Inteligentny Budynek

CENTRUM KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO nr 2
w BYDGOSZCZY
Zaoczne Studium Informatyczne
„Inteligentny budynek”
Promotor: Autor:
mgr Zbigniew Ratajczak Agnieszka Brylińska
Bydgoszcz 2006
Agnieszka Brylińska – „Inteligentny budynek”
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
SPIS TREŚCI
1. Idea inteligentnego budynku __________________________________________________4
2. Historia _____________________________________________________________________8
3. Integracja systemów ________________________________________________________11
4. Struktura inteligentnego budynku ____________________________________________23
4.1. Systemy ogrzewania i klimatyzacji _______________________________________23

4.1.1. Metody miejscowej regulacji temperatury _____________________________26
4.2. Systemy ochrony i bezpieczeństwa_______________________________________33
4.3. Zabezpieczenia ppoż. I inne ______________________________________________37
4.4. Oświetlenie ____________________________________________________________38
4.5. Okablowanie ___________________________________________________________42
5. Systemy sterowania ________________________________________________________46
5.1. Zamknięte oraz otwarte systemy sterowania ______________________________47
5.2. Hierarchiczna struktura systemów sterowania _____________________________49
5.3. Porównanie systemów zarządzania _______________________________________53

5.3.1. Poziom zarządzania i administracji ________________________________________53
5.3.2. Poziom automatyzacji i wykonawczy – systemy techniczne _____________________54
5.3.3. Poziom automatyzacji i wykonawczy – systemy bezpieczeństwa__________________55
6. Inteligentne systemy instalacyjne ____________________________________________56
6.1. EIB ____________________________________________________________________56

6.1.1. Topologia systemu __________________________________________________56
6.1.2. Adresowanie _______________________________________________________59
6.1.3. Budowa i sposób przesyłu telegramu _________________________________61
6.1.4. Urządzenia magistralne ______________________________________________62
6.1.5. Dane techniczne magistrali instabus EIB ______________________________64
6.1.6. Oprogramowanie ___________________________________________________65
6.2. Powernet ______________________________________________________________70

6.2.1. Ograniczenia zastosowania systemu Powernet ________________________71
_________________________________________________________________________2
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6.3. LonWorks ______________________________________________________________72

6.3.1. Istota działania. _____________________________________________________74
6.3.2. Budowa węzła sieci LonWork ________________________________________75
6.3.3. Zastosowanie interfejsów sieciowych_________________________________78
6.3.4. Warstwowa budowa protokołu LonTalk _______________________________79
6.3.5. Adresowanie _______________________________________________________81
6.3.6. Topologia systemu LonWorks ________________________________________83
6.3.7. Możliwości systemu LonWorks_______________________________________84
6.4. X-10___________________________________________________________________86
6.4.1. Porównanie X-10 z EIB ______________________________________________88
6.5. RadioBus_______________________________________________________________89
6.6. UpnP __________________________________________________________________90
7. Inteligentne budynki ________________________________________________________91

Company House – budynek biurowy MICROSOFT – Warszawa _______________92
Fabryka matryc Saueressig – Tarnowo Podgórne k. Poznania _________________92
Dom Billa Gatesa _____________________________________________________93
8. Prognozy i kierunki rozwoju__________________________________________________94
Literatura _____________________________________________________________________98
_________________________________________________________________________3
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
1. Idea inteligentnego budynku
Inteligentny budynek, zwany również inteligentnym domem, jest wysoko

zaawansowanym technicznie budynkiem z automatycznym, bardzo elastycznym
systemem zarządzania. Inteligentny budynek posiada system czujników i detektorów
oraz jeden, zintegrowany system zarządzania wszystkimi znajdującymi się w budynku
instalacjami. Dzięki informacjom pochodzącym z różnych elementów systemu,
umożliwia reakcję na zmiany środowiska wewnątrz i na zewnątrz budynku,
maksymalizację funkcjonalności, komfortu i bezpieczeństwa oraz minimalizację
kosztów eksploatacji i modernizacji. System inteligentnego budynku nie może
wpływać negatywnie na ludzi znajdujących się w jego środowisku.
Rys. 1. Schemat inteligentnego budynku
Najbardziej rozpowszechnionym systemem jest Instabus EIB, który oparty jest

na doświadczeniach i rozwiązaniach zastosowanych w sieciach komputerowych.
_________________________________________________________________________4
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Topologia sieci, transmisja danych i sposób komunikowania się w obu przypadkach są

podobne. EIB lub inaczej instabus EIB, to Europejska Magistrala Instalacyjna (ang.
European Istallation Bus), czyli inteligentny, zdecentralizowany system sterowania
służący do załączania, sterowania, regulacji i nadzoru urządzeń technicznych
znajdujących się w budynku. W tradycyjnej instalacji elektrycznej zrealizowanie każdej
funkcji wymaga prowadzenia oddzielnego przewodu, a każdy system sterowania
posiada własną sieć.
W systemie EIB następuje rozdzielenie sygnałów sterujących i kontrolnych
przesyłanych np. dwużyłowym przewodem magistralnym od obwodów zasilania
poszczególnych odbiorników. Najczęściej stosuje się sieć SELV ( Safety Extra Low
Voltage) o napięciu nominalnym 24V DC, która jest źródłem informacji i zasilania dla
układów działających w systemie EIB i odpowiedzialnych za transmisję sygnału. Każdy
z elementów wyposażony jest we własny mikroprocesorowy układ elektroniczny
pozwalający realizować funkcje inteligencji rozproszonej.
Urządzenia podłączone do magistrali można podzielić na sensory i actory.
Podział taki przedstawia rys. 2. Sensory odpowiadają za detekcję zmian określonych
wielkości fizycznych występujących w budynku, a actory wykonują przydzielone im
zadania na podstawie instrukcji pochodzących od sensorów. Sensorami mogą być
urządzenia takie jak: przyciski sterujące włącz-wyłącz, ściemniacze, czujniki natężenia
oświetlenia, temperatury, wilgotności czy elementy kontrolne np. zadajnik
temperatury lub panel wizualizacyjny.
Rys. 2. Budowa systemu EIB
_________________________________________________________________________5
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Zarówno sensory jak i actory EIB w zależności od realizowanych przez nie

funkcji mogą być przyłączone do sieci zasilającej 220V AC. Jeżeli do zasilania danego
urządzenia wystarcza napięcie 24V DC np. zawór regulujący dopływ wody do
grzejnika, czy też wyłącznik oświetlenia, to do jego zasilania wykorzystuje się sam
przewód magistralny, natomiast w przypadku np. sterowania żaluzjami konieczne jest
doprowadzenie sieci zasilającej 220V do silników wykonawczych. EIB może
wykorzystywać do komunikacji różne warianty mediów, w tym podczerwień, sieć
energetyczną oraz częstotliwości radiowe.
Informacje przesyłane są w trybie symetrycznej asynchronicznej transmisji
szeregowej jako modulacja napięcia, gdzie impuls to logiczne zero, a jego brak, to
logiczna jedynka. Wiadomości ujęte są w telegramy o ściśle określonej budowie.
Nagłówek to np. adres nadawcy i odbiorcy, rdzeń to informacja przesyłana, a część
kontrolna zabezpiecza prawidłową transmisję danych. Często się jednak zdarza, że
kilka elementów chce nadawać równocześnie. Następuje wtedy losowanie metodą
testowania nośnika i wspólnego dostępu do sieci z unikaniem kolizji, czyli CSMA/CA
(ang. Carrier Sense Multiple Acces with Colision Avoidance). Polega to na tym, że gdy
dwaj uczestnicy transmisji chcą jednocześnie nadawać, ten z niższym priorytetem
wstrzymuje się i kontynuuje po zwolnieniu się sieci. Jeśli obaj mają ten sam priorytet,
to wstrzymuje się ten z niższym adresem fizycznym. Elementem magistralnym jest
każde urządzenia podłączone do magistrali, potrafiące komunikować się z innymi
urządzeniem przez magistralę EIB tzn. wysyłać lub odbierać telegramy. W tym celu
każdy element magistralny wyposażony jest w odpowiedni moduł elektroniczny
realizujący zadane funkcje. Element magistralny składa się z portu magistralnego i
elementu końcowego specyficznego ze względu na wykonywaną funkcję,
wymieniającego z portem magistralnym informacje za pomocą 10-pinowego łącza
komunikacyjnego. Port magistralny jest elementem uniwersalnym odbierającym
telegramy, dekodującym je i przesyłającym do elementu końcowego lub pobierającym
informacje z urządzenia końcowego kodującym je i wysysającym w postaci telegramu
na magistralę.
Element końcowy może być na stałe zintegrowany w obudowie z portem
magistralnym lub też może stanowić osobny moduł w formie nakładki. Obecnie
produkowane elementy magistralne występują jako:
_________________________________________________________________________6
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
podtynkowe przypominające budową tradycyjne łączniki instalacyjne

natynkowe w specjalizowanych obudowach
szeregowe, przeznaczone do montażu w rozdzielnicach na szynach 35 mm
modułowe, stosowane do montażu w oprawach
Rys. 3. Porównanie instalacji EIB z tradycyjną
Powyższy rysunek przedstawia podstawowe różnice między instalacją

tradycyjną a EIB. Niewątpliwą zaletą „inteligentnego budynku” jest integracja
wszystkich systemów, co wpływa na oszczędność energii i większe możliwości
wykorzystania sieci w eksploatacji obiektu (rys. 3).
System EIB może być zainstalowany w każdym budynku - biurowcu, urzędzie,
hotelu, szkole, czy domku jednorodzinnym. Magistrala EIB umożliwia kontrolowanie
wszystkich funkcji budynku za pośrednictwem jednego kabla, bez potrzeby tworzenia
centrum sterowania, oferując przy tym możliwość rozbudowy i modyfikacji w każdym
momencie.
_________________________________________________________________________7
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Historia
Pomysł inteligentnego budynku i systemu zarządzania budynkiem sięga

korzeniami sektora przemysłowego Stanów Zjednoczonych lat '70 i wywodzi się z
systemów kontroli produkcji zautomatyzowanej i optymalizacji środowiska rozwoju
roślin. Technologie i rozwiązania jakie zostały wymyślone w tej dziedzinie do końca
1980 roku, pozwoliły na konstruowanie systemów zarządzania budynkiem do
zastosowań prywatnych, a przede wszystkim biurowych.
Ówczesne zmiany w konstrukcji budynków inteligentnych wynikały z
elektronicznych udoskonaleń systemów ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji (z ang.
HVAC- Heating, Ventilation and Air Conditioning) oraz systemów oświetleniowych.
Główną przyczyną tych zmian była konieczność ograniczenia zużycia energii oraz
usprawnienie obsługi nowo powstających, coraz to większych biurowców. Dzięki
wprowadzeniu układów scalonych stała się również szybsza i dokładniejsza reakcja na
zmienne warunki środowiska. Pojęcie Budynku Inteligentnego (z ang. IB - Intelligent
Building) w dzisiejszym znaczeniu narodziło się w USA około roku 1980. Wynikło to z
tego, iż w latach 80-tych nastąpiła stopniowa automatyzacja systemów kontroli
dostępu, przeciwpożarowych oraz sterowania windami; rozpoczęto wówczas próby
koordynacji działań pomiędzy elementami poszczególnych systemów.
Od początku lat siedemdziesiątych w Stanach Zjednoczonych rozpoczęto
realizacje systemu X-10, wykorzystującego instalacje energetyczną dla potrzeb
łączenia (integracji) systemów automatyki mieszkaniowej (światło, żaluzje,
klimatyzacja itp.). Początek lat osiemdziesiątych to juz koncepcja „inteligentnych
budynków”. Zakładano, ze te budynki maja być energooszczędne, bezpieczne i
wygodne dla użytkowników. Podkreślano także, że systemy zapewniające komfort i
bezpieczeństwo, w które został wyposażony budynek, powinny być ze sobą
maksymalnie zintegrowane. Takie właśnie połączenie w całość wielu systemów
pozwala zarządzać całym budynkiem z jednego miejsca (centrala systemu automatyki
budynkowej – SAB), a tak wyposażony budynek „sprawuje nadzór” (pozwala
zapanować) nad wszystkim, co się w nim znajduje i dzieje. Mimo początkowego
oporu inwestorów, sama koncepcja sprawdziła się w praktyce i dziś trudno sobie
wyobrazić budynek bez systemu zarządzania nim. Inteligentny budynek to obiekt o
_________________________________________________________________________8
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
różnym przeznaczeniu i różnej wielkości, np. budynek biurowy, budynek handlowy,

obiekt przemysłowy, szkoła, szpital, rezydencja lub dom prywatny, mający
zintegrowany system zarządzania i nadzoru. System zarządzania obejmuje wiele
autonomicznie pracujących układów automatyki. Awaria któregokolwiek z nich nie
powoduje dezorganizacji pracy pozostałych, a podstawy tego zarządzania, jako zasady
automatyzacji i nadzoru nad instalacjami budynku, ujęte zostały w międzynarodowych
i europejskich normach jako BACS – Building Automation & Control System (EN – ISO
16484).
Pierwotnie założenia inteligentnego budynku obejmowały wyłącznie instalacje
alarmowe, oświetlenie i klimatyzację. Postęp w telekomunikacji i informatyce oraz
zmiana standardów pracy biurowej spowodowały rozwój sieci komputerowych.
Rozwój otworzył drogę do tworzenia nowoczesnych systemów automatyki i
zabezpieczeń, a ich integracja pokazała, ze możliwe jest efektywne zarządzanie
zasobami budynku. W efekcie podwyższone zostało jego bezpieczeństwo i komfort
pracy użytkowników. Idea inteligentnego budynku nie okazała się „modna” nowinka
techniczna, ale sprawdzonym w praktyce systemem zarządzania instalacjami
budynku, które same w sobie posiadły (dzięki oprzyrządowaniu – chipom wraz z
oprogramowaniem) wiedze o swych stanach oraz możliwościach działania.
Do pierwszej generacji budynków inteligentnych zaliczyć można Budynek
Lloyda (rys. 4) w Londynie. Jego system zarządzania był bardzo rozbudowany i
obfitował w szereg technicznych nowinek, lecz niestety ciągle brakowało integracji
pomiędzy poszczególnymi elementami, co spowodowane było głównie przez niechęć
inwestorów do zwiększenia wydatków. Dopiero sukcesywne wprowadzanie i
integracja różnych technologii w latach 90-tych doprowadziła do powstania
współczesnych budynków inteligentnych. Głównym środkiem integrującym jest
teleinformatyka, ponieważ obecnie wszystkie systemy w budynku mają strukturę
sieciową - zarówno sieci komputerowe, jak i systemy bezpieczeństwa nadzorujące
pracę urządzeń.
_________________________________________________________________________9
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Rys. 4. Budynek Lloyd`a w Londynie
Obecnie System Automatyki Budynkowej (SAB lub BAS – Building Automation

System), częściej nazywany Systemem Nadzoru Budynku (BMS), jest „mózgiem”
Inteligentnego Budynku. Integracja systemów stwarza ogromne możliwości
zarządzania zasobami budynku, stanowiąc jednocześnie kluczowe zagadnienie
inteligentnego budynku. „Inteligencja” budynku kryje się w zintegrowanym systemie,
wychodzącym naprzeciw potrzeb użytkownika przez elastyczna platformę. Głównymi
elementami struktury są:
system kontroli dostepu (SKD),
system sygnalizacji włamania i napadu
(SSWiN),
rejestracja czasu pracy (RCP),
telewizja dozorowa (CCTV – Closed Circuit Television),
system sygnalizacji pożarowej (SSP),
system nagłośnienia alarmowego, czyli dźwiękowy system ostrzegawczy
(DSO),
ogrzewanie, wentylacja i klimatyzacja (HVAC – Heating, Ventilating, Air-
Conditioning),
system monitoringu parametrów środowiska (OSiZD),
system zarządzania energia,
_________________________________________________________________________10
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
sterowanie oświetleniem,
sterowanie windami,
integracja systemów z wykorzystaniem sterowania poprzez komputer.
Poszczególne elementy BMS współpracują ze sobą, dzięki czemu możliwe jest
kompleksowe zarządzanie budynkiem, a dzięki modułowości system jest łatwy do
rozbudowy i modernizacji. Oczywiście, nie w każdym budynku niezbędne są
wszystkie instalacje. Uniwersalność pozwala na rozbudowę istniejących instalacji (np.
dodatkowa pętla dozorowa w systemie SSWiN) lub uzupełnienie o nowe moduły
(SSP, klimatyzacji itd.).
3. Integracja systemów
Pierwsze definicje określały, że inteligentny budynek to taki, który wytwarza

środowisko maksymalizujące wydajność osób w nim przebywających i jednocześnie
pozwala na efektywne zarządzanie zasobami, przy minimalnych kosztach
operacyjnych.
Następuje to poprzez optymalizację następujących elementów:
• struktury;
• systemów;
• serwisu;
• usług i zarządzania;
• powiązań pomiędzy powyższymi punktami.
Pojawiają się określenia Inteligentnego Budynku jako budynku ze

skomputeryzowanym systemem operacyjnym i systemem zarządzania, automatyką
biurową i telekomunikacją. Dzięki zintegrowanemu systemowi komputerowemu
można mieć kontrolę nie tylko nad budynkiem i jego usługami, ale również nad
funkcjonowaniem organizacji korzystających z budynku.
_________________________________________________________________________11
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Proces inwestycyjny Inteligentnego Budynku jest bardzo złożony,

zaangażowanych jest wiele firm zarówno projektowych jak i wykonawczych.
Integracja systemów Inteligentnego Budynku rodzi się już bardzo wczesnym

stadium projektu technicznego budynku. Projekt ten powinien zawierać precyzyjnie
opisany funkcjonalny model wszystkich instalacji Inteligentnego Budynku, ich
wzajemne zależności i interakcje międzysystemowe uwzględniające przewidywane
potrzeby przyszłych użytkowników.
Nadrzędnym celem który ukierunkowuje działania do integracji systemów w

ramach Inteligentnego Budynku jest zapewnienie możliwie najbardziej komfortowych i
bezpiecznych warunków do efektywnej pracy, wypoczynku, leczenia ludzi, jak i
również do produkcji lub przechowywania przedmiotów przy jednoczesnym
minimalizowaniu ponoszonych nakładów na etapie inwestycji i w czasie późniejszej
eksploatacji.
Celem integracji oprócz zwiększenia wydajności jakości zarządzania budynkiem

jest także minimalizacja kosztów:
oprzyrządowania systemu;
instalacji i okablowania;
obsługi;
nośników energii;
utrzymania ruchu;
zwiększenia technologicznego standardu urządzeń.
Inteligentny Budynek osiąga i utrzymuje optymalną wydajność poprzez:
automatyczne reagowanie i dostosowywanie się do środowiska

funkcjonowania;
łatwą ze względu na koszty adaptację do zmian w wymaganiach
użytkowników;
zdrowie, bezpieczeństwo, oszczędność energii, atrakcyjność rynkową;
zdolność posiadania wiedzy o swojej konfiguracji i stanie.
_________________________________________________________________________12
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Przewiduje optymalne rekcje na czynniki środowiskowe i wykonuje

odpowiednie fizyczne reakcje w sposób przewidywalny.
Prawdziwie inteligentny budynek posiada zdolność do uczenia się,

dostosowywania się i reagowania na warunki środowiska, mając na celu zapewnienie
komfortowych warunków we wnętrzach i efektywne zużycie energii.
Inteligentny Budynek to integracja między innymi systemów:
elektrycznych i zasilających;
okablowania strukturalnego;
automatyki biurowej
audiowizualnych;
oświetleniowych;
systemu przeciwpożarowego;
systemu wykrywania dymu;
sygnalizacji włamania i napadu;
monitorowania wind;
kontroli dostępu;
systemu bezpieczeństwa;
transportu wewnętrznego;
klimatyzacji i wentylacji;
ogrzewania;
telekomunikacyjnych;
informatycznych.
Wykorzystywanie zaawansowanych narzędzi zarządzania jest konsekwencją

rosnących oczekiwań wobec komfortu oraz jakości usług. Wspólny interfejs, otwarte
standardy, technologia sieciowa oraz zaawansowana integracja są niezbędne do
odniesienia sukcesu.
Najnowocześniejsze metody oferowane przez technologie sieciowe i

informatyczne są powszechne w budowaniu systemów automatyki i kontroli
budynkowej (BACS - ang. Building Automation and Control Systems). Pozwalają one
_________________________________________________________________________13
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
na swobodną wymianę danych w obrębie zintegrowanego systemu zarządzania

budynkiem oraz jego sprawne funkcjonowanie. Dzięki takim rozwiązaniom
udostępniona zostaje infrastruktura komunikacyjna (sieci LAN / WAN - ang. Local
Area Networks / Wide Area Networks), co ogranicza koszty okablowania i daje
większą swobodę rozwiązań. Technologia sieciowa ma do zaoferowania także
dodatkowe korzyści, takie jak np. wygodniejsze, scentralizowane oprogramowanie z
zapewnieniem jego stałej aktualizacji, czy pracę w oparciu o niewielkie tanie programy
(wystarczy zwykła przeglądarka). Główne technologie wykorzystują: Ethernet, TCP/IP,
Internet, WWW, OLE/COM, XML i SOAP. Zintegrowany system zarządzania sprawia,
że administrowanie budynkiem staje się łatwiejsze i bardziej efektywne. Obniża koszty
użytkowania oraz zwiększa korzyści dla użytkowników i może mieć decydujące
znaczenie w ratowaniu życia lub mienia. Wstępnym warunkiem integracji systemów
jest stabilna, pewna komunikacja.
Projektanci systemów ustalili standardy wymiany informacji, które opisują

podstawowe funkcje w zakresie ochrony, HVAC, oświetlenia, itd. Zdefiniowane jako
obiekty, mogą być później łatwo wymieniane pomiędzy systemami zarządzania za
pomocą magistrali systemowej, przejściówek, umożliwiających współpracę sieci o
różnych organizacjach.
Brak jasno sprecyzowanej koncepcji na zintegrowany system zarządzania

budynkiem bardzo często stanowi podstawową przyczynę późniejszych narzekań i
niezadowolenia użytkowników i właścicieli budynku.
Bez dobrej koncepcji integracja systemów może okazać się bardzo trudna lub w
ogóle niemożliwa do zrealizowania, a bez niej nie będzie szans na optymalizację
funkcjonalności, wygody, bezpieczeństwa i kosztów eksploatacji nowo powstałego
obiektu.
ComputerLand Poland opracował i wdrożył projekt inteligentnego centrum

