düsê›sY düsê«sTT bÕ|üqï

ãVüQ»q $|üe¢ Ms¡T&ÉT

ø=+ô|*¢ yÓ+ø£{Ÿ >ö&é
 ÄHê{Ï düe÷» dæ‹ú >∑‘T· \T
Á|ü|ü+#· #·]Á‘·˝À j˚T sê#·]ø£ e´edüú˝ÀHÓ’Hê ã\eTTqïyê&ç<˚ sê»´+. ã\eTTqïyê&ç<˚ Hê´j·T+, #·≥º+. Á|üC≤_ÛÁbÕj·÷ìøÏ kÕúq+ ˝Ò<äT.
Á|ü»\≈£î yê≈£îÿ˝Ò<äT. eTTK´+>± Ç+&çj·÷ ñ|üK+&Üìï bÕ*+∫q nìï sê#·]ø£ e´edüú˝À¢q÷ sTT<˚ |ü<ä∆‹ ø=qkÕ–+~. >√˝§ÿ+&É ≈£î‘·TuŸcÕV”≤
e+X¯+˝À ∫e]yê&Ó’q düT˝≤ÔHé nãT˝ŸVü≤düHé ‘·HêcÕ sêC≤´ìï ø√˝ÀŒj·÷&ÉT. yÓTT>∑\T\T >√˝§ÿ+&É‘√ bÕ≥T ‘Ó\T>∑T ÁbÕ+‘êqï+‘·{Ïì
eX¯|üs¡#·T≈£îHêïs¡T. Áø°.X¯. 1635`36˝À nVü≤à<éq>∑sY, Áø°.X¯.1687>√˝§ÿ+&É yÓTT>∑\T\ ÄBÛq+˝ÀøÏ e#êÃsTT.
sê»´$düÔs¡D¬ø’ Ws¡+>∑CÒãT <äø£ÿHéô|’ <ë&ç #˚ùdHê{ÏøÏ n+fÒ Áø°.X¯. 1656 Hê{ÏøÏ >√˝§ÿ+&É dæ]dü+|ü<ä\‘√ |ü+≥\T, <ÛäqsêdüT\‘√
$sêõ\T¢‘·Tqï~. Ws¡+>∑CÒãT >√˝§ÿ+&ÉqT <√#·Tø√yê\qTø√e&ÜìøÏ Á|ü<Ûëqø±s¡D+ sTTø£ÿ&ÉTqï nX‚wüyÓTÆq <Ûäqdü+|ü<ä. ì‘·´+ »]π> eTsêsƒê
‹s¡T>∑Tu≤≥¢ e\q yÓTT>∑\T ôd’q´+ ø°åDÏ+∫+~. Ws¡+>∑CÒãT ‘·q ôd’Hê´ìïã˝Àù|‘·+ #˚düTø√yêìøÏ, Äj·TT<Ûë\T düeT≈£Ls¡TÃø√e&ÜìøÏ <Ûäq+
ø±e\dæ e∫Ã+~. yÓTT>∑\T\ ÄBÛq+˝À e⁄qï nìï ÁbÕ+‘ê\ø£+fÒ >√˝§ÿ+&É ÁbÕ+‘·+ düT_Ûø£å+>± e⁄qï~. yÓTT<ä≥ >√˝§ÿ+&É ÁbÕ+‘·+˝À e⁄qï
nX‚wüyÓTÆq dü+|ü<ä≈£î Äø£]¸‘·T&Ó’q Ws¡+>∑CÒãT ‘·q ≈£î‘·+Á‘·eTT\‘√ >√˝§ÿ+&É sêC≤´ìï $∫äqï+ #˚j·T|üPqT≈£îHêï&ÉT. ‘·q ôd’q´+‘√
<ë&ÉT\T ø=qkÕ–dü÷Ô n+‘·s¡Z‘· ø£\Vü‰\T düèwæº+#ê&ÉT.yÓTT>∑˝ŸbÕ\≈£î\T j˚T*q nìï ø±˝≤\˝Àq÷, ≈£îÁ≥\T, ≈£î≥T+ã Vü≤‘·´\T Á|ü<Ûëq
uÛÑ÷$Tø£ b˛wæ+#êsTT. b˛sê≥|ü{ÏeT ø£+fÒ ≈£îÁ≥|üP]‘· #·s¡´\ e\¢H˚ jÓT≈£îÿe eT+~ bÕ\≈£îj·÷´s¡T. sTT<˚ |ü<ä∆‹ì nqTdü]+#ê&ÉT
Ws¡+>∑CÒãT.>√˝§ÿ+&É MT<äøÏ <ë&çøÏ edü÷Ô Ws¡+>∑CÒãT ‘êHÓqï&É÷ #·÷&Éì <äèXÊ´ìï #·÷dæ ÄX¯Ã¤sê´q+<ë\‘√ |ü⁄\øÏ+∫ ‘·+Á&çøÏ e⁄‘·Ôs¡+
sêdüT≈£îHêï&ÉT.
ªª>√˝§ÿ+&É ÁbÕ+‘·+ nH˚ø£ |ü]ÁX¯eT\T, düT_Ûø£åyÓTÆq |ü+≥bı˝≤\‘√ ‘·T\‘·÷>∑T‘·Tqï~. >√˝§ÿ+&É sê»<Ûëì ôV’≤<äsêu≤<é q>∑s¡+
eÁC≤\≈£î Á|üdæ~∆>±+∫+~. y=ø£ÿ Ädæj·÷πø ø±<äT yÓTT‘·Ô+ Á|ü|ü+#êìπø sTT~ Á|ü<Ûëq πø+Á<ä+. nH˚ø£ s¡ø±˝…’q |ü]ÁX¯eT\‘√ e⁄qï sT÷ q>∑s¡+˝À
$<˚oes¡Ô≈£î\T yê´bÕs¡ ˝≤yê<˚M\T kÕ–düTÔHêïs¡T. #˚|ü\T >∑+‘·T˝Òùd q<äT\‘√, |ü\T s¡ø±\ |ü+≥\‘√ á ÁbÕ+‘·+ n\sês¡T‘·Tqï~. #˚‹
eè‘·TÔ\T ñ#·Ã¤<äX¯˝À e⁄HêïsTT. ã+>±s¡+, eÁC≤\T ì\«\T j·T÷s¡|t≈£î m>∑TeT‹ ne⁄‘·THêïsTT. n&Ée⁄\T sT÷ sêC≤´ì≈£îqï n<äq|ü⁄
dü+|ü<ä. ø£\T¢, bı>±≈£î ô|<ä›yÓTT‘·Ô+˝À <ÛäHêìï ‘Ó∫Ãô|&ÉT‘·Tqï$. sTT+ø± j˚T+ sêj·T>∑\qT sT÷ n+<äyÓTÆq q>∑sêìï >∑T]+∫. $XÊ\yÓTÆq
|ü+≥bı˝≤\T, dü«#·Ã¤yÓTÆq >±* e÷s¡Z eT<Ûä´˝À #·÷XÊqT. Á>±e÷\≈£î yÓqï+{Ï e⁄qï q<äT\T ôd\j˚Ts¡T\T, ø±\Te\T Á|ü‹#√≥
<äs¡Ùq$TdüTÔHêïsTT.kÕ>∑T#˚j·Tì uÛÑ÷$T n+≥÷ ø£ì|æ+#·ì sT÷ sêC≤´ìï yÓTT>∑\TkÕÁe÷»´ÁbÕ+‘ê\‘√ b˛\Ã˝ÒeTT.µµ
Ws¡+>∑CÒãT dü´j·T+>± ‘·q ‘·+Á&çøÏ sêdüT≈£îqï sT÷ es¡íq\qT >∑eTìùdÔ >√˝§ÿ+&É ÁbÕ+‘·+ jÓT+‘· düT_Ûø£å+>± e⁄qï<√ ns¡ú+
#˚düTø√e#·TÃ. πøe\s sTTø£ÿ&É dü+|ü<äqT <√#·Tø√yê\H˚ e⁄<˚›X¯+‘√ e∫Ãq Ws¡+>∑CÒãT yÓTT‘·Ô+ ø£ì|æ+∫q dü+|ü<äq+‘ê <√#·T≈£îì düTuÛÒ<ës¡T\qT
ìj·T$T+∫ ‹s¡T>∑T eTTK+ |ü{≤º&ÉT. Bì‘√ düTuÒ<ës¡T\ Ä>∑&Ü\≈£î n+‘·T˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~. düTuÛÒ<ës¡T\T, kÕúìø£ <=s¡\T,uÛÑ÷kÕ«eTT\≈£î
n~Ûø±sê\T n+≥>∑{Ϻ |üqTï\ edü÷fi¯fl‘√ Á|ü»\qT <√#·T≈£îHêïs¡T. Á|ü»\qT nH˚ø£ $<Ûë\T>± Væ≤+dæ+#ês¡T. ì‘·´+ y˚~Û+|ü⁄\T >∑T]#˚XÊs¡T.
<√|&æ øû Ï n\yê≥T |ü&¶É yÓTT>∑\T bÕ\≈£î\T sê»´bÕ\qô|’ j˚T e÷Á‘·+ <äèwæº kÕ]+#·˝<Ò Tä .
ªªÁø°.X¯. 1687`1724 eT<Ûä´ ø±\+˝À ‘Ó\T>∑T ÁbÕ+‘·+˝À πø+ÁBø£è‘· sê»´ bÕ\q ˝Ò<äT. eTsêsƒê ‹s¡T>∑Tu≤≥¢ e\q yÓTT>∑\T bÕ\≈£î\T
sTTø£ÿ&É dæús¡+>± e⁄+&É˝Òø£b˛j·÷s¡T. ‘Ó\T>∑T ÁbÕ+‘·eT+‘ê nsê#·ø£ e≈£îÔ\T, yÓTT>∑\T ôd’Hê´~Ûø±s¡T\ eT<Ûä´ ∫ÛÁ<äyÓTÆ e⁄qï~. sTT~ ‘Ó\T>∑T
ÁbÕ+‘·eT+‘ê HÓ\ø=ì e⁄qï sê»ø°jT· e´edü.ú µµ
yÓTT>∑\T\ sêø£‘√ >√˝§ÿ+&É ÁbÕ+‘·+ ø°åDÏ+#·&É+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. ‘·s¡#·÷ »]π> j·TT<ë∆\ e\q |ü]ÁX¯eT\T, yê´bÕs¡+ <Óã“‹HêïsTT.
bÕ\Hêe´edüú \+#ê\‘√, yÓ÷kÕ\‘√ ≈£L&ÉTø=ì nsê#·ø±\T Á|üã˝≤sTT. jÓT+‘√ Á|üXÊ+‘·+>± J$‘êìï >∑&ÉT|ü⁄‘·Tqï sTTø£ÿ&ç Á|ü»\≈£î ø£cÕº\T
yÓTT<ä\j·÷´sTT. yÓTT>∑\T\ |ü]bÕ\q Áø°.X¯. 1687 qT+&ç Áø°.X¯. 1724es¡≈£î düTe÷s¡T 37 dü+e‘·‡sê\T ‘Ó\T>∑T ÁbÕ+‘·eT+‘ê ø=qkÕ–+~.
sT÷ 37 dü+e‘·‡sê\ ø±\+˝À |ü]bÕ\q n+‘ê düTuÒ<ës¡T\ #˚‘·T˝À¢ q&ç∫+~. _.mHé. XÊÁdæÔ e÷≥\˝À.
ªªá ø±\eTTq ‘·Ts¡Twüßÿ\ <äTs¡+‘·eTT\qT #·$#·÷&Éì Á>±eTe÷+Á<Ûä<˚X¯eTTq ˝Ò<äìq n‹X¯jÓ÷øÏÔ ø±<äT. eT‘êy˚X¯|üs¡T˝…’q eTTdæ¢+ ôd’ì≈£î\T,
|ü]bÕ\≈£î\T, eT‘·eTÚ&Û´É eTTqï eTVü≤àBj·TT\T Væ≤+<ä÷<˚yêj·÷\qT |ü&>É ={ºÏ+#ês¡T. Væ≤+<ä÷ Ád”Ô\qT #Ósã¡ {ϺHês¡T. yÓ’~ø±#ês¡ e´eVü‰s¡eTT\qT
eT+≥>∑*|æHês¡T.ôV’≤+<äe dü+düÿè‹qeùV≤fi¯q |ü]∫Hês¡T. nH˚ø£ <˚yê\j·TeTT\+<äTqï •\Œdü+|ü<ä ∫ÛHêï_ÛqïyÓTÆq~. n|ü⁄s¡÷|ü kÂ+<äs¡´
$\dæ‘·eTT\>∑T $Á>∑Vü≤eTT\T ø£qTeTT≈£îÿ\T, #˚‘·T\T, bÕ<äeTT\T ø√˝ÀŒsTT $ø±s¡s¡÷|üeTTqT bı+~q$. eTTdæ¢+ bÕ\≈£î\T, ôd’ì≈£î\T,
Hêj·T≈£î\T >∑Tfi¯ófl >√|ü⁄s¡eTT\qT |ü&É>={Ϻ+∫ yê{Ï kÕúqqeTTq eTd”<äT\T, <äsêZ\T, á<é>±\T ì]à+∫Hês¡T.Ä+Á<Ûä<˚X¯eTT‘·eT dü«+‘· ÄdæÔj·Tì
uÛ≤$+∫, Á|ü»\qT |”&ç+∫, <√|æ&û\qT kÕ–+∫, |ü+≥bı\eTT\qT $<Ûä«+düyÓTTq]à sêø£ådübÕ\q yÓTTq]ÃHês¡T. Hê{ Á|ü»\Tø£s¡Te⁄ ø±≥ø£eTT\
qqTuÛ$Ñ +∫Hês¡T. <√|&æ \û ≈£î >∑Ts¬ ’Hês¡T. <Ûqä , e÷q,ÁbÕDeTT\qTø√˝ÀŒsTTHês¡T. ÁbÕDeTT\s¡#‘˚ · ô|≥Tºø=ì m|ü⁄Œ&˚ j·TT|üÁeeTT dü+uÛ$Ñ +#·TH√jT· ì
_≈£îÿ_≈£îÿeTì J$‘·eTTqT >∑&ç|æHês¡T. <äTwüºbÕ\qeTT, Á|üø£è‹yÓ’|üØ‘·´eTT\T, <ä+&Éj·÷Á‘·\T, j·TT<ä∆eTT\T, n~Ûø£ |üqTï\T, |æ+&ÜØ\
<äTs¡+‘·eTT\T, eTTdæ¢+\ <Ís¡®q´ø±+&É ‘Ó\T>∑T Á|ü»\qT ø£è+>∑Bdæq$.µµ
n|üŒ{Ïes¡≈£î jÓT+‘√ düT_Ûø£å+>± J$+∫q Á|ü»\≈£î Ws¡+>∑CÒãT <√|æ&û nq+‘·s¡ø±\+ ≈£L&Ü ø£\dæ sê˝Ò<äT. n‹eèwæº, nHêeèwæº
eT<Ûä´ Á|ü»\T q*–b˛j·÷s¡T. <äT<äèwüºeTT Á|ü»\qT yÓ+{≤&ç+~. Ws¡+>∑CÒãT >√˝§ÿ+&É MT<ä #˚dæq <ë&ç ‘·s¡Tyê‘· esê¸\T ˝Òø£ Á|ü»\T ø£s¡Te⁄‘√
$\$˝≤¢&Üs¡T. yÓ+≥H˚ HÓ\\ ‘·s¡ã&ç ≈£î]dæq esê¸\ e\q >√˝§ÿ+&É ÁbÕ+‘·eT+‘ê »\eTj·TyÓTÆ+~. ø£s¡Te⁄ $\j·T‘ê+&Ée+ #˚dæ+~.
ªªôV’≤<äsêu≤<é q>∑s¡+ yÓTÆ<ëHê\T, Çfi¯ó¢, q<äT\T X¯yê\‘√ ì+&çb˛sTT e⁄qï~. yÓTT>∑\T ôd’q´+ ≈£L&Ü BìøÏ ˝ÀqsTT´+~.
jÓT&É‘Ó]|æ˝Ò≈£î+&Ü ≈£î]dæq es¡¸+e\q ˙s¡+‘ê e÷qe ø£fi‚ãsê\‘√ ø£*dæb˛sTTq~. sTT˝≤ ø=ìïHÓ\\T kÕ–+~. es¡¸+ yÓ*dæq nq+‘·s¡+
eTTø£\T ‘Ó\¢ì eT+#·T>∑T≥º˝≤¢ ø£ì|æ+#êsTT.µµ
 sTT+‘·{Ï $|ü‘T· ÔqT nqTuÛ$Ñ +∫q Á|ü»\T ø√\Tø√øe£ TT+<˚ yÓTT>∑\T ôd’Hê´\T ôd’«s¡$Vü‰s¡+ #˚jT· kÕ>±sTT. M] nÁø£e÷\≈£î <Ís¡H® ê´\qT
n&ÉT¶˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~. sTT˝≤+{Ï |ü]dæú‹ì ø£fi≤fls¡#·÷dæ, nqTuÛÑ$+∫, ;<äÁ|ü»\ s¡ø£åDø√dü+ ‘·q J$‘êH˚ï ‘ê´>∑+ #˚XÊ&ÉT bÕ|üqï.
nD>±]q Á|ü»\≈£î n+&É>± ì*∫ yê]øÏ Ä|ü⁄Ô&ÉT>± ì*∫ dü«‘·+Á‘·+>± <ë<ë|ü⁄ 20 j˚Tfi¯ófl bÕ*+#ê&ÉT. Á|ü»\ eT<䛑·T‘√ Á≈£Ls¡yÓTÆq yÓTT>∑\T
ôd’Hê´\‘√ b˛sê&ç >√˝§ÿ+&É ø√≥qT kÕ«BÛq+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. >√˝§ÿ+&É ø√≥qT n~Ûwæº+∫ jÓT≈£îÿeø±\+ ø=qkÕ>∑˝Òø£b˛sTTHê, nD>±]q
≈£î\+˝À |ü⁄{Ϻ, kÕ{Ï≈£î˝≤\ eT<䛑·T‘√ Ms√∫‘·yÓTÆq b˛sê{≤\‘√ sêC≤´~Ûø±sêìï #˚|ü{Ϻq bÕ|üqï#·]Á‘·qT eÁø°ø£]+∫ sêj·T&É+ #ê]Á‘·ø£
Á<√V≤ü +.
bÕ|üqï ‹s¡T>∑Tu≤≥T ‘·‘ê«ìøÏ eT÷˝≤\T
Áø°.X¯. 1650 ÁbÕ+‘·+˝À nDÏ∫y˚‘·≈£î >∑T]ne⁄‘·Tqï >ö&é ≈£î\+˝À |ü⁄{Ϻq bÕ|üqïu≤\´+˝À |üX¯óe⁄\ >±dü÷Ô ‘·q J$+#ê&ÉT.
j·TTø£Ôej·TdüT sê>±H˚ ‘·*¢ø√]ø£qT >ös¡$+∫ ø£\T¢^XÊ&ÉT. ÄHê{Ï kÕ+|òæTø£ e´edüú Á|üø±s¡+ y=ø£ kÕe÷q´ ≈£î≥T+ã+˝À |ü⁄{Ϻq bÕ|üqï˝À
sê»´ø±+ø£å jÓT˝≤ j˚Ts¡Œ&ç+~? sTT‘·s¡ j˚T ≈£î\+ yê]ø° sTT+‘·{Ï ø±+ø£å jÓT+<äT≈£î e⁄<äsTT+#·˝Ò<äT? bÕ|üqï˝À sê»´ø±+ø£å j˚Ts¡Œ&É&ÜìøÏ
Á|ü<Ûëq ø±s¡D+ y=ø£{Ï ≈£î≥T+ã Jeq$<Ûëq+, ¬s+&ÉT ÄHê{Ï kÕ+|òæTø£, Ä]úø£, sê»ø°j·T |ü]dæú‘·T\T. sT÷ ¬s+&ÉT ø±s¡D≤\qT |ü]o*+∫q|ü⁄Œ&˚
bÕ|üqï jÓT˝≤ Ms¡T&Éj·÷´&√, sê»´+ #˚|ü{Ϻ sêE jÓT˝≤ ø±>∑*>±&√ ns¡úeTe⁄‘·T+~. bÕ|üqï eTT‘êÔ‘·, ‘ê‘·\ ø±\+˝À yÓTT<ä˝…’ ‘·+Á&ÉT\
ø±˝≤ìøÏ ≈£î≥T+ã+˝À XË’eeT‘·+ u≤>± ã\|ü&ç+~. Ms¡T ì‘·´+ XË’eeT‘ê+;≈£î˝…’, |üP»\T, Áe‘ê\‘√ eTì– ìcÕº>∑]wüº J$‘êìï
nqTdü]+#˚yês¡T.bÕ|üqï e+X¯y˚T ø±<äT <ë<ë|ü⁄ øÏ+~ ≈£î˝≤\ Á|ü»\+<äs¡÷ XË’yêìøÏ Äø£]¸+#·ã&ܶs¡T. ‘·sê«‘· ø±\+˝À ◊∫äø£+>± eT‘ê#êsê\qT
Ä#·]+#·&+É yÓTT<ä\Tô|{≤ºsT¡ . nD>±]q ≈£î˝≤\≈£î dü+ã+~Û+∫q jÓT≈£îÿeeT+~ XË’eeT‘· dü+Á|ü<ëj·÷\qT bÕ{Ï+#ês¡ì #·]Á‘· ‘Ó*j·TCÒdTü Ôqï~.
n+<äT˝À uÛ≤>∑+>±H˚ bÕ|üqï |üPØ«≈£î\T ≈£L&Ü XË’eeT‘· Ä#êsê\qT bÕ{Ï+#ês¡ì eTq≈£î C≤q|ü<ä >±j·T≈£î\ e\q ‘Ó\TdüTÔqï~. bÕ|üì ‘ê‘·
eTT‘êÔ‘·\ qT+&ç n+‘ê •euÛÑ≈£îÔ˝Ò. ìj·TeT ìcÕº>∑]wüߺ˝Ò. >∑+>∑ kÕïq+ #˚dæ |ü#·ÃHê≈£î˝À¢ ‹H˚yês¡T.µµ
ªªbÕπs˙fi¯¢˝À ø±fi¯ó¢ ø£&É>∑s¡T ` ‘ê{Ï πs≈£î˝À¢ ˙fi¯ó¢ ‘ê>∑s¡T
‘ê+u≤≈£îH˚ düT≥º<ë>∑s¡T ` øödüTyêdüq eTTs¡Tø£dü÷&És¡T
ø£\T¢ düsêñ\dü˝Ò <ë>∑s¡T ` ì+&É sTTuÛÑ÷‹ ô|≥Tº≈£î+≥s¡T
eT&çã≥º\‘√ e+≥ #˚‘·Ôs¡T ` ‘·&çã≥º\‘√ e+≥ #˚‘·Ôs¡T
ø±{Ïπse⁄ì ø=\TdüT≈£î+≥s¡T ` CÒC…ãTe«\T ô|≥Tº≈£î+≥s¡T
˙‹y=ø£ÿ{Ï <ä+&ç>∑Tqï~ ` >ö+&É¢≈£î˝≤ìøÏ ãs¡Tø£‘·Tqï~µµ
á s¡ø£yÓTÆq es¡íq\qT ã{Ϻ >ö&é\T jÓT+‘·{Ï uÛÑøÏÔ |üs¡yÓTÆq Ä#ês¡ e´eVü‰sê\˝À eTTì– e⁄Hêïs√ ns¡ú+ #˚düTø√e#·TÃ. sTTy˚ ø±≈£î+&Ü
s√EyêØ J$‘·+˝À XË’yêìøÏ sTT∫Ãq ÁbÕ<Ûëq´‘·qT >∑T]+∫ ˇø£ C≤q|ü<ä #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT sTT˝≤ ‘Ó*CÒdüTÔHêï&ÉT.
>ö&é\T eT<ÛäT, eT‘·‡´, e÷+kÕVü‰sê\T eTTfÒºyêfi‚¢ø±<äT. X¯ó<ä∆XÊU≤Vü‰s¡T˝Ò.nsTTHê ø£˝…≈£Ls¡, #êeT>∑&ɶ, ñ*¢>∑&ɶ, m*¢>∑&ɶ e+{Ï yê{Ï yêdüq
≈£L&Ü #·÷ùdyêfi¯ó¢ ø±<äT. bÕπs˙fi¯¢˝À eTTK+ ø£&ÉTø√ÿ˝Ò<äT. á‘·|ü⁄\¢‘√ |ü+&ÉT¢‘√eT˝Ò<äT. ‘ê{Ï πs≈£î˝À¢ ˙fi¯ó¢ Á‘ê>∑˝Ò<äT.Ád”Ô\T, |ü⁄s¡Twüß\T n+<äs¡÷
*+>∑+ <Ûä]+#˚yêfi¯ó¢. ejÓ÷uÛÒ<ä+ ˝Ò≈£î+&Ü n+<äs¡÷ uÛÑdüà+ |üPdüTø=H˚ yêfi¯ó¢. ø£‹ÔøÏ *+>∑+, yÓ÷≈£î≈£î *+>∑+, ø£\T¢ ≈£î+&É≈£î, ø±e&çã<ä›≈£î,
e+&ÉT ≈£î+&É≈£î, yêπsÕ_“øÏ, ø£*ù|‘Ó&ÉT¶≈£î, ≈£Lsê&ÉT≈£î+&É≈£î, kÕ~q |æ*¢øÏ, ô|+∫q ≈£îø£ÿ≈£î, Äe⁄≈£î, m<äT›≈£î, bÕ&çπ><Ó≈£î ˇø£fÒ$T{Ï? Ç+{À¢
e⁄qï nìï Je⁄\≈£î, ìØ®e\≈£î *+>∑+ e⁄+&ç rsê*‡+<˚.µµ
>ö&é≈£î\+˝Àì ≈£î≥T+u≤\˙ï sTT<˚ dü+Á|ü<ëj·T+‘√ J$+#êsTT. sTT˝≤ kÕ–q XË’e+ ø±˝≤qT>∑TD+>± dü+uÛÑ$+#˚ e÷s¡TŒ\≈£î ‘·≥Tºø=ì
ì\ã&É˝øÒ b£ ˛sTT+~. á Áø£eT+˝À yÓ’weíü + ã\|ü&+ç ~. bÕ|üqï |ü⁄fºÒHê{ÏøÏ n+fÒ Áø°.X¯. 1650 Hê{ÏøÏ XË’e+ ø°D
å +Ï ∫ yÓ’weíü + Áø£eT+>± ã\|ü&TÉ ‘·Tqï~.
nsTT‘˚ yÓ’wüíe dü+Á|ü<ëj·T+ nD>±]q ≈£î˝≤˝À¢ n+‘·>± #=s¡ã&É˝Òø£b˛sTT+~. nD>±]q ≈£î˝≤\qT <ä÷s¡+>± e⁄+∫+~. bÕ|üqï u≤\´+ô|’
sT÷ ª |ü]D≤eT+µ Á|üuÛ≤e+ #·÷|æ+∫+~.
ˇø£ÿ ø=&ÉT≈£î ø±e&É+‘√ ‘·*¢ düs¡«eTà bÕ|üqïqT >±sêã+>± ô|+∫+~. ‘·+Á&ç ˝Òø£ b˛e&É+‘√ø=&ÉT≈£îqT Á|üjÓ÷»≈£î&çì #˚j·T&ÜìøÏ düs¡«eTà
nìï $<Ûë˝≤ ø£èwæ#˚dæ+~. |üPØ«≈£î\T ø£cÕº]®‘êìï ø=&ÉT≈£î uÛÑ$wü´‘·TÔ ø=s¡≈£î ø±bÕ&ÉT‘·÷ e∫Ã+~. ‘·*¢ ô|+|üø£+˝À ùd«#·Ã¤>± ô|]–q bÕ|üqï˝À
düVü≤»+>∑H˚ q÷‘·q uÛ≤yê\T bÕ<äT≈£îHêïsTT. ‘êeTT #˚ùd ≈£î\eè‹ÔøÏ, bÕ{Ï+#˚ dü+Á|ü<ëj·÷\≈£î eT<Ûä´ m+‘· e÷Á‘·+ bı+‘·q ˝Ò≈£î+&Ü
bıe&É+ bÕ|üqï >∑eTì+#ê&ÉT. Áø£eTÁø£eT+>± eT‘ê#êsê\ô|’ e´‹πsø£‘· @s¡Œ&ç+~. ‘·s¡‘·sê\T>± ø=qkÕ>∑T‘·÷ edüTÔqï dü+Á|ü<ëj·T J$‘êìï
bÕ|üqï e´‹πsøÏ+#ê&ÉT. ø£\T¢‘ê>∑&É+, e÷+dü+ ‹q&É+ n\yê≥T #˚düT≈£îHêï&ÉT. bÕ|üqï Á|ües¡Ôq ≈£î≥T+u≤ìï ø£\es¡ô|{Ϻ+~. ‘·sê\T>±
Ä#·]dü÷Ô edüTÔqï XË’e dü+Á|ü<ëj·T+ ø£≥Tºu≤≥T¢ eT+≥>∑*b˛j·÷j·Tì uÛÑ$+#ês¡T.
bÕ|üqï Á|üe]Ôqï rs¡T≈£î düs¡«eTà u≤<Ûä|ü&ç+~. ø=&ÉT≈£îqT jÓT˝≤¬>’Hê <ë]˝À ô|{≤º\ì ìs¡ísTT#·T≈£îqï~. n|üŒ{Ïπø bÕ|üqï kÕ{Ï nD>±]q
≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q ùdïVæ≤‘·T\‘√ ‹s¡>∑&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. M]˝À e÷~>∑, e÷\, #êø£*, eT+>∑*, ≈£îeTà], eTTÁ‘êdæ, <ä÷<˚≈£î\e+{Ï
yês¡THêïs¡T. #êø£* düs¡«qï, eT+>∑\* e÷düqï, ≈£îeTà] >√$+<äT, »≈£îÿ\ ù|s¡Te÷fi¯ó¢, <ä÷<˚≈£î\ |”s¡T, ø=‘ê«˝Ÿ MTsY kÕôV≤uŸ e+{Ï bÕ|üqï
Á|ü<Ûëq nqT#·s¡T\T. Ms¡+<ä]‘√ ø£*dæ ‘êfi¯¢˝À¢ á<äT\˝À¢ ø£\T¢‘ê>∑T‘·÷ ˝Àø£+ dü+>∑‘·T\T #·]Ã+#˚yê&ÉT. á s¡ø£yÓTÆq ùd«#êä |üP]‘·yTÓ Æq
J$‘êìï >∑&çù|yê&ÉT bÕ|üqï.
dü+Á|ü<ëj·T eT‘ê#êsê\≈£î ø£≥Tºã&ç e⁄+&˚ ‘·*¢ düs¡«eTà ø=&ÉT≈£î #Ó&çb˛‘·THêï&Éì uÛ≤$+#˚~. á Áø£eT+˝À ø=&ÉT≈£îqT ‘êfiË¢ø£ÿeTì ø√]+~.
bÕ|üqï n+<äT≈£î n+^ø£]+#·˝Ò<äT. ‘·*¢ø=&ÉT≈£î\ eT<Ûä´ ø=+‘· |òüTs¡¸D »]+~. á $wüj·T+˝À ` ø=&ÉT≈£î ‘·q e÷≥ $qø£b˛e&É+‘√ ‘·*¢
düs¡«eTà ≈£î$T* b˛sTT+~. M]<ä›]eT<Ûä´ ø=+‘· n>±<Ûä+ @s¡Œ&ç+~. ∫e]øÏ bÕ|üqï ‘·*¢ MT<ä e⁄qï >ös¡e+‘√ ‘·q≈£î sTTwüº+˝Òø£b˛sTTHê
‘êfiË¢ø£ÿ&É+ yÓTT<ä\Tô|{≤º&ÉT. B+‘√ bÕ|üqï ùd«#êäj·TT‘·yÓTÆq J$‘êìøÏ ‘ê‘êÿ*ø£+>± <ä÷s¡eTj·÷´&ÉT. sTT+{À¢ eT‘ê#êsê\T y=ø£ |üø£ÿ ‘·q≈£î
sTTwüº+ ˝Òø£b˛sTTHê ‘êfiË¢ø£ÿe\dæ sêe&É+ eTs√|üø£ÿ bÕ|üqïqT y˚~Û+#êsTT. ‘êfiË¢ø£ÿ&É+˝À e⁄qïø£wüº+ bÕ|üqï≈£î ‘Ó\TdüT. eTT+<äT #Ó≥Tº ^‘·≈£î
nqTe⁄>± e⁄+<√ ˝Ò<√ #·÷düTø√yê*. ^‘·≈£î nqT≈£L\+>± eT\#·Tø=ì ø=ìï s√E\T |ü⁄≥º^j·÷*. ‘·sê«‘· ˝§≥T¢y˚j·÷*. s√E≈£î ¬s+&ÉTkÕs√¢
eT÷&ÉTkÕs√j ¢ TÓ øÏÿ~>±*.rsê^dæq ø£\T¢ bÕs¡T‘·T+<äì qeTàø£eTT+&É<Tä .‘êfiËflø£ÿ&ÉeT+fÒ >ö&é≈î£ jÓTøÏÿq Á|ü‹kÕØ eTè‘·T´e⁄‘√ b˛sê≥+ #ÓjT· ´&ÉyT˚ .
sTT+‘· #˚dæHê |üqTï\T ø£≥ºe\dæ sêe&É+ , <=s¡\≈£î nDÏ– ã‘·ø£&É+ bÕ|üqï≈£î sTTwüº+˝Ò<äT. ≈£î\eè‹Ô˝À #˚ùd b˛sê≥y˚T bÕ\≈£î\ô|’ #˚ùdÔ
sêE ø±e#·Ãì ePVæ≤+#·T≈£îHêï&ÉT sêC≤´ìï ì]à+∫ Á|ü»\ ø£cÕº\T ‘=\–+#ê\ì ø£\\Tø£Hêï&ÉT. jÓT˝≤¬>’Hê sT÷ ø£≥Tºu≤≥¢ qT+&ç ãj·T≥|ü&Ü\ì
‘·\b˛XÊ&ÉT. ‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚XÊ&ÉT.
ÄHê{Ï Ä]úø£e´edüú˝À ø£\T¢ Á|ü<Ûëq bÕÁ‘· b˛wæ+#˚~. ø£\T¢MT<ä e#˚à Ä<ëj·T+‘√H˚ ¬s$q÷´ Ä<Ûës¡|ü&ç e⁄qï~. $T>∑‘ê |ü+≥\ô|’ y˚ùd
|üqTï\ ø£+fÒ ø£\T¢MT<ä |üqTï\T jÓT≈£îÿe>± e⁄+&˚$. B+‘√ >ö&é\ô|’ kÕúìø£ bÕ\≈£î\ nsê#·ø±\T n~Ûø£+>± e⁄+&˚$. ÁbÕD≤\≈£î ‘Ó–+∫
eè‹Ô#ù˚ dÔ e∫Ãq Ä<ëj·T+‘√ jÓT≈£îÿe uÛ≤>∑+ |üqTï\ s¡÷|ü+˝À #Ó*¢+#ê*‡ sêe&É+ >ö&é\qT $|üØ‘·+>± u≤~Û+#˚~. sTT≥Te+{Ï |ü]dæ‘ú T· \qT
Á|ü‘·´ø£å+>± >∑eTì+∫q bÕ|üqï≈£î ø£\T¢ ^j·T&É+ sTTwüº+ ˝Òø£ b˛sTT+~. ÄHê{Ï qT+&˚ sT÷ s¡ø£yÓTÆq ÁX¯eT <√|æ&ûì düVæ≤+#·˝Òø£b˛j·÷&ÉT. sT÷
ø±s¡D+ e\¢H˚ ø£\T¢^j·T&É+ô|’ ÄdüøÏÔ ø£qãs¡#·˝Òø£b˛j·÷&ÉT. bÕ|üqï ‘·\+|ü⁄≈£î düVü≤ø£]+#˚$>± ÄHê{Ï kÕ+|òæTø£, Ä]úø£, sê»ø°j·T |ü]dæú‘·T\T
HÓ\ø=ì e⁄HêïsTT. eè‹Ô|üs¡+>±, Ä]úø£+>± dü«j·T+b˛wüø£+>± ã‘·T≈£î‘·Tqïyê] J$‘ê˝À¢ bÕ\≈£î\ y˚~Û+|ü⁄\T n~Ûø£eTj·÷´sTT. J$‘ê\≈£î
s¡ø£åD ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~. nD>±]q≈£î˝≤\≈£î ÁbÕDuÛÑj·T+ yÓ+{≤&˚~. kÕúìø£ <=s¡\T, »MT+<ës¡T\T, düTuÛÒ<ës¡T\ <√|æ&û\T ô|s¡>∑kÕ>±sTT.
Ç≥Te+{Ï |ü]dæú‘·T\qT Á|ü‘·´ø£å+>± nqTuÛÑ$+∫q bÕ|üqï˝À ‹s¡>∑ã&˚ eTqdüÔ‘·«+ @s¡Œ&ç+~. Ç+‘·{Ï $|ü‘·ÿs¡ |ü]dæú‘·T\ qT+#˚ bÕ|üqï˝À
sê»´ø±+ø£å j˚Ts¡Œ&ç+~. n+<äTe\¢H˚ ‘·*¢‘√`
á<äT\T ^dü÷Ô á+Á&Éyê&ÉT ` ø£\T¢>∑{Ϻ‘˚ >∑e+&É¢yê&ÉT
ø£‹Ôã&ç‘˚ y˚T<äsy¡ ê&ÉT ` ≈£î+&Éã&ç‘˚ ≈£îeTà]yê&ÉT
yÓTTq>±&ç #·T≥ºyÓTT#·TÃHê ` bÕ˝…>±&ç #·≥ºyÓTT#·TÃHêµµ nì yê~+#ê&ÉT.
‘·*¢ MT<ä e⁄qï >ös¡e+‘√ ø=+‘·ø±\+ >=&É¢ø±j·T&É+, ej·TdüTe∫Ãq ‘·sê«‘· ‘êfiË¢ø£ÿ&É+ #˚dæHê, sT÷ |üqT\T bÕ|üqïqT Äø£]¸+#·˝Òø£b˛j·÷sTT.
ø£˙dü+ e÷qdæø£ Á|üXÊ+‹ì #˚≈£Ls¡Ã˝Òø£ b˛j·÷sTT.
bÕ|üqï y=ø£]øÏ ‘·\y=+∫ ã‘·ø£&É+, u≤ìdü>± sTTwüº+ ˝Òì |üqT\T #˚j·T&É+ düVæ≤+#·˝Òø£ b˛j·÷&ÉT. sT÷ $<ÛäyÓTÆq <äTs¡“¤s¡dæú‹ qT+∫ y=ø£
ìs¡j í ÷· ìø=∫à ‘·*¢‘√ nHêï&ÉT.
ªªø=&ÓÔ >√˝§ÿ+&É ø={≤º˝Ò ` HÓ\÷¢s¡T ãd”Ô\T ø={≤º˝Ò
ã+<äs¡T ãd”Ô ø={≤º˝Ò ` ãNÃqô|{°º\T ø={≤º˝Ò
yÓTÆdü÷sY õ˝≤¢\T ø={≤º˝Òµµ
C≤q|ü<äT\ bÕ≥˝À¢ y=~–q sT÷ $wüj·÷\T bÕ|üqï ìX¯Ãj·÷ìï ‘Ó*j·TCÒdüTÔHêïsTT. <ÛäqeTTqï ÁbÕ+‘ê*ï ø=\¢>={Ϻ, <ÛäHêìï, ôd’Hê´ìï
düMTø£]#ê&ÉT. ‘·q Á|ü»\≈£î s¡ø£åD sTTyê«\qT≈£îHêï&ÉT. jÓT+‘√ eT<Ûäq|ü&ç, ÁbÕD≤\qT ôd’‘·+ ã*ø√πs |ü+‘·+ |ü{Ϻq bÕ|üqï ‘êqT nqT≈£îqï~
kÕ~Û+#ê\qT≈£îHêï&ÉT.
bÕ|üqï Ms¡ $Vü‰s¡+
dü«‘·+Á‘· Ä˝À#·q\T ø£*–q bÕ|üqï ø£\T¢ ^dü÷Ô, |üX¯óe⁄\T >±ùdyê&ÉT. n|üŒ{Ïø° ‘êqT >∑&ÉT|ü⁄‘·Tqï J$‘·+ô|’ ndü+‘·è|æÔ‘√ jÓTH√ï
Ä˝À#·q\T #˚j·TkÕ>±&ÉT. Ä˝À#·q\ ã+<Ûä$eTTøÏÔ ø√dü+ |ü]‘·|æ+#·kÕ>±&ÉT. s√E e÷~]>±H˚ ‘êfiË¢øÏÿ ø£\T¢qT ‘·*¢øÏ n|üŒC…|æŒq nq+‘·s¡+
|üX¯óe⁄\qT ‘√\Tø=ì n&É$øÏ ãj·T\T<˚sê&ÉT. |üX¯óe⁄\qT |ü∫Ãø£ô|’ e~* y=ø£ #Ó≥TºøÏ+<ä |ü&ÉTø=ì Äø±X¯+ yÓ’|ü⁄ #·÷dü÷Ô Ä˝À#·q #˚j·TkÕ>±&ÉT.
>∑&ç|æq J$‘·+ eTqdüT˝À bı&É#·÷|ü⁄‘·Tqï uÛ≤yê\≈£î, u≤Vü≤´Á|ü|ü+#·+˝À ‘·q J$‘êìøÏ j˚T e÷Á‘·+ bı+‘·q ˝Ò≈£î+&Ü b˛e&Üìï bÕ|üqï
düVæ≤+#·˝Òø£ b˛j·÷&ÉT. ªª‘êqT j˚T<√ |òüTqø±s¡´+ kÕ~Û+#·&ÜìøÏ |ü⁄{≤º&˚ ø±ì sTT˝≤ jÓT<äT>∑÷ u§<äT>∑÷ ˝Ò≈£î+&Ü nDÏ– ã‘·ø£&ÜìøÏ ø±<äT. á
u≤ìdü ã‘·T≈£î qT+&ç $eTTøÏÔ bı+<ë\qT≈£îHêï&ÉT. >=|üŒ |üì ‘·\ô|{Ϻ ‘·*¢øÏ, ‘·q C≤‹øÏ ù|s¡T ‘˚yê\qT≈£îHêï&ÉT. Ç˝≤+{Ï Ä˝À#·q, uÛ≤e
dü+|òTü s¡¸D\ eT<Û´ä nsêú+‘·s+¡ >± |üXó¯ e⁄\qT ‘√\T≈£îì sTT+{Ï eTTK+ |ü{≤º&TÉ . bÕ|üqï q&ç#˚ <ë]bı&ÉT>∑THê sTT<˚ Ä˝À#·q\‘√ dü‘e· T‘·eTj·÷´&ÉT.
sTT|ü⁄Œ&ÉT bÕ|üqï u≤Vü≤´Á|ü|ü+#êìï |ü{Ϻ+#·Tø=H˚ dæú‹˝À˝Ò&ÉT.
ø£\T¢ neTTàø=ì ùd<äBs¡T‘·Tqï ‘·*¢ düs¡«eTà≈£î bı<äT› >∑÷>∑ø£eTT+<˚ |üX¯óe⁄\T Ç+{ÏøÏ #˚s¡&É+ ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+∫+~. |üX¯óe⁄\ yÓqπø
ãs¡TyÓøÏÿq eTTK+‘√ ‘·÷\T‘·Tqï≥Tº>± edüTÔqï bÕ|üqïqT #·÷dæ ø£\es¡|ü&ç+~. <ÛÓ’s¡´kÕVü≤kÕ\≈£î yÓqTBj·T≈£î+&Ü, m~]+∫ e÷{≤¢&˚ ‘·‘·«+
>∑\ bÕ|üqïqT yÓTT<ä{ÏkÕ]>± sT÷ dæú‹˝À #·÷dæ+~. ø=&ÉT≈£î≈£î j˚TyÓTÆ+<√qì düs¡«eTà ø£\es¡|ü&ç+~. ‘·*¢ eTqdüT ø°&ÉT X¯+øÏ+∫+~. ‘·*¢ì
n$T‘·+>± Áù|$T+#˚ bÕ|üqï ‘êqT ‘êqT rdüT≈£îqï ìs¡íj·T+, |ü{Ϻq X¯|ü<Ûä+ ÄyÓTqT u≤~Û+düTÔ+<äì ‘Ó*dæ ≈£L&Ü ‘êqT ã+<Ûä $eTT≈£îÔ&ÉT
ø±e&ÜìøÏ e⁄<äT´≈£îÔ&Éj·÷´&ÉT.
ñ<˚«>∑+‘√ ‘·*¢bÕ<ë\ô|’ |ü&ܶ&ÉT. á #·s¡´≈£î ‘·*¢ uÛÑj·Tø£+|æ‘·Tsê˝…’+~. ø=&ÉT≈£î Á|ües¡Ôq≈£î düs¡«eTà Ä+<√fi¯q #Ó+~+~. bÕ|üqï
ø£˙ïs¡T <Ûësêfi¯+>± ø£˙ïs¡T ø±s¡T‘·T+&É>± ªªne÷à H˚qT sT÷ |üì #˚j·T˝ÒqT. H˚qT sêEqe⁄‘êqT, sê»´y˚T\T‘êqT.µµ nHêï&ÉT. ø=&ÉT≈£î e÷qdæø£
dæú‹ì >∑eTì+∫q düs¡«eTà ªªe<äT›sê bÕ|üj·÷´ n˝≤+{Ï e÷≥\T e÷{≤¢&É≈£î, ≈£î\eè‹Ôì e÷q≈£î. n<˚ eTq≈£î JeHê<Ûës¡+µµnqï~. ‘·*¢øÏ
J$‘êqTuÛÑe+ e⁄qï~. düTuÛÒ<ës¡T¢, bòÂE<ës¡T¢, <=s¡\T <äTsêàs¡TZ\T, ô|’>± Ms¡+<äs¡÷ sêE\ n&ÉT>∑T\≈£î eT&ÉT>∑T{§‘˚Ôyêπs, düs¡«eTà ‘·Ts¡ø£
düsê›s¡T\, <=s¡\ <äTsê>∑‘ê\T Á|ü‘·´ø£å+>± #·÷dæ+~. ‘·q ìs¡íj·÷ìï ‘·*¢ ìs¡T‘ê‡Vü≤|üs¡#·&É+ bÕ|üqï≈£î q#·Ã˝Ò<äT. ‘·*¢ jÓTH√ï $<Ûë\
q#·ÃC…|üŒ&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+∫+~. bÕ|üqï ‘êqT rdüT≈£îqï ìs¡íj·T+˝À e÷s¡TŒ˝Ò<äì ‘Óπ>dæ #ÓbÕŒ&ÉT. ø=&ÉT≈£îô|’ yê‘·‡\´+, ã‘·T≈£î uÛÑjT· +
düs¡«eTà~. ñqï<ë+{À¢ >∑T≥Tº>± ã‘·T≈£î‘·Tqï ‘·eT J$‘êìøÏ bÕ|üqï ìs¡íj·T+ jÓT+‘· Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆ+<√ ‘·*¢ ePVæ≤+#·>∑\<äT. >∑&ÉT|ü⁄‘·Tqï
J$‘·+ô|’ j˚Te–+|ü⁄ , kÕVü≤düe+‘·yÓTÆq J$‘·+, sê»´ø±+ø£å bÕ|üqïqT ñHêà<ä dæú‹øÏ #˚sêÃsTT.
düs¡«eTà ø=&ÉT≈£î ìs¡íj·÷ìï e÷s¡Ã&ÜìøÏ nH˚ø£ $<Ûë\T>± Á|üj·T‘·ï+ #˚dæ+~. bÕ|üqï ‘·q Ä˝À#·q, ÄX¯j·T+ dü¬s’+<˚qì ‘·*¢ì
y=|æŒ+#˚ Á|üj·T‘·ï+˝À yê<äq≈£î ~>±&ÉT.
ªª‘êfiË¢øÏÿ‘˚yÓTTdüÔ~? ø£\¢$Tà‘˚yÓTTdüÔ~?
eTq+ sêE\eTe⁄‘êe÷? eTq sê»´yÓTTdüTÔ+<ë?
<Ûäqee+‘·T\qT ø={≤º*! ø√≥\T ø=\¢>={≤º*!
sêEqT ø±yê*! sê»´y˚T˝≤*µµ nHêï&ÉT.
¬s+&ÉT ‘·sê\ uÛ≤e dü+|òüTs¡¸D\ eT<Ûä´ bÕ|üqï<˚ ô|’#˚sTT nsTT´+~. sê»´ø±+ø£å uÛ≤eq bÕ|üqïqT |ü⁄˙‘·+ #˚dæ+~. sê»´+|ü{Ϻ sêE
ø±e&ÜìøÏ ôd’q´+ ø±yê*. Äj·TT<Ûë\T düeT≈£Ls¡TÃø√yê*. n+<äTø√dü+ ‘·*¢ <ë∫q &É_“e«eTì n&ç>±&ÉT. ø=&ÉT≈£îqT s¡øÏå+#·Tø√yê\H˚ ‘·\+|ü⁄‘√
&ÉãT“ Çe«&ÜìøÏ düs«¡ eTà ìsêø£]+∫+~. bÕ|üqï ‘·q ìs¡j í ÷· ìï e÷s¡TÃø=H˚ dæ‹ú ˝À ˝Ò&TÉ . bÕ|üqï düeTj·÷qT≈£L\+>± ìs¡j í ÷· \T rdüTø√e&É+˝À
~≥º. ‘·q ùdïVæ≤‘·T\‘√ Hê≥ø£e÷&ç+∫, e÷jÓ÷bÕj·TeTT #˚‘· ‘·*¢ì y˚Tqe÷eT\ <ä>∑Z]øÏ |ü+ù| j˚TsêŒ≥T¢ #˚XÊ&ÉT. eTT+<˚ s¡÷bı+~+#·T≈£îqï
|ü<∏äø£+ Á|üø±s¡+ düs¡«eTà jÓT&É¢ã+&çô|’ }s¡T <ë≥>±H˚ ‘·*¢ <ë∫q <ÛäHêìï yÓ‹øÏ #˚õøÏÿ+#·T≈£îHêï&ÉT. ‹]– e∫Ãq ‘·*¢øÏ á $wüj·T+
‘Ó*dæ+~. bÕ|üqï Á|ües¡Ôq≈£î y=ø£yÓ’|ü⁄ <äT'œdü÷Ô eTs√yÓ’|ü⁄ »s¡>∑uÀj˚T Á|üe÷<ä+ qT+∫ ø=&ÉT≈£îqT s¡øÏå+#·Tø√˝Òø£b˛‘·THêïì $#ê]+∫+~
düs¡«eTà.
‘·*¢ <ä>∑Zs¡qT+∫ <ÛäHêìï rdüT≈£îqï bÕ|üqï nDÏy˚‘·≈£î >∑Ts¡e⁄‘·Tqï kÕ{Ï ≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q e÷\, e÷~>∑, #êø£*, eT+>∑*, ≈£îeTà],
eTTÁ‘êdæ, kÕ˝…, ≈£îs¡eT e+{Ï nD>±]q ≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q ‘·q ùdïVæ≤‘·T\qT yÓ+≥u…≥Tº≈£îì ‘ê{Ï eq+˝ÀøÏ <ë]rXÊ&ÉT. ‘êH˚ dü«j·T+>±
ø£\T¢rdæ $TÁ‘·T\≈£î b˛dü÷Ô, ‘·q ÄX¯j·÷ìï ‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT. ø=+‘· #·s¡Ã »]–q ‘·sê«‘· ùdïVæ≤‘·T\ n+^ø±s¡+, düVü≤ø±s¡+ bı+<ë&ÉT.
‘·q ùdïVæ≤‘·T\qT düMTø£]+∫ ∫qï ôd’Hê´ìï ‘·j·÷s¡T#˚XÊ&ÉT. ‘·*¢ <ä>∑Zs¡ rdüTø=qï <Ûäq+‘√ dü+Á|ü<ëj·T Äj·TT<Ûë\qT düeT≈£Ls¡TÃ≈£îHêï&ÉT
kÕVü≤düy˚T eP|æ]>± ã‹πø bÕ|üqï≈£î j·TT<ä∆ ‘·+Á‘· $<ä´\T n+‘·>± ‘Ó*j·Te⁄. nsTTHê ÄX¯j·÷ìøÏ nqT>∑TD+>± ‘·q nqT#·s¡T\‘√ ø£‹Ô,
ã˝…¢+, u≤D+, ø£Ás¡ e+{Ï Äj·TT<Ûë\qT ñ|üjÓ÷–+#˚ e<ä∆‘·T\qT kÕ<Ûäq #˚XÊ&ÉT. ôd’q´+‘√ Äj·TT<Ûë\qT Á|ü‹uÛ≤e+‘·+>± Á|ü<ä]Ù+∫q
H˚dÔü>±fi¢̄≈î£ eTTK´yÓTqÆ u≤<Û´ä ‘·\T n|üŒ–+#ê&ÉT. Áø£eT+>± ‘êqT ô|]–q ‘ê{Ïø=+&É #·T≥Tº|øü ÿ£ \ Á>±e÷\˝À e⁄qï <Ûqä e+‘·T\qT, »MT+<ës¡T\qT
s¡Vü≤dü´ |ü<ä∆‘·T\ <ë«sê ø=\¢>=&ÉT‘·÷ <ÛäHêìï ùdø£]+#·&É+ yÓTT<ä\Tô|{≤º&ÉT. <Ûäq ùdø£s¡D˝À uÛ≤>∑+>± bÕ|üqï <ë&ÉT\qT $düÔ]+∫ VüQkÕïu≤<é,
»q>±+, cÕ|ü⁄s¡+ #·T≥Tº|üø£ÿ\ e⁄qï <Ûäqe+‘·T\qT uÛÑ÷kÕ«eTT\qT <√#·T≈£îHêï&ÉT. á <Ûäq+‘√ eT]+‘· ôd’Hê´ìï, yÓTs¡T¬>’q Äj·TT<Ûë\qT
düeT≈£Ls¡TÃø£Hêï&ÉT. bÕ|üqï ‘·q ôd’q´+‘√ s¡Vü≤dü´+>± #˚ùd <ë&ÉT\T Áø£eTÁø£eT+>± yÓ\T>∑T˝ÀøÏ e#êÃsTT.
<=s¡\T, uÛÑ÷kÕ«eTT\qT jÓT~]+∫ ãVæ≤s¡+>∑ <ë&ÉT\T #˚ùd kÕúsTTøÏ jÓT~>±&ÉT. <ëì‘√ bÕ|üqï kÕVü≤kÕ\≈£î Äø£]¸‘·T˝…’ Á|ü»\T ôd’q´+˝À
#˚s¡&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. <=s¡\ |”&Éqe\¢ u≤<Ûä\T |ü&ÉT‘·Tqï nD>±]q ≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q Á|ü»\≈£î bÕ|üqï s¡ø£åD sTT#êÃ&ÉT. bÕ|üqï ôd’q´+
s√Es√E≈£î ô|s¡>∑kÕ–+~. |üqTï\ MT<ä |üqTï\T edü÷\T #˚dü÷Ô, Á|ü»\qT |”&çdüTÔqï <=s¡\≈£î sêã&ç ‘·>∑Z&É+‘√ yê] <äèwüº+‘ê bÕ|üqï yÓ’|ü⁄
eT[¢+~. bÕ|üqï kÕe÷qT´&ÉT ø±<äì Á>∑Væ≤+∫q yÓ\eT<=s¡\T, »MT+<äs¡T\T jÓT˝≤¬>’Hê ã+~Û+∫ n+‘·yÓTT+~+#ê\ì ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêïs¡T.
‘·q y˚>∑T\ <ë«sê $wüj·÷ìï ‘Ó\TdüT≈£îqï bÕ|üqï e⁄qï |ü]dæú‹˝À¢ Á|ü‘·´ø£å+>± jÓT<äTs=ÿH˚ X¯øÏÔ#ê\ø£ ‘·q ôd’Hê´ìøÏ Ä»„\T C≤Ø #˚dæ s¡Vü≤dü´
J$‘·+˝ÀøÏ b˛j·÷&ÉT.
bı˝≤dü yÓ\eT »MT+<ës¡T yÓ+ø£Á{≤e⁄ e<ä› e÷s¡Ty˚wü+˝À ø=\Te⁄ ≈£î~sê&ÉT. »MT+<ës¡T\, uÛÑ÷kÕ«eTT\ |üHêï>±\ qT+∫ ‘·qqT ‘êqT
s¡øÏå+#·Tø√e&ÜìøÏ sT÷ s¡Vü≤dü´ J$‘êìï bÕ|üqï jÓT+#·T≈£îHêï&ÉT. ø=+‘·ø±\+ yÓ\eT »MT+<ës¡T yÓ+ø£Á{≤e⁄ <ä>∑Zs¡ qeTàø£+>± |üì#˚dæ
n‘·ì Á|ü<ëÛ q nqT#·sT¡ ì>± m~>±&ÉT. ‘Ó>T∑ e, <Û’Ó s´¡ kÕVü≤kÕ\qT Á|ü<]ä Ù+∫ bÕ|üqï yÓ+ø£Á{≤e⁄qT Äø£≥Tº≈î£ Hêï&ÉT. s¡V≤ü dü´ J$‘êìï ø=qkÕ–düTÔqï
bÕ|üqï nø£ÿ&˚ #ê˝≤ ø±\+>± |üì #˚düTÔqï Vü≤qà+‘·T≈£î <ä>∑Zs¡j·÷´&ÉT. ø=~› ø±\+˝ÀH˚ Vü≤qà+‘·T bÕ|üqï≈£î eT+∫ $TÁ‘·T&Éj·÷´&ÉT. yÓ+ø£Á{≤e⁄
<ä>sZ∑ ¡ |üì #˚dTü Ôqï Vü≤qà+‘·T eT]ø=+<äsT¡ $TÁ‘·T\‘√ ‹]– bı˝≤dü #·T≥Tº|øü ÿ£ \ qTqï »MT+<ës¡T\qT s¡V≤ü dü´+>± <√#T· ø√e&É+ yÓTT<ä\Tô|{≤º&TÉ .
sTT≥Te+{Ï s¡Vü≤dü´ <ë&ÉT\T ø=+‘· ø±\+ kÕ>±sTT. s¡Vü≤dü´ J$‘·+˝À e⁄+&ç ≈£L&Ü bÕ|üqï eT]ø=+‘· <ÛäHêìï ≈£L&É>∑{≤º&ÉT. sTT~ >∑eTì+∫q
<=s¡\T bÕ|üqïqT >∑T]Ô+∫ bı˝≤dü »MT+<ës¡T≈£î s¡Vü≤dü´ düe÷#ês¡+ n+~+#ês¡T. Ä »MT+<ës¡T bÕ|üqïqT n‘·ì nqT#·s¡T\qT U…’<äT
#˚XÊ&ÉT. n|üŒ{Ïπø »MT+<ës¡T yÓ+ø£Á{≤e⁄ e<ä› nH˚ø£eT+~ nD>±]q ≈£î˝≤\yês¡T ã+B˝…’e⁄Hêïs¡T.
kÕVü≤düe+‘·T&Ó’q bÕ|üqï ã+B˝…’q yê]ì s¡Vü≤dü´+>± ø£\TdüT≈£îHêï&ÉT. ªªeTqeT+<äs¡+ ø£*dæ ø£≥Tº>± e⁄+fÒ sTTø£ÿ&ç qT+&ç ãj·T≥|ü&Ée#·TÃ.
MTs¡T Hê‘√ ø£*dæ eùdÔ eTqy˚T ø√≥\T, >∑&û\T ø=\¢>={Ϻ, ôd’Hê´ìï j˚Ts¡Œs¡T#·Tø=ì sêE\+ ø±e#·TÃ. n|ü⁄Œ&ÉT ùd«#·Ã¤>± ã‘·ø£e#·TÃ.µµ nì
<ÛÓ’s¡´+ q÷]b˛XÊ&ÉT. bÕ|üqï kÕVü≤dü ø±sê´\T #·÷dæq yês¡T n+<äT≈£î n+^ø£]+#ê&ÉT. bÕ|üqï ‘·eT Hêj·T≈£îì>± #˚düT≈£îHêïs¡T. bÕ|üqï
Hê´j·Tø£‘·«+˝À »MT+<ës¡T U…’<äT qT+&ç ãj·T≥|ü&Ü\ì ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêïs¡T. ‘·q‘√ bÕ≥T yês¡+<ä]˙ ãj·T≥|ü&˚j·T&ÜìøÏ bÕ|üqï |ü<∏äø£+
s¡÷bı+~+#ê&ÉT. s¡Vü≤dü´+>± Äj·TT<Ûë\T n+~+#ê&ÉT. eT+∫ neø±X¯+ ø√dü+ y˚∫ e⁄Hêïs¡T ìs¡|üsê<ÛäT˝…’q U…’B\+<äs¡÷.
ˇø£Hê{Ï ns¡úsêÁ‹ bÕ|üqï Ä<Ûä«s¡´+˝À >∑&ûì ã<ä›\T ø={Ϻ n+<äs¡÷ ãj·T≥|ü&ܶs¡T. M]‘√bÕ≥T bÕ‘· $TÁ‘·T\qT ø£*dæ s¡Vü≤dü´ J$‘·+˝À
ùdø£]+∫q <Ûäq+‘√ ‘·q ôd’Hê´ìï ã˝Àù|‘·+ >±$+#ê&ÉT. bÕ|üqï ôd’q´+ ¬s+&ÉT y˚\≈£î ô|’>± #˚]+~. Á|ü»\ ø£wüºdüTU≤˝À¢ bÕ\T |ü+#·T≈£î+≥÷
eTT+<äT≈£î kÕ>±&ÉT. ø=~ø› ±\+˝ÀH˚ nD>±]q≈£î˝≤\ Á|üC≤ Hêj·T≈£îì>± jÓT~– sê»´$düÔsD ¡ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. yÓTT<ä≥ düsê«sTTù|≥˝À ã*wüºyTÓ qÆ
ø√≥qT ì]à+#ê&ÉT. bÕ|üqï dü«‘·+Á‘·+>± Á|üø£{Ï+#·Tø=ì πø+Á<ä+>± bÕ*+#ê&ÉT. Áø£eT Áø£eT+>± ‘·q sêC≤´ìï $düÔ]+#·T≈£î+≥÷ VüQkÕïu≤<é,
ø£Ø+q>∑sY ÁbÕ+‘ê\qT »sTT+∫ ÄBÛq+˝ÀøÏ ‘Ó#·TÃ≈£îHêï&ÉT. uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À >√˝§ÿ+&ÉqT »sTT+#·&ÜìøÏ eTT+<˚ eP´Vü≤s¡#·q #˚dæ ‘ê{Ïø=+&É˝À
eTs=ø£ ø√≥qT ì]à+#ê&ÉT. ‘ê{Ïø=+&É øπ +Á<ä+>± es¡+>∑˝,Ÿ q\¢>=+&É ÁbÕ+‘ê˝À¢ e⁄qï <Ûqä e+‘·T\qT ø=\¢>=&TÉ ‘·÷ ‘·–q+‘· <ÛHä êìï, Äj·TT<Ûë\qT
düeT≈£Ls¡TÃ≈£îHêï&ÉT. ‘·qj˚T\Tã&ç˝ÀøÏ e∫Ãq ÁbÕ+‘ê\˝À sê‹ ãTs¡TE\qT ø£{Ϻ+#ê&ÉT. Á|ü»\eTqïq\qT n+<äTø=+≥÷ ‘·–q+‘· ôd’Hê´ìï
eè~∆ #˚düTø=ì Á|ü»\ düVü≤ø±s¡+‘√ q\¢>=+&É |üs¡>∑D≤ uÛÀq–] düsêÿs¡T˝Àì ªcÕ|ü⁄s¡+µ e<ä› >∑T≥ºMT<ä ô|<ä› eT{Ϻ ø√≥qT ì]à+#ê&ÉT. á ø√≥qT
‘·q πø+Á<ä+>± #˚düTø=ì q\¢>=+&É |üs¡>∑D≤˝À e⁄qï »MT+<ës¡T\qT <√#·T≈£î+≥÷ ô|<ä› yÓTT‘·Ô+˝À <ÛäHêìï ≈£L&É>∑{≤º&ÉT. bÕ|üqï ì\Te]+#˚
yês¡T ˝Òø£b˛e&É+‘√ »MT+<ës¡T\T, uÛÑ÷kÕ«eTT\+‘ê ø£*dæ &Ûç©¢ bÕ<ä÷cÕ≈£î $qï$+#·T≈£îHêïs¡T
Ws¡+>∑CÒãT sT÷ |ü]dæú‹ >∑eTì+∫ bÕ|üqïqT •øÏå+#·T≥≈£î ø=\qTbÕø£ düsê∆s¡>∑T s¡TdüTÔ+~˝Ÿ U≤HéqT Ä<˚•+#ê&ÉT. s¡TdüTÔ+~˝Ÿ U≤Hé ‘·q
nqT#·s¡T&Ó’q U≤d”+U≤Hé≈£î ô|<ä›ôd’Hê´ìï∫à bÕ|üqï MT~øÏ |ü+|æ+#ês¡T. U≤d”+U≤Hé cÕ|ü⁄s¡+ ø√≥qT eTT≥º&ç+#ês¡T. bÕ|üqï U≤d”+U≤Hé
ôd’Hê´ìï m~]+∫, b˛sê&ç U≤d”+U≤HéqT dü+Vü≤]+#ê&ÉT. sT÷ yês¡Ô $qï s¡TdüTÔ+~˝ŸU≤Hé bÕ|üqï sê»´$düÔs¡D˝À e⁄+&É>± cÕ|ü⁄s¡+ ø√≥qT
uÛ≤Ø ôd’q´+‘√ eTT≥º&ç+∫ ø√≥qT H˚\eT≥º+ #˚dæb˛j·÷&ÉT.
nH˚ø£ ÁbÕ+‘ê\qT ‘·q ÄBÛq+˝ÀøÏ ‘Ó#·TÃ≈£îqï bÕ|üqï <Ûäq+‘√ bÕ≥T ôd’Hê´ìï ô|<ä›yÓTT‘·Ô+˝À ùdø£]+#ê&ÉT. Áø£eT+>± ôd’q´+ eT÷&ÉT y˚\≈£î
#˚]+~. Á|ü»\≈£î bÕ|üqïô|’ qeTàø£+ @s¡Œ&ç+~. bÕ|üqïqT ‘·eT sêE>± >∑T]Ô+∫ e+<ä\ eT+~ ôd’q´+ #˚sês¡T. #·T≥Tº|üø£ÿ\ ÁbÕ+‘ê\˝À
bÕ|üqï ù|s¡T e÷s¡TyÓ÷–+~. Á|üC≤ôd’q´+‘√ cÕ|ü⁄sêìøÏ ‹]–e∫Ãq bÕ|üqï ‘êqT ø£{Ϻ+∫q ø√≥ •~∏\+ ø±e&É+ #·÷dæ n<˚ kÕúq+˝À ã*wüº
yÓTÆq sê‹ ø√≥qT ì]à+#ê&ÉT. j·TT<ä∆HÓ’|ü⁄D≤´ìï dü+bÕ~+#·T≈£îqï bÕ|üqï ø√≥˝À Ä<ÛäTìø£ Äj·TT<Ûë\qT eT+<äT>∑T+&ÉT kÕeTÁ–ì
uÛÑÁ<ä|üs¡#·T≈£îHêï&ÉT. #·T≥÷ºe⁄qï |üs¡>∑D≤\˝À bÕ|üqï $»j·÷\≈£î jÓT<äTs¡T ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~. nDÏ∫y˚‘·≈£î >∑T] ne⁄‘·Tqï ≈£î˝≤\
Á|üC≤Hêj·T≈£îì>± jÓT~–q bÕ|üqï Á|ü»\≈£î <ëq<Ûäsêà\T #˚XÊ&ÉT. Á|ü»\≈£î <=s¡\ qT+&ç s¡ø£åD ø£*Œ+∫ nH˚ø£ n_Ûeè~∆ ø±s¡´Áø£e÷\T
#˚|ü{≤º&ÉT. |üqTï\ uÛ≤s¡+ qT+&ç Á|ü»\≈£î $eTTøÏÔ ø£*Œ+∫ yê] Áù|e÷_Ûe÷Hê\qT #·÷s¡>=Hêï&ÉT. bÕ|üqï á $<Ûä+>± yÓTT>∑\T bÕ\≈£î\
|üø£ÿ˝À ã˝…¢yÓTÆHê&ÉT. |üqTï\ sêã&ç ‘·>∑Z&É+‘√ Ws¡+>∑CÒãT Ä+<√fi¯q≈£î >∑Ts¡j·÷´&ÉT. bÕ|üqï dü«‘·+Á‘·+ Á|üø£{Ï+#·Tø=ì sê»´bÕ\q #˚j·T
kÕ>±&ÉT. á |ü]D≤e÷\≈£î yÓTT>∑\T bÕ<äTcÕ Ws¡+>∑CÒãT≈£î ø£\es¡+ |ü⁄{Ϻ+~. jÓT˝≤¬>’Hê bÕ|üqïqT nDÏ∫y˚j·÷\ì s¡TdüTÔ+~˝Ÿ KHéqT
ÄC≤„|æ+#ê&ÉT.
s¡TdüTÔ+~˝Ÿ U≤Hé dü«j·T+>± ô|<ä›ôd’q´+‘√ e∫à cÕ|ü⁄s¡+ e<ä› bÕ|üqï‘√ ‘·\|ü&ܶ&ÉT. bÕ|üqï ôd’q´+ Ms√∫‘·yÓTÆq b˛sê≥+ kÕ–+∫+~.
eT÷&ÉT HÓ\˝ düTBs¡È b˛sê≥+ nq+‘·s¡+ s¡TdüTÔ+~˝ŸU≤Hé bÕ|üqï#˚‹˝À z&çb˛j·÷&ÉT. ∫e]øÏ ÁbÕD_Ûø£å‘√ s¡TdüTÔ+~˝Ÿ U≤Hé yÓqT~]>±&ÉT.
Bs¡Èø±\+ kÕ–q sT÷ j·TT<ä∆+˝À bÕ|üqï Á|æj·T $TÁ‘·T&ÉT, ≈£î&ç uÛÑT»+ düs¡«qï Ms¡eTs¡D+ bı+<ë&ÉT. düs¡«qï eTs¡D+ bÕ|üqïqT u≤~Û+∫+~.
düeTs√‘ê‡Vü≤+‘√ eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·÷ q\¢>=+&É, uÛÀq–], ø=\qTbÕø£ ÁbÕ+‘ê\qT ‘·q ÄBÛq+˝ÀøÏ ‘Ó#·TÃ≈£îHêï&ÉT.
bÕ|üqï $»j·÷\T kÕúìø£ <=s\¡ T, uÛ÷Ñ kÕ«eTT\≈£î $T+>∑T&ÉT|ü&˝É <Ò Tä . nD>±]q ≈£î\+˝À |ü⁄{ºÏq bÕ|üqïqT n+‘·+ #˚j÷· \ì y=ø£ ∫qïÁbÕ+‘êìï
ÄBÛq+˝À e⁄+#·T≈£îqï ã\÷à] ø=+&É\sêj·TT&çï yÓ\eT\+‘ê ø£*dæ bÕ|üqï MT~øÏ |ü+bÕs¡T. j·TT<ë∆\‘√ Ä]‘˚], ã\e+‘·T&Ó’q bÕ|üqï
#˚‹˝À düTHêj·÷dü+>± sêj·TT&ÉT y√&çb˛j·÷&ÉT. dü«≈£î\düTú\ kÕ«s¡ú+ ø√dü+ b˛sê&çq sêj·TT&ÉT ì»+ ‘Ó\T≈£îì bÕ|üqï‘√ ùdïVü≤+ #˚XÊ&ÉT.
bÕ|üqï n+‹eT \ø£å´yÓTÆq >√˝§ÿ+&É ø√≥ eTT≥º&ç˝À düVü≤ø£]kÕÔqì e÷≥ sTT∫à bÕ|üqï Äos¡«#·q+ bı+<ë&ÉT.
Áø°.X¯. 1707˝À Ws¡+>∑CÒãT eTs¡DÏ+#ê&ÉT. n|üŒ{Ï <äø£ÿHé düTuÛÒ<ës¡T ø±+ãø˘¸ sê≈£îe÷s¡T&ÉT. Ç‘·qT Ws¡+>∑CÒãT ≈£îe÷s¡T&ÉT. &Ûç©¢ sê»ø°j·÷\≈£î
n+øÏ‘·yÓTÆq ø±+ãø˘¸ <äø£ÿHéô|’ |ü≥Tºdü&É*+~. á |ü]dæú‘·T\qT Ädüsê>± rdüTø=ì Áø°.X¯.1708 @Á|æ˝Ÿ 1 ‘˚Bq bÕ|üqï es¡+>∑˝Ÿ ø√≥qT
eTT≥¶&ç+#ê&ÉT. jÓT+‘√ kÕVü≤dü+‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï sT÷ eTT≥º&çì bÕ|üqï düeTs¡∆+>± ìs¡«Væ≤+∫ yÓTT>∑˝Ÿ ÄBÛq+˝À e⁄qï y˚\ eT+~ ã+B\qT
$&ÉT<ä\ #˚XÊ&ÉT. M]˝À eè<äT∆\T, |æ\¢\T e⁄Hêïs¡T. nq+‘·s¡+ <Ûäq sêdüT\ì ¬ø’eX¯+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. \ø£å\ $\TyÓ’q <ÛäHêìï edüTÔ kÕeTÁ–ì
cÕ|ü⁄s¡+ ‘·s¡*+#ê&ÉT. es¡+>∑˝Ÿ ø√≥ ÄBÛq+‘√ bÕ|üqï ù|s¡T q\T~X¯˝≤ yê´|æ+∫+~. nD>±]q ≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q j·TTe≈£î\T y˚˝≤~>±
bÕ|üqï ôd’q´+˝À #˚sês¡T.
bÕ|üqïô|’ #˚dqæ |ü\T ã\, ≈£îÁ≥|üP]‘· Á|üj÷Ó >±\T $ø£{+Ï ∫ ìdü‡Vü‰j·TT˝…’q bòÂE<ës¡T¢, düTuÛ<Ò ës¡T¢, »MT+<ës¡T¢ &Û©ç ¢ bÕ<ä÷cÕ ãVü≤<ä÷sYcÕ≈£î
yÓTTs¡ô|≥Tº≈£îHêïs¡T. sêE dü«j·T+>± e∫à bÕ|üqïqT nDÏ∫y˚j·÷\ì y˚&ÉT≈£îHêïs¡T. ãVü≤<ä÷sYcÕ dü«j·T+>± sêe&ÜìøÏ Çwüº|ü&Éø£ yÓ÷düø±¬s’q
j·T÷dü|òtU≤Hé s¡T»“Vü‰ìøÏ ô|<ä› dü+K´˝À ôd’Hê´ìï Ç∫à bÕ|üqïMT~øÏ |ü+|æ+#ê&ÉT.
es¡+>∑˝Ÿø√≥ $»j·÷q+‘·s¡+ eT]ø=ìï <äTsêZ\T ì]à+∫ ôd’Hê´ìï |ü{Ïwüº|üs¡#·T≈£îHêï&ÉT bÕ|üqï. >√\ø=+&É ø√≥ ø=≥º&ÜìøÏ nqTyÓ’q
|ü]dæú‘·T\T j˚Ts¡Œ&É≥+‘√ bÕ|üqï ‘·q ôd’Hê´ìøÏ Ä<ÛäTìø£ Äj·TT<Ûë\T, eTs¡|òæs¡+>∑T\T ñ|üjÓ÷–+#·&É+˝À •ø£åD sTT|æŒ+#ê&ÉT. \øå±´\qT
#˚~Û+#·&ÜìøÏ eP´Vü≤ s¡#·q #˚düT≈£îHêï&ÉT. n|üŒ{ÏøÏ bÕ|üqï ôd’q´+ Áø£eT+>± ô|<ä›<Ó’ 12y˚\≈£î #˚s¡T≈£î+~.
Áø°.X¯. 1709 Äs¡+uÛÑ+˝À bÕ|üqï >√˝§ÿ+&Éô|’øÏ <ä+&Ó‹Ô e∫Ã+~. >√˝§ÿ+&É <ë«s¡ e÷s¡Z+˝À ;Ûø£s¡ j·TT<ä∆+ »]–+~. yÓTT>∑˝Ÿ ôd’Hê´\‘√
bÕ|üqï ôd’Hê´\T Ms√∫‘·+>± b˛sê&ÜsTT. n+‹eT+>± >√˝§ÿ+&É bÕ|üqï eX¯yÓTÆ+~. bÕ|üqï ‘·q \øå±´ìï #Û̊~+∫ nqT≈£îqï~ kÕ~Û+#ê&ÉT.
á z≥$T yÓTT>∑\T Hêj·Tø£‘ê«ìøÏ ePVæ≤+#·ì |ü]D≤eT+. yÓTT>∑\T Hêj·Tø£‘·«+ n|ü»j·T+‘√ s¡–* b˛sTT+~. >√˝§ÿ+&É ø=≥ ÄÁø£$T+∫q
|æ<ä|ü |ü]bÕ\Hê $wüj·÷\˝À ìeT>∑ïeTj·÷´&ÉT bÕ|üqï. >√˝§ÿ+&É sê»´ |ü⁄q]ïsêàD+ #˚|ü{Ϻ |ü\T ø±s¡´Áø£e÷\qT s¡÷bı+~+#ê&ÉT. bÕ|üqï
bÕ\q˝À >√˝§ÿ+&É ÁbÕ+‘·+ ø√\T≈£î+≥Tqï <äX˝¯ À yÓTT>∑\T bÕ\≈£î\T ≈£îÁ≥ |ü<‘∆ä T· \ <ë«sê bÕ|üqï ôd’Hê´ìï $∫äqï+ #˚jT· &É+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.
‘·q <ÛÓ’s¡´ kÕVü≤kÕ\T, es¡Tdü$»j·÷\‘√ jÓT+‘√ BÛe÷>± e⁄qï bÕ|üqï yÓTT>∑\T\ ≈£îÁ≥\qT, yÓ÷dü|üP]‘· #·s¡´\qT >∑eTì+#·˝Òø£b˛j·÷&ÉT.
Á|ü»\≈£î s¡ø£åD, |ü]bÕ\Hê dü+düÿs¡D˝À eTTì–q bÕ|üqï sT÷ Á<√Vü‰ìï |üdæ>∑≥º˝Ò<äT. Bì‘√ yÓTT>∑\T ôd’q´+ eT÷≈£îeTà&ç>± kÕúìø£ <=s¡\T,
uÛÑ÷kÕ«eTT\ n+&É‘√ >√˝§ÿ+&É MT~øÏ <ë&ç#˚dæ+~. sT÷ <ë&ç˝À bÕ|üqï ôd’q´+ #ê˝≤ es¡≈£î qwüºb˛sTT+~. ∫e]<ëø± b˛sê&çq bÕ|üqï
X¯Á‘·Te⁄ #˚‹˝À eTs¡DÏ+#·&É+ ‘·q dü«uÛ≤yêìøÏ $s¡T<ä∆eTì ‘·\∫ u≤≈£î‘√ bı&ÉT#·Tø=ì sT÷ ˝Àø±ìï $&ç∫yÓfi≤¢&ÉT.
<ä[‘· ãVüQ»q sêC≤´~Ûø±sêìøÏ Á|ürø£
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·˝À <ä[‘· _dæ≈î£ \ Hêj·Tø£‘«· +˝À <ä[‘· ãVüQ»qT\T @ø£yTÓ Æ ñ<ä´$TùdÔ sêC≤´~Ûø±s¡+ kÕ~Û+#·e#·Ãì 17e XÊ‘êã›+˝ÀH˚
ìs¡÷|æ+∫q düsê›sY düsê«sTT bÕ|üqï nìï kÕe÷õø£, sê»ø°jT· ñ<ä´e÷\≈£î eTT+<äT es¡Tdü˝À e⁄+&Ü*. bÕ|üqï b˛sê≥ H˚|<ü ëÛ ´ìï ì•‘·+>±
|ü]o*ùdÔ @ø£ø±\+˝À nsTT<äT n+#Ó\ b˛sê≥ n+XÊ\T uÀ<Ûä|ü&É‘êsTT: 1). Áu≤Vü≤àD uÛ≤eC≤\ e´‹πsø£‘· 2). kÕÁe÷»´yê<ä e´‹πsø£‘· 3).
uÛÑ÷kÕ«eT´ e´‹πsø£‘· 4). ãT<äT›ì Ä˝À#·Hê $<Ûëq+ 5). <ä[‘· ãVüQ»q sêC≤´~Ûø±s¡+.
Áu≤Vü≤àD uÛ≤eC≤\ e´‹πsø£ b˛sê≥+ : uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘·˝À nìï sê#·]ø£ e´edüú˝À Á|ü‹ sêE, bÕ\≈£î\T |üPC≤] esêZìï mes¡÷ ìs¡¢ø£å´+
#˚jT· ˝Ò<Tä . ô|’>± Væ≤+<ä÷eT‘· dü+Á|ü<ëj·÷\qT nqTdü]+∫q sêE\+<äs÷¡ Áu≤Vü≤àDT\≈£î >∑T&ÉT\T ø£{ºÏ+∫, <˚e⁄ì ù|]≥ e÷Hê´\T ø£≥ºu{ … ≤ºsT¡ .
bÕ|üqï Ç+<äT≈£î _Ûqï+>± Áu≤Vü≤àDT\≈£î mqï&É÷ Á|ü‘˚´ø£ kÕúHêìï Çe«˝Ò<äT. >∑T&ÉT\T ø£{Ϻ+#·˝Ò<äT. n|üŒ{Ïπø ñqï >∑T&ÉT\ j·÷»e÷q´+,
|üPC≤] ‘·‘·«+ <ä[‘· ãVüQ»qT\πø n|üŒC…bÕŒ&ÉT. Ç+<äT≈£î K∫Ñ·yÓTÆq #ê]Á‘·ø£ Ä<Ûësê\THêïsTT. n+<äTπø #·]Á‘· s¡#·q ‘·eT >∑Tô|Œ≥˝À
ô|≥Tº≈£îqï Áu≤Vü≤àD düe÷»+ bÕ|üqï #·]Á‘·qT ìs¡¢ø£å´+ #˚dæ+~. ãVüQ»q ø£fi≤ø±s¡T\qT n<ä]+#ê&ÉT ø£qTø£H˚ C≤q|ü<äT\T bÕ|üqï J$‘êìï
Á|ü»\ Vü≤è<äj·÷\˝À ‘·eT ø£fi≤ s¡÷bÕ\ <ë«sê ìøÏå|üÔ+ #˚XÊs¡T. ‘Ó\T>∑T ÁbÕ+‘êìï bÕ*+∫q sêE\˝À Áu≤Vü≤àD Ä~Ûø±´ìï m<äT]+∫
ì*∫q @¬ø’ø£ Ms¡T&ÉT düsê›sY düsê«sTT bÕ|üqï.
kÕÁe÷»´yê<ä e´‹πsø£ b˛sê≥+ : yÓTT>∑˝Ÿ bÕ\≈£î\ ô|‘·ÔHêìï Á|ü•ï+∫ yê] bÕ\q≈£î e´‹πsø£+>± <ä[‘· ãVüQ»qT\qT ‘·eT
Hêj·Tø£‘·«+˝À @ø£+ #˚dæ sêC≤´~Ûø±s¡ b˛sê{≤ìï ø=qkÕ–+∫ kÕ~Û+#·T≈£îqï <ä[‘· ãVüQ»q $|ü¢e Ms¡T&ÉT düsê›sY düsê«sTT bÕ|üqï. H˚&ÉT
y˚T<Ûëe⁄\T>± #·˝≤eTDÏ ne⁄‘·Tqï ø=+<äs¡T kÕÁe÷»´yê<ä+ >∑T]+∫ nH˚ø£ s¡ø±\T>± yê´U≤´Hê\T #˚düTÔHêïs¡T. ø±˙ 17e X¯‘êã›+˝ÀH˚
kÕÁe÷»´yê<äT˝…’q yÓTT>∑˝Ÿ bÕ\q˝À <ä[‘· ãVüQ»qq ◊ø£´b˛sê≥+‘√ m<äTs=ÿì sêC≤´~Ûø±s¡+ #˚|ü{≤º&Éì ‘Ó©ø£b˛e&É+ #ê]Á‘·ø£ ‘·|æŒ<ä+.
uÛÑ÷kÕ«eT´ e´‹πsø£ b˛sê≥+ : kÕúìø£ nÁ>∑≈£î\ uÛÑ÷kÕ«eTT\ Ä>∑&Ü\qT m<äTs√ÿe&Üìπø bÕ|üqï b˛sê≥+ yÓTT<ä\T ô|{≤º&ÉT. Ä
ø±\+˝À <=s¡\T, uÛÑ÷kÕ«eTT\T yÓTT>∑˝Ÿ bÕ\≈£î\≈£î @C…+≥T¢>± e´eVü≤]dü÷Ô nD>±]q Á|ü»\ MT<ä nDTì‘·´+ y˚~Û+|ü⁄\≈£î >∑T]#˚ùdyês¡T. á
Áø£eT+˝ÀH˚ bÕ|üqï˝À b˛sê≥ |ü{ÏeT≈£î n+≈£îsês¡ŒD »]–+~. kÕúìø£ <=s¡\T, uÛÑ÷kÕ«eTT\qT m<äTs√ÿe&ÜìøÏ yÓTT<ä≥>± ‘·q kı+‘·<ÛäHêìï
Ks¡TÃô|{Ϻ Äj·TT<Ûë*ï b˛>∑T#˚dæ, kÕ{Ï nD>±]q ≈£î˝≤\qT ‘·q ôd’q´+>± eT\#·T≈£îHêï&ÉT. bÕ|üqï Hêj·Tø£‘·«+˝À <ä[‘· ãVüQ»qT\T
◊ø£´+>± ì*∫ uÛ÷Ñ kÕ«eTT\ MT<ä $»j·T+ kÕ~Û+#ês¡T.
ãT<äT∆ì Ä˝À#·Hê $<Ûëq+ : bÕ|üqï ‘·q <ä[‘· ãVüQ»q sêC≤´~Ûø±s¡ b˛sê≥+˝À ãT<äT∆&ÉT Á|üe∫+∫q ªãVüQ»q Væ≤‘êj·T ãVüQ»q
düTU≤j·Tµ nH˚ dü÷øÏÔì ‘·÷#ê ‘·|üŒ≈£î+&Ü ‘·q sê#·]ø£ bÕ\q˝À neT\T |ü]#ê&Éq&ÜìøÏ Ä<Ûësê\T ø£ì|ædüTÔHêïsTT. bÕ|üqïôd’q´+˝À
nD>±]q ≈£î˝≤\πø Hêj·Tø£‘·« u≤<Ûä´‘·\T n|üŒ–+#·&É+, Áu≤Vü≤àDT\qT <ä] #˚s¡ìe«≈£î+&Ü <ä[‘· ãVüQ»qT\πø |üPC≤ ø±s¡´Áø£e÷\T
ìs¡«Væ≤+#˚ u≤<Ûä´‘·qT n|üŒ–+#·&É+, <ä[‘· ãVüQ»qT\ Äsê<Ûä´ <Ó’eyÓTÆq m\¢eTà >∑T&ÉT\T ø£{Ϻ+∫ ‘·H˚ dü«j·T+>± bÕ˝§Zì ñ‘·‡yê\T
»]|æ+#·&É+, <ä[‘· ãVüQ»qT\πø <ëq <äsêà\T, |ü\T ãVüQe÷Hê\T n+<äCÒj·T&É+ e+{Ï ãVüQ»q dü+πøåeT ø±sê´\qT ìs¡«Væ≤+#·&Üìï ã{Ϻ
#·÷ùdÔ bÕ|üqï bÕ\q MT<ä ãT<äT∆ì Á|üuÛ≤e+ e⁄qï≥T¢ >√#·]düTÔ+~. ô|’>± <äø£ÿHé ÁbÕ+‘·+˝À |ü⁄sêedüTÔXÊK »]|æq |ü]XÀ<Ûäq˝À <Ûä÷*à≥º,
<Ûä÷[ø£≥º e+{Ï ÁbÕ+‘ê\T uÖ<ë∆ìøÏ Á|ü<Ûëq πø+Á<ë\˝À uÛ≤>∑eTì #·]Á‘· ‘Ó*j·TCÒdüTÔqï~.bÕ|üqï Ms¡‘ê«ìï Á|ü‹_Û+_+#˚ •\Œ dü+|ü<ä
<Ûä÷[$T≥º˝À ãj·T\Œ&É&É+ BìH˚ dü÷∫düTÔqï~.
<ä[‘· ãVüQ»q sêC≤´~Ûø±s¡+ : uÛ≤s¡‘· <˚X¯ #·]Á‘·˝À eTTK´+>± ‘Ó\T>∑T ÁbÕ+‘·+˝À <ä[‘· ãVüQ»qT\T @ø£yÓTÆ b˛sê&ç‘˚ sêC≤´~Ûø±s¡+
kÕ~Û+#·e#·Ãì yÓTT≥ºyÓTT<ä{Ï kÕ]>± ìs¡÷|æ+∫q Ms¡T&ÉT düsê›sY düsê«sTT bÕ|üqï. bÕ|üqï kÕúìø£+>± nÁ>∑≈£î\ <=s¡\T, uÛÑ÷kÕ«eTT\T ‘·sê«‹
ø±\+˝À yÓTT>∑˝Ÿ bÕ\≈£î\ MT<ä ‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚XÊ&ÉT. Çø£ÿ&ç Áu≤Vü≤àD #·]Á‘·ø±s¡T\‘√ bÕ≥T yÓTT>∑˝Ÿ #·]Á‘·ì ]ø±s¡T¶ #˚dæq eTVü≤àBj·T
#·]Á‘·ø±s¡T\T ≈£L&Ü bÕ|üqï b˛sê{≤ìï #ê˝≤ ‘·≈£îÿe #˚dæ sêXÊs¡T. Áø°.X¯. 1708˝À es¡+>∑˝Ÿ ø√≥qT ÄÁø£$T+#˚ Hê{ÏøÏ eT÷&ÉTy˚\eT+~
ø±\“\eTT (ÇHébòÕ´+Á{Ï), nsTT<äT e+<ä\ eT+~ n•«ø£ <äfi¯eTT ñqï≥T¢ Ä+>∑¢ #·]Á‘·ø±s¡T˝Ò ˇ|ü⁄Œ≈£îHêïs¡T. nÁ>∑≈£î\ <=s¡\≈£î e´‹πsø£+>±
b˛sê&çq Ms¡T\+‘ê düVü≤»+>±H˚ <=s¡\ nsê#·ø±\e\¢ nH˚ø£ nee÷Hê\≈£î >∑Ts¡e⁄‘·Tqï nD>±]q ≈£î˝≤\yêπs e⁄+{≤s¡qï~ #ê]Á‘·ø£ dü‘·´+.
<ä[‘· ãVüQ»q sêC≤´~Ûø±s¡+ kÕ~Û+#ê\H˚ |ü≥º<ä\‘√H˚ bÕ|üqï ‘·q ôd’q´+˝À <ä[‘· ãVüQ»qT\πø düsê«~Ûø±sê\T ø£≥ºu…{≤º&ÉT. n+<äTe\¢H˚
bÕ|üqï b˛sê≥+ $»j·Te+‘·+ nsTT+~. bÕ|üqï ø±\+˝À @ø£yÓTÆq <ä[‘· ãVüQ»qT\T H˚&ÉT ◊ø£´+ ø±˝Òø£b˛e&ÜìøÏ Á|ü<Ûëq ø±s¡D+
≈£î\düTŒ¤èVü≤ ˝Òø£b˛e&É+, ≈£î˝≤\qT @ø£+ #˚j·T>∑*π> |ü+<∏ë <ä[‘· _.dæ. ◊&Ó+{Ï{Ï <ä[‘· ãVüQ»qT\˝À bÕ<äTø√ø£b˛e&É+. eT] bÕ|üqï
ø±\+˝À Ç~ m˝≤ kÕ<Ûä´+ nsTT+~ n+fÒ Ä ø±\+˝À H˚{ÏøÏ Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\˝À ñqï~ ≈£î\düŒèVü≤ e÷Á‘·y˚T. @ ≈£î˝≤ìøÏ Ä ≈£î\+ ‘·q
kı+‘· Ädæú‘ê«ìï ì\T|ü⁄≈£îì ◊ø£´yÓTÆ‘˚H˚ ñ‘·Œ‹Ô ≈£î˝≤\≈£î sêCø°j·÷~Ûø±s¡+ edüTÔ+~. BìøÏ Á|ü‘·´ø£å ñ<ëVü≤s¡D bÕ|üqï #˚dæq b˛sê≥+,
sêC≤´~Ûø±s¡+ ø√dü+ <ä[‘· ãVüQ»qT\T Ä#·]+#ê*‡q @¬ø’ø£ dæ<ë∆+‘·+ bÕ|üqï<˚ ne⁄‘·T+~. eTπs dæ<ë∆+‘·+ <ä[‘· ãVüQ»qT\qT Á|üuÛ≤$‘·+
#˚j·T˝Ò<äì ÇH˚ï+&É¢ ñ<ä´eT b˛sê{≤\T s¡TEe⁄ #˚düTÔHêïsTT.
<Û÷ä *à≥º Ms¡•\ô|’ qTqï XÊdüqeTT
 düsê›sY düsê«sTT bÕ|üqï #·]Á‘· |ü]XÀ<Ûäq˝À uÛ≤>∑+>± bÕ|üqï •˝≤Œ\T ñqï <Ûä÷*à≥º Á>±eT+ dü+<ä]Ù+#·&É+ »]–+~. á Á>±eT+˝À
