The Philippine Artisan - Manila The Philippine Artisan - Manila

magagandang katangian na dulot ng animé sa kanilang mga

Anime-zing Addiction:
One Piece at Bleach. Kalimitang may lumalabas na bagong
episode ang mga ganito araw-araw kaya naman araw-araw
din ang pagtutok ng mga otaku sa inaabangang aksyon o
labanan o hindi kaya nama’y kiliti sa puso
upang mapaibig at mapatawa. Ngunit
pagkatao. Tingin ko naman, ang lahat ng tao ay parang animé
characters din. Iba-iba. Bida ng kanya-kanyang tadhana,”
dugtong pa niya patungkol sa mga TUPian animé addicts.
Hindi alintana na sa
Katulad na lang ng pagtutok ko ngayon sa bagong release ng
spring animé mula sa Japan na ‘K-On! At Kaichou! wa-maid
sama!’ dahil ayokong mawala sa uso na inaabangan ng mga
kaklase kong certified otaku.”
Ang paraan ng pagkilos sa piling ng mga simpleng

Eksena sa Buhay ng Animista ang init ng katawan na dulot ng

WALANG HUMPAY na paggasta at tuluy-tuloy na
pagkain ng oras hanggang sa kalaliman ng gabi ang
karaniwang tagpo sa buhay ng isang kabataan sa ngayon.
Kahit mapugto na ang mga mata, nanlambot ang katawan
at sumasakit na ang ulo’y patuloy pa rin sila sa kanilang
ginagawa anumang balakid ang dumating masunod lang
ang kanilang hilig, hindi sa pag-aaral kundi sa adiksyon.
Hindi tungkol sa masasamang bisyo tulad ng paninigarilyo
o paghithit ng droga ang adiksyong ito kundi ukol sa
laganap na adiksyon sa animé.
Sa iba’t ibang panig ng mundo sa labas ng ating bansa
nagmumula ang makukulay at nakaaaliw na animé. Kasunod
nang pagsampa nito sa ating bayan ay ang malaking pagbabago
sa ugali, kilos, pakikisalamuha at pag-aaral ng mga nahihilig
dito. Mula umaga hanggang gabi ang tipikal na paggugugol ng
oras ng ilan sa mga animé na tila ito na ang pinagkukunan nila
ng pagkain, tubig at hangin upang mabuhay. Ganito kahalaga
ang animé sa mga otaku. Otaku ang pinakapopular na taguri
sa isang animé addict o animé fan. Ang salitang ito ay galing
sa salitang Hapon na “taku” na nangangahulugang ‘tahanan’.
Tumutukoy din ito sa sinumang magdamag na nananatili sa
kanyang tahanan at pinapalipas lamang ang lahat ng oras sa
panonood at pagbabasa ng animé o dili kaya’y paglalaro ng
animé video games. Labis na negatibo ang implikasyon nito sa
isang indibidwal dahil ang literal nitong kahulugan ay kawalan
ng social life.
Sa panulat nina Gizelle G. Ganit, Marjon Kirby P. Mojica at Rommel B. Rebua, Jr.
Bunsod na rin ng pagkahumaling sa animé bilang bahagi Mapapansin na lamang ang laging barkadahan ng mga
ng sining at legasiya ng Hapon, hindi kataka-takang umabot kalalakihan at kung minsan pa’y may kasama ring mga babae
na ito sa ating unibersidad. Para sa malaking populasyon na sila nang nagiging laman ng mga computer shops sa palibot
ng mga TUPian otaku, ang nasabing taguri ay taliwas at ng unibersidad. Pinipili pa talaga ng iba ang mag-cutting
nagbibigay pa ng saya at ligaya sa kanila. Nananatili pa rin classes o lumiban nang tuluyan sa klase ma-update lang sa mga
silang mga otaku, nasasabihan man silang geek, nerd at weird kaganapan sa mga paboritong laro. Napakalawak na talaga
ng mga simpleng estudyante. May iba’t ibang dahilan kung nang inabot ng mga larong ito at pati sa mga social networking
bakit sa animé nahuhumaling ang mga TUPian otaku. Bawat sites tulad ng Facebook ay umabot na ito. Nakapaloob sa laro
otaku ay may sari-sariling kinahihiligan mula sa iba’t ibang ang mga kapangyarihang taglay ng bawat karakter mapa-
hanay ng pamimilian ngunit pare-parehong adiksyon ang tubig man, apoy, lupa o hangin. Ang mga elementong ito ay
kinahihinatnan. naisasanib sa bawat pagkilos ng katawan mula sa pagpilantik
Ang malaking paghanga sa astig na itsura, dating, ng mga kamay at pagpadyak ng mga paa para sa pagtalon
kasuotan at kapangyarihan ng isang animé character ang isa at pagtakbo. Pokemon Trading Cards and Gameboy series,
sa mga nagiging dahilan sa pagkahumaling ng mga TUPian Animé-themed console games, Warcraft III TFT Custom
otaku. Dinadala nila mula sa mundo ng special effects ang Maps, Fight of the Characters, Naruto vs Bleach at Visual
natitipuhang karakter patungo sa kani-kanilang mga papel Novels ang ilan lamang sa mga animé games na kinaaadikan
o kwaderno. Ito’y sa pamamagitan ng malikhaing pagguhit ng mga TUPian otaku.
mula sa mukha hanggang sa mga armas sa katawan. Hindi rin “It helps me visualize a life full of fantasy, which is far
sila nagpapahuli sa pagbili ng animo’y paraphernalia na nila beyond the reality in this world.” Ito ang pahayag ng isang
sa buhay – ang patuloy na dumaraming larawan at kagamitang first year student mula sa COS patungkol sa positibong bagay
hinulma kahalintulad ng isang partikular na karakter. Makikita na napupulot niya sa hilig sa paglalaro ng animé games.
madalas sa likod ng mga TUPians, otaku man o hindi ang “Na-develop ‘yung logical thinking skills ko and at the same
mukha ni Naruto o sakbit-sakbit ang katawan ni Mokona ng time, naging computer literate rin ako,” wika naman ng isang
Tsubasa Resevoir Chronicles o hindi kaya nama’y ang isa sa graduating student mula sa COS.
mga miyembro ng Akatsuki bilang mga sariling bag. Kung may pinaka-nakapagbibigay man ng aliw sa isang
“Para akong may alter-ego sa tuwing may kinaaadikan otaku ay ang pelikula na iyon, pelikula na ang gumaganap
akong animé character,” wika ng isang third year student mula na aktor at aktres ay nanggagaling sa Animélandia. Mula sa
sa CIT. “It helps me to have good sense of style and fashion mga larawan ng bawat karakter hanggang sa aplikasyon ng
and to look better also,” wika naman ng isang graduating mga ito sa laro, tampok na tampok na rin ngayon sa bagong
student mula sa CLA. henerasyon ang mga animé movies. Sa bawat takbo at lawak
Nabubuhay talaga sa aliw ang mga otaku at pati sa mga ng istorya, sa gandang inihahandog ng produksyon at sa mga
laro ay may kanya-kanya silang kinahihiligan na pumapatay pinapanood na tila’y basehan upang mag-ilusyon ang tipong
sa pagkainip nila at pagkatigang. Pataasan ng lebel ang kinahuhumalingan ng mga otaku sa mga ito. Ang Bleach
labanan sa mga larong ito kung saan bida ang mga paboritong Memories of Nobody, Death Note Movie at Vampire Hunter D.
animé characters. May ilan din namang laro lang talaga ang ang ilan lamang sa mga sikat na halimbawa. Hindi hinahayaan
hanap samantalang nagiging daan din ang mga ito para sa ng isang karaniwang TUPian otaku ang pagliban sa panonood
mga pustahan lalo na ng mga estudyante habang nakataya ng bawat episode at bawat chapter.
ang sariling mga baon. Pagalingan ang labas ng bawat Nagsimula ang lahat ng ito sa mga animé manga o ang
kompetisyon sa mga larong taktika at isip ang ginagamit. Ang mga magasin o peryodiko na ang itinatampok ay animé.
mapag-iwanan sa uso ang ikinatatakot ng maraming otaku Idagdag pa rito ang mga mga panoorin sa telebisyon katulad
kaya naman pati ang mga TUPians ay tinamaan din dito. ng tatlong pinakasikat na animé sa bansa ngayon: ang Naruto,
ilang mga palabas ang isa
na rin sa mga dahilan
kung bakit marami ang
sarili ay may
nagaganap
n a
kaibigan ang naging ikatlong biktima ng pag-atake ng animé
addiction sa isang third year mula naman sa COS. “Masyado
raw akong weird kung kumilos sabi ng mga kaibigan ko.
Hindi ko alam kung sa paanong paraan ko iyon naipapakita.
naaadik sa panonood Basta paulit-ulit nilang sinasabi sa akin na hindi na raw ako
ng mga ito. Sila ang ‘yung dating simple na nakilala nila. Weird na nga raw akong
tinatawag na hentai tingnan eh, o.a. pa raw ang dating ng bawat pagkilos ko kahit
animé addicts. Hentai lamang sa pagsasalita. Hindi naman masamang maging
ang tawag sa animé otaku, ‘di ba?” wika niya.
porn na ang literal Mula sa pahayag na ito ay masasabi natin na
na kahulugan ay maging ang mga otaku ay apektado na rin
“abnormal”. Ito ang ng diskriminasyon sa paraang hindi
tipo ng animé na may sila matanggap ng ibang simpleng
ilustrasyong malalaswa estudyante na nakakasalamuha
ang tema. Ligaya ang dulot nila sa unibersidad. May
nito sa isang otakung may dahilan ang iba na sila
malikot na takbo ng isipan at ay husgahan ngunit
adiksyon naman para sa isang sila rin lamang ang
makamundong indibidwal. makakatuklas sa mga
Ang Naruto XXX ang isang bagay na bumabago
halimbawa ng hentai na sa kanila.
lumalamon sa katauhan ng Mahirap para
isang adik dito. sa isang otaku ang
Gayunpaman, hindi hindi pagkakaintindi
lahat ay masama ang sa kanya at sa bagay
natatamasang epekto sa na gusto niya. Kaya
panonood ng animé. Isang naman marapat na
third year student mula sa CAFA malaman ng lahat kung
ang nagsiwalat ng magandang papaano nga ba tinitingnan,
epekto ng animé addiction sa pinakikisamahan at madalas
kanyang pag-aaral. pa’y hinuhusgahan ng isang
“Para sa tulad kong isang simpleng TUPian ang mga otaku.
Fine Arts student ay mahalaga na “Para siyang may sariling
magkaroon ako ng malawak na mundo. Nagsasalita nang mag-
imahinasyon upang makalikha isa. Nasa isang sulok lang habang
ng mga artworks na may iba’t pinakikinggan ang musikang animé
ibang tema. At ang hilig ko at sa kanyang mga pinagsasabi ay
sa panonood ng animé noong wala akong naintindihan,” wika ni
una ang nagbigay sa akin ng Elen, hindi tunay na panagalan,
maraming ideya kung paano ako mula sa CIE patungkol sa kaklase
magiging malikhain sa bawat larawang iguguhit niyang certified otaku.
ko. Hanggang sa tuluyan na akong naadik dito, ngunit hindi sa malaking pagbabago “’Yung classmate ko naging
paraang nakasasama,” wika niya. mula sa isang bagay na kinahihiligan. Walang limitasyon mayabang na kasi feeling niya ay sikat siya dahil sa hilig
Ang sumunod niyang pahayag ay nagpapakita naman at walang pinipili dahil maging ang modelo sa paaralan ay niya sa animé, eh mukha naman siyang aning-aning,” sambit
ng magandang pagbabagong naidulot ng adiksyong ito sa nagiging modelo sa kaadikan. Positibo at negatibong pananaw naman ni Agnes mula sa COS.
kanyang pagkatao. “Maraming bagay ang aking napupulot sa ang nangingibabaw sa mga inaasal ng mga otaku. Para sa “Siguro ang animé addiction ay way kung papaano nila
bawat episode na pinapanood ko at nakakatulong ang mga ito isang otaku ay maganda ang dulot ng animé dahil paraan ito ma-enjoy ang kanilang kabataan. Pero kapag tumanda na
upang maiangat ko ang aking interes sa pag-aaral. Masasabi upang makaiwas sa mga bisyo tulad ng pag-inom ng alak at sila ay matututunan din nila iyong kalimutan dahil sa mga
ko ngayon na mula sa pagiging isang simpleng estudyante na paninigarilyo. Ngunit sa kabilang banda ay may masamang magiging priorities nila sa hinaharap,” paliwanag naman ni
may limitadong saklaw ng kaalaman ay naging imaginative, idinudulot din ito sa mga bagay na higit ang importansya. Charise mula sa CLA.
expressive at creative na ako.” Ang ibang TUPian otaku ay maaaring may sari-sariling Maraming pahayag ngunit iba-iba ang komento. May
“It gives me more tips on how to make a fantasy-themed depinisyon ng pagkalulong sa animé. Ngunit isa lamang ang positibo at may negatibong pagtingin ang mga ordinaryong
artwork,” wika naman ng isang third year student mula sa tiyak, ang labis na pagkalulong dito ay marahang nagkikintal mag-aaral sa mga animé addicts. Marahil samu’t-sari rin ang
CAFA. “Tanggal ang stress ko sa hectic schedule ng pag- sa kanilang sarili ng saya, gayundi’y kabuktutan sa katauhan. reaksyon ng mga TUPian otaku sa pagkamulat nila sa tingin
aaral once na nakakapanood ako ng isang animé movie lalo Isang panayam naman sa isang second year student mula ng iba sa kanila. Para makapagbigay linaw, narito rin ang ilang
na kapag ‘yung mga latest releases,” sambit naman ng isang sa CIT ang nagsiwalat din ng malaking pagbabagong dulot ng mga sagot mula sa mga otaku:
second year student mula sa CLA. adiksyon sa animé sa kanyang pag-aaral. “We just enjoy our passion in the most possible way we
Ang adiksyon ng isang otaku sa animé ay nagdudulot “Noong una ay nakukuntento pa ako sa simpleng panonood can and that is by expressing ourselves through our clothes
din ng mga panibagong katangiang nakaaapekto sa kanyang ng animé pero hindi ko namalayan na naging habit ko na ito. during wash day and by mingling with other otakus anywhere
sarili, pag-aaral, kaibigan at pamilya. Malinaw na sa sarili Dahil sa astig at cool na kwento ay nadadala ko maging dito we want in the campus,” wika ng isang second year otaku
nag-uumpisa ang bawat pagbabago. Ang sharingan sa mga sa TUP ang kasiyahang dulot ng mga nagdaang episodes. Di mula sa COS.
mata, hairstyle, make-up at costumes ang unang naisusuot ko maiwasang hindi ipagpaliban ang habit kong ito kaya’t “Masayang ma-adik sa animé. Nasa sarili mo naman ‘yun
sa katawan ng isang otaku. Binabago nito ang pisikal na kahit midterm exams ko na ang nakataya kinabukasan ay eh kung magbabago ka for the better or for the worse. Pero
kaanyuan kaya’t sa unang tingin pa lamang sa kanila ay alam naisasawalang-bahala ko pa rin.” kung babaguhin mo ‘yung sarili mo for worse, hindi na tama
na agad ang bagay na kanilang kinaaadikan. “Hanggang sa dumating na ang araw na hindi ko nai- ‘yun. Sapat nang tambak ang otaku magazines mo sa bag,”
Hindi lang pagkatao ang nababago ng animé at hindi take ang midterm ko sa Physics. Halos buong magdamag kasi sagot ni Ben, hindi niya tunay na panagalan.
lang mga estudyante ang nahuhumaling dito kundi maging si akong babad sa panonood ng animé. Sa totoo lang, dati akong “Hindi kasi nila alam ‘yung satisfaction na naidudulot
Prof. mula sa Chemistry Department na itatago na lang natin Dean’s lister. Siguradong magtataka ang mga nakakakilala nito sa amin. Kung ang mga lalaki ay adik na adik sa DOTA,
sa pangalang Great Teacher Onizuka o GTO, isa ring animé. sa akin dahil isang malaking kabaligtaran na ito sa dating kahit kaming mga babae ay adik din sa animé,” paliwanag
“Hindi ako addict, fan lang ako. Maraming nakaimpluwensya sitwasyon. Dean’s lister na ako sa Animélandia. At masaya ako naman ng itatago na lang natin sa pangalang “Yui” ng K-On!
kung bakit ko nakahiligan ang animé. Una, nagsimula akong sa kinalulugaran ko ngayon,” dugtong niya. Mula sa pahayag Tunay ngang ang katawan natin ay naghahanap ng mga
manood ng cartoons limang taong gulang pa lang ako hanggang niyang ito ay lantad talaga ang mga pagbabagong nagmula sa bagay na magdudulot ng saya at aliw upang mapawi ang mga
ngayon pero ‘di na cartoons kundi animé na ang pinapanood simpleng panonood lamang ng animé na kalaunan ay sumira pahirap na pumipiga sa utak. Mga buhay na patunay ang mga
ko. Pangalawa, ang mundo ngayon ay sobrang nakaka-stress sa interes niya sa pag-aaral. TUPian animé addicts. Ngunit sa pagkakataong nasasakop
na kaya sinubukan ko lang lumipat sa ibang mundo: sa “Ang inosente ay naging mapanaliksik,” ang makahulugan na ng adiksyong ito ang mga positibong bagay na lutang sa
Animélandia. Pangatlo, maraming animé characters. Minsan namang sabi ng isang third year mula sa COE. “Dati ‘pag sariling katauhan, ang satispaksyong noong una’y nagdudulot
mahahanap mo ‘yung animé character na parang feeling mo tinitingnan ako ng ibang estudyante ay sasabihin nila na ng ligaya ay nagiging paraphernalia na ngayon upang masira
eh ikaw na ikaw at natutuwa ka ‘pag nakita mo ang sarili mo napakaseryoso at napakatalino ko dahil na rin sa salamin na ang mga prayoridad na nakahilera sa buhay ng mga dating
sa kanya,” pagpapaliwanag ni GTO. aking suot-suot na parang tanda na ng pagiging misteryoso ko simple ngunit ngayo’y lulong na sa mundo ng animé. Kaya’t
“Hindi masama na maadik ang isang estudyante sa animé sa lahat ng bagay. Ngunit ngayon ay masasabi ko na nasa loob nararapat lamang na sa tuwi-tuwina’y maging mapanuri tayo’t
dahil paraan din nila ito upang ma-express ang sarili at maging nga ang kulo ko dahil nahuli ng animé ang kiliting nagpapasaya bukas ang isipan. PA
masaya. Basta’t lagi lamang nilang tandaan na hindi animé sa akin. Bidang-bida ako kapag usaping animé dahil kapag
ang kumokontrol sa kanilang mga sarili. Alam ko na may hindi ko alam ang isang bagay ay pilit ko pa rin itong inaalam.

2 ISYU ISYU 3
The Philippine Artisan - Manila
Jejemon at Bekimon
Phenomenal Invasion
HINDI TULAD ng pahirapang paglikha ng mga malikhaing
komposisyon gamit ang malalalim na pampanitikang salita,
naging madali na para sa mga Pilipino ng kasalukuyang
henerasyon ang gumawa ng mga alternatibong wikang
sasabay sa makabagong paraan ng pakikipagkomunikasyon.
Ang mga nakaraang dekada ng pagliyag sa wikang Filipino
ay tila nagatungan na ng iba’t ibang uri at istilo ng mga
lunsara’t kakatwang mga pananalitang epekto ng paglaganap
ng teknolohiya. Ito ang mga bagong wikang sa perspektiba
ng iba’y kumplikado, mahirap bigkasin, unawain at basahin.
Sa lipunan kung saan ang wika ang siyang midyum ng
pakikipag-ugnayan, ang mabilis at makabagong ebolusyon ng
paggamit ng mga salita ay kinakitaan na ng samu’t-saring mga
sentimyento’t bangayan sa pagitan ng iba’t ibang bahagi ng
lipunan, mapa-edukado man o iliterado. Kung titingnan pa nang
malawakan ang ebolusyong ito, ang implikasyon ng usapin ay tila
repleksyon sa patuloy na paglaganap ng krisis-kultural – isang
patama sa kalagayan ng orihinal na wika na tila pang-iinsulto sa
ilang mga intelektual.
Isa sa mga bagong-usbong na grupo sa kasalukuyan ay ang
mga Jejemon. Ang salitang Jejemon ay nabuo diumano dahil sa
paglaganap ng internet. Samantala, ang pinakasikat na bersyon
ng pagkakabuo nito ay hango sa salitang Espanyol na “jeje” na
ipinalit sa salitang “hehe” at “mon” na mula sa konsepto ng isang
sikat na anime na Pokemon o Pocketmonsters. Jejenista ang
tawag sa mga taong gumagamit ng ganitong uri ng pananalita.
Jejenese naman ang tawag sa kanilang lenggwahe na karaniwang
ginagamit sa mga text at e-mail messages. Ang konstruksyon ng
4 ISYU
mga salita nito ay maihahambing sa isang code na pawang piling
mga kabataan lamang ang nakakaintindi.
“e0wh p0uh,,,... maen ne te0h... aqu0h ei jejem0hn..!! jejej3”
Ang pahayag sa itaas ay isa lamang sa mga halimbawa ng
Jejemon message. Ang konstruksyon nito ay depende sa antas
ng paraan ng pagkakasulat nito. Mayroong tinatawag na mild,
moderate, severe at terminal, na kung saan ang terminal ang
pinakamalala sa lahat. Binubuo ito ng maliliit at malalaking
letra, numero, simbolo at bantas tulad ng plus sign, bracket at
exclamation point. Ipinapakita dito na ang letrang “A” ay pinalitan
ng numerong “4”, ang “S” ng 5, ang “E” ng “3”, ang “G” ng “6”,
ang “I” ng “!” at marami pang iba. Ang pagsilang ng ganitong uri
ng pananalita ay nagbunsod din sa pagsilang ng mga kritisismo ng
mga taong hindi nakakaunawa nito na karaniwan nating makikita
sa mg social networking sites.
Ang paggamit ng salitang Jejemon ay maihahambing sa mga
pictographs ― isang paraang katutubo na gumagamit ng mga
larawang iniukit sa mga bato, dahon at kahoy upang ipahayag ang
kanilang mga mensahe’t saloobin. Ang mga jejemon messages ay
maituturing na makabagong anyo ng pictographs.
Noong buwan ng Agosto, itinanghal na Word of the Year ng
Filipinas Institute of Translation Incorporated ang salitang Jejemon
na ginanap sa UP-Diliman. Tinalo pa nila ang salitang ‘Ondoy’
na pangalan ng isang bagyo na nagdulot ng hindi malilimutang
pinsala sa buhay ng bawat Pilipino, ang ‘Ampatuan massacre’ na
kumitil ng humigit-kumulang animnapung katao at ‘solb’ na sa
Ingles ay solved.
Jejeporms ang tawag sa fashion o istilo ng pananamit ng
mga Jejemon. Una nilang ipinakilala ang kanilang mga sarili sa
youtube habang suot-suot ang kanilang kakaibang pananamit
na naging dahilan upang kaaliwan at magustuhan sila ng mga
kabataan. Ang pisikal na imahe ng mg Jejemon ay mailalarawang
kombinasyon ng metal, hiphop, rock at iconic Filipino. Mayroon
din silang tinatawag na jejecap, isang makulay na sumbrerong
nakapatong lamang sa ulo. Hindi tulad ng rock at metal fashion na
emosyonal sa istilo dahil sa itim na pananamit nito, ang jejeporms
ay kakikitaan ng maaliwalas at masayahing istilo dahil sa makulay
at matingkad na pananamit nito. Kasabay nito, umusbong din ang
iba’t ibang musikang sumasalamin sa bagong lipunang ito.
Sa panulat nina Riezl Aguirre at Jeffrey Moral
Kung ang mga Jejemon ay natutuwa sa istilo at paraan ng
kanilang pagsasalita, taliwas naman ito sa mga tinatawag na
Jejebusters at Grammar Nazis. Ang mga Jejebusters ay mga taong
tutol sa mga gawain ng Jejemons tulad ng jejetexting at jejetyping.
Samantala, ang mga Grammar Nazis naman ay yaong mga taong
gumagamit lamang ng tamang baybay, grammar at spelling ng mga
salita sa lahat ng oras lalong-lalo na sa mga chatrooms at e-mail
messages. Ang dalawang grupong ito ay sakop ng malawak na
mundo ng internet kung kaya’t ang mga hinaing at sentimyento ay
naidadaan nila sa pamamagitan ng mga social networking sites.
Ayon sa mga Jejebusters at Nazis, ang mga Jejemons ay
mga taong may mababang I.Q. Wala silang sapat na kaalaman
pagdating sa wastong paggamit ng mga salita kung kaya’t
lumilikha na lamang ang mababa nilang lipunan ng sariling wika.
Malaking insulto ito sa orihinal nating wika sapagkat binabago
nito at binababoy ang tunay na ispeling ng mga salita. Dapat
tayong mag-stick sa tinatawag na ‘domain of language’ ng ating
bansa at ito ang paggamit ng Wikang Filipino at Ingles.
“Hindi sila cool pumorma at ang baduy.’Yung cap kasi nila
hindi nakaayos ang pagkakasuot. Sana ‘di na lang sila nag-cap
di ba?” buwelta ni Michelle mula sa CAFA. Sa kabilang banda,
ayon naman sa mga Jejemons, ang ganitong istilo ng pananamit ay
paraan lamang nila upang maging ‘unique’ sa lipunang kanilang
ginagalawan. Ipinahayag naman ni Prof. Delfin “Sir Jedel” A.
Baquiran ng Filipino Department na “ang mga Jejemon ay mga
uri ng taong may malawak at malikhaing mundo. Nakabuo sila
ng mga ganoong uri ng salita dahil na rin sa makabagong dulot
ng teknolohiya.” Idinagdag din niya na ang mga salitang ito ay
nakasasama lamang kung ito ay gagamitin sa hindi angkop na
sitwasyon. Sa kanyang karanasan bilang guro, nakabasa na siya ng
ilang sanaysay ng mga estudyanteng hindi sinasadyang nagamitan
ng mga salitang ito. Sa ganitong pormal na sitwasyon, nararapat
lamang na maiwasto ng isang guro ang mga pagkakamaling tulad
nito.
Noong Mayo lamang ng taong ito, inatasan ng Department
of Education ang pagbabawal sa lahat ng paaralan na gumamit
ng salitang Jejemon. Naalarma ang ahensyang ito sa mabilis na
paglaganap ng ganitong uri ng wika na maaaring magresulta sa
paghina ng kasanayan ng mga estudyanteng magbaybay, magsulat
at magbasa ng tama. Maraming kritiko ng gobyerno ang umalma sa
kautusang ito sapagkat ayon sa kanila ay mas nararapat na bigyang
pansin ng ahensya ang kakulangan sa badyet ng edukasyon kaysa
ang bigyang atensyon ang mga bagay na mabababaw at walang
kabuluhan.
Samantala, sa isang lipunang kinabibilangan ng ikatlong
kasarian, umusbong din ang mga tao na kung tawagin ay Bekimon.
Ang Bekimon ay hango sa salitang “beki” na nangangahulugang
bading at “mon” na mula sa konsepto ng pagkakalikha ng
salitang Jejemon. Noon ay kilala lamang ang ganitong uri ng mga
pananalita bilang gay linggo o gay language. Lumikha ang mga
Bekimon ng kanilang sariling pagkakakilanlan sa pamamagitan
ng mga salitang ginawang komplikado na karaniwang sila lang
din ang nakaiintindi. At kung ang mga Jejemon ay nakilala sa
paraan ng paggamit ng text at e-mail, iginuguhit naman ng mga
Bekimon ang kanilang demarkasyon sa pamamagitan ng paraang
pasalita o verbal.
Sa lipunang tanggap ang pagkakaroon ng third sex, hindi
na bago para sa mga Pilipino ang makarinig ng ganitong uri ng
wika. Sa katunayan, ang mga Bekimon ay nakalikha na nga ng
kanilang sariling diksyunaryo noon pa man. Ilan sa mga salitang
pinasikat ng mga ito ay ang chorvah, chenes, charot, chenelyn at
echos na pawang walang malalim na kahulugan ngunit madalas na
lumalabas sa bibig ng karamihan lalo na sa mga kabataan.
Sa kabilang banda, hindi lahat ng Bekimon ay maituturing na
nasa third sex dahil sa katunayan ay marami ring mga kababaihan
at kalalakihan ang gumagamit ng ganitong uri ng pananalita
bilang katuwaan. “Hindi ako Bekimon,” depensa ni Gabriel mula
sa CIT. “Gumagamit lamang ako ng chenelyn at chorvah dahil
nakasanayan ko na, ‘yun lang,” dagdag pa niya.
Dahil likas na sa mga Pilipino ang pagtawa, hindi sila tutol sa
kung ano man ang magiging epekto ng mga Bekimon sa lipunan.
Bukas ang pandinig ng karamihan sa pagtanggap ng mga bagong
pananalitang pinagyabong ng makakati nilang dila. At bagaman
nasa third sex, marami sa kanila ang nagtagumpay na sa buhay sa
kabila ng hindi maiiwasang diskriminasyong ipinupukol ng iilang
taong hindi nakauunawa sa kanila.
Ang wika ay daynamiko. Hindi pa rin tanggap bilang
istandard na wika ang Jejemon at Bekimon dahil tayo’y may
sariling wika noon pa man. Ito ang Wikang Filipino na dapat
pa nating hubugin at pagyamanin. Katulad ng sariling bandila
at balat na kulay-kayumanggi, ang ating wika ay tulad din ng
isang institusyong nagmamarka at sumisimbolo sa ating pagkatao
bilang isang Pilipino. Dapat natin itong gamitin at ipagmalaki sa
buong mundo, umusbong man o hindi ang nauusong wika sa ating
lipunan. PA
Organisasyong kinabibilangan,
Pera-pera lang ba?
Sa panulat nina Christian Joseph N. Ambong, Greg B. Ayad at Jeanelyn L. Marquiña
SA PAGTAPAK ng isang TUPian sa ating unibersidad, hindi maikakaila na siya ay magiging isang
miyembro ng organisasyong tutugon sa kanyang hilig o pangangailangan at hahasa sa potensiyal at aspeto
ng pagkatao niya. Subalit sa kabila nito, ang organisasyon ding ito ay mangangailangan ng pondo. Pondong
magsisilbing mitsa sa ikapagpapatuloy ng mga proyekto at tiyak nilang kukunin sa bulsa ng kani-kanyang
kasapi. Makatarungan ba ang pangongolekta ng mga organisasyong ito sa kani-kanilang mga miyembro?
Hanggang saan ang limitasyon ng kanilang pangongolekta? Saan ba napupunta ang bawat pisong ating
iniaambag? Pang-negosyo nga ba ang isang organisasyon? Ating silipin ang mga transaksyon na sa ating
