Chuyên đề thận tiết niệu

Nguyễn Đức Thường Y6B7 Đề cương ôn thi bác sĩ nội trú Ngoại
BiÕn chøng chÝnh cña sái tiÕt niÖu

I. §¹i c¬ng
1. Sái tiÕt niÖu lµ mét bÖnh lý ngo¹i khoa thêng gÆp, hay t¸i ph¸t trong
®ã sái niÖu qu¶n chiÕm tØ lÖ 20 – 25% sái tiÕt niÖu nãi chung. §©y lµ
mét cÊp cøu cã tr× ho·n (®øng vÒ gãc ®é ®iÒu trÞ sái niÖu qu¶n) v× sái
rÊt dÔ g©y ra çc biÕn chøng trong ®ã cã çc biÕn chøng dÉn ®Õn tö vong
nÕu kh«ng ®îc xö trÝ kÞp thêi. §©y lµ mét lo¹i sái nguy hiÓm nhÊt trong
çc lo¹i sái ®êng tiÕt niÖu do ¶nh hëng ®Õn niÖu qu¶n, chøc n¨ng thËn vµ
toµn th©n.
2. Sái niÖu qu¶n phÇn lín do sái thËn di chuyÓn xuèng (80%). Do qu¸
tr×nh di chuyÓn, sái cã thÓ r¬i xuèng bµng quang vµ tù ®¸i ra ngoµi hoÆc
cã thÓ dõng l¹i ë çc ®o¹n hÑp sinh lÝ cña niÖu qu¶n nh ®o¹n bÓ thËn –
niÖu qu¶n, ®o¹n niÖu qu¶n b¾t chÐo ®éng m¹ch chËu, ®o¹n niÖu qu¶n
trong thµnh bµng quang. 20% sái niÖu qu¶n cßn l¹i h×nh thµnh t¹i chç do
çc nguyªn nh©n kh¸c nhau g©y chÝt hÑp niÖu qu¶n: Viªm nhiÔm(lao), dÞ
d¹ng niÖu qu¶n (niÖu qu¶n ph×nh to, t¸ch ®«i).
3. VÒ vÞ trÝ cña sái thêng gÆp ë ®o¹n 1/3 díi (70 – 75%), cßn l¹i (25 –
30%) gÆp ë 1/3 trªn hoÆc 1/3 gi÷a.
4. Sái niÖu qu¶n thêng g©y biÕn chøng sím víi ®êng tiÕt niÖu trªn. Khi
sái tiÕt niÖu ë 1 bªn vµ chøc n¨ng thËn bªn ®èi diÖn cã thÓ bï trõ ®îc th×
Ýt khi x¶y ra biÕn chøng. Nhng khi chøc n¨ng thËn bªn ®èi diÖn kh«ng cßn
bï ®îc hoÆc sái niÖu qu¶n c¶ 2 bªn th× cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng biÕn chøng
nguy hiÓm.
5. Cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó ®iÒu trÞ sái niÖu qu¶n nhng khi ®· cã biÕn
chøng th× b¾t buéc ph¶i t×m mäi çch ®Ó lÊy sái ra.
II. CÊu t¹o niÖu qu¶n:
1. NiÖu qu¶n lµ èng dÉn níc tiÓu cã cÊu t¹o chÝnh:
1) Líp c¬ däc ë ngoµi.
2) Líp c¬ vßng ë trong.
2. Sù co gi·n c¬ lµ t¸c dông chÝnh cña nhu ®éng thuËn chiÒu cña niÖu
qu¶n tõ bÓ thËn xuèng bµng quang.
1
3. ¸p lùc cña niÖu qu¶n t¨ng dÇn tõ 1/3 trªn (12 mmHg) ®Õn 1/3 díi
(40mmHg) cã t¸c dông ®Èy dßng níc tiÓu xuèng, chèng hiÖn tîng trµo ngîc
níc tiÓu tõ bµng quang, niÖu qu¶n ®o¹n thÊp ngîc dßng lªn thËn.
III. Sinh lý vµ gi¶i phÉu bÖnh sái niÖu qu¶n.
1. Sái niÖu qu¶n c¶n trë ®êng dÉn lu níc tiÓu, dï t¾c hoµn toµn hay kh«ng
hoµn toµn vÉn g©y hiÖn tîng ø ®äng níc tiÓu trªn sái.
2. Hinmann 1934 theo dâi thÝ nghiÖm thÊy:
1) G©y t¾c niÖu qu¶n b»ng çch buéc niÖu qu¶n 1 bªn, sau 2 tuÇn c¾t
thËn bªn ®èi diÖn, th¸o gì niÖu qu¶n buéc th× thËn phôc håi, vËt thÝ
nghiÖm vÉn sèng.
2) G©y t¾c niÖu qu¶n, 3 tuÇn sau c¾t thËn bªn ®èi diÖn, th¸o gì niÖu
qu¶n buéc, chøc n¨ng thËn phôc håi 50%.
3) G©y t¾c niÖu qu¶n, 4 tuÇn sau c¾t bá thËn bªn ®èi diÖn, th¸o gì
niÖu qu¶n buéc th× thËn kh«ng phôc håi, vËt thÝ nghiÖm kh«ng sèng
sãt.
4) Nh÷ng th¬ng tæn gi¶i phÉu bÖnh t¾c niÖu qu¶n xuÊt hiÖn rÊt sím:
- 7 ngµy: ø níc t¹i thËn, gi·n çc èng gãp, cã chç ho¹i tö.
- 14 ngµy: çc èng lîn xa, lîn gÇn ®Òu cã ph¶n øng t¨ng x¬ collagen
lµm rèi lo¹n nhu ®éng bÓ thËn niÖu qu¶n.
- 28 ngµy: 50% vïng tuû thËn bÞ tho¸i ho¸, cÇu thËn qu¸ s¶n, kÏ tuû
thËn chøa çc fibroblast, tÕ bµo ®¬n nh©n, ®¹i thùc bµo. Çc mao m¹ch
vïng tuû th× co th¾t, ®ång thêi çc mao m¹ch cÇu thËn bÞ xÑp l¹i.
- 8 tuÇn: nhu m« thËn bÞ d·n máng 1 cm.
3. Th¬ng tæn ®Õn líp c¬ sÏ g©y chÝt hÑp niÖu qu¶n.
4. Çc biÕn chøng chÝnh cña sái niÖu qu¶n:
- Viªm nhiÔm: viªm ®µi bÓ thËn, viªm thËn kÏ.
- ø ®äng níc tiÓu-nhiÔm khuÈn: thËn ø níc, thËn ø mñ.
- ThiÓu niÖu, v« niÖu.
IV. ChÈn ®o¸n sái niÖu qu¶n:
1. DÞch tÔ:
0) Tuæi: thêng gÆp ë ®é tuæi 30 – 50.
1) Giíi:
- Nam/n÷ = 2/1.
2
- Cã sù liªn quan gi÷a giíi vµ tÝnh chÊt sái (ë nam hay gÆp sái
canxiphosphat, canxi oxalat, ë n÷ hay gÆp sái phosphat – amoniaco –
magnesi)
2) §iÒu kiÖn sinh ho¹t:
- ChÕ ®é ¨n nhiÒu canxi, phosphat, oxalat dÔ h×nh thµnh sái.
- KhÝ hËu nãng, kh«, h¹n chÕ lîng níc tiÓu bµi tiÕt còng dÔ h×nh
thµnh sái.
3) YÕu tè di truyÒn còng ®îc nh¾c tíi trong 1 sè bÖnh c¶nh vÒ sái
cystin, sái canxi…
4) Nh÷ng bÖnh m¹n tÝnh n»m l©u vµ biÕn chøng cña n»m l©u còng
dÔ h×nh thµnh sái.
2. L©m sµng
1) C¬ n¨ng:
- C¬n ®au sái niÖu qu¶n:
+ §au quÆn th¾t lng tõng c¬n d÷ déi kÐo dµi vµi phót tíi hµng giê, khã
c¾t c¬n ®au nÕu kh«ng ®îc ®iÒu trÞ thuèc gi¶m ®au.
+ C¬n ®au xuÊt hiÖn sau khi bÖnh nh©n ®i l¹i, vËn ®éng nhiÒu, lao
®éng nÆng. C¬n ®au dÞu ®i khi ®îc nghØ ng¬i.
+ VÞ trÝ: Vïng hè th¾t lng, lan xuèng díi theo ®êng ®i cña niÖu qu¶n
tËn hÕt ë nhiÒu vÞ trÝ kh¸c nhau tuú vµo vÞ trÝ sái: Sái 1/3 díi niÖu
qu¶n: lan xuèng b×u. Sái 1/3 gi÷a niÖu qu¶n: lan xuèng hè chËu. Sái 1/3
trªn: lan däc xuèng tinh hoµn cïng bªn.
+ Nguyªn nh©n: Do co th¾t viªm phï nÒ niÖu qu¶n.
+ §au ©m Ø c¨ng tøc ë vïng th¾t lng khi cã ø ®äng ë niÖu qu¶n – bÓ
thËn.
- §¸i m¸u: ®¸i níc tiÓu hång hay ®á (Ýt gÆp), cã thÓ ®¸i m¸u vi thÓ (<
100000 hång cÇu/ml níc tiÓu).
- §¸i r¾t, ®¸i buèt: khi sái niÖu qu¶n ë vÞ trÝ s¸t bµng quang g©y kÝch
thÝch bµng quang.
- Héi chøng sau phóc m¹c: Trong c¬n ®au bÖnh nh©n cã thÓ cã n«n,
bông chíng.
2) Toµn th©n: Khi cha cã biÕn chøng th× cha cã biÓu hiÖn g× ®Æc
biÖt.
3
3) Thùc thÓ :
- Khi cã c¬n ®au cña sái niÖu qu¶n, cã thÓ thÊy ®au co cøng c¬ th¾t
lng, co cøng nöa bông, bông chíng.
- Cã thÓ ch¹m thËn, bËp bÒnh thËn (+).
- Vç vïng hè th¾t lng ®au t¨ng.
3. CËn l©m sµng:
- XÐt nghiÖm m¸u:
+ C«ng thøc m¸u: hång cÇu b×nh thêng, b¹ch cÇu t¨ng cao, ®a nh©n
trung tÝnh t¨ng cao (>75%). Tèc ®é l¾ng m¸u t¨ng: Khi cã nhiÔm khuÈn.
+ Ho¸ sinh m¸u: cã thÓ thÊy çc nguyªn nh©n g©y ra sái: Ca t¨ng, oxalat
t¨ng….
+ NÕu nhiÔm khuÈn huyÕt: xÐt nghiÖm cã vi khuÈn trong m¸u.
+ Ure, creatinin t¨ng cao: cã suy thËn cÊp/®ît cÊp cña suy thËn m¹n.
- XÐt nghiÖm níc tiÓu:
+ TÕ bµo: Hång cÇu (+++), b¹ch cÇu (+++), tÕ bµo biÓu m« ®êng niÖu
(+++)
+ Protein vÕt (<1g/24h).
+ Vi khuÈn níc tiÓu(+) (> 10000/ml): thêng gÆp E.Coli 60 – 80%, liªn
cÇu, tô cÇu vµng Proteus çc chñng. §¸ng sî nhÊt lµ trùc khuÈn mñ xanh.
- Xquang hÖ tiÕt niÖu kh«ng chuÈn bÞ th¼ng nghiªng:
+ Ph¸t hiÖn sái niÖu qu¶n trõ çc trêng hîp sái urat, acid uric. H×nh ¶nh
c¶n quang cña sái n»m trªn ®êng ®i cña niÖu qu¶n, h×nh thoi 2 ®Çu híng
lªn trªn vµ xuèng díi.
+ Trªn phim nghiªng thÊy sái n»m sau cét sèng vµ chÈn ®o¸n ph©n biÖt
víi sái tói mËt v«i ho¸, h¹ch v«i ho¸…
+ Bãng thËn to.
- Siªu ©m: KÝch thíc thËn to h¬n b×nh thêng, bao thËn dµy. §µi bÓ
thËn gi·n nhÑ, niÖu qu¶n trªn sái gi·n, vïng vá tuûcßn ph©n biÖt râ vµ
©m ®ång ®Òu, kh«ng chç ho¹i tö. Siªu ©m ph¸t hiÖn sái niÖu qu¶n lµ
h×nh t¨ng ©m cã bãng c¶n ngay c¶ sái urat, acid uric, nhng siªu ©m khã
ph¸t hiÖn sái niÖu qu¶n 1/3 gi÷a v× h¬i çc quai ruét vµ x¬ng chËu.
- Chôp niÖu ®å tÜnh m¹ch:
4
+ X¸c ®Þnh vÞ trÝ sái trªn ®êng ®i cña niÖu qu¶n, kh«ng bá sãt sái
kh«ng c¶n quang.
+ §¸nh gi¸ chøc n¨ng thËn th«ng qua møc ®é bµi tiÕt cña thËn theo thêi
gian
+ H×nh th¸i ®µi bÓ thËn, thËn.
+ Møc ®é gi·n cña niÖu qu¶n, ®µi bÓ thËn trªn vÞ trÝ cña sái.
+ Ph¸t hiÖn çc dÞ d¹ng cña sái.
- Chôp niÖu qu¶n – bÓ thËn ngîc dßng: còng cã gi¸ trÞ chÈn ®o¸n sái,
t¾c niÖu qu¶n… nhng Ýt dïng do cã thÓ g©y biÕn chøng nhiÔm khuÈn.
* Nh vËy qua çc bíc th¨m kh¸m trªn ta cã thÓ s¬ bé chÈn ®o¸n ®îc sái
niÖu qu¶n vµ vÞ trÝ cña nã trªn niÖu qu¶n. §iÒu quan träng lµ ph¸t hiÖn
ra nã cã biÕn chøng hay cha ®Ó cã th¸i ®é xö trÝ phï hîp.
V. Çc biÕn chøng chÝnh cña sái niÖu qu¶n:
A. Çc biÕn chøng tríc mæ:
1) BiÕn chøng do nguyªn nh©n ø trÖ:
1) NhiÔm khuÈn níc tiÓu:
- Khi ø trÖ, níc tiÓu rÊt dÔ nhiÔm khuÈn, vi khuÈn hay gÆp lµ vi
khuÈn ®êng ruét vµ ®¸ng sî nhÊt lµ trùc khuÈn mñ xanh.
- Çc triÖu chøng kÌm theo triÖu chøng cña sái niÖu qu¶n:
+ §¸i ®ôc, møc ®é phô thuéc vµo møc ®é nhiÔm khuÈn.
+ Toµn th©n cã thÓ cã sèt, kh«ng sèt.
+ XÐt nghiÖm thÊy cã trô b¹ch cÇu, tÕ bµo mñ trong níc tiÓu, vi khuÈn.
2) Viªm thËn - bÓ thËn: bµi riªng.
3) Ap xe thËn.
- Çc triÖu chøng cña viªm thËn – bÓ thËn nhng nÆng h¬n nhiÒu.
- Siªu ©m: h×nh ¶nh çc æ ap xe li ti kh¾p thËn hoÆc cã thÓ gÆp 1
vµi æ to
- §iÒu trÞ nh víi viªm thËn, bÓ thËn.
4) NhiÔm khuÈn huyÕt: lµ mét biÕn chøng nÆng.
- Toµn th©n cã héi chøng nhiÔm khuÈn – nhiÔm ®éc nÆng. Trong
m¸u cã vi khuÈn khi nu«i cÊy.
- §iÒu trÞ:
5
+ Håi søc thËn: TruyÒn Lasix, huyÕt thanh ngät. Theo dâi lîng níc tiÓu
khi truyÒn.
+ Håi søc toµn th©n : C¶i thiÖn t×nh tr¹ng huyÕt ®éng, theo dâi CVP.
+ Kh¸ng sinh m¹nh diÖt vi khuÈn G(-).
+ Mæ cÊp cøu lÊy sái.(?)
5) Viªm thËn kÏ, x¬ teo thËn.
- HuyÕt ¸p cao.
- Siªu ©m: thËn teo nhá h¬n b×nh thêng.
- Doppler mµu, chôp ®éng m¹ch thËn chän läc: gi¶m m¹ch m¸u trong
thËn.
- Xö trÝ : NÕu thËn bªn ®èi diÖn tèt: c¾t bá thËn vµ niÖu qu¶n bªn
tæn th¬ng.
6) Viªm nhiÔm thµnh niÖu qu¶n: niÖu qu¶n viªm nhiÔm lµm tæ chøc
niÖu qu¶n dµy lªn, x¬ ho¸, chÝt hÑp niÖu qu¶n.
7) Thñng thµnh niÖu qu¶n: g©y dß níc tiÓu.
- Dß ra ngoµi: viªm tÊy sau phóc m¹c.
- Dß vµo trong: g©y viªm phóc m¹c níc tiÓu.
- Xö trÝ: phÉu thuËt lÊy sái, kh©u phôc håi hay c¾t ®o¹n, nèi tËn tËn
niÖu qu¶n.
8) Viªm quanh thËn.
9) Ap xe quanh thËn: HËu qu¶ nÆng, dÔ ®Ó l¹i æ mñ : phÉu thuËt dÉn
lu ap xe quanh thËn hoÆc c¾t thËn nÕu kh«ng cßn kh¶ n¨ng b¶o tån.
2. BiÕn chøng do chÝt t¾c
1) ThËn ø níc: bµi riªng.
2) ThËn ø níc nhiÔm khuÈn.
3) ThËn ø mñ: bµi riªng.
4) Suy thËn cÊp v« niÖu: bµi riªng.
5) Suy thËn m¹n tÝnh c¶ 2 bªn.
6) T¨ng huyÕt ¸p: Sái niÖu qu¶n viªm thËn cÊp/m¹n, ø níc bÓ thËn
t¨ng huyÕt ¸p (?). §iÒu trÞ : ®iÒu trÞ t¨ng huyÕt ¸p vµ lÊy sái niÖu
qu¶n.
B. Çc biÕn chøng trong mæ:
1) Lµm r¸ch phóc m¹c t¹o 1 lç th«ng tõ ngoµi vµo trong æ bông.
6
2) Lµm thñng çc t¹ng trong æ bông: t¸ trµng, ®¹i trµng.
3) Ch¶y m¸u: Do lµm r¸ch çc m¹ch m¸u nhá quanh niÖu qu¶n vµ tiÓu
khung.
4) C¾t ®øt ®éng m¹ch vµ tÜnh m¹ch thËn.
5) R¸ch tÜnh m¹ch chñ.
C. Çc biÕn chøng l©u dµi:
1) ChÝt hÑp niÖu qu¶n do kh©u qu¸ kÜ, lßng èng niÖu qu¶n bÞ hÑp l¹i
2) Rß níc tiÓu tõ niÖu qu¶n do ®o¹n chÝt hÑp niÖu qu¶n phÝa díi hßn
sái cha gi¶i quyÕt triÖt ®Ó.
3) Suy thËn kh«ng bï trõ. Tuy ®· gi¶i quyÕt nguyªn nh©n nhng thËn
kh«ng phôc håi ®îc.
Viªm thËn, viªm ®µi bÓ thËn, viªm thËn kÏ

I. §¹i c¬ng
1. Sái niÖu qu¶n lµm c¶n trë lu th«ng, ø ®äng níc tiÓu, nhiÔm khuÈn ®-
êng tiÕt niÖu cã thÓ ngîc dßng lªn nhu m« thËn (m« liªn kÕt kÏ thËn – èng
thËn g©y viªm cÊp hay m¹n tÝnh).
2. Viªm ®µi bÓ thËn cÊp tÝnh víi bÖnh c¶nh l©m sµng rÇm ré ¶nh hëng
®Õn chøc n¨ng bµi tiÕt cña thËn, nhÊt lµ sái niÖu qu¶n 2 bªn hay sái niÖu
qu¶n 1 bªn vµ sái thËn 1 bªn.
3. NÕu bÖnh ®îc ph¸t hiÖn sím ngay tõ ®ît cÊp tÝnh ®Çu tiªn, ®iÒu trÞ
nguyªn nh©n kÞp thêi (lÊy sái niÖu qu¶n) tæn th¬ng viªm ®µi bÓ thËn sÏ
khái, chøc n¨ng, h×nh thÓ thËn cã thÓ håi phôc hoµn toµn.
4. NÕu bÖnh kÐo dµi kh«ng ph¸t hiÖn ra nguyªn nh©n sái niÖu qu¶n, sau
nhiÒu ®ît viªm ®µi bÓ thËn cÊp tÝnh, ph¶n øng viªm x¬ t¨ng lªn sÏ trë
thµnh viªm ®µi bÓ thËn m¹n tÝnh, chøc n¨ng vµ h×nh thÓ thËn Ýt cã kh¶
n¨ng phôc håi tèt cho dï lÊy ®îc sái niÖu qu¶n.
5. Çc vi khuÈn g©y bÖnh thêng lµ vi khuÈn G(-) nh E.Coli, Klebsiella,
Proteus theo níc tiÓu ngîc dßng lan lªn thËn. Çc vi khuÈn G(+) nh liªn cÇu
khuÈn, tô cÇu cã thÓ g©y viªm ®µi bÓ thËn theo ®êng m¸u hay ®êng kÕ
cËn Ýt gÆp h¬n.
II. Gi¶i phÉu bÖnh viªm ®µi bÓ thËn – viªm thËn cÊp:
7
1. Niªm m¹c ®µi bÓ thËn viªm phï xung huyÕt, r¶i r¸c cã chç loÐt ch¶y
m¸u. §µi bÓ thËn d·n nhÑ mÊt tr¬ng lùc g©y ø ®äng, níc tiÓu ®ôc (nhiÒu
hång cÇu, b¹ch cÇu, tÕ bµo biÓu m« ®µi bÓ thËn, vi khuÈn). Vïng vá thËn
ph¶n øng viªm phï cÊp, çc gai thËn, th¸p thËn çc m« kÏ èng thËn , th©m
nhiÔm nhiÒu b¹ch cÇu ®a nh©n trung tÝnh, lympho, ®¹i thùc bµo. Vïng
tuû thËn còng cã th¬ng tæn nh vá thËn.
2. ThËn phï nÒ sng to, bao thËn nguyªn vÑn nhng dÔ mñn n¸t.
3. ThËn tr¾ng bÖch mÊt bãng nh½n, kh«ng hång c¨ng mµ gièng nh m«
tuyÕn gi¸p. PhÇn nhu m« thËn x¬ ho¸ chñ yÕu tõ kÏ thËn víi sù th©m
nhiÔm çc tÕ bµo lympho b¹ch cÇu ®a nh©n. Viªm ®µi bÓ thËn – thËn
m¹n tÝnh do sái niÖu qu¶n nãi riªng hay sái tiÕt niÖu nãi chung ®Òu cã
møc ®é gi·n ®µi bÓ thËn, niªm m¹c ®µi bÓ thËn x¬ dµy cïng çc gai thËn
teo máng. Çc èng thËn còng gi·n hay xen kÏ nh÷ng chç th¾t hÑp x¬ ho¸
niªm m¹c èng thËn , trong lßng èng thËn chøa çc thÓ cast d¹ng keo. Nhu m«
thËn máng kh«ng ph©n biÖt vïng vá vµ tuû thËn. X¬ ho¸ cã thÓ tiÕn triÓn
tíi quanh cÇu thËn vµ çc tiÓu ®éng m¹ch.
4. Viªm thËn kÏ m¹n tÝnh lµ hËu qu¶ cña qu¸ tr×nh viªm ®êng tiÕt niÖu
do sái.
III. TriÖu chøng:
1. C¬ n¨ng:
1) C¬n ®au sái niÖu qu¶n :
- §au quÆn th¾t lng tõng c¬n d÷ déi kÐo dµi vµi phót tíi hµng giê, khã
c¾t c¬n ®au nÕu kh«ng ®îc ®iÒu trÞ thuèc gi¶m ®au.
- C¬n ®au xuÊt hiÖn sau khi bÖnh nh©n ®i l¹i, vËn ®éng nhiÒu, lao
®éng nÆng. C¬n ®au dÞu ®i khi ®îc nghØ ng¬i.
- VÞ trÝ: Vïng hè th¾t lng, lan xuèng díi theo ®êng ®i cña niÖu qu¶n
tËn hÕt ë nhiÒu vÞ trÝ kh¸c nhau tuú vµo vÞ trÝ sái:
+ Sái 1/3 díi niÖu qu¶n: lan xuèng b×u.
+ Sái 1/3 gi÷a niÖu qu¶n: lan xuèng hè chËu.
+ Sái 1/3 trªn: lan däc xuèng tinh hoµn cïng bªn.
- Nguyªn nh©n: Do co th¾t viªm phï nÒ niÖu qu¶n.
- §au ©m Ø c¨ng tøc ë vïng th¾t lng khi cã ø ®äng ë niÖu qu¶n – bÓ
thËn.
8
2) §¸i m¸u: ®¸i níc tiÓu hång hay ®á (Ýt gÆp), cã thÓ ®¸i m¸u vi thÓ (<
100000 hång cÇu/ml níc tiÓu).
3) §¸i ®ôc: níc tiÓu sÉm mµu do çc tÕ bµo niªm m¹c ®µi bÓ thËn viªm
long th¶i theo níc tiÓu, do nhiÔm khuÈn. Møc ®é phô thuéc nhiÒu vµo
møc ®é nhiÔm khuÈn, vi khuÈn.
4) §¸i r¾t, ®¸i buèt: khi sái niÖu qu¶n ë vÞ trÝ s¸t bµng quang g©y kÝch
thÝch bµng quang.
5) Trong c¬n ®au bÖnh nh©n cã thÓ cã n«n, bông chíng.
2. Toµn th©n: BiÓu hiÖn t×nh tr¹ng nhiÔm khuÈn nhiÔm ®éc rÇm ré:
- Sèt cao dao ®éng 38,5 - 39C ©m Ø kh«ng thµnh c¬n vµ kÐo dµi
trong nhiÒu ngµy.
- Toµn th©n suy sót nhanh, m«i kh«, lìi bÈn, ch¸n ¨n mÖt mái (®au sèt
kh«ng døt).
- NÕu bÖnh tiÕn triÓn nhanh chãng cã thÓ g©y ure m¸u cao, thiÓu
niÖu, v« niÖu, phï do suy thËn.
3. Thùc thÓ:
- Khi cã c¬n ®au cña sái niÖu qu¶n, cã thÓ thÊy ®au co cøng c¬ th¾t
lng, co cøng nöa bông, bông chíng.
- Cã thÓ ch¹m thËn, bËp bÒnh thËn (+) nÕu kÌm theo ø níc, ø mñ thËn.
- Vç vïng hè th¾t lng ®au t¨ng.
*Çc triÖu chøng trªn thêng hay gÆp t¸i diÔn, nh÷ng lÇn sau nÆng h¬n.
4. CËn l©m sµng:
+ C«ng thøc m¸u: hång cÇu b×nh thêng, b¹ch cÇu t¨ng cao, ®a nh©n
trung tÝnh t¨ng cao (>75%).
+ Tèc ®é l¾ng m¸u t¨ng.
+ Ho¸ sinh m¸u: cã thÓ thÊy çc nguyªn nh©n g©y ra sái: Ca t¨ng, oxalat
t¨ng…
+ NÕu nhiÔm khuÈn huyÕt: xÐt nghiÖm cã vi khuÈn trong m¸u.
+ Ure, creatinin t¨ng cao: cã suy thËn cÊp/®ît cÊp cña suy thËn m¹n.
- XÐt nghiÖm níc tiÓu :
+ TÕ bµo: Hång cÇu (+++), b¹ch cÇu (+++), tÕ bµo biÓu m« ®êng niÖu
(+++)
9
+ Protein vÕt (<1g/24h).
+ Vi khuÈn níc tiÓu(+) (> 10000/ml) : thêng gÆp E.Coli 60 – 80%, liªn
cÇu,tô cÇu vµng Proteus çc chñng. §¸ng sî nhÊt lµ trùc khuÈn mñ xanh.
- Xquang hÖ tiÕt niÖu:
+ Ph¸t hiÖn sái niÖu qu¶n trõ çc trêng hîp sái urat, acid uric. H×nh ¶nh
c¶n quang cña sái n»m trªm ®êng ®i cña niÖu qu¶n, h×nh thoi 2 ®Çu h-
íng lªn trªn vµ xuèng díi.
+ Bãng thËn to.
- Siªu ©m: KÝch thíc thËn to h¬n b×nh thêng, bao thËn dµy. §µi bÓ
thËn gi·n nhÑ, niÖu qu¶n trªn sái gi·n, vïng vá vµ tuû cßn ph©n biÖt râ
vµ ©m ®ång ®Òu, kh«ng chç ho¹i tö. Siªu ©m ph¸t hiÖn sái niÖu qu¶n lµ
h×nh t¨ng ©m cã bãng c¶n ngay c¶ sái urat, acid uric, nhng siªu ©m khã
ph¸t hiÖn sái niÖu qu¶n 1/3 gi÷a v× h¬i çc quai ruét vµ x¬ng chËu.
- Chôp niÖu ®å tÜnh m¹ch khi hÕt ®ît viªm cÊp tÝnh:
+ X¸c ®Þnh vÞ trÝ sái trªn ®êng ®i cña niÖu qu¶n, kh«ng bá sãt sái
kh«ng c¶n quang.
+ §¸nh gi¸ chøc n¨ng thËn th«ng qua møc ®é bµi tiÕt cña thËn theo thêi
gian
+ H×nh th¸i ®µi bÓ thËn, thËn.
+ Møc ®é gi·n cña niÖu qu¶n, ®µi bÓ thËn trªn vÞ trÝ cña sái.
+ Ph¸t hiÖn çc dÞ d¹ng cña sái.
- Chôp niÖu qu¶n – bÓ thËn ngîc dßng: còng cã gi¸ trÞ chÈn ®o¸n sái,
t¾c niÖu qu¶n… nhng Ýt dïng.
IV. DiÔn biÕn:
1. §ît viªm ®µi bÓ thËn cÊp: nÕu chän ®îc kh¸ng sinh nh¹y c¶m ®ñ hiÖu
lùc tèt cã thÓ tiÕn triÓn 5 – 7 ngµy: hiÖn tîng viªm phï nÒ ®êng tiÕt niÖu
gi¶m, nÕu sái niÖu qu¶n kh«ng g©y t¾c hoµn toµn, niÖu qu¶n ®îc lu
th«ng cã møc ®é víi lu lîng níc tiÓu t¨ng dÇn bÖnh nh©n sÏ gi¶m dÇn ®au,
h¹ sèt vµ sÏ qua ®ît nhiÔm khuÈn cÊp tÝnh.
2. T×nh tr¹ng viªm ®µi bÓ thËn m¹n tÝnh víi sái niÖu qu¶n lµ hËu qu¶ cña
bÖnh lý sái kh«ng ®îc ®iÒu trÞ ®óng, sù coi nhÑ bÖnh nh©n cã sái, khi
dÞu c¬n ®au råi bá qua, ngay c¶ çc trêng hîp sau khi ®· ®iÒu trÞ sái niÖu
qu¶n ë giai ®o¹n muén cã biÕn chøng. Viªm ®µi bÓ thËn – thËn m¹n tÝnh
10
vÉn cã thÓ nh÷ng ®ît bïng ph¸t cÊp tÝnh khi béi nhiÔm t¨ng thªm, lµm suy
gi¶m dÇn chøc n¨ng thËn vµ gi·n ®µi bÓ thËn.
V. Viªm ®µi bÓ thËn 2 bªn.
1. Viªm ®µi bÓ thËn cÊp 2 bªn: §Òu do sái hay viªm ®µi bÓ thËn cÊp 1
bªn vµ thËn ®èi diÖn lµ thËn bÖnh lý (mæ sái tiÕt niÖu cò, viªm thËn , teo
thËn ..) çc triÖu chøng biÓu hiÖn b»ng c¬n ®au sái niÖu qu¶n, sèt cao,
®ång thêi thiÓu niÖu, v« niÖu, ure, creatinin t¨ng.
2. Viªm ®µi bÓ thËn m¹n tÝnh 2 bªn: do sái niÖu qu¶n hai bªn hay 1 bªn
sái, 1 bªn nhiÔm khuÈn ngîc dßng ®µi bÓ thËn kh«ng cã sái.
- BiÓu hiÖn t×nh tr¹ng viªm ®êng tiÕt niÖu trªn vµ suy thËn m¹n tÝnh
víi møc ®é kh¸c nhau.
- Toµn tr¹ng chung suy gi¶m, niªm m¹c nhît, cã thÓ phï kÝn ®¸o hay râ
rÖt, mÖt mái, ch¸n ¨n, ®¾ng miÖng do ure, creatinin t¨ng.
- Çc xÐt nghiÖm sinh ho¸ thay ®æi nhiÒu: ure, creatinin çc chÊt
®iÖn gi¶i m¸u Na+, K+ t¨ng vµ toan ho¸. Møc läc cÇu thËn gi¶m, hÖ sè
thanh th¶i ure, creatinin ®Òu gi¶m.
- XÐt nghiÖm m¸u hång cÇu gi¶m < 3000000 hay thÊp h¬n n÷a thiÕu
m¸u nhîc s¾c , b¹ch cÇu t¨ng, ®a nh©n trung tÝnh vµ lympho t¨ng.
- XÐt nghiÖm níc tiÓu cã ®Çy ®ñ dÊu hiÖu viªm ®êng tiÕt niÖu.
VI. §iÒu trÞ
1. Nguyªn t¾c lµ ®iÒu trÞ t×nh tr¹ng viªm ®µi bÓ thËn cÊp do sái niÖu
qu¶n tríc vµ gi¶i phãng sím niÖu qu¶n khái bÞ t¾c sái.
2. Cô thÓ:
1) Gi¶m ®au :
- Atropin, papaverin, morphin, dolargan.
- Lîi tiÓu nhÑ (kh«ng dïng Lasix lµ thuèc lîi tiÓu m¹nh).
2) Kh¸ng sinh:
- Chê xÐt nghiÖm vi khuÈn vµ kh¸ng sinh ®å th× mÊt tÝnh cÊp cøu
cña viªm ®µi bÓ thËn cÊp cã thÓ tiÕn hµnh ®iÒu trÞ (thuèc diÖt vi
khuÈn G(-)):
+ Víi viªm ®µi bÓ thËn nhÑ vµ trung b×nh cã thÓ dïng: Cephlosporin
uèng (Cefalexin), Augmentin.
+ Víi viªm ®µi bÓ thËn nÆng cã thÓ dïng: Cefotaxim
11
+ Cã thÓ ®iÒu trÞ: Erythromycin vµ Biseptol 0,48gx 2viªn/24h.
- §iÒu chØnh kh¸ng sinh sau khi cã xÐt nghiÖm vi khuÈn vµ kh¸ng
sing ®å. Lu ý dïng çc kh¸ng sinh Ýt ®éc víi thËn trong trêng hîp cã suy
thËn (tr¸nh dïng gentamycin, streptomycin).
- §ît ®iÒu trÞ 5 – 7 ngµy ph¶i døt ®iÓm: C¾t c¬n ®au quÆn thËn,
hÕt sèt, hÕt nhiÔm khuÈn tiÕt niÖu, lîng níc tiÓu t¨ng, toµn tr¹ng æn
®Þnh, nÕu kh«ng æn ®Þnh nhng ngõng kh¸ng sinh ®Ó tiÕn hµnh çc
chÈn ®o¸n bæ sung ( chôp UIV) bÖnh c¶nh l©m sµng l¹i t¸i diÔn ph¶i
tÝnh ®Õn viÖc can thiÖp phÉu thuËt sím: mæ niÖu qu¶n lÊy sái vµ ®Æt
th«ng niÖu qu¶n tèt h¬n çc biÖn ph¸p can thiÖp kh¸c.
3) T×m vµ lo¹i bá sái niÖu qu¶n vµ çc nguyªn nh©n kh¸c g©y ra sái
niÖu qu¶n: Khi t×nh tr¹ng viªm ®µi bÓ thËn cÊp æn ®Þnh: chôp UIV
®Ó ®¸nh gi¸ sái niÖu qu¶n, sái tiÕt niÖu vµ ¶nh hëng chøc n¨ng thËn.
- Sái nhá < 1cm, trßn nh½n:
+ 1/3 trªn, gi÷a niÖu qu¶n: ®Æt th«ng niÖu qu¶n ®Èy sái lªn thËn, t¸n sái
thËn ngoµi c¬ thÓ (t¸n sái qua da).
+ 1/3 díi niÖu qu¶n: néi soi sái niÖu qu¶n lÊy sái hay t¸n sái ngoµi c¬
thÓ.
+ NÕu c¬ së kh«ng cã trang bÞ chuyÓn bÖnh nh©n vÒ çc trung t©m
tiÕt niÖu. BÖnh nh©n kh«ng cã ®iÒu kiÖn chuyÓn viÖn, mæ niÖu qu¶n
lÊy sái sím.
- Sái > 1cm xï x× cã d¹ng niÖu qu¶n: nªn phÉu thuËt lÊy sái lËp l¹i lu
th«ng niÖu qu¶n/mæ néi soi.
- Lµm cho sái tôt xuèng bµng quang.
4) ChÕ ®é dinh dìng hîp lÝ:
- ¡n nhÑ, uèng nhiÒu níc läc, níc hoa qu¶ (nÕu cã v« niÖu th× kiªng rau
qu¶ vµ h¹n chÕ níc).
- Bï níc, ®iÖn gi¶i b»ng ®êng tÜnh m¹ch nÕu cã mÊt nhiÒu níc.
- NÕu cã suy thËn: chÕ ®é ¨n nh¹t, gi¶m ®¹m.
3. KÕt qu¶ ®iÒu trÞ viªm ®µi bÓ thËn – thËn cÊp tèt lµ: sau mæ hay can
thiÖp sím sái niÖu qu¶n vµ ®êng tiÕt niÖu ®îc lÊy hÕt, çc xÐt nghiÖm
tÕ bµo hång cÇu (-), b¹ch cÇu (-).
12
4. §iÒu trÞ viªm ®µi bÓ thËn – thËn m¹n ®èi víi 1 thËn niÖu qu¶n cã sái:
kh¶ n¨ng håi phôc chøc n¨ng thËn lµ rÊt h¹n chÕ, nhng chøc n¨ng thËn ®èi
diÖn sÏ bï trõ hoµn toµn nªn thÓ tr¹ng chung vµ chÊt lîng cuéc sèng vÉn
®¶m b¶o.
5. Viªm ®µi bÓ thËn m¹n tÝnh 2 bªn sau khi can thiÖp sái niÖu qu¶n tiÕt
niÖu 2 bªn kh«ng lµm viªm ®µi bÓ thËn – thËn nÆng thªm nhng t×nh tr¹ng
suy thËn Ýt cã kh¶ n¨ng håi phôc (nhÊt lµ çc trêng hîp suy thËn giai ®o¹n
III – IV) tiªn lîng xÊu ph¶i ®iÒu trÞ b»ng läc m¸u chu kú.
ThËn ø níc
I. §¹i c¬ng
1. ThËn ø níc lµ hËu qu¶ cña rÊt nhiÒu nguyªn nh©n g©y t¾c ®êng dÉn
niÖu, trong ®ã do sái niÖu qu¶n lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n phæ
biÕn, bÖnh cã thÓ cÊp hay m¹n tÝnh.
2. Sái niÖu qu¶n lµ 1 c¶n trë dßng níc tiÓu dï t¾c hoµn toµn hay kh«ng
hoµn toµn g©y ø ®äng níc tiÓu vµ nhiÔm khuÈn ®êng tiÕt niÖu do chÝt
hÑp.
3. VÞ trÝ chÝt hÑp: Thêng gÆp ë 1/3 gi÷a (ngay s¸t trªn ®éng m¹ch
chËu), 1/3 díi (s¸t bµng quang).Trong qu¸ tr×nh viªm nhiÔm çc th¬ng tæn
viªm x¬ viªm m¹c, díi niªm m¹c ®Õn c¬ thµnh niÖu qu¶n sÏ g©y chÝt hÑp
ngay t¹i chç sái niÖu qu¶n.
4. Khi sái t¾c kh«ng hoµn toµn: níc tiÓu ®ôc, thËn to Ýt. Khi sái t¾c
hoµn toµn: thËn to c¨ng, nhu m« thËn gi·n máng cã khi nh mµng nilon
thµnh 1 bäc chøa ®ùng níc tiÓu (500 – 530 ml).
5. ThËn c¨ng to ø níc dÉn ®Õn sù huû ho¹i vÒ cÊu tróc lµm suy chøc n¨ng
thËn. NÕu gi¶i phãng t¾c nghÏn sím th× chøc n¨ng thËn ®îc håi phôc 1
phÇn hay hoµn toµn. NÕu lµ t¾c hoµn toµn trong vßng 1 tuÇn lÔ th× thËn
bÞ suy khã håi phôc. Do vËy trªn l©m sµng cÇn ph¸t hiÖn sím vµ xö trÝ
sím biÕn chøng nµy cña sái niÖu qu¶n.
6. ThËn ø níc ®¬n thuÇn theo logic kh«ng thÓ cã, nhng trªn l©m sµng çc
trêng hîp “thËn ø níc tiÓu trong”, xÐt nghiÖm kh«ng cã vi khuÈn nªn danh
tõ thËn ø níc vÉn cã gi¸ trÞ thùc tÕ.
7. Trêng hîp thËn ø níc kÌm theo nhiÔm khuÈn sÏ dÉn ®Õn ø mñ thËn.
13
8. Trong ®iÒu trÞ thËn ø níc ph¶i quan t©m b¶o tån thËn ngay c¶ giai
®o¹n 3, 4.
II. TriÖu chøng l©m sµng: tuú thuéc vµo tÝnh chÊt t¾c nghÏn (cÊp hay
m¹n), vÞ trÝ t¾c (thÊp hay cao, 1 hay c¶ 2 bªn, cã kÌm nhiÔm khuÈn hay
kh«ng).
1. BÖnh nh©n cã bÖnh sö sái niÖu qu¶n (cã çc triÖu chøng cña sái niÖu
qu¶n trong tiÒn sö … hoÆc ®ång thêi víi çc triÖu chøng cña ø níc thËn
nÕu cÊp tÝnh).
2. C¬ n¨ng:
1) Héi chøng t¾c nghÏn ®êng tiÕt niÖu trªn do sái niÖu qu¶n: ®au vïng
th¾t lng do thËn ø níc cã ®Æc ®iÓm kh¸c víi ®au vïng th¾t lng do sái
niÖu qu¶n ®¬n thuÇn:
- §au ©m Ø liªn tôc, ®au nhiÒu vÒ ®ªm.
- C¨ng tøc nhøc nhèi rÊt khã chÞu, ch¸n ¨n, uèng nhiÒu.
- §au lµm mÊt kh¶ n¨ng vËn ®éng vµ lao ®éng.
Mét sè trêng hîp chØ ®au th¾t lng ©m Ø, thËm chÝ kh«ng ®au do sái
niÖu qu¶n nhá, tr¬n, cã thÓ lu th«ng níc tiÓu tõng ®ît råi l¹i viªm t¾c
niÖu qu¶n, niÖu qu¶n vµ thËn gi·n to dÇn. Còng cã khi ®au xuÊt hiÖn
khi rÆn ®¸i biÓu hiÖn sù phôt ngîc dßng bµng quang-niÖu qu¶n.
2) §¸i nhiÒu, hay ®¸i vÒ ®ªm, tØ träng níc tiÓu thÊp (nÕu ø níc dµi
ngµy).
3) Çc triÖu chøng c¬ n¨ng kh¸c cña sái niÖu qu¶n…
3. Toµn th©n:
- Toµn tr¹ng vÉn b×nh thêng, cã thÓ gai sèt 37 – 38C do béi nhiÔm
(thËn ø níc nhiÔm khuÈn). NÕu çc trêng hîp thËn ø níc 2 bªn, toµn tr¹ng
suy sôp h¬n: gÇy, da kh«, phï, thiÕu m¸u, ch¸n ¨n, mÖt mái, kh«ng muèn
vËn ®éng ®i l¹i v× ®au c¨ng tøc c¶ 2 bªn th¾t lng. §¸i Ýt
- T¨ng huyÕt ¸p: t¨ng nhÑ hoÆc trung b×nh do thËn t¨ng tiÕt Renin
hoÆc do gi÷ níc, gi÷ muèi. §a phÇn khi lo¹i bá sái niÖu qu¶n th× huyÕt
¸p trë l¹i b×nh thêng, 1 sè trêng hîp t¨ng cao ph¶i c¾t bá thËn míi ®iÒu
chØnh ®îc.
- Suy thËn cÊp.
- Suy thËn m¹n tÝnh c¶ 2 bªn: trêng hîp thËn ø níc c¶ 2 bªn kÐo dµi.
14
+ Héi chøng ure m¸u cao:
+ Héi chøng thiÕu m¸u: da xanh, niªm m¹c nhît, m¹ch nhanh.
+ Phï.
+ §¸i Ýt.
+ Trêng hîp nÆng (suy thËn giai ®o¹n cuèi kh«ng håi phôc): khã thë toan
huyÕt, xuÊt huyÕt, ®i láng, chíng bông, v« niÖu: h«n mª, tö vong.
4. Thùc thÓ:
- C¬ ë th¾t lng phï nÒ, tÊy ®á sê vµo rÊt ®au.
- ThËn to nh khèi u vïng th¾t lng, Ýt ®au cã khi bÖnh nh©n tù sê thÊy,
thµy thuèc ph¸t hiÖn: ThËn to c¨ng, mÒm cßn ®µn håi, Ên vµo khèi thËn
bÖnh nh©n ®au tøc: ch¹m thËn(+), bËp bÒnh thËn(+).
- Cã ph¶n øng thµnh bông t¹i chç th¾t lng thµnh bông.
§«i khi cã nh÷ng trêng hîp viªm t¾c niÖu qu¶n gi¶m ®i, sái di chuyÓn ®îc,
níc tiÓu lu th«ng ®îc, thËn l¹i bÐ ®i.
III. TriÖu chøng cËn l©m sµng
1. XÐt nghiÖm níc tiÓu:
- §¸i m¸u ®¹i thÓ hay vi thÓ.
- NhiÒu b¹ch cÇu, b¹ch cÇu ®a nh©n tho¸i ho¸: nÕu cã nhiÔm khuÈn
níc tiÓu.
- LÊy níc tiÓu ®em cÊy t×m vi khuÈn (níc tiÓu gi÷a dßng/chäc hót
bµng quang, th«ng ®¸i): > 100000 vi khuÈn /ml:nÕu nhiÔm khuÈn níc
tiÓu. Lµm kh¸ng sinh ®å.
- Protein niÖu(+): cã viªm thËn, bÓ thËn kÌm theo.
2. XÐt nghiÖm m¸u:
- Hång cÇu b×nh thêng, trong nh÷ng trêng hîp ®a hång cÇu do thËn ø
níc s¶n xuÊt nhiÒu erythropoietin th× hång cÇu m¸u t¨ng, b¹ch cÇu h¬i
t¨ng.
- Tèc ®é m¸u l¾ng t¨ng nhÑ.
- Çc xÐt nghiÖm sinh ho¸ ë giíi h¹n b×nh thêng nÕu lµ sái niÖu qu¶n 1
bªn thËn bªn ®èi diÖn bï trõ. XÐt nghiÖm sinh ho¸ cã nhiÒu biÕn ®æi
tuú møc ®é thËn ø níc vµ suy thËn: ure, creatinin t¨ng, rèi lo¹n níc ®iÖn
gi¶i Na+, K+ t¨ng, toan ho¸ m¸u, dù tr÷ kiÒm gi¶m, pH m¸u thÊp.
IV. ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh:
15
1. Chôp hÖ tiÕt niÖu kh«ng chuÈn bÞ:
- Bãng thËn to.
- Ph¸t hiÖn sái niÖu qu¶n 1 bªn hay 2 bªn (93 - 95%) trõ trêng hîp sái
urat. Khi thËn to qu¸ cã thÓ ®Èy niÖu qu¶n, sái vÒ phÝa ®èi diÖn trïng
víi cét sèng khã nh×n thÊy sái, hoÆc nhÇm chÈn ®o¸n sái niÖu qu¶n bªn
kh«ng cã thËn to.
2. Siªu ©m:
- §¸nh gi¸ t×nh tr¹ng nhu m« thËn, niÖu qu¶n, møc ®é ø níc.
- Lµ ph¬ng tiÖn chÈn ®o¸n tèt sái niÖu qu¶n ngay c¶ sái urat, nhng khã
ph¸t hiÖn sái 1/3 gi÷a v× víng ruét vµ khung chËu.
- Ph©n biÖt víi bÖnh thËn cã nang.
3. Chôp UIV:
- ThÊy chøc n¨ng thËn bªn cã sái bÞ gi¶m, mÊt:
+ Bãng thËn bªn t¾c thêng ®Ëm nÐt h¬n.
+ §µi bÓ thËn gi·n réng.
+ NiÖu qu¶n ph×nh, gi·n ngo»n ngoÌo.
- §¸nh gi¸ chøc n¨ng thËn thËn bªn ®èi diÖn.
Khi cã sái niÖu qu¶n 1 bªn thËn bªn ®èi diÖn sÏ bï trõ. Trong çc trêng hîp
nµy thËn bªn cã sái ngÊm thuèc kÐm hay kh«ng ngÊm thuèc cha h¼n lµ
thËn mÊt chøc n¨ng. CÇn theo dâi nh÷ng phim chôp chËm sau 60 – 90 –
120 phót ®Ó ®¸nh gi¸ ®îc chøc n¨ng vµ h×nh thÓ ®µi bÓ thËn ø níc. Çc
trêng hîp sái niÖu qu¶n 2 bªn còng ph¶i chôp UIV chËm ®Ó ®¸nh gi¸ ®îc
®óng chøc n¨ng vµ h×nh thÓ thËn. NÕu 2 thËn kh«ng ngÊm thuèc trong
çc phim chôp chËm 120 – 180 phót sÏ khã kh¨n cho th¸i ®é xö trÝ. Chôp
®ång vÞ phãng x¹ víi 99mTcDTPA cho phÐp ®¸nh gi¸ ®óng chøc n¨ng
thËn tõng bªn khi UIV kh«ng ngÊm thuèc. NÕu chøc n¨ng thËn < 5% th×
chøc n¨ng läc cña thËn kh«ng cßn.
4. CTscanner: çc trêng hîp cha râ rµng.
V. ChÈn ®o¸n møc ®é thËn ø níc: Dùa trªn l©m sµng vµ chÈn ®o¸n
h×nh ¶nh chñ yÕu lµ siªu ©m vµ UIV, chia 4 ®é:
1. §é 1: thËn to h¬n b×nh thêng, thËn gi¶m tiÕt thuèc (chËm sau 15 phót),
®µi bÓ thËn gi·n râ h×nh chuú, nhu m« thËn dµy h¬n 10mm.
16
2. §é 2 : thËn to râ rÖt 12x10cm, thËn gi¶m tiÕt thuèc ( chËm sau 30
phót), ®µi bÓ thËn mê gi·n h×nh chïm nho (®êng kÝnh 2cm), nhu m« thËn
10 – 5mm.
3. §é 3: thËn to râ rÖt 15x12 cm, thËn gi¶m tiÕt nhiÒu ( chËm sau 45
phót) ®µi bÓ thËn mê h×nh qu¶ bãng bµn (>2cm) nhu m« thËn 5 – 3 mm.
4. §é 4: thËn to râ rÖt, chøc n¨ng thËn gi¶m nhiÒu, kh«ng tiÕt thuèc
(chËm sau 60 phót), kh«ng thÊy h×nh ®µi bÓ thËn, nhu m« thËn díi 3mm
hoÆc kh«ng ®o ®îc.
VI. Xö trÝ :
1. Nguyªn t¾c:
1) Nhanh chãng chÈn ®o¸n vµ xö trÝ khÈn tr¬ng thËn ø níc.
2) Lo¹i bá yÕu tè g©y t¾c: lÊy sái niÖu qu¶n.
3) Chèng nhiÔm khuÈn sím, chÝnh x¸c vµ tÝch cùc nÕu kh«ng thËn ø
níc sÏ chuyÓn sang thËn ø mñ g©y huû ho¹i nhu m« thËn, huû ho¹i toµn
bé thËn.
4) Chèng rèi lo¹n c©n b»ng níc, diÖn gi¶i: chèng mÊt níc, truþ m¹ch
trong trêng hîp cã ®¸i nhiÒu trªn 2,5l/24h b»ng cho uèng vµ truyÒn tÜnh
m¹ch b»ng dung dÞch thÝch hîp.
5) Ch÷a suy thËn b»ng chÕ ®é ¨n gi¶m ®¹m hoÆc läc m¸u ngoµi thËn.
6) ChØ ®Þnh ngo¹i khoa ®óng.
2. §iÒu trÞ ngo¹i khoa: Chó ý kh¶ n¨ng b¶o tån, hÕt søc h¹n chÕ c¾t bá
thËn.
a. PhÉu thuËt b¶o tån thËn: khi chøc n¨ng thËn cha bÞ mÊt hoµn toµn
(bao gåm c¶ trêng hîp UIV bµi tiÕt chËm 60 – 120 phót), nhu m« thËn
cßn dµy 3 – 5 mm, níc tiÓu ®ôc vi khuÈn N < 10 4 /ml.
- ThËn ø níc ®é 1 – 2: t¸n sái ngoµi c¬ thÓ, néi soi niÖu qu¶n, mæ lÊy
sái, phôc håi lu th«ng niÖu qu¶n ®¬n thuÇn hay ®Æt th«ng niÖu qu¶n.
- ThËn ø níc ®é 3 – 4: mæ lÊy sái niÖu qu¶n, phôc håi lu th«ng víi èng
th«ng niÖu qu¶n hay dÉn lu thËn ®¶m b¶o an toµn cho phÉu thuËt.
- Trêng hîp cã chÝt hÑp niÖu qu¶n thùc sù (khi phÉu thuËt th¨m dß
niÖu qu¶n èng th«ng 8 Ch kh«ng th«ng) cã thÓ c¾t ®o¹n hÑp niÖu qu¶n
nèi tËn tËn trªn èng th«ng niÖu qu¶n, hay dÉn lu t¹m thêi vµ chuyÓn
bÖnh nh©n ®Õn çc trung t©m ngo¹i khoa tiÕt niÖu.
17
- Sái niÖu qu¶n hai bªn cÇn ®¸nh gi¸ toµn tr¹ng, c©n nh¾c can thiÖp
c¶ 2 bªn trong 1 lÇn mæ.
b. C¾t thËn chØ ®îc chØ ®Þnh trong çc trêng hîp thËn ø níc ®é 4 (20
– 25%) vµ khi thËn ®· mÊt hÕt chøc n¨ng chØ cßn lµ tói chøa níc tiÓu,
thËn bªn ®èi diÖn bï trõ hoµn toµn.
ThËn ø mñ
I. §¹i c¬ng:
1) Sái niÖu qu¶n lµ 1 c¶n trë dßng níc tiÓu dï t¾c hoµn toµn hay kh«ng
hoµn toµn g©y ø ®äng níc tiÓu vµ nhiÔm khuÈn ®êng tiÕt niÖu do chÝt
hÑp.
2) VÞ trÝ chÝt hÑp: Thêng gÆp ë 1/3 gi÷a ngay s¸t trªn ®éng m¹ch chËu,
1/3 díi s¸t bµng quang. Trong qu¸ tr×nh viªm nhiÔm çc th¬ng tæn viªm x¬
viªm m¹c, díi niªm m¹c ®Õn c¬ thµnh niÖu qu¶n sÏ g©y chÝt hÑp ngay t¹i
chç sái niÖu qu¶n.
3) Khi sái t¾c kh«ng hoµn toµn: níc tiÓu ®ôc, thËn to Ýt. Khi sái t¾c
hoµn toµn: thËn to c¨ng, nhu m« thËn gi·n máng cã khi nh mµng nilon
thµnh 1 bäc chøa ®ùng níc tiÓu (500 – 530 ml).
4) ThËn ø mñ lµ t×nh tr¹ng sái niÖu qu¶n t¾c g©y ø ®äng vµ nhiÔm
khuÈn níc tiÓu do ®Ó qu¸ muén kh«ng ®iÒu trÞ.
II. Gi¶i phÉu bÖnh: ThËn ø mñ thêng to ch¾c, Ýt khi teo nhá. Khi mæ
cã thÓ thÊy ®µi bÓ thËn gi·n réng chøa ®Çy mñ tr¾ng, ®Æc nh níc vo
g¹o, nh s÷a, ®«i khi cã mµu n©u nh s÷a chocolate do ho¹i tö ch¶y m¸u lÉn
mñ. Nhu m« thËn bÞ ph¸ huû, çc èng thËn còng gi·n máng thµnh nh÷ng
hèc chøa ®Çy mñ. Líp vá thËn dµy x¬ ho¸ bao bäc nh÷ng æ mñ to nhá
kh¸c nhau, vµ çc líp mì xung quanh dÝnh vµo vá thËn. Ho¹i tö nhu m«
thËn cã thÓ kh«ng hoµn toµn nhng do æ apxe r¶i r¸c nªn lµm háng thËn,
bÖnh nh©n sèng chñ yÕu víi thËn bªn ®èi diÖn.
III. TriÖu chøng l©m sµng:
1. BÖnh nh©n cã bÖnh sö sái niÖu qu¶n víi nh÷ng c¬n ®au quÆn th¾t l-
ng vµ nhiÔm khuÈn nhiÒu ®ît.
2. C¬ n¨ng:
- §au th¾t lng tréi lªn c¨ng tøc, kh«ng ¨n ngñ ®îc.
18
- §¸i níc tiÓu ®ôc nh níc vo g¹o hay nh s÷a.
- Çc triÖu chøng cña sái niÖu qu¶n kÌm theo.
3. Toµn th©n:
- ThÓ tr¹ng gµy sót, da xanh, thiÕu m¸u sèt cao rÐt run 39 - 40C khã
®iÒu trÞ.
- T¨ng huyÕt ¸p: t¨ng nhÑ hoÆc trung b×nh do thËn t¨ng tiÕt Renin
hoÆc do gi÷ níc, gi÷ muèi. §a phÇn khi lo¹i bá sái niÖu qu¶n th× huyÕt
¸p trë l¹i b×nh thêng, 1 sè trêng hîp t¨ng cao ph¶i c¾t bá thËn míi ®iÒu
chØnh ®îc.
- Suy thËn cÊp.
- Suy thËn m¹n tÝnh c¶ 2 bªn: trêng hîp thËn ø níc c¶ 2 bªn kÐo dµi.
+ Héi chøng ure m¸u cao.
+ Héi chøng thiÕu m¸u: da xanh, niªm m¹c nhît, m¹ch nhanh.
+ Phï.
+ Trêng hîp nÆng (suy thËn giai ®o¹n cuèi kh«ng håi phôc): tiÕng cä
mµng tim, khã thë toan huyÕt, xuÊt huyÕt, ®i láng, chíng bông: h«n mª,
tö vong.
4. Thùc thÓ:
- Kh¸m thÊy thËn to c¨ng, ch¾c, rÊt ®au Ýt di ®éng (nh 1 u thËn) kh¸c
víi thËn ø níc (thËn c¨ng mÒm, cã thÓ di ®éng ®îc).
- C¬ ë th¾t lng phï nÒ tÊy ®á do thÊm níc tiÓu, mñ ra quanh thËn.
- Ph¶n øng thµnh bông vïng th¾t lng.
5. CËn l©m sµng:
+ Hång cÇu gi¶m, b¹ch cÇu t¨ng chñ yÕu lµ ®a nh©n trung tÝnh vµ
lympho.
+ Tèc ®é l¾ng m¸u cao.
+ Ure m¸u, creatinin m¸u b×nh thêng hay t¨ng nhÑ (do thËn bªn ®èi diÖn
bï trõ), cã thÓ t¨ng cao nÕu cã suy thËn.
- XÐt nghiÖm níc tiÓu:
+ B¹ch cÇu tho¸i ho¸ nhiÒu, hång cÇu (+++)
+ Vi khuÈn: E. coli hoÆc Proteus … sè lîng N >10 4 /ml.
19
- Xquang hÖ tiÕt niÖu kh«ng chuÈn bÞ: c¶ vïng th¾t lng mê, bãng
thËn to vµ sái niÖu qu¶n.
- Siªu ©m: niÖu qu¶n ®µi bÓ thËn gi·n to, chøa dÞch ®Ëm ©m kh«ng
®ång ®Òu, nhu m« thËn máng. Ph¸t hiÖn sái niÖu qu¶n. §¸nh gi¸ møc ®é
thËn ø mñ: nh víi thËn ø níc: 4 ®é.
- Chôp UIV:
+ §¸nh gi¸ chøc n¨ng thËn bªn cã sái: gi¶m hoÆc mÊt: bãng thËn bªn t¾c
thêng ®Ëm nÐt h¬n, ®µi bÓ thËn gi·n réng, niÖu qu¶n ph×nh gi·n ngo»n
ngoÌo.
+ §¸nh gi¸ chøc n¨ng cña thËn bªn ®èi diÖn.
IV. ThÓ l©m sµng:
1. ThÓ b¸n cÊp hay m¹n tÝnh: t×nh tr¹ng nhiÔm khuÈn kh«ng nÆng (nh
sèt cao), ®i tiÓu ®ôc tõng ®ît nhng toµn th©n suy sôp, gµy, da xanh thiÕu
m¸u. Hång cÇu, hematocrite thÊp, b¹ch cÇu t¨ng cao, tèc ®é l¾ng m¸u cao.
2. ThÓ cã khèi vïng th¾t lng to, ch¾c, ®au cÇn ph©n biÖt víi khèi ung th
thËn.
3. ThÓ suy thËn ure huyÕt cao: thËn ø mñ ø níc 2 bªn.
V. Th¸i ®é xö trÝ:
1. Nguyªn t¾c:
2) Nhanh chãng chÈn ®o¸n vµ xö trÝ thËn ø níc.
3) Lo¹i bá yÕu tè g©y t¾c: lÊy sái niÖu qu¶n.
4) Chèng nhiÔm khuÈn sím, chÝnh x¸c vµ tÝch cùc nÕu kh«ng thËn ø
níc sÏ chuyÓn sang thËn ø mñ g©y huû ho¹i nhu m« thËn, huû ho¹i toµn
bé thËn.
5) Chèng rèi lo¹n c©n b»ng níc, ®iÖn gi¶i: chèng mÊt níc, truþ m¹ch
trong trêng hîp cã ®¸i nhiÒu trªn 2,5l/24h b»ng cho uèng vµ truyÒn tÜnh
m¹ch b»ng dung dÞch thÝch hîp.
6) Ch÷a suy thËn b»ng chÕ ®é ¨n gi¶m ®¹m hoÆc läc m¸u ngoµi thËn.
2. §iÒu trÞ phÉu thuËt:
a. Nguyªn t¾c:
- ThËn ø mñ lµ t×nh tr¹ng nhiÔm khuÈn ®êng tiÕt niÖu trªn rÊt nÆng.
- C¾t thËn ®îc chØ ®Þnh.
20
- Cã khi ph¶i b¶o tån v× thËn bªn ®èi diÖn lµ thËn bÖnh lý, chØ lÊy
sái niÖu qu¶n vµ dÉn lu thËn mñ.
b. PhÉu thuËt b¶o tån thËn: khi chøc n¨ng thËn cha bÞ mÊt hoµn toµn
(bao gåm c¶ trêng hîp UIV bµi tiÕt chËm 60 – 120 phót), nhu m« thËn
cßn dµy 3 – 5 mm, níc tiÓu ®ôc vi khuÈn N < 10 4 /ml.
- Çc trêng hîp thËn ø mñ nhiÔm khuÈn cÊp hay nhiÔm khuÈn huyÕt,
®¸i th¸o ®êng, suy thËn, thÓ tr¹ng bÖnh nh©n suy sôp ®e do¹ tÝnh m¹ng
trong cÊp cøu th× chØ dÉn lu thËn ®iÒu trÞ néi khoa råi ®¸nh gi¸ l¹i t×nh
tr¹ng toµn th©n, chøc n¨ng 2 thËn, sÏ can thiÖp triÖt ®Ó sau.
a. C¾t thËn ø mñ lµ 1 phÉu thuËt khã, cÇn
chuÈn bÞ bÖnh khi mæ tr¸nh çc tai biÕn
lµm th¬ng tæn çc t¹ng hay m¹ch m¸u.
Suy thËn cÊp