HêX¯>√ì e+X¯E\ e´ekÕj·T uÛÑ÷$T˝À |ü&çe⁄qï •˝≤Œ\qT >∑eTì+#êqT. á •˝≤Œ\ MT<ä #ÓøÏÿq Á|ü‹eT\qT >∑eTì+∫q|ü⁄&ÉT Ç$ bÕ|üqï
Á|ü‹eT˝Ò nì ìsê∆s¡D≈£î e#êÃqT. #·]Á‘·ø±s¡T\T bÕ|üqï≈£î Á<√Vü≤+ ‘·\ô|{ϺHê, C≤q|ü<äT\T, •\TŒ\T bÕ|üqïqT düJe+>± ì*bÕs¡T. #ê]Á‘·ø£
ìsê∆s¡D ø√dü+ •˝≤Œ\ MT<ä ñqï XÊdüHêìï |ü]o*+|ü#˚j·T>± á Á|ü‹eT\˙ï bÕ|üqï |üsêÁø£e÷\qT, j·TT<ä∆Ø‘·T\qT Á|ü‹_+_+#˚
•˝≤Œ\ì ìsê∆s¡D nsTT+~. #·]Á‘·˝À •˝≤Œ\T #ÓøÏÿ+#˚ dü+düÿè‹ sêE\≈£î, Äj·÷ ø±˝≤\˝À n‘·T´qï‘· kÕúHêìï #˚s¡T≈£îqï eTVü≤˙j·TT\≈£î
e÷Á‘·y˚T ñqï~. á ø√D+ qT+∫ |ü]o*+∫q|ü⁄Œ&ÉT bÕ|üqï sêE>±, <ä[‘· ãVüQ»q Ms¡Tì>± Ç+ø± n+^ø£]+#·&ÜìøÏ ìsêø£]düTÔqï
≈£îVü≤Hê y˚T<Ûëe⁄\T •˝≤Œ\ MT<ä #ÓøÏÿ e⁄qï bÕ|üqï #ê]Á‘·ø£ Äqyêfi¯ófl <äèwæº ˝ÀbÕìï b˛>=≥Tº‘êj·Tì Ä•<ë›+.
Ms¡•\ MT<ä #ÓøÿÏ q bÕ|üqï #ê]Á‘·ø£ Ä<Ûësê\T
≈£î&çyÓ’|ü⁄
1). ã+&ç b˛‘·>ö&É! (_s¡T<äT)
2). cÕ Á|òü⁄ œ˝≤ |ü⁄* >ö&É (_s¡T<äT)
j˚Tã
3). ~s=&ç¶ (50 eT+~ m~]+#Ó)
wüsêŒbÕ
s¡jT· T¶
(ã+&çb˛‘· >ö&É. cÕÁ|ò⁄ü œ\˝≤ |ü⁄* >ö&É!
j˚Tã&ç eT+~ì jÓT~]Ãq wüsêŒsêj·T&ÉT)¶
m&ÉeTô|’|ü⁄
kÂ<äsT¡ bÕ
|ü &ÉT
u§eTà •\ŒeTT˝Àì $X‚weü TT\T:`
1. kÕ˝… |ü⁄s¡T>∑T
Ç~ øÏ≥ø±\qT |ü≥Tº≥≈£î e\e+{Ï <ëìï n\T¢qT
nfÒ¢ bÕ|üqï eP´Vü≤eTT |üìï X¯Á‘·Te⁄\qT ã+~Û+#·TqT.
2. dæ+Vü≤eTT ` dæ+Vü≤eTT e˝… |üsêÁø£eTXÊ* BìH˚ ª|ü⁄*µ nì XÊdüqeTT˝À yê&ÓqT.
3. #ÛÁ· ‘·eTT(>=&ÉT>∑T) sê» ˝≤+#Ûq· eTT n+<äTe\¢H˚ ªsêj·TT&ÉTµ nì _s¡T<äT e#ÓÃqT.
4. |ü+~, ≈£îø£ÿ\T
n{Ϻ ‘·Ts¡ø\£ qT #·+|æ y˚≥ ≈£îø£ÿ\#˚ ‹ì|æ+#Óqì ns¡eú TT. ‘·q ≈£îø£ÿ\T yê]ì ‘·]$T ‘·]$T #·+ô|qì
ns¡eú TT ‘Ó\Tj·TT#·Tqï~ ªbÕ|ü&TÉ µ, ªbÕbÕsêj·TT&ÉTµ¶ nì s¬ +&ÉT e÷s¡T¢ n‘·ì ù|s¡T >±qe#·TÃ#·Tqï~.
bÕ|üqï •˝≤ XÊdüq+ MT<ä #ÓøÿÏ q nø£så ê\qT &ûø√&é #˚dqæ yês¡T:
|æ.$. |üsÁ¡ ãVü≤à XÊÁdæÔ
&ç|üP´{Ï &Ó’¬sø£ºsY (]f…ÆsY¶)
Ä]ÿj·÷\J &çbÕsYyº TÓ +{Ÿ eT÷´õj·TeTT\T
ôV’≤<äsêu≤<äT.
 bÕ|üqï ø£{º+Ï ∫q ø√≥\T, ãTs¡TE\T
bÕ|üqï <ë<ë|ü⁄ 30 j˚Tfi¯ó¢ $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\ô|’ ‘·q Ä~Û|‘ü ê´ìï ø=qkÕ–+#ê&ÉT. q\¢>=+&É |üs>¡ D ∑ ≤˝Àì uÛÀq–], es¡+>∑˝Ÿ ÁbÕ+‘·+˝Àì
‘ê{Ïø=+&É, ø=\qTbÕø£ ÁbÕ+‘·+˝Àì ø=\qTbÕø£, #˚sê´\, ø£Ø+q>∑sY, y˚eTT\ø=+&É, VüQpsêu≤<é, VüQkÕïu≤<é ÁbÕ+‘ê\qT ‘·q Ä~Û|ü‘·´+˝ÀøÏ
‘Ó#·TÃ≈£îHêï&ÉT. ì‘·´+ kÕúìø£ düTuÛÒ<ës¡T\T, »MT+<ës¡T\T, uÛÑ÷kÕ«eTT˝…’q <=s¡\‘√ b˛sê≥+ e\q ì\ø£&É>± bÕ*+#˚ neø±X¯+ bÕ|üqï≈£î
˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~. bÕ|üqï≈£î kÕúìø£+>± ô|‘·Ôq+ #Ó˝≤sTT+#˚ yê]ô|’H˚ ø±ø£, yÓTT>∑\T ôd’Hê´\‘√ b˛sê&Ée\dæ e∫Ã+~. Ç+‘·{Ï e‹Ô&ç˝À
≈£L&Ü H˚{Ï es¡+>∑˝Ÿ, ø£Ø+q>∑sY, q\¢>=+&É õ˝≤¢\ ÁbÕ+‘ê\˙ï ø£*dæ <ë<ë|ü⁄ 20 j˚Tfi¯ófl bÕ*+#ê&Éì #·]Á‘·ø±s¡T˝Ò y=|ü⁄Œ≈£î+≥THêïs¡T. ‘·q
ôd’q´ s¡ø£åD≈£î, sê»´ $düÔs¡D ø√dü+ düsê«sTTù|≥, ‘ê{Ïø=+&É, cÕ|ü⁄s¡+\˝À ã\yÓTÆq ø√≥\T ø£{Ϻ+#ê&ÉT. cÕ|ü⁄s¡+ ø√≥H˚ ‘·q Á|ü<Ûëq kÕúes¡+>±
#˚düT≈£îHêï&ÉT. sTT$ ø±ø£ »q+ C≤„|üø±˝À¢ ìøÏå|üÔyÓTÆq düsê«sTTù|≥, y˚eTT\ø=+&É, ø£Ø+q>∑sY ÁbÕ+‘ê˝À¢ bÕ|üqï ø£{Ϻ+∫q ø√≥\ Äqyêfi¯ó
¢HêïsTT. sTT+ø± cÕ|ü⁄s¡+ <ä>∑Zs¡ ªMT~ ø=+&ɵ >∑T≥ºô|’q ª|òüTq|ü⁄s¡+µ #Ós¡Te⁄ø£≥ºô|’q, VüQpsêu≤<é ÁbÕ+‘·+˝À ªe÷+<ë|ü⁄s¡+µ »|òüsY|òüT&é,yÓ*º,
u…’sêyé|ü*¢ yÓT<äø˘ õ˝≤¢˝À bÕ|üqïù|≥ e+{Ï ÁbÕ+‘ê\˝À ø√≥\T, ãTãTTE\ •~Û˝≤\THêïsTT. n*|æ] ˝Ò≈£î+&Ü j·TT<ë∆\˝À eTTì–e⁄qï
bÕ|üqï dæú$T‘·|ü&ɶ Á|ürkÕØ jÓTø£ÿ&√ y=ø£ <ä>∑Zs¡ ìsêàD≤\T #˚|ü{Ϻq≥Tº <ëK˝≤\THêïsTT. <˚yê\j·÷\T ø£{Ϻ+∫q Äqyêfi¯ó¢ ˝Òe⁄. ø£{Ϻ+∫
e⁄+fÒ n$ ì*∫e⁄+&˚$.
‘=≥º‘=* ø√≥ düsê«sTT ù|≥
Áø°.X¯.1675 ÁbÕ+‘·+˝À bÕ|üqï dü«‘·+Á‘·+ Á|üø£{Ï+#·Tø=ì j˚T*q yÓTT<ä{Ï ÁbÕ+‘·+ düsê«sTTù|≥. bÕ|üqï $»j·Tj·÷Á‘· sTTø£ÿ&çqT+#˚
yÓTT<ä˝…’+~. X¯Á‘·T<äTπs“¤<ä´yÓTÆq sT÷ ø√≥ ìsêàD≤ìï >∑eTìùdÔ bÕ|üqï X¯øÏÔj·TT≈£îÔ\T ne>∑‘·eTe⁄‘êsTT. bÕ|üqï yÓTT≥ºyÓTT<ä≥ ì]à+∫q ø√≥
sTT~. <ë<ë|ü⁄ |ü~ mø£sê\ $d”Ôs¡í+˝À sT÷ ø√≥ ìsêàD+ »]–+~. X¯Á‘·Te⁄\T Á|üy˚•+#·≈£î+&Ü e⁄+&˚+<äT≈£î ã*wüºyÓTÆq sê‹ eTTK<ë«s¡+
e⁄qï~. <ë<ë|ü⁄ 20 n&ÉT>∑T\ m‘·TÔ˝À ì]à+∫q sT÷ ø√≥ eTTK<ë«s¡+ j˚T sê#·]ø£ e´edüú ìsêàD≤ìøÏ rdæb˛ì $<Ûä+>± e⁄qï~.
eTTK<ë«sêìï eT÷dæy˚j·T&ÜìøÏ nqTyÓ’q |ü<ä∆‘·T\T ìsêàD+˝À bÕ{Ï+#ês¡T.
#·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡+˝À ì]à+∫q sT÷ ø√≥≈£î Hê\T>∑TyÓ’|ü⁄˝≤ <ë<ë|ü⁄ 50 n&ÉT>∑T\ m‘·TÔ˝À ãTs¡TE\T e⁄HêïsTT. ãTs¡TE\ô|’øÏ eT+<äT>∑T+&ÉT,
|òæs¡+>∑T\T #˚s¡Ã&ÜìøÏ yÓT≥T¢HêïsTT. ôd’ì≈£î\T ì\«#˚dæq |òæs¡+>∑T\T e⁄|üjÓ÷–+#·&ÜìøÏ nqTe⁄>± ãTs¡TE ô|’u≤>∑+ $XÊ\+>± e⁄qï~.
ãTs¡TE ô|’ uÛ≤>∑+˝À |òæs¡+>∑T\qT ñ|üjÓ÷–+#·&ÜìøÏ, X¯Á‘·Te⁄\ qT+&ç s¡øÏå+#·Tø√e&ÜìøÏ Á|ü‘˚´ø£ ìsêàD |ü<ä∆‘·T\T nqTdü]+#ês¡T. ø√≥
<ë«sêìøÏ ≈£î&çyÓ’|ü⁄ sê‹‘√ ì]à+∫q ø√H˚s¡T e⁄qï~. eT]ø=+‘· <ä÷s¡+˝À #ê<ä u≤$ e⁄qï~. sT÷ #ê<ä u≤$˝À sTTqT|ü >=\TdüT\‘√
ø£{Ϻe⁄+∫q u§¬øÿq e⁄qï~. >=\TdüTqT ˝≤–q|ü⁄Œ&ÉT ˙{ÏuÛ≤>∑+ es¡≈£î e∫à Ėb˛j˚T~. |üP]Ô>± ô|’øÏ ‘˚\<äT. ø±s¡D+ ‘Ó*j·T&É+˝Ò<äT.
ø√≥ eTTK<ë«sêìøÏ m&ÉeTyÓ’|ü⁄ ø√≥–] >∑T≥º\THêïsTT. >∑T≥º ô|’uÛ≤>∑+˝À ø√H˚s¡T, $ÁXÊ+‹ rdüTø√e&ÜìøÏ nqTyÓ’q ìsêàD≤\THêïsTT.
sTTø£ÿ&˚ bÕ|üqï Äsê~Û+#˚ ãj·T´qï $Á>∑Vü≤+ e⁄qï~. bÕ|üqï Á|æj·TTsê\T #êø£* ãT#·ÃeTà nÁs¡ (>∑~) ≈£L&Ü e⁄qï~. >∑T≥º\≈£î ÄqTø=ì
ø√≥#·T≥÷º ô|<ä› ø£+<äø£+ e⁄qï~. sT÷ ø£+<äø£+˝À ˙fi¯ófl ì+|æ e⁄+#˚yês¡T. e+<ä mø£sê\ $d”Ôs¡í+˝À ˙fi¯ó¢ì+|æq ø£+<äø£+˝À yÓTTdüfi¯¢qT
e~˝Òyês¡T. X¯Á‘·T ã\>±\T H˚s¡T>± ø√≥˝ÀøÏ, <ëì <ä]<ë|ü⁄\˝ÀøÏ Á|üy˚•+#·≈£î+&Ü ø£+<äø£+ ìsêàD+ e⁄qï~. ø√≥qT+&ç >∑T≥º\˝ÀøÏ
s¡Vü≤dü´e÷sêZ\Tqï Äqyêfi¯ó¢HêïsTT. sTTe˙ï H˚&ÉT •~∏˝≤edüú≈£î #˚sêsTT.
VüQkÕïu≤<é ãTs¡TE
VüQkÕïu≤<é Á>±eT+ eT<Û´ä ˝À bÕ|üqï ì]à+∫q ãTs¡TE e⁄qï~. $T>∑‘ê ãTs¡TE\T ˝≤π> sTT~ ≈£L&Üì]à+#ês¡T. eTs¡|sæò +¡ >∑T\T, eT+<äT>∑T+&ÉT
kÕeTÁ– ì\«≈£î nqT≈£L\+>± e⁄qï~. ãTs¡TEô|’øÏ mø£ÿ&ÜìøÏ yÓT≥T¢HêïsTT. y=+{Ï>± e⁄qï sTT˝≤+{Ï ãTs¡TE\T, Äj·÷ ÁbÕ+‘ê\T bÕ|üqï
ÄBÛq+˝ÀøÏ e#êÃj·Tì s¡TEe⁄ #˚j·T&ÜìøÏ ì]à+∫q≥Tº ‘Ó\TdüTÔqï~. sê‹‘√ ì]à+∫q sT÷ ãTs¡TE ìsêàD+˝À •~∏\
<˚yê\j·÷\ qT+&ç ùdø£]+∫q sêfi¯ó¢ yê&Üs¡T. nsTT‘˚ sT÷ sêfi¯ó¢ Áø£eT |ü<ä∆‹˝À yê&É˝Ò<äT. Á|ü‹eT\T #ÓøÏÿe⁄qï sT÷ sêfi¯¢qT dü¬s’q Ø‹˝À
e⁄|üjÓ÷–+#·˝Ò<äT. n+fÒ ãTs¡TE ìsêàD+˝À bÕ|üqï s¡ø£åDπø ÁbÕ<Ûëq´‘· sTT#êÃ&Éì , ˇ~›ø£, $XÊ«kÕìøÏ ‘ê$j·T´˝Ò<äì ns¡∆eTe⁄‘·Tqï~.
sTT˝≤+{Ï ãTs¡TE\T bÕ|üqï ÄBÛq+˝ÀøÏ e∫Ãq nìï ÁbÕ+‘ê\˝Àq÷ e⁄HêïsTT.
VüQkÕïã<é˝À e⁄qï >∑T≥º≈£î düMTdü+˝À bÕ|üqï jÓT\¢eTà >∑T&ç ø£{Ϻ+#ê&ÉT. jÓT\¢eTà $Á>∑Vü≤+ |üP]Ô>± eT{Ϻ‘√ ‘·j·÷s¡T#˚XÊs¡T. >∑T&ç eTT+<äT
y˚|ü#Ó≥Tºe⁄qï~. ø±\Áø£eT+˝À jÓT\¢eTà $Á>∑Vü‰ìøÏ $T>∑‘ê $Á>∑Vü‰\T ≈£L&Ü ‘√&Éj·÷´sTT. bÕ‘·>∑T&ç Á|ü<˚X¯+˝À ø=‘·Ô>∑T&çì ì]à+#ês¡T. bÕ|üqï
#˚sTT+∫q $Á>∑Vü≤+ e÷Á‘·+ ÄHê{Ï<˚ sTT+ø± #Ó≈£îÿ#Ó<äs¡≈£î+&Ü e⁄qï~. sT÷ >∑T&ç dü+s¡ø£å≈£î\T>± H˚{Ïø° >ö&é ≈£î\düTú˝Ò ø=qkÕ>∑T‘·THêïs¡T.
‘ê{Ïø=+&É
yÓTT<ä≥ düsê«sTTù|≥ πø+Á<ä+>± bÕ*+∫q bÕ|üqï Ä ÁbÕ+‘êqï+‘·{Ïì ‘·q ÄBÛq+˝ÀøÏ ‘Ó#·TÃ≈£îqï nq+‘·s¡+ sê»´$düÔs¡D y˚>∑e+‘·+
#˚XÊ&ÉT. ‘·q n+‹eT \ø£å´yÓTÆq >√˝§ÿ+&ÉqT ÄÁø£$T+#·Tø√e&ÜìøÏ eP´Vü‰‘·àø£+>± ‘·q kÕúesêìï ‘ê{Ïø=+&É≈£î e÷sêÃ&ÉT. Áø°.X¯. 1698
ÁbÕ+‘·+˝À ì]à+∫q ‘ê{Ïø=+&É ø√≥ bÕ|üqï X¯øÏÔ kÕeTsê∆´\≈£î, sê»´$düÔs¡D øöX¯˝≤ìøÏ n<ä›+|ü&ÉT‘·T+~. sêsTT, eT{Ϻ ø£\sTTø£>± ì]à+∫q
ø√≥, |üP]Ô>± sê‹‘√ ì]à+∫q ãTs¡TE\T bÕ|üqï kÕ~Ûø±s¡‘·qT ‘Ó*j·TCÒkÕÔsTT. sT÷ ø√≥ ìsêàD+,s¡ø£åD e´edüú≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|ü<˚XÊ\qT
|ü]o*ùdÔ bÕ|üqï ôd’q´+ y˚\dü+K´˝À e⁄qï<äì uÛ≤$+#·e#·TÃ. ‘ê{Ïø=+&É Á>±eT+ eT<Ûä´˝À e⁄qï ãTs¡TE‘√ ÁbÕs¡+uÛÑ yÓTÆq~ ø√≥ ìsêàD+.
ãTs¡TE≈£î ø=~›<ä÷s¡+ ø√≥ ÁbÕ+>∑D+˝À s¡ø£åD ø=s¡≈£î eTs=ø£ ìsêàD+ e⁄qï~. sTTø£ÿ&É Ä<ÛäTìø£ Äj·TT<Ûë\‘√ ôd’q≈£î\T ø±|ü˝≤ ø±ùdyês¡T.
sT÷ ìsêàD+ ø√≥ eTTK<ë«sêìøÏ n_ÛeTTK+>± e⁄qï~. ø√≥ ìsêàD+˝À bÕ|üqï Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq |ü<ä∆‘·T\T, ‘·q<Ó’q XË’*˝À ì]à+#ê&ÉT. s¡ø£åDπø
Äj·Tq jÓT≈£îÿe ÁbÕ<Ûëq´‘·qT sTT#êÃ&ÉT. >∑T≥ºqT ÄqTø=ì ì]à+∫q sT÷ ø√≥ <ë<ë|ü⁄ 50 mø£sê\ $d”Ôs¡í+˝À e⁄qï~. 60 n&ÉT>∑T\
m‘·TÔ˝À #·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡+ ì]à+∫q Hê\T>∑T ãTs¡TE\T e⁄HêïsTT. ø√≥ Á|üVü≤Ø ≈£L&Ü n+‘˚ m‘·TÔ˝À #·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡+˝À e⁄qï~. #·T≥÷ºe⁄qï
Hê\T>∑T ãTs¡TE˝À¢q÷ Äj·TT<Ûë\‘√ ôd’ì≈£î\T ì‘·´+ |üVü≤sê ø±ùdyês¡T. sT÷ ø√≥˝À ≈£L&Ü ø√H˚s¡T e⁄qï~. ø√H˚s¡T |üø£ÿH˚ ∫qï >∑T&ç e⁄qï~.
ø√≥˝À|ü\ ìsêàD ø±˝≤ìï ‘Ó*j·TCÒùd ∫+‘·#Ó≥T¢HêïsTT. >∑T≥º ˇø£yÓ’|ü⁄ uÛ≤>±ìï eT÷dæy˚dü÷Ô ø√≥ >√&É\THêïsTT.
>∑T≥º ô|’u≤Û >∑+˝À #·T≥÷º Á|üV≤ü Ø>√&É e⁄qïü ~. bÕ|üqï sT÷ >∑T≥ºqT düTs¡ø‘åÏ y· TÓ qÆ Á|ü<X˚ +¯ >± eT\T#·T≈£îHêï&ÉT. >∑T≥ºô|’q yÓTT‘·Ô+ 12 ãTs¡TE\THêïsTT.
ø=ìï sê‹ K˙\T e⁄HêïsTT. $XÊ\yÓTÆq sT÷ Á|ü<˚X¯+˝À @&ÉT >∑T+&Ü\THêïsTT. y=ø£ >∑T+&É+˝À dü+e‘·‡s¡+ bı&É>∑THê ˙s¡T e⁄+≥T+~.
ø£qT#·÷|ü⁄ y˚Ts¡˝À >∑T≥º\ düeTT<ëj·T+‘√ s¡øD å£ e\j·T+>± e⁄qï sT÷ ÁbÕ+‘êìï ‘·q øπ +Á<ä+>± jÓT+#·Tø√e&É+˝À bÕ|üqï Á|ü‹uÛÑ ø£qã&ÉT‘·T+~.
‘êqT m≈£îÿe ø±\+ á >∑T≥º\ô|’H˚ ùd<ärπsyê&ÉT. n+<äTø£qT>∑TD+>±H˚ sT÷ ìsêàD≤\T kÕ>±sTT.
‘ê{Ïø=+&É >∑T≥ºqT+&ç cÕ|ü⁄s¡+ es¡≈î£ H˚\ u§j·÷´s¡+ e⁄qï<äì Á>±eTdüTÔ\T qeTTà‘·THêïs¡T. ø=+‘·eT+~ sT÷ u§j·÷´s¡+ >∑T+&Ü ns¡ø˝Ï ÀMT≥s¡T
Á|üj·÷DÏ+#êeTì #Ó|ü⁄ÔHêïs¡T. BìøÏ dü+ã+~Û+∫ kıs¡+>∑e÷s¡Z+ sTT|üŒ{Ïø° e⁄qï~. bÕ|üqï yÓTT‘·Ô+ b˛sê≥ ø±\+˝À nìï ø√≥\T, ìsêàD≤\T
X¯Á‘·T<äTπs“¤<ä´+>± ì]à+#ê&ÉT. X¯Á‘·Te⁄\ #˚‹øÏ ∫ø£ÿ≈£î+&Ü s¡Vü≤dü´e÷s¡Z+ >∑T+&Ü b˛e&É+ bÕ|üqï Á|ü‘˚´ø£ \ø£åD+. #ê˝≤ dü+<äsꓤ\˝À ôd’q´+‘√
düVü‰ sT÷ s¡Vü≤dü´e÷sêZ\<ë«sêH˚ ãj·T≥|ü&É>∑*>±&ÉT. X¯Á‘·Te⁄≈£î ˝§+>∑&É+, |ü≥Tºã&É≥+ bÕ|üqï j·TT<ä∆ìj·Te÷\≈£î e´‹πsø£+. n+<äTπø ‘·q
sê»´+˝À $˝≤düe+‘·yÓTÆq ìsêàD≤\≈£î#√≥T ø£*Œ+#·˝Ò<äT. ‘·q ùdq\ s¡ø£åDô|’H˚ <äèwæº kÕ]+#ê&ÉT. sTTe˙ï ø=≥ ìsêàD+˝À rdüT≈£îqï
C≤Á>∑‘·Ô\qT ã{Ϻ ‘Ó\TdüTÔqï~.
$&ç~>± y˚eTT\ø=+&É
sê»´ $düÔs¡D˝À uÛ≤>∑+>± bÕ|üqï ø=+‘·ø±\+ q\¢>=+&Éõ˝≤¢ y˚eTT\ø=+&É >∑T≥º\MT<ä e⁄Hêï&ÉT. eT÷&ÉT>∑T≥º\ düeTT<ëj·T+˝À ≈£î&çyÓ’|ü⁄q
e⁄qï >∑T≥º\MT<ä ø=+‘·ø±\+, eT<Ûä´uÛ≤>∑+˝À e⁄qï>∑T≥ºMT<ä ø=+‘·ø±\+ >∑&çbÕ&ÉT. sT÷ ≈£î&çyÓ’|ü⁄q e⁄qï>∑T≥º#·T≥÷ºsê‹ ‘√ ø£{Ϻq Á|üVü≤Ø >√&É
e⁄qï~. eT<Ûä´˝À ø√H˚s¡T˝À ô|’uÛ≤>∑+ $XÊ\+>± e⁄qï~. ô|’uÛ≤>±q sê‹‘√ ì]à+∫q >∑T&ç, sêsTT, sTT≥Tø£\‘√ ì]à+∫q eTs=ø£ >∑T&ç e⁄HêïsTT.
>∑T≥º ô|’uÛ≤>∑+ qT+&ç #·÷ùdÔ #·T≥÷º ø=+&É\T e÷Á‘·y˚T ø£ì|ækÕÔsTT. eT<Ûä´uÛ≤>±q e⁄qï >∑T≥ºô|’q ˇø£ ø√H˚s¡T e⁄qï~. sTTø£ÿ&É $ÁXÊ+‹
rdüTø=e&ÜìøÏ, X¯Á‘·Te⁄\ qT+&ç s¡øÏå+#·Tø√e&ÜìøÏ nqTyÓ’q Á|ü<˚X¯+ sTT~. y˚eTT\ø=+&É qT+&ç |ü⁄&ç#˚&ÉT es¡≈£î H˚\u§j·÷´s¡+ e⁄+<äì
Á|ü#ês¡+˝À e⁄qï~. sT÷ Á|ü<˚X¯+˝À •~∏\yÓTÆq sTT≥T≈£î\T, eT{Ϻ bÕÁ‘·\T ø£ìŒkÕÔsTT. eT÷&ÉT >∑T≥º\ düeTT<ëj·T+‘√ eT<Ûä´˝À e⁄qï >∑T≥º
$T>∑‘êyê{Ï ø£+fÒ m‘·TÔ>± e⁄qï~. q\¢>=+&É ÁbÕ+‘êìï ÄÁø£$T+#˚ ø±\+˝À bÕ|üqï sT÷ ÁbÕ+‘êìï s¡øD å£ Á|ü<X˚ +¯ >± m+#·T≈£îHêï&ÉT. sTTø£ÿ&É
m≈£îÿeø±\+ e⁄+&É˝Ò<äT. πøe\+ sê»´$düÔs¡D˝À uÛ≤>∑+>±H˚ ø=+‘·ø±\+ e⁄+&É&É+ »]–+~. n+<äTπø m˝≤+{Ï Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq ø£≥º&Ü\T sTTø£ÿ&É
#˚|ü≥º˝Ò<äT. #ê]Á‘·ø£ ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£*–q bÕ‘· >∑T&ÉT\≈£î <ä÷s¡+>± ø=‘·Ô>∑T&ÉT\T yÓ*XÊsTT. ø£èÁ‹eT bÕ<ë\T, ø=ìï Á|ü‹eT\T ‘·j·÷s¡T #˚sTT+∫
n‹ |ü⁄sê‘·s¡yÓTÆq$>± qeTàã\T≈£î‘·÷ nD>±]q ≈£î˝≤\ <˚e‘ê Á|ü<˚XÊ\qT Áu≤Vü≤àDT\T ÄÁø£$T+∫q yê{Ï˝À¢ sTT<=ø£{Ï.
bÕ|üqï ø£{Ϻq yê{Ï˝À cÕ|ü⁄s¡+ ø√≥ Á|ü‘˚´ø£‘·qT dü+‘·]+#·T≈£î+~. sTT<˚ bÕ|üqï $»j·÷\≈£î ø±s¡DyÓTÆq~. >√˝§ÿ+&É ø=fÒºes¡≈£î bÕ|üqï
Á|ü<Ûëq πø+Á<ä+ cÕ|ü⁄s¡y˚T. Áø°.X¯ 1700`1705 ÁbÕ+‘·+˝À cÕ|ü⁄s¡+˝À ø√≥ ìsêàD+ »]–+~. cÕ|ü⁄s¡+ ø√≥ ìsêàD+, <ëì >=|üŒ<äq+ >∑T]+∫ &܈ˆ
ù|sê«s¡+ »>∑Hêï<∏+ä >±] e÷≥˝À¢`
ªªø√≥≈£î Hê\T>∑TyÓ’|⁄ü ˝ ô|<ä› ãTs¡TE\THêïsTT. eT<Û´ä ˝À m‘·ÔsTTq eTs=ø£ ãTs¡TEqï~. Bìï kÕúìø£ Á|ü»\T ªq&ç+ãTs¡TEµ nì |æ\TdüTÔ+{≤s¡T.
<äøÏåD+ yÓ’|ü⁄ ø√≥ ÁbÕø±s¡+qï+{Ï >∑T$Tà Äø±s¡+˝À eTs√ ãTs¡TEqï~. Bìï ª>∑T$TàãTs¡TEµ nì |æ\TdüTÔ+{≤s¡T. |ü&ÉeT{Ï ~≈£îÿq á ø√≥≈£î
m‘·ÔsTTq ˇø£ dæ+Vü≤<ë«s¡+ ñqï~. Bì ˇø£ ãTs¡TE qT+&ç eTs=ø£ ãTs¡TE≈£î q&ç∫ yÓfi¯¢&ÜìøÏ M˝…’q+‘· yÓ&É\TŒ>± ñqï~. ñ‘·Ôs¡+ ~≈£îÿ
eT{Ϻ‘√ eT÷j·Tã&çq eTs√∫qï <ë«s¡eTTqï~. á ø√≥≈£îqï$ á ¬s+&ÉT <ë«sê\T. |òæs¡+>∑T\T >∑T]ô|{Ϻ ø±\Ã&ÜìøÏ M\T>± Hê\T>∑TyÓ’|ü⁄˝≤
|æ≥º>√&É\≈£î nqTyÓ’q s¡+Á<Ûë\THêïsTT. á ø√≥˝À yÓTTqïyÓTTqï{Ï <ëø± ô|<ä› ô|<ä› ‘√|ü⁄\T+&˚$. n$ Áø£eT+>± #Ó˝≤¢#Ó<äT¬s’ b˛sTTHêsTT. á
<äTs¡Z ìsêàD≤ì≈£î|üjÓ÷–+∫q ø=ìïsêfi¯ó¢ <˚yê\j·÷\≈£î #Ó+~q$>± ñHêïsTT. ãVüQX¯ n$ •~∏\ <˚yê\j·÷\qT+&ç ‘Ó∫à yê&ç ñ+{≤s¡T.
á ø√≥ ˇø£ ∫qï |üs«¡ ‘êìï n+‘·sꓤ>+∑ >± #˚|⁄ü ø=ì sêsTT, düTqï+, Ç≥Tø£\‘√ X¯Á‘·Te⁄\ø£u<ÒÛ ´ä +>± ì]à+|üã&ç ñqï~. á <äTsêZìøÏ eT÷&ÉT
kıs¡+>±\T ø£ìŒdüTÔHêïsTT. ˇø£{Ï ø√≥ eT<Ûä´uÛ≤>∑+ qT+&ç yÓ\T|ü\ e⁄qï eT+∫˙{Ï u≤$øÏ b˛‘·T+~. á kıs¡+>∑+ <ë«sêH˚ bÕ|üì ø±\+˝À
eT+∫˙{Ï u≤$ qT+&ç @qT>∑T\ HÓøÏÿ+#·Tø=ì ø√≥˝ÀøÏ ˙fi¯ófl yÓ÷ôd&çyês¡ì »qT\T #Ó|ü⁄Œ‘·T+{≤s¡T.
á kıs¡+>∑+ ã\TyÓ’q sê‹ düÔ+uÛÑeTT\‘√ düTqï+‘√ ì]à+|üã&ç+~. BìøÏ <ë] bı&Ée⁄q ~>∑÷&ÉT\THêïsTT. ãVüQX¯ Ç$ <ë] ø£ì|æ+#·&É+
ø√dü+ B|üeTT\T+#·&ÜìøÏ ñ<˚›•+|üã&çqyÓ’ ñ+&Ü*. eTs√ bıs¡+>∑+ ˇø£ ãTs¡TEô|’ qT+&ç ãj·T\T<˚] ÁbÕø±s¡eTT <ë{Ï ñ‘·Ôs¡+ ~≈£îÿ>± kÕ–
eT{Ϻ‘√ eT÷‘·|ü&çq kıs¡+>∑+ <ë«sê |üø£ÿ≈£î ‘˚\T‘·T+~. cÕ|ü⁄s¡+ ø√≥ qT+&ç ‘ê{Ïø=+&É ø√≥≈£î kıs¡+>∑+ <ë«sê yÓfi¯¢&ÜìøÏ s¡Vü≤dü´yÓTÆq
e÷s¡ZyÓTTø£{Ï bÕ|üì ø±\+˝À ñqï≥T¢ »qT\T #Ó|ü⁄Œ‘·T+{≤s¡T. Ç<Ó+‘·es¡≈£î ì»yÓ÷ Ä kıs¡+>∑y˚T<√ ‘Ó*j·T&É+˝Ò<äT. ø±ì á ñ‘·Ôs¡+ yÓ’|ü⁄
ø√≥≈£î n‹ düe÷|ü+˝ÀH˚ ªHê+#ê] u≤$µ nì e´eVü≤]+|üã&ÉT‘·Tqï ˇø£ bÕ‘· u≤$ñqï~µµ
sê»]ø£ e´edüúqT Äø£[+|ü⁄ #˚düTø=ì, <ë&ÉT\˝À nbÕs¡yÓTÆq C≤„q+ dü+bÕ~+#ê&ÉT bÕ|üqï. X¯Á‘·Te⁄qT jÓT<äTs=ÿq&É+˝À ‘·>∑T C≤Á>∑‘·Ô\T
rdüT≈£îHêï&ÉT. cÕ|ü⁄s¡+ ø√≥ ìsêàD+, Äj·TT<Ûä kÕe÷Á–ì ì\« #˚düTø√e&É+ e+{Ï$ bÕ|üqï sê»´ø±+ø£å, |ü≥Tº<ä\≈£î ì<äs¡Ùq+>± e⁄HêïsTT.
‘·q dü«‘·+Á‘· bÕ\q≈£î cÕ|ü⁄s¡+ ø√≥H˚ Á|ü<Ûëq πø+Á<ä+>± #˚düT≈£îHêï&ÉT. á ø√≥ ìsêàD $esê\T >∑eTìùdÔ bÕ|üqï≈£î e⁄qï eP´Vü≤|ü{ÏeT,
eTT+<äT C≤Á>∑‘·Ô, j˚T sêE≈£î rdæb˛ì $<Ûä+>± e⁄HêïsTT. ø√≥ ìsêàD+˝À rdüT≈£îqï C≤Á>∑‘·Ô\T #·÷ùdÔ bÕ|üqï j·TT<ä∆ eP´Vü≤s¡#·q\T,
HÓ’|ü⁄D´+ >√#·]kÕÔsTT.
bÕ|üqï s¡÷bÕìøÏ düJe kÕø£´å + <Û÷ä *à≥º
uÖ<ë∆HêøÏ Á|üdæ~∆>±+∫q <Ûä÷*à≥º Á>±eT+˝À düsê«sTT bÕ|üqï •˝≤ Á|ü‹eT\T e⁄HêïsTT. yÓT<äø˘, ø£Ø+q|ü>∑sY, es¡+>∑˝Ÿ õ˝≤¢\ dü]Vü≤<äT›
Á>±eT+ Ç~. Çø£ÿ&É bÕ|üqï $»j·÷\qT, Ms¡‘ê«ìï dü÷∫+#˚ sê‹ô|’ #ÓøÏÿq •˝≤ Á|ü‹eT\T nH˚ø£+ e⁄HêïsTT. bÕ|üqï ‘·<äq+‘·s¡+ HêX¯>√ì
e+X¯düTú\T á Á>±e÷ìøÏ e\dü e∫à e⁄+{≤s¡T. bÕ|üqï sê»´+ |ü‘·q+ ‘·s¡Tyê‘· M] e+X¯+düTÔ\ô|’ <=s¡\T, uÛÑ÷kÕ«eTT\T <ë&ÉT\T #˚dæ
e⁄+{≤s¡T. n+<äTe\¢ HêX¯>√ì yês¡T á Á>±eT+˝À bÕ|üqï C≤„|üø£+>± nH˚ø£ Á|ü‹eT\T $$<Ûä Á|ü<˚XÊ\ qT+∫ ‘Ó|æŒ+∫ Çø£ÿ&É Á|ü‹wæº+#ês¡T. Ç$
HêX¯>√ì sê»j·T´>ö&é bı\+˝À e⁄HêïsTT. <ë<ë|ü⁄ ¬s+&ÉT e+<ä\ dü+e‘·‡sê\≈£î #Ó+~q sê‹ u≤$, eTÁ]#Ó≥Tº ñHêïsTT. u≤$ì ÄqTø=ì ñ
qï eTÁ]#Ó≥Tºø+Ï <ä m\¢eTà >∑T&ç ñqï~. >∑T&ç düMT|ü+˝Àì >∑TÁs¡+ô|’ bÕ|üqï sê» <äsŒ¡ +‘√ e⁄qï q\¢sê‹ô|’ #ÓøÿÏ q Á|ü‹eT\T ñHêïsTT. á
Á|ü<˚X¯+ <ä>∑Zs¡˝ÀH˚ ô|<ä›yê>∑T ñqï~. bÕ|üqï Çwüº <Ó’e+ m\¢eTà≈£î, bÕ|üqï≈£î >ö&é ≈£î\düTú\T ñ‘·‡yê\T »]ù|yês¡T.
bÕ|üqï Ms¡ >±<∏ä\≈£î >∑Ts¡TÔ>± >ö&é ≈£î\düTú\T á Á|ü<˚XÊìï |ü$Á‘·+>± ø=*#ês¡q&ÜìøÏ Äqyêfi¯ó¢HêïsTT. bÕ|üqï >∑TÁs¡+ô|’ ÄoqT&Ó’ e⁄qï
q\¢sê‹ Á|ü‹eT‘√ bÕ≥T, y˚≥≈£îø£ÿ\T, sêE\T ñ|üjÓ÷–+#˚ n~Ûø±]ø£ ∫Vü‰ï\T ≈£L&Ü á Á|ü‹eT˝À Ç$T&ç ñHêïsTT. Ç+ø± bÕ|üqï
Ms¡‘ê«ìï dü÷∫+#˚ ‘Ó\T|ü⁄, q\¢sê‹ô|’ #ÓøÏÿq Á|ü‹eT\T •\TŒ\ HÓ’|ü⁄D≤´ìï ÇqTeT&ç+|ü CÒdüTÔHêïsTT. bÕ|üqï es¡˝À+∫ ø£‹Ôì rùd
Á|ü‹eT n‘·´+‘· Á|ü‹uÛ≤e+‘·+>± #ÓøÏÿ ñqï~.
m+‘√ ø±\+>± bÕ|üqï C≤„|üø£+>± M] e+X¯düTÔ\T, >ö&é ≈£î\düTÔ\T »s¡T|ü⁄≈£îqï ñ‘·‡yê\T ø=qkÕ>∑&É+ ˝Ò<äT. |ü$Á‘·yÓTÆq á Á|ü<˚X¯+ ø=+‘·
e´ekÕj·T uÛÑ÷$T>± e÷], Á|ü‹eT\T •~∏˝≤düú˝À e⁄HêïsTT. Çø£ÿ&É ñqï #ê]Áø£ Äqyêfi¯¢ì |ü]XÀ~ÛùdÔ bÕ|üqï >∑T]+∫q eT]ø=+‘· #·]Á‘·
yÓ\T>∑T˝ÀøÏ e#˚à neø±X¯+ e⁄qï~.
#·]Á‘·ø±s¡T\T @eTHêïs¡T?
bÕ|üqï #·]Á‘· eÁø°ø£]+∫q #·]Á‘·ø±s¡T\qT jÓT<äTs=ÿì Ms¡Tì>± ì\u…{Ϻq |òüTq‘· yÓTT≥ºyÓTT<ä≥>± C≤q|ü<ä ø£fi≤ø±s¡T\πø <ä≈£îÿ‘·T+~. sT÷
C≤q|ü<äT˝Ò bÕ|üqï #·]Á‘·qT, Ms√∫‘· b˛sê{≤\qT ø±\>∑s¡“¤+˝À ø£*dæb˛≈£î+&Ü ‘·eT >∑T+&Ó˝À¢ <ë#·T≈£îHêïs¡T. Mπs ì»yÓTÆq #·]Á‘·ø±s¡T\T.
bÕ|üqï e´øÏÔ>∑‘· J$‘êìï e<äT\Tø=ì kÕVü≤düe+‘·yÓTÆq j·TT<ë∆\ <ë«sê nD>±]q ≈£î˝≤\≈£î s¡ø£åD sTT#êÃ&ÉT. ∫e] es¡≈£î kÕe÷q´yÓTÆq
Á|ü»\ ø√düy˚T b˛sê≥+ kÕ–+#ê&ÉT. bÕ|üqï kÕVü≤dü |òüT{≤º\T, Ms√∫‘· J$‘·+ ‘·s¡+ qT+∫ ‘·q+ eT÷&ÉT e+<ä\ j˚T\¢≈£îô|’>± ‘·eT
Vü≤è<äj·÷˝À¢ ìøÏå|üÔ+ #˚düT≈£îHêïs¡+fÒ yê] C≤„q+ >=|üŒ~. Hê>∑]ø£ Á|ü|ü+#·|ü⁄ #Ûêj·T\T M]ì ‘êø£˝Òø£b˛j·÷sTT. n+<äTπø C≤q|ü<äT\T, yês¡T
ø=*#˚ Ms¡T&ÉT bÕ|üqï ìwüÿfi¯+ø£+>± J$düTÔHêïs¡T. C≤q|ü<ä ø£fi≤ø±s¡T\T n+~∫q` bÕ|üqï #·]Á‘·øÏ ø=+‘·eT+~ #·]Á‘·ø±s¡T\T *œ‘· s¡÷|ü+
sTT#êÃs¡T. Áø°.X¯. 1874˝À C…. m. uÀj·T˝Ÿ nH˚ Ä+π>¢j·TT&ÉT yÓTT≥ºyÓTT<ä{ÏkÕ] C≤q|ü<äT\ <ë«sê bÕ|üqï ì» #·]Á‘·qT yÓ*øÏ rXÊ&ÉT. eTÁ<ëdt˝À
<äøÏåD <˚X¯ Á|ü»\≈£î #Ó+~q C≤q|ü<ä kÕVæ≤‘·´ ø£èwæ˝À y=ø£ |ü⁄düÔø£+ Á|ü#·T]+#ês¡T. n+<äT˝À ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü≈£î »]–q qcÕºìï |üP]+#˚+<äT≈£î
uÀj·T˝Ÿ q&ÉT+ ø£{≤ºs¡T. Ms¡T yÓTT<ä{Ï Á|üj·T‘·ï+˝ÀH˚ ãfi≤¢] <ä>∑Zs¡ uÀj·T ≈£î\düTú&ÉT bÕ&ÉT‘·Tqï bÕ|üqï #·]Á‘·qT ]ø±s¡T¶ #˚XÊs¡T. Ç<˚ bÕ|üqï
#·]Á‘· yÓ\T>∑T˝ÀøÏ sêe&ÜìøÏ ø±s¡DyÓTÆq~.
bÕ|üqï ÄX¯j·T+, Ms¡‘ê«ìï >∑T]+∫ C≤q|ü<äT\T sTT˝≤ bÕ&ÉT≈£îHêïs¡T.
ªªekÕÔ&ÉT, ‘êqT düs¡«sTT bÕ|ü&ÉT !
‘·*¢ ø=\Te⁄≈£î e~– yÓfiË¢qT.
‘·*¢øÏ <ä+&ÉeTT>∑ ì*#ÓqT,
@s¡Tø£{ºÏ e´ekÕj·TeTT ne÷à,
m+>∑* eTT+‘· m‘·Ô˝Ò<äT,
ø=≥Tº<äTqT >√˝Ÿø=+&É |ü≥ºq+,
&Ûç©¢øÏ yÓ÷EsY qe⁄‘êqT
eT÷&ÉT>∑&çj·T\ ã+<äsY ø=≥Tº<äTqT,
eT÷\ø√≥ ø£+<äq÷s¡ #·÷∫,
ã+>∑s¡T ø£&çj·÷\ ô|≥Tº<äTqT,
eTqø£+‘· ã+Á{À‘·T ‘·qy˚T\!µµ
bÕ|üqï jÓT+‘·{Ï |òüTqT&√ #Ó|üŒ&ÜìøÏ C≤q|ü<äT\T nH˚ø£ $<Ûë\T>± b˛\TkÕÔs¡T. á b˛*ø£\˙ï ≈£L&É Á|ü»\+<ä] ì‘·´J$‘·+˝À dü+ã+<Ûä+
e⁄+&˚$. Á|ü»\≈£î ns¡∆+ ø±e&ÜìøÏ M\T>± e⁄+&˚$. bÕ|üqï ‘·\T#·T≈£î+fÒ j˚TyÓTÆHê #˚j·T>∑\&Éì, jÓT<äT{Ïyê]˝À m+‘·{Ï uÛÑjÓ÷‘ꇑêqïsTTHê
|ü⁄{Ϻ+#·>∑\&Éì sT÷ es¡íq\T Hês¡÷|ækÕÔsTT.
ªªn&ÉT>√ bÕ|ü&ÉT ekÕÔ+f…
≈£î+<˚fi¯ó¢ ≈£Ls¡TÃ+&É|ü&ÓqT
˝Ò&ç |æ\¢\T ˝Òe˝Òe⁄
|üd_æ &É\¶ T bÕ\T ‘ê>∑e⁄,
qø£ÿ\T dæ+Vü‰\T ‘=ø£ÿã&ÉTqT.
bÕ|üqï j˚T<Ó’Hê >=|üŒø±s¡´+ #˚j·TeTT+<äT ø£\T¢ ‘êπ>yê&ÉT. <Ûäqe+‘·T\qT ø=\¢>=fÒºeTT+<äT, j·TT<ë›ìøÏ ãj·T\T<π̊s eTT+<äT ‘·q nqT#·s¡T\‘√
ø£\T¢‘êπ>yê&ÉT. bÕ|üqï X¯øÏÔ, kÕeTsê∆´\T, |ü≥Tº<ä\, eTH√<ÛÓ’sê´\qT yÓ\¢&ç #˚j·T&ÜìøÏ C≤q|ü<äT\T¬ø’ >∑{Ϻq |ü<ë\T :
ªªbÕ|ü&ÉT ‘ê¬>&ç ø£\T¢
@‘ê{Ï ø£\T¢, j˚T‘ê{Ï ø£\T¢
y˚\T ô|&ç‘˚ y˚\T‘Ó>∑TqT
~${Ï ô|{Ϻ‘˚ uÛÑ>∑TZq eT+&ÉTqT—
‘êπ>≥|ü⁄Œ&ÉT rj·T>∑ e⁄+&ÉTqT—
‘ê–qyêìï ˝Òe˙j·T<äT
˝Ò∫qyêìï b˛ìe«<äT -J.A.Boyle
eTTdæ¢+ #·]Á‘·ø±s¡T\T sêdæq Á>∑+<∏ë\qT nqTdü]+∫, yês¡T #·÷|æ+∫q u≤≥˝À q&ç∫, sêdæq Ä+>∑¢ #·]Á‘·ø±s¡T\T bÕ|üqï Ms¡‘ê«ìï
düVæ≤+#·˝Òø£b˛j·÷s¡T. Áø°.X¯.1708˝À es¡+>∑˝Ÿ ø√≥qT eTT≥º&ç+∫, yÓTT>∑˝Ÿ ôd’Hê´\qT ‘·]$T y˚\eT+~ ã+<Ûä $eTT≈£îÔ*ï #˚XÊ&ÉT. nbÕs¡yÓTÆq
<ÛäqsêdüT*ï bÕ|üqï ¬ø’eX¯+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. n‘·´+‘· kÕVü≤düeTT, j·TT<ä∆HÓ’|ü⁄D´+‘√ #˚dæq á <ë&çì eTVü≤àBj·T #·]Á‘·ø±s¡T\T eÁø°ø]£ +∫
sêXÊs¡T. bÕ|üqï $»j·÷ìï düVæ≤+#·˝Òì Ms¡T #·]Á‘·qT ndü‘ê´\‘√ ì+bÕs¡T. bÕ|üqïôd’ìø£ ã˝≤ìï ‘·≈£îÿe>± #·÷|æ sêXÊs¡T. es¡+>∑˝Ÿ
ø√≥MT<ä #˚dæq <ë&ç bÕ|üqï j·TT<ä∆Ø‘·T\≈£î ì\TyÓ‘·TÔ kÕø£å´+. >√˝§ÿ+&É≈£î es¡+>∑˝Ÿ≈£î eT<Ûä´ cÕ|ü⁄s¡+˝À ì]à+∫q ø√≥ yÓTT>∑˝Ÿ ôd’q´
ã\V”≤q‘·qT, bÕ|üqï ôd’q´+ X¯øÏÔ, kÕeTsêú´\qT ìs¡÷|æ+∫+~. bÕ|üqïqT ã+~b˛≥T>± ∫Á‹+#˚ Áø£eT+˝À n‘·ì >=|üŒ<äHêìï Ms¡‘ê«ìï
y=|ü⁄Œø√ø£ ‘·|üŒì dæú‹ sT÷ s¡ø£yÓTÆq sê‘·\˝À ø£ìŒdüTÔ+~.
Papra,a today by caste, who had assembled a small army, built for himself a fort shapur in the Bhongir
paragana,and raided the country for and near....
.....Prince Kam Bakhsm who, after his father’s death, was governor of Bijapur and haidrabad did nothing to repress
papra. Who was so much encouraged by the retirement of Rustam dil Khan that he ventured to attack Warangal, from
which his strong hold was about thirty miles distant.
On muhurram 10th AD 1120 (April 1st 1708) When all musalmans and Hindus alike, as the historians says,
were engaged in the procession of the tabuts, papra arrived at the fort of warangal with two or three thousand infantry
and four or five hundred horse and closed the roads in order to prevent news of his arrival from reaching the interior
fortress while the cavalry sacked the town. The fort was captured and money and property to the value of lakhs of
rupees and money of the famous carpets of warangal fell in the hands of the plunderers, and about 12,000men, women
and children were taken prisoners....
-T.V.Haig
eTTdæ¢+ #·]Á‘·ø±s¡T\ sê‘·\qT |ü{ºÏ+#·Tø√≈î£ +&Ü bÕ|üqï Ms¡‘«· + >∑T]+∫ dü«j·T+>± ùdø£]+#·<*ä #ês¡T C….m. uÀjÓT˝Ÿ nH˚ Ä+π>¢jT· T&ÉT.
áj·Tq bÕ|üqï #·]Á‘· ø√dü+ ì»yÓTÆq Á|ü»\ #·]Á‘· |ü]s¡ø£å≈£î˝…’q C≤q|ü<ä ø£fi≤ø±s¡T\qT ÄÁX¯sTT+#ês¡T. M] ø£èwæ |òü*+∫ bÕ|üqïqT Ms¡Tì>±
>∑T]Ô+#ês¡T. sTT<˚ <ë]˝À |üj·Tì+∫q ‘=* ‘Ó\T>∑T #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT eT\¢+|ü*¢ k˛eTX‚Ks¡ X¯s¡à. <ë] ‘·|æŒ n+<Ûäø±s¡+˝À ø=≥Tº$T{≤º&ÉT‘·Tqï
‘Ó\T>∑T #·]Á‘·ø±s¡T\≈£î bÕ|üqï >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ Ms¡T <ë] #·÷|æ+#ês¡T. #·]Á‘·qT yêdüÔ$ø£+>± kÕe÷õø£+>± n+#·Hêy˚dæ bÕ|üqïqT
Ms¡Tì>± ø°]Ô+∫q eTVü‰X¯j·T&ÉT.
ªª<äTs¡ZeTT\T ì]à+∫,<äTs¡ZeTT\qT kÕ~Û+∫ sê»´eTTqT $düÔ]+#·Tø=q, Á|üj·T‹ï+∫q yê&ÉT <=s¡ >±ø£ <=+>∑ jÓT≥¢>∑TqTµµ `eT\¢+|ü*¢
k˛eTX‚Ks¡ X¯sà¡
ªªá uÛÀq–] <äTs¡Z dü+ã+<ÛäeTTq düsê«sTT bÕ|ü&ÉqTÄ+Á<Ûä Ms¡Tì ø£<∏ä #ê]Á‘·ø£eTT>± Á|üU≤´‹ #Ó+~j·TTqï~.µµ `Ä~sêE Ms¡uÁÑÛ <äsêe⁄
ªªπøe\+ ñ‘ê‡Vü≤+ e\¢ H˚kÕÔ*ï, |ü]$T‘·yÓTÆq ôd’Hê´ìï düMTø£]+∫, >√˝§ÿ+&É qyêãTH˚ ø±+~o≈£î&çï #˚j·T>∑*–q á ‘Ó\T>∑T Ms¡T&ç
>±<∏äeTq≈£î $q kı+ô|’q~µµ
` Vü≤] Ä~X‚wßü e⁄
ªªœ˝≤ bÕe⁄s¡eTT ø√≥ H˚&ÉT •~∏\ s¡÷|üeTTq ø£ì|æ+#·T#·Tqï~. Væ≤+<äTe⁄\TqT eTTdæ¢+ bÕ\≈£î\ qT+&ç s¡øÏå+#·T Bø£å‘√ <äTsêàs¡TZ\qT,
<äTwüߺ\qT, »MT+<ës¡T\qT, düsê›s¡T\qT Væ≤+dæ+∫ ø=\¢>={Ϻ Væ≤+<ä÷sê»´ ìsêàDeTTq≈£î J$‘·eTTqT <Ûës¡b˛dæq <˚XÊ_Ûe÷ì düsê«sTTbÕ|üqï
J$‘·eTTq düTK|ü&ç dü+‘√weü TT>∑qTqï ø±\eT dü÷q´yÓTqÆ qT, ‘·q ÄX¯jT· dæ~ø∆ Ï ÁbÕDeTT\qT ‘·´õ+∫q dü«‘·+Á‘· düeTs¡j÷Ó <ÛTä &ÉT düsê«sTTbÕ|üqï.
<ÛäHê&ÉT´\qT, düsê∆s¡T\≈£î, eTTdæ¢+ bÕ\≈£î\≈£î , ∫e]øÏ &Ûç©¢ #·Áø£e]ÔøÏ ≈£L&Ü dæ+Vü≤dü«|üïyÓTÆ, ‘·q ù|s¡T $qï >∑&É>∑&É˝≤&çb˛e⁄q≥T¢ Á|üe]Ô+∫q
düsê«sTT bÕ|üqï ∫s¡düàs¡D°j·TT&ÉT.µµ
düsê«sTT bÕ|üqï <ë]<√|æ&ç<ës¡T>± e´eVü≤]+|üã&çHê&ÉT. ø±ì n‘·&ÉT eTTdæ¢+ bÕ\≈£î\ bÕ*≥ ø±fi¯ó&ÉT. ;<äÁ|ü»\ <Ó’eeTT.kÕ«‘·+Á‘·´
uÛ≤eeTT\T ø£*–, n‹ kÕe÷q´ ≈£î≥T+ãeTTq »ìà+∫, Hêj·T≈£îì>±, Ms¡Tì>±, sê»´bÕ\≈£îì>±, m~– Ä+Á<Ûä bÂs¡TwüeTTqT #ê{Ï #·÷|æq
Ms¡T&ÉT. n]Ms¡uÛÑj·T+ø£s¡T&ÉT. ‘Ó\T>∑Tyê] dü«‘·+Á‘·´ |ü]s¡ø£åD≈£î b˛sê&çq jÓ÷<ÛäT&ÉT.µµ
` _.mHé. XÊÁdæÔ
ªªWs¡+>∑CÒãT bÕ\q ø±\+˝À yÓTT>∑\T kÕÁe÷»´+ ≈£îø£ÿeT÷‹ |æ+<Ó\T y˚dæ+~. eT‘· yÓ’wüeT´y˚T eT÷\ dü÷Á‘·eTT>± Væ≤+kÕ Á|üeè‘˚Ô
sê»˙‹>± uÛÑs¡‘·esê¸ìŒ |ü]bÕ*+∫q Ws¡+>∑CÒãT≈£î |üø£ÿ˝À ã˝…¢yÓTÆ ôV’≤+<äe<Ûäsêàìï ñ<ä∆]+∫ C≤rj·T Á|üuÛÑT‘ê«ìï kÕú|æ+∫qyê&ÉT ` n≥T
eTVü‰sêh+˝À #ÛÁ· ‘·|‹ü •yêJ ø£ìŒkÕÔ&TÉ . n{≤¢>π $C≤rj·T Á|üuTÑÛ ‘·« ô|’XÊ∫ø£ $\j·THê{≤´ìï n+‘·yTÓ T+~+#·&ÜìøÏ Ç≥T <äøD åÏ uÛ≤s¡‘+· ˝Àq÷
n{Ϻ Á|üj·T‘êï\T #˚dæq yê¬s+<äs√ e⁄Hêïs¡T. düsê«sTT bÕ|üqï≈£L&Ü ‘Ó\+>±D≤˝À ‘·Ts¡Twüÿ\ <äeTq ˙‹ì H˚\eT≥º+ #˚j·T&Üì¬ø’ ‘·q s¡ø±Ôìï
Vü≤$düT‡>± <Ûës¡y√dæq neTs¡Ms¡T&ÉT $|ü¢eCÀ´‹µµ
` &܈ˆ ù|sê«s¡+ »>∑Hêï<∏+ä
eT\¢+|ü*¢ k˛eTX‚Ks¡ X¯s¡à ‘·sê«‘· bÕ|üqïJ$‘· Áø£e÷ìï n+‘· yêdüÔ$ø£+>± |ü]o*+∫q eTs=ø£ eTVü‰qTuÛ≤e⁄&ÉT &Ü. _s¡T<äTsêE sêeTsêE,
Ms¡T bÕ|üqï #·]Á‘·qT eTTs¡T>∑Tq ô|{Ϻq Á≈£Ls¡yÓTÆq #·]Á‘· Nø£{Ï <ës¡T\ yÓ+≥ |üj·Tì+#ês¡T. n˝≤ |üj·Tì+∫ ø=‘·Ô ‘·sêìøÏ y=ø£ ~${°
n+~+#ês¡T. Ms¡T #·÷|æq yÓ\T>∑T˝ÀH˚ bÕ|üqï #·]Á‘· ø=+‘·es¡¬ø’Hê düJe+>± eTq>∑\T>∑T‘·Tqï~.
ªª‘·≈£îÿe ≈£î\eTTq »ìà+∫ ø£\T¢^‘· eè‹Ô>±, yÓTT<ä≥ ã‹øÏq bÕ|ü&ÉT, ‘Ó\T>∑T<˚X¯eTTqT >∑&É>∑&É˝≤&ç+#·T≥j˚T ø±ø£ &Ûç©¢ #·Áø£e]ÔøÏ ôd’‘·eTT
rs¡ì düeTdü´>± |ü]D$T+∫Hê&Éqïn‘·ì <ÛÓ’s¡´kÕVü≤düeTT\T Ms¡$Áø£eTeTT\T ø=ìj·÷&É<ä–q$.µµ
` &܈ˆ _s¡T<äTsêE sêeTsêE
ªªWs¡+>∑CÒãT bÕ\Hê ø±\+˝À ø£\T¢^‘· eè‹Ô<ë«sê J$+#˚ düsê«sTT bÕ|üqï ‘·Ts¡ø£ düsê›s¡T\qT m~]+∫ Á|ü»\≈£î s¡ø£åD sTT∫Ãq eTVü‰Ms¡T&Éì
ù|πs>±+#ê&ÉTµµ.
` j˚T≥T≈£L] ã\sêeTeT÷]Ô
yÓ\eT ≈£î\ >∑Ts¡Te⁄\T #Óù|Œ ø£<ä∏
y=ø£s√E bÕ|üqï ôd’Hê´_Ûeè~∆, sê»´$düÔs¡D˝À uÛ≤>∑+>± ‘·q ôd’q´+‘√ dü÷sês¡+ #Ós¡Te⁄ ø£≥ºMT~ qT+&ç edüTÔHêï&ÉT. #Ós¡Te⁄
ø£≥ºMT<ä Äπsdæq Ns¡ n+<ëìøÏ eTT>∑T∆&Éj·÷´&ÉT. sTT+‘· n+<äyÓTÆq Ns¡qT ø£≥Tº≈£îqï Ád”Ô ≈£L&Ü n+<ä+>± e⁄+≥T+<äì ePVæ≤+#·T≈£îHêï&ÉT.
#êø£* yê]ì bÕ*∫ Ä Ns¡ jÓTe]~? ÄyÓT≈£î $yêVü≤yÓTÆ+<ë? nì Á|ü•ï+#ê&ÉT. Ns¡ yÓ\eT <=s¡ ≈£L‘·T]<ä˙ ÄyÓT≈£î sTT+ø± $yêVü≤+
ø±˝Ò<äì yê] <ë«sê ‘Ó\T≈£îHêï&ÉT. ‘êqT ePVæ≤+#·T≈£îqï Ád”Ô n+<ëìï dü«j·T+>± #·÷&É<ä\∫ s¡Vü≤dü´+>± dü÷sês¡+ yÓ\eT<=s¡ >∑&ç˝À|ü\
e⁄qï ∫+‘· #Ó≥Tºô|’ ¬s+&ÉT yÓHÓï\ sêÁ‘·T\T |ü&ç>±|ü⁄\T |ü&ܶ&ÉT. ¬s+&Ée s√E Ä j·TTe‹ <äs¡Ùq$T∫Ã+~. bÕ|üqï ePVæ≤+#·T≈£îqï $<Ûä+>±H˚
Ä j·TTe‹ n‹˝Àø£ kÂ+<äs¡´+‘√ n\sês¡T‘·Tqï~. ÄyÓTqT ô|[¢ #˚düTø√<ä\∫ <=s¡≈£î ø£ãTs¡T |ü+|æ+#ê&ÉT. sT÷ yês¡Ô $qï yÓ\eT <=s¡
Vü≤‘êX¯ó&Ó’, bÕ|üqï≈£î uÛÑj·T|ü&ç j˚T&Ée ~qeTTq sTT∫à #˚j·T>∑\qì #Ó|æŒ |ü+|æ+#ê&ÉT. ◊<äe s√Eq es¡+>∑˝ŸqT+&ç eT+<äT>∑T+&ÉT ‘Ó|æŒ+∫
y=ø£ >∑~˝À |ü]|æ+#ê&ÉT. ªø±Hê∆Hé ` sTT»®‘·Tµ ø£*–q sT÷ yÓ\eT<=s¡ ‘·q ≈£L‘·T]ì bÕ|üqï≈£î sTT∫à ô|[¢ #˚j·T&É+, n+fÒ ≈£î\V”≤qT&ÉT
ø±e&É+ ø£+fÒ eTs¡DÏ+#·&É+ e⁄‘·ÔeTeTì uÛ≤$+#ê&ÉT. e+XÊ_Ûeè~∆ ø√dü+ #·+{Ï |æ\¢yêDÏí e⁄bÕj·T+ yÓ+≥ y˚Tqe÷eT\ <ä>∑Zs¡≈£î #˚]Ã
eT+<äT>∑T+&ÉT |ü]∫q >∑~˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫ ‘·\T|ü⁄\T _–+∫ ≈£î≥T+ãeT+‘ê Ä‘·àVü≤‘·´ >±$+#·T≈£îHêïs¡T. sTT~ ø√eT{Ï|ü*¢ Áu≤Vü≤àDT\T
sêdæq bÕ|üqï ø£<∏ä. Ms¡T ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢ VüQpsêu≤<é ‘ê\÷ø±˝Àì dü÷sês¡+ yÓ\eT<=s¡\ ≈£î\ >∑Ts¡Te⁄\T.
#·+{Ï |æ\¢yêDÏí <ëdæ y˚Tqe÷eT\ sTT+{ÏøÏ #π̊sà Áø£eT+˝À eP] bı*y˚Ts¡˝À y=ø£ ô|[¢ ãè+<ä+ jÓT<äTsö‘·T+~. sT÷ ô|[¢ãè+<ä+
bÕ|üqï yêπs nì ÁuÛÑ$T+∫ Ä <ëdæ |æ\¢yêDÏí ‘·+π>&ÉT #Ó≥¢˝À¢ <ë∫+~. ‘·+π>&ÉT #Ó≥¢˝À¢ <ë#·&É+ e\q Ä |æ\¢yêì sTT+{Ï ù|s¡T ª‘·+¬>&ɵ ◊+~.
n+‘·≈£îeTT+<äT M] e+X¯düTú\ sTT+{Ï ù|s¡T ª>∑TeTà&ÉeTTµ ª>∑TeTà&ÉyÓ[¢µ nì e⁄+&˚~. ñkÕàìj·÷ j·T÷ìe]Ù{° yÓ’dt #êq‡\sY >± |üì#˚dæq
qe˙‘·sêe⁄ Ç+{Ïù|s¡T ‘·+¬>&É. sT÷ ‘·+¬>&É sTT+{Ï ù|s¡T>∑\ yê] yês¡düT\T H˚{Ïø° dü÷sês¡+, J\T>∑T\, ø√‘·T\q&ÉTeT, >√bÕ\|ü⁄s¡+ Á>±e÷\˝À
e⁄Hêïs¡T.
*œ‘·, eTÚìø£ s¡÷|ü+˝À e⁄qï sT÷ ø£<∏äqT |ü]o*ùdÔ bÕ|üqï e´øÏÔ‘ê«ìï ns¡∆+#˚düTø√e#·TÃ. sT÷ dü+|òüT≥q Áø°.X¯. 1687˝À »]–+~.
sT÷ ø£<ä∏ bÕ|üqï≈£î e´‹πsø£+>± nH˚ø£ |ü⁄≥T ºø<£ \ä∏ ‘√ Á|ü#ês¡+ »s¡T>∑T‘·Tqï~. ÄHê{Ï kÕe÷õø£, sê»ø°jT· |ü]dæ‘ú T· \qT nq«sTT+∫ |ü]o*+∫q|ü⁄&˚
yêdüÔyê\qT Á>∑Væ≤+#˚ neø±X¯+ e⁄qï~.
bÕ|üqï qT+∫ düe÷#ês¡+ n+<äT≈£îqï yÓ+≥H˚ dü÷sês¡+ yÓ\eT<=s¡ #·T≥Tº|øü ÿ£ \ e⁄qï <=s\¡ +<ä]˙ |æ*|æ+∫ s¡V≤ü dü´ düe÷y˚X+¯ ìs¡«Væ≤+#ê&ÉT.
e∫Ãq <=s¡\+<äs¡÷ eTTø£Ôø£+sƒ¡+‘√ bÕ|üqïqT jÓT~]+#˚ X¯øÏÔ eTq≈£î ˝Ò<äT ø£qTø£ >ös¡e+>± ≈£L‘·Ts¡Tì∫à ô|[¢ #˚j·TeTì ˝Ò<ä+fÒ |üs¡Te⁄
<äø±ÿ\+fÒ ePs¡T $&ç∫ yÓfi¯¢eTì dü\Vü‰sTT#êÃs¡T. ªø±Hê›Hé` sTT»®‘·Tµ ø£*–q sT÷ ¬s+&ÉT e÷sêZ\T ‘·q >ös¡yêìøÏ uÛÑ+>∑ø£s¡eTì ‘·\∫ #êe⁄H˚
jÓT+#·T≈£îHêï&ÉT. nD>±]q ≈£î˝≤\qT ÄHê{Ï sê#·]ø£ e´edü˝ú À ‘·≈î£ ÿe>± #·÷ùdyês¡ì Bìïã{Ϻ düŒwüºeTe⁄‘·T+~. bÕ|üqï n‘·´+‘· ã\e+‘·T&Éì,
Á|üC≤ã\+ ø£*–q yê&Éì ‘Ó\TdüTÔqï~. <=s¡\+‘ê ø£*dæ Á|üC≤ düMTø£s¡D<ë«sê bÕ|üqïqT jÓT~]+#·e#·TÃ. ø±˙ <=s¡\T ìdü‡Vü‰j·T‘·
Á|üø£{Ï+#ês¡+fÒ Á|ü»\+‘ê bÕ|üqïyÓ’ù| e⁄Hêïs¡qï~ ns¡úeTe⁄‘·Tqï~. nD>±]q≈£î˝≤\ Á|ü»\ eT<䛑·T bÕ|üqï≈£î e⁄+~. ø£qTø£H˚ ã\Á|üjÓ÷>∑+
#˚j·T≈£î+&Ü ≈£L‘·T]ì∫à ô|[fl#˚j·TeTì ø£ãTs¡T |ü+|æ+#ês¡T. >ös¡e+, eTsê´<ä\≈£î ø£≥Tºã&ç e⁄+&É&É+e\¢ <=s¡≈£î ‘·q≈£î uÛÑ+>∑ø£s¡+ ø±ì
$<ÛëHêìï jÓT+#·T≈£îHêï&ÉT. bÕ|üqï eTT+<äT Ä j·TTe‹ jÓTes¡T? $yêVü≤+ nsTT´+<ë? ˝Ò<ë? nH˚ $wüj·÷ìï n&ç– ‘Ó\TdüT≈£îHêqï&ÉT.
n+fÒ j˚T$T{Ï ns¡∆+? ‘êqT ã\e+‘·T&ÉT ø£qTø£ ô|fiË’flq Ád”Ôì ø√s¡T≈£îH˚ dü«uÛ≤e+ø±<äT bÕ|üqï~. ô|’>± ‘·qT ø√s¡T≈£î+fÒ #ê\T jÓT˝≤+{Ï Ád”Ô
nsTTHê |òüs¡yê˝Ò<äT nH˚ yÓTT+&çyÓ’K] ≈£L&Ü bÕ|üqï˝À ˝Ò<äT. ‘êqT ø√s¡T≈£îqï Ád”Ô n+<ä+>± e⁄+&Ü* <=s¡≈£L‘·T¬s’Hê düπs. n+<äTπø ¬s+&ÉT
yÓHÓï\ sêÁ‘·T\T <=s¡>∑&ç˝À e⁄qï ∫+‘·#Ó≥Tº MT<ä Ä j·TTe‹ n+<ëìï #·÷&É&ÜìøÏ ìØøÏå+#ê&ÉT. ¬s+&√s√E sêÁ‹ ø£ì|æ+∫q Ä j·TTe‹
‘êqT }Væ≤+∫q $<Ûä+>± e⁄qï<äì ìsê∆]+#·T≈£îqï ‘·sê«‘˚ ô|[¢#˚düTø√yê\H˚ ø£ãTs¡T n+~+#ê&ÉT. yÓ\eT<=s¡‘√ yÓ’s¡+ e⁄qï bÕ|üqï Ä
j·TTe‹ yÓ\eT <=s¡ ≈£L‘·Ts¡ì ‘Ó*dæ≈£L&Ü ã\e+‘·+>± jÓT‘·TÔø=ì b˛j˚T |üì#˚j·T˝Ò<äT. n+fÒ bÕ|üqï sê#·]ø£e«edüú˝Àì <äTsêàsêZ\ kÕúsTTøÏ
‘·q e´øÏÔ‘ê«ìï ~>∑C≤s¡TÃø=H˚ eTqdüÔ‘·«+ ø±<äì düŒwüºeTe⁄‘·Tqï~. Á|üC≤ã\+ e⁄qïHêj·T≈£î&ÉT ø£qTø£H˚ >ös¡e+>± VüQ+<ë>± Á|üe]Ô+#ê&ÉT.
ÄHê{Ï sê#·]ø£ e´edüú˝À ã\eTTqïyê&ç<˚ sê»´+. Hê´j·T+. n˝≤+{Ï sê#·]ø£ e´edüú˝À e⁄+&ç y=ø£ ÁbÕ+‘êìï ‘·q j˚T\Tã&ç˝ÀøÏ ‘Ó#·T≈£îqï
bÕ|üqï sTT+‘· eTsê´<ä>± Á|üe]Ô+#·&É+ ÄX¯Ãsê´ìï ø£*–düTÔ+~. Á|ü‹ ì‘·´+ ø£wüº|ü&ÉT‘·÷, |üP≥ø√ kÕVü≤dü+ #˚ùd >ö&é≈£î\+˝À |ü⁄≥º&É+e\¢H˚
jÓT<äT{Ïyê] ø£wüºqcÕº\qT ns¡ú+#˚düT≈£îH˚ $XÊ\Vü≤è<äj·T+ bÕ|üqï˝À j˚Ts¡Œ&ç+~. yÓTT‘·Ô+ sê#·]ø£e´edüú˝À sTT+‘· >ös¡e+>± Á|üe]Ô+∫q
bÕ|üqï e+{Ï ‘Ó\T>∑TMs¡T&ÉT eTs=ø£s¡T ø£ì|æ+#·s¡T. nìï sê#·]ø£ e´edüú˝À¢ sêE\T Á|ü»\qT, kÕ{Ï yê]ì <ës¡TD+>± Væ≤+dæ+∫ nDÏ∫y˚dæq
dü+<äsꓤ˝Ò jÓT≈£îÿe. $<˚o, dü«<˚o sêC≤´\T kÕú|æ+∫ yês¡T ‘·eT≈£î q∫Ãq Ád”Ôì ã\e+‘·+>± jÓT‘·TÔø=ìb˛j·÷s¡T. n&ɶ+ e∫Ãq yês¡+<ä]˙
n+‘·yÓTT+~+#ês¡T. Ád”Ô\ ø√dü+ sêC≤´\H˚ HêX¯q+ >±$+#·T≈£îHêïs¡T. eTVü≤eTàBj·TsêE\T, ôd’ì≈£î\T y˚\eT+~ Ád”Ô\qT #Ós¡ã{≤ºs¡T.
ã+B\T>± #˚düTø=ì Væ≤+dæ+#ês¡T. ø±˙ bÕ|üqï n˝≤ Á|üe]Ô+#·˝Ò<äT. nsTTHê nD>±]q ≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q yê&ÉT ø£qTø£ #·]Á‘·qT eÁø°ø£]+#˚
Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊs¡T. ndü‘ê´\H˚ ì»eTì q$Tà+#˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊs¡T. sTT|üŒ{Ïø° #˚düTÔHêïs¡T.
bÕ|üqïãVüQ»q ‘·‘«· +
ÄHê{Ï <äøÿ£ Hé ÁbÕ+‘·+˝À >√˝§ÿ+&É Á|ü<ëÛ q øπ +Á<ä+>± e]ú*¢+~. á ÁbÕ+‘·+ |ü+≥\‘√, <Ûqä sêdüT\‘√ $sêõ*¢+~. yÓTT>∑˝Ÿ bÕ<äTcÕ Ws¡+>∑CãÒ T
ø£sêï≥ø£, eTsêsƒê dü+kÕúHê\ ø£+fÒ >√˝§ÿ+&É ô|’H˚ <äèwæºì πø+ÁBø£]+#ê&ÉT. eTsêsƒê˝À •yêJ‘√ düTBs¡Èø±\+ b˛sê≥+ nq+‘·s¡+ yÓTT>∑\T
ôd’q´+ ø°D
å +Ï ∫+~. á H˚|<ü ´äÛ +˝À ôd’Hê´ìï ã˝Àù|‘·+ #˚|⁄ü ø√e&ÜìøÏ Ws¡+>∑CãÒ T >√˝§ÿ+&Éô|’ <ë&ç ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.n|üŒ{Ïøπ <äøÿ£ Hé ÁbÕ+‘·+˝À
eTTK´+>± ‘Ó\+>±D≤ |üs¡>∑D≤ kÕ>∑T˙{Ï eqs¡T\‘√ $kÕÔs¡yÓTÆq |ü+≥\‘√ dü«j·T+ b˛wüø£ Á>±MTD e´edüú>± s¡÷bı+~ e⁄qï~. sTT~ >∑eTì+∫q
Ws¡+>∑CãÒ T ‘Ó\+>±D≤˝À e⁄qï dü+|ü<qä T ø=\¢>=fºÒ ñ<˚X› +¯ ‘√ >√˝§ÿ+&Éô|’øÏ <ä+&Ó‹Ô e#êÃ&ÉT. düT_Ûøyå£ TÓ qÆ |ü+≥\‘√ <Ûqä sêdüT\‘√ $sêõ\T¢‘T· qï
sTT˝≤+{Ï ÁbÕ+‘êìï Ç+‘·≈£îeTT+<Óqï&É÷ #·÷&É˝Ò<äì Ws¡+>∑CÒãT dü«j·T+>± ‘·+Á&çøÏ sêdüT≈£îqï ˝ÒK˝À ù|s=ÿHêï&ÉT. n≥Te+{Ï dü«j·T+
b˛wüø£e´edüú˝À kÕúìø£ düTuÒ<ës¡T\T, C≤^sê›s¡T\T, <=s¡\T, uÛÑ÷kÕ«eTT\T ∫qï∫qï ôd’Hê´\qT j˚Ts¡Œs¡#·Tø=ì Á|ü»\qT <√#·T≈£îH˚yês¡T.
Á|ü»\ô|’ $|üØ‘·yÓTÆq |üqTï\T y˚dæ, edü÷\T #˚düTÔ+&˚yês¡T. Á|ü»\≈£î s¡ø£åD ø£s¡TyÓ’+~. Ç˝≤+{Ï düeTj·T+˝À >ö&é ≈£î\+˝À |ü⁄{Ϻq bÕ|üqï
kÕ{Ï nD>±]q ≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q Á|ü»\ eT<䛑·T‘√ sê»´ ìsêàD+ #˚dæ, yê]øÏ s¡ø£åD sTT#êÃ&ÉT. bÕ|üqï Ms¡‘ê«ìøÏ Äø£]¸‘·T˝…’q Á|ü»\T
dü«#·Ã¤+<ä+>± n‘·ì nqT#·s¡T\j·÷´s¡T. düVü≤»+>∑H˚ eTVü≤eTàBj·T bÕ\≈£î\ @C…+{Ÿ\T, kÕúìø£+>± e⁄qï nÁ>∑≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q <=s¡\T,
uÛÑ÷kÕ«eTT\≈£î bÕ|üqï ÄÁ>∑Vü≤+ ‘Ó|æŒ+#ê&ÉT. nD>±]q ≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q Á|üC≤ã\+‘√ eè~∆#Ó+<äT‘·Tqï bÕ|üqïqT jÓT<äTs=ÿH˚ X¯øÏÔ˝Òì
nÁ>∑≈£î˝≤\T #Ó&ÉT Á|ü#ês¡+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. bÕ|üqï≈£î eT<䛑·T>± ì*∫q yê]ì nH˚ø£ $<Ûë\T>± Væ≤+dæ+#ês¡T. yê]ì kı+‘· C…’fi¯¢˝À ã+B
#˚XÊs¡T. bÕ|üqïqT jÓT˝≤¬>’Hê n+‘·yÓTT+~+#ê\H˚ ‘·|üq‘√ ì‘·´+ Äsê≥|ü&ܶs¡T. y=ø£|üø£ÿ bÕ\≈£î\ nqTj·÷j·TT\T eTs√|üø£ÿ kÕúìø£
nÁ>∑≈£î\ »MT+<ës¡T\T. M]˝À eTTK´+>± yÓ\eT<=s¡\T. M] Á|üj·T‘êï\qT eeTTà#˚düT≈£î+≥÷ eTT+<äT≈£î kÕ>±&ÉT bÕ|üqï. bÕ|üqïô|’
ã\Á|ü<äs¡Ùq, #Ó&ÉT Á|ü#ês¡+ bÕs¡ø£b˛e&É+‘√ eTs=ø£e÷s¡Z+ ˝Òø£ ˝§+–b˛sTT bÕ|üqïqT n+‘·+ #˚ùd düeTj·T+ ø√dü+ ø±#·T≈£îHêïs¡T.
eTVü≤eTàBj·T #·]Áø±s¡T\T sêdæq sê‘·\qT ã{Ϻ >∑eTìùdÔ Áø°.X¯. 1708˝À es¡+>∑˝Ÿ ø√≥ eTT≥º&ç+∫, ÄÁø£$T+#˚ Hê{ÏøÏ bÕ|üqïôd’q´+ <ë<ë|ü⁄
4y˚\T. n+<äT˝À eT÷&ÉT y˚\≈£îô|’>± ø±\“\+, ◊<äTe+<ä\≈£î ô|’>± n•«ø£ <äfi¯+, bÕ|üqïôd’q´+˝Àì yês¡+‘ê Ä~Û|ü‘·´esêZ\ e\q
‘·s¡‘·sê\T>± |”&Éq≈£î >∑T¬s’qyêπs. n+fÒ nD>±]q ≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q yês¡T. sTT+‘·{Ï Á|üC≤ôd’Hê´ìÁq ì]à+∫q bÕ|üqï ì»yÓTÆq Á|üC≤
Hêj·T≈£îì>±, sêE>± yÓ\T>=+<ë&ÉT. bÕ|üqï ôd’q´+˝À e÷~>∑,e÷\, #êø£˝≤, ≈£îeTà], eT+>∑*, eTTÁ‘êdæ, <ä÷<˚≈£î\ e+{Ï nìï nDÏ∫y˚\≈£î
>∑Ts¡e⁄‘·Tqï ≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q yês¡THêïs¡T. M]˝À Á|ü‹uÛqÑ T #·÷|æq #êø£* düs«¡ qïqT ‘·q Á|ü<ëÛ q nqT#·sT¡ ìÄ #˚dTü ≈£îHêï&ÉT. Á|üC≤#·]Á‘·ø±s¡T˝…’q
C≤q|ü<äT\T ‘·eT bÕ≥˝À¢ yêdüÔyêìï #ê{Ï#ÓbÕŒs¡T. Ä~Û|ü‘·´esêZ\, nÁ>∑≈£î˝≤\ e´‹πsø£‘· eT÷\+>±H˚ sTTìï y˚\eT+~ bÕ|üqïôd’q´+˝À
#˚s¡>∑*>±s¡T. yê] ÄX¯\≈£î nqT>∑TD+>± bÕ|üqï nD>±]q Á|ü»\≈£î s¡ø£åD sTT∫Ã, n_Ûe÷Hêìï #·÷s¡>=Hêï&ÉT. bÕ|üqïø±˝≤ìøÏ eTVü≤eTàBj·T
bÕ\≈£î\, yê] nqT#·s¡T\T yÓ\eT <=s¡\+‘ê y=ø£yÓ’|ü⁄, nD>±]q ≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q yês¡+‘ê bÕ|üqï yÓ’|ü⁄ #˚sês¡T. kÕ{Ï nD>±]q ≈£î˝≤\qT
#˚s¡Bdæ sêC≤´ìï ì] +eT+#·e#·ÃH˚ j·T<ësê∆ìï ÄHê&˚ ìs¡÷|æ+#ê&ÉT bÕ|üqï.
Áu≤Vü≤àD°j·T, nÁ>∑≈£î\ e´‹πsø£‘·‘√H˚ sTT+‘·{Ï $»j·÷ìï bÕ|üqï kÕ~Û+#ê&Éì #Ó|üŒe#·TÃ. bÕ|üqï˝À e⁄qï Áu≤Vü≤àD°j·T e´‹πsø£‘·qT
eT÷&ÉT <äX¯\˝À ìs¡÷|æ+#··e#·TÃ. y=ø£{Ï ≈£î≥T+ã˝À »s¡T>∑T‘·Tqï eT‘ê#êsê\qT e´‹πsøÏ+#ê&ÉT. Á|ü»\+<ä]‘√ ø£\e&ÜìøÏ ø£\T¢‘ê>∑&É+,
e÷+dü+ ‹q&É+ n\yê≥T #˚düT≈£îHêï&ÉT. ¬s+&ÉT nD>±]q ≈£î˝≤\qT #˚s¡Bdæ ô|<ä› ôd’Hê´ìï ì]à+#ê&ÉT. yê] ≈£î≥T+u≤\≈£î ø=ìï
>∑T&ÉT\˝À |üPC≤] ‘·Hêìï sTT#êÃ&ÉT. eT÷&ÉT ‘êqT |ü]bÕ*+∫q 20 j˚Tfi¯fl˝À j˚THê&É÷ >∑T&ç ø£{Ϻ+#·˝Ò<äT. ã\yÓTÆq ø√≥\T, <äTsêZ\T
ø£{Ϻ+#ê&˚ ø±ì Áu≤Vü≤àDT\qT b˛wæ+#˚ <˚yê\j·÷\qT ø£{Ϻ+#·˝Ò<äT. nsTT‘˚ bÕ|üqï˝À e⁄qï >=|üŒ‘·q y˚T$T≥+fÒ ‘êqT düeÁ|ü<ëj·Te´‹πsøÏ
nsTTHê Á|ü»\ uÛÑøÏÔ, $XÊ«XÊ\qT <Óã“rùd |üì#˚j·T˝Ò<äT. eTVü≤eTàBj·TT\T ˝≤>± >∑T&ÉT\T ≈£L\ø=≥º˝Ò<äT. nD>±]q esêZ\≈£î #Ó+~q
<˚e‘·\T m\¢eTà, yÓTÆdüeTà, b˛#·eTà e+{Ï <˚e‘·\ ñ‘·‡yê\qT »]|æ+#ê&ÉT. Ád”Ô <˚e‘·\qT Äsê~Û+#·&É+ ‘·q ‘·*¢ô|’ e⁄qï Áù|eTqT e´ø£Ô+
#˚j·T&É+>± #·÷&Ü*‡ e⁄+≥T+~.
bÕ|üqï e´øÏÔ‘ê«ìøÏ n<ä›+ |üfÒº eTs=ø£ dü+|òüT≥q. sê»´ø±+ø£å‘√ ãj·T\T<π̊s eTT+<äT ‘·*¢<ä>∑Zs¡ <ÛäHêìï rdüTø√e&É+, ‘·+Á&ç ˝Òø£ b˛e&É+‘√
≈£î≥T+ã uÛ≤s¡+ düs¡«eTà MT<ä |ü&ç+~. bÕ|üqï≈£î e⁄qï‘·yÓTÆq >ös¡eÁ|ü<äyÓTÆq J$‘·+ ø£*Œ+#·&ÜìøÏ düs¡«eTà &ÉãT“qT bı<äT|ü⁄ #˚dæ+~.
ø£wüº|ü&ç bı<äT|ü⁄ #˚dæq <ÛäHêìï bÕ|üqï n&ç–q|ü⁄&ÉT sTTe¶ÄìøÏ ìsêø£]+∫+~. sêE ø±e&ÜìøÏ nedüs¡eTj˚T´ ôd’q´+, Äj·TT<Ûë\ø√dü+ ‘·q
sTT+{À¢ <ÛäHêH˚ï rdüTø√yê\qT≈£îHêï&ÉT bÕ|üqï. ìkÕ«s¡ú|üs¡T&ÉT ø±e&É+ e˝Ò¢ kı+‘· ÄdæÔ‘√H˚ ôd’Hê´ìï s¡÷bı+~+#ê\qT≈£îHêï&ÉT. ì»+>±
bÕ|üqï kÕ«s¡ú|üs¡T&Ó’‘˚ ‘·q <Ûäq+ CÀ*øÏ b˛≈£î+&Ü eTT+<äTsTT‘·s¡T\qT ø=\¢>={≤º\qT ø=H˚yê&ÉT. bÕ|üqï ‘·\ô|{Ϻq yÓTT<ä{Ï Á|üj·T ‘·ï+˝Àì
ìC≤sTTrì, dü«#·Ã¤yÓTÆq eTqdüTqT ns¡ú+#˚düTø√e&É+ e\¢H˚ eT+∫ ùdïVæ≤‘·T\T ˇø£#√≥ #˚sês¡T. n+<äTe\¢H˚ ‘·q sê»´ø±+ø£åqT, ÄX¯j·÷ìï
ù|ïVæ≤‘·T\‘√ #Ó|æŒq yÓ+≥H˚ n+^ø£]+#ês¡T. ‘êqT n~Ûø±s¡+ #˚|ü≥º&ÜìøÏ eTT+<äT ‘·q qT+#˚ dü+düÿs¡D yÓTT<ä\T ô|{Ϻq Ä<äs¡Ùe+‘·T&ÉT
bÕ|üqï. J$‘·+ yÓTT‘·Ô+ ‘ê´>∑o*>±, <Û’Ó s´¡ kÕVü≤kÕ\≈£î eTT+<äT+&ç yÓqTBj·Tì BÛXÊ*>± ì\e&É+ e\¢H˚ bÕ|üqïqT düsê›sY bÕ|üqï>± Á|ü»\T
ø=ìj·÷&Üs¡T. ‘êqT ô|fi¯¢#˚düTø√ø£b˛e&É+ dü«+‘· ÄdæÔì j·TT<ë∆ìøÏ Ks¡Tà #˚j·T&É+, ‘·q ÄX¯j·÷ìøÏ kÕ{Ï nD>±]q ≈£î˝≤\qT #˚s¡Bj·T&É+
e+{Ï$ bÕ|üqï kÕe÷õø£ ∫+‘·q≈£î eTT+<äT #·÷|ü⁄≈£î ì<äs¡Ùq+.nD>±]q ≈£î\+˝À |ü⁄{Ϻ, ìkÕ«s¡ú J$>±, Ms¡Tì>±, ‘·sê\T>± C≤q|ü<äT˝À¢
düJe+>± ì*∫q , bÕ|üqïe+{Ï eTs=ø£ ‘Ó\T>∑T Ms¡T&ÉT #·]Á‘·˝À ø£ì|æ+#·&ÉT. bÕ|üqï e´øÏÔ‘ê«ìøÏ#ê]Á‘·ø£ kÕøå±´\T ø=ìï.
b˛‘ês¡+ Á>±e÷ìøÏ #Ó+~q u…’+&É¢ õj·T´s¡T≈£î Áø°.X¯.1676˝À bÕ|üqïªbı>∑XË\¢ø£≥ï+, »$T&çø£µ <ëq+>± Ç#êÃ&ÉT. sT÷ »$T&çø£ eT÷&ÉT
X¯‘êu≤›\ qT+&ç M]>±q,ø£fi≤ ÁbÕMD≤´ìπø >±ø£, kÕúìø£ m\¢eTà |ü{≤ï\T #˚j·T&ÜìøÏ düq<äT>± ˝…øÏÿ+|üã&ÉT‘·Tqï~. sTT+ø± Mfi¯¢ <ä>∑Zs¡ bÕ|üqï
<ëq+ #˚dæq ‘êÁeT|üÁ‘·+ ≈£L&Ü e⁄qï~. »$T&çø£, bı>∑X¯\¢ ø£≥ï+ bı+~q u…’+&É¢ õj·T´s¡T jÓT\¢eTà >∑T&çøÏ |üPC≤].
sTT<˚ ø±\+˝À eTs=ø£ |üPC≤] Ms¡eT\¢j·T´≈£î ≈£L&Ü ªbı>∑XË\¢ø£≥ï+µ bÕ|üqï ãVüAø£]+#ê&ÉT.
s¡Vü≤dü´ J$‘·+ >∑&ÉT|ü⁄‘·qï bÕ|üqï ø=+‘·ø±\+ y=+≥]>± Á|üj·÷DÏ+#·e\dæ e∫Ã+~. n|üŒ{Ïπø yÓ\eT <=s¡\T bÕ|üqïqT jÓT~]+#·˝Òø£
#Ó&ÉT Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T. bÕ|üqï >∑T]+∫ ‘Ó*j·Tì Á|ü»\T Ä ù|s¡T $+fÒH˚ uÛÑj·T|ü&˚yês¡T. n˝≤+{Ï düeTj·T+˝À y=ø£Hê&ÉT bÕ|üqï<ëVü≤+‘√
y=ø£ eP]ø=#êÃ&ÉT. #Ó&ÉT Á|ü#ês¡+ <ë«sê <=s¡\T Á|ü»\qT uÛÑj·TÁuÛ≤+‘·T\qT #˚j·T&É+ e\¢ Á|ü»\T bÕ|üqï≈£î uÛÑj·T|ü&ܶs¡T. sT÷ düeTj·T+˝À
e÷\ ≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q y=ø£ Ád”ÔeTT+<äT≈£î e∫à <ÛÓ’s¡´+>± bÕ|üqïqT sTT+{ÏøÏ ÄVü‰«ì+∫+~. bÕ|üqï≈£î sTTwüºyÓTÆq ø£\T¢qT ‘Ó|æŒ+∫ b˛dæ+~.
BìøÏ dü+‘√w+æ ∫q bÕ|üqï Ä Ád”ÔøÏ >ös¡e+>± düT+ø£] eè‹Ôì sTT#êÃ&ÉT. H˚{øÏ ° düsê«sTT ù|≥˝À áyÓT yês¡dTü \T düT+ø£] eè‹Ôì nqTuÛ$Ñ düTÔHêïs¡T.
sTT+ø=ø£ dü+<äs¡“¤+˝À jÓT\¢eTà |ü{≤ï\≈£î y˚Tb˛‘·TqT sTTdüTÔ+fÒ e⁄qï≥Tº+&ç Ä y˚Tø£b˛‘·T u…~]b˛sTT+~. jÓT+‘· eT+~ Á|üj·T‹ï+∫Hê
n~ <=s¡ø£˝Ò<äT. ∫e]øÏ eTTÁ‘êdæ m\¢j·T´ y˚Tø£b˛‘·TqT |ü{Ϻ ‘Ó∫à jÓT\¢eTà |üP»≈£î uÛÑ>∑ï+ ø±≈£î+&Ü #˚XÊ&ÉT. BìøÏ bÕ|üqï dü+‘√wæ+∫
Á|ü‹|òü\+>± <˚e‘·>∑TfiÀ¢ m\¢j·T´H˚ |üPC≤]>± ìj·T$T+#ê&ÉT. Ç|üŒ{Ïø° m\¢j·T´ yês¡düT\T |üPC≤s¡T\T>± ø=qkÕ>∑T‘·THêïs¡T. sTT˝≤ bÕ|üqï
e´øÏÔ‘·«ìï |ü{Ϻ#˚à mH√ï #ê]Á‘·ø£ |òüT≥q\T yÓ\T>∑T #·÷&Ée\dæ e⁄qï~. J$‘êqTuÛÑe+ qT+∫ e∫Ãq C≤„q+ bÕ|üqï~ nÁ>∑≈£î˝≤\≈£î
e´‹πsø£+>± b˛sê&É{≤ìøÏ nDÏ∫y˚‘·≈£î >∑Ts¡e⁄‘·Tqï nD>±]q ≈£î˝≤\qT #Ó’‘·q´e+‘·+ #˚XÊ&ÉT. ≈£î˝≤\ yêØ>± Hêj·T‘ê«ìï s¡÷kı+~+∫
‘êqTq eTT+<äT+&ç q&ç|æ+#ê&ÉT. Áu≤Vü≤àDT\qT, nÁ>∑≈£î˝≤\qT j˚THê&É÷ <ä] #˚s¡ìe«˝Ò<äT. n+<äTe\¢H˚ ‘êqT nqT≈£îqï~ kÕ~Û+#·>∑*>±&ÉT.
sêC≤´~Ûø±s¡+ #˚|{ ü ºÏ sêE nj·÷´&ÉT.
bÕ|üqï≈£î #·]Á‘·ø±s¡T\T #˚dqæ Á<√V≤ü +
bÕ|üqï #·]Á‘·qT eTVü≤eTàBj·TT\T, Ä+π>¢j·TT\T ‘·eT s¡#·q˝À¢ ìøÏå|üÔ+ #˚XÊs¡T. Ms¡T ø±≈£î+&Ü ‘Ó\T>∑T˝À nH˚ø£ eT+~ |ü]XÀ<Ûä≈£î\T,
s¡#·sTT‘·\T bÕ|üqï >∑T]+∫ sêXÊs¡T. M]˝À ø=+‘·eT+~ C≤q|ü<ä ø£fi≤ø±s¡T\qT ÄÁX¯sTT+#ês¡T. n+<ä]øÏ n+<äs¡T bÕ‘· #·]Á‘·qqT |ü]o*+∫,
$X‚¢wæ+#êπs‘·|üŒ bÕ|üqï m˝≤+{Ï yê&√ #Ó|üŒ˝Òø£b˛j·÷s¡T. ø±s¡D+ #·]Á‘· s¡#·q˝À Ä~Û|ü‘·´ ≈£î˝≤\ >∑T‘êÔ~Û|ü‘·´+ Hê{Ï qT+&ç H˚{Ïes¡≈£î
ø=qkÕ>∑T‘·T+&É≥y˚T. bÕ|üqï #·]Á‘·qT eÁø°ø£]+∫ sêj·T&ÜìøÏ Á|ü<Ûëqø±s¡D+ nD>±]q ≈£î\+˝À |ü⁄≥º&Éy˚Tqì #Ó|üŒe#·TÃ. Á|ü<Ûëq+>± uÛ≤s¡‘·<˚X¯
#·]Á‘· s¡#·q˝À Áu≤Vü≤àDT\ Ä~Û|ü‘·´y˚T ø=qkÕ>∑T‘·Tqï~. n+<äTe\q nD>±]q ≈£î˝≤\ #·]Á‘·\T eTÚœø£+>± C≤q|ü<äT\ ø£fi≤s¡÷bÕ\˝À
J$+∫ Áø£eT+>± ø°åDÏ+∫ b˛j·÷sTT. nD>±]q ≈£î˝≤\ #·]Á‘·\qT C≤q|ü<äT\ qT+&ç ùdø£]+∫ *œ‘·s¡÷+˝ÀøÏ ‘·#˚à Á|üj·T‘êï\T dü¬s’q
Ø‹˝À »s¡>∑>∑ b˛e&É+‘√ ø±˝≤qT>∑TD+>± n$ Áu≤Vü≤àD°ø£+ #Ó+<äsTT. sTT|üŒ{Ï ø£fi≤s¡÷bÕ\˝À ÁãVü≤àD°qs¡D #Ó+<äì s¡÷|ü+ y=ø£ÿ{Ï ø£ì|æ+#·<äT.
n˝≤+≥|ü⁄Œ&ÉT M{Ï qT+&ç Äj·÷ ≈£î˝≤\ e⁄‘˚Ô»+ bı+<˚ neø±X¯y˚T ˝Ò<äT. nD>±]q ≈£î˝≤\≈£î á ms¡Tø£ ˝Òø£b˛e&É+‘√ sTT+‘· $|ü‘·TÔ
»]–b˛sTT+~.
nq>±]q≈£î˝≤\T sTT|üŒ{Ϭø’Hê #·]Á‘·qT dü¬s’q ø√D+˝À |ü]o*+∫ yêdüÔyê*ï eTT+<äT ‘·sê\≈£î n+~+#· >∑*–q|ü⁄Œ&˚ Äj·÷
≈£î˝≤\ ◊ø£´‘·qT ÁbÕ‹|ü~ø£q @s¡Œ&ÉT‘·T+~. >∑‘· #·]Á‘·qT |ü]o*+#˚ eTT+<äT yê{Ïì mes¡T sêXÊs¡T?n+fÒ @ eT‘ê\T`≈£î˝≤\
s¡#·sTT‘·\T`@≈£î˝≤\T, eT‘ê\≈£î dü+ã+~Û+∫qyê] >∑T]+∫ sêXÊs√ ‘Ó\TdüT≈£î+fÒH˚ ø±ì yêdüÔ$ø£#·]Á‘· yÓ\T>∑T˝ÀøÏ sê<äT. sT÷ ìsê∆s¡D
$+‘·>± ‘√#e· #·TÃø±˙ yêdüÔe+sTT<˚. uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘· s¡#q· ÄkÕ+‘·+ eTVü≤eTàBj·TT\T, Áu≤Vü≤àDT\T, ˝Ò<+ä fÒ M] Ä~Û|‘ü ê´ìï n+^ø£]+∫q
Ä+>∑¢ #·]Á‘·ø±s¡T\ ÄBÛq+˝À e⁄qï~. eTTK´+>± ‘Ó\T>∑TÁbÕ+‘·+ sT÷ s¡ø£yÓTÆq <Û√s¡DÏ˝ÀH˚ ø=qkÕ–+~. sTT+<äT≈£î _ÛqïyÓTÆq #·]Á‘·jÓTø£ÿ&Ü
(C≤q|ü<äT\˝À ‘·|üŒ)ø£ì|æ+#·<äT. dü]>±Z düsê«sTT bÕ|üqï≈£î ≈£L&ÜsTT<˚ Á<√Vü≤+»]–+~. bÕ|üqï >∑T]+∫ eTVü≤eTàBj·T #·]Á‘·ø±qT\T sêdæ+~
‘·≈£îÿy˚ nsTTHê <=+>∑, ã+~b˛≥ì dü‘ê´ìï eÁø°ø£]+#ês¡T. M] sê‘·\qqTdü]+#˚ Ä+>∑¢ #·]Á‘·ø±s¡T\T dü÷Árø£D\T #˚XÊs¡T. sTT+ø± eTT+<äT≈£î
q&ç∫ ndü‘ê´ìï dü‘·´+>± <ÛäèMø£]+#˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊs¡T. M] ñ<˚›XÊ\qT ‘Ó\T>∑T #·]Á‘· ø±s¡T\T $»j·Te+‘·+>± HÓs¡y˚sêÃs¡T. øÏ+~≈£î˝≤˝…’q
n‘·´~Ûø£ Á|ü»\T #·]Á‘·qqT #·÷ù| |ü<ä∆‹ì e÷s¡TÃø√ø£b˛‘˚ sT÷ |ü<ä∆‹˝À e÷s¡TŒsê<äT.
kÕúìø£+>± dü«‘·+Á‘·+ Á|üø£{Ï+#·Tø=ì yÓTT>∑˝Ÿ bÕ\≈£î\≈£î e´‹πsø£+>± ‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚dæq Ms¡T\+<ä]ì eTVü≤eTàBj·T #·]Á‘·ø±s¡T\T <=+>∑\T,
ã+~b˛≥T¢>± ∫Á‹+#ês¡T. 17e X¯‘êã›+˝À yÓTT>∑\T bÕ\≈£î&Ó’q Ws¡+>∑CÒãTqT y=ø£#√≥ ì\T˙j·T≈£î+&Ü #˚dæ eTsêsƒê ÁbÕ+‘êìï C≤>∑è‘·+
#˚XÊ&ÉT. •yêJ, >√˝§ÿ+&É ÁbÕ+‘êìï ‘·q ÄBÛq+˝ÀøÏ ‘Ó#T· Ãø=ì bÕ*+#ê&ÉT bÕ|üqï. á sTT<äs› T¡ Ms¡T\qT eTVü≤eTàBj·T #·]Á‘·ø±s¡T\T ‘·eT
dü«eT‘ê_Ûe÷q+‘√ <=+>∑\T, ã+~b˛≥T¢>± e]í+#ês¡T. yêdüÔyê\qT |ü]XÀ~Û+#·≈£î+&Ü eTVü≤eTàBj·TT\T sêdæq Á>∑+<∏ë\H˚ Ä+>∑¢ #·]Á‘·ø±s¡T\T
nqTdü]+#ês¡T. <äø£ÿHé ÁbÕ+‘·+˝À $<˚o bÕ\≈£î\≈£î e´‹πsø£+>± b˛sê&çq Ms¡T\ >∑T]+∫ ndü‘ê´\qT Á|ü#ês¡+ #˚j·T>±, ‘·eT n~Û|ü‘ê´ìï
bÕ|üqï #·]Á‘·qT Áu≤Vü≤àD #·]Á‘·ø±s¡T\ nã<ë∆\qT Á|ü#ês¡+ #˚dæ eTqT<Ûäsêàìï ‘·eT s¡#·q˝À¢ ø=qkÕ–+#ês¡T.
•yêJì Ms¡Tì>±, Væ≤+<ä÷ kÕÁe÷»´ H˚‘·>± e]í+∫q Áu≤Vü≤àD #·]Á‘·ø±s¡T\T bÕ|üqï $wüj·T+˝À $eø£åqT bÕ{Ï+#ês¡T. ø±s¡D+ bÕ|üqï
‘êqTj˚T*q 20 j˚Tfi¯¢˝À j˚THê&É÷ Áu≤Vü≤àDT\qT Ä<ä]+#·˝Ò<äT. Á|ü‘˚´ø£ sêsTTr\T yê]øÏ Á|üø£{Ï+#·˝Ò<äT. ø£˙dü+ yê] b˛wüD≈£î <˚yê\j·÷\T
ø£{Ϻ+#·˝Ò<äT. eT&ÉT\T, e÷Hê´\T Çe«˝Ò<äT. n+<äTπø bÕ|üqï #·]Á‘·qT yês¡T sêj·T˝Ò<äT. ø=+‘·eT+~ sêdæq #·]Á‘·qT eÁø°ø£]+#êyês¡T.
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À nìï j·TT>±˝À¢q÷ Áu≤Vü≤àDT\ Ä~Û|ü‘·´+ Á|ü‘·´+ø£å+>±, ˝Ò<ä+fÒ |üs√ø£å+>± kÕ–+~. Áu≤Vü≤àD Ä~Û|ü‘ê´ìï ÄyÓ÷~+#·ì
sêC≤´\qT <ä÷wæ+∫, ˝Ò<ä+fÒ #·÷d” #·÷&Éq≥T¢ q{Ï+∫ #·]Á‘·˝À kÕúq+ ˝Ò≈£î+&Ü #˚XÊs¡T. nìï ø±˝≤˝À¢qT #·]Á‘· s¡#·q˝À eT‘ê~Û|ü‘·´+
#√≥T#·TdüT≈£îqï~. n+<äTe\q uÛ≤s¡‘· <˚X¯+˝À yÓTC≤]{° Á|ü»\T #·]Á‘·˝À #√≥T dü+bÕ~+#·˝Òø£ b˛j·÷s¡T. Á|ü»\qT Væ≤+dæ+∫ |ü≥ºD≤\qT,
Á>±e÷\qT <√#·T≈£îqïyê]ì sêE\T #·Áø£es¡TÔ\T, Ms¡T\T, kÕÁe÷»´H˚‘·\T>± e]í+#·>± ‘·eTqT Ä<ä]+∫ì sêE\qT #·]Á‘·V”≤qT\T>±
∫Á‹+#ês¡T. ø±s¡D+ #·]Á‘· s¡#·Hê $<ÛëqeT+‘ê eT‘·, ≈£î\ Ä~Û|ü‘·´+ ô|’H˚ Ä<Ûës¡|ü&ç ø=qkÕ–+~.
‘Ó\T>∑T ÁbÕ+‘êìï bÕ*+∫q yês¡+<äs÷¡ dü+|ü<qä T <√#T· ≈£îì , y˚\eT+~ì #·+|æ Ä~Û|‘ü ´· yê<äT\j·÷s¡T. Ms¡+<äs÷¡ Ms¡T\T>± #·Áø£es¡TÔ\T>±
#·˝≤eTDÏ nj·÷´s¡T. sTT<ä+‘ê ÄHê{Ï sê»˙‹˝À uÛ≤>∑eT+{≤s¡T ø=+‘·eT+~. eT] bÕ|üqï ≈£L&Ü ÄHê{Ï sê»˙‹˝À uÛ≤>∑+>± <Ûäqe+‘·T\qT,
eTTdæ¢+ düsê›s¡T\qT, uÛÑ÷kÕ«eTT\qqT <√#·T≈£îì ù|<äÁ|ü»\≈£î eTTK´+>± nD>±]q ≈£î˝≤\≈£î |ü+∫ô|{≤º&ÉT. bÕ|üqï #·]Á‘·˝À m+<äT≈£î
Ms¡T&ÉT ø±˝Òø£ b˛j·÷&ÉT? sT÷ s¡ø£yÓTÆq $eø£å m+<äT≈£î #·÷|ædüTÔHêïs¡T?M{ÏøÏ düe÷<ÛëHê\T #·]ÁqT sêdæq yês¡T jÓTes¡T?j˚T eT‘·+, @
≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q yês¡T n$ #·÷dæ q|ü⁄Œ&ÉT <=s¡T≈£î‘êsTT. Ws¡+>∑CÒãT Áu≤Vü≤àDT\qT #˚s¡Bj·T˝Ò<äT. ø£qTø£ n‘·ì MT<ä e⁄qï ø√|ü+‘√ bÕ|üqï
>∑T]+∫ sêXÊπs ‘·|üŒ yêdüÔyê\qT sêj·÷\H˚ ñ<˚›X¯+‘√ ø±<äT. ‘Ó\T>∑T˝À #·]Á‘·qT sêdæq yês¡+<äs¡÷ Áu≤Vü≤àDT\qï~ >∑eTì+#ê*‡q $wüj·T+.
kÕ«$T <Ûäs¡àrs¡ú Á|üø±s¡+`
ªªˇø£ C≤‹ ìsêà‘·>± •yêJøÏ mH√ï n<äT“¤‘·yÓTÆq \ø£åD≤\THêïsTT. yÓTTø£ÿy√ì <ÛÓ’s¡´+‘√ j·TT<ä∆+#˚j·T>∑\ ôd’ì≈£î&ÉT, ôd’Hê´<Ûä´≈£åî&ÉT, ‘Ó*yÓ’q
bÕ\HêdüeTs¡T∆&ÉT. nsTT‘˚ u≤\´+˝À ‘·q MT<ä |ü&çq Áu≤Vü≤eTD Á|üuÛ≤e+ qT+&ç mqï&É÷ ãj·T{ÏøÏ sê˝Ò<äT. ‘·q sêC≤´ìï Áu≤Vü≤àDT\
bÕ‘·<ëÁø±+‘·+ #˚XÊ&ÉT. ø£åÁ‹j·T‘ê«ìï ÄyÓ÷~+#·&É+ <ë«sê ≈£î\ e´edüúqT ÄyÓ÷~+#ê&ÉT. Áu≤Vü≤àDT\≈£î ~yêqT\T>± |ü⁄s√Væ≤‘·T\T>± e⁄+&˚
Vü≤≈£îÿqT >∑T]Ô+#ê&ÉT.µµ
 bÕ|üqï ‘·q sêC≤´ìïÁu≤Vü≤àDT\ bÕ<ëÁø±+‘·+ #˚j·T˝Ò<äT. n+<äTπø yês¡T Äj·Tq≈£î kÕúq+ ø£*Œ+#·˝Ò<äT. bıs¡bÕ≥Tq, ‘·|üŒì dæú‹˝À
ø£*Œ+∫Hê bÕ|üqïqT nee÷ì+#ês¡T. bÕ|üqï ‘·q sêC≤´ìï nq>±]q ≈£î˝≤\≈£î ÁX‚jÓ÷sê»´+>± eT*#ê&ÉT. yê] ø√dü+ J$+#ê&ÉT.
n+<äTe\¢H˚ C≤q|ü<Tä \T ‘·eT eTÚœø£ #·]Á‘·˝À bÕ|üqïqT Ms¡Tì>± nq>±]q ≈£î˝≤\ Hêj·T≈£îì>± düJe+>± ‘·eT Vü≤è<äj÷· \˝À ì\T|ü⁄≈£îHêïs¡T.
bÕ|üqï nÁ>∑≈£î˝≤\ eTVü≤eTàBj·T bÕ\≈£î\≈£î e´‹πsø£+>± b˛sê≥+ #˚XÊ&ÉT. nìï s¡+>±˝À¢q÷ kÕ{Ï nD>±]q≈£î˝≤\πø ÁbÕ<Ûëq´‘· sTT#êÃ&ÉT.
Áu≤Vü≤àDT\qT<ä>∑Z]øÏ #˚s¡ìe«˝Ò<äT. yê]øÏ e´‹πsø£+>± nD>±]q ≈£î˝≤\ <˚e‘·\qT Áb˛‘·‡Væ≤+∫, <˚yê\j·÷\˝À ns¡Ãø£‘·«+ ≈£L&Ü nD>±]q
≈£î˝≤\πø n|üŒ–+#ê&ÉT. n+<äTπø Áu≤Vü≤àD #·]Á‘·ø±s¡T\ #ê]Á‘·ø£ Á<√Vü‰ìøÏ, eTVü≤eTàBj·TT\≈£î e´‹πsø£+>± b˛sê&ç yê]øÏ X¯Á‘·Tej·÷´&ÉT.
Áu≤Vü≤àDT\T ‘·eT≈£î >∑Tfi¯ó¢ ø£{Ϻ+∫, e÷Hê´\T sTT∫Ãqyê]ì, <Ûäq+, ãVüQe÷Hê\T |ü+∫q yê]ì Äø±XÊìøÏ m‹Ô sêXÊs¡T. Áu≤Vü≤àDT\qT
Á|ü»\‘√ düe÷q+>± #·÷dæ Á|ü‘˚´ø£ sêsTTr\T ø£*Œ+#·ì sêE\qqT, sêC≤´\qT yê] #·]Á‘·\qT eÁø°ø£]+∫ sêdæq #·]Á‘· ì+&Ü ø£ìŒkÕÔsTT.
Áu≤Vü≤àDT\ Ä~Û|ü‘ê´ ìï ÄyÓ÷~+#·ì j˚T sê#·]ø£ e´edüúqT ø=qkÕ>∑˙j·T˝Ò<äì #·]Á‘· s¡TEe⁄ #˚düTÔqï~. sT÷ |ü]dæú‹ H˚{Ïø° ø=kÕ>∑T‘·÷
e⁄+&É&É+ BìH˚ ã\|üs¡TdüTÔqï~. n+<äTø£qT>∑TD+>∑H˚ Áu≤Vü≤àD, nÁ>∑≈£î\ s¡#·sTT‘·\T bÕ|üqïqT ªyê&ÉTµ....ªM&ÉTµ n˙ ã+~b˛≥T <=+>∑ì, Ád”Ô
˝À\T&Éì ndü‘ê´\T Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T. #˚düTÔHêïs¡T. sT÷ <Û√s¡DÏì nD>±]q ≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q #·]Á‘·ø±s¡T\T ìs¡dæ+#ês¡T. M] |üø£åbÕ‘· yÓ’K]ì
Á|ü»\eTT+<äT ì\u…{≤ºs¡T. C≤q|ü<ä ø£fi≤ø±s¡T&ÉT _. sêeTsêE >±s¡T sêdæq≥T¢`
ªª>√s¡+‘·\T ø=+&É‘·\T #˚dæ n‘·&çì eT‘· bÕøÏåø£<äèw溑√ eTTdæ¢+ #·]Á‘·ø±s¡T\ eTVü‰Á≈£Ls¡Tì>± ∫Á‹+#ês¡Tµµ
ªªÇ+‘· <˚X¯eTTqT, Ç+‘·eT+~ bÕ\≈£î\qT >∑&É>∑&É˝≤&ç+∫q yêìì πøe\eTT ˙#·Tì>∑, ã+~b˛≥T <=+>∑j·T>∑T, Á≈£Ls¡T&É>∑T,eT÷s¡Tâ&É>∑T
bÕ|ü&ÉT>± ÁyêdæHês¡T. n‘·ì j·TqT#·s¡T\‘·´<äT“¤‘·eTT>± ‘·|æŒ+#·Tø= bÕ]b˛e⁄ |òüT≥ºeTT\+<äT <=+>∑e˝… yÓ÷dü>±+Á&Ée˝… bÕ]b˛sTTHês¡ìj·TT,
ùdq\T |üsêuÛÑ÷‘·eTT˝…’ jÓ÷&çb˛sTT yÓìÃ∫à e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT πøe\eTT ‹]– e#ÓÃqqT e÷≥\‘√ ≈£î¢|üÔ|ü]∫Hê&ÉT. bÕ|üì #˚‹˝À #·ìb˛sTTqyê]ì,
‘·Ts¡ø£\qT Ms¡dü«s¡ZeTT\+ø£]+∫qìj·TT, j·TT<ä∆$Vü≤‘·T˝…’Hês¡ìj·TT >ös¡eeTT>± #Ó|æŒ, bÕ|üì ôd’q´eTT HêX¯qyÓTÆHês¡ìj·TT, ø√≥>√&É\T H˚\
eT≥ºeTj·TjÓT´qìj·TT #Ó|üŒqT. ‘·Ts¡ø£ düsê›s¡T\qT;ÛeT|üsêÁø£eTT\T>± (s¡TdüTÔyÓTTkÕì nq>± n|üs¡s¡TdüTÔeTT\T>±) ∫Á‹+∫ bÕ|üì <√|æ&ç
<=+>∑>± ∫Á‹+#ês¡T. ø£qTø£ M] Áyê‘·\T bÕøÏåø£eTT\T>± uÛ≤$+#·e#·TÃqTµµ. K|ò”U≤Hé nH˚ eTVü≤eTàBj·T #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT yÓTT>∑\T\ bÕ\qô|’
‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚dæq yês¡+<ä]ì <ë] <√|æ&û<ës¡T\T>±, Á≈£Ls¡T\T>± <=+>∑\T>± ∫Árø£]+∫, eTTdæ¢+ bÕ\≈£î\qT e÷Á‘·+ kÕÁe÷C≤´~ÛH˚‘·\T>±,
Ms¡T\T>± sêXÊs¡T. sTT‘·ì eT‘ê_Ûe÷HêìøÏ Vü≤<äT›\T ˝Ò≈£î+&Ü b˛j·÷sTT. #·]Á‘·qT ‘·q sTTcÕºqqTkÕs¡+>± eT*∫, ø£≥Tºø£<∏ä\qT Á|ü#ês¡+
#˚XÊ&ÉT. U≤|ò”U≤Hé sê‘·\H˚ #ê˝≤ eT+~ #·]Á‘· ø±s¡T\T ‘·eT s¡#·q\≈£î Ä<Ûës¡+>± rdüT≈£îHêïs¡T. KHé eTVü≤eTàBj˚T‘·s¡T\ Ms¡‘ê«ìï
düVæ≤+#·˝Òø£b˛j·÷&ÉT. Ç‘·ì ‘·|ü⁄Œ&ÉT eÁø°ø£s¡D≈£î ã˝…’q nH˚ø£ eT+~˝À •yêJ‘√ bÕ≥T bÕ|üqï y=ø£s¡T. Ç‘·ì bÕøÏåø£ <äèwæºì &Ü. _s¡T<äTsêE
sêeTsêE |üdæ>∑{≤ºs¡T.
ªª<Ûqä eTT ø=s≈¡ î£ #·]Á‘·˝À nø£ÿqT, |ü<eä TT˝À ‘·*ì¢ Væ≤+dæ+∫q≥T¢qï~. ‘·*H¢ √, nø£ÿH√ á Ø‹>± Væ≤dæ+∫Hê yê&É{ºÏ Á≈£Ls¡T&˚jTÆÓ j·TT+&Ée\qqT≥
e÷Á‘·eTT dü]ø±<äT. n‘·&ÉT <ÛäqeTTqT ø√]q~ @ p<äeTTqø√, $˝≤düeTTqø√ ø±<äT. ôd’q´eTT ø=s¡≈£î. sê»´ø±+ø£å m+‘·˝Òdæ |üqT\HÓ’qqT
#˚sTT+#·>∑\<äT. #·Áø£es¡TÔ\T, eTVü‰sêE\T sê»´eTTø=s¡¬ø’, ‘·+Á&ÉT\qT ø=&ÉT≈£î\T, ø=&ÉT≈£î\qT ‘·+Á&ÉT\T, sêE\qT eT+Á‘·T\T, <ä+&ÉHê<ÛäT\T
#·+|æ, #·+|æ+∫q |òüT≥ºeTT\T Á|ü|ü+#· #·]Á‘·eTTq ô|≈£îÿ\Tqï$. yêìj·T+~~jÓTTø£{Ï. ø=\¢>=≥Tº≥j·TqTq~ Á|ü‹ ã\eTT >∑\ sêE
ã\V”≤qT&É>∑TsêEô|’ ã&çq|ü⁄Œ&ÉT #˚dæq |üìj˚T! #·]Á‘·j·T+<äTqï≥T¢ bÕ|ü&ÉT X¯Á‘·Tsê»´eTT\ô|’ ã&ç ø√≥\T u§ø£ÿdüeTT\T, <ÛäHê>±s¡eTT\T
ø=\¢>={Ϻj·TT+&ÉTqT. n+‘˚ø±ì <ë]<√|æ&ç<ës¡T e÷Á‘·eTT ø±&ÉT. n~ j·÷‘·ì eè‹Ô >±<äT.µµ
bÕ|üqï Ms¡Tì>±, nD>±]q ≈£î˝≤\qT ÄHê&˚ dü+|òüT{Ï‘·+ >±$+∫ Ä~|ü‘ê´ìøÏ e´‹πsø£+>± b˛sê&ç sêC≤´~Ûø±s¡+ #˚|ü{≤º&ÉT. bÕ|üqïqT
Ä<äs¡Ù+>± rdüTø=ì >ö&é≈£î\+ j˚Tø£+ ø±≈£î+&Ü X¯Á‘·Te⁄ |üìïq ≈£îÁ≥˝À ∫≈£îÿ≈£îì $\$\ ˝≤&ÉT‘·Tqï~. H˚{Ïø° #·]Á‘· V”≤qT\T>± #·˝≤eTDÏ
ne⁄‘·Tqï~. ø±˙ bÕ|üqï J$‘·+˝À j˚THê&É÷ X¯Á‘·Te⁄\≈£î ∫ø£ÿ˝Ò<äT. ∫e]øÏ eTs¡D+˝À ≈£L&Ü.
 bÕ|üqï #·]Á‘·≈î£ düJe kÕøå±´\T

bÕ|üqï yÓTT≥ºyTÓ T<ä≥ ø£{º+Ï ∫q düsê«sTTù|≥ bÕ|üqï yÓTT≥ºyTÓ T<ä≥ ø£{º+Ï ∫q düsê«sTTù|≥
ø√≥ eTTK<ë«s¡+ (Áø°.X¯. 1675 ÁbÕ+‘·+) ø√≥ ãTs¡TE (Áø°.X¯. 1675 ÁbÕ+‘·+)

ø£Ø+q>∑sYõ˝≤¢ VüQkÕïu≤<é˝À m\¢eTà >∑T&ç ‘ê{Ïø=+&É >∑T≥º øÏ+<ä ì]à+∫q s¡ø£åD

e\j·T+

ø£ Ø +q>∑ s Y õ˝≤¢ Vü ≤ kÕïu≤<é ˝ À eP] ‘ê{Ïø=+&É Á>±eT+˝À >∑T≥ºMT<ä

q&ÉTeT bÕ|üqï ì]à+∫q ãTs¡TE bÕ|üqïø£{ºÏ+∫q sê‹ø√≥
 ‘ê{Ïø=+&É >∑T≥º MT~ s¡ø£åD ø√dü+ ø£{Ϻq bÕ|üqï Äj·TT<Ûä ø£sêà>±s¡+˝À ‘·j·÷¬s’q
Á|üVü≤Ø >√&É
eTs¡|òæs¡+–

‘ê{Ïø=+&É >∑T≥º MT<ä bÕ|üqï ì]à+∫q

ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢ VüQkÕïu≤<é˝À bÕ|üqï ø√≥ eTTK<ë«s¡+
‘·q sTTwüº<Ó’e+ m\¢eTà≈£î #˚sTT+∫q
|ü⁄sê‘·q eT{Ϻ $Á>∑Vü≤+

‘ê{Ïø=+&É >∑T≥º MT<ä bÕ|üqï ì]à+∫q

eTs¡|òæs¡+–ì ì*ù| sê‹ kÕº+&é
#Óø&˘ Ü´+
 œ˝≤cÕ|ü⁄s¡+ Á>±eT+˝À sê‹ø√≥ ˝À|ü*
eTTK<ë«s¡+KK œ˝≤cÕ|ü⁄s¡+ Á>±eT+˝À sê‹ø√≥
s¡Vü≤dü´e÷s¡Z+

œ˝≤cÕ|ü⁄s¡+ Á>±eT+˝À sê‹ø√≥˝À |òæs¡+>∑T\ œ˝≤cÕ|ü⁄s¡+ Á>±eT+˝À

Á|üj÷Ó >±ìøÏ nqTe⁄>± ìsêàD≤\T sê‹ø√≥˝Àe⁄qï q&ç$T ãTs¡TE

$ø√º]j·÷
n˝ŸãsYº (\+&ÉHé
qT+&ç) »>∑Bwt
$T‘·Ô˝Ÿ ùdø£]+∫q
Hê{Ï bÕ|üqï
düeTø±©≈£î&ÉT
y˚dæq ∫Á‘·|ü≥+.
Áø°.X¯ 1708 @Á|æ˝Ÿ 1 q bÕ|üqï
ÄÁø£$T+∫q es¡+>∑˝Ÿ ø√≥ eTTK<ë«s¡+
es¡+>∑˝Ÿ õ˝≤¢ #˚sê´\ <ä>sZ∑ ¡ <Û÷ä *à≥º Á>±eT+˝À yÓ\T>∑T #·÷dæq
bÕ|üqï •˝≤Œ\T

•\Œ+ MT<ä #ÓøÿÏ q bÕ|üqï #ê]Á‘·ø£ Ä<Ûësê\T

39 düsê›sY düsê«sTT bÕ|üqï

ø=+ô|*¢ yÓ+ø£{Ÿ >ö&é

2003˝ÀbÕ|üqï |ü⁄düÔø+£ ôVA+ eT+Á‹ l

‘·÷fi¢̄ <˚y+˚ <äs>Y ö&é Ä$wüÿ]+∫q <äèX¯´+