bankowo - biurowego "Kaskada" w Warszawie. Nad całością czuwa system
centralnego nadzoru i kontroli (BMS), który sygnalizuje wszystkie nieprawidłowości w
funkcjonowaniu zintegrowanych instalacji. Pozwala on na natychmiastowy wgląd w
_________________________________________________________________________14
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
stan techniczny wszystkich urządzeń oraz zdalną ingerencję (np. zmianę parametrów).
System umożliwia wprowadzenie oszczędnościowych trybów pracy w określonych
porach dnia i roku. BMS w "Kaskadzie" obsługuje następujące funkcje:
wentylacja i klimatyzacja budynku,
alarmowa sygnalizacja pożarowa,
oddymianie,
nagłośnienie alarmowe i informacyjne,
detekcja stężenia tlenku węgla w garażu podziemnym,
alarmowa sygnalizacja włamania i napadu, nadzór telewizyjny i kontrola
dostępu (kontrola wejść do wydzielonych stref i wjazd do garażu).
W sali nadzoru stoją centralki poszczególnych systemów oraz stacja BMS; na

ekranie komputera przedstawiony jest graficznie cały budynek z odwzorowaniem
lokalizacji poszczególnych urządzeń. Całość kosztowała 3,8 mln zł.
W celu spełnienia oczekiwań stawianych inteligentnym budynkom należy
funkcjonalność systemu rozpatrzeć wg następujących kryteriów:
⇒ typ budynku - domek jednorodzinny czy wielokondygnacyjny biurowiec z
rozległymi parkingami,
⇒ grupa użytkowników - liczna, lecz identyfikowalna w czasie i miejscu - np.
uczniowie szkoły czy pacjenci szpitala lub liczna i nieokreślona cechami
szczegółowymi, jak np. klienci centrum handlowego,
⇒ wymagania wobec użytkownika - obszar budynku jest prawie w całości
dostępny dla wszystkich, czy jest to obszar wielosektorowy, o
sekwencjonowanym wykorzystywaniu dla którego w budynku wydzielone są
określone strefy o ograniczonym dostępie a część z nich, np. trezor bankowy,
pomieszczenia kancelarii tajnej itp., jest niedostępna z zewnątrz nawet w
sytuacjach kryzysowych
_________________________________________________________________________15
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Powyższy podział jest bardzo zgrubny, ale niezmiernie istotny z racji typu
samego budynku, czyli jego wielkości i docelowego przeznaczenia. Kolejny aspekt
sprawy to liczba, sposób wykonania oraz możliwość połączenia poszczególnych
instalacji budynku – w tym celu należy sprawdzić:
⇒ wzajemną kompatybilność instalacji oraz możliwości integracyjne (między
podstawowym uzbrojeniem budynku – wyposażeniem w energię, instalację
wodno-kanalizacyjną, c.o. – a montażem instalacji przeciwpożarowych lub
alarmowych – ochronnych i antywłamaniowych, może upłynąć nawet
kilkadziesiąt lat)
⇒ autonomiczność instalacji oraz czy posiadają one punkty swego „centralnego”
sterowania (np. system zraszaczy wodnych; węzeł c.o. jako własny
wymiennik, podłączony do sieci ciepłowni i sterowany ręcznie; wyodrębnione
ujecie głębinowe wody itp.)
⇒ zgodność projektu budynku ze zintegrowanym zarządzaniem lub możliwości
jego modernizacji (ważne ze względu na koszt i rozległość działań i prac
instalatorskich – modernizacja systemu sieciowego bardzo rzadko jest tańsza
niż 140% kosztu montażu nowej, podstawowej instalacji)
Następnym bardzo ważnym aspektem jest sposób integracji systemowej, czyli
„inteligencja” budynku. Należy tu określić:
⇒ czy system jest przyjazny użytkownikowi? – czyli czy jest oparty na
aktywnym systemie instalacyjnym z rozproszona bazą informacyjna i
samodzielnością aktywnego oddziaływania w sytuacjach przypadkowych
(„sztuczny instynkt”) poszczególnych elementów systemowych – np. LON,
⇒ czy jest to inteligentny system instalacyjny? – aktywna magistrala danych
sterujących i informacyjnych, współpracująca z różnymi podsystemami
wykonawczymi (łącznik, tłumacz i zarządca – w jednym medium),
⇒ czy jest to nadsystem? – komputer zarządzający juz istniejącymi instalacjami,
z oprogramowaniem umożliwiającym wspólne sterowanie, ale o ograniczonym
zakresie reakcji, wymagającym nadzoru i decyzji (centrum zarządzania BMS z
dyżurnym operatorem).
_________________________________________________________________________16
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Należy pamiętać, że w każdym z tych aspektów mamy na względzie jeden

główny wspólny obowiązek – ochronę informacji. Prawidłowo skonstruowany system
informacyjny budynku powinien, bez względu na postać i charakter informacji,
spełniać trzy podstawowe kryteria:
I. Zapewnienie bezpieczeństwa informacji.
II. Zapewnienie bezpieczeństwa świadczenia usług.
III. Zapewnienie autentyczności i rozliczalności danych i podmiotów.
Każde z powyższych kryteriów musi być spełnione, jeśli oczekujemy od

naszego „inteligentnego budynku”, ze nie da się on skutecznie sabotować i nie będzie
celowo powodować działań innych, aniżeli są przewidziane i korzystne dla jego
użytkowników. Wymagania te znalazły swoje odwzorowanie w przyjętej w Europie i
powszechnie realizowanej koncepcji Instabus – EIB, czyli Europejskiej Magistrali
Instalacyjnej (European Installation Bus), która jest zdecentralizowanym,
niskonapięciowym (24 V) systemem sterowania, służącym do załączania, sterowania,
regulacji i nadzoru urządzeń znajdujących się w budynku. Idea ogólna jest stosunkowo
prosta, bowiem o ile w klasycznej instalacji elektrycznej poszczególne jej elementy –
odbiory są załączane i wyłączane poprzez włączniki zainstalowane bezpośrednio w
obwodzie elektrycznym 230 V (Rys. 5), to w przypadku instalacji Instabus – EIB jest
inaczej (Rys. 6). Polecenia zmiany stanu są przyjmowane i przesyłane przez czujniki –
sensory do elementów wykonawczych – aktorów (aktywatorów czynności), które to
realizują przypisane im role, np. załączają obwód świetlny (Rys. 6 i Rys. 7).
_________________________________________________________________________17
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Rys. 5. Instalacja konwencjonalna
Rys. 6. Instalacja EIB
_________________________________________________________________________18
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Rys. 7. Przykładowa struktura systemu EIB
_________________________________________________________________________19
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Zalety takiego rozwiązania są oczywiste:

– obciążenie elektryczne może być załączane niezależnie od obwodu zasilania (z
dowolnego miejsca magistrali sygnałowej);
– obciążenie elektryczne może być załączane przez kilka sensorów;
– powiązania funkcjonalne sensor - aktor mogą być w dowolnej chwili
modyfikowane;
– funkcje wykonywalne mogą być zaprogramowane jako wykonywane
automatycznie lub sekwencyjnie;
– można wpisać w system funkcje logiczne, łączące rożne podsystemy
wykonawcze;
– można obrazować stan obciążeń elektrycznych, stan wybranych sensorów
oraz inne dane na tablicy synoptycznej, ekranie PC lub wyświetlaczu LCD;
– można włączać w system urządzenia EIB różnych producentów.
Magistrala EIB (jak to widać na Rys. 6) umożliwia dostęp (nadzór, sterowanie i
kontrole stanu – wg EN/ISO 16484) do następujących zintegrowanych instalacji
słaboprądowych:
⇒ Zintegrowanego Systemu Zarządzania Budynkiem (ZSZB – IBMS Integrated
Building Management System), który stanowią:
– sieci zasilające, w tym systemy dedykowane i awaryjne,
– system oświetleniowy wraz z systemem sterowania,
– system nadzoru instalacji elektroenergetycznych,
– system wewnętrznego rozliczania kosztów mediów,
– automatyka wentylacji i klimatyzacji,
– automatyka instalacji grzewczych,
– sterowanie windami,
– automatyka komfortu w pomieszczeniach.
⇒ Zintegrowanego Systemu Bezpieczeństwa (ZSB – ISS Integrated Security
System), który stanowią:
– system telewizji dozorowej,
– system nagłośnienia alarmowego,
– system zarządzania parkingiem,
– system łączności wewnętrznej,
_________________________________________________________________________20
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
– system detekcji CO,

– system sygnalizacji pożarowej,
– system sygnalizacji włamania i napadu,
– system kontroli dostępu i rejestracji czasu pracy,
– system gaszenia pożaru.
⇒ Zintegrowanej Komunikacji Wewnętrznej (ZKW – ITI/II&CT; ITI – Information -
Telephone Integrity; II&CT – Integrity Information & Communication
Technology), którą stanowią:
– sieci telefoniczne/sieci komputerowe,
– okablowanie strukturalne sieci komputerowych,
– system telewizji kablowej i satelitarnej.
Aby spełnić oczekiwania zarządców budynków – menedżerów FM (Falicity
Management), którzy patrzą na cały ten problem w myśl zasady 3E (ekonomicznie,
energooszczędnie, ekologicznie), trzeba naprawdę wnikliwej analizy i oceny potrzeb
oraz możliwości, bowiem, pomimo dużych nakładów początkowych, inteligentny
budynek ma być oszczędny. Efektywne wykorzystanie energii pozwala na zwrot
kosztów inwestycji już po kilku latach. Potem system ma przynosić czyste korzyści w
postaci oszczędności na energii elektrycznej (do 50%) i ogrzewaniu (do 30%).
Bezpieczeństwo użytkowników oceniać można, ale wycenić ani przecenić nie sposób.
Przykładowe koszty instalacji inteligentnego systemu w domu:
– o powierzchni 190 m2 – ok. 39 tys. zł;
– przy 250 m2 – 47 tys. zł;
– przy 530 m2 – 100 tys. zł;
– przy 800 m2 – 120 tys. zł
Dane te wynikają z przeliczenia już zrealizowanych inwestycji oraz z informacji
stowarzyszeniowych. W Europie działa EIBG (European Intelligent Building Group), a w
Stanach Zjednoczonych IBI (Intelligent Building Institute). Oba te stowarzyszenia
prowadza szerokie działania badawcze, ale także liczne akcje informacyjne i
popularyzatorskie (głównie pod hasłami przyjaznego środowiska). Korzystnym
zjawiskiem jest łączenie zalet X-10 i EIB (European Installation Bus) w ramach
systemu Power - NetEIB (na rynku od 1998 roku), co umożliwia względnie tanie
modernizowanie istniejących budynków.
_________________________________________________________________________21
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Oczekiwania co do inteligentnych funkcji budynków są różne i nie zawsze

racjonalne, co wynika generalnie z wielkości i przeznaczenia samej budowli:
⇒ Właściciel posesji z jednorodzinnym budynkiem wymaga zapewnienia pełnego

komfortu użytkowania, czyli ergonomię, bezpieczeństwo i łatwość użytkowania, a
także chce zapewnić sobie i domowi bezpieczeństwo poprzez kontrole zamknięcia
wszystkich otworów przed wyjściem, symulacje obecności, wykrywanie i
lokalizacje intruza wraz z alarmowaniem; oczekuje łatwości sterowania i
możliwości zmiany wybranych parametrów i funkcji (np. sterowanie wybranymi
czynnościami spoza domu za pomocą komórki, wykorzystanie swego laptopa do
wprowadzania zmian itp.), nie zawsze potrafi pogodzić się z oddaniem „pełnej
władzy nad mediami domowymi” w ręce systemu (jego zewnętrznej,
wykwalifikowanej obsługi) – pragnie sam mieć „cos do powiedzenia” i to w
sposób jemu znany i dla niego wygodny (np. w przypadku żaluzji okiennych
przysłaniających słonce);
⇒ Właściciel budynku mieszkalnego wielokondygnacyjnego/hotelu wymaga
automatyzacji czynności ogólnie powtarzalnych, zminimalizowania kosztów
oświetlenia klatek schodowych, wind, pomieszczeń wspólnego użytkowania –
garaży, piwnic, oraz uproszczenia i obniżenia kosztów w zakresie dostarczania i
wykorzystywania mediów („wod-kan”, telekomunikacja itp.); z zasady musi
zrealizować funkcje zabezpieczenia przeciwpożarowego i ochrony fizycznej oraz
zapewnić dostępność do wybranych innych funkcji i usług, przy zachowaniu
nadzoru nad ich realizacją;
⇒ Właściciel wielokondygnacyjnego biurowca, wynajmując w nim lokale, musi liczyć
się z różnymi wymaganiami swoich klientów, ale na pewno powinien standardowo
uwzględniać komfort pracy w pomieszczeniach (oświetlenie, klimatyzacja,
ogrzewanie), dostępność mediów (sieci telekomunikacyjne i informatyczne),
określone zabezpieczenia techniczne..., a przy tym wszystkim zapewniona
powinna być stabilność parametrów założonych, pomimo ich różnorodności i zmian
środowiska,
_________________________________________________________________________22
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Struktura inteligentnego budynku
4.1. Systemy ogrzewania i klimatyzacji
Zachowanie komfortu cieplnego jest najbardziej oczywistym i jednocześnie

niezbędnym warunkiem dobrego samopoczucia mieszkańców. Zastosowanie w tym
obszarze nowoczesnych rozwiązań automatyki budynkowej nie tylko podnosi warunki
przebywania na wyższy poziom, ale również zapewnia znacznie bardziej optymalną
eksploatację instalacji grzewczej oraz minimalizuje koszty późniejszej eksploatacji
obiektu.
Już od dawna producenci urządzeń stosowanych do ogrzewania budynków
wprowadzali elementy automatycznej regulacji w tym zakresie. Jednak większość z
nich działała autonomicznie i nie zawsze znajdowała zastosowanie w małych i
średnich obiektach ze względu na swój koszt. Wykorzystanie magistrali EIB aspirującej
do miana zintegrowanego systemu sterowania pozwala użytkownikowi na włączenie
zaawansowanego sterowania ogrzewaniem również do takich obiektów.
Sterowanie ogrzewaniem uwzględniające indywidualne potrzeby użytkowników
jest jednym z zasadniczych powodów wprowadzenia do realizacji tak zwanej
pomieszczeniowej/miejscowej regulacji temperatury. Taka regulacja znajduje
zastosowanie w budynkach mieszkalnych (domki, wille, apartamentowce) oraz
użyteczności publicznej (biura, hotele, szkoły). Stosowanie indywidualnych
regulatorów pokojowych pozwala na różnicowanie temperatury w każdym
pomieszczeniu lub grupie pomieszczeń, zwiększając komfort pobytu jak i
przyczyniając się do zmniejszenia kosztów eksploatacji. Należy zauważyć, że
obniżenie temperatury pomieszczenia tylko o 1°C skutkuje 6% zmniejszeniem poboru
energii. Przykładowy rozkład żądanych temperatur w mieszkaniu, przedstawiony jest
na rys. 8.
_________________________________________________________________________23
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Rys. 8. Przykładowy rozkład temperatur w mieszkaniu
Wykorzystując do regulacji temperatury dodatkowo czujniki obecności i

możliwość sterowania czasowego uzyskujemy zdecydowaną przewagę nad
tradycyjnymi systemami ogrzewania. Takie rozwiązania przewiduje się również w
urządzeniach sterujących pracą instalacji grzewczych nowszej generacji, lecz są to
dalej instalacje autonomiczne, nie pozwalające na kompleksową obsługę obiektu, a
ponadto często wymagające od użytkownika wyższego poziomu wiedzy technicznej
potrzebnej przy ich obsłudze. Na rysunku 9 przedstawiony jest ogólny schemat
blokowy pomieszczeniowej regulacji temperatury.
_________________________________________________________________________24
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Rys. 9. Ogólny schemat blokowy miejscowej regulacji temperatury
Zasadniczym elementem jest regulator, który na podstawie, odbieranej ze

znajdującego się w pomieszczeniu czujnika, mierzonej wartości temperatury i
ustawionego zadania wypracowuje sposób sterowania zaworem grzejnikowym. Przy
projektowaniu instalacji EIB należy zwrócić uwagę na odpowiedni dobór sposobu
regulacji do przewidzianego do realizacji rodzaju instalacji grzewczej oraz potrzeb
użytkownika. Właściwy wybór zapewni użytkownikowi wymaganą jakość regulacji, a
jednocześnie pozwoli uniknąć dodatkowych kosztów materiałowych. Zalecane
zestawienie jest pokazane w tabeli 1.
_________________________________________________________________________25
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Tabela 1. Dobór sposobu regulacji do instalacji grzewczej
4.1.1. Metody miejscowej regulacji temperatury
Regulacja dwupołożeniowa
Zawory grzejnikowe w tym sposobie regulacji ustawiane są, w dwóch

skrajnych stanach otwarty(100%)/zamknięty(0%). Upraszczając układ do jednego
pokoju, należy użyć trzech elementów: pokojowego regulatora temperatury z
czujnikiem pomiarowym, elementu wykonawczego w postaci wyjścia binarnego i
dowolnego elektrozaworu grzejnikowego Idea regulacji dwupołożeniowej sprowadza
się do takiego sterowania zaworem, aby po obniżeniu się temperatury poniżej
wartości zadanej minus ½ zakresu histerezy następowało załączanie zaworu, a gdy
temperatura pomieszczenia wzrośnie powyżej temperatury zadanej plus ½ zakresu
histerezy następowało wyłączanie zaworu. Przykładowo ustalając w regulatorze
temperaturę zadaną na 22°C przy histerezie równej 2°C, włączanie zaworu będzie
następowało po obniżeniu się temperatury pomieszczenia poniżej 21°C a wyłączanie
po przekroczeniu temperatury 23°C. Na rysunku 10 pokazane są przykładowe
przebiegi zmian wartości mierzonej temperatury w pomieszczeniu przy takim sposobie
_________________________________________________________________________26
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
regulacji. Zmiany temperatury oscylują wokół temperatury zadanej, a częstotliwość

tych oscylacji jest zależna od bezwładności cieplnej pomieszczenia oraz szerokości
pętli histerezy.
Rys. 10. Przebiegi wartości temperatur i sterowanie zaworem w regulacji dwupołożeniowej
Ten typ sterowania często stosuje się w układach niskotemperaturowych z

grzejnikami podokiennymi oraz ogrzewania elektrycznego, w tym podłogowego. Z
zasady działania wynika, że temperatura ulega ciągłym wahaniom wokół punktu
wyznaczonego przez wartość temperatury zadanej. Niestety wielkość powstających
przy tym niedokładności regulacji temperatury w bardzo dużym stopniu zależy od
charakterystyki cieplnej pomieszczenia, szczególnie jego bezwładności. Im większa
tym większe wahania temperatury. Dlatego w pomieszczeniach gdzie możemy
spodziewać się również potrzeby współdziałania z klimatyzacją ten sposób regulacji
nie jest zalecany.
Na rys. 11 przedstawione są zastosowane urządzenia w przypadku realizacji
takiego sterowania z wykorzystaniem magistrali EIB. Obiekt sterujący (sterowanie
wyjściem binarnym) przesyła wartość 1-bitową, dlatego ten rodzaj regulacji, chociaż
jest korzystny ekonomicznie, posiada ograniczenia co do obszaru jego stosowania.
_________________________________________________________________________27
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Rys. 11 Urządzenia stosowane w regulacji dwupołożeniowej oraz PWM
Regulacja PWM (modulacja szerokości impulsu)
Również w tym sposobie regulacji zawory grzejnikowe ustawiane są, w dwóch

stanach (zamknięty(0%)/otwarty(100%). Jednak algorytm ich sterowania jest nieco
bardziej złożony. Zastosowane są takie same elementy, które stosowano do wcześniej
opisanego sposobu regulacji, czyli regulator, wyjście binarne, zawór.
Zadaniem regulatora jak poprzednio jest porównywanie zadanej wartości
temperatury z temperaturą mierzoną. Na podstawie tych danych wyznaczana jest
krzywa regulacji (0%-100%) Następnie zgodnie z krzywą formowane są impulsy,
których szerokość jest wprost proporcjonalna do wartości sygnału na początku okresu
impulsowania (Rys. 12).
Rys. 12 Krzywa nastawy i sterowanie zaworem w regulacji PWM
_________________________________________________________________________28
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Przykładowo, jeśli wyliczona wartość sterująca na początku okresu

impulsowania wynosiła 20% to szerokość impulsu (czas jego trwania) również będzie
wynosić 20% okresu. Przyjmując, że okres impulsowania wynosi 15 min, to czas
trwania impulsu będzie równy 3min. (Zawór zostanie otwarty na 100% na czas
3min.). Średnia wartość wyjściowa regulatora jest w tym przypadku zmienna w
sposób ciągły, mimo że mamy tylko dwa możliwe położenia zaworów. Okres
impulsowania powinien być dobierany odpowiednio do układu grzewczego, tak aby
otrzymać najlepszą jakość regulacji, czyli najmniejsze wahania temperatury. Ten typ
sterowania stosuje się w systemach: z podokiennymi grzejnikami konwekcyjnymi oraz
z wodnym ogrzewaniem podłogowym. Obiekt sterujący (sterowanie wyjściem
binarnym) przesyła wartość 1-bitową.
Regulacja PI (proporcjonalno-całkowa)
Ten algorytm regulacji wymaga zastosowania elektrozaworów ze sterowanym

stopniem otwarcia. Oferowane tego typu zawory mają możliwość bezpośredniego
podłączenia do magistrali EIB, co pozwala też uprościć instalację. Stopień
otwarcia/zamknięcia zaworu przesyłany jest jako wartość jednobajtowa (0-255).
Zatem przy tym sposobie regulacji w systemie EIB należy użyć dwóch urządzeń:
pokojowego regulatora temperatury i elektrozaworu proporcjonalnego (ciągłego).
Schemat blokowy przedstawiony jest na rys. 14.
Rys. 14. Schemat blokowy dla regulacji PI
_________________________________________________________________________29
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Regulacja tego typu jest regulacją ciągłą, zapewniającą najdokładniejsze

utrzymanie założonych parametrów. Dla przykładowej krzywej regulacji w danym
okresie czasu uzyskanej na podstawie porównania wartości zadanej z wartością
zmierzoną jest ustalany stopień otwarcia zaworu (Rys. 15).
Rys. 15 Krzywa nastawy i sterowanie zaworem w regulacji PI
Telegram na magistralę jest wysyłany, kiedy wartość wyjściowa jest większa

