Kumpuan Thuawihna

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 22

MIZORAM PRESBYTERIAN KOHHRAN

(Presbyterian Church of India)

KRISTIAN |HALAI PÂWL

‘THUAWIHNA’

2011 – 2012
KUM PUAN KAIHHRUAINA

Published by
Central Kristian |halai Pâwl
Aizawl, Mizoram

Converted by mercy pa
Page |2

THUHMAHRUAI

K|P hian kum 1987 a\angin (1999 tih loh chu) Kumpuan neiin hma kan la \hin a.
Kum 2010 K.|.P. General Conference, Mamit-a neihah kum 2011-2012 kumpuan atân
‘Thuawihna’ tih a thlang a. Hmalâk dân tur ruahmanna siam turin Central K.|.P. Committee
chuan Sub-Committee a din a, chungte chu - Pu Vanlalfinga, Pu Lalmuanawma, Pu
Lalrohlua, Pu Lalramdina Ralte leh Pu Lalnghinglova Hauzel te an ni. Anni ruahmanna chu
Central K|P Committee-in a uluk taka a thlir hnuah pawm a ni a. Thupui ziak turin Rev.
Vanlalzuata, Senior Executive Secretary chu sawmin anin hna \ul \am tak nei chungin \ha tak
maiin a rawn ziak zo thei a, a chungah kan lawm hle a ni.

Thupui ziak zawh a nih hnuah a \ul anga chul mam turin Committee chuan Rev. K.
Lalpiangthara, Pu H. Liantluanga leh Dr. Samuel Vanlalthlanga te ruat lehin annin uluk taka
lo endikin chhut theihin an rawn peih thlap mai a, a lawmawm hle a ni.

Thupui hi hlawm rukah \hen a ni a, thla hnih chhungin thupui pakhat zel hi zir tur a ni .
Rawtna lo lut \hinte hre rengin a tawi thei anga ziak chu kan duh dan a ni a, a lo sei deuh a
nih pawhin a hmangtuten tih dan thiam mai ila a \ha ang e.|hahnemngai taka kan bawhzui
chuan he kumpuan hi a hlawhtling ang a, kan rawngbâwlna pawhin nasa takin hma a sâwn
phah ngei ang. Kan kumpuan thupui ‘Thuawihna’ a nih ang takin thuawih taka hma la tlang
vek turin Branch tinte kan inbeisei takmeuh meuh a ni.

Dated Aizâwl, (UPA LALRINMUANA)


The 1st March, 2011 General Secretary
Central K.|.P.

A CHHUNGA THU AWM TE


Sl.No. Zir tur Zir hun tur Phek
1. Thuawihna awmzia April & May, 2011 3
2. Thuawih loh pawizia June & July, 2011 6
3. Thuawihna- Chhungkuaah August & September, 2011 9
4. Thuawihna- Khawtlang leh ramah October & November, 2011 12
5. Thuawihna- Rawngbawlnaah December, 2011 & Jan., 2012 15
6. Thuawih Lawmman February & March, 2012 18
Page |3

THUAWIHNA AWMZIA
Chhiar tur : I Sam. 15 :22; Amos. 3 :8

Kan thupui zir tur hi “Thuawihna awmzia” tih a ni dawn a. Kan hmabakah
hian chhungkuaah te, khawtlangah te thuawih a pawimawhzia leh thuawih loh
pawizia te, thuawihte lawmman te kan la zir zel dawn a. Tunah hi chuan a tawi
thei ang berin thuawihna awmzia kan zir dawn a ni.

1. Thuawihna awmzia & a \obul


Hebrai \awnga sama an tih leh Grik \awnga akouo an tih chu thuawih
sawina \awngkam a ni a, hria emaw, ngaithla tihna emaw a ni a. Heta ‘hria’ leh
‘ngaithla’ tih hian hriat leh ngaihthlak chu a zawma zawm a keng tel. Mizo
\awnga ‘thuawih’ kan tih hi Hebrai leh Grik \awng ai mahin a fiah zawk mah.
|awngkam pahnih ‘thu’ leh ‘awih’ chhun fin a ni a, thu kan hre phawt a, chu chu
kan awih ta a ni. Mizo Kristian hmasate pawh kha, “Pathian thuawih ho” tiin an
ko \hin a, an inhmeh hle. Khawvel mi an nih laiin Pathian thu an hre lo va,
Zosap-te Pathian thusawi an ngaithla a, an hre ta a. Pathian thu an hriat chu an
awih dawnin lehlamah an awih loh tur kha an bansan hmak a. An nun hluia an kir
leh duh chuan Pathian thuawih a\angin an hming an chawhchhiattir a, an bang
leh tawp mai bawk. Pathian thuawih leh Pathian thuawih lote ramri a chiang a,
tunlai ang hian an chawhpawlh ve lo. Chutichuan thuawih \awngkam hian thu
kan hriat awihna leh kan thu hriat chu awih tlak a nih avanga kan nuna lantir a
kawk a ni.

Thuawih \awngkam awmzia kan sawi tawh a, tunah chuan a \awngkam ni


lovin, ‘engvangin nge thu chu kan awih ang?’ tih zawhna chhangin thuawih \obul
sawi leh ila. Thuawihna hian thil chi thum; thusawitu, thusawi, thusawi awihtu a
huap. Kan awih tur thu chu awih tlak a ni tur a ni a, awih tlak tur chuan a sawitu
a rintlak a ngai bawk. Mi dawthei tak chuan, “Khitah khian sakei ka hmu,” ti sela
tu mahin kan awih lo vang; a chhan chu a sawitu kha mi dawthei tak a nih vang a
ni. Chutih laiin a sawi ang chiah chu mi rinawm takin sawi sela kan awih ngei
ang, a chhan chu a sawitu chu dawt sawi ngai lo, mi rinawm tak a nih vang a ni.
Pathian thu kan awih chhan pawh hi eng dang a ni lo va, a sawitu Pathian a
rinawm vang a ni. Bible chuan, “Chu chatuana nunna chu Pathian, dawt sawi
thei lova chuan khawvel awm hmain a tiam a,” (Tit 1:1&2) tiin min hrilh a.
Pathian chu dawt sawi thei lo a nih avangin a thusawi a rintlak a, a chhandamna
thutiam chu awih tlak a ni a, “Tu pawh mi ring chu thi mah sela a nung reng
ang,” (Joh 11:25) tihte hi awih ila kan tisual dawn lo a ni.

Zawlnei Amosa pawhin, “Sakeibaknei a rum a, tuin nge hlau lo vang?


Lalpa PATHIAN chuan thu a sawi a, tuin nge hril lo thei ang?” (Amos 3:8) a ti
a. Zawlnei hian Pathian thusawi a hria a, a ngaithla a, “Tuin nge awih lo thei
ang?” tiin amah ngei pawhin a thu hriat chu a awih avangin a nun a pe ta a ni.
Johana chuan, “Mihring hriattirna mah kan pawm chuan Pathian hriattirna chu a
ropui zawk si a;” (1 Joh 5:9) tiin a sawi a. Mihring dawt sawi thei, mi famkim lo
thusawi mah kan awih a, chutih laiin Pathian, dawt sawi thei lo thusawi kan awih
duh loh chuan a mawh chu kan la phur dawn a ni. Aelfric chuan, “Kan
\awng\aiin Pathian kan bia a, Bible kan chhiarin Pathianin min bia,” a ti a. Bible
hmangin Pathianin kan hnenah thu a sawi a, a thusawi chu tu mahin kan hai hauh
lo va; amaherawhchu Pathian thu aia awih tur dang kan nei tlat hi thil mak tak a
ni. Pathian thu ber kan awih duh tawh loh chuan khawvelah hian awih tur thu
dang a awm thei tawh lo a ni.
Page |4

2. Thuawih chu duhthlanna hman dik a ni


Mihringte hi Pathianin chhia leh \ha hriatna (conscience) min pe a. Kan
chhia leh \ha hriatna hmangin awih tur leh awih loh tur kan hre thei a, dik leh
dik lo te, pawm tur leh pawm loh turte pawh. Kan chhia leh \ha hriatna hmang
hian duh kan thlang thei a, duhthlan theihna (freedom of choice) kan neih hi a
\ha lam leh a chhe lamah kan duh duhin kan hmang thei a, tu mahin min tilui thei
lo. Mi tu emaw hnenah a zawm tur atana thil \ha sawi vak mah ila, zawmtir
theihna kan nei lo va, a duhthlanna chu ama thu thua a hman tur a ni. Hla pakhat
pawhin, “Ngai teh unau, i dam lai hian thil tih tur pakhat chiah i nei, mahni awm
dan tur chu mahniin zawn chhuah tur a ni,” a ti a, a dik hle ang.

Bible hian duhthlan tur chiang tak min kawhhmuhin, “In hmaah nunna leh
thihna, malsawmna leh anchhia ka dah tih tunah hian in chungchang thua hretu
atan lei leh van ka ko a ni; chutichuan nunna chu thlang rawh u, in nun theih
nan,” (Deut 30:19) tiin min hrilh a. Kan duhthlanna hmanga thu awih tur chu a
chiang a, hai rual a ni lo. Amaherawhchu duhthlanna chu keima hman tur a ni a,
nunna ka thlang thei a, thihna ka thlang thei bawk a, ka thu thu a ni. Chu chu
sawiin Lal Isua pawhin, “I thu chuan thiam a chantir ang chia, i thu vek chuan
thiam loh a chantir bawk dawn che asin,” (Mt 12:37) tiin min hrilh a ni. Vanram
leh hremhmun pawh hi kan duhthlanna ngeiin kan lut ve ve dawn a, Setanan kan
duh lo chung chungin hremhmunah min hnuk lut dawn lo va, Pathian pawhin kan
duh loh chung chung vanramah min hruai dawn lo a ni. Chuti a nih chuan
duhthlanna hman dik chu thuawihna a ni a, duhthlanna hman dik loh chu thuawih
lohna leh Pathian laka helna a ni.

