Professional Documents
Culture Documents
The Chin Herald 22 - May - 2011
The Chin Herald 22 - May - 2011
LOM - I |
The Chin Herald
(An Independent Weekly Journal in Tedim Chin)
HAWM - 12 | LAMKA | ZING KHA (MAY) 22, 2011 | NIPINI | LAIMAI - 1 |
Zomi Pau tuamtuam Zogam leh Zomi Makai ZOMITE MAINAWT SIAM
~Paul Thangpi ~Pu Thang Lian (WZC-GS.) PHOTPHOT DIHNI
Offenbach, Germany Zomi U leh Nau,
Tuhun Zomi kivai puak
Zomi Pau Tuamtuampaulthangpi zia leh i dinmun i ettel Abeisa in bangbang in thu-
(Tedim, Teizang, Saizang, Sihzang, Zo, etc.) a tom kikkik ciang in i kisap tak- lui inei zongin tu a kipan in
in tak makai leh nasepna mainawt siam sawm phot-
pawlkhat hong phawksak phot dih ni.
Zomi sung ah Pau (language) tuamtuam hong pi- mahmah in tuate tawm i Tutunga Singapore a
ankhiatna i et ciang, nam (2) in kikhen thei hi. kikum khawm ding hi. kimukhawm Zomi makai 5
Tua te in: (1) Luahsuk Pau (Traditional Language), teng honggeel khiat uh thute
(2) Piangtawm Pau (Borning Language) ahi hi. Gam leh minam makai pen :
kuate: (Political Leaders) 1. Lungkim pih photphot dih ni.
Luahsuk Pau (Traditional Language) 2. Mainawtpih photphot dih ni.
Gam leh minam makai i cih ciang in (Politi-
cian and Revolutionist) te hideuh a, Tua bang 3. Hoih ei ciphotphot dih ni.
Zomi sung ah Luahsuk pau icihte in: Teizang pau, in nasepna nei-in hong mapi leh hong lam- 4. Thangah ung ciphot phot dih ni.
Sihzang pau, Saizang pau, Zo (puzo) pau, Paihte kaihte minam makai or national father ci-in 5. Lungdamko photphot dih ni.
pau, Dim, Losau, Khuano, etc. te ahi uh hi. Hih min kipia zel a hi hi. Tua tawh kitawn in tu 21 6. A mimal mahmah uh zong muang ngam phot-
Kampaute Zomi sung ah i kep lai Luahsuk pau te century ah Zogam a ding in makai namnih in phot dih ni.
hi in, hong kipat hun zong kikan ban nawn lo ahih kikhen thei a, tuate in 2008 Nargis Consti- 7. Panpih siam photphot dih ni.
manin, upa mahmah ta uh hi. tution and By-Law a pom thei nam / 2010
Mekuang luii makai pawl leh, 2008 Nargis I neih ngei nai loh Makaipite tukhawm a kam kik-
Piangtawm Pau (Borning Language) Constitution pom thei lo in, 2010 election upna ahih man in zahtak bawl in thupi ei ciphotphot
boycott pawl, 1990 kum Zomi makai pawl cih dih ni.
in kikhen thei a hi hi.
Piangtawm Pau (Borning Language) icih pen a mi- Tutung a Makaipi teng aw na hun uh leh na ngaih-
tamna leh a zang ding tamna tawh kisai loin pi- 1. Tua thu tawh kitawn in 2010 kiteelpi- sutna uh sungkhia a mailam Zomite mainawt pih ding
angtawm pau ahih manin, mi khempeuh in zat na thapia bekthamlo in sum leh paai, tha thu nong kikup theih man un zahtakna leh pahtawina
nuamsa in, khang baih in, mainawt den hi. Tu leh ngal , thu leh la, vote tawh a panpih kong pia nuam hi.
laitak leitung khempeuh ah akizang pha mahmah leh a nungzui pawl, tuate policy leh move- Minam khangto i cihte pen:
Mikang Pau (English) icih pen piangtawm pau ahi ment sang in kawl galkapte tawh khut kilen
hi. Zomi sung ah Piangtawm pau icih pen “Te- in nasem gamsung gampua ah a mapang 1. A vision nei om in a seppih om hi.
dim Pau” icih ahi hi. Luahsuk Pau (Teizang, Sih- pawl om a, Tuate in kawlgam galkap kumpi 2. A geelsiam om in a sem siam om hi.