lub mniejsza o 10% (wartość ta może być w czasie projektowania zmieniona w
parametrach regulatora na inną, wynikającą z potrzeb). W tym trybie regulacji mamy
największe możliwości ustalania parametrów regulatora, a zatem dopasowania do
danej instalacji grzewczej. Zastosowanie tego typu regulacji pociąga za sobą jednak
trochę większe koszty ze względu na konieczność umieszczenia na wszystkich
źródłach ciepła droższych elementów wykonawczych. Ten typ sterowania najczęściej
stosuje się w systemach: ogrzewania wysokotemperaturowego oraz układów
grzewczo klimatyzacyjnych.
Chociaż ten rodzaj regulacji wymaga poniesienia przez inwestora najwyższych
nakładów w trakcie inwestycji to daje możliwość przy odpowiednim wyborze źródła
ciepła pełnej kontroli nad całością instalacji grzewczej, a przez to optymalizacją
dostarczanej mocy cieplnej. Daje to możliwość dalszego znaczącego obniżenia
kosztów eksploatacji.
_________________________________________________________________________30
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Regulacja PI ze sterowaniem kotła CO
Z punktu widzenia zarządzania obiektem włączenie do regulacji następnego

urządzenia, jakim jest kocioł grzewczy zwiększa jego kompletność i podnosi standard,
a jednocześnie ma cechy, które dobrze byłoby omówić oddzielnie.
Obecnie niektórzy producenci urządzeń grzewczych, wyposażają swoje
autonomiczne systemy sterowania w interfejsy/sterowniki standardu EIB, dzięki
czemu możliwe staje się sterowanie i monitorowanie pracy kotła z poziomu systemu
EIB. W takim układzie sterowania pokojowy/indywidualny regulator temperatury
steruje zaworem zgodnie z wymaganiami użytkownika jak dla regulacji typu PI, a
dodatkowo sygnał statusu położenia zaworu wpływa na ustawienia parametrów
grzewczych kotła. Po odczytaniu wartości położeń zaworów (uwzględniane są
wszystkie zawory obiegów grzewczych, a ich maksymalna ilość zależy od możliwości
sterownika kotła) kocioł automatycznie dopasowuje temperaturę wyjściowa czynnika
do potrzeb budynku przez przestawienie zaworu mieszającego, a także sterowanie
pracą pompy cyrkulacyjnej i palnika. Blokowy schemat instalacji z wykorzystanymi
urządzeniami jest pokazany na rys. 16.
Rys. 16. Blokowy schemat instalacji dla regulacji PI ze sterowaniem kotła CO
Interfejs EIB-DDC oraz sterownik kotła należy traktować jako jedno urządzenie,
które jest dostarczane przez producenta kotła.
Uzyskane w ten sposób oszczędności energii mogą sięgać nawet do 20%.
Ponadto wszystkie bieżące wartości takie jak temperatura zadana, zmierzona,
_________________________________________________________________________31
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
komunikaty błędów są wysyłane na magistralę EIB i mogą zostać wyświetlone na

panelach LCD znajdujących się w budynku. To znacząco zwiększa wygodę obsługi i
pozwala na pełen nadzór również zdalny. Na rys. 17 przedstawiona jest przykładowa
krzywa grzewcza kotła, gdzie widać zależność temperatury czynnika grzewczego od
temperatury zewnętrznej oraz wpływ stopnia otwarcia zaworów na tą krzywą.
Rys. 17. Krzywa grzewcza kotła CO i zakres jej zmian
Aby ograniczenie kosztów eksploatacji było nadrzędnym celem w projektowanej

instalacji EIB nie możemy zapomnieć o wykorzystaniu czujników otwarcia,
zamykających dopływ czynnika grzewczego do pomieszczenia w czasie jego
wietrzenia. Stosowane w pomieszczeniach regulatory EIB dla wszystkich omówionych
sposobów regulacji posiadają możliwość przełączenia w tryb ochrony
przeciwzamrożeniowej po otrzymaniu telegramu sygnalizującego otwarcie okna.
Należy podkreślić, że przedstawione rodzaje sterowania ogrzewaniem nie
wyczerpują wszystkich możliwości. Są to właściwie tylko podstawowe rodzaje
dostępne w fabrycznych aplikacjach regulatorów temperatury. Czasami konieczne jest
podejście bardziej dopasowane do charakteru obiektu, w tym stosowanie własnych
algorytmów, zmodyfikowanych w stosunku do standardowych, implementowanych w
modułach logicznych o odpowiedniej do tego celu mocy obliczeniowej.
_________________________________________________________________________32
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4.2. Systemy ochrony i bezpieczeństwa
Zintegrowany system bezpieczeństwa XSM firmy Honeywell
XSM (Excel Security Manager) to elastyczny, modularny system. Który

umożliwia pełną integrację szerokiej gamy urządzeń zabezpieczających, kontroli
dostępu, nadzorujących oraz zarządzania bezpieczeństwem. XSM pozwala obsługiwać
duże obiekty komercyjne takie jak: porty lotnicze, duże biurowce, kampusy
uniwersyteckie, szpitale, budynki rządowe, itp. System XSM integruje następujące
podsystemy budynków: system kontroli dostępu, system sygnalizacji włamania i
napadu, system telewizji dozorowej (CCTV) i inne systemy bezpieczeństwa. System
zabezpieczeń i kontroli dostępu stanowią: Stacje operatorskie (straży i zarządu
budynku), czytniki kart, czujki drzwiowe, zamki elektryczne, centrale sygnalizacji
włamania i napadu, czujki podczerwieni, sterowniki programowalne (np. kontroli
dostępu) oraz centrale wykrywania i sygnalizacji pożaru. Dzięki wyposażeniu do
zdalnej komunikacji przez interfejsy zgodne z e standardami RS-422, RS-232 i RS-485
XSM oferuje elastyczność w zbieraniu informacji z różnego rodzaju źródeł i prezentacji
tych informacji w spójnym formacie.
Pełne sieciowe możliwości XSM, takie jak współpraca w sieci LAN (na
przemysłowym protokole TCP/IP) lub w połączeniu bezpośrednim, pozwalają na
komunikację z innymi systemami XSM, sieciami PC, systemami zarządzania
przedsiębiorstwami, poprzez sieć lokalną bądź zewnętrzną.
Podstawowe funkcje systemu XSM:
Zarządzanie podsystemowymi bazami danych.
Funkcja harmonogramu czasowego pozwala na planowanie zarówno okresowego
jak i jednorazowego sterowania punktami. Wszystkie harmonogramy czasowe
konfigurowane są w stacji operatorskiej.
Programy wywoływane zdarzeniami. XSM pozwala na przyporządkowanie
określonym wyjściom (zarówno fizycznym, jak i programowym) odpowiedniego
wejścia. Jeżeli wejście zmienia stan, to wyjście aktywuje się zgodnie z
konfiguracją.
_________________________________________________________________________33
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
XSM pozwala pogrupować wybrane punkty alarmowe. Grupa tak

pogrupowanych punktów traktowana jest jak pojedynczy punkt.
Zarządzanie zdarzeniami. Jeżeli wystąpi zdarzenie (np. alarm, zmiana stanu
punktów, przemieszczenie posiadaczy karty, zmiany w statusie systemu, itp.),
XSM tworzy rejestr zdarzeń. Zapis obejmuje warunki, opis, wiadomości
dodatkowe, czas wystąpienia, itp. Zdarzenia te są archiwizowane przez system.
Zarządzanie alarmami. XSM zapewnia operatorowi natychmiastowe
powiadomieni o próbie naruszenia bezpieczeństwa. Operator może łatwo
odpowiedzieć na alarm i umiejscowić go. Alarmy sygnalizowane są w stacji
operatorskiej nawet wtedy, gdy nie zgłaszają się użytkownicy. Własność ta
wykorzystywana jest w pracy sieciowej.
Zarządzanie kartami dostępu. Excel Security Manager zapewnia system obsługi
kart dostępu z bazą danych, która może pomieścić informacje o 100 tysiącach
kart. Dla każdej karty zarejestrowanych jest 25 informacji, niektóre z nich to:
numer karty, obszar kodu, nazwisko, adres, status karty, data ważności, numer
PIN, wysokiej jakości zdjęcie posiadacza i inne.
Sterowanie oświetleniem. Możliwe jest powiązanie wybranych obwodów
oświetleniowych z indywidualnym posiadaczem kary dostępu. W sytuacji, gdy
posiadacz karty zechce wejść do budynku po godzinach pracy, włączone zostaną
tylko te obwody, które pozwolą oświetlić obszary budynku, do których dostęp
ma użytkownik. Osoba ta ma pełną dowolność w używaniu oświetlenia na
dozwolonym obszarze. Po upłynięciu określonego na karcie czasu następuje
automatyczne wyłączenie oświetlenia.
Baza zdjęć fotograficznych posiadaczy kart. System może współpracować z bazą
danych systemu zdjęć. Dzięki temu znajdujące się w bazie zdjęcia wyświetlane
są na stacjach operatorskich jako uzupełnienie parametrów karty. Wyświetlenie
parametrów karty wraz ze zdjęciem jaj posiadacza następuje poprzez zdarzenie
dostępu. W momencie odczytu karty na stacji operatorskiej pojawia się pełna
informacja o użytkowniku wraz ze zdjęciem.
Sterowanie windami. Możliwe jest sterowanie dostępem do poszczególnych
pięter budynku przez odwoływanie się do sterowników wind. Sterownik jest
_________________________________________________________________________34
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
wyposażony we własny mikroprocesor i może kontynuować pracę w sytuacji

zerwania łączności z komputerem nadrzędnym.
Obchód straży. Opcja ta pozwala zaprogramować trasę obchodu straży w
obrębie zdefiniowanego budynku lub całego terenu. Obchody umożliwiają
włączanie kamer, wyłączanie alarmów, włączanie oświetlenia itp.
System telewizji dozorowej składa się na system zabezpieczeń. System ten jest
wyposażony w kamery do obserwacji ważniejszych wejść do budynku, holi głównych,
korytarzy, sal operacyjnych banków i dróg transportu pieniędzy. W razie potrzeby
obraz może być rejestrowany za pomocą magnetowidów.
Bezpieczeństwo domu
By ograniczyć zużycie energii elektrycznej pomieszczenia komunikacyjne (klatki

schodowe, hol, korytarze) wyposaża się w czujki ruchu aktywowane centralnym
czujnikiem zmierzchowym. Również w tym samym celu w godzinach nocnych
natężenie oświetlenia w tych pomieszczeniach obniżane jest od połowy normalnej
wartości. Ponadto zredukowane oświetlenie nie razi mieszkańców ostrym światłem.
W pomieszczeniach pozbawionych światła dziennego (toalety, piwnice) czujki działają
przez całą dobę. Ponadto we wszystkich pomieszczeniach gdzie występuje pobór
wody (kotłownia, pralnia, łazienki) zainstalowane są czujniki zalania. Ich sygnał
powoduje zamkniecie odpowiedniego zaworu wodnego.
Monitorowany jest także poziom stężenia dwutlenku węgla w garażu. Po
osiągnięciu określonej wartości czujnik uruchamia wentylatory przewietrzania garażu.
Wyłącza je natychmiast po osiągnięciu nastawionej wartości bezpiecznej. Czujniki
dymu w momencie wybuchu pożaru zawiadamiają system o potrzebie reakcji w
zależności od aktualnej sytuacji, np. dostosowanie wentylacji budynku tak, by ogień
nie był podsycany a budynek zadymiany.
Czujnik deszczu powoduje zamknięcie okien połaciowych, przez co unika się
zalania domu. Równocześnie ten sam sygnał blokuje działanie automatycznego
systemu nawadniającego ogród. Gdy deszcz przechodzi w ulewę czujnik przesyła
rozkaz podniesienia żaluzji zewnętrznych.
_________________________________________________________________________35
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Czujnik wiatru powoduje zwinięcie zewnętrznych żaluzji w wypadku gdy wiatr

osiąga określona szybkość. Czujnik natężenia oświetlenia - opcjonalnie powoduje
odpowiednie ustawienie żaluzji i markiz. W sposób ciągły może być określane
położenie słońca i w zależności od niego ustawiane lamele żaluzji w celu uzyskania
optymalnego nasłonecznienia wnętrza domu
Bezpieczeństwo mieszkańców w wypadku naruszenia strefy chronionej
(sygnału wysłanego do instalacji EIB z systemu alarmowego) system EIB może
wykonywać automatycznie np. poniższe czynności:
a.Zgaszenie wszystkich świateł wewnętrznych, zapalenie wszystkich świateł
zewnętrznych i ustawienie lameli żaluzji zewnętrznych w poziomie
b.Uruchomienie magnetowidu rejestracyjnego z normalna szybkością. W stanie
uśpienia magnetowid pracuje z szybkością jednej klatki na sekundę.
c.Blokada zamków w określonych drzwiach.
Aktywna symulacja obecności domowników np. podczas urlopu. Gdy
domownicy wypoczywają z dala od domu - jest on atrakcyjnym obiektem dla
złodzieja. Funkcja symulacji obecności znacząco wpływa na zmniejszenie ryzyka
niemiłej niespodzianki po powrocie z urlopu. Odpowiedni moduł "nagrywa" działania
domowników w okresie poprzedzającym urlop, a następnie "odtwarza" je. Efekt jest
bardzo przekonujący, gdyż oddaje rzeczywiste działania, które są różne każdego dnia.
Można wybrać, które elementy mają brać udział w symulacji, tak aby nie zużywać
niepotrzebnej energii np. na włączanie ekspresu do kawy, czy pralki. Powiadamianie
System EIB może powiadamiać właściciela o zaistniałych sytuacjach awaryjnych. Na
drodze telefonicznej bądź nawet poprzez Internet. Tymi samymi kanałami właściciel
może się dowiedzieć o aktualnej sytuacji w domu (temperatura, bezpieczeństwo itp.).
Może oczywiście ingerować w nastawy poszczególnych urządzeń. Może np. zdalnie
załączyć ogrzewanie by wrócić do ciepłego już domu.
Dodatkową zaletą wpływającą na bezpieczeństwo użytkowania jest fakt, iż
wyłączniki pracują w obwodach niskoprądowych 24V lub wykorzystują fale
radiowe/podczerwone. Skutkuje to również ograniczeniem promieniowania
elektromagnetycznego - prąd kierowany jest bezpośrednio do lamp i gniazdek.
_________________________________________________________________________36
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4.3. Zabezpieczenia ppoż. I inne
System wykrywania i sygnalizacji pożaru może byś zintegrowany w systemie

XSM lub BAS. Może on także występować jako całkowicie samodzielny. System
p.poż. stanowią czujniki (czujki), Centrale Sygnalizacji Pożaru (CSP) oraz stanowisko
centralnego nadzoru. CSP stanowię interfejs pomiędzy czujkami a stanowiskiem
nadzoru, są urządzeniami inteligentnymi, wyposażonymi we własny mikroprocesor. Ze
względu na wyposażenie central w mikroprocesory możliwa jest ich prawidłowa praca
także w przypadku zerwania komunikacji z komputerowym stanowiskiem centralnego
nadzoru. CSP umożliwiają realizację funkcji systemowych jak: alarm wstępny czujki
lub ich grupy, ustawienie progu czułości i innych. Ponadto centrale sygnalizacji
zapewniają monitorowanie wyczerpania akumulatorów czy awarii zasilania
zewnętrznego. Każda czujka podaje mierzony przez siebie stan otoczenia, aby
wyeliminować fałszywe alarmy jedynie alarm potwierdzony może wywołać sekwencję
alarmową związaną z daną strefą. Sekwencja alarmowa składa się z następujących
kroków:
Uruchomienie urządzeń sygnalizacyjnych, otwarcie drzwi ewakuacyjnych,
zamknięcie drzwi dymowych na klatkach schodowych, przesłanie alarmu o pożarze do
Straży Pożarnej poprzez system monitoringu.
Uruchomienie klap pożarowych, klap i okien oddymiających, wentylatorów
oddymiających i ewentualnie wentylatorów powodujących nadciśnienie na
korytarzach i klatkach schodowych.
Zatrzymanie wind i sprowadzenie ich na parter lub skierowanie ich na
zaprogramowane piętro.
W pomieszczeniach, oprócz czujek montuje się także lokalne syrenki alarmowe,
które włączają się w przypadku wykrycia dymu.
_________________________________________________________________________37
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4.4. Oświetlenie
Oświetlenie stanowi jedną z najbardziej podstawowych instalacji, którą należy

przemyśleć na etapie projektowania budynku. Punkty świetlne powinny być
rozmieszczone w takich punktach, aby zapewnić właściwą jasność ogólną oraz aby
oświetlić odpowiednio różne strefy wydzielone we wnętrzu. Oświetlenie nie tylko
umożliwia widzenie po zapadnięciu zmroku, ale również tworzy atmosferę
umożliwiającą odpoczynek, rozrywkę, czy pracę. Oświetlenie nie tylko umożliwia
widzenie po zapadnięciu zmroku, ale również tworzy atmosferę umożliwiającą
odpoczynek, rozrywkę, czy pracę.
Większość pomieszczeń wymaga takiego planu instalacji elektrycznej, który da
się łatwo przystosowywać do ewentualnych zmian. Często niezbędnych jest kilka
niezależnych źródeł światła. Zawsze należy wprowadzić kilka niezależnych obwodów i
zainstalować dwa razy więcej gniazdek wtykowych, niżby to wynikało z naszych
początkowych szacunków.
Światło ogólnie oświetlające wnętrze dają najczęściej lampy lub żyrandole
wiszące pod sufitem i lampy ścienne. Ukierunkowane jest ono ku dołowi, na ściany,
lub na sufit. Każda z takich lamp powinna być włączana i wyłączana w pobliżu drzwi
wejściowych do pomieszczenia. Natężenie światła może być sterowane
ściemniaczem.
Oświetlenie wybranego fragmentu wnętrza musi być jasne, bezpośrednie i nie
może oślepiać. Światło padające na powierzchnie i materiały w obszarze oświetlonym
musi być tak silne, aby można było wykonać różne czynności, jak na przykład
czytanie, przygotowywanie posiłków czy szycie. Często wykorzystuje się tu lampy
specjalne, jak świetlówki fluorescencyjne z osłonami, lampy o płaskim strumieniu
światła, czy różnego rodzaju reflektorki, które mogą być kierowane na wybrane
miejsca.
Oświetlenie konkretnego detalu eksponuje interesujące detale architektoniczne,
rośliny, obrazy, specjalne zbiory. Można zastosować tu światła bezpośrednie z
reflektorów lub światło rozproszone, odbite od ścian (jest lepsze niż konwencjonalne
lampy przyczepiane do obrazów, ponieważ oświetla całą powierzchnię). Wykorzystać
tu można świetlówki fluorescencyjne i inne lampy, ukryte w niszach, gablotkach i
_________________________________________________________________________38
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
szafkach, za lambrekinami i listwami, lampy skierowane ku górze (szczególnie

efektownie oświetlają rośliny. Do wydobywania detali doskonale nadaje się
oświetlenie niskonapięciowe, ze względu na czystość strumienia świetlnego i
dyskretny sposób zamocowania; dodatkową jego zaletą jest łatwość regulowania
strumienia świetlnego.
Rodzaje oświetlenia
Oświetlenie funkcjonalne zazwyczaj jest dyskretne i oświetla określoną

powierzchnie lub obiekt. Mniejszą rolę odgrywa tu estetyka oprawy. Oświetlenie
funkcjonalne jest często wbudowane w struktury stałe (lampy wmontowane w sufit,
lampy rzucające światło na ścianę, podłogowe lampy stojące, skierowane do góry,
reflektorki do podświetlenia). Bywa ono fabrycznie instalowane w meblach, stanowiąc
ich integralną cześć.
Oświetlenie dekoracyjne jest projektowane jako element składowy widocznej
części pomieszczenia. Są to lampy przeznaczone do ustawiania na meblach i na
podłodze, oświetlenie ścienne, wiszące żyrandole i świeczniki. Projektowane są w
rożnych stylach, od lamp ściennych i kandelabrów z czernionego żelaza w ciężkim
stylu gotyckim po pełne gracji, subtelne lampy stojące i ścienne, które zakupić można
w sklepach z artykułami artystycznymi.
Oświetlenie w pomieszczeniach O sposobie oświetlenia i rozmieszczeniu lamp
decyduje przede wszystkim przeznaczenie danego wnętrza lub jego części. Trzeba
przemyśleć, jaką atmosferę pragniemy wytworzyć zwłaszcza w pokoju dziennym i
sypialniach.
W pomieszczeniach do wypoczynku, rozrywki i pracy wprowadzamy źródła
światła zasilane z różnych obwodów. Oświetlenie tła powinno wytworzyć przytulną
atmosferę, co można osiągnąć za pomocą lamp skierowanych ku górze, lamp
oświetlających ściany, lamp eksponujących wnętrza gablotek i wnęk. Zainstalowanie
blisko siebie trzy lampy o różnych kolorach podstawowych. Poprzez sterowanie
nasyceniem każdej lampy (koloru) możemy wywołać np. plamę świetlną na suficie o
dowolnym kolorze. Wystarczy zaprogramować kilka zestawień barwnych w
_________________________________________________________________________39
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
wyłączniku i w jednej chwili pomieszczenie zmieni całkowicie swoją kolorystykę i

