487

Jerzy Antoni URASKI

*
Mariusz GACZEK
**




OBCIENIA RODOWISKOWE WEDUG EUROKODW



1. Wstp

Z dniem 31 marca 2010 roku zostay oficjalnie wycofane dotychczasowe normy
oddziaywa rodowiskowych (przede wszystkim klimatycznych), zamiast nich maj by
stosowane wczeniej opublikowane trzy Eurokody: obcienie niegiem [1], oddziaywania
wiatru [2] i oddziaywania termiczne [3]. Informacje dotyczce wspczynnikw
czciowych (czciowych wspczynnikw bezpieczestwa) i kombinacji obcie s
podane w Eurokodzie podstawowym [4]. Wszystkie Eurokody zostay przywoane
w Rozporzdzeniu Ministra Infrastruktury [5], s zatem uwaane za obowizujce. Jednake
zgodnie z postanowieniem tego Rozporzdzenia Eurokody mog by stosowane wwczas,
gdy cay projekt jest wedug nich wykonany.
W marcu 2010 roku odbyo si spotkanie w Polskim Komitecie Normalizacyjnym na
temat stosowania Eurokodw. W Notatce [6] z tego spotkania napisano, e mimo wycofania
dotychczasowych Polskich Norm znajduj si one w Archiwum PKN do ewentualnego
wykorzystania.
Dotychczas brak Eurokodu dotyczcego oblodzenia konstrukcji. Jest planowane
przyjcie normy ISO [7] jako Eurokodu, lecz nie jest jasne, kiedy to nastpi i w jakiej
formie, dosownej czy w jaki sposb zmienionej.
Celem referatu jest przedstawienie trzech wymienionych norm, w tym podanie
przykadw ustalania obcienia wiatrem budynkw. Wicej informacji o charakterze
historycznym i porwnawczym podano wczeniej [8].

*
dr hab. in., Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa
**
dr in., Instytut Konstrukcji Budowlanych, Politechnika Poznaska

488

2. Obcienie niegiem

W padzierniku 2005 r. zostao opublikowane polskie wydanie normy europejskiej [1].
Skada si na nie Eurokod, przetumaczony bez adnych zmian, i zacznik krajowy [9].
Nowe wartoci charakterystyczne, podane w zaczniku krajowym, wzbudziy zastrzeenia
po katastrofie hali MTK w Chorzowie [10], lecz nie zostay zmienione [11, 12].
W Eurokodzie warto charakterystyczna obcienia niegiem dachu jest przedstawiona
wzorem
w trwaej i przejciowej sytuacji obliczeniowej

s =
i
C
e
C
t
s
k
(1)

w wyjtkowej sytuacji obliczeniowej, w ktrej obcienie niegiem jest traktowane jako
oddziaywanie wyjtkowe

s =
i
C
e
C
t
s
Ad
(2)

w wyjtkowej sytuacji obliczeniowej, w ktrej wyjtkowe zaspy niene traktuje si jako
oddziaywanie wyjtkowe i stosuje si zacznik B

s =
i
s
k
(3)

We wzorach tych:

i
wspczynnik ksztatu dachu,
C
e
wspczynnik ekspozycji,
C
t
wspczynnik termiczny,
s
k
warto charakterystyczna obcienia niegiem gruntu,
s
Ad
-

warto obliczeniowa wyjtkowego obcienia niegiem gruntu.
Warto obliczeniow wyjtkowego obcienia niegiem gruntu uzyskuje si mnoc
warto charakterystyczn przez wspczynnik wyjtkowego obcienia niegiem. Podano
zalecan warto tego wspczynnika C
esl
= 2,0.
Jeeli przyj C
e
= 1,0 oraz C
t
= 1,0 to wzr (1) staje si tosamy ze wzorem podanym
w dotychczasowej normie polskiej [13], inne s tylko oznaczenia.
W porwnaniu z poprzedni norm ISO, a wic i z norm polsk [13], w normie
europejskiej zmniejszono obcienie jednej poaci dachu dwupoaciowego, przy
nierwnomiernym rozkadzie niegu i nieco zmieniono rozkad niegu na dachu walcowym.
Wprowadzono dodatkowe ukady obcie, ktre wzbogacaj liczb rnych przypadkw
obcienia miejscowego (nawisy, zaspy przy attykach i na przybudwce) jednak maj one
przede wszystkim zastosowanie w wyjtkowych sytuacjach obliczeniowych. Sytuacje
wyjtkowe, wprowadzone gownie na wniosek Francji, gdzie zdarzay si w przeszoci
nadzwyczaj obfite, wyjtkowe opady niegu, podzielono na trzy przypadki:
1) wyjtkowe opady, lecz brak wyjtkowych zamieci,
2) wyjtkowe zamiecie przy braku wyjtkowych opadw,
3) wyjtkowe zamiecie przy wyjtkowych opadach.
Metoda wyznaczania obcienia niegiem gruntu w zalenoci od wysokoci
nad poziomem morza jest do zoona. Powoduje m.in. drobiazgowe zrnicowanie
wartoci charakterystycznych w zakresie niewielkich wysokoci, np. do 300 m npm.

489

Takiego zrnicowania nie ma w polskim zaczniku krajowym normy [1], w ktrym
stae wartoci obcienia niegiem gruntu podano dla obszarw pooonych na wysokoci
do 300 m npm.
W polskim zaczniku krajowym do normy europejskiej podano nowe wartoci
charakterystyczne obcienia niegiem gruntu. Zostay one wyznaczone w wyniku analizy
danych pomiarowych ciaru pokrywy nienej, wartoci maksymalnych rocznych
(zimowych) ze 115 stacji i posterunkw meteorologicznych w Polsce z lat 1950/51
1999/2000 [14]. Do obliczania wartoci charakterystycznych zastosowano rozkad
prawdopodobiestwa wartoci ekstremalnych Gumbela. Przyjto nastpujce zasady
postpowania [9]:
Wartoci charakterystyczne musz mie okres powrotu 50 lat, zgodnie
z wymaganiami normy europejskiej.
Jeeli bdzie to moliwe to przynajmniej na pewnych obszarach Polski naley
pozostawi dotychczasowe wartoci charakterystyczne obcienia niegiem gruntu.
W strefach nizinnych przyjto rednie wartoci niegiem obcienia w strefie.
Wartoci z poszczeglnych stacji nie powinny si rni od wartoci redniej wicej
ni w granicach 15 % (w nielicznych przypadkach rni si nieco wicej).
W grach przyjto rwnania regresji, liniowej w strefach 1 i 3, a wykadniczej
w strefie 5.
Na terenach nizinnych, poniej 300 m npm, przyjto nastpujce wartoci strefowe: 0,7;
0,9; 1,2 i 1,6 kN/m
2
. Dwie pierwsze s takie jak w dotychczasowej normie.
Zasig terytorialny nowej strefy 1 (Dolny lsk, Ziemia Lubuska) obejmuje cz dawnej
strefy 1. Ta sama warto charakterystyczna to skutek niedokadnej oceny obcienia
niegiem dokonanej poprzednio z uyciem wysokoci pokrywy nienej, co wzbudzio
wtpliwoci [10]. Zasig terytorialny obecnej strefy 2 jest inny ni dotychczasowej.
Strefy 1 i 3 obejmuj zarwno tereny pooone poniej jak i powyej 300 m nad
poziomem morza. W strefie 1 powyej 300 m npm le Sudety., w strefie 3 Karpaty
(z wyjtkiem Tatr, ktre nale do strefy 5), a take Jura Krakowsko Czstochowska
i Gry witokrzyskie.
Now map stref przedstawiono na rys. 1, a wartoci charakterystyczne w tabl. 1.
Z wyjtkiem strefy 1 i niewielkiego obszaru strefy 2 nowe wartoci charakterystyczne s
wiksze od poprzednich o ok. 30 do ok. 70 %. Mog si jednak znale niewielkie obszary,
pooone na Przedgrzu Sudeckim, w dotychczasowej strefie IV, na ktrych nowe wartoci
obcienia niegiem gruntu s mniejsze ni dotychczasowe. Wynika to z rnicy midzy
poprzedni a obecn metod wyznaczania granic wartoci obcienia niegiem na terenach
grskich i podgrskich. Poprzednio podano granic, wyznaczon w sposb przybliony lini
ukow, na poudnie od ktrej, niezalenie od wysokoci nad poziomem morza, powinno
by Q
k
0,9 kN/m
2
. Wewntrz tej strefy znajduj si miejscowoci pooone na wysokoci
A < 300 m npm, a zatem w tych miejscowociach jest obecnie s
k
= 0,7 kN/m
2
(tablica 1)
albowiem wartoci s
k
= 0,7 kN/m
2
i s
k
> 0,7 kN/m
2
oddziela obecnie nie granica stref I i IV
lecz warstwica 300 m npm, ktra nie pokrywa si z t dotychczasow granic.
Wyznaczanie granic stref wie si bowiem niekiedy z koniecznoci rozstrzygnicia
rnych problemw.
W przypadku obcienia niegiem ich przyczyn jest silne zrnicowanie wartoci
obcienia na niektrych, niewielkich obszarach. Niektre stacje meteorologiczne
zarejestroway znacznie wiksze wartoci obcienia ni stacje ssiednie, wartoci
prognozowane s wic te wiksze ni wartoci przypisane strefie, w ktrej dana stacja ley.

490

S to przede wszystkim stacje peryferyjne, w pobliu granic pastwa, jak Dynw,
Midzylesie, Suwaki, Tomaszw Lubelski i Zgorzelec, trudno wic dla nich wydziela
oddzielne strefy. Wartoci charakterystyczne z tych stacji s podane w innych publikacjach
[8, 9, 14].
Due wartoci charakterystyczne, przekraczajce warto strefow, oszacowano take na
stacjach Gdask - Rbiechowo i w Supsku, natomiast prawdopodobnie zbyt du warto
podano dla Powila, tam jednak brak stacji. Najblisze znajduj si w Elblgu
i w Prabutach.
W zaczniku krajowym podano wzr na wspczynnik zmiennoci wartoci
maksymalnych rocznych obcienia niegiem gruntu, pozwalajcy na przeliczenie, wedug
normowego wzoru (D.1), wartoci charakterystycznych z okresu powrotu 50 lat na inny
(mimo zgaszanych zastrzee [10] wzr ten jest poprawny [11]), a take wzr
na wspczynnik termiczny C
t
(wedug normy ISO [15]).


Rys. 1. Podzia Polski na strefy obcienia niegiem gruntu wg [1]

Tablica 1. Wartoci charakterystyczne obcienia niegiem gruntu w Polsce wg [1]
Strefa s
k
, kN/m
2

1 0,007A 1,4; s
k
0,70
2 0,9
3 0,006A 0,6; s
k
1,2
4 1,6
5 0,93exp(0,00134A); s
k
2,0
UWAGA: A = Wysoko nad poziomem morza (m)

W normie podano ukady obcienia i wartoci wspczynnika dla kilku
podstawowych ksztatw dachu. S to dachy jedno i dwuspadowe, dachy wielospadowe
(pilaste) i walcowe; podano ukady obcienia dla dachw przylegajcych do wyszych
budynkw, a take dla dachw z attykami i przeszkodami innymi ni attyki. Podano take

491

sposb obliczania obcienia dachu od nawisw nienych i obcienia barierek
przeciwnienych (przeciw zelizgowych).
Mona wyrni dwa gwne przypadki obcienia: obcienie rwnomiernie
rozoone, o staej wartoci wspczynnika ksztatu dachu i obcienie nierwnomiernie
rozoone, przede wszystkim pod wpywem wiatru. Do oblicze dachu jednospadowego
(jednopoaciowego) oraz dachw dwuspadowych o nachyleniu poaci do 15
0
przyjmuje si
obcienie rwnomiernie rozoone, o jednej wartoci wspczynnika ksztatu dachu
= 0,8. Pomiary wykonane po katastrofie hali MTK w Chorzowie wykazay, e w pewnych
sytuacjach moe by > 1,0 [16]. Poniewa w normie europejskiej nie przewidziano
dotychczas takich wartoci w Zmianie do polskiej normy [17] wprowadzono warto
C
e
= 1,2 dla dachw osonitych od wiatru przez ssiadujce z nimi wysze budynki lub
wysokie drzewa.
W wikszoci przypadkw podane ukady obcienia s takie same jak
w dotychczasowej normie polskiej, poniewa wykorzystano to samo rdo, norm
ISO [15].

3. Oddziaywanie wiatru

Europejska norma oddziaywa wiatru, wraz z zacznikiem krajowym, zostaa
zatwierdzona we wrzeniu 2008 roku [2]. Rni si ona znacznie od dotychczasowej normy
polskiej.
Model obliczeniowy obcienia wiatrem w normie europejskiej charakteryzuje si
nastpujcym ujciem:
Podstawow wartoci prognozowan, zalen od warunkw klimatycznych,
jest rednia 10 minutowa prdko wiatru, nazywana wartoci podstawow bazowej
prdkoci wiatru.
Obcienie wiatrem konstrukcji w miejscu jej lokalizacji wyznacza si przeliczajc
podstawow warto bazow cinienia prdkoci na warto szczytow (chwilow)
w funkcji wysokoci nad poziomem gruntu. Dokonuje si tego uwzgldniajc
intensywno turbulencji, zalen od rodzaju terenu i wysokoci nad nim.
Podano 5 kategorii terenu. Kategorie II, II i IV odpowiadaj opisowo rodzajom
terenu A, B i C w normie polskiej [2]. Kategoria 0 charakteryzuje otwarte morze,
kategoria I za rozlegy teren cakowicie otwarty.
Zaleno prdkoci od wysokoci nad terenem podano w postaci wzoru
logarytmicznego.
Obcienie wiatrem oblicza si przyjmujc warto chwilow cinienia prdkoci,
zwan wartoci szczytow.
Warto szczytow cinienia prdkoci stosuje si zarwno do oblicze cinienia
wywieranego na element ciany osonowej jak i na ca konstrukcj non budowli.
W tym drugim przypadku jednak, redukuje si warto szczytow uwzgldniajc
brak korelacji wartoci chwilowych na obszarze caej budowli, za pomoc
wspczynnika rozmiarw c
s
, a take zwiksza, uwzgldniajc waciwoci
dynamiczne budowli za pomoc wspczynnika dynamicznego c
d
. Iloczyn obydwu
wspczynnikw, c
s
c
d
, nazwany wspczynnikiem konstrukcyjnym, zawiera si
zwykle w do wskim zakresie od 0,85 do 1,10. W zaczniku D do normy podano
wykresy wspczynnika c
s
c
d
dla kilku typw budowli w zalenoci od ich
rozwizania konstrukcyjnego i gwnych wymiarw. Obliczenia wykonano jednak

492

dla prdkoci bazowej v
b
= 28 m/s, ktra w naszych warunkach klimatycznych
praktycznie nie wystpuje.
Podano obszerne zestawienia wspczynnikw cinienia zewntrznego dla rnych
budowli, wzite z wielu norm, przede wszystkim z normy brytyjskiej i niemieckiej
oraz z normy Europejskiej Konwencji Konstrukcji Metalowych, a take z wielu
publikacji. Byy one uzyskane z bada, w ktrych w rny sposb odwzorowano
struktur wiatru.
Podano 5 zacznikw dotyczcych:
o Zacznik A: wpyw terenu ilustracje kategorii terenu, zasady kwalifikacji
terenu wok rozpatrywanej budowli (rozbieg), wpyw rzeby terenu
(pojedynczych wzgrz i skarp).
o Zaczniki B i C: dwie procedury obliczania wspczynnika konstrukcyjnego.
o Zacznik D: wykresy wspczynnika konstrukcyjnego dla kilku rodzajw
konstrukcji.
o Zacznik E: formy niestatecznoci aeroelastycznej, w tym drgania wywoane
wzbudzaniem wirowym.
o Zacznik F: uproszczone metody wyznaczania charakterystyk dynamicznych
konstrukcji.
Cinienie wiatru dziaajce na powierzchnie zewntrzne przedstawia wzr

( )
pe e p e
c z q w =

a na powierzchnie wewntrzne wzr

( )
pi i p i
c z q w =

Obcienie si skupion jest przedstawione za pomoc wzoru

( )
ref e p f d s w
A z q c c c F =
(4)



(5)



(6)
We wzorach tych:
( )
e p
z q warto szczytowa cinienia prdkoci wiatru do oblicze cinienia
zewntrznego,
( )
i p
z q warto szczytowa cinienia prdkoci wiatru do oblicze cinienia
wewntrznego,
pe
c
wspczynnik cinienia zewntrznego,
pi
c
wspczynnik cinienia wewntrznego,
f
c
wspczynnik siy aerodynamicznej, np. oporu aerodynamicznego,
d s
c c
wspczynnik konstrukcyjny,
d
c
wspczynnik dynamiczny,
s
c
wspczynnik rozmiarw,
e
z
wysoko odniesienia do oblicze cinienia zewntrznego,
i
z
wysoko odniesienia do oblicze cinienia wewntrznego,
ref
A
powierzchnia odniesienia.


493

Warto szczytowa cinienia prdkoci jest wyraona wzorem

( ) ( ) [ ] ( ) ( ) z v z I z q
m v p
2
2
1
7 1 + =

gdzie:
v
m
(z) warto rednia prdkoci wiatru,
gsto powietrza,
I
v
(z) intensywno turbulencji,
z wysoko nad poziomem gruntu.
(7)






Warto rednia prdkoci wiatru jest przedstawiona w postaci

( ) ( ) ( )
b o r m
v z c z c z v =
gdzie:
v
b
warto bazowa prdkoci wiatru (take rednia 10 minutowa),
c
r
(z) wspczynnik chropowatoci terenu,
c
0
(z) wspczynnik rzeby terenu (orografii),
z jak wyej.
(8)






Za pomoc wspczynnika chropowatoci uwzgldnia si zaleno prdkoci wiatru
od rodzaju terenu i wysokoci nad nim; za pomoc wspczynnika rzeby terenu uwzgldnia
si wpyw skarp lub pojedynczych wzniesie na prdko wiatru.
Bazowa prdko wiatru jest wyraona wzorem

0 , b season dir b
v c c v =

gdzie:
v
b,0
podstawowa warto bazowa prdkoci wiatru (take rednia 10 minutowa),
c
dir
wspczynnik kierunkowy,
c
season
wspczynnik pory roku (sezonowy).
(9)





