Cleaved fluorite octahedra. Fluorite, CaF2, occurs in
different colours which are presumably due to crystal point defects. These can be caused by radioactive irradiation or by impurities. TEK BOYUTLU – ÇİZGİSEL KUSURLAR AYKIRI YERLEŞİMLER (DİSLOKASYONLAR) Dislokasyon= Aykırı Yerleşim Atomların doğrusal ya da çizgisel olarak hatalı dizilişleri söz konusu Düzensizlik merkezi noktasal değil, çizgi boyuncadır. Bir kristalin mükemmel (kusursuz) iki bölümü arasında düzeni bozulmuş bölge Kristalin kaymış bölgesi ile kaymamış bölgesi arasında sınır oluşturan çizgisel hata Bir çizgi boyunca kafesin çarpılmasına neden olan kafes kusurları Kristal yapılı malzemeler için geçerli bir kavram olup, kristalin katılaşması sırasında, katı çözeltilerde atomsal uyumsuzluk nedeniyle, boşluk yoğunlaşması ve kalıcı biçim değiştirmesi nedeniyle oluşurlar. TEK BOYUTLU – ÇİZGİSEL KUSURLAR AYKIRI YERLEŞİMLER (DİSLOKASYONLAR)
Dislokasyon, kristalin kayma düzlemleri arasında
bulunan kısa kayma düzlemlerinin, kristalin içinde kenarları boyunca görülen düzensizlik veya ötelenmelerdir. TEK BOYUTLU – ÇİZGİSEL KUSURLAR AYKIRI YERLEŞİMLER (DİSLOKASYONLAR)
Kenar Dislokasyon: Kusursuz (mükemmel) bir kristale,
fazladan bir atom tabakası ilavesi ya da çıkarılması ile meydana gelir. TEK BOYUTLU – ÇİZGİSEL KUSURLAR AYKIRI YERLEŞİMLER (DİSLOKASYONLAR)
Kenar dislokasyon
Atom tabakası yönü
Kayma dislokasyonu düzlemi
Tırtılın ya da halının hareketine benzer.
TEK BOYUTLU – ÇİZGİSEL KUSURLAR AYKIRI YERLEŞİMLER (DİSLOKASYONLAR) TEK BOYUTLU – ÇİZGİSEL KUSURLAR AYKIRI YERLEŞİMLER (DİSLOKASYONLAR)
Vida Dislokasyon: Dislokasyon çizgisi etrafındaki atom
düzlemleri, helisel veya spiral bir yüzey oluşturur. Vida dislokasyonu, hatasız kristali yarısına kadar kesmekle, sonra kristali bir atom aralığı kadar eğmekle gösterilebilir
Kurtçuğun hareketine benzer.. TEK BOYUTLU – ÇİZGİSEL KUSURLAR AYKIRI YERLEŞİMLER (DİSLOKASYONLAR)
Burgers vektörü: Ötelenme miktarını gösterir
Tane: Kendi içinde kimyasal yapısı aynı, kafes sistemi ve yönlenmeleri aynı, kayma düzlemleri benzer, kendi içerisinde homojen yapıdır.
Tane Sınırı: Çok kristalli malzemelerde yönlenmeleri
farklı olan iki taneyi ayıran sınır ya da ara yüzey. Metallerdeki tane sınırları, katılaşma sırasında farklı çekirdeklerden oluşan ve aynı zamanda büyüyen kristaller birbirine değince oluşur. l=d\θ Esneklik Bir cismin kuvvet karşısında şekli, boyu yada hacmi değişebilir.Kuvvet ortadan kalktığında tekrar eski halini alıyorsa, bu cisme esnek cisim, bu olaya da esneklik denir. Fizikte cisimler esnekliklerine göre 3’e ayrılırlar; *Rijit Cisimler *Plastik Cisimler *Esnek Cisimler Rijit Cisimler Cisme uygulanan kuvvet sonunda cisimde hiçbir değişiklik olmuyorsa bu tür cisimlere rijit cisimler denir.Taş, demir, çelik buna örnektir. Plastik Cisimler Cisme uygulanan kuvvet cisimde bir değişikliğe neden oluyorsa ve cisimde deformeye neden olup, kuvvetin etkisi kalktıktan sonra cisim eski haline gelmiyorsa bu tür cisimlere plastik cisimler denir. Esnek Cisimler Cisim üzerine uygulanan kuvvet cisimde bir değişikliğe neden oluyorsa ama kuvvet ortadan kalktıktan sonra cisim eski haline geliyorsa bu tür cisimlere esnek cisimler denir. Katıların Esnekliği Bir katıya kuvvet uygulandığı zaman katının özelliklerine ait iç reaksiyon kuvvetleri meydana gelir.Bu kuvvetler dıştan uygulanan kuvvetleri dengeleyerek cismin daha fazla deforme olmasını engeller.
Dışardan yapılan kuvvetler arttıkça cismin iç direncide artar.Bunların arasında belirli bir oran vardır ve doğru orantılı şekilde değişirler. Katıların esnekliği ile ilgili ilk araştırmaları Robert Hooke yapmıştır. Günümüzde “Hooke kanunu” adıyla adlandırılır. Hooke Kanunu Bir cisme uygulanan kuvvet büyük değilse meydana gelen deformasyon da bu kuvvet ile doğru orantılıdır.Bu ilkeden yola çıkarak katıların esneklik ilkelerini “zor” ve “zorlanma” kavramlarıyla açıklamıştır. Zor: Büzülmeye sebep olan kuvvetle orantılı bir sabittir.Daha açık bir ifadeyle birim yüzeye etki eden dik kuvvettir. Zor=F/A dır. Zorlanma: Bozulmanın derecesinin bir ölçüsüdür.Yani cismin boyundaki artışın ilk boyuna oranıdır.Zorlanma=DeltaL/Lson dır. Hooke Kanununa göre; bir katı cisim için, zorun, zorlanmaya oranı sabittir.Bu sabit oran cismin esnekliğidir. Zor/Zorlanma = Sabit = Esneklik = E *Hooke Kanunu, yalnız esneklik sınırından küçük zorlar için geçerlidir.
*Cisim üzerine etki eden F kuvveti cismi deltaL kadar esnetiyorsa, cisim üzerine iş yapıyordur. Esnek bir cisme kuvvet uygulandığında cisim üç tür esneme gösterir. *Gerilim Esnekliği *Şekil Esnekliği *Hacim Esnekliği + x, + xz
BU ŞEKİLLERDE BİRİM KÜP BAŞINA ETKİYEN KUVVETLER GÖZ ÖNÜNE
ALINMIŞTIR. LİNNEER ESNEKLİK TEORİSİ (ZORLANMALAR CİNSİNDEN ZORLAR) KENAR DİSLOKASYONU ETRAFINDAKİ ZOR VE ZORLANMALAR DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER