‘Filipinas Dentro de Cien Años’

ANG PILIPINAS, PAGKARAAN

NG 100 TAON
 “PANG-ARAL Panlipunan-Pampolitika” ang
turing ni Jose Rizal sa 4 sanaysay niya sa La
Solidaridad, pahayagang nilathala tuwing 2
linggo nuong kataasan ng ‘Panahon ng
Kalampag’ o ‘Panawagan’ (Propaganda
Movement ) ng mga Pilipino sa España.
ANG BALANGKAS NG KANILANG
NAKARAAN...
1. ANG BALANGKAS NG KANILANG NAKARAAN...

 Sa Barcelona, España, nuong ika-30 ng

Septiyembre 1889.
 Ugali nating harapin kahit ang pinaka-
mahirap at pinaka-maselang suliranin ng
Pilipinas nang walang takot sa anumang
ipaparusa sa ating pangangahas, kaya
tutukuyin natin ngayon itong paksa ng
kinabukasan ng ating bayan.
Ang nakaraan ng Pilipino ay masasala sa
ganitong balangkas:

 Napailalim sa pamumno ng España

 nabago ang kanilang mga pamahalaan,
batas, ugali, pagsamba at mga paniwala,
nalipol ang Pilipinas at namulubi, at natigilan,
gimbal sa mga pagbabago, walang tiwala sa
nakaraan, walang panalig sa kasalukuyan at
walang kaaliw-aliw na pag-asa sa mga
darating na araw.
 Nuon nagsimula ang bagong buhay ng mga Pilipino.
 Namatay ang kanilang mga lumang gawi, ang kanilang mga
alaala;
 nalimot nila ang kanilang mga panulat, mga awit, mga tula,
mga batas, upang maisa-ulo ang mga ibang paniniwala na
hindi nila nauunawa, ibang kabutihan, ibang kagandahan,
kaiba sa dating nagpasigla sa kanilang lahi, lapat sa kanilang
kalagayan at sa gamay ng pag-iisip.
 Sumunod ang pagka-aba, kahabag-habag sa sariling tingin,
ikinahiya ang mga sariling-kanila at mga nasa bayan, upang
humanga at itanghal ang anumang dayuhan at hindi
naunawaan; nakuba ang kanilang diwa at sila ay napaluhod.
 At ganito lumipas ang mga taon, ang daan-daang taon.
 Ang mga pagtatanghal sa simbahan,
 ang mga maganda lamang sa tingin,
 ang mga awit at ilaw,
 ang mga estatwang dinamitan ng ginto,
 ang pagdasal sa balaghang wika,
 ang mga alamat, ang mga himala, ang mga pangaral na
nagpatulog sa diwa ng bayan na likas nang mapagpaniwala
simula’t simula pa,
 subalit hindi napatay ang diwa nang lubusan, kahit isang buong
patakaran ang itinatag pagkatapos at walang awang ipinataw.
 Itong pagdurusa ay nagtapos sa mga
paglibak, at ang natutulog na diwa ay muling
nagkabuhay.
 sinuri nila nang unti-unti, at naunawaan ang
kanilang pagka-api.
 itinuring ng mga palalong naghahari na
pagkalaban ang bawat angal, lahat ng
pagtutol, at pinarusahan ng kamatayan.
 Hindi nawala o napigilan ang diwa ng bayan
sa ganitong pananakot.
 ang takot at taranta ay nagpaliyab nang
nagpaliyab, at bawat yugyog, bawat dagok
ay parang sambulat ng ihip na bumuhay sa
apoy.
ANG MGA FRAYLE NUON...
2. ANG MGA FRAYLE NUON...

