Ένα από τα ζητήματα που κίνησε το ενδιαφέρον τις ομάδας μας κατά τη διάρκεια

αυτό του εξαμήνου σχετικά με την πολεοδομική ανάπτυξη της Αθήνας, είναι αυτό
που ο Γ. Σαρηγιάννης αναφέρει στο βιβλίο του ως «λιβανοποίηση της Αθήνας».
Παρά το γεγονός ότι ερχόμασταν πρώτη φορά σε επαφή με το συγκεκριμένο όρο,
συνειδητοποιήσαμε ότι μια σειρά ζητημάτων που απασχολούν την επικαιρότητα
σχετικά με το μέλλον των ελεύθερων χώρων του λεκανοπέδιου αλλά και τις
προγραμματισμένες αναπλάσεις περιοχών της πρωτεύουσας, σε συνδυασμό με την
αποβιομηχάνιση και την ιδιωτικοποίηση μεγάλων κρατικών επιχειρήσεων, όπως ο
ΟΤΕ, ίσως αποτελούν τα πρώτα δυναμικά βήματα προς μια τέτοια κατεύθυνση. Ενώ
πρόκειται για ένα ζήτημα που μπορεί να απασχολήσει διάφορους επιστημονικούς
κλάδους, καθώς πρέπει να εξεταστεί τόσο με οικονομικά, όσο και με κοινωνικά και
νομικά κριτήρια, τα σημάδια που αφήνει στον αστικό χώρο είναι ευδιάκριτα για
οποίον τα αναζητήσει. Έτσι προχωρήσαμε σε μια καταγραφή στοιχείων που
δημοσιεύτηκαν στον ημερήσιο τύπο τους τελευταίους μήνες και που θεωρούμε ότι
σχετίζονται άρρηκτα με τα παραπάνω , ενώ παράλληλα αναζητήσαμε τους φορείς
εκείνους που έχουν εντοπίσει το πρόβλημα της συστηματικής και στοχευόμενης
καταπάτησης ελεύθερων χώρων της πρωτεύουσας , ανάμεσα τους το Παρατηρητήριο
Ελευθέρων Χώρων και το Εργαστήριο Αστικού Σχεδιασμού της σχολής μας.
Θεωρούμε ότι είναι αναγκαία μια περιληπτική παρουσίαση των παρατηρήσεων μας
στα πλαίσια αυτής της εργασίας καθώς η περιοχή των σταθμών που διαλέξαμε ,
Δάφνη και Αγ Δημήτριος, συνορεύει με την περιοχή του ελληνικού, που έχει
προβληματίσει πολύ όσους εμπλέκονται στη διαμόρφωση του αστικού χώρου.

ΛΙΒΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Σε παγκόσμια κλίμακα η Ελλάδα είναι σε μια ενδιάμεση θέση στον καταμερισμό
εργασίας και κυριαρχίας, σαφώς εξαρτημένη από τις κυρίαρχες μεγάλες
καπιταλιστικές δυνάμεις , εκμεταλλεύεται η ίδια χώρες που είναι σε χειρότερη μοίρα
από αυτή. Χωρίς σημαντική βιομηχανία ¨εντός των τειχών¨ αλλά με ισχυρό πάτημα
σε πιο αδύναμες από αυτή χώρες (στα Βαλκάνια για παράδειγμα) και σε πλεονεκτική
γεωγραφικά θέση σε σχέση με περιοχές – στόχους του παγκόσμιου κεφαλαίου,
προσφέρεται να χρησιμοποιηθεί σαν «βήμα» για την εισβολή στις υπανάπτυκτες η με
κατεστραμμένη οικονομία χώρες. Μια τέτοια πρόταση δεν είναι κάτι το νέο για την
Ελλάδα. Άλλωστε μετά την παρατεταμένη κρίση στη Μέση Ανατολή και την
καταστροφή του χρηματιστικού ρόλου του Λιβάνου φάνηκε σε πολλούς ότι τη θέσει
αυτή θα μπορούσε να πάρει τώρα η Αθήνα. Ο όρος πρωτοχρησιμοποιήθηκε την
εποχή που ο Μ. Έβερτ , ως δήμαρχος της Αθήνας το 1988 δήλωνε ρητά ότι θέλει «να
επωφεληθούμε όλοι από τις ευκαιρίες που παρουσιάζει η Αθήνα σαν διεθνές κέντρο
επιχειρηματικής δραστηριότητας και εμπορίου. Τώρα μάλιστα που οι πρόσφατες
εξελίξεις εξαναγκάζουν τον επιχειρηματικό κόσμο σε επιλογή νέας έδρας για τις
δραστηριότητές του στη Μέση Ανατολή».
Μια τέτοια κίνηση εκφράζεται με τη εγκατάσταση ικανού αριθμού γραφείων ξένων
εταιρειών, τη σχεδιαζόμενη οικοδόμηση συνεδριακών κέντρων, σε συνδυασμό με
πολυτελή ξενοδοχεία και χώρους αναψυχής και κυρίως ακόμη μεγαλύτερη την
ανάπτυξη των μεγάλων αστικών κέντρων και ιδίως της Αθήνας και της
Θεσσαλονίκης. Έτσι έχουμε αλματώδη αύξηση της σημασίας των πόλεων στο χώρο
και οξυτάτη χρήση του κέντρου των πόλεων, όπου συγκεντρώνεται ο τριτογενής
τομέας παραγωγής, που απασχολεί πλέον και πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού.
Αυτό οδηγεί στη διαχείριση του χώρου με βάση την εμπορευματική του άξια και όχι
την άξια χρήσης, ως πεδίο επενδύσεων και παραγωγής υπεράξιας με τη μεγαλύτερη
δυνατή εκμετάλλευση. Σύμφωνα με τον Γ. Σαρηγιαννη αυτό που χαρακτηρίζει
τέτοιες πόλεις είναι η εντατική εκμετάλλευση της γης με υψηλούς συντελεστές
δόμησης των κέντρων και εξυγίανση γειτονικών περιοχών, χαμηλή δόμηση με
τεράστιες τιμές γης στα προάστια κατοικίας των υψηλών εισοδημάτων και
οικοδόμηση νέων υπερτοπικών κέντρων στις παρυφές των πόλεων, με εξαιρετικά
υψηλές τιμές γης, ώστε να αποκλείονται οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, πολύ καλή
σύνδεση με Μέσα Μαζικής Μεταφοράς με το παλιό κέντρο, σε άμεση σχέση με
χώρους ψυχαγωγίας (καζίνα κλπ) και με «μεταμοντέρνα» αρχιτεκτονική. Τέτοια
παραδείγματα είναι οι περιοχές της Defence στο Παρίσι, των Docklands στο Λονδίνο,
του Kop van Zuid στο Ρότερνταμ και αλλού. Στην Αθηνα η μόνη νομοθετική βάση σε
τέτοιες δραστηριότητες έχει δοθεί με τον νόμο 2052/92 με τον οποίο δημιουργούνται
4 « κέντρα χωροταξικών ενοτήτων» στο Μαρούσι, το Μενίδι, το Χαϊδάρι και το
Αεροδρόμιο του Ελληνικού, όπου διατίθεται δημόσια γη. Οι περιοχές αυτές
εξυπηρετούνται από μεγάλες οδικές αρτηρίες της πρωτεύουσας όπου μπορεί κανείς
σήμερα με άνεση να διακρίνει την εγκατάσταση και κυριαρχία υπερτοπικών
διοικητικών – χρηματιστικών λειτουργιών και εμπορίου , όπως η Κηφισίας . η
Βουλιαγμένης, η Συγγρου κα.

ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΛΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ

ΔΡΟΜΟΛΟΓΗΘΕΙ

Οσα αναφερθηκαν μεχρι τωρα ηταν αυτά που μας κινητοποιησαν στο να
αναζητησουμε καποια σημαδια που να υποδηλωνουν την υπαρξη μιας τετοιας
πορειας. Ετσι βρηκαμε ότι εχουν δρομολογηθει:

«Μητροπολιτικο Παρκο Ελληνικου»

* «Επιχειρηματικό Κέντρο» σε έκταση 78.000 τ.μ., το οποίο θα έχει χαρακτήρα

πολεοδομικού κέντρου με υψηλά κτίρια διοίκησης, γραφείων, καθώς και κοινωφελών
και πολιτιστικών λειτουργιών.

* 3 κτιριακά συγκροτήματα σε περιοχές γενικής κατοικίας συνολικής έκτασης

114.000 τ.μ., με δυνατότητα κατασκευής τριώροφων και υψηλών κτιρίων.

* 1 κτιριακό συγκρότημα σε περιοχή αμιγούς κατοικίας έκτασης 74.000 τ.μ., με

δυνατότητα κατασκευής έως τετραώροφων κτιρίων.

* Τουριστικές εγκαταστάσεις (δηλ. ξενοδοχειακό συγκρότημα) στην περιοχή του

λεγόμενου «Ολυμπιακού Κέντρου Ιστιοπλοΐας» έκτασης 5.000 τ.μ., με δυνατότητα
κατασκευής και υψηλών κτιρίων.

* Χρήσεις τουρισμού, αναψυχής και πολιτισμού στην περιοχή του πρώην δυτικού
αερολιμένα, σε προνομιακή έκταση 29.000 τ.μ., με πρόσβαση στην παραλιακή ζώνη
και το Αθλητικό Κέντρο Αγ. Κοσμά, με δυνατότητα κατασκευής έως τριώροφων
κτιρίων.

