Pagpapalawak ng Talasalitaan

Inihanda ng Ikalawang
Grupo
Kahalagahan ng Malawak na Talasalitaan sa Pagbasa
at Pagsulat

Tiyak na higit na epektibong

magbasa ang taong higit ma
mayaman ang talasalitaan kaysa
sa taong kapos sa talasalitaan,
gayundin magiging mahusay at
higit na madali ang pagsulat ng
taong may mayamang
talasalitaan.
Sa isang mangbababsa, mga salita ang
binabasa at magigig mabisa ang pag-unawa sa
binabasa kung mayaman ang talasalitaan.

Sa mga nagsasanay ng mabisang pagbasa at

pagsulat, umuunalad ang pagunawa sa pagbasa
habang umuunlad naman ang talasalitaan.
Sa pagsulat dapat matutuhan ang
mga salitang ginagamit ng lalong
maraming mamamayan at
mauunawaan ng bansa.

-itoy mga salitang katutubo at

salitang pambansa.
Pagpapayaman ng talasalitaan
Pangangailangan ang pagpapayaman ng
talasalitaan.
-Maaring sinasadya o di-sinasadya ang
pagpapayaman ng talasalitaan.
1. Regular nila itong ginagawa.
2. Nag-uukol sila dito ng panahon,sipag at tiyaga.
3. Sila iyong ang naglilista ng mga salita mga
ekspresyong magaganda at natatangi sa mga
notebook.
4. Bawat bagong salita o pahayagat itatala sa
notebook ang kahulugan ng salita o pahayag.
Narito ang mga paraang magagamit sa sinasadyang
pagpapayaman ng talasalitaan.

1. Pag-alam sa Kayarian ng mga

salita- ang salitang-ugat ay nagpapahayag ng
diwa o kahulugan ng salitang nabuo at ang panlapi
ay nagsasabi naman kung aong bahagi ng pananalita
ang nabuo.
Ang salitang Filipino ay mayaman sa mga panlapi.

Sa pamamagitan ng paglalapi sa isang salitang-ugat ,

maraming salita ang nabubuo.
Halimbawa:
Kabatuhan (unlaping “ka”. At unalaping “-an”
Binato (gitlaping “-in”)
Batuhan(hulaping “-han”)
Mambato(unlaping “mam”
Magbatuhan(unlaping “-mag at hulaping “-han”)
Batuhin (hulaping “-hin”)
Pagbabatuhin (unlaping “pag” at hulaping “-hin”)
May liamng uri ng panlapi sa
Filipino:
1. Unlapi
2. Gitlapi
3. Hulapi
4. Kabilaan at laguhan
Unlapi- ay ang panlapi na inilalagay sa unahan ng
salitang-ugat.
 Gitlapi- ay sa gitna ng salitang-ugat ilalagay
Hulapi- ay ikinakabit sa hulihan ng salitang-ugat
Kabilaan- ay isang unlapi at isang hulapi sa sabay na
ikinakabit sa isang salitang-ugat
Laguhan- at binubuo ng isang unlapi, isang gitlapi at
isang hulapi na sabay-sabay na ikinakabit sa isang
salitang-ugat
7 uri ng panlapi
 Inunlapian – kapag ang unlapi ang ikinakabit sa salitang-
ugat
Halimbawa: mag+biro; um+asa; ka+laro; pag+ibig
 Ginitlapian- kapag gitlapi ang inilagay sa salitang-ugat
Halimbawa: t+um –akbo; k+in –ain+k+um-irot
Hinunlapian- kapag isang hulapi ang inilagay sa salitang-ugat
Halimbawa: salita+in; sulat+an; sabi+han; bisita+ hin
Kabilaan-kapag isang unlapi at isang hulapi ang sabay na
inilagay sa isang salitang-ugat
Halimbawa: mag+tawa+han: pag+sabi+han
Ginitlapian-hinunlapian-kapag isang gitlapi at isang
hulapi ang kinabit sa isang salitang-ugat
Halimbawa:t+ in+ awag+an; s+in-abi+han
Laguhan-kapag isang unlapi, isang gitlkapi isang
hulapi ang magkakasabay na ikinabit sa isang salitang-
ugat
Halimbawa: pag+s+umikap+an
(pagsumikapan)
mag+s+in-ampaluk+an
(sinampalukan)
Inunlapian, gitlapian- kapag isang unlapi at isang
gitlapi ang magkakasabay na ikinabit sa isang salitang-
ugat
Halimbawa:
i+k+in-abit (ikinabit)
I+ t+in-awag (itinawag)
2. Paglikha ng Salita
May isang dalubhasa sa wika ang lumikha ng mga salita

