Professional Documents
Culture Documents
Kumpuan Thuawihna
Kumpuan Thuawihna
Kumpuan Thuawihna
‘THUAWIHNA’
2011 – 2012
KUM PUAN KAIHHRUAINA
Published by
Central Kristian |halai Pâwl
Aizawl, Mizoram
Converted by mercy pa
Page |2
THUHMAHRUAI
K|P hian kum 1987 a\angin (1999 tih loh chu) Kumpuan neiin hma kan la \hin a.
Kum 2010 K.|.P. General Conference, Mamit-a neihah kum 2011-2012 kumpuan atân
‘Thuawihna’ tih a thlang a. Hmalâk dân tur ruahmanna siam turin Central K.|.P. Committee
chuan Sub-Committee a din a, chungte chu - Pu Vanlalfinga, Pu Lalmuanawma, Pu
Lalrohlua, Pu Lalramdina Ralte leh Pu Lalnghinglova Hauzel te an ni. Anni ruahmanna chu
Central K|P Committee-in a uluk taka a thlir hnuah pawm a ni a. Thupui ziak turin Rev.
Vanlalzuata, Senior Executive Secretary chu sawmin anin hna \ul \am tak nei chungin \ha tak
maiin a rawn ziak zo thei a, a chungah kan lawm hle a ni.
Thupui ziak zawh a nih hnuah a \ul anga chul mam turin Committee chuan Rev. K.
Lalpiangthara, Pu H. Liantluanga leh Dr. Samuel Vanlalthlanga te ruat lehin annin uluk taka
lo endikin chhut theihin an rawn peih thlap mai a, a lawmawm hle a ni.
Thupui hi hlawm rukah \hen a ni a, thla hnih chhungin thupui pakhat zel hi zir tur a ni .
Rawtna lo lut \hinte hre rengin a tawi thei anga ziak chu kan duh dan a ni a, a lo sei deuh a
nih pawhin a hmangtuten tih dan thiam mai ila a \ha ang e.|hahnemngai taka kan bawhzui
chuan he kumpuan hi a hlawhtling ang a, kan rawngbâwlna pawhin nasa takin hma a sâwn
phah ngei ang. Kan kumpuan thupui ‘Thuawihna’ a nih ang takin thuawih taka hma la tlang
vek turin Branch tinte kan inbeisei takmeuh meuh a ni.
THUAWIHNA AWMZIA
Chhiar tur : I Sam. 15 :22; Amos. 3 :8
Kan thupui zir tur hi “Thuawihna awmzia” tih a ni dawn a. Kan hmabakah
hian chhungkuaah te, khawtlangah te thuawih a pawimawhzia leh thuawih loh
pawizia te, thuawihte lawmman te kan la zir zel dawn a. Tunah hi chuan a tawi
thei ang berin thuawihna awmzia kan zir dawn a ni.
Bible hian duhthlan tur chiang tak min kawhhmuhin, “In hmaah nunna leh
thihna, malsawmna leh anchhia ka dah tih tunah hian in chungchang thua hretu
atan lei leh van ka ko a ni; chutichuan nunna chu thlang rawh u, in nun theih
nan,” (Deut 30:19) tiin min hrilh a. Kan duhthlanna hmanga thu awih tur chu a
chiang a, hai rual a ni lo. Amaherawhchu duhthlanna chu keima hman tur a ni a,
nunna ka thlang thei a, thihna ka thlang thei bawk a, ka thu thu a ni. Chu chu
sawiin Lal Isua pawhin, “I thu chuan thiam a chantir ang chia, i thu vek chuan
thiam loh a chantir bawk dawn che asin,” (Mt 12:37) tiin min hrilh a ni. Vanram
leh hremhmun pawh hi kan duhthlanna ngeiin kan lut ve ve dawn a, Setanan kan
duh lo chung chungin hremhmunah min hnuk lut dawn lo va, Pathian pawhin kan
duh loh chung chung vanramah min hruai dawn lo a ni. Chuti a nih chuan
duhthlanna hman dik chu thuawihna a ni a, duhthlanna hman dik loh chu thuawih
lohna leh Pathian laka helna a ni.
tlak a nihziate min kawhhmuh a ni. Lal Isua hi innghahna tlak a nihzia hre
chiang ila, a thu kan awih lo thei lo vang.
Bible-a thuawihna tih hi tuna kan sawi lai mek innghahna tih leh rinna
kan tih te, awmna kan tihte nen hian awmze inzawm tawn a ni a. Kan mi rin
zawng tak thu chu kan awih a, amahah kan innghat ngam bawk. Tirhkoh Paula’n,
“Rinnaah chuan in awm emaw....nangmahni ngei infiah \hin rawh u.” (2 Kor
13:5), a tih pawh kha, “Lal Isua in rin chuan amahah awm ula, innghat ula, a thu
awih rawh u,” tih nen a thuhmun tho awm e. Zawlnei Isaia pawhin, “I chunga
rilru nghattu chu, nangmah a rin che avangin, thlamuang tak maia awm turin i
veng ang.” (Is 26:3) a ti bawk a. Chutiang bawkin Sam phuahtu pawhin, “I awm
dan tur chu Lalpa chungah nghat la; amah chu ring la, aman a ti vek ang,”(Sam
37:5) tiin min hrilh bawk.