Za pomoc wspczynnika kierunkowego uwzgldnia si zaleno bazowej prdkoci
wiatru od jego kierunku, wspczynnik sezonowy stosuje si do oblicze konstrukcji
tymczasowych albo znajdujcych si w stadium budowy, jeeli w obliczeniach mona
uwzgldni por roku (miesic). Zaleca si stosowanie wartoci c
season
= 1,0; warto
ta moe by zmieniona w zaczniku krajowym.
Warto podstawowa bazowej prdkoci wiatru, v
b,0
, jest wartoci charakterystyczn,
redni 10 minutow, niezalen od kierunku wiatru i pory roku, na wysokoci 10 m nad
poziomem gruntu, w otwartym terenie wiejskim o niskiej rolinnoci, jak trawa,
i o pojedynczych przeszkodach oddalonych od siebie przynajmniej na odlego ich 20
wysokoci. Jest to teren oznaczony w normie europejskiej jako teren kategorii II, okrelany
w skrcie jako otwarty, rolniczy, wedug normy polskiej jest to teren A, a warto
podstawowa bazowej prdkoci wiatru ma cechy wartoci charakterystycznej wg normy
polskiej. Teren kategorii II jest podstawowym terenem odniesienia.
Zastosowanie terenw kategorii III i IV jest ograniczone przez wymagany promie
zabudowy lub zadrzewienia, pod wiatr, w kierunku, z ktrego prdko wiatru ma by brana
pod uwag. W Zaczniku A do normy [17] podano w tablicach odpowiednie warunki.
Na przykad, aby budynek o wysokoci 50 m, zlokalizowany na terenie kategorii III,

494

mg by rozpatrywany jako znajdujcy si na takim terenie, teren ten musi si rozciga na
odlego 30 km od rozpatrywanego budynku pod wiatr. W przypadku terenu IV,
miejskiego, budynek o wysokoci 15 m musi by otoczony przez zabudow miejsk
w promieniu 20 km. S to wymagania bardzo ostrone, nie spotykane w innych normach,
oprcz brytyjskiej. Jednake dopuszczono podanie innych warunkw w zaczniku
krajowym.

Wspczynnik konstrukcyjny, wystpujcy we wzorze (6) jest wyraony wzorem

( )
( )
s v
s v p
d s
z I
R B z I k
c c
+
+ +
=
7 1
2 1
2 2

(10)

Licznik wzoru (10) ma posta analogiczn do postaci wzoru na wspczynnik dziaania
poryww wiatru w dotychczasowej normie polskiej. Wyraenia B
2
i R
2
ujmuj poza
rezonansow (background B) i rezonansow (R) cz odpowiedzi konstrukcji,
analogicznie do wspczynnikw k
b
i k
r
. W normie europejskiej s one jednak bardziej
szczegowo wyznaczane. Intensywno turbulencji I
v
(z
s
) jest tu wyniesiona przed
pierwiastek. Poniewa we wzorze na cinienie prdkoci suma redniej prdko wiatru
i wartoci fluktuacyjnej jest podniesiona do kwadratu to po przeniesieniu kwadratu wartoci
redniej przed nawias i pominiciu trzeciego czonu w nawiasie jako maego pozostaje
wspczynnik 2k
p
. Przeliczajc redni 10 minutow warto prdkoci wiatru na warto
szczytow przyjmuje si k
p
= 3,5. Std wynika wspczynnik liczbowy 7 we wzorze (7).
Wyznaczajc odpowied dynamiczn oblicza si wspczynnik wartoci szczytowej
k
p
z tego samego wzoru, z ktrego oblicza si wspczynnik wedug normy polskiej.
Zwykle uzyskuje si 3,2 < 4.
W normie podano, e mona przyjmowa c
s
c
d
= 1,0 jeeli:
wysoko budynku jest mniejsza ni 15 m,
elementy cian osonowych i dachu maj czstotliwo drga wasnych n > 5 Hz,
budynki ramowe maj wysoko do 100 m, a ich wymiar w linii wiatru jest 4 razy
wikszy ni wysoko,
kominy o przekroju koowym o H < 60 m maj smuko H/D < 6,5.
Ten model obcienia wiatrem porywistym odnosi si do silnego wiatru wywoanego
gbokim niem atmosferycznym. W czasie takiego wiatru, nazywanego take sztormowym
lub synoptycznym, fluktuacje prdkoci chwilowych wok wartoci redniej maj charakter
stacjonarnego procesu stochastycznego (pomija si tu wtpliwoci co do susznoci tego
zaoenia).
W zacznikach B i C s podane dwie metody obliczania wspczynnika
konstrukcyjnego. W normie podano (p. 6.3.1(1)), e rnice midzy wynikami uzyskanymi
tymi dwiema metodami nie przekraczaj ok. 5 %.
W normie podano take dwie metody obliczania odpowiedzi konstrukcji smukych
na wzbudzanie drga wywoywane odrywaniem si wirw (wzbudzanie wirowe). Podano,
e metoda 2, dajca wiksze wartoci amplitudy drga konstrukcji wspornikowych
w paszczynie prostopadej do redniego kierunku wiatru, ma zastosowanie w regionach
o niskiej temperaturze powietrza w warunkach maej turbulencji przepywu. Ostatnie
dowiadczenia wskazuj jednak, e te warunki nie musz by spenione aby wystpiy silne
drgania w poprzek redniego kierunku wiatru [18].

495

Zacznik krajowy zawiera inne ni dotychczas wartoci charakterystyczne prdkoci
wiatru (tablica 2) i cinienia prdkoci (tablica 3) [2]. Podzia Polski na strefy obcienia
wiatrem pozostaje prawie cakowicie dotychczasowy, lecz z nieco inn jego interpretacj.
Zalenoci prdkoci wiatru od wysokoci nad poziomem gruntu podano w postaci wzorw
potgowych zamiast logarytmicznych.

Tablica 2. Wartoci podstawowe bazowej prdkoci wiatru w zaczniku krajowym do [2]
A wysoko nad poziomem morza
Strefa
v
b,o
, m/s v
b,o
, m/s
A 300 m A > 300 m
I 22 22 [1 + 0,0006 (A - 300)]
II 26 26
III 22 22 [1 + 0,0006 (A - 300)]


Tablica 3. Wartoci podstawowe bazowego cinienia prdkoci wiatru
w zaczniku krajowym do [2], A wysoko nad poziomem morza
Strefa
q
b,o

(kN/m
2
)
q
b,o

(kN/m
2
)
A 300 m A> 300 m
I
0,30
( ) [ ]
2
300 0006 , 0 1 30 , 0 + A
II 0,42
0,42
III 0,30
( ) [ ]

+
A
A
A
20000
20000
300 0006 , 0 1 30 , 0
2


W strefie I zwikszono warto charakterystyczn prdkoci wiatru z 20 do 22 m/s,
oszacowanej na stacjach meteorologicznych lecych na paskim, rwnym terenie, jak
Warszawa i Pozna [19]. W strefie II zwikszono warto prdkoci wiatru do 26 m/s
w wyniku ostatnich bada i analiz [19]. Nie wprowadzono dwch podstref nad samym
morzem, gdy zwikszenie prdkoci w tych miejscach jest wynikiem zastosowania
kategorii terenu 0 oraz I [2].
W strefie III prdko wiatru jest podana w postaci liniowej zalenoci od wysokoci
nad poziomem morza. W obliczeniach, przyjmujc podstawow warto bazow cinienia
prdkoci naley uwzgldni spadek gstoci powietrza wraz ze wzrostem wysokoci
nad poziomem morza, podany w postaci dodatkowego czonu w tablicy 3 [2, 19].
W strefie II, poza wierzchokiem Wierzycy, nie ma miejscowoci pooonych powyej
300 m npm. Takie obszary znajduj si w strefie I (Gry witokrzyskie, Jura Krakowsko
Czstochowska). Ze wzgldu na to, e s to wzniesienia stosunkowo niewysokie
w obliczeniach mona nie uwzgldnia spadku gstoci powietrza z wysokoci
nad poziomem morza.

496


Rys. 2. Podzia Polski na strefy obcienia wiatrem wedug zacznika krajowego [2]

W strefach I i III, do wysokoci 300 m npm wartoci charakterystyczne podstawowej
prdkoci bazowej s takie same, rni si jednak wartoci wspczynnika kierunkowego
(tablica 4). Na tym polega wspomniana wyej nieco inna interpretacja dotychczasowego
podziau kraju na strefy.

Tablica 4. Wartoci wspczynnika kierunkowego c
dir
w zaczniku krajowym
do normy europejskiej [2]
Strefa
Kierunek wiatru (sektor)
0
0
30
0
60
0
90
0
120
0
150
0
180
0
210
0
240
0
270
0
300
0
330
0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
I 0,8 0,7 0,8 0,9 1,0 0,9
II 1,0 0,9 0,8 0,7 0,8 0,9 1,0
III 0,8 0,7 0,9 1,0

4. Przykady oblicze obcienia wiatrem budynkw

Podano dwa przykady, w ktrych wykorzystano obliczenia wedug artykuu [20].
Poniej przedstawiono algorytm postpowania przy wyznaczaniu obcienia wiatrem.


