i i.iP ii TW.

i l T i ^» TT TT Ik r^m
i i
~B h 7H Tm
.. .

™H
' HKDSffic

Siif

mm

11«
 Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/sanctipetrichrysOOpetr
 PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS
SEU BIBLIOTIIECA ONIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OEGONOMICA,

OMNIUM SS. PATREM, DOCTORDM SCRIPTOWMflDB ECCLESHSTICORBM,

SIVE LATINORUM, 8ITE GR/BCORUM,

OUl AB jEVO APOSTOUCO AD TEMPORA INNOCENTII III (ANNO 1216) PRO LATINIS
ET AD CONCILU FLORENTINl TEMPORA {ANN. 1439) PRO GR^ECIS FLORUERUNT.
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QU£ EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLKLB TRADITIONIS PER QUINDECIM PUIORA
ECCLESI^ S.ECULA,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMA9 INTER SK CUMQUK NONNULLIS C0DICIBU3 MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM
DILIGENTER CASTIGATA DIS9ERTATIONIBUS COMMKNTARIIS. VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATAJ
;

OMNIBUS OPERIBU8 POST AMPLISSIMAS EDITI0NK3 1VS TRIBUS NOVISSIUIS 9.BCULIS DEBENTUR ABS0LUTA3
DZTECTIS, AUCTA INDICIBUS PATTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVB AUCTORES AHGUJUS
;

UOMENTI SUBSEQUENTIBUS, DONaTAJ CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET
TITUI.ISSINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPEHIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATE-
Rll M SIGNIFICANTIBU9, ADORNATA OPEHIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO
;

AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITU NEM ECCLESIASTICAU POLLENTIBUS, AMPLIFICATAJ

DVCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHABETICIS, CHRONOLOGICIS,
•TATISTICIS, SYNTHETICI9, ANALTTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE,
LITURGICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, KT CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE SED PR.S-
J

8F.RT1M DUOBUS INDIC1BU8 IMMENSIS ET GKNKRALIBUS, ALTKRO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO,
QUIQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM KTIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM
OMISSO, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ALTERO SCRIPTUR/E
;

SACR.E, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIU.M QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM
9U0RUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM 9. SCRIPTUR.B VERSUS, A PRIUO
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT.
KDITIO ACCURATISSIMA, C.ETER1SQUE OMNIBUS FACILE anteponenda, SI PERPENDANTUR CHARACTERUU NITIDITAS
CBARTyB QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFKCTIO CORRECTIONIS, OPEHUU RECUSORUM TUU VARIETAS, TUH
BUMERUS, FORMA VOLUUINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUK IN TOTO PATROLOGI/B DECURSU CONSTANTFR
BIUII.IS, PRKTII KXIGUITA9, PR.ESERTIMQUE I9TA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRON0L0QICA,
SPXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUK HACTKNUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTBN
1N N09TRA BIBLIOTHECA,EX OPERIBUS ET M9S. AD OMNE9 .BTATES, LOCOS. IINGUAS FORUASQUE
PERTINENTIBU8 COADUNATOHUM.

SERIES LATINA
IN QUA PKODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESLE LATINJI
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III.
ACGURANTE J.-P. MIGNE,
Itlltl .IOl HEC i CLERI IMMKM
SIVF, CURSUUM COMPLETORUM I N SINGULOS SCIENTI-E ECCLESI A STIC .£ RAMflS EDITORB

PATROLOGIA LATINM TOMUS LII.

SS. PETRUS CHRYSOLOGUS, VALERIANUS ET NICETAS.

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,
IN VIA DICTA : AVENUK UU MAINE, J08

1894
Cli-hy. — Ex typis PAUL UUPONT, 12, via dieta Bae-<VAsnitros. 88.5.94.

TWE INSTITUTE Cr
JC L

DE ,1

SCSJ
 TRADITIO CATHOLICA.
SJECVLVM V. ANNVS 450.

SANCTI PETRI

CHRYSOLOGI
ARCHIEPISCOPI RAVENNATIS

OPEKA OM\I I RECUSA

AD CASTIGATISSIMAM RECENSIONEM SEBASTIANI PAULI,

toi

PK.OATUS EST, NOTASQUE ADJECIT 1N QUIBUS MANUSCRIPTORUM CODICUM COLLATIONES,

SELECTIORA QU^DAM EX OBSEVATIONIBUS DOMINICI MIT.E, VARI/E LECTIONES LATINl LATINII,

NECNON CASTIGATIONES MEURSII COMPREIIENDIINTUR.

EDITIO ANTE OMNES COMPLETA,

SERM0NIBU8 TDH EX «ANCTO AUGUSTIXO, TOM EX LDCA DACHERIO DESDMPTIS, HEC.NON TRIPLICI TITA SANCl I CBIUSOLOGI
ET DISSERTATIONE JOS. ABAOESII DE METROPOLI ECCLESIASTKA RAVENXATENSI, LOCDPLETATA.

SEQUUNTUR

SANCTORUM VALERIANl ET NICETjE,

CEMEUENSIS ET AQUILEIENSIS EPISCOPORUM

SCRIPTA UNIVERSA
10XTA

JACOBI SIRMONDI, HRAIDvC ATQUE EMINENTISSIMI CARDINALIS MAII ELUCUBRATIONES

ACCllRATISSIHE EXPRESSA ET EMEKDATA.

«««-
TOMUS UNICUS.

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES
m VIA DICTA : A VENUE DU MAM'£, 208.

1894
 .

TRADITIO CATHOLiCA.
SJECULUM V. ANNUS 450.

ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM OUI IN HOC TOMO Lll CONTINENTUR

S. PETRUS CHRYSOLOGUS.
vocatur epistola Petri
Prolegomena, in quibus [col. 23 et 71) legitur et ad crisim
concilio Chaleedonensi
Chrysologi ad Eutychem, quam nonnulli contendunt in
9
lectam fuisse.
Sebastiani Pauli Prcefatio.
9

Vita S. Petri Chnjsologi, e.v Libro Pontipcali Aqnelli, cum observationibus iienedirti

Bacchinii. 13
27
Vita altcra, wtctore Martino CusHllo.

Dominiei Mita Prafatio cui inesl Vita S. Petn Chrysologi. 41

Sclmnemanni Notitia lilteraria. 87

Jos. A. Amadesii Dissertaiio de Metrapoli ecdesiaxticu. Havennatensi 91

S. Petri Chrysologi Sermoues. 183

S. VALERIANUS CEMELIENSIS EPISCOPUS.

J. Sirmondi Epistola de hac editione. 681
Teslimonia de S. Vaieriano. 685
S. Valeriani Homiliae. 691
Epistola ad Monachos 755
Apologia pro S. Valeriano, auctore Theophil" Raynaudo. 757

S. NICETAS AQUILEIENSIS EPISCOPUS.

Monitum EdUurum Patroiogim, in quo de scriplis Nicetw agitur Romo:. anno 1833
editis. 837
Petri BraidcB Prafatio. 837
Sclmnemanni Notitia. 839
Veterum Testimonia. 843
Offwium S. Nicetce. 845
S. Nicetae Liber de ralione fidei. 847
De Spiritus saucti potentia. 853
De diversis appellationibus D. N. Jesu Christo conveuientibus. 863
Explauatio Symboli ad Competeutes. 865
Fraginenta sex. 873
Petri Braidce Dissertatio, in qua totus est ut probet, scripta sub nomine Nicetce edita
Nicetce Aquileiensi adjudicanda esse, contra quam sentit Joan. Prosdocimus Zabeus
qui ea Nicetoz Dacorum episcopo asserere conatus est m libello Venetiis edito anno
1803 hoc titulo : « Explanationem Symboli, quce prodiit Patavice anno 1799 tri-
buendam probabilius esse sancto Nicex Dacorum episcopo quam beato Nicetoi
episcopo Aquileiensi, Dissertalio. » 875
Vetera monumenta duo Capituli Aquileiensis. 1135
hidices 1135
 :

^^^a ua
H »

SEB. PAULl

PR.EFATIO
IN NOVAM HANG EDITIONEM D. PETRI CHRYSOLOGI.

Sancti Petri Ravennatis archiepiscopi, cui ob auream dicendi facundiam Chysologi nomen
adhaesit, Sermones, quos vocant, duobus superioribus saeculis, ecclesiasticis tractatoribus,
verbique Dei praeconibus deliciarum loco fuisse, neminem arbitror esse quem Jateat. Fa-
tentur hoc frequentes editiones, quae nec vel unius anni intercapedine prodierunt Mogun-
tiae, Colonire, Parisiis, Venetiis. et alibi ita ut typographis illorum temporum praecipua
:

cura fuisse, vid-retur, in edendis Ghrysologi Sermonibus, sibi invicem manus eripere, et
lucri occasionem antevertere. Nostra vero aetate, in qua bona despiciuntur, et quae meliora
sunt, aegre tamen probantur, minoris censeri cceperunt eausantibus nonnulis enervem
:

in eo esse eloquentiam lluxam dicendi vim

: orationem frigidiusculis sententiis plus aequo
:

conspersam, et licet brevem, diffusam tamen: et in qua, si non vividum, solidum tamen
ingenium desideres: stylum, compressiorem, unde ei quandoque obscuritas emergit et in :

quo facilitas naturalis, nec fucata puritas non semel frustra requiratur.
Fateor omnia haec non falso, nec gratis asseri- ^Equioris vero animi in Ghrysologum
argumentum esset, mitius secum egisse: et horum criminum nonnulla in Ravennatum,
Graecorumque, apud eos degentium, mores refundere qui tum corporis. tum ingenii viri-
:

bus enervatis, flrmiorem eloquentiam aspernati, hujusmodi tantum verborum lenociniis

afficiebantur- Sapientis autem sacrique oratoris praecipuum munus est, sese vulgi auribus
accommodare, ut populus veritatem audiat, nil pensi faciens, si ea aureis, vel flctilibus,
luteisque vasculis propinetur. Quam profecto curam, solertiamque merito laudat in divo
Basilio Gregorius Nyssenus sub initium suae in Hexameronem explicationis ad Petrum Fra-
trem eaque prae omnibus aliis sanctis Patribus abunde elucet in divo Chrysostomo, qui
:

suae orationis mensuram auditorum aures esse arbitratus, ut de eo Ferrarius de Concion.

lib. xi, pag. 244, se ad illorum captum et utilitatem accommodabat. Enim vero, si eorum
plerique ab puriori ac elegantiori recedentes sermone, demissiori quandoque oratione usi
sunt, non tamen sine consilio totius litteraturee elegantiaeque expertes censendi. Quadam
enim affectatione, vulgarem sermonem saepius praeferebant cultiori, ut ad eorum captum
quos Christianae religionis praeceptis imbuere volebant, orationes suas componerent. Pro-'
pterea non continuo abjiciendi, si qui eorum aliqua negligentiae labe apparent inspersi ma- :

xime si quid in se contineant ad nostri instituti nostraeque religionis momenia firmanda, sive
ad mores instituendos cum praesertim illorum studium fuerit, ut iis tanlummodo placerent,
:

quos juvare susceperant.

Ea autem omnia, ut unde paulum recesserat, redeat oratio, quae in divo Chrysologo red-
arguuntur, non esse hujusmodi, fidsnter dicam, quae alias tantum habitum opus nostro te-
neriori palato sordescere faciant. Ponderosiora sunt quae in eo commendari queunt. ln iis
merito recensendus est frequens ille sacrarum Scripturarum usus.- quo Divini oris verba
ad omnia quae vult, non violentis interpretationibus extorquet, sed veluti sponte fluenlibus
accommodat. Gontinua item sermonis elegantia, audientium animos dulce cadentium ver-
borum sono, venustisque dictionis flosculis permulcens et alliciens jucunda item oratio,
:

quibusdam commatibus, et validis affectibus, tragicis quandoque verbis expressis ea de-:

mum quae styli candore, et dicendi affluentia tunc temporis auctori nostro Chrysologi
nomen obtinuit. Scilicet h:ic aetate, haec potissimum erant in inorinus iisque aahaeserat :

audientium genius: ut optime norunt ii quorum manibus scriplores huic nostro coaevi
teruntur.
Sermones quos edimus, ut plurimum, circa sacram Scripturam versantur: cujus sensus
nescires an majori gratia et. lepore quam puritate explanaverit. Litteralem primum exhibet,
inde allegoricum quem saepius moralis quaedam consideratio, vel sacrae etnices praeceptum
:

subsequitur: nec fastidiosa sunt prolixitate graves, sed pro temporum usu inira. vel haud
integrro horae spatio coerciti, quos etiam, netaedium auditoribus gignerent, dividebat in plu-
res: ut evenit in sermonibus de Symbolo: et id vel in flne unius, vel in principio alterius
praemonebat, ut in flne serm. 22, Differamus fiodie: quod et alibi legas. Dubium si eos eodem,
vel in diversis diebus pronuntiaverit. Sed licet videatur suffecisse populum semel in die
convocasse ad concionem, in serm. 22 et 23 innuere videtur id egisse eadem die: nam ho-
rum postremum incipit Audislis hodie: etc. quod non semel occurrit. Frequens etiam in
:
;

eis jejunii, orationis, eleemosynac, lideique symboli mentio est quandoque etiam sanctorum
:

festa, aliaeque Ecclesiae solemniiates celebrari susceptae. llaereses ilerum, iterumque brovi
quidem, sed valida robustaque manu vcllicat:o: haereticorum priinipilares lacessiti vel qui :

Ghristum Soy.icu, sive specie tantum, vel phantastice venisse effutiebant vel resurrectionem
:

nostrae carnis vel B. Virginem, contra Ephesini concilii statuta. eioroxov, vel Deiparam dici
;

posse negabant seu ab Ecclesia Dei remittendi iterato peccata auctoritatem elfminabant
:

Patrol. LII.

2jI0
 12
jt
PETRUM CHRYSOLOGUM PROLEGOMENA.
IN S.

«pii rieninue alia huiusmodi falsitatis, mendaciorumque

commata propugnabant. Circum-
q cum Romanis Monlenses dicas, eo quod in
^mones ulmaKffSsest,velAgon&«cbs,vel
fflbMStoiSSfhoSnnui glnus ferox et audax : et pra alns pot.ss.mum Entychet.s

FmiDersonamconfundisset. Atdoctissimus prasul iilis verbis. sub nonnne Patns Chnstum,

Chnsturo,
quidemfnteUigit: Patris tamen nomine, non Patrem reternum.
verum eumdem
habuit rtuos h ios s. habet hlios, .ergo
seu Deum incarnatum. Loquitur enim de homine qui
:

pater Jam fllios. quos habet Deusincarnatus, seu Cbristus. dicit esse humamtatem et divinita-

tem distinctas naturas, sicut duo fllii distincti sunt, tamen m eodem .upposito permixti, id

est uniti, quod Eutychianismo adversatur.

Mores etiam suorum temporum corrupti et in malum delapsi declamantemChrysologii.il
observabant: vel eoruin qui li-
sensere- vel illorum perditorum hominum fuerint qui genesim
eaminibus, veneflciis, poculisque medicatis operam locabant suam
vel kalenrtis januaru
: m
sese foeditatibus, et circulatonis obscenitatibus ad ravim usque
commaculabant. Nec lnemen
dalos reliquit optimatum fastura. vestium cultum, mensarum apparatum,
parasitorum aguiina
ingentem familiarium comitatum, aliaque id genus quse omnia valida eloquentia et aposto-
:

lico zelo perstringit.

Dolebantigitur cordatiores viri, veluti sub infelici sidere natos, ab lypo-
Sermones hos,
graphorum preelis numquam non corruptos, innumerisque erroribus mire UEdos pio-
nisi
diisse: licet de eorum emendatione multa in multis editionibus splendide
pnedicentur nec :

hucusque fuisse ullum qui in eis emaculandis, pristinffique puritati restituendis msudasset.
Si duos tantum excipias Martinum Castillo, et Dominicum Mita: quorum postremus ope
mss. Caesenatensis, et Urbinatensis non parvam nec levem ad ld st.pem addulit. At nescio
quo fato factum, ut hae quoque editiones innumeris scaterent mendir, et non uno loco m
medicis manibus indigerent. Nam nec Castillo datum fuit omnes Chrysologi sermones recen-
sere, longissimisque, quibus illos obruere inccEperat, commentariis illustrare. Cum enim ad
vigesimum quartum perveuisset, nec mediocris molis volumen compegisset, eum manum de
tabula tollere, subita molestaque oculorum lippitudo coegit.
Hanc modo spartam ego utcumque adornandam suscepi, et licet invitum ad sacra
haic expostulan permisi, nonnullis motus cansis, quas hic retexere, nec lectorem inter-
est, et non nisi levioris operae pretium esset. Potissimum mihi studium fuil in redintegrando
textu, ex cujus depravatione bob levis obscuritas quandoque legentibus creabatur. Id pro
viribus praestiturus, mss. quajdam hujus S. Patris adivi: primumque Cajsenatense; in Bi-
bliotheca Patrum S. Francisi, quod illius Bibliothecse instructor, princeps Novellus Mala-
testa, circa annum 1450 transcribendum curavit- Dubium autem, cujus not?e fuerit exem-
piar illud, a quo copia hsec desumpta fuit:certe nec melioris, nec emendatioris. Antiquio-
rema5tatem prae se fert Romee \f allicellanum, ad Baronio laudatum sed et ipsum oscitanter ;

scriptum, et plurimis in locis hiulcum. Praamittitur in eo Vita S. Petri Chrysologi ab Agnello

scripta: et ex ejusdem Pontiflcali, ope codicis Estensis, publicata ab cl. viro D. Benedicio
Bacchinio ordinis S. Benedicti. Non autem Vallicellanum in capita dispertitur, addita cujus-
que capitis synopsi, ut apud Bacchinium sed appositis ad oram paginarum Romanis nu-
:

meris, quibus fortasse innuitur, novem olim ex hac vita conflatas fuisse Lectiones matuti-
nales. ^Egre enim cum doctissimo viro conveniam, qui in sua de Pateni Forocorneliensi
dissertatione, ex illis verbis, chnrissimi, arbitratus est scriptionem hanc nonnisi sermonem
esse ab A.gnello, quodam presbytero Ravennati, in honorem Chrysologi pronuntiatum :

licet hoc idem suadere videatur solemnis illa absolvendarum Concionum formula qui cum :

Patre, et Filio, et Spirilu sancto, vivis et regnas, etc. Aliud ms., quod occurrit in bibliotheca
Vaticana sub numero 4952, quadringentorum circiter annorum setatis, primum exstitit
Ravennse in Monasterio S. Mariae de Portu, inde in bibliothecam cardinalis Sirleti, et ex ea
in Vaticanam commigravit illudque plurimus in locis, in quibus de editorum flde dubitavi,
:

per cl. virum D. Teoli, non semel, iterumque consului. Et res pro illius cmitate feliciter
utique, et supra votum cecidisset, nisi codex et ipse depravatus, conceptam quandoque
spem fecisset irritam. Nee mihi illaudatum prseterire licet admodum Rev. P. D. Aloysium
Mignanelli, qui ab Rev. D. Francisco Maria Mancurti Imolensis Ecclesise canonico, et de
litteris et amicis optime merito, meis precibus expostulatus, nescires an majori comitate
vel diligentia sex Chrysologi Sermones recensuit, qui mss. in collegio Hispanico Bononia3
asservantur. Inter eos unius alteriusve sermonis interrupta dictio, et interpolata occurrit.
Nam. in serm. 71, post illa verba et alteria Maria videre sepulcrum, tra.ns\t amanuensis ad
:

lineam 19 (juxta editionem Mitae) serm. 75 ubi habentur illa eadem verba. In serm. autem
7o, lin.29, post illa a.d vitam redderet sempiternam, revertitur idem amanuensis ad serm.
:
74 ;

et postverbalin. 6: lapius exstiterat et ruince, subdit: venit Maria Magdalene videre

se-
putcrum et quam deceperat arborisinterdicti visus, eamdem repararet visio sepulcri.
:

Secundum haec nihil non egi, ut si quae in aliis Bibliothecis delitescerent, quorum ope
sartum. tectum opus dare possem, ac largiori imbre areolam
nignitate rescirem. Sed frustra cecidisse conatus, meque hianti
meam irrigare, amicorum be-
adhuc ore destitum dole-
mus adhuc. Tantum editiones nonnullse emendatiores, si quaj isunt, ab me collataefuerunt:
 :

i.i VITA S. PETKI CHRYSOLOGI. ii

et cum typographorum sphalmatis confligens, quae res incredibilis est molestise plena im-
probo labore id egi, ut non parum in hac restituenda et emaculanda profecenm nisi mibi :

plus ;equo vauus adulator obblandiar. Si aliquid e proprio penu protuli, et si quid aliud meo
arbitratu iramutatum est, quod perquam rarissime contigit, non taraea nisi prievia dili-
gentia et raorosa consideratione factum, lectoremque monitum volui, ne mea pro alienis
obtruderem. Loca S. Scripturse quse ab auctore laudantur, qiueque in editionibus corrupte
annotabantur, suis quibusque locis restitui. ln iis autem excscriben lis usus fuisse videtur
Chrysologus versione illa quae ex Graeco LXX Interpretum in Latinum versa, quamque
Hninni vocat Augustiaus, aliis fere inaumeris praeferebatur eodem monente Augustino in :

cap. XIV et XLIX Isai;e Iti ipsis autem versionibus Itala proeferatur : nam est verborum
:

tenacior cum perspicuitate sententici. Hujus autem et auctor ignoratur, et tempus. Gonstat
tantum, pcslquam vulgataHierouymiana apparerecueperit, eain vocari incoeptam Antiquam
quo nomineaudit penes D. Gregorium praefat. in lib. Jobi, Gassianum, Eucberium, ahosque.
Vide qua? observata sunt in notis ad serm. 20. Loca item quaedam S. Scripturaj meliorum
interpretum flde ausus sum explanare: sed in iis tantum rerum articulis, quando lux eis
addita, in ea etiam qua? Chrysologus scripsit, refundebatur. Notas insuper addere placuit :

non diffusas quidem, et. qu;« fastidiura raolestiamque lectoribus facerent sed breviores, et ;

auae rus observatu dignas putius innuereat, quam longis verborum involucris, et multorum
locorum exscriptionibus mvolverent, et libellum in ampliorem formam adaugerent. Cum au-
tem tiae notuta; variis temporibus, et prout se offerebat oc:asio. scriptce fuerint inde fac- ;

tuui quod nonnulla in superioribussermonibus annotanda. in posterioribus, et contra. rejecta

sint. Longior potius in laudandis auctoribus fui ut lectoribus essem veluti pro indiculo.quo
:

duce ipsi pr;euotatos scriptQres adirent et consulerent. Ratus item de concionatoribus aliquid
promerori posse, si alia sanctorum Patrum loca indicarem, ubi vel eadem quas Gbrysologus, il-
lustrarunt sacra? Scripturre verba, vel in non absimiles corrtiptos, depravotosque hominum
mores insurrexerunt. In omnibus ecliti ^nibus varias reperies Sermonum inscriptiones, seu ma-
visdicere. ut forensi uiar vocabulo, intitulationes: ac si in variis et sanctorum et B. Virginis
festivitatibus prununtiatt fuissent. Has utpote spurias.etadulterinas.et quaj perlatus in impres-
sionibus irrepserunt. Dominicus Mita rejecit et eorum loco alia qusedam submisit. Ego, mss.
;

fidem secutus, utrasque censui eradendas (a).

CaUerum
sancli hujus antistitis Sermones hos, primus omnium e privatre bibliothec.33 pla-
teis eruit ipse episcopus Ravennas XL; qui sedem obtinuit sab initium saeculi
P'elix, et
octavi,circa annum 707, usque ad annum7i7 (Vitam dedit Agnellus in Pontiflcali Bacchinii).
Indeque anno 1534 typograptacsa artis ope in vulgus prodiere Bononiaa, curante P. D. Aga-
pito Vincentino Laleranensis ordinis canonico. Unde apparet, quam perperam ab nonnullis
editio Parisiensis anni 1544 venditetur ut prima. Non autem juramentum prrestare vellem,
omnes hos genuinos Ghrysologi fetus esse: nam nonnullos reperies obscuros. intricatos
eloquio, et nostro haud dignos auctore. Et cum praUer hoc observassem, stylum non undi-
que parem sibique constantem esse argumenta non una, sed pluries in iisdem festivitatibus
;

repetita, in eain suspicionem facillime prolapsus sum, opus hoc fuisse compactum variis
lucubrationibus sanctorum prassulum, qui fortasse post Ghrysologum in Ecclesia Ravennati
docuerunt, et ab studioso quopiam viroin hujusmodi fascem collectum, ut exemplo succes-
soribus esset. Non autem ea, quse sublestse esse fldei suspicabar, expungere ausus sum. In-
dicavi tantum, religiouis inde ducens privato judicio sacros vetustosque codices imminuere,
et temerarias in eos manus injicere.
Ne vero
ingralissimis quibusque videar accensendus, antequam primam hujus prsefationis
partem expediam, illaudatum iri non patiar cl. et doctissimum P. D. Jacobum Mariam Paito-
num Gongregationis de Somasca, virum juvandis natum amicis, mihique pra? cseteris recolen-
dum, quique nullam non adhibuitdiligentiam solertiamque, ut editio basc nitidior et castiga-
tior prodiret.

(a) C. Sebislianus Pauli inscriptiones a Dominifo Mila singulis Sormonibus prnr-missas, mss. corlicum aucto-
BB# V.
1 secutus, rejacerit; Bibliopolye lamen, habita leg nlium et concionatoruru commoili ralione, eas uVnuo novissi-
iiii -ni
ui:p huic editioni appunemlas esse ceosuerunt.

VITA

S. PETRI CHUYSOLOGI,
RAVKNNATIS ARCIUEPISCOPI
Ex Libro Pontiflcali Agnelli, qui et Ahdbeas, edito ab Cl. Ekudawio tom. I, pag. 321.
Addilis nunc Variis Lectionibus ms. Valliceli.wi.
CAPUT PUIMl \I. pontificibusjsapientiasimilisilli.etposteumnonsur-
Petrus,arcb.iepi.se.XXI,pul<:heraspeotu,delectabi- rexit. Mulionuii libroruuiet voluuiinum conditor.et
lis forma ; anteeum uullusponlifcs [God. Vat/jc.ex. velutirriguusfonsitaineumdivii)asapieuluii|uotidis
 1S IN S. PETRUM CHRYSOLOCOI PUOLEGOMENA. 16

emanabat; unde pro suis eum eloquiis Chrysologum A

vocavti [roWc.vocavere], id est aureus scrmocina-
nium
^^^^^^^^^^
etmaximaslaudesimperatoriscatholicametcertam
fidem observantis [Vallic. et maximas laudes in-
tor [Vallic. aureumsermocinatorem]. NatusestCor-
nutritus et doctus [Vdllic. edo- ferentescatholicametrectamiidemobservantibus,
neliense territorio ;

etc.],valedicentes abierunt.
ctus] aCornelio illiussedis antislite.etpro suinutri-
torisamore Petrus iste beatus, qui dudumlmolas CAPUT II.

prfedictumvoeabatterritorium[Va//ir.quodduduin
Imolaspr8edictumvocabaturterritorium],abillojam
tempore Corneliense nominavit. Sed aiunt alii ideo
Corneliense,quod Cornelii forum fuisset.Iste primi
Leonis sanctissimi papae Ravennatis Ecclesiee cathe-
dram regebat. In ipsis diebus sasvissitnus Eutyches
presbytermalignospirituinstigaturetcircasanclam
Pelri Chrijsologi ordinatio coelilus imperala.
Igitur.charissimi.quodresiduumestdeChrysologi
vitainmediumproferamus.etinquiramusquomodo
autqualiter in tali orlhodoxa sede non ex propriis
ovibus.sedab subjecta CornelienseEcclesia Raven-
nensescives[V<i//ie. Ravennates] pontificem ordi-

et individuam fidem catholicam suis pessimis cogi-

naverunt.Teniporenamqueillopostquauidefunctus
tationibusmalignamccepit haeresimexcitare.Quern est beatissimus ante nominatus [Vallic.nonhabet

saDctissimusLeopersuamepistolaminconspectum ante nom.] praesulJoannes.conveneruntuniversus

episcoporum admonivit
sanctorum multorum Dei episcopc co?tuspopuIiuna cum sacerdotibus.sicutmos estin
[Vallic. admonuit]. Nunquampotuit[ Va//ic.Etnun- Ecclesiaeritu.et elegeruntsibi pastorcm.cumqueeo
quam potuit] ejus superstitiosam credulitatem ad bo- properantes Romam venerunt [Vallic. cumque om-
numrevocarepropositum.Sanctusigiturl.eoadbea- nescum eo...venissent] ad sanctumpapamaposto-
tumPetrumhujusRavennatisurbispontificem[Va/- licae sedis,ut eorum ordinaret electum, ne talis Ec-
lic. non habet hujus,e<e.],res notasceleriterfecit qui ;
clesia viduataessetpontifice tantis diebus. Die vero

scribens epistolam adipsumhaareticumdirexit, per crastina erant omnes paratiuteum [Vallic. eum
quaminChalcedonensisyondononconsensit[Va//ic. virum] quem elegeran t sanctis [Deest. in Va/.sanctis
non consentiens] ; demersus est.Sedipse sanctissi- apostolicispraesentarentaspeclibus.Igiturnocte ea-
mus Leo multas vices persua epigrammata Con- in dem apparuit ad sanctum Sixtum urbis Romfe epi-
stantinopolitanam urbem misit non solum ad Gallam seopurn [Vallic. S. Sixto... episcopo] per visionem
Placidiam, verum etiamad ValentinianumetHono- li. apostolus Christiclaviger PetruSjiinacum Apol-

rium [Va//«c.add. imperatores] et ad caeterosalios linare discipulo suo, et interambo stans B. Petrus
fidei robustos, simulque ad divum Gratianum Chrysologus;et]parum B. Petrus apostolus pedem
[Vallic. :/?eponend((?«Martianum]et Eudoxiam se- figens dixitad S. papam Sixtum Vide huncvirum, ;

questratim[Va//ie.sequestratimautem]contraprae- G quem elegimusnos, quistat in mediumnostrorum

dictumEutychenpresbyterumdiversas, ut diximus [Desuntin Vall.qm stat, eic.,],ipsum consecra,non
epistolas, et tanto tempore prolata fuit [ Vallic. pro- alium.Ideircoexpergefactuspapa,jussitvaldeintro-
telatum fuit], usquead tempora Martiani imperato duci diluculoplebem universam.et virumqui ordi-
ris. Igitur, ut diximus, cum multa altercatiode san- nandus erat.Intuitus est eum diutissime S. papa et
cta intemerata fide catholica facta fuisset multisdie- ait: Ite, tollite eum de medio, hunc non agnosco.
bus, contigit ut cum episcoporum consilio fuisset Nisi adduxeritis mihi qui ostensus est, alium non
allatusprasdictushaereticuscoramomnibussacerdo- ordinabo. At illi coeperunt inquiereinter se mutuo
tibus,Theodorus episcopus cum eo certare ccepit, quae esset hujusmodi res.ejectisque omnibusforas
ostendenssingula voluminadesanctis Scripturis,et contristati sunt.Alia vero die jussit [Vallic. add.
diversa testimonia, quod sancta et indivisa sit Tii- papa] ut populus cum omnibus electis [Vallic. cle-
nitas et Pater, et Filius, et Spiritussanctus
unus es- ricis] maximis, et mediocribus, et pusillis ante se
setDeuscoaequalisexduabusmanensnaluris[rn/- introducti fuissent.et cum non vidissetformam viri
lic. Hcecde Christo Domino aple intelligenda],Uei
:
quae illi ostensa fuerat, ait Requirite exvobis,for
:

et hominis. Nonconsensit.Tunc auctoritateaposto- sitan non omnes venislis, et complures [Vallic.

lica demonstrata non resipuit.Ostensaque est B. Pe- D utrum plures]
estis. At illi dixerunt Non ex nobis :

Chrysologi epistola in qua ex parte continebatur

tri
ita:Humanx leges intraxx-x.annosinternos[Vallic.
nonhabetmtemos]omneslitigiosasinterimuntquse-
stiones,et lucirca quttigentos annos curtantoprasu-
mis Christo conviciare sermone ? vere oportet te
in
humiliari adsanctum Romanum pontificem,et dili-
genterejusprxceptacustodire,el non aliterextimes
nisiquod B.Petrus apostolus vivus sit, el apostolatus
cathedrw Romanwsedis in carne leneat principatum
Post heec autem ipse Eutychessaevissimus
in ipso
cecidit concilio [FaWtc.consilio]. Sacerdotum vero
coptus post solutumconciliumunacumplebeom-
[Vallic. novis] quempiam invenies, domine papa
[Vallic. add. At ille dixit]. Ite et egredimini foras,
nondum electum video. Tertia die [Vallic. nocte]
deniqueiterum apparuitad eumdem papam,necvi-
gilans pleniter.nec pleniler dormiens [Vall, eidem
papffi...vigilanti...dormienti],apostolorumprinceps
cumdiscipulosuosicutetpriusetsanctissimusPetrus
Chrysologus [Valltc. S.PetrumChrysologumlinterse
tenentes,dicentesilli:Duximusjamtibinesuperalium
manus imponas nisi superhunc virum,quiainillis
temporibus RavennaeEcclesia.ut pinguedoolei lu-
cernae illuminans,si ab igne[Fa//ic. cumigni] fuerit
 17 VITA S. PETRI CHRYSOLOGI 18

upplicala, ita ill;us pinguescctet illuniinabitur do- A infraepiscopiutn[ Va^ie.domusinarchiepiscopatu]

ctrina.Alteradie introducunturomnes, etnon inve- Ravennae [Vallic. Ravennatis]sedis,quaediciturTri-
nitur. Tunc sanctus papasedisRomanffi[Desu»< in colis, eo quod tria cola contineat : qua sedificia
ms. sedis RomanaeJ dixit ad Cornelien sem episcopum [Sicms.Bachin. legend. |>i(<a<ffides]nimisingeniosa
qui illo tempore cum Ravennensibus civibus Romam inferius structa est. Fecitque non longe ab eadem
ierat Introduc omnes sacerdotes et clericos tuos,
:
domo monasterium S. Andreee apostoli, suaqueef-
forte ibi inveniamvirum qui mihiostensusest. Cui figies supra valvasejusdem monasterii estinferius
illecunisupplicatione lespoudit dicens -.Nonhabeo tessellis depicta [Vallic. suamque effigiem....depi-
talem virum,nisi unumdiaconum.quiprffiestomni- ctam] totasvero parietes proconnissis[Va£(ic.per-
:

bus rebus meis,super cujusmanusegoservus tuus commissis] marmoribus decoravit et in ingressu

incumbo. Si jubes ut in mediuin veniat, deferatur. januae extrinsecus super liminare versus metricos
Cui beatissimuspapa: Veniat.non solumille.sedet continentesita [Vall. fecit contineri ita] :

Cffiteriomnes: si videroquemcupio,gratantersusci- Aut lux hic nata est, aut capta biclibera regnat.
Lux est ante venit coeli decus unde modernum.
pio. At ubi ingressi sunt omnes, statim ut vidit S. Aut privata diempepererunt tecla nitentem,
papa virum quem sibi per visionem ostensum [ Vallic. Inclusumque jubar secluso fulget Olympo.
Marmora cum radiis vernantia cerne serenis,
qui... ostensus] fuerat, conspexiteum ut gemmam r>
Cunctaque sereno [Vall. sidereoj percussa in rnurice
fulgentem.ethincatqueillincperspiritumcognoscens (saxa
vultum B. apostoli Petri, et Apollinaris pontificis, Auctoris prelio splendescunt munera Petri.
lluic honor huic merilum tribuit sic comere [Vall,
Chrysologi Petri [Deest in ms. PetriJ dextram sini- (condere] parva ;

stramque tenentes; et ut luec
conspexit,statimdesedesurgens,etobviamilliquasi
mediumatrium ivit; etlibenti
salutaverunt, usque adgenua.Atubi subtrahere se
PetrusChrysologuspapaevoluit, beatissimus papa
nonsinivit[Va^ie.sivit].Statimccepitfremitumdare
populus inter se et maximumclamoremadccelum.
dicebantquia neophytum non recipimus.non ex
Alii
nostrofuitovile.sedsubitoinvaditeathedramepisco-
palem.quasi latro.Tollite, tolliteeum demedio,non
recipimus,quiadesubjectaEcclesianonlicetinmajo-
remtransferre. Aliicontraaiebant [Fattic.dicebant
coram] Justus esthichomo.non rectedicitis sus-
: :
omnia sanctus papa Utvaleant spatiumamplum superare coactis.
Nil modicum Cliristo est. Arclas bene possidet aedes,
Cujus in humano consislunt pectore templa [Vall.
animoalterutrum se (consislit... lemplum].
Fundamen Petrus, Pelrus fundator et Aula [Vall.
(fundavit et aulam].
(Juod Domus hoc Dominus quod factum
Factor, et idem
Moribus alque opere. Christus possessor habetur.
Qui duo consocians mediator reddil [Vall. reddidit] et
(unum.
Iluc veniens fundat parituros gaudia fletus
Contritam solidans percusso in pectore mentem.
Ne jaccat, se sternat humi morbosque latentes
Anle pedes Medici cura properante recludat;
Soepe melus morlis, vitse titcausa beatae.
* Iulta condidit volumina, et valde sapientissimus
r
G fuit una oum Pro ecto aB Coraell ° ^olensw
Iste
' J >

ecclesiae una horain diaconos ambo consecrati sunt.

cipiamus eum,ut bene sit nostroe civitati quiapru- ;

dentissiimis est, etcastissimus.etdoctor bonus,om-

Post vero divina providentia, ambo solium episco-
pale tenuerunt. Petrus Ravennffiecclesiae, Projectus
niquegloriadignus;exnostracognationeest,nihilin
servatus est Imolensi[ Vallic. Ravennatem eccle-
eummalisentimus,timoreDominiplenus ;sinecausa
siam, Projectus sortitus estlmolensemJ.Postquam
eum perdere vultis.Sanctus vero XistusIII [Deest in
»ii. III]intalialtercatione populumhuc illucquedi-
hic pontifex ordinatus est, postmodum ab ipso iste
alter episcopusecclesiffi Corneliensis consecratus est,
visum conspiciens.palam omnibus retulit visum, ut
temporibusGallffiPlacidiae Augustse, sicut scriptum
supradiximus,quomodo[ Vai7ic.quoniam]peradmo-
reperimus [Valiic. scriptumest]. Corpus B. Barba-
nitionem apo^tolicameum eonsecrare debuisset.Et
lianiidem Petrus Chrysologus cum praedicta Au-
siistumnon vultispatrem.a me recedite,et a sancta
gustaaromatibuscondiderunt, etcummagnohonore
Ecclesiacatholicaalienati [Vallic. Romanaalienate]
sepelierunt.non longe ad Posterulam [ Vallic. Puste-
vos omnes.Tuneilli,quasiunavoce,co?pereunt cla-
rula]Ovilionis,consecravitqueecclesiam S. Joannis
mare:Ordinetur,ordinetur.Conscripseruntceleriter
decretum :etperimpositionem manusrecepitSpiri-
Baptistie, quam Baudarius[ Va/iic. Baduarius] sedi-
ficavit.
tum sanctum, ordiuatusque est in pontificem cum D
gloria, et Ravennam Vallic. Ravennatem] sedem
CAPUT IV.
[
Petrus morlem suam prwvidet, pradicitque. Forum
reveisusesc.Exillojaindiec(eperuntomnes[Va/'ie.
Cornelii pergit, ibique decedit. Locus Sepulcri.
add. eum] venerari tamquam angelum Uei.
Cognovit autetn post hasc beatissimus Pretus per
CAPDT III. Spiritum tinem vitos suse. Ivit ad Corneliensem ec-
X.des Petro curante construcke. Ejusdemcum Pro- clesiam, et ingressus infra basilicam B. Cassiani
jecto Comeliense Synchronologia. S. Barbatiani obtulit muuera id est craterem aureum unum.et
:

funus.
pateram argenteam alteram, et diademata aurea
. fontem in civitatc juxta
dliticavit hic Ueatissimus inagnapretiosissimisgemmisornata.Hn3Comniaad
ecclesiam vocatur Petriana, quam Petrus au-
quffi S. Cassiani eorpus iuabuit, positaque [Vallic. po-
tistes fundavit.Qui fons mine magnitudinis duplici- suitquej super aram illius ecclesite, et stans super
bus muris, et altis incenibus stnictus arithtneticie, crepi liucui jiixtaaltareexpansismanibus.benedixit
[Vallic. architeotonicffi] artis. Iterumque domuin cunclatnplebem, sacerdotes,ac populum, et oravit
 i :

U IN S. PETRUM CHRYSOLOGIM PKOLEGOMENA 20

dicens :Tudedisti, Deus, animam iu corpore

tuiteruni niiseiicors suscipeeam, quia tua
euiu
isto: A «I
'^^^^^^±S^
h&reditutem suam nonrterelinquel. Illedooebitvos.
Ule vos perannena pascua dueet, ille sui vcrbi pa-
creatura. Non oeeurrat mihi [Vallic. occurret
ei

iniquissimusdiabolus.sedangelustuusLDeesn'»! Vall. bulo vos reficiel ipsumaudite, uon conturbemiui.

:

Et vos viscera mea, nou coutra eum in tuinorem

tuusJsanctussuseipiat[V<i«. suscipiet] eani.etcol-
cordiselevetis, noncum tuinultu.etjurgiopastorciu
locare jubeas insimbuspatriarcharuni,ubiluxper-
manet.etgaudiuminjniensumest. Etnunc.Domine, eligatis. Non patrem hujus patriaepro [Vallic. cuij

cordej. Tu qui pecuniahaucobtineatsedem,sedhoc[Vo//ic.hunc]

te c-oufiteor labiis corde [Valt. et
qui solusnoslri prisca.et diligitequem Doiuiuuselegerit. Estote perfectifilii
cuncta patrasti es nihilo,

prajsentia, etfutura.dapopuiohuic cordocibile,

ut ab omni hseresi servate vos. Cavete ab Ariano do-
es Deus in ctelo sur- guiate.Sanctain,incontauiiiiatauieatholieain[Z)ees<
timeant te, etaguoscant,quia
in ms. catholicamj hdeuitenele.Corporavestraser-
sum, et in terra deorsum, qui per sanctum Tilium
touusgenerishumanisaluteuirecuperasti, in vate sine pollutione, quia templa Dei animatasunt,
tuum
quem credimus Deum etDominum angelorum.qui Heeccustodite, et agite : utmereatis voscum vestro
pastore in universorumplacitorum [Vailic. inovium
es benedictusiu saeculasajculorum.Mitteillis, Do-
verumpastorem.quituascongregetoves non
niine, n,
sanctaru m placitaruinj coelesti Domino viam parare.
disperdendo.sedadcaulaseeclesiaerevocando.Non Piaecepta ejussatiseustodite : obediteei, utillepro-

sopiat [Vallic. surripiatj ut niercenarius, non sit vobis oret quiaomuipotensDeusnonvullhilarem,

:

aliena»[Va«i'c,alienus]oviscustos,sedveruspastor, sed cor contntum suscipit.et huiuiliatuui spiritum.

quiovescum agnis commissas [Vallic. commissisj Sit beuedictio DominiDei ouinipotentis super vos,

mmaculatastuoaspectuirepraesentet ; neilleferox et super filios vestros iu geueratione, et progenie,

immanissimus lupus, qui pra?dam raperequaerit a nunc semperinsaeculasaeculoruin.Cunique om-
et

te, pastoris [Vallic. pastore] corda excita, ntpida nesrespondissenl Amen, couversus ad aram B. Cas-
voluptas depellatur,velleratideliumovJum noudi- siani ait Deprecor te, beate Cassiaue, inlercede
:

ripiat,nesanctaEcclesia vocisbalatibus gemat. Tu pro me. Tuaj domuiquasi vernaculus fui aCornelio
bonum pastorem tribue [Vallic. Tu bonus pastor istius sedis in eoelesiae gremio [Valtie. Cornelio in

pastorem tribuejhuicpopulo, mitle[ Vallic. mitemj hujus F.cclesiae gremioj uutritus : iteruui ad te re-

pastorem, non percussorem, sed nulritorem non : versus animamuuncDeo omnipotenlitrado.corpus

ut allidat, sed defeudat non sperneulem, sed
: autem meumtibicommendo.Hrecelliis siuiilia cutn
revocantem non raptorem, sed largitorem. Non
: diceret, quasi qui eructans, ovaus, et exultans,
ut [t'a//ic.laceret],sedcompescat;noncupidum, lleutibus cunctis qui aderanl, reddidit Spiritum III

sed tributorem: nonelatum, sedhumilem :nons89- " uon.Deceinbris.Caeiueularii vero post sedemipsius
vum, sedblandum.Custodieos populus tuus est, : ecelesiseparaveruut celeritersepulcrum in loco ubi
etopusmanuumtuaruuiquiesbenediclusinsaecula. ipse praecepit et ibideuisauctumcorpusreceptum
:

Ad lugentem populum ait Filii charissimi, audite

: esl, et periuanetusque inhunc diem. Sedit aulem
me. Ego vado, et ingredior viam universae earnis, annos menses dies [Pro Sedit, etc,
ubi constituta estdomusomnis viventis. Nunc.tilii, ms., Regnante veroDomino nostroJesuChristo,qui
confortamini, et estote viri prudentes. Dabit vobis cum Patre, Filioet Spiritu saucto vivitetreguat in
Dominus Deus pastorem etrectorem sicut scriplum saecula saeculorum. Amen.]

OBSERVATIONES
D. Benedicti Bacchinii abbatis, etc, ad Vitam S. Petri Chrysolooi ex Agneli.i PontiGcali
tom. I, pag. 335.
Petri expensa. Narratio de ejusdem ekctione divino impulsu facta conira Dupinium as-
oetas
seritur.Agnellus Ravennaiem Ecclesiam liomanx subditam agnosat. Petri epistola ad Eu-
tychetem. An aliam scripserit. An scripserit pastremtu illius periodos. JEdes Tricoli an ab
Chrysologo excitata. Petriana ccclesia. Sacellum S Andreai an ab Chnjsologo constructum
sit. Munera Corneliensi ecclesia' tributa.
i. Divi Petri
Chrysologi retatem in postrema dis- dis annus prior erat, sed pnecedenti anno 481 coe-
I)
sertatione indicavimus, quantum quidem sufficere peral. Prior autem assertio ex Actis S. Gerniani,
poterat ad tollendamtemporum coufusionem ;nunc Antisiodorensis a Constantio lideliter et accurate
expresse, quantum licuerit, de ea decernendum est. descriptis evincitur, cum ex iisdeni certa demon-
Et pro episcopatus ejusdem initiis, in ea sententia stratione elicuerit cminentiss. card. Nonsius Ger-
persevero, ut vel anno440, qui Sixti IUsummi pon- iiianuin ItaveniiH' obiisse, anno eodem 448, die 31
tificis postremus fuit, vel prsecedenti 439, ordina- Julii, liist. Pelag. lib. n cap. 12. Constat aulem Pe-
tum credam. Annus ejusdem einortualis, nec ante trum Chrysologum ejusdem sancli funus curasse.
annum 448 collocari, nec post 451 ditlerri potest. Item eniinentiss. et eruditiss. cardinalis de Petri
Postenoris asserti veritas ex eo patet. quod .•Emilhi'
Chrysologi emortuali anno haec habet : Eo antw
civitatibusclades, et direptio, Atlila late furente, (450 vel tuperiori forle decessisse 2 Decembris qua
anno 452 eoquc Ravennam properante,
est illata ; aie ejus memoria recolitur, patel ex epistola Leonit
Joannes sedebat episcopus nec fortassis is ejus se- 3ii, ad Leonem Rdvennatem, ddia
:
die 24 Ociobris,
21 VITA S.
Marciano eos., hoc est anno 451 : nam anno 448,
idcm Chrysologus litteras ad Eulychctem male jam
ob hcercsim audientem dedit Eutyrhes vefo in Ilalia
;
eo ipso anno ad kal. Jumas inter catltolicos Itabebatur,
e.c litteris Leonis ad ipsum eadem die datts, in qnibits
Eutycltetis zelum laudal, quo cuntra Nestorianos de-
pugnahat ea c*t epislola sexta. Htec insevenda pu-
: cuncti una voce clamavorunt Ordinetur :
tavt, ul eos corrigerem qui Petrttm Cltrysologum circa
annum 440 obiisse scribunt, quiv fuit llteronymi Ru-
bei et communis scriplorum Ravennatum sententia :
ijiite si vera essel, atne aittc annum 440 Germanus
Aittisiodorensis Ravenna; Chrysologo prwsule diem
obiisset. Hubeus Petri Chrysologi obitura non anno
440, sed 450, consignat llistor. Ravenn. lib. n un-; scopi autonomi quodammodo essent.Hsecet simiha,
de immerilo refellitur. Porro cum ad kal. Junias
anni 448 Eutyches in Italiabene audiret, non potuit
440 anno a Petro epislola quae exstat conscribi ;
cum enim conscripla est, Eulyches in Italia male
audicbat, ut ex ejusdem epistol» tenore constat
quare cpistola Chrysologi non potuit ante annum B mento pnefixo.schismaticarum partium sectatorem
449 conscribi. Epistola S. Leonis, qu;e Leoni, seu
Neoni, dicitur scripta ei dictis supra in dissertatioue, est, ut suo se gladio perimat.
non probat iutentum. licet cum Pagio contraQues-
nellum, ad annum 451 retrahatur, ac propter con-
jecturam quam in dissertatioueexhibui de Ravennii
uomine, in inscriptionis ejus niendo forte cubante,
adjicere placuit Joauni forlasse scripta fuisse, qui
exscriplorum vitio in Leonem mutatus sit. Id tamen
si admiltatur, nil argumentum juvat.cum Quesnelli
argumenta cogant eamdemepistolam adannum458
trausferre et in primis quojstio de redeuntibus a
: Agnelli historia elici poterunt id etiam ei quod nu-
Darbarorum captivitate, qua' referri nequit ad ei-
torres illos qui ob Genserici persecutionem soluin
vertere coacti sunt, quandoquidem illi non redibant
a Harbaris, quod quajslio ipsa supponit. Quod pro-
bat Johannem ante annum 452 sedisse, est Attilae in-
cursio, quse anno eodem evenit, cui Johannes ipse
occurrit, ut narrat Noster. Ilis omnibus perspectis,
eflicilur Petrum Chrysologum anno 450 vel 451 ob- q tum senlientes Neclorianismi accusavit datis Leoni
iisse, codemque Joannem suffectum, nec Neoni inter
hos locuiu esse, qui ob niulla prceclare gesta, quai in
ejus Vita narrantur, pluribus annis sederit oportet.
2. Ut autem ordo temporis servetur ab Agnello
neglectus, observanda est 1'etri eiectio ad episco-
patum, Numinis nutu, et sanctorum Petri et Apolli-
naris apparitione peracta. Kem omnium primus ei
Nostro in lucem produxit Ferretus inde diserte, ut
: natum lamentatur, agitque apud imperatorem ut
solctin sua Historia, narravit Kubeus, ex eo Baro-
nius, cceterique. Verum quodfluminum aquis acci-
dit, qiuH pro soli unde fluunt natura vario imbuun-
tur sapore, ila quod deuuiin non sint quales a fonte
manarunt id narrationi huic accidisse facile depre-
;
hendel. qui Agnelli fontes gustaverit, quamvis rei
substantia servata sit. Veruin mirari subithominum
plures ita coinparatos.ut facilenimis oniniacredant,
alios autem e contra ut omnia in dubium vertant.
Dupiniusin Kibliotheca Scriplorum Ecclesiasticoruin
de bacce historia, haec exGallico in Latinum versa q verat, ipse agnovisset. Ephesi inde coacta nova sy-
habet Aintquit historxi hujusmodi narralioni credi
: nodo, Leo ipse S. sedis legatos misit, eodemque
etenim illam nullusfidedignusauetorexhibet. Agnellus
tandern in lucem prddiens, an Dupinio auctor fide
dignus futurussit ignoro. lllud aio, hinc aguosci hu-
jus historiae traditionem proul ab Agncllo narratur
anliquilale eximie commendari.
3. Notari inereulur privilegia ab Valentinianolta-
vennati Ecclesise trihula, si qua fuere, quaa quidem
Joannes 1'clri iiiiinediatus praidecessor naclus sit,
Agnello ipso tcsle. licet alias primatus Itomani im-
palieule, nullo modo episcopos ipsos a Komani pon-
tilicis iure exemisse : eteiiiin si quando idexemptio-
nis efncere valuissent, tum idipsum Deri debebat,
cum ipso Valenliniano imperante, qui privilegium
paulo ante Iribiieral.iiovumepiscopuni ordinai.dum
e .'. mors lllius cui privilegium tribulum fuerat ef-
ficicbat. Qui ilaquc narral populum ct sacerdotes
(quorum nomine inlelligendos etiam puto cpiseopos
provinciales), facto de certi viri elcctionc decreto,
PETRI CHRYSOLOGI. 2!
A cumeo Romam properasse ad Sixtum sanctum apo-
stolicte sedis papam
ut eorum ordinarelelectum;i\\ii~
que insubsequentibus adjicit.dissidenteettumullum
agente Kavennatum plebe, Sixtum visione narrata
dixisse Et si istum non vtdtis patrem,a me recedite,et
:
a sancla calholica Ecclesia alienati vos omnes jquare
et con- ;
scripto celeriter decreto per impositionem manus re-
Petrus Spiritum sanctum, ordinatusque est^ i»
cepit
pontificem manifeste oslendit'Valentinianum privi-
;
legium dedisse. si quod umquam dedit potuit enim :
nobis ignotum dedisse, quod nullo modo S. sedis
jura violaret ncc inde factum ut Ravennatum epi-
;
quo; suis locis pro oppportunitate observabimus ab
Agnello narrata, efficiunt ut satis mirari nequeara
quid rei fuerit ut ipse qui alicubi Pontificale suum
scribens erga Roinan<e sedis primatum se rite re-
cteque affectum ostendit, alibi, el hic pulido com-
:
se prodat. At ea mendaciis et malee causaj conditio
4. Regrediendum modo ad ea qu» Agnellus de
sancto Petro priori loco narrat, licet postremis ejus-
dem annisevenerint, qucequepertinent ad Eutyche-
tis abbalis Constantinopolitani haeresim. Ea vero
tanta sermonis stribiligine rerumque confusione in-
fecit Noster, ut divinandum sit quid mente tenuerit.
Actorum in causa Eutychetis hic ratio habenda est,
ut suisapte temporibus restituantur vera, si quae ex
;
mero primo dixiraus ad postreraos Chrysologi anuos
spectanti, lucem affundet. Damnata itaque Nestorii
liseresi in Ephesina generali synodo, partiumstudia
effecere ut qui quam maxirae ab ea recedere volue-
re, in oppositam atque impiam dilaberenlur. Euty-
ches omniumabsurdius peccavit, qui in Christo na-
turarum distinctiouem pertinax negavit et opposi- ;
suramo pontifici litteris.quibus Leo ipse respondit
priraa Julii, anno448. Anno eodera in concilioCon-
stantinopolitano.Novembri mense habito ab Flaviano
ejusdem urbis episcopo, accusante Eusebio Dori-
lense Eutyches saepe citatus, ac tandem comparens,
asserensque proterve haeresim, damnatur. Hinc e
vestigio Leoni denuo scribit, seque per nefas dam-
concilium generale cogatur, qui interim, conventu
Constantinopoli triginta episcoporum habito prima
Aprilis die anni 449, rem majoribus tricis implicuit,
Leo die 28 Febr. Flaviano scripserat, ac Theodosio
inquirens causasobquas Eutyches damnatus fuerat,
quibus ab Flaviano intellectis, ejusdem zelum pieta-
temque commeudavit epistola data die 21 Maii anni
ejusdem. Ante hanc idem nonpotuit ab Chrysologo
Eutycheti epistola scribi, in qua disertis verbis hse-
resim suggillal; alias quod sunimus pontifex nesci-
;
litteris datis munivit inter quas omnium laudibus
:
cominunique Eccleshc consensu ea laudatur, qua; in
editione Quesnelliana est nura. 25 data die 13 Ju-
nii, in qua lncarnalionis iiiysterium ea elcgantia,
puritate ac claritale explicutur, ut vix in tota auti-
quitate nionuiiientuin illuslrius ad recliim dograa
lirraandura invcnire sit. Synodus Ephesi cocpta est
die SAugusti ejusdem anni 449, quw ob in ca per
nefas gesta pnvdaloria postnioduin dicta est, catho-
licamquc fidem insumnoum discrimen conjecit.Eu-
tychetc absoluto, et Flaviano' damnato qui paulo :
p'ost a'i'umiiis injunisque affcctus, dum in exsilium
duceretur, e vivis excessit, Ob usec Leo pontifex
pluribus epistolis egil apud Theodosium, ut concUio
generali res catholica restilueretur. Exstanl episto-
\.r ad Augiistiini binu'. sub die 13 cl 15 Octobris, et
alisead alios. Egil cliam ca de re cuni Valentiniano,
Placidia, Eudoxiaque, et legatos Constantiuopolim
23 IX S. PETBUM CHRYSOLOGUM PROLECOMENA. 24

A aliasLeonis epistolas ob impetrandum Augustorum

misit Nil tamen in ea re eravissima ab Theodosio
auxilium, quo res catholica in pseudo-synodo Ni-
obtinuit At eo defuncto.substitutoque Martiano, Ful-
csenamalehabita novogeneraliconciliorestitueretur.
cheria ejus uiore agente. conciiiuin primo Gonstan-
Foede labitur, nisi exseriptorum vitio Augustorum
tinopoliab Anatolio~habituin est, cui interruereapo-
ad etAugustarum nomina sint mutata, Honorium me-
stolicae sedislegati, in quo lecta Leonis epistola
Flavianum, et episcoporum subscriplionibus Grmata,
morans, ac Gralianum, qui e vivis dudum ante Eu-
Nestorius «que ac Eutyches damnati sunt deinde ;
tychians hperesis tempora abierant. Honorii loco
cbgitaveraru an Honoria subslitui posset at cum
inconcilio, coepto celebrari dieoctava ejusdem anni.
:

nulla exstet Leonis epistola ad eamdem, pessima

epistola eadem Magni Leonis regula fuit. qua fir-
matum est dogma de duabus in Christo naturis.con- eliam ob stupnim fama laborantem, emendationem
tra Kutvchetisheeresim, illique actionibus secunda
hujusmodi sustineri non posse cognosco. Martiani
et quarta lectas concilium subscripsit. etiam loco facililapsu Gratianum intrusum suspica-
Hisex Kutychianas haeresis historia delibatis.ad
5.
bar atillud obstat, quod eadem periodoremusque
;

Agnellitricas revertainur. Priuio itaqueait, Eutyche-
tem a sanctissimoLeone perepistolam monitum mi-
nime resipuisse : ait epislolam in conventu multorum
episcoporum lectam. Leonis epistola nulla ad Euty-
chetem data in concilio ullo lecta est quinimo
nullo ex prsecedentibus Constantinopolitanum sub
Anatoliolectaest epistola celebernma ad Klavianum
de qua in superioribus. De hac igitur ut loquetur reli-
quumest at illiconcilio Kutychesnon affuit, necres
:
amplius integraerat. Subjicil paragraphum omnium
implicatissiraura. Sanctus igitur, tnquit, Leo ad bea-
ad Martianura prolatam dicit. Theodorura insuper,
quein in sacro concilio ait cum Eutychete certasse.
Scriptura» volummibus, sancto-
et ostensis sacrae
ruinque Patrum testimoniis catholicam fidera de
;
m duabus naturis stabilivisse. tota velerura actorum
concilii a Flaviano coacti (in quo tantum Eutyches
B «uditusest, Eusebio Dorileense, et Flaviano ipso
heeretieum urgentc) series ignorat. Omnia itaque
hic apud Nostrum ab ventale abeunt.
7. Illud e re esse inQciabitur nemo, quod ad epi-
stol<fi de qua in superioribus sermo fuit integritatera

lnm Pet r um hujus Ravennatisurbis ponti/icem res no-
tas celei iter fecit qui scribus enistolam adipsum ho;-
;
reticum direxit.perquam in Chalcedonense synodo non
consensit, demersusest. Ex his, ut puto, argumentum
nonnnullihaberecrediderunt.quo dicerent U.Chrvso-
logi epistolam in Chalcedonensisynodolectamfuisse,
quod tamen repugnatactibusejusdem
bus nil de ea re ; nec potuit fieri,
natis pro regula Gdei epistola legerctur apud eos qui
primumsentiebantsolummodoinsistendumsrmbolis
conciliorum Nicteni.Constantinopolitani et Ephesini
admissis secunda Cyrilli ad Nestorium epistola, et
perlinet, quara ex Agnelli loco uberrime probatam
habemus contra nonnullos. qui contendunt postre-
ma verba ad summi pontiGcis iu Gdei doginatibus
supremani auctoritatem spectantia Chrvsologi non
essc, sed recentius addita a Romame sedis studioso.
eique addicto. Gerardi Vossii hi auctoritate nitun-
concilii.inqui- tur, qui epistolam Chrysologi Gra;co-Latinam edi-
ut episcopi Raven- ditcum aliis nonnullis, subjunctis Gregorii Thauraa-
turgi operibus impressis Moguntix anno 1G04, mo-
nuitqu^ in duplici Vaticano codice postrema illa
verba deesse. inde Dupinius prslaudatus in Biblio-
theca hsc qu;« Latine exhibeo habet porro litlera :

altera ejus ieui ad Joannem Antiochenura, et eo no- jiniri videtur antc ea verba et quod sequitur addilum
;

minelaudatara S. Leonis epistolam ad Flavianura re est ad sancta? sedis auctoritatem commendaiuiam. At

cepere, quod ab dictorum sensu ininime abluderet, Q Agnello, ut annotavimus, et suis locisconstat, erga
explicaretque dilucide.quid de Eulychelis haeresi sen- S. sedem non bene affeclo, et nihilominus verba ex
tiendum. Doraimcus Mita rem in hunc modum dirimi epistola seu sensum eoruradem referenti, nullus
possecenset, in Responsionibus ad opposita Vitie same crisisstudiosus refragabitur. Constat profecto
Chrysologi ab se conscripta? num. o, 6, 7 et 8, ut S. iisc]ue ad Agnelli tempora in Ravennatis Ecclesine,
Leo intellectaa Flaviano Eutychetishsresi.et causa, licetlongo schismate afflicta?, codicibus integram
Romara vocaverit Petruin, qui pontifice jubente.epi- Chrysologi exstasse epistolara, quam postmodum
stolam illam omnium celebemmam conscripseril, decurtaverint qui S. sedis auctoritatem in rebus fidei
pontiGcis ipsius noraine ad Flavianum. quvprimum difflnicndis impugnavere idque potissimum impu-
:

m Conslantinopolitanasub Anatolio.deindeingeue- tandum iisqui Graaca flde in Grrecam linguam Lati-

rali r halcedonense synodo credendorumregula.con- nam epistoluin transtulere. Hic operie pretiura esse
tra Nestorium, sque ac Eutychetem lecta fuit.Ul au- cogitavi Latinam ipsam vulgatam apud Barouium
tem effugiat, quodcontraregeriexstylidker itateab aliosque, et e regione textum ejusdem, qualem in
aiiis Petri monumenlis potest, conjecturam ita cir- codice Eslensi reperi, descnbere, adjectis suo loco
cumscribit, ut sentiat Leonem, conscriptama Petro periodis Agnello relatis, ut lectorquid in hac re sen-
epistolam proprio tvansrripsisse stylo, el aliquu suo liendum sit dijudicet.
marte ascripsissc. Id omne ex sermone 75 Chryso- LATINA KIMSTOLA D. PETRl CHRVSOLOGI
logiconGrmarenititur, ubi se ex itinere Havennam
quadragesimali tempore reversum, ac propterea fes- VLLGATA EX OODICE E-STENSI

sum admodum dicit. Conjectura se veritalem asse- [)

Dilectissimo, et merito Dilectissimo, et merito
cutum fortassis credidisset Mita.si Noslrum legisset, honorabili lilio Elty- honorabili iilio Eutv-
cum ex allato loco astrui videatur, Petrum ab Leo-
CBEti presbylero Pe- cheti presbylero Pk-
ne vocatum, epistolam scripsisse, quae in Chalcedo-
nensi concilio Eutychetis hoeresim jugulavent.At ex irls episcopus Raven- tbus episcopus.
subsequentibus agnoscitur, Agnellum de epistola nae.
omnibus consentientibus scripta locutum; ait enim Tristis legi tristes litte- Tristis legi tristes litle-
ostensamB. Petri Chrysologi epistolam, cujus etiam ras tuas, ei scripta mocsta m&sto mcero-
ras, scripta
partem eihibet, de qua statim. Mitae itaque conje- mwrore dchito percurri : percurri,quia
re, et luctu
ctura hinc nullo modo fulciri potest.quae aliundede- quia sicut nos pax Eccle- sicut nos pax sacerdotum,
hiscit ruitque. Etenim post Quadragesiraam anni siarum, sacerdotum con- tranquillitas plebis gaude-
449scriptaest epistola Leonis, de qua fit quiestio, cordia, tranquillilasplebis re facit gandio arlesti, ita
die videlicet 13 Junii, cum praecedens ad eumdem yaudere facit gaudio coele- nos a/fligit el dejicit fra-
FlavianumdalafueriteliampostQuadrageshnani,die sli,ita nosaffligitet deji- terna dissensio, proesertim
videhcet 21 Maii. At quisde ea re dubitari possit, cit(ralenui iissensio.prw- cumtalibus oriatur excau-
cum slylus ac verba ipsa Leonem sonent ? terea cum talibus oriatur sis. Triginla annis huma-
6. Sequuntur apud Augehim qua; spectant ud excausis. (a) Tirginta an- nx leges humanas adi-
(a)(Agnelli paraphrasis Humanxleges intra x\x tu circa quingentos annos car
:
tanlo presumis in
annos innosomnes litigiosas interimuntquasliones;et Christum conviciare sermone ?
25 VITA S. PETRI CHRYSOLOGI. 26

nis humanw leges huma- munt qua>stiones ; et Chri- A et circa Advcntus Domini festa anni 449, attente ta-
nas adimunt quirstiones, sti generatio quoe divina men legenti apparet Nestorii hreresim ibi prajcipue
et Christi generalio qttte legescribitur inenarrabilis impugnari, illosque qui Grxco tiirbine Latinam nu-
divina lege scribitur in- post tot stvcula dispulatio- bilare nisi sunt puritatcm Rv8puiro76xo», Xcittotoxov,
:

narrabilis post lot secu-
la disputatione temeraria
ventilatur? Quid Origenes
principiorum scrulator in-
currerit, quomodo Nesto-
rius lapsus sit disputaus de
naturis, non latet pruden-
tiam tuam. Magi Deum in
cunabulis myslicis mune-
ne temeraria ventilatur?
quid Origenes principio-
rttm scrutalor incurrerit,
quomodo Nestorius lapsus
sitdisputansdenaturis,non
latet prudenliam
Magi Jesum in cunabulis
Deum mysticis muneribus
confilentur, et sacerdotes,
ut dzoToxoy tollerent btasphemantes. Ex quo argumen-
tum minime leve desumitur productm post annum
prsedictum vitne, et epistolse ab Chrysologo scripta?
serius quam putatur.
9. Inter opera magnifico sumptu Chrysologo cu-
tuam. rante excitata secundo loco recensetur domus intra
episcopium Ravennatis ecclesia;, quain dixere Trt-
coli, eo quod, inquit Noster, tria, cola conlinerel, quia
vidclicet in tria insignia membra distinguebatur :

ribus confitenlur, et sacer-
dotes, quissitqui virginali de Spiritu sancto natus
partu de Spiritu sancio est, dolenda interrogatione
nalus esl dolenda interro- discurrunt f Cum vagitum
gatione disqitirunt? Cum
vagitus daret Jesus in cit-
nis, gloriam in excelsis
Deo coelestis clamat exer-
el modo quando in
cilus,
nomine Jesu omnc genu-
ftectitur calestium, terre-
strium et infernorum, ori-
ginis ejusquwstiocommove-
lur ? Nos, frater charissi-
me, una cum Apostolo di-
cimus : Etsi uovimus lesum
secundumcarnem,sed nunc
jam non novimus,necpos-
sumus curiose perscrutari,
qui jubemur honorem da-
re. et timorem reddere, et
quidsil. quivirginaliparlu
daret Jesus in cunis, glo-
ria in excelsis Deo clamat
coelestis exercitus, et modo C lur lectos in a;de Tricoli, a iMaximiano episcopo
quando in nomine Jesu
omne gcnuflectittir cuele-
stiitm, terreslrium et in-
fernorum originis ejus quce
stio commovelur ? Nos,
fratres, cum Paulo dici-
mus: Et si novimus Je-
sum secundum carnem, sed
nunc jam non novvnus,
nec possumus curiose re-
plicare, qui jubemur ho-
norem dare, ettimorem
reddere, et exspectare, non
discutere quem judicem
qu;e Graci ra /.w'/a dixere. Audiri ergo non meren-
turqui ideoaedem illam Trieoli diclam voluut, quod
ad speeiem trium collium reprresentandam accede-
At Agnellum Chrysologo Petro tribuisse quod
ret.
Petro ejus nominis tertio tribuendum erat, eviden-
ter agnoscitur ex versibus quos Agnellus ipse testa-
consummata, in quibus pontificum Ravennatum se-
ries exponitur qui Tricoli construendo operam im-
penderunt, et Petrus cognomenlo Junior, ut dislin-
guatur ab Seniori. et ab Cbrysologo, fuudator dici-
tur ejus tedis, quos juvat ex parte a suo in praesen-
tem locum transferre.
Ilic Petrus junior Chisli concepla secutus
Ul docuit, sacris moribus exposuit,
Iianc quoijue fundavil mirandis molibus arcem,
Nominis ipse sui ha:c mouumenta deJit.
Iluius post obitum Aureliaai gessil honores,
Post hunc Antistes exstilit Ecclesius.
1'etrus itaque qui Tricoli fundamenta jecit, is fuit
qui Aurelianum pra:cessit non Chrysologus, cui
;
Joannes alter successit ac Agnellus ila Agnellum
:

exspectare, non discute- con/itemur. His omnibus

emendat, qui fortassis hinc errandi ansam habuit,
re quem judicem confite- respondi, frater, litteris
etPetrum cognomento Chrysologum ponendi imme-
mur. Hcec breviter respon- tuis. C«tera desunt.
diate ante Aurelianum, quamvis dimidio quasi saj-
di lilleris tuis, plura re-
culo ille hunc prascesserit.
scriplurus, si ad me frater et, coepiscopus noster Fla-
q 10. Primo tamen loco bene Chrysologo inler cae-
vianus aliqua de hac causa scripta misisset si enim :

teras jedes tribuitur fons baptismalis, mirte magni-

tibi disphcet, quod quidem scribis, tibi ipsi electum
tudinis, duplicibus et altis muris conclusus. Cum
judicium, nos qttomodo de his judicarc poterimus,
autem Agnellus diserte tradat fontem hunc juxta
quos neque vidimus propter absentiam, ct quod intelle-
ecclesiam qiue vocalur Pelriana, quam Pelrus An-
xerunt eorum tacituniilate nescimus ? Justus mediator
tistes fundavit, constructum, nec hujus operis noti-
non est qui sic unam purtem audit, ut nihil alleri
liam Itubeus aliunde haurire potuerit quam ex hoc
parti reservel (a). In omnibus autem hortamur te,
Agnelli loco, mirum est Chrysologo quidem tribuisse
frater Itonorabilis, quas a beatissimo papa
ut his
fontis structuram pag. 103, at deleto ex Uavennati-
Romanos obcdienter attendas :
civttatis scripla sunt,
bus diptychis priori Petro, Petrianam basilicam Pe-
tjuoniam B. Petrus, qui in propria sede vivit, et prcv
tro illi tribuisse qui Symmachi pontificis tempore
sidet, prcestat quairentibtts fidei vcrilatem. Nos enim
floruit, ct Aurelianum in Ravennati sede pra:cessit.
pro sludio pacis et fidei cxtra consensum Uomantv
Ex hoc itaque loco aperte constat ante Petrum
cioitatis episcopi eausas aw/ire non possumus. Inco-
Chrysologum, alium Pelrum sedisse, quandoquidem
lumein tuum dilcctionem Dontinus tempore longissimo
fontem qui eidem Chrysologo tribuitur, cogimur ha-
conservare dignelur, charissime, et honoralissinie fili.
siliciii Petrianie additum agnoscere, cui primitus
8. Cum tliversissiinis verbis iidem sensus expli-
fons erat adjunctus cum exiguo sacello S. Jacobi
centur in vulgatis et apud Agnellum in his qua; ipsi
Agnelli adate superslite, in quo Petri episcopi cor-
referre placuit, argumento, id est illum ex Chryso-
pusrepertum, quod senioris esse idem Agnelluscen-
logi epistola sensum sumpsisse, non verba, qua;
suit.Altera ffides, Chrysologo tributa, est monaste-
etiam Agnellianastribiligine vitiata nemo non videt.
rium, sive sacellum S. Andrew apostoli, non longe a
(Juod spectat ad priora, ubi ex pra>scriptione anno- ,,

rum triginta ab humana lege inducta argumentum domo Tricoli, in qua S. Pelri efligiem ct versus
conscriplos fuisse Agnellus asserit. IIa'c autem sub-
desumitur contra Eutychetem, aecepta ea sunt, vel
dubito l.hrysologum ne an Petro juniori sit ascri-
ad eodem Chrysologo utrobique dicta, a sermone
143 Humante legcs intra trigintn annos litigiosas
:
benda, cum videatur domus ipsius Tricoli commodo
wdificata, et versus ipsi nec Chrysologi stylum ac
omnes vileriiniiiit quwstiones, et Ghrislus circa quin-
ejusdem (Etatem sapere videantur, sed recentius
genlos unnos nativittttis suce causas prtrstat, ortus sui
quid sonent. Yox postrema secundi versus to mo-
lites patitur, status sui sustincl quwsliunes? Hirreticc,
deniiim Cassiodori letalem sapit, et phrasis ipsa ab
dcsinc judicare jttdicem luum, el adora inccelis Dcum,
Cassiodori phrasi minime abludit. Rubcus loco su-
quem Dettm adoravit in terris. Licet autem
pracitato sacellum lioc elegans iiuideui dicil, sed
post legem a Valentiniano latam, Arcluro et 1'roto-
Ugncis eolumnis suffullum, Versus ascripti nil tale
gene coss., xv kal. Julii, do Iriginta annorum pras-
astruunt, sed brcve quidem sacellum describunl ex
scriplione, serino ille ub Chrysologo sit recitatus,
feneslris angustis dioi luminc ininime pervium, sed
(<i) Agnelli parapbrasis Vcrc oporlet te humiliari
:

ipse B. Pctrtts apostolus rivus sit, ac apostolatits

ad sunctum Konutnum pontificem, et diligenler ejus
eathtdrm Uomanx sedis in carne teneat principatum.
pra;cepta_.citstodire, et non aliter wstimes, ac si quod
 1

27 LN S. PETIUM CHKYSOLOGUM PROLEGOMENA.

pieliosis marmoribus murice eomptis splendidum, A quidquam habentqu.
Gh.rysologi tradit INoster, ncc
exrluso exlerno luniine, suoquc lucens. ul sonant legenlem remorenlur. lllud nddendum videlur,
priores v« rsus nnt litx nata est, uui capta luc libera
. muneribus qua; Chrysologus ad ecclesiam aceedc
regnat, cum ceeleris quae sequuutur. 1'ostremi ver- obtulit, pateiiam argenteam summa veneratione sc
sus expiationem peccatorum per secretaiu exomo- vari, eujus exemplum aere sculptum tradidit Don
factam ostenduut. quod merito annolavit
sini nicus Mila ante suam Sermouum D. Petri editionei
Kubeus vero scripti sint lii versus post Ne-
lluiii ad cujus oram versus recentioris modi sunt sculp
ctarii palriarcha? Constantinopolitaui tompora, evi- quos ascribendos puto, et suut qui sequuntur :

dens est uil a celebri controversoque in Historiis Quam plebs lunc chara crucis agnusfixil in ara
ejus patriarcbffi faclo liabere heterodoxos, quo sub- Hoslia lil gunlis prinii pro labe paienlis.
lalain auricularem confessionem existiinent, quia- Idem Mila veram, ut sibi suadet, Petri Chrysolo
immo proxim et post iNectarium perseverasse ma- effigiem libro prsefixit, et quam opere musivo elabi
nifesliiiii hinc efiicitur. Eliigiem eiiam, quam super ratam exstare ait Ravenna' in testudine cliori metri
expressam Agnellus Chrysologi fuisse polilanr* ecclesias. IUa tamen, nonnisi post undec
rrcdiditj existimo Juniori Petro poiius, sicut et sa- mum a Chrislo nato saeculum fieri potuit ut et po ;

celium, atlribuendam esse. illudtempustempli parsilla reslituta est, sed et pall

Quaa sequuntur de sancto Projecto Corneliense
1 .
perspioua sunl, sicuti et illa de eeclesia S. Joannis,
quam S. l>arbatianus Placidia charus tcnuil, et Ba-
duariu- BediDi avorat, ex S. Barbatiani actis hinien
muluuntur. Clara eliam sunt, qua' de obitu S. l'elri
1; forma recentior est. De patena praedicta exspecta
ab erudito viro D. abbate Pastrizio doctam iuci
1
brationein audio. Eam forlassis Iegeredabitur, anti
quam luec mea in luceni edantur. At haec ad Chrv
sologi vitam sufliciant.

VITA
PETRI CIIRYSOLOGI
ARCHIEPISCOPI RAVEXNATIS
DX CASTILLO.
S I. Palria, orlus. el Clirysologi itomeu pro/ioniiniur. C totiusque /Emiliae (quse jam exinde inceepit * Imol;
I Eslin Halia.nolissimaregioneKuropfR.qiireilaui nuncupari) in sui Lucii Cornelii obsequiurn, oppi
e sex''eciiii provinciis ejus,non miniis eelebris portio, dum illud Eorum Syllre, communius autem Foruu
j icundissima, amoenissima, et fausta ,Km;lia Cornelii, vocitarunt. Plinius autein lib. ni Hislor
pala quondam, nunc vero Klaminia, sive Ko- cap.l6,post medium.Imolffi situmForocorneliensen
mandiola dicta, ferlilis adeo,et feracissima, uipole agruiuappellat. Huecigilur Flaminifie provineia,ha3C
quae a Vatrenocireiiinalluitiiramiie.EfTiigatisab Uio Koinandiolce regio, hsc .Emihee, sivelinolae, terree
Troadis flarameo gladio Craecorum Trojanis.avolan- llalicas porlio, palria commnnis noslri fuit prassulis
tes hi in llaliam. oppidum in perpulchra /Eruilire Chrysologi : peculiare aulem solum Forum Cornclii
regione, Iliiun etiamnoiniiie.coiHlidere. Nonsemel fuit.tantofelicissimum, quaiilosanclissimiviri b na-
repetito steculo, cum LuctdsCorneliusSylla Roma- tali condecoratura, faustissimum. i
Appollinaris
nus,nobilis ex Corneliorum progenie quaestor.postea- S. Petri apostolidiscipnlu*, el primus Ravennatuni
qua liiciator. relegato Mario majori Romano (jam anlistes Forum Cornelii, sanctissimo exemplo et
vn consiilc), totam subegisset dilioni suae Asiain, praedicationeinChristiDominiroboravitiide. Verum
Romatlis suis Corne mis .Kmiliam Iradidit piocolo- gentium spurcissimis civitas maciilala moribus, in
1
nia, Ilimiidesignans forum, ubijusdiceretur, libe- idololalriamla|isa,deniioiiiiliguitiiCassiaiiiSabion83
lajqur* agerentur noveudiiue. lline habitatores Ilii in Germania episcopi auxilio, qui sua doctrina et
Oiiisqiiiliarium loco liabendasuntquiede cjusori-
• c Ejusdem vilam ex antiquo ms. erutam retulit
gine ab Trojanis fabiilantnr. Neque urbs aliorjuin Surius et ex eo Petrus iu Calalogo lib. vi cap. 128
; ;

antiqua, et celebris, satisqiie elcgantia iedificiorum, S. Gregoriua in Reg. lib. v cap. 33 Beda, Usuardus,
;

aeris salubritate.uberlate agri.pojmlorum frequenlia Marlyrologium Koni. el alii. Sub Vespasiano, anno-
commendata, pt celebriorura virorum maler, his que mortem ejus pnecedeuti, scilicet anno seras vul-
commenlitiis subtilibusque inventis indiget, ul pr« garis 78, illustriori martyrio, illustrem vitam absol-
inultis laudelur. Scipio Claromonlanus in llistoria vit. Vide quae de eo disseruimus in notis ad serm.
Csesenn: lib. v png. 93, Xmolam dictam scribit post- Chrysologi 128.
quam Cleophis Albo ni ^iooessor Forum Cornelium J Cujus ViltH laciniain profert Ughellus in episco-
ab Narsete dirutum restauravit. (Juod ei nomen alii pis Imolensibus. pag. U2u rccent. edit., ex chronica
offluxisse dicunl, vcl ab corrupto sEmilice vocabulo, antiqua ejus passionis acta sincera, ex libro rieoi
;

vel ab arce ab Antiocho Narsctis duce in ea sedi- 1-ifmuv Prudentii, habes apud Ituinartiuiii,pag. S32.
licata. Caetera qnsacircumferuntur suhlesUe sunt fidei nec ;

b Kricus vel Ercius monaclius, qui labente saeculo melioris not*, quae Karonius ad Martyrologium,
is scribcbat in Galliis, in Vil.a S. Cermani episcopi Komae se invenisse professus est, et in quibus Cas-
Antisiodorensis, Chrysologuin anliquo et nobilissimo sianum Krixiensem tenuisse sedem scribitur. Sed
sanguine orlum teslatur. fortasse errore scriptoris pro Brixina Brixia in Ba-
1'rincipis Ecclesia; meriloque ac noniino pollens
ronio legebatur. ut advcrlitur in Annotationibus
Pi li ii-. i; oslolica dicla servab.il in
urbe Ferrarii, pag. S08, et inqiuiin. evcrsa Sabiona, sedes
Forie grcgert), p a W
spleh iris aviii
i .
i
episcopahs translata fuil. Florentinius noster in
Steiiimale lonsjjieuu.-. inuhu el probiUle coruscaus .\lartyrologio, ad diem II Augusti, pag. 747, eum
89 VITA S. PETH! CHKYSOi.OGl EX CASTILLO. 30

saoclitate Foruru Cornelii spirilualiter instauravit, A tensis episcoptis, sermone in nnmero 107, sio per-

lirinavit etstabihvit in tide ; etiain anuo Domini orat ; Pelrumenim cocuri m aliis appeltalionominit
trecenlesimosexagesiuis;Ouudo,idibusAugusli,sub est, in hoc (scilicet Petro Chfysologo) vrarogatiua
Juliani Apostatffi douiinatu, uiartyiio.suoque sacro iirtutum. Si;d et ipse Nostersermoue tiii ita fatur :

consecravit cruore. Romina swpe sanclorum mertla indicanl.Sicut

ipsa

2. Bellis coucussa civitas, oiodoabliffiretieis.nio- 1'etrus a petra nomen adeptus est, qUiaprimut »k-

doa gentilibus occupata.fideui per teuiporaamisit. ruit ecclesiam fidci ftrmitatefundure. iLieaiiu cuma
At Deus eam ut plantariuui tot rosarum virginum, pueritia Petrus preestantia ingenii puerulos cieteros

liliorum confessorum, iter quae candidum prsecel- antecelleret, et adultusjam Latiua Gra-caque elo-
luit Chrysologililium, violarumque martyrum tot quentia majores natu, et alios superaret doctores,a
custodiens atque reservans, non semel reduxit ad Grfficis qui eByzantiogratiaCresarisHavennam pe-

gremiuni.PostquadragintaettresannosaD.Cassiani tebautcognoniinalus estChry.sologos,seuChrysoio-

martyrioForocorneliensisEcclesieeiustaruatffisedeiii gus Chrysos, aureus, et iogot, ttrmo quasi aureus
:
;

obtiuuit Cornelius, natione Romanus, vita conspi- sermo, seu aureus sermocinaus. Sic eiiam ipsimet
cuus, moribusornatissimus.utpotequipostobitum Graeci Byzauiini, non annos pluriruos temporis

meruit concionatorielaudariaChrysologo.sennone r. natalisChrysologi.suuru prresulem Joainum Atin-is

centesimo sexagesimo quinto. Vix Keclesiae Forocor- facundissiiiiuiiielemeiiti.-,C7iri/S()s^HniH( appellsvere
nelien^iscathedianiepiscopalem^occuparatCornelius nempe aureum os. Aqudomnes igilur tum sui tem-
aiiuu Uomiui quudragentesimoquinto,velsexto,cum poris,tum nostri talem Chrysologi perpetuo meruit
jam b enobili prosapia Forocorneliensium virorum, retiuere nomeuclaturamPetius^utetiam ejus homi-
nova lux Chrysologi oriri visa est, cum Ecclesiffiilli liae, sive serniouesaum adoctis communiler voci-

inpetrafulcrumnascitur solidissimum.
novffipe^rffi leutur.
Nostro euun viro in sacrobaptismatisfoute,innovo § II. Chrysologi educalio, ad episcopalum Raccnna
electio, et ejutdem consecrulio referuntur.
regeueratiouis lavacro.uomen imponitur Pelriis,ut
tantiantistitisfuturarum virtutiimcumiilum praesa- 3, Ab incuuabilis se totum Chrysologus orationi
giret.Hinc de nostro Chrysologo S.Adelphus Me-
' priuiuiu,etbouarumsacraruuiquelitlerarumcoiise-

Forocorneliensem fuisse episcopum perperam tradit.
Ferrarius el Mita in Vita Cluysologi Sabionensem a
Fortuuato Aquileiensi ordinatu >i ;queni tauien sci-
musvixisse temporibus Constantii Augusti.et Ariana
labe infectum fuisse Scd Martyrologium HoniaiiLiiii
parvum. Richenoviense ad dieni 1 Augusli.Augusta-
1
C eo
nuui ad diem 13 ejusdem mensis, et hac ipsa die
anno 400 consecratum habes. Mirum auteni quod
Chrvsologus in consecratione episcopi Projecli.
serm. 105, in ejus laudes nou uihil excurrens, lo-
quenti de hujusuiodidigtiilaleoccasiouein sibisponte
obviani lion arripuerit. Sed taiituin dicit. ainari ab
urbem quw
Cornelii, a quo ipse sacris fuerat ini
tiatus uomcn
obtinuerat Unde illeuioiitius. loui.V, 1

regioffi Suecorum, Otlobonianum, Anlisiodorense pag. SGo Venet. edit., Corneliuin, de quo Chryso-
apud Martene tom.YI Collecl. Anectod., Stabulense iogus, cujusvis alterius civitalis episcopalum te-
Adonis, Florenlii ad diem 11 Augusli, PruJeiitius nuisse, opinabatur.
hymno ix, libcllus Beda?,ejusdem taniquam niartyris l> Yide notani 2. b col. 2".
tanlura, numquam veluti episcopi meininere.Consule Antistitem iilum a quo sermo 107 inter Chryso-
•

Bollandianos ad diem 13 Augusti. Anouvmuslmo- logianos fuit coucinatus, Meteiisem fuisse episco-
lensis, inChroticaapud Ugheljum toni. Ilpag. G19, pum, ex Mita in observat. ad hunc seruionem eruit
cuni Biixiie, seu Brninft, qua; oliin Sales dicta est, Castillo. Mita autein facem preebuit Baronius.qui in
1

in Germania, in provincia Tirolensi, cujus episcopa nolisad Martyrolog. die 20 Augusti. D8)C habel .1 :

tus Salishurgousi lnetropolitie subest.christiana pro-
bitate conspicuum vixisse scribil.indjque ab bostibus
ejectam Imolam venisse. Sedde ejus episcopalu nec
vola quidem. Quo anno passus fuerit incertum. Pa-
strilius. de patena S. Pclri Chrysologi, passionem
delphut episcoput ponitur hic decimut in ordine in
serie episcoporum Metentium upud. Demoeh, dt Sa-
crif. Misso). Agii de translatione ejusi/em hac die No
lanus in Addition. ad Usuurdum. Est sermo S. Petri
Chrytologt 130 in Xtitirfi S. Adelphi an autem tU ;

cjus ad aiinuin 302 consignat.Nain Julianus.sub quo illc de quo agitur. jioh audMi a/firmare. Baronio au-

Cassianiiin passutrt dicunt, adeptus csl imperium
annoHiil, ui noii. Octobris sequenli anno lehuil,
el aniio 363, 20 Julii ex Fastis Idacii Fulmiiie jclus
Joiinnes .Vnlela nolat Julianuuiobiis.se hora
interiil.
qulnla noctis dle 27 Jiinii, id csl hdctis iliem hunc
pfscedentls ;el cumhdx iltalntermediaad ulrunique
diem referaluf, binc [aclum qUod alii scfiptofesdiem
ejus eniortu.ileni dic 20 statUahl. Dc morlis genere
vari admodum sentenUfe, ul OsUfldil Gothoiredus
!•
in dissert. in llb. Vll Philo3l6rgli, eap. 15, Sed liaec
extra scmitam. Addain Lantum Pastritium non ex
illinii fonte hausissu euin fulminc icliim occubuisse.
Constat cnini haSta mucrone Iransfixuui
Numinis ultione, impios dies Impiissima
clausissc.
'Nec nniiin quidem repefleS ex Chrysologl
icfiploribas, qui vel ininima baesttattone hujusmodi
lium Imolensem lulssc eplscopnm ambigat,
Omtiesconstantissiine uSscfunl eUtnque auud Ug-
;
tem, opinalur Mita aquam beererc fecisse Pauluin
Diaconum, in historia de episcopis Metensis Eccle
I) siic, in Bibliotheca Patrum, tuin. VIII quarlaa eilil.,
scribcnteni, Adelplniin sedisse dccimum in ordine,
at quiinam aniio non indicasse. Ko magis, quod in
tabella nominum episcoporum ad calcem Bistoriee,
cx annorum supuulatione c.olligilur, setale Gbryso^
logi Adelphum illum vivere desiisse. Sed ad Baronii
sententiam Grmandam, eiusque dubietatem elimi-
rtandara.labellffi hujusmodi Qdeminanibusargumen-
tisconalur tabefactare. Chrysologus laudato aerm.
136 vocal eum loco pi imum. At anlequam Havenna
divina metropolitico jure donarelur, nutlum aliuin sui su-
morte periorem agnovit, nisi Roraanum ponl ificera,et Me-
diolanensem, vel fortasse Aquileienscra anlistilera.
vitaa Nullus ea lempestale in his sedibus Adelphus. Ad-
hffirendum igilur Tillemontio tom. T, pag. 189.
Adelphum scilicel bunc, incertas sedis episcopum,
Cbrysologum antcisse,
tetale taiitiim q I i

Uellium primo loco positum, ei ab CtBteilino papa rcpctendum. Tide^crm. 120, uul. 3.
31 IN S. PETRUM CHRYSOLOGUM PROLEGOMENA. 32

cravit studio, asdescursabatsacras, et metropoliin A Adriaticilittorisfundata, etsitainterduosnouadmo-

invisebat, ubi ad martyris Cassianisuae patriaepa- dumdivitesfluvios.nuncupatosSaiio et Roneo, mu-

troniarasprovolutusdiemintegrumcumnoctisparte ros ejus isto laiubente,respicitque Imolaru, Faven-
non uiiniuia transigebat. Haec ruiraPetri nostripie tiam,Caesenatn,et Forutn Livii,adeo perantiqua,ut
tas, haec devotio S. Cornelii, tunc prefati Forocor- postconfusionemlinguarumsuavideritfundamenta.
neliensis oppidi praesulis.sicrapuit aninium,sicat- Ex ea orti sunt Cassiodorus senator, beatus Apol-
traxit aflectum, ut advocando ad se Petrum, eum linaris primus ejus episcopus,S. Vitalis Gervasius,

sub pastorali clientela reciperet eteducaret, quem et Protasius, atque Petrus Ravenuas Foricornelii

satis in Dei servitute praefatuspontifexerudivit. Do episcopus, de quo infra.Non est illa Ravenna villa
testem eumdem Chrysologurn.sermone centesimo Faustinae in agro Tarracinensi xx ab Urbe lapide.
sexagesimo quinto, ubi ait Cornelius namque me-
: De nostra enim vide Plinium lib. 111, n. 4-13, et
moria beatissimw vita ctarus, cunclis virtutam titulis Martialem lib. 111, epigramm. 56. Obdormivit iul)o-
ubique fulgens, operum magnitudinenotus universis mino ej us antistes Joannes huj us nominis pri tnus vi-
pater mihi fuil : ipse gesimus tamen Ravennatum praesul, qui Gra?ce a
meper Evcmgelium genuit ;ipse
mepiuspiissimenutrivit;ipsesanctussanctai>istituit Grajcis ob sanctitatem, puritatem, et inuocentiaui
b Angeloptos. Causanovi piaesulis
serritute. AdultuinjamPetrumCorneliussauctussibi g suam dicebatur
creavit diaconuiu,quemcum aguovisset ille inpau- eligendi, exusitatoniore, venerunt Ravennam,suf-
perumardeutissimadilectioneflagrare, sibidispen- fraganei, et episcopi Arimini, Ciesenie, Fori Livii,

satoretn, sacrumqueelegit ceconomum; ei(titalter Faventi69,Brintii, liononiaa.Mutina', Rhegii,Parmse,

Sixtus papa Laurentio) Kcclesias facultates.et opes Placentiaj, et Fori Cornelii, qui tunc erat dictus
tribuens, ut e penario sacro fidelissima sua distribu- S. Cornelius. Hic venituna simul cum suodiacono
tione suppetiasferret egenis,succenturiaretur etmi- Chrysologo," ut metropolitani sui Ravennatum archie-
seris.Nec minus excordabant Cornelium arguta piscopi assisteret electioni : adquamtuncetiam ci-

Chrysologi eloquentia,philosophia,theologia,et sa- ves concurrebant perpuncta.sivesuffragia.Dissen-

crarum htterarura peritia,in quibus omnibus, tan- tientibusigiturepiscopisincoinitiis.postvariasqufe-
quam lucerna ardens in templo Dei, mirifice reful- stioues iuter eligendum habitas unus ex Ravenna-
;

gebat. tum civibus episcopalum.Legatos suos

seligitur in
4. Elapsis aliquibus annis * Ravennae, qu<e est cives mitlit Romam Ravenna, uta summo Christi
urbs Sabinorum in octava Italiae regione, in ora Vicario Sixlo III sui antistitis electi d obtineat be-

* commendatione non in-

Celebris urbis dignilas episcoporumcogendsequesynodi per Ilaliam, conlra-
diget. Augustis occidentem sedera eligentibus, r ctiori acceptione sic dictam, onus incumberet. Du-
in
Havenna: priraum regnalum est, etexiude.tanquara bitari autem posse arbitrantur nonnulli, Ecclesiam
a metropoli, per Afncam.Hispaniam, et Gernianiam Ravennatein honore metropolitico auctam fuisse
jura derivata, legesque pnescriptae. Cothorum re- postremis Joanuis Angelopti temporibus, opera Va-
gum majcstas ex ea refulsit hisque per Constanti-
, lentiniani junioris, et Gallse l'Iacidiae piissimse Au-
nopolilauos Cassares exactis, receptaque Italia, exar- gustae atPelium Chrysologum tantum ob turbas et
;

chorum sedes fuit et tantis licet sequiorum sa?cu-

; tricas excitatas hujusinodi munus cxercuisse, Vico-
lorum c.alamitatibus vexata, uominis celebritalem
auxit potius quam minuit.
i'Idex continua, vel frequenti angelorum consue-
ludine, scribil Ferrarius pag. 721, 722, ejusque fe-
>luiu ad dicui 21 Novcmbrisconsignat.Eum primum
Rayentiutem archiepiscopuin credunt nonnulli, ve-
teri cuidam documento innixi.cui Raronius ann.432
falsitatis nulam perquam merito inurit. An autem
fueril Chrysologi immediate antecessor, vide Tille-
inonlium pag. 181 ; et not. 5, pag. 860 ; et Ughel-
lium torn. XI, pag. 351.
"Ravenua vel ab anno 408 erat ad minus metro-
polis provincice Flaminiae, cui ascribitur. Sed luec
dignitasin ea civilia tantum jura spectubat. Verum
ejus episcopus, una cum ahis Flaminiae, metropoli-
tano Mediolanensi snberat.Flaminia enim Gallioe Ci-
salpinse, quam vicariatuin Italiie nuncupant, finibus
definiebatur. Ignotum hucusque cur labentibusannis
metropolitico jure meruerit insigniri. Fallor autem,
nisihoc ascribendum sit impenalis dignitatis prae-
sentiit, ijua ab anno 402 decorabatur, cum Honorius
imperator, Mediolano digressus, Ravennasque per
ahquol menses moratus, ibidem eodem anno sedem
lixit, et Valenlinianus III abanno426; unde in eam
quaedam efflnxit prasrogativa.utnielropolisdeclarari
raereretur, decreto pontificis et iraperatoris
haventinum episcopum ordinando. Quamvis Hen-
schenius, loni. XI Maii, pag. 154, eo propendere vi-
deatur, ut credal Chrysologumipsum sub S. Leone
Magno et Valcntiniano circa annum Domini 450 hu-
jusmodi dignitale fuisse condecoratum, quianteaab
Leonis decessore Sixto III simplicem episcopi titu-
lum et potestatem acceperat. Consule qute edidi cx
Pastritio in scrinonum nolis. Dum
aulem luec scri-
bo, audio Ravennie doctissimos esse viros quibus.
expilatis archivorum forulis, id bonis avibus evenit
ut in vetustiora quEedam raonumenta inciderent,
nulli usque dum cognita, quorum ope ita Ravennte
metropolitica dignitas veluti antiquissima asseri po-
n
test, utin hac re omne dubiuin exhauriatur, et lites
dirimantur. Doleo ab me quamvis per litteras et of-
ficia clar. doctis. viri P. PaciaudiCler. Reg. com-
pellatos nil rescripsisse. Unde mihi extero ho-
mini nil aliud datum, nisi ea proferre quae ab accu-
ratioribus scriptoribus tradita sunt. Serior fortasse
dies meliora pariet.
d Qua: de ordinatione Chrysologi, ex Agnelii Pon-
tificali, tradunt Mita, Castillo et alli subacti ingenii
viri,ad fabula amandanda esse contendunt. At mi-
rari subit, inquit Bacchinius,Observat. iu Agnellum
supra pag. 11, n. 2, homines pluresita comparalos,
: cui ut facile niiuis omnin crcdant alios aulem e con-
;

decreto alii nisi sunl contraire, et fortasse Mediola- tra, ul oinnia in dubium verlant. At falsitatis nolam
nensis, eujus jura imminuebanlur. Hocferemodo in his narratiunculis incubantem sensit etiam Til-
causa vicarioruui Italije, qui Mediolani degebain lemontius ex eo prascipue quod Ravennatum prae-
:

eminerc co;pit ejus urbis antistes, cui ordinandorum sulum ordinatio Mediolanensis metropolitae, non
 .

33 VITA S. PETRI CHRYSOLOGI EX CASTILLO. 34

nedictionem. Eo tempore, ferturCorneliumepisco- A guberniumsuarumoviumanxiepatrociniumexoptat

pum cum Chrysologo diacono suo adventasse Ro- egenis totiusdomus suaetemporales distribuitopes:
mam ,aut causa praedictae electionis episcopi Raven- et delictaForicornelii salutata palria.cumcomitatu
natis confirinandae, aut pro sua; Forocorneliensis familiari pergit, et revertitur in Ravennam.
Ecclesiae peragendis negotiis. Pontifex igitursum- Creditur.simulcumChrysologoadventasse Ra-
6.

musSixtusIIItunctemporiseccelis visionem intue- vennam Cornelium.quos sanctissimos viros festiva

tur delapsam per somnium: nempe Petrum apostolo- pompa, ethilariapplausu.adportaeintroitumexce-
rum principem, et sanctum Apollinarem, ejusdem perunt Valentinianus Caesar, hujus nominis III, et
a GaliaP]acidiaejusmater:qui tuncclavumtenebant
D. Petri discipulum, atque primum Ravennae prap-
sulem.Hispeciemdiaconi Chrysologi reprassentant imperii et sedem Ravennae,uti in ea urbe, quae post
Sixto, innuentes eum(a!ioquem obtulerant Raven- Romam tuncprimumin Italialocumsibivindicabat.
nalesreprobato) debere episcopum,eumque eligi in Populi Ravennatis concursum et occursum superest
creari Ravennatum antistitem gratius esse Deo enarrare.AnnoDomini quadringentesimo trigesimo
OptimoMaximo.AdeuntRavennatespoutificiumtri- tertio,quadamante consecrationemsolemni die,eS.
bunal,etquemipsicivemelegerantinepiscopum,of- Corneliimanusacerdotium recipitChrysologus,vim
ferunt Sixto, flexopoplite deprecantes, suo vivae vo- lacr3'marumvixcomprimerevalens.Adsacramigitur
cis oracuioobfirmareelectionem. AtEcclesiaeCaput
?_ _ _ A _ SmaIh ~ _» *__ r nA
R consecrationisfunctionemdiesDominicusdesiguatur,
aI r.nk i/ia rtiriil.-»—
_• _. _*% — r\ - Uii — /innf< — n r\t .+1-1 »^ » \^\
et publice evulgatur.ne humilis in conspectuDeiet
* *_ a* .» # v-\ .i rt l *
jam ! » .-\
'
.-. -. r. .-. .-.

satis illuminatume superis,ccelestefacessit ne-

L T . . .-. I i r-. . , i i i l

gotium, oblatum repudians, et caeteros Ravennates hominum, exaltationem ab ipso Deopromissam,

praesto esse jubens. Adest Cornelius episcopusFo- amitteret apud suos. Conveniunt caeteri provinciales
rocorneliensis,cui Sixtus praeoipit suos comites, et praesules.etinmagnaRavennae basilica, astanlibus
sodalesadconsistoriumtrahere.Obtemperanstanto principibus Christianis Caesare et ej us matre cum no-
jussui Cornelius una cum pueris suis, atquemini- bilibuspopuli,vetustoillo more,asanctoCornelioin
stris.diaconum adducit Chrysologum. episcopumChrysologusconsecratur.Lndeipse Chry-
Hunc cum vidisset Sixtus.illico didicit, ipsum
.->. sologussermone 163 itahabetloquens deCornelio:
essesibicoelitusdemonstratum,et asupremonumine Ipse pontifexsacris me obtulit, et consecravit altari-
episcopumjamdesignatum Ravennae.Undeinnume- bus:etideomihicarum colendum, mirabile Cornelii
ris tum eForocornelio, tum e Ravenna astantibus ?iomew.CreatusepiscopusChrysologusceleberrimam
et auscultantibus, vivae vocis oraculoproclamavit: brevemque habuit ad populum concionem in qua
nonaliumquamvirumhune.archiepiseopumEccle- boni praesulis debita et munera sublimi delineavit
siae Ravennatipraeficimus.Quibusperspectis cuncti spiritu, gratiasobtenti muneris, et festivalis pom-
Ravennates mcerore occupati, eventum veluti sibi pse egit, deditque vicinis, Caesaris et matris ejus
ominosum deplorarunt,eo quod contra avitum mo- Gallae Placidias assistentiam et christianam pieta-
rem non civis,episcopus crearetur.electus, sed ex- tem collaudans. Totum sermone Chryso-
liquet ex
traneusForocorneliensis eligereturad munus. Hhjc logi bcentesimo trigesimo.Videsis ibi. Novopraesu-
q
benecallensdynastasummus,utconturbatoscivium le,novoquepatreetmagistro,provinciatotaexsulta j
Ravennaeanimospacaret,coramChrysologorenuente vit^Erailiae.sive Imolae,in qua erat Ravenna amplissi-
archiepiscopaleminfulamacceptare neillicumisto : macivitas et Occidentalis imperii augusta sedes. Jam
divinae resisterentvoluntati, revelationem sibicce- anteacircaannumDomini trecentesimum nonage-
litusfactamtalieloquentia,spiritu, etverborumape- simum,MediolanoconcesseratDeusAmbrosium. Sio
ruitenergia,utnonmodo Ravennates evinceret, sed etiam paulo ante lempora nostra.ad annum quadrin-
etcogeretChrysologumabdicatamutadmitteret di- gentesimumtrigesimumHipponensiEcclesiaedederat
gnitatem. Post pedumosculum, postinvisalimina Augustinum: jam vero /Etniliae non oblitus Dominus,
apostolorum, novusRavennas episcopusChrysolo- ad annum quadringentesimum trigesimum tertium
gus, cumtutelarisuoCornelio, cumquenonminimo eijpraebuitChrysologum, utsanctitate suaRavenna-
civiumRavennaecomitatu.revertiturinpatriamForo- tum obfirmaret fidem,et facundia sua mirabilique do-
cornelium; non solumutpiaurbanitatecomitaretur ctrina cunctas /Emiliae haereses exstirparet.
Cornelium Forocorneliensem episcopum sed ; ut D. § III. Varia Chrysologi archiepiscopi Ravennatis
Cassiani martyris salutaretaras.Ibi sanctimartyris D gesta, virtutesque recensentur .

sacorphagoadhaerens,magnalacrymarumcopiaad 7. Non fuit noster Petrus Chrysologus ille c Pe-

Romani pontificis jura spectabat.Et hujusmodi con- logi fetali convenire, parvo negotio crediderunt re-
suetudo pnesulum, Romanum pontificem accersen- centiores scriptores.
di, ut ab eo consecrationem accipercnt, jaminde ab » Theodosii imp. filia, soror Arcadii et Honorii
Leonis pontificis temporibus antiqua dicebatur, Augg. anno 411, nupsit invita Gothorum regi Ataul-
Hujus temjioribus. inquit Anastasius in Leone VI, pho.Posteain libertatemvindicata Gothorumenim ;

restituta Fxclesia liavettnatensis sub ordinatione

est captiva fuit.occisoqueabeis Ataulpho.IIonoriifratris
sedis apostoliex, ul ilefuncto nrchiepiscopo, qui electus auctoritate,ad secunda vota transivit.cum Constantio
fueral,juxta anliquam consuetudtnem, in civitatem Csesari exquo Ravenmo peperit Valentinianum III.
:

Romanam venirel orditiandus. Et id in paenam for- b Vide quae annotata sunt in notis ad serm. 130

tasse tcntalte olini autocephaliw.Quod autem sequio. Celebns hic temporibus Theoderici regis, quique
ribus temporibus in usum venerat, hoc et Chryso. non leves partes perfunctusest in eonciliis babitis m
 :

r , 1N S. PETROI CHRYS0L0GO1 PllOLKGdMENA. S6

trusRavennasRavenmpnatus.etRavennreanlistes, A ore, more dicebant, atque tiraebant Plauti inMilite

in nuraerovigesimus quartus.qui etiam fnit
pr«sul verbis

Foroeorneliensis, et inlerfult eoneilio Romno sub Oircumsptclto, dumneqnls nosiro aucep* sennoniflat.

nostrumChrysolo- Atcoelltusdatusest eis apostolictis anceps Chryso-

Svm •e.aeho.vixitquemultum post
Domini quingentesimum seoun-
anra. eiroaannum
dunt.8iTOenimPetrusisteRavennas,apalritt,etapra>
suiatu Bicdietus,eognorainatus fuerit Altinas, qui a
Theodoriee Ooihorura rese Romam misaus fuit, oh
Kummam, qua pollebat, theologiam (de qna mulla
sCTipslll.siveaon.paramreferl.Nasterenimetiamsi
amultls.etabordinariaGlossaPeuHisRttvennasnun-
cupelur.hoc non est quia Ravenue! natns;eum non
nisiPorum Ooraelil palriam agnoverit.sedquia Ra-
lonus, qui eos nt raalas per hera volitantes aucu-
paret aves. et in caveam inderet BeelesiW.
9. Nee ousu ab Adelpho appellatur Chrysologus
vfr beatissimus ctapostolicus;^\c. eniiu apostolicam
adamabatvitam.ut alter app ireretapostolns. Hinc
commiinem, apostoliean.que viveniliin-
clero suo
duxilfonuam.quem assidue rcgularibus ministeriis
iuserviredocebat.utinnuitcitatus A.lelphus eodem
sermone, ubi ajt Qn cmndmodum iijitur sunctitatis
;

vemifp seleberriraus fuJt antistes et doetor. regulam disciplinis monasterialibus imbutus exer-
VimGhrysoleguaaostefarehipr»suIatum obii-
8. cet, etc. Quodct ipsemetsatisiiHligit.it Chrysologus
nuerai Rayeanas.eumillieosetotomeenseeravitauo- sermone 39,per totum.ubi de canonicis horis qua?
nini proventui, grana a paleis separandoetgentlll- ft reeitantur diluculo memoriam facil. Venunulhoc
lioBsuperstiUosoaqueritusradicltusevellendo. Ob- totiinieoniaiodiussacernauciscereturantistes.juxla
sHrvalore-k.ilen.larumJaniiani.in grellaiH novl ttH- rr»iiKuii,Havenii;eiedeni,ingensmai'moratum ere-
aaansgvriQimissuperstitiososaul relegavit,aut,ad xitopus,quoddeineeps'/>i«>(em appellavere. conci-
honos et orthodoxos moresconvertit, ut liquet eli- vos,coquod a adspecimencolliumtriumaffabreforet
eere B«8ermonel55auetoris.8ieetiaraRav9noatum construelum Hujiissacrastructuraredis.vulgatavo-
wtio8a,etniraisadulterataoompesouitjejunla; nam ceCaMoMieaCan/so/<ioidictaest;namquiinmetropo-
Quadragesimales hebdomsdas, modovalderigidas litanadcgebant,etserviebantclerici,incamnicadi-
ampleoiehantur ejves, modo niniis Indulgentes, et sciplinaj regnlari invigilabaiil.etvelutiincominiini-
laxas ddisehant. Videsia d.< hoe totuffl sermonem tate eonventnaliter viventes,etDeofamul.ibantur,ot
IC.6.Sed et eitechumenos sacrnm in lonpum lempus morabaiUursponte. Sic ante Clirysologum fecerat
differontealavaorum,etpeduxit,eteitoloeroendavlt, meus D. Marlinus.circa annum :t78,dequo Brevia-
exsermonihus 10 et '69. Quietiam ethni-
ut constat liumUoraanumdicNoverubrisltrefert: Fuctusepis-
cosinnumeros,eausanegotiorumadValenlinianum scopus Trudonensis,monaslerium wdiftcavit ubicum
Gpsarera e variis venientes plagis, sacro lavit fonte octogintamonachissanctissimealiqiitniiliuvu-it.Simi-
baplismatisliqiiore:sacrfP(loc,trinmpabuloimbulos Ilipponm fecit Aurelius Augustinusante an-
liter et
immo et materiali annona satiatos dimittehat, utex
Domini430, uli referunt ejus historiographi.
num
sermone62.Catechumeno«,nonpercoadjutores,seu Dicavitetiam Chrysologus sacrum templum divo An-
ministros,sedper se ipsum in orationisDominicaeet Q ir. a apostolo.quodafundamentisjuxtaprsedictam
.

apostolorum Symboli instruebal fide quod exser- ;

monibus40ct.S6usque ad 62 inelusive, et 67 usque
ad 72 inclusive, depromerefas erit. Sed ut e morle
vanitatumpueros suscitaret(utEliseusalterin mo-
ribus),seattemperabatjuvenibus,uteorurasubtilis-
simarefrenaretingeniaieorutnenimnoxiasargutias
compescebat.quorumsublimesvaneephilosophiaeco-
gitationesad veramsemitainorthodoxeeveritatisre-
duxit.Hoc in Chrysologoresplenduit,quod S. Adel-
phusMetensisepiscopus.quicausainvisendiCfesa-
remeOalliis perrexeratHavennam.inquadamcon-
redem Ursinam errexit :incujus frontefornicisdeli-
neata Chrysologi videbalurimago.testante Ravennre
Rubeolib. li Ilistorire.proanno 449Morte
annalista
prreoecupatus Noster.ultimam manum non deditba-
silic83.D.Petriapostolorumprincipis,quaniaffcctuose
inchoarat, eiqueexanimoetvotojamdicarat. F.t as-
sistentia, et expensis non parum contulit erectioni
sanctorum
ecclesire sanctte Crucis, sicut et sacello
Nazarii et Celsi ubi ruemorataCcesarisparensetim-
Augustamausoleumsibierexeratetsarco
D peratrix
r
,

cione (quse in ordine sermonum Auctoris est 107)

langens sacros Chrvsologi mores. ita publlce perora- 1 0. Etenim qui baptismalein cisternam tot aperuit
bat: Est etiam ipsebealissimns.et apostolicus auceps, gentihbus, qui sacri fontis aquam ita studiose, et

quianimasjuvenum volantescalamodivini sermonis anxieintidelibuspropinabat,ipseetiamcuravit,quo

athnriit.iuveacs enim vane philosophantes, sinon
bonuspastor.nonsolumdoctrinrelyinpbissuumad-
causa Symmachi PP, anno500 et 504. Sexaginta cir- rit Castillo, Petrum huDC Forocorneliensem sedem
citer annis Havennre sedisse scribunt. Sed ex epi- occupasse, mihi ignotum adhuc.
stola S.Leonis ad Neonem Itavennatem antistitem, a-Nugae. Tricoli, inquit Agnellus, quod tria cola
data anno vel 451. vel 458, et ex altera Simphcii Pl'. contineret, quia videlicet in tria insigni* membra
.loanni itidem illius sedis antistiti, recte eruitur, Pe- distinguebatur qure Graeci tv. y.-->\x dixere. At hic
:

trum illum, qui cuin annoeirciter448 vel449vivebat,
jara diem obiisse suum. Vide S. Leonem epistol. 135
pag. 716. et Conciliorum tom. IV pag. 1068 etl069.
Successit Joannili.juxta Ughellium,anno494, vel, ut
correctius habet Bacchinius,49». Unde nutem hause-
Petro t/.hrvsologo tribui, quod Petro hujus nominis
III tribuehdum est, observare licet ex Bacchinio su-
pra, queni consulas velim circa alia sedilicia quse
Chrysologo nostro ascribuntur.
 :

37 VITA S. PETRI CHRYSOLOGI EX CASTILLO. 38

aquaregregem,sedetovibtissuismaterialemaperire A munere, sacrisnoverat addictttm aris. Introeuntem
fontem.Inonpiduloenim vieino Ravennaedulcissimre RavonnatemepiscoptimChrysologumexcipiuntma-
aquasscaturiginemindagattisChrysologus.fontanam gno cum gaudio, et hilari plausu conterranei Foro-
exerit, etdupHei murosiveturri munivit.ut nonmo- cornelienses una cum suo episeopo Projeeto gratu- :

do Ravennfepopulo inserviret. sed etiam pateret et lantnromnesChry.-ologostiaauetoritateetpraesenlia

grcgibus in ipsaebullilioneseenrior.Id de Oziatam- patriara deeorasse. Benigueexceptisapatre filiisal-

quam laude digntimdivinuuicommendatoraculiim tera diead D. Cassiani marlyris pergit templura, ut

II Paralip. cap. xxvi, vers. 10, de quo adhuo Do- publioeinibieueharistioumiinnioletsaorillcium.Siium
minumreqnirentehabetur Exstruxit turresin soli-
: devotnmCassianum salutat, anxieque exornt apnd
tudine ,et cffndit cislernns pluri mas, eo qund haberet Deum hora mortis patrouum,utpote qui jam sibi vi-
mitlta pecora. Sic etiam inter oelebratissima quaa tae finem noveral adfuturum. Juxta sacri mart^-ris
sanctissimus pontifex Innocenlius X elapsis annis Cassianiaraseipiscopo et clericis, araore Dei sepul-
opera fecit, quibus illustravit 1'rbem, fons.sive fon- crumexpostiilat,offerendomartyrisaeropiovoliitus
lana est quae dicitur Innocentii : quam etiam turri in torram mitratam cidarim auro variegatam et gem-
duplici et statuis variis decoravitonychinis. Omitti- g mis, cum poculo aureo, et argentea patella, quibus
muspermiiltas variasq;ieeleemosynas,quibusaper- ipse sfepe fuerat usus in saeris. Sed inter aliaqure
ta manu pauperumet egenorumsublevabatangu- alta vooedirexerat in patronum Cassianum.subdit
stias,redimebatmiseriam:quodnonsubobseurepo- Deprecorte, beateCassianemarlyr, tnlereedeprome,
test colligiexsermone centesimo tertio Auctoris. In luce dotnus quasi vernaculus fui, a Cornelio hujusse-
jejuniis, orationibus et ciliciis ita fuit pcenitens et dis antislite, in /wctemplo nutrilus ilerum ad te re~ :

austerus, ut adhucvivens ex ore eoncionantis Adel- versus,animam nunc omntpotenli Deo reddo;corptts
phi episcopi merueritaudireepitheta illa : sancltts nc autem meum tibicommendo. Hisetaliis similibus per-
bealissimtts,uiex sermone 107 liquet. AlifeChryso- oratis.episcopalem in signo crucis benediclionem
logi laudesdesumi possunt ex Natali, Tritheinio, datpopulo.etquiete.nimisque tranquille inibi juxta
Baronio tom. V Annal. ann. 43o, et ex S. Feliee ar- altareprope meridiem obdormivitin Dominodie se-
chiepiscopo Ravennate in praefatione ad Homilias cunda Decembris anno Dominibquadringentesiuao
Chrysologi, ex Mitaetaliis. Quoad pontiflcalia.il uos quadragesimo, sub Leone I pontilice maxirao, sub
episcopos i consecravit Chn'sologus, nempe Proje- consulatu MarcianiAugusti, imperanteinOccidente
ctum Forocorneliensemepiseopum, sancti Cornelii Valentiniano III et Theodosio Juniore in Oriente,

Romani successorem ut constat ex sermone lfio, et aetatissttae anno quadragesimo quarto, ut colligitur

Marcellinum Vicohaventinnm episcopum, quem in ex epistola 37 Leonis papae I subo.onsulatu praedicti

die natali Domini anno i 49 vel ad initium 450 Chry- Marciani Augusti,directaadNeonemepiscopumRa-
sologus consecravit Ravennae nam Vicohaventia G vennatemsuccessoremChrysologi.IntervestesChry-
:

(ex qua erat oriundtisMarcellinus) urbs erat .-Emi- sologi inventa sunt cuculla et cilioium c saneti Ger-
liae sttbjacens Ravennns ditioni etarchiepiscopalui, mani Antisiodorensis episcopi, qui cum Ravennas
modo enim pagus ditionis Ferrariensis existit. mortem, a se etiam praevisatn, cum ctelesti commu-
§ IV. De pretiosa Chrysologi morte, ejusque septtlcro
tasset vita, cadaver ejus a Chrysologo conditum,

glorioso. transmissum in Galliam fuit et sanctissimi viri san- ;

1Octodectm annos suo in munere pontificio fe-

1 .
ctus hnsres factus cucullam atque cilicium induerat,

liciter jam egerat Chrysologus, dum circa ann. Do-

quodpost mortemChrysoIogi totumrevelatum fuit.
miniquadringentesimumqiiiuquagesimumForocor- 12. Tertio nonas Decembris omni populo conve*
nelium, propriam petitpatriam suae mortis pnesagus, niente pomeridiana hora, funus Chrysologi celebra-
ibl cupiensdissolvi,etessecumChristo, ubiprimam turab episcopo Forocorneliensi Projecto, etsancto
viderat niundi lucem et ubiprimum se diaconatus Donato ejusdem civitalis et Ecelesiae diaoono.cum
Adi qurs disseruimus in notis ad serm. 165 et tus S. Germanus Antisiodorensis praesul, vi.-e sc de-
175. Ravennamqitead imperatoreni pervenit,veniam
dit,
b Annum emortunlem Ohrvsologi,neeante annum D expostulaturus. Crbem ingressus apnd Chrysologum
4-18 collocari posse, nec posl annum 451 dilTorri, bospitatus ftiit ibique ab imperalrice Placidia mu- :

diserte Grmat Baccbinius. 1'astritius de Patena, ctc, norihus auctus, niagnoque honore babitus, nonnulla
opinatur Chrysologum se Romam contulisse anno edidit miiacula donec morbo correptus occubuit, :

419, reversumque Ravennam unno l.'i0 in Paschate. septimo post decuhitum die, mensis autem Jiihitri-
Kx Epistoln item S. Leonis pnpn- Neoui Ravennati gesimo priino ann. 41S, snh qua dio e plurimis pro-
data an. 451, infert Chrysologum jam ab anno 4)0 vinciarum (ialliie Ualendnriis, oflluxit in Parisiense.
ad superos coiumigrasse. De eo agunt arlyrolo;.'iiiiii. Adonis ab cl. Georgio .\1

Ciiiii Armorici ann. 448 iam sccundo ab Valen- editum pag. 366. Hieronymianum, (lelloneuse, lia-
tiniano dcfccissent, ut se in iibertnteni vindicarent, hanus, et Notkerus Rabanum cxscrihens. Inilio Mis-
Actius, qui tunc tcmporis Occideutis imperiuin vice ilis (Inllicani veteris apud Thomasiuin, habclur
imperntoris niodernbntur, Eocnricum, seu quovis Missn S. (iermnni, Md
de dio iu qua ejus l'c-
uihil
vocelur nomine, principcm virimi religione et ivnni- slimi celebrnhatui'. I'.x iioniiullij Mnrtvrologiis ap-
btts barbarum, vnlidissimis iiislriictiini copiis. eon- paret knlend. Octobris ejusdein trnnslatioucm so-
tra eos immisit. Qunm facem dilectissiinis populis lemniter habilnm Cerlit in (ialliis saieulo ix kalcoid.
immiueutem ut averteret, per eorura legatosexora- Octobris Hemigio ct Gennano erant sacra».
39 IN S. PETRUM CHRYSOLOGUM PROLKGOMENA. 40

universo clero.el praetoris civitatis assistentia.Cor- A clesiaeImolensis pra?positurn Matthaeum a Phaello

pus sancti viri in urna conditum juxta D. Cassiani corpus D. Chrysologi denuo legimus collocatum.
(ubi ipse selegerat) aram tumulatur. Non post mul- Diximus post annos 1042, quia cum dicit Phaellus in
tos dies (negotiobeneperspecto)universuspopulus sua epistola Fide profiteor, a quatricentesimo quin-
:

cumProjecto episcopo conveniens in templum.ac- quagesimo quinto anno concivisnostri Chrysologi cor-
clamatione et communi omnium suffragio, auctori- pus honorifice sepultum ,prop7-iis manibus attrectasse,
tateepiscopi Projecti.interdivos annumeravit Chry- etc, non vult dicere, tot tantummodo intercessisse
sologum. Olimenim canonizare servos Dei.canoni- annos 455 a sepultura Chrysologi usque ad suum
zatione particulari, pro una scilicet provincia, na- tempus;cumabanno450, quoChrysologus vitafuit
tione, vel regno, consentientepopulo.ad episcopos functus, usque ad Phaelli tempus decurrerintmille
spectabat,uti satisclareelicilurexverbis D. Cypria- quadraginta duo anni vult enim memorari annum
:

nimartyrisetepiscopiCarthaginensis.quilib. mep. 455, in quopost Attilae tlagellum corpus D. Chryso-

6, post medium, itahabet.loquendodemartyribus: logi fuit sepultum, et ad sublime elevatum,uti dixi-
Denique,et dies eorum quibus excedunt annotate, ut mus supra § 4, num. 12.
commemorationes eorum inter memorias martyrum B
§ V. De Scriptis divi Petri Chrysologi.
celebrare possimiu. At summi Ecclesiae pastores, ut
nonnullis occurrerent impedimentisquae expraeci- 14. Sermones D. Petri Chrysologi, qui modoejus
tato et usitato oriebantur more, decreverunt, hoc nomine volitant, et assidue citantur in perguiis.in
canonizationisnegotium solummodo ad supremum numero sunt clxxvi. Incipiunt asermone de Filio
Ecclesiae speclare caput. Ita etiam habetur ex Ale- prodigo,his verbis : Hodie nobis Dotninus, etc, et fi-

xandro III in cap. Audivimus, et Innocentio III cap. niuntsermonerfeCrt>co,hisce verbis-.Surgetin gloria.
Cum ex eo, de reliq. et vener. sanct. lta Felix Conte- Sed exhis 176 homiliis, sive sermonibus, sex non
lorius de Canoniz. Sanct. n. 17, Troilus Malvetius sunt D. Chrysologi, juxta probabiliorem peritorum
dub. 2a num Augustinus Triumphus de Potest.
1, opiniouem : nam sermo 53 a S. Barbatiano. Placidiae
Ecclesiae quaestione 1'» num. 2, et alii, communiter, imperatricis aconsiliis, conscriptus creditur.Sermo
a Vexabat tunc Attilas saevissime ltaliam,cum Chry- autem 107 S. Adelphi episcopi Metensis opus est, et
sologus migravitin coelururidcirco sumptuosacjus ab altero illi us temporis sacerdote sermo 1 29 et scri-
corporiselevatio.seucollocatiodilatafuit ad annum ptus et concionatus fuit. S. Germanus episcopus An-
Dominiquadringentesimumquinquagesimumquin- tisiodorensis sermoneral38confecit: sicutetiamdi-
tum. in qtio sepulcrum gloriosum Chrysologi, glo- ctavitsermonem 149 D. Severianusepiscopus Gaba-
p
riose, sumptuoseque, expensis Forocorneliensis ec- lensis. Econtra vero eidem Severiano tribuitursermo
clesiae, condecoratum fuit, et ejus corporis jaspidea 152, cum vere Chrysologi sit, ut stylus etipsado-
urna in sublime erecta, magnacum venerationeex- ctrina satis comprobant. Sermones 50 et 127 nonnulli
ornata fuit. Successit Chrysologoin episcopatu Ra- attribuunt D. Joanni Chrysostomo, cumsint vere a
vennae vir modestissimus et b eruditissimus Neon Chrysologo concionati. Videsis circa dicta tomum
sub eodem Leone papa I, ad quem ipse ponlifex quintum BibliothecBe velerum Patrum quartae editio- ,

quamdam scripsit epistolam,quae inter Leonis epi- nis, in principio ubireperies nonnullos sermones :

slolas trigesimum septimum sibi vindicat locum. falso tribui Chrysologo.qui nonsuntejus; et aliqui
13. Brachium S. Petri Chrysologi, auro ornatum e contraqui suntChrysologi, modo D. Hieronymo,
etgemmis, integrum etillaesum usque hodie videtur, modo D. Chrysostomo injungi.
et veneratur in Ursina sede Ravennae. Similiter ha- 15. Prieter supradictos sermones, multa alia scri-
beturioibiejusargentea«patina,quaesiccunctistam psit Chrysologus, quae temporis vetustate periere.
aegris quam valetudinariis proficua est.ut aqua per Scripsit quaeriamcommentaria, et nonn ullas epistolas
eam demissa et a fidelibus potata, et a pestilentiis contraArianos,quae unacumsermonibus 171 aviro
praeservet, et canis rabidi morsum sanet, aliosque nobili Balthassare de Prosapia Chrysologi Imolae ser- ,

varios medicetur morbos. Hinc venil.ut
ad tumulum accurrant
praedictis tenentur febribus,
Chrysologi.quisanitatemillicoconsequuntur.Corpus
S. Chrysologi post 1042 annos, incorruptum
sum inventum ab episcopo et clero Forocor-
legitur
neliensis ecclesiae, Posteaenim, anno videlicetDo-
mini 1497, die29 Augusti, sub Alexandro papa VI,
perepiscopum RavennaeSimonemetcathedralisec-
omnesqui " vata, etad purum fuere redacta. At cum viristein
obsidione,ettyranniTheodoriciOstrogothorumregis
persecutione, carceri mancipatus ob defensionem fi-
et illae- dei, inibi inedia consumptus finiret ; Operaomnia
Chrysologiab eodem viro custodita, ignecombusta
periere in conflagratione illa qua saevus ille tyrannus
Ravennam et Forocornelium immaniter devastavit
circa annum Domini 524. Sed qui alia originalia ma-

'
anno 452, et
Direplio Italiai per Attilam incoepit nius expungit.
dum properabat, Ravennae sedebat Joannes episco- c De hac dissertationem adornavit abbas Joannes

pus. Exquo ponderosiuseruitur argumentum, Chry- Pastritius, eamque edidit Romae typis Antonii de Ru-
sologi mortem post annum 451 retrahi non posse. beis anno 1706. Ego etiam nonnihil de ea commen-
b Conjecturam ex qua desumpsere auctorcs, Neo- tatus sum in opusculo publici Juris facto Neapoli
nem fuisse Chrysologi successorem, abunde Bacchi anno 1746.
 :

41 PK.-EFATIO DOMLMCI MIT.E 42

nuscripla, e quibus forsan Balthasar sua de- ille A ^ssfme /J/j.HabeturhsecepistolainVaticano n.2574
protnpsei'atexernplaria,nescio guoabdita in Theo- et 2380, et tom. II Conciliorum in preeambulis
ad
dorici invasione, illresa reperta sunt posteaanno : Chalcedonense in principio, ex impress. Colonice an-
Domini 700, tenapore Damiani episcopi Ravennatis no Domini 1644. Adducit etiam Dominicus MitaFic-
XXXIX, flammiscasutotaarchiepiscopalibibliotheca Sermonum D. Petri Chrysologi
e.hius in principio
:

devorata.iterumoperaChrysologipassasuntignem. quam ex Rodulpho in Vita Chrysologi, et ex

citat
Inventi sunt hocannoindomocujusdam doctissimi archivio senatus lmolensis.
sacerdotis Sermones Chrysologi 176, qni nunc ex- n.PostcitaturnDamianum Ravennas episcopum,
stant, cum Epistola ad Eutyehen. successorejus B. FelixquadragesiinusRavennatum
16. Accidit itaque nostri Chrysologi tempore, ut archiepiscopus.circa annumDomini 71S,sermones
EutychesByzantinusabbaspotentumpraesidioadju- Chrysologi recollegit,et selecta scripsit serie qui :

tusetsuffultusjuvamine inalignantium,prretextufi- manuscriptinuncexstantinnostraSeraphicaCaesenae

dei,confidensetpromiltenssecontraNestoriumseri- conventus bibliotheca Post prodieruntprimo.opera
bere(quirlocebutduasinChristofuissepersonas).per et laboreAgapitiVicentinirectoriscanonicorum La-
omne imperium hfRreticam faisamque seminaret do- teianensium, anno 1534. Eos emendavit postea in
ctrinam,edocens divinam Christi natuiamcum hu- n multisF.PetrusRodulphusepiscopusSenogalliensis,
mana in idem recidisse. Hanc haeresim Flavianus anno Dominil594. Sed opusistudhodie non exstat,
episcopus Byzantinusinsynodo contraEutychetem nec reperitur. Demumillustrisdominus Dominicus
congregata damnavit etadLeonempontificemhu-
: Mita KicchiusaCeronio Imolensissacerdos, etparo-
jus nominis primum, in concilio actaremitti jussit. chus S. Agnetis.anno Domini !642,sermonesChry-
Sanctus igitur pontifexLeo.de facundia,subtilitate sologi denuoemendavit,correxit,etauxit scholiis et
et doctrina D. Chrysologi beue conscius, eum ad se notis,licetbrevissimis;sedindiculis,iltissimis: pro-
vocavit.etpostvariaresolutadubia,encyclicam epi- dierunt Dononire annoDomini 1643, cum exemplari
stolam(nempecircularem, eo quodadplureseisdem patinoe argentese D. Chrysologi (de qua dictum est
fuissetscriptaverbis) dictare et scriberejussitChry- supra § 5, n. 11) et cum eftigie D. Chrysologi, cor-
sologo quamuti dignam tanto nomine, ipse Leo-
: poris medietate, juxtaexemplar quod depictumest
pontifexpioprionominedecoratamremisit Flaviano iucoronidechoriecclesiaemetropolitanse Ravennoe.
Constantiiiopolitanoepiscopo.Incipitepistola:£,ec/!.s Nota pro scriptis Chrysologi id quod supra prse-
dUectinnistuw litteris ;etflnit(sexdivisacapitibus) figimus. Nam multotiesreperiesad verbum integras
Asterioel Protogenevirisclarissimisconsulibus.AZra. senlentias, immo et sermones Chrysoiogi apud D.
486. Est epistola lOin ordine DecretaliumS. Leonis Hieronymuin,Chrysostomum, inimoet apud Augu-
papas, receptain concilioChalcedonensipersexcen- stinum; sed tunc praedicti sermones, aut falso tri-
toset triginta Patres.Habeturin concil. Chalced.iv buuntur Chrysologo, aut perperam preedictis Patri-
act.2, et aGelasiopapasub po?naanatheroatisjussa bus,ut loco supracitatoannotavi. Sentenlias autem
estvenerarietobservari.AtquiEutyches iniquusab- integras Chrysologi, circa D. Matthfei Evangelium,
bas,epistolffiChrysologisubnomineLeonispraesen- v. g.iasevmonibus de Ccnturione.de Socru Petri,de
liensefficaciametpungentiaverba,arripiens furiosus Ejeclione dsemonum, dc Tewpestate sedala. etc, in-
calamum.denuoaliamscripsitcontra Elavianum epi- venies in Paschasio Rathberto abbateCorbeiensi,in
stolametad Occidentales episcopos, ut velutiletha- librissup. Matthasum toni. IX saeculo ix Bibliolhec.
lisbasihscus halitu suo.eos ad suum attraheret erro- Veter.Patrum. Sed noster Ghrysologus antiquior fuit
rem. Sed Chrysologus, amore fidei incensus, Euty- Rathberto nam iste vixit circa ann. Domini 900,
;

chetisnon valens sustinere insolentiam,propriono- temporibusLudoviciPiiimperatoris, etCaroli Calvi

mine aliam Eutycheti rescripsit epistolam,qu« inci- Galliarumregis;ChrysologusveroannoDomini450,
pit : Tristis legitristes litterastuas; etfinit .honora- lnsasculoquinto.EthsecdeChrysologivitasufficiant.

DOMINIGI M\TJE PELEFATIO,

Editionibus ejusdem apposita, quam hic recudere non abs re visum est.

Aurei Scrmones B. Petri Chiysologi opera R. D. D maximo mendorum numero sunt, ulpote qui ex prima
Agapiti Vicentini, canonicorum Lateranen. ordinis Phaelli editione non integre, ut asseruit Agapitus,
recloris c tenebris manuscriptorumcxemplariumeruti, emendata descendentes, et originalibus et subsequenti-
prodiere in vulgas primo ex Bononiensi typographia bus quoriimlibetimpressorum peculiaribiiserratis exie-
Joan. Baptislx Phaelli anno Domini 1534. Exinde redeturpali.MiratamendehabitacorrectioneiniUorum
recusi sunt Colonix Agrippinx anno 1541 et 1018; excmplaribiis prxdicata lcguntur,sed, singulorum col-
Parisiis anno 1575, 1885, 1614 ct 1631; Antuerp. lalione facta, thypographos ac bibliopolas ex proprio
1577; Vcnct. 1588 et 1636; Mogunt. 1007 el 1613; magit ulxlitale, quam ex ucritate id temere asseverassi
Lugd. 1622, 1623 1027, 1634 ct 1030, sicuti codem dcprehendi. Qiicmadmodum Indices sacrai Scriptura
anno 1630 itcrum Bononioe.Al omnescodiccs nonsinc rerum notabilium, ttadconcionatorit utum nonrf.tinh

PiTROL. I.II. 2
43 IN S. PETRUM CHRYSOLOGUM PROLEGOMENA. 44

appositos pro nihilo habendos esse fuit expcrimenlo A quorumcumque locupletissimum syllabum tum ex litle-

compertum. Qna de re non semel conqueslus cum do- ra. lum aliquando ex sensa deditctum apposui, qui
ctisprobatisguc viris. amice. hortatussumitlpro genio
adhuc uberior prodiisset, nisi obstaculo fuisset illud de

ae riribus expcrirer. num possem hmc morbo

medert. saie ab ipso D. Chrysologo usurpalum : Amarat ni-

conscius, quid valerem ego mietas. quod poterat condire mensura (Ser. 128).
Sed insittv imbccillitatis

in arduo hoc opere. uhi interdum solitts litterulm, rc/ Siquidem el scntentiarum profunditas, et singularitas
interpunetionit mutatio totum potis est auctoris inver-
verborum doctissimt hujusce riri aptius concordantias
tere sensum. tanti ordinis rector in mullis dcfe-
dum rcquirebant quam elenchum. Ulque facile indicata rc-

nonsatis perabicbnm. Lalus interim perias, in margine sennonuni nuineros ascripsi, ut in-
cisse noscitur.

audio eruttitiss. et omniumprwconiis etlebrandum an- vento sermonc pmrs cliam iptiits, ubi senlentia prcecise

tistitem Pclrum Rodulphum Tufsiqnancnscm. olim nolatur. mox queat reperiri.

genogallice prasultm, hosce Sermones ex quikusdam Tautologia vidicibus vitio esse non solet, quod varia
manuscrintis Rom# invcnlis cmen kase, et suo marte cum sint lectorum ingcnia, nec idem verbum cttnctis

scholiis illuslratos senatui nostro transmisisse, itt ede- semper occurrat, et ad dieersa quilibet ex voto senten-
renlur. Cvterum nec editio prodiit. ncr tnnti riri la- tias in illis perscrtttetur. id ipsum plitribtts in hicis collo-

bor, et sliidinm tota diligentiausquam g candumputantutcitiusquodrcqiuritur.quisqueinveniat.

perquisilum
gentium apvaruii iforte enim inrido aliquorum ra/li- Elenchum juxta rilum Evangeliorum, quce in sacro
ditatecelatur. tttpricatis usibuslantummodo insrmot. pro tempore leguntur, neotericis a<I conciones usttrpa-
Verumtamen quoniam ingenium hominis trahitur in tunt, cctt supevvacaneum in hoc opere non rcquiras,

vctitum. expetitquencgala. vXteriusperquiren lo,didici quia ex compositis indicibus poterit orator. quiv velit,

hujut operis adhuc quatuor superesse manuscript.i tibi gratiut sua disqntsitione pnrare.
exemplaria. nempe dito Romm parum ab impressis Vitam tamenhujiis sanctiss. viristylomediocri sen-

ditcrepantia : Vrbiniunum tn Roveriana, Oxsonx ol- tentiai quiim apcrtissime exprimcnti uberrime descri-

terum in Franciscana biblintheca, qu<r inter sc cun- ptam olfcndes, ul purior rcvitasqnam antea a nonnitl-
ctis peneeoneeniunt, atinquamphtrimis a vulgatisdis- lis sit e.rplicittn demonstretur, ac. qualis quanlusque
tordant. Qua<e aittu ad manuscrtpta rir patcfacto, sit D. Petrusnoster per eam Opus elabo-
innotcscat.

ea ipsa pavlim prr amitOS, pnrlim. per mc ipsitm prr- ratum pellexit ttd tnscribniiltiin Sermones maxima :

volulari. el nlhibilosodali semelac ilerum a capitead ex parte illustrati. quod eorum codex Vitceque index,
calcem eum exemplari prinntm Bononimimpresto eon- tenebris ciutus, et a sordibus vindicalus, magis quam

tiili.aiqitc errataquxcumque,ut imocorrexi; anlea sit legentibits enucleatut ac dcclaratus. Nitore

variasq Utiles lectiones in mtirgine ascripsi, , insuper atqite splendore longe omnibus excmplaribus
menlosis, q tibiis mss. exiibcranl, rcjcctis. ct si quid hitc opcrn prsestet. In quo faoiundo quos sumptus, la-

tx illit omni ex parit emendari nequivil, tludui il bores el pericttla subirrim. quam xgra sirpius valetu-
menlis spccuUilionc supplcre ; tnmctsi hoc raro fnrtum Hne prostralus jacuerim, quosque adversarios ac de-
est. quo-l hax rntio maxtmis difficultalibus obttructa sertores liomi forisqtic, fuerim perpessus, scit ipse. qui
tubriea sit et Quamobrem, B. Pdro m
fallax. landem e ccelo prolexit, Ghrysologut sanctus ; sciuut
tore, germana lcrtio, ni fa/lor, ila eommodc per me niulti docti probatiqiie Patrcs, quimeetiam inter sil

restituta ett operi, ut posthnr ex iis qux inveniri po- vas ad animarum ctiram longe a snpicntiitm congressu
tumint. parum in co sit ampliiis desiderandum. Abso- residentem, Ubrorum et bonm valctudinis expcrtem
lutit emrndatiombut sttpcreral accuratissima obtcwio- adversa prope omnia superasse, et opus propositum
rnm locontm interpretatio, alquerestitutw torrectionit aliqua demum ex parte absolvisse, mirantur. Quod
ratio; sednumquidexpenu meoopimis poterat dapi- adhuc in tcnebris de/itescerct. nisi illorum sincero ju-
bus menta paran',si is sum ego qui non prius sacvas dicio nwic tdere fuistem compulsus.
atttgi littrvos. <inam in legalihusstinliis, forcnsibus>iue In eo componendo juxla Seneca: (Epist. HG) moni-
negotiit dimidiam transegerim xtatem ? Fisus tamen ta, magis qua.'sivi quid scribcrem,quam quemadmodiim
D. anlistitis patrocimo rujus causa agebatur, hcec scriberem ;
proplerea slylus multorum, et ex mullis
qualiacumque sint scholia meislucubrationibus consar- D ronstans non idcm scmper habetur, quia aliornm sen-
cinata libuitapponerc, sa/lcmincriidilisnon nihil pro- tentias referens propriis verbis transcribendas ccnsui,
futura, vrl littcraiorum mcnlcs stimulatura, quo prtB- ut sua auctoritate fulgercnt. Facile tamen tam incom-
stantiora scrutentur: ctenim tcxtu jam expurgato, et ponendo quam in transcribendo exciderint mutia quce
auro ascoriavindicalo, faciie adoclioribus vigilantiori vel oscitanter vel minus aptc posita fuerint sed hoc ;

animo magnilheologiet aureiconcionatoris,ubcriuscla- Dei permissu faclum arbitrare, ut tandcm Seiant

riusquc abditi sensus rnuclcabunttir
et cxplanatmntur. gentes i[iinii>am homines sunt (Psalm. ix). Et hctc
Cxterttm ul hi Sermones libi commodo essent, in- meo hoc operc monita, Icclor amice.
salis tibi sint de
diculum eorum alphabelico ordine distinclum, cl ad Snlqui'1 dixim :um? Immo jure non meum.cum, prrr-
materias in quolibel sermoneprimarioexaratasa, m • tcr errata, el si quid incptius nc pingui Mincrva c/c-
modatum adjeci. Postmodttm Sci-iplurx verba litlera- scriptum est. hic a/iudde meo agnosccrc nequeam.Ser-
rio ordine librorum discreta, mihi inventu faciliora moncs namqitc divi tunt Chrysologi ; Indices ab eisdem
altcrum in atdicem extraxi. Ac tandem notabilnnn desumpti : Corrcctiones, Observationcs, et Scholia
45 VITA
»11« S.
o, PETW ouriiaubuui
rcnu CIIRYSOLOGI PER
fJJH MITAM.
D. ftlllAM.

ejus patrocimo tuggesta; illius Vila ipsojuvante col- A me leclor, a Patre misericordiw erratorum venia est
lectti. Quamobrcm si qvid insit Dco ac divo gratum, exoranda. Vale.
vel utile Ecctesise, Altissimo tribuenda est universa
iaus etgloria, B, Pelro Chrysologo veneratio ethonor: Datum ev ade sacra parwcitv S. Agnetis Ugutiqnelli
mihi nutem riil aliud. nisi pro tua pietate,humanissi- v kal. Aprilis MDCXLHJ.