He lai Bible chang hi sawi zau deuh ila. Kan awm dan turte hi nghahna tur
kan haihchham chang a awm \hin a, Pathian thu chuan, “Lalpa chungah nghat
rawh,” min ti a. Lalpa chunga innghah chu kan duh a, mahse innghah dan kan
thiam lo a nih pawhin a ziak vekin, “Amah chu ring la,” tiin innghah dan tur min
kawh hmuh a. Amah rin chu ka duh a, rin dan ka thiam lo a ni kan tih laiin,
“Aman a ti vek ang,” tiin rin dan tur min kawhhmuh leh a. Pathian thu dang hre
lovin, helai chang ringawt pawh hi ni tinin nunpui ila chuan Kristian \ha tak kan
ni ngeiin a rinawm. Pastor pakhat pawhin a hnena a harsatna rawn thlen mi
pakhat hnenah, “Sam 37:5-na thu hi ni tin mum thumin ei \hin la i \ha mai ang,”
a ti e an ti. Pathian thu hi hria ila, kan hriat chu ring ila, kan rin chu nunpui ila,
kan nunpui chu awih tur a ni.
I phur rit zawng zawngte chu,
Aw, nghat langin,nghat langin, Isua ke bulah.
Sawi ho tur
1. Kan zirlai hian ‘Thuawih awmzia’ sawifiah tawkin kan hria em?
2. Duhthlanna hmang dik turin engnge pawimawh bera kan hriat?
Page |6
Kan thupui sawi tur hi, ‘Thuawih loh pawizia’ tih a ni a. Thuawih
pawimawhzia hre tur chuan thuawih loh pawizia kan hriat hmasak zet a \ul a,
chuvangin thuawih loh pawizia kan sawi a\ang hian thuawih hlutzia pawh kan
tarlang nghal dawn tihna a ni ang. Thuawih loh pawizia kan sawi tur hi sei tak
sawina hmun a awm loh avangin Bible chhunga thuawih lote dinhmun chauh kan
tarlang dawn a. Kan Bible-ah hian thuawih lote chanvo rapthlakzia leh thuawihte
chanvo hlutzia hi kan hmu tam hle mai a, sawi sen rual a ni lo. Hman a\anga
vawiin thleng hian thuawih lote chanvo leh thuawihte nihlawhna hi a la awm
reng a, kan zir tur a\ang hian kan duhthlanna hmang ngeia thutlukna siam turin
kan inbuatsaih a pawimawh hle ang.
1. Adama-te nupa
Adama-te nupain duhthlanna an hman sual avangin Pathian anna an hloh ta
a, lei hi anmahni avangin anchhe dawng a lo ni ta a, an thlah kal zelte pawh
sualah an tlu zo ta vek a ni. Thlahtute thuawih lohna hian an thlah kal zelte pawh
Pathian thuawih lohna leh helna thinlung min puttir ta zel a nih hi. Mi tu pawh,
sual ti tura zirtir kan ngai lo va, kan thiam sa a ni a, thil \ha tih erawh chu zirtir
kan ngai thung. A chhan chu kan thlahtute thuawih lohna rah kha keimahniah a
bet tlat a, hei hi thuawih loh pawizia tarlanna chiang tak chu a ni e.
Mihringin ama duh thu ngeia Pathian dan a bawhchhiat hi kan Thurin No.
5-naah tarlan a ni a. Mi \henkhatte chuan kan Thurin hi kalhin tlu lo thei lo
dinhmunah an ding a, ‘anmahni duh thu,’ tih hi Bible-ah kan hmu lo va, tihder,
bum, ngamthlem tih kan hmu a, Bible-a awm lo aiin Bible-a awm ngei hi rin
zawk tur a ni, an ti a. Kan thupui tlansanin he thu hi sawi fiah rih phawt ila.
Evi khan a duh thu ngeia a awih tur aw (voice) pahnih a hria a. Pakhat chu
Pathianin, “In ei chuan in thi ang,” tih a ni a, pakhat chu thlemtu aw, “Thi teh
suh e,” tih a ni. Pathian aw a awih duh chuan thlemtuin a tilui dawn lo va,
thlemtu aw a awih duh pawhin Pathianin a tilui dawn bawk hek lo va, thutlukna
chu ama duh thu ngeia a siam tur a ni. Tichuan thlemtu aw chu awihin, “...a rah
\henkhat chu a lo va, a ei ta a; a pasal a pe ve a, ani pawhin a ei ve ta a;” (Gen
3: 6) tih a ni a. Evin thing rah a lawh lai khan thlemtuin a kut a dawmsak lo va, a
ei laiin thlemtuin a kaah a barh lui lo va, a lem luihtir hek lo va, Evi duh thu vek
a ni.
Evin, “Rulin mi tihdera, ka ei a ni,” (Gen 3:13) tiha ‘tihder’ tih hi Evi
sual thupna \awngkam, Pathianin a pawmsak tawh loh a ni a, mi sual thupna
\awngkam hi Thurin-a neih a rem lo vang. 2 Kor 11:3-ah, “Nimahsela rul chuan
ngamthlemnaa Evi a bum ang khan,” tih kan hmu a. 1 Tim 2:14-ah chuan,
“Adama chu bumin a awm lo va, hmeichhia erawh chu bumin a awm a,” tih kan
hmu a. Buma awm lo Adama pawhin Pathian anchhia a phurh si chuan bum tih
\awngkam hi Thurin-a khung luh chi a ni lo. Eng pawh ni se, thlemtuin tihder leh
bum a tumzia chu thil chiang tak a ni a; mahse Evi khan thlemtu aw kha hnial
thei a nih laiin a duh thu ngeiin a pawm ta zawk a, tihder leh bumna phenah ‘ama
duh thu’ ngeiin sualah a tlu ta a ni. Thuawih lote hian hremhmun hi kan duh thu
ngeiin kan lut dawn a, thuawihte pawhin kan duhthlanna ngeiin vanram hi kan lut
dawn bawk a. “Vanram leh hremhmun tluka luh awlsam leh chhuah leh harsa hi a
awm lo,” an ti.
Page |7
Tui lian hmangin a hun laia mite chu hrem an ni ta a, thufing pakhatin, “A
nuam umtu chuan tuarna a umpha thuai \hin,” a tih chu an tawng dik ta a ni.
Novan lawng a tuk laia hmusit em emtute chu tuilian avangin an mangang ta hle
a, an hmuhsit em em \hin Nova leh a chhungte chu mi awhawm ber dinhmunah
an ding ta a ni. Pathian thu awih lote hi tunah thawveng viau rih mah se, nakin
lawkah thuawih loh pawizia an la hre ngei ngei dawn a. Chutih hunah chuan
thuawih hlutzia an hre tawh ang a, mahse a tlai lutuk tawh ang.
Mite chuan thlipui tleh chhan chu hriat duhin \hum an vawr a, Jona
chungah a tla ta reng a (Jon 1:7). Jona chu thuawih loh pawizia hre chhuaka
inchhira Pathian hnen lam hawi a hnekin “He tuipuiah hian min paih thla rawh
u,” tiin mite chu a ngen zui ta zawk a. Thlipui chu a tleh nasat tial tial avangin
Page |8
hreh tak chungin Jona chu tuipuiah an theh thla ta nge nge a. Chu veleh chuan
thlipui tleh chu a reh ta a.
Jona chu tuipuiah chhuak leh tawh lo turin a pil ta a. Nghapuiin a lo dawlh
a; nimahsela thuawih lote hi an sak lutuk a ni ang nghapui chuan a digest thei ta
hauh lo mai a. Jona a mangang bawk, a dawlhtu nghapui a mangang bawk, ni
thum leh zan thum chhung chu nghapui muhil hek suh, Jona muhil hek suh, an
vir dun ta zak zak mai a. Jona mangang chu nghapui kaw chhungah a \awng\ai ta
hlap hlap mai a.
Jona hi tlangval mak tak chu a ni phawt mai. Tunlai \halaite zingah pawh
hian Jona ang hi engzat tak awm ang maw? Piangthar ngam lo, K.|.P. member
pawh nih duh lo, Pathian biak in dar rite pawh ui bauh tluk leka ngai, Pathian
kohna awih duh lova tlan bo. A tlan bona lama K.S. (Nawhchizuar) ngam, rui
hlum ngam, drug overdose (O.D.)-a thi ngam leh si kan awm fur mai.
Amaherawhchu Jona anga hmun chep tak nghapui kawchhung kan thlen meuh
chuan mahni thlan khur laihah ipik takin kan rum a, “Hun ral ta zawng zawngte
kha aw, koh kir leh theih ni sela...” tiin \ap chunga kan in leh lo chhuahsan a \ul
\hin a ni. Thuawih lote kawng hi a rapthlak tak zet a ni.
Sawi ho tur
1. Tunlai \halaite zinga thuawih lohna langsar ni a kan hriat engte nge?
2. Thuawih loh pawizia kan zirlaiin a sawi bak sawi duh kan neih apiangte
sawiho ni se
Page |9
THUAWIHNA - CHHUNGKUAAH
Chhiar tur: Ex 21:15,17; Eph 6:1-3; Kol 3:20
Tunlai khawvelah hian \halai fel tak tak, chhungkaw ti zahawma ti mawitu
kan awm laiin \halai \henkhatte chuan chhungkua kan ti hmingchhe hle bawk a.
Chuvangin kan thupui hi \halaite kawk zawngin kan zir ang a, mahni inenfiah
nan kan hmang \heuh dawn nia.
Tunlai \halaite zingah hian chhungkaw tizahawmtu leh tiphuisuitu tam tak
kan awm. Kohhrana inhmang, lehkha thiam bawk si, nu leh pa chauh ni lova
Kohhran leh khawtlang chawimawitu \halai tam tak kan awm a. Chutih lai chuan
nu leh pate thuawih lo \halai, chhungkaw phur rit thlentu \halai eng emaw zat
kan awm ta hi a pawi hle mai. |halai \henkhatte chuan mahni chhungkua tlan
bosanin kan teirawlai mai mai a. Mahni chhungkuaa awmte zingah pawh
hnathawh tum lo, lehkha zir bawk si lo, nu leh pa tar zawkte thawhchhuah sa
ring tawp kan awm bawk a. Chumi piah lamah chuan hnathawh loh chu sawi loh,
ruihtheih thil tih avanga mahni chhungkua ngei pawh rawk hreh lo, nu leh paten
an leng tur mittui nena an thlir zui, an lo hawng tur an huphurh bawk si kan la
awm ta cheu. Chutiang \halaite chuan nu leh pa thu an awih lo mai pawh a ni lo
va, nu leh paten an hlauhtlawn mah tawh zawk a. Nu leh pate chawm hlawm ni
chung rengin an nu leh pate lakah an vui a, chhungkuaah inthlahrunna reng nei
lovin kei ber emaw an la inti tlat a ni.
Kan Bible-ah hian chhungkuaah faten kan nu leh pa thu awih tur a nihzia
hi kan hmu tam hle a. Nu leh pa thuawih chu dam reina a ni tih min hrilh (Eph
6:3; Deut 5:16; Ex 20:12). A ruh langa kan sawi chuan a hun lova \halai kan thi
fo hi nu leh pa thu kan awih loh vang niin a lang. Hebrai ziaktu chuan, “Pa
thunun loh fa tu nge awm ngai le?” (Heb12:7) a ti a. Kan ramah erawh chuan pa
thunun theih loh \halai kan awm fur mai a nih hi. Thuthlung Hluia Mosia Danah
chuan, “Fapa hel hmang chu lunga den hlum tur a ni,” (Deut. 21:18-21) tih a ni
hmiah mai. Babulon lal Hammurabi danah chuan fa thuawih lo chu an kut tansak
tur a ni tih a ni bawk. Thufingte 23:22-ah chuan, “I pa, a hringtu che thu pawm
la, i nu chu a lo tarin hmusit suh,” tiin min hrilh bawk. “Tu leh fate hi upate
lallukhum an ni a, fanaute ropuina chu an pate hi an ni,” (Thuf 17:6) tiin min
hrilh bawk a. Keini \halai rualte hi inngaihtuah chiang ila, kan nu leh pate tan
lallukhum nih aia hlinglukhum nih hi i hlau hle ang u.
A chan a chau ta hle mai. Vawkin an hmui phawi lek lova an chaw an hap
hlaih hlaih a, an kamsirah a dir zung zung lai a han hmuh chuan vawk chaw itin a
chil a put ta zung zung mai a. Judate danah chuan vawk chaw venga inhlawh hi
hna hnuaihnung bera an neih, chhiahhlawh hna ai pawha hnuaihnung zawk a ni a.
Naupang tak ngial pawhin an zah lo va, lunga an vawm pawhin an haw thiang lo
a ni an ti a. Khaw khata pa hausa fapa, chhiahhlawh tam tak nei, a thlum a al ei
\hin kha, tunah chuan a thuawih loh rah a tel ta a, vawk nen an khawsa tlang ta a
ni.
P a g e | 11
Amaherawhchu he tlangval chan chau tak hian vawk chawbel bulah harhna
a chang ta hlauh mai le. “Hetiang reng renga awm ai chuan ka inawk hlum mai
teh ang,” ti lovin, mite endawngna leh a dinhmun chhe tak chuan a pa in lam a
ngaih tir ta a. “Ka tho vang a, ka pa hnenah ka kal ang a...” a tih lai khan a
mittui a parawl \euhvin a rinawm. A pa fapa nih pawh beisei tawh lova
chhiahhlawh pakhat nih ve dil turin vawk chawbel chu tukkhum chhah chhawnin
a kalsan ta a. A pa hnen a thlen chuan, “I fapaa vuah tlak ka ni ta lo ve, ” (Lk
15:21b) tiin a pa ke bulah dawl zawrin a zawr ta a. A pa chuan a irah a lo fawp
ngawih ngawih a, a fapaah a lo lawm lut leh chauh pawh ni lovin zungbun \ha
ber, puan \ha ber, pheikhawk \ha berin a lo thuam zui a. Vawk chaw tak ngial
pawh it ngawih ngawih kha chaw tui tak leh sebawng no thau tak sa a lo hlui a.
He tlangval hian chhungkuaa thuawihna hlutzia a hre chiang hle tawh ang le.
Tunlai hian \halai \henkhatte chuan chhungkaw pawn lamah hlimna kan
zawng a, he tlangval ang hian mahni chaw ni hlei lo drug leh ruih theih thil
dangte kan it ngawih ngawih a, vawk chawbel bul kan thleng mek a ni. |halaite
zinga humsual dai mekte pawh hian kan awmna hi vawk chawbel bul a ni tih
hriain, he fapa tlan bo ang hian kan awm dan sima chhungkuaah kir leh kan
mamawh hle mai. Mi \henkhatten min endawngin min hmusit mah sela, min
lainattu leh hmangaihtu chu min hringtu kan nu leh pate an la ni reng. Kan nu leh
pate aia min hmangaihtu Pathian pawhin kan sual chung pawh hian a khawngaih
banin min kuangkuah reng a, chu chu sim phahna tham a ni. Khawvela mi sual
hmingthang Nicky Cruz-a pawh kha Rev. David Wilkerson-an a hnenah, “Nicky,
Isuan a hmangaih che,” tia a hrilh avangin a nun a danglam phah ta a nih kha.
Keini \halaite pawh hian keimahni chhungkua \heuhva thuawih taka awm
hlutzia hi i hre thar ang u. Kan pian hlim a\angin nu leh paten keh thei dawmin
min dawm a, kan \hut theih laiin lawm em emin min en a, kan din theih hun an
thlir zui a, kan thil thiam thar zel hi tumahin min hriatpui loh laiin kan nu leh
pate chuan titi tui berah min neih a. Kan ei tur zawngin an thawkrim a, an ei ai
min eitir a. Kan dam lohvin an tlaivar a, “Mamte, i tuar ai hi tuar thei ila aw,” an
ti vawng vawng a. Mite fak kan hlawhin keini aiin an lo lawm a, mite sawichhiat
kan nihin keini aiin an lo tuar bawk a. America President 16-na Abraham
Lincoln-a pawh khan, “Ka bat zawng zawng hi rul dawn ta ila, ka nu laka ka bat
hi a rul seng lo ber ang,” a ti e an ti a. George Moore-a pawhin, “Mi chu hlimna
zawngin a chhungkua chhuahsan mah sela, a chhungkuaah a lo kir leh hunah
chauh hlimna tak tak chu a hmu ang,” a ti a, a dik hle awm e.
P a g e | 12
Chuvangin thuawih taka chhungkuaa kan awm hi kan tih tur a ni mai lo va,
a bata kan bat tlat a ni. Kan lo puitlinin kan thih ai thi ngam khawpa min enkawl
sei liantu nu leh pate rilru kan tihhah chuan Pathian pawi pawh kan khawih tihna
a ni. K.|.P. member nih leh chhungkaw tihlimtu leh tizahawmtu nih chu a
inhmeh a, \halai dangte entawn tlaka kan nun a pawimawh tak zet a ni.
Sawi ho tur
1. |halaite hian chhungkua a kan mawhphurhna hlenchhuak in kan in hria em?
2. |halaite hian nu leh pa te kan zahthiam tawkin kan hria em?
Thuawihna tih hi kawng chi hrang hrangin kan sawi tawh a, tuna kan sawi
leh tur hi Thuawihna- Khawtlang leh Ramah tih a ni dawn a ni. Kan Bible-ah
hian thuawih lohna avangin khawpui ropui tak takte an lo chuai tawh \hin a, ram
ropui an lo tlawm tawh bawk \hin. Tunlai thleng hian thuawih lohna hian ram leh
khawtlangah tuarna nasa tak min la thlen zel bawk a. Chungte chu sawi sen a nih
dawn loh avangin a tlangpui chauh thlir ila.
Israel lal Ahaba chhungkua pawhin Pathian thu an awih loh avangin
zawlnei sawilawk angin Ahaba chu mak takin a thi a, uiin a thisen a rawn liak a,
a thihna hmunah chuan nawhchizuarte an insil \hin, tih a ni (1 Lal 22:37,38). A
P a g e | 13
nupui Jezebeli pawh tukverh a\angin an theh thla a, uiin a ruang chu a lo ei
mawlh mawlh bawk (2 Lal 9:30-37). An fapa sawmsarih rualte pawh an lu an
tansak vek a, bawmrang pahnihah an dah a. Chu chauh ni lovin, an chhung
dangte la awm zawng zawng leh an \hiante nen lamin an that mang vek a,
Lalpan zawlnei Elija hmanga a sawi kha a lo thleng ta a ni, (2 Lal 10: 1-12) tiin
an tlangau hnan a.
Chhungkaw pahnihten thuawih loh rah an tel dan hi a rapthlak hle mai.
Khawvelah an chhungkaw thlah kal zel tur awm lovin an mang ta \hak a ni.
Kawng lehlam kan thlir chuan Pathian thuawih chhungkuate hi a tirah tê hle mah
se, mite mak tih khawpin an lian thei bawk. Ruthi chu hmeithai rethei tak tur a
nih laiin a rinawmna avangin chhungkaw lian takah Pathianin a siam a, Lal Isua
thlahtute zingah chhiar tel a ni ta a. Gideona chu chhungkaw rethei tak ni mah
se, Pathianin Midian-ho hneh turin a tichak a (Ror 6:16). Nazaret khuaa Josefa
leh Mari-te chhungkua pawh tu khaw hriat hlawh loh ni mah sela, an thuawihna
avangin Pathianin khawvel puma chhungkaw awhawm berah a buatsaih bawk a.
3. Khawtlangah
Sodom leh Gomorra chu khaw lian leh ropui tak a ni a. Nimahsela a
chhunga chengte sualna chuan Pathian thinurna a tawng baw ta a, meivap maiah
changin khaw ram a ni ta a, Arab khualzinte riah buk mai maiah a chang ta a
(Gen 19:1). Jeriko khua chu Thuthlung Hluia khawpui upa pawl ber a ni a,
sumdawnna hmun pui leh khaw hausa tak a ni a. Nimahsela Pathian mite an
dodal avangin Josuan anchhia a lawh ta a (Jos 6:26). Chuta \ang chuan Jeriko
khua hian natna benvawn a nei hlen ta a. A khaw hruaitute chuan Elisa hnenah,
“He khaw hmun hi a nuam hle mai; nimahsela a tui hi a \ha lo va, a ram pawh hi
nau chhiatna ram a ni,” (2 Lal 2:19) tiin an khaw natna chu an thlen a. He
khuaah hian tui a \hat loh avangin tui avanga natna vei theih zawng zawng chu
an ta a ni ta a, nula tlangvalte han innei ve mah se, nau an chhiat zel bawk si
chuan a hrehawm hle dawn a ni.
4. Ramah
Aigupta ram chu Nile luikama awm a nih avangin a ram a \ha a, a hun lai
khawvela ram changkang hmasa an ni a. Nimahsela Pathian mi Israel-te chu
Pathianin Mosia hmanga hruai chhuah a tum lai khan an dang bet tlat a.
