1

Fonem Huruf Awal Sumber

1.2 KONSONAN
Pinjaman
/f/ F Fikir Arab
/v/ V Vot Inggeris Terdapat 26 huruf konsonan iaitu b, c, d, f, g, h, j, k, l,
/θ/ S Selasa Arab m, n, p, q, r, s, t, v, w, x, y, z. kesemua huruf konsonan
(thalatha) dapat berkedudukan di awal, tengah dan sebahagian
/š/ Sy Syarat Arab
lagi di akhir perkataan.
(sharat)
/χ/ Kh Khabar Arab
/ξ/ ‘ ‘ilmu Arab Berikut ialah senarai penuh huruf dan contoh
/ž/ z Zalim(dzalim) Arab
/ɣ/ gh Ghaib penggunaannya dalam bahasa Melayu:

1.0 PENGGUNAAN HURUF VOKAL, KONSONAN, DIGRAF Fonem Awal Tengah Akhir

DAN DIFTONG DALAM PENULISAN Konsonan

/b/ Batu Labu Sebab
/c/ Cabut Baca Mac
1.1 VOKAL /d/ Dua Badan Had
/g/ Gula Bagi Beg
/h/ Hari Saham Rumah
Dalam bahasa Melayu ada lima fonem vokal yang /j/ Jala Baja Caj
/k/ Kayu Baka Hak
diberi lambang huruf iaitu a, e, i, o dan u. huruf e
/l/ Luar Gula Jual
melambangkan dua fonem iaitu fonem /e/ dan /ə/. /m/ Mari Sama Malam
/n/ Nenas Menang Bulan
Dalam system Za’ba, /ə/ diberi lambang /Ě / huruf
/ŋ/ Ngilu Bunga Buang
besar dan /ě/ huruf kecil. Penggunaan /p/ Pulang Jumpa Malap
menguntungkan dalam mengajar sebutan dan /q/ Qari Musabaqah -
/r/ Ramai Beras Besar
menentukan penyelarasan vokal. Kekeliruan ejaan /s/ Sayur Besar Beras
yang melibatkan /ě/ dan /e/ berlaku apabila /ə/ /t/ Telur Kita Ketat
/w/ Wau Kawan
tidak dilambangkan. Contohnya, kita sukar /y/ Yang Kaya -
membezakan sepak[sěpak] dan sepak[sepak]. Sistem /z/ Zaman - Lafaz
/x/ Xenon Beza Sinar-
ejaan baru lebih sempurna apabila / ě/ dikekalkan.
X
/ɲ/ Nyaman Sunyi -

Fone Huru Huru Awal Tengah Akhir

Huruf konsonan pinjaman terdapat sepuluh di dalam
m f f
bahasa Melayu. Semuanya berasal daripada bahasa
Vokal Kecil Besar
/i/ i I Itik Kita Roti Arab kecuali konsonan v yang berasal daripada
/e/ e E Elak Sepak Sate bahasa Ingeris. Konsonan sy dipinjam daripada
/a/ a A Api Padi Suka
bahasa Arab tetapi digunakan bagi mengeja
/u/ u U Ulang Surat Satu
/o/ o O Omba Bola Pidato perkataan daripada bahasa Inggeris seperti skuasy.
k Berikut merupakan konsonan pinjaman dan sumber
/ə/ e E Emak Telur Sosialism pinjaman:
e
 2

Huruf ain /’/ seperti dalam ma’na diganti dengan /ŋ/ ng(ngilu) ng(ngilu) Digraf kekal
huruf k. Ejaan ma’na menjadi makna. Pada tempat /ð/ dh(dharab d(darab) d dikekalkan

lain huruf ‘i(ilmu), ‘a(‘alam), ‘u(‘umur) digugurkan. )

/ɲ/ ny(nyanyi) ny(nyanyi) Digraf kekal
Tetapi masih terdapat dalam perkataan seperti Dato’. /ɣ/ gh(ghaib) gh(ghaib) Digraf kekal
Walaubagaimanapun, lambang /’/ tidak dimasukkan /c/ ch(bacha) c(baca) c dikekalkan

ke dalam Sistem Ejaan Rumi Baharu.

1.4 DIFTONG
Huruf gugusan konsonan pula berupa deretan dua
konsonan atau lebih yang tergolong dalam satu suku
Diftong terbentuk apabila dua huruf vokal digunakan
kata yang sama. Gugus konsonan sering berlaku pada
dalam pengeejaan perkataan, misalnya gabungan
perkataan serapan atau perkataan pinjaman dan ia
vokal ‘a’ dan vokal ‘u’. Dengan yang demikian
dapat berkedudukan di awal, tengah atau di akhir
terdapat tiga huruf diftong dalam bahasa Melayu iaitu
perkataan.
ai, oi dan au. Letak huruf diftong dalam perkataan
biasanya di awal, di tengah dan di akhir perkataan.
 Gugus konsonan di awal perkataan. Contoh:
dr(drama), pl(plastic) dan kl(klasik).
Kesemua bunyi perlu menurut ejaan asal iaitu ai, oi,
 Gugusan konsonan di tengah perkataan. Contoh:
au. Contoh perkataan yang mengandungi diftong:
rg(harga), tr(gatra), pt(cipta)
amboi aurat bau
 Gugus konsonan di akhir perkataan. Contoh:
bangau
ns(sains), rd(standard), rt(eksport).
sungai sepoi tauhu
kalau
1.3 DIGRAF
teratai kaloi lampau
gulai
Terdapat sembilan huruf gabungan yang digunakan
dalam sistem ejaan iaitu kh, gh, ny, sh, ch, dz, dh, dan
Contoh perkataan Inggeris yang menjadi diftong
th. Empat daripadanya dikekalkan iaitu kh, gh, ny dan
dalam bahasa Melayu:
ng. huruf gabungan sh ditukar kepada sy. Empat
Autograph= autograf
huruf gabungan ditukar menjadi huruf tunggal iaitu
Autobiography= autobiografi
ch menjadi c, dz menjadi z, dh menjadi d dan th
menjadi s.
2.0 POLA PEMBENTUKAN SUKU KATA DALAM SISTEM
EJAAN RUMI BAHASA MELAYU

