ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΘΕΤΙΚΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΗ 2
 x π
e συνx,  x0
Δίνεται η συνάρτηση f (x)   2
. Να υπολογιστεί το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τη γραφική
 1  ημ2x , π
0x
 2
π π
παράσταση της f, τον άξονα x x και τις ευθείες x   και x  .
2 2

ΛΥΣΗ
 π   π
Η f είναι συνεχής στο   , 0  και  0,  . Θα δείξουμε τη συνέχεια στο 0.
 2   2
 lim f (x)  lim (e συνx)  1
x

 x 0 x 0

Είναι:  lim f (x)  lim 1  ημ2x  1
 x 0 x 0

 f (0)  1

Άρα η f είναι συνεχής και στο x 0 = 0. Το ζητούμενο εμβαδόν είναι:
π 0 π
E f (x) dx   e x συνxdx   1  ημ2xdx  I1  I 2
2 2

π 2 π 2 0

0 0 0 0
I1    
π 2
(ημx)e x dx  e x ημx  e x ημxdx  e (συνx)e x dx 
π 2 π π 2 π 2
2


1 π 2

0 0

π π 2
e 2
 e x συνx  e x συνxdx  e  e0  I1  I1  e 1 .
π 2 π 2 2
π π π
(ημx  συνx) 2 dx   (ημx  συνx)dx   συνx  ημx 0 2  0  1  1  0  2.
π
I2   ημ 2 x  συν 2 x  2ημxσυνxdx I 2  
2 2 2

0 0 0

1 π 1 1 π 5
Άρα: Ε  e 2   2  e 2  τ.μ.
2 2 2 2

ΑΣΚΗΣΗ 3
xy
Δίνεται η συνάρτηση f :   , με f (x)  f (y)  , για κάθε x, y   (θ  0). Να δειχτεί ότι η γραφική της παράσταση δεν
θ xy
έχει κατακόρυφη ασύμπτωτη.

ΛΥΣΗ
x  x0
Θα εξετάσουμε τη συνέχεια της f. Έστω x 0  . Η  βάζοντας όπου y το x 0 δίνει f (x)  f (x 0 )  , για κάθε x  . Επειδή
θ  x  x0
x  x0
lim  0 είναι και lim  f (x)  f (x 0 )   0  lim f (x)  f (x 0 ).
x  x0 θ  x  x0 x  x0 x x0

Άρα η f είναι συνεχής στο τυχαίο σημείο x 0 του , δηλαδή είναι συνεχής στο . Επομένως η γραφική παράσταση της f δεν έχει
κατακόρυφες ασύμπτωτες.

ΑΣΚΗΣΗ 4 (από το βιβλίο του κ. Μ. Λάμπρου)

Έστω f : [α,β]   γνήσια αύξουσα ή γνήσια φθίνουσα συνάρτηση με f  συνεχή και έστω f–1 η αντίστροφη της f. Θεωρούμε ότι η f–1
είναι συνεχής.
β f (β)
α. Δείξτε ότι α
xf (x)dx  
f (α)
f 1 (x)dx.
 β f (β)
β. Δείξτε ότι α
f (x)dx  
f (α)
f 1 (x)dx  βf (β)  αf (α).
γ. Να ερμηνεύσετε γεωμετρικά την ισότητα στο β. ερώτημα με χρήση εμβαδών.
 π  π
δ. Έστω g–1 η αντίστροφη της συνάρτησης g :  0,   , g(x)  ημx και h–1 η αντίστροφη της h :  0,   , h(x)  εφx. Να
 2  4
π π 2
π
αποδείξετε ότι:  4 g 1 (εφx)dx   2 h 1 (ημx)dx  .
0 0 8
ΛΥΣΗ
dy
α. Κάνουμε την αλλαγή μεταβλητής y  f (x) οπότε  f (x). Επίσης, η y = f(x) δίνει x = f–1(y) και τα όρια α και β της ολοκλήρωσης
dx
f (β) f (β) β dy β
γίνονται f(α) και f(β) αντίστοιχα. Έχουμε λοιπόν  f 1 (x)dx   f 1 (y)dy   f 1  f (x)  dx   xf (x)dx
f (α) f (α) α   dx α
 x
f  (x )

β. Από το α. ερώτημα και με ολοκλήρωση κατά παράγοντες έχουμε

f 1 (x)dx   xf (x)dx   xf (x) α   (x)f (x)dx  βf (β)  αf (α)   f (x)dx απ’ όπου έπεται το ζητούμενο.
f (β) β β β

β
f (α) α α α

γ. Το χρωματισμένο εμβαδόν ισούται με (ΟΔΕΖ) – (ΟΑΒΓ) = ΟΔ  ΟΖ – ΟΑ  ΟΓ = βf(β) – αf(α).

Το ίδιο εμβαδόν ισούται με το άθροισμα των εμβαδών των μεικτόγραμμων χωρίων
ΑΔΕΗΒΑ και ΓΒΗΕΖΓ. y
β
Το πρώτο ισούται με  f (x)dx. Για το δεύτερο σκεπτόμαστε ως εξής:
α
f (β) Z E
Το ΓΒΗΕΖΓ είναι το εμβαδόν μεταξύ του άξονα των y, των ευθειών y = f(α), y = f(β)
και της καμπύλης y = f(x), η οποία γράφεται και x = f–1(y). Αν τώρα εναλλάξουμε H
τους ρόλους των αξόνων x και y και των μεταβλητών x και y, παρατηρούμε ότι y = f (x)
f (β) f (β)
(ΓΒΗΕΖΓ)   f (y)dy  
1 1
f (x)dx. Συμπεραίνουμε ότι η ισότητα στο β. f (α)
f (α) f (α) Γ Β
εκφράζει με δύο διαφορετικούς τρόπους το εμβαδόν του χρωματισμένου χωρίου. Α Δ
Ο α β x
 π  π
δ. Θέτουμε G :  0,   , G(x)  g 1 (εφx) και H :  0,   , H(x)  h 1 (ημx).
 4  2
Παρατηρούμε ότι οι G και Η είναι αντίστροφες η μία της άλλης, δηλαδή ισχύει G–1 = H και Η–1 = G, διότι ισχύουν οι συνεπαγωγές
y = G(x)  y = g–1(εφx)
 g(y) = εφx (από τον ορισμό της g–1)
 ημy = εφx (από τον ορισμό της g)
 h–1(ημy) = x (από τον ορισμό της h–1)
 H(y) = x (από τον ορισμό της Η)
π  π π π π
Επίσης ισχύει G(0)  g 1 (εφ0)  g 1 (0)  0, G    g 1  εφ   g 1 (1)  . Από το β. με α = 0, β = , οπότε G(α)  0, G(β) 
4  4 2 4 2
π π π π
π π π π π2 π2
έχουμε 0
4
G(x)dx   2 G 1 (x)dx  G    0G(0)   
0 4 4 4 2 8
συνεπώς 
0
4
G(x)dx   2 Η(x)dx 
0 8
, που είναι αποδεικτέα.

ΟΙ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΙ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΝΔΑΛΑΚΗΣ  ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΥΡΙΑΚΑΚΗΣ  ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΘΑΝΑΣΑΚΗΣ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΛΗΣ  ΜΑΡΙΑ ΠΕΤΡΑΚΗ  ΒΑΝΑ ΚΑΤΣΟΥΛΗ
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΑΤΖΙΑΣ  ΝΙΚΟΣ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΚΗΣ  ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΜΑΚΡΑΚΗΣ
ΑΝΔΡΕΑΣ ΤΣΙΛΙΦΩΝΗΣ  ΜΑΝΟΛΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑΚΗΣ  ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΑΜΠΟΥΡΗΣ