Unang kwarter

PINAGKUKUNANG –
YAMAN AT
KAUNLARANG
PANGKABUHAYAN.
 Bumubuo ng Unang Kwarter
• Jimenez , Mark Jayson – pinuno / Editorial
• Manaba , Mary Joy – aralin 1 & 2
• Bonono , Arvin Antioco III – aralin 3 , & 4
• Tagadan , Mae Ann – aralin 5 , & 6
• Conjurado , Kristie Marie – aralin 7 , & 8
• Domagtoy , Danica – aralin 9
• Egao , John Ryan – aralin 10
• Miranday Ariel – aralin 11
• Isleta , Enrico – aralin 12
PICTURES!!!!!!!!!!
 Editorial
PINAGKUKUNANG YAMAN : BIGAY NG MAY KAPAL
Isa sa problemang hinaharap ng ating bansa sa ngayon ay ang
mga suliranin sa kalikasan sa panahong ito , naranasan natin ang
pagbabago sa galaw ng kalikasan . Hinagupit na tayo ng bagyo ,
lindol , at baha na tumapos ng maraming buhay. Ang mga hindi
natin nararanasang mangyari ay naganap na. Ito ba ay gawa ng tao
at ganti ng kalikasan?
 May mga matang tumitingin sa atin kung sapat at mabuti ba ang ating
ginagawa sa ating kalikasan o dahan – dahang kinukuha nito ang kanyang ari
– arian. Matang tumitingin sa mga taong gumagawa ng masama sa kalikasan
tulad ng pagpuputol ng puno , at pagsusunog ng bundok. Dapat natin ito
alagaan at huwag abusuhin sapagkat hiram lamang natin ito sa may kapal
kailangan nating kumilos ngayon na dapat alagaan at bigyang tanaw ang
ating kalikasan.Yaman na galing sa kalikasan na bigay ng maykapal huwag
itaboy ngunit bigyang kahalagahan. Puno’t halaman na pinagkukunang
yaman palakihin at padamihin upang tao ay may pagkakunang yaman.
PILIPINAS na pono ng yaman LUZON , VISAYAS , at MINDANAO na siyang
may kanya – kanyang pinagkukunang yaman tulad ng mineral , ginto , pilak
,at iba pa. Mahal ko ang aking bayan AKO mismo ang mangunguna ng pag –
alaga sa mga yamang bigay ng kalikasan at ng maykapal. Ikaw , Ako , Tayo ,
Kami ay magtutulong–tulong sa pagunlad ng ating ekonomiya. Mahigit
kumulang ng isang buawan tayong mga pilipino ay nakaranas ng hagupit ng
bagyo , kunting lindol , at sobrang baha kaya ating ekonomiya ay nalugi dahil
sa mga bagyong dumarating kaya naman tayong mga mamamayan ay dapat
nating tulungan bumangon ang ating ekonomiya at pamahalaan.
ARALIN 1: ANG KATARUNGAN
NG EKONOMIKS
Kasaysayan ng Ekonomiks

Ang ekonomiks ay unang nakilala bilang

political economy na sentral na paksa ng
pag-aaral ng mga pilosopo (philosopher).
Nang hindi pa ipinapanganak ang disiplina,
hindi malinaw ang kaisipan ng ekonomiks
dahil ito ay nakatuon sa pag-aaral ng
kaugnayan ng politika at ekonomiya ng
bansa.
KABANATA 1:
PRINSIPYO NG
EKONOMIKS
 Ang salitang ekonomiks ay nagmula sa dalawang salitnag
Greek na OIKONOMIA na ang ibig sabihin ay pamamahala
o pamamalakad ng sambahayan (Household).

 Laissez Faire – ay paniniwala na ang pamahalaan ay di

dapat na makialam sa pagpapatakbo ng industriya ng
pribadong sektor.

 Ekonomiks – isang agham panlipunan na mayroong

layunin na pag-aralan ang mga pagkilos at pagsisikap ng
mga tao at paraan ng paggamit ng mga limitadong
pinagkukunang-yaman upang matugunan ang walang
katapusang pangangailangan at kagustuhan sa buhay
dahil sa kailangang-kailangan piliin ng mga
tao/pamahalaan kung saan gagastusin ang kanilang
likas-yaman.
BUOD
 KILOS PANGKABUHAYAN
PAGSISIKAP

PAMPOLITIKA
TAO LIPUNAN

PANGMORAL
GAWI

EKONOMIKS
EKSPLENASYON
• Sa unang aralin na ito, mababasa natin
ang tungkol sa ekonomiks. Dapat talaga
nating alamin kung ano talaga ang
ekonomiks o ano ang kahalaghan ng
ekonomiks sa ating buhay, dahil ang pag-
aaral ng ekonomiks ay nagpapaliwanag
kung bakit ang mga tao sa lipunan ay
patuloy na kumikilos upang
maghanapbuhay at magkaroon ng
ikabubuhay, maging ang mga galaw ng
pamahalaan ukol sa pamamalakad ng
ekonomiya.
ARALIN 2: ANG AGHAM NG
EKONOMIKS
AT IBANG AGHAM NG
PAG-AARAL
 AGHAM
NG
EKONOMI
KS
 Ekonomiks – isang agham
panlipunan kung saan sentral na
pinag-aaralan ang mga kilos,
gawi, at lahat ng pagpupunyagi
ng tao na maghanapbuhay at
pagsisikap ng pamahalaan na
ayusin ang ekonomiya na
nakaaapekto sa pamumuhay ng
tao at lipunan.
MGA HAKBANG SA PAGSASAGAWA
NG SIYENTIPIKONG PAMAMARAAN

Pagtukoy sa Suliranin

Pagbibigay ng hinuha (hyphothesis)

Pangangalap ng mga

Impormasyon at datos

Pagsusuri ng mga
Impormasyon at datos

Pagbibigay ng konklusyon
At rekomendasyon
Makikita natin ang
hyphothesis sa
ilustrasyon ng mga
hakbang.

