Πρωτοβουλία για τη συνεννόηση των ενεργών πολιτών,

γύρω από το ζήτημα της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων στην

Αττική

Η διαχείριση αποβλήτων ένα διαρκές πεδίο συγκρούσεων

Τα τελευταία χρόνια, η διαχείριση των αστικών αποβλήτων τείνει να

αποτελέσει ένα διαρκές πεδίο συγκρούσεων και αντιπαραθέσεων, που σε
ορισμένες περιπτώσεις έχουν πάρει εκρηκτικές διαστάσεις. Γνωρίζουμε όλοι
τα πεδία αυτά: η Λευκίμη της Κέρκυρας, το Ελληνικό των Ιωαννίνων, η
Μαυροράχη και οι Ταγαράδες στη Θεσσαλονίκη, το Γραμματικό της Αττικής,
το Αλιβέρι, η Θήβα, η Μάνδρα λίγο πιο παλιά κ.ά.. Με πιο πρόσφατα
επεισόδια, αυτά της Κερατέας, της οριστικοποίησης της απόρριψης της
λυματολάσπης της Ψυτάλλειας στη Φυλή, της έγκρισης περιβαλλοντικών
όρων των νέων εγκαταστάσεων μηχανικής ανακύκλωσης και της μηχανικής
διαλογής και βιολογικής ξήρανσης στη Φυλή και, τέλος, της παράτυπης και
εν κρυπτώ υπογραφής της προγραμματικής σύμβασης (μεταξύ της
αποκεντρωμένης διοίκησης Αττικής και του ΕΣΔΚΝΑ) για τις εγκαταστάσεις
που προαναφέρθηκαν.

Στο επίπεδο των βιομηχανικών αποβλήτων (αν και δεν αποτελεί

αντικείμενο αυτής της παρέμβασης), αξίζει να αναφέρουμε τις περιπτώσεις
της κόκκινης λάσπης του “Αλουμινίου”, στην Αντίκυρα της Βοιωτίας, της
σκουριάς της ΛΑΡΚΟ, στη Λάρυμνα της Φθιώτιδας, της σκουριάς των
χαλυβουργικών βιομηχανιών κλπ. Και, βέβαια, υπάρχει και το τεράστιο
πρόβλημα της χαοτικής κατάστασης με τα επικίνδυνα απόβλητα, η
ανεξέλεγκτη διάθεση των οποίων έχει δημιουργήσει περιβαλλοντικές
“βόμβες” σε διάφορες περιοχές της χώρας, με πιο χαρακτηριστική αυτή των
Οινοφύτων της Βοιωτίας. Την ίδια στιγμή προδιαγράφεται μια νέα εστία
παραγωγής τεράστιων ποσοτήτων επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων,
σαν αποτέλεσμα της περίφημης επένδυσης “χρυσού” στη Χαλκιδική.

Πως εκφράζονται και τι αντιπροσωπεύουν οι αντιδράσεις και οι

αντιπαραθέσεις

Μένοντας στο πεδίο της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων, θα πρέπει να

σημειώσουμε ότι οι αντιπαραθέσεις και οι συγκρούσεις, που έχουν
αναπτυχθεί, συνδέονται:
• Με την άρνηση αποδοχής των επιλεγμένων ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ ή γενικότερα των
ολοκληρωμένων εγκαταστάσεων διαχείρισης αποβλήτων (ΟΕΔΑ), όπως
ονομάζονται
• Με την αμφισβήτηση της επάρκειας και της ασφάλειας (από
περιβαλλοντική άποψη) των εγκαταστάσεων
• Με διαφωνίες στις μεθόδους διαχείρισης των αποβλήτων (π.χ.
βιοξήρανση, καύση κλπ.)
• Με την άρνηση χρήσης δευτερογενών καυσίμων, από την επεξεργασία
των σύμμεικτων απορριμμάτων, στη βιομηχανία (π.χ. καύση RDF στη
τσιμεντοβιομηχανία ΑΓΕΤ Ηρακλής στο Αλιβέρι, καύση SRF για
ηλεκτροπαραγωγή στη Θήβα)
• Με το χαρακτήρα των φορέων διαχείρισης της διαδικασίας διαχείρισης
των αστικών αποβλήτων. Θα έχει, δηλαδή, δημόσιο χαρακτήρα (κεντρική
 διοίκηση – ΟΤΑ) ή ιδιωτικό; Θα γίνεται με δημόσιο χρήμα ή με ιδιωτικά
κεφάλαια; Θα έχει κόστος για τον πολίτη και ποιο; Θα αποφέρει κέρδη και
ποιος θα τα καρπώνεται;

Εκείνο, ωστόσο, που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι να δει κανείς το τι

ουσιαστικό αντιπροσωπεύουν αυτές οι διαφορετικές προσεγγίσεις, που
πολλές φορές μεταφράζονται σε σκληρές συγκρούσεις. Συνοπτικά, θα
μπορούσαμε να αναφέρουμε:
• Την αδυναμία ελέγχου ενός μοντέλου λειτουργίας της κοινωνίας μας,
που οδηγεί σε μια συνεχή αύξηση της ποσότητας των παραγόμενων
αστικών αποβλήτων. Είτε αυτό αποδοθεί στη καπιταλιστική οργάνωση
της κοινωνίας, είτε σε συγκεκριμένες αντιλήψεις μιας διαρκούς
εκτατικής “ανάπτυξης”, είτε σε ένα μοντέλο κοινωνικής συμπεριφοράς,
που οδηγεί στην υπερκατανάλωση, το φαινόμενο είναι υπαρκτό και
απαιτεί πρακτικές και άμεσης αντιμετώπισης.
• Την υποχώρηση των κριτηρίων του δημόσιου και κοινωνικού
συμφέροντος, στους σχεδιασμούς της πολιτείας και στο συγκεκριμένο
ζήτημα. Ιδιαίτερα, στις σημερινές συνθήκες της κρίσης και με το
κυρίαρχο πολιτικό σύστημα να εμφορείται από το νεοφιλελεύθερο
σύστημα αντιλήψεων.
• Την εμφανή εμπλοκή μεγάλων οικονομικών συμφερόντων, που
ασκούν τεράστιες πιέσεις για την επιλογή λύσεων και μεθόδων, που
εξυπηρετούν, κυρίως, τα συμφέροντά τους.
• Την απουσία συμφωνίας σε μια συνεκτική εναλλακτική πρόταση,
στο επίπεδο της κοινωνίας και των ενεργών πολιτών, παρά τις
αξιόλογες επεξεργασίες ενός μέρους του περιβαλλοντικού κινήματος.
Αποτέλεσμα και της, μέχρι τώρα, αδιαφανούς λειτουργίας των αρμόδιων
οργάνων της πολιτείας, αλλά και της απουσίας σχετικών πρωτοβουλιών
μιας ευρύτερης συνεννόησης στο επίπεδο του περιβαλλοντικού
κινήματος και των κινήσεων των ενεργών πολιτών.
• Την τοπικιστική οπτική πολλών από τις αντιδράσεις των τοπικών
κοινωνιών, που δυσκολεύονται να κινηθούν (λόγω και όσων
προαναφέρθηκαν) σε ένα πλαίσιο συνολικής – συλλογικής αντιμετώπισης
ενός προβλήματος, που, από τα πράγματα, έχει υπερτοπικό χαρακτήρα.
Το γεγονός αυτό έχει σαν συνέπεια να συντηρούνται και να
αναπαράγονται οι ταξικοί και κοινωνικοί διαχωρισμοί, που έχει επιβάλλει
το κυρίαρχο σύστημα, καταδικάζοντας συγκεκριμένες περιοχές (όπως η
Δυτική Αττική) σε διαρκή υποβάθμιση και απαξίωση.

Σε τι αποσκοπεί αυτή η πρωτοβουλία;

Η πρωτοβουλία μας αποσκοπεί στο να αλλάξει τα δεδομένα στα δύο

τελευταία σημεία, ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις να παραχθούν
αποτελέσματα στα τρία πρώτα. Με άλλα λόγια: εμείς οι πολίτες και οι
συλλογικότητες, μέσω των οποίων εκφραζόμαστε και δρούμε, να
δημιουργήσουμε το αναγκαίο κοινωνικό μέτωπο που θα καταφέρει να
επιβάλλει μια λύση, σαν αυτή που καταθέτουμε και θα συνδιαμορφώσουμε
τελικά, που στηρίζεται σε περιβαλλοντικά κριτήρια και θα λειτουργεί σε
όφελος του συνόλου της κοινωνίας.
Φιλόδοξος στόχος, ασφαλώς. Ίσως, και να ξεπερνά τις δυνατότητές μας.
Θωρούμε, όμως, ότι θα ήμασταν υπόλογοι αν δεν το επιχειρούσαμε. Όχι,
φυσικά, μόνοι μας. Ούτε για ολόκληρη την Ελλάδα. Σε πρώτη φάση, στην
Αττική, μαζί με όλους όσους έχουν τις ίδιες ή παρόμοιες ανησυχίες και
έχουν τη διάθεση να δράσουν γι αυτό. Για το λόγο αυτό, προχωρούμε σε μια
ευρύτερη συνάντηση ενεργών πολιτών της Αττικής, η οποία θα επιχειρήσει
να συνδιαμορφώσει ένα πλαίσιο συνεννόησης για τα ζητήματα της
διαχείριση της αποβλήτων, από τη σκοπιά της κοινωνίας των πολιτών. Στο
βαθμό, φυσικά, που μπορούμε να ανιχνεύσουμε και να προσδιορίσουμε αυτό
το συλλογικό συμφέρον.

Θέλουμε να πιστεύουμε ότι νομιμοποιούμαστε να το κάνουμε. Οι

περισσότεροι από εμάς, που κάνουμε το πρώτο βήμα, είμαστε κάτοικοι της
Δυτικής Αθήνας και της Δυτικής Αττικής. Της περιοχής που φιλοξενεί
χιλιάδες ρυπογόνες εγκαταστάσεις (διυλιστήρια, χαλυβουργίες,
τσιμεντοβιομηχανίες, χημικές βιομηχανίες κλπ.). Που υφίσταται την
τερατώδη επέκταση των διυλιστηρίων των ΕΛΠΕ και που προορίζεται να
δεχθεί νέες εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής (στη Χαλυβουργική και τη Ν.
Πέραμο). Που έχει σε διαρκή απειλή το Ποικίλο όρος, τη λίμνη
Κουμουνδούρου και τον υγροβιότοπο στο Βουρκάρι Μεγάρων. Και, φυσικά,
με τις κυριότερες εγκαταστάσεις διαχείρισης απορριμμάτων, που, απ’ ότι
φαίνεται, θα συνεχίσει να φιλοξενεί.
Πρόταση για ένα πλαίσιο συνεννόησης

Θεωρούμε ότι, η όποια προσπάθεια διαμόρφωσης ενός πλαισίου συνεννόησης

έχει ορισμένες προϋποθέσεις:
• Τη συμφωνία σε μια εναλλακτική λύση σήμερα. Όποια κι αν είναι η
ιδεολογική ή πολιτική μας προσέγγιση στο ζήτημα. Γνωρίζοντας ότι δεν
απαντούμε πλήρως, ούτε σε όλες τις γενεσιουργές αιτίες των
προβλημάτων, που σχετίζονται με αυτά. Η περιβαλλοντική και κοινωνική
διάσταση του προβλήματος της διαχείρισης και των αστικών αποβλήτων
έχει πάρει τέτοιες εκρηκτικές διαστάσεις, που μας κάνει να
απορρίπτουμε τη στάση των παθητικών θεατών των εξελίξεων και της
αποχής ή της αναμονής, χωρίς να απεμπολούμε το δικαίωμα ριζικότερων
κοινωνικών αλλαγών και ανατροπών.
• Η εναλλακτική λύση αυτή δεν μπορεί παρά να χαρακτηρίζεται από μια
αντίληψη συλλογικής και “δίκαιης” αντιμετώπισης και κατανομής
“βαρών”. Δεν μπορούμε να απορρίψουμε κάτι για μια περιοχή και,
ταυτόχρονα, να το θεωρήσουμε ανεκτό για μια άλλη. Και αντίστροφα,
δεν μπορούμε να θεωρήσουμε κάτι σαν δικαίωμα μιας περιοχής και να
μην το αναγνωρίζουμε σε μιαν άλλη.