497

Zacznik krajowy NA Zaczniki normowe
Sprawd zakres stosowania normy
1.1(2), 1.1(11) i (12), UWAGA w 6.3.3(2)
Zasadnicza tre normy
Sprawd postanowienia krajowe
NA.1
Okrel warto podstawow
bazowej prdkoci wiatru, v
b,0
Okrel stref obcienia wiatrem
Przyjmij prdko wiatru
Rysunek NA.1
Tablica NA.1
v
b,0
Oblicz bazow prdko wiatru, v
b
4.2(2)
Przyjmij wartoci wspczynnika
kierunkowego,
i sezonowego,
c
c
dir
season
Tablica NA.2
NA.4
Oblicz bazowe cinienie prdko, q
b
4.5 (wzr 4.10)
Ustal kategori terenu dla
rozpatrywanego kierunku wiatru
4.3.2(2)-(4), Tablica 4.1
Wybierz kategori
chropowatoci terenu,
na ktrym znajduje si budynek
A.1, A.2
Ustal wysokoci odniesienia
do oblicze cinienia zewntrznego
z
e
7, 8.3.1(6)
Sprawd postanowienia krajowe
NA.1
Uwzgldnij postanowienia
krajowe
NA.7, NA.16
W razie potrzeby uwzgldnij
wpyw budowli ssiednich
A.4, A.5
1
Ustal lokalizacj ogln (region,
miejscowo) i szczegow (w stosunku
do stron wiata) rozpatrywanego budynku
Ustal wymiary , , odpowiednio
do rozpatrywanego kierunku wiatru
b d

1.7
Ustal wysoko odniesienia
do oblicze cinienia wewntrznego
z
i
7.2.9
Uwzgldnij postanowienie
krajowe
NA.12
Ustal wysoko konstrukcji, h
7
Okrel sytuacj obliczeniow
2


Rys. 3. Algorytm postpowania przy wyznaczaniu obcienia wiatrem budynku



498

Zacznik krajowy NA Zaczniki normowe Zasadnicza tre normy
1
Wybierz metod obliczania
wartoci szczytowej cinienia prdkoci
Postpowanie moliwe
tylko jeeli = 1,0 c
o
Oblicz wspczynnik terenu, k
r
4.3.2 (wzr 4.5)
NA
EN
Oblicz wspczynnik ekspozycji,
, na wysokociach
= oraz = ;
jeli < przyjmij z =
c
e
(z)
Tablica NA.3
z z z z
z z z
e i
min min
Oblicz wspczynnik chropowatoci,
na wysokociach = oraz =
c z
r
( )
4.3.2 (wzory 4.4)
z z z z
e i
Oblicz redni prdko wiatru,
na wysokociach = oraz =
v z
m
( )
4.3.1 (wzr 4.3)
z z z z
e i
Oblicz intensywno turbulencji,
na wysokociach = oraz =
I z
v
( )
4.4 (wzory 4.7)
z z z z
e i
Oblicz szczytowe cinienie prdkoci,
, na wysokociach = oraz = q z
p
( )
4.5 (wzr 4.8)
z z z z
e i
Wybierz rodzaj oddziaywania wiatru
do dalszych oblicze
5.1
Cinienie wiatru
na powierzchnie
5.2
3 2
Siy oddziaywania
wiatru
5.3
Ustal czy budynek ma by zlokalizowany
na stoku klifu, skarpy, pojedynczego
wzniesienia lub acucha wzgrz
Sprawd potrzeb
uwzgldnienia rzeby terenu
(orografii)
A.3(3), A.3(4)
Przyjmij warto wspczynnika
rzeby terenu (orografii), c
o
4.3.1, 4.3.3
W razie potrzeby ustal warto
wspczynnika miejsca, , oraz
nachylenie stoku nawietrznego
i oblicz wspczynnik orografii
s
A.3


Rys. 3. Algorytm postpowania przy wyznaczaniu obcienia wiatrem budynku, cd



499

2
Okrel pole obcionej powierzchni
(z ktrego zbierane jest obcienie)
A
Na cianach i dachach
wydziel odpowiednie obszary A-J
7.2
Okrel wartoci wspczynnika
cinienia zewntrznego, c
pe
7.2
Okrel warto wspczynnika
cinienia wewntrznego, c
pi
7.2.9
Wyznacz cinienie wiatru dziaajce
na powierzchnie zewntrzne, w
e
5.2 (wzr 5.1)
Wyznacz cinienie wiatru dziaajce
na powierzchnie wewntrzne, w
i
5.2 (wzr 5.2)
W przypadku cian i dachw budynkw
ustal wymiar = min ( , 2 ) e b h
7.2
Wyznacz cinienie sumaryczne (netto)
dziaajce na cian, dach lub element
5.2(3)


Rys. 3. Algorytm postpowania przy wyznaczaniu obcienia wiatrem budynku, cd


500

3
Okrel pola rozpatrywanych
elementw powierzchni
A
ref
Okrel warto
wspczynnika konstrukcyjnego c c
s d
6.2, 6.3 (wzr 6.1)
Wyznacz wywoywan przez wiatr si
dziaajc po stronie zewntrznej
F
w,e
5.3 (wzr 5.5)
Wyznacz cinienie wewntrzne
na element powierzchni na wysokoci
w
i
i
z
5.2 (wzr 5.2)
Wyznacz wywoywan przez wiatr si
dziaajc po stronie wewntrznej
F
w,i
5.3 (wzr 5.6)
W wymaganych przypadkach okrel
wspczynnik tarcia i powierzchni c A
fr fr
7.5 (tablica 7.10, rys. 7.22)
Wyznacz cinienie zewntrzne
na element powierzchni na wysokoci
w
e
z
e
5.2 (wzr 5.1)
Wyznacz wywoywan przez wiatr
si tarcia F
fr
5.3 (wzr 5.7)
Jeli nie przyjto = 1,
oblicz wartoci , ,
wedug procedury 1 (zalecanej)
lub procedury 2
c c
k B R
s d
p
B, C


Rys. 3. Algorytm postpowania przy wyznaczaniu obcienia wiatrem budynku, cd

Przykad 1. Budynek na rzucie 10 m x 14 m, z dachem dwuspadowym o kcie spadku
40
o
, o wysokoci cian 4,5 m i wysokoci cakowitej h = 8,7 m. Dach z okapem sigajcym
na odlego 0,4 m od cian (rys. 4). Strefa 1 obcienia wiatrem, v
b
= 22 m/s, teren
kategorii II, rolniczy, otwarty wg [2], wysoko chropowatoci z
0
= 0,05 m. Orientacja cian
duszych: wschd zachd.
Obcienie wiatrem powierzchni zewntrznych oblicza si z wzoru (4), obcienie
powierzchni wewntrznych oblicza si z wzoru (5). Jeeli przyj, e nie ma dominujcych
otworw w przegrodach zewntrznych, to w obu przypadkach wysoko odniesienia jest
taka sama, rwna wysokoci cakowitej budynku z
e
= z
i
= h = 8,7 m.


501

3,92 m
F
F
G H J I
e
/
4
=
m


3
,
7

e
/
4
=
m


3
,
7

b

=

1
0
,
8
m

A B h

=

8
,
7
m

4
,
5
m

40
0,4m
Wiatr
e/5 = m 2,8
d = 10 m
Wiatr
A B C
d = 14 m
d = 14,8 m
d =10,8 m
b

=

1
4
,
8
m

e/10 = m 1,08
e/5 = m 2 4/5 = m e 8 d-e = m 4
e
/
4
=
m


2
,
7

e
/
4
=
m


2
,
7

e/2 = m 5,4
e/10 = m 1,48 e/10
k
a
l
e
n
i
c
a
H
H
I
I
kalenica
a) b)

Rys. 4. Budynek z Przykadu 1. Zaznaczono pola cian i dachu
wedug kierunku wiatru i normy (rys. 7.5 i 7.8 wg [2]).
Na rysunkach grnych podzia cian, na dolnych - podzia dachu

Warto szczytow cinienia prdkoci obliczy mona wedug wzorw podanych
w Eurokodzie [2] albo w Zaczniku krajowym do niego. W pierwszym przypadku naley
obliczy najpierw intensywno turbulencji z wzoru (4.7) normy [2]

( ) 194 , 0
05 , 0
7 , 8
ln
1
ln
1
0
=
|
|

\
|
=
|
|

\
|
=
z
h
h I
v

(11)

Przyjto tu k
l
= 1,0 i c
o
(z) = 1,0.

Wspczynnik chropowatoci obliczono z wzoru

( ) 98 , 0
05 , 0
7 , 8
ln 19 , 0 ln 19 , 0
0
=
|
|

\
|
=
|
|

\
|
=
z
h
h c
r

(12)

zatem warto szczytowa cinienia prdkoci wynosi

( ) ( ) [ ] ( ) [ ] [ ] [ ]
2 2 2
N/m 685 22 98 , 0 25 , 1
2
1
194 , 0 7 1
2
1
7 1 = + = + =
b r v p
v h c h I h q

q
p
(8,7) = 0,685 kN/m
2

(13)

502

Posugujc si wzorem potgowym na wspczynnik ekspozycji, podanym w Zaczniku
krajowym do Eurokodu [2] otrzymuje si

( ) 22 , 2
10
7 , 8
3 , 2
10
3 , 2
24 , 0 24 , 0
= |

\
|
= |

\
|
=
h
h c
e
(14)

oraz warto szczytow cinienia prdkoci na wysokoci odniesienia z
e
= 8,7 m
( )
2
kN/m 666 , 0 3 , 0 22 , 2 7 , 8 = =
p
q .
Wartoci obcienia, obliczane z wykorzystaniem wspczynnika ekspozycji wedug
Zacznika krajowego, s zatem mniejsze o ok. 3 % od wartoci obliczonych wedug
oryginalnych wzorw Eurokodu. Dotyczy to tylko budynku o wysokoci 8,7 m w terenie
kategorii II. W innych przypadkach rnice bd inne [18].
W dalszych obliczeniach wykorzystano wartoci szczytowe cinienia prdkoci
wyznaczone wedug Zacznika krajowego. Wyniki oblicze przedstawiono w tablicach
5 8, oddzielnie dla cian i dachu, dla dwch kierunkw wiatru: prostopadego
i rwnolegego do kalenicy. Wartoci obcienia netto, w
net,10
i w
net,1
, przedstawiaj sum
algebraiczn obcienia z dwch stron tej samej przegrody.

Tablica 5. Wspczynniki cinienia i wartoci charakterystyczne obcienia wiatrem cian
budynku z przykadu 1. Kierunek wiatru 0
o
, c
dir
= 1,0; h/d = 0,87
Wielko
Pola cian
A B D E
c
pe,10 - 1,2 - 0,8 0,783
- 0,465
c
pe,1

- 1,4 - 1,1 1,0
w
e,10 - 0,799 - 0,533 0,521
- 0,310
w
e,1 - 0,932 - 0,733 0,666
w
i
(c
pi
= 0,2)
0,133 - 0,133
w
i
(c
pi
= - 0,3)
- - - 0,200 -
w
net,10 - 0,932 - 0,666 0,721
- 0,443
w
net,1

- 1,065 - 0,866 0,866

Podzia powierzchni zewntrznych cian budynku, zgodnie z rys. 7.5 normy i dachu
dwuspadowego, wedug rys. 7.8, pokazano na rys. 4. Zgodnie z p.7.2.5 przy podziale dachu
na obszary o zrnicowanym cinieniu naley bra pod uwag wymiary dachu z okapem.
Mog one zatem nieco si rni od podziau cian. Wartoci wspczynnikw cinienia
zewntrznego i wewntrznego wzito z tablic 7.1 i 7.4a [2]. Podano skrajne wartoci
wspczynnika cinienia zewntrznego i obcienia powierzchni zewntrznych dla
elementw o powierzchni 1 m
2
i 10 m
2
. W projektowaniu konstrukcji naley je zrnicowa
w zalenoci od wielkoci pola powierzchni, z ktrego jest zbierane obcienie
przypadajce na obliczany element. Wartoci wspczynnika cinienia wewntrznego,
a wic take obcienia powierzchni wewntrznych, nie zale od rozmiarw

503

rozpatrywanych elementw, s takie same dla caej przestrzeni wewntrz budynku. Naley
je jednak rnicowa w zalenoci od kierunku dziaania si zewntrznych, tak aby z sumy
algebraicznej obcie powierzchni zewntrznej i wewntrznej uzyskiwa
najniekorzystniejszy wynik.

Tablica 6. Wspczynniki cinienia i wartoci charakterystyczne obcienia wiatrem cian
budynku z przykadu 1. Kierunek wiatru 90
o
, q
p
(8,7) = 0,330 kN/m
2
,

c
dir
= 0,7, h/d = 0,621
Wielko
Pola cian
A B C D E
c
pe,10 - 1,2 - 0,8
- 0,5
0,75
- 0,4
c
pe,1
- 1,4 - 1,1 1,0
w
e,10 -0,396 - 0,264
-0,165
0,248
-0,132
w
e,1 -0,462 - 0,363 0,330
w
i
(c
pi
= 0,2)
0,066 - 0,066
w
i
(c
pi
= -0,3) - - - - 0,099 -
w
net,10 -0,462 -0,330
-0,231
0,347
-0,198
w
net,1
-0,528 -0,429 0,429

Tablica 7. Wspczynniki cinienia i wartoci charakterystyczne obcienia wiatrem dachu
budynku z przykadu 1. Kierunek wiatru 0
o
; c
dir
= 1,0
Wielko
Pole dachu
F G H I J
c
pe,10
- 0,167 - 0,167 - 0,067 - 0,267 - 0,367
0,70 0,70 0,533 0 0
c
pe,1

- 0,50 - 0,50 - 0,067 - 0,267 - 0,367
0,70 0,70 0,533 0 0
w
e,10
- 0,111 - 0,111 - 0,045 - 0,178 - 0,244
0,466 0,466 0,355 0 0
w
e,1
- 0,333 - 0,333 - 0,045 - 0,178 - 0,244
0,466 0,466 0,355 0 0
w
i
(c
pi
= 0,2) 0,133
w
i
(c
pi
= - 0,3) - 0,200
w
net,10
- 0,244 - 0,244 - 0,178 - 0,311 - 0,377
0,666 0,666 0,555 0,200 0,200
w
net,1

- 0,466 - 0,466 - 0,178 - 0,311 - 0,377
0,666 0,666 0,555 0,200 0,200
Dodatkowo naley uwzgldni obcienie wystpujce na dolnej powierzchni
okapu, zgodnie z punktem 7.2.1(3) normy [2].

Ustalajc obcienie okapu naley wzi pod uwag cinienie wywierane od spodu,
zgodnie z rys. 7.3 w [2]. W tablicach 7 i 8 nie podano tego obcienia ze wzgldu na ich
ukad. Jest ono pokazane na rys. 5.
Pola oznaczone liter F s obcione tylko przy pewnych kierunkach wiatru, na naroe.
Podane dla nich wartoci obcienia nie wystpuj jednoczenie na obu naronikach dachu.


504

Wiatr
Wiatr
Wiatr
Wiatr
+
0
,
7
8
3
-
0
,
0
6
7
-
0
,
3
6
7
-
0
,
2
6
7
-
0
,
4
6
5
+
0
,
7
8
3
-
0
,
4
6
5
-
0
,
1
6
7
+
0
,
7
8
3
-
0
,
0
6
7
-
0
,
4
6
5
-
0
,
1
6
7
0
0
+
0
,
7
8
3
-
0
,
4
6
5
-
0
,
3
6
7
-
0
,
2
6
7
+
0
,
5
3
3
+
0
,
7
0
0
+
0
,
5
3
3
+
0
,
7
0
0
-0,3 +0,2
Wiatr Wiatr
a b
c d
e f

Rys. 5. Budynek z Przykadu 1. Cztery przypadki (a, b, c, d) rozkadu wspczynnika
cinienia zewntrznego c
pe,10
na poaciach dachowych i pod okapem, przy wietrze
dziaajcym na cian podun, oraz dwa przypadki (e, f) przyjcia wspczynnika
cinienia wewntrznego c
pi
(zgodnie z uwag 2 w punkcie 7.2.9 (6) normy [2]

Tablica 8. Wspczynniki cinienia i wartoci charakterystyczne obcienia wiatrem
dachu budynku z przykadu 1. Kierunek wiatru 90
o
; c
dir
= 0,7
Wielko
Pole dachu
F G H I
c
pe,10
-1,1 - 1,4 - 0,867 - 0,5
c
pe,1
- 1,5 - 2,0 - 1,2 - 0,5
Obcienie wg PN-EN 1991-1-4:2008
w
e,10 - 0,363 - 0,462 - 0,286 - 0,165
w
e,1 - 0,495 - 0,660 - 0,396 - 0,165
w
i
(c
pi
= 0,2) 0,066
w
net,10 - 0,429 - 0,528 - 0,352 - 0,231
w
net,1
- 0,561 - 0,726 - 0,462 - 0,231


505

Oznaczenia wymiarw rzutu budynku, b i d, zale od kierunku wiatru. Wymiar
budynku prostopady do kierunku wiatru jest oznaczany przez b (ang. breath szeroko),
a wymiar rwnolegy przez d (ang. depth gboko). Naley o tym pamita rozpatrujc
stosunek h/d oraz ustalajc wysoko odniesienia. W rozpatrywanym przykadzie,
w przypadku wiatru prostopadego do kalenicy jest b = 14 m, a przypadku wiatru
rwnolegego b = 10 m.
Kierunek wiatru = 0
o
z tablicy 7.4a normy [2] oznacza w rozpatrywanym przykadzie
kierunek zachodni wiatr z sektora 10 (270
o
), prostopady do kalenicy (rys. 4a), natomiast
kierunek wiatru = 90
o
oznacza wiatr poudniowy (180
o
), z sektora 7 (rys. 4b). Przywoano
tu te kierunki, poniewa umoliwia to wybr wspczynnika kierunkowego. Dla sektora 10
jest c
dir
= 1,0 natomiast dla sektora 7 jest c
dir
= 0,7 [2].
Przy okrelaniu cinienia wewntrznego wykorzystano Uwag 2 zamieszczon
w punkcie 7.2.9(6) normy [2].
W przypadku wiatru prostopadego do kalenicy (tablica 7) przyjto moliwo
wystpienia na poddaszu nadcinienia (c
pi
= 0,2) lub podcinienia (c
pi
= -0,3) w zalenoci
od tego, ktra warto jest bardziej niekorzystna w rozwaanym wariancie rozkadu
cinienia zewntrznego na poaciach dachowych.
W przypadku wiatru rwnolegego do kalenicy (tablica 8) przyjto nadcinienie
na poddaszu (c
pi
= 0,2) jako przypadek niekorzystny, bo sumujcy si z podcinieniem
na powierzchniach zewntrznych. Taka sytuacja moe wystpi, jeeli dua jest
przewiewno nawietrznej, szczytowej ciany poddasza.
Wartoci charakterystyczne obcienia wiatrem rozpatrywanego budynku, wyznaczone
wedug nowej normy s ponad dwukrotnie wiksze od wartoci obliczonych wedug normy
dotychczasowej. Wynika to z kilku przyczyn: ze zwikszenia wartoci charakterystycznej
prdkoci wiatru, ze zmiany metody oblicze, tj. z przyjcia wartoci szczytowej cinienia
prdkoci jako cinienia odniesienia oraz z wikszych bezwzgldnych wartoci
wspczynnika cinienia zewntrznego i z uwzgldnienia cinienia wewntrznego.
Nie dotyczy to jednak wszystkich przypadkw. Jeeli kt spadku dachu dwuspadowego
zawiera si w granicach od 15
o
do 30
o
to obcienie poaci nawietrznej jest nawet
dwukrotnie mniejsze ni obliczone wedug dotychczasowej normy.

Przykad 2. Budynek wysoki, o konstrukcji betonowej monolitycznej. Wysoko:
h = 76,0 m, wymiary rzutu: 30,0 x 15,0 m (rys. 5). Strefa obcienia wiatrem 1, v
b
= 22 m/s.
Teren kategorii IV (miejski), z
0
= 1,0 m. Logarytmiczny dekrement tumienia
dla monolitycznych budynkw betonowych = 0,10.
Obliczenia wykonano dla kierunku wiatru zachodniego, prostopadego do duszej osi
budynku. Najpierw, w tablicach 9, 10 i 11 podano obliczenia wspczynnika
konstrukcyjnego wedug obu procedur (1 i 2) Eurokodu. W przykadzie 2 do wyznaczania
wartoci szczytowych cinienia prdkoci posuono si wzorem logarytmicznym
Eurokodu.
W przypadku budynkw, wykonujcych drgania o rwnomiernych przemieszczeniach
poziomych i liniowej zmiennoci przemieszcze w funkcji wysokoci jest (y,z) = z/h,
G
y
= 1/2, G
z
= 3/8, K
y
= 1 oraz K
z
= 3/2. Obie stae spadku c
y
i cz s rwne 11,5.
W wyniku oblicze wedug obu procedur otrzymano podobne wartoci wspczynnika
konstrukcyjnego (0,815 i 0,810). Nie jest to jednak regu - w zalenoci od strefy
obcienia wiatrem, kategorii terenu i rozmiarw budynku, moe wystpi kilkuprocentowa

506

rnica (w normie podano, e nie przekraczajca ok. 5 %). W rozpatrywanym przykadzie
korelacja obcienia na cianie nawietrznej jest w przypadku stosowania Procedury 1 nieco
wiksza c
s
= 0,826 zamiast 0,796 w obliczeniach wg Procedury 2, wspczynnik
dynamiczny za nieco mniejszy c
d
= 0,987 zamiast 1,02. Wiksze wartoci wspczynnika
konstrukcyjnego otrzyma si, przyjmujc w obliczeniach wspczynnik odpowiedzi poza
rezonansowej B
2
= 1.

A B
h

=

7
6

m
b

=

3
0

m
d = 15 m
5
9 m e/5 = 6 m
e b h = albo 2
warto mniejsza jest miarodajna
h d / 5
+
0
,
8
-
0
,
7
-1,2
-1,2
-0,8
-0,8
D E
Wiatr
q z
p
( )
F
F
H J I
-
2
,
3
-
1
,
2
-
2
,
3
-
0
,
8
-
0
,
6

l
u
b

+
0
,
2
e/10 = m 3 e/10 = m 3
4,5 m
e
/
4
=

m


7
,
5
e
/
4
=

m


7
,
5

Rys. 6. Budynek z Przykadu 2. Profil wartoci szczytowych cinienia prdkoci wiatru
oraz rozkad wartoci wspczynnika cinienia zewntrznego c
pe,10



507

Tablica 9. Przykad 2. Obliczenia wielkoci wsplnych dla obu procedur
wyznaczania wspczynnika konstrukcyjnego
Wzr
normy
Wielkoci obliczane
Czstotliwo i okres drga wasnych
(F.2) 61 , 0
76
46
1
= = n Hz; T
1
= 1/0,61 = 1,64 s
Wysoko odniesienia do oblicze wspczynnika konstrukcyjnego
6.3.2
(P)
z
s
= 0,6 76 = 45,6 m.
Liniowa skala turbulencji
(B.1)
= 0,67 + 0,05ln(1,0) = 0,67
( ) 4 , 111
200
6 , 45
300 6 , 45
67 , 0
= |

\
|
= L
Wspczynnik terenu
(4.5) 234 , 0
05 , 0
0 , 1
19 , 0
07 , 0
=
|
|

\
|
=
r
k
Wspczynnik chropowatoci
(4.4)
( ) 894 , 0
0 , 1
6 , 45
ln 234 , 0 6 , 45 =
|
|

\
|
=
r
c
Prdko rednia
(4.3)
( ) 7 , 19 894 , 0 22 6 , 45 = =
m
v m/s
Czstotliwo bezwymiarowa
(B.2)
( ) 45 , 3
7 , 19
4 , 111 61 , 0
6 , 45 =

=
L
f
Bezwymiarowa funkcja gstoci spektralnej mocy
(B.2)
( )
( )
059 , 0
45 , 3 2 , 10 1
45 , 3 8 , 6
,
3 / 5
=
+

= n z S
s L

Intensywno turbulencji
(4.7)
( ) 262 , 0
0 , 1
6 , 45
ln
1
ln
1
0
=
|
|

\
|
=
|
|

\
|
=
z
z
z I
s
s v
; przyjto c
o
(z
s
) = 1,0.








508

Tablica 10. Przykad 2. Obliczenia wspczynnika konstrukcyjnego wedug procedury 1
Wzr
normy
Wielkoci obliczane
Wspczynnik odpowiedzi poza rezonansowej
(B.3)
534 , 0
4 , 111
76 30
9 , 0 1
1
63 , 0
2
=
|
|

\
| +
+
= B

Funkcje admitancji aerodynamicznej
(B.7)
83 , 10 45 , 3
4 , 111
76 6 , 4
=

=
h

( ) 088 , 0 1
83 , 10 2
1
83 , 10
1
83 , 10 2
2
=

=

e R
h

(B.8)
27 , 4 45 , 3
4 , 111
30 6 , 4
=

=
b

( ) 207 , 0 1
27 , 4 2
1
27 , 4
1
27 , 4 2
2
=

=

e R
b

Wspczynnik odpowiedzi rezonansowej
(B.6) 053 , 0 207 , 0 088 , 0 059 , 0
1 , 0 2
2
2
=

=

R

Czstotliwo przewyszania
(B.5) 183 , 0
053 , 0 534 , 0
053 , 0
61 , 0 =
+
=

Wspczynnik wartoci szczytowej
(B.4)
( )
( )
26 , 3
600 183 , 0 ln 2
6 , 0
600 183 , 0 ln 2 =

+ =
p
k

Wspczynnik konstrukcyjny
(6.1) 815 , 0
834 , 1 1
309 , 1 1
262 , 0 7 1
053 , 0 534 , 0 262 , 0 26 , 3 2 1
=
+
+
=
+
+ +
=
d s
c c
Wspczynnik rozmiarw
(6.2) 826 , 0
834 , 1 1
340 , 1 1
262 , 0 7 1
534 , 0 262 , 0 7 1
=
+
+
=
+
+
=
s
c

Wspczynnik dynamiczny
(6.3)
( )
( )
987 , 0
534 , 0 262 , 0 7 1
053 , 0 534 , 0 262 , 0 26 , 3 2 1
7 1
2 1
2
2 2
=
+
+ +
=
+
+ +
=
B z I
R B z I k
c
s v
s v p
d





509

Tablica 11. Przykad 2. Obliczenia wspczynnika konstrukcyjnego wedug procedury 2
Wzr
normy
Wielkoci obliczane
Wspczynnik odpowiedzi poza rezonansowej
(C.1)
469 , 0
4 , 111
76
4 , 111
30
4 , 111
76
4 , 111
30
2
3
1
1
2 2 2
2
=
|
|

\
|
+
|
|

\
|
+
|
|

\
|
+
= B

Wspczynnik redukcyjny ze wzgldu na rozmiary
(C.3)
( )
68 , 10
7 , 19
61 , 0 30 5 , 11
=

=

=
s m
y
y
z v
n b c

(C.3)
( )
06 , 27
7 , 19
61 , 0 76 5 , 11
=

=

=
s m
z
z
z v
n h c

(C.3)
( )
( ) ( )
0268 , 0
06 , 27 ) 8 / 3 ( 68 , 10 ) 2 / 1 (
2
06 , 27 ) 8 / 3 ( 68 , 10 ) 2 / 1 ( 1
1
2
2 2
=
|

\
|
+ + +
=

n K
s

Wspczynnik odpowiedzi rezonansowej
(C.2) 078 , 0 0268 , 0 059 , 0
1 , 0 2
2
2
=

=

R

Czstotliwo przewyszania
(B.5)
23 , 0
078 , 0 469 , 0
078 , 0
61 , 0 =
+
=

Wspczynnik wartoci szczytowej
(B.4)
( )
( )
33 , 3
600 23 , 0 ln 2
6 , 0
600 23 , 0 ln 2 =

