http://www.tutor.com.my/stpm/kesantunan_berbahasa.

htm

Kesantunan Berbahasa

Cara sapaan lisan/bertulis menurut bahasa Melayu dengan sopan

1. santun supaya tidak dianggap sebagai biadab atau tidak berbudi
bahasa.
Kehalusan budi bahasa dalam memakai atau menggunakan
2. bahasa atau kesopanan ketika menggunakan bahasa.
Dalam kesantunan berbahasa, bahasa Melayu mempunyai sistem
3. sapaan dan panggilan yang tersendiri.
Sistem sapaan dan panggilan ini melibatkan penggabungan
4.  gelaran, rujukan hormat dan ganti nama.
5.  Kesantunan berbahasa mempunyai ciri-ciri yang tertentu.
Penggunaan kosa kata dan ganti nama diberi perhatian khusus
agar sesuai dengan kedudukan, pangkat, umur, dan keakraban
hubungan.
Bahasa halus mengikut Asmah Haji Omar ``disamakan dengan
6.  pendidikan yang penuh dengan adab tata tertib.''
7.  Kesantunan berbahasa juga dikaitkan dengan penggunaan
bahasa halus, termasuk di dalamnya ialah laras bahasa istana.
Antara ungkapan berkenaan ialah patik, tuanku, berangkat,
bersiram, bersemayam, junjung kasih, bercemar duli dan
sebagainya.
8.  Kata dan ungkapan bertatasusila banyak digunakan dalam
keadaan biasa. Pemilihan kata dan ungkapan cuma bergantung
kepada kedudukan, pangkat, umur dan keakraban hubungan.
9, Lihat contoh berikut:

Digunakan untuk orang lelaki

Pak yangs ama sebaya dengan ayah
kendiri.
Digunaka utnuk orang
Mak perempuan yang kira-kira
sebaya dengan emak kendiri
Digunakan untuk orang lelaki
atau prempuan yang kira-kira
Tok
sebaya dengan datuk atau
nenek kendiri.
Digunakan untuk orang lelaki
Abang yang tidak setua ayah kendiri
dan juga tidak semua kendiri.
Digunakan untuk orang
perempuan yang tidak setua
Kakak
emak kendiri dan juga tidak
semuda kendiri.
Digunakan untuk orang lelaki
Adik atau permepuan yang lebih
muda daripada kendiri.
http://www.tutor.com.my/stpm/kesantunan_berbahasa.htm

 
Gelaran Pak atau Mak ketika berkomunikasi ditambah dengan
10.
Cik, menjadi Mak Cik atau Pak Cik
11. Jenama kekeluargaan terbahagi kepada:

i. Jenama kekeluargaan pertalian darah (Pak Long, Mak Long,

Pak Ngah, Mak Ngah, Pak Lang, Mak Lang, Pak Njang, Mak
Njang, Pak Cik, Mak Cik, Pak Su, Mak Su.

Gabungan nama kekeluargaan asas (Abang (bang) dan Kak

dengan jenama kekeluargaan pertalian darah hanya terbatas
kepada Long, Ngah dan Cik seperti Bang Long, Kak Long, Bang
Ngah, Kak Ngah, Bang Cik dan Kak Cik.

ii. Jenama kekeluargaan ikatan perkahwinan

Diwakili oleh kata menantu, mentua dan ipar. (Pak Mentua, Mak
Mentua dan Tok Mentua). Ipar digunakan untuk merujuk kepada
ahli-ahli dalam keluarga suami atau isteri selain menantu
danmentua. Contoh: abang ipar, kak ipar, adik ipar mak long
ipar, mak ngah ipar dan sebagainya.
12. Gelaran Pergaulan Bebas

Biasanya Cik digunakan untuk perempuan yang belum

berkahwin, manakala Encik untuk lelaki sahaja.

 
13. Gelaran Pergaulan Tak Bersahaja (Formal)

Tuan - digunakan untuk lelaki yang lebih tinggi pangkatnya

daripada kendiri, dan orang lelaki bergelar Haji, Doktor, Profesor
dan Syed.

Encik, Cik - boleh digunakan untuk orang lelaki yag lebih tinggi
pangkatnya, daripada kendiri seperti Encik Ahmad atau Cik
Ahmad.

Puan - untuk perempuan sahaj ayang pangkatnya lebih tinggi

daripada kendiri, dan perempuan yang mempunyai gelaran
Doktor, Profesor dan sebagainya.

Saudara - digunakan untuk orang lelaki atau perempuan yang

seumur dengankendiri atau lebih muda, dan hubungannya belum
rapat dewngan kendiri atau digunakan dalam rujukan kepada
ahli-ahli dalam mesyuarat,perbahasan dan sebagainya.

Saudari - digunakan untuk perempuan sahaja dalam konteks

yang sama dengan penggunaan gelaran saudara.

Tetuan - hanya digunakan dalam surat rasmi yang ditujukan

http://www.tutor.com.my/stpm/kesantunan_berbahasa.htm

kepada para pemilik atau pentadbir syarikat perniagaan

(termausk syarikat guaman) seperti: Tetuan Syarikat Sinaran
Sdn. Bhd.)

 
14.  Gelaran Warisan

Contoh Raja (Perak, Selangor), Pangeran, Pangeran Anak,

Pangeran Muda (Brunei Darussalam) Tengku (Kelantan, Pahang,
Kedah, Terengganu).

Gelaran keturunan orang-orang

besar; Megat dan Puteri (Perak), Nik (Kelantan), Wan (Kelantan,
Terengganu), Abang (Sarawak); Datu (Sabah), Awangku,
Pangeran dan Dayangku (Brunei Darussalam), Tan (di Kedah)
dan Tun (Terengganu)

Gelaran warisan kepada keturunan Nabi Muhammad s.a.w.

seperti syed atau sayid bagi lelaki dan Syarifah bagi perempuan.
Sesetengah pihak mengatakan bahawa gelaran Syarif,
Syekh dan Siti juga tergolong ke dalam gelaran jenis ini.

Gelaran warisan daripada keturunan yang berasal dari luar

Malaysia seperti Raden (Jawa), Daeng (Bugis), Sidi,
Sutan (Minangkabau), Teuku dan Teungku(Aceh).

 
15. Gelaran Kurniaan, Tun, Toh Puan, Puan Sri, Datuk (Datuk Seri,
Datuk Paduka, Datuk Setia), Datuk (Satuk Patingi, Datuk Amar),
Datin Paduka (gelaran yang dikurniakan oleh kerajaan negeri
Selangor), Toh Puan (isteri kepada datuk di Terengganu)

Pendeta Za'aba (gelaran kurniaan yahng diberikan oleh

pertubuhan seperti Kongres Bahasa Melayu Ketiga (1956).
Gelaran Bapa Kemerdekaan kepada Tunku Abdul Rahman Putra
Al-Haj.
16. Gabungan Gelaran

(a) kekeluargaan + keagamaan. - Pak Haji

(b) Pergaulan Tak Bersahaja (kecuali saudara) + Keagamaan. -

Tuan Haji

(c) Kekeluargaan + warisan (hanya Ungku, Engku, Wan, Nik) -

Pak Ungku, Mak Ungku, Mak Wan, Pak Nik.

(d) Pergaulan Tak Bersahaja + Keagamaan + Warisan (hanya

Nik). Contoh: Tuan Haji Nik
http://www.tutor.com.my/stpm/kesantunan_berbahasa.htm

(e) Warisan (Kecuali Nik) + Keagamaan. - Raja Haji

(f) Kurniaan Kerajaan + Akademik/Ikhtisas + Warisan +

Keagamaan. - Tan Sri Prof. Raja Haji Osman

 
17. Rujukan Hormat
Orang Yang Disapa Rujukan Hormat
Yang di-Pertuan Agong dan Raja Kebawah Duli Yang Maha Mulia
Permaisuri Agong Seri Paduka Baginda
Sultan, Raja, Sultanah, Tengku
Duli Yang Maha Mulia
Ampuan, Raja Permaisuri
Balu Raja Yang Maha Mulia
Raja Muda atau Tengku Duli Yang Teramat Mulia atau
Mahkota Yang Teramat Mulia
Kerabat Diraja Karib Yang Amat Mulia
Bergelar warisan Yang Mulia
Perdana Menteri, Timbalan
Perdana Menteri, Menteri Besar, Yang Amat Berhormat
Ketua Menteri
Menteri, Ahli Parlimen, Ahli
Dewan Undangan Negeri (wakil Yang Berhormat
rakyat)
Wakil Rakyat yang mempunyai
Yang Berhormat Mulia
gelaran Tengku atau Raja
Tun, Toh Puan Yang Amat Berbahagia
Yang mempunyai gelaran
kurniaan kerajaan (selain Tun
Yang Berbahagia
dan Toh Puan) atau/dan gelaran
ikhtisas yang formal
Ketua Hakim Negara Yang Amat Arif
Ketua Polis Negara Yang Amat Setia
Hakim, Kadi Yang Arif
Mufti dan pemimpin Islam Sahibul Samahah
Ketua jabatan tanpa gelaran Yang Berusaha