klimat. W pomieszczeniu służącym do spożywania posiłków, czytania, nauki, zabawy i
pracy należy osobno zaplanować oświetlenie poszczególnych stref pokoju, posługując
się oddzielnymi źródłami światła.
Światłem można wyeksponować rośliny, atrakcyjne meble, lub fragmenty
architektoniczne. W części przeznaczonej na jadalnię, niezależnie od ogólnego
oświetlenia stołu (lampa powinna być zawieszona nad stołem na takiej wysokości,
aby nie raziła w oczy) należy oświetlić miejsce, w którym ustawia się jedzenie przed
podaniem. To źródło światła, wyraźne, ale niezbyt jasne, powinno być zasilane z
osobnego obwodu, aby można je było wyłączyć, gdy posiłek zostanie podany.
Dyskretne oświetlenie, niezbędne przy oglądania telewizji, należy tak umieścić, aby
światło nie odbijało się od ekranu.
Przygotowywanie posiłków, gotowanie i zmywanie naczyń wymaga jasnego
oświetlenia. Jeśli zlewozmywak umieszczony jest pod oknem, może być słabo
oświetlony po zapadnięciu zmroku. Pod wiszącymi na ścianie szafkami powinno być
zainstalowane ostre światło. Bardziej miękkie oświetlenie może pochodzić z lamp
skierowanych do dołu, rozmieszczonych na suficie, lub z szeregu reflektorków,
zainstalowanych na szynie, które mogą być skierowane na poszczególne blaty
robocze. Te strefy pomieszczenia, przy których wykonuje się różne prace, powinny
być oświetlone oddzielnie, podobnie jak blat, czy stół do spożywania posiłków.
Również wnętrza głębokich szafek i skrytek powinny być podświetlone, najlepiej przy
wykorzystaniu wyłączników drzwiowych - jest to bardzo wygodne, gdy ma się
zabrudzone ręce. Odpowiednim oświetleniem można wreszcie wyeksponować półkę
lub kredens z dekoracyjną porcelaną.
W pokoju sypialnym zazwyczaj potrzebne jest łagodne i nastrojowe oświetlenie
tła. Musi tu też być oświetlenie funkcjonalne, wykorzystywane przy ubieraniu się lub
robieniu makijażu, oraz jasne oświetlenie przy łóżku, niezbędne do czytania. W
pokojach sypialnych o podwójnym przeznaczeniu należy zapewnić odrębne
oświetlenie każdej ze stref, oraz lampy podkreślające ciekawe elementy wyposażenia,
podobnie jak w pokoju wypoczynkowym.
Lampy stojące, lampy rozmieszczone na ścianach, lampy skierowane do dołu i
ku górze powinny być zasilane z oddzielnych obwodów, niezależnie od oświetlenia
_________________________________________________________________________40
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
ogólnego. Wnętrza głębokich szaf powinny być zawsze dobrze oświetlone. Niektóre
sypialnie, takie jak pokój dziecka, powinny mieć oświetlenie punktowe, włączane np.
przy przewijaniu dziecka, do zabawy, lub do odrabiania lekcji. Małe dziecko potrzebuje
również słabego oświetlenia pozostawionego na całą noc. Można wprowadzić tu
specjalne oświetlenie nocne.
Oświetlenie łazienki musi być bezpieczne. Wszystkie światła sufitowe lub
ścienne powinny być otoczone izolowanymi kloszami. Oświetlenie nad umywalkami
(nawet niskonapięciowe) powinno być ujęte w izolowane osłony. Dbajmy o
naturalność oświetlenia - świetlówki fluorescencyjne nie powinny dawać zbyt ostrego
światła, lampy górne muszą dawać światło czyste i jasne. Wanna powinna być
oświetlona od góry tak, żeby nie pojawiały się żadne cienie. Lampy całkowicie
zagłębione w suficie, skierowane do dołu powinny mieć pierścienie rozpraszające
światło, aby wyeliminować odblaski od glazury i luster, oraz aby nie raziły w oczy,
gdy leżymy w wannie.
Drzwi frontowe, a przynajmniej numer domu powinny być tak oświetlone, aby
były wyraźnie widoczne z ulicy. W hallu należy stworzyć ciepłe oświetlenie tła, aby
powstała atmosfera zachęcająca do wejścia. Stopnie schodów muszą być oświetlone,
a krawędź każdego stopnia dokładnie widoczna. Jeśli mamy oświetlenie
rozmieszczone na ścianie przy schodach, należy sprawdzić, czy żarówki nie oślepiają
przy wchodzeniu i schodzeniu. Nie powinno razić w oczy również światło
umieszczone na podeście. Lustro w hallu można oświetlić lampą matową.
Podczas intensywnej pracy np. przy komputerze nie zauważamy łagodnych
zmian oświetlenia. Nasz organizm reaguje, gdy światło jest już wyraźnie słabsze.
Nawet wówczas zajęci pracą nie wstajemy, aby włączyć światło. Naszym oczom
szkodzi praca przy słabym oświetleniu, nawet gdy sami jeszcze nie stwierdzamy, że
jest za ciemno. Dlatego bardzo dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie czujnika
oświetlenia miejsca pracy, który dba o utrzymanie stałego poziomu jasności.
Doskonale sprawdza się on podczas pochmurnych dni, gdy za oknem raz jest jasno, a
raz ciemno.
_________________________________________________________________________41
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4.5. Okablowanie
Okablowanie stanowi drogę łączącą urządzenia sieciowe. Najwcześniejsze sieci

używały kabla koncentrycznego współosiowego. Obecnie do przesyłania danych
wykorzystuje się również inne media, np. fale radiowe, podczerwone, mikrofale oraz
promień lasera. Stosuje się je wszędzie tam gdzie nie można użyć kabla czyli w
otwartej przestrzeni. Zalety i wady najpopularniejszych kabli sieciowych przedstawia
poniższa tabela
ZALETY WADY
odporność na szumy i zakłócenia łatwość uszkodzenia

elektromagnetyczne
Kabel
możliwość transmisji szerokopasmowej
koncentryczny
modulowanej
niskie koszty instalacji
sygnał (światło) nie podlega zakłóceniom wysoka cena
elektromagnetycznym trudności podczas
Światłowód
duża szybkość transmisji nawet na duże instalacji
odległości łatwość uszkodzenia
Skrętka szybka transmisja danych wysoka cena
ekranowana (STP)
Okablowanie strukturalne składa się z głównego kabla sieciowego, punktów

rozdzielczych i kabli przebiegów poziomych. Główny kabel sieciowy, nazywany także
okablowaniem pionowym (choć nie jest to jednoznaczne z jego pionowym
poprowadzeniem) lub backbone (kręgosłup), łączy poszczególne punkty rozdzielcze,
przez które podłącza się do niego przebiegi poziome (okablowanie poziome).
Okablowanie poziome tworzy podstawową infrastrukturę połączeń dla danego
obszaru, w nim znajdują się gniazda dla różnych urządzeń. W każdym pokoju jest kilka
uniwersalnych gniazd/końcówek, do których można bezpośrednio podłączyć
komputer, telefon, ale także kamerę telewizji przemysłowej czy detektor dymu.
Sposób rozłożenia okablowania w inteligentnym budynku może być
następujący: w wielopiętrowym biurowcu położony jest pionowo główny kabel
_________________________________________________________________________42
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
sieciowy, do którego poprzez punkty rozdzielcze podłączone jest okablowanie

poziome każdego piętra, a do niego wszystkie znajdujące się na danym piętrze
urządzenia przeznaczone do pracy w sieci (komputery, drukarki, telefony, faksy, a
także urządzenia kontrolne BAS-ów). Poprzez okablowanie pionowe komunikują się
urządzenia znajdujące się w różnych częściach budynku, a także przekazywane są
informacje z BAS-ów do BMS. Przebiegi poziome zajmują ponad 90 proc. całości
okablowania, ważne jest zatem właściwe ich zaplanowanie. Trzeba zdecydować, jak
je poprowadzić - w ścianach, podłogach, suficie czy specjalnych listwach
przypodłogowych - wybrać rodzaj kabla, a także zastanowić się, ile zrobić końcówek
(gniazd przyłączających) w każdym z pomieszczeń. Najrozsądniejszym wyjściem jest
umieszczenie kabli w listwach - łatwy jest wówczas do nich dostęp i nie trzeba kuć
ścian przy wymianie kabli, jednak wybór sposobu umieszczenia przewodów musi
poprzedzić analiza konkretnych warunków.
Najczęściej obecnie stosowanym i niedrogim poziomym kablem jest
nieekranowana 4-parowa skrętka 5 kategorii (UTP). Jeżeli występują znaczne
zakłócenia (np. wywołane przez silne pole elektromagnetyczne), należy użyć nieco
droższej skrętki ekranowanej (STP). Coraz częściej stosuje się także światłowody,
które cechuje znacznie większa przepustowość. Choć światłowody są obecnie
droższe, będą one zapewne wypierać stopniowo inne typy kabli, a już dzisiaj są
najbardziej polecanym rozwiązaniem dla okablowania pionowego (przesyłana jest
przez nie znacznie większa ilość danych niż w przebiegach poziomych). Skrętka 5
kategorii umożliwia transmisję z prędkością 100 Mbit/s (niekiedy stosowana jest
jeszcze skrętka 4 kategorii - 16 Mbit/s), natomiast sieci światłowodowe pozwalają na
transmisję z szybkością kilkadziesiąt razy większą niż przez przewody miedziane -
obecnie ok. 50 Gbit/s w jednym sygnale (możliwe jest multipleksowanie sygnałów o
różnej długości fali), a i tak jest to tylko ułamek możliwości oferowanych przez
technologię światłowodową (teoretyczna możliwa szybkość to aż 25 Tbit/s).
Ponadto ułożenie światłowodów jest jedynym rozwiązaniem w sytuacji, gdy jest
duża odległość pomiędzy urządzeniami a punktem dystrybucyjnym (do 2 km); dla
skrętki odległość ta wynosi ok. 90 metrów. Jeżeli planuje się wykorzystywanie
nowoczesnych technik komunikacji (np. wideo konferencji), najlepiej od razu
zainwestować w światłowody, gdyż według szacunków ekspertów koszt modernizacji
_________________________________________________________________________43
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
okablowania wynosi 140% kosztów położenia nowej instalacji. Ważną kwestią jest
wybór sposobu transmisji, obecnie najpopularniejszy (i najwydajniejszy) jest transfer
asynchroniczny ATM, który pozwala osiągnąć prędkość transmisji rzędu 64 Mbit/s,
155 Mbit/s, a nawet 622 Mbit/s (dwie ostatnie prędkości zapewniają tylko
światłowody).
Przy wyborze okablowania strukturalnego należy zwrócić uwagę nie tylko na
aspekty techniczne i ekonomiczne, ale także na serwis i gwarancję. Od instalacji tego
typu oczekuje się bezawaryjności i trwałości - większość firm zajmujących się
okablowaniem dla inteligentnych budynków oferuje 15 lat gwarancji na swoje usługi.
Z punktu widzenia klienta bardzo ważna jest także dobra dokumentacja, by sprawnie
można było przeprowadzić w przyszłości wszelkie zmiany i usprawnienia. Całkowity
koszt wykonania kompleksowej instalacji okablowania strukturalnego w nowym
budynku szacowany jest na ok. 3 proc. wydatków poniesionych na całość inwestycji.
Przewód magistralny wraz z dołączonymi do niego elementami magistralnymi
zasilany jest napięciem znamionowym 24 V DC typu SELV (Safety Extra Low
Voltage). Sieć o napięciu tego typu charakteryzuje się: niską wartością napięcia,
zasilaniem z transformatora bezpieczeństwa, podwójną izolacją od innych sieci oraz
brakiem uziemienia przewodów. Zasilanie tego typu umożliwia transmisję symetryczną
sygnałów, co oznacza dodatkową odporność na zakłócenia elektromagnetyczne.
Przesyłanie telegramów odbywa się na zasadzie kodowania binarnego.
Każda linia systemu Instabus-EIB zasilana jest za pomocą zasilacza napięcia
stałego o napięciu wyjściowym 28 V DC i prądzie 320 lub 640 mA. Jednak
urządzenia magistralne mogą pracować już przy napięciu minimalnym 21 V i pobierają
moc rzędu 150 - 200 mW. W przypadku większego poboru mocy możliwa jest praca
równoległa zasilaczy. Zdarzają się również sytuacje, gdy przewód jednej linii jest na
tyle długi, że występuje konieczność zastosowania dwóch zasilaczy dla jednej linii.
Wymagana jest wtedy minimalna odległość pomiędzy dwoma zasilaczami 200 m.
Transmisja danych oraz zasilanie poszczególnych elementów odbywa się za
pomocą tych samych przewodów, przesyłana informacja nakłada się zatem na
napięcie zasilające. Podstawowym zagadnieniem technicznym jest więc oddzielenie od
siebie dwóch napięć, stałego zasilającego od zmiennego, będącego zakodowaną
informacją. Budowa modułu komunikacyjnego, bazująca na właściwościach
_________________________________________________________________________44
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
indukcyjności i pojemności, umożliwia odseparowanie jednego napięcia od drugiego

(tzn. stałe napięcie zasilające odkłada się w pełni na kondensatorze, a informacja
zakodowana pod postacią napięcia zmiennego traktuje pojemność kondensatora jako
małą reaktancję i zamyka obwód uzwojenia pierwotnego transformatora, powodując
indukowanie się napięcia po stronie wtórnej. Transformator pełni rolę filtru
oddzielającego napięcie zmienne od stałego, czyli informację od zasilania.
Zastosowanie przewodu miedzianego jako medium przenoszącego sygnały
wprowadza pewne ograniczenie w postaci maksymalnej odległości pomiędzy
uczestnikami transmisji. Ograniczenia te przedstawia rys. 18.
Rys. 18. Ograniczenia pomiędzy elementami magistralnymi w linii
Standardowy przewód magistralny YCYM 2x2x0,8 (Rys. ) ma rezystancje 72

Ω/km i pojemność 0,12 µ F/km. Dlatego tylko przy odległości do 700 m, jest możliwe
wykrycie kolizji pomiędzy uczestnikami. Spowodowane jest to niską wartością

sygnału. Duża odległość pomiędzy elementami wprowadza także opóźnienie w
przesyłaniu sygnału pomiędzy sensorem i aktorem. Dlatego w praktyce zaleca się
umieszczenie zasilacza po środku linii, tzn. tak aby przewody magistralne rozchodziły
się od niego promieniście. Elementy magistralne oddalone są wtedy od zasilacza max
o 350 m, zaś odległość pomiędzy najdalszymi elementami wynosi nie więcej niż 700
m. Odległości te mierzone są długością przewodów.
_________________________________________________________________________45
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Rys 19. Przewód magistralny YCYM 2x2x0,8
5. Systemy sterowania
Obecnie, wskutek żywiołowego i powszechnego rozwoju, cyfrowe systemy

automatycznego sterowania wkroczyły do wszelkich dziedzin gospodarki i życia
codziennego. Nieustający rozwój techniczny i ciągły spadek cen sprzętu i
oprogramowania, a z drugiej strony coraz wyższe wymagania dotyczące
funkcjonalności, bezpieczeństwa, niezawodności oraz dążenie do minimalizacji
kosztów eksploatacji, powodują permanentny wzrost zainteresowania technologiami
inteligentnego budynku. Technologie inteligentnego budynku wykorzystują
powszechnie zasady optymalnego sterowania oraz zapewniają współdziałanie wielu
podsystemów, takich jak: ogrzewanie, klimatyzacja, wentylacja, oświetlenie, różne
formy transportu poziomego i pionowego, monitorowanie stanu urządzeń
energetycznych, wykrywanie pożaru, oddymianie, gaszenie pożarów, wykrywanie
włamania, kontrola dostępu i telewizja dozorowa. W podsystemach tych pracują
ogromne ilości różnego rodzaju urządzeń, które produkowane są przez wielu
wytwórców. Zgodnie z podstawową zasadą pracy inteligentnego budynku, czyli
integracją systemów, urządzenia te muszą mieć możliwość wymiany informacji
między sobą. Dlatego też powstała konieczność opracowania standardów
komunikowania się podsystemów i ich urządzeń. Chodzi głównie o to, aby urządzenia
różnych producentów i pracujące na różnych poziomach zarządzania potrafiły
porozumieć się między sobą. Taką możliwość dają nowoczesne, tak zwane otwarte
protokoły komunikacji.
_________________________________________________________________________46
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5.1. Zamknięte oraz otwarte systemy sterowania
Spośród aktualnie funkcjonujących systemów automatycznego sterowania w

budynkach inteligentnych można wyodrębnić dwie główne technologie sterowania:
sterowanie otwarte oraz zamknięte. Podstawowe kryterium takiego podziału stanowi
liczba producentów urządzeń wykorzystanych w danym systemie oraz jawność
procesów takich jak transfer danych czy sposób komunikowania się elementów
systemu. Do niedawna rynek instalacji inteligentnego budynku zdominowany był przez
kilku potężnych producentów oferujących swoje autorskie systemy sterowania.
Zamkniętość tych systemów wyrażała się przede wszystkim w ograniczeniu liczby
producentów urządzeń wykorzystywanych w instalacji do jednego lub co najwyżej
kilku współpracujących. Stwarzało to wygodną sytuację dla dużych firm, których
główne źródło dochodów stanowiły usługi serwisowe oraz przyszłościowa rozbudowa
funkcjonalna systemów. Firmy te były żywo zainteresowane utrzymaniem jak
najmniejszej kompatybilności z systemami, urządzeniami i oprogramowaniem innych
producentów. W takiej sytuacji mniejsze firmy, by móc konkurować z potentatami i
przejąć chociaż część rynku systemów sterowania, zostały zmuszone do połączenia
swych sił i utworzenia kumulatywnych systemów. Platformy otwarte powstały
poprzez przyjęcie wspólnych standardów i produkowanie urządzeń oraz
oprogramowania spełniających ustalone standardy. Producenci tych technologii
zrzeszeni są w organizacjach, których główne zadania sprowadzają się do
sprawdzania zgodności elementów systemu z przyjętym standardem i nadawania im
certyfikatów. Stosowanie w całej instalacji tylko certyfikowanych elementów daje
gwarancję, że urządzenia różnych producentów będą ze sobą poprawnie
współpracować.
System automatycznego sterowania można zakwalifikować jako zamknięty lub
otwarty analizując: urządzenia, protokoły komunikacyjne, format i sposób przesyłania
danych oraz oprogramowanie (systemowe, narzędziowe i użytkowe), jakie
zastosowano w danym systemie. W świetle powyższej analizy do systemów
otwartych można zaliczyć systemy o następujących cechach:
Urządzenia wykorzystywane w systemie pochodzą od różnych producentów.
Jest to możliwe dzięki przyjęciu pewnych standardów urządzeń i funkcji oraz
_________________________________________________________________________47
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
istnieniu wielu producentów podobnych funkcjonalnie urządzeń, spełniających

ustalone standardy. W praktyce oznacza to, że urządzenia wykonawcze
(siłowniki lub silniki) i czujniki z podstawowej warstwy zarządzania obiektem
mogą pochodzić od różnych producentów. Ponadto charakterystyki pracy
czujników mogą być dowolnie konfigurowane przez użytkownika.
Urządzenia komunikują się między sobą przy użyciu jawnego, powszechnie
dostępnego, standardowego protokołu. Stosowane są także standardowe
media komunikacyjne, takie jak skrętka miedziana czy światłowód. • W
systemie stosowane są standardowe techniki transferu danych oraz
standardowe struktury baz danych, np. serwery SQL (Structured Query
Language).
Wykorzystywane oprogramowanie systemowe oraz aplikacje narzędziowe są
powszechnie dostępne i mogą być tworzone przez firmy niezależne od
producenta systemu.
Oprogramowanie stacji operatorskiej BMS (Building Management System) do
zarządzania funkcjami technicznymi lub SMS (Security Management System) do
zarządzania bezpieczeństwem może być wykonane przez inne firmy, niezależnie
od producenta lub dostawcy sprzętu bądź systemu.
Systemy zamknięte z kolei będą charakteryzowały się następującymi cechami:

Każde z urządzeń zastosowanych w systemie musi pochodzić od tego samego
producenta lub co najwyżej od kilku współpracujących firm. Oznacza to, że nie
jest możliwe wykorzystanie w instalacji urządzeń podobnych pod względem
funkcjonalnym, lecz pochodzących od innych wytwórców. Ponadto użytkownik
nie może samodzielnie zmienić ustawionych podczas wdrażania systemu
charakterystyk pracy czujników w podstawowej warstwie zarządzania
obiektem.
Komunikacja pomiędzy urządzeniami odbywa się za pomocą firmowego,
unikatowego i utajnionego protokołu. Często wymagany jest także ściśle
określony typ okablowania do transmisji danych.
_________________________________________________________________________48
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Struktury baz danych oraz techniki transferu danych nie są ujawniane i mogą
być przetwarzane wyłącznie przez wyspecjalizowane oprogramowanie
producenta.
Wykorzystywane w systemie oprogramowanie systemowe i narzędziowe jest
tworzone tylko przez producenta i nie jest udostępniane klientowi w ogóle lub
jest udostępniane za bardzo wysoką opłatą.
Oprogramowanie użytkowe systemu może być tworzone jedynie przez
producenta. Najczęściej ma ono postać graficznego interfejsu użytkownika,
wykorzystującego popularny system operacyjny.
5.2. Hierarchiczna struktura systemów sterowania
Pod względem funkcjonalnym zarówno systemy zamknięte jak i otwarte

charakteryzują się najczęściej strukturą hierarchiczną (przykład na rys. 20).
Rys. 20. Schemat struktury hierarchicznej systemu zarządzania
_________________________________________________________________________49
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
W obrębie takiego układu można wyróżnić następujące poziomy:

• Poziom administracji – obejmuje serwery z bazami danych oraz stacje
operatorskie odpowiadające za prawidłowe działanie systemu, a także realizację
zaprogramowanych funkcji.
• Poziom zarządzania informacją – jest złożony z podobnych elementów i pełni
analogiczne funkcje jak poziom administracji. Oddzielne warstwy administracji i
zarządzania informacją występują tylko w przypadku bardzo dużych systemów,
obejmujących na przykład kilka obiektów budowlanych. Takie rozwiązanie ma
charakter raczej organizacyjny aniżeli funkcjonalny, w związku z czym w mniejszych
instalacjach funkcje obu tych poziomów przejmuje jedna warstwa.
• Poziom automatyzacji – mieści sterowniki sieciowe (kontrolery). Na poziomie
tym istnieje możliwość integracji systemowej oraz integracji sprzętowej poprzez
ogólnie stosowane standardy komunikacji, takie jak np. RS485. W przypadku łączenia
systemów automatyki budynkowej spełniających różne standardy konieczne jest
stosowanie bramek do tłumaczenia protokołów.
• Poziom wykonawczy – składa się z czujników, siłowników, elementów
wejścia/wyjścia, regulatorów DDC (Direct Digital Control).
Różnice w obrębie struktury hierarchicznej pomiędzy systemami otwartymi i
zamkniętymi przejawiają się w możliwościach zastosowania urządzeń, protokołów
komunikacyjnych, oprogramowania, formatu danych oraz sposobie ich przesyłania.
Systemy otwarte na poziomie administracji i zarządzania pozwalają na
wykorzystywanie aplikacji różnych producentów, a używany format danych jest
standardowy i powszechnie dostępny. W przypadku systemów zamkniętych
konieczne jest stosowanie aplikacji konkretnej firmy i utajnionego formatu danych.
Natomiast obie grupy systemów posługują się tymi samymi protokołami
komunikacyjnymi. Najczęściej spotykane to: TCP/IP, NetBEUI oraz SPX/IPX, czyli
protokoły odpowiadające środowisku systemów operacyjnych, w których pracują
poszczególne aplikacje.
Na poziomie automatyzacji i wykonawczym system otwarty charakteryzuje się
znanym protokołem komunikacyjnym. Urządzenia zastosowane do budowy instalacji
pochodzą od różnych producentów. Do zaprogramowania systemu nie są potrzebne
specjalistyczne szkolenia u producenta, wystarcza znajomość zasad działania
_________________________________________________________________________50
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
systemów otwartych. Natomiast szkielet systemu zamkniętego jest zbudowany na

bazie komponentów danego producenta. Urządzenia w instalacji komunikują się przy
pomocy firmowego, utajnionego protokołu. Programowaniem systemu zajmuje się
tylko wyspecjalizowany serwis, szkolony u producenta.
System można zakwalifikować jako zamknięty lub otwarty tylko wówczas, gdy
na każdym poziomie funkcjonalnym posiada on cechy charakterystyczne dla danego
typu systemu.
Rys. 21 Ilościowy udział urządzeń na poszczególnych poziomach zarządzania w automatyce

obiektu (S – sensor, UW – urządzenie wykonawcze)
Jak wynika z powyższej analizy struktury hierarchicznej systemu

automatycznego sterowania w obiekcie budowlanym, różne są udziały ilościowe
sprzętu w poszczególnych jej warstwach. Sytuacja ta ma bezpośredni wpływ na
przewidywaną awaryjność całego rozpatrywanego poziomu zarządzania. Problem ten
zilustrowano graficznie na rys. , gdzie w formie piramidy pokazano ilościowy udział
elementów na poszczególnych poziomach zarządzania dla maksymalnej liczby warstw.
_________________________________________________________________________51
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Łatwo zauważyć, że poziom administracji i zarządzania informacją mają tylko po

kilka stacji roboczych. W związku z pełnionymi zadaniami wymagany jest tu
najwyższy poziom bezpieczeństwa. Ponadto, w razie ewentualnej awarii stacji
roboczej, praca systemu nie może być zakłócona, a dane utracone. Często
spotykanym rozwiązaniem, mającym na celu zapobieżenie potencjalnym stratom, jest
stosowanie kilku stacji roboczych oraz nadmiarowych serwerów. Należy tu wyraźnie
oddzielić stację roboczą obsługującą funkcje techniczne obiektu (HVAC, oświetlenie,
energię elektryczną) od stacji roboczej obsługującej funkcje bezpieczeństwa. Takie
rozwiązanie potwierdza sprawdzone w praktyce działanie, w którym za
bezpieczeństwo obiektu odpowiadają inne służby aniżeli za obsługę techniczną.
Pozwala to uniknąć również sytuacji konfliktowych w chwilach zagrożenia, paniki lub
aktów terroru. Niewielka liczba urządzeń oraz prawidłowe zarządzanie siecią i danymi
powodują, że prawdopodobieństwo wystąpienia awarii na tym poziomie jest znikome.
Awarie na poziomie automatyzacji zdarzają się bardzo rzadko. Niemniej jednak
ewentualne uszkodzenie mogłoby spowodować zakłócenie pracy części systemu lub
jednego z podsystemów BMS czy SMS. Można temu zapobiec poprzez zastosowanie
dodatkowych, nadmiarowych sterowników. Rozwiązanie to jest spotykane najczęściej
w przypadku podsystemów bezpieczeństwa. Liczba sterowników sieciowych
występujących na tym poziomie jest kilka kilkakrotnie (3-4 razy) większa niż stacji
operatorskich. Warstwa wykonawcza zbudowana jest z największej liczby
komponentów i jest ich o rząd wielkości więcej aniżeli sterowników sieciowych. Do
większości elementów istnieje swobodny dostęp, co sprawia, że wskaźnik
awaryjności na tym poziomie jest najwyższy. Uszkodzenia spowodowane są
najczęściej nieumiejętną obsługą np. skomplikowanych wyświetlaczy LCD, a także
działaniami celowymi, takimi jak sabotaż, na który najbardziej narażone są czujki
systemu sygnalizacji włamania i napadu. Awaria pojedynczego komponentu nie ma
większego wpływu na pracę reszty systemu, a modułowość elementów umożliwia
szybką i łatwą ich wymianę.
_________________________________________________________________________52
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5.3. Porównanie systemów zarządzania
5.3.1. Poziom zarządzania i administracji
W przypadku systemów otwartych istnieje możliwość zastosowania aplikacji

wykonanych przez różne firmy, dzięki czemu ich koszt jest niższy lub porównywalny z
kosztem aplikacji dla systemów zamkniętych (firmowych). Z drugiej strony
pochodzenie aplikacji od różnych producentów może przyczynić się do niepoprawnej
współpracy pomiędzy nimi. Poza tym dla każdego wdrażanego systemu istnieje
konieczność pisania całej aplikacji od nowa, co stwarza duże prawdopodobieństwo
popełnienia błędów, nawet pomimo projektowania obiektowego. Powszechnie znany
standardowy format danych powoduje, że na poziomie zarządzania brak jest
bezpieczeństwa danych i systemu. W celu zabezpieczenia dostępu konieczne jest
stosowanie dodatkowych środków utajniania informacji. Ponadto dla systemów
otwartych nie ma w ogóle lub jest niewiele sterowników gotowych do współpracy z
systemami bezpieczeństwa. Systemy otwarte są niezależne od jednego producenta,
niemniej jednak pozostaje uzależnienie od przyjętego standardu i czasu życia
konkretnej technologii.
Systemy zamknięte, dzięki utajnieniu struktur danych i sposobu ich
przetwarzania, charakteryzują się na poziomie zarządzania i administracji wysokim
poziomem bezpieczeństwa danych oraz całego systemu. Aplikacje wykorzystywane w
systemach są typowe dla danego producenta i niejednokrotnie sprawdzone w innych,
podobnych instalacjach, co daje dużą pewność ich działania, a także poprawnej
współpracy z innymi programami. Wybranie konkretnej firmy jako realizatora systemu
gwarantuje, że następny system będzie obsługiwał poprzedni lub producent zapewni
dostęp do starych zasobów przez określony umową okres. Dla wielu systemów
zamkniętych istnieją gotowe sterowniki umożliwiające współpracę z systemami
technicznymi i bezpieczeństwa innych producentów, a także obsługę systemów
otwartych.
Z drugiej strony klient, decydując się na system zamknięty, staje się
uzależniony od firmy i jej istnienia (w systemie mogą być stosowane aplikacje tylko
konkretnego producenta). Ponadto serwisowania systemu może dokonać jedynie
_________________________________________________________________________53
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
producent lub wskazany przez niego dostawca. Wszystko to sprawia, że koszt

aplikacji i serwisu może być znacznie wyższy niż w przypadku systemów otwartych.
5.3.2. Poziom automatyzacji i wykonawczy – systemy techniczne
Zalety systemów otwartych wynikają głównie z faktu, iż do instalacji można

podłączyć urządzenie dowolnego producenta, które spełnia przyjęty standard. Istnienie
wielu firm produkujących takie same pod względem funkcjonalnym elementy oraz
dostępność wielu projektantów, instalatorów i serwisantów takich systemów
umożliwiają inwestorowi porównanie umiejętności i cen, a także jakości oferowanych
urządzeń i usług. Dzięki temu klient może wybrać możliwie najlepsze jakościowo
rozwiązanie za rozsądne środki finansowe. Pozwala to na znaczące obniżenie kosztów
w każdej fazie powstawania oraz eksploatacji instalacji. Ponadto bogaty asortyment
urządzeń spełniających dany standard umożliwia wybór najbardziej odpowiedniego
pod względem funkcjonalnym, jak również estetycznym, komponentu.
Niemniej jednak możliwości wyboru w systemach otwartych ograniczone są
poprzez ustalony standard. Ponadto mogą wystąpić problemy przy współpracy
pomiędzy urządzeniami różnych producentów, nawet wtedy, gdy wszystkie elementy
spełniają przyjęty standard. Niebezpieczeństwo niepoprawnej komunikacji
komponentów w znacznym stopniu eliminuje stosowanie w całej instalacji tylko
certyfikowanych urządzeń. Konieczność tworzenia algorytmów pracy systemów od
podstaw wydłuża czas ich wdrażania, a zarazem zmniejsza pewność działania.
Jawność protokołu komunikacyjnego znacznie obniża bezpieczeństwo systemu.
Pozostaje uzależnienie inwestora od czasu życia konkretnej technologii. W przypadku
małych firm istnieje niebezpieczeństwo, że gdy pojawi się nowa technologia, zmienią
one profil produkcji albo przestaną istnieć.
System zamknięty, dzięki niejawnemu protokołowi komunikacyjnemu, zapewnia
znacznie większy poziom bezpieczeństwa niż systemy otwarte. Nawet gdyby
ewentualnemu „intruzowi” udało się przechwycić informacje z sieci, pozostaje mu
konieczność rozszyfrowania, co oznaczają poszczególne komunikaty. Producent
gwarantuje, że następny system będzie obsługiwał poprzedni lub zapewniony zostanie
_________________________________________________________________________54
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
dostęp do starych zasobów przez określony umową okres. Nawet w przypadku

przejścia firmy na bardziej nowatorską technologię, będzie ona nadal produkowała
elementy do starych systemów. Ponadto istnieją już gotowe i przetestowane
algorytmy pracy, dostosowane do konkretnych warunków w obiekcie, dzięki czemu
system jest wdrażany znacznie sprawniej i szybciej niż systemy otwarte. Kolejną
zaletą systemów zamkniętych jest łatwy serwis. Jedna odpowiednio wyszkolona
przez producenta osoba może być serwisantem całego systemu, co znacznie skraca
czas obsługi.
Użytkownik systemu zamkniętego, wybierając konkretną firmę, staje się przez
wiele lat użytkowania obiektu uzależniony od jej istnienia oraz od producenta i
dostawcy systemu. Wszelkie zmiany w instalacji, wprowadzane na życzenie klienta
podczas wdrażania czy eksploatowania systemu, mogą być wykonywane jedynie
przez producenta lub jego przedstawicieli. Ponadto elementy mogą być wymieniane
tylko na takie same bądź podobne funkcjonalnie, ale pochodzące od tego samego
producenta, gdyż urządzenia innych firm najprawdopodobniej nie będą kompatybilne z
systemem. Poza tym, próbując wymienić urządzenie na urządzenie innego producenta,
użytkownik ryzykuje utratę gwarancji. Brak możliwości zmiany dostawcy usług
przyczynia się do wzrostu kosztów modernizacji i eksploatacji systemu ze względu na
drogie części zamienne.
5.3.3. Poziom automatyzacji i wykonawczy – systemy bezpieczeństwa
Odrębną kwestię stanowią podsystemy bezpieczeństwa: SSP, SSWN, STVD,

SKD. Realizowane są jako systemy zamknięte, ze względu na większą pewność
działania i odporność na próby forsowania w porównaniu z systemami otwartymi.
Szkielet systemów jest wykonany przy użyciu elementów jednego producenta. Często
spotykanym rozwiązaniem jest wprowadzenie do systemu danej firmy podsystemu
bezpieczeństwa innego producenta i zintegrowanie go na poziomie stacji
zarządzającej. Podsystemy takie należy zakwalifikować do odpowiedniej klasy
bezpieczeństwa. Większość systemów firmowych umożliwia bowiem podłączenie
czujek do SSWN i czytników o odpowiednim standardzie transmisji do SKD
_________________________________________________________________________55
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
dowolnego producenta, przy czym należy zwracać uwagę na zgodność klas

bezpieczeństwa łączonych elementów.
Dla przypadku otwartych systemów sterowania nie istnieją gotowe realizacje
podsystemów bezpieczeństwa, a w razie ewentualnej próby budowy takiego
podsystemu jako systemu otwartego konieczne będzie dokonanie jego certyfikacji.
Podsystemy zaliczane do tzw. systemów ochrony życia (system sygnalizacji
pożarowej, system oddymiania oraz dźwiękowy system ostrzegania), ze względu na
uregulowania prawne, mogą być realizowane wyłącznie jako systemy zamknięte.
6. Inteligentne systemy instalacyjne
6.1. EIB
System instabus EIB jest inteligentnym, zdecentralizowanym systemem

sterowania, służącym do załączania, sterowania, regulacji i nadzoru urządzeń
technicznych znajdujących się w budynku. Jego głównym zadaniem jest integracja
instalacji, które w klasycznym wykonaniu pracują jako odrębne.
6.1.1. Topologia systemu
Najmniejszą jednostką systemu EIB jest linia do której można dołączyć do 64

elementów magistralnych (sensorów lub aktorów). Poszczególne linie za pomocą
elementów sprzęgających (sprzęgła liniowe – LK ) mogą zostać przyłączone do linii
głównej tworzącej tzw. obszar. Taki obszar przedstawia rys. 21.
_________________________________________________________________________56
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Rys. 21. Obszar systemu EIB
W jednym obszarze może pracować maksymalnie 12 linii. Dalszą możliwość

rozbudowy dają sprzęgła obszarowe ( BK ), spinające do 15 obszarów w jeden
system. Uzyskujemy w ten sposób strukturę systemu pozwalającą na podłączenie
ponad 14000 elementów magistralnych. Taki podział przedstawia rys. 22.
_________________________________________________________________________57
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Rys. 22 Struktura systemu EIB
W tak stworzonej sieci, każdy element ma swój własny jednoznacznie

określony adres fizyczny pozwalający na jego szybką identyfikację. Struktura pomimo
swojej wielkości zachowuje jednak logiczną całość i przejrzystość.
Komunikacja odbywa się w obrębie jednej linii, sensory nadają telegramy
zgodnie z zasadą losowego dostępu do magistrali, które rozchodzą się po całej linii.
Aktory, dla których przeznaczone są informacje odbierają je i potwierdzają nadawcy
prawidłowe przyjęcie telegramu. Inni użytkownicy, dla których telegram nie jest
przeznaczony ignorują go. Sprzęgła liniowe i obszarowe zapobiegają rozprzestrzenianiu
się informacji po całym systemie. Poza tym pełnią one rolę filtrów i wzmacniaczy. W
momencie uruchomienia systemu, w sprzęgle zapisywana jest tablica filtracyjna
określająca, które telegramy należy wzmocnić i przekazać dalej, a które wytłumić.
Przepływ informacji i filtracja są możliwe w obie strony.
_________________________________________________________________________58
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6.1.2. Adresowanie
W systemie Instabus EIB istnieją dwa typy adresów: fizyczny i grupowy.

Pierwszy z nich ma określić miejsce konkretnego elementu w strukturze systemu.
Drugi z nich przyporządkowuje dany element do funkcji, jakie powinien spełniać i
zaszeregowuje go do grupy urządzeń, z którymi powinien współpracować. Oba adresy
pomimo podobnej notacji są właściwie interpretowane przez program narzędziowy
ETS2, który jest wspólną płaszczyzną dla wszystkich aparatów Instabus EIB. Adres
fizyczny jest niepowtarzalnym numerem, przypisywanym każdemu elementowi w celu
jednoznacznego określenia odbiorcy telegramu. Numery nadaje się według
określonego schematu tak jak na rys. 23.
Rys. 23. Adres fizyczny
Powyższy schemat opisuje się literami O.L.E, gdzie

O – nr obszaru,
L – nr linii,
E – nr elementu.
Poszczególne parametry przybierają następujące wartości :
O (od 0 do 15, ale nr 0 przeznaczony jest dla elementów umieszczonych na
linii obszarowej)
L (od 0 do 15, ale nr 0 przeznaczony jest dla elementów umieszczonych na
linii głównej)
E (od 1 do 255)
_________________________________________________________________________59
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
W adresie fizycznym zapisana jest informacja o elemencie (zostaje mu nadany

numer porządkowy), jeżeli struktura jest rozbudowana numer porządkowy przypisuje
się również liniom i obszarom. Ułatwia to programowanie modułów oraz usprawnia
serwis. Adres grupowy jest dodatkowym adresem mającym na celu określenie grup
urządzeń wspólnie działających (np. wszystkich żaluzji w danym pomieszczeniu).
Sposób zapisu adresu grupowego jest podobny do adresu fizycznego (rys.24).
Rys. 24. Adres grupowy
Opisuje się go literami G.Ś.P, gdzie

G - oznacza grupę główną,
Ś - grupę pośrednią,
P - podgrupę.
Dopuszczalne są wartości :
G (od 0 do 15)
Ś (od 0 do 7)
P (od 0 do 255)
Dzięki tym oznaczeniom można wyróżnić poszczególne rozkazy w obiekcie (np.
G to garaż , Ś to ogrzewanie a P to zmiana zadanej temperatury poprzez regulację
poszczególnymi grzejnikami).
_________________________________________________________________________60
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6.1.3. Budowa i sposób przesyłu telegramu
Wymiana informacji pomiędzy elementami systemu odbywa się za pomocą

telegramów o ściśle określonej budowie. W chwili wystąpienia zdarzenia np.
zadziałania czujnika, element magistralny (sensor) próbuje wysłać telegram na
magistralę. Po chwili czasu t1 równej 50 bitów następuje wysłanie telegramu o ile
magistrala jest wolna. Po wysłaniu informacji, sensor odczekuje czas t2 równy 13
bitów w celu sprawdzenia poprawności transmisji. Wszyscy uczestnicy transmisji
wysyłają telegram potwierdzający poprawność transmisji. Cała ta operacja wraz z
czasami oczekiwania trwa od 20 do 40 ms.
Telegramy składają się z trzech podstawowych części czyli nagłówka rdzenia
oraz części kontrolnej. Nagłówek tworzy część sterującą, adres nadawcy i odbiorcy,
licznik kontroli przejścia oraz część informującą o długości informacji użytecznej.
Podział ten przedstawia rys. 25.
Rys. 25 Budowa telegramu
W systemie EIB zastosowano telegramy długie i o zmiennej długości, a ich

maksymalna długość może wynosić 184 bity. W celu zapewnienia synchronizacji
zegarów nadajnika i odbiornika podczas transmisji szeregowej asynchronicznej,
telegram jest dzielony na pakiety (ramki) po osiem bitów. Każdy pakiet posiada bit
startu, bity danych, część kontrolną (bit parzystości) oraz bit stopu. Razem z danymi
długość jednej ramki wynosi 11 bitów. Telegram w zależności od przesyłanych
_________________________________________________________________________61
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
informacji zawiera od 8 do 23 ramek. Razem z bitami sterującymi i kontrolnymi

zawiera maksymalnie 253 bity. Pole sterujące zawiera priorytet przesyłu telegramu,
który może przybierać cztery wartości. Priorytet najwyższy posiadają telegramy
funkcji systemowych, następnie funkcji alarmowych oraz sterowania ręcznego.
Najniższy priorytet posiada telegram funkcji sterowania automatycznego. Ponadto w
polu sterującym zawarty jest także bit powtórzeń określany przez uczestnika, który
wykonał rozkaz, czy ma ten rozkaz powtórzyć. Adres nadawcy zawiera adres fizyczny
sensora nadającego telegram. Jest on potrzebny dla aktora przyjmującego polecenie,
w celu wysłania potwierdzenia odbioru polecenia oraz do określenia nadawcy
telegramu. Adres odbiorcy wyznacza miejsce dostarczenia informacji. Różni się on od
adresu nadawcy tym, że posiada o jeden bit więcej. Bit ten określa czy adres
docelowy jest adresem fizycznym czy grupowym. Adres grupowy składa się z 15
bitów, o jeden bit mniej niż adres fizyczny. Z tego powodu w adresie logicznym na
najbardziej znaczącym miejscu ustawiony jest bit 0.
6.1.4. Urządzenia magistralne
Urządzenie magistralne składa się z trzech podstawowych elementów: portu

magistralnego, elementu końcowego i programu aplikacyjnego. Urządzenie
magistralne może funkcjonować dopiero po wgraniu programu aplikacyjnego.
Port magistralny i element końcowy mogą znajdować się w jednej obudowie lub
występować jako osobne aparaty. Jeżeli występują osobno to łączy sieje ze sobą przy
pomocy 10-pinowego standardowego interfejsu aplikacyjnego (Phisical External
Interface) – łącza adaptacyjnego służącego do wymiany informacji między elementami
(5 pinów ) i do zasilania elementu końcowego (2 piny) . Poprzez jeden ze styków
złącza, port magistralny rozpoznaje rodzaj podłączonego do niego elementu
końcowego. Port magistralny i urządzenie końcowe powinny być wykonane przez
tego samego producenta. Porty magistralne od różnych producentów nie różnią się
pod względem elektrycznym i informatycznym, ale pod względem mechanicznym
pasują tylko do urządzeń końcowych swojego producenta. W czasie wgrywania
programu aplikacyjnego kod producenta jest sprawdzany z kodem programu
_________________________________________________________________________62
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
aplikacyjnego. Jeżeli program aplikacyjny stwierdzi, że wgrywany jest do

nieodpowiedniego urządzenia to wprawdzie da się wgrać, ale zatrzymana zostanie
praca procesora. Port magistralny odbiera telegramy z magistrali, dekoduje je i steruje
elementem końcowym oraz koduje i wysyła w postaci telegramu informacje, które
otrzymuje z elementu końcowego. Port magistralny składa się z dwóch części z
nadajnika - odbiornika, czyli modułu komunikacyjnego i układu kontrolnego –
kontrolera. Moduł komunikacyjny spełnia następujące funkcje:
wysyłanie i odbieranie danych logicznych oraz kierowanie transmisja i odbiorem,
oddzielanie lub nakładanie zakodowanej informację na stałe napięcie zasilające,
wytwarzanie napięć stabilizowanych 5V i 24 V do zasilania układu kontrolnego i
elementu końcowego,
ochrona przed zmianą polaryzacji,
inicjowanie zabezpieczenia danych jeśli napięcie magistrali spadnie poniżej 18V,
uruchomienie resetu procesora jeśli jego napięcie spadnie poniżej 4,5 V,
sprawdzanie poprawności przesyłu telegramów.
Podstawową częścią kontrolera jest mikroprocesor mający do dyspozycji trzy

typy pamięci:
⇒ ROM - niezmienna pamięć tylko do odczytu, zawierająca zapisane przez
producenta oprogramowanie systemowe dotyczące specyficznych własności
portu,
⇒ RAM - pamięć zmienna zawierająca podczas pracy urządzenia chwilowe wartości
systemu i aplikacji, które są tracone po odłączeniu urządzenia od magistrali, jeśli
nie zostaną zachowane w pamięci EPROM,
⇒ EPROM - pamięć elektrycznie zapisywana i kasowana do wprowadzania
parametrów i funkcji na etapie projektowania, zawierająca program aplikacyjny,
adres fizyczny i adresy grupowe ładowane do urządzenia przez program ETS.
Urządzenie magistralne potrzebuje do pracy napięcia minimum 21V i pobiera z
magistrali 150mW mocy. Niektóre urządzenia wymagające np. zasilania diod obciążają
magistralę mocą 200mW. Jeżeli urządzenie wymaga więcej niż 200mW to trzeba je
dodatkowo zasilić z innego źródła. Ze względu na rodzaj obudowy urządzenia
magistralne możemy podzielić na:
_________________________________________________________________________63
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
podtynkowe, przeznaczone do montażu w podtynkowych puszkach

elektroinstalacyjnych aparatowych 60mm i rozdzielczych,
natynkowe, nie mające zunifikownej budowy ; cechą wspólną jest wbudowany
port magistralny,
do montażu na szynie profilowej 35mm mocowane na czterościeżkowei płytce
drukowanej, którą wkleja się na szynę przy pomocy styków umieszczonych z tyłu
aparatu,
do montażu na szynie profilowej i łączone z magistralą przez szybkozłączki,
do wbudowania w aparaty świetlówkowe,
do szybkiego montażu mocowane w sufitach podwieszanych i charakteryzujące
się mechanicznie kodowanym systemem połączeń, w którym każdy aparat
posiada odpowiednie gniazda wejściowe i wyjściowe, a połączenie może
odbywać się tylko za pomocą odpowiednich przewodów z wtyczkami, co skraca
czas wykonania instalacji i eliminuje błędy,
urządzenia do montażu w kanałach elektroinstalacyjnych.
Obecnie element magistralny (BCU - Bus Coupling Unit) jest najbardziej
kompletnym urządzeniem dostępu do magistrali (BAU). Ma ono dostęp do medium, ze
szkieletu (firmware) systemu operacyjnego EIB, posiada zasoby dla aplikacji (CPU,
RAM, EEPROM) i pełne interfejsy: zewnętrzny fizyczny (PEI - Physical External
Interface) oraz zewnętrzny interfejs wiadomości (EMI - External Message Interface).
Element magistralny (BCU) jest umieszczony w kompaktowej, ekranowanej, gotowej
do instalacji obudowie. Kształt elementu magistralnego dopasowywany jest do
wymogów konkretnej instalacji. Porty magistralne (BCU), odpowiednie dla każdej
aplikacji, dostępne są dla wszystkich mediów wykorzystywanych w systemie EIB.
6.1.5. Dane techniczne magistrali instabus EIB
Transmisję informacji oraz zasilanie poprzez przewód magistralny charakteryzują

następujące dane:
⇒ Zasilanie 24V DC-SELV , max 320/640 mA,
_________________________________________________________________________64
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
⇒ Niewielki pobór prądu urządzeń magistralnych do 10 mA,

⇒ Dowolna topologia magistrali, nie jest wymagana rezystancja końcowa,
⇒ Długość przewodów 350 m. na linię (w przypadku jednego zasilacza),
⇒ Prędkość transmisji 9,6 kbit/sec,
⇒ Transmisja szeregowa asynchroniczna, wysoka odporność na zakłócenia,
⇒ Zdecentralizowany dostęp do magistrali CSMA/CA dla dużej przepustowości,
⇒ 64 fizycznych połączeń/adresów na linię,
⇒ 12 linii na obszar,
⇒ 15 obszarów,
6.1.6. Oprogramowanie
Do programowania systemu instabus EIB wykorzystywany jest ETS (ang. EIB

Tool Software), który jest szeroko stosowany wśród wszystkich producentów
instalacji „inteligentnego domu”. ETS służy do projektowania, uruchamiania i
testowania instalacji EIB.
Z formalnego punktu widzenia uruchomienie instalacji magistralnej polega na
przesłaniu odpowiednich telegramów programujących pamięci EEROM w elementach
magistralnych. Nie jest istotne w tym przypadku, w którym miejscu budynku aparaty
się znajdują. Ważne jest natomiast zdefiniowanie takiego elementu przez podanie jego
adresu fizycznego (który określa jego położenie w sieci, nr strefy, nr linii i nr elementu
w linii), adresów grupowych (określa funkcję jaką dany uczestnik sieci ma
wykonywać) i podanie odpowiednich parametrów niezbędnych dla poprawnej pracy
aparatu i współpracy z magistrala. Opracowanie projektu polega na łączeniu wielu
pojedynczych urządzeń w jedną funkcjonalną całość połączoną adresami grupowymi.
Pakiet programowy ETS jest zbudowany w oparciu o środowisko komponentów do
projektowania komputerowego w środowisku Windows, zwane EIB Tool Environment
(ETE). Ten zbiór interfejsów programowania aplikacji (API - Application Programming
Interface) tworzy część standardu EIB. Standard EIB nie jest ograniczony do żadnego
modelu czy procesora o określonej architekturze. Ogromna ilość dostępnych narzędzi
takich jak assamblery, kompilatory i emulatory, zarówno shareware jak i
_________________________________________________________________________65
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
pełnowartościowych środowisk programistycznych, może być wykorzystana w

dowolnej implementacji. Niektórzy dostawcy systemu EIB oferują zintegrowane
środowiska projektowe, które umożliwiają tworzenie aplikacji w języku ANSI C (wraz
z ich debugowaniem) oraz są wyposażone w dedykowaną dla standardu EIB
infrastrukturę programową.
Z kolei ETS Developer Edition udostępnia mechanizmy niezbędne do
bezproblemowego importu do ETE wyników programowania tworzonego powyższymi
narzędziami. Projektant rozwiązań EIB może uzyskać dostęp do sieci EIB za
pośrednictwem standardowych urządzeń dostępu do magistrali EIB - BAU z różnymi
poziomami integracji (skalowalność). Może też zdecydować się na niezależną, ale
kompatybilną z EIB implementację dla innego, dowolnego układu
mikroprocesorowego.
Każdy producent aparatury dołącza do swoich elementów bezpłatną bazę
danych do programu ETS, która jest niezbędna podczas projektowania. Zawiera ona
numery katalogowe elementów wraz z ich opisem, parametrami oraz programami
obsługi w różnych opcjach. ETS został opracowany przez DELTA Industrie Informatik
GmbH na zlecenie EIBA, która zajmuje się dystrybucją i rozpowszechnianiem go wśród
zainteresowanych. Program może być zainstalowany na każdym komputerze, którego
minimalne parametry to system Windows 3.11, procesor 486 i 8 MB RAM-u. Obecnie
ETS jest standardowo dostępny w języku angielskim i niemieckim. Istnieją również
wersje opracowane w innych językach m.in. włoskim, hiszpańskim, portugalskim,
szwedzkim, francuskim i duńskim, a w przygotowaniu jest wersja w języku polskim.
Tworzenie projektu polega na opracowaniu struktury drzewiastej całego budynku z
rozbiciem na piętra, pokoje i poszczególne elementy magistralne, przygotowaniu
adresów fizycznych i grup adresowych, a następnie wgraniu programu do elementów
w celu sterowania budynkiem.
Rys. 26. Widok głównego okna programu
_________________________________________________________________________66
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
⇒ Ustawienia (ang. Settings) – podstawowa konfiguracja programu dotycząca np.

wyboru języka baz danych i samego programu (standardowo niemiecki, angielski),
ustawień haseł, drukarek, filtru producentów urządzeń, maksymalnej ilości linii czy
urządzeń w projekcie, a także wskazania portu w komputerze do komunikacji z
magistralą.
⇒ Tworzenie projektów (ang. Project Design) polega na opracowaniu struktury
drzewiastej całego budynku z rozbiciem na piętra, pokoje i poszczególne elementy
magistralne metodą „przeciągnij i upuść”.
Rys. 27. Widok struktury budynku w projekcie wraz z metodą „przeciągnij i upuść”
Po przeciągnięciu ikony urządzenia do miejsca docelowego (np. pokoju), włącza

się specjalna wyszukiwarka elementów. Trzeba wtedy podać producenta, rodzinę, typ
produktu lub numer katalogowy urządzenia.
Rys. 28. Wyszukiwarka elementów
_________________________________________________________________________67
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Gdy wyszukiwarka znajdzie potrzebny nam element, należy go wstawić do

projektu, a program automatycznie nada mu adres fizyczny. Należy później
dostosować właściwości i parametry urządzenia do naszych potrzeb (np. czy włącznik
ma zapalać światło czy je ściemniać). Po znalezieniu wszystkich urządzeń trzeba
przygotować grupy adresowe, czyli sposób współdziałania elementów magistralnych.
Po wciśnięciu ikony pojawia się nowe okno, w którym tworzymy strukturę

drzewiastą rozkazów (grup adresowych). Następnie w widoku budowlanym należy
zaznaczyć opcję „Show Objects”, po czym zostaną wyświetlone obiekty
komunikacyjne poszczególnych urządzeń w systemie. Obiekty komunikacyjne jednego
urządzenia łączymy z obiektami komunikacyjnymi innego urządzenia metodą
„przeciągnij i upuść” przesuwając je do stworzonej poprzednio przez nas grupy
rozkazów.
Rys. 29. Łączenie obiektów komunikacyjnych z grupami adresowymi
Na rysunku powyżej połączono obiekty komunikacyjne włącznika i ściemniacza,

czyli umożliwiono sterowanie natężeniem oświetlenia poprzez lewy przycisk
włącznika. Podobnie trzeba postąpić ze wszystkimi urządzeniami i grupami
_________________________________________________________________________68
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
adresowymi w projekcie. Pamiętać trzeba jedynie o tym, że trzeba łączyć obiekty

komunikacyjne o tym samym charakterze (np. czterobitowe).
Uruchamianie i testowanie (ang. Commissioning/Test) służy do
zaprogramowania instalacji poprzez wgranie do urządzeń ich adresów
fizycznych i grupowych oraz odpowiednich programów aplikacyjnych. Gotową
instalację można później przetestować i sprawdzić czy działa prawidłowo.
Każde urządzenie należy zaprogramować poprzez wciśnięcie ikony , a

podczas nadawania adresu fizycznego danemu urządzeniu należy wcisnąć
mikroprzełącznik na tym elemencie w celu jego identyfikacji w systemie.
Rys. 30. Wgrywanie adresu fizycznego i aplikacji do urządzenia
Administrowanie projektami (ang. Project Administration) służy do

importowania i eksportowania różnych projektów oraz w razie potrzeby na
łączeniu lub dzieleniu tych projektów w celu większej przejrzystości.
Administrowanie produktami (ang. Produkt Administration) polega na ładowaniu
do programu baz danych różnych producentów i przeglądaniu ich zawartości w
celu sprawdzenia, jakie elementy są dostępne w ofercie danego producenta.
_________________________________________________________________________69
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Konwersja (ang. Conversion) umożliwia dostosowanie projektów i produktów z

ETS1 do standardu ETS2.
6.2. Powernet
Odmianą systemu EIB jest Powernet. Pozwala on na funkcjonowanie systemu

zgodnego z EIB w budynkach, w których jest już ułożona instalacja elektryczna.
Elementy systemu komunikują się poprzez istniejącą w domu sieć elektryczną (230V).
Nie jest zatem wymagane dodatkowe okablowanie. Urządzenia wkładamy po prostu
do gniazdka elektrycznego lub montujemy na szynie DIN (takiej jak przy
bezpiecznikach). Rozbudowa systemu sprowadza się do wciśnięcia kolejnego
odbiornika do gniazdka. Technologia ta znacznie zmniejsza koszty i uciążliwość
instalacji. Takie podejście stanowi wiec dobre rozwiązanie nie tylko dla osób
budujących nowy dom, ale także dla tych, którzy chcą niewielkim kosztem
zaadoptować istniejący już dom do nowoczesnych technologii. Montaż komponentów
EIB możliwy jest nawet w trakcie użytkowania instalacji, co jest olbrzymią zaletą
zarówno dla lokatorów mieszkań jak i dla właścicieli i użytkowników biur, hoteli,
budynków użyteczności publicznej.
Aby zapewnić niezawodną transmisję danych po linii zasilającej zastosowano
całkowicie nową procedurę komunikacji (całkowicie nowy protokół komunikacji w
warstwie fizycznej). Gwarantuje ona dużą pewność transmisji we wszystkich
typowych dla linii zasilających warunkach.
Wszystkie komponenty systemu EIB Powernet komunikują się między sobą za
pośrednictwem istniejącej sieci zasilającej 230/400 V. Polecenia wysyłane są w
dowolne miejsce w sieci. W przypadku odebrania rozkazu następuje potwierdzenie
odbioru. Urządzenia do montażu natynkowego i podsufitowego posiadają dodatkowe
wejścia umożliwiające ich lokalne sterowanie przy użyciu konwencjonalnych
przycisków.
System EIB Powernet wykorzystujący do transmisji sieć zasilającą wybieramy
wtedy, gdy chcemy uniknąć prac instalacyjnych i mamy już do dyspozycji
konwencjonalną instalację. Nieinwazyjny montaż sensorów jest sprawą łatwą -
_________________________________________________________________________70
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
wkładamy je do istniejących puszek w miejsce wyłączników lub gniazd. W przypadku

aktorów w miejscu montażu (np. przy lampie lub w rozdzielnicy) musimy przerwać
linię zasilającą. Dlatego naturalnym miejscem dla elementów wykonawczych w
systemie Powernet EIB wydaje się puszka w której ta linia już wcześniej była
przerywana. Zestaw narzędzi potrzebnych do instalacji i uruchomienia kompletnego
systemu sterowania ogranicza się wtedy do śrubokrętu i komputera.
6.2.1. Ograniczenia zastosowania systemu Powernet
Niezależnie od funkcji realizowanych przez dany system możemy poruszać się

zawsze w ograniczonym przestrzennie obszarze. Może to być:
⇒ Wydzielona instalacja za licznikiem w domach jednorodzinnych lub
mieszkaniach
⇒ Instalacje w obiektach przemysłowych lub administracyjnych
Należy uważać na urządzenia będące potencjalnym źródłem zakłóceń, takie jak:
Prostowniki
Telefony bezprzewodowe
Elektroniczne transformatory
Elektroniczne zapłonniki
Używanie powyższych urządzeń nie wyklucza prawidłowego działania systemu
Powernet EIB. Doświadczenia praktyczne pokazują, że zakłócenia emitowane przez
transformatory i zapłonniki silnie zależą od prawidłowej ich instalacji.
Nie należy stosować transmisji po linii zasilającej w przypadkach:
⇒ Sieci w obiektach przemysłowych z podłączonymi silnikami dużej mocy,
dźwigami, automatami spawalniczymi bez układów kompensujących
zakłócenia
⇒ Sieci nie spełniających wymaganych parametrów: 230V ± 10% ; 50 Hz ± 1%

⇒ Linii transmisyjnych przechodzących przez transformatory
⇒ Sieci już wykorzystywanych przez inne systemy transmisji w paśmie 95-125
kHz
_________________________________________________________________________71
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
⇒ Monitorowania i kontroli urządzeń związanych z zapewnieniem

bezpieczeństwa np. systemów podtrzymujących lub ratujących życie w
szpitalach, systemów przeciwpożarowych
6.3. LonWorks
LonWorks jest nową technologią, której początek dała firma Echelon

Corporation we współpracy z Motorolą i Toshibą. System zaprojektowany w celu
dostarczenia platformy do realizacji nowoczesnych systemów o rozproszonej
inteligencji służących celom pomiarowo-kontrolnym rozrósł się na inne obszary
techniki. Poprzez sterowanie procesami produkcyjnymi, przesyłanie danych w
obiektach rozległych przeniósł się do automatyki budynkowej. Początkowo zdobył
rynek amerykański jako doskonały system BMS (Building Management System), teraz
następuje jego ekspansja na rynek europejski.
LonWorks składa się z niezależnych urządzeń zwanych węzłami, które posiadają
zdolność komunikowania się ze sobą po wspólnym medium. Podstawowa jednostka -
węzeł może być czujnikiem, przetwornikiem pomiarowym, kontrolerem, prostym
przełącznikiem, elementem wykonawczym, klasycznym komputerem obrabiającym
dane lub innym dowolnym urządzeniem. Sercem każdego węzła w sieci LonWorks jest
Neuron Chip - mikroprocesorowy układ scalony realizujący wszystkie potrzebne
zadania dotyczące komunikacji z otoczeniem, a ponadto posiadający zdolność
realizacji programu użytkowego. Neuron Chip zawiera kompletną trwale zapisaną
implementację protokołu sieciowego LonTalk. Posiada on również funkcje klasycznego
mikrokontrolera pozwalające na wykonanie w oparciu o niego dowolnego urządzenia
jednoprocesorowego. Przesyłanie informacji między węzłami może odbywać się z
wykorzystaniem typowego kabla (skrętka dwużyłowa), kabla światłowodowego, sieci
energetycznej, drogą radiową lub światłowodem.
LonWorks posiada dobrze zdefiniowany sposób przesyłania komunikatów -
całość oprogramowania sieciowego jest dostarczana przez producenta LonWorks i
projektant urządzenia nie ma możliwości dokonywania w nim zmian. Jest to więc
gwarancja zgodności protokołów komunikacji wszystkich przyrządów opartych na
_________________________________________________________________________72
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Neuron Chipach. Pełna zgodność pomiędzy urządzeniami pracującymi w sieci wymaga

jeszcze określenia formatów danych (zmiennych sieciowych) przesyłanych pomiędzy
węzłami. Dla jej utrzymania zostały opracowane modele obiektów pozwalające na
stworzenie standardowego interfejsu przyrządu. Modele obiektów specyfikują formaty
przesyłania typowych danych np. pomiarowych. Zgodność wyrobu z modelem jest
sprawdzana przez specjalnie do tego powołaną organizację LonMark.
Szeroka gama zalet systemu LonWorks sprawiła, że stosowanie tej sieci stało
się standardowym rozwiązaniem w wielu różnorodnych systemach. Sposób
komunikacji opiera się na zasadzie peer-to-peer co przy otwartości i podatności na
modyfikacje jest przesłanką dla wykorzystania LonWorks w przemyśle. Niski koszt
instalacyjny oraz duża liczba dostępnych modułów LonWorks spowodowała, że jest
on chętnie stosowany w rozwiązaniach Inteligentnego Budynku.
Początkowy nakład to tylko wykonanie okablowania, potem inteligencja
systemu może rosnąć: sterowanie oświetleniem, zarządzanie zużyciem energii,
ruchem wind, system alarmowy, przeciwpożarowy, kontrola dostępu. LonWorks
został uznany przez ANSI jako standard w zakresie automatyzacji budynków. Łatwość
instalacji i konserwacji sieci (wszystkie czujniki podłączone są do jednego przewodu)
faworyzuje to rozwiązanie w instalacjach monitorujących i rejestrujących dane
pomiarowe. Użytkownik ma możliwość dowolnego kształtowania swojej sieci:
wprowadzania zmian, rozbudowy o nowe moduły, wybierania dogodnych mu
czujników od dowolnego producenta.
Rys. 31. Koszty inwestycyjne i eksploatacyjne instalacji konwencjonalnej i inteligentnej.
_________________________________________________________________________73
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Jeśli porównamy nakłady inwestycyjne przy zastosowaniu sieci LonWorks i

instalacji tradycyjnej, zauważymy że w wykonaniu podstawowym sieć LonWorks jest
droższa od konwencjonalnej. W miarę wzrostu wymagań, jakie stawiamy obiektowi
następuje zmiana na korzyść nowoczesnej instalacji inteligentnej. Porównanie kosztów
jest przedstawione na rys. 31.
6.3.1. Istota działania.
System LonWorks jest inteligentnym systemem automatyzacji służącym do

obsługi urządzeń elektrycznych. Dzięki jego zastosowaniu możliwa jest integracja w
jeden spójny system oświetlenia, ogrzewania, klimatyzacji i wentylacji, sterowania
bramami, systemu kontroli dostępu i alarmowego działających dotychczas jako
niezależne.
Jak wspomniano wcześniej, system LonWorks komunikuje się za pomocą
protokołu sieciowego LonTalk. Protokół ten został zbudowany w oparciu o model
odniesienia OSI. Firmware i hardware Neuron Chipa zawiera realizację warstw
odpowiadających za rozwiązywanie konfliktów dostępu do wspólnej magistrali,
adresowanie i dostarczanie przesyłek sieciowych, zabezpieczenie transmisji,
formatowanie danych przesyłanych przez sieć, autoryzację węzłów, zapewnienie
maksymalnej przepustowości łączy. Implementacja tych części protokołu jest
kompletna i dostarczana razem z Neuron Chipami, co gwarantuje zgodność w
komunikacji pomiędzy różnymi urządzeniami nawet pochodzącymi od różnych
producentów.
Do najniższej - fizycznej - warstwy LonTalk można zaliczyć definicję medium
oraz połączenia samego Neuron Chipa z medium komunikacyjnym. Popularnym
medium wykorzystywanym w sieciach LonWorks jest skrętka z możliwością
przesyłania danych przy prędkości 78 kb/s albo 1.25 Mb/s, do której przyłączony
zostaje Neuron Chip przy pomocy transceivera - urządzenia dopasowującego do linii i
zapewniającego izolację galwaniczną. Inne media używane w LonWorks to: kabel
koncentryczny, sieć energetyczna, światłowód albo połączenie radiowe. LonTalk jest
rozbudowanym protokołem pozwalającym na łączenie tysięcy węzłów we wspólną
_________________________________________________________________________74
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
sieć, przy czym topologia nie jest z góry narzucona. Istnieje możliwość połączenia
podsieci pracujących na takich samych bądź różnych mediach przy pomocy węzłów
sieci opartych o routery. Najwyższa - aplikacyjna - warstwa LonTalk definiowana jest
przez projektanta węzła sieci. Neuron Chip, z punktu widzenia programisty, jest
zwykłym mikroprocesorem, w którym interfejs sieci realizowany jest poprzez lokacje
pamięci zwane zmiennymi sieciowymi, za pomocą których program dokonuje
wymiany danych z innymi węzłami. Standardowym rozwiązaniem jest zdefiniowanie
w jednym węźle (na przykład termometrze) zmiennej wyjściowej - (tu temperatura), w
drugim zaś (na przykład kontrolerze pieca) zmiennej wejściowej o identycznym typie
(czyli temperatura). Praca pierwszego węzła polega na cyklicznym wysyłaniu danych -
komunikatów (wysyłamy co 3 sek. wartość temperatury), które węzeł drugi otrzymuje
w postaci wartości swojej zmiennej wejściowej. Reakcją drugiego węzła na
otrzymanie nowej danej jest wykonanie procedury obsługi zdarzenia
(zamknięcie/otwarcie dopływu paliwa do pieca).
6.3.2. Budowa węzła sieci LonWork
Każdy węzeł sieci LonWorks, czyli każde urządzenie posługujące się protokołem
komunikacyjnym LonTalk, zawiera układ mikroprocesorowy nazwany Neuron Chip.
Podobnie jak urządzenia innych producentów, sterowniki wykorzystane w stanowisku
laboratoryjnym, będącym częścią pracy dyplomowej, zawierają układ, którego
schemat ideowy przedstawia rys 32, natomiast schemat blokowy układu Neuron Chip
rys. 33.
_________________________________________________________________________75
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Rys. 32. Budowa sterowników WAGO
Rys. 33. Schemat blokowy układu Neuron Chip
Każdy Neuron Chip podczas produkcji otrzymuje unikatowy numer