Chutichuan thuawihna kawng chu keimahniah hian Pathianin a dah sa


vek a, kan duh chu kan awih thei a, kan duh loh chu kan awih lo thei bawk.
Tunlaiin \halai \henkhatte chuan humsual daiin Pathian thuawihna kan tlachham
hle a. Ngawl kan vei tawh hnuin “Ka duh vang renga ti ka ni lo,” tiin thiam kan
inchantir \hin a, hei hi a dik reng em? A chhanna chu, “Dik lo,” tih a ni ang.
Tlangval pakhat pawh a pianthar avangin zu a in duh tawh lo va. A \hiante chuan
zu inna hmunah an hruai lui a, an tulh lui a, a lem a, a zawng chhang leh ta a.
Ngawl a vei hnu chuan a duh reng vang ni lova ngawl veiah insawiin a \hiante
chu a dem hle mai a. A \hiante erawh chuan, “Ni e \hianpa, zu chu i in duh lo va,
mahse i duh lohnaah i nghet bik lo a nih kha,” an ti a. A nihna takah chuan he
tlangval hian zu in duh lo tak zet sela a \hiante tihluih theih a ni lo vang. Pathian
thu awih tumin zu chu in a tum tawh lo ngei a, mahse a \hiante sawi ang hian a
duh lohnaah a nghet lo va, a duh thu ngeiin a duhthlanna a hmang a, zu a in leh
ta a, a duhthlanna ngeiin ngawl veiin a thi dawn a ni. A chhia leh \ha hriatna
hmangin awih tur leh awih loh tur chu a hre tawh a, a duhthlanna hmangin zu a
in leh ta a, tu mah a dem thei lo a ni. A \hianten zu chu tulh lui thei mah se, an
lem luihtir thei lo va, amahin a duhthlanna ngeiin lem a ngai tlat a ni.
Ka duhthlanna hi ka pe,
I taah chantir ang che. (K.H.B. 415:5)

3. Thuawihna chu innghahna tur dika innghah a ni


Mi pakhat Opherus-a an tih chuan mi chak ber bula awm a duh a, mi chak
ber nia a hriat bulah chuan a awm ta a. Amaherawhchu mi chak ber nia a hriat
chuan hlauh a nei tlatin a hria a, chu chu ramhuai a ni a; chutichuan ramhuai
bulah a awm leh ta zawk a. Nakin deuhvah chuan ramhuai chuan hlauh a nei leh
tlatin a hria a, chu chu Lal Isua a ni a, Lal Isuaah chuan a innghat ta a. He
thawnthu hian Lal Isua rin tlakzia te, inghahna tlak a nihzia te, a thu pawh awih
Page |5

tlak a nihziate min kawhhmuh a ni. Lal Isua hi innghahna tlak a nihzia hre
chiang ila, a thu kan awih lo thei lo vang.
Bible-a thuawihna tih hi tuna kan sawi lai mek innghahna tih leh rinna
kan tih te, awmna kan tihte nen hian awmze inzawm tawn a ni a. Kan mi rin
zawng tak thu chu kan awih a, amahah kan innghat ngam bawk. Tirhkoh Paula’n,
“Rinnaah chuan in awm emaw....nangmahni ngei infiah \hin rawh u.” (2 Kor
13:5), a tih pawh kha, “Lal Isua in rin chuan amahah awm ula, innghat ula, a thu
awih rawh u,” tih nen a thuhmun tho awm e. Zawlnei Isaia pawhin, “I chunga
rilru nghattu chu, nangmah a rin che avangin, thlamuang tak maia awm turin i
veng ang.” (Is 26:3) a ti bawk a. Chutiang bawkin Sam phuahtu pawhin, “I awm
dan tur chu Lalpa chungah nghat la; amah chu ring la, aman a ti vek ang,”(Sam
37:5) tiin min hrilh bawk.

He lai Bible chang hi sawi zau deuh ila. Kan awm dan turte hi nghahna tur
kan haihchham chang a awm \hin a, Pathian thu chuan, “Lalpa chungah nghat
rawh,” min ti a. Lalpa chunga innghah chu kan duh a, mahse innghah dan kan
thiam lo a nih pawhin a ziak vekin, “Amah chu ring la,” tiin innghah dan tur min
kawh hmuh a. Amah rin chu ka duh a, rin dan ka thiam lo a ni kan tih laiin,
“Aman a ti vek ang,” tiin rin dan tur min kawhhmuh leh a. Pathian thu dang hre
lovin, helai chang ringawt pawh hi ni tinin nunpui ila chuan Kristian \ha tak kan
ni ngeiin a rinawm. Pastor pakhat pawhin a hnena a harsatna rawn thlen mi
pakhat hnenah, “Sam 37:5-na thu hi ni tin mum thumin ei \hin la i \ha mai ang,”
a ti e an ti. Pathian thu hi hria ila, kan hriat chu ring ila, kan rin chu nunpui ila,
kan nunpui chu awih tur a ni.
I phur rit zawng zawngte chu,
Aw, nghat langin,nghat langin, Isua ke bulah.

Sawi ho tur
1. Kan zirlai hian ‘Thuawih awmzia’ sawifiah tawkin kan hria em?
2. Duhthlanna hmang dik turin engnge pawimawh bera kan hriat?
Page |6

THUAWIH LOH PAWIZIA


Chhiar tur : 1 Sam 15:23; Tirh 1:15-18

Kan thupui sawi tur hi, ‘Thuawih loh pawizia’ tih a ni a. Thuawih
pawimawhzia hre tur chuan thuawih loh pawizia kan hriat hmasak zet a \ul a,
chuvangin thuawih loh pawizia kan sawi a\ang hian thuawih hlutzia pawh kan
tarlang nghal dawn tihna a ni ang. Thuawih loh pawizia kan sawi tur hi sei tak
sawina hmun a awm loh avangin Bible chhunga thuawih lote dinhmun chauh kan
tarlang dawn a. Kan Bible-ah hian thuawih lote chanvo rapthlakzia leh thuawihte
chanvo hlutzia hi kan hmu tam hle mai a, sawi sen rual a ni lo. Hman a\anga
vawiin thleng hian thuawih lote chanvo leh thuawihte nihlawhna hi a la awm
reng a, kan zir tur a\ang hian kan duhthlanna hmang ngeia thutlukna siam turin
kan inbuatsaih a pawimawh hle ang.

1. Adama-te nupa
Adama-te nupain duhthlanna an hman sual avangin Pathian anna an hloh ta
a, lei hi anmahni avangin anchhe dawng a lo ni ta a, an thlah kal zelte pawh
sualah an tlu zo ta vek a ni. Thlahtute thuawih lohna hian an thlah kal zelte pawh
Pathian thuawih lohna leh helna thinlung min puttir ta zel a nih hi. Mi tu pawh,
sual ti tura zirtir kan ngai lo va, kan thiam sa a ni a, thil \ha tih erawh chu zirtir
kan ngai thung. A chhan chu kan thlahtute thuawih lohna rah kha keimahniah a
bet tlat a, hei hi thuawih loh pawizia tarlanna chiang tak chu a ni e.

Mihringin ama duh thu ngeia Pathian dan a bawhchhiat hi kan Thurin No.
5-naah tarlan a ni a. Mi \henkhatte chuan kan Thurin hi kalhin tlu lo thei lo
dinhmunah an ding a, ‘anmahni duh thu,’ tih hi Bible-ah kan hmu lo va, tihder,
bum, ngamthlem tih kan hmu a, Bible-a awm lo aiin Bible-a awm ngei hi rin
zawk tur a ni, an ti a. Kan thupui tlansanin he thu hi sawi fiah rih phawt ila.
Evi khan a duh thu ngeia a awih tur aw (voice) pahnih a hria a. Pakhat chu
Pathianin, “In ei chuan in thi ang,” tih a ni a, pakhat chu thlemtu aw, “Thi teh
suh e,” tih a ni. Pathian aw a awih duh chuan thlemtuin a tilui dawn lo va,
thlemtu aw a awih duh pawhin Pathianin a tilui dawn bawk hek lo va, thutlukna
chu ama duh thu ngeia a siam tur a ni. Tichuan thlemtu aw chu awihin, “...a rah
\henkhat chu a lo va, a ei ta a; a pasal a pe ve a, ani pawhin a ei ve ta a;” (Gen
3: 6) tih a ni a. Evin thing rah a lawh lai khan thlemtuin a kut a dawmsak lo va, a
ei laiin thlemtuin a kaah a barh lui lo va, a lem luihtir hek lo va, Evi duh thu vek
a ni.

Evin, “Rulin mi tihdera, ka ei a ni,” (Gen 3:13) tiha ‘tihder’ tih hi Evi
sual thupna \awngkam, Pathianin a pawmsak tawh loh a ni a, mi sual thupna
\awngkam hi Thurin-a neih a rem lo vang. 2 Kor 11:3-ah, “Nimahsela rul chuan
ngamthlemnaa Evi a bum ang khan,” tih kan hmu a. 1 Tim 2:14-ah chuan,
“Adama chu bumin a awm lo va, hmeichhia erawh chu bumin a awm a,” tih kan
hmu a. Buma awm lo Adama pawhin Pathian anchhia a phurh si chuan bum tih
\awngkam hi Thurin-a khung luh chi a ni lo. Eng pawh ni se, thlemtuin tihder leh
bum a tumzia chu thil chiang tak a ni a; mahse Evi khan thlemtu aw kha hnial
thei a nih laiin a duh thu ngeiin a pawm ta zawk a, tihder leh bumna phenah ‘ama
duh thu’ ngeiin sualah a tlu ta a ni. Thuawih lote hian hremhmun hi kan duh thu
ngeiin kan lut dawn a, thuawihte pawhin kan duhthlanna ngeiin vanram hi kan lut
dawn bawk a. “Vanram leh hremhmun tluka luh awlsam leh chhuah leh harsa hi a
awm lo,” an ti.
Page |7

2. Nova hun laia thuawih lote hremna


Nova hun lai hi zu leh sa, mipat hmeichhiatna hman khawloh, Pathian
zahna reng reng nei lova inpawngnekna leh innghirngho hun lai a ni a. Pathian
pawhin mihring a lo siam ta kher kher chu a inchhir hial a ni (Gen 6:6). Chutih
lai chuan Pathian thuawih awm chhun Nova hnenah Pathianin leia a mihring
siamte chu an awmna lei chawpa a tihboral tur thu a hrilh a; Nova leh a chhungte
erawh chu chhandamna lawng tuk turin a hrilh bawk a.

Tui lian hmangin a hun laia mite chu hrem an ni ta a, thufing pakhatin, “A
nuam umtu chuan tuarna a umpha thuai \hin,” a tih chu an tawng dik ta a ni.
Novan lawng a tuk laia hmusit em emtute chu tuilian avangin an mangang ta hle
a, an hmuhsit em em \hin Nova leh a chhungte chu mi awhawm ber dinhmunah
an ding ta a ni. Pathian thu awih lote hi tunah thawveng viau rih mah se, nakin
lawkah thuawih loh pawizia an la hre ngei ngei dawn a. Chutih hunah chuan
thuawih hlutzia an hre tawh ang a, mahse a tlai lutuk tawh ang.

3. Sodom leh Gomorra khawpui hremna


Abrahama leh Lota kha Haran khua a\angin Kanaan ramah an pem a. Lota
chu mi duham tak a nih avangin a ranrualte tana tui leh ram \hatna Moab
phaizawl a thlang a, Abrahama erawh chuan rilru \ha tak puin thlaler ramah
lungawi takin awm hmun a khuar a. Lota chuan a puan in chu a sawn a sawn a,
Sodom khawpuiah a sawn lut ta a, a tifuh lo zet mai le. Sodom khua chu Pathian
\ihna leh zahna reng reng nei lo, suahsualna tin reng luan khawmna khawpui a ni
si a.

Sodom mipuite thuawih lohna chuan Pathian thin a ti-ur ta hle a. A


chhungah chuan mi fel sawm chauh pawh an awm loh avangin rapthlak taka hrem
an hmabak lo thei ta lo a ni. Nova hunah khan mipuite kha tui lian hmanga hrem
an ni a, Sodom erawh chu mei leh kât hmanga hrem an ni dawn ta. Van a\angin
mei leh kât a lo sur ta phut a, Sodom khua chu vaivutah a chang ta a. Lota-te
chhungkaw chungah erawh chuan Pathianin zah a ngai a, Sodom khawpui a\angin
hruai chhuah an ni a. Lota makpate chuan fiamthu ang lekah an lo ngai a. Lota
leh a nupui leh a fanu pahnihte chu an chhuak ta a. A makpate pahnih chu an
thuawih loh rah sengin Sodom khaw tuarnaah chuan an boral ve ta a. Lota nupui
pawh chu hnung lam hawi reng reng lo tura thupek a nih laiin thuawihna
tlachhamin hnung lam a hawi a, chi khawn dingah a chang zui ve ta bawk a.
Thuawih lote tuarna hi a rapthlak hle mai (Gen 19:1ff ). Tunlai pawh hian Lota
nupui dinhmuna ding hi kan awm awm e.

4. Thuawih lo Jona tuarna


Hebrai tlangval Jona pawh kha Pathianin Ninevi khawpuia thu hril turin a
tir a. Jona chuan a duh lo va, Tarsis pan tur lawngah chuangin Pathian kohna chu
tlan bosan a tum a. Nimahsela tuipuiah chuan thlipui a lo tleh ta chiam mai a,
lawnga chuangte chu an mangang ta hle mai a. Thlipui tleh chhan chu eng dang
vang a ni lo va, lawng chhungah chuan Pathian thu awih lo Jona a chuan ve vang
mai a ni a. He thu a\ang hian thuawih lo pakhat pawhin amah chauh ni lovin mi
tam tak manganna a thlen theihzia a tilang hle.

Mite chuan thlipui tleh chhan chu hriat duhin \hum an vawr a, Jona
chungah a tla ta reng a (Jon 1:7). Jona chu thuawih loh pawizia hre chhuaka
inchhira Pathian hnen lam hawi a hnekin “He tuipuiah hian min paih thla rawh
u,” tiin mite chu a ngen zui ta zawk a. Thlipui chu a tleh nasat tial tial avangin
Page |8

hreh tak chungin Jona chu tuipuiah an theh thla ta nge nge a. Chu veleh chuan
thlipui tleh chu a reh ta a.

Jona chu tuipuiah chhuak leh tawh lo turin a pil ta a. Nghapuiin a lo dawlh
a; nimahsela thuawih lote hi an sak lutuk a ni ang nghapui chuan a digest thei ta
hauh lo mai a. Jona a mangang bawk, a dawlhtu nghapui a mangang bawk, ni
thum leh zan thum chhung chu nghapui muhil hek suh, Jona muhil hek suh, an
vir dun ta zak zak mai a. Jona mangang chu nghapui kaw chhungah a \awng\ai ta
hlap hlap mai a.

Jona hi tlangval mak tak chu a ni phawt mai. Tunlai \halaite zingah pawh
hian Jona ang hi engzat tak awm ang maw? Piangthar ngam lo, K.|.P. member
pawh nih duh lo, Pathian biak in dar rite pawh ui bauh tluk leka ngai, Pathian
kohna awih duh lova tlan bo. A tlan bona lama K.S. (Nawhchizuar) ngam, rui
hlum ngam, drug overdose (O.D.)-a thi ngam leh si kan awm fur mai.
Amaherawhchu Jona anga hmun chep tak nghapui kawchhung kan thlen meuh
chuan mahni thlan khur laihah ipik takin kan rum a, “Hun ral ta zawng zawngte
kha aw, koh kir leh theih ni sela...” tiin \ap chunga kan in leh lo chhuahsan a \ul
\hin a ni. Thuawih lote kawng hi a rapthlak tak zet a ni.

5. Juda Iskariota tuarna


Lal Isua zirtir sawm leh pahnihte zinga mi Juda Iskariota kha thuawih lote
chanvo rapthlak tak changtu a ni. Sum leh pai itna avangin a Lalpa chu cheng
sawmthum chauhvin a hralh ta mai a. A hralhna man chu a hlimpui viau dawn
emaw a tih laiin tuarna ruama hruai luttu a ni ta zawk a. A tirah chuan cheng
sawmthum kha hlim takin a ak chhuak a; nimahsela rei lo teah mangannain a
rawn nang zui a. Puithiam lalte hnenah a va kal a, “Mi thiam thisen ka mantir
kha thil ka tisual a ni,” tiin Lal Isua man kha pek let leh a va tum a. Anni erawh
chuan, “Chu chu kan tan eng nge pawi ang? Nangin i tih tihin ti mai rawh,” an lo
tihsan hmiah mai si a. Juda chuan tangka chu a theh lut a, a kal bo va, a va
inawkhlum ta a (Mt 27:3-10). Tirhkohte Thiltih Buah chuan Juda thih dan hi a
rapthlak zual. Amah ngeiin Lal Isua a harlhna man khan Belvawtu hmun pakhat a
lei a, chutah chuan bawkkhupin a tla a, a laiah a puak keh a, a ril zawng zawng a
chhuak vek a ni tiin kan hmu (Tirh 1:18).
Engpawh ni se, Juda thih dan chi hnihah hian buai lo ila, a thuawih loh rah
a seng dan a rapthlakzia hi kan tarlan duh ber ni sela. Vawiin thleng hian Juda
Iskariota dinhmuna ding hi engzat nge awm ang? Mahni \heuh inngaihtuah zui
nan hmang ila. Lal Isuan a thisenin min lei tawh a, Bible chuan, “Mahni ta pawh
in ni lo va, mana lei in ni tawh asin, chuvangin in taksaah chuan Pathian
chawimawi rawh u,” (1 Kor 6:19,20) tiin min chah a. Amaherawhchu \halai
rualte zingah hian Lal Isua thisen man kan nihna pawh zah zo lovin kan taksate
pawh duhdah takin kan hmang a. Hetianga kan awm hian Lal Isua chu Juda ang
hian kan hralh a, Juda anga inchhirna chang pawh kan hre lo a nih phei chuan a
chan ai hian kan chan hi a la rapthlak ngei dawn a ni. Kan taksa hi Pathian in a
nih thu Bible-in min hrilh a, “Tupawhin Pathian in chu a tihkhawloh chuan chu
mi chu Pathianin a tikhawlo ve ang,” (1 Kor 3:17). Thuawih lote chuan keimahni
leh keimahni kan inti khawlo va, chumi hnuah Pathianin min ti khawlo leh dawn
a nih chuan chatuana tuarna a tling tawh ang.

Sawi ho tur
1. Tunlai \halaite zinga thuawih lohna langsar ni a kan hriat engte nge?
2. Thuawih loh pawizia kan zirlaiin a sawi bak sawi duh kan neih apiangte
sawiho ni se
Page |9

THUAWIHNA - CHHUNGKUAAH
Chhiar tur: Ex 21:15,17; Eph 6:1-3; Kol 3:20

Tunlai khawvelah hian \halai fel tak tak, chhungkaw ti zahawma ti mawitu
kan awm laiin \halai \henkhatte chuan chhungkua kan ti hmingchhe hle bawk a.
Chuvangin kan thupui hi \halaite kawk zawngin kan zir ang a, mahni inenfiah
nan kan hmang \heuh dawn nia.

1. Chhungkua leh \halaite


Hmanlai Mizo chhungkuaah chuan \halai tamna chhungkuate chu an thawk
zo va, buh ei pawh an la thei a, mite zah pawh an hlawh a. An nu leh pate an
tihahdamin chhungkaw hlimna an ni a. Kawla ni chhuak chhiarin hna an thawk a,
nu leh pa an zah hle a, an thu an hnial ngam ngai lo. Kan Bible pawhin \halai
tamna chhungkuate nihlawhna sawiin, “ Vanglai fate chu Mi chak kuta thal
awmte ang hi an ni. A thal bawm faa khat nei mi chu a nihlawh e:” (Sam 127:4)
a ti a . |halai rual awmna chhungkuate chu kawng engkimah rual an el phak a,
an zahawmin an awhawm a, mi chak kuta thal awm nen a tehkhin a. Mi chak tak
chu a kutah thal a awm phei chuan a hlauhawmin a huai lehzual a, tumahin an
cho ngam lo va. Chutiang bawkin \halai rual awmna chhungkua chu an
chhuanawmzia a tarlang a ni. |halaite hi chhungkaw tizahawmtu leh tiphuisuitu
an ni a, in leh lo dinna kawngah te, ei leh bar zawnna kawngah te, sum leh pai
deh chhuahna kawngahte hian nu leh pate thlamuanna an ni.

Tunlai \halaite zingah hian chhungkaw tizahawmtu leh tiphuisuitu tam tak
kan awm. Kohhrana inhmang, lehkha thiam bawk si, nu leh pa chauh ni lova
Kohhran leh khawtlang chawimawitu \halai tam tak kan awm a. Chutih lai chuan
nu leh pate thuawih lo \halai, chhungkaw phur rit thlentu \halai eng emaw zat
kan awm ta hi a pawi hle mai. |halai \henkhatte chuan mahni chhungkua tlan
bosanin kan teirawlai mai mai a. Mahni chhungkuaa awmte zingah pawh
hnathawh tum lo, lehkha zir bawk si lo, nu leh pa tar zawkte thawhchhuah sa
ring tawp kan awm bawk a. Chumi piah lamah chuan hnathawh loh chu sawi loh,
ruihtheih thil tih avanga mahni chhungkua ngei pawh rawk hreh lo, nu leh paten
an leng tur mittui nena an thlir zui, an lo hawng tur an huphurh bawk si kan la
awm ta cheu. Chutiang \halaite chuan nu leh pa thu an awih lo mai pawh a ni lo
va, nu leh paten an hlauhtlawn mah tawh zawk a. Nu leh pate chawm hlawm ni
chung rengin an nu leh pate lakah an vui a, chhungkuaah inthlahrunna reng nei
lovin kei ber emaw an la inti tlat a ni.

2. Chhungkuaa thuawih loh rah


Kan Bible chuan, “Miin a theh apiang, chu mi vek chu a seng bawk dawn
si a,” (Gal 6:7) tiin min hrilh a . Tunlai khawvelah hian natna leh thihna zahthlak
tak takin chhungkua min luh chilh ta a, kan chi tuh rah kan seng mek niin a lang.
Kan duh emaw, duh lo emaw kan kawt bangah, ‘Thihna hming- O.D.’ tihte a
intar lo thei ta lo va. AIDS natnate hian min suat mek a, nakin lawkah khian
\halai khawlai leng hi kan thawl hawk ang tih a hlauhawm hlel lo ve. |halai
\henkhatte chuan kan vanglai nun zawng zawng hi hmelmapa Setana tan kan
hmang zo va, kan thih hnuah kan ruang chauh Kohhranah kan theh lut \hin. Heng
tuarna zawng zawng hi keimahni ngeiin kan chi tuh rah kan seng a ni a, thuawih
lohna rah a ni.

3. Bible-in chhungkuaa thuawih a sawi dan


P a g e | 10

Kan Bible-ah hian chhungkuaah faten kan nu leh pa thu awih tur a nihzia
hi kan hmu tam hle a. Nu leh pa thuawih chu dam reina a ni tih min hrilh (Eph
6:3; Deut 5:16; Ex 20:12). A ruh langa kan sawi chuan a hun lova \halai kan thi
fo hi nu leh pa thu kan awih loh vang niin a lang. Hebrai ziaktu chuan, “Pa
thunun loh fa tu nge awm ngai le?” (Heb12:7) a ti a. Kan ramah erawh chuan pa
thunun theih loh \halai kan awm fur mai a nih hi. Thuthlung Hluia Mosia Danah
chuan, “Fapa hel hmang chu lunga den hlum tur a ni,” (Deut. 21:18-21) tih a ni
hmiah mai. Babulon lal Hammurabi danah chuan fa thuawih lo chu an kut tansak
tur a ni tih a ni bawk. Thufingte 23:22-ah chuan, “I pa, a hringtu che thu pawm
la, i nu chu a lo tarin hmusit suh,” tiin min hrilh bawk. “Tu leh fate hi upate
lallukhum an ni a, fanaute ropuina chu an pate hi an ni,” (Thuf 17:6) tiin min
hrilh bawk a. Keini \halai rualte hi inngaihtuah chiang ila, kan nu leh pate tan
lallukhum nih aia hlinglukhum nih hi i hlau hle ang u.

Judate chuan chhungkuaa thuawihna hi an zawm \ha hle a. An fate chuan


zing an thawh veleh an nu leh pate an zahzia entir nan an kut an fawhsak a,
chumi hnuah pa thupek nghakin an ding a, nu leh pa thuawih chu Pathian
thuawihah an inngai thlap a ni. Kan nu leh pate hi keini aia mawl zawk pawh ni
mah se, kan hmusit thiang reng reng lo. Keini chu M.A. niin kan nu leh pate chu
ziak leh chhiar thiam lo pawh ni mah sela kan tluk chuang lo vang. A chhan chu
anni chuan fa M.A. an nei a, keini chuan kan la nei ve lo. Nakinah kan fate pawh
M.A. rawn ni ve mah sela kan nu leh pate chuan tu leh fa M.A. an nei tawh a,
keini chuan kan la nei ve lo. Chuvangin engti zawng pawhin kan nu leh pate hi
hmusit thei dinhmunah kan ding lo a ni. Tlangval pakhat pawh hian a pa chu, “I
mawl em mai,” a ti a. A pa chuan, “Mama ka mawl lo a niang i thau em mai,”
tiin a chhang an ti. Kan nu leh pate hi leia kan Pathian hmuh theihte an ni. W.
Ryburn-a pawhin, “Naupangte chuan Pa Pathian an hmuh theih loh avangin leia
an pate an zah dan a\angin vana an Pa Pathian zahawmna an zir thiam ang,” tiin
a sawi.

4. Chhungkuaa thuawih hlutna


Chhungkuaa thuawih loh pawizia leh Bible-in thuawih tura min zirtir dan
kan sawi tawh a. Tunah chuan chhungkuaa thuawih hlutzia sawi zui leh ila.
Bible-a fapa tlan bo chanchinah khan thuawih hlutzia leh thuawih loh pawizia a
lang kawp a. A pa hnenah a ro chan-ai dilin ram hla tak panin an chhungkua a
chhuahsan a. A tir lamah chuan a hlim hle niin a lang a, \hian pawh a ngah a,
nimahsela, “A nuam lam umtu chuan tuarna a um pha thuai \hin,” tih thufing
angin a hmabak a thim ta hle mai. Pawisa a nei tawh lo va, chumi rualin a
nawmchenna nghawng chu a taksaah a lo lang a, mite endawng leh hmuhsit a lo
ni ta a. Chutih laiin chumi khuaah chuan \am a lo tla zui ta bawk si a, hawnna tur
in leh lo pawh nei lovin khawhar takin a vak ta ruk ruk a. A khawngaihtu awm
chhun chuan a lo (piggery farm) lamah a tir liam ta a.

A chan a chau ta hle mai. Vawkin an hmui phawi lek lova an chaw an hap
hlaih hlaih a, an kamsirah a dir zung zung lai a han hmuh chuan vawk chaw itin a
chil a put ta zung zung mai a. Judate danah chuan vawk chaw venga inhlawh hi
hna hnuaihnung bera an neih, chhiahhlawh hna ai pawha hnuaihnung zawk a ni a.
Naupang tak ngial pawhin an zah lo va, lunga an vawm pawhin an haw thiang lo
a ni an ti a. Khaw khata pa hausa fapa, chhiahhlawh tam tak nei, a thlum a al ei
\hin kha, tunah chuan a thuawih loh rah a tel ta a, vawk nen an khawsa tlang ta a
ni.
P a g e | 11

Amaherawhchu he tlangval chan chau tak hian vawk chawbel bulah harhna
a chang ta hlauh mai le. “Hetiang reng renga awm ai chuan ka inawk hlum mai
teh ang,” ti lovin, mite endawngna leh a dinhmun chhe tak chuan a pa in lam a
ngaih tir ta a. “Ka tho vang a, ka pa hnenah ka kal ang a...” a tih lai khan a
mittui a parawl \euhvin a rinawm. A pa fapa nih pawh beisei tawh lova
chhiahhlawh pakhat nih ve dil turin vawk chawbel chu tukkhum chhah chhawnin
a kalsan ta a. A pa hnen a thlen chuan, “I fapaa vuah tlak ka ni ta lo ve, ” (Lk
15:21b) tiin a pa ke bulah dawl zawrin a zawr ta a. A pa chuan a irah a lo fawp
ngawih ngawih a, a fapaah a lo lawm lut leh chauh pawh ni lovin zungbun \ha
ber, puan \ha ber, pheikhawk \ha berin a lo thuam zui a. Vawk chaw tak ngial
pawh it ngawih ngawih kha chaw tui tak leh sebawng no thau tak sa a lo hlui a.
He tlangval hian chhungkuaa thuawihna hlutzia a hre chiang hle tawh ang le.

Tunlai hian \halai \henkhatte chuan chhungkaw pawn lamah hlimna kan
zawng a, he tlangval ang hian mahni chaw ni hlei lo drug leh ruih theih thil
dangte kan it ngawih ngawih a, vawk chawbel bul kan thleng mek a ni. |halaite
zinga humsual dai mekte pawh hian kan awmna hi vawk chawbel bul a ni tih
hriain, he fapa tlan bo ang hian kan awm dan sima chhungkuaah kir leh kan
mamawh hle mai. Mi \henkhatten min endawngin min hmusit mah sela, min
lainattu leh hmangaihtu chu min hringtu kan nu leh pate an la ni reng. Kan nu leh
pate aia min hmangaihtu Pathian pawhin kan sual chung pawh hian a khawngaih
banin min kuangkuah reng a, chu chu sim phahna tham a ni. Khawvela mi sual
hmingthang Nicky Cruz-a pawh kha Rev. David Wilkerson-an a hnenah, “Nicky,
Isuan a hmangaih che,” tia a hrilh avangin a nun a danglam phah ta a nih kha.

Tlangval John Howard Payne-a hi khawvela Kristian chhungkaw hla lar


tak, “Home Sweet Home” tih phuahtu hi a ni a. A tirah chuan a chhungkua
chhuahsanin France ram khawpui Paris-ah kum kua lai a thang bo va, chhungkaw
hlutzia reng a ngaihtuah ngai lo va. Tlai khat chu varandah a\angin bazara mipui
tlim hmur mai chu a zuk thlir a. In chhunga a va lut a, a va chhuah leh chuan
mipui chu an lo awm ta hauh lo mai a. Mipui khati zozai kha khawiah nge an
awm tak? tiin a inzawt a, “An inah an hawng dial a ni,” tih chu a rilrua chhanna
lo kal a ni a. Chuta \ang chuan chhungkaw hlutzia a hre thar ta phut mai a.
Chhungkua hi awm ta lo sela a buaithlak turzia a ngaihtuah zui a, America rama
Long Island-a an in te reuh te, thlakhlelhna nei hauh lova a chhuahsan chu a ngai
thar ta hle mai a. In chhungah a lut a, mittui parawl \euhvin “Home Sweet
Home” tih hla hi a phuah ta a ni. Tichuan an in lam panin Paris khawpui a\ang
chuan a hawng ta nal nal a, hlim takin a an inah a awm zui ta a ni an ti.

