Professional Documents
Culture Documents
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ ΤΕΥΧΟΣ 17-18
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ ΤΕΥΧΟΣ 17-18
ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ
Σύλλογος Κυπαρισσίων «Η ΑΡΚΑΔΙΑ»
ΕΚΔΟΤΗΣ – ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ
σύμφωνα με το νόμο
Ρούλα Τσατσάκου – Θεοδωροπούλου
(Πρόεδρος του Δ.Σ. του Συλλόγου)
Αλκμήνης 3, Τ.Κ. 176 72 Καλλιθέα, τηλ.: 6932474529
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:
Στάθης Παρασκευόπουλος, Αριστείδης Γκιουλής, Γιάννης Βρεττός
ΕΞΩΦΥΛΛΟ – ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ
Φωτογραφιές της Τριφιλίας
ΕΚΤΥΠΩΣΗ : gps4u τηλ.:210 51.53.850
ΕΜΒΑΣΜΑΤΑ : ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΤΡΙΑΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ»
ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ: Εσωτερικού 20€, Εξωτερικού 50$ , 45€
Οργανισμών και Τραπεζών 35€
Αρ. Λογαριασμού: 129/347150-63 Εθνική τράπεζα
ΙΒΑΝ: GR 0401101290000012934175063 (για καταθέσεις εξωτερικού)
ΤΙΜΗ ΤΕΥΧΟΥΣ: 5€
Ε Κ Δ Ο Τ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α
Η νέα χρονιά ανέτειλε εφέτος, σ' ένα παγκόσμιο αλλά και εθνικό
περιβάλλον αναστάτωσης. Αυτή την εποχή, περισσότερο από
ποτέ, όλοι θέλουμε να ελπίζουμε και να αισιοδοξούμε για το καλύ-
τερο. Οι ευχές μας λοιπόν προς όλους, είναι «Η Υγεία και η Ελπίδα
να μην εγκαταλείψει κανένα μας», μέσα στο δύσκολο οικονομικό πε-
ριβάλλον που βιώνουμε. Ευχόμαστε ακόμη, να ξεπεράσει η πατρίδα
μας γρήγορα, τις δυσκολίες και τα σωρευμένα προβλήματα δεκαετι-
ών, που αντιμετωπίζει.
Ο κόσμος μας βλέπετε βιώνει μια πράγματι «ενδιαφέρουσα» εποχή,
που εγκυμονεί τις ελπίδες και τα οράματα όλων, για καλύτερη ζωή.
Όλοι έχουμε κατανοήσει τις συνέπειες, του ότι πάψαμε να έχουμε
ενδιαφέρον για τους συνανθρώπους ή για τα δρώμενα στον τόπο μας,
ότι σταματήσαμε να είμαστε ενεργοί πολίτες, ότι παραδώσαμε χωρίς
καμιά αντίσταση, μεγάλο μέρος από τις αξίες, το ήθος και την αξιο-
πρέπειά μας.
EΚ∆ΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
3
Είναι λοιπόν φυσική η αγωνία όλων μας, για το τι μας επιφυλάσσει
η επόμενη ημέρα.
Εμείς πιστεύοντας στις αξίες και στα οράματα, καταθέτουμε τις
προσπάθειές μας για τον πολιτισμό, μέσω του Συλλόγου μας, που με-
τέχει δυναμικά στα πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής, με ποικίλες
δραστηριότητες.
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
4
Ευχόμαστε ολόψυχα στο κ. Δήμαρχο και σε όλα τα Μέλη του Δημο-
τικού Συμβουλίου.
Η πρόεδρος
Ρούλα Τσατσάκου Θεοδωροπούλου
EΚ∆ΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
5
Ο πολιτισμός αποτελεί
προνομιακό πεδίο για την Τριφυλία
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
6
χρησιμοποιήσουμε ως μοχλό ανάπτυξης.
Ήδη είμαστε σε διάλογο με τους πολιτιστικούς φορείς για να
σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε ένα πρόγραμμα δράσης, που
θα σέβεται την αυτονομία και την ιδιαιτερότητα των πολιτιστικών
δραστηριοτήτων, αλλά ταυτόχρονα θα στοχεύει στο συντονισμό
τους, με συμπληρωματικές –σ’ επίπεδο Δήμου– εκδηλώσεις.
Κάτι άλλωστε που είναι αναγκαίο στο δεδομένο οικονομικό
πλαίσιο. Θα ενισχύσουμε κάθε καινοτόμα πρωτοβουλία που θα
προβάλλει την περιοχή και θα δίνει ευκαιρίες, ώστε οι κοινωνίες
μας να γνωριστούν καλύτερα και να συνεργαστούν. Επιθυμούμε
η περιοχή μας να αποκτήσει τη δική της ξεχωριστή πολιτιστική
ταυτότητα, την οποία θα αξιοποιήσουμε προς όφελος της
ιδιαίτερης πατρίδας. Προς αυτή την κατεύθυνση απευθύνουμε
πρόσκληση σε όλους τους Τριφύλιους δημιουργικούς και
προοδευτικούς ανθρώπους να συστρατευθούν μαζί μας στην
κοινή προσπάθεια.
Πολύ σύντομα θα είμαστε σε θέση να μιλήσουμε περισσότερο
συγκεκριμένα.
Σήμερα δηλώνουμε ότι θα μπούμε μπροστά και ζητάμε απ’
όλους να στοιχηθούν μαζί μας.
Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΤΡΙΦΥΛΙΑΣ
ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΛΛΙΑΣ
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
8
(Camille Louis, Laurie Bellanca), η μουσικός Δήμητρα Λαζαρίδου–
Χατζηγώγα (Ζither), η περφόρμερ Gabriella Daris, η σκηνογράφος
Χριστίνα Πέννα σε συνεργασία με την περφόρμερ Χουλιέτα Κιλγκελ-
μαν, η περφόρμερ Μελία Κρέϊλινγκ σε συνεργασία με την Πατρίσια
Απέργη, οι χορευτές Ευαγγελία Ράντου, Χρήστος Παπαδόπουλος, Νε-
φέλη Σκαρμέα και πενήντα περφόρμερ σε χορογραφία της Alexandra
Waierstall.
Ο Ρουσέλ εξέτασε τα όρια και τις δυνατότητες της γλώσσας και της
αναπαράστασης μέσω της οφθαλμαπάτης και του λαβυρίνθου. Η αφη-
γηματική τεχνική του έργου του, κατά την οποία μία αφήγηση εμπερι-
έχει μία άλλη ως διακριτό τμήμα της, δίνει τη δυνατότητα στη διερεύ-
νηση της αναπαράστασης, της αρχιτεκτονικής, των ηχοτοπίων και της
γλώσσας.
Το έργο του Ρουσσέλ εστιάζει στη σχέση επιστήμης και τέχνης, κα-
θώς και στη σύμπραξη των τεχνών και επηρέασε συγγραφείς όπως o
Marcel Duchamp, o Michel Foucault, o Jean Cocteau, το γκρουπ
OuLiPo (Ouvroir de Litterature Potentielle) και συγγραφέων του νέου
μυθιστορήματος (nouveau roman). Πρόθεση της έκθεσης είναι η επα-
ναπροσέγγιση του Locus Solus σύμφωνα και με τον αντίκτυπο που
είχε σε αυτά τα κινήματα και στη σύγχρονη τέχνη και αρχιτεκτονική.
Ο περίπατος των θεατών στο Locus Solus είχε ως επίκεντρο τον λαβύ-
ρινθο και τις διαδραστικές σχέσεις που επηρεάζουν την αρχιτεκτονική
και την λειτουργία του δομημένου περιβάλλοντος στο αίθριο του
EΙΚΑΣΤΙΚΑ
9
Μουσείου Μπενάκη.
Βασικός στόχος της έκθεσης είναι η διακλαδική εργασία κατά μήκος
των ποικίλων καλλιτεχνικών μέσων, η επικέντρωση δηλαδή στις από-
πειρες ενός μέσου να ενσωματώσει τις τεχνικές μεθόδους ενός άλλου.
Οι διασυνδέσεις ανάμεσα σε αυτούς τους διαφορετικούς κλάδους φω-
τίζουν τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους το κοινό προ-
σλαμβάνει ένα «άχρονο» εικαστικό καλλιτεχνικό αντικείμενο και ένα
έγχρονο θεατρικό έργο.
Η δραματουργία βασίζεται στην αναλογία κειμένου, εικόνας και
ήχου, προκειμένου να παρουσιάσει νύξεις και απόηχους, αφηγηματι-
κά επεισόδια και περιγραφικές σκηνές, «ρηματικά ευρεθέντα» αντι-
κείμενα, μεταβαλλόμενα αισθητικά ύφη και αρχεία. Σαράντα ερμη-
νευτές και χορευτές ενσαρκώνουν τα πορτρέτα κινούμενων μορφών
μέσα σ’ ένα μεγάλο “Tableau Vivant”.
Ο John Ashbery περιέγραψε ως εξής το Locus Solus στην εισαγωγή
του στο δοκίμιο του Michel Foucault για τον Roussel που εκδόθηκε
στα αγγλικά με τον τίτλο Death and the Labyrinth (Ο θάνατος και ο
Λαβύρινθος): «Εξέχων επιστήμονας κι εφευρέτης, ο Martial Canterel
προσκαλεί μια ομάδα συναδέλφων του να επισκεφθούν το πάρκο του
εξοχικού του, το Locus Solus. Καθώς η ομάδα περιδιαβαίνει το εξοχικό,
ο Canterel τούς δείχνει εφευρέσεις που γίνονται ολοένα πιο περίπλοκες,
όλο και πιο παράξενες. Ξανά, η έκθεση ακολουθείται ανεξαιρέτως από
την εξήγηση, η ψυχρή υστερία της πρώτης δίνει τη θέση της στις αναρίθ-
μητες διακλαδώσεις της δεύτερης. Έπειτα από μια εναέρια μηχανική
σφύρα που κατασκευάζει ένα μωσαϊκό από δόντια κι ένα πελώριο γυά-
λινο διαμάντι γεμάτο νερό στο οποίο πλέουν μια κοπέλα που χορεύει,
μια άτριχη γάτα και το διατηρημένο κεφάλι του Δαντών, φθάνουμε στον
κεντρικό και μακρύτερο διάδρομο: μια περιγραφή οκτώ περίεργων
tableaux vivants που λαμβάνουν χώρα μέσα σε ένα τεράστιο γυάλινο
κλουβί. Πληροφορούμαστε ότι οι ηθοποιοί είναι στην πραγματικότητα
νεκροί τους οποίους ο Canterel έχει αναστήσει με «αναστίνη»
(resurrectine), ένα υγρό δικής του επινόησης που, όταν εγχέεται σε ένα
φρέσκο πτώμα, το κάνει να διαδραματίζει το σημαντικότερο περιστατι-
κό της ζωής του».
Τα έργα του Roussel δεν έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, ούτε τα
μυθιστορήματά του έχουν παρασταθεί θεατρικά στην Ελλάδα. Κατά
τον Alain Robe–Grillet, «η σαφήνεια και η διαφάνεια των έργων του
[Roussel] αποκλείουν την ύπαρξη άλλων κόσμων πίσω από τα πράγμα-
τα, κι ωστόσο ανακαλύπτουμε ότι δεν μπορούμε να βγούμε από αυτόν
τον κόσμο. Τα πάντα είναι σε στάση, τα πάντα συμβαίνουν πάντοτε ξανά
από την αρχή».
Η παραγωγή της Out of the Box Intermedia επιδιώκει να παρουσιά-
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
10
σει ζητήματα σχετικά με τη χωρικότητα και την κινητικότητα, κατα-
πιάνεται δηλαδή με τον θεατρικό χώρο με τους όρους του φυσικού
μετασχηματισμού του, μέσω της κίνησης τόσο των θεατών όσο και
των ερμηνευτών. Ο Locus Solus (Μόνος Τόπος), ως ενδιάμεσος «ιδε-
ατός» χώρος ιδωμένος μέσα από το πρίσμα της κινητικότητας του ερ-
μηνευτή, εξαλείφεται με διαστολές και συστολές. Όπως υποστήριξε ο
Raymond Roussel στο Locus Solus: «[το υποκείμενο] αναπαρήγε δια-
μιάς, με αυστηρή ακρίβεια, και την παραμικρή ενέργεια στην οποία προ-
έβη σε κάποια εξαιρετικά λεπτά της ζωής του· έπειτα, χωρίς διάλειμμα,
επαναλάμβανε επ’ άπειρον την ίδια απαράλλακτη σειρά πράξεων και
χειρονομιών που είχε επιλέξει άπαξ δια παντός. Η ψευδαίσθηση ζωής
ήταν απόλυτη: η κινητικότητα της έκφρασης, η συνεχής δραστηριότητα
των πνευμόνων, η ομιλία, η κάθε είδους δράση, το περπάτημα – τίποτα
δεν έλλειπε».
EΙΚΑΣΤΙΚΑ
11
του Πανεπιστημίου της Πάτρας) James Putnam (Επιμελήτης) Ιερώνυ-
μος Ζωιδάκης (βιοχημικός, Ακαδημία Αθηνών) Lea Sinoimeri (Καθη-
γήτρια στο Πανεπιστήμιο της Χάβρης).
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
12
στις ίδιες παραδοχές. Επομένως, στόχος της έκθεσης με δρώμενα
Locus Solus ήταν να διερευνήσει ακριβώς αυτες τις σχέσεις, θεατρι-
κότητας και εικαστικής πρακτικής, τομείς που αλληλοσυμπληρώνο-
νται αλλα και που στην ιστορία της τέχνης έχουν βρεθεί σε αντιμαχία.
Ο στόχος σε αυτό το πρότζεκτ ήταν να μην μπορεί κανείς να διαχωρί-
σει τους καλλιτεχνικούς τομείς, το θέατρο δηλαδή και το μουσείο. Το
Locus Solus είναι μια αναπαράσταση ενός μουσείου (cabinet of
curiosities) μια παράσταση μέσα σ’ ενα μουσείο ή ένα μουσείο που
αποτελείται απο πολλές σκηνές, εξού και οι 36 σκηνές με τις 36 αυλαί-
ες. Ενα θέατρο μέσα σ’ ενα μουσείο ή ένα μουσείο μέσα σ’ ενα θέα-
τρο, ένα μουσείο μια σκηνή.