VITA
S..P CHRYLOLOG
RAVENNATUM ARCHIEPISCOPI.
Ex ipsius Homiliis. et variis Scriptorum monumentis, tum impressis, tum manuscriptis , accurale con-
guisita, studiose collecta,et hic ordinatim digesta,

PER DOMINICUM MITAM SACERDOTEM PAROCHUM.

ANNO DOMINT MDCXLII.

Memoria justi cum laudibus. R rocornelium sedificiis ac populi multiludine ita celebre
Prov., x, 7.
reddiderunt, ut brevi in amplam atque munitissi-
1 Vitam scripturus viri sanctimonia aeque ac eru-
. mamcoaluerit urbem.quaenonsoluin OctavianiCre-
ditione clarissimi, Pelris Ravennatis Ecclesicc arch ie- sarisfirmos exercitus capere ac retinere potis es-
piseopi,cui cognomen postea, Chrysologi. ex elo- set (r), verurn etiam post aliqua ssscula Athaulpho
quentia fuit; priusquam hujusce reiinitium expe- maximo Gothorum regi,ex celeberrima Ralthorum
diam,resipsahortarividetur,pauca A&Forocornelio, gente orto, (rf) sicprobaretur, ut nuptiascumGalla
giuspatria, supra repetere, qno dicendaomnia il- Placidia, patre ac fratribus Augustis clarissima,
lustria rnagis,magisquein apertosint. Ilio igitur a summo apparatu ibidem concelebrare, et ultra an-
Graicis capto, feroflatnmaqueeverso, multinobiles num cum proceribus.et maximo exercitu considere
exTrojanis (sicut nostri putant) (a) qui Antenore ex cunctis hanc unam deligeret.
duceprofugiinItaliamvenerunt,eumaIiquandoper- 2. Haec initio, sicuti finitinne gentilium civitates
venissent in iEiuiliarn.quaepraeclaraestejusdemlta- cum semperidola coluissent.tandem Evangelicam
lireregio.apud Vatrennum amnem, ac secus viam fidem a divo (e) Apollinare primoRavennatuman-
Flaminiamconsidentes, ibilocipulchriludineac soli tistite per universam .Emiliam prsedicatam susce-

fertilitatecapti.oppidumlliumnuncupatuincondide- /-. pisse, etpaucispost annis episcopodonatamfuisse,

reatquehabuere.SedposteaquamLuciusSyllaeCor traditum est. Verum labentibus annis.cum saepius
nelia gente.maxima omniumqua? Romfe fuerint opu- fuerit hostilia passa, et a barbaris nationibus.quee
lenta atque patricia. oriundus, de Africa atque Asia diis gentium litabaut.promiscue cum nostrishabi-
subactisetdomitistriumphavit.devictoqueMarioad tata, dum more viveret, et vires praevale-
aliusalio
imperiisummum pervenit;oppidum hujusmodi(si- rentgentilium,facile etanimarumpastore caruisse,
cuti ex multisego percepi) (6)emeritis militibus suis et Christi nomendiuturnitate temporisapud nostra-
unacumincolishabitandumconcessit;ibiqueforum tespeneoblitteratumremansisse,majorum semper
ubi jus diceretur nundinaeque agerentur, instituit. fuit gravis opinio. Cseterum Deus omnipotens ubi
t't((iie posteri hanc Romanorum coloniam,et aquo Forocorneliensium misertus, Cassianum,virum do-
institutam scirent,oppidum posthac a proprio suee ctrina et sanctitateillustremj^quiSabioneinGer-
gentis cognomine Forum Cornelii cnnctis nuncupan- maniaepiscopuserat,tanquamnovum apostolum e
dumpn-escripsisseferunt. Hi militespostquampau- partibusillis ad urbem nostram transtnisit.qui do-

latim per connubia noslras sibi miscuere gentes.Fo- cendo et praedicando incolas in fideChristianadiu

(a) Annales Imol. ms. Joan. Captiske Florii, alias (d) Hieronym. Rubeus in secunda editione Hist.
Florentini, penes nobilem familiam de Quanis, seu Ravennne lib.n sub ann. Dom. 412 Chorum ad.Peu-
magis Annalium fragmenta. Chronicon Imol. quod '
tinger. in Epitom. de Inclinattone iinp. Rbin.; Vola-
circumfertur sub nomine Philippi Saxi M. S. Jacobi. tera. lib.iiGeogr. Raron. iri Annal. Bccl. toni. v,
;

Philippus Bergom. in supplem. Cbron. ann. 41 I JordannusRavennas in Chron. Gothorum:

:

(b) Annales Iniol. qui super Prudent. poeta in I». Florius et Saxus. qui sup. nis.
Cass. Ilymn. Sigonius de Antiquo jure Italitc lib. II, (e) Annal. Im. qui sup. illustriss. D. meus D. Fer-

Joaunes Andr. Palatius in Oralione de Foro Cornelii dinandusMillinus inCatalogoepiscoporumEccl. Imo-

edita Bononiae anno 1573 Uiorura psl opinio hoc len. in ejus prima svnodo rliceccsann perscripto. Rub.
Htst. el lib. \ an. Domini 1040.
;

nomcn Foro Cornelium ab ipsis accolis spprite su- lib,

i

sccptum, quo gratiam dictatoris inirenl. i/i Florius, Saxusetrelitjuiscriptores Vitce S. Cas-
(c) C.ic. lib. xir, ad Caium Cassium epist. '.'>.
siani vel impressi vel manuscripti.
47 1N S. n.TRUM CHRYSOLOGUM PKOLEGOMENA. 18

demum corroboravit marty- A 6.Erat tunctemporisdiaeonorum munus mensis

instruxit. ac proprio
rio(a\.universiCorneliensesEvangelicamfidemtoto miuistrare_,hoce?t(3)sacerdoti sacrafacientiaslare:
bea- eoimpedimentisdetentosanclovumPalrumhomilias
animo suscepere etut perennem haberent.a
;

animarum populo recitare Ecclesiarum bona (A)penes ipsos

tissimo Christi vicario in terris flrmisso
:

conservata in pauperes erogare ac quibuscunque :

pastore sunt fulti.

quorum memoria perlustratis, omnia qure opus essent, episcopo re-
3. Atque inter alios prresules,
ferre, ut stantes coniirmaret,sustineret collabenles,
temporum mjuriis apud nos deleta non fuit,eminens
eratCorneliusnalioneRomanus, (_) vitre sanctitate lapsos erigeret.Quod munus non nisi probitate (i')ct

doctrina pollentes obibant, qui episcoporumquasi

conspicuus, cunctisque virtutum titulis ubiqueful-
oculi (j) ac tabellarii, imo verius angeli (A) et pro-
C ens.Percuiustempora,antequamR.JohannesChry-
_ ... ;. _ J I. • - .,1.«*-- .-- _.:t_.U_ -i
sostomus Bysantii episcopusmigravit ad Deum, a
.
phetre vocitabantur.
Virgineopartuquadrinsrentesimosexto, exhonesta 7. Petrus itaque in hoc levilarum numero consti-
etChristianinominisreligiosaForocorneliensiumfa- tutus.ut erat idea virlutum. et summus Iheologus,
milianatusestinfans, (c)cui parentesin sacro rege- ita prudentia, castimonia. et insigni erga Ueum et

nerationis lavacroob honorem principis apostolo- proximum charitateeminens.se verum sectatorem,

rum Petri nomenimponijusserunt.quasijam futura ^ quinimmotiliumnein minimo quidem asacroprre-
pueri merita prrenoscentes, divino judicio cunctis ceptoredegenerem civibus juxta et exteris demon-
preedicerent.Petrum vocari ineo nedum nomiuis ap- slrabat. (/) Verumtamen qnia prreclarum hoc lumen

pellationemfore.sedetprrerogativaaiviitutN. virtutum non patiire tanlum urbi,sed universo orbi

4. Hic igitur puer pulcher aspectuetdelectabilis
ut pelluceret, divinitus statutum eral, quod tunc
forma cum (rf) mirificam virtutis indolem prre se ferre temporisquasisubmodioabsconditum existimaba-
videretur: utprimumperipsiusretatemlicuit.opera tur.indeexobscuralatebrain eminens ecclesiasticre
genitorum scholre ascribitur, ubi in primis littera- dignitatis fastigium attolli debebat, velut jubar Ec-

rumrudimentisChristianisquemoribus acdivino ti- domo Dei effulgens, ut suacharitateerro-

clesire in

more ita sane proficiebat,utcoretaneoslonge supe- rum caliginem longe lateque profligaret efferato- :

raret, et virilem in puerili corpore animum gerens rum hominum vitia, qure lempora illa tristia mise-
leviaqurecunqueacinfirmaaspernarelur;quarevel raque reddidcranl, e medio tolleret ac deleret.
ipsarelaxationis tempora ad sancti Cassiani martyr- 8. Acoidit propterea,ut,olatoadCreatorem Joanne
risac patroni aram (e) humili ad Deum orationc lnijus nominis primo.quem gra.cavoce^Ayyeiojmj»
frequentissimetrangigebat:sequeipsius R.Cassiani appellabant, (m) et vigesimoeorum quiRavennatis

vernulam insigniquadam dilectione et esse. et ab _ Ecclesire gubernacula tenuerant, vilre sanclimonia

aliis libere vocarii piissime gloriabatur.
5. Quod cum crebro venerabili
Cornelio admirabundo conspicere
prresentibusfuturaprrenoscensR.antisles, bumilem
scilicet adolescentemmagnum in Ecclesia Dei ali-
quando futurum.si magis studioseinstitulusdivino
cultui consecraretur.illum taudem hoc ii)sumper-
optantem suorum Ecclesire familiarium numero
exindeque humanas et divinas litteras
ascripsit,!/)
ipsum adeo sciteperdocuit, ut.quaerat ingeniido-
claro.provincialesepiscopiprocoiisuetatemporum
pastori sancto illorum metropolitani antistitiselectioneRavennam
contigisset, ex diverterent,quos inter atTuerit et sanctusCornelius
cuni suo diacono Petro, ubi post varias frequen-
lesque populi ac cleri in comitiisdissensiones.unus
tandem ex Raveunatibus deligitur,quiproperanler
ad Urbem cum legalisRavennatibus.el sanctoCor-
nelio episcopo.divinoafilatu comitem itinerisS. le-
vitam Petrum ducente,ad canonicam summi pon-
tiiicis coufirmationeui obtinendam contendit.

cilitate et lingureceleritate.celeriter omni prreclaro 9. Clavum ecclesiasticrenavis tenebat lunc sauc-

eruditionisgenereimbutus sit, ac eam vitre saucti- tus Sixtushujus nominis 111, cui per quietem aposto-
moniam adeptus.ut aprudentissimoepiscopo sacro lusPetruset martyr Apollinaris medium inter sese
etiam levitarum ordiue rile iniliatus, et Cornelien- venerabilem adolescentem habentesoblatisunt, (n)
sisEcclesire.quasiStephanusalter Jerosolymitanre, quem ul in archiepiscopum Ravennalem.quocumque
seuLaurentiusRomanreEcclesire primarius diaco- D postposito.crearet, pontiticiedixerunt.Sixtusdivina
nus fuerit constitutus. revelationecommonefactus cumposteradie Raven-

(a) An.Dom. 362,idibus Aug. D.Cassian.martyrio tom. Annal. Eccles. an. 3-i.
I.

coronatur. Vid. nostras not. in serm. 165 Auctoris. Raron. t. V an 40_ innuit Clirysol. serm. 135.
(h)
(6) D. Chrysol. in d. serm. 163. Petr. Rodulplius (j) Act. vi, c. 3 Raron. VIII. ;

Tussignanensis in vita S. Chrysologi penes lue ms. (j) 93 dist. ca.

ac in archivo senatuslmola.infine cod. Commentar.
ipsius senatus anni 1593 relala.
(c) Annal. Imol., Baron., Natalis, Rodulph. et in
mss. omnia, Adelphus episcopus serm. 107 inter
serm. Auctoris, et nostrre in eum observat.
(d) Florius ac Roiulphus qui supra.
(.) Rodulphus niss. multa a me visa.
(/) Chrysol. serm. 805, de S. Projecto episcopo
Corneliano, et uostrae ibi notat.
(g) Act. vi, _ concil. Vasente n cap. _
; Baron.
Diaconi quasi oculi.
(k) Clemens Const. Apost. lib. n, c. 30.
(/) Rodulph. ubi. sup. etChrysol.
ipse serm. .65.
(m) Rub. sup. lib. n ann. 43"3, Kodulph. Florius,
et alii licet Baron. tom. V, eod. ann.
; .33, dicat
sanct. Cornelium casu affuisse Romae cuni S. Petro
Chrvs., nihilominus Rubeo se remittit.
(lh Petrus de Natalibus in Vita Chrys. Rodulp.
Ilub. Annal. Im. et Breviar. S. Pctri Chrys. de quo
infr. in observ. Iu Vitam Chiys. n. 9. el Raron. An.
; Domini. 4ii:i.
 ; :

49 VITA S. PETRI CHRYSOLOGI PER D. MITAM. 50

iiatesproconfiruaationepontificiaaiaulaniingressos A vennam profecturus iter arripiens, ubi ad Forum
sibi astare videret, rejecto priinuui ab eis eleoto, Cornelii pervenit,singulari devotionedivis Cassiani
inde ad se omnes qui illic essent accedere jussit, martyrisdilectumtemplumingressusjfusi lacrymis
Caeterum cuiuinter Ravennates prsemonstratamJu- achumiliorationesanctumpatronuiniteratisvicibus
venis speciemanimoalte impressam nondumesset precatus est, ut in tanta necessitate sese deserere
conspicatus,Cornelio episcopo jussit,uti et suos in nollel.quinimmoperdivinam illuminationem favere,
conspectum proferret ;quod ubi factum est.vixdum quatenus suscepto pontificatus muneri digne valeret
pontifexmax.venerabilemPetruniCoriieliidiaconuiii jnservire per Deum.Moxque re familiari sanctedis-
intuitus est,eum ipsuui esse qui coelitus sibi demon- posita Ravenuamapr;efatis deductusest, ubia Va-
sfratus fuerat, agnovit, et heto animo cunctis au- lentiniano Cresare et GallaPlacidia ejus matre.Au-
dientibus dixit : Hunc quidem divina providentia gustis (d) primum.inde ab Ravennatibusomnibus
electum Ravennatensi Ecclesiae archiepiscopum summo desiderio aclaetitia exceptus fuit,quibus id
praefieimus, non alium. unum abeispeteresedixit.utquoniam tantumone-
10. Caeterum pontificis inopinata sententia non
ris pro salute ipsorumsubire nonrenuit.studerent
leviter et animos Ravenuatura perculit, quod cive etipsismonitissuisoblemperare.divinisquepraecep-
ipsorumrejectocontraavituminoremexterus elige- g tis non obsistere.
retur, et mentem Petri gravi poudere concussit, 13. Demum proximo die dominico, prassentibus
visceraqueturbavit,quodonusaugelicishumerisfor- Christianis principibus.et populouniverso incredi-
inidandumextemplosumiua auctoritatesibi imponi biliapparatu etexsultalione inenarrabili summo in
conspiceret.Quare]ab Ravennatumquerelismutuata templo a sancto Cornelio, ut credimus, etaliis co-
excusationis opportunitate, cum alioquin ex reve- episcopisvetustomore (e) archiepiscopusconsecra-
rentia et liumilitate sibi jus magnae contradictionis tus estRavennatis EcclesirepostRomanainsecundo
non esset, adpedespontificismax. provolutus sup- loco tunc inltaliaC/jhabiUe.quodipsePetrusaureo
plexprecabatur.inaxiinumhujusmodiniunus.valde sermone moxhabito iu quadam parte testatur dicens
a suamente et conditione alienum ut averteret. HodieEccleske Ravennati pro patre natus estfilius,
11. Quapropterbeatiss. Sixtus ad pacandos Ra- qui eam nonpondere inclinet,non auctorilate deter-
vennatum animos,et vires humilis Petri sublevandas reat, non commotione sollicitet,non asperitatecon-
rem oinnem ccelitus pra3monstratam satis luculeoter turbet; sed fideli suslentet obsequio ;curapervigili
apei'it,validisquerationibusutrisque suadet, divuiae faciatpersecuram;familiam blanda institutione com-
ut acquiescant voluntati : tantumque pontificis vel ponat hospitibus occurrat;parenlibusserviat;regi-
;

auctoritas, vel sacra eloquentia potuit, ut Petrus busobtemperet-.potestatibuscollaborel Deisenibus ;

licet iuvitus et tremefactus pontilicium Ravennatis, C reverenliam,puerisgratiam,fratribusamorem,par-

Ecclesiremunus divinae voluntatis significatione et vulis impendata/fectum.liberam perChristum cunc-
apostolicainslitutionedelatumulteriusrespuerenon tisexfiibeatservituleni.Quaa omnia, hisque majora
sitausus;itaqueimpositooiierihumerossubmitteus, exacte,utpollicitusest,abeodemobservatafuissere-
neuiunusaDeoassignatumrefugissedioeretur,mox rum quam optime probavit eventus.
se totum diviuae voluntati addictuin consecravit. li.Siquidem.ut salutari remedio paulo aute in
Raveunates vero Petruin, licet a Columba, ut alii Liguria MediolanensisEcclesiaelanguoribus subve-
multi praecedentes antistites (a) haudpraemonslra- nerat mellitlua divi Ambrosii eloquentia et Hipponen-
tum, ccelitustamenmiro modo ir.dicatum,eteorum sisEcclesifenecessitatibusinAfricadoctissimumsan-
Ecclesioe opere tot Dei electoruni preepositum novum tiAugustiui eloquiumjsic ut Ravennatis Kcclesne pri-
antistitem venerabundi suseeperunt,et consalutatum mogenitaj Romanae in .Emilia,ubi tuncproprie Oc-
summoin honorequasiangelum Dei jugiterhabue- cidentalis imperii sedes Augusta fulgebat.aegritudo
runt. prieclarerepelleretur, donavit Omnipotens auream
12. Petrus itaque archiepiscopus vigesimus primus bealo Chrysologonostro eloquentiam, et summum
Ravennatis Ecclesiee designatus anno a Dominica magisterium.utprincipesetpopulumipsiusimperii
Nativitatetrigesimotertiosunraquadringentesimum D s ibi caditus concreditum.qiue salulisessent.lingua
(b) postquam saeerdos ordinatus limina apostolorum inanibusqueperdocerevaleret.QuarePetrusanlistes
veteri ritu invisit,etreliqua Urbis loca suinma reli- immobile salutis fuudameutum.intrepidus ad peri-
gione referta pie demisseque perlustravit, (e)Altis- cula, etad laborem indefessus,qui unam commissi
simumsanctisintercedentibusexoraiis,utquemadmo- gregis salutem sibi]propositam habebat.necverbo.
dum Moisi olim fecit, ita sibi nunc vires ad tanti nec opere pastorali munere fugandis vitiis,virtuti-
munerisunusaptesustiiienilum impertiridignaretur busqne insereudis.vel ad lioram defuisse visus est.
tandem cum sancto Cornelio, et Ravennatibus Ra- 15. Quod prssertini claiv enituit, dum kaleudis

(a) ilorum postremus fuit S. SeverusXli in ordine (e)ldem Chrvsol. serin. 130 Hodulph. Rub. sub.
archiepis. Raven. Rub. l llist. ann. 449,et plurimavetustis mss. vitamipsiusdescri-
(b) Itub. Rodulph. Baron. bentia.
Luitprand. Ecclesite Ticmen Diaeon. Ituh
(c) Ituli. Rodulph. qui supra.
(/*)

(<1) Rub. Breviarium antedictum. An. Imolens. lib. v unii. i>-';t. Idem Clirysol. serm. 130.
Rodulph. et alii.
 LN S. PETRUM CliliYSMlnnr.M PllOl.F.OOMENA. S*
51

Januariis homines non tantum paganica supersti- A 18. Sed adhuc in paucis moramur :majorasunt
quee noster antistesper ea tempora gessit, cum
tioneobvolutos.sedetiain Christianos ipsos pagauis
adluerentes vidit.quigenulitioinore sese idolorum
mare saeculi, ul jpsemet inquit (e) erat tumens
pompa.elatuiu vortice,undosum sectis,inscitia |flu-
simulacra effingebant (a) et per Augustam urbem
olim ipsos commisisse ferunt, ctuans,clamosum litibus,furensira,scevuuipeiiidia
vitia et crimina, quse
repnesentantes, cunctis feda specula prsebebant, peccatis naufiagiim.irnpietatedemersum ; inde !>o-

seseque et proximos misera peccatormu mancipia minica uavis extrinsecus ab undis gentium, iutrin-

reddentes, luec vota esse joeoruui, novitalis liii- secus a lumidis htereticorum iluctibus jugiter qua-
tiebatur. (f) At Petrus navigalionis peritus clavum
tiam, anni principium pradicare non vercbantur.
secundum tenens, multo acrius vigilare adsalutem
Quod B. Petrus nro munerepastorali ferre nonva
lensvirtuteplusquamhumanainconcionemasceiciit, quam tolatn inferui caterva ad animarum perniciem
et diaboli portentacumpriinunidamnarecuepisset,
conspiciebatur. Propterea navem, ne saevientibus

plebemque aversam et infensam mira dextei itate procellismergeretur,tutaus,meruit,elnautwChristi,

placare.adeosacrilegiuniilludfiigieuduinaeerriuia et apostolicipiscatorisprivilegium.quemadmodtiin
suasionedemoustravit,utpostallatisexcusalionibus infans sortitus fuerat et vocabuliim;cttmqueturbas

populus resipuerit, et a talibus de ctetero libenter errorumfluctibiisinersasadseuiethamo sanctitatis

propter Deum abstinere non recusaverit.
16. Novitates pneterea circa quadragesimale je-
juniumcontra divinummandatumsuperstitiosequi-
dem(6) inductas, quod ex hebdomadibus iusacra
inedia ali» essent immoderate rigiche.alise nimium
remissse, et separatim callida a frigidis.separatiiu
salitaab insipidispropriis usibusjejunantes depu-
tarent, ettotum titffl negligerent conditorem,eohi-
buitet abolevit, utque jejunium aquale, sicut tra-
ditum est a Deo et ab Kcclesia, servaretur ad cor-
poris et auim;e disciplinam, indixit et obtiuuit.
Morem ea tempestate apud plerosque inlro-
17.
ductum maxime perniciosum. (c) Deo odibilem. ac
minime ferendum, ut, qui cathumeni, csseut.
sacrumregenerationis lavacrum ad lougiim tem-
pus,declinantemqiievitumdift'erre consuesceivnt,
'
interimquespevenice peccatapeccatiscumulaivnt,
g
suaviter traheret.doctrinae su;e retibus Christianam
concludebat ad fldem homiuum multitudiuem co-
piosaui.
Etenim placuit Deo.nt innumeros tum ex ip-
19.
sis Ravennatibus, tum ex diversis ltalias urbibus,
multoque magis ex barbaris nationibusorbe jam fere
toto dillusis qua vi.qua sponte Ravenntehabilauti-
bus,seuad Valeutianium 111, tuncOccidentis impe-
rat. Atig.conftigieiitibus,autbellocaptisibidem ser-
vientibus.vel alioquovistituloapud Ravennates di-
versantibus, Petrus custos fidci ex barbarico cueuo
ctpaganicainfidelitatead fideinetvitamehristianaiu
evaugelicad ictrinaevocatossacriuiHiabaptisiuatis
expurgaret.Qiiodtaiitaauimipropensioueperagebat,
ut mancipiis et siiuplicitate pueris, non quadrare,
(g) sed liquare sermones,et tcneris faucibus in rnodum
lactis iufunderevidcretur sequetotumimbuendis :

saspiussummaanimipietate vitarimonuit,et Chrisli parvulorum mentihu.siinbecillemoccupari.veniain-

fideles per Deum obtestatus est, ut Christo ipsi terim a prudentibus impetrata, proliteretur.
baptizandos afl'errent,et eos quos sponte accedere
Quare ex ipsa Chiisti doctriua, et Uomiuica
>().
aut necessitas vetaret, vel tetas impediret.retardare t
oratioue quicl credere ac sperare catechumenos.qua-
ignorantia, tenerent vitia, spectalio deciperet, aut
hterque vivere deberent, et perfidem grali;e,quae-
confusione paupertas,attraherenl,et oppor-
falleret
perdilectiouem opcratur,ad vitam perpetem assumi
tuno temporesabbali sancti, et Pascha», quandn
posse arbitareutur.tantadivini Spiritus et eloqueu-
divinum hoc episcoporum manibus conferebatur
tiaeubertate janitor hic cceli perdocebat, ut cum il-
sacramentum,diligenterinvitando adducerent, ut,
lum alto silentio audissent,velante absolutum cate
quoniamde sempersunt homines incerti.agen-
vita
chismum (h) baptisniate expiari postularent etjure ;
dum curare dicebat, ne servi, ne lilii,ne conjuges.
optimo, ac celeri etiam peraliquot dies ab ipsoin
ne parentes nondum baptiz iti pruevcnti moite, et
quadragesimali abstinentiaob id prtedicatiouis mu
praesentivitacarerent.etadfuturamhaudpervenire
neredimisso.etmaximislaboribusgravatoconseque-
possent sed potius in vinea Domini sedulo labo- D
;

rentur.Quare vitam,salutem,ac gloriam suamnun-

rantes et vitfs mercedem.et summam gloiine coro-
nam percipere merereutur. Qua vero doctrina et cupabat eos, quos haud patiebatur nescire, quod
Deus sibi donaveratseire (i). Eteniui quae a Deoac-
charitate Petrus noster, qui sapientiae ornamentis
ceperat.libere iuUei gratiam erogabat.ut homines
non minus quam pontificio fulgebat.perditos ac de-
captivos mortis,mancipiadabmonum,idolorum ver-
pravatosprocerum,(a')heroum,et aulicorummores
nulas,crimiiiibuscompeditoslumineveritatisillustra-
corripuerit, nemo benenovit, nisi qui attentissime
ret,eta malisdominisliberatos.sacraque undaablu-
aureas illius conciones meditatus.
(a) Rub. Hodulph. Sur. ms. el alii. Idem Chrysol. :'crm.2l.
serm. 155. ;i) Serm. 62.
(6) Lege serm. 106 Auctoris, una cum not, (h) Lege serm. -40. el omutis srrnl. in svmbolum
(fcj Senn. l(i. per tot., ct serm. 59. ot orationem Dominicam.
(<i) Legeserm. 20, 21 et 127 Auctoris. ui Serm. 147.
($) Serm. 46.
 ;

83 VITA S. PETRl CHRYSOLOGI PER D. MITAM. 84

tos, et ad obsequium Altissimi revocatos, Chrislo
Reg; sosculoruui lucraretur.
21. Eximii decor ingenii tantus in hoc sacro prae-
sule fuit, et rara eloquentia ipsius ingenii lumen,
summaque rerum omnium sapientia, ut homines
quoscumquementeacerrimoseleruditioneprsestan-
tiores.sive gentiles.sive hebraeos.autChristifideles,
qui ex cunctis orbis terrarum partibus tunc ad Au-
gustam urbem Raveunam convenissent.et de divinis
Scripturissubtilissimealiquandodisputassent.erudi-
tissimainterpretationeconvineeret,acSpiritueddein
qiiobeatissirnioliiuinpriuiitivaEcelesiaapostoli.ad
fidem, et uioruihconversionem, niextrema
Cliristi
tenerenturpervicacia.doctosquoscumquecaplivato
eorum iutellectu, attraheret,ut vere dixeritS. Adel-
phus(a) Chrysologumnostrumbeatissimum.et apo-
stolicumaucupemesse,quijuvenumingeniaperaera
A nos, Pelagianos, Donatistas, Nestorianos.aliosque
Tartari non tamarboresquamministros, catholicss
fidei maxime infensos, verbo scriptoquequasi falce
adradicempositoassiduepercussos,(rf)pei'fidos,ac
deliros esse manifesta Scriptura luce demonstrabat
veramque orthodoxam fidem ac religionem strenue
tutans,miserrimamillorumperditionemquimalede
Deo,etpraeterunanimem seusumcatholicaeEcclesiae
sentirent, aperte praedicabat, et ccelesti eruditione
linguacalamoques83pissimepersuadere(e)nitebatur.
24. Non tamen passus est Dominus Petrum Chry-
sologum abinsidiis haereticorum immunem,quoma-
conspec tu hominum firma cj us fides appareret.
gis in
CumenimEutychesabbasByzantinus(/")jamsenecta
gravis in cathedra pestilentias sedens.mellito sermone
ri sub specie fidei scindere et distrahere fldei nitere-
tur unitatem Nestorio docenti in Christoduasesse
;

subtiliumspeculationum volautiasuavisuaseloquen- personas utfirmiteradversarivideretur.assererenon

tiajcalamoadsealliceret, etsolidas veritatitamquam
visco inhaerescere propria doctrina compelleret.
22. AgriDouiiniSabaoth cultor tnaxime strenuus
cumessetuosterautistes,ineoaliquandoreperiit pa-
rabolicauilicum.hocesthomines suae solertiae com-
missos, qui uullumfructumferrent; atipse artis pe-
ritus circa arborem omnem operam adhi-
fodere, et
bere, ut fructum daret, semper in votis habuit et si ;
erubuit in Verbi di vini facta lncarnatione divinam na-
turam cum humanain idemrecidisse, acsialterial.
tera esset commiscibihs.etex utraque commixtater-
tia composita, seu verius confusa consurgeret, ad
quod impiissimum dogma factiosorum ope seeculares
non paucos attraxerat, et ecclesiasticos proceres.
Quare Flavianus Byzantii episcopus virus doctrihae
perimere couatus synodo coacta (g) hseresim
lelhalis

quem non illico ad bonam frugem revocare valebat, cumsuoauctoredamnavit,simulquegestaadbeatis-

Dominum interim rogare, ut alterum etiamannum simum Leonem primum sum. pontif. per certos
patienter exspectaret nec ;
nuntios transmitti curavit (k) qui pontifex auream
arborem exscindi.et ope- ;

ram suam perdere permitteret, saepissime obtestaba- quamdam ingenii et eloquentiae ubei tatem Petri Ra-
tur. Uomiiuun non ad j ustitiae severitatem.sed magis venn. archiepiscopi pernoscens, et de veritate fidei
ad benignitalemetpatientiam provocaudo.etinfru L ab haereticis in controversiam vocatae illam ex niorej
gi ferre aiboris culpam in se potius quam in ipsam con- institutoque majorumconsulens,tandemmagniPetri
jicieudo.iinposterumsediligentiusculturum pollice- doctrina (?) et litteris magnus Leo adjutus, encycli-
batur irriguoslacrymarumfluctusexintimocor-
:et cam epistolam a Chrysologo.ut ego ex multis pro-
dis aflectu per luminum canales(i) identidem pro- babiliterexistimo,dictatam,suo tamen nomine con-
fundens.etficus sordes abstergere, etradicibusfru- scriptam,haeresimEutychetisdoctrinisrationibusque
ctuum ubertatem ceelitus impetrare vehementius apertissime convincentem, et plenissimam fidei ca-

elaborabat. rationem continentem^) Flavianoepiscopo

tholicae

23. Verumtamenquoniaminagro Domiuiuon tan- dedit.omnibus lamen communem quaquidempost-

tum vigebatarborquie nullum omninofructum prte- modumin Chalcedonensi conciliosexcentorum tri-
beret;sedetiam(prohsummumdetrimentum !)qu83 gintaPatrumapprobata.landem Gelasiuspapaana-
utnbra ceeteras inficeret, et noxiis radicibus
lethali thema esse qui ad unum iota illam non reciperet,
noxiaipsisgerminaretpullulamenta;ilautexhisin- declaravit. Quamsum.pontif. epistolamaegre ferens
felicissime totsurgerent in agro Domiui perniciosae perditissimus Eutyches, aliam fraudem aggressus
haereses, quot ipsa divinae legis dogmata profitere- litterissuisacl Occidentales, quimaguinominiserant,
tur, (c) Petrus noster, qui pett a fuudamentalis ca- D episcoposadversusFlavianumconscriptis,eosdemin
tholicae Ecclesiie, et (idei non tam propagator quam illum coucitare couabatur ut seusim in suam hasresim
verus propuguatoraDeodatuserat.perpetuushaere- induceret : inter quos pnecipuus fuit 1'etrus noster,

ticorum gladius, quo tales e medio tolleret, num- cujiisstudiuni saiictoLeoiiiprajstituinhaudluereticus

quamnon fuit. Undc Arianos, Maniclueos, Novatia- compertum habebat sed : tidelis antistes(A) nedum

(a) Lege tot. serm. 107. 449.

(6) Senn. 1(17, qui supra. (i) Hodulph. sup. nit S. Leonem consilio Chnsol,
(c) Serm. 21. in re gravissinia usum fuisse. Vide infra Ad opp. He-
(it) Lege indicem notab. Chrysol, v. Hivveticus. spoiisioneni niiiii. !i.
\i<) Senii. 44. iji Concil. Chalced.act. 4el(>, nelum anno Chi-isti

tom. VI, anno 448, et i.'il, meiiSe Deeeinli. Concil. Boui. de libris authcut.
(f) Rub. Rodulph. Baron.
omnes, qin de Ciirysol. scriBsere. cap. Snncta Rotnan. Baron. tom, VI. aond 149:
(r/i Qu«e habita esi anno Dom. %iA Hur., ibid. (li) liaron. sup. Hod. et mss. oniniu.

(A) Flaviun. hac de causa martyrio cbr. ItHroh. nn

 ;

1N S. PETROM GHRYSOLOGUM PROLEGOMENA. :s6

Eutyeheti auscultavit. verum ettainaureain proprio A viris jugitet iutentus aderat.ubi Deumopt. max. no-

nomine rescribeus epistolam mira cliaritale ad obe cturnis(/)vigiliis etlioris precabatur; bymnisqueac

diendum sum. pont. litteris hortatus est, (a) et ul a cantieisdivinasconcelebrabatlaudesjitaque tantam

suacaecaettemerariadisputationeetconuauiclione in Deum charitatem in dies fuerat assecutus, ut ali-

resipisceret adeo angelice suasit, ul, iii diabolica quamlo sacratissimam Domiui passionem populo ex-
pertinaciasenexdelirusiuibutusesset.faeilinegolio planaturiis.verba proferre nequierit prse teneri tudine

corrigi et ad catholicam (idem reduci potucrit. amoris iu ipsum Deum, qua lacrytna? et gemitus ex
25. In tanta rerum ac temporum perturbatione iutimispra;cordiiserumpentesverbacohibuere:qua-
priocipesacpopulosChristiauosconciombus instrue propter ipsemet sileutii causam in hetitiis paschalibus
batassiduis, \b) quomodo calliolicam fidein tueri ac affereus dixisse {a.{eU\v:{g) Nostra occubuere tunc vi-

teneredeberent in summis gentium etlKeretioorum scera ; sensus est eommortuus ; sermo nosler suo est

procellis, in occisione gladii, in corporum et ani- consepultus Auclori, ul ejus totam suscitaretur ad
morum uaufragiis, in tyrannicis potestatibusregna gloriam ista exstitit silentii mei causa ista debiti
; ;

invadentibus, in multiplici animantiuni pestilentia mei devota dilatio fuit, cum sermo noster toto af-
ubique gentium grassanle.in stenlitate terrae.ae aliis feclionis obsequio ad inferos etiam suum secutus

Deiplagis;et cumipso ad Deum accedere, Deo vero g est largitorem

onfidere, et fortesin tide permanere, etdiu noctu-
que cum lacrymis et pcenitentia Altissimum pro
tranquillitateexorarecommonebat:cumque semet-
ipsum pro peccatis populi Hostiam Deo placentem
offerret.quo divinamindiguationein avertenspecca-
toribusveniam impetraretet gratiam, quisdixerit
quam in conspectucoeli gratam aromatum fragran-
tiam redoleret (c)1
26. Vix dum Ravennali ecclesite prrefectus erat
27. Qualeui vero charitatis alTectionem in pauperes
haberct.faeili uegolio quisquesibi persuaderepote-
rit,quimiserasillorumtemporm historias evolvens,
maximam.nedicamiunumerabilemfuissepauperum
elcaptivorum multitudiuem ex crebris hostium po-
pulationibus fere ubique gentium factam agnoscet
quosutChristiauapietasaleret redimeretque.stepis-
simeconcionibusapte(/t)persuasit,etproprioexem-
It. plo auditoreshortatusest cum omniaprffiterquam;

antistes, cum
ad institueudam vel restituendam in inopi suae sustentationi et ministrorum necessaria,
ejuscleroapostolicam vivendi rationem aniinumin- (i) dandiseleemosynis, captivisrediinendis.cffiteris-

tendit ; et regularibus ministeriis.cotniuunique vita que misericordias et pietalis openbus praestandis

in Deisortemelectos instruereacdelinere COgitavit, erogare consuesset.
ProplereajuxtaUrsiauameedemamplissimumredifi- 27. Ulleriusque progrediens in via Domiui B.an-
cium, quod (d) Trieollim appellabant, quia essetad tistes carnem despiciens.et terram ; itaque (/) fre-

trium collium similitudinem exstructum (vulgo lano- t quentibus jejuniis, nocturnis vigiliis.asperritnocili-
nicamdicimus),prolulaassiduaquestationesaccrdo- cio, flagellis assiduis.et lacrymis uberrime fusis.ita

tum, et universi cleri, qui in ipsa metropolitanaoede corpus in scrvitutem animaeredegerat,ut ora palle-
Omnipotenti inservire deberent, ingenti structura macie amplum vividumque corpusjustam
rent, et
fundavit; idque a successonbus mira ffiditieatione non excedens staturam.attenuatutu esset. Quare vi-
absolutum etiam vetustissima carmina a Rubeo vens, acpreesens.etferein principio suipontiflcatus
relata testantur his verbis (ei : aS. Adelpho.qui fuit, titreor,Metensiuin episcoptis,
sanctus ac beatissimus fuit in concione appellatus :

Hic Petrus junior Ghristi recepta scculus

l"t
|

decuit, saeris nioribus eisiliii

(/i) adeoque fama sanctitatis et doctrinse Petri Ra-
Hic quoque (nndavil mirandis molibus arcem. vennatum archipnesulis totumrepleveral orbeiu.ut
Nominis ipsu sui htec mimumcnta dedit. adeumundiqiie exdiversisregionibusviscndistudio
llujus postobilum Aun-lianus gessit lionores,
Posl Imnc antistes exstitit Koclesius. turbacoiivolarelhominiiin;quiqueinviassolitudines,
Hinc fuit Ursicinus, sequitur post ordine Viclor, aut crecas eremi lalebras incolebant mirabilem Pe-
Temponbus junior Maximianus adest.
trum magis ibant spectaluri, quam sfficulum : qui
Quodcurotemporuminjuriisliujusmodiiedilieiummo- ctim hocuiiindoglorioseluctansadversusinstructas
dononexstet,ejustamenvicemreddunlhorti(|iiicirca D delinqiienlium turbas aciem quamdam disponebat
eamdemUrsianama5demcoiispiciuiitur.Hanci|uemo- sanctitatis ;quoniara in eo viro, qui mtiinio sibique
nasticamvivendinormami uiucffiteris perscripsisset crucifixuserat, (/) vivebat, regnabat, et iniperabat
bealusPelrus,ipsesibipriusstrictioremdelegerat;et Christus.
quamquameratinvitamaximeactivaobmuntisantisti- 29. Viva Dei templa coustruens sanclissimus pa-
tisassumptum.nihilominusdivinochorocumsacratis stor, neo inanimata.ubi Deuspeculiari modo inha-

(a) Epist. Chrysol. incip. Trislis legi tristes,

:
de (g) Serm. 77.
relata in Annal. a Baron, anno 4 19. 0i) Serin. 103, num. I2.bege indicem serm.aucl.
(6) Serm. 20, 21 et 45. v. Eleemos. el v. Paup.
C Rodulph., qui supra. (i) Rodulph. et mss. qnn3 vitam illius describunt,
(d) Rubeus, sub anno 438: Chrvsol. serm. 39 et cceluin tantum suspiciebal.
serm. 107. (j) Serm. 107, Rodulph. et mss. multa.
ie) Rub. lib. lii. Hist. prtedictaj, pae. 462. (k) Serm. 107, sup.
(/•)Serm.30et 107. sup. (t)Serm. 116.
 :

57 VITA S. PETRl CHRYSOLOGI PER D. MITAM. 38

bitare creditnus, deserebat quiniinmo Ravennse A evaogelistamralus,moiPlacidiamsomnooppressani
;

juxtainemoratatnUrsianamaedeni divoAuJreaeapo- monuit ut et ipsa conspiceretjquae illicosurgens,

slolo (a) a fuudamentis Ecclesiam construxit, ubi ubi sacros evangelistaj pergit, etmolitur amplecti
ipsiusB.Petriitnago visebatur in forniceipsiuslem- ac deosculari pedc-, simulacrum e conspectu de-
pli verrniculatointextoopere.taxitisquedepieta.cum labilur, et in manibus Augustae sandalium pedis
piissimo epigrammateabeoeditumfuerunt,etquod ab eodem evangelista dimittitur, quod laetabunda
Petrum nostrum ejusdem basilic;e fuisse condito- recipiens pie, sancteque deosculans, Valentiuiano
remclare demonstrat, cujusexemplumhocest (b) : Caesari filio ac universo populo mira exsultatione
commonstravit, et ita solemniritu ac celeri pompa
Aut lux hic nata est, aut capta bic libera rejinat
Lux est, antevenit cceli decus unde modernum ;
dedicationem templi cumccelesti reli |uia consequi
Aul privatadiem pepererunt tecla nilentem, merita est hancque aedem cum regio cultusacris
;
Inclusumque jubarsecluso fulget ul)'mpo.
Marmora cum radiis vernantia cerne serenis, imaginibus Augusta ipsa ornaricurasset eftigiem ;

Cunclaque sidereo percussa in murice saxa. D. Petri uostri easdem quoque apponi voluit, in
Aucloris preiio splendescuntmunera Petbi
Huic honor, huic merito tribuitsic condere parva, forma sancti episcopi sacrum facientis, et stupen-
Ut valeat spaiiis amplum superare cooaclis. tis ob coelitis praesentiam, qui preces de ore ipsius
Nil modicum Chrislo est, arclas bene possidet osdes,
r. suscipere conspiciebatur.
Cujus in humano consistit peciore templum.
Fundamen Petmjs, Petius fumlalor, et aula. 31. Sic eodem ritu B. antistes aedem S. Joannis
Quod domus, hoc Dominus, quod faclum, faclor elidem. Baptistae reddiditsacram, ubi praefatus Liarbatia-
(f)
Moribus, atque opera Christus possessor babelur,
Quiduo consocians medialor reddit et unum. nus verus Dei famulus morabatur, cujus obitum ex
lluc veniens fundat pariluros gaudi.i fletus levi quidem, sed pertinaci infirmitate divino, ut
Conlrilam solidans percusso in pectore mentem.
Ne jaceal, se sternat humo, morbosque latentes
par est credere, afflatu Petrus prasnosceus, Placi-
Ante pedes medici, cura properanle, recludat. diam tunc temporis Arimini commorantem admo-
Sa?pe melus mortis vil* fit causa beatse.
nuit ; quae e vestigio Raveunam advolans, Barba-
Neque hoc contentus, aliam basilicam iu honoretn tianum antequam ani.nam exhalerat invisit; at-
S. Petri (c) apostolorum priucipis, cujus nomen et que illius cadaver ablutum, unguentisque pretiosis
ipse ccelitus adeptus (d) fuerat, inchoavit, quam linitum Chrysologus ipseinaede praedictasepelivit.
morle praeventus absolvere nequivit; inaedificatio- 32. Sicuti etiam sancti Germani Antisiodorensis
neque templi sanctae Crueis, et sacelli sanctorum episcopi (g) liritanniae apostoh uuncupati, quiRa-
Nazarii et Celsi, ubi Placidia imperatrix Augusta venuae ad Crealorem evocatus fuit anno Christi 435
sepulcrum sibi delegrat, plurimum laboris et in- Corpus unguentis arabicasuavitate conditis oblitum
dustriae adhihuit. ligueo loculo commisit, quo posset iu Galliamex-
30.EtquoQiammemorata Placidiaexvotoquod in ^ portari, ut ipse moribundus poposcerat cujus
1

maxima maris lempestateemiserat, ausgutissimum cucullum cum interiori cilicio Petrus ipse sibi in
D. Joannievangelistaj templuniRavenna? construxe- haereditalem vindicavit, et Antonius alterPauliere-
rat, et anxio sollicitoque uimis erat animo, quod niitaruuiprineipis haeres.annos et ipse quindecim
dedicationem ejusdem juxta ritum lunc temporis supervivens, in summa veneratioue habuit.
in Ecclesia catholica observatum a sacro antistite ;i3.Etquoniam nontantum in propriam,quam in
nostro consequi nequiverat, eo quod nihil rehquia- aliorum ecclesiaserant admodum impeusa B. Chry-
rum tanti viri Deiesset, quo posset dedicatio cano- sologi stiulia, propterea sanctum 1'rojectum (h)

uice coucelebrari, (e) divum Barbatianum presby- Forocornelianum episcopum, S. Cornelii Komaniin
terum, pro capellano iuservientem, miraculis
sibi Corneliensi Ecclesiasuccessorem consecravit. Et(j)
in vita clarum cousulere decievit, quauam ratione Marcellinum olim piscatorem piscium Vicohaven-
huic rei succurri posse suaderet extemploque viro : tiuae Ecclesia; antitistem pari consecratione [ordi-
Dei fuisse consilium tradunt, ut uua sacras iu ipsa navitanno Doiniui circiter 449, quem appendix ad
aede agerent excubia-, Deumque in hac re sibi Usuardi Martyrologium catalogo sanctorum as-
fore piopilium ex animo orarent cumque ter- criptum aflirmat.
:

tia vigiliarmn nocte ambo ante Altissimum m D :)i. Ne vero quid officii, quoJa]se prolicisciposse

templo astarenl, eece liarbatianusvirum conspexit arbitrareturerga populum Raveunatem sibi ccelitus
venerabilem pontiliciis amictum, ambulantem, ac coiiciiHlitiim, praetermitteret, in classe oppido Ra-
thure basilicam suflieientem. Quem B. Joanncin veQOffi contermiuo aquis potabilibusexpertecister-
(a) Rub. lib. ii, niiiio 433 et seq ; Rodulph. et (e) Rub., anno -i-33.
alii. (/)Riib.,anno 438, Rod. et alii est senn. S. Pe- ;

Legunlur haec carmina in Rub., sub. an, 449,

(b)
et in Rodulph. in Vita I). Chrysol. Kxstat teinpluin
adbuc, sed imago et carmina non cernunliir
asse-
runt lam Rub. et Rodulph. Ploriusque uonea oinnia
tri Damiani in Nat. S. Barbatiani die ultim. Decem-
br. Vi.l. niii. Baron. in Martyr. Rom. hac die.
(d) Natnlis Rub. etBar. t. V, ann. 431
;
et 435,
et Antouin. ii p. Ilist. tit. 11 c. 17, §0. Constat, .

sua teiiipcslal ronspexisse. Nunc teinplum e recen- presbvt. de Vitn S. Germani Rodulph. e( Ribadc :

lioribus inslauralum ae dealbatum est ideo pree- ; ner. tain m vita D. Chrjrs. quamiu Vita sanct. Ger-
dicta noii cxstaul. mani die -'II Jul.
(c) Rub., sub. an. 138, h) Serm . 165, cum not.
d) Serin. 107. (i) Serm. I7.'i, eum not.
 59 1N S. PETRUM CHRYSOLOGUM PROLEGOMENA. 60

nam, quatu alii fontem appellant, mirra magnitu- A possessioneapudquoscuinque singulariter retinere
dinis tolius populi usibus duplici alto muro cons- ig) meruit jquodsermohesillius, quos oreprolulit,
truxit et habuit. aurei etiam iu libro exarati, velutiexauro puris-
33. Nec iu tanta rerum sollicitudine, vel tempo- simo couflati, ac uervosius conscripli adoctis ubi-
rum varietate divini verbi praedicationem (a) vel e que geniiumprsedicentur.Tamelsi Chrysologusipse
gradu, sive suggesto, vel e sede sacerdotali, seu humilitatis ergo se pauperem spiritu (h), exiguum
sacraexedra dominicis prassertim, etaliis festisdie- ingenii, et eloquii inediocrem fatebatur ,• et quam
bus omisit. (b) Verum manifesta luce sacrorum vo- divime Scripturre intelligentiam haberet, («) sibi a
luminum mysticasreserans qurestiones.et pra>cepta Uco optimo inaxima ad salutemanimarnm emana-
justitiae ferebai in populos, et qiue divince virlu- tam profltebatur, ui plurimis conciouibus id ab eo
tiserant pro captu auditorum aurea pra?dieationis testatum fuisse perlegimus. Tantusque erat in hoc
suae eloquentia atque vitae sanctimonia doeere non viro Dei omnis liumante glorite contemptus, ut

desistebat ; Deumque obtestabatur

et exorabat (c) vel majorum genlilitia diinitleus, se tantummodo

ut totam doctrime plenitudinemin auditorum iucn- Petrum episcopum Havennatem appellaret atque
tis infundore dignaretur arcanum adeoque vehe- : subscriberet. Geaitorumquc nomine obliterato (j)
menseratillius inlerdum concionis ardor, utraptus g tilium evangelicum saucti Goruelii episcopi Foro-
divino quoiiam furore videretur, (i/)exquoomniuin corneliani, a quo fuerat, ut supra memoravimus,
ora animosqiie ad se cohveriebat, verbaque illius sacris oblatus altaribusi se nuncupari magnopere
sic populos Itelificabaht, ul vel in Kstii magno sese leetaretur. Eral drnique vir iste Deiea sauctimOnia
comprimerent audientes (e) sicque amabilis erat,
: atque doctrina pra-ditus, iit ni temporum injuriis
ut voce semel in concione amissa, (f) abomuibus ac bellorum iucendiis, eaqute scripsit acgessitno-
commiserantibus el collacrymanlibus effusa ora- bis miserrime sublata fuissenl, in utroque homiue
tioneDeo fuerit commendatus. miraculum maguum exstitisse cunctis perspicue
3(3. Vigebat adhiio ea tempestale inler Italos I.a- pateret. Sed quis scit an Omnipotens summte sa-
tini sei uioiiis commuuis et vulgata prolalio attameu pientiffi consilio htec paucula tanlum sciri permise-
:

cum adiebusCiceronis jugiter adintertum declinas- rit, quo ex hislonge majora cuique prostudio spe-
set Romana facundia, temporibus Chrysologi prae culari daretur, et itaDeum ipsuminsanctis colere,
confusione et commixtione Barbarorum cum ltalis alque laudare?
gentibus adeo constrata jacebat.utpeuemorluadi- 37. PelittS igitur Chnjsologus Ravennatis Eccle-
oeretur. Nihilominus ne ab Ecclesia Dei penitus sifle prtefulgidum decus, in vita miraculis et sanc-

exsulltomana eloqueniia foret, ecclituseoiici-s-um, titate clarissimus (/.) maxiine eruditioniset eloquen-
ut inter sacratos viros stepefloreret.sieutiet id antis- *' tiae theologus, nec non sacrne Scripturae sincerissi
titinostroad fructum animarum singulari quodam miis interpres, Magnus ab Etnifl. Itarouio inAnnal.
privelgib douatum conspicimus dum ex eleganti ; Eclcesiasticis appellatus, post multos pro Ecclesia
atque discrta lalini eloquii, inlcrdumque Graeci, Deiingenli animaium fructus exantlatos labores,
sermonis prolatione,exacuinineetgravitate ingenii, omuibusqufebfflcii siiiparlibus.acpontificiomiinere
etomnium scientiarum copia eximium Chrysologi aunis duodeviginti sanctissiiue perfunctus, merilis
cognomeu adeptumexperimur. Plurimi nairiqiieei ciimnlatus, et Spiritu sancto plenus, diem repositae
Graecis, aliquorum sensu, qui paucis ante anuissuo sibi coronie divina significatione pnenoscens, spi-
JoanriicognomeuChrysbstomiirididerahtobAtlicse ritum rcildilurus ibi ubi ab Altissimo per creatio-
eloquentiie facundiam, Bysantio Ravennam ad Cae- nem ipsum receperat, et renovationem (/) et Corne-
sarem profecti, ejusdemque Caasaris Aulici majori liensem Eccesliam (dicam ego) sacris reliquiis, et
ex parte natioueGrteci, Petri coucionantis aureum sui depositione corporis decoraturus,graducoucito
orationis flunicn audientes, simulque iri eo ingenii natale sohim repetiit. Cumque a beato antistite
permaturi.et sincerc-e doclrinie limpidissimam uber- Projecto sacratisque viris, ac civibus universis lne-
tatemet suavitatemadmirati, aureum sermocinato- tissime obviain egressis summo honore in patriam
rem,seuaureuinPetriRavenualisarchiepiscopiesse D grate admodum piequefuissetexceptus; postera die
sennonemproprialiuguaconclamarevolentesChry- iiora legitima in D. Cassiani ad aram ipsiusB.mar-
sologum vocitabant: quod nomeuexinde perpetua tyrissacrosanctumMissfesacrificium pro vivisatque

(a) Rodulph. Rub., an. 449. Capuc. Bon. exist., ubi de S. Pelro Chrys. agil,
(b) Rodulph. et multa mss. Vid. serin. 118 et quod saepius me audiente viva voce confirmavit.
serm. 137. (/t) Natalis, Rub., Rod., et quolquot de eo scrips.
(e) Serm. 107 sic agehat Anibros. ut aucl. est. (i) Vid. scrin. 13(1.
Aug. lib. v Confess. c. 13, in fin.
U) Serm. 5, serm. 39, serni. 94, serm. 95, serm.
(d) Serm. 13, hiim. 1. et 126, et 159,
1. Rub. lib. 109, seriu. 130, per tot.
H, sub anno 451.
(/;) Nalalis, Tritbem., Baron. t. I, ann. 435, et B,
(e) Serm. 51.
Felix arcb. Ravenn. in pnef. inf. relata anle serm.
(/) Serin 33 et 86.
.
Chrysol. Plor. et alii.
(g) P. Christoph. Verucchinus in opere inscr
(/) Nat., Rub., Baron Rod., Kior., et Brcviar.
,
Porta aurea sacrae Th. aperta ms. in Archivo PP.
sup. memoratuni ac nis.
61 VITA §; PETRI GHRYSbi/dGI I^ER fl. HiJTAM. 6«
defunctisDeo sanotissimeobtulit. (n)Tum astantes, A Donato Corneliensidiaconoprimario.prope coipus
qui frequentissimi convenerant, alloeutus cie iur et araiiisanetiCassiani jtixlaelcclioneni ejus, veile-
rninente sui obitus hora eommonefacore placuit. rabili sopulchro sequenti die post sedem ipsius ec-
Tumulumque sibi juxta aram S. Cassiani eligens, clesiae couditum fuit cui omuium coiisensu iuter
;

sacram infulam aurogeinrnisqtiepretiosissimisdis- divos relato anniversarii honores in testiinonium

tinetam, craterem aureum. et patinam argen- vitae pie sancteque transaclae eadenl depositionis

team ruysticis figuris el characteribus exseulptaini die fuere decreti ; etpost quinquennium. exstincto
quibus in sacro fuerat usus, arss D. Cassiani hsere- jam Dei gratia Attilano furore, qui diu vdslavorat
ditario suae evangelicae pauperlatis jure reliquit. Italiam, tumnlus sumpluosc magis eodem in loeo
(b) Ravennates vero, qui illuiu seeuli fuerant ut in fuit condeeoratus.
deligendo optimo pastore invigilarent cives autem ; saue virlus argenteae patinae calici
39: Mirabilis
suos D. Cassianum summis honoribus ut prose- ab edderu cum aqua per erun domis<a, ct
relictae,

querentur, cunctumque populum, ut ridem Catho- pie a fidelibus degustata saepissime rabidi canis
licam adversus quascumque Tartari insurrecturas morsum sanare,
(/) et tebres pestilentes tollere ex-
legiones retineret, necullo tempore a divinis man- pertum
adquaernalanulhini naturaleremedium sit ;

datis abscederet, pacem veram diligeret, pastores ™ sufticere constat, (g) quo fit ut multi caninb rabido
coleret, verba Dei de ore ipsorum libenter audiret, que morsulaesi undiquead tiiiimlum B. PetriChry-
et monita salutis quaecurnque strenue custodiret, sologi ossa ejus venerabundi, aqiuini potaturi et
(c) divina propemodum facundia et intimis pra;- asportaturi couveniant. Ubi ex tot tantisque hujus
cordiis hortatus est. sauctiviri externis reliquiispaterno affeetu traditis,
38. Caeterum cunctis vel ad prima eollaeryman- haec sola paina inter alias pretiosiores memoratoe
commemorare valeat.quam paterne
tibus quis plene reliquias verierabiliter asservatur, cum caetera ab
omnes Domino fuerit consolatus? quann sanctis
in eo donata autbellorum incendiis perierint, vel fue-
monitis et divinis colloquiis animorum mcerores rint hostili populatione direpta.
sulilevare tentaverit? Tandem pontificio ritil bene- Verummirabiliora profectoilliusscripturarum
40.
dictione omuipotentis Dei super illos et eorum filios monimentarelicta, in quibus vere acumeu ingenii,
in generatione et progeuie per aavuin, coelilus e.xo- doctrinae sanctitatem.verborum atque sententiarum
rata, et signo sanctae crucis super cunctos efiusa, gravitatem etsmceritatem^tructureequeelegantiain,
mox ad B. Cassianiaram conversus est,demptamqne ac pene divinamdicendi vim noh jam Graeeisoluui,
suo capiti mitram ad pedes Agui Dei pronobis in sed doctiorunesadmirantur et obstupescunl [n) et ;

ara crucis oblati super altare deponens, Deuui et sicutiauriimomni metallorum geuere pretiosiusac
sanctumpatronumgenibusflexisdevotissimepreca- ^ juciindius esse solet, (/)sic Chrysologi scripta iu
tus est, ut migrantem animam suam in ccelumre- paucis qiiamplurima erudilissime atque elegautis-
ciperent, hasque prae caeteris ferunt obtulisse pre- simecomplecleriliaomniumgravissimaetjucuudis-
ces: (d) Deprecor te beate Cassiane martyr,inlercede sitna existere fatentur idque majori admiratione, :

pro me ; lux domus quasi vernacultts fui a Cornelio quodnonexomuibusquaescripsit.etquemadmodum

hujussedisantistile in hocipsotemplo nutritus : ite- scrlpsit (commentaria euim, epistolas, et alia prae-
rum ad te reversus animamnunc omnipotcnti Deo clari sui ingenii voluminaeteruditionisdOcumenta
reddo, corpus autem meum
commendo. Dumque
tibi edidit), (j) sed ex paucis fragmentis homiliarum,
prolixius haec et simiiia oraret, honiinem exutus, quae temporum iujuiiis, seu bellorum incendiisac
tranquilla et serena fronte spiritum Deo reddidit, populatiomhus.tamquamexbustoperpaucaereliquia;
infulas aelernashica separatas ingloria recepturus ct con-
sttperfuerunt.inmultisquealterata», mutilae,
quarto nonas Decembris, sedetlte Leone primo taininataePetrutnChrysologuminsiiislucubrationi-
pontif. max (e) et Valentiniano III iu Occidente, ac busquaeexstaul, divinarum bumanarumque scien-
TheodosioJunioreinOrienteimperatoribtisAugustis, tiarum bibliothecam, cherubicum sacrae Scripturce
annoveroDominiquadringentesimoquinquagesimo, interpretem, et absnlutuin, uervosumsiinul. ethre-
adatissua; circiter 44, etsaerum illius corpusincre- viloquentem oratorem exstitisse praedicant. Dinle
dihili omnium dolore, ac pietate ruaxiina a S. Pro- apud cathollcoSconcionatores accuratus serino non
jecto ipsius Foro Cornelii episcopo, ut aiunt, et habetur, ubi saspius rutilum Chrysologi eloquium
coepiscopis provincialibus de inore, atque sancto non effulgeat. 0uod si videreomuia ab eo laeonice
Rod., Flor., F. Jae. Junuens in legenda
(a) Nat., Florii noslri ; el Baron. vel anuo 449, vel 130. Sic
S. Cass. mart. in s. an. Domini IS82. Traditio pe- etiain Hubeus.
rennis, et vetustiss. imagines in aede S. Cassiani /1 Natalis, Rod. e! F.xperiinelituni.
luiolae. i:;) 1'lill. lib. xxv, cap. .'>.

(b) Hulb.,an. iiil).

Itodulplt. et (h) Sixt. Senens. lib. iv, Biblioth: sanctie ; S.
(c) Aeta Vallicellse et Hod., iri qtiibus plurima Ant., ubi sup., § 7 D. Agap. Vicent. in pnef.
; ad
verba et orationes ab eodem sanctiss. prolatae ha- serm. Chrys. inf. relata,
bentur. ii) Serm. 29.
(d) Acta mss. multa.
Vallicella: Itodulpb. et \j) Buli. Tril., Itcid. et inss. omnia r| u ; i- viliim
(e) 1 11 Brev. praedicto pro veriori tetbpore obiissr ejusdoui piTserihtml.
scribilur ann. 450, coneordat origiuale Anualiuin
 :

63 1N S. PETRUM CHRYSOLOGUM PROLEGOMENA. 64

etperpoliteconscriptadignifuisseinus.divinumina- A posita? ad unani in cineres suntredaclse. Qusevero

gis quam humanum habuisse ingenium,summamq ue ex omnibus quae Chrysologus scripsit remanserunt
illius vim in Dei gloria et salute animarum impen- perpaucffihoiniliffi.brevesquidemnumeroverboruiii,
disse nostra omniumque a^tasbominum aperte co- sed graves poudere senlentiarum, a B. 1'elice, qua-

gnosceret. Sed Deus mirabilis in sanctis suis for- dragesimoRaven.archiepiscopo.concionatorediser-

tasse voluit sic ex ungue cognosci leonem. tissiino, ex pnecipuis diversisque locis ac personis

41. Nam (proh dolor!) periere ab ipso exarata maxirno labore et iudustria hinciude conquisitffi.at-
exemplaria, aut Revennae, aut Foro Cornelii et ;
que diviua volunlate exemplisquibusdam invenlis,
utrobique vel Theodorici Ostrogothorum regis Ra- in unum, licetconfuse acindistincte nullo temporis
vennam occupantis perfidia, (a)qui cum Arianalabe ordine scrvato coactas sunt, tamquam post uberein
tactusintrinsecus, etobvolutus extriusecusesset, in vindemiam perpauci recollectiracemi.circa annuin
catholicos desseviens eos, et omnia ipsorum templa, Dominidecimumtertium supra septingentesimum.
omnemque regionem illorum perdere et gladio ac Quamquam, qua; modo exstant D. 1'etri homiliae,
igne consumere minabatur.tandemque Uoetium et nonesseeasdemnumero, ordine etperfeclione,qiHe
Symmacum, clarissima Italise lumina, quod conlra a B. Feliee editffi fuerunt((/) liquidoconstat; verimi
Arianosesscntjinteremit ;immoJoannemipsumhu- g postmodum currentium negligentia temporum, ve I
jusnominisprimumpontiticemmax. vitiesanclimo- librariorumincuria.seu aliquoruminvidentiaquam-
nia clarissimum (proh nefas !) carceri Ravennse plurimas ex ipsis esse deperditas etex iis quaa re~
;

mancipatum, pedore, situ ac inedia consiimptum, manserunt partim obscuratas et contaminatas, et

vitam ob id terminare coegit nec non Balthasarem
ex familia sancti Petri Chrysologi, (b) virum omni
sacrarumlitterarumeruditionesapientem,quodtan-
tummodoillis temporibus urbem Ravennaminvise-
rit, max. in mortis genere consimilem reddi-
pontif.
dit.Quare non levis conjecturasurgit perfidum regem
Chrysologiscriptaqufficuinqueoinnidiligentia con-
quisisse, etRavennos, et
ForoCornelii,etapudipsum
Balthasarem, qui probabiliter ea possidere crede-
batur, et ea omnia una cum actis, et processu sanc-
titatis, et miraculorum sancti Petri Chrysologi igni
etconsumptioni tradidisse ;ne quis ipsiusdoctrina.
concionibus,etcommenlariiscontraAiiauos,i|uibus
fueratlinguacalamoqueomni tempore infensus.uti
valeret; sanctimoniam, auctoritatem et doctrinam
ejusdem Herodes alter adversus suam perfidiam et
hteresim pertimescens, Diocletianum secutus, (c)
qui omnesChristianfe religioniscodicesjussit com-
buri, seu Julianum Apostatam, (tf)qui studia bona-
rumartiumethnicisChristianisquemagistrisademp-
tisChristianffijuventutiimprobeeripereconatusest
cum non sit tyianuis depopulatoribus regionum
(e)seureligionumefficaciiismachinamentumquam
ut libris tamquam firmissimis propugnaculis ipsas
exuant. At brevi, Deo vindice, impius hic periit,
moxque in sui facinoris pcenain cruciatus gehen-
nae ignis una cum Herode Joannis Baptistffi neca-
tore merito percepit seternos.
; partim adeo mutilas alque perplexas, (h) ut ne vix
quidem a doctis intelligi queant. Hffic tamen qua-
lescumque existant, usque eosapientibus probatffi
sunt, ut unico saeculi spatio duodeviginti vicibus,
quod viderim, typis fuerint demandatffi.
Foro Cornelii circa an-
43. Vel forsan antiquius
inimDominiquingentesimumquinquagesimuiiiquar-
tum, (i) cum Narses eunuchus, Justiniani Caesaris
proefectus, etsuoDominotandemservusiufidelis, ut
Ostrogotborum reliquias, quae ad Forum Cornelii
confugerant,sequeibidemnecessariisnmnieraut,ra-
Forum, urbem floreutissi-
dicitus exstirparet.ipsum
'
mametamplissimam, postlongamobsidionemade-
ptum, ac dira populationedireplum temere et cru-
deliterigniferroque funditus everlereaususest; eo-
que postmodum Coasari indignalo Longobardos in
Italicum regnuni e Paunoniis evocante, (j) Clephis
illorum rex crudelissimus post sexdecim aunorum
intervallum juxta veteris ForoCornelii relicta vesti-
gia, loco tamen ad multos passus mutato, et satis
anguste retento, urbem eversam Vatrenum amnem
iutra se continentcm iirmissimo ponte super aquas
constructo utrinque citissime rewditicavit. Cujus ca-
strumadalteram lluuiinisripamapartcaustrisuper
adbffirentemcollem ambiturotundum munitissima
inge"ntique fultum arce, (k) ut Ravennatibus iiuiti-
misquecivitatibusquasiperpetuumstimulumoppo-
neret cum ab ejusduritie et firmitate sermone la-
;

Aut pariter Raveunffi circa annum Domini

42.
septingentesimum, (/") tempore Damiani, trigesimi
noni Ravennatumarchiepiscopi,
cendioepiscopibibliotbeca.scripturaiomnesillicre-
tino Custrum Immolle, boc est castrum durum et
quasiferreum,arcemquebostibusnatura et situob-
dumabsumptain- sistentem, tametsi secus uiolles aquas exstructam,et
ipsisundiquevallatamappellarejussisset.brevi urbs

_
(«) Rub. bffic de Tbeodorico circa an. Domini 524. opus adhuc exstare in magna parte.
Confirmat. Baron. in Annal. Dolionus in Compend. (/i) Rod. et mss.
bist., et pleriq. alii.
i.) Rapbael. Vollateran. lib. iv Geogr. Tarcagnot.
{b) Ann. Im. Florii Saxi, et aliorum mss. I. vn Ilistor. mundi. Dolionus in Compend. Hist.
(c) Kus !. viii, cap. -2
et :s.
Ann. Imol. mss.
((() llistorici omnes iu Vita Jul.
(j) Ann. Imol. Blond. Forolivian. I. vni. llist. Rub.
[e) Joan. Gers. de Laud, Scriptor. c. 9. I. iu, an. 577, et alil liist.
(/'l Rub. 1. iv, sub d.l. annis. Kod et mss.
(7.) Rnli., Tarcagnot., Dolion., Blond. et plerique
((/.) Rub. sup. asserit bomil. a Felice recollectar. alii.
65 VITA S. PETRI CHRYSOLOGl PER D. MITAM. 66

ipsa, arcis,Caslriquenomen vulgoadepta, etconti- A locatum, (c) quod anteaaTroiio Nordilio sivelmo-
nua possessione robaratanovissimearecentioribus lensi tunc primario inventum in eadem ubi mortem
quasi per syncopen, sinoncorruptovoeabulojmola obieratecclesiatumulohonorificentioriannoChrisli
appellari,nec non seriptione notari consuevit. Quam- 946circiterfueratconditum: dum templumipsuma
quam D. Cassiano dicatum templumin occidentali Barbarisfcedissjmeconspurcatuminstaurandumcu-
parte antiqua? urbis Corneliaeconstructuiu.ubicor- ravit, etmunera non paucaab Agapito II pontif.

pus B.Chrysologiquieseebat. an fuerit abeversione max. propter haec consequi meritus fuit.
et incendio exemptum, non salis nostro tempore 44. In novaautem et nuncexstante divi Cassiani

constat. Hoctamen procerlo scimus. post urbisex
cidiutnibideraoppiduinsanctutnCassianuinnuncii-
patum exaedifieaturnfuisse, ubiet cathedraliseccle-
siaetepiscopalepraetoriumpermanserunt,(rt)quoad
/Emiliani et Bononienses inviccm sese bello pre-
mentesoppidumilludpostremoaBononieiisibusin-
censumfundituseverterurit,praefatamquearcera.seu
castellumlmmolleafundamentisinperpetuumsunt g
demoliti. Unde postmodum ecclesia D.Cassianodi-
in ipsa urbs ecclesia, (rf) Mathaeus Phaellus cathe-
dralisejusdempraepositus,exmandatoReverendiss.
D. Simonis episcopi sub anno Christi 1497, idem
corpus B. Chrysologi sub ara propria conquisitum
marmoreoquesar-
invenit, altrectavit, recognovit,
cophago fidelitersupraipsumaltare,quod estitidem
addexterainaraesanctiCassiani pridiekal. Septem-
bris collocavit ; cumad Ifevamlapideo loculosupra
altare B. Projecticivis Corneliensiset episcopi ossa

cata,(b) sedes episcopalis, et sanetortim corpora pariter quiescant ; ubi hac sanctorum triade vene-
multortim illictumulo traditainrenovatam Imolen- rato Deo, eorumjugiter patrocinium a civibusim-
sium urbem in lacunam translata fuere inter quae : ploratur, etexlerisnon absqueingenti Christiano-
fuit et corpusB.PetriChrysologiaddexteramsepul- rum fructti etspirituali laelitia adAltissimi laudem
cri D. Cassiani sub ara propriaanno Dom.l200col- et ejus beatorum venerationem.

AD OPPOSITARESPONSIO.
Et quaraquam ea quae anobisde Vita et Actis B. sologihabetur,eumdemconsecratumepiscopuman>
Petri Chrysologisincere scripta sunt, exauctoritati- no Bomini 430, et post decennium abiisse. At venia
bus in tnargine relatis satis probala videntur.nihi- impertienda est scriptoribus istis, cum hcec apud
lominus, quia nonnulla eorumoppositionenon ca- llieronymiim Rubeumin prima HistoriajRaven.edi-
rent,pi'opterea contrariispro virtli salisfacerefuit tione legentes erraverint in verba magistri Porro
consilittm, quatenus relata veritas clarius elucere, Rtibetis ipse in alteraejusdera histori.-e edilioneer-
et in ea lectorisanimus placideconquiescerequeat. C rata corrigens electionem auno 433, et obilum an-
1. Priiuo igitur Petrum Chrysologum patria Ra- no 450, cautius veritate perquisita asseverasse le-
vennatem, et Ecclesiae Cornelias episcopum ftiisse, gitur.
et Blondus Korolivianus, et qui illum trauscripsit 3. Antequam Rubeus suamederetIIistoriam,ple-
(e) Jacobus Philippus Bergom. eremitanus, et alii rique homines vitam B Petri Chrysol. ad Simma-
perpauci istorum sceptares affirmant. Sed nililou- chi papa? lempora producerenon dtibitarunt cum ;

clus consueta librariorumincuria male transcriplus scriptionemPetriepiscopiRavennaliscluobiisincon-

habelur. illtirn toto crelo errasse alioruraaltestatio- sub eodempontifie, aclis inspexissent,(<7)qu.p
ciliis

nes indicant, quiepatriaCorneliensi inarchiepisco- etiam Petro nostro in more posita erat nihilomi- ;

pum Ravennatem Petrum nostrum electum fuisse nus Rtibeus multtim multa que legens, ut asseruit,
tradunt : ipseque Petrus suiipsius testis omni ex- veritatem nactus, nonillum qui conciliis subcripsit
ceptione major Foro Cornelii educatum, (f) sancte Chrj'sologum,sedalium ab ipso Petrum fuisse de-
institutum, et sacris initiatum a sancto Cornelio monstrat; et seriem antistitum Raven. Kcclesias te-
illiussedisantistiteconstanteraffirmat.sanctuinquc xens, Chrysologo decedentianno Christi 450, Neo-
Projectum obpraecipuum sui evangelicipatrisamo- nem suflectum usque ad an. 453 affirmat Neoni ;

rem in episcopum ejusdem Tori Conclii amabilius ,» .loannem usque ad annum 493, et Joanni Petrumll
consecrat :quodutique facere nequivissel, si Chry- antistitem natione Haven., quifuitvigesimus quar-
sologusipseCornelianaeEcclesiaepraesul exstitisset, tus archiprsesul illius Ecclesiae, atque illisconciliis
utciiicumque liquido constabit, qui sermonem illius interfuit et subscripsit. (h) Id convincitur etiam

in ordine 163, una cumnostris in eurn observatio- sensu Baronii ex epistola in ordine 37 S. Leonis
nibus, legere non dedignabitur. papae subanno Domini4cil,ad Neonemepiscopum
2. Apud Surium,Ribaden., et alios in Vita Chry- Raven. dala,quod si tunc vixissetChrysologus.non

(«) Qacenlur hoec pluribusin acl, Adin. BR.cano- (e)Blond. I- de Ilalia Uluslrala, reg. 6, ubi ngit
nir. in archivo callicdralis ccclesioe Imolen. de Bergom. in suppl. Cliron, lib. vi, ubi deRavenna.
(6) Tunc appellabatur Ecclesia Cornelicnsis, ut i/"i Serm. 16b.
lcgi pluribus in aclis, ut supra traditi etiam (llos. et i
Nota.. in c. Consilia sacerdotwn, 17. dist., cl
/i

Archid. iu can. 12, disl. 63. dht. 'M<, <•. Beue, § cumque lecla osset.
lor. liuiliilpliusqiit,' in \ ila Chrysologi,in linc.
1
tli) Non Pclrus Allinas, ut aliqui af&rmant, licel
,

(a) Phaelli altestatio, quara infraretufl. Plor.in et ipse consilio inlerfuenl.

Ann. Im. ms.
67 IN S. PETRUM CHRYSULOGliM PROLEGOMENA. 68

ulique fuissetepiscopusNeon. Exaliis quoquenon A contraque periidum ac contumacem abbatetn, et

spernendisrationibusetconjecturisnonpaucispro- ejus haeresim canonice fuisse pronuntiatum.Quod
pcrtinax Eutychesgravissimeferensope Chrysaphi
bat Rubens supra vera fuisse, qtire detenipore obi-
tusB.Chrysologinarravimus, cui assentit Haronius. euniichi,imperatoriscubieuloprrefecti,obpeculiare

ad quos lectores remisisse sufflciat. odium Klaviano infensi. conllelisrationibusapud S.

At qure diximus prima facie nimisimpugnare

Leonetu pont. max. per litteras de eodem Flaviano
i.

videntur ipsius Chrysologi verba dicentissermone

conquestus obtinuit, ut sum. pontif. suis scriptis
Christus circaquingentos annos nativitatis pue Flavianum corriperet. Creterarn pontifex brevi re-
1 ;:; :

ceplisa Flaviano epistolis, et totius causre legitimo

causas pnestat ortussui lites patitur. Et quibus in
;

processu habito, ipsum abbatem falsaseripsisse.et

margtne ab ea qui primuui sermonem edidit, fuit
potatum., Ckrysologi atas. Nam si, dum hrec
ipse
protulit verba, anni fore quingenti erantavirgineo
parlu.quisl.. Chrysologum ad illud usque tempus
vitamproduxissenegaverit'?Vertimtatnensiprudens
tamquam hrereticum rite declaratum recteque dam-
natumexstitissecognovit. Verumtamenquia dema-
xiiuaiideiqua;stioneagebatur,etdecretoria respon-
sio sapctissimi in terris Christi vicarii a iidelibus

lcctor advertat verba illa fuisse contra Eutychen exspectabatur, doctis Patribus de usu Ecclosire ca-
Iholiere deferentem bcatissimum Leonem, ut qure
et ejus hreresim ab auctore nostro prolata.nonalio g

opportuniori tempore quam diira virus id lethale per sentirent audiret. 1'etrumChrysologum velRotnaua

Dei Ecclesias serpcre cceperat, lioc ipsum actum evocasse, quod credibilius est, (6) vel saltem pro-
fuisse fatebitur:sedsupra ostensum esthujusmodi cessum ad illum.tamquamad sanctissimum
et acta

hreresim ortam anno Christi *4S,a concilio generali et I.atine omniura tunc temporis Patrum doclissi-
f naUedon.sexcentorum triginta 1'atrum annoChri- mum Grrecreque lingure peritum, transmisisse, ut
damnatam, et calholicam lidemroboratam
: discusso processu, et tolaqusestionis verilate inda-
extitisse :undequod anno M9 n. Petrus Eutycheti gat i, qiue sibi viderentur pro fidei comprobatione
litterisrescripsit, eodem tempore populumconcio- scriberel idque Petrum prrecipuum catholicse veri-
nibus instruxit. (u)yuodutiqiic po^t annosquadra- tatis magislrum libentissime pro Ecclesia Deifecis-
ginta et ullra a dicto concilio Chalcedop, facere sc, nenio mentis compos negabit.
non distulisset. Cireaquingentosannosmr. itodmt 7. His tamen studiosus lector id opponat, quod
utdesreciiloquingentesimiannicreptoacdimi liato, inconcil.Chalced.nusqttauj apparetepistolamChry-
quamqnam nec dum complelo, loqui videretur ; solog.,sed tanturasanctiLeonispapre fuisse lectam,
prout ad ipsum Eutychetem rescribens simili ver quinetetipselibentersubscribensdicamepist.illam
boruin phrase usus videtur. cum dixit Christi ge- _ sancti Leonispapre in ordine 10 incipientem Lectis
:

i*. 1 J.J ._._.. J,. *J^._..«- *.......«.__.__«,_._ ..*_*.'

neratio post tot scecula disputalinnetcmeraria venti
" dilectionistux
J.*/aAl.AM.'af.,M
litteris,
nt.
l.'flA..i,
etc. ™ ,' ....
,. I . i ~ ..
....,-.
ab ipsomotChrysologo t 1 . 1 ...

latur. Ita utad refellendumEutycheniongissimaiu fui-;seinsubstantia compositam,acdivo Leoniobla-

centenaninumeri prrescriptionem adhibens,locum lam : et ne peculiaris Ecclesire prresul, sed univer-
ampliticando, morera optimi oratoris usurpasse s.alis pastor, et qui D. Petri apostoli sedem tenebat
nemo non videat. in terris, ut congruum erat.veritatcm tidei qureren-
5. Jussu S. Leonis papre ad Chalccdonensecon- tibus declararet.atque e via veritatis errantemcor-
cilium adversus Eulychetis hreresim, prreter infra riperet,propriosanctiLeonisnominefuissescriptam,
scriptamresponsoriam,S. Chrysologumscripsisse, 1'laviano episcopo transmissam, omnibus veroca-
et manuscripta, et impressa multorumdocumenta tholicis communem. llincforsanaliqui negarunt(r)
teslantur,ipsamque epistolam exstare.et ante acta ab ipso sancto Leone compositam, cum maxime
illiusconciliidescriptamhaberipleriqueasseverant stylo et doctrina a reliquis ipsius litteris distare
Verumhujusce rei veritatem satis curiose perscru- videatur. Verumtamenin ea non animadvertentes
tatus solam ad Eutychetem Chrysologi responsoriam acumen ingenii.sententiarutn doclrinam et eloquen-
epistolam, de qua etiamomnesmeminerehistorici, tiam, sine ulla, utarbitror, ratione nonChrysologo
incipientem : Tri.stis legi tristes litleras,elc, repe- nostro, sed aliis ascribere non dubitarunl.
rire potui-Nec tamen tot scriptores alioqui veridi- D 8. Non tamen beatum Leonem doctorem
iniicior
cos in hocomninoconjunctimerrasse.sed veralicet maximum et elegantissimum acceptam a D.Petro
involuta dixisse sum jugiler ratus. Uuamobrem, Ravennate epistolam proprio transcripsisse stylo.et
hrec qure srepius legens meditatus sum, qureso, aliquasuo marte ascripsisse nihilominus ineanon ;

prudens lector attendat. potuitdivinum Chrysologiingeniumetejusacumeu

6,Constat apudomnosEiitychcteinahbafom Con- oinnmo celari.Et hrec estilla circularis epistolaFla-
stantinop. suain disseminasse hreresim cire.a nn. viano data.ettotius qurestionis ventilatoe decretona
Dom. 4iS, eoquetemporeaFIaviano illius Augustre a consilio Chalced. 630,Patrum magna veneratione
urbis episcopo synoilum mnltorum Patrura fuisse recepta,quamPetrum Chrysologumscripsissetradunt
coactam, ut pestifero pro viribus occurrcrel igni, auctqrcs, (ri)licctnon benese explicent, vel eorum
(a) Serm. 145, et serm l::;. !': diclatas «aneln L"oni nap r. II ipsuni putavit
(b) L^g. scrm. 7S, cum nr.lat. Gennad. de Viris lllustr. cap! 8i.
(c) M.ircrll . Comes in Chrnn, ait lias litteras a S. i'l) E_sl in concil. Chalced. actio 2, pug. 204, in
 69 YITA S. PETRI CHRY SOLOGI PEH D. MITAM. 70
scripla ad nostra tempora corrupta perveneriut. \ alleramprobandam,improbandamalteramessedi-
Heecque ex illis ingenii mei diuturna observatio, si cimus: primamque esse quae subjectis rebus propor-
adhuc sanam haud estnacla veritatem,fortasseali- liouerespondet, (a) ubi tantum verboruni est quan-
quibusargumentumessepoterit,qtiosaniorijudicio tnm adsubjectam sententiam necesseestexprimen-
illam investigare aveant. dam;hanccertealiqiiamapuderudilosobscuritatem
9. Exdietis deaetateD.Petri satis constateffigiem parerenegamus.(6)Secundamveroinaeqnalemesse,
ipsiusnostro temporeex verqabaliquibiisnonfuisse etaliqtioadsubjectaerei expressionem(c)earentem,
expressam, dum illamnon viriimquadragenarium, illamque uuam tenebras habere noinlubitamus.de
sedsenem grandnevum repraesentare conspiciraus ;
quaD. Aug. tract.67 in Joan. inquit: Est ipsa brrri-
verumenim vero pictores errore eodem quo scriptores tas altera obscwitas -Mquis non videat brevitatem
decepti, quiD.Petrumjam fermecentenariumdeces- aChrysologoinsermonibusadhibifam,ubitextusal-
sisse Jitterismandarunt, possent inaliquaparte ex- teraticorruptive non habentur, nonsoliun subjectis
cusari.sise virummondum certequinquagenarium rebusproportioneadrequatam,(<7)veruiuetiamdilu-
pinxisse dicerent, sed jejuniis.oralione.vigiliis.stu- cidam.acumine ornatam.et ingeniis eruditistanto-
dio, verberatione, ciliciis, laboribuset lacrymisus- eam improbare fatuum, si non in-
pere aptam, ut
queeoextentiatum,utseptuagenarii potiusimaginem g pium,quisqiiesapiensjudicarequeal?Hocquegenere
prae se ferrevideretur. Veraigitur et probataipsius dicendigrandiloquociimamplaetsententiarumgra-
Chrysologieffigiesf pere vermiculatoelaboratavisi- vitate,et majestatc verborumante usum fuissereor,
tur Ravenneein testudinechorimetropolitanaseccle- qu\aNaz\anzeniseasu,(e) Quidquidfacilepercipilw,
siae.quae virum venerabilem annorum ii ad summum fucilequoqueinconlemptumvenit;atqiteinomnequod
exprimere videtur, vividafacie,barba subrufa.etli- desideritimnostrumfugit, citpiditalem exereet. Vel
bellum pras manibus in signum singularis ejus quiahocgenusvirtutecreterisprrestet,quemadmofliim
doetrinne tenentem. ea qu<e de Phocionis brevitate a Plutarcho n Politices i

10. Mirum, si vel dies obitqs sanctissimi hujusce scriptaferunlur.idaptasuntindieare.dumaiK/^Mo-

viri non esset in quaestione positus alii enim, ut : cionis in diccndo brevttatem omnes admirabantur,
Petrus de Natalibus, et Baronius iu Martyrologio quippe Polyeuctus Demoslhenem aiebat csse orato-
Rom. acAnnal. Eecles., lvnonasDecembrisobiisse remamplissimum.Phocionemveropersuadendogra-
edixerunt; alii vero, ut Rubeus, et mss. multa, iii vissitnum: brevissima enimejus dictione ttberrimas
nonas ejusdem mensis decessisse scripserunt.Atsi sentcntiascontincri. Quamobrem Demosthenes csete-
foedere dislinctionis procedamus, nullam prorsus ros non maynifaciens,solitus dicere traditur ttt Pho-
contrarietatem lector offendet. ObiitsiquidemD. P. cionemsurgcreconspexisset: Verborummeorumgla-
Chrysologus iv nonas Decembris, prope meridiem, C diusjam SK/^iMIaecpaueulasianteascioliliberome-
ante aramD. Cassiani in templo, nt habent moni- ditatifuissentintuitu,forsilaninferendisjudiciiscau-
mentanostra;atsacrumejuscadavemonnisipostera tioresexstitissent, nec in suareprehensionerepre-
die vesperifuitsepulturaemandatiim;ctimque vetus hensibiles forent.
consuetudo perennis exstiterit an-
ecclesiae nostrae 12. Sermones D. Chrysologi numero centum vi-
nuumconcelebrandidepositionisdiem,quemadmodum ginti duo fuisse Sixtus Senensis, (g) el ejus in hac
et EcclesiaRavennas, tuncnobiscum conveniensad parte transcriptorBellarminustradiderunt(A): etni
Rubeiusquetempora id ipsumpraestitisse liquet.fa- error in transcribendo fuit, codex Senensistruncus
cili negotio decipi potuere scnptores qui iv nonas omninoftieritoportet.ctim in exemplaribusimpres-
litterisdecessissemandarunt, videnteseademdie ab sisetmultismss. centum septuagintasexvideantur;
hisecclesiis anniversarios honores D. Pelro nostro (i) quamquam ex illis quinque sunt, nempe serm.
deferri. Porro Ferrcttus et Carrarius hislorici Raven- 53, 107, 128, 129 138 et 149, quos Chiysologum no-
nates. Floriusque noster, et slrum hatid dictasseconjicimus,utetiam in eos no-
pervetustum ecclesix
Imolen.ejtisdem sancti Petriofficium,diemobitusiv stra? observationes demonstrant.

nonas, depositionis autemui, ut diximus,fuisse de- 13. Ethrecpauc 1 sunt.candide lector,quae in tau-

monstrant; undeanoslrisni,abaliisivnonasDecem- D tavetustissimorum temporum, et variantium scri-

brisannua hujussacri pontilicii recolitur festivilas ptorum obscuritatediuturnisinvestigata laboribus
sancta. scrulatorveritalis,t,ontemerariusasseverator,divino
1 1 .QuilMisdam scioli ; laconisp.rim et breviloquium afllinle Spiritu ego.qui lyuccu, non sum, vix repc-
sanctissimi dcctoris nostri baiid integre probatum rirepolui ;qiiieiniinum simplicitercqllata.utvides,
aliuquiucouiperimus,quibusbrevitatemdistinguentes, ad Omnipotenlis gloriam. B. Chrysologi vencratio-

cdit. Roiu. an. 1600. Grtece Lalineque retulit Baron. epist. 76.
in Annal. loni. VI, an. 449, et nos infra pcrscri- (f) Apuil Granat, in Collect. moralis philosopliiae
psimus. tom. II, Etoq.
(i) Arist. de Arte Hhet. lib. m. (g) Lih. iv, Bibl. sanctse.
(b) Cic. I. u ad Quint. frnlrcm. (h.)Descr. Ecclesiast.. ubi de Petro Chrvsol.
(e) llorat. nd Pison. dc Arte poelica. («') lliM Palrum quart.i etiit. lom. V.in prinr..
I11

(d) Plor. in Ann., pbi de Chrysol. ngit. ubi de Pct. Chrvsol. incininit Anct., dutlt aliquos
(e) Nazianz.orat. 16,dePaupermn Amore ;Sencca serm. non fuissc ab eodem dictatos.
71
civiuni nostroruni spiritalem laetitiam.vel
nem, ac
qus futurte sint, contradicentium ;equo
catervas, si
aniraoexspeetant.utmultiplicatadisquisitionemagis
magisquesummaveritasinnotescat,cuiunacumviris
Pro mawritesti/icatione aliqttorum, qux sunra
lilteras D. Chrysoloqi ad Eutychen,
epistolam
Felicis in aliquot C/iryosl. Ser
aliqua D. Petro etogia Scriptorum. B.
fiev. P. Petri Bodulphi episcopi Senoyal.
epistolam ad senatores lmolenses, ut infra.
1
Petri Cmrysologi ad Etitychen hxre-
Epistota S.
ticum
Eutycheti pre-
Dilectissiiuo et merito honorabili filio
shytero 1'etrus episcopus Ravenna-.
Tristis legi tristes litteras tuas, etscriptamoesla
mcerore debito pereurri quia sieut nos pax Eccle-
;
siarum. sacerdotum conoordia, tranquillitas plebis
gaudere facit gaudio ccelesti ita nos affligit et de-
jicit fraterna dissensio, preserlim cum
talibus oria-
turexeausis Triginta annis hunian r legeshumanas
adimunt quaesliones ; et CbrisligeneraUo, qua' di-
vina lege scribitur inenarrabilis.post tot saecula dis-
putatione tenieraria ventilatur ? Quid Origenesprin-
cipiorum scrutator incurrerit, quomodo Nestorius
lapsus sit disputans de naturisnon latet prudentiam
tuam. Magi Jesuni in cunabulis Deum myslicis mu-
neribus confitentur, et sacerdoles, quis sit, qui vir-
ginali parlu de Spiritu sanoto natusest, dolenda in-
tcrrogatione disquirunt Cum vagitus daret Jesusin
'.'
cunis, gloriam in eicelsis Deo claniat coelestis exer-
cilus ct modo. quandoin nominc Jesu oninegcnu
: C
Dcctitur coslestium, lerreslrium, el infernorum ; ori-
ginis ejus qusestio commovetnr ? Nos. fratcr charis-
sime, una cum Apostolo dicimus Etsi nooimus /«-
nnn tecundum eametn, scd nunejam non novimus JI
Cor. v. 16) nec possumus curiose perscrulnri. qui
:
jubemur honorem dare, et tiniorem reddcre, et cx-
spectare. non discutere, qucmjudicem conlitcmur.
Ha>c breviter respondi, frater litteris tuis plura re-
scripturus, si ad me frater. et coepiscopus noster
Flavianus aliqua de bac causa scripta niisisset si
enim tibi displicet, quod quidem
electum judicium nos quomodo de liis judicarepo-
;
terimus, quos neque vidnnus. propter absentiam, et
quod intellexeruntcoruni taciturnitatenescimus ?Ju-
stus mediator non est, qui sic unam partem audit
ut nihil alteriparti reservet. In omnibusautem hor-
tamurte, frater honorahilis, ut his qum a bcalissimo
papa Romanoe civitatis scriptasuntobedienteratten-
das quoniam beatus
Petrus, qui in propria sede vi-
;
vit. ct pnrsidet,pneslat quasrentibus fidci veritatem.
Nos enim pro studio pacis et fldei extra consensum
Romanae civitatisepiscopi causas audire non possu-
mus.Incolumem tuam dilectionem Dominustempore
longissimo conservare dignetur, charissime, et ho-
noratissime fili.
Exstat hxe Epistola in fine Serinonum D. Petri
Chrysologi in Bibliotheca PatrumAedit. lom. Wpart.
II, cutii notis et variis lectionihus Gcrh. Vossii. Est
etiam ante acta c.oncil. Chalcedon. IV Gra-ce Latine-
que conscripta, et in Annal. Baron. tom. VI, et i«
Vita Chrysologi a Petro Rodulpho conscripta. etin
archivo senatus (molse relata.
II.
Epislola S. Leo.nis papw primi ad Flavianum Con-
stantinopolilanum eptseopum contra Eutychetis per-
fidiam et hwresim.
Lco cpiscopus dilectissimo fratri Flaviano
stanl.episcopo.
1. Lectis dilectionis tua?
1N S. PETRUM CHRYSOLOGUM PROLEGOMENA. 27
A praeelarapiaque eruditionepraeditisperpetuoinha;-
rere valeam. et ob id asternae immensaeque Veritati
juges persolvam seterna per stecula grates. .
TESTIMONIA.
Auctm-is memoravimus, accipe, candidelector,
in Vita
Leonie papse, Dom. Matkasi PkaeUi attestationcm,
S.
- Sertnones privfationcm, ac.
fuisse tam seras, et gestorum episcopalium ordinc
recensito, tandem, quid apud vos seandali contige-
rit atque contra integritateni lidei exortum fuisset,
r.
agnovinms et quaj prius videbantur occulta, nunc
:
nobis reserata esse potuerunt. Quibus Eutyches, qui
presbyterii nomine honorabilis videbatur, multum
imprudens et nimis imperitus ostenditur, ut ctiam
de ipso dictum sit a 1'ropheta Xoluil intelligere, ut
:
bene ageret, iniquiiatem meditatus est cubili suom
:
(l's. xxxv. 34). Quid aulem iniquiut quam impia
sapere, et sapientioribus doelioribusque non cre-
ilere ? Sed in hanc insipientiam cadunt qui cum ad
cognoscendam veritatem aliquo nnpediuntur obscu-
ro, non ad propheticas voces, non ad Apostolicas
litteras, non ad Evangelicas auctoritates, sed ad se-
metipsos recurrunt. Sed ideo magistri erroris exi-
stunt, quia veritalis discipuli non fuere. Quam enini
eruditionem de sacris novi et veleris Testamenti pa-
ginis acquisivit, qui nec ipsius quidem Symboli ini-
tia comprehendit ? Et quod per lotum mundum om-
nium regeneratorum voce depromitur, istius adhuc
senis corde non capitur.
i. Nesciens igitor quid deberet de Verbi Dei in-
carnatione sentire, nec volens ad promerendum in-
telligenlia- lumen insanctarum Scripturarum latitu-
:
dine laborare, illam sallem communem et indiscre-
lam confessionenisollicito apprehendissetauditu.qua
fldelium universilas profilelur credere se in Deum
1'atreni omnipotentein, el in Jesum Christum filium
ejus unicum, Dominum nostrum, qui natus est de
Spiritu sancto ex Maria Virgine. Quibus tribus sen-
tentiis oinnium ferehwreticornm machinaedestruun-
:
tur. Cumenim Deus.et omnipotens, et aeternus cre-
scribis, libi ipsi
dilur 1'ater. consenipilernuseidem Filius demonstra-
tur, et in nullo a Patre differens, quia de Deo Deus,
dc omnipolente omnipotens.de aeterno natusestcoas-
ternus non posterior tempore, non inferior potes-
;
late, non dissimilis gloria, non divisus essentia;
idem vero sempiterni genitoris unigenitussempiter-
nus natus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine.
Quie nativilas temporalis illi nativitati divinas et
n
sempiternre nihil niinuit, nihilcontulit, sed totam se
reparandohoraini, qui erat deceplus, impendit: utet
mortem vinceret, et diabolum, qui mortis habebat
imperium, sua virtute destrueret.Non enimsuperare
nos possemus peccati et mortis auetorem, nisi natu-
ram nostram ille susciperetet suam faceret : quem
nec peccatumcontaminare, nec mors potuitdetinere.
Conceptusquippe cst de Spiritu sancto intra uterum
matrisvirginis. quasita illum salva virginitate edidit
quemadmodumsalvavirginitateconccpit.Sed sihunc
dc Christiana» lidei fonte purissimo sincerum intel-
leclum haurire non poterat.quia splendorem perspi-
cuw veritatis obcaecatione sibi propria tenebrarat,
doctrinoe se Evangelics subdidisset, dicenteMathaeo:
Liber generationis Jesti Christi filii Daoid, plii Abra-
hmii Malth. i|. Apostolicne quoque pr;edieationis
•
expetisset inslrumentum, ct legens in Epistola ad
Romanos, Paulus serous Jesu Chrisli, vocatus aposto-
ius, scgregatus iu Evangeliiim Dei, quod antc protni-
Con serat per prophetas suos in scripturis sanctis de Filio
tuo, qui faetus esl ei ex seminc Daoid secunduvi ear-
litteris, quas miramur nem [Bom. i) ; ad prophelicas quoque paghias piam
73 VITA S. PETRl CHRYSOLOGI PER D. MITAM 74
sollicitudinem contulisset.et invenissct proniissionem A nostris ;iucomprehensibilisvoluit comprehendi.Ante
Dei ad Abraham dicentis In semine luobenedicenlur
: tempora manens esse ccepit ex tempore. Universita-
omncs gentcs (Gen. xxn). Et ne de hujus seminis tisDominus servilem formain obumbratamajestatis
proprietate dubitaret, seculus fuisset Apostolum di- sufeimmensitate suscepit. Impassibilis Deusnon de-
ceniem Abraha? diclte sunt promissiones. et semini
: dignatusest esse homo passibilis,et immortalis mor-
ejus. Non dicit et seminibits quasi in multis sed.qua- ; tis legibus subjacere. Nova aulem nativitate genera-
si in uno, et semini tuo, quod est Chrislus (Gatal. m). tus, quia inviolata virgiuitas concupiscentiam ne-
Isaias quoque prredicationem interiore apprehendis- sciens carnis materiam ministravit. Assumpta est
set auditu dicenlis Eece virgo
: m
ulero eoneipiet, et igitur de matre Domini natura, non culpa
nec in :

pariet filium, et rocabiturnomen ejus Emmanuel,quod Domino Jesu Christo ex utero virginis genito, quia
est interjiretatum Nobiscum Deus (Jsrti'.vii).Ejusdem- nativitas est mirabilis, ideo nostrre est naturas dissi-
que prophetie fideliter verba legisset Puernatusest : milis Qui enim verus est Deus, idem verus est ho-
nobis, filius datits est nobis, cujus poteslas super hu-mo et nullum est in hac unitate mendacium, dum
inerum ejus, et vocabilur nomen ejus magni consilii invicemsuntet humilitas hominis, et altitudo deita-
Angelus,Admirabilis, Consiliariits, Deus, Fortis, Prin- tis. Sicut enim Deus non mutatur miseratione, ita
ceps vacis, Pater fuliiri scecult (Isai. vn). Hoec fru- homo non consumitur dignitate. Agit enim utraque
stratorieloquens ita Verbinn diceret carnem factum, forma cum alterius communione quod proprium est,
ut editus utero Virginis Christus haberet formamho Verbo scilicet operanle, quod Verbi est,et carne ex-
minis, el non haberet materni corporis veritatem. sequenle, quod carnis est. Unum horuin coruscat
An forte ideo putavit Dominum nostrum Jesum Chri- B miraculis, aliud succumbit injuriis. Et sicut Verbum
stum non nostrae esse natura?, quia missus ad bea- ab fequalitate paternae gloritp non recessit, ita caro
tam Mariam semper virginem angelus ait Spirttus naturam nostri generis non reliquit Unus enini idem-
:

sanctus superveniet in te, et eirtusAltissimi obumbra- que est, quod seepe dicendum est, vere DeiFilius,et
bil tibi, ideoquc,et quod nascetur ex tesanclum, 10- vere hominis filius Deus per'ul,quod In principio erat :

cabitur Filuts Dei (Lucte n) ; nt quia conceplus Vir- Verbum, et Verbum eratapud Deuin,elDeus erat Ver-
ginis divini fuit operis, non de natura concipientis bum homo per id, quod Verbum caro ft-.ctum est, et
,

fuerit caro concepti ? Sednon ita nobis intelligenda habilavit tn nobis Deus per id.quod Omnia peripsum :

est illa generatio singulariter mirabilis, et mirabili- /actasunt, et sincipso facium est nihil homo perid, :

ter singularis, ut per novitatem creationis proprietas quod Factum est ex muliere factum sub lege .Naii\\Ha.s ,

remota sit generis. Fecunditatem enim Manas vir- carnismanifestatioest humana; naturfe:Partus Virgi-
gini veritas autem corporis
Spiritus sanctns dedit : nisdivinseestvirtutisindicium.Infantiaparvuliosten-
sumpla de corpore est, et
.Edificante sibi sapientia ditur humilitate venarum, Magnitudo Altissimi de-
domum (Prov. ix). Verbuin caro factum est, et habi- claratur vocibus angelorum. Similis est rudimentis
tavit innobis (Joan. i), hoc est in ea carne quam hominum, quem Herodes impius molitur occidere.
assumpsit ex homine.etquam spiritus vitte rationa- Sed Dominus estomnium, quem Magi gaudentsup-
lis animavit. pliciter adorare. Jam cum ad prsecursoris sui Joan-
3. Salva igitur proprietate utriusquenaturee, et in baplismum veniret, ne lateret quod carnis vela-
nis
unam coeunte personam, suscepta est a majestate mine tegeretur, vox Patris de ccelointonans dixit :

humilitas.a virtute infirmilas, ab feternitate morta- G Hic cst Filius meus dilectus, in quo mihi benecom-
litas et ad resolvendumconditionis nostras debitum
; placiti(Matlh.w). Quem itaque sicut hominem dia-
naturainviolabilis naturas estunita passibili ut.quod bolica tentat aslutia.eideni sicut Deo angelica famu-
nostris remediis congruebat, unus atque idem me- lantur ofticia. Esurire, sitire, lassescere, atque dor-
diatorDeiethominumhomo Jesus Chiistus, etmori- mire evidenter humanum est sed et de quinque pa- :

possetex uno,et mori non posset ex alteroln integra nibus quinque millia hominum satiare, et largiri
ergo verihominisperfectaque naturaest Deustotusin Samaritanas aquam vivam, cujus haustus bibenti
suis.totus innostris.Nostra autem dicimus.qureinno- prfestat ne ultra jam sitiat et supra dorsum maris
;

bis ah initio Creatorcondidit.et quaereparandasusce- plantis non subsidentibus ambulare, et elationes

pit. Namilla,qu8B deceptor intulit.el homodeceplus fluctuum increpata tempestate consternere.sine am-
admittit.nulluni habuere in Salvalore vestigium.Nec biguitate divinum est. Sieut ergo, ut multa prteter-
quiacommunionem humanarumsubiitinfirmitatum. eam, nou ejusdem natune est flere miserationis af-
ideo noslrorum fuit particeps delictorum.Assumpsit fectu amicuin morluum.et eumdem remoto quatri-
formam servi sine sorde peccati, humana augens.di- duanreaggere sepullurfe ad vocis imperium excitare
vinanon minuens quiaexinanilio illa, qua se invi-
: redivivum aut, in ligno pendere, et in noctemluee
;

sibilis visibilem proebuit.et Creatorac Dominusom- conversa omnia elemenla tremefacere aut clavis ;

niuni rerum unus voluit esse mortalium, inclinatio transfixum esse, et paradisi portasfidei latronis ape-
fuil miserationis.non defeclio potestatis.Proindcqui rire : ita non ejusdem nalnras est dicere EgoetPa- :

manens in forma Dei fecit hoininem.idem in forma ter unum sumus (Joan. x); et dicere Pater ma-:

servi factus est homo. Tenet enim sine defectu pro- p jor me est (Joun. xiv). Quamvis enim in Domino
prielatem suam ulraque natura. Et sicul foniiiim Jesu Christo Dei et hominis una persona sit aliud ;

servi Doi forma non adimil ita forinnin Itei servi

: tamen est, unde contumelia in utroque cominunis :

forma non minuit. Nam qui gloriabatur diabolus ho-
minem sua fraude deceptum divinis caruisse mune-
ribus, etimmortalitatis dote nudatum duram mortis
subiisse sententiam, seque in inalis suis
depruevaricationisconsortioinvenisscsolatium.Ueuin
quoque justitine exigente ratione erga hominem,
quem in tanlo honorecondiderat,propriam mutassc
sententiam opus fuit secreti dispensatione consilii,
;
ut incommutabilis Deus (cujus voluntas non potest
sua benignitate privarii priinam erga nos pietatis
sure dispeiisntioneai sacramento occultiore comple-
ret, et homo dinbolirm iniquitatis versutia
culpam contra Dci propositum non periret.
4. Ingreditur ergo hfpcmundi infinvi Filius Dei de
ccelesti sede descendeus, et n patcrna gl«na ii"ii n-
aliud, unde communis esl gloria.De nostro enim illi
est minor Patre humanitas, de Patre illi est fequalis
cum Patre divinitas.
quoddam 5. Propter hanc ergo unitatempersoniein ulraque
naturaintelligendam.et FiJiusHominislegiturdescen-
disse de coelo,cum FiliusDei carnem de ea Virgine,
de qua est natus, assuinpserit. Et rursus Filius Dei
crucilixus dicitur, ac sepultus cuin Inec non in divi-
nitale ipsa, qua unigcnitus consempiternus, et con-
subslantialis est Patri.sed in naturie humanee sit in-
firmitateperpessus.Unde unigeiiiluin Filiuin Deicru-
actus in cifixum et sepultum omnes elinm in symbolo conli-
temursecunduiuillud Apostoli, Si enim cognocissent,
numquam Dominum majestatis orucifixissml (I Cor.
ii). iinii autem ipseDomimts no6ter,atquc ^aha/or

cedens novoordine. nova nativitate generatus.Novo fidem discipuloruni suorum suis interrogetionibus
ordine, quia invisibilis in suis visibilis factus est in erudiret, QtMm,inquit, (licunt homines csse Filmm Ho-

Palrol. LII. 3
 76
73 1N S. PETRUM CHKYSOLOGUM PROLEGOMENA.
humanitas.necsine vera credatur hu-
minis[Matth. xvi)? Cumqueilli diversas
aliorumopi- v vera divinitate
manitate divinitas.
niones retexissent. Vos antem, ait.
quem me esse <ty exanimis vestn
. .

6 Cum aulem ad interrogalionem

eitis* Me utiquc.qui sum Filius
Hominis. et quem in
carnis aspicitis, quem Eutvches responderit dicens Confiteor ex duabus :

forma servi. atque in vcritate naturis fuisseDominum nostrum ante

adunationem,
mspiratus.et
me esse dicitis? UbiB. Petrus divimtus profuturQS,SV«s, poat adunationem vero unam naturam confiteor ;

confessione sua omnibus gentibus miror lam absurdam tamque perversam ejus profes-
lNec immerito beatus
inquit. Chnslus Fittus Deivtvi. sionem nulla indicanlium incrcpalione reprehensum,
a principali petra soll-
cst pronuntiatus a Domino.et et sermonem nimis insipicntem
nimisque blasphe-
per revela-
ditatem et virtulis traxit.et nomims.qui mum ita omissum. quasi nihil quod offenderet esset
contessus.et
(ionem Patris eumdem et Filium Dei est auditum ;cum tam impie duarumnaturarum onte m-
Cliristum quia unumhorum sine alio
receptumnon
:
carnalionenuinigenilusUeiFiliusfuissedicatur,quam
proderat ad salutem sed tequalis erat penc ihDomi- natura
nefarie, postquam Verbum caro factum, est
:

aut Deum tantummodosme ho-

num Jesum C.hristum
mine autsine Deo solum hominem eredidisse. osl
ven lioiiiiius
resurreclionem veroDomini,qu«utique
resuscitatus quiim qui luerat
fuit quia alter non est
cruciiixus.etmortuus.quid aliud quadraginladicmm
integntas ab
mora gestum est. quam ut tidei nostne
enim nim dis-
omni cali-ine mundaretur ?Colloquens
cipulis suis, et colnibitans, atque
eonvesoeus, el per-
li-actarisediliiienti curiosoquc contactu ab
eis quoij
admittens. idco el clausis ad
dubietas perstringebat
dabat Spiri-
discipulos januisintroibat, el flatusuo
lumine sanri
tum sanctum.et donato intelligentiae
in eo singularis asseritur.Quod ne
Eutvches ideo vel
1
quia nulla
recte. vcl lolerabiliter festimet dictum.
vestraesl sententiaconfutatuin.sollicitudinis tua? di-
ligentiam commonemus.frater charissime, ut, siper
inspirationem inisericordiieDei ad satisfactionemcau-
sa perducilur. imprudentia hominis
imperili etiani
B hac sensus sui macula per te purgetur. Qui quidem
sicut gestorum ordo patefecit. pene
cseperat a sua
persuasione discedere,cum vestra sententia coarctus
proliterelur se diccre quod ante non dixerat, et
ei
alienus.Sedeum
fidei acquiescere cujus prius fuisset
i

anathematizando lmpio dogmati noluisset pra-bere

rumScriplurarumoccultapandebat et rursus ulem :

eum fraternitas vestra ln sua

consensum.inlellexit
vulnus lateris Ihuras elavorum.et omnia
recenlissi-
permanere perlidia, dignumque csse qui judicium
ma passionis simia monstrabat dicens idetemanus :
I

condemnationis exciperet. Ile quo si fidehter atque

meas et pedes. quia eqosum palpate el uidete,
</'<"'
utiliter doleal, et quara recte mota
:
sit episcopahs
smrttus earnem el ossa non habst, sicui me ndttu satisfactionis
agnoso.eretur eo m
propnetas auctoritas vel sero cognoscil; vel si.ad
habere(Luc xxiv). Ut plenitudinem.omniaquae ab eo male sunt sensa viva
divin* humanfeque natur.e individua ermanare et
non erit
vocc el pnesenti subscriptione damnaverit,
i :

ita sciremus Vcrbum hoc non

esse quod cannem, el
conliieremur.et car- reprehensibilis erga correctum quantacumque mise-
ut unum Dei Filium et VYrbum quia lionnnns noster verus et bonus Paslor,
•
ratio
nem.Quofideisae?ameBtoButychesi8tenimium»sti posuit proovibus suis (Joa».x),et
Uni- qui animam suam
mandiis est vaouus, qui mituram io<tram in venit animas hominum salvare, non perdeie
genilo Deinecper humilitatem mortalitalis
pecpor (iui
ut
,/,,„• ix), imitatores nos vult
esse sua? pietatis ;

glonam ressurreclionis at:novit. Nec senlentiam II. peccanlcs quidein justitiacoerceat, conversos
autem
dicenlis Om«U
aposloli et evungelistre Joan.x pavit
misericordia non repellat. Tunc enim demum
fru-
iir Jetum Christum m *ame oe-
ctuosissime (ides vera defenditur, quando etiam
spiritusqi a
Dee tst: Et omnts spiritus qui sojwi M r Ad omnem
sectatorihus suis opinio falsa damnatur.
,r

sum,ex bco non est, et hir est Antiohrutut (1 Jon». fratres no-
nisi humanam ah vero causam pie ac fideliterexsequendam
iv) Quid autem est solvere Jesum,
slros Julianum episcopum el Ilenatum presbylerum
eoseparare naturam, el sacramentum tidei.perquod Clementis, sedet filium meum Hilarium dia-
iigmentis T lit. S.
salvaii sumus. impudentissimis evacuare Dulcitium no-
Christimeccsse coniini vice nostra direximus, quibus
Caligans vero <irca naturam corpons probata,
obciecatione de- tarium nostrum, cujus fides nobis et sa?pe
est uteliam inpassione ejuseadcm sociavinius.coiilidentes ad fulurum Divimtatis auxi-
cipiat Nam si crucem Domini non putat falsam, et lium ut is qui erraverat.damnata sensus sui
pravi-
suscepCmi pro mandisalute.supplicium verum fuisse custodiat, frater
tate salvetur Deus te incolumem
non dubitat.cuiuscreditmortemagnoscal etoarnem charissime. Data idibus lunii, Asterio et
Protogene
Necdiffiteatur noslris corporis heminem,
quem co-
verae car- viris clarissimis consulibus, cera486.
gnoscit fuisse passibilem: qiioniam negalio
nis negatioest eliamc.orpore» passionis.
Si emm III.

chrisiianaio suscepil fidem.el a pwedieatione Evanr Fnistola MwTBffl Phaelli cathedralis

ecclesUv hno-
gelii suum non averlil nuditum. videal quae
nalura ipsttts ma-
lenstsprtvpositi, (ransumpta e.x tabella
transfixa clarius pependerit in crucis ligno.el aperto nuscriptaqua tcstalur secorpus B. Petn Chrysologi
per militis lanceam latere crucifixi mlelhgat, unde altrerlasse.
sanguis et aqua effluxcrinl.ut Ecclesia Dei et lavar.ro salutem
Matthieus PhaellusprsepositusCorneliseurbi
rigaretur, et poculo. Noo transilorie legat ejusdem Corneha parens,
Seirntes quod non corrupti- Tibi gratulor, et mihi gaudeo,
Apostoli verbadiccntis
tantumme pignus hic fodiendo compensse, Chryso-
:

bilibus argento et auro r, lempti eana vestra

estis de
D lo»i scilicet concivis nostn corvus, quod tu forsitan
<wnpersaiifaettaterno!traditionis,sed nretiososauguiae
'• duTaitans quandoqne hic latere titubasti. (d igiturego
quasi Agni in eontaminatifii immaeulati Jesu £ • >

pnepositus licct mdi-

quoque Joannis Apostoli testnnonio Matthieus Phaelus hujus «dis
il Petr. i). B. quatricentesimoquinqua
Et saiujuis Jesu Christt Dei gnus plena fideconliteor a
nonresistat dicentis :
proprns
gesimo quinto anno,etc.,honorilicesepultum
cmundat nos ab omni peccato (I Joan. l). Et iterum :
Patns et
manibus atlrectasse, justaque reverendi
Hoec est victoria,qua> mncil mwidum, (ides noslra; et sarco-
quis est qui rincit mundum. tlisi qui eredit quoiuain
D Doniini Simonis lmolonsis cpiscopi isthoc
pliago fidoliter collocassc anno
Domiiu nostri Josu
Jestts rsi Filitis Dei Htc est qui venit pcr aquam et
'?
nona Augusti, seu
s»i Christi li'J7, die vero vigcsima
snnguinem, Jesus Christus : non in aqua solum :
Patre Dommo Alexnn-
sextilis, sedenteclemenliss.
inaqua etsangutne. Et spiritiis est, qui testificatur, illu^tnss. PrCWhRs
quoniam Christusrs! eerdas. Quia tres sunt qui testi- dro VI ponlif. max.et prasidem
rina Sforlio, et pnoclarissimo
pnmogenito D. Ucta-
moniumdant,spirUus, aqua, et sanguis et hi tres
prp
viano vicccomite de Itiariollmolfe, Forohvu auce
;

unum sunt Joan. v).Spirilus utique sanctificationis,

(I
itaque,Cornelienses,
qufe S. Rom. Eccl. vicar.Rogitemus
et sanguis redemptionis, et aqua baptismatis :

maximum cunclipoten-
triaunum sunt.el individua manent.nihilque eorum
pientissime summum illum,
tem Deum.ut gregemsuum Imolenscm Pastor yerus
a sui connexione sejungitur, quia catholicaEcclesia
non deserat sed per merita sanctorum omniuro,
hac fide vivit,ac proficit, ut in Chnsto Jesu necsine
;

77 VITA
quos nostras urbis civitas humilissime colit, nos a
bellorum turbine protegat, vesana fame tueatur. e|
a dira peste incolumes conservare dignetur, qui vi-
vit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
Ergo preoor, pnesul, qui nunc lua templa recontlo.
Sis milii, sisque luo propilius populo.
IV.
Eximii Doctoris Petri CuuYSOi.oci Vitce Elojium e.r
Joanne TniTEino religiosissimo viro abbate Spanhe-
ineusi de Ecclesiasticis Scriptoribus.
Petrus archiepiscopus Ravennas vir eruditus atque
sanctissimus, in vita multis coruscans miraculis in
declamandis homiliis ad populum excellentis ingenii
fuit ;multosque tam verbo quam exempload verita-
tis tramitem convertit.Multa scripsit pro aediticatione
tidelium, de quibus feruntur Sermones, et Homilice
:
plures lib.I; Ad Eulyehen Epislola, quoe incipil
fristis legi tristes Utteras. Scripsit etiam Epistolas
alias. Claruitsub Mart. Aug.
V.
Epislola nuncupatoriu R. P. Agapiti Vicentini Canon.
Lateran. Qrdin. Recloris. Ad. Em. Card. Herculem
Gonzagam, anle sermones ipsius Chrysologi ejus stu-
dio primum Bononuc impressos an. Dotn. 1354 relata.
Cum
mihi sanctissimi pariteraceloquentissimi viri
Petri Chrysologi Ravennatis archiepiscopi sermones
quamplurimi, omni certe auro gemmisque pretiosis-
^imis longe pretiosiores,.in manus vencrint, non in-
juria in avaritire criiuen vocandus judicarer, si aut
diutius clarissimis rehus tenebras obduci permitte-
rem. aut. nostros homines tam excellentis ingenii mo-
nimentis non sine magno eorum incnmmodo detri-
mentoque S[iuliatos atiiue orbatos tequo animo susti-
nerem cum praesertim, ut quidam inquit sapiens,
:
non plus utilitatis afferalhominumgeneri abscondita
sapientia, quam aut gemmae reconditae, aut invitus
defossusque thesaurus. Proptereaut, quantum in me _ dis. Quod quidem non modo summopere mihi pro-
est. non solummihi,sed aliis etiamprosim, eosnunc
demum Chrysologi sermones in puhlicum proferre de tota Christiana republica benemerito parem pro
statui quandoquidem in his nihil non eruditum, non
:
exeellens, non absolutum offendas. Tanta est enim
hujusce viri divinarum omnium humanarumque re-
rumcognitio, lamqueincredibilis ac propemodum di-
vina dicendi vis, tantaque copia, ut neminem satis
ndmiraturum putem, cum eum viderit aureumillud
eloquentine flumen effundentem. Nam sive occulta at-
que abdita divinorum oraculorum sensa conetur ex-
plicare, quis hoc homine subtilior ?sive ccelestis ac
saluiaris disciplinae velit rationes reddere, quis illo
scientior? aut ad virlutem cohortari cupiat, quis ar-
dentior? aut a vitiis revocare studeat, quis acrior?
Denique vel claros viros contendat in coelum laudi-
bus etferre, quis gravior? vel in improbos invehi,
quis vehementior? Unde non immerito Chrysologus
nostris et habitus est, et nominatus. Cujus tamen in
perpurgandis ac potius instaurandis hisce sermoni-
bus, incredibile dictu est. quantum laboris suscepe- D tum autem nulhiin afferri posse majus a me compc-
rim proplerea quod is rodex, quem principio nacti
:
fuimus, proximnrum saeculorum inscilia quaijam
quasi rubigine itacum fcedatus er.it, tum mancus, ut
nulla ferme in eo pars integra, atque incorruptare-
periretur.Verum nosquantum cxanliquorumexem-
plnriumcollationeassequi potuimus, opem auxilium-
que afferre cnnati sumus. Quare effecluin est, nisi
mea me fallit opinio. ut diserlissimi hujusce viri
scripla inpristinum jani bene nitorem. nonnullis ta-
men exceptis, reslitula sint.
Ccetera omittuntur, qticr ad rem non
VI.
B. Fblicis XL
Havennatum archiepiscopi, in Sermo-
ncs aliiitwt S. l'etn Chrysologi Prafalio.
/,'."
mss. codicibus Serm. Chrysol.
tnrque et alibi.
Divinacharismatum dona de coeleati
a
S. PETRI CHRYSOLOGI PEIi 1). MITAM. 78
A Iata dum virtutum mysteriis religiosa corda
largis
uberrime replevere, ita suavitatem sancti Spiritus
odorifica narratione distribuunt, ut et manifestis pan-
dantur elogiis, et ornamenta salutis existant, juxta
Domiui vocem in sacris Evangelii paginis intonan-
tem Qui credit in me, flumina de ventre ejus fluent
i
aquee vivm(Joan. vn, 38). Et iterum Aperi os tuutn, :
el implebo illud (Psal. lxxx). Et Saiomon Spiritus :
dabit snpientiain quwrenlibus se : Et docentium lin-
guas fecit disertas (Prov. n Sap. xi). Quamobrem
;
venerabilis beatusque pontifex Petrus Ravennatis
Ecclesiae praafulgidum decus, et catholicas veritatis
pra?cipuus doctor, calore superni amoris accensus, et
rigatione perennisgratiae irroratus, digno eloquii sui
ornamento vernantium lectionum opuscula de sin-
gulisEvangeliorum parabolis polito sermone confi-
ciens delectabili dilectissimi, pastoris tanti intenta
:
et corda. Proinde, dilectissimi, pastoris tantiintenta
et anxia mente scripta legamus, et ardenti desiderio
g ulnis spiritalibus amplectamur ; quatenus fructum
laboris in nostrae mentis cellario recondentes simul
ciiin eo magniGcae laudis gloria perfruamur, et prae-
mia muneris capiamus.
aeterni
Hoc humilis prwsul Fclix de patiperculo cordis cel-
lario sermotie e.viguo legentibus oblulit tnunus, flnis.
VII.
Epislola R. P. F. Petri Rodulphi Tussignanensis
ad senalores Imolir relatd in Commentariis ipstus
Senatus anno Domini 1595.
lllustribus et nobilibus viris DD. confalonerio, con-
servatorihus, ac senatui Imol. F. Petrus Rodul-
phus Tussignanensis, episcopus Senogalliensis et
comes, salutem atque felicitatem.
Piam sane et salutarem personaque vestra diguis-
simam cogitatiouem audivi nunc vobis in animo
versari de beatiss. Petri Chysologi, civis olim no-
stri, clarissimisingenii monumentis in lucem revocan-
^ batur, qui video vos tum civi de patria vel potius
viribus gratiam rependere, tum vero universis sa-
crarum litterarum studiosis hoc pacto prodesse ve- ;
rum etiam ut ad sanctum propositum urgendum et
celeriter absolvendum vos adhortor, eo magis im-
pellor, quod inter omnes constat, vel imperitorum
negligentia temporum, vel librariorum injuria. seu
forsan nonnuilorum invidentia factum esse ut ejus
doctissima atque sanctissima scripta partim obscu-
rata, partim sint deperdita quae vero sunt relicta, :
quasi naufragio tam corrupla, et contaminata, ul
vix legi, queedam etiam adeo perplexa. et involuta,
ut vix intelligi queant. Piveterea ut ego communis
patriae nostrae beneficentiaeque vestrae debita veluti
graliarum munera persolverem, ipsius vero Chryso-
logi manibus gratum officium prsestarem, non ab re
facturum me putavi, si vestrum istml consilium ali-
quo meo Iabore et industria adjuvarem. Adjumcn-
ri, quam auctoris hujus homiliis, quoad lieri possil,
corrigendis et emendandis, ut ab omni, quniii adhuc
inter sordes et lineas passns sunt, injuria vindicen-
(ur sicquc ab earum lectione, qua, Bropler auream
:
scriptoris eloquenliuiii, unde cogt) n m I iptus est)
summi et egregii viri anteo stinl delectati, nullus
postliac refugiat. Vitam quoque hujus sanctiss. viri
qua potui brevitate ac diligentia descripsi. Pcrvolu-
tavi hac de causa aoliqua veteraque tabularia, <\\\<e
vel ex Vaticana, vel cx ampliss. Sirletana bibliothe-
faciunt. ca habere pntui sicque fideliss. vetuslissimorum
;
codicum collatione adliibita, hunc B. PetriChryso
logi sermonum librura quain diligentissime emenda-
re, sanareque laboravi, et proprio oilori prope
restituere.Denique nullo officii pietatisque generc
YaUcclhr, Ca"se- omisso, non antea conquievi, quam scholia quaedam
adjccerim, observationesque plurimas, quilnis, et
thesaumpro- emendationum nostrarum ratin nffertur. et diftici»
79 1N
l.\ S.
s>.
CHUYSOLOGUM rPROLEGOMENA.
PETRUM t.nuiouL.wu-i
1'tlKLJi „VUUvv,*<.>»<»<f
autem A tum, volo, alacri vullu accipu.e, ftc si probatur,
Hora loca quam facillime explicantur. Hoc
edile, meique meniores valete.
auidauW labori^ est. qquod libentissime vobis claris- Senogall.83 pnd.e idus Marb, 1594.
Sviris dedicatum et grati animi ergo consecra-
SCHCENEMANNI NOTITIA
IN Ql A

PETRI CHRYSOLOGI INDICANTUR.

LOCUS TEMPUS ET FORMA OMNIUM EDITIONUM S.

Multis jam edissertis de vita et operibus B. Petri
Chrysologi, non erit forteingrata lectoride scripto-
rum S. Patris editiontbus nottlia sequens quam
xtas Auctoris eximiam
nomen et
qui meliora optarent. Erant enim.quos Chrysologi
dietiodelectaret,et qui acumen quoddam senteutia-
: rum in eo admirarentur. Fertur quoque doetusali-
et universam sat quis Suecus Zacharias Litnditts commentarios va-

pollicentur. Edit. riarum lectionum et animadversionum iu C.hryso-

Dictum est, sermonum Petri Chrysologi collectio- logumcondidisse.qui lucem quidem nonviderunt,
nem, qualemmodoiudicavimus.esseantiquissimam, sed Jo.Alb. Kabricii tempore mss. servabantur Ilaf-
utpote quae a Felice Ravennatensi et ipso episcopo p,
nise apud Rostgaardum (c . Enimvero in Ilaliaipsa

numero XLI, ineunte saeculo octavo (tenuit enim MiUe editio nonnisi post integrum fere sseculum,
sedem episcopalem abanno circiter707 usqueada. iterum typis Venetis anno 1740ezscripta est. Novae
7)7) instituta et prologo ornataest, qui nou solum postea edilionis adontandweonsilitim invasitSe&as-
in codicibus mss. sermonibus praetixus conspicitur, tianuin Puuli sacerdotem congregationis Matris Dei

sed exinde ctiam eiscriptus et Vitte Petti a Domini- Lucensis, qui quidem non vulgares res a mullifa-
co Mita conscriptae adjectus est (o). Eam octingentis riasua doctrina exspectari jussit. Prodiit opus Ve-
et quodexcurrit sreculis post asituprimus vindica- eollaudatum a Mansio, quem nemo
netiis a. It:>"

vit Agapitus Victntmut et Bononiw typis Jo. tiapt. juslum hac in re arbitrum reputari oportere inlicia-
Phaelli ex unico codice impriinendam dedit. Inde bitur;tametsijustam cditorisdiligentiamin quibus-
recusa est Colonix Agripptnxa. 1541 et 1618; Pari- dam, quie idem de co retulit, desideres.
stis, 1574, 1585, 1612, 1614, 1618, 1631, 1633; An- Epislolx ad Eutucheten duplicem vulgo tradunt
tuerpix, 1577: Venetiis, 1 L»b8 et 1636 ; Monyunlix, exstare editionem, iinmiim S. LeonisM. editionibus
1607 et 1613 ;Luydttni, 1622. 1623, 1627, 1634, 1636; Qucsnelliana anterioribus, iti qua totum caput se-
sed plures undique ab officinariim negligentia ma- cundum posl verba. Usec breviter respondi, frater.
culas vitiaquecontraxit.Novam recensionein ad ma- „ litleris tuis, desit; alteram integram, quam piimus
nuscriptos quosdam codices Romae in ventos exactam ediderit Gerardtts Vossius a. 1604. Qua iu re tanto
paraxerat PetrusRodulphus, Tussignanensis, olim magis lides habenda esse videtur Quesnello, cum
Senogalliee praesul, eamquescholiissuisillustratam addit priorem descriptam esseexcodicems. Riblio-
a. 1594 editionis causa obtulerat senatui linolensi. theca? Thuaneie queiu etiani bonatide seculi sunt
;

Aclitterae ejus quidem in Commentariascnatusre- Rallerinii.

latee sunt, sed quid codici isti acciderit, ignora- Nihilominus haec falsa sunt. QuippenullaestLeo-
tur(6). Perfecit tamen novae editionis consilium Do- nis M. ante Quesnellum editio, in qua tuec epistola
minicus 3/iVa,textumque ad vetustos coclices recogni- occurrat. Experientia hoc edocti suuius, et ne nos
tum et scholiis suis non admodum doclis enuclea- ipsi fefellissecredamusfacitintindices ordinetu Epi-
tum proposuit Bononix a. 1613 in-4°. Sed hujus stolariimiue.litionibussuperioribusreprresentantes,
editionisfructusad Gallos quidemet r.ermanosnon in Quesnelliana jtixtaqtiam Balleriniorum editione
pervenerunt, quippe qui non cessarunt antiquiora obvii (d). Sed nec magis verum est alterum, qtiod
exemplaria iterato describere, licet non deessent, idem Quesnelltis scripsil, integramepistolam a Ge-

(a) Eumdein quoque Casim. Oudinus inseruil Com-
mentariis T. I, p. 1251.
(4) Eihibet epistolam istam Doininicus Mita in
appendice documentorum ad VitamPetriChrysologi.
Audivisse se significat Rodulphus, senatum Imolen-
sem consilium cepisse civis sui prasclarissima inge-
nii monumenta in lucem revocandi. Se pro viribus
labore suo et industria id adjuvare velle, Adjumen-
tum aittem, inquit nullum afferri posse inujus a me
comperi, quam auetoris hujus homiliis, quoad fieri
possit, eorrigendis et emendandis, ut ab omni, quam
adkue inter sordes et lineas passa> sunl, injuna vin-
dicentur sieque ab earum tectione... nullus posthac
; (d) Neve aliquis putet Qucsnclltim ediliones Leo-
refuyiat. Vitam quoque liujiis sanclissimi oiri, qtia
potui brevitaleac diligenlia descripsi. Peroolulaviltac
potui; sicque fidelissima veluslorttm codicum collntionc
adhibita, hunc Petri Chrysologi Sermonttm Itbruin
r> quam diliyentissime emendare sanareque laboravi, et
proprto nitori prope reslituere. Denique nullo officit
pietatisque yenere omisso, non antea conquievi, quam
scholia qucsdam adjecerim, quibus et einendationum
nostrarum ratio affertur et difficiliora loca quam fa-
cillime explicantur. Hoc aulem quidquid laboris est.
quod libentissime vobis dedicalum et gravi animi eryo
consecratum volo, alacri vitltu accipite, ac si probatur,
edite, meique memores valete.
(c) Fabricius in Bibl. M. et Inf. Lat.
nis operum cum editiunibus Petri Chrvsologi una
cuin I.eone M. evulgalis confudisse ctiam in his,
;

de causa antiqua veteraque tabularia. qua oel ex Va- quotquot eam repnesenlarenl, inlegrum epislohe
ticana vel ex ampliss. Sirletanu bibhotheca habere cxemplum non deesse monemus.
 81 SCHOENEMANNI NOTITIA IN OMMES EDITIONES S. PETRI CHRYSOLOGI. 82
rardi Vossiieditionedemuuiesseprofectain.Etenitn A 1 579. Co/o;k'u> Agrippince, apudJo.Carolum Mun-
dudum ante integra Latine legebatur in Actis conci- nich :
in-4°. Editio Sermonum Petri Chrysologi et
lii Chalcedonensis, quae ipse Vossius laudat. Dicen- Maximi Taurinensis quae hunc annum operarum
dum potius, inquibusdam mss. codicibus,quorum vitioin titulogerit.ad sequenssajculumreferridebet.
fontes nionstraruntBallerinii, invenirihancepisto- IS85. Parisiis, apud Hieron. de Marnef in-B°. ;

lam dimidio breviorem et capite secundo a laudatis D. Petri Chrysologi archiepiscopi Ravennatis opus
verbis carentem sed editorum textus sanior ex
; Homiliarum nunc primum edituin (sic).
actis concilii Chalcedonensis proflu\it. 1588. Venetiis. Petri Chrysologi Sermones. Teste
Mita 1. I.
SyECULO XVI.
S.BCULO XVII.
1534. ftononice, ex tijpographia Jo. Bapt. Phaelti; 1604. Moguntite, apud Balthas.Lippiumsump.knt.
in-4°. S. Petri Chrysologi Sermones Hierat;in-V. Petri Ravennatis seu Chrysologiepi-
Editor P. Agapilus Vicentinus Canon. Lateran. stola contra Eutychen, Graece et Latine cum notis
ordin. rector inscripsit liosee sermones cardinali Gerardi Vossii D. et prtepositi Tungrensis in Mi- ;

Herculi Gonzagas, deque sua in edenJo operahajc sceltaneis SS. aliquot Patrum Gracorum et Lati-
prasfatus est : Cum mihi sanctissimi pariter ac elo- j, norum antehac non editis ; adjectis Operibus Gre-
quentissimi viri Petri Chrysologi Rauematis episcop gorii Thaumaturyi, pagg. 205-8, Graeca ad cod. ms.
Sermones quam plwimi, omni certeauro, gemmisque card. Sirleti, Latina ex codd. Vaticanis num. 2574,
pretiosiores in manus venerint, non injttria in avarititv 2576 et 2580, edita sunt. Ac in prioribus duobus
crimen vocandus judicarer, si aut diutius clarissimis non nisi prior pars Epistoloe exstabat.
rebtts lenebras obduci permitterem :aut nostros Itomines 160(5. Colonice, Agr. sumptib. Jo. Gymnici etAnt.
tam excellentis ingenii monimentis non sine magno Hierat ; in-fol, Petri Ravennatis Epistola ad Euty-
eorum incommodo detrimentoque spoliatos atque orba- chen Lat. in Sev. Biitii Conciliis, t. II, ab initio,
tos cequo animo sustinerem :..., cujus tamen in perpur- interEpistolasprajambulares in Conc. Chalced. cec.
gandis ttc potius instaurandis hisce sermonibus, incre- Moguntiw in-8". S. Petri Chrysologi Ser-
1607.
dibile dictu est, quantum laboris susceperim propterea, : mones. Laudat hanc editionem usu sibi cognitam
qttod is codex, quem principio nacti fuimus, proxitno- Christianus Daumius.
rttm soeculorum inscitia quadam quasi rubigine ita cum 1609. Romm, ex typogr. Vatic. ; in-fol. Petri Ra-
foedatus erat, tiim mancus, ul nnlla ferme in eo pars vennatis Epistola ad Eutychen, Gr. Lat. ; in Concil-
integra atque incorrupla reperiretur. Veruin nos quan- gen. Eccl. Calhol. t. II, p. 32. Graeca ad codices
tttm ex antiquorum exemplarium collatione asseqtti po- mss. Bibl. Vaticanas Sfortiame, Colnmnensis,
_ , olim ,

tutmus, opem auxiliumqueafferreconali sumus. Quare ^ card. Sirleti et Ant. Augustini archiep. Tarraco-
effeclum esl, nisi mea me fallit opinio, ut disertissi- nensis descripta sunt
mi hujus viri scripta in pristinum jam bene nitorem, apud Hieron. de Marnef; m-8°. D.
1612. Partsiis,
nonnullis tamen exceptis, restituta sint. Notatur hsec Petri Chrysologi opus Homiliarum sive Sermones
editio oppido rarissima, in Catalogo Bibl. Barberi- CLXXVI. Accessit ejusdem Epistola ad Eutychen
nianaeet Pinellianae. presbyterum Graeceet Latine, cumnotiset variisle-
1538. Colonix,apud Petriiin Quentel ; in-fol. Epi- ctionibus ex mss. Vatic. etcardiu.Sirleti edita. Cat.
stola »j<e<?''aPetriRavennatisepiscopiad Eutychem Bibl. Reg. Paris., cujus exemplari passim additae
abbatem . in Prwambulis Conc. Chalcedonensis;m sunt emendationes ex ms. codice studio T. Mantelli.
ed. Conciliorum Petri Crabbe tom. I, fol. cccxciv, 1613. Mogunliw Petri Chrysologi Sermones.
Agrippince; in-fol, S. Petri Chry-
1541. Colonite Dom. Mita in Praef.
sologi...Sermones. Laudathancutsuperiorumquo- 1614. Parisiis, apud Claudium Morellum ; in-fol.
que Dominicus Mita, ex eo Jo. Alb. Fabricius in
et S. Petri Chrysologi archiepiscopi Ravennatis erudi-
Bibl. M. et Inf. Lat. qui voluminis formam ascrip- tissimi et sanctissimi Sermones ; cum Leone Magno
sit. Notatur in Cat. Bibl. Bodl.absvoluminis forma. et Maximo Taurinensi
1544. Parisiis; in-8°,S. Petri Chrysologi.... Ser- D 1618. Partsiis, sumpt. Sebast. Cramoisy ; in-fol.
mones.CoimuemoratiiancdesciiptionemFabricius S. Petri Chrysologi... Sermones; cum iisdem repe-
1. I, additque in Autographis Rudolpliinis, tom I, titaa editionis.
p. 467, eam praster rem pro prima venditari. At in 1618. Colonia, apud Ant. Hierat ; in-fol. Petri
Cod. Bibl. Bodleiante exstat editio 1'arisiis 1545, Chrysologi episcopi Ravenuatis homiliie de Domini-
in-8", quae eademne sit, an diversa, nescio. cis etFestisaliquotsolemnioribustoliusanni,ex im-

1574. Parisiis, apud Hieronym. dcMamef; in-H", pressione Parisiensi ejusdem Epistola ad Eutychen
;

S. Petri Chrysologi Sermones. cum Notis Gerardi Vossii in fit/6/. Pl'. t. V, p. M.

;

In hanc editionem emendationes suas scripsit La- 1Lugduni.sumpt.Claudii Landry; in-fol.Velvi

623.
tinus l.atinius.labriciusof/omsfactamesseprodidit. Chrysologi.... Sermones cum Leone M. etaliis ho-;

ApudDom. MitainlaudaturedilioParisiensisa. 157.1. miliarumauctoribiis. Dominicus Mita Lugdunenses

1577. Anttterpise Pelri Chrysologi Sermouc . editiones prteter hanc enumerat annorum 1622,
Laudat Mita in preefatione. 1627, 1634 et 1636.
S3 1N S. PF.TRni C.tlRYSOLOGUM PROLEGOMENA. 84

1631, Parisiis Petri Chrysologi Seruiones. A studwsecollectametordinatimdigestama.di]\dit,ei({u6

Ndsoio an emu iisdem auctoribus.au seorsiiu. proniajori.utail, aliquorum qureineainemorasset

Laudat Dom. -Mita. testificatiouesequentiasubjunxitdocunie.nta:l»/Jpt«

1633. Lugduhi in-fol. S. Petri Clirysologi Ser- stolam S. Petri Chrysologi ad Eulychem hariticutn ;

mones;in Fleplade pnpsulum Christiana sitpientia i° Epistolam Leonis papa / dd Flavianum Constanti-
et facundia cUkrissimorum Theoph. iuynmih. nbpolilanum episcopum eontra Eutychetis perfidiam et

Accessit Epistolatul F.ulychem ilem Vita Chry- : hwresim ;

3° Epistolam Matthuti eathedralis ccclesiai

solvgi, lestimonium Trithemii el index duplex. lmolensis pnrpositi, transsumpiam ex tabella ipsius

1636. Venetiis.... PetriChrysologiSeruiones Teste manuscripta, qua testatur se corpus B. Pelri Chryso-
.Mita. logi attrectasse ;
4° Elogium ex Trithemio',W Ayapitt
1636. Bommiff lidein. Eodem sponsore. Yicentini prsefaiionem <nl editionem Bononiensem;

1643. Bonoma, per Xicolaum du Solie} in 4°. 6° prcefationem B. Fclicis, XL llicennatum archiepi-
D. Petri ChrVsOlogi Korocorneliensis, Havonnatuin icopi in Sermones aliquoi S, Pelri Chrysologi ex mss.
archiepiscopi.Homi tisesacrffl, sive Sermones aiirei, eoda. Valicella, Cesenceque et alibi; 7° Epistolam F.

recogniti, emendati. ao maxima porie[variis lec- Petri Kodulphii Tussignanensis, episcopi Senogallien-
tiouibtis, scholiis et observalionibusj illusirali ; t> sis ai senatores tmolce, qua Sermones Petri Clirijso-

opera etstudio tiotninici Mita. Cat. Bibl. fteg. Paris. logi a se reeogniios ipsis edendos offerebat, ex Com-
Nobis ad mauum est eiemplar.Vehetum ad Rono- mentariis Senatus a, 1595 desumptam.
niense, ut videtur. satis accurate expressum. linle Stc eluboratum Opus pellexit, inquit, ad inscriben-
discimus Dominicum Mttam sacerdotem parochum dum : Senuones maxima ex parte illuslrati, quod eo-
1'gutionelli, antea legum sludio ct forensibus nego- rum codex, V ilaque index e tenebris eruliis, el a sor-
liis vacantem, hominem mediocriter doetum longo dibus vtndicatus magis quam antea sil legentibus cnu-
correetioris Chrysologi textus desiderio exercitum, cleatus ue declaratus; niiore insuper atque splendore
tandemciimmss.aliquotcodicumcdpiamnactuses- longe omntbus exemplaribus kae opera prcestei. tnquo
set,adductum esse, utipse operam suatn ei perpur- faciundo, pergit, quos sumptus, laoores et pericula sit-

gando illustrandoquecommodaret Utleriusperqui- : hiertm, quam agra sivjiius valetudtne prostratusjacue-

rtndo, inquit, didici hujut operts adhuc quator su- rtm; quoSque adversarios ac desertores domi forisque
peresse manutcripta exemplaria, nempt duoAomx fuerim perpessus, scit ispe qUi tandem e ccelo protexit,
parum ab imprettis discrepantia :ted 1'rhini unum in Ckrysologus sancius; sciunt niulti docli probatique
lioveriana, Ceseiue alterum tn Franeiscana biblia- 1'ntres, qui me etiam mter silvas ad animaritm curam
theca, quiv intcr se cunclit pene conveniunt, ut in lomje a sapienlium congressti residentem, librorum et

quamplurimts <i vulgatis ditcordant. Quare aditu ad bona vetetudinit expertem adversa prope omnta sttpe-

manuscripta vix patefacto, ea ipsa partim pcr amicos, rasse, et opus propdsitum aliqua demum ex parte ab-
partim per me ipsum pervolutari et adhibito sodali se- solvisse mirantur ; quod adhuc in tenebris dclilesce-
mel ac a capite usque ad calcem cum exethpluri pri- rei, nisi illorttm sincero judtcid nunc eaere fulstem
mum Bononia impressocontuli,atque errataqucecum- compulsus. Postreiuo de slylo suo excusationem
que, ui licuit, calamo correxi , nee inuttles addit necessaritiui utique etvere facetam. Aitenim
lectiones in margine ascripsi, mendosis, quious mss. juxta Seneeaj monita in lioc opere coinponendo
raui, rejectis, et st quid ex illis omni ex purlc magis se qusesivisse quid scriberet; inde, et quia
emenaari nequtvit, studui ut mentis specutatione sup- aliormn sententias referens propriis verbis traus-
plere; tamelsi hoc raro faclttm esl, quod hac rntto cribendas censuisset, necesse fuisse ut stylus mul-
maximis difficultatibut obstructa lubrica sit ei fallax. torum etex multis coustans uon idem semper ha-
Xddiaitscholiaineruditissaltemprofutura, autliltera- beretur. Quod si tameu tam in componendo quam
torummentesstimulatura,quoprastantiorascrutentur. in transoribendo inulta excidissent, quae vel osei-
Suutpartiminoralia.partimsensumfusiusquample- tauter, vel minus apte posita essent. hoc Dei per-
rumque opus erat, illustrant, raro addogmataaut
missn faetum lectores arbitrari jubet, ut tandem
historias descendit, et tum fere Scholia et Notalio- D Sciant gentes quoniam homines sunt (secundum
nes,\elObservutiones\nscr\p$d: f&rissime de varie- psalin. ix). Nuncupavit editionem suain Ferdinando
tateautemendationelectionisdisputat.Confecitprffi- Millino S. Imoleusis Kcclesiffl episeopo et lSalneari»
tereama'icesduos,aUerumalpAd6e/tcum.!fermonum, comiti, ep. d. ex cede sacra Parxciw S. Agnetis
inquotamennon tain siuguli sennones.quaiu ma/o Uyuttunelli; v. A'a/. Aprilis h. a.
ria inouo Zioe/sermouepriuiarioexaratffireceusen- 1614. Parisiis, ex Typogr. Regia iti-fol. Petri ;

tur.alterumrerume/ueriorumno/aoi/ium.Hincverd Ravennatis Epistola ad Eutychem, Gr. Lat. ; iu

elenchum juxta ritum Evange]iorum,qua> in sacro Concil. Coll. Regia. Tomo VIII, p. 41.
pro tetupore leguntur, in superioribus ad conciona- 1 56 1 . Parisiis, apud Simeonetn Piget ; in-fol S.
lorum usumplerumqueaddisolilum velui superva- Petri Chxysologi.... opera ; in Theoph. Rnijnaudt
caneumomisit. tandenietjPiJam Petri Chrysologiex Septade h. a. ct 1. recusa.
ipsius homiliis, et variisscriptorum monumentis tttni sump.Anl. Bertier in-fol. S. Petri
1662. Partstis,
mpressts, tttm manuscriptis accurate conquisitam, Chrysologi Sermouosvarii juxtaanni totiusEvange
8S SCHOENEMANNI NOTITIA IN OMNES EDITIONES S. PETRI CHRYSOLOGI. 86
lia, festa Dominica et Sanctorum digesti ;in Franc. A deprehendisset, sedcaruisset etiam multisquasibi-
Combefisii Bibliotheca PP. Concionutoria. dem protulit, nonineptissane sed minus necessa-
Sequitur Combefisius Dominicum Mitam, cui in riisemendationibus, quippe quaeplerumqueomnes
plerisque etiam de vita Petri astipulatur. Sed ipsi jam in antiquioribus editionibus Chrysologi dis-
haud non omnes hujus collec-
displicet sententia, tincte leguntur (a). Ejus vero et Dacheriiexemplum
sermones unius ejusdemque esse auctoris,
tionis fraudi fuit aliis: veluti Fabricio elMansio,immoet
quamquam non ab argumentis ex singulis sermo- novissimo editori in tantum, ut quinque istos Ser-
nibus ductis sic colligit, sed eo potius, quod in mones caeteris superaddendos curaret.
aliisveluti Chrysostonio, Bernardo etaliis homilia- 4670. Cygnew, typis et sumpt. Sam. Ebelii in-8°- ;

rum scriptoribus fieri consuevit. D. Petri Chrysologi de Incarnatione Cbristi Sermo

apud Carohtm Savreux in-4°. S.
1666. Parisiis, ; CXLI etCXLIX, etde Infantum Nece CLlIetCLlII ;

Petri Chrysologi Sermones quinque de Oratione in Div. Patrum Homiliis in Feslum Naiivitatis Jesu
Dominica, sub titulo 5. Petri Damiani S. R. E.
: Christi editis a Christiano Daumio, pagg. 81-91.
Cardinalis; in Luc.e Daceieiui Spicilegio vet, ali- Expressi suntexedd.Moguntina 1607,Lugdunensi
quot scriptorum, qui in GaUUc bibliothecis maxime 1623, el quse in Coloniensi PP. Bibliotheca est. At
Benedictinorum latuerant tomo VII, pagg. 120-137. g Mitseeditio Daumionon innottiisse videtur.siquidem
Quod saepiusaccidit talium Collectionuin auctori- in praefatione scripsil, illas editiones novam receu-
bus, non excepto Baluzio,litteralissimo viro,ut,dum sionem desiderare, eamdemqueflagitare lectionum
suauniusoperatamtameuramsustinereaggressies- varietatem, quae ex iis quae Thomas Hibernicus et
sent.aut inemoriaautdiligentiainterdumdeficerent hinc Allegoriarium Collector in Collectanea sua
et dudum edita pro ineditis venditarent, id Dacherio transtulerint animadverti possit. ldem Casparis
etiam in his sermonibus aceidit, qui in Feliciana Barthii in Chrysologum laudes ibidem profert.
collectione num. 67, 68,70,7 1 ,72, et quidem emenda- 1671. Lutetise Parisiorum, impensisSoc. Typogr.;
tiores leguntur, quam hic ex codice quodam Cor- in-fol. Ravennatis Epistola ad Eutychen. Gr.
Petri
beiensi repraesentantur.Monitus hacde re,tomo VII, Lat. ; Labbei et Cossartiitomo IV, p. 35.
in Conciliis
post indiceni contentoruiu haec ascripsit: « Ut in 1671. Parisiis, sumpt. Petri Variquet ; in-fol.
tomoVH PetroDamianosermonesSinOra-
Spicilegii Petri Sermones CLXXVI, cum Leo-
Chrysologi....
tionem Dominicam tribuerem,suasit codexanlean- nis M. et collectis a Raynaudo.
alionun Opp.
nos scriptus quadringentos.qui Petri Damiani no- 1672. Pariiiis, apud viduam Caroli Savrrux ;

rnendistinctepraeferebat. Atpotsquam in publicum in-i°. Petri Chrysologi Sermo de Natali Domini

prodiittomusille.inonuit rnesuisliiterisdoctissirnus contra Nestorium ; eddidit ex codice vetusto tam-
theologus nosterS/e/M. deMarces. Sermoneshosce quam auctoris Incerli fetum Lucas Dacheritts in
PetriRavennatis sive Chrysologi esse genuinos, ob totno XI, page 279-281.
varias et minime spernendas raliones queis lubens ;
Acceperat a Chiffletio.In vulgatis editionibus aii-

calculum adjicio meum. Eruditis tamen relinquo ctior et emcndatior exstat num. CXLV, quod pri-
judicium. » Sic ille; non allatis quas ipse doctusille mus monuit Paulus Colomesius in Paralipom. de
suppeditaverat rationibus, quarum gravior nulla SS. Eccles. p. 263, et Obss. Sacris p. 133. Cf. Fa-
tamen esse poterat, quamquod jam dudum in an- bricius in Bibl. M. et Inf. Lat. Minime igitur la-
tiquissima.certePetroDamianoantiquioreSermonum lere debuisset editorum novissimum.
Chrysologicollectioneexstarentet cumeaexcusi es- 1675. Lut. Paris., stanptib. Jo. Bapt. Coignard ;

sent.Sedheee fateriillum fortasse puduit.Attamenet m-4°, Petri Ghrysologi episcopi Ravenuensis ad Eu-
in Indice generali tomo XhSpicilegii subjeclo Petri tychen presbyterum Epistola Latine cum notis ;

Chrysologiesse notavit.ejusquenomenetiampraefe- Paschasii Quesnelli ; cum Leonis M. Operibus, post

runt in secundahujus opcris editione, licet curator epistolam22, t. Lpagg. 477. Notae exstant tomo II,

ejus Ludovicus Francisctts pagg. 829-4 (in ed. Lugdunensi 17' 0, in-fol. 1. 1,
Josephde la Barre pror- 1

susnesciretquojureposteriusprioriesset praeferen- pagg. 241, 42. Tomo II. pagg. 456-58).

dum.Reprehendit potius Dacheriumquod rationes, D « Triplicem,inquitQuesnellus,hujus epistolaeedi-

qiitB ipsum,ut suo codici minusfideret impulissent, tionem invenio: unam, quam habent posteriores
nou ediderit, additque si quis malo exemplo ah eo sancli Leonis editiones,\\h\ ex tns.Coil.Thuaneae I)i-
factum esse contenderct, seminimeadversatiirum. bliothecaedescripta legilur Epistola; alteram.quam
Qui si editum aliquem Chrysologi Sermonum co- ex mss. codicibus Vaticanis num. 2574 et 2580 et
dicem inspexisset.nou modo rationes illas facile ipse ranlinalisSirletiprocuravitGerardusVossiusdoctor

(a) Tol mendis, inqtiit La Barre in annotatione ijwr nisi ope ms. codicis emendari non possunt. In-
prima iid. Sciin. II, tot mendis scatent /ite Homilice, tiM-ibini lniiien eorrectlohes ejua in locis corruptissi-
i/itot uf perspicassimus quidern unus ex conjtetuvu iiii-. aili'11 impressia Ghrysologi codicibus con-
.
- 1 1 1 1 1

tollere potest quainobrem nikil liic nisi omnino casti-

; cordant, ul dubitare possis, an taiilum sola conje-
gatum leitor exspeclet, nolimj liaud paitcii quidem clura nominis assequi valeat. Scilicel non scmel,
hi-ii finle vnrruplu rvstituimns. sed tle omnibtis rtsti- sed Bbltjtie lcrine voirain lcclionein dcprehcndil.
tuendis nv cogitavimus quidem ;sunt tnim nonnulla
87 IN S. PETRU.M CHRYSOLOGUM PROLEGOMENA. 88

catholicus:tertiadeniqueeaest,qu;e inprimaparte A tatf.laliori sermone (nec enim periculosum est,nesit

Actorum Chalcedoneusisconsilii legitur cuinCii a nimium.quodessemaxtmumdebetjunioraiebat l'li-
vwsioue. Prima edilioprimutn tantummodo caput nius) inchoavi elvingli duossermones.una cum ejus

continet, alterumintegrumdesiderat reliquie du;e epistola ad Eutychetem hiereticum, quos complevi,

:

utrumque caputcomplectuutur (a). Undeista diver- exhibeo.Sed prohdolor!ophthalmiap\'olixe'dd\nodwn

sitas fluxerit, certo asserere non ausim versimile :
lununa torsit ;et quod magisest, novtinet plus an-
tamenest, vel editorem illum incidisse in mutilum Uppientem me limis oculisfortuna prospexit,re-
nis.

codicem.vel ipsum codioem ab editore fuisse muti- trahens invida,<\m\ laboriosaa penso, laborare cu-
latum. • Inquiritporroqinenuitilationisistiuscauste pientem. Pluries repetiicumDiogene Cynico Euge, :

esse potuerint.et an integra etiam pro genuino epi- oforluna.quodvirilitermetractastHMepeccatorcm,

scopi Ravennensis fetu haberi possit.Quod quidem me scelestum, /lagellis felicem Deus Op.Ma. fecit,te-
asserit, et deindo sic pergit : « Unde quo facto de- nuit me semper idiographum, cuni amanuense nus-
curtata habeatur in vulgatis sancti Leoniseditioni- quam.bibliothecao^batum el celta fere exsulem.ldem
bus.nonassequor.Codicem quidemThuaneum com- quoque testatur, se quxsisse magis quid scriberet,
memoranl, exquo deprompta fuerit ab editore. An quamquemadmodiim,nonciirassesesolUcitam,comp-
hocitasit, nescio. Hoc scio, unicum in Catalogo g tam perpolitamque orationem, sed remissiut loqui
Tuaneorum mss. codicem a me repertum.qui Epi voluisse,ut loqueretur securius. Unum quodin toto
stolam sancti Petri Chrysologi contineat, cum aliis opere non prorsus ineptum judices, est Yita Petri
nonnullisad synodum Ctialcedonensem pertinenti- CAryso/oji.inquaScriptaetiameditionesque eoruin
bus hocvero codice integra:. haberi Epistolam.
: in attingit.Nuucupatum est Pelro Principi Portoearero
Cui si mss. Vaticanos et card. Sirleti codices.auti- Folch de Arragon et Corduba, etc, epistola quee
quasque ac recentiores Baronii et Conciliorum edi- omnibus ingenii auctoris sui luminibus radiat.
tionesadjunxeris.vixrestatdubitandilocus.quin vel 1677. Homoe, sumptib. Pontii Bernardon ; in-fol-
in ediloris illius, si non malaui tidem.saltem osci- I.alini Latinii Viterbieusis Varioe Lectiones et Ob-
tantiam.velin Codicis vitiuui refundenda sit Episto- servationes in Petrum Chrysologum ; in Bibliotheca
lae diminutio. » Utinam vero Quesnello indicare pla. ejus Sacra et Profana, t. I, pagg. 98-103.
cuisset editionum Leonis M. folium paginamve, iu Pertinent hae observationes,qua3commeudatione
qua Petri hiec epistola exstet, quam a se lectam alia praeter auctoris nomen nonegent.ad sneculum
fuisse tam diserte significat. superius. Obiit enim Latinius a 1593. Usus est edi-
1676. Lugdunt,sumptib. F Fr.Anissoniorumet Joan. tione Parisiensi a. 1574.
Poysnet; in-fot.D\vi Petri Chrysologi archiepiscopi „ 1677. Lugduni, apud Anissonios \in-fol. S. Petri
RavennatisSermones Aureiad ExemplarSeraphicffi Chrysologi Sermones (CLXXVI) et Epistola ad Eu-
Cesenffibibliothecfficorrecli, scholiis aclocuplelissi- tychen cum notis Ger. Vossii, in Max. Bibl. PP.
mis moralium conceptuum varietateCommentanis tomo VII, pagg. 803-979.
illustrati.Nuncrecensingratiauidivini verbiconcio- 1679. ColoniwAgrippintx.apudJo. Carolum Mu-
natorum,addita Sanctissimi Doctoris Vita, nec non nich el Petrum Ketteler; ini"\ D.PetriCurysologi
etejusdemad Eutychctem EpistolaNotispariterelu- archiepiscopi Ravennatis viri erudiiissimi atque
cidata.prodeunt in lucem operaet labore Ji. P. Fr. sanctissimi Sermones inEvangeliade Dominicis et
Martini del Castillo Durgensis Minoritce de Obser- festisaliquot solemnioribus tolius anni insignes
vantia: inS.Evangelii Mexicann 1'rormciaLectoris cuiu triplici indice, Evangeliorum et Epistolarum,
Jubilati, Theologia honor. Mex. VII. Hescriplo de- Locorum rerumque et verborum in
S. Scripturaa
corati Magistri. Otim in eadem Provincia Ministri lucem editi. (Accesserunt Sermones Maximi Tau-
Provincialis : et in ma-j7io S. lionavent. Cotlegio rinensis.) Edtlio prima in Germania (sic).
Rectoris,atque studiorum Regentis. Accessithis In- Typothetffl incuria anuus in titulo exscriptus est
dex quadruplex : 1. Scilicet Sermouum ; li. Loco- M 1)1. XXIX. Eliamsi vero satis typis et tota descrip-
rum Seriptune sacrae; III. Evangeliorum ad Con- tione sieculum se proderet, non tamen meo unius
cioues per Annum IV.Herum demq lenotabilium.
; " arbitrio slatuere ausussuin,antequamaliunde mihi
Bellus hic arlifex novem el quod excurrit alpha- hac dere constaret. Sed jamcertus sum et lectores
betacommentariissuisinA^Yf/C/jri/so/ojiSecHWMes monitos volo, ut Maximi Taurinensiseditionem a.
et Epistolam ad Eutyehelem'\mo\ex'\i.\\\vtd cumsu-
1579, ad sequens sseculum transcribant. ln Cat.
periorieditoreDomiuico Mitacommune habet.quod Bibl. Reg. Paris laudatur hasc editio anni 1678.
licetingens titulorum syrmapost nomen trulnt.la- 1684. Parisiis, apud Franc. Muguet ; in-fol.Peiii
mendeiniquitatefortunfleconqueritur.necpropitio- Chrysologi Sermones duo: unus de pace in illud
rem habuit Facundiam deam. u Apposui in corde Matthaei v, Feliccs pacijici, etc. (Llll) ; alter de Na-
tneo, inquit, universos CLXXM Sermones D. Petri tali Joannis Baptistae ; inter Augustinianos, quos
Chrysologimeis iltustrarecommentis idcirco brevi Benedictini secreverunt per Appendicem
:
tomi V,
omnium completo marginali scholio ad depromen- classe 1, num. 61, et classe 3, num. CXCIX.
dumrimandumquesensumejussitbtitissimummecon- Prior olim inter Sermouesrfe Tempore erat num.

(a) Adeoque non tres sed rfuatantum numerandajfuissentut rectius aFabricio etBalleriniisfactumest.
89 SCHOEXEMAXXT XOTITIA
CLXIX, postea in App. LVII posterior interSermo-
; A
nes de Sanctis XXII, post in App. LXXVIl. Sed ille
passim iuterpolatns est etmultis sententiis auctior,
quas proindeMauriniansuliscommonstrarunt bic
ab initio decurtatus. Krat ergo ratio, cur novissi-
mus editoreosdem editioni suae insuper adjiceret,
ut a Mansiodiscitnus, Alii duoinsuper inter Augu-
Sermones occurrunt, nempe num. CXXI,
stinianos
Domini V.quem inquibusdam mss.Petri
de Natali
Ravennatisnomen praeferre notant,etSermoXCVII
de verbis Evang. Joan. xiv, l'acem meam dn vobis,
etc. quem cum LXI Chrysologi stylo convenire
monent iidem.
S.ECCLO xvni
1714. Parisiis, ex Typogr. Reg.
vennailisEp[sto\a.a.dEatychen;[riConciltisHarduini,
tomo II, pagg. 22.
\~-23.Parisiis,apudMontaIant
sologi Sermo de Natali Domini et Sermones V in
Orationem Dominicam innova editione Spicilegii
; illo. »
Luese D'Achery quam curavit Luduvicus Franc.
Joseph La BarreXomol, pagg. 41, 213-221.
Vide quae dicta sunt occasione editionis prinias
a. 1666 et 1672.
1742. Veneliis, apud Augustinum
Sancti Petri Chrysologi Forocornelieusis Ravenna-
tum archiepiscopi Opera omniacum observationibus
et indicererum locupletissimo DominiciMitx. Ac-
IX OMXES EDITIOXES S. PETRl CHRYSOLOGI. 90
Orationc Domini desumptos ex Daeherii Spicilegio
tomVH, pag. 120, veter is editionis; geminosetiam
ahosexappeudiceSermonum S. Augustiuieditionis
; Maurinianorum. Recensuit totum opus ad veteres
mss. codices-; notasa Dominico Mita olim aiorua-
tas retinuit, quibuset suasadjecit, nec paucas.nec,
ut vera fatear, indoctas. Quamquam vero laborem
hunc viri eximii probo, multum tamen abesse cre-
do, ut edilio Operum C.hrysologi sic tandem omni-
bus numeris absolnta reputetur. Admonet vir exi-
mius ex orationibus hiscenonnullas Severianocui-
daminvetustiscodicibusascribi. qua ego prasmoni-
tione edoctus nactusque in veteri homiliario codice, re-
perto in bibliolhecacanonicorum Majoris Ecclesiae Lu-
censis,nec meojudiciosaeculoxiirecentiore.homilias
; in-foL Petri Ra- n quasdam Severianinomine preefixas.unamaliquam
ex illis conferendamassumpsi cum homilia Chryso-
logi, quw inter editas est CII. Utramque consen-
; in-foi. PetriChry- tientemreperi : simul tamenagnovi.hiulcaquaedam
esse in edito, quae egregie supplebantur a codice
Profert ibidem variantis lectionis aliquot
exempla.Sednon hujusdemumeditoris fuit illaad-
monitio.nonnullas homiliasSeveriano incodicibus
vetustis ascribi, sed dudum in Bonniensi prima ab
est. Xec admodum dili-
Agapito illud observatum
Savioli ; in-fol. gentiamejus commendat, quodbiseosdem Senno-
nes V in Oratwnem Dominicam excribendos de-
derit.
1753. Venetiis, apud Simonem Ocohi in-fol. Petri
;

cessere praeterea in hac nostraeditione S. Valeriani Chrysologiepiscopi Ravennatis adEutychem pres-

Cemelieusis episcopi Hoiniliae quotquot exstant. r byterum Epistola, Gr. Lat. cum admonitione etno-
Bibliopolae instituto Bononiensis a. 16.3 editio tis Balleriniorum ; in Operibus Leoms M. T. I, epi-
accurate recusa et cultu non honesto modo, sed stola XXV, pagg. 773-78.
etiam magnirico dotata est. Ballerinii docent decurtalam epistolam, de qua
1750. Venetiis in-fol. Sancti Petri Chryso- Quesnellus primummonuit, prolicisciex collectione
logiOpera omnia ad codices mss, recensita a P. Canonum Hispana,exeaquein/i'i'(/os(a«aw,indeque
Sebastiano Pauli Clerico Reg. Congregationis Ma- inreliquasCollectionesfluxisse.Simnl tamen osten-
tris Dei Lucensis. dunt integrx originera potioris esse et antiquitatis
De hac editione non nisi ex iis constat, quae cl. et auctoritatis,quippequaeinveniaUiriacolleetione
Mansius in IiibliolhecaFabriciana mediae etintimae epistolarum in causa Eutychetis, quae aetionibus
Latinitatis T.V, pag. 233, ad suppleudamde Chry- concilii Chalcedonensis praemitti solet, ante me-
sologo noliliam recitavit. « Xou est, cur hic prae- dium sextum saeculum Latine compacta. Suspi-
teream, inquit, quam sub ipsoanno suo emortuali cantur autempnoiempartem epistohe quam etiam
evulgavit vir cl. P. Sebastianus Pauli congregat. Hispanica collectio profert originalem esse poste-
Matris Dei Lucensis, sodalis meus dilectissimus et riorem ex firneco usam.
amicus duin viveret in primis charissimus. Prodiit _ 1761. Florenlix, expensis Ant. Zattx Vencti;in-
illa typis Venetis a. 17o0, T. I (quod interpretor fol. PetriRavennatis Epistola ad F.iitychen Cr. l.at.,

volumineuno) in-fol. Prtetereaquaein prtecedentibus cum praemonitione etnotis Balleriniorum : in Col-

editionibus patuerunt adjecit sermones septem de leclioneampliss. Concilior. tom. V. pagg. 13 i7-13i>0.
91 IN S. PETRDM CHRYSOLOOUM PKCLEGOMENA, 92

JOS. A. AMADESIl DlSSEhTATiO

DE

JIETROPOU ECCLESIASTICA RAVENXATEXSI,

AD CL. VIHUM

PAULUM PACIAUDUM.

TYPOGRAPHUS VENKTUS LECTORI.

Ail umliilicum pervenerat fditio. cum diligentia el cura
cl. v. Pauli Marix Paciaudi clerici
regularis. DiinrkUie hxc Ruvenna \'enetia.t missti ad meas manus pervenit. Hanc hic addere
jiin coronide lioniin Proleyoiiieiwrum, nec edituri ingratum, nec lectoribus injticundum
forc. arbitratas sum. Vale,

PROCBHIUM. CAPUT I.

Cogitanteni ea, qure de Ravennatis Kcclesiae di- Vtrum Mediolanensi Ecclesix subjecta fuerit Ecclesia
gu ,tate superioribus dicbusdisseiueiaui.tenebris et Ravennasqualuor prioribns serse Christianatsaiculis.
oblivionidemandare.meexhujusmodi sententiare- g I. Exponunlur rationes auctorum allinnanliuin.
vocaverunt persuasioncs optime Paciaude.Et
lutp, 1. S. Ubaldo Augustinianus Excal-
Euslachius a
quamvis diu, multumquedubitaverim, utrum tua ceatus satis prolixam dissertationem intexuit po-
voluntati resistere, an obtemperare magis elpedi- stremo exeuntesaeculo de Metropoli Mediolanensi,
ret illud enim obedi^ntiae peiiculum, alterum ob-
; in qua omuiratiouum ac monumentorum genere,
servantia alque amor in te meus insiuuabat :atta- si Superis placet, conatus est demonstrare, inter
meu nialui buic qualiciimque periculo me lotuiu illustriores Ecclesias, quae Mediolanensi episcopo
conunitlere, ut observantiee ei amori obsequerer, subjiciunturvelutsuffVagaueae.Ravennatem quoque
quamislheecoflicia, quibus tibi obstringor, netan- et Aquileiensem fuisse. Verum Augustiniani nostri
tillum quidein violure, utpericulum devitarem. lm- una ftiit cura in hacfirmanda sentenlia, Sirmondi,
becillitatem ingenii mei scribendique in re critica Schelstratii, Norisii, et aliorum aliquot vestigiis
imperitiam, tum rei ipsius de qua actum est difli- atque auctoritati solummodo insistere. Cum enim
cultatem et celeberrimorumcontra nos opinanlium y nullumdesubjectionebaruniEeclesiaruin antiquum
virorum auctoritalem, tum extremam documento- positivum,etint tterabile sibisuperesse documentum
rum.rationum, scriptorum inopiam.euiobnoxii su- fateretur. etNieaeni conciliiatqueAntiocheni decreta
mus, libi pluries instanti, pluries quoque objece- non leviter conlrarium urgere putaret, auctoritas
ram.qiiibusrebus abhacrationescribendi deterre- lamen tantorum virorum antiquitatum eccle-
ler. ^ed quoniam hisce posthabitis in proposito siaslicarum peritissimorum hominum pro omni an-
perseverasti, meque nutantem velis remisque in tiquo illi satisfuit monumento. Et optime quidem ;

hoc velut mare impulisti, mos est tibi gerendus si magna auctorum nomina, non autem rationes

omnino, alquespecimen aliquod opusculorum no- et fuudamenta quibus eorum placita innituntur
strorum, qualiacumque ilemum illa sint, publico nostra haec aetas in pretio haberet.
judicio peniuttendum. 2. Porro celeberrimis etiam hisce criticis aeque
Tria igitur in ccetu nostro litterario de hac Ra- ac Mediolanensi eorum Symmystae defuere omnino
vennati Ecclesia tractavimus.Primum enim quaesivi- antir/uaomn\apositiva,et inalterabilia documenta,
mus, utrum Mediolanensisepiscopi suffraganea quibus Ravennati, et Aquileiensi Ecclesiis jugum
illa

fueritquatuor prioribus aeraa Christianas ssaculis. n subjectionis certissime asserereut. Nam concilia
Deinde litteras Clemeniis II Romani pontilicis, qui- nulla primorum Sasculorum, nullae consecrationes
bus Ravcnnatensi super Mediolaueusem antistitem episcoporum, visitationes Ecclesiarum nullae, san-
sedendi in couciliis praerogativa restituitur, a falsi- ctiones, appeliationes, consultationes, unte vel suf-
tatisnotavindicavimus.Tum quidopinanduin sit de fraganeitatis, ut italoquar, in minoribus, vel prae-
origine uietropoliiicse dignitalis in Ecclesia Raven- eminentice in principibus Ecclesiis indicia esse solent,
natensiperpensissaniorumauctorumsententiis con- mullominus, vel historicorum, vel Patrum testimo-
quisivimus. Porro eaomniaargunienta.qute fusiori nia, aliquod ejusmodi documenlum eis suppedita-
calamo, ac vernaculosermone, pluribusque disser- runt. Una igitur conjecturarum atque argumento-
tationibus scripseramus.ad triacapita modo contra. rum neganlium via processere omnes, salebrosa
henda, brevioriqueoratione exponenda censemus. euimvero et diffieultatis plenissima. ln hierarchia
 , ; :

93 JOS. AMADESII DlSSERTATHi DE METROPOLt F.CCLESIASTICA RAVENNATENSI. 91

periihanc sibiviam excogitarunt ad Eeclesiasti- A titanus episcopasSartliniiP.EmtbiusVercellis cii-lln

canihierarchiauislabiliendam.Singulisfereprovin tis Ilalite, Diomjsius Mcdiolani, qitod et ipsum est

ciis, in quas longe,lateque Ituperium dividebalur melropolis ItalitP. Accedii testimoniutudivi Ambro-

per Asiam, AfricamatqueEuropamsingulos metro- sii, qui tum ad Vercellenses, tum ad episcopum Vi-
politanos episcopos tribuere hoil renunt primis, cohabentinum scribensVenelias, et/Emiliam ad se
qua3 diximus, Ecclesiie temporibus.eosnempeepi- pertinere confirmat, ut interpretatur Sirmondus
1). In epistola enim ad Vercellenses
queritur
scopos, quiin pnccipua cujuslibet provinciw civi- (Lib.

tateconstituti,aliosomnesminorumcivitatumcom- S. Doctor.eorttmEcelesiam sqitalereadhue Pastore

provinciales moderarentur: attamen ordiuemhunc viduatam.dum reliqtue finitimarum civitalum eeelesite
hierarchicum denegaut,cui licetinXVII,
soli Ituliie ejusmodisolatioiffitarentur.Coii/hgorr/o/ore.i/Mifl Bfc-

ut aiunt.provincias distributa?, duos tantuui metro- bomini, quce est in vobis, sacerdolem adiiuc
ctesia

politanos episcopos per ea tempora assignatosvo- non habet, ac solanunc ex omnibus Ligiiri(P,atque
lunt.Pomanumscilicet, etMediolanensem, adquar- .EmilitP.Veneliarumque^vclcceti-risftnilimisltattw
tum sasculuui Aquileiensis exordia protrahentes.ad parlibus hujusmodi eget officio (Ambros. epist. 82).

quintum usque Haveunatensis Inalteraveroad Vicohabentinum illius ctmeenixe

3. Si vero ab iisdemauctoribuspetasg«a?'n<io>ie g uiendat lmolensem Eeclesiam, donec
novus ibi
factum, ut in reliquisorbis Romani provinciismetro- conslituatur episcopus. Commendo tibi.jili, Eccle-
politani apostolico institutoordinatisint,in Italia vero siam, qucp est ad forum Cornetii,qun eam de pro.ehno
Pautus pnpdicavit,ubi Petrus Ecclesias instituit.
ttbi intervisas frequentius,doneb ci nrdinetur episeopus
ubiscdes apostoticaprimis Ecclestce temporibuscrat occupatusdiebusingnicnlibtis Quaili-mjcsimislam longe
institutumilludstatimnonobtinuit? quemadmodum nonpossum excurrere (Ambros. epist. 2 i.Foruui Cor-
a semetipsoquifisieratEmanuelSehelstratius^OH!. nelii, seu Imola urbs est .Einiliffi provineiae, seu
I dissert. cap. 5) primo responsiones illorum au-
: Flaminice, cujus etiam caput Ravenna : in .Emilia

ctores uon approbant, qui rationem etcausam

isti panter sita erat Vieohabenlia, modo Ferraria. Ex

tanti discrimiuis inapostolorum vel successorum allatis ergo Atnbrosii verbiseonslatForutnCornelii

inslituenlium voluntatemrejieiunt. Seeundo autem sub ejus ciira, et visitatione, et ordinatione fuisse :

respondentipsi,i'egiuieuquoqite eeclesiasticuui Ita- Vicohabeutiam pariter adeuaispectasse, tumquia

liasadexemplarsscularis apostolosvelsuceessorbS ejus episcopo.qtteui subjectionis nomincfi liunt ap-
eorum composuisse cum enima duobils vicariis
; pellat, alteriusEcclesise visitationem mandat ;
tnm
prtefecti praetorio Italiffl oinnis hsec regio admiui- quia ex homilia lld S.Petri Chrysologi inferius af-
straretur, Romano scilicet, cui decem provineife ferenda subjectionem istam Vicohabentiffiarguere
suberant,etMediolanensi,cniseptem;eadem pari- ^ posse credunt crilici nostri.Venetias igitur el.Emi-
ler methodo duo fuerant ecelesiasticimetropolitani liamcontinebatprovincia Ecclesiaslica Mediolanen-
in Italia conslituendi, utquemadmodum in reliquo sis, consequenter Raveuuam et Aquileiam.

orbe, ita ibi quoque ecelesiastiere hierarchite ordo 5. SehelslratiusveroadelFerendammagismagis-

sfficularishierarchieeordinirespouderet.Quapropter que in has proviucias auctoritalem Mediolanensis

decemsuburbanaruuipmviiiciarumepiseopis imnie- Ecclesiae, aliud mutuatur argumentum ab epislola
diate prteerat.ut metropolitanus, ipsemet summtts synodicaquam Eusebiusillius episeopus I.eoni Ma-
pontifex in septem verocteteris.qiue Italiee cogno-
; gno eonscripsitin celeberrimre S.illius pontificis ad
mine dislinguebanlur, metropolilani vices gerebat Flavianum epistolffi approbationem. Cnmenimali-
Mediolatieusis episcopus. Hinc distinctio episcopo- quoruiuyEmilire, Rhetiarum.AlpiumCoiliartimi-pi
rum Romanffi proviuciffi ab episcopis quosprovin- scopot'um subscriptiones in calee Eusebiaiiffi cpislo-
appellabant
ciee Italise ;
atquehinc orla est penes laeobservassetSchelstratiiis,arbitratusestinomnen
auctores ipsos de subjectione Havenuatis ecclesise fere ltaliam,et ultra jurisdietionis sure limites dila-
et Aquileiensisconjectura nam .'Emiliffiprimaerat
; tasseepiscopumillum-EnverbaSchelslralii,» Quatn
civitasRavenua, Venetiarum Aqitileia.quasprovin- difluseautem Mediolanensis Ecclesia per Ilaliam
cias vicariatus Italire comprehendebat, ideoqueea- D jusmetropoliticumobtinuerit anteinstitiitos llareii-
ruinepiscopi metwpoiitano Italiffiobedientiampne- nensis, elAquilciensis Ecclesitemetropolitas, Cblllgi
stasse dicendi erant. paiest ex Eusebii Mediolanensis epistola, qua-ad
4. Vieariattls Itulici urbes fuisse Ravennam, et Leofiem Magnum missa est super fitle quaiii a.l

Aqtiileiamnullusinlieiatur ; ill.u timquoqueepisco- tirientem difexerat.llli enitn non soluiiisubsctibiint

posabltaliaappellatos lestantursubscriptionescon- l.i^urkeepiseopiCrispiuusTieinensisCyriacns l.att-

cilii Sardicensis. Fortunatianus ab Italia dc Aqui- tlensis, Abiinilanlius Coinensiset reliqili.sed etiant

teia.Severusat) Ilaliadellavenna.Vrotasiusabltalia Faventius Regiensis, MajOrauUS 1'laeeulitius eli'.\-

de Mediotano, ad taiulein Mediolanum Italiffifuisse piMauilsllrixellensisdeprovmria.F.iuillitP : Alniii.lun

metropolim asserlt Atbaiiasitis in epislolaad Soli- lins CiMiiensis pt'o Agimone Curiensi, Cradus pro
l&rios.Ex qltarum numrrn flaiissimwsunt cnnfessio- Kitslasle AugUstaBoex l 1 1
<
t i .
i . klatlmus TaUtihallS
nis viri reltginsi, ct eptScopibtmi.lUittlinus Treviro- et Qunitiis lleniriiMs ,\ Alpibus Coltits.- qtto^ I "ii-

rum.qutp Ualtiarum metropolis est,LuciferMi trupo- sequenter spectasse conslatad syiiodum Eusebit..,
 95 IN S. PETRUM CHRYSOLOGUM PROLEGOMENA. 90
His autem si addas episcopos Flatuiniae, cujus epi- A mini speciosadiclu gratificariet venditarc fuerit cum
scopum Forocorneliensem ad suam obedientiam spe- Irridet enim iis verbis,ex lib. lv decadisprimreTiti
classe indicat divus Ambrosius habebis omnes Livii desumptis.Ripamontius Galvanei Flammaecon-
fere regiones, quae ecclesiastieain Italife provin- ci vis sui simplicitatem.qui fabellas omnes hinc inde

ciam constituebant, Liguriam nimirum, .Emiliaru, captatassuuminChroniconcongesserat.etpraecipue

Flaminiam. Alpes Cottias, Rhetiam Hisque ubiingentemprovinciaiumnumerumimperiteasci-
Bistris et Venetise provincia dmntaxat deesse co- verat Mediolanensis civitatis imperio, prout in iis

gnoscitur. quibusexceptis, in reliquas Italiteregio- versibus :

nea MeJiolanensis episcopus, tamquam llalias Me- trbs secunda Romac, infulis laureala supremis,
Imperii. sedesque Jovis, niiris exarata slructuris,
tropolitanus, jus obtinebat. »
Prima melropolis urbes Liguria» n-gis,
n. Hisce argumentis in sola prorsus conjectura Hbc tias utrasqm' Bavaria. Coria, Cunire,
:

Corsica, Sardinia, Elavenna, Janua, Pisa,

positis, sunt qui pondus addunt argumenti negativi.
Gradas, Aquileia, Ticinum. Placentia, Sena
IlIudveroest.de solo Romano pontitice, tamquam Augusta cuni Secundia subsunt lu Subria Roinaj
;
;

deccmsuburbanarum provinciarum metropolitano, Quaa forsiian de civili, non de eeclesiastica jnrisdi

et de solo Mediolanensi episcopotamquain septem ctione accipi possent.nisialibi, scilicetin Clivonicis
ItaliiB provinciarum,locutos esse veteresScriptores B suisbonusisteauctortetuporaliMediolanensiumdo-
et vetera, quae stipersunt antiquitatis monumenta: minatuiecclesiasticum requaretillis \crbis: EcclesUr
de quibuscumque aliis Metropolitanis altissimum Aquileiensis, et Ravennas, Januensis,Gradensis,Cu-
apud omnes silentium. mana,Auguslana,Coloniensis,Basiliensis, Coriensis
7, Ha?c tamen omnia, qua; critici pene universi Papiensis, Placentina, et omnes aliiepiscopiUalix
de hierarchia ccclesiastica traclantes singulis fere fuerunt suffraganeiepiscopi Mediolanensis .Porrohis
pagellisregerunt.atqueinfinita propemodum erudi- omissis,adargumentacriticorumquosjamlaudavimus
tione ad satietatem usque amplitic ant.facili negotio, animadversione etresponsionepropris accedamus.
ut arbitror, diluere, et levitatis arguere poterit, qui § II. Exponuntur raliones auctoruni negantium.
doctissimam legerit abbalis Bacchimi de origine ec- 8. In negativam senlentiam aliquotprieclarissimi
clesiaslicae hierarchiiedissertationem.Celebris enim auctores abierunt, inter quos eminent Petrus de
Cassinensis lotus ibi est in sulTodiendo allatarum Marca, Benedictus Hacchinius.HieronymusRiibeus
conjecturarum, atqueargumentorum fnndamento, ex catholicis, Salmasiusinter hoterodoxos.licetnon
quod egregia, eaque inconcussa doctrina omnino omnes ob easdem rationes, nequeeodem,ut aiunl,
contrivit. Quare cum omnium probationum visde spiritu ducti. Alii enimjugum Mediolanense abRa-
Ravennatis subjectione a C vennate Ecclesiaexcusserunt,eam putantes metro-
et Aquileiensis Ecclesias
systemate promanet, cui Ec-
eivilis regiuiinis Italiae pohtanamfuisse usqueab ejusfimdatione.Aliivero,
clesiasticamipsiusltaliie hierarehiam auctorcsipsi quamvishujtisdignitatisinitiaadquintum usquesae-
accomodatam volunt nos cum Bacchinio systema
; culmn distraxerint, negarunt tamen probari ullo
illudcommentitium denomstrabimus.atque indetir- modo posse Ravennates Mediolanensi Ecclesias pa-
miori gressu ad reliquas Mediolanensium rationes ruisseuuiquam; immo Mediolanensi ipsiquartum
enervandas procedemus.Quamvisautamaliqua de Christianorum sasculiim vix atque oegre concedere
patriarchatu Aquileiensi hic obiter miscere nobis videntur ejus iiietropoliticsejurisdictionis exordiis.
continget prolestamurtamen deilliusprterogalivis
;
Nos vero utriusqueopinionis examendeoriginehu-
nullum prorsus judiciumnosesselaturos, maxime jus prrerogativas in Ecclesia Ravennatc ad caput
si quie P. Rernardus Rubeus in suo eruditissimo tertium deferentes, quiestionem autem de origine
opere.et quie cl. Joseph Motta in dissertatione de clarissimasAmbrosianienietropolisintegramdoctio-
jure metropolitico nuni. 31 etseqq. super Aqui- ribus criticis relinquentes,satis uunc habemus au-
leiensis Ecclesiae origine.amplitudine.jurisdictione ctorum negantiuiurespousiones inmedium produ-
nuperrime scripserunt, nonomnibus leque placue- cere.quibusallatas in stiperiori articulo contra liber-
rint.Mediolanenses solummodo petimusad eosque D tatetu nostrae Ecclesiae rationes refelluntur.
convertimur.Verum pnestantissimae Mediolanensis 9. Harum igitur, prima, qute Cieterarum origoet

Ecclesite amplitudini nihil ideo per nos detractum fundamentumest,petiturex formaregituinis Italiae,
volumus.satis superque conteuti.si Ravennatensem cui contenduntaptari debere formam regiminisec-
abejusdominatu vindicaverimus,rationesque,quibus clesiastici. Quia ergo induplicem vicariittum Italia
haec impetitur inter mere supposititias rejecerimus. omnis partiebatur, Romanum et Italicum. dtiplex
Nos autem non latet ingenuis Mediolanensibus ex tantumdicendusestfuisseeainregionemetropolita-
vano mAiY Aawiri.utverbaRipamontii usurpem con nus, nempe sumnus pontifex, ut Romaeepiscopus,et
tranimios patrife Ecclesiae magnificatores apte loquen- Mediolanensis antistes, ut episcopus civitatis quae
tis (Tom. I Hist.Eccles. Med. lib. i) Nec eo swnus,
: caputerat Italici vicariatus;et quemadmodumepi-
aii, ingenio, ut dummiscendofalsaveris,primordid scopideceui provinciarumsuburbanarum papte.ut
nostrarum reruinangustiorafacimus.velimusmereri eorum metropolitano, parebant, ita episcopi sep-
probraet cavillos, et m omne deinceps a?i>um irecum tem provinciarumltalicarumepiscopo Mediolanen-
illa morum existimatione acfama,tamquam patrio no- si,quos inter procul dubio Ravennas erat.
97 JOS. AMADESH DISSERTATIO DE METROPOU ECCLESIASTICA RAVENNATENSl. 98
10.Qui sic argunientatur, ait Bacehinius, vel A lico? Ecclesiae turbatae, confusa;, atque eversaefue"
admittant necesse est ecclesiasticam Italiee hierar- runt adeo ut a veritate, ut ego quidem opinor,
:

chiam quarti et quinti saeculi ab ea quain apostoli aberraret.qui ejusmodi aetate turbulentissinia tribu
ibistahiliverantlongedissimilem.vel fateantuream tas a pontificibus summis fuisse assereret Mediola-
non fuisse aptalam civiJis imperii systemati (Dis- nensiepiscoposeptem Italiae strictesurupta?provin-
sert. de Orig. hier. eccl. part. n), si illius auctores ciarum Ecclesias. maxime quia hosrosi in Italia eo
apostolos arbitrantur. Tempore enim apostolorum, ipso sasculo adhuc debacchante, jam metropolitica
immo nequeper integra tria priorasasculaltalicuin infulaprasfuIgebatAquileiensisantistes.utapudom-
regimenforinamassunipseratduorum vicariatuuin, nesin compertoest. Quae ergoconjectura,qureratio
superquibusaedificiumomnesuura. scriptorescaste- superest pro RavennatisEcclesiae subjectione?
roquin peritissimi contruxerunt.Italiaoi a Sicilia ad 12. Subscriptiones autem conciliiSardicensisin-

AlpesCottiasdiviserat Augustus,testibusPliiiio(L<6. nuere quidem aliquomodopossunt, inductamjam

ni cap. b) etTacito (An. lib. v cap. U),in undecim etfirmatam Itahcarum provinciarum distinctionem
regiones sub unico prsefeclo : singulis tamensuum quo tempore idem concilium celebrabatur, scilicet
tribuissepra;toremcrediditPancirolus(.la\iVo/./mjt>. circa medium steculi quarti,pluresque annos.post-
Occid. c. 49), praeter decuriones,qui in civitatibus t> quam Constantinus vicariatum Urbanum ab Italico
Romanisenatus imaginempraeseferebant.et
Italicis distinxerat; acpropterea ad eam distinctionemfor-
duumviros, qui consules reprasentabant. Forma tasseindicandam addi potuit ab episcopis seplem
isthaecregiminisItalieiabAdrianoCaesareiniuuutata provinciarum.qui consilio interfuerunt -6 ao Ilalia.
est in quatuor prrefecturas, atque earum qurelibet Verumfrustraabliocaddito emendicaruntdoctissi-
siugulisconsularibusattributa.Rursusnovumindu- miviriindiciumvelprastextum eflingendiEcclesiam
xit gubernationis systema in Italiam Aurelianus.si Mediolanensem omnium Italici vicariatus Ecclesia-
Pancirolofides (Ubisupra), qui arguiposseexSpar- rummetropolitauamnonsolumipsosa;culoquarto,
tiano arbitratus est.sub uno correctore omnem hanc verumetiam.etmultomagissasculispraecedentibus.
regionem tunc revocatam. Ex Vopisco autem [In Pritno in dubiuinrevocarejurepossemus.utruinro
Tacit.ap. Bo<?f7i.u6is«pra)conjicitBacchinius,indi- ab Italia adMediolanensis vicariatusprovinciade-
ciaquatuorconsnlariumnouobscureappaniissesub signandas additum fuerit: primo quia eam denoni-
Tacito Augusto. Quae omnes varioruru regiuiinum nationem ab Augusli aevo obtinuerat, utproltalia
specics cunilongissimedistentaspecie vicariatuum toto terrarum orbe cognoscebatur omnis ea regio
Romani atque Italici, ilkeque ab apostolorum revo quae, u t supra innuimus, liinc ab Alpibus Cotliis,il-
tria integra saecula, et amplius occupent, repetere „ inc aSiculomari circumscribitur,cuin ante Augu-
liceat,vel Apostolos non efformasse ad normam im- stum Galliae Cisalpinas nomine tractus.qui ab Alpi-
periihierarchiarn ecclesiasticam in Italia, vel eam bus adRubiconcm fluvium, ltalias vero.qui aRubi-
quae vigebat quarto etquinto saeculo toto coelo di- cone ad Siciliam pertingebat, ubique appellaretur
stasseab apostolica institulione.Nutante igituropi- (Strab.,Polyb.Cluver.,ai>. Macch.ubi supra). Secun-
nionis de Ravennatis Ecelesiae suffraganeitate praeci- doquia ab ipso Sardicensiconcilio nonobscurede-
puo fundamento, corruatopus est opinio ipsa.quae claratum est quidipsum intelligeretnomine Italix,
nulla alia enimvero solida ratione fulcitur. nempe non vicariatum tantummodo Mediolanensem,
Quarto solummodo ineunte saeculo imperium
1 \ .
sed universam Italiam, et pra;cipue provinciassu-
universum divisit Constantinus Magnus in quatuor liurbicarias epistola enim ad Juliiim R. P.ita eum
;

praefectos prastorio, quoruni prrefectus praetono Ita- hortatur: Tua autem excellens prudentia disponere
liaj Africam, Sardiniam, Corsicam, et Siciliamcuni debel ut per tua srripta,guiin Sicilia, gui in Sardi-
insulis adjacentibus moderabatur praeter Italiam nia,gui in Italia sunt fralres nostri gux acta sunt,
ipsam, quam per laudatosvicarios regebat,alterum et gua: definita, cognoscant (Inter Hitarii fragm.).
Romae, Mediolani alterum residentem,cumea ltali- Nam si ad fratres, qui in Italia erant, id est epi-

carum provinciarum partitione superius a nobis in- scopos tantum vicariatus Mediolanensis animum
dicata (Zozim. Ilist. lib. n. ap. liacch.). Hasc autem ^ tuuc intendisset concilium.omnes aliosexclusisset
ipsa Constantini Magni partitio Romani dominatus a scientia actorum, et decretorum suorum, qui iu
quotab Augustissuccessoribuspassaestvicissitudi- Carapania, Brutiis, Umbria, caeterisque Horaanivi-
neslQuotprovinciariuinItalifficommutaliones,com- cariatus provinciis residebantepiscopi immo eos ;

mixtiones,variasquedistributioneslConsulatqui su- ipsos solummodo pontitici suggessisset, qui Syno-

per hac re plura cupit, quas Bacchinius (Ubi supra), do interfuerantcum imaginario ltaliie metropolita-
quae auctores centum veteresaeque ac recentiores no.tacuisset vero eos qui abfuerant provinciarura
fusius scripserunt. Nequarlo leitur quideniss»culo vicariatus Horaani, quorura vix uuum autalterum
ordinemhierarchicura EciJesiarutnllalicaruinapla- inler Pati es Sardicenses repi i itnus.

tura finssi! imperii systematisuspicarilioetintertot 13. Tertio quia neque Athanasius,et quodinagis

bumanarum rernm perturbationes.His accesseruat ad rem facit.neque ipsel lonstantiousMagnus rati -

Arianae heresis tempora, quibus et praecipue Con- nemsemperhabuerunlhujusstrictioris lialice deao

stautio Constantinililio iraperanle.oraucs pene lta rainatiouis, qua solum Mcdiolaiieiioera vicarialum
99 1N S. PETRUM GHRYSOLOGUM PROLEGOMENA. 100

respiciebat.Alterenim in librode SynodisPicenmn A appellat Dionysium, ipsutu nominal, utsimpliceui

annonarium.quod interRomani vicariatus provin» episcopuui.Mediolanum autem,utltalite metropolim,
ciascertissimenutnerabatur.tamen /f<i/i>vocabulo Dionysius episcopus Mediolani, quod et ipsum est
appellai.eumait Ariminum urbs Italix -.inPiceuo
: metropotisItalix.V.t id forle addidit Athanasius, ut
enitnhane silam fuisseurheru.eaquerationeadRo- sicuti urbem Trecirim dixeral Galliarum metropolim,

nianae provincite metropolitanum pertinuisseejus
episcopum, non autein ad Ravennatera, omni co-
natu probare nisus est oardioalis Netisius (l)issert
dev 5i/d. iConstantinusvero Augustus soribens apud
Eusebium super celebratione Pasehatis idirco.iu.
ita et Mediolanum metropolis Ilaline solitariis suis
agnoscerelur, cutu jam eo quod ad illos scribebat
tempore et locum habuisset divisio ltaliae. in dtios
vicarios praefecti praetorio.atque apud multos inva-
: luisset stricta denominatio llaliae. respectu ad pro-

qnit, ida-qitum omnes rrrtumquejudicaverunl,quod vincias Mediolanensis vicariatus.Siaulemdemetro-

et vobisplaeiturum esse spopon<li,ut sciticetquod in polibus eeclesiasticis ibi loqui velis Athanasium,
urbe Roma.perque omnem Ilaliam,AfMtam,jSgyp- videas opus est,iiti'um7o//ti/;;c»ie/ropo<ises;,intel-
tum, elc, concordi sententia observatur, id vestra ligendtim sit de omuihus Italiaestrictesumptae pro-
quoque prudeniia UbenHbut animis amplertatur.Ex vinciis,an de aliqtia tantum ejus parte; verba enim
quibus verbis luce uaeridiuut clarius colligilur, to qnodet ipsutnestmetropolisItalixai.queinierureta.r
per omnem Italiam in sensu '.onstautini exteuden-
i possumus in priiuo ac in secundo sensu.In primo
dum esse tam ad scptem vicariatus Mediolanensis sensu ex plicata complecterentur.ut diximus,septem
quamad dccem Romani provineiaa, proutmeher- Ilalici vicariatusprovincias;insccundosensuexpli-

cle ab omnibus extenditur. cata signilicareut, Mediolanum unam esse ex eccle-

14. Quarte demum quia longe etiam post ad sci- sia;ti is Italite raetropolibus : quaratione alias me-
tum Ilaliae duorum vicariorum magistrattim./r.ita» tropoles non excluderet Athanasius, imo polius
vocabulum pro integra regioHS quam uterquevica- admitteret in ipso vicariatu Mediolanensi. Quod
riatus complcctebatur usurpatum fuit. Sic leg. 13 aulem hoc secundo seiisu acci-
fortasse verius in

Codicis Theodosiani,quae est de Aocusationibus.et piemlasintallala verha.qitod et ipsum est mrlropolis

1.2, de integri Restitutione.omnerusimul Italiam a Italias, patetex comparalione.qtuiMediolaniim cum

reliquisimperii regionihus distinetaralegimusji. I. I're\in confeii Athanasius dixerat enim 1'iiidinus

:

de Desertoribtis, et I. 9, de Extraordinariis.int egei TrcvirorumacGalliurum metropolisesl, etindc Dio-

tractus ab Alpibus ad mare Siculum nomineitaliie nysiusepiscopits Mediolani, quod el ipsum est ynrtro-
indicatur.Pariter Campunia,Tuscia,Piccniim,Sam- polisltalix. Sicuti ergoTreviris unica tunc nonerat

nites, Apiilia,Lncania,Hrutii,Calabria, velut Italioe Galliarum melropolis ecclesiastica, vigebant enim

provincite 1. 7. de Indulgentia debilorura.immour- C piimisetiaiiChristianoruiiis£eeulisA)'e/<i/ensis,/>«</
bicariie et suburbicariae Italice provinciie appellantur dunensis, Yiennensis metropoles ilanequeMediola- ;

I.eg. 9 et 18, et judioes, consulares, correctores, vi- niim unica erat, aut ab Athanasio intelligebatur
carii ipsarum provinciarum.judiees intra Italiam in- tinica Italiae metropolis ecclesia-tica. Parum ergo

dislincte dicuntur.Quare ctim prorsus aut aequivoca proficiuut laudati Scriptoies tanti Patris testiiuouio

foret, et Constantinoimperante, et post Constanti- abutentes, tum quiaejus verba nullo modoprobant,
muu,Italix denominatio, vel polius pro universa tribus superioribus saeculisMediolanensem episco-

ltalite regione acciperetur; frustra ab hujitsmodi de-
noiuinationesutTragium petierunteritici doctissimi,
ut dislinclionem regiminis provinciartimque distri-
butionem tirmarent, multo minus ut formameccle-
siasticiregiminisanteetpostConstantinumadduos
pum ftiisse septem provinciarum metropolitam,quod
exeorum sententiademonstrandum;
prrecipue erat
tum quia ipsa Alhanasii verba, velinterpretarinon
possunt de Mediolano, ut ecclesiastica metropoli,
vel intelligenda sunt de Mediolano non tanquam

Italiaemetropolitanos contraherent. totius llalite metropoli, sed tanquam una ex metro-

Atenim,aiunt,litemdirimit Athanasiiepistola
16. polibus Italiae.
Solitarios.qureet /«a/ttfdenominationeindigitat 16. Non majoris deinde sunt momenti ad subji-
ad
provincias Mediolanensisvicariatus.et Mcdiolanum L ciendamMediolanensiepiscopoEcclesiamRavenna
ipsum ltalite metropolim. Esto. Sed qui inde pro tem, quae desumuntur argumenta ab epistolisdivi
ecclesiasticaepiscopiilliusjurisdictionesiiperseplem Ainbrosii.itaut mireraurvalde.emunctaenaris viros
provincias,prtesertim verotribus aerrenostrre supe- hujusmodidocumentis plusrequotidisse.Nain qnod
rionbussreculis?SanequidiligentiusAthanasiiver- attinet ad Ambrosii, epistolam, quae estad Vercel-

ba attenderit, alterum ex his sensum illa prreseferre lenses, verba illa : Confligor dolore, quia Ecclesia
inveniet ; aut enim nullo modo Mediolanensem epi- Domini,quxestinvobis,sacerdotc.madhucnonhabct,
scopum ibi metropolitanum intelligit S.doctor,aut ac sola nunc ex omnibus Ligurix, stque sEmiliw,
non omnibus vicariatus provinciis eum praesidere Venetiarumquc, vel cceteris ftnitimis Italia: partibus
existimat. Et revera non ait Athanasius Dionysius hujusmodi eget officio;ea,iuquam verba Sirmondus ,

Mediolanimetropolitanusltalix,quemadmo(him(\e triumphantisinmoremopinionistiaedeMediolanensi
LucifcroCalarilano, Lutifer melropolitaniuepiseo- pcr Italiam raetropolitano, nimia sane conlidentia

pus Sardinix.Verum cumimmediate post Lu< iferum aptaverat..4)it!o>i,.tit,n6«n«'eco))/tJ'Hirt<(Ambr a

16i JOS. AMADESII DISSERTATIO DE METHOPOLI ECCLESIASTICA HAVENNATENSI. 102
omnes Ligurix, atque JEmilice, Veneharumque : A 19. Responderi vero criticorum nostrorum argu-
vel exterarum finilimnrum Italio? partium Ecele- mentationipossecrediderim, qiiodetiamsiadinitte-
sias ad Mediolanensis Ecclesix soUieitudinem per- retur Imolensem et Vicohabentinam Ecclesias ali-
tinuisse {Sirm. lib. Prop. eap. 8)? Sensittamen fu- quandosubditas fuisse Mcdiolanensi negari tamen ;

tilitatem Sirmondianoe interpretationis cardinalis posse quod inde inferatur Ravennalis quoque sub-
Norisius, qui verborum Ambrosii intelligentiam jectio. Leve enim et futile argiimentum est iu sen-
scite consecutus, Ambrosius, inquit, in epistola ad tentia Bacchinii (Ubi supra) ex forma el regimine
Vercellenses illarum provincinrum mcminit, non civili particularium provinciarium consequenliam
quod omnes sibi subjeetx ennt, sed quoduti vici- tralierc ad fonnam etregiinen ecclcsiaslicum ipsarum.
niores, ac sibi notiores in exemplum facilius ad- Longura esset documenta omnia proferre qnibus
ducere poterat (Nor. Diss. de v. syn. cap. 10). probatisimam tanti viri sententiam firmari animad-
17.Qua unadoctissiucu cardinalis responsione ab vertimus, quorum tamen summaest: primo impro-
epistolaad Vercellenses expediti, ad alteram Vico- babile prorsus esse sanetissimam, et apostolicam
babentino episcopo insoriptam procedamus. Coin- Ecclesiashierarchiam coarctatam fuissead civilium
mendo tibi,jW, ait S. doctor, Ecclesiam quse est ad provineiarum limites, qui modo contrahebantur,
Forum Gornelii, quo eam de proximo intervisns fre- r. modo protendebantur. et jnxta earum regiuiinis
quentius,donec eiordinetur episcopus:occupatus die- speciera,quam variatammilliesfuisseindubiugigst,
hus ingruentibiis Quadrngesinm tam longe non possum cum duasin unam provincias unitas legamus,tum
excurrere. En tibi Lcclesia Imolensis clubio prociq unam in duas divisam, modo allerara, quae suum
Mediolanensi suffraganea, cum pro ordinatione epi- prsesidem habuerat, alterius provincia? preesidi ob-
scopi ab Ambrosio pendeat, et ejus visitationi siib- temperasse,modoaliis,iisquefrequenlibus,obnoxias
jaceat; iramo Vicohabentinaquoque ipsa, tum quia fuisse variationibus. Secundo, cum apostoli non ex
/i/itituloepiscopum interpellatAmbrosius, qui sub- divisione proviiiciarumiraperii,sed exgentiumcon-
jectionis titulus est.tnmquia quinquagintaferepost versioneet Ecclesiarum fundatione earum hierar-
annosD. Petrus Chrysologus in consecratione Mar- chiammetili fuerint, ut ipse Racchinius mira erudi-
Vicohabentini fassus est, se contradicenle
cellini tionefusiusprobavit(i el npart. ubi supra), nosque
Mediolanensi episcopo (itaenim interpretantnr) pri- in 3 cap. brcvitcr innuemus; idcirco non ex limiti-
mum ilhul jurisdiclionismetropoliticse actum exer- hus, non cx gubcrnio, non ex materiali tractu pro
cuisse. C.um autem Ecclesias istas Fori Cornelli et vinciarum, ideoque non ex una, vel altera civilis
Nicohabentieein provinciis/EmiliaeetFlaminise con- provincice civitatc, deduci polest, vel debet illius,
stitutre fuerintjconsequens est has provincias, ideo- vel alterius Ecclesio? subordinatio ad aliquaiu metro-
que Ravennam etiam, earum caput, Mediolanensi politanam, prresertini primis ;er;e nostraperiodis,
episcopi jurisdictiouem sensisse. quibusnon omnescivitatesChristifideistalimadhre-
18. Si Ludovici Antonii Muratorii sententiam de serunt, non oranes, licet ad Chrislum conversre,
hacAmbrosiiepistolaconsuleremus, forteillam du- episcopalum obtinuerunt,non integriscivilibus pro-
biffitideialque, utaiunt, apocrypham celcberrimus vinciisjsedmulliplicibus populisin circuituad Chri-
auctor arbitrarelur, eaductusratione, quod ibi Am- stum lncratis, Ecelesiisque a se fundatis apostoli,
brosius/?/i«mappe]latepispopumVioohabentinum; et discipuli Christianas provincias metiebantur.
titulumenim lstum vilio vertit Muratorius(Tom. II 20. Verum ad horainem magisrespondendumest
Rer. Ilal. pag. 13) diplomati D. Gregorii Magni dato interpretationi contra Ravennates allatre verborum
ad Marinianum archiepiscopum Ravennn?, quem D. Arabrosii; et primo dicendum, nullum omnino
S. ille pontifex confralrem, filiumquc charissimum indicium, quod aut certuni, aut probabile >it, Am-
dicit ;atque ob id etiam criminis inter apocrypha biosianis verbis subesse, episcupi Iraolensis ordi-
iliplomailludamaniiavit,IlieronjT mum veroRubeuni, nationem sen consecrationem a Mediolanenapen-
et Ferdinanduni Ughellum levitalis insimulavit,qui derejnequeeniinailS.doetor, donec a me ordinetur,
documentum ejusmodi suis inseruerint hisloriis. vel probetur episcopus sed simpliciter Ecelesiam
Quod igitur Gregorio Magno sumnio pontitici non D illam Vicohabentinocominendat, dunec ei ordinetur
licnisse putat Muratorius erga Mariniannm, quem e/)(seo/jns,qu;ecominei]ilatioe.\chai'itatepronianaus,
ipseinterclaustra inonachura instruxerat, excolue- cuicumque episcopo, ut slalim observabiinus, omi-
rat, dilcxorat licmsso dicemus Ambrosio erga Con-
; vcnirct. Secundo, quod vcro alliu.t ad visitatioins
stanlinum, in quem nulla, quam sciamus, ci crat tiiuuusqiiod sibiiisvcrbisvindicare vidolur Ainlno-
paternitalis ratio, nisi forte Melropolitani, si adver- siusin Ecclesia Imolcqsi : Qccunqtm ditqus iiujiuei^-
sariis crediraus (Joan. Diac. Ytt.S. tlrcg. hb. iu e.7; tibus Quadraijesiinx tam longc iwn pussum excurrerc j
D. <ircg. lib. iv. epist. S)? Ubi vero legiiuus mctro- faeile patcbitAiiibrosiilciiiporaconsideranti, visita-
polilanuni comprovinciales episcopos iilii noininc tionein illara non uietropohlico! jurisilictionis, sed
appcllasse? Sed istamiltamus.qureadrem nostram apostolicie prredicalionis, et legationis signum, et
minime conducere videntur. Hisneautem ac simili- npus co tuisse.I^eminisse hiq Pl|(fim opoitei.qiuo
in

bus in I). Gregorii liltaraa el, Muratorii objectioni- de hrereseosArianre c adibussui enus lcviteraliigi-
bua abbi a nobis salis, ut putamus, factuni cst. ni'1 Italirc
;

. lem corruptam, disciplinam sursum

ii
103 1N S. PETRUM GHRYSOLOGUM PROLEGOMENA. t-i

versum turbatarn, plurimas Kcclesias catholicis A lanensi Ecclesiae, Auxentio pulso, non consuleret,
episcopis spoliata>,ablupis Arianisinvasas. Kstqui scripsimus dilecto Damaso episcopo magnx Romoe
credat, Auxentii Mediolaneusis usurpatioue, tunc contra Auxentium innasorem ilediolanensis Eeclesix.
primum provinciam Ecclesiasticani Mediolanensem .... miratnurque,curnondumdeposilusejectus-
coaluisse,non paucisItalia?circumquaqueepiscopis que sit ex Ecelesia (Athan. episl. synod. ad Afric).
in sensum. et iu conciliabula haeretici illius conve- Cyrillum vero Alexandrinum, cui damnati Nestorii
nientibus, ut AugustorumAuientiiet haeresis fauto- causa Orientales universos, ipsumque juniorem
rum minis se eriperent, exsilia et mortes evitarent TheodosiuminfensosreddideraLnihiloininuscenties
(Bacchin. ubisupra). Hanc miseree Italiae faciem non protestantem audimus, sibi omnium Ecclesiarum,
paucis annis confii marunt, etiam post Constantii non suae tantum, curam habendam esse.Hauserat
imperatorisobitum,tumJulianiApostat;einfelioiora ille fortasse zelum istum apostolicuiu exCypriano,
tempora,tum Ariauorum praepollens tyrannis, tum qui ad Stephanum Romaniun ponlilicem scribens
Justinae Arianae imperatricis favor, Damaso ponti- de Eeclesia Arelatensi.quam Marlianus ex Novatiani
ticecum secunda ab eo Roiuw celebrata synodo, secta episcopus inficiebat, asserere non dubilavit,
anathematis et depositionis fuliuina contra Auxen- Cui nostrum est consulere, et subvenire, frater
rei

tium nequidquam intorquenle. charissime, qui divinam clementiam cogitantes, et

21 1'orro post Auxentii seram morlem Mediolani C gubemandce Ecclesioe libram lenentes. etc. Nempe

Ambrosio episcopo constituto omnis ad fidem rectam sua quoque interesse debera Ecclesiae Arelateusis
Italia convertitur, ut lestatur D. Hieronymus (ln bonum, zeli et charitatis causa judicabat sanclis-
Chron. ad an. 1Gratiani), et de semetipso Ambro-
1 simus antisles, pontitici autem Stephanoid iucum-
sius \oqueas: Dissensionum oinnium procelia defer. bere, supremae jurisdictionis in universam Eccle-
buit : canctisxcutaris cupidatis ardores, xstusque siam potestate et auctoritate.
omnes.quibus Italicepopulusperjudaicceolim Ariana 23.Apostolumigitur,etpontiticiumlegatnmagens
proximit levilatis incendia coqitebatur.serenojam s/n- Ambrosius, inter tot Ecclesias, quas vel ad tidem
ramiiie teinperalur (Ambros. Comment.in Lue. Iib. ix revocaverat, vel episcopis donaveral, hisce beneti-
cap. 20).Nain eiun episcopali infula apostolatum et ciis cumulare facile potuit Imolensem quoque et

sancta; sedis legationem assump-it Arabrosius,per- Vicohabeuliuam.fortasse Ariauorum labe prius in-
versasquecircumiens Italicarum provinciarum Ec- fectas, vel praepotentia episcopis spoliatas,quamvis
clesias, praBdicatione,dispulatione, doctiiua.laboie ad su;e ditionis jura minime spectarent. Porro ilu-
conlentioueomni calholicam tidem restiluit, Eccle- bium onine tollitquorumdam scriptorum assertio de
sias reparavii, Arianoslupos qua ejecit,qua in legi- Ambrosii pontilicialegatione.qua Damasi et Siricii
timos pastores converlit.quanovosepiscoposcons- p summorum ponlilicum vices gerens, ea omniaper-
tituit. Exquofaclum conjecerunt aliqui utquaeju agere licite et valide potuit in hisce Ecclesiis, quae
risdictio melropolitica sub invasore Auxenlio ille- caeteroquin non potuissel.De haclegatione dubitare
gilime irrepserat, snb vero aposlolo ac palie sanc- haud licet, si Kcclesi;e etiam primorum saeculorum
lificata contirmaretur superKcclesiasvariarumpro- disciplinam, si sacroscanoncsinspiciamus :praeci-
vinciarum ab eo ad fldem reslitutas. Cui opinioni pue veio iddubitarenon licet atictoribus illis, inter
ne.iue repugnamus, ueque anuuimus. quos Hacchinius.Thomassinus etalii,qui nullumin
2-.NosautemAmbrosiiapostolatumprose<|iiimur, llalia metropolitanuinfuisse,prjeter Homanuman-
illique, el pontiliciae, qua fungebatur legationi.non tistitem, omnibusque illum hujus regionis Ecclesiis
metropolilicaem. dignitali aclaejus in Ecclesia hno- praefuisse, non tamquam primalem solummodo.sed
lensi atque eliam.si placet, in Vicohabentina tribui- etiam tamquam imuiediatum archiepiscopuin, per
mus.Ambrosius vero in alienis provinciis, et in aUe- tria vel quatuor priora siecula mordicus senserunt
nis Kcclesiis praedicationis, visitationiselordinatio- etdocuerunt; omnium enim prudentiorum critico-
nis munera exercuisse, tuirabitur nemo, quieccle- rum opinioest, si quando vel alieiw provinci.e Sy-
siasticam historiam tanlispercallueiit.Centum ha?c nodo praeesse episeopum aliquem, vel alienae Eccle-
historia suppeditat episcoporum exempla, quibus sia;novos episcopos ordinare, aut quemcumque
populorum,et Ecclesiarura etiampropriaecuriienon alium jurisdictionisactum emillerelegimus, nounisi
commis^arum cura alte inerat animo, ac propterea pontificia auctoritate id factum, vel apostolica lega-
sive apostolica legatione fungentes, vel alio quovis tione, esse credendum. Quapropter cum Paulino
legitimo titulo illas visitabant.synodos ibi celebra- Antiochiae episcopo consecrationis benedictionem
bant.episcopos ordinabant,vicinioribus, seu princi- impertitusfueritl.ueiferCalaritanus.illumlegatione
palioribuscommendabant.Quisestautemquinesciat Romana munitum asseruit Chrisiianus Lupus ;

Eusebii Vercellensis, Osii Cordubensis, Pictaviensis eoque ministerio insigniti etiam creduntur Eusebius
Hilarii et Luciferi Calaritani, per Orientem itinera, Vercellensis et Hilarius Pictaviensis.
labores, celebrala conciiia, episcopos consecratos? 2i.Verum de I). Ambrosio diserle id asserit Fran-
Quis Cjr priani epistolas pro Galliarum Kcclesiis, ciscus BallarinusexantiquoBreviarioPatriarchico,
Theodoreli pro Africanisignorat? Albanasium legi- quodComensi licclesiniusqueadClemenlis VIII tein-
musDamasopontifici veluti succensere, qui Medio- porain usu fuit : Beatus Ambrosius lemporibus Da-
M5 JOS. AMADESII DISSERTATIO DE METROPOLI ECCLESIASTICA UAVENNATENSI. 106
masipapxet Theodosii imperatoris EcclesiamMe- A quidem Petro Chrysologo eam inoderanle, ut oui-
diolanensemregebat,apostolicafungenslegatione.iiui ues adunum conveniunt. Qui S. doetorcum adsu-
et vicinarum regionumLigurix, A2milix,Venctix, peros evolasset anno 451, et cumepiscopum Vico-
Hheliarumque,ctAlpiumCottiarumChristian,isprxerat. habentinum in pra?eedentibus D. N. J. C. iSalaliliis
quo per superiorum temporum calamitates episcopis consecrasset, imrao anno 446, sanctum quoque
destiluti fuerant.ldem Benedictus Jovius,idem Cliri- Projectum Imolensem episcopum (dequibusrebus
stianus Lupusnuper citatus crediderunt.Cuiasser- omnibus in tertio capite fusius dicemus), evidens
tioni vimquidein uiaximainaddit res Syrmiigesta, est eum jam metropolitanum induisseante synodi
atquc a Baronio adann. 330 relata, uiultoqueprius Mediolanensis celebralionem. L'bi igituramplitudo
a Paulino in Vita Ambrosii.DefunctoSyrmii episco- a Schelstralio jactala, ex hujusmodi synodo
illa,

po, orta est contentiointercatholicoset Arianossu- ante inslitutos Aquileiensem et Ravennatensem

per novo eligendopastore.Catholicum illi.Arianum metropolitas ?
isti petebant, quidemadheerebatJustinahae-
et his 26. Fatendum est ergo ne per synodum quidem
retica imperatrix.Re ad Ambrosium delata.accurrit Eusebianam, atit per epistolam ejus synodicam
S. doctor, et catholicumepiscopum eligi eural.ele- B contra libertatem Ravennatensium quidquam pro-
ctum Anemium consecrat. Syrmium dubio procul bari posse. Quod si eam ab episcopis Placettlino,
caput erat lllyrici, atqueeliam ecclesiasticametro- Drixilliensi, et Rhegiano subscriptamquis objiciat,
polis igitur inilliusEcclesiamnullum jusacquisi-
: alque inde argumentum instauret, /Emiliam pro-
tum fuerat episcopis Mediolanensibus. Quapropter vinciam, eujus civitates erant Placentia, Brixillura,
acta electionis et ordinationis Anemiinonnisi lega- etRhegium.Mediolanensi episcopoparuisse.atque
lioni apostolicre,cujusfacultatibusutebaturAmbro- adeo Ravennam /Etnilise capttt, sallem ante ac-
sius, veniunt tribuenda. Concludendum igitur ex ceptum pallium archiepiscopale, eadem subjec-
epistola S. doctoris ad Vicohabentinum falso erui tionis nota laborasse ; multiplices occurrunt eeque
Imolensis episcopi vel ordinationeut, vel approba- magni ponderis responsiones.
tionem, ejusque Ecolesise, itemque Vicohabentinie 27. Et primoquidem dubitatumest aquibnsdam,
subjectionem. eoque minus Havennatensis. an synodus haec Eusebii provincialis fuerit, scilicet
•25. Detumido Schelstratiiargumento.quoMedio- solius provincise Mediolanensissynodus. Baronitts,
lanensisjurisdictionem ampliticare conatur excon- Ughellus, aliique illara provincialem arbitrati sunt,
epistola synodica Eusebii ad Leonem Ma-
cilio et omnesquesuffraganeosepiscoposadeamconvenis-
gnura,paucaadhucsupersunt hic delibanda.Quam- se, litterasque synodicas proprio nomine signasse.
quamubidixerimus3chelstrutiumhocconcilio,hisee Exslat quidem , ait Baroni us. de his epistola synodalis
litteris gloriari, ut ostendat quse fuerit amplittido omniiim comprovinciatium episcoporum subscriptio-
Mediolanensis metropolisaHfe institutos Ravennensis " »i6usco?)Si'^nrt<a,NeganttameiiTiciuenses scrtptores,
et AquileiensisEcclcsiasmetropolilas jgloriosum istud quipatriamEcclesiamspeciali libertatisprivilegioa
argumentum per se statim evanescet omnino, tum primis usque sa?culis donatam volunt ; negant, in
quia synodo illi vix unus,et forte ne vix quidemex quam,Crispinuin Papiensemepiscopum.cujussub-
tot Aquileiensisprovineias episcopis interfuit, adeo scriptio legitur ad epistolre calcem, concilio inter-
ut ex illorum prresentia nequiverit ad suffraganei- fuisse, ut Mediolanensis suffraganeum, multasque
tatem tllius provincia? consequentiam trahere et medium afferunt, quas criticis exami-
; rationes in
quod mirabilius est, id notavit, et nandasrelinquinms.Idem sentiunlComensis Eccle-
fassus est loco
citato ipse Schelstratius iis verbis Hisque Histrix :sire historici atque patriarchatus Aquileiensis am-

et Venetix provinciadumtaxat deesse dignoscitur pliticatores, quibus persuasum ftiit Comensem epi-
quibus exceplis in reliquas Italixregiones Mediola- scopum,alterumexpra5sentibusEusebianffisynodo,
nensisepiscopustamquamltalix metropolitanus jus numquam Mediolanensera,semper veroAquileien-
o6<;>i<?&(U.Undeergojactataeamplitudinis argumen- sem in archiepiscopum suum agnovisse. Accedunt
tumhabetsynodus Eiisebianaanleinstitiitum Aqui- Ravennatenses ad negativam sententiam, asserenles
leiensem metropolitam? Tum eliam quia synodus D Brixilliensem, Rhegiensem et Placentinum episco-
isthfec Mediolanensis Iiabitafuitmedios.-Rculoquin- pos/Emilue, synodo Mediolauensi interesse nullo
to, anno scilicet 4111, ut in Baronio, Binio, aliisquc modo potuisscutsutTraganeos vel enima primor- ;

scriptoribus videri potest.Aquileiensis aulem Eccle-
sia, testante ipso Schelstratio.sub Damasopapaad
metropoliticara dignitatem evecta creditur (de
opinionelegendusBernardusHubeus.quiAquileien-
sis Ecclesioe jura. doctissimo edito opere, ntiper
vindicareconten<lil),nempefereintegro saeculoante
celcbratam synodtint Eusebianam. Ravennatensis
vero viginti saltem jam annos eadem
priBrogativa, scilicet ab anno 131, ut Tillcmontius,
ctforte multo ante, utaliiarbitrantur, sed indubie
PA.TROL. LII.
diis rei Christianie ^Emilia omnis cpiscopo Raven-
nati addicta fuit, velquinto tantum sreculo noslra
qua hrec metropolitica in/Emiliamilignitasemersit.Evi-
dens est numquam tres illosepiscoposinlerMedio-
lancnses sulTraganeosnimieraripossj, cnm abom-
nibus utriusque sententi.e deinitiishujusdignitalis
auctoribus admitti nequeat,neqiie adiintlatur.dimi-
preefulgebat diata £milia,aliquas ex ejus Eoclesiis Mediolanen-
si datas, alias Ravennati, contra uuiversalissimam
omuiumhypotliesim.scilicothirearohiam ecclesia-
i
10 ? IN S. PETRUM CHRYSOLOGUM PROLEGOMENA.
sticamubiqueaptatamfuisschierarchiaeeivili.quod
pneserum quarto et quinto saeculo in particulari-
bus Italiae provinciis tieri ccepisse existiinat. cum
plerisque criticis abbas Bacchinins. Si igitumostri
illi.ErailifeepiscopisynodumEusebianampetierunt,
litterasque ad Leonem Magnum consignarunt, non
ideo de Mediolanensi provincia credendi sunt, ne-
que per consequens illasynodushabendaest mere
provincialis.
_~ Urget secundonon levis etiam ponderis ani-
madversio.Si enim dicamusad haucsynodnm om-
nes convenisse provinciales, nullos autem altenus
provinciae Ecclesiasticae episcopos, admittendum
necessario erit in regiminis ecclesiastieiordine ab-
surdum non exiguum, truncatas scilicet non pau-
cas Italioe provincias, confusamque ut cum maxi-
me qusp pulcherrima erat in aliis Ecclesiae parli-
bus hterarehiam provincia enim ecclesiastica Me-
;
diolanen^is primorum sieculorura composita dici
deberet ex tribus .Emiliaeepiscopis,exduobus Rhe-
ti.T.cxtoiidein AlpiumColiiarum.exuiioVeneliarum
prteter Liguriae episcopos : quodapud critieosom-
nes absurdissimum esset, juxta nuper allutain eo-
rum de hierarchia eeclesiastica sententiam.
29. Adveitendum tertio ad hanc ipsam Eusebii
synodu m missos fuisse a Leone Magno legatos A bun-
danlium et Senatorem. C.ui quidem apostolicae le-
galimii, quatenus vera fiierit.tribuicommode potest
convoenlio adEusebii conventnuialiqiiot episcopo-
rum alienns provinciie, quemadiiiodnm nonpaueis
exemplis probari potest. id nee novum, nee inso •
tum i lisse.Bostaobinsipse aS. Ubaldo,propugDafl9
conlracl.Muratoriumdiploma Altonis episeopi Ver-
cellensis, lectum in synodo Mediolani habiia an.
945,sub01i'icoarchiepiscopo,aiiiniadversii.nemhu- C
jusmodi nobis suppedilavil;cnm BDim inter suspi-
cionis nolas.quas Muratorius in hoc diploma con-
gesserat, illamdilueret depraesentia istisynodoaii-
quot episcoporum qui non erant de provincia Me-
diolanensi,h8»c habet Eustachius: Legatum pontifi-
cinm concilio, de quo loquimw, prwtedfose uedm
animadverti intelligere hincenim </*/ sub metropoli-
; Scimus OsiumCordubensem, Eusebium Vercellen-
tanijurisdictionenoncomprehensosantistitesiiolu^ar
ab eodem (legalo)nr/ i/lwl eonvoeari. Advertendum
quoquecensemus, eam ipsamobcausam.damnan-
dae scilicet Eutychianashaeresis, et epistolae magni
Leonis ad Flavianum approbandae.alias in Oceiden-
te synodos coaetas fuisse, et praecipue in Galliis.in
Hispania et in Illyrico, omnesqneistasnon provin-
ciales, sed plurium provinciarum nationalcs.aqui-
bus sirailes huic nostrae Eusebiana3 fuerunt ad 8,
ponlificem scriptae epistolaesynodales. Qnarenihil
prohibet, immo ratio suadet, Eusebianam quoque
nonprovincialem,sednationalemforeappellandam,
opinandumquealiquotex aliis Italiaeprovinciis epi-
scopos ad eamvoeatos fuissefortasse aLeonis.Ma-
gni legatis. Et revera Natalis Alexander huic opi-
niooi suffragari videtur, cum ait convocatum ab
Eusebio diceceseos Italiaeconventum,quod certe et
108
A mandato Leonis, et nuntiorumapostolicorum auc-
toritate fecit.
30. Neque nobis stomachum moveat Eustachius a
S.Ubaldoinaniillanominiscoepisco;;or«winterpre-
tatione, qua subhujusmodi appellalione caderedi-
etitat episcopos tautum suffraganeos, ideoque cum
in laudata synodica coepiscopos appellat Eusebius,
quosibisubscriptosvidemus.hosejus suffraganeos
fuisse omnes.Nam inmeridianalucetaliaobjectan-
tem caecutirearbitramur.quando plenaomniasunt
veteraPatriimuionumentaisloeoe/iwo/nvocabulo,
velcum de alterius provinciae, vel cum de aequali,
vel cum de inferiori, aut superioii episcopo lo-
quuntur. Consulatur pro omnibus D. Cyprianus,
qui epistola ad Stephanum Romanum antistitem,
Gallicanos diserte vocat coepiscopos nostros, Ve-
rumin re adeoevidenligraveest diutius immorari.
Quare argumentum absolvimus, et quia Eusebii
concilium probari non potest provineiale, conclu-
dendum est frustra praesentia episcoporum .Emi-
liae. illorum suffraganeitatem conjeclari.
31.Caeterum duoadhuc consideranda superhac
ipsapraesentianobissupersunt.alterumquodprimis
Ecclesiresseculis, et fortasse etiamaliquot posterio-
ribus pifesentia istha?c episcoporum alicui synodo
certum indicium subjectionisnon erat;allerum,quod
etiamsi vere tres illi .Emiliaeepiscopi tunc fuissent
Eusebio suffraganei. nonideo posset idemarguide
Havennate Kcclesiaante acquisitamdignitatem ar-
ehiepiscopalem. Primum quod spectat satis habe-
musadconciliapriorisilliusetposteriorisetiam «eta-
tis oculos convertere,utde propositionis nostrasve-
ritate certiores fiamus. Inconcilio Arelatensiprimo
contra Donatistas.Constanlini magni curacelebra-
to, notum quol ab diversis totius Occidentia
est,
jirovinciis adfuerunt episcopi, quos certo certius
Arelatensi non dixeris suffraganeos. Sub Liberio
papaaliudin eademcivitatehabitum estconeilium,
nec tamen omnes qui illuc contluxcrant Ecolesiaa
pastores, atque inter eos Paulinus Trevirorum, Sa-
lurninum Arelatensem metropolitanum habuere.
sem, Hilarium Pictaviensem, .Egyptiacis alque
Orientalibus conciliis astitisse; ideone vel Alexan-
drini, vel Antiocheni episcopi comprovinciales vo-
cabuntur?Tandem Aquileiensem synodum in causa
Palladii sub Valeriano episcopo composuerunt tum
Itali, tum Africani, tum Gallicani praesules, penitus
ab Aquileiensi jurisdictione exerapti secus Medio-
:
pj
lanensisipse pastor Ambrosius, qui et ipse intere-
rat, Valeriano subditus foret censendus.
32. NequeobjiciaseumBaroniofrtd fln.)8l)Aqui-
leiensi concilio praefuisse Ambrosium, et quamvis
Valerianusprimus sederet, primussubscriberet, id
aetatis et ordinalioois praerogativae concessum.qui
primorumconeiliorum mosfuerat. Nametsi morem
istum facile concedamus, licet non semper et ubi-
que observatum tamen eadem facilitate negamus
:
morem istum spectasse metropolitanos,apudquos
 m JoS. AMADESII DISSERTATIO DK METROPOLI ECCLFSIASTICA RAVENNATENSI. llu
synodi habebantur.vel earunideniprffisides,quein- A sianum. 19 etseqq. superius'conjeciinuscutn Bac-
admodum cumLeone Allatio seutit Petrusde Marca, chinio, ad exaruen revocemus. netnpe tum quia
ostendens, citatis canonibus Apostolico 33, Antio- prioribussfficulisreginienprovinciartiinecclesiasti-
cheno 9 et Bracarense 24, si qtiando in conciliis carum non potuerit iinibus civilium provinciarum
episcopi confuso ordine sederent et subscriberent, setnper circumscribi, adeo ut limiles earum civiles
metropolitanistamen ineorum provinciis, etprsesi- iidem essent ac limites ecclesiastici ; tum quia Aria-
dibus conciliorum, priorem sessionis et subscriptio- num schisma ecclesiasticos Italias ordines pertur-
nis ordinem servatum esse ait enim Bracarensis
: baveritet civitates
illae a Ravennatis episcopi sub-

canon Conservato metropolitani episcopi primatu,

: jectione ad Auxentii Mediolanensis sequelam fucile
aeleriepiscoporumsecundum suse ordinationis tem- deficere potuerint in ea rerum omnium perturba-
pus aliusaltisedendideferal honorem. Videantautem tione, quae postmodum ab Ambrosio in orthodoxa
Mediolanenses, nedum Ambrosium Aquileiensi sy- tuleredintegratflebenefactricemMediolaniEcclesiam
nodopnefuissepertinacitereontendunt.quamvisse- adhuc sub Eusebio prosecutee sint, licet proprio
cundus a Valeriano et sederet, et subscriberel in ; metropolitano jam restitutae ex pontificis decreto et
dubiutu et ipsi inducant, cum Eusebius synodi Me- imperatoria sanctione.
diolanensis,dequamodoagimus,pra3sesfuerit,licet „ 34. Expensis hacteuus criticorurnconjecturisquas
prior sua subscriptione epistolam ad Leonem Ma- ex regiminis ltalici forma, ex AthanasiietAmbrosii
gnum consignaverit etnobisarmaprsstent contra
; epistolis atque ex synodica Eusebii Mediolanensis
jactatamabeissessionemin consiliis Mediolanensis derivarunt,eas in praesens examinandas assumimus
antistitis supra Ravennatenseia .Quoad exempla con- quas illis suppeditat argumentum negativum. De
ciliorum post eam setatem habitorum, sufticiat pro nuiloalio,inquiunt,Ualias metropolitano mentionem
omnibus synodus Ticineusis celebrata an. 870, et faciunt vetera monumenta, ac de
nisi de Romano
quae deinde confirmata f uit ab alia synodo apud Pon- Mediolanensi in primis eerasChristianas temporibus ;
tigonem ejusdem anni (tom. XI Concil. pag. 279). Ecclesias igitur omnes Italim eorum alterutri fuerint
IlliautemTicinensisynodosubscripseruntintermul- subjecta? necesse est. Notissima autem est suburbi-
tos aliosMutinensis,Placentinus et Florentinus epi- cariarum provinciarum pervettista descriptio, quas
scopi, qui certissime eo Komano pontitici, ut metropolitano, parebant, et
tempore non erant provin-
ciffiMediolanensis.Praeteriniussuperiusinenioratani quarum episcopos consecrabat. Has inter neque
Olrici synodum an. 943, ubi Boso Placentinus, Sigi- ^Emiliam, neque Flaminiam, neque Venetias habet
fridusParmensis, WidoMutinensis, etaliialienarum notula illa suburbicariarum provinciarum quapro- :

provinciarumepiscopiinterfueruntetsubscripserunt. „ pter cum neque Aquileiam, neque Kavennam

Praeterimus alteram synodum, quam Ticini celebra- adhuc fuisse metropoles per ea tempora invenia-
vit Anspertus archiepiscopus Mediolanensis an. 876, mus, nuinerandoe profecto sunt inter Mediolanen-
ubi, nttllo prajsidente nec praesenteapostolico nuu- sis archiepiscopatus sutlraganeas.

tio.adfuerunt Mutinensis, Comensis,atque Aretinus, 35. Contra hujusmodi negativum argumentum,

certissime non subjecti metropolitano Liguriae. Tici- quoomnespi£eterRomanametMediolanensem,alio3
nensem pariter alteram non adducimus an. 960 a metropoles excl ud untur primis Ecclesia? saeculis.dis-
Walpertoarchiepiscopoconvocatam,quampraesen- serendum erit consulto in cap. 3. Interea breviter
tia et subscriptione suaftrmarunt episcopi Parmre, respondemus cum Bacchinin.idem negativum argu-
PlacentiseetNovicomii. Satis etiim superque ex dic- metitumretorqueripossecontraMediolanenses,cum
tis innotescil, subscriptioneset proesentiam episco- neque de metropolitica corum jurisdictione innega-
poru m alicui synodo non semper arguere eorum sub- bile aliquod docuinentum profcrant iHa lpsa priora
jectionem. Solummodoprocoronideistiusanimad- \ow]>ora..Metropolitanum in Italia anteAmbrosium
versionis addere liceat,in more fuisse apud antiquos nulLus certisasserat documenlis, ait Bacchiuius, at-
primorum ssBCtilorum archiepiscopos seu metropoli- que allata in mcdium antiquiora quas proMediola-
tanos, alienre etiam provinci83 episcopos in causis nensi metropoli facere videntur, omniagravissimc
gravioribusadpropriassynodos vocare, utexcano- " distringit, cx()licat, rcjicit. Prresertim vero in apo-
nibus Antiochcnis atque ex notis Zonatve et Balsa- crypharum numeriiui amandan: non dubitat.narra-
monis conjicit cl. Joseph Motta in aurea disserta- tiunculas quasdam de S. Barnaba apostolo, quem
tione de Jure Metropolitico num. 112 et seqq. Mediolanensis Ecclesire institntorom primum.atque
33.Alterumquodnobiseratpropositum,postremo Italiee inetropolitinum effingunt. Nos auteni tn

loco animadvertendum illud est, quod, licet Medio- cani queestionem scnsum nostrum non immiscemus,
VI' lanensibus concnderemussntfraganeos eos /Emiliee nequc prsestantissime Ambrosianae Ecclesiaa jura,
M episcopos quos in Eusebiisynodicascriptos rcperi- prfeemincntias, ornamenta invidemus, pra3sertim
flii: mus, nullatameninde promanaretconscquentiaad postqttam cl. Joscph Antonius Saxius tratlitionem
probandum.tamipsam Kiuiliam.quaml-laminiam,
. patria? Ecclesite de adventu Mediolanum S. Barna-
# et cum eisRavennatem urbem ante Kusehianatem- brc eruditissimis vmdiclisillustravit. Ravennatensia
[

porametropolitano Liguriaeobedientiamprasstitisse eequeillustris,ffiquecelebri I

lesiaa libertatem pro-
riii' si qutede Foro Corneliensi et Vicohabentina Eccle- pugnamustautuminodo otsatispronunc.superquc
;
 111 1N S. PETRUM CHRYSOLOt.UM PROLEGOMENA. Il_>

liabenius.nulluirt profecto.vel miniuium documen- A eonciliarisessioneRavennatensiarchiepiscopoeon-

tum anlu}uum,positivum, et inalterabile, nt ipsi fa firmavit Clemens II, absente imperatore, sinistram
tcnlur.iiniuonullumveterisseriploristestimoniuni. vero pra?sente, vetuitque Mediolanensi et Aqui-
illo

nulluni prohabile indieium, ut jainostendimus.Me- leiensi,ne in posterum super hujusmodi pra>roga-

iliolauensibussuperesse, quibusdesubjectasibiKa- tiva qusestionem moverent. Clementis diploma re-
vennate Ecelesia vel minimum glorientur. tulit UgheUus in archiepiscopis Ravennatensihns,

36. Quapropter omittimus ad trutinam vocare, ubi de Humfrido archiepiscopo verba facit.
ijikh iie consecratione aliquorum.Emiliapepiscopo- EaresMcdiolanensiumanimos adeostimulavit, ut
ruiu ac de nonnullis aliis jurisdictionis actibus illi
, fabulapnomina? synodi.et Clementis judicium.falsi-
iuagnilieant.nequeexaminandum censemus,quibus tahs vero nota ejus pontifieis litteras commacularc
auctoribus fidunt,quomodo vetusla aliquot verba non dubitaverint. Puricelliusinter hosce obtrectato-
interprelantur loogiusenim ac proposneramus no-
; res eminet in Vila quam descripsit Laurentii Litlw.
slra piotraheretur oratio. Innm est, in quo insisti- Hujns autem secutus est vestigia Eustachius a S.
mus. nullum omnino vel tenuissimum probalionis Ubaldo (Sect. 4, c. It,n. 389), quem abiniliousque
genus contra Ravennatem episcopum pro Mediola- memoravimus. (JuodspectatadAqiiileienses, liiMe-
nensc militare. E contrario autem aliquot positiva diolanensiumargumentorumviribusconfisi.iilisac-
nostne exemptionis ab jartatn» servitutis jugo nos quieverunt omnino, neque ulterius qusestionem pro-
uliquc proferre possemusindicia. inter quiepreeci- secuti.prout videri polest apud P. Kernardum Ru-
puuin illudesset.Kavennates anlistitesah Romano beum (Cap- pro suorum patriareharum
5fi), nihil

ponlificeconsecrariconsuevisse. quos metropolita- prweminentia vindicandasuntconati.Ketulitquidem

n Me iiolanensespassi non essenl.si jus metropoliti-
i cl, Muratorius (Tom. VI.arl.ann. I047)nesciocujus

upraRavennatemEcclesiainobtinuissent, juxla Dominici patriavchie testimonium, scribentis se in

antiquissimametinconcussani Ecclesicedisciplinam. possessione esse ad dexteram papoe sedendi, atque
Id probant S. Severi acta, qui ante Ambrosium; id idemrepetit in relata dissertationedejuremetropo-
asta S. Petrichrysologi.quiannosfereqtiinquagmta liticolaudatusMottan. 31. Verumprreterquamquod
post Ambrosium.aRomanispontifieibnsconsecrali neverbumquidemisteDominicusfecerit, an eapras-
fuerunt Petri Chrysologi, inquam, dummodo in-
: rogaliva poliretiirinconcursnKavennatensis archi-
ccppta? abS. hoc episcopo dignitatis melropoliticce episcopi nulla omnino, ni fallor, de islo Dominico :

sententia, licet communissima, crrori non sit obno- mentio apud Ruheum.neque inveniturin tilloexca-
xia, de qua inferius. Alterum exemptionis islius talogisAqiiileiensiumpatriarcharumadcalcemejus
nostrse positivum indicium exhibent subscriplio- operisrerensitis. Quare .Mediolanensiumscriptorum,
nes, de quibus m sequenti cap. 2 conciliorum Ro- C qualiscitraqne auctoritatis*ii sint, rationes ac testi-
mani i, subJulio I, et Sardicencis, inter quas pi ior monia, cum nusquam, quod ego sciam, a Raven-
omnino occurrit subscriptio episcopi Ravennatis natibus perpensa fuerint,forsitan pro eorum levita-
ante Mediolanensera quod nequaquam fieri potttis-
: te; idmihiconsiliumin animumvenit, utinsynop-

set, si Ravennatensis tunc su/fraganeus episcopx sim redacta hic repeterem, excuteremque.
Mediolanensis fuisset quemadmodum argumenta-: 5 I. Qu;i' faciunt oontra veritalem diplonmis Clementis II.

tur Schelstratius exsubscriptionc Valeriani ante D. 37. Aiunt igitur Puricellius et Eustachius a S.

Ambrosium in praenarrata synodo Aquileiensi ad L'baldo,Clementinaslitterasab aliquoimpostorein

vindicandam pereatempora liujusEcclesiap liberta- gratiam Ravennatisarchiepiscopiconcinnatas, quee
tem abjugo Mediolanense. (Schelst. toin. II Antiq. deinde. sicut Ravcnnai inS. Vitalis bibliotheca, sic
Eccl. Dissert. i, cap. 5, n.8 ot seqq.) ctiam Romse in archivo Vaticano, unde illashausit
' \l'l'T II.
Ughellus, reconditas fuerint. Baronius nullumver-

De litleris Clementis 11 lunnani

nentiutn in conciliis Ravennati episcopo super
M -iliolanensem asserentis . mus Rubeus Ravennatium
Nonexiguumpropugnatseliberlatis indiciumest
prsprogalivasessionisquam in
lanensem et Aquileiensem Ravennati archiepiscopo
confirmavit Clcmens II summus
Romrehabitaan. 1407,universaipsasynodo antiquo
RavennatiumjurisuflVagante.NamsiquandoEccle-
sianostiaMediolanensejugiimsubiissel.iilud in fer-
vore quaestionis, toties, ut ainnt, Homa? excitalre
pleno ore jactassent arc.hiepiscopi Uediolanenses,
quodnumquaniDeofavenle faclum legimus.neque
pontilices summi celeberrimo Ambrosii
antistitesnoslrospi-.Tposuisscnt, quitali subjectionis
signo notati fuissent. Dexteram ergo pontificis in
bum habet qno se eas probareinsinuet, nullutn pa-
jiontificis prxemi-
riter habet Norisius ubi illarum meminit. Hieronv-
historicus, qui primus
I) harum litterarum tenorem narravit, auctor est in
conciliissuperMedio- hujusmodi diplomatihus suspectus, cum ad ann.
426 aliud pro Ravennati episcopo produxerit Va-
ponlifex in synodo lentiniani III imperatoris, contra quod veluti unde-
quaquesuppositum debacchatisuntpost Karonium
pene omnes scriptores.
38. Plura autcm Clementime confirmationisveri-
tatem inlirmant; et primo essc illam incredibilem
demonstrat conlrarium decretum, paucos ante Ro-
manamClementis II synodum inconsimiliconcilio
successori emanatum. IncoronationeenimConradiSalici, quap
an. 1027 a Joannc XIX papa celebrata fuit in Vati-
cano,Heribertus Kavennae archiepiscopusdexleram
 113 JOS. AMADESII DISSERTATIO DE METROPOLI ECCLESIASTICA RAVENNATENSI. 114
Augusti apprehendens, eum pontifici ad altarese- A II anno 1059 sedit Wido, a dextris Calixti II anno
dentipraesentarepraesumpserat.Reclamantibusautem 1122 sedit Olricus, archiepiscopi Mediolanenses ?
Mediolauensibtis,tuuiuItuque exorto Conradusipse Gratianum adde, quidist. 17 loquens de synodisa
publice pronuutiaveratarchiepiscopoMediolanensi Symmacho papa celebratis,#oe quoque,a.il,notan-
oflicium illudpraesentandiregis exaequoetbono de- dttm est,qttodin hocconciiio.el inaliasynodoSym-
bei'i,utpote quiipsius regisltalium adeuntis conse- machi papw ante Rauennatem episcopum Mediola-
crationemeoronalionemqueinchoaverat.Cujusdiclo tiensis subscripsisse,el respondisse leyitttr.ex quo et
audieus ponlifex prajrogativam otlerendi regeui Me- sedis prcerogatioam ante eum habere colligitttr.Gra.-
diolanensi adj udicaverat,coactaque synodo vniidus tianus autem,qui suumdecretum juxtaTritemium
Aprilis ejusdeui anni confiruiaverat, lege lata.neiu confeceratabannoll27adanu. 1 Cil.apprime edoc-
posterum arehiepiscopusRaveiinas se in negotiis tuseratqui tunctemporis foret uttorumque archie-
pontiticalibus proeferre auderet Mediolanensi.Hanc piscoporum insynodis sessionis modus, quaprop-
autetu narratioueurderivarunt nostri auctores ab ter loquendo de tempore praesenti habere, non de
ArnulphoMediolanensiscriptore,tuncmanuscripto, eo viventeprajcessi-
praeterito habuisse, satisindicat
uiodot}'piseditodoctissiinorumLeibuitii priuio,dein Mediolanensem,nulIamqtie habitam
sse Ravenuati
Muratorii opera,et notis aucto tomo IV Scriptorum g de Clementis bulla rationem,qtueideo siexstasset,
Italiffi.Ergo noii pro Ravennate, sed pro Mediola- non fugissetGratianum.In synodis vero sublimiori
nense controversiamresolvitconcilium. Idem scri- loco sedere, ac priorem loqui, prout de Mediola-
bunt Galvaneus Flamma, qui citat lleuricum Barba- nensiscriptum reperimus in conciliis Symmachi,
migram TristanusCalchus, Sigouius,Albericusde
; praerogativae dignitatis indicium sapit, ut ex ipso
Rosate. Quaui concilii legem credibiliorem reddit Gratiano,Glossa,Tiraquellio,Barbosa aliisque pro-
possessio praesentationis novorum imperatorum, bare niluntur.
quae certe stabat pro Mediolanense: nam Othonem 41. Videmusautemintribus Symmaehiconciliis,
Magnum, teste ipso Sigouio.in aede prius divi Ani- ann. 501, 502 et 503, habitis, duplici illo praece-
brosiiconsecratum, etcoronaferrea redimitum.Ro- denliae honore insignitum Laurentium Mediolani
mamassociavitistearchiepiscopttSjillumqueponti- prae Ravennae episcopo Petro: iiuuio illae ipsse syno-
liciobtulit iuuugendtim etcoronandum.Eodemmu- di.immo Ennodi us in earum defensione.Theodoricus
nere functum etiam dictint ipsum Mediolanensem rex ad easdem scribens, Baronius et Sigonius in
anno 972, ex testiuionio paiiterSigonii de Othone ipsaium synodoruiu relatione.ctim utrumque prse-
II scribeutis: Conventu peracto llomam ad tertiam lafum memorant, primo Laurentitim, ttiiu Petrum
imperii Romani coronam aceipiendam, ipso archte- nominant. Concilio etiam sub Agathone anno 080
'

piscopo deducente, peryebat. Qui ergo fieripotest, Romtecelebrato priorsubscripsit.Mansuetus Medio-

aliter sub Clemente ll,anno 1047. saucitum fuisse, lanensis.deinde episcopus Aquileiensis,tertio Theo-
et Raveuuati collatam praeeuiinentiaiu, jam vigenti dorus Raveunas quem fuisseverum subscribendi
:

retro annis pro Mediolanense decisam,hunc vero ordinemlaudatcardinalisNorisius dissert. de v sy-

fuisse suo jure quaesito spoliatum ? Hoc certefidem nodocap. lO.Tum in alio conventu anno %3,pne-
elevat Clementinarum lilterarum. sidente Joanne XII, et astante Othone I, Homaj ha-
39.PorroArnulphusprtBlaudatus,queinauctoreni episcopum Ravennai sedit et subseripsit
bito.anle
oculatum voluntpraenarratae historias de Clementis Walbertus Mediolauensis, refereutibus Luitpraudo
II electioue, immo de Leonis IX ejus successoris et Binio. Sedisse autema dr.xtris Nicolai 11, et pr;-

poutificatuscripsit,neque ulltnn de Clementinis lit- moloco subscripsisse Widouem an.I059,utdictum

teris verbuni addit facturus, si verae fuissent,nam
; est,aflifiuaf citatusArimlphus.Galvaneus Klamma,
scriptor Ughellus. ltcm in concilio Lateraneusi sub Calixlo
ille ueqtie ipsis Mediolanensibus archiepi-

scopis pepercit. Quod majori nola dignum ex llOhicus Mediolanensis dextramapostolicioccupa-

est,
quo Aruulphusipsenarreta Nicolao 11 summo pon- vil,utex eorum temporumscriptore Laudulpho de
tilicecoucessuin subiudeftiisse Widoniarchiepiseo- S.Paulo eruitur.qui de Grosulano etiamaunoll03,
po Mediolanensipnmo loco ad suidexteram sedere D etdeJordanoanno H10,archiepiscopisMediolanen-
in concilio Roniano. Accedit quod idem auctor ita sibus idem scripsit,etex eo Puricellius iu Vita Lau-
couipositam asserit quseslionum in Conradi Salici rentii Littte cap. 23, n, 42. Verum quia nonappa-
inaugurationc jactatam, ut )>oslea omnis illaquie- rent synodo Nicolai II Ravennatein archiepiscopum
verit controversia. Veruiu igitur csso non potest simuloum Mediolanense interfuisse, neque a rela-
illam e\arsisse iterum post Conradi inauguratio- tione Landulphi pnecise argui possitan in couveu-
nem usqtie ad tempora Armilphi. tu Calisti alluent Ravennas, cum Olricus a dextris
40.Quia veroin Clementino diploniate recensen- papte sedere dicitur .aute occupat dillicultatem Eu-
turhtleneqiuedainJoannispapa! Syinmachi succes- stachius a S. libahlo.atque opinatur in iiscouciliis
soris, quibus prrecedentia in conciliis dabalur Ra- quiaeorumprimoll3 Patres, alteri 300etamplius,
vennalensi urgent argiimenluin Mediolaneuses si
; et forsitan usque ad 42ti interf uerunt, ideo credeu-
:

ergo litteiae istius Joannis, si diploma ipsumCle- (lumesseRavennafemetiaminterfuisseatqueadeosuli

menlisll genuinum est,quomodo a dextris Nicolai Mediolaiiense,quipriinusadextrispapreerat,sedis9e.
115 l.N S. PETRUM CHRYSOLOGUM PROLEGOMENA. 116

42. Alteruni suspieionis arguinentum contra ve- A lire ? Quorsum omissaobtentre in subsequentibus

ritatem Clementiuarum litterarum ipse earum tenor couciliis prsecedenti» exempla, de quibus non du-

Mediolanensibus praestat. Inscriptio enim Clemens bitatur, sub Agathone anuo 680, sub Joanne XII,

episcopus omnibus S.Ecclesue /i7us,pariterque con- anno 963 ? Cur sola I.aurentii sessio in Syuimachi
clusio bene valete, uon eis arridet. Non agebatur, conciliisadduciturinexeraplum in retantimomen-
inquiunt.in eacontroversia da aliquofidei arliculo, ti ? nullacerte inejusmodi omissione credibilitatis

cujus explicatio omnes EacleWB tilios, quibus hree species. Litterre insuper Joannis I, lidern facientes
bulla inscribebatur tangeret, et impropria erat, si do cessione loci facta a Petro Ravennatensi huniili-
recte perpendatur conclusionis forinula,6en<>r<i/t'h Syuitnachianis synodis. privilegium
tatis gratia in

Aperituretiam in litteris Cleiuentinis 'Petrum Ra- voeantur in eodemClementis Ildiploiuate; etenim

vennatem pri mam sedein iu Symmachi papre synodis Mediolanensibusexemplum illudjactantibus oppo-
cessisseLaurentioMediolanensMiona/tflHo/we, sed suerunt statim Ravennates memoratas Joaunis pri-
humilitatisgratia ;cumoertum sit prrelatos,quo sanc- mi sumiui pontificis litteras:()ifo contraostensumest
tiores,eofirmiorespro suaruin Koclesiarum'juribus privileffium RavennatisEccle$ix,qualiterillain$cri-
stetisse;etlocum suslineresibidehitum noneedere. ptionoininumnonaliqttojure.sedpotiusgratiahttmi-
virtutisessepartes.Sedestocesseritprtehurnililate :
p litatisevenerit;e[ ilermu placuisse papseJoanni sttr-

num etiam humililati tribuendum erit Knnodio, cessori illitts S ijmiimchi iiisum privilegittm fieri ;
qute
Theodorico regi, aliisque auctoribus, qui priorem oum solam attestationem eoutineant,a rationcprivi-
l'etro Laurentium nouiiuarunt ? Ad quid autem in 1 e fj i i prorsus abhorrent.Tandem quomodo verificari
synodis illis ejusiuodi humililas 1 Quinam veroiste possunt postreinailla verbaCleuientinre bullte : Se-
titulushumihtatis.si Laurentio debebaturprimase- clem enim Ravennathaichiepiscopijubemiis semper
des ante Ravennatem Petrum tum conseoratione esse a dextri* nostris,nostrortimqne successorum se-
antiquiori, tumpropria? dignitatis prtBeminentia ? cundumantiquwcon$titutioni$auctoritatem?Ea.VBVo
Ostendatur saltem ahquod monumentum.quo ante lis h.-ee antiqua pro Ravennate constitutio?Ea vero
Laurentii episcopatum probetur Ravennatensi pri- etiam prreexistente.qua fronte paulo ante verba nu-
mum locum fuisse attributum. per allatadixerat pontifox, Quisquisenim sibijuxta
43. Creterutn aitin supposititia bulla Clemens 11 nosdexteri lateris locum vindicabat,ct cttijurc debe-
PetrumRavennateml.aurentio cessisse in conciliis rctur.noliis incertum erat.Si Clementi nota erat an-
Symmachi illo tantummodo casu. At cur illo, non tiqua proRavennate constitutio.quomodo illi incer-
aliisautemcasibushumilitatisactus?Atqueeccecon- tumcuinam ejus dextcra deberetur? Item e contra
tradictio :non uno tantum casu.sedlribus diversis si id eral illi incertum,quomodo nota antiqua illa

temporibus ante Ravennatem Petrum subscripsit constitutio? Quare concludunt Puricollius et Eusta-
Mediolanensisetsedit.scilicet in synodis iu, iv et v chius Non aliis opus csl ut em lilterw rejiciunlur:

Synimachi. Itemsiiiiultutiesvenlilatumaretroponti- G argumentis. KfJietae ergo fuerunt ab aliquo Raven-

/icibuspradecessoribustiostris,aulvix.autnullofine
sopitum esl synodi sei/in /'/ryium.queiuadmodum
i i
loquuntur litteraeiste Clementinie quarenullibile-
natensium privilegiorum amplificatore post annum
1027, quo ea qurestio excitata fuerat in corona-
tione Conradi, et decisa secundum Mediolanen-
:

gitursuperjureprrecedendiinterhosarchiepiscopos ses.
fuisse altercatum ?Kt revera nonaliud indicium is- Iri. Quia tamen a Ravennatibus opponi facillime

tiusmodi altercationis apparet, nisi exrelata Con- poterateorumepiscopum tum iuconeilioiRomano

radiSalicicoronatione,ubisecuti'li:mMeiliolanensem subJulio ante Mediolanenscm nominari, tum in
I

estpronuntiatum.QuareeumaSymmachi tetate ad nonniillisseripturis.scilicetindistributionelargitio-

annuin 1027, nulla supposilrequrestionis memoria
resultet.dicendum in possessionepraecedentire per-
severasse Mediolanensem, et litteras Clementinas,
qure multolies altcrcatum fuisse mcntiuntur,ex hoo
etiam capite fidem uon mereri.
44. Sedex duplici ullerius alio capite
diploma istud; cumenim legaturquodortain con-
cilioClementis II controversia de prrecedentia ses-
sionis interutrumquearchiepiscopum.Mediolanen-
sespropria jura et monumenta
prolalusquidamcalalngusnominumeorumarc/iicpi-
scoporum qui interfucrunt stjnodo Stjmmachipapx,
ubi pnesvriptus erat Mcdiolanensts archiepiscopus.
uullumquealiudallegatumfuissejiisaulprivilegium
idenimvero inverisimile prorsus videtur.Ubi enim
num CaroliMagni ex Eginardo apudRaluzium,tum
in gestis Fridericiimperatorisab Othone Frisigensi
scriptis, tum in gestis Othonis I imperatoris, per
Luitprandumcollectis.qui secundum a papaarchi-
prresulem vocat Ravcnnatensemjidcirco respondent
claudicat R Mediolanenses, anno 337, quo Julius I concilium
celebravit,Raveunatem episcopum nondum metro-
politam fuisse,quareadenominationesimplicis epi-
scopi ante archiepiscopum non potest argui Raven-
protulisse, statim natis priecedentia enim est, quisnam post
;
qua^stio
papamprimusarchiepiscopus:prn3terqtiamquodin
primis illis conciliis non servabatur prreeininentia-
rum ordo,ut videri potestin Arelatense, ubi ante
papte legatos aliarmu proviuciarum episcopi sub-
scribuntur et in Romanoi antedicto.ubi antepri-
;

metropolis anterioritas ? Ubi antiqua Ravennatum matemAfricre Hufiiui CarthaginenscniponiturAqui-

subjectio? Ubi jus eligendi,coronandiqueregeslta- leiensis: et inSardicense,ubi alphabeticus ordo in
117 JOS. AMADESII DISSERTATIO DE METROPOLl EGCLESIASTICA RAVENNATENSI. 118

nominandis episcopis adhibitus creditur, teste Bi- A 48. At enim quas notas in iis deprehendere non
nio (Tom I, pag. 439, col. \). valuerunt Baronius, Norisius, Muratorius, aliique
Quod veroad distributionemlargitionumCa-
46. sagaces viri/leprehenderunt fortassis Puricellius et
roliMagni.noneonstat utrum ab ipso Carolo,an ab Eustachius a S. Ubaldo, quibus miramur suffraga-

ejus vitas scriptore praenominatafueritEcclesiaRa-
vennas; qnod si ab ipso Carolo,
benevolentire tribuendum. Otho Frisingensis ultra
montesdegensprioreninominavit.quemvieiuiorem
sibi putavit,nempeAquileiensem,tumRavennatem,
tertio Mediolanensein.Luitprandus autem nondixit
episcopum Ravennre secundum a Romano semper
fuisse archiprresulem, sed per idem (empus, scilicet
quando Theodorae prrepotentis feminrefactionibus
Joannes X Ravennas episcopus ad pontificatusapi-
cem ascenderat hoc enim observato, non mirum u
: an potius in eo, cuinamin conciliissedendiadpon-
quod tunctemporis Ravennatensiseade causa plu-
ris quam
par erat.et praealiismetropolitisapudali-
quos, atque etiam apu sedem apostolicam valeret.
1 gemprimo
Omittocentiesjactatumregumltalieecoronandorum
jus,qninimmoetiameligendorum, cuiEcclesias pa-
riter innixam voluntauctoresnostriMediolanensem
episcopum praerogativarn prrecedendi
ticis functionibus, ne legentibus
verba repetendi, quae ille de Constan-
Gelasii papre
tiuopolitanae AcacioRisimus, quod prcerogativam
: quidem probandum.Muratorius supra laudatus alte-
volunt Mediolanensi comparari, quia episcopus
fuerit regice civitatis (Epist. ad.
| II. Mediolanensium in Clemenlis
lilteras
sionibus respondelur.
47.Anidmadversionesistaseoanimoinprreceden
temparagraphumcoutraximus,atqueiisdemmetfere
verbis et sensibus patris Eustachii exposuimus.ut
earumfutilitatemunointuituet absque nimio studio
tum quoque fuisse cl. Joseph Antonium Saxium in
id speciali forsan notis ad Arnulphum cap. 35, et in notis ad Sigo-
nium. Igitur apud istos auctores historia coronatio-
nis Conradi Salici, qure incidit anno 1027, alteram
falsitatis notam in Clementinabultaindigitat; tuno
enimiudicatumest,adMediolanensemspectarepr6e
Ravennate.dextera regis apprehensa.illum pontitici
suinmo offerre coronandum. Heus bonil qui istud
argumenti est?Qu8estioillapositaneerat in eo, cui-
namdebereturregumpreesentandorumpraerogativa;
tiiicis dexteram jus esset ? lllud aequum fortasse
erat tribui Mediolanensibus archiepiscopis, qui re-
Italiam adeuntem ferreacoronaredimi-
rent. Ast ab hacqussstione nulla cratconsequentia
ad aliam de sessione in conciliis.Conclusumea oc-
casione estpro Mediolanensi,eique datum pressen-
in ecclesias- tart Conradum.atque id juris illi estperpetuo ques-
ansam praebeam situm ex decreto pontiticis; non tamen actuni.non
tamen decretum de sessione in synodis.quod erat
ram ab altera queestioneetipsediscernitjquienim
episcop. Dard.). ad annum 1027 ex Arnulpho altercationempropter
II animadver- Conradi inaugurationemexortam.et synodi subse-
cutse definitionem narraverat, recensens posteaad
annum 1047 secundamdesessione inconciliis, no-
vam eam vocat prsecedentia controversiam, in-
quieus insorse nova lite di precedenza fra gli arci-
vescovi di Ravenna Milano, e il patriarca di
e di

per semetipsum unusqtiisque illico sentiat.Et reve- Aquileia, e lasenlenza fu data a favore del Raven-
ra quod primam animadversionem respicit, sicar- nate (Mur. tom. IV. Ann. Ital.).

dinales doctissimi Baronius et Norisius bullam Cle-
mentinamnonexpresse apocryphamdixerunt, sed
ejus fidem rejecerunt in Hieronymum RubeumRa-
vennatem historicum, nonne evidens indiciumest,
nihil in ea tantos viros invenisse,quod de veiitate bul-
Synodus tamen, reponunt Mediolanenses, a
49.
Joanne XIX eam ob causam congregata viu idus
Aprilis ejusdem anni 1027, decrevit ut in omnibus
negotiis ponti/lcalibus Ravennasmdlomodoinxter-
num se Mediolanensi archiepiscopo prxferatVapee

lre dubii aliquid mo veret? Nonne ii erant viri qui ab au- decretum!Rixabatursuperregispraesentatione,sen-
thenticisapocryphadiseernere.quiapocryphaaperle tentiaautemsynodidefinitdecujuscumquegeneris
rejicere, authenticaaperte scirentprobare? Rubeus prfficedentia.NovussaneordojudiciorumlSedesto,
autem.etsi in nonnullis veterum monumentis referen- id totum factum sit ; et fortassis in prenam pertur-

disparumfortassecriteriiprsesetulil.quemadmodum batffisolemnitatisjudices.quicumimperatoreatque
inValentiniani IIIdiplomale,criticisomnibusnihiliha- cum MediolanensiEriberto Romam venerant,istius
bito,dequonosin sequenticapite3,optime tameuaudit consequenter fautores.decretum ediderint.in xter-
apud omnes in centum et millibus aliis, qute narrat et num contra Ravennatium qtieecumque jura duratu-
producit.lmmoveroquandoRubeusob Valenliniani rum. Esto.inquam ergone ; igitur falsa erit negotii

diploma redarguitur tam aperte, nullo autem modo istius retractatio in posteriori synodo Clementis II?

improbatur propter Clcmentis II litteras a doctissi- Ergone, qui prffi se ferunt pristini judiciirevocatio-

mis viris qui adunco naso.acerrimis oculisantiquas nem, apocryphw erunt Clementinffi )itterre?Nugan-

hujusmodi merces scrutari consueverunt nonne
dicendum indubire potiusfideiabillisfuissereputatas
ejusmodi litteras?Talesreipsaeas censetcl.Murato-
rius.quide iis loqucns La bolla, ait.rft ClcmenteW
;
accmn.ti dalRossi, e pubblicata dall' Ughelli, ve-
ramenie ha tutta 1'apparenza di non esser finta
(Mur.tom. IV. Annat. ltal. ad an.
; tur enimvero Puricelliusetpater Eustacliius hocar-
gtimenti genere.Quis nesciat.seclusis tideiarticulis,
easdeinnumeroqtiffistiones.quamvissententiisetiam
conciliaribus tirmatas, ad examen revocari iterum
ac teitioposse et consuevisse? Quis neget concilia
ipsaconciliisemendari.etposterioraprioribussem-
1047). per anteponi? Nemoprofecto idinliciabilur, quisui
1111 1N S. PLTBUM GHRYSOLOGUM PROLEGOMENA. 120

composviderivelit.Quotiesretractatamlegimusce- A tistitesque tuuaultu.tuinConradus audientibusom

lebreoiquffistioneniinterinetropolesArelatenseuiac nibus :Xon est dttbium, iuquit, reverendi patres,
Viennensem, licet toties pontificiis et conciliaribus qttin quemadmodum imperaloris inunctioadRoma-
decretis, modo Arelatensi, modo pro Vienneusi ro- num pontificem pertinel,sic regis Italise consecralio
boratam? Verum rei evidentissimaB esemplaomitta- tota sit Mediolanensis antistitis.Quarcest xquum ut
iuus. Quare non solum litleroe Clementis 11 apocn'- Mediolanensis antistes,cujus manu fulurus impera-
phaeesse non possunt.quia Joannis xix svoodo po- tor ui regem ltalixjungitttr,si adsil,regem ponlifici

steriores, quin potius majoris habenda?suntaucto- offerat,quemadimperiumprovehat,ut ex hujus auc-

ritaiis, queB post lteratam conlroversiae discussio- loritale possit imperarequi ejusdem ordinalione di-

nem pontificio et synodali judieio prodiere. Certe dicitelccepit regiiare.kanueniexeroponlifice.Medio-

emm, inquit Cicero, recentissima quxque sunt coi'- lanensisadidmunerisest vocatus.Cum autemjusta
recta,el emendata maxime (Cic .Acad.quxstion.l.\). de causa abesse dicereturjussitpontifex ut Arderi-
50. Porro hucusque processimus.quasi vera, in- cus Vercellensis episcopus servatas metropolitano
ooncussa.alqueindubitataforenteaquae Arnulphus suo vices impleret; atque ita ab Arderico Conradus
omnium primus de controversiacoronationis Con- oblatus &uve\imdiademasuscepil.» Haec Sigonii nar-
radi Salici scripserat.et de syuodo posterius habita. ratio.quam si quiscum Arnulphinarrationecompa-
Verum non adeo authenticum est Arnulphi lestimo- ra vent.fraudem schismatici auctoris facile perspiciet.
nium.ut nullus supersit dubitandi locus.Solusipse, Omittimusveroin eafactiserie animad»ertere,nul-
octogintasi Pagio.sexagintasi Muratoriooredimus, lam Mediolauensis Ecclesiae prte Havennateexcellen-
annos posterior auctor Mediolanensishistoriolam il- tiam,jusnulluminetropoliticum,nullammetropolis
lam lepide mstruxit.Olaber Rodulphus, Volpherus, prseexistentiam, et, quodcaputest,nullamin supe-
atque, ut aliostaceam. Wippo coseviscriptores.in- rioribus conciliis sessionis preerogativam tuuc ja-
ter quos oculatus Wippo, aulicus et cappellanus ctasse Conradum, aut Mediolanenses legatos, sed
Conradi Salici, qui ejus omnia gesta collegit, pree- unum tantummodo regisltalire coronaudi munus.
ierlim ejus atque uxoris coronationem Romffi a Omittimus pariter ex tumultu inter principes et
Joanne XIX peractam, ne unum quidem verbum astantes praesules ea occasione commoto argumen-
mussitant de tauto per Ravennatem excitato scan- tumnonleve deducere amplitudinis Ravenuatis ec-
daio, de sententia rrgis tam magniticata.depugna clesise, qua? Mediolanensi Lcelesia.vel excellentior,

inter Mediolanenses ac Havennates, quaiu ea de vel certe non infenor haberetur. Veruui ut ad Ar-
causa contigisse addil Arnulplius.neque tandem de nulplii fabulasredeamus, illum taudem meudacii
synodosupereacontroversiapostmoJucncelebrata redarguitLandulphusseuiorejusdem.qui patriae, iu-
Rursusaccuratissimicouciliorum omniumcollecto- " genii,secue, furfurishomo. HicdeipsometHeriberto
res, qui vel nudos titulos synodorum, actibus defi- Mediolanensi archiepiscopo quatuordecim prolixos
cientibus,frequentissimeedunt,istamnoncurassent, scripsitparagraphos.seucapitajiuquibusnesyllaba
quae licet de prascedentiarum tantummodocontro- quideminveniturdetumultuin Conradiaugustiin-
versia, non levis tamen ponderis reputanda erat.ut auguratione exorto, ne syllaba quidem de synodo
inferius innuemus? Joannis XlX.Immo.quodmagis Arnulphiauctoritatem
5l.Sigoniusquidems(eculoabArnulphicommen- elevat.et simul ipsius Landulphi narratiouem suspe-
tis quinto histonam de prsesentatione Conradi ab ctam uimisreddere videtur.jurgiuminter archiepisco-
Ravennate archiepiscopo tentata, et Mediolauensi pos Romae natum.Landulphusnon Henberti.ut Ar-
ascripta pontiticis decreto repetithb. vm deRegno nulphus.sed Widouisarchiepiseopi temponbusattri-
Uahte. Verumtamen Sigouii relalio a relatione Ar- buit;non prffisentandi regis causa,sed sessiouisin
nulplii non parum ditlert.ut legenti utramque facile Slephani papaasynodo(error adestinpapaipso,qui
palebit ueque ille synodum celebratamait, neque
; nou Stephauus, sedNicolaus Iltuucerat). Pugnam
in omnibuspontificaltbus ne</otiis quoqueinlerarnbasnatiouesRouias factam ob proe-
prfficedeutiamMe-
diolanensi supra Ravcnnatem decretum: adeo accu- sulum suorum discordiam Arnulphus juugit cum
ratissimodoctissimoquehistoricofabellamredoluit D Conradi coronatione sul> Joan.XIX; Landulphus au-
Arnulplncommentarius.EjusmodiautemestSigonii tem cum synodo Stephani,seu Nieolai II, ob discor-
narratio:« Cum autem Romamomnes.utassolebat diamsessionis.Nounecontraditioislhfficinteraucto-
(incoronationescilicetnoviimperatoris),ltaliaepro- res coffivos ejusdem patrite et sectffi, eorum lidei
ceresconvenissent.Havcnnasquoqueantislesacces- aucloritatique ut cum maxime atque ea
detrahit ;

sit. Is, die Hesurreclionis, quo dieiu basilica Vati-
caua.auguslalia insignia accipere Conradus debebat,
cumpraesens pompieadesset.absente forteMediola-
nense, Conradum manu preheudit.ut ipsumpouti-
ficipro ara siuiui offerret.Ea reauiuiadversa.legati
Mediolaneuses antislitis munus id esse sui clama-
ruui,quiiegeuillali<elegendietcoronaudijiisobune-
ret.Oiio autein ex ea re inter astantes principes an-
omniaquffiiiariantpura putida commenta essede-
clarantde hac quoestione.quodnosinfia ulteriusde-
monstrabimus? lutereanouabsreeritlecloremmo-
nere Landulphuni istuui senioreua fabulas ;equeac
Ariiulphum vendilasse propemodum iutinitas, de
quibus videndi ejus annotatores, ac praeeipue cl.
Saxius, qui etiam in suis Vindiciis de advenlu S.
Barnab.'K.Mediolai]um,Landulphumaccusatfabulau-
121 JOS. AMADESII DISSERTATIO DE METHOPOLl ECCLESIASTICA RAVENNATENSI. 132

teru, cleroMediolanensi indultam fuisse a beato A firmaminposterum cuperet praexcellentiam,quam

Auibrosio faeultateni uxores ducendi qute una
: sibiMediolanensis super Ravenuatem vindicabat.
fabula geniuun houiinis aperit ouinino.
52.HieronyinoRubeolitterarurnbeneuierito,mul-
tisqueabeoexaratis edilisque operibusceleberrimo,
auctoritatem derogare conati sunt Mediolanenses
ob vulgatum Clementis II diploma ;cui auctori an
Arnulphussit comparandus,judicuimestoapud sa-
picntcs. CertedeArnulphoid evidens est.atque mo-
derniejusillustratores hic atqueiilic insuisnotisfa-
tentur.anachronisuiis, mendaciisac fabulisconfer-
tum esse ejus opusculum. Silemus de Nonantulee
donationealiurgundiorumrege AmbrosianajEccle-
siae facto in expiationern octoginta occisorum ho-
minuin.de Olhonisll liberatione eGi;ecorum etSa-
Quia vero mhil ex parte liavennatis obstare magis
posse crederet,quam synodum sub Clemente llpapa
celebralam, propterea commenlum illud anni 1017
excogitasse, ut ejusmodi per eum historiola inenli-
ta...,etin annumpreedictum 1027 conjecla,decre-
tum synodale Clemenlis II in omnem occasionem
tacile obrueretur et infringeretur, quod anno 1047
condilum fuerat.
54. Neque Arnulphi fabulamcredibilioreui rcddit
possessio,iu qua Mediolanenses archiepiscopi erant
anno 1027 novum imperatorem summo poutitici
praesentandi.proutprobare conantur, allatis exem-
plis ex Sigeuio ad ann. 962 et 972 nam hujusmodi
;

racenorummanibus,deelectione,coronatione,atque r> exempla non tanguut quaestionem de praerogativa

inltaliamadventuConradiSalici.dequeahiscentum sedendi a dextris papae in concilio, quam unicam
qua» abejus illustratoribus notantur. Integra autem litteras Cleuientin® sartam tectam volunt Ravenna-
de Mediolanensi schismale, vel potius haeresi narratio tensibus. Hujus possessio aute illam synodum pro-
nonneputidissimismendaciisscatet?Quotverba,tot bandaeratMediolanensibus,nonalterius,quam non
fere calumniie, blasphemiie, invecli vce in doctriuam inipugnamus.et quam vel minime violavit in corona-
sedem aposlolicam. Omnia fallaciis, com-
fidei, in tione Conradi archiepiscopus Ravennas.vel si regis
mentisfraudulentermiscet confundilque.Quod au- manum vere apprehendit.ut sibi id honoris viudi-
tem ad rem nostram propius accedit, archiepisco- caret.forte fecit, absente Mediolauense.ut Sigonius
pumMediolanensem ante Romanum pontiticemci- est auctor.
tarivocarique ad synoduui Romanam impatienler 55. Silentiumdeinde Arnulphi,qui cum scribatde
videtur ferre, infremit, debacchalur.Ronianoe sedi Clementis II deClementinaRaveuna-
electione.silet
Mediolanensem vociferattequalem ad nauseam us- tium bulla,argumentum estnon falsitatis bulke,sed
que.llujusmodi ergo scriptori subjectionem Christi vel iguorantiaD, vel potiusmalitiujistiusschisrnatici.
vicario impie neganti, et dicta, facta, scripta adul- Quiaergo nequesynodumcontra Simoniacosa Cle-
terauti omnia gratiam Mediolanensis Ecclesia?,
in mentehabitam is tncniorat.falsuuieritquidquid de
fabula de coronationis Conradi Saliei tumultu, ac ^ easynodoS.PetrusDamianusaiiiquegravissiuii viri
de synodi JoannisXlX decreto,temere etiuconsulto meuioria;mandarunt .'QuodautemressubClemente
credenda erit, taceutibusadunum corevisomnibus gestas.aut ignoraverit Arnulphus,autstudiose adul-
auctorihus eiiam oculatis ? teraverit, patet ex narratione ipsa eleclionis islius
53. Quare ipsemetcl. Muratorius dum historiam pontilicis, quam unieam de eo refert, si cum veri-
de coronatione Conradi Annalibus llaliae inseruit, tate historiarum conferatur. Pacto auctem, inquit
suspicionemsuamsatisapertedemonstravitillisver- Arnulphus, Homagenerali conventu pnesulum, vi-
bis:St; vogliamo credere ad Arnolfo istorico Mita- sum est )'e</j(erat is Henricus III), et episcopis omni-
nese. l)e nostro autem Clementis lldiplomate coii- buspapam injuste tenerecathedram. Quo stalim ab-
slantissime pronuntiavit: La bolla di Clemente II jeeto, imum ex Theutonibus prwsulem iliius loco
veramente ha tutta iapparenza dinon esser fintu. substituit,quem mulalo nomine Clementem vocavit,
1'agius ipse.queui legisse Arnulphum apparel ex au- aquoetiam coronam accepit. Quoliu paueis lineis
clorumCatalogo Breviariisuitomo II pneIixo,tamen meudaeia Non Rom83, sed Sutris conventus ille
!

ejus fuhuiam de corouatione Couradi a Ravenua- prsesulum celebratus est eoram Henrico rege.Non ab-
tense perturbata.et de synodo aJoanne XIX habita jectus papa Gregorius VI, sed ipse agnoscens se non
omnino pueterit, licet postea e coutrario bullani D possejuslehonoremtaiUisacerdoliiadministrare,ex
ClementisII proltaveunate referatetadmittat.Qua- pontificali sellaexsiliens, ac semetipsum ponlificali-
propter cuui sexagiula vel ocloginta auuos post busindumentis exuens, postulata venia, summisa-
datas Clementis IIliUerasArnulphusseripserit.ideo- cerdotiidignilalein deposuit. \ideais Victorislllsum-
que suspicarijure ae merito possit.illuinadeluden- mi poutiiieislib.iii.Dialog.indubitatuiuaepenoocu-
dam earumdem litterarum vimeommentum suum latum testimouium qui narrationem ita conliniuit :

elaborasso, liccat nobis 1'uricelh vciba, qu;e eonlra
Ravennatensesiioslios.qiiasibulUehujuseonlietores
Arnulphuui suumpoliori jure retorquere,
elluliil.iu
post annuin nempe lOt~,quo rursitsea quCBStio (Ses-
Post hwcUrbem ingressus(lleimcus),cimgregato in
ecclesia beati Petri npusloli clero et poputo una cum
episcopis qui in p> a:dictam convenerant siinoduin (>u-
irii\nm),commuiii consilioClt -mentem Bambergensem

sionis iu coueiho,) 1«/«' AleUiolaueustiiu el Havennn- cpiscojium elegerunt. Non ergo Henrious, statim ab-
tem archiepiscopumexcilata /"«eni/,histonolaui il- jeclo Gregorio,unumex Theutonibus prwsulem i/liu>
lam ab hjomxne compositam fuisse, qm eoprwsolio loco substituit; sedClementiseleclto.post Sutriuam
 ;

u^ l.N S. PETRLM GHRYSOLOGFM PROLEGOMENA. 121

synodum.ubiGregorius sponte se abdieavil.Rontfe A quarlo, dievigcsimo nono mensisDecembris indic-

faeta est, non ab Henrieo, se</n cleropopuloque Ro- time tertia decima Raienmv. Lasdem notas adhi-
mano, cuui episcopisSutriuae syuodi justa canoni- bebat adhuc sequenti anno 1060.
cani refulatn.cwtiKtmi roHsi7to.Necininoreiuigno- o7. Anno autem 1122 dexteramCalixti Htenuisse

rantiaui sapit Arnulphus in gestis Leonis IX refe- Olricum MediolanenseminconeilioRomano scribit

rendis. Quid est eniin quod ait, Oeminatnin Ilalia
synodum celebravil (l.eo), Papice seilicet ali/ue Man-
tua>> Vereellensem vero tertiam, ac Roinanas tres
ille nescivit ?Qui tot prtecipua suisque (emporibus
prosima aut neglexitaut nescivit, tamquam testis
negativus inducitur contra Clementis bullarn?
5'1. .Narrat '|iiidem Arnulphns Widonem Mediolani
I.andnlpliusjunior.eo modoquo jatn tenuerant Me-
diolancnses pariter arehiepiscopi.Grosulanus anno
1103, et Jordanus an. 1116. Immoquid in concilio
Calisli inter Olricum Mediolanensem etRavennatem
arehiepiseopuin Gualteriuut altercalionis aceiderit,
suum vero praesuletn primas habuisse, seoculatum
testem Landulphus gloriatur. Vahtestis oculatus !

