1

ΕΛΠ 12 – ΣΧΕ∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ Α΄ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2005/6

ΘΕΜΑ

Α. Στις αρχές της ύστερης Χαλκοκρατίας, την εποχή της µέγιστης ακµής του
µινωικού πολιτισµού, η τέχνη της Κρήτης επηρεάζει έντονα την τέχνη τόσο του
κυκλαδικού όσο και του µυκηναϊκού πολιτισµού. ειδικότερα, µινωικά θέµατα µε
απεικονίσεις από το φυτικό και θαλάσσιο κόσµο γίνονται πολύ δηµοφιλή σε διάφορες
µορφές της κυκλαδικής και της µυκηναϊκής τέχνης (τοιχογραφίες, αγγεία, µεταλλικά
αντικείµενα).
Να αναζητήσετε έργα µε ανάλογο διάκοσµο, δύο του κυκλαδικού και δύο του
µυκηναϊκού πολιτισµού. Να τα περιγράψετε και να τα συγκρίνετε µε αντίστοιχα
µινωικά έργα ώστε να τεκµηριώσετε την προηγούµενη άποψη.
Μέχρι 1000 λέξεις

Β. Η γυναικεία µορφή στην αρχαϊκή, κλασική και ελληνιστική γλυπτική. Να

αναζητήσετε µετά από µια εισαγωγή για το θέµα, ένα παράδειγµα από κάθε µια
περίοδο, περιγράφοντας και σχολιάζοντας την κάθε περίπτωση. Ακολούθως να
συζητήσετε τα ιστορικά και κοινωνικά συµφραζόµενα εντός των οποίων
δηµιουργήθηκαν τα έργα που επιλέξατε.
Μέχρι 1000 λέξεις
1o ΘΕΜΑ

ΚΥΚΛΑ∆ΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

1ο ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ
«Η τοιχογραφία της Άνοιξης ή των Κρίνων» π.1650 π.Χ. Αθήνα,
Αρχαιολογικό Μουσείο από το Ακρωτήρι της Θήρας.
Παριστάνει βραχώδες τοπίο (χρώµατα: κόκκινο, κίτρινο, µπλε ενδεικτικά
θηραϊκού τοπίου) µε κρίνα τα οποία έχουν κίτρινους βλαστούς και φύλλα και κόκκινα
άνθη. Οι κρίνοι µοιάζουν σαν να κουνιούνται από το απαλό φύσηµα του αέρα. Πάνω
από τους κρίνους εικονίζονται τρία χελιδόνια. Η παράσταση χαρακτηρίζεται από
φυσιοκρατία και ζωντάνια. (βλ. Ελληνική Τέχνη, εικ. 106, σελ.112-113, 313) (ΕΑΠ,
σελ.102-103)
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΜΙΝΩΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
Α) Οι κρίνοι, θέµα αγαπητό στη µινωική τέχνη, έχουν διευθετηθεί κατά οµάδες των
τριών – κατά τρόπο πολύ συνηθισµένο στην Κρητική τέχνη. βλ. (Hood, σελ.65)
Β) Για διαφορετικές αποδόσεις κρίνων βλ. Hood, σελ.65
Γ) Παρόµοιο παράδειγµα: «Η τοιχογραφία των κρίνων» π.1550 π.Χ. Ηράκλειο
Αρχαιολογικό Μουσείο. Εικονίζονται τρεις λευκοί κρίνοι µε υψηλούς µίσχους που
έχουν φυτρώσει σε φυλλοφόρο βάση. (βλ. Ελληνική Τέχνη, εικ. 91. π.χ. σελ.208,
326)

2ο ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ
Αγγείο στο βιβλίο του ΕΑΠ σελ.69, εικ.39 σχ.5. Κυκλαδικό αγγείο της
ύστερης χαλκοκρατίας το οποίο στην κοιλιά του φέρει φυτική διακόσµηση (κριθάρι).
Την εποχή αυτή οι κεραµογράφοι υιοθέτησαν τον ρυθµό του σκοτεινού κοσµήµατος
πάνω σε ανοικτό φόντο γεγονός που συντέλεσε να δηµιουργηθούν πιο φυσιοκρατικοί
ρυθµοί όπως ο φυτικός και ο θαλάσσιος. Το αγγείο αυτό τόσο ως προς την
τεχνοτροπία του όσο και προς το θέµα του µιµείται τα Κρητικά πρότυπα (βλ. ΕΑΠ.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495

www.arnos.gr – e-mail : info@arnos.gr
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π. – Ε.Μ.Π. – ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ
 2

σελ.69, εικ 39 σχ.3), αφού η τέχνη της εποχή αυτής είναι επηρεασµένη από τα
επιτεύγµατα του µινωικού πολιτισµού.

ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

1Ο ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ
Χρυσή φιάλη από τα ∆ενδρά µε έκτυπη διακόσµηση από το θαλάσσιο κόσµο,
π.1450 π.Χ., Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Το ρηχό αυτό κύπελλο είναι διακοσµηµένο στην κοιλιά του µε έκκρουστη
παράσταση από θαλάσσια φυτά και ζώα σε µια προσπάθεια του καλλιτέχνη να
αναπαραστήσει το βυθό. Κάτω από το χείλος προβάλλουν δελφίνια και ναυτίλοι και
χαµηλότερα εικονίζονται τέσσερα µεγάλα χταπόδια τα οποία χωρίζονται µεταξύ τους
µε συµµετρικά υδρόφυτα ή βράχους, τα οποία φέρουν φολιδωτή διακόσµηση. Η
παράσταση χαρακτηρίζεται από κίνηση και ρυθµικότητα αν και υπάρχει µια τάση
σχηµατοποίησης. (βλ. Ελληνική Τέχνη, εικ. 49-50. π.χ. σελ.265, 335), (Hood,
σελ.206, 48)
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΜΙΝΩΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
Η διακόσµηση του αγγείου θυµίζει το θαλάσσιο ρυθµό, όπως τον γνωρίζουµε
από Κρητικά αγγεία θαλάσσιου ρυθµού. Παρόµοιο παράδειγµα: Πήλινο φλασκί
θαλάσσιου ρυθµού, π.1500 π.Χ. Ηράκλειο, Αρχαιολογικό Μουσείο. Εικονίζεται
θαλάσσιο τοπίο µε βράχους, τµήµατα κοραλλιών και ένα χταπόδι να συστρέφεται και
να αγκαλιάζει όλο το αγγείο. Κίνηση και αρµονία. (βλ. Ελληνική Τέχνη, εικ. 13. π.χ.
σελ.150, 317)

2Ο ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ
Πήλινο τρίωτο οξυπύθµενο αγγείο ανακτορικού ρυθµού διακοσµηµένο µε
φοίνικες π.1500 π.Χ., Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Στο σώµα του αγγείου,
σε κάθετη διάταξη αναπτύσσονται τέσσερα φοινικόδεντρα µε τα κλαδιά τους
σχηµατοποιηµένα σε συµµετρικές καµπύλες. Στα κενά εικονίζονται συµµετρικά
φύλλα κισσού µε κυµατιστούς βλαστούς, σταυροί, ακτινωτοί ρόδακες και φυτικά
θέµατα. (βλ. Ελληνική Τέχνη, εικ. 2. π.χ. σελ.230, 328)
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΜΙΝΩΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
Το µοτίβο µε τους φοίνικες είναι αγαπητό στην Μινωική τέχνη. Παράδειγµα:
Πήλινο ρυτό από την Ψείρα της Κρήτης µε διακόσµηση φυτικού ρυθµού (φοίνικες)
(βλ. Hood, σελ.44, εικ.15β)

Βιβλιογραφία 1ου θέµατος

S. Hood, Η Τέχνη στην Προϊστορική Ελλάδα, εκδ. Καρδαµίτσα, Αθήνα 1997

Ι. Σακελλαράκης, Ε, Σακελλαράκη, Χ. Ντούµας, Σ. Ιακωβίδης, Η Αυγή της Ελληνικής
Τέχνης, Εκδοτική Αθηνών (σειρά Ελληνική Τέχνη), Αθήνα 1994

2Ο ΘΕΜΑ

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ > έργο: η «πεπλοφόρος» (π.530 π.Χ.), Αθήνα, Μουσείο

Ακροπόλεως (Ελληνική Τέχνη, σελ.64-65, 229)

Περιγραφή: Η κόρη στέκεται µε το δεξί της χέρι τεντωµένο κατά µήκος του σώµατός
της και το αριστερό λυγισµένο προς τα εµπρός. Στα χέρια της έφερε προσφορές προς

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495

www.arnos.gr – e-mail : info@arnos.gr
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π. – Ε.Μ.Π. – ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ
 3

τη θεά. Φορά χιτώνα και ζωστό πέπλο. Η κόµη της κόρης είναι µακριά, διευθετηµένη
σε κυµατιστούς πλοκάµους, οι οποίοι άλλοι πέφτουν στη ράχη της και άλλοι
πλαισιώνουν το στήθος της. Οι οπές που υπάρχουν στο σώµα της µαρτυρούν την
ύπαρξη µεταλλικών διακοσµητικών στοιχείων (π.χ. ενώτια, περόνες για τη
συγκράτηση του πέπλου). Τα χρωµατισµένα µεγάλα αµυγδαλωτά µάτια και το
αρχαϊκό µειδίαµα δίνει στη φυσιογνωµία της κόρης µια αύρα χαράς.
Η όλη στάση και το πλάσιµο του σώµατος είναι χαρακτηριστικό της αρχαϊκής
περιόδου (µετωπικότητα, τυποποίηση, σχηµατοποίηση και διακοσµητικότητα). Ο
τύπος της κόρης απεικονίζεται πάντα µε µια όρθια νεαρή κοπέλα, µετωπική,
καλοντυµένη, µε πλούσια κοσµήµατα, η οποία κρατά µια προσφορά στο ένα της χέρι.
Πιθανότατα απεικόνιζε το κοινωνικό ιδεώδες της εποχής, κυρίως αυτό της
αριστοκρατικής τάξης (βλ. Γ. Κοκκορού – Αλευρά, σελ.82, 87) (βλ. Ιστορία του
Ελληνικού Έθνους, τόµος Β΄, σελ.387-389)

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: Η οικονοµία κατά την αρχαϊκή εποχή εξακολουθεί να

στηρίζεται στη γεωργία και στην κτηνοτροφία. Τα πολιτεύµατα µετατράπηκαν σε
αριστοκρατικά. Οι ευγενείς υιοθετούν το πρότυπο του «καλού και αγαθού» δηλ. ενός
άνδρα µε ωραίο-αθλητικό σώµα, µε ψυχικά και νοητικά χαρίσµατα, γενναίου και
ικανού στην εξουσία. Οι ευγενείς επιδίδονταν σε επίδειξη πλούτου (π.χ.
οικοδοµώντας µνηµειακούς ναούς, δηµόσια κτίρια, τάφους µε µαρµάρινες επιτύµβιες
στήλες).

ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ > έργο: η «Νίκη που τακτοποιεί το σανδάλι της», πλάκα από
το θωράκιο του ναού της Αθηνάς Νίκης, πιθανότατα έργο του Καλλίµαχου, 409-406
π.Χ., Αθήνα, Μουσείο Ακροπόλεως (Ελληνική Τέχνη, σελ.159, 258)

Περιγραφή: Η φτερωτή θεότητα σκύβει για να τακτοποιήσει το σανδάλι της,

ισορροπώντας στο αριστερό σκέλος της. Η κίνηση του σώµατός της δηµιουργεί τις
ιδανικές συνθήκες ώστε το άψυχο ένδυµά της (χιτώνας και ιµάτιο) να κατρακυλά σε
λοξές και καµπυλωτές πτυχές και να κολλά πάνω στο καλλίγραµµο σώµα µε
περίτεχνο τρόπο δίνοντας του πνοή. Το έργο αυτό αποπνέει λυρικότητα και αρµονία.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: Οι µεταρρυθµίσεις του Εφιάλτη και του Περικλή, η

αθηναϊκή ηγεµονία της Α΄αθηναϊκής συµµαχίας δηµιούργησε τις κατάλληλες
συνθήκες για την άνθηση της οικονοµίας και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου.
Πνευµατικοί άνδρες και καλλιτέχνες συρρέουν στην Αθήνα. Στη γλυπτική κυριαρχεί
η έκφραση του κάλλους της ψυχής και του σώµατος, η πλαστικότητα, ο όγκος, η
κίνηση. Εγκατάλειψη πλέον της µετωπικότητας, της αυστηρότητας και της ακαµψίας.
Το έργο που περιγράψαµε ανήκει στην περίοδο του «Πλούσιου ρυθµού» (425-
380 π.Χ.) (βλ. Κοκκορού σελ.180-186), (βλ. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.Γ2
σελ.308-309)

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ > έργο: «η Αφροδίτη της Μήλου», 150-125 π.Χ.,

Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου (Ελληνική Τέχνη, σελ.200, 273)

Περιγραφή: Η Αφροδίτη έχει γυµνό το πάνω µέρος του κορµιού της ενώ το ιµάτιό της
βρίσκεται χαλαρά τυλιγµένο γύρω από τα ισχία της. Το δεξί της πόδι πατά σταθερά
ενώ το αριστερό της είναι άνετο και λυγισµένο. Το δεξί της χέρι πιθανότατα θα το
κρατούσε διαγώνια και κάτω ενώ το αριστερό θα το είχε υψωµένο. Η στάση και η

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495

www.arnos.gr – e-mail : info@arnos.gr
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π. – Ε.Μ.Π. – ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ
 4

πλαστικότητα του κορµιού και η σοβαρότητα του προσώπου έχουν επηρεαστεί από
την κλασική εποχή. Χάρη και Αρµονία. Το γλυπτό, αν και παριστάνει µια θεότητα,
έχει ξεπεράσει το θρησκευτικό χαρακτήρα. Πλέον το άγαλµα της θεότητας αποπνέει
αισθησιασµό.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ:
Ο Φίλιππος Β’, ο Μέγας Αλέξανδρος και οι ∆ιάδοχοί τους γίνονται ηγεµόνες
της αρχικά της Ελλάδος και επεκτείνοντας την κυριαρχία τους υποτάσσουν µεγάλο
µέρος της Ανατολής. Ο θεσµός της πόλης-κράτους σιγά-σιγά εγκαταλείπεται. Η
εξάπλωση των Ελλήνων στην Ανατολή έχει ως αποτέλεσµα την υιοθέτηση
ανατολικών τρόπων ζωής, συνηθειών, διοίκησης, θεοτήτων από τους Έλληνες. Οι
νέοι ηγεµόνες της Ανατολής δηµιουργούν Αυλές και γίνονται προστάτες των τεχνών
και των γραµµάτων. Από το 2ο π.Χ. αιώνα αρχίζει η βαθµιαία κατάκτηση του
ελληνικού κόσµου από τους ρωµαίους.
Παρατηρείται µεγάλη αλλαγή τόσο στην τεχνοτροπία, στο ύφος και στην
κλίµακα των έργων αλλά και στην επιλογή των θεµάτων. Τα γλυπτά δεν έχουν πλέον
µόνο θρησκευτικό χαρακτήρα αλλά και κοσµικό (π.χ. προσωπογραφίες). Το έργο
τέχνης εισέρχεται στην οικία ως ένδειξη οικονοµικής και κοινωνικής ισχύος. Η
γυναικεία µορφή αποδίδεται γυµνή (π.χ. η Αφροδίτη) µε σκοπό να αποδώσει τον
αισθησιασµό και το ρεαλισµό. (βλ. Κοκκορού σελ.270). Κατά το 2ο π.Χ. αιώνα
συνεχίζεται ο ρεαλισµός αλλά παράλληλα επικρατεί ένας ακαδηµαϊκός ρεαλισµός.
(βλ. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Ε. σελ.446-448)

Βιβλιογραφία 2ου θέµατος

1. Ν.Γιαλούρης, Ελληνική Γλυπτική, Εκδοτική Αθηνών (Σειρά Ελληνική Τέχνη),

Αθήνα, 1994
2. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τ.Β.σελ.382-392, τ.Γ2
σελ.292-315, τ.Ε.σελ.439-451.
3. Γ.Κοκκορού-Αλευρά, Η Τέχνη της Αρχαίας Ελλάδας, Σύντοµη Ιστορία
(1050-50 π.Χ.) εκδόσεις Καρδαµίτσα, 1995

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495

www.arnos.gr – e-mail : info@arnos.gr
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π. – Ε.Μ.Π. – ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