Keini \halaite pawh hian keimahni chhungkua \heuhva thuawih taka awm
hlutzia hi i hre thar ang u. Kan pian hlim a\angin nu leh paten keh thei dawmin
min dawm a, kan \hut theih laiin lawm em emin min en a, kan din theih hun an
thlir zui a, kan thil thiam thar zel hi tumahin min hriatpui loh laiin kan nu leh
pate chuan titi tui berah min neih a. Kan ei tur zawngin an thawkrim a, an ei ai
min eitir a. Kan dam lohvin an tlaivar a, “Mamte, i tuar ai hi tuar thei ila aw,” an
ti vawng vawng a. Mite fak kan hlawhin keini aiin an lo lawm a, mite sawichhiat
kan nihin keini aiin an lo tuar bawk a. America President 16-na Abraham
Lincoln-a pawh khan, “Ka bat zawng zawng hi rul dawn ta ila, ka nu laka ka bat
hi a rul seng lo ber ang,” a ti e an ti a. George Moore-a pawhin, “Mi chu hlimna
zawngin a chhungkua chhuahsan mah sela, a chhungkuaah a lo kir leh hunah
chauh hlimna tak tak chu a hmu ang,” a ti a, a dik hle awm e.
P a g e | 12

Chuvangin thuawih taka chhungkuaa kan awm hi kan tih tur a ni mai lo va,
a bata kan bat tlat a ni. Kan lo puitlinin kan thih ai thi ngam khawpa min enkawl
sei liantu nu leh pate rilru kan tihhah chuan Pathian pawi pawh kan khawih tihna
a ni. K.|.P. member nih leh chhungkaw tihlimtu leh tizahawmtu nih chu a
inhmeh a, \halai dangte entawn tlaka kan nun a pawimawh tak zet a ni.

Sawi ho tur
1. |halaite hian chhungkua a kan mawhphurhna hlenchhuak in kan in hria em?
2. |halaite hian nu leh pa te kan zahthiam tawkin kan hria em?

THUAWIHNA - KHAWTLANG LEH RAMAH


Chhiar tur: Is 1:19,20; 1 Sam 15:22,23; Mt 12:37

Thuawihna tih hi kawng chi hrang hrangin kan sawi tawh a, tuna kan sawi
leh tur hi Thuawihna- Khawtlang leh Ramah tih a ni dawn a ni. Kan Bible-ah
hian thuawih lohna avangin khawpui ropui tak takte an lo chuai tawh \hin a, ram
ropui an lo tlawm tawh bawk \hin. Tunlai thleng hian thuawih lohna hian ram leh
khawtlangah tuarna nasa tak min la thlen zel bawk a. Chungte chu sawi sen a nih
dawn loh avangin a tlangpui chauh thlir ila.

1. Bible-a kan hmuh dan


Kan Bible-ah hian Pathian thuawih pawimawhzia hi phêk tinah a sawi
tluanchhuak vek a; chumi rualin thuawih loh pawizia kan hmu zel bawk. Zawlnei
Isaia’n Israel-te hnenah, “Tihnuam tak leh thu awih taka in awm chuan, in rama
thil \hate in ei ang a...in hel chuan khandaihin a ei zo vang che u;” (Is 1:19,20)
a ti a. Samuela chuan, “Inthawina aiin thuawih chu a \ha zawk a...luhlulna hi
milem biak leh Pathian lem biak tluk a ni,” (1 Sam 15:22,23) a ti bawk a.
Zawlnei Ezekiela hun laiin Israel-te chuan thuawihna an tlachham hle a. An
ramin a tuar phah dawn avangin Pathianin an hnenah, “Ram chu ka tihchhiat loh
nan an zing ata dai theu tur leh ram chhana ka hmaa \ang tur mi ka zawng a, ka
hmu si lo va,” (Ezek 22:30) tiin a sawi a. Zawlnei zawng zawng deuhthawte khan
thuawih pawimawhzia leh thuawih loh avanga ram leh khawtlangin an tuar tur
thu an sawi deuh vek a ni. Chungte kan sawi seng lo vang a, ram leh khawtlangin
thuawih loh rah an hmuh dan leh thuawih rah an hmuh dan tlem te tar lang ila, a
hmaa kan sawi nual tawh chhungkua a\angin kan \an dawn nia.

2. Chhungkaw mangna leh din chhuahna


Puithiam Elia-te chhungkua chu thuawih lohna avangin Pathianin an
hnenah, “Ngai teh, i ban te, i pa chhungte bante ka tan nî chu a lo thleng dawn
ta, i inah tar kuna dam reng reng an awm lo vang,” (1 Sam 2:31) tiin a hrilh a. A
fapate pahnih chu indonaah an thi a, Elia chuan a fapate thih thu leh Pathian
Bawm hmelmaten an lak thu a hriat chuan a tlu hnawk a, a ring a tliak a. An
monu chuan a pa leh a pasal thih thu a han hriat chuan nau a hring \hawt mai
bawk a, Elia chhungkua an mang chauh ni lovin Pathian ropuina chuan Israel-te
chu a chhuahsan ta bawk a (1 Sam 4:12-22).

Israel lal Ahaba chhungkua pawhin Pathian thu an awih loh avangin
zawlnei sawilawk angin Ahaba chu mak takin a thi a, uiin a thisen a rawn liak a,
a thihna hmunah chuan nawhchizuarte an insil \hin, tih a ni (1 Lal 22:37,38). A
P a g e | 13

nupui Jezebeli pawh tukverh a\angin an theh thla a, uiin a ruang chu a lo ei
mawlh mawlh bawk (2 Lal 9:30-37). An fapa sawmsarih rualte pawh an lu an
tansak vek a, bawmrang pahnihah an dah a. Chu chauh ni lovin, an chhung
dangte la awm zawng zawng leh an \hiante nen lamin an that mang vek a,
Lalpan zawlnei Elija hmanga a sawi kha a lo thleng ta a ni, (2 Lal 10: 1-12) tiin
an tlangau hnan a.

Chhungkaw pahnihten thuawih loh rah an tel dan hi a rapthlak hle mai.
Khawvelah an chhungkaw thlah kal zel tur awm lovin an mang ta \hak a ni.
Kawng lehlam kan thlir chuan Pathian thuawih chhungkuate hi a tirah tê hle mah
se, mite mak tih khawpin an lian thei bawk. Ruthi chu hmeithai rethei tak tur a
nih laiin a rinawmna avangin chhungkaw lian takah Pathianin a siam a, Lal Isua
thlahtute zingah chhiar tel a ni ta a. Gideona chu chhungkaw rethei tak ni mah
se, Pathianin Midian-ho hneh turin a tichak a (Ror 6:16). Nazaret khuaa Josefa
leh Mari-te chhungkua pawh tu khaw hriat hlawh loh ni mah sela, an thuawihna
avangin Pathianin khawvel puma chhungkaw awhawm berah a buatsaih bawk a.
3. Khawtlangah
Sodom leh Gomorra chu khaw lian leh ropui tak a ni a. Nimahsela a
chhunga chengte sualna chuan Pathian thinurna a tawng baw ta a, meivap maiah
changin khaw ram a ni ta a, Arab khualzinte riah buk mai maiah a chang ta a
(Gen 19:1). Jeriko khua chu Thuthlung Hluia khawpui upa pawl ber a ni a,
sumdawnna hmun pui leh khaw hausa tak a ni a. Nimahsela Pathian mite an
dodal avangin Josuan anchhia a lawh ta a (Jos 6:26). Chuta \ang chuan Jeriko
khua hian natna benvawn a nei hlen ta a. A khaw hruaitute chuan Elisa hnenah,
“He khaw hmun hi a nuam hle mai; nimahsela a tui hi a \ha lo va, a ram pawh hi
nau chhiatna ram a ni,” (2 Lal 2:19) tiin an khaw natna chu an thlen a. He
khuaah hian tui a \hat loh avangin tui avanga natna vei theih zawng zawng chu
an ta a ni ta a, nula tlangvalte han innei ve mah se, nau an chhiat zel bawk si
chuan a hrehawm hle dawn a ni.

4. Ramah
Aigupta ram chu Nile luikama awm a nih avangin a ram a \ha a, a hun lai
khawvela ram changkang hmasa an ni a. Nimahsela Pathian mi Israel-te chu
Pathianin Mosia hmanga hruai chhuah a tum lai khan an dang bet tlat a.
Pathianin hremna chi sawmin an hrem a (Ex 7:14-12:42). Chhungkaw tinah an fa
upa ber a rualin an thi vek a, khawhar inlenpui tur pawh an awm chuang lo.
Israel ram ngei pawh khu Thuthlung Hlui hunah khan thuawih loh rah an seng
tam hle. Ram pumin Assuria salah an tang a, Babulon salah kum 70 chhung an
tang bawk a. Rom ram (Pax Romana) pawh nuam an tawl lai leh an ropui vanglai
takin hnam mawl (Barbarian) hovin an hneh ruah mai a. China kulh bang ropui
(The Great Wall of China) an tih hi kan hre \heuh awm e. Kum B.C 400-300 vel
laia an lal Shi Huang-a hova an sak kha niin an sawi a. Kum tam tak an
hmelmaten an rawn run dawn pawhin inhumhim nan an lo hmang tawh a.
Nakinah chuan an hmelmaten tih dan an thiam ve ta a, kulh vengtute chu sumin
an tham a, kulh chhungah lutin an hneh ta ruah mai a. China-ho chuan, “Kan
kulh ropui kan lo thlamuanpui luat tuk a leiah kan fate nunah rinawmna kan lo
zirtir theihnghilh hi a pawi ta a nih hi,” an ti chuai raih mai a ni an ti.

5. Kan ram leh khawtlangah


Kan sawi tak a\ang khan ram leh khawtlanga thuawih pawimawhzia chu
kan hre ta a. Kan ram mipuite hi Guwahati khawpuia mihring zat ve pawh kan
tling lo va . Kan ram a zim bakah a chhengchhe hle bawk a, a mihring chengte
pawh kan la upa lo hle a. Kum za kal taah khan ramhuai hnenah kan la inthawi
P a g e | 14

tlut tlut a, saruak deuh thawin kan la awm a. Amaherawhchu Chanchin |ha
avang liau liauva tun dinhmun hi thleng thei chauh kan ni a. Pathian duhzawnga
ram rorelna leh khua leh tui \ha din hi Pathian laka kan bat tlat a ni.

Tun hmaa Mizo khawtlang nun thlir thuak thuak ila, tunlai kan khawtlang
nun nen khaikhin ila, ram leh khawtlanga thu kan awih dan tur chu a lang fiah
thei awm e.

(1) Hmanlai Mizo khawtlang nun


Hmanlai Mizote khawtlang nun kan thlir let chuan entawn tur tam tak kan
nei a. Lalte rorelna leh Zawlbuk inzirtirna khan khawtlang nun a phuar
khawm tlat a. Kristian an nih hma reng a\ang pawhin tlawmngaihna kha an
nun timawitu a ni a; mahni maiin an nung lo va, khawtlang tan an nung a ni
ber. Khawtlang nun hona an zah thiam a, chumi nun hona zah thiam lo
apiang chu an mualpho va, khua a\angin an hnawt chhuak hial \hin a ni.
“Nula buan chak lo pakhatin khawtlang a tihmingchhia,” tiin khawtlanga
nula lepchiah deuh pakhat chauh pawh an ngaimawh a. “|henawmte do ai
chuan khaw sarih do pawh a thlanawm zawk,” tiin in\henawm khawvennaah
pawh inrem taka awm hi an tum tlat \hin a ni.

Kristianna a lo luh hnuin an khawtlang nuna tlawmngaihna leh Kristian


inzirtirna chu rinna leh thiltih anga inzawm a nih avangin an tlawmngaihna
pawh a tak \ha lehzual a. Chanchin |ha chuan thangchhuahpa leh mi rethei
berh berte pawh a rawn hrut rual a, Kristian an nih hmaa rethei leh neinung
deuhte inkar te, mipa leh hmeichhe inkarte a lo zim ta sawt a, unau angin an
inen thei ta vek a. Kum 1912 khan M. Suaka chuan Durtlang khua hi Kristian
khua atan a din a. Lungleia nupa tuak khatten Durtlanga pem an rawn dilna
lehkha Suakan a chhanna hi tar lang ila, heta \ang hian an khawtlang invawn
dan awhawmzia chu a lang thei hle:
Ka nau,
Durtlanga awmten dan eng emaw an nei, i ute zawt lang an hrilh ang che. Chung dante
chu i nupui nen in ngaithei dawn emaw hriat a ngai ang. Tin, Durtlang chu a pumin Lal
Isua ka hlan, Ama duh angin a leilung zawng zawng hmang sela, mi zawng zawng, thing
zawng zawng, hnim zawng zawng, Lalpa rawngbawltu leh a ropui nan ni se, Lalpa thlarau
kalh reng reng awm suh sela, Setana hla takah um mang ila, Beram No leh Thisen leh
Kraws lar ber rawh se kan ti.
I u Suaka

(2) Tunlai khawtlang nunah thuawihna kan mamawh Hun lo


inher zelah Mizote hian ram leh khawtlang nunah thuawihna kan tlachham
tual tual niin a lang. Chanchin |ha-in kan ramah ramhuai min um bosak a,
ramhuai kan hlau tawh lo va. Lehlamah kan nunna vawngtu Pathian kan zah
bawk si lo va, Bible-in Pathian pawh hlau lo, mihring pawh hlau lo, a tih ang
kha kan awm ta fur mai. Kohhran leh sawrkar, Non-Government
Organisation (N.G.O. -tlawmngai pawl hrang hrang) -ten nasa taka hma an la
chung pawhin Y.M.A. ten veng chhung a\anga an hnawhchhuah ngai khawpa
thuawih lo te, an ensante kan awm a. Ram leh khawtlangin a khap thil
pawisa hauh lova zawrh loh tur zuar lui tlat te, veng tinah hian, “He mite
chhungkua hi chu pem bo daih sela kan fel huai ang,” miten an tih ruk sap
sap chhungkuate kan awm a. Thuawihna kan tlachham ta deuh chu a ni e.

Tumah hi ramhnuaiah emaw, khawtlang nun hona piah lamah a malin kan
awm peih lo va; Pathian pawhin mi dangte nena nung ho turin min siam a. Chutih
P a g e | 15

laiin mahnia nung hrang thei si lo, mi dangte nena nung ho thiam bawk si lo kan
nih chuan mi dangte pawi chauh kan khawih lo va, Pathian pawi kan khawih
tihna a ni ang. Kristian Nun Kaihhruaina Bu pawhin ram dan leh khawtlang dan
hi zawm ngei turin mi tinte hi min phut a ni. A bik takin keini \halaite hi kan
ram leh khawtlang nun timawitu leh ti\awptu kan ni ber a, kan thupui hi kan tan
zawm a pawimawh lehzual. Tun hmaa kan la hriat ngai loh sualna thar- K.S.,
Ngawl vei, AIDS vei, O.D. leh thil dang dangte hi kan hre lar ta hle mai. |halai
\henkhatte chuan an vanglai nun zawng zawng Setana tan an hmang zo vek a, an
thihin an ruang chiah Kohhranin a chang \hin. “I tunlai lo em mai,” tiin kan
indem a, a tunlai apiangte hi a hun lovah kan thi si \hin a nih hi.

Sawi ho tur
1. Khawtlang leh ram inkhaihhruaina dan hi engtiang chena zawm tur nge ni
ang?
2. “Roreltu a awmte hi Pathian ruat an ni,” ti a Paulan a sawi hi engtiang chena
zawm tur nge ni ang?

THUAWIHNA - RAWNGBAWLNAAH
Chhiar tur: Lk 5:4-7; Heb 5:8

Tuna kan thupui luh chilh tur chu ‘Thuawihna-Rawngbawlnaah’ tih a ni ve


thung dawn a. Rinna leh thiltih a inzawm ang hian rawngbawlna leh thuawihna
tih hi thil inzawm tawn a ni a, a in\hen hran chuan rawngbawlna hian awmzia a
nei lo a ni. Rawngbawl hna reng reng chu mahni duh dana thawh theih a ni lo va,
min tirtu duh dana thawh tur a ni. Rawngbawltu hlawhtling kan tihte hi a tirtu
thu awiha rawngbawl an ni vek a, a tirtu thuawih lote erawh chu an hlawhchham
\hin. Tuna kan zir turah pawh hian rawngbawltu, thuawihte chanvo leh thuawih
lote chanvo kan sawi ber dawn a, heta \ang hian kan rawngbawl hna inenfiah
\heuh ila a \ha ang.

1. Lal Isuan thuawih a ngai pawimawh


A rawngbawl tura min kotu Lal Isua ngei pawh hian, “Mi tirtu duhzawng
tih leh, a hnathawh zawh tur hi ka chaw a ni,” (Joh 4:34) tiin a sawi a. A zirtirte
hnenah pawh khan, “Pain kei mi tir ang bawkin ka tirh che u hi,” (Joh 20:21) tiin
a sawi bawk. Hebrai ziaktu pawhin, “Fapa meuh pawh ni mah sela a thil
tuarahte chuan thuawih a zir a...a thu awih zawng zawngte tan chhandamna
bulpui a lo ni ta,” (Heb 5:8,9) tiin Lal Isua chungchang thu a sawi bawk a. Pa
Pathianin a Fapa Lal Isua chu a duhzawnga rawngbawl tura a tir angin keini
pawh Lal Isuan a duhzawnga rawngbawl tur leh a thu thua rawngbawl turin min
tir ve a ni. Talent khat dawngtuin a pu hnenah, “Ka pu, mi ti kher kher i ni tih ka
hria a che,” a tih ang khan Lal Isua hi mahni thu duh tak, mi ti kher kher a ni a,
a thu thua awm duh lo chu a pawl ngai lo. Rawngbawltu \henkhat chuan,
“Inkhawm kher kher lo mah ila, committee kal kher kher lo mah ila ...” tiin
mahni ngaihdanin kan inthiam chawp \hin a. A kohhran hmanga rawngbawl tura
min kotu Lal Isua erawh chuan ‘kher kher’ hi a ngai pawimawh tlat.
Rawngbawltu hlawhtling kan tihte reng reng pawh hi mite hriat tham loh thil te
tham te a\angin thu an awih a ni. Chutiang mite hnenah chuan Lal Isuan, “Bawi
\ha leh rinawm, i ti \ha e, tlemte chungah i rinawm a, tam tak chungah ka
awmtir ang che,” (Mt 25:23) a ti \hin. Lal Saula pawh kha a rawngbawlnaah
Pathian thu anga ti lova ama duh dana a tih \hin avangin Samuela’n a hnenah,
“LALPA thu i duh loh avangin ani pawhin lal atan a duh ta bik lo che a ni,” (1
Sam 15:23) tiin a hrilh fawk mai a, phungzawlin a awm zui ta a nih kha.
P a g e | 16

2. Lal Isua thu awih hi hlawhtlinna a ni


Lal Isuan, “Ka thua in awm reng chuan, in duh apiang dil rawh u, pekin in
awm zel ang,” a ti a. Mamawh takin Pathian hnenah \awng\aiin thil kan dil a,
hlawhtlin ngei ngei pawh kan duh vek mai. Amaherawhchu Lal Isua thupek hi
chhiar ila, “Ka thua in awm reng chuan,” tih a ni a, a thu awih lote tan
hlawhtlinna kawng a hawng tlat lo a ni. Lal Isua thu hi awih tlak a ni a, mihring
thu ang hi a ni lo. Entir nan; ram ril takah kal dawn ila, kan paten, “Mama hlau
reng reng suh ang che,” min ti ta sela, ram ril kan thlen chuan kan hlau tho tho
vang. A chhan chu kan pate kha ram ril taka kan kal lai khan kan hnenah an awm
ve zel thei lo. Lal Isuan, “Hlau suh,” a tih hi chu a hlauhawm loh bik a. A chhan
chu, “Kei kumkhuain i hnenah ka awm zel ang,” tiin min tiam vang a ni. Davida
pawh khan, “Thihna hlim kawr ruam zawh mah ila, thil \ha lo reng reng ka hlau
lo vang;” a tih chhan chu, “Nang ka hnenah i awm si a;” (Sam 23: 4) tia sawi
theih avang hi a ni. Pathian thu hi hriat tam a \ha a, chu ai chuan awih tam a \ha
lehzual. India rawngbawltu lar Zac Poonen-an rawng a rawn bawl \um khan,
“Mizoram hian Pathian thu hi lo hriat belh tawh lo hram ula, in hriat sa hi awih
tum zawk tawh rawh u,” min ti a ni.
3. Rawngbawlnaah thuawih pawimawhna
Samuela khan a hun lai khan lal leh puithiam nih a kawp a. A tar viau
tawh hnuin rei a dam dawn tawh lo tih a hria a. A hruai mipuite hnenah chuaan,
“Ka tleirawl a\angin tun thlengin ka kaihruai che u a,... Lalpa hmaah leh a hriak
thiha hmaah hian mi sel teh u le;... tu bawngpa nge ka chhuhsak ngai?...Tunge
ka bum tawh ngai? Tunge ka tihduhdah ngai? ...tu lakah nge thamna ka lak
ngai? Ka rul leh vek ang che u,” tiin a cho va. Mipuite chuan a hnenah, “Min
bum ngai lo va, min tiduhdah ngai hek lo, tuma kut a\angin lak awm loh i la ngai
hek lo,” tiin an chhang a. Samuela chuan, “Lalpa chu in lakah hretu a ni e,” tiin
a chhang leh a (1 Sam 12:3-5).

Samuelan thuawih taka Lalpa rawng a bawl dan hi entawn ila. Sawrkar
hruaitute hian Samuela ang hian mipuite hnenah, “In hnen a\angin thamna ka lak
in hre tawh ngai em?” tiin kan cho ve ngam ang em? Keini Kohhran
rawngbawltute ngei pawh hian kan rawngbawlsak mipuite hi, “Ka tih tur ka tih
loh in hre tawh ngai em?” tiin emaw, “Dam reng sia ka inkhawm loh in hre tawh
ngai em?” tiin kan cho ve ngam ang em? Kan rawngbawlpuite hnenah ngei pawh
hian, “ I chungah rilru dik lo ka put i hre tawh ngai em?” tiin kan zawt ngam em
le? Kan chonaah hian mualpho takin min chhuah mai ang em? Mahni \heuh
inenfiah ila.

|awngkam danga kan sawi chuan thuawihna hi ‘inpekna’ tiin kan sawi
thei bawk ang. Rawngbawltu atan lehkha thiam leh mi fing leh mi fel kan
mamawh hle a; amaherawhchu mi fel tak pawh ni sela inpe vak lo ai chuan mi
mawl tak inpe peih kan mamawh zawk a, inpekna inang rau rauvah erawh chuan
mi fel leh mi thiam chu an \angkai nge nge ang. Lal Isua zirtirte pawh kha mi
mawl te te hlir an ni a, Juda tih chauh lo chu thuawih tak leh inpe taka an hun
tawp hmang zovin an martar deuh vek a ni. Inpekna hian rawngbawltu a
hliahkhuh tlat a, thil dangah miten a tlin lohna lai hmu bawk \hin mah se, “A
inpe em mai a,” tiin an ruat nawn lo thei lo. Thuawih taka inpekna hi
rawngbawltu nun tihlima tiharh rengtu a ni bawk. Hreh deuh chung pawha kan
inpek hramna hi a hnuah min tilawmtuah a chang leh a, “Ka lo ti ta lo va aw,” tih
hian min inchhirtir a, “Ka lo ti ve hram hram kha chu aw,” tih hian hun kal zelah
min tilawm \hin a ni.
P a g e | 17

4. Thuawihna hi Kohhran zia a ni


Presbyterian Kohhran ziaah hian duhawm bikna pakhat chu ‘thuawihna’ hi
a ni. Mi malin thuneihna an nei lo va, Committee leh Inkhawmpui thuneihnaa kal
an ni a. Thawhhona (team work) hi an ngainat avangin thuneih bik tumte an leng
ve lo. Synod Moderator te, Executive Secretary-te pawh hian mi mala thuneihna
an neih loh avangin ‘hotu’ ni lovin ‘hruaitu’ an ni a. An hna (assignment) an
zawh chuan bial khat Pastor-ah thuawih takin an kal leh mai a ni. Pastor-te pawh
hi Synod Inkhawmpuiin a dahna hmun apiangah thuawih takin kal hun tura
ruatah an kal mai a, tumah kal duh lo an awm ngai lo va, an kal duh loh chuan an
bang a ni mai.

Kohhranah hian mi mal fing fel tak pawh awm ila, a duh danin Kohhran hi
a kal ngai lo va, a duh dan chu committee-in a pawm a nih pawhin “Ka rawt a
nia,” tih a thiang tawh lo va, committee rawt a ni tawh. Pastor pakhat committee
tur pawh hi miten, “Eng nge i tih dawn ?” tiin an zawt a. Ani chuan, “Pathian thu
tur kan rel dawn a nih hi,” tiin a chhang an ti a. Kohhran chuan Kohhran
thuchhuak reng reng hi Bible dawttu angin a ngai a, chuvangin Committee leh
Inkhawmpui thuchhuakte hi mi malin sawisel chi a ni lo va, an rel dik lo a nih
pawhin Committee leh Inklhawmpuiah bawk an rel \ha leh mai a ni.

Tualchhung Kohhrana rawngbawltute pawh hi Kohhranin a thlangin a ruat


a. Ruat leh thlan zingah kan tel loh avangin kan vui tur a ni lo va, thlan leh
ruatte pawhin thuawih takin an thawk bawk tur a ni. A tute pawh hi kan hruaitu
ni sela, an fel emaw fel lo emaw, hruaitu dinhmuna an din tawh chuan an thu
awih hi kan bat a ni a. Mi fel vak lo pawh lo ni sela, kan thawhpui thiam chuan
kan inthuam mawi tawn thei a, thuam mawi theih hlawl loh an nih erawh chuan
thlan leh ruat thar hunah thlak leh mai tur a ni.

5. Chapona hi rawngbawltu hmelma a ni


Rawngbawlnaah hian chapona hi kan hmelma lian ber a ni a,
inngaihtlawmna leh thuawihna hi kan \hian rinawm ber a ni bawk. Tirhkoh Paula
pawh khan Kohhran pakhata mi inang lo tak pahnih a tarlang a, chungte chu
Diotrepha leh Demetria-te an ni. “Diotrepha, an zinga chungnun duh \hin khan
min lawm si lo,” tiin a dem a. “Demetria chuan mi zawng zawng fak a hlawh a,
thutaka fak ngei a hlawh bawk a;” (3 Joh 9,12) tiin a fak thung. Rawngbawlnaah
hian Diotrepha anga chungnun duh mi hi awm theih a ni a, chutiang mite chu
hruaitu chan an chan lai chuan an fakawm viau va, hruaitu an nih loh erawh
chuan thuawihna tlachhamin phunchiarna thlaler ramah an cheng thuai \hin.
Thuawih taka Demetria anga rawngbawlte erawh chu pawl ho tan an
thlakhlelhawm a, mi zawng zawng fak an hlawh \hin a ni.

Bible-ah chuan, “Pathianin mi chapote a dodal a, inngaitlawm te erawh


chu khawngaihna a pe \hin,” (Jak 4:6) tih kan hmu a. Kan Bible-ah hian sual dan
chi hrang hrang kan hmu tam viau va, chung zingah chuan chapona sual hi a
hnawksak berte zinga mi a ni. Pathianin mi chapote hi a hmang ngai lo va, a mi
hman \hinte pawh hi chapona thinlung an put chuan a hmang zui tawh ngai lo.
Ziaktu pakhat chuan, “Chapona hi tualchhung indona (civil war) hlauhawm ber a
ni,” a ti a, chumi awmzia chu mahni leh mahni indona a ni tihna a ni a, mahni
kan inhneh phawt loh chuan mi dang kan hneh thei lo a ni. Bible pawhin, “Mahni
rilru thunun zo lo mi chu Khawpui chim kulh nei lo ang a ni,” (Thuf 25:28) a ti
a ni.

Sawi ho tur
P a g e | 18

1. |halaite hi Kohhran hnathawh ti puitling tura din kan nih ang hian Kohhran
thu leh hla hi kan zawm \ha tawkin kan hria em?
2. |halai rawngbawlna bikah thu kan inzawm \ha tawkin kan hria em?

THUAWIH LAWMMAN
Chhiar tur: Thuf 23:17,18; Mt 6:1-4, 33

A tawp bera kan zir tur hi Thuawihte Lawmman tih a ni dawn a. Sîr khat
a\anga kan thlir chuan thuawih hi a hautakin a hrehawm a, peih pawh a har a.
Nimahsela thuawih lawmman hlutzia kan thlir erawh chuan thu hi awih loh theih
loh a ni bawk ang. Chu chu hetiang hian lo zir zui ila.

1. Hlawhtlinna hi thuawih rah a ni


Admiral Nelson-a hian huaisen lawmman atan tangkapui a dawng a, a
\hianpa chuan a awt ve hle mai a. Ani chuan a \hianpa hnenah, “I duh phawt
chuan ka tangkapui dawn hi ka pe ang che; amaherawhchu ka dinna a\ang hian
pen sawmthum velah sawn va ding la, heta \ang hian ka silai hian vawi
sawmthum ka kap ang che a, ka kah hlum loh che chuan i nei dawn nia,” a ti a. A
\hianpa chuan, “|hianpa, chutiang tur chuan ka ngam lo,” a ti a. Ani chuan, “Kei
chuan he tangkapui hlawh chhuak tur hian chung aia hlauhawm vawi eng emaw
zat ka paltlang tawh asin,” tiin a chhang a ni an ti a. Chawimawina te,
lawmmante hi huaisen tak leh thuawih taka a hmuhna kawng zawhtute hnenah
hlan a ni \hin. Lawmman dawngtute chuan an \hiante inthlahdah lai pawhin
thuawih takin an tih tur an ti a, chhel takin an tuar chhuak a, a tawpah lawmman
an dawnin kan awt leh \hin.

Lal Isua zirtirnaah pawh hian a hmasa berin a thu awih phawt turin min
duh a, nakinah lawmman chu min la pe dawn tih a sawi \hin. Thuawihte chuan an
thawkrim a, chumi zawhah chuan chawlh a awm a, thuawih lote chuan chawlh
kan hmasak a, “A nuam lam umtu chuan tuarna a umphak thuai \hin,” tih thufing
angin a tawpah tuarna kan hmabak \hin a ni. Natna leh vanduai avanga retheihte
hi chu kawng hranah dah ila, thuawih loh leh thatchhiat hrim hrim avanga retheih
hi chu Pathian thu pawhin a phal lo va, “Tupawhin hna a thawh duh loh chuan ei
pawh ei suh se,” (2 Thes 3:10) tih a ni. ‘Chawlh’ kan tih pawh hi thawhrim
vanga chawlh a nih loh chuan a hahdam chuang reng reng lo va, mi thatchhiate
pawh hi kan hahdam chuang hauh lo. Vanram pawh khi mi thatchhiate tana
chawlhna hmun tur a ni lo va, thawkrimte chawlh nana buatsaih a ni.

2. Bible-a thuawih lawmman latute


Kan dam lai ngei pawh hian thuawih lawmman hi mi tam takin an hmu
tawh a, sawi sen a ni lo vang. Kan ngaihtuah chhunzawm atan Bible-a thuawih
lawmman hmutu pahnih khat chauh tarlang ila.