mga mata’y ikinukubli.
“Organisasyon. Ito ay samahan na naglalayong buklurin
ang mga taong may magkakaugnay na hilig, istilo o antas. Sila
ang naghuhubog sa personal at sosyal na pakikitungo ng isang
estudyante sa ibang tao.” Ito ang pagpapakahulugan ni Prof.
Emma B. Taar, dating OIC Director ng Office of Student Affairs
(OSA), ukol sa tunay na kahulugan ng organisasyon.
Ayon sa datos ng OSA, sa kasalukuyan ay tinatayang
apatnapu’t apat (44) ang mga aktibong student organizations sa
TUP. Iba’t iba ang ngalan subalit nagkakaisa sa dakilang adhikain
at layon na hubugi’t pagtibayin ang mga miyembro at gawing
mas mahusay at mas epektibong mga indibidwal. Nais nilang
ipamulat sa mga TUPians ang kanilang organisasyon sa iba’t
ibang istilo na kanilang ginagawa. Karamihan sa kanila’y nag-
iikot-ikot pa sa bawat klase, maipakilala lang ang kanilang grupo
sa mga estudyante. Ang iba’y pinapaskil ang kanilang anunsyo
sa mga bulletin board ng organisasyon, sa dingding ng mga
corridor. O ‘di kaya nama’y gamit ang text, Facebook at iba pang
katulad nito, ipinapaalam nila ang nais nilang iparating sa mga
mag-aaral. Gayunpaman, upang mapatupad ang mga nabanggit
na layuni’t hakbangin ay kailangan muna silang magkaroon ng
sapat na pondo. Ang problema, wala silang mapagkukunan ng
pondo para sa mga ito. Kaya bilang solusyon, ibinabalikat na
lamang nila ito sa mga miyembro o sa mga magiging miyembro
ng kanilang organisasyon upang makapagpundar. Isa sa mga
proyekto ng isang organisasyon ay ang pagkakaroon ng General
Assembly (GA) na kalimitang ginaganap sa covered court o hindi
kaya’y sa IRTC Conference Hall. Layunin ng GA na ipaalam ang
mga pinaplanong proyekto para sa buong taon, bukod sa pagbuo
ng masaya’t matibay na samahan sa pamamagitan nito. Subalit
upang makasama sa GA, kailangang makapagbayad muna ng
membership fee na nagkakahalagang Php20-50, ID lace na mula
Php30-65, org. pin na Php15, at ang ibinabanderang org. shirt
mula Php150 - Php250 at iba pang katulad nito.
“Mahalaga ba ang mga abubot na ito? Mayroon ba itong
maitutulong sa mga estudyante?” tanong ni Stella, ikalawang taon
mula sa COS ukol sa GA ng mga organisasyon.
“Hindi ito required,” ang sabi ng mga kasangkot na
organisasyon. “Ngunit higit na mainam kung magkakaroon ng
kaayusan at uniformity partikular na sa mga isusuot ng mga
dadalo.”
May mga estudyanteng hindi nararamdaman ang mga
benepsiyong hatid ng mga organisasyon, lalo na ang pagkakaroon
ng ID. “Ang mahal ng ID, tapos ipapangako nilang may mga
pribilehiyo ‘yun, gaya ng discount. Pero nu’ng ipinakita namin
‘yung ID para bumili ng gamit, sabi ng nagbebenta hindi dahilan
iyon para makapag-discount ka sa gamit na iyon,” ayon kay
G.J.C.B., ikalawang taon, may kursong BS Architecture sa
CAFA.
Karamihan naman sa mga estudyante ay halos natitigang
na sa paghihintay sa pagdating ng mga bagay na kanilang binili.
“Dalawang buwan na ang lumipas mula nang nagbayad ako
para sa ID lace, tapos hanggang ngayon, wala pa rin,” hinaing ni
Anthony, first year mula sa COE.
May mga ilan namang nagsasabi na halos mga opisyal lang
ang gumagalaw sa organisasyon nila. “Kung makikita namin
kung saan napupunta ang perang ibinabayad namin sa kanila, e ‘di
maganda,” ani Lito, freshman mula sa CIT.
“Marahil pang-negosyante ang mga organisasyon na iyan,”
sambit naman nina Pau, Dana, at Ester, pawang mga nasa unang
taon sa CIE, patungkol sa mga organisasyon sa TUP. “Siguro ito
ang kanilang paraan upang kumita sila ng pera,” dagdag pa nila.
Ayon naman kay Keanne, ikalawang taon sa CIE, “For me, pang-
negosyante lang sila kasi ‘yung mga expenses ay overpriced. Tapos
sasabihin nilang hindi compulsory, pero parang hindi naman.”
Upang bigyang-linaw ang bawat daing ng mga TUPians ukol
sa umano’y mataas at labis na paniningil sa kanila, nagpahayag
ng kasagutan ang mga mismong opisyal ng mga organisasyong
nasasangkot.
“Kailangan talagang maningil ng membership fee ang isang
organisasyon. Nakasaad kasi ito sa Constitution and By-laws
natin,” paliwanag ng opisyal ng mga organisasyon. “Gagamitin
natin ang perang nalikom natin para sa ating mga proyekto.”
The Philippine Artisan - Manila
Halimbawa ng mga proyekto na nailunsad mula sa sinisingil pagkain ng mga opisyal pagkatapos ng isang aktibidad sa kabila
nitong membership fee ay ang sa Electronics Students’ Guild ng mga halos hindi na kumaing mga miyembro. Kinuwestiyon din
(ESG) na nagpapahiram ng mga kagamitan, gaya ng multitester, niya ang paglampas ng kinokolektang membership fee ng mga
protoboard, at iba pang tulad nito. Samantala, ang Organization organisasyon. “Nagiging mas kawawa pa ang mga estudyante na
of Electronics Engineering Students (OECES) naman ay ang perang dala nila ay para sa pamasahe lamang,” paliwanag
nagpapaseminar sa mga miyembro nito upang matuto pa sila niya.
sa kanilang mga major subjects. Ang Math Society naman ay “Sana’y maging mapagmatiyag ang mga estudyante sa mga
nagpapa-special classes sa mga TUPians na nahihirapan sa ginagawa ng mga organisasyon,” mensahe ni Prof. Taar. Ang
asignaturang Math. hamon naman niya sa mga opisyal: “Gampanan niyo ang inyong
Tungkol naman sa mga fund raising projects ng mga tungkulin nang maayos, responsable at tapat.”
organisasyon, nilinaw ni Marc Fave Reyes, Representative May mensahe ring nais ipabatid sa iba’t ibang organisasyon
Accredited Clubs and Student Organizations (ACSO) na hindi sa TUP si Marlon Rivera, Pangulo ng ESG. “Ang bawat
isinasagawa ang paniningil upang kumita sila. Dagdag pa niya, organisasyon ay may kani-kaniyang hangarin para sa ikauunlad
“ang mga nalikom na pondo ay napupunta sa mga proyekto ng ng mga miyembro nito. Hindi lang nila marahil nakikita ang
mga organisasyon.” mabuting naidudulot ng aming mga proyekto.”
Ang halimbawa na lamang ng kanyang nabanggit na aktibidad Hiling naman ni Reyes ng ACSO, “magtulungan dapat
ay ang Php20 na SYMGO cards ng Chemical Society na siyang tayong mga opisyal at mga miyembro ng organisasyon upang
napupunta sa pagbili ng mga kemikal at kaukulang kagamitan sa ito’y maging epektibo. Mga estudyante rin naman ang opisyal na
pagtuturo ng Chemistry; ang Php10 Physics Knowledge Quest nagtatag nito, ramdam din namin ang kanilang mga daing.”
Cards mula sa Physics Society na ginagamit upang makalikom “Narito kami at bukas ang aming opisina sa kanilang mga
ng pondo para sa Physics Quiz Bee, Physics Olympics at Lab hinaing. Kung may tanong sila, huwag silang matakot sa amin,”
Competition; at ang PE Card na may kaukulang bahagdan paalala naman ni Hanova ng TUPCES.
na napupunta sa PE Club na siyang pandagdag sa pagbili ng May mga miyembrong nagtatanggol din sa organisasyong
kagamitan para sa PE at sa ating mga atleta. kinabibilangan nila, gaya na lamang ng isang mag-aaral ng ikaapat
Lingid sa kaalaman ng lahat, may mga balakid ding hinaharap na taon mula sa CAFA. “Talaga naman kasi na dapat ay magbayad
ang mga organisasyon kaya ang ilan sa kanilang mga proyekto ay tayo sa mga pinasisingil nila, para din naman ‘yun sa ikagaganda
nauudlot. Sa sitwasyon ng OECES, nahihirapan silang mangulekta ng ating organisasyon. Aside kasi na thankful ako na naging
sa mga miyembro nitong first year Electronics Engineering miyembro ako dito (sa organisasyong kanyang kinabibilangan),
students. Paliwanag ni Anna Faye Esguerra, Vice President Internal nang tumagal ako’y na-experience ko ang benefits mula sa
ng OECES, karamihan sa mga ito’y nagrereklamo. Pati na rin ang pagiging miyembro dito. Dito ko nga nakita ang mga naging
kanilang mga magulang, sa mahal ng sinisingil nila. “Dalawang kaibigan ko,” ang pagbibida niya.
buwan na nang magpagawa kami ng ID lace sa pagawaan nito, Kailanman ay hindi mababayaran, kahit ginto, ang mga
ngunit hanggang ngayon ay hindi pa rin ito pinapadala sa aming karanasang ibinibigay sa mga TUPians ng mga taong kanilang
tanggapan,” wika ni Oscar Hanova Jr., Vice President External ng nakakasalamuha sa loob ng isang organisasyon. Ang mga
TUP Civil Engineering Society (TUPCES). “Sa tuwing babalik organisasyong ito ay nananatiling buhay sapagkat sila ay may kani-
kami sa opisina nila, pinapangako nila sa amin na ihahatid na kaniyang adhikain. Kailangan nila ng sustansyang ipampapatuloy
nila ang mga ito sa lalong madaling panahon, ngunit wala pa rin sa mga proyektong kanilang isinusulong. Tunay ngang mahalaga
kaming nakukuhang kahit isang ID lace.” Bukod pa roon, hindi ang bawat pisong ating binibitawan. Subalit sa kabila nito, ang
umano sila maaprubahan ng OSA sa mga aktibidad nila, dahil mga organisasyon din ang magiging daan upang punan ang mga
umano sa laki ng gagastusin sa mga proyekto. Idagdag pa sa butas na nakukubli sa ating pagkatao. Higit sa lahat, nasa isang
mga ito ang palagi nang dinadaing ng mga opisyal ang minsa’y epektibong organisasyon ang pagsilang ng isang bagong lider na
pagkukulang sa pondo para makabili ng dagdag na materyales na siyang mamumuno at lulutas sa mga problemang ilang panahon
umaabot sa puntong nag-aabono na ang mismong opisyal ng mga nang naghihintay ng dagliang solusyon. PA
organisasyon.
Manapa, bilang
tagapamagitan ng mga
estudyante sa mga
organisasyon, ang OSA ay
nagpahayag din ng sarili nilang
reaksyon ukol sa paniningil ng
mga organisasyon. “Mino-
monitor namin ang proseso
ng paniningil at paggasta ng
kanilang mga pondo,” tugon
ni Prof. Taar. “Ito ay upang
maiwasan ang mga kaso ng
pambubulsa ng pondo ng mga
opisyal, maging ng tagapayo
nito,” dagdag pa niya.
Bukod pa roon,
minungkahi niya sa
administrasyon na kontrolin
ang pagbebenta ng org.
shirt sa bawat organisasyon.
Umaalama siya sa pagre-
require ng pagsuot nito sa mga
field trips na isinasagawa ng
mga organisasyon na kung
tutuusin ay maaari namang
gamitin ang kahit anong
t-shirt. Hindi niya rin sinang-
ayunan ang magarbong
ISYU 5
 The Philippine Artisan - Manila The Philippine Artisan - Manila

relasyon pero kinalaunan eh nagustuhan ko na rin at saka Base sa kanilang reaksyon, majority ang hindi nila
minahal ko na rin siya.” pagsuporta sa relasyon ng estudyante’t propesor
POSTURANG-POSTURA si Propesor na nagsasalita sa Hindi pa magkasintahan ang dalawa nang naging sapagkat alam nilang hindi ito makabubuti
harapan ng pisara. Libro at chalk ang hawak sa tuwing estudyante ni Prof. L ang kaniyang girlfriend ngayon. sa pagiging modelo nila sa mga estudyante.
may klase siya. Tumatayo at lumalakad-lakad habang Na-develop lang ang kanilang relasyon pagkatapos Nakapagtataka lamang isipin na ang ilang propesor
nagmamasid sa mga inosenteng mukha ng estudyante na maging propesor siya ng kaniyang kasintahan. na kasangkot dito’y tikom pa rin ang bibig. Kung
pagkatapos ay tinuturo sa kanilang murang isip ang lalim Alam ni Prof. L ang mga di kanais-nais na epekto ng magpapatuloy sila sa kanilang pananahimik at
at lawak ng mundo ng leksiyong dapat na matutunan. pakikipag-ugnayan niya sa kanyang estudyante kaya pagsasawalang-bahala sa usaping
Patuloy silang nagsasakripisyo para sa mga nauuhaw sa hindi sila basta-basta nagpapakita’t nagpapahayag ng ito, hindi maiiwasang isipin
kaalaman. Iyan si Propesor. kanilang relasyon sa iba. ng karamihan na mayroon
Kung ganoon, alam na alam ng mga propesor nga silang pinoprotektahan.
Bilang mga edukador, malaki ang epektong nagagawa ng na ito ang kahihinatnan ng kanilang desisyon sa Kung gayon, kung sila
mga guro sa buhay ng bawat estudyante. Kailangan nilang pakikipag-ugnayan nila sa mga estudyante ng mismong mga guro ang
maging malikhain at maparaan sa pagtuturo upang higit TUP. Bagaman may mga batas na nagbabawal hindi gumagawa ng paraan
ang kaalamang maibigay sa mga mag-aaral. Minsan ay dito, pinili pa rin nila ang ganitong landasin. upang maprotektahan ang
kailangan pa nilang maging palakaibigan at palabiro Sikreto man o hayag ang mga usaping ito, malaki kanilang pinangangalagaang
para lang makuha ang kanilang atensiyon. Dahil ang responsibilidad nila sa maaaring idulot nito pangalan at reputasyon, paano
sa pagsisikap nilang ito, maraming mag-aaral ang sa reputasyon at pangalan ng unibersidad. pa kaya nila mapapanatili ang
humahanga sa kanila at ginagawa silang inspirasyon Gayunpaman, may ilang propesor ng TUP respetong ibinibigay sa kanila ng
sa pag-aaral. Sa ilang pagkakataon, sila rin ang nagiging ang nagbigay ng mga mag-aaral?
dahilan para mahubog at madiskubre ang mga talento ng kanilang
mga estudyante. Habang tumatagal, nabubuo ang isang
magandang relasyon sa pagitan ng guro at ng mag-aaral,
unti-unti’y itinuturing na ng mga estudyante ang kanilang opinyon sa usaping ito. “It’s a Hati naman ang opinyon ng
mga titser bilang kaibigan, pangalawang magulang at no-no policy. Hindi masama ilang TUPian hinggil sa isyung ito.
mabuting tagapayo. Ngunit hindi lang dito nagtatapos na magkaroon ng relasyon ang Ayon kay Jessica Frances Bijasa, CIE
ang lahat. Sa sitwasyon ng ila’y unti-unti na ring propesor at mga estudyante Governor, “it is against the law and
nabubuo ang isang magandang komunikasyon at mga when it comes to academic matters. very unprofessional. Magkakaroon
damdaming minsa’y hindi nila napipigilan. Malaking tulong iyan upang mas madaling din ng subjectivity between the
Dito mismo sa TUP ay maraming ganitong klase matuto at maka-adapt sa mga lessons student and the professor.” Para
ng relasyon-relasyon ng isang propesor at estudyante. ang mga estudyante but there’s always a naman kay Karla ng CIT, “wala
I love you po.

Ugnayang bagamat mahigpit na ipinagbabawal sa line between them,” pahayag ni Prof. namang masama du’n kung talagang
kaguruan ay patuloy pa ring sinusuway ng ilan. Emma Taar, dating OIC ng Office of nagmamahalan sila dahil karapatan
Ngunit alamin muna natin ang puno’t dulo ng Student Affairs at Head ng Admission nila iyon. Hangga’t wala naman
isyung ito. nang hingin ang kanyang pananaw silang natatapakang ibang tao.”
Ang lahat ng ito ay nagmumula sa simpleng hinggil sa isyung ito. Malinaw na Mula naman kay Kevin Pichay, AET-
paghanga sa isa’t isa. Iyong tipong nagagalingan ipinaliwanag ni Prof. Taar na hindi 1A, “para sa akin hindi p’wedeng
ang guro sa estudyante at ganu’n din ang ipinagbabawal ang magandang ugnayan sa magkaroon ng relasyon ang prof at
estudyante sa propesor. Narito pa ang ilang mga pagitan ng dalawa lalo na kung makatutulong student dahil hindi ito maganda sa
senyales kapag tinamaan na ang isang propesor ito sa mga estudyante na magkaroon ng mataas na mata ng mga tao at ang prof ay may tungkuling magturo hindi para
sa kanyang mag-aaral: kapag magre-recite ay grado. Subalit hanggang pang-akademiko na lamang makipagrelasyon dahil tungkulin nilang hubugin ang kaalaman at
tudent

palagi itong tinatawag, kumbaga may special treatment; ito. hindi hubugin ang kanilang katawan.” Maging ang isang student
kapag absent ang estudyante ay gagawa ng paraan para Hindi rin naging pabor dito si Prof. Emelinda teacher na si Joy ng BSIE-ComEd ay nagkomento ng, “bilang
malaman kung ano ang dahilan at kapag alanganin ang Q. Agbuya, OIC Head ng Social Science (SS) isang student teacher, hindi ako pumapabor sa relasyon ng guro
estudyante sa subject ay bigla na lang ipapasa. Minsan Department. “Not in favor — first hindi maganda at estudyante lalo na kung sa kasalukuyan
pa nga, nagkakadebelopan pa dahil sa simpleng pagiging para sa paningin ng mga estudyante na magkaroon ay nasa ilalim siya ng paggabay nito.
friends sa Friendster o kaya ay sa Facebook. Mga pagbati ng intimate relationship ang guro at estudyante. Nakasulat naman kasi ito sa Code
P. S.
ng “hi” at ng “Good afternoon, sir!” ang ilan sa mga daan Masagwa, mababawasan o totally mawawala ang tiwala of Ethics ng mga guro. Isa
para lalong mapansin ng propesor ang estudyante. Pati sa mga ng students sa mga guro. Mahihirapan kuhanin ng ibang pa, ang guro ay kilala
events sa school ay maari nilang mapag-usapan Alam guro na hindi gumagawa ng imoralidad (para sa mga bilang respetado at
natin na karamihan sa mga nagiging magkarelasyon conservative) ang respeto ng mga students. Love is a iginagalang ng
ay diyan nagsisimula — sa mutual understanding. divine law pero dapat may parameter. Tamang tao, lahat kaya
Lalo na kapag ang estudyante at propesor ay panahon at lugar.”
nagkakapalagayang-loob, nanghihingi na “Dapat ang isang guro ay magsisilbing huwaran ng
ng payo ang bawat isa sa mga mabibigat na kagandahang-aasal upang maging inspirasyon ng mga
problema nila hanggang sa hindi na nila namamalayang mag-aaral. Ang pagkakaroon ng masidhing
pareho na pala silang nabibihag sa isang mapusok na pag- ugnayan sa pagitan ng guro at mag-
iibigan. Pero posibleng hindi maganap ang ganitong klase ng aaral ay isang bagay na hindi dapat
relasyon kung ang mismong estudyante ay alam ang kanyang mangyari. Kapag ang guro ay
hangganan bilang estudyante. Kahit na ang mga propesor ay hindi makaiwas sa ganitong
may awtoridad sa mga estudyante, handa dapat nilang pigilan ang sitwasyon, dapat siyang nararapat
mag-resign sa paaralan
Sa panulat nina Salve Gina Totanes, Leilani Manaois at Noralyn Udasan

kanilang nagpupuyos na damdamin. Ngunit hanggang saan na nga lang na

lang ba ang limitasyon ng papel ng mga propesor sa kanilang mga na kanyang panatilihin
estudyante? niya ang
rofessor

Sa usaping legal, alinsunod sa Magna Carta of Civil Service, k a n y a n g

isinasaad sa ARTICLE VIII: THE TEACHERS AND LEARNERS, m a g a n d a n g
Section 7. “In a situation where a mutual attraction and subsequent reputasyon.” Bilang
love develop between teacher and learner, the teacher shall isang estudyante, nararapat
lang na tingalain natin ang
ating mga propesor pero hindi
exercise utmost professional discretion to avoid scandal, gossip Isa pang patunay rito ay si Prof. L ng isang kolehiyo sa paraang mali at ipinagbabawal.
and preferential treatment of the learner.” Maaaring mapatalsik na naging karelasyon ang mismo nitong estudyante May kaakibat na emosyonal na
sa trabaho at matanggalan ng lisensya ang sinumang gurong at hanggang ngayon ay sila pa rin. Ayon sa kanya, responsibilidad kahit nasa murang
mapapatunayang nakikipagrelasyon sa kanyang estudyante. Dahil “alam ko na bawal ito pero para sa amin, edad pa sila. Dapat nilang isipin na ang
dito’y hindi na nakapagtataka kung bakit walang gustong umamin hangga’t alam namin ang aming limitasyon tamang panahon ay laging nakaabang
ukol sa usaping ito. sa loob ng paaralan ay walang dapat lang sa kanila. Sa mga ganitong sitwasyon,
Sa patuloy na pagsusuri sa sensitibong isyu na ito, napag- ipangamba. Sa loob ay propesor dapat na isaalang-alang din nila ang iisipin ng mga nakapaligid
alaman naming may nasasangkot din ditong mga propesor at estudyante lang ang trato sa kanila.
sa TUP. Katulad ni Prof. T mula sa CAFA na huling-huling namin sa isa’t isa, Hindi masamang magmahal kung ito ay ilalagay sa tamang
nakikipaglampungan sa isang estudyante sa labas ng unibersidad minsan pa nga ay pinagtuturuan. lugar, sa tamang panahon at sa tamang pagkakataon. Kung
habang may mangilang-ngilang nakakita sa kanya. Gayunpaman, parang hindi kami Ito ay para hindi ginagamit din nila ang kanilang kakayahang mag-isip bago ipilit
walang gatol naman siyang nagbigay ng kanyang pahayag ukol magkakilala matularan at makaiwas ang damdaming di malirip, mas magiging mabunga at kasiya-
dito. “Pinakikitunguhan ko ang aking mga estudyante nang walang ngunit sa sa mga usap-usapan,” pananaw siya ang kanilang relasyon. Isa pa, kung minsa’y posible rin ang
pinapanigan sa kanila. Pantay-pantay ang aking pagtrato sa bawat labas ay naman ni Prof. Rosalinda Fernando ng SS Department. sirkumstansyang may maganap na sexual harassment sa panig
estudyante bagaman magkakaiba ang kanilang personalidad. “It must be purely on a professional level. Hindi maganda ng estudyante. Bilang isang propesor, dapat ay alam nila ang
Maaring matanggalan ng lisensya ang sinumang may ganitong normal ‘yun, kasi as a professor, you’re supposed to mold your students kanilang sinumpaang salaysay nang sila’y malisensiyahan. May
relasyon. Hangga’t kayang kontrolin ng propesor ang kaniyang na kaming into responsible individuals. Tayo ay nagsisilbing pangalawang panahon para sa lahat ng bagay at hindi sa lahat ng pagkakataon
damdamin sa isang partikular na estudyante ay dapat niya itong magkasama.” magulang. Pangit tignan kumbaga sa isang ama, para mo na ay dapat pairalin ang bugso ng damdamin. Higit lalo, minsan ay
pigilin.” Totoo, walang gustong umamin sa kanilang sariling mga Ito naman ang ring kinabit ang sarili mong anak,” pagpapaliwanag ni Dr. Juliet kailangang magsakripisyo para sa ikabubuti ng nakararami. Kung
sikretong ugnayan. Pero hindi ito maaaring ilihim dahil malalaman sabi ng karelasyon Catane, Presidente ng Faculty Association (FA) ng TUP. mahal mo ang isang tao, kahit gaano pa iyan katagal, kakayanin
din ito. Ang balita ay may pakpak. Hindi ito basta nasa isang tabi niyang estudyante. Isa pang propesor mula sa English Department ang nagsabi mong maghintay. Ang bawat propesor ay dapat matutong irespeto
dahil kumakalat ito sa di namamalayang paraan. Hindi niya alam “Nung una ay hindi ng ganito, “hindi ako sang-ayon sa ganyang relasyon. Bakit? ang kanilang piniling propesyon. PA
nakikilala siya ng mga ibang estudyante sa isang di kaaaya-ayang ko pinansin dahil alam Dahil nasasangkot ang sense of responsibility at sense of maturity
mga tagpo lalo na sa nakasaksi sa insidenteng kasama niya ang kong bawal at ayoko ring ng isang propesor. Isa pa, dahil minor pa ang estudyante, tine-take
kanyang karelasyon. mapasok sa ganu’ng klaseng adavantage niya iyon.”

6 ISYU ISYU 7
The Philippine Artisan - Manila
Katas ng Stipend:
Pagsipat sa Paggastos ng mga Iskolar ng Bayan
KALIMITAN silang makikitang may kipkip na naglalakihang
mga libro habang humahangos patungo sa kanilang mga
silid-aralan. Bitbit ang sari-saring kaalama’t kabatirang
nakahimlay sa eskinita ng kanilang mga kautakan. Madalas
silang aktibo sa mga recitation at discussion ng kanilang mga
guro. Normal na sa kanila ang pa-nerdy na dating o dili kaya’y
simpleng porma lang. Subalit ang kadalasan talaga nilang
trademark ay ang naglalakiha’t nagtataasang grado nilang
mga eyeglasses na sa tuwing hinahaplos ng maharlikang
sunshine ay talaga namang nagkikislapan at akala mo’y
kumikindat. Matalino’t efficient. Bihasa at skilled. Kung
minsa’y weird. Totoo, hindi na sila iba sa atin sa tuwing may
lessons na hindi maintindihan o sa tuwing may lectures na
tinulugan lang. Kapag may takdang-aralin na mahirap gawin,
kapag may take-home quiz na tinatamad gawin, sa tuwing
may long exams at midterms at finals—sila kung minsan ang
takbuhan ng mga pilyong mag-aaral. Kaya tuloy tipong center
of gravity o law of attraction lagi ang kanilang drama.
Tagapagtaguyod. Masikap. Pag-asa.
Sila ang mga iskolar ng bayan.
Iskolar ang tawag sa sinumang estudyante na suportado ang
pag-aaral — buo man o parsyal — bunga ng pagkakakilanlan
sa isang partikular na pagsusulit, interbyu o screening. At sa
kasalukuyan, batay na rin sa datos na ibinahagi ng Office of Student
Affairs (OSA), tinatayang 811 ang bilang ng mga isko at iska sa
TUP — mapa-institusyon man ito o industriya’t gobyerno.
Ang bawat iskolar ay karaniwang nagtatamasa ng libre o di
naman kaya’y discounted na tuition fee kada semester sa paaralang
kanilang kinapipisanan — depende sa kasunduang sinang-
ayuna’t nilagdaan ng grantee at ng beneficiary. Subalit bukod sa
benepisyong ito, kalimitan ding tumatanggap ang mga isko at iska
ng kanilang mga allowance — buwanan man o semestral. Ang
perang ito ang siyang inaasahang gagamitin ng mga iskolar sa
kanilang mga pangangailangan sa pag-aaral gaya ng baon, mga
aklat, transportasyon, research at paper works, school supplies
at marami pang iba. Manapa, ang salaping ito ang tinatawag na
stipend.
Sa simoy, sa bigkas, sa tainga — masarap. Iyan ang stipend.
Isang grasya’t pagpapala, isang saboy ng biyaya. Mahirap
ilarawan ang linamnam ng stipend. Parang kiss. Parang love.
Parang uno sa classcard. O ika nga sa internet, it’s complicated.
Kumplikado ngang tunay ang buhay ng isang iskolar kung walang
stipend o kung delayed man ito. Sapagkat sa kanilang pandinig,
8 ISYU
Sa panulat nina Christopher S. Rosales at Mary Jane V. Venegas
daw pagiging kuripot sa sarili ang ginagawa niyang paghihigpit
ng sinturon at bulsa. Bagkus, di-umano’y ito ang kanyang paraan
ng pagpapayabong ng pagiging masinop niya.
Kung direktang sa pag-aaral nakatuon ang allowance ni
Jhay, sa mga gastusin naman sa bahay nakasentro ang stipend na
natatanggap kada semestre ni Anonymous, isang CHED scholar
sa TUP.
“Ang natatanggap kong pera sa scholarship ko ay diretso na
agad sa bulsa ni mama. Tapos ayun, sa kanya na ako humihingi
ng araw-araw na baon at iba pang mga gastusin.” Ang stipend
na kanyang natatanggap ay ang siyang pinambibili ng kanyang
pamilya ng bigas at ulam at pambaon nila ng kanyang mga kapatid
sa pagpasok sa eskuwela. Dagdag pa niya, “gustong-gusto ko
talagang ibahagi sa pamilya ko ang anumang mayroon ako, maliit
man ito o malaki.”
Nakatatabang lubos ng puso ang mabatid na ang mga iskolar
ng bayan na kung ipagsabi nga’y multi-tasking ang personalidad
ay may malasakit pa rin sa kanilang pamilya. Napapanatili pa
rin nilang balanse ang kanilang moral, sosyal at intelektwal na
aspeto ng pagkatao. Sa kabila ng suson-susong responsibilidad
na nakaatang sa kanilang mga balikat, matimpi pa rin nilang
inilalaan ang kanilang mga stipend sa mga makabuluha’t kapaki-
pakinabang na bagay.
Ngunit hindi lahat.
Hindi lingid sa kaalaman ng lahat na ang katas ng stipend ng
ilang iskolar sa kasalukuyan ay napupunta sa mga mithing walang
malinaw na kaugnayan sa pagpapabuti ng kanilang pag-aaral. Isa
na rito ay ang panlilibre sa kaibigan.
“Minsan nililibre ko ‘yung friends and classmates ko sa iba’t
ibang fastfoods d’yan sa SM o sa kung saan pa man. Ginagawa
ko lang naman ‘yun kapag nangangantiyaw sila.” Ito ang naging
pahayag ni CME, isang DOST scholar mula sa COE, ukol sa
paggastos ng kaniyang stipend. Sa buwan-buwang Php 4,000 na
natatanggap niya sa pagiging iskolar, tinatayang one-eight (1/8)
nito ang napupunta sa panlilibre ng pagkain o di naman kaya’y
pang-videoke ng kanyang mga kabarkada.
“Pero hindi naman lagi, mga every other month lang,”
ang dagli niyang depensa. Diumano’y may nadarama siyang
fulfillment sa kanyang sarili sa tuwing napapasiya niya ang
kanyang mga kaibigan.
anu’t anuman ang kurso’t hilig, ang kahulugan ng stipend ay hindi
Ganito rin ang naging bigkas ng damdamin ni NEAR, isang
magbabago — ang tamis, ang sarap, ang katas.
DOST scholar at Mechanical Engineering student, sa pagbabahagi
Subalit bakit nga ba masaya ang bawat iskolar kapag
niya ng stipend sa iba. Subalit hindi gaya ni CME, pagpapautang
natatanggap nila ang kanilang mga allowance? Sa sandaling
naman sa mga kaklase niya ang kanyang ginagawa.
maibulsa nila ang kanilang stipend sa pitaka ng mithi at
“Minsan, kapag ‘yung classmates ko eh talaga namang
pangangailangan, ano na nga bang nagyayari pagkatapos? May
nagigipit, pinapahiram ko sila (ng pera) galing sa aking stipend,”
mga lihim bang agenda? Saan ito napupunta?
ani NEAR. Subalit agad niyang binigyang-diin na minsan lang
Upang mabigyang-tugon ang mga pag-uusig na ito, kami’y
naman ito mangyari. Sapagkat mas madalas kaysa hindi, ang
mabusising nangalap at nanaliksik ng mga impormasyon ukol sa
allowance niya ay napupunta sa kanyang mga luho.
iba’t-ibang katas ng stipend ng mga isko’t iska sa TUP. Hanggang
“’Yung ibang part ng allowance ko, ginagamit ko talaga
sa matagpuan namin si Janzelle, isang taekwondo player at varsity
pambili ng bagong damit, sapatos, pantalon, bag at iba pang
scholar ng TUP.
kagamitan.”
“Sa totoo lang, hindi naibibigay nang husto ng scholarship
ko ang lahat ng aking pangangailangan,” ang nalulumbay niyang
bungad. “Hindi ganap na naii-sponsor ang mga kagamitang
kailangan namin sa taekwondo.”
Ani Janzelle, ang primarya nilang mga kagamitan gaya
ng sapatos at uniform ay hindi talaga direktang isinusuplay ng
kanyang scholarship. Kaya naman pagdating ng kaniyang stipend
ay masinop niya agad itong itinatabi upang ipambili ng mga
kagamitan ukol sa kanyang larangan gaya ng sapatos, uniform,
armor at headgear. Gayunpaman, ayos lang daw ito sa kanya. Ang
mahalaga ay ang legasiya’t fulfillment na nadarama ng kanyang
puso.
“Self-supporting akong estudyante. At sa lahat ng iskolar sa
TUP, isa na ata ko sa pinaka-wise sa paggastos.” Ito ang naging
panimula ni Jhay (hindi tunay na pangalan), isang DOST scholar,
nang aming tanungin ang paraan niya ng paggastos sa kanyang
allowance. Aniya, hindi na siya humihingi ng baon sa kanyang
mga magulang. Siya na mismo ang dumidiskarte kung paano niya
babadyetin ang buwan-buwan niyang stipend.
“Meron akong rule sa sarili ko: important things muna bago
ang kung ano-anong luho. Nino-note ko sa papel ang allocation ng
stipend ko every month. Nakalista sa papel ang lahat ng ginagastos
ko.”
Binigyang-diin ni Jhay ang kahalagahan ng pagtitimpi sa
sarili. Ayon sa kanya, mahalaga rin ang pag-a-update sa sarili ng
inventory ng lahat ng mga nagastos at natipid upang ma-monitor
nang maigi ang allowance at hindi maitapon sa mga walang
kapararakang bagay.
“Nakakatipid ako ng Php 500-800 a month. Itinatabi ko
‘yun in case of emergency o kung may gusto man akong bilhin,”
pagmamalaki niyang sabi. Ayon pa rin sa kanya, hindi naman
The Philippine Artisan - Manila
ganyang opportunity na maging iskolar, tapos ganyan aren’t totally met.” Ani Ms. Cruz, ang mga bagay na kaugnay ng
lang?” ang naghihimutok niyang sabi. “Sana pag-aaral ng mga iskolar ang siya lamang dapat nilang bigyang-
lang, sila ‘yung maging model ngayon ng mga prayoridad. Subalit kanya rin namang inaming ang sirkumstansya
kabataan tulad namin. Saka maging wise sila ng maluhong paggastos ng ilang mga iskolar ay mahirap ding
sa paggastos ng stipend dahil galing iwasan. “With the presence of different temptations, instead
‘yan sa buwis ng gobyerno.” of using their money for their school needs, they spend it in
Ang bawat empleyado’t
manggagawa sa ating bansa ay
extravagant clothes and other material things,” ang kanyang sabi.
“But it could always be prevented.”
nagbabayad ng kaukulang buwis Ayon pa rin kay Ms. Cruz patungkol naman kay Anonymous,
sa bawat sahod o kita na kanilang ang CHED scholar na ang allowance ay napupunta sa kanyang
natatanggap. Responsibilidad mga magulang, “stipend for family matters is a big NO, NO!
ito ng lahat ng mamamayang S’yempre parents are demanding and students are of no choice
nagtatrabaho sapagkat ang but to obey them. Nasa culture na rin kasi ‘yan eh … paying bills,
perang nalilipol dito ang buying foods and other necessities. Normal ‘yan eh, pamilya mo
siyang ginagamit sa iba’t ibang kasi. Pero hindi pa rin dapat.”
programang inilulunsad ng Manapa, upang ganap nang matuldukan ang isyu na ito,
pamahalaan — isa na rito ang nagbigay na lamang si Ms. Cruz ng kanyang pangwakas na
pagbibigay ng scholarship sa mensahe sa lahat ng iskolar sa TUP. “Every scholar must realize
mga deserving na mag-aaral. the blessing and opportunity being given to them. This is a very
Samakatuwid, gobyerno big privilege so I expect that they can make the most of what they
man o institusyon ang can utilize from their money. Stipend should be used in what it is
nagpapaaral, laksang dugo, supposed to be used.” Dagdag pa niya, “spend wisely!”
hirap at punyagi muna ang Ang salapi ay isang mabugtong na bagay. Kaya niyang bumuo.
daang tinatahak ng stipend Kaya niyang dumurog. Kaya niyang kumontrol at magmanipula at
bago ito mapasakamay ng talian ng pisi ng pagkabihag ang sinumang sa kanya’y maaliw at
bawat iskolar. Isang realidad mahalina. Ang punto dito’y hindi ang pagiging perpekto, kundi
na lingid sa kaisipan at hindi ang pagiging masinop ng bawat isa. Matimpi. Balanse. Higit lalo,
ganap na napagtutuunan ng sa kaso ng mga iskolar ng bayan ang stipend ay stipend. Iyan ay
pansin ng karamihan. salaping nagbuhat sa butil-butil na hirap at pagsisikap ng mga
Ngunit tila iba ang manggagawa sa buong bansa kaya’t nararapat na pahalagahan
pananaw ni CME ukol nang lubusan.
dito. “Sus, binigay na ‘yun Huwag nating hayaang lumabis tayo at magkulang sa kung
ng gobyerno sa’min kaya ano ang mali at tama. Kung bakit ay dahil ang mga munting
kami na’ng bahala kung pagpapabaya ang siyang pinagbubukalan ng salitang ‘corrupt.’
paano namin gagastusin Unti-unti’y hindi natin namamalayang corrupt na pala tayo sa
ang stipend namin. Labas ating mga sarili. Corrupt na pala ang bawat selyula, pananaw,
na sila du’n, noh…,” ang ideya’t sampalatayang mayroon tayo. Corrupt na pala tayo sa
sabi niya. ating kapwa. Corrupt na pala ang daigdig na kinaiinugan ng bawat
Upang higit pang pagsikat at paglubog ng ating pag-asa.
bigyang-linaw ang Manapa, ang lahat ng iskolar ay kumilos nang gaya ng isang
Hindi na nakapagtataka kung bakit may tila pang-Box-Office balabal ng argumento’t diskusyong bumabalot sa stipend ng mga iskolar — sa isip, sa gawi, sa perspektiba’t pang-unawa, higit lalo
hit na pila kung minsan kapag dumaraan ang sinuman sa ATM iskolar, nagbigay ng pahayag ukol sa isyung ito si Ms. Rose Marie sa paggasta ng kanilang mga allowance. Sa pagpiga ng wastong
booth ng ating unibersidad. Madalas, mga DOST scholars iyon na Theresa M. Cruz, Faculty In-charge for Scholarship ng OSA. alokasyon ng stipend, ang katas ay dapat laging ituon sa bibig ng
sabik na sabik sa buwanan nilang allowance. Allowance na kapag Aniya, hindi na raw siya nagulat sa iba’t ibang balita ukol sa mga tama, hindi sa bulsa ng mga walang kabuluhang bagay ni sa kalupi
natanggap ni NEAR ay diretso na agad sa bulsa ng kaligayahan. iskolar na sadyang iba sa wasto’t tama ang paggastos ng kanilang ng mga pansariling interes. Ang stipend ay mainam munang
Bulsang matapos mag-ikot at maglakbay sa sukal ng mga tiangge’t mga allowance. salukin sa dibdib ng bukas na isipan at saka isalok ang katas nang
tindahan sa Divisoria ay tiyak na barya at hangin na lamang din “It’s true, a number of scholars seem to be not responsible in marahang-marahan sa tapayang wasto at nararapat. PA
ang laman. handling their obligations as scholars. Partly, students’ concerns
“May limitation din naman ako sa sarili ko. Hindi rin
naman kalakihan ang nagagastos ko para du’n. Masarap lang
kasi talaga ‘yung feeling kapag may binili akong isang bagay
na hanggang ngayon ay nagagamit ko pa rin.”
Manapa, si CME ay ganito rin ang nagiging
pithaya. Tinatayang 10 percent din ng kanyang
stipend ang nagagamit niya para sa kanyang
mga luho. Ngunit ‘di gaya ni NEAR, kung
ano-ano namang damit, make-up at burloloy
sa katawan ang pinagkakaabalahan niyang
bilhin. “As much as possible, ‘pag may sale
lang naman ako bumibili,” dagdag pa niya.
Subalit tila taliwas naman sa gawi
nina NEAR at CME ang naging paraan ng
paggastos ni Jeffrey, isa ring DOST scholar
at Electronics Engineering sophomore sa
TUP. Aniya, wala siyang kahilig-hilig sa
luho. Ngunit aminado naman siyang sa
iba’t ibang computer games na lubos niyang
kinahuhumalingan nalulustay ang kanyang
allowance.
“Madalas talaga akong mag-DoTA, Left 4 Dead,
ganyan-ganyan…,” ang kuwento ni Jeffrey. “In kasi talaga
ang mag computer games ngayon. Kapag nagdo-DoTA ako,
feeling ko, I belong,” dagdag pa niya.
Kuwento ni Jeffrey, nagdo-DoTA lang naman siya kapag
gusto niyang mag-relax o kung wala masyadong ginagawa.
Hindi rin siya nakikipagpustahan, bagkus ay friendly game
lang. Sa loob ng isang araw, ang naigugugol niya sa paglalaro
ay isa hanggang dalawang oras. Humigit-kumulang isanlibo
naman o one-fourth (1/4) ng kanyang stipend ang nagagastos
niya dito sa loob ng isang buwan. Nilinaw naman ni Jeffrey
na hindi naman niya lubos na napapabayaan ang kaniyang
pag-aaral dahil sa pagdo-DoTA. Katunayan, sa kanyang
sitwasyon ay nakatutulong pa nga ang paglalaro upang
maibsan ang pagkapagal ng kanyang isipa’t katawan.
“Napaka-effective na source of enjoyment ang DoTA.
Past-time ko lang din naman ‘yan. Pero higit sa lahat,
anti-stress ko ‘yan lalo na after ng midterms at iba
pang major exams.”
Matapos mabatid ang gawi ng iba’t-
ibang iskolar sa TUP ukol sa pagbabadyet
ng kanilang mga allowance, ano kaya ang
reaksyon ng iba ukol dito?
“Nakatutuwa,” ang nang-uuyam at puno ng yamot na
bungad ni Trisha mula sa COE. “Hindi yan ok, hindi ‘yan tama!
Nakasasama talaga ng loob. Masuwerte sila, nabigyan sila ng
ISYU 9
The Philippine Artisan - Manila The Philippine Artisan - Manila

