Professional Documents
Culture Documents
Hat Kodlamason
Hat Kodlamason
Hat Kodlamason
Hat kodlama iletilecek olan işareti iletim ortamının özelliklerine uygun biçime
getirerek iletişim ortamındaki gürültü,zayıflama ,bozulma ve girişim gibi bozucu etkenlerden
daha az etkilenmesini sağlamak amacıyla uygulanır.Örneğin; örneklenmiş ve nicelenmiş bir
işaret iletim ortamı üzerinden gönderilmek için uygun biçimde değildir.Böyle bir işaretin
nicelenmiş örnekleri kodlanarak işaret iletişim için daha uygun biçime getirilebilir.
Vericideki hat kodlayıcı ve alıcıdaki kod çözücü vericinin sembol gönderme hızında
çalışmalıdır.Bu nedenle,kodlayıcı tasarımının oldukça basit olması özellikle yüksek hızlarda
önem kazanır.
x100
E:Hat kodu verimliliği
Bit Kodları
“NRZ(Non Return To Zero Code” ifadesi T saniyelik bit aralığı süresi içinde gerilim
düzeyi sıfıra geri dönmeyen , yani bit aralığında gerilim düzeyi değişmeyen kod anlamına
gelir.Tek kutuplu NRZ kodu ve T saniyelik bit aralığı süresi şekilde gösterilmiştir.Tek
kutuplu NRZ kodunda 0 ve 1 bitleri aşağıdaki gibi kodlanır.Tek bir sinyal seviyesi
bulunmaktadır.Mesafe kısa olduğu için makine içi haberleşmesinde kullanılmaktadır.
İki kutuplu NRZ kodu şekilde gösterilmiştir.İki kutuplu NRZ kodunda 0 ve 1 bitler aşağıdaki
gibi kodlanır.Birbiri ardına gelen 0 ve 1 ‘ler probem yaratmaktadır.
Dezavantajı:Art arda gönderilen 0 bitler alıcıya gelen işaretten saat darbelerinin elde
edilmesinin olanaksız kılar.
¾ NRZ bit periyodu boyunca sıfıra geçiş yapmaz bit periyodu boyunca seviyesinde sabit
kalır bu sebeple izgesel olarak daha avantajlıdır ancak senkronizasyonu daha kötüdür.
1 bit:T saniyelik bit aralığının T/2 sn’likbölümünde kodun türüne bağlı olarak –V yada +V
gerilim düzeyi ile ve onu izleyen T/2 saniyelik diğer bölümünde sıfır gerilim düzyiile
kodlanır.
Avantajı:Art arda gönderilen 1 bitler alıcıda saat darbelerinin elde edilmesini sağlar.
Kutupsal(Polar) RZ Kodu
Kutupsal RZ kodunda 0 ve 1 bitler aşağıdaki şekilde kodlanır.
0 bit: T saniyelik bit aralığının T/2 saniyelik bölümnde -V gerilim düzeyi ile ve onu izleyen
T/2 saniyelik diğer bölümünde sıfır gerilim düzeyi ile kodlanır.
1 bit: T saniyelik bit aralığının T/2 saniyelik bölümünde +V gerilim düzeyi ile ve onu izleyen
T/2 saniyelik diğer bölümünde sıfır gerilim düzeyi ile kodlanır.
Dezavantajı:NRZ ‘ye kıyasla iki kat daha fazla bant genişliğine ihtiyaç duyulur.
Yani pozitif ve negatif darbeler 1 sembolü için kullanılır. Sıfır için sıfır gönderilir.
Dezavantajı:Alıcıya gelen işaretten saat darbelerinin elde edilmesi olanaksızdır. NRZ ‘ye
kıyasla iki kat daha fazla bant genişliğine ihtiyaç duyulur.
Manchester Kodu:
İki kutuplu NRZ türü bir kod olan Manchester kodunun örneği aşağıdaki şekilde
gösterilmiştir. 1 biti ve 0 biti için +5V ve 0V seviyelerini kullanmak çeşitli sorunlara neden
olabilir. Örneğin bir sessizlik periyodundan sonra kanalda 0001000 bitlerinin bu kodlamayla
gönderilmesi durumunda alıcılar baştaki 0’ların paketin bir parçası mı yoksa sessizlik mi
olduğunu bilemezler.
Bunu çözmek için +5V -5V seviyeleri kullanılabilir ancak alıcı ve gönderici
zamanlayıcıları arasındaki ufak bir fark, bit zamanlamasında kaymaya neden olur. Bu nedenle
her bitte hem yukarıdaki 0-1 ayrımının yapılması hem de zamanlama bilgisinin gönderilmesi
gerekir.
