บทที่ 9

แนะนำอิเล็กทรอนิกสกำ ์ ล ัง
(Power Electronics)
• อุปกรณ์ power electronics
• คุณลักษณะของ SCR
ั ญาณแบบควบคุม
• วงจรเรียงสญ
เฟส
• วงจรควบคุมแรงดันไฟสลับ
• 1
 P o w e r in p u t Pow er P o w e r o u tp u t
L oad
v i, i i P ro cesso r v o, io

C o n tro lle r

้
Power Electronics เป็ นศาสตร์ทวี่ า่ ด ้วยการใชวงจร
อิเล็กทรอนิกสใ์ นการควบคุมการแปลงผันพลังงานไฟฟ้ า
(energy conversion) จากแหล่งจ่ายไฟ (ซงึ่ มักจะคือ AC line)ไปยัง
โหลด
่ งจากการควบคุมการแปลงผันไฟฟ้ าแบบเชงิ เสน้ จะ
เนือ
ี (loss) ในอุปกรณ์ในวงจรมากซงึ่ จะ 2
ทำให ้เกิดความสูญเสย
 ประเภทของวงจร Power
1. AC-DC Converters (controlled rectifiers)
Electronics
2. AC-AC Converters (AC Voltage Controllers)
3. DC-DC Converters (DC choppers)
4. DC-AC Converters (Inverters)
้
ตัวอย่างของการใชงาน Power Electronics ได ้แก่
Air Conditioning, Alarms, Battery charger, Clothes dryer, Conveyor, Electric
Dryers, Electric fans, Elevators, Induction Heating, Light Dimmers, Motor
Control/Drives, Power Supplies, TV deflections, Voltage regulators.
3
อุปกรณ์สารกึง่ ตัวนำกำลัง (power semiconductor
device) สามารถแบ่งออกตามโครงสร ้างได ้เป็ น
5 ประเภทใหญ่ ๆ คือ
Power Diode
Thyristor มีหลายชนิด อาทิ SCR, Triac, Gate-turn-off
(GTO)
Power BJT
Power MOSFET
ทัง้ นีGate
Insulated เ้ ราจะเรี
BipolarยTransistors
ก Power BJT, Power MOSFET, IGBT
(IGBT)
และ GTO รวม ๆ ว่าเป็ น Controllable Switches
เพราะเราสามารควบคุมการปิ ดเปิ ดของ
อุปกรณ์เหล่านีไ ้ ด ้ด ้วยสญ ั ญาณควบคุม 4
 ั ลักษณ์ของ Thyristor ประเภท
สญ
ต่าง ๆ
อ าโ น ด (A ) อ าโน ด 1 อ าโน ด

เก ต
เก ต
เก ต (G )
อ าโน ด 2 ค าโธ ด
ค าโ ธ ด (K )

SCR Triac GTO

5
 SCR Thyristors
A n o d e (A ) A
iA
p
J1
n
G a te p
J2 vAK
(G ) J3
n G
C a th o d e (K )
iG K

• ถ ้า vAK > 0 จะทำให ้ J1 และ J3 ถูก forward bias สว่ น J2 ถูก

reverse bias ดังนัน
้ iA ~ 0 (ย่าน forward blocking หรือ off-state)

• แต่ถ ้า vAK มีคา่ สูงมากพอ จะเกิด avalanche breakdown ขึน

้
ใน J ทำให ้ i ไหลได ้ (ย่าน on-state) 6
 จากสถานะ off -> on (1)
iA
ส ถ า น ะ 'o n '
iA
vAK V B O /R
แ ร ง ด นั พ งั ท ล า ย IL
VS IH
ย อ้ น ก ล บั
0 V BO
vAK
ส ถ า น ะ 'o f f '

• การเปลีย ่ นสถานะจะเกิดขึน ่ กระแส iA ในชว่ ง

้ ได ้เมือ
นัน้ มีคา่ มากกว่า IL (latching current)
• เมือ
่ อยูใ่ นสถานะ on แรงดันทีต ่ กคร่อม SCR จะมีคา่
ค่อนข ้างคงที่ (~ 1 V) 7
 จากสถานะ off -> on (2)
iA
ส ถ า น ะ 'o n '

แ ร ง ด นั พ งั ท ล า ย IL
ย อ้ น ก ล บั
0 V BO
vAK
ส ถ า น ะ 'o f f '

8
 จากสถานะ on -> off
iA
ส ถ า น ะ 'o n '

แ ร ง ด นั พ งั ท ล า ย IL
IH
ย อ้ น ก ล บั
0 vAK
V BO

ส ถ า น ะ 'o f f '

• SCR อยูใ่ นสถานะ on จะเปลีย ่ นสถานะเป็ น off เมือ

่
iA มีคา่ ลดลงต่ำกว่า IH (holding current) 9
SCR Characteristics
iA

IL
IH
0 V BO
vAK

10
 iA
iA
vAK
VS iG = 0
iG iG > 0
0 V BO
vAK

• ถ ้ามีกระแส iG ไปทริกทีข
่ าเกต จะทำให ้ SCR
เปลีย ่ นสถานะจาก off (เปิ ดวงจร) เป็ น on (ปิ ดวงจร)
ได ้ถึงแม ้ว่า vAK < VBO
11
 A A

p
n n
G p p
n G

K K
12
 Ideal SCR
A iA
iA

vAK
o ff o n
G
iG K vAK

13
 Controlled Rectifier
วงจรแปลงผ ัน ac-dc ทีม ่ โี หลด
เป็นต ัวต้านทาน
v L

VS RL VL
t

มีการทริกที่
ี้ ขาเกต
กรณีนก ระแสและแรงดันของโหลด 14
กรณีทม
ี่ โี หลดเป็นต ัวต้านทาน
และขดลวดเหนีย ่ วนำ
iL
vL

iL
R t
VS vL
L

กรณีนก ี้ ระแสและแรงดันของโหลดจะมีเฟส
ต่างกัน ทำให ้แรงดันเฉลีย
่ ของ vL มีคา่ ต่ำลง
15
 iA
iL
T
R เราสามารถเพิม ่ ค่าเฉลีย
่
VS D
L
vL
ของ vL ได ้โดยการต่อ
freewheeling diode
vL

iL

t
iA 16
 AC Voltage Controller
เราสามารถควบคุมค่า rms ของไฟสลับได ้โดยการต่อ
Thyristor ระหว่างแหล่งจ่ายกับโหลดดังนี้
vL
T1

t
iG 1
vS T2 RL vL
t
iG 2

การควบคุมแบบนีถ ้ ก ้
ู นำไปใชมากในงานที ม
่ ค
ี วามเฉี่อย
ทางกล (mechanical interia) และค่าคงทีท ่ างความร ้อน (thermal
่ ใน industrial heating และการควบคุม
time constant) สูง เชน
17
 DC-DC Converters
S1 L

VS S2 R vO

vO
T
Vb
v avg
Va
t
T1 T2
t= 0 S 1 ป ิด ว ง จ ร S 1 เ ป ิด ว ง จ ร
S 2 เ ป ิด ว ง จ ร S 2 ป ิด ว ง จ ร
18
 vO
T
Vb
v avg
Va
t
T1 T2
t= 0 S 1 ป ิด ว ง จ ร S 1 เ ป ิด ว ง จ ร
S 2 เ ป ิด ว ง จ ร S 2 ป ิด ว ง จ ร

ให ้  = L/R

vO (t )  (VS  Va ) 1  e t /   Va  (t T1 ) / 
 
 VS 1  e t /   Va e t / 
vO (t )  Vbe

vO (t  T1)  Vb  VS 1  eT1 /    Va e T1 / 

  vO (t  T )  Va  Vbe T2 / 
19
Vb  VS 1  e T1 /    Va eT1 / 
  Vb  VS 1  e T1 /    Vbe (T1 T2 ) / 
 
T2 /   VS 1  e T1 /    Vbe T / 
Va  Vbe  

1  e T1 / 
Vb  VS
1  e T / 

1  e T1 /  1  e T2 /  

V  Vb Vb  T / 
1  e 2 
V
Vavg  a  Vavg  s    
2 2   2 1  e T / 

1  e T1 /  1  e T2 /  

V  Vb  Va  VS   
1  e T / 

20
ถ ้าให ้ T << จะพบว่า
Vs (T1 /  )(2  T2 /  )
Vavg    Vs d
2 T /

T1T2 T
V  VS  VS d (1  d ) 
T 

เมือ
่ d = t1/T (duty cycle)
vO
 = 0 .6 T
 = 6T

0 T 2T 21
 DC-DC Converters: Buck
Q Converter
L

VS D C vO

เราใช ้ BJT ในการสร ้างสวิตช ์ S1 สว่ นไดโอดจะทำ

หน ้าทีเ่ สมือนสวิตช ์ S2
ตัวเก็บประจุ C ใสเ่ พือ
่ คงระดับแรงดันเอาต์พต
ุ เมือ
่
โหลดมีการเปลีย ่ นแปลง
VS d (1  d )
avgV V d
s ้ว่า
เราสามารถแสดงได V  2
8 LCf
22