziren. E
• Kortxeleko mamuek Leokadi harrapatu zuten. E

2 Bilatu testuan hitz hauen sinonimo bana.

• Dilindan ▶ zintzilik • Zalaparta ▶ zarata
• Bira ▶ buelta • Lorratz ▶ arrasto
• Bilakatu ▶ bihurtu • Garrasi ▶ txilio

191379 _ 0004-0009.indd 4 3/6/09 13:20:15

 3 Azpimarratu irakurgaiko hitz atzizkidunak.
■ Bereizi eta idatzi azpimarratutako hitzak, adibidean bezala.
• ikara + -ti = ikarati
• izutu + -bera = izubera
• handi+ -ki = handiki
• esan + -era = esaera
• ikaratu + -garri = ikaragarri
• izutu + -garri = izugarri

4 Idatzi atzizki hauek dituzten launa hitz.

• -ti: beldurti lotsati basati negarti
• -bera: bihozbera sentibera egosbera sinesbera
• -ki: ederki gizaki txerriki leunki
• -garri: harrigarri ikusgarri liluragarri maitagarri
• -(k)era: jozkera zabalera hasiera amaiera

5 Osatu zerrenda hauek.

• Izaki beldurgarriak: mamuak, sorginak, piztiak,
herensugeak.

• Beldurrak eragindako erreakzioak: hanka egin, izutu,

dar-dar egin, oihukatu, urduritu.

6 Markatu esaera zahar bakoitzaren esanahi egokia.

A) Beldurrak oinetan hegalak jartzen ditu.
Beldur garenean, hobe da kirol-oinetako arinak janztea.
Beldur garenean, arin baino arinago egin dezakegu lasterka.

B) Beldurrik ez, bururik ez.

Zuhurrak beldurtzen dira; zentzugabeak, ordea, ez.
Burugabeko mamuek ikaratzen gaituzte.

■ Idatzi. Irakurgaiko zer pasarterekin lot daitezke goiko bi esaerak?

A) Bigarren bueltan, kate-hots ikaragarriak
entzun ziren eta hanka egin zuten gehienek.
B) Leokadik apustua irabazi nahian
aurrera segitu zuen.

191379 _ 0004-0009.indd 5 3/6/09 13:20:17

 Gramatika
1 Irakurri testua.

PATATA, LUR AZPIKO ALTXORRA

Ameriketatik ekarritako produktua da patata. Mundu
osoko biztanleek jaten duten elikagairik nagusietako bat
da egun. Elikagarria, merkea eta landatzeko erraza iza-
teak ahalbidetu du bere hedapena. Globala eta ezinbes-
teko bihurtu den elikagai honek, ordea, istorio luzea
ezkutatzen du sustraien artean.
Solanum tuberosum izenekoa xvi. mendean iritsi zen
Europara. Espainiar kolonizatzaileek ekarri zuten Perutik.
Nekazariek pozoitsutzat hartu zuten hasiera batean, eta
aristokratek, ordea, landarearen loreak miresten bazi-
tuzten ere, sustraiak pobreen janaritzat hartzen zituzten.
xviii. mendean, goseteen ondorioz, oinarrizko produktu
bihurtu zen. Gaur egun, patata munduan gehien kontsu-
mitzen den laugarren elikagaia da.

2 Biribildu testuko aditz nagusiak.

3 Azpimarratu urdinez testuko perpausetako subjektuak, eta gorriz, predikatuak.

4 Aukeratu testuko hiru perpaus, eta bereizi izen-sintagmak eta aditz-sintagmak.

• [Ameriketatik ekarritako produktua da] [patata]
AS IS
• [Mundu osoko biztanleek] [jaten duten elikagairik nagusietako bat da]
IS AS
• [Elikagarria, merkea eta landatzeko erraza izateak] [ahalbidetu du bere hedapena]
IS AS

5 Berridatzi perpausak, perpaus hauetako osagaiak ordenatuz.

• ikasleei / Irakasleak / die / bere / egin / errieta.

• Irakasleak bere ikasleei errieta egin die.

• zion / bati / kapeladunak / eskale /Gizon / sua / eskatu.

• Gizon kapeladunak sua eskatu zion eskale bati.

• Aneren / genituen / jatetxean / gozoak / jaki / dastatu.

• Aneren jatetxean jaki gozoak dastatu genituen.

• agurtu / ezker-eskuinera / nau / txapela / kalean / Aitzolek / mugituz.

• Aitzolek txapela ezker-eskuinera mugituz agurtu nau.

191379 _ 0004-0009.indd 6 3/6/09 13:20:18

 1
6 Osatu perpausak, subjektua edo predikatua asmatuz.
• Aurten dauzkagun irakasleek azterketa zailak jarriko dizkigute.
• Nire lagunak oso traketsak dira futbolean jolasten.
• Nafarroako mendiak ezagutzen ditudan politenak dira.
• Jatetxeetan eskularruak janzten dituzte lanerako.
• Andoaingo Idoiari mamuek beldur ematen diete.
• Bihar langile guztiak bilduko gara udaletxearen aurrean.
• Aiton-amonek nahiago dute garraio publikoan bidaiatu.

7 Irakurri egitura hauek eta lotu egitura bakoitza dagokion perpausarekin.

a) Subjektua + Osagarri Zuzena+ Aditza
b) Subjektua + Osagarri Zuzena + Aditza + Zehar Osagarria
c) Subjektua + Zehar Osagarria + Aditza + Osagarri Zuzena + Adizlaguna
d) Subjektua + Osagarri Zuzena + Aditza + Aditzondoa

1. Ikasleek oparia egiten diote irakasleari. B

2. maiderrek eta Naiarak gozokiak erosi zituzten pozik. D
3. mirenek Ikerri pasatzen dio pilota parkean. C
4. Xabierrek txisteak kontatzen ditu. A
5. Izaroren lehengusuak ordenagailua zeukan. A
6. Anderrek loteria erosi dio amaren lagun bati. B

Ortografia
1 Osatu igarkizunak, s, x, z, ts, tx eta tz idatziz. Gero, asmatu.

s a s i gu z tien gainetik
e z du i z aten nekerik, z eta z ko jan tz i ederrak
hodei gu z tien a z pitik i z aten ditut s oinean,
ibili ohi da airetik. ne s katilak nire i tx urakoak dira
Z ugarramurdikoak mo z orro tz en direnean.
e z agunak a s palditik.

• sorgina • maitagarria

2 Idatzi letraz zenbaki hauek.

• 13: Hamahiru
• 68: Hirurogeita zortzi
• 387: Hirurehun eta laurogeita zazpi
• 6.542: Sei mila bostehun eta berrogeita bi

191379 _ 0004-0009.indd 7 3/6/09 13:20:18

 Idazketa-tailerra
1 Irakurri laukiko informazioa.

pLANIfIKAtZEA EtA INfOrmAZIOA BILtZEA

Ondo idatzi nahi badugu, idazteko teknikak ezagutu behar ditugu.
Edozein gairi ekiteko eta idazlan txukuna idazteko, ezinbestekoa da lana
planifikatzea. planifikazio horretan informazioa biltzea oso garrantzitsua da.

2 Irakurri eta erantzun, x batez markatuz.

• Demagun arrainen arnasketari buruzko lana edo idazlana egin behar duzula.
Zer egin duzu orain arte?

Burura etorri zaidan lehenengo gauza idatzi, orria bete arte.

Gaiari buruzko informazioa bilatu eta lana planifikatu.
Lagun baten idazlana kopiatu eta izenburua aldatu.

3 Irakurri eta osatu zerrenda.

• Badakigu lana planifikatzeko lehen urratsa informazioa biltzea dela.
Egin galdera hau zeure buruari: Zer dakit nik arrainei buruz?

• Uretan bizi dira.

• Koloretakoak izan daitezke.
• Labean erreta gozo-gozo daude…
• Mota askotakoak daude.
• Batzuk ur gezekoak dira eta beste
• batzuk ur gazikoak.
•

■ Egin duzun zerrendan, informazio nahikoa dago arrainen arnasketari buruz idazteko?
Arrazoitu.

4 Irakurri eta osatu informazio-iturrien taula hau.

LIBURUAK PRENTSA ERAKUNDEAK ETA ELKARTEAK PERTSONAK

testu-liburuak aldizkariak kontsumitzailearen bulegoa irakaslea
hiztegiak

■ Nola du izena gaur egungo mundu-mailako informazio-sarerik handienak? Internet

191379 _ 0004-0009.indd 8 3/6/09 13:20:19

 1
5 Irakurri eta erantzun,
Internetera jo dugu eta Google bilatzaileari arrainen arnasketa hitzak bilatzeko eskatu diogu.
Hona hemen zenbait emaitza.

http://www.google.es/search?hl=eu&q=arraien+arnesketa&btnG=Google+Bilaketa
&m
Kontuan sartu
Webgunea Irudiak Taldeak Gida
arrainen arnasketa Bilatu
Bilatu: Sarean Espainia herrialdeko orriak
Webgunea 1 - 10 emaitzak (guztira 45 inguru) arrainen arnasketa bilatzean. (0,28 segundo)

[PDF] CAF-Elhuyar X. sariak

Formatua: PDF/Adobe Acrobat - HTML bertsioa
ornogabeen eta arrainen dibertsitatea, ugaritasuna eta nagusitasuna aztertu
ziren. ... atal ditu: ekoizpen primarioa eta arnasketa. Oxigenoa ...
www.zientzia.net/informazioa/ elhuyar/2004/195/pdf/A195-001-31-pdf - Antzeko orriak
[www.zientzia.net domeinuan emaitza gehiago]

[DOC] 4años
Formatua: Microsoft Word 6 - HTML bertsioa
Ura arrainen ingurune naturala bada ere, bertan beste animalia batzuk aurki ...
Azpimarratu zein garrantzitsua den saio bakoitzaren ondoren arnasketa eta ...
www.indexnet.santillana.es/rcs/-archivos/Infantil/baulrecursos/programaciones/eskai3.7.doc -
Antzeko orriak [www.indexnet.santillana.es domeinuan emaitza gehiago]

revista.consumer.es ::: Hondartzaz gozatzea: Eguzkia eta itsasoa ...

... hamaika ezbehar eta ezuste (intsolazioak, intsektu eta arrainen ziztadak, etc.
... Hondarrak haren bularrean eragiten duen kargak, arnasketa galarazita, ...
revista.consumer.es/discapacitados/ eu/20030701/actualidad/informe1/ -24k
- Katxean - Antzeko orriak

• Guztiek balio digute behar dugun informazioa lortzeko? Ez.

• Zure ustez, zein da informazio gehien duen emaitza? Elhuyarrekoa.
• Non egin behar da klik informazio guztia ikusteko? Tituluan.

6 Irakurri egoera hauek eta idatzi gako-hitzak interneten bilatzeko.

Kontuan izan gako-hitzak bizpahiru edo gehienez lau izaten direla.
• Gurasoek eta aitona-amonek txikitan denbora pasatzeko eta
jolasteko erabiltzen zituzten tresnak: antzinako jolasak.
• Datorren asteburua pasatzeko leku atsegina eta merkea, oso urrun
ez dagoena eta autobusez joan gaitezkeena: autobusez egiteko bidaiak
• Antzina gure herrian edo inguruan Santa Agata egunean eta
Gabon-gauean abesten ziren kantak: Santa Agata eguneko eta Gabon-
gaueko kantak.
• Antzinako izaki bizidunek (landareak eta animaliak) harrian utzitako aztarnak,
gaur egun museo askotan ikusgai daudenak: Antzinako aztarnak.
• trena noiz, non eta zergatik sortu zen, eta nor izan zen asmatzailea: Trenaren historia.

191379 _ 0004-0009.indd 9 3/6/09 13:20:20

 2
Zuhaitzak landatzen zituen gizona

Lurralde antzu eta elkorra zen hura. Ez zen ia landarerik hazten, eta hiruzpalau lagun

1 Bilatu hiztegian irakurgaiko hitz hauen esanahiak.

• antzu: fruiturik, umerik edo dagokiona ematen ez duena.
• elkor: lurrari buruz, idorra, antzua.
• haga: zurezko pieza zuzena, eskuz erabil daitekeena.
• olo: zurtoin zutikorra eta lerro-formako hostoak dituena.
• zekale: gramineoen familiako landare urterokoa.
• adore: kemena, bizidunen indarra.

2 Ordenatu zenbaki bidez esaldi hauek denboraren hurrenkeran.

2 Elzéardek 65 urte zituela, basoa 11 km luze zen.
4 1945. urtean, Proventzako lurralde hura leku zoragarria zen.
3 Nire hirugarren bisitan, zuhaitzak 7 metro garai ziren.
1 Gerraren aurretik, lurralde hura basamortua zen.

10

191379 _ 0010-0015.indd 10 3/6/09 13:23:50

 3 Kokatu hitz bakoitza zutabe egokian. Kontuan hartu zer adiera duten irakurgaian.

sinonimoak antonimoak
• lehor idor emankor nagi
• bizkor indartsu makal makal
• langile maratz nagi maratz
naro
urri
• oparo naro urri emankor
idor
indartsu

4 Berridatzi esaldiak, huts hitzaren ordez antzeko esanahia dutenak jarriz.

nahasgabe hanka-sartze
ezerez alfer peto

• Gure koadrilan euskaldun hutsak gara guztiok. peto

• Askotan, nahi gabe, huts asko egiten ditugu. hanka-sartze
• Mundua hutsetik sortu al zen? ezerez
• Aitonak kafe hutsa hartzen du gosaltzeko. nahasgabe
• Ez kasurik egin dioenari. Hitz hutsak baino ez dira. alfer

■ Zer esan nahi du esaldi honek? Azaldu.

Botika horren eragina hutsaren hurrengoa omen da.
Botika horrek kalte asko eragiten du.

5 Osatu hitzak, izenei zain erantsiz, eta eman definizioak.

• baso + zain = basozain
• orratz + orratz-zain
• lore + lorezain
• ardi + artzain
• herri + herrizain
➜ basoa zaintzen duena.
➜ orratzak zaintzen dituena.
➜ loreak zaintzen dituena.
➜ ardiak zaintzen dituena.
➜ herria zaintzen duena.

6 Markatu. Zer esan nahi dute nabarmendutako esapideek?

• Bere maiteñoak kasu egin ziola-eta, ahuntzaren lorean zegoen zure laguna.
zoratuta egon pozik egon

• Saiatu arren, ezin diot sustraia atera irakasleak azaldu duenari.

zerbait ulertu zerbait entzun

• Ez da harritzekoa min hartzea, beti sasirik baso dabil-eta!

luzamendutan ibili leku desegokietan ibili

11

191379 _ 0010-0015.indd 11 3/6/09 13:23:51

 Gramatika Ipotx saltokaria
1 Irakurri testua eta inguratu izen bereziak.

Baltasar errotariak bere alaba Brunildak lastoa urre bihurtzen

zuela zioen. Gofan erregeak errotariaren alaba gaztelura eraman
zuen eta lastoz betetako gela batean sartu zuen, urrearen miraria
gertutik ikusteko.
Neska gaixoari, negarrez ari zela, ipotx bat agertu zitzaion.
Nanoak laguntza eskaini zion eta trukean, Brunildaren lehen
haurra eskatu zion. Onartu zuen gazteak. Biharamunean, gela
urrez beterik ikustean, jauntxoa neskarekin ezkondu zen.
Urtebete pasatu ondoren, haur eder bat izan zuen erreginak, eta berriro agertu zitzaion ipotxa zorra
kobratzekotan. Erreginaren negarrek ahuldu egin zuten maltzurraren bihotza, eta hauxe proposatu zion:
«Hiru eguneko epean nire izena asmatzen baduzu, betiko desagertuko naiz». Orduan, ama gaixoak
erreinuko bazter guztietara bidali zituen mandatariak izen bila.
Hirugarren egunean, nanoa agertu zenean, erreginak izen zerrenda luzea irakurri zion, baina ez zuen
asmatu. Azken izenera heltzean, astiro ahoskatu zuen: «Rum-pels-tilts-kin». Bere izena entzun bezain
laster, lurrean ostikoa jo eta betiko desagertu zen ipotxa.
Grimm anaiak (moldatua)

2 Lotu zenbakiz irakurgaiko pertsonaien izen bereziak eta arruntak.

1. Baltasar 3. Rumpelstiltskin 1 errotaria 4 ama 4 erregina
2. Gofan 4. Brunilda 3 nanoa 3 jauntxoa 2 erregea 3 ipotxa
■ Erantzun. Zein da inoiz entzun duzun pertsona-izenik bitxiena? Eta leku-izenik bitxiena?
• •

3 Sailkatu irakurgaiko izen hauek.

egun urre lasto zor bihotz negar

• Izen zenbakarriak: egun, zor, bihotz.

• Izen zenbakaitzak: urre, lasto, negar.
■ Erantzun. Goiko izen zenbakaitzetatik, zein dira neurgarriak, eta zein, neurgaitzak?
• Izen neurgarriak: urrea eta lastoa.
• Izen neurgaitzak: negarra.

4 Inguratu gorriz izen neurgarriak, eta azpimarratu urdinez, neurgaitzak.

sua irina esperantza mina harea

esnea pena
denbora ura belarra

12

191379 _ 0010-0015.indd 12 3/6/09 13:23:51

 2
5 Markatu aukera zuzena kasu bakoitzean.
asko asko
• Baltasarrek gezur esaten zituen, eta ordukoan ere gezur esan zuen.
batzuk handia
handia
• Errotariaren alabak, Brunildak, atsekabe sentitu zuen ipotxa ikustean.
asko
asko
• Mandatariek bide ibili ondoren itzuli ziren gaztelura.
luzea
gehiago
• Ipotxak bere izena entzutean, kolpe jo zuen lurrean eta desagertu egin zen.
gogorra

6 Markatu x batez izen bakoitzaren ezaugarriak.

ZENBAKARRIA

ZENBAKAITZA

NEURGARRIA

NEURGAITZA
BIZIGABEA
BIZIDUNA

ARRUNTA
BEREZIA

haizea
ipotxa
olioa
Gofan

Ortografia
1 Irakurri definizioak eta egin hitz gurutzatuak.
1
▼
1. Erroa, lurrean finkatzen den atala.
2 H O S T O A
▼

2. Zurtoin eta adarretan hazten den orria.

3 Z U R R A
▼

3. Argi egiteko erabiltzen den zurezko makila.

4 S A S I A
▼

4. Sastraka.
5. Ernamuina, biziaren jatorria. T
6. Pinuaren antzeko zuhaitza. 6
R ▼
5 H A Z I A
▼

■ Hitz horietatik zeinek dute zerikusia I Z

landareekin?
Hostoa, sustraia, A E
hazia. I
A

13

191379 _ 0010-0015.indd 13 9/6/09 14:55:42

 Idazketa-tailerra
1 Irakurri laukiko informazioa.

BURMUINEAN ARAKATZEN: mapak edo sareak

Gerta daiteke, idazten hasteko, entziklopediarik, libururik, egunkaririk...
eskura ez edukitzea. Nondik abiatuko gara, bada?
Ez larritu, burmuinean datu nahiko daukagu ia edozein gairi ekiteko.
Hurrengo teknika oso baliagarria izango zaigu burmuineko datu guztiei
irteten laguntzeko eta, horrela, informazioa biltzeko.

2 Begiratu eskemari eta markatu erantzun zuzena x batez.

garbitu dutxatu
elikatu
aurreztu
beharrezkoa
URA
euri gutxi

kutsadura
animaliak laborantza

• Zer itxura du goiko eskemak? sare itxura ez du ezeren itxurarik

• Zer da erdian dagoen hitza? edozein hitz gai nagusia
• Zeren bidez lotu ditugu hitzak beren artean? marra bidez gezi bidez
• Zergatik daude lotuta euri gutxi eta aurreztu ideiak?
sinonimoak direlako beren artean zerikusia dutelako
• Zergatik ateratzen dira garbitu eta elikatu hitzak beharrezkoa hitzetik?
aditzak direlako beharrezkoa ideiaren azalpena direlako
• Zein da ideia-sare horretako gai nagusia? URA

3 Irakurri hitzak eta sailkatu gaiaren arabera.

elkartu taldeka oporrak eskolan osasuntsua urtero xakea ospatu
familia telebistatik profesionalak oparitu erlijioa gimnasioa

kirolak gabonak
• taldeka • elkartu
• eskolan • oporrak
• osasuntsua • urtero
• xakea • ospatu
• telebistatik • familia
• profesionalak • oparitu
• gimnasioa • erlijioa

14

191379 _ 0010-0015.indd 14 3/6/09 13:23:53

 2
4 Begiratu adi ideia-sare hauei eta idatzi erdian gai nagusia.

zortzi kumeak
spiderman loreak
ehiztaria berdetu
ARMIARMA beldurra UDABERRIA argitasuna

sarea zomorroa alergiak izadia

■ Erantzun. Non sartuko zenituzke euliak eta eltxoak ideiak?

■ Idatzi hutsik dauden hutsuneetan ideiaren bat. Lotu marraz dagokion ideiarekin.

5 Irakurri hitzak eta lotu marra bidez gaiarekin zerikusia dutenak.

astronauta jabea
atera behar

ekonomia
TXAKURRA
etxean
arazoak
usaina
zarata hiztegia
zaunka
zikinkeria

■ Erantzun. Lotuko al zenuke ideiaren bat besteren batekin? Zein? Zergatik?

zaunkaka ibiltzean zarata sortzen dute. Txakurrek usaina ematen dute eta
zikinkeria sor dezakete.
6 Aukeratu zerrendako gaietako bat eta osatu ideia-sarea.

gaiak

• Zinema
• Gaueko lanbideak
• Zuk nahi duzuna

15

191379 _ 0010-0015.indd 15 3/6/09 13:23:54

 3
Jakintsuek ere jan egiten dute
Jakintsuak, zientziaren arloko aurkikuntza handiak egin dituzten
gizon-emakumeak, liburu artean buru-belarri, laborategi batean edo
arbel bat zenbaki bitxiz zirrimarratzen imajinatzen ditugu beti, kope-
tilun, irribarre egiteko, jateko edo txantxetarako astirik gabe. Baina,
jakintsuak, oso jakintsu izanda ere, gizakiak dira eta badakite bizitzaz
gozatzen. Irakurri, bestela, zer egin zuen Robert Koch alemaniar senda-
gileak, tuberkulosiaren eta koleraren baziloak aurkitu zituen gizonak.
Behinola, laborategian, laguntzaile batek ikusi zuen nola Koch doktorea
esperimentuen ontzian zegoen zerbait makila batekin nahasten ari
zen. Hurbildu eta hauxe galdetu zion:
–Bakterioak hazten, ala?
–Saiatuta ere, ez zenuke inoiz igarriko zertan ari naizen –erantzun zion
jakintsuak.
Jakinguraz erreta, honela ekin zion laguntzaileak:
–Baziloak izango dira, orduan.
Koch doktoreak ezetz adierazi zion buruarekin, eta laguntzaileak, lehen baino are jakin-min
handiagoz, hauxe galdetu zion atzera:
–Ez baziloak, ezta bakterioak ere? Estafilokokoak izango dira, bada.
Barreari ezin eutsirik, laguntzaileak amore eman zuela ikusita, hauxe esan zion jakintsuak:
–Saltxitxak dira, saltxitxa gozoak! Deitu Johani eta zatozte nirekin jatera.

1 Inguratu aukera zuzena kasu bakoitzean.

a) ez dute inoiz txantxetarako astirik izaten.
• Jakintsuek
b) txantxetarako astirik ez dutela pentsatu ohi dugu.
a) laborategian esperimentuak egiten jarduten zen.
• Koch doktorea
b) tuberkulosiaren eta koleraren bakterioen aurkitzailea izan zen.
a) uste zuen Koch doktorea adarra jotzen ari zitzaiola.
• Laguntzaileak
b) uste zuen Koch doktorea esperimentu bat egiten ari zela.
a) barre egin zion laguntzaileari zertan ari zen ez zekielako.
• Koch doktoreak
b) barre egin zuen laguntzaileak ezin zuelako igarri zertan zebilen.

2 Bilatu hiztegian eta eman esapide hauen ordainak.

• Buru-belarri: zerbaitetan jo ta ke aritu.
• Jakinguraz erreta egon: jakin-nahia izan.
• Amore eman: errenditu.

16

191379 _ 0016-0021.indd 16 3/6/09 13:27:09

 3 Sailkatu hitzak. Zein aditzetatik datoz?

JAN aditzetik JAKIN aditzetik

• jatun jatun jakintsu • jakintsu

• jaki jakitoki jakingura • orojakile
jaki
• belarjale jakinduria • jakingura
belarjale
• jakitoki orojakile • jakinduria

4 Bilatu aditzak letra-zopan eta kopiatu bakoitza zerrenda egokian.

R M I N G O S T U A jakiek berez egiten dute guk egiten dugu jakiekin

H U R E S T A T E P
• lizundu • ondu
A P R T U D L E H D
• usteldu • egosi
T R E I K A T R I O
• heldu • gozatu
E F O N A N Z G I U
• mingostu • erre
F R I T O L T O H D
L I Z U N D U Z U L
I S O T S T U A X E
U O N I E B R T U T
A G F A O N D U P S
F E Z U I X O M S U

5 Bete esaldietako hutsuneak goiko aditz egokiekin.

• Upeleko ardoa mingostu egin da eta ozpin bihurtu da.
• Bota azukrea, bota beldurrik gabe, kafea ongi gozatu .
• Astebete etxetik kanpo ibili eta itzultzean ogia lizunduta zegoen, eta fruta ustelduta .
• Entsaladak gatzez, olioz eta ozpinez ontzen dira.

■ Zer beste adiera ditu erre aditzak? Idatzi esaldi bana, adiera horiek erabiliz.
• Eguzkiak asko erretzen du.
• Etxea erre zitzaion.

6 Ordenatu hitzak, idatzi esaera zaharra eta markatu esanahia.

OGIRIK
JATEN JAKITEAK
• Jakiteak ez du ogirik jaten.
DU EZ

Jakintsuak ez dira jatunak. Asko jakiteak ez du traba egiten; kontrakoa.

17

191379 _ 0016-0021.indd 17 3/6/09 13:27:10

 Gramatika
1 Irakurri testua eta bilatu argazkian Nikolas eta haren lagunak.

Eskolako argazk ia
Ni lurrean eserita nengoen, Alzesteren alboan.
Nire laguna Alzeste oso potoloa eta jatuna da.
Marmeladaz ondo hornitutako ogi-xerra jaten ari zen
eta, nahi gabe, alkandora zikindu zuen. Horregatik
andereñoak azkeneko ilaran jartzeko esan zion.
Norbaitek lekua utzi behar zion, baina Eudesek ez zion
utzi nahi eta elkarrekin borrokan hasi ziren biak.
Eudesek ukabilkada jo zion Alzesteri sudurrean, eta
hark, berriz, ostikoa jo nahi izan zion. Baina, Eudes oso
arina denez, makurtu eta ostikoa jaso zuena Agnan
izan zen. Betaurrekorik ez duen leku batean jaso zuen,
zorionez; baina, hala ere, negarrez hasi zen.
Andereñoa, izugarri haserre, zigorrak jartzen hasi zen ezker-eskuin. Ongi jarri eta irribarre egin
genuen ia denok. Agnanek, baina, negarrez jarraitu zuen, eta Eudesek haserre, bere buruarekin,
andereñoarekin eta gu guztiokin.
René Goscinny, Nikolas Txiki (moldatua)

2 Azpimarratu testuko izenordainak eta sailkatu.

• Pertsona-izenordainak: ni, hark, gu.
• Izenordain zehaztugabeak: norbaitek.
• Izenordain bihurkariak: bere buruarekin.
• Izenordain elkarkariak: elkarrekin.

3 Markatu aukera zuzena kasu bakoitzean.

guk Guk
• Argazkia ez genuen egin. modu egokian jarri baino ez genuen egin.
geuk Geuk
Ni nire
• pozik nengoen, ez nengoen inola ere haserre buruarekin.
Neu neure
zuena izan da!», esan zigun guri
• «Errua andereñoak, haserre bizian.
zeuena geuri

4 Asmatu esaldi hauen bukaerak.

• Nik neure buruari galdera asko egiten dizkiot.
• Zu zeure buruarekin haserre zaude.
• Hark bere buruarengan konfidantza du.

18

191379 _ 0016-0021.indd 18 3/6/09 13:27:11

 3
5 Bete esaldietako hutsuneak, izenordain elkarkari egokiak erabiliz.
• Sasoi hartan Nikolasek eta biok ez genuen elkar ezagutzen.
• Elkar ikusi bezain laster, elkarri hurbildu ziren neba-arrebak.
• Haserretu ginenetik, ez diogu elkarri hitz egiten.
• Luzaroan elkarrekinpaseatu ondoren, elkarren ondoan eseri ginen parkeko eserlekuan.
• Hobe da elkarrekin lan egitea, elkarrekiko lehian ibiltzea baino.
• Aitak eta amak elkar ezagutu,elkarrekiko maitemindu, etaelkarrekinbizitzen hasi ziren.

6 Eman baiezko esaldiak ezezka, eta alderantziz.

prest izango nauzu.

• Edonoiz laguntzeko
ingo.
• Ez dut ezer txarrik eg
o.
• Ez diot inori adarra jok
tuko naiz.
• Edonon txintxo porta
esango.
• Ez dut inoiz gezurrik
go naiz.
• Noizbait geldirik egon
• Ez nauzu inoiz laguntzeko prest iza
ngo.
• Zer bai t txa
rra egingo dut.
• No rba iti adarra joko diot.
• Inon ez naiz txintxo por tatuko.
• Noizbait gezurrak esango ditut.
• Inoiz ez naiz geldirik egongo.

■ Erantzun. Zer motatako izenordainak ageri dira esaldietan? zehaztugabeak.

Ortografia
1 Berridatzi h letra behar duten hitzak.
• hartu, lehoia,
artu, leoia, leiala, • ohea, hautatu,
Aia, oina, oea, • leihoa, oihala, lehia,
autatu, leioa, aukeratu, • dohainik, ohore,
aia, oiala, leia,
• hamahiru, harria,
doainik, doan, doilorra,
• haurra, oihana.
oore, loi, amairu, arria,
•
oloa, armairua, aurra
•
oiana, auspez

2 Idatzi letraz zenbaki hauek.

• 123.613: ehun eta hogeita hiru mila seirehun eta hamahiru.
• 33.123: hogeita hamahiru mila ehun eta hogeita hiru.
• 599.767: bostehun eta laurogeita hemeretzi mila zazpiehun eta hirurogeita zazpi.

19

191379 _ 0016-0021.indd 19 3/6/09 13:27:12

 Idazketa-tailerra
1 Irakurri laukiko informazioa.

BURMUINEAN ARAKATZEN: ideia-jasa edo brainstorminga

Ideia-jasa informazioa biltzeko beste teknika bat da, eta gai bati buruz
bururatzen zaizkigun ideia guztiak idaztean datza.
Ideia-jasa udako ekaitz bortitz eta labur baten modukoa da, 5-10 minutu
bitartean iraun dezake, eta tarte horretan burura datozkigun ideia guztiak
idatziko ditugu, onak ala txarrak diren pentsatzen gelditu gabe, eta ahal
bada, hitz gutxi erabiliz.

2 Irakurri adi eguraldiari buruzko ideia-jasa hau.

Eguraldia
1. Eguzkia asko gustatze
n zait. (Hasieran?)
2. Euria aspergarria
3. Nekazarientzat behar Mesede egiten du.
rez
4. Euria, eguzkia, ilargi koa da.
a, espazioa... (Ez, hau ez)
5. Ez dakit nola jarraitu
.
6. Euria arriskutsua, ho
ndamendiak eta uholdeak.
7. Eguzkitan egoteko kre
ma babesa behar.
8. Aldaketa klimatikoa
. Eguraldi zoroa.
9. Berotegi-efektua!!!
10. Udan eguzkia hobe.
11. Aterkia apurtuta az
ken
12. Elurra oso polita, ko zaparradan.
ntuz errepidean...
...
■ Idatzi egia (E) ala gezurra (G) diren.

E Goiko esaldietako batzuek ez dute aditzik.

E Ideia batzuk baztertzekoak dira.
G Ideiak ordenaturik daude.
G Dena txukun eta garbi idatzita dago.

3 Idatzi eguraldiaren zerrendako zer ideia baztertuko zenituzkeen.

• Eguzkitan egoteko krema babesa behar. 1
• Aterkia apurtuta azken zaparradan. 4
• Udan eguzkia hobe. 3
■ Hona hemen ideiak baztertzeko arrazoiak. Idatzi ideia baztertu bakoitzari dagokion zenbakia.
1. Ez du gaiarekin zerikusirik. 3. Etekin gutxiko ideia da.
2. Beste ideia bat errepikatzen du. 4. Esaldi zoroa da.

20

191379 _ 0016-0021.indd 20 3/6/09 13:27:14

 3
4 Asmatu beste ideia batzuk zerrenda osatzeko.

ZuhaitZak arriskuan
1. Zuhaitz moda mota asko daude.
2. Ez dakit gauza handirik.
3. Eskolako lorategian ez dago zuhaitzik.
4. Basoak birikak planetakoak.
5. Hosto galkorrak eta hori.
6. Gogoratu
7. ariketa haudenbora
8. laburrean egitekoa
dela!
9.
10.
11.
12.

■ Kontuan hartu aholku hauek:

• Galdetu zeure buruari zer lortzen dugun zuhaitzetatik, zertarako balio duten...
U N t Z A
LAG • Pentsatu zuhaitzei buruz irakurri edo entzun duzun ideiaren bat.
• Gogoratu zer aldaketa izaten dituzten, adina...

5 Aukeratu gaietako bat eta idatzi ideiak, ideia-jasaren teknika erabiliz.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
gaiak 11.
12.
• Barazkijaleak
• Ametsak
• Zuk nahi duzuna

21

191379 _ 0016-0021.indd 21 3/6/09 13:27:15

 4
Mamu gizagaixo haiek
B ort planetan mamu asko bizi zen. Leku guztietako
mamuak bezala, leizezuloetan, gaztelu zaharren aurrietan,
dorre abandonatuetan, teilatupeetan… bizi ziren.
Gauerdian, gordelekuetatik irten eta Bort planetan zehar
batera eta bestera ibiltzen ziren, bertako biztanleak
beldurtu nahiz.
Baina bortiarrak ez ziren beldurtzen. Oso jende aurrera-
koia zen hangoa eta ez zuten mamuetan sinesten. Mamu-
rik ikusten bazuten, adarra jotzen zioten eta lotsaturik
ihes egin behar izaten zuten askotan mamuek.
Egun batean mamurik zaharrenak eta jakintsuenak
hitz egin zuen:
–Jaun-andreak –esan zuen bere izarari adabakia bota-
tzen zion bitartean–, ez dugu gehiago bortiarrak beldur-
tzerik lortuko. Alferrik da. Alde egin behar dugu. Eta bada-
kit non dagoen guretzako planeta egokia: Lur da planeta
horren izena. Hantxe behean dago. Bihar bertan, ilundu
bezain azkar irtengo gara.
Biharamun gauean ilargiak agertzen hasi baino lehen,
Borteko mamuak ilaran jarri ziren, izarak astindu zituz-
ten… eta Lurrera bidean abiatu ziren espazioan zehar.
Mamurik zaharrena zihoan gidari baina lo geratu zen eta,
Lur planetara baizik, Picchio planetara heldu ziren. Igel
beldurti batzuk ziren bertako biztanleak. Eta, egia esan,
mende batzuetan, behintzat, nahiko gustura bizi izan
ziren han Borteko mamuak.