1 Bit:10 ile kodlanır.Başka bir ifadeyle T saniyelik bit aralıının ilk yarısında +V gerilim
düzeyi ile onu izleyen T/2 saniyelik ikinci yarısında –v gerilim düzeyi ile modlanır.Böylece 1
bitler için bit aralığınınnorta noktasında daima artıdan eksiye geçiş yapılmış olur.
Dezavantajı: NRZ ‘ye kıyasla iki kat daha fazla bant genişliğine ihtiyaç duyulur.
Farksal Manchester Kodu:
İki kutuplu NRZ türü bir kod olan Farksal Manchester kodunun örneği şekilde
gösterilmiştir.Farksal Manchester kodunda 0 ve 1 bitler aaşağıdaki şekilde kodlanır.
0 Bit:Bit aralığının hem başında hem ortasında gerilim düzeyi değişikliği yapılarak kodlanır.
1 bit:Bit aralığı başında gerilim düzeyi değişikliği yapmadan sadece bit aralığı ortasında
gerilim düzeyi yapılarak kodlanır.
Farksal Manchester kodu IEEE 802.5 Token ring türü LAN larda kullanılır.
Dezavantajı: NRZ ‘ye kıyasla iki kat daha fazla bant genişliğine ihtiyaç duyulur.
Dikdörtgen temel band darbelerle ifade edilen sembollerin PSD’si (güç spektral yoğunluğu)
profillere sahip olduğu için tam band genişliği sonsuzdur. Basit ve daha çok kabul gören
band genişliği ölçümü birinci sıfırdan sıfıra geçiş band genişligi (null-to-null bandwith)’dir. Sıfırdan
sıfıra geniş band genişliği ana izgesel(main-spektral-lobe)’un genişliği kadardır.
Diğer bazı metodlar ise PSD’nin 45dB arasında geçiş yaşadığı aralık olarak tanımlanmıştır.
Şekil:Hat kodlarının güç yoğunluk spektrumları
Darbe Biçimlendirme Teknikleri
Diktörden bir darbe bant sınırlı kanaldan geçirildiği zaman darbeler zamanda yayılır ve
diğer darbenin zaman aralığına geçer ve buda semboller arası girişim(ISI) olarak
adlandırılır.Bu durumda alıcının sembolü çözerken yanlış karar vermesine sebep olupalıcının
hata olasılığının artmasına neden olur.Semboller arası girişimi azaltmanın bir yolu kanal bant
genişliğini artırmaktır ancak kablosuz haberleşmede istenenband genişliğini artırmadan ISI
etkisini azaltmaktır. . Modulasyon band genişliğinin düşük olması ve bandın dışında yayılacak
yayılımın bastırılması istenmektedir. Bitişik kanalda meydana getirilen band dışı yayılımın genelde
band içinde yapılan yayılımda 40-80 dB arasında düşük olması istenir. Sinyali RF frekansında
değiştirmek zor olduğu için sinyalin şeklinin değiştirilme işlemi temel bantta veya IF işleminde
yapılır. ISI etkisini azaltmak ve modüle edilmiş sayısal sinyalin spektrum genişliğini azaltmak için
bazı yöntemler vardır.Bu yöntemler aşağıdaki gibidir.
1.Nyquist Kriteri
ISI-
free
(ISI’dan arındırılmış) darbe sinyali, sadece bir örnekleme anında sıfır olmayan (t=0) ve diğer
örnekleme anlarında sıfır değeri alan bir sinyal olmalıdır (örnek: yukarıdaki ortadaki şekildeki
Sinc darbesi)
∞
VN (t) X ∑ δ(t − nT ) = V ( 0 )δ(t)
n = −∞
o N
⎧1...........................n = 0 ⎫
V ( n.T ) = ⎨ ⎬
⎩0...........................n ≠ 0⎭
N 0
1.Nyquist Kriteri: ISI etkisi alıcıda tamamen yok edilebileceğini Nyquist düşük band
genişliği için çözdü.ISI etkisi haberleşme kanalının genel cevabının gelen sembol haricinde
sıfır olacak şekilde dizayn edilmesi gerekmektedir.Nyquist kriteri iletim bant genişliğini
düşük tutarak ISI’yı önlemenin birinci yoludur.Matematiksel gösterimi şu şekildedir.
şeklindedir.
Tabanlı kosinüs süzgeci, sembol girişimini / karışımını en aza indirgeme özelliği sebebiyle
sayısal modülasyonda darbe şekillendirmek için sıklıkla kullanılan elektronik bir süzgeçtir.
İsmi, β=1 en basit durumunda frekans izgesinin sıfır olmayan bölümünün f(frekans) yatay
ekseni üzerinde yükselebilen bir kosinüs fonksiyonu olmasından ileri gelmektedir.
Tabanlı kosinüs süzgeci, simetri özelliğine sahip olma gibi yönleriyle alçak geçiren
Nyquist süzgecinin bir uygulamasıdır. Bu, onun frekans izgesinin 1/2T civarında tek simetrik
olduğunu gösterir ki buarada T, iletişim sisteminin sembol periyodudur. Frekans bölgesi
tanımı parçalı fonksiyonla şu şekilde verilir:
⎧ 1−α ⎫
⎪1..................................................0 ≤ f ≤ 2
⎪ T 0 ⎪⎪
⎪ ⎧ ⎡π T 0 ⎛ ⎞⎤ ⎫⎪ 1 − α ⎪
⎪1 ⎪ 1 − α 1 − α ⎪
H RC ( f ) = ⎨ 2 ⎨⎪1 + cos⎢⎢ α ⎜⎜ f − 2 ⎟⎟⎥⎥ ⎬⎪.. 2 ≤ f ≤ 2 ⎬
⎪ ⎩ ⎣ ⎝ T 0 ⎠⎦ ⎭ T 0 T0⎪
⎪ ⎪
⎪0................................................. f > 1 − α ⎪
⎪⎩ 2T 0 ⎪⎭
←
⎯⎯F
⎯⎯
⎯ −1 →
f
⎛ ⎞ cos(απt / )
1 ⎜ t ⎟ T0
hRC (t ) = sin c⎜⎜ ⎟⎟ x
T 0 ⎝ t 0 ⎠ 1 − 2αt /T 0 ( )2
RC filtresi için bant genişliği= minimum nyquist bant genişliği=
1 1
W= (1 + α ) R s = (1 + α ) f
2 W 0 = 2 = f x = R2 s
x
T0
W −W 0 W − f
Bant geçiren sinyal için= roll-off faktörü= α = = x
W 0 f x
(ASK,PSK gibi) 0≤ α ≤1
W DSB = 2(1 + α ) f x
Raised Cosine filtresi kullanarak ISI’dan arındırılmış sinyalin güç spektral yoğunluğu
=1 olduğu durumda:
Spektrumdaki sıfır olmayan bölge yükselen kosinüs olur. Denklem basitleştirilebilir:
Bant Genişliği:
Tabanlı kosinüs filtresinin bant genişliği genelde spektrumda sıfır olmayan bölümün
genişliği olarak tanımlanır.
Şekil: Sıfır Girişim Özelliği Gösteren Sıralı Yükseltilmiş Kosinüs Birim Dürtüleri
Bir sembol akışında süzgecin kullanıldığı durumda Nyquist süzgeci semboller arası
girişimi yok etme özelliğine sahiptir. Çünkü n=0 koşulu haricindeki tüm nT zamanlarında
birim dürtü cevabı sıfırdır(n tamsayı olmak üzere). Bu yüzden iletilen dalga şekli alıcıda
düzgün şekilde örneklendiğinde orijinal sembol değerleri tamamen geri kazanılır. Ayrıca
birçok gerçeklenebilen iletişim sistemlerinde alıcıda beyaz gürültünün etkileri dolayısıyla
uyumlu süzgeç(matched filter) kullanılır. Sıfır semboller arası girişimi elde edebilmek için
alınan ve iletilen filtre cevapları birbirine eşit olmalıdır. Böyle süzgeçlere de kök tabanlı
kosinüs süzgeci(root raised cosine filter) adı verilir.
Gauss filtresi Nyquist ile kıyaslandığında; düz bir transfer fonksiyona sahip olup sıfır geçiş
noktaları yoktur.Gauss alçak geçiren filtrenin transfer fonksiyonu;
şeklindedir.Gauss filtresi (Raised Cosine filtre kadar dar olmayan ) dar bir bant genişliğine
sahip olup , keskin bir kesim frekansı, düşük aşma özelliklerine sahip olup lineer olmayan RF
yükselteçleri için kullanıma uygundur ancak ISI’yı artırmaktadır.
Şekil:Gauss-Darbe Şekillendirici Filtre
Şekil:a)unipolar NRZ güç yoğunluk spektrumu b)bipolar RZ güç yoğunluk spektrumu
c)Manchester NRZ güç yoğunluk spektrumu