zang, Saizang, Zo, etc.) te sang’ in naupang zaw maipha muhna ding lamsang hahkat uh in, 3. A vaihawmsiam omin a piakhia ngam om hi.
thamtham hi. Zomite maipha muhding kin ngaihsut lo uh 4. A mainawt siam om in a tawsawn siam om hi.
cih theih khat in muhna nei kitam zaw a hi 5. A gim a tawlte kidomsiam uh hi.
hi, 2010 gam leh nam makai Meekuang lui
Tedim Pau Hong Piankhiatna 6. Nasepna gah ngaklah uh a asepsa tungah lung-
pawl a hih uh hang in, tangpi tangta lung-
sim tawng ah minam makai in recognition dam ko siam uh hi.
Hunkhatlai in Tedim khua ah minam tuamtuam, na ngah zo taktak lo a hi hi. 7. Makaite sepsawm teng semsak uha alawhcinna
kampau le ngeina kibanglo tuamtuam a tenkho- ding in panpih siam uh hi.
pna pan un hong piang khia ahi hi. A ten khop 2. Tua mah bangin, 2010 election boycott
uh a sawt ciangin a tu, a tate uh hong kikhol in in, 2008 constitution and by-law a nial Tutung a makaite geelna bangbang seppih phot
tua a kikholhna pan un, pau khat hong piang khia pawl a hih leh 1990 makai pawl hi uh aa, ni . Mailam teh geelna leh ngaihsutna hoih nono a nei
a, tua hong Piangtawm Pau pen “Tedim Pau” ki Zomi leh Zogam phattuamna ding, daupaina i om leh sungkhia toto lai ni.
ci hi. man taktak i ngahna ding deihna tawh sem
leh makaite hi uh in, tuate policy leh move- A beisa thu khempeuh mangngilh bawl phot in
ment a sangthei pawl gamsung gampua ah mainawt ding hanciam photphot dih ni cih lunggulhna
Sangmang Cope topa te innkuan Tedim hong tun uh
a omte in kawlgalkap kumpite hoihlohna leh
ciangin Ukpi Pu Hau Cin Khup kiang ah “Na zat lianpi tawh hih lai honggelh khia ka hi hi.
gitlohnate nial in a pang tinten pawl hi aa,i
khop theih ding uh lai bawl nuam ihih manin, bang theih tel ding in refugee galtaite leh tulai
kam zang le hang hoih sa pen na hiam?” ci-in a tak in WZC, ZNC, ZRA, etc.. kipawlnate hi Zomi buppi khantohna ding lunggulhna lianpi
dot leh Pu Hau Cin Khup in “Mipite deih bel khat uh in, Kawlgalkapte sik-hakkol pi a pualah tawh,
hi lo ing hia” ci-in na dawng hi. Tua tawh kizui in leh sik-hakkolpi pan i suahtak theihna ding
Tedim khuapi a kizang “Tedim Tualsuak Pau” tawh lampi bek sem uh in, Kawlmangte maipha Rev. Pau Khan Khai
Cope topa in lai hong bawl sak hi. ngah ding zonsang in, ci leh namte maipha President
mu in gam leh nam phatuamna ding a hah- ZBCM
Tedim Pau Khantohna katte hi uh ci-in muhna om a hi hi. Tua mah
bang in 1990 kum free and fair leh inclu-
siveness om aa kiteelna aa Zomi makaite Zogam leh Zomi Makai......zopna...
1919 hunlai in Sukte in Zogam leilu lam (Tedim le
pen 2010 kiteelpi ah mekuang hong lui
Tonzang gam teng) na uk in siah na kai uh a, Tei- nawnloh uh hang in tangpi tangta lungsim leh kalsuanna sung ah a kul leh kisam mah-
zang pau tawh uk uh hi. Tuciang dong mah Tei- tong ah nam makaite hi ci-in recognized na mah veve ahiang a ke (branches)’te hong hi
zang pau pen Ukpi te’ pau kici lai hi. Tua ahih ma- a ngah uh a hi hi. uh in, tua bang in kivai hawmsiamna leh ki-
nin a diakin Teizang pau zangte in pau dang zuih makaih siamna zong i neih theih ding thupi
ding haksa ki sa phadiak hi. Hun hong bei toto in 3. Minam makai bang ci suahtheih tak- mahmah a hi hi. A hizong in gam leh nam
1979 ma siah ei pau ciat mah kizang tangtang tak ding: makai leh lutang pi dinmun a luah thei nam
hi napi, kikawmna, kithuahna tam zaw semsem Minam makai i suah theihna ding in a leh piak theih nam kipawlna leh makai pen
ahih manin Tedim pau in mai hong nawt mahmah deuh in Party Politic or revolution politic hi national interstructure sung pan in ki-
hi. 1990 khit lam ciangin gam sung haksatna movement khat nei aa, tua i movement hah muh zopak lo hi. Ahang i etciangin pilna
hang ahi zongin kimuh khopna leh kithuah khopna policy, aims and objectives leh motto te siamna leh hauhna in cinlo cih hilo zaw in,
kalsuan pih kivaipuakna leh sepna tawh ma aims and objectives, sung ah politic move-
hong tam semsem na hangin mai nawt semsem
hong nawt in lawh cinna picing a muzo te ment or revolution policy kihelkha lo a hihi.
in, kum 2000 khit ciangin Tedim pau in Zomi te Father of the nation min phatna ngah thei A hizong in an nek tuidawn, nikten puan-
sung ah zattaang theih Pau hong suak ta hi. uh a hi hi. silh etc,, ah panlak na social stability i neih
theih na ding tampi tak hong phutpih zo uh
Hi bangin gam leh nam khat makaihna in manpha mahmah a hi hi.
Thukhupna ding ah activities leh responsbliteis tampi
tak mah neih kul in, Zogam aa ding bang in, 5. Zomite sung ah i kisap makai leh kip-
Tulaitak in Zomi sung ah i zattaang theih pen in Pi- ei Zomite hong bawlsia leh hong ukcip kawl- awlna:
angtawm pau ahi “Tedim pau” ahi hi. Hih Tedim mang galkap kumpi hi aa, tuate khut sung Zomite sung ah i kisap taktak makai
pau hong piankhiat theihna ding in Luahsuk Pau pan bang ci leng suakta thei ding cih tatic, leh kipawlna pen a masa pen, panglong
tuamtuam ahi: Teizang, Saizang, Sihzang, Zo, idealogy, policy, activities leh movement agreement tawh ki-uk ding deih ngetna leh
tuamtuam tawh panlakna neih kulpah in, manawtna hong neihpih ding makai leh ki-
Dim, Losau, Khuano, Paite, etc. etc. a om man
tua bang in ma i patna ah thu leh la, sum pawlna, Zogam Zomi in Kawlte hong suh-
in hong piang khia thei ahi hi. Tua ahih manin Pi- leh paii tha leh ngal khua ul sisan, gilkial sak suahtakna i ngahkik theihna ding lampi
angtawm Pau ahi, tu laitak a Zomi sung ah i zat dangtaakna leh luangkham, lutang kham in hong totpih ding makai leh kipawlna,i zi leh
kim theih “Tedim Pau” hoihsa in, i zahtaak leh a gam leh minam a ding sepna kisam pah a ta i neih leh lam hong suhsak hong buan-
piankhiatna ahi Luahsuk pau tuamtuam (Teizang, hih man in, a thubaih liai in gam leh nam sak kawlgalkap gilote khutlum pan hong dal
Saizang, Sihzang, Zo etc.) te zong i zahtak le makai leh gam leh nam na sep kisem zo lo hong hung ding makai leh kipawlna,i lai i pau
i iit theih ding thupi mahmah hi. I pu i pa te in a hi hi. i ngeina zia leh tong hong simmawh sak
a dahna vuah dah khop nang, a nopna vuah nop kawlgalkapte thuneihna hong lakkhait pih
khop nang, khat le khat kizop theih nang a Lu- 4. Minam sung ah kimakaihna tuamtu- ding makai leh kipawlna,biakna leh biakna
ahsuk Pau tuamtuam te na piang sak uh hi. Tu am: pawi hong khaktan kawlte simmawhna pan
hun ciangin Ciamnuih bawlna peuh, ki ko na peuh Minam sung ah kimakaina tuamtuam leh hong suakta sak ding makai leh kipawlna,
makai tuamtuam i et ciang in, social, reli- Zogam ah benghlei ciinna leh meitei nam-
in zang lo in i zahtaak bawl theih ding thupi mah-
gion, literature, cultural, music, etc.. om in dangte bawlsiatna pan hong veng hong dal
mah hi. tua bang in i kimakaihna leh i vaihawmnate ding makai leh kipawlna i kisap phat mah-
pen, gam leh minam kimakaihna vaihawmna mah laitak khua hun a hihi.