 Sosiobudaya ialah corak kehidupan yang

menjadi amalan sesebuah masyarakat.

 Sosiobudaya masyarakat Melayu tradisional
dapat dilihat struktur susun lapis masyarakat,
gaya hidup dan kegiatan sosiobudaya yang
lain.
 Melalui Taraf Sedia,  Melalui Taraf
penukaran tugas atau Pencapaian pula,
pekerjaan berlaku berlaku perubahan
tanpa menjejaskan lapisan ke lapisan
taraf sosialnya. yang lebih tinggi
kerana kebolehan
istimewa atau khidmat
baktinya kepada
pemerintah.
 Taraf Pencapaian(m/s 2)
 Pembahagian lapisan hanya sebagai
suatu cara untuk menjelaskan peranan
atau tanggungjawab setiap lapisn
masyarakat

 Susun lapis masyarakat Melayu

dibahagikan kepada kumpulan:-
1. Pemerintah
2. Diperintah
 Golongan Pemerintah
 Golongan Pemerintah terdiri daripada:-
1. Raja atau Sultan
2. Keluarga dan kaum kerabat diraja
3. Pembesar
4. Ulama
5. pendeta
• Tanggungjawab seorang sultan ialah
menyatukan rakyat, menjamin keamanan
dan kemakmuran negara,

• Sistem penggantian raja berbeza antara

satu negeri dengan satu negeri yang lain

• Sebagai contoh, Perak menggunakan

sistem giliran
 Kaum Kerabat Diraja
 Bagi melicinkan pentadbiran, raja dibantu oleh
kaum kerabat dalam mentadbir negara.

 Mereka akan menjalankan tugas rasmi dan ada

yang dilantik menjadi pembesar di daerah atau
raja di jajahan
 Golongan Pembesar
1. Golongan pembesar juga menjalankan tugas
pentadbiran yang membantu sultan menjalankan
pentadbiran.
2. Pembesar mengarah rakyat melakukan kerja awam
demi kepentingan negara.
3. Jawatan pembesar biasanya jawatan perwaris dan
disandang secara monarki, contohnya jawatan
Laksamana disandang oleh keluarga Hang Tuah.
4. Mereka dilantik oleh raja atau sultan
 Golongan Ulama
 Ulama pula membantu kerajaan mendidik
rakyat supaya berakhlak mulia.
 Mereka juga menjadi penasihat Sultan,
bertugas sebagai guru agama, kadi @ imam
 Terdapat dua kumpulan ulama, iaitu ulama
tempatan dan ulama luar negeri.
 Golongan Pendeta
► Selain ulama, terdapat juga golongan
pendeta
► Mereka pakar dalam bidang salasilah raja,
kesusasteraan, kebudayaan, kesenian dan
adat istiadat Melayu
► Justeru, mereka menjadi pakar rujuk sultan
atau raja dan masyarakat
• Golongan diperintah ialah golongan
mendeheka dan hamba
• Golongan mendeheka ialah rakyat biasa
yang bermastautin tetap dan orang asing
• Pekerjaan rakyat biasa adalah menjadi
pedagang, peniaga, petani, tukang ukir,
pembuat senjata dan barang tembikar
• Mereka juga ada yang menjadi penghibur
raja, pelakon sandiwara, pawang atau
bomoh
• Rakyat asing pula menjadi askar upahan,
pedagang atau pelombong
• Mereka juga tidak terkecuali daripada
mematuhi dan menghormati undang-undang
dan adat-istiadat yang ada di negeri-negeri
Melayu
 Golongan hamba ialah golongan terbawah
dan terbahagi kepada tiga jenis:-
1. Hamba raja
2. Hamba berhutang
3. Hamba biasa
 Mereka melakukan kerja-kerja yang berkaitan
dengan pertanian, perlombongan dan
pertahanan
 Hubungan antara golongan pemerintah
dengan golongan yang diperintah terjalin hasil
daripada sikap hormat-menghormati
 Ini terbukti melalui bahasa yang digunakan
iaitu mengikut kedudukan masing-masing
 Kebudayaan bermaksud keseluruhan cara hidup sesuatu
masyarakat atau bangsa yang merangkumi kelakuan,
pemikiran, tindakan, hasil kegiatan, kerohanian dan
penciptaan benda
 Gaya hidup golongan bangsawan dan rakyat biasa adalah
berbeza
 Gaya hidup golongan bangsawan merangkumi
1. Adat istiadat
2. Bahasa
3. Cara berpakaian
 Gaya hidup golongan bangsawan diamalkan di dalam istana
sementara golongan rakyat biasa mengamalkan gaya hidup
mereka di luar istana
• Antara gaya hidup golongan bangsawan ialah
upacara pertabalan sultan, upacara
kemangkatan sultan, menghadap sultan,
upacara menyambut tetamu dan pakaian sultan

• Gaya hidup golongan bangsawan dapat

menggambarkan status mereka yang tinggi dan
membezakan mereka dengan golongan rakyat
 Upacara Pertabalan Sultan
 Gaya hidup golongan bangsawan dapat dilihat melalui
upacara pertabalan Sultan Melaka. Bendahara duduk
berhampiran dengan singgahsana.
 Laksamana dan Seri Bija Diraja membawa pedang
kerajaan
 Alat-alat kebesaran kerajaan akan dibawa berama seperti:-
1. Keris panjang
2. Cogan
3. Tepak
4. Ketur
5. Tempat bara
6. Kitab Al-Quran
 Upacara Kemangkatan Sultan
 Upacara kemangkatan Sultan diadakan semasa
kemangkatan serta pemakanan raja atau kerabat
diraja
 Perlantikan pengganti sultan dilakukan semasa istiadat
pemakaman
 Jenazah baginda akan disempurnakan mengikut
hukum agama Islam
 Bendera kuning akan diturunkan dan akan diganti
dengan bendera putih
 Tembakan meriam dilepaskan bagi menghebahkan
kepada rakyat tentang kemangkatan raja
 Istiadat Menjunjung Duli
• Istiadat menjunjung duli ialah istiadat
menyembah raja oleh pembesar negeri
• Istiadat ini adalah bagi menunjukkan
kedaulatan sultan dan taat setia rakyat kepada
sultan
• Upacara istiadat dilakukan di balairung seri
 Upacara Menyambut Tetamu
 Sambutan yang diberikan kepada tetamu atau utusan
rasmi hendaklah mengikut protokol
 Kedudukan taraf tersebut bergantung pada banyak
atau kurang alat kebesaran dan peralatan yang
digunakan
 Upacara menyambut tetamu berbeza berdasarkan
kedudukan negara utusan sama ada setaraf atau
tidak
 Pakaian Sultan
• Pakaian diraja pula dibuat dengan
menggunakan emas dan dihiasi
dengan permata
• Alat perhiasan yang dipakai terdiri
daripada pending, dokoh, bengkung
dan keris
Gaya Hidup Rakyat Jelata
Masyarakat tradisional mengamalkan
amalan murni untuk membentuk
perpaduan
Mereka mengutamakan semangat
berkumpulan serta nilai-nilai murni
seperti hormat-menghormati,
bekerjasama dan bergotong-royong
 Amalan Gotong-royong
 Amalan gotong-royong akan dilakukan semasa
mengadakan majlis perkahwinan, bersawah
dan membina jalan
 Masyarakat di utara semenanjung di Kedah,
Perlis dan Pulau Pinang menamakan amalan ini
berderau atau berseraya
 Menghormati jiran
• Menghormati jiran juga menjadi amalan utama
dan jiran dianggap sebagai keluarga terdekat
• Melalui hubungan ini, akan wujudlah keadaan
aman, tenteram dan harmoni
Menghormati Pemimpin dan Orang
Tua
 Budaya menghormati pemimpin dan
orang yang lebih tua juga ditunjukkan
melalui pelbagai cara
 Adat harian ini diikuti dan dipatuhi
seperti:
1. Membongkok apabila berjalan di
hadapan orang tua
2. Tidak mecelah percakapan orang tua
3. Memberi salam apabila menziarahi rakan
 Budaya Ziarah-Menziarahi
Budaya ziarah-menziarahi juga menjadi amalan
Melayu
Tetamu hendaklah memberi salam dan akan dijawab
oleh tuan rumah
Tetamu hendaklah menggosok kaki dan bersalaman
dengan tuan rumah
Selepas mempersilakan tetamu masuk, tikar
dihamparkan untuk tetamu duduk
Tepak sireh disorongkan dan tetamu akan
dihidangkan dengan makana dan minuman
Sebelum makan, mereka akan membasuh tangan dan
membaca doa
Menyuap nasi menggunakan tangan kanan, dan
ketika itu perbualan dan ketawa dikurangkan kerana
dianggap kurang sopan
 Kesan Budaya Masyarakat Melayu