identyfikacyjny. Nad niepowtarzalnością numerów czuwa specjalna komisja Echelona
przydzielająca pulę numerów do wykorzystania każdemu z producentów Neuron
Chipów (rys 34).
_________________________________________________________________________76
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Rys. 34. Unikatowy numer ID układu Neuron Chip
Podobnie jak w typowym układzie mikroprocesorowym, pamięć Neuron Chipa

podzielona jest na dwa obszary główne:
• Pamięć zewnętrzna
W sumie można podłączyć 58 kilobajtów pamięci zewnętrznej
• Pamięć wewnętrzna
16 kilobajtów z tej pamięci zarezerwowane jest na firmware, kolejne 48
kilobajtów wykorzystuje się na pamięć programu.
Organizacja pamięci została przedstawiona na rys. 35.
Rys. 35. Organizacja pamięci układu Neuron Chip
_________________________________________________________________________77
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6.3.3. Zastosowanie interfejsów sieciowych
Interfejs sieciowy jest urządzeniem, które za pomocą Neuron Chipa komunikuje

się z innymi węzłami w sieci. Przy czym rodzaj zastosowanego interfejsu uzależniony
jest od odległości między węzłami. Ważny jest również rodzaj zastosowanej topologii.
Tabela 2. pokazuje zależności między różnymi rozwiązaniami:
Tablica 2. Zastosowanie interfejsów
Przy wyborze rozwiązania sieci w technologii LonWorks należy zwrócić uwagę

na maksymalne odległości przesyłu danych w zależności od zastosowanego medium
oraz topologii systemu. W tabeli 3. przedstawiono zestawienie mediów w rozwiązaniu
magistralnym oraz dowolnej topologii.
Tablica 3. Maksymalna odległość między dwoma węzłami sieci LonWorks.
_________________________________________________________________________78
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6.3.4. Warstwowa budowa protokołu LonTalk
Protokół LonWorks znany również jako protokół LonTalk jest sercem systemu
LonWorks. Pozwala on na komunikacje miedzy węzłami, bez względu na topologie
sieci i użyte media transmisji. Jest to protokół per to per oparty na pakietach.
Podobnie jak protokół TCP/IP jest stworzony na bazie modelu warstwowego
ISO/OSI (International Standards Organization Open Systems Interconect Reference
Model. Model referencyjny OSI dzieli procesy zachodzące podczas sesji
komunikacyjnej na siedem warstw funkcjonalnych, które zorganizowane są według
naturalnej sekwencji zdarzeń zachodzących podczas sesji komunikacyjnej (tab. 4):
Tablica 4 Warstwy modelu osi
Warstwy od 1 do 3 umożliwiają dostęp do sieci, a warstwy od 4 do 7 obsługują

logistycznie komunikację końcową.
Warstwa fizyczna. Warstwa najniższa nazywana jest warstwą fizyczną. Jest
ona odpowiedzialna za przesyłanie strumieni bitów. Odbiera ramki danych z warstwy
2, czyli warstwy łącza danych, i przesyła szeregowo, bit po bicie, całą ich strukturę
oraz zawartość. Jest ona również odpowiedzialna za odbiór kolejnych bitów
przychodzących strumieni danych. Strumienie te są następnie przesyłane do warstwy
łącza danych w celu ich ponownego ukształtowania.
Warstwa łącza danych. Jest ona odpowiedzialna za końcową zgodność
przesyłania danych. W zakresie zadań związanych z przesyłaniem, warstwa łącza
danych jest odpowiedzialna za upakowanie danych w tzw. ramki. Warstwa to określa
również, kiedy dane urządzenie może nadawać do medium, jak również zapewnia
wykrywanie i naprawę błędów podczas transmisji.
_________________________________________________________________________79
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Warstwa sieci. Jest odpowiedzialna za nadawanie nazw i adresów

poszczególnym urządzeniom w sieci. Definiuje ona również, jaką drogą pakiety będą
przesłane z jednego urządzenia do drugiego.
Warstwa transportu. Warstwa ta zapewnia niezawodne przesyłanie pakietów.
Zapewnia się to poprzez wysyłanie pakietów z żądaniem potwierdzenia. Urządzenie
wysyłające czeka na potwierdzenie odebrania danych przez urządzenie odbierające. W
przypadku jego braku wysyła pakiet ponownie. Warstwa sesji. Zapewnia kontrole nad
wymianą danych z niższymi warstwami. Jest odpowiedzialna również za protokół
autoryzacji. Warstwa prezentacji. Definiuje ona sposób kodowania informacji. W
przypadku protokołu LonTalk są one kodowanie do zmiennych sieciowych (SNVT –
Standard Network Variable Types). Warstwa aplikacji. Najwyższą warstwą modelu
OSI jest warstwa aplikacji. Pełni ona rolę interfejsu pomiędzy aplikacjami użytkownika
a usługami sieci. Warstwę tę można uważać za inicjującą sesje komunikacyjne.
Wszystkie protokoły sieciowe używają algorytmu MAC (Media Access Control), który
pozwala urządzeniom wykryć, kiedy mogą bezpiecznie wysłać pakiet danych.
Algorytmy MAC zaprojektowano by wyeliminować lub zminimalizować
prawdopodobieństwo wystąpienia kolizji. Algorytmy te najlepiej działają w małych
sieciach, gdzie całkowicie eliminują występowanie zjawiska kolizji. W sieciach bardziej
rozległych występowanie kolizji jest eliminowane w stopniu zadowalającym. Protokół
LonTalk używa zmodyfikowanego algorytmu MAC zwanego Predictive President
CSMA protocol. Algorytm ten umożliwia optymalne wykorzystanie kanału
informacyjnego, nawet przy dużym obciążeniu sieci. Podobnie jak w Ethernecie
wszystkie urządzenia LonWorks losowo uzyskują dostęp do medium transmisyjnego.
Pozwala to uniknąć sytuacji, w której po wystąpieniu kolizji urządzenia wznawiają
nadawanie po tym samym czasie powodując ponowne powstanie kolizji. W Protokole
LonTalk każde urządzenie nasłuchuje wszystkich pakietów przechodzących przez
kanał transmisyjny. Jeśli stwierdzi, ze pakiet jest skierowany do niego sprawdza czy
jest to rozkaz, czy zmienna sieciowa i wysyła potwierdzenie do urządzenia
nadającego.
_________________________________________________________________________80
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6.3.5. Adresowanie
Adres fizyczny. Każde urządzenie LonWorks posiada 48 bitowy adres fizyczny.

Adres ten jest unikatowy i nadawany podczas procesu produkcji Neuron Chipa. Nie
ma możliwości zmian tego identyfikatora.
Adres logiczny. Adres logiczny jest nadawany urządzeniu podczas instalacji w
konkretnej sieci. Jest on używany zamiast adresu fizycznego w celu umożliwienia np.
wymiany uszkodzonego urządzenia. Można mu nadać ten sam adres logiczny, co
sprawi, ze pakiety, które były adresowanie do urządzenia uszkodzonego trafia do
nowego o tym samym adresie. Adres logiczny składa się z trzech części:
identyfikatora domeny, identyfikatora podsieci, i identyfikatora węzła. Identyfikator
domeny określa urządzenia, które mogą się ze sobą komunikować. W jednej domenie
można umieścić do 32 385 urządzeń. Identyfikator podsieci określa grupę do 127
urządzeń, które używają jednego kanału, kilku kanałów połączonych przez repeatery.
Są one używane do usprawnienia routingu w rozległych sieciach. Każda domena może
zawierać do 255 podsieci. Identyfikator węzła określa urządzenie końcowe w
podsieci.
Adres grupowy. Adresy grupy są zbiorami urządzeń z jednej domeny. W
przeciwieństwie do podsieci przynależność do grupy adresowej nie zależy od
fizycznego położenia w sieci. Jeśli nie jest wymagane potwierdzenie odebrania
pakietu, grupa może mieć nieograniczoną ilość urządzeń. Jeśli wymagania jest
transmisja z potwierdzeniem, w jednej grupie może się znaleźć do 64 urządzeń. Grupy
są używane do optymalnej obsługi sytuacji, w których chcemy wysłać taki sam
rozkaz, lub zmienna sieciową do grupy urządzeń. Jedna domena może zawierać do
256 grup.
Adres broadcastowy - identyfikuje wszystkie urządzenia w podsieci, lub
wszystkie urządzenia w domenie. Jest wygodną metoda umożliwiająca komunikację z
dużą ilością urządzeń. Czasem jest wykorzystywany zamiast adresów grupowych ze
względu na ich ograniczoną ilość w domenie.
Każdy pakiet przesyłany siecią LonWorks zawiera zarówno adres źródłowy, jak i
adres docelowy. Może to być adres fizyczny, logiczny, grupowy lub broadcastowy.
Gdy ilość urządzeń przekracza maksymalną ilość możliwych do zastosowania w jednej
_________________________________________________________________________81
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
domenie, lub gdy chcemy stworzyć dwie niezależne od siebie sieci, można skorzystać
z większej ilości domen. Domeny mogą korzystać z tej samie warstwy fizycznej,
jednak urządzenia z różnych domen nie będą się wzajemnie „widziały”, co powoduję,
że poza wydłużonym czasem odpowiedzi urządzeń ze względu na większe obciążenie
sieci, domeny nie zakłócają wzajemnie swojego działania. W protokole LonTalk siecią
mogą by przesyłane dane w postaci rozkazów i zmiennych sieciowych.
W protokole LonTalk wyróżniamy następujące typy rozkazów:

Przesyłanie danych z potwierdzeniem. Dane w tym trybie przesyłane są do
urządzenia końcowego, lub grupy 64 takich urządzeń. Potwierdzenie wymagane jest
od każdego odbiorcy indywidualnie. W przypadku braku potwierdzenia nadawca
wysyła dane powtórnie. Liczba powtórzeń jest konfigurowana przy pomocy
oprogramowania zarządzającego siecią.
Przesyłanie z powtórzeniem. W tym trybie wiadomość jest przesyłana do
jednego lub wielu urządzeń końcowych kilkukrotnie. Ten rodzaj transmisji jest z reguły
używany zamiast przesyłania z potwierdzeniem, ponieważ nie wprowadza opóźnienia
związanego z koniecznością potwierdzenia danych przez urządzenia końcowe. Jest to
szczególnie przydatne przy przesyłaniu do dużej grupy urządzeń. W takim przypadku
wysyłanie dużej ilości potwierdzeń w znacznym stopniu obciążyłoby sieć.
Przesyłanie bez potwierdzenia. W tym trybie dane wysyłane są tylko raz.
Ponieważ ten rodzaj transmisji obciąża siec w najmniejszym stopniu jest on używany
najczęściej.
Przesyłanie z autoryzacja. Pozwala ono odbiorcy pakietu zweryfikować czy
nadawca posiada uprawnienia do wysłania danych. Zapobiega to nieautoryzowanemu
dostępowi do urządzeń i jest zrealizowane przy pomocy 48 bitowego klucza
dystrybuowanego w czasie instalacji urządzeń w sieci.
Protokół LonTalk przesyła dane w postaci zmiennych sieciowych (SNVT –

Standard Network Variable Types). Standaryzacja tych zmiennych zapewnia
kompatybilność urządzeń różnych producentów. Przy pomocy tych zmiennych,
których wielkość jest ograniczona do 32 bitów można przesłać dowolne dane np.
temperaturę, datę, wartość binarną, lub dowolną liczbę, a także zmienne łańcuchowe
_________________________________________________________________________82
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
w kodzie ASCII. Zmienne dzielimy na wyjściowe i wejściowe. Przekazywanie danych

odbywa się przez powiązanie zmiennej wyjściowej urządzenia nadającego ze zmienną
wejściową urządzenia odbierającego, przez program zarządzający siecią. Zmienne
powiązane ze sobą muszą być jednakowego typu.
6.3.6. Topologia systemu LonWorks
W systemach automatyki (nie tylko budynkowej) zdefiniowane jest kilka typów

topologii łączenia węzłów sieci, przy czym z reguły zastosowanie konkretnego
systemu determinuje rozwiązanie połączenia poszczególnych węzłów w sieć.
Technologia LonWorks pozwala na dowolne połączenie węzłów. Może tu być użyta
gwiazda, pierścień, drzewo lub klasyczna struktura liniowa. Można również
zastosować połączenie wszystkich rozwiązań rys.
Rys. 36. Topologia systemu LonWorks
_________________________________________________________________________83
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Możliwość połączenia wszystkich rozwiązań jest bardzo istotną zaletą systemu.

Daje to nieograniczone możliwości rozbudowy. Przy dokładaniu nowych elementów
sieci wystarczy z dowolnego węzła poprowadzić odejście do kolejnego węzła.
Ponieważ każdy węzeł zaopatrzony jest w unikatowy numer identyfikacyjny (Neuron
ID) nie trzeba dokonywać przeadresowywania. Przy uruchamianiu software’u nowe
urządzenie automatycznie zostanie wykryte i dodane do konfiguracji.
6.3.7. Możliwości systemu LonWorks
Sterowanie oświetleniem typu on/off.

Inteligentny budynek w systemie LonWorks daje możliwość załączania i
wyłączania oświetlenia z dowolnego miejsca w budowli. W każdej chwili można
zmienić koncepcję sterowania bez konieczności przerabiania instalacji. Zaleta ta
szczególnie uwidacznia się w biurowcach gdzie następuje rotacja firm wynajmujących
pomieszczenia.
Sterowanie oświetleniem ściemnianym.
Ściemnianie opraw oświetleniowych może odbywać się za pomocą przycisku
ściennego, który dodatkowo może załączać sceny świetlne lub z wykorzystaniem
czujnika natężenia oświetlenia, (na przykład w biurze). Idea przyciemniania opraw w
budynkach biurowych polega na nieznacznym, niezauważalnym dla oka zmniejszeniu
natężenia oświetlenia w obszarach budynku znajdujących się bliżej okien a tym
samym mocniej nasłonecznionych przez naturalne źródło światła.
Sterowanie ogrzewaniem.
System umożliwia regulację ogrzewania uzależnioną od pory dnia, obecności
użytkowników a nawet położenia okna w danym pomieszczeniu.
Sterowanie wentylacją i klimatyzacją.
Sterowanie urządzeniami wentylacyjnymi i klimatyzacyjnymi realizowane jest
analogicznie do ogrzewania.
Sterowanie przepływem wody i gazu.
System daje możliwość odcięcia wymienionych mediów (np. podczas
nieobecności domowników). Odcięcie zrealizowane może być przykładowo sygnałem
_________________________________________________________________________84
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
z zamka w drzwiach inteligentnego domu przy przekręceniu klucza lub za pomocą

wyłącznika ściennego.
Sterowanie żaluzjami, roletami i bramami.
Sterowanie realizowane może być dla każdego urządzenia osobno lub przy
użyciu funkcji centralnych z jednego miejsca w budynku dla wszystkich urządzeń
jednocześnie. Programowo można łączyć urządzenia w dowolne grupy sterowane
sekcjami.
Kontrola dostępu.
Funkcja ta odgrywa szczególnie ważną rolę w obiektach użyteczności
publicznej takich jak banki czy hotele. System umożliwia nadanie praw dostępu
każdemu użytkownikowi według potrzeb. W każdej chwili prawa można zmienić przy
użyciu programu komputerowego.
Integracja z systemami anty napadowymi.
Integracja polega na przypisaniu do wybranego przycisku funkcji wysyłania
powiadomienia do stacji monitorującej o niebezpieczeństwie.
Integracja z systemami przeciwpożarowymi.
Integracja polega na przypisaniu algorytmu działania wszystkich funkcji
automatyki w przypadku otrzymania sygnału z czujników pożarowych.
Sterowanie przez internet.
Dzięki zastosowaniu specjalnych urządzeń (tak zwanych Home Serwerów)
można sterować dowolnymi urządzeniami w inteligentnym domu przy użyciu
internetu.
Sterowanie przez telefon komórkowy.
Zastosowanie modułu GSM umożliwia otrzymywanie komunikatów na telefon
komórkowy o stanie urządzeń w domu. Można również sterować urządzeniami.
Przykładem może być podniesienie temperatury do zadanej wartości komfortowej
przed niespodziewanym powrotem do domu.
_________________________________________________________________________85
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6.4. X-10
System ten powstał jeszcze w latach siedemdziesiątych w Stanach

Zjednoczonych. Elementy systemu X-10 komunikują się między sobą poprzez
modulowany sygnał cyfrowy przesyłany poprzez istniejącą w domu sieć elektryczną
(230 V/50 Hz dla Europy). Ta technologia znacznie zmniejsza koszty instalacji -
urządzenia wkładamy po prostu do gniazdka elektrycznego lub montujemy na szynie
DIN (takiej jak przy bezpiecznikach). Nie jest zatem wymagane dodatkowe
okablowanie. Rozbudowa systemu sprowadza się do wciśnięcia kolejnego odbiornika
do gniazdka. Konieczne jest natomiast użycie filtra, który będzie chronił naszą sieć
przed niepożądanymi sygnałami z zewnątrz.
Stosuje się modulację paczkami o częstotliwości 120kHz w momencie przejścia
napięcia sieci przez zero. Obecność sygnału reprezentuje poziom logiczny 1 a jego
brak poziom 0. Ponieważ protokół transmituje jeden bit w każdym cyklu sieci,
prędkość transmisji wynosi 60 (lub 50) bitów na sekundę. Żeby przesłać sygnał
zawierający adres i rozkaz wymagane jest 48 bitów czyli 0,8s przy sieci 60 Hz, a
prawie sekundę przy sieci 50 Hz. Aby wysłać nowy rozkaz pod poprzedni adres
potrzeba dwukrotnie mniej czasu.
Urządzenia mogą wysyłać/odbierać 6 rodzajów sygnałów: Włącz, Wyłącz,
Zwiększ moc, Zmniejsz moc (np. jasność lampy), Włącz wszystko, Wyłącz wszystko.
Wszystkie moduły w systemie odbierają takie rozkazy i w zależności czy zostały
zaadresowane lub też rozkaz dotyczy wszystkich modułów realizują odpowiednią
funkcję.
Każdy moduł wykonawczy ma dwa regulatory. Jeden z nich umożliwia wybór
kodu domowego (housecode) w zakresie A-P. Drugi - kodu urządzenia (unit code) w
zakresie 1-16. Efektem tych ustawień jest 256 możliwych do kontrolowania urządzeń
lub ich grup. Kod identyfikacyjny pozwala grupować moduły w zestawy funkcjonalne
(kilka urządzeń może mieć identyczny kod, co umożliwia np. jednoczesne włączanie
wszystkich lamp oświetlających ścieżkę w ogrodzie). Większość jednostek
centralnych i kontrolerów pozwala na wysłanie sygnału do lamp i urządzeń
przypisanych do określonego kodu domowego i kodu urządzenia, lub do wszystkich o
tym samym kodzie domowym - niezależnie od kodu urządzenia.
_________________________________________________________________________86
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Przypuśćmy, że chcemy sterować niezależnie kilkoma lampami lub urządzeniami

w dzień, lecz wieczorem chcemy je wszystkie naraz włączyć lub wyłączyć. Możemy
im przypisać ten sam kod domowy, lecz inne kody urządzeń. Dzięki temu, gdy
chcemy sterować danym urządzeniem wysyłamy do niego sygnał o określonych
obydwu kodach. Gdy zechcemy sterować całą grupą - wysyłamy sygnał o określonym
tylko kodzie domowym. I tak wysyłając sygnał włączający o kodzie "B1", włączymy
urządzenie o kodzie domowym "B" i kodzie urządzenia "1". Wysyłając sygnał "B" -
sterujemy wszystkimi urządzeniami o kodzie domowym "B".
Na rynku dostępnych jest wiele produktów przystosowanych do komunikacji w
tym standardzie. Tam, gdzie nie da się wykorzystać sieci energetycznej, możliwe jest
zastosowanie komunikacji radiowej lub przy użyciu podczerwieni. Większość modułów
X-10 komunikuje się w jedną stronę - np. moduł do sterowania jasnością żarówki
reaguje tylko na polecenia z innych modułów, nie może on wysłać informacji o swoim
stanie.
System X-10 z możliwością adresowania 256 urządzeń, wstępnie
zdefiniowanymi 6 funkcjami i stosunkowo wolną transmisją nie spełnia oczekiwań
jako system nowoczesnego inteligentnego domu. Mimo to liczbę domów w których
użyto moduły zgodne z X-10 szacuje się na około 4 milionów. Wynika to z faktu że
system X-10 uznawany jest za tani, ceny najtańszych modułów zaczynają się od 10-
15$.
_________________________________________________________________________87
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6.4.1. Porównanie X-10 z EIB
_________________________________________________________________________88
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6.5. RadioBus
RadioBus skonstruowany został specjalnie z myślą o wprowadzaniu