1) A BRAHAMA khan thuawih takin rawng a bawl a. Lota nen ram \ha an
inchuh dawn pawh khan thuawih takin, “Nang vei lamah i kal chuan kei
ding lamah ka kal ang a; a nih loh leh nang ding lamah i kal chuan kei vei
lamah ka kal ang e,” (Gen 13:9) tiin thlaler ram pawh chan huamin a awm
a. Lota chuan duhâm takin phaizawl ram \ha lai a thlang ta a. Nimahsela a
awmna khuaah chuan an lo suam a, a neih zawng zawng an laksak a. Chu
chu Abrahama chuan a va chhan chhuak leh a, ral lak sum tam tak a rawn
P a g e | 19

hawn a. A sum rawn hawnte chu Sodom khaw lal chuan a vaia pek vek a
tum a; nimahsela Abrahama chuan, “I lazai pakhat pawh ka la lo vang,
‘Abrahama chu keima tihhausak alawm,’ i ti dah ang e,” (Gen 14:23) tiin
Pathian thu chauh a awihna chu lal hnenah a sawi a. Abrahama thuawihna
hi Pathianin a lawm hle a, “Abraham, hlau suh, kei i phaw leh i lawmman
nasa tak mai ka ni asin,” tiin Pathian chu Abrahama lawmmanah a inpe
tawp mai a, lawmman ropui ber a tling ngei ang. Chu chauh chu ni lovin,
chumi zan la la chuan fapa a neih tur thu hrilh a ni bawk (Gen 15: 1).
2) J OSEFA kha a unau sawm leh pahnihte zingah mi rinawm ber leh thuawih
ber a ni a. A unauten amah an huat hle lai pawhin a haw let ve lo va,
sumdawng hnena an hralh pawhin a phun lo va. Amah leitu Potiphera
nupuiin a puh chhiat hle lai pawhin a pi kha a dem lo va, lung ina an
khung pawhin lungawi takin a awm mai a. A rinawmna leh thuawihna hi
Pathian lawm zawng tak a ni a, Josefa chu sal tang tlangval mai ni mah
sela Aigupta ram lal ber dawttu atan dah a ni ta a (Gen 41:37-45).
Chhiahhlawh kha Pathianin lawmman atan lal ber dawttuah a siam ta a nih
chu. Tawlailirin khua an fanpui a, a hmaah an \hing\hi ta \hup \hup mai a,
Potiphera fanu chu a nupui atan an pe ta bawk a.

3) D ANIELA leh a \hian pathum- Sadraka, Mesaka, Abednegoa-te thuawih


lawmman kha sawi hmaih chi a ni lo. Babulon lal Nebukadnezzara sal an
ni a, a thu thua awm tur chu an ni ngei mai. Nebukadnezzara pawhin
duhsak takin chaw tuihnai leh uain-a chawm a tum a; nimahsela Daniela
chuan lal chaw leh uain in \hinte chuan intihbawlhhlawh loh a thlang tlat a
(Dan 1:8). An thuawihna chu Pathianin a hre reng a, an taksa chu mi dang
aia chak leh an rilru pawh finnain a thuam a. Nebukadnezzara chuan Dura
phaizawlah rangkachak milim a din a, chu chu Pathian anga biak a phût a,
mi zawng zawngin an bia a. Daniela \hian pathumte chuan van Pathian
chauh biain milim chu an be ve duh lo va. Lal chuan a lim din chu chibai
an buk duh loh chuan rawhtuina meipuia paihah a vau va. Anni chuan,
“Kan Pathian, a rawng kan bawl \hina chuan he meipui a\ang hian min
chhanchhuak thei tih kan hre si a...Chuti lo pawh chu ni se, aw lalber, i
pathiante rawng chu kan bawl dawn lo va, i rangkachak milim din pawh
chibai kan buk hek lo vang tih hi hria ang che,” (Dan 3:16-18) tiin thu an
pe ve hmiah mai a. Lal thinrim chuan meipui chu a let sarihin a tihsattir a,
phuar chungin a paih luhtir ta a. Nimahsela lal chuan meipuiah chuan mi
pali vei vei a hmu ta a, a palina phei chu pathiante fapa angin a hmu a.
Mak a ti hle mai a, meipui a\ang chuan a la chhuak a, “Sadraka te,
Abednago te, Mesaka-te Pathian sawi chhia apiang chu sah sawm an ni
ang,” (Dan 3:26-30) tiin a puang ta a, an pathum chuan Babulon bial
hotuah a siam ta bawk a.

4) P ETERA hlawhtlin dan leh lawmman a hmuh dan kha thlir leh thuak thuak
ila. Zankhuain rim takin len an deng a, sangha pakhat mah an man lo va.
Lal Isua a lo kal a, “Li thuk lam pan la, sangha man turin in lente deng
rawh,” a ti a. Petera leh a \hiante tan chuan zan khuaa an hlawhchhamna
hmuna len han den leh chu a peihawm loh hle ang. Mahse Petera chuan,
“Zirtirtu rim takin zankhuain kan bei a, engmah kan man lo va; nimahsela
i thuin lente ka deng leh ang e,” a ti a. A han den leh chuan sangha tam
tak, lawng pahnih pil lek lek khawpa chhun khah tham a man ta mai a.
Petera hlawhtlin chhan hi eng dang vang a ni lo va, Lal Isua thu awiha len
a den ngam vang a ni. Ama thua rim taka zankhuaa a den laiin a man lo va,
P a g e | 20

a hlawhchhamna hmun ngeiah Lal Isua thu a awih avangin a hlawhtling ta


a ni (Lk 5: 4-7).

Thuawih avanga mi hlawhtling palite kan tarlan a\ang hian zir chhuah tur
kan nei ve ngei ang. Abrahama anga Pathian thu lova hausak duh lo ila. Josefa
angin kan mihringpuite chungah Krista rilru pu tlat ila. Daniela leh a \hiante
angin khawvel lalte thu aiin Pathian thu awih tlat ila. Petera ang hian kan
hlawhchhamna hmunah ngei pawh Pathian thu avangin \ang thar leh ila.

3. Lawmman hmu tur leh hmu lo turte


Lal Isuan lawmman hmu tur leh hmu lo tur hi min hrilhlawk sa diam a, kan
zawm leh zawm loh chu kan thu a ni ang. Amah Lal Isua avang liau liauva thil
kan tihte hi a tlem emaw a tam emaw lawmman kan hmu ang a; Ama hming tak
tak avanga ti lo, mahni lansarh nan emaw, mite fak hlawh nan emawa
rawngbawlte erawh chuan lawmman kan hmu dawn lo a ni. Chu chu hetiang hian
lo thlir zui ila.

Mi tam takte chuan Lal Isua hnenah, “Lalpa, i hmingin thute kan sawiin, i
hmingin ramhuaite kan hnawt chhuakin, i hmingin thil mak tam tak kan ti \hin lo
vem ni,” tiin lawmman lak ngei inbeiseiin an sawi ang a. Nimahsela Isuan an
hnenah, “Nangni thil sual tite u, ka hre ngai lo va che u,” (Mt 7:22,23) tiin a la
hrilh dawn tih kan hmu. Heng mite hian ‘I hmingin,’ tiin an sawi ve na a, Lal
Isuan a hminga an tih kha a pawmsak tlat lo va, “Ka hre ngai lo va che u,” a ti
tlat mai. Amah Lal Isua ngeiin, “ In thil \ha tihte mi hmuh atan, mihring mithmuha ti lo
turin fimkhur rawh u; chutilochuan in Pa vana mi hnenah chuan lawmman in nei lo vang.” (Mt
6:1) tiin min hrilhlawk diam a. Thil \ha kan tihte hi mite hriattir kan chak tlat
chuan Lal Isuan a hre duh lo thung. A hmaa kan sawi tawh ang khan chapona
thinlung pu chunga kan tih reng reng hi Lal Isuan pakhat mah a pawm lo va, “An
lawmman chu an hmu zo tawh,” (Mt 6:2) tiin a sawi mai a ni. Rawng kan bawl
honaah hian mahni intarlan châk riau te, mite fak hlawh tum ran te, an fak lohva
vui ru tlatte hian kan lawmman kan hmu zo tawh a nih chu.

Kawng leh lam kan thlir chuan Lal Isuan thil tam tak tite kha, “Ka hre
ngai lo va che u,” a tih laiin Lal Isua vekin, “Tin, tupawh heng mi t> tak zinga
pakhat hnenah hian, Zirtir a nih avanga tui vawt no khat chauh pawh pe apiang
chuan, tih tak meuhvin ka hrilh a che u, an lawmman chu an chân tawp lo vang,”
(Mt. 10:42) a ti leh bawk si a, eng nge a awmzia ni ang? Mahni indah \ha a,
‘miten min fak se’ tih vang ni lova Lal Isua avang liau liauva rawngbawlte hi
chuan thil te tham te pawh ti sela lawmman an hmu dawn tihna a ni. Hei hi Paula
khan a man chiang khawp mai, ‘Pathian pawm tlak rawngbawl hna,’ (cf. Rom
12:1) tiin a sawi a. Amah ngei pawhin, “Chanchin |ha avangin engkim ka ti
\hin, chan (lawmman) ka neih ve theih nan,” (1 Kor 9:23) tiin a rawngbawl
chhan a sawi a. Chanchin |ha avang hian engkim ti ila, thil kan tisual ngai lo
vang a, kan tih apiang hi Pathian pawm tlak, lawmman hmuhna tling a ni bawk
ang.

4. Lawmman ropui ber Lal Isua


Ringtute lawmman ropui ber chu lawmman min petu Lal Isua a ni. Hla
phuahtu pawhin, “Chan tur lallukhum aiin ka ngaihlu petu chu,” tiin a phuah a,
“Thil petu, i thilpek ni lovin, thil petu nangmah zawk ka duh che,” tiin hla kan sa
bawk \hin. Lal Isua ngeiin, “Nasa takin hlim rawh u, vanah in lawmman a awm
hnem si a;” (Mt 5:12) a tih laiin, hla phuahtu ropui F.J. Crosby chuan, “Eden
huan tharah hla mawiin min lo hmuak mah sela, ka Chhandamtu tawh hmasak ber
P a g e | 21

ka duh ang,” a ti hmiah bawk a, lawmman dang reng a ngaihtuah lo. Abrahama
hnenah pawh khan Pathianin, “Abram hlau suh, kei hi i phaw leh i lawmman nasa
tak mai ka ni asin,” (Gen 15:1) a ti a. He khawvel tawp rorel hunah chuan Lal
Isuan lawmman atan ram a buatsaih (vanram) hi min la pe tawp dawn tih a sawi a
(Mt 25:34). Natna leh lungngaihna awm tawh lohna hmun, sualna hri reng rengin
a tihbuai tawh lohna hmun khawpui mawi chu kan lawmman tur a ni a. Chung
zawng zawng ai chuan a thisena min lei a, chumi hmun min hruai thlengtu Lal
Isua chu kan lawmman ropui ber a ni ang.

Sawi ho tur
Pathian thuawihna kawngah lawmman hmu tlak niin kan in ngai em?
P a g e | 22

You might also like