Fonem Huruf Huruf Baru Perubahan

Lama dan dan Suku kata ialah bahagian perkataan yang berasaskan

Contoh Contoh kehadiran vokal. Suku kata ditandai oleh suatu vokal
/θ/ th(mithal) s(missal) th ditukar dan wujud sebagai satu vokal atau bersama-sama
kepada s dengan konsonan. Dalam bahasa Melayu terdapat
/š/ sh(sharat) sy(syarat) h ditukar
sebelas pola suku kata. Suku kata yang berakhir
kepada y
/χ/ kh(khabar) kh(khabar) Digraf kekal dengan vokal dipanggil suku kata terbuka. Suku kata
/ž/ dz(dzalim) z(zalim) z dikekalkan
 3

lain ialah suku kata tertutup kerana diakhiri dengan  

konsonan. Beberapa jenis suku kata:
3.0 POLA KESELARASAN VOKAL DAN KEKECUALIAN
 
KESELARASAN VOKAL
1. Kata tunggal satu suku kata

3.1 KESELARASAN HURUF VOKAL

Suku kata Contoh
Keselarasan vokal melibatkan perkataan yang
KV Yu
VK Am terbentuk daripada dua suku kata. Bagi perkataan
KKVK draf, gred. brek yang mengandungi lebih dari dua suku kata,
peraturan keselarasan huruf vokal ini hanya
dikenakan pada dua suku kata terakhir.
2. Kata tunggal dua suku kata
Terdapat lapan pola keselarasan huruf vokal
dalam bahasa Melayu yang perlu dipatuhi untuk
Suku Kata Contoh
mengelak kesalahan ejaan:
V + KV ibu, ela, era
V + VK air, aib
V + KVK adat, emas
VK + KV anda, unta, angsa
VK +  KVK antah, untuk, ingkar,
KV + KVK bukan, dekat
a) Pola a-i

  Contoh:
i) alih bukan aleh
ii) kasih bukan kaseh

3. Kata tunggal tiga suku kata iii) dacing bukan daceng

Suku Kata Contoh b) Pola a-u

KV+V+KV biasa, cuaca, suara i) asuh bukan asoh
KV + V +KV Kaedah ii) basuh bukan basoh
V + KV + V abai, usia
iii) sarung bukan sarong
KV+KV+VK maruah, peluang
KV+KVK+KVK kelompok, kumandang
c) Pola e pepet -i
  i) betik bukan betek
4. Kata tunggal empat suku kata ii) lebih bukan lebeh
iii) sembelih bukan sembeleh
Suku Kata Contoh
KV+KV+KV+KV Panorama
d) Pola e pepet -u
KV+KV+KV+KVK Masyarakakat
i) betul bukan betol
KVK+KV+V+KV Sentiasa
ii) senduk bukan sendok
5. Kata-kata tunggal yang lebih daripada empat suku iii) tepuk bukan tepok
kata ialah:
universiti = V + KV + KVK +KV+KV ( lima suku kata) e) Pola i-i
 4

i) bisik bukan bisek

ii) intip bukan intep autograph - autograf
iii) pilih bukan pileh automatic - automatik
dialect - dialek
f) Pola i-u technology - teknologi
i) bisul bukan bisol
ii) hirup bukan hirop Daripada perkataan tersebut, kelihatan huruf
iii) sibuk bukan sibok y(bahasa Inggeris) menjadi i(bahasa Melayu), ch dan
c menjadi k , sy menjadi si dan ph menjadi f.
g) Pola u-i Sesetengah perkataan asing dikekalkan ejaannya
i) kuih bukan kueh apabila diserapkan ke bahasa Melayu. Contoh:
ii) pulih bukan puleh
iii) suntik bukan suntek audit - audit
bank - bank
h) Pola u-u transistor - transistor
i) busuk bukan busok espirit de corps - espirits de corps
ii) cucuk bukan cucok
iii) hujung bukan hujong

3.2 KEKECUALIAN HURUF VOKAL

Terdapat beberapa perkataan bahasa Melayu yang
tidak perlu mematuhi keselarasan huruf vokal.
Perkataan-perkataan tersebut merupakan bahasa
pinjaman daripada bahasa serumpun seperti bahasa
Jawa atau bahasa asing seperti bahasa Inggeris.

a) Daripada bahasa Jawa. Ejaan perkataan perlu

menurut sebutan dalam bahasa asal. Contoh:

aneh bukan anih

awet bukan awit
calon bukan calun
catat bukan catit
lakon bukan lakun

b) Daripada bahasa Inggeris.Ejaan perlu diubahsuai

menurut system ejaan Rumi. Sebutan perlu menurut
ejaan Rumi bahasa Melayu, bukan menurut sebutan
dalam bahasa asli. Contoh: