Zadaci iz oblasti hartija od vrijednosti

1. Akcionarsko društvo „N“ osniva se sa osnovnim kapitalom od 500.000 dinara.

Emituje se 400 redovnih i 100 povlašćenih akcija. Nominalna vrijednost akcija je 1000
za jednu akciju. Emisioni kurs je 110% za redovne i 125% za prioritetne akcije. Upisana
je celokupna emisija. Akcionari su po pozivu na tekući račun uplatili 25% od nominalne
vrednosti upisanih akcija i iznos ažia u celini.
2. Akcionarsko društvo „M“ je otkupilo 50 komada redovnih sopstvenih akcija po kursu
od 80%. Nominalna vrednost akcija je 1000 za jednu akciju. Akcije su povučene i
poništene.
3. Preduzeće „X“ emitovalo je 5000 obvezenica čija je nominalna vrednost 1000 po
obveznici. Rok vraćanja duga je 5 godina uz kamatu od 5% godišnje. Prodato je 3500
obveznica po nominalnoj vrednosti. Gotovina je uplaćena na tekući račun.
4. Isplaćeno je sa tekućeg računa na ime izmirenja obaveze po osnovu obveznica
500.000.
5. Na berzi je stečeno učešće od 20% u kapitalu preduzeća „G“. Kupovna vrednost akcija
iznosi 140.000, dok provizija berzanskog posrednika iznosi 1400, a berzanski porez na
promet iznosi 700 dinara. Plaćanja po osnovu ove transakcije su izvršena
bezgotovinskim putem.
Rješenja:
RB Datum OPIS Iznos
Duguje Potražuje
11 Tekući račun 190.000
Upisani neuplaćeni kapital 375.000
Akcijski kapital – RA 400.000
Akcijski kapital – PA 100.000
Ažio 65.000
Za osnivački ulog
22 Otkupljene sopstvene akcije 40.000
Blagajna 40.000
Za otkupljene akcije
2a Račun povlačenja akcija 40.000
Otkupljene sopstvene akcije 40.000
Za povlačenje akcija
2b Akcijski kapital – RA 50.000
Račun povlačenja akcija 40.000
Rezerve 10.000
Za poništavanje AK - RA
33 Tekući račun 3.500.000
Obaveze po osnovu
obveznica 3.500.000
Za emitovane obveznice
4 Obaveze po osnovu obveznica 500.000
Tekući račun 500.000
Po izvodu ili za izmirenje obaveze
54 Učešća 142.100
Tekući račun 142.100
Za kupovinu hartija od vrijednosti

1
RA: 400 x 1000 = 400.000 x 10% (ažio) = 40.000 dinara i PA: 100 x 1000 = 100.000 x 25% (ažio) =
25.000. Ukupno: 40.000 + 25.000 = 65.000 ažia. Ukupni kapital je 500.000 x 25% uplaćeno = 125.000,
znači da nije uplaćeno 375.000 din (500.000 upisano – 125.000 uplaćeno = 375.000 predstavlja Upisani
neuplaćeni kapital)
2
Da bismo poništili akcije, prvo ih moramo povuči, zato postoji tzv. „međuračun“ izmeču računa
Otkupljene sopstvene akcije i Akcijski kapital, koji se naziva Račun povlačenja akcija. Razlika koja se
pojavljuje između nominalne vrijednosti akcija iskazanih na računu Akcijski kapital (na ovom računu se
akcije uvijek iskazuju po nominalnoj vrijednosti) i prodajne vrijednosti iskazane na Računu povlačenja
akcija se knjiži na računu Rezerve i to na stranu duguje (ako je prodajna vrijednost veća od nomilane) ili na
stranu potražuje (ako je prodajna vrijednost manja od nominalne), kao što je ovdje slučaj.
3
Knjiži se samo onaj dio koji je prodat i to po onoj vrijednosti po kojoj su i prodate. U ovom slučaju će
biti 3.500 prodatih obveznica x 1000 dinara po obveznici koliko im iznosi cijena je = 3.500.000 dinara i to
predstavlja obavezu, jer je to izvor sredstava za preduzeće: ono na ovaj način pribavlja gotovinu za
poslovanje i stvara obavezu prema onima koji kupuju obveznicu. O knjiženju kamata će biti riječ kasnije.
4
Učešća spadaju u hartije od vrijednosti koje preduzeće kupuje i na ovaj način se obuhvataju sve hartije od
vrijednosti koje preduzeće kupuje. Dakle, razlika je kada preduzeće emituje hartije od vrijednosti što
predstavlja stvaranje obaveze i to se knjiži u pasivi i kada ih kupuje radi, obično, trgovanja sa njima da
bi steklo određenu dobit. Prilikom knjigovodstvenog obuhvatanja knjiženja kupovine ili prodaje kupljenih
hartija od vrijednosti bitno je da se uzmu u obzir svi troškovi koji su prouzrokovani kupovinom hartije od
vrijednosti. U ovom slučaju imamo samu vrijednost akcija koja iznosi 140.000 + 1.400 (provizije) + 700
(berazanskog poreza) = 142.100, tako da je vrijednost ovog učešća za nas 142.100 dinara i tako se i knjiži u
dnevniku i glavnoj knjizi.