I. §¹i c¬ng
1. Sái niÖu qu¶n lµ 1 trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y thiÓu niÖu, v« niÖu
– suy thËn cÊp sau thËn.
2. ThiÓu niÖu khi lîng níc tiÓu < 400ml/24h, v« niÖu khi < 100ml/24h.
3. Suy thËn cÊp sau thËn do sái niÖu qu¶n hay gÆp sái niÖu qu¶n 2 bªn
(hoÆc sái thËn 1 bªn, 1 bªn lµ sái niÖu qu¶n).
4. Sái niÖu qu¶n 1 bªn nÕu v« niÖu thêng lµ thËn bªn ®èi diÖn bÖnh lý,
tuy nhiªn sái niÖu qu¶n 1 bªn g©y v« niÖu còng cã gÆp trong y v¨n gäi lµ
v« niÖu ph¶n x¹.
II. Sinh bÖnh häc:
1. Sái g©y viªm t¾c niÖu qu¶n cÊp tÝnh ø ®äng qu¸ møc ë thËn, trong
t×nh tr¹ng gi·n ®µi bÓ thËn ®· cã tríc, t¹o ph¶n x¹ ngõng bµi tiÕt cña thËn.
Thùc chÊt suy thËn cÊp do sái niÖu qu¶n (sái tiÕt niÖu) lµ suy thËn cÊp
sau thËn nhng chÝnh t¹i thËn còng ®· cã sù th¬ng tæn.
2. NhiÔm khuÈn t¸c ®éng lªn tÝnh chÊt bÖnh lý cña sái niÖu qu¶n lµm
t¨ng nguy c¬ suy thËn cÊp.
3. Rèi lo¹n níc ®iÖn gi¶i: Na+ t¨ng, K+ t¨ng.
4. Rèi lo¹n toan kiÒm: ure m¸u t¨ng, creatinin m¸u t¨ng, dù tr÷ kiÒm gi¶m,
pH m¸u gi¶m.
21
III. TriÖu chøng:
1. Nhãm çc triÖu chøng cña sái niÖu qu¶n:
1) BÖnh nh©n cã bÖnh sö sái niÖu qu¶n (thËn), c¬n ®au th¾t lng
nhiÒu lÇn… nhng bÖnh nh©n cã diÔn biÕn bÊt thêng: nhiÔm khuÈn
tiÕt niÖu, hay sau khi ®i xa, lao ®éng mÖt mái g©y suy thËn cÊp.
2) §au vïng th¾t lng d÷ déi h¬n kÌm theo ®au bông, bông chíng, buån
n«n, n«n nhiÒu.
3) §¸i Ýt dÉn ®Õn møc chØ ®îc 200ml/ngµy, hay kh«ng cã níc tiÓu.
4) ThËn to.
2. Toµn th©n:
- Suy sôp nhanh, mÖt mái, ch¸n ¨n, ®¾ng miÖng, bÖnh nh©n kh«ng
muèn ¨n, sî uèng níc, da kh« mÊt níc.
- Niªm m¹c nhît thiÕu m¸u.
- TuÇn hoµn rèi lo¹n: nhÞp tim t¨ng, huyÕt ¸p cao.
- Thë nhanh n«ng.
- Çc triÖu chøng diÔn ra rÇm ré tiÕn triÓn nhanh trong 2 –3 ngµy: l¬
m¬, h«n mª, vËt v·.
- Cã thÓ phï phæi cÊp.
3. CËn l©m sµng:
1) XÐt nghiÖm m¸u:
- Hång cÇu< 3 triÖu, b¹ch cÇu t¨ng cao, m¸u l¾ng t¨ng cao.
- Trong çc trêng hîp thiÓu niÖu, v« niÖu do sái niÖu qu¶n thêng ure
m¸u ®· cao gÊp 2 – 3 lÇn b×nh thêng (> 30mol/l).
- Rèi lo¹n níc ®iÖn gi¶i nhÊt lµ K+ >5mEq vµ trªn ®iÖn t©m ®å cã ST
chªnh, kÌm rèi lo¹n toan chuyÓn ho¸.
2) Xquang hÖ tiÕt niÖu: sái niÖu qu¶n 1 bªn hoÆc 2 bªn hoÆc 1 bªn sái
niÖu qu¶n 1 bªn sái thËn. Bãng thËn to.
3) Siªu ©m: thËn to ®µi bÓ thËn gi·n, ph¸t hiÖn sái niÖu qu¶n vµ bÊt
thêng cña thËn bªn ®èi diÖn.
IV. TiÕn triÓn vµ tiªn lîng:
1. V« niÖu 5 – 7 ngµy: ®iÒu trÞ cã kh¶ n¨ng phôc håi tuy nhiªn phô thuéc
theo t×nh tr¹ng nhu m« thËn dµy hay máng, sái niÖu qu¶n t¾c hoµn toµn
hay kh«ng hoµn toµn.
22
2. Ngoµi 7 – 12 ngµy: ®iÒu trÞ Ýt cã kh¶ n¨ng håi phôc, tØ lÖ tö vong
cao, v× nhiÔm khuÈn vµ ho¹i tö nhu m« thËn, x¬ ho¸ tiÕn triÓn sau khi ®·
®iÒu trÞ lÊy sái.
V. §iÒu trÞ:
1. Nguyªn t¾c:
1) Båi phô th¨ng b»ng níc, ®iÖn gi¶i, kiÒm toan.
2) Lîi niÖu.
3) H¹ huyÕt ¸p: thuèc chÑn beta, thuèc øc chÕ men chuyÓn.
4) Kh¸ng sinh: Dïng kh¸ng sinh phæ réng kh«ng ®éc víi thËn:
cephalosporin 3, metrronidazole, fluoroquinolon – perflacin tiªm tÜnh
m¹ch.
5) PhÉu thuËt gi¶i quyÕt nguyªn nh©n do sái.
6) Ch¹y thËn nh©n t¹o nÕu cÇn.
7) ChÕ ®é ¨n uèng, sinh ho¹t hîp lÝ.
2. PhÉu thuËt:
1) Can thiÖp sím nÕu ure, creatinin cha qu¸ cao, ®iÖn gi¶i m¸u b×nh th-
êng: §Æt èng th«ng JJ, ®iÒu trÞ néi khoa æn ®Þnh, can thiÖp sái niÖu
qu¶n sau.
2) NÕu ure qu¸ cao (>30mmol/l), K > 5mEq/l, bÖnh nh©n phï: läc m¸u
cÊp cøu vµ can thiÖp sau khi h¹ K, ure, creatinin m¸u.
3) PhÉu thuËt:
- G©y tª t¹i chç hoÆc g©y tª tuû sèng lµ tèt nhÊt. LÊy sái dÉn lu thËn
lµ chñ yÕu hoÆc kÕt hîp lÊy sái niÖu qu¶n mét hoÆc c¶ 2 bªn, chó ý
®¶m b¶o lu th«ng niÖu qu¶n.
- Sau mæ båi phô th¨ng b»ng níc, kiÒm toan.
- Theo dâi héi chøng sau mæ sái ngµy thø 5 – 7:
+ T×nh tr¹ng mÊt níc vµ ®iÖn gi¶i nÆng
+ T×nh tr¹ng nhiÔm khuÈn sau mæ: nhu m« thËn tiÕp tôc ho¹i tö nªn
chøc n¨ng thËn kh«ng håi phôc.
+ Båi phô khèi lîng tuÇn hoµn nhng bÖnh nh©n vÉn ®¸i Ýt, phï t¨ng lªn,
sau 2 tuÇn míi tiªn lîng ®îc.
- KÕt hîp ch¹y thËn nh©n t¹o trong çc trêng hîp ure m¸u > 30mmol/l, K
> 5mEq/l, phï: 1 – 2lÇn/tuÇn.
23
- Theo dâi çc chØ sè ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®iÒu trÞ vµ tiªn lîng: ure,
creatinin m¸u, ure, creatinin níc tiÓu, çc th«ng sè kiÒm, pH m¸u, ®iÖn
gi¶i m¸u, níc tiÓu.
Çc biÖn ph¸p ®iÒu trÞ sái tiÕt niÖu