Pathianin hremna chi sawmin an hrem a (Ex 7:14-12:42). Chhungkaw tinah an fa
upa ber a rualin an thi vek a, khawhar inlenpui tur pawh an awm chuang lo.
Israel ram ngei pawh khu Thuthlung Hlui hunah khan thuawih loh rah an seng
tam hle. Ram pumin Assuria salah an tang a, Babulon salah kum 70 chhung an
tang bawk a. Rom ram (Pax Romana) pawh nuam an tawl lai leh an ropui vanglai
takin hnam mawl (Barbarian) hovin an hneh ruah mai a. China kulh bang ropui
(The Great Wall of China) an tih hi kan hre \heuh awm e. Kum B.C 400-300 vel
laia an lal Shi Huang-a hova an sak kha niin an sawi a. Kum tam tak an
hmelmaten an rawn run dawn pawhin inhumhim nan an lo hmang tawh a.
Nakinah chuan an hmelmaten tih dan an thiam ve ta a, kulh vengtute chu sumin
an tham a, kulh chhungah lutin an hneh ta ruah mai a. China-ho chuan, “Kan
kulh ropui kan lo thlamuanpui luat tuk a leiah kan fate nunah rinawmna kan lo
zirtir theihnghilh hi a pawi ta a nih hi,” an ti chuai raih mai a ni an ti.
tlut tlut a, saruak deuh thawin kan la awm a. Amaherawhchu Chanchin |ha
avang liau liauva tun dinhmun hi thleng thei chauh kan ni a. Pathian duhzawnga
ram rorelna leh khua leh tui \ha din hi Pathian laka kan bat tlat a ni.
Tun hmaa Mizo khawtlang nun thlir thuak thuak ila, tunlai kan khawtlang
nun nen khaikhin ila, ram leh khawtlanga thu kan awih dan tur chu a lang fiah
thei awm e.
Tumah hi ramhnuaiah emaw, khawtlang nun hona piah lamah a malin kan
awm peih lo va; Pathian pawhin mi dangte nena nung ho turin min siam a. Chutih
P a g e | 15
laiin mahnia nung hrang thei si lo, mi dangte nena nung ho thiam bawk si lo kan
nih chuan mi dangte pawi chauh kan khawih lo va, Pathian pawi kan khawih
tihna a ni ang. Kristian Nun Kaihhruaina Bu pawhin ram dan leh khawtlang dan
hi zawm ngei turin mi tinte hi min phut a ni. A bik takin keini \halaite hi kan
ram leh khawtlang nun timawitu leh ti\awptu kan ni ber a, kan thupui hi kan tan
zawm a pawimawh lehzual. Tun hmaa kan la hriat ngai loh sualna thar- K.S.,
Ngawl vei, AIDS vei, O.D. leh thil dang dangte hi kan hre lar ta hle mai. |halai
\henkhatte chuan an vanglai nun zawng zawng Setana tan an hmang zo vek a, an
thihin an ruang chiah Kohhranin a chang \hin. “I tunlai lo em mai,” tiin kan
indem a, a tunlai apiangte hi a hun lovah kan thi si \hin a nih hi.
Sawi ho tur
1. Khawtlang leh ram inkhaihhruaina dan hi engtiang chena zawm tur nge ni
ang?
2. “Roreltu a awmte hi Pathian ruat an ni,” ti a Paulan a sawi hi engtiang chena
zawm tur nge ni ang?
THUAWIHNA - RAWNGBAWLNAAH
Chhiar tur: Lk 5:4-7; Heb 5:8
Samuelan thuawih taka Lalpa rawng a bawl dan hi entawn ila. Sawrkar
hruaitute hian Samuela ang hian mipuite hnenah, “In hnen a\angin thamna ka lak
in hre tawh ngai em?” tiin kan cho ve ngam ang em? Keini Kohhran
rawngbawltute ngei pawh hian kan rawngbawlsak mipuite hi, “Ka tih tur ka tih
loh in hre tawh ngai em?” tiin emaw, “Dam reng sia ka inkhawm loh in hre tawh
ngai em?” tiin kan cho ve ngam ang em? Kan rawngbawlpuite hnenah ngei pawh
hian, “ I chungah rilru dik lo ka put i hre tawh ngai em?” tiin kan zawt ngam em
le? Kan chonaah hian mualpho takin min chhuah mai ang em? Mahni \heuh
inenfiah ila.
|awngkam danga kan sawi chuan thuawihna hi ‘inpekna’ tiin kan sawi
thei bawk ang. Rawngbawltu atan lehkha thiam leh mi fing leh mi fel kan
mamawh hle a; amaherawhchu mi fel tak pawh ni sela inpe vak lo ai chuan mi
mawl tak inpe peih kan mamawh zawk a, inpekna inang rau rauvah erawh chuan
mi fel leh mi thiam chu an \angkai nge nge ang. Lal Isua zirtirte pawh kha mi
mawl te te hlir an ni a, Juda tih chauh lo chu thuawih tak leh inpe taka an hun
tawp hmang zovin an martar deuh vek a ni. Inpekna hian rawngbawltu a
hliahkhuh tlat a, thil dangah miten a tlin lohna lai hmu bawk \hin mah se, “A
inpe em mai a,” tiin an ruat nawn lo thei lo. Thuawih taka inpekna hi
rawngbawltu nun tihlima tiharh rengtu a ni bawk. Hreh deuh chung pawha kan
inpek hramna hi a hnuah min tilawmtuah a chang leh a, “Ka lo ti ta lo va aw,” tih
hian min inchhirtir a, “Ka lo ti ve hram hram kha chu aw,” tih hian hun kal zelah
min tilawm \hin a ni.
P a g e | 17
Kohhranah hian mi mal fing fel tak pawh awm ila, a duh danin Kohhran hi
a kal ngai lo va, a duh dan chu committee-in a pawm a nih pawhin “Ka rawt a
nia,” tih a thiang tawh lo va, committee rawt a ni tawh. Pastor pakhat committee
tur pawh hi miten, “Eng nge i tih dawn ?” tiin an zawt a. Ani chuan, “Pathian thu
tur kan rel dawn a nih hi,” tiin a chhang an ti a. Kohhran chuan Kohhran
thuchhuak reng reng hi Bible dawttu angin a ngai a, chuvangin Committee leh
Inkhawmpui thuchhuakte hi mi malin sawisel chi a ni lo va, an rel dik lo a nih
pawhin Committee leh Inklhawmpuiah bawk an rel \ha leh mai a ni.
Sawi ho tur
P a g e | 18
1. |halaite hi Kohhran hnathawh ti puitling tura din kan nih ang hian Kohhran
thu leh hla hi kan zawm \ha tawkin kan hria em?
2. |halai rawngbawlna bikah thu kan inzawm \ha tawkin kan hria em?
THUAWIH LAWMMAN
Chhiar tur: Thuf 23:17,18; Mt 6:1-4, 33
A tawp bera kan zir tur hi Thuawihte Lawmman tih a ni dawn a. Sîr khat
a\anga kan thlir chuan thuawih hi a hautakin a hrehawm a, peih pawh a har a.
Nimahsela thuawih lawmman hlutzia kan thlir erawh chuan thu hi awih loh theih
loh a ni bawk ang. Chu chu hetiang hian lo zir zui ila.
Lal Isua zirtirnaah pawh hian a hmasa berin a thu awih phawt turin min
duh a, nakinah lawmman chu min la pe dawn tih a sawi \hin. Thuawihte chuan an
thawkrim a, chumi zawhah chuan chawlh a awm a, thuawih lote chuan chawlh
kan hmasak a, “A nuam lam umtu chuan tuarna a umphak thuai \hin,” tih thufing
angin a tawpah tuarna kan hmabak \hin a ni. Natna leh vanduai avanga retheihte
hi chu kawng hranah dah ila, thuawih loh leh thatchhiat hrim hrim avanga retheih
hi chu Pathian thu pawhin a phal lo va, “Tupawhin hna a thawh duh loh chuan ei
pawh ei suh se,” (2 Thes 3:10) tih a ni. ‘Chawlh’ kan tih pawh hi thawhrim
vanga chawlh a nih loh chuan a hahdam chuang reng reng lo va, mi thatchhiate
pawh hi kan hahdam chuang hauh lo. Vanram pawh khi mi thatchhiate tana
chawlhna hmun tur a ni lo va, thawkrimte chawlh nana buatsaih a ni.
1) A BRAHAMA khan thuawih takin rawng a bawl a. Lota nen ram \ha an
inchuh dawn pawh khan thuawih takin, “Nang vei lamah i kal chuan kei
ding lamah ka kal ang a; a nih loh leh nang ding lamah i kal chuan kei vei
lamah ka kal ang e,” (Gen 13:9) tiin thlaler ram pawh chan huamin a awm
a. Lota chuan duhâm takin phaizawl ram \ha lai a thlang ta a. Nimahsela a
awmna khuaah chuan an lo suam a, a neih zawng zawng an laksak a. Chu
chu Abrahama chuan a va chhan chhuak leh a, ral lak sum tam tak a rawn
P a g e | 19
hawn a. A sum rawn hawnte chu Sodom khaw lal chuan a vaia pek vek a
tum a; nimahsela Abrahama chuan, “I lazai pakhat pawh ka la lo vang,
‘Abrahama chu keima tihhausak alawm,’ i ti dah ang e,” (Gen 14:23) tiin
Pathian thu chauh a awihna chu lal hnenah a sawi a. Abrahama thuawihna
hi Pathianin a lawm hle a, “Abraham, hlau suh, kei i phaw leh i lawmman
nasa tak mai ka ni asin,” tiin Pathian chu Abrahama lawmmanah a inpe
tawp mai a, lawmman ropui ber a tling ngei ang. Chu chauh chu ni lovin,
chumi zan la la chuan fapa a neih tur thu hrilh a ni bawk (Gen 15: 1).
2) J OSEFA kha a unau sawm leh pahnihte zingah mi rinawm ber leh thuawih
ber a ni a. A unauten amah an huat hle lai pawhin a haw let ve lo va,
sumdawng hnena an hralh pawhin a phun lo va. Amah leitu Potiphera
nupuiin a puh chhiat hle lai pawhin a pi kha a dem lo va, lung ina an
khung pawhin lungawi takin a awm mai a. A rinawmna leh thuawihna hi
Pathian lawm zawng tak a ni a, Josefa chu sal tang tlangval mai ni mah
sela Aigupta ram lal ber dawttu atan dah a ni ta a (Gen 41:37-45).
Chhiahhlawh kha Pathianin lawmman atan lal ber dawttuah a siam ta a nih
chu. Tawlailirin khua an fanpui a, a hmaah an \hing\hi ta \hup \hup mai a,
Potiphera fanu chu a nupui atan an pe ta bawk a.
4) P ETERA hlawhtlin dan leh lawmman a hmuh dan kha thlir leh thuak thuak
ila. Zankhuain rim takin len an deng a, sangha pakhat mah an man lo va.
Lal Isua a lo kal a, “Li thuk lam pan la, sangha man turin in lente deng
rawh,” a ti a. Petera leh a \hiante tan chuan zan khuaa an hlawhchhamna
hmuna len han den leh chu a peihawm loh hle ang. Mahse Petera chuan,
“Zirtirtu rim takin zankhuain kan bei a, engmah kan man lo va; nimahsela
i thuin lente ka deng leh ang e,” a ti a. A han den leh chuan sangha tam
tak, lawng pahnih pil lek lek khawpa chhun khah tham a man ta mai a.
Petera hlawhtlin chhan hi eng dang vang a ni lo va, Lal Isua thu awiha len
a den ngam vang a ni. Ama thua rim taka zankhuaa a den laiin a man lo va,
P a g e | 20
Thuawih avanga mi hlawhtling palite kan tarlan a\ang hian zir chhuah tur
kan nei ve ngei ang. Abrahama anga Pathian thu lova hausak duh lo ila. Josefa
angin kan mihringpuite chungah Krista rilru pu tlat ila. Daniela leh a \hiante
angin khawvel lalte thu aiin Pathian thu awih tlat ila. Petera ang hian kan
hlawhchhamna hmunah ngei pawh Pathian thu avangin \ang thar leh ila.
Mi tam takte chuan Lal Isua hnenah, “Lalpa, i hmingin thute kan sawiin, i
hmingin ramhuaite kan hnawt chhuakin, i hmingin thil mak tam tak kan ti \hin lo
vem ni,” tiin lawmman lak ngei inbeiseiin an sawi ang a. Nimahsela Isuan an
hnenah, “Nangni thil sual tite u, ka hre ngai lo va che u,” (Mt 7:22,23) tiin a la
hrilh dawn tih kan hmu. Heng mite hian ‘I hmingin,’ tiin an sawi ve na a, Lal
Isuan a hminga an tih kha a pawmsak tlat lo va, “Ka hre ngai lo va che u,” a ti
tlat mai. Amah Lal Isua ngeiin, “ In thil \ha tihte mi hmuh atan, mihring mithmuha ti lo
turin fimkhur rawh u; chutilochuan in Pa vana mi hnenah chuan lawmman in nei lo vang.” (Mt
6:1) tiin min hrilhlawk diam a. Thil \ha kan tihte hi mite hriattir kan chak tlat
chuan Lal Isuan a hre duh lo thung. A hmaa kan sawi tawh ang khan chapona
thinlung pu chunga kan tih reng reng hi Lal Isuan pakhat mah a pawm lo va, “An
lawmman chu an hmu zo tawh,” (Mt 6:2) tiin a sawi mai a ni. Rawng kan bawl
honaah hian mahni intarlan châk riau te, mite fak hlawh tum ran te, an fak lohva
vui ru tlatte hian kan lawmman kan hmu zo tawh a nih chu.
Kawng leh lam kan thlir chuan Lal Isuan thil tam tak tite kha, “Ka hre
ngai lo va che u,” a tih laiin Lal Isua vekin, “Tin, tupawh heng mi t> tak zinga
pakhat hnenah hian, Zirtir a nih avanga tui vawt no khat chauh pawh pe apiang
chuan, tih tak meuhvin ka hrilh a che u, an lawmman chu an chân tawp lo vang,”
(Mt. 10:42) a ti leh bawk si a, eng nge a awmzia ni ang? Mahni indah \ha a,
‘miten min fak se’ tih vang ni lova Lal Isua avang liau liauva rawngbawlte hi
chuan thil te tham te pawh ti sela lawmman an hmu dawn tihna a ni. Hei hi Paula
khan a man chiang khawp mai, ‘Pathian pawm tlak rawngbawl hna,’ (cf. Rom
12:1) tiin a sawi a. Amah ngei pawhin, “Chanchin |ha avangin engkim ka ti
\hin, chan (lawmman) ka neih ve theih nan,” (1 Kor 9:23) tiin a rawngbawl
chhan a sawi a. Chanchin |ha avang hian engkim ti ila, thil kan tisual ngai lo
vang a, kan tih apiang hi Pathian pawm tlak, lawmman hmuhna tling a ni bawk
ang.
ka duh ang,” a ti hmiah bawk a, lawmman dang reng a ngaihtuah lo. Abrahama
hnenah pawh khan Pathianin, “Abram hlau suh, kei hi i phaw leh i lawmman nasa
tak mai ka ni asin,” (Gen 15:1) a ti a. He khawvel tawp rorel hunah chuan Lal
Isuan lawmman atan ram a buatsaih (vanram) hi min la pe tawp dawn tih a sawi a
(Mt 25:34). Natna leh lungngaihna awm tawh lohna hmun, sualna hri reng rengin
a tihbuai tawh lohna hmun khawpui mawi chu kan lawmman tur a ni a. Chung
zawng zawng ai chuan a thisena min lei a, chumi hmun min hruai thlengtu Lal
Isua chu kan lawmman ropui ber a ni ang.
Sawi ho tur
Pathian thuawihna kawngah lawmman hmu tlak niin kan in ngai em?
P a g e | 22