Ano nga ba ang

Hyphothesis?
Ang Hyphothesis, ito ang
pansamantalang kasagutan o
paliwanag sa natukoy na
mga suliraning pang-
ekonomiya, tulad ng
polusyon, trapiko, presyo ng
langis, at iba pa.
 MGA SULIRANING KINAKAHARAP
NG ATING BANSA

Pagkasira ng
Mataas na
kalikasan presyo
Polusyon
Paglaki ng
Populasyon
Pangkalusugan

Pabahay
 Sosyolohiya – pag-aaral ng pinagmulan at estruktura
ng ating lipunan. Ang mga kilos ng tao bunga ng mga
batas, gawi, paniniwala, at kultura na umiiral sa
lipunan ay nakakaapekto sa uri ng hanapbuhay at
gawain ng tao.

Agham Panlipunan
Pisika Biyolohiya

etika Ekonomiks Kasaysayan

kemistri matematika
Sosyolohiya
EKSPLENASYON
• Sa pag-aaral ng ekonomiks, kailangan
talaga nating malaman kung paano
gamitin ang siyentipikong
pamamaraan (Scientific Process)
upang suriin ang mga suliranin at
kaganapan na may kaugnayan at
epekto sa ekonomiya. Sa ekonomiks
pinag-aaralan natin ang mga kilos,
gawi, at lahat ng pagpupunyagi ng tao
na maghanapbuhay.
 Kabanata 2
PINAG KUKUNANG -YAMAN
Aralin 3: Mga Yamang Lupa at Gubat

Pinagkukunang - Yaman

Likas na Yamang Tao Yamang Pisikal

Yaman

Lupa
Tubig
Lakas Makinarya
Gubat
Paggawa Kapital
Mineral
Enerhiya
 Talalarawan blg. 3.2:
Reporestasyon ng Pamahalaan at Pribadong Sektor

AREA REFORESTED BY THE GOVERNMENT AND THE PRIVATE SECTORS

2001 – 2006 (IN HECTARES)
Year Total Government Sector Private sector
Subtotal Subtotal
2001 24 847 19 927 4 920
2002 25 620 20 681 4 939
2003 15 088 13 195 1 893
2004 20 333 12 435 7 898
2005 16 498 7 187 9 311
2006 7 223 7 223 --
 Eksplinasyon

• Sa araling ito yamang lupa at gubat ang

pinaguusapan alam naman natin na ang lahat ng
bansa sa daigdig ay pinagkalooban ng mga
pinagkukunang yaman.
• Anumang bagay , buhay man o wala , na ginagamit
sa paglikha ng produkto at serbisyo na
nakatutugon sa pangangailangan ng tao at bansa.
Nahahati ito sa tatlong uri ng likas na yaman ,
Yamang tao , at yamang pisikal o kapital .
• Hindi lahat ng bansa ay mayroong masaganang
pinagkukunang yaman. Mapalad ang pilipinas
dahil mayaman ito sa likas na yaman.
• Mabilis na pagkasira at pagkaubos ng ating
kagubatan ay isang malaking suliranin isa ito sa
kalagayan ng mga kagubatan. Nakakalbo ang
ating mga kagubatan bunga ng walang
pakundangan paputol sa mga puno ng mga mag
– totroso at magkakaingin. Dapat itong bigyan –
pansin ng mga mamamayan at mga namumuno
ng pamahalaan.
Aralin 4: Ang Kahalagahan ng Yamang
Mineral, Enerhiya, at Tubig
Metal Panggatong

Ginto
Pilak
Petrolyo
Bakal
Gas
Tanso
Karbon
Nikel
Copper

Asoge
Marmol
Aluminyo
Jade
Limestone

Di - Metal
 Eksplinasyon
• Sa araling ito ay ating pinag – aralan ang kahalagahan ng
yamang mineral , Enerhiya , at Tubig.
• Mahalagang mahalaga ang mga yamang ito dapat natin ito
bigyan ng halaga dail bigay tio ng maykapal sa atin. Tunay
na masagana ang likas na yaman ng Pilipinas. Bukod sa
yamang lupa at gubat , mayroon pa tayong likas na yaman
na mahalaga sa ating ekonomiya, tulad ng yamang
mineral , tubig , at enerhiya. Ang kasalukuyang kalagayan
ng mga likas na yaman na ito ay kailangang bigyang-
pansin.
• Mahalin natin ang bigay ng kalikasan sa atin.
 Aralin V
ANG YAMANG TAO
Yamang tao ng Pilipinas
Ang Yamang Tao ng pilipinas ay may
mahalagang bahaging
ginagampanan sa pag-unlad n
gating bansa. Sila na gumagamit ng
mga talino, kakayahan kasanayan at
abilidad. Mawawalan ng saysay ang
pagkakaroon kung hindi magagamit
ang mga ito ayon sa
pangangailangan ng tao at
ekonomiya
Ang Yamang Tao din ang
nagbibigay kaganapan sa
panghahangad ng bansa na
makagamit ng bagong
makinarya at teknolohiya ng
ginagamit sa paglinang ng
likas na yaman at pag unlad
ng ekonomiya
Populasyon ng Pilipinas
Mahalaga ang pag-aaral ng
populasyon upang magkarron
ng maayos at epektibong
planong pang-ekonomiya ang
pamahalaan na makatutulong
sa pagbuti bg pamumuhay ng
mga tao.
Ang paglaki ng populasyon any
nangangahulugan ng paglaki ng
bilang ng kailangang
pagkain,damitan at pag-aralin
ng mga hanapbuhay, sinusukat
ng Dependency Rate ang bilang
ng tao na umaasa sa mga taong
naghahanapbuhay.
 Ang dependency rate ay malalaman sa
paggamit ng pormulang ito.