Gianni Rodari, Jolas egiteko ipuinak (moldatua)

1 Esan esaldi hauek egia (E) ala gezurra (G) diren eta zuzendu gezurrak.
E Borteko jendea oso aurrerakoia zen eta ez zen edozergatik beldurtzen.
G Borteko fantasmak Bort planetan jarraitzea erabaki zuten. Lur planetara abiatu ziren.
G Picchio planetako biztanleak txakur ausartak ziren. igel beldurtiak ziren.
E Bortiarrak adarra jotzen zieten mamuei.
E Borteko mamuak oso gustura bizi izan ziren Picchio planetan.

2 Idatzi hitz hauen definizioa, zeure hitzekin azalduz.

• Biharamun: aipatzen den egunaren hurrengo eguna.
• Teilatupe: eraikin baten goiko eta kanpoko atala.
• Lotsaturik: lotsa sentitzen denean.
• Aurri: teilatua eta kanpoko lau hormak dituen etxea.

22

191379 _ 0022-0027.indd 22 3/6/09 13:30:23

 3 Lotu hitz bakoitza bere definizioarekin.
jakintsu • • Lur planetan bizi dena.
lurtar • • Toki batean bizi dena.
beldurti • • Erraz beldurtzen dena.
aurrerakoi • • Jakinduria daukana.
adabaki • • Aurrerabidearen aldekoa.
biztanle • • Urratuari eransten zaion zatia.

■ Erantzun. Goiko zein hitzen sinonimo dira hurrengoak? Idatzi esaldi bana.
• txaplata: adabaki
• izuti: beldurti
• aditu: jakintsu
• bizilagun: biztanle

4 Azpimarratu irakurgaiko hitz elkartuak.

■ Bereizi eta idatzi azpimarratutako hitzak adibidean bezala.
• gau + erdi = gauerdi
• leize + zulo = leizezulo
• gorde + leku = gordeleku
• jaun + andre = jaun-andre
• giza + gaixo = gizagaixo

5 Bilatu letra-zopan bost planeten izena.

A R T I Z A R R A
I B A T T L X I P
D F S A T U R N O
E S K A I R Z G D
K F U S O R B I T
J L M U B A P X A
A O I R U K R E M
B M A R T E T Z J

6 Lotu esamoldeak esanahiarekin.

Zur eta lur geratu.

Zura eta lurra landu. Guztiz harritu. Zura lurrean finkatu.

Lur jota egon.

Lurraren kontra kolpea jo. Lurrean etzanda egon. Etsita egon.

23

191379 _ 0022-0027.indd 23 3/6/09 13:30:23

 Gramatika
1 Irakurri elkarrizketa eta erantzun.
AukerA gozoA
–Egun on, dendari jauna. Zera nahi nuke, pailazoek
elkarri bota ohi dioten gauza horietako bat.
–Bai. Eta nolakoa nahi duzu?
–Hori gustatzen zait.
–Hauxe? Sagarrezkoa?
– Ez. Lehorregia da. Nahiago dut merengezko hura. Itxura ona du.
–Itxura ona du, bai, baina ez da gozoena. Txokolatezko hau da gozoena.
–Berdin zait. Ez dut jateko nahi.

• Zer nahi du bezeroak? tarta bat

• Zein eskatu dio bezeroak lehenik? merengezkoa
• Zein da gozoena? txokolatezkoa
• Zertarako nahi du tarta bezeroak? norbaiti botatzeko

2 Irakurri elkarrizketa berriz eta egin jarduera hauek.

• Azpimarratu artikuluak.
• Idatzi elkarrizketan ageri diren erakusleak: hori, hauxe, hura, hark

3 Bete laukia emandako hitzekin.

Mugagabea Singularra Plurala

Nor Nork Nor Nork Nor Nork
mago magok
.............. magoa
.............. magoak
.............. magoak
.............. magoek
..............
trapezista
.............. trapezistak
.............. trapezista
.............. trapezistak .............. trapezistek
trapezistak ..............
pailazo
.............. pailazok
.............. pailazoa pailazoak
.............. pailazoak
.............. pailazoek
..............
aurkezle
.............. aukezlek aurkezlea
.............. .............. .............. aurkezleak
aurkezleak .............. aurkezleek

hezle
.............. hezlek hezlea
.............. hezleak
.............. hezleak
.............. hezleek
..............
orekari orekarik
.............. orekaria
.............. orekariak
.............. orekariak
.............. orekariek
..............

4 Osatu testua, beharrezkoak diren artikuluak idatziz.

BADATOR ZIRKUA

a egin zuten.
a eskaini aurretik, desfile....
Zirkuko.... lehen emanaldi....
ak bete genituen ikuskizun....
ok kale....
Herritar.... a ongi ikusteko. Aurrean,
a zihoan, bozgorailu....
aurkezle.... a eskuan zuela. Ondoren, gainerako
k zihoazen: tigre....,
k eta animalia....
artista.... ak lehoi...., ak Ti-
ak elefante.......
ak eta lehoi....
gre.... ak beldur ematen zuten. Atzean, pailazo....ak zetozen.
k egiten pasatu zuten desfile oso.....
ek pailazokeria....
Pailazo.... a

24

191379 _ 0022-0027.indd 24 3/6/09 13:30:24

 4
5 Idatzi erakusle egokiak hutsuneetan.
• Eskuan daukadan orri hau marraztuta dago.
• Atzo etorri zen mutil hura oso altua zen.
• Duela bi egun erositako pastel haiek
ez ziren batere gozoak.
• Alboan ditudan ume hauek nire lagunak dira.
• Hartu hemengo margo hauek zuretzat
eta ekarri niri horko horiek .

6 Ordenatu esaldietako hitzak eta berridatzi.

• dira/lagun/jatorrak/zuen/horiek/oso
Zuen lagun horiek oso jatorrak dira.
• hau/dute/zahar/garesti/etxe/saldu
Etxe zahar hau garesti saldu dute.
• genuen/zen/hura/atzo/auzokoa/ikusi/nire/gizon
Atzo ikusi genuen gizon hura nire auzokoa zen.

Ortografia
1 Irakurri testua eta jarri behar diren puntuazio-markak.
ETBgira Munduan zehar
Laster hasiko da berriro Euskal Telebistan Munduan zehar programa. Hil honen 23an,
hain zuzen, esan digutenez eta seguru aski ordubete iraungo du. Lan-taldea honako hauek
osatuko dute: Mikel Urretabizkaia, lehen ere saioaz arduratzen zena, Felipe Etxebarria eta
Ana Aizpirik. Azken honek egingo du saioaren aurkezpena.

2 Osatu hutsuneak tz edo ts letrekin.

• Haizeak atea ixtean ho…..tz handia egin du.
• Ez e…..i,
ts zure laguna e…..i tz etorriko da berriro eta.
• Zertan ibili zara ha…..ak
tz horren zikin izateko?
• Bulegoan dirua eba……i ts dutenez, alarma bat jartzea eba…..i
tz dute.

3 Elkarrizketa honetan hainbat letra larri eta h letra falta dira. Seinalatu non.
–Kaixo, Haizea! Denbora asko nire zain?
–Ez, oraintxe bertan heldu naiz.
–Nola etorri zara?
–Hamarretako autobusa hartu dut Gernikan eta Xabierrekin hitz egiteko asmoz etorri naiz.
–Ondo da! Orduan, lehenengo Xabierren bila joango gara eta, gero, Laidara, hondartzara.
–Ados?
–Ados.

25

191379 _ 0022-0027.indd 25 3/6/09 13:30:25

 Idazketa-tailerra
1 Irakurri laukiko informazioa.

PLANIFIKATZEA: HELBURUA FINKATZEA, IDEIAK AUKERATZEA ETA

ANTOLATZEA
Informazioa eta ideiak behin bilduz gero, informazio hori eta ideia horiek
aukeratzea eta antolatzea dator; hots, zer ideia erabiliko ditugun
erabakitzea eta testuaren zer ataletan (sarreran, mamian ala amaieran)
joango diren zehaztea.
Lan hori egiteko, oso kontuan izango dugu zer lortu nahi dugun gure
idazkiarekin; hots, zein den gure helburua eta baita irakurlea nor izango
den ere.

2 Irakurri egoera hau. Ondoren, lotu zenbakiz beheko helburu bakoitza dagokion testu motarekin.
• EGOERA: Goiko auzokideak espezie babestu bateko loro tropikala
dauka balkoian. Loroak gauero zarata izugarria ateratzen du.
Gainera, loroak balkoian esekitzen duzuen arropa garbia zikintzen
dizue. Auzokideak ez dizue kasurik egiten eta jada egoera
eramanezina da. Idazki bat egitea erabaki duzue.

helburu komunikAtiboAk: testu motAk:

3 Beste auzokideak konbentzitu, 1. Loro tropikalen gida
egoera konpontzen laguntzeko. 2. Salaketa (inprimakia)
4 Herriko egunkarian zure arazoaz 3. Gutuna (zirkularra)
informatu.
4. Artikulua
5 Kanpoan bizi den lagun bati
kontatu. 5. Lagunarteko gutuna
1 Loroaren jabeari animalia zaintzeko
argibideak eman.
2 Udaltzaingoan egoera salatu.

3 Irakurri testu zati hauek eta idatzi bakoitzari dagokion testu motako zenbakia.
• Bai, motel, loro madarikatuak zarataka pasatzen du gaua eta guk begirik bildu ezinik... 5
Lagunartekoa .
• Animalia hauek haize-lasterretatik babestu behar dira.
Udaberrian, lumak aldatzean bitaminak behar dituzte kolorea biziagotzeko... 1
Formala
• Nire egoera ernegagarria da, hirugarren solairuko
auzokideak loroa ekarri duenetik ezin dut lorik egin, zuen laguntza... 3
Formala
■ Idatzi testu zati bakoitzaren azpian nolako tonua erabiltzen den, formala ala lagunartekoa.

26

191379 _ 0022-0027.indd 26 3/6/09 13:30:26

 4
4 Osatu ideia-sarea eta ideia-jasa.
LORO GOGAIKARRIA
espezie babestua 1. Loroa desagerrarazi.
2. Etxean ezin da lorik egin.
3. Pipita-azalak edonon.
auzokidea
4. Auzokoa Venezuelara bidali.
5. Auzokideei laguntza.
LOROA 6. Nire helbidea.
7. Goiko solairuan munstroa.
8.
arazoak 9.
lo egin ezin
10. .
11.
zikinkeria 12.
zarata

■ Ezabatu zure ustez gaiarekin zerikusirik ez duten ideiak.

5 Irakurri galdera-gida eta kontuan izan, ideiak aukeratu aurretik.

IDAZKIA ➜ Luzea ala laburra?

HELBURUA ➜ Zer lortu nahi dut? Zenbat atal izango ditu?
informatu, txunditu, laguntza lortu…

IRAKURLEA ➜Nor da? IDAZLEA ➜ Zer tonu erabili nahi dut?

Zer daki gaiari buruz? (Zu zeu) Formala, lagunartekoa…

■ Demagun eskolarako idazlana egin behar duzula. Aukeratu eta antolatu goiko ideiak eskeman.

gaia Non bizi naizen.

aurkezteko: Zer daukagun goiko solairuan.
eskemA

mamian:
arazoa/ondorioa:

bukatzeko:

27

191379 _ 0022-0027.indd 27 3/6/09 13:30:27

 5
On egin eta Urte Berri on
D orreko erlojua gaueko hamabiak jotzekotan dago. Etxean halako
urduritasuna edo zirrara berezia nabari da gaurkoan. Telebistari
adi-adi, kanpai-hotsa noiz entzungo zain gaude denok. Hasi da! Bat...,
glaust! Bi...., glaust!... Horrela hasten dugu urtea Euskal Herriko etxe
askotan, mahats aleak ahoan, kontrako eztarritik joan beharrean.
Agidanez, urte berriari jakiren batekin ongietorria emateko ohitura
ez da atzo goizekoa. Erromatarren garaian eztia, datilak eta pikuak
jaten zituzten, hastear zegoen urtea elikagai horiek bezain gozoa
izateko eta aurreko urteko une garratzak betiko ahazteko. Ohitura
hori Europa osora hedatu zen, Erromatar Inperioarekin batera, eta
egundaino bizirik iraun du leku askotan.
Alabaina, Gabon zahar gauean mahatsak jateko ohitura, usadio
zaharrean oinarrituta egon arren, berri samarra da, eta Espainiakoa
soilik. Ziurrenik, 1909.
urtean hasi zen, urte hartan
mahats-uzta ikaragarria izan
zen-eta, soberakoa. Hainbeste
mahatsekin zer egin ez zekitela, urte berria hasteko
zortearen mahatsak jatea otu zitzaien zenbait nekazari
burutsuri. Pentsatu eta egin. Harrezkeroztik, kanpai-hots
bakoitzeko mahats ale bat irenstea urte berria ondo hasi
eta hobeto bukatuko dugun seinale bilakatu da. Itolarririk
sartzen ez bazaigu, behintzat.

1 Erantzun galderei.
• Noizkoa da urte berriari jakiren batekin ongietorria emateko ohitura?
Erromatarren garaikoa.
• Zertan datza ohitura zahar hori?
Urtea eztia, datilak eta pikuak jaten hasten zuten.
• Noiz eta zergatik sortu zen Gabon zahar gauean mahatsak jateko ohitura?
1909. urtean, mahats-uzta gehiegi zegoenez, urte berrian mahatsak jatea pentsatu zuten.
• Nola hasten duzue urtea zure etxean?

2 Azaldu noiz erabiltzen diren eta zer esan nahi duten esapide hauek.
• Kontrako eztarritik joan ▶ jaki bat eztarrian gelditzen denean.
• Pentsatu eta egin ▶ gauza bat egitea, pentsatu eta berehala egin.
• Ondo hasi eta hobeto bukatu ▶ zerbait ondo hastea eta askoz hobeto bukatzea.

28

191379 _ 0028-0033.indd 28 3/6/09 13:33:11

 3 Irakurri definizioak eta bilatu testuan haiei dagozkien hitzak.
• Erleek loreen nektarretik sortutako elikagaia: eztia
• Zerbaitek eragindako sentimendu bizia: zirrara
• Lurrak Eguzkiaren inguruan bira osoa emateko behar duen denbora: urtea
• Arnasa hartzeko eragozpen nabaria: itolarria
• Orotariko fruituak biltzea: uzta

4 Elkartu emandako hitzak, hitz berriak osatzeko.

• urte + aro = urtaro • aste + egun = astegun
• urte + muga = urtemuga • jaio + egun = jaiotegun
• urte + adar = urtadar • lan + egun = lanegun
• urte + betetze = urtebetetze • jai + egun = jaiegun

5 Kokatu hitz hauek egutegiko orrien azpian.

bihar etzi herenegun atzo etzidamu

ABENDUA ABENDUA ABENDUA ABENDUA

ABENDUA ABENDUA

14 15 16 17 18 19
herenegun atzo gaur bihar etzi etzidamu

6 Lotu kontrako esanahia dutenak.

goiz • • egun eta eguzki
antzina • • ostean
gutxitan • • arestian
inoiz ez • • belu
aurrean • • txitean-pitean
n.
7 Aukeratu esapide bakoitzaren esanahi zuzena.

• Atzo goizekoa ez izan: berandukoa izan.

aspaldikoa izan.

• Urak bide egin: denbora alferrik ez igaro.

denbora azkar-azkar igaro.
denbora-pasa egon.
• Aldia eman:
bolada txarra izan.

29

191379 _ 0028-0033.indd 29 3/6/09 13:33:12

 Gramatika
1 Bete testuko hutsuneak alboko hitzekin eta erantzun.
GABON-USADIOA
Azken hiru urteotan, ohitura bitxia hartu dugu etxekook
Gabon-gaua eta Eguberri-eguna pasatzeko. Urik eta argindarrik ez
duen mendiko borda . batera joaten gara, bi egun
horiek igarotzeko. Egunsentian abiatu eta ia goiz osoa behar
ba dugu hara heltzeko. Sartzean, beti bezala aurkitzen dugu dena :
te
ra zenbait aulki eta zurezko mahaia, besaulki zahar batzuk ,
ko
zti

bi

batzuk sukaldetxoa eta beheko su handia. Familiako kide guztiok parte

gu

osoa hartzen dugu borda txukuntzen eta afaria prestatzen. Afaldutakoan,

asko
gauza asko kontatzen dizkiogu elkarri.
hiru dena
zenbait • Zer dira hitz horiek? zenbatzaileak

2 Sailkatu aurreko ariketan idatzitako hitzak.

• ZehaZtuak: hiru, bi.
• ZehaZtugabeak: zenbait, batzuk, asko.
• OrOkOrrak: guztiok, dena, osoa, batera.

3 Idatzi izenak irudien ordez. Kontuan izan mugatuak ala mugagabeak diren.

• Mendian lau ahuntz ikusi ditut. Lau ahuntzek ez zuten jaberik.

• Goizean aurkitu dituzun bi mendizalegalduta zebiltzan.

• Bidean hiru txorimalo zeuden. Bi txorimaloi burua falta zitzaien.

• Gure auzoan bost baserri daude. Lau baserritanjendea bizi da.

• Etxe inguruan hiru mendi ditugu. Ni haietako bi menditara igo naiz.

4 Lotu esanahi bera duten zenbatzaile zehaztugabeak.

mordo bat • • pixka bat
pittin bat • • nahikoa
aski • • makina bat

5 Bete esaldietako hutsuneak, aurreko ariketako zenbatzaileak zuzen erabiliz.

• Gaur makina batjende etorri da pilotalekura. Bete-beteta dago!
• Emango al didazu azukre pittin bat , mesedez?
• Gaurkoz nahikoa arroz-esne jan duzu. Utzi pixka bat biharko.
• Lagun mordoa elkartu ginen liburutegian.
• Baditut nahikoa arrazoi zurekin haserre egoteko, baina ez dizkizut esango.

30

191379 _ 0028-0033.indd 30 3/6/09 13:33:13

 5
6 Idatzi ohar bat, mendira eramango dituzun gauzen berri bilduz.

Ama, aita:
Bihar mendira noa lagunekin, eta gauza hauek hartu ditut • Ga
ltzerd
bizkar-zorroan eramateko: • Pra iak: d
kak: ozena
bi pa -erdi.
dozena-erdi galtzerdi, bi praka pare, bota • Bot re.
ak: p
pare bat, hiru poxpolo kutsa, poltsa bete • Pos are b
poloa at.
intxaur eta lau metroko soka. • Intx k : hiru k
aurra utxa.
• Sok k : polts
a: lau a bet
metro e.
.
7 Markatu aukera zuzena esaldi bakoitzean.
denak
• Munduko mutil ez dira berdinak.
guztiak
Astebete
• falta da oporretarako.
Aste oso
osoa
• Geratzen zen azukre bota diot esneari.
guztia
denak
• Mikeli ematen dio barregura.
osoak

Ortografia
1 Bilatu irudian a itsatsia duten hitzak eta idatzi.

• Arropa, eskailera, ezpata, kaxa.

2 Aukeratu a itsatsia duten hitzak.

itxura haria dardara kondaira arnasa kapela
izara izotza jela ipuina txanoa abiadura

31

191379 _ 0028-0033.indd 31 3/6/09 13:33:14

 Idazketa-tailerra
1 Irakurri laukiko informazioa.

IDAZLAN BAT EGITEKO TEKNIKAK BERRIKUSTEA

1. Informazioa biltzea (liburuak, prentsa, pertsonak, internet…).
2. Norberak bere buruan dituen datuekin informazioa biltzea.
3. Ideia-jasa osatzea (denbora tarte laburrean burura datozkigun
ideiak jasotzea).
4. Ideiak antolatzea eskema batean (sarrera, mamia eta amaiera).

2 Bilatu informazioa Euskal Herriko Gabonei buruz, informazio-iturriren bat erabiliz.

• Noiztik ditugu Gabonak?

• Euskal Herriko Gabon-jaietako pertsonaia berezia.

Olentzero
• Gabonetako jaki tipikoak.

• Gabonetako ohiturak.

3 Bete Gabonei buruzko ideia-sare hau eta erantsi ideia gehiago.

elurra

GABONAK

familia

bidaiatu

32

191379 _ 0028-0033.indd 32 3/6/09 13:33:14

 5
4 Orain, osatu neguko jaiei buruzko ideia gehiago, ideia-jasaren teknika erabiliz.

NEGUKO JAIAK
1. Negua abenduaren 21ean hasten
da.
2. Gabonak ospatzen dira.
3. Olentzero eta Errege egunak!!!
4. Elurra eta hotz handia.
5. Inauteriak!! mozorroak!!
6.
7.
8.
9.
10. .
11. .
12. .

√ Gogoratu ideia guztiak idatziko dituzula eta hitz gutxirekin.

■ Azaldu zerrendako zer ideia baztertuko zenituzkeen eta arrazoitu zure erantzuna.

5 Irakurri testua arretaz eta osatu eskema.

San Tomas eguna errenta-eguna zen. Maiz-
terrek egun horretan ordaindu ohi baitzioten
nagusiari urteko errenta. Familia osoa goiz-
goiztik baserritik jaitsi eta, azokan salerosketak
egin ondoren, nagusi jaunaren etxera joaten
ziren bazkaltzera, beti ere opariren bat era-
manez (normalean kapoi pare bat). Ohiko me-
nuan hauexek zeuden: zopa, eltzekoa, gisatua,
bixigua, gazta eta gaztainak; ardoa, kafea eta
pattarrak lagunduta. Bazkalondoan, errenta or-
daindu eta alde egiteko ordua iristen zenean,
etxekoandreak opari bana ematen zien ema-
kume baserritarrei: libra bat txokolate eta ba-
kailao puska bat.

{
Sarrera: . urdinez
Mamia: . gorriz
SAN TOMAS EGUNA

Bukaera: . berdez

33

191379 _ 0028-0033.indd 33 3/6/09 13:33:15

 Autoebaluazioa
1. UNITATEA 2. UNITATEA
• Gauza naiz perpaus • Gauza naiz izen arruntak
batean aditz-sintagma eta bereziak bereizteko.
eta izen-sintagma
bereizteko.
GRAMATIKA

• Badakit zenbatu daitezkeen

izenak zenbakarriak direla.
• Badakit perpaus batean
subjektua, osagarri
zuzena, zehar-osagarria, • Ikasi dut izen zenbakaitz
aditza eta adizlaguna batzuk neur daitezkeela.
bereizten.

• Ikasi dut s, x eta z letrak • Ikasi dut h letra duten

dituzten zenbait hitz. hainbat hitz.
ORTOGRAFIA

• Gauza naiz ts, tx eta tz • Gauza naiz s, x eta z

dituzten hainbat hitz zuzen letrak dituzten zenbait
idazteko. hitz bereizteko.
IDAZKETA-TAILERRA

• Ulertu dut idatzi aurretik • Ikasi ditut h letradun

planifikazio-lana egin hitz berriak.
behar dela.

• Gauza naiz h letra

• Badakit edozein idazkiri duten hitzak eta
ekin aurretik informazioa h-rik gabeak bereizteko.
biltzea ezinbestekoa dela.

•Ikasi duzuna zuk zeuk neurtu ahal izango duzu.

Markatu laukitxoak esaldiarekin ados zaudenean.

34

191379 _ 0034-0040.indd 34 9/6/09 14:57:37

 Adi-Adi Euskarari 5.1 koadernoa

3. UNITATEA 4. UNITATEA 5. UNITATEA

• Badakit izenordainek • Ikasi dut • Badakit zenbatzaileak
izenak ordezkatzen determinatzaileak determinatzaile mota
dituztela. izen eta izenondoekin bat direla.
erabiltzen direla.
• Gauza naiz zenbatzaile
• Gauza naiz pertsona- zehaztuak eta
izenordainak, • Gai naiz artikulua eta zehaztugabeak
izenordain zehaztugabeak, erakuslea bereizteko. bereizteko.
bihurkariak eta
elkarkariak bereizteko • Ikasi dut zenbatzaile
eta zuzen erabiltzeko. orokorrek ez dutela
kopururik adierazten.

• Ikasi ditut h letradun • Gauza naiz ts eta tz • Ikasi ditut a itsatsia

hitz berriak. dituzten zenbait hitz duten hainbat hitz.
bereizteko.

• Gauza naiz h letra

duten hitzak eta • Ikasi dut h letra duten
h-rik gabeak hitzak ondo idazten.
bereizteko.

• Badakit zertan den • Badakit helburuen • Badakit idazlan bat

ideia-jasaren teknika. arabera testua egin aurretik
desberdina izan informazioa bildu
daitekeela. behar dela.
• Gauza naiz gai jakin
bati buruzko ideia-jasa
osatzeko. • Gauza naiz gai jakin • Gauza naiz gai bati
bati buruzko eskeman buruzko ideia-jasa
ideiak antolatzeko eta osatzeko eta eskema
banatzeko. batean ideiak antolatzeko.

35

191379 _ 0034-0040.indd 35 3/6/09 14:58:28

 Aditz laguntzailea
NOR NOR-NORI
nor norI
naiz na tzai t (da)

ORAINALDIA haiz ha tzai k/n

da zai o
gara ga tzai zki gu
zara za tzai zki zu
zarete za tzai zki zue te
dira zai zki e

nor norI
nintzen nin tzai da n
LEHENALDIA

hintzen hin tzai a/na n

zen zi tzai o n
ginen gin tzai zki gu n
zinen zin tzai zki zu n
zineten zin tzai zki zue te n
ziren zi tzai zki e n

nor norI
INDIKATIBOA

banintz ba nin tzai t (da)

BALDINTZA

bahintz ba hin tzai k/n

balitz ba li tzai o
bagina ba gin tzai zki gu
bazina ba zin tzai zki zu
bazinete ba zin tzai zki zue te
balira ba li tzai zki e
BALDINTZAZKOAK

nintzateke nin tzai da ke

ALEGIAZKOA

hintzateke hin tzai a/na ke

litzateke li tzai o ke
ginateke gin tzai zki gu ke
zinateke zin tzai zki zu ke
zinatekete zin tzai zki zue ke te
ONDORIOA

lirateke li tzai zki e ke

nintzatekeen nin tzai da ke en

hintzatekeen hin tzai a/na ke en
IRAGANA

zatekeen zi tzai o ke en
ginatekeen gin tzai zki gu ke en
zinatekeen zin tzai zki zu ke en
zinateketen zin tzai zki zue ke te en
ziratekeen zi tzai zki e ke en

36

191379 _ 0034-0040.indd 36 3/6/09 14:58:28

 INDIKATIBOA
NOR-NORK NOR-NORI-NORK
nor norK nor norI norK
na u t t (da) t
ha u k/n k/n (a/na) k/n
d u – o –
ga it u gu di (zki) gu gu
za it u zu zu zu
za it u zte zue zue zue

NOR 3. pertsona d it u (z)te e te

hura haiek
nor norK norK nor norI
nuen nituen nind u da (e)n n da n
huen hituen hind u a/na (e)n h a/na n
zuen zituen () – (e)n z o n
genuen genituen gint u gu (e)n gen i(zki) gu n
zenuen zenituen zint u zu (e)n zen zu n
zenuten zenituzten zint u zte zue (e)n zen zue te n
zuten zituzten () (z)te (e)n z e te n

banu banitu ba nind u t ba n t (da)

bahu bahitu ba hind u k/n ba h k/n
balu balitu () – ba l o
bagenu bagenitu ba gint u gu ba gen i(zki) gu
bazenu bazenitu ba zint u zu ba zen zu
bazenute bazenituzte ba zint u zte zue ba zen zue te
balute balituzte () (z)te ba l e te

nuke nituzke nind u ke t n da ke

huke hituzke hind u ke k/n h a/na ke
luke lituzke () – l o ke
genuke genituzke gint u z ke gu gen i(zki) gu ke
zenuke zenituzke zint u z ke zu zen zu ke
zenukete zenituzkete zint u z ke te zue zen zue ke te
lukete lituzkete () te l e ke te

nukeen nituzkeen nind u ke da (e)n n da ke en

hukeen hituzkeen hind u ke a/na (e)n h a/na ke en
zukeen zituzkeen () – (e)n z o ke en
genukeen genituzkeen gint u z ke gu (e)n gen i(zki) gu ke en
zenukeen zenituzkeen zint u z ke zu (e)n zen zu ke en
zenuketen zenituzketen zint u z ke te zue (e)n zen zue ke te en
zuketen zituzketen () te (e)n z e ke te en

37

191379 _ 0034-0040.indd 37 3/6/09 14:58:28

 Aditz laguntzailea
NOR NOR-NORI
naiteke na ki da ke
ORAINALDIA
haiteke ha ki a/na ke
daiteke da ki o ke
gaitezke ga ki zki gu ke
zaitezke za ki zki zu ke
zaitezkete za ki zki zue ke te
daitezke da ki zki e ke
nintekeen nen ki da ke en
LEHENALDIA

hintekeen hen ki a/na ke en

AHALERA

zitekeen ze ki o ke en
gintezkeen gen ki zki gu ke en
zintezkeen zen ki zki zu ke en
zintezketen zen ki zki zue ke te en
zitezkeen ze ki zki e ke en
ninteke nen ki da ke
ALEGIAZKOA

hinteke hen ki a/na ke

liteke le ki o ke
gintezke gen ki zki gu ke
zintezke zen ki zki zu ke
zintezkete zen ki zki zue ke te
litezke le ki zki e ke
nadin na ki da n
ORAINALDIA

hadin ha ki a/na n
dadin da ki o n
gaitezen ga ki zki gu n
SUBJUNTIBOA

zaitezen za ki zki zu n
zaitezten za ki zki zue te n
daitezen da ki zki e n
nendin nen ki da n
LEHENALDIA

hendin hen ki a/na n

zedin ze ki o n
gintezen gen ki zki gu n
zintezen zen ki zki zu n
zintezten zen ki zki zue te n
zitezen ze ki zki e n
() () t (da)
hadi ha ki k/n
AGINTERA

bedi be ki o
() () gu
zaitez za ki zki zu
zaitezte za ki zki zue te
bitez be ki zki e

38

191379 _ 0034-0040.indd 38 3/6/09 14:58:28

 AHALERA, SUBJUNTIBOA eta AGINTERA

NOR-NORK NOR-NORI-NORK
na zake t da ke t
ha zake k/n a/na ke k/n
de zake – io ke –
ga it zake gu d ieza(zki) gu ke gu
za it zake zu zu ke zu
NOR 3. pertsona za it zake te zue zue ke zue
hura haiek d it zake te ie ke te
nezakeen nitzakeen nint zake da en n da ke en
hezakeen hitzakeen hint zake a/na en h a/na ke en
zezakeen zitzakeen () – en z io ke en
genezakeen genitzakeen gint zake gu en g e n ieza(zki) gu ke en
zenezakeen zenitzakeen zint zake zu en zen zu ke en
zenezaketen zenitzaketen zint zake te zue en zen zue ke te en
zezaketen zitzaketen () te en z ie ke te en
nezake nitzake nint zake t n da ke
hezake hitzake hint zake k/n h a/na ke
lezake litzake () – l io ke
genezake genitzake gint zake gu gen ieza(zki) gu ke
zenezake zenitzake zint zake zu zen zu ke
zenezakete zenitzakete zint zake te zue zen zue ke te
lezakete litzakete () te l ie ke te
na za da n da da n
ha za a/na n a/na a/na n
de za – n io – n
ga it za gu n d ieza (zki) gu gu n
za it za zu n zu zu n
za it za te zue n zue zue n
d it za te n ie te n
nezan nitzan nint za da n n da n
hezan hitzan hint za a/na n h a/na n
zezan zitzan () – n z io n
genezan genitzan gint za gu n gen ieza(zki) gu n
zenezan zenitzan zint za zu n zen zu n
zenezaten zenitzaten zint za te zue n zen zue te n
zezaten zitzaten () te n z ie te n

– – na za () t (da) ()
ezak/n itzak/n k/n k/n (a/na) k/n
– – be za – io –
– – ga it za () ( b ) ieza (zki) gu ()
ezazu itzazu zu zu zu
ezazue itzazue zue zue zue
– – b it za te ie te

39

191379 _ 0034-0040.indd 39 3/6/09 14:58:28

 Lehen Hezkuntzako bosgarren mailarako Adi-Adi euskarari 5 Euskara eta Literaturarako
koadernoa, lehen hiruhilekoari dagokiona, Zubia Editoriala, S.L.ren eta Santillana Educación,
S.L.ren Lehen Hezkuntzako Sailean JoSEBA SAnTXo urIArTEren eta JoSÉ toMAS hEnAoren
zuzendaritzapean sortu, taxutu eta gauzaturiko talde-lana da.

Testua: nerea Ziaurritz, Idoia Aranberri eta Kristina Bilbao

Irudiak: Daniel Gilbert eta Alex orbe
Edizioa: Ainhoa Basterretxea

Arte-zuzendaritza: José Crespo

Proiektu grafikoa:
Azala: rosa Marín
Barrualdea: Miren Pellejero
Azaleko irudia: Emilio Urberuaga

Proiektu-burua: rosa Marín

Irudien koordinazioa: Miren Pellejero
Proiektuaren garapenerako arduraduna: Javier Tejeda
Garapen grafikoa: Miren Pellejero, José Luis García, raúl de Andrés eta rosa Barriga

Zuzendaritza teknikoa: Ángel García

Koordinazio teknikoa: Miren Pellejero eta José Luis Verdasco
Konposaketa eta muntaketa: Maitane Barrena eta Miren rodrigo
Argazkien aukeraketa eta dokumentazioa: Miren Pellejero eta Mercedes Barcenilla
Argazkiak: J. Jaime; S. Enríquez; A. G. E. FoToSToCK / nASA/SPL, María Gomila; CoVEr/
SYGMA / KEYSTonE; CorDon PrESS /CorBIS/reuters/ray Stubblebine, reuters/Mario
Anzuoni; CoVEr /CorBIS/Zefa/Ladislav Janicek, Epa/Jaume Sellart, Photowood Inc., Michel
Setboun, Dean Conger, Bill ross, Chris Andrews Publications/Chris Andrews, Bettmann,
Elizabeth Whiting & Associates/Elizabeth A. Whiting; I. Preysler; JoHn FoXX IMAGES;
PAISAJES ESPAÑoLES; SErIDEC PHoToIMAGEnES CD; SAnTILLAnArEn ArTXIBoA

© 2009 by Zubia Editoriala, S. L. / Santillana Educación, S. L.

Legizamon poligonoa
Gipuzkoa kalea, 31
48450 Etxebarri (Bizkaia)
Inprimatzailea:

EK: 191379
Lege-gordailua:
Hezkuntza, Unibertsitate eta
Ikerketa Sailak onetsia: 2009-03-27

Lan hau edozein modutan erreproduzitzeko, banatzeko, jendaurrean erakusteko edo

aldatzeko, nahitaezkoa da beraren jabeen baimena izatea, legeak aurreikusitako
kasuetan izan ezik. Lan honen zatiren bat fotokopiatu edo eskanerretik pasatu nahi
izanez gero, jo CEDrora (Centro Español de Derechos reprográficos / Erreprografia
Eskubideetarako Espainiako Zentroa, www.cedro.org).

191379 _ 0034-0040.indd 40 9/6/09 14:57:38