Θεωρούμε, επίσης, ότι, για να είναι αποτελεσματική η όποια προσπάθεια,

πρέπει να έχει τη μέγιστη δυνατή σαφήνεια. Βάζουμε στο τραπέζι της
συζήτησης τα παρακάτω σημεία, που μπορούν να αποτελέσουν τη βάση μιας
εναλλακτικής πρότασης:

• Μείωση της ποσότητας και του όγκου των απορριμμάτων, που έχουν
ανάγκη κεντρικής διαχείρισης σε ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις
διαχείρισης απορριμμάτων (ΟΕΔΑ). Αυτό μπορεί να συμβεί με:
  Μέτρα πρόληψης (υπάρχει μια ευρεία γκάμα μέτρων, για τα
οποία χρειάζεται συστηματική ενημέρωση, όπως και για τις άλλες
πρακτικές της εναλλακτικής διαχείρισης απορριμμάτων)
 Επαναχρησιμοποίηση συσκευασιών και άλλων τυποποιημένων
προϊόντων - υλικών
 Οικιακή κομποστοποίηση
 Δυνατότητα κατασκευής μικρών αποκεντρωμένων μονάδων
κομποστοποίησης
 Υποχρέωση χρήσης μηχανικών κομποστοποιητών από τους
μεγάλους παραγωγούς οργανικών (στρατόπεδα, νοσοκομεία, μεγάλα
ξενοδοχεία, μεγάλοι χώροι εστίασης, ΟΤΑ)
 Βελτίωση υπαρχόντων και λειτουργία νέων συστημάτων
εναλλακτικής διαχείρισης
 Διαλογή στην πηγή με 4 κάδους για:
• Χαρτί, που θα οδηγείται απευθείας στην ανακύκλωση
• Πλαστικά, γυαλί, μέταλλο, ξύλο, που θα οδηγούνται για διαλογή
στα ειδικά κέντρα διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών (ΚΔΑΥ) και μετά
στην ανακύκλωση
• Υπόλοιπα οργανικά και βιοαποδομήσιμα υλικά, που θα
οδηγούνται για κομποστοποίηση στις αποκεντρωμένες ή τις
κεντρικές μονάδες κομποστοποίησης προδιαλεγμένων
• Υπολείμματα, που θα οδηγούνται σε μονάδες μηχανικού
διαχωρισμού (όπου ανακτώνται υλικά και όσα οργανικά υπάρχουν
γίνονται κομπόστ) ή εναλλακτικά απευθείας σε ΧΥΤΥ
• Δημιουργία διαδημοτικών ΚΔΑΥ, διασπαρμένων στους ΟΤΑ της Αττικής,
πέρα από τις εγκαταστάσεις μηχανικής ανακύκλωσης (ΕΜΑ) των ΟΕΔΑ.
• Διερεύνηση της δυνατότητας για χωροθέτηση και ορισμένων νέων
διαδημοτικών σταθμών μεταφόρτωσης απορριμμάτων, πέραν αυτού που
λειτουργεί στο Σχιστό), για τη μείωση του κόστους μεταφοράς και για
μια προδιαλογή απορριμμάτων.
• Να αποκλειστούν τεχνολογίες, όπως η βιολογική ξήρανση σύμμεικτων
αστικών απορριμμάτων, που οδηγούν στη θερμική επεξεργασία τους
(πυρόλυση, αεριοποίηση, καύση), για τους εξής λόγους:
• Έχει πολύ υψηλό επενδυτικό και λειτουργικό κόστος (συγκριτικά
με ανακύκλωση –κομποστοποίηση – ΧΥΤΥ) και μεγάλο χρόνο
κατασκευής
• Εμφανίζει σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα (εκπομπές