prffisulem a Nicolao II Romam benigne esceptum Roma? eertissime non erat anno 1122 Cualterius,
sedisse in concilio ad pontificis dexteram. Id pariter pr;eserliin mense Martio, et si mavis etiam Aprili,
confirmat Landulphus senior.de quo snperius, sed quibus concilium generale Lateranensei credunt
faclum ait in COnciliO Slepliani IX, incassum reni- p, nostii Mediolanenses coactumfuisse.ld probant 18«
tente Haveiwtp arehiepiscopo.Cuicredendum.Deus dubirearchivinostri pergamena? Anno ab Incarna-
:

bone ? Neutri profeeto. Slephanus IX brevi pauco-
rum mensium pontifieat':, nullain Romne nec alibi
synodumhalmit. Nicoiaus II synodemquidem erle-
bravit an. 1059 veruinenimvero illi non interfue-
: decima Ravennse. Gualterius servus servorum Dei
runt neque Ravennatensis, neque Mediolanensis.
Quoad Mediolanenseni Widonem.is tuncSimoniaca
labe infectus, jiirameututn ac pcenitentiam in ma-
nibus S. Petri Damiani promissam dejeraverat in
tione Domtni miliesimo cenlesimo vigesimo secundo
temporibusdom. Calixti papce et Henrici unperato-
ris,diequintadecimamensisMartii,indiclioncquinla
divina gratia aretiiepiscopus sacra? nostrw Raven-
nat .Ecciesiir Lauterio presbgtero, et prioriecclesice
sancti Jacobi posilie in ihsttla Volnna, etc. Eratergo
GualteriusRavenmedie liSMartii 122 Cervifeautem
1 ;

hferesim reciduus.atque una cum clero suo concu- degebat die 10 mensis Aprilis subsequentis. Anno
binario pejor priore induruerat tantum abest ut
: ab Incarnatione Domini millesimo centesimo vigesi-
Romam aecesserit.et ad pontificisdexteram in syno- mosccundo die decima mensis A prilisindictione de-
do accumberel.Immo in notisipsisad Arnulphihis- cima quinln Ficoclense. Residenle domino Gualterio
toriam non solum "Widonera abiisse Honiam, syno- archiepiscopo sacrw Ravennie Ecclesice in ecclesia
doque alluisse es omnium auctorum silentio negari sancli Joannis in loco Ficoclensis ad justitiam fa-
r
posse videtur sed etiam ex actis synodi ipsius, in
; eiendam, etc. Verum si Hdes Pagio, qui non paucos
qnibus Widonis subscriptio non apparet.immo es citat contemporaneos auctores.concilium illud se-
condemnatione Widonisabeademsynodo.teste Si- quenti anno coadunatumest, ac die 19 mensis Mar-
gonio emanata.jure ac merito argnunt annotatores tiiincieptum.lliiicinterfuitprocul dubio Gualterius,
doctissimi falsam omnino esse tum Arnulphi, tum atquealterfuit ex judieibusquibus controversifein
Landulphi de Widonis priesentia Nicolai synodo as- ter episcopos Pisanum et Januensem dirimendte ne-
sertionem.QuodHavennatem vero spectat.qui tum gotiuma Calixto fuitdemandatum. Ast induplicatis
erat Hcnricus.eum Roinanos huie synodo affuisse ta- actibus istius synodi.qui referuntur inconeiliorum
centauctores omnes.atque eaquiede ipsohabemus collectioue.indiciumiiiillum qu;estionis et jurgiiin-
monimenta tacet ipsemet Ughellu5,quamvis Wido-
; ter Ciialterium et Olrie.um. Addita quidem fuit in
nem Mediolani antistitem synodo illi priesentetn in- postrema hujus collectioniseditione Landulphiju-
ducit, nescio quibus actis Sdens, qufe legisse affir- nioris narratio.sed fidesrelicta apud auctorem.
mat.aceapropter jurevapulat apud auctores anno- 58. Porro haec ipsa narratio,cui cl. vir JosephAn-
tationumquas huicmelconcilioannexaslegimus.Ne- toniusSaxius sensum suumaddit de patriee Eccle-
quesolus a Nieolaisyncdoabfnitarchiepiscopus Ha- sife primatu supra Ravennatem, laudatque Puricel-

vennas.verum omnes ad unumejus suffraganeiab- D lum,quiillumcontraRubeum acerrimepropugnave

fuerunt.Forte autem non bene audiebat tunc tempo- rat;hfecipsa,inquaru,naiTalio vel contradictionem
ris apud Nicolaum II Henricus noster, aut fortasse involvit,vel nobis favet, vel neutris. Ait eniin Landul-
qufedam subortfe inter eos erant simultates.Id cer- phusseilli synodo persoualitersletisse -.insynodum
tum est, qui solitus fuerat suis diplomatibus notas tntravi, st valde condoluisse.eoquodvideritRaven-
pontificiasinserere,proutrefertllieronymusRubeus natem contendere Mediolanensi dexteram pontificis
lemporibus Vicloris summi pontificis ut universalis etinde sequitur .Sedtamen ipseMediolanensis Olri-
papse in apostolica sacratissima beati Petri apostoli cus in secundaferia.quainccvpta etcelcbratafuitsy-
sed secundo Nicolao sedente, et praesertim dicto
; nadus,locovacante nequeinpalatio,neque in synodo
ann. 1059, omissis pontiliciis, regias notas adopta- apparuit. \mabo,quomoc\o conveniunt altercatio in
visse subanno Dominicw Incarnationis millesimo synodo prosessionis prrecedentia, et absentiaasy-
quinquagesimo nono, regnante vero Henrico hones- nodo alque a palatio? Si aberat, quomodo alter-
topuero, filio quondam Henrici imperatoris anno cabatur? Landulphuseonlendentes vidit.etOlricus
 ;

123 JOS. AMADESII DISSERTATIO DE METROPOLl ECCLESIASTICA RAVENNATENSI. 136

longe aberat? Ecce igitur contradietio. Cur autem A bitaretur nuni hic legitiinus foret arehiepi:;copus,
contendente Ravennate Gualterio, abfuit in pritna neque actadocent, ncque estqui asserat,si Landul-
sessione Mediolanensis a synodo, nisi certe quia phumjuniorem, qui certe nonaderat, excipias. At-
praevalueratGualterius?EeceigiturLandulphinarra- tamen sederit necne pontifici proximus Joidaous,
tiofavet nobis. Quando vero ipse additOlricum iu nihil nostra interest, qui certo scimus id evenisse
secundasessione expetito sedisseloco, cur non ex- absenteRavennatium archiepisco.nequeenimanxii
primit etiam Ravennatem simul affuisse in synodo, sumusdchac Mediolanensiumpr8erogativa,quaudo
ae post Mediolanensem secundam, vel tertiam,aut non adsint concilio praesules nostri. Nnllus autem
quartam sedem fuisse sortitum ? Cur id tacet ? .xlonne anno 11 1G praeerat adhuc nostraREcclesiselegitiuius
utinprimasessioneMediolaneusis, sic abessepotuit pastor, sed Jeremias quidam, defuncto Othoni ab
insecunda Ra vennas archiepiscopus ? Atque ita tan- schismatico imperatoreHenricosulTeclus,qui etiam
demhujusmodinarratio nemini favet.Nosautem de electus tantummodo erat hoc ipso anno 1116, et
ipsi us narrationis veri tate haeremus adhuc; et quam- fortenumquamdeineepsfuitepiscopusconsecratus;
visqui auctorem istum nuper ediderunt cl. viri, eum quod conjicimus ex archiepiscopalis archivi nostri
aLandulpho seniori, atque ab Arnulphodissimilem monumentis, et praecipue ex sequenti Anno Domi- :

eflingere conentur, tamen illius in patriae Ecclesiae g nicxlncarnationismillesimocentesimo sexto decimo

phylacteriisamplificandisnimiostudiononfidimus: temporibus dom. Henrici imperaloris die vigesimo
quam animisuspensionem actorum synodi,et Sug- octavo mensisJunii indictione nona Ravennse.Dom.
geriabbatisipsisynodo praesentissilentium augere sacro, et merilis beatissimo, alque apostolico Palri
nobis profecto videtur. Palrum dom. Jeremia electo arc/uepiscupo sanctx
Exempla vero Grosulani et Jordani archiepi-
59. Ravenn .Ecclesice Andreas de Calcinaria,seu filii, ex
scoporum, quae Puricellus ad an. 1103 et 1116 vult nepotibus tuis, etc. Neque contra hanc nostramas-
accidisse.ad rem non faciunt.Primo, solusipse Lan- sertionem faciunt quae Ughellus pro Jeremia isto,
dulphus ea memorat,et prassertimquaade Grosula- quasi legitimus antistes fuerit, expiscatus est ab
no, cujus tempore ipse adhuc morabatur in Galliis nescioqua vetusta comitissae.Mathildispagina; nam
secundo.nullumiisanniscelebratumfuitconcilium, Ughelli allucinationem satis superque aperuit,atque
cui adpontificisdexteram sedentes interfuerintMe- explicavitcl.ejus annotator. Quare cum neuter in-
diolanensesarchiepiscopi ; tertio, etiamsi celebrata trusus adire Romam, Romanisque synodis iuterve-
fuerint,nullus ad ea convenire potuit Ravennre prae- nire potuerit, consequeus est neque a sessione in
sul. Non anno neque anno 103, ut contra Pu-
1 103 1 conciliis 1104 et 1116 Grosulani et Jordani archi-
ricellumprobarecontenditcl. Saxius.sedanno HOi, episcoporum Mediolanensium,quatenus Landulpho
ut Pagius, habita est synodus Romana sub Paschale '
habenda sit fides, ullum Ravennatium juri-
juniori
II; sedpraeterdepositionem Bruuonisarchiepiscopi businferripraejudicium : maxime etiam quiaEccle-
Trevirensisexfideanonymicujusdamauctoris.nulla sia hfflc nostra suis fere omnibus principalioribus
aliadehacsynodosuperfuitmemoria.Uludindubium ornamentis abipsotuncsedentePaschale Ilspoliata
esteisynodononalfuisse Ravennae archiepiscopum, fueratin concilio anno 1106 apud Uuastallam ha-
qui per ea tempora nullus erat, saltem legitimus; bito, ei pr83sertim metropolitica in jfcuiiliam pro-
niortuo enim Wiberto antipapa, Henricus Augustus vinciam jurisdictione, ut refert Centius Camerarius,
Paschali II infensus.Othonem quemdam in archiepi- qui fuitpostea HonoriusIII pontifevmaximus : nec
scopatumRavennatemintruserat, qui, ideo Ilenrici ad pristinam rediit amplitudinem dignitatis, nisi
partibusaddictus.pontilicisummoobedentiamnega- postquam Gualterius Jeremiae in archiepiscopatu
bat. Ultraquam quod ejus acta sub nomine Othonis successor, Gelasio II Christi Vicario praestita obe-
electi, temporibus tantum Henrici signata,innuunt dientia, et ejurato schismate est reconciliatus.
satis aperte illum consecrationem episcopalem num- 61. Hic vero sarcinulas parumper colligamus. Si
quam accepisse Anno Dominiac Incarnalionis mil-
: discrepantia et dissimilitudo narrationum de una
lesimo centesimo lertio, imperante Henrico anno eademque re apud auctores contemporaneos, niaxime,
vigesimo, dia lertio decimo mentis Augusti, indic- D siejusdeinpatrite.falsitatisnarraUereiargumentuin
tione undecima. Oiko electus servus servorum Dci, esse apud omnes consuevit quid credendum de ;

etc.Quodfuetat anno 103, fuit etinmsequenti anno

1 jactata in synodis altercationeinterarchiepiscopos?
1 104 Anno millesimo ccntesimo quarto, imperante
: Arnulplius an.l027evenissescribitinter Heribertum
Henrico filio qd. Henrici imperatoi-is antio vigesimo Mediolanensemetcognominem archiepiscopumRa-
secundo, dievigesimo mcns dmdecima.Joannes vennatem.asserensquodlatainsynoJoJoannis XIX
Dei graliade Firminiana petitor quidem, quia pe- pro Mediolanensi seutentia./josfea omnis illaquicvit
tivi a le Otho electo archiepiscopo, etc. controversia, ut expresse ad remsuamnotatEusta-
00. Quoad annum II 16, agilata profecto legitur chius a S. Ubaldo Puricelli symmysta. Cum i^r itur

causaGrosulanieiimJordanotiinc Mediolanensiar- fabella suas Arnulphus circa annuui

scribillaref
chiepiscopoinconcilio Lateranensi sub Pasohalill, 1085, testathr consequenter ab anno 1027 adhunc
utuotatPagius ex Puricello. Alluisse autem Jorda- an. lo8.'i aniplius nou excilatam iuler archiepisco-
nom, ntque a dextris papae sedisse, cum adhuc du- poshujiismodialt^rcationem.Attamennonobstante
 IS 1N S. PETRUM CHRYSOLOGUM PROLEGOMENA.
tauiperspicuaArnulphiassertione, ejussynchronus
auctor Landulphus seuior, ut supra uotavimus.lo-
quensetquideni prolixanarratione de eodeui Heri-
berto Mediolanensi.nihilhabetde controversia, de
tuuiultu, de synodo, de seutentia, de pugna iuter
nationales, al> Arnulpho relatis; verum ea ouinia
transferiad teuipora Widonis Mediolanensis archi-
episcopi trigintaetainplius post lleribertuui auuos»
cuniinconeilio Nicolai U (queui Stephauuin dicit)
Widonem cum Bavennatealtereanleuiet praevalen-
tem indueit, utriusque prresulis aulicos et comites
inter se commissa pugua rixantes, devictosque
Ravenuates, eo prorsus inodo. quo Arnulphus ad
ann. tu27 iu coronalione Conradi retulerat ita ut ; quaiu prajsidenie Joanne XII habitam fuisse aun.9tiif
mirari cogar in duobus ejusdem aetatis, patrite,
seelae tam euoruieui coutradictionem.
Accedit terlius Landulphus junior, apud edi-
02.
tores et illustratoressuos fidedignior praealhsduo-
bus. Isvero cuinOlricum Mediolanenseuiin synodo
LateranipropriajuradefendentemcontraGualterium
famosum
Ravennatem describit, lacet et ipse
fides Arnulpho) sub Joanne XIX habiti de-
concilii
cretum, in quo summa rei fuisset pro Olrico tacet
Widoneni Henrico Ravennati antehabitum in conci-
lio Stephani IX <si Landulpho seniori credimus),
solumque exempla Grosulani et Jordani indicat ad
rem non facienlia: quorum exemplorumrafione,et
mullisaliis,quxtunc inmentenon habebantur, dom.
Olricus Mediolanensis archiepiscop)is locum illum
obtinere non dubilavit; sunt verba Landulphi qui
tameufateturOlricum inprimasessioneexpetitum c
locum non obtinuisse. Interea quis non miretur,
Olricumnondubitasselocumoblinererationeexem-
plorum, etmultis aliisquetuncin mentenonhabe-
bantur? Novum sane genus probationis Si tunc !
multas alias rationes aut exempla in mente non
habebat Olricus, quomodo ab eis victoriam causas
sperabat? Sed tricas istas prsetcreamus.
63. Alterigitur alteri ex nostris auctoribus contra-
dicit, alteralteri fidein derogat, alter alterius histo-
rias indubium et falsi suspieioneuirevocat.Onmes
tamenineomirabiliterconveniunt,quodimpossiliile
est Puricelli. P. Eustachii, et quotquot de Mediola-
nensi Ecclesia scripserunt, oculos effugisse,
neque Arnulphum, neque Landul])hum utrumqtie,
ullibi, et multo minus occasione tantarumalterca- D
R ave nnatis.Tertiusigilurhicerit prterogaliva sedis
bjectionem, ac prte-
stilam quatuor prioribus a>rre nostrte so?culis Medio-
lanensisupposil.e metropolitaj obedientiam jactare,
aut saltem innuere. lllud enimvero maximum,
eluetabile.justissiuium exoptataein synodispraece-
dentia> fuisset argumentum et fuudamentum, non
regis coronandi ac praesentandi jura, non anteces-
sorum archiepiscoporum iuopportuna exempla et
inutilia, Qnid ad htec Mediolanenses ? Ejusmodi ta-
men probationis atque amplificationis genere non
estprofectocurnosoffendamur; scimusenimquo ci-
vium animos rapiat patrire charitas, dum civitas ad
128
A se quxquefamam rtrum gestarum honorumque,fal-
lentemendacio trahit (Liv. lib. viii).
64. Usque adhuc Clementis II buliam a falsitate
immunem demonstravimus quam iili aflinxerant
Purieellus et P. Kustachius ex auctoritate scripto-
rum .Mediolanensium, atque ex posterioribussyno-'
dis. Oper» nunc pretium cst ad superiora teiupora
pedem referre atque de iis conciliis sermonem ha-
bere qu;e Clementis ejusdem retateui prteeesseruut,
et iu quibus Mediolanensem aiunt Ravennati epi-
scopo praspositum in sessione et subseriptione. Vc-
rum Symmachi papa? synodos ad ultimum examen
reservantes, graduretrogradoaRomanaexordiniur,
coram Othonel imperatore, atque iu easedisse et
,, subseripsisse WalpertumMediolanensemantearchi-
episcopum Ravennatem aiuut a Luitprando et Binio
essenarratum.QuamnauiTerosynodu(n'fim]>iunine
illudcouciliabulum catholieisouiuibusexsecratum,
quod praepotensAugustus, nonprtesidente, sed ab-
sente Joanne XII coegit, quod sacrilegam senten-
(si
tiam ausum fuitin legitimum pontilicem evomere,
illoque violeuter deposito, Leonem VIII anlipapam
;
creare/ Istane in synodo prtecessit Mediolanensis '.'
Factumsit.uouinvidemus.Iutumultuarioconventu,
ubi ante Walpertum nominatur patriarcha Aqui-
leiensis, immo Rodulphusdiaconus ejus procurator
(cui idcircosi.Mediolanensiumopinionistandumsit,
prterogativaiiisedis tribueudam quis nondixerit?),
:
ubi non intererat ponlifex, sed prseerat imperator,
iJeoque locus non erat quteslioni cuinam dextera
papteaut sinistradeberetur; inhujusmodi.inquam,
conventu prteeedentiaiu quearitent Purieellus et P.
Eustachius; uos id geuus houoris non curamus.
Cteteruui an perperam hic citeutur Luitprandus et
Biuius, consulatur quid iste in notis ad hoc con-
ciliabulum, tum in notis ad allerum ejusdem fa-
rinaa conventicnlum contra Benediclum V Rom.
Pontif. protestatur contra imposlorem pulidissi-
mum, qui sub Luitprandi nomine commenta haec
in illius historiam intrusit. Ergo quid iu legiti-
ma synodo sub Agathone an, 680 actum sit potius
videamus, nimiumenim nosurgetauctoritascardi-
nalis Norisii ordinem approbantis subscriptionum
uempe hujus synodi, scilicet Mansueti Mediolaneusis pri-
muui lum patriarchaj Aquileiensis, tertio Theodori
a MedlolalleuS e archiepiscopo.
J
6;i. Anno 680, vel 671L ut opinatur l agius, seri-
pseratConslautinusPogonatusGriecorumimperalor
in-
ad A.^.ithonemRomanumponlificemdeconvocanda
generali synodo contraMonothelilas. Super eo ne-
gotioepiscoporuuiconcilium Roma? Agatho convo-
cavit, jnssilque Mediolani alteram, item iu Galliis
aliisque in regiombus adunari, ttt noinineomnium
Occidentis episcoporum solemuis lieret legatorum
missio ad Constanlinopolitanum generale. Ex Gal-
licana igitur, septentrionali, Mediolaneusi synodis
legati RomamadAgathonis supramemoratumcon-
 ;

120 JOS. AMADESII DISSERTATIO DE METROPOLI EGCLESIASTICA RAVENNATENSI. 130

ciliuruconvenerunt, atque inter eos, ut placet Pa- A interfuerant,subscribendam.Neque sit, quseso, qui
gio, Mansuetus Mediolanensis et Anastasius Tici- me temeritatis condemnet inhac suspicione expli-
nensis pro Mediolanensis provineiae episcopis. Af- canda. Scio quidem omnium in ore esse, synodum
fuisse etiatn Theodorum Ravennatium praesulem Agathonis 223 Patribus constasse.ac totidem episto-
certumest is autem nondum sohisma ejuraverat,
: lam synodicam consignasse quod etiam ex Eddii :

quo sexaginta ante annos Ravennas Ecclesia ab narrationeinVitaS.WilphridiEboracensisepiscopi,

aposlolicasededefecerat,incentoreMauroarchippis- quiistimet synodo subscripsit nomine Ecclesiarum
copo sed hujus synodioccasione,Theodoroaduni-
; septentiionalium,videturluculenter contirmari.Ast
tatem redeunte, schisma illud restinctum est. si quod narrat Pagius probabile est, ex concilio

66.Hujusautem Agathonis conciliinulla peneacta nempe Mediolanensi duos tantum ad Romanum de-
superfuerunt, nisi duas epistola?, quas lectas fuisse legatosfuisse episcopos,nempe Mansuetum arcbie-
compertum est in actione quarli concilii generalis, piscopumatque Anastasium Ticinensem antistitem.
alteravidelicetAgathonisadConstantinumAtigustum, cogardubitarenum auctoresquidenumeroPatrum
altera synodica abepiscopis Occidentis subscripta. synodoAgathonis proesentiurn scripserunt,eum nu-
Quapropter vanum est scrutari quinamprior sede merum mutuati fuerint tantiimmodo asubscriptioni-
rit post papam, quinamactibus conciliaribusprior g bussynodicaeillius epistolasquselectaatqueinserta
nomendederit.Soinniarunt.Vediolanensesprofecto, fuit actibus concilii cecumenici, non autem ex certa

Mansuetum Theodoro prascessisse. Tantummodo ex actorum Agathonis synodinolilia. Quomodoautem

subscriptionibus, quas modo legimus epistolae sy- sibiconstantdelegatioadsynodumRomanam iluo-
nodica? appositas, argumentum praecedentias sibi rum tantummodoepiscoporumprovincire Mediola-
efflngunt, elquamvisquaestiositde sessionc ad dex- nensis,etsubscriptioomniumejusdemprovinci8eepi-
teram papae, tamen in subscriptionibus etiam suf- scoporum?Minimesibiconstant,nisidicamus,velepi-
fragium mendicant, nec meminerunt, parum. aut scopos,quisynodo interftieriint,aliorumepiscoportim
nihil subscriptionum ordiniesse fidendum.proutet suortimnominaadjecisse.velpostabsolutamsynodum
ipsipnedicant, etnos inferius repetemus. Quisqtiis epistolamperdiversasltalijeprovinciascircumlatam,
autera eas de quibus in prassens, superficie teuus utab omnibus etiam qui abfuerant subscriberetur.
percurret,auctorumistortim levitatemfacillimedig- 68. Hancnostram suspicionem augetopportunis-
noscet nullus enim inter episcopos ordo servatus
: simeipsasubscriptionumconfusio, utquietoanimo
est. Post Agathonem ergo pontificem non subscribit consideranti facile patebit. Nec uovum.uec miran-
Mansuetus Mediolanensis,sedplerique Apuliae, Ca- dum id accidet memoranti qua» Mabilloniusde hoc
labriw, Brutiorum episcopi inde sequunturSiculi,
; indueto subscribendi more asserit ac probatargu-
praeeunte Syracusano eorum metropolitano.Succe- mentis atque exemplis nonpaucis,qti35hicrepetere
duntlegatiGalliarum.quosexcipitMansuetusMedio- nimis longumesset. Optime ad rem suam iis usus
laniprassul cum suffrageneissuis.sed nescio an istos est eruditissimus Joseph Garampiusinnupera dis-
quoqtieintersecentaliquotalteriusprovineiaeepisco- sertatione de Nwnmo argenteo Benedicti III P. M..
pi. Post vero Lucensis, Pisanus, atque non
illos utprobaretLotharium Augustumminimeinlerfuisse
pauci ex Thuscia ;deinde iterum suburbicarii Tus- synodo Romre celebrato an. 853, licet acta synoda-
culanus, Anagninus, Alatrinus, etalii, quibus suc- lia consignata essent ejus subscriplione post Leonis

cedit Agatho Aquileiensis cum suis hinc Pentapo- : papas nomen. Ex ista vcro ipsa suspicione nostra
litani, Pisauriensis videlicet, Anconitanus, eaeteri- oriri altera potest, scilicet vel Theodorum Raven-
que tumPerusinus.aquoredituradepiscoposEtru-
: natem cum suis non adiisse Agathonis conciliura,
Ultimus oraniumTheodorusarchiepiscopusRa-
riae. quamvis synodicam sibi postea allatam signaverit
vennas, et suifraganei subscripserunt. vel eam subscripsisse post suum ab
si interfuerit,

67. Quando Mediolanenses ex ordine sub-

igitur L"rbe discessum nisi dicerevelimus quoddilataad
;

scriptionum ordinem praecedentire arguere velint, concilii finemejus cum apostplica sede reconcilia-
sibi ipsi conlradicerecogentur, qui immediate post
tione, ultimus illi locus in synodicae subscriptione
papamantistiti suoprioremlocumaucupant; cesse- D remanserit. Ltcumqueresfiierit.adeoconciliumAga-
runt enim in Agathonis synodo,juxta seriem sub- thonis Puricello etP. Eustachio non suffragatur, ut
scriptionutn,non solum episcopis suburbicariis, ut potius noceat magnitudini atqueamplitudini Medio-
voeantquosin aliis conciliis fere omnibus post ma- lanensium pnBrogativarum, quibus supra omnes
jorum sediura prnssules signatos cernimus verum ; omninoltaliasepiscopos, immosupra omnesmetro-
Syracusano etiam archiepiscopo ejusque suffraga- politanospropriumetferunt antistitem.Atque exhis
neis, immo legatis quoque Gallorum. Al enim nemo apparet qtiid judicanilum de testimonio Norisii ab
sanasmentistamconfusiestibscriptionuiuseriei pree- iis auctoribus citati non ciiiin videlur attcndisse
;

cedentiarum ordinem accommodabit. Ego quidem eminentissimus doctorad confusionem subscriptio-

suspicor,synodicamOccidentaliuraepistolain,auta num epistohc synodico», ueque ad Syraciisanura ar-
priescntibtisepiscopisetiamnoraineabsentium sub- chiepiscopum antc Irea alios signatum, et prsoipue
scriptamfuisse,aut veriiis.exact.isynoilo.perdiver- antc MediolaniHiscm quam inordinatam subscriptio-
:

sas Itali» provincias missam, abepiscopis, qtiinon num seriem certc nou probasset vir, cwteroquin
 . :
131 1N S. PETRUM CHBYSOLOOUM PROLEGOMENA.
omnieniditiomraigenerelaudatissiuius. Qnidvero
apliiH ad ohjectum is'ud super Thexiori subscri-
ptione penitus evertenduui exeogitari potest,quaui
ipsiusmet patris Eustachii a S. Ubaldo responsio-
nem, eademque verba bic tandem attexere ? Protu-
lerateruditusiste Augustinianus exealeealus contra
Ticinensem Ecclesiam ab Mediolanense jugo sc vin-
dicantem, diploma quoddam Anselmi IV Mrdiola-
nensis archiepiscopi, signatuniprffiter alios abepi-
1'apiensiGuilelmo.Dehocautem monumento
seopfl
diibilavitcl.Muratorius.atqueillialiquotsuspicionis
indicia appinxit.interqiiffisubseriptionein episcopi
Papiensis non solum post alios episcopos.sed etiam
post longam presbyterorum atque abbatum seriem
Istad ergo suspicionis indicium hac responsione ad
em nostram aptis-ima diluere satagit Eustachius
noster Post alios inlenoris dignitalis, scilicetab-
: «
batM et ptesbyleros, apparet eeple subscriptioepi-
scopi Ticinensis. Congruus illi ad id sine dubio post
archiepiscopum locus. Sedquidsialiquarationabili
causa non ita observatum ? Aliquando episcopi loco
alias sibi non debito ia concihis subscripsere, aut
quia subscribendi tempore aliis detenti, aut quia
partium ordo servatus, ita ut facta prius subscrip
lione abhis quiex una parte .-edebant. subscripse-
rintdeinde, elsi digniores, qui ex altera de quo ; in notis ad alteram ex illis synodis, eara nerape an.
more Hallier de Eccles. Ilierar. lib. iv, sect. 4, cap.
2, art. \, |7l, et Cantelius Hist.
melropol. urb.
tom. I, part. i, dissert. 6, cap. 2, aut etiam quia
quandoque tumultuarie, nullo scilicet servato ordi-
ne, sed ad cujusque commoditatem vel tandem : Pa/mam aquibusdam
quia sicuti non necessaria in eo casu subscriptio,
sic nec attenlus subscribentium ordo.... Non ergo
tanti Ticinensis extra ordinem subscriptio momenti,
ut cum rationabilis esse potuerit, etsi quinquepost
sseculacausa prcecisanequoat assiirnari, et insuper
exemplo non caruerit, falsitatis suspicione valeat
hoc documentum obnnbilare. »
69. Superest igitur ut de Symmachi papre conci-
liis, ubi Laurentium Mediolani ante Ravennre archi-
episcopum Petrum subscripsisseapparet, verba fa-
ciamus. Tres prrecedentiffi gradnsin hisce synodis
ruetropolilre suo acquisitos mente conceperunt Me-
diolanenses, allocutionis, sessionis, subscriptionis.
Addunt synodos ipsas Theodoricum regem, Enno-
dium diaconum,aliosque,cum utrumqueprresulem
nominant, Mediolanensem Ravennati prreferre D denteven.viropapaSymmacho,unaatm ven.vtris
;
Grati.inum, ex eo quod priorMediolanensis locutus Laurentio, Maximo, Petro, Laurentio, sEmiliano,
sit et subscripserit, asserere ejus sedis prrerogati- etc. Quis enim ex duobus istis Laurentiis credendus
vam. Singula breviter discutiamus.
70. Quia ergo in Symmachi conciliisante Raven-
nateraloquiturMediolanensis,digniorestcensemlus?
Unica tantummodo vice loeuturalegimus inhujus-
modi synodi Laurentium, scilicet in tertia, quam
Pagius Palmarem fuisse probat; ibi autem non Lau-
rentius,sed primus verba facit Cresconius episcopus
Tudertinx Ecclesix, a]ler Maximus episcopus Blera-
nxEcclesix, tertius Stephnnus episcopus Venitsinx
£«etes«>,quartusvero Laurentius Mediolanensis.\m
132
A igitur si prioritatem alloquenliuui in conciliis ad
stabiliendam ipsorum pra>cellenliani consulamus
!
S. Hieronymus loquens do fidei professione l'P con-
Ariminensis, subjuugit (Dial.aoV. Lucif.):Alia
cilii
iie in ccclesta,quxest apudAriminum, episcopo-
et
rum simul,et laicorum turbisconcurrentibus.Muso-
nius episcopus provincix Byzantinx, cui propler
setatem primx ab omnibta deferebanlur, ita loculus
es/,etc. Kritne ergodicendus Musonius iste majoris
prasrogativre, et sedis honorabilioris proe creteris
episeopiseoncilii Ariniinensis ? Quodveroad sessio-
nem quam in conciliis Symmacbi l.aurentiosubli-
miorem confidenter tribuunt, pace scriptorum Me-
diolanensium,eampariconfidentianegamus,donec
certis rationibus aut monumentis, non autem nuda
subsoriptione.cuinihilliderepossunius, nobisveri
B
;quidenim haberausin synodicis acti-
tas elucescat
bus quod sessionis hujus praerogativam ne latum
quidem unguem indigitet? Liiterre autem nostrae
Clementis II Petrum Ravennatem Laurentio Medio-
lanensi in subscriplione, non autem in sessione po-
tiorem locum concessisse commemorant.
71. Tandem quod subscriptionem spectat, non
tamfacileeam admitteremus.nisi Clementinre litte-
rre mox allalre de ea fidem facerent. Legimusenim
301 celebratam, Baliizium asserentem Multumau- :
tem dicersx sttnt subscripliones ab edilis in antiquis
exemplaribus, et tliversoo)-dineposittesunl i» codi-
ce canonum Ecclesix ttomanx. Ad alteram vero.quae
vocatur, repetit eam Baluzii
rlesubscriptionumordineanimadversionemPagius.
II ultima autem observavimushanc annotationem
Sunt exdemsubscriptionestn manuscripto codice Pa-
risiensi, sed non eodcm ordine. Immo dubitat Binius
has easdem subscriptiones non pertinere ad hanc
synodum. En ejus verba In subscriptione plurinn
:
Orientalesnominantur.quiconcilioChalcedonensian-
te annos tiuinquaqinta duos interfuerunt , et quorum
post deccm annos a tcmporedicti concilii nulla mcntio
reperitur.Undeprobabile'esseapparet,quodhxcsub-
non sit Homan(P,seilalteriuscujusdam synodi
scriplio
longeante hxc tempora ce/e6ra/a,\Quarenesciremus
profectoqurenamratio foret habendaejusmodisub-
scriptionum.Dubietasautem isthaec urgeret, magis,
si attendenda esset incriptio synodi Palmaris, resi-
estMediolanensis?EcquisMaximusilleinterroerlius?
Num Maximus episcopus Bleranus ut in subscriptio-
nibus ? Num Marcellinus Aquileiensis 1 Sed iste acta
synodorum nullibi subscribit, licet secundre saltem
synodointerfuissecertum sit exepistola Theodorici
regis, et ex prrecepto senatus, ipsiusqueMarcellini,
ubi solius Aquileiensisprimo loconomen exprimi-
habitaMediolanense.Qureigitnr, inquam,
tur, nihil
habenda esset ratio dejactatis subseriptionibus, per
quasprrecedentiam Mediolanensis totis viribus pro-
 133 JOS. AMADESU DISSEKTATIO DE METROPOLI ECCLESIASTIGA KAVE.NNATENSI.
bari contendimt? Verum de ea dubitandi loeum
non relinquuut Clementis II saepius memoratfe litte-
rae. At enim illee luculenter deciarant, spontanea
Petri Ravennatis cessione, pro illa tantum vice, at-
quesoliushumilitatisgratia, permissum
rentio Mediolanensi ut primus subscriberet, datum-
que super hocad perpetuamKavennatensis prffiro-
gativae cautionem et praeservationem diploma a
Joanne summo pontitice Symmaehi successore,
quod in Clementis II concilio leclum approbatum-
que fuit universorum Patrum suffragio. Quid igitur
ab hac Laurentii subscriptioue sibi captant mo-
menti pro indebita praeeininentia Mediolanenses?
134
A episcopos Aquileienses ex eorum in Arelatensi et
Roniauo conciliis ante Mediolanenses nomiuatione
majorcsprae istis honorisgradusacqtiisisse: qttoad
Arelatensequidem.quiain eoetiam legati pontiticis
fuisse Lau- suinmi postpositi suntminoribusepiscopis.et Syra-
cusanus ipse Aquileiensi proefertur. Quod Roma-
num veto,Rufus Carthagiuensis poslponitur Aqui-
leiensi,cum tamenut Africaepriinas debuissetpras-
poni. Et sic non observato in horum nominatione
ordine, nec mirum si ante provinciam Italias, et
Mediolanensem episcopum TheodorusDalmatia; in
Arelatensi, et iu Rotnano Renedictus Aquileiensis
uominantur ideoque sicut ex episcopis illis, et ;

72. Noncredendum, reponunt. hujusmodidecla- ponliticiis legatis,et Carthaginensi antislite.nonsuo

rationi JoannisRomanipontilicis.Symmachisueces- loco nominalis nulla iufertttr antepositorum epis-
soris, neque litteris Clementinis, quae falsae sunt. g coporum aut supra Komanam Ecclesiam, aut su-
Optime quidem. Aut ergo verae sunthae littero?, aut prapapaslegatos, autsupra Aftiefe primatemmajor
falsae.quemadmodum dictitant.Si primum,concedi excellentia et praeeininentia, ta neque Aqtiileiensem 1

nobisnecesseestnihilMetliolanensiptisprodessesub- supra Mediolanensem prateiniuereceusenduin^quia

scriptionem,dequacontendimus; sialterum.provo- iste iu allatis conciliis post illum est nominatus. »

cabimus Mediolanenses ad eas omnes animad versio- 73. Caetera Mediolanensium in hancanimadver-
nesquibus,utsuperioi'inumeroexposuimus,destrui sionemfinnandammouumentaprasterimus.iiscon-
faoilepoteritharutn subscriptionumfundamentum; tenti quse usque adhtie adduximus, ut prserogativae
nutanteenimearumveritate,nutant ipsaeetiam, at- argumentum ex Lautentii ante Petrum nostrum
que in dubium revocantur. Adde, Mediolanenses subscriplionedesumptumeorumarmisdissolvanitis.
ipsos,quiclivum AmbrosiumconcilioAquileiensiprse- EtiamsiigiturapocryphaeputaridebeantClementisll
fuisse afflrmant cum Raronio, licet sederit ac sub- litterae, nihilo tamenminusevinci non potestmajor
scripseritsecundus a Valeriano Aquiteiensi episco- praarogativa in Mediolanense, quia Ravennatense
po, ariua nohis contra seipsos intorquenda mini- prior ineonciliis Syinmachisubscriptus inveniatur.
strare.etiam-ilitteraenostrjtRClementinae abjieiendae Immo liceatetiamnobisconjecturasqualescumque
forent inter apocrypha. Respondent enim Mediola- nostrashuic attexerepraesuppositaCleruentinarum
nensessessioni et subscriptioniipsisobjectaeD. Am- " litteraruiafalsitate, et concesso usque Mediolanen-
brosii « non probari praecedentiam concessam fuisse sibus,ut authentico etvero subscriptionemsynoila-
Valeriano ex debito, sed potius exconvenientia et lium ordine. Quidquid sit ergode iis Symmachisy-
ratione aniiquioris ordinationis. In eodem Aqui- nodis quas ipse pontifex convocavit.primusque iis

leiensiconcilioobservat Norisius.AnemioSyrmiensi subscripsit ; certumest tamenalteram exiishabitam

metropolita* praepositum Nimenium Vercellensem fuisse ubi Symmachus non praesedit, prajsederunt
episcopum.idque inaliisactumconciliis non enim : vero archiepiscopi Ravennas et Mediolanensis,qui
semper in synodis ilignioris sedis episcopi primo loco primi omnitim. Hanc vero syno-
et subsoripsertint
subscribebant ; nam in Sardicensi ante Krotasium dum a Theodoricorege coactam, et episcopos con-
Mediolanensem subscriptus legitur Lucillus Veronen- vocatos nemo nescit, licet ipseSymmachi conseu-
sis tameuea tempestate erat (aiunt
episcopus, qui sum, quem vi extorserat, simularet. Quidui ergo
Mediolanenses)subditus Protasio. Ejusdem senten- prassidentes synodi ipseThcodoricus marteproprio
tiseauctorfuerat Raronius,quinotatJanuensem epi- designaverit Mediolanensem ac Ravennatem.aliuin
scopttm modo anteponi Brixiano, modo postponi ;
aliopriorcm?Quidni violentoregiinvitusactiuieverit
idem de Vercellensi, et dealiispluribus ;immo,
ait Ravennas?Aut si id de Theoderieo excogitariposse
quod specialinotadignumest, in concilio Romano D negent.atqueomnia ortlinata velint cumSyramachi
sub Hilario papa indicatpost Romanum pontiticem consensu uonne censeri polest, utruiDque archie-
;

primolocoponi Maximumepiscopum Taurinensem, piscopum auctoritale aSymmacho cis collata con-

licetdignioresibiastarentmetropolitani,atque ipse cilio illi prsssedisse, atque Mediolanensis prwceden-
Mediolanensis. Innumera alia exempla adductint tiamavoluntatepontificiseocasu derivasse ?Dicent
llallier, AlberlusPicolus (qui observat ad rem no- fortasseMediolanenses,respoxissetuiicSymmachuin
stram idinoiis fuissein raetropolitanorum subscri- dignitatem Ecclesiariim? nou arbitror secusdicen- :

ptionibus),Petrus de Marca.et Baluzius.Quapropter dumforetHomanospontilicesinelectione legatorum

eliam in Aquileiensi concilio Valcriani anterioritali
potuerunt quidcm deferro primas synodi Patres.et
ejusintuitupra3cedentiampi'aefatamconcedere,salvo
semper jure superioritatis respectu
quem praesedisse voluit Daroaius. Addunt,
ad generalia, aliaque concilia, attendisse excellen-
tiam grnduum in ebv.tis, nmi |n'udontiani,non reruin
tractandarunipnritiam.Inejiismodiaulemcasti nulla
S. Ambrosii, major dignitalis accessio factuestEcclesiuaMedioln-
neque nensisupra Havennatem,quiaexvoluntateSymma-
 ; 6

I :*:i IN S. PETRUM GHRYSOLOtiUM PROLEGOMENA. 1:1

chi prior concilio prresederit Laurentius, prior al- A libentissimerelinquimus,qiiffihujusauctoris aborn-

locutus sit.prior subscripserit.Quandoauteru in ista nibus rejiciuntur;neque obstupescimuscl. caetero-
synodo mandato, Ravennatem
vel regis, vel papre quin decretorum collectorem non meminisse Cle-
Mediolanensis prrecessit; quidRavennatis intererat, mentini diplomatis, cum tot alia fortasse majoris
sialiis synodis subscriberet secundus, quibus cum momenti et indaginisvel tacuerit, velomiserit, vel
prreesset summus ipse pontifex, in prrerogativani ignoraverit, vel male intellexerit.

non inducebatur prior aut posterior subscriptio? 76. QuodveroadSymmachi synodosattinet.quod

Ti.Ilrecaddideratn in gratiam suppositaeClemen- Theodoricus rex, quod Ennodius, et centum alii.si
tinidiplomatis falsitatis.Veram igitur illud sit, nec placet, cura utrumque metropolitanum nominant,
ne.potiora prrerogati varum jura frustra sibi aucupant Mcdiolanensem prremittunt ; ridiculum enimvero
MediolanensesabhiseeSymmachianissubscriptioni- est id converteie in argumentum majoritatis. Scri-
bus. Gratiano autem exillis argumentuminstituenti bit divus Paulus et Galatas, Cum cognovissent gra-
tiamquxdataesl mihi Jacobuset Cepkas (Galat. u,
proarchiepiscopi Mediolanensis excellentia, aliisque
omnibus recentioribus ab Eustachio citatis.nullius 9); apostolorumprineipem Cepham Paulus ergo mi-
negotii est respondere, illos nempeantiquum conci- noremcredidit? Athanasius synodicam Sardicensis
liorummorem ad sui temporis inductam consuetu- g concilii epistolam laudans.atqueepiscoposquieam
dinem perpcram metiri. Nullam antiquitus sedium subscripserunt enumerans.ait (Apolog.1) Eorum :

praerogalivartimhahitamfuisserationeminsubscri- iiulem qtti in synodo subscripserunl, cxlerorumque

ptionibus conciliorum probaut, qure Mediolanenses aliorum ista sunlnoniina, Osiusab llispania.Julius
nobissuperiusingenuesuppeditarunt.etquas super Romxper Archidamum,et Philoxenum prosbyteros
hujusmodidisciplinaplurimiauctoresdocuerunt,et sues Protogenes Sardicx, etc. Erit ergo Julius Ro-
Symmachi conciliis animadverti-
prresertim qure in manus pontifex Osio Cordubensi postponendus? Vre
mus. Ccepit quidem recentioribus sreculis pristina autem prreemiuentire Mediolanensium supra Vercel-
disciplinadefervescere.oblitiquesunt Ecclesire prre- lenses, si ipsius Athanasii auctoritate abutamur, in
sules Christi Domini prreceptum, Qui major est in epistola ad Solitarios dicentis : Cla>issima \sunt con-
vobisftat sicut minor,ct qui prxcessor est sicnt mini- fessionis viri religiosi, et episcopi honi Patilinus Tre-
slrator [Luc. xxu,"M),assumentes e contra discipu- virorum, Lucifer episcopus Sardiuia, Eusebius Ver-
lorum non adhuc contirmatorum infirmitatem.Quts cellis, Dionysius Mediolani. Item quia Constantino-
eorum viderelur csse major (Ibid., ambitione in- politanum concilium vindamnationetriumcapitu-
duentepersonam necessitatisjuriumproprireEccle- lorum,ronrfemHflmMS,inquit, et anathematizamus...
sire tuendorum. Ad hanc respexit Gratianus, illius- ., qux impie Theodoretus conscripsit contrarectam /i-
que sectatores respexerunt in allatis casibus, non dem ,et contra duodecim capitula S. Cyrilli.etcontra
autem ad primorum sreculorum simplicitalem. Ephesinam primam synodum, etc, minor habcnda
t:;. Ob citatam tamen Gratiani auctorilalem Eu- erit isthrec generalisEphesina synodus sancto Cy-
stachiusaS.ITbaldosubirasciturEclici AntonioGuar- sillo ejusque capitulis ?Quia S. Augustinus, cuipo-

nierio, tribuenlianteriorem Mediolanensis subscri- tior aucioritasquam Theodorico tribuenda esi.tunc,

tionem in concihis Symmachi non prrecellentiae di- ait. accepto volumine ejusdem\concilii (Pseudo-Sar-
gnitalis.sedanleriorilatiordinationisinepiscopum Athanasium Ate-
dicensis),s/afttta considerans,leqi
cum enim eaGuarnierii ratio apprime Mediolanen- xandrinumcpiscopumcatholicum, et Julium Eccle-
siumrationibusquadraret.quibuscontraAquileien- six Itomanx episcopum nihilominus calholicumillo
ses proprii antistitis prreeminentiam defendere co- concilio Sardicensi fuisse improbatos (August. lib.
nantur, atqueetiam consona essetsaniorumcrilico- iv cont. Crcscon., epist. 4i et 163) ; ergo censebi-
rumsententire;ideoAugustinianusnosterGuarnierio mus, Augustinum anteponere voluisse pontiflci
Gratianum opponit dicentem, ex quo Laurentius maximo Julio Athanasium in sedis prrerogativa?
subscripsitante Petrum Ravennatem, Sedis prxro- 77. Verum quid plura?In concilio Romano sub
gativam antc eum habere ac notat Gratianum non
; Julio nonne Ravennas episcopus ante Mediola-
I,

dicere Ordinis prxrogativam, sed Sedis ;non dicere "
habuisse, sed habere, scilicet dum Gratianusscribe-
ret : quod non dixisset, si authenlicre fuissent Cle-
mentis II litterae illi enim innotuissent. Ego vero
; quibus Ravennatem libuitante Mediolanensem lau-
credideram, opinionem illam Guarnierii, non Gra-
tiani auctoritate, qua non adeo movetur retas no-
tra, sedfortioiibusargumentis enervandam fuisse,
aut quierendum an prior Petroepiscopalumadieril
Laurentius, necne; namsi forteprior inepiscopatu
Ravennas, idargumentumoinnium polissimum fuis-
set contra Guarnierium.Creterum nisi Gratiani as-
fundamento quam subscri-
sertio firmiori nitatur
ptionibusSymmachianis.eaminterinnumerasalias
nensem nominatur? Nonne in concilio Sardicensi
ter eodem ordine subscriptos legimus ambos istos
antistites ? et praster centum,prretermille auctores,
dare, nonne Sigonius ipse,quem Eustachiusinsuas
partes trahereconatur, inter Ecclesias Ralire princi-
pes Mediolanensi quartum solummodo locum assi-
•gnat, Ravennatique postponit? Nos veroejusmodi
.rationibusnonadeolidimus,ut prrerogativas Eccle-
sire nostrre inde derivare curemus. Sufficit nobis
exempla exemplis opponere, alia falsa ostendere,
aliaad rectam rationem,mores, disciplinam expli-
care, utlevitatem argumentorum quibus Mediola-
137 JOS. AMADESII DISSERTATIO DE MElROPOLI ECCLESIASTICA RAVENNATENSl. i38
neases utuntur eontra CleuieBtis II diploma dete- A Mediolanenses docent Proelatos, quo sanrtiores et
gamus. firmius prosttar'.tmEcclesiarumjtiribussletisse;non
78. Nondum tamen illud oppugnare desiuunt, locum ccdere,sed sibidebitum sustineie, cirtusfuis-
ejusque seususet verba ruedullitusperscrutantes,ex sel ?Haec autem sunt P. Dustachii verba et morale
principioillo Clemens episcopus servus serunrum Dei documentum.Siergo quia litterae Clementinae asse-
omnibtis Ecclesice ftliis, atque etiam ex salutatione runt Petrum Lauretitiocessisseatymil/altsaraltain
Bene valete, nova colligunt falsitatis indicia. Non synodis Symmachianis,apocrypaj habendce sunt ;

agebatur, inquiunt, de aliquo fidei articulo, ut om- talietiam nota laborabit Aanulli naaratio, quaeHe-
nibus Ecclesia? tiliis litlerae islseinscriberentur : uui- ribertumMedioIanensemtemplocessisse, Itavennati
versis autem Ecclesias filiis salutatio ista, Bene va- non restitisse humilitatis gratia luculenterexponit.
lete, minime convenit. Nugae Non agebatur quidem
! Sed urget pater Eustachius Atquo fine, qua
80. :

de lidei arliculo verum eaerat quaestio, cujusde-

: autquod ob bonnm exercenda tttne ilh
necessitate,
finitiouemomnes Ecclesias filiosnonlatere deeebat, (PetroRavennatiinSynodisSymmachi) quoadlocum
cum bonus ordoconciliorum,acPatrum unanimitas humililas ? Petatergoilleab Arntilphosuoquofine
et concordia.Christianoruu: omniutnae iiticatiosit qua necessitate,aut quodobbonum HeribertusMe-
;

econtravero Patrum altercationes, ambitus, dis- g diolanensis iucoronationeConradi declinavit u tu-

cordiae omnibussint scandalo et irrisioni. Agebatur multu, templum reliquit, coepiscoposredarguit?AV
etiam de iis Italiaa metropolitanis, qui propter am- forle (respondet scriptura illa ex qua narrationem
plitudinem sedis ac dignitatis ob oculos erant uni- suamdescripsissediciturArnulphiis.testantelierol-
verso Christiano orbi, Mediolanensis nempe,acRa- do,et dequascriptura omittimus rationemrepetere
vennas.Accedit quod istiusmodi controversia exci- cum pretium ejus facile legentibus appareat;, ne
tari potuissetin quibuscumque s^^nodis etiain geiie- forte, inquam, in populofterel lumultus...ut scanda-
ralibus, qua? ecclesiam unive.sam reprasseutani lum humiliando vilarent,nec lanta plebe impeluosa
:

quapropter expediebat legetu statuere,eamque so- seditxo cresceret, ne diabolus totius erroris auctor,
lemniterpublieare, quaeubiqueinnotesceret, omnes- bono pacis raperet de proposito episcoporum, quod
que obligaret. Caeterum universis Eccleske filiis in- moribus decet inesse latformn. Verbaautem haec lau-
scriptaslegimus Urbani II Romanipontiticis litteras datae scripturie patrem Eustachium docere possunt
pro Turonensi S. Martini Ecclesia, quamvis neque finem, necessitatem, et bonumob quodexercenda
agerent negotium fidei.nequediseiplinaead univer- fuit Petro Ravennati in conciliisSymmachi quoad
sam Ecclesiam spectantis. Item dicito de millibus subscriptionemet, si mavis.quoadlocum sessionis
aliis summorum pontiticum diplomatibus, eam in- , humihtas.

scriptionempraeferentibus.Quodspectatarlsalutatio- 81. Humilitati tamen locus non erat.iterum instat

nemBene valete, siminusuniversis Christi fidelibus P.Eustachius.tum quia nullum monimentum afferri
convenit.doceantergoMedioIanensesaptiussaluta- potest.quod probetur ante Symmachi synodos Ra-
tionis genus intereanosillos monemus.plenaesse
; vennatensemepiscopum aliquandoMediolanensi in
medii aevi diplomata similibus salutationis Bene conciliis praecessisse,utexhuuiilitatedici possitre-
valete, licet inscripta sint omnibus Ecclesiae filiis. nuntiata sub Symmacho loci praeeminenda tum ;

79.Apocryphiimesfetiam,adduutMediolanenses, etiam quia Laurentio Mediolanensi,\U consecrutione

monumentumislud Ravennatensium.quia refertPe- antiquiori, adhuc prcecisd proprioe dignitatis prce-
trumRavennatemeessisseLaurentioMediolanensiin eminenlia.debebalurprwcedenita: undeergo illi locum
Syminachianis conciliis, nnn alin jure,sed humtli- cessil Petrus tiumilitatis gratia. Vonimenta nostrir
tatisgratia, cum virtutis, etnumeris partes fuissent prtecedentite ante Svmmachi lempora uobis praestat
Ecclesiae sua» jura tueri,non cedere. Levissimaehuic concilium Romanum
sub Julio I et Sardicense, in
objectionirespondeatMediolanensis Arnulphus cum
quibusproepositum Ravennatem Mediolanensi legi-
suo illo Heribertoarchiepiscopo dum enim Raven- ;mus. Alterum monimentum est.nullibi inveniri au-
nas antistes (etipse Henricns nuncupatus) conten- tepositum in conciliis anteSynimachum Raveunati
deretcum Mediolanense Hegis coronandi praesenta- D Mediolanensemepiscopum.Quaeprioribusmouimen-
tionemann. 1027, Domnus Heribertus sanctw Me- tis objiciunt auctores nostri. inferius indicabimus

dtolanensisEcclesUevenitarchiepiscnptts.virstenuus qute vero secnndo objiciunt negativo, monumento,

et modeslus, immoet patientissimus.ne forte in po- plane igooramus.Diciigiturjure potuit.Petrum hu-
pttlo fieret lttmultus,adversus ejus (Ra.vennaiis archie.- militatisgratia Laurentiocessisse iu conciliis Syin-
piscopi)dirat/i insaniamopposuit sanctam temperan- machi. Quodautem Laurenlio, adhuc prwcisa pro-
tiam, atuntre seditionis turbine humiliterdecltnavit, priir dignitalis 7>rcre»it'neiifia,pra:cedentia deberetnr.
ctcoepiscopos,et omnes suos hanc temeritatemcon- quiapriorin episcopumconsecratus fuerat,praeteri-
demnantes, et tlliin faciemresistere volentes,blanda musaninaadverterequaenamfueritproprwtfdianttatts
persuasione admonuit ,ut scandalum ejus humiliando prteeminentta. unde supra Ravennalem achiepisco-
vitarent .Cuvergo archiepiscopus Mediolanensishu- pum ;
proecipue Symmachi temporibus,sese efferre
militatis gratia tunc declioavit a tumultu.egressus poterat Mediolanensis.Durum forlasse enl auctori-
est templo coepiscopos suos compescuit ? Nonne bus istis probare hanc dignitatisprnretiniientiam.-i
Pxtbol. LII. 5
 139 1N S. PETRUM CHRYSOLOGUM PROLEGOMEM. 140

civitatem utramque, siEcclesias,siearumoriginem, A quiunt,apparenlindiciarepetiti hujusjurgii?Insola

amplitudines,praerogativas.praesulesad mere veri- coronationeConradi Salici legiiuusillud excitatum
tatishistoricae lumen.seclusisfabulis.conferemuset an. 1027, cum Mediolanensisarchiepiscopi munus
expendemus. In reliquiscaveant doctissimi Medio- sibi arrogasset Heribertus Ravennas. Imiuo vero,
lanenses ne.dumabanteriore ordinationis tempore nos addimus, nequeinAugusti illius inauguratione
novumarguirientuminstauraresataguuteontraCle- dejureinconciliispraecedendi altercatumest.Verum
mentinas litteras, remnostram, elsiinviti et nolen- quidinde?Ergone in nullis aliis conciliis contentio
tes. agant; si enim, non obstante priore Laurentii isthaee emergere potuerat autean.1027? Nonne po-

consecratione, Petrus ex humihtate primas partes tueratinSymmachianis.sopitatamenhumilitateRa-

ei aliudargumentumnobis in proinptuest,
detulit, vennatis? Nonue subsecuta Joannis I declaratio id
ut Ravennatium archiepiscoporum excellentiam non obscure indicat?An totaliisin synodis,quibus
probemus prse Mediolanensiuiu. modo Ravennatem, modoMediolanensem subscri-
82. Praestat autem super his nonimmorari,utau- ptum videmuspost Romanum poutificem, quaestio
diamus ultimas falsitatisnotasquas invenire inCle- haecagitari nequiverat?ErgoquiaPuricello et patri
mentinoiliplomate sibi videnturPuricellusetEusta- Eustachioignotasunthaecjurgia.nequenotafuerunt
chiusaS. l'haldo.Earumalteramarbitrantur,dictuni g Patribus, ante octo soeculain Clementis synodo con-
fuisseineo diplomate, PelrumRavennatemces.sisse gregatis ?
Mediolanensi illotnntummodo casu.Res, aiunt, non 84. Quareergo, exclamant, in synodo ista pro om-
sibi constat; tribus enim insynodisSyruniachianis nibus Mediolanensis Ecclesiae juribus solus omnino
SevindusaMediolanensesedit, acsubsci ipsitPetrus dicitur esse « prolatus quidam catatogus nominum
Ravennas hic autem dicitur illo tantummodo casu
;
eorumarchicpiscoporumquiinterfueruntsynodoSijm-
huic cessioni indulsisse. Quambene ratiocinantur! machipapx,ubiprxscriptuseratMediolanensisarchi-
quasi ro illo casu apprime significaret pro una vice, episcopusl Cur millealiaomissaMediolanensiumpo-
nullo autem modo interpretaripossetproi7/f'ssi//io- antiqua
tiora jura ? I'bi metropolisanterioritas ? ubi
dis quie in casu Symmachi celebratae fuerunt seu ; navennatiumsubjectio?Quorsumneglectaacquisit83
quoniam in una tantum ex iis egeruntuterque per- toties supraRavennates praecedentiae exempla.sub

sonam praesidis.quasi pro illa tantum sijnodo intelligi
nonpossitpraecedentiaMediolanensiconcessaexPe-
tri humilitale.Qiiamqii.ini autem Cleraentina verba
esplicanda essent pro illatantum vice, cur intelli-
gereeadeberemuspro tmatantumsynodot Quisum-
qiiatn !_'rammaticus tiroita interpretarelur?Aliquot
annis.iisqne continnis fuerunt hae synodi repetitie,
Agathonean.680,et sub JoanneXII an. 963, de qui-
bus supra?Hisnein re tanti momenti praetermissis,
sola Laurentii sub Symmacho sessio(dicto potius,
praescriptio) memorata? » Bona verba, quaeso, Me-
diolanenses. Quorsum vosquidem jactabitis metro-
polis anterioritatem, quando subjudice adhuc lis
est, an prior Ravennate ortafueritMediolanensis?

et forte Patres numquarn ea causa ah Urbe disces- Argumenlasanequae capite3 sequentiproducent in

serunt, cum tumultus non acquiesceret eliam post medium Ravennatenses, non italevia sunt, ut tam
iteralaconcilia, etdecreta contraantipaprefautores, facilempatianturresponsionim.Deantiqua vero no-
adeo nt unum solumraodo totannis conlinuatumea strae Ecclesise subjectione praestatjam opinionem
conciliaabaliquibusrenitentur.Quapropteroptimo vestrara moderari. Esto,amplissimus Insubrium me-
jurepotuitJohannesl Symmachisuccessorindecla- tropolita saeculo caclente quarto,noster autem saeculo
ratione edita pro Ravennate,quam littene Clementi- tantura ineunte quinto ortum cognoverint, adhuc
nBsmeminerunt.conventusillos omnescomplecti, et falsissimumest ne diequidem uno velalteroRaven-
indicare iis verhis.Mo tantumtnodo easu,seu etiam nalensesMediolanensi episcopoobedientiam prae-
illa tantummodovice.Ailmissai^itiiropinione Puri- stasse,quod jam demonstratum puto capite praece-
celli, quod tribus vicibus prwscripserit Petro Lau- denti.Jus eligendicoronandique reges Italiee (illud
rentius.contradictionemmininiesonant verbadiplo- enim hic quoquerepetitis),quid jurisaddiditMedio-
matis Clemeutini.Nihil vrro miruin, si concessa ex lanensi episcopoin ecclesiasticisnegotiis?Juscoro-
humilitatepraecedentia inprima synodo,eademhu- D nandipontificessummos quid juris acquisivitum-
militasconcedere suasitin subsequentibus,neforte quam episcopoOstiensi in Ravennatem, Aquileien-
repetita altercatio scandalum excilaret,neu qui Ro- sem, Mediolanensem antististes?
mam venerant schismateterrimumcomposituri.aliud 85.Memoratam demum praedecentiam insynodis
ipsi propter inanes praecedentia? titulos renovare Agathonis.etJoannisXIIvidimusjamsuperiusnum.
dicerentur. 44, 45 et 46, alteram nullo modo probari, alteram
83.Pudetdiutius in hisce tricis immorari,eo ma- omnino esse falsam. Quid
Ravennates certiora
si

gis quia perseverantauctoreslaiidati alias ejusdem proferentdocumentaobtentaepraecedentiaesupraMe-

farinae notas jactare.Altera ergo est, dixisse in suis diolanensem in conciliis, postSymmachisynodos,
litteris Clementem II mulloties venlilatum a retro antecoronationemSylici.anteClementis lldiploma?
pontificibus prcedecessoribus nostris aut vix aut nullo Primum documentum, et quidem luculentissimum
fine sopitum est : nempejurgiumob praecedentiamin nobis suppeditavit cl. Joseph Garampius insuper
synodis inter tres illos contendentes.Ubi enim, in- allatadissertatione denummoargenteoBenedictilll.
111 JOS. AMADESII DISSERTATIO DE METROPOLI EGCLESIASTICA RAVENNATENSI. U2
cujus eruditissimi viri eadem verba hic liceatrefer- A quie permutatio interepiscopos Magdeburgensemet
re: Ludovicnm imperatorem adfuisse huic cou-
« HalberstadensemapudeamdemRavennaBsynodum,
cilio(Romano an. 850) in ecclesia beati Petri refertChroniconMagdeburgense./uuVeOamCoHcam-
apostolorum principis coacto, deduco ex quodam bio Petrus,Ravennalensis archiepiscopus,et plurimi
synodali prascopto in causa Petri Aretinee.et Cantii episcoporum Italiw et Germanice subscripsere anno
Senensis Ecclesieeepiscopi proIato,quodeditum pri- Dominicos Incarnationis 968, indictioneiu, confuso
mo acl.Muratorio pag.389 tom.1V Antiquitat,
fuit probabiliter interplurimos Italiae episcopos Wal-
Italic.medii aevi, et iterum a cl. Johanne Dominico pertoMedioIanense Omittimus quaeritare alia istius
.

Mansio,pag.936 tom. I Supplement.ad Concilia Ve- generisexempla.Paucaisthascjamallata.qufenulli

neto-Labbeana,eui subscribunt duodecim episcopi exceptioniobnoxiacredimus,satissuperqueprobant
quos inter Joannes,archiepiscopus Ravennx,Angel- praeeininentiamnostroruniarchiepiscoporumin con-
bertus, archiepiscopus Mediolanensis, Ambrosius, ciliisante coronationemSalici et litteras Clementis
episcopus Lucensis, Oschisi Pistoriensis, Donatus II.Desinant ergo nobisopponere doctissiuii Medio-
Fesulanus,Gerardus Florentinus.Joannes Pisanus, lanensis metropoleos patroni obtentam in primis
Andreas Volaterranus,Taceprandus Clusinus.Otho conciliis hanc prfecedentiamjus eligendorum re-
Rossellensis, et Joan. Tuscanensis. vero heec " gum.primsevamnostrorum praesulum suffraganei-
Cum
charta nullo certo chronologico charactere notetur. tatem;discantque,amabo,abipsissuis tammagnifi-
veri nimium simile visum est cl.Muratorio referen- catis auctoribus Arnulpho, et Landulpho utroque,
dam esse concilio quod die 8 Decembris an.853 in qui in suis annalibus niliil de priore metropolis
Basilica Vaticana coactum fuit.Atin illo nec Ludo- origine.nihilde antiqua Ravennatium subjectione,
vicusimperatoradfuit(quemadmodumsupraobser- nihilde preecedentia in synodis Agalhonis et Joan-
vavimus num. 7 hujus capitis), qui tamen synodi nis XIII in narrandis dissidiis inter suos et nostros
judicio preedicto interfuit;nec illi quoslaudavimus preesulcs mussitarunt, disant, inquam, ejusmodi
episcopi.qui chartte subscribunt.et preesentes fue- prrerogativasinargumentum falsitatis non assu-
runtfpag. 391 apud Muratoriumloco citato),haud- mere contra Clementinum diploma.
quaquam concilio an 853 adfuernn t,cum eorum no-
. 87, Sed ecce alios Augustiniani nostri cavillos
minain ipsius subscriptionibus.editis ab Holstenio Verbum illud privilegium Joannis I Symmachi suc
Collect. Rouian.part. n. pag. 114, et tom. IX, Con- cessoris,quodin Clementis bullarelatum est,in su-
cil. pag. 1137, nullibi legantur. Immo
edit. Ven. spicionem trahitbullamipsam.Hicveroadversarius
ipsemet Joannes.archiepiscopus Ravennas, chartee nosteracute aliquid sibi vidisse visusest/Pergamus
subscripsitet adfuit(pag.39t,ibid.),quitamenconci- C audire.« Ad summum, inquit.agebatur de]simplici
lio an.823 absens per legatumsuum subscripserat; attestatione, ab ipso Joanne 1 facta.Petrumnempe
ibi enim legitur Paulus diaconus viem agens Jo-
: Ravennatem exhumilitate.et illo tantummodo casu

annis archiepiscopi Ravennx. .Ego\ero, utmeafert Laurentio locumcessisse.Simplexautem attestatio

senten(ia,datum fuissearbitror in concilio quod die privilegium dici non potest. Item Clemens II sedem
16 Decembris indict. xiv,an.850,in causa Anastasii Ravennati statuit a dextris papae,imperatore absen-
Roma? coactum fuit,cujus historiam Leo IV in basi- te,preesentevero a sinistris, secundum antiqua? con-

lica Vaticana depingi fecerat cum inscriptione, iu stitutwnis aucloritatem. Et qualis haec antiqua pro
qua hoc notatum fuit: Post Romanum
pro3 cateris Ravennate constitutio ? etquatenus ea exstitisset,
pontificeni in hacexcommunicatione consenserunt quomodo dixerat paulo ante Clemens Quisquis II :

archiepiscopus Ravennatiset Mediotanensis ,altique enimsibi juxla nos dextri lateris locumvindicabat,
num.Vi (apud Holsten.in Coll.Rom.part.ii,pag.l09, etcuijure debereturnobisincertumerat'?Si namque
et concil.loc.cit.pag.l 145).. .Cum igituriidem Joan- Clementillnotaeratantiquaad favorem Ravenna-
nes RavennasetAngelbertus Mediolanensis archie- tis constitutio,quomodonon ipsiitidem certumerat

piscopi tum pruedicto synodali prsecepto,tum con- cuisessio a dextris poutificis jure deberetur ? Et si

cilio die 16 Decembris an.830 interfuerintetsubscri- p. ipsi incertum,qua»nani vel cujus auctoritatis hujus
nimium simile mihi videtur praefatum
pserint,vero modi constitutio ? Nqn aliis opus est, ut eo? litterw
praeceptum in hoc concilio prolatum et saucitum rejiciantur, argumentis. Bellum enimveroargu-
»

fuisse adeoque affirmarenon dubitavcrim Ludo-

; mentatorem Magnificam conclusionem
! I

vicum imperatorem concilio Romano an. 850 in- 88.Privilegium dici posset monumentum Joannis
terfuisse, ctc. » I, licet nudam attestationemprreferret, vel quiaat-
8G.Alterum documeutum nobisprsebet Ravenna- Ravenuatis Ecelesin', el
testatio est de privilegio

tensc eonciluiui coram Joanne XIII, R. I'., atque pontificisMaximi attegtatiode privilegio ipsaesi pri«
Otlione I imperatorecelebratum an.967,inquo\Val- vilegium vel quia iu ipsa attestatione sancitum
;

pertus,Mediolanensis archiepiscopus, post Petrum erat, uon derogatum iri prnerogativne Ecclesiw Ra-

Ravennatemsubscripsitcoudemnatioui Salisburien- veunatis ab sponlanea Petri cessionepro illo tantuin

sisantistitis.Cuinautemcoiiciliumisliid restauratuui casu Symmachianw synodi vel quia cum ipsa atte-;

unno 968,propter negotia qu.udam

fuerit sequeuti slatione abJoanuel etiamconfirmabatur Ravenna-
Magdeburgensis EcclesieB,ibiquepacta fueritnescio tensi preerogativa sessionis pree Mediolanense. In
 143 1N S. PKTRU.M i HRYSOLOGUM PROLEGOMENA.
quolibet auteni sensu coustitutum et privilegium
esse. etdici poteratJoannisl attestatio.a Cleniente
II relala. Porro hsec ipsa attestatio hoc idem privi-
legium esse potera.iantiqnaillaconstitutio,ad cujus
auctoritalenisynodusRoinanacurn Clementellsen-
tentiam dixit pro Ravennate ; nisi in medium quis
proferret antiquiorum etiam ponliticum privilegia,
Ravennali Kcclesice, apostolicw sedis primogenitffi
concessa, quae a S.Gregorio Magno meinorantur.
89.Quid autem,Deus bone,respondebimusdilem-
mati ilii, quo nos irretiri arctarique sentimus Si :
Ckmenlill nola erat antiquapro Ravennateconsti-
tutio.quomodo non ipsi certum,cui sessio a dextris
pontificis jure debereturfet si ipsiincertum.quirnam
velcujusauctot itatishujusmodiconstitutio'? Vteno-
bisab hujusmodi dilemmatibus !Orta qurestionnde n
prfficedentiasessionisinterarchiepiscopos.nescitqui-
dem pontifex,Germanus homo.rerum Italicarum for-
tasserudis.cuideberetur.quianondumlectafueratin
synodo h*c antiqua constitutioquse illum latebat.
Lecla deinde antiqua hac constitutione, et probala
msvnodo.eccenota evaditClementi.cccesecunduni
eam pronuntiat pro Ravennatc. Dutn erat adhuc in
incerto constitulio,nullaquidem pollebatauctorita-
te.quando autemcerta evasitper lectionemet exa-
men in synododeipsa habitum, auctoritatemom-
nem oblinet apud Clementem et universos Palre<.
Vah facilis e labyrintho eruptio Sufficiebat seriem
! interdumob alicujus episcopifamam,sanctitatem,
Clementinarum litterarum attendere, quam nostri
auctores strenue interverterant. Dicant ergo: Opus-
litterw. ejiciantur argumentis f
ne est aliis.ut ea
90.SednonignorabantMediolanensismelropoleos
patroni multa aflerri pro RavennateEcclesia, qua>.
male sartam eorum hypothesim plurimum labe-
factare.immo plane subvertere possint. Itaque non-
nulla exhissibiipsiobjecerunt.eaquediluereeonati
sunt, sed irrito conatu. Quod itaqueinconcilioRo-
manosubJulioIinepiscoporum syllabo ante Medio-
lanensem episcopus Ravennas nominetur, id vero
aiunt nullius moinenti esse ad prmcedentiani Raven-
natis antistitis astruendam.quiaispereosdiesnon-
dum erat metropolita,sedsiraplex episcopus : ade-
nominationeautem simplicis episcopi antearchie-
piscopum nonarguiturejusprrecedeotia,cum qures-
tiositquisprimuspostpapamarchiepiscopus?Adde-
re eliam quiverat Eustachius concilium Sardicense,
ubihabemusRavennatem terprrescriptum Mediola- D
nensi,atqueeademfacillimaevasionevimharumsub-
scriptionuminfringere.Creterumaninratiociniisma-
ximum vitiumsit,aliquod incertum probariperaliud
eeque incertum, seu quod pejus est,aliquod certum
Improbari per aliud.quoddubiumest atqueinquae-
stione positum;logicos alumnosappellabo.alquead
eos provocabo Mediolanenses noslros. Supponunt
enim tempore conciliorum Romani et Sardicensis,
aut Mediolanensem episcopumjam melropolitanum
fuisse.quod ab veritalelongeposilum esse auclores
doctissimi probarunl,vixab Ambroiii temporibus,
Sardicensi.etRoraanasubJuliosynodoposterioribus
144
A inilium hujusdignitalisderivanlcs;aut supponunl
nondum ad id honoris assumptum Ravennatem epi-
scopumtemporeconcilioriimRomanietSardicensis,
cum non desint celeberrimi scriptores, non desint
magui ponderisrationes,qu£econtrarium indicantac
pene demonstrant.Quod sietiamdaremusMediola
nensem episcopum honore tunc metropolilani insi-
gnitum,simplicem autem episcopum fuisse Ravenna-
tem, nonne etiam volunt hunc illi eodem tempore
paruissetanquamsuiTraganeuni?Quisaiitemdixerit
interinsignioresprincipaliuniEcclesiarumpraesules,
minimumepiscopum,iistemporibus,metropolitano
suoanteponi.proutin allatoRoinanoconcilio?/<Mi-
dentibusetiam viris vcncrabilibus,pariterque cumeo
(JulioRomanopontifice)ae/(/i( n;/6!(«Bene(f!rtoA7«i-
>
leiensiepiscopo,RufoCarthaginensiepiscopo.Agapito
Ravennatis Ecclesix episcopo, Julio Medioianenst
episcopo, Luoano Maurianensi, tt reliquis cum eis
116 episcopis. Non loquimur deSardicensi,quiacum
MediolanensespremauturasubscriptioneetiamAqui-
leiensisepiscopi,respondentordinealphabeticocon-
gestas fuisse subscriptiones hujus concilii.et citaut
Binium :quamvis,re bene perpensa.puerileestcre-
dere,in tam augustoac numerosoconsessu,cpisco-
posalphabeticevocatosabsubscribcndum,nonautem
potius vel secundum dignitatem Ecclesiarum, vel
secundumantiquiorem consecrationem,velfortasse
scientiam,atqueinecclesiastici3negotiisexpediendis
periliam.Nosautemdedignamus,jiixtauberiusdicla
in superioribus paragraphis.ex tam turbido subscri-
ptionumconciliariumfonteargumentacertseprrero-
gativre derivare.
91. Eginardo in distributione largitionum Caroli
MagniRavennatemEccIesiamMediolanensiantepo-
nente, quaeritandum volunt auctores nostri utrum
speciali ipsc Carolus benevolentia, vel Eginardus
vitffi ejus historicus suo marteidfecerit quia Otho :
Krisingensisultimolocointerltalife principes Eccle-
siasmemoratMediolanensem: aiunt,hominemultra
montesdegentemincoepissementionemametropoli-
bussibivicinioribus.Aquileiense scilicet ac Raven-
natense,etinlonginquioreterminasse,nempeMedio-
lanense :in quo utrum ad rectas geograpbirelineas
metitisintregionesauctoresnostri,atqueutrumKri-
siDgaBavariae civitatis.cujusepiscopatumgessitOtho
iste.seu potiusMorimundense Cistercensis ordinis
monasteriumin GalliadirecesisLiugonensis.ubidiu
ante episcopatum, et multos annos ante mortem,
quam ibi oppetiit, moratusest, viciniora sint loca
Ravennre, quam Mediolano, viderint alii; quemad-
modum etiam viderint cui Gelasii I doctissimi pontifi-
ficis vitio dandum Mediolanum Ravennam
sit,ante
laudasse.ubi contra Acacium Constantinopolitanum
scribebat ad episcoposDardanire,dicens : Numquid
apud Ravennam,apud Mediolanum,apudSyrmium,
apudTrevirosmultistemporibusnonconslititimpera-
torfNunquidharumurbiumsacerdotes ultra mensu-
ramtibiantiquitusdeputatamquidpiamsuisdignitati-
 145 JoS. AMADESII DISSERTATIO DE METROPOLI ECGLESIASTICA RAVENNATENSI. 146
6ws;<s«r/w««r?ViderintparitercuicardinalisBonaa A rem fatemur, abquintosaeculohane origiueuirepe-
vilio dandimisit,Mediolanensemepiscopumab usu tit ; altera,quae pauciorum est.licet nonaspernandi
pallii exclusisseperplura sascula.solique Ravenna- nominis auctorum.initia islhuse in primoaei-as Chri-
tensiinltalia: tribuisse: v Creterum,inquit,nonomni- stianaesaeculocollocat.Priorem opiuionem ad truti-
bus archiepiscopis hunc honorem tributum,sed iis nam revocemus.
solummodo qui inter ipsos prtecipni erant, nemo § 1. Exponitur opinio de origine hujus dignilalis in quinlu
iguorat qui in veteri historia versatus sit ; nam in saeculo.

Gallia neminimittebatur.nisi soliArelatensi.de qua 92, Emmanuel Schelstratius, Sebastianus Tille

re exstant epistoke Vigilii ad Auxanium, Pelagii ad 1 monlius, Jacobus Sirmondus, Norisius, Bacchinius
Sapauduiu,etGregoriiMagniadChilclebertumregem centumquealii,quiprimasintercriticostenent,hanc
Francorum lib. ivepist. u3, InHispaniasoli Hispa- opinionem omni conatu studioque omni tuentur.
lensi.in Dalmatia Salonitano, in ltalia Ravennati,ia Communeunicuiqueeorumargumentumest.nullum
Sicilia Syracusano.in Sardinia Calaritano,ut ex epi- prorsusantesaeculumquintum reperiri in Ecclesia
stolis Gregorii liquet.etc» (Bona Lithurg.lib.t,c.~2i, Ravennate istius bonoris indicium, primumque Ra-
n.)6.)Viderintqnoque cui Sigonii vitio dandum, sit vennatiumepiscoporummetropolilicainfulapraeful-
accuratissimum hunc Italiae descriptorem primas n sisse, atqueejusdignitatisjuraexercuissedivum Pe-
Ravenuaepartesdedisse,postremasMediolano,quod trum Chrysologum circa istius sseculi medium.Non
autnon vidil Pnricellus, aut non vidissesimulavit. omnes tamen inChrysologo pari sensuconveniunt;
Item quia Luitprandus Ravennatem archiepiscopum namqueBacchinius (quemsecutus estPatriziusqui-
secundumaRomanoper ltaliamantistitemnuncupa- dam auctor dissertationis de Patena argentea divi
vii.antumant Mediolanenses Luitprandum locutum Chrysologi) a communiori recedens, primum qui-
fuissedesuatantummodoa?tate,quando praepotentis dem metropolitanorum jurium exercitiumhuicno-
IheodoraefactionibusplurimumJohannesX Raven- stro Ecclesiae doctori attribuit, sed negat primum
nasinltaliapollebatnnquainteipretatione facile va- metropolitanumillumfuisse.distinguens initiaadi-
pulabunt.sigrammaticulus aliquis verba Luitpran- gnitatis exercitio. Primum autemquiad eum gra-
diexactiuslegat: Peridem tempus Ravennatissedis, dumascenderit,constituit Bacchinius Joannemcog-
quisecuncluspostRomanumArchierumarckiprcesu- nomine Angeloptem.immeuiaium Chrysologi ante-
lalushabebalur, Petrus pontificatum tenebaV. nemo cessorem in cathedra Ravennatensi.
enimnonvidetTope;' idem le mpus non referri adexisti- 93. Fundamentum communioris opinionis, quee
timationem secundi archipi'83sulatus,sed ad Petrum principium tum dignitatis, tum exercitii in Petro
tuncRavennaepontificatumtenentem.cuiPetronihil „ Chrysologo recognoscit.desumitur omninoex illius
omnino erat cum Romana impudentissima femina. homilia 175, quam in consecratione Marcelliui Vi-
Siautemsummonimpontilicuin testimoniaadduxe- cohabentiae (modo Ferrariae) episcopi ad populum
rimus.vocantium Primoyenitam inter Romanae Ec- Ravennatem habuit.Aiuntenimejusmodisententiae
clesiae filias,Ravennatem Ecclesiam; si imperatores fautoreslaudataehomiliaeverbanonobscure.nondu-
eam appellantes maximam post Romauam Ecclesiam die, sedapertissimeindicare, Marcellinum pruuum
quas turbas, Deus bone excitarent Mediolanenses
! fuisse quia Ravennale Ecclesia consecrationis mu-
contra hujusmodidocumenta? Verum his non insi- nus acciperet ex decreto sedis apostolicae, interce-
stimus.SufHciat Clementinas litteras a falsitatis nota dente imperatore. Et ne aliter interpretandi locus
vindicasse, sufliciat in Romana synodo a supremo remaneret, comparat,aiunt,PetrusChrysologus pri-
pontiticepreehabitum fuisse Ravennatem prae Medio- mamhanc ab Ecclesia Ravennate impertitam conse-
lanensi episcopo.fortassis ad evidentiam probasse. crationcmsacratissimo Mariaspartui.in cujnssolem-
CAPDTIH. niis opportune haec consecratio ceciderat sicut :

Quid opinari lieeat de ortgine metropoliticw dignita- enim post edictum Caesaris pagani, Maria Fihum
tis in Ecclesia Ravennalense. suumpiimogenitumpepererat.itapropterdecretum
Ilactenuspro vindicandis Raveuuatis Kcclesiieli- diviPetri.et Caesaris Christiani primum in Marcel-
bertateetsessionisprrerogativa.cominusdecertatum ^ linofilium pariebat Ecclesia Ravennas jetquemad-
estcum Mediolanensibus. Modo autem superinitiis, modum primo Mariaa opus fuit Spousi sanctissimi
seu origine ejus metropoliticm dignitatis sermonem dubietatessuperare.deiudelongea propriislaribus,
habituii partiumsludia deponimils; versamurenim inter hiemis rigores,rerumque omnium difticultates
in re adeo ancipiti, atque in tanta documeutoruni divinum partum in lucem emittcre, pariformiter in-

raritate, ut nihil certi, nihil quod indubiae fidei spe-
ciem pra; se lerat.inter tot densas nebulas liceat in-
trospicere. Nosigiturdiversas auctorum opiniones
earumquerationes soliuniiiodoreferre atqueoxpla-
nare contenti enmiis: nullaiu vero sequemur,pru-
deutiornm judicio alterutrius priestantiam commit-
tercontradictiones.quasepiscopo Mediolanensitunc
Vicohabentis3metropoUtanotribuuntur,primosQOVs
jiirisdictiouisactus.primamiieinpecoiisecrationeepi-
scopi sufiraganei Qova mater produxit. Taliprope
moduiiiexplicationedeclarantdoctissimicriticihaec
verbaChrysologi Omnia quidem rerum primordia
:

tentes declarandam.Porro duasessedehac origine sunt dura, sedduriora sunt primordia yenerantis.
Opiniones uemiueni latet; altera, rjruam commuuio- Sancta Ecrlesia Havennat,ut primum pareret, viam
147 1N >. PETRUM CHRYSOLOGUM PROLECOMENA.
fecit.angorespeitulit, sensit dolores, et hoc egit, fra-
tres,utordinem )idrtiifilirinitotoveriiatistramilecit-
stodiret...edietoCutsarisi'a(jtiniDomi»usobtemi>cra-
tuntsoccurrit,etdecreto Beati Petri,decreto pruu ipis
Christiani scrvus adkuc aliquid obsistit (Serrn. 175).
94. autein in Joanne Angelopte.utopinatur
Quod
Baccbinius.hrecdignitas noniucceperit.citatiaucto-
res.qui pro Chrysologo stot.Timt, antequainPonti-
ticale Agnelli ederetur,satis,arbitror habuissentas-
r
serere nullo id probari genuino documento, illud
vero, quod priinum ab Hieronynio Rubeo, tum ab
Ughello relatum fuetat, purum putumconinicntum
rssejuxta sensum Baronii, atqueomnium quipost
Baroniumdehocdocumentoscripserunt.Loquimur
dediplomateilloValentinianillIAugusti,quoJoanni
Angeloptimetropolitieadignitassuperquatuordecim
civitates /Emiliee et Flaniinire, palliique archiepis-
copalisususconferebatur.PaprelNonest.inquiunt,
iroperatorirepotestatisarchiepiscopalemjurisdictio-
nera tribuere.multoruinus sancrosanctumpallium,
quodipsiusjurisdictionisindicatplenitudinem.Schi-
smatici ergo alicujus ligmentum est diploma istud.
Quaproplereo abrogato.nullum aliud reliquumest
monumentum.quo initium dignitatis metropoliticm
JoanniAngelopti assignari possit; sed standumho-
milire Chrysologi, qure tam initium exercitii quam
initium dignitatis huic sancto doctori nimis aperte
asserere videlur.
63. E contra Bacchinius in communiorcm quidem
•ententiam abiit.ubi ex Chrysologi homiliaprimus
metropoliticre auctoritatis actus in Ravennatensi Ec-
clesia admittitur, scilicet Marcellini consecratio
immodetestatur et ipse diplomaillud Valentiniani
atque in Agnellum primum illius assertorem,etllie-
ronymum Rubeum, atque Lghellum, uti Agnelli
Symmistasirascitur: tamenapiueconceptaopinione
non recedit pro JoanneAngelopte. Et sane optimc
noveratdoctissimusCassinensisnullatenuscollocari
posse in Chrysologo istiushonorisprimordia.quan-
do ante illum Bpiaooptun adeo manifesta appareant
in EcclesiaRavennateadeptre jampridem dignitatis
argumenta,ut nerao sanre tnentis de iisampliusdu-
bitarepotuerit. Neque conlrarium verisimiliter sen-
BissentSehelstratius,TiHemontius,creteriqueomnes
si dum ipsi scriberent, e bibliotheca Estensi exiisset
Agnellus vetutissirnus auctor. Rubeo narrantiqure tu metropolitica jurisdictio omnis consisteret.
in electione Chrysologi evenerant,fidem nonhabue- D g II. Qu:r opponi possnnt lam opinioni de Petio Chrysologo,
runt auctores isti,pr;eserlimTillemontiusconsiieta, quam opinioni de Joanne Angelopte.
qua omnia sus deque afflrmat ac negat, libertate.
Condonandum iis est tamen: Agnellum non citave-
rat Hubeusadenm narrationem licet cum srepeille
;
profitereturseab Agntllopfurima liausissequreRa-
vennatium historia? hic atque illic opportunissime
inseruerat.dignus ideo fuissel cumquominusdiire,
minus superhe ageretur.PlenisBimam illi fidem ad-
hibueratBaronius.non obtrectaverat senior Pagius
Baronii annotator, et narrationem Rubei in Bre-
viario Romanorum pontificum junior Pagius admi-
serat.
148
A 96.Agnelluui vero cum publici juris faceretBac-
chinius eumquecruditissimisnolis illustraret, ani-
ruadvertit ex una parte diligenter, quibus circuin-
stantiis, Joanne Angelopte defuncto, cnarrat hio
auctor successoris electionem, viditque episcopos
congregatos una cum clero populoque Ra-
/Ernilire
vennate ad ejusmodi electionem. Notavit, electum
cum legatis Ravennatium, inter quos C.ornelius,
Imolensis episcopus.Romam processisse, approba-
tionem et consecrationem,ut moris erat, a summo
non
pontiticeSixto Illimpertiturum.Vidit.illo electo
admisso,Petrum Chrysologum.quem pontifex ma-
lebat.Ravennatiquedespeclum.quia diaconusesset
Ecclesiresuffraganere,videlicetImolensis:admissum
deiude.atque a Sixtoconsecratum ; hisque posilis,
g innegabilemresultareconsequentiam,jam habuisse
anteChrysologum initiametropoliticredignitatisEc-
clesiam Ravennalem. Ex altera autem parte cumin
nulliusex prredecessoribus electione similia argu-
mentaBacchiniusinveniat,nullusqueeorumlegatur
istius potestatis actus emisisse,'de ca?tero vero asse-
rereAgnellum sciatJoanniAngeloptiaValenliniano
camdignitatcmcollatam.proptereaquamvisrepro-
banda sithrecAgnelli assertio.tamenprobabilicon-
jecturre reraanet locus.opinarique jure quis poterit,
ait Bacchinius, intercedente Valentiniano, conce-
dentesede apostolica,Angeloptemomniumprimum
archiepiscopalidignitate insignitum.Quia vero obji-
cerealiquisBacchinionostro potuissetdiffleillimum
captu esse, septem vel octo annorum intervallo,
quosUacchinius Ange)optisepiscopatuiassignat,ne
; unum quidem accidisse casum novre jurisdiclionis
exercondre, maximc quia Angeloptis temporibus,
juxta chronologiam Bacchinii, aliquot ex novis suf-
fraganeis fuissentconsecrandi,vel saltem approban-
di, interquos certissime Foropopiliensis episcopus,
Grati successor, quianno 424 vita functus est ea :
propter excogitare coactus est Cassinensis noster,
Joanni Angelopti arcliiepiscopalepalliumcollatum
solummodofuisse extremis ejus vitre diebus, adeo
utilli ne momenluniquidem vilresuperesset,ad vel
minimumaotiiinnovrejiirisdictioniselieiendum;ur-
gobatcnimnecessitassartumteetumChrysologoser-
vandi isliusmodi primum actum in consecralione
episcopi Vicohabfintini,quasi in hujusmodi solo ac-
97.Quamquamlaudatorum virorumrationesnon
exigui ponderis primo intuitu videantur ad fundala
vel in Joanne Angelopte, vel in Chrysologo archi-
episcopatusinitia.tamennoncaretutraqueopinioiis
di(Ticiiltatibus,qure difflcilimre sunt solutionis, meo
quidem judicio si introspiciantur attenlius. Aman-
datoigituradseqtientesparagraphosexamineargu-
menti negativi,quod omnibushisce auctoribus com-
mune est, prremitlendum hic venit, non convenire
scriptores n stahilienda chronologia temporum Joan-
i
nis Angeloptis et Petri Chrysologi Rubeus enim no-
149 JOS. AMADESII DISSERTATIO DE METROPOLI ECCLESIASTIGA RAVENNATENSI.
ster, quo cum Baronius et Pagius, prodigiosam
Chrysologi electionem anooDomini 433 assignant,
Angeloptis vero annocirciter 418 Bacchius autem ;
utrumque non paucos post annos protrahit, Ange-
loptem ad an. 432, Chrysologum ad an. 438. Nos
in quffistione hac non immiscemur, quae fastidio
proculdubioforetlegentibus.Aliquosuperhujusmo-
di chronologia eruditissime scripsit auctor Medita-
tionum in vitam S.Geminiani, Mutinensis episcopi,
qui idcirco consuli, si libuerit, facillime poterit.
98.Pr8emissaigiturnecessariaistautriusquechro-
nologiae notitia.videnturopinionesallatte de primo
Ravennae metropolitano interse pugnare.atque al-
tera alteram destruere. Et revera si quae narrat
Agnellus de electione Chrysologi credenda sunt, per Valentiniani III diploma,quod Rubeus et Cghel-
prout Bacchinius credenda asserit, non poterunt g lusreferunt,gradusmetropoliticus Joanni,nonPetro
profecto Tilleuioutius,eiqueadhserentescritici,quin collatus fuerit diplomaenim istud Bacchinius cum
aute Cbrysologum retrahant nostroe dignitatis pri-
mordia ;
posita vero chronologia Bacchinii, co-
geturCassinensis noster earetrotrahereetiam ante
Angeloptem,quem iniisse censet archiepiscopatum
an. 432 nam Tillemontius satis aperte probatjam
: rit inEcclesiaRavennate ejusmodi prterogativa.dici
usque ad an. 431 Ravennatemepiscopuminter Me-
tropolitanoshabitum.ex epistola eoannoab Orien-
talibus scripta ad Modiolanensem, Aquileiensem
et Ravennatem episcopos contra S. Cyrilli anathe-
matismos. Quapropter saltem ad S. Exuperantii
tempora, qui Angeloptemimmediate prascesserat,
in chronologia Bacchinii recurrendum foret.
99. Neque pro Tillemontio aliisque proderit Ru-
bei chronologia; nametiamsidemus electum Chry-
sologum anno 433,quae Rubei.et forsitan veriorest
sententia,niliilomiuusepistolal]aecOnentaliumdata
an. 431 Tillemontium aliosque ab prsconcepta de
hoc primo metropolitano opinione recedere persua-
debit. Si autem ad Chrysologi homil.175 appellent,
ab eaqueaigumentum mutuenturadsuamipsi opi-
nionem propugnaudam, facile respondebit Bacchi-
nius verbahomilis; indicareprimum metropoliticee
potestatis usum inMarcellino Vicohabentiae episco-
po per Chrysologum consecrato, non autem Chry-
sologum primum fuisse metropolitanum. Quare
veliut noiint, in alteio ex ejus autecessoribus pri-
mordia ejusmodi sunt collocanda.
100. Porro neque pro Bacchiuio chronologiam
Rubei(quam decaetero ipse refellereconatur)stare
posse credimus, scilicet etsi electionem Angeloptis
factaiu cum Rubeo dicamus an. 418, et Chrysologi
anno 433,deducere inde consequentiam licebit ad
initia inetropolitica in Angelopte stabilienda, exer-
citiuin vcro in Chrysologo. Pneterquam quod enim
destrueretur eo casu Bacchinii hypothesis, quod ex-
treiuis tantummodo vitassuce dictus Angeloptesho.
norein illum fuerit adeptus, adeo ut ue unum qui-
dem novie potestatis actuin elicere potuent nam ; tennleeim annorum inlervallo, quibus in cathedra
admissa anno431,
nneiitaliiiin cpistola.jarasallem
tribus ffi!" anteChrysologum, metropolitanus erat
Angeloptes,atqueutmetropolitanusat)Orientalibiis
agnoscebatur : quo aunoi um iulervallo quis credi-
150
A derit, amabo, Angeloptemnullumsuflaganeum.aut
consecrasseautapprobasse.nullum provincialecon-
cilium contra recentes conciliorum generalium ca-
nonesconvocasse,nullumdeniquevel unumjurisdi-
ctionisindiciuminamplissimaprovinciapraestitisse?
pr83terquam quod, inquam, Bacchinii hypothesis
destrueretur.quo deindeprobabili fundamento.qua
ratione natam dicemus Angeloptis tempore hanc di-
guitatem? Primo nou ea ratioue, quia Valentiuiani
intereessione.etsedis Romanredecreto illi concessa
fuerit id enim uierum est Bacchinii commentum,
;
cum si Chrysologi homiliam consulamus.sancto huic
doctori potius, Marcellinum ordinaturo, utriusque
principisfavorprofuisse videatur.Secundononquia
;
universa eruditorum turbadetestatur.dirisque om-
nibus devovet quare illo rejecto, nulla poterit ex
:
eo nequeprobabilisconjecturaerui pro Angelopte.
Tertio non quia hoc episcopo defunctoinventa fue-
potest inccepta iu Angelopte ratiocinium enim is-
:
tnd vel nimis infelix esset, vel divinationem sape-
ret, nempe quia Ecclesia Ravennas metropolitana
erat, dum e vivis Angeloptes excessit, ergo ipse
primus fuit metropolitanus.
101. Confugiet fortasse et ipse Bacchinius ad ho-
iniliam 17o Chrysologi, quae in superallatis verbis
primum actum metropoliticaejurisdictionis Ecclesiae
Ravennatensi tribuit, nempe consecrationem Mar-
1
cellini : quarereceutissimam tunc inea fuisse hanc
potestatem necesse est, ita Joanni Angelopti colla-
tam paueis ante mortem diebus.ut nullo modopo-
tuisseteam exercere neque aliter conjectari omni-
;
no potest.si tum homiliae verba.tumdignitatis istius
praiexistentiam servare velimus ante Chrysologi
electionem.VerumBacchiniiconfugiumhae rationes
convellunt; primo quia consecratio episcopi non est
unicus actus metropoliticae jurisdictionis; ideoque
etiamsi consecratio episcopi Vicohabenlini prima
fuisset consecralio episcopi suffraganei. facta ab
Ecclesia? Havennate.non propterea verba Chrysologi
de primo jurisdictionis praefatae exercitio inlerpre-
tanda essent poterat euim Joannes Angeloptes,
;
poterat Exuperantius, Ursus, Liberius, aliique ante-
D cessoresAngeloptis synodosprovinciales convoca-
re, suflraganeas dieeceses visitare, causas episco-
porum judicare,immo electiones corum confirma-
re.quin tameneosipsi consecrarent quiactus, cen- :
tuinipie id geneiisalii uonabstulissent consecratio-
ni aChrysologolaetaequalitateniprimaeconsecralio-
nis.ncque tidem derogassent verbis divi Chrysologi.
102. Secundo quia nimis durum est credere sep-
Ravenn&tensi (edit Ehrysologus, si standumehro-
nologiaehisioricorum Bavennatium.autsalleraduo-
decim, si ohroxiologiSB Bacchiuii, primum oranino
fuissemelropoliticieauctoritatis exercitium.Marcel-

lol l.N S. PETIlUM CHKYSOLUGUM PROLEGOMENA.
lini consecrationem si enimverumest,ut raoxdi- A quidem opinioni uon assentimur cumTillemontio,
;
cemus, sacram hanc benedictioneracollatam Vico- Baronii, inquam.putantis Projeeium hunc Imolen-
babentino fuisse in Natalitiis Domini nostri Jesu sera fuisse illum ipsum quem Ephesinae synodo
Chrisli an. 450, vel potius 449,paucis ante Chryso-
logi obitum mensibus verone simile dici potest tan-
: poreenim hujus eoncilii,anno seilieet 43l,nondum
to annorum iutervallo nullum aliumsuie dignitatis
munus exercuisse in provincia ? Vacavit,
sederet, Placentina Ecclesia, etelectus an. 439 Flo-
rianus. Vacavit Bononiensis, vocatusquead episco-
patum Adrianus, vel si quis alter sancto Petronio
sucessit circa aunum
450. Item vaeavit Foropopi-
Ariminensis(nondesunt enim
liensis Ecclesia, item
qui hanc quoque inter Ravennae suffraganeasanti-
quitus numeratam velint).tandem bis vacavit lmo-
lensis.Quandoigiturilloruuisaeculorumdisciplinam
attendamus, ad Chrysologura spectasset et electos
approbare.et si libtiisset.consecrareetiam. Insuper
praeterepiscoporumapprobationemetordinationeni,
nonne tot annorura curriculo potuit, ne dicam de-
buitChrysologusprovincialealiquodconciliuin cele-
brare ? Sacrosanctos canones Spiritu Dei conditos
de hujusmodi synodis singulo quoque anno semel
et iterutn convocandis.nequeignorare.neque negli-
gere poterateximius Eoclesin doctor.Denium
Italiam universaqueOccidentis regiones.jussu Leo-
nis Magni.provincialiaeoneilin.et nationalia coacla
fuerunt, ut epistolam lanti pontificis ad Flavianum,
quae norma fuit Patribus Chaleedonensis synodi in
tie detinidenda.approbarentetsubscriberentepisco-
pi et Ecclesiaeomnes; inverisiinileestprofectoman-
data Leonisad Chrysologumnon pervenisse.virum
apud universam Ecclesiam sapientia et sanctitate
commendatissimum eumque etiamyGmiliaeacFla-
; prima omnino episcopi consecratione.
miniaePalres pro tamcelebricausanoncoadunasse.
103. Tertio quia etiarasi consecratio episcopi per
malam hypothesim unicus admitteretur potestatis
metropoliticae aclus, tameu Marcellinus non
primus episcopus a Chrysologo consecratus. Adea-
mus,quaeso,auctores quide illo Vicohabentiae prae-
sule verba faciunt:eum omnes opinr.nturconsecra-
tum fuisse exeunte anno 450, in NatalitiisDomini
immo Cghellus protrahit ad. an. 451, quod tamen
comprohari non potest.nisi initium anni451 ab ipso
Domini die natalijuxla nonnullorum auctorummo-
rem repelatur ; non enim dubitari potest qui longe
ante finemanni45t adco?losevolaveritClirj sologus,
eiquejam sucessserit in episcopatu Neon.siepislo-
lam S. Leonis adhucepi-copum an.451 inscriptam
admittamus,de quasine rationabili fundamento.ut
mihiquidem videtur.dubitavitDacchinius.Ceeterum
si quaj auctores lmolenses aliique probant aliquid
ponderis habent.sanctus iste doctor e.\ tremum diem
obiit ineunte Decembri an. 450 quapropter Marcel- ;
liniconsccralio spectare dicenda est ad Natalitia l)o-
mini an.449,quemadmodum allati auclores opinan-
tur. Contra vero si quae de S. 1'rojecto Imolensi
episcopo scripta sunt.tidem merentur,cum ordina-
tionelongepraecessisseMarcellinum.ideoqueaChry-
Bologopriusconsecrattimcogimurasierere.Baroan
;
152
pra?sedisselegimus Sedis apostolicaelegatum ; tem-
Chrysologus, qui Projectum lmolensem certissime
dum ille ordiuavit, inunctus fuerat Ravennatium antistes.
Verum nihil prohibet quin rerum Imolensis Eccle-
siae scriptoribus adha?reamus, aftirmantibus con-
secrationem Projecti factam anno 446, quarto ante
Chrysologum defunctum.
104. Quomodo ergo, forte redargueret Bacchi-
nius, vocavithic S. doctorMarcellinum EcclesiaeRa-
vennatisprimum filium etprimogenitum ?Quomodo
totoveritatislramite ordinempaiiusdivinicitslodivit
j;
nostra Ecclesia, si Marcellinusex decreto beati Pe-
tri et decreto principis Christiani primus non fuit
quiaRavennatensimetropolitanobencdietionem ac"
ciperet,frustracontranitente servo aliquo,quem Me-
diolanensem episcopum interpretantur ? Et quo-
modo veriticabitur, dura esse initia rerum,sed rf«-
riora generantisprimordia ? Quando ergohi Chry-
sologi sensus nonaliler intelligendi veniunt.nisi de
si per primaomninoconsecrationeepiscopi,quam Kaven-
natensesantistites peregerunt postadeptumpallium,
potins dicendum esset erasse scriptores vel qui ad
Nalalem anni 450 aut 449 Marcellinum ordinatnm
protraxerunt, scilicet post Projectum, vel qui Pro-
jectum an.446 consecratum dicunt, Fatemur inge
nuenon levis momenti esse Bacehiniiargumentum>
universorura pene criticorum interprelationi inni-
xura.qua Chrysologi verba explicari volunt de
105. Attaraen, omissa responsione quod, etiam
hujusmodi interpretalione concessa, adhuc rema-
nentinconcussaquaepaulosuperiiisnuni.lOOelseqq.
fuisset animadvertimus, si stylum Chrysologi.si figuratas
eloqi)endiformulas,sensusqueperpendimus,quibus
ut plurimum utitur.fortasse in toto rigore non vide-
btinturinterpretandaallataejusverba.FiliiEcclesiae
prinii et primogeniti sunt episcopi.quos primo om-
nium Ecclesia mater parit: inde autem pereos ha-
bent alii omnes esse lilios tantae malris.In hoc sensu
cxplicavit Augustinus verbaillapsalmixLix: Propa-
tribus tuis nali sunt tibifilii : eonstitues eos principes
r
super omnem terram.Scriplnra. ipsanon sewperpri-
mogeniti nomen intelligit strictissiraesuraptiim Di- :
cesr/ue ad eum(PhnroLonem) Filiitsmettsprimogeni-
:
tus Israel dixi tibi, Dimitte filiummeum, ulserviat
;
miki,et noluisli ilimittereeum ; ecce ega interficiam
filium liiiimprimonenitum. Hisautera verbisnon so-
lumappellatDeusIsraelem notnine filii;. nmojemiV,
sed ut ostendat lllum habere tamquam primogeni-
tum.ininatur Pharaoni.Israelem non dimittenti.ex-
terrainium filii ejus primogenili,quasi pnenani talio-
uis.primogeniti pro primogenito. Quis autem dicat
Israelem verum Deiprimogenitum? Haec sane quali-
tas Jesu Christi solius vere propria dicitur, et qua-
isnus Verbum Putrjs e-d,et auatenus liomoest.ut es
153 JOS. AMADESH DISSERTATIO DE CHRYSOLOGI ECCLESIASTICA RAVENNATENSI. 134
Paulodidiciinus,velcuruinquitadHebrneos:.Ercn)H A filiuuiprimogenituKipeperitMaria.itaeliainepisco-
iterum inlroducil primogenitum inorbem terrce,dicit pum,scilicethliumdignitate primogenitumEcclesiae
et adorent eumomnesangeli Dei(Hebr.i,ti);ve\cum inunxit Ravennas archiepiscopus. Cur autem credi
inquitadRomanos: Primogenitus inmultis fratribut, non potest contradictiones de quibus Chrysologus
et primogenilus omnis creaturie(Rom. vni.9).Ouare loquiturrespicere non consecrationem simpliciter,
tihid prinwgeniti nomen Israeli tributum nec potest sed personam Marcellini.ita ut necesse fuerit ad pon-
nec debetintelligi in proprio et naturali sensu. Ne- tificem atque ad Caesarern confugere, ut electo illi

queeo paclo illud usurpavit Joannes Chrysosto-

S. benedictio episcopalis impertiri potuerit ? Licetne
mus, cum dixit Et digressus ab hac Ecclesia, ad
: suspicari aut conjicereconlradictionesillas.quales-
Ulampervenit, quce est primogenitorum descripto- cumquefuerint.es humiliMarcelliniconditionederi-
rum in calis. vasse, quem uon nisipiscatorem et forle uxoraturn
106. ldem dicitodennigen iii vorabulo.quodunieo verba Chrysologi indicare viden tur.at queadeo clero
tilio accommodari solet.et tamen Abrahamo a Deo et Vicohabentinis despectum ?

intimatur: Tollefiliumtuum unigenitum ,guemdiligit 108. Si autem nos urgeret Bacchinius, strictissime
Isaac... et non perpecisti unigenrto etin omnibuscircumstantiispartum partuicompa-
filio tuopropter
me (Gen. xxu,2, 12); id, inqiiam, Abrahamo dicitur, „ rare.fortassecomparationeru istaui contrailliusopi-
quo tempore non Isaac solum, sed Ismaelem majo- nionem possemus aliquatenus retorquere. Nam si
rcm natu lilium.licetex alia conjuge habet, ita ut toto veritatis tramile ordinem partus divini custodire
respective adAbrahamura vere et naturaliter Isaac debebat Ecclesia Ravennas, videat Bacchinius ne
non situnigenitus. ReferunturergO)jrimoaeniiivoca- Hieronymo Rubeoejusquefautoribus viamfaciat.ad
bula in allatis S. Scripturae verbis ad nescio quam revocanda per eamcomparationem impugnatae di-
majoremdignitatemetpraestantiam,quaprasc6eteris gnitatis initia ad tempora apostolica.Et revera sicuti
nationibuslsraeleminebatineognitioneetcultuDei, decretum Cwsarispagani non tribuitMeriaefacultatem
seu ad majorem Dei amorem et benignitatem qua pariendi primojeniium.quempurissimaejusviscera
Israelem prasaliis diligebat etcustodi>bat tauquam jamnovemmensesgestabant,cujusque mater usque
primogenitum. Potudha.qneet.iam Chrysologuspri- ab aeternis sseculiselectafuerat, ita neque decretum
mumetprimogenitum KcclesiaeRavennaefiliuru,figu- B. Petri, decrelum prineipit Christiam Ecclesiae Ra-
rateloquendo, vocareMarcellinum, comparativead vennati contulit facultatemprima viceconsecrandi
minores sacerdotes, elail reliquosdepopulo.et non episcopum sulTraganeum in Marcellino ea enim pol- ;

quasi inilloepiscopo Ecclesia Ravennas prima vice lebat a primis Ecclesiae temporibus. Inimo eo modo
filium peperisset, sed quasi in eo peperisset unum Mariaepartum in-
quo Augusti pagani decretum in

ex primis, seu majoribus et primogenitis filiis. ^ fluere non potait.nisi ut edereturin specu Bethlee-
107. Neque nobis negotium facessit comparatio milicoadprophetiarum adimplernentum.quaeJesum
censecrationisMarcellinicumMariaepartu.quatenus ibi nasciturumtot ante ssecula pr;enuntiarent: ita

sicutMaria peperit primum lilium, ita EcclesiaRa- decretum papae et imperatorisChristianinihilaliter

vennasconsecravitprimumepiscopum: dicimusenim influxit in cousecrationem Marcelhni, nisi ut de
comparationesomnesetpraesertiinhancS.doctoris, medio tollerentur difficultates, quae, ne fieret, ob-
non ila slricte debereaccipi ut in omnibusomnino versabantur;non autem ut Ecclesia Ravennas tunc
circumstantiis res comparatae inter seconveniant,at- primum metropolitica facultate uti iuciperet.quam
queitaomnibusdiviniMariaepartuscircumstantiisac- forte quatuor ante saeeula illi contulerat ex volun-
comuiodentureircumstantite omnesconsecrationis tate beali Petri sanctissimus Apollinaris.
Marcellini. Sutficit autemsihiduo partus. uaturalis 109. Ila Rubeus argumentari posset contra Bac-
uniis,spirituaIisalter,conveniantintempore,scilicet chinium.ipsequoqiie bentdiciontensallatae compa-
quodienatus est Christus Dominus,consecrationem ralionis. Primordia vero illa duriora generantis,
Mareellinusobtinuit: tumconveniantin matruman- quae Chrysologus memorat, quid aliud fuerant
paterent.nempe quemadmodum Ma
gustiis, ut filios nisi eee difflcultates, eae contradicliones ad quas
ria patriampropriosque lares dereliqiiit.iterhabnit I) offenditubi agi civptumest de Marceilini consecra-
crudescenlehieme, in liethleemitieo praesepio pari- tione, ctquae eo inajores forle fuerant, quo inajo-
tura, etiu maximainopia : itaEeclesia Ravennasob rem emissurus eratpartum, scilicetfiliuiu inter na-
consecrationem Marcellini contradictionibus, velut tos Ecclesiie dignitate, et ordine primogenitum'.'
partus angoribus, fuit obnoxia, viam facere coacia CertequidemomDiamagnarumrerum iuitiaoequalem
est, nempead Homanamsedeni, alqueadimperiale ut pltirimtim secum habent difficultatcm non ideo la- :

patrocinium confugere. Tertio sufficit uthi duo par-
tuscouveniantin edictosupremorumprineipum: nam
Augustiedictoutobediret Maria.Josiim peperitapud
Bethleem;etper Romani pontilicis etCiesarisdecie.
lum EcclesiaHavennas Buperaliscontradictionibus
Marcelliutim consecravil. Tandein suffloit tit conve-
niant abquo modo in qualitate partai
men dici possunt lunc primtim stiscopl;i\quia per ma-
dioslaboressuscipiuntur. ldem opus pluries repeti-
tum.eiundcm laborem aflerresemper aul fera 8600,-
perpolest, dumrepeti incipitur; quare iliiua primor-
dia dura setnper jure dicuntur.Quapropterconclu-
dendum ex huc tisque dictis videtnr. Chrysologi
; wout enim verba.nedumprimosjurisdictionismetropohlicHjac-
 .

135 DS S. PETRUM CHRYSQLOGUM PROLE GOME N A 156

tus nonindieare,cunianteChrysologuuiEcclesiaRa- A iruperatorurn potentiam uon timuerint, etipsorum

veunasjamfuerit metropolilana, et centum similia conciliorum generalium canonesirritarerint.Omit-
acta, eliamabsqucepiscopi alicujus conseeralione, toqueantiquiorenicoueiliiNicsenicanonenisextum,
qiiireritexerceie; sedne indicare quidem primam quoOrientalisEcclesiae discordias componere san-
episcopiconseerationeiu.turnquiaincouimodiorem ctissimi illi Patresstuduerunt, non aliunde exortas
sensumhomiliitemphatica verba traducipossunt, nisi abepiscoporumambitione.qui mutatas imperii
tumquiafactumipsuinnobissiiadetinterpretationem hierarchiae.novisque civilibuserectis metropolibus,
islam.nempeanteriorconsecratioS.Projecti Imolen- hierarchiamnovasqueecclesiasticasmetropolesap-
sisepiscopi(Dedicamaliorum)aChrysologoperacta. ptare autumaverant omitto.inquam.canonem illum,
;

tin. Si quis autemconteinlciei.Marcellinumpri- venioque ad exempla Joannis Angeloptis et Petri

muinfuisseVicohabentiaeepiscopum,quiaRavenna- Chrysologi teiuporibus proximiora.
te inunctus fuerit.ideoque Chrysologi verba commo- 1 13.ConsulueratIunocentium IRomanum ponti-
deeiplicaridebere.nonquidemdeprima generatim ficem Antiochenus episcopus.utrumdeberetmuta-
consecratione.sed peculiarilerdeprimaVicohabentini tionibusciviliuiiiprovinciarumEcclesiarumregimen
episcopi,concedcrentfortassenonnulli quibus,el.Mar- accommodare.ita ut siprovinciaeimperii pritnaeque
celliuusapteRaveunatisEcclesiieprimogenitus tunc £> earum civilates multiplicarentur vel minuerentur,
dici posse viderelur respeclu ad Vicohabcntinam, et muiliplicarietiamvelminuiecclesiasticasprovincias
tantoruin viroruiii in le^ia remanere pariterrideretur et meliopoles oporteret. Cui ergo respoudet Inno-
interpretaliodeobicibusquos a mediolanensi anlis- centius Quodscisritaris.utrum dinisisimperialiju-
:

lite prima:illieonsecrationioppositosfuissearbitraii- dicio provinciis,ut duw metrupoles fiant ,sir duome-

tur ; imino si ad eaquaein cap.l opinati sumus de tropolitaniepiscopidebeantnominari.nonverevisum
Ecclesiis Imolensi.atqueipsa Vicahabentina.respec- esladmobilitateiitmundanarumnecessitatumDeiEc-
tus haberetur.non omuiuo improbabilis appareret clesiamcommutari.honoresqueautdivisionesperpeti,
istiusmodi conjectura ; seductus namque eas Eccle- quasprosuiscausisfaciendasduxerit imperator.ka-
sias ab Arianis, atque in Auxenlii pseudoepiscopi tiocheni episcopi consultatio,siThomassino credi-
Mediolanensis partes aut vi autineturaptas non Begre inus.eauieontroversiainspeetabatqusejam interma-
suspicau sunuis, et quas deferrescente procella di- gnuinBasiliuujCresareae.etAntimurnThianaeepisco-
vus Ambroisius reconciliaverit, etcatholico pastore pos sfficuloquarloexcitataobCappadociam in duas
donaveriUproptereaMediolanensesantistitesveluti provinciasabimperatore Valentedivisam in odium
patres ac benefactores aliquot annorum intervallo Basilii.nondumfortassiscessaveratinterilloruman-
regpexisso.iili>que fuisse obseculas Imolensemet tistitum successores.Quii quid sit de hoc,sensusIn-
Vicohabenlinara Ecclesias, non esset fortasse in- nocentii contra novas metropoles nimis apertus est.
credibile; quibus positis nil mirum si revocalis tan- lnnocentiusautemsedebatincathedraapostolicaab
demad Ravennatensem prorinciam Caesareoponti- anno 401 ad an. 417. Juvenalis, Hierosolyrnitanus
ficioque decreto Mediolanensis obstitisset. episcopus, favente Theodosio juniore Augusto, in
1H. Verum, qualescumque suntejusmodi conje- tres Palaestinas, in utramque Phoeniciam,atque in
cluree.ilhuievidens est.totinextricabilibusambagi- Arabiam sibiarrogareratjurisdictionem; cujusam-
bustainTillemontiisuorumqueasseclarumassertio- bitiososconatusimprobavitprimoCoelestinus sum-
nem,quamBacchiniiopinionemcircanoslraedignita- mus pontifex.et consilium generale Ephesinum,tum
tisprimoidia velin Angelople, velinChrysologosta- magnnsLeoet coneilium Chalcedonense,a quo de-
bilienda, involvi, ut alterutramamplectipericnlum mnm ad officiuin revocatus est Jurenalis, reserra-
sapiat.atqueab alterulraadhuc abhorreat animus ; taqueillirixPahestina.Arabiam aePhoenieiaspatri-
muxime etiamquia contraeassententiastotdimcul- arehatui Antiochenorestiluere coactus. Coelestinus
tatibus obnoxiasaliud aflerre possumus arguinenti vero ab an. 422 ad an. 432, et Leo Magnusab an.
genus.quod penes cordatos viros atqueecclesiasti- 440 ad annum usque 431 ,Ecclesiee unirersali prae-
caeeorumternporunidisciplinieperitosaliquodpon- erant.Ejusdem Theodosii temporeetdecreto nonne
dusestfortasse li3biturum,etprincipueapudBachi- D Phueniciam in duplicem provinciam partila fuerat,
Eiii sectatores; ipse enim contra Agnellum et Ru- alque unius reRimen retinebat Tyri episcopus.alte-
beum argumentum islud accerrime intorquet, ubi riusambiebatepiscopuslieritensis.quorum alterca-
in Valentiniani infelix diploma totus imminet. tiones ineadem Chalcedonensi synodo fuerunt sopi-
1 12. Illud vero desumimus ex universas Eeclesiae, tae, latain favorem veteris metropolitani Tyriensis

et prwsertim Romanorum ejusdem sa-culi pontificum episcopisententia,radactoqueinordinemBeritensi?

sensu.et legibus contra ecclesiasticae hierarchiaeim-
mutationes ac perturbationes.Revera enim nihil tum
magis oderat Ecclesia.nih.il magis Homani pontifices
impugnabant,quam novarum metropoleon novorum
que archiepiscoporum crealionem in prajudiciurn
stabilileeab apostolis hierarchiae. Adeo aulem hisce
iunovationibus Ecclesia et pontitices restiterunt, ut
Nonneeodem temporerepressus fuit etiam Nycaeni
antistitis malesanus ambitus.qui ab Augustis Ni-
caeam creari in metropolim curaverat.seque in me-
tropolitanum extulerat ?
lU.Prieter hsec exempla, summam Ecclesia;uni-
versierepugnantiaminhashierarchiae suoemutatio-
nesdemonstratevidentissimeipsiusraetChalcedonen-
157 JOS. AMADESH DISSERTATIO DE METROPOLI ECCLEBIASTICA RAVENMTENSI. 158
sis synodi duodeciinus canon, quo Augustorum li- A seecularium.aliam divinarum. ltem cum ait, i

centiffi in ei igendis metropolibus ecclesiasticis, epis-
coporum vero ambitioni frenum est impositum, ve-
titumque ne eas dignitates sub depositionis pcena
sibi ab Augustis compararent. Et revera fuit hic
perpetuus Ecclesisesensus, summorumque pontiti-
cum,tumpriorum tum posteriorum saeculorum.qui
omni conaturestiterunt, negaruntque hierarchiam
ecclesiasticam a pi incipatibus pendere.illaruque
vili politiae accommodari. Id protestati sunt contra
Grfficos Hadriani II Romani pontiticis legati in cele-
bri controversia super regno Bulgariae,cujus ordi.
nationes Graeci Latinis arripueranteo praetexluquod
Bulgarorum provinciamembrumessetGreeciimpe-
itlatn petram,quam Domintts ifl fundametHo posuit,
slabilem nullamforeconstructionem.]iibe\.qaehaa.-
toliumnondedignariregiamcivitatem, quam apos-
tolicam sedem facere non poterat,non obscure indicat
ordinematque <editicium hierarchicum Ecclesiae a
ChristuDomino fuissedemonstratummandatumqiie,
abapostolis vero constructum, et prteeipue patriar-
ci- chalium sedium, quse vere apostolicae erant,ita ut
nofasesseteam coiistructionemdiscindere,novasme-
tropoleserigendo, aliarumque Ecclesiarum auctori-
tatem et jurisdictionem minuendo aut immutaudo.
116. Id etiam vehementius ipse Leo exprobravit
epist. 55, inquiens Superbum nimis est, el immode-
:

rii : Sicut Bulgarix, aiebant legati, nobis diverso ratum ultra fines proprios tendere, et antiqnitate
modo ordinationem perttnere dicentes, mendacium g calcata, alienutn jus velleprxrtpere, atque ut unius
non loquimur ,ita eumdem BulgariatnexGrxcoregno crescat dignitas, tresmelropolitanorum tmpugnare
fuisse numquam negamus.Sed intuerivosdecet quia primatus. Notum est etiam quam severe in S. Hila-

aliud ordinanl jura sedium, aliud patiuntur divi- rium Arelatensem animadverterit idem Leo ob
siones regnorum ; nos de divisione regnorutn non usurpatam iu aliena provincia junsdictionem. Sa-
agimus, sed de divisione sedium loquimur. crorum canonum acerrimus propugnator atque ec-
115. Verum, quia nostras metropolis auctorem clesiasticaedisciplinae.non patiebaturpulcherrimum
arbitrantur quidam Leonem Magnum, licet multo hierarchice ordinem, ab apostolis ubique terrarum
ante illum pontiticeni et Ccelestino sedente jam me- constitutum, ullo modo perturbari.
tropolis esset, quod superallatae rationes certissime U7. Ejusmodi igitur erat Ecelesiae mens, spiritus
probant.attamen tanti pontificis sensum superhujus- et constantia : tales ei preeerant fortissimi, atque hu-
modi hierarchiwperturbationibusprsestatexponere- jusapostohcaehierarchiffitenacissimipontifices ;tunc
Idcirco celeberrimum Anatolii Constantinopolitan cum velAugelopte vel ChrysologoRavennatem iufu-
episcopi facinus non abs re hicrepetamus, qui se- lam gestante, volunt auctores pene omues novam
cundam a Uomano pontifice dignitatem ausus est hancmetropolim emersisse. Verumenimverocredi-
sibiarrogareinEcclesi8eregimine,sutrragantibustum bilene id dicemus ? l/llane in eo probabilitatis spe-
Orientisimperatoribus, lumconciliiChalcedonensis cies ? Dum Ccelestinus et Leo, dum concilia. dum
Patribus, qui, doneccum sanctissimo Leone lense- Ecclesiaobstrepunt,repugneant,fulminantinOriente
runt, eumque duceni secuti sunt, leges Spiritu De' contranovasmetropolesquffl aliarumpraestantiam,
plenascondiderunt ;utprimumautem ab ejus disci. jurisdictionem.majestatem imminuunt ; in Occidente,
plinadeclinarunt.AnatoliiainbitioniAugustorumque eodem tempore.iisdem pontiticibus,Mediolanensium
insinuationibuscesserunt, viamque aperuerunt te- querelw non audientur ob ereptam sibi jurisdictio-
terrimoschismati.RugiitmagnanimusLeo.infractos- nem.obaediticatamsuper AmbrosiansEcclesiwjactu-
queNicffinoscanone-sperturbatamque Eccle-daepa- risnovam metropolim ? Quo tempore CrelestiimsTheo-
cem,aposlolicamhierarchiamacdisciplinam Anato- dosioJuniori, etLeoMagnusMartiano succensentac
lio, Auguslis, concilio exprobravit, ac synodale de- resistunt ob perturbatum Ecclesias ordinem, eodem
crelum pontificia autoritate rescidit. Aliqua ex san- tempore non resistet Mediolanensis episcopusipsis-
ctissimi pontificis responsioue ad Martianum impera- metCtelestinoetLeoniob eumdemEcclesiaeoniinem
torem excerpta verba hic liceat adducere. o Ilabeat, perturbatum? Nonne Orientales, nonue .Egyptii,
inquit, sicut optamus, Constantinopolitana civitas nonneConstantinopolitani episcopieadem objurga-
gloriam suam, ac protegente dextera Dei, diuturno tionum jacula inCoelestiuum etl.eonem retorquere
clementim vestrne fruatur imperio. Alia tamen est " potuissent, quae isti in illos tam acri stylo intorse-
ratiorerum sa;culai'iiim,alia divinarum ;nec praeter rant.sinovasinltaliametropolescontrahierarchiam
illam pctram.quam Dominus in fundamento mire abapostolisinductamconstituissent, fervescentibus
posuit, stabilis erit nulla constructio. Sed propria adhucin Oriente iisdemmet controversiis ?
perdit, qui indebita concupiscit. Satis sit praediclo 118. Huic ratiocinio pondus non exiguuin addera
(Analolio)quod vestrae pietatisauxilioet mci favoris potest sanctitas utriusque antistitis, Joannis nempe
assensuepi.scopatumtantffiiirbisobtinuit, nomledi- Angeloptis, et Petri Chrysologi; ea enim sanotitate
pncturregiain civiiulem,quamapostolicamnonpo- aUeruw fuissc ferunt.ut ipwdc&lites ventilaread eum
lest facere sedem ; nec ullo speretmodo, quod per fumiltariter consuessent, ad lurc usgue tcmporajaan-
aliorum possit olTensiones augeri. » Ez his autem net,qui vidit tmgtlum, vocttur. Aterius vcro sancti-
verbisS. Leonisdiscimusnienlem Ecclesiji' iiniiiquam tatem, zelum, doclriuain, eloquonliam prsdtoal Eo-
fuisse ecclesiasticam liierarcliiain ellormaro ad civilis clesia universa, atque ea quie tanli docloris adhuc
regiminis systema, aliamque esse rationem rerum supersunt monumenta. Ejusmodiergo viri enorme
159 I.\ S. PETKUM CHRYSOIX)GUM PROLEGOMKNA. IGu

ambitionisfacinusadiniserint, iisteniporibusEccle- A successores pontifices siimmos, neglecto universre

siaeinvisum,darnnatuin a conciliisatque a sumuiis Ecclesire systetnate.alitulpt-orsusdissiinile prosola
pontiticibus, ab Oriente toto maledictisimpetitum. ilalireamplissimaregioneexeogitasseetconstituisse.
dirisomnibusdevotum AngeloptesetChrysologus
'! Et revera nonexiguimomcnti visa esthrec aniuiad-
pulclierrimuui Ecclesiae ordinem, harmoniam, apo- versio cl.Emiuanuelia Schelstrate.sibiqne eampro-
stolicas regulas perturbaverint, aliena juramiscue- ponitenueleandaiuacdiiuendam. Verumhoeipsum,
rint,occupaveriutjurisdictionem,Ecclesiassciderint ait. qutvrilar, quaratione factum ul in reliquisorbis

et usurpaveriut ? Vix crediderim fuisse qui talia de Chrisliani provinciismetropolitani aposlolica insti-
illissuspicatiessent. Gelasius quidemhujusnominis tuio ordinati sint ; in Italia vero.ubi Paitlus prsedi-
primusRomanus pontifex abluijusmodi notasanc- cavit, ubi Petrut E<'clesias inslituit,ubi sedes aposto-
tissimosantistitesvideturluculenterabsolvere.dum licaprimis Ecclesix temvoribus erat, inslillttum il-
inquit:Xumquid apud liavennam, apud Mediola- ludstalim non oblinuit ?
niim, apudSyrmium, apud Freuiros tnultis tempo- 121. Tentavit quidem Schelstratius hujus argn-

nbus non conslitit imperutor f Numquid harum ur- inentipondusenervare, conf ugiendo ad divisionern
bium sacerdotes ultra mensuramsibi antiquitus de- ltaliaeinduosvicariatusprnafecti pnetorio.de quibus
putatam quidpiam suis dignitatibus usiirparunt ? g in cap. t locuti sumus qua divisione supposita, :

J 111. E\| 1'iiilur opinio de iiiitiis metropolilieiB liujus digni- constitutisquediiobiismetropolitanisrjiiivieariisillis

lalis ali aposlolorum GBVO repelendis. responderent,Hoiuanum nempe etMediolanensem
119. Hieronyiuus HubeusHavennatium historicus episcopum.quibus caeteri Italicarum provinciarum
lianc opinionem secutus fuerat saeculo xvi, cui asti- subderentur arbitrabaturpraestantissiinus auctor,
;

[iiilati sunt Petrus de Marca, Salmasius, etalii, quos etiam in ltaliase reperisse, alqueostendisseobser-
citat Hacchiuius. Eorum oiunis ratio, meoquidem vat.uu prioribus saeculis apostolicam illam hierar-
seusu.duciturtumabuniversaliecclesiasticashierar- chiam.quminreliquoChristianoorbevigebat.Verum
chire ordine, tura a prrestantia ttrbis Ravennreapo- infelici couatu: namprinio indubiumest, ante Con-

stolorum oevo. Quodattinet adprimum.certumqui- stantinnmMagnumrecensitre divisioniltaliam mini-

demesteamdemfuisseinEcclesiaomniconstitulam mcfiiisseobnoxiam.sedmoHounumcorrectoremvel
regiminishierarchiain.quaseilicetcuiqueproviiieitb praefectuin.modoqiiatuorconsiilares illiiisregiinini
siiusassi^nareturmetropolitanus.cuicomprovincia- pripfuisse.tJiiaresiSclielstratiisystemalocnmhabe-
lium iirbium e|>iscopi subesscnt hanc ab apostolis : ret,Ecclesia Italicamodo unum solummodo,modo
institutamordinis formam quoe Ecclesiie universos qiiatuorinelropolitanos numerare debuisset, num-
communisessel metropolitanutn veroillum exepi-
; quam vero duos, tribus aerae nostrae superioribus
scopisvoluisse apostolos.qui in prinoipe totius pro- sreculis.
vinciae civitate sedem obtineret, velquiaprreses seu 122. Secundo, etiamsi Schelstratio omnibusque
rector civilis ibi resideret, juraque daret urhibus ejusdem opinionis auctoribiisconeederetiiiTtaliam
subjectis, vel quia et frequentia populi, et sui am- iis ssculis induos vieariatuspartitam fuisscadhuc

plitudine, et opibns, armis, coinmereiocelebriores- vigeret argumentumdeuniversali hierarchia in ea

set ; vel quia ibi superslitionis idololalrics pontifi- quoque regione constituenda. Vicariatus enim isti,
ces, seu archiflamines divinis praeessent. Floruit eti.tmsi exstitissent.non exchisissent divisionem ci-

ergohujusmodi hierarchiaprimisetiam Ecclesiaesae- riliiimprovinciarium exquibusipsi vicariatus con-

culis.eliam temporibusapostolicis .atqucnonpauca slahant,neqiie etiam exclusissent peeuliarem unius-
supersuntadhuc vestigiaecclesiasticarumprovincia- cujusque provinciae prffifecturam,magistratum,con-
rum,primorumquecujusqueprovintiaeepiseoporiini, veiitus,urbem deniqueejiisprincipalein,ethnicique
nediun per Asiam et Africam, rerum eliatn perEu- eti,tm,si volunius, sacerdotii caput. Exemplosint
ropam, si quaedeGalliarum.llispani.triini. atquell- caeterre Homani imperii praefecturae prretorio, qure
lyrici metropolibus ecclesiasticis priorum saeculo- cumamplissimisplurimusqueprovinciiscompoiipren-
rum circumferuntur, ullam lidem merentur. 1 1 ii-, hffi singulwproprio prrefecto,seuconsulari,seu
120. Quando ergo pra-stantissimihujus ordinis et D prresidi.seurectori sub.lebanttir.propriosconventus
bierarchis regula in Dei Ecclesiaesse dcbtieratuni- agebant, habebant propriam metropoliin,cuicom-
versalis, ut quadibet provincia suumoblineret pri- provincialesurbes contributre erant: atque hrec iu
luuin episcopum seu nietropolitam, quid est quod teinporalibus.Si autein spirituale regimen inspicia-
nosprohibeatquin eam ipsam regulam in Italiaequo- mus, licet in primates ecclesiasticos et exavchos
que provinciisobservatam fuisse iisdem primis ste.- Oriens,/Egyptus,Africa, Callia, lllyricumdivideren-
culis admiltamus? Nullibi usqueadhuc lectum est tiir,qui vastissimisiis inregionibus Christianisprre-
argiiinentum, seuratio.seulex, seu canon.quoruin erant, quis neget tamenferein singulis proviuciis
intuituuonpotueritltalioe quoqueessecommtinis ea eartimrlem regionum proprium fuisse metropolitanum,
ipsaqua- aliis omnihus Ecclesis regionihus commtinis subjectum patriarchre.aut primati.aut exarcho.su-
erat hierarchia. Nullus adhuc ex innumeris contra- periorem lamen omnibus minoribus sure provincire
riamsententiamttientibuscriticisrationem velunam episcopis ? Omitto Alexandrinum et Antiochenum
edidit, quae nobis persuadeatapostolos illorumque patriarchatum, de quibusnemo dubitat, et vicinio-
 161 JOS. AMADESII DISSERTATIO DE METROPOLl ECGLESIASTIGA RAVENNATENSI. 162
rem Afrieam appeilo :nonnc Carthaginensi primaLi A pusAntiocheniis.Quu>tTgoininoiibuskisce Datriar-
Africana omnis Ecclesiaparebat ? attamen quaelibel chis licebant in provinciis cujuslibetpatriarchatus.
Africae provincia suo metropolitano immediate quaiuvispropriosnietropolitanosillaehaberent.ma-
suberat, qui pritnus episcopus dicebatur. ximoomnium patriarchae.Romanoepiscopo non li-

Quamvis igitur
123. pertria priorasavcula Italiam cuerit in provinciis Italiee, etiam immcdiato alicui
guberuassent duo illi vicarii, quamvisduo tantum metropolltano subjectis f Accedit.Romanos pontiti-
illis respondissent primates ecclesiastici, nonideo ces hujusmodijurisdictione vere usos esse iis in re-
negandifuissentparticularibusltaliaeprovinciisprimi gionibus sui patriarchatus quibus nullum apud scrip-
episcopi, seu metropolitaui, qui in civatate principe tores dubium quid proprii metropolitani jam pridem
cathedramtenerent.respondentesprincipiprovinciaj dati fuissent.atqueillic non solum ipsos metropoli-

magistratui, atqueetiarn.ut aliquibuspkicet, priina- tanos,sed etiam minores episcopos proniiscue ordi-
rio totiusprovinciaeethnico sacerdotio:inquo casu nasse quemadmodum probavit Natalis Alexander.
:

melropolitani nihildejure primatiiB Romanae

isti tertiam Symmaclii papae epistolamcitans, primam
aut.Mediolanensis (si haec in rerum natura fuit um- Nicolaiad Michaelem Graecorum iinperatorem.tri-
I

quam)profectodempsisseut eoferemodo quo me- : gesimam quartam lib. iv. et decimam tertiam lib. v
tropolitanipatriarchatuumAnrtocheni.AIexandrini, j. S. Gregorii Magni, tertiam Ccelestinil ad episcopos
Africaninullum juribusprimatum suorum praejudi Calabriaj et Siciliae.ac testimonium .loanuis diaconi
ciuminferebant, quinimmo splendoremdignitatem- in Vita Magni Gregorii.Quapropter.ex eo quod lega-
que augere videbantur. Verum lu-ec ideo a nobis sup- tur Romanos poutificesjurisdictionem metropoliti-
positasunt,utSchelstratio caeterisqueei consentien- cam exercuisse in particularibus Italia? proviuciis,
tibus effugiuni omne praecludamus ad eludendum et in particularibus Ecclesiis, desumi nequit argu-
argumentumde hierarchia totius Ecclesiae, etiamin mentum papam fuisse solum et immediatum un-
provinciisltaliee admittenda. Porro, cum falsa om- decim, seu decem et septetn provinciarum Italia?
nino fuerit divisio Italioe in vicariatus tribus aerae metropolitanum.
nostree prioribus sasculis, falsa pariter est divisio in 125. Neque etiam desunt qui avaritia et ambi-
duosillosmetropolitauos.Romauum et Mediolanen- tioue Romanorum poutificum exckisam velint ab
sem atque adeo, spectata
; universali hierarchiae ec- ltalia reliqui orbis hierarchiam in Eeelesiae primor-
clesiasticae regula, superest ut juste prudenterque diis ; vel si qui fuissent metropolitani, illis asserant
conjiciamus per Italiam quoque eumdem qui in reli- ereptum jurisdiclionis etiam immediatfe usum ab
qua omni Ecclesia hierarchise ordinem fuisse per ipsis pontiricibus.ideoqueinnomiuatos remansisse.
apostolos distributum Quasquidemcriminationes satisper senietipsasirri-
124. Sunt ctiam qui concedunt ntillam fuisse vi tantur, si Petrum et Paulum primos Ecclesiarum
cariorumcivilium nequemetropolitanorumiissaecu- Italicarum aedificatores, si sanctissimos eorum suc-
lis in Italia divisionem; negant vero alium ibiprae- cessores priorum saeculorum pontifices ecclesiasticac
fulsisse metropolitanum praeter Romanum episcopum: disciplinae, apostolicarum traditionum.integerrimo-
silentibusenim veteribusmonumeutisdequovisalio rum vitas morum tenaci6simos, quis sana mente et
metropolitano, solus pontifex legitur, etepiscopos suicompos meminerit.Contraria potius conjectura,
consecrasse, actusqueeosomnesinltalicis Ecclesiis oppositumqueexdiametroargumentumindeemer-
exercuisse, quiimmediatismetropolitanis compete» git:sienimPetrus etPaulus Ecclesiarumltalicarum
rent, centumque producuntur exempla apud istos fundatores fuerunt, si sanctissimi eorum successo-
auctores consulenda. Attamen idargumenti genus res adeo tenaces apostolicarum traditionutn, atque
nihilprobat, quianimiumprobat.utaiuntdialectici. 'ntegerrimae ab eis acceptae Ecclesiarum formae et
Patriarchoe etiam Alexandrinus et Antiochenus ea disciplinffi, quemadmodum nulla ratio suppetit ne-
omniajura sibi arrogabant in provinciis subjectis, gandi apostolos hierarchiam Italicam ad totiusEc-
etpraecipue episcoporum ordinationesperEcclesias clesiw ordinem conformasse,itaeorum successores
Orenlis et j£gypti nequeideo respondebunt prae-
; omnipenestudio acsollicitudine eumdem servasse
laudatiauctores nullos metropolitanostuncexstitisse 1' atque ubique dilatasse censendi sunt prioribus
per Orientalesatque .Egyptiacas diceceses, sed eos swculis.
actusjurisdictionisadpatriarchasspectassecumula- 126. Haec pro opinione Hubei aliorumquc ei ad-
tive, proutlegistaB dicerent, cum subalternis metro- h«rentium generaliter suggerere potest universalis
politanis, ratione eorum primatus atque inductaB Ecclesiae disciplina. Modo aliquid pecularius dis-
consuetudinis.Quaeresponsioopportunissimaestad serendum pro eadem opinione, argumentumque
remnostram, siquidemanimadvertere debuerantprffi- desumendum a pra>stantia urbis Ravenna;. Vel ergo
stantissimi viri patriarchatus Alexandrinum et An- amplectamur eorum scntentiam qui voluntaposto-
tiocbenum ad formam Romani seu Occidentalis in- los in constituendis Ecclesiis metropolitanis ratio-
stitutosesse, siNicaenaesynodisextus canoninjsensu nembabuisseadcivitatesprovinciaruminetropoles,
magis obvio attendatur ; ita ut quae posset in Occi- illas nempe quibus, ut ait Petrus de Marca, con-
dente Romanus pontifex ratione sui patriarchatus, tribulx trant provinciic tmperii, apud quas tnagi-
possent in Algypto Alexandrinus. in Oriente episco- ntratussubjectorutn causasjudicabat,et quo propter-
163 1N S. PETKUM GttRVSOLOGUM PROLEGOMENA. 164

ea pojnili frcquentia A geret,episcoposordinaret,euinque doctoremsuurn,

conveniebat, quod singulari
quodamjure civitns a matrice pendebant ; vel se- patrem, ducem conversi populi, novaeque Ecelesise
quamur alioruin asscrtionem, qui non tantum ad respicerent, ac venerarentur? Quod ergo tot in-
urbes, civilis provincire capita respexisseapostolos siguibus Europae metropolibus dicuntur apostoli
ad in^igniores, celebriorcs,
arbitrantur, sed etiatn tribuisse, ut eas scilicet ecclesiasticarum provin-
armis, opibusque potentiores, situ, commercio, eiarumcapitaconstituerent.quemadmodtimfaclum
exterarum nationuui frequentia ad propugnandam legimus perHispaniam, Galliam, lllyricum, proba-
fidera aptiores vel taridp.m iis adltsreamus qui
;
bilissime censendum est tribuisse etiam Ravennae,
elhnicae hierarchi» formam pra> oculis habuisse nobilissiina? Ualise metropoli, juxta universalis
aposlolos creduut in Christiana stai>ilienda,seilicet, hierarcliife regulam, et inspecta tantae urbis ex-
ut ibi minores episcopos collocarent, ubi flainines cellentia.
suos idololalria habebat, ubi vero archiflamines, I IV. E\ponunlur objecla conlra Rub i aliorumciue
ibimajores episcopos, nempe metropolitanos con- opibionem.

stituerent : alterutrani, inqtiam, ex hisce opinioni- 129. Aliqua ex iis qu;e contra Hieronymum Ru-
bus sequi velimus, Ravenns congruere certissime beum ejusqueasseclasfacerevideutur, superiusre-
inveniemns exigentiam infuhe nietropolitanse. tulimus, etRavennatium verbisconfutavimus, qua-
1-27. A Rornanse reiptililie;e teraporibus Cisalpinae . commentura vicariatum Italife, duo
lia sunt, et

GallitT raetropolis habcbatur Ravenna. Ibi Caius rumqueaietropolitanorum,aliisquibuscumquereje-

Ca>sar, in hibernis exercitu distributo, morabatur, ctis et verba homiliae 175 divi Chrysologi primum
;

conventusque celebrabat, jus dlcens Gallis univer- metropoliticfe jurisdiclionis exercitium sanctissimo
sis. Ibi Augustus. ibi Tiberius iliu liabitare con- huic praisuliex adversariorum interpretatione asse-
sueverant. In undecim provincias cura Augustus rentia. Verum alia sunt non rainoris fortasse pon-
universam Italiam partiretur, harum octava erat deris,qua; Rubeiplacitum videnturenervare.Primo
.Kiniliainbinasprovinciassuliilivisa.quarum altera enim ad illudelevandumpeneomnes conspirarunt
a Placentia ad Bononiam, altera a Bononia ad Ari magni nominis auctores, in ecclesiastica historia pe-
minumusqueprotendebatiir; utriusquetamencaput ritissimi,eosque universus fere criticorum.histori-
Ravenna fuit, ubi provinciffl prstor,ubi capitoliuni, corum,geographicorumccetus est secutus qnas res :

scnatus, patricius ordo habeliatur, qui solis prin- eorumopinioni vim maximamaddere solet.Eavero
cipaliorilius inter metropoles tribuebatur. Raven- est, natain sasculo tantumquinto ineunte Ravennas

natium vero iis teraporibus res florentissimas quis metropolim fuisse, autJoanne Angelopte, autPetro
ignoret ? Aptus coramercio situs maris vicinitatc, Chrysologo eam Ecclesiam gubernante. Hi autem
amplissimus, isque ttitissimus portus, classis Ro- auctores scriptoresqtie omnes praeter positiva quae
manoe statio, ad imperii littora defendenda paratae, conglomeraruntargumentasuperiusmemorata, al-
celebcrrimum denique orbis emporium exteris na- terum aehilleumenimvero et insuperabileadunum
tionibus frequentatum, divitiis atque armis prm- omnes jactare non desinunt et jure quidem.silen-
;

omnibus potens atque excellens ; ita ut secunda tinm videlicet antiquorum, deficientiammonumen-
post Romanam urbs appellaretur, tune cum Apol- torum exquibusunumsaltem velalterumin Raven-
linaris, Petri discipulus, prima in ea jecit Evan- nate Ecclesia indicium eruatur exercitae quatuor
gelii semina, protit Martinus Polonus, a Rubeo Ecclesiee primis sssculis metropoliticaj jurisdictio-

citatus, confessus fuerat. Demum sedem ibi ac nis. Porro sicuti Ravennates libertatem vindicant
cathedram tenebant non minores flami-
pestilentiaB propriae Ecclesiae ab jugo Mediolanensium, ma-
nes aut archiflamines, sed pontificura ethnicorum xime quia nullus omnino pro his adduci potest vel
collegium, quod praieminentiam urbis, veluti al- minimusactus ejusdem jurisdictionis in Ravenna-
terius Romae, non obscure demonstrat. temEcclesiam absolutus.nullaepiscoporum ordina-
128. Igitur si apostolos neglexisse in Italia uni- tio vel approbatio, nullasynodus, visitatio nulla,
versalis hierarchise regulam nonest dicendum,aut epistola, decretum, canon, scriptoris alicujua testi-

saltem si nulla ratio positiva probabilis nobis super- rnonium pari igitur lege, si nullum ex similibus
:

est taliter quid convenientius, quid D actibus ante Angeloptem aut Chrysologum pere-
arbitrandi,
rectae rationi magis ronsonum, quid ecclesiasticai gisse, nullum ex similibus testimoniis habuisse in-

universali disciplinaeet particularium Ecclesiarum veniuntur Ravennates episcopi, dicendum profecto

necessitaticommodiusconjici, immo asseri potest, erit opinionem quas hanc dignitatem usque ab

hujusmodi urbem, provinci* florentissimae metro- apostolorum aevo derivat nihil firmitatis habere.
pohm, Italicarumcivitatum potentissimam,ethnicre 130. Petrus ipse Chrysologus ne verbunt qutdem,
superstitionis caput, per quam tot nationibus in tot editis doctissimis homiliis, de hac dignitate in

eam confluentibus fidem communicandi aditus am- suis antecessoribus eminente fatus est, neque cum
plissimus aperiebatur hujusmodi, inquam,urbem
; de primo Ravennatium episcopo Apoliinari sermo-
ab apostolis electam fuisse.ubi sedes episcopicon- nemhaberet.Ipse Agnellus.nonicaeteroquin saeculi
stitueretur.qui ad circumjacentes urbes et populos rudishistoricus, nesyllabamquidemsuper idgenus
Evangelium transferret ac dilataret. Ecclesias eri- prterogativae mussitavit,licet amplificandse Raven-
16_ JOS. AMADESII DISSERTATIO DE METROPOLI ECCLESUSTIGA RAVENN..TENSI. 166

natiuin pra.suluui potestati plus nitnio interduui \ que successores ecclesiasticarura provinciarum
studuerit, ipsiusF.omauae Ecclesiaediviuum prima- hierarchiam.
tum aegre admodum Quid plura ? luitia di-
ferens. 13<~i.Ab impeiii systemate temporum aposlolico-
Joanne Angelop-
gnitatis inetropolitica. Agnellusin rumadSynagogaesystema examinaudum procedit
te constituit, quamvisistius gradus etpallii collato- Bacchinius.Describitqualemper Juda.ae provincias,
rem impie eflunxerit Valeatinianum III Augustum. qualem extra Judaeae fines l.raelitica Ecclesia tunc
Quem igitur patronum opiniouis suee, quam ratio- oblineretformam ;quae synedria seu eonciliaiii-in-
nem nobis aflerent Rubeus, de Marca, Salmasius, gulis JudaeiEurbibus, ubi miuora.ubi majora sacro
el si qui sunt alii ejusdem opinionis assertoros? et civili regimini
praesiderent.omuiaasupremollie-
131.Nutatinsuperpotissimun_ eorum fundamen- rosolymaegenerali synedrioauctoi.tatem etjurisdi-
tum, universali nixum Ecclesiae hierarchias ordini, ctionem trahentia.Extra Judasamvero siugulisqui-
et regulae per totum orbem diffusae, nempe quod dem provinciis.seu magno alicui religionis spatio,
fere singulisiniperiiprovinciispropriutumetropoli- unumtantummodosynedrium erat, sed in quavis
tanum dederintapostoli, in civitateearum principe civitateregionisilliusseholae seusynagogaehabeban-
residentem, atque Ecclesiarum regimen, civilium tur.qute a regionis seu provincke synedrio,velulia
provinciarumregiminiaptasse.Sienimvel generale u provinciali concilio pendebant ac moderabantur,
totius imperiisyslema attenderevelimus, ve! parti- Ai tiochiae hinc, atque Alexandriae synedria per
culare quarumcumqueprovinciarum, quotempore Orienteoi el /Egyptumaliaruuiquecivitatumperdi-
ccepit perapostolosEcclesiae ordostabiliri,ineptum versasregiones maximapolluisse auctoritateosten-
prorsus fateri cogimur utrumque fuissecuiconfor- dil.Cumhujusmodi Synagogae systemateconferens
matam ab ipsisapostohsEcclesiaehierarchiam cre- deindeBacchiniusChristiai)-- vagientis Ecclesiaeor-
damus. Auctor est gravissimae hujus propositionis dinem, alteram conclusionem eruit ex collatione
cl. abbas Bacchinius.qui omnibusnumerisabsolu ista.videlicetapostolos^acproecipuePetrum, in fun-
tam, sacra profanaque eruditione validisque argu- dandis principibus Ecclesiis minime ad forrnam Ro-
mentis refertam dissertationem edidit de origine maniimperii respexisse,sed potiusJudceorum politue
Perpensa igitur Romani
ecclesiasticae hierarchiee. seaccommodasse,habitaratwneeorumdem frequen-
imperiiforma.regiminumacmagistratuumdistribu- tiw,acpr(erogaiivarumpro diversilate temporum,et
tione, provmciarum distinctione ac partitione.tum locorum,et genlilium etiam.cum ad baptismigraliam
quae forent principaliores urbes, proviuciarumme- admissi sunt. l\anc opiuionem aliisante illum scrip-
tropoles, omnibusque post prolixum examen cum tonbusprobatamfuisse,ingenuefateturCassinensis
regimine Ecclesiae llliu.que bierarcbke partitione C noster,iuter quos et Grotio, qui dixerat, totum re-
in primo saeculo cornparatis.concluditdoctissiinus gimen Ecclesiarum Christi conformatum fuissead
Cassinensis non potuisse apostolos ad formam ci- synagogarum exemplar;d patriThomassino in Vetere
vilis bierarchiae respectum habere in Ecclesiarum et Nova Ecclesia. Disciplina, quibus nuperrime ac-
ordine distribuendo et componendo, cum diversa cessit Joseph Mottae suffragiumin laudata disserta-
fere ubique, utipseait, emerseritdistributioprovin- tione de Jure metropolitico n. 8 et seqq.
ciarum ecclesiasticarum ab imperialium distribu- 134. Verum.quia innumera3 in imperio,immoiu
tione. Quibus argumentisconclusionem hanc suam universoorbeprovinciaesupererautinquibusvelnulli
firmaverit cl. auctor, legerequisque poterit in pri- velrari admodumJudaeireperiebanlur,adeoqueibi
mis capitibus primae parlis lau datas dissertationis. saltem non potuisse ad normam Syuagogae aptari ec-
l32.Exparticulariumeliamprovinciarumsystema- clesiasticahierarchia videbatur, idcircocl. Bacchi-
teargumentumaugetBacchiniuscontrapraesumptam nius, tribus distiuctisin apostolorum praedicatione
sacrsehierarchiaeconvenientiamadcivilesmagistra- periodis, triplicem etiam diversamdislinguit Ixcle-
tus. Si enim cuilibet provincias metropolitanusideo siarum constitutionem. Prima periodus respicit apo-
crediturassignatusjCiiialiicomprovincialesepiscopi stolicte pra-dicationistempus,e.xChristiDomiui man-
parerent, quia inqualibet provincia,in qualibetpro- D datoJudteistantuinlargitae intraJuda »- provincias.
1

vinciarumprimariaurbe rector,seuprn-ses,autcon- Alterarespicitintervallumilludnuogentilibus,quibus

sularis coeterarumprovinciae urbiummagistratibus mixti erant Hebraei, fides allata est ab apostolisper
praeerat, id, si ventatem consulas,locum habero uon regioneslonge latequeextraJud;eampositas.Tertia
potest adeo inordinatum. adeo varium legimus
; tandem penodus apostolicae praedicatiouis illud tem-
fuisse particulirium provinciarum regimen cum ; pus designatquoin regionibus quasidololatroe om-
modo eamdem provinciam moderaretur proprius nes, nulh aut fere null) Judaei incolebant.Evange-
rector, modo alteri us provinciae praeses, modo plures lium diffusuui est.

uni.modo pluribus consularibus parcreut:

provincite 135. In priina praedicationis periodo satius fuit
quod maxime do/Emiliauostraobservatum estqute apostohs synedrio ruin formam iu Ecclesia ordiuanda
aliquando cum Klaminiaproprium liabuitcousula- wmulari. Cenerali ergo ac supremo Hierosolyniu.
rem, aliquando cum Liguria uni pnesidi subjecta synedno,cui praeerat summus Synagogoe ponlifex,
fuit. Quaro lmpossibile est profecto super instabili apostoloruni acdiscipulorum f.hnst) collegium op-
hujusmodifundameutoeedificasseapostoloseorun.- positum esl, Petro praesidente ; in singulis autem
167 I.N S. PllTRUM CHRYSoLOGUM PROLEGOMENA. 168

civitatibus, ubi minora synedria, miuores Ecclc- .\ ci;'.m seu civitatem, utibi propriam sibi Eeclesiaiu,

siae, ubi majora synedria, majores Ecclesire fuu- prredicato Evangelio, efformarent, cathedramque
datresunt; et sicuti in singulis Hebrreorumprovin- collocarent ; vel ad nullam designati individuum
ciisSamaria, Galilrea, Judaea minora a supremo provinciam seu civitatem, sed ut ubicumque sors
uniuscujusqueprovinciresynedriopendebant,omnia aut potius divina Providentia illis viam aperiret
ab Hierosolymitano. ita factum cst ut Christianffl fidci disserainandi, ibi consisterent, sibique Eccle-

Ecclesire minores a majore cujuscumque provincire, siam ex conversopopulo componerent. Itaque al-
omnes autem ab Hierosolymitana penderent.Inse- terutro modo discipuli isti et episcopi ad gentes
cundaveroperiodo exeuntes abJudrere linibusapo- missi, cum jam Ecclesiam aliqnam prreclara iu

stoli,eas regiones circumierunt in quibus mixti urbe fundassent, hinc fmitimis civitatibus ac po-
erant gentilibus Hcbrrei.et synagogas per singulas pulis Christum annuntiabant, novas Ecclesias in

civitates, synedrium autem habebant per singulas circuitu sanctificantes, eisque etiam interdum, si

provincias,seu per quosdam regionistractus.Quia expedire videretur, episcopos consecrantes.

vero caulum erat ut ad
ineffabili Dei providentia 138. Ex hac autemsapientissima evangeliereprre-

gentiumconversionem Synagoga ipsaviamfaceret dieationisaeconomianonsolumintelligiturquomodo

et Judffli Christi discipulosin gentiliumnotitiam ac R apostoli inethnicis regionibus tot Ecclesias funda-
familiaritatem inducerent.ut eo naturali medio su verint, totepiscopatuserexerint, verum etiam qua

pernaturalemfidemcognoscerent.ad quam Deimi- ratione pritnreomnium conslitutre fuerint ecclesia-

sericordia vocabantur,hinc est quod peridtempus sticae metropoles. Ula enim civitas hanc dignitatem

tot in Asia, Africa, Europa Ecclesias, ex Judaeis adipiscebatur, ubi apostolorum discipuliad prredi-
et gentilibus coadunatas, didicimus apostolosfun- candum missi cathedram Urmabant, ex qua cum
dasse. ibique Christianas metropoles constituisse, finitimas etiamgentesatqueurbes docendo circum-

ubi provinciarum synedria, Ephesinam, Sardicen- irent, conversisque evangelicas leges imponerent,
sem. atque, ut alias taceam, Antiochenam et Ale- Ecclesiaseflormarentillisqueepiscoposdarent coe- ;

xandrinam. perunt conversipopuliillosdiscipulos et missos ve-

136. Ultimaatitein periodus apostolicre prffldica- luti patres et doctores superioresque in spiritualibus

tionis.ex doctissimi Bacchinii conjecturis.adfidem negotiisrespicereet venerari,eorumque cathedras,

[jerduxitEcclesiasgentium.interquasnecsynedria, unde primo illis derivaverant fldei rudimenta, et

nec forte synagogashabebant Judsei.Primam om- proprias Ecclesias propriosque episcopatusinitium

nium fundavitPetrus apostolorumprincepsRoma- habuisse fatebantur, tamquam matrem habere,
nam, in ea scilicet urbetotiusorbis metropoli,cui ab ea traditiones, ab ea in dubiis consilium, ab ea
cum reque subderetur Hebrreus ac gentilis, con- disciplinre, rituum, morum regulas, episcoporum

gruum eratibiEcclesiarummaximam erigi ac fun- suorum vel consecrationem vel approbationem

dari, qure ex utroque populo coalescere componi- mutuari, prreserlim apostolis defunctis, quorum
que debebat.Ab hac igiturprincipe Ecclesia, quam prudentissimffiinstitutioniacceptam referunt istam
1'etrusetPaulus redificarunt proprioque sanguine ecclesiastici regiminis politiam.
stabilierunt.missisuntquaquaversumquigentilibus 139. Id vero probabile, immoprorsus innegabile
Christum nuntiarentetChristianasubique Ecclesias videbitur, sianimadvertasprimo apostolos eam re-
coadunarent.Exhocfonteinltaliam,Galliam,Hispa- giminis formatn sibi proposuisse, quie et perpetua
niam, lllyricum,Africaru,fidei.baptisroatis,traditio- foret et aptiorad omnes populos ubique terrarum
numrivuh feliciterderivarunt;adeoiitjurescripscrit coadunnndos inunum corpusatque in iinum ovile,
ad Eugubinumepiscopumlnnocentiusl Legant $i : et facilinsregendos et instruendos secundo perse ;

in iis provinciisalius apostoloruminvenitw aut le- ipsospaueosqueeorumdiscipulostantumopusabsol-

gitur docuisse;quod sinon legant ,quia nusquamimc- vere nonlicuisse erantenimpaucula illa granaper
;

nitur ,oporlet eos hoc sequi quod Romana Ecclesia vastissimumuniversicampumdisseminanda,pauci-

cuslodit,a quaeos priticipium accepissenondubium ([iie illi in multa Evangelii messe operarii.Quapro-

est. Hinc qui emersisse volunt jura Romani patri- D pter necessefuitaliquot fundari perorbisprovincias
archatus in omnem Occidentem,non longe a veri- principesEcclesias.atquein iisaut apostolorumaut
tate aberrare arbitramur. discipulorum, velulitotidem metropolilarumcathe-
13l.Porroanimadvertendumhic venitin quo dif- dras, fideique ac traditionis depositum collocare, a
ferrent inter se fundationes Ecclesiarum primreet quibusprincipibusEcclesiisperprredicationem.pro-
secundre periodi, et fundationes Ecclesiarum ter- gressu temporis, alireEcclesiae et nascerentur etre-
tiffl : nam quoad primas, non antea in illis ordina- gerentur. Hreautem principalioresEcclesireabapo-
bantur episcopi quam Ecclesire ipsae vel ex solis ab apostolorum discipulis erectre, apos-
stolis vel

Hebreeis, vel ex Hebrreis simul et gentilibus jam tolicaevocabantur, quarum pulcherrimam distinc-
conversre, et aliquomodo formatae fuissent.Quoad tionem Bacchinius refertex Tertulliano.
alteras vero, antequam converterentur, aut nullo 140. Ingenue ergo fatemur, hanc cl. Cassinensis
modo formarentur,ordinabantur episeopi.etmitte- opinionem de ecclesiasticarum metropoleon origine
bantur, vel designati ad aliquam specialem provin- nobis prae cfflteris arridere. Eam gravissimis viris
109 JOS. AMADESII IHSSEUTATIO DE METKOPOLI ECGLESIASTICA RAVENNATENSt 170

probatamesse nonignoramus, quidquidalii.praeser- A eorum alterosolummodo(aiunt) c<eperuntlegi qui-

timGalli,incontrariumefTutierint;congruitenimiit
eummaxiroeideffiquamcordatusquisqueconcipere
debet de Evangeliipropagatione.inconprehensibili-
ter, ac non minus fortiterquam suaviler per mun-
dumuniversumabsoluta. Altamenncscimus utrum
ea opinio Bacchinii magis noceat, an faveat magis
Ravennatensium placilo de apostolica origine me-
tropolitiea? eorum dignitatis.
§ V. Ravennatium responsiones.
141. Ne, quanpossuntallatarunidifficultatum
imminuere.videamurnegligereRavemtatiumrespon-
siones, quaecumque e;esint,brevissime hicexpone-
mus.Et primo quidpmillisminimenegotium faces-
contrariamopinionemessecommuniorem.immo
sit
communissimam,quamnempesequanturet|)ropu-
gnentpene omnes celebrioresque scriptores, inec-
clesiastica hisloria, disciplina.moribusperitissimi;
veritas enimopinionnmhujusmodinona
ne neque anominisclaritate, sed a fundameutorum
lirmitate dignoscitur.lnnumerre propemodum opi-
nionessingulisffilatibusregnarunl.quas foveratuni-
dam actus metropoliiicffipotestatis! Possibileneest
ejusmodi raliocinio tot doclissiuaorumm virorum
mentes acquievisse ?
143. Atque eo major negativi hujus argumenti
imbecillitas apparet.quo probabiliorest eorurasen-
tentiaquiregnlamecclesiastieaehicrarchiae asserunt
universalem esse debuisse pertotum Cliristianum
orbem.nnllamque omnino rationem adductam fuis-
se.nequeadduci posse,quare hierarchia Italicarum
vim provinciarumdifferre debuissetabhierarchiareliqu;p
totius Ecclesiae. Aposloli primique sanctissimi Ro-
mani pontificts.disciplinae, tradilionum,regularum
apostolicarumtenacesadmodtim.easneglexissentitt
Italiatantummodo?Legesadfitmamentemecclesia-
.. sticioidinis,sancla?quetidei sanctorumqueChristiano-
rum conservationem adeo necessarias,in I lalia solum-
modo inimutassentjin Italia,inquam,universicapite,
mullitudi- norma disciplime, morum,fidei ?Quidsi aliarum in
Italia metropoleum, etprnnorum quidcm sseculo-
rum, indicia magui momentinon desint?Quid side
Syracusis, Panormo, Capua, Rhegio forte non sit

versalis consensus ; modo autem

suntapud falsm amplius rationabiliterdubitandum?Certutnesteru-
omnes. Etnelongtus exempla qu.eritemus, nonne ditissimas super iis dissertationes noslro hoc aevo
opinio de Mediolanensi metropolitano. super Itali.e prodiisse, quae vix dubitandiaditumreliquerunl.et
divisioneinduosvicariatusfundata.universalissima quae jactatae negationis vim minuunlutcum maxi-
hucusque fuit, illique plauserunl oritici fereomnes? me,per quam exclusis omnibus omnio ab ltalia me-
Verumtamendestructofalsoillofundamento.aman- tropolitanis, solos Romanos pontilices per quatuor
datisque ad fabulas tot commentis quae pro monu- priorasaecula exercuissein earegionemetropolitica
mentis iudubiishabebautur.sententiaisthtecabau- jura perfidiose aflirmatum est.
la recedit et evanescit. 144. Havennate vero quid dicendum ? Si quas
142. Secuudo non magni faoiunt Ravennates ar- " contra opiniones de ejus iniliis, vel a temporibus
gumentum negativum adversariorum.Vae,siabhu- Joannis Angeloptis.vel PetriChrysologi repetendis,
jusmodi ratiocinio timendum esset Ar on invenilur ; aliquod probabilitaiis specimen pree se ferunt,videlur
scriptttm, ergo non fuit ! Actum omnino foret de neutrasiisiineriposse,etnostraedtgni(alis primordia
plurimisqufe modopro certisomninohabentur tum neulri illorumsanctorumpresulumesseconsignan.
in sacris tum actum foretde totEccle-
in profanis ; da. Quando autein eos metropolitanos fuissecerti-
siarum antiquitate, non exstisse dieerentur
et vel sime invenimus, non invenimus autem eos primos
prioribus sseculis.velepiscopos non habuisse, si au- illamdignitalemfuisseconseculos, per necessariam
ctorumsilentio.si monumentorummopi;ctidendum consequentiam statuendum venil.ante eosepiscopos
esset.Quiaergoquarto velquintosolummodo saecu- Ravennatem Ecclesiam fuisse metropoliticam, el
lo de alicujusEcclesiaeepiscopo memoria velnotitm recnrrendum esse ad apostohoa lempora juxia univer-
tuncprimumemersit,uullusalter anteistum episco- salis hierarchiae regulam, quando in nulloex prne-
pumEcclesiffiilliprosfuissecredenduserit?Quiaergo decessoribus Angeloptis, etChrysologi principium
de ahqua Ecclesia serius locuti sunt scriptores.tunc dignitatis reperiredatur qucmadmoduin,ulsupr.'i :

solum eam ineoepissearbilrabitur? Undenara.ama- dicebamns, quia solum extrema jam nptatelegitur
bo, argumentumdesumuntcritici nostri.ut probent D Chrysologusconsecrasseepiscopum Viooli.ibentinum
natas quarto steculo Aquileiensium ac Mediolanen- negariabsolute non potest, immodetantodoctorc,
siummetropoles ?Ex silenlio (respondebunt) anti- iis Ecclesjo?. temporibus asseri procerlo dcbetilluut

quiorum moniimentorutn.etquiaeo tanlum srecttlo ante Vicohabentini ordinationem plurimos actus

vertente, aliquem actum legere incipiunt excrcilre exercuisse ejusmodi potestatispcrlongumduodovi-
abillisepiscopismetropoliticojjurisdictionis.lnfelix ginti annorum decursum, licet de iis nemo neque
enimvero ratiocinium Quiainilium noninvenitur,
I ipsemet scripserit.
illudigitur penderedicendiira estabhominum con- 1 45- Silcnliiimquoque sancli liujusantistilis con-

jecturis et opiiiione.lnnostroautem ea^-u id prorstis tra eos non facere arbitranlur R.ivennatenscs, lum
ratiociniigenns prffivalerevolunt auctoresnostriet qnianon omnlaejusoperaad ttosiraiiinelatem per-
quia nc|ue inChrysologo, ncque in Angeloptedete- voiionini.oiiin illefuerit muttorum Itbrorum etvolu-
gi possunt hujus dignitatisprimordia, ojhilominus minum eonditor.H veluli irrigaus fons.ita in eum d\
necesseest in eorum altero illaminco?pisse,qiiiade vina sapipnim quotidie emanabat, testo Agnello.

Patrol. LII.
iri IN S. PETRUM CHRYSOLOGI'M PROLEGOMENA. 172

multaqueperierunt nou solum Chrysologi,sed an- A et ooncessionem pallii archiepiseopalis, in quibus

tecessorum ejus,quos non pauoaeaque gravissima profecto non videmus quid novitatis, quid monstri
scripsissetraduntantiquioreshistorici, velbarbaro horreant clarissimi viri.Xonne sffieulumillud.nonne
rum incursibus, vel Ravennatis Eeelesiae nostrie ipsaValentiniani temporahujusmodiexemplisscate-
archivi etbibliothecffiincendiis, vel sequentium s.e- bant? Primusne.an solus Valentianus in Ec.clesia-
eulorutn inlitterasodio, et prsesulnui antiquiorum, stica jura manumimmiserat'?Quis Phceniciajjuris-
prwsertitn schisruaticorum vel ignavia vel malitia. dietionemdiviserat inter Tyriutn et Beritensem epi-
Tutu quia in homiliis Chrysologiquffiunicffitempo- scopos? Quis pnmatum Hierosolymitano tribuerat
ruminjuriamsuperaruut, prffiter epistolas adEuty- super Arabiam, Phceniciam, Palaestinam ? Quis Ni-
chetom bffiresiarcham atque ad PP. Chaleedononsis Cffiaun, quis Chalcedonem ad metropolis fastigium

synodi. locus non eratneque occasio de hoc argu- sublimaverat? Nonne imperatores illiusmet aevi ?
mento mentionem faeiendi. Tum quia silet etiam QuoeanonduodecimusChalcedonensissynodispec-
Chry?ologiisEcclesiamRavennatenihacpra?rogativa tabat terribiliilla depositionis in episcopos commi-
jam insignitam antequam ipse ejus gubernacula natione.nisi ab Augustisejusmodinovarum metro-
jani suscepisset.quod tamen nonpotest ampliusin poleon erectiones impetrare cessaverint? Ex hoc
dubium revocari. ltem unum vel alterum memora 1
,, ergo capite nec novum, nec monstruosum fuisset
S. doctor metropoliticsjurisdictionisactum asege Valentiniani diploma, ueque omnino condemnan-
slura, consecrationes nempe Projecti Imolensis, et dus Agnellus, quasi novam Ravennaiium metro-
Mareellini Vicohabeutini episcopi ; ergone decemet polim Augusto illi imputasset.
octo annorum intervallo nullis aliis actibus tantam 148. Quod vero ad collationem pallii, hic quoque

dignitatem illustraverat ? fugit clarissimos viros prudens antiquse Ecclesire

l46.Agnellas vero.schismaticus homo.qui impe- ceoonomia. Fuerit euimnecne pallium istudimpera-
ratorilms nimis justo in ecclesiasticis rebus in- torium insigne.Augustorum munus ad indicandum
dulgebat, quique Romannae subjeclionisimpatiens, etdecorandum regaleepiscoporumsacerdotium.aut
Havonnatinmanacephaleosimimpiealiquotiestuitus indumonli gcnus mere ecclesiasticum ad significan-
esl probabiliter exmdustria earadignitatein in An- dam in metropolitanis plenitudinem potestatis.pro-
:is antecessoribus tacuit.neabapostolioa sede cul dubio est, aliquot post magnum Constantinum
Qme ab Agnello de ar-
derivat mi cogerelur fateri. sreculis, exspectassepontifices summos aut preces
ehiepisoopisnostrispnvteritafuerunt.qufeque inno- aut consensum imperalorum et regutn, antequam
tuerunt ahunde, propemodum infinita sunt (atque palliiusum metropolitanisindulgerent.Cujus verita-
inter oa.mirifica undecim D. Apollinaris succosso- tis testes luculentissirai sunt tot epistola? Romano
nim p'>r vi>ibilem coluinbam olectio.prascipna est; ^ rum pontificum, et Magni ad
praesertim Gregorii
oum onira de singullis Agnellusscriberet.inetVabilis Cffisariura Arelatensem. De hoc autem argumonto
prodigii iuimemor, autinscius videb itiir.cujus tau- consuli potest doctissimus Thomassinus.qui istatu
dem splendida indiciadeditinsancto Severoeorum Ecclesiffi consuetudinem fusius explieal, praesertim
pbstremo) mirumne igitur erit si qua; errorem
;
iis verbis :Indubitalum est, aliquol sattem seecu-
suum damnavissent.ille non retttlit? Cumautemad lis,non sine voluntate imperatoris in Oriente pal-
sedandos aliquorum tumultus, de qnibtis Chrysolo- lium,sicut inOccidenteconcessumfuisse cum enim ;

gus allatis verbis horail. 175 Valentinianus III im- vestitnenti id genus imtio regium futssel.eoque vo-
perator Romani pontificis decreta augustali sanctio- luissent imperalores,quce exiniia eorumeratet sin-
ne roboraverit, qua sartam tectam Ravennatium gularispietas,regale Christi decorare sacerdolium;
episcopidignitatera suamservarent,occasionem ve- hanc victssim illis peraliquot swcula pietatem gra-
risimiliter arripuit Agnellus Valentiniano tribuendi titudtnemque rependit Ecclesia, ut itlo prceter eo-

ejusdemdignitatissarrique pallii eollationeui.qusea rum assensionemindueretur nemo.

sola apostolica sede concedi poterant si tamen ea : 149. Quas igitur in Valentiniani Caesaris conces-

fuit Agnelli meus.idque sonautejus verba; probari sione novitas, quod portentum, quaudo juxta illo-
enim fortasse ex Agnelliana relatione.minime pote- L rum saeculorumoeconomiamtamcommode intelligi
ritillumindicassetuncprimumonininocreatamfuis- poterat pro consensu, ab Augusto illo in erectio-
senostrffimetropolisdignitatem.sedpoliusindicasse nem nostrae metropolis praestito, atque in usum
tunc primum circumscriptam fuisse cerlis finibus pallii ? Decretum aliquod, seu concessionem, seu

ecclesiasticam .Emiliae ac Flarainiffi provinciam. nostraa Ecclesiaeprivilegiorum confirmalionem edi-

1 l7.Cffileriim nurnquamsatis miratisumusquare disse Valentiuianum III indicari videtur per musi-
tot sapientissimi viri.antiquffidisciplinffiperitissimi, vum opus S. Apollinaris in Classe, in quo Augusti
contrahujusmodiassertum Agnelli nostri.et contra illius imago volumen manibus tenet, scriptumque
HieronymumRubeumadeoimpotenterdebacchantur, ibi legimus: Privilegia Racennatis Ecclesiie. Verum
et ValentinianidiplomaaRubeo relatum dirisomni- de viderint. Peliqtiffi autem falsiiatis no-
istis alii

bus voveant. Duo enira praecipue in eo notant, et quas curiosius auctores laudati scrutati sunt,
tffi,

damnant absque ullabenignainlerpretatione.nem- ac se invenisse aiunt in Valentiniani litteris, em

peValentinianotribuimetropolisnostrffierectionem, profecto uon sunt ob quas in istud diploma adeo
173 JOS. AMADESII DISSERTATIO DE METROPOLI ECCLESIASTICA RAVENNATENSI. 174
obstrepant ;
quarum altera esse potest titulus ar- A abcivilis magistratus preestantia, non ab regum re-
chiepiscopi, sesculo quinto a Ravenuate autistite sidentia,verum ab institutione apostolica formatam
nondum usurpatus, altera vero titulus majoris, fuisseEcclesia?hierarchiam. Acacium veroexemplis
quem sibi tribuit Valentinianus. Voculas basce urgetepiscoporum, quilicet imperialibus pr.eessent
Agnellus non scripsit irrepserunt autem probabi-
; civitatibus.se tameninfraantiquosjuris lictionister-
liter in diplomatis exeniplaria, amanuensium cul- minos continuerunt Risimus, inquit, r/uocl prcero-
;

pa.Nosautemarbitramurveras litterasValentiniani gativam volunt Acacio comparari,quiaepiscopus fue-

(aliquas enim ab Augusto ipso datas fuisse du- rit regioe civitatis. Numquidapud Ravcniiam, apud
bitarenonsinuntverbahomilia? 175divi Chry-ologi Mediolanum, apudSy^-tniwn, apuci Treviros multis
superadducta), vel archivi archiepiscopalis iucen- temporibusnon constititimperalor ? Xumquid harum
dio, vel schisiuaticorum malitia consumptas, vel urbium sacerdotes ultra memsuram sibi amiquitus
in Georgii archiepiscopi captivitatedeperditas,qui deputatam quidquam suis dignitatibus usurparunt 1
Ecclesiae nostras augustiora monuiuenta, ad osten- Licetergo,aiuntRavennates,multistemporibusapu<l
dendam ejusamplitudinem, in Germaniam aspor-
Ravennani constiterintimperatores, nihiltamenhu-
taverat, scioli alicujus opera et ingenio fuissereno- us urbis episcopi suaedignitati auxerunt,nullumque
j

vatas et fortasse vel ix vel x sasculo, tunc cum ar- p majusjus usurparunt, ex Gelasii attestatione, sedin
;

e/tie/}isco/>ititulopassimuiebantui'Ravenuatensiurn ea meusura dignitatis et jurisdictionis remanserunt,

praesules, nec non -o major in more erat inter
titulos, cujus exerupla, ubi opus esset, prssto fo-
rent in pergamenis archivi Ravennatensis. Hanc
tamen conjecturam prudentiorum judicio libenter
committimus.
quam ante imperatores, eta priscis temporibusha-
buerant. Verumindubitatuni quidem est, omnibusque
historicisprobatum, Ravennatesantislites metropo-
liticadignitatepolluisse.imperatoribus in eacivitate
residentibus igitur non illam adepti sunt Augusto-
;

150. QuaautemoccasioneValentiniani littersevere rum auctoritate aut intercessione, dum in eareside-

emanaverint,utiumabAngelopte,anab Chrysologo rent, sed illam dignitatem in mensura sibi antiquitus
impetratffi,nihilcertihabemus.Siautemconjecturas deputata,nihilulteriuseiaddentes,retinuerunt,etcum
nostrasqualeseumqueaperirelicet,credimus,nonpro Ravennaimperialiscivitasfactaestjamabveteribus
nova Ravenuatensis metropohs formatione eas datas temporibus sedes erat ecclesiastici metropolitani.
fuisselitterasab Augusto obstantenim, neid cre-
; 152. Verborum Gelasii et hujus ratiocinii pon lus
damus,gravissimaqu;esupenuscoutraBacchinium ^enserat Bacchinius.quise primumomniummetro-
explicuimus argumenta sed potius ut Chrysologus
; politiciRavennatiumjuris propugnatorumillud de-
vel Angeloptes illarum patrocinio ecclesiasrecupe- prehendisse ait (ubiautemde metropolitanaSj rmii r

rent, quas diximus ab Arianis forte distractas, et

1

Ecclesia locutus est Eustachius a S. Ubaldo, forsi-

postmodumper Ambrosii prtedicationemincliente- tau ante Bacchiniuin vim Gelasianse auctoritatis in-
lam Mediolanensium episcoporum receptas, in ea dicaverat). Porro mirum est qua ratione Bacehinii
perquinquagintafereannosperdurasse.quorumid- a.uimum con[orseril,et aliquando pene intransversum
circo conatibus, ne illas restituerent, auctoritatem egerit istud argumenti genus, et in quem sensum
apostolicam et iinperialem apponere necess3 fuit. explicare conatus sit Gelasii clarissima caeteroquin
Probabile est eliam.cum steculo quintoineceperint, verba illis enim in sensu obvio acceptis, viderat
;

ut ait Bacehinitis, termini hierarcbiee ecclesiasticse vir doctissimusperse cadere omninosuam csetero-
in Ralia ad civilium provinciarum terminos accom- rumque opinionem de origine Ravennatium metro-
modari, factum fuisse ut ad coarctandam seu ex- polis. Interpretationem ergo Bacchinii prasstat liic
tendendam metropoliticam Ravennatium jurisdic- eisdem yerbis adducere, ne ipsius valorem immi-
tionem intra /Emilioe etFlamini» confinia.simul con- nuissc videamur.
Ctirrerent, temporibus vel Angeloptis velChrysolo- 153. « Cutn iu dubium, inquil, revocari minime
gi.etsedisapostolicas decreta,etAugustortim favor, possitquodGelasiosuminopontitieeRomas sedenle,
adcompescendas obtrectantiumquerimonias.Qua- prwsul Ravennas metropolita fuerit, reliquum esse
vis autem ex his causis Valentiniani litterre prodie- D videtur ut ex Gelasii ejusdem testimonio non tunc
rint, nil prasjudicii iuferunt Ravennatium opinioni cceperit metropolitanum jus in Itavenn.ite Eccle-
de impugnata eorum dignilatis origine. sia, cum urbs illa regia Augustorum sedes evasii,
151. Quain vero originem non solum allatis ratio- sed eodem loco steteritqtio anlea fuerat, nec ultra
nibus contra viin argumenti negativi se defendere mensiirani sibi anliquilus deputatam quidpiam suis
ilh aiiiili uitur, verum aliquo etiam positivo docu- dignitattbus usur/iurent. Cer[e Gelasii testimoinuin
mento. Illud e ielasii 1 Romani pontilicis epistola ad
' omniexceptionemajusest, tumquod floruerilpaulo
episcoposbardanioesuperiuscilata.haiirirenon du- postea tempora qtiibus Ecolesiffi II iwnnati nielro-
bitanl, ubi contra Acacium Constantinopolilanum politicumjuscollatum fuissediximu8,tum quodpras-
episcopiiniinveliitGelasitis.conantein timbri.tsqua- sumidebeatrem bujusmo lidootisaimo Romanopon-
[<juaver3umdilatare,sesequeinOrientis patriaroham tillci,juriiinii i i'i'l"si,isti 1
'orumsoieiitia8iino,benoper-
elevaie,(|iiiacpiscopiisi'ssi'l unprrialisrivilatis.Pro- speclara-Tantaiiihiloiiiiiiiissuiil,ailiiii|iini.ua,'|iiH'
bat autem Gelasius, non ab imperii systemate, uon probantseriusquara incssteroOcoidentiin (taliajus
 . ,
175 1N S. PEfRUM CRT.YSOLOGUM PROLEGOMENA.
metropolitieuniinveetuni.tantaexqnibusevidenter A
liquetde hujusmodijure recentiusRavennati Eccle-
siae collato, constetque Ecclesiasnonnullas,ut Foro-
corneliensis.Auibrosiovivente.Mediolanensiepisco-
po paruisse, et Petri Chrysologi. immo ejuselectio-
nis tempore inter Ravennre subditas nurueratas, ut
obvioeosensuquemprreferuntGelasiiverba. eadem
intelligi minime posse certum sit. Ke itaque serio
perpensa. Gelasium ul solumintendisse reor.quod
argumenlum ferebat.videlicetnilaccederejuris.quo
Jominentur, episcopisquibuslibetex eoquod
in alios
quandoqueAugustiapudeornmcivitateniresederiut,
sedjuraecclesiasticaabEeclesiaauctoritatependere.
Negat proptereaquidquam ecclesiastici juris aeces-
sisse episcopis Ravennn?, Mediolani. Syrmii, Trevi-
rorum. ex eo prrecise quod apud illas urbes mullo
tempore degerint iraperatores. aitque ob eam impe-
ratorum moram, eam urbium prresules ultrn men-
sttramsibiantiqiiitusdeputatam nilsuisdignitatibus
usurpasse; minimevero negat alinnde, ex legitima
scilicetEcclesirepotestate.potuissejusau^Tieanim-
demEcclesiarum.eoetiaminluituquodimperatorum
ibisedesexstasset.Gelasiiitaque verba feruut,quod
1'atrumet synodorum sanior etcommunior sensus
tulit, jtiranullomodoasrecu-
ecclesiastica videlicet
lari potestate pendere, vel primarura Ecclesiarum
decus pnrnarum civitatum decori acceptum referri
debere. sed id totum acanonumprrescriptoeta su-
premn Petri arbitrio effici ac disponi, prout reruin
temporumquecircumslantiis congruere dignoscitur.
QuareeonsequilurRavei!nw,Mediolaiii.Syrniii,Tie-
vnorum episcoposet csteros ([uoslibet, dignitatum
suarum antiquitus deputatre mensurre siquid addi-
tumest, non illuil usnrpasse, quod ibi imperatores
quandoquedegerint.sedlegitimeex Petriauctoritate,
salvocanonum prrescripto, habnisse. Ft itaquidem
Gelasiiverbaralelligendaarbitror.qure proindeefli-
minus curate.nec prrecedentibus rohrerens. a
ciunt,
summovirodemetropolitani Ravennatisjurisiniliis
scriptum, illud videlicet acquisittim. eaprorsus rationc
'HtasedesConstantinopolttana ob imperiale thronutn
patriarchaliajurattsurpavit,ac landempaeificetenutt
Oppo-itum enira ait pontifex, et testatur. ob impera-
toristhronum nilsupra veteremdignitalis «tire nien-
suram Ravennates prresules usnrpasse. »
154. Hsecest Bacehinii interpretalio vetborum Ge-
lasii.qiiamipseraelfatftiirabobvioeorum sensude"
viare.Ad linjiisraodi veroviolenlamGelasianisensus
explicationemBacehiniurncoErtintmomentaquapro-
bant seriusquam in reliquo Occidenteinltaliam jus
metropoliticum indnctum, in eaque regionesolum
Homanum pontilicem istojure polluisseadquartuin
et ultra srecultim, ac prresertim qnia recentius Ra-
vennati Ecelesio? ilhid fuit collatuni. et([nia constat
Ecclesias nonnullas ut Foroeorneliensis, Ambrosio
vivente, Mediolanensi episcopo parnisse, etChryso-
logi electionis lempore numeralas inter Havennre
subditas. Verum tuecomniaRacchinii momenlajam
expendimus, tumqu» eruitabargumentonegativo,
176
et abopinione soliusRomani ponlilicisin llnliame-
tropolitani.tumqure affert de Joanne Angelopte, ac
de Chrysologo,ejusque homiiia nii.Quodattinet ad
Ecclesias quas. vivente Ambrosio, ait Mediolanensi
paruisse, ut Forocorneliensis, satis pariter, utarbi-
tramur. superque respondimus in cap. 1. adeo ut
dubia omnino. incerta acfere improbabilia videan-
tur momentaista cl.Cassinensis.Quare cordato viro
ea tantiessenondebent.utperilla verborum Gelasii
sensus, apertissimus per se ipsuni et obvius, in dis-
tortumsensumviolentissimerapiatur ;immopotius
iini dubiam et incertam, qualem volunt originem
luijus Ravennatium dignitatis, per verba tam aper-
ta, tam clara, tam obvia doctissimi pontificis par
erat explieare, praesertim quia opinio Ravennatibus
[5
favens tot aliis allatis argumentis fulcitur; contra-
ria vero, licet communissima. tot ambagibus, tot
diffieultatibus involvitur.
tHn. Ftsane, pace cl. Bacchinii, ejus interpretatio
contortanimisvidetur, senstisqueGelasii nimisper-
turbalus. Acacioilleinsultat.qtiiacum sit episcopus
regirecivitatis.tentatjnrisdiclionem suam augere et
«uperOrieDtis patriarchas seseefferre itaqueexem- ;
plum illi opponit quatuor Oceidentis episcoporum,
quictimessentetipsiimperialiumurbiumantistites,
nullamjurisdictionenisibiustirparuntultraeamquam
anliqiiilus ohtinuerant. Verum quidemest, quodait
Bacchinius, Gelasinm illis verbis non negasse ex le-
ijitima Eeclesi.vpoteslalepoluissejnsaugerieaittmdem
Eeelesfarum, eo etiam iniuitu quod imperatorum ibi
sedes exstassel ; sed cum Gelasius lacuerit accessio-
'
nemislamnovijuris revera eveuisse ex concessione
Ecclesifflimperatorumtemporibus, evidensindicium
est quod non evenerit ; tum quia argumentum quo
eontra Acacium utebaturGelasius, fortiusConstan-
tinopolitanum ursisset, ea animadversionequod illi
qualuorepiscopi.siquidjurisdictionisultra antiquam
mensuramaequisiverint. intuituimperatorum, non-
nisi exindulgentiapontificum Romanorumacquisi-
verint tum quia cum id factum tacuerit Gelasius,
;
aliamagni |>onderisconjecturaindeoriturcertissime
nonesse fae.tum nani ab exemplis quatuorillorura
;
antistiium, siqnia fuissentepiseopi regiarum civita-
tum.abapostolicasede majorem dignitatem obtinuis-
sent, occasionemopporlnnissime arripuissent Aea-
ciani exprobrandi Gelasio, alque Romanre Ecclesire
1) negalumiri Acacio,etiam intercedentibusimperato-
ribiis.etiamconcedentibiisHuobuscecumenicisconci-
Constantinopolitano l. et Chalcedonense, quod
liis,
aliisquatuorepiscopis non fuerat negatum, pertur-
bationem scilicet ecclesiasticae hierarchire, etnovre
jurisdictionis accessionem, licet episcopi illi nullo
fulcirenturconciliicanoneatitconsensu.Tumdemum
quia non potuisset Gelasius Acacio tam libereinsul-
tare,si Romana Ecclesiaarguendaipsaquoque fuis-
set ob perturbatam in Occidente, in gratiam im-
peratorum, apostolicam Fcclesiarnm hierarchiam,
quo tempore eam inordicus tuebantur in Orien-
te contra episcopos Constautinopolitanos, coutra
 177 JOS. AMADESU RISSERTATIO DE METROPOLI ECCLESIASTICA RAVEiNNATENSI. 178
duo generalia concilia, contra ipsos imperatores. A praesertim divi 1'etri Daniiani, credunt Kavennates
Quae quidem conjeclura majorem vim consequi po- contrariumnegalivumargumentumexinauire.Atque
terit ex iis qiue superius notavimus de resistentia hic ad doctissimas Bacchinii animadversionesani-
Ecclesia?,ac priesertiui sununorum pontificum,hu- mum convertentes, manus victas iis ultrodarenon
jusmoili novarum metropoleon erectionibus. renuent. Concedent enim libentissime nullo pacto
156. His autcm rationum momentis se expedire efformatam fuisse ab Apostolis Kcclesise hierarchiam
arbilrantur Ravennates a Iiacchinii interpretatione ad normam civilium magistratuum. Concedentex
in verbatielasii.statuuntque cx illorumsensu obvio generali imperii systemate,quale fuerat temporibus
et naturali probari Ravennates episcopos non ab ini- apostolicis.atqueex particulari cujusqueprovinciae
peratorum temporibus metropoliticum gradum fuisse regimineprobabilissimededuciposseveritatemBao-
adeptos.sed eo honore ante imperatores et a priscis chinianae opinionis : licet ad rem non facere suspi-
tempoi-ibusprcef'ulsisse;atqueadeocumniillastabi- centur, qusede instabilitateregiminiscujuscumque
liripossitinco?ptihonorisepocha,adapostolicateni- particularis provinciseeruditissimecongessitabbas
poraetad primnevamecclesiaslicoehierarchiteinsti. Cassinensisjnarnprimoinstabilitashaecpartieularis
(utioiiemilliiisgradusoriginemes>eieferendaui.Hic provinciariumregiminis locum forte non habebat quo
cliam obiter notatum volumus allata Gelasiiverba p temporeEvangeliumdisseminebantapostoli.Aceidit
juxta obvium coruinsensum etiam a Mediolanensi ea quidem temporum decursu, sed cum jam fides
busiisurpari.utprobentautedivumAmbrosium.non Ghristiana longe lateque difTusa erat, atque etiam
autem ob imperatorum residentiam.jam ad metro- stabilitus ecclesiasticie hierarchiseordoacsystemu.
polisdignitatem ascendisse inclytam Mediolani Ec- praesertim in Italia. Et enim divisa ab Augusto in
clesiam quod non abs re erit aniuiad vertere.Capte-
;,
undecim regiones, unicuique proprio assignato
et
ruinmoxrelatamRavennatensiumcouclusioiiemver- pra3side,decurionibus,duumviris.,formaistamngi-
borumque Gelasii intelligen tiam roborare posse neu- stratuum et politios duo pene saecula perseveravit,
tiquam ipsi dubitantauctoritateS. Gregorii VII, pa- donec ab Adriano Csesare imrautata est.Quare satis
riterRomanipontificis,aequedoctissimi,a3qiiejurium intervallietopportunitatis haberepotuissetEcclesia
ecclesiasticorum acerrimi viudicis. Scribens enim ad sibi firmandum in hac regione hierarchiae statuin
Gregoriusad Ravennatenses,ha3c deeorumEcclesia juxta hierarchiam civilem ab Augustoconstitutam,
ipsis insinuat: Credimusnon latere vestrainscientiam, quatenus ad eam se conformasset. Stabilita autem
RavennatemEcclesiamsediapostolicce prse cxterisvici' semel ab apostolis eorumque succossoribus hierar-
iiius hasreresolilamfuisse, eamque specialiter ab i/jsa chia.nullismutationibusobnoxia esse poterat.quid-
dilectam,quidquiddignitatiset honoris antiquitusper quit fueril decivilis provinciarum regiminis pertur-
liratuiii Apollinarem tenuit ,munerescilicct pnefatce ^ batione pluries secuta.Adriano, Aureliano, aliisque
sedis concessum habuisse .Pi'sedilecta.m a.ita:incl\isnon- imperanlibus.Quod si etiam verumfuisset tempori-
tifex Ecclesiam Ravennatem ab sede apostolica,nam bus apostolicis vel unam pluribus.vel plures provin-
illi acceplum habere debebat quidquid dignitatis et cias uni tantum prsesidi paruisse, hinc opporluna
hxmoris anliquitusperbeatumApollinaremtenuit.Si resultaret ratio quare in ecclesiastica hieiarchia non
autem anliquitus, a\c perprimum ejusapostolum at- ubiqueuniprovinciaeunuspraeessetnietropolitanus
que episcopum nihil aliud Ecclesia Ravennasobti- sedsub uno metropolitanopluresessentprovincioe,
nuisset.nisi cum fide Christiaua simplicis episcopatus et quffi fuerat olim unica.fieret duplex provincia.uli
cathedram, frustra eam specialiter dilectam sedi cum /Emilia nostra actum fuit, partitain duplicem
apostolieae, frustra viciniorem adh83sionem,frustra regionem, quarum altera Flaminia, /Emilia altera.
honores etdignitates ab ea sede obtentas jactasset Secuudoveroquamvistemporibusapostolicisinsta-
Gregorius.Loquebatur ergopontifex deiis honori- bililas particularium provinciarum regiminis obver-
bus et dignilatibus quibus ejus oetate eminebat Ra- sareturstid)iliondaeecclesiastic«hieriirchiiBaliquibus
vennatium Ecclesia.etquas illiasede apostolicaan- tamendeipsa /Emilia nequetunc
in regionibus, id
tiquitus collatas aflirmatper beatum Apoliinarem, neque per diuturna tempora forsitan potest verili-
priniuinsoilicetRavennieepiseopum.Petnaposloli D cari; nain post allatam partitionem in /Emiliamet
discipiilunr, neque alia dignitas.neque alii honorcs Flaminiani,ulriusquecaputetmetropolisfuitimmu-
ibi veniuntintelligendi,si resbene perpendatur.nisi tabiliter Ravenna,etiam postquam Constantinus in
dignitas alque honores metropolici. Gonsonat Gre- duos vicariatus Italiam divisit.
gorio VIIauctorllisloriiemiraculorumipsiusS.Apol- I58.Attamen,his non obstantibus, datisque ultro
hnaris in territorio Divionensi, quiauctor saeoulo x omnibusel.Bacohinio.sibiadhuogratulanturRaven-
creditur lloruisse, adeoque ante Gregorium. Qui nates lanli viri opinionem de origine ecclesiaslica-
mar<2/r,inquit, utdescripta ejus passionisgestates- rum melropoleon qod solum non destruere, sed ma-
tantur, a S. Petro apostolorum principe consecratus gis magisqucconfirmareeorunisententiamquitem-
acRat>ennts,metropolilansB Italicarum urbium nobi- poribus atque institulioni apostolicie initia liujus
tissinue.priinus archiepiscopus est destinatus. dignitalis in Ecclesia Havenuate tribuerunt.Sieniui
137.Tali testiuaonioruiupositivorum serie, atque verisimilliiiumest(inimo pcuecertuuidixeriin)spai-
aliorumquffi brevitati studenles uoa quoaritamus,et sosuliiqucterrarumetquaquaversuniapostoloruiu
179 1N S. PETRUM CHRYSOLOGUM PROLEGOMENA. 180

.HscipulosfundasseEcclesiasgentiumaseconversas, A riastam frequensoccurratejus menlio.et Raveuna-

Lbiquepropriastabilitasede.indevicinisregionibus, tium ab eo fundatae Ecclesi* praestantia celebris sit

urbibus et populis fidem communicantes.novas Eo- apud auctores universos.Superbam hanc omissio-
clesias eonst.tuisse.novos episoopos ibi ordinasse, nem,iuter tot ahas raaculas quibus abbatis Fleury
undefacturusitexapostoloruinsancuoneutconver- scatet EcclesiasticaHistoria,merito illi exprobravit
sis hisce regionibus novisque Eeelesiis, earumque uuperusauctorObservationumineamdemejusHisto-
episcopisdiseipuliistipraeessent veluti primipatres riam.Quod veroad actaantiquissimaS.Apollinaris,
ac doctores.a tque eorum cathedram popuJinovarum eapropugnaruntcelebresauctores,exqiiibuslaiulati
Keelesiarum respicerent uti propriae fidei matrem, Bollandiani de iis dubitari jurenonposse luculenter
ab eaque traditiones.disciplinaeapostolicffi regulas, docent, ac solum notantalicubi vitiata fuisse atque
in dubiis consilia, in dissidiis et gravaminibusrefu- interpolata.
gium,inordinationibus consensum peterentetam- Verum ne unus quidetn iuter tot scriptores,
160.

plecterentur,quod proculd ubio tunc f uerat et metro •

vel quiadmittunt vel qui rejiciunt ejusmodi acta,
politani j uris principium ac f und amentum.e metro- t critice rigorem eo usque acuit.utapostolatum Apol-

politanae dignitatis praerogativa ; si, inquam, id ex linarisin.l"tnilia,hujusprovinciaeurbiumconversio-

..iiioveriMinillimumcensetur,actaopportunis- jj
nem,Ecclesiarumfundationemneget;nitunturenim
simeres est Ravenuatium. qui Apollinarem Petri ista 1'atrum el historicorum fide, et immemorabili

discipulumRavennani.ltalicarumurbiumpraestan- tot Ecclesiarum traditione.Quare si lex ab aposto-

tissimam.ab apostolo missum, ibi episcopali eathe- lis saiu mos uuiversa? Ecclesiaetum perOrien-
ita. si

dra erectaac tirmata, ei ea toti /Euiiliae, Christi tem fuit, quemaduiodum invictissime ratiocinatur
Evangelium praedicasse.perque ejus urbes ex con- liaeeliinius.utsecundreEcclesiseabeaEcclesiaorta?,
versis populis florentissimas Ecclesias etlormasse, quamperdiscipulosapostolifundaverant.illamtam-
procertohabent,ac testaturnon solum perpetuacele- quam magistram.matremetcaputrecognoscerent,
berrimae Kavennatis Ecelesiae, sed etiam ipsarum quae origo fuit metropolici juris et dignitatis ; si

Uinili(e Ecelesiarum traditio, quae illam tidei suae
magistramper Apollinarem cognoscuntetcontiten-
tur.Id Benedictus XIV, qui modo
tenet.eruditione.doctrina, sapientia incomparabilis
pontifex, de Hononia nostra luculenter asseruit ea
quam dedicatione novse.ipsi S.Apollinari sacrae,
in
magnificentissimae basilic«, Roru* nuper habuit,
pereleganti oratione.Doctissimo pontificipraeiverat
assertionesGelasiil etGregorii VII sumuiorumpou-
titicum in sensuobvio et naturali intelligendae sunt;
Petri cathedram si ubiqueper Ecclesiam eadem valeredebebathie-
rarchiaeregula; sivixacnevixquidemdefendiadhuo
potest auctorum opinio,qui vel iq Johanne Angelopte
vel in 1'etroChry sologo originem Havennatensis me-
tropoliticae dignitatis constituerunt, reliquum est,
inquiunt Ravennates, ut Hieronyini Rttbei,Petii de
1

Sigonius ab Ughello citatus.qui ai\ BononiamChri- Marca.aliorumquescriptorumplacituniderepetenda

stiana sacrasuscepisseab Appollinari . Emilise apo- abapostolicis temporibus atque a divo Apollinare,
stolo,quem Petrus apostolorum princeps illucdicitur primoRavennatium episcopo, hujusmodi origine
ilatinasse.quilamesliftavennxsedeni /ixerit,. Emi- probabilius longe esse,aliisque omnibus super hoc
liam tamen Uitam Christi Eoangelio tmplevit. Qmilli- argumento placitis praestare videatur.
mus autem.ne in longum nimis procedamus, quae de HaecRaveunatenses.Nosautern.quamquameorum
ahis 1 :spereumdemApollinaremfor- ratiocinii vim scntiamus.uteum maxime,tamenin-

matis, illarum historici asserunt. superabilemnonasserimus,sensumqueomnemno-

159, LaDgam quoque niroium foret testimouia strumprudentioribusacpcritioribus criticis,quibus
actorum S. Apollinari^, sacrorum scriptorum et cumulatissimenostrahiecaetasabiindat,;equoanimo
multaruni orbis Ecclesiarum hic attexere, quae de permittinius.IIaec itaque erant.cl.Paciaude, quibus

missioneejusetper.Emiliam apostolatu tideiuface- litterariasRavennatiumpalaestraspromodulonostro

rent amplissimam. Hetrum Chrysologum, Petrum horis subsecivis exercebamus.quo tempore e metro-
Damianum, centunique politanosuggesUiillustremhancurbem.admiratione
historicos, et praecipue
cl.

Bollandianos consulere unicuique Kueruut D tui,cordaautem omnium doctrinae,eloquentiae,eru-

licebit.

quidem auctores qui, Apolliuaris vetustissima acta ditionis tuaedivitiis praecoevangelicusexcitabasex-

superbe negantes.iuter apocrypha ejecerunt alh plebasque.Velim igituret spero etiamfore utpost-
:

etiam fuertint.utabbasFleury, qui neverbum qui- quamluecnostratrauquilleperlegeris.oculoqueisto

dem dignali sunt Historiae suae ecclesiasticae inserere tuopeneti'antissimolustraveris,digna niiuusprobes
deceleberrimoisto Petri discipulo, licet apud sanctos quaeelatebrisnoslriserumpant,auctorisqueiinperi-
doctores, hcetin totltoinanorutupontiticumepisto- tiam orbi litterarioprodeantac testentur. Yale.
lis et monumeutis, lice tinter tothistoricorum memo-

CENSURA SEHMONUM.
Sermo Xllaprincipio usgue ad finem tribuitur S. Augustino, ct habclur inter eloquia Milleloquii ipsuu
AugustinLcompilati primum ab Urbinali EpiscopoBartholomrro.indeab Joanne Collerio impressiParisiis
anno 1649, column. 1 litlera D ; ibidemgue citatur D. Augustinus serm. 13 in Quadrag.Cum autem hujus
,
 ,

181 CENSURA SERMONUM S. PETRI CHRYSOLOGI. 182

sanctissimi doctoris obitus per ilecem supra septem annos prxcesserit mortem Chrysologi, suspicari quis
poterit sermonem hunc ab collectore quodam ex D. Augustino mutuatum fuisse. At nullibi in ejus Ope-
ribus inoenitur, Sermo lanlum de tempore numero 172 kuic in principio assimilatw, sed neutiquam in
decursu et in eonec verbumquidem de tentationibus Christi.
:

Sermonem L nonnulli Ckrysostomo,aliiHieronymo ascribunt : uni Ecclesiw Grcecx,alteri Latince amplis-

simo doctori; ac si inter prodigia nondebuisset referri,duosdiversarum linguarum scriptores eisdem verbis
eumdem ser monempronuntiarepotuissc.Ecclesia Romana in Breriario adDominicamx.\\n post Pentecostem
eumdem secundo Koctumo ,et Chrysohgotribuit.S.Thomasin Catenahujusmodi sermonem citat no
leqit tn
mine Joannis qua loquendi formula citatum frequenter Ckrysostomum adcertitur in anliquioribus
cpiscopi:
Catenis. Explicatior oratio,nec sic incisa, utChrysoiogi mos est, eum potius quam illi,aut Hieronymo,
Chrysoslomo deberi alicui polerit suadere.Nostro ouctori vindicant mss. Cxsenx et Urbini.
Sermo LIII kabelur in appendiceSermonumS.Aui/uslinisubnumero 61, tom. V pag.lo,olim de Tempore,
1 69,serf passim interpolalus,seu multis auctior senlentiis,qux appositis ulrinque ansulis includuntur.Ex co

nonnulla transcribil Alcuinus in lib.de Virtutib. et Viliis cap. 6. Rectius ascribitur Barbaliano presbytero,
de quo S. Petrus Damianus tom. XI pdg. 306, cdilion. Lugdun., serm. LXV, habitoin ejus natalidie. Vivc-
bat hic Ravennse, regnunte Placidhi Augusla ann,circ. •H9; Surius die 31 Decemb. ;Petrus de Natalib.
lib. xi cap. 21, pag. 183 Rubeus Histor. Ravenn. ann. 433- Preribus Ckrysologi fortasse ductus,Raven-
;

nates inler se dissidentes, corripuit ,et ad mutuam pacem, humilemque suo paslori obedientiam kortatus
est. Utut sit, styii diversilas hunc auctori nostro abjudicat.
Sermnl.XXlV.FraterAntoniusGhislandusinlib.quiinscribitur:Opnsa.\ireaui'\nEvaLngeUcai:superEvan-
gelium Sabb.S. Paschxdub. il et 23eta!ibi, laudans huiusmodi serm. eum,divo Severiano seu Severino
ascribit, sicuti et serm. infra LXXVl id quod forte ab divo Tkomain Comment. mutuatus est, ut innuere
;

videlur Maldonatus Matlhxi xxvin numero 9. At et stylus non absimitis, et diversarum phrasium eadem re-
petentium coacervatio, et doctorum virorum consensus, et manuscriptorum, quotquot exslant, auctoritas,
Chrysologo vindicant. Franciscus Combefisius in opusc. Recensiti Auctores, etc, Parisiis 1662, pag. 135,
suspicabatur, ac in Calena D. Thomx. ubisermo hic et sequentes de Christi Resurrectione laudantur, sub
hoc contracto nomine Sever. legendumsit Severus Malucitanus: cujus temporibus convenit ,quem Auctor
perstringit, non suscitanda? verce carnis error. At nulli Severo Malacitano tribuuntur sermones,potuitque
Chrysologus antiquiorem Oriqenis errorem respicere.
SermoXCl. Hunc eumdem sermonem. ab exordio tamen non parum imminutum, habes inter sermones
D. Augustini de Sanctis,olim sub numero 22 maic vero in appendice tom. V. pag.VSS, num. \9^.Nihilo-
;

minus Chrysologo deberi ex ipso sui initio recte opinatur Mita.

Sermo CVII, licet slyloel doctrina insignis Jnquit Mita, ab sermonibus Chyrsologianis longissimedistat.
Fabricius in Bibliotkeca medice Latin. lom. I lib. \wpag. 1055, et TiLlemontius lom. V pag. 485 editionis
Venetx.jure quidem Chrysologo adimunt. lnscribitur in codice ms., In divum Petrum episcopuiu.TY/u/us
autem divi recenltorem xtatem rcdoLet.Prxterea longe ab more nostri auctoria nitida hic diclio apparet,
quam nec circumlocutiones infarciunt, nec insuetx expressiones extolLunt. Fateri autemoportetde Petro
alicujus loci episcopo in coloqui: nec insuetum eratantiquis, inter auctorum operaea recensere,qux vel
ipsis inscribebantur, veL in eorum honorem cesserant ifnde do libentissime manus opinantibus sermo-
.

nem kuncin Laudem Petri noslri Chrysologi, Ravenna? pronuntialum fuisse.

Sermo CXXVII. Franciscus Garcia de ValLe in Evangeliro Concionatore lib. I, disc. 25, numero 38 nervis
omnibus contendit, sermonem hunc deberi Joanni Ckrysostomo homil. 16 ex variis in Matt. locis. Et re-
vera inter Chrysoslomianos occurrit in edilione Parisiensi per Sebastianum yivetlum sub Ciconiis nnno
1581, tom. llpag. 1074, sed addito signo in ora libri, ut eum inter spuria amandandiim i/ise editor
lectores admoneat. Lapis aulem, vel st>pes sit oportet, qui ab eo Chrysoslomi gravitatem abesse non sen-
tiat, et c.ontra puram putamque sapere Chrysoloyi dirtioncm.
Sermo CXXIX. Sermo hic, inquit Latinius, nil habet Cnrysoiog, cuiaslipulatur Mita, animadvertens verbum
Charissimi, nunquam inveniri apud ChrysoLogum cui uLiud familiare est, nempe Fratres. Supposititium
:

etiam putat Tillcmontiustom.V ,pag. 866 :qua\l prtecceteris styli puritas facilisque verborum ductus suadent.
Sermo CXXX\. De hujusmodi sermone, ejusdem commalis cum superiori, lixc eliamhabent Ttllemonttus
et Lalinius. Ruinartius Acta Martyr. pag. 138 eum uti nostri auctoris genuinum fetum amplectitur, eum-
que voc.at e«reiriuui sermonem.
Sermo CX.XXVl Larinia esl alicujus sermonis, auctoris ab Chrysologo diversi ctu nescio quis episcopus
:

Adet/ikus inlererat.
Sermo C.XX.X VIII. .S'. Cermani A ntisiodorensis fetum. opinatur Mita. Sanctus hic prirsul dum Ravenx apurl
Chrysologum hospitaretur, hcecpauca depace disseruisse,non vero est absimile. Sab initium Patrem et
Magistrum vocal Ckrysologum, propler ipsius in ea urbe pontificiam dignitatem exuberantemque doctri-
nam ; $e vero- pecegrinum et agrestem dicit, vnluli ex locis Barbarorum profcctum. (Juamvis vero kxc
ariolandi modo proferantur, in tuto est sermonem non essc Ckrysologi. Dc S Germano alibi.
.

SermoCXlAU. Nonnullain eo habenlurqutcaccurruiit in scrmone de Annuntiatione pehes Hieronymum,

tom. ultirno pag. 10 edition. Parisiensis a nul Nivellum anno 1.579. ad Paulam et Eustochium : eaque firmei-
i

pue, qiur laudanturab D- Tkomain Catena, tom. V ejus Operitm, pag 14. reeent. cditionis Venetx. Ohsrr-
val autem Potievinus in A.pparat. tom. II, pag. 44, ct ex so Nicotai in notulis ad prxdietam Catentim.scrnui-
nem Itujusmodi inlcr llieronymi spuria abLegandum : et Gra co potius qunm Latino houiini ascribendum;
cum in eo Grxcum auctorem Latine loquentem videre Uceat. Sophronii autem esse 1> aieronymi amlci,
illius nem/ie qui ejusdem Catalogum de Scriptoribus Grmcum reddidit, pra compertissimo, ut loqui amant
credunt non pauci kaud inferioris snbstlli scriptores.
Sermo CX\.\X.I)iroSeverianoGabulorumepisctiiioiiubioproculascribendus,subcujusnomiafOoeut'rit inler
operasancliJoannis Chrysostamitom. III pag. in recent.editionis Parisiensis, curante domino deMontfau-
i

con.i/nt hxceademprafatur;>.tSeverianu3,Gabulorumepiscopus,quiConslantinopolituncdegebat, elsimulatis

offieiis sancli prnesulis amicitiam tibiconciliaverat,acfrequenteradpopuhim conciones hab(
bat,ab$entis,ac
in siam profeclt Chryso$tomi,ocoasionecaplata, Populum sibi devincire,ejusqueulputatur$tudiaab\ -hry-
soshmo averteresalagebal.Quade remonetusab SerapioneChry$ostomu$,cum ex irediit,ul vidit popxlum
I i

$ibigratuLantem,la;tiliaqueplenum,7-emnonmultum curassevtdetur.Si dcum ihdeSeverianusinSerapionem

indignatus,impietatcplenaverbaproailisset,tumultuaiitc/io/iulo,ci m iram concitato,Con$tantinopolipulsut
est.DeindecuranteEudoxiaAugusta,ipsoqueimperatorerevocatus,elabChrysostomoxgrelicetadmissusrst.
Sed quia indignatus populus,nonnisi pastoris sui monitis,conceptam in Severianum iram sedare poterat,hat
 .

183 S. PF.TRI CHRYSOLOGI. 184

oratiuncula exstal ibi pag. iii) Chrysostomus exasp'ratos ammos miltigavit.el ad Stverianum admittendum
deduxtt. " Ho?c doctissimus editor in Monitis ad pra?fatam homiliam. /n sequenli vcrodie, Sererianus ipse ad
populum habuit oratiuneulam, ubi de conciliata pace gralulatur quam ille pacem partam communi Patre :

curante, summis laudibus commendal. Hujusmodi aulem oratiuncula Severiuni, inter sermoncs Chrysologt
irrcpsit, el centesimiim quadragesimum nonum in ordine confecil. Formutum aulem illam eomraunis Pater, :

prxtentem Chiysostomum significare i.ullus dubito: uti observalur in aliis komiliis, et prxsertim in ilta quam
presbyter quidam Antioclienus habuit coram Flaviano illius civilatis antistite inter opera spuria Chrijsoslomi
tom. VI pag. 553 laulata? nuper tditionis. Quod aulem Haronius ab Martyrologio Romano Severianum hune
expunxerit, tanquam acemmum Chrysostomi hoslem, falso asseritur dieamque hanc ei ab Rosircido inunerito ;

inuslam clar. Georgius in Sotis ad Marlyrologiuni Adonis extersit tom. pag. 63. /n nonnulhs editionibus I

sertnoni httte prafxgilur titulus quem quidani Severiani putant, sed falso illud tamen non temere factum,
: :

notat Latinius, nara nil, inquit, habet Chrysologi.

Sermo CLII Laline legitur inter alias 1'a'lrum homilias ab Alcuino collectas nec desunt qui eum sermonibus :

D. Severiam annectendum esse opinnntur. Iraseitur autem Mila in notis et invidentiam, ut ait, illorum, qut ;

sermonem hune Chrysologo auferre conati sunt, comparat ipsius llerodis in vitnm Innocentium invidenlia?,
aversoque in eos animo subditque nunquam aptius Chrysologi cognomen conventsse, nisi hujusmodi sermonis
:

cousa. u Siquidem in hoe vere aureum eloquentue flumen effudit, et summam professus est eriulitionem. Stylo
et dortrina ab eminentioribus ejus homiliis hauil discrepat, nec aliquis prudens hanc esse divi Severiani com-
positionem direrit : euin tota phrasiet doclrinn ab ejus sermone. hic inordine 149 relato, discrenet. Fuit insu-
per Severianus natione lirceeus, Gra>ceque scripsit. At prasdictus sermo tolaorigine Lalinus. nullaer parte
grircismum redolet : neque ab txemvlari Cnreo in Latinum idioma traductam, quispiam linguarum peritus ns
que modo jud ieavit. » llirc Mita. plurimis tilut in hujusmodt serinonis laudes abundantius cxeurrens. Revera
eum Chrysolaginna phrati ita conrentt ut OVUm ovo similtus esse >ton dixcris.
Denique huic edilion: appendicem addidi, paucus qttosdam in ea referens Chrysologi sermones, qui huc
usqne alieno nomine eireumferebanlur. 1'rimas tenent sermones quinque de Oralione Dominicaii, quos ab
Dacherio Spieileg. lom. VII pag. liO muluatus stim. Hos olim ex fide codicis Corbeiani relulerat ad 1'etrum
Damiani, postea admonente Stephnno de Marces, comperit, esse Chrysologi. Sermones 73 et 97 in appendice
divi Augustini tom. V pag. 92 el 120, de quibus jure merito Lovanienses dubitarunt. ab doctissimis ntipens
editoribus Monachis S. Maiiri, auclori nostvo adjuilicantur. Tantorum virorum teslimonio succenturiatuset id
ego prxstiti.
Sunt qui nonnullorum codicum fide freti, sermonem quoque 120 ipsitts appendicis genuinum Chrysologi
felum asserunl. At hoc asserere non patitur stylus sermonis tumens propemodum, nec ila, ut noslri Aucloris
mos est, brevior el ineisus, quique Pelavio lib. de Incarnatione xvi, nimis contumalus videbatur. P. Labbe,
Bihlioth. pag. 783, alium sub suo nomine laudal de B. Virginis nativitate sed, ut alias observalum est, :

sermonum intitulaliones corrupta? tunt nec temporibus Chrysologi htijusmodi festum adhuc celehratum seimus
:

Aerem verberanl, et in nubtbus fabrtrant, qui sermones LXYH, LXVUI, LXX, LXXI, in orilinem redigiint,
el Petro Damiano atcribuni : nam emn prostent in prima collectione S. Felieis eptseopi Ravcnnutis, quod sub
imtiiim sveuli vm evcnisse scimus, el longe potterior vixerit Damianus jam patet quam inanibus fulcrit :

eorum ovinio innitatur.

Diclio eliam nitidior el faciltor serm. CXXIX de S. Cypriano, et CXXXV de S. Laurentio alieui fucum fe-
eere, ct suspicnndi ansam ]>ra>butrunt.
"

S. PETRI GHRYSOLOGI
RAVENNATIS ARCHIEPISCOPI

SERMO PRIMUS.
SERMONES A ter, tantuni haeres iuipatiens; qui ••
patris fatigatur
De duobus fihis, prodigo elfrugi, et primo de abs- ud vitaiu ; adimere non
qui patris, quia tempus >i

cessu prodigi a patre. potesL niiitur auferre substantiam. Hic ipsam pra-
Hodie nobis Uominus patrem cum filiis duobus rogativamfiliiuneruitnon habere, qui eaquaj patris
vocavit et produxitin medium utimraensum surc
:
crantnoluitpossiderecumpalre.SedquaeramusquiB
« pietatisindicium.swvam Judaicre genlis invidiam. res lilium rapuit hos adausus, ad petitionem tantani

redilumsupplicembpopuliChristiani.pulchranipan- liduciaquie levarit. Quae resfilla scilicet qua coele-

Jeret per figuram. Bomo quulam habuit duosfdws,
et dicit adolescentior ex itlis patri Poter, da mihi
portionem substantice qtta me eontingit. Etdivistt,
inquiUillissubstanliam {Lue. xv).
stem 1'atrem sciebat nulio elaudenduin liue, conclu-
:
dendum tempore uullo, nulla mortis potestate sol-
vendum.Kt ideocupitvidendilibertategauderc.qui
e dilari noluerat facultatibus decedentis.Denique il-
Quanlum pius pa-

» Hoc est argumentum pietatis infiniUe, ut infra .

Codices haclenus impressi corrupte audire. La-
''.

Auctor serm. 49 Mita. -Formala Chrvsologo fa-

Hmussic legerat Quia lempus aut diem nonpo-
:

miliaris. Nonnulhe editiones habent iuduium '"'• >ti'iliirauterresiibsta„ttamAvabronus lit. lib. I

. .
i . ,,- ,
i.
de Nabut., cap.4,pag.308,col.i, edit. Pans.: Ho>.res
> ln hac parabola, el iii lus duobus hlus, duos b i l(JSUS sp cctal : ho-res /astidiosus increpat.qttod sero
praBgurari populos, Judaicum nempe et Centilein, moriamini Augustinns hb. Qua;st. Kvant;., quu?st.
docenl, eliam Dionysius Areopagita epist. 8; Ire- 29 Avartts vellet nutlum hominent esse, utipse solus
:

iiiiiis hl). iv adversus Ilurcses cap. 70: Ilieronyuius

oninta possideret
epist. Hj ad Da.nasiini Augustinus lib. n. Qua'st.
: e Alio; edilioncs, oaluerat. lla ctiam ms. Vallicel-
bvaiip-. quaesL 33, alnquc.
lanum edit. Colon. ct lionon. Sensus est : qui ul
;

c Ptttrem vivere ifgre fert. ditaretur noluit mortem patris.

 : ,!

185 SEHMO 1. 186

lam fuissehujuspetitionis» otfensam.genitoris lar- A abiit longeplus mente quain loco ; ut dato, nonac-
gitascompix>bavit./^a7t>isi<,inquit,t7/issi/6sfu>?fiu/«. cepto prelio miserese veuderetservituti.Sicmerca-
I'
Petente uno, ambobus totam substantiam mox torad talem contraclum pervenit, qui parentum de-
divisit; ut scirent tilii, c quod ante tenebat pater, bitum nescit solvere, quivicem k nescit redhibere
non fuisse avaritia?, sed amoris ;
providenlia, non generanti. Estpenes patrem dulcis conditio.hbera
invidentia, nondedisse. Tenebatpater servare sub- servitus,absolutacustodia,tiaiorlffitus,blanda ultio,
stantiam fihis, non negare et maneieea d pignori-
;
panpertasdives.seeurapossessio.Namqueadpatreni
bus cupiens, non perire. Beati tilii quorura lota est laborrespicit, fructusredundatin tilios. Dissipavil,
in patris charitate substantia! Iieati qnibus manet inquit, substanliam suam. Quaj composita fuerant
tota in obsequio patris.in patris culturapossessio ! patre moderante, prodigente lilio dissipantur ut vel ;

Caeterum c facultatesf unitatemsciudunt, fraterni- tarde sapiat palrem custodem, ' nou iucubatorem
tatem separant, cognationem spargunt, parentnm fuisse substantioe. Vtyendo luxuriose. Mortalis est
perduntel violant charitatem, sicut exsequentibns istavita ;quiamoriturvirtutibus : qui vitiis vivit.se-

elucescit Pater, da mihi portionemsubstantixqua?

: peliturfamae.peritgloriae :qui manetturpitudini.cre-
me conlingit Et divisit. inquit, illis substantiam.Et
. scilinfanuee. Etpostcaqaamconsumpsissetomnia.facta
nonpost viultos hosdies,congregatis omnibus,adolc- r> estfamesvalidainregioneilta.Lux\uiee,ven\ri,gu\oi,
scentior filiusperegre profectus estin regionem lon famestortorapponitur:utibi ultrixpo'nasaeviat,ubi
ginquam,et ibidtssipavit substantiam suam,vivendo pcenalis reatus exarserat. Facta esl fames valida. Ad
luxuriose.Etposteaquam consumpsisset omnia.facta talem finemsempervoracitastendit,adlalemperve-
eslfames valida in regioneilla,et ipse ccepit egere,et nitterminumfiigiendavoluptatiseffusio. £7 ipsecu?pif
abiit, et adhxsituniciviumregionisilltus,et 7nisitil- egere. Filiutudatafacitegeresubstantia.quaedivitem
tum invillam suam,ut pasceret porcos.Et cupiebat negata m servasset:utpenessediflicerethabendo,qui
imptere ventremsuumdesiliquisquasporcimanduea- penespatremabundaveratnonhabendo.i^atiAflfsiV
bant, et nemo illi dabat. Ecce quid facit (.cupiditas unicivium regionis illius,et misil itlum in villam suam
adcensurnpraeceps.Kccequemadmodumsiue patre utpasceret porcos. Sicinveiiitquisenegatpatri,quise
census nudavit filium, non ditavit census tilium ; committitextraneo:utsentiatnseverumjudicem,qui
tulit e greinio patris, ejecitde domo, exemitpatria, fugitiiidulgenlissimumprovisorem.Affeclionisdeser-
spoliavitfama, exuit castitate.Quod vitae.quod mo- tor,pietatisrefuga,deputaturporcis,porcisaddicitur,
rum, quod pietatis,quod libertatis, quodestglorice, porcorumtraditurservituti,°porcorumrascuap lutu-
nil reliquit. Civem denique in peregrinum.filium in leuta percurrit.inquietigregis teritur.et maculaturex-
mercenarium, in egenum locupletem.liberum muta cursu.ut sentiat quammiserumsit amarumquanisit,
vit in servum, junxit poreis a patre piissimo quem qiiietispaternaebeatitudinemperdidisse..E7ci<pte6(i/
sejunxit, ut serviret toenoso pecori, qui pietati implereventiemsuumdesiliquisquasporci manduca-
sanctaeparerecoiiteinpsit.CoHare^afis.inquit^omm- bant, etnemoilli dabat. Quam crudele ministerium,
bus, adolescenttor. Adolescentior iste plane • non quiaq nequeconvivit porcis, qui vivitporcis !Miser,
aetate, sedsensu : qui congregavit bonapatris, j et rqui squallentis pecoris deficit etesiuilinsaginani

* Iloc est improbam actionem qua lilius in hac pe- nullae editiones vitiose: Xon wtate, sed censu.
titione usus est. Mita. j Evang., Inregionemlonginquam.Quia Auctor re-
Opinantur nonnulli Christum hic respexisse ad
•> gionem hanclonginquam mystice inlerpretatur, pln-
morem, si non Judieorum, saltem linitimarum gen- cuitaddere Regionem longraquam esse Dei oblivio-
:

tium, penes quas filii, statim ac pubertatem attige- nem, ut docetAugust.lib.il <jua;st. Evang., qusst. 33.
rant, parlein patrimonii paterni expetere poterant, Vide apposile Ainbrosiuni hic quo tesle, Hegio lon-
ut qua:stuin facerent. Alii (inter quos noster) pa- qinqua esl umbra mortis hoc est peccatum. Mita.
;
:

—
trem filiis hseredilatemlibere utendam dedisse, nul- Vid. Chrysostomum homil. dePatre el duobus liliis
la licet lege vel consuetudine obstrictuin. toni. ll, pag. 1166, edit. Parisiens. an. 1581.
Dissentit Chrysologus ab mente existiinantiuin
<-'
Chrysologiphrasis pro Beneficium muluobene-
t :

Prodigum, non bona patris, sed matern.e hasredita- ficio repeinlere. Plautus in Menir Salvum tibi, nl :

tis partem postulasse. Vide Du Hamelium hic. nulti dedisti, redhtbeo marsupium.
d Pignora pro liliispassim apud molioris ;< vi sori- ' I Quintilianus lib.x: Velutthcsaurisrlausisincubtibut.
ptores. Tertullianus etiain deldololatr. cap. l'Z, Cy- i" Ita locum restituimusexms. Cnesen. Alinedilio-
prianusde Morte iiliorum Jobi : Pustpignuritiii/uncra. nes Negata saturabat.
:

eDicioinnespossessioneslniinanasad necessitatcni " apud Castillum In se verum jtidicem.

Alias :

vit;rlacientes.notatinliuiiclocumChrysologi Uaspar o Nullum vilius ministerium apud Jud.ros et A igy-

Barthius Adversar. lib. xi cap. 3, coluni.517. Ibique tios, qui hujusmodi bomines tanquam profanos ab
laodatGaudentiumadGerminium, etVenantiumFor- teniplnrum aditu arcebant. Neque ex inferiori plebe
lun.libxi.Videetiam LactaDtiumdeJust.lib. vcap. 19. unus erat qui i:um ipsis familiaritatem consuetudi-
f l.ege inferius Clirvsologum senn. Hii, ibique nemque vellet inire. Vide Ilerodotum lib. n cap,
notam. 47.
kAugustinus, qiiit-st. 17 in Kxod. Gnrciis momtvipi p Vitiosm cditioncs habenl Paseua luculenta ex : :

Italiri. ubi substantiam Latinut interpretatus ett, quod castigationibus Meursii cap. H, pag. 130, mendum
aliquando nottrt mterprelantur eensum. eipunxiinus.
11
Coluuiella lib vncap.10 : 1'urcoriimgeniis itii/la 'i Porcoruin, quibus alendis insudiibal, convivam
re tnagiigaudet auatn rivtsalque camoso laeu volulari. esse nequivcrat.
1
Euthvniius iniiot.ad Caten. ad xv Lucncap.57: ' Sic restituimus exedil. Bonou., Milte, etCastilli,

Non quia tempore junior, sed quiaseiuu indigms. Non- Aliie : (Jui porcorum defhit.
 :

»87 S. PETRI CHRYSOLOGI 188

Miser,qui a squalleutiseibicupit.nec» impetratquali- A dant panibus, egn autem hic fame pereo. Eames revo-
tatem ! tlis edocti, iastructi talibus t maneamu3 ia io- cat k quem saturitas exsularal ; fames illi i
patrera
mopatris,c matrisingremioperduremus.cognalorum dedit sapere, cui copia tnlerat sentire genitorem.
constriugamuramplexibus, visceranospaternacon- Et si lautum praestitit vel iuvita fames, probatequid
slringunt,neuosadsupradicUmalaperlrahatadole- voluiitariumpossitconferrejejuniuni.Oneratus ven-
scentiseraiseraudalibertas.Sepiat nos palernareve- ter ad vitia cor deponit, premit raentem, ne super-
rentia,matriscomponataffectio, cognatorumcusto- naiu valeat sentire pietatem. Corpus. inquit quod
diamurallectibus.Interpropinquoruin d luminauon corrumpitur,aggrav.it animam,et deprimit terrenain-
vaient delicta versari.Propinquorumquotoculi.tot habitatiosensummiilt(icogitanlem(Sap.ix,5).ljndeel
lucernae.Dies est aspectus matris : sol,patrisrutilat llominus-.Attenditenegraventurcordavestracrapula
iavultu.Unde viventi int^r tot • virlutum luces, ,
et ebrietate(Luc. \\t.3it. Vaeuandusest ergo venter
miiium teuebrie propinquare uon possunt.Sed mensa moderationejejunii, utexoueratus auimus possitad
patrisuosalitvirtutiscibo,salutisepulo,de]iciishoiie- alta pertendere, conscendere ad virtutes, possit ad
statis et giori.e.Etquialatiiisnosdehacparaliol.i di- ipsura pietatis auctorem totus aligerpervolare.Hoc
cereeogitprolixaseriesleetionis.qiiissitpateiindo- Elias probat,qui Dominieicontituiatione jejunii de-
naudo faciiis, faciliorin reeipiendo ;
quis sit frater rj fajcatus a carnali pondere, mortis victor "> evolavit
fratris tristissimus iu salute ; quis -it adolescentior ad cicliim (III tieg. xi\, 8 ; IV Rea, n, II). Surgam,
abscess i insipiens, sapientissimus in regressu, se- et ibo ad patrem meum. Jacebatqui dixit, surgam :

quenti sermoue '' votis communibus inquiremus. lapsum, sensit ruinum, jacere se turpis
intelles.it

SERMO II. luxurioe respexit in lubrico.et ideo exclamat Sur- :

ga/n, etibo ad patrem weum. Qua spe ?quafiducia?

De eisdem : vbi de redilu filii ad patrem. u qua contidentia ?Quaspe ? Illa qua pater est. Ego

Ltixuriosuni iilium, filium patris piissimideserto- perdidi quod erat filii ille o qnod patris est non
;

rein,qua?pereuleriiitmalainlantum,utfametabidiim amisit. Apudputrem noninlerceditextraneus.intiis

i porcoruui se dederil serviluti, superiore.quo va- est in patris pectore ipse qui intervenit et exorat
luimus, serraone perslrinximiis.Niinc ejus reditum, affectus. Urgentur patris viscera iterum liliuiu geni-
nunc ejus pcenilentiam, meliore jam voto, verbis tura perveniam.Ibo ad patrem reus sed paterviso :

la3tioribusprosequaiinir./nse,inqiiilrei'ers«S(iixii' lilio cooperit mox reatum dissimulatjudicem, qui :

'Qiianti/nerceniiriipatrumeiabundantpanibus^Luc. magis vult implere genitnreni etsenteutiam cito ;

I."', 17). eic. In se reversus est, j in se ante redit, vertit m veniam.qtu redire cupit tilium.non perire.
ut rediretad patrem, qui a se ante recesserat, cum „ Surgam.eliboad patrem meum,cl dicam illi:Paler,
recessit a patre. A se migrat, et ab homine totus peccaviin cadum eicoramte. ConSessional. empandit,
transit in bestiam.palernae pietalis immemor, gratiae genitorem loquitur pcsnitudo. Peccavi in cwlum et
genitoris oblitus. Quanti mercenariipatris meiabun- coramte. P Ctii peccatur incoelo.uon terrenuspater
imuiundi, explicet Mita. Textus
« Scilicet Et cu- : Volis pro precibus utitur Paulinus Nolanus :

pnbat implere ccntrem suum «-o ru« fctpartwv de sili- Nunc juvai ore mo<lis, et carniina solvere votis.
qvis Victus bio pecudum potius quamnominum.Ex-
I Sic ex ms. Vallicellano, et Latinio. In editis
iisenira arboribus suiuitur qua; siliquiferx dicuntur.
deest particula se.
Alii noiiiinesiliquarumintelligunt arboresnoniiiillas h Chrysologus, cum Amhrosio etBeda consentiunt
quas Grseci vocant tapftouSct, neque aliter C.alli, llis-
(ira-cis,qui non habent iu domo.
panl atque flali. Et proprie siliqua vagina est vel in-
Anibrosius hic Etentm qui ad Uominum regredi-
' :

tegunvntuni inuuoleguminacrescunt. Ceraiia autem

tur, sesibireddit etquirucedita Christo,se sibi abdicat.
;

videnturessesiliqu.esilvalc.T, quarum proventus plu-

j Locum Evangelii legit etiain Montanus ciim re-
rimus in Judiea et Svria. Krat et apud Syros qnod-
dihsei. Latinis etiaui diciturad seredire eum qui ad
dam siliquarum genus ex quibus vinum eliciebant, meliorem frugem revertitur. Grsecus hahet si; scrordv
teste Pliuio lib. lv. de Vinis ficl.
sXfloiv, in scipsum veiiiens. Vide Euthymium, et Theo-
Causam cur Prodigo defecerint siliquae, quibus
i>

phylactum hic Luc. xv.

porci saturabanlur. inquiritMaldonatus in Lucajcap.
Meursius Exercit. cap. i pag. 130 reponit expu-
«
xv. num. 16.
D leral. Veretur autera barbaro illo tempore vocem
' Pro inatre, catholicara bic iigurari a Chrysologo
hanc activam significationem babuisse. Quod os-
Ecclesiain, nemo esl qui non videat.
tendunt Glossa- Isidori.
Nonnullte editiones. limina; ms. Cfies., lumina,
''
Ita ms. Ccesenas ei Urbini. ct editio Coloniensis,
1

Eacilisamanucnsium lapsus.
et Bononiensis I. Alke editiones, Parte dedil sapere.
• Omnes codicesmss. et excusi Uahe.nl duces Milii.
(ira-cuui illud, ,II'///',jv o' iyiuo; ytvsrai tiitiuir/.vlos,
etsi audacter feci, arrisit correclio Castilli. Etenim
fames docere multa mortales solet.
post lumina, /ucernas, diem, clsolem, cur non luces,
Ambrosius lib. de Elia et Jejun. pag. 34, 312:
seilduces subsequidebent?L'lterius. tenebritnoaduci,
Jejunus curru raptus est ad coe.lum, tioc gradu Elias
sed luci opponuntur.Mirum autem quantura contra-
ascendil.
riis contraria connectere slinlcat Cnrysologus.
a Sic ex ms. Vallicel. et editioneColon.Milahabet,
f
ldestprecibuscommunibus.explicatBartliiusAil- ipm conscientia. Ms. Caesenas qua consluntin.
versar.lib. vicap. 18 pag.2S7.ubihunclocumlaudal. o Paschasius Kathberlus lib. 111 et v in Matth. Si :
Et lib. viu cap. 21 ohservatspondaicuiii hexamelruui
ego peccavi, el non sum dignus vocari filius, tu nnm-
his yerbis contincri quod et apud Chrysoslomum,
:
quam patrem fore desiisti.
Ilyginiun. Ililaiiuin. aliosquesamius occurrere dicit.
p Pro ccelo non semel in sacris litteris intelligitur
Sed qua utilitate advertal hac vir doctus, nescio.
189 SEKMO III. 190
est, sed eleoelestis, ideo adjecit Coram te. Cui in A vellem leetionis hujussperire mysteriiuu.si uon ne
:

coelo, etin terra, a ante oculos sunl omniaquse ge- revocaret istiusutilitatis intentio quivos video non :

runtur. Peccavi in ccelum el coraui te. et jam non quasinostra aucliredebitocumdolore,sedquasiextra-

sum dignus vocari filiusluus. Peregre profectus est
iste, etin regioneinlongiuquam fugit.sedaccusato-
res suos, sed testes suos, divini patris oculos non
refugit. Hoc David clarius aperit, sic dicendo Quo
neaintellectu Iransvolare festino. Nostra, nostra,et
omnibus profuturanobissemplerloquiturChristus;
et ob corrigendos nos mystica frequentat exempla
Dominus,quipatersiioruin voluitesseservorum, qui
:

ibo a spiritu tuo ? et afacie tuaquofugiam ? Si ascen- magis amari voluitquam timeri, quipanem vilffi se
dero in ccelum, tu illic es si descendero infernum, dedit ipsum.quisanguinemsuumin poculumsalutis
;

ades ; Si sumpsero pennas meas diluculo,et habita- comparationibus praesentescori-

effudit. Prsteritis
vero in postremo maris. Etenim illuc deducet me gitet futuros,ne bonum
patreni, ne genitorempium
manus tua, et tenebit me dexteratua (Psal. cxxvm, deserentes, ad mundi loginqua et nimis peregriua
7-10). Videtistepertotum muudum nudaDeioculis tendamus.ibique vivendo luxuriosesubstanliam to-
delicta consistere non coelum, non terrarn, non
: tam salutis dissipemus et vitae; omnibusque con-
maria,oonabyssum,nonipsamnoctem,Deo b velare sumptis famemspeigravissimam perferamus.et sic
posse peccata. Sentit quantum sit sceleris, mali nos primarioregionisillius,hocest, g desperationis
R
quantum, in ipso Dei = peccare conspectu, et ideo auctori diabolo jam tradamur et illenos mittat in :

clamat: Tibi soli peccavi, et malum coram tefeci villamsuam,hocest,adhejussaeculiillecebrosascon-

(Psal. l, 6). Unde et iste adolescentior similiter valles mittat ad pascendos porcos, eo videlicet qui ;

vociferatur, et clamat Peccavi in ccelum et coram

: proni semper interram viuntventi, et aestus carnis
tc,etjam non sum dignus vocai-ifitius Juus. Non dicit: in volutabro luti temperant,incoenopremunt,refri-
Non sum dignusesseflliustuus ;sednonsum dignus gerantingurgite vitiorum. Quod autemmercenarios
vocari filiusluus : quia vocariad gratiam pertinet, suosmittat adporcos, facithoc insatiatacrudelitas,
esse ad naluram. Audi Apostolam dicentem Ab eo : quaecontentanonest homines criminosos fieri, nisi

qui vos vocarilin gratiam suam (Gaial. l). Hic ergo eos vitiorum duces, criminum faciat et magistros.
adolescentior, quia (]
perdiderat quod erat naturas, Cum eos tales fecerit.non sinit eos ex ipso porcorum
judicatse quod est gratiffi non mereri. Fac me sicut cibo patusque saturari : ut esurientes vitiaplusde-
unum de mercenariis luis. Eecepotestatissuae tilius linquant, luxuriosos satietas capere non potest, vo-
quodevenit?voluptasluxuri£e,adolescentiaslibertas, luptas nescitexpleri. Unde uos cum bono patre si-

eccefilmm quopromovil? Facme sicut unumdemer mus, permaneamus apud genitorum pium, ut et
cenariis tuis. l't locationeanuuaservitusinnovetur, diaboli laqueospossimus evitare,et bonis patris ju-
utlabore jugi conditio conducta deteratur, ut die giter perfruamur. Profunda post scrutabimur.quia
toto in opere suspiret miserae verna mercedis,ut sit h communioni el moribus plus debemus.

semper venditor sui.nec umquam negare suam valeat

SERMO III.
servitutem. Et boc petit, quia qui penes extraneum
servamsenserat libertatem,penes patremcredit sibi De eisdem, ubi de occursu patris ad filium.
e futuramliberam
servitutem. Jamnunc, fratres,
''
Filii luxuriosi abscessuui,regressuni,culpani,po3-
Deus; ac diceret Peccavi iu Deum; eam scilicet
si : cat Brugensis.
potestateni, qu;e in coelo maxime elucet. ut Daniel. d si nullum est adeo magnum vitium, Augus-
Sed
iv, 28; I. Macch. m, 18 Matth. xxi, 25; Lucaexx, i.
: tini sensu, quod possit delere extrema natura; vesti-
In apocryphis etiam vet. Test. manifeste apparent gia, quare hic ita ? Quia perdiderat quas sibi ex ip-
hujussignifieationisexempla.Vide Vorstium Pliilolog. samet prolis natura conipetebant, vel honorem, vel
Sac. cap. 'J pag. 72, 73, et Seldenum Syntag. de Diis gloriam sobolis. Vide infra serm. 5 Mita.
Syriis 11 cap. 18. At ex verbis quae attuiinms.ut bene e Vide Augustinum tom. II, ep. 120, cap. 2. Et in
notat Castillo, clarissimeelucetChrysologi mentem psal. xcix, in principio: Libc.ra servitus est dpud Do-
esse ab evangelista non Ueum ovocreto intelligi sed ; minUm. Libera servitus ubi nnn necessitas, sed chari-
vel Dei solium,etsedem,vel justorumcostum et unio- tas servit.
neni, Luculentissime assentit Hilarius enarrat, in t Sic se olim Christiani mutuo appellabant. Lac-

psal. r.xvn, Longiusculus locus notse finesexccderet. tantius lib. vcap. lti Net atia causa est cur nobis in-
:

Consule etiain Chrysostomum, homil. de patre ot vieem fratrum nomen impertiamur. nisi quia pares
duobus filiis. si genuinus fetus est, lom. II pag. 1167 nos esse credimus. Hieronvinus contru Elvidiuni cap.
edit. Parisiens. 1581. 8 Omnes Christinni fralres vocantur.quia in commline
:

a Hilarius tom. Ipag. (i28recent. edit. oinnes homines ex uno palrc nali. pari intrr no$ ijer-
:Nonlonge
abest qui per naturaa suic virtulem et ipseubique, et tnanitate cdnjunginiur. Vide Justirjum Apolog.adAn-
semper esl el totus semper et ubique est.
. tonium pag. 162; Asterium Amnse* cpisropumupuil
•» PrudenliiK bvinno iniiliitino : Photiurrl cod. 271, Athenagoram in Apolog. Ter- ;

S[» rulalor aslal
(Jui nos diebus oinnibus,
Aclusquo nostros prospicit
A luoe [irima in vespeium.
Ilic lcstis, liic esl arbilor,
Hic iotuelur quidquitl cst
desuper tull. Apol. cap. 99, ibique plura Herabl. et Miiiutiuni
Kelicem in Octavio pag. 336.
K ln divite illo cui adhTserat Prodigtts diuboluni
agnoscunt cuin Chrysologo August. lib. 11 Qusest.
Evang. qua'st. 83; Itoiiavcnt. ail caput xv Ltlcte, et
:

Ilumana i|uod mans conqipit, alii plures.

llunc nemo fallit jiidiccui. i'
ld cst rcciproca- noslne unilati fiilclium, et so-
Coram te. aii evangelista. Te tetie, tejudice, expli- oietati nostnr.
 191 s. pltki CHKYSOLOUI. 192

nitentiampercucurrimushactenussermonegeiuinato: A compassionis. Cecidit super collum ejus.ul erigeret

oeeursum modo patris.bonitatem patris.patris ineffa- e sic jacentera. Cecidit supercollum ejus, ut amoris

bilem miserieordiam prosequamur.Sw^tttw.inquit, onere, onustolleret peccalorum. Yenitead me,in- <i

venitad patrem suuin cum autem esset longe.vidit il-

; quit, omncsqui laboratisetoneraticslis.Tolhteonus
lumi>atersitus.etmisericordiainotusest,etaccurrit.et mentnsuper vos, quia leve esKMatth. xi, 28,29,30).
reciditsupercollumejus.etosculatuseslillum(Luc.xv. Videtis quia (ilius juvatur islius patris onere, non
ZO.)Surgens.venitadpatiemsuittu.Surrexilh[emen- gravatur. Ceridit super colliiin ejus. et osculalusest
tis et eorporis de ruina surrexit de profundo inferni.
:
eum.Sic paterjudicat,sicemeiulat, sie peccantililio
coeli aita coutiugens : apud ccelestem patrera tilius dat oscula. nonflagelia. Delictanon videtvis amo-
surgil a plus de venia. (iuam corruit dc reatu. ris.etideopaterpeccataliliiredemit osculo, ° clau-
Surgens. oenitad patrum suum. Venit non gressu sit amplexu, ne nudaret pater filii crimina, pater
pedura. sed raentis incessu longinquus terreni iti- : filium ne foedaret. Pater sic curat tili vulnera, ue
neris non indiguit. quia compendia vi.-e salutaris lilio cicatricem, naevum filio ne relinquat.Be«/i,in-
invenit.Divinun! patrera nescil viarumcursuquaerere, qnii,quorttm remisstvsttnt iniquitates.et quorum tccta
qui fidequerens, mox sihi illuiu invenit esse pne- sunl peccala (Psal. \xxi, I). Si adolescentishujus
senlem. Surgens.icnit ad patrem cum autem esset :
g factum disphcet, horret abscessus : nos atali patre
longe. Quomodo longe est is qui venit ? quia b non nullatenusdiscedamus. Aspectuspatrisfugat crimi-
durapervenit. Iste qui venit, venitad ptenitentiam, na: expellitnoxain cunctainnequitiam et lenta-
: '

sed nondum pervenitadgratiam vcnit ad domum ; mentapropellit. Certe siabscessimus: si substan-

'*

palris, sed nondum pervenit ad gloriam pristini, vel tiam patris totam luxuriosedispersiinus nos viven-
habitus, vel honoris. Cum autem esset longe, vidit do si quidquid usquam commisimus facinorisetde-
:

iltum pater suus.ViditPaterille^uttn altts habitat, ad impietatisprseruptum totum.totain veni-

licti, si

et humilia respicit, et alta a longe agnoscit (l'sal. imisadruinam.surgamusaliquando.etad talem pa-

CXll, 5, 5). Vidit tltum pater suus. Pater viditillum. trem, tali invitati redeamus cxem[ilo. Cum autem
ut et ille patrem possetaitendere ; patris visusillu- viderel euin, misericordia motiis est, et accitrrit, et

itr ivittilnveuientisaspectum, ut tota fugareturob- cecidit supercoUum ejus,et oscttlatus est UlumMogo
scuritas qiue circumfusafuerat de reatu. Non sunt quis hic desperalionis locus? Quffi hicexcusationis
tales lenebra* noctisquales illie suntqu.e de confu- occasio?hicsimulatio quse timoris?Nisi fortetime-
sione veniunt peccatorum. Audi prophetauidieen- ttir occursus terret osculum
: turbat amplexus.et :

lem :Comprehendervntmt iniquitatetmece,elnonpo- capere ad vindictam, non recipere ad veniam pater

tui oideie (Psal. x.xxix, 13.)
mew gravata suut super me (Psal. xxxvu, ;i). Kt
posl t'.l lumen orulortim meorum non est mecum
: vitee.salutis
[Ibid., 11). Nox sepelil hesternum lumen peccata
sensum;aniuiummembraconfiiii(lunt.N'isiergocoe-
lestis paterredeuntis lilii radiassetin vultu.et totain
confusionis caliginem respectus sui luniine sustulis-
sel,nuraquanidivini vultus vidisset iste lilius clari-
tatem. Yiditeum de longe, et misericordia molus esl.
Movetur raiseiieordia.quilocononpotest dimoveri;
accurnt.uon progressucorporis.sed pietatisallectu.
Et alibi : [niquitates crcditur,cum filiuni h trahitmanibus,claudit gremio,
ligat lacertis. Sedhanc cogitationem debellatricem
inimicam expugnant nimis.nimis aufe-
;
run[quee sequunlur.Dixitauteinpateradservossuos
cito proferte stolatnprn,am,el induite ilhnn.et dale
annulum aureum in manusejus.et calceamenta inpe-
dilius ejus.et adducitevituliaiisagintituin.et occidtte.
elmanducemus.et eptilemur, quiahic filiusmeusmor-
tuuserat,el revixit.perierat, et inventits esMIisau-
ditis,adhtieinorauuir;adhucnonredimusadpatrem?
Cito proferte stolam pritnam, et induile illum Sus- >

Cecidil super collum ejus. Non lapsu viscerum,sed tinuittiliicriniiaa,quinonsustinuil nuditatem: liinc
J
ijniain reforinationeperpu'nitentiani soletaltius illius collo imponit. Quo onere non gravatur lilius,
graliaresurgere.Yide ISernardumserm.Riin Cantic. ;
sed juvatur. Mita.
Leoneiu M. serm. 12 de Pass. Domini, ex Apostolo e Scilicet abscondit. Quandoque autein, ut adver-
dicentead Rom. v Lbi abundavit peccatum, supera-
: til Castillo, claudere idem est ac abigere, repellere,
bundavitet <;ra/ta,inferenlem Yalidius donumfactum : Nonius lib. x :

rste Uhertatis quam debilum servilutis. Propterea dat

illis stolain primam, hoc est pretiosiorem ea quam !.'! iii.ii i - magno ctausit nos obice ponlus
anteipsum criinen induerat.utinnuit Maldonatus hic
ii. 23, ex Mita. Yide (inarricura serm, i. Quadrag. f Id est diaboli techuas (jregorius lib. lv in lib. I
:

de 1'ilio Prodigo Leonem M. serm. 12 de Passione

; Keguiu cap. ix Valde laboriosum est otnnia tenln-
:

sub initiura Tertullianum lib. de Kesurrect.cap. 37.

; menta vincere.
b l.ucas Brugensis liic Longe erat a patre. quia
: U Siinila habet Eplirem Syrus tom. I lamentatio-
nondum conceptam aninw pwnitenltam opere perfecc- ue, seu precationc 5 adaniinam negligentem. Mirum
rat. quam bene, quam pie !

c Anibrosius liic h Abas, tradil manibus.

(Juasi quodatn palris amoris
:
af
fectu supra collum cadit, utjacentem eriqal. Locum in aliis editionibus depravalum restitui-
1

''
Peccatumest onusgrave, ut in psal. xxxviu,5 ; mus ex ediliono Hononiensi. Nuditas confusionem
sed amor patris cielestis super hujusmodi onus ca- parit ; Deus uutem uon sustinet confusionem pecca-
dens, illud e collo Dlii levat ; etjugum suave, quod toris ad seredeuntis. Vel nuditasest carientia virtu-
Ambrosii sensu esljugum Kvangehi, vel sensuChrv- tum. quam in poenitente non tolerat Deus vel esl :

sostomi amoripsius Dei. et observatiomandatorum confusio apud homines ex peccatis commissis,quam

19!) seumo iv. 194

est quod a servisaule veslin voluitiiiiuui.quaui vi- A saginam.Sed ditlerendum est, utsenioris dolorem

deri : quia pater

ut soli patri nota esset nuditas : vetustum.vetustioremfratrisinvidiamprosequamur.
solus videretiliinonpoteratnuditatem. Cimpro/Vrre
SERMO IV.
stolam priwam. Paterhicqui' insecundis essenon
passus est peccatorem, plus de venia quairi de jus- De eisdem, ubi de livore senioris filii in prodigum
titiagaudiumvulthabere. Cito proferte stolam pri- redeuntem.

mam. Nondi.\it,undevenis?fiiistiubi?ubisiintquretu- De juniorisfilii redituet salnte gaudentes.senio-

listi ? quare tantttm gloriam tantaturpitiidineeom- ris tlebiliter pandimus, et dolemus invidiam, qui
mutasti? sed: Citoproferte stolam primam ,et induite summtim ' frugalitatis bonum extrcmozelimaloper-
illum. Videtis quia delicta'» non videt vis amoris. didit etlivoris.£Va/,inquit,/i/ii/:s ejus seniorin agro,
Tardam misericordiam pater nescit.Delictaqui dis- etcumveniret,etappropinquaretdomui,audivitsym-
cutit,prodit.£7«'a/eannui««i in manu c/«s.Paterna phoniam etchoros,et vocavit unum de servis,et inter-
pietas contentanonest innocentiamrepararesolam rogavit qure hac essent.Isquerespondit Fratertuus :

nisi pristinum c restituat et honorem. Et dale cal- venit, etocciditpaler tuus vitulum saginatum,quia
ceamenta in pedibus ejus. Quam pauper rediit qui salvum ilhnnrecepit.Indignatus est autem.et nolebai
ditatusabscesserat,etdetotasubstantiacalceamenta „ introire.Erat, inquh,filius ejus senior in agro. Erat
in pedibusnonreportat. Date calceamentain pedibus in agro terram percolens,se desertans.duritiam sol-
ejus.Ne velinpederemaneret' deformitasnuditatis;
1
vit cespitis, cordis perdurat atl'ectum,senteseradi-

certe ut calceatusanteriorisvitaBrediretadcursum. cat etgramina, stimulos invidiae non evellit.Sic in

E/ad</«citei>i/«/«msa<?i«a<«m.Communisvitulusnon segete cupiditatis fructum zeli colligit etlivoris.Et
sufficit, nisi fuerit pinguis, nisi ° fuerit saginatus ; cum veniret,mq\xH,et appropinquaret domui,audivit
vitulus pinguis testatur paternse pinguedinem chari- symphoniam e< cAoros. Invidumfiigatsymphoniapie-
adducite oitulum saginatum,et occidite,et
tatis.E/ tatis, chorus charitatis excludit, et quemvenire ad

manducemus.et epulemur:quia hicfi/iusmeus mor- fratrem, et appropinquaie(lomui,vocat ratio natu-

tuusfuerat.elrevixil;perierat,et inventus est. 'Hislo- i'ffi,hunc pervenirezelus non sinit,livor non patitur
riam loquini ur adhuc,et jam cogitamus arcanum nu> introire. Invidiamalum vetustum,primalabes,an-
J

dare mysterium.«Mortuusfilius,vitulisuscitaturex tiquumvirus.sseculorum venenum, causa funeris.

morte, et unus vitulus totius familise h funditur in Hsec in principio ipsum angelum ejecitet k dejecit

peccator in extremo die minime incurret, si peccala c Viluli et boves in convivioruiu soleiimioruiii et
sua sacerdoli pandat. Ex Mita. sacrificiorum usum alebantur.Quos Grseci intercibos
a Mita explicat Vel quia peccatorem ad se con-
: roXuT£>£Tra70'j; referebant.
versum Deus primo numero suorum amico- C
vult in f
Vocat hic (brysologus parabolam evangelicam.
rum vel uuia nonpatitur esse in secundis peccato-
; llistoria enim vocatur qufelibet rerum explanatio et
ribus, qui per mortem fcternam damnanlur.Utrum- declaratio.
vis elige. Ego ex genio Chrysologi inlerpretarem K Aiebat Philo impios etiam ad extreniuin viventes
:

Non passus est peccatorem esse in secundis, id est, senium mortuos esse.Adrem Drusius laudat Hebrieo-
in inferioribus vestibus.quas familiari sibi contrapo- rum adagitim : Improbi dum vtviint, mortuisunt.
sitorum usu vocat secundas, et prima stola voluit h Hisverbismillus duoitatsanctissimuiii Jesu Chri-
amiciri. Potuit et ad illud Latinorum respicere In : sti corpus in Eucharistia fidelibiis propinatum signi-
primis amicorum esse, ut et Mita fortasse opinatus ficari. Vide Euthymium cap. 57 in Lucam.
est. 1
Chrysostomus, tom. II, hom. 16, pag.1074 edit.
Ms. Csesena; habet, jus amoris. Stola vetis erat
h Paris. Luxuria: est adversa frugalitas.
:

oblonga ad talosusquedemissa,c!eterisnobilior,sine j Virgilius II /Eneid. :

qua in publicum prodire ingenuo indignum. Articu-
lus -irj ante otsXw ostendit non dequavisstolaloqui
in Evangelin, sed de certa, uti paulo post rov uoo-/ov
de certovitulo, ut advertit Cajetanus. Stola ergovi-
detur Chrysologo significare drrine indulgentije be-
neficium, vel gratiam, quam Prodigus peccando
exuerat. Vide Eulhymium, cap. 57 in cap. xvLucoe.
Prodigum per annuli traditionem in honorem
<•
restitui asserit Auctor.Apud Hebrteosenim
nos libertatis insigne. Jacob. n,
et ingenuitatis erat
2 Si introierit in conventum vestrum vir aureum an-
: pag. (69, nuni. 22
Hinc milii prima mali labes.
Invidus (ait liasilius tom. II, hom. de Invidia pag.
92, recent. edit., ubi plura alia congcrit) morbum
intus detinet absumentem cisccra atque irrodentem.
Consule Chrysostomum hom. 40 in Matth, pag.269,
et hom. 37 in Joan. pag. 751, et alibi pluries. Gre-
gor. Nazianz. orat. 28, png. 466 edit. Paris. 1630.
Gregor. Nyssen. tom. I, pag. 242 edit. Paris. 16-22.
k Diabofi lapsuni aliiquoque ad invidiam referunt.
el Uoma-
Vide Hufinuni Paleeslinum apud Simondum tom. I,
l'nd", itle, guem diviua Scriptu-
:

nulum habens in veMe candida, etc. Antiquissimus
apud Ilebra>os annulorum usus, vel in fidei, vel
auctoritatis, vel grati animi signum. Genes. xxvm,
IS, xi.i, 42; Num. xixi, 50. Myslice liic Dei in ani-
ma per gratiam inhabitantis arrlia et pignus.
ra diabolum nominare consucvit, et ejus nariter qui
dicuntur anyelicum primishominibus inviderent.Adam
dico, et Evce, abeata vita quam primum posscderant,
seipsos alienarunt. Mire consonat Cyprianus in lib.
deZelo et Livore Hinc diabolus inter niitia statim
:

Calceus enim, inquit hic Lucas Urugensis, habi-

cl inundi, el periit primuset pvrdutit. llle dudum angc-
ticu majesttitc submxits ille Dco acceptus et cliarus,
tusestet ornamentuni liominis tenereetingenueedu- ;

cati.Et fortasse ob hoc Christus in Evang. Maltli. x, postquatn liominem ad imagincm Dci factum consvexit.
iii telum malevolum livore prorupU.Non prtusalttrum
10, calceorum usum prohibuit apostolis, non sanda-
liorum, vel solearum.Qua>stionem agitat Suicerusin dejiciens tmlincttt :ilt,gwim ipst nnteti dejectus ; cap-
Thesauro tom. ll.pag. 1387. NonnulTee editiones ha- ttvits tintequam capicns perditus anlcquam ptrdens,
:

bent calciamenta. Calciariet calciare in Plinio juniore dum stimulante livore gratiam dala> immortalitatiseri-
et SuWonio observavit Vossius de VitiisSerm.lib. vu. pit ; ipse quoque (siclegit Sirmondus.rejectaPamelii
 ;

195 S. PETRI CHRYSOLOGI. 196

de cfflo.aHaeede paradiso houiinemprineipemno- \ teretportionem.paterambobustotiumfratribus mox

slrae generationis exclusit. Ipsahune seniorein fra- <lixh\\.,e\angtilisli\. dlcenle,Et divisit illisfubstantiam

Irem paterna seclusit e domo. Ha?c>> Abrahse pro- Sed iuvidus simulat semper:mentiturinvidus sem-
ganiem.populumsanctilatis.adauetoris sunectedem, per. Etnunquammthidedisti htedtim,utcum amicis

ad uiortemsuiSalvatorisarniavit.Invidiaintestinus mfis. epularer .Amicos paternossuosesse non com-

hostis, npo carnis quatit muros, non elidit septa putat hos non amicos,sed extraneos credit a qui-:

nieinororum. sed iu ipsam cordis arietat arcem.et bus vidit inpatris gratiam seamari. Sedposteaquam
.uilequamviseerasenliant.ipsamdominamcorporis fihtts t uus hic.qui devorav.it substantiam suam cum

auimam preedo capit.et adducit inclusam.Si ergo meretricibus.venit, occtdisti vitulum saginalum.Uio
volumusciTlesteuimererigloriam,siparadisi beati- rediisse fratrem dolet,nou dolet > periisse substau-
tudinem possidere, si reterni Patris inhabitare do- tiam necdamni causa quaevitur, sed livoris
; : qui
mum, si volunms rei eielestis parrieiJii non te- fratrem redeuntemde suo decorare debuit.non de-
neri, pervigili fide, luce spiritus •'
tetras iuvidiae buit de perdito sicfoedare.lntilio est substantiapa-

pellamus, el pxcjudapjus iusidias, invidiani totis tris tota ;et ideo nil pater perdidit, filium cum re-
arinorum coeleslium viribus comprimamus: quia cepit. Frater credidit damnum,qui rediisse conspi-
sicul nos Deojungitcharitas,a Deo invidia sic se- _
'i citcohreredein.Etquandoinvidusnon avarus.quan-
iixngil.Paler ergo illius tgressusccepitrogarc ipstim. do quidquid habet alter j se computat perdidisse?
Corpatrisanxium vuriisarctaturuiotihusfiliorum.et At ipse dixitilli, Fili: tusempermecum es,etomnia
inter diversos piguorum •asus.genitorispietas stu- meatuasutit ;epulariautem,etyaudereoportebatquia
pefacta discurrit; quia videt fratrem fratris reditu frater tuus hic mortuus fuerat.et revtxil; perierat,
inoj fugari.el salute alterius sibi alterum moi pe- et miwiiUsesf.Oquidfacit visamorislquamvismalo
rire; ac mcerorem longum brevi gaiulio pensatum non esse nescit,non esse non potest pater vi-
tilio ;

iavidieelivore turbari.Ozeli tumor, duos noncapit detliliumdegenerasseanimo.videtpaterniBpietatis,

donius ampla germanos Kt qui mirum, fratres?
! 1 paternigenerisnil habere.ettamennuncupathlium
Fecit invidia, fceit ut muudi tota duobus esset «an- suadet etleetu;n;adgratiam vel spem revocatlargi-
a fratribus latitudo/namque ipsa Cain junioris tatis,dicendo : Tu semper mecum es, el omnia mea
nerexitin mortem (Genes. iv), ut esse solum zeli li- tua sunl. Hoc est dicere Patere filium rediisse pa-
:

vor faceret,quciu primum feceretlex naturce.A/iV/e tri, permitte patri fllium suscepisse nec ille aliud ;

iesp<>ndeut,dixitpntrisuo:Pater,eccetotannisservio quam patremquresivit.qui veniensnonfilii,sedloeo

ttbi. Sicsapitqui patris audet ' judicare pietatem. mercenarii voluit eollocari, dioens Pater, peccavt :

Etet M annis servio tibi.Kn patr; filius nascendi be- in ccelum etcoram te;etjam non sum dignus rocari
neficia,quaservitulecompensat..V«m7i/n»n tnanda- C filius tnus .facme sicut unum demercenariis tui
tiim tiiuin pneteiivt.Uoclibinoa tuainnocentia, sed Sint tibi omnia, ili sufficitpater; et ne quid tibide
patiis venia deuit, quia multa charitate deiicta lilii praBsentibus.de veteribus existimesimminutum.illi
maluittegere quani nudare./i7 numquam mihi de- nova et futura perquiram. Certe si consilium patris

meis eptttarer. Vvalri in-

disli hirdttm.itl cttin amirit sequerisetprreceptum.participapraesentiacum fra-
\ idnsanimus gratusesse uon potest patri ;etpater- tre ; ut cum
ipso tibi communia sintfutura. Gaude
nm largitalisiueraornonest,quiestfraternfeimnie- ergo.etinventum gaude, ut ille te gaudeat non pe-
mor charitalis.Heedum sibi dalum negat.qui sub- riisse.Sedjam sermonemhistoricumconcludamiis,
stantiic partem totam tempore divisionis accepit. ul postea qua? suntmystica.qure profunda.Christo
Tunc enim cum frater j unior dari sibi substantiea pe- revelante, pandamus.

emendatione)!'/ quodprttts fuerat amisit. Augustinus orat. in Myslicam Cuenam Desideremus demissionem
:

tom. IX, tract. 5 super Lpist. Joan., Nazianze- in sublimem efficientem charttatein, qna> nos Deo con-
nus orat. 27, luculenlissime Bernardus serm. 17 in juugit.
Cantic. « Zeno Veronem. serm. de Patientia. pag. 238, de
» Legeinfra Chrysologum serm 26 et serm. 148, p Caino invido et Abele justo : Miralur orbis vacuus se
Chrysostomum hom. 53 in Joan. rap. 8 pag. 319 duobus angustum.
edit. Paris. A'nwi dtabolus cum nullam haberet, prw-
:
Basilius etiam loco superius laudato exemplum
i

ter invidtam. causam, Adam perdidit. Nazianzenum Cain profert in medium, eumque vocat prtmttm dia-
orat. 27, Zenonem Veroncnsem serm. de Livore ;
boli discipulum, edoctum ab ipso.et invidiam.et coedem,
Augustinum tom. VII, lib. iv, de Baptismo contra Quo eodem nomine eum appellat Zeno Veron. loco
Donatistas, cap. 8. superius laudato pag. 303.
Vide Chrysologum infra serm. 172, cui assenti-
•> g Similia habes apud Nazianzenum orat. 27, Cv-
tur Zeno Veron.serm. de Livore et lnvidia pag. 307 prianum tom. II, lib. deZelo, etc, Gregorium PP.
edit. Veron., et evaugelistascribens Sriebat enim:
part. Pastor. cap. 2.
iii
u Idem ac condetttnare pietatem, uti usurpant ver-
(Pilatus) quod per invtdiam tradidissent eum.
c Corruptn? editiones habent lerras iNDidue.Erro- bum hoc veteres Latini.
rem expunxit Meursius cap. 2, pag. 130. Vatablus per luxuriam, celeriter absumptam.
1

d Unde ab Cyrillo Alexandrino Chnritas diritur Ambrosius, tom.l. lib. de Nahut.,cap. 12 Pau-
j :

0ei7jv«no;, cpjis Deo eonjungit, qua voce carere periorem se judicat quta sibt deesse arbitratw qitxd-
,

I.exiea ait Svicerus tom. 1, pag. 1386. Verba Cyrilli quid ab aliis postidetur.
 197 SERMO V i<-8

SERMO V. A stantixqux mecontingit.Elqnx esthta.pori\ol qum

De eisdem, Judteum Gentilem figurantibus.
et est?Habitus,sermo, scienlia. ratio, judicium,qu«
Callidi mverecundi ssepe pacta
tlebiloris est et liomiuempracfEterisanimaiiiihiisiii terrenahabita-
non solvere, et patientissimuui creditoreni longaet tione conlinguntrhocest. juxtaapostoluni.lexnatu-
artificicavillatione protelare. De abscessu.de reditu rffi. At ideo tlivisit illis substantiam, dundo juniori
luxuriosi quintus est hic sermo uobis, quihis-
tilii, quiiiqueistaquffidiximus.beneticia naturce ; seniori
toricuro sensum, sicut promisiruus, ad mysticam et quinquelegis libros divinitusiuscribendo perquae :

singularemdeitalis intelligentiam conabimurattol- substantia impar meiito,numeio p;ir esset;huma-

lere. bVos orate utquia in tanto credito sum nii- num teneretista ordinem,diviuo illa subsisteret in-
nus per me idoneus debitor.per Deum vobis idoneus stituto ;J ulraque tamenlex fliios utrosque k ad no-
solutor existam. Homo quidam habuit, inquit, duot titiam patris perduceret,adreverentiamsuiservaret
Posteaquam Christusnostrfe carnis suscepit
filios,
c
aucloris El non post multos dies, inquit congregutis
onus, et Deus iudtiitexuvias humanas, veraciterse adolescentioromnibus,peregre profcctus estin regionem
Deushominem vocat Dominuspatrem vereseduo-
; longinquam ;et ibi dissipavit sttbstantiamsuam ricendo
rumnuncupatfiliorum.quiahumanitatipermixtadei- /K.rfwwse.Diiimusjiiniorem non temporafecissesed
tas, deitali consociata pietas, miscuit hominem et p mores et ideo dixit
''
Non post multos tlics. Quia cum :

Deuui; qureDominumunivit inpatrem.llicergoho principioipso mundi festinavii Gentilitas adidolo- i

mo.paterhic.duosrilioshabuit^conditorisbenelicio, rumpatriam; adlonginquam diaboli lvgioneniani-

non necessitate generantis.duos tilios habuit, quos mo est peregrinata, non loco " per elementa vanis
nonemeruitesse,sedjussit:quia Christus sicinocu- est pervagatacogitationibus,n nonestcorporeisruo-
lis nostris fuithomo, ut Deus semper in majestatis tibtis jactataper terras:namque coram patre "siiie
sueemaneretarcano. Duos filioshabuit. Duosscilicet patre erat; etcumin se esset,noneratsecum.Hinc
populos,Judaicuro.Gentilemque;sedJudaicumsenio- est quod luxuriosusper desiderium secularis elo- r-

remprudentialegisfecitjGentilernpaganitalisstultitia quentiae.i per scholarum lupan aria,per tri via secta-

reddidit juniorem.Quiasicut sapientiadatcanos, ita rum dissipavitDei Patris dementidisputationesub-
quidquid viri est, tollit insipientia.Hunc ergo junio- slantiam.Ktcuniconsumpsissetconjecturisquidquid
remmorespr£estitere, f nonaetas:senioremillumnon erat sermonis scienlire,rationis, judicii, egestatem
tempora fecerunt esse sed eensus. Et dixit inquit, summam, famem magnam cognoscendne veritatis mi-
adolcscentior exillispatri : Pater damihi portionem serrimussustinebat quia philosophiaquffirendasdi-
:

substuntixqutemecontingit. CogmlorerapeclOTisTion laborem; veritalis inveniendaefru-

vinitatis indixit
voce petit iste,sed voto quiaaDeo bona malave re-
;
ctumcontulit nullum.Hincest quotladneerebatpri-
portat t propriavoluutasinnobis. Denique iste cum C mario regionisilius.a quo mittebaturin istud stecu-
patre possessor h totius sortis,' ad partem propria lum.ltocest in unam multarum superstitionum villam;
voluntate pervenit.dicendo Da mihi portionem sub- utpasceretporcos,idestdaemones,quidicuntDomi-
:

'Callidum debitorem depingit Cassiodorus Variar. kD. Ambrosius lib. in supra cap. v ad. Kom.: Le-
34, pag. 84, recent. edit., eumque Fron-
lib. v, epist. gis naturalisprima pars est, ut agnitus lionoretur
tosum dictum vocat sui nominis lestem. Frontosus Creator.
enim Grasce luftfr<»jrd$ idcm est ac faoile mutabilis, 1
Communior Patrum sentenlia, in hac evangelica
inquit hic Castdlo. parabolafiliuin juniorem Gentiles signilicare, ut ait
b Paulus ad Coloss. cap. 4, v. 3 Orantes simul, ct : Chrysologus, ct Ilieronymus in epist. ad Damasura
pro tiobis, ul Deus aperiat nobis ostium sermonis, ad 146. Dionysius Areopagita epist.ad Demophilummo-
loquendum mystenum Christi, nachum, Obstat tamen quod Gentiles nunquam filii
c
Plures editiones corrupte :Suscepil oves. Dei fuerint, el consequenter nunquam a Patre dis-
d Improprie etlatiori modo dicilur hic mixtio, umo cesserint. Vellem legeres Iraneum lib. iv advers.
duarum naturarum in Christo jnihilominus hac eadem H:Treses,cap. 2i, pag. 260,Tertullianum de Pudicit.
voce utitur Iraeneus apud Castillo Filius Dei, filius : cap. 8, pag. 1-200 edit. Paris. 1684.
hominis faclus est mixtus komo Verbo Dei. Concilium
; Nunnull:v editiones coruptissime per clemen- :

Chalccdonense anni 451, act. 8; Confitcmur in no- tiarn. Innuit Gentilesexelemcntis numina confecisse
vissimis diebus filium Dei Unigenitum in duabusnatu- Theophylactus hic Ftlius junior, ttue Gentilis, vulit
D :

ris inconfuse, immutabiliter, indivise, inseparabiliter calum, et ca?lum fecit Deitm ndit terram, et coluit
;

agnosrendum numquam sublata di/ferentia natururum

; eam. Vidc librum Sapientiai rap. 13.
propter unionem. a Ex fides mss. In editis nonnullis additur perpe-
• Ita reddimus ex editione Lugdumensi. Fatemur ram particula nee.
autem caetcras fere omnes, ac ms. Vallicellanum rc- " Auguslinus in psalm.i.xxxiv,tom.lV,pag.67. iedit. ;

tinerc, conditoris poniificio. Hac voce beneficiu hoo Antuerpiens Non enim regiontbus longe est quisque
:

sensu, utitnr Auctor infraserm. 112.
i Ex ms. C;esen(e. Editi, cetates.
g Ita in editinne prinia lionon. et in reliquis omni-
bus. Mita ex lido mss. reposuil, prima rotuntas. hoc
esl, inquicns, voluntas, quse pntna in nobie cst ante
opus. Placuit planior scnsus el obviu*.
t>Id esl, facnllattim ac liasreditatis. Isui;r xvn, 6:
In partihus torrfntis part twt hoc es(. sors (ua.
' Kx ms. Valliccellano. Nonnull* editiones, ad
ab Deo, sed a/fectibus. Amas deitm propc tf.oditli
eum longe es ; loco stans et prnpr et, ct longe ts.
v Id est profanaj ct muodana;.
q Lupanaria scholariiin dicil ok ininioderalaui cl
luxuriosam appctentiam scientiie philosophktB;omDI
invesligalio curiosa niinis tangitiirub divo Augustino
tom. I dc vcru lieligione cap. 4 et 5. Mita. Ilie-
ronymus lom. IV pag. .SjJHcdit. Paris.1678, in Eze-
chiel, cap. xvi, v. 31 1 n omnibus viarum pnncipiis
:

patrem. fabricat lupanar suum.qui ad pervcrtitatemdoctrincB

j Intellige naturalis, et scripta. Mita. ttstimoniit male abutitur Scripturarum,
 . :

191 S. PETRI CHRYSOLOGl. 200

no :Si ejicis nos. mittenos inporcos (Jfa(tA.vm,3i) A dum in ccelo soleui, lunain, sidera, deos essebla- '

Ut pasceret dypmones thure, victimis, sangume, sphemat,et haec eadem profanat adovando. Etjam
'
falsarum responsionum mercedem pro tali labore re- non sum dignus vocari filius tuus fac me stcttt unum
laturiis.Occidehattirpeeusutquodvivumnilseierat, de mercenariis tuis.Hoc est dicerequia non mereor
divinaretoccistiiii: et*> loquereturextibrismorttium jam filii gloriam, vel veniae,consequar
j pro merce-

quod nunquam fueratoreprolocutum. Verum cum
nil divinum.nil salutare profuturum.nil Genlilisin-
veniretin talibns.desperansde Deo.deprovidentia,
de judicio.defutiiris.abscholaad ventris se depone-
bat ° ingluviem.ctipiens saturari d de siliquis quas
nariolabore mercedem.Et cui honor sobolis perit,
saltem vitalismaneatin quotidianopane substantia
Sed pateroccurrit.etoccurril longe. Cum adhuc im-
pii essemuSyChristus pranabis mortuus est (Rom.x,
8, 9). Occurrit pater,occurritinfilio,cum per ipsum

porci manducabant. Hoc nortint Epicurei, quicum decnelodescendit, et pervenit ad terras. Pater, in-
Platonicaset Aristotelieaspercurreient scholas.nul- quit, qui me misit, mecum est (Joatt.vw,i9).Cecidit

lamque illicautdivinitatisautscientife invenirentdi- super cotlum eyus. Cecidit.euni per Christum divini-
sciphnam, 6 F.picurose tradunt ultimodesperationis tas tota noslra k decumbit.et incumbit in carne Et
et voluptatis auctori.Et manducant siliquas.hoc est, oscutatusest eum. Quando i quando misericordiaet
voluptatibus corporis rnale dulcibusinhiant.et pas- p veritas obviaveruntsibi-.justitiaet pax osculatw sunt
cuntdwmones.quisempercorporumvitiissaginantur se (Psal. lxxxiv, H). Dedit stolam primam. Illam
etsordibus:quiasicut Dominoquisejtmgit.MnMsspi- 1
quam Adam perdidit.imniortalitatis gloiiam sempi-
ridtsrsfflCor. vi,t7)itaquise jungitdiabolo.esfdse- iemam. Posuit annulumtn matiu e/HS.Annulumho-
mon unus.Sedhicjuniorquamviscuperet.nontamen noris, titulum libertatis,insigne pignus spirilus,
saturabatde siliquisistisventrein suiim.Quare'.'quia signaculumfidei,arrham co?lestiumnuptiarum: audi
nemo illidabat.Diabolusquidem volebatperfamem Apostolum: Desponsavi vos uni viro virginem castam
scientiee.pervoluptatiimdifticnltatem.C.entilemred- exhibere Christo (II Cor. xi, 2). Et calceamenta in
dereavidiorpinadillicitaperquirenda.adperpetran- pedibus ejus. Utessent » calceatipedesin preedica-
dail •ltcta^rdDpiisPaterideopermisitsesurireC.en- tionei'xa.ngehi,ut essent beatipedes evangelizantium
tilem.uterroris occasiosalulis lieret aiRumentum :
h pacem (Rom.x,\$).Et occidit ei vitulttm saginatum.
iiamqtipJuil,'Piimsicreliqiiil.ni'perderet:etgentilem Mud de quodDavidcantabat,£< placebil Deo super
sustinere passus es famem, ut rediret. Redit auteni vitulum novellum cornua producentem et ungulas
itrem A clainat : l'ater peccavt tncirlumetco- (PsrtLi.xvni,32).Occiditur patre vitulus sicjubente,
ram le.Rediissejuoiorem ad domumpalris, et cla- quiaChristus Deus Dei Filiusoccidi sine Patris vo-
Deum'1patrein
mare'"^ — vox 1-~ —
— Ecclesi«quotidianalestatur: p luntate non poterat
' r audi Apostolum,
r Qtti 1— —
t,— iproprio :
.

illl.l- Paler noster qui es in ca-lis (Matth. vi, 9)

dicil :
' Filio non perpecit, sed pro omntbus nostris tradidit
\'eccaritn cirlum et coramte. Peccavit in crelum, illunt (Rom. vni, 31). ° Hic estvitulus qui in epu-

» Dolosas augurum responsiones. Vide Minucium ' Perbelle Cyrillus, quem laudat hie Castillo in il-
in Octavio, qui eis seque ac hic noster, lepidissime lud Joan.cap. vi Unus ex vobis diaboltis cst, quia
:

irridet sicut qtti adhwret Domino iintis spirilus cum Domino

h Et hic quoque aruspicinam tangit, ct nioiluni fit ; ita ijui adluvrel thabolo ttntis cumdiabolo spirittts
ariolandi Gentilium. efficitur, et ipse quemadmodum
diabolus cst.
Ms. Vallicpllannm. ingluvium, g Ex editione Cast.illi et ms. Vallicellano. Alia? edi-
A Anagogicc siliquas pro veluptatibus niundique tiones corrupte venire gentilem.
:

h Aliae ediliones et Colon. et Bonon.

illecebris, usurpal etiam Eutvmius cap. 57, ad cap. Mitse Nam- :

xv Lucw. que diabolttm sic rcliquit ut perderel. Restituimus ex

' Epicurum fuisse dcsperationis auctorem nulla recensione Castilli.
alia rationc credidcrim dictum nisi quia dum dcos Solem, lunam
et sidera, qure officiosa homini-
otiosos facit, et nil nostra curnntes, ad eorum patro- bus videbantur, dedisse gentihbusidololatrias initia,
liiiuin confugicndi omnem adimit spem vetus ille tradunl quamplurimi,nquibuslaudandis abstinemus
poeta Vide Budeeum tom. I pag, 133 Levitic, xvm, 23 ; ,

Namquedpos didki securnm .igere aevum : Deuteron. iv, 19

Nec si quid min faciat nalura, dcos id i Verba illa Exangelii, Facme unum de mercena-
Tristes e\ alto coeli demiterre tecto. 1
riis tuis, exstant in plurimis codicibus Graecis etLa-
Sunt qui Epicurum defendere conati sunt, ac si tionis, licet in nonnullis desint.
ipse sub beatte nalune nomine, Deum priinum Auc- k Decumbit, hoc est requiescit in nostra carne ;

torem agnovisset. Vide Nicolaum Bandellum in libro inctimbit, hoc est, hreret hypostatice. Mita.
Gallice scripto de Vita et Moribus Epicuri, Parisiis i
Tertullianus lib. de Pudicit. cap. 9 pag. 1201, de
16"79,etauctiori cditione Latine 1693. Sed obstat ve- Prodigo loquens Vestem pristinam recepit, statum
:

terum consensus ; qui deos otiosos ab Epicuro fingi, sciliceleumquem Adam transgressiis amiserat.
et religioncm omnem susque deque dari uno ore te- m Servi qui e servitute exhibant, annulo dona-
stantur. Minutius Fellix pag. 170edit Lugdun. Bata- bantur.
vor., Cicero lib. n de divinat., et de Nattira deor. n Id est, cooperti affectustemporales, inquit Mita.
lib, i, pag. -201, Theodor. orat. contra Gr;ecos, pag. Pwnitentibusin gratiamreceptis hocDeus etiamcon-
57, Plutarchus de Placit.philos. pag. 877. Nec Gas- cedit, ut et ipsi apti sintaliis docendis.
sendus dicani hanc ab eo averlere studuit nani ; Ennodius, Carm. bli.n num.9,inter alia nomina
dum Epicuruni in multis laudat, dum Deum homi- Jesu Christo a veteribus atlributa, ct illud Vituli rc-
num curamgererenegat, acriteroppugnat. Vide Au- censet
gustinum de Civ. variis in locis. Fons, Via, Dextra, Lapis, Vilulus, Leo, Lucifer, Agnus.
JOi SERMO VI.
208
lum nostruiD quotidieac jugiterituniolatur.Sed fra- A f SERMO VI.
ter senior, seda senior
veniens ex agro.popu- filius De lirtitia ob inductionem gentiumad fidem et gratiam.
l\islega\is,messisquidemmulta,operariiautempau- In psalmum xcix.
ci (Luc. x, 2) : audit in domo patris syrnphoniain, Quoniamredeuntefiliojuniorefamilialotachoros
audit choros, et introire non vult (Luc. x). Hoc quo- egit.coelestem cecinit symphoniatn.convenit et nos
tidie Nam venit Judaeusad
oculis nostrisintuemur. hodie psalmum sumere,dare tympanum, K ponere
domum ad Ecclesiam stat foris per
patris, id est, ; organum, h citharam tangere,etad tantum Dei Pa-
invidiam, auditDavidicam citharam personare,au- trisgaudium melodiam Davidicam personare./u-
'

dit b exconcentu prophetico symphoniam, c expo- bilate Deo, inquit, omnisterra (Psal. xr.ix,l),Quid
pulorum vario conventu choros audit, et introire est,quod intelligentia hujusexsultationis inquirit?
non vult.perinvidiam stans foris.Dum gentilem fra- Quidest.quodpost tantadeitatis,tam terribilia.tam
trem pnstinis judicatet horretex moribus,ipse pa- mirificapraeceptaterranunc vocatur.et inviatur ad
ternisbonis se eximit, ipse sepaternis excludit gau- jubilum? Juhilate, inquit, Deo,omnis terra. ) Quid
diis.Quod autemdixit: Ecce tot annis tervio libi,el quodposteaquam terribilisDeus mitis- aliud est.nisi
numquam mandalum tuum pneterivi, el numquam simi pastoris elegit officium, personam pastorisin-
dedtstimihihtedutn, tacendum poliusquamloquen- g duit, utvagos populos, palanles plebes, dispersas
dumessejam diximus,quiaJudaeus loquitur : etnon louge lateque gentes, velut errantes oves in unum pa-
facientis verbasunt.sed tumentis.Pateregreditur.et stormisericorscongregaret.immo ut nationesferas,
dicitfiho, Ftli, tu semper mecumes. Quomodofper prsedam mortis.carnis cibum.potum sanguiuis,be-
Abel, per Henoch, per Sem.per Noe,per Abraham, stiarum furorem sitientes,ad usum lactis.adcibum
per Isaac, per Jacob, per Moysem, per omnes san- graminis.ad ovium totam duceret et redderet leni-
ctos,per quos Judaica generatioin Evangelio lecta tatem ? Terree omni pastoralem mandat.et imperat
derivatur, cum dicit : Abraham gentttt lsaac,Isaac disciplinam,dicendo,Ow»w terrajttbilate Deo.Sicut
yenuil Jacob (Afatth. l, 2i. Et omnia mea tua sttnt. militemk tubaterribilisproducitad bellum.sicoves
Quemadmodum? Quiatibi lex,tibi prophetia, tibi adpascuadulcedo jubilationis invitat.Bellandiergo
templum, tibi sacerdotium, tibi sacrificia.tibi re- fremitum pastorali lenitate mitigare convenit, ut
gnum, tibi munera,
(quod estsuper omnia) na-
tibi gentestam mitisgratia salvaret.quas diu pereme- '

tusestChristus.sed quiatuperinvidiam perdere vis rat feritas naturalis.Quodautem pastorisbonus es-

fratrem, paternas epulas, patrisgaudia dignus es set reditus cum ad terras veniret Christus clamavit
non habere. d Angusto sermoneres latissimas,non ipse hodie Ego sum pastor bontts;pttstor bonus ani-
:

ut voluimus aperirepotuimus sed scientiae vestrse ; mamsuamponit proovibus $111.1 (Joan.x,l\ ).Hinc est
lntellectui vestro lata suntquaiin sermone nostro quod adjutoies. quod sooiosad curam totius orbis
videntur angusta. Non sit hsec ingrata, simplex et ipse magister inquirit, dicendo,j!(6i/<j(e Deo,omnis
occulta collatio, qusenos res mysticas et excelsas tov-a.Hinc est quod oves suas Petro vice sua,utpa-
non narrare, non « declamare.sedaperirecompulit sceret,ad ccelumremeaturus, commendat. Petre, in-
et explanare. quit,a»ios me?Pasce ovesmeas.E.1 uttenuiaredditus

Notat autem Mita Christum dici Vitulum sagina- logus sermonem sextum insumit sttper prasentem psal-
lum « quia ex millibus electum virtutibus impingua- itiitrn.utUoceal quanta sit Itvtitia de conrersione pro-
tus est vel quia opprobriis, et patientia saginatus. »
; digi filii, qui typus erat omnium gentium.
Cui addi potest illud prophetoe Satttrabitur oppro- :
B Tympana et organa primitus in Ecclesia Galli-
briis vel, ut ait Anastasius Sinaita in Hexamer.lib.
; cana lnducta fuisse, asseril Mabillonius prtefat. ad
1, Quia crttcis jugum erat traclttrus. Vide Cotelerium h-irc. Bened. 111. Marianus Scotus, scribil, sub annum
tom. I pag. 25 in notis. Domini 757 organum primttm venisse tn Franciam
a Judtpus scilicet. missttm Pipinoregi a Constantino imperatnreex tlra'-
b Sic Montanns pro symphonia, ut habet Evange- eia. Bala-us ilem Anglia- episcopus tradit Vitellia :

lium, vertit conrentum. Syrus vocnt Lanlum tnitlto- : num PatrtaStgninum, oel Campanum insignem mu-
rum. Ulrique assenlitur Chrysologus. sicum in templis circa annum Dotivni 609 eantus et
c Laicos etiam populumque in Ecclesia veteriPsal- organa adhibuisse. Ilorum veluslior Chrysologus in
mos Davidicos cecinisse, eruitur ex Caesareo Arela- Havennati Ecclesia ea jam obtinuisse declarat.Immo
tensi apud Mabillonium, preefat. in Seecul. Benedict. 1 antiquiora fuisse patel ex Prudentio, qui floruit circa
num. etiam a S. Germano Parisiorum epi-
110. Id annum Domini 380.1s meminit organi tantffi magni-
scopo provisum,testatur Fortunatus lib.n. carm.IO: tinlinis.ut homineni
in eo delitescere nonnulli suspi-
cati fuerint.IItec similia liabet lialiluinus Aldhelmus
Pontiticis monitu clerus, pleb», psallit, et infans
Anglus lib. de Virginit. Claruit anno 709.
JIn nonnulis editis, Augusto. Decithara antiquoruni vide Isidorum in Origini-
•'

« Ita reposuimus ex editioDe Mitte et Castilli. Reli- bus lib. 111 cap. 21.
qua omnes minus apte, declarare. Cseterumnonmale
1
Conscntit Chrysologus iis qui luijus psalmi au-
1

opinatui-Mita seriuonem huncaChrysologo habitum ctorcm. non Moysem, sed Davidem liicunt.
fuisse Neophytis," el parum adhuc in Chnsliana Do- j Meniluiii in omnibus exemplnrihus qua? nobis
ctrina firmatis. » obvia Mint, ex mss. esenee emendavit Castillo.
1

f Sermo liic inscribitur

in psalmum xcix.qui etiam k Non levi tvpogriiphorum crrore lcgitur in editis
a Genebrardo dkiUir-.Psatmus propbeticusdc gentium turba.
conversionesuper quem ita scribit Lorinus; Chryso-
; 1 Alias, presserut.

Palhul. Lll.
 m S. PETRI CHRYSOLOGl. 404

primordianoncogeretpotestate.sedpielateportaret, A dus intrabit?et adhuc consistit exsultans?undeest

repetit:Petre,ama$mei Pascesoves meas. Comcuen- quodprophetahocnosdebere facere sicpreesumit ?

dat oves,ovium comuiendat germina,quiafecundi- undeestfEx eoquod sequitur Scitote,\nquH,quod :

tatemgregissuipastorpraesciusnoveratjam futuram Dominus ipse est Deus. QuiaDominus ille Deusesl.

Petre.amas tnef Pasce oves meas(Joan. xxi,l6, 17). quifuitincarnenostrapusillus;hiucestquodilleDo-
Istis ovibus collega pastoris Petri Paulus piopastu minusDeus est.quifuitin cunabulisnostris capax ;

plenalactis ubera porrigebat,dicendo:Z.ac vobispo- dulcis in gretuio, mitis in habitu, in nostro contu-
tum dedi, escam U Cor. 111). Sensit hoc Rex bea-
/ion bernio blandus. Et ideo, Intrate in ronspectu ejus
tus; et ideo pro balatu clatnat,/) miinus pascitme, in exsultatione.Quia. totumpavoremdivinitatis.to-
elmhdmthideerit:* inloco viridiibi me cdlocavit: tum metum judicis in habitum nostrum d abdidit,
super aquamrefectionis educavit me [Psalm.xxu.l, providenti locavit aspectu:utingressus non pcenas
2).Post juges ergo bellorum gemitus, post tristem judicis metuat,sed parentis preesumat amplexum.
sanguinisvitanj,evang*lienepacisadpascuajam re- Et quomodo nou exultet qui genitorem reperit.quem
deunti versiculus.sequens laetitiamannuntiatservi- timuerat cognitorem?/n/>-a<e in conspectti ejus in ex-
tuti.Erat homo peccatiservus.erat captivusmortis, sultatione: scitote quod Dominus ipse esl Deus,ipsc
eratmancipium dasinonuni,erat>> idolorumvernula, _ fecit, nos, etnon ipsi nos. Inanis est patris matris
1 J-. O' -> L 1 • • M«•
1 •. • .
erat vitiorumverbero.eratcriminumcompeditus.Sic que labor.nisiin gerinineaffuerit opttset auctoritas
malisdominis talibus tantisqueeshibebathomoma- Conditons. Manus tutv. inquit, fecerunl me,et pla-
lam et miseram servitutem.Quandohomo nonsub smaverunt me (Psal.cxvui,31). Et alibi, Tu forma-
peccato tristis ? Quando non sub niorte lugens ? sti me, ct posuisti super me manum tuam (Psal.
Quando non subdfemonibus p.illens? Quandonon cxxxvm.SK Ergo quodnascimur.quod sumus.non
tremens/Quandononsub vitiissuspectus ?
subidolis debemus ipsi nobis.quia totum debemus Auctori.
Quando non sub criminibus desperatus ? Et ideo Nos autem popttli ejus,et oves pasa<& ejus. Proba-
homodabatextremasuspiria,quandotales,tamcru- tum est inproverbiissaepissimequia civlitusvenerit
deles dominos 9 jugiter sustinebat. Propheta ergo pastorqui errantes oves, et lethali gramine sau-
videns nos a talibusliberatos, etrevocatosadobse- ciatas superno jubilo vitalia revocaret ad pascua./n-
quium Creatoris.ad Patris gratiam, ad unius boni trate, inquit, portas ejus in confessione. Sola est
Domini liheram servitutem, merito exclamat :Ser- confessio, qum nos fidei facit introire per januam,
vite Dumin i
M Iwlilia : i>j/ra/e,inquit,i;i conspectu Atriaejus in hymnis conj\teminiilli,laudate
: nomen
ejus in e.rsn//n/ione.lnlr.'itenon loco.sed corde./n- f/ns.Dixiuius.quodnobisessetjatnpositisintra do-
tratt mconsi" i luejusm tj-sn//fl(ione.Qiiaquoseje mtim patrisassttraendacrelestitimcanticorum spiri-
ceratreatus.qnos expuleratconscientia.srratiaredii- C tnalissymphonia, utsitnobis 6 inin^ressuconfsssio,
cil,intromitlitinnocentia : lntratein contpecttt cjus sintinatriishymni,sitlausinpenetralibus,ubitotaDei-
in exsn//alionr. Uuiingreiiitiirinconspectuejiisinex- tatis inhabitatplenitudo.Con/?/emini ///i./aur/Vz/eno-
sult itione.est a reata libcr. est de prnemio perseeu- men cjus.t:»nfiteminiilli, quia Detts est, laudateno-
rus. Tamen quid est quod horlatiir?quod sttadere men ejus.Ver quod salvati suuius :inquo ecelestis,
nititur hic proheta ? Intrate in conspectuejus inex- terrestris,infernaquegenuflectit,et diligitDominum
sultatione. Quis in conspectu Dei liber ? divinis in Deum creatura. Quia suavis est DominusJ Unde ?
oculis quis mentitur Quis exsullans ante terrorem
? quia in wtemum miserieordia ejus. Vere suavis est
majestatissupern8e?Archangeli tremunt.pavent an- per misericordiam, per qtiatn solam totius mundi
geli,potestatos mettiunt.in faeieiueirli proruuntse- amarissimamdignatus estauferre sententiaru.Ecce
niores; elementa fu^iiint. solvitulur saxa, niontes g agnus Dei.ecce qui tollit peccata naundi.Z?/ usque
defluunt, terra tremit.et homo terree quam intrepi- %n sceculum scecttli verttas ejus.Deus enim h salva

» Lorinus in expositione hujuspsalmilaudat Cliry- tus l.vtanterhymnumDeo dicit;postremo baptismate

sologum, qui legiti» loco virtdi. nd Hebraicum foii- expiatus in penetralibus Ecclesise otTert Deo sacrifi-
teni respiciens. Unde etiatn Apollimtris locum istum D cium laudis, de quo in psalmo xlix. Et satis abun-
sic transtulit aptid Caslillo Bene quidem ih viridi
: danterapud Ludovicum de Angelis de Vita et Laud.
collocavit loco. S. Augustini Iib. m, n. 16. Mita.
•> Fatniliuris voi Chrysologo, ut servuni domina- ' Non autem vere, ut in editis.
tum significel. Vide pignorinni de Servis pag.99 edit. ? Cur Christus voceturAgnus late prosequiturSui-
Amalel. 1071. Ipsi autemservi videntur sibi hac ap- cerus in Thes. toin. Icol. _3,verb._7voc. Rem tetigi
pellatione blandiri. Inscriptio apud eumdem : in dissertat. de patena argentea Forocorneliensi.
h Tum
ex parte ipsius Christi, qui debilam nobis
FUSCUS AUGG. chirographi sententiam in se suscepit, tum ex parte
NOSTlKiRLM nostra quibus ab Deo datur venia criniinum, si ex
VERiNA anitno ipsis doleamus propterDeumsunimedilectum
c Frequentissimo ineditis, deest jugiter, quam vo- Augustini sententia est in psal. l, 8. Dcus ignoscit
cein ex nts. Vallicel. apposuimus. confitenti, sed se ipsum punienti. Ita serratitr miseri-
<i
Mias dedit. coraia,quia liomo liberatur et verilas, quia peccatum
;

• Isqui baptizari cupit, prius on; proprio Christi punitur. Vide.si plncet, Damascenuni lib. deFide m
fidem profitetur exinde in atriis Ecclesiae catechiza-
: cap. 8, Mita.
 :

203 SERMO VII.

206
veritate miseretur, qui sic dat peccatis veniam, ut A prodesset. Hypochta, abstinentiaa fluctus intrasti
justitiam inipsa miseratione rationeque custodiat, continentiae conscendisti undas, enasti jejunii
pe-
qui est benedictus in saecula saeculorum. a Amen. lagus;et inipsoportujejuniinaufragasti: quianon
SERMO VII. comparasti lucrum.sed mercatus es vauitateni, qui '

De hypocrisi et eleemosina, deDei creditohumanum negotium perfecisti. Hinc

In illud Matthaei VI : Cum jejunatis, nolite fieri sicut est quodDeoredditurusesrationem,quiabhomini-
hypocryttv tristes. bus percepisti miserce a laudis usuram. Fratres.fu-
l>
Ubi Deus Dominum mutavit iu patrem, voluit giendum est virus, pestilentiacavenda, quaede re-
charitatemagisquam potestateregnare.etamari ma- mediiscreatmorbos, conficitdemedicinalanguorem,
luitquam timeri: unde paternornonuit affectu.ne sanctitatem vertit in crimen.placationumfacitrea-
quiduobis delabore justissimo' deperiret.Evauge- 1
tum.generatdepropitiaaonediscrimen.Hypocrisim
listasicait : Cum iejunatis,noLitc fierisicut hypocri- quifugerit.vineit ; quiincurrerit, cadit. Fugiamus
lce tristes; exlerminant enim faci°s suas.ut videanl ur hypocrisim.fugiamus.fratres k
sit nostrum de sim-
ab hominibusjejunantes.Amendicovobis,perceperunt plicitatejejunium.deinnoeentiasitsanctum, de pu-
niercedem suam (Matth. vi, 16).Hypocrisis • subtile purum.de sinceritate sincerum, sit hominibus
ritate
malum, secretum venenum latens, virtutum g
virus, occultum.ignotuni diabolo, Deo notum.Thesaurum
Adversaomnia nituntur viri-
fucus.tinea sauctitatis. quinon abscondil.prodit virtutes proditffi non ma- ;

bus suis, armis suis pugnant. impugnant palam nebumt. Virtutes sicut proditores suos deserunt sic
:
:

unde et caventur tam facile quam videntur.Hypo- suosinstantcustodirecustodes, Ergojejuniumquod

crisis secura simulat, fallit prospera,curiosamenti- contravitia'primavirtusest nobis, inarcepectoris
tur, et crudeli arte virtutes truncat mucrone virtu- collocetur:quiailloininterioribuspra3sidente, vitia
tum jejunium jejunio perimit, oratione orationem
: nosquatere in exterioribusnon valebunt.Hoo Chri-
evacuat, misericordiam miseratione prosternit.Hy- stus, utchristianushabere possit, hortaturcumdi-
pocrisis f
cognata febri frigido poculo propinat ar- c\tTuautemcumjejiinas.ungecti'>uttuum,etfaciem
dorem.Quod corporibus est hydrops.hypocrisis ani- tuamlava,nevidearis Itominibus jejunans.sed iJ atri
rnabus, hoccst: hydrops bibendo sitit, hypocrisis tuo quiest in abscondito.et Patertuusquividet inab-
inebriata Exterminant enim facies suas, ut vi-
sitit. scondito,reddettibi. Cum dicit, '" Ungecaput tuum,

deanturhominibusjejunantes.tiypocnsisdumcupit, etfaciemtuam lava: nonutcomacapitisillecebroso

eaptivareoculos.oculisfitipsacapliva.&rtowiManf redundet unguento.seriusmagisterinjungit. ueque
enim facies suas. Et si facies b exterminant, orna- faciem nitescere solito vult lavacro ; " sed habitu
mentum quod manebit ? Vere sicut Domi-
corporis prandentisvultcelarijejuniumChristiauo,quiaChri-
nusdixit Si Lumenquodinte est,tenebra> sunt,ipsw
: stianumvindicarenou vultarlifici moerore .lejt
jejuni
tenebrte quantwerunt (Matth. v],23)?Hypoerita,*sit Sedad coeptaredeamus. Vngt cuput luum.et faciem
licet tibifaciesinculta,
neglecta cutis.tristis vuitus, tuam lava,ne videaris abhominibus jejunans sedPa-
exterminatus aspectus, nec ab hominibus invenisti lrituo,qui estinabscondiltj. Sic non voluptuososin-
laudemetapud Deum fructumjejuniiperdidisti.Ry- dulgetaspectus.sed vultusquisimttlantur excludit:
pocrita, elaborasti jejuniis ut labortibijejuniinon faciesmoerore dejectainvitatfamnm, non jejunium
a Id moris antiquilusin Ecclesiaobtinuit
scilicet, :
humanum vertisti negotium : id est, voluisti ab homi-
ut post sacras antistitis precespopulus concordi voce nibus laudari. At hoc non cst acquirere lucrum,sed
responderet Amen. Paulinus Poema 19 de S. Felice mercari vanitatem idcirco de fraudeacfenoreratio-
:

natale II : nem Deo reddes. Mita.

Cumque sacra piatuiba fuerat pasloribus Aineu. j Ita restitui ex ms. Vallieell. edilioncs, necineple

Vide lSonam Her.liturg. lib. u cap. o, Calvoriuui m\u\cm,miserw fraudis usuram. Consonal Paschasius
lib. tv in Malth. Et ideo in prwsentiarum fnmosas
Rituale tit. de voce Amen. Sed el ipsi pr;osules post :

vuhji laudes, et in futuro simuhttionis sittc mercedem

precationes Dco habitas sihimetipsis respondebant
Amcu, ut late patent exempla. receperunl.
k Similia hahos apud
•> In nonnullis deest. Hieronymum lom. I,ep. 2 ad
« Ex ms. Cesen». In aliis editionibus deest unde.
Nepotianum el tom. iv, epist. l,ad Demetnadem.
;

d Ita Mita et Castillo, et ms. Vallicellanum. |t I

Vel originc, utpote daluiu Adie recenter creato,
» Subtilissimum vocavil CypriaBUB Senn.de Jejtt-
quod se immunem apeccato servaret vel potentia,
—
:

nio et tentatione Christi. Suhscqiienli vooe Virusuli- quiarite elrecte servatium vindicat a viiiis. Mita.
tur etiiun Gregorius Magnus stiper lih.I Heg.vm lib. Fortasse prinui pro principali cxiraiaque.
;
''i.Muiiol Hieronymus Christum hic loquijuxta ri-
iv exposit. cap. 2. Lege Augustiintm inexposit. psnl.
ttim provinciee Palestins, ubi diebus festi erat
cxxxix, v. 3.
tingore capita, a qua unctione Judsi tempore jeiunii
' lla Mita el editio Bononien. I. Castillo, et alii
abstinehant, ut colligilur ex II Reg. m, ". collato
cognalit febris.
B Alias, Etlerminatur. Vooein Gr.pcam «yavetouTi
cum II), et alibi passim.
" Vcre enim Cnristus non jubel ul per
vertit llieronviniis dcmoliunlur . Syrus, corrumpunt.
fornueelcgantiam caputungatur, sed hilarem p<
deformanl
h Cgristus enim non agit bic da quaiii mcestum vultum pi ul paulo post
macie el pullore
ipse Cbrysologus. Cbrysostomus in psalm. m.vu :
quir-.jfjunium nntiirnlilei' onnscqiiiintiir sod dolicti- :

tia quadam Iristitiaetgcstihiis.qtialosilliapiiil Isaiam

Von hoc dicil unctionem pra>< nim no*
cap. i.viii,
slrum hoc facit ; sed vult ut (a hilarita-
5.
tcm demonstremus, adeoque gaudentes non m&stitiam
i
Hoc est virtutes, quas lidei tuas connnisit iu
pr(B nobis fercntes jejuncmu*.
 .

207 S. PETRl CHRYSOLOGI. 208

voluntanum protitetur. Si vult.quare tristis ? Si non A Sicut devestimentotinea, rubigo demetalo.de ne-
vult. jejunus quare ?Meritotali pcena vivit.qui sibi cessitate fures nascuntur : ita de divitiis avaritia,

facit de virtute vitium, mendaciuru de veritate, de cupiditas de qiuestu, <ie habendo habendi ardorac-
mercede a dispendium, de remissione psccatum. quiritur. Qui ergo vult avaritiam vincere, divitias
Agricolasinonimpresseritcultrum.si sulcumnonde- g proroget,nonreponat.Pi';emittanius,fratres,ii the-

foderit.si non exciderit sentes.si gramina non evul- sauros nostrosin coelum ; sint' vectores pauperes,
>erit, si in tuto semina non locarit, sibi mentitur, qui possunt sinu suo quaenostra sunt ad superna
non terrae necterraefacit dnmnum.sedsibinonfa-
; portare. Nemode fraude dubitetbajulorum lua est :

cit fructum et ita se vacuat, ita decipit, impugnat

: ista transvectio.perquam nostra adDeumJ Deofl-
ita qui terrae manu fallaci mentitur. Quid faciet ? dejussore portantur : cuiest oinnis honor etgloria,
quid habebit ? quid inveniet ? qui Deo, esuriente virtus et imperium, et gratiarum actio in omnia
carne,hTpocrisiluxuriante,mentitur?Quia agricolae saecula saaculorum. Amen k
.

fecimus mentionem, sciatille sustinere se laborem SERMO VIII.

lncassum. ?e nihil habiturum, qui premens jejunii
De jejunio ct eleentosyiia.
aratrum,et abscindens gulae graminaatque eradicans
luxurioe sentes,misericordice b seminanullajactave- n Gubernatorpruilensalittorecumnavimsolvit,cuni
rit. lloc Dominus aperire voluit.qui de jejunio do- maretransiturusintrat tluctus,donius,patriae,conju-
cens,iooxislsisu\>}eci\.: Xoliiethesaurizarevobistftr- gis, ' pignorum.curas deponit.et ita totus mente.cor-
sauros in terra,ubi'erugo el tinea demolitur, et ubi pore,sensu,iiauticislaboribusocctipaUir,utet flucluum
reseffodiuntet lurantur.Sedthesaurizaterobisthesatt- possitsuperarediscriniina.etstationem"' lucrosiportus
ros inccelo,ubi neque terugo. neqnetineademolitur, periculi viclor infrare. Sic nos fratres ingressi iter
etubifures non effodiunt.necfurantur.Quid tam pa- abslinentia-.jejuniipelagus, " quadragesimas viam,

ternum? quidsic veniens deamore?quodtam pro- navimcorporisnostiisolvamus alittore mundano;

vidum de charitate consilium ? nihil tibi perire vult, Sffioularis patris renuntiemuscuris;in crucisarhore

qui hiain thesaurisr.u-lestibusvultreponi.Quamse- tola mentis vela tendanius virtutum funibus, sa- ;

curus dormit.qui Deum stiorum 1 meruithaberecu- pientiicremis.guhernaculisdisciplinae.navigiinostri

stodem Quam nesrit curas.quamdeponitangores.
! niuniaunis incessum. Et subducli terris speculeums
quamnonestanxius. quamse rvorum d carct fastu, crelum; utducatusignorumccelestiuminterliquidos
qui suapatriservaiuiacomiiiittit ! Quomodopatenia calleslatentisviffiinoffensum tramitemtenere possi-
servat allectio, quod timornon jiotest sic servare mus; ac si °gubernanteChristo, flanteSpiritusan-
servilis : pater cuin dat Bua filiis, non minuitcom- cto, evictis voluptatum spumis, superatis vitiorum
L
mendata (iliorum. Quid sit pater. nescit : nescit se '
criminum procellis, transveclis
tluctihus, decursis
tilium, qui non credit patri.Tiueam non excludunt seopulispeccatorum,atqueomniumdelictorumnau-
claustra, sed claudtint etgenerant,uon repcllunt: ; fragiis evitatis, i> Paschre portum,lucrumvit;e,gau-
' rubiginemnutriuntservata.non vitanUquiaquodde dia resurrectionis intremus. Verum quia per canipos
re nascitur, nouvitatur. Ubiestnecessitas.furesde- nudos.per falsos vortic.es, per incertas 'i solitudines,
esse non possunt. Qui ergointer tineas.rubiginem, acturi sumus viam,nobis tota estescasetpotuspor-
fures, sua ponit qum sunt.non reponit tandasuhstantia:iiiipouamusabundantemmisericor-

* Sic Castillod Mita. Alios editiones Slipendinm. idoneum pauperum fidejussorem

b Congruenliaesimilitudinis vadem damusAmbro- k
Vide, tom. I Bihlioth. Vet. PP. edit. Lugdunen.
lium tom. V, serm. 40, qui cst Fer. 3 domin.2 Qua- nn 1644. Commentarium S.Juliani episcopi Toletani
drag. Terra aralris scindilur, nt mundanis sit con-
: super Nahmn prophelam, utscias quantn auctorille
grua frugibus ; >nra terra jejuniis exaralur,utc<eles- ex hoc serraone in rem suam transtulerit.
tibus npta seminibus.
sil 1
Pignora pro filiis dicta, alihi nnnotavimus. Pau-
c Cyprianus scrm. de Llcemos, ln tnlo hwedi-
I : linus poem. !» pag. 349, v. 48 :

las ponitur, quir Ueo cuslode serralur. Et simul elidet solida; sua pignora pelric.
d Latiniusputat fortasse legcndum Serroritm ca- : Pro eo quod est in Psalmo Elidct parntlos suos :

ret actu. ) ad pelram.

pluribus edilis deest particula ijuotl.
« In "' In nonnullis Incro Castigavit Meursius.
si portus,
Id est res et inclalla quoe clausa servantur, rubi-
f " De Qundrngesimali jejunio Cyrillus in Levit.lih.
ginem nutriunl. Korlasse vero addidit rubiijincm.Yi- xfol. 731, Trapezunlio interprete Habemus Qua- :

cet in sacro lexlu non legatur, quod ndverlcril |icr dragesxmie dies jejuniis eonsecralos. A ceteris abstine-
iooxrn non lantum tinea, sed el rubigo intelligi pos- mus ; dejejuniis etenimCbristianorumplenisuntve-
sc, snltem illa quffi segetibus adhasret. lerum libri.
r Exhibeatscilicet. verbum saneChrysologianum, ° Augustinus in psal. r.iu, conc, 4 Gubernator est :

n Thcsauri in sacris litteris sunt bona opera.ITim. Christus, naves commeabunt.

illic
vi, 17, lx. Intcr quaa eximium obtinet locum bene- P Ita pasim Paschas nomen inflexisse veleres ait
facta in paupercs quoe potissimum Christus Lucm
: Paulus Galeardusin notisad S. Gaudentium pag.25.
ivni, xxii, vocal thesaunun. Virtutes item thesauri Lxobservatione Vossii lih. lde Analog. cap. 20.Sub-
nomine eonprehenduntur. VideChrysostomum hom. ditautem ra Wu.njy. non a Grrecis, sed ah Hebrseis
66 Gencs.
in effluxisse, et in testem advocat insignem locum Gre-
Augustinus loin. \,serm. 50 de Temp. cap. 8
• : gorii Nnzianzeni, orat.2in sanctumPascha.Creterum
Qui sunt pauperes quibus damus nisi latuarii nottri? sermo hic videtur hnbitus initio Quadragesimre.
Laturario tuo das, ad ccelum portat quod das. '! Alias sollicitudines
i Leo, serm. 6 de jejun. 10 mensis vocat Deum
 :

209 SERMO VIII. 210

diam nostrae' sitarchiae profuturam. Fratres, esurit A quas etportatur adcrelum, sine quibus ja-
tollitur,

jejunium, jejuniuni sitit, quodnon pietatiscibo pa- cet.etvolutaturinterra. Jejunium sinemisericordia

scitur.quodpotu misericordioenon rigatur. Algetje- simulacrum famis est, imago nullaest sanctitatis :

juniuni.jejuniumdetieit.quodnon eleemosynaevel- sine pietate jejunium occasio estavaritke, nonest

lustegit.quodnonmiserationisoperitvestimentum. propositum parcitatis quia parcitas ista, quanluiu
:

Fratres, quodest terris ver, lioc misericordiam sci- siccaturincorpore, tantumtumescit in sacculo. Je-
mus esse jejunio. Sicut verni flatus tota facit ger- juniumsinemisericordianonest veritas.sedligura
miua florere camporum ita misericordia totaje-
: ubi autem misericordia, ibi et veritas probante pro- :

juniiseminaproducitinflorem.inc.plestemmessem pheta.cumdicit: Misericordiaetvcritasobviaverunt

totam jejunii facit fructificare virtutem. b Quod sibi (fsal.Lxxxi\,i l).Jejuniumsinemisericordianon
oleumlucernae est, hoc jejuniopietas, sicutlucernae est virtus, sed hvpocrisis, dicente Uomino Vos au- :

lumen olei pinguedo succendit, et moderato pastu lem cumjejunatis,nolite fierisicut hypocritx tristes ;

facit illud ad lotius noctis solatium perlucere sic exterminantenim facies suas,ul viclcantur abhomini-
:

pietas facit splendere jejunium, et ad totam radiare busjejunantes(Malth.\i, 16). Quinon jejunatpau- '

conlineutiae claritatem. Quod diei sol est, hoc elee- peri, Deo fingit; quijejunaus prandium suum non

mosyna noscituresse jejunio. Sicul jubar solis cla- „ erogat, sed i reponit, cupiditali probatur jejunare,
rioremperticitdiem, et totam nubiumdispergit ob- non Christo. Jejuuautes ergo fratres prandium nostruoi
scuritatem: sic eleemosvna jejunii sanctificat sanc- reponamusinmanupauperis, utservetnobismanus
titatem, totamque ° cupiditatis noctem luminepie- l>-uipens,quodventernobisfueratperditurus.Manus
tatis exeludit. Ac ne multis
d
immorer, quod est pauperis Abrahoe sinus est ; ubi q uidquid pauper ac-
anitna corpori, jejunio, largitas hoc habetur. Sicut ceperit,moxreponit.Thesaurusc(Kliestmanuspau-
enimmortificaturcorpus, ecorporeauimacumrece- peris, quod suscipit ne in terra pereat, reponit in
dit ita mors est jejunii, largitatis abscessus. Est
: coelum. TkesaurizateiaquH,vobis thesauros in calo
quidem jejunium vitiorum mors, vita virtutum.Est (Matth.w, 2J).Manuspauperis est k gazophylacium
Jejuniumpaxcorpori.membrorumdecus.ornamen- Christi,quiaquidquidpauperacccipit,Christusacce-
tumvitte. Estjejunium robur mentium, e vigorani- ptat. Da ergo, homo, pauperi terram, ut accipias
marum. Kstjejunium castitatismurus.pudicitieepro- ccelum.Danummum,utaccipiasreguum.Damicam,
pugnaculum. civitassanctitatis.Estjejuniumschola ut accipias totum. Da pauperi, ut des tibi quia :

meritorum,rnagisteriimagisterium,disciplinarumdi- quidquidpauperidederis. tuhabebis ijuod pauperi ;

sciplina. Est jejunium ' ecclesiasticae viae viaticum non dederis, habebit alter. Clamat Ddusmisertcor-
salutare. Est jejuniuminvictuse Christianae militiae diam volo(Ose. vi, 6). Qui, quod vult Deus, Deone-
principatus. Sed in his virtutibus jej un ium tunc viget. ^ gat, aDeo sibi quod desiderat, vult uegari. Miseri-
tunc vincit, tunc triumphat, cumduce misericordia cordiam volo. Homo, petitDeus sed tibi,non sibi,
'
;

pugnat. Misericordiaet pietas h jejunii suntake,per Misericordiam volo. Humanam misericordiampetit,

=> verbum Griecum hic annonam milita-

Sitarcia vocal jejunia.
reni, seu victum alimentumque significat euin aliis ; Chrysostomus, hom. 99, tom. VI Si jejumum
''
:

sportulani indicet, ut infra serm. 39. Mita. Al — adjunctam non habel sororem suam e/eemosynam.non
Graecis annonae Zintpsirta sunt qua voce lirnpiauni
: ascendil in eoelum; ejus enim compar est nee solum :

utilur Suidas : iiTnipsatov. Quod aliquibus alimenti compar, sed eliam oehiculum. Chrysologo propuis ac-
causa dalur. Philostorgius, Hist. Eccles. lih. vn cap. cedit Severianus apud Suicerum Tb.es. Eccles. tom. II
4 pag. 90, ait Julianum r« mrnpiaix rav ixxiixriuv, pag. 409. n. 4 Jejunium duos habet alas, orationem
:

annoniis Ecclesiarum ministris daxnonum tradidisse. 1

eleemosynam, sine quibus currere non potest.
1

Idein narrat Sozomenus Hist. lih. v cap. 5 pag. 03, Scilicet qui jejunans non curat cibum quem non
1
:

uhi pariter aniions". vocantur atmpsata. Sitarcia pro- absumit in pauperum alimoniam erogari.
prie sportula est, vel pera ad portandum victum, I j Sicms. Yallicel. Alias, depontt.

Keg. ix, 7. Dixil Suul ad pnerum suum. Panis defecit k Ambrosius, serm. 26, post medium: Manuspau-
in sitarciis nostris. perum gazophylaeium Christiesl. Eratolim in templis
>> Ugo cardinalis super lsaiam xxxiv, vel in hffic locus gazophylacium nuncupatus. iu quo recondeban-
incidit, vel his similia comtnentatus est Jejunium \) lur eleemosyiw pauperibus distribuendse. Frequens
sinc elpemosyiin quasi lampas sine oleo. ejiis mentio apud SS. Patres.Chrysostomus hom. 22
c Ita restituimus cx cdit. Bononien. I . Alise, mor- ilc clcemos. et collat. in sanctos hac habet lloc ita- :

tem. que modo uniuscujusque ilomus ecclesia fiat, sacratas

d Phrasis
Quintiliano familiaris.
6 Similia fere liasilius honi. 2dejejunio Jejunium
eusloditparvulos, sobrium facit juvenem, venerabilem
tenem. Venerabilior enimesi canities jejuniodecorata,
Jejunium feminis ornatus est congruentissimus ; atate
opet iit se conservant. Hie observandum, et parergii
: loco sit, Chrysostomum hic non populum Constanti-
nopolitanum alloqui, ut putat Ferrarius lib. u cap.
10 de Antiq. Eccles. Ep.genere, et lib.ideRituSacr.
Conc. rap.26, sed Antiochenum uam Antiochia' ha- :

Berobore vigentibus profreno est. Matrimonii custodia
est,virginiiatisnutritius. Chrysologoctiam consonat
Chrysostomus hom. 122, tom, VI antiq. edit. Grego-
riusetiam Nyssenus hom. inprincipinm Jejuniorum,
lom. II pag. 24<s. Cyrillus Alexandrinus orat. pas-
chal. I pag. 8.
bitam fmsse bomiliam contendit Itossweidus in notis
ad D. 1'aulinum serm. 31. Vide etiam de gazophyla-
; cio in ecclesia Augustinum in psal. i.xm, et Possi-
dium in ejus vita cap. 21. Conriliiiin Carthaginense
iv, can. 93.
Loco huic librariorum fortasse vitio laboranti
'

1
Kx edit. Castilli et ns. Cesenir. Minus apposite opem ferre conatur Latinius lcgt-ndumque putal
:

aliaj, ecclesiasticm vitce. uoe petit DoiM.Nil facilius quam voculam hanc //o<-
k Leo papa, seriu. 7 Prmsidia militim Chrittianai conlraclaiu 'ioc pvohomo i-xisliuiari. At et potuit au-
•li s. pethi nmvsouxii. SiS

ul largiatur divinam. Kst in ecelisinlserieordia.ad A sensus, pubJici operis quod secreturu? Qui potest
quarnperterrenasmiserieoriliaspervenitur.Domiiie, celare radios solis justitire poterit oecultare fulgo-
inquit, m co-to misericordia tua(Psal. un,6).Dictu« rem. Justitia lux reruin g consiliis non velatur ob-
rus causam in judicio Dei.patronam tibi miserieor- seuris. Justitia cum sibi facto omnes illu-
claret,

diam, per quamliherari possis, assume. Quidepa. strat exemplo. Et quid est quod eam Dominus co-
trocinio misericordia? certus est.de venia sit securus, ram hominibtis fieri non vult, per quam statum ca-
de absolutione non dubitet. Misericordianon solum piunt res humana??Et ubi est illtnt Sic luceat lux :

causam pranenit. anticipat cognitorem, sed etiam vestra roram hominibtis, ttt rideant opera vestra
sententiam revocat, absolvit addictos.Quod Nmivita?. bonn, et glorifieent 1'atrem oestrumqui in ccelis est

probant (Jome iu), quos jam sententis subjectos, 1

(Alatth. v, 18) ? Qttomodo justitiam vult celare, cu-
pcena? traditos, « ad vietimanistantes.inortideditos, jus opera vult sic t> elucere ? Fratres, hic prreceptio
misericordia sic rapuit, sic tenuit. sic praevenit. ut ccelestis vult jactantiam tollere, auferre pompam,
malueritDeus b deducisentenciam,nemisericordia? vanitatemdemere, submovere inanem gloriam sic :

quid neparet. Stabatquidem et tunc pro causa jeju- justiliauivult celare..lustitia.qnaepersesibi abun- >

nium, aspergebatcineres, sternebat cilicium.dabat datadgloriam, spectaculum populi.vulgilaudes.fa-

gemitus, fundebat laorymas et quod non poterat h voreshominum, mundi gloriamnonrequirit aDeo
: :

excusareverbis, luctibustemperabat.sed nonvaluit genita,ccelumspeetat;iiioculisagitdiviiiis supernis ;

mutaresenteiitiam.nisiperoransmiserioordiasubve- virtutibiis mixta semper a Deo solo, ut gloriticetur,

nisset. Miserieordia etpeccatores liberat, etrestituit exspectat. Sed h;ec est justitia,qua? ex Deo est illa :

sanctos : quianisiafTuissetmisericordia.etianiDavid verojustitiaqiia?esthypoerisis,justitianonest:men-

cum adulterat. amiserat prophetiam (II Req. xi); tituroeulis, fallitaspectum,videntibusilludit,decipit
et retrus cum negat.apostoliciordinisperdiderat audientes,seducitturbas,trahitpopulos,famamven-
principatum (Matth. xxvi) et Paulus cum blasphe- ; dit.emitclamorem.ntsssculo, Deononfit,niercedem
mat.remanseratpersecutor.Fateturhoc Pauluscum rapitpraesentem,pra;miumnonqua?ritiufuturo, cse-
dioit : Quiprimus blasphemus fui,etpersecutor etin- catoculos, cnscaipsa nonvidens vult videri propter :

furiosus:sedm%tericordiamconsecutussum(l Tim.i). quam cn?ci tatem Christtts prassenti sic inchoat in praa-
Fratres.permisericordiaspatiperum' misericordiam 1
cepto..4/<c»rfi^e.Hocest,negestiatis attendi. Nejtts-
comparemus.ulpossimitsesse • a prena libori.de sa- titiamvestram facialis curam hominibus. Quare ? Ne
lute securi. Beati, inqmt. misericordes : quiaipsimi' videamini ab cis. Etsi visi fueritis, quid ? Mevcedem
sericordiam consequenlur Matth. v). Gratis miseri- >wnliabctisapu<l patremvestrum.qitiinccelisest.FraL-
cordiamsperat ibiqui hicnon fecorit misericordiam . tres, hicDoininusnonjudicat.sedexponit.panditco-
Qui facit misericordiam, currit ad prremium; qui gitationumdolos.secretamentiuni nudat,injusteju-
non facit misericordiam, decurrit ad pcenam. stitiamtractantibus,modunijusta?retributionisindi-
SERMO l\ cit..lustitia,qua3 sehiuiianisoculis locat,divinipatris

De eisdem. ln illtid Matthnei : Atlendile, ne jttsti- non potestexspectare mercedem : voluit videri.etvi-
tiam vestram faciatiscoram hominibus. saest; voluit hominibus placere, et placuit ; habet
nobiscum Deus, agitin hoc saeculo, ne quld mercedem quamvoluit praemiiimquodhaberenoluit,
;

nobis fpereat in futuro : sicut ex ipso lucetprinci- non habebit Qua vero de causa sint haec pra?ruissa,ex
.

pio lecliom>. AttendiU, inquit, nejustitiam vestram sequentibus audiamus. Citm facis eleetnosynam,no-
faciatiscoram homimbus.ut videaminiabcis: alioquin li tttba canereante te, sicut hypoerita facittntMeue

mtrcedem nonhabetisapudPatrem restrum.quiin nrlis tuba, quia talis eleemosyna hostilis est, non civilis,
itth- vi, t).Etquomodoquod lit ab hominibus lioninisericoiilifededita.sedclamori : seditionis ver-
coram hominibus non fit? patentis justitiaj latet nula.nonalumnapietatis ; j ostentationisnuiulinatio,

ctoris hunc esse sensum homo, petit Deus, scd li-

: f Caslillo et Mita corruptum locum ope mss. ita
bi,non sibi quani sit formula haec loquendi Chryso-
; tj su;e integritatirestituere.
logo familians abunde patet. Vide serm. 9, in fine. K Editi perperam, conciliis.
j Iloc est ad sacrificium destinati, et jain divinee h Qu83ationem qtise ex sacroruin verborum oritur

ultioni designati. antinomia ita dirimunt Patres, el prse cicteris Grego-

b Hoc est revocari.vel rcmoveri sententiammortis rius, Pastor. P. ni adnionit. 3G lsidorus Pelusiota
latam in ipsos. Mita. — Latinius legit induci senten- Epistolaxum lib. iv ep. 159;
;

FulgentiusepiscopusHu-
tiam. Deducere autem pro mutare Ciceronis phrasis. spensis Epist. lib. n, ad Gallaru ep. 19.
c Petruni peccandoamisissequodammodo
Intelligit i
Ainbrosius de Officiis liv. i Duplex estjustitia. :

meritum ad principatum, sicut Oavid adulterio se in- Specialis, qum dat cttilibet quud suum est, nilul vindt-
dignum feceral ut prophetaret. Ilieronymus etiam cans alienunt, et est tina ex virtutibuscardinalibus. Ge-
cap. xvi Marri tom. VI pag. 1!>8, Paris. 1589, asserit neraliset universalis, quoeesi ulilis eirtus et perfectio,
Petrum judicasse se indignum discipulatu, eo quod nil lntbens iniquitalis vel pcccati. Unde S. Ilierony-
ternegavit magistrum, et testeGregorio hom. 21 Chri- mus ad Demetriad :0mnet rirtutum species ttnojttsti-
stus peccare Petrum ter negando permisit ut is qui ; iin' nomine conlincntur. Hic accipitur justitia pro
futurus ernt paslov n tua culpa disceret qua- omni opere bono, quod potestordinari ad gratiam vel
liter aliis mtsert ri dt buisset. praBmium. Mita.
d Ex editione Castilli. Ali«e, misericordiam pare- j Dubitant enarratores in illud Evangelii quodno-
mus. ster exponit Diuti titbacaneve, an verc Pharisaei ante
;

* Sic ex ms. Cesen». se per tihicines eauerent, ut populi ad eoriim croga-

 ;

513 SERMO X. 214

noncominerciumcharitatis.Eleemosynamquisquis A debitorem. Ergo, homo daturus Deo,dasecreto;ut
ostendat.insultat.ru, inquit, cumfacis eleemosynam, quod dederis.non sit oneris.sed honoris.Obhocad
notitubacanere ante te ,sicut hypooriix fai: iunt inSy- te venit tuus dilatorin paupere.ut eumnondubites
nagogis,etinvicis,ulgloriftcenturabhominibus.Amen accepta reddere, qui tibi gratis dedit habere quod
dicovobisreceperuntmercedem suam. Audistisquem- dares. Quam vero inpaupere sitvereounda pauper-
admodum notateleemosynamin oonventu, in pla- tas, qui largitatis tuse quserat secretum.aperitipse,
nonimpensamadlevamenpauperum,
teis, intriviis, cum Teautcm faciente eleemosynam ,ncsciat
dicit :

sedhominumpropositam adfavorem.utprobentur sinistratuaquid faciat dextera («a.Putasquamvult

misericordiam vendere, non donare. Fugienda est nescire alterum, qui teipsum qui facis vult aliqua tui
hy pocrisis.fugienda, fratres, quee captiva glorife,ve- ipsLvlenescirefNescialsinistratuaquidfaciatdextera
recundiam pauperum » non relevat, b sed fatigat tua. Sicut e suntnobisindexterapartevlrtutes, ita
qua? de gemilu inopis pompain suee gloriationisinqui- nobis f pars vitiorum in sinistra. Ergo ut opus est
ril, quee suam laudem dilatat pauperis ex dolore ; dexteras quod facit tacitus dator ;
quod facit dator
quae de miseria petentis famam suae ostentationis garrulus, hypocrisisestsinistree.Hypocrisis, dolus,
expandit.Sed dicitaliquis: Ergoin conventu,in pla- simulatio,fraus,mendacium,elatio,tumor,jactantia,
neganda est misericordia?non pras- g insistunt nobis, et imminentasinistris.Quotiesergo
teis, in triviis

bendus est victus 1 Plane, et in omne loco, et in omni nobiscum bonitate, pietate.cummisericordiacausa
tempore facienda est misericordia preebendus est est,nesciathocsinistra.Sinistraestquaenobisanima-
victus,nuditasesttegenda; sed sicquomododocuit rum prtelia semper indicit, etnevirtutesineffectum
misericordire auctor, ut misericordia nou terree sit venlant elaborat. Ne sit pietas, impietas agit ; ne
nota, sed crelo ;non hominibusinsinuata, sed Deo. eleemosynas vincat, cupiditas pugnat: furit avari-
In plateis, intriviis suum pietas habetsecretum : e tia.ne misericordiaconvalescat ; neinnocentia,pu-
contra plalea est, trivium est, cum in secreto facit ritas, simplicitas, sanctitas regnet, hypocrisis sola
hypocrita nil secretum. Fratres, Deus monendo sic confligit, quatnChristusanobistalipreedicationese-
vota culpat, non loca sensum, non opera studium,
; ; cludit: Teautemfaciente eleemosynam, nesciat sini-

non datorem arguit largientem ad suam famam,

: stra tua quidfaciat dextera tua. Fratres, in hocsas-
nonadpauperisfamem;judicatnonubifacias,quan- culo fugiamus quae asinistris sunt, si in futurum a
do facias.sed qualiter facias quia Deus de cordibus, : dextris desideramus astare, etaudire : Venite,bene-
non demanibusfacta metitur; c et de sensu,nonde dicti Patris mei,i>ercipite regnum,quod vobis paralum
locis operumcolligit qualitatem. Misericordiamco- est ab origine mundi (Matth. xx\ ).Homo,da in terra

ram sesolum vultfieri, quisolusestmisericordiee et „ pauperi, quae tibi manere vis inccelo. Homo, h com-
remuneratorettestis; et qui dicit Esurivi,et dedi- milita hic pauperi, si vis ibiregnare cum ipso Do-
:

stis mihi vianducare (Matth. xxv, 55). Vult in pau- mino nostro Jesu Christo, qui est benedictus in sk-
pere sibi dari : et quivultsibidari.vultquoddatum cula saeculorum. Amen,
est se debere quivultse debere quoddatumest,
;ct SEHMO X.
vultlargientibus nil perire.Deusparvaposcit,maxi- Deinftdelibus ad baptismum ducendis.la
ma redditurus.Undehomo d si inpaupereDeofene- psalmum xxvm.
ras, testeshomiues nonrequiras Sdesarbitros non : Omnes quiarduasoperum sublevant, etsolantur
requirit. Ueaccipientisfidedisputat, qui sinemedia- angustias.probantadsolatiumlaborisdatamnobis'
tonbus nil dat ;quicreditadiffamat,urit verecundia naturalitercautilenam.HincJ nauteecantu superant

tiones in synagogis convenirent. Ruperlus, Liranus, boni,adsinistram mali. Vide Chrysostonmm inOpere
Cajetanus, Jansenius, et fortasse Chrysologus afflr- Imperfect. hom.oiinMatthaum. Ita fere Gaudentiu»
mativam tuentur. Ex adverso stant Chrysostomus, Brixiensis episcopusserm. 18 pag. 212 Nam conalur ;

Theophylactus, Abulensis, etc. (diabolus) fidem noslram, el operanostra a centei,ario

a Editiones omnes, revelal, quo nihil inficetius.
b Cyrillus Alexandrinus de Adorat.pag.245 et246.
Qusenant vcl quatis hypocrilarum vita f Nonne ut coram
hominibw quidem videantur benigni, elut videantur
esse, revera autem non sunl benigni. Ibidem multa de
nttmero perfcclo, et in dextrum constitulo, ad simslrx
partis dolosa campendia depravare. A Macario homilia
D 22daemones vocanturaiiyr/;' sinislri. ApudLatmoss»'»
nistrum suepe pro malo suinitnr. [itacomen sinistrum
apud Ovid. swistri sernnmes apud Pliu. jumorem.
;

hypocrisi, et pneclaraquidein. Theopliylactus incap. g Alias, vindicet.

vi Walihsei UupocritSB sunl qui aliud quidem sunt,
:
h lloc est sis el tu Christi iniles, cuin paupereipso
aliitd vcro esse videnlur. Unde Ilesycliius simulatio, iuEcclesiamilitaiili pauper.et eyeiuisiirniispalientia',
fallacia, dolus. Sic Chrysologus paulo infra. uti debes.advcrsusinlcrnos eiternosquehosles.dives
c Scilicet de sensu mentis et cordis inteutione. charitate in pauperes el sic erunt cominililoncs.
:

'i
Ex Proverb. \ix Qui miseretur paupcris fenerat
: Mita. —
Vide S. Leonem senu. is de jejun., in liue,
Domino. Cyprianus in tract. de Oper,et Eleemos. hu- el serm. 4 dejejun. septinii nicnsis.
jusmodi testimoniuni legit Qui miseretur pauperis : Plena sunt venusti leporis carmina, quie ad rem
i

Deo fenerat et / lane fenerat, addit Gaudentius serm.

;
cecinitOvidiuslib. iv Trislium. Magnaetenimest nni-
13 pag. 163, postquam vcrba haec laudaverat, reci- iii;c nostra' cuin liiiiucris rognatio unde facile mo- :

piet cnuu magna pro modicis, el calestia pro terrenis. vetur, et sublevatur cx rougrua et harnionica mo-
e Proverb. v, 27 Vias enim, quse a dextris sunt,
: dulatione. Dissonantia laboreiu goucrntel fastidiuui.
novtt Dominus. Multaad hanc rem habent scriptores Vule (iassendum in Mnniiduol.
profani. j 1'aulinus de redictu Nicetii' :

Hn Apophtheg. apud Plutarchum : ad dexteram Nautue Isati solitum celeu.ina.

 :

21S S. PETRI P.HRYSOLOGI. 216

niarinadiscrimina.hinc immensa pondera adducunt A naturauinegat,ingralus estpatri.qui auctorem vitae

levamiue canticorum;hinc viantescolles arduos fa- suse non obsequiis placat.non devincit cultu, intine-
cittranscendere voxsonora.hinc* praeliatores ipsos ribus non honorat. Vdea- Afferte Domino, filii Dei.
prsecedens cantus subireconcitat amara bellorum. mus quid sit illud, Pro- quod nos tanto patri hic
Ac ne multis, omne quod duri est operis, quod labo- phetacouinionet,ethortaturafFerre..4/7eWe Domino,
ris, dulcisvincit et efticit cantilena.Sic nos.fratres, filii Dei\afferte Domino filios anerum-Hocesttotum

Quadragesimae jejuuio canticadivina jungamus,ut quod expetit,quod requirit.oviuuifetus, vile terre-

abstinentiae pondus ccelestis temperet, et sublevet nipecorisgermen.stratos per viam partus,h semina
symphoniaprovocante nos ad haec n Davide beato.qui eflusa per cauipos, divino Patri, ut divina soboles
« dum fistula pecuscharum mulcet,etoblectatin pa- offerat, admonetur. Aut forte Judaicasvictimas, sa-
scuis, canlu dura didicit superare bellorum, oantu eriticia cruenta, balantes sub cultris hostias.Creator
valuit vocare gentes, reducere Judaeos d fugare omnium nuncrequirit Deus ? Et ubi est illud quod
daemoneui, Dei ad superni patris obsequium
filios dicit '? Non accipiam de domo tua vitulos, neque de
convocare, sicut bene invitans ° ejus cecinit me- gregibus tuis hircos, quoniammese sunt omnes ferm
lodia. Afferle Domino, inquit, filii Dei (Ps. xxvui, silvarumjumenta in nwntibus,et boves.Cognovi om-
1). Putasne ccelestes taliter appellat iste ' virtutes? g nia volatilia cwli, et species agri mecam est. Si esu-
aut homines Dei aptat in filios ? et terrenam car- riero, non dicam tibi : meus est enim orbis terrae,et
nem ccelestem sublevat ad naturam? Afferte Do- plenitudo ejus(Psal. lx, 9-12). Et si ista repulit,
mino, filtiDei. Homines.fratres.homines nuncupat quos arietum filios sibi deposcit afferri? Ad Abraham
hic propheta, quos Dei filios alibi sic decautat Ego : loquitnr Accipe fHiurn tuum dilectum,et offeres mi-
:

dixidii estis, ft filii excelsi omnes (Psal. lxxxi, 6), hi in holocauslum(Gen. xxu). AriesAbralianima- i

Audivimusfratre<quo nostulit divinadignatio.quo turus ad inuocentiam, j grandaevus ad fidem per-

paternitas extulit nos superna credamus nos Dei : fectus ad hostiam, paratusad holocaustum, allere-
filios, respondeamus generijvivamus ccelo;patrem bat liliumsuiim.filiuin arietis immosejimmolabat
:

similitudine referamus, ne perdamusviliisquod su- inlilio.sanctificabat mentem suamjsetificabatlidem

mus per gratiam consecuti. Afferte Domino, filii siiam, ut essetidem victimaetpontifex, sacerdoset
Dei. Videtis, quiaccelestis Patersentitamorem do- sacrificium.Patris erat passioibilota, ubi iilius im-
uis, datiss affectum, probat muneribuscharitatem. molabatur;K ignarus iilius sislebatur, nescius lilius
Etrevera, fratres, filium senescit, visceribuscaret, 1
aptabaturviiieulis,utlolleretdepassionemartyrutn,

Concinunl, versis mo<lulis in hymnos
El |>iis ducenl comiies in lequor
Vocibus auras.
Asterius Amasw
episcopus in Pliocam martyrem
Nautx ubique genltum consueta celeusmata,
et remiges
quibusnaviganlibus tidium cotuolantur,ad communein
martyrit taudem transferunt.
• Timotheus fidicen Aexandrum Magnum impulit
; Animad.libello totum illud Gomari opusobelo trans-
iigere conatus est, ut inde lector discat, subdit Mive-
q
tus, vix inlerdoctos deeo posse convenire. Atconsu-
: lendus Blasius Cariophylus in sua de poesi Hebraao-
ruin dissertatione, italice scripta, ubi et metrum et
simileni vocum dcsinentiam in Hebrseorum canticis
eruditissiinescrulatusest Psalmi autem bifariamdi-
videndi quidam dicti ode psalmi, uti xxx et lxv,
:

cantu utad anna procurreret etiamsi mensa.' accum-
beret. Sunt qui tamqiiamanilesfabulas ea accipiunt
Suae de viribus musicis a scnptoribus tradita sunl.
audquaquam vero suspecta csse possunt qu.r ha-
quiavocespr;i'ibant,organa sequebantur; alii psalnn
ode, ut xlviii, lxvi, quia voces prasirent, organa se-
querentur. I)e qua varietate consule Athenaeum lib.
xiv et si plura desideras, adi Lamy, de Templo lih.
;

bentur de Saulc. 1 Heg xvi, 23;deEliseo propheta- vn sect. 5, (i.

re cupicnte, IV Reg. m, 15 dc Moabitarum vi.|.>i-iu

; Et revera in Scripfuris
•'
quandoque pro Filiis
II Paralip. xx. 21. Dei intelliguntur angeli Job i, 6, et n, 1 ; Psal.
o H;rc eadem de Davide canente habet Atlianasius lxxxviu, 7.
hom. de semente Psalmos autem Davidicos lanturn k Alias et ms. Vallicellanum, Effectum.
licebal publice recilare vel canere juxta canon. :
n Ovium fetus, ut apud Ovidium lib. m. Fastor.
59concilii Laodiceni.ubi Zonaras advertit pniHerhos v. 10 :

alios quoquereperiri, <|ui dicunlurSalomonis.etalio-

Ut liuic urbi seminamagna dares.
rum quod et lbidem Balsamon advertit. Osetcrum
:

I)
moris fuisse veterumChristianorumpsalmoset hym- Ob virtutis robur.
nos in Dei honorem pangere, tradit Eusebius lib. u j De fide Abraham, exqua ejus effluxit obedientia,
Iiistor. Eccles. pag. 16, Paris. anno 1554, et lib. v el patientia, vide Clemenlem Alex. Pa3dagog. lib.m,
cap. 38. pag. 221 Theodoretum, orat. de Charit. lom. IV
;

c De pastorali fistula loqui

Chrysologum dubium pag. 691 lla>iliumin Asceticis, cap.22, lom.ll pag.
;

nullum. Hujus forma non eadem, sed varia licet : 716, etlom. I, pag. 672 Chrysostom epist. 2 ad ;

ut plurimumsumatur pro utriculis, Gallis la musette. Olympiad. et epist. cr.xxxvn, tom. IV edit. Paris.
Inter Hebraeorum instrumenta fistula vocabatur pag. 9-46 et 947, homil. 10 tom. V pag. 45 Grego- ;

Masacrokita a sibilando. rium Nyssenum, orat. de Deo. Fil. et Spir. S. tom.

Saulem respicit, qui a malo spiritu vexatus
d Da- III pag. 473-476. lliec indicasse sufficiat.
vidicne citharse pulsatione solabatur. k Ecliti nonnulli librariorum errore Ignavus Fi- :

8
Psalmos metricos fuisse, et ad musicam accom- lius.
modatos, in confcssoest apudomnes. Incertumvero 'Editi, Aptabalur vinctus. Emendavit Meursius,
quo metrigenere scripti. Gomariusedidit Lyram Da- advertitque Chrysologum posuisse tiptare propria
vidvam; in quasil,i lilandilusestadmetra Horatiana notione frequenlativa ab inusitato Apio, ligo, ut do-
vel hissimilia psalmosita exegisse, ut veram hujus cet F\'stus in Apex. Et revera non semel gaudet hic
poeseos rationem inveneril. At Ludovicus Capella noster uli vocibus antiquis et desitis.
 :

Ji7 SERMO X. 218

praemiumdepcenapatris,deoonflictupatris»raperet A pater offerat, non retardet.utcui prresentem yitam
coronam.Deniquepatrissuspensaestdextera.patris praestitit,conferatet|futuram.Virconjugemdeducat
gladiusestremotus,quianonqua?rebaturmorsfilii,sed ad fidem, ne quod unum est in carne spiritu sitdi-
patrischaritas probabatur: necexpetebatursanguis visum. Amicus amicum attrahat ad salutem, utde
filii.ubi totavictima in patrisdilectione constabat, gratia divinahumanam comprobet charitatem.Pe-
scriptura dicente: Nunc scio quia diligis Deum,quia regrinum possessor hospitem Dei ducat ad
civis,
non}iepercistiunigenitofiliolnop7'opterme(Gen.Tixu, mensam, sumptu dedivinis copiis sit
ut sine suo
12). Abraham diximus arietem, ut Isaac arietis li- humanus.Attrahite nolentes: nemo dicat.Non vult,
lium probaremus ac si luceret quos arietum filios,
: quia et Abraham,utofferet filium, colligavit (Gen.
propheta vultdominonosofferre.A/fe?'EeZJomino/(- xxu, 9); et Loth angeli, ut subtraherentflammis,
lios arietnm Filios patrum, patriarcharum, pro-
t>
extractum manibus sustulerunt (Gen. xix, 16), et
phetarum, apostolorum, martyrum, confessorum, Petriun Dominus ut iret ad martyrium quo nolebat.
Christianus modo admonetur: quando
ut afterat auxilii sui virtute prascinxit, dicens Prxcinget te
grex domiuicus fidei quando
laxatur in pastum,
alius, et deducet, qito non vis (Joan.xxi, 18.) Et pa-
agnos suoscoelestis pastor adoviledominicum vult ter ccelestis non solum volentes suscipit, sedattra-
deferri, ne dispersi per inculta gentium, luporum g hit et nolentes.dicente filio Nemo potest venire ad :

devorentur incursibus. Sedqui admoneat voxdivi- me, nisiPaterqui 7nisit 7ne, attraxerit illum (Joan. '

na,planiusjamloquauiur.A//'M-teDomitto/^!Osan'e- vi, 44). Quomodo se Christianum credit, qui non

<um. c Afterte Dominobaptizandos, aftertequosfides Christo annosaet vetera ducit Aut quomododo- ?
coucipiat, non caro; afferte quos Dei gratia geueret, mum suam judicatovile Dei.ubi non pascuale ger-
non mundana natura afferte quosagnos pr«stet
; men Dei pecus dat balatum ? Obsecro et obtestor,
inuocentia, non habeat pecoris hebetudo aflerte, : fratres charissimi.per Dominum nostrum.ut in hoc
afterte,quossponte venireautueceseitas vetat, daut vigiletis omnes, quatenus hic diebus nullus a Dei
aetas impedit, aut ignorantia retardat, aut tenent gratia, nullus e aregeneratione divina relinquatur
vitia, autdelicta remorantur, aut exspectatio deci- extorris. quatenus quod aliis Deus est per suam
pit,aut fallitconfusione paupertas, adducite volen- gratiam collaturus,vestrum crescat, et redundetin
tes, e attrahite nolentes, facite vobis de aliena ne- gaudium. Homines sumus sub incerto viventes: et
cessitate mercedem servum catechumeoum si ha-
: nescimusquidpariatsuperventuradies(Proi>.xxvii).
bet dominus,adducat,ut habeatjamfidelemjfiliuin Agamus ergo, dilectissimi, neservi, ne filii,necon-

a Sic legendum putat Latinius. Mita 12 Moguntinum an. 813 can. 4, et innumera alia.
et Castillo, ;

re/itteret. Prima lectio magis arrisit. p Paschaset Pentecostes diebus Gaaaci Epiphaniam ad-
b Rupertus super Ecclesiast. xxiv Jpsum ovile Do- didere quod tamen damnatur a decret. Leonis PP.
:

minicum hic accipimus pcr nomen Elim, ul est Arie- VII Bibliothec. Jurispag. 224, et a Petro Blesensi
tum. Arietea nempe duces gregis, et ovilis principes init. serm 13 GalliNatalem Domini diem elS.Joan- ;

tunl de quibus Psahnista: Afferle, inquit.li/ios arie-

: nis Baptistae. Vide Avitum Viennensem in epist. ad
titm. Et de prophetis ac patriarchis, apostolis, etc, Clodovaeum Gregorium Turon. de Gloria Confesso- ;

scriptum credunt enarratores illud Isaiae lx, 7
Arietes Nubaiatoh ministrabunt
c Contra procrastinanles Baptisma multa? sunt
sanctorum Patrum querelae.VideGregoriumNazianz.
Orat. Ad sancta lumina, et majora congerit orat.-ill,
quae esl insanctum baptisma Chrysostomum item ;
homil. in Acta pag. 615 edit. 1012 Juslellum in
notis ad canon concil. Neo-Caesari, et Vossium dis-
put. de Baptis. Dilationis causam obtendebant: quod
simul volebant baptizari et mori, ne post susceptum
ruin cap. 69. Obtinuit autem nios hic tingendi, sci-
sibi. Paschate et Pentecosle, usque ad finem sae-
licet in
Theophvlaclo Coinmen. in Lucam x.
culi xi, teste
Hactenus autem dicta ita accipienda sunt, ut casus
necessitatis fuerit excipiendus.
d Vel senes, vel potius infantes, quia jam tunc
: temporis baptisma etiani iufanlibus ministrabalur.
Noverunt oinnes ea qure synodus Africana 66 Epi-
scoporum sub Cypriano statuit adversus Fidum epi-
scopuin bic eteniin, eodem refcrente Cypriano in
;

baptismum iteruin peccarent, decepti a male intel- epist. ad eumdem, quos est 05. asserebat infantes
lecto loco Aposfoli Heb. vi, 4, unde colligebant No- infra secundum vel tertium aninun baptizari uon
vatiani nullam post baptismum delinquentibus spem oportere. VideAugustinum epist. ad Hieronymum 88.
reli([uam Ex hoc autein Chrysologi sermone
esse.
[j
o Quomodo
id liat, docct Augustinus Iract. 26, in
eruilur, sanctum virum tot viribus niti, uthomines Joan. serm. 2 de Verbis Apostol, et Maldona-
vi, et
ad baptisinum addueerentur : quia mstabat Pascha, tus in Joan. vi, 41, cujus verba doctissime explicat
qum altera erat post Penlecosteu solemnitas ad tin- contra Calvinum, Lutherum ct Pelagium. Itemque
gendum sacro fonte iideles, juxta illius temporisdis- docet quomodo accipienda sint verba Augustini
cipliuam destinata. Hoc licct nonniilli reluctantiani- serm. 2 supra laudato dicentis violentiam qua trahi
iiio .iudiant.tt stimonia lanien SS. PP. utramque pa- dicimur, Beri cordi non carni.Tria autem dal auctor
ginam implentium lioc idein nolint velint evincunt : exempla de Jacobo, l.oth el Petro, qui libere quod
Tertullianus lib. deBaptis. cap. 19; Bieronymus ad jusserat Dcus facere cupientes obstaculis quibusdam
Paininachiuin Fortun.lib. iiicarui. T.lib.v carm.4:
; nihilominus retenti, alicno indiguerunl auxilio, ut
Socrates Hislor. Eccles. lib. iv cap. 22, ct cx Socrate quod prima eoniui voluiilalc rrat lilicre eisequi
iu
Nicephorus lib. xu cap. 34 Bosihus exhort. ad Bap-
; valerent. De hac re fere ad casuin noslrum sanctus
tism..Siricius in Epist.ad Decent. num. t. pag. 190 ; August. episl. uliiina lom. 11. Vide S. Gregorium
Biblioth. Juris i!anon. Parisiis nn, decretum 1661 ; Nyssenum, tract. in eos dilTerunt baplisma.Mir
<
; < 1 1 >,

Leonis PP. apud Gratianum dist. \. Duo Tempora . ( In Evang, liabctur trnxerU, Ambrosius cum no-

Gelasius de Cons. dist. 4, Baptixandi) Capitul.Regum stro ex Grieco tXxurw ntlrahere legunt.
Francor. edita a Baluzio tom, II Concil., Gerun- B Sic cx iiis. Vallicel. et Lalinio. Editi, cx Mila,
dense, an. 517 canon. 4. Triburiense an. 8'Jo, can- Generatio/ie.
8J9 S. PETHI f:HRYSOLOGl. 2J0
juees, ne parentes prseventi morte.etprfesenti vita A desinant innocentiain ereaturre, f malnm sentiant
careant. etnon perveniant ad futuram. accidens, non creatum, et ereatorem boni Deum,
diabolum inventorem mali: ac sic ascribant diabolo
SKHMO XI. mala,bona Deo; decliuent mala.faciant bona, habi-
turi in bonis adjutorem Deum. qui dat posse quod
De jejunio el tentalionibus Christi.
jubet.et quse prseeipil.faeit ipse: quia sicut diabolus
Quod curiositas humana, quod velerum labor, Rimpellitad mala, sicDeusdeducitad bona. Nemo
quod sapientia mundana qurerens.et din quivrens. ergo quasi conoreatis sibi vitiis obsequatur.et quod
non potuit invenire, hoe scire et nesciref.t ile prse- esl ci-iminisesseputelnatura?,setsuiuatcumChristo
stitit. lex dtvina. l'ii<lemalum,eii]paiinde,vitioriini armajejunii,criminumpropellatimpetus, prosternat
visuii(ie,undecrinninumfuror,undecorjicrim)btlla, castravitiorum.et Q deipsoaucloremali suniatChri-
undeeonflictusaniina?, undevita? tempestas tanla. slo dimicante vicloriam.diabolo victovitia nil vale-
undeiuorlisnaufragiuuitamcrudele nesciretliomo, bunt: q uia exstincto tyranno solutae acies sunt tyran-
nisi Dej lex a diabolum prodidisset ? Diabolusmali ni.Audi Apostolumdicentem. JVoh est nobiseolluctatio
auctor, nequitin? origo, b rerum hostis, secundiho- adversuscarnemetsanguinem:sedadtwsitsspiritwi-
ininis semper inimicus, ille laqueos tendit, lapsns g lia^nequitiseinctelestibuslEphes.vi.il.Tttnc.inquil,
parat, fbveasfodit, aptalruinas, slimulat corpora, Jesusductusest indesertumaspiritttj Nonadiabolo,
puagil aoimas, oogittttiouai suggeril.immitit nas, ut esset divinus cursus,non humanus ineursus, ut
dat virtutes odio, vilia dat amori, errores serit, essetspirituspra?scientiie,inscitianonessethumana;
iliscordias nutrit, paccm turbat. alTectus dissipat, etessetpotestas Dei.polestas nonessetinimifi. Dia-
conscindit unilaleni, «apit malum satis, bonuru nil, bolussemperprimordiabonipulsat.tentatrudimenta
\. llal divina, liuuiana lental. Ilinc usque ad Chri- virtutum, sancta in ipsoortu kfestinat exstinguere
stum teteudisse lentator temerarius sic refertur:/?/ sciensquodea subverterefundata non possit. Hoc
curn jejunasset quadraijmta diebus, etquadraginla non ignorans Christus ' diobolo sequrerenti,patien-
nnrtit)iis,poslea esuriit ; *»t accedenstentator ducit ei: ter indulsit, ut iniinicus laqueo suo ipse teneretur,
8i filiusDeies, dicut lapidetisli panes fiant(.\falth. etcapereturinde, n> unde capereseputabat;sicquea
vi, 4 Audientes isla lu Dfluffl non vadant, d non Christovicttis,cederet Chnstianis. .Sfeiimx/imrtsse/,
criminentur naturam, non contumelienturauctori, inqui<. .quadrag inla diebus el quadraginta noctibus.
non accusent carnemdeanimanon qua?rantur,non Videtis,fratres,qiiiHquodQuadragesimamjejtinamus,
impetanttempora, e astris non imputeut, infamare nonest" humana inventio.auctoritas estdivina, et

» Ad Honi. vii, 7 Peccalum non cognovi, nisi per Q

: Augustinus de Fide adPetrumDiaconum cap.20:
f

legem : nam cnncupitreiilwm nesciebam.niti lex dice- Nnllam esse malam naturam, quia omnis natura, in
\ i« concui iscrs. qitnnlum nalura est, bona sed quia in ea bonum el :

h
Buspioatur Lalinius, nn sic legcndum. Fortasse augeri minui )iotest,intantum ma/a dicilur.in quan-
et
in sensu Chrysostomi in psalin iv Communis orbit : tum bonumejus minuilur. Malum enim.nihilahud est
lerrarum hostis ; ct Jitslini Marlyiis iu Kxhort. ad qiiam honi privalio, etc. Mita. Hieronymushomil. —
Graecos Hutnani nencris Iwstis. Alia similia conge-
: 5 in Kccles. pag. 417, Vitium in senon consistit, sed
runtur apud Ignaliuin epist. ad Philipp. pag. 43. eonrittit in privaliont b wii.Vide Hasilium homil. 2 in
Bditaj amorui. Kuienlavit Meursius. Hexam. pftg. "H.
''
Viile Aiigiislinnm toiu. I Helract. cap. i\ lib. R Latinius et Mita. Alii, impellit mala.
ide Horiboi Manirhreoromjib.u de Fide ad 1'elrum •> inventore mali, ut superius, qui nos ad
Scilicet
Diaconum, cap. 20, et lib. vn Confess. cap. t3; maliim provoeat et adducit.IIoesensu Cyrillus homil
Leenem M. serm. t dfl Quadrag. pag. 38eol.4 Paschali 6 pag. 68 Deemou inali auclor, peccati
:

editionis Lugdun. ; qui et ipsos Manichieos damnat pater.

his verbis Chryeologi montem satis aperienlibiis : > Locum hunc Apostoli Patres nonnulli, cum
Sed vte itlorum doijmali (MaOicheedfom scili:et Chrvsologo, in hunc enmdem sensum adducunt :

quos paulo ante dixeral fumulos dinboli\ apud quos Leo I, serm. i de Quadrag. cap. 4;Paschasius lib. ni
etiam jejunundo peccatur ;damnant cnim crealurarum in Matli., Guillielmus Kbroicensis, serm.l in dom. 1
naturum in Crealoris injitrinm, et contaminari eilcutcs Quadrag.. aliique
asserunt iis quorum non Deum seddiabolum cnndito- '
Ul innuat, Christum spirilu non humano, sed
rem esse de/iniunt curtl prorsus nulla sit subslnnlia
: divino ductum, spontesecessisse. Suicerus ex Grteca
inala, nec ipsius mali sit ulla naturtt. ihmiia enim voce v.vnOat vertit subduclus ;
quasi a turba segre-
bona, bonus Auctor instituit. etc. Observanda eliam gatus.
sunt liaee conlra Salurnianos.qui cum Manicheeisdo- k Ut 3c exemplo Christi statim post Baplismum
cebant peccatum a nalura, el non a culpa inesse tentati,discamus et nobis.vel post sinceras vita3 pro-
hominibus. fessionem.tenlationes imminere. Hilarius in Math.
• Stellarum influxus, et aspectus, plurimura ad ea pag. 677 Tentalur, igilur stalim post baptizmum
:

quae nos agimus conducere, non unus ex veteribus Dominus.tentatione sua indicans,in sanctificatis nobis
sibi stultissime suaserant. GregoriuS M.homil. 10 in maxime tenlamina grassari.
Kvangelio ait.Priscillianistishancadbaesissenientem, '
Ne quis forte existimet Christum necessitalc, et
queinciiinqiie, scilicet, himiinem sub potestate stel- non sponte fuisse tentatum occasioncin enim ten- ;

larum nasci; unde eruerant ab eorum molibus mulla tandi, non nisi datam tentator habmsset, inquit, Hi-
quae nobis debent evenire portendi. Vide Rufinum larius hic.
Aquileiensem.apud Sirmondum tom. I p. 167,contra •" Christum enim esurientem diabolus fraude et
Origenem circa astra eximie delirantem Fuit hiec et dolis aggressus est, ut eiim falleret.
genliliuni opinio, scd non omnium stullorum tan ;
n Ab ahslinentia Salvatorisin deserto effluxissein
tum, et amentium, ut nolat Theodorelus quoest. 1.1. Ecclesiamquadragesimalejejiiniiim.quidquidohlate-
 .
221
estmysticuru. nonprresumptum ;necest deterreno A
usu, sed de cnelestibus est secretis. Qiuidragesima
quatuordecades » quadratamfideicontinetdiscipli-
nam,quia semper estquadrataperfectio.Ouaterna-
rius numerus et denarius qure in
b teneantsacramenta,quiaaperiremodonon vacat,
explicemusDominicreptajejunia.fi/ei/mje/Knrtsse/
quadraginta diebus ct quadraginta noctibus. Homo,
c Deus in te jejunat, in teesurit;
tibi esurit, qui sibi sicut nescit manducare, sic non
potestesurire.Ergocum propterte jejunatChristus,
ieesurH.Etcumjejunassetquadragintadiebusetgua-
draginta noctibus.posteaesuriit. Hocnon estinfirmi-
tatis signum, sedestinsigne virtutis ;quiacum dicit.
posteaesuriit, quadragintadiebuset d quadraginta
noctibus probat in illo esuriem non fuisse. Esuriem
sentire.etvincere, estlaborishumani * divineevir-
tutisestesuriemnonhabere. Ergo Christus non jeju-
niolassescit.non esuritfame.sed
ut tentandi materiam diabolus ad inveniret, quias
jejunumnonaudebataccedere.quiasicjejiinantem,
•' Deum non hominem sentiebat.
nem.tuncmortalemcredidit.tunceumputavitposse
tentari, quando eum esurirecallidusexploratorin-
spexit.Etaccedens lenlalordixil. Accessit tentantis
dolo, non obsequentis aflectu. Accessit pejus impu-
dens quamrecessit, sed esurienti quid obtulerit.au-
dianius.D/eMi lapides isti panes fiant. Lapides esu-
rienti oflert : humanitas talis est semperinimici sic
pascitmortisauctor;sic ' m\idus silee.Dicutlapides
rent heterodoxi, testis est Ignatius epist. ad Philipp.
pag. 45 edit. Genev. 16:23, colleclor Constit. Apost.
cap. 12, qua; loca frustra ab eis tentantur Ambrosius
item serm. 34, Hieronym. in Isai. lviii, Auguslinus
epist. 119 cap. 13, Theodoretus, Histor. cap. 26, Ba-
silius, orat, de jejunio.
» Id est perfectam, explicat Mita.
b Quaternari numeri mystica mysteria exponunt
Ambrosius serra. 4, qui est ferire 3 post domin. 2
Quadrag., Theophilus patriarclia Antiochenus lib.
iv Alegor. in Evang., Gregorius Magnus homil. 16
in Evangel., Hilarius, Maximus, Basilius, prre aliis
Paschasius lib. in in Matth.
c In lua humanitate, et tibi, id est ad tuam utilita-
tem, explicat Mita.
Addit noctes ex Evangelio
11 quod vel dies ct : tandem aliquandoadpristinaiu felicitalem redituros.
noctes ponit pro integris diebus vel innuere voluit ;
Christum nonjejunasse more Juda'orum,qui inlerdiu
jejunaliant, nocle vescebantur.
'«
Hic damnari possunt Cerinthiani, Ebionitie, eo-
riiinque sectatorcs Paulus Samosatenus, atque 1'lioli-
nus, qui in Christo nil prn'ter hominein esse asserc-
bant. Theodoriani quoque; Theodorus enim lapsus
in persecutione, ne Deum negassa videretur, purum.
hominem Christum dixit. Certe virtutis vocabulo.ubi
de Christo sernio est, ad divinam ipsius nalurain
relerri tanluin non semper apud sanctos Patrcs, pra'-
cipue apud Hilariuin, animadverti.
llilarius tom. I, pagg. 677. Non eniiu eral a Deo
' jun., etGenes Jucundisunt jejuniorum dies tpiritdle
diabolus, sed acarne vinccndus: quem uliquetentare
ausus non esset, nisi in co per esuritionis iiifirinita-
teni,qua> sunt honiinis nonrecognovissel.Augiistiiiiis,
Tel quisquis est sub ejus nomine auctor de Mirab.
S. Script, tora. III lib. cap. 6 m
Famem oerbo,et ta- ; Doiibus. floruni per aimriia ludens.
borem Redemptor noster contummatotanto dierum nu-
merosuttinet qualcnus et tcntari occationem alJerret,
:
et rwseeretur quam vcram liumuncc carms substantiam
gestaret
8EHM0 XII. 321
isti pnnes fiant. Diabole, fallit te provisio tua.l'olesl
famem vertere in saturitatem, qui potest in panem
lapides immutare. Quidilliconsilium tuum. oui sua
sutticiiviriusl Dtc ut lapides isli panes fianl .\Y\abo\e.
ccelo, et in terra i et prodidistite.ettuum Dominumnon pavisli. Dic
ut lapides isli panes fianl. Miser malus vis esse,sed !
nonpotes; cupis tcntare,sednescis;esurienti tenera
otlerre, non dura debuisti famem non asperis pal- ;
immo jejunat tibi, pare, sed blandis inediam non horridis urgere de-
:
bueras, sedgulosis. Islis non modo DeiEilium, sed
hominis filium tulaqueare uon posses. Adprtesen-
tiam Christi deperire tibi arles luas.tentator.intellige.
Dic ut lapides isli panes fiant. Potest dc lapidibus
panes facere.qui aquas convertit in vinum Sed signa .
fideisuntprrestanda,nondolis;credenti dandasunt,
r. nonsuntdandatentanti; etfaciendasuntadpetentis
: salutem.non ad facientisinjuriam. Diabole, tibi ut
quid signa, cui k nil subvenit ad salutem, cui totum
f esurivil Christus, restat ad pcenain, cui et signa proficiunt ad rui-
nam ?Sedaccipe responsum, utteintelligas, etsub-
jiciaris auctori. Non in solo panevivit homo, sed m
Tunc sensithomi- omni verbo qitod procedit de oreDei.Xmii Patris Ver-
bum verbasalutis nostrreesurire.nonpanera, etage-
reuthomosemper vivat coelestiverbo, terrenopa- '
ne non semper ac sic Deo vivat, ut sui nescius sit
:
laboris quia vere illa est, qure sudorem nescit, do-
;
lores non habet, non habet hueni.
SERMO XII.
; De eiulem.
Quoniam m jejunii vernum, ettempus bellorum
s Tantum enimpost exactos quadraginla dies ac
cessitad Jesum. QuamvisOrigines, autquisalius auc-
; C tor homil. 29, sentiat eum per totos quadraginta
dies fuisse tentatum.
h Similia habet Leo Magnus serm. 4 de Quadrag..
qui ideo diabolum Christum tentasse dicit, ut videiet
an Clirislus liujus esset conditioriis, cujus erat corporis.
i
Ex codice Vatic. Alias, invitus.
i editionibus corruplum res-
Locum im plurimus
tituiex edit. Bonon. el ms. Vallicell.
k Damascenus Orlhodox. Pid. lib. n cap. 4pag.78 :
Scirc oportel quod hominibusmorsest, hoe angelis esse
lapsum post lapsumenim non illis pamitentia' locus,ut
;
nequcpostmortem Iwminibus. Observandus locuscon-
traOrigenem et asseclas ejus.quidocueruntduinones
Leontinus de Sectis, act. 10 pag. BSO, de Origenc
dicit, credidisse eum damonei et angelos reslilutum
iri. Testatur Photius episl. 1 j>ag. 2 Malis doemoni- :
lnis antiquum locum et dignitalem largiebantur unin ;
regressus illis adccelestem gloriam patefactum iri <(»-
D ccbant, unde exciderarit.
Ita explieatur ab interpretibus illud Evangelii de
t
omni ccrbo. Cum enim honio constet aniraa el cor-
pore anima verbo Dei.corpus pane alitur.Est autem
;
hic Ilebraismus, ait Calmetus, ut veilniin accipialur
pro qualibct re Nil non aplum eibo jitjubente D«o
:
m Secutus est auctor Chrysostonnim serm. de Je
:
animarum oer, Vernum pro ver. Vide Barthium A<1-
versar. lib. x cap. 12, qui Chiysologuni laudat.Bn-
nodius, carm. 4 :
Orbe imciinu Venue almafusis
Domfacit vernum pretlum el micantil
Stdere forms.
Idem in pr.rfalioue earin. Epiph. : Et pueritiivadhuc
ui illo, et taeularii licenta verna ridebant.

ii"
spiritualiuuicernimusadvenisse.sicutChristiniilites,
deposito corporis animteque torpore, virtutum proce-
damusadcampuni,utmembraqu«suntnobishieraali
otio mollita, exercitio ceelestium roborentur armo-
rum. Dedimuscorpori annum, deinus auinise dies;
impendimus nobis tempora, tempusdeputemus au-
ctori vivamus Deo paululum, qui saeculo viximus
;
totum seponamus domesticascuras. Ecciesiae nia-
;
neamusincastris vigilemus in aeie Christi somnum
; ;
cubiliumnonquaeranius.juugauiurfortibus ;abam-
plexibusseparemurmollibus ;amornosteneat trium-
phorum.parvuloruranonavocentblandimenta ;au-
nbusnostrisinsonet voxdivina ; familiarisstrepitus
nostrumnonconfundalauditum a cibus parcusde ; pa
ccplesti sumatur annona terreni luxus copia» non
; succendit invidia, cupiditas intlammat, curae
qua?rantur :inpoculissobrietatisinausuraservetur; p tant, lites vexant. lucra capiunt, usurre vinciunt,
viresebrietas b nooenorvet.c Destipendiisquidquid chirographa ligant, premunt sacculi, elidit auriuu.
exuberat, d comrailito pauper assumat * pestilens Quando moriuntur virtutes, vivunt vitia, voluptas
;
eltusionilperdat ; in conflictuhabebisin auxilium,
' esurientemsociumquemcibabis. Sicmuniti,fratres,
K inslructi sie, indiceniusbellapeccatis statuamus ; turdiscipliua. Istamililant adversummilitemCliristi
criminibus pugnam, conllictum vitiis nuntiemus,
securi de vicloria :qui necarmaccelestia hostespo-
terunt superare terreni, necdivinoregiadversa po-
terunt conlrairemundana nec h in procinctufidei :
constitutos.praevenirepoteritinimicasubversio ;ne-
que cautos, vigilautes, sobrios,diabolus perturbare
suis superventionibus praevalebit : certe neque nos
laliterarmatospublicoconflictu provocareaudebit:
dolis appelere non prresumet. Animus in coelesti spe-
culo persevcret;diabolifraudulentas etoccultasde-
1 lloeest, p.irce vivamusde fructibus quos natura
ipsa producit. non coquorum nianus pneparat. Au-
gust. lom. X serm.56de temp, Nihilprodest tota die
tongum duxtsse, jejunium,si postea ciborum suavttate
cel nimietate anima ob>ualur. lllico mens repletator-
poris noslri terrn, spinas libidi-
num germinabit. Mita. —
De caslesti annona: sci-
licet dc divina 1'rovidentia, qu;e nobis ad victuni ue-
cessaria suppeditat. Judith. v. i: Annonam de ccelo
I
tonsecutisunt.
Leo,serm. *. dejejun. Quotidiano enimexpe-
rimento probatur,potus satietate aciem mentis obtundi,
eiborum nimietate vigorem cordis hebetari, ito ui >le-
leetatio edendi, eliam eorporum contraria sit saluti,
tiisi ratio temperantice obsistai illecebras, etquod futu-
riiut est onert, sublrahatur voluptati. Vidc serm. *
septim. inens. prope linein. Miles propler oliriela-
lem removetur a militia. L. Omne § Per vinum ff. de
Ke.Milit. Mita. D Mita.
c Speciatimad militesC;esaris(scilicet Valentiniani
IU)loquitur,utsuperfluapaupericommilitonitradant.
Mita. —
merces diurna militinn incerta, si rolvbio
fides. H.Tcerat fortasseolim pedilibusRoinanis duo-
rum obolorum, ductoribus quatuor. equitibus unius
drachma;. Sequioribus temporibus aurum et argen-
luni minoris pretii est habitum, et stipendia largiori
manu tribuebantur. Ha>c apud SS. PP. quandoque di-
cuntur iiy-.,>t-y. Ita sumiturillud Lucae m, 6, ubi Gre-
gorius.Nazianzenusorat.O pag.!55,Paris, 1630, Theo-
''tus in cap. vi ad Romanos pag. GO, Londini
i i : .
i r;e omnia vitare peccata, contra Pelagianos leviter
I
163t>,et incap.m Luc;e.pag. 325. Jejunii autem cum
militibus ad arma primo vere surgentibus aptissi-
niaiii comparalionem habes etiam apud Chrvsio
miim hom. 3adpopulum Antiochenum, Bernardum
senn. exhort. ad militesTempIi. cap. 1, Antonium
1
;
PETRl CHRYSOLOGI 224
A primatet deelinet insidias.Estquidemdiabolusper
senequam. iit tamennequior provocatus.Audi Apo-
stolumdicentem Diabolus sicitt leo rugienscircuit,
:
quserensquemdevoret {IPetr. v, X). Jejunantibusno-
bis, diabolus esuril, qui nostris semper saturatur ex
culpis.lllecibum liostrum deducit in crapnlam po- :
tum nostrum inebrietatem diffundit. ntmentemfa-
ciat amentem, carneuiluteauireddat.corpus animi
domicilium. animae vas, murum spirilus. virtutum
scholam, Deitemplum, in scenam criminum.in vi-
tiorum pompam, voluptatem redigat in theatrum.
Capit ille satietatem, voluptatem percipit, expletur
epuhs,quandonosluxussolvit,hbido stimulat.pom-
rapit, impellit ambitio, urget ira, furor implet,
sollici-
elfluit, honestasperit,misericordiadeticit, abundat
avaritia.regnatconfusio,succumbitordo,prosterni-
istae simtsatanaB cohortes, istaj diaboli legiones.ista
sunt quw mundum ' sepulcris obsederunt, debella-
verunt populos, vastarunt gentes, orbem totum du-
xere captivum. Ista suntquibusnullus per se potuit
j obviaremortalis :etideoad vincendaistaDeusve-
nit ipse, coeli rex ipse descendit, ipse victorsingu-
laris advenit, jejunium quadragesiuia? statuens in
prociuctu,utquaternadecadejejunii k quadraturam
munditotammuroinexpugnabili communiret.Jeju-
Patavinum serm. 2 domin. I Quadrag.
'i
Socium commilitonem.et socium contubernalem
passim apud scriptores.Paulinus .\olanus ep.25 pag.
162, Socius contubernii mei.
• Dicitur pestilens effusio, quoniam in aninise per-
uiciem diffnnditur, quidquid in peccatis distrahilur.
t Ali;i' editiones, et nonnulla mss., esurientem sait-
cium, ve\ esurie saucium. Soeium esurientem, hoc est
pauper, quem si famescentem cibaveris. tibi soeia-
bitur in bello, si non manibus, saltem oratione apud
Deum.
s Quod editi habenl sicinstituti, emendare placuit
ex Latinio et ms. Vallicellano.
h Ecclesia catholica dicitur procinctus fidei.hoc est
murusinexpugnabilis.Similiter jejunium estprocinc-
tus contra hostes.ut intra. Catholici dicuntur in pro-
cinctu fidci esse. qui jugiter parati sunt pro fide ipsa
usque ad sanguinem pugnare, ut martyres faciunt.
—1'rocinclus idem esl ac expeditio militaris.
Ammian. Marcell. lib. xxix, pag. 879 : Obsessa a
Marcomannis Aquileia.Opitergittme.rcisum,et cruenta
complura percelcri acla procinclu. Paulinus Nolanus
epist. 7 pag. 37 De bucellato (spenies panis militaris
:
recocti) Christianw expeditionis, in cujus procinctu
quotidie ad frugalitatis annonam militamus.
i
Hoc est mundum replevere sepulcris, propter in-
nuniera bella hinc secuta. Mita.
j Catbolicum sensum, quo doeemur nullum hoini-
num absque gratia Dei habituali posse viribus natu-
tangit.
k Orientem scilicet, Occidentem, Aquilonem, et
Austrum vel Asiani, Africam, Europam, ct Ameri-
:
cam, qme forte tune erant nota. Mit^.
 225 SERMO XIII. 226
nium,fratres,sciniusesseDeiarcem,« Christicastra, A mundi,et gloriam eorum,etdixit ei : Hsec omnia tibi
murum spiritus, vexillum fidei, eastitatis signum, clabo,si procidens adoraverisme. Oausus diaboli !

sanctitatis tropasum. Hoc b Adam servasset in para- Deodicit,adora me:sed sensit mox virtutibusDeum,
diso, queminde
detraxit gula (Gen. 111). Hoc in
c pcenis judicem,supplicem prasmiis quem qurerebat
arca Noe (Gen. vn), mundum ebrietas
d custodivit uam Christinomine,nominejejunantiscoepitab ob-
cum demersit. Perhoc Loth Sodomiticumrestinxit sessis corporibus effugari, et dare trcmensilli glo-
incendium, quiperebrietatemincesti est adustusin- riam cui superbus callide irrogarat injurias : jeju-
cendio (Gen. xix).Hoc Moysem divini fervoris fecit niis vicit, ut nobis vincendivires, vincendi formam
lumine" perlucere, quaadocommessatioetebrietas taliler largiretur. .< genus non ejicitur,nisi
Hoc,ait,
Israeliticumpopulum simulacrorum tenebravit er- iu jejunio et oratione. Jejunemus ergo, fratres, si
roribus(7?a:tfd.xxxii).Hoc Eliam pervexitad cnelum ' volumus imitari Christum si volumus fraudulentas
;

quando Achab impium ebrietas ad infernadejecit diaboli superare versutias.

(IV, Reg. u). e Hoc Joannem innatis mulierumfecit SERMO XIII.
esse majorem,quaudo tumulentia Herodem princi- De eisdem
pem imperio mulierum reddidit homicidam (Marciv) Ecce tempus quo miles proceditadcampum, re
h
Quadragesimeejejuniuin.fratres, vetustas diaboli g curritad Deijejunia Christianus. Ecce tempus quo
namquequi
prodiditet patefecit insidias.Diabotus carnis otia, quomentis ignavia.quo ventriscura, et
manducantem contempseratChristum,bibentem ve- totaestfamiliarisobsequii deponendatorpedo.Ecce
lut hominem computarat, ubi jejunantem vidit.su- tempusquoinarmorumccplestium meditatione,ani-
spicatur Deum.Dei Filium confitetur. SiFilius Dei m;e et corporis exercendaesunt vires. Ecce tcmpus
isli panes fiant (Matth. iv).
es,\nquil.dic ul lapides quo residente Christo "' astanlibus angelis nostia
SicdicendOjdiabolushominemviilt monstrare, uon luctaminis exerceuda est fortitudo.Nuncestlempus
Deum : non cibum pararevult, sed vult ampulare quo gula cum jejunio, abstiuenliacum crapula.cum
jejunium. Si ftlius Dei es dic ut lapides isli panesjiant
, luxuria castitas.cum perfidia fides.pietas cum impie-
Postjejunium.panemnou divinavirtus,sed inrtrmi- tate,patientia cum furore.cupiditas cum liberalitatc
tas humana disquirit, nec si lassessit fame Deus, i misericordia cum avarilia.humilitas cum superbia,
ut ad provideiulum sibi cibum.quod est suse pote- sanctitas cum reatu, Christo remuuerantc confligit
slatis.iabdicat.Ex sequentibusitaque diabolusape- Si quis ergo, spectante Deo,ccelesti resonaute jam.
rit qui conetur. Si fihus Deies,^ mitte te deorsum. tuba, angelico insistente occursu, cubiculi irretitus
Satis hominem probare vult, cui non ascensum • illecebris.enervatusmollitie palmarum,resoIutus iu
providit sedruiuam:humanaconditio ad ascensum totumjugalibusblandiinentisad"exerciliuiii virtutis
diflicilis.facilis invenitur adlapsuru.Si ftlius Dei es, venireneglexeritperdit luctaminis prtemium, virtu-
miltc ledeorsum. Erras diabolc : nec tentarenosti: tis gloriam, certaminis palmam, justitiae coronam,
caderenon potest Deus. Tunc ostendit eiomnia regna desertoris etiamcrimine mulctabitur infuturum:

* Ambrosius tom, V. serm. 36,circa initium Cas- : B A Chrysostomo tom. VI homil. 84 Joannes dici-
tra enim nobis sunt nostra jejunia tur, inedia laborans A Gregorio Nanzianz.,
avtro;
b Ex Mita. Aliae editiones, servavit. orat, 29 pag. 633, aroocpo;, impaslus.
c Consonat Chrysostomus hom.22 tom.
VI: Adatn b Nam el initio mundi suasit Evae ut amputaret je-

cx ineredulilate el propler ctbum lapsus est. Isidorus
Peleusiota lib. i,quoest 69 Annon yula primos pa-
rentes deliciis exputit ? Vide Anabrosium lib de Elia
etjejunio cap. 4, post niediuni, Basilium hom. dc
jejun., etc.
junium. Kx Mita.Satis alongepetitiun. Crederem hic
: vetuslas n[)\wm,vro fraudulentas, ul infra fraudulen-
tas diaboti versutias.Sic Claudianus de Rulino.liomi-
nem vaferrimum vetulam vulpem nuucupavit.
In editis, pcrperam, laccessit.
'

Hiec eadem Isidorus loco cit.Apposite S. Eligius

<•
j Sic eineniJat Latinius quod hiibent omnes lexici

episc.Noviomen. hom indoni. 1 Quadrag ; Noe vir addical.

sobrius mundo
pereunte, inlcrundas diluvii servalur Sequitur Chrysologus ordinem tentationura. se-
'>

« Ex ms. Valliccll.Male editi quidam. Perducere. cundum Matthaaum quem genuinum esse inde con-
;

f Alii perduxit. Non una

PP. de ascensione stat quod in nonnullis veleribus exemplaribus, iiuae
est SS.
Elise sententia.Alii putant eum non in ccelum, sed D vidisse testatur Faber apud Jauscnium Concord.cap
quasi incrHum ascendisse. Theodoretus in psal xxiv, 15 idem sit et apud Lucam ut nota. Stapulensis. Et
pag.480 Magnus Elias asswnptus est quidem at non
: illud jTzayt, ubi nielius conectitur quam cum impu-
incd'lum,seil tanquam in caslum. Apud Athanasium dentissima illa adorationis (enlatione quae tertia est
orat. de asssumpt. Cbristi tom. ILpag. i.Assumptus apud Marcuni, apud Lucam secunda. Al nimirum an
estElia tamquamin calum Videctiam(nos enimcnar- hocpotius vel illudantea factum, nihil iamen adrem
Ine parcimus)Theophylactum in cap. xxiv.Luca: pag. dum omniaesse facta manifeslum sit. inquit Augusti-
546 ; Chrysoslomum hoinil. 87, quae est dc Ascen nus lib. ii de Consens. Evangel. cap. lo.
sionelom V, pag,600 OEcumemum in cap. Ac- ; Ex ins. Vallicell. editiones nonnullee assentum.
i
i

torum. Causam vero cur ii aliique decepti sint, in m Nescioquid siinilc S. Aslerius episcopus Ama-
lectionem Scptuaginta Interpretuin in II Rcg. u, II, seao iiom. 8 m ingres.jejunior. Noveris, o homo,tjus :

Suicerus refundit. Alii cum scriptura, quibus cl no- auijejunat domus custoaes esse angelos et nostri rr/u
ster assenlitur, docentEIiamin ipsumccelura assum- li continui stipatores.

pluni fuisse. Idcm Chrysostomus hoiu. I_'l Unn.VI, " Alias, exereitum virtutis.

pag.79S. et homil.Sad populum Antiochenumtom. " Transfuearum et deficientium poena varia apud

I pag. 37 cdit. Paris. Gregorius Nazianz. orai. ili,

;
v.irios luit. Lib. m de Re Milit. 1. Dcsertcr., cap. 6,
pag. 549 Tertull. lib. v adversus Marcionem cap.
; de Re Milil.; Cod. de Desert, lib. xn. Vide Alexaud.
12 pag. 795. ab Alex. lib.xu cap. 13.
tv S. PKTRl CHRY80L0G1. 118

Hodie.fratres.Christiisrexnostercommilitonessuos A mus : die ut lapides isti panes

Si Filitis Dei es.
deevangelieoallocutusestlriliunali.indixithostibiis fiant. Audistis quid
de jejuniis ipse sentiat. ct
bella.promisit prsemiapugnaiuris, retulit bellorum judicet inimicus, Si Filius Dei es. Videtis qnia
causas.inlmicorum dolos prodidit et conatus ubi ; jam non liomlnem, sed d Dei Kilium credit, quem
etquandoet quomodoconfligendum sit nobis trium- liberum a ventris conspexerat servitute. Sensit,
phali conslitutione signavit.Et quamvis solns pos- sensildiabolusjejuniumouactis virlutibusanteferri.
sit obtinere victoriam, propter nos tamen et no- Joannem viderat urhium delicias, « squalentis ere-
stram Ibrraidineni, adesse totajussit* prsBsidiade rai habitatioue mutasse.mollitiera carnis vestis as-
supernis.Qniergoistanoluitaudire.quistatutaregis peritale calcasse, agresti cibo mundi totam frenasse
nostri tulia.et tanta, seiro contempsil, judicate si luxnriam, et, qiiodsokiin deitatis insigne est, ho-
non ipse se exuitnr><tr;B militiaesacramentis. et cce- minibus 'dimisisse peccata.Et tamen non ei dixit
lesti contubernio reddidit.etfecitextorrem. .vt vos, Si filiits Dei es. At ubi Dominum vidit jugiter jeju-

fralres.qasequi vullisinhocQualragesimae jejunio nantem. proclamat : S/ filius Dei es (Matth . kx).

jejunii Dominici formam, pugnaturos vos.sicut prae- Errat diabolus, qui oontra Dominum astutue
dixinous.ooalra.ritiorum turmas, contra&ciescrimi- sute nequilias et arguuienta jaculatur. Si Filius
num, contra informesconoupiscenliaruin formas, Dei es, dic ut lapides isti panes /tatlf.Quid est quod
jj

contrad.Trnonum b lotas aerias,lolas difrusas.etin- jejunante Christo Deitatis si^na tota in sola panis
numeras legiones.lnumphaturos vos ex ipsisquae promissione perquirit? Etquem Dei Kiliuin conti-
Dominicum jejunium subsequuntur tentationibus nua g jejunii significatione praesentit, esse Dei Ki-
approbatc.Ubienira Dominus Qiiadragesimre jeju- lium de provisione panis de eura ventris desiderat
niumindefessoillo virtutissureagressusestdoeumen- approbare ISi Filius Dei es,dic ut lapides isli panes
to, moxdiabolusoccurritpugnaturusclolis.quiajeju- liani. Quarenon dixit:Si Kilius Dei es, dic ut homi-
nanti viribus obsistere noa valebat. Quantum enim nes, nut angeli.aut aliquid aliud fiant.sed dic ut la-
crapulationi deditis' dominatur el ebriis, oranteti- pides isti panes fianl? Signum panis pefit.qui signum
mel tantum. tantumrefugitille jejunos.dicente Do- jejunii pertimescit. Signuin panis petit, ut jejunii
mino X'»i jiciturnisi in jejunio et oratione{Matth. tremenduin signum. Puneni malus in-
sibi refugiat
xvii) se Iquafraude/diabolas tentareausussit.audia- gerit' eonsultor. ut virtutem niutct.ut propositum
1

•
llilarius Comment. in Matth. 111 pag. 679§S: ° Virgilius 1 (icorgic. : Squolenl abduclis arvaco-
i ibolifugam angeli CUritto minislranl lonis.
•iitts a no> iiaboli capite, el rQuiadabat baptismuffl prenilentueinreinissionem
anyclormn mini*tcria,ftrirtutum im noi cwlcsliumof/i- peccatorum non quod baptisums Joannis per se
:

cia non de/ulura. {'. chii'i'1 remiseionem peccatorum sed quia ad illam :

b Hieronym. tom. supercap. vi Epist. ad Ephe-

">
I comparandam homines cxcitabal per pcenitentiam.
sios pag. 132, 1. Boee autera omnium doctorum opi- Vidc infra serm.157. Mir.v. llicc quee sequuntur —
nio est, quod aer isle qui caslum el lerram mediusdt- ex Latinio Contrarium asserit infra scrm. fiO. Lo-
:

mane appellaiur plcnus sii eontrariti fortitudi-

.
nibw, id cit cl.p monibus. Apposilc ad rem nostrain
Gregorius Moral. lib. xiu cap,17 Uernardus (oui. II
serm. 0.1 dc slatu purgalorii art. 1 cap. 3. Nescio
autem, et ncc aftirmareauserim vcl ncgare, fucritnc
Chrvsologus ex opinione eorum qui da-mones ex ma-
teria aerea subtihorique.ita ut inorti non sil obnoxia,
crcatos fuissc crediderunt.A qua non multum visus
cst abliorrore Angustinus lib. m ile ileiies. ad l.ittc-
ramcap.10 toiu. 111 pag, H3, E, edit. Antuerp.
dxmones aeria sint aniiiiatia, quoniam
i
corporum aeriorum nniuru rigent, et proplcrea morte
non dissolvuntur,quia prxcalel in eis elemenlum quod
ad faciendum quamad paliendum est aptius. Ad Pau-
linum tamen epist.9.'i hac de re scribcns, rursus si-
mili quodani inodo disputal.sed ab eo tandcin pelit,
ut si quid aliquid excogitavcrit, vcl ab aliis acceperit
se faciat ccrtiorcm.Tatianus Assyrius orat. ad Grae-
cos pag. l.*>4 Dwmones omnes non carnea, sed spiri-
: esse baptismateJoannis: Simul atque ad gratiam Dci
tdi roncrelione constunt, qualis esl ignis
cusnotandus, scd repudianda sententia omnino vi-
detur. Dei enim solius estpeccata dimittere, necum-
; quam legimus potestatem dimittendi peccata prius
collalam fuisse apostolis suis a Christo, nisi post
resurrectionem; lunc eniin tributa sacramcntis novie
legi gratia, et inspirato Spiritu sancto in apostolos,
virlus rcinitlcudi peccata collata estapostohs. Joan-
nes autem ingenue fassus est, et, demonstrato Jesu
vero Dei Agno.ab eo peceatorum rcmissionem mundo
esse dandam confirmavil .Idem asserit Basilius serm.
2 de Baptis. Hicc Latinius. Mon defuere tamen ex
Patribus qui a baptismo Joannis peccata rebantur
dimitli, dispositive tamen, et pneparando homines
adpicnitenliamperquamconsequimurgratiain.Undc
.lustinus martyr vocavit baptismum Joannis Prcelu-
rj dium evangelicac gratiw. Basilius ipse a Latinio Iau
datus, tom. II lib. i de Baptis. cap.2pag. 632, licet
ubique praedicet baplisma Evangelicum excellentius
et aeris. et Chrisli ejusahquis accesscrit quantacumquect qua- ,

c Vidc Clementem Alexandrinum Strom. lib. n liaeumque peccata fuissctconfessns, et baptizabatur in

cap 1 et Paedagog. lib. u cap. 1 pag. 148, D, ubi Jordane fluvio,ctstatim gratiam conseqiiebalur pecca-
ebriis et helluonibus dicit prwesse dmmonem, quem lorum.
non veretur appellare xo'Moiaipov«, dxmomem ven- k Hoc est quamquam assidui jejunii demonstra-
:

triloquum,dxmonum omnium pessimum et perniciosis- tione daemon argumentatur Jesum esse Kilium Dei,
stmum. quid est quod lirmius has cupit argumentationes
d Sane diabolus non solum ex prophetis,et ex eis stabilire,si Jesus sibimet esurienti provideat panem.
quae nalo Christo acciderant, et exJoannis testimo- MlTA.
nio.sed etiam ex vita immaculata agnoverat Chri- i>
Ex ms. Vatican. Alias, nec male, Consolator
itum Kilium Deiesse. Suspicabaturautem ne adopti- Infcrius vero, virlutem mutet, ait, scilicet, tollat,
vu». Videalur Augustinus tom. VII, lib ix, pag. dc everlat : verbum hoc sensu passim usitatum apud
Civit. Dei cap. et omnes enarratores in illud D, Ptantum,
J«cobi u, 19: Dcemonei cndunt et contremhcunt m
 :

aj9 SEHMO XIII. 230

violetjejunantis.Sed videaiuusquid responderit de A Non tentabis Dominum Deum tuum {Deut vtV Se
pane 1'anis qni de crelo descendit:iVon in solopane utiqtie Dominum. se utique Deum intelligi voluit,
homo,sedin omni verbo quod procedit de ore Dci.
vivit hrec dicendo, qui non dc pinna templi tantum se
Quam vere vivit in verbo Dei, Dei Verbum. Quam dedit ad lerram, sed e ccelis se ad inferoa usque
vere panis non indiget pane.Quam divine lapides jaclavit, utnon cadentium forma, sed esset resur-
convertitinhomines,f(ui delapidibusa Abraheefilios rectio mortuorum. Advertile, fratres, si possit sre-
ad indicinm sure majcstatis exsuscital.Et quia iin- vius inimicus,quarnvisseepe vietus.homini cedere,
pudens inimicus nescit semel vinci,ad multiplicem quiaudit etsentit Dominum Dcum.et tamenadhuc
vinceulis triumphum.iSffifutr: Dotninum^ superpin- tentare non eum supermontemexcel-
desinit. Posuit
naculum templi,et ait Si filius Deies, milte te deor-
: sum et ostcndil'ei omnia regna mundi, etgloriameo-
sum (Malth. ix, 12). sigintm Mitte te deorsum:
! rum.et ait illi ,Hkc omnia tibi dabo f hiprocidensado-
convenientius dixerit.Si Filius Dei es, c ascendead raveris me. Heec dicit,non qui possit dare,sed fal-
cfBluu), cum sit hominis utique ad ima cadere,Dei lere nec promissa conferre,sed ipsa auferre pro-
;

sitad supernamconscendere. 5/ Fi7(MsD(;/es,m/^e<e missionibus, qure habenlur. Ffwc omniatibi dabo.

deorsum. Sic suis suadet,sie suis providetsemper; Offert quae Deisunt Deo,auctori qure auctoris sunt
sic suos elevat,ut de alto prsecipitet validiusin rui- repromittit:suadet utadoret ab omnibus adorandus
g
nam. Si Filius Deies, mitle te deorsum. d Consiliis et,crecatus ausibus'suis,antejudicium judici tjuem-
suis diabolus se prodit, Mitte te deorsum. Lapsus admodumsimplices deciperet confiletiir.Cui Domi-
qurerit,prreeipitia imperat.et taliconsilio, 9 perAfri. nus non tam testimonio legis,quam divinitatis sure
cam martyres clamore, dicendo Si vis
facit, siue : respondet imperio -.Dominum Deum tuum adorabis
martyresse, mitte deorsum, ut eos impollat de
te (Deut.\i),lu Dominum Deum illum.cui genu flectunt
alto ad tnortem, non de humili tollat, et elevet ad omnia non solum ctjelestia et terrestria, sed etiam
coronam.Et sicut se diabolus consilhs suis prodit. infetna (PA///p.n).Adorabis ergotu in inferno stri-

ita responsione sua Dominus se revelat. dum ait dens et ejulans eum quem ad te adorandum modo
» Augustinus tom. III in Psal. xlvi Qui erant
: (icia, quibus atria Teinpli circunidabantur,habebant
lapides,nisi gentes, quee lapides adorabant'!ln\ell'\gil summitates, quibus coronabantur muri,
-u. iTTspiiyici.

ergo Chrysologus Deum ex lapidibus, id est genti-
libus, Abrahre lilios, id est fidcles excitassc.lltec ca-
dem Ignatius in epist. ad Magnesios pag. 59, Cle-
inens Alexandrinus th Protrcpt. ad gentes pag. 3.
Aliam allusionem eruit Chrysostomus hom. tl in
Matth.,tom II pag. 9b'l, quasi incredibile videri
non posset, si Deus ex lapidibus faciat liberos Abra- C
hatno.cum ipse Isaac ex Abrahamojam effelo natus
sit. Nam effetum Abrahami corpus lapidi compara-
tur Isa. lii. Hanc sententiam tuetur Theophylactus
in ni Malth. pag. 19. Photius autem epist. 77 pag.
25, 120, post bas senteutias enarratas, laudat men-
tcm eorum referentium hrec ad conversionem Ju-
dreorum, qui tempore Dominicae passionis,eum saxa
ne quis ex illis caderet et sitnul ut ttttius posscnt
propelli hostes, qui muros seaudere tentarent. Vide
Josephuni de Bello lib. vcap. 9, et Antiquit.lib. xiu,
cap. item 9. Credimus igitur in hoc Evangelii loco,
in quo versamur, sermoncm fieri de pinnaculo por-
ticuuin, qute atrium gentium eircumdabant, quarum
pars meridionalis imas despiciebat valles, quaj de-
spectari non poterant, inquit, Josepbus, absqite ver-
tigine, visu defieiente ob nimiam profunditatem. Nullus
aptior pnecipitio locus. Summinn aulein redissacrre
fastigium borrebatverubus.quibusabigebantur aves,
nec locus erat idoneus in tjuo diabolus sistcret
Jesum.
o Similia velut ovo ovum habet Maximus Tauri-

omni sensu destituta scindi viderent, Christum vera nensis bomil. 1 de jejun.
ftde atnplexi sunt. Nec disscntit Theophylactus ipse d Editi, conciliis suis se, etc. Sanavimus ex casti-
1. c. Excilavit autem Deus filios Abrultie ex lapi-
: gatione Meursii pag. 131.
dibits. (Juando? Cum multi, eocruci affixo, vidissent e llac dc re Augustinus hteres. 09, et lib. l de
ruptas petras, et credidissent. Auctor autein noster Civit. Dei, a cap. 17 itsque ad 28, et lib. n contra
hrec satis apposite ingerit, cum loqueretur Havcnnre, epistolarh tJaudentii. Mita. Loquitur Auctor de falsis
quod plures ex gentilibus Homa illuc convenissent, martyribus Donatistarum, quos Augtistinus in lib. i

ut in Cresaris aula frequentes essent. de Heeresibus, hreres. 69, lom. VIII pag, 16 reoentio-
(i
Quoestio olim fuit an Christus revera et corpore ris editionis Vocantur Circumceltiones genus liomi-
:

supcr pinnas Tetnpli fuerit constitulus. Negat id
inter alios vetusttis auclor de oper. Cardin. aputl
Cyprianum de Jejuiiio et Tentatione pag. 42B. Cui
sententina non adheerendum. Quiscntmsola mentis
cogitatione in subliine actus in prueceps sedarc po-
test ? Christus ergo vere a terra attolli debuit, ut
locus essct tentationi.Quid autem fuerit pinnneutum
ubi Jesus fueral constitutus, ego frustra tenlarein.
nisi facem preeberet doctissimus Latny dc Templo
pag.79R.Ainl>iguitatcmqure est in vocelalitia Templi
fons Grrecus auferl. Krat inquit, to jrripuytoM tou
nomen autom to ispov, distingucndum ost a
ispoj,
v/6;quod proprium est eedis sacrre. Itaque errattim
hucusque ab iis, qui opinabanlur Jesutn adduotiini a
diabolo in sumiiiil.ileiu Bedis sacree. Nou enitn legl
tur revi vooG, setl tov l«poi3. Noinen atitfin ?rrjp0y(0v.
quod legitur in Matlhtfo et Luca, non esse Grtecum
putat Grolius.scil hellenismum, quod llelleties, sivc
num agreste el fainosissimo' audacim, quitjuo in
utriustjue Numidioe partibus tanquam monacbi cen-
I) scbantur. Ili permortes varias maximeque prtecipi-
tiorutn (unde apte hiceorum mentio apud Cbryso-
logum) aquaruui ct ignium sibi vitam atlimcro
et
consueverant, Aliquando qtios obvios iiiveneraut
rogabant, utin eos violentas manus injicoronl.iiiui-
tem illis coniminantos, ni feoerinl. Sotl qtiain Au-
guslino Auotor nosler cobrereal, ftdvertal lector ex
vorbis ejusdem ad cpistolam Gaudentii lib,l loni. I\
p. 442: Ipse ut se de pinna Templi pr&cipitaret,
eliam ipsi Domino audacissima tcntationc ntggestit.
Ad diabolum sinedubio pertinetis, eum triagentra
mortit, aquam, ignem, pracipitium in vtstris morti-
hits frtqutntatis.
f nonco lens, sed procidens
in antiquo Malhsei textu
logtiul cumAmbrosius scrm. in domin. 1 Qua-
Noslrti
drag., Cbrysostomus bont. II lo .Matlb;oum Maxi- ;

Jutlrei adtnnbrarunl ex Hebreco canaph, quod est mus liom. 1 et 3 dc Jcjun. et tentat, etc.
margum, oram, summitatem. Omnia autcin ea edi-
231 S. PETRI GHRYSOLOGI. 232

temerarius deserlor invitas.ltaque diabolus toties, A exposita in publico, ingesta rebus, nonest intelli"

et taliter repercussus a Doniino, circa nos servos gere.sed videre.Nuditate algibus,tabidus fame, siti

ejus modo toto furore discurrit ; et sicut Christus aridus, lassitudiue tremens, defectuluridus, quod
milites suos, ita ille suos alloquitur, et armat mi- egenus sit intelligere e qui labor ? Et si labor in-
nistros. ergo diabolus Tempus nos modo
Dicit : telligentiaenullusest.unde estintelligentiffi fructus?
graviter jejunii observatioue debellat per gulam, : Oremus,fratres,ut ipsenobisintelligereintelligenda
» per crapulam. perebrietates,perluxuriaui homi- concedat,quiseintelligiin paupere' sic denioustrat.
nes attentare nonpossunius; armate lites.seminate Quod ipse qui creluui tegit in paupere,
sit nudns
discordias, excitate odia, concitale iras, inspirate quod in esuriente esuriat saturitas rerum, quod
mendacia, extorquete perjuria, suggerile blasphe- sitiat in sitienle fons fontium,intelligere,quomodo
mias.vaniloquia diffundite.infuudite dolos.contlate non magnum est?Quomodonon beatum intelligere,
avaritiam, lucra turpia providete, ut quod venter quod eisitampla paupertas.cui angustum est cce-
modo ad luxuriaiu non dependit, velsacculusclau- lum quiditat mundum, quod egeat in egente ; ;

dat, et reponat ad pcenam. Cavete ante omniane quod frustum panis.aquse calicem dator omnium
misericordia, ne eleemosyna, ne humanitas prae- qurerit ;quod se Deus amore pauperis sicdeponat,
teritos labores nostros deleat, praesentes auferat, p utuonadsit pauperi, sedipse sit pauper? Hoc cui
tollat futuros. Sed nos, fratres, et nostri regis videre dederit Deus, ipse videt. Sed quomodo aut
agooscentes monita, et qua> diabolus suis manda- in se transfuderit pauperem, aut se in pauperem
verit audientes, jejuuia nostra sine lite, sine cla- fuderit, dicat ipse jam nobis : Esurilri.inquit et de-
more, sine ira, sine dolo, sine simulatione, cum distimitiimanducarc. Nondixit, esurivit pauper, et
tota misericordia, charilate, pietate peragamus : manducare sedesurivi ego.et dedistis
dedistisilli ;

ut Dominus Christus, qui, spretis pecorum cruen- manducare mihi (Malth.xxv,3'A). Sibi k datum cla-
lis viclimis, spiritus contriti et contribulati cordis matquodpauperacceperit,semanducaredicitquod
sacriticiuin requisivil, cum silentio pacis jejunii comederit pauper quod bibitpauper; sibi testatur
;

noslri hostias placatus et propiliatus assumat. infusum. quid agit ainor pauperis gloriatur in !

SERHO XIV. coelo Deus unde pauper erubescit in terra, et hoc

t)e fructibus eleemosyna', in psalmum xi,. reputat in honorem sibi.quod pauperi computatur
Prsalioram penti^ militaris taba personatdiscipli- injuria. Dixissesuffecerat ;
h dedistis niihi mandu-
nam, tmperitis tantuui terriliciim dat clamorem ; care, dedistis mihi potum ; sed pneniittit, Esurivi,
ut magistra bellorum dat suis vires, hostibus dat sitivi.quia parvus fuisset araor pauperisquod pau-
pavorem. Qui sine tuba dimicat, miles non est : . . perem suscepisset.nisi etpassiones pauperis susce-
fertur furore, non prrelio virlute non agit, sed ; pisset:et certe verusamornon nisipassionibuspro-
periculo qnrerit perire, non vincere. Hoc diximus,
; batur.Verusamoret fecisse suas angustiatiangu- '

ut Christi milesintelhgat eielestisquare provisa sit stias nimis est quod sapit Deo pauperis cibus, qui
:

cantilena.Constituti in campo sseciilipugnain cum totius creaturre bona non esurit, saginatum se in
diabolo, cum vitiis sustinemus. Quoties ergo nobis escapauperisprophetizatinregnocoeli.coramomni-
intonat propheticus clangor.toties nos in pace cau- bus angelis, in conventu resurgentium.Quod Abel
tos, et in acie fortes, et in prrelio reddidit invictos. passus sit (Gen.iv),quod servavit mundum Noe (Gen.
Namquehodiei» beatus Psalmistaad intelligenliam vi), quod Abraham fide snscepit (Gen. xv), quod
nossupernamconvocat perclaraorem: Beatusqui <'
Moyses legem (Ex. xx), quod Petrns crucem
tulil

intelligitsuper eyenum et paupemm (Psal. xi..2). Et resupinus ascendit.Deus tacet,et hoc clamat soliun
quoa est intelligentia.ubiesl, ,]
professapaupertas? quod comedit pauper.IncceloprimaestJ osurientis
Vis estiutelligenti(e,si rimetur viscera.si deprehen- annona,primastipendiupauperis tractanturincoelo,
dat occulla, si tectanulet. Verum subjecta oculis, erogatiopauperisprimadivinis* scribiturindiurnis.
* Laudat locum Valesiusiu notis ad Ainnia-
hiiiic Auctor nos debere aliorum indigentiam riinari, oc-
num Marceliniim pag. ti"H col. 1. Aitque liujus cultffique miserire subveniro, tantnm aperle non
temporis Latinos auctores crapulnm nb ebrictate I'
omnibus. Clirysologo Petruni Dnmianum supparem
distinguere. Chrysologus seriuone superiori Cibum : vide opusc. 9 de eleemosyna cnp. 3 pag. 474 edit.
nottrum m crapulam, potum in ebrielatem diffundit. Lugdunen. 1623.
b Cum David a Patribua communiter nudiat Psal- Cnslillo Colonien.
<• et ms. Cesenre habent quia
I

niistn, patet Chrysologum hujus psalmi xi reputasse iaborat ?

cum auctorem contrn cos qui non salis recte Ezechiae 1
IDx PP.ampla testimoniorum slrues afferri pos-
ascripserunt. set,qui psalmi locum nunc de Christo paupere in-
« Moris erat in veteri Ecclesia, utsacra- Scriptune telligunt. Jacobus Billiusin sua Anlhologia sancla
a lectoribus, quorum munus erat, alla voce populo vocal pauperem larvam Dei.
pronuntinrentur. Qua lectione absoluta antistes con f? Castillo habet datum seslimat.
cionabniur. Justinus marljr, apolog. i! pag. 98, C, h Verba haacin edilis mullisperperamsub'atasunt,
edit. Coloniens. I(i8ii Commentaria apostolorum,
:
'
Alias, anguslanles.
vel seripta prophetarum leguntur quousque tempus j Hoc cst, prima causa quna discutitur in crelo est
fert. Detnde lectore quiescente prcesidtns orationem ha- cibus paupcri donnliis.et slipeiiflin eidcm erogata ;

bet, quapopulum instruit.etad imitationem tam / «/- hoc eniin in cnpile divinorum codicuin notalur, ut
chrarum rcrum cohortatur. primo se ligenti pateat. MlTA.
* Hoc est sperta et manifesta. Mita. Intelligit k Indiurnisenunquidquiddictuintiebat describe-
233 SERMO XV. 834
Beatus cujus nomen tolies Deo legitur, quoties ra- A estergoqueeinadversisvolvitur.inprosperis versat.
tio pauperis recitatur in ccelo.Sed istius bealitudi- Dominusergoversat 1'
stratumnostrum.quandono-
nis audiaraus etfructum, In die mala liberabil eum bis adversavertitinprospera : et quiain lectodolo-
Dominus. Qui senovitpermalasaeculi vitauuducere, ris, hoc est iu lecto corporis animus volvebatur
eleemosynae sempersecum auxilium ducat,adpne- aegrotus, ipse qui volvebatur, proclainat:Ego dixi,
sidium sibiturmas pauperumvocet.inpastupaupe- Domine, misereremei,sanaunimam meam, quia pec-
rumlargusprorogatorexuberet.pauperuma frequeu- cavi tibi. Quiaper consensum carnis sentit animi se
tet donum, non trepidet erogando deticere nescit ; contraxisselanguorem, utanimasanetur.implorat:
cui porrigitmanumparcus acceptor;exhauririthe- et misericordiam petitfidens, quiainpauperemmi-
saurus isnonpotest, dequosufiicitnummus:!)! die sericordiam fecit. Beatus qui fenerando pauperi,
mala liberabil eum Dominus. Indie mala illi Deus ipsum sibi judicem s praestitit debitorem.
liberatorassistet,quia malis pauperemliberavit. In
SERMO XV.
angustiis illum Deusclamantem audiet qui paupe-
rem cum clamaret audivit.Non videbitdiemmalum, De centurione.

qui dies bonos habere pauperem fecit.Videbildiem Audituriestis hodie, fratres.quemadmodumco-

malum,qui b diemjudicii sineadvocationepauper- g hortis Romanae > centurio dux factus est militie
tatis intraveritSine causa accusant peccata, quem
: Chrislianae; etmerito, quiaanteccepitdocerequani
pauper excusat. Excusari nou potest, quem fames credere. Venit, inqmtjesusCapharnaum.et accessit
pauperis accusarit. Dominus, a.it, conservet eumelvi- ad eum centuriorogans etdicens : Domine,puermeut
vificet eum. Non dixit, conservat et viviticat; sed iacetindomoparalijlicus,etmaletorquelur.EtaitiUi
dixit, conservet et vivificet.D\xi\,non utdenuntiantis Jesus: Ego veniam et curabo eum.Et respondens cen-
voxsitista.sedroganlis.Quiaudivitrogantemegenum, turio, ait Domine nonsum dignus ut intres sub te-
:

ecce audivitorbetotoproseEcclesiamsicrogantem: ctummeum,sed tantum dic verbo, et sanabilur puer

Domini4sconservet eumetviviftceteum. C,onservet,ne meus : namet ego homo sum sub potestate constitutus,
rapiaturad poenam ; vi vificet, ut resurgat a mortuis habenssub memilites,etdico huic, Vade,etvadil ;et
etrecipiatvilam. E t non tradat eumin manu c inimici servo meo, Fac hoc, et facit
alii, Veni, et venit ; et

ejus. Gujus inimici?nempediaboli :ipse estinimici- (Mattli. vin, 5). Videtis centunonem, antequam
tiarum princeps despicit inimicos, qui ipsum ini-
; discipulatussubiretofticium,locum magisteriifuisse
micitiarumcalcaritauctorem.Dom»iwsaiUe/n adju- sortitum.Pieebetenim petendiformam,datnormam
vet eum super leclum doloris ejus. Exsequitur propheta credendi tideipanditcausas virtutunioommeadat
; ;

omneseerumnasfragilitatis humanas. Dominusautem q exempla, qui nondum christianaescholaeingressus

adjuveteum superlectumdoloris ejus.Quisestlectus estdisciplinam Accessit ad eum centurio rogans eum.
dolorisnostri,nisi d corpus nostrum?in quoanima Hoc est sapere, non rogare. Puermeusjacetindo-
'

jacet, et jacetdolens. etdolet.quas ccslum repetere tno.Causaspueriquasi magisteragit verecenturio, :

cupiens premiturcorporisterra Univcrsumsti-atum qui stipendia terrena centenarium cceli mutavit in

ejus versasli in infirmitate ejus. Justura non versat in fructum.etservitutemj militiee seecularisindivinam
stratum.necinjustum ;sedstratumDominuse versat sustuliidignita.tem. Domine,puermeusjacetindomo.
infirmo.Caroergo est, quaeversatur et versat. Ipsa Qui vocat Dominum, fatetur suam tideliter servitu-

batur. Diurna pictacia in leg. 2 Codicis Theodos. de h Tunc temporis Judaai subjacebant Romanis et :

erogat. Milit. Graecis syijueoic, diurmum. Videsis Pig. Romani nontantum in Judaea, sed et in aliis impe-
norium de Servis pag. 315. Vetus marmor apud rii sui partibus, in primoribus civitatibus, militum
eumdem : priesidia servabant ad continendos in ofticio popu-
PROC. AB EPHEMERIDE PROC. A MANDATIS los. Horum aulem minor numerus Caesarese, Ca-
PROC. AD PR.EDIA, etc. pharnaumi, etc, quam Hierosolymis. Vocem Roma-
Idem vero ab ephemeride ac a diiirno. Diurnarii au- nam centurio veluti notissimain Syrus retinuit. Vide
tera, quorum meminere Valentinianus et Valens Grotium hic; et de centurionis munere consule Ve«
AA. lib. vui Cod. Theodos. de Cohort. Pnncip. non getiuin lib. u cap. 14. Addain tantum centuriones
hujus loci sunt, sed ejusdem ordinis cum scribenda- D apud Romanos quondam vocatos vites, iis enim ab
riis, tabulariis, etid genus aliis. mperatoribus dabalur vitis ad plectendos mililes.
a Sic ex ms. Vallicell. etVatic. Alii.nec iinproprie, Sceva apud Lucanum vi, 143.
Domum.
Apud Ovidium
>> Fast. lib. v, Intrare mentes. Ibi saDguine multo
c Arnobius, Cassiodorus.
Ita legil Promotus laliam longo geril ordine vitem.
* Ambrosius toin. III lib. v in Lucani pag. 463, L,
r
edit. Parisien. l. i.'il Lectus doloris, in guo anima
:

Vide Salmasiuni in notis ad Spartianum Eusebiuin

nostra gravi conscientiw wgra eruciatu jarebat.
;

Histona Ecclesiast. lib. vn cap. 13, pag. 341 recent.

Mirum quanta caligine in nonnullis editionibus
edit ubi locus implexus enodatur a Valesio innotis.
obruatur locus hic, qui Latinio etiam negotium fa- ,

i
Latinius lcgil rapert, ct fortasse mclius. Attamcn
Cesserat.
lectioneincodicum retinui, ulpole iis quae prajcedunt
1
Vide Augustinum, enarrat. in hunc psalniuin.
K Gregorius Nazianzenus in Tetrastichis
magis congruam.
:

j llis siinilin l!ge cardinalia super lib. I Reg. vm

Ac Uebitorcm prajfer omnibus Ueum ;

Fruslo rependit sceptra qui cojlestia. Tribunus et centurio sunt nomina dignitatum : nume-
Alis legisque, paupercs pascens, Oeum. rantur autem inter angariai, exactiones et servituta.

Patrol. LII. 8
 J8S S. PETRI GHRYSOLOGl.
leai. Et quomodo hic centurio, quisicagnoseit Do- A ad pietateoi pietatis traxit auctorem neque adhoc ;

minum, » puerum suumausus est protiteri ;quasi ille ire compulit Christum, ad quod venerat Chris-

nesrions b servi peculiuin ad Hominum perlinere ? tus : sed centurlo magissicsentire, k saperesicdo-
Aut isnorat couimuiiia qui docet tam secrela, tam quare ad servum in serpo venerit Christus
cetur, ;

profunda ? puer meus. Meumdicoquiajacet: situus quareadhominom'» inhomine venerit Deus utique ;

essei, Hoiuine, non jaceret. Probat lioc propheta, ut levaretjacentes.elisoserigeret, solveretcompedi-

dum Ecce nunc benedicile Dominum. tnunes
dioit : tos, et eos quos j am nemo nec ailerre, nec ollerre po-
serviDomini.qm statisindomo Domini (Ps.cxxxiu, terat,ipseoperissuivectorclementissimusbajularet.
1). Qui *tatis, nou jacetis.ait: stnnt seryi tui.homi- Sedjani qiiidresponderilceuturioaudiaiiius:ZJof«i»e,
num Puer meiis qui jacet.ut tuussit,
servi jacent. inquit, non sttm ditjntts ut intres sub teclummeum.

surgat meus, quia c paralyticus mt tuus sit, jam

:
Deditdcbituiude hiuiiilitateresponsum;etipsumesse 1

sanetur. Meus.quia male torquetiir;uttuus sit.jaiu Domiaum singulari pavore signavit.deducereduui

non silinpcena. Domine, tuos servosnondecet ma- vereturJ adauiimesuuedonium,adsecretumcordis
lissubjacere, injiiriaestluaUionimpirnaservoruni; sui, adtectumsuaiconscientiaj.adpeuetrale mentis,

tnos servos possidere nondebel vis malorum ;servi iu quofaniiliacogitationuininconditaetconfusa ver-

tuietsipatiunturiuala.non patiuntnradpoenam.sed g satur; uecpatitur aulam pectoris humaui siue vitio-

suheunt ad coronas. Adversa illis nonsuntnecessi- rimi strepitu in sinceritatis silentio permanere. Magi-
tntiim eiusm, sed suntcausa victoriae.Servihomi- stroergotimorerespondit \Domine, nonsum diynus
num sunt, qui mala patiunlurinviti.quiaillisinde- utinlres subteclummeum. Hincestquod Petrus,ubi
sperationc siu domini neqncunt subvenire. u au- Ohristum reriimcoguovitauctorem, exclamavit di-
I

tem, Domine, cui vuintes serviunt, curationes pa- cens Exia me, Domine, quiapeccator sum(Luc. v), :

rent, ohtemperantsaniiates, quomodo computabis Sic eum l'etrus exire a se rogat, quomodo centurio
servmn tnuin.quemservum tantorumconspicisesse cumadse supplicatnon venire k agit enimuterque ;

morborum .'Notaest circamalosbonitas tua, picta- ne indignilas hospitii inhospilis' mauet iujuriam.
teuituameliammipiiconrili-ntur.elamantexterimi- iXonsumdiynusulintressublectian/iieum.tiocbenc-
serieordiamtuam. Hunctuumdicerem.quem jacen- dictum essetautequamDeushospitmmnostraecaruis
tem tna hrniirnit as non reqiiirit?7ace7 in domo, el inlraret: atnuncriuid sicceuturiotectumsuumChri-

matc torquetur. H n eat quod offerre eum, et of- stum vetat intrare, quem totum videt intia tectum
i
•

ferre tibi, d pflBMB n«>n sinit lnairnitndo, ne • fami- sui|corporisjani iiianere?Fi'aties,cenluriojam vide-
haris inrirnnias pnhhce f ostensa et dolori sit, et batin t;hristocorporissuiformam,sedpassiones in-
pudori. M >v cnturio judiccm talia et tanta diim
t illosuicorporis uon videbat.Natus estincarue Chri-
perorat el s ic movil, ut ad servum siium cceli 1)0-
;
stus, sed natus estdeSpiritusaucto: accepithospi-

minum ip>uin irevelleperficepe*. Ego. inquitOhri- tiinncarnis.sed in aula virgiuis, ut m etveritasesset

pemam truraboillitm. 1'ratres, nou ceniuno
i corporisliuniani.etdepollutionehumanicorporisnil

' Id cst intra domcsticos Lareslmeusque coercitn,

» Ifioc est, qnem suum esse profitetur. Puer au-
tem servum significal. ut ex collalione Lucn: vn, 3. nec oinnibus nota. Vel fainiliaris inlirmitas, hoc est
HetrWei cnim ila loqiiimtur lici- cap. \x, li; I inlirinilns unius ex inea laiuilia. Seneca epist. 47 :
Btftiher u, aed et gentiles. Aristophani rsai^, Te-
:.'; Majores nostri servos apnelLaueruni fumiliares.
rentio, Horatio, et Ciceroni puer servum nolat. In onmihus fere edilionihus, mngno hujus loci
M.is cni • vetcrihiis mqiiil Gtiotios, durn noTliter delrimento, deesl. vox h;ec ostensa.
efferendi. Vide Scrvium in illivl Virguii Qlaudite : K Cenlurio eniin Christuui RedempLoreni Judaeis
jnm riros, fiucri ICt 1'hniiim in ICpislolis. DfMK bodie
: fuisse proiiiissumex conmiercio llcbrfeoruin edoctus
quoquc RdtolleVdwmseTVemm rontumeliani familia- fuerat. Ila cuin Chrvsologo nostro Lucas lirugensis.
res vocaninr. Veriiiu morein veiu'i vi-lusluiu notat Licol eniin ex t'l'. nonnulli opinali sint hujusinodi
Macrobitrs lib. oap. I pn. lil Pat.
i tfam Bt : cenliirionein fuisse Judeeum, coiinniinior tanien opi-
mojores no-lri niiiiiein ilominis incnliain. servis con- nio gentilein lacit. Nec desunt qui Romanum, uti
titmeliam tletrulientes, ilominum patrOmfaiirilias, ser- Chrysologus, cui assentitur Eusebius hoin. de servo
vos familinrn appe/lai crunt. cenlurionis, el Theophylaelus super Luc. vn. Recen-
Duplex apud llehrwos servorum genus. Extra-
1' " tiores inlerpretes tlispanuin fuisse asserunt.
nrttm, qiioriim [icrsonse, hona, codpbs, vita denumi h Id cst, in Christo houiine. Usilatn 1'atruin locu-
de jiircdoniinoriiiiieraiiL. Ilebrmorum. (piiadigehan- tio ; et si nou rigorose theologica, ul advcrtiL D.
tur in serviiutem vcl a parentibus, eognatisve neces- Thomas III parl. quiest. 4.
sitate coactis vcl ipsi seniet in captivitalem dahant,
;
1
Ainhrosius hic Peryit Dominus, exousat centu-
:

fame scilicejl, eslremaque inopia qppressi. Iloniin ris, ntilitarique deposito lumore revere.iUiam. sumit.

melior conditio, nec eoruni ser vftus ulfra arihumju- j Sibi enim conscius eraL, se magiiaiu viLa? suee
protrahebatur. nisi ipsi sponlc privilegio legis partem in falsoriuu nuiiiiuuiii cultu et in aliis niundi
renuntiassent. Dc priorihus Scrtno esl. Chrysologo. hujus inquinaiuontis exegisse.
i

Lucas n.ldit m
sufe laborasse. eXtremis vita; k In editis deest enim.

Quare vcrosiriiile esl hftuc seTVi pnrnlvsini non unius ]

Adverlit hic (laslillo ah aliquihus, vcluti a Lau-
parlis, sed totius corporis resolulionein significare, rentio a Ponte tom. II in Matth. cap. 8 num. 23. Sjl-
apoplexiam sdflictft. Nam el li.-mrrliniii dictnin liiisse veira toni. III in Evangel. lib. v cap. 11 quflest. 12
pi.ialv nii Celso adverlit Grolius.
• \ nuiii. 7i) legi : maneai iiijiiriain. At iu ms. Cffisense
ll
Qtffie vel sofvit, Vel ex&gitdt .Vuelnr, cur
tionem hahetur, manet injuriam uLique a verbo maiio, non
;

cenlurio piicruin non addUXil ad JeStrm Vide Ghry- maneo.

gosloniuiii lioni. 25. alias 27, 'ln Maftlueiim fom. VII m Non pauci fuei'c eoc heereticorum grege qui Chri-
pag. 393, <C, recent. edit. G. L. sti carnem verain esse, cuinque verum esse hominem,
 ;

iii SERMO XVI. i38

haberet.Beneergoeenturiotectumsiuuii indignum A et alii, Veni, et vemt ;et servo meo, Fac hoc.etfacit.
judicatChristo.quiasubsingularitecto manebatno- Namet phomosum. Hocest dicere, tu Deus. Sub
stricorporisChristus:ajuxtailludpi'ophet?e, Vigitavi. potestate /wsi^s. IIocest,tttipsapotestaluiiipotestas.
etfactus sum sicut passersolitarius in tecto (Ps.c.x.S) . Habenssub memilites.tiocestMivirhdes.Etdicohuic.
Seddictantumverbo.etsanabiturpuer meus. Centurio Vade,et vadit .Hocest:Dic infirmitati, vade, et vadit,
iste cum b sine lege esset. nihilsine lege egit.dicit: Ai»',Fei»i',erj;en!(.Hocest,Dicsanitati,veni, et venit.
Dic lantumverbo.Quia.dicl<jmeva.{,Dirit,et factasunt Et servo meo,Fachoc, et facit. llle puer meus erit et
(Ps. xT.vni, n). Et sit omuiaperfectasuntdictu,quo- tuusservus, eum receperit sanitatem. Audiat ,quid
niodo dictu solo unius infirniitasnon curetur Wic tan- audiat?Sanusfactus es.jam noli peccare (Joan. v)
tum ve>'bo,el sine verho quod dieitur? Sed iste postu- faciatjustitiam, utlibereturaparalysiomniumpec-
latverbumnondeloquendiusu.seddevirtutefacien- catorum,elpossitpsallerecumpropheta:Conm'to'c,
di;verbiimdequodictumest: Aftsiiiwium suum, ct animamea.inrequiem tuam,quia Dominus benefecit
sanavit eos (Ps.cvi,20).M'e verbo tantum.Qaia, iste tibi;quiaeripuil animam mcam demorte.oculosmeos
credidit in verbo omnes manere virtutes. Verbum a lacrymis.pedes meos a lapsu.Placebo Domino in re-
tumn.Domine. sanitasest verbum tuum vita est ; gionevivorum (Psalm. cxiv,"-9).Fratres.imitelureen-
;

verbum tubmubiaecesserit.indeconfestimfugitdo- p turionem.quic adcentesimiiinfructumdesiderat per-

lor,infirmitasmoxrecedil:verbumin quoPetrus cum venire.Neergolevitercenturionishujus prudentiam
laxaretretia.pisciummultitudinemcepit.sinequoet transearaus,liodiedeipsodictasufticiant:qiiiamyste-
ignorantiae noctem pertulit.et nullum fructum pervigil riumpermagnumest,quo d Gentilisgeritiirinfiguram.
piscatorinvenit.i)0mii?e,inqiiit,ta6o?'ara/espe»'{otam
« SERMO XVI.
noctem nihil cepimus,*ed in verbo tuo laxaboretia (Luc.
v).Etquasinonsufticeretquoddeverhoegerat,verbo
De duobus doemoniacis.
prfestaripossequodpo9tulat,rebusastruit,commen- Christus f quod (ransferat maria,qtiod loca circuit,
dat exeinplo.Nam et cgo homo sum sub polestate posi- non est res humani desiderii sed causa est salutis hu-
tvs,habenssubmemilites,etdico huic, Vade,etvadit: maaa?.Ambulat Christus,non ut videretloca.sed ut
impic negarunt. Cerdo,Marcion,et Manes, Christum legitimarum oninium maximaerat,singulisque
assis,
tanquam hominem apparuisse dixerunt, cuin huma- mensibus e centum denariis reddebat ununi. Vide
ntim nihil haberet. Theodoretus lib. v cap. de Mar- SidoniumAppollinaremEpistolar.lib.iv.epist.2i, ibi-
cione, pag. 373, toiu. II edit. Colon.1573; Ephipha- quenotas apud Sirmondum toin.l pag.333 B.Chry- ;

nius Ha>res. 22 vel 42 tom. I part 1, pag. 302, etlit. sostomuiu lom. VII liomil. in Matlh.oti, aliasii.s
Colon. 1682 Socrates Histor. Eccles. hb. 1 cap. 22
; 573 recent. edit. G. L. in nolis Mannor apud Gru ;

pag. 185; Photiusepist. ullinia, pag. 381. Huc etiam lerumcLxxv, 4, ubi legitur Donum datttm :

referridebentGnostici,qui,referente eodem Epipha- *'

UfEX CENTESffllS EJUS QUANTITATIS
nio h<eres.26 pag. 91, C. Christum non ex Maria na- QU/E EFFECIT ANNOS X DE
tum, sed per Mariam ostensum fuisse effutiebant Hi . DIE VIII. KALEND. Oi.TOlS. NaTALI DIVI
omnes.aliique hujus furfuris homines,n Theophyla- AUGUSTI EROGARENTUR EX AKKA, etc.
cto vocantur $«yTaa'(«$oxq r«i Sunt qui affirmarunt Usurse centesimis inajores probanlur
<

1. t de reb.
Christi carnem sideream esse et aeream. Hos Apelli- cred., 1. ultima de usur. Vidc Paiiluiii Itecept.Sent.
tianos vocat Tertullianus lib. de Carne Christi, cap. xi, 15,2; Schoochium Exercit.Sacr. xix,pro Salma-
8, et Augustinus de Ilaeres. ad Quod vultdeum, cap. sio contra Gronovium Gronovium ipsuni decentes.
;

23, Apellitas. Epiphanio, ha?res.44pag.38t dicuntur usur et apud Chrysostomum tom.IV.in praefat.§5.
;

\-:/'nmoi Apclleiant. Haecenim fuit et impii Apellis d Editiones Paris., Colon., Rfogufit., Lugdun., ...
'

doctrina.Cujus asseclae catholicos injuria aflicientes,
vocarunt eos Anthropolatras, quod Cliristuin verum
honiineiii dicercnl. Cujus acris convicii memoriain
facil Gregorius Nazianzenus tom. 1 oral. 1 pag. 742
edit. Paris. demonslrando Apollinarislis, niulfo oos
m igis uomen Sarcolatrarum mereri: nam si Chris-
tus animam hunianaiii non habebat, eos solam car-
nem adorare exislimandos esse.
net., ac tantum non omnes habent Ju latus. E
C*sen;e ei ValliceiJ, et cditionc Caslilli reposui
gentilis.
1 Fx hoc sermouc multa muluatus esl Paschasius
Radberlus, quiquadringenliscirciter annis vixit post
Chiysologuin.
f Maredicit cum Evangelio lacum unum
Itfatthasus
ait vcnissc Jesum in regionem G 'um Lucas ;

» Ilevera Christo locuiu hunc psalmi convenire Gadarenorum. At Gadaram, el Gerasam, uon unam
opinanlur mulli. Glossa interlin. Christus passer so- " fuisse civitatem.qua' opinio apud nonnullos tempore
ktarius,et unir.us. Hieronymi invamerat, sed di ersas, (uculenti
>> Centurio exlex typum gentiliuni gessil : qui pro- demonslrat Josephus de Bello, lib. ucapit. II

piuN accesserunl ad
ail
,
pr;i?-.eiil' iii.
sensus. Centuriocum libroset
calleret, juxta id
Chnstum absentem,qaam Judtei Ilieronvmus de locis Sebr. Epiphanius, haaros G
\l aliuspoterit csse horum verltunim ieorum, Gadarenorum, G
legem Judeeorum aon fuisse liium sortium in medio positum. Non videlur
tamen quud
in lege scriptum esl : tamen saiis fuisse caus e c edilum in una rc ;

di.ri! etfacla suni,ipsequ ique locutus esl.Dic tantum miraculumalteri vindicetur.quod fuissenl contermi-
verbo. Observandum autem, apud SS. Patres ivopoi n, b, Quapropteradhaerendum pulo observationi abb.

vinriri ethnicos, quibus lcx Slosaiea de rilibus data liibcns subscribil Hu Haraelius, c
nii. cui

nou fuerat. Theodoietus in I Coiinlh. ix, 21 $ine nem Gerasi noruni tunc tem|
sciliciM ditam 1

'

lege eosvocat, Paulus, qui tine lege vilamagebant ; et fuisse (iailarciiis.qiiam 111 bem Ponipi ral re-
Teophylactus, Lcgecarentes eus dicitqui legem uw- -t lurari in gi ^ iam 1 lerael ri libi

siurniii 11, ,11 liabebant, qui ex gentilibus erant, ul erat urbs ili.i Qota eral inl

(jorneliue. Ad eamdem significatioBem respexisse leos. Addam exJosepho,de Bel lib \ cap. '< pag.8s8,
vidotur ticsycltius quaudoovopov inlerpretatur./ri/i nou fuisscfortasseCadarara.Geraesenorum ra
subjeclum. DeuoraineGcras.i^i.ic nn,iii,.,n ommenll.in (

fcfan
Usura Ccntesima, quaj vocabatur etiam, usiird edilionc. Hiietii png. 130 toni. tt.
 1

239 S. PETRl CHRYSOLOGl. 240

hounnes.quivariis casibus perierant, inveniret.Qui A h Philosophiamiingunt,utfaciantuihilscirehomines
loca fecerat.quid novi videretinlocis? Aut illiquid ptusquaerendo. Deos uiultos tigurant, ut Deus, qui
aberat.qui ubique erat ?Uthouiovidebaturinlocis. unus etverus es\,nescia.lur. Occurreruntei duo.dte-
sedubiquevidebatut Deus;videbat utique.etdespe- moma kabentes. Quando ad duos homines daetno-
ratos videbat.quibusibatdivinaremedialargiturus : nia multa, ad unum
legiouem totam signiticat
•

ibatad eorum,curaoi,quibushumanajamdefecerat conveuisse hoc ideo facit.ut doceat cavendosesse

:

eura.sicuthodiernaprobatumestlectione. Cum vc- dsemones, nontimendos :simulque monsti'at,quam

nisset ,inquil,Jesus trans fretum in regionem Gerase- sit potentia Christi singularis, quod nomine solo
norum,occurrerunteiduo,kaben(esdicmonia,demo- Christi fugatur omuis dsempnum inultitudo.OecMr-
>iumentisexeuntessa-viitimis,itau(nemoi>ossel(rans- rerunt ei duo,divmonia kabentes .Y.xhibilinon volen-
ireperviam illam(Mattk. vni). Lubet scisseetvi- tes venerunt; J iinperantis jussu,non suo ausu at- ;

disse Dominum quid mali.quid periculi iliis haberetur tracti sunt inviti,non suaspontecurrentes.Denique
inlocis , et ideoilluc b isseutsicdesperatis.alllietis. adprresentiatnChristi homines exeuntde monunien-
sic miseris subveniret. (VcHrrenmC eiduo doemonia tis. et k captivos ferunt,a qnibus fuerunt
versavice
kabenleSydemonumenlis exeuntess In monumentis pienis.quorum eruciatibustorque-
captivati: sistunt
sedem fecerant J morlisauctores.Attenditequaes;e- bantur: aptant ad sententiam,aquibus addictifue-
15

vitia,quisfuror,qu(erabiesdaemonumergalnimanuin rantjam sepulcris. Occurreruni' ei duo diemonia ha-

genus:quamvisbreve tempus hominum
possunt,contenti non sunt mori homines.sed vivos
homines gestiunt sepelire;se sepulcris mandant,ut
homines» reducantin sepulcra:pascunturcadaveri-
bus, putredine saginantur,deliciantur fetore.quibus
Sed sentiamus
tota voluptas est hominesinterire.
quid machinenturfraudibus.quidnioliantur malis,
quorumcrudelitasuiodumnonhabetinaperto.Quid
faciuntistiquandodivitias ostenlant.' nisiutavari-
tiam serant t I't inserantsuperbiam,poinpani pro-
ponunt.Singularitatein venditant.ut
munionis.excludant.t tiram nutriant, causas colo-
rant. Dt pietatem violent, affeotibusdant querelas.
ferre non bentes sasvinimis.itaut nemo posset transirepev viam
illam. VidetisquiadesmonesvenientibusadChristuni
praecluserantviani.transitunideuegaraiit.Eteninulas-
monum istacura,ne ad Deumhominespossintredi-
tum possunthominespos-
invenire. Noneuimaliler
sidere,nisi eos ab auctorissuisocietate subducaut.
I(a ut nemo possel transireperviam illam.tiiac est
quod'Ghristusfaclus estvia. /(autnemo possettrans-
ireper viam itVam. lllaiu, 11011 istam. Ego sum, in-
quit, via (Joan.xiv).Ut ad viam, perviam,adTJeum
g quodestcom- perDeum venientibus obsistere visdaemonum non
valeret:adl)euninisiperDeumpotestperveniri.Sed
jamquiddaemonesclamaverint^audiamus.QtuY/nooiS

' Ineditis laborat non mcdiocri viliolocus hic ;

pro 1 etiam lyeanthropicos.Gallis \loups garous, Ilalis,£,M/H
luhet liabetur enini lucet. manari, et gravissima melancholia lahorasse. Lucas
'•
Sic corrigenduniputat I.atinius.cl Castilio.Mita, vm, 27 Occurrit illi vir quidam, qui habebat da^iito-
:

cste. niumjant temporibus multis, et vestimenta non indue-

Moiiuinenta in agris conslituebant Hebraei, non batur, neque m domo iiianebat, scd in monuinentis.
io urbibns, ne contaminarentur. Exsiat insignis locus Confercndus cst cuin evangelista PaulusMedicus lib.
Joscpbi dc Herode tetrarcha iedificalore Tiberiadis 111 cap 16 Per noctemenim egressi tycanthropici lu-
:

lib. ivni cap. 3 quem non vidisse pigebit.Cum vero pos imitantur, et quoad illuccat circa defuncloruin mo-
Judaeorum sepulcra alta essent, ct fornicibus ubducla numenla vagantur.
cubilibus similia.ul habet Menochius, vel cellisvina- < ln pluribus editis deest nisi. Ita vero Colon. et
riis, ut Maldonatus.facile potcralquis ineis habitare. Castillo.
Vide plura apud eruditissimum Nicolaum de Se- B Scilicet quod conimune et vulgare est om-
pulcris. nibus.
A Sane daemones circa sepulcra observari tradunl h Vide qua? ad rem scribit Augustinus lib. xni de

Clemens Alexandrinus in Protrept.,Laclanliuslib. 11 Trinit. cap. 19.

cap. 1 1, Theophylaclus in Matth. x, qui putateotem- Apud Marcum Legio inihi noinen est, nam mulli
'
:

pore viguisse dogma aninias rnortuorum dosmones sumus. Dnemones, ait Lactantius 11 cap. 15, non
fieri. Vide Tatianum Vssvrium orat. ad Gentes.pag. Miluin daeinones se esse confitentur, sed et nomina
154: Porto dcetnones quihominibusimperanl non sunt sua produnt. I.egio autem ex llebraica voce, quae
animiehominum Cleinentein Alexandrinum Stromat D
; sonat inultitudineiii. 1'nde legio oltvarum apud Beref.
Iib. vi pag. 311. Quie fuitPlatonicorumsententia; a Mabb., Facilius est legionem olivarinu enutrire.Nxaae-
qua non abfuit Terlullianus, leste Augustino de Ci- rus militum in legione apud Romanos non seniper
vit. Dei lib. ix cap. nec Josephus lib.vn de liello,
1 , idem saepius immutatus. Vide Livium lib. vm de-
;

eap. 25, pag. 981. Chrysoslomus autem lom.V.ho- cad. 1.

uiil. 36, cujus titulus Quod anima eorum, quivio
: l His similia habet Hieronyinus in cap. vin Matth.
lenia mortc nereunt non fiant dxmones, hoc iantuni k Nam ad Christi proesentiam coacti veniredtemo-
persuasuni fuisse aildc Iiis qui violenta morte occu- nes,non magissuitunc eompoteserant.quam fuerant
buerant, et quos liiot hunatos appellant. Vide 13aro- antea obsessi.
niuin ad annuin Christi 138, ^ 43. Verosimilius aliis Cur Christus via dicatur, et quomodo sit, vide
1

videtur creditum lum fuisse a multis inani philoso- HammoniuminCatena ad locum Joannis xiv, 6 Cle- ;

pbia deceptis, animas morluorum hrerere circa se- menlem Alexandrinum in Protrept. pag. 63 Nysse- ;

pulcra. num orat. 10 contra Eunomium Chrysostomum ;

• Sic emendavi ex ms. Vallicellano et Vaticano. tom. V hom. 193 et 18 edit. Parisien. iNazianzenum ;

Editiones,re</t'0anf.l>ulalautem Maldonatus id egisse orat. 36 Ephiphanium hasresi 69, clarius in Ancho-

;

daemones, ut obsesssos acrius torquerent fetore loci. rato; Cyrillum Hierosolym. catechsi Illuminat. 10 ;

Facile autem in sententiam dcscenderem existiman- Cyrillum Alexandrinum lib. ix in Joan. xiv, 4
tium viros bos non solura fuisse energuraenos, sed Tneodoretum in bunc locum, ibiqueTheophylactum
 :.

241 SERMO XVI. 242

et tibi, jiliDei t Hoc est dicere : Vitae auctor a quid A matura de tempore queritur, 8 quasi ante tempus
: et

tibi cuin raortuis ? Habitatorcoeli, quid tibicum se- haberedebuerit injuste quoddesiderat,etnonutex-
pulcris?Odorparadisi,quidtibicum fetore?Quosde ortaestejusmalitia, moxpuniri : ( de temporecau-
ccelo dejecisti, quos deparadiso exclusisti, quibus saUirnequitiasreculiindurata.Mahspatientiabrevis
nunc tollis urbes.regiones babitabiles negas,permitte est, bonis tarda ultio ; quod laasis longum est,angu-
inbabitare nos vel sepulcra : et si nos persecutione stum est ad lasdentes. Erat, inquit, non longe ab eis
tanta digni sumus, tu tanta nones dignusinjuria.
l>
yrex porcorum multorum pascens Dsemonesautem ro- .

Quid nobis et tibi ? Quid ? quod judiei et reo, quod tjahant eum dieentes : Si ejicis nos, mitle 7ios in gre-
vindiciet pcenali, quod regietdesertori. Quidnobts f7ewporcorMm.Dignapetitindignaservitus.il/jWenos
et libi, filiDei ? c Hoc dicunt possessori fnres, hoc do- ingregem porcorum. De monuinenlis miui se preca-
mino prcedones, tenent spolia, priedam gestant, et tur in porcos nequitia,
quia fetores amittere nescit,
quid sibi cuni eo sit qui suareposcitinterrogant.Qutf/ sedmutare. Mitte nosin gregem porcorum. Ccenutu
nobis et tibi, fdi Dei? Quid ? L't reddatis homines, petuntruentesccelo; postnethereashabitationesaui-
mundum restitualis auctori ; et veniente Greatore, biunt volutabra porcorum. Mittenosingregempor-
sciatisvobisin creaturisampliusnillicere.Qtttcfna&w corum.e Grexingregemmitlitur.utprodaturdiP.mo-
et tibi, fili Dei? Yenisti ante tempus torquerc nos ? r> num h multitiido ut appareal hoc duos porlasse
:

Quid nobis et tiJji ? Et vobis cum hominibus quid :'

homines, quodnumerositas 11 on valuit sulTcrre por-
J agnoscunt
(Juidnobis el tibi, filiDei ?Agnoscunt, corum. Ait illis, Ite.At illi exeuntes abierunt in por-
Deiiin, judicemconfitentur, clamant judiciumsede- cos el ecce inipetu abiit totus grex
; perprceceps in j

bere, et de tempore preeseribuut. Qitid nol/is et tibt, mare,etmorluisunt inda/uts.Traditiirvilepecus non

fili Dei ? Venisti ante tempus torquere nos Auctori .' pro voluntateda;monum,sed Lillalifactoinnotescal,
temporum tempusopponunt. Venistiantetempustor- quomodo inhominessieviunt, c[uomodoqucerunt
1

quere tios? De tempore sic queruntur, quasi ipsum morteshominum, qui sic porcos ut perderentquce-
cum lempore fecerint, ut vivos condiderintin sepul sierunt. Dasmonesomuequod cst, agitur, movetur,
cris. Venisti ante lemjnis l orquere nos ? Tempus ab- vivit, ardent perdere, non habero. Ne quis ergo ta-

scinilit,prieveiiitmortem,scpelitvivos crudelitas im- lis k fierihomoprcesumat.humaiiogeneriinimicitia

••»
Eormula haec dicendi apud l.alinos contemptuin porcosedere, non alere. Et tunc temporis litimi erat
videtur inducere at Hebra-is aliud significat, quod
: a Judseis, ad suppeditand.ini annonam poterant ali
clare patet 11 Heg. xvi, 10. II Paralipom. xxxw, 21 Homanis militibus qua de causa nuiltaconcessasua- :

Ex sententia ergo Hebraeoruni loquitur Chrysologus. riis privilegialeguntur ;velquia Judteoruiuiiiultiinter

Sed Greecis eliam hujusmodi locutio familiaris. Ana- ethnicos coinmorantes propriis legihus astringipassi
creon Ti aoi xai (tKxpoii au).oi;
: Quid milii cum C non sunt, sed eas lucro suo posthabuere. Homanis
:

iiiiitjitts tibiis? Demosthenes Tt •jotua x«c |9ec<rav&i enimcaro suilla in pretio fuit vel deiiium animalia
: ;

Quid laji cuni qucestione ?
h Qui cuiu fetoribus et sepulcris miscearis. Mita.
c 6'ed Quomodoreni fiirtosiiblalaiu quisadbuc pos-
sidere potest ? Quia fures non auferunt Dominorei
rortivre possessionem, cuni ipsa possessio solo aninio
illanon Judseorum erant, sed gentilium, qui olimre-
giones trans Jordanem incoluere, et in his Gadaram,
seu Gerasani. Revera autem quomodo Gadarenses
fuisse Judreos conlirmet Baronius anno 31, § 69, non
beneadhucliquct, Gadaraenim gemina fuit utraque ;

retineatur, 1. 3 In admitlenda, I. Si id, § finale, ff.

Sj Grssci insliluti. Una ad littus maris Mcditerranei dc
<le acquir. possess. I. Jjicet, c. de acquiren. et reti-
; qua Strabo lxvi. Altera Peropp civilas fuit, <iuam Jo-
tiend possess. lhrinoncsdum bominem obsident, non
. sepbus <le liellolib. cap. S Griecis hominibus liibiiit. 1

iruidem possessores, sed detenlores et occupatores " Ilieronyinus in Vita llilarionis pag. 95: Qui ci-
rei alieiue ideo fnres jtire ac merilo appellantur.
: derant, non potuissent aliter credere exisse tantam de
Homo enim creatus Dei cst, et ad ipsius imagineiii homine damonum multitudinem, nisi qrandis porco-
factus: proplerea ut furesa possessione rei furto sub- ritm numerus, et tptasi amiillis actus pariter COrruis-
latie arcenlur per 1. 2. et 1. c. de furlis. Mita. sel. Sic impietasSadducseorumangelos negantescon-
<i
An daemones vere Deum agnoverinl, vide Mal- vellebatur.
(lonatiini in hoccapiteMatth. vm, 29. Agnovisse au- Quod solent dsemoniaci. llinc fortassc illustran- i

teui patet cx I.uca iv, H. Non autent voluntatis ista dus Hesichius scTatuoviCtro jier ilevta errare. Porro :

conjessio, sed necessitalis extorsio, ul ex Hieronvnio mare hoc pulal Baronius fnisse tbermas Gadarita-
Lucas Brugensis. I) nas de quibus Epiphanius lueres. ,'!0 num. 7 eos : ;

8 Mirimi quam corrupte, qiiam depravate locus hic vero in Iacuiu Tiberiadis demersos fuisse eruitur ab
in editionibus jnceat, nec clariorem lucem afferunt Hicronymo <le Loc. Ilcbr.
mss. Vaticanus codex Et </<- tempore guerilur, tptasi : Inter plurimascausascurChristus hoc penniserit, 1

aui tempus kabere debuerit, utexorta esl morsvuniri liai: quoque commomoratur a Chrysostomo aliisque
tlc tempore causalur. Nequitia sateuli indurata. Ex lio- enarratoribus. El certe in aliud humani corporis ho-
noniensi vetcri et Castilfo et Mita resliliiimus. Sensus gpitium daemoues ii immigrare maluissent at cum ;

rVutem obscurus adhuc. FortasseaitChrysologusdte- prtpvideivnt sc i.l a Christo numijiiam iinpetraturos,

inoncs optassc lioniiuibus nocere i<l quod injustede- proposcerunl vel animaliadominandi potestatem, ut
:

liderant anle lempus, scilicet ante eoru lortem, quodammodo hominibus nocerent vel animalium ;

vel qui non putabant tam cito Chrislum venturum

1 jacturam.ipiia ilomini eorum indignali Chrislum non
;

el non ui punirentur statim, ac eorum malilia per- suscepissent, nicronymoin vita Hilarionis consonat
specla fuerit. Eulhymius Student porcos oeeidere, ut eorum damno :

1'
Hoc esl in aiisain su8b defensioni9 tempus addu-
1 contristati <l<>intitt gregis Jesum non tusciptrent.
<-ii. MlTA.
k
Diabolus factus csl inimicus homini, ne homd
:- (Jbinam loci lanta iniillilu<l<i porcorum apud Ju- cidem assiinibiii andeal sed polius iuores illius e' ;

dieos, cum prodigus ad eos alendos io longinquam snggcstiones taiinpiani iniraici abhorreat. Mita.
regionem cornmigraverit? Vel ex eo quia Jadseisve-
143 S. PETFU CHRYSOLOGI. 241

vetus, fixa ira, malitia destinata est. Dsemonesnisi A ad fluctuantis mundi ( terminos eorporis nostri
vincti non cedunt, laedere non valent nisi jussi.Tra- uavigio transmittit, ad littora perveuit salutis no-
diturergo vilepecus.utlueeat daeinonibusinhonii- stw repleta naufragiis, et regionem csecis ignoi
nes nil licere. quibus in porcos jussmn est» ut lice- rantiaj tenebris infusam, lucis suaa splendore per-
itt. Nos ergo aut vitiis nostris facimus ut illi acci- fundit, callidi hostis deprehensurus insidias, ip-
piant potestatem nocendi. aut virtutibus subjecta sumque principem nequitiae, spiritualis cum suis le-
nobisdasmonumcollaChristotriuuipliantecalcamus. gionibus.regiapotestatefugaturus ;uttandernreddat
SERMO XVII. liberos, quos diu tenuit potestas inimica captivos,
Videns, inquit, Jesum a longe, cucurril et adoravit
De dxmoniaco.
eum. et clamansvoce magna, dixit Quidmikiettibi, :

VenisseDominuru trans f retrum in regionem Gera- Jesu fili Dei summi ? Adjuro te perDeum ne nie ror-
lenorum, et exeunti ei de navi statimb occurrisse queas. Ad nutum Christi conversus est ordo piena-
hominemdemonumentishabentemspiritumimmun- rum antelatrocinante diabolohomo vexabaturin-
;

dum.cateniseieompedibusvinotum.evangelicoho- nocuus nunc homo currit, sed diabolus incurrit

; :

die sermone cognovimus (Marc. v, 3) qui domici- inclinatur caro, sed immundus jacet, et prosteruitur
;

lium haberet in monumentis, auctor mortis, mortis
R
incubat mansiones, et humanre necis avidus.quos
crudehtate sua occidere non potest, vivosgestitfe-
rahter funerare. Saevit, furitinteritus nostri avarus
exactor, cui poena est quod homo nascitur quod
spiritus. Cucwrit et adoravit (Marc. v, 6). Quid est,
diabole,quem trina tentatioue provocabasad lapsum,
quempromissioneregni utte adoraret subdolusam-
biebas,nunctremensetmiserandusprolaberisetado-
ras? Ecee qui houores omnes regni promittebat et
;

tardiusmoiilur.oriieiatur hominishano ipsambre- : gloriee, habitare fetidiscorruptione cadaverum repe-

vissimamvitam amandarehorridanititurper sepul- ritur in tumulis.Sic, sicistedecipit cumpromittit, ut
cra confusus hostis, et ad utrumqueperversusin-
; adinferna secuinpertrahat.cumdesupernisse con-
gerit sepulcris vivos, mortuisc apponit cibos, mera sulentisK consulentes" fallaxpromissorilludit.QMtvf
fundit, ut etvivos enecet.et mortuos inquietet.Ca- mihiet tibi, filiDei summi t Nam et modoutadula-
tenisetcompedibusvinctus tenehaturhomo :<> vin- tor, non utdevotus et obsequenshicadorat.evadere
ctus alienoorimine, ethabitatoris scelere.habitacu- cupienspoenam,prredam perderepertimescens.Cre-
lum iunocenstorquebatur. Uiaboliculpahominisre- ditinfelix uteum quemtentatione vincere.quem mu-
dundabatadpo?uam,etprffid{eiiiiseriis proado sagi- neribus nequivit inllectere.possit adulatione pulsa-
nabalur inclusus nec facientem, sed patientein
; re sed ille consuevit vinctos absolvere, revocare
:

« exsecrabilis exponitinvidia. Iluic morbocupiens eaptivos, nec acquisitos, sed conditos a sesibiresti-
Dominus subvenire, transfrelat uiare hoc est,
: tuere ' terminos : hostcm libera virtute percellere,

Chrishiseniin in hac re non vim agenteni, ut lo- FatcturMila hoc intelligi debere de crimine da;-
<>

quiamant, exercuit, sed i/im iinpediro volenteni SUS- monis, qui humanum genus in /Eva; tentatione pes-
tinuit. Voluit, ui licerel d Bmonibus id quod alias ef- sumdedit, cujus comparatione homo innocens est.
Ocere poterant. majorc vi iinpedirentur.
pj AUaiiien mystice inlerpretatur de crimine .Evee et
b In superiori sermone
duos, nunc unum tantuni de originali peceato. Unde iheinoniacus hic innocens
energunieninii Christo obviam fuisse ait. Vere Mar- quoad eiilpam propriani, reuscrat quoad culpam pa-
cus et Lucas unius energumeni meminere vel quod : reuluin.
forte alter ex iis eral notior. in quo crit legio daemo- e Iloc cst, cxsecrabilis invidia dsemonis non pati-
nioruni, ul stinus, de Concord. Evangel. ;
luripsuni in hoc fueto apparere tortorem sedsolum ;

vel ijuod magis vexaretur. 1'nde ejusdein sanatio permittit honiinem videri talia pati, quatenus homi-
iiiraljilior, aul quod hic solus a Christo snna- nis peccatum, proptor quod ipse mala patilur appa-
tus fuerit.
c
reat, et da'monis culpa noncernatur. Mita. Multas —
luiprohal
apponendi cibossuper sepulcra
im iiim editionos et ms. Vallicell. habent miserabffls invidia.
mortuorum. ijiiarumsepulcralinmepularumusuni ab f Id estjhomines peccatores, juxta illud Job xxxvn,

ethnicis, de quibus vide Kirchmannuni de Funer. a, Et lumrnillius super lcrminosterriv. Vel potius ad
noni., Chnstianos etiam in primiliva Ecclesia ma-
iii omne id, quod in suo dominalu includilur Dabo :

nasse; el non paucis abusibus volventibusannispol- libi gentes et possessionem tuam terminos terrn.
lutum fuisse, ex Augustino et Cypriano docet Gui- g Ex ms. Vallicell. et Valic. Nonnulla: cditiones
lielmus Stuckius Antiq. Conv. lib. i cap. 26. Idwtate eonsolautes.
quoque Chrysologi aupramartyrum tumulisflericon- h Alias, falsus. (Jui superna consulunt, et a falso
suevisse abunde docemur ex Ambrosio. PaulinusNo- promissore illuduntur, ii sunt qui fulura soli Deo eo-
lanus, poema xxvi natal. 9 pag. 012 vers. 562 : gnita a da?mone consullo scire desiderant, quod olim
gentes fecisse eonstat cuin idola de fuluris consule-
. Ignoscpnda lamen puto lalia parvis
. .
rent. Mita. —
Quid mirum jialer mcndacii, inquit
liaudia, qua- ducunt epulis ; quia menlibus error Cyrillus Jerosol. cateches. llluni. pag. 124, si opera
Irrepit rudibus nec tanta conscia culp.e
:
1
mendqcii speculaturf
Simplicitas pietate cadit, male credula sanctos \icJe superiorem notain 5. Anliquis alius limes,
1

Perfusis halante mero gaudere sepulcris. alius terminus de quibus consule Hofmannum Con-
;

tin. hexicitom. III pag.34; Salmasium ad Solinum

Hoc mera fundere, quod Chrysologus daninat ut
cst pag. 680. Adilam terminos finesque agrorum a Ro-
diaboli inventum, 1'aulinus ut simpficitatis lapsuni manis quandoque dictos arcas finales, qua3 non tan-
excusal. Vide ChrysologQ cohairenleiii An^iislinuiii tum finiendis agris, verum etiam condendis cadave-
tom. X serin. in Cathedra S. Pelri, et Terlullianum ribus inserviebanl.Haruni liguram expressam ex
lib. de Resurr. eap. I, in principio. Hygino habes apud Iaudatuni Salmasium.
 . ;

24S SERMO XVI II. 516

» nec factione pellaci inimicurn suorum requirere A porcorum natura sufflceret sustinere: denique de-

possessorem. Et clamans voce mogna, dictt Quid mergi in mari. et fluctibus h maluit deperire, quam
:

mihi e! libi, Jesufili Deisummifadjurote per Deum ejus immunditiam pali et putredinetn tolerare. At i

ncmetorqueas. Quidagit ?quid patiturfragilitashu- quiil possunt prasumere daemones, qui nec porcos

mana talibus et tautissubjeclamiseriis? Eece diabo- quidem contingere prevalent, nisi eos potestas di-
lusi> patrona vocehominishominempetiturus incla- vina permiserit ? Miser estqni, j relicto judiee.fru-
mat et tota membrahominis hostisuo suam mili-
: stra carniflcis reliquit favorem qui nec vev.are,nec ;

tanl in tainam.Qiridmihiet tibi,Jesu fili De> summif parcere, uec minuere potest tormenta, nec aldere,
Cmid mihi et tibi ? quod puniendoet judici.quod regi sed facit totum addictusipse verbero adjus et arbi.
etdesertori, quod invasori et domiDo. Quid mihi et trium judicantis.
tibi, Jestt fili Dei summi? Si agnoscishlium.utique SESMO XVIII.
nounescis heeredetn sihaeredem nosti. hseredita-
: De socru Petri infirmu et sannia.
<=

tem rapere cur preesumis ? Adjurote per Deum,ne Hodierna lectione didicit alteutus auditor quare
me iJorgtdMJ. Tiruettergiversator, et siiuulat: fatetur Bfflli Dominus, restauratoruniversoriitn.lerrenas et

filium,sedneDeus intelligatursolidaartecontendit serviles intraveritmansiones. Sed nihilmirum si ad

adjurat Deum per Deum, d ut alterumvideriipsum n omniadignanteraccessit,quiclementerveneratom-
faciat, ut astantium decipiat et fallat auditum. In- nibus subvenire. Cum venissct, inquit, Jesus ttl do-
terroijabat eum Jesus,qnod libi nomen est ? Interro- mum Petri,vidit socrum ejusjacentem et febrientem
gat non ignorat, sed implet judicem,servat e odi-
: (Matth. viii, 14). Videtis quaeres k addomum Petri

nem cognitoris: nomeninterrogat.ut de couditione invitaverit Christum utiquenondisoumbendivoiu- :

discutiat, judicet dereatu,addicatde crimine.Deum ptas,sedjacentisinfirmitas; nonprandendinecessi-

se esse data sententia perdemonstret. Respondit le- tas, sed salutis occasio divintp virtutis opus, non ;

gio, quia mulli sumus.Chrisli interrogatio nostram humanipompaconvivii.IndomoPetri non vina,sed

ignorantiam sicdepellit nobisaperitquodlatebat, ; lacrymse fundebantut turbabatibifamiliamnoncura :

adunum legio. Evidensest desidiamilitis.sideserat convivii.sed curalanguenlis febrisibi,non edaoitas :

aciem.sigressumretrahat.siconfligerepertimescat; astuabat. Ende illuc Christus non epulas perceplu-

ibi unum numerosohostefortiorem prsevidetf esse rus.sed vitamredditurus intravit.DettsquaBrithomi-
captivum.Ad prssentiam regis isti quid sunt.qui ut nes.non humana ccelestiadare cupit.non eoueupi-
:

unum, et p nedum tironem caperent, toto cohortis seit iuvenire terrena : Cbristus ergo reeepturus nos,
sua? agmine convenerunt ? ubi essentsi vexillum ibi nounostraquaesiturusadvenit. Cum venisset, inquit,
jamcrucis,siChristi signa vidissent?Age,Christiane, in domum Pelri, vidit socrum ejus jacentem et fe-
incede seeurus, manus tanta et tam multa qua? sic brientem. Ingressus in domum Petri Christus ad qnod
metuit inermem,proculfugiet, si videat, si sentiat, veuerat, vidit non aspexit qualitatem domus.non
:

sicoguoscat armatum. Deprecabantur eum spiritus occurrentium turbas,nonsalutantium pompam.non

dicentes,miite nos in porcos. Vide ubi Satanas sedem familiaeconcursum jcevtenon ipsum pra?parationis
desiderat collocare. De sepulcris in porcos. Semel ornatum,sed inspexitgemitumlangiientis.i fehrien-
infeetuspiitredine.habitaculafetidaetiinmundaper- tisattendit incendium.Vidit perieulumdesperata\et
quirit ; sordibusdelectatur etcceuo.qui utique sem- statimmanusadopussurodeitatis estandil necante :

per fetore criminumet squalorepascitur vitiorum. ab hiimana iliscubuitChristus.iiuam mulierquiBJa-

Sed sicestodorejus tartareus etcredulis,uteumnec cebat consurgeret ad divina. Tenuit, uu\\\i\.,manum

« Chri8tus enim non subdola arte diabolum, ut sisse videlur Chrysologus, dumhunc iu militiaChri-
ipse diabolus Evain. sed propria virtute subvertit. sti neduni lironeni fuisse scribit.
h Scilicet diabolus voce hominis utitur, ut clamet (Juid si legendum maluerc l Porci enim malue-
i'

ad Dominum iuiii demergi i.oliusquam dsemonum tartareumodo-

• Homo
est htereditas Christi Domini Fsnlm. : rt'iii susliiiLMr. Yel vciiiiiin nialuit AVi.nrtecoiijiinxit,
xxvui Postula a meet dabo tibi genles hwreditalem
:
q ikli n pro yenio vii imlinalione,%e\ naturali quodani
tunm ubi Augustinus: (ientes hrereditatein tuani.
; instinetu sumpsit,
([uain possides ad earuiii salutem. Mita. l',\ nis. Valic. Editi, aul quul.
d Vatablus locum Exangelii legit peto a te. ul ju- : Contra eos qui voro relicto Deo opem dsemonis,
i

resmihi prr Deum quasi Christus, ut ait hic Ghry-

; ut olim gentes, implorare non erubescun(.
sologus, altcr fuissct a Deo. lomus hsec fuisse vidctur Bethsald», rujiis civis
i.
I

• Judicis iiiunus est primum reuin interrogarc, crai Petrus, Joan. i. I. miis cuin sesquihorsa 0««
text. in cap. Prascripla, libell. 2 q. 8, et cap. Forut laniiini itinere a .apharnaumodistaret, poleral Jesus
l

de vciii. signfflc. c sviiiigogn Capimrniiniimiileniiii exiens.Betbstidtm

f Vel ail niiiiin hoiiiinein a diabolo obsidendiiui vi-l |iiiuisiiiii. v.i oii-iisiliini iro. Kl h»« ttl BS
esse fortiorem legione dtemonuin vel ad eiim ser- ; Chrysologi, ui iniia patebit.Vel domus hsac ertl sncri
vandimi opus fuisse legionc (Jhmih.ihiui. Mentein au- 1'cin. autcni dicta, quod ibl hospltaretur quw
1'ciri :

tcui Chrysologi satis aperire videtur Basiliua orat. obI Urngensis el Maldoneti sentienlia.
ci

23 Nos cuii» decuit quatn multis humanum genut

: Videtur hesc de mente Gaieni lib. itdtdiffer.
i

carnificibus dannonibus traditum nonperierit,quando- Pebr. esoogitaese Cbrysologne, qaipttsira ad Hippo-

quidem dtmonum mullitudo In unum armata tollere cratem obserral febrern »ehementem ab eo irte ignem
Hon evaluerit. (lici. Lampadi» astum vooal FebKm htnoSedtjiiuslib.

K Opinantur nomiulli enarratores ex duobus die- in pag 160.

moniacii unum fuisse genlilem. Cuisententiw adlire-
J47 S. PETRl CHRYSOLOGI. 248
ejuset dimisil eam febris. Videtis quomodo dimiltit A :ms : Et tu, Bethleem, domus Juda, non es mimma
febris.a queiu tentierit Christus : ibi non .-tatinfirmi- in principibus Juda ; ex le enim exiet dux, qiti regel
tas. ubi auclor salulis assislit accessusilluc mortis populum meum Israel (Mich. v). Unde et Aposto-
nullusest, ubi vivificatoris ingressus est. Tenuil.m- lus Ex quibus Chrislus secundam carnem, qui est
:

quit. manum ejus. Quce necessitastangendi erat, ubi Deus benediclus in swcula {Rom. ix). Cum venisset in
ineratjusjubendi?Sed Christus tenuit tnanuinmu- domum Petri, vidit socrum jlis jacentem et fabricitart-
lierisad vitam.quia Adam de manu mulieiis acce- tem.f Viditsynagogatujacentemin perfidiae suffi te
perat mortem. TemiU manum ejus.Ut quod manu nebris, decumbentem sub suorum sarcina pec-
*> praesumentis amiserat, manus repararetauctoris. calorum, vitiis ad plireuesim usque febrientem :

Tenuit manum ejus. l't acciperel indulgentiaiu ma- et ideo tenuit manum ejus.quia nontantum verbo,
nus.quaecarpserat de mortesententiam.fi'/ sun-exil sedetmanibus Judaiea-gentisoperatursalutem.Audi
mquit, et c ministrabat ei. Et Christus mulieris indi- prophetam.i)t'«mat((eHi liexnosterante siecidaopera-
gebat obsequio. ct mnlieris provecta* aetatis.senec- tus est salutem in inedio terra?. Tenuit manum ejus.Vl
tulis summte, filiis aggravata> ? sic in domo Petri non auteprophetarunisanguinemanusejusmundaretur,
eratvernula.non minister, uon familiaris, nonpro- quammiuistrationisecclesiasticwsumeretsacramen-
pinquus, certe J non uxor, qua: matris
obsequium,
B tum. Et surrexitetministravit. Hinc et quod erecta
praeveniret ? et ad summara, Petrus ipse causas suce est quae jaeebat,et n ministrat Christo, dumsanclifi-
Terecundiae non videbat, ut hoc anus, hoc socrus cat manus siias modo in openbus bonis.quas ante
faccretmagislro discipulus quod debebat ?fratres, malis operibus poPuebat. Vespere,iaquil,factoobtu-
Chnstus ab illahumanum non exigebatobsequium, lerunt ei multos, dxmoniu habentes,et ejicicbat spiri-
cui ministerium divinitatis impenderat sed mini-
tus rcrbo. lloe luimauitus quomodointelligi potest,
:

strare illara ad mdicium reddila? sauitatis admisit.

utcontempto die, vespere multos.et male saucios
Christus sic fugat morbos.ut vires pristinas moxre- salutis avidiad salutis remedia bajularent ?Sedve-
ducat ubi curat ars, ibi infirmitatis residet lassj-
:
spereest ctimliiiiturdiessa»ctili, mundusalucetem-
p

tudo; ubi sanat virtus, lauguor « vestigium non

ibi porum cum declinat. Sero lucis redditor venit, ut
relinquit. Sedin hac electiooe quid spirittialis intelli-
nobis gentibus, qui in nocte veuimus sseculorum,
gentiae lateat si scire volumus, verborum floscuios
ilnin redderetsempiternam. Vespereautem facto,ob-
non qusramus qui f saturitatis fructum qusrit,
:
tulerunl ei ' Vespere, hoc
multos diemoniahabentes.
despicit amcena camporum viola>,rosa\lilia, nar- :
est, novissiino temporenos gentesoffertUeoaposto-
cissus.graliflores, sed graliorpanis. Qtiod estodor
lorumpia et solemnisdevotio : et pelluntur a uobis
naribus, hoc est auiibus sermonis ornatus quod
; daemoues, qui nobis idolorum imperabant. culttis
dat panis vitw, hocscientia dat saluti. Seponenda
Audi prophetam Omnes diigenliumda?monia(l'sal.
:

est ergoeloquentia»voluptas,quaudoscienti;cdepo- xcv, 5).Ignorantesenim tinum Deuminnumerisdiis

scitur fortitudo. Cum venisset, inquit, Jesus in do- serviebamus sacrilega etsordidissimaservitute.£<
mum Petri. Ad doraum Petn venit Christus, ut do- ejiciebat spirilus verbo(Mu/th. vui, 6). Quiaad nos
mus PetriveniretadChristum. Tunc ad domum Pe- Cliristus carne non venit, venitverbo ubi ergo ve- :

tri venit Christus, quaudohabilactila nostracarnis

nit fides ex auditu.auiitus perverbum, nosfeiit li-
intravil. Cum venisselJesus in domum Petri(Maiih. berosdremomaoaservitute.dfBiDonesreddiditexim-
viu). Quae est domus Petri ? illa, dequa dicitDomi- pia dominatione captivos, llinc est quoddsemones
»Ms. Vaticani, tenuit.
stolorum nomina,qui nuptiis operam dedentnt, aGr&-
DPraesumptor vocatur Adain et hic a Chrvsologo
' culo quoJam assuta censentur. Neque hic Chrysolo-
et a Sedulio lib. u vers. 4.
gus negat uiorem fuisse Pelro asseril lanlum ea :

Ncc solus meritam praesumplor doini non adfuisse quia alias ipsius potissiunmi mu-
:

senser.it irani,
neris fuissel matrem a lamiliari rerum administra-
voce parum Latina, et cujus vix apud Sidonium ve- lione Bublevare. Velquia communis Patrum doctrina
stigium invenios. Non alia aulem de catisa prasum- esl eam Petrum, aliosque, si qui fuere, ante aposto-
n
ptor dicitur, nisi quod adipiscendae divinitatis vana latum dimisisse.
eum ambitio teligerat. Alcimus AvitusPoem. lib. n.
8 Cum cani conlinuo afebri dimissam narrel Evan-

gelium, innuiteam statim redditam sanilali, ahsque

Diis esse cupit similis, serpitque venenum eo quod opus habuisset temporis ut vires iterum et
Ambitionenocens.
robur acquireret Sanitas qua> confcrtura D<>o,inquit
:
c Secutusesl Graecam lectionem.non eis ut Marcus Hieronymus in Matth. laudatus a Mita, tota simul
et Lucas. redit.
d Solus Petrus inler
apostolos legitur fuisse uxo f Emendavil Meursius.
Editi, maluritatis.
ratus.Et haec plurimorum vcterum Patrum senlentia. Febricitantem feminam Synagoga? fuisse typum,
K
Adesis Clementem Aleiandrinum Strom. lib. 111 pag. tradunt etiam Theophylus Antiochenus lib. ni Alle-
458 ; B. Epiphanium hares. 51, Alogor.pag.437 §22, gor. lionavcnlura ad cap lv Lucae ; Beda toni. V,
:

et haeresi 30. Ebion. pag. 147 § 22 llieronymum ad cap. viit Matthau, etc.
;

lib. adversusJovinian. pag. 27 ;et in Epist. ad Ju-

t
Ministrat Chrtslo et discipulis ejus, qui enm co-
11

lian. 34 auctorem quaestionuin veteris et novi Te-

; inilalifuerant.
slam. apud Aiigustinum toin. fll recent. edit. qu;rst. Ciim Christus adveueral, multi a daemonibus
1

127 pag 121. E. Quapropler penes Ignatiuui in cpi- vexabantur, Salana niagis msaniente, eo quod prae-
stolaad Philadelph quam emunctioris naris crilici
, senseril eum breve regnaturum, el idolorumcultum
genuinam esseprofitentur, verba illa : etaliorum apo- et lenebraruin {potestatem funditus ruituram.
 .

249 SERMO XIX. 230

sub manibus nostris torquenlurimperantibus nobis, A tientiam prtebet et veniam, qui non vultproferre
qui nos subjiciebant lignis,lapidibus adjiciebant, et sententiam sustinet contumaces, qui vult non per- ;

vacuasquotidiea per figurus inani timore vexabant dere, sedsalvarequod (ecH.Accedens, inrmit, unas
Modo est,fratres,ne nos infidelitas ad eorum revocet exScribis,aitilli,Magister,sequartequocumqueieris
servitutem :
b non laqueemur auguiiis,non divina- ' Disceditnouaccedit.quipromittitDominnmincaute
tionefallamur, noncapiamursortibus, d nonaMa-
c sequi. Sed ad omnia posse quis promitlit ? Dixisset
nibus inducamur, e nou seducamur mortibus, non cautius,SequarteJ quocumque jusseris humanius :

pestibusanhelantibuscaptivemur;sednos nostros-
''
certe. Quocumque volueris, Sequar te quocumque
queactuscommendemusDominOjCommittamusPa- ieris. Sic dicit quiinter seet bominum qnict iutersit
tri,credamusDeo;qLiiatempushominum sicut Deus ignorat ; sic dicit qui Christum Deum non intelligit,
agit.etideosicut g pater actusdingit filiorum.et ut sed magistrum.Se^Krtf te quocumque ieris. Petrus per
Dominus curam familiaj non relinquit. mare sequitur,sed submergitur; ad passionem sequi-
tur,sednegat. Etsi Pelrus sicdeficit, succumbit ad
SERMO XIX. pauca: istequis est,qui sead omniasequiDominum
sicpromittitf Sequartequocumque iei is. Sicdicitiste, %

De scriba,cui Christus sequi se non permisit.

g quasi posset cum Christo subire conflictum, k per
Hodie evangelista sic ccepit : Videns, iaqait,Jesus ignominiam crucis adire gloriam,intrare mortis ar-
turbasmultascircasejussitire trans fretum(Malth cem, mortem mortificare per mortem, penetrare
vui,i8).QuotiescircaDominumseindocilistuibadif- 1
ignotostartarisinus,dirumpereinfernivincula,sre-
fundit.etjactaturinconscientiseprocellaquietemde- culis jam duratasauimas,obhtas luce,propria m re-
serit,pelitfluctus, b portumdesent,naufiagiaintrat, vocare ad corpora,concutere terram.saxa scindere,
adexcelsacontendens mergiturinprofundum; tunc sepulcra reserare.educeresepultosabinferis, testes
Christushocmare talibusturbatumturbistransfretari suae resurrectionis afferre. Adhuc adjiciat iste ire
jubet. Videns, inquil,Jesusturbasmultascircasejus- quocumque vaditChristus,supersedeathumerisan-
sit iretransfrelum. N'on utfugerethomines,qui ho- gelorum,conscendat ccelos.consideat Patri, apicem
minum veneratadsaluteoi;sedinsipientibusinducias teneat omnium ccelestium dignitatum,ad ista Chri-
dat credendi.errantes ut revertautur exspectat; pa- stum.adlnec Dominum," scriba stultus, superbus
Particula per, qua multaa carent editiones, sen-
a k Alias, ignominiam crucis adire per gioriam.
sum obumbrabat.Caelerum nota satis gentilium oyi- 1
Hominibus scilieet. Sinum dicebanl veteres
nio de larvis, spectris et lemuribus. Eortasse vero ad quidquid ad aliud recipiendum aptum eral. Virgilius:
mentem Auctorispropius acc^dit interpretatio Mitae,
r, Argolicos penelraie sinus.
qui \>ar figuras vacuas intelligit numinum statuas.vel
idola, de quibus Sapient. xiu, 13 Seulpat diligenler : Theophvlactusincap.xvi Luc:i'pag.46i: Etiam inma-
per vacuitatcm suam. Ad rem uostram Cajetanus, in risinusappellaresolemusloca portubuset quieti apta.
locum psalmi xcv, ii, legit iquiaomnesdii populorum mluiplexus sane locus. Edil. multae : Sseculis jam
vacuitates hoc est, sunt sicut vasa cava nihil in se
; duratas animas oblitns,ail lucem propria rerocare per
coniinenlia. corpora. .Mita Sotculisjam diu gratam animas obli-
:

b Id est non implicemur aruspicinorum laqueis. tas nd lucem revocare per corpora. Sequi placuit le-
c Sorles dicebantur oraculorumresponsa.exValer. ctionem codicis Valicani.ubi particulffi per corpora&h
lib. i, Suetonio in Tiberio cap. 63 aliquo qui contulit superinductum fuit ad corpora.
11
Manes dicebaniur npud gentiles anima? defun- Dixit fortasse nnimas sreculis jam duratas, qua> vel
ctoruin, quas nobiscum quandoquc versari cense- pers.vcula tenebrarum patientes fucre, Durare pro
bant. pali Comicus Qui hic durare si sic ft potest [
:

c A spcctris scilicet mortuorum. Opinatur

Castillo " Scribarum nomine in sacra Scriptura veniunt le-
a mortibus pioriim honiiniiiii; qunsaliquamlo vel re- gis doclores, sapienlesque homines tractandis nego-
penlino fato correptos, vel aliquo alio infortunio sub- tiis periti I Paralip. xxvu, 32 ; Jerem. xxxvi, 10, 12
latos, hoc ipsi in Dei iram et malorum operuin ultio- 20, 26; Eccles, *, 5; I Esdr. vu, 61 nec non qui ;

neni sustinuissc vulgo facilc credunt. descriptorum militum catalogum servabant, eosque
° Pcslis, pernipies, etcalamitas, omnis est. Cicero recensebant.Judic. v, 14 II Paralip.xxvi.ll; Jerem.
;

in Catilin. orat 19: in te conferri pestem istant, quam i.n, 2.i ; 1 Machab. v, 45. Ai horum munus nobile
tu in nosjam diu machinaris. II apud Hebrseos, spectatumque, imn pateretur eos vo-
B Idem fortasse ar tuetur bona et rationes filio- cari slulio'! cl vernulas, quavoce in servoruni signi-
rum. Actor enini dicelialur is qui, impedito
lutore, Hcatione Lamssepe utitur Chrysologus.Pronum ergo
res agebat pupillorum 1. 24 d. dc administ, tutor.;ei est credere, hujusmodi scribam, in sensn Auctoris,
1. 22, | de tutela. Nequeideo actores dicti sunt.quod scribam fuisse inercenarium et alicuihominiprivato
ad acta constituerentur.iitTlieophilus existimat, sed vel a secretis, vel a rationibus dati el accepli. Cui
ab aqendo : unde et :roay;x«TovT«i dicuntur Grsecis. assentire videtur Hieronymus, I. c, qui cum ad
Sensus aulem magis obvius est, Chrysologum pro ac- Cbristi sequelam soln spii lucri inductum fuisse cre-
tus actiones et opera filiorum intellexisse. dit. El in hac eadem signiflcationeScribae uomensu-
h Numqiiid vocis lnijus tam propinqua repetitio mitur in Scriptura. IIReg. vn, occurril Sarai Davi-
Chrysologo digna,cui lantaerai verborum affluentia? dis scriba III Reg. iv, 3, iJliorepb ex \hia, Salomo-
;

Quid si dixerimus riiiii per antithesim Ggurara quam nis IV Reg. xxn, 8,9, Saphani, Josire. Etcum apud
-,

in didiciis habebatscripsisse i>ortu exit,naufragia in- Hebrreos pauci fuissenl scribendiperiti, facilc evenire
trat, elc. potuit, ul hujus generis Scribtealteriusessentnalio
1
Editionea decipit. Emend. ex ms. Vaticao. ot nis.a Jud eisraercede cooducti, et in famulatum as-
Vallicel. i-iii Sententiam tuelur Hilarius comment, iu Malth.
J Vide Hieronymum in Math. vm, tom. V, pag. 20 Toni. I Oper. pag. 702 edit. Veron. qui in Scriba
edit. 1'aris. 1579. (jentes el infideles adumbratos e»se docet.
 i . :

2M S. PETRI CHRYSOLOGI. 532

vernulasequiseL)oniiniinicurproniittit?Sedaccipit A Scribam Christus k non repulit volentern, sed>> fln-

a Chrislotamdignum aprotantapraesumptione res-
ponsum: Vulpes foveas habent etaves cielinidos; Fi-
lius anlem hominis non habet ubicapiit reclinet. Quid
esihoc?i> Volpes viribusiuliinia.calliditate potens,
inventii.Y.do)i,fraudisai'lifex.simulalionis inagistra.
genlemprodidit.elliorruitprfesumentem.Autquare
.
Christus, aut quare pielatis auetor,largitor salutis,
islum venire volentem prohiberet, qui moxi alium
diseipulumire cupientem retinuit.ne abiret? Alius,
inq\ii\,disripulus ait .Domine,pei mitte mihi primwn
%

simplicitatisvacua.plena strophis.aviumdomestica- meum.Jcsusautem ait illi,Setpiere

ireet sepelire patrem
rum pr«do,tectis familiavibus iuimica.merito lianc me,et dimitte mortuos sepeliremortuos suos.Numquid
Christus In typum formatHerodis,principis Judceo- sicChristusnegat|iiltimumpietatisobsequiii'n?vetat
rum.qui Homanapo-
pristinoe libertatis oblitus.sub extremum inuuus parentibus, quod debetur? Non
tc-iatceonsistens,dominabatnr arte, calliditate re- pietatisobsiqiiiumnegat.seddivinam praeponithu-
gnabat.imperabat fraude.praesidebat dolis, simula- nianis aftectibusservitulera. Audite quiddiscipulus
tione pollebat; etquiaab exteris gentibus c non va- dixerit. Permittc mi hi primum ire.et sepelire patrem
)ehatreferrppra?daui, d familiaremplebem,vernacu- meum. lloc ei non primum esse debuit, sed secun-
lospopulos, velut aves domesticas devorabat.Pro- dum;terrenuspaterj ccelesti postponendusestpatri
bathoc Chiistus qaando herodi mandat Ite, e di- g : Sequereme, etdimittemortttossepeliremortuossuos.
cite vulpi illi\ twc.xut,32). Vere vulpis, qoiregnum lloc estdicere, me sequere ad contumeltampassio-
dolis rapit.quo necnasceodo meruit.nee vivendo.
t nis.ut mecum possis ad resurrectionis gloriam per-
Bteergo Herodes io cordibos Scribarnm usque ad venire. Dimitte mortitos sepeiiremortuos sitos- Fidei
necem Christi foveas sibi suorum seelerum colloca- iiliusaddonnim perfidiaecurrediret? Salutis proles
neoreliquitlocum nbiChristuscaputsuum,quod
vit: perditumcura perdiliscur deflerel? 1 Hesurrectionis
Oeusest (ICo;\ xi,3), reclinaret. Vutpcs foveas ha- pignusadsepulcragenitorisi quid curaret? Sequere
bfnt et aves ewli nido», Aves hic quoque f
appellat me,et dimittemortuossepeliremortuossuos. Quomodo
dwmonesinaere volitantes.qui etipsi in peetoribus mortuisepeliuntmortuossuos ?Fratres, ipse dixit
Scribarum malitit»? siw nidosfecerunt, ubi tota ne- Ego sum vita (Joan. xiv, 0). Quod animacor-
est
quitiie sun> gerraina procrearent II Inc est quod ubi se pori.hoc est animffiChristusjSlneanima corpus non
diabolusJiidn>animoimniiscuit,moxetconcepitdoli vivit, m non vivitanima sine Christo ; recedente ani-
fructum, et criuien peperit proditoris. Videtisquia ina.niox corpori fetor, corruptio, putredo, vermis,

» Miraculi» enim Christj commotus,, eum ambitio- stol. 21, ad Severura, pag. 116, num. 14
Quis ergo :

nis et glurim cupiditate sequi eupierat. me armabit contra tot agmina hostts aerii. Alibi,
b BrngensisvocatTulpasinii/tMieltnvttaiAiimint&ut Poem. xv natal. i, quos Hostes dixerat, vocat, pro-
bettias. Scriptoribus ecclesiasticis rul/n s pro fraudu- G ceres aerios :

lento est, Tnepphylact. in III ad Coloss. v. 9, p liiil: Aerios procere» viucens in cornoie noslro.
Scriptura equos,canesel vulves nominat eos qui propter Ad Ephes. n, 2, Principcm aeris nujus.
vohmtates et mores suos hujusmodi animaiibus facti Quaislio est inter Palres,an Chrislus Scribam il-
6
sunt stmiles. Lalinis ctiam. Perseus Sal. v. lt.i: lum a discipulatu expulerit;vel suo arbitrio relique-
Asiut.im \np:do senas sub peclore vulpeni. rit eum sequi. Priiiium senliunt nonnulli alii vero ;

Apud qnosvulptnari esl subdole agere.videAugus- cuiu nostro, contrarium, Vide Ambrosium, lib. vi in
tin.in psalm i wwinet Hilarium Coninient.in Mattli. Luc. Augustinum, serni. 7 de Verb. Dom. ; Grego-
;

lom. 1 pag. 7ni. rium, hoinil. 13 iu Ezechiel. ; et Chrysostomum,

iientiles pniin non persolvebant tributa, sed tan hoinil. 28 in Matlh.
tiim Judssi. Coinmunecum Chrysologo placilumesl Patrum.
•'

Non quia Judffius.nam pater ejus Ascalonita et

1
responsuiii Christi, nnu <u/ sontim verborum Scribte,
dc [dnmeorum genere; sed propterea quod intra Ju- sedtfd sensum accommodattan /uisse, ut ait Chryso-
dnorurn et Galilaeae fines dominabatur. stomus humil.2<S in Mattli.Iinpio enini et fraudulenlo
•
^lita opinalur liio Chrysplogum loquide utroque Scribaa mens erat, in Cbristi famulatu esse, ut inde
Herode, scilici ,i« u et lilio ejus Antipa, qui
-.-i 1 • • I .-<
.
lucrum assequerelur.
et Herodes cognominatus est: « Unde propternomi- ' Fuisse Joannem ex anti(|ua Iraditione perhibe-
nis etsanguinis congruentiam, ae prineipatus quod tur.Al texlus Mattli. non babet,ut Noster. disi.ipu-
de uno protulil,de alteroquoque inlellexisse creden- lus sed altus exdisci/mlis. Supple fultirus/dil Ilu-
;

dura esl nisi maximarn textus corruptionem, prout

; g pard,, quia nondum eral tiisci/iiUus.
In multis aliis locis.hicetiqm arguere liceat.» Adduin j Ambrosius, toin. II in psalm. i, 1 Pietas enim :

addil inferius llerodeni vulpem dictum.videturlocu- jiriinu in Deum, secunda in parentes.

lus fuissc Auctor de Herode Antipa, Ilerodis Magni k Pignora pro
fitiis; fainiliareClirysologo verbuni.
ex Maltace tilio, qui Baptistnm capite minuit, et X,2C):etfilusunt Dei,> umsinl filit rc.surrecltonis.
I.in •.!
Christo illusit, quem vulpem Doininus vocavit, cui Christi fidelis, est filius resurrectionis, boc est
1

Pilatus Cliristuin. qnein Galilffium putabat remisil, ipsius Cbristifilius, qui dixit: Egosum resurreclioet
utpote illi tetrarchiffi subjectuin.llic postquamaCaio Vlta habetque jus ul ad vitam una cumcapiteChri-
;

Cossare regiqm nomen acceperat,Agrippa3calumniis sto resurgat.Cseteri boniines inlideles.quainquam et

circumyentus, rcgio(|ue nomine et dignitate exulus, ipsi in novissimo die resurgent, non tamen filii re-
Vienn» ad Rhodanuiu ex animi mcerore obiit.Voca- surrectionis proprie dici possunt, cuin minime sint
lurab Nostro /);'n?rir)e Judtrorum; erat enim Galilieaj. resurrecturi ad vilaiii.sedad pcenam.Nil ergo lidelis
:

trarcha, quipristmaa Judffiormn libertatis oblitus,
suli Itomana potestate obediebat Romanis; collige-
batque tributa,qua3 Csesai jmpendebantur, sed frau-
ad sepulcrum geniloris infidelis curare debet, cum
resuneclio non sit patri profutura, sed filio. Mita.
i
Augustinus, super psalm. lxx senn 2: Stcut vi-
111

dibus et versutiis, ul ex Joseplio Antiq. lib. xvui, tu corporis est anima, stc vita tittimic Deus. (Juomodo,
cap. 1 et ex Origenein Mattb. tract. 22. si anima deserat, moritur corpus sic.anima moritur t
;

t Nescio quid simile invenies

apud Paulinum,epi- 5i deserat Detts.
563 SERMO XX. 384
cinis,horror etomnia visu detestanda succedunt : A f tumentia terga submisit.stravit in plano vertices
discedente l)eo,confestim venitin anitnampecealo- suos, inotu frenavit,astriuxitfluctus,etperg liquen-
rum fetor, corruptio criminum, vitiorum putredo, tem viam b saxea soliditate servivit modo (Joan.
conscientise vermis,vanitatumcmis,infldelitatishor- vi); quidest qaodusqueadpericulum sui saevit, fu-
ror,etfitin corporissepulcrovivofunusanimnea jam rit.contendit auctoris ?Quid ipse Christus futurorum
sepulUe. Accedebat adcausam quod cavaderperfi- prcescius, praesentium sic videbatur ignarus, ut in-
diae b periidis
agebaturobsequiis et impietatis minis- stantem procellam, tempestatis horam.tempusperi-
teriopietascurabaturJ»g> ess«s,inquit,.fe>MsrfoHU<Mf
,
culi non caveret ;sed inter vigilantes omnes tunc
principis, vidit sijmphoniam (Malth. ix) Numquid solus ' teneretur insomno.quando imminebat sibi,
talespiaculum de pietate non faciunt, qui ad luc- suisquelamgrandediscrimen?Fratres,t,r ubernaloris
tummusicam, adfunerasuorum c extranea lamen- peritiani non probat temperies serena, sed procellosa,
ta conducunt? ubi vero planctus non est, ibi est tempestas :blandiente aura, navim regit ultimus
empta el mercenaria cantilena. Mortuum non arti- nauta ; iu confusione ventorum, primiquaeritur ars
fex tistula, sed simplex plangit affectio. Christus magistri. Hinc est quod discipuii posteaquam vide-
ergo discipulum suum non deesse voluit exsequiis runt sibiindustriam naulicorumdeperiisse.in sema-
paternis. sed profanis luctibus noluit interesse. g ria saevire, sefluctus petere, adversum se ventorurn
j turbines convenisse, ad ipsum gubernatorem re-
SERMO XX.
rum, k rectorem mundi, elementorum magistrum
De sedata maris tempeslate. trepidiconfugerunt,petentes utsedaretfluctus,periT
culuin submoveret, salutemredderetdesperatis.Oe-
Ecclesiasticae lectionessic divino dispensantur ar- niqueubijussiosola addixitmare,' recussit ventos,
cano, ut et peritis scientiam conferant altiorem, et B tulit turbines,deditquietem,navif;antesipsumesse
simplicibus salutaria intelligentia? gratiam largian- omnium sentiunt, credunt, fatentnr auctorem. Sed
tur. Ascendente, inquit, innaviculam Christo, fe- jam quod intus est proferamus. Ubi Christus n Ec»
cisse motum magnum refertur ausa lempestas. As- clesiae suaenavimmare sieeulitransfretaturus ascen-
eendente, inquit, eo fn naviculam, seeuti sunt eum di- dit, gentium flabra, Judteorum turbines, persecuto-
scipuli ejvs, et ec.ee motus magnus /actus est in mari, rum procellae, vulgi nubes, daemouum nebulae, sic
itaut naviculaoperirelur fluctibus, ipse autem dormie- ruerunt, ut totius mundi fieret una tempestas. Re-
bat.(Matth.v-in, 23). Mare quod « pedibus Christi gtimspumabant undoe.fervebantpotestatumfhietus,
» Ita ms. Vatican. Aliae editiones
sepultum. :
e Tangit aliam historiam ex Matth. xiv, Marc. vi,
jam
b Carpit hic moremadhibendi in funeribus cantus Joan. item vi. Loeum hunc Chrysologi de more ex-
r
tibias, fistulas et svmphonias, quem a gentilibus in ^ scribit Paschasius lib. v in Matth. 1

Judwos effluxisse creduntnonnulli. Vide Brugensem, Prudentius pnefat. in lib.ncontra Syminachum :

Mnldonatum, Tirinum, Schultetum, Schmidium, prae Sistitgueet cogit ingredi tergum per humidum mare.
c.Tteris Calvorium Ritual. ubi de re funer. et de ti- Arnobius, lib. l Calcabat ponli lerga undis ipsis stu- :

biis funer. pag. 910 et 912. Et sicut apud Grtecos, pentibus. Claudianus, de Bello Germ. Glacialia terga :

Romanosque tibicinesin usu fuisse notantlsidorus, fluviorum.

Orig. lib. ii cap. 20 pag. 90, ita apud Hebrseos, ut B Virgil. vi .Eneid., Liqaentes campos.
palet ex historia evangelica Mattli. ix, 23. Non au- t Implexum in editionibuslocuni ex Meursii inler-
lem iaiprobantur hic cantus psalmorum et hvmno- punctione restituitur. In nonnullis sa.r<i solnlilate :

rum, dum cadavera efferuntur cujus meminere

: serviunt. Theophylactus. ad cap. vi Matth. locuin
Chrysost. homil. 11(5 tom VI, et homil. 14 in I Tim. psalmi lxv sic legit. Qui ambulat super mare. ut :

pag. 309 Gregorius Nazianz. orat. in soror.

: Euse- super pavimentum. Latinius
;
Per liguentem viam :

bius lib. pag. 121l B. Uregor. Nyssenus, de vitaS.

; saxi soliditate serviunt, id est fluctus
Hacrine, tom. II pag. 201, ubide ejus funer. Macn- Somno vero ac naturali laboribus enim fessus ;

rius, homil. 15 pag. 184. Quos autem psalmos can- erat ; at voluntario. siveaccersito, u( tempestns sine
taverint ex Chrysostomo liomil. 4 in Epist. ad He- ejus consilio oriri viderelur.
brspos pag. 484 edocemur. j lta Mita et Castillo. Aliie appositn' (inoiiue, ir-
c Ambrosius, in cap. vn Lucip. de filia principis ruisse, roncrevisse.
synagogre a mortuis exeilata More veteri tibicines
: Editi oinnes et mss. Vallioell. et Cffisen. habenl
i :

ad ineendendot excitandosgue tuclus ferebaniur adbi- ^ veclorem mundi. Valic. et lectio Lalinii, rectorem.
biti. Uberius explieat Maldonatus, cap. ix Mattli. 23, Ita omnes. Latinius \egi\, retudit. seu rtptrcutsit.
1

hunc morem fuisse gentium, et ad Jud;eos quoque '"Meursius putat legendum sustulii lurointt. :

permanasse. Mita. —
Vocal \uclor extranea lamenta,
qurc interius mereenariam eantilenam dixit, scilicet
vironim vel mulierum mercede conductarum, ul
pretio emptis lamentis, elalum cadaver plangerent.
Hocest fortasse, quodin lib. Sapienl.M.x, 13, dicilur:
n Haec etsequentia admentem Tcrliiiliani. deBap-
tismo, cap. 12: Cseterum navicitla dbi Bcclesiam
prwferebat, r/und in mari id est sirruto fluctlbui, id
ttt perseculionibus, et lentationibus inguittttw, do-
mino per patientiam veluli dormitntt dnnee orationi- :

lamentari adsnpiilera mortuorum, bussanttorum in ultimissuscitatuseompttoai taeulum,

11
Vatablus legit navim cx Grseco texlu irXoiov apud et tranquillitatem tuam rtddat. Ahalii- SS PP, ii i

cvangelistas, qui Groece scripserunt. Nonnua llome- inciiiiis, qu.r utramque iinplerent paginnm. abstineo.

rico exemplo navem hanc vocavit itolvx^ia qum Vide Prosperuni, de Vocat, Gentium, cap. 4 Augu
: ;

naves, ul plurimum, ingenlis molisvalidisque Irsbi- slinum, serm. 23 de Divors. llihiritim, in Comm. ;

bus coinpaot.r, mulloniin o^rrnl iiiinisterin. Nc.slni Hatt, cap, vi Ambrosium, lib. vn in Luc. et lib. i ;

autem rrAoiov scapha ridetur esse, c|ua laciiin trans- de Snl oap, i unde apud Chrysost. homil. >'<< ;

fretabant. Optinie Sedulius lib.n vers. l.'l tcm. VI p;ig. 675, et ibicl. Iioniil. 79pag. 784. Arcn
.

. .Kxigua? oonsceiiclunt coliorn cymb«p.

. Noe e*t Typus Ecclesior.

255
sonabatrabies» subditorum,populorum gurgitesro-
tabantur,perfidin>notabanturscopuli,
littoraChristiana.lapsorumc naufragiaversabantur,
eterattotiusmundi uniiiiuliscriinen.unumque nau-
fragiuin. Tunc discipuliaeeedunt adDominum,etsusci-
taoeruni emn. dicentes : Domine, salva nos, perimus;
et dicit eis Jesus, Quid timidi estis, moditXB fidei ? sus-
citatus ergo a discipulis Christus,
mundum.corripit tranquillat orbem^regesmitigat,
potestates placat, sedat lluctus. coiuponitpopulos,
RomanosefflcitChrisliaaos.d Exipsisquoque,exse-
cutores verbi Christianae fidei reddidit, quifuerant
perseculoresnominisChristiani.llaiietraiiqiiillitatem
servant principes Christiani, Ecclesia tenel, habet
CbristiaDitas,gentilitasadmiratur.7unc,inquit,«ur-
nens imperavit veutiset mari, etfactaest tranquilitas
magna.PorroltominesiUimiratisu)Udicentes,Quali$
est hir,quiaet venli etmareobedtitnteif DiscipuYisuat
hi qui accedunt ad Dominum, qui suscitant eum,qni
salvaresehumilisupplicalionedeposcunt
veio dioontnr qui elementa Christo taliier obedisse
miranlur. Yerehominessuntet s.-eculihomines, qui
iniranturad obedientiam Christi inundum sic esse
conversum, qin templorum vertice velut uudarum
tumores stupentsicessedejectos, quiidolorum spu-
mas.drenionumviiirnttiiibinessicfiigisse.quosatto-
nitosredditChristianinoministotoorbe profundaet
i tranquillitas. Kt vere fratres, dormieute in
morte Chrislo.in Kcclesiamagna esi exorta tempe*
resorgenb a mortuisi hristo, Ecelesios reddita
icutscriplumest, tranquillitasmagna.Modonos
dormientem in nobis Christum toto prrecordiornm
Qde manoscript. Edili, traditorum.
b Nemorum mugitus, apud PJinium !il>. xvn, cap.
OO.
3ic Castillo et ms. Cesen».
vexabantur.
' Ita legit Latinius cui faventmss. In edit., ipsos-
: invasil. ctdeinum ad Aquileiea obsidionem e( Ilaiiu?
que exsecutores. Hoc est, inquit Mita, fecil Romanos,
vel cxltoinanismiuistros, exsequentes verbum Chri-
stiance fidei, quod esl credere.
••
Videtur hicChrysologus adhterere-potantibuseos
qui in Evangelio mirati sunt, non fuisse discipulos,
sed vel erangelicae navicuhx nautas, vel inaliisnari-
bus, vel in littore existenles homines; et ita sensil
Ongenesel Maldonatus, in cap. riuMatth. num.27,
At llicrnnvinus ibidem Itasilius, orat. 22 in linc, :
llugo card., Cajetanus, elc, opinati sunt hic apo-
ari homincs, ob modicara Gdem eorum,
1
Marginista, utvocant. Chrysologi notanl locum
hnnc, v i
desumptum a lectione l.\\ interpretum.
•
1 1 1 1 i
Al ibidem legitur sed ventus Aquilo suscitat nubes.
: cein editiones, quas sub oculis habeo et niss Valli-
I.eclio Aucloris. secundum quod putat Caslillo, re-
spicii eflectum Aquilonis, qui, utpote frigidissimus,
nives aquasquc in glaciem indurat. Ovidius Meta-
morphos. lib, vi : Theodosius junior, una cum populo. suh dio vilam
Induroqui! nives, et lerras Kramline pulso.
k s. Auguslinus.tom. I\' deConaensu Erang. lib.
n cap. i.Uundusipse quatuor parlibus teitninalur,
(jitus aliquando aventorum nomine Scripturacotnme-
morat. Ah Oriente, Aquilone et Meridie. Sic Auctor
nosler qualuor orbis partes inielligit, in (|nil>us per-
ea tempora, licel non semper iisdem annis ac men-
silms, maxirnuiii eratiu mundo naufragium. Quan-
doquidem Angli, domitis Scotis, Pictisque e Scythia
oiiundis, Britahniam subegerunt, Africa sub Gense-
:
S. PETRI CHRYSOLOGl 256
A gemitu.fidei voce.Ohrislianislaerymis.ploratu alto,
b rnugiebant apostolicis clamoribus excitemus, et dicamus : /)o-
minc perimus. Et quia leclio apte tem-
snlrii nos,
pori convenit, et sicut scriptum est Aquilo du- :
'
rus veutus (ProL>. xxviu, 23), nomino auteui Dex-
tervocatur qui nobis gentes sic feras, sic amaras
adveclat hic ergo A([uilo ventus durus s per Dex-
;
mare, lioc est, trum, per Africum, per Austrum, per Kuruui di£-
fuiiilitseii tristiturbine,mariaconfundit,> deletaera,
inoutes dejicit, sorbet urbes, provincias mergit, to-
tiusorbiseogitunumessenaufrngium.Hincestquod
navicula Christinunc tolliturad co?liim,nunc intre-
pidationum ima descendit, nuuc Chnsti regilur viri-
bus,nunclbrmidinejaelatur,nuncoperitiirlluetil>iis
passionum.uunc confessionumremigiisenatat. Sed
[j
nos fratresiterumatque ilerumelameinus: Domine,
salca nos, perimus. Et revera, fratres, si essemus
unum.et humanuin corpus, si eos quipereunt no-
straesse visceracrederemus, afllictione jejunii,pre-
:• bomines cumgemitu.elfusionetletuuinjugiter clamaremus
Domine,salvanos, /wimxs. Etstuderemus nobis in
nostris fratribus subveniremecfurente gladio san-
guims nostri mare videremus in terris, nec tanta
corporum.sednecaniinarumjam naufragiasentire-
iniis, atque humili voceprecaremur Dominesalva, :
nos, perimiis.Xec tamen ulla compassio.pietasulla,
ullusjiaror, quicumque pudornos, vel compunctio
exsuscilat ad dolorem. Dei, Dei est quod urgeinur
malis,quodverberamur semper,quodgenles ralent,
quod ruitgrandp,quod rubigo inficit,quodimpietas
potest, quod dominatur morbi, quod sa?vit mors,
quod j tremit terra nos tamen nec tremimus, nec
:
rico a Vandaliscapta, direptael Arianalabeinfecta,
flamma ferroque consmnpta est. Sicilia deprsedata,
Panormo obsidione cincto. Armorici ab imperatore
Editi el ipse Mita. Occidentali defecerunt : Attila, quiDei llagelluincog-
nominabatur,Thraciam [llyricumvastavit,GaIliasque
vastationem se accinxil. In Oallia imperator Occi-
denlis nobilissimu.m exercitum aniisit duces ab :
itnperalore defecerunt ad hostes, ita ut fanie, hello-
pestilentia, lerraeraotu, cladibus, incendiis Barbaro-
rum tofus orbis agitatus sit ob gentilitiam impieta-
teni cl lueresiui Christianoruni. Vide in praemissis
Annales Baronii, lom. Vet VI, ah anno Christi 430
ad annum i">(i liubeum Ravenn. etDolconem Tar-
:
cagnor. Mita. —
Auctori Aquilo dicitur Dexler; for-
tasscquia si apponas faeiem contra Occasum, hic
enim situs ccelorum motibus proprior esl ct conve-
" nienlior, Aquilo semper tibi dexter erit.
h Itn legere placuit cx conjectura licet ullra dc-
;
cel. et Ciesen. habeant Christi turbine.
1
Suspicatur Latinius an sic legendum.
i In Oriente maximus fuit tememotus siquidem :
egerunt, ne abruenlibus Bvznnlii ajdificiis opprime-
rentur. Baronius anno 442. Mita. —
Fallimur toto
coelo, nisi sermo hic tunctemporis fuit pronuntiatus,
ciim Wandali imperium ct regionem Komanorum
aeri bello impeteraiit vel id evenerit anno 430, cuni
;
AlViiio politi sunt vel paucos post annos, scilicct
;
139 i'iuii eorum armis Carthaginem suhegerunt.
Nec iuiprobanda cnruni sentenlia qui in eo damna
cl rapinas annp ii(l in Italia ct Sicilia a Wandalis
perpetrata deplorari putaruntex Tillemonlio.
357
timemus,necdeclinamus arnalis.necappetimusbo A
na. Avaritiafurit, anhelat pompa,
aliena delectant, sed nostrapereunt
veniunt, sed nostraeprovocantculpoe.SiDeusjustus,
utique nostri misericors. Fratres.revertaniuradDo-
minum, nos Deus renuntiemus
ut revertatur ad
malis.ut respondeant bona serviamus Deo, bono,
: procellamagnaventiet /lucttts mittebat in navim,ita
ut non malis gentibus et potestatibus iniquis servia-
mus.ChristoDominoacgubernatorenos auxiliante,
honorcujus et majestas sine flne peruianet in sre-
cuJa saeculorum. Amen.
" SERMO XXI.
De eadem.
QuotiesChristusnostradorniitiinnavi, et ignavise bus elementis eumcuisumnum dominari a summa
nostnc somno soporatur in corpore, irruit procella compressioneconspiciunt contemplantur irruisse
totaconfusione ventorum,sa-viuntminaces undw.et taliter humanee necessitatis soporem ut nec fragore
dumspuiuosisfluctibussa^piuselevanturetdecidunt, „ maris,necclamorefluctuum,necextremoiniminente
amaranavigantibusgignuntexspectationenaufragia,
sicut prsesens evangelistee lectiodeclaravit, dicens
Et ait ilhs b Jesus iUadiecumseroessetfactuin,trans-
eamuscontra et dimitlentes turbam,assutnunt eum
;
ita c uterat in navi (Marc. Et ait illis
iv, 3o, 36).
Jesusilladie.Qna.die ? illanempequa.juxta lsaiam,
consurgit confnngere terram (Isai.v, 2u) illa die.qua
tolamendaiKelucisclaritasvesperascit illa.quaim-
minentetentationumnocte crebrescuntimaginesfu-
giendse vanitalum. Cumseroesset fact um.Serolitac
est,cum tempus extremum et hora novissima sensi-
bushiunanis confusiones rerumnuntiant,qu;epro-
cedunt. Transeatntts contra. De terrenis adccelestia,
deprassentibusadfutura.Etbenecontra.quiadivina
semper contrariasunthumanis duni ista subjectos : eos credulitatis aperit esse,qui non
attrahuntad fragilitalem.ad virtutemillaquisequun-
tur, attollunt.Si demittentesturbam. Dimittuut tur-
bam.qui popularemauram ct vulgum deserunt in-
ccrto semper judicio pervagantem ueque addicti
rumoribus humanis a virtutis itinere retardantur,
sed debono conscientiflestabilesetsecurilauilum et
derogatiouum mendacesfluctus.Christo comilante,
pertrauseunt.£< assumunt ettm,iuquH,itaut erat in
navi. Quitl hoc ? aliter est Christus in ccelo, aliter
habeturChristusinnavi, aliter in majestate
aliterinhominishumilitatesentitur,alitercOc-eternus
Patri,aliter;etatuni iiostraruingradibuscerniturtem-
poralis, aliternostro dormiiin corpore.aliter
vigilat Spiritus sanctitate.-AssuTOWflf
iuqmt, in naut.Lausfidei est.ita Christum recipere
ut estet habetur in navi, hoc est in Ecclesia ubi
natus, ubi adolevit, ubi passus, ubi cruciiixus.ubi
» Etprcesenti etiam scrmone prosequitur Auctor
suorum dicrum calainitates. Vidc superiorem
tam°
b Sensus evangclistfe cst illa die qua bis concio-
:
naturus erat. I.icct alii putent non illa die qua Chri-
stus prfficedentia dornerat, sed aliqua alia.
c Mvstictiin sciisii iii cniil .hrysnlogiis. A.l litteram
i
sonai siisi'1'pprniii eimi in n.ivi,
: sese composuc-
< i
rat ; pulvillum ejus capiti supposuerint, seu li-
seu
gtnmi quoddam aptaverinl in puppi, ubi Christus
caput siiuiii reclinaret, quemadmodum sensit Theo-
SERMO XXI 258
sepultus, ubi ascendisse in coelum.Patris ad dexte-
iniquitas placet, ramconsedisse.undevivorum etmortuorumjudicem
; Dei flagella esseventurum singularis salutis est confiteri qui ;
taliterinnavinostraChristumconfessusassumpserit,
etsitunditurfluctuumscandalis,nontamenpericulis
;
mergitur et operitur undarum.£l faclaest, inquit
,
ttt adimplerelur nauu.Etfacta est procella magna :
non ausaestexplorareDominidormientis virlutem,
seddiscipulorum pulsaretidem,timorem prodere.ut
auctori suo quantum servitutisdeberet, ostenderet.
Eterat, inquit, in puppi dormiens. Ad dormientem
confugiuntvigilantes;et creduntobsistere sasvienti-
:
;
nanfragio potuerit suscitari. Et ubi estillud Ecce :
: nondormitabit, neqtte obdormiet, qui custodit Israel
(PsaL. cxx, 4) ? Per se non dormit.neque sibi dormitat
majestas expers lasitudinis qnietis ignara sed to-
,
;
timi per me mihiagit,qniquotiesspeciemsuiactus.
suivultus immutat, toties nostrarum varietates ar-
: guit,etculpasanimarum.Aiuliprophetam dicentein.
; Palpebne ejusinterrogant fiiios hominum(Psal.\,b)-
VidetequemadmodumDeioculiclaucluiitur.iievideant
eos, ul vindicent, qui delinquunt. Avertc. inquit,/'«-
ciem tuama peccatis meisfPsal.i., II). Et iterum pa-
tens,utcurrentesincitent,lassescenteserigant,respi-
ciuntsupplicantes. HicergoDominisomnusexplorat
discipulorum fidcm,dubitationemprodit,etmodica3
modo in se tan-
*-'
tum.sed inipsumauctoremcredunt posseelenienta
consurgerc. Fluctus, inquit, miltebai innauun.Quia
Dominicamnavem,quantumextrinsecusquatiunlet
: infundunt uudoe gentium moles.tanUimintrinsecus
etumidihasreticorumirruuntetdesieviuiitlluctus.llanc
tempestatembeatiisPauJussepertulissedeclarat.euin
dicit Foris pugna\iiititslimores (\\ Gor. v.n, 9). Ita,
utaditnpleretur navis. Meritospumosis lluctibus cvan-
gelista refert fuisse navem repletam.cum lot penc
l'atris, hoereses Ecclesiapatiaturquot divinwlegislegimus
esse qua;stiones.££ eraCait, ipsein puppi dormiens
sttper cervicalc;elexcitant cum,et dicant ei,Magister
in sui notiadtepertinelquiaperiintts? etexsttrgens.comtni-
eum ita uterat, nattts est vento, et dixil mari : lace el obmutesce;et
cessavitventits, et factaest tranquillilastnagna. Et
: I) estis,necdum habentis fidenfl'Dum
ait illis,quid timidi
faclum pandit lectio,tempus comuiendat cxemplo.
phylactus, super cap. ivMarci,£7 erat elegans locu- :
no- tio l.atinoruiu, qure significat ooiitiiiuationcni ejus
quod prius ernt ut erat dejecta capillos.
:
<i Ila scripsii ex conjectura Mita ct iin legitur,
licetmss. constantissimc legatur tua eompassione ;
velnti dicat a sonino Christum fuissi- compressum.
Quod si Christo iam fesso Iassoque s nus compatie-
batur ? [nsolenslocutio scd a stylo Chrysologi non
;
lam obsona, ui eam non nemo possil amplecti,
i \niiirosiiis iii laudanda Pauli verba :Hisvtrbis
multorum hwviticorum detwtat dogmata.
 p ;:

•M PETM GMYMLOGi. 160

Siquidemruacna e! safis gravis imrainet procellosa A puhssiiisChristus regnuiuponitin gretnio. utineer

tamine non cedaut periculis. non limori perieula
tam esfas,dtnn ae oadkpie fweaa acpermeiosusin-
:

quoque despicit. qui tendit ad regnum vietori» cupidus

perit tnrbo ventorum niana mugitint ipsrc
;
: :

sosifci littora nescit timere. Xvlilc timere, inquit, pustltas grex.

insohe fiinditns subruuntur. et tristi
quiacomplacuitPatriveslrodarevobisrcgnuiii{Litc.
universa ferinntur. 9ed qnia. ntdiximus, Christus
idorinitinnavi. MM
lawis adeuminagistide xn. Si). s Greipusillusmundo, niagnusDeo; pusil-

pulsemus eum plus opere miseneor-

t
lus.quiagloriososvocat eos. quos instituitadovium
di« » quam 1esr>eranl>um tactu.Suscitemiis non inso- innocentiaiiietiiiansuetii(liuemChrislianaiii:pusillus

lentis»reoitn.sedt> elamoresp:ritualiumcanlicorum grex est, quinonde magnominuitar, sederesciule

nonmurmurationeitnproba.sedsupplicalionepervi-
gili. DemtisUeoaliquid tempons vit*nostra>.ne
tamdieminfelixistavanilasetsollicitudoiniseranda
.onsumel ne noctem tota:n pernieiosus somuus et
:
inani«sonorexpendat. sedm lom pars dieietnoctis
ipsitetnporumdeputelurauctori.Viiiiia,
la ;habesexemplum.utquodtibi' gallus impeudillio- B los.quinon ••eterascunt.lhesaurumnondeficientoit m
:
pusillo;pusi)lusgrexnascentisEcclesisesicdesignat
lo- infantiam, quam veniread regni sni infulas incre-
mentiscoelestibus uioxprouiittit.-Yo/i/e timere.pu-
sillusgrex.quiacomplacuil Palrivestrodare cobisre-
</mim. Adjecitqiiidfacienduin sitregnaturns: Yenditc
lioii.. - quxpossidelis. etdateeleemosy>iam;fartterobi*saccu-

spiti. m tuo exhibeas creaion. praeserliui curn

uU eato. Vendite qure possidetis: non potost dominari
Uleinsonatprouiturus, eumtea<i opus suscilat,cuui omnibus, nisi is qui propriis non tenetur dejectse ;

diem nuntial. jam yiciuuub quanlo iii.ilm- ii> rnnis mentis est, qui familiaris rei memiuitcum vocatur
:

ccele* umde superna se.ie tuauiMiseiure adresnum: jacensanimusplebeiusnummulum the-

ait in salulem. Audi prophetam dicenlem D» saurisregalibusanteponit paupersensus.parvisin-
;

noele spintus meus Deus (M> xxvi,

J vtgilat ad le cubans. per.litmagna :etinhians teinporalibiis. de-
:'i. Ki PsaJmita Mautbus meis;
»ucte° coram eo.et serit sempitema. Yendite. tnquil, (/ti.T possidetis. et
Uei verotriatempo- dateeleemosynanr.facitevobissacculos.quinonvetera-
ra idem Psaimista Lieo admoneldeputanda, dicens. scunt, thesaurum nondeficicntem in ccelo. Homo. tali
i tt nvim. cl merttte narrtbo, et annuntiabo. monitn Chrislus teditare voluit. non nudare: nianere
n exatteitettoeemmenmyPtal. i, uv, lv ferqiue :
tibi tuavoluil. nonperire:perpetuari, h nonvacuari
triatempora dum baniel l»eo sedulussupplicaret sacculos imperavil ;jussittetransferre,nonperdere.
impetravitnon solum pr<escienuam fuluronn. Thesaurumnoiiileficientem incielo.quofurihmtiiipio-
tivae meruit liberlatein fiaa.
dia gentis siiie piat. neque tineacorrumptt 1'lusconsiliopatrisagit, .

t>, pii. [>icamus ergo quod propheta Exsurge. q quam jure dominantis:iater msidias latronum etti-
:

quare oMormts. bomtne " Exsurge.et ne repellas us- nearummorsusquare tuarecondas objurgat pervi ;

quetn finemPsaim. iliii,23 i.bicamuscuuiaposto-
i- Magister. ncm od te perttnet quia /enmus t Et
vero magister, quia non solum faclor est omnium
elemenlorum. sed etiam moderatoret rectorest. qiij
cutnnosau.lient.eumfueritevgilaredicnalus.plana-
bunturundie.et tumidi fluctussternentur, eleolles
gilesnoctes, dies anxios, sollicita tempora, netibi
ipse facias, commoneris. Auri custos, servatorar-
genti, securitatemnon habet. nescit qmetem.etcui
deest securitas,quiesperit ; pcena dives est ille.non
cemu.Tkesaurum nondeficientcm in ctrlo. Uocesldi-
: cere,ubi egosum, ibi ponite data mihi ego servo. :

venti ditTuiri- nt, p ribit procella, et tempestas ista Homo, da Patri. cre.le lieo.quia et haeredi Pater,et
qu« imminet, etraagna tempestas m tranqiHlita- lieus hoinini creditum non negabit; tenere tuanon

tem maximam commutabitur. potest.quiasuadedit.Anhumanisindiget.quidivina

MU \MI. largitur?anestnostrorumcupidus, qui nossuorum
De terrenorum cura despicienda.deque servo vtgtti. fecithaeredes/certequibusregnumcontulit.quidne-
Prcmia statuuntnr semper quibus certamina
his gabit? horno.sihicpermansuruses, qusetuasunt
dura proponuntur. ac promagnitudine certamims hic repone si illuc iturus es, hic quse tua sunt cur
:

pnemii proponiturmagnitudo. Hinc estquoddisci- derehnquisruuirelinquendaservat.alienorumcustos

'
Apposite. Nam ttmoris causam fuisse e Vulgata habel contraeum. Ita Genebrardus con-
xs Christas explicat. fra legi pro coram ex qoadffm Hebrseoruin parti-
» Hinc erue antiquum canti asum in Ecclesia. Ru- cula. qua utrumque significat. Ita sentiunt (ilossa,

pertus lib. v de Glor. et Honor. Yalet audttio mu- : Augustinus, Cassiodorus et alii. Sic Matth. xxtu,
sicee duUediuu psallendo atque orando, ad cxcitan- Gi,sedeutesconi)aje/yu/<cMH(.pro coram sspulcrok.
f Vide Isidorum Hispal.de Eccles. Offic. lib. l cap.
dam inofdore nottro 5/yirUits sancti gruluim.
Ga a CiceroneUb. b deDivin.,7ioc/ur-
lus dicilur 19 ad 23.
nui Vide Ambrosium, loiu. I 1. v Hexam.c. 24.
zxgii. e Maldonatus hie vult discipulos Christi et oni-
i Marginistae Chrisologi notant locum hunc ex le- nes simul fideles pusillum gregem dici, ob Clu-islia-
ctione LXX interpretum. Ego potius a Vulgala dice- nam mansuetudineni ex Mita. ;

h Fortasse reterasci erat reponenduui, ut dictio

rem derivatum Ambrosias.qui 53 cireiter annis ante
Chrvsolggum vixit, enarrat. in psalm. cxvu octon. superiori dictioni perpetuari convenientibus contra-
•x cigilat ad le spiritus meus. For- poneretur juxta geniuni Clirysologi. Cicero in Tus-
La-se kaec a quadam antiqua lectione desumpta cul., Xihit inieterajicere debet eorum in quibus beata
sunt, quae in littera nec Vuigatam, nec L\X seque- rila consistit. Saeculos ia'/.avria vocat Suidas, quas
batur. Mattheeus.
• :
264
est, non suorum.Si inhacvita,quaperegrini sumus A i>es<m. beati,in quoium manibus bonorumoperum
vivimus,etmodicumteuiporaleniessepaupereirido- lucent lucernae.Sic enim: Luceat lux vestra coram
let, tristem, inhonorumesse: quale erit in perpetua hominibus.ut videanl bona vestra opera.et magnifi-
patriaiutei aeternoscives,decontemptudolorem, de
ignobilitatepGenam,iIenu<iitateopprobriumsusliiiere;
et nunc addici poenis, quando alii
regnumfquaudopauperilueituradconcessumDei.et
dives trahiturad consortium punitorum ^Heuquam
lamentenda? vices,quando desperati penes homines
possidebuntspemdivinam.ethunianisbonisprasditi
bonis ccelestibus fraudaljuntur! Ethocfacitth"sau-
rus.qui cor hominis,ant pereleemosyuam levatad
coelum, aut per avaritiam demergit in terram. Et
ideo dixit: Ubienim Ihesaurus vesterest,ibi etcorve-
strum mf.Homo.initteet prtemitte thesaurum tuum
inccelos,ne a coelestemanimamdeinergasinterram.
Aurum de profundo terree,anima ab excelsis coeli.
Melius proindeest adsedem auimadeferri aurum,
quamin sepulcroaurianimademergatur.Exutosergo
totis divitiarum curis, etjam per omnia expeditos
militare sibi in saeculo j ubet.quos regnare donavit in
c(B\o.Sintlur,ibivestriprn;cincti,etlucerru£ardente$
in manibus vestris et vossimiles homintbus e.vspectan-
libusdominumsuum,quamio venial anuptiis.
luinbi vestriprascincti : ibi praecingendaest virtus,
ubi c voluptasestcomprimenda.Nescit vincere vitia
corporis.virtutis cingulum qui deponit. Cincti ergo
d castilatisbaltheo.quodesliusiguemilitiaeChristia-
na3,tluxamcarnisdetruncemus ignaviam,etregisno-
striexspeetationepervigilesinsomneinsomnurasaecu-
linesciamus..Nondormiunt,inquit,nisicummalefece-
nat(Prov. iv, 16). Et iucernoe ardentes inmanibus u voces,
a Auctor dicit animam nostram
cxcelsis.qnia iiimiediate ex nihilo creatur ab Deo,
—
ut passim theologi. Mita. Vide Clementum Ale-
xand. Strom. Jib. vi pag. 641, ubi diserte haeceadeni
docet.
b Non tantum militum et iter facientium, sed et
minislrantiuin est habere lumbos succinctos. Lucae
v, 37 Joan xtii, 4. Hinc Phaedrus. Fab. 2, alte cin-
; operis, aut tentorioli singulari artificio exstruebatur
ctus, Atrienses dixit. Chrysologus autem explicat lo-
cuni Evangeliipro succinctione et compressione vo-
luptatum.
c Sic restituimusex flde mss. Editiones omnescum
Mita habent volutitas.
J Praecipuum luilitias insigne ballheum
quicumque exuebat, militiam cogebatur deserere.
Unde apud Prudentium, Psyehomach. vers. 644, dis-
cingere,\dem est acexarmare.DtscingUur omnis terra.
Et vers. 821 Sedem properal discincta juvenlus. Ad
:
rem vero nostram satis apposite Paulinus Nnlanus
epist.3opag. 16-1 ffme igilur, BCJHcet houiinuiii
:
nostrum, sequamur; llitic militemus cuicinclusnum-
quam discingitur rniles.
Ms. Vatic, Bonorum operum.
e i pag.. I4o. Sed et regii consistorii fores velis pro-
f Et qui sponsum prtestolabantur, et qui seque-
bantur, faces geslabant. Lucae xiv. 8 Estfier tx.2-1.
Nos chartas parcentes a profanis testinioniis abstine-
raus. Dict.e autein sunt faces nuptiis emica, pro nup-
tiis conjunctw, vel unilce. Censet Mita hic aC Bot o-
go perstringi Novatianos, qui nuptias ineptedainna-
runt. Fuere et qui il.Piiioneiii iiuptianiiii auctorem
esse dixerunt, quos relellii Clemens Alexandrinus
Stromat. lib. ui pag. 44o.
g l.raul et servi Ex.ubilores, qui januarum ge-
rentes curam dominum exspectabant, quoadusque
rcdiret.
SEKMO XXII. 361
centl'alremvestrumquiei(inccelisiMatth.v,iU).Et
utlucerna ante oculos,opusbonum in mentibussic
promoventurad refulget. Non portanti tantum lucerna lucet.sed mul-
tis.et opus bonumdumfacto inunolucet, multos
illustrat exemplo Lucerna repellit noctiura obscura,
.
opusbonummalitiajfugattenebras.Accendamusiu-
cernam e bonis operibusiumanibusnostris.sivolu-
mus coram Dominoet hominibusnos lucere.£< t'os
simtlcs hominibus exspectanlibus dominum suum.
quandoveniat a «M/7<tt'.j.Quiasetnper f nuptiisamicas
sunt faces, luminum testimonio celebratur castitas
nuptiarum.Sicut enim fugit lucem iilicita qui prresu-
R mit.sicmultiplicicoruscatinluminelicita quirequirit.
Et hominibus exspectantibus dominum
vos similes
staim,quandoveniatanuptiis.Hominessuntqti[move
debitasservitutisK indefessis excubiis adventum sui
dominipreestolantur/qui verosic ventri serviunt,ut
divinamnesciant servitutem.etde carnis voluptate
solliciti, sollicitudinem occursus Dominiei perdide-
runt,hominesnon vocandi sunt,sed jumenta.£7 tw
b Sint similes homimbus exspectantibus dominum suum,
quando veniat anupliis.Ex quo h ad desponsandum
suain EcclesiamChristusadvenit.ithalamusornatur
sponsee:etornatur auro tidei,argento sapientias.vir-
ttitunigemrais,sanctitatisj velis.verecundieerosis.li-
liiscastitatis,pudoris violis. Etad altaceelipudieitia?
templum.fastigiumvirginitatisaltollitur :necdesunt
psalmorunicitharee,propheticaor;rana,apostolorum
r,
k totaeque symphoniae coelestium ntiptiarum.
cuelestem et ab h Christum Ecclesia? sponsum vocari, innumera
clamant SS. Patrum testimonia quae si congerere
:
vellem, nubem facerem. Vide Theophylactum in
cap. in Joan. pag. 602 Hainnionium in Catena ad
;
cap. ni Joan. p. 108 Clementem Alexand. Strom.
;
lib. lii pag. 446, etc.
> Thalamus in nuptiis instar conclavis camerati
Claudianus de nuptiis Honorii :
. . Alii Uul.imum docto componile textu.
.
Stagmine geiumato, picluralisque columnis
.Kditicelur apex, etc.
erat, quo
j Veteres in penetralibus domus vela apponere
consueverunt. Et huc fortasse spectat Ausonius,epi-
ced. in Patrem :
Non occursator, n^n garrulus obvia cernens
Valvis, et velo condita non adii.
Ad hanc rem Pignorius de Servis laudat haec eadem
verba Chrysologi Calvoritts item Hittial. tom. I lib.
;
lendebanttir. Goripptis lib. iu de Justini Minor. Pe-
;
netr.
Vela teguntpostes cuslodes ardua servant
:
Limina, et indignis iotrare volontibus obstanl.
Wy
k Prosequens Chrysologus allusionera, meminit
eliam nrasiea ct sjmphonieB quas etiam in nuptiis
(hristianorum obtinutsse scinius. Nuptialis cantus
iiuMiiinii Ainbrosius serm. t?>. Chrysostomus tom.
IX pnj;. 'M~i homil. 4:* ni Actia apostolorum rofert
ad hospites in nuptialibus conviviis exhilarondos ad-
bibita fuisse eymbala, tibias et cantica.
J63 S. PBTRI GHRYSOLOGI. 264

Satisservussomniest.quitaliettantoclamorenon ad A stus ergo sicut ovis, et volens, et tacens tondetur

b uttegatillamquam Adamprimiisintiilitnuditatem:
ccelestisregisnuptiassuseitatnr Et vossimileshomi-
nibusexspectantibusdomi>iu»isuum,quandoveniat velut agrmsoeciditur, utpeccatum totiusmundi im-
a nuptiis.utcum veneritetpulsaverit. eonfestimape- molatus absolvat ponit proovibus animamsuam,
;

riantei. Veniens pulsat.cor bene conscius aperit,male ut iinpleat et pietatem pastoris et curam. Tibi ergo
consciusclaudit;justauienspatescitadpra?miiim,in- rex, tibi sacerdos, tibi pastor, tibi sacrificium, tibi
justa.quianon meruit,se praecludit.Vigileniusergo, oms, tibi Agnus.tibi tolum factusest, qui fecerat to-

dilectissimi.utbeatitudinemquaesequiturcoiisequa- tum. Et qui sibi nunquam, tibi toties immutatur,

mur. Beatiser vi illiquoscumveneritdominusinvene- propter te varias monstralur in formas, qui manet
rii i iiyiYantes.Sufficianlbealitudinishaec prouiissa, unicasuae majestatisin forma.Etquid plura?datse
sedqiiiaChrislusipsiusbeatittuimiseloquiturcbari- tibi Deus homo ut ferre potes, quia ut est tu non
tatem.differamus hodie, ut pleuiusaudiamus quid potes sustioere.Sedaudiamus jam quid pusillogre-
suis liliis promiserit talis 1'ater. gi lalis proiniseritpastor.iYo/i7e,iuquit,/'mere,pusi7-

SRRMO XXIII. lus grcx,quia complacuit Patri vestro dare vobis re-
DeleiTeiiorumcuradespicieiitiaetpromisswneregni. gnum. bonitas effusa inaudila pietas! !inef-
Audistis hodiequeuiadmodumDoininuspastorali fabilis affectio ! In societate census pastor oves as-
jubiloolangoremtubajcielestisadjunxit.utdiuincli- sumit, atque ad consortium dominationis servos
natasoviuuimentesaddivinatoileret,ccelesteproti- dominus asciseit ; ad <•
participalum regni rex gre-
nus promoveret ad regnum. Nolite, inquit, timere, gem populi totius admittit : sic, sie ilat. oui delicere
pusiilusgrtT.quomaiiicomplacuit Vatri vestro dare census, cui regnum minui, vacuari potestas uon
vobis regnum (Lue.xn). \cquisivithumilitassuperbia potest laririendo. Providenter aulem crepit Donii-
quod amisit.et grex pusillus ac mitis totas et varias nus, dicendo: Nollte timere,pusillus grex,quiacom-
iiitpropriamansuetudineferilates.Piisillusgrex placuit Patri vestrodare vobis regnutn. Promissio-
vioitac fregil genera bestiarum quot diversi-
tol • nem regni sine timore servilis stattis audire non
lates subdidit jugo Christi nationum.Grex pusUlui sutficit, quia qui lihertate vix tlignns est, capere
liadiu cootentus occidi, diu devorari passus non valet infulas principatiis.Doiuinus ergo servo-
est,dooeo gentilis sasvitiasanguiuesaliata.vel car- riini mentes tali voce conlirmat.ne eos repentinus
uibut, evaogelioi pabuli Buavitatem, el divioi fontis promissi regni prosteruat auditus. Hegnum velle
lluenladegustans.totum cuntagitim saeculievilaret, erimen est adire periculum temeritasservum, :

elpastuin atque inhoiuinein rediretexbcstia.qui

: non timere. Sed hoc ad Christum quantum est ?
ex homine fuerat ddapsus iobestiaai.Hoc sensisse G aut quani mirum. quod dal servis regnum, quod
ante prophetas, hoc apostolos implcsse.hoc pertu- sibi servos facit in dominationo eonsortes, qui ser-

lisse martyresconstat, attestanteilloqui dicil, Pro- vorum pedeslavat,utextrema servis serviat servi-
pter temortificamur tota die, mstimatitumus utoves tute ? & Veniant luic, veniaut, qui discutiunt pote-
ocrisionis Psai.xun. 22). I't vero iste grex novi statem ejus, et tunc de ejus sequitate conteudant,
ordinis BggredereturprcBlium.ubivivil ille qui fuerit cumpotuerint tantam eapere, loqui, «stimaie pie-
occisus, qui occubuerit,viueit;invenitanimamqui tatem; nec jam calumnientur, si se in nostro cor-
amitlit ;imitatus est sutim regem,illamovem, illtim pore patre minorem dicat, qtii non diclo, sed et
•

secutus est Agnum.qui sicut ovis adocciswnem duclus facto, cuin pedes lavat servorum, se subdidit et
est.et sicut agnus coram tondentese, nonaperuit os subjecit pedibus servulorum. Ilomo.jam tibi par-
snum(/s<7i.Lin).Tacet,qui volens patitur,clnmat qui ce, quia f ut tibi parceres, tuos Deus lavit, tuos
laniatiirinviiiis..\ecpotestdeinorteconqiieri,quimnr- tenuit, tuos
Sed ad ccepta amplexatus est pedcs.
tem dignatus.non coactus.assuniit.Potestotis insigne redeamus: Nolite timere,pusillusgrex,qtiia compla-
est.cum promullisvolensquismoritur;nolenscuni ino- cuit 1'atri veslro darc vobis regnum. Ecce qui dat,
ritur,estnecessitatisextrem!H,quiavenitdecontemptu dare loquittir Patrem. Nunquid largitatem stiam
mortisalteriiiii.alteruui deconditi one naturm. Chri- " denegat, sic dicendo Absit, non potestatem mi '

» lloe noinine audmnt penes Lntinos liominesfeia' racinensi ad pvincipatum cvoeavit, legendum esse
ac agreslis indolis, quo scnsu Apostolus vocavit Cre- participatum edocemtirexcodice Palnlino.apudHof-
lenses malas bestias. Arianus in Epictetum lib.n cup. uiannum.
9 Alii quidem nostrum magnee bestits simi :alii vero
:
11
Contra /Etium et Eunoiuinium luercticos. Vide
x ma/i^nas.Theophylactus inilludad Corinth. Augustinuiu heeres. '>i. .Mita.
xv, 3'2, vocat contentionem adversus Judajos pugnam • Male eniin aliquot Scripturse loca delorquebant
cumbestiis: et ad Lucte, vi, Publicanum malam be- hseretici. Cntliolieuin earuin sensuiii explicat auctor
stiam appellat. anonymus in Breviario Qdej contra Arianos, apud
Ms. i
esenae, ut vcllci illam Niiniondiiin Tom. 1 pag: ii'.'>. Nos cniin Catholiei
c Apud Jiiliiim C.ipitoliniiin in Vero :l)efunclo Pio, Deum nostrum Jesum Ckrislum, et minorem dicimut
Maximus in eum omnia conluiit principalus eliam im- Patri, et cequalem. Ahnorem propler humanitatem as-
peratoriir potestatis indullo.
Isaac Casaubonus repo- sumptam. /Equalem propter dioinitatem perpetuam.
iieiiiniii
docet Parlicipalum, qtiain lectionem lirmal Vide Basiliuiii adversus liunomium initio toni. II,
editio Mediolanensis. Itaapud Spaiitanum in Didio pag. 79, el lib. m, pag. 35.
Juliano.ubi in verbis Claudium Pompeianum eTer-
: •Ita ex lide manuscriplor. Edit., ul tibi parcas.
265 SERMO XXIV. 266
nuit, sed pandit affeetuni: sicdicendo nondistan- A .Non poterit tibi tuam pecuniam denegare, qui tibi
tiam facit, a suamque voluntatem mon-
sed patris, omnia sua contulit, qui te regni sui ethonore di-
strat, flrmat unitatem. Quod autem dixit, compla- tavit et gloria.
cuit, et non dixit, placuit: munus edocet Trinita- SER.MO XXIV.
tis.quia quod erganos Filio placuit, htc complacuit De servo vigili et felicitate regni Dei.
compla-
Trinitati. Nolite timere.pusillus grex, quia Semper, et ad omnia vigilias esse salutares nul-
cuit Palri vestro dare vubis regnum: post tandatu lus ignorat, quia re vera plus vigilare, plus vivere
ergo Dominus largitatem, post suam gratiam tibi est. Natn quid tam mortis simile.quamdormientis
copiosius collatam, abjecta et vilia peculia servi- aspectus? quid tam vita plenumquam forma vigi-
tutisjubet abjicere regnaturum. Vendite quse possi- lantis? Indulgendutn somno est, ut corpus reparet,
detis,el dale eleemosijnam. Plebeium cultum regia non resolvat ; etvires revocet, non enervet. Sem-
non admittit potestas,augustus honor non nisi dia- per ergo ad omnia vigilias esse salutares nullus
demate confertur et purpura. Abjicere ergo debet ignorat. Quae ars, quod opus, quod tempus, quae
habitum servitulis, qui se regem credit divinitus potestas, quod officium, non vitae lucra lucubra-
consecratum. Hinc est quod rex supernus illum, tioneperquirit? Hinc estquod rex finprocinctu per-
qui cum indigna veste majestatis ejus ausus est in- r> vigil callidi hostis prascavet, et evitat insidias
tunc ;

trare convivium,ligari, praecipitari, detrudiin tene- in castrismilessupervenientes nocturnos impetus

bras jussitexteriores (Matth. xxn), quia deformitas cauta pernoctatione propellit. Sic nauta vigilando
invitanti ad invitantis redundat injuriam. Peculia diflusi itinerisincertas vias intrat, et calles transit
quoque pristiuae libertatis, jam divitiis, jam regiis invios.et vestigio furtivo adlucrosi portus votivam
ditatus opibus qui reservat, b captivus miseria se pervenit mansionem. Hinc'pastor adjungit noctes
nescit esse felicem. Est consuetudinis, est animi Uiebus,et totumsibi tempus denegat dormiendi,in
utadscitus ad regnum,quod fuit proprium,
felicis, qua lupis.suffragante somno,grassandi in gregem
quod privatum, mox parentibus, mox propinquis, preebeatur occasio. Sic viator solers per auras no-
c prorogare, ne sit
civibus indigentibus liberaliter preevenit,? aptumque diem provi-
ctis, eestus solis

mendicus animo, qui censu functus est et honore dentius deputat mansioni.Hocpropheta sciensnon
Tali ergo providentia Dominus, ronsilio tali, vilia die solo.sed de nocte tota clamabat ad Dominum :

et caduca jubet ut vendamus, utlargiamur, ut do- Domine Deus salulis mese, indie clamavi, et nocte
nemus, qui in ccelesti regno omnia quae in coelo, coram le (Psal. lxxxvii). Quid plura ? Ipse Dominus
el qu« in terra sunt, volumus possidere. Sed si pernoctat in oratione Dei (Luc. vi), ut ante nos
vis servare tuorum pretia praediorum, et sacculo- h oratione liberetquam redimat passione. Et si pro
rum forte condita te delectant, fac tibi sacculos C servis dominus vigilat,merito pro seipsisservosvi-
quales ille preeeepit, quijam cupiditatis tuaecustos gilare sic jubet. P;-a?«nc^',inquit,siNJlumbi vestri,
est et provisor. Denique, ut vidit, quod duriter di- el lucernx ardentes in manibus vestris, et vos simi-
xit : Vinditequxpossidelis, moxadjecil: Facitevo- leshoi7iinibusexspectantibusdominumsuum,quamio
bis sacculos,quinonveterascunt,thesaurumnondefi- veniata nuptiis(Luc. xn). Sintlumbi veslrt prxcin-
cientem in calis. Iterum contristatus es.quia quod c<i..\ovusordovigiliarum,novushabitusimperatur.
habes, in ccelis cogeris collocare ? Rogo, crede Deo Sint lumbivestri prxcincti,et lucernx ardentes in
ttio, d qui servo credis, et magis Deo quam homi- manibus vestris. Nil de vestitu,nil de calceamentis,
nicommenda. Sed si times nequid inde preesumat, nil de ipsius occursus apparatu servi vigilesadmo-

ne quid dispergat pietas largitoris, • signa fidei an- nentur; sed tota in praecingendis lumbis mandatur
nulo sacculos tuos, ut tali custode dormias tu se- cura.totain constringendislumbis statuiturvisproe-
curus, quia ubi ille est, ibi locus nullus est furi. cepti, addito lucernarum solatio tantum.sine quo

a Cyrillus Alexandrinus lib. iv cap. 5,in Joan vui,
17, pag. 414, pomt istud ante ipso pro peculiuriler, et
proprie, secundum perfectissimam conformitatem et
identitatem voluntatis Patris.
b
Ms. Vatic, captirus misere
Vox Chrysologo familiaris. Mita, librariorum
fortassis incuria, habet pratrogare. Parisiens. Mo-
gunt, et aliae, erogare.
d lnnuit unmn ex muncribus servorum.quoiierat
ikrcariorum sicuti Erasthus ille, cujus mentio oc-
: extrahuntw.
currit in Epist. ad Koin. vi. Saltem hunc Chryso-
logi locum ,ita interpretatur Pignorius de Servis.
Vidc Zenoneiu Veron. ad .Neophyttim serm. 1.
• Annulie polissimum pro sigillis uteliantur vete-
rcs. Vide Clement. Alex. Iib. m
Pedag. cap 2, ubi
nobis siqnacula columba (in cujusspeoieSpiritus san-
ctus descendit, vel piscis (quo nomiiie Christus si-
gnifioabatur.utinfra videbimus),t)ei naris, quasrursu
r, celeria vcnto ferlur (quaque, ut ohservaluin cst, fi-
guratur EccIesia),oe/ lyra musica qua usus esl Pohj-
rrales (qu.'e fortasse Davidicam Ivrain in mentemre-
vocat, ut opinalur soliolinstes Sidonii Apollinaris
apud Sirmondum.pag. 909, num. 154),«/ sisit pisrans
aliquts, meminerint apostoli etpuerorum qui ex aqua
{ Ipsa imminente expeditione, ut alibi annotavi-
mus.
t Bmendatum cx Latinio quod hnbent editiones,
actumque.
h Christi oratio ad Palrem nos Mlioros oslenilebat,

postquam dixit aureos annulosmulieribusconceden- ut membraunici Filii tnnto capiti ioserta, 1'assio
Bos, oon ad ornalum tantutn, sed ut e.i qu e doini vero tabsolute respectu omnium liberos facit.sed
sunt servanda, obsignentur iisuin n |>i-< >»t eortiin
; i >l redemptos quia tollens nos a servitutc diaboli,
:

qui niiuiiniiiii ligurasin eisinsculpi curabant. Dignus suosfecitservos pretio tanli sanguinis einptos. Mit\.
est locus qui exscribatur el explieetur. Sint aulcm.
Patrol. LIl, 3
 207 S. PETRI CHRYSOLOGI. 268

nec noctis aperitur obscuritas,nec venientis diei cla- A nocturno portantur in tempore et sicut vitiis
nif. :

rescit aspectus. Sint lumbi vestri prxcincti, et lu-
cenue ardentesinmanibus vestris. »Cinguluniqui-
dem est proprie indiciura servitutis : quod
cursu expeditos reddat, obsequentes.Sed
et faciat
dixisse sutlecerat. estote prnecincti; curlurnbospo-
tissiiztum Qomiuat ? cur tanla jubentis reverentia
lumborumfacitmagnoperementionem.Quaerisqua-
re?quia ia lumbisest totacorporis cuusa.exluuiliis
tota carnis negotia suscitantur, in lumbis totaest
humaui lapsus. humanre fr.igililatis occasio. lnde
venil quod virtutis ignaros reddit.eflicit segniores.
HincestergoquodprincipaliterDotnrausluiiibosno-
strosastringi jubet balteo castitatis, et totum car-
nis nostrfe pendulum.tluidum,resolutura,consti n^i
mandat continua zona virtutis.ut carne siiccincla ad
Dominioccursuniliber,velox,expeditusnostraemen-
tisreddatur incessus. Ha?c tamen audiens, homo,
sciredebes.quia non retardat ab occursu Dei caro,
atnicae scmpersunt lenebrae, ita lucernaeseuiper ini-
micae criniinibus.sociae semper boni operis sunt lu-
et b in cernae. Sed in manibussanctorum,ipsa bonaopera
suut luceruae, dicente Domino. Sit luceat lux veslra
coram hominibus, ut videant vestra bona opera : et
magniftcent Patrtm vestrum quiin calis est (Matth.
v). Et vere portant lucernas suas, vere fomentis
operum, vere misericordiae unguento inflammant
lampades suas, quaa cum loco, proposito studio,
coruscant, ac splcndent toto
latitant, opere, virtute
orbe terrarum.Lt quia exspectationis suae Dominus
satis tristes, satis anxios noverat mores, ne quis
superaretur taedio, nequislassesceret tarditale, ne
quislongaeexspectationisfatigationesuccumberet,
~ perseverantibus iu beatitudinem coelestem,coeleste
proinittitobsequium./iea/»,inquit,sen>ii<7i<7uoscum
venerit Dominus,inveuerii vigilantes.Ei ne ipsius bea-
titudinis qualitas liaberetur incerta, mox adjecit :

quia ipsius occursus oflicii ipsius est inseparabilis Amen dico vobis, quia pracinget se, el faciet illos

comes.si tu ejus componas sarciuas.si reveles one- discumbere,et transiens ministrabit eis.c Praecinget
ra ejus.si pendulaet sinuosa involucraejus tupro- se Deus, et faciet servos discumbere.et ministrabit
vidus viator astnngas.Quid plura? Erit lii)i salubrc eis. Ku mutatio inaudita rerum, en terribilis cor-
contubernium.si lu ejus deses et resolutus non fue- reptio dominationis, en pavenda conversio servi-
ris institiitor;quemadinodumautenidebeasnequare tutis : quia parumper servus assistitin domiui sui
$arcinasejus,ejusponderainjustamoderari,Aposto- exspectatione succinctus, et suslineudi fidein bre-
lusedocet, sic dicendo: Mortiftcate membra veslra, vi fatigatione portavit, cui ut d talionem redde-
untsuperlerrtm; fornicalionem, itnmunditiam, ret,dissimulatse • in ipsadivinitatedivinitas. Prae-
Ubidvnem,toncupiscentiamn\alam,etavariliam,qux cinget seet faciel illos discumbere, et transiens mi-
est nlolorum servitus (Col. m,5). Constringen est nistrabit eis. Discumbenti homiui Deus astat, etas-
I i

ergo caro continentiae cingulo, ne effusa vitiis, ac tatin ccelestibus; f epulanti servo servit Dominus,
toto peccalorum gravata pondere.supernis et coele- C et servit acciuctus puerissuis, miuistrissuis, b mi-
stibus insistere non possit incessibus.Bene ergo Do- nisteriura facitChristus, etfacitiu Patris jam glo-
minus adjecit: Et lucernse artlentes in manibus ve- ria constitutus. Homo, h calumniaris Christum ad-

jtYij.Uuiasemperadinnocentiae testimoniumlucer-

• Et id duabus rationibus fieri docel Mita.ex varia

» Illud vidclicet, quo scrvcrum vestes praecinge-
bantur, ne jussa erant, cssent
eis ac perajrenda, quse liujus vocis dissimulare signilicalione. Primo enim
impcdimento. Hrecahbi annofata. Aduam cxlloratio dissimulare idem
est quod connivere, seu clausis
lib. u sat. 8 :
oculis aiiquid dissiuiulare juxta illud Sapientios xi,
. . . l'upr alie cinctus accrnain, 24 dissimuluns peccaCa hominum. Unde liic divina
:

Oausaiie |>iirjiU"ru irmn.saiii prctersit. majestasagil ac sinon habcret iu homines aeternam

Et ex Juvcnal. sat. 8 : doiiiinationem, tum sui causa, ut lial servus servo-
Kl cum venali Cyane succincla lagena. ruin suoruin, tum eausa bominuin, ne ipsi a tanta
Vcrba Chrysologi laudat 1'ignorius dc Servis. majestate oppressi haud ferre possinl ut sibi a tanto
h Malui sic reponere ex ins. Vatic. quam id quod domino serviatur. Secundo dissimulare est sein ali-
omncs habent rctinere etdiscursus expeditos.
:
quo loco delincre,ul Genes, xix, 16, cum angeli vel-
riplicem admirationis fontem advertit hic .Mila:
I
lent Lota Sodomiseducere. Textusait Dissimulante :

primum ex inaudita rerum mulalione.quod Dominus illoapprehendtru.nl manusejus: hoc est, « domi se
nosler eleclis in ccelo obsequiuni pneslabit el niini- ij delinente delinet se ergo deitas in deitale.qaia, li-
;

sterium; alterum cx terribili correptione sua: doini- cet Dcus boinini beatiliidinein communicet, non ta-
Dalionis.Corripit enim,id cst, seponit dominalionem men lotambonorum ubertalem largitur sed quain ;

suam in homines, utsuum illis exhibeat obsequium. Ionge pluribus effert.

Tertiiim ex pavcnda conditione servitulis. Quam Quid habeat in epulis scribil Auctor infra ser-
1

enim timendum est regnum illi qui,cum natura ser- mon. 90 et sermon. 176. Non gustu, sed visu epu-
'. extemplo assumitur in regnum ? lantur beati.nam visio est tota inerces. Mita.
d Secunduin juriscons. in § 7. lnstit. de injur., g Si Christus cuiu Palre et Spiritu sancto summae
Talionem rcddere est eadcm pcena mulctare aliquem glorireobjeetumsunt, ut ex t.heologis.quare Christus iie

qna tu ipse ab eo mulctatus el propterea Doniinus :

lantummodo dieitur faeere miuisterium beatis ?Quia kttu

noster pro famulatu hic tibi ab homine prastilo ta- ut sermo 22 superius Auetor Quod erga nos Filio
:

lionem aliquo modo rcddidit, duni eidem homini fa- placuil, hoc complacuit Trinitali. Christus autem ho-
mulntur in gloria.MiTA. 1'/:j-.'j /./.'tiv/. dicitur ab Craecis minibusbeatamgloriam minislrare dieitur, quia fer-
qu,H ab nobis lex talionis. Vide cation. i concilii Ni- culaconvivii potuinquesuoipse sanguinepromcritus
cteni li.ibique ISalsuinonem, pag. 499, et notas infe- est, ut habct in loeo Evangelii Harradas. Mita.

rius ad serm. 38. Obscurum in editionibus nonnullis locum, ex

''
269 SERMO XXV. 270
huc, quod detuleritPatri? Qui libiin terralavando A ad summa, ipsese ad humiliadejicit, ad egenade-
pedes, extremumrepr8esentavitobsequium, etre-
=> ponit. Sed scire convenit, pater iste qui est, vel
promittit in ccelestibus novissiman servitutem? qualis est, vel quod regnum suis filiis repromittit.
Crede, haeretice, et tu illi stude reddere talionem. Ule Quis sitiste pater, quotidie et confitente cognoscis,
tibi in ccelestibus parat convivium se ministro, et tu cum clamas : Pater noster qui es in coilis (Matth. vi,
illi in terra nou desinis continuas ingerere et geue- 9), Qualisautem sit, ipsa operum magnitudineper-
rare blasphemias ; faciet et iile transitussuos, quia vidisti : ex nihilofecit ccelum, et terram f solidavit
transiens ministrabit illis ; de dominationead tide- ex liquido, montes e statuit ad stateram, mariain-
liumsuorumpiatransietet niigrabitobsequia: ad te fralegitimos terminos sola praeeepti auctoritate con-
de misericordirepatreseverissimum transibit inju- Verum si regni.quodpromittit pusillis.desi-
clusit.
dicem. Et transiens ministrabit itlis. Contitentibus, deras nosse qualitatem.ipse aperit, sicdicendo: Si-
exspectantibus ministrabit epulas, ministrabit et niteparvulos venire ad me taliumestenimregnum ;

tibi, sed dignam de tua negatione sententiam. Et coelorum (Mattfi. xix, 14), Esse in ccelo mirumest;
si venerit in secunda vigitia, et si in tertia vigilia in eoslo vivere, est majestatis. Jam regnare in ccelo
venerit, etita invenerit, beali sunl servi illi. Si in quanti sit, sensus desinit aestimare mortalis et ta- ;

secunda ettertia vigiliavenerit : vigilias b mundus g men, homo, quod sestimare non potes, percepisti.
plures, tres tantum vigilias novit exspectatio Tri- Apostolosicdicente : Quodoculusnonvidit,necauris
nitatis quare tamen aseeunda ccepit, ettacuitpri-
;
audivil, nec incor hominis ascendit, quxpraparavit
mam? Qnia prima jam vigiliain ortuDjminicajna- Deus diligentibus quod te mereri
se (II Cor. n, 9). Et
tivitatis excesserat. Probant hoc pastores, qui dnm dubitas.habere te,et possiderejam cogerisconfiteri.
supra gregem suum vigilant, gregis ipsum pasto- Quid ergo cum terra illi quipossidet ccelum ? Quid
rem inprsesepio invenire, videre.tenere merenturet cum humanis, qui adeptus est jam divina ?nisi
illi

auetorem sed quoe sit secunda et tertia vigilia re-

; forteplacentgemitus,eligunturlabores,amanturpe-
quiramus. Sicut utique prima vigilia estsuiortusin ricula, pessima mors delectat, et illata mala bonis
carue,itasccundaestvigilia,quanostrareditetresus- sunt gratiora collatis. S'jd videamusquoddat Pater
citatur incarne. Denique utadresurgentemveniat, tantusconsiliumregnaturis. Vendite qusepossidetis
« annusexcitatur, et evigilat mundus.Tertia vigilia et date eleemosynam. Si victuros vos, siregnaturos,

est illa qua exspectatiototanovissirno venientisfini- si vos jam divites esse creditis in supernis, ubi futu-

turadveutu; utsicutille resurrexit nobis, ita nos ri, quo migraturi, ubi regnaturi estis, vos illa quse
illi J jam perpetuam resurgamus ad vitam. vestrasuntjam prrecedant opes miseras misericor- ;

SERMO XXV. dia computate qu« humana sunt in divina converti-

;

Deterrenorumcuradespicienda,etpromissioneregni. te. Et ne cui forsitan deesset evectio ad portanda

Hodie Dominus evangelici gregis e pusilla et ter- illaquse dimittitis, h angariatus estpauper: ferunt
renaprimordia, quam blaudaexhortatione sit con- pauperesonera nostra.et volentes ferunt, quia talis
solatus.audistis. iVo/i'(e7i'mei -
e, inquit, pusillus grex, nomleprimunturpondere.sedlevantur.rentfuea^a?
quia eomplacuit Patri vestro dare vobis regnum (Luc. eleemosynam ;facite vobitsacculos,
possidetis, el dale
xn). Aufert spes anxias, dubios tollit eventus, om- quinon veterascunt.thesaurum nondefwienlemin cwlis,
nemque propellit, et excludit timorem, quando iu ubi fur non appropiat,neque tinea corrumpit.Facite
exordioipsoregnumuaseentibuspollicetur.Quoitiai» vobissacculos,quinonveterascunt.V\deli3qm3L02i{er
complacuit Patriveslro dare vobisregnum. Quisde isteditarevulttilios,nonnudare. Facite vobissaccu-
victu, quis de vestitu.quis de plebeio censu.et ver- los, quinonveterascunt. Novomodo.immo, ccelesti
nalis cespitis vilitate suspirat, de regno certus, de modo.quihuncaudit, vendendocomparat, recondit
domiuatioue securus ?Satis sibi invidet quielevatus erogando, dum amittitacquirit. Quam cupit pecu-

Mita, et Castillo, et ms. Ciesen. genuinneleclioni re- Exod. xix : Jam nunc veniam ad te in caligine nubis
stituimus. Arius, aliique ex hoc textu, Pater major MlTA.
me est, arguuntFiliuiii Dei.etiamquoad divinitatem, « Illos enim alloquitur Chrislus, qui disciplinre
Palrc ininorem esse. Sod textum illum cum cutho rj BUSe sesc tradiderant, vel brevi tradituros erant.
licis sineerc nulurrunt intelligere. quicommuni sea- t Nimirum Genes. l, 2, ahvssi
numine designatur
su de bumanitate tantum interpretantur quod sie- : aquarum materia mixtaadhucet confusa cum terra.
pius Auctoreni iiuslrum pluribus in locis docuisse Vide Severianum Gabulorum episcopum ile Creat.
bahetur S. Ambroaius lih. n cap. n Lu.\e, contra Mundi orat. 1, apud Chrjsostomum tom. VI, pag.
eosdem miramur, si Christus 1'atri de-
hffireticos . Et 418 recent. edit.
fert, qui subditur malri? Mita. K Itcspicit ad illud Isaia' xi.. [2 et libravit ih :

Hffic extrema servitus a Christo Domino disci- pondere montes, et colles in statera.
pulis exhibita, a Lt. Laurenlio Justiniauo prodigium De Angariisvidequae habetStolbergiusin dissert.
['

vocatur. Mita. cui titulus de Anganis veter. tom. X Critic. sacr.