 Sa Barcelona, España, nuong ika-31 ng

Oktubre 1889
 Ano ang mangyayari sa Pilipinas sa luob ng
100 taon?
 Magpapatuloy bang sakop ng Español?
 Ngayon, ang kalagayan ba ng Pilipinas ay
tulad sa 3 siglo sa nakaraan?
 para sa mga frayle at mga kabig nila, naiahon
ang bayan mula sa ligaw na buhay,
samakatuwid, umunlad na.
 300 o 500 sa pinaka-malaking bilang ng mga
sundalong Kastila, karamihan ay nagkalakal
lamang at hiwa-hiwalay at ginugol sa walang
puknat na digmaan laban sa mga Muslim sa
timog, sa English at sa Dutch
 Nanatiling tapat ang mga Pilipino nitong 3 siglo,
ipinamigay ang kanilang kalayaan at pagsasarili
 minsan-minsang nadadala sa papuri ng alok na
pakikipag-kaibigan sa isang magiting at
makapangyarihan bayan tulad ng España
 Ang mga frayle nuon, nais itatag ang kanilang
paghahari sa bayan, ay lumapit sa mga tao at
kumampi laban sa pagmamalupit ng mga
encomendero.
 tinuring ang mga Frayle na marangal at mas
mataas ang salita nagtiwala ang mga tao sa
kanila at sinunod ang kanilang mga payo at
pangaral kahit nuong mga pinaka-mahirap na
panahon.
 ipinaglaban nila ang mga karapatan ng mga
indio at ipinagsigawan ang kanilang
dinaranas na pighatihanggang sa hari ng
España
 mistulang ambassadors ng kanilang kaharian,
bumuo ng maliliit na kabayanan
 na nagpahinahon sa mga nasaring, nakiramay sa
mga nasaktan at nakagaling kahit na pabalat-
bunga lamang sa lahat ng hinanakit.
 Lahat ng iyon ay naglaho na, wala nang tiwala
ang bayan sa dati nilang tagapagtanggol
 ngayon ay tagapag-usig at tagapag-parusa; mga
balatkayo
KUNG HINDI SILA
MAGHIHIMAGSIK...
3. KUNG HINDI SILA
MAGHIHIMAGSIK...
 Madrid, España, nuong ika-15 ng Disyembre
1889
 Ang Pilipinas, kung magpapatuloy na sakop ng
España, ay mapipilitang baguhin ang sarili, ayon
sa atas ng sariling kasaysayan at ng
pangangailangan ng kanyang mga mamamayan
 Itong pagbabago ay magiging marahas at
makakamatay kung manggagaling sa pakana ng
mga taong bayan; mapayapa at mapagbuya,
kung mula sa mga nakatataas sa lipunan.
 lahat ng pagbubuti na pabalat-bunga lamang ay
hindi lamang walang silbi, kundi nakakasama pa,
kapag ang Pamahalaan ay nakaharap sa mga
masama na kailangang lunasan ng sukdulang
gamot.
 ang Pilipinas, ay nainis sa kawalan niya ng laya,
itinatwa ang pamahalaan, at naghimagsik laban
sa kanyang mapag-kunyaring manggagamot.
 Ang malayang pahayagan sa Pilipinas, dahil
bihira umaabot sa España ang mga angal at
panawagan, at kung makarating man ay
napalabo o napagtakpan na kaya walang
pahayagan duon na nagkakalakas-luob na
ilimbag ang mga ito; at kung ilathala man, ay huli
na o hindi mainam ang paglimbag.
 Kailangan ang mga malayang pahayagan ng
Pamahalaang nagpapalakad sa isang malayong
bayan, at lalo na dito sa España, kung nais
magpalakad nang matuwid at karapat-dapat.
 Ano ang panganib na nakikita ng Pamahalaan sa
kanila? -- kung hindi sila maghihimagsik,
magiging mga pusakal sila, o hihiwalay sila sa
kasalukuyang pagkatao.
 Mananatiling Español ang Pilipinas kung
matatahak nila ang landas ng batas at
kabihasnan, kung igagalang ang mga karapatan
ng mga tao, at ibibigay ang iba pang mga
karapatan, kung ang mapagpalayang tuntunin
ng Pamahalaan ay tutuparin nang walang lansi at
imbot, walang balatkayo at pandaraya.
ANG MGA BAGONG TAO...
4. ANG MGA BAGONG TAO...

 Sa Madrid, España, nuong ika-31 ng Enero

1890.
 Sa mga kasaysayan, walang nagtagal na
pagsakop ng isang bayan sa ibang bayan, na
iba ang lahi, ugali at kagawian, at salungat o
kaiba ang paniniwala
 Mga Moro ang ay isa sa mga bayan na
pinakamatagal nakasakop ng bayan.
 Sinakop nila ang España sa loob ng 700 na
taon. Mula 711 hanggang 1492.
 Napalayas ng mga España ang mga taga
Moro at nabnuo ang bayan ng España nuong
ika-15 at ika-16 sandaan taon.
 Labag sa kalikasan ang mabuhay ang
katipunan ng mga dayuhan kasama-sama ng
kaibang mga tao na may katumbas na lakas
at sipag.
 Napatunayan ng agham na ang mga dayuhan
ay nakakatulad ng mga kaibang tao, nalilipol
at naglalaho, o nababalot ng nana, tumitigas
at nagiging bukol.
 Hindi maaaring mabalot at maging bukol ang
sumasakop na mga dayuhan,
nangangahulugang lubusang naihiwalay,
lubusang napigil ang galaw, at napaghingalo
ang mga sumakop.
 Kaya ang pagiging bukol na ibig sabihin dito
ay ang paglibing sa mga dayuhang
sumasakop.
 Kung ipagpapalagay ang mga aral sa Pilipinas, kailangan
nating isipin bilang tuos sa lahat ng nasabi na natin,
 kung hindi masapi ang mga tao sa bayang España, kung
ayaw yakapin ng mga nagpapalakad ang diwa ng kanilang
mga mamamayan, kung ang mga mapag-pantay na mga
batas at mga pagbubuting walang daya at mapagpa-laya,
ay hindi nagpalimot sa bawat tao na kabilang sila sa
magkaibang lahi, o kung kapwang mga tao ay hindi mahalo
nang sapat upang maging iisang tao, na magkambal ang
libunan at pamahalaan na maniwaring hindi magagambala
ng magkasalungat na hangarin at magka-away na pag-iisip
at kapakanan,
 kung gayon, ihahayag ng Pilipinas sa mga darating na araw
ang kanyang paghiwalay, hindi mababali at hindi
mababawi.
 hindi maaaring lipulin ang bayang Pilipino.
 Hinanakit at pagkamuhi sa isang panig,
kawalang-tiwala at galit sa kabila, ay
magbubunga sa bandang huli ng marahas na
salpukan, lalo na at may mga naghahangad
magkagulo nga para makinabang sila sa
takbuhan, ipakita ang kanilang lakas,
magpalawak ng dalamhati at sisihan, o magamit
ang kanilang dahas, at iba pa.
 Dapat asahang magwawagi ang Pamahalaan,
at karaniwang (at ito ang ugali) malupit ang
parusa, upang maituro ang lakas ng
kapangyarihan o upang gantihan lamang ang
mga natalo sa takot at panganib na sinimulan
nila.
 Kani-kanyang gantihan, pagka-kanulo,
kalunos-lunos na pagpa-paratang, mga
hinanakit, inggit, mapagsamantalang tsismis,
madaliang paglilitis sa harap ng hukbong
sandatahan, ang mga pagkukunwari ukol sa
dangal ng bayan at kaligtasan ng pamahalaan
na balatkayo at pagpapatunay sa lahat, kahit
sa mga may maselang pag-iisip na, sa malas,
ay bihira at, higit sa lahat, ang kimi ng mga
nasisindak, ang mga duwag na bumabayo sa
mga nalupig, lahat ng ito ay dagdag sa mga
kalupitan at sa dami ng nadadamay.
 kung mapanganib ang sobrang pagmamalupit
sa bayan na binubuo ng magkakatulad na tao,
100 patong na lalong mapanganib kung ang
Pamahalaan ay binubuo ng lahi na kaiba sa
mga mamamayan.
 sa bayang sakop ng ibang lahi, kahit na pinaka-
tamang paghihigpit ay itinuturing na walang
katarungan at pagmamalupit, dahil utos ng
dayuhan na walang pakisama o kaaway ng
bayan
 Kaya malawak na pag-iisip at maselang
pagturing ang dapat tuntunin ng mga
sumasakop na bayan
 paaralang pinagsasanayan lamang ang turing
sa bayan
 sa madali o matagal na panahon, ay
maghahayag ng kalayaan at magsasarili.
 Ganito ang tarik na binabagsakan ng mga tao;
kapantay sa dugo nilang ibinubuhos, at babad
sa luha at sama ng luob, ang nasasakop na
bayan, kung mayruon man itong buhay, ay
natututong lumaban at nasasanay sa
bakbakan, samantalang ang Inang Bayan,
nakasalalay ang buhay sa amo at kalinga ng
mga tao, ay lagi nang humihina, at kahit
magsikap nang masugid, sa bandang huli,
dahil mas maunti, at hindi naman tunay duon
ang kanyang buhay, kaya nasasawi siya.
 Ang mga kagimbal-gimbal na matutunan at
matigas na maituturo sa mga Pilipino ng mga
labanang ito ay magsisilbing pagbuti at
pampalakas ng kanilang mabuting kaluoban.
 Hindi rin masasabi na tutulad tayo sa sinapit
ng mga munting republica sa America.
Nakamit nila nang madali ang kanilang
kalayaan, at ang mga tagaruon ay pinasisigla
ng damdaming kaiba sa diwa ng mga Pilipino.
 ang panganib ng mapasa-kamay uli ng iba ay
magsusulsol sa mga Pilipino na mag-ingat at
magpakatino.
 tulad sa hilig ng mga bayang nalupig, kapag
naka-kawala sa tali ay pinipili ang pinaka-
malayang uri ng Pamahalaan
 ang Kapuluan ay malamang maghayag para
sa mga sarili ng buklod-buklod na republica...
 Kung makamit ng Pilipinas ang kalayaan
matapos ng magiting at matigas na labanan,
matitiyak nilang hindi magtatangka ang
Britain o Germany, kahit ang France at lalong
hindi ang Netherlands na kunin ang hindi
kayang hawakan ng España.
 Baka ang malaking republica ng America, na
may mga kapakanan sa dagat Pacific at hindi
kasali sa sunggaban sa Africa, ay mangarap
isang araw na sumakop sa ibang bayan.
 Sa pagtubo ng mga bagong tao sa sariling
lupa, dala-dala ang alaala ng kanilang
lumipas, sila nawa ay magsisigasig pumasok
sa malawak na landas ng kaunlaran, at lahat
ay sama-samang magsisikap palakasin ang
bayan nang kasing gilas ng isang kabataang
sumasaka muli ng lupain ng kanyang mga
ninuno, lupang natiwangwang nang
napakatagal sa kapabayaan ng mga
nagdamot ng lupa sa kanya.
 mababawi ng bayan ang mga kabutihang
unti-unting naglalaho, at muling mahihirati
ang mga tao sa payapa - masigla, masaya,
mapag-aruga at magiting.
 Ang mga ito at marami pang iba ay maaaring
maganap sa luob ng 100 taon humigit-
kumulang.
ANG MGA BAGONG TAO...
4. ANG MGA BAGONG TAO...

 Sa Madrid, España, nuong ika-31 ng Enero

1890.
 Sa mga kasaysayan, walang nagtagal na
pagsakop ng isang bayan sa ibang bayan, na
iba ang lahi, ugali at kagawian, at salungat o
kaiba ang paniniwala
 Mga Moro ang ay isa sa mga bayan na
pinakamatagal nakasakop ng bayan.
 Sinakop nila ang España sa loob ng 700 na
taon. Mula 711 hanggang 1492.
 Napalayas ng mga España ang mga taga
Moro at nabuo ang bayan ng España nuong
ika-15 at ika-16 sandaan taon.
 Labag sa kalikasan ang mabuhay ang
katipunan ng mga dayuhan kasama-sama ng
kaibang mga tao na may katumbas na lakas
at sipag.
 Napatunayan ng agham na ang mga dayuhan
ay nakakatulad ng mga kaibang tao, nalilipol
at naglalaho, o nababalot ng nana, tumitigas
at nagiging bukol.
 Hindi maaaring mabalot at maging bukol ang
sumasakop na mga dayuhan,
nangangahulugang lubusang naihiwalay,
lubusang napigil ang galaw, at napaghingalo
ang mga sumakop.
 Kaya ang pagiging bukol na ibig sabihin dito
ay ang paglibing sa mga dayuhang
sumasakop.
 Kung ipagpapalagay ang mga aral sa Pilipinas, kailangan nating
isipin bilang tuos sa lahat ng nasabi na natin,
 kung hindi masapi ang mga tao sa bayang España, kung ayaw
yakapin ng mga nagpapalakad ang diwa ng kanilang mga
mamamayan, kung ang mga mapag-pantay na mga batas at
mga pagbubuting walang daya at mapagpa-laya, ay hindi
nagpalimot sa bawat tao na kabilang sila sa magkaibang lahi, o
kung kapwang mga tao ay hindi mahalo nang sapat upang
maging iisang tao, na magkambal ang libunan at pamahalaan
na maniwaring hindi magagambala ng magkasalungat na
hangarin at magka-away na pag-iisip at kapakanan,
 kung gayon, ihahayag ng Pilipinas sa mga darating na araw ang
kanyang paghiwalay, hindi mababali at hindi mababawi.
 hindi maaaring lipulin ang bayang Pilipino.
 Hinanakit at pagkamuhi sa isang panig,
kawalang-tiwala at galit sa kabila, ay
magbubunga sa bandang huli ng marahas na
salpukan, lalo na at may mga naghahangad
magkagulo nga para makinabang sila sa
takbuhan, ipakita ang kanilang lakas,
magpalawak ng dalamhati at sisihan, o magamit
ang kanilang dahas, at iba pa.
 Dapat asahang magwawagi ang Pamahalaan,
at karaniwang (at ito ang ugali) malupit ang
parusa, upang maituro ang lakas ng
kapangyarihan o upang gantihan lamang ang
mga natalo sa takot at panganib na sinimulan
nila.
 Kani-kanyang gantihan, pagka-kanulo, kalunos-
lunos na pagpa-paratang, mga hinanakit, inggit,
mapagsamantalang tsismis, madaliang paglilitis sa
harap ng hukbong sandatahan, ang mga
pagkukunwari ukol sa dangal ng bayan at kaligtasan
ng pamahalaan na balatkayo at pagpapatunay sa
lahat, kahit sa mga may maselang pag-iisip na, sa
malas, ay bihira at, higit sa lahat, ang kimi ng mga
nasisindak, ang mga duwag na bumabayo sa mga
nalupig, lahat ng ito ay dagdag sa mga kalupitan at
sa dami ng nadadamay.
 kung mapanganib ang sobrang pagmamalupit
sa bayan na binubuo ng magkakatulad na tao,
100 patong na lalong mapanganib kung ang
Pamahalaan ay binubuo ng lahi na kaiba sa
mga mamamayan.
 sa bayang sakop ng ibang lahi, kahit na pinaka-
tamang paghihigpit ay itinuturing na walang
katarungan at pagmamalupit, dahil utos ng
dayuhan na walang pakisama o kaaway ng
bayan
 Kaya malawak na pag-iisip at maselang
pagturing ang dapat tuntunin ng mga
sumasakop na bayan
 paaralang pinagsasanayan lamang ang turing
sa bayan
 sa madali o matagal na panahon, ay
maghahayag ng kalayaan at magsasarili.
 Ganito ang tarik na binabagsakan ng mga tao;
kapantay sa dugo nilang ibinubuhos, at babad sa
luha at sama ng luob, ang nasasakop na bayan,
kung mayruon man itong buhay, ay natututong
lumaban at nasasanay sa bakbakan, samantalang
ang Inang Bayan, nakasalalay ang buhay sa amo at
kalinga ng mga tao, ay lagi nang humihina, at
kahit magsikap nang masugid, sa bandang huli,
dahil mas maunti, at hindi naman tunay duon ang
kanyang buhay, kaya nasasawi siya.
 Ang mga kagimbal-gimbal na matutunan at
matigas na maituturo sa mga Pilipino ng mga
labanang ito ay magsisilbing pagbuti at
pampalakas ng kanilang mabuting kaluoban.
 Hindi rin masasabi na tutulad tayo sa sinapit
ng mga munting republica sa America.
Nakamit nila nang madali ang kanilang
kalayaan, at ang mga tagaruon ay pinasisigla
ng damdaming kaiba sa diwa ng mga Pilipino.
 ang panganib ng mapasa-kamay uli ng iba ay
magsusulsol sa mga Pilipino na mag-ingat at
magpakatino.
 tulad sa hilig ng mga bayang nalupig, kapag
naka-kawala sa tali ay pinipili ang pinaka-
malayang uri ng Pamahalaan
 ang Kapuluan ay malamang maghayag para
sa mga sarili ng buklod-buklod na republica...
 Kung makamit ng Pilipinas ang kalayaan
matapos ng magiting at matigas na labanan,
matitiyak nilang hindi magtatangka ang
Britain o Germany, kahit ang France at lalong
hindi ang Netherlands na kunin ang hindi
kayang hawakan ng España.
 Baka ang malaking republica ng America, na
may mga kapakanan sa dagat Pacific at hindi
kasali sa sunggaban sa Africa, ay mangarap
isang araw na sumakop sa ibang bayan.
 Sa pagtubo ng mga bagong tao sa sariling
lupa, dala-dala ang alaala ng kanilang lumipas,
sila nawa ay magsisigasig pumasok sa
malawak na landas ng kaunlaran, at lahat ay
sama-samang magsisikap palakasin ang bayan
nang kasing gilas ng isang kabataang
sumasaka muli ng lupain ng kanyang mga
ninuno, lupang natiwangwang nang
napakatagal sa kapabayaan ng mga nagdamot
ng lupa sa kanya.
 mababawi ng bayan ang mga kabutihang
unti-unting naglalaho, at muling mahihirati
ang mga tao sa payapa - masigla, masaya,
mapag-aruga at magiting.
 Ang mga ito at marami pang iba ay maaaring
maganap sa luob ng 100 taon humigit-
kumulang.