Õèéí ìàíäëûí á¿òýö

á¿ðýëäýõ¿¿í
 Äýä ñýäýâ
Õèéí ìàíäëûí íàéðëàãà
Õèéí ìàíäëûí á¿òýö
Õèéí ìàíäëûí ¿å äàâõðàà
Òðîïîñôåð
Ñòðàòîñôåð
Ìåçîñôåð
Òåðìîñôåð
Ýêçîñôåð
 Õèéí ìàíäëûí íàéðëàãà
 Õèéí ìàíäàë ãýäýã íü äýëõèéí ãàäíà òàëààð
á¿ðõýæ áóé õèéí á¿ðõ¿¿ëèéã õýëíý.
 Õèéí ìàíäàë íü áàéíãûí áîëîí ººð÷ëºãäºæ áàéäàã
îëîí òºðëèéí õèé áóñàä õîëüöîîñ á¿ðäýíý.
Íýð Òîìú¸î Ýçëýõ õóâü

Áàéíãûí
á¿ðýëäýõ¿¿í
Àçîò N 78.8

Õ¿÷èëòºðºã÷ O2 20.95

ªºð÷ëºãäºæ áàéäàã
á¿ðýëäýõ¿¿í

Óñíû óóð H2O 0.1-4.0

 Õèéí ìàíäëûí ¿å äàâõðàà

 Äýëõèéí õèéí ìàíäàë äàâõðààò á¿òýöòýé

áºãººä àãààðûí òåìïåðàòóð ºíäºð ë¿¿ãýý õýðõýí
õóâèàðëàãäñàí áàéäàëä ¿íäýñëýí ò¿¿íèéã 5
¿åëýëä õóâààæ ¿çäýã.
Õèéí ìàíäëûí ¿å äàâõàðãà

Òðîïîñôåð

Ìåçîñôåð Ñòðàòîñôåð

Õèéí ìàíäëûí
¿å äàâõðàà

Òåðìîñôåð Ýêçîñôåð
 Òðîïîñôåð
 Õèéí ìàíäëûí äîîä ¿å.Ýíý ¿åëýëèéí õ¿ðýýíä 1êì-
ýýð ºíäºðñºõ òóòàì àãààðûí òåìïåðàòóð
6ãðàäóñ –ààð áóóðäàã.Ãàçðûí ãàäàðãààñ
õàëñàí àãààð äýýø õººðºõ人 õºðñººð îð÷íûõîî
àãààðòàé àäèëõàí òåìïåðàòóðòàé áîëîõ ºíäºðò
õ¿ðýýä çîãñîíî.Ýíý ºíäðººð òðîïîñôåðèéí äýýä
õèëèéã òîãòîîäîã.
 .Ýíý íü Ýêâàòîðò-16-18
 Òóéëä-8-9êì ºíäºðò îðøèíî.Òðîïîñôåðûí äýýä õèëä àãààðûí
òåìïåðàòóð àëü ÷ ºðãºðºãò ÿëãààã¿é -60,-70 Ãðàäóñ öåëüñ
áàéõ áà åðºíõèé人 20-îîä êì-èéí ºíäðººñ ýõëýí òåìïåðàòóðûí
áóóðàëò çîãñîæ òîãòìîë áîëíî.Àãààðûí áàðàã 95% íü õàìãèéí
äîîä äàâõàðãà áîëîõ òðîïîñôåðò õóðèìòëàãäæýý.
 Àãààðûí äàðàëò ãàçðûí ãàäàðãà îð÷èì 1033 ãïà áàéäàã áîë
òðîïîñôåðèéí äýýä õèëä 280 ãïà áóþó ãàçðûí ãàäàðãà äýýðõýýñ
4äàõèí áàãà áîëíî
 .¯¿ë ¿¿ñýõ òóíàäàñ îðîõ ñàëõè øóóðãà øóóðàõ çýðýã
¿çýãäë¿¿ä çºâõºí ýíä ë ÿâàãäàõ òóë òðîïîñôåð íü
äýëõèéí öàã óóð ,óóð àìüñãàë á¿ðýëäýí òîãòîõ ýõ
íóòàã þì.Òðîïîñôåðýýñ ñòðàòîñôåðò øèëæèõ çàâñðûí
¿å íü Òðîïîïàóç þì.Ýíý íü 1êì çóçààíòàé .Òðîïîïàóçûí
ºíäºð áà òåìïåðàòóð íü ºðãºð㺺ñ õàìààð÷
ººð÷ëºãäºíº.Òðîïîïàóç õýäèé ÷èíýý ºíäºðò îðøèíî
òåìïåðàòóð òºäèé ÷èíýý áàãà áàéíà
 Ñòðàòîñôåð
 Òðîïîñôåðýýñ öààø 50êì õ¿ðòýëõ äàâõàðãà.Ýíý
äàâõàðãàä íèéò àãààðûí 20% àãóóëàãäàíà.Ýíä
òåìïåðàòóð ýõýí ¿åäýý òîãòìîë áàéñíàà ààæèì ºñºõ áà
ñòðàòîñôåðûí äýýä õèë áîëîõ ñòðàòîïàóçä 0
áîëíî.Ñòðàòîñôåðò òåìïåðàòóð èéíõ¿¿ íýìýãääýãèéí
ó÷èð íü òýíä îðøèõ îçîí íàðíû öàöðàãèéã øèíãýýäýãòýé
õîëáîîòîé .Ýíýõ¿¿ îçîíä íàðíààñ èðýõ õýò ÿãààí òóÿàíû
áàðàã 99% íü øèíãýíý
 Ñòðàòîñôåðò ìàø õóóðàé óñíû óóð 1êã àãààðò
äóíäæààð 40ãð óñíû óóð àãóóëàãääàã.Èéìä ¿¿ë
áàðàã ¿¿ñýõã¿é áîëîâ÷ õààÿà äîîä õýñãýýð íü
òàíàí ¿¿ë àæèãëàãäàíà.
 Öàã àãààðûí á¿õ ¿éë ÿâö òðîïîïàôçààñ äîîø
ÿâàãääàã.Ñòðàòîñôåðò íàðëàã òîãòâîðòîé öàã
àãààð çîíõèëíî.
 Ìåçîñôåð
 Äóíäæààð 50-80êì –èéí õîîðîíäîõ ºíäðèéã õàìàð÷ áóé
äàâõàðãûã õýëíý.
 Ñòðàòîïàóçààñ äýýø 50-èàä êì-ýýñ ýõëýí àãààðûí
òåìïåðàòóð äàõèí áóóð÷ 80-ààä êì-èéí ºíäºðò -90 ãðàä
öåëüñ õ¿ðäýã.
 Òåìïåðàòóðûí ýíýõ¿¿ áóóðàëò íü àãààðûí õºäºë㺺íèéã
èõýñãýõ òóë ìåçîñôåðò ñàëõèíû õóðä èõ -150ì/ñ
õ¿ðíý.
 80êì-ò á¿õ ðåíòãåí áîëîí ãàììà òóÿà øèíãýíý.Ìåçîñôåðò
õàà íýãòýý ìºñºí òàëñòààñ á¿ðýëäñýí ìºíãºëºã ¿¿ë
àæèãëàãäàíà.
 Òåðìîñôåð
 80êì-ýýñ äýýøèõ òåìïåðàòóð äàõèí íýìýãäýæ ýõëýõ ¿åëýëèéã
òåðìîñôåð ãýíý.Òåðìîñôåð 60 000 êì õ¿ðòýë ¿ðãýëæèëíý ãýæ
çàðèì ñóäëàà÷èä ¿çäýã.Ýíý äàâõàðãàä àãààðûí òåìïåðàòóð ýðñ
íýìýãäýíý.Æíü
 100êì ºíäºðò 150Ñ
 150êì ºíäºðò230C
 Íàðíû öàõèëãààí ñîðîíçîí öàöðàã áîëîí õýò ÿãààí òóÿàíû íºëººãººð
òåðìîñôåðò àãààðûí õèéí àòîì ìîëåêóëûí á¿òýö ýâäðýí
ìîëåêóëóóä èîí÷ëîãäîæ àòîìààñ çàðèì ýëåêòðîí ñàëæ
ñàðíèíà.Àòîìóóäûí çàäðàë áîëîí öýíýãæñýí ýëåêòðîíóóä
¿¿ñýõèéã èîíæèëò ãýõ òóë òåðìîñôåðèéã çàðèìäàà Èîíîñôåð ÷
ãýæ íýðëýäýã
 Èîíæèëòûí õàìãèéí èõ õýìæýý íü 300-400 êì-ò
áîëäîã.Èîíæñîí õýñã¿¿äýýñ áîëæ òóéëûí òóÿà
¿¿ñíý.
 Èîíîñôåð áàñ ðåíòãåí òóÿàã ººðòºº øèíãýýæ
íàðíû òèòìèéí õîðò ¿éë÷ëýëýýñ äýëõèéí
ãàäàðãûã õàìãààëäàã òóë áèîñôåðò ÷óõàë
¿¿ðýãòýé áºãººä äýëõèéí àìüä îðãàíèçìóóäûã
ñ¿éðëýýñ àâàð÷ áàéäàã.
 Ýêçîñôåð
 1000-2000êì-èéí ºíäðèéã õàìðóóëäàã áàéíà.Ýíä
àòîì áàéäëààð îðøèõ óñòºðºã÷ õèé çîíõèëíî.Ýíä
àòîìóóä ìàø ñèéðýã òóë òîäîðõîé îðîí çàéä
áàéðëàäàãã¿é àñàð èõ õóðäòàéãààð ñ¿ëæèí
õºäºëíº.
 Àíõààðàë òàâüñàíä áàÿðëàëàà