Эх функц, тодорхойгүй

интеграл, интегралчлах
аргууд, интегралын таблиц

Лекц-1
 Ашиглах материалууд
• МТ102 хичээлийн семинарийн гарын
авлага.
• Дээд математик
• Инженер математик-1
• Дифференциал тэгшитгэл Л.Өвгөн 2005 он
• www.xtk-bolor.ucoz.com
• www.justmathtutoring.com
 Дэд сэдвүүд
• Эх функц
• Тодорхойгүй интеграл
• Интегралын таблиц
 Эх функц тодорхойгүй интеграл
• Хэрэв F(x) ]a,b[ завсрын дурын цэг дээр
дифференциалчлагдах бөгөөд уламжлал
F’(x) нь өгөгдсөн f(x) функцтэй тэнцүү бол
F(x) функцийг f(x) функцийн ]a,b[ завсар
F1 ( x)  F2 ( x)  const

дээрх эх функц гэнэ.

• Өөрөөр хэлбэл
F ( x)  x  3x  5
2

f ( x)  2 x  3
F ' ( x)  2 x  3 ба F ' (x)  f (x)
• хэрэв ]a,b[ хэрчим дээрх f(x) функцийн эх
функцүүд нь F1, F2 бол F1 ( x)  F2 ( x)  const
байна.
• f(x) функцийн ]a,b[ хэрчим дээрх бүх эх
функцийн олонлогийг f(x) функцийн
тодорхойгүй интеграл гэнэ.
•  f ( x) dx гэж тэмдэглэнэ
•  интегралын тэмдэг
• f(x) -интеграл доорх функц гэнэ.
•  f ( x)dx  F ( x)  C байна.
 Тодорхойгүй интегралын чанар
]a,b[ дээр f(x) функцийн эх функц F(x) болог.
 
1. d  f ( x)dx  f ( x)dx
2.  d  F ( x)   F ( x)dx
3.  ,   R, f(x),  (x) ; дифференциалчлагдах функц бол
 f ( x)   ( x) dx    f ( x)dx     ( x)dx
4. f(x), эх функц F(x) бол
1
 f (ax  b)dx  F (ax  b)  C
a
 Хялбар интегралын таблиц
1.
2.
3.
4.
5.   C
x x
e dx e
x
6.  a dx  a  C
x

ln a
7. 1 dx  tgx  C
 cos 2
x
 Хялбар интегралын таблиц
7.  12 dx  ctgx  C
sin x
8.  1 dx  arcsin x  C
1 x 2

9.  1 dx   arccos x  C
1 x 2

10. 1 dx  arctgx  C
 1 x 2

11. 1 dx  arcctgx  C
1 x2

12.
13.
14.
Тодорхойгүй интегралыг бодох аргууд

• Хэсэгчлэх
• Хувьсагч солих, орлуулах арга
• Иррациональ илэрхийллийг интегралчлах
• Рациональ бутархайг интегралчлах
• Тригонометр функцийн интегралчлах
 Хувьсагч солих
• Интегралчлах гинэ хувьсагч оруулан хялбар
интегралд шилжүүлэх аргыг орлуулах буюу
хувьсагч солих арга гэнэ. f(t) тасралтгүй
функц, t=(x)- дифференциалчдагддаг
функц бөгөөд утгын муж нь f(t) функцийн
тодорхойлогдох мужид харъяалагддаг бол

 f (( x))' ( x)dx   f (t )dt  C

 Хувьсагч солих
•  f ((x))' (x)dx   f (t)dt  C тодорхойгүй
интегралд орлуулга хийх арга гэнэ.
• Энэ томъёоны х-ийг t-р, t-г х-ээр солиход
тодорхойгүй интегралд хувьсагч солих
томъёо гарна.
 f ( x)dx   f ( (t )) ' (t )dt  C
• Жишээ нь:
 
 3x  t 
  1 1 1
 sin 3xdx   3dx  dt    3 sin tdt   3 cos t  C   3 cos 3x  C
 dx  1 dt 
 3 
 Хэсэгчлэх арга
• u(x), v(x) ямар нэг завсрт тасралтгүй
дифференциалчлагдах функц байвал

 u( x)v' ( x)dx  u( x)v( x)   v(v)u' ( x)dx

• Өөрөөр хэлбэл

 udv  uv   vdu
 Жишээ нь:

 1 
 u  ln x u '  dx  2 2 2 2 2
 x x
  ln x  x 1 x x x x
 x ln xdx 
 x 2 
2  2 x
 dx  ln x   dx  ln x   C
2 2 2 4
 dv  xdx v  
 2 