+ =
p
k
Wspczynnik konstrukcyjny
(6.1) 81 , 0
262 , 0 7 1
078 , 0 469 , 0 262 , 0 33 , 3 2 1
=
+
+ +
=
d s
c c
Wspczynnik rozmiarw
(6.2) 796 , 0
262 , 0 7 1
469 , 0 262 , 0 7 1
=
+
+
=
s
c
Wspczynnik dynamiczny
(6.3)
02 , 1
469 , 0 262 , 0 7 1
078 , 0 469 , 0 262 , 0 33 , 3 2 1
=
+
+ +
=
d
c




510

Tablica 12. Przykad 2. Zestawienie wartoci obcienia wiatrem budynku. Kierunek wiatru
prostopady do ciany b = 30 m. Wspczynnik konstrukcyjny obliczony wg procedury 1,
c
s
c
d
= 0,815. Wartoci q
p
(z
e
) wedug Eurokodu
z
e
,
m
c
r
(z
e
) v
m
(z
e
),
m/s
I
v
(z
e
) q
p
(z
e
),
N/m
2

c
pe,10
(A)
c
pe,10
(B)
c
pe,10
(D)
c
pe,10
(E)
w,
N/m
2

w,
kN/m
2

76 1,015 22,3 0,231 815
-1,2

-0,8

+0,8

-0,7
994 0,99
46 0,897 19,7 0,261 689 841 0,84
38 0,852 18,8 0,275 643 784 0,78
30 0,797 17,5 0,294 588 717 0,72

Tablica 13. Przykad 2. Zestawienie wartoci obcienia wiatrem cian. Wiatr prostopady
do ciany b = 30 m. Wspczynniki cinienia dla pl A 10 m
2
; c
s
c
d
= 1,0
z
e
,
m
q
p
(z
e
),
N/m
2

c
pe,10
(A)
c
pe,10
(B)
c
pe,10
(D)
c
pe,10
(E)
w(A)
kN/m
2

w(B)
kN/m
2

w(D)
kN/m
2

w(E)
kN/m
2

76 815
-1,2

-0,8

+0,8

-0,7

-0,98

-0,65
+0,65
-0,57 46 689 +0,55
38 643 +0,51
30 588 +0,47

Tablica 14. Przykad 2. Zestawienie wartoci obcienia wiatrem cian. Wiatr prostopady
do ciany b = 30 m. Wspczynniki cinienia dla pl A 1 m
2
; c
s
c
d
= 1,0
z
e
,
m
q
p
(z
e
),
N/m
2

c
pe,10
(A)
c
pe,10
(B)
c
pe,10
(D)
c
pe,10
(E)
w(A)
kN/m
2

w(B)
kN/m
2

w(D)
kN/m
2

w(E)
kN/m
2

76 815
-1,4

-1,1

+1,0

-0,7

-1,14

-0,90
+0,81
-0,57 46 689 +0,69
38 643 +0,64
30 588 +0,59

Tablica 15. Przykad 2. Wspczynniki cinienia i wartoci charakterystyczne obcienia
wiatrem dachu budynku. Kierunek wiatru 0
o
; h/d = 5,087
Wielko
Pola dachu
F G H I J
c
pe,10
-2,3 -1,2 -0,8 +0,2 -0,6 +0,2 -0,6
c
pe,1
-2,5 -2,0 -1,2
w
e,10
-1,87 -0,98 -0,65 +0,16 -0,49 +0,16 -0,49
w
e,1
-2,04 -1,63 -0,98
w
i

(c
pi
= - 0,3)
-0,24
w
net,10
- 1,63 -0,74 - 0,41 +0,40 -0,25 +0,40 -0,25
w
net,1
- 1,80 - 1,39 - 0,74




511

5. Oddziaywania temperatury

W padzierniku 2005 roku opublikowano polsk wersj normy europejskiej
oddziaywa termicznych na konstrukcje [3]. Rni si ona znacznie od dotychczasowej
normy polskiej [21].
Zgodnie z tytuem dotyczy oddziaywa termicznych; s to nie tylko oddziaywania
termiczne pochodzenia klimatycznego, lecz take technologicznego, w kominach
przemysowych, rurocigach, silosach, zbiornikach i chodniach kominowych. Oprcz
danych pozwalajcych na wyznaczenie efektw termicznych w konstrukcji podano
postanowienia i zalecenia odnonie do zasad sprawdzania konstrukcji na oddziaywania
termiczne. Znaczn cz normy powicono oddziaywaniom termicznym na mosty.
Mona nawet stwierdzi, e norma ta dotyczy przede wszystkim oddziaywa termicznych
na mosty.
Temperatur wewntrz pojedynczego elementu konstrukcji rozkada si na cztery
podstawowe skadowe:
a) rwnomiern
b) liniowo zmienn rnic temperatury wzgldem osi z-z,
c) liniowo zmienn rnic temperatury wzgldem osi y-y,
d) nieliniowo zmienn rnic temperatury wywoujc powstanie napre
samorwnowacych si, ktre nie powoduj dodatkowego obcienia elementu.
Zgodnie z tymi skadowymi oddziaywania termiczne na element konstrukcji naley
okrela stosujc nastpujce wielkoci podstawowe:
a) skadow rwnomiern temperatury T
U
bdc rnic midzy redni temperatur
T elementu i jego temperatur pocztkow T
0
(analogiczna do temperatury scalenia
wg [21]),
b) skadow liniowo zmienn temperatury okrelona przez rnic T
M
midzy
temperatur na zewntrznej powierzchni przekroju poprzecznego a temperatur na
jego powierzchni wewntrznej lub midzy temperaturami w poszczeglnych
warstwach,
c) rnic temperatury T
p
midzy rnymi czciami konstrukcji bdc rnic
midzy rednimi temperaturami tych czci.
Temperatur powietrza zewntrznego (temperatur powietrza w cieniu), jej wartoci
charakterystyczne, ujemn (minimaln) i dodatni (maksymaln) wyznacza si jako
odniesione do poziomu morza w terenie otwartym, o rocznym prawdopodobiestwie
przekroczenia rwnym 0,02, a wic o okresie powrotu 50 lat. Podano wzory umoliwiajce
przeliczenie wartoci charakterystycznych na inne okresy powrotu, przy zastosowaniu
rozkadu Gumbela. W odrnieniu od wzoru (D.1) w normie obcienia niegiem [1],
wedug ktrego dokonuje si przelicze korzystajc ze wspczynnika zmiennoci w normie
oddziaywa termicznych s podane parametry rozkadu Gumbela, zapewne urednione
z pewnego obszaru (kady kraj moe poda w zaczniku krajowym wartoci waciwe dla
swojego obszaru).
W normie europejskiej nie podano wartoci promieniowania lecz rwnowane
w skutkach przyrosty temperatury powietrza na zewntrz konstrukcji, zalene od rodzaju
powierzchni i jej usytuowania wzgldem stron wiata (orientacji wzgldem promieniowania
sonecznego). Najwiksze przyrosty temperatury dotycz powierzchni usytuowanej
od strony poudniowo zachodniej lub uoonych poziomo i wynosz: dla powierzchni jasno
wieccych T
3
= 18
o
C, dla powierzchni wieccych kolorowych T
4
= 30
o
C i dla

512

powierzchni ciemnych T
5
= 42
o
C. Jest to niewtpliwie podejcie prostsze ni
w dotychczasowej normie polskiej [21], wymagajce odpowiednich oblicze,
ktre wykonali autorzy normy europejskiej, zapewne dla jakiej redniej szerokoci
geograficznej krajw czonkowskich CEN. Dopuszcza si inne wartoci w zaczniku
krajowym.
W normie s cztery zaczniki:
A - (normatywny), podajcy zasady ustalania i przeliczania wartoci
charakterystycznych temperatury powietrza w cieniu,
B - (normatywny), podajcy zalecane wartoci temperatury pomostw (mostw)
w zalenoci od gruboci pyty i gruboci nawierzchni,
C - (informacyjny), podajcy wartoci wspczynnika rozszerzalnoci cieplnej
rnych materiaw,
D - (informacyjny), podajcy rozkady temperatury w przegrodach w postaci
w postaci prostych elementw warstwowych.
W zaczniku krajowym podano mapy izoterm temperatury maksymalnej i minimalnej
o okresie powrotu 50 lat oraz wartoci wspczynnikw rozkadu Gumbela pozwalajce na
przeliczanie wartoci charakterystycznych na okresy powrotu inne ni 50 lat, zgodnie
z zacznikiem A. Mapy zostay sporzdzone w wyniku aproksymacji rozkadem Gumbela
wartoci maksymalnych i minimalnych rocznych temperatury powietrza, zmierzonych przez
54 polskie stacje meteorologiczne w latach 1971 2000 [22]. Izoterma 40
o
C otacza
wikszo terenu Wielkopolski po Subice, a izoterma 36
o
C przebiega w okolicy
Przemyla. Tylko tam temperatura powietrza jest praktycznie taka jak w dotychczasowej
normie polskiej [21], w ktrej dla caego kraju podano jedn warto maksymaln 35
o
C.
Rnice midzy wartociami charakterystycznymi obu norm wynikaj prawdopodobnie
z innej metodyki ich wyznaczania oraz z zastosowania innych rozkadw
prawdopodobiestwa (rozkad Gumbela jest nieograniczony).


Rys. 7. Podzia Polski na strefy dodatniej temperatury powietrza
wedug zacznika krajowego [3]

513

Wartoci temperatury ujemnej s wysze ni -32
o
C w normie [21]. Na przewaajcym
obszarze kraju zawieraj si one w granicach midzy -28
o
C a -30
o
C. Temperatury nisze,
w zakresie od -32
o
C do -34
o
C podano dla Warmii i Mazur oraz wzdu wschodniej granicy
Polski i w grach, z wyjtkiem Karpat, co wynika ze sprowadzenia wartoci temperatury
do poziomu morza. Podane wzory umoliwiaj przeliczenie tych wartoci na lokalizacje
grskie, w zalenoci od wysokoci nad poziomem morza.


Rys. 8. Podzia Polski na strefy ujemnej temperatury powietrza
wedug zacznika krajowego [3]

Zgodnie z Eurokodem [4] wspczynnik czciowy wynosi 1,5. Jeeli dotyczyby
on tylko zmiennoci temperatury to zarwno w przypadku maksymalnej jak i minimalnej
temperatury powietrza oznaczaoby to wartoci obliczeniowe znacznie przekraczajce
moliwe temperatury na terenie Polski, ujemne do -50
o
C, a dodatnie do 60
o
C. Jednake
wspczynnik czciowy pokrywa take niedokadnoci modelu obliczeniowego,
a w przypadku temperatury dodatniej take efekty promieniowania sonecznego,
oszacowane w sposb przybliony.

6. Uwagi kocowe

Podstawowym zadaniem norm oddziaywa jest podanie takich wartoci obcienia,
co do ktrych mona oczekiwa, e w przewidywanym czasie uytkowania konstrukcji nie
zostan przewyszone z przyjtym z gry prawdopodobiestwem. Jednake, zwaszcza
w przypadku oddziaywa klimatycznych, s to czsto wartoci odziedziczone z dawnych
zalece, tradycyjne, ktre byy przyjmowane intuicyjnie lub wynikay z prostych
obserwacji. S to najczciej wartoci bezpieczne, pozytywnie sprawdzone przez wiele lat
stosowania. Wraz z rozwojem teoretycznych metod oceny bezpieczestwa konstrukcji
wartoci te s identyfikowane statystycznie i probabilistycznie, weryfikowane i ewentualnie
korygowane, zgodnie z aktualnymi pogldami na bezpieczestwo i niezawodno

514

konstrukcji. Jednake z biegiem lat zmieniaj si take rozwizania konstrukcyjne
i stosowane materiay, powstaj konstrukcje bardziej ni poprzednio podatne na rne
rodzaje oddziaywania wiatru lub na przecienie niegiem.
Ocenie bezpieczestwa konstrukcji su analizy statystyczne i probabilistyczne, czsto
bardzo skomplikowane. W przypadku oddziaywa klimatycznych takim analizom
s poddawane przede wszystkim wielkoci odniesienia, ktre mona analizowa
statystycznie: obcienie niegiem gruntu, prdko wiatru, temperatura powietrza.
O wartoci obcienia dziaajcego na konstrukcj decyduj jednak take inne czynniki.
W przypadku obcienia niegiem jest to ksztat dachu, charakterystyka termiczna dachu
i budynku, wpyw wiatru. O obcieniu wiatrem oprcz jego prdkoci decyduje take
ksztat konstrukcji, jej waciwoci aerodynamiczne i dynamiczne. O oddziaywaniu
temperatury, oprcz temperatury powietrza i promieniowania sonecznego decyduj
waciwoci termiczne i absorpcyjne materiaw konstrukcyjnych oraz ich rozmiary.
Na obcienie oblodzeniem maja wpyw przede wszystkim warunki atmosferyczne.
Mimo wieloletniego rozwoju norm oddziaywa klimatycznych jeszcze nie zosta
osignity taki poziom wiedzy, aby wszystkie wielkoci ksztatujce oddziaywania
klimatyczne, ktre z natury rzeczy s zmiennymi losowym, mogy by analizowane
i ustalane w kategoriach statystyki matematycznej i rachunku prawdopodobiestwa. Mona
jednak oczekiwa, e normy bd cigle udoskonalane i wzbogacane o nowe wyniki bada
i dowiadcze.
Od pierwszych projektw Eurokodw mija 20 lat, a 5 lub w niektrych przypadkach
nieco wicej lub mniej, od zatwierdzenia ich aktualnych wersji. Zbierane s dowiadczenia
z praktyki projektowej. Europejski Komitet Normalizacyjny zdecydowa w 2010 roku
o powoaniu nowej grupy roboczej CEN/TC250/SC1/WG Oddziaywania klimatyczne.
Jej zadaniem, przewidzianym na pi lat pracy, bdzie doskonalenie Eurokodw
oddziaywa klimatycznych, w tym take opracowanie europejskich map obcienia
niegiem (rozszerzenie map dotychczasowych na terytoria nowych pastw czonkowskich
CEN) i wiatrem.
Wanym zagadnieniem jest ujednolicenie tych postanowie, ktre dopuszczono
do stosowania wedug zacznikw krajowych. Jeeli Eurokody maj spenia postawione
im zadania, to znaczy by normami projektowania, do stosowania przez projektantw wielu
krajw, to powinien postpowa proces ich ujednolicania. Tymczasem ostatnio wystpia
tendencja odwrotna, dopuszczono rozszerzenie zakresu zacznikw krajowych Eurokodu
dotyczcego oddziaywa wiatru o wartoci wspczynnikw cinienia zewntrznego do
stosowania w projektowaniu dachw. Umoliwi to nam takie ich ustalenie aby obcienie
wiatrem wedug Eurokodu, nie byo mniejsze od wartoci dotychczasowych. By moe
w przyszoci dojdzie do peniejszego ujednolicenia postanowie.


515

Pimiennictwo

[1] PN-EN 1991-1-3:2005 Eurokod 1 Oddziaywania na konstrukcje. Cz 1-3
Oddziaywania oglne Obcienie niegiem.
[2] PN-EN 1991-1-4:2008 Eurokod 1 Oddziaywania na konstrukcje. Cz 1-4
Oddziaywania oglne Oddziaywania wiatru.
[3] PN-EN 1991-1-5:2005 Eurokod 1 Oddziaywania na konstrukcje. Cz 1-5
Oddziaywania oglne Oddziaywania termiczne.
[4] PN-EN 1990:2004 Eurokod Podstawy projektowania konstrukcji.
[5] Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunkw, jakim powinny
odpowiada budynki i ich usytuowanie. Dz.U. z 2002 r. nr 75, poz. 690, z pn. zm.
(zwaszcza Dz.U. z 2009 r. nr 56, poz. 461).
[6] Notatka ze spotkania w sprawie stosowania Eurokodw w polskiej praktyce
projektowej oraz wycofania dotychczasowych norm projektowania konstrukcji
budowlanych (11 lutego 2010 r.).- www.pkn.pl; take: Inynieria i Budownictwo,
nr 4/2010.
[7] ISO 12464:2001 Atmospheric icing on structures.
[8] uraski J.A.: Normy oddziaywa rodowiskowych: niegiem, wiatrem, temperatur
i oblodzeniem.- XXII Oglnopolska Konferencja Warsztat Pracy Projektanta
Konstrukcji, Szczyrk, 7-10 marca 2007.
[9] uraski J.A.: Obcienie niegiem w ujciu nowej normy PN-EN 1991-1-3:2003.
Inynieria i Budownictwo, nr 2/2006.
[10] Murzewski J.: O zapewnieniu bezpieczestwa budynkw przy duych obcieniach
niegiem. Inynieria i Budownictwo, Nr 9/2006.
[11] uraski J.A.: O obcieniu niegiem w aktualnych normach polskich. Inynieria
i Budownictwo. nr 9, 2006.
[12] Lewicki B., uraski J.A.: Obcienie niegiem w nowych normach polskich.
Wiadomoci Izby Projektowania Budowlanego, nr 1/2007.
[13] PN-80/B-02010 Obcienia w obliczeniach statycznych. Obcienie niegiem
[14] uraski J.A., Sobolewski A.: Obcienie niegiem w Polsce.- Prace Naukowe
Instytutu Techniki Budowlanej, Monografie, ITB, Warszawa 2009.
[15] ISO 4355:1997 Basis for design of structures - Determination of snow loads.
[16] uraski J.A.: Obcienie dachw niegiem wnioski z katastrofy hali MTK
w Chorzowie.- Inynieria i Budownictwo, nr 6/2009.
[17] Zmiana do Polskiej Normy PN-80/B-02010/Az1 Obcienia w obliczeniach
statycznych. Obcienie niegiem.
[18] Kawecki J., uraski J.A.: Wirowe wzbudzenie drga komina stalowego nowe
dowiadczenia.- L Konferencja Naukowa KILiW PAN i KN PZITB, Krynica 2004.
[19] uraski J.A.: Oddziaywanie wiatru na konstrukcje budowlane w ujciu nowej normy
PN-EN 1991-1-4:2008. Inynieria i Budownictwo, nr 7/2010.
[20] uraski J.A., Gaczek M.: Obcienie wiatrem budynkw w ujciu nowej normy
PN-EN 1991-1-4:2008. Inynieria i Budownictwo, nr 9/ 2010.
[21] PN-86/B-02015 Obcienia budowli. Obcienia zmienne rodowiskowe. Obcienie
temperatur.
[22] Zobel H., Sobala D.: Naturalne oddziaywania termiczne na obiekty mostowe
w polskich warunkach klimatycznych. Inynieria i Budownictwo, nr 9/2004.

516