 Sikap toleransi dan tolong-menolong dalam

masyarakat Melayu akan memupuk perpaduan

 Gaya hidup yang diamalkan menunjukkkan

kehidupan masyarakat tradisional dalam suasana
bersatu padu dan harmoni
 Kegiatan Masa Lapang Golongan
Pemerintah
• Masa lapang bagi golongan pemerintah ialah
ketika mereka tidak menjalankan urusan
pentadbiran negara
• Di istana, sultan dan pembesar akan dihiburkan
oleh golongan penghibur seperti tukang cerita,
penyair, penyanyi dan ahli muzik
• Antara muzik dan tarian yang dipersembahkan
ialah tarian Asyik dan tarian Mak Yong
 Kegiatan Masa Lapang Golongan
Rakyat
 Masa lapang bagi rakyat ialah semasa mereka
menunggu hasil ladang atau selepas menuai hasil
ladang serta pada waktu petang dan waktu malam
 Bagi golongan bangsawan dan rakyat, mereka
menggunakan masa lapang dengan melakukan
pelbagai aktiviti seperti bermain sepak raga, catur,
senjata, bersilat dan menunggang kuda
 Golongan rakyat juga mengisi masa lapang dengan
bermain layang-layang, gasing, bersilat dan congkak
 Selain itu, ada dalm kalangan mereka yang pandai
bercerita, berpantun dan bersyair
Kesan Aktiviti Masa Lapang
Masyarakat Melayu
Aktiviti masa lapang ini secara tidak
langsung akan memupuk
persefahaman dan saling membantu
Selain berhibur, mereka dapat
menajamkan fikiran dan ingatan
mereka kerana permainan-permainan
ini ada yang perlu daya pemikiran
yang pantas
 Karya Persuratan
 Karya persuratan ialah cara pengarang untuk
menyampaikan buah fikirannya dan dihasilkan
melalui tulisan jawi
 Antara hasil karya dalam bidang agama ialah
seperti
1. Fikah
2. Usuluddin
3. Tasawuf
4. Tafsir
5. Hadis
 Selain itu, terdapat juga karya kesusateraan,
ketatanegaraan, sejarah, bahasa dan perubatan
 Antara karya tersebut ialah:-
1. Misa Melayu
2. Sejarah Melayu
3. Syair Sultan Ahmad Tajiddin
4. Nazam Kamzul Ula
5. Tuhfat al-Nafis
6. Kitab al-Darr al Manzum
 Info:
Penglipur Hikayat Raja Muhammad
Lara a)Sastera lisan
Hikayat Malim Deman
dapat
Hikayat Anggun Cik Tunggal menghiburkan di
samping memberi
Lebai Malang nasihat
Jenaka
Pak Kaduk b)Penglipur lara
adalah tukang
Si Luncai cerita yang
menyampaikan
Sang Kancil dan Harimau
Binatang cerita rakyat
Pelanduk dan Buaya secara lisan
Kura-kura dan Arnab c)Penglipur lara
akan
menggunakan alat
muzik seperti
Puteri Sa’dong rebab dan
Cerita Dogeng Tasik Dayang Bunting gendang

Cik Siti Wan Kembang d)Hasil karya

persuratan ini
akan
menambahkan
 Antara hasil kesenian rakyat, ialah seni muzik,
seni tari, seni suara, seni ukur, seni bina, seni
tekat, seni tenun dan seni mempertahankan
diri
 Melalui kegiatan seni ini:-
1. Bakat dan nilai mutu kesenian yang tinggi
dapat dipamerkan
2. Membentuk sebuah masyarakat yang bersatu
padu dan harmoni
3. Mencerminkan kemahiran, daya kreativiti dan
pemikiran, kepakaran dan pengetahuan tinggi
masyarakat Melayu
 Seni Muzik
Hadrah dan gamelan ialah antara seni
muzik kita yang boleh dibanggakan

Antara alat-alat muzik yang digunakan

ialah rebena ubi, seruling, kompang, nafiri
dan gong
 Seni Tari dan Seni Suara
 Selain itu, seni tari dan seni suara juga
merupakan antara bentuk kesenian masyarakat
Melayu
 Antara tarian yang terkenal ialah joget, inang,
zapin, kuda kepang dan asyik
 Seni suara atau lagu yang terkenal ialah endoi
atau dendang Siti Fatimah, ulit anak, nazam,
marhaban, nasyid, qasidah, hadrah, dikir barat,
rodat dan ghazal
 Seni Orang Melayu
 Rumah orang Melayu pula dapat
menggambarkan sifat kreatif masyarakat
tersebut yang menghubungkannya dengan
alam sekitar
 Ciri-ciri rumah orang Melayu:-
1. Berbumbung panjang
2. Bertebar layar
3. Tidak berpaku
 Rotan dan akar digunakan untuk mengikat
persendian
 Bahagian dalam rumah pula dihiasi dengan
berbagai-bagai ukiran yang bermotifkan alam
semulajadi
• Unsur-unsur dari luar dan Melayu juga
mempengaruhi seni bina rumah orang
Melayu, contohnya Rumah Melayu di
Negeri Sembilan yang bercorak seni
bina rumah Minangkabau

• Rumah dari Kelantan, Terengganu dan

Pahang pula dipengaruhi oleh seni
Siam dan Majapahit

• Rumah Melayu di Johor pula

mendapat reka bentuknya daripada
Belanda
 Seni Ukiran
 Masyarakat Melayu juga mahir dalam ukiran dan
ini dapat lihat ukiran pada tembaga, pintu dan
mimbar masjid
 Ukiran yang dihasilkan biasanya bercorak ukiran
timbul, terbenam dan tembus
 Tema utama ukiran ini kebanyakannya berbentuk
daun, bunga serta ayat-ayat al-Quran dengan
tulisan khat
 Seni Tekat
 Seni tekat pula terdapat pula dapat dilihat
pada kain baldu yang dijadikan kain dasar
dan disulami dengan benang emas yang
berbentuk bunga serta pohon-pohon
 Antara hasil seni tekat ini ialah kipas,
bantal dan balutan tepak sirih
 Seni Tenun
 Seni tenun terkenal di Kelantan, Terengganu
dan Pahang
 Terdapat tiga jenis tenunan iaitu:-
1. Tenunan biasa
2. Benang ikat celup
3. Songket
 Corak tenunan ini berunsurkan tumbuhan,
binatang, bunga dan bentuk geometri
 Seni Mempertahankan Diri
• Silat adalah seni mempertahankan diri yang
penting
• Silat penting bagi seseorang individu untuk:-
1. Mendisiplinkan diri
2. Membentuk ketahanan diri menghadapi
musuh
 Adat Resam
• Adat resam ialah suatu amalan yang ditetapkan
oleh masyarakat dan diwarisi secara turun-
temurun
• Adat resam yang masih diamalkan sehingga
kini ialah seperti adat perkahwinan, adat
menyambut kelahiran bayi dan adat berkhatan
• Melalui adat resam, kerjasama, tolong-
menolong dan budaya hormat-menghormati
dapat dipupuk selain perasaan patuh dan
bersyukur kepada Tuhan
Adat perkhawinan

Merisik

Meminang

Akad nikah

Majlis
perkhawinan
 Adat Perkahwinan
• Merisik dilakukan terlebih dahulu bagi
mengetahui gadis yang dihajati
berpunya atau tidak
• Cincin tanda diberikan sebagai tanda
setuju
• Kemudian pihak lelaki akan
menghantar rombongan peminangan
dengan membawa cincin pertunangan
• Perbincangan dilakukan untuk
menentukan tarikh akad nikah dan
majlis perkahwinan akan ditetapkan
 Majlis akad nikah diadakan di rumah pengantin
perempuan
 Upacara akad nikah biasanya dijalankan oleh
jurunikah
 Seterusnya majlis perkahwinan berlangsung
dan pengantin akan bersanding di atas pelamin
 Adat Menyambut Kelahiran Bayi
 Upacara adat menyambut kelahiran bayi pula
diadakan selepas seminggu bayi dilahirkan
 Kenduri dan upacara mencukur rambut bayi
diadakan sebagai tanda kesyukuran kepada
Allah S.W.T
 Di majlis ini, di sesetengah tempat diadakan
bacaan berzanji dan marhaban
 Majlis ini akan diakhiri dengan bacaan tahlil dan
doa selamat
 Adab Berkhatan
Anak lelaki yang sudah baligh atau cukup umur
pula akan dikhatankan
Majlis ini biasanya dilakukan secara beramai-
ramai
Sebelum upacara ini, kanak-kanak akan
dimandikan dengan air bunga dan kemudian
diarak mengelilingi kampung
Upacara berkhatan akan dilakukan oleh Tuk
Mudin
 Pendidikan
► Pendidikanmasyarakat Melayu tradisional
dapat dibahagikan kepada dua iaitu
pendidikan tidak formal dan pendidikan
formal
 Pendidikan Tidak Formal
 Pendidikan tidak formal dipelajari secara
tidak langsung dan disampaikan melalui
cerita lisan, peribahasa, pantun dan teka-
teki

 Contohnya, seorang kanak-kanak akan

mempelajari segala pantang larang, adat
istiadat dan adat bersopan daripada
ibubapa atau orang dewasa yang
berpengalaman
 Selain itu, kemahiran pertukangan dan
ilmu perubatan tradisional juga diajar
secara tidak formal
 Kemahiran ini diajar atau diperoleh melalui
pemarhatian kanak-kanak itu sendiri atau
pengalaman ketika melakukannya

 Kemahiran ini akan diwarisi daripada satu

generasi ke satu generasi yang lain seperti seni
mempertahankan diri
 Pendidikan Formal
 Pendidikan formal terus berkembang selepas
kedatangan agama Islam

 Kitab Darul Manzum telah menjadi panduan

pelajaran agama bagi penduduk Melaka

 Tok guru memainkan peranan penting dalam

pendidikan agama dan bahan rujukan utama
ialah kitab muqaddam dan al-Quran
• Peringkat pengajian yang perlu diikuti ialah
1. Membaca muqaddam dan al-Quran mengikut
tajwid yang betul
2. Setelah tamat, upacara berkhatam al-Quran
dijalankan oleh tok guru
3. Pendidikan mengenai fardu ain, akhlak,
mengira, menulis jawi, tajwid, rukun Islam dan
rukun Iman turut diberikan untuk melahirkan
umat Islam yang sempurna
• Pengajian biasanya dilakukan selepas waktu
zohor atau maghrib di rumah tok guru
• Pelajar lelaki dan pelajar perempuan duduk
berasingan dan mereka diwajibkan menutup
aurat dan berpakaian sopan
• Tok guru tidak mengenakan sebarang bayaran tetapi
sebagai penghargaan ibubapa murid akan
memberikan bahan makanan kepada tok guru dan
membantu tok guru melakukan kerja di rumah atau
kerja di sawah
• Pusat atau tempat yang menjadi pendidikan ialah:-
1. Surau
2. Madrasah
3. Masjid
4. Sekolah pondok
5. Rumah tok guru
6. Istana
• Terdapat juga masyarakat Melayu yang melanjutkan
pelajaran ke Makkah