EΙΚΑΣΤΙΚΑ
13
Graham, Balint Bolygo, Marenka Gabeler, Simon Tegala κα), απο
καλλιτεχνικές ομάδες (Shunt Theatre Collective, Kom.Post, Flux
Factory, The Institute of Improtant Items) απο «πρωτοποριακές»
γκαλερί (AVAAllVisualArts,Aicon Gallery, BlainSouthern, Unosuonove
Gallery, Rohkunstbau) ινστιτούτων (DARHA, Prague Quadrennial,
Venice Biennale Arts Conference) και Πανεπιστημίων (Σχολές
Αρχιτεκτονικής Θεσσαλίας και Πατρών). Υπήρξε επίσης μεγάλη η
συμμετοχή θεωρητικών στο συνέδριο που διοργάνωσα παράλληλα με
την έκθεση με δρώμενα στο Μουσείο Μπενάκη με θέμα «Ρειμοντ
Ρουσέλ: Διατομεακές Προσεγγίσεις» και με επίσημους ομιλητές
μεταξύ άλλων τον παγκοσμίου φήμης συλλέκτη Werner Nekes και την
καλλιτεχνική διευθύντρια της Quadrennial Πράγας Sodja Lotker.
Πώς έγινε η επιλογή των καλλιτεχνών που πήραν μέρος στην έκθεση;
Στα τρία στάδια του πρότζεκτ της Out of the Box Intermedia (http://
outoftheboxintermedia.org) η επιλογή έγινε με διαφορετικά κριτήρια.
Στην έναρξη υπήρξαν καλλιτέχνες και κυρίως αρχιτέκτονες που λει-
τούργησαν στη λογική της συλλογικότητας – ensemble (Λίνα
Δήμα, Ασπασία Κουζούπη, Ζωή Λαγγη, Γιώργης Νουκάκης, Δήμητρα
Σταματίου) και αυτη ήταν η αρχική επιδιώξη αλλα στη συνέχεια όσο
διευρύνονταν θεματικά και μεθοδολογικά, οι απαιτήσεις του πρότζεκτ,
χρειάστηκε να καλέσω και καλλιτέχνες (Mat Collishaw, Steven C
Harvey, James P Graham, Martin Sexton) που δεν θα εμπλέκονταν
τόσο πολύ με τον κεντρικό πυρήνα της έκθεσης με δρώμενα, αλλα των
οποίων το έργο ήταν πολύ σχετικό με το Locus Solus. Κάλεσα επίσης
και ομάδες (Kom.Post, Flux Factory, International Institute of
Important Items) των οποίων η δομή και ο τρόπος εργασίας είχε
ως επίκεντρο «νέες» και πειραματικές προσέγγισεις της καλλιτεχνι-
κής παραγωγής, και των οποίων η λογική ταίριαζε στη δομή των πρό-
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
14
τζεκτ της Out of the Box Intermedia.
EΙΚΑΣΤΙΚΑ
15
του Πυθαγόρα) βρίσκεται ο κήπος, η εγκατάσταση της Άρτεμις
Παπαγεωργίου, ένας τεχνητός κήπος αλληλεπίδρασης που ενεργοποιεί
ένα σύστημα από αλυσίδες κάθε φορά που ένας θεατής – δράστης
ποτίζει μια γλάστρα, θυμίζοντας «αναγεννησιακό μηχανικό κήπο»
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
16
Ακροβολισμοί ενός παράκαιρου ιατρού
Σ τόχος δεν είναι μια κριτική των ιδιοτελών επίορκων απογό- του
Αλέξιου
νων του Ιπποκράτη, στους οποίους άλλωστε δυνητικά ανήκει Αντωνόπουλου
και ο γράφων. Η ολίσθηση σε επιχειρηματικές τακτικές, χυδαίας
κερδοφορίας είναι σαφώς επιλήψιμη και δικαίως κατακριτέα,
ειδικά όταν προέρχεται από τους – θεωρητικά τουλάχιστον – θε-
ματοφύλακες της ανθρωπιστικής παιδείας, τους ιατρούς. Αντι-
κείμενο προβληματισμού δεν είναι λοιπόν τα ιδιοτελή κίνητρα
ατομικού συμφέροντος, που ορίζουν αρχαιόθεν τις ανθρώπινες
πράξεις, αλλά η βαθύτερη ουσία της ιατρικής παιδείας όπως
αυτή φαίνεται να διαμορφώνεται σήμερα εκ νέου και η ταυτό-
τητα με την οποία ο σύγχρονος ιατρός περιέρχεται στην ανθρώ-
πινη κοινωνία.
Οι καλπάζουσες τεχνολογικές εξελίξεις αλλά και ένας αδίστα-
κτα εφαρμοζόμενος οικονομισμός σε κάθε επίπεδο κοινωνικής
οργάνωσης έχουν οδηγήσει στην στενή εξειδίκευση, ίσως ακόμα
και στην αλλοίωση της ίδιας της φύσης των επαγγελμάτων. Συ-
γκεκριμένα όμως, ενώ η κοινωνία επένδυε τον ιατρό του προη-
γούμενου αιώνα με τον – σχεδόν μυθολογικό – ρόλο του ιερού
διαχειριστή της ανθρώπινης ζωής, η προϊούσα αποϊεροποίηση
του κόσμου επιφυλάσσει ένα μάλλον θετικίστικο προσανατο-
λισμό στο σύγχρονο ιατρό, αποφορτισμένο από όποιες a priori
αυθεντίες, αλλά και προσωπική ευθύνη απέναντι στο θεραπευ-
όμενο.
Ο ιατρός καλείται να υποδυθεί το διττό πλέον ρόλο του επι-
στήμονα – ιατρού (όχι με την ακαδημαϊκή – κοινωνική, αλλά
με την στενά θετικίστικη έννοια). Να είναι δηλαδή πρωτίστως
επιστήμονας, πιστός ακόλουθος και εφαρμοστής των πιο πρό-
σφατων κλινικών απόψεων – οδηγιών (στατιστικά και πειραμα-
τικά επικυρωμένων). Τυχόν απόκλιση από αυτές τις ορθολογικά
τεκμηριωμένες κατευθυντήριες οδηγίες, αντιμετωπίζεται ήδη
στις δυτικοευρωπαϊκές, βορειοαμερικανικές χώρες ως ιατρικό
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
18
νεύει τον εαυτό του στο μέτρο ακριβώς που τον λησμονεί (1). Η
ομοιομορφία των στατιστικών αριθμών και η προσπάθεια μέσω
αυτής να κινηθεί το ανθρώπινο πνεύμα από τα επι μέρους προς
την καθολικότητα αποδεικνύεται σε δεσμώτη της ανθρώπινης
ελευθερίας. Κάθε ετερότητα, ιδιαιτερότητα ή προσωπική εμπει-
ρία καταρρέει υπό το βάρος μιας αβάστακτης αριθμητικής συλ-
λογιστικής. Τελικά ο «αντικειμενικός» παρατηρητής κινδυνεύει
να απωλέσει την ίδια την υποκειμενικότητα του και την ικανό-
τητα του να βλέπει αυτό που βρίσκεται απέναντι του: το έτερο
ανθρώπινο πρόσωπο (προς+όψη).
Αυτή η ιδιότυπη «δισσή επιταγή» (double bind) (2), το κάλε-
σμα δηλαδή σε μια προμηθεϊκού τύπου επιστημονικότητα που
αντιστρατεύεται την ίδια τη φύση και τη βαθύτερη ουσία του
ανθρώπου, είναι το σύγχρονο δίλημμα που η νεωτερικότητα θέ-
τει στον επιστήμονα. Κάθε ορθολογική επιστημονικότητα οφεί-
λει να αναπτυχθεί παράλληλα προς μια γενικότερη αντίληψη και
φιλοσόφηση της ανθρώπινης ουσίας. Ο Ντοστογιέφκσι, αυτός ο
αξεπέραστος ψυχολόγος και προφήτης της σύγχρονης εποχής,
περιγράφει το πρότυπο εκείνο ιατρού που παρά την άμετρη αγά-
πη του για την ανθρωπότητα, αδυνατεί να σταθεί πραγματικά
διπλά στους ασθενείς του (3). Ο γόρδιος δεσμός λύνεται μόνο αν
ο ιατρός σκύψει ξανά πάνω από τον ασθενή και αναλάβει την
ευθύνη απέναντι του, αναζητώντας κατ'αυτόν τον τρόπο και την
απωλεσθείσα ταυτότητα του. Ενάντια τόσο σε εμπορευματοποι-
ημένες πρακτικές όσο και την συναισθηματική αποστείρωση και
ψυχολογική αυτασφάλιση πίσω από αόριστες αρχές και γενικό-
λογους κανόνες, ο ιατρός οφείλει να θεραπεύσει όχι τον ασθενή
εν γένει αλλά τον συγκεκριμένο άνθρωπο που βρίσκεται ενώπι-
όν του... «ιατρός καθ' έκαστον γαρ ιατρεύειν»(4).
Το πώς θα διαχειριστεί ο σύγχρονος ιατρός – επιστήμονας τα
διλήμματα αυτά θα καθορίσει την πορεία της ιατρικής επιστή-
μης. Η ταυτόχρονη ανασυγκρότηση των επιστημονικών δεδομέ-
νων, των ψυχολογικών παραμέτρων της θεραπευτικής διαδικα-
σίας, της κοινωνικής ευθύνης του ιατρού και της φιλοσοφικής
διάστασης εν τέλει του ανθρώπου σε μια ενιαία ιατρική στάση
και κλινική πρακτική, είναι που θα αποτρέψει τον υποβιβασμό
της σχέσης ιατρού – θεραπευόμενου σε μια απλή διαχειριστική,
διεκπεραιωτική διαδικασία, συναλλαγματικής φύσεως...
Ο Αλέξιος Αντωνόπουλος, υιός του Σπυρίδωνα και της Βασιλικής, είναι ειδ. ιατρός
καρδιολόγος και υπ. Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το
τρέχον έτος βραβεύθηκε από την Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία με το βραβείου
του καλύτερου νέου επιστήμονα για την ερευνητική συνεισφορά του στον τομέα της Καρ-
διολογίας. Δημότης Κυπαρισσίας, εργάζεται και διαμένει την τελευταία δεκαετία στην
Αθήνα. (e–mail: alantonop@med.uoa.gr)
Σημειώσεις
1. Κυριαζόπουλος, Σ. Ενώπιον της Τεχνικής. Αθήνα : Εκδόσεις Γρηγόρη, 1971.
2. Ζυράρ, Ρ. Κεκρυμμένα από καταβολής σελ. 378. Αθήνα : Γ.Α. Κουρής Α.Ε., 1994.
3. Ντοστογιέφσκι, Φ. Αδελφοί Καραμάζοβ. Αθήνα : Εκδόσεις Γκοβόστη, 1991.
4. Αριστοτέλης. Ηθικά Νικομάχεια – Βιβλίο Ι, κεφ. VI.
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
20
Αγαπώ τη δυσλεξία σου
ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
21
ντά και μόλις έπεσε ο Σουλτάνος και διώχθηκαν οι ξένοι απ' την
Τουρκιά, εγκαταστάθηκαν στα παράλια. Εκεί στον Τσεσμέ, παιδί
εκείνη την εποχή, άκουσε για μύθους και ιστορίες που λέγανε οι
πατριώτες της. Κάποιος μορφωμένος Τούρκος, ο δάσκαλος του
σχολείου της διηγήθηκε κάποτε την ιστορία πως έπεσε η Ινστα-
μπούλ. Πόνεσε σαν την άκουσε. «Αφού την πήραμε, γιατί μετά
να τη λεηλατήσουμε, δικιά μας ήτανε έπρεπε να σεβαστούμε τους
ηττημένους» του είπε, κι εκείνος συμφώνησε μαζί της.
«Οι Γραικοί τη λένε Κωνσταντινούπολη και είναι ωραία πανά-
θεμά την. Αν μπορέσεις να πας καμιά μέρα, θα χαρείς. Τα έχει όλα.
Ξέρεις πόσοι μύθοι έχουν βγει γι αυτή την Πόλη; Αμέτρητοι».
Και ο δάσκαλος της μίλησε για τα τηγανισμένα ψάρια της Μο-
νής Μπαλουκλή. Απ' όσες ιστορίες άκουσε το μικρό κορίτσι αυτή
ήταν που την συνάρπασε περισσότερο. Όταν μεγάλωσε έγινε η
μοναδική γυναίκα ψαράς σ' ολόκληρο τον Τσεσμέ. Όργωνε μέρα
νύχτα τη θάλασσα να πιάσει τα περίεργα ψάρια που περίμεναν τη
στιγμή που η Ινσταμπούλ θα ξανάπεφτε στα χέρια των Γραικών,
για να συνεχιστεί το τηγάνισμά τους. Της άρεσε πολύ αυτός ο μύ-
θος, μα πιο πολύ χαιρότανε που κυνηγούσε αυτά τα ψάρια στο Αι-
γαίο. Έτσι πέρασε σχεδόν όλη τη ζωή της. Στεναχωριότανε όμως
πολύ που δεν μπορούσε να βγει με την Zambak της πιο ανοιχτά
στο πέλαγο. Κάθε φορά που ξεμάκραινε λίγο απ' τα μέρη της,
να΄σου ένα ταχύπλοο από τη Χίο ερχόταν καταπάνω της. «Ξε-
κουμπίσου από δω της λέγανε» κι εκείνη μάταια προσπαθούσε να
τους πει πως ψάχνει για τα δικά τους ψάρια, τα μισοτηγανισμέ-
να. Μα κανείς δεν καταλάβαινε τη γλώσσα του άλλου κι ας ήταν
τόσο κοντά τα μέρη τους. Τη νύχτα έβλεπε ο ένας τα φώτα των
σπιτιών του άλλου. Μια νύχτα που έριχνε τα δίχτυα της συνέβη
το εξής: Ένας γέρο ψαράς απ' τα απέναντι, πλησίασε κοντά της
και ζήτησε τα σπίρτα της ν' ανάψει το τσιμπούκι του. Του έδωσε
τη λάμπα ν' ανάψει και καταμεσής στα σύνορα οι σκιές τους απ'
το φως ζωγραφίστηκαν πάνω στα κύματα. Ο Έλληνας έδεσε τη
βάρκα του στη δική της και πέρασε κοντά της. Αυτή ντράπηκε
μα δεν φώναξε. Ποιος να την ακούσει άραγε. Όμως ο Ρωμιός δεν
την πείραξε καθόλου. Την κοίταζε και της χαμογελούσε συνέχεια.
Κάποια στιγμή έσπασε κι αυτή, του χαμογέλασε. Επικοινωνού-
σαν με νοήματα και χειρονομίες.
«Είσαι πολύ όμορφη» της έγραφε με τα δάχτυλα ο Έλληνας δεί-
χνοντας περιγραφικά το πρόσωπό της.
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
22
«Κι εσύ» του έλεγε αυτή κουνώντας το κεφάλι προς τα κάτω
δίχως να φαίνεται το αναψοκοκκίνισμά της μες τη νύχτα.
Κρίμα να ζούμε σ' απέναντι στεριές» συνέχιζε ο άντρας.
«Ο Αλλάχ», έδειχνε στ αστέρια η γυναίκα.
«Γιατί;» ρωτούσε αναστενάζοντας εκείνος.
«Κισμέτ» ψιθύριζε η βαρκάρισσα.
«Μπαμ, μπουμ, ο πόλεμος» είπε ο βαρκάρης.
«Ισμινίζ νε;» τον ρώτησε, κι εκείνος κατάλαβε απ' τη λάμψη
των ματιών της.
«Μανούσο» αποκρίθηκε.
«Ισμινίζ νε;» τη ρώτησε στη γλώσσα της.
«Ισμιμ…Αϊσέ».
«Σε λένε Αϊσέ, λοιπόν» δυνάμωσε τη φωνή του ο Μανούσος χα-
μογελώντας και συνέχισε: «θα σου μάθω ελληνικά: πες, ευ – χα
– ρι – στώ» κι έκανε μια μικρή υπόκλιση ενώνοντας τις παλάμες
μπρος στο στήθος του.
«Εχαϊστό» πρόφερε η Αϊσέ και ξεκαρδίστηκαν στα γέλια.
«Εσύ τώρα» την παρότρυνε ο Μανούσος.
«Τεσεκύρ εντέριμ» ακούστηκε η βελούδινη φωνή της, να λέει το
ευχαριστώ, μεσάνυχτα και μεσοπέλαγα.
«Τεσερύκ εντερίν» τ ανακάτεψε μιμούμενος το δικό της μπέρ-
δεμα.
«Μεμνούμ ολντούμ», συνέχισε η Τουρκάλα που ξεθάρρευε.
«Κατάλαβα τι είπες, χαίρεσαι, ε;» κολακεύτηκε ο Έλληνας.
Ύστερα η Αϊσέ κατέβασε το κεφάλι, έβαλε τα δυο χέρια στα
μάτια της κι έκρυψε το βλέμμα που πρόδιδε συμπάθεια για τον
πειρατή από τη Χιό, τον Γιούνανληγ που μόλις είχε κάνει ρεσάλ-
το στο σκαρί και τη ψυχή της.
Εκείνος της χάιδεψε το κεφάλι και φίλησε τα χέρια της. Έβαλε
τα κλάματα η Αϊσέ κι αφέθηκε στην αγκαλιά του. Η Zambak δε-
μένη με την «Αγιά Μαρκέλλα» του Μανούσου ανεβοκατέβαιναν
στα κύματα. Δεμένοι οι άνθρωποι, δεμένα τα σκαριά. «Άραγε σε
ποια νερά νάμαστε τώρα, τουρκικά ή ελληνικά» αναρωτήθηκαν κι
οι τέσσερις, ξύλα και ψυχές.
Ένας προβολέας έριξε το φως του πάνω τους. Το τούρκικό τα-
χύπλοο κόντεψε να τους πετάξει στη θάλασσα καθώς η πλώρη
του πέρασε ξυστά απ' την Zambak. Η «Αγιά Μαρκέλλα» δίχως
βάρος, μόλις που γλύτωσε το αναποδογύρισμα. Οι λιμενικοί απ'
την Ασία τράβηξαν στο σκάφος τους με το ζόρι το ψαρά απ' την
ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
23
Ευρώπη κι έπειτα ανέβασαν με άγριες κινήσεις την Αϊσέ. Με
γρήγορες κινήσεις δέσανε τις βάρκες στην πρύμνη τους και τρά-
βηξανε για απέναντι. Στο δρόμο χτυπήσανε την Αϊσέ μπροστά
στα μάτια του Μανούσου που έκλαιγε σαν μικρό παιδί. Ένας γλά-
ρος απ' αυτούς που ταΐζει η γριά Αϊσέ τώρα στη προκυμαία, της
είπε μετά από καιρό πως ο πειρατής που γνώρισε στα νερά του
Αιγαίου έκανε φυλακή κάμποσα χρόνια στα Άδανα. Η κατηγο-
ρία ήταν πως αποπειράθηκε να βιάσει μια Τουρκάλα και η άλλη
πως μπήκε παράνομα σε τουρκικά ύδατα. Ένας μύθος του Τσε-
σμέ, που διηγούνται οι γέροντες, λέει πως ο Μανούσος πέταξε το
τσιμπούκι του στη θάλασσα την ώρα που τον τραβούσαν πάνω
στο σκάφος τους οι Τούρκοι λιμενικοί. Το άφησε ενθύμιο, λένε,
στο σημείο που αγάπησε τη γυναίκα που το μόνο που έμαθε γι'
αυτή, ήταν το όνομά της και η λάμψη των ματιών της. Από τότε
κανείς στο Τσεσμέ δεν ξανάκουσε για το Μανούσο. Άλλοι λένε,
πως δεν θέλει να ξαναδεί άνθρωπο, κι άλλοι πως πέθανε μόλις
αποφυλακίστηκε από τις κακουχίες. Η Αϊσέ έχασε τα λογικά της
και γριά όπως είναι δεν κουμαντάρει τη βάρκα της καλά και ψα-
ρεύει με τ' αγκίστρι τα μισοτηγανισμένα ψάρια του Μπαλουκλή.
Ένας άλλος τούρκικος μύθος, αναφέρει πως οι γλάροι που ταΐζει
διηγούνται την ιστορία απέναντι, στους άλλους, που αράζουν στη
χιώτικη προκυμαία.
«Έτσι κι αλλιώς τα πουλιά τα βλέπουν όλα» είπε ο γέρο Μα-
νούσος στον Άγγελο, καθώς τον είδε καθισμένο στο παγκάκι να
κοιτάζει τον Τσεσμέ. Εκείνος ξαφνιάστηκε και παραμέρισε να
καθίσει ο άγνωστος γέρος με τις ρυτίδες να χάσκουν στο μέτωπο,
τραύματα ανοιχτά της μάχης με το χρόνο.
Η γερόντισσα Αϊσέ, επιβλητική φιγούρα πάνω στο βράχο, κοι-
τούσε τη Χίο και μετρούσε με τα μάτια την απόσταση απ' το ση-
μείο που αγάπησε. Τα κύματα όμως της χαλούσανε τους υπολο-
γισμούς.
«Τίποτα στη ζωή δεν είναι σταθερό, πέρα απ' την αγάπη» σκέ-
φτηκε η γριά Μουσουλμάνα.
«Δυό πιθαμές τα σύνορα», ψέλλισε ο Άγγελος.
«Μια χούφτα αγάπη η ζωή» ψιθύρισε, κι έκανε το σταυρό του ο
γέροντας, ψάχνοντας απέναντι την Αϊσέ της νιότης του.
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
24
Λησμονημένες εποχές
Αληθινές ιστορίες
Α ρχές της δεκαετίας του '60 στο Γυμνάσιο, βασίλευε ακόμα του
Παναγιώτη
η φτώχεια η ανείπωτη. Συγκατοικούσα με το Λιά από την Γεωργακόπουλου
πέρα μεριά, τα Κοντοβούνια. Σμίγαμε και οι δυο τις ανέχειες
μας. Τα ίδια κουρέλια είχαμε κρεμάσει από το λιπόσαρκο κορ-
μί μας. Κουρελούδες περπατησιάρες και οι δυό μας. Ας είναι...
Κοντεύανε Χριστούγεννα και πήγαμε στο χωριό του να φάμε
«κορκοφίγκι»1, μια και γεννάγανε οι προβατίνες του πατέρα του.
Μισή δωδεκάδα παιδιά, αραδιασμένα το ένα κοντά στο άλλο,
σ'ένα πετροκάλυβο που έπρεπε να κάνεις τεμενάδες διάκου για
να μπεις στην πόρτα.
Μας καλοδεχτήκανε και το βράδυ ήρθε η γειτόνισσα η Θα-
νάσω, να ρωτήσει για μια βαφτιστήρα από το χωριό μου. Είχε
καινούργιες γαλότσες, φουστάνι ωραίο μακρύ και μια ομπρέλα
κατακαίνουργια. Ο άντρας της, ο Σαράντος, ήτανε τραυματίας
της Αλβανίας. Είχανε κοπεί και τα δυο του πόδια, έπαιρνε μισθό
και γι' αυτό η γυναίκα του η Θανάσω τα είχε όλα καινούργια.
'Οταν έφυγε η γειτόνισσα, η Κωνσταντινιά, η μάνα του Λιά, τα
'βαλε με τον έρημο τον Κωνσταντή τον άντρα της που είχε και
εκείνος πάει στην Αλβανία.
— Ρε άχρηστε, το βλέπεις; Έχουνε το σπίτι του μελίσσι ατρύ-
γητο. Το βαρείς και κινάει από τις τέσσερις μπάντες με τους μι-
στούς του Σαράντου. Εσύ ρε πήγες στην Αλβανία και γύρισες
αδειανός. Χάθηκε να πας κείθε που ντουφεκορίνανε, να σε πε-
τύχει, καμιά σφαίρα; Δε λέου, ας σου κόβανε το ένα πόδι, να
παίρναμε και 'μεις λεφτά για καμιά σάκινα αλεύρι.
Την κακομοίρα, την είχε κάνει η φτώχεια θηρίο.
Το βράδυ τραγούδησε ο Κωσταντής τραγούδια παλιά θλιβε-
ρά... Και χορέψαμε. Ακόμα νιώθω εκείνη τη ζεστασιά στο φτω-
χοκάλυβο με τα μπόλικα παιδιά.
— Να μην πάτε στη θάλασσα για κολύμπι, να μην πιάσουτε Αντιστράτηγου ε.α. της
φιλεναδούλες και να μην καβαλήκουτε «υποδήλατο», μας συμ- Ελληνικής Αστυνομίας
∆ΙΗΓΗΜΑ
25
βούλευε ο Κωσταντής, μια και αυτές ήσαν οι ασωτίες... εκείνης
της εποχής (Αχ... και πού να βλέπανε σήμερα!).
Περνάγοντας ο Φλεβάρης, έρχεται ο Κωσταντής στο Γυμνασι-
άρχη να πάρει τους βαθμούς του Λιά. Εκείνος έψαχνε τα χαρτιά
του και ο μπάρμπας χάζευε με τους ήρωες που ήτανε κρεμασμέ-
νοι στον τοίχο.
– «Δεν διαβάζει ο Ηλίας κύριε Κώστα», του είπε ο Γυμνασιάρ-
χης, κοιτάζοντας τον πάνω από τα γυαλιά του, και συνέχισε; «Τι
απόδοση νάχει τώρα που πάει και στην εφηβεία».
— Αυτή φταίει; ανατρίχιασε ο αλησμόνητος.
— Αυτή, ποιος άλλος, επανέλαβε ο Γυμνασιάρχης.
Φεύγει ο έρημος ο Κωσταντής φουρτουνιασμένος. Στο δρόμο
αλησμόνησε το όνομα, ξαναγυρίζει στο Γυμνασιάρχη.
— Πώς τη λένε είπες εκείνη που πάει ο Λιας, Δάσκαλε;
— Εφηβεία, του απάντησε εκείνος. Έρχεται στο σπίτι αμίλη-
τος, έκλαιγε πίσω από την μαύρη τραγιάσκα του, όχι για τους
βαθμούς, αλλά γιατί πίστευε ότι ο κακομοίρης ο Λιάς «χου-
ντρουμπούλαγε»2 όπως έλεγε με την... εφηβεία. Ούτε εγώ, ούτε
ο Λιας ξέραμε να εξηγήσου με,τι διάβολο ήτανε η εφηβεία3.
Ήρθε ο γείτονας που ήταν υπάλληλος στα Δικαστήρια, εξήγησε
στο μαύρο τον Κωσταντή και έφυγε...
Στην τελευταία τάξη του Γυμνασίου στην Εθνική Γιορτή ο
Λιάς σαν πρώτος μαθητής, εκλήθη να πάει τη σημαία στην πα-
ρέλαση, αρκεί να είχε μαύρο παντελόνι και άσπρο σακάκι. Πή-
γαμε μαζί στο χωριό, να καταφέρουμε τον Κωσταντή, να πάρει
του Λιά «την πρέπουσα ενδυμασία». Εκείνος όχι μόνον «απέρ-
ριψε» το αίτημα λόγω αδεκαρίας, αλλά «χούγιαξε» τον έρημο το
Λιά λέγοντας:
— Ρε χαζόπραμα, τόσα παιδιά έχει το Γυμνάσιο, εσένα βρήκανε
να πας τη Σημαία; Οι ξύπνιοι δεν πάνε να ξεμασκαλιστούνε και
να καλντίσουνε4. Τελικά «ελλείψει της πρέπουσας ενδυμασίας»
ο Λιάς δε σήκωσε τη σημαία.
Πέρασαν χρόνια. Ο Λιάς έγινε Στρατηγός και όταν περνώντας
χαιρέταγε τις Σημαίες, θυμότανε με συγκίνηση τη σημαία του
Γυμνασίου.
Όταν πέθανε ο Κωσταντής πήγα και εγώ, φρόντισα να τον
σκεπάσουν με σημαία, που στη θεωρία της έκανε γιουρούσια
στην Αλβανία και που δεν είχε να πάρει την «πρέπουσα ενδυ-
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
26
μασία» του Λια, για να την πάει στην παρέλαση, τότε, εκείνη τη
λησμονημένη εποχή.
Αφιερώνω τούτες τις γραμμές στη μνήμη του Κωνσταντή, στο
δωδεκαφαμελίτη που δεν πήγε «κείθενε που ντουφεκορίχνανε»
στον πόλεμο της Αλβανίας, να τον πετύχει καμιά σφαίρα να σα-
κατευτεί, για να πάρει καμιά σάκινα αλεύρι, «να στομώσει» την
πείνα των παιδιών του.
Σημειώσεις
1. Πίτα από πρωτόγαλα.
2. Ερωτόπαιζε.
3. Και που δεν την μάθαμε, δε χάσαμε και τίποτα, εμείς της δικίας μου ηλικίας που
διοικήσαμε ακόμα και το κράτος, αλλά σήμερα χυδαίοι κουλτουριάρηδες βωμολοχούν
να ορμηνέψουν τάχα τα μικρά παιδιά από νωρίς, μπας και δεν μάθουν ό,τι η φύση εδώ
και αιώνες κανονίσει.
4. Κουραστούνε.
∆ΙΗΓΗΜΑ
27
Ποίηση
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
28
Κύκλωπας
Το κουμπί
Το πρωί έραβα
Το κουμπί
Στο λευκό σου πουκάμισο
Έβαλα στο
Στόμα
Την κλωστή
Την κατάπια
Την ακολούθησα
Τώρα…
Ποιος ξέρει
Πού θα με βγάλει
Μέσα μου
Ας κάνω το σταυρό μου
Ως το βράδυ
Που θα ψάξεις
Κι εσύ
Το κουμπί σου
ΠΟΙΗΣΗ
29
Ποίηση Charles Frederic Schmitzberget
Χελώνα Τριφυλίας
Σε χαιρετώ
Ω! Ελεφάντινε Ντουβίτσα,
Ταυτόχρονα κοιτάς
και πάλι επάνω από τον ώμο μου
το μέλλον μας.
Σε χαιρετώ,
Ντυμένος με πουκάμισο ταρταρούγας
Και ήδη πέρασες το δρόμο σου
Αφήνοντάς μου χαρτί
Με χίλια σχέδια
Σκιαγραμμένα με μολύβι
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
30
Ποίηση Νίκου Δημογκότση
ΝΥΧΤΑ ΤΣΙΓΓΑΝΑ
στην Σοφία Φίλντιση
ΠΟΙΗΣΗ
31
Όμηρος Πέλλας
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
32
Δημήτρης Κυριαζής, Παναγιώτης Μελτέμης, Όμηρος Πέλλας (μαθητές Ε' Γυμνασίου,
Γυμνάσιο Κυπαρισσίας, 1936 ή 1937)
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
34
μάτος πατριωτισμό, λιτός, συμφιλιωμένος με το χρόνο, προσφέρει με
επιτήδευση βοήθεια στους συνανθρώπους του. Οργανώνει θεατρικές
παραστάσεις. Με την ατίμητη αυτή προσφορά, δίνει θάρρος – παρά-
ταση ζωής, ελπίδα στα σκελετωμένα φαντάσματα του στρατοπέδου.
Οργανώνει, συνωμοτεί ενάντια στην τυφλή βία. Με την ικανότητα του
λόγου διακωμωδεί το τραγικό, μεταβάλλει την πάθηση σε σιωπή, που
κάποτε έρχεται για όλους… Ζούσε την επικαιρότητα της εποχής. Σαν
άλλος Κρυστάλλης μεταμορφώνει το λυρικό λόγο σε ποίηση: «Και τα
βουνά τα ισκιερά – χαιρέτα τα από μένα…». Της ξενιτιάς τα βάσανα
προσπαθεί να ξεχάσει. «Τ’ άγιο το χώμα που πατάς, τα δάση που δια-
βαίνεις…». Αγωνίζεται να χαλυβδώσει την πίστη που χρειάζεται για
την επιβίωση. «Ποτέ μην κλαις έλεγε, όσο είσαι μόνος. Γιατί ο άλλος
χαρά παίρνει, χαρά που δεν αξίζει…».
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
36
Κυπαρίσσιοι
και από τα γύρω χωριά αιχμάλωτοι
του Ιμπραήμ 1825 – 1828
ΙΣΤΟΡΙΑ
37
σπαρακτικές σελίδες του Αγώνα ήταν η σκληρή μοίρα των αμάχων
κατά την εισβολή των Αιγυπτιακών στρατευμάτων. Δεν υπαγόρευ-
αν οι ανάγκες του πολέμου αυτόν τον κατατρεγμό αλλά η κερδο-
σκοπία. Σκλάβοι και σκλαβόπουλα αποτελούσαν περιζήτητο και
πολύ αποδοτικό εμπόρευμα».
Ο Διονύσιος Κόκκινος γράφει: «Εις όλας αυτάς τας επιδρο-
μάς τα αιγυπτιακά σώματα έχοντα όλα την εντολή της λεηλασίας,
εχρησιμοποίησαν και κυνηγετικά σκυλιά προς ιχνηλασία ανθρώ-
πινης σαρκός. Επί τρία έτη και οκτώ μήνες (Φεβρουάριος 1825
– Σεπτέμβριος 1828) που έμεινε ο Ιμπραήμ τα βουνά, τα δάση,
οι χαράδρες, τα ξωκλήσια είχαν γεμίσει από έντρομα πλήθη για
να γλυτώσουν την αιχμαλωσία». Και πράγματι με εξασκημένα
σκυλιά ανακάλυψαν γυναικόπαιδα στη σπηλιά του Τζούγκα και
του Κούτρα το βουνό.
Σε καταλαμβάνει φρίκη για την ανθρώπινη βαρβαρότητα,
όταν παιδιά 2–5 χρόνων χωρίς τις μανάδες τους, να σέρνονται
στην αιχμαλωσία και σαν καλό εμπόρευμα στα σκλαβοπάζαρα
και άλλα στον εξισλαμισμό.
Η Αρκαδιά (Κυπαρισσία) ήταν μια σημαντική πόλη για τα δε-
δομένα της εποχής εκείνης. Ωστόσο βρέθηκε στο πέρασμα του
Ιμπραήμ για την υποταγή της Πελοποννήσου, γι’ αυτό υπέστη
πολλές επιδρομές. Μεγάλος ήταν και ο αριθμός των αιχμαλώ-
των από αυτή, την τύχη των οποίων δεν γνωρίζουμε, όπως και
τον ακριβή αριθμό.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας όταν ανέλαβε την διακυβέρνηση της
Χώρας μεταξύ των πολλών προβλημάτων που είχε να αντιμετω-
πίσει ήταν και η απελευθέρωση των αιχμαλώτων 1825–1828 και
ο επαναπατρισμός τους από τα κάστρα της Μεθώνης, Κορώνης,
Νεόκαστρου και την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Πρώτη ενέρ-
γειά του ήταν να συγκεντρώσει στοιχεία για τους αιχμαλώτους
προκειμένου να διαπραγματευθεί την απελευθέρωσή τους. Τον
Αύγουστο του 1828 έστειλε διαταγή στον Έκτακτο Επίτροπο
(Έπαρχο) της Άνω Μεσσηνίας (Αρκαδία, Μεθώνη, Κορώνη,
Νεόκαστρο) Αντώνιο Τζούνη να συλλέξει στοιχεία για τους αιχ-
μαλώτους της Επαρχίας του.
Ο κατάλογος των αιχμαλωτισθέντων Αρκαδίων (Τριφυλίων)
που έστειλε ο Επίτροπος περιελάμβανε 311 άτομα καταγεγραμ-
μένα με το όνομα, το επίθετο, την ηλικία, τον τόπο καταγωγής,
τον τόπο σύλληψης, τον χρόνο σύλληψης και τον τόπο που με-
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
38
ταφέρθηκαν και ευρίσκονται. Από τον κατάλογο αυτό, στην ερ-
γασία μου θα μεταφέρω τους Κυπαρίσσιους αιχμαλώτους και
των γύρω χωριών.
Το Έγγραφο της αποστολής του καταλόγου έχει ως εξής:
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ
Προς την Α. Ε. Κυβερνήτη της Ελλάδος
Ο κατά την Άνω Μεσσηνία Έκτακτος Επίτροπος
Κατά την υπ’ αρίθμ. 2652 Διαταγή της Σεβαστής Κυβέρνησης, O Iμπραήμ Πασάς
πέμπω εσωκλείστος ονομαστικόν κατάλογο των εκ τούτου του
Τμήματος εις αιχμαλωσία πεσόντων, το οποίο συνέταξα καθ’
όσην η σημερινή κατάστασις των πραγμάτων επιτρέπει ακρί-
βειαν
Βυδίσοβα τη 9 Αυγούστου 1828
Ο Έκτακτος Επίτροπος
Α. Τζούνης
ΙΣΤΟΡΙΑ
39
Συνελήφθη 12 Οκτωβρίου 1825 εις Γλάντζαν. Ευρίσκεται εις
Μεθώνη.
10) Ιωάννης Σταμ. Γκοτζόπουλος. Ετών 3. Καταγωγή:Αρκαδιά.
Συνελήφθη 12 Οκτωβρίου 1825 εις Γλάντζαν. Ευρίσκεται εις
Μεθώνην.
11) Παγώνα Σταύρου Κατζαρού. Ετών 12. Καταγωγή:Αρκαδιά.
Συνελήφθη το 1825 εις Στροβίτζι. Ευρίσκεται εις Πάτρας. [Έχει
γραφεί ότι επουλήθει στην Αλεξάνδρειαν της Αιγύπτου και επέ-
στρεψε στην Κυπαρισσία το 1855 κατόπιν ενεργειών της τότε
Κυβερνήσεως].
12) Πανάγιος Αλέξ. Περδίκης. Ετών 5. Καταγωγή:Αρκαδιά. Συνε-
λήφθη το 1825 εις Στροβίτζι. Ευρίσκεται εις Αλεξάνδρεια.
13) Κανέλλα Αλεξ. Περδίκη. Ετών 14. Καταγωγή:Αρκαδιά. Αιχμα-
λωτίσθη το 1825 εις Στροβίτζι. Ευρίσκεται εις Αλεξάνδρεια.
14) Γεώργιος Στραβοκέφαλος. Ετών 25. Καταγωγή:Αρκαδιά. Αιχ-
μαλωτίσθη το 1825 εις Στροβίτζι. Ευρίσκεται εις Αλεξάνδρειαν.
15) Δημ. Κονταναστασόπουλος. Ετών 40. Πατρίς Αρκαδιά. Συνε-
λήφθη 28–10–1825 εις Καλλίτζενα. Ευρίσκεται εις Πάτρας.
16) Βασιλική Γύφτου Μελενιτιάνου. Ετών 10. Συνελήφθη
28–12–1826. Τόπος Άδηλος. Ευρίσκεται Άδηλος.
17) Πανάγιος Γκότσης. Ετών 14. Καταγωγή:Αρμενιοί. Συνελήφθη
28–12–1826. Τόπος Άδηλος. Ευρίσκεται Άδηλος.
18) Φωτεινή Γύφτου Μακαρούνη. Ετών 3. Πατρίς:Νταούταγα.
Συνελήφθη 28–12–1826. Τόπος Άδηλος. Ευρίσκεται Άδηλος.
19) Πέτρος Μπούρας. Ετών 40. Καταγωγή:Μαλενίτι. Συνελήφθη
28–12–1826. Τόπος Άδηλος. Ευρίσκεται Άδηλος.
20) Ιωάννης Μπούρας. Ετών 18. Καταγωγή:Μαλενίτι. Συνελήφθη
28–12–1826. Τόπος Άδηλος. Ευρίσκεται Άδηλος.
21) Στασινή Μπούρα. Ετών 14. Καταγωγή:Μαλενίτι. Συνελήφθη
28–12–1826. Τόπος Άδηλος. Ευρίσκεται Άδηλος.
22) Γεώργιος Παναγ. Καλού. Ετών 4. Πατρίς Λυκουδέσι. Συνελή-
φθη 28–12–1826 εις Σαρακινάδα. Ευρίσκεται εις Μεθώνην.
23) Γεωγούλα Παναγ. Καλού. Ετών 6. Πατρίς Λυκουδέσι. Συνελή-
φθη 28–12–1826 εις Σαρακινάδα. Ευρίσκεται εις Μεθώνην.
24) Γεώργιον Αναστ. Σμυρλήν. Ετών 12. Καταγωγή:Λεντεκάδα.
Συνελήφθη 27–2–1827 εις Λαπέικα Καλύβια. Ευρίσκεται εις
Μεθώνη.
25) Ζαχαρίας Κ. Δημόπουλος. Ετών 31. Καταγωγή:Μουριατάδα.
Συνελήφθη 2–4–1827. Τόπος Άδηλος. Ευρίσκεται Άδηλος.
26) Σταθάκης Παπαλεξανδρόπουλος. Ετών 18. Χωριό Μουρια-
τάδα. Συνελήφθη 2–4–1827. Τόπος Άδηλος. Τόπος που βρίσκεται
Άδηλος.
27) Γυνή Κωσταντή Ντρούχια. Ετών __. Καταγωγή:Μουριατάδα.
Συνελήφθη 2–4–1827. Τόπος Άδηλος. Βρίσκεται Άδηλος.
28) Ανδρέα Κωσταντή Ντρούχια. Ετών 3 Καταγωγή:Μουριατάδα.
Συνελήφθη 2–4–1827. Τόπος Άδηλος. Βρίσκεται Άδηλος.
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
40
29) Γιαννούλα Κων. Ντρούχια. Ετών 5 Καταγωγή: Μουριατάδα.
Συνελήφθη 2–4–1827. Τόπος Άδηλος. Βρίσκεται Άδηλος.
30) Γιαννούλα Κάμπρα. Ετών 3. Πατρίς Καρβούνι. Συνελήφθη
2–4–1827. Τόπος Άδηλος. Βρίσκεται Άδηλος.
31) Γεώργιος Κάμπρας. Ετών 14. Καταγωγή:Καρβούνι. Συνελή-
φθη 2–4–1827. Τόπος Άδηλος. Βρίσκεται Άδηλος.
32) Γεώργιος Γιάννη Αρβανίτης. Ετών 5. Καταγωγή:Καρβούνι.
Συνελήφθη 2–4–1827. Τόπος Άδηλος. Βρίσκεται Άδηλος.
33) Κόρη Δημήτρενας Γιάννη Αρβανίτη. Χωριό Καρβούνι. Ετών
__. Συνελήφθη 2–4–1827. Τόπος Άδηλος. Βρίσκεται Άδηλος.
34) Δημήτρενα Γιάννη Αρβανίτη. Ετών __. Πατρίς Καρβούνι.
Αιχμαλωτίσθη 2–4–1827. Τόπος Άδηλος. Βρίσκεται Άδηλος.
35) Κόρη Δημήτρενας Γιάννη Αρβανίτη. Ετών __. Πατρίδα:
Καρβούνι. Αιχμαλωτίσθη 2–4–1827. Τόπος Άδηλος. Βρίσκεται
Άδηλος.
36) Κόρη Δημήτρενας Γιάννη Αρβανίτη. Ετών __. Πατρίς Καρ-
βούνι. Αιχμαλωτίσθη 2–4–1827. Τόπος Άδηλος. Βρίσκεται Άδη-
λος.
37) Αντώνα Κάμπρα. Ετών 6. Πατρίς:Καρβούνι. Αιχμαλωτίσθη
6–4–1827. Τόπος Άδηλος. Βρίσκεται Άδηλος.
38) Παναγιώτης Γεωργίου Ζύγιας. Καταγωγή:Ραφτόπουλον.
Ετών 8. Αιχμαλωτίσθη 6–4–1827 εις Λεντεκάδα. Ευρίσκεται εις
Νεόκαστρον.
39) Χρυσούλα Γαλάνη. Ετών 8. Πατρίς Ραφτόπουλον. Αιχμαλωτί-
σθη 6–4–1827 εις Λεντεκάδα. Ευρίσκεται εις Νεόκαστρο.
40) Άννα Θαν. Γιαννακόπουλου. Ετών 8. Πατρίς Ραφτόπουλον.
Αιχμαλωτίσθη 6–4–1827 εις Λεντεκάδα. Ευρίσκεται εις Νεόκα-
στρον.
41) Αναστάσης Θαν. Γιαννακόπουλος. Ετών 10. Πατρίς Ραφτό-
πουλον. Αιχμαλωτίσθη 6–4–1827 εις Λεντεκάδα. Ευρίσκεται εις
Νεόκαστρον.
42) Γεωργούλα Θαν. Γιαννακόπουλου. Ετών 9. Πατρίς Ραφτό-
πουλον. Αιχμαλωτίσθη 6–4–1827 εις Λεντεκάδα. Ευρίσκεται εις
Νεόκαστρον.
43) Πανάγιος Θαν. Γιαννακόπουλος. Ετών 4. Καταγω-
γή:Ραφτόπουλον. Αιχμαλωτίσθη 6–4–1827 εις Λεντεκάδα. Ευρί-
σκεται εις Νεόκαστρο.
44) Αναστασούλα Κακολετριώτη. Ετών 13. Πατρίς Αγαλιανή. Αιχ-
μαλωτίσθη 22–5–1827 εις Τζούγκα. Ευρίσκεται εις Αλεξάνδρεια
Αιγύπτου. [Η περιοχή Τζούγκα (τσούκαζ είναι χαράδρα πλησίον
της Κοινότητας Αγαλιανής που όπως φαίνεται είχαν καταφύγει να
κρυφτούν τα παιδιά που αιχμαλώτισαν].
45) Γεώργιος Κολωναρίτισσας. Ετών 10. Πατρίς Αγαλιανή. Αιχ-
μαλωτίσθη 22–5–1827 εις Τζούγκα. Ευρίσκεται εις Αλεξάνδρεια
Αιγύπτου.
46) Παναγιώτης Μπατζιώτης. Ετών 15. Πατρίς Αγαλιανή. Αιχ-
ΙΣΤΟΡΙΑ
41
μαλωτίσθη 22–5–1827 εις Τζούγκα. Ευρίσκεται εις Αλεξάνδρεια
Αιγύπτου.
47) Πανάγιος Γκότζενας. Ετών 10. Πατρίς Αρμενιοί. Αιχμαλωτί-
σθη 22–9–1827 εις του Κούτρα τα βουνά. Ευρίσκεται εις Μεθώ-
νη.
48) Απόστολος Γκότζενας. Ετών 6. Πατρίς Αρμενιοί. Αιχμαλωτί-
σθη 12–9–1827 εις του Κούτρα τα βουνά. Ευρίσκεται εις Μεθώ-
νη.
49) Μαρία Θανάση Μπίτζικα. Ετών 15. Πατρίς Αρμενιοί. Αιχ-
μαλωτίσθη 12–9–1827 εις του Κούτρα τα βουνά. Ευρίσκεται εις
Μεθώνη.
50) Σταματίνα Διαμαντή. Ετών __. Πατρίς Αρμενιοί. Αιχμαλωτί-
σθη 12–9–1827. Τόπος Άδηλος. Ευρίσκεται Άδηλος.
51) Υιός ιδίας. Ετών 6. Πατρίς Αρμενιοί. Αιχμαλωτίσθη
12–9–1827. Τόπος Άδηλος. Ευρίσκεται Άδηλος.
52) Υιός ιδίας. Ετών 4. Πατρίς Αρμενιοί. Αιχμαλωτίσθη
12–9–1827. Τόπος Άδηλος. Ευρίσκεται Άδηλος.
53) Διονύσιος Κασταντάκης. Ετών 7. Πατρίς Αρμενιοί. Αιχμαλω-
τίσθη 12–9–1827. Τόπος Άδηλος. Ευρίσκεται Άδηλος.
54) Ηλίας Μαντόπουλος. Ετών __. Πατρίς Ποδογορά. Αιχμαλωτί-
σθη 12–9–1827. Τόπος Άδηλος. Ευρίσκεται Άδηλος.
55) Υιός ιδίου. Ετών 15. Πατρίς Ποδογορά. Αιχμαλωτίσθη
12–9–1827. Τόπος Άδηλος. Ευρίσκεται Άδηλος.
56) Δημήτριος Τζαβάρας. Ετών __. Πατρίς Ποδογορά. Αιχμαλω-
τίσθη 12–9–1827. Τόπος Άδηλος. Ευρίσκεται Άδηλος.
57) Κανέλλα Αδάμη Καρκηδόνη. Ετών 2. Πατρίς Ποδογορά. Αιχ-
μαλωτίσθη 12–9–1827. Τόπος Άδηλος. Ευρίσκεται Άδηλος.
58) Γιαννούλα Μπονοροπούλα. Ετών 32. Πατρίς Στασιό. Αιχμα-
λωτίσθη 6–10–1827 εις Καλλίτζενα. Ευρίσκεται εις Πάτρας.
59) Παναγιώτα Αδάμη. Ετών 23. Πατρίς Στασιό. Αιχμαλωτίσθη
εις Καλίτζενα την 6–10–1827. Ευρίσκεται εις Πάτρας.
60) Ιδίας θυγάτηρ. Ετών 4. Πατρίς Στασιό. Αιχμαλωτίσθη
6–10–1827. Τόπος εις του Κούτρα τα βουνά. Ευρίσκεται εις Κο-
ρώνη.
61) Κατέρω Ιδίας. Ετών __. Πατρίς Στασιό. Αιχμαλωτίσθη
6–10–1827. Τόπος εις του Κούτρα τα βουνά. Ευρίσκεται εις
Κορώνη.
62) Παναγιώτης ιδίας. Ετών 8. Πατρίς Στασιό. Αιχμαλωτίσθη
6–10–1827. Τόπος εις του Κούτρα τα βουνά. Ευρίσκεται εις Με-
θώνη.
63) Σταθούλα Μανούσου. Ηλικία 7. Πατρίς Σιδερόκαστρο. Αιχμα-
λωτίσθη 6–10–1827. Τόπος Τζούγκα. Ευρίσκεται Άδηλος.
64) Λυμπέρης Νικολού. Ετών 3. Πατρίς Σιδερόκαστρον. Αιχμαλω-
τίσθη 6–10–1827. Τόπος εις του Κούτρα τα βουνά. Ευρίσκεται εις
Μεθώνη.
65) Αθανάσιος ιδίου Λυμπέρη. Ετών __. Πατρίς Σιδερόκαστρον.
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
42
Αιχμαλωτίσθη 6–10–1827. Τόπος εις του Κούτρα τα βουνά. Ευρί-
σκεται εις Μεθώνη.
66) Σταθούλα θυγάτηρ Παναγιώτας Αδάμη. Ετών __. Πατρίς Στα-
σιό. Αιχμαλωτίσθη 6–10–1827. Τόπος εις του Κούτρα τα βουνά.
Ευρίσκεται εις Μεθώνη.
67) Πανάγιος Κωστόπουλος. Ηλικία __. Πατρίς Άγιος Ιωάννης.
Αιχμαλωτίσθη 6–10–1827. Τόπος εις του Κούτρα τα βουνά. Ευρί-
σκεται εις Μεθώνη.
68) Γεώργιος Κώστα. Ηλικία 6. Πατρίς Βλασάδα. Αιχμαλωτίσθη
7–10–1827. Τόπος Αγαλιανή. Ευρίσκεται Άδηλος.
69) Αθάνασιος Μπισκινιώτης. Ετών 14. Πατρίς Βλασάδα. Αιχμα-
λωτίσθη εις Αγαλιανή την 7–10–1827. Ευρίσκεται Άδηλος.
70) Κονδύλω Ρούση. Ετών 6. Πατρίς Αγαλιανή. Αιχμαλωτίσθη
7–10–1827 εις Τζούγκα. Ευρίσκεται Άδηλος.
71) Αναστασούλα Ιδίου. Ετών 3. Πατρίς Αγαλιανή. Αιχμαλωτίσθη
7–10–1827 εις Τζούγκα. Ευρίσκεται Άδηλος.
72) Παναγιώτης Κακολετρώτης. Ετών 4. Πατρίς Αγαλιανή. Αιχμα-
λωτίσθη 7–10–1827 εις Τζούγκα. Ευρίσκεται Άδηλος.
73) Δημήτριος Στάθη Νάνου. Ετών 10. Καταγωγή Αγαλιανή. Αιχ-
μαλωτίσθη 7–10–1827 εις Τζούγκα. Ευρίσκεται Άδηλος.
74) Μαρία ιδίου. Ετών 7. Καταγωγή Αγαλιανή. Αιχμαλωτίσθη
7–10–1827 εις Τζούγκα. Ευρίσκεται Άδηλος.
75) Χρυσαυγή Παναγιώτου. Ηλικία 40. Πατρίς Αγαλιανή. Αιχμα-
λωτίσθη 7–10–1827. Τόπος Τζούγκα. Ευρίσκεται Άδηλος.
76) Πανώργια Καρβουνιώτη. Ηλικία 30. Πατρίς Αγαλιανή. Αιχμα-
λωτίσθη 7–10–1827. Τόπος Τζούγκα. Ευρίσκεται Άδηλος.
77) Γεώργιος Παπαγεωργόπουλος. Ηλικία 4. Πατρίς Αγαλιανή.
Αιχμαλωτίσθη 7–10–1827. Τόπος Τζούγκα. Ευρίσκεται Άδηλος.
78) Σταθούλα Μανούσου. Ηλικία 8. Πατρίς Σιδερόκαστρον. Αιχ-
μαλωτίσθη 7–10–1827. Τόπος Τζούγκα. Ευρίσκεται Άδηλος.
79) Κωνσταντίνα Αντων. Κουζουμπού. Ετών 12. Πατρίς Λυκουδέ-
σι. Αιχμαλωτίσθη 1–1–1827 εις Λεντεκάδα. Ευρίσκεται Άδηλος.
80) Αναστασία Χοντροπούλου. Ετών 10. Πατρίς Λυκουδέσι. Αιχ-
μαλωτίσθη 1–1–1827 εις Λεντεκάδα. Ευρίσκεται εις Μεθώνη.
81) Παναγιώτα ιδίου. Ετών 5. Πατρίς Λυκουδέσι. Αιχμαλωτίσθη
1–1–1827 εις Λεντεκάδα. Ευρίσκεται εις Μεθώνη.
82) Βασίλω Παναγ. Τζάκαλη. Ετών 12. Πατρίς Λυκουδέσι. Αιχμα-
λωτίσθη 1–1–1827 εις Λεντεκάδα. Ευρίσκεται εις Μεθώνη.
83) Γεωργούλα ιδίου. Ετών 15. Πατρίς Λυκουδέσι. Αιχμαλωτίσθη
1–1–1827 εις Λεντεκάδα. Ευρίσκεται εις Μεθώνη.
84) Κανέλλα Αλεξ. Μπούξη. Ηλικία__. Πατρίς Λυκουδέσι. Αιχμα-
λωτίσθη 1–1–1827 εις Λεντεκάδα. Ευρίσκεται εις Μεθώνη.
85) Γυνή Θεοδωράκη. Ετών__. Πατρίς Λυκουδέσι. Αιχμαλωτίσθη
1–1–1827 εις Λεντεκάδα. Ευρίσκεται εις Μεθώνη.
86) Βασίλω ιδίου. Ετών__. Πατρίς Λυκουδέσι. Αιχμαλωτίσθη
1–1–1827 εις Λεντεκάδα. Ευρίσκεται εις Μεθώνη.
ΙΣΤΟΡΙΑ
43
87) Παναγιώτα Χονδροπούλου. Ετών__. Πατρίς Λυκουδέσι. Αιχ-
μαλωτίσθη εις Λεντεκάδα. Ευρίσκεται εις Μεθώνη.
88) Πανάγιος Κώστας. Ετών 36. Πατρίς Αρκαδιά. Αιχμαλωτίσθη
1–1–1827 εις Πεπερίτζα. Ευρίσκεται Άδηλος.
89) Λυμπέρης Νικολάκη Στασιώτη. Ετών 25. Πατρίς Στασιό. Αιχ-
μαλωτίσθη 1–1–1827 εις Πιπερίτζα. Ευρίσκεται Άδηλος.
90) Αθανάσιος ιδίου. Ετών 16. Πατρίς Στασιό. Αιχμαλωτίσθη
1–1–1827 εις Πιπερίτζα. Ευρίσκεται Άδηλος.
91) Γιαννούλα Γεω. Καρυδομάτη. Ετών 18. Πατρίς Αρκαδιά. Αιχ-
μαλωτίσθη 1–1–1827 εις Αρκαδιά. Ευρίσκεται εις Αλεξάνδρεια.
92) Σταθούλα Κωσταντή Αριδά. Ετών__. Πατρίς Αρκαδιά. Αιχμα-
λωτίσθη 1–1–1827 εις Αρκαδιά. Ευρίσκεται εις Αλεξάνδρεια.
93) Ασημίτζα Κουκουλίκα. Ετών__. Πατρίς Αρκαδιά. Αιχμαλωτί-
σθη 1–1–1827 εις Αρκαδιά. Ευρίσκεται εις Αλεξάνδρεια.
94) Γεωργούλα Θοδωρή Ταγκαλάκη. Ηλικία__. Πατρίς Αρκαδιά.
Αιχμαλωτίσθη 1–1–1827 εις Αρκαδιά. Ευρίσκεται εις Αλεξάν-
δρεια.
95) Ευροσύνη Δημ. Λύκου. Ετών__. Πατρίς Αρκαδιά. Αιχμαλωτί-
σθη 1–1–1827 εις Αρκαδιά. Ευρίσκεται εις Αλεξάνδρεια.
96) Ευαγγελίτζα ιδίου. Ετών__. Πατρίς Αρκαδιά. Αιχμαλωτίσθη
1–1–1827 εις Αρκαδιά. Ευρίσκεται εις Αλεξάνδρεια.
97) Αναστάσης ιδίου. Ετών__. Πατρίς Αρκαδιά. Αιχμαλωτίσθη
1–1–1827 εις Αρκαδιά. Ευρίσκεται εις Αλεξάνδρεια.