I. Néi khoa:
1. §iÒu trÞ triÖu chøng:
1) Gi¶m ®au: Atropin, papaverin. visceralgine…
2) Chèng nhiÔm khuÈn: theo kh¸ng sinh ®å
2. §iÒu trÞ thùc thô.
1) Nguyªn t¾c: môc ®Ých lµ gióp hßn sái niÖu qu¶n di chuyÓn xuèng
bµng quang råi ra ngoµi.
- Uèng nhiÒu níc.
- TruyÒn huyÕt thanh.
- Lîi tiÓu nhÑ (kh«ng dïng Lasix lµ mét lîi niÖu m¹nh cã thÓ g©y vì
thËn).
- Chèng viªm.
II. §iÒu trÞ b»ng thñ thuËt: ®Ó øng dông chØ ®Þnh trªn l©m sµng thêng
chia ®êng tiÕt niÖu thµnh 2 khu vùc chñ yÕu:
1. §êng tiÕt niÖu trªn:1/3 trªn niÖu qu¶n+ ®µi bÓ thËn: bµi sái thËn.
1) T¸n sái ngoµi c¬ thÓ:
- ChØ ®Þnh:
+ Sái cã ®êng kÝnh < 2cm.
+ H¹n chÕ víi sái cã ®êng kÝnh > 2cm: ph¶i t¸n 2 – 3 lÇn, kÕt qu¶ thÊp
h¬n.
+ RÊt h¹n chÕ víi sái san h«, sái qu¸ lín: rÊt Ýt kÕt qu¶.
- Chèng chØ ®Þnh:
+ Sái qu¸ r¾n: sái cystin, sái acid uric.
2) LÊy sái thËn qua da: Cã thÓ ¸p dông cho mäi lo¹i sái nhng hay g©y
biÕn chøng: ch¶y m¸u, nhiÔm khuÈn…
3) PhÉu thuËt:
a. ChØ ®Þnh:
- Sái g©y biÕn chøng:
24
+ ø níc, ø mñ thËn, ch¶y m¸u thËn.
- Sái trªn thËn hoÆc ®êng tiÕt niÖu dÞ d¹ng.
- Sái trªn thËn bÖnh lÝ: u thËn, lao thËn.
- Sái trªn bÖnh lÝ toµn th©n: t¨ng huyÕt ¸p, bÖnh m¸u…
- Xö trÝ çc biÕn chøng hay çc trêng hîp kh«ng xö lÝ ®îc cña çc ph-
¬ng ph¸p trªn.
b. Ph¬ng ph¸p:
- Mæ lÊy sái + kiÓm tra lu th«ng ®êng tiÕt niÖu.
- Mæ lÊy sái + ®Æt èng th«ng dÉn lu thËn khi cã nguy c¬ t¾c, hÑp ®-
êng niÖu.
- Mæ c¾t thËn khi thËn bÞ huû ho¹i hÕt chøc n¨ng.
- Mæ vµ t¹o h×nh ®êng niÖu (c¾t, nèi…).
- Sái 2 bªn: ®¸nh gi¸ chøc n¨ng thËn 2 bªn råi phÉu thuËt mét bªn tríc
hay phÉu thuËt cïng lóc c¶ 2 bªn.
2. §êng tiÕt niÖu díi: 1/3 díi niÖu qu¶n+ bµng quang + niÖu ®¹o.
1) LÊy sái qua èng soi niÖu qu¶n: Dïng m¸y soi niÖu qu¶n ®Æt tõ ngoµi
vµo niÖu ®¹o, vµo bµng quang råi ®a lªn niÖu qu¶n cho tíi vÞ trÝ hßn
sái. Lóc ®ã cã thÓ lÊy hßn sái çc çch:
- KÑp g¾p sái.
- Luån sái vµo rä Dormia råi kÐo ra ngoµi.
2) T¸n sái:
- T¸n sái c¬ häc: Chñ yÕu ¸p dông cho sái bµng quang kh«ng qu¸ lín (4
– 5cm) b»ng m¸y t¸n sái c¬ häc hay bãp tay.
- T¸n sái b»ng sãng xung ®éng thuû ®iÖn: ®iÖn cùc ®Æt trùc tiÕp
vµo sái, lµm sái vì thµnh m¶nh nhá vµ lÊy ra ngoµi.
- T¸n sái b»ng sãng siªu ©m, laser lµm sái nhá vµ lÊy ra ngoµi.
- §èi víi sái niÖu ®¹o, cÇn ®Èy sái vµo bµng quang b»ng çc ph¬ng
ph¸p t¸n sái lÊy sái ra lµ chñ yÕu. ®Æt èng soi lªn niÖu qu¶n tíi vÞ trÝ cã
sái. §Æt ®iÖn cùc Laser s¸t hßn sái. M¸y ho¹t ®éng ®ång thêi cho dßng n-
íc ch¶y vµo liªn tôc ®Ó röa cho çc m¶nh vôn sái r¬i xuèng.
3) PhÉu thuËt: chØ ®Þnh:
- Sái g©y biÕn chøng: nhiÔm khuÈn ®êng niÖu nhiÒu, ø níc, ø mñ
thËn
25
- Sái trªn bÖnh nh©n bÞ hÑp ®êng tiÕt niÖu ë díi, kh«ng ®Æt ®îc
m¸y, x¬ cæ bµng quang, hÑp niÖu qu¶n.
- Sái trªn bÖnh nh©n cã bÖnh lÝ ®êng tiÕt niÖu ë díi nh bÖnh u x¬
tiÒn liÖt tuyÕn, u bµng quang, tói thõa bµng quang, u niÖu qu¶n.
3. Sái niÖu qu¶n ë 1/3 gi÷a ngêi ta hoÆc ®Èy sái vµo vµo thËn ®Ó t¸n
nÕu gÇn ®o¹n 1/3 trªn hoÆc gÇn ®o¹n 1/3 díi sÏ ®îc lÊy ra ngoµi qua èng
soi niÖu qu¶n.
Sái thËn
I. §¹i c¬ng
1. ë viÖt nam sái tiÕt niÖu lµ mét bÖnh phæ biÕn ®øng hµng ®Çu trong
çc bÖnh lÝ hÖ tiÕt niÖu, trong ®ã sái thËn còng chiÕm mét tØ lÖ kh¸ cao
(42%). Trªn thÕ giíi còng rÊt phæ biÕn, nhÊt lµ ë ch©u ¢u, ch©u ¸, Ýt h¬n
ë ch©u Phi.
2. VÒ dÞch tÔ:
1) Tuæi: thêng gÆp ë ®é tuæi 30 – 50.
2) Giíi:
- Nam/n÷ = 2/1.
- Cã sù liªn quan gi÷a giíi vµ tÝnh chÊt sái (ë nam hay gÆp sái
canxiphosphat, canxi oxalat, ë n÷ hay gÆp sái phosphat – amoniaco –
magnesi)
3) §iÒu kiÖn sinh ho¹t:
- ChÕ ®é ¨n nhiÒu canxi, phosphat, oxalat dÔ h×nh thµnh sái.
- KhÝ hËu nãng, kh«, h¹n chÕ lîng níc tiÓu bµi tiÕt còng dÔ h×nh
thµnh sái.
4) YÕu tè di truyÒn còng ®îc nh¾c tíi trong 1 sè bÖnh c¶nh vÒ sái
cystin, sái canxi…
3. Nguyªn nh©n h×nh thµnh sái.
1) Sái thø ph¸t: ®îc h×nh thµnh do nguyªn nh©n níc tiÓu bÞ ø trÖ, lµ
hËu qu¶ cña sù chÝt hÑp cña ®µi thËn hoÆc chç nèi bÓ thËn-niÖu qu¶n
do bÈm sinh hay sau çc nhiÔm khuÈn (lao, giang mai).
2) Sái nguyªn ph¸t: phøc t¹p. Hay gÆp nhÊt lµ do rèi lo¹n chuyÓn ho¸
(nguyªn nh©n toµn th©n) vµ do viªm nhiÔm t¹i thËn (nguyªn nh©n t¹i
26
chç). VÝ dô: rèi lo¹n hÊp thô ë ruét, cêng gi¸p, cêng cËn gi¸p, ung th di
c¨n…
3) Viªn sái:
- Sè lîng, h×nh d¹ng, kÝch thíc ®a d¹ng.
- CÊu t¹o: Sái canxi (oxalat, phosphat), sái phosphat-amonico-magnesi.
(trªn thùc tÕ çc thµnh phÇn thêng cÊu t¹o víi nhau ®Ó t¹o thµnh sái)
- VÞ trÝ: hay gÆp ë bÓ thËn vµ dÔ tæn th¬ng nªn nguy hiÓm.
4. Sái thËn g©y ra nhiÒu biÕn chøng: ø níc, ø mñ thËn, viªm thËn, x¬ ho¸
thËn … vµ cã thÓ dÉn ®Õn tö vong.
5. ChÈn ®o¸n chñ yÕu dùa vµo l©m sµng – cËn l©m sµng (siªu ©m, UIV,
çc xÐt nghiÖm ph¸t hiÖn biÕn chøng).
6. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã nhiÒu tiÕn bé trong hiÓu biÕt míi
vÒ bÖnh lÝ cña sái, ®ång thêi ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ sái tiÕt niÖu cã nhiÒu
biÕn ®æi to lín, nhê cã tiÕn bé trong lÜnh vùc quang häc, siªu ©m vµ laser,
çc ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ néi khoa vµ ngo¹i khoa cã hiÖu lùc vµ ®Çy høa
hÑn, ph¬ng ph¸p phÉu thuËt kinh ®iÓn thu hÑp dÇn ph¹m vi chØ ®Þnh
mµ thay thÕ dÇn b»ng 1 sè ph¬ng ph¸p hiÖn ®¹i nh t¸n sái ngoµi c¬ thÓ,
lÊy sái thËn qua da, t¸n sái vµ lÊy sái qua èng soi niÖu qu¶n.
II. L©m sµng
Mét sè bÖnh nh©n cã sái thËn kh«ng cã biÓu hiÖn l©m sµng mµ chØ t×nh
cê ph¸t hiÖn lµ sái thËn khi ®i kh¸m 1 bÖnh kh¸c.
ë bÖnh nh©n sái thËn cã biÓu hiÖn l©m sµng thêng cã tiÒn sö ®¸i ra sái.
1. C¬ n¨ng:
1) C¬n ®au quÆn thËn:
- VÞ trÝ:
+ §au ë vïng thËn bªn bÖnh lan xuèng däc theo ®êng ®i cña niÖu qu¶n
xuèng bµng quang vµ ra tËn ®Çu ngoµi cña bé phËn sinh dôc.
+ §«i khi sái ë mét bªn l¹i kÝch thÝch g©y ®au c¶ 2 bªn hoÆc g©y ®au
bªn ®èi diÖn.
- TÝnh chÊt:
+ Thêng x¶y ra sau khi: lao ®éng, cö ®éng qu¸ m¹nh, qu¸ søc, ®i l¹i
nhiÒu, sö dông thuèc lîi tiÓu qu¸ m¹nh.
+ §au d÷ déi nh dao ®©m, l¨n lén.
27
3. §¸i m¸u toµn b·i.
4. §¸i mñ toµn b·i.
5. Héi chøng sau phóc m¹c: Bông chíng, n«n, bÝ trung ®¹i tiÖn (dÔ nhÇm
víi t¾c ruét)
2. Thùc thÓ:
- Vïng th¾t lng Ên ®au.
- ThËn to: ch¹m thËn, bËp bÒnh thËn (+)
3. Toµn th©n:
2. Khi cã nhiÔm khuÈn: sèt cao, m«i kh«, lìi bÈn, h¬i thë h«i.
3. Khi cã suy thËn:phï, cæ tríng…
IV. CËn l©m sµng:
1. XÐt nghiÖm:
- Nhãm m¸u.
- M¸u ch¶y m¸u ®«ng
- Tèc ®é l¾ng m¸u: t¨ng khi cã nhiÔm khuÈn.
- Ure, creatinin t¨ng trong trêng hîp cã suy thËn.
- Nång ®é Ca m¸u t¨ng trong trêng hîp sái thËn Canxi.
2) XÐt nghiÖm níc tiÓu:
- Cã thÓ thÊy trô hång cÇu, b¹ch cÇu trong níc tiÓu.
- Çc tinh thÓ, ®é pH níc tiÓu.
- Vi khuÈn niÖu: x¸c ®Þnh cã biÕn chøng nhiÔm khuÈn kh«ng.
3. Siªu ©m: nh»m x¸c ®Þnh:
- H×nh ¶nh c¶n ©m cña sái (kÓ c¶ sái kh«ng c¶n quang).
- §é dÇy nhu m« thËn.
- §é gi·n ®µi bÓ thËn.
- §îc chØ ®Þnh réng r·i trong trêng hîp bÖnh nh©n cã thai, hoÆc khi
thËn kh«ng ngÊm thuèc c¶n quang.
4. Xquang hÖ tiÕt niÖu kh«ng chuÈn bÞ:
- Thêng chôp phim th¼ng thÊy çc h×nh ¶nh c¶n quang cña sái: çc
møc ®é c¶n quang gi¶m dÇn tuú thuéc thµnh phÇn cña sái: sái canxi
phosphat> sái oxalat > sái phosphat amoniac magnesi… Riªng sái uric vµ
sái xanthin kh«ng c¶n quang.
28
- §Ó chÈn ®o¸n ph©n biÖt gi÷a sái thËn c¶n quang víi çc h×nh ¶nh
v«i ho¸ kh«ng thuéc sái thËn nh: sái mËt, sái tuþ, tho¸i ho¸ cét sèng, h¹ch
v«i ho¸..
5. UIV:
- Môc ®Ých: ®¸nh gi¸ h×nh th¸i vµ chøc n¨ng thËn.
- Chôp phim chËm 3 – 6 – 12h hoÆc chôp nhá giät víi liÒu thuèc c¶n
quang nhiÒu gÊp 2 lÇn th«ng thêng.
6. CTscanner hÖ tiÕt niÖu.
- Trong trêng hîp khã chÈn ®o¸n.
- Ph¸t hiÖn nh÷ng tæn th¬ng phèi hîp nh u …
7. Chôp niÖu qu¶n – bÓ thËn ngîc dßng: Ýt ®îc dïng
V. Çc biÕn chøng cña sái thËn: Sái thËn g©y ø trÖ níc tiÓu ë phÝa trªn
g©y ra:
1. NhiÔm khuÈn tiÕt niÖu.
2. ø níc thËn.
3. ø mñ thËn.
4. ¸p xe quanh thËn
5. Suy thËn: suy thËn cßn kh¶ n¨ng håi phôc, suy thËn kh«ng cßn kh¶ n¨ng
håi phôc.
6. Cao huyÕt ¸p do nguyªn nh©n thËn.
VI. §iÒu trÞ: phèi hîp gi÷a ®iÒu trÞ néi khoa vµ ngo¹i khoa:
1. §iÒu trÞ néi:
- §iÒu trÞ triÖu chøng:
+ Gi¶m ®au: visceralgine, atropin…1 èng tiªm b¾p s©u.
+ Chèng nhiÔm khuÈn: sö dông kh¸ng sinh thÝch hîp theo kh¸ng sinh ®å.
- §iÒu trÞ thùc thô: cã vai trß quan träng trong phßng bÖnh vµ phßng t¸i
ph¸t bÖnh. Nguyªn t¾c:
+ Uèng nhiÒu níc, sö dông thuèc lîi niÖu nhÑ, chèng viªm nh»m môc
®Ých çc hßn sái nhá cã thÓ r¬i xuèng vµ ®¸i ra ngoµi.
+ H¹n chÕ t¨ng tiÕt tinh thÓ g©y ra do nguån thøc ¨n hoÆc rèi lo¹n
chuyÓn ho¸ (thøc ¨n gi¶m lîng Ca, purin …)
+ Chèng nhiÔm khuÈn, ®Æc biÖt lµ nh÷ng lo¹i vi khuÈn t¸c ®éng lªn ure
niÖu (vÝ dô: proteus)
29
+ Gi¶i quyÕt pH: toan ho¸ ®èi víi sái nhiÔm khuÈn, kiÒm ho¸ ®èi víi sái
acid vµ sái cystin.
+ Gi¶i quyÕt nguyªn nh©n:
C¾t bá u tuyÕn cËn gi¸p.
Lo¹i bá çc nguyªn nh©n g©y ø ®äng vµ nhiÔm khuÈn (di tËt bÈm sinh,
bµng quang thÇn kinh).
+ Sö dông çc lo¹i thuèc lµm tan sái (cßn nhiÒu tranh luËn).
2. §iÒu trÞ ngo¹i khoa:
Nhê cã tiÕn bé trong lÜnh vùc quang häc, siªu ©m vµ lazer, ph¬ng ph¸p
phÉu thuËt kinh ®iÓn thu hÑp dÇn ph¹m vi chØ ®Þnh mµ thay thÕ dÇn
b»ng 1 sè ph¬ng ph¸p hiÖn ®¹i nh t¸n sái ngoµi c¬ thÓ, lÊy sái thËn qua da,
t¸n sái vµ lÊy sái qua èng soi niÖu qu¶n.
2. T¸n sái ngoµi c¬ thÓ:
- Nguyªn t¾c: sãng xung ®éng tËp trung vµo 1 tiªu ®iÓm (sái thËn) víi
¸p lùc cao ®Ó lµm vì sái, sau ®ã çc m¶nh nµy ®îc bµi tiÕt ra ngoµi.
- ChØ ®Þnh:
+ Tèt nhÊt sái < 2cm ®µi bÓ thËn hoÆc niÖu qu¶n trªn.
+ Sái > 2cm: t¸n 2 – 3 phót, kÕt qu¶ thÊp h¬n.
+ Ýt kÕt qu¶ víi sái lín, sái san h«, sái qu¸ r¾n (cystin, acid urric)
3. LÊy sái thËn qua da:
- ChØ ®Þnh: cã thÓ lÊy hÇu hÕt çc lo¹i sái.
- Yªu cÇu: kÜ thuËt thµnh th¹o do dÔ biÕn chøng: ch¶y m¸u, nhiÔm
khuÈn. thñng ®¹i trµng…
4. PhÉu thuËt kinh ®iÓn:
- ChØ ®Þnh:
+ §êng bµi xuÊt bÞ t¾c.
+ NhiÔm khuÈn nÆng.
+ Suy thËn v« niÖu.
+ §e do¹ tÝnh m¹ng bÖnh nh©n.
- Ph¬ng ph¸p:
+ Më bÓ thËn lÊy sái ë bê díi hay mÆt sau bÓ thËn (®èi víi sái bÓ thËn
th«ng thêng).
30
+ Më bÓ thËn trong xoang hay më réng ®êng r¹ch bê díi vµo nhu m«
thËn (sái san h«/ sái bÓ thËn trong xoang).
+ R¹ch nhu m« thËn lÊy sái ë çc ®µi thËn (®èi víi sái san h«: r¹ch nhu
m« thËn më réng theo däc bê ngoµi thËn) cã thÓ kÕt hîp víi h¹ nhiÖt t¹i
chç.
+ C¾t thËn b¸n phÇn ®Ó lÊy ®îc sái ë ®µi bÓ thËn vµ lo¹i bá nhu m«
bÖnh lÝ.
+ C¾t thËn toµn bé nÕu thËn c©m.
Sái hÖ tiÕt niÖu

I. §¹i c¬ng
1. Sái hÖ tiÕt niÖu lµ mét bÖnh lÝ ngo¹i khoa thêng gÆp, hay t¸i ph¸t.
Nam giíi gÆp gÊp 3 lÇn n÷ giíi. ë ViÖt nam: sái thËn ~ 40%, sái niÖu qu¶n
~ 28%, sái bµng quang ~ 28%, sái niÖu ®¹o ~ 5,43%.
2. Thµnh phÇn cña sái.
1) Hay gÆp lµ canxi oxalat (70 – 80%) > canxi phosphat > amoni magne
phosphat > acid uric…
2) Cã liªn quan víi giíi:
- Nam: hay gÆp lµ sái canxi
- N÷: hay gÆp lµ sái amoni magne phosphat (do nhiÔm khuÈn).
3. Nguyªn nh©n h×nh thµnh sái
1) Sái cã 2 nhãm : nguyªn ph¸t vµ thø ph¸t
- Nguyªn ph¸t: r¬i tõ thËn xuèng.
- Thø ph¸t:
2) YÕu tè di truyÒn:
- Do gen: hay gÆp ë sái cystin, acid uric.
- Do dÞ d¹ng ®êng tiÕt niÖu, rèi lo¹n chuyÓn ho¸, ø ®äng, nhiÔm
khuÈn.
3) §Þa d, khÝ hËu: Nãng, nhiÖt ®íi (hay gÆp sái tiÕt niÖu h¬n vïng «n
®íi).
4) ChÕ ®é ¨n: nhiÒu purin, oxalat, canxi.
5) nhiÔm khuÈn, n»m bÊt ®éng l©u ngµy.
4. Sinh lÝ bÖnh:
31
1) ThuyÕt qu¸ møc b·o hoµ:
2) ThuyÕt vÒ yÕu tè øc chÕ sù kÕt tinh
3) ThuyÕt vÒ cÊu tróc cèt h÷u c¬.
4) nhiÔm khuÈn.
5) ThuyÕt hÊp thu çc chÊt sinh sái.
5. diÔn biÕn cña sái:
1) Sái nhá nh½n (d < 4mm) cã thÓ tho¸t ra ngoµi ®îc qua ®êng tiÓu.
2) Sái thËn:
- di ®éng/ kh«ng di ®éng
- kh«ng di ®éng:
+ Cè ®Þnh ë ®µi thËn  gi·n t¬ng ng 1 nhãm nhu m« thËn.
+ Cè ®Þnh ë bÓ thËn, g©y t¾c nghÏn chç nèi bÓ thËn – niÖu qu¶n 
®µi bÓ nhu m« thËn gi·n.
NÕu trêng hîp cã nhiÔm khuÈn rÊt dÔ ho¹i tö nhu m« thËn, nhiÔm
khuÈn huyÕt.
2) Sái niÖu qu¶n: hay gÆp nhÊt ë ®o¹n 1/3 díi niÖu qu¶n, nÕu t¾c 2 bªn
 nhiÔm khuÈn.
3) Sái bµng quang:
- Thêng lµ thø ph¸t sau u x¬ tiÒn liÖt tuyÕn, hÑp niÖu ®¹o, hÑp bao
qui ®Çu.
- Tiªn ph¸t: gÆp trong thÓ bµng quang – thÇn kinh.
4) Sái niÖu ®¹o: Ýt gÆp, trõ trêng hîp cã hÑp niÖu ®¹o.
II. ChÈn ®o¸n:
1. Môc ®Ých:
- §¸nh gi¸ tæn th¬ng gi¶i phÉu, vÞ trÝ, kÝch thíc, sè lîng sái.
- §¸nh gi¸ biÕn chøng (®¸nh gi¸ chøc n¨ng thËn, møc ®é suy thËn
(UIV, sinh ho¸), ®¸nh gi¸ møc ®é nhiÔm khuÈn…)
- §¸nh gi¸ møc ®é rèi lo¹n chuyÓn ho¸, nguy c¬…  phßng vµ ®iÒu
trÞ.
2. L©m sµng:
1) TiÒn sö gîi ý: nhiÒu lÇn ®¸i ra sái.
2) C¬ n¨ng:
- C¬n ®au quÆn thËn:
32
+ VÞ trÝ: Vïng th¾t lng, ®Æc biÖt khi sái di chuyÓn g©y t¾c.
+ TÝnh chÊt: ®au d÷ déi vïng th¾t lng, lan xuèng díi theo ®êng ®i cña
niÖu qu¶n vµ lan ra bé phËn sinh dôc ngoµi (®au cã tÝnh chÊt tõng c¬n).
§au t¨ng khi vËn ®éng, lao ®éng nÆng nhäc, gi¶m khi nghØ ng¬i.
- §i tiÓu:
+ V« niÖu gÆp trong trêng hîp sái niÖu qu¶n 2 bªn/ sái niÖu qu¶n g©y
t¾c ë bÖnh nh©n cã 1 thËn.
+ §¸i buèt:
+ §¸i m¸u toµn b·i : t¨ng khi vËn ®éng, gi¶m khi nghØ ng¬i.
+ §¸i ®ôc (mñ): trêng hîp cã kÌm nhiÔm khuÈn tiÕt niÖu.
- Bông chíng, n«n möa, ch¸n ¨n, bÝ trung ®¹i tiÖn (héi chøng sau phóc
m¹c: gi¶ t¾c ruét).
3) Toµn th©n: Trong giai ®o¹n ®Çu kh«ng cã biÓu hiÖn g× ®Æc biÖt
- Sèt: sèt cao rÐt run gÆp trong trêng hîp nhiÔm khuÈn, viªm thËn bÓ
thËn. §«i khi cã nhiÔm khuÈn tiÕt niÖu nhng kh«ng cã sèt.
- Phï: GÆp trong trêng hîp suy th©n: phï tr¾ng, mÒm, Ên lâm.
4) Thùc thÓ :
- Níc tiÓu ®á hång hay ®ôc.
- Hai hè th¾t lng c¨ng tøc, Ên ®au.
- Ch¹m thËn, bËp bÒnh thËn cã thÓ (+).
- Ên ®iÓm niÖu qu¶n ®au…
3. CËn l©m sµng:
1) Xquang hÖ tiÕt niÖu kh«ng chuÈn bÞ ( th¼ng, nghiªng):
- Nh»m ph¸t hiÖn sái tiÕt niÖu cã c¶n quang (90% çc trêng hîp).
- Ph¸t hiÖn h¹ch v«i ho¸, côc v«i ho¸ tiªu ho¸, sái mËt, sái tuþ c¶n quang
(chôp phim nghiªng).
H×nh ¶nh sái tiÕt niÖu n»m trªn ®êng ®i cña hÖ tiÕt niÖu, sau cét sèng.
2) Chôp UIV nhá giät:
- Ph¸t hiÖn sái c¶ c¶n quang vµ kh«ng c¶n quang.
- §¸nh gi¸ chøc n¨ng thËn bªn cã sái vµ thËn bªn ®èi diÖn.
- §¸nh gi¸ çc tæn th¬ng phèi hîp.
- Trêng hîp thËn ngÊm thuèc chËm, ph¶i chôp phim chËm 60 – 120 –
180 phót.
33
3) CTscanner hÖ tiÕt niÖu.
- §¸nh gi¸, ph¸t hiÖn sái nhá, sái kh«ng c¶n quang.
- Ph¸t hiÖn u ®êng tiÕt niÖu: u nhó bÓ thËn, niÖu qu¶n…
- U cËn gi¸p.
4) Chôp hÖ tiÕt niÖu ngîc dßng: nay Ýt dïng do dÔ nhiÔm khuÈn.
5) Chôp ®éng m¹ch thËn: ®¸nh gi¸ sù ph©n bè cña ®éng m¹ch thËn, ph¸t
hiÖn dÞ d¹ng (Ýt dïng).
6) Siªu ©m:
- chØ ®Þnh trong trêng hîp bæ trî cho Xquang hoÆc khi chèng chØ
®Þnh chôp Xquang vµ UIV: cã thai, v« niÖu, suy thËn. Cho h×nh ¶nh sái
c¶n ©m, h×nh ¶nh ®êng tiÕt niÖu.
7) XÐt nghiÖm:
- xÐt nghiÖm c¬ b¶n: nhãm m¸u, m¸u ch¶y m¸u ®«ng…
- xÐt nghiÖm chÈn ®o¸n:trô hång cÇu, trô b¹ch cÇu trong níc tiÓu.
- xÐt nghiÖm t×m biÕn chøng:
+ ®¸nh gi¸ chøc n¨ng thËn: ure, creatinin.
+ rèi lo¹n chuyÓn ho¸ níc, ®iÖn gi¶i: ph©n tÝch thµnh phÇn canxi,
phospho, oxalat, pH níc tiÓu, ®Þnh lîng hormon tuyÕn cËn gi¸p.
+ nhiÔm khuÈn: b¹ch cÇu, m¸u l¾ng.
III. ChÈn ®o¸n ph©n biÖt:
1. C¬n ®au quÆn thËn:
1) T¾c ruét
2) Viªm ruét thõa
3) Viªm phÇn phô
4) Viªm ®¹i trµng.
2. Trêng hîp Xquang cã c¶n quang:
1) H¹ch v«i ho¸
2) U ngoai æ bông.
3) Sái tói mËt.
4) Sái tuþ.
3. Trêng hîp kh«ng cã h×nh ¶nh c¶n quang:
1) U bÓ thËn vµ niÖu qu¶n.
2) sái nhu m«.
34
IV. TiÕn triÓn: sái hÖ tiÕt niÖu nÕu kh«ng ®îc ®iÒu trÞ sÏ cã rÊt nhiÒu
biÕn chøng:
1. Viªm ®µi bÓ thËn.
2. Viªm thËn kÏ.
3. ø níc ø mñ thËn.
4. ThiÓu niÖu, v« niÖu,
5. T¨ng huyÕt ¸p, nhiÔm khuÈn huyÕt.
V. Phßng bÖnh:
1. §iÒu chØnh chÕ ®é ¨n uèng, uèng nhiÒu níc > 1,5 l/ngµy.
2. Tr¸nh nhiÔm khuÈn tiÕt niÖu.
3. §iÒu chØnh pH tuú lo¹i sái.
4. phÉu thuËt, ®iÒu chØnh dÞ d¹ng bÈm sinh, m¾c ph¶i, phÉu thuËt c¾t
bá u tuyÕn gi¸p, yÕu tè ø ®äng.
VI. §iÒu trÞ: phÇn ®iÒu trÞ sái thËn, sái niÖu qu¶n vµ suy thËn cÊp
ChÊn th¬ng thËn