Τι αποκρύπτει το ΥΠΕΧΩΔΕ

Από όσα αναφέρονται παραπάνω προκύπτει ότι στο φερόμενο ως «Μητροπολιτικό

Πάρκο Ελληνικού», προγραμματίζεται να δομηθούν κτιριακές εγκαταστάσεις σε
εκτάσεις 300.000 τ.μ. (300 στρ.). Ωστόσο, το ΥΠΕΧΩΔΕ αποκρύπτει ότι τα 300 στρ.
θα αποτελούν μέρος μόνο των δομημένων εγκαταστάσεων, εφόσον
προγραμματίζονται σε κάθε οικιστικό συγκρότημα (από τα 7 που προβλέπονται)
πολυώροφα κτίρια 3, 4 ή και παραπάνω ορόφων, χωρίς να προσδιορίσει το σύνολο
των ορόφων και το μέγιστο ύψος.

Αν λάβουμε υπ' όψιν ότι η συνολική έκταση του «Μητροπολιτικού Πάρκου

Ελληνικού» είναι 5.300 στρ., στα οποία προστίθενται η έκταση του Γκολφ Γλυφάδας
(500 στρ.) καθώς και ο χώρος που προκύπτει από την υπογειοποίηση της παραλιακής
λεωφόρου Ποσειδώνος (700 στρ.), τότε η απάτη που επιχειρεί το ΥΠΕΧΩΔΕ μπορεί
να λάβει ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις. Δεδομένου ότι ο Συντελεστής Δόμησης θα
είναι 0,25, αυτό σημαίνει ότι αν ως «πάρκο» υπλογίζονται 5.300 στρ., θα μπορούν να
δομηθούν συνολικά 1.325 στρ. (και όχι 300 στρ. όπως εμφανίζει παραπλανητικά το
ΥΠΕΧΩΔΕ). Και αυτό είναι η καλύτερη εκδοχή. Γιατί αν ως «πάρκο» θεωρηθούν
6.500 στρ., θα μπορούν να δομηθούν μέχρι και 1.625 στρ. (ή 1.650.000 τ.μ.)!

Στον Φαληρικό όρμο υπάρχουν δύο μεγάλες ενότητες. Στον παλιό Ιππόδρομο
εκχωρήθηκε έκταση στο ίδρυμα Νιάρχου που θα αναλάβει τη χρηματοδότηση των
έργων για τη νέα στέγη της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Λυρικής Σκηνής. Ο διεθνής
αρχιτεκτονικός διαγωνισμός αναμένεται να προκηρυχθεί μέσα στους επόμενους
μήνες, ενώ στο παραλιακό μέτωπο βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία για τη
μετατροπή του κτιρίου του τάε κβον ντο σε συνεδριακό κέντρο 4.000 θέσεων.

Στο Μαρούσι βρίσκονται σε εξέλιξη οι εργασίες για τη μετατροπή του

συγκροτήματος του Ολυμπιακού Κέντρου Ραδιοτηλεόρασης σε εμπορικό κέντρο,
αλλά και μουσείο ολυμπιακών Αγώνων.

Στον Ελαιώνα θεσμοθετούνται χρήσεις από το νέο γήπεδο του ΠΑΟ έως το
δημαρχείο της πρωτεύουσας, χωρίς να έχει παρουσιαστεί συνολικό σχέδιο ανάπτυξης
μιας περιοχής που βρίσκεται στη σκιά της Ακρόπολης.

Οι δικαστικές περιπέτειες του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης έληξαν και πρόκειται να

ξεκινήσουν τα έργα ανάπλασης στο παλιό κτίριο «Φιξ» στη Συγγρού. Εργο του
πρωτοπόρου Τάκη Ζενέτου, θεωρείται υπόδειγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής της
πρώτης μεταπολεμικής περιόδου. Σήμερα, πάντως, είναι το πιο κακοποιημένο κτίριο
της πρωτεύουσας.

Περιορισμένης κλίμακας είναι και οι ιδιωτικής κλίμακας παρεμβάσεις. Εξαίρεση που

επιβεβαιώνει τον κανόνα είναι η κίνηση μεγάλης κατασκευαστικής εταιρείας να
οικοδομήσει κτιριακό συγκρότημα στο Μεταξουργείο, μια υποβαθμισμένη γειτονιά.
Το πείραμα έχει ενδιαφέρον γιατί είναι πρώτη φορά που ένα ιδιωτικό κτίριο καλύπτει
ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο. Μένει όμως να αποδειχθεί αν το έργο, που θα
ολοκληρωθεί τους επόμενους μήνες, θα αποτελέσει «μαγιά» για την ανάδειξη ενός
υποβαθμισμένου κομματιού του ιστορικού κέντρου.