98) Σταθού Σπύρου Καραβίτη. Ετών __. Πατρίς Αρκαδιά. Αιχμα-
λωτίσθη 1–1–1827 εις Αρκαδιά. Ευρίσκεται εις Αλεξάνδρεια.
99) Βενέτα Αναστ. Σαραρτζή. Ετών __. Πατρίς Αρκαδιά. Αιχμα-
λωτίσθη 1–1–1827 εις Αρκαδιά. Ευρίσκεται εις Αλεξάνδρεια.
100) Χριστίνα ιδίου. Ηλικία__. Πατρίς Αρκαδιά. Αιχμαλωτίσθη
1–1–1827 εις Αρκαδιά. Ευρίσκεται εις Αλεξάνδρεια.
101) Γιαννάκης ιδίου. Ηλικία__. Πατρίς Αρκαδιά. Αιχμαλωτίσθη
1–1–1827 εις Αρκαδιά. Ευρίσκεται εις Αλεξάνδρεια.
102) Βασιλική Γεωρ. Βαρθολομιώτη. Ηλικία__. Πατρίς Αρκαδιά.
Αιχμαλωτίσθη 1–1–1827 εις Αρκαδιά. Ευρίσκεται εις Αλεξάν-
δρεια.
103) Παναγιώτης ιδίου. Ηλικία__. Πατρίς Αρκαδιά. Αιχμαλωτί-
σθη 1–1–1827 εις Αρκαδιά. Ευρίσκεται εις Αλεξάνδρεια.
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
44
του Γρηγόριο Επίσκοπο Μεθώνης και τα σώματά τους τα πέτα-
ξαν στην θάλασσα. Την μητέρα του Ιερέως των Βρυσών Αντων.
Αναγνωστοπούλου το 1827, της οποίας έκοψαν τα αυτιά, γιατί
λόγω γήρατος δεν είχε αξία ως εμπόρευμα.
Το ότι είναι ελλιπής ο κατάλογος του Έπαρχου το επιβεβαιώνει
και η αναφορά προς τον Κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια, του Γεωρ-
γίου Αρκαδινού (Κυπαρίσσιου) μαχητή, που συνελήφθη τραυ-
ματισμένος στη μάχη του Μανιακίου (20–5–1825) και ακρω-
τηριασθείς απ’ τα δύο πόδια του. Ο ίδιος περιγράφει την μάχη,
πώς ακρωτηριάστηκε, πώς κατόρθωσε μετά την Ναυμαχία του
Ναβαρίνου και την καταστροφή του τούρκικου στόλου και την
σύγχυση που επικράτησε στην Πύλο να φύγει, ώσπου να φθάσει
στην Αρκαδιά και να βρει την οικογένειά του καταστρεμμένη.
Και συνεχίζοντας την αναφορά του γράφει «Διασωθείς δε εύρον
τρία μου τέκνα αιχμαλωτισμένα και τα άλλα εις αθλίαν κατάστα-
σιν, ώστε οι άθλιοι παρ’ αθλιωτάτου προσδοκώσι κηδεμονίαν. Εις
τοιαύτην λοιπόν κατάστασιν ευρισκόμενος προστρέχω προ σε τον
κοινόν πατέρα, όστις ενεμπιστεύθης την ολικήν παρακαταθήκην
του Έθνους, να δείξης προς την ταλαίπωρον οικογένειάν μου την
πατρικήν σου κηδεμονίαν, ήτις παρ’ άξιαν στερουμένη του επιου-
σίου άρτου, επαιτεί.
ΙΣΤΟΡΙΑ
45
Ιστορική πορεία
Καταργηση του Δήμου Αυλώνας
και ο νεοσυστατος Δήμος Τριφυλίας
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
46
τριακόσιους κατοίκους μέχρι δέκα χιλιάδες. Από το 1835 μέχρι
το 1914 εκλέχθηκαν ή διορίσθηκαν Δήμαρχοι οι εξής:
Από το Σιδηρόκαστρο: Αλέξης Αλεξάκης (αργότερα Αλεξό-
πουλος), Γεώργιος Ευσταθίου Σταθόπουλος, Αναγνώστης Θα-
νασάς, Θεμιστοκλής Αναγνώστου Αλεξόπουλος, Επαμεινώνδας
Γεωργίου Σταθόπουλος, Επαμεινώνδας Οικονομόπουλος και
Αλέξης (Αλέκος) Αλεξόπουλος, δραστήριος, πανέξυπνος και
αργότερα μεγαλοεπιχειρηματίας και μεγάλος δωρητής Κυπα-
ρισσίας. Από την Αυλώνα: Κωνσταντίνος Τρουπάκης, Γεώργι-
ος Βουδούρης (Κράντος), Γιάννης Γεωργ. Βουδούρης (Κρά-
ντος) και Γεώργιος Γρηγορ. Βουδούρης (Καλφακάκος) και από
το Ρίπεσι: Νικόλας Μπαλτάς. Οι ένοπλες αναρχικές βιαιότητες
των εθνοκτόνων γεγονότων της εκθρόνισης του Βασιλέα ΄Οθω-
να την 11–10–1862 και η ενθρόνιση του Γεωργίου Α΄ την
10–10–1863, εξανάγκασαν τον συνετό και δραστήριο Δήμαρχο
Γεώργιο Ευσταθ. Σταθόπουλο να παραιτηθεί και ανακηρύχθη-
κε Δήμαρχος, βίαια και αυθαίρετα, ο Νικόλας Μπαλτάς από το
Ρίπεσι. Κατά τη λειτουργία του Δήμου απορρίφθηκαν, αρμοδί-
ως, προτάσεις, το έτος 1842, συγχώνευσης των Δήμων Αυλώ-
νας και Δωρίου και το 1843 μεταφορά της έδρας του Δήμου
από το Σιδηρόκαστρο στην Αυλώνα. Η καθημαγμένη, φοβι-
σμένη και καθυστερημένη ακόμη, περιοχή του Δήμου, κατά
την περίοδο 1835 – 1914, δειλά – δειλά άρχισε να αναπτύσσε-
ται. Οι κάτοικοι απόκτησαν βαθμιαία ελεύθερη αυτοδιοικητική
αυτοπεποίθηση και συνείδηση. Πραγματοποιήθηκαν τα πρώτα
βασικά οργανωτικά και λειτουργικά δημοτικά έργα. Λήφθη-
καν, στο μέτρο του δυνατού, βελτιωτικά μέτρα για τη γεωργία,
κτηνοτροφία, δενδροκαλλιέργεια κ.λπ.
Οι Κοινότητες που συστήθηκαν μετά την κατάργηση του Δή-
μου, το 1914, διοικούνταν από εκλεγμένα ή διορισμένα, για
τέσσερα χρόνια, Κοινοτικά Συμβούλια με Πρόεδρο Κοινό-
τητας. Στο Κεφαλοχώρι Σιδηρόκαστρο, που έσφυζε από ζωή
και δημιουργία, εκλέχθηκαν (επανεκλέχθηκαν) ή διορίσθηκαν
είκοσι περίπου Πρόεδροι. Πρώτος Πρόεδρος εξελέγη ο Γεώρ-
γιος Παπαδόπουλος και τελευταίος ο δυναμικός και δραστήρι-
ος Αθανάσιος Αλεξ. Κυριαζής. Ενδιάμεσα επανειλημμένα επα-
νεξελέγη ο επίσης δραστήριος και δυναμικός, μεταξύ πολλών
άλλων, Βενετσάνης Κάκαβας, με σημαντικότερα έργα του,
το υδραγωγείο (υδατοδεξαμενή) στην Καρούγγενα, την επέ-
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
48
λεσματικότητα και αδιέξοδο στο όλο αυτοδιοικητικό σύστημα.
Ο νεοσύστατος ΔΗΜΟΣ ΤΡΙΦΥΛΙΑΣ είναι ένας από τους
333, περίπου, πανελλαδικά νέους Δήμους και ένας από τους έξι
του Νομού Μεσσηνίας (Καλαμάτας, Μεσσήνης, Πύλου – Νε-
στορίου, Τριφυλίας, Οιχαλίας και Δυτικής Μάνης). Περιλαμβά-
νει τους καταργηθέντες – συγχωνευθέντες Δήμους Κυπαρισσί-
ας, έδρα του νέου Δήμου, Φιλιατρών, Γαργαλιάνων, Αε-
τού, Αυλώνας και την Κοινότητα Τριπύλης. Ο συνολικός
πληθυσμός ανέρχεται σε 33.580 κατοίκους και 33 Συμβούλους,
από τους οποίους 20 εκλέγονται με τη συμπολίτευση και 13 με
αντιπολίτευση. Η εκλογή των Δημοτικών Αρχών (Δημάρχου,
Δημοτικών Συμβούλων και Συμβούλων Δημοτικών και Τοπικών
Κοινοτήτων, που συγκροτούν τα διάφορα όργανα, Συμβούλια –
Επιτροπές κ.λπ.), γίνεται για 5 χρόνια, με άμεση, καθολική και
μυστική ψηφοφορία. Τον εδαφικά εκτεταμένο Δήμο Τριφυλίας
αναμένει σημαντικότατο και δύσκολο έργο. Η Τριφυλιακή δια-
νομαρχιακή ενότητα έχει πολλές οργανωτικές, λειτουργικές, οι-
κονομικές και άλλες σοβαρές ανάγκες και υποχρεώσεις για αξι-
ολογική ιεράρχηση, μελέτη και επιτυχή υλοποίηση. Η αποτελε-
σματική υλοποίηση του όλου έργου, όπως είναι αυτονόητο,
απαιτεί σοβαρή, άοκνη και υπεύθυνη προσπάθεια. ΄Ολως ενδει-
κτικά: Η ορθολογιστική θεμελίωση διαδημαρχιακής, αναπτυξι-
ακής υποδομής με ταυτόχρονη τακτοποίηση των υφισταμένων
εκκρεμοτήτων, η αυστηρή, σύννομη, διαφανής, χρηστή οικονο-
μική αυτοδιαχείριση των Δημαρχιακών, Κρατικών, Κοινοτικών,
Δημοτικών κλπ. πόρων, η τυφλή εφαρμογή των Νόμων και τή-
ρηση των νομίμων διαδικασιών, η λήψη αποφάσεων με νόμιμες
και δημοκρατικές διαδικασίες, απαλλαγμένες, οι αποφάσεις,
από παρεμβάσεις και διαμεσολαβήσεις τρίτων, με αμετακίνητο
στόχο τους την εξυπηρέτηση του διαδημαρχιακού συνολικού
συμφέροντος, η αξιοποίηση των παραγωγικών πηγών του Δή-
μου κλπ. είναι μερικές από τις ανάγκες του νέου Δήμου, την
ικανοποίηση των οποίων αναγκών περιμένουν με αισιοδοξία οι
Τριφύλιοι κάτοικοι του Δήμου.
του Εκάστου έτους καθιερωθέν προ πάρα πολλών χρόνων (λέγεται πως
Παναγιώτη Η.
Γιαννόπουλου είναι η αδιάλειπτη συνέχεια και ο εκχριστιανισμός - μεταδόμηση Δι-
ονυσιακών τελετών κατά την αρχαιότητα στην ίδια περιοχή που εγ-
γύζει την Διονυσιάδα πηγή - Άι Λαγούδης και πιθανώς ιερό του Θεού
Διονύσου στην ίδια θέση), το ονομαζόμενο από τους Κυπαρίσσιους
το Πανηγύρι του Σταυρού. Έχει συνδυασθεί με την Παγκόσμια Ύψω-
ση του Τιμίου Σταυρού. Το θρησκευτικό μέρος τελείτο και τελείτε,
ήτοι Πανηγυρικός Εσπερινός και Αρχιερατική Θεία Λειτουργία στον
Ιερό Ναό Ευαγγελιστρίας που υπάρχει στο χώρο τελέσεως του πανη-
γυριού.
Η Ζωοπανήγυρη κρατούσε τρεις ημέρες και η Εμποροπανήγυρη
οκτώ ημέρες. Στη Ζωοπανήγυρη έφθαναν πάρα πολλά ζώα, ήτοι άλο-
γα, γαϊδούρια, μουλάρια, πρόβατα, γίδια και πουλερικά, μαζί με τους
ιδιοκτήτες τους. Επίσης πάρα πολλοί τσιγγάνοι και εγένετο η αγορο-
πωλησία, καθώς κα τα επονομαζόμενα τράμπα χαΐρια και αυτά με το
αζημίωτο, αφού με την αλλαγή του ζώου θα έπρεπε να δώσεις και ένα
χρηματικό ποσό, ήταν κάτι πολύ ενδιαφέρον να παρακολουθήσεις τα
επιχειρήματα και των δύο πλευρών στα παζάρια.
Ο Πανοχωρίτης γείτονάς μου Θανάσης Αθανασόπουλος (Κουτσο-
φωτάκης) κτηματίας είχε και το επάγγελμα του ταμπή ετοίμαζε καφέ-
δες στα καφενεία της εποχής, Φώτη Ζήρα, Νίκου Γιαννόπουλου
(Αμπατζή), Παναγιώτη Σταθόπουλου.
Είχε και το γάϊδαρο, όπως πάρα πολλοί Κυπαρίσσιοι της εποχής για
τις αγροτικές δουλειές τους.
Έφθασε το Πανηγύρι του Σταυρού, λέει η γυναίκα του Θανάση
Ελένη, Θανάση λόγω του ότι γέρασε ο Μέντιουμ, δεν τον πας στο
πανηγύρι να τον αλλάξεις με το τράμπα, χαΐρια. Παίρνει ο Θανάσης
τον Μέντιουμ και τον πάει στο πανηγύρι. Εκεί τον πρώτο λόγο στη
δουλειά αυτή τον είχαν οι γύφτοι. Γίνονται τα παζάρια και λένε στο
Θανάση οι γύφτοι, να έρθεις αύριο να πάρεις τον γάιδαρο. Όλη τη
νύχτα οι γύφτοι περιποιήθηκαν τον γάιδαρο του Θανάση του άλλαξαν
καπίστρια και τον έκαναν αγνώριστο. Κατεβαίνει ο Θανάσης του λένε
αυτός είναι ο καινούργιος γάιδαρος δώσε μας και τόσα χρήματα.