Vice, Ganda ba talaga?

Sa panulat nina Ma. Edalyn M. Reduta, Jessica Gumela at Stephanie Padilla

BISYO ANG ISA sa mga pinag-uugatan kung bakit maraming tao ang napapahamak, nasisiraan ng bait,
nakukulong at namamatay. Kahit sino ay pwedeng matuklaw ng kamandag na taglay nito. Isang kamandag
na sisira sa kahit na sino, pati na rin sa laksang pangarap at mithi sa hinaharap. Isang maimpluwensyang
gawain na unti-unting kumakalat sa ating lipunan.

Ang bisyo o ‘vice’ sa Ingles ay isang uri ng adiksyon sa isang
bagay o gawain na habang tumatagal ay hinahanap-hanap na ng
iyong katawan. Hindi lamang ito nakaaapekto sa ating pisikal na
kalusugan kundi pati na rin sa ating sosyal na pamumuhay. Bukod
sa mga kalsada’t iba pang matataong lugar, ito ay nakasanayan na
rin nating masaksihan sa loob at labas ng ating unibersidad. Ito’y sa
kabila ng maraming pagpapaalala tulad ng, “Wala ‘yang mabuting
maidudulot.” Nakalulungkot ma’y patuloy pa rin ang pagdami ng
TUPians na nalululong sa alak at sigarilyo. Mga maling gawain
na unti-unting sumisira sa kanilang buong pagkatao.
Sa una’y mapakla o mapait ang lasa, ngunit habang tumatagal
ay iyong nakakasanayan at tuluyang hinahanap ng katawan – iyan
ang tama ng alak. Bisyong maituturing na isa na
rin sa mga gawain ng isang TUPian. Sino
nga ba ang hindi nakakaalam ng kantang
Laklak ng Teeth na may linyang:
“Kabilin-bilinan ng lola, h’wag
kang uminom ng serbesa / Ito’y
hindi inuming pambata, mag-
softdrinks ka na lang muna.”
Sadyang mapusok na ang mga
kabataan sa kasalukuyan,
dahil ang dating inuming
panglabing-walong taon at
pataas lamang ay iniinom na
rin nila ngayon.
“Legal sa magulang ko
ang pag-inom ng alak. Third
year high school pa lamang
ako nang magsimulang
uminom, at dahil iyon sa
impluwensiya ng aking mga
kaibigan,” sambit ni Anna, di
totoong pangalan, estudyante
ng CIE. Isang buhay na
patunay si Anna na isa ang
sulsol at yayaan ng barkada
sa mga pinag-uugatan ng
pagbibisyo ng mga kabataan
ngayon. Walang pinipili ang
bisyo sa mga binibiktima
nito, lalaki man o babae.
Kung minsan pa nga ay mas
malakas at mas madalas
pang uminom ang mga
kababaihan. Kadalasang
nagkakaroon ng inuman
kapag may ipinagdiriwang
na kaarawan o okasyon.
Ngunit ang iba naman ay
umiinom lang upang lumakas ang loob at
madaling masabi ang mga problema at suliranin lalung-
lalo na sa sitwasyon ng mga kalalakihan.
Samantala, habang nagkakagulo ang mga tao sa
naganap na hostage-taking noon sa harap ng Quirino
Grandstand, may ilang TUPians naman na pawang walang
pakialam sa kanilang paligid at nakuha pang mag-inuman habang
naka-uniporme at tila walang pakialam sa mga taong nakakakita
sa kanila. At nang pagsabihan sila ng isang reporter na mali
ang kanilang ginagawa ay parang nagtaingang-kawali lang sila
at hindi man lamang pinagtuunan ng pansin ang mga payong
isinambit sa kanila.
Ngunit paano nga ba nasasabing alcoholic ang isang tao?
Masasabing alcoholic ang isang tao kapag nakararanas ng
mga sumusunod na sintomas: pagkawala ng kontrol sa sarili;
craving o labis na pangangailangan at pagkahilig sa alak;
physical dependence o panginginig ng katawan at pagkabalisa
dulot ng biglaang pagtigil sa pag-inom matapos ang mahabang
panahon; tolerance o ang kagustuhan ng mas marami kumpara sa
nakasanayang bilang ng alak at ang mas malalang pagkahumaling
sa pag-inom.
Hindi madaling maintindihan ng mga taong hindi alcoholic
kung bakit mahirap itigil ang pagkalulong sa alak. Ito’y sapagkat
ang pagnanais ng biktima na uminom ay maikukumpara sa
kagustuhan nitong kumain kapag nagugutom at pag-inom ng
tubig kung labis ang pagkauhaw. Hindi rin madaling matanggap
na kailangan ito ng ilan upang masolusyonan ang kanilang mga
problema. Tulad na lamang ni Nina, hindi niya totong pangalan,
miyembro ng isang organisasyon sa TUP, na aminadong meron
ding bisyo na pag-inom.
“Umiinom ako para mawala ‘yung stress ko, kasi di ba ang
daming ginagawa sa school. Officer ako ng isang organization sa
university tapos ang dami pang problema sa bahay,” ang depensa
niya. Gayunpaman, kahit ilang bote pa ng alak ang kanyang inumin
ay hindi pa rin tuwirang nawawala ang kanyang mga
problema.
Mayroon din namang mga TUPians
na naranasan nang malulong sa pag-
inom ngunit kinaya itong tigilan.
Gaya na lamang ng isa sa
mga gwardiya
ng ating
unibersidad,
na itatago na lamang natin sa pangalang Rolly. “Dati ay umiinom
talaga ako, lalo na kung may okasyon kaso tinigilan ko na.
Paano kasi, nagkaroon ako ng sakit. Totoo ngang nasa huli ang
pagsisisi.” Kung naisip niya lamang noong una pa na maaari
siyang magkasakit dulot ng labis na pag-inom, disin sana’y
nakaiwas pa siya sa malaking gastusin dahil sa pagpapagamot.
Wika nga sa isang kasabihan, “Lahat ng sobra ay masama.”
Ang epekto ng sobrang dami ng alkohol sa katawan ay mapanganib
sa kalusugan. Ang isang alcoholic ay maaaring makakuha ng
sakit na kanser sa atay, lalamunan at esophagus. Maaari ring
makaramdam ng panghihina ng pangangatawan; peligro sa
mga nagdadalang tao; magkaranas ng pamamaga ng atay (liver
cirrhosis) at pagkakaroon ng malaking epekto sa pag-iisip (brain
damage). Dahil din sa pag-inom ng alak kaya nagkukulang sa
thiamine ang katawan na nagreresulta sa paghina ng memorya.
Nababawasan ng sobrang pag-inom ang sensitivity ng utak at
nagiging mapurol ito. Sa katunayan, malaking bilang ng mga
aksidente sa mga sasakyan ay sanhi ng pagmamaneho habang
lasing. Marami ring naitalang krimen at suicide ang mga taong
nasa impluwensya ng alak.
Subalit bukod sa pag-inom ng alak ay may isa pang bisyo na
laganap sa mga TUPian – ito ay ang paghithit ng sigarilyo saan
mang sulok ng unibersidad.
Isang TUPian na itatago na lamang natin sa pangalang
Mike ang nagsalaysay ng kanyang kuwento tungkol sa kanyang
paninigarilyo. “Nagsimula akong manigarilyo noong grade 6 pa
ako, niyaya kasi ako ng mga barkada ko eh. Nu’ng mga oras na
‘yun, parang gusto ko lang gawin ang ginagawa ng matatanda,
kung paano nila napapalabas yung usok mula sa kanilang ilong
at bibig. At mula noon ay hindi na ako tumigil ng paninigarilyo,”
sambit niya. “Malaki ang naging epekto nito sa kalusugan ko,
tulad ng madalas kong pagkakaroon ng sipon at ubo na matagal
mawala. Nangitim din yung labi ko at naging mabaho ang aking
hininga,” dagdag pa ni Mike.
Maliban sa kanya, may mga TUPians din na hindi nagpapahuli
pagdating sa isyu ng paninigarilyo. Sila ang mga Chinese Tupians
na mismong sa loob ng ating unibersidad humihithit-buga ng
usok. Dahil sa TUP Hostel sila naninirahan, sa may
balcony sila madalas na makitang naninigarilyo.
Ayon sa isang TUPian sa CIE, lagi namang
pinagsasabihan ang mga Chinese students na ito
tungkol sa paninigarilyo nila ngunit hindi sila
nakikinig at tila balewala lang ito sa kanila.
At kahit na napagalitan na ay nakukuha pa rin
nilang ngumiti sa harap ng nagsesermon.
Lingid sa ating kaalaman,
ang paninigarilyo ay isa
rin sa mga bisyo ng mga
natatanging propesor sa
ating unibersidad. Ayon sa
mga CIT students na aming
nakausap, may mangilan-
ngilang propesor silang
namataan na naninigarilyo at
gumagawa ng maituturing na
isang ipinagbabawal na bisyo.
Paano naman susundin ng
mga estudyante ang batas na
mahigpit na ipinagbabawal sa
unibersidad kung sila mismo
ang kinakikitaan ng mga hindi
kaaya-ayang gawain na ito?
Isa sa mga naninigarilyong
propesor sa TUP na aming
nakapanayam ay si Sir Del
mula sa CAFA, hindi tunay
na pangalan. “Matagal na
akong naninigarilyo at para
sa akin, ito’y hindi masama.
Ba’t naman ‘yung mga kakilala
ko, mas nauna pang namatay, eh
hindi naman sila naninigarilyo,” ani
ni Sir Del. “Nakasanayan ko na kasi, kaya’t
kahit alam kong ipinagbabawal, kung minsan ay
naninigarilyo pa rin ako sa loob ng classroom pero
wala na ang mga estudyante ko nu’n. Pang-past
time ko lang ba, pero kadalasan sa labas talaga ako
naninigarilyo,” dagdag pa niya.
Maraming epekto ang paninigarilyo sa ating katawan. Hindi
nga ito mararamdaman nang biglaan ngunit habang tumatagal
naman ay sinisira nito ang ating resistensiya. Ayon sa Department
of Health, isa kada 13 segundo o milyong katao ang namamatay
kada taon dahil sa paninigarilyo. Ang sigarilyo ay may 14 na
kemikal tulad ng bensina, pormaldehayd, amonya, acetone,
alkitran at marami pang iba na pwedeng maging sanhi ng heart
cancer, lung cancer at mga sakit tulad ng diabetes, osteoporosis,
hika at emphysema. Ang usok na mula dito ay naglalaman ng
mahigit 4,000 na kemikal na sumisira sa ating kalusugan. Ang
usok din na ito ay katulad ng usok na nagmumula sa mga sasakyan
at may sangkap na tar na nagpapadilaw ng mga ngipin, balat at
darili sa kamay at paa.
Kahit ang mga taong hindi naninigarilyo ay naaapektuhan
din. Para na rin silang naninigarilyo dahil sa mga kemikal na
nakukuha sa usok ng sigarilyo ng taong malapit dito. Base na rin
sa pag-aaral ng mga eksperto, mas marami pang konsentrasyon ng
mga masamang kemikal ang nakukuha ng mga passive smokers
(mga taong hindi naman naninigarilyo ngunit nakalalanghap
ng usok) kumpara sa mga taong talagang naninigarilyo. Sila ay
makararamdam ng pagsakit ng ulo, pagtutubig ng mga mata at
mas mataas na posibilidad na pagkakaroon ng kanser. Ang mga mga bagay, gaya na lamang ng mga aklat. Dagdag pa niya, ang sigarilyo at bote ng alak ay may kalakip na perang nawawaldas
anak naman ng mga naninigarilyong magulang ay may mas paninigarilyo sa TUP ay isang minor offense. “Kapag nahuli ka ay na mas mainam pa kung ipambibili na lang ng libro at iba pang
malaking posibilidad na magkaroon ng bronchitis, pneumonia at bibigyan ka na ng isang warning. Sa pangalawang pagkakataon ay kagamitan sa eskwela.
mga sakit sa puso lalo na sa mga nasa murang edad. ipapatawag ang magulang at sa huli ay papatawan ng suspension. Hindi dapat nagpapadala ang sinuman sa kung ano ang uso o
Sa kabilang banda, ayon kay Dr. Emmanuel G. Ruiz II, M.D., Ngunit hindi saklaw ng batas na ito ang mga miyembro ng faculty. sa sulsol ng barkada. Sa bawat bagay na gagawin ay may kaakibat
medical officer ng klinika sa ating unibersidad, wala pa namang Ang gusto ko nga, kung magpapatupad ng batas sa TUP ay dapat na desisyon, desisyong nakabatay sa kung ano ang tama at mali, at
kumukonsultang TUPian sa kanya na sumama ang pakiramdam saklaw ang lahat, kung pwede sa isa, pwede sa lahat.” nagsisilbing daan tungo sa magandang kinabukasan.
dahil sa isang uri ng bisyo. “Dapat itigil na kasi disiplina lang “It’s about time na tigilan na nila ang paninigarilyo’t pag-inom. Huwag mabulag sa katotohanang may masamang epekto sa
naman ‘yan sa sarili,” payo ni Dr. Ruiz sa mga TUPians na patuloy Kung nagmumukha ka ngang matanda ng isang taon dahil sa mga ating buhay ang labis na paninigarilyo’t pag-inom ng alak. Dahil sa
pa rin sa kanilang mga bisyo. “Hindi ‘yan nakukuha kung sa una bisyong ito ay paano pa kaya silang mga propesor na may edad panandaliang ligayang natatamasa, maaaring ang kapalit ay buhay
ay tatlong hithit ng sigarilyo tapos sa susunod ay dalawa na lang. na,” ang sabi pa ni Prof. Taar ukol sa mga kaguruan. “Paano nga at kinabukasan. Buhay na ipinagkaloob sa atin ng Maykapal kung
Hindi ‘yun ganun kasi ang madalas masabi, mahirap pigilan. Kung nila mai-implement ‘yung itinuturo nila kung sa kanila mismo ay kaya’t hindi dapat aksayahin, bagkus ay pangalagaan, pahalagahan
gusto mo talagang magbago ay dapat tumigil ka na talaga. Wala may problema. Nagiging bad influence sila sa mga estudyante.” at paunlarin.
naman kasing mabuting maidudulot ‘yun kundi health hazards,” Sa kabila ng maraming pagpapaalala sa mga TUPians ukol Bilang mag-aaral, propesor, gwardiya at opisyal ng ating
pagpapaliwanag niya. sa mga masasamang bisyo o vice na ito ay marami pa rin ang unibersidad, tungkulin ng bawat isa na pangalagaan ang pangalan
Nais namang iparating ni Prof. Emma B. Taar, dating OIC ng patuloy sa labis na paghithit ng sigarilyo at pag-inom ng alak. ng TUP bilang isang smoke-free at drug-free na unibersidad.
Office of the Student Affairs at kasalukuyang Head ng Admission Mga gawaing ginagawa lamang ng isang pabayang TUPian, dahil Isang pangalang pinagtibay sa loob ng mahabang panahon at hindi
Office sa mga estudyante sa TUP na sa halip na ipang-yosi ang dito’y nababawasan ang kanilang panahon sa paggawa ng kanilang dapat masira nang ganun na lamang dahil sa mga bisyo ng ilang
kanilang pera ay gamitin na lang ito sa mas makabuluhang takdang aralin at iba pang mga gawain. Isa pa, sa bawat stick ng pabayang TUPians. PA
ISYU
Tomo LXVI bilang 3 - Karapatan sa Paglathala 2010
Ang opisina ng Philippine Artisan ay matatagpuan sa silid 103, gusali ng CAFA/CIE,
Teknolohikal na Unibersidad ng Pilipinas, Ayala Boulevard, Ermita, Manila
MGA PATNUGOT
Benjunar G. Barcoma punong patnugot
Rafael G. Cultura at Christopher S. Rosales kapatnugot MULA SA PATNUGOT
Jenilyne S. Pumaris tagapamahalang pampinansyal
Julius T. Costa sirkulasyon Ang ating lipunan ay isang kagubatan. Isang
Jacky Ortega patnugot sa balita pook na maraming kubling pag-iral na namumutawi
Joemar A. Papa patnugot sa lathalain sa bawat lingid na silid ng kakahuyan ng buhay.
Sharon B. Ditucalan patnugot sa literatura Isang lugar kung saan nagsabog ang lagim at
Brian A. Fabregas patnugot sa isports pahamak, ang takot, ligalig at kaba at dusa. Isang
santwaryo ng iba’t ibang nilalang na sa anu’t
GANAP NA KAWANI
anuman ay taglay ang bangis, tayog at gilas na
Christian Joseph N. Ambong, Thea Camille M. Diaz, Almira Lyn B. Recto, Ma. Edalyn M. Reduta, Salve Gina M. Totanes
Gizelle G. Ganit, Mary Jane V. Venegas
kayang itaboy ang lahat ng pag-asang kuyom ng
ating kamalayan.
MGA KAWANI Isang sikwong walang tigil ang mga usapin
Greg B. Ayad, Jessica R. Gumela, Leilani Anne Manaois
na pilit na dumadaiti sa balikat ng bawat kabataan
Riezl Aguirre, Sarah Skyler Bucu, Vijielyn Fuentes, Jeanelyn Marquina, Marjon Kirby P. Mojica,
sa kasalukuyan. Kabilang sa mga ito ay ang mga
Jeffry Moral, Stephanie Padilla, Rommel B. Rebua Jr., Noralyn Udasan
isyu ng pagkukulang, pagkahibang, kabalintunaan,
TAGAPAGLAPAT NG DISENYO kapurulan, kalabisan, kasakiman at higit sa lahat -
Nico L. Lasaca, Jonathan O. Savellano, Catherine L. Sy kahinaan. Kahinaan ng kabataang labanan kundi
John Aaron J. Almarez, Joana Paula R. Gone, Ghimvern S. Villegas man magapi ang suon-suong alon ng pusok at sama.
GRAPIKS Ang mga ilahas na aninong kawangking umiinog
Russel John T. Ramos, Reymond P. Reymundo, Arnel E. Arenal, John Carlo O. Dizon, Carlo R. Sotero Jr. sa bawat nating hininga, pangamba at pagtahak.
Greecely Joan C. Buendia, Ian Patrick C. De Guia
Manapa, ang tanging hangad ng ISYUng ito
PHOTOJOURNALIST ay ang ilahad, ipabatid at ilarawan ang iba’t ibang
Roland Ewart R. Costiniano, Frances Joyce N. Duldulao, Riz Marriel P. Regaspi halimaw na naglukob di lamang sa ating lipunan
kundi higit lalo sa ating kaloob-looban. Ang tanging
NAG-AYOS NG DISENYO pithaya ng ISYUng ito ay ang paalabin ang baga at
Nico L. Lasaca nasang buwagin ang mga halimaw na sukal sa ating
puso at ubod. Nasa atin ang gubat. Bahagi tayo
NAGDISENYO NG PABALAT nito. Ang pagtakas sa tanikala ng pagkakabigkis
Ghimvern S. Villegas (theme, art) at Nico L. Lasaca (minor modifications, details)
natin dito ay nananatili pa rin sa dahon ng ating
TAGAPAYO
desisyon. PA
Prof. May Ann G. Robledo

10 ISYU ISYU 11
The Philippine Artisan - Manila

Mga P i l a t sa Perlas :
Samu’t saring batikos sa bansang Pilipinas
Sa panulat nina Thea Camille M. Diaz, Vijielyn Fuentes at Sarah Skyler Bucu

ISANG KAYAMANANG MAIPAGMAMALAKI bilang isang Pilipino ang pagiging ‘Perlas ng Silangan’ ng ating bansa. Tila
napaka-makahulugan ang mga katagang ito bilang isa sa mga estadong pinaka-nangingibabaw sa mundo dahil sa angking
ganda ng mga likas na yaman. Hindi rin maipagkakailang ang mga yamang ito ng kapaligiran, mamamayan at lipunan sa
kapuluan ng ating bansa ay tuluy-tuloy na nakikilala. Subalit ang pangyayari ring ito ay unti-unti na ngayong kinakikitaan ng
malaking imahe ng pagbabago. Ang kinang na taglay ng perlas ay unti-unti nang kumukupas at ang palibot nito ay nagsisimula
nang magkalamat dahil sa iba’t ibang batikos na maririnig mula sa matatabil na labi ng iba’t ibang lahi. Mga makataas-
dugong paghusga at pagbatikos na sa ngayo’y nangingibabaw mula sa mga lipunang banyaga.
Normal na sa atin ang makatanggap ng mga batikos mula sa
ibang lahi dahil na rin sa pagiging third world ng ating bansa.
Bagaman nasa ika-21 siglo na tayo, hindi pa rin maiwawaksi ang
pagkakaroon ng diskriminasyon sa pagitan ng lahing kayumanggi
at puti. Tulad na lamang ng eleksyon noong 1948 na naganap
sa Timog Aprika kung saan ipinatupad ng National Party ang
apartheid o separateness kung saan kailangang maghiwa-hiwalay
ang iba’t ibang lahi sa bansang iyon depende sa kulay ng kanilang
balat. Ang mga katutubo ay napasailalim sa diskriminasyon. Ang
patakarang ito ay tumagal hanggang 1990 kahit na naitatag na ang
United Nations noon pang 1950. Maging ang ibang Pilipino na
nananahan sa mga bansang iyon ay nasaksihan ang pang-aaping
iyon.
Magmula nang lumaganap at lumala ang mga krimen sa ating
bansa dulot ng hindi magandang kaugalian ng ilang mga Pilipino,
unti-unting sumama ang imahe ng Pilipinas sa mga dayuhang
bansa. Naglipana na ang mga negatibong komento sa atin sa
pamamagitan ng mga pahayagan, magasin, telebisyon, internet at
radyo, sa loob at labas ng bansa. Isang halimbawa nito ay ang
naging linya ni Teri Hatcher, isang sikat na aktres sa Amerika sa
palabas na Desperate Housewives. “Before we go any further, can
I check those diplomas? ‘Cause I just want to make sure they’re
not from some med. school in the Philippines.” Ang linyang ito
sa nasabing palabas ay lubhang ikinagalit ng mga Pilipinong
nasa larangan ng medisina. Ito’y sapagkat malinaw na ipinakita
sa pahayag ang pailalim na pang-uuyam at pagmamaliit sa
kredibilidad ng mga doktor sa ating bansa. Dahil dito, sinampahan
nila ng kaso ang American Broadcasting Company at hiniling na
tuluyan nang ipull-out ang nasabing programa. Gayunpaman, ang
kaso ay napawalang-bisa. Humingi na lang ng paumanhin ang
mga producers ng nasabing palabas at nangakong hindi na muling
mauulit ang nasabing insidente.
Kumalat din ang isang Alleged Hate Letter to the Filipino
People na akda diumano ni Art Bell, isang retiradong radio
broadcaster sa Estados Unidos na siyang bumatikos rin sa
Pilipinas. Ito ang ilan sa mga nabanggit sa sulat: “The Philippines
is a third world country. Nothing respectable has ever been created
by Filipino people during the entire human history. Nothing good
has ever come from the Philippines and I don’t believe nothing
good ever will.” Ito ang mga pahayag na siyang ikinagalit nang
lubos ng maraming Pilipino. Ipinahayag din niya bilang isang
residente ng Japan ang obserbasyon na ito: “The only Filipino
that can live successfully in Japan are the Filipino prostitutes.”
Ngunit para sa mga nakakakilala’t mga tagasubaybay ni Bell,
naniniwala silang hindi niya ito magagawa lalo na’t nagkaroon
siya ng kasintahang Pilipina na naging dahilan ng pananahan niya
sa Pilipinas. Pinaghihinalaang may malaking galit ang sinumang
nagpakalat ng akdang ito hindi lamang sa mga Pilipino kundi
maging kay Bell na ginamit nang walang pahintulot ang kanyang
pangalan.
Sa larangan naman ng isports, hindi maikakailang napabantog
sa sa buong mundo bilang isang magilas na boksingero si Manny
“Pacman” Pacquiao. Siya pa lang ang nagkakaroon ng walong
world titles sa magkakaibang dibisyon at nabansagan bilang
number one pound for pound king ng iba’t ibang sports news
at boxing websites na dating titulo ng boksingerong si Floyd
Mayweather Jr. Inabangan ng karamihan ang kanilang pagtutuos
na pinamagatang Fight of the Decade na sa kasamaang-palad
ay naudlot. Nagkomento rin si Mayweather noong naglaban
sina Pacquiao at Joshua Clottey ng Ghana. Ayon sa kanya, ang
pagtatapos ng kanilang laban ay “all busted up.” Nawika rin
niyang, “The only reason why he’s popular is because he’s an
ethnic minority from the Philippines, so it’s something special.
If he was from Africa he would be just another boxer.” Sa mga
pahayag niyang ito ay nagwika si Bob Arum, promoter ng Top
Rank Promotions, na si Mayweather ay isang ‘psychological
coward.’ Ayaw niyang makalaban si Pacquiao dahil natatakot
siyang matalo nito at masira ang kanyang pagiging undefeated.
Gumawa din ng malaking ingay ang mga birong pahayag
ni Adam Carolla na kilala bilang isang matagumpay na podcast
sa kanyang live radio interview tungkol sa pagtanggi ni Manny
Pacquiao na magpa-drug test para sa laban nila ni Mayweather
Jr. Pinahayag niyang “but because he’s from the Philippines and
because he’s prayin’ to chicken bones and stuff like that, everyone
kinda like. Well you gotta respect him for his belief system or you
won’t cause he’s a f****n’ idiot, they got this and sex tours, that’s
all they have over there. Get your s**t together Philippines. Jesus
Christ, I mean, again, it’s fine to be proud of your countrymen. But
that’s it? That’s all you got?”
Maraming umalma sa kanyang pahayag, hindi lamang ang
mga kababayan natin kundi pati na rin ang ibang dayuhang saludo
kay Pacquiao. Hindi rin mabilang ang mga komento at video
responses ng mga bloggers at miyembro ng mga networking sites.
Dahil dito ay humingi ng despensa si Carolla sa pamamagitan ng
twitter. “I have read your comments. Sorry if I offended many of
you. I don’t preplan my commentary. I tried provoking it, funny
but I crossed the line & I’m sorry. By the way, I think Manny is a
great fighter.” Ngunit ang sabi nga ng kilalang blogger sa Estados
Unidos na si Perez Hilton sa kanyang website na perezhilton.com,
“we’re not sure if a couple little tweets are going to be enough!”
Dahil na rin sa mga kamalian ng ilang Pilipino, maging
ang ating bansa’y nadadamay at nasasama sa pagkakaroon ng
maruming imahe, gaya na lamang ng dalawa sa pinakamalaking
krimen na naganap sa ating bansa. Isa rito ay ang Maguindanao
Massacre noong Nobyembre 2009 na dulot ng away-pulitika
ng dalawang makapangyarihang angkan, ang Ampatuan at ang
Mangundadatu. Ito’y nag-iwan ng humigit-kumulang animnapung
kataong patay na kinabibilangan ng mga mamamahayag at ilan sa
mga kamag-anak at kasamahan sa pangangampanya ni Gobernador
Mangundadatu. Ito ang nagsilbing dahilan ng pagdeklara ni
dating Pangulong Gloria Macapagal Arroyo ng Batas Militar sa
nasabing lugar. Ang naitalang bilang ng mga suspek ay isandaan
at siyamnapu’t walo, kasama si Andal Ampatuan at ilang mga
kamag-anak ngunit ang dalawa sa kanila ay napawalang-sala, na
siyang ikinagalit ng mga naiwan ng mga biktima. Humina ang
turismo ng ating bansa dulot ng katakut-takot na pangyayaring
naganap. Sa kadahilanang ito, binansagan ang ating bansa bilang
ikalawa sa pinakadelikadong bansa para sa mga mamamahayag
na kasunod ng Iraq, ayon sa Committee to Protect Journalists
dahil tatlumpu’t apat sa mga ito ang nasawi.
Ikalawa ay ang Manila Hostage Crisis na naganap nito lamang
Agosto 23 - isang pangyayari na ikinamatay ng pitong Hongkong
nationals kasama ang hostage taker at former Senior Inspector na
si Rolando Mendoza, na gumimbal at tinutukan hindi lamang sa
buong bansa kundi maging sa buong mundo. Maraming mga Tsino
ang nagalit at nagprotesta sa ating embahada sa Hongkong at
China. Ang pangyayaring ito’y dinumog din ng international press
kabilang na ang BBC at CNN na nagpahayag na “Philippines,
worst country to go to.” Ayon naman sa isang British Security
Analyst na si Charles Shoebridge sa kanyang List of Ten Things
Filipino Cops Could Have Done Differently, “police should always
consider putting a barrier or screen around the area to shield the
scene from the cameras and keep the hostage taker in the dark.”
Gayunpaman, ito’y hindi tuwirang nagawa ng pulisya dahil na
rin sa dami ng taong nais masaksihan ang krimen. Magkaganoon
man, marami pa ring Tsino ang nananatili’t naninirahan sa ating
bansa. Nagpahayag din ang Chinese Government, ayon sa report
ng Incident Investigation and Review Committee, na kahit papano
ay nagpapasalamat sila sapagkat nakita naman daw nila na ang
pangyayari ay nahawakan “in a sincere and serious manner.”
Ngunit, sa kabila ng patung-patong na batikos na ito,
marami pa rin ang patuloy na nabibighani sa ganda at kultura ng
Pilipinas. Dahil dito, hindi na nakapagtataka kung bakit marami
pa ring banyaga ang tumitingala sa ating bansa. Isa na rito si Rafe
Bartholomew, isang Fullbright scholar sa basketball at may-akda
ng Pacific Rims: Beemen Ballin’ in Flip-Flops at ng Philippines’
Unlikely Love Affair with Basketball. Na-inspire siyang isulat ang
libro dahil sa kakaibang pagkahilig ng mga Pinoy sa basketball.
Kahit improvised ang mga basketball court, walang net ang ring,
naka-tsinelas, kadalasa’y walang jersey na suot at kulang sa height
ay patuloy pa rin ang mga Pilipino sa paglalaro. Nabanggit din sa
libro na mas sikat pa ang PBA dito sa Pilipinas kung ikukumpara
sa NBA sa Amerika dahil ang mga fans nito ay hindi lang mga
bata kundi mga pulitiko at maimpluwensiya ring tao.
Ganito rin ang naging sentimyento ng kilalang British author
na si Neil Gaiman, may-akda ng mga kilalang nobela tulad ng
Neverwhere at Stardust ay may sariling paghanga rin sa ating
mga Pilipino. Tinanong ni RJ Ledesma ng The Philippine Star si
Gaiman kung nakaimpluwensiya ba ang mga batikang Pilipino
sa comic book industry sa US na sina Nestor Redondo, Alfredo
Alcala at Alex Nino na pare-parehong nagtrabaho sa DC Comics.
Ito ang naging sagot ni Gaiman: “I honestly don’t know, but the
enormous effect that these artists had on me was that it gave me a
respect for the Philippines.”
Hindi pa rin api tayong mga Pilipino. Marami pa rin ang
saludo sa atin. Isang halimbawa na lamang nito ay ang pagtingala
ng buong mundo sa mapayapang rebolusyon noong 1986 ― ang
People Power Revolution. Napatalsik ng kauna-unahang babaeng
presidente ng Pilipinas na si Corazon Cojuangco Aquino ang
diktador at dating presidente ng bansa na si Ferdinand Marcos.
Dahil dito, binansagan siyang Ina ng Demokrasya, itinanghal bilang
isa sa 1986 Women of the Year at naging cover ng Time Magazine
ng nakaraang taon. Nabigyan rin siya ng standing ovation noong
nagtalumpati siya sa UN General Assembly at nakatanggap ng
‘di mabilang na papuri mula sa mga namumuno ng iba’t-ibang
bansa. Naitala ang kanyang pamahalaan bilang pinakamalinis na
administrasyon dahil na rin sa mababang bilang ng mga naganap
na krimen at korapsyon. Ang mga natamo niyang ito ay nagsilbing
inspirasyon para sa ibang mga bansa sa pagkakaroon ng babaeng
presidente at pagtataguyod ng gobyerno sa malinis na paraan.
Ang isa rin sa mga dahilan ng pagdagsa ng mga dayuhan sa
ating bansa ay dahil sa pagiging bihasa at magagaling sa wikang
Ingles ng mga Pilipino. Maraming banyaga, lalung-lalo na ang
mga Korean, ang nagtutungo sa atin upang magpaturo ng Ingles.
Sa isang video sa Youtube, mapapanood ang pagpuri ni Song Hye
Kyo, isang sikat na artista sa South Korea, ukol sa pagsasalita
ng wikang Ingles ng mga Pilipino. Ayon sa kanya, “they are
really fluent in English and they don’t have that complicated
accent in speaking which makes their words much more easier to
understand.”
Ayon nga sa isang tanyag na kasabihan, walang sinumang
likha ng Diyos ang perpekto. Normal sa bawat indibidwal ang
pagkakaroon ng kahinaan ngunit sa kabila nito’y mayroon pa
rin tayong angking kalakasan na maaari nating magamit sa pag-
unlad. Hindi dahil walang perpekto’y hihinto na tayo sa paglago.
Ang bawat negatibong komentong ating natatanggap ay maaari
nating gamitin upang magsilbing repleksyon sa ating mga mali
at upang ito’y maitama natin. Ang mga positibong komento
naman ay maaaring magsilbing motibasyon sa ating sarili
upang mas lalong pagbutihan ang ating gawain. Ang pagiging
maunawain at mapagbigay ang siyang nagsisilbing isa sa mga
daan upang magkaroon ng isang maunlad na bansa at lipunan.
Ang pagtutulungan papunta sa itaas at hindi ang paghihilahan
pababa ang dapat mamayani sa bawat isa. Parating may ikalawang
pagkakataon para sa bawat isa ngunit hindi ito nangangahulugan
na dapat nating sayangin ang nauna. Hangga’t may pagkakataon
ay gawin natin ang ating makakaya nang sa gayon ay maiwasan o
‘di kaya nama’y maituwid ang ating mga kamalian. PA

12 ISYU