επικίνδυνων αερίων και παραγωγή τοξικής στάχτης), που δεν φαίνεται
να έχουν βρει ακόμη λύση
• Δεσμεύει τους ΟΤΑ για σταθερή παροχή απορριμμάτων προς
καύση για μερικές δεκαετίες με αποτέλεσμα την ακύρωση κάθε
σοβαρής προσπάθειας για περαιτέρω διεύρυνση της ανακύκλωσης στο
μέλλον
• Απόρριψη, σε κάθε περίπτωση, της “βουβής” επιλογής του ΥΠΕΚΑ να
επιτρέψει την άτυπη αναγνώριση του δευτερογενούς καυσίμου SRF, σαν
πλήρως βιοαποδομήσιμου υλικού, με συνέπεια η χρήση του στην
ηλεκτροπαραγωγή να λογίζεται σαν ΑΠΕ, γεγονός που, μέσω της
σχετικής επιδότησης, επιβαρύνει υπέρμετρα και το τελικό κόστος
διαχείρισης των απορριμμάτων.
• Επιλογή χώρου ή χώρων ΟΕΔΑ, που θα συμπεριλαμβάνουν ΧΥΤΥ, πέραν
των ΚΔΑΥ και των εγκαταστάσεων μηχανικής ανακύκλωσης και
 κομποστοποίησης. Σύμφωνα με έγκυρες μελέτες, με την προϋπόθεση ότι
εφαρμόζονται τα πρόδρομα μέτρα πρόληψης - διαχωρισμού –
κομποστοποίησης – ανακύκλωσης, για την Αττική αρκεί ο υφιστάμενος
ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ της Φυλής. Σε κάθε περίπτωση θεωρούμε λάθος τακτική την
εξαγωγή απορριμμάτων της Αττικής στις όμορες περιοχές. Ιδιαίτερα
όταν κάποιες από αυτές είναι, ήδη, σοβαρά επιβαρυμένες
περιβαλλοντικά.
• Δημιουργία ορισμένων ΟΕΔΑ, που θα περιλαμβάνουν ΚΔΑΥ και σχετικά
μεγάλες μονάδες κομποστοποίησης προδιαλεγμένων οργανικών υλικών,
τα υπολείμματα των οποίων θα οδηγούνται στο ΧΥΤΥ Φυλής. Με τον
τρόπο αυτό μπορούν να καλυφθούν οι ανάγκες σημαντικού τμήματος της
Αττικής σε ανακύκλωση – κομποστοποίηση και αυξάνεται σημαντικά η
ζωή του ΧΥΤΥ Φυλής. ΟΕΔΑ με αυτές τις λειτουργίες μπορούν να
λειτουργήσουν στις περιοχές της Κερατέας και του Γραμματικού.

Τα παραπάνω μπορούν και πρέπει να συμπυκνωθούν πολιτικά και κινηματικά

σε δύο βασικά αιτήματα άμεσης διεκδίκησης:
• Αναθεώρηση του περιφερειακού σχεδίου διαχείρισης στερεών αποβλήτων
(ΠΕΣΔΑ) Αττικής, το οποίο, εκτός των άλλων, θεωρεί αποδεκτές όλες τις
τεχνολογίες επεξεργασίας – αξιοποίησης των αστικών στερεών
αποβλήτων (ΑΣΑ)
• Ακύρωση των αποφάσεων έγκρισης περιβαλλοντικών όρων για τις
εγκαταστάσεις βιολογικής ξήρανσης στην ΟΕΔΑ Δυτικής Αττικής, που
εγκρίθηκαν στις 5/1/2011

Αθήνα, 20/1/2011

η ομάδα πρωτοβουλίας

Γιάννης Βέλλης
Τάσος Κεφαλάς
Γιώργος Κόκκινος
Καίτη Παναγιωτοπούλου
Πάνος Τότσικας
Κώστας Φωτεινάκης
Χρήστος Χρηστάκης