I. §¹i c¬ng:
1. ChÊn th¬ng thËn trªn thÕ giíi vµ ViÖt nam do tai n¹n giao th«ng vµ sinh
ho¹t cã xu híng gia t¨ng.
2. ChÊn th¬ng thËn cã bÖnh c¶nh l©m sµng thêng rÊt phøc t¹p do chÊn
th¬ng thËn thêng n»m trong bÖnh c¶nh ®a chÊn th¬ng (chÊn th¬ng bông,
ngùc, vì x¬ng chËu). Mét chÊn th¬ng bông cã thÓ cã çc triÖu chøng che
lÊp triÖu chøng cña chÊn th¬ng thËn hoÆc ngîc l¹i mét chÊn th¬ng thËn
nÆng cã thÓ bá sãt chÊn th¬ng bông kÌm theo.
3. Nh÷ng chÊn th¬ng trùc tiÕp vïng th¾t lng (85 – 90%) (tai n¹n giao
th«ng « t«, xe m¸y (65 – 70%), cµng xe th« s¬ ®Ëp vµo vïng th¾t lng, ng·
tõ trªn cao, ng· cÇu thang vïng th¾t lng ®Ëp vµo vËt cøng) lµ çc chÊn th-
¬ng m¹nh g©y chÊn th¬ng thËn.
4. Nguyªn nh©n gi¸n tiÕp (5 – 10%) nh ng· cao, çc ®éng t¸c thÓ thao
m¹nh lµm çc t¹ng trong æ bông vµ thËn bÞ dån m¹nh còng cã thÓ g©y
chÊn th¬ng thËn.
35
5. ChÊn th¬ng thËn gÆp ë nam nhiÒu h¬n n÷ tØ lÖ 3/1, gÆp ë mäi løa
tuæi tuy nhiªn 16 – 45 tuæi chiÕm tØ lÖ cao 75 – 80%, trÎ em díi 16 tuæi 12
– 14%
6. ViÖc chÈn ®o¸n vµ th¸i ®é xö trÝ chÊn th¬ng thËn th× ngoµi viÖc dùa
trªn l©m sµng th× chñ yÕu lµ dùa trªn chôp UIV nhá giät, chôp ®éng m¹ch
thËn chän läc, chôp CTscanner hoÆc siªu ©m. §«i khi trong cÊp cøu viÖc
®Æt sode bµng quang còng cã ý nghÜa rÊt lín trong chÈn ®o¸n.
7. Th¸i ®é ®iÒu trÞ chÊn th¬ng thËn trªn thÕ giíi ®· cã nhiÒu quan ®iÓm
chung, trong ®ã cã phÉu thuËt b¶o tån.
II. Gi¶i phÉu bÖnh.
1. Chatelain (1975 – 1982) chia thµnh 4 lo¹i:
1) §é 1: §ông dËp thËn: Lµ møc ®é chÊn th¬ng thËn nhÑ, dËp nhu m«
thËn díi bao, kh«ng r¸ch bao thËn, kh«ng cã tô m¸u quanh thËn, cã thÓ tô
m¸u díi bao thËn. GÆp 70 – 75% çc trêng hîp chÊn th¬ng thËn vµ tiÕn
triÓn thêng tù khái.
2) §é 2: DËp thËn: DËp nhu m« thËn chñ yÕu vïng vá kÌm theo r¸ch bao
thËn, cã thÓ lan tíi tuû thËn th«ng víi ®µi bÓ thËn g©y tô m¸u nhu m«
quanh thËn vµ ®¸i m¸u. GÆp tõ 15 –20%. Lµ vì thËn ë møc ®é trung
b×nh , m¶nh vì kh«ng bÞ t¸ch rêi vµ kh«ng mÊt nu«i dìng. G©y tô m¸u
quanh thËn vµ ®¸i m¸u ë møc ®é võa, cã thÓ ®iÒu trÞ néi khoa cã kÕt
qu¶.
3) §é 3: Vì thËn: Vì thËn thµnh 2 hay nhiÒu m¶nh, g©y tô m¸u lín quanh
thËn sau phóc m¹c, cùc thËn vì cã thÓ t¸ch rêi khèi thËn vµ kh«ng cßn ®-
îc tíi m¸u, çc m¶nh xa víi nhau vµ mÊt cÊp m¸u. Lo¹i ht¬ng tæn nµy
nÆng, g©y tô m¸u quanh thËn lín vµ ®¸i m¸u nhiÒu (7- 10%).
4) §é 4: §øt cuèng thËn mét phÇn hay toµn bé liªn quan ®Õn ®Õn m¹ch
m¸u, bÓ thËn, niÖu qu¶n (3- 5 %). Lo¹i nµy cÇn ph¸t hiÖn sím vµ mæ v×
nã nguy hiÓm tíi tÝnh m¹ng bÖnh nh©n vµ m¹ch m¸u nu«i dìng thËn.
2. Moore 1989 ph©n 4 møc ®é:
1) §ông dËp thËn.
2) DËp thËn nhÑ.
3) DËp thËn nÆng.
4) Tæn th¬ng m¹ch m¸u cuèng thËn.
36
3. Mc Aninch, Caroll 1989, AASTRIS 1999 chia chÊn th¬ng thËn thµnh 5
®é:
1) §é 1: §ông dËp thËn: chÊn th¬ng thËn g©y ®ông dËp tô m¸u n«ng
vïng vá díi bao thËn.
2) §é 2: DËp thËn nhÑ: chÊn th¬ng thËn vïng vá cha lan s©u tíi vïng tuû
thËn.
3) §é 3: DËp thËn nÆng: ChÊn th¬ng thËn vïng vá lan s©u tíi vïng tñy
thËn kÌm theo r¸ch ®µi bÓ thËn.
4) §é 4: Vì thËn: thËn vì thµnh 2 hay nhiÒu m¶nh, phÇn thËn bÞ vì mÊt
sù nu«i dìng cña çc m¹ch m¸u chÝnh cña thËn.
5) §é 5: Tæn th¬ng cuèng thËn, çc ®éng tÜnh m¹ch vïng rèn thËn.
4. Çc çch ph©n lo¹i kh¸c:
1) ChÊn th¬ng thËn thêng gÆp 1 bªn, thËn tr¸i vµ thËn ph¶i cã tØ lÖ
gÇn nh nhau, th¬ng tæn c¶ 2 bªn thËn rÊt Ýt gÆp.
2) Cã thÓ gÆp chÊn th¬ng thËn bÖnh lý m¾c ph¶i hay bÈm sinh nh sái
thËn niÖu qu¶n, thËn ø níc do héi chøng khóc nèi bÓ thËn niÖu qu¶n,
thËn ®a nang, thËn mãng ngùa, ®Æc biÖt trªn 1 thËn duy nhÊt còng cã
tØ lÖ 1 – 1,5%.
3) Tæn th¬ng trong çc trêng hîp ®a chÊn th¬ng: chÊn th¬ng thËn phèi
hîp víi çc chÊn th¬ng kh¸c (chÊn th¬ng bông, g·y x¬ng…) 45 – 60%,
®Æc biÖt lµ chÊn th¬ng bông: l¸ch, gan, m¹c treo, thñng ®¹i trµng, ruét
non 20 – 25%.
III. L©m sµng :
1. C¬ n¨ng: Sau mét chÊn th¬ng vµo vïng th¾t lng hay bông:
1) §au vïng th¾t lng:
- Trong ®a sè trêng hîp chÊn th¬ng thËn ®Òu biÓu hiÖn ®au tøc vµ
co cøng c¬ vïng th¾t lng.
- §au t¨ng theo tiÕn triÓn tæn th¬ng thËn do khèi m¸u tô to, níc tiÓu
thÊm ra vïng quanh thËn th¾t lng.
- §au lan lªn gãc sên hoµnh, lan xuèng hè chËu (do níc tiÓu trµn ra
khoang sau mµng bông).
2) Héi chøng sau phóc m¹c: bông chíng, n«n lµ dÊu hiÖu thêng gÆp
trong chÊn th¬ng thËn, chøng tá dËp thËn g©y tô m¸u, níc tiÓu sau phóc
37
m¹c. Bông chíng cßn kÐo dµi trong tiÕn triÓn cña chÊn th¬ng thËn vµ
còng lµ triÖu chøng lµm nhÇm lÉn khã kh¨n cho sù ph¸t hiÖn tæn th¬ng
çc t¹ng trong æ bông.
3) §¸i m¸u:
- Lµ biÓu hiÖn cña tæn th¬ng thËn th«ng víi ®êng bµi tiÕt chiÕm 85 –
90% sè chÊn th¬ng thËn. §¸i m¸u ®¹i thÓ toµn b·i cã thÓ nhÑ hay nÆng:
níc tiÓu hång ®á t¬i mµu m¸u hay m¸u côc.
- Tuy nhiªn møc ®é ®¸i m¸u kh«ng buéc ph¶i t¬ng xøng víi th¬ng tæn
thËn v× cã thÓ cã mét lîng m¸u kh«ng Ýt tô quanh thËn sau phóc m¹c
hoÆc çc trêng hîp m¸u côc bÝt t¾c niÖu qu¶n, hoÆc ®øt cuèng thËn
kh«ng ®¸i m¸u. Mét sè Ýt ®¸i m¸u vi thÓ: khi xÐt nghiÖm níc tiÓu vµ
chÈn ®o¸n h×nh ¶nh míi ph¸t hiÖn ®îc.
- §¸i m¸u cßn cã ý nghÜa theo dâi diÔn biÕn cña chÊn th ¬ng thËn: ®¸i
m¸u t¬i tiÕp diÔn nÆng lªn lµ tiÕp tôc ch¶y m¸u, m¸u n©u sÉm vµ vµng
dÇn lµ cã kh¶ n¨ng tù cÇm m¸u ®îc.
- §¸i m¸u thêng xuÊt hiÖn ngay sau tæn th¬ng thËn nhng còng cã thÓ
gÆp ®¸i m¸u t¸i ph¸t sau 5 – 7 ngµy hay sau 2 tuÇn gÆp trong çc trêng
hîp nhu m« thËn dËp n¸t cã thÓ thiÕu m¸u ho¹i tö kh«ng thÓ liÒn khái.
Çc chÈn ®o¸n h×nh ¶nh cã thÓ x¸c ®Þnh sím çc tæn th¬ng nµy vµ ph¶i
can thiÖp ngo¹i khoa.
- VÒ nguyªn t¾c, tríc mäi trêng hîp chÊn th¬ng thËn ph¶i xem níc tiÓu
cña bÖnh nh©n ®Ó ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c ®¸i m¸u cña bÖnh nh©n.
2. Thùc thÓ:
1) Co cøng nöa bông bªn tæn th¬ng: do m¸u tô kÝch thÝch sau mµng
bông.
2) Khèi m¸u tô th¾t lng:
- Hè th¾t lng ®Çy h¬n b×nh thêng, c¨ng nÒ vµ rÊt ®au. NÕu sê thÊy
co cøng vïng th¾t lng chøng tá vì bao thËn m¸u ch¶y ra quanh thËn.
- Theo dâi tiÕn triÓn khèi m¸u tô th¾t lng cã ý nghÜa quan träng ®Ó
®¸nh gi¸ tiªn lîng mét trêng hîp chÊn th¬ng thËn. Khèi m¸u tô cµng t¨ng
nhanh th× chíng bông vµ co cøng nöa bông cµng râ.
3. Toµn th©n:
38
1) Shock gÆp trong 25 – 30% çc trêng hîp chÊn th¬ng thËn. X¶y ra khi
cã çc th¬ng tæn nÆng nh: DËp n¸t thËn, ®øt cuèng thËn(12 –15%)
hoÆc çc trêng hîp ®a chÊn th¬ng(15-20%). BiÓu hiÖn: V· må h«i, truþ
m¹ch, l¬ m¬, huyÕt ¸p tôt (<90/50mmHg), chi tÝm l¹nh, CVP: 3 – 5
cmH2O.
2) BiÓu hiÖn thiÕu m¸u cÊp: Da xanh, v· må h«i, m¹ch nhanh, huyÕt ¸p
h¹, thë nhanh n«ng. XÐt nghiÖm: Hång cÇu h¹, huyÕt s¾c tè, hematocrit
gi¶m.
IV. CËn l©m sµng:
1. Chôp hÖ tiÕt niÖu kh«ng chuÈn bÞ: cã ý nghÜa ®Ó ®¸nh gi¸ cô thÓ
chÊn th¬ng thËn.
1) Bãng thËn to h¬n b×nh thêng, kh«ng nh×n râ bê c¬ ®¸i chËu.
2) Ruét chíng h¬i, gi·n.
3) T×m çc th¬ng tæn kh¸c: G·y x¬ng sên, cét sèng.
2. Siªu ©m:
1) Mang l¹i çc th«ng tin vÒ bê thËn, nhu m« thËn, x¸c ®Þnh tån t¹i cña
khèi m¸u tô, níc tiÓu quanh thËn. Cho thÊy nh÷ng h×nh ¶nh tæn th ¬ng:
H×nh d¸ng thËn kh«ng b×nh th êng, dËp nhu m« thËn, tô m¸u trong vµ
quanh thËn, mÊt ®êng viÒn liªn tôc bao thËn.
2) Siªu ©m chÈn ®o¸n çc tæn th¬ng ®é 1, 2, 3 râ víi ®é ®Æc hiÖu 80 –
85%, ®é 4 khã nhËn ®Þnh çc tæn th¬ng m¹ch m¸u.
3) Siªu ©m Doppler mµu cã thÓ ph¸t hiÖn çc th¬ng tæn m¹ch m¸u, sù
cÊp m¸u hay t×nh tr¹ng t¾c m¹ch thËn.
4) Siªu ©m cßn gióp cho theo dâi tiÕn triÓn cña chÊn th ¬ng thËn vÒ
sau.
3. Chôp niÖu ®å tÜnh m¹ch cÊp cøu rÊt cÇn thiÕt vµ cã thÓ thùc hiÖn
theo ph¬ng ph¸p nhá giät tÜnh m¹ch . Chatelain, Caroll, Mc Aninch cho r»ng
®©y lµ ph¬ng ph¸p c¬ b¶n cã gi¸ trÞ cao trong chÊn th¬ng thËn.
1) Mang l¹i th«ng tin vÒ thËn chÊn th¬ng vµ thËn bªn ®èi diÖn.
2) Cho biÕt h×nh th¸i vµ chøc n¨ng cña thËn tæn th¬ng: Çc tæn th¬ng ë
®µi bÓ thËn, c¾t côt çc ®µi thËn, hoÆc trµn thuèc c¶n quang ra xung
quanh thËn.
39
- ThËn bÞ tæn th¬ng nhÑ, võa: thÊy h×nh ¶nh ®äng thuèc c¶n quang t¹i
1 vïng ë thËn nhng ®êng bµi tiÕt vÉn b×nh thêng
- NÕu tæn th¬ng nÆng th× cã h×nh mét hay hai ®µi thËn bÞ t¸ch rêi,
thuèc c¶n quang trµn ra xung quanh æ thËn hoÆc kh«ng thÊy thËn ngÊm
thuèc do ®µi bÓ thËn ø ®Çy m¸u côc, thËn bÞ dËp n¸t hay tæn th ¬ng
®éng m¹ch thËn.
- ThËn c©m kh«ng ngÊm thuèc c¶n quang:
+ §µi bÓ thËn ®Çy m¸u côc cho¸n chç.
+ Vì hay dËp thËn nÆng.
+ Tæn th¬ng ®éng m¹ch thËn.
4. Scanner: Mang l¹i çc th«ng tin chÝnh x¸c nhÊt vÒ çc th¬ng tæn ë thËn,
®Æc biÖt lµ trong trêng hîp chôp UIV thËn kh«ng ngÊm thuèc vµ çc tæn
th¬ng nhu m« thËn, cho biÕt møc ®é th¬ng tæn ®Ó chØ ®Þnh ®iÒu trÞ.
5. Chôp ®éng m¹ch thËn chän läc:
- Lµ xÐt nghiÖm cho biÐt chÝnh x¸c tæn th¬ng m¹ch m¸u thËn
- chØ ®Þnh trong trêng hîp thËn kh«ng ngÊm thuèc trªn phim UIV,
nghi ngê tæn th¬ng m¹ch thËn.
- H×nh ¶nh: H×nh ¶nh c¾t côt, h×nh ¶nh hè m¸u vµ æ ø ®äng thuèc.
V. ChÈn ®o¸n: CÇn ®¸nh gi¸ ®îc møc ®é ®a chÊn th¬ng, cã th¬ng tæn
thËn hay kh«ng vµ nÕu cã th× th¬ng tæn ë møc ®é nµo. Ngoµi ra cßn
ph¶i dù ®o¸n ®îc xu híng diÔn biÕn cña chÊn th¬ng thËn.
1. Trong çc trêng hîp ®iÓn h×nh cã chÊn th¬ng vïng th¾t lng díi sên
th«ng thêng ®iÓn h×nh dùa vµo çc triÖu chøng l©m sµng:
1) Sau mét chÊn th¬ng vµo vïng th¾t lng hay bông.
2) §¸i ra m¸u.
3) §au c¨ng tøc vïng th¾t lng.
4) Khèi m¸u tô vïng th¾t lng.
2. Trong bÖnh c¶nh l©m sµng ®a chÊn th ¬ng, çc dÊu hiÖu trªn cã thÓ râ
rµng hay bÞ che lÊp. Khi triÖu chøng l©m sµng kh«ng râ rµng, çc xÐt
nghiÖm cËn l©m sµng, tèt nhÊt lµ CT cã ý nghÜa vµ ®¸nh gi¸ ® îc tæn th-
¬ng chÊn th¬ng thËn cô thÓ.
3. §èi chiÕu tæn th¬ng gi¶i phÉu theo Chatelain hay Mc Aninch ®Ó ®¸nh
gi¸ møc ®é chÊn th¬ng thËn ®Ó cã th¸i ®é xö trÝ kÞp thêi hîp lÝ.
40
1) ChÊn th¬ng thËn nhÑ: ®ông dËp thËn.
2) ChÊn th¬ng thËn võa (trung b×nh): dËp thËn nhÑ.
3) ChÊn th¬ng thËn nÆng: dËp thËn nÆng, vì thËn.
4) §øt cuèng thËn: r¸ch hoÆc ®øt m¹ch m¸u rèn thËn: t×nh tr¹ng shock
vµ mÊt m¸u rÊt nÆng. Tuy nhiªn tæn th¬ng nhÑ cña ®éng tÜnh m¹ch
cuèng thËn, t×nh tr¹ng bÖnh nh©n æn ®Þnh, chÈn ®o¸n h×nh ¶nh míi ®-
îc ph¸t hiÖn.
4. Ph¸c ®å chÈn ®o¸n:
§¸i m¸u ®¹i thÓ
(huyÕt ¸p tôt < 90mmHg + ®¸i m¸u vi thÓ)
Chôp UIV:2ml/kg
Vïng chÊn th¬ng ngÊm thuèc vïng chÊn th¬ng ngÊm thuèc kh«ng hoµn
b×nh thêng toµn/thËn kh«ng hiÑn h×nh râ
theo dâi siªu ©m/ctscanner/chôp ®éng m¹ch

thËn
- Tô m¸u sau phóc m¹c lín.

- Níc tiÓu, thuèc c¶n quang ngÊm ra ngoµi thËn.
- 1 phÇn thËn kh«ng ngÊm thuèc.
- Tæn th¬ng m¹ch m¸u lín cña thËn
PhÉu thuËt.
VI. DiÔn biÕn vµ biÕn chøng:
1. Xu híng æn ®Þnh:
1) BÖnh nh©n bít ®au, bông bít chíng vµ cã trung tiÖn, ®¸i m¸u nh¹t
mµu dÇn, sÉm mµu råi n©u vµng.
2) Khèi m¸u tô kh«ng to, tæ chøc thËn ®ông dËp, liÒn sÑo vµ x¬ ho¸.
3) BÖnh nh©n tØnh t¸o dÇn, kh«ng sèt.
2. Xu híng kh«ng æn ®Þnh:
41
1) §au kh«ng gi¶m, bông tiÕp tôc chíng.
2) §¸i m¸u tiÕp diÔn: m¸u côc, m¸u t¬i, khèi m¸u tô th¾t lng t¨ng lªn,
nÕu ®îc truyÒn m¸u håi phôc kÞp thêi vµ kh¸ng sinh bÖnh sÏ æn ®Þnh,
hoÆc ph¶i chuyÓn cÊp cøu can thiÖp phÉu thuËt.
3. ChÊn th¬ng nÆng: Vì n¸t thËn hay ®øt cuèng thËn: §¸i ra m¸u d÷ déi,
khèi m¸u tô vïng th¾t lng t¨ng nhanh bÖnh nh©n r¬i vµo t×nh tr¹ng shock
nÆng, cÇn ph¶i håi søc vµ phÉu thuËt cÊp cøu ngay.
4. BiÕn chøng:
1) Viªm tÊy hè th¾t lng, víi bÖnh c¶nh l©m sµng nh sèt cao, ®au vïng
th¾t lng, sng nÒ hè sên th¾t lng.
2) §au lng kÐo dµi do viªm x¬ quanh thËn.
3) ø níc thËn do viªm x¬ chÝt quanh niÖu qu¶n sau phóc m¹c.
4) Nh÷ng th¬ng tæn ®éng tÜnh m¹ch cã thÓ g©y phång hoÆc th«ng
®éng tÜnh m¹ch thËn.
5) X¬ teo thËn sau chÊn th¬ng g©y cao huyÕt ¸p.
VII. Th¸i ®é xö trÝ: Tríc hÕt ph¶i ®¸nh gi¸ xem bÖnh nh©n cã shock hay
kh«ng ®Ó håi søc tÝch cùc. Sau ®ã ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ, cô thÓ chÊn th-
¬ng thËn sÏ cho híng xö trÝ thÝch hîp, chñ yÕu dùa trªn:
+ Møc ®é ®¸i m¸u, tiÕn triÓn cña khèi m¸u tô vïng th¾t lng.
+ KÕt qu¶ cña chôp UIV, siªu ©m, scanner.
1. §iÒu trÞ néi khoa:
- ChØ ®Þnh: chñ yÕu trong çc trêng hîp ®ông dËp thËn, dËp thËn
nhÑ:
+ Toµn tr¹ng bÖnh nh©n æn ®Þnh, m¹ch, huyÕt ¸p, hång cÇu gi¶m nhÑ.
+ §¸i m¸u gi¶m dÇn.
+ Khèi m¸u tô vïng th¾t lng kh«ng t¨ng h¬n.
+ UIV: ThËn cßn chøc n¨ng, thuèc c¶n quang chØ ®äng ë vá thËn.
- Ph¬ng ph¸p:
+ BÖnh nh©n n»m bÊt ®éng t¹i giêng, s¨n sãc ®iÒu trÞ t¹i giêng, truyÒn
dÞch vµ m¸u nÕu cÇn thiÕt.
+ Kh¸ng sinh chèng nhiÔm khuÈn: phèi hîp nhãm betalactam vµ nhãm
aminosid.
+ Lîi tiÓu nhÑ (Lasix 20mg): 1 – 2 èng/ ngµy.
42
+ Sau 10 ngµy chôp l¹i UIV ®Ó ®¸nh gi¸ l¹i kÕt qu¶ ®iÒu trÞ néi khoa.
*Trong mäi trêng hîp ®iÒu trÞ b¶o tån, cÇn theo dâi chÆt b»ng l©m
sµng, siªu ©m vµ UIV.
2. §iÒu trÞ ngo¹i khoa: PhÉu thuËt chÊn th¬ng thËn lµ ®Ó b¶o tån thËn
vµ tr¸nh çc biÕn chøng cña chÊn th¬ng thËn. ChØ ®Þnh phÉu thuËt chÊn
th¬ng thËn chiÕm 30 –35%, trong ®ã phÉu thuËt b¶o tån chiÕm 70 – 80%
(Mc Aninch: 88%) C¾t thËn b¾t buéc trong trêng hîp dËp n¸t thËn, ®øt
cuèng thËn ®Õn muén sau 6h chiÕm 14 – 17% (11,9%: Mc Aninch).
1) ChØ ®Þnh can thiÖp cÊp cøu:
- BÖnh nh©n cã dÊu hiÖu shock mÊt m¸u nÆng.
- ChÊn th¬ng thËn nÆng: §øt cuèng thËn, vì thËn nÆng.
- Cã th¬ng tæn çc t¹ng kh¸c trong æ bông.
2) ChØ ®Þnh can thiÖp sím:
- ChÊn th¬ng ®é 3 (theo Chatelain), ®é 3, 4 (theo Mc Aninch).
- Çc trêng hîp ®iÒu trÞ néi khoa kh«ng æn ®Þnh.
- Çc trêng hîp ®¸i m¸u t¸i ph¸t nÆng ®· truyÒn dÞch, truyÒn m¸u ®Çy
®ñ: mæ cÊp cøu tr× ho·n 3 – 7 ngµy sau chÊn th¬ng.
3) Yªu cÇu g©y mª håi søc - phÉu thuËt:
- G©y mª néi khÝ qu¶n.
- §êng mæ sên th¾t lng theo kinh ®iÓn, hoÆc ®êng tr¾ng gi÷a qua
phóc m¹c vµo trùc tiÕp cuèng thËn.
- KiÓm tra, ®¸nh gi¸ ngay tæn th¬ng giËp n¸t, vì hay ®øt cuèng thËn,
tuú theo th¬ng tæn mµ thùc hiÖn çc thñ thuËt thÝch hîp:
+ LÊy m¸u tô quanh thËn, kh©u cÇm m¸u ®êng vì thËn.
+ C¾t thËn b¸n phÇn nÕu 1 cùc thËn bÞ ®øt rêi.
+ Th¬ng tæn cuèng thËn: Th¬ng tæn cã thÓ b¶o tån ®îc th× kh©u m¹ch
m¸u hoÆc ghÐp m¹ch, kh©u bÓ thËn kÌm dÉn lu bÓ thËn.
+ C¾t thËn khi vì n¸t thËn hay th¬ng tæn cuèng thËn kh«ng cã kh¶ n¨ng
phôc håi. Khi chØ ®Þnh c¾t thËn ph¶i ®¸nh gi¸ chøc n¨ng thËn bªn ®èi
diÖn tríc vµ trong mæ.
VIII. Ch¨m sãc ®iÒu dìng:
1. Trêng hîp ®iÒu trÞ néi khoa:
43
1) Cho bÖnh nh©n n»m bÊt ®éng t¹i giêng, gi¶i thÝch cho bÖnh nh©n
vÒ t×nh tr¹ng, ®éng viªn bÖnh nh©n, thêng n»m bÊt ®éng trong 7 ngµy.
2) Theo dâi m¹ch, nhiÑt ®é, huyÕt ¸p 3 giê/lÇn. Theo dâi çc xÐt
nghiÖm m¸u h»ng ngµy, ghi vµo b¶ng theo dâi.
3) §Æt sonde tiÓu ®Ó theo dâi sè lîng, mµu s¾c.
4) Thùc hiÖn thuèc cho bÖnh nh©n: truyÒn dÞch, kh¸ng sinh, gi¶m ®au.
Lîi tiÓu.
5) LËp bilan theo dâi lîng dÞch vµo vµ ra.
6) Cho bÖnh nh©n ¨n uèng khi cã trung tiÖn. NÕu cã diÔn biÕn xÊu
b¸o ngay cho b¸c sÜ ®iÒu trÞ.
2. Trêng hîp ®iÒu trÞ ngo¹i khoa: Ngoµi viÖc theo dâi nh mét bÖnh nh©n
sau mæ nãi chung, cÇn chó ý:
1) Theo dâi sè lîng, mµu s¾c níc tiÓu.
2) Sè lîng, mµu s¾c dÞch qua èng dÉn lu.
3) §èi víi nh÷ng bÖnh nh©n kh©u b¶o tån cÇn ®Ó bÖnh nh©n n»m bÊt
®éng sau mæ 7 – 10 ngµy.
ChÊn th¬ng niệu đạo ®¹o tríc

I. §¹i c¬ng:
1. ChÊn th¬ng niÖu ®¹o lµ 1 cÊp cøu ngo¹i khoa ph¶i ®îc xö trÝ kÞp thêi
®Ó tr¸nh çc tai biÕn phøc t¹p nh bÝ ®¸i, viªm lan tÊy níc tiÓu tÇng sinh
m«n vµ tr¸nh çc di chøng phøc t¹p vÒ sau: viªm niÖu ®¹o, hÑp niÖu ®¹o.
2. VÒ ph¬ng diÖn sinh lÝ niÖu ®¹o chia lµm 2 phÇn: niÖu ®¹o tríc vµ
niÖu ®¹o sau. ChÊn th¬ng niÖu ®¹o tríc vµ sau kh¸c nhau vÒ: nguyªn
nh©n, c¬ chÕ chÊn th¬ng, l©m sµng vµ ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ.
3. NiÖu ®¹o tríc cã vËt xèp bao quanh gåm 2 phÇn:
4) PhÇn di ®éng tríc x¬ng mu: do vËt xèp Ýt khi bÞ chÊn th¬ng nªn
niÖu ®¹o tríc Ýt khi tæn th¬ng ë ®o¹n nµy trõ khi d¬ng vËt khi c¬ng bÞ
chÊn th¬ng trùc tiÕp: vËt hang bÞ bÎ g·y, dao c¾t.
5) PhÇn cè ®Þnh: niÖu ®¹o tÇng sinh m«n( ®¸y chËu): chÊn th ¬ng
niÖu ®¹o tríc thêng bÞ dËp hoÆc bÞ ®øt ë ®o¹n nµy . Khi bÖnh nh©n
ng· ngåi cìi ngùa trªn vËt cøng (ng· m¹n thuyÒn, ng· xo¹c ch©n trªn giµn
44
gi¸o), tÇng sinh m«n bÞ Ðp gi÷a vËt cøng vµ bê díi x¬ng mu nªn niÖu
®¹o tÇng sinh m«n bÞ tæn th¬ng.
4. ChÈn ®o¸n cô thÓ tæn th¬ng cña niÖu ®¹o tríc cÇn dùa vµo chôp niÖu
®¹o ngîc dßng.
5. Tõ 1910 Marion ®· m« t¶ ®øt niÖu ®¹o tríc vµ tiÕn hµnh phÉu thuËt
kh©u nèi niÖu ®¹o tËn tËn trong chÊn th¬ng, sau ®ã Yong Davis (1926),
Sabadini(1948), Cukier (1984) tiÕn hµnh phÉu thuËt kh©u nèi ®øt niÖu
®¹o tríc ngay th× ®Çu trong cÊp cøu, kÕt qu¶ trë thµnh xu híng ®iÒu trÞ
®øt niÖu ®¹o tríc.
6. Waterhouse (1971) vµ Guiolleman Cukier Boccon-Gibod (1980) chñ tr-
¬ng dÉn lu bµng quang vµ soi c¾t trong hÑp niÖu ®¹o ë th× sau.
II. Gi¶i phÉu bÖnh.
1. DËp niÖu ®¹o:
4) NiÖu ®¹o tæn th¬ng nhÑ, n«ng, bÇm dËp. Cã thÓ kÌm theo tô m¸u
vËt xèp.
5) C©n Buck, c©n Cole(?) cßn nguyªn vÑn.
2. §øt niÖu ®¹o kh«ng hoµn toµn:
4) NiÖu ®¹o bÞ ®øt 1/3 – 1/2 – 2/3 chu vi chñ yÕu vÒ phÝa tÇng sinh
m«n.
5) VËt xèp bÞ dËp vì.
6) C©n Cole bÞ vì, ch¶y m¸u tõ vËt xèp ra tÇng sinh m«n tô díi da.
3. §øt niÖu ®¹o hoµn toµn:
4) NiÖu ®¹o ®øt hoµn toµn.
5) VËt xèp bÞ ®øt nh c¾t ngang, 2 ®Çu tôt xa nhau 1 – 2 cm.
6) C©n Cole bÞ ®øt to¸c réng. Ch¶y m¸u lín tõ vËt xèp, m¸u tô lín ®¸y
chËu.
III. ChÈn ®o¸n: CÇn chÈn ®o¸n ®îc cã th¬ng tæn niÖu ®¹o tríc hay
kh«ng dùa vµo l©m sµng, vµ chÈn ®o¸n ®îc møc ®é th¬ng tæn cô thÓ
cña niÖu ®¹o dùa vµo chôp niÖu ®¹o bµng quang ngîc dßng.
1. L©m sµng: thay ®æi phô thuéc vµo møc ®é th¬ng tæn. Sau mét chÊn
th¬ng ng· ngåi cìi ngùa, bÖnh nh©n cã thÓ ngÊt ®i 3 – 5 phót, kh«ng ngåi
dËy ®îc, kh«ng ®i l¹i ®îc ngay.
4) DËp niÖu ®¹o:
45
- §au nhãi vïng ®¸y chËu.
- VÉn ®¸i ®îc, níc tiÓu ®á ®Çu b·i, hoÆc ch¶y m¸u ra miÖng s¸o, sè l-
îng Ýt lµ biÓu hiÖn cã tæn th¬ng niÖu ®¹o. M¸u ch¶y kh«ng tù ngõng,
kÓ c¶ khi bÖnh nh©n lÊy tay Ðp vµo vïng bÞ tæn th¬ng.
- Tô m¸u nhÑ ®¸y chËu hay kh«ng.
- Ên vïng ®¸y chËu ®au Ýt, kh«ng lµm m¸u ch¶y ra ë miÖng s¸o.
5) §øt niÖu ®¹o kh«ng hoµn toµn:
- Ch¶y m¸u niÖu ®¹o: ch¶y m¸u ra miÖng s¸o tù nhiªn, kh«ng tù ngõng,
kÓ c¶ khi bÖnh nh©n lÊy tay Ðp vµo vïng bÞ tæn th¬ng.
- M¸u tô díi da tÇng sinh m«n h×nh çch b ím, cã thÓ lan réng 2 bªn
bÑn, b×u c¨ng to.
- BÝ tiÓu trong nh÷ng giê ®Çu cã thÓ do ph¶n x¹ tÇng sinh m«n hay
do ®øt niÖu ®¹o.
- Vïng ®¸y chËu ®au c¨ng nÒ, bÇm dËp, Ên ®au chãi vµ lµm cho m¸u
ch¶y ra ë miÖng s¸o.
6) §øt niÖu ®¹o hoµn toµn:
- Ch¶y m¸u niÖu ®¹o: ch¶y m¸u ra miÖng s¸o nhiÒu. C¬ng ®au cµng
dÔ ch¶y m¸u bÖnh nh©n cµng ho¶ng sî bãp chÆt lÊy d¬ng vËt tëng ®Ó
cÇm m¸u nhng bu«ng tay ra m¸u côc cã thÓ cµng bi ®Èy ra nhiÒu h¬n.
- M¸u tô lín díi da tÇng sinh m«n lan réng 2 bªn bÑn h×nh çch b ím vµ
ra phÝa tríc. B×u c¨ng to.
- Vïng ®¸y chËu ®au c¨ng nÒ, bÇm dËp, Ên ®au chãi.
- BÝ tiÓu thùc sù, bµng quang c¨ng.
2. CËn l©m sµng:
4) Xquang khung chËu: cã thÓ thÊy çc tæn th¬ng x¬ng vïng ®¸y chËu.
5) Chôp niÖu ®¹o bµng quang ngîc dßng:
- B×nh thêng: niÖu ®¹o lµ mét ® êng èng ®Òu, gi·n tõ ngoµi vµo tËn
tói cïng cña niÖu ®¹o sau, sau ®ã h¬i hÑp l¹i ë chç çc c¬ th¾t tr íc khi lan
to¶ vµo bµng quang.
- ChØ cã h×nh ¶nh thuèc c¶n quang trµn ra ngoµi niÖu ®¹o: DËp hoÆc
®øt niÖu ®¹o kh«ng hoµn toµn.
- H×nh ¶nh thuèc c¶n quang ®äng ë ®¸y chËu: NÕu Ýt th× cã thÓ ®øt
niÖu ®¹o kh«ng hoµn toµn, nÕu nhiÒu lµ ®øt niÖu ®¹o hoµn toµn.
46
IV. BiÕn chøng:
1. BÝ tiÓu: Sau 2 – 4h bÖnh nh©n c¨n tøc vïng h¹ vÞ vµ bÝ ®¸i (bÖnh
nh©n muèn ®i tiÓu mµ kh«ng tiÓu ®îc). Lóc ®Çu lµ ph¶n x¹ tù vÖ do
®au, vÒ sau c¬ th¾t ë cæ bµng quang niÖu ®¹o co l¹i vµ bÖnh nh©n bÝ
®¸i thùc sù.
2. Viªm tÊy níc tiÓu tÇng sinh m«n: RØ níc tiÓu sau 6 – 9h do bµng
quang c¨ng qu¸ møc. M¸u vµ níc tiÓu thÊm trµn ra, phï nÒ viªm lan tÊy níc
tiÓu tÇng sinh m«n: cã thÓ ®e do¹ tÝnh m¹ng bÖnh nh©n.
3. ¸p xe tÇng sinh m«n: khi ®· viªm tÊy níc tiÓu tÇng sinh m«n dï ®iÒu
trÞ kh¸ng sinh vÉn phøc t¹p, cã thÓ g©y biÕn chøng ¸p xe vµ rß níc tiÓu
tÇng sinh m«n vÒ sau rÊt phøc t¹p.
4. HÑp niÖu ®¹o tríc: nh÷ng trêng hîp ®øt niÖu ®¹o tríc hoµn toµn hay
kh«ng hoµn toµn cha xö trÝ phôc håi niÖu ®¹o ngay th× sím muén niÖu
®¹o ®· tæn th¬ng sÏ x¬ ho¸ hÑp lßng niÖu ®¹o hoµn toµn hay kh«ng hoµn
toµn.
V. Xö trÝ: Dùa vµo l©m sµng vµ chôp niÖu ®¹o bµng quang ngîc dßng.
1. Khi bÖnh nh©n tù ®i tiÓu ®îc: níc tiÓu trong hay cã Ýt m¸u (níc tiÓu
®á ®Çu b·i):
- Theo dâi, kh«ng th¨m dß th«ng niÖu ®¹o.
- §iÒu trÞ b¶o tån: chêm l¹nh tÇng sinh m«n, gi¶m ®au, kh¸ng sinh.
- Sau 2 tuÇn chôp l¹i niÖu ®¹o ngîc dßng (ë tuyÕn chuyªn khoa)(?) ®Ó
®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®iÒu trÞ vµ theo dâi, hoÆc nong niÖu ®¹o kiÓm tra vµ
theo dâi phßng hÑp niÖu ®¹o vÒ sau.
2. Khi bÖnh nh©n kh«ng ®i tiÓu ®îc:
4) ë tuyÕn c¬ së kh«ng cã chuyªn khoa:
- BÝ ®¸i, bµng quang c¨ng, kh«ng ch¶y m¸u niÖu ®¹o nhiÒu: th«ng
bµng quang v« trïng vµ nhÑ nhµng(?) ®Ó th¸o níc tiÓu, cã thÓ ®Æt
th«ng t¹i chç 1 – 3 ngµy, gi¶m ®au, kh¸ng sinh. Sau khi rót èng th«ng,
chôp niÖu ®¹o kiÓm tra (hoÆc nong thö).(?)
- BÝ ®¸i, bµng quang c¨ng, ch¶y m¸u niÖu ®¹o nhiÒu: më th«ng bµng
quang (hay cystocatheter) ®¬n thuÇn hoÆc kÕt hîp ®Æt èng th«ng niÖu
®¹o.
47
- BÝ ®¸i, bµng quang c¨ng, ch¶y m¸u niÖu ®¹o tô m¸u tÇng sinh m«n:
më th«ng bµng quang, më tÇng sinh m«n lÊy m¸u tô, cÇm m¸u.
- Sau ®ã chuyÓn vÒ çc trung t©m chuyªn khoa tiÕt niÖu ®iÒu trÞ
phÉu thuËt th× 2 sím (3 –7 ngµy sau chÊn th¬ng).
5) ë tuyÕn chuyªn khoa:
- ChÊn th¬ng niÖu ®¹o ch¶y m¸u niÖu ®¹o (tô m¸u tÇng sinh m«n):
chôp niÖu ®¹o bµng quang ngîc dßng ®Ó chÈn ®o¸n ®øt niÖu ®¹o tríc
hoµn toµn hay kh«ng hoµn toµn sau ®ã dÉn lu bµng quang hay
cystocatheter.
- NÕu kh«ng cã m¸u tô tÇng sinh m«n ®Æt èng th«ng trong 2 tuÇn.
Kh©u nèi niÖu ®¹o th× sau.
- NÕu cã tô m¸u tÇng sinh m«n: më tÇng sinh m«n béc lé vËt xèp, c¾t
läc çc m« dËp n¸t cÇm m¸u, kh©u nèi niÖu ®¹o th× ®Çu.
3. §iÒu trÞ di chøng:
- Viªm lan tÊy níc tiÓu: dÉn lu bµng quang hay cystocatheter, r¹ch réng
tÇng sinh m«n th¸o níc tiÓu, can thiÖp niÖu ®¹o th× sau.
- Ap xe rß níc tiÓu tÇng sinh m«n: dÉn lu bµng quang hay
cystocatheter, r¹ch ¸p xe tÇng sinh m«n dÉn lu, can thiÖp niÖu ®¹o th×
sau.
- HÑp niÖu ®¹o tríc: c¾t nèi niÖu ®¹o tËn tËn theo ph¬ng ph¸p Marion
– Harrison(?) hay néi soi c¾t x¬ niÖu ®¹o.
§øt niÖu ®¹o sau

I. §¹i c¬ng
1. VÒ gi¶i phÉu niÖu ®¹o chia lµm 2 phÇn: niÖu ®¹o tríc vµ niÖu ®¹o
sau. ChÊn th¬ng ®øt (dËp) niÖu ®¹o tríc vµ sau kh¸c nhau vÒ: nguyªn
nh©n, c¬ chÕ chÊn th¬ng, l©m sµng, ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ.
2. §øt niÖu ®¹o sau lµ 1 trong çc tai biÕn cña vì x¬ng chËu (chiÕm tØ lÖ
10 – 15%).
3. ChÊn th¬ng vì x¬ng chËu thêng trong bÖnh c¶nh ®a chÊn th¬ng (25 –
30%) cã shock mÊt m¸u vµ tæn th¬ng çc t¹ng phèi hîp. §øt niÖu ®¹o sau bÞ
che lÊp bëi t×nh tr¹ng bÖnh nh©n nÆng, nªn khã kh¨n phøc t¹p c¶ vÒ chÈn
®o¸n vµ ®iÒu trÞ.
48
4. Nguyªn t¾c xö trÝ chñ yÕu lµ håi søc, phÉu thuËt cÊp cøu bÖnh nh©n
tho¸t khái t×nh tr¹ng nguy kÞch, sau ®ã phèi hîp víi çc chuyªn khoa x ¬ng,
håi søc vµ tiÕt niÖu ®Ó gi¶i quyÕt çc biÕn chøng ®øt niÖu ®¹o sau.
II. Nguyªn nh©n , c¬ chÕ vµ tæn th¬ng ®øt niÖu ®¹o sau:
1. Nguyªn nh©n: vì x¬ng chËu do:
1) Tai n¹n giao th«ng va ch¹m xe cé n¹n nh©n ng· ®Ëp vïng m«ng x¬ng
chËu xuèng nÒn ®êng (70 – 80%).
2) Tai n¹n lao ®éng ng· cao hoÆc bÞ Ðp vïng m«ng x¬ng chËu (15 –
20%)
3) Vì x¬ng chËu theo ph©n lo¹i cña Pennal vµ Tile 1980 çc lo¹i vì x¬ng
chËu liªn quan nhiÒu ®Õn ®øt niÖu ®¹o sau vµ tæn th¬ng ®êng tiÕt
niÖu díi lµ:
- Vì to¸c x¬ng mu c¶ 2 cung tríc ngµnh chËu mu, ngåi mu di lÖch
kh«ng v÷ng (70%).
- To¸c x¬ng mu.
- Vì x¬ng mu 1 bªn, to¸c khíp cïng chËu cïng bªn hay bªn ®èi diÖn.
- Vì x¬ng mu vµ g·y x¬ng chËu Malgaigne.
2. C¬ chÕ: vì x¬ng chËu lµm r¸ch c©n ®¸y chËu gi÷a nªn niÖu ®¹o sau
chñ yÕu lµ niÖu ®¹o mµng bÞ gi»ng kÐo, ®øt hay di lÖch.
3. Tæn th¬ng ®øt niÖu ®¹o sau:
1) NiÖu ®¹o mµng thùc sù lµ èng niÖu ®¹o 2 – 2,5 cm qua c©n ®¸y
chËu gi÷a cã c¬ th¾t v©n bao quanh, bÞ ®øt hoµn toµn hay kh«ng hoµn
toµn: 80%, kÌm theo dËp n¸t c¬ v©n.
2) Vì tiÒn liÖt tuyÕn (do bÞ Ðp hay ®Çu x¬ng g·y chäc thñng) niÖu
®¹o tiÒn liÖt tuyÕn còng bÞ tæn th¬ng (5-10%).
3) Phèi hîp ®øt niÖu ®¹o mµng vµ tiÒn liÖt tuyÕn :10 – 15%.
4. Ph©n lo¹i: C¨n cø vµo chôp niÖu ®¹o bµng quang ngîc dßng:
- Lo¹i 1: niÖu ®¹o sau c¨ng gi·n (17%).
- Lo¹i 2: ®øt niÖu ®¹o sau ®øt hoµn toµn hay kh«ng hoµn toµn nhng
c©n ®¸y chËu gi÷a cßn nguyªn vÑn (17%).
- Lo¹i 3: niÖu ®¹o sau bÞ ®øt rêi – c©n ®¸y chËu gi÷a bÞ xÐ r¸ch kÌm
theo r¸ch tiÒn liÖt tuyÕn vµ ®Çu niÖu ®¹o hµnh còng bÞ tæn th ¬ng
(66%)
49
5. Tô m¸u c©n ®¸y chËu vµ trong khung chËu:
1) Lµ nh÷ng tæn th¬ng t¬ng ®èi trÇm träng do ®éng tÜnh m¹ch chËu
qua c©n ®¸y chËu bÞ ®øt vµ çc m¹ch m¸u tríc bµng quang, ®¸m rèi
Santorini, ®¸m rèi tiÓu khung bÞ dËp ®øt g©y ch¶y m¸u trªn c©n ®¸y
chËu tiÓu khung. Ngoµi ra cßn tô m¸u sau phóc m¹c, hè thËn, quang bµng
quang.(?)
2) Tumer Warwich nhËn ®Þnh çc møc ®é ch¶y m¸u tô m¸u lín: tô m¸u
khu tró trªn c©n ®¸y chËu, tô m¸u lan réng tiÓu khung, tô m¸u lín trªn
c©n ®¸y chËu ë tiÒn liÖt tuyÕn sau x¬ng mu phóc m¹c.
6. Çc tæn th¬ng phèi hîp nh:
- ChÊn th¬ng bông (thñng ®¹i trµng, ruét non, vì gan, l¸ch, dËp m¹c
treo ruét 20 – 25%. ChÊn th¬ng ngùc ngùc (trµn khÝ mµng phæi): g·y x-
¬ng 10 – 15%, lãc da réng, dËp n¸t phÇn mÒm tô m¸u vïng m«ng th¾t lng
3 –5 %.
- Tæn th¬ng vïng ®ïi: g·y x¬ng, dËp n¸t phÇn mÒm.
- Vì x¬ng chËu ®øt niÖu ®¹o gÆp trong bÖnh c¶nh ®a chÊn th¬ng
biÓu hiÖn t×nh tr¹ng l©m sµng nÆng phøc t¹p.
III. ChÈn ®o¸n: Cã tíi 2/3 sè trêng hîp vì x¬ng chËu cã tai biÕn ®øt niÖu
®¹o sau cã bÖnh c¶nh rÊt nÆng, do vËy cÇn tríc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh xem
bÖnh nh©n cã shock hay kh«ng, møc ®é çc th¬ng tæn kÌm theo, sau ®ã
míi x¸c ®Þnh ®Õn th¬ng tæn ®øt niÖu ®¹o sau.
1. L©m sµng:
1) BÖnh c¶nh ®a chÊn th¬ng chung:
a. Shock mÊt m¸u:
- VËt v·, da niªm m¹c nhît, m¹ch nhanh > 90, huyÕt ¸p tôt nhiÒu <
90/60, hång cÇu, huyÕt s¾c tè, hematocrite gi¶m chiÕm tØ lÖ cao (65 –
70%) ®ßi hái håi søc cÊp cøu kÞp thêi.
- Nguyªn nh©n:
+ Vì x¬ng chËu: mÊt 1,5 – 2 lÝt m¸u.
+ Cã vì x¬ng chËu + chÊn th¬ng çc t¹ng trong æ bông.
+ Vì x¬ng chËu + di chuyÓn bÖnh nh©n kh«ng ®óng qui çch.
50
b. Bông chíng ®au, co cøng thµnh bông: do tô m¸u sau phóc m¹c hoÆc
do tæn th¬ng t¹ng trong phóc m¹c, nªn cã thÓ che lÊp çc triÖu chøng tai
biÕn tiÕt niÖu (®øt niÖu ®¹o sau, vì bµng quang).
5) TriÖu chøng ®øt niÖu ®¹o sau – vì x¬ng chËu:
a. C¬ n¨ng:
- BÝ ®¸i: bÖnh nh©n buån ®i tiÓu nhng khi ®i tiÓu ph¶i rÆn nÕu ®øt
niÖu ®¹o ®¬n thuÇn. Trêng hîp bÖnh nh©n cã shock vµ vì bµng quang
ngoµi phóc m¹c kÌm theo th× khi rÆn tiÓu ®au díi rèn, kh«ng rÆn,
kh«ng ®i tiÓu ®îc, mÊt c¶m gi¸c buån tiÓu.
- Ch¶y m¸u rØ ra miÖng s¸o, ®au tøc vïng bµng quang, ®au vïng x¬ng
chËu.
b. Thùc thÓ:
- BÇm tÝm vïng x¬ng chËu.
- Ðp khung ch©u, Ên tríc x¬ng mu: ®au t¨ng.
- Bµng quang c¨ng: khã ph©n biÖt víi tô m¸u tríc bµng quang do vì x-
¬ng chËu vµ vì bµng quang, vì çc t¹ng trong æ bông.
- ChØ cã tô m¸u tríc quanh r×a hËu m«n (kh«ng ph¶i tô m¸u h×nh çnh
bím)
- Th¨m trùc trµng ®au c¶ vïng niÖu ®¹o tiÒn liÖt tuyÕn díi cæ bµng
quang, cã thÓ sê thÊy chç g·y x¬ng mu.
6) Trêng hîp ®øt niÖu ®¹o sau kÌm theo vì bµng quang th× cã thªm çc
triÖu chøng sau:
a. C¬ n¨ng: §au vïng díi rèn, mÊt c¶m gi¸c buån tiÓu, tiÓu khã, tia níc
tiÓu yÕu, kh«ng rÆn, kh«ng ®i tiÓu ®îc, khi rÆn ®au lan ®Õn díi rèn.
b. Thùc thÓ:
- §Æt mét sonde bµng quang (kh«ng ®Ó lu) sau ®ã b¬m 10 ml huyÕt
thanh råi hót ra nÕu nÕu thÓ tÝch gi¶m nhiÒu: cã vì bµng quang.
- Shock mÊt m¸u: trêng hîp vì bµng quang ë n÷ kÌm ®øt cæ bµng quang
– niÖu ®¹o, r¸ch ©m ®¹o: tØ lÖ tö vong cao, ph¶i ®îc cÊp cøu t¹i phßng
mæ, cÇm m¸u, th¾t ®éng m¹ch chËu trong 1/2 bªn (+/-)
- Viªm phóc m¹c níc tiÓu (vì bµng quang trong phóc m¹c):
+ §au kh¾p bông, nhÊt lµ vïng díi rèn.
51
+ C¶m øng phóc m¹c, ph¶n øng thµnh bông kh«ng ®iÓn h×nh nh viªm
phóc m¹c do tæn th¬ng t¹ng trong æ bông.
7) TriÖu chøng cña vì tiÒn liÖt tuyÕn:
a. C¬ n¨ng:
- NÆng, ch¶y m¸u miÖng s¸o å ¹t.
- BÝ ®¸i, bµng quang c¨ng ®au tøc, buån ®i tiÓu d÷ déi nhng khã tiÓu
do bµng quang chøa nhiÒu m¸u côc.
- Cã thÓ shock mÊt m¸u.
b. Thùc thÓ:
- Th¨m trùc trµng: tiÒn liÖt tuyÕn c¨ng to, mÒm. ø m¸u vïng trªn c©n
®¸y chËu, tói cïng Douglas c¨ng ®au.
2. CËn l©m sµng:
- hång cÇu gi¶m, hematocrite gi¶m.
- trêng hîp cã viªm phóc m¹c níc tiÓu do kÌm vì bµng quang: b¹ch cÇu
t¨ng, b¹ch cÇu ®a nh©n trung tÝnh t¨ng, ure, creatinin m¸u t¨ng cao.
2) Xquang:
- Chôp bông kh«ng chuÈn bÞ: h×nh ¶nh bông chíng h¬i, æ bông mê do
tô m¸u sau phóc m¹c hoÆc cã dÞch trong æ bông cña tæn th¬ng t¹ng trong
phóc m¹c.
- Chôp khung chËu ®Ó ph¸t hiÖn çc thÓ vì x¬ng chËu.
3) Siªu ©m ®Ó:
- Ph¸t hiÖn çc tæn th¬ng t¹ng trong æ bông.
- Ph¸t hiÖn vì bµng quang, m¸u tô tiÓu khung quanh bµng quang, m¸u
tô trong bµng quang.
4) UIV: ¸p dông trong trêng hîp bÖnh nh©n kh«ng cã shock kÌm theo.
§¸nh gi¸:
- §êng tiÕt niÖu trªn
- Th× bµng quang niÖu ®¹o: ®¸nh gi¸ tæn th¬ng vì bµng quang, ®øt
niÖu ®¹o.
- Bµng quang biÕn d¹ng, mÐo lÖch, h×nh qu¶ lª, h×nh giät níc m¾t.
8) Chôp niÖu ®¹o bµng quang ngîc dßng:
52
- §Æt èng th«ng Foley 16 – 18 vµo niÖu ®¹o quy ®Çu, sau ®ã b¬m 3 –
5 ml níc vµo bãng (ë vÞ trÝ hè thuyÒn)
- T thÕ bÖnh nh©n: n»m nghiªng, 1 ch©n gÊp, 1 ch©n duçi.
- B¬m 60 – 100ml thuèc c¶n quang 30% ngîc dßng.
- §¸nh gi¸:
+ NiÖu ®¹o tæn th¬ng, thuèc trµn ra ngoµi hoµn toµn: ®øt niÖu ®¹o
hoµn toµn.
+ Thuèc ®äng xung quanh niÖu ®¹o: ®øt niÖu ®¹o kh«ng hoµn toµn
- Khi thÊy h×nh ¶nh niÖu ®¹o b×nh thêng, ®a èng th«ng vµo bµng
quang b¬m 100 – 200 ml thuèc c¶n quang chôp bµng quang ®Ó ®¸nh gi¸
tæn th¬ng cña bµng quang.
9) §Æt èng th«ng niÖu ®¹o: hiÖn nay kh«ng dïng do ®©y lµ ®éng t¸c
th¨m kh¸m mï qu¸ng cã thÓ g©y ch¶y m¸u, nhiÔm khuÈn, chuyÓn tõ ®øt
niÖu ®¹o kh«ng hoµn toµn sang ®øt niÖu ®¹o hoµn toµn.
IV. BiÕn chøng:
3. Viªm tÊy níc tiÓu vïng trªn c©n ®¸y chËu, khoang Bogros, tríc bµng
quang sÏ phï nÒ, thÊm xuèng b×u c¨ng mäng lµ biÕn chøng nÆng nhÊt do
bá sãt chÈn ®o¸n ®øt niÖu ®¹o sau hay xö trÝ kh«ng ®óng nguyªn t¾c.
bÖnh nh©n tuy ®îc phÉu thuËt ®iÒu trÞ çc tæn th¬ng kh¸c cã thÓ r¬i vµo
t×nh tr¹ng Shock kh«ng håi phôc nhiÔm khuÈn nÆng ure, creatinin m¸u ®e
do¹ tÝnh m¹ng.
4. NhiÔm khuÈn do ¸p xe c¶ vïng hè chËu nhá.
5. Rß niÖu ®¹o níc tiÓu ph¸ ra tÇng sinh m«n.
6. HÑp niÖu ®¹o sau.
7. Viªm chç vì x¬ng chËu.
V. Th¸i ®é xö trÝ:
8. Nguyªn t¾c:
10) Nhanh chãng ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng mÊt m¸u vµ çc tæn th¬ng phèi hîp.
11) Chèng shock mÊt m¸u: truyÒn çc dung dÞch, hoÆc m¸u ®Ó båi phô
ngay khèi lîng tuÇn hoµn. Theo dâi huyÕt ¸p, CVP.
12) Bilan çc tæn th¬ng, x¸c ®Þnh ®øt niÖu ®¹o sau.
53
13) PhÉu thuËt cÊp cøu tæn th¬ng m¹ch m¸u, vì t¹ng ®Æc – rçng tríc, tr-
êng hîp thñng trùc trµng kÌm theo cã thÓ kh©u thñng vµ ph¶i lµm hËu
m«n nh©n t¹o ®¹i trµng xÝch ma.
14) Sau ®ã xö trÝ ®øt niÖu ®¹o sau vµ çc tæn th¬ng hÖ tiÕt niÖu phèi
hîp.
9. Xö trÝ ®øt niÖu ®¹o sau: tuú thuéc vµo t×nh tr¹ng bÖnh nh©n, c¬ s¬
vËt chÊt, kh¶ n¨ng cña phÉu thuËt viªn.
15) DÉn lu bµng quang ®¬n thuÇn:
- Lµ ph¬ng ph¸p c¬ b¶n.
- ChØ ®Þnh:
+ T×nh tr¹ng bÖnh nh©n nÆng.
+ B¸c sÜ ngo¹i khoa chung.
- Môc ®Ých: tr¸nh ®îc çc biÕn chøng nguy hiÓm ®øt niÖu ®¹o sau
nh ø ®äng, viªm lan tÊy níc tiÓu vïng ®¸y chËu.
16) DÉn lu bµng quang + ®Æt èng th«ng niÖu ®¹o, cÇm m¸u, lÊy m¸u tô,
dÉn lu m¸u tô … ®Ó ®iÒu chØnh sù di lÖch cña niÖu ®¹o. Mét sè trêng
hîp ®øt niÖu ®¹o sau kh«ng hoµn toµn cã thÓ tù liÒn ngay trªn èng
th«ng. Cã t¸c gi¶ cßn c¾t d©y ch»ng mu – tiÒn liÖt tuyÕn – niÖu ®¹o(?)
®Ó ®iÒu chØnh di lÖch tiÒn liÖt tuyÕn, bµng quang bÞ kÐo lªn cao.
17) DÉn lu bµng quang, cÇm m¸u, lÊy m¸u tô, dÉn lu m¸u tô, ®iÒu
chØnh niÖu ®¹o, kh©u nèi niÖu ®¹o ngay thid ®Çu sím trong cÊp cøu
hay sau 3 – 7 ngµy.
- §êng má bông díi rèn qua x¬ng mu/kÕt hîp víi ®êng mæ qua ®¸y
chËu ®Ó béc lé trùc tiÕp ®o¹n niÖu ®¹o mµng bÞ ®øt, t¸ch râ vÒ 2
phÝa, c¾t gän mÐp vµ kh©u nèi 2 ®Çu tËn tËn trªn èng th«ng.
18) Xö trÝ vì bµng quang:
- Vì bµng quang ngoµi phóc m¹c:
+ C¾t gän mÐp r¸ch, thñng bµng quang, kh©u b»ng chØ Vicryl sè 1,2:
líp toµn bé vµ líp phñ thanh c¬.
+ KiÓm tra çc lç thñng kh¸c, nhÊt lµ çc lç thñng nhá.
+ LÊy hÕt m¸u côc.
+ DÉn lu bµng quang ë mét ®iÓm lµnh.
- Vì bµng quang trong phóc m¹c:
54
+ Bãc t¸ch phóc m¹c, c¾t xÐn mÐp r¸ch thñng bµng quang.
+ Kh©u bµng quang líp toµn bé b»ng Vicryl vïi niªm m¹c lén vµo trong.
+ Kh©u phñ thanh c¬, kh©u che phñ l¹i phóc m¹c.
+ DÉn lu bµng quang mÆt tríc b»ng èng th«ng Petzer 18 –20 Ch tõ ®êng
gi÷a ngoµi phóc m¹c, cè ®Þnh thµnh bµng quang víi thµnh bông. dÉn lu
Retzius.
19) Xö trÝ di chøng ®øt niÖu ®¹o sau:
- ¸p xe tÇng sinh m«n: r¹ch réng tÇng sinh m«n, c¾t läc, dÉn lu, kh¸ng
sinh.
- HÑp niÖu ®¹o sau:
+ HÑp niÖu ®¹o mµng ®¬n thuÇn: 10%.
+ HÑp niÖu ®¹o tiÒn liÖt tuyÕn: 15 – 20%.
+ HÑp niÖu ®¹o toµn bé: 60%.
Sau 3 – 6 tuÇn x¬ng chËu æn ®Þnh v÷ng, tiªu kh« æ tô m¸u, hÕt nhiÔm
khuÈn, t×nh tr¹ng bÖnh nh©n håi phôc, tù ®i l¹i ®îc th× tiÕn hµnh kiÓm
tra x¸c ®Þnh di chøng hÑp niÖu ®¹o sau qua chôp niÖu ®¹o bµng quang
ngîc dßng, xu«i dßng cã thuèc c¶n quang thÊy h×nh ¶nh niÖu ®¹o hÑp.
- PhÉu thuËt hÑp niÖu ®¹o sau:
+ HÑp niÖu ®¹o mµng ®¬n thuÇn < 2cm.
C¾t ®o¹n hÑp.
Nèi niÖu ®¹o tËn tËn.
§Æt èng th«ng bµng quang – niÖu ®¹o 2 tuÇn.
+ HÑp niÖu ®¹o mµng > 3m/ hÑp niÖu ®¹o tiÒn liÖt tuyÕn:
C¾t ®o¹n x¬.
Lång niÖu ®¹o hµnh vµo niÖu ®¹o tiÒn liÖt tuyÕn theo ph¬ng ph¸p
Solovop c¶i tiÕn hoÆc ®a 2 ®Çu niÖu ®¹o ra da, phÉu thuËt t¹o h×nh
niÖu ®¹o th× 2.
U ph× ®¹i lµnh tÝnh tuyÕn tiÒn liÖt
I. §¹i c¬ng:
1. U ph× ®¹i lµnh tÝnh tuyÕn tiÒn liÖt lµ mét bÖnh thêng xuÊt hiÖn ë
nam giíi khi tuæi b¾t ®Çu cao vµ t¨ng lªn song song víi tuæi thä cña ngêi
d©n (trung b×nh 60 tuæi) vµ lµ lo¹i u lµnh tÝnh hay gÆp nhÊt ë nam giíi.
55
2. §©y lµ mét bÖnh cã tÇn sè cao thø 2 trong çc bÖnh vÒ tiÒn liÖt tuyÕn
diÔn biÕn bÊt thêng, kh¶ n¨ng ®¸p øng, ph¶n øng ®èi víi bÖnh cña tõng
ngêi rÊt kh¸c nhau. Do ®ã ph¶i chän ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ thÝch hîp cho
tõng bÖnh c¶nh l©m sµng cô thÓ vµ ph¶i ®iÒu trÞ tÝch cùc.
3. BÖnh g©y ra nhiÒu biÕn chøng tõ nhÑ ®Õn nÆng.
4. VÒ dÞch tÔ:
- TÇn sè m¾c bÖnh t¨ng lªn dÇn theo ®é tuæi, ®Æc biÖt lµ khi  45
tuæi.
- Kh«ng cã sù kh¸c biÖt vÒ nguån gèc, chñng téc, thµnh phÇn x· héi,
chÕ ®é dinh dìng.
5. MÆc dï ung th tiÒn liÖt tuyÕn vµ u ph× ®¹i lµnh tÝnh tuyÕn tiÒn liÖt
hay ë ngêi cao tuæi vµ ®«i khi cïng xuÊt hiÖn trªn cïng 1 bÖnh nh©n nhng
chóng kh«ng cã liªn quan g× víi nhau.
6. §iÒu trÞ u ph× ®¹i lµnh tÝnh tuyÕn tiÒn liÖt dùa vµo ®Æc ®iÓm cña
bÖnh vµ diÔn biÕn cña bÖnh:
+ §iÒu trÞ néi khoa: gi¶i quyÕt 1 sè biÕn chøng th«ng thêng.
+ §iÒu trÞ ngo¹i khoa, ®Æc biÖt lµ néi soi: cã kÕt qu¶ tèt khi bÖnh nh©n
®· cã biÕn chøng nÆng.
II. Gi¶i phÉu bÖnh:
1. CÊu t¹o cña tuyÕn tiÒn liÖt:
1) Lowsly (1812): tuyÕn tiÒn liÖt gåm cã 5 thuú: tríc, gi÷a, 2 bªn, sau.
2) Mac Neal (1976): tuyÕn tiÒn liÖt gåm nhiÒu phÇn:
- PhÇn trung t©m: 20% èng Wolf.
- Vïng ngo¹i vi: 75% èng Wolf. Lµ n¬i xuÊt ph¸t cña ung th tiÒn liÖt
tuyÕn.
- Vïng chuyÓn tiÕp: 4- 5% èng Wolf. Cïng víi çc tuyÕn vïng chung
quanh niÖu ®¹o gÇn ô nói lµ n¬i xuÊt ph¸t cña u ph× ®¹i lµnh tÝnh
tuyÕn tiÒn liÖt.
- Vïng quanh niÖu ®¹o: díi 1%.
- Vïng tríc tuyÕn: bao gåm m« vµ sîi c¬ tiÕp gi¸p víi cæ bµng quang vµ
c¬ th¾t v©n.
3. Gi¶i phÉu bÖnh:
56
- VÒ ®¹i thÓ u ph× ®¹i lµnh tÝnh tuyÕn tiÒn lÞªt lµ mét khèi h×nh
trßn hay bÇu dôc gåm 2 hay 3 thuú ¸p s¸t vµo nhau ë phÝa tríc vµ dÝnh
chÆt vÒ phÝa sau. Khèi lîng tõ 30 – 40g cã khi lín h¬n 100g. U ngµy
cµng ph¸t triÓn lÊn vµo ngo¹i vi, híng vµo lßng bµng quang hay vÒ phÝa
trùc trµng, cã thÓ ®éi c¶ vïng tam gi¸c bµng quang lªn. Randal ph©n biÖt
cã 5 h×nh th¸i ®¹i thÓ cña u ph× ®¹i tiÒn liÖt tuyÕn, cã thÓ ¶nh hëng
®Õn viÖc tho¸t níc tiÓu ra khái cæ bµng quang. M« lµnh tiÒn liÖt tuyÕn
cã thÓ bÞ ®Èy ra ngo¹i vi t¹o thµnh mét vá bao quanh u. V× vËy khèi u cã
thÓ bãc t¸ch dÔ dµng ra khái bao x¬.
- Víi sù ph¸t triÓn cña u ph× ®¹i tiÒn liÖt tuyÕn, niÖu ®¹o tiÒn liÖt
tuyÕn bÞ kÐo dµi ra, bÞ chÌn Ðp bëi 2 thuú bªn, ®ång thêi bÞ thuú gi÷a
che lÊp. Thµnh bµng quang dµy gÊp 2 –3 lÇn b×nh thêng do çc thí c¬
chãp bµng quang bÞ ph× ®¹i. MÆt trong thµnh bµng quang cã nhiÒu
h×nh låi lâm mf ngêi ta gäi lµ h×nh trôm h×nh hèc. Mét sè hèc cã thÓ
biÕn thµnh tói thõa. Çc “van” niÖu qu¶n dÔ mÊt t¸c dông t¹o ®iÒu kiÖn
®Ó níc tiÓu trµo ngîc dßng lªn thËn. NhiÔm khuÈn ngîc dßng vµ suy
thËn lµ hÖ qu¶ cuèi cïng trong bÖnh lÝ nµy, nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p
®iÒu trÞ kÞp thêi.
- VÒ vi thÓ qu¸ tr×nh t¨ng sinh cña biÓu m« tuyÕn vµ m« ®Öm t¹o
thµnh nh÷ng nh©n ngµy cµng ph¸t triÓn vÒ sè lîng vµ kÝch thíc. Çc
nh©n gåm thµnh phÇn tuyÕn, chÊt keo vµ sîi c¬ tr¬n víi tØ lÖ kh¸c
nhau. Çc sîi c¬ tr¬n cã vai trß quan träng trong biÓu hiÖn bÖnh lÝ cña u
ph× ®¹i tiÒn liÖt tuyÕn. Thµnh phÇn tuyÕn gåm çc chïm nang cã chøa
çc nhó bªn trong. Kh¸c víi m« tiÒn liÖt tuyÕn b×nh thêng, cã thÓ t×m
thÊy ë ®©y çc ®¸m nhåi m¸u, d·n çc chïm nang, dÞ s¶n çc tÕ bµo biÓu
m«. TØ lÖ gi÷a m« tuyÕn vµ m« ®Öm lµ 22 – 40% vµ 60 – 80%. Cã thÓ
t×m thÊy çc h×nh ¶nh t©n s¶n biÓu m« tiÒn liÖt tuyÕn ®é 1 vµ ®é 2,
®é 2 ®îc coi nh lµ tiÒn ung th. Sau cïng cã thÓ t×m thÊy 10% u ph× ®¹i
tiÒn liÖt tuyÕn kÌm theo çc æ ung th nhá.
- gåm nhiÒu nh©n cã çc thµnh phÇn:
+ tuyÕn(mì)-chïm nang nhiÒu nhó: tÕ bµo tiÕt vµ tÕ bµo dÑt.
+ X¬.
+ C¬
57
- Khèi u to, mÒm, cã ranh giíi râ rµng.
III. Sinh lÝ bÖnh:
- Sau 40 tuæi, qu¸ tr×nh t¨ng s¶n tiÒn liÖt tuyÕn b¾t ®Çu, díi ¶nh hëng
cña 2 yÕu tè: t¸c ®éng cña androgen vµ tuæi giµ.
- Vai trß cña andrrogen rÊt cÇn hiÕt v× nÕu c¾t bá tinh hoµn tríc tuæi
dËy th× sÏ kh«ng xuÊt hiÖn u ph× ®¹i tiÒn liÖt tuyÕn. Testosteron lÈn
phÈm cña tÕ bµo Leydig trong tinh hoµn vµ chiÕm 95% toµn bé
testosteron trong c¬ thÓ. Nhng testosteron lµ mét tiÒn hormon. V× vËy
®Ó cã ho¹t tÝnh thùc sù trªn tÕ bµo ®Ých, testosteron ph¶i ®îc chuyÓn
thµnh dihydrotestosteron (dÞch tÔ häc), nhê me 5alpha reductase, khu tró
ë tÕ bµo ®Ých. dÞch tÔ häc kÕt hîp víi çc thô thÓ androgen trong nh©n
tÕ bµo vµ th«ng qua çc gen chuyÓn mÖnh lÖnh t¨ng trëng vµ biÖt ho¸
tÕ bµo.
- Vai trß estrogen rÊt quan träng: ë nam giíi b×nh thêng estrogen tån t¹i
trong m¸u nhê chuyÓn ho¸ ngo¹i vi hormon 4-androstenedion cña tuyÕn
thîng thËn vµ testoseron cña tinh hoµn. Trong thêi k× bµo thai, tõ tuÇn
thø 20, estrogen cña mÖ vµ rau thai ®· thóc ®Èy qu¸ tr×nh biÖt ho¸ tiÒn
liÖt tuyÕn cña thai nhi. NhiÒu nghiªn cøu cho thÊy ë tuæi giµ, testoseron
trong m¸u gi¶m, trong khi estrogen t¨ng. ChÝnh estrogen lµm t¨ng sù nh¹y
c¶m cña çc thô thÓ androge, do ®ã t¸c ®éng cña testosteron tù do sÏ cµng
lín ®èi víi biÓu m« tuyÕn. V× vËy Mac Neal (1978) cho r»ng qu¸ tr×nh
t¨ng s¶n cña tiÒn liÖt tuyÕn lµ sù “thøc tØnh” qu¸ tr×nh h×nh thµnh tù
nhiªn cña tiÒn liÖt tuyÕn trong thêi kú bµo thai. ThËt vËy, ë tuæi giµ,
tuyÕn tiÒn liÖt cµng nh¹y c¶m víi çc androgen.
- Sù mÊt c©n b»ng gi÷a androgen vµ estrogen, cã vai trß cña qu¸ tr×nh
viªm vµ çc yÕu tè miÔn dÞch. (Estrogen t¨ng lªn  kÝch thÝch sù t¨ng
s¶n m« ®Öm vµ biÓu m« tiÒn liÖt tuyÕn).
- Ngoµi vai trß cña çc hormon çc c«ng tr×nh nghiªn cøu thùc nghiÖm
cho th¸y t¸c ®éng qua l¹i gi÷a m« ®Öm vµ biÓu m« tuyÕn, th«ng qua çc
yÕu tè t¨ng trëng ho¹t ®éng díi h×nh thøc cËn tiÕt (paracrin) hay tù tiÕt
(autocrin). Çc yÕu tè t¨ng trëng cã tÝnh kÝch thÝch gåm cã: yÕu tè t¨ng
trëng biÓu b× (EGF), yÕu tè t¨ng trëng nguyªn bµo sîi bªta (b-GF), yÕu tè
58
t¨ng trëng gièng insulin (IGF). Ngîc l¹i, yÕu tè t¨ng trëng chuyÓn ®æi
beta (TGF-b) cã t¸c dông l×m h·m sù t¨ng s¶n cña tiÒn liÖt tuyÕn.
- Issacs (1990) vµ Tenniswood (1986) còng nªu mét sù mÊt cÇn bõng
kh¸c x¶y ra ë tuæi giµ, gi÷a khu vøc çc tÕ bµo ®ang t¨ng trëng vµ khu
vùc çc tÕ bµo ®Þnh híng chÕt theo ch¬ng tr×nh (apotosis) cña m«
tuyÕn, lµm cho çc tÕ bµo gèc ph¸t triÓn nhanh chãng trong khi qu¸ tr×nh
chÕt theo ch¬ng tr×nh cña çc tÕ bµo biÖt ho¸ chËm l¹i.
- Sau cïng díi ¶nh hëng cña nhiÒu lo¹i kÝch thÝch kh¸c nhau nh viªm
nhiÔm, tinh dÞch trµo ngîc … hÖ thèng miÔn dÞnh díi t¸c ®éng cña çc
tÕ bµo lympho T biÖt ho¸ cã thÓ s¶n xuÊt çc lo¹i yÕu tè t¨ng trëng kh¸c
g©y t¨ng s¶n tiÒn liÖt tuyÕn.
- U ph× ®¹i tuyÕn tiÒn liÖt lµm cho c¬ Detrusor qu¸ s¶n, g©y t¾c
nghÏn ë cæ bµng quang, bµng quang d·n c¨ng to, ø ®äng níc tiÓu dÉn tíi 2
hËu qu¶: NhiÔm khuÈn ngîc dßng vµ suy thËn do trµo ngîc níc tiÓu.
IV. C¬ chÕ bÖnh lÝ: U ph× ®¹i lµnh tÝnh tuyÕn tiÒn liÖt g©y chÌn Ðp,
chÝt hÑp cæ bµng quang.
1. Giai ®o¹n ®Çu (cßn bï): Thµnh bµng quang dÇy lªn, bµng quang t¨ng co
bãp ®Ó tr¸nh çc trë ng¹i.
2. Giai ®o¹n sau (mÊt bï):
- thµnh bµng quang máng, mÊt kh¶ n¨ng co bãp, çc ®Çu tËn cña thÇn
kinh phã giao c¶m gi¶m dÇn, çc ®Çu tËn tiÕt adrenalin t¨ng.
- Níc tiÓu ø ®äng trong bµng quang.
3. ¸p lùc trong lßng bµng quang ngµy mét t¨ng, bµng quang ngµy cµng mÊt
kh¶ n¨ng ®µn håi, níc tiÓu trµo ngîc lªn niÖu qu¶n, ®µi bÓ thËn g©y çc
biÕn chøng:
- BÝ ®¸i: hoµn toµn hay kh«ng hoµn toµn.(sau khi ®i ®¸i xong, níc
tiÓu cßn l¹i trong bµng quang 100ml)
- NhiÔm khuÈn tiÕt niÖu: viªm bµng quang, viªm tiÒn liÖt tuyÕn,
viªm mµo tinh hoµn, viªm ®µi bÓ thËn, nhiÔm khuÈn huyÕt.
- Sái tiÕt niÖu(sái bµng quang).
- Tói thõa bµng quang.
- §¸i m¸u.
- Suy thËn.
59
V. ChÈn ®o¸n x¸c ®Þnh:
1. Hái bÖnh: Çc triÖu chøng l©m sµng cã liªn quan ®Õn ®êng tiÕt niÖu:
- §¸i th¸o ®êng.
- Bµng quang thÇn kinh.
- HÑp niÖu ®¹o.
- Çc phÉu thuËt ®· ®îc tiÕn hµnh tríc ®ã: trÜ, néi soi.
2. Çc triÖu chøng c¬ n¨ng
1) Çc triÖu chøng do chÌn Ðp.
- RÆn l©u míi ®¸i ®îc.
- §¸i khã (dùa vµo lu lîng dßng tiÓu), tia níc tiÓu yÕu vµ nhá.
- §¸i ng¾t qu·ng thµnh nhiÒu ®ît.
- §¸i rít níc tiÓu(®¸i ngãn ch©n çi) vµ ®¸i kh«ng hÕt.
2) TriÖu chøng do kÝch thÝch:
- §¸i d¾t c¶ ngµy lÉn ®ªm nhng chñ yÕu ban ®ªm.
- §¸i ng¾t qu·ng vµ c¶m gi¸c lu«n muèn ®i tiÓu.
- Buån tiÓu nhng kh«ng nhÞ ®îc vµi phót(®¸i kh«ng tù chñ).
Çc triÖu chøng trªn ngµy cµng t¨ng khi: u ph× ®¹i lµnh tÝnh tuyÕn tiÒn
liÖt ngµy cµng to, khi cã rèi lo¹n thÇn kinh thùc vËt, khi cã nhiÔm
khuÈn.
3) Çc triÖu chøng khi cã biÕn chøng:
- BÝ ®¸i hoµn toµn, kh«ng hoµn toµn(cßn ®äng níc tiÓu, kh«ng tho¶i
m¸i khi ®¸i).
- §¸i rØ, níc tiÓu trµo ra khi bµng quang bÞ ø ®äng kinh diÔn.
- NhiÔm khuÈn tiÕt niÖu (viªm bµng quang,viªm tiÒn liÖt tuyÕn, viªm
mµo tinh hoµn).
- Tói thõa bµng quang, sái niÖu qu¶n.
- Suy thËn: phï, protein niÖu.
4) Dùa vµo b¶ng c©u hái IPSS ( international prostatic system score)
gåm 7 môc víi 5 møc ®é (mçi môc cho tõ 0-5 ®iÓm) , tæng ®iÓm tõ 0 –
35:
- §¸i kh«ng hÕt.
- §¸i nhiÒu lÇn.
- §¸i ng¾t qu·ng.
60
- §¸i véi.
- Tia ®¸i yÕu.
- §¸i ph¶i rÆn.
- Sè lÇn ®¸i ®ªm.
NÕu tæng ®iÓm 0 –7 ®iÓm: nhÑ, nghØ ng¬i cã thÓ hÕt, Tõ 8 – 22:
trung b×nh, cã thÓ ph¶i ®iÒu trÞ thuèc, 23 – 35 ®iÓm: nÆng, ph¶i can
thiÖp.
5) §¸nh gi¸ chÊt lîng sèng cña bÖnh nh©n liªn quan héi chøng ®êng tiÕt
niÖu thÊp: 1-2 ®iÓm: cßn ®îc, 3-4 ®iÓm: trung b×nh, 5-6 ®iÓm: kh«ng
thÓ chÞu ®ùng ®îc.
3. Thùc thÓ:
1) Kh¸m bé phËn sinh dôc ngoµi: ph¸t hiÖn çc bÊt thêng, dÞ d¹ng vïng
sinh dôc ngoµi.
2) Kh¸m vïng h¹ vÞ: CÇu bµng quang: biÓu hiÖn tån d níc tiÓu, bÝ ®¸i
3) Kh¸m vïng th¾t lng 2 bªn.
4) Th¨m trùc trµng ®Ó ®¸nh gi¸ tuyÕn tiÒn liÖt: bÖnh nh©n n»m ngöa,
bµng quang vµ trùc trµng rçng, ®a ngãn tay ®eo g¨ng cã chÊm parafin vµ
trùc trµng, tay kia th¨m kh¸m vïng h¹ vÞ. §Æc ®iÓm u ph× ®¹i lµnh tÝnh
tuyÕn tiÒn liÖt:
- Trßn ®Òu, nh½n, ®ång nhÊt, ranh giíi râ.
- §µn håi, khoonfg ®au.
- MÊt r·nh gi÷a.
- Kh«ng thÊy nh©n r¾n ë 2 thuú.
4. Toµn th©n:
- Giai ®o¹n ®Çu cha cã g× ®Æc biÖt.
- Giai ®o¹n thµnh bµng quang gi·n: lo l¾ng, gµy sót, mÊt ngñ.
- Giai ®o¹n cã biÕn chøng: çc triÖu chøng cña suy thËn.
5. Çc th¨m dß cËn l©m sµng bæ trî:
- BiÓu hiÖn nhiÔm khuÈn: b¹ch cÇu t¨ng, b¹ch cÇu da nh©n trung
tÝnh t¨ng.
- Ure, creatinin.
2) XÐt nghiÖm níc tiÓu: vi khuÈn niÖu, kh¸ng sinh ®å.
61
3) §¸nh gi¸ lu lîng dßng tiÓu khi ®i tiÓu (®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng co bãp cña
bµng quang, tr¬ng lùc vµ søc c¶n cña niÖu ®¹o) :< 10ml/s (b×nh thêng:
15 –20ml/s)
4) §¸nh gi¸ khèi lîng níc tiÓu ®äng sau mçi lÇn ®i tiÓu : >100ml
5) Siªu ©m:
- ChØ ®Þnh: tríc khi phÉu thuËt, theo dâi néi khoa.
- VÞ trÝ: trªn x¬ng mu hoÆc ®Çu dß trùc trµng.
- H×nh ¶nh:
+ KÝch thíc, vÞ trÝ u.
+ §¸nh gi¸ lîng níc tiÓu tån d.
+ t×nh tr¹ng sái, tói thõa, sái bµng quang.
+ T×nh tr¹ng thËn vµ sái niÖu qu¶n 2 bªn.
¦ W .H .L
- §o khèi lîng tuyÕn tiÒn liÖt qua siªu ©m: V(g/cm 3 = (25-
2
30%)
6) Chôp UIV:
- Cã gi¸ trÞ trong trêng hîp chÈn ®o¸n phøc t¹p: u, sái, tói thõa, dÞ d¹ng
bÈm sinh.
- H×nh ¶nh:
+ NiÖu qu¶n : gi·n, h×nh mãc c©u.
+ H×nh khuyÕt cña u ph× ®¹i lµnh tÝnh tuyÕn tiÒn liÖt.
+ H×nh ¶nh thµnh bµng quang: u, tói thõa
+ H×nh niÖu ®¹o, khèi níc tiÓu ®äng ë ®¸y bµng quang: chôp lóc ®i
tiÓu vµ sau khi ®i tiÓu.
7) Soi bµng quang: ph¸t hiÖn u bµng quang/sái bµng quang kh«ng c¶n
quang.
8) Xquang hÖ tiÕt niÖu kh«ng chuÈn bÞ: xem cã sái kÕt hîp hay kh«ng
9) Chôp niÖu ®¹o ngîc dßng: ®¸nh gi¸ biÕn d¹ng cña hÖ tiÕt niÖu.
Tãm t¾t: ChÈn ®o¸n x¸c ®Þnh u ph× ®¹i tuyÕn tiÒn liÖt dùa vµo
b¶ng sau
TriÖu chøng ph¬ng ph¸p kÝ hiÖu ®iÓm
Çc triÖu chøng B¶ng c©u hái IPSS 0 –35
chÊt lîng sèng c©u hái L 0 –6
lu lîng dßng tiÓu(Q) §o trùc tiÒp Q/max ml/s
62
hoÆc trªn m¸y.
níc tiÓu tån d (R) §o trùc tiÕp ml
khèi lîng tuyÕn tiÒn Th¨m trùc g/cm3
liÖt trµng, siªu ©m.
VI. ChÈn ®o¸n ph©n biÖt:

1. Trêng hîp th¨m trùc trµng thÊy tiÒn liÖt tuyÕn to:
1) Víi ung th tuyÕn tiÒn liÖt: §©y lµ chÈn ®o¸n ph©n biÖt quan träng
nhÊt
- VÒ l©m sµng kh«ng cã sù kh¸c biÖt: TiÓu khã, tiÓu m¸u, giao hîp
®au vµ xuÊt tinh m¸u.
- Th¨m trùc trµng: cã nh©n ®¬n ®éc hay nhiÒu nh©n læn nhæn cøng 1
bªn hay mÊt c©n ®èi c¶ 2 bªn, hay c¶ tuyÕn tiÒn liÖt lµ 1 khèi nh ®¸
dÝnh vµo mÆt sau x¬ng mu. MÊt r·nh gi÷a. Kh«ng cã ranh giíi râ rÖt
- Thö PSA ( tríc khi th¨m trù trµng): >10ng/ml. T¨ng nhiÒu trong trêng
hîp ung th tiÒn liÖt tuyÕn di c¨n x¬ng.
- Siªu ©m: cã vïng gi¶m ©m, ranh giíi tiÒn liÖt tuyÕn bÞ ph¸ huû.
- Sinh thiÕt qua trùc trµng b»ng kim Frazen: thö 3 –5 mÉu ®Ó x¸c
®Þnh tÕ bµo häc:
+ Sù gi¶m biÖt ho¸ nh©n tÕ bµo.
+ X©m lÊn vµo çc m« ®ªm: ranh giíi khèi u kh«ng râ rµng.
+ CÊu t¹o hçn lo¹n cña ung th.
- XÐt nghiÖm PAD ( acid phosphate) t¨ng.
2) Víi viªm tuyÕn tiÒn liÖt m¹n tÝnh:
- TiÒn sö viªm tiÒn liÖt tuyÕn, viªm mµo tinh hoµn.
- Th¨m trùc trµng: tuyÕn tiÒn liÖt lµ mét khèi x¬, to h¬n b×nh thêng,
mËt ®é ch¾c, cã khi ®au.
- DÞch tiÕt tuyÕn tiÒn liÖt ®ôc mñ.
- §iÒu trÞ kh¸ng sinh: Peflocin 400mg x 2/ngµy hoÆc Noroxin 400mg
x 7-10 ngµy cã t¸c dông tèt.
- Theo dâi PSA b×nh thêng.
2. Trêng hîp th¨m trùc trµng thÊy tiÒn liÖt tuyÕn b×nh thêng:
1) HÑp niÖu ®¹o/x¬ cøng cæ bµng quang:
- Kh¸m ph¸t hiÖn b»ng dông cô.
63
- Chôp niÖu ®¹o-bµng quang ngîc dßng.
- Soi niÖu ®¹o-bµng quang.
3) Rèi lo¹n co bãp cña bµng quang vµ c¬ th¾t vµ çc thÓ bµng quang-
thÇn kinh (sau tæn th¬ng /viªm thÇn kinh ngo¹i vi, ®¸i th¸o ®êng, chÊn
th¬ng cét sèng).
Dùa vµo tiÒn sö, l©m sµng, niÖu ®éng häc.
*BiÕn chøng: nhiÔm khuÈn níc tiÓu, trµo ngîc níc tiÓuviªm thËn ngîc
dßngsuy thËn; sái thø ph¸t ®êng tiÕt niÖu(nhÊt lµ ë bµng quang)
VII. §iÒu trÞ: Dùa chñ yÕu vµo møc ®é ¶nh hëng cña u ph× ®¹i tiÒn liÖt
tuyÕn tíi chÊt lîng cuéc sèng cña bÖnh nh©n.
IPSS 0 –7 ®iÓm: nhÑ, theo dâi, chê ®îi (watch full waiting)
IPSS 8 – 20 ®iÓm: trung b×nh( kh«ng cã triÖu chøng kh¸c ®i kÌm, Q. R
trong giíi h¹n b×nh thêng): ®iÒu trÞ néi.
IPSS 21 –35 ®iÓm: nÆng, ph¶i can thiÖp
1. §iÒu trÞ néi:
1) chØ ®Þnh: ®· cã bÝ ®¸i nhng cha cã biÕn chøng.
2) Nguyªn t¾c:
- Dïng kh¸ng sinh thÝch hîp.
- Chèng co th¾t c¬ tr¬n.
- øc chÕ 5 reductase.
3) Néi dung:
- Thuèc t¸c ®éng lªn c¬ tr¬n ë tiÒn liÖt tuyÕn vµ cæ bµng quang:
ChÑn .adrenergic :
+ Alfuzosin (Xaltral) 2,5mg x 2lÇn/ngµy hoÆc Xaltral chËm 5mg/ngµy x
5-6 th¸ng.
+Terazosin (Hytrin) 1-2mg , th¨m dß liÒu tõ 1-2mg x 15ngµy
+Canduran (Doxazosin) 2mg x 2-3 lÇn/ngµy.
+Prazosin (Minipress), Tamsulosin : hiÖn Ýt dïng.
- Thuèc Th¶o méc:
+Tadenal (Pygeum africanum) 30mg x 3-4 viªn/ngµy.
+Permison 160mg.
+Evipostat.
- Thuèc t¸c dông ng¨n c¶n sù ph× ®Þ cña tiÒn liÖt tuyÕn:
64
+ Kh¸ng androgen Dihyrotestosteron(Cyproteron): HiÖn kh«ng cßn ®îc
dïng.
+ øc chÕ 5reductase(?): Finesterase 5mg x 6 th¸ng- 1 n¨m: Ýt hiÖu qu¶.
- Thuèc lµm gi¶m co bãp hçn lo¹n c¬ thµnh bµng quang: probantin,
ditropan
- Thuèc kh¸ng sinh thÝch hîp.
Khi ®iÒu trÞ néi nªn sö dông thuèc chÑn bªta kÕt hîp víi th¶o méc.
- Dïng m¸y lazer ®èt ch¸y çc tæ chøc u.
- VËt lÝ trÞ liÖu (nhiÖt ®é): gi¶m sù xung huyÕt cña tiÒn liÖt tuyÕn,
huû ho¹i tæ chøc nhu m«: dïng nhiÖt ®é 40C chêm nãng 15 phót mçi
ngµy trong 15 ngµy.
- ChÕ ®é sinh ho¹t:
+ Tr¸nh rîu bia vµ çc chÊt kÝch thÝch.
+ Lao ®éng hîp lÝ, nhÑ nhµng.
+ Tr¸nh çc bÖnh nhiÔm khuÈn tiÕt niÖu, chó ý çc bÖnh ®¸i th¸o ®êng
vµ çc bÖnh tiªu ho¸ (t¸o bãn, trÜ…)
2. §iÒu trÞ ngo¹i:
1) ChØ ®iÞnh:
- TuyÖt ®èi:
+ BÝ ®¸i hoµn toµn: Sau khi rót èng th«ng bÖnh nh©n vÉn kh«ng ®¸i ®-
îc.
+ BÝ ®¸i kh«ng hoµn toµn: lîng níc tiÓu cßn l¹i trong bµng quang sau khi
®i tiÓu >100ml.
+ TiÓu m¸u.
+ V« niÖu, suy thËn.
+ Sái tiÕt niÖu, tói thõa bµng quang.
+ NhiÔm khuÈn tiÕt niÖu.
+ §iÒu trÞ néi khoa, vËt lÝ kh«ng khái.
- T¬ng ®èi:
+ ¶nh hëng nhiÒu ®Õn søc khoÎ vµ lao ®éng (mÊt ngñ …).
+ IPSS > 10 (21 – 35),chÊt lîng cuéc sèng 4- 6 diÓm, Q<10ml/s,
R>100ml.
2) ChuÈn bÞ mæ:
65
- ChuÈn bÞ kÜ vÒ t©m lÝ cho bÖnh nh©n, kh¸m toµn diÖn…
- G©y tª tuû sèng hay ®îc tiÕn hµnh h¬n g©y mª néi khÝ qu¶n.
3) Ph¬ng ph¸p:
- PhÉu thuËt ®êng trªn, bãc u ph× ®¹i lµnh tÝnh tuyÕn tiÒn liÖt qua
bµng quang/ngoµi bµng quang vµo tiÒn liÖt tuyÕn.
+ ChØ ®Þnh:
Khèi u > 50g.
BÖnh nh©n cã x¬ cøng khíp h¸ng.
BÖnh nh©n cã hÑp niÖu ®¹o.
+ 2 lo¹i:
*PhÉu thuËt qua thµnh bµng quang: ¸p dông réng r·i nhÊt khi bÖnh nh©n
bÐo, cã u, tói thõa bµng quang, sái bµng quang.
*PhÉu thuËt sau x¬ng mu (phÉu thuËt Millin)(ngoµi bµng quang): cÇm
m¸u thuËn lîi, ®êng tiÕt niÖu ®îc lu th«ng sím.
- C¾t néi soi qua niÖu ®¹o (c¾t ®èt néi soi):
+ ChØ ®Þnh: u < 50g. bÖnh nh©n giµ yÕu cã bÖnh m¹n tÝnh.
+ ¦u: Ýt g©y ®au. Ýt ch¶y m¸u, rót ng¾n thêi gian ®iÒu trÞ.
- Víi çc bÖnh nh©n cßn cã nhu cÇu t×nh dôc hoÆc cha phÉu thuËt ®-
îc, cã thÓ sö dông çc h¬ng ph¸p sau:
+ C¾t néi soi 1 ®êng r¹ch tõ cæ bµng quang tíi ô nói.
+ Nong niÖu ®¹o b»ng qu¶ bãng qua èng th«ng ®Æt ®óng vµo tuyÕn
tiÒn liÖt
+ §iÒu trÞ sãng ng¾n (microwave) to¶ nhiÖt 40-45c ®Æt trong niÖu
®¹o tuyÕn tiÒn liÖt ®Ó chèng viªm, phï nÒ.
+ §Æt dông cô nong(proscath) trong niÖu ®¹o tuyÕn tiÒn liÖt ki cha
phÉu thuËt ®îc cho bÖnh nh©n.
- Ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ hiÖn ®¹i nhÊt hiÖn nay lµ dïng laser ®èt u qua
theo dâi trªn mµn huúnh quang.
- Chó ý: u ph× ®¹i lµnh tÝnh tuyÕn tiÒn liÖt hay gÆp ë ngêi giµ nªn
hay cã çc bÖnh toµn th©n ®i kÌm nªn ph¶i ®iÒu trÞ æn ®Þnh çc bÖnh
nµy råi míi ®iÒu trÞ u ph× ®¹i lµnh tÝnh tuyÕn tiÒn liÖt. Sau khi ®iÒu
trÞ u ph× ®¹i lµnh tÝnh tuyÕn tiÒn liÖt l¹i tiÕp tôc ph¶i ®iÒu trÞ çc
bÖnh ®ã.
66
3. BiÕn chøng sau phÉu thuËt:
- Ch¶y m¸u trong vµ sau mæt¾c èng th«ng nhiÔm khuÈn thø ph¸t.
- NhiÔm khuÈn.
- Suy thËn.
- Tæn th¬ng c¬ th¾t v©n: ®¸i rØ.
- HÑp niÖu ®¹o.
- Héi chøng näi soi: trµn níc röa vµo tuÇn hoµn (gÆp trong khi c¾t néi
soi.
67

Chuyên đề thận tiết niệu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chuyên đề thận tiết niệu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Nguyễn Đức Thường Y6B7 Đề cương ôn thi bác sĩ nội trú Ngoại

BiÕn chøng chÝnh cña sái tiÕt niÖu

Viªm thËn, viªm ®µi bÓ thËn, viªm thËn kÏ

Suy thËn cÊp

C¸c biÖn ph¸p ®iÒu trÞ sái tiÕt niÖu

Sái hÖ tiÕt niÖu

ChÊn th¬ng thËn

theo dâi siªu ©m/ctscanner/chôp ®éng m¹ch

- Tô m¸u sau phóc m¹c lín.

ChÊn th¬ng niệu đạo ®¹o tríc

§øt niÖu ®¹o sau

VI. ChÈn ®o¸n ph©n biÖt:

You might also like