para magamit sa karanasan, bagay o pangyayaring
nagbabago at wala pang katapat na salita sa wika.
Kabilang dito ang nilikha ni Lope K. Santos sa paggawa
niya ng kaunaunhang Gramatika ng Wikang Pambansa.
Ang barirala na panumbas niya sa Gramatika ay likhang-
salita na mula sa pariralang “bala ng dila”.
-ang mga salitang pang-uri para itumbas sa adjective; ang
pandiwa na panumbas sa verb, ang pang-abay na
panumbas sa adverb at marami pang iba.
Alejandro Abandila- ang lumikha ng salitang banyuhan para
itumbas sa salitang “metamorphosis” at galing iyon sa pariralang
bagong anyo ng buhay.

May mga salitang likha rin nang ating mga kabataan na gaya ng
ermat dyahe
erpat syota
atik yosi
At ganun din ang mga bakla, katulad nalang ng
beki madir
etay
3. Paghihiram ng mga Salita
Walang salitang-buhay na gaya ng Filipino ang puro.
Dahil sa pagkakaiba-iba sa kultura ng mga bansa, may
mga salitang banyaga na hindi matatagpuan sa salitang
Filipino kapag isinalin.
-Ang tanging magagawa ay manghiram o dili kaya ay
lumikha ng bagong salita. Higit pang m,abuti ang
manghiram na lamang ng mga salitang.

Walang masama sa panghihiram ng salita.

Dr. Alfonso Santago- ang nagtakda ng mga tuntunin o
paraan ng panghiram sa Ingles sa aklat niyang “Sining ng
Pagsasaliksik”.
 Paraan 1. Pagkuha ng katumbas sa Kastila ng hihiraming
salitan Ingles at pagbabaybay dito ayon sa palabayang
Filipino.
Halimbawa: liquid = liquido = likido
cemetery = cementerio = sementeryo
 Paraan 2. hiramin ang salitang ngles at baybayin sa
palabaybayang Filipino.
Halimbawa: tricycle = traysikel
truck = trak

 Paraan 3. hiramin ang salitang Ingles at walang

pagbabagong gawin gawin sa pagbaybay.
4. Ugnayan ng mga Salita
Masasabi nang mayaman ang
wikang Filipino kapag isasama
pa ang mga salitang hiniram
nito,higit na marami ang
karanasan ng mga tao kaysa sa
kanilang alam na talasalitaan,
napipilitan silang gamitin ang
isang salita sa iaba’t-ibang
kahulugan upang makapagtipid.
Halimbawa, ang salitang bata ay may
nakahulugang “child’’ ngunit marami itong
kahulugan.
Pinalo ng ina ang bata (Ang bata rito ay
child)
Bata ka pa para mag asawa.( Ang bata rito
ay young.)
Bata ang kongresman ang kapatid ko.
(Protege rito ang bata.)
Nakita ko ang bata mo sa Luneta.
(Sweetheart naman dito ang bata.)
 5. Paggamit ng context clue
Isa
 sa mga katangian ng salita ang pagkakaroon
ng maraming kahulugan. Kapag ginamit na ito
sa pangungusap at napasama sa mga salita,
maari nang maiba ang kahulugan nito dahil
maari na itong maging idyoma.
Halimbawa: Napakakapal ng putik mo sa
paa. (Lupa itong may tubig.)
Huwag mong putikan ang ating
pangalan.(Dumihan dito ang kahuluganng
putikan.)
Halimbawa ng mga Idyoma:
Balat-sibuyas
Kabungguang-balikat
Magbilang ng poste
Mahaba ang dila
Makapal ang mukha
6. Pagsangguni sa Diksyunaryo
Ano nga ba ang
Diksyunaryo?
Ang Diksyunaryo ang aklat
na sanggunian sa kahulugan,
gamit, uri na pananalita,
baybay, bigkas, pagpapantig
ng mga salitang may
Paano nga ba
natin gamitin ang
Diksyunaryo?
Dapat mamihasa at maging
sanay ang pagsanggguni sa
diksyunaryo ang mga estyudante.
Upang mapalawak pa natin ang
ating talasalitaan sa mga salitang
teknikal at pang-agham.
 Wakas.
Maraming SALAMAT!
AT

MALIGAYANG
BAGONG TAON!!!