τέως Δ. Διευθυντή Παίρνει τον γάιδαρο και ανηφορίζει προς την Άνω Πόλη. Όταν έφθα-
Νοσοκομείου
Κυπαρισσίας σε στο Ηρώο στην πλατεία, ο γάιδαρος κατευθείαν παίρνει τον δρόμο
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
50
Στη φωτογραφία Κυπαρίσσιοι σε μια ώρα ανάπαυλας και διασκέδασης στο πανηγύρι
του Σταυρού. Από δεξιά 1) Ανδρέας Σκοτάδης ψαράς μακαρίτης 2) Κώστας Παυλό-
πουλος μαραγκός μακαρίτης 3) Τάκης Γιαννόπουλος καφεπώλης εν ζωή. 4) Κώστας
Πουλόπουλος μετανάστης στην Αυστραλία μακαρίτης 5) Τάκης Παναγόπουλος (Αλεξο-
γιάννης) υπάλληλος νοσοκομείου εν ζωή. 6) Παναγιώτης Γιαννόπουλος ο γράφων εν
ζωή 7) Κώστας Κουτσίκος ο πρακτικός – ορθοπεδικός της εποχής του, μακαρίτης.
για το κατόϊ του Θανάση. Φθάνει ο Θανάσης και φωνάζει την Ελένη.
Ελένη έλα να δεις τι γάιδαρο πήραμε να γνωρίζει το κατόϊ μας. Κατε-
βαίνει η Ελένη με χιούμορ βρε νεκρέ, βρε αχρόνιαγε πάλι τον γάιδαρό
μας σου δώσανε οι γύφτοι. Τις λες μωρή ζουρλή που είναι ο γάϊδαρός
μας. Πού να το παραδεχθεί ο Θανάσης.
Ωραία η ζωή των παλιών και αγαθών Κυπαρίσσιων, με πολλά ευχά-
ριστα γεγονότα, και καλαμπούρια.
Τα εμπορεύματα των εμπόρων που θα λάμβαναν μέρος από άλλες
πόλεις έφθαναν στην Κυπαρισσία σιδηροδρομικώς με την ιστορική
ΣΠΑΠ. Λόγω του ότι στην Κυπαρισσία υπήρχε Λιμενικό Ταμείο,
πολύ παλαιά εγένετο διακίνηση αντικειμένων ακτοπλοϊκώς στον
υπάρχον λιμάνι, τα πλοία έπιαναν αρόδου και η μεταφορά των αντι-
κειμένων εγένετο με τις ιστορικές μαούνες στην αποβάθρα.
Υπήρχε λοιπόν ο λιμενικός φόρος, ο οποίος είχε επεκταθεί και στα
εισερχόμενα εμπορεύματα σιδηροδρομικώς.
Το 1949 έγινα απόφοιτος του οκτατάξιου ιστορικού Γυμνασίου Κυ-
παρισσίας. Φτώχεια πολύ, Δήμαρχος ο μακαρίτης Γεώργιος Καλα-
ντζάκος, ο πατέρας μου προσκείμενος με τα αδέλφια του μακαρίτες
Ιωάννη και Νίκο στο κόμμα το Λαϊκό. Φορατζής του Λιμενικού Τα-
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
51
μείου ο μακαρίτης Γρη-
γόρης Κατσικάρης άν-
δρας της Αμαλίας
Μποϊλέ. Με την εντολή
του Δημάρχου με πήρε
βοηθό για την είσπραξη
του Λιμενικού φόρου
και εγκατασταθήκαμε
στην αποθήκη εμπορευ-
μάτων της ΣΠΑΠ. Εκά-
ναμε τις εισπράξεις, τε-
λειώνοντας θα έπρεπε να
γίνουν οι ανάλογες ει-
σπράξεις φόρου και στις
αγοροπωλησίες της Ζω-
οπανήγυρης. Φορατζής
στην εργασία αυτή είχε
ορισθεί ο μακαρίτης Ντί-
νος Κουτσαναστάσης
(Χρόνης) ένας καλοκά-
γαθος γέροντας ασπρο-
μάλλης, με πολλά καλα-
μπούρια, είχε χρηματίσει
και παιδονόμος της επο-
χής εκείνης. Αρχίζοντας
η ζωοπανήγυρη πηγαί-
ναμε με ένα τραπέζι και
καρέκλες και τα μπλοκ
εισπράξεων και κάναμε
την είσπραξη του Λιμε-
νικού φόρου. Ο μπάρ-
μπας Ντίνος μου έλεγε, όπου βλέπεις τον Δημοτικό φορατζή, που ει-
σέπραττε τα τσατζίκικα (Δημοτικός Φόρος) θα πιάνεις τους
συναλασσόμενους και θα μου τους φέρνεις να πληρώσουν το Λιμενι-
κό φόρο και έτσι με την ενέργεια αυτή δεν μας έφευγε κανένας.
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
52
καλό εισόδημα για τον Δήμο. Άρχιζε η δημοπρασία με γερά και καλά
κτυπήματα. Την προσφορά την ντελάλιζε ο ντελάλης και με τα λόγια
ένα, δύο έχει επάνω ο δείνας τόσα και εκεί γινότανε το σώσε, το φινά-
λε ένα, δύο, τρία έμεινε και κατακυρώθηκε στον τάδε. Έπεφτε το χρή-
μα με την ευχή Καλές Δουλειές. Τα χρήματα εισπράττονταν από τον
Δημοτικό Φορατζή. Εκεί υπήρχαν τα μπεζεστένια, τα μπεζεστένια
ήταν ένα ενοίκιο λιθόκτιστο σε σχήμα Π, σκεπασμένα με κεραμοσκε-
πή, ασφάλεια στα εμπορεύματα από την βροχή. Υπήρχαν όμως και οι
πρόχειρες κατασκευές από μπαράκες.
Έμποροι που λάμβαναν μέρος ήταν οι Κυπαρίσσιοι Σταύρος Μαρ-
τίνος, πεθερός μου και μετέπειτα ο γιος του Μίμης, υποδήματα. Ο
Σπύρος και Νέστωρας Θωμόπουλος νονός μου, υποδήματα, Διονύσης
Παναγιωτόπουλος (Κωτούλιας) και μετέπειτα ο γιος του Στάθης,
υποδήματα. Ιωάννης Βλάχος, υποδήματα, Νίκος Κόσυβας, υποδήμα-
τα, Παναγιώτης Στρίγκας, υποδήματα. Επίσης οι μεγάλοι έμποροι
Αθηναίοι, υποδημάτων, Κοζουρός και Χαλούλος, έμποροι ενδύσεως,
Δημήτρης – Πέτρος Κοντόπουλοι, Ιωάννης Σχοινάς, Σπύρος Χηνό-
πουλος, Κώστας Χαρώνης, Θανάσης Αρνόκουρος, Δημήτριος – Μα-
νώλης Ζωγόπουλος, Γιάννης Κάκκαβας, Γρηγόρης – Κανέλλος Αδα-
μόπουλοι, Παναγιώτης Αγγελόπουλος. Υαλοπώλες Παναγιώτης
– Γεώργιος Πετρόπουλοι, Γιάννης Τσουκαλάς. Φαναριτζήδες και είδη
εστιάσεως Αναστάσιος – Διονύσιος Χαΐνης, Παναγιώτης Τσελον-
δρές, Δήμος – Σταμάτης Γυφτάκης, Γεράσιμος Μανιάτης, Παναγιώ-
της Στρατικόπουλος (Μαλιάγκος) υποδήματα, παπλωματάδες: Κώ-
στας Λυδιώτης και ο γιος του Αλέκος. Επίσης οι καπελάδες: Κώστας
και Χρήστος Παναγιωτόπουλοι, Ρεμπούπλικες, Τραγιάσκες, Πηλήκια
Γυμνασίου, έμπορος Γεώργιος Γεωργακόπουλος και παλιά και έτοιμα
ενδύματα Κώστας και Ευστάθιος Γκότσης, έμπορος υφασμάτων Γε-
ώργιος Κοντοβουνήσιος. Εστιατόρια, ταβέρνες, Δημήτριος Φραγκό-
γιαννης, Μήτσος, Ρήγας (Μαρκάλας), Ηλίας Κακούνης (Χριστίνης),
Χρήστος Σεγκουνάς, Ευάγγελος Μανιάτης, Διονύσιος Αποστολίδης.
Πωληταί της γουρνοπούλας - σήμα κατατεθέν για το πανηγύρι, Γεώρ-
γιος Γκοτσόπουλος –Κούντουρος (ο Μάγκας), Γεώργιος Γκρίτζαλης,
Γιάννης Πανόπουλος και Γιάννης Βλάχος (Μπελέχας) από τις Βρύ-
σες, Γιάννης Ρεκούμης, Σταμάτης Γκρίτζαλης, Κώστας Γκοτσόπου-
λος (Κούντουρος), Παστελάδες και πωλητές σάμαλης και άλλων γλυ-
κών ταψιού: Χρήστος Βερλέκης (Λιάλιος) με την Μαρία την γυναίκα
του, Στεφανής Πατρίκιος, Χαρίλαος και Σοφούλα Αποστολίδη, Γιάν-
νης Καρατζάς, Γεώργιος Γαλατάς καταγόμενος από τα γειτονικά Φι-
λιατρά. Παιδιά της Κυπαρισσίας που μετοίκισαν στην Αθήνα και διέ-
πρεψαν στο εμπόριο, ερχόντουσαν στο πανηγύρι του Σταυρού,
ενοικιάζοντας μπαράκες και πουλούσαν τα εμπορεύματα τους. Διο-
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
53
Κυπαρίσσιοι διασκεδάζοντας, πίνοντας τα κρασάκια τους με τα λαϊκά όργανα. Στο Πα-
νηγύρι του Σταυρού. Από δεξιά στη φωτογραφία 1) Δημήτρης Δημογκότσης οικοδόμος
μακαρίτης. 2) Παναγιώτης Γιαννόπουλος ο γράφων εν ζωή. 3) Κωνσταντίνος Νταϊ-
φώτης, Καφεπώλης μακαρίτης. 4) Κώστας Πουλόπουλος μετανάστης στην Αυστραλία
μακαρίτης 5) Τάκης Γιαννόπουλος καφεπώλης εν ζωή.
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
54
μη ο γύρος του θανάτου, οι πάσης φύσεως φακίρηδες, που μας παρου-
σίαζαν διάφορα φακιρικά κόλπα, ελάτε να δείτε την κοπέλα χωρίς κε-
φάλι, τον άνθρωπο που βγάζει φωτιά από το στόμα και άλλα πολλά.
Υπήρχαν ακόμη και άνθρωποι με τις μαϊμούδες και τις αρκούδες,
όλοι και καθένας, από το πόστο του να βγάλει το ψωμάκι του. Ήταν
ακόμη τα καφέ Σατάν, όπως του Λάλε που λέγανε ήλθαν οι πριμαντό-
νες, σε μας τότε τους μικρούς ακουγότανε κάπως παράξενο. Δεν θα
έλειπε και η διασκέδαση που προσέφεραν οι Λαϊκοί οργανοπαίκτες
Κυπαρίσσιοι και από την γύρω περιοχή, όπως ο Τόσος Κουμουνδού-
ρος (Λάζαρος) με το βιολί του, Τάκης Τσάμπρος και Φώτης Κουμού-
στες με τα λαούτα τους, επίσης ο Γεώργιος Κούκος, ο Κωτσαρίκος, ο
Ζώης από την Καλήδονα της Ολυμπίας με το ωραίο κλαρίνο του και
παλαιότερα ο Γιάννης Μητρόπουλος (Στραβός).
Μεγάλη εξυπηρέτηση την εποχή εκείνη προσέφερε με το άφθονο
νερό του ο Αι Λαγούδης (Διονυσιάδα Πηγή) και τα πολλά πηγάδια
της κάτω πόλης, αφού το υδραγωγείο δεν είχε επεκταθεί προς την
παραλία. Γαϊδούρια με ντενεκέδες και βαρέλια μετέφεραν το νερό επ'
αμοιβή στους έχοντας ανάγκη. Σήμερα το πανηγύρι τελείται με καλύ-
τερες συνθήκες αφού υπάρχουν τουαλέτες, ύδρευση, ηλεκτρικό ρεύ-
μα, εξυπηρετήσεις αρκετά μεγάλες.
Στην Κυπαρισσία μας λόγω της μεγάλης ενδοχώρας της, το πανη-
γύρι, παρουσίαζε μεγάλη οικονομική κίνηση. Τα χωριά μας εκείνη
την εποχή καλλιεργούσαν τις σταφίδες, σοβαρό εισόδημα, καθώς και
τα δημητριακά και κανόνιζαν οι οικογενειάρχες να έχουν την οικονο-
μία τους να κάνουν τις αγορές τους στο πανηγύρι: ένδυση, υπόδηση,
είδη προικός για τις ανύπαντρες κοπελιές. Γεγονός είναι ότι τα χρό-
νια εκείνα φτωχά, με πολλές στερήσεις και δυσκολίες στην ζωή, αγνά
όμως και όμορφα.
Ο παππούς μου Γεώργιος Αθανασούλιας (Τζαβάρας) πατέρας της
μάνας μου Καλλιόπης μεγαλοκτηματίας από το χωριό Σπηλιά, στο
πανηγύρι θα μας έπαιρνε υποδήματα και άλλα είδη.
Στο πανηγύρι ακόμη ζώντας ένα χρόνο περίπου στην Κυπαρισσία,
ο Εθνικός μας Ποιητής Κωστής Παλαμάς πλησίον του αδελφού του
Χρήστου Παλαμά, Έπαρχου της περιοχής εμπνεύσθηκε και έγραψε
τον Δωδεκάλογο του Γύφτου.
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
55
Ο Σιδηροκαστρίτης Δημήτρης Ι. Γεωργακάς
Εμβληματική μορφή των γραμμάτων
του νεότερου Ελληνισμού
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
56
κτώντας, έτσι σιγά–σιγά μια λαμπρή σταδιοδρομία αρχικά ως λέκτο-
ρας της γλωσσολογίας στα 1948–1951, στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο.
Εκεί δίδαξε ινδοευρωπαϊκή γλωσσολογία, παλαιοσλαβικά, συγκριτι-
κή γραμματική των κλασσικών γλωσσών καθώς και ιστορία της ελ-
ληνικής γλώσσας τις χρονιές 1948–1949. Την περίοδο 1949–1951, δι-
δάσκει τη γλώσσα της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης στο
McCormick Theological Seminary του Σικάγο. Στη συνέχεια στα έτη
1951–1953, διδάσκει ινδοευρωπαϊκή γλωσσολογία, στο Πανεπιστή-
μιο Utah.
Το διάστημα 1953–1959, είναι οι πρώτες χρονιές της μεγάλης πια
ανέλιξης του. Στην αρχή έγινε αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπι-
στήμιο Βόρειας Ντακότα, μετέπειτα το χρονικό διάστημα 1959–1975
γίνεται καθηγητής, ενώ από το 1975 γίνεται καθηγητής ερευνών. Εί-
ναι ο πρώτος καθηγητής στην ιστορία του Πανεπιστημίου της Βόρει-
ας Ντακότα με αυτόν τον τίτλο καθώς του σπάνιου τίτλου του αρι-
στίνδην ή διακεκριμένου καθηγητή.
Έτσι ο Σιδηροκαστρίτης Δημήτρης Γεωργακάς, γίνεται ομότιμος
καθηγητής στο Grand Forks, που είναι μια μικρή πόλη στα σύνορα
Αμερικής και Καναδά, εκεί όπου βρίσκεται το Πανεπιστήμιο της
North Dakota (Βόρειας Ντακότα).
Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα είναι πολυποίκιλα, γιατί το φά-
σμα των δραστηριοτήτων του καλύπτει τους τομείς της αρχαίας, της
κοινής και της μεσαιωνικής γλώσσας. Ασχολήθηκε με πολλές διαλέ-
κτους, όπως της ποντιακής, της καππαδοκικής, της κυπριακής, της
κρητικής, καθώς και με τα ιδιώματα των Δωδεκανήσων, των Κυκλά-
δων, της Λήμνου, της Χίου και τα κατωιταλικά. Μετά συνέχισε τις
έρευνές του για την ιταλική, τη διάλεκτο της Βενετίας, τη σλαβική,
τη ρουμανική, και την τουρκική, καθώς επίσης με τις γλώσσες του
Καυκάσου και των Βάσκων.
Οι τιμητικές του διακρίσεις είναι εντυπωσιακές: είναι ο μοναδικός
βραβευθείς που τιμάται δυο φορές από το Πανεπιστήμιο Βόρειας
Ντακότα, στα τριάντα χρόνια λειτουργίας του Guggenheim, ενώ τι-
μήθηκε με βραβεία αριστείας και με διάφορα ειδικά διπλώματα για
την νεοελληνική γλώσσα στον αγγλόφωνο κόσμο. Οι έρευνές του
επίσης έλαβαν χώρα στην Ελλάδα, στη Γερμανία και στη Γαλλία.
Υπήρξε μέλος, επισκέπτης, καθώς και συνεργάτης καθηγητής σε διε-
θνής επιτροπές ονοματολογικών επιστημών, διευθυντής περιοδικών,
σύμβουλος σε προγράμματα ερευνών και μέλος πολλών επιστημονι-
κών επιτροπών σε Ευρώπη και Αμερική.
Διέπρεψε κυρίως ως ιστορικός της ελληνικής γλώσσας, λεξικογρά-
φος, ετυμολόγος και τοπωνυμιολόγος. Έγραψε αρκετά βιβλία και πά-
μπολλα επιστημονικά άρθρα. Μόλις στα 23 του χρόνια συγκεντρώνει
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
58
λεξικογραφικό του αρχείο στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, το οποίο απο-
δέχτηκε τη δωρεά με τους υπευθύνους της τότε επιτροπής, Γρηγόρη
Σηφάκη και Χριστόφορο Χαραλαμπάκη.
Υπήρξε από τους σημαντικότατους εκπροσώπους της ελληνικής
γλωσσολογίας και ανήκε στη γενιά των Ν. Ανδριώτη, Ι.Θ. Κακριδή,
Στ. Καψωμένου, Εμ. Κριαρά, Λ. Πολίτη, και Α. Τσοπανάκη, ενώ ήταν
μαθητής του πατέρα της ελληνικής γλωσσολογίας Γ. Χατζηδάκη.
Πολύ μεγάλη προσπάθεια για την εκτύπωση των τόμων του Ελλη-
νο–αγγλικού λεξικού κατέβαλε ο εκδοτικός οίκος Melissa Media
Associates στη Νέα Υόρκη, του Έλληνα Άρη Καρατζά, ειδικευμένου
επιστήμονα σε τέτοιου είδους εκδόσεις. Ο ίδιος ο Δημήτρης Γεωργα-
κάς πρόλαβε να δει τυπωμένο μόνο τον Α΄ τόμο του λεξικού του –που
διέρκησε από το 1970 έως το 1981 – και φέρνει τον τίτλο ‘’Modern
Greek–English Dictionary. Ο πρώτος αυτός τόμος καλύπτει μόνο το
πρώτο γράμμα της ελληνικής αλφαβήτου, το ΄΄ΑΛΦΑ΄΄ και κυκλοφό-
ρησε από το κέντρο της ελληνικής γλώσσας, που ιδρύθηκε στη χώρα
μας το 1994. Τότε, αποφασίστηκε με εισήγηση του καθηγητή Δ. Γε-
ωργακά, ο εκπατρισμός του υλικού και της αξιοποίησης του εδώ πια
στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα το υλικό καθώς και η βιβλιοθήκη του
ίδίου ήρθε στη Θεσσαλονίκη. Ο ίδιος έθεσε ως σκοπό της ζωής του να
συλλέξει όλες τις πηγές της νέας ελληνικής γλώσσας για αυτό το
σπουδαίο έργο–σταθμός, που ενώ γράφτηκε, τυπώθηκε και χρηματο-
δοτήθηκε στις Η.Π.Α., ευτυχώς τώρα ανήκει στην πατρίδα του Δ. Γε-
ωργακά, στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα στο κέντρο ελληνικής
γλώσσας στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης, μετά τη δωρεά της γυναί-
κας του.
Η επίσημη παρουσίαση του 1ου τόμου έγινε την Πέμπτη 15 Μαΐου
2008, στην ελληνοαμερικάνικη ένωση από τον Ι.Ν. Καζάζη καθηγη-
τή στο Α.Π.Θ.
Για το έργο της ζωής του έγραψε κάποτε ο ίδιος: «Σκοπός και περι-
εχόμενο του Ελληνοαγγλικού λεξικού είναι να περιλάβει το θησαυρό
της κοινής νεοελληνικής και της καλλιεργημένης νεοελληνικής, κυ-
ρίως από τα δημοτικά τραγούδια (18ος αιώνας) και την ποίηση του
Σολωμού και της Επτανησιακής Σχολής και της λογοτεχνίας του 20ου
αιώνα (1880–…) ως τις μέρες μας.(…) Από το παρελθόν έχουν ληφθεί
λεξιλογικά στοιχεία, και από το Βυζάντιο, και από τη μεταβυζαντινή
εποχή, διότι πάρα πολλοί όροι απαντούν σε ιστορικά και άλλα έργα
που διδάσκονται σε διάφορες βαθμίδες της παιδείας, π.χ. λέξεις όπως
παιδομάζωμα, χαράτσι (κεφαλικός φόρος) κλπ., φιλοσοφικοί όροι του
παρελθόντος κλπ.(…) ένας από τους λόγους που ερμηνεύει το εκτετα-
μένο λεξιλόγιο της νεοελληνικής είναι ότι τα λόγια στοιχεία αρχαιο-
ελληνικής αρχής έγιναν διεθνή στις μεγάλες γλώσσες και φυσικά
Σημειώσεις - Βιβλιογραφία:
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
60
Αγροτική, λαϊκή αρχιτεκτονική
Στην ορεινή Τριφυλία
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
62
γωνίες και με πλάκες στο δάπεδό τους. Αυτό συμβαίνει και στα
μικρά εξωκκλήσια έξω από τα χωριά, στις κορυφές λόφων ή σε
πλατώματα με τρεχούμενα νερά και δίπλα από δέντρα αιωνόβια,
σε πανέμορφες συνθέσεις.
Πέτρινα είναι και τα «καλύβια» των γεωργών στα χωράφια.
Έχουν πόρτα και παράθυρο μικρό και είναι σκεπασμένα με πλά-
κες. Μένουν απέθαντα στο πέρασμα του χρόνου και αποτελούν
μνημεία της αγροτικής γης.
Τα πλίθινα καλύβια (ξεμώνια ή οισκόσπιτα) των πεδιάδων συ-
χνά έχουν χρονολογία λήξης αν μείνουν χωρίς φροντίδα ανθρώ-
πινη. Αυτά τα καλύβια των ορεινών χωριών, δεν χαλάνε μα ούτε
και γερνούν ποτέ.
Πέτρινα, από ταιριασμένες πλάκες είναι και τα αλώνια, όπου
γινόταν ο αλωνισμός των δημητριακών στα περασμένα χρόνια.
Αυτά τα κυκλικά αλώνια τα λένε και «πετράλωνα» και παρου-
σιάζουν τέτοια τεχνική που θαυμάζονται. Οι πλάκες τους είναι
τόσο καλά τοποθετημένες που είναι και στέρεες και ωραίες, χω-
ρίς κενά και χαραμάδες.
Σε κάθε καλύβι συναντά κανείς και το αλώνι. Συναντά ακόμη
τους φράχτες των χωραφιών που είναι λες χτιστές χωρίς υλικό
λάσπης ή τσιμέντου. Τις λένε «ξερολιθιές» και είναι κι αυτές
αριστοτεχνικά φτιαγμένες.
Από πέτρες έχουν γίνει και τα «τουράκια», ήτοι κατασκευές
για να κάθονται ή να τρώνε οι αγρότες, γεωργοί και τσοπάνηδες,
καθώς και τα «γραίκια» (μαντριά) των τσοπάνηδων για τα γιδο-
πρόβατά τους.
Η πέτρα κυριαρχεί παντού. Η ορεινή Τριφυλία είναι το βα-
σίλειο της οικοδομικής πέτρας και είναι ο τόπος της «τέχνης
της». Μπορεί παλαιά η πέτρα να χρησιμοποιήθηκε τόσο πολύ
και παντού, γιατί ήταν το μόνο πρόσφορο μέσο οικοδόμησης.
Στις ημέρες μας, όπου η οικοδομική έχει προοδεύσει παντού, η
χρήση της πέτρας γίνεται σαν υλικό κατάλληλο για κάθε κατα-
σκευή, αλλά κυρίως γιατί έχει ξεχωριστή χάρη και εξαιρετική
ομορφιά με υψηλή αισθητική που δένει απόλυτα με το τοπίο.
Όπου χρησιμοποιείται, με τέχνη και με μεράκι, βεβαιώνεται η
αθάνατη παράδοση της ορεινής αγροτικής υπαίθρου σ’ αυτό
τουλάχιστον τον χώρο.
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
64
Τα αδέρφια Κ. και Χ. Τσατσάκος, και τα μέλη του Δ.Σ. Γ. Κορμάς, Η. Γιαννόπουλος, Η. Παρασκευόπουλος, Π. Δε-
δούσης, Π. Λούτος και η πρόεδρος Ρ. Τσατσάκου - Θεοδωροπούλου.
Κ. Παπαθεοδώρου, Μ. Παπαδόπουλος με Ο γεν. γραμματέας με τους Σ. Μακρυνιώτη και την συζυγό του, Β.
την συζυγό του Λ. Μπερδούση και η Φ. Πα- Καραγκούνη και την κ. Μπούρα.
παθεοδώρου.
Ο Αντιπρόεδρος Π. Λούτος από βήματος συντονίζει την Η κ. Πρόεδρος Ρούλα Τσατσάκου στο βήμα απευθύνει
εκδήλωση. χαιρετισμό.
αναφέρθηκε στις δραστηριότητες και τους στόχους του συλλόγου.
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στην έκδοση του περιοδικού "Τριφυλιακή
Εστία" που μέσα από τις σελίδες του δίνεται το βήμα σε ανθρώπους
του πνεύματος, νέους και παλαιούς, να προβάλλουν το έργο τους
προσφέροντας έτσι στον πολιτισμό μας. Τελειώνοντας κάλεσε όλους
τους συμπατριώτες μας να αγκαλιάσουν και να στηρίξουν ηθικά και
υλικά την εκδοτική αυτή προσπάθεια, ώστε να συνεχίσει χωρίς προ-
βλήματα η έκδοση του περιοδικού.
Στη συνέχεια κάλεσε στο βήμα τους βουλευτές να απευθύνουν
έναν χαιρετισμό στους παρευρισκομένους. Ο υφυπουργός κ. Κουσε-
λάς αφού χαιρέτησε και εξήρε τις προσπάθειες του συλλόγου αναφέρ-
θηκε στο κυβερνητικό έργο για το νομό Μεσσηνίας. Στην συνέχεια
το λόγο πήραν η κ. Γιαννακοπούλου και ο κ. Βουδούρης οι οποίοι
αναφέρθηκαν στον ρόλο των συλλόγων στην εποχή μας.
Η πρόεδρος του συλλόγου κ. Ρούλα Τσατσάκου με το νεώτερο και δραστήριο μέλος του
συμβουλίου Δημήτρη Ντρούλια.
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
66
Ο υφυπουργός Οικονομικών κ. Δημήτρης Κουσελάς Ο δικηγόρος Η. Γιαννόπουλος, ο σκηνοθέτης Θ. Μαρα-
απευθύνει χαιρετισμό στους παρευρισκομένους. γκός, η ποιήτρια Π. Μηλιά, η Χ. Στριμπάκου και ο Φ.
Φωτίου.
Ο Β. Ματσινόπουλος, ο Π. Γιαννόπουλος, ο στρ. Δ. Μη- Οι πρόεδροι και τα μέλη Δ.Σ. των τοπικών συλλόγων. Δι-
τρόπουλος, ο Δ. Αθανασόπουλος και ο Π. Αθανασόπου- ακρίνονται οι: Κ. Αδαμόπουλος, Θ. Χάρταλος, Ν. Βορρές,
λος Γ. Λάνος, Μ. Κωνσταντάκοπούλου και Θ. Χαχής.
Ο κ. Κόλλιας ανάμεσα σε προέδρους και μέλη Δ.Σ. των τοπικών συλλόγων που δραστη-
ριοποιούνται στην Αθήνα.
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
68
Η κοπή της πίτας της
Ομοσπονδίας Συλλόγων – Συνδέσμων Τριφυλίας
ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ
69
Ο κ. Αρνόκουρος με τη πλακέτα που του παρέδωσε ο υφυπουργός Οικονομικών Δ. Κου-
σελάς.
ΤΡΙΦΥΛΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
70
ΚΕΝΤΡΟ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ
ΛΟΓΟΥ- ΟΜΙΛΙΑΣ
ΤΜΗΜΑΤΑ
• ΔΥΣΛΕΞΙΑΣ
• ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ
• ΤΡΑΥΛΙΣΜΟΥ κ.λ.π
• ΒΑΡΗΚΟΪΑΣ – ΚΩΦΩΣΗΣ
• ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ
• ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ
ΙΩΑΝΝΑ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ
Λογοπαθολόγος – Λογοπαιδικός.
Καθηγήτρια Τ.Ε.Ι. Λαμίας
ΕΛΠΙΝΙΚΗ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ
Ιατρός