 
Mahigit sa 64 taon ₊ wala pang 14 na taon
Dependency Ratio =
Mahigit sa 64 taon ₊ wala pang 14 na taon
 
Ang dalawang naghahanapbuhay ay
sumusuporta ng isang katao
lamang. Masmadali at magaan sa
mga mangagawang nasa
maunladb na bansa na ipagkaloob
ang mga pangangailangan ng
kanilang pamilya, kompara sa mga
manggagawa ng ating bansa.
Mapapansin din ang mabilis na paglaki ng
populasyon. Ang paglaki ng populasyob ay
makukuwenta sa paraang ito:

Populasyon (current year)- Populasyon(base year)

Paglaki ng populasyon= * 100%
Populasyon(base year)
Ang ganitong sitwasyon, ang pagsisiksikan ng mga tao sa
isang lugar ay dapat isaalangalang upang mabatid
kung may sapat na pagkain, tirahan at hanap buhay
para sa mga naninirahan sa isang lugar. Inaalam ang
densidad ng populasyon , bilang ng tao na
naninirahan sa bawat kilometro kuwadrado sa
pamamagitan ng paggamit ng pormulang ito:
Populasyon
Densidad ng Populasyon=
Laki ng Lupain
 
Ang malaking populasyon ay maaring
maging salik ng pasulong at pag-
unlad ng bansa. Ito ang ng sisilbing
Potential Market ng isang
ekonomiya. Ayon sa pananaw ng
isang ekonomista na si Simon
Kuznets, ang malaking populasyon
ang pangngailangan ng maraming
lakas paggawa ay mahalaga sa bansa.
May pagkakataon na ang malaking
populasyon ay nagiging banta sa
limitadong yaman ng bansa. At ang
paglaki rin ng populasyon ay
nagbubunga ng paghihikahos,
mababang kalagayan sa buhay,
mulnutrisyon, pakasira ng kapaligiran,
at kawalan ng hanapbuhay na siyang
pangunahing mga suliranin ng mga
mahihirap sa bansa.
Teorya ukol sa
Populasyon
 A. Teorya ni Malthus
Ito ay pahayag na ang populasyon ay mas
mabilis kaysa supply ng pagkain. Ang
teoryang ito ayon kay T Homas Robert
Malthus, isang pari na sumulat ng aklat na
“An Essay on the Principle of Population”
noong 1800. Binanggit na kapag hindi
nasugpo ang paglaki ng populasyon marami
ang nagugutom at namamatay. Ang
teoryang ito ni ay nagsilbing babala sa lahat
ng bansa
 B. Microeconomics Theory of Fertility
Ang mga katangian ng tao bilang
consumer ay maiiugnay sa teoryang ito
ng populasyon. Ang mabuting
pagpapasya ay isnag mahalagang
katangian bilang Konsumer sa pagpili at
pagbili ng mga produckto at serbisyo.
Laging isipin na ang pagkakaroon ng
maraming anak ay mangangahulugan
ng pagtaas ng gastos sa pamilya.
Hakbang upang masugpo
angmabilis na pagtaas
ng populasyon sa bansa:
 
 Edukasyon para sa mga babae

Upang matutuhan ang mga kaalaman

sa kanilang paghahanapbuhay at
maunawaan ang masamang epekto
sa katawan sa pagkakarron ng
maraming anak.
 Pagpapalaganap ng tamang impormasyon

Mahalagang mabatid ang

kabutihan ng pagkakaroon ng
kaunting o maraming anak sa
pamumuhay at ekonomiya ng
bansa.
Pagkakataoon na magkaroon ng ng hanapbuhay at sapat na kita

Ito ang makakatulong sa mga

magulang na magkaroon ng
pagkakataon na malibang at
pagtuunan ng pansin ang
ibang bagay.
 Pagbawas ng Infant Mortality

Sa kagustuhanng mag-asawa
na mapalitan ang namatay na
anak, minsan ang
hinahangad na anak ay hindi
lamang isa kundi higit pa.
 Pagkakaloob ng insentibo sa kakaunting
anak
• Tulad ng ginagawa sa ibang
bansa,ang pamahalaan ay maaaring
mabigyan ng insentibo sa mag-asawa
na 1-2 lamang na nak uoang sa
ganoon ay mahikayat sila na di –
madagdagan nang madagdagan ang
anak.
 Eksplinasyon
• Sa araling ito ay pinag-aralan natin ang tungkol
yamang tao.
• Isa sa mga mahalagang elemento ng isang
bansa ang tao. Ang mga tao ay may
mahalagang bahaging ginagampanan sa pag –
unlad ng isang bansa . Sila na gumagamit ng
mga matalino , kakayahan , kasanayan ,
abilidad , at lakas sa paglikha ng mga produkto
at serbisyo ay tinatawag na yaman.
• Ito ay lubhang mahalaga sa bansa. Kapag
binabanggit ang yamang tao , lagi itong
iniuugnay sa populasyon at lakas paggawa.
• Ang yaman tao ay mahalagang salik sa pag –
unlad ng bansa.
• Kailangang mapigil ang paglaki ng populasyon
upang maging maganda ang pamumuhay ng
tao.
 Aralin 6 -
KALAGAYAN NG
LIKAS NA
YAMAN
 Kahulugan ng likas paggawa
• Ang lakas paggawa o labor force ay mga tao na may
edad na 15 pataas na may sapat nang lakas, kasanayan,
at maturity upang aktibong makilahok sa mga gawaing
pamproduksyon ng bansa. Ang di kabilang sa lakas
paggawa ay yaong mga taong di aktibong kalahok sa
produksiyon kahit sila ay may edad 15 pataas.

• Labor Force Participation Rate(LFPR). Ito ang

proporsiyon ng mamamayan na aktibong kalahok sa
produksiyon ng bansa.
LFPR = LABORFORCE / WORKING AGE POPULATION X 100 %

• Maraming manggagawa ang hindi napakikinabangan

ng ekonomiya, kaya ang full employment Ay di-
natatamo ng isang bansa
 
• Ang employment ay situasyon kung saan ang mga
lakas paggawa ay may mapapasukang trabaho. Ang
employment rate ay porsiyento ng may trabaho sa
mga lakas paggawa.
 
• Ang mga unemployed ay mga manggagawa na
walang mapasukang trabaho kahit may sapat
na kakayahan at edukasyon. Ang mga
underemployed ay mga manggagawa na may
trabaho pero di-sapat.

 
EMPLOYMENT RATE = EMPLOYED / LABOR FORCE X 100 %
Solusyon sa Underemployment at Unemployment

1. Labor Export
• Ang pagbubukas ng pinto para sa mga trabaho sa ating
manggagawa sa ating bansa ay malaking tulong sa ating
ekonomiya. Maraming manggagawang Pilipino ang nahihikayat sa
magtrabaho sa ibang bansa bunga ng kakulangan at kawalan ng
mapapasukang trabaho sa llob ng bansa
• Sa ganitong sitwasyon an gating bansa ay dumaranas ng brain
drain at brawn brian. brain drain ay an[agtatrabaho at
paninirahan n gating propesyonal sa ibang bansa dahil sa
oportunidad na magamit ang pinag-aralan sa pagtatrabaho. Ang
brawn brian naman ay pagtatrabaho n gating manggagawa na
may kaalamang bokasyonal at teknikal sa ibang bansa
2. Paglinang sa local na Pinagkukunan
Ang pagpapanatili ng daloy ng produksyon ay
mahalaga sa isang bansa. Upang matiyak ang
patuloy na takbo ng produksyon sa loob ng
bansa kahit magkaroon ng suliranin sa
pandaigdigang kalakalan. Dapat matutuhan ng
mga negosyante ang paghanap ng pamalit sa
mga imported na materyales mula sa ating local
na materyales upang ang pagtatrabaho ng mga
manggagawa ay dimaantala
 
3. Pagdaragdag ng Gastos sa Pamahalaan para
sa mga Proyekto
• Kapag malaki ang kakulangan sa trabaho, ang
pamahalaan ay may malaking maitutulong
upang magkaroon ng trabaho ang mga
manggagawa. Ayon kay John Maynard Keynes
na tinaguriang Father of Modern Employment
Theory, ang pamahalaan ay may
responsibilidad na pagkalooban ng trabaho
ang mga manggawa, kaya ang pagsasagawa ng
mga proyekto na nangangailangan ng
maraming manggagawa ay dapat isagawa.
4. Paghikayat sa nga Mamumuhunan
Ang pamumuhunan ay mahalaga sa ating
ekonomiya, maging ito ay local o dayuhan upang
palawakin ang pagtatayo ng mga negosyo,
industriya, at pagawaan na magbibigay ng
trabaho sa ating maraming manggagawa. Higit
na kailangan n gating bansa ang mga industriya
na nakasentro sa paggamit ng mga manggagawa
sa trabago, o iyon tinatawag na labor intensive
industries, kaysa sa paggamit ng mga makinarya
sa paglikha ng mga produkto, na tinatawag na
capital intensive industries.
 Produktibong Manggagawa

• Upang maging produktibo ang mga

manggagawa , dapat pagkalooban sila ng mga
sumusunud:
1. KALUSUGAN - Lahat ng tao ay nagnanais na
maging malusog, dahil ang kalusugan ay
kayamanan. Higit na kailangan ng mga
manggagawa na maging malusog upang ang
pagganap nsa kanilang tungkulin ay magagawa
nila ng maayos
2. Edukasyon
• Ang edukasyon ay mahalaga sa paglinang ng
kakayahan, kasanayan, abilidad, talino, at pag-
uugali ng mga tao, lalo higit ang mga
manggagawa, kahit sinasabing an gating bansa
ay isa sa may pinakamataas na literacy rate.
Ang literacy rate ay jajayahan ng mga
mamamayan na bumasa at sumulat. Kailangan
ding linangin ang mga kakayahan ng mga
manggagawa na magamit nila sa
pagtatrabaho.
3. Capital at Makabagong Teknolohiya sa Bawat
Manggagawa
• Ang lubusang paglinang sa mga kasanayan at
kaalaman ay magkakaroon ng katuparan kung
ang bawat manggagawa ay may nagagamit na
makinarya sa paggawa ng produkto. Kailangan
ang sapat na capital at makenarya upang
mapakinabangan ang mga kasanayan ng mga
maggagawa. Nararapat na ang mga
manggagawa ay maging produktibo at kapi-
pakinabang.
EKSPLINASYON
• Sa araling ito ping aralan natin ang Kalagayan ng Lakas na
Paggawa.
• Ngayon alam naman natin kung ano nag lakas na paggawa.
Sa oras na ito alamin naman natin ngayon kung lahat ba
ng yamang tao ay matatawag na lakas na paggawa? Ang
lakas na paggawa o labor force mga tao na may edad na
15 pataas na may sapat nang lakas , kasanayan , at
maturity upang aktibong makilahok sa mga gawaing
pangproduksiyon ng bansa . Sila ay maaring may trabaho
na o naghahanap lamang ng trabaho. Ang di kabilang sa
laks paggawa ay yaong mga tao na di – aktibong kalahok
sa produksiyon kahit sila ay may edad na 15 pataas. Kaya
sinasabing di- lahat ng yamang tao maituturing na lakas na
paggawa.
 ARALIN 7
•ANG YAMANG
PISIKAL/KAPITA
L NG BANSA
Isa pang pinagkukunang-yaman ng
bansa na kailangan upang matamo
ang pag-unlad ay ang yamang
pisikal/kapital. Ang yamang
pisikal/kapital ay mga bagay na
nilikha ng tao upang makatulong sa
paglikha ng mga produkto.
 Ang mga makinarya, gusali,
bahay, kasangkapang
pamproduksiyon,
pantransportasyon, at
komunikasyon ay ilan sa mga
yamang pisikal ng bansa.
 Ang paggamit ng talino at abilidad ng
tao ay nakatutulong upang tumuklas at
lumikha ng mga yamang pisikal na
kailangan sa ekonomiya. Sa
pamamagitan ng mga yamang pisikal ay
nalilinang at napoproseso ang mga hilaw
na materyales na galing sa likas na
yaman ng bansa.
 Ito ang nagsisilbing bunga ng
kakayahan ng tao at
kapakinabangan ng mga yamang
likas. Masasabi natin na ang mga
serbisyo na mayroon ang isang
ekonomiya ay resulta ng
paggamit ng mga pinagkukunang
yaman ng bansa.
Dayagram

Yamang Likas

Yamang
Pisikal

Yamang Tao
 Lahat ng uri ng pinagkukunang-yaman ay
nahaharap sa mga suliranin, tulad ng yamang
pisikal/kapital, may takdang panahon o
hangganan ang kapakinabangan sa mga ito
katulad ng ng mga makinarya, computers,
cell phones, gusali, kalsada, at iba pa ay
dumaranas ng unti-unting pagkaluma at
pagkasira na tinatawag na depresasyon.
 Ang suliraning ito ang dahilan na naglilimita
sa kapakinabangan ng mga yamang
pisikal/kapital, sa ganitong sitwasyon, ang
pagbuo ng mga gusali, planta, at pagawaan,
pagbili ng mga bagong makinarya,
pagpapatayo ng mga tulay, estruktura para sa
komunikasyon at transportasyon, pagpapalit
ng pasilidad para sa serbisyong pambayan at
pagkakaroon ng bagong teknolohiya ay
mahalaga.
Una, ito ay tanda ng pagsulong ng bansa.
Ikalawa, kailangan ito sa pagpapabilis at
pagpaparami ng produksiyon at ang
ikatlo, pamalit ito sa mga naluluma at
nasisirang yamang pisikal/kapital. Hindi
ito maisasakatuparan kung ang
pamumuhunan ay di-pag-iibayuhin.
 Ang pamumuhunan ay pandaragdag ng istak
upang mapalawak at mapaunlad ang paggamit ng
mga yamang pisikal/kapital para sa paglinang ng
mga likas na yaman. Ang pamumuhunan ay
magmumula sa mga imbestor at pamahalaan.
Kahit anong paraan ng pangangalaga at pag-iingat
ang gawin, darating ang yamang pisikal/kapital sa
kalagayang hindi na makpagdudulot ng isang
daang porsiyentong kapakinabangan.
 Alam natin na ang ating bansa ay
salat sa yamang pisikal/kapital, kaya
patuloy ang paghihikayat ng
pamhalaan sa mga dayuhang
imbestor na mamuhunan sa ating
bansa upang mapalawak ang
paggamit ng yamang pisikal/kapital
upang tayo ay maging
industriyalisado.
EKSPLINASYON
• Sa araling ito ay kahalagahan ng mga
pinagkukunang-yaman napagtutuunan ng
pansin.
• Katulad nalang ng mga produkto na
ginagamit natin sa pang-araw-araw
halimbawa, ang cell phone, computer, atbp.
na para sa iba ay hindi sila mabubuhay kung
wala ang mga kasangkapang ito.
• At walang bagay na magtatagal sa mundo
dahil lahat ng bagay sa mundo ay naluluma
at higit sa lahat ay nasisira.
• Ang lahat ng uri ng pinagkukunang-
yaman ay nahaharap sa suliranin.
• Ang depresasyon ay isang suliraning
dahilan kaya nililimita ang
kapakinabangan ng mga yamang
pisikal/kapital.
• Sa pamamagitan ng paggamit ng talino at
abilidad ng tao ay nakakatulong upang
tumuklas at lumikha ng mga yamang
pisikal na kailangan ng ekonomiya.
Kabanata 3
Kakapusan at
Alokasyon
 ARALIN 8

Mga Pangunahing Suliranin

Pang-ekonomiya
• Kakapusan at Kakulangan
Lahat ng bansa sa daigdig ay nahaharap sa
isang suliranin na may kinalaman sa kalagayan
ng mga pinagkukunang-yaman at ang
kakayahan ng mga ito na matugunan ang
dumaraming pangangailangan at hilig ng tao.
Ang suliranin ng kakapusan ay ang
katotohanang hindi kayang matustusan ng
anumang bansa ang lahat ng mga
pangangailangan ng buong ekonomiya.
Ang kakapusan ay tumutukoy sa pagkakaroon ng
limitasyon sa mga pinagkukunang-yaman na
ginagamit sa paglikha ng mga produkto. Ito ay
isang kalagayan na kaakibat ng buhay ng tao na
naglalarawan ng pagtutunggalian sa paggamit ng
yaman ng bansa upang matugunan ang mga
pangangailangan. Dahilan ito ng paghahanap ng
iba’t ibang paraan upang matamo ang lubos na
kapakinabangan sa paggamit ng mga yaman ng
bansa.
Ang kakulangan ay isang kalagayan na
panandalian lamang. Sinasabi na ang
kalagayang ito ay maaaring gawa o likha
ng tao. Ito ang nagaganap kung may
pansamantalang pagkukulang ng supply
ng isang produkto. Ang pagkakaroon ng
artipisyal na kakulangan ay madalas na
nangyayari sa isang ekonomiya.
• Halimbawa
• Ang artipisyal na kakulangan ng bigas sa pamilihan
na nagaganap kapag itinatago ng mga negosyante
ang produkto upang hintayin ang pagtaas ng
presyo, o tinatawag na hoarding. Ang hoarding ay
pagtatago ng mga supply na ginagawa ng mga
kasapi ng rice cartel na nagiging dahilan ng
pagkukulang ng bigas sa pamilihan. Ang kartel ay
pangkat ng mga malalaking negosyanteng tao na
kumokontrol at nagmamanipula ng distribusyon,
pagbili, at pagpepresyo ng mga produkto.
Ang kakulangan ay pansamantala
lamang na ibinubunga ng mga maling
gawain ng tao. Kapag naisaayos na
ang supply, nawawala na ang
kakulangan. Ibig sabihin, mas
madaling bigyan ng solusyon ang
kakulangan kaysa sa kakapusan.
Mga Suliranin Pang-ekonomiya
Ang kakapusan ang pangunahing dahilan
ng pagkakaroon ng mga suliranin pang-
ekonomiya.
Dahil sa suliraning kakapusan, mahalaga
na pag-isipan ng isang bansa kung anong
produkto at serbisyo ang gagawin at gaano
karami. Mahalaga din na tukuyin kung
para kanino gagawin at paano ipapamahagi.
Dayagram

PRODUKSYON DISTRIBUSYON

S
Ano ang gagawin? Para kanino ang
U gagawin?
L
I
Paano ipamamahagi ang
Paano ito gagawin? R produkto?
A
Gaano karami ang N
gagawin? I
N
Ang bawat bansa ay amy mga
layuning pangkabuhayan na nais
makamit. Sa pamamagitan ng
pagsasaalang-alang sa mga
katanungan na nauukol sa
produksiyon at distribusyon, ito
ay mabibigyan ng pansin.
Ano ang Gagawin?
Sa isang ekonomiya, mahalagang
mabatid ang mga produkto at
serbisyo na kinokonsumong mga tao.
Importanteng malaman ang mga
pangangailangan ng tao na binibigyan
ng higit na pagpapahalaga.
Halimbawa
Mas pinahahalagahan ng tao ang pagkain
ng kanin kaysa sa mais, kaya mas pipiliin
ang paglikha ng maraming bigas kaysa sa
mais. Ang ganitong sitwasyon ng pagpili
ng produktong gagawin ay naiuugnay sa
konsepto ng Production Possibilities-ng
paglikha ng iba’t ibang produkto mula sa
tiyak na dami ng pinagkukunang-yaman
sa isang takdang panahon.
 Ang paglikha ng mas maraming
bigas ay nangangahulugang higit
na malawak na lupain ang
pagtataniman nito kaysa mais. Ang
pagpili sa produktong lilikhain ay
ibinabatay sa pangangailangan ng
nakararaming kasapi ng lipunan.
Paano Ito Gagawin?
Sa paglikha ng mga produkto ay may proseso na
sinusunod. Isinasaalang-alang ang mga bagay na
gagamitinsa pagbuo ng mga produkto. Ang
bansa ba ay may sapat na salik ng produksiyon
upang makalikha ng mga produkto na kailangan
ng ekonomiya? Sa paggamit ng mas maraming
manggagawa kaysa sa makinarya? Makakamura
ba ang bansa sa paglikha ng bigas? Ito ay
mahalagang isaisip kung paano gagawin ang
isang produkto.
• Gaano Karami ang Gagawin?
Ang dami ng produkto na gagawin ay
pagsasaalang-alang ng yaman ng bansa at
bilang ng mga mamamayan na makikinabang
sa produktong gagawin. Kapag may nagawang
produkto ang ekonomiya, dapat itong
ipamahagi sa mga mamamaya. Ang
distribusyon ay kakambal ng produksyon. Ito
ang pamamahagi ng mga bagay-bagay sa lahat
ng sektor ng ekonomiya.
Sinasabing ang produksiyon ay nagiging
makabuluhan kung ito ay maipapamahagi sa
lahat ng mamamayan na nangangailangan ng
mga produkto upang pantay-pantay na matamo
ang kasiyahan at kapakinabangan sa buhay. At
kapag ang lahat ng tao ay nakakabahagi sa
mga nilikhang produkto ng bansa, ibig sabihin
episyenteng nagamit ang mga likas na yaman.
• Para Kanino Gagawin?
Isinasaalang-alang ang mga
mamamayan na gagamit at
makikinabang sa mga lilikhaing
produkto upang maging epektibo ang
mga pamamahagi ng mga nasabing
produkto.
• Paano Ipamamahagi ang Produkto?
Ang maging epektibo sa pamamahagi ng mga
nagawang produkto ay isang layunin ng
pamahalaan, kaya isinasagawa nito ang iba’t
ibang pamamaraan upang makarating sa
kinauukulan ang mga nalikhang produkto. Ang
kalakalang lokal at mga pamilihan ay mga
mekanismo na makakatulong sa pamamahagi
ng mga produkto.
EKSPLINASY
ON
• Ang aralin na ito ay kung papaano
matutugunan ng isang ekonomiya ang mga
suliranin ng kanilang pinagkukunang-yaman.
• Kung saan ang ating mga pinagkukunang-
yaman ay may limitasyon at ang iba ay
pansamantala lang kung kulangin at ang iba ay
ang kakapusan nito .
• May mga salik na dapat isaalang-alang kung
gusto ng isang bansa na umunlad ang isang
ekonomiya.
• Kailangan din ng kooperasyon ng mga
mamamayan ng isang bansa kung
susundin ang mga salik na natukoy, dahil
kahit nagawa na angmga nasabi ay wala
itong silbi kung ang mga mamamayan
mismo ay walang kooperasyon at tiwala
na makakamit nila ang kaunlaran.
Kabanata 4 : pangangailangan at kagastusan
ARALIN 9 : Mga pangangailangan ng tao

• Naranasan mo na ba ang maghangad ng

maramong bagay , materyal man o hindi sa
iyong buhay? Lahat ng tao ay ay naghahangad
na makamit ang maraming bagay sa kanilang
buhay. Ito ay likas na sa tao dahil sa pagnanais
na mabuhay.
 PANGANGAILANGAN NG TAO
• Isa sa mga pangunahing tungkulin ng ekonomiks
ang tugunan ang pangangailan ngmga
mamamayan.
• Ang pangangailan ay mga bagay kailangan ng tao
upang mabuhay.
• Pangunahing pangangailan ng tao ay PAGKAIN ,
DAMIT , at BAHAY.
• Ito ang dahilan kung bakit lahat ng tao ay laging
abala sa kanilang mga gawain at hanapbuhay.
• Ngunit hindi sapat sa tao ang simpleng
BUHAY , PAGKAIN , DAMIT , at BAHAY , bagkus
naghahangad pa rin siya ng mga luho sa buhay
upang magkaroon ng kasiyahan.
• Ang mga luhong ito ay tinatawag na
kagustuhan .
• Ang mga bagay na ito ay di kailangan upang
mabuhay ang tao.
 HIRARKIYA NG MGA PANGANGAILANGAN

Tsart blg. 9.1 “hierarchy of needs”

Maipatupad ang kaganapan ng

pagkatao

Pagpapahalaga mula sa ibang tao

Magmahal , makisapi ,
makipagkaibigan
Pangagailangang pang segurado
Pangagailangang pisyolohikal
 MGA SALIK NA NAKAIMPLUWENSAIYA SA
MGA PANGANGAILANGAN NG TAO
1. EDUKASYON
2. EDAD
3. KITA
4. HANAPBUHAY
5. PANLASA
 BUOD

PISYOLOHIKAL
SEGURIDAD
MAGMAHAL EDAD
AT MAKISALAMULA KITA
PAGPAPAHALAGA NG HANAPBUHAY
IBANG TAO PANGANGAILANGAN EDUKASYON
KAGANAPANG PANLASA
PANGTAO
EKSPLINASYON
• Sa araling ito ang pinag uusapan natin ang mga
pangangailangan ng Tao. Isa na dito ang
edukasyon.
• Ang edukasyon ay nakaimpluwensiya sa mga
pangangaalangan ng tao.
• Maliban sa edukasyon ay ang mga sumusunod:
Edad
Kita
Hanapbuhay
Panlasa
Pisyolohikal
Seguridad
Pagkain
Damit
Bahay
At pagpapahalaga ng ibang tao kaganapang pangtao
• Ang pangangailangan ng tao ay naaapektuhan
ng ibat ibang salik at nagbabago bunga ng
maraming aspeto sa buhay.
• May mga bagay na itinututring na kagastusan
lamang noon ngunit ay nagiging bahagi ng
mga pangangailangan ng tao sa kaslukuyan.
KABANATA 5 : PAGKONSUMO
ARALIN 10 : KONSEPTO NG PAGKONSUMO

• Sa ekonomiya may dalawang gawain na

kailangang bigyan ng pansin , ito ay
pagkonsumo at produksiyon.
• Ang pagkonsumo ay tumutukoy sa paggamit ng
mga produkto at serbisyo upang matugunan
ang ating mga pangangailangan at magkaroon
ng kasiyahan , samantalang ang produksiyon ay
paglikha ng mga produkto at serbisyo para
matugunan ang mga pangangailangan ng tao.
• TSART blg. 10.1

PAGKONSUMO

TUWIRAN
MAAKSAYA
MAPANGANIB

PRODUKTIBO
 Mga kaugalian at kulturang pilipino na
nakaiimpuwensiya sa pagkonsumo
• Kaisipang kolonyal
• Rehiyonalismo
• Pagtanaw ng utang na loob
• Pakikisama
• Pagmatipid
 Mga salik na nakaiimpulwensiya sa
pagkonsumo
• Presyo
• Pangagaya
• Panahon
• Pag – aanunsiyo
 testimonial
Brand name
 bandwagon
• Kita
EKSPLINASYON
• Sa araling ito ay pinag – aralan natin ang
konsepto ng pagkonsumo .
• May tuwirang pagkonsumo ay nakapagbigay agad
ng kasiyahin sa pagbili at paggamit ng produkto
at serbisyo.
• Ang mapanganib na pagkonsumo ay pagbili at
paggamit ng produkto na nakapipinsala sa
kalusugan ng tao , gaya ng alak , sigarilyo , at
bawal na gamot.
• Ang pagkonsumo at produksiyon ay magkaugnay
sapagkat ang prodiksiyon ay mawawala ng
buluhan kung hindi kumukonsumo ng mga
produkto at serbisyo ng mga tao.
 ARALIN 11
ANG LARAWAN NG
ISANG
KONSYUMER
Sino ba ang tinatawag na konsyumer o
mamimili?
Sagot: Sila ang mga taong bumibili at
gumagamit ng mga produkto at serbisyo upang
matugunan ang kanilang mga pangangailangan
at magtamo ng kasiyahan.
 Kahalagan ng Konsyumer
• Sa ating ekonomiya ay may malaking
bahaging ginagampanan ang mga konsyumer o
mamimili sa pag-unlad ng produksiyon.
• Ang puwersa ng mga mamimili o konsyumer
ang dahilan ng pagpapabuti ng uri at kalidad
ng mga produktong nililikha.
Mga Katangian ng Matalinong Konsyumer

Ikaw ba ay matalinong konsyumer?

- Kung gayon,suriin ang sarili kung taglay mo
ang sumusunod na mga katangian ng
matalinong konsyumer.
1. Mapanuri – matiyagang sinusuri ang lahat ng
bahagi ng isang produkto.
2. Hindi Nagpapadala sa Anunsiyo –
kapakinabangan na matatamo sa pagbili ng
produkto ang isinasaalang-alang at hindi ang
pag-aanunsiyo bng produkto,kung saan
kilalang tao ang ginagamit sa pag-eendorso.
3. Hindi nagpapadaya – sa panahon ng
kahirapan at kagipitan.
4. Makatwiran – masusing tinitingnan ang
kalidad at presyo ng bawat produkto dahil sa
limitado ang badyet sa pamimili.
5. May Alternatibo – ang dating binibiling
produkto ay hindi mabili.
6. Sumusunod sa Budget – midnight sale , buy
one take one promo , at mga give away na
produkto ay makatutulong sa konsyumer.
7. Hindi Nagpa-panic Buying – ang matalinong
konsyumer ay hindi nababagabag sa artipisyal
na kakulangan ng mga produkto sa pamilihan.
 Mga karapatan ng Mamimili

1. Karapatan sa Maayos at Malinis na Kapaligiran

2. Karapatan na matamo ng Kaligtasan
3. Karapatan sa Pagpili
4. Karapatang Magkaroon ng Edukasyon
5. Karapatang Magtatag ng Organisasyon
6. Karapatan sa tamang Impormasyon
7. Karapatan na Magkaroon ng Pangunahing
Pangangailangan.
 Mga Tungkulin Ng Konsyumer

1. Pagkakaisa
2. Pagkilos at Pagbabantay
3. Pangangalaga sa Kapaligiran
4. Paging Mulat, Mapagmasid, at Alerto
5. Pagtangkilik sa Sariling Produkto
 Ilang Batas na Magpoprotekta sa mga
Konsyumer
1. Batas Republika Blg. 3542
2. Batas Republika Blg. 71
3. Batas Republika Blg. 3740
4. Artikulo 1546
5. Artikulo 188
 Mga Ahensiya na Makatutulong sa mga
Konsyumer
1. Dept. of Trade and Industry
2. Dept. of Agriculture
3. Bureau of Food and Drugs
4. Local Government
5. Dept. of Energy
6. Broadcasting Companies
Eksplinasyon
• Ang aralin na ito ay pinaguusapan kung papaano
matutugunan ng isang konsyumer ang kanilang mga
pangangailangan at matamo ang kasiyahan. Pagpili at
pagdedesisyon sa uri,kalidad,at dami ng produktong
bibilhin ay batay sa pagnanais ng mga konsyumer upang
masulit ang bawat sentimo na kanilang gagastusin.
• Lahat ng mga konsyumer sa ating ekonomiya ay may
kahalagan sa ating ekonomiya. May malaking bahaging
ginagampanan ang mga konsyumer sa pag –unlad ng
produksiyon.
• Ang mga mamimili ay importante sa ating
ekonomiya lalo na sa mga negosyante dahil
ang mga konsyumer ang siyang bumibili ng
mga produkto. At sila ang dahilan para maging
maunlad ang ating ekonomiya.
• Ikaw, ako , tayong lahat ay konsyumer.
Mahalagang malaman ng bawat isa a atin ang
ating mga karapatang bilang konsyumer upang
maipaglaban natin ang mga ito sa mga
lumalabag na negosyante at tindera/tindero.
• Tungkulin ko tungkulin nating lahat. Hindi
sapat na alamin ang mga karapatang ng mga
konsyumer. Laging tandaan na ang bawat
karapatan ay may katumbas na responsibilidad
na dapat gawin ng mga konsyumer.
 Kabanata 6

ANG KAHALAGAHAN NG
PRODUKSIYON AT SAMAHANG
PAGNENEGOSYO
 ARALIN 12 : MGA SALIK NG
PRODUKSIYON AT PAGNENEGOSYO
 Mga Salik ng Produksiyon

1. Paggawa- Ang paggawa ay paggamit ng lakas

ng tao upang linangin ang mga likas na
yaman sa paglikha ng mga produkto.
2. Kapital o Puhunan- ay meteryal na ginawa
ng tao upang magamit sa produksiyon, tulad
ng makinarya at ibang yaring produkto.
• Lupa- Bahagi ito ng likas na yaman ng bansa.
Sa paggamit ng lupa, ang mga planta at
pabrika.
• Entreprenyur- ay mahalagang salik ng
produksiyon. Itinuturing siya ng Kapitan ng
Industriya, sapagkat siya ang pinakaulo ng
negosyo.
 Tsart blg. 12.1
Isang ulit lamang

Iniikot

Mahabang panahon

Pirmihan Espesyal

Isang
tanging
layunin
Malaya

Pagbuo ng ibang
produkto
 Klasipikasyon ng Samahang
Pangnegosyo
• Sosyohan- Ito ang samahan ng dalawa o higit
pang tao na nagkasundo na magbibigay ng
salapi at ari-arian para sa pagtatayo ng isang
negosyo at industriya.
• Korporasyon- Ang samahan na binubuo ng
maraming tao na nagkasundo na magbigay ng
kapital para sa negosyo.
• Kooperatiba- Ito ang samahang pangnegosyo
na nais palawakin ng pamahalaan. Ito’y isang
samahan na ang mga kasapi ay nagmamay-ari
ng mga stocks.
EKSPLINASYON
• Sa araling ito ay ating pinag – aralan ang mga
salik ng produksiyon at pagnenegosyo.
• Nabanggit na sa unang kung ano ang
produksiyon . Ang produksiyon ay kakambal
ng pagkonsumo . Dumaan sa proseso ang
paglikha ng mga produkto , Kaya may mga
Salik na ginagamit upang isagawa ang
produksiyon , at upang ang mga produkto na
ating kailangan ay ating makamtan.
Maraming
salamat