nowoczesnych technik magistralnych w istniejących budynkach jedno- i
wielorodzinnych, własnościowych i czynszowych mieszkaniach. Jednocześnie jest
również idealny dla małych obiektów użyteczności publicznej, jak sklepy, restauracje,
kancelarie, czy gabinety lekarskie. RadioBus, dzięki temu, że nie wymaga żadnej
infrastruktury znakomicie nadaje się do niewielkich zastosowań, np.: sterowanie
scenami świetlnymi lub alarmowe włączenie pełnego oświetlenia (alarmowy przycisk
paniki). System może być w każdej chwili rozbudowywany (włącznie z pełną
integracją z systemem EIB), tak więc komfort wynikający z korzystania z instalacji
magistralnej stopniowo wzrasta.
Przekazywanie sygnałów pomiędzy elementami systemu RadioBus odbywa się
drogą radiową, więc zbędne są przewody sterownicze. Dodatkową zaletą systemu
jest to, że można go bardzo szybko i łatwo zamontować i zdemontować, a w
przypadku przeprowadzki zabrać go ze sobą.
Zasilane bateriami czujniki oferują maksimum elastyczności - mogą być
instalowane wszędzie, nawet tam, gdzie nie ma dostępu do zasilania 230 V. Te
argumenty przekonują do podjęcia decyzji dotyczącej zastosowania nowoczesnej
techniki. Również dla elektroinstalatorów nie stanowi to żadnego problemu. Instalacja
systemu RadioBus nie wymaga zaawansowanego szkolenia ani oprogramowania
komputerowego.
Ręczne i ścienne nadajniki i radiowe czujniki ruchu zasilane są bateriami. Nie
potrzebują ani przyłączy o mocy 230 V, ani przewodów sterowniczych, dlatego też
mogą być zamontowane w dowolnym miejscu tam, gdzie są najbardziej potrzebne.
Dzięki energooszczędnym rozwiązaniom technicznym pierwsza wymiana baterii,
nawet przy częstym używaniu, następuje dopiero po pięciu latach.
Radiowy system sterowania RadioBus pozwala na swobodne projektowanie
wnętrz, ponieważ urządzenia tego systemu oferowane są we wzorach zgodnych z
wszystkimi liniami przełączników firmy Gira.
Podstawowe zalety systemu to łatwa i szybka instalacja bez brudu i hałasu -
zbędne są przewody sterownicze, wysoka elastyczność, bezproblemowe
_________________________________________________________________________89
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
wprowadzanie zmian, atrakcyjna cena oraz prosty montaż i uruchomienie, bez

specjalistycznych szkoleń.
6.6. UpnP
UpnP (Universal Plug and Play) jest przedsięwzięciem, w którym

zaangażowanych jest 60 wiodących firm w tym Microsoft, Siemens, IBM, HP. Celem
jest ustanowienie w oparciu o protokół IP standardu komunikacyjnego do użytku we
wszystkich możliwych urządzeniach zwłaszcza z usług automatyki domów i
budynków. EIBA jest członkiem tej organizacji od chwili jej powstania i działa w grupie
roboczej automatyki budynkowej. Jednym z zadań tej grupy jest opracowanie definicji
protokołu dla urządzeń oświetleniowych i urządzeń HVAC.
Standard UpnP opisuje usługi i typy urządzeń posługując się językiem XML
(eXtensible Markup Language). Dane i dokumenty podawane są w formacie
tekstowym. Specyfikacje te rozpowszechniane są w sieci przy użyciu protokołu SSDP
(Simple Service Discovery Protokol) opartego o HTTP. Do wzajemnego
porozumiewania się urządzeń i użytkowników stosowany jest protokół SOAP (Simple
Object Acces Protokol), który również oparty jest o HTTP/XML.
Jak widać język XML staje się ustalonym formatem dla niezależnej wymiany
danych przez Internet (tak jak HTML dla interfejsów użytkowników).
Standard UpnP definiuje usługi i typy urządzeń. Usługi składają się ze
zmiennych stanowych (status variables) i działań (actions), które używane sa do
sterowania urządzeniem. Na przykład usługa "Przełączanie" składa się ze zmiennej
binarnej "Stan", która przedstawia bieżący stan urządzenia ("Włączone" lub
"Wyłączone") i działania "Przełącznik Załączyć/Wyłączyć", które powoduje zmianę
stanu. Usługa "Przełączanie" nie określa typu urządzenia. Z tego względu UpnP
definiuje typy urządzeń nie tylko podając spis usług realizowanych przez określone
urządzenie lecz również przez podanie typu urządzenia. Na przykład urządzenie typu
"Lampa", mające usługę "Przełączanie" jest w rozumieniu standardu UpnP skończoną
definicją oświetlenia. Należy pamiętać, ze cała komunikacja odbywa się w formie
_________________________________________________________________________90
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
dokumentów XML. Urządzenia implementują wiec do przekazywania danych

miniaturowe serwery HTTP.
Standard UpnP oparty jest o HTTP/XML co powoduje, że również o protokół IP.
Jak się ma do tego standard magistrali EIB? Odpowiedzią jest "bridge'owanie".
Wszystkie sieci, których protokoły nie są oparte o IP podłączane są za pośrednictwem
bridge'ów, na przykład Pctów, które zabezpieczają łącze danych. W takim bridge'u
usługi zamieniają format. Dla innych węzłów sieci UpnP wszystkie urządzenia EIB są
widziane tak jakby posługiwały się protokołem UpnP. Bridge jest przeźroczysty.
7. Inteligentne budynki
Uniwersytet Jagiellonski
Sterowanie zespołem budynków z jednej centralnej stacji roboczej BMS w

Instytucie Biologii Molekularnej i Biotechnologii Kompleksu Nauk Biologicznych III
Kampusu Uniwersytetu Jagiellonskiego w Krakowie – Pychowicach. Sterowanie i
monitorowanie obejmuje:
1. Nadzór nad systemem sygnalizacji pozarowej z powiadamianiem strazy pozarnej.
2. Monitorowanie i kontrola dostepu do laboratoriów poprzez karty zblizeniowe.
3. Monitorowanie całego obiektu z wykorzystaniem kamer cyfrowych i analogowych.
4. Sterowanie automatyka laboratoriów, wentylacja i klimatyzacja.
_________________________________________________________________________91
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5. Sterowanie nagłosnieniem.
Company House – budynek biurowy MICROSOFT – Warszawa
1. System Sterowania Instalacji, Wentylacji i Klimatyzacji DDC.

2. System Zarzadzania Budynkiem.
3. System Alarmu Pozarowego.
4. Rozdzielnice Sterujace.
5. Rozdzielnice Zasilajace i Sterujace
6. System Nagłosnienia Alarmowego i Ewakuacyjnego.
Fabryka matryc Saueressig – Tarnowo Podgórne k. Poznania
_________________________________________________________________________92
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
1. System Sterowania Instalacji, Wentylacji

i Klimatyzacji DDC.
2. System Zarzadzania Budynkiem.
3. Rozdzielnice Sterujace.
4. Rozdzielnice Zasilajace i Sterujace.
Dom Billa Gatesa
Najnowocześniejszy dom świata nosi nazwę Xanadu i należy do Billa Gatesa. W tym
budowanym przez 7 lat obiekcie kanały instalacyjne są tak duże, że monterzy mogą
po nich swobodnie chodzić. Zgodnie z wolą właściciela Xanadu powinno stać się
wzorem dla milionów prywatnych domów, nawet jeśli nie każdy może sobie pozwolić
na 6500 m2 powierzchni użytkowej. Zarówno gospodarz obiektu, jak i każdy gość
może wprowadzić na terminalu swoje indywidualne preferencje dotyczące muzyki,
filmu, malarstwa i temperatury otoczenia, po czym otrzymuje miniaturowy nadajnik.
W pomieszczeniach odwiedzanych przez daną osobę odpowiednio zaprogramowane
urządzenie reguluje natychmiast temperaturę, włącza na ściennym ekranie projekcję
wybranego filmu, umieszcza w elektronicznych ramach dzieła ulubionego malarza oraz
rozpoczyna odtwarzanie z głośników wybranych melodii. Rozmowy telefoniczne
przekazywane są do tego aparatu, w pobliżu którego znajduje się właśnie właściciel
domu. Całością steruje 150 pecetów i centralny komputer, co - wbrew pozorom - nie
wydaje się rozwiązaniem przyszłościowym. Specjalizowane urządzenia są bardziej
niezawodne, prostsze w obsłudze i poręczniejsze. Nie postawią też użytkownika przed
problemem: "Jak zresetować kuchenkę?"' Niemniej Xanadu wydaje się próbą
generalną Microsoftu przed szturmem na masowy rynek budowlany.
_________________________________________________________________________93
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
8. Prognozy i kierunki rozwoju
Z każdym elementem złożonej struktury inteligentnego budynku wiążą się

pewne koszty, ale przede wszystkim korzyści. Ze względu na dynamiczny rozwój
techniki, najbardziej zaawansowane technologie stają się dostępne dla coraz
szerszego grona odbiorców, dzięki czemu koszt budowy i wyposażenia nowoczesnego
budynku maleje w stosunku do korzyści jaki płyną z użytkowania takiego obiektu.
Oglądając się wstecz widzimy jak, od momentu pojawienia się idei inteligentnego
budynku, wiele się zmieniło w architekturze, wystroju wnętrz, okablowaniu,
automatyce, wyposażeniu biur. Wszystko wskazuje na to, że częstotliwość
pojawiania się na rynku coraz to nowszych rozwiązań, utrzyma się w najbliższej
przyszłości. Inteligentny budynek doskonale dostosowuje się do nowych technologii,
odznaczając się niezwykle elastyczną i otwartą strukturą. Podstawową cechą
nowoczesnego budynku jest jego zdolność do adaptacji nowych rozwiązań
technicznych bez konieczności reorganizacji i zmiany struktur w nim działających, przy
jednoczesnej minimalizacji kosztów tego typu operacji. Elastyczność budynku oznacza
wyjście naprzeciw nowym wymaganiom stawianym we współczesnym świecie
biznesu. Aby to osiągnąć wszystkie elementy inteligentnego budynku powinny być
zintegrowane, tworząc jednolity, sprawny system.
Aby osiągnąć pełną kontrolę nad wszystkimi procesami zachodzącymi w
budynku, a także efektywnie wykorzystać wszystkie jego możliwości, potrzebny jest
jednolity system sterowania i kontroli urządzeń w całym budynku. Tylko w przypadku
pełnego zsynchronizowania działania różnych instalacji można mówić o pełnej
realizacji idei inteligentnego budynku. Poza tym architektura samego budynku
powinna stwarzać możliwości dowolnej instalacji nowoczesnych systemów i urządzeń
sterujących. Już przy narodzinach projektu musi być uwzględniona specyfika
wszystkich elementów budynku. Polega to na całościowym spojrzeniu na strukturę
całego obiektu pod kątem jego przyszłych użytkowników, funkcji jakie mają być w
nim realizowane oraz perspektyw rozwoju. Mamy więc do czynienia z przeplataniem
się wielu odrębnych dziedzin jak np. architektura, automatyka, informatyka,
budownictwo. Otrzymanie zadowalającego efektu możliwe jest tylko wówczas, gdy
realizacja określonej części projektu, a także zmiany i innowacje dokonywane są z
_________________________________________________________________________94
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
uwzględnieniem wszystkich aspektów budynku jako całości. Zachowanie koordynacji

przy tworzeniu odrębnych części całej infrastruktury budynku zapewnia poprawne ich
działanie, a co najważniejsze współpracę. Dobrze zaprojektowany budynek jest
otwarty na dokonywanie zmian w jego strukturze, bez obawy naruszenie stabilności
całego systemu. Integracja działających w budynku systemów stwarza możliwości
łatwej kontroli oraz rozbudowy systemu globalnego.
Obserwowana od wielu lat tendencja do decentralizacji systemów sterowania
jest naturalną konsekwencją doświadczeń i prac nad poprawą niezawodności i
uodpornieniem ich na losowe kataklizmy (trzęsienia ziemi, huragany itp.) oraz przed
świadomą destrukcja (sabotaż, wandalizm, itp.). Już w końcu lat pięćdziesiątych i
początku sześćdziesiątych minionego stulecia w systemach naprowadzania rakiet,
pojazdach kosmicznych, systemach bankowych i innych odpowiedzialnych systemach
"rozpraszano inteligencję" dublując sterowniki.
Największe możliwości i różnorodność zastosowań sieci komunikacyjnej wśród
systemów otwartych dają sieci o inteligencji rozproszonej - EIB oraz LonWorks. Sieci
te o architekturze peer to peer umożliwiają połączenie z dowolnego węzła sieci z
dowolnymi urządzeniami automatyki budynku. System taki nie ma centrali
wykonującej połączenia między nadawca informacji a odbiorca, dlatego nigdy nie grozi
mu awaria całej sieci, jak w systemach hierarchicznych. Węzły sieci są urządzeniami
inteligentnymi i mogą wymieniać informacje między sobą transmisja przewodowa
bądź bezprzewodowa. Zmiany w systemie zarządzania i funkcjonowania sieci mogą
być wprowadzane za pomocą modemu i każdy węzeł sieci może kontrolować i
sterować urządzeniami wykonawczymi nie tylko w swojej strefie, ale w całym
budynku. Inteligencja węzłów może nie tylko prowadzić pomiar wilgotności czy
zawartości CO2 w powietrzu, ale oszczędnie sterować urządzeniami HVAC i
oświetleniem.
W przypadku tej dynamicznie rozwijającej się dziedziny, jak niewątpliwie można
nazwać automatykę budynkową, trudno przewidzieć kierunek jej dalszego rozwoju.
Na dzień dzisiejszy można zaobserwować pewną tendencję do „otwierania”
systemów, co przejawia się między innymi oferowaniem gotowych sterowników
umożliwiających współpracę z instalacjami innych producentów. Możliwość pełnej
integracji, pozwalająca na dowolne zestawianie systemów różnych producentów,
_________________________________________________________________________95
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
pozostaje na razie w dość odległej przyszłości. Ideałem byłoby stworzenie takiej

technologii, która umożliwiłaby połączenie wszelkich urządzeń funkcjonalnych różnych
producentów jedną wspólną magistralą komunikacyjną. Takie możliwości daje już
częściowo technologia BACnet. Obecnie konkuruje ze sobą kilka standardów
komunikacji, spośród których pokrótce omówione zostały te, które aktualnie są
spotykane najczęściej jako rozwiązanie w systemach automatycznego sterowania w
budynkach inteligentnych.
Logiczną konsekwencją dalszego rozwoju w miejscach, gdzie jest dużo
inteligentnych budynków, często połączonych ze sobą (inteligentne kompleksy) - jest
powstanie inteligentnego miasta. Pierwsze takie projekty są już realizowane - w
Singapurze trwają prace nad stworzeniem inteligentnej, sztucznej wyspy, na której
cała struktura będzie połączona jednorodnym systemem wymiany informacji.
Integracja poszczególnych struktur pozwoli na lepszą koordynację służb i instalacji
miejskich. Oświetlenie dróg będzie włączane automatycznie w zależności od
zmieniających się warunków atmosferycznych, sygnalizacja będzie globalnie
reagowała na natężenie ruchu (a nie tylko na danym skrzyżowaniu, powodując korki
na następnym), policja, straż pożarna czy pogotowie będzie korzystać z
automatycznego naprowadzania po optymalnie krótkiej drodze. Na każdym przystanku
nie tylko będzie można sprawdzić, jaką trasą jedzie dany autobus, ale także ile należy
poczekać zanim przyjedzie następny autobus oraz jak najlepiej dojechać w wybrane
miejsce. Będzie także możliwość skorzystania z terminali informacyjnych ustawionych
na ulicach (np. w celu odnalezienia zagubionej drogi).
Wszystkie te plany nie będą jednak miały sensu, jeśli nie zapewni się im
odpowiednich kanałów komunikacyjnych. Jednym z najważniejszych wyzwań
nadchodzącego wieku będzie szybka, wolna od zakłóceń łączność. W telefonii
przewodowej kable miedziane są już wypierane przez znacznie wydajniejsze
światłowody, jednak najdynamiczniej rozwijać się będzie łączność bezprzewodowa.
Już dzisiaj przeżywamy boom telefonów komórkowych (cyfrowe systemy GSM i
DSC), a w ciągu kilku lat zwiększy się liczba telefonów satelitarnych (realizowanych
jest kilka wielomiliardowych projektów na objęcie powierzchni całej Ziemi satelitami).
Ale to nie wystarczy, wkrótce potrzebna będzie możliwość przesyłania znacznie
_________________________________________________________________________96
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
większej ilości danych niż wymaga tego rozmowa telefoniczna, dostęp do Internetu
czy telewizja interaktywna.
_________________________________________________________________________97
Bydgoszcz 2006
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Literatura
1. Jacek Łukaszewski: Projektowanie i realizacja systemów otwartych, TAC Polska.

2. Jacek Łukaszewski: Systemy otwarte w automatyce budynkowej, TAC Polska.
3. Jerzy Mikulik: Budynek inteligentny, tom II: Podstawowe systemy bezpieczeństwa w
budynkach inteligentnych, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice, 2005.
4. Bohdan Szafranski: Inteligentny budynek. TELEINFO, nr 21, 1997.
5. Michał Adamczyk: Rzeczy, które mysla. PC Kurier, nr 7, 1998.
6. W. Boron: Inteligentny system automatyzacji budynku z zastosowaniem sieci sterowania
LonWorks. Inteligentny Budynek – Integracja Systemów, nr 2 (20), Wrocław, 2000.
7. Olaf Krysowski: Wieksza funkcjonalnosc, mniejsze koszty, TELEINFO, nr 48, 2000.
8. Inteligentny budynek to racjonalny wybór madrego własciciela. Puls Biznesu, nr 3, 2001,
art. Sponsorowany firmy Honeywell.
9. Kamil Koszycki: Dom który zyje. Businessman Magazine, nr 9, 2003.
10. Katarzyna Sobczak: Cyfrowy apartament. Profit, nr 10, 2004.
11. Marcin Bójko: Dom zaprogramowany na przyszłosc. Focus, nr 11, 2004.
12. Witryny internetowe:
http://www.ascomp.com.pl/
http://www.decsoft.com.pl/
http://www.eib.pl/
http://www.emmanued.com/
http://www.gib.org.pl/
http://www.g2k.com.pl/
http://www.ib.pl/
http://www.i-dom.microman.pl/
http://www.intratel.com.pl/
http://www.iscnet.pl/
http://www.itserwis.com.pl/
http://www.logistyka.net.pl/
http://www.media.mit.edu/
http://www.mod-tap.com.pl/
_________________________________________________________________________98
Bydgoszcz 2006

Inteligentny Budynek

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Inteligentny Budynek

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CENTRUM KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO nr 2

Zaoczne Studium Informatyczne

1. Idea inteligentnego budynku __________________________________________________4

3. Integracja systemów ________________________________________________________11

4. Struktura inteligentnego budynku ____________________________________________23

4.1. Systemy ogrzewania i klimatyzacji _______________________________________23

4.2. Systemy ochrony i bezpieczeństwa_______________________________________33

4.3. Zabezpieczenia ppoż. I inne ______________________________________________37

4.4. Oświetlenie ____________________________________________________________38

4.5. Okablowanie ___________________________________________________________42

5. Systemy sterowania ________________________________________________________46

5.1. Zamknięte oraz otwarte systemy sterowania ______________________________47

5.2. Hierarchiczna struktura systemów sterowania _____________________________49

5.3. Porównanie systemów zarządzania _______________________________________53

6. Inteligentne systemy instalacyjne ____________________________________________56

6.1. EIB ____________________________________________________________________56

6.2. Powernet ______________________________________________________________70

6.3. LonWorks ______________________________________________________________72

6.6. UpnP __________________________________________________________________90

7. Inteligentne budynki ________________________________________________________91

8. Prognozy i kierunki rozwoju__________________________________________________94

1. Idea inteligentnego budynku

Inteligentny budynek, zwany również inteligentnym domem, jest wysoko

Rys. 1. Schemat inteligentnego budynku

Najbardziej rozpowszechnionym systemem jest Instabus EIB, który oparty jest

Topologia sieci, transmisja danych i sposób komunikowania się w obu przypadkach są

Rys. 2. Budowa systemu EIB

Zarówno sensory jak i actory EIB w zależności od realizowanych przez nie

podtynkowe przypominające budową tradycyjne łączniki instalacyjne

Rys. 3. Porównanie instalacji EIB z tradycyjną

Powyższy rysunek przedstawia podstawowe różnice między instalacją

Pomysł inteligentnego budynku i systemu zarządzania budynkiem sięga

różnym przeznaczeniu i różnej wielkości, np. budynek biurowy, budynek handlowy,

Rys. 4. Budynek Lloyd`a w Londynie

Obecnie System Automatyki Budynkowej (SAB lub BAS – Building Automation

Pierwsze definicje określały, że inteligentny budynek to taki, który wytwarza

Następuje to poprzez optymalizację następujących elementów:

Pojawiają się określenia Inteligentnego Budynku jako budynku ze

Proces inwestycyjny Inteligentnego Budynku jest bardzo złożony,

Integracja systemów Inteligentnego Budynku rodzi się już bardzo wczesnym

Nadrzędnym celem który ukierunkowuje działania do integracji systemów w

Celem integracji oprócz zwiększenia wydajności jakości zarządzania budynkiem

Inteligentny Budynek osiąga i utrzymuje optymalną wydajność poprzez:

automatyczne reagowanie i dostosowywanie się do środowiska

Przewiduje optymalne rekcje na czynniki środowiskowe i wykonuje

Prawdziwie inteligentny budynek posiada zdolność do uczenia się,

Inteligentny Budynek to integracja między innymi systemów:

Wykorzystywanie zaawansowanych narzędzi zarządzania jest konsekwencją

Najnowocześniejsze metody oferowane przez technologie sieciowe i

na swobodną wymianę danych w obrębie zintegrowanego systemu zarządzania

Projektanci systemów ustalili standardy wymiany informacji, które opisują

Brak jasno sprecyzowanej koncepcji na zintegrowany system zarządzania

ComputerLand Poland opracował i wdrożył projekt inteligentnego centrum

W sali nadzoru stoją centralki poszczególnych systemów oraz stacja BMS; na

Należy pamiętać, że w każdym z tych aspektów mamy na względzie jeden

Każde z powyższych kryteriów musi być spełnione, jeśli oczekujemy od

Rys. 5. Instalacja konwencjonalna

Rys. 6. Instalacja EIB

Rys. 7. Przykładowa struktura systemu EIB

Zalety takiego rozwiązania są oczywiste:

– system detekcji CO,

Oczekiwania co do inteligentnych funkcji budynków są różne i nie zawsze

⇒ Właściciel posesji z jednorodzinnym budynkiem wymaga zapewnienia pełnego