J.P. Mowsrroun, M.A. D.Lave “BRADLEY'S ARNOLD? LATIN PROSE COMPOSITION LATIN VERSIONS contributed by various authors LONGMANSLonowans, Gagen ap Co Lep O87 cuivvonn sterst, LONDON Wr xrwostow {janaten), Kusi» Lumpur tanone, aiNopt, savsanuny (Hi LonoMans, Green anp Co Inc Lig Weer qotH aTktny, Wew YORK 18 Lonemans, Greex axp Co ae cuanvinp oad, TORONTO Th Ontent Loneaans Private Lrp New Biition 1oyo Now Inpeson by Photlbogreply 1956 onl 1059 PREFATORY NOTE ‘Tsas book of Latin versions is published to meet the * convenience of teachers who use the new (1938) edition of «Bradley's Arnold.’ The versions of the Hxercises are, except for a few minor changes, those which Dr. @. G, Bradley himself published ; bout the footnotes and cross-references which were to be found in the old ‘ Key * have been omitted since they were direoted to the pupil rather than to his teacher and fre- quently did little more than repeat what was already explained in the parent volume. Phe versions of the continuous pieces of English have boon writton by: Mr. C. J. $. Addison, Mr. 8. F. Bonner, Mr. F. W. Walbank, and myself, all of the University of Liverpool ; Mr. R. J. Getty, of St. John’s College, Cam- bridge ; and Miss A. Woodward, of th Royal Holloway College. Our respective contributions are indicated hy initials placed at the end of the individual versions. J. B, Mowwtrorn, ‘Tus Ustvensrry oF Livsnroot, May 1950.VERSIONS OF CONTINUOUS PASSAGES 1. Romani quidem, ut suepe narraverunt rerum serip- tores, haud multo post. urbem conditam vi corsipuerunt non nullas virgines Sabinorum qui, fias suas continuo liberare non conati, exercitu coasto’ ad urbens lelewdam postea profeeti sunt. post pugoam acrem sed aucipitem ante muros commissan titrique se parabant ad dim cationem redintegrandam cum aliquid miei visun consis obstitit. concurrebant enim ex urbe turmultuantes muleres abreptae, quae oum se inter exercitus interpostissent misera vyooe Sabinos increpitabant : quidnam ipeae fecissent ut tanta paterentur ? se quidem vi a Romanis abreptas inm cis uxores matrosque libecorum esse factas ; ne illi, qi ‘cum maxime opus esset filias non servavissent, uxores a maritis mnatreaque a liberia distrahere conareatur. quibus dictis commoti, arma deposuerunt Sabini eb indutiis pactis uutrique bollo abstinere atque in una urbe Rabitare sta- tnerunt DSA, 2 De exitu Romuli nihil certo traditum habemus. accidit enim ut, cum Nonis Quintilibue extra urbem apud populum orationam haberet, subito tanta coorta sit tem- pestas ut simul, obseurato sole, dies in noctem eonvertere ‘tr, simul cum torribili fragore tonitribusque undique venti flarent, tum vero plebs alius alio diffugit ; patres autem, prope regom conglobati, in loco manebant. sedata tandom tempestato, Quivites, cum lux rediisset, rursus conveniunt, regem iam non adesse animadvertunt : sed anxie de eo sciseitantibus respondent. patres neque ullo in loco investigandum, noque ullo modo de re trepidandumwe BRADLEY'S: ARNOLD ‘ese ; iam enim Romulium, ad deos abreptum, sicut deuan in honore habendum ; qui erga populum Romanum se tam bonum reyem pracstitiwet, eum ex illo tempore deum pracsentem futurum, qnibusanditis, dilapsa est multitude, spe felicitatis elata quam Romulus sibi iat allatuvus est, sed erant qui hae eredere nollent quique taciti patres accusarent quod Romulum, virum populo gratissiiaun, per invidiam obtraneassent, SPB. 3, Numa annos ad quadraginta natus erat cum Iegati ad oppidum Cures reguum Romanum ei delatum venerunt, qui rati se cuilibet brevi modo oratione habita facile per- suadere posse ut honorem tam amplum acciperet, invene- runt tamen contra ea quae speravissent sibi multa oranda, fesse ail hominem, qui vita tranquilla iam pridem fruebatur, adducendum: ut urbis tantam maiestatem vi et armis adeptae curam reciperet. Numa enim * dissimilis ego” inguit * Romuli, quippe qui fils dei non sim. ego equidem cui odio est omnis bellica diseiplina, voluptatem vel maximam capio x consuetudine eorum qui, dum vitam eum ppietate agunt, nihil nisi agros suos eolendos eurant. nonne Vero insanissimus sim si simplicem istum atque usitatum vitae modum derelinquam ?” cui legati ita responderunt “otsi neque divitias neque auctoritatem cupis, nonne cexistimare voles hune régni curam dis ipsis te debere ? nonne Romanos iam sstiatos bello pacis artibus libenter instrues 7” tum demum Numa his verbis atque ominibus quibusdam seeundis permotus Romam cum legatis pro: fleiset statuit. Rod. @, 4, Numa vero vegnante, pestilentia gravissina per totant Ataliain vagata urbem etiam Romam ita afflixit wt plarimis mortuis cives in summam desperationem addueti_ sint. sed peste maxime ingrnvescente, soutum formine inusitatae e eaelo, ut ferunt, divinitus cevidit in manus regis qui id declaravit ad urbis remedium salutemque demisenm esse doosque sibi imperavisse ut undecim smilie fingenda LATIN VERSIONS a euraret : sie furemt seutum yerum « fietis diseernere et abstrahere non posse, brevi quidem pestifentia deminuta ‘est, sed cum Numa ancile fabris poritissimis monstravisset, omnes praeter Mamuriam Veturiuin eonfessi sunt similin facere se nesciro ; ille autem tanta sollertin laboravit ut ‘opere perfecto ne Numa quidem diiudieare potuerit quid ancilium esset verum. tum duodecim ancilia conservanda rex tradidit pontificibus quibusdam Saliis voeatis qui ex ‘otannis solebant per vias mense Martio ‘portare et. pugionibus brevibus ferite. JPM. 5. Tertius autem rex Romanus, cui nomen erat ‘Tullus Hostilius, vir militari ingenio praeditus, maxime operam dedit ut patriae imperium augeret ; et Albam Longam, urbem finitimam multis prius annis quam Roma ipsa conditam, cui praecipue invidebat, ad bellum de industria lacessivit. sed cum duo exereitus acie iam instructa sese intuerentur, concessit tandem ut tribus utrimque ex viris fortissimis liceret manibus consertis rom totam deeernere. puguaverunt igitur coram exereitibus fratves tres Horatii pro Romanis, pro Albanis tres Curiatii, primum hi superi ores esse in certamine videbantur, qui duos ex Horatiis interfecerunt, deinde reliqaus unus Horatins, qui adhue incolumis erat, dolo et insidiis vietoriam pro Romanis reportare statuit. is igitur fugam so eapessere simulavit, deinde, ut inter tres Curiatios, dum vulueribus impoditi sequuntur, non nihil spatii interfuit, conversus singulos lunus occidit. postea quidem Albani paulisper fideles populo Romano se praebebant ; sed, cum hostibus nostris| ferre clam auxilium coopiasent, Tullus cives omnes Roma Alba Longa transtulit urbemque illam antiquam omnino oxscidit, FW. W. 6. His in miseriis, cum Porsena tamquam eis qui resistere non possent condiciones per muntios proponeret, Romanis| obsessis ada quoddam faeinus spem attulit. adulescens“ BRAD! ‘S$ ARNOLD enim nomine Mucins assensr senatus Tiberim tranat ot pugione intra sinum abdito in castra hostium penetrat, ‘ubi hominem purpura vestitum in tribunali exeelso nego- tium agentem conspicatus, cam quin Porsena easet non dubitaret, occasione arrepta eam per pectus transtigit. sed is qui ita obtruncatus est rex non fuit ; Mucins autem statim deprehensus et ad Porwnam adduetus, audacter affirmavit so id egisse wt regem ipsum occideret ; promisit tamen, si cruciatns quos rex ¢i minabatur omitterentur, se rem gravissimam patefacturum et fide data Porsenae dixit trecentos iuyenes Romanos ipso non minus audaces, pari vitae neglegentia, iro inrando se obstrinxinse illum occisuros ; quamanant igitur sibi, qui primus electus exset, conatus non successisset, tnmen’ ili dies noetesque idem periculum esse exspectandum. A.W. 7. Romani autem duce Valerio contra Etruscos profecti iter in loco haud tonge ab urbe sito dimieabant, sed antequam alteri alteros fugare posent magna tempestas coorts exorcitus distraxit neque ita erudeles erant impere: tores ut mailites iam fessos eodem die ad pugnam reno- vandam evocazent. Valerius quidem, eum eaedes ubrimque par esse videretur, tanto inaarore sues quanto gaudio hostes ovcisos aspoxit. media tamen noete, postquam milites occubuerunt, mira quaedam vox, ut ferunt, audita eat ieentis Ktraseos uno plures quam Romanos amisisse quod sie divinitus nuntiatum clamoribus letis exceperunt Romani, Btrusei antom pavidi et obstupefacti tontortis relictis plerique in fines suos dilapsi sunt. reliquos adorti ad quingue milia ceperunt Romani atque eastra divi puerunt. tum, cum mortuos in campo numeravissent illud quod prosima nocte audivissent verissimum esse hand practer spem cognovernnt CHS A 8. Cum identidem Coriolanius exercitas Romanos in proslium duxisset victoriamque reportasset, tribuni eum in iudicium voeare statuerunt. quod immoderatam tyranni LATIN VERSION! % potontiam adipisci vellot. accusaverunt etiam iniquae pracdae partitionis, quae al hostibus capta acrario publico tradenda erat, adeoque plebis irar ineenderunt ut ei con- demnato exsilium indictum sit. qua in calamitate quanto dolore permoti sunt omnes amici, tanta lactitia exsultavit plebs ; solus Coriolanus ipse nullo animi motu perturbatus esse videbatur. hie enim, cum e foro domun rediisset, ‘matremquo ct uxorem, utramque magna vooe lamentantem, salutayisset, hortatus ne tali gemitu fatum suum etiam acerbius redderent et ad portas urbis cum paucis modo servis profectus, rus so recepit. ibi cum per aliquot dies seeum reputavisset quomodo cives uleiscendi eupidinem expleret, tandem se suaque arma Volscis offerre et eos contre Romany, i vellent, in sie dedere consti FB. 8. Coriolanus, cum Antium oppidum Volscoram hawd parvum sab vesperum advenisset, ibi a nullo eorum qui in plateis practeribant conspectus, ad domicilium Tulli “Anfidi recta processit ; quod eapite operto ingressus neque quemquam allocutus ita consedit ut illi qui aderant non possent quin stuperent, prac metu tamen nihil interro- garent. sed postquam ‘Tullns arcessitus rogavit quis essct atque quam ob rem venisset, Coriolanus facie detecta hune in modum respondit: ‘si mei oblitus, Tulle, non potes meminisse quis sim, me ipsum accusem necesse est. ille ego ©. Marcius sum qui tantas in Volscos clades intuli. neque ullo alio praemio propter tot a me susceptos Iabores Romani me auxerunt quam nomine Coriolano, quo me tibi tue tuis quondam fuisse hostem nuntiant. ceteris quogue honoribus ob invidiam populi Romani orbatus atque in exsilium pulsus, supplex humilis mei potius ulciscendi quam adipiscendae salutis causa tuos Iares adii, si vestras roa adiuvare potero, mie ut eensetis ita utemini ; me enim Romanum ease diutius existimari nolo.” RIG. 10. Coriolanns quidem in eastris Volscornm sedebat em66 BRADLEY'S ARNOLD, rmulicres quasilau interque primas Volumniam, mateem Vergiliamque uxorem appropinquare vidit. cum obyiam ile progrossus mulieres amplexus eset, Volumnia ‘ etiamst nihil dicamus’ inquit, ‘ex vestitu vultuque nostro indicare ficet quam misere post exsilium tuum vixerimus. none miserrimae feminaram. sumus, ego quae filium, illa quae virum arma contra Romanos gerentem videmus ? nescimus nim quid a dis nos precari oporteat quippe qui et tibi salutem et victoriam Romanis concedere non possint. quod sia te impetraze non potuero ut irae oblitus Romanis simul et Volseis suecurras potius quam populum alterutrum: perdas, hoe saltom pro corto habeo to Romam non intra: ‘turum nisi prius eorpns meum quae tibi vitam dedi pedibus conculcaveris ; eum enim diem videre nolo quo fil aut vietus in triumpho dueatur aut vietor de civibus triumphet.’ quae cum dixisset eique ad pedes provoluta ‘essot, Coriolanus eam terra sublovavit ot ‘feliciter sane inguit ‘Rome evenit quod hue veuisti ; nam tu Roman- forum sola omnium me vincere potuisti.” JBM, LL. Camillus vero, cum eum tribunum Romani sextum eware velltnt, valctudine exeusata honorem abnuebat, sed_postquam populus obtestatus est praccepta eius et sapientiam se optare, non ut militize in peditatu equitatuve corpus fatigaretur, precibus tandem commotus pollicitusque fore ut tribunum alium, qui exercitum contra Volscos duecret, ipse comitaretur, consilium illud cepit ut detrectato semper iusto proelio hostes cunctando conficeret. cum autem L. Furius, collega eius, gloriae cupidine accensus copia pugnay hostibus temere faceret, ille veritius ne virum natn minorem invidia adductus. honoris con- sequendi oceasione privare videretur, consilium denique approbavit. tum L. Furius, pauels militibus in castris ‘duce Camillo relictis, cum maxima copiarum parte hostes tam pracceps aggressus est ut modo non superaretur ne snos impedire posse quominus ad astra incompositi refugerent, quae cum andivisset, Camillus, quamquam LATIN: VERSIONS: o acgritudiue confectus, e cubili tamen exsuryit, ad portam eastrorum accurrit, fugitives im ordines coactos contra hhostes rursus educit, insignem reportat vietoriam. FW. W 12, Cum Galli duce Brenno Clusium, urbem Btruscorun, obsiderent, Romani legates. qui quaereront eur finitimae civitati bellum inferrent ad eos miserunt. hos Bren comiter quidem aceepit sed quierentes derisit : Gallos 1 Clusinis arbitrari inuriam) factam esse, qui, cum isi parvum medio agrum colere possent, latox possiderent fines neque sibi qui multi numero paupetesque essent vellent aliquid agri concedere ; prius vero Romanos eis quit ipsis tes suas impertire nollent bellum intulisse ; eodem modo se quoque antiquissiniae illi legi parcre quae imbecillos Validis obseqni iuberet ; ne igitur iam Clusinorum eos misereret. legati autem, cum Gallos ad terram suae dicionis faciondam animos intendere intellegerent, Clusium ressi oppidanis persuaserunt utin obsidentes erumperent. sed cum Brennus unius Romanoram in eo proelio interfecti cadaver agnovisset, quod is qui adeo nuper legatus venisset arma conira se sumpsisset, tantopere iratus est ut suis Clusio reductis ad Romam ipsam oppugnandam iter fecerit AW. 18, Summo quidem dolore ufictus eat Appius Claudius coum cognovisset patres paratas esse ad pacem cum rege Pyrtho componendam et, quamquam ob provectam ‘aetatem caecosque ocules iamn rei publicae negotiis abstine- bat, illo die servos iussit se in sella sua ad curiam apportare “adhe” inquit ‘oculorwm infiemitatom quadam patientia toleravi, sed cum proposita ista andiverim surdus quoque esse velim. me iavene gloriabamur Romani si Alexander ille in Italiam transite wusus eset, hand invietum ipsum Romanos pracelariores facturum fuisse, num. Pyrrhum istum, duucem multis partibus Alexandro imperitiorem, in Italiain venire patiemini ? num permittetia ut invietus aoF BRADLEY'S ARNOLD litoribus uostris discodat ? nolite, inquam, eredere vow istius amicitiam conciliando salute vobis adipiset poss immo vero tali eonsilio alios potins qui, nisi iste ob has in vos iniurias poenam dederit, vos contemnent, e Graecia in fines vestros allicietis.” qua oratione adleo perculsi sunt patres ut nuntios ad Pyrrlum miserint se nolle pacem eum eo confirmare dum in Italia remaneret. CSA 14, Bello altero quod contra Samnites susceperunt, Romani cladem omnium usque ad illed tempus turpissimant in loco cai nomen erat Fureulae Caudinae acceperunt cum enim dux Samnitium, quorum eastra haud procul a Caudio erant, effecisiet ut Romanis nuntiaretur se exerci tumque suum ad obsidendam Luceriain, Apuliae caput, contendisse, consules, gravissimam rei Homanae sladem fore rati si urbs amissa esset, nuntiisque quos acceperant confisi, porsequi statucrunt iter per vallem ducebat angustis saltibus utrimqne clausam; cum autem nihil adbue sensissent. eur periculam extimescerent, audacter ire pergebant. sed continuo ut vallem intravere, alteras angustias abscisis arboribus aliisque obicibus saeptas in venere: viamque repetere conati introitum quoqne hostium copiis iam obseseum viderunt. itaque cum nihil pugnando efficere possent, consules necessitate coacti in editionem venerunt, totus exercitus sub ingum est missus (id quod deditionis signum erat) et sescenti obsides Samnitibus traditi SFB. 15, Post Hasdrubalis mortem Hannibal filius Hamilearis ux factus est copiarum Carthaginiensium quae in Hispania ferant. quamquam eo tempore non amplius sex et viginti annos natus, et rei militaris ipse peritissimus erat ot tanta patris imitandi cupiditate iam dudum incitabatur ut bellum contra populum Romanum et gentes eius dicioni subiectas assidua saevitia gerere vellet. itaque simul atque exercitui praepositus est, Saguntum oppidum sine mora oppugnavit. Saguntini vero, qui socit et amici populi LaTH VERSIONS: oo Romani erant, legatus auxili petendi causa Romam statin: migerunt. at Romani suis rebus quas strenue agebant adeo distinebantur ut Hannibali modo possent in memoriam reducere Poenos pollicitos esse se flunon Hiborum non transituros, atque in eum periculum fnntendere si ipsorum soeiis nocuisset. is postquam nihilominus legatos Roman. forum ad se iissos neglesit, oppuznationem oppidi summ arte acerrime gerebat ; ceteram Saguntini, cum com- perissent se nondum posse sperare Romanos sibi auxilium Iaturos, suae domos incenderunt, quoniam gladiis sui poriro quam Pocnorum cradelitati obnoxios fior! malebant, Rd. G. 16, Dum Hannibal iter ox Hispania in Taliam facit, ad lumen Rhodanum progrossus, copias vidit barbarorum in altera ripa congeegatas ut transitui obstarent, cum igitur flumen transiri vix posse inteliegenet sibique tamen, si rmaneret, periealum fore ne exercittis Romanuis iam obviam ‘missus suos ineausos opprimeret vel ctiam superaret, in hoe tam geavi diserimine illud inivit, consilium quo fretus rem prospere gessit. aliquas enim adverso flumine decem milia passuum climisit. ubi insula parva erat imperavitque tut rates fageront quibns altoram ripam attingerent. tam cum satis temporis ad illa mandata perficienda praeteriisso arbitraretur, ipse cum reliquis ex loco ubi eastra posuerat fiumen transire paravit. barbari vero ut primae manus sant clamorem lactum sustilerunt quippe ‘qui pro certo haherent se Carthag:nienses in terram evadere conantes facile ovcisuros: sel oo ipso tempore altera exercitus pars a tergo adoriri, castra incendore, hostes adeo conturbatos fugare nt Hannibal in alteram’ripam tuto pervenire posset, JF M. traicere coe 17. Hannibal quidem, simul atque cum Scipionis copiis sibi mox dimicandum fore sensit, suos convocavit atque productos quosdam Romanos, qui nuper in levi proelio capti erant, coram cxercitu rogavit utrum in vinculamu RADII E'S ARNOLD coniecti carcerem et servitutem molestissimam pati malle an his condicionibus singuli cum singulis in certamine Pugnare, ut vietores gratis dimitterentur. qui cum omnes hoe optato inter se fortiter pugnavissent, ille ad suos ‘conversus verba ita fecit : ‘nonne turpe est hos eaptivos se tam fortes praestare ut etiam mortem servituti ante- ponant, nos contra dubitare aliquid laboris et peticuli eo perferre ut imperium et dominationem consequamur ¢ quaecumque enim supplicia hostibus vieti dedimus, ea omnia si vietores fuerimus nos de eis stmemus. illud vero vobis persuasum habete, nos malta si vicerimas accepturos beneficia, sin autem vieti erimus, ut qui tam procul a patria versemur, ne rationem quidem tutam effugiendi nobis praesto futtram.” rWW. 18. Cum Seipio dum in Hispania vem gerit in morbum incidisset, una lexionum quibus imperabat le stipendio dilato conquesta tribunos expulit ipsaque duces elegit. qua re cognita Scipio per litteras ad legionem seditiosam rmissas eum se veniam dare seditionis simalabst, tum ultro 08 laudabat qui imperio accipiendo milites ne vim practer necessitatem inferrent impedire potuissent. ili igitur omissa seditione libenter Seipioni ut ipsius ad castrs venirent imperanti cbtemperaverunt ; quo ut pervenerunt, ille eurat quidem cibum satis ampli cis suppeditandum, sed audaciores, quibus tantum fit potestas castra ineund, confestim deprehenduntur. postridie autem mane Scipio reliquam legionis partem alloquitur. ‘vos omnes,’ inquit, * pro facinoribus ante commissia digni estis morte ; morte tamen non omnes adficiam sed de cis tantum quos paucos iam deprebendi sumpsero poenas.” inde deprehensi educi, ad palos adligari, virgis ad necem caedi; ceteri vero, quamquam indignabantur quod fraus sibi illata eset, seditionem movere non amplius sunt conati, A. W. 19, Syracusanis die festo Dianae vino et gaudio plane deditis, Marcellus turrem quandam parum custoditam LATIN. VERSIONS 7 ‘oecupavit suosque in muros disposuit. quod cam prima Ince cognovissent incolae ita tuchati sunt ut i urbis valentioribus facllime poteretur. dicitue ipse, dum ¢ eolle quodam in urbora late extensam despicit, lacrimas effudisse quot intra paneas horas urben ipsam direptari opesque per tot annos prosperas congestas milites praedaturi essent. nee quidqnam eum magis perculit quam mors ilins Archi- medis, viri artis mathematicae peritissimi, euius sapientiam mirabantar omnes qui eum cognoverant. eo tempore enim accidit ut lle rationi cuidam intontus urbem captam Romanos intravisse non animadverteret; quem hace gerentem miles Romanus ad Marecllum venire iussit atque, eum ill aliquid temporis ad ineeptum conficiendum peteret, stricto gladio protinus occitt. CIS. A, 20, Omnibus belli artibus Hannibal uniewique ducum Romanorum hand dubie praestabat ; sed inerat exereitui eins parvo magnus Gallorum numerus, neque ullo subsidio, dum in Italia pugnabat, Carthagine misso augebatur Romanis contra non deerat ingens virorum copia, prae- sertim si soeii fidem servarent. Fabius igitur, qui quantum inter hos duos populos interessot. bene intellexit, nequa- quam iustis procliis cum Hannibale dimicandum esse asseverabat ; vix enim dubium esse quin ille ob peritiam rei militaria victor discossurus esset ; se plus profecturos ‘ease si eum sequerentur lncesserentque et quasi perpotua denique anxietate suspensum tenerent. porro, si Hannibal praedandum raptoque vivendum eset, soeios, alienatis ab 0 animis, fidem erga populum Ronianum servaturos. milites quoque eius, quo diutius domo abessent, eo minus dicto ancdientes fore et, si hostem fugientem ac semper proclium detrectantem assidue sequi cogerentur, spem ‘amissros._illud igitur solum erat Fabii consilium ut hostes patientia sua contererct ; et si memoria tenemus Romanis morem semper faisse stnma auacia bellum in hostes ferre, intellegere poterimus quanta fnerit illius viri cconstantia qui tam inusitate monuit. SRB,m BRADLEY'S Alt OLD 21, Beneficiorum vero memores quae plurima Fabius in rem publicam bello ac pace contulisset, Romani eius filium consulem gratissimis animis oreaverunt. is co sulatum vix ingeessus,cum quosdam urbis proceres ad secum, de robus militaribus consulendum invitavissot, patrem suum sive propter infirmam seneotutem sive ad iuvenem temptandum equo ad se advehi procul conspexit. cum lictorem filius misisvet qui patrem descendere iuberet atque debitam consuli observantiam pedibus accedondo pracbere, ‘omnes qui adstabant ira adeo commoveri visi sunt, quod seni tam venerabili jussum tanta contumacia esset datum, uf silentes intuerentur. qui tamen, cum ex equo statim descondisset et manibus poreetis ac pleno fere gradu accucurrisset, filium amplexus dixit illum reote facere atque bene intellegere et quantam recepiset potestatem cet in quos ea uti deberet: nam si aliter factum esset se peasime do illo opinaturum fuisse. sie enim sese maioresque auxisse populi Romani maiestatem, cum eius dignitatem ccurare eique servire quam patres etiam snos liberosque ccolere semper inalnissent. ROG. 22, Cum Cato maior in Hispania tribas in dicionem fidemque populi Romani alias vi, alias suadendo et bonis iuvando consiliis redigere coxaretur, magno barbarorim exereitu oppressus in tanto periculo versabatur ne superatus Lutique ¢ rogionibus illis expelleretur ut ab aliquot tribubus vieinis opem auxiliumane poteret. illi autem cum ducenta talenta auxilii pretium postularent, suis, qui vix ferendum age patabant si Roniani id solvere vellent, declaravit Cato nnullum proposito inesee flagitium : si enim vieissent, ex pracda ab hostibue capta stipendium illud se expensuros sin autem superati essent, qui pecuniam repeteret daretve superfuturum neminem. aecidit quidem ut clarissimam exinile vietoriam reportaverit et, nulla dum in Hispania manebat elade aceepta, plurimas urbes expuguavit. mili tibus etiam, quamiquam multam in proeliis praedam nacti sunt, viritim pondns argenti dedit, quod melius esset LATIN: VERSIONS 7 muitos Romanos in patriam cum argento redire quain cus ‘aro paucos ; sibi atitem e re bene gesta emolumenti quid. {quam eapere omning noluit, 3. BM 23, ‘Tiberius et Gaius Gracehi a Cornelia mate educati, quod eosin diseiplinam cuiquam ex servis mandare nolebat, cum apud Romanos eius saeculi insita indole pravstabant, ‘tum institution’ plura quam. ingenio debere videbantur ‘rant tamen multis in rebus inter se dissimiles. ‘Tiberius nim, novem annis natn maior, mitissimi vir ingenit et lenissimi vultus idemque a veste splendidiore abhorren= sumptibusque patcens, cum verba apud populum faceret, voce tranguilla potius ot aequis rationibus civibus per suadere malebat quam affectos animorum ac perturba tiones commovere. Gaius autem, qui natura multo vebe ntior erat, fertur sollicite animo in rostris ambulavisse. dum orationem habet, vel etiam togam de humeris detra xisse. hic, ut in epulis si cum aliis conferas moderation erat, ita cenis magis quam frater delectabatur, atque iileo memorabilis erat quod novo cuique vestitus generi tam libenter indulgebst. verum enimvero paren nterque fratrum in bello contra hostes prachehat virtutem, pares in re publica administranda iustitiam atque industrian, pari studio uterque de patria ene in eam beneficia conferre capiebat rWW, 24, Hellum cum Numantinis gerendum Maneine constli est datum, quaestor creatns Tiberius Gracchus. illum cum post aliquot proclia adversi castris relictis adeo. ins rentur Nupintini ut in locum diffeilem unde nullo modo effugi possct compulsns sit, hie ad Numantinos id ipsos ultro petentes missus ad agendum cum cis de indutiis condicionibusque pacis, tantam praestabat: modestiam ut haud dubiui sit quin per cum non minus viginti milia Romanorum sint conservati. Numiantini autem ut. in ello fere ft quae in castris Romanis ceperant omnia ‘obtinebant, inter hace cnm essent tabulae Gracehi, «quas™ BRADLEY'S ARNOLD ideo revipere cupiebat ut se pecuniam sibi in bellum com missam rite ac prudenter impendisse posset docere, Nu: mantiam ipse cum paucis tantum amieis iit petiitque ut exe redderentur. cuius virtutem admirati ot sollectiam qna rem nupor transegerat recordati, Numantini eomiter acerpto quiae postulabat concesserunt. AW. 25. Qui ‘Tiberi Gracchi consiliis obstubant, cum per- sspexissent fautores eins in Capitolium congeogatos iam arma habere, ad optare ut populus sibicoronam regiam donaret. quo andito pavesoere patres, deinde Nasica consulem continue provocare ut rei publieae defendendac causa supplicium de illo tyranno sumeret. ille tamen mite respondit: se non primum violenter acturam esse atque sicut libertum quidem nullum nisi iure damnatum necari pateretur ita se restiturum si quid Gracchus contra leges facerot. surgere autem Nasiea et exelamare, cum consul minimi rei publicac salutem haberet, se sequeretur omnis qui vellet leges defendere, inde coneurrere ipse et amici eorunque comites elavis seipionibusque armati ad Capi tolium et ad Tiberium ipsum procedere, tum res ad pugnam venit in qua multi e Graechi factione interfecti sunt et ipse a tribuno quodam su illius magistratus collegs vulnus mostiferum accepit COSA Jam coleriter progressi asseveraverunt eum 28. C. Graccho quidem tribunatum petenti- multi ex optimatibus obstabant, ne crearetur ; sed tanta multitude ex oninibns Italiae partibus ad ei suffragandum confiuebat tut vix in tota urbo satis domiciliorum esset. ad quae dever- terentur. gliqua tamen ex parte optimatibus res ben eccidit : nam Gaius non primus sed quarts tribunus est ereatus, sed ut primum novum magistratum inivit, eum onmniumn tribunovuim praestantissisnum esse statin apparuit; nam non modo natura disertissimum quemque facile superabat, sed etiam propter fratris caedem tanta ira tantoque dolore exarsit ut in orationibus solito etiam LATIN: VERSIONS % audacior esset. neque ullam occasionem praetermisit quin cives commoneret quid illo funesto die accidisset. “op- timates' inquiebat ‘fratrem meum occiderunt ; occisuim et per urbem detractum in Tiberim coniecerunt. amici quoque eius, omnibus moribus antiquis violatis neque ulla quaestione habita, interfecti sunt. ita civium ingenuorum jtra obteruntur ; “quae nisi defendere conabimur, mox in servorum condicionem redigemur. sin autem mihi prac sidio vestro confidere licebit, optimatium potentia et frangi poterit et frangetur ; sic nostra servabitur libertas.” 8. FB. 27, Teutones vero incredibili multitudine aspectuque horribili non multo post conspecti, barbarum ululatum edere, tum magna parte planitiei tabernaculis oceupata, Marium ad pugnam provoeare. hie autem cum in proelium ante elici nollet quam tempus idoneum esse censeret, ex contrario suos per vallum castrorum eo consilio ut animad- verterent quae esset hostium species, qualia arma haberent, quomodo cis uterentur, stationibus alternis collocabat. mox deminuto timore milites, quod exereitum hostilem videre consueverant, ducis soeordiam querebantur, atque, cam manus aliquot parvae barbarorum minas contum liasque iactantes castris appropinquare auderent, Romani quidam hoe non tolerabant, sed temere egressi_ proclia detreetare non poterant. at tamen Marius cum id acriter reprehenderet, dixit nihil aliud quam faoinus perfidorum illos fecisse quippe qui illo tempore tantum mortis pericnlam inconsulte adirent ; oportere enim pagnare non ubi primum ‘occasio pugnandi offerretur sed contra hostes quam maxine imparatos, neque aliter se prohibere posse vagantiuin istas ‘multitudines barharorum quominus in Italiam infuerent. RIG 28, Sulla vero ure Atbenis potiri maxime eupiebat quod nonnulli civium aliquid de eo per Iudibrium seripacrant Metellamque uxorom ludificati erant ; et cum ei proditores de excursionibus quas incolae facere in animo haberent ,76 BRADLEY'S ARNOLD deque rationibus commeatus adipiscendi nuntiarent, im- petus in opera sua factos sustinere et urbem ad summar eibi inopiam redigero poterat. tandem nuntio accepto unam moenium partem incautius defendi, urbem ex- pugnare statuit et ubi aggredientibus Romanis ei qui pauei in stationibus erant vix restiterunt, muri satis dirutum est ut Sulla cum exercitn toto urbem vietoris modo intraverit. ‘tam per aliquod tempus omnia in urbe divipi, per vias fluere eruor, ubique morientium clamores exaudiri, ii autem cives qui antea Sullie auxilio subyenerant nunc eius ad pedes provoluti ut urbi pareerct implorabant neenon preces addebant multi quoque Romani fama commoti urbis ubi ipsi adulescentes artibue litterisque studuerant, —quibus obsecrantiburs cum Sulla mox concessisset dixit se incolis istis jrcere velle tantum ob gloriam quam consecuti essent mmaiores aM 29, Sulla quidem, postridie quam pugna apud Portam linam commissa est, urbe potitus patres ad Bellonae templam voeavit; patribus enim extra moenia conven endum erat, quod ili, ut qui jam exercitui pracesset, intra pomerium progredi per leges non licuit. quibus ille dum contionatus exponit quomodo rem publieam esse gerendam arbitraretur, andity © Jonginquo misere clamantium tumultu, ‘nlite’ inguit ‘ timere; sceleratos enim quosdam tantum auditis de quibus poenas sumere statui.” re vera exortus est clamor, quem audiebant patres, ex oeto milibus captivorm Samnitium, quos Sulla in campum Martium militibus trucidandos introduxerat. neque muito post, Tralis fractis, vim idem in ipsos Romanos intulit; nam simul atque tutam sensit se dominationem gerere, oratione habita © rostris ita consilia exposnit ut, multa de ampli tudine sua et potentia gloriatus, populo promitteret se si sibi paruissent, bene usurum ; inimicis autem sive ex ‘ordine humillimo, sive essent’ praetores quaestoresve tribunive, nullam so misericordiam usquam adhibiturum. FW. W. LATIN: VERSIONS 380. Cum post cam vietoriam Sulla, ut qui eaedi totus intentus esset, multos intra urbem oceidendos curasset, in senatu Metellus quidam, vir intrepidus, ex co quacsivit quando horam malorum futurus esset finis : se non potere ut corum quos delere statuisset cuiquam ignosoeret sed ut eos quos conservare illiplaceret dubitatione Ii cui Sulla ubi respondit se nondum seire quibus parcendam eset continno nomina edidit hominum oetogiuta quos proscrihere constituisset. universis indignantibus cuin tamen postero die nomina etiam ducentum ct visinti promulgaret, apud populam contionatus se deciaravit quaeeumque nomina in animum vocare postet proposuisse ; quae ¢ memoria clapsa essent alio tempore editurum occisorum vero multi uihil contra aut Sullam aut amicos eius peecaverant sed divitiarum solum causa interfesti sunt. in his fait Q. Aurelius, qui cumin forum ad tabular. legendam inisset suoque ibi nomine invento pracdium esse suum Albanum mortis causam exclamasset, non fonge ante processerat quam ab homine seelerato al id ipsum emisso Interfectus est, A.W. 81, Ex omnibus qui auctoritati Remanorum resistere conati sunt nemo dignior est memoria quam Sparéae is enim, Thrax natu, nonnullis gladistoribus ox urbe Capua, ubi in earcere tenebantur, elupsis se pracfecit. cum autem astra in clivo Vesuviano posuisset multique servi fugitivi unxissent, milites qui tum Capuae stipendia merebant eos depellere non poterant neque plus profecerunt copiae Roma missac. crescente deinde suorom numero Spartacus audacior factus magnam Ttuliae partem per grans ubique praedabatur. coavtis tamen pavlatim armis ceteroque belli apparata, sapientior erat quam qui in acie dimicaret. plas quam duodecim menses continues rusticis terrorem iniciebat ct aseidue terruisset nisi tandem sui flagitascent ut exereitum Romanum adorerotur. quo in proelio inter primos pugnabat ipse atque in tanta caede ocidit ut cadaver namquam receptum sit: multi quoque* BRADLEY'S ARNOLD sworum in eodem provlio perierunt sed non minus sex rilia capti ad viam quae Capua Romam ducit crucibus afxi sunt, CIS AL 82, Dum Lucullus in Asia contra Mithridatem bellum gerebat, uxoris fratrem, nomine P. Clodium, secum in exercit: habebat. qui, cum se humiliorem quam pro moritis suis dignitatis gradum habere putaret ideoque Lucuillo inimicus esset, aliquos militum sollicitare incepit, ut qui indignarctur quod tantas paterentur iniurias. numquamne” inguiebat * vobis belloram laborumque finis erit ?- num vitam per totum orbem terrarum vagando et cum omnibus nationibus dimicando consumetis ? illudne golum pracmium accepturi estis, ut Luculli selicet plaustra, auro vasisque pretiosis onusta, custodiatis ? qui eam Pompeio stipendia meruerunt, ii iam domi incolumes cam uxoribus iberisque in fundis aut in oppidis vivant, illi brevissimum sane tempus in Hispania aberant, nequa quam urbes regum Asiaticorum overterunt. cur vobis| ‘minora quam illig praemia sunt accipienda "his tali- busque tantopere commoti sunt sailitum animi ut negarent se dintins Lucullum seeuturos. quin etiam cum ipse singulos orarct ut officiis fideliter fungerentur, ab eo salu: tante aversi erumenas vacuas ad pedes eius deiecerunt = solus cum hostibus dimiearet, quoniam solus aliquid dimicando adipisceretur. SFB. 83. Post rem in Africa tam feliciter gestam Pompeius illic ‘a suis imperator salutatus triampho hance glorian comulare avebat. neque tamen hoe consilium mutavit, quamvis nollet Sulla adulescenti triumphum coneedi, quod ‘multi invisuri essent si quis nondum promissa barba neque actate senatoria triumpharet ; sed quasi suam potestatem aaugeri, Sullanam decrescere nuntiaret, illum plures orientem quam occidentem solem colere admonuit, Sulla autem cum hao auribus aogre percepisset, ita tamen perspexit voltus adstantium attonitos ut rogaret quid Pompeius LATIN: VERSIONS 9 dixisset, tum cius audacia obstupefactus fortitudinemque miratus ‘triumphum jgitur’ exclamavit ‘iste agat.’ cum multi, ut praedixerat Sulla, id factum reprehenderent, Pompeius, quo maicrem molestiam illis exhiberet, edixit ut quattuor clephunti quos ex Africa ipse reportavisset currum triumphalem ducerent ; nec dubium est quin in hoc consilio perstaturus fuerit, nisi portae urbis angustiores fessent quam ut tam ingentes heluas inire sinerent, Rod. G. 84, Potest quidem fieri ut nonnulli mirentur quod Sicero, quamvis testimonio firmo de Catilinae seditione certior factus esset, neque cum in urbe deprehendit et per- mittendo vel etiam suadendo ut salutem faga peteret ad bellum cogere videbatur. sed optima cum causa haec fecit multi enim ex nobilibus, ipsi consuli inimici, Catilinae furtim fayebant et quamquam bene scicbat et qui con- rationi inessent et qualia consilia cepissent, tamen argumenta eius modi proferre non poterat quae apud populum fidem facerent. itaque si Catilinam ut meruit in careerem tune inclusisset, non deerant qui id ci ut qui nimiam sibi_potentiam arrogaret vitio versuri fuerint ; sed istum ad apertam seditionem compellendo effecit ut omnes quantum immineret periculum intellegere possent, noque ignorabat quantas et quales copias haberet Catilina, quas credebat tanto inferiores quam rei publicae esse ut non dubitaret quin ille in iusto proelio cladem accepturus esset. quo consilio usus veram sane prudentiam prac: it; nam coniuratione paulo post. quam Catilina Roma abiit tota patefacta, periculo gravissimo civitas liberata est JPM 85. M. Tullius, cum coniuratos magistratui tradidisset, cuius offieium erat supplicio eapitis condemnatos affi- cere, fatoque eorum palam nuntiato domum ex foro rediret maximo plausu a civibus celebratur, dum per vias ambulat, et pater patriae salutatur. pompa enim splendidissima coum cives clarissimi proscenti, quorum non panei fines0 BRADLEY'S ARNOLD Romanus et poswessiones terra marique auserant, omnes luna voce consenticbant, ut divitias auetumque imperium ‘multorum atque magnorum dueum beneficiis accoptom roferret populus Romanus, ita uni Ciceroni gratias ideo a sese haliendas esse, quis domi periculum quod instaret avertisset ; et €0 insignius esse munus quod ille in rem publicam contulissot quo minore tumultu vel perturbatione rerum esset offectum. paulisper jgitur ives gratias tantum agebant Ciceroni ; erant autem qui contra Jegea eum de eon- iuratis pocnas sumpsisse arbitrati ob culpam seilicot eum inseetari constituerint. neque din exspoctanda erat oceasio; mox enim ille, quotiens locus erat apd populum contionandi, adeo virtutes suas laudibus ilustrabat ut ipse famae noceret. F. W. W. 36. Cum Pompeius ex Asia rediret et multi rumores afferrentur eum in animo habero cum exereitu in urbem ‘progressum solun imperio potiri, Crassus quidem vel quod re vera metuebat vol quod simulando se famae credere invidiam in Pompeium conflare volebat etiam ab urbe secessit ; quam ob rom hi, simul atquead Italiam pervenit, ssnos convocatos ad suam quemgque domum iussit discedere. cum autem vulgaretur exercitum cius ita dimissum esse, non tantum sedata est cura urhis sod mirabile aliquid evenit, nam ubi urbes per quas iter faciebat Pompeium ‘Magnum inermem cum parva amicorum tantum caterva, quasi ab itinere voluptatis eausa facto non ab Asia superata rediret, itor facere viderunt, ineolae ad caritatem eius prac se ferendam obviam effusi omni genere honoris eum decorant. multi quidem eorum usque Romam eum pro- sequuntur; quo cum pervenisset, quia plures quam dimiserat ei praesto erant, si voluisset, re publica eversa dominationem constituere sine exercitus auxilio potuit. AW. 87, Priusquam se ad rem publicam contulit, Cato ile Minor iter in Asiam fecit ut videret qui essent mores et LATIN VERSIONS 8 vitae consnetudines quantumque valerent regionis illius provineiae Romanae, quo in itinere haee ferme fueiebat prima luce cottidie ad oppidum quo proximam noctem acturus erat pistorem et eoquum suum praemittebat, qui illue modeste progressi, nisi quis inerat amicus familiarisve Catonis, locum in hospitio praeparandum curabant, sin autem ‘nullum erat hospitivm, magistratus auxilium rogabant et quodcumque assignatum erat libenter aceipiebant. qui servi eum alios quam minime veserent nee quidquam usquam minsrentnr, sxepe accidebat ut Cato adventn suo nihil praeparatum inveniret ; neo quisquam ‘magni Catonem ipsum aestimabat quia magistratus, cum vidissent impedimentis insidentem, continuo cum sullius ‘esge momenti ducebant. aliquando tamen eos ad se con- voeatos monebat ut hane stultitiam inkumanitatemqne omitterent quod haud omnes qui ndvenirent Catones essent satis enim esse homirium qui nihil opterent nisi oceasionem vi abripiendi quod illi tam invito animo donarent, Os 38, Haud multo post reditum ex Asia Pompeius a senatu potivit ut comitia consularia ideirco differrentur ut ipee candidato cuidam, amico suo, adesset. quod ne impetraret, approbante senatu restitit Cato cui spos atque consilia Pompei. refrenanda, atque coercenda esse vide- Dantur. Pompeius igitur, cum tentare constituisset. si forte Catonem affinitate quadam devinctum sibi coneiiaret, Munatium ad cum misit qui se velle alteram e Catonis fis ipsum uxorem ducere, alteram filio suo in matrimonium petere affirmaret. quae cum Munatins muntiaviseet. Catonis uxor, quae forte aderat, proposita spe affinitatic cum tanto tamque preclaro viro coninngendae, perfusa est. Cato tamen ipse, nullo deliberation: dato, extemplo suam sententiam dedit : redirot Munatius et Pompeinm certiorem faceret se nullo modo talibus con- dicionibus conciliari posse. nimirum pro illo benevolentiae indiciose gratiam habere maximam : ot quamdiv ile honeata8 BRADL ARNOLD, faceret, tamdiu se posse amicitiam omni affinitate sta- biliorem praestare ; filias autem velut obsides Pompeio, quo securius gloriam consoqueretur, se numquam daturum, neque quidquam praeter rei publicae salutem cuiquam sponsurum ub qui rem publicam paratns esset contra omnes hostes defendere SFB 89. Crassus cum ad Carthas agmen suum fere eireum- ventumn a Parthis vidisset, si forte reliquis copiis effugium dare posset, Publium filium signa in hostes inferre iussit. at Parthorum qui adversi crant impetum Publii_non opperti sunt, sed cum eum a patre quam longissime elicere cuperent conversi fugerunt. tur iuvenis illos non audere repugnare elamitans atque spe laetitinque plenus parumper jinsequi maturabat, quoniam se facilem vietoriam reportasse credebat. sed longius progressus, cum ii qui fugiebant substitissent ae deinde reversi adorti essent, dolo se eaptum esse sensit. Romani autem fortiter dimicaverunt quippe qui haud ignari essont fore ut, si captivi fierent, ad miseri- cordiam hostes tam crudeles nullo modo revacare possent ; nam alii manibus cum adversatiis consertis quosdam de equis detractos oecidere, alii ipsos in equos tela immi tebant ut hi dolore offrenati utriueque exereitus milites pedibus obruerint ; at tamen cum contra hostes numero Tonge superiores ne summa quidem fortitudo quidquam poset, ad extremum devieti sunt. RIG 40. Aliquamdiu confidebat Crassus filium hostes vie- turum esse ; sed nullo proclii nuntio accepto, sollicitus ot mente turbatus ignarusque quid consilii sibi esset capi endum, copias amovere constituit. eo autem consilio vixdum capto, nonnullos hostium equis praetervectos et caput filii in lancea transfixum portantes conspexit qui tam prope appropinquaverunt ut exaudiri possent rogantes qui essent aduleseentis parentes: tam fortem LATIN: VERSIONS cy nim bellatorem tilium esse Crass, viti tam ignavi, non posse. desporahant quidem Roniani cum hoe viderent sed Crassus ipse admirandam prasstitit fortitudinem et inter ‘ordines gressus, “hoe, eives,’ inquit * meum proprium est damnum ; sed vobis salvis salvae et incolumes erunt fortuna et gloria. quibus Roma fruitur. si quis tamen ob amissum fiioram optimum mecum maeret, poenas mortis cius ub hostibus expotendo dolorem ostendat.. cis lacitiam adimite, erudelitatem eorum uleiseimini, animos ob hane calamitatem demittere nolite. maiores enim nostri neque primo semper impetu neque proclis primis vicerunt ; sed Virtute in periculis spectata, non fortuna, prineipatum inter omnes gentes sibi nobisque conseeuti sunt.’ J. F. M. 41, Sed dum exercitum hortatur haud multos sensit Crassus verba sua attente audire, neque iam illud eum fofellit, cum proclium clamoribus approbare suos iuberet, quanto opere ill de fortima sua desperarent ; qui quamvis hemo jgnoraret quantum esset periculum, tamen Parthis invadentibus adeo infirmi resistebant ut nisi nox appe- tiviset futurum fuerit ut omnino funderentur. tum castris iuxte positis hostes victoria parta accensi gloria- Dantur so rem totam postero die confecturos ; Romani autom spe abiesta pavore perculsi noctem agebant atque mortuis insepultis sauciisque neglectis suum _quisque fatum deplorabant. Crassus ipse, cuits maxima fuerat in clade culpa, lacerna involutus see in tabernaculum abdidit ; quem legaius Octavius solari conatus, postquam nullo modo id effct posse intellexit, conturiones tribunosque consocavit ut quid sibi maxime faciendum esset com- rmuniter quaererent. ili, cum spem ommem in faga positam ese appareret, militibus imperaverunt- ut quam maximo silentio ab loco furtim discederent : _vulneratos autem seoum deducere non andebant ne sibi progredientibus impedizent ; unde accidit ut proximo die eos Parthi riseros auxillique exportes ad quattuor milia trucidarent nW.W.s BRADLEY'S ARNOLD 42. Ubi hostes ad summon collem se receperunt, legati centuriones tribuni militum omnes ad Caesuremn eongregati monebant ut statim procliam committeret : milites paratos alacreaque esto et hostibus spe deiectis, etiamsi collem oppugnare nollet, inopia aquae brovi deseendendum fore. sed talia suadendo Caesaren! non eommoverant ; statuerat, enim omnino non pugnare, cum non dubitaret quin hostibus re frumentaria interclusis rom sine eacde conficere posset cour vel seoundi procli causa suos amitteret ? an volnerari pateretur optime meritos de se milites, pracsertim cum imperatoris esset non gladio solum sed etiam consilio vvincere. movori etiam se miscricordia civium suoram qui, quamvie ipse vitor esset, vitae summum in diserimen Yenirent. cum vero milites indignati, #i hace talis occasio dimissa esset, se pugnare jubenti non obtemperaturos esse deolararent, ‘lle tamen in sua sententia perseverat, et exereitu ¢ loco redueto hostium animos adeo confiemat ut, lneti occasione arropta ad castra rodierint. A, W 43. Oppressis iam in agro Pharsalico rei publieae copiis, Pompeius in Aegyptum effugere constituit. nuntium igitur praemisit’ qui regem certiorem faceret de adventu suo quique obsecraret ut se tueretur. sed cum Ptolomacus adhue puer eset concilium primorum nee rex ipse de- liberabat num huio postulationi assentiretur. —itaque Pompeio, qui Cacsari inservire inhonestum duxisset, necessitas obvenit manendi in navi aliquo spatio a litore remota dim concilii sententiam cognosceret. alii cum in Aegyptum exeipiendum, dimittendum alii censebant, sed uunus @ primoribus illis dissorebat neutrum consilium sibi fore tutum: nam si exoepissent, s° profecto Cacsarem hostem, Pompeium dominum habituros, sin autem dimi- sissent, odium Pompei in se concitaturos quod hospitium negavissent Caesarisque invidiam quod inimicum evadere passi escent ; sed si in litus inductum occidissent, se gratiam Cacsaris merituros noc quidquam a Pompeio sibi timendum fore. quod cum plerisque placuisset nefarium LATIN: VERSIONS 8 illud facinus Septimio caidau militi olim Pompeiano perficiendum commiserunt. CISA 44, Cum igitue seapha Aegyptia ad Pompeii navem appropinquarot, Septimus surrexit et cum Latine allocutus imperatorem salutavit ; deinde Aegyptius quidam, Gracca lingua usus, eum ut in seapham desenderet. invitavit, quod mare magis vadosum esset quam ut navis magna propius ad terram accedere poscet. itaque cum uxorem valere iussisset, Pompeius una cum duobus centurionibus et uno liberto et servo quodam, quem maxime diligebat, in scapham se demisit. sed quamquam adhu eum familiag etiam interroganti Septimium nonne se: ‘meruisset, adnuit modo ille nee quidquam respondit, cum autem iam propius ad litus advenissent, Pompeius militum manum appropinquantem, tamquam ad se ampliore honore exeipiondum, conspexit. sed simul atque adsurrexit ut in litus egrederetur, Septimius eum a tergo ferro poreussit ; esteri quoque Aegy tii gladios strinxerunt. cum sero Pompeius se proditum esse intellegeret, paluda- mento eapiti obducto cum parvo modo gemitn vulnera sustinuit. ita anno aetatis quinquagensimo nono mortem oceubuit SFB 45, Iam serum est diei cum Uticam nuntius perfertur maximo proelio ad ‘Thapsum dimicatum, astra a Caesare expugnata, exercitum deletum. at Cato, cum progressus inter tantam conelamantium trepidationem oppidanis obviam iiset tanto opere pertersitis ut meta fere vecordes sese intra moenia vix continere possent, ut maxime potuit hortatus consolatusque timorem etiam Ienicbat dicendo se plane peioren esse famam facti quam factum ipsum arbitrari. postridie mane Romanos quos trecentos. pro coneilio habebat ad se convocavit : illis salutem omnino non exspectandam si diversi itineribus effugere conarentur,Bo BRADLEY'S ARNOLT sed contra inter se consulere debere quomodo optime aut Caesari resistere aut universi manus dare possent ; neque utrumvis consilium se increpiturum. si fortunae obtem: perandum esse censerent, non illud ignave factum se ducturum, sed si durarent atque constituerent periculum libertatis causa subire, prompto animo se ducem ac com tem fore RIG 46, Cum Bratus et Cassius amicorum quibus fidere possent opem rogurent'ad enedem Caesaris perpetrandai, Antonii quoque nominis mentio facta est. quem cum lerique sane coniuratorum in numero suo habere vellent dissuasit Trebonius: se enim cum olim Antonii comes ite ad Caesarem alicuius negotii eausa faceret, nom sihil eaute dixisse ut disceret utrum ille et quatenus Cacsari faveret : sed quamquam manifestum fuisset Antonium bene intel Jexisse quid ea vorba significarent, ut plura vel planiora audiret occasionem illum non petiise ; et illud tantum aliquam fidueiam prachere quod Antonius, quoad ipse sciret, Caesarem de illo sermone certiorean ‘non fecisset, tum cum alii Antonium una cum Cacsare ovcidendum censerent, Brutus strenue obstitit: quae ad iura legesque vindicandas susciperentur, iniuriis in quemquam illatis contaminari non oportere. itaque convenit, inter eos Antonjum, quippe qui ob praeclaram dignitatem quam ut equitum magister obtineret neenon ob corporis robur motuondus esset, de industria extra curiam retinere tempus facinoris peragendi venisset TPM 47. Postquam Bruto Cassius persuasit: ut eis se socium adiungeret qui contra Caesarem coniurabant, nihil ille sollicitudinis suae dum in foro versatur interdiu patefecit, oct autem non raro e somno repente experrectus multas horas de periculis ogitabat quae sibi amicisque imminerent Portia igitur uxor eius, hoc mentis anxiae argumento, ut fieri solet, afficta, quamquam sibi persnasum habebat LAPIN: VERSIONS: = vvirum nihil turpe in animo habere posse, tamen eius secreta haud prius perserutanda esse rata quam virtntem suam ipsa temptavisset, gladio sumpto grave, vulnus sibi in femore inflixit neque ullum in acerbissimo dotore sustulit clamorem. quo pulchro facinore a vito cognito, neque celahat, Portia our id fecisset, et se iam dignam esse quae consiliorum eius particeps et adiutrix fieret gloriata, “mulieres’ inquit ‘ imbecilliores esse videri quam quibus res areanae mandentur haud neseio. ego autem, quae nata sum Catone, facere non poteram quin ab eo illud discerem aliquid pati nutlum esse malum ; et si modo mihi confisus cris, mihi neminem ex tot amicis constantia et fortitudine antecellere invenies. FW. W, 48, Cum in curia omnia e consilio coniuratorum eveniunt, tum Antonis, qui foris detentus erat, occisum ease Cae: sarem certior factus, se occultare properat. deinde cum coniuratos nihil ultra in quemquam parare sentiret, se promptum ad pactionem cum eis faciendam praebet postero die igitur in senatu sententiam dicit ne in eos animadverteretur qui se rei publicae liberatores dueerent. quibus dictis magnam assequitur laudem, ut qui quod nollet amicum mortuum uleisei bellum civile depulisset. sed quo die funus celebrabatur, dum in foro landationem ad cadaver Caesaris facit, quanta plebis earitas erga dieta- torem esset cum percepiseet, in extrema oratione animos ‘multitudinis adeo commovit veste Caesaris exhibenda, sanguine tincta, multis pugionibus confossa, ut confestim ogo in foro exstructo Caesaris corpus usserint. neque iram eorum effugissent Brutus eeterique coniurati nisi ex urbe discessissont, neque dubium fuit quin ad tempus Antonius plurimum ibi valeret. AW. 49, Octavius vero dum Apolloniae militat a nuntio certior factus est Iulinm Caesarem patruum suum inter- fectum esse seque eius testamento heredem ese desig:xs BRADLEY'S ARNOLD natum. quam celerrime igitur Romam profectus ad Antonium se contulit quem amicum esse patrui cognoverat. ille autem primum irridebat homini nondum adulto secum agere cupienti de pecunia Caesaris quam iam possidebat legatumque in memoriam voeanti a Caesare unieuique civium Romanorum promissum * nee quidquam respondit nisi so speraro valere Ootavium, cum hic tamen res sibi ine designatas nihilominus poseeret, Antonine non modo assidue obstabat sed tanto Indibrio cum habebat ut tandem nihil aliud posset Octavius quin auxilium aliunde peteret. quo factum est ut Ciceronem eiusque auetoritate senatum ad se conciliaverit. maximam practerea apud populum gratiam inibat nec non apud milites quorum multi Caesare dice stipendia meruerant. in dies igitur creseente eius auetoritate metu quodam Antonius commovebatur ne potestas sua subverterctur a iuyene quem tam prayo indicio contempaerat. quam ob rem postulatis Octavi concessit et eum parem habere constituit. C.J. 8, A. 50, Pauci tamen sectores preedia proscriptorunt coe: nt, iigue tantulo pretio ut triumviri multo minus pecuniae acceperint quam exspeetaverant. itaque, ut quod deerat compararent, edictuin promulgaverunt quo mille quadringentas mulieres, divitiis abundantes, renun: tigre iusserunt quanti bona sua aestimarent, et quam ceuique partem 1 conferre ; si quae falso renuntiasset, peounia multaretur, et indieantibus praemia darentur, — mulieres igituy Antonii matei et Octaviae, minori ¢ duabus Octaviani sororibus, persuase runt ut pro se deprecarentur; et cum vir nullus earum causam orare auderet, Hortensia, filia pracclarissimi ilius inrisconsulti qui Ciceroni aemulus in arte oratoria fuerat, tuna cuun muliéribus sese in forum intulit et pro trium: virorum tribunali ira incensa orationem habuit. triumviri quidem lictores eas summovere iusserunt, sed multitudo, quae petentibus favebat, tantum clamorem sustulit ut prndentius esse videretur rom in posterum diem differre ; iperavissent in medi LATIN VERSIONS 0 itaque cum de xe diligentins considerassent placuit pecuniam non ab onmibua sed a quadringentis tantum exigere. SFB 51, H tot Romanis quos ille tam Iugubris annus abstulit tuning solum more animum totius humani generis dolore commovit. Cicero enim, eum famam proscriptionis audi visset, villam Tusculanam incolebat qua tempus in summis felicitate degere consueverat, com sibi propositum habut isset ut ad Macedoniam navigarct et sese ibi M. Bruto comitem adderet, maturato ad mare itinere nayen con: seendit; at cum adversam tempestatem passus esset, propediem egressus in Formianum ut. perfugium se recepit, quis igitur eius litteris perlectis dubitaverit quin quidam cum audiverint dicentem se in patria moriturum quam totiens servavisset ? nee multo post, dum in leetica fertur, detectus ab aliquot militibus quibus Popillius Laenas legatus pracerat—is autem in quaestione parricidii Cicerone olim defensus erat—servis a quibus vehebatur quamvis ad pugnandum pro domino tam benevolo promptis. simis resistere vetitis, ita mortem obiit sicut ipsius fautores voluissent. tum eaput eius manusque qua ora: tiones in M. Antonium seriptae erant in rostris ubi apnd populim Romanum solitus erat contionari illius insu ostenta sunt. RIG 52, Postridie dum milites ad proclinm quod imminebat mane se parant, Cassius obviam fit Bruto quem sic allo~ quitur: ‘tu quidem, Brute, non minus quam ego, hodie nos victuros speras reliquamque actatem in otiv felices degere posse: sed hominum fortuna cum semper incerta ‘est tuum maxime enceps fit in bello. cum igitur feri possit int numquam postea conveniamus si puna adverse fuerit, die mibi quid de morte fugaque eonstitueris.’ cui respondit Brutus, “ego adulescens ignavi esse habebam mortem sibi conseiscere wt qui arbitrarer hominem oportere mln guodlibet sine motu subire neque fatum evitare conarioo BRADLEY'S ARNOLD ‘une autem aliter seatio et si di nolunt nos hedie vincere, sive meo sive hostium telo pereundum est, non diutius vivere constitui, nam nobis qui pro patriae libertate et legibus pugnaturi sumus nihil restat si vietoriam non reportaverimus raster servitutem aut mortem.’ tum ssius Brutum amplexus “ego quoque” inquit ‘ certum ac deliberatum haboo vit Pa hosts sup non petere. i aut ips vine bimus cansaro 53. Dum fugam omnes eapiunt, vir quidam Lucilius nomine, qui equites nonnullos M. Brutum sequentes vidit, postquam eos vel suae vitae periculo prohibere statuit, ‘obviam progressus cis se Bratum esse persuasit, quem vivum sane ad Antonium adducere deherent ; et prolatus spud Antonium, qui magna turba comitatus captivi accipiendi causa advenerat, frande patefacta vel in hoe diserimine haudquaquam animum demisit. hace enim verba coram Antonio habuit: ‘fae scias” inquit “M, Brutum neque ab hoste quoquam vivum captum esse neque fore ut umquam capiatur. equidem libenter pro 0, quascumque de me poenas sumere vis, omnes perpeti sum paratus,” ille autem, ira minime commotus, ed eos ‘qui Lucilium coperant conversus, ‘ vos’ inquit ‘ aegre ferte intellego quod hic vobis ita verba dedit ; praedam autem spe meliorem consecuti estis, hostem enim petiistis : reduxistis, ut spero, amicum. M. Bratum quidem, si vivus captus esset, dubium est quali animo accepturus fuerim sed illud pro certo habeo, metius esse pro amico Lucilium, viram fidelissimum, habere quam pro inimico’; et Lacilium quidem tanta bonitate tractavit, ut eum postea ter sui studiosissimos esse duceret. ROW. W. 54, Cleopatrac, cum ab Antonio, qui eam sibi in Asia bellanti auxilium exspectatum mon tulisse iamdudum sentiebat, tandem ad rationem factorum dandam arces. LATIN. VERSIONS: or seretur, fertur Dellins, Antoni legatus, idemque amicus sociusque, affirmasse nihil timendwn esse ; fore enim ut ab imperatore, homine uno oninium humanissimo, iusto in honore haberetur. at vero multis ante am puella quattuordecim annorum int regia. patris Antonius adulescens, tune equitum praefectus, cam amare cooperat ; nee dubium est quin hace, dum apud Caesarem in villa suburbana habitat, cum convenerit ; nimirum mores eius rumore noverat. cuius ausxilio, cum in, vietoria suis armis iam reportata, praestantissimus Rom iain oxset, potuit sperare se domus suze regnum contin turam prolaturamque. quamvis enim de forma itla quae Caesatem delectaverat panlum deminutum eset, taanen se apn illum excusaret sei ut ille Alexandream: properaret ubi per hiemem commorantem non solu eum assielue oblectatum habebat sed, id quod maioriy est momenti, yraviora cogitantis etiam intererat cousilis AW 55, Profecti continue Romam Planes et ‘itius, quorum Uutrique privatin: odio crt Cleopatra, Oetavianum eum domi salutavissent ecrtiorem fecerunt testamentum Antoni, quod ipsi testes obsignaverunt euiusque rtionem explic verunt, a Vestalibus eustodiri, quae cum ille rogevisset ut traderent, verhis clarisimis abnuebant; at st in eo pereveraret, veniret ipse atque anferret id ipsum cum fecisset, testamentum primo apud patres, deinde in foro recitavit, unde cogneverunt ii qui audiebant Antoniun multa suis liberi« Cleopatra matre natis legavisse et praw- cepisse wt corpus suum in idem sepulerum atque ill conderetur, qamquan nonnulli aegerrime tulerant in. iuriam in Vestales ab Octaviano illatam, ipse tamea bis vule gatis quctoritatem suam confirmavit. tanta enim oifensio suscepta est quod Antonius se more isto haud Romano gessisset ut famac crederetur eum in anima habuisse Cleopatram reginam Romanam creare capntgne impertia BRADLEY'S ARNOLD ad Aegyptum transferre, quapropter senatus assentiente populo consulatum ei designatum abrogavit, OSA. 56, Lam erat anceps pugnae fortuna, Cleopatrae naves sexaginta repente sub oculis hostium praevipiti fuga vela in altum dederunt ; et cum primo statim eursu inter medias Antonii naves eundum esset, adeo aciem pertur- baverant ut magna ex parte per eas steterit quominus Octavianus vinceretur. quo facto, Antonius se non iam ‘magnum esse imperatorem omnibus ostendit ; et ipse exemplo suo confirmavit eum qui olim praedicavisset amantis animam in alterius corpore vivere, ridentem lixisse veram. nam simul atque Cleopatrac naves vela dedisse animadvertit, relictis eis qui pro se dimicantes vitam profundebant, triremem ut eam sequeretur co seendit. cuins ad navem ubi curs pervenit, @ nautis excepts, neque ipse conspexit. reginam neque se ab ea conspiei passus est, sed ad proram. progressus, vull manibus obducto ibi sols sedebat. ita per tres dies roginam convenire noluit, vel quod, ut quidam exist dant, ei irascebatur, quippe quae in medio proelio se reli- quisset, vel quod tanta spe depulsus magnopere dolebat. Post tamen hoe tempus, reconeiliatione facta, rersus cum na consilia inire eoeperat, quibus amissa recuperarcnt. SFB 52, At Cleopatra, postquam duabus ancillis comitata sepnlero just suo nuper constructo sexe inchusit, ad ML Antonium cuius iram metuebat quendam mortem suam ‘nuntiatum eo consilio misit ut illesibi necem conseiscere vellet. quo audito Antonius, eum famulum fidelem nequi- quam implorasset ut, id quod olim pollicitus esset, dominum ilico eonficeret, ipse gladio in suum pectus demisso ad- stantes in leettim conlapsus orabat ut tantum dolorem leto finirent. covem pene tempore vimtine alter quem regina miserat cubiculuin ingressus dixit eam Antoninm videre velle. tum ubj sauciue surrexit, quod pedibus: progredi LATIN: VERSIONS: 1 znon poterat, se in sepulerum ferri iussit. Cleopatra autem, ‘cum portam aperiri sinere nollet, eum fune per fenestrant cubiculi deiecto et cirea corpus fixo adiuvantibus ancillis ingenti nisu sublatum in Jectulum deposuit. is deinde cum vinum rogasset, reyinem adstantem atque blandis hominibus salutantem consolari, dum ipse sensu nondum carebat, conatus est moriensque illam obsecravit ut, si quid negotii cum Octavianis habitura esset, Proculeio solum eonfideret, RSG. 58, Paucis diebus post mortem Antonii, Octavianus ipse ad Cleopatram consolandam venit. cui intranti ad pedes illa capillis passis et voce flebili se provolvit, deinde anim sedatiore conata est facta sua purgare quod qualia- cumque essent omnia Antonio suadente fecisset. talem alit excusationem fortasse accepissent ila notissima com- moti venustate qua etiam tune florebat ; sed Octavianus arguments omnia tanta sollertia refellit ut manifestum fieret eum non esse virum qui dolis mulieris facile cederet. quod cum sensisset regina, ad preces iternm rediit. quasi nihil magis quam vitam’ producere cuperet. tabulam ctiam omnium divitiarwm ei dedit ct quae pauca omisisset declaravit in animo habere uxori cius et sorori ut manera mittere si forte eae vellent pro se interoedere. Octavianus autem cum ei permisisset ut istis rebus quocumque placeret modo uteretur dixit se eam honore prosecuturum maiore quam ipea fortasse exspectaret, tum vero collagnio con- tentus abiit minime quidem suspieatus se a regina cum studium vitae ita simulavisset prorsus ease decoptum. 3PM. 59. Cleopatra, postquam ab Octaviano impetravit ut sibi Antoni sepulcrum visere liceret, lectica illue dolata ita verba fecit : ‘0 mi carissime Antoni, ego quae te hand ita pridem his manibus extnli, nune ipea sub oculis eustodis has inferias tibi captiva affero ; corpus enim meum servile timent hostes ne uct minus dignum reddatur quam quod% SEADLEY'S ARNOLD in triumpho dueant. hace ego tnae memoriae ultima possum munera solvere, quae procul a te mex auferenda simi. nihil vero, dum vita fuit, nos dividere potuit ; hodie in periculum venimus ne mortui separemur. tw erim patre Romano natus in Aegypto sepulerum accepisti : mihi Aegyptiae illud demum neque aliud quidquam in tua patria rit petendum, quodsi aut possunt aut volunt quidquam valere inferi, apad quos sedem mune tenes, noli, quacso, me dum uxor tua vivo deserere, noli me in triumpho pati ad ‘tuam: ignominiam duci, sed potius hie me cela atque tecum sepeli.”” deinde cum paulisper Incrimavisset rediit, et per litteras ad Octavianum seriptas oravit eum et obsceravit ut se in idem sepuleram una cum Antonio condi rineret quibus Octavianus perlectis eam suspieatus in animo hhabere mortem sibi conseiseere nuntios mittit qui eam diligentius observaront : sero autem illi advenint. PW.W, 60. Varus Germanine legatus factus incolis tamquam populi Romani servis imperata edicebat pecuniasque ut a kentibus subiectis exigehat. quae quamguam perferre nole- hant, ducibus potentiam priorom dosiderantibus, nautti- tudine vectigalium onere oppress, tamen paltm non Uefecerunt sed peragere se Vari postulata omnia simulando effecerunt ut ille eos absentibus etiam militibus vitam summisse acturos erederet. itagne neque omnes suas legiones uno in loco continuit et tantam animo eoncopit fidueiam ut non modo eis omnibus diffideret. qui frandem suspicati eum ut praeeaveret monehant, sed eos ultro inerepitaret quod populum amicum faiso xccusazent. deinde in ultima provinciae parte orta est seditio, eonsulto ita parata ut Varus per corum fines qnos pro amicis habebat, iter faceret. at cum in modiis silvis impeditissimis iam esset neque a legionibus late diffusis auxilium adipisei posset, adorti eum Germani cladem qua graviorem nullam ‘umquam passus est exercitus Romans intulerunt. AW. JATIN: VERSIONS: a8 61, Elatum est ex aedibus in form corpus Augusti in iecto stramentis purpureis aureisque ornate, secutae sunt im imagines et propinguoram iam mortuarum, sed nerat Caesaris imago quia iam inter deos eonscriptns ‘posito in rostrs leeto, coram populo orationem habuit ‘Tiberius qua mores principis mortni collandavit et «le cius erga popnhim Romanum Leneficiis in niemoriam multa revoeavit, insequentibus exinde senatn, equitibus, prae- torianis, pacne omnibus utriusque sexus qui tum Romae crant, ad Campum Martivm delatus est Ioctus ubi rogo impositum pontifices, deinde eqnites circumvecti sunt pedites quoque, dum ipsi cireumeurrunt, omne decus militaro iniciunt quod quisque ab co ob virtutem aceeperat, ‘tum cum centuriones ignem facibus rogo supposuissent corpusqe constimeretur, visa est aquita in aera volare quasi animam cins ad eachun afferret CES A 62. Nee tamen Germanici copiae, eum ad oppidum per- venissont, satim rom bene gesserunt ; nam ultro hostes muram, qui oppidum cireumdedit, ev domos vieinas in cendermt, ita tamen ut, flammis non extemplo conceptis, ignis aliquamdiu lateret ; quo facto cum illi sese in arcem recepissent, Romani in oppidum secuti et se totem locum, nulla viallata, diripere posse arbitrati, intra ignes venerent nee tamen, animis in hostes intentis, qaidquam arimad- verterunt, donee undique igni eironmdabanvur. tam vero, cum desnper hostes tela econicerent et a tergo noceret ignis, sese in summo perioulo versari intellexerunt. neque enim ncolumes in loco manere neque ulla ex parte sine periculo ‘erumpere poterant ; nam si quis extra telomam iactum stubat jgni amburebatur, sin autem ¢ flamrais resiliebat, ‘lis confodicbatur ; et fucrunt qui in angustiis intercepti nutraque simul ex causa peribant. ita plerique eorum qui in oppidum irruperant, interempti sunt; pauci tamen, ‘trans eadavera in flammas coniecta velut pontem trans: ssressi, ex oppido ineolumes evaserunt 8. FB.