:

b Hebraei u!im diera secabanl in qualuor quadran- pag. 101. Angaria in jure est injusta exactio ; sed est
tes, quos ut Romani acCiMvi rijihns vocarunl. Iinl-' Persarum rox^quibusiyya/io; dwebatur regius tabel-
nortem ipsam in tribus vigiliis diviserunt. lio. Persffi enim itinera sua dividebant in parasan-
• Ilu ex emendatione Latinii et ms. Vallicell. Edi- gasjet ui parasangas attigeranl tabelliones, bajuli-
tioncs. annuus. que quiescebant, et onera sua aliis ullerius eunti-
d Jam, id est, tunr signat enim tempus futurum
; ;
bus per vices transmittenda coramittebant, Si plu-
ut Lucie v : Ex hoc eris jam homines capicns. Lx radctideras, adi.Mcursium Castig. cap. 29pag. 17o\
 —
271 S. PETRI CHRYSOLOCI. 272
niam perdurare.perpetuare sacculos divitiarum con- A SERMO XXVI.
dita permanere.qui dicit : facite vobissacculos, qui
De fideti dispensatore.
non eterascunt Ecce a docetavaritiam.quiccepcrat
i !

suadeieconteniptuui:/<ii-i/ero6is sacculos, qui non QuodhodieDominusinterrogantiPetrorespondisse

reiVnwcuH/.EtquithesaurizaDtestemporaliterargue- legiturperfiguramad apostolos ipsos.ad doctores tan-
bat.adtotumcupidilatisfouiiteuijubetsacculossine tum et ad eos c qui Ecclesiis praesident,dictum,multo-
fine perquiri. Cbrisle, quo te pertrahit amor tuorurn? rumpersensitauditus.IuterrogatPetrus,Z)o?ni/ie,ad
ut avarum lucrifacias, facis eum quod desiderat, non nos dicit hanc parabolam, an et ad omnes? Cui re-
quod oporlet, audire : sacculos imperas; «•teruos sponditDomitius : Quis putas est fidelis dispensator
thesauros,quinondelii'iaut.vi3parari;utavarusdum et prudens, quem constituit dominus super familiam

consuetapercurrit ad lucra,autvirtutenicapiat,aut suam, ut det Hlis \n tempore tntici mensuram f Bea-

a virtute capiatur. Vere Pater es, qui cum tuisqui- tus servusille,quemcum veneritdominas. ita invene-
buseuinqueparvulissicagis.Namqucetnosinterdum rit facienlem :veredicovobis quod super omnia qux

nostrisparvulispetentibusnoiiaingerimussalutaria possidet constituet eum. Quod si dicat servus ille

sub specie noxiorum, fallentes insipienliam non de- , in corde suo : moram facit dominus meus venire,
sipientesaffectum. Diiisti: Pacitevobissaccnlos,qui g et cceperit percutere pueros, et ancillas, etedere, et

no>» veterascunt, thesauros non deftcientes in ca?lo.
Sacculuscurparatur ? Quidibiclaustra.ubi ipsacu-
slosestinnocentia? ibiquid signaculum.ubifraudis
suspicio uonhabetur/Sielincuelosaccnlisopusest,
curanon amiituur, sedmutatur. Domine, tuvidisti,
bibere, et itiebriari, veniet dominus serviillius in die
qua non sperat, et hora qua nescit, et dividet eum,
partemque ejus cum infidelibus ponet. Ecclesiee qui-
demprajsulesistaqnamprimumsimilitudoconstrin-
git, d sedhominemnulluui.mortalemnullumprorsus

quia in thesauns tota tiJes, tota spes in saccuhs sit eiiuiit haecfigura, quaj duui loquitur ad dispensa-
avans :etideoimputribiles in ceelosacculos vispa- torem, oninibus, uno iuterrogante, respondit Si :

rari,utquite nonsequituradcuelum.sequatur sal-
tem sacculossuos. Avare.fac tibi sacculos, etfacju-
bente Deo, quia votis tuis annuit diviua majestas.
Sed fac Ubi saccuioserogando, quia quidquid pau-
est quisquain qui al)eo nil acceperit, discussionem
non timebit.
dispensationis, dispensatoris oflicium
Homosi hoc ipsum quod das, accepisti, accepisse
te quodhabes quomodo tu negabis ?De ccelestibus

per accepent, Paterccelestis suscipit. Et ubirecon- conJilis, de horreisdicinisrationem reddet, prassta-

dit? in ccelo. Et ne forte perdidisse te doleas vel bit causas 9 Ecclesiae prorogator. Et quanto majus
b usuram,centuplaminccelestifenorerecipies,quid- suscipit creditum, tar.tomajus se debitumnon du-
quidinccelo.paupcretransiuiseris
^ ,, r perferente.Usura
r bitat redditurum.dicenteDomino
, : Cuiplusestcre-
,-.„
mundi eentumad uuum.Deus unumaccipitad ceu- dilum, plus exigetur ab eo (Luc. xu). Et alibi Po :

tum; et tamenhomines cum Deonolunthaberecon- tentes potenlertorinentapatientur(Sap.\\, 7).Quan-

traclum. Sunlforsitan de cautionesolliciti ? Quare/ toaltiusascenderithomo, lapsus, tantoaltius cadet.
Nonne homo homini eiiguae chartulae obligatione Quid altius coelo? De coelo cadit in ccelestibus, qui
constnngitur ? Deustotettantis voluminibus cavet, delinquit; desperatus incurrit, qui in ipsis domi-
et debitor nontenetur?Seddicis, estoquod debeat, nantis ocnlis offendit; et excusationecaret, qui fa-
quo eiigente restituet ? seipso ; quia non potest ulli cinus ipso judice teste commiltit. Aut quam defen-
mentiri idem ipse estet eisecutor etdebitor. Non
: sionemsperat.quemtestimoniumcognitorisaccusat?
eritinreddendodurus.quiprofususestinlargiendo. Sicdiabolus cum esset augelus, et in ccelo, et co-
Crede, homo, Deo, quod tibi Deus dedit; majora ram Deo semperclarissimus versaretur, etfulgens,
reddere vult, cum vult debere largitor. dum Dei tentat auros, duminDei superbit aspectu,
« Spiritualem accnelestem, ubi feneratur Domino, « Vocabulum, ut alias observalum est, Chrysologo

qui miserctur pauperi. Mi r \. familiare. Idem ac dispensator. Hujus enim onus

•> Vide, quae superius anDotavimus ad serm. 15, erat consuetum servis praestare demensum. Vetus
ubi addendum quod lege Jusliniani cautum fuil ut inscriptio apud Piguorium :

etiamusura» naulicae non nisi centesimae essent 1. 26 rj SIGNUM HERCULI

§ 1 cod. de usur. De modoautemcomparandi usuras DORCS LARO.
apud Komanos, postSalmasium, Gronoviumet Gra- DISP QUl ANTE VILLICUS
vinam, vide Gottl. Heineccium, Antiq. Rom. toin. II HUIUS LOCl.
pag. 84 edit. Venet. 1939. Chrysologus autem hic loquitur de prorogatore tri-
c Vere hos dispensatores vocat Apostolus : dispen-
tici qui ministrator, vel actor frumrnti dicebatur
:

tatores mimsteriorum Dei. Nonommbus eniin, inquit apud veteres inscriptiones nisi ministratori et
; ac-
hicTbeophvlactus, pag. 190 verbam Uei suppedilare tori hoc obtigerit ut quandoque et hujusmodi mu-
:

oportet sedquibus opus est, et quando convenit, et

;
nere fungerentur. Ilos Cassiodorus vocat arcariot
sicut oportet. A Gregorio Nazianzeno, orat. 32 pag.
et procuratorcs trilici etlapis apud eumdem Pigno-
;

518, vocantur Ecclesiarum pastorcs riu» tyvy>uv oh.i-

rium, A Frumento.
vojioi, xxi r',j tvjo-j... TKjitai, anirnorum curatores et
verbi... arbitri. D. M.
ASCLEPJADI
d Cum Chrysologo plures conveniunt enarratores,
illud ad Titum Dispensalores graliir Dei, ad ACTHITUS L. N.
i, 7,
omncs fideles referendum esse censcnles qui dona A FBUMENTO.
ab Deo accepta in commodum aliorum eihibere de- Apud Ennodium lib. l epist. 3 babetur prorogare
bent. litterat ; et lib. m epist. 14 prorogari scripta.
 373 SERMO XXVI. 274
apsus ad terram, ad fartara dejectus, in diabolum A quia ad nos et ad ecclesiasticos viros satis dictum
mutaturexangelo;etquierat a minister veniaefactus est,quemadmodum cunctos teneat responsio Salva-
est h dux poenarum. Hinc est quod Apostolus nostri toris, quod non sit qui a Dei dispensatione invenia-

ordinishominem commonet, ne incidatinsuperbiam tur extraneus, perquiramus Apostoli dictum. Non

et laqueum diaboh. Dispensator ergo divini verbi est potestas nisi a Deo {Rom. xni, 1). Si a Deo po-
et ccelestis doctrinae prorogator, qui ante Dominum testas omnis, a Deo rex etiam dispensationis regise
neque a
stat jugiter, versatur inter altariasemper, adeptus estdignitatem. Sic dux, sic miles, sic pro-
Deioculisreceditumquam, quipeccatorumcausas, vinciarum rectores, sic urbium rationem reddituri
dolores populi suscipit, offert, ingerit preces, acci- sunt omnes isti, si inullo creditaepotestatis exces-
pit, refert, restituit impetrata, ex homine totus in sere mensuram, si rex justitiam custodivit, si eequi-
angelum substitutus, non potest nisi in ipsa Dei tatem tenuit, si potestatem moderatus est, si mise-
facie intersanctorum sancta peccare, ut inde sibi ricordiam non omisit, si tenuit sic ponderis sui li-
sumat crimen,undealiisveniam consueverat repor- bram, ut inneutram partem potestatis suae trutina
tare. DeniqueNadab et Abiud sacerdotes filii Aaron k propensa declinaret, si omnium curam gessit, si
sacerdotis, dum contaminare externo igne altaria civium procuravit quietem, si sic temperavit cen-
praesumunt, ipsius altaris consumuntur incendio, sum, ut neque militi sufficientia deesset, neque tri-

ut sumerent de sacrificio poenam, qui fecerant de butarius lassaretur. Et dux praestabit Deo causas, si

propitiatione peccatum (Lev. x) quod peccatum illis : sequentibus se praebuit virtutis exempluro, si in
suscitaret ebrietas nam viniodor odorem fugarat
;
excubiis pervigil, si in discursibus indefessus, si
incensi, et ebrietatis ignisflammam provocarat al- 11
pacemomniumpropriolaboreperquisivit.Rationem
taris. Unde quia alienati vinoalienum portaverant |reddetet miles, si paruitimperatis, si concussit ne-
ignem, mox divino igne referuntur exstincti. Ebrie- minem, si accepta stipendia justissimo labore pen-
tas in alio crimen est, in sacerdote sacrilegium,
<= savit. sui supernum judicem
Judex quoque judicii
quia alter animam suam necat vino, sacerdos spi- dominus es domus tuae.dispen-
sustinebit.Et tu qui
ritum sanctitatisexstinguit, dicente Apostolo :Spiri- satorem positum plusquam dominum volo credas,
tum nolite exstinguere (I Thes. v, 19). Merito inter ut exhibeas conjugi simplicem charitatem, doctri-
csetera quae in dispensatore malo arguit hodiernus namque ei quam didiceris in Ecclesia prudenter

sermo,vini condemnat insaniam, dicendo Quodsi : infundas:cuiApostolusinEcclesia tacere prascepit,

dicatservus ille, moram facit dominus meus venire, et domi discere te docente, dicens, Mulieres in Ec-
et cceperit percuterepueros etancillas, et edereet bi- clesiis taceant; si quid autem volunt discere, domi

bere, et inebriari. Proprie dixit, edere et bibere, et viros suos interrogent (I Filiis impen-
Cor. xiv, 34),
inebriari, et percutere. d Ebrietas ceedis mater, pa- ^ das affectum sobrium, curam, eosque
sollicitam
rens litium, furoris genitrix, petulantias deformiter fideliterinDomini enutriasdisciplina.Servis victum
est magistra : hanc qui habet, se non habet; hanc et vestitum debitum reddas,remittasculpas, minas
qui habet, homo non est; hanc qui habet, non pec- temperes.imperesdisciplinam, ethabeas eos fratres
catum facit, • sed est ipse peccalum. Ebrietas est progenie coelesti, quossubditosmundana possides
tdaemon blandus, venenumdulce, rabies volunta- servitute. Vos quoque servi debetis domino fidem
ria, invitatus hostis, illecebra honestatis, et pudoris in ipsa quam geritis servitute, quia qui pio et puro
injuria hancnullus noverit Christianus, neauditu
: corde carnali domino debitum non reddet obse-
quidem sacerdos attingat nequiest forma virtutum,
; quium, Deo ante qui corda videt, quam homini
vitiorum inde (iat, et inveniatur exemplum. Verum tenetur obnoxius, qui te parem fecit per gratiam

Mita censet diabolum fuisse quondam ministrum

* rarius Oper. subcis. tom. I, pag. 443. Ad satietatcm
venice ob hominuin custodiam angelis atlributam, consule Stuchium Anliquit. Convival. lib.III, cap. 8.
Recte equidem. Origenesenimlib. vin contra Celsum, o Ebrius nou facit peccatum dum ebrius est, quo-

pag. 400, ait angelos adjuvare homines ad salutem.
Vide Chrysostomum homil. 139 toni' V, pag. 958;
Basilium in cap. vm lsaiae, tom. I, pag. 1012, ubi
angeli dicuntur curatores generis humani.
b Hominum scilicet et angelorum
dum, eo duce persuasore angeli sectalores nec
et
non liomines peccavere, ut dicitur Apocalyp. xxn,
14 Traxit serum terliam partem stellarum. Mita.
: inconvertibile ad bonum poenitenti;p, dum ipsa per-
c Vide canones, qui Aiwstolorum inscribuntur re-
gul. 42, et Advcrs. Ilartbii lib. i.v cap. 1, Valeriani
homil. 19 apud Sirinondiiin tom. pag. 39G.
d Tanta malorum seges oritur ex ebrietate, ut si
niam exdefeclu rationis liberam non babet rolunta-
tem. Moxdum voluit inebriari fuit peccalor. S. Tho-
r, mas 2-2 qu;cst. 150. At contracta ebrietate efficitur
ipsummet peccatum, quia in peccalo cumsit ebrieta-
: qucmadmo- tis, ab ipso nequaquam tunc surgere vellet, cum il-
lud non intelligat, aut libera voluntate abhorreat :
quare ebrius peccatum dicitur; hoc est subjectum
dural ebrietas. Mita. —
Sed fortasse tantis non indi-
gebat Chrysologus, qui hic peccatwn sumpsit pro
I ma/edirtione et opprobrio, etc.
i;inietatem diemoni assimilari posse non solius
i

vel pauca recenserentur, notne modus excederelur. Cbrysologisententia est. Basilius.orat. llvocatebrie-
VideNysseniim.hoiiiil. de linptisino loin. II, pag. 221 ;
tatem dwmonem ndunlnrium. Chrysoalomus.homil 74
Basilimn, orat. lipag. 489 Chrysostomum, homil. ; toin. V pag. 5.X2, postquam et ipse vocavit ebricta-
17 in Cor. tom. V, ubi pluru ebrietatis incommoda
I tem dcemonem voluntarium, addit ebrium dcemo-
enunierat,nec abca quesnabet hic Chrysologus valdc niaco csse deteriorem.
dissimilia, Augusiinuin itemadsacrasvirgines, quem Ita ex
> Latinio placuit emendare. Editiones
hoc idem argumentum prosequeuteni laudat Came- perpensa.
275 S. PETRI CHRYSOPOGI. 276
quem condilio fecerat disparem vilitate servili. De A nem (Alatth. xxvi. 41). ? Etstatuens qualitervigila-
quid dicatu? qui quanto plus habet, tauto
livite retur, adjecit : Et si venerit in secunda vigilia, et si
amplius debet. in tertia vigilia venerit, et ita invenerit ; beatisunt
Desunt nonnutla. Denique simul reddit, simul servi illi.quoscum venerit , inveneril ligilantes (Luc.
tradit alteri :quae si noluerit reddere, singulis com- xii, 39, 37). Kt plane beati, quia qui vigilantet an-
mittat per partes.Et tu.pauper, commissam tibi dis" ticipant dolos hostium.de Domini sui gloriabuutur
pensationem non parvam paupertatis existimes si adventu. llodielamen Dominusipsasnostrorum du-
patienler feras, si ingratus uon sis. si sis vel m ipsa cumcontra scandalaexsuscitavit, et armavit excu-
necessitatesobiiusetfrugalis ; >i danti agas gratias, bias, dicendo ad discipulos : [mpossibile est ut non
nondanti non iugerasblaspliemansinjurias; si tan- veniant scandala (Luc.xvii). IIoc est.impossibile est
tumquarasquaniuuidat misericordia.iionqtiantum ut non veniant hostes. Et primum fratres scire nos
cnpidilas importuna compellit. Cerie et tu, pauper, convenit scandalaluecquid sint. d Seandalorumge-
qui libenter petis.da etiam tu libenler petentibus. nera suut diversa, et prima sunt illa qua? diaboli
Sed forte dicis, Non habeo
dandj animus, et fa-
: sit fraus parturit. Secunda sunt, qua? generat callidi-
cultas non deerit largiendi.pone advenienti sellam tas lmuiana. Tertia sunt, qiue parit ipsa ex nobis
tuam.ponemensatutuam.candelabrum.lucernaui g suspicax et incauta natura. Kt a diabolo sunt illa
:

certe ei eo quod accepisti gratanter appone. Sic quaj fallunt specie, qiifleprajtendiiutbona cum ma-
Elias (III Reg. xvii), sic Eliseeus (IV Reg. iv) dum la iuferant sicut illud ad Adam, cum nobis huma- :

dechnantad viduarnm vacuas etinopes mansiones, na abstulit, dum divina promittit (Gen. ni). Et illud,
copiose quod viduis deerat, suppleverunt. Adjecit quod perPetrum :Non tibihoc erit, Domine (Matth.
autem DomiDusadcontirmationera simililudiuishu- ivi). Triiiraphum cruois vacuare contendit, cum
jusdicendo Illeautem servus qui cognovitvolunta.
: fervere se nunio amore meulitur. Nam cum Domi-
lem domini sui, ct non scprxparavit, et non fecit se- nus loqueretur passionis suoe gloriam, respondit
cundum voluntatemtjus.vapulabit multis; quiautem per Petrutn Non ttbi lioc erit Domine. Veneuum :

non cognovtt et fecit iligna plagis, vapulabit paucis. quam dulce serpentis ante facit militem regis sui :

Illequidemquiperconscientiampeccat »,meritogra- negare victoriam.servusipse Dominum quamnega-

vius solvit conscientiae pa;nas sed eliste per igno-
; ret. Unde Dominusservum postse mittit, scandalum
rantice culpas, plagas ignorantia? non vitabit Deum remittit auctori dicendo adPetrum Vadepostme;
: : :

ncut contemnere non licet, sic b nou licet ignorare. etdiabolo : Satanas,scan(lalumiuihies(Matth.x\i,
i!3). Etverepost Dominum vaditPetrus.quia uteum
SBRMO X.WII.
sequereturadcoBlum,crucemresu|iinusascendit.Sed
De scandalo tollendo. C et illud est scandalum tale, quodfecit Judseis. Nam
In procinctu belli semper vigiliee sunt militum lapidem linnandis vestigiislatum, in totam sulcavit,
distributa?, ut insidiis nil liceat, nil pateat dolis. eteiasperavitofTensam,ettotiusfundamentipetram
Perniciosissimus nimis est repentinus hostis ; nam vertitinscaii(lalinn,iitessetmiserisad ruinam.£cce
aut inscios prcevenit, aut incautos proeoccupat, aut pono, inquil, in Sion lapidum offcnsionis etpetram
opprimitdormientes. Hinc est quod Christus rei no- sca)irfa/i(/sai.vin,14).IIincest quodPsalmistaanxia
«ter ante saecula per totam saeculi noctem milites suos supplicationedeposcit: Custodimealaqueoqucmsta-
prfemandatis vigiliarum vicibus commonuitcontra tuerunt mihi, et a scandalis operantium iniquitalem
diaboli, id est, veteris hostissubtilissiiimmdoluni, (Psal. cxi., 9). Et quia transilierat oOeusam, scan-
contra latentes impetus vitiorum, contra criminum dalum vicerat, taliter gloriatur : In petra exaltasti
insidiasirruentes.contra scandala qurenobis variis me, deduxislime quiafaclusesspesmea (Psal.vk,
et ,

oriunturei causis.contra lentamenta pinssentis vitas, 3, 4). Diximus piimum genus scandali, dicamuset

contraurentesaciessaeculariumpressnrarum, taliter secundum quod de humanacallidilate diximuseve-

admonendo: \ igilate et orate,ne intrelisintentatio- nire.ScandalumpopuloIsraelilico f Balaamdivina-

» II Petr. ii,21 Melius enim eral illisnon cognoscere

: rj Satanm aulem nomen, quod est adversarius, iis tri-
viatnju*lituB,quampostagnitionem retrorsum converti. buebatur, qui divinee volunlati adversahantur. Orige-
b Terlull. lib. de Pcenit., ignorantes Dominum nul- nes conlra Celsum lib. vi pag. 306 Cwterum Satan. :

la exceplio tutntur n pwna. Bebrcea lingua diclus, et a quibusdam forma magis

cPrmia vigilia cubitum itnr, et eam non nominal
Secunda vigilia erat nocluroa nocte, et allo
riiristus.
jam somno. Tertia vigilia, media jam nocle ad
cujus Gnem quarla appropinquat, quod ost tempus
Grtrcanica Saianas iiominalus, significat advcrsarium.
I)e vocis elymo, mirum quam blande allucinatur
: .Iustinus, in Dialogo cum Tryphone pag. 331.
f Chrysologus, dum Balaam divinatorem appellat,

eisurgendi. Vult ergo Christus nos vigilare ipso eo-
dem tempore, quo omnes dormiunt, sccundascilicet
et tertia vigilia.
d Vide Basilium in Regul. Breviorib. resp. ad in-
eorum senteutia? videtur assentiri, opinanlium Ba-
laam non prophetam esse, sedvirum magicis artibus
deditum. Ariolus vocatur Num. xxn, 5. Vide Orige-
iirm rontra Celsum auctor. Oper. Imperf. inMatth.
;

terrog. 64 pag. 550 -Vi homil. 2; Cyrillura Alexandrinum lib. iv et vi de

8 ^on hcec vere diaholo, sed Petro dicta sunt a Ador. in Spir. ; Ambrosiutn Epist. Hb. i class. recent.
Christo. Inlelligpudus ergo Chry^ologus, quod hffiC edit. Lyranum Cajelanum ; Lucam Brugen. Janse-
; ;

dicautur diabolo, qui per tentationem suggerebat niiini, Tirinum hic. Ilieronymus vero ex llebncorum
Petro ea qua' Dei sunt minime sapienti, sed ea quoe
: opinioue, ptital Balaamum vcrum Deumcoluisse.Cer-
hominum sunt, inquit Origenes in Matth. pag. 286. teMosesNum.xxn, 8, 9, 12, 18, 19,20, eipresse tesla-
277 SERMO XXVIII. 278
torobjecit (Num. xxxi; Apoe.n, 14),quando bella- A quod hominem deduxitadmortem.Audi Dominum
toribus non cumferratis viris,» sedcumpuellistoto dicentem Vw mundo a scandalis (Matth. xvi). Scan-
:

lenocinio fucatisoccurrit,ut arma veteretin luxum, dalum sanctos tentat, fatigat cautos,incautosdeji-
l>

triumphum mutaretin infamiam.et in reatum reatus cit, confundit omnia, conturbat omnes et licetin :

evocaretultores,etad summam
profanarettotamde praesenti loco Dominus de scandalo suae passionis
turpitudine sanctitatem. Hincet quod eum Moyses loquatur, et Judamdenotent perquem venit ipsutu
tali notavit sententia cum puniret.£l Balaam, inquit, scandalumscandalorumjtamen nequisinhocdeve-
divimtm occidite,quia hic misit seandalum ante filios niret, admonuit, dicendo Impossible est ut non
:

/s/'ae^.ScandalummolitusestJeroboam(III/Jej.xu), veniantscandala;vcelamenilliperquemveniunt.Bo-
qui ex auro vaccas populo in deos figmento miserabili numest illi si lapismolaris appendatur colloejus.et
collocavit, seDeumvivum, ne verum templum, ne projiciatur in mare,quam scandulizel usum de pusil-
divinamlegem, ne legitimos reges, ne patriosritus lis istis(Luc.xv). Quarenonlapis, sed c lapismola-
quaereret :sic populusmancipatuserroriscandalutn ris: quialapis molarisdum triticumterit,dumfarinam
facitjuxtaApostolum (I Cor. n), cumquisidolisim- fundit, apolline furfurem dum secernit, panempie
molata quasi nihilnocitura manducat, etinsensatos laborantibussubministrat. Bene ergo illi qui eligit

lapides, et ligneos deos,qui neque sanclificare.ne- g minister scandalimagisesse quam pacis,adcollum

que polluere quid possunt.tali facto aestimatdebere hoc illum ad mortem trahat,
lapis alligatur molaris,ut
contemni.Sed quod ille fidei arbitratur exemplum, quodillumtraheredebuissetad vitam quiasensusad :

fi t ignorantibus erroris occasio.quia non ad contem- vitamdatosmortisconvertitinscandalum,suadendo

ptum, sedad cultum provocatnescientes, et convi- aliud videre,aliudaudire,aliud sentire, aliud sapere,
vium religionis videri facit insciis,quos sciens studio quamerat inChristo, quam eratin scientia salutari.
derisionis absumit. Unde bene Apostolus concludit Hinc dangularemlapidem(/sa.xxviu,IC),hincadju-
et aperit. Etperibil infirmus in tua scientia frater, torii lapidem (I Reg.vn, 12), hinc lapidem sinc mani-
propterquem Christusmorluusest(lCor.vm).Terlwm bus abscissum (Dan. ii,45), qui est Christus,sic pu-
genus est scandali.quod nobisnostrisgeneratur ex sillorum circuit et traxil ad scandalum,ut non panem
sensibus,cum fallimur oculis,cum decipimus auditu, vitae, sed panem lacrymarum conficeret et doloris,
capimur odore, et sapore vitiamur.Unde Eva vetiti sicut propheta testatur,dicens : Qui manducalispa-
et lethalis cibi sic gustu estsauciata.sic visu. Et vi- nem dolo?'is (PsaZ.cxxvi,4).Bene ergo illi,sicutalibi
dit,'mquil,7nulierquodbonum est lignumad manducan- dixh,Utmolaasinariaalligetur colloejus (Matt.xviu,
dum,et quod gratum oculis ad videndum,et speciosum 6), et inde sumat pcenam,unde sumpsit et sensum,
et ad intundum(Gen. m). Bene ergo Domiuus adje- ,
et exaequetur jumentis insipientibus, qui noluit ho-
cit scandalizare sensus ipsos.dicendo : S; scandali- '
minibussupernasapientibus comparari.
zaverit te oculus tuus, aut manus tua, abscinde, et SERMO XXVIII.
projice abs te :meliuset tibi sine oculo et manu venire De Matthai Publicani ac divitis vocatione, etde Chris-
ad vitamquam toto corpore ingredi in gehennam to cum Publicanis manducante et apostolos pauperes

(Matth. v, 18 Marc. ix).Et quamvisDominus lapsus

;
eligente.

et vitia jusseritsic nossecare, non membra; tamen Quod virtutibus cognata paupertas.terrena et
sit

si hocEva mater humanigenerissic fecisset,melius conprobat disciplina. Athleta ad luctamen

ccelestis
sine oculo et manu in vitam venisset, quam totum nudus accedit, confligit cum fluctibus nauta nudus,
posteritalemsuamlamentabilem misissetin mortem miles in acie non nisi expeditus « assitit ;
qui tendit
Cavereergooportetnos,fratres, nescandalum facia- ad philosophiam, totumquodin rebusest ante con-
mus aliis, ne vel ipsi alio faciente patiamur. Scan- temnit. Est ergo virtulibus cognata paupertas et si ;

dalum est quodoffendit sensus,quod mentem turbat,
quod confundit intelligentiaspuritatem.Scandalum
est.quod diabolumfeeitexangelo,quodex apostolo
reddiditproditorem,quodinvexitpeccatummundo,
D
turcum verum Deum eoluisse.quem ipse.Num.xxn,
t8,Dominum Deuni suum appellat. Augustinus, lib.
n de Divers. Quaest. ad Simplicium, art. 9,qmest.46
in Numer., rem, ut reperivit.subjudicc pendentem,
adhuc reliquit.
paupertas virtutum parens, virtutum socia sic habe-
tur,sapereconvenit, quare Christus ad virtutisoffi-
ciura pauperes sic elegit. Petrus et Andreas, Jaeobus
et Joannes, germanitas combinata, immo congemi-
riana.Maldonalusaliiqueputaveregenusfuissesuppli-
Ciiapud Hebrneos,flagitiosissimoshoiuinesinmarede-
niergere.ecollo eorum mola asinaria suspensa. Ly-
ranusuutem, ct ex heterodoxis multi.Orotius, Ligtb-
footius, Clericus. rem in dubium revocunt asserit- :

1 Liquet, ex Numer. xxn 16, Balanm reiri Balac
suasisse ut ad castra (Iebrseorum submitteret spe-
ciosas puellas Moabitidcs. quns eos ad foraicandum
impcllerent, ea lege, ut Hebroei prius ederent idolo-
thyta, eteorum numina venerarentur.
" Ita cum Latinio. Editi, mcautos.
e Servorum munuseral raolas torquere.certamque
quet">almctus, ne volam quidem hujus supplicii npud
Bebrseos reperiri. Opinatur tnmena Syris vcl Roma-
nis induci potuisse in Pakrslinam. Quoad Homanos
videCasaubonum in Sucton. Aug. cap. 67.
d CurChristusangularislnpis voceturpassimhabes
apud ss. Patres. Vide Cyrillum Alex.ad \crs.lii cap.
xxvui Isaiffi ; Ecumenium ln 1 Pet. n ;Chrysostomum
I

fnrinne mensuramstatisdiebus reddere. Sedet quan- homil. 111 tom. V, et uomil. 6 in epist. ad Bphes.,
doque adhibebanturequi,vel asini. Undc molaasina- et ex eo Theophylactum, incap. u ad Ephes.,Tlico-
ria ingentem quamdnm iiinuit ad qnain circuiiiu-
, doretura in psal. cxvm, etc.
gendamasiDoopuserat.llieronymusbie,Vatablus,Ma- « Mss. Caesenae, et Yallicell. habent, attat.
279 S. PETRI CHRYSOLOCI.
natapaupertas.in» apostolorumprincipeseliguntur:
paupereseensu.locohumiles.vilesarte.obscuri vita,
b labore eommunes.addieti vitriliU.fluctibus manci-
pati, negatihonoribus, injuriis dati, praesidio retis,
solopisciumcaptuvietumvestitumqueconquirentes.
Sedinistisquantiimvilismutidanus vidobaturaspe-
ctus, preliosas lantum animas Dei iutuitus tunc vide-
bat.Erantcensu pauperes.sed innocentia locupletes;
locohumiles, sed sanctitate sublimes.viles arte,sed
simplicitate pretiosi ;obscuri vita, sed vitae merito
perlucentes ; laborescommunes, sedproposito sin-
gulares addictivisril
: >tes victoriasjam
vocati^fluctibusmancipati.sed tluctibusnondemersi;
negatihonoribus,ditatimagishonoribus,nonnegati;
injuriis dati.sed injuriis non relicti captorespiscium,
; largitatis
sed piseatores horainum jam decreli. l'eni<e,inquit,
elfaeiam vos fieri piscatores hominum (Matth.lV,i9);
utvitalisescn?jactu,uthamocoelestis verbi.de mor-
tis gurgite animasad lucem tollerent sempiternam.
Captorespisciumtiunthominumpiscatores,delabo-
retranseuntadlaborem.quia labor nescitlassescere
cmeditatus.OmniaquredeiKu veniunt.non fatigant.
Virtus eiercitio perseveratllinc estquod Apostolos
suos Chrislus hutnams laboribusexercere voluit.ut
eos in lefessos redderet in divinis voluit eis Deus:
manerefortitudinem, .locien litio praBstare virtutem.
Et quiafructusprovenit exlabore.voluiteoslabores
nonperdere.sedmutare ; ipseanteillisusum laboris
indulsit, qui postea eis tolerantiam dedil virtutis,
llinc estquod regna, gentes.carceres, vincula, tor-
menta.mortes.saevienteshomines terrisomnibussic
vicerunt.Diiimusquodin apostolisamicavirtutum,
Deochara.sit electa pauperlas.Mattlia;nm d detelo-
nio divitem.de usuris locupletem.lucrissaeculionu-
stumquod in apostolatum Christus elegerit, quid
dicemus?llodicMatthceusdeseipsosicccepit:2?<rum
transiret indeJesus,vidtt hominemsedentemintelonio
Nfitthceum nomines; ct ail illi.sequereme (Matth ix)
Matthaeus» publicauus generat nobis non parvam suis
Vel quiaprimores electi.velabundanliavirtutum.
Theophylactus vocatPetrum et Joannetn verticesai
ttolorum. Cseterum de hujusmodi vore apostolus vide
Hieronymora in epist. li.l, ad Damasum, et late
liasnagium tom. I Histor. pn;;. 288, uMcontrn Baro-
nium contendit eain .tvo Chrisli non fuisse adopta-
tam.quam tamen iuvenimus apud Joannem xm, 16
Ouo; KitoTtoXoiatque missus major esl eoipn miutrum.
Eodem modo IlCor. vui,23. Pratres,missi ab Ecclc-
sia adeleemosynarum collectionem kmo-ro\oi Eccle-
siarum nominantur;etadHebra?osin,l,Christus ipse
dicitur Apostolus, vel quia ipse princeps esl et caput
aposlolorum, vel quia, ut ait Thcophylactus, missus
est ad ovesdomus Israel.
b Ac si diceret communem quamdam et vulgnrem
artem eiercuisse.Omnibusfortunse etnalurae dotibus
cipertes fuisse apostolos, soloque nutu arbitrioque
Dei vocatos, conlra Maldonatum et Theopliylactum,
qui in eis nalune hnhililatem non exclusere, assere-
re possumus cumClemente Stromat.lib.vi png. 480,
Bilario de Trinilatelib. n.Origeneque contra Celsum
lib. u pag 135.
t cxercitus.Etenim meditari nonmodo valet
ld est
mente sed etiam eierceri. Unde Plauti verba
agitari ; servirent.
in Stich. Simulque ad eursuram medilabor me ad ludos
2S0
A quaestibus qaa?stioneni,elmagnum nobisnegotiurn
suanegotiatione propouit. Sed dieit aliquis Quam :
quaestionem? Quod negotium? Deus suscepit pauperes
seddivitesnonrepellit.Habenssuscipitetadseattra-
hitnonhabentes.Abrahamdives(Luc.xvi),divesJob,
David dives. Et quid Abraham beatius ? Quid for-
tius Job ?Quid David sanctius ? Nam et Abraham
post terrenosmajrores pias animas et revolantes ad
caelumingremiumsuasconsolationis includit.EtJob
inipsisdivitiarum machinisdiabolumet ipse vicit,et
nobisvincendieum reliquitexemplum. Abrahamsic
posseditdivitia», ut eassaepeetoblatascontemneret
et calcaret indultas (Gen.xvr) ; et sic diligeret possi-
dere divitias, non a habere eas ad
divitiis possideri ;
maleriam.non ad cupiditatisincendium.
g Sedad haec respondetur, fueruut sanctis innocentes
ili\iti;e,utpote a Deo datoe, non turpiter acquisitee;
concessaj ad usum vitae.non ad mortis usuram.Mat-
thfeum veropublicanum divitise, sic cupiditatis pu-
blicant magistrum.fornace avaritiaj sic coquebant,
sic alligabaat vinculis cautionum.sacculorum ponde-
ribus sic premebant, ut levari ad innocentiam.ad
justitiamsurgere.advirtutem progredi non valeret.
Inde et sedere ejus erat subsidere non sedere.
Hunc ergo talemadsua cur vocaverit Christus.cur
elegeritad divina.nisiquajraturaltiusfacitaltissireum
quaeslionem.etnon tantum quaestionem.sedetscan-
lalum.sicutillotempore circumstantiumpatefecitin-
tentio.Quomndoenim iufirmitasnonlaborarethuma-
na,quandovidebatapudChristum pecuniam sic vale-
re.utdaretfraudiilentolidcm.vcnaligratiam.cupidi-
tatis magistroolTioiiimlargitatis,doetoi'i fenoris ma-
gisterumsanctitatis, publicanosaeculiccelestesecre-
tum?Urebat videntes.quodusuraquaa vastat terrara
tollebaturadccelum.ethancquanHletestanturhomi-
nesDeitasadvocabat.Sic autemsensissetunc viden-
tesaperit.Mattlueusipse,quiducturusveradese,non
. potuit haec tacere.Cum autem Jesus diseumberet in do-
mo, ecce veniebant multi Publicani et peccatores, et di-
Olijmpiir. Labor autem meditatus, id est frequenter
susceptus ac exercitus, usus ipso fit levior. Mita.
d Tribulum Grtecis r«7oj dicitur unde Telonium.
:
Locus videlicet in quo publica exigebantur vectiga-
lia.et juxta mare positus, ut ibi solverentur atrans-
fretantibus.
:
e nominc Judei vocabant eos quos ipsi vel ob
lloc
vitae institulum.vel morum impuritatem vcluti profa-
D nos detestabnnlur. i\on vero quod oiunes 1'ublirani
essenl ethnici.ul perperam opinalurTertullianuslib.l
de Pudicit. cap. 9, contra quemjure insurgit Hiero-
nyinus epist. IH>, Damaso, ubi eos Jud;cos fuisse
clarissime evincit, ut patet inMatthseo ex Patris no-
mine Alplioro suoque Leri. Quod si velint Publicanos
nounullos fuisse ethnicos, id de principibus tantum
Publicanorum dederim, quos Grsesi o\uoo-['.)va$ vo-
rnnt, nl est publicorum vectigalium redemptores non ;
vero de inferioribus eorumque ministris, ut erat
Matthaeus. Publicanoshonori fuisse Romanis, nemi-
nem latere puto.Hos Cicero in epist.ad SilumpraMo-
rem vocat aniplissimos liomines, multisque laudibus
ornat in orat. pro Plancio. At Judieisodio et despec-
tui erant, quod Potentum avaritiae tyrannidique in-
281
scumbebant cum eo et discipulisejus.Pharit&iautem
videntes, dicebant discipnlis ejus :Quare
manducat magister vestertEi hoc
canis et peccatoribus
dicebantPharisaei,utesset magnum malum,quod et
malispoterit displicere:et si erat nefas publicanos
Christoparticipes,* velincibo esse, divinis sociare
quideratpublicanum?Fiatres,inqu;estionehacinge-
niumlaboraretinterpretis,sinonipseDominus,cuifit
ipsaquaestio,totumquodestqufestionisauferret.Re-
petamusergoordinemlectionis : Christus quare ad
Matthasiim veneritaudiauius. b Cum transiret, inquit,
Jesns. Non dixit, cum staret ibi : transivit, et per-
transivit inde Jesus,ne Matthaeus remaneret ibi
transivitinde Jesus,neMatthceusibi c taliter perma-
neret. Vidit hominem. Non dixit, vidit Mattheeum,
quiainMattheeohominemliberarat;hocest,homines
quos pecunia possidebat servire Deo nequeunt, pe-
cuniee servientes. iVon/jo/es<i's, inquit, Deo seruireet
mammonx [Mattk.vi).Veni, sequere me.
Affer ad me, quiaMatthaeum.non Matthaai sacculos
requirebat. Veni, se^«e? eme.Hoeest,deponeponde-
-
ra, disrumpe vincula, solve laqueos. Me sequere.
Quaere te, perde usuram, ut te valeas invenire.Sed
jam Pharisffiisquid responderit.audiamus :Non est
opus,iaquil, sanis medicus ,sed ?nalehabentibus.Ecce
quare ad Matthaeuui venerat Christus, ut avaritiae
curaret vulnera, ut saniem sanaret usurse. Euntes,
inquil,discite,quid est Misericordiam uolo,et tionsa-
crifieium. Misericordiam voluit.ut Matthaeus,quod
tulerat permiseriam.in misericordias prorogaretjet
inde redimeret pcenam.unde comparaveratculpam,
Non uenivocarejustos,sedpeccatores.Sic dicens.non ^
repulit justos.sed injustos, qui se d justos mentie-
bantur, exclusit. Christus ergo quod ad peccatores
venit.peccata delere voluit.non peccatoribus voluit
commaneie. Quod est e dare vitammortuo, hoclar-
gitatem tribuere est avaro. Itaque Christus quod
Matthsum vocat, non est illapecuuiaeratio,sed est
ratio tota virtutis.Denique Matthaeus
terrae pauper, ut diveshaberetur in
SERMO XXIX.
De eisdem, etdeawo.
Cum MatthaeumpublicanumDominusad aposto-
latus fastigium evocat et extollit.dat manum lapsis
spemrestitiiitdesperatis.reddiditvitse.quossibijam
morsdetinebat addiclos. CumpralcriretMquil,
sus,vidit Lcui Alpha-i sedcntemad telonium(Marc .u).
a Anliquorum Hebnrorum mos constantissiuius
fuit, cum alterius religionis asseclis, neque cum nr-
tem aliquam vilem despectamque profitentibus, ci-
bum sumere.ne aliquid iiiimunduin contingere cona-
rentiir. Vide Genes. xi.ni, 31 Joan. iv, 9.
; Non autem auri pretium.quod ex Ismaelitis percepe-
b E domo videlicet egressus, eo exiturus ad mare.
c lta retiuuimus
ex ms. Vuticano nonnullu: edi- ; rent
tio nes, aliler.
A Cujusraodi equidem Pharisaei.
• Hocest, queraadmniliiin muneris est divini,non
creabe nalur.e.ad vitam inorluos revocare ita opus
est dextera? Excelsi quod avarus Imna sua lareiatur.
Propterea Mattlnei revocatin ab usuris.et. facultnlum
ejus in pios usus erogatio fuit munus divinum.Mnv.
SERMO XXIX. 282
A Sedebat utique,qui stare non poterat pondere cupi-
cumPubli- ditatis oppressus.et ipsa totus conscientia fraudis in-
curvus.Aurum natura grave,gravius fit avaritia ni-
mis. Hinc est quodplus habentem deprimit quam
ferentem,etvehementius aggravatcordaquam cor-
pora.Nascitur interra prnfunda.sectaturipsamon-
tiumfundamenta.perqueimavenarum caecisdiscur-
rit anfractibus,etdum suam semper f repetitadna-
turam coelestesanimos ad infernadeponit obscu- :
ratsensussemper.alta mentium semper in terrena
demergit.Aurum erogare bonum.repouere malum,
contemnere validum.fugere persecurum: quod si-
; cut vincere virtutis est, ita felicitatis est evasisse.
Auri furor ardentius humano fervet in pectore quam
caminus totus ignescitincendiis.et acrius homines
g dissolvit in terra quam solvitur in caloreflammarum.
Crudelitatis dominus,seevus hostis, amaudo laedit,
nudatditando, ipsumetiamcaptivataspectum.fidem
Non dixit, frangit,violataffectum,vulnerat charitatem, turbat
quietem, adimit innocentiarn,docet furtum.suadet
fraudes, imperat latrocinium. Et quid plura ? Hoc
est, quod Apostolus dixit : Radix omnium malorum
est avaritia (l Tim.w). Est commutatio saneuna,si
homoprudensilludantemittatadcoelum,quammit-
taturabillo, ut stultus, in Tartarum. Mittat per ma-
num pauperis.quiaquidquid propterDeumpauperi
dedit,ad coelum sine dilatione transmittit. Merito
Matthaeum Dominus talibus vinculis absolvi cupiens
praepeditum suscitat, dicendo Sequere me.Hoc est
:
me sequere de supernis ad superna tendentem, et
non aurum de inferis ad inferna mergentem. Ubi
fuerit thesaurus tuus,illic et cor tuum erit (Matth.vi).
Aurum patriarcharumstirpem,progeuiemsanctam,
tantam germanitatis singularem coronam adeo cor-
rupit.ettotiusreddiditpietatis extorrem, ut Joseph
/Egyptiis,fratreui barbaris.innocentem noxiis, k in-
genuitatem traderentservituti (Gen.xxxvn).Sic sic-
cavit mentes,siccordadepressit,sicquod in eisfue-
mox factus est rat humani sensus,ferinamin rabiem commutavit
coelo. ut non ofiensamDei.non sancti patrisdolorem,non
proprii sanguinis sensum meminisse permiserit.In-
tuerequid auro gravius,quod cum mores hominum
perdit.perditetnaturam.AurumJudaicumpopulum
sic suo captivavit aspectu, vicit illecebris, specie
perdecepit, ut hoc esse Deum crederent, et Deum
verum.Deum totbeneficiiscognitumdenegarent;sic
Je- L convertit homines in jumenta.ut vituli capul.caput
suum crederent.et omniumrerum capiti h caputpe-
t Id est, dum natura sua obscura qua?que et alte
defossa loca amat.
R Ms. Vatic, ingenuum. At ex genio Chrvsolofji
lectionem ms. Caesen. et Vallicell. libentius retinui.
runt, eo perduxit Josepbi fratres, ut eum venumda-
sed zelolypia tacti, quod eura in omnes regna-
;
turum somnia piotendercnt.Non desur.t tamenexPa-
tribiisquoslioeidemcumChrysologosensisseapparet.
b Non uni ex SS. I'alribus mens fuit, ab Hebra?is
; vituli lantum caput fuisseconfiatuin.In hac sententia
sunt Cyprianus et Arabrosius epist. 62, Lnclnntius
lib. ivcap.10.EI inde tradunt nonnulli orlam ethni-
corum calumniam, Judaaos scilicet adorasse caput
 ::

333 S. PETRI CHRYSOLOGI. 284

cudis anteferrent {Exod. srxnVAttendite quara sit A Non necesse habent sani medico.sed male
sufficiat,

mores bomimim,
pernicies ista fugienda.qua» cura habentes.nonenim veni vocarejustos.seii peccatores.
bonestatem, vitamque perdiderit, ipsum quoque Et quis non erat negrotus, ipsa generis humani sic
Deum voluit homini et contendit atiferre. Hoc est, tfgrotante natura?Ad omnes ergo venit.qui omnes
quod Judam fecitesse proditorem.ut hominemco- male habentes ut curaret invenit sed plane mori ;

geret Deum nesare.venderepermanum sui sangtii- meruit.qtiimedicumcontempsitneseaccusaret, vel

nis.distraherecoQditorein.etipsiimsangninemtaxaro Dominus aperit
contiteretur BBgrotum.Sed dicti sui
pretio quem sponte Domiuus erat nostrumlargitu- mox yonenimveni vocarejustos,
tiguram.dicendo :

rusin pretium (J/aii/i.iivit.Sednemultasuper hoc sed peccatores. Nonhic Dominus justosrespuit,sed

generent eiemplafastidium.transeamusadreliqua. stiperbos ;
c et eos notat.qui cum nonsint, esse se
Sequere me.et turgens secutus est ewm.Ssepe legitur jactant justos.Kt ubi erant justi, cum juxta prophe-
et inhoste utilis virtus,s;ppein adversario compro- laiin:Nonerat qui faceret boniim , non eratttsque ad
batur.Matthaeusnon sublrahituroperi, sed mutatur, unum (Pi.xm)T Dt intelligant eegritudinem, medi-
etteloniiimsuscipitmagisquamrelinquit.utmaiisura cum.utcurenttir.aclmittant.contiteantiirsepeccato-
Deo, non liomini peritura conquirat.ut non tritresi- res,ut modo Christosparens etconvivalargiaturve-
muminqiiadrairesnuumquinquagesimiimqiie num- g niam.ne post judex ferat in contumaces debitam
mum tristis rediifat supputator sed trigesimum iu sine fine sententiara.
;

seiagesimuruetcentesimumgaudiifructumlaetusre- SERMO 'XXX.

coodatdiviniscomraodis profuturum. E/sur^ensse- De eisdem.
cutus est euin. Generosus animus, qui sic ea quoa Ilodierna evangp lica lectio Mattlwum publicanum
magna putarat, facile, et quasi nulla contempsit sic in apostolum commutavit,ut qui erat frattdator
apparet illum per ignorantiam lucra ante praesentia pccuniae tierel gratia- distributor, et de impietatis
conquisisse, a quibus ut se sensit, et vidit liberum schola ad pietatis magisterium perveniretjfieretqtie
sic» raptusestaddivina Et factumest.dumarcum- doctor iiiiserieordiae.qui avaritiie fuerat institutor.
berettndomoilhus.multiPublieanietpeccatoresdis- Dnm transiret Jesus, vidit homincm sedentem in telo-
cumbebant cum Jesuet rfijn/;iWisc;us. Discumbebat nio, MatlhTum nomine (Matth. ix). Cum transiret
Jesusplus m Matthnei menteqnam b sigmate.etepu- inde Jcsus.bene transiret inde :lransibat Judaeam,
labaturnon oibis,sedreditupeccatoris,ut revocaret ut veniret ad gentes; prceteribat Synagogam.utEc-
convivio, collegio. humanitatisafleclu, dulcissima clesiapermaneret;pr;etergrediebaturcarnispatriam
sui confabulatione disciimbentes.quos sciebatposse ut deitatis suoh remearet ad sedem. InChristo, fra-
judicis agnitapotestatedissolvi.percelli terrorema- tres,transitoria est carnis injuria.in quo divinitatis
jeitatis suee.de nudamoxpra^sentiaposseprosterni ^ honor est sempiterntis./)(4m/r«/isire/ inde,viditho-
velatushumanocopore.qui homini voluit subveni- minem. Vidit plus divinis oculis quam humanis. Vi-
re. Occnltavit dominum, qui servis dignatus est ti- dil hominem,ni peccata hominisnon videret.Vidit
duciamnon negare;majestatem teiit.qui fragilem opus sutim, uldespiceret opera peccatorum.Vidit
studuit parentisamore complecti. Sed oflendiintur illttm Deus.d ut ille videret Deum. Vidit illum Chri-
Judaei,dioentes:()iiare cum Publicatiis et peccatori- stus,ut ille pecunine latebras amplius non videret.
busmanducatetbtbitmagistervesterTttlrarisJndtee, Vidit illiimChristussedentem,quiapressuscupidita-
cur misceaturconviviopeccatorum.quipropterpec- tis pondere, stirgere non valebat. Kratres, deterius
catores et nasci voluit, et non recusavit oocidi sedebatiiiteloiiiopiiblicanusiste,qiiamparalyticus,
oblatras cur peccatorum vinuin bibat.qui pro pec- de quoante diximus.jacebat inlecto.Quia ille carnis
catoribus suum sanguinem fudit.Etsi vis posse am- patiebaturparalysim.iste mentis:in illo fuerat com-
peccalum.ne perderet peccato-
plius, suscepitipse pago turbata membrorum.in isto totusordo ftierat
res;inse sententiamsuam judex retorsit.ut amassc sensuutn dissipatus ;ille jacebat e captus carne,se-
se peccatoresproderetmagissolvendodebitumquam debat corpore et animo iste captivus ille doloribus ;

donando. Sed talibus ipsum Dominum respondisse succumbebatinvitus,iste f vitiis voluntarius servie-
D
asini ; quam postea in Christianos primnsve ;etatis d Deus aspectu suo peccatores illuminat, ut mi-
effluiisse satis superque constat, lioet etiam ab alio serrima sua conditione cognita, redeant ad ipsum
fonte promanasse verosimilius sit. Al Scriptura ubi- per pcenitentiam. S. Gregorius Nullus Deura spiri-
:

que it/ii/umdicit.necusquam solius capilis meminit.
Isaulcmerat Apis.seu Serapis /Kgyptiorum nunien.
»Secreta quadam vi sese moveri sensit.qua suavi-
ter quidem et jucunde, se«l vehementissimetraheba-
tunliter videl, qui carnaliter vivit ; qui eniiu Deum
vidit, eo ipso moritur, abhujus vita3 delectalionibus
tota mente separatus. Mita.
Omnibusscilicet membrorum viribus destitutus.
<•

tur. Vide Augustinum dc Gratia Christi contra Pela- f Ei iis abunde patet Mattbseum, in sensu Chry-

gium. sologi, non fuisse nobilem quempiam publicorum

b Id est, raensa, ut alias annotatum
est. De sigma- vectlgalium redemptorem de quibus in notis ad su-
te Tide Petrum Colum lirugensem.not. ad Sidonium pcr.serm.,sed ipsius publici redemptionis minislruni
pag. 1!), ubi Lipsium emendat Lect. lib. in, in expo- qitetn aplius voces portitorem vel exactorem, genus
sitioneloci Latnpridii nllurinatum. hoininum rapinis dcditum. Alie-
sa>viliae, avaritiae,
« Superbissimum hominum genus Pharisaei, qui narum ealamitatum negotiatores, vocat hos Chryso-
dum alios veluti peccatores aspernabantur,se ipsos, stomus tom. VI bomil. de Pocnis, seu 79. Theophy-
Umquam justoi proedicabant. lactushom. 15, pag. 88 ; (Jui poriitorem nominat,
 ;

583 SERMO XXX. 286

hat; iste sibiinnocensavaritisevidebaturincrimine, A gregis amorem nescit?quisjudicemdepietatejudi-
se cognoscebat inter vulnera peccatorem
ille iste ; cat, nisi ille qui fuent desperatus?quicommunio-
lucrorum cumulabat peccata, ille dolorum gemiti- nem Oei.nisi sacrilegus,spernit?indulgentiam quis,
bus» peccata delebat. Merito igitur paralytico dici- nisi crudelishorrescit ? Quare magister vester cum
tur,Confide,fili.dimittunturtibi peccatatua(Matth. Publicanis et peccatortbus manducat ? Etquis est pec-
ix), quia compensarat delicta doloribus ;
publicano cator, nisi qui se peccatorem negat ? d Magis ipse
autemdicitur: Veni, sequere me. Hoc est,ut sequen- peccator est,et,ut verius dicam.ipse jam peccatum
domereparesquodconsequendopecuniamperdidis- est, qui se jam non intelligit peccatorem. Et quis
ti.Seddicitaliquis:QuarePublicanus,quimajorvide- injustus.nisi qui sejudicat justum? Legisti, Phari-
turin crimine.major habeturin munere ?i\am mox seee, quia nonjustificabitur in conspeclu tuo omnis
apostolatuscertaprsedictusdignitate,nonsolumipse vioens (Ps. cxlii). Quamdiu sumus in mortali cor-
accepit.sed aliis indulgentiam tribuit peccatorum : pore, et fragilitas dominatur in nobis ; et si actu
totum orbem splendore evangelicae prsedicationis peccata vincimus, vincere peccata cogitationum non
irradiat.et paralyticus sola dignus venia vix habe- possuraus.et injustitias fugere qui si corpore pos- :

tur. Vis nosse quare plus consecutus sit Publica- sumus evitare,etsi conscientiam malam devincere
nus?Quiajuxtaapostolum,ubiabundavitpeccatum, g ralemus, culpas negligentiae, ignorantiae peccata
superabundavit et gratia (Rom. v). Scimus ut Pu- quemadmodumpossumusabolere?Pharisa3e,confi-
blicanus gentilis populi typum teneat, paralyticus terepeccatum, utChristi venirepossis ad mensam,
Judaici populi sit figura, qui hodieque malae valetu- ut sit tibi panis Christus et panis ipse frangatur in
dinis tenetur in lecto, ut nisi portatus fuerit fide tuorum veniam peccatorum, ut fiat tibi poculum
gentium, oblatus Christo miseratione sanctorum, Christus.quiin tuorumdelictorumremissionemfun-
Christiani populi credulitate salvatus, ad domum ditur.Pharisase.prandecum peccatoribus.ut possis
fidei, ad domuiu patriae non potest pervenire. Et prandere cum Christo agnosce te peccatorem, ut
;

discumbente eoin domo,essevenieba>it,inquil,multi tecum prandeat Christus intra curn peccatoribus

;

publicaniet peccatores,etdiseumbebantcumeo etdi- convivium Dominitui.ut possisnon esse peccator

scipulis ejus.Videntes autem Phariso?i dicebant di- intra domum misericordiae cum Christi venia, ne
scipulis ejus, Quare cum publicanis et peccatoribus cum lua judicia extra domum misericordias puniaris
magistervestermanducat? KrguiturV>en%.qnia. incli- exclusus : agnosce Christum, audi Christum, audi
nat se homini.quare conjacet peccatori, quare esu- Dominumtuum,audiccelestemmedicum,calumnias
rit b pcenitentiam,quarereditum peccatorum,
sitit tuas peremptorie confutantem. Non est opus sanis
quare aeceptat misericordiae fercula,quare sumi t po- ,
medicus,sed male habentibus . Si vis curam, agno-
culum pietatis.Fratres.venit adprandiumChristus, '
sce languoreni. iVorc veni vocare justos,sed peccato-
venit adconviviumVita, utfaceretsecumconvivere res. Si cupis misericordiam, confitere peccatum.
morituros; jacuitResurrectio, utdesepulcrissurge- E unles ,'mquit, discite quidest, Misericordiam volo,et
rent qui jacebantjdecubuit indulgentia,ut peccato- non sacrificium (Ose. vi). Christus misericordiam
res levaret ad veniam; veuit adhumanitatemdivi- vult, et non sacrificium aut quod sacrificium quas-
;

nitas, ul ad divinitatem veniret humanitas venit ; ret, qui ut te quaereret sacrificium factus est ipse ?
judexadreorumprandium,uthumanitasprasveniret Non veni vocare juslos, sed peccatores. Non repulit
reatus sententiam venit ad languentes medicus, ut
; justos, sed quiasine Chrlsto innoceus non habetur
reficeret couvescendo defessos; inclinavitpastorbo- in terris. Non veni vocarejustos, sed peccatores. Sic
nushumerossuos.utovemperditamsalutaresrepor- dicendo non repulit justos, sed quia omnesreperit
taret ad caulas.Sedhoc Pharisseus detestaturet ar- peccatores.Audi Psalmistam. Dominus de cwlo pro-
guit, qui prandium Dominicum putat non virtutis spexit super filios hominum, ut videatsi est intelli-
esse.sed ventris non spiritus, sed carnis non di-
; ; gens aut requirens Deum. Omnes declinaverunt.si-
vinre bouitatis, sed voluptatis humanae; terreuilu- mul inutilet facti sunt non est qui faciat bonum,
;

xus, non gratia? ccelestis.Sic.sic se videt, qui Deum non usque adunum(Psalm. xtn). Fratressimus,
est
nonvidet. Quis arguit raedicumc jaceutibusconja- D simuspeccatoresconfessionenostra.utChristivenia
centem.nisihumanassalutisinimicus?quispastorem non simus peccatores.
subnixum lassopecori reprehendit,nisi quilucrosi

eo nomine complectitur avarum, injustum raptorem quia comparalive ad alios majus peccatum babet.
et lucri cupidum. EtcnimDeocontradicitinsacrispaginisdicentinullum
a LicetDomiuus fidcm tantiim illorum qui para- hoininem in hac vita esse sine peccalo. • Alteram
lyticum portabant lauilaverit, attamen dicemlum est quod spectat subdit t Quod lil niagister peccato-
:

puralyticuru proruldubio ila intima cordis coiupun- rum falsa dogmata disseminando cum Pelagianiset
ctione comparaluin fuisse, ut peccatorum veniam Coelestianil apud Augustinum senn. 29 de Verb.
et corporis incoluinnilatein proinerucrit. Apostolor. asserentibus liominem esse qui non sit
Alias, pcenitentem.
'>
peccator ct qui Cliristi reparatione non egeat. lm-
c Ms. Caesenie, jacentem cum jacente. ino de peccatore et pcccatoruin magistro fil ipse
d Ms. Caesenm. magister ipsa cst peeeatorum.
, catum. quiu nolens se peccatorem faten, tit mi-
l

Utramquc lcclionem amplectitur Mita « qui se, ait, pcsnitena linalis, du sua miserabilicoudiliouelaetus,
peccatorem negat, antonomastice peccator dicitur, emcndationit expers. »
587 S. PETRI CHRYSOLOGI. 588
SERMO XXXI. A JoannisChristumnolebantJoanniullatenusantefeN
sic in Christum fremebant utrique livore communi.
ri:
DePharisxorum et discipulorum Joannis jejunio. Quare nos et Pharisaeijejitnamus frequenter, disci-
Bonitas virtutuni mater, malitia origo vitiorum ;
puliautem tui non je/iman^Quare^quiapenes vos
c estde lege.non de voluntate, jejunium
Yirtutescomitaturgloria.inhaeret vitiis cognata con- jejuuium ;

fusio;sicutviuategunturdolis, itaillustrantur liber- nonjejunantem respicit,sedlubentem.Et quis vobis

tate virtutes. Hinc est quod Christus virtutum lux, jejunii fructus est.qui jejunium jejunatis invitum ?
agebat libere, loquebatur pure, praestabat ut Deus, Jejuniumestsingularesanctitatis aratrum.colit cor-
patiebatur utparens, ut dominusarguebat :Judaei da.eradicat crimina.evellitdelicta.vitia subruit,cha-
vero viperium germen, mors, genitoris
* genitricis ritatem serit.copiam nutrit.parat innocentia? messem.
occisio, dumperimunt Ohristum Synagogae matris DiscipuliergoChristiintotasanctitatissegeteconsti-
uterum diruperunt. Vere sicutscriptumest:Proje- tuti.et virtutum manipulos colligentes.habentes pa-
nifit;p^rarum|J/<j»/i.ui)submittebant capita, adu- nemjamnovi fructus.iuveteratanon possuntjejunia
labanturlingua.vulnera dabant dolis, blasphemiis jejunare.Quaejactanturverbis,palloreproponuntur,
venena fundebant: et quasi non sufficeret ad odium venditantur defectu,placenthumanisoculis,nondi-
contemptus.despectusadinjuriam.sicChristumper- g vinis. Quare
nos et Pharisvi jejiinamus frequenler,
sequebanturinsidus.tentabant dolis.interrogatione diseipuliautemtuinonjejiinanfRespondit Dominus:
pulsabanl, appetebantcontumeliis, ettotacupidisi- Numquid possunt /Mi sponsi^ jejunare, quamdiucum
mulatione rallabant.Objiciebantcurandossabbato, illisest sponsus ? Quid est hoc ? loterrogatus Joannes
ut si non curasset.tieret de impossibilitate contem- sponsum esse sic testatusest Christum : Qui habet
ptus.de legemanaretcalumnia si curasset.Ioterro- sponsam sponsus est; amicus autem sponsi, qui stal et

gabantinquapotestatefaceret suajussione virtutes audit cum gaitdio.gattdet propter vocem sponsi (Joan.
(Luc. xi), ut si dixisset.deitatis, invidiam commo- 111), Convenienter ergo discipulis Joannes magistri
verent; si lacuisset.artis magics crimen inferrcnt. sui voce respondit.ut vel illi crederent et non coge-
biceb&nleaiinin Beeliebubprinciptd&tnomorumeji- rent tempora sponsi laeta tristis intrare jpjunii: quia
cxt dxmonm | ilatth. iu : et, sicut hodie lectum est, quiquaeritsponsamjejuniaseponit.relinquitauste-
apuddiscipulosln magistrum notam dePublicano- ra.totum se dat gaudiis, epulis indulget, totus blan-
rum conviviocomponebant.Apud magistrumdisci- dus, totus amabilis, totus feslivus incedit, et facit
ptilos jejuait nesciosgulae deditos accusabant; scd lotumquod sponsaetenerarequiritaffectio. Christus
discipulis de ma?istro,magistro de discipulis odio- ergoqui tunc e Ecclesiamdesponsabat,indtilgebatse
rum causas, discordiae semina livore jactabant.vlc- mensis.convivantibus se non negabat, humanum,
eesserunt,\nqnii,discipuU Joanms.dicentes : Quare comem.blandum se pia charilate reddebat, donec
nosetPhar\sxijejunamusfrequenter,discipuliautem divinis humana conjungeret, et faceret de terrena
tuinonjejunant(Malth. 1x1 fEtciiindiscipulisJoan- societate caeleste consortium.Adjecit Dominus di-
nisquaesocietas Pharisaeistnisiquiajuaieral 1 invi- '
cens:Netno immitttt commissuram pantii rudis in ve-
dia, quos disjunierat disciplina. Hic jam sua per- stimentwn velusjollitenim f plenitudinemejusave-
dit jura zelus, juniit disjungere consuetus. Judeei slimento, clpejorscissura fit. Antiqute legis supel-
postponi Moysen Domino non ferebant, discipuli lectilem dicit g Judaicis studiis altritam, corruptis

• Alludit ad illud quod vulgo perhibetur, viperas
snlicet ex eroso matris ulero ad vitam exire. i.hry-
sostomus homil. 11 in Matth. pag. 09: Istud antmul
corrumpit mntrem. ejusqut ventrtm devorat, ac tn lu-
rrodit. Eodem modo Theophylaclus in cap. ni
Matth. png. 18, Isidorus Peleusiota epist. 105 lib.
pag. 32, 33, etc, Vide quae abundantius dicemus in
Judic. nv, 11. Grrecis oft>6We;sunt, Latinis sequales.
Ei hoc Evangelii loco Monlanistac jejunia, et xero-
phagias protrahebant etiam post PeDtecosten, quod
ablato sponso filii sponsi debcant jejunare. Vide
Hieronyiiiiim in cap. vm Matth. Fortasse hic Chry-
i sologus hortim errorem perstringit.
« Christum Ecclesiae sponsum dici, alias observa-

ootis a renn. 138.

l tum. Ad eiemplum Dei.qui populi Hebraei a prophe-
>> Discipuli Joannis zelo quodam pro magistro
suo ducti erant in invidiam Ctiristi. A Pbarisatis
igitur submissi ii fuerant, ut Christi discipulos ag-
gredcrentur Vel, ut vult hic Chrysologus cum Au-
gustino de Consensu, etc. cap:. 16 et Curysostomus
opinatur, Pharis;i'is accessere, seseque iilis conso-
ciarunt.
" Explicarem non de publicis jejuniis antiqua
lege Jud.eis decretis Levitic, i, 29, sed de illis quae
lege privata et jussu magistrorum, vel ei proprio
cuiusque consilio statis dicbus observabantur.Ouod
solemne erat Pharisaeis, ob fam;c aucupium, bis
tis maritus nuncupatuF, inquit Grotius in cap. in
rj Joann. 29.
f lmplere, dicitur Hebraeis committere, sarcire,
addiloque panni frustulo vestem componere. Et ple-
nitudo hic est scissura assulo panni surculo conipo-
sita. Novum autem dispendiuni erit, si novum cum
veteri panno committas. Tunc enim non cohiprente
commissura, nova scissnra fit. Vide hanc eamdem
similitudinem Lucae v, 36. Nec dissimilia habet Phi-
lo, ubi exponit legem quae pannum el linum con-
texere vetat: non solum, inquit diversitas consocia-
tionem respuit sed praevalescentia altcrius rupturam
;

uoaquaque bebdomade quandoque pluries. Discipuli potius nfficit quam cnnjtnirtionem.

eliara Joannis, eo prsecipue tempore quo magister
detinebatur in vinculis,jejunabmt
d Videlicet qui interfuerant nuptiis, et quos apte
Chrysologus vocat amieos tponsi.Nam sicut sponsam
comitabantur virgines, ita socii et amici sponsum
Hieronvmus,Euthymius,Chrysostomus,Theo-
e Ita
phylactus, alique velerem legem pro vesle usu tri-
tam, pro rudi panno Evangelium interpretantur.
Hinc colligebant Marcionitae duas has leges simul
componi non posse,neque unum eese Deum utrius-
289 SERMU XXXII. 290
sensibus.sectis scissam, impuris actibus obsoletam , A sed Judaeus nec recipit intrantem, nec agnoscit prae-
» PannumrudemEvangeiiiuuncupat indumentum. sentem, s nec operantem caecatus intelligit. Cernite
Sed audi pannum non scissurae partem, sed princi- quam nihilsit praesentia corporalis.ubi fuerit mentis
pium texturas.Tuncenim primum regalisindumenti miseranda separatio ; sicut contra nihil officit ab-
tela de Christi vellere texebatur, de vellere quod sentiacorporalis.ubicordafuerintsociata perfidem.
dabat Agnus. Agnus Dei qui tollit peccata mundi Et erat ibi homo,habens manum aridam.lahoc ho-
(Joan. 1). Texebatur autem regium vestimentum, mineomniumhominumimagofiguratur, in hoc ge-
quod in purpureumfulgoremcruor tingeret passio- riturcuracunctorum.inhoc universorumsanitasdiu
nis. Merito ergo Christus hunc pannuni rudem Ju- exspectatareparatur.Aruerat enim manus hominis
daicae vetustatiprohibebatimmitti,ne pejor scissura magis stuporefidei quam siccitate nervorum, et
•>

fieret,siJudaicam vetustatemnovitasscinderetChri- plus culpaconscientiaequam debilitate carnali.An-

stiana. Et geminat exeinplum, dicens Neque mil- : tiqua nimis ista erat.etquae in ipso mundiprincipio
tunt vinum novum in utres veteres,aIioquinrumpunt contigerataegritudo,nec arte hominis aut beneficio
utres;et vinumeffundilur,et utrespereunt;sed vinum poterat haec curari ;quae justaDei fuerat indignatio-
novum mitlunt inutres ambo conservantur.
ne contracta, tetigerat vetita,inconcessa prassump-
novos,et
Utres veteres Judaeos vocat novos utres nuncupat n serat,cumsead arboremsciendibonum.malumque
;

Christianos:quia sicut b utrespelliumabomnisqua- porrexerat (Gen. m), auctore indigebat, non qui
lore purgantur, et pigmentis liniuntur odoratis, ut 'malagmaimponeret.sedquipossetillatamrelaxare
soporem vinipossint inviolabilem custodire,ita je- sententiam.etignoscendoresolverequodreligaverat
juniis corporahumana ab omni carnalium delicto- indignando. In hoc homine nostrae tantum geritur
rum squalore purgantur.etfiuntutresdivinis torcu| umbrasanitatis.perfectaautemsalusnobisreserva-
laribus apti, ut de c prelo crucis accipiant vinum turinChristo,quia tunc ariditas nostrae manus me-
novum, et incorruptam novitatem conservent.Sed serando dissolvitur, cum cruore perfunditur Domi-
hoc sicut accipiuntChristiani; ita_Jud3ei nisi Chri- nicae passionis,cum illo vitali ligno crucisextendi-
stiani fuerint, non habebunt: qui corrupti vitiis et tur,cum carpit fructuosam de dolore virtutem.cum
inveterati malis, vinuii novum quod est Evangelii totam arborem salutis amplectitur, cum clavis Do-
verbum, sic acceperint d ut rumpantur et fundant. mini corpus affigitur, quo numquam ad arborem
Agnoscendum ergo quia Christus per exempla
est concupiscentiae, et aridae redeat voluntatis. Obser-
haec non discipulos suos noluit jejunare.sednoluit vabant,inqmt,pharisxi si sabbatis curaret,ut accu-
jejunium verum fraudulento miscere jejunio. sarenl eum. Ad infamiam judicis et nequitiam co-
gnitoris, quKritur decura crimen, de pietate ac-
SERMO XXXII.
j

cusatio, reatus de virtute, de salutesupplicium.Sed

Deeo qut habebat manum aridam. mirum non est semper offenduntbona malos, pia
:

Omnia signorum Christi opera stupenda virtutum, impios,sancta profanos; aut quando non lascivus
nonhumanitus,nequecasu,sed divinaprocuratione disciplinam, virtutemvitiosius,innocentiam crimi-
credendasuntevenisse.sicuthodienobisevangelicum nosus accusat?0bservabant solliciti sacerdotes sab-
demonstravit eloquium.Ef inlravit, inquit, Jesus in non si peccaret,sedsi curaret, ut accusarent
batis,
synagogam.et « erut ibi homo habens manum aridam eum. Amatores criminum invigilant.insidiantur in
('Afarc.iti).Christusquidem f
ingreditursynagogam, accusatione virtutum.quasicontra salutem.non pro

que auctoretn.Vide Tertullianum lib. 111 et tv contra e Vel ex more, quia sabbatum erat ;vel introierat
Marcionem ; Epiphanium, haeres. 42; Augustinum ut a Christo sanaretur.
lib. lv contra Faustum.
''
Synagogae erant academiae, gymnasia. Uebrtei»
» Id est novum, vel numquam interpolatum. Nam ita dicta?ab het hamidrasch, domus doetrina?, utdocet
et jurisconsulti nova vestimenta opponunt interpolis. Buxtorfius. Si plura desideras, vide Lamy, de Tem-
Rudem pro novo habet etiam Paulinus epist. xxxi plo pag. 662.
pag. 198 recent. edit. g Athanasius, toin. I pag. 1075 Hesiitutaestipsa
:

manus ; ceeterum ariditas mentis Judceis sanata

CircumJansque rudes festis altanbus agnos
D no« est.

et poema xxvn natal. 10 pag. 654 b Caementarium hunc fuisse legimus in Evangelio
Nazarseorum, quod Gra>ce vertit Hieronymus. Etre-
Nitet una venustas.
vera ex assiduo attactu rerum frigidarum csmenti,
. . .

Annosls rudibusque locis.

bUtres hircina coria sunt, arte parata, et instar
sacci consuta, optiine purgata, et suflimentis deli-
nita, ne quid ingrati odoris in vinum irrepat. Hinc
ao-y.4; uyico;, VtU caprinum, eo quod Bebreis nebel,
vas eoriaceum, LXX vertunt '/txo;. Loquitur autein
Christus iu Evangelio ad consuetudinetn Syrorum,
luti, etc, oritur atrophia, qua pars sensim absumi-
tur, et ob defectum alimenti siccatur.ut ait Noster,
et arescit.
'Emplastrum seu medicamentum. MlTA. Ex Grae-
co us</ayua,eoquod sine igne maceretur et conipre-
heridatur, ut est apml Isidorum lib. iv cap. 9. Vide
Corneliam Celsom, lib.v cap. 17 Aagastinum,serm. ;

qui maxime iter facientes vinum secum deferendum 38 de Tenip.;Salvianum lib. iii de (*iubern. Dei For- ;

utribus includebant. tunatuiu in Vita S, Germani 1'aris. episcopi.qui hoc

c Idem prelum ac torcular comprimendis uvis uluntur vocabulo.
aptum. Crux autem sspius torculari assimilatur, ex j observabant enim si saoaret.ut eura indc defer-
illo Eijo torcular calcavi solus.
: rent ad domum judicii, ubi plectebantur sabbati vio-
d Ex ms. Vallicel. editi,
et rump untur, et fundunt. latores.
291 S. PETRI CHRYSOLOGI. 292
salute sabbatum sit provisura.Si sabbatis curaret, A devincta./?x/e««V wtanum tuam.« Agnovit po>naju-
observant : tali legis interprete. non dico laborat dicem.opus Deum indulgentia prodidit conditorem
nimis, sed funditus et exspirat aegrotus. Sahbatuni Orate, fratres, ut sola Synagoga tali debilitate fu-
non impiecuram denegavit lutiruus.seii tota pietate scctur; nec sit in Ecclesia cujus manum arefaciat
aliquotiesquieleirtpraestititfessis nimiolabore mor- cupiditas, contrabat avariiia,rapina debilitet.tena-
taltbus.£'{ ait homini habenti manum aridanv.Surye citas aegrotaiu constringat:sedsi acciderit idipsum,
in medium, professor debilitatis proprias, supernae audiat Dominumetcitoeatu iuopere pietatis exten-
pietalis exactor,lestis divinje virtutis, Judaicae in- dat.relaxet, et iu misericordia, in eleemosynis por-
credtihtausassertor. Suryetn inediinn.ui quos non rigat. Sanari nescit, qui r.eseit pauperi fenerari.
compungit virlus tanta ugnorum, quosnon opera Tunc egressi Pharisceistalim cum Uerodianisconsi-
tautae salulis inchnant, • veldebilitatis tanlae mise- lium faciebant,quomodoeum perderent.Seuiper Ju-
ratio cnuslnngat et mitiget. Tunc dixit eis, Ucet i>
tla»us f Herodianis juugitur, s ut invadat Cbristia-
sabbatis benefacere an male\auwtam salvam facere, nos. Jesus, inquit, cum discipulis secessit ad mare.
an perdere 1 Hoc dicendo, banilatem commendat > Ut comparatione tluctuuui praviorem Judaeorum
operis sui.et illorucnmahtiaeconcept» conscieutiam probaret ct demonstraret errorem. Sed quia Je-
accusal :quia eum
bounuem salvum facere cor-
ille su-. deserviente navieula, id est, Ecclesia,
'
se-
pore auimoque geslirel.illi eum accusandi studio questratur a confusione turbarum,etChristianipo-
perdere niolumtur.quiet patiebautur eum sabbatis puli gubernatorresidet indefessus vario genereme-
curare, iusidiautes animo utrum cur.irct, ut cum dendi, et imperavit ventis et mari (Slarc. iv)j ut
curasset, sensus sui lualtguilate damnarentur, et tandemtranquillitatisobedientiaconqiiiescaut.jiixta
MSBBl patientiaquam ipsa nialilianeqiiiores,et
tali propbetam Dirumpamus vincu/u eoru?n,et proji-
:

plus furentes doloquam lali jihiicio demeutes. At cnrnus a nobis juyuin ipsorum (Psal.u), ulsub jugo
lUilacebant.et circumsjuciens eutcum tra.cuntrista- pietatis manentes, divinae gloria: mereamur esse
tussuper ('(/Yiid/tconiiseururfi.Ctrcumspieieusdixit, participes.
nou conspicicus.idest.uou tautum faciem utbomo, SERMO XXXIII.
iuluens,-o! ut Lleus corpora, corda.mentes, seusus, De fllia archisynagoyi, deque muliere sanguinis
prteterita,pr<esentia, futura contemplatus. Cirr-urri- profluvio Laborante.
spiaens eos cum ira.conlrislatus. c lraseitur ut do- k et, sancto evange-
Audituri estis hodie, fratres,
ntiiius, oonlriatatur ut pareos, dolet ut homo, in- li-lu Marco referente,mecum pariter cognituri qua-
tuelur ul Deus./Jictf homiiii.exlende mauum liwm; liter aute Christum SynagogeBprOlabitur etproruit
el extendit ,et reslituta est manus U/iui.Extende ma- principatus,eteum duplicimodoDeumelDominum
num tuam :
<i
jussione solvitur.quie fuerat jussioue C coutitetur,cuuiadoret prolegisimperiosicdicentis:

iiptirae. Nam illum in
ut omnes reJJeret altentos tum quia, ut ipseaspe-
ctus homiuis miseri dura circuinstant lum corda emol-
liret.
l>Cum putarent Hebrsi nechostera aggredi licere
die sabbali, rogat hic Christus an nisi hceat nocere,
liceat saltem benefacere,
c Non
eral ira CbxUti appetitio vindictoe, sed in-
dignatio iu vitia et ontrislabatur de peccatis, sed
: i
ut parens miserelur lilturuui peccanlium. A. Clem.
Alex., Slroin. hb. iv pag. 535, Deus vocalur otfiuftos,
nilul ira commolus. In textu Graeco Evangelii pro
caecitate, alii legunt mupwertv, duritiem,
d lu Evangelio suiuiu utroiilnaexponitur;sed vcr-
ba Ciiristi/xtcrit/e manum itiam, declaraul laborasse
duplici inorbo et contractione scilicet et atrophia.
mcdium vocaverat, tum usque ad vespez-am. At refragatur Origenes adversus
; Celsutn t et vt.ubi ait: Dositheuni posteriorent fuisse
Jesu, et persuasisse Samaritis se 1'uisse Chrislum.Ki.
lium Dei. Epiphanius item Dositheauos ab Herodia-
nis distmguit; et hos ait esse Sainaritauos, et illos
JudaBOS. Concordat Chrysologus, qui Herodianos Ju-
dmis scinper unitos fuisse dicit.
K De tribus sectis maxiiue inter sedisjunctis 1'ha-
risaeis, scilicet llerodianis et Sadducteis, ad irrideu-
duui aiilein et illudenduni Domiiium stricte conjun-
ctis, Maldonatus, in Matth. xxu num, 23, arguitcas
ligurasse varias haereticorum sectas, inter se de re-
ligione conlrarias, nihiloiiiinus ad persequeudum
Christum, hoc est, Ecclesiam catholicam, pcrfide
cousentieutes. Mita.
Chrysologi mentem aptissimis couiparationibiu
ii

Cui sententui: assentitur Chrysologus, dum dicit hac cxplicat Mita,« Mare siquidem illum perdit qui seei
Chrisli jussione manuni fuissesolutam.Quae enim in rj temere conimiltit.Judaai sponte Christum invadunt,
Evangeho dicitar arida, Vatablo conlracta est Grsece ut sine causa perdant. Mare corpus demergit, non
vpriikraatt, incurva, nervis scilicet eam curvantibuset aniniuiu.iioii nonores, non virtules Judeei haec om- ;

contraneulibus. niuin Christo pcrdere nioliunliir. Mare nbri seiuper

e lloc est, ariditas manus cxperiraento cognovil stevit, Judiei jugiter. Mare Cliristuin recognovit au-
adesse verum judicem.qui illam condemnavit.MiTA. ctorem, quuudo eo iniperante lacta est tranquillitas
Krant vel scrvi, vel auhci, vel potius lautores
'
magna, etsicco pede super illud ainbulavit;Jud<ei in
llerodis, quique ab ejus partibus stabntil. llerodi lege edocti Verbum Dei pronobis incarnalum agno-
eoim meditaoti sibi assererereguuin favebant iimlli, scere recusarunt, et aguilum occidcruut. «
obstnntibus aliis. Fuerant eniiti, ut videtur, religio- 1
Optime dicitur Ecelesiain Deo deservire. Verbum
ne Sadducad et llerudein interquc eos consultum
: enim liujusmoili signilicatin alicujus sorvitioperma-
voluiil.ul ille ipsorum doclrinaui, illius ipsi regnum nere, ideoque passiin usurpatur de pedisscquis.
stabilircnt. Si autein Talmudistis a*sentiri vcliuiiis, i Ms. Oajseuue, ul abinquietudine per obedientiam
doceutibus eos eosdem esse ac Dositheanos, clure- conquieseant.
sceret ratio cur Chrislo ob violalionem sabbati suc- k (Juuudoque, el ut plunmum, lectio sacrarum
censerunt. Eorutn enim dogma erat, quod in eo situ Scripturarum conciones in Ecclesia anteibat. Putcnt
\n quo iptos dies sabbati deprehenderit, pennanerent exempla. ISos alibi.
 t

293 SEKMO XXXIII. 294

Dominum Deum tuum adorabis (Deut vi)etreddito- .
A imponat. Hoc estquodprophetafatetur.cumdecan-
rem vitaundicat, cumsalutenifiliajmorienlis implo- tat inPsalmis Tuformasti me, et pusuisti super me
:

rat. Venit,d.\\.,adeum quidam archisynagoijus nomine manun tuam (Psalm. cxxxvui. Quia qui posuit cum
Jairus : et videns eum,procidit anle pedes ejus,et de- formaret ex nihilo, imposuit iterum, ut reformaret
precabatur eum multum dicens, Filia mea in extremis ex perdito. Denique idem Psalmisla, ut manus huj us
est;veni,impone manum tuam super eam.ut salva sit salutare sensit, etadeptusest largitatem, repetitam
etvivat(Marc. vJ.Antequarn sermoevangelici sensus prorupit in vocem : Dextera, inquit, Domini fecit
paululum pa-
aperiat sacramentum.libet in hocloco virtutem, dexteraDomini-exaltavit me;dexteraDo-
reutum prodere passiones,quas sumunt et proferun minifecit virtutem (Psal. cxvn). Et ut meruisse se
de affectibusetamorefiliorum.Circumstantefamilia quod archisynagogus poposcerat demonslraret, ad-
interteneraetblandaobsequiapropinquorum,molli jecit : Nonmoriar, sedvivam.l\le,cam peteret,dixe-
filia decumbit in lectulo:pater pronus sicca jacetet rat : Veni,impone manum tuam, utsalvasit,etvivat;
versatur in terra ; illadeficit corpore, bic mente et hic jam consecutusexultat.
muriar, sedvivam. Non
animo contabescit ; iila secretas languoris sui susti- Dextera Domini Christusest,sicut prophoticodoce-
net passiones,hic fcedusetlugubris totus, totofertur mur eloquio. Et vere fecit virlutem diabolum dum
et jactatur in populo illa moritur ad quietem, hic _ debellat dum alligato forti, sicut ipse dixit, vasa
; ;

vivit ad puenam. Etcerteomisimus anxia parentum fortis diripit (Matth. xu) dum inferuum destruit, ;

vota cum gignunt » periculosos ordines sobolem

: dum ipsammortiticatmortem.Et vere exaltavit nos,
cum producunt, cum nutriunt, inoestos labores et quosde profundoextulit, et elevavit ad ccelum.Sed
juges poenas cumfuerintajgrotantes :pejor est mor- jam ad mulierem sermo transeat, qiueocculto vul-
tis dies b pignora cum praecedunt. Heu me cur neri et verecundolanguoriremedium sic quaesivit,
I

tanta filii nesciunt?curista nonsentiunt?curvicem ut et suum ' pudorem tegeret, et curantis reveren-
parentibus redderenondesudant? ettamen paren- tiam custodiret. Et abiitcumillo, etsequebatur, in-
tum pietas perseverat quia quidquid filiis parentes
: quit,eum turbamulta, el compnmebant eum : el ecce
impenderint, repensabitpareutibus parens oinnium mulier quse erat in profluvio sanguinis annis duotie-
Deus.Sed adproposita redeamus. Venit autemqui- cim,elfuerat multa perpessa a compluribus medicis,et
dam archisynagogus, nomine Jairus, et videns eum erogaverat omniasua, nec profecerat quidquam,sed
procidit antepedes ejus ,et deprecabatur eum mullum, deterius habebat ; cumaudisset de Jesu,venit in turba
dicens : Filiamea inextremis est;veni,et imponema- retro,et tetigit vestimenlum ejus,dicens:Sivel vesti-
numtuamsupereayn,ut salvasit.Quodsuppiica.l\one mentumejustetigero,salvaero.Etconfeslim% siccatus
flebili extrema tiliee sic lamentatur,quod remedium lan- esl fonssanguinis ejus,el sensitcorporequod curata
guoris sic postulat.desperatum satis probat et demou- C est a plaga. .Non tantum duo maria coufnnduntur
strataffectum; undeestquodcurasordinemsicdepo- fluctibus suis.quantum mulierishujusanimus anci"
scit :Veni,impone manum tuam super eam. .-Egro- piticogitationumcumulojactabatur.Post certamina
tus non quemadmodum curetur imperat.sed tantum desperatamedicorum, h postmedicaminasumptuosa,
utcureturimplorat.Sedcumesset c arcbisynagogus. post inanem et anquissimam curam, ubi ars et '

legisnotitiauihichabebat ;et cum verbo cjetera,ho- peritiajaradefecerat curantem.ubilanguentisomnis

minemmanuDeilegeratessefiguratum.Crediditergo jam consumpta fuerat substantia, j ipsi auctori ve-
Deo.quia eadem manu qua creatam senserat liliam.re- recundum vulnus non casu, sed diviuitus occurrit
crearietreducid possetad vitam.Cognovimusquidsit. ut quod humanaarte tot annis curari non potuit,
Veni,etimp3nemanumtuamsupeream.Ulqais,ponle sola lide et humilitate curaretur.Mulier stabat emi-
posuitadcreandum,adreparandume iterumexoratus nus, quam nalura pudoreperfuderat.quamperhoc

» Hoc est, sidcrum dispositiones et loca dum fllii

d Ms. Vallicellan. et editio Mitte habent posse.
nascuntur. Loquitur nativitates hoininum ex mente e Optiiuc. Nain sapientiores cnarratores subintel-
astrologorum, ut infra serm. 157 in notis. Mita. — ligi hic volunt : oro, obtcstor, ut venias.
Sibpe in Srripturis memorantur ordines stellarum, Hsec eadem habet Optatus lib. v contra parmcn.
t

Judic. v, "20 Jerein. xxxi, 33, et in Job. xxxvui, 33

; :
j)
Auclor. serni. 42 in appendice oper. divi Augustini,
numquid nosti ordinem caelil Brugensis, Piscator, aliique.
b Hoc est, dum patri pr;emoritur filius. Nonnulla Phrasis est Hebrsorum, qui omnem scatebram
i-'

mss. habent procedunt, id est, cumfiliorum cadavc- fontem appellant, ut Zach. xm, t.ltusticus Elpidius:
ra ad sepulturam efferantur. Mita. Siecavitqoe lides venas, flu^iunique nuilundum.
c llaminondus censet viruin bunc unum fuisse ex Sedulius Siccisque fluentis. Apud Lucam, putrn,
:

iis triginta triljus consistorii minoris quod crat in :

fluxus.
h 1'lura, eaquemagni prelii medicainenta priejcri-
singulis urbibus ad judiciaperaganda constitutum ;

vel eorum uuum. qui multitudineiiiinoderaliiinturin bcbant Hebrsei feminisprolluvio sanguinis laboranti-
singulis synagogisubi singulis sabbalisconvcniebant, bus de quibus vide Lilghtfootium.
:

ut Mosis explicationem audirent. Mmislerio enim In nonuullis editis et in ms. Vallicell., defecerat
'

synagogarum dccin imiuero viri addicebantur, id jnrn.

quod eruitur ex Maiinouide lephillah, cap. -, expli- Non esl in madico semper, relevetur ut «eger :

cante Ligthfoolio. Primoies liorum tres archisyna- Ioterduin docta plos valet arte malam.

gogi, quibus suiumasynagogaj cura committeljutur. j Hoc est vulnus, ex <|uo, i[iso Auctore, verecun
Lnuii) ex iis posterionous nostrum hunc fuisse, dus quidum pudor oriebatur.
Chrysologo adheerens, vix dubitarem.
 :

295 S. PF.TRI CHRYSOLOGl. 29b

immundam Judaica lex notarat, dicens: Immunda A vulneratos curare, qui latentem mufierem praete-
ent, et sanctum non continget (Lev. xiv) contingere ; riens siccuravit. SulTicit hodie, fratres, furta tidei,
metuens.ne Judaicum furorem, nelegisposset sub- et Dominiprastereuntis narrasse virtutem curau- :

ire sententiam.Dicere Qon est ausa.ne circumstan- tem Dominus veluti ignorans quaerit, quam virtu-
tium confunderet et oneraret audituru.nefieretpo- tis sute opere scit curatam, qttia nunc longum est,
pulorum fabula.quas totannis • stadiumet jx«uu« sequenti sermoue narrabimus.
fuerat passionum.Siquidem et auiplius ferre etsu- SERMO XXXIV.
stinere dolordiuturnus etcontinuusnon sinebat, et De eisdem.
deliberanditempusChristipraetereuntisceleritasam- Omnes evangelicas lectiones, fratres charissimi,
putabat, et e contra noverat quodtacenti, quodoc- magna nobis etpraesentis, et futuroevitae commoda
cultanti, morbum suum sanitas non daretur. lnter largiuntur. Sed hoilierna lectio, et totum quod est
haec bellacogitationum.solam salutisviammulier, quidquid estdeperationis exclusit.
spei, contttlit, et
curam ut furaretur, invenit, utraperet tacita quod Est nobis dura et detlenda conditio peceare nos :

petere non valebal.et pro suaverecundia et pro re- • cogitfragilitas innata, etconfiteri prohibet confu-
verentiapraestaturi ;et quae nonmerebaturcorpore, siocognata peccati maltimenim facere pudornon
;

corde perveniretadmedicum.tideDeum.manu tan- n pudor estconfiteri timemus dicere, quod

est. et :

tum tangeret vestimcntum sciens hanc fraudem : committere non timemus. Sed hodie f mulier, cum
non solum veniam, sed et remedium praestaturam, qtuereretmedicinam tacitamK vulneri verecundo,
quam nonvoluntas.sed necessitas verecunda gene- invenitsilentium,perquodpossitpeceatorad veniam
r.tvii; praesertim cum etfurantislucrum quaereret, pervenire.Prima est felicitasinpeccatorumturpitu-
et ei cuiauferebaturnullumgigneret detrimentum, dinera non vcnisse, sed felicitasest secttndapecca-
b Piura latrocinium, quod minietra fide, fide altra- tormn veniarapeccatislatenUbusinvenisse.Hocpro-
bente oommittitur.Ecee ubi virtus est quaesita cou- pheta senserat, q ni dieebat lieati, quorumreiwssx
:

trariis, nbi frausiideconveniente quod nitebaturob- sunt iniquitaies : et quorumtccta sunt pcccata(Psal.
tinuil.Mulier inter comprimentes, ut nesciretur ac- xxxi). £cce,inquitevangelista,mt«/ie/ ,i7t<a?saH</NiH!S
,

cedit, et presiimpsitfurari se possecuram tidesola, fluxum patiebaturab annisduodecim.arcessit retro et

ut habitu lateret et corpore;retro accedit, et ad vi- letigitfimbriam vestimentiejus (Mattli. ix).Confugit

dendum se judicabat iuiiignam. Curavit lides iutra mulier ad lidem subitam, cui longa defeceratcura:
ictum temporis, quod tluodeciraannis arshumana quae coiifundebaturmedicinain petere, furari voluit
curare non poluit. Post hoc exemplum suo vitio sanitatem ;nesciri se ab eo voluit, aqtto se credidit
— D _ trahit in languoribus
longa D — -. sua negli
tempora, et „.. , ,

*"
posse
, salvari.Ut aerventorum tiirbinc,siccogitatio-
, D „
gentia diulaborat, qui sola tide nescit curari, sed numprocellismulierturbabatur:conf]igebatcumtide
aroraatum di^p''iidiisonerari. c Tetigitvestimentum causa, cum timore spes.necessitas cum pudore ti- ;

mulier, et curata est : et ab antiquo esl absolula moris frigus exstinguebat crudelitatis ardorem, ob-
languore. Hiseri, quiquotidie corpus Dominilracta- scurabatlucem lidei b vis pudoris, spei confidentiam
mus et sumimus, el a nostris vulneribus non cura- necessitasverecundafrangebat.Siciiiuliermagnima-
mur. Non Christus iutirmautibus, sed fidesdeest ris instarconfusisaestibusjactabatur:i]uoerebatqtio-
nam multo magis modo in nobis d manens poterit modo faceret occultum depubhco, deturba secre-

» Scanima passionum, Italico vocabulo bersaglio, enim Moses Deuter. xxn, quatuor
12, ut Hebrtei in
Mita. —At 7/..IUJ.X frequenlissima vox apud Grae- pallii angulos panniculos pallium fimbrias
et circa
cos diccbatur locus in stadio, sive circo, ubi alhle- gestnrent. Tali vestiiiientoruiiigeiiere utebatur Chri-
tae cerlabant. S. Ephrem sub initio libri de Cerla- sliislegisobservantissiuuis. Etsi lnysteriaquserimus,
mioe spirituali scamma >\s( locut medius, in quo
: hanc potius vestinienti parteni tetigit, quia fnnbria
athletat certabant. Krequenlius etiam locus ipse cer- haec insigne erat gentis Judaicte el, nocta sanctitatis
tamiLiis Chrrsostomus in Psalm. xlviii
: Seamma, : Num xv, IIK.

ubi sladium et lucta est. Quandoque notat cerlauien A Alias,

ipsum. Hinc Hesvchio a*Ap.\iaxa sunt gcyuvc; eerta-
mina. Vocem Grtecam alii etiam Latini Patres reti-
nuere. Tertullianus, lib. ad Martyr. cap. 3 pag. 191
Anihrosius lib. i Offic. Adhuc atlileta: in scammale
sunt, proverbialitenlictum pro etiamnum de praemio
certatur eo modo quo Tertullianiis ait
: ad scamma
producere. Quo in loco advertit Suicerus Thes. tom.
II pag 996 inale Erasnium legerc al stamma. Pauli-
nus epist. tk ad Sever., pag. 101 Soli interim dum :
in scammale sumus, dum foris pugme uitus
alta pro nobis tapere, tiut loqui. Ahtas
neiu nnllibi memini me legisse.
h
Chrvsostomns etiam homil. 32 pag. 202, tom. II
edit. paris. 1581. dicit mulierein banc furti renn.
Vide not. I serm. 35.
c Evangelista dicit fimbrinm veslimenti. Grtece
autem nomine/.',27-;'jV;intelliguntur(iliamentailla,
manenles.
« Dum
per malas complacenlias nostros ligat af-
j) feclus, unde quasi necessario compellimur cadere in
peccatum. Quomodo inordinatse passiones alliciant,
ac voluntatem nostram ad illicita protrahant, habes
hic infra serm. 41. Mita,
:
f Pseudo-Ainbrosius serm. 48 in appendice Ope-
ruin S. Ambrosii novte editiouis, docet hanc mulie-
reni fuisse Marlham. Vide qu.e habet hic cl. Calnie-
tus, hujusmodi opinioneni merilo expungens. Vide
terrorei etiani quae de hac muliere scribit Eusebius Ilistor.
interpretalio- Eccl. lib. ui cap. 1H ct Sozonienus lib. v cap. 21.
g Carthusianus sibi falso persuasit hanc fuisse a
naribus bieinorrboissatn. Omnes vero conveniuut
eam nnporluno muliebri fluxu laborasse. Fndum et
pudendum morbum vocal. Drugensis ut et Chrysolo-
gusinfra serm. 35.
h Mitae convenit ras. Vatic. Vallicell. et nonnullas

auas pendent ex Qmbriis vestimentorum. Sanxerat editiones, tiis amoris.

297 SERMO XXXIV. 298
tutnragebat utsibiet redirel sanitas.etverecundia A sciretsibiprsesentisvulneriscausamfuisseperpetu a?
non periret; curabatne curasuaadcurantisredtm- rem salutis.Cotu'ersi/s«7 videns eam. Viditeamdivi-
daret injuriam;provMebatut redderetur sibi salus, oculis,nonhumanis viditut salutiredderet.nou
nis ;

salva reverentia Salvatoris.Tali ergo sensumulier ut agnosceretquamsciebat; vidit eam; donaturbo-

tneritoa desummitatefimbritepervenit totamaddei- nis malis caret.quem videritDeus. Hoc universitas
tatis summam..4 ecessif, inquit,re£>-o.Sedubi retro? sentit ex usu, de felicibus sic dicendo Vidit illum :

Et tetigitfimbriam vestimentiejus Accessit retro.Sed Deus. Vidit ergo istamDeus,quamcurandoreddidit

ubi?Retro nilerat, ibifaciemquamdeclinabat inve- sic felicem. Et quidplura? Christus mulieris docuit

nit. Erat in Christo b corpus multiplex, sed erat

c exemplo, quam h fides sola totam proticiat ad salu-
deitas simplex erat totus oculus.qui post se sup-
; tem. Sedde Synagogae principe jani loquamur,qui
plicemsic videbat..4 ccesst7 retro ,et tetigit fimbriam dum Christum ducitadfiliam suam,viamdedit qua
vnlimenti ejus. quid ista mulier vidit habitarein mulier perveniret ad Chrislum. Sic ccepit hodiernas
interioribusChristi,quae d in Christi timbriadivinita- principium lectionis. Ecce princeps unus accedens
tistotam vidit inhabitare virtutem Oquamdocuit ! adorabat eum,dicens: Domine,filia meamododefun-
mulier quantum sitcorpus Christi, quae in Christi cta est, sed veni, impone manum tuam super eam,et
fimbiiatantuniessemonstravit AudiantChristiani !
n viref.FuturorumpraesciumChristumnonlatebatquod
qui quotidie corpusChristiattingunte quamnamde praedictae mulieriseveniretoccursus : perquamJu-
ipso corporesumerepossuntmedicinam,quando mu- daeorum princeps disceret Deum non movendum
liertotam rapuit de solaChristi timbriasanitatem. locis, non itinere ducendum, non trahendumprae-
Sed quodoobis tlendumest, mulier de vulnereme- ' sentia corporali, sed credendum, quam sit Deus
decinamtulit.nobismedicinaipsaretorqueturiuvul- ubique praesens, ubique totus, ubique semper ;
'

nus.Hincestquod Apostolus tangentesindignecor- et quamtotum possitjussu facere.non labore; vir-

pus Christi, taliter admonet, et deplorat Quienim : tutes mittere, non defere mortem nonmanu, sed
;

tangit indigne corpus Christi, judicium sibi sumit imperio effugare ; vitam non arte addere, sed pree-
quod inde temeritas infirmitatem capiat.unde fides cepto. Filia mea modo defuncla est, sed veni.Hoc est
acciperedebebatsanitatem.rursusintulit : Propterea dicere Adhuc vitte manet calor,adhuc animae vesti-
:

dormiunt mulli
inter vos multi infirmi et imbecilles,et adhuc est in via spirilus.adhuc domi-
gia videntur,
(ICor.xi), Item dormientes mortuos dicit.quos lu- nus domus habet liliam,adhuc mortuam tartarus ne-
get in vivo corpore jam sepultos. Petrus etPaulus, scit ; ergo ut euntem possis animam retinere,festina,
principes fideiChristianae, notitiam nominis Christi non posse suscitare mor- Stultus putavit Christum
toto orbe diffuderunt mulier accedendi ad Christum
; tuam, nisi teneret. Hinc est quod Christus ubi per-
prima tradidit disciplinam; mulier primadeditfor- C veuit ad domum, et vidit puellamquasi perditam
mam quomodo peccator s tacita confessione deleat fleri, ut infideles animos promoveretadfinem.dor-
sine confusione peccatum;quomodo deliuquens,soli mire eam dicit,non defunctam, ut crederenti faci-
Deo cognitus, de reatu nudare apudhomines vere- lius de morteposse surgere quam de somno. Non
cundaconscientiae non cogatur quomodo homo pos- ; est, inquit, mortua puella, sed dormit. Et vereapud

sitveuiajudicium praevenire. At Jesus, inquit, con- Deummorssomnusest quiavelocius Deus mortuum

:

versus, videns ea»t,inquit, Confide,filia,fides tua

et ad vitam suscitat quatn de sumno dormiens ab ho-
te salvam fecit At Jesus conversusnon motu corpo-
. mine suscitetur.etante Deusfrigenlibusmortemem-
sed divinitatis aspectu, Chrisius conversus est
ris, bris viviticantem refunditcalorem, quam homo se-
admulierem, utmulierconverteretur ad Christum. pultissomno corporibus vigorem possit infundere.
ut abipso curamsumeretunde sumpserat vitam.et Audi Apostolum In momento, in iclit oculi,mortui
:

a Chrvsologus supra serm. 33 : Fide Deum, manu

genda, vel sane interpretanda. Et Mita mire se tor-
solutn teti(jitvestinuntum:et\mbvosi\isl\b,\\ in Luc. quet, ut ex eis catholicum sensum eruat et demon-
cap. 9 ; Fide tangitur Christus, fi.de Christus videtur ; stret Chrysologum loqui hicde illa tacitaconfessione-
non corpore tangdur, non oculis comprelienditur, etc. quam priiuumelicere debet peccator in corde suo,
Per
| Cl mulierein. UV1.H.-J1U1"
I1IU1II,1<.111, ^vm.nmii, venieutem
Kivlesiam "agentilitate . 11.' juu > [.....vii.
antequani
in- -^ u . .peccatcaonfitcatur.Quoduamdulimiii.'
i . i.uvuiiii.uiiii .yijuuiiaill UUUIUIll, Po-
i . i i .
i i i
U* 1

telligit; perfimbriam apostolos et successores reco- " teratue Clirysologus aurieularem confessionem datu-
gnoscit, ut infra in hoc eodem serm. -Mita. nare, qui paulo superius in eodem sennone dixerat:
i iil) varias muHiplieesque partes quibus constat. malum ennn facer» pudor non cst, et pudor est confi-
Vi^e Tlicol. in part. dist. 8 lit. D. Vel proptercor-
I teri timemns dicerc quod committere non timemus
;

pu s niysticuiii, in quo nuinerantur apostoli, Ecclesise h Pides mulieris ea erat, qua credidit Cfaristum esse

doctores, etc. Mita. —

Corpus multiplci quia ubique illum de quoproplietie praedixerant hujusmodi cuia-
oculus, ubique inanus, etc, erat, ut infra. tiunes emanaturas,
c Quia Deusesl spiritus simplicissimus. Mita. Similia habel Tbeodoretus orat. 2de Princ, Isi-
i

d Portasse mulier baec in eam praram sententiam dorus Orig. lig. vm, Teiliilliaii. Apologet. lib. m.
ivcrat, Deum agereomnia natura, non voluntatc.Etec Pne caslens insigni^ locus Arnobii lib. advers.Gen- i

nonnullos olim habuit patronos, quos solide refutat tes, uiii Deum aNoquitur.
auctor responsioDum ad Graecos. J Expungit hanc lcctioncm Mila, ct reponit faci-
8 Corruptiim in editis locum ex edition. liooon. 1 lius de morte. .Yens au-
restituiiiin^. i.-ni auctoris dhjc videtur esse Ghrislus dixit puel-
:

' Nonnulla niss. habent, de fimbria vulnerimedict- Inm morluam dorraire, ut ionueret futurura forc.ut
nam lulit. illa revocaretur ad ritam lam facile quam aliquis
4 Latinius ait verba hoec et sequentia vel caute lc- alius dormiens rcvocaretur a soiuno.

Patrol. LII. 10
 *:•) S. PETRI CHRYSOLOGI. 300

resurgeni (I Cor. xv). B. Apostolus quia velocitateni A non corporum passiones vitiorum sanies,non visce-
;

resurrectionis non potuit referre verbis, aptavit rum tluxus qui homo habetur voluntarius in deli-
:

exemplis. Aut quomodo ibi celeritatem sermonis clis in languoribus tenetur invitus. Hinc est quod
perstringeret , ubi ipsam celeritatem prasvenit vis peccator poenamrecipit, aegrotus recipitcuram.Mu-
divina Atquomodo apparet ibi tempus.ubi aeter-
? lierergo non g voluntatis conseia.sed doloris, nec
na tempore
sine res donatur Sicut» temporalita- ! confusa crimine, sed confusa languore, accessit retro
tem tempus attulit, sic exclusit aeternitas tempus. ut turbae declinaret oculos,non Christi vitaret aspe-
ctum a populis nesciri voluit,non a Christo; gesti-
SERMOX.WV. ;

vit non Deum latere, sed homines quia non nisi a :

De muliere profluvio sanguinis obnoxia. solo Deo potuit latens videri, audiri tacens, celata
Quid sit Christum tangere.hodie docuit mulierin curari. Accessit et tetigit fimbriam vestimenli ejus.
profluvio sanguinis constituta : quae cum tangit fim- Quia in Christonilpostremumcredidit.niljudicavit
briam Christi, lumdivini pectoris pulsat arcanum.et extremum; quia nec minoraturDeusin homine nec
b furto tidei summam rapuit de timbriae summitate virtus attenuatur in firnbria, nec coelestis natura
virtutem. Felix fraus.quae et lucrumsalutiscontu-
c membrorum variatur ofBciis. Hinc est quodmulier
lit.et damua sustulit mox pudoris.Probathoc evan- n perdorsum pervenit adfaciem.per vestimentumpe-

gelic* lectionis auditus, Ecce, inquit, mulier qua netravit interna.et per fimbriam capitistetigitsum-
$anguinisfluxumpaliebaturduodecimannis,accedens mitatem. Nec ho^ sinemysterio auditeprophetam
;

retro,tetigit fimbnam vestiinenttejus.dicensintrase; dicentera : Sicut unguentum quod descendit inoram

Sitetigetotantumvestimentum ejus,salvaevo(Matth. vestimenti ejus (Psal. cxxxn). Videtis, fratres, in
lii. ln arduis languoribus dat crebro consiliumvis fimbriam vestimenti huj us totam plenitudinem divini
doloris, in desperatiscausis est saepe magistrane- chrismatis, totam divini capitis transisse virtutem.
cessitas, invenit ipsa sibi passio medicinam. Hinc Scienter ergo mulier sacram Christi fimbriam gestivit
est quod mulier verecundo vulneriqualiter subve- attingere, utdeocculto mj sterio vulnerispossetsu-
f

niret invenit, ut tidei insinuaret silentio quod insi- mere medicinam. Fratres.magna haec mulier.etni-
nuare publico clamore non poterat.ut secreta spiritus miuin permiranda.quae scientiadoctores legis vicit
via ccelestem perveniret ad medicum,ad quem per- sacramentoomnes Judaeos superavit,fide prsecessit
venire manifestocarnis itinere non valebat. Dabat apostolum. Nam Judeea cum scribis et doctoribus

audaciam multam pietas curantis, sed fiduciam pu- suisDeumtotum despexit in corpore :Thomasapo-
dendi languoris necessitas auferebat cogebat ad stolus ut Christum Deum crederet, immisit manus,
;

Christum dolorisaccedere magnitudo, sed d adire injecitdigitos, patefecit vulnera; etut Christumcre-
Christum fcediUs ulceris non sinebat. Sic anceps ^ deret, h iterum pati compulit Christum (Joan. xx).
mulier, et fidei trepidante consilio, 8 maluitdefide Sed ha;c mulier quam personam teneat.cujus typum
judicari quam de foedo vulnere sic perire. Acccssit prajferat.cujus praesentet imaginem.spiritualiintel-
retro,ettetigttfimbviamvestimentiejus.Sciensqi\od ligentiaperquiramus.Quaeestsitaquamsicgenuinus
Deum ' nec tactus polluit, nec ofiendit visus, nec sanguis, naturalis debilitas, originalis morbus, ad
odorexasperat, nec auditus sauciat, nec mquinat causas mortis, ad lethale vulnus,ad fcedi languoris
humana cogitatio. Nam si sol langit stercora, non adduxit angustias ?et quam sic sordidavitvitiis.fce-
tamen stercoribus inquinatur, quanto inagis crea- davitcriminibus, secretis vulneribus sauciavit, ut
tor solis tangit omoia, et tamen non potest ul- eam ars curare,non solum videreoculus, non solum
lis medicus cum sa-
contactibus inquiuan 1 Et si honestas pateretur.non pre valeret lex ipsa mundare,
niem vulnerum tractat, cum curat verecunda immoquam lex jusserat arceri templo.prohiberi sa-
membrorum, non injuriam computat, sed hono- cris,sanctis omnibusabstinere :etquamsicdixerat

rem quanto magis Deus nonarbitratur injuriam,

:
dumvulneranostracurandorespicit, tangitadreme-
dium, visitatad salutem?rJeiconspectumoffendunt
peccatorum vulnera,nondolorum;morbicriminum, D tota originaliter decurrebat
immundam.ut quidquid tetigisset.haberetur immun-
dum. Istaest, fratres, istaest F.cclesia, quae primi
hominis vulnerata peccato, tota fluebat sanguine,
in mortem.

• Spatium temporis. tasse notat Abulensis cap. 43 inMatth. num.S. Vide

Fulgentius ad Tract. lib. n cap. 15: Occulte
»>S. paulo inferius Chrysologum.
fimbriam tangens fideli raptu, sanitatu sibi furatur % Latinius emendat voluptatis. Communem leclio-

e/fectum. nem retinui, mulier conscia doloris erat, non volun-

Editiones nonnullse, luerum salvis.
c tatis . Involuntarium ei erat, malum, quod patie-
Male plures editi, audire.
' batur.
' Scilicet, maluita Judftis et gentilibusjudicari de h Figurate loquitur. Admodum patiens sustinuit
fidequam in Christo habebat. De hujusmodi GdeHae- propria vulnera tangi, iterumque apostolico digito
inorrlioissae, vide late Chrysostomum homil.superius aperiri, cum alias habcret corpus gloriosum et im-
laudata in nota 13 ad serm. 33. passibile. Mita.
Haec enim erat apud Judaeos lex.ut si feminaesi-
' lloc absoluto sermonediu tacuit Chrvsologus cu-
:

mili morbo laborantcs unuin aliquem tetigissent.is- jus silentii causam attigit in serm. 86. Ita opinatur
illico pro immundo et polluto haberetur. Unde Hae- Mita.
morrhoissam hanc cum immundis extra urbem habi-
30i SERMO XXXVI. 302

SERMO XXXVI. X tem,omnibusreportaretet b fidem; etquae virtutem,

De Hxmorrhoissa, et fi.Ua archisynagogi. probarat,agnosceret majestatem; nec rediret.ut pu-
Hoc loco D. Pelrus obmutuit. cujus silentii ratio abunde tabat,incognita,quaeplenam c suidederatnottonem.
redditur sermone 86. Dum erubescit vulnus,dum in tali cura ipsum veretur
Verecundi debitorisest moxpromissadissolvere, ut Deum.iideisuae muliernon parva nubilasustine-
neccreditorisanimura,autdeluderemoris,autlonga bat.et mentis sua; lumine confusionumnebulis ipsa
exspectatione suspendere. Gum archisynagogi vel caligabat.Vox ergo inquirentis Domini, velut flatus
Haemorrhoisseemulierisconnexasibietproductanar- salutaris,fugavitnubes,dispersitnebulas,illustravit
sermonis nostri brevitate discede-
ratio a consueta fidem,etillamqui£ noctislatebatin tenebrisipsosole
ret,maluimusdimidiaretractatum,nenon recreare- reddidit clariorem. Aut minor est ita sole, quae toto
tur tantnm.quantum vesteronerareturauditus.Do- orbe radiat, quce toto Ecclesioe fulget et resplendet
minoarchisynagogus occurrit.ettotus prolabiturin in ccetutsisic rediisset invisa,date veniam, eluserat
terram,causamreiert,insinuatdolorem,niovetprae- medicum.nonprobarat; etsibiquod consecuta fue-
stantis aftectum,imperat utproperet et accedat ad rat.ascribere potuit,uon sananti; quae se curam ra-
curam;e contra mulieri Dominus uon quaesitusoc- puisse d de firabriacurantiscrediderat,nondesensu:
cuiTit,praeteriens, occasionem salutis ingessit, ta- autquid illius esse crediderat.cujus in se virtutem
censcausamtacentisagnovit.occultumvulnusetiam B senserat.voto tamenjudicabatextraneum?Quaeuti
celantis aspexit.Inter Uominum et mulierem furtivae que, et si ante curam verecundiae fuerat quod late-
salutis agitur tamgrande commercium:etdum pu- bat,humi!itatisquodsejudicabatindignam,curpost
blicapetitione viam facit rogatus,fidei cogitatio di- curamnonsponte.utageretgratias.ut honoremred-
vinumpenetrat.etpervenitad secretum. Felix mu- deret, ut gloriam tanti operis referret,occurrit? sed
lier,quae in tanta multitudine est sola cum Christo, posteaquam vidit Dominum in inquisitione persistere,
ut solasit conscia et salutis redditee, et virtutis ex- etdiscipulis excusantibuset compressionem turbae
celsae! Beata,qufe talem reperit accessum, cuinul- opponentibus,nonposseconspicitselatere,postquam
luspossitobsistere! Beata.quae tali viaadsuumpro- illam timorettremor conscientiaeccepit arguere, ve-
ripuitetirrepsitauctoreii>;quaeantequamdevulnere nit inmedium.utquem occulte senserat medicum,
suoconfundereturabhomine.careretipsiusvulneris 9 palam profiteretur, et adoraret ut Deum, et tam
fceditate, sciens sibi apud homines et perhomines praesentibusquamfuturistieretdetantosuolanguore
interclusum totiusaditum sanitatis,quihorrere ma- medicina.dicenteevangelista: Mulier autemtimens,
gisquam curare vulnera consueverunt! Ueus abster- actremens, sciens quod factwn esset in se, venit et
gitvulnera humana, non despicit; neque liorretlan- procidens antepedes ejus,dixit eiomnem veritatem
guoreshominum,seddepellit;necdetestaturimmun- C Verum.quiahistorica relatio,ad altiorem semperest
ditiashumanicorporis.sedemendat quia ereaturae : intelligentiamsublimanda,etfigurispreesentibusfu-
suaeadfactumnescit Deus.Deusnonpotestsordidari. turasuntnoscendamysteria,archisynagogus,velejus
Sedevangelistagenerat quaestionem, cum dicit: Et filia, sivemulier in fluxu sanguinisconstituta,quid
Statimjesusin seMetipsocumcognovissetvirtulemqu.ee sub harumspecie personarum teneant sacramenti
exieratdeeo,conversusadturbamaiebat Quis tetigit : allegoriconuncsermonepandendumest.Archisyna-
vestimentamea(Marc.v)l Dum iuterrogat, » velut gogililia.ad quamvenit Christus,vadit, et properat,
ignorantiam piofitetur exiisse virtutem de se seutit, ethumano gradu iter facit,qui divinitus loco non
ad quam exierat nescit?quod praestiterat novit,cui potest promoveri.sine dubio synagoga est, dicente
praestiteritignorat?de persona dubitat, qui certus Domino: Xon sum missus,nisi adoves quxperierunt
esldesalutecollata?Verumnonignorantiserrore,sed domus Israet(Hatth.xv), Sed dumad illam Christus
majestate Dominushicscientis et praescieutis mter- tendil,Ecclesia,quaeincunctisgentibusposita,amisso
rogat; nec quod occultum sibi esset requirit, sed et naturaebono.perdebatetprofundebatsauguinemge-
ipsum sibi bene esse cognitum sic demonstrat,dum nerishumani;cujuslanguoremperitiahumanadum
taliterquaerendo cunctis ignorautibus solus aperit curare nititur,ipsum cumulabat: nam ceusura fragi-
quod lutebat.lnterpeliatncemtacitam,et suggeren- n humanae, acniundanwdistrictiodisciplinae.et
litatis

temcogitatiouibus solis.acpost tergum virtutissuue populorum setuper sanguineui fudit. et tameu nec
consihis adhierentem.non ut discussor nescius.sed hostes abolere, nec civium bella compescere, nec
ut praescius inquisitor producit in medium.suisque criminum potuitdementiam perdelerejhoec ergo ta-
facit astare conspectibus, ut quaesibiportaratsalu- libus confossa curis, ubi quidquid suae fuerat f et

» Hutnano enira more Christus circumspexitet in-
terrogavit.
>> lu pluribus editionibus deest fulem.
t Exms. Caesen. Editi, sibi.
11
Ut alibi observaluiii est, opinabatur male cum
Judieis virtuleni Christi, ita esse veluti aliquid de
virtutis effectum explicant interpretes.
« Maldonatus, et Menocbios, aliique una putant,
ideo Christum se convertisse ad muherem.ut mulier,
videns se ultra lalere non posse,proderet sese, et ad
Dei gloriam miracnlum referret.
f Apposite equidem ad Heemorrhoissam alludeiis
:

humanitate sua lluens. Liiim- vi, L9; oirtus de illo nara ui Bvangelio legitur : Mulierem lnmciraTav rijv
exibat, et sanabat oinnes. Vere autein ex illo exibal r,j-:i.'j.j 'xj-'r,i, omnem tubslantiam tuatn insumpisse ;

virtus, cum 1'uctis promebatur. Unde hic virtutem, vetera exemplaria habent :5Xov rov Btov «Jr^;,quod
 .

303 S. PETRl CHKYSOLOGI. 304

erat subsUutiae.udit esse consurnptuin.ii est.ani- A enimJonas signum fuit Xinivitis. ita erit et Filius
mum, mentem, sen-um, iogenium, laborem,indu- horninis generationi uti(Luc.w). Kcce prophetae fu-
striam.rationem.qiiaeuliquerectoribusadprofectuin ^a ipsius Doiniiu vertiturin tigurain. et quod cele-
velutmeJicantibusco:rmoiamus,ubiChristipr«eter- bralur ferale nanfragium, hoc sacramentuiu Donn-
euntis sensit praesentiaiu.retro [uiavidere nicrn resurrectionis existit. >'am quemadmodum
eum sanguine polluta non merebatur.Aceedit retro, Jonastypuru peromnia tenuerit et impleverit Sal-
hoc est, tidei sequitur auditum.et extrenia Christi vatoris, historiae, quse de ipso scripta est, textus
velut ipsam tangit riinbriam, dum non honoratur m osteudit.Fugit.inquit, Jonas e a facie Dei (Jonx i).
patribus.non sanctiticatur m lege.non se jaetilatin Nonne Dominus, ut hominis faciem praeferrei, et
prophetis.nonDomiDicoipsohonoratur in corpore. formam.faciemformamquepropriiedeitatisaufugit?
dum abillo generationis Clirisli ordine habetur extra- Apostolo sic dicenle: Qui cum in forma Dei esset,
nea.Po^t tergum, hoc e;t aovissimo tempore Chri- non rapinam arbitratusest esse se xqualem Deo,sed
stum sequitur,et sancitur occulto tidei sacramento, semetipsutn exininuit, formam serviaccipiens(Plii-
et vere tctigit vestimentum, quo i in sepulcro repe- lip. n) Formam suscepit servi Dominus, ut lateret
rit.perquodresurgentis Liomiui oredidit, et praedi- imimlum.ut diabolum prs6vei)iret,in hoiniuem l se
cav;t« insignia. Sed dum circa hauc Christus suis p. fugal ipsam. Kt benetypus Cfaristi ipsias Jonaeser
virtiitibusoccupalur.ina iadefioit,et valur iii verbis. Non dixit Fugio Deum, sed A fa-
:

moritur Sjnagoga: utetipsaai vitam perfidemre- cie Dei ego fugio.Deus qui ubique est.quoseipsum
deat.quaeper legem mortua fuerat, et perieral per fugiet uon est sed Cbiistus non ut loco, sed sicut
;

naturam./n/erAjrc reniunt de domo archisynagogi, faciemdeitalisaufugeret.tolum nostne servi-

tt dicunl, Nolivexare magistrum,morl ua esl puelta oarugitad vultuin.Descendit.inquit, Jonas in
-

pjeJudaeiooluntvexariChristum.quemcupiunt eJoppen.ul fugeret in h Tharsis.Audidescensorem:

non vemre, etmortem pronuntiant, qui spem resu» Nemo, inquit, ascendtt in ca?lum, nisi qui de ccelo
rectionis mtideliter perdiderunt sed et lllud huic ; descendit (Juan. in).Descendit Dominus deccelo ad
assertioni no-trae quam conveuit, quod archisynagogi terram, descendit deitas ad humana, descendit ad
duodecim annos egisse refertur invita.et haec
filia nostramsiipernadominatioservitutem.Ettamenqui
duodecimannospersevtrassememoraturinvulnere, descenderatadnavem.navemnavigaturusascenilit:
cumutnusquenovissimo et eipleto tempore salus sicChristus.quiin huucniundumdesceiidit.virtutibus
reddereturetviU.Namisteuumerustempushumanae et mirabiiibus, Ecclesiae suae conscenditin navem.
vita concludit : qui ul annum Quid sibi vult' aulem confusa ventis procella, nisi
faciat.duodeoiui dis-
linguitur et numeratur ln mensibus unde et pro- diabolum qui cor Judae penetrans, reges, gentes,
;

subannumDomiiiiacceptumChristumindicat G populos, militiam, judices, mariuos elevavit.et in-

i
:i

advenisse, et Apostulus temporis plenitudine Chri- flavit in fluctus, ut asceudentes et cadentes undae

stum \.»u,w»pprobat,d:cens: Postquam vcnit tem- auctorem suum saeculi peterent ad quietem? Audi
poru plenitudo, mutt Deus Ftlium suum (ilal. iv). undas saeculi, audi prophetam dicentem :J Quare
Orate,fratres,utsicut sibietlegi, ul Cliristo viveret, fremuerunt genles, et populi meditati sunt inania?
defu:. 3 uagoga ita et uos peccalis moria-
; Astiterunt reges terrx, et principes conveneruntin
mur, et carni, ut vivere possimus in Christo. unttm adversus Dominum.etadversusChristumejus
SEHMu XXXVII. (Ps. uK Et qnia sors Jonaui proditura non defuit,
implet super Chnstum Davidieam prophetiam, qu»
De Jonx prophetx signo. dicil: El super veslimentum meum miserunt sortem
Fratres, sanctorum gesta casibus non sunt depu- (Psalm. xxi). Quod autem Jonas auctorsuae demer-
tanda, sed signis et quee vitia putantur llloruin,
: sionis eisistit, cum dicit: Tollite me, et mittite in
-unl appiicauda,non c lapsibus.sicut ho- mare, voluutariam Domini indicat passionem nam ;

dieDomiu itet patefecit inslructio.dicens: quaresibi illi sastinent h;ecjuberi,qui sibi in peri-
Turbis autem concurrenltbus cwpit dicere Jesus culo tali sponte poterant subvenire ? Quando enim
<*
:

Gencratio hac nequam esl; signum quwnt, et signum rj multoruin salus petit unius mortem, mors in inter-
non dabilur ei, mst siynum Jonx pruphetm ; stcut euntisarbitriocollocatur,quiaetinmoriturumretar-

recenlior interpres vertit Totum victum suum. Ver-

: Jonas ; sed a facie spirituali, id est ab eo loco uhi
bum autem iu; tum viclum. tum omne quo vitam a.ler.it Deus verbo et spintu, ubi colebatur et ado-
tuentur, signilicat. Utilur hac voce Lucas, et recte rabatur.
Lalinus interpres vertit substanttam. Kx codic. Vatic. se fugit ipsum.
f

« Vestiiiienta Doinini vocat insignia lesurrectionis, Oppidum maritiuium, Burbaris nunc Jfl/a vel
K
juita .llud Vidit Itnteamina, el credidtt.
: Jaffa. Strabo, lih. xvi de eo sic loquitur Hoc narali :

b Juxta versionem L\\ uluntur, qut ad mare desrendunt

clia sen.elVatic. I.atinius, etsecumedi- Ciliciaeurbs.quamurhitini Matremvocat Solinus.
*>

lioncs nonnull.b hahcnt lajiidibus. ' Kx editione Uonon.

Alite, aut. Ita etiam enien-
iii-ti responsio teslatur hujusmodi dat Latinius.
signu,. a fuissemala menle, et non discun-
. J Tali sensu explicat hos psahni versiculos Hila-
di, sed coniradicendi consi rius loin. I pag. 31. llcrodem nernpe regeni, Pila-
* .Noq a facie bei nalurali,qua pnesenlia suaDeus tuin Koiuanaiuquc militiain unanimiter in Christum
ubique est, ut infra Chrysologus,et ut hene noverat urrexisse.
305 SERMO XXXVIII. 306
dare potestad morlem voluntas, et » periclitantis A cum toto resurrectionis corusco, d adfidemnon ve-
mors periculum°praevenire sic hic ubi totum Do- : niunt.adpcenitentiamnonmoventur.Ipsumnamque
mini geritur in figuram exspectatur morientis aucto- e resurrectionissignum non credunt, sed gestiunt

ritas, utmori non sit necessitas.sed poteslas.Audi infamare,dum pretio militumclauduntoculos,eorda

Dominumdicentem: Potestatemhabeo ponendiani-
mam meanv.el potestatem habeo ilerumsumendieam:
nemo tollit eam a me(Joan. x). Quomodo ? quia
Christus etsi emisit spiritum, non amisit, quia qui
corrumpunt.quod scierant.quod viderant, ut tace-
rent; redimentesmendacium,uttollerent veritatem.
Facinus suuminChristiretorserediscipulos,cum di-
cunt Dicitequia discipuliillius nocte venerunt, et
:

omnium iu sua manu recipit et tenet animas, ipse furati sunt(Matth. 28). Erras.Judase hoc discipuli :

animamsuamquemadmodum perderenon vi- non tulerant, sed magister; et f ipse se furatus est,
possit
detur. Audi prophetam dicentem Anima mea in ma- :qui videbatur occisus.Sedmirorquod Judaeus Chri-
nibus tuis semper (Psal. cxvin). Et alibi In manus stum requirit,quem interduoslatronesferalitercol-
:

tuascommendo spiritummeum(Psal. xxx).Sed quid locarat committit male, custodit impie, iniquius
:

plura ? Currit, oncurrit, adest e bellua de profundo quterit, Judsee,Christus perire non potest, sed tu
totum Dominicae resurrectionis impletura et prodi- eum tibi tuo scelere perdidisti. Veniet, s veniet in
lura.iuimoconcepluraetparitiira mysterium;adest g judicium hregina austrieteo ipso,qui furatus puta-
bellua,adest imagohorrida et crudelis inferni.quce batur, judice, te condemnabit quia illa venit ab > :

dum fertur avidis faucibus in prophetam, vigorem extremo terra? audire sapientiam Salomonis, ettu j

sui sensit et degustavit auctoris, incurrit namque ad te venientem sapientiam Dsi infelicissimus
jejunium devorando.Sed domicilium cordissui tre- occidisti.Ninivitas crediturarum gentium,reginaaus-
mens ad superni hospitisaplatetpraeparatmansio- triEcclesiee tuncprovisaestinfiguram.Beatisumus.
nem utipsaquas fuerattotacansa discriminis, ipsa fratres.quia quod prsecessit in typo,quod promissum
:

fieret neccssariasnavigationis inauditavectura, ve- est in figura, nos specie.veritate veneramur,cerni-

ctorem suum servans, et post triduum referens ad mus et habemus.

superna ;et hoc daret gentibus quod abstulerat Ju-
d83is,quibussignumqu82rentibussolumdandumDo
minus esse signurn hoc decernit, per quod scirent
gloriam quam in Christo speraverant, totam esse
gentibusconferendam.Genwa/!0,inquit,/iarne<?ua?n
SERMO XXXVIII.
Deinjuria wquo animo toleranda.
Quantasitcoelestisphilosophisemagnitiido.quan-
ta virtus militiae Chmtianae.hodiedocuit Dominus,
sic dicendo:Si quis tepercusserit in dexteram maxil-

est ;signumquo?rit,etsigmtm non dabilurilli,nisisi- lam tuam.prsebeiili et alteram (il/arfA.v).Hocputat

gnum Jonce prophetoe.Sicut enim Jonassignum fuit arduum, qui prasmia patientiaa quanta sint nescit
Ninivitis,tta eril et Ftlius hominis generationi isti. Putasne potest ille vulneribus invenire victoriam,
Quia Judaica perfidiafluctuante inferniClnistusde- qui nec ictu palmas acquirere vult coronam ?Potest
mersus est in profundum et triduano cursu tota
; iste morte inquirere gloriam.cuipro honore divino

tartari occultapercurrens.et Judaic8scrudelitatis,et humanagravis videturinjuria? Homo, nonne pr«-

maje-tatissuaeac peremptae moitis dedit indicium ceptistalibusinfantiastuasrudimentacomponuntur?
cum resurgeret.MeritoergosurgenlNinivitasinjudi- Palm8s,parvulorumsunt verbera,non virorum.Hinc
cio, et condemnahunt ill .m generationem, quiailli estquodlevibusmandatispueritia Christi animatur,
unius proplietiP naufragi.advenie, ignoti.pneconio utad graviatotojam robore evangelicajuventusac-
corriguntur;istipostvirtute>tanlas,mirabilia tanta, cedat ; ut hoc laboribus, pcenis, morte se gaudeat

» Sic correximus ex castigatione Latinii. Quid dseis exhibitum.et primum tum gentibus proposituni,
enim est perielitantis mora. ut habent eiliti ? Sensus ut conversionis eorum initium et exemplar.
Ghrysologi est:cum ad niultonimsalutemmors unius f Ambrosius, serm. 57 de Sepulcro Domini Ipse :

requiritur, et ea in ejusdem sita est arbilrio, vel vo-
luntas ejus potest retardare mortem vel mors ejus ;
ininiinens periculiim prasvenire.
b Nonnullns corruplne editiones, pervenire.
enitn tultt eorpus sutim, ssilicet Christus,qut suscitavit
Ipsetulil rorpus qui illud jacens et dormtens suaaspi-
ratione collcgit. Ipse tulit corpus qui divtnitatisvirtute
illud gestans, portat ad cados atque ideo sapienter
;

c Indelinite. Nil aptius.Licet Matthfeuseam vocet, D ntulier interrogat : Si tu sustulisti eum, dieito mthi
co?te xii, 40, nihilominus cavendum tibi est, sabdunt ubi posuistt euin. Mita.
ennrratores, ut hic vcl aut balenam, aut pristim,vel b Evangelista, surgel id est, ut testis coram Chri-
;

physeterein intelligas quss ut vastas belluie sint,

: sto judice. Testes eniin surrexisse e subselliis lesti-
iialieiittainengiilseiiieatusangustos.ideoque solidum monium dicturos sicut apud Homanos, ita apud Ju-
homioetn neqneunt deglutire. Satius ergoestra'/e d«os ostendit Marcus nv, 57 Actor. vi, Lt.
:

nomini' aliqiicni pisceni ex cetaceis intelligere, ve- i>

Reginam Austri, cujus caput Meroe
.lithiopias,
luti cascariam, laminam, maltham, et hujus generis est, imperasse, multis persuasit Josepbus lib. vin
alios. cap. 6. Assentitur Juvencus lib. II. Mihi verosimilius
Ninivitoa moribns barbari, et urbis quas metro-
'i est ei Arabia Felici venisse. Suadent et inunera
polis erat regni Assvriorum ad ripam Trigidis cives, oblata Salomoni.
relitrione gentiles, lascivia elTrenes, quiipie nulluin '
Non sibi collata judicandi potestate, sedcompa-
adlmc Jonieiiiiraculiiiu rons|icxerant, scse tamen rationis eiemplum. Depravatus locus nieliori inter-
.id pcenitentiam composuere; Judeeiecontra Hei cul- punctione sanatus est.
tores, inter litteras enutrili. Messiiecontribules, tot j Ei latinio et ms. Vallicel. Editi, ct tu advenicn-
ei operanti miracula non credunt. tem.
nesurrectio Christi ultimum fuit miraculum Ju-
30" S. PETRI CHRYSOLOGI. 308

oblinere. quod perinfantiam parvis injuriisacqui- A tamen nt plus pateat, qua ex causa sint preecepta

rere non valcbat.Tt autem duranon esse quaeprae-
cepta suntapprobentur.mandatorumseriesipsare-
plicetur. Audistis.quia dictum est antiquis. oculutn
pro oculo,et dentem prodente;egoautem diro vobis
non resistere malo:sedsi quis te percuserit in dcxte-
ram maxillam tuam.prcebeilliet alteram.et quivult
tecum injudicio contendere,et tunicam luamtollere
remitte ilh et pallium. ctqui te angariaveritmille
passus.vadecum illo et alia duo (Exod. xxi.
xn.Audi.-tis quia dictum estantiquis.Quibus anti-
quis?L"tiqueJud8eis,quosantiquosplusmalitia a fe-
cerat quam vetustas, quos furor vindictae cupidos verbera, vulneribus scinderenlur, donec eos ad
altiusrequiramus. Fratres.ubi se peccatorum mor-
hus, vitiorum scelus.impietatis phrenesismentibus
mfndit humanis.et quidquid eratscientia?,sensuset
rationisexstinxit.furore vesanofecit perorbemdif-
fusas gentesDeum fugere.sequi daemones. creaturas
colere, contemnereCreatorem.desiderarevitia, hor-
rere virtutes, agi gladiis, vulneribus ruere, vivos
' mortibus deperire.Unde sanari aliter homines non
Deut. valebant. nisi coelestis mediciarmali pietate totaet
patientia niterentur, qui sic laborantium phrenesi
paterentur injurias.maledicta portarent.sustinerent
>

sic tenebat. utpro oculo caput.prodente animam sobrietatem sensus,ad sinceritatem spiritus.ad men-
postularent.Hinc estquod eoslex ad vindictae viois- lium reducerent sanitatem ac sic Deum quaerere, ;

situdinem refrenabat. utquiveniam culpae sapere g fugeredaemones,languoressentire,saperesanitatem

non valebant.vel raodum saperentuliionis,et b tan abjicere vitia, capere virtutes, declinare vulnera,
tum vindictae exieerent quantum
visfurentis. Sed hoc antiquis.nobis autem pergra-
tiam innovatis divinaquid imperetbonitas.audia-
mus. ego autem dico io/»is.Quibus ? utique Christia-
nis, Non resistere wiafo.Sic cum dicit.vull nos vitia
nonrepensare viliis.sed>uperarevirti;libus,etinipsis
scintillisadhuceistinguereiram.quaesipervenentad
totum ineendium ,«ine sanguine non sedatur
furoris
Iravineitur lenitaie, mansuetudine exstinguiturfu-
ror.malitiabouitalepalpatur.credulitaspietate pros-
ternitiir.impatientiapatientiapunitur, contentio su-
peratur* blanditiis.superbiam humilitas slernit.Er-
leasionis intulerat
horrere sanguinem.recusaremortem.vitam deside-
rareJ perficerent. Et quod diximusple-
si vultis ut
nius innotescat, carnaliummedicorum loquamur
exeiupla.Nonne qnoties miserumhominem cholerae
inflammaverit incendium.ei dominautefebre vesa-
num reddiderit eegrotantem.turbatur sensus.mens
recedit humanitas, et ne
deperit, feritas aecedit,
inullis, moriente homine furor vivit?Hinc est quod
frendit dentibus.parentes laniat, scindit proximos,
casdit pugno, morsu agit.atque affieitobsequentes.
Tunc medicus ad virtutis laudem.adartis gloriam,
ad famae cumulum armaturpatienlia tolerantiam :

go,fralres,quivull viliavincere.pietatisarmateneat, siimi(,iujuriasdespicit,morsussustinet,fertlabores,

non rororis.Btqaamvia possit lucere sapienti quid etnon levespcenas patitur, ut a pcena liberet labo-
" rantemjfovet oleo.insistit curis.erogat medicinam,
sitquod institunlur injuriis primordia Christiana :

tamen quianonintelliguntquidemessehocvirtutis, certus quod raercedem honoris obsequiis repenset

essebochonitatisculmen.pietatisessehocfastigium, «egrotus dumreceperit sanitatem.Rogo, k quae major
hocesse divinae philosophiae non humanae, non re- phrenesis.quae gravior vis furoris,qua3 par demen-
sistere malo, spd d vincere inbono malum.maledi- tia sancti hominis percutere maxillam? mansueti
centi benedicere, percutienti iterum ° percutiendi fratris faciem verberare?placidi vultus graliam tristi

lieentiam non negare, tollenti tunicam dimittere f

livore perfundere?nudare hominem solo quo tegitur
palliura, etrapientipraedam facerelargitatem, can- vestimento ?et ob vilem pnedarn
nil Deo, nil homini.

garianti millepassu^ addere suam ad aliaduo mil- nilnatura? relinquere, pudori? angariare homi-
nil

lia servitutem ut vincat necessitatem voluntas, im-

; nem ' suis actibus occupatum ? et alienam poenam
pietatem pietas et hoc sic patientis virtus, quod
; suuin solatiura computare? Ergo, fratres, si talia
imperat vis rogentis ergo quamvis i-ta doceant
: perpetrantes gravissima phrenesi laborare cogno-
quale miles Christi ad virtutemroboretur injunis, vimus, obediamus Christo, et furentium fratrum

*Nonnullie ediliones, corrupte, mitilia. tollenti tuiuV(im,vestemscilicetinteriorem, dimittere

cJus talionis, quod his verbis innuilur, et de quo et pallium extrriorem.
alibi.vetaslissimam est.Aristoleles aitdictam fuisse D gDe angariis jam in not. 2. serm. 25. Consuetum
jus Radamanthi isto versiculo dcscripliini
; ul idem : angariarum spatium mille passuserant.
patiatur aliquid quod fecit, justum est. Legcm lianc 1'lurinise editiones habent moribus alise morliis.
i'

Moses habet apertis verbis Exod. xxi, 24 l.cvit. ; Mita et ms. Valliccl. et Ceesen. lectionem hanc,
mv, 20 Deuter. nx, 21. Non autem legislatoris
; quam rctinuimus, habent.
mens fuerat ut eadem ad sonum verborum servaren- Admentem Augustiniepist. adMarrellinum num.
>

tur vindictam enim adcertum usque modum, vel

; t2 : Panitns drbet esse horno pius et justus patienter
permittebat, vel dissimulahat. De bujusmodi lege eorwn malitiam suslinere quos fieribonos quwrit, ut
posterioribus sane temporibus vide canon, 4 concilii numerus potius rrescat bonorum, non ut pari mali-
Nicseni u, ubi vocatur ignoto lexicis vocabulo.Tcoro- tia se quoque numero addat malorum.
r:/'iii'x, ibique Balsamonem. Fortas, pcrdiscerent.
j

c Quam male,bone Deus ! m pluritnis editionibus, Atrox profecto iujuriaviro honesto alapam im-
k
injurii*. pingere. Ideo Hasilius oan-to-ua, alapam, infimam
d HiPcqnn» Christus docet, et Chrysologus, ex servorum plagamappeWaX. Cyrianusde Spectaculis :

consilio sunt. Vide Maldonatum et Jansenium hic. \ctibus vuhierum infelix facies lucatur.
• Alias cum ms. Vatic., percutienti. Laudat hunc locum Chrjsologi du
1
Cangius in
1 Duplici veste utebantur Judsei. Docet Christus Gloss. Inf. Latin. tom. I col. 234.
 ;:

309 SERMO XXXIX. 310

morsus, verbera, onera, tota pietatis virtute porte- A Quis vestrum kabebit amicum.et ibit ad illum media

mus, ut et fratres nostros liberemus a poena, et nocte ?Parum est quod facienti misericordiam nox
nos eelernuui patientiae praemium consequamur. velabat, quod largitatem dantispetentis obtegebat
Nec dedignetur servus hoc accipere a conservis, improbitas, nisi ad cumulum pietatis velandae ascri-
quod Dominus a servis et pro servis dignanter ac- beretur etsomnus. Indicit in hachumanitategemi-
cepit palmis faciem nonnegavit, tollenli tunicam
: nam necessitatis speciem,petentiset dormientis, ut
et pallium dimisit et corpus angariantem se ad
; illum petere hospes, darecompellat hunc somnus
laborem, gratus ac libens est secutus ad mortem. utpotequipropterea sedaturumeidicat in tempore,
Ergo, fratres, si dignum Dominus pati duxit, pati quod non occurrere amico,sed recurrere videatur ad
servurn quomodo, quomodo videturindignum ? Er- somnum ; et ut ei magisdormire liceat, quam dare
ramus, erramus, fratres qui non facit quod jussit
;
libeal sic petenti.Quid plura? ecce pulsanti illi plus
Dominus, gratis sperat Dominus quod promisit. somnus,quam sonus exstitit suffragator.Nec otiosum
SERMO XXXIX. reor esse quod horam petendi sic aperit, sic desi-
De perseverantia orationis. gnat,diceado:Quid vestrum habebit amicum,et ibit ad
Per se semper sibi divina suffieiunt, sed ob hoc illummedia nocte?* Quasinonetprima.etsecunda,
hominibushumanisfrequeaterinsinuanturexemplis, g ettertia horanoctis, cumsesoporblandus dormien-
quia ccelestis providentianonquid ipsa dicere,sed tibus primum funditincorpora, et visceribus diurno
quid auditor capere possit,attendil. Sic fons per te- labore fessisdulcis, ac totus illabitur, molesta et
nues venarumprimituserumpitmeatus,atqueangu- aspera sit inquietantis improbitas. Sedhoctempus

stis sensim serpit in rivulis, donec digno successu
in totamse fluviorum latitudinem prorumpat.etva-
lenter effundat. Et ut vobis de nobis loquar nato
parvulo.mox coaevum preeparat succum natura,escam
commutat inpotum, et stupentesadhuc fauces.tor-
pentesque internorum meatus, ad usum solidioris
cibi, longalactis infusione componit. Sic nos Domi-
nusadcapiendadivinavernaculiseregit,etinformat
exemplis.dicendo: Quisvestrum habebitamicum,et
ibit ad illum media nocte, et dicet ilti Amice, com-
modamihi trespanesquoniamamicusmeus venit de
via ad me, et non habeo quod ponam anteillum ; et
illedeintusrespondeat,Nolimihimolestus esse,quia
jam ostium clausum est, et puerimei mecum suntin
cubili, nonpossumsurgere etdaretibi ? Dico vobis,'si
non dabit illi surgens, quia amicusejus est, propter
improbitalem tamcn ejus surget ,et dabit illi quot quot
habet necessarios (Luc. xi). quam dare vult, qui
estquod devotum et jugepernoctantis dcmonstrat
judicium; hoc tempus est quo inter prseteritos et
: f uturos labores ardens animus, sed ad divina,nil in-
dulget corpori, nil quieti : sed antequam finiat trans-
acti diei opera, inchoatetanticipat jam futuri.Ista
satishoraestefficaximpetrandi.Hocscienspropheta,
ipsum tempus suee supplicationisasserit exstitisse,
cantando:Afea7a nocte surgebam adconfitendumtibi
(Psal. cxvm).Inhachoravigilantibus, semperspon-
: sus ille coelestis occurrit, qui dicit :Medianoctecla-
mor factus est.ecce sponsus venit(Matth. xxv). Non
potuit non impetrare quod voluit, qui ut reciperet
& hospitem, hospitem reficeret, totam sibi requiem
denegavit. Autquomodo sicpetenti.sicpulsantinon
responderet ille, quisein hospitesuscipiconfitetur,
cumdicit :Hospesfui,etsuscepistisme(Matth. xxv)?
iEstimo hoc dixisse pulsantem,aut forte alitercon-
venisse : Feciquod jussisli.redde quod promisisti

se inquietaritaliter,taliterpatitursuscitari ! Oquam crastmum

tibi credididicenti-.Notitesolliciti esse in

necessitatis esse suee.quod suse potestatis est, vult (Matlh. Undehesternohospitiquod apponerem
vi).

videri I quam pulsanti iste gestivit occurrere,qui nonreliquit si tibi ego sichabenti molestus sum,
:

sic a
secretisuicubileipsaincollocavitadjanuam! quanto mihi ille exstitit molestiornon habenti? Et
quam negarenoluit, qui sibietiamnegantiqualiter tamen ego illi me excusare non potui.quiatibiobe-
extorqueretur, ostendit ! Oquamnonadjanuam tan- dire contendi. Plus hicjubentis quam nonhabentis
tum Dominus, sed ipsa janua Dominus fuit ! Ego verecundia nunc laborat.Hospes in domo est, ettu
sum,inquit,janua(</oan. dormientibus ser-
x), qui, dorinis, immo tudormis, qui nondormis.Ego sus-
vis, pulsantis necessitatem solus et primusadivi. cepi hospitem, nisidederis panem, panem hospiti
quam pius, quam misericors, qui quod mandatis D tu negasti. .Merito sic pulsanti, petenti taliter, quot-
docet, probat et informat exemplis Cum facis in- !
quot necessarios habuit evangelicus iste fenerator
quit, eleemosynam, noli tuba canere. Et iterum :
largitus est panes. Quidfaciuntquise nonin cubili,
Nesciat sinistra tua quidfaciatdextra tua(Matth.w). sedipso c collocantinsepulcro? quise non somno,

» In Evangelio xoizn et lectum et cubile significare dum, vel de more illorum temporum per quatuor
potest. Rem extra orclinem miratur Chrysologus. noctis vigilias, quasi per excubias in ipsis Ecclesiis
Nemo eniin cubile suuin collocat ad januam, sed Deum laudare tenebantur, et omittebant nierito ;

in pcnetralibus domus. Servorum autem erat prope igitur abauctore arguuntur, quod in sepulcro nior-
januam dormire. Vide Pignorium, de Servis, qui tis jaceant, quandoquidem aures tuin cordis tum ,

verba h;pc laudat. capitis ila obturatas habent, ut ne galli quidem

b Evangelista ipse notaverat horam seram
cuiii dixit llstium clnusum esl Ilanc horam
: .
x>auTiOupov vocant, occlusionem ostii.
c l.ocutio nietaphorica. Ut Kcclesiastici saecula-
res media nocte surgere debebant ad Deum oran-
noctis canlum, iilest propriam conscientiain ad surgendum
Greeci clamantem. audirent; nec suscitarentur aurora, id
est evangelica inspiratione, non sole ipso, hoc est
Christo, revocarentur ad lucem. Mn .\.
 ; ;

.111 S. PETRI CHRYSOLOGI. 312

sedmorti tradunt?quos gallusnoncommonetjuci- A cum petiero, quassiero, pulsavero, et pervigil in-
fer non suscitat, solipsenonrevocat et producitad quietator aceipere meruero, vobis amicis mei Do-
lucem? lsti ettempus supplicandi, ethospitis mer- mini » nou negabo,Seddieitismihi,EcceamicusDo-
cedem, etipsadieioperaperdiderunt.Contristamur, mini tui b venit ad te iste dare, non accipere, ;

fratres.quando nosdiluculostamusante Doruinum, consuevit; hanc denique c sitarciam d de viatici

et nobiscum nostros tilios non vidcmus. lllenoctis sui copia pastor avidusexplevit, ut de nostrae pau-
medio sic pulsavit, incujus domo hospes venerat. pertatisvilissituapra-parationegustarcUnecpassus
Hogo, tu quare non vel diluculo vigilas, cuie-lho- estintempestanoctemesibialiundepetere hospitum 15

spes in domo ?quod ille gratio?, tu tribue vel pigritia? locupletissimusquod habebat. Nec mirum, fratres;
quod ille bumanitati, tu necessitnti saltem, plus semper darc vull divcs ad pauperem,cumdeclinat.
somni quam tui amator, iinpende. Certe ut possis lste illius evangelici amicisempermanet in janua;
vigilare ad vilam. qui dormis ad mortein, quae se- in istius cubiliillecum pueris suis largitor evange-
quuntur, ausculla Et ego dico. inquit, petite,et da-
: licus persevcrat.incujus cordePateret filius,etSpi-
bitur vobls ; qua>nle et inventctts ; puisate.et aprrie- ritussanctusfaciuntsemperetcollocantmansionem.
tur vobts.Omnis enimqui pettt, acctptt ;et quiquse- g Quid plura ? Paterest ab ipsopetere, in ipso quee- :

rtt.inventt ;et puttantiaperiettir.Seddicis.Esioquod rere, per ipsum pulsare me credidijet ideo me

petere possim.pulsare quomodo potero coelestesecre- vobis daturum non incautus promissor asserui.
tum?Ouemadmodum?llerandopreces,etesspectan- SERMO XL.
do judicium largitoris, moras dantis patientissime De bono pastore.
sustinendo;quiaquicumquecum semel pulsaverit, Ubi vernalis aurte tempusannuosoviumcoeperit
indignatur mox si non fuerit auditus, iste non est parlus aperire,ubi per campos.prata, viascceperit
petitor supplei, sed est imperiosus exactor. Aiuli fecundi gregis germina copiosa dispergere, pastor
prophetamdicentem -.Exspecla Doviinum .vtriliter bonus ' seponit, etcantus.et K discursuanxio tene-
age, el confortetur cor tmum(Pt(il. xvil. Etsiiterum ros quaerit, legit, colligit fetus, atque eoscollo, hu-
distulerit in futurum, tu Dominum luum patienter meris, ulnis.leetus vector imponit, ut salvosomnes
exspecla. l'bi autemquidquaereredebeasvisnosse, perferat,et h tutasperducatadcaulas.Sicnos,fratres,
sunt dmti.T in regnum ccelorum
sinu pauperis, el Ubi Uiiadragesimasarndente verno ecclesiasticum
intra te est. Iulra vos est regnum crelorum, dicit gregem videmus fundere uberes partus,' tractatus
Dominus(/.t<c. x vii). Quissit autemamicus quidor- nostricautusetj consuetisermoiiisepulas seponen-
mit, et quis amicus qui de via veoit, et qui sunt tes, totamcuram incolligendo et comportando cce-
pueri qui dormiunt, et quis est iste qui pulsat, et germine, anxii gravissimo laboredepcndimus.
lesti

cur sub certo numero tres tantum postulat panes, Sed quia k agnosredditosgregi.et totos intraChristi
» Datam fuleni vel exsolvere nequivit Auctor, vel cis cxcurrit, cujus precihus adjntus fuluriim fore
sermo ille, in quo praestiterat quod hic promittil, sperat ut alterius sermoiiis cipleat .promissionem.
periit. « Ms. Yaticanum sic habet Xec passtis esl inlem-
:

t> Hie aliqua desunt, nec sensus est absolutus. pesta' noctis me tibi aliunde petere, hospituin locuplr,-
Non tamen datum est ex manuscriptis aliquid vel tissimus, quod habebat. Nonnullae ediliones habent :

supplere, vel corrigere. Vide infra in observ. ad hospilium.

serm. 107 et 136. Mita. —
Mihi autem pro certo est f Otia scilicet, quin el cantus, quibus tempus fal-

Chr wiloguin l<r; aliquo alio episcopo, qui lere studcbat; sequc totum labori committit.
tunc temporis apud illum fucrnt diversatus. g Peragrando campos, et invia quneque sollicite
c In Iteg. ix, 7, habetur
I Panis defecil in sitar-
: discurrendo.
ciisnostris et sportulam non habemus; ubi LXX le- Editi, corruple, totas.
>>

gunt Quoniam panes drfrcrrunt in vasis nostris, et

: ' Hoc nomine apud SS. Patres audiebant
snspius
plus non est nobtsrum ; quo loro Abulcnsis Ctstari- : conciones Optalus Milevitanns Donatista-
in Ecclcsia.
eium est ras de vimine complexum ail reponendum rum omniiimct unius Parraenianiconciones/rarMius
ftanem, ei ab aliquibus vocalur calathus. Gloss. Inter- np|ii'llatione non seme! nominavit. Nullus vestrum,
in. exponit Stlarciisnoslris, idett saeculis, velpera.
: ait lib. iv, lectiones Dominicas incipitis, et tractalus
In Bibliis emendatis habetur sitarciis, non autem, vestros ad vestram injuriam explicatis. Et lib. v, Par-
uterat in antiquioribus, eitarriis. MalHonatus, Matth. D menianuni alloquens Et ciim hmc initio dictionis tua
:

x, tO, per cttnrcits sportulam intelligit, et simililer
hic debet eiponi. Mita. —
Ejus tamen paccdiierim
sitarciam hic apud Chrysologum, ut superius serm.
4, annonam quolidianam. vel dcmensum diurnuui
significare. Yide quae ibidem dicta sunt.
d Obscurumsensumsicillustrarem.Amiciisquisem-
per dare, non accipere eonsuevit. hane sibi familin-
rem ct diurnam consuctudinem de ropia suas bumi-
litatis, quam secum ut consuetum sihi vialicurn af-
fert, avidus sic eiplevit, ut non dedignatus sit de no-
pnrparalinne gnstnrt, nec
strse vilt$sima> paupertatis
passus est me alinnde
petere qund |p$c virttite ct hu-
militate, omnium hospilum locupktistimut, hahebal.
Ad quid enim aliundc pelere quomodosplendidc aga-
tur cum hospite, qui dum paucis est contenlus, ora-
niasecum habet ? Iudeinipsius hospitis laudem pau-
traclaveris in processu tractatus lui, horum immrmor
factus cs. Vide Ambrosium epist. 14, ad Marcellin.
Gaudentium Briiiensem in prref. ad Benivolum;
Hieronynium epist. 65; Augustin. serm. 20, de Di-
versis; et haec eipresse tractantem Ferrarium, de
Concion.
.iEx hoc Chrysologi loco colligas velim episcopos
tempore QuadragesirafE a concionibus abslinuisse,
curamque impendisse omnera in colligenrlis vectan-
disque (hristiani gregis fetibus ad Ecclesiam.
k Agnos appellat recenter baptizalos. Tempore
Quadragesimse pastor noster sanctissimus in evo-
candisail fidem gentibusphirimiim praeelpueinsuda-
but.el catechismo instruenssabbato sancto Paschns,
.uo tempore volenles baptizabat. Tumque mos erat
ut in Ecclesia Dei per immersionem et emersionem
 ;

313 SERMO XLI. 314

videmusessejamsepta.divinosleetissiinirevocamur
adcantus, Dominici vobiscibi exsultationetota vi-
tales copias apponentes: ut quos socios senserimus
in labore,participes in gaudiis habere possimus.Et
quiapraefatio hoec nostrapaslorisboni
mentionemdeipso qui solusbonus,soluspastor,so-
A vivens roortalium pastu morsmoritur.dumdevorat
vitam:absorbens reos mors, absorbetur,innocentiae
dum deglutit auctorem; etperit mors ipsa,queeper-
debat omnes, dum omniumperimere vultsalutem.
fecit etintulit Ergo tali forma praecessit o ves pastor,pastor ab ovi-
busnonrecessit nec illas deditlupis, sed tradidit
;

lus pastorum pastor est, tota sermonis nostri et tra- lupos illisquibusdonavitsuoseligeresicpraedones,
ctatusrepleatur ethabeaturintentio. Pastor, inquit, utoccisaeviverent,laniat«resurgerent,sanguinesuo
bomts, animamsuam ponitpro ovibus suis\Joan. x). tinctae fulgerent regali purpura, niveo vellere perlu-
Fortem amoris,quianildurum,nilamarum.
facit vis cereut.Sicbonus pastor proovibus cum posuit ani-
nilgrave, nillethale, computat amor verus. Quod mam.non amisit; et ovea taliter tenuit,non reliquit
ferrum? quae vulnera'?quaspoeQa?quffimortes,amo- nec destituit oves taliter, sed invitavit, quas per
rem praevalent separare perfectum ? Amor impene- mortales campos, peritermortis, vitalia vocavit et
trabilis est lorica,respuit jacula,gladios excutit, pe- perduxit ad pascua. Sed dicit aliquis. Quando haec
riculisinsultat, mortem ridet.siamorest, vincitom- erunt? Ecce interimoves, id est apostoli.prophetee,
nia.Sedquasiamusutrum sit ovibuscommodamois g martyres et confessores jacentsepulti:discerpti toto
ista pastoris, quas destituit oves, quae lupis tradit spargunturinorbe,involutisanguine,tetrisclaudun-
inermepecus,qusesiccharum gregem ferinis morsi- tursepulcris.Etquisdubitat quod resurgant.vivant,
bus derelinquit.direptioni dat, et exponitmorti.Bic- regnentoccisimartyres,quandoChristusaillisresur-
ut ipsius pastoris Christi probatur ex morte. Ex quo rexit, vivit et regnat occisus ? Audi vocem pastoris
namque posuit ipse animam suam pro ovibus suis, hujus Oves mex vocem meam audiunt et sequntur
:

seque Judaicofurorepermisitoccidi.ovesejusgenti- ?ne.Necesseestutqu8esuntadmortcmsecutae,sequan-

lium,velutpraedonum,diripiunturincursu;mactandae tur ad vitam ;quae ad contumeliam comitatae sunt.co-
in carceribus, velut latronum clauduntur antris; a mitenturad honorem; et sint partieipes gloriae, quae
persecutoribus quasi saevienlibus lupis sine cessatio- passionisparticipesexstiterunt.CTisi<r«,inquit,epo,
ne laniantur.abhaereticisquasiabextraneiscanibus ibieritetminister77ieus(Joan.xu). Ubi? utique su-
rabidodentecarpuntur.Hocapostolorumperemptus perco3los,ubi Christus estad dexteram Dei sedens.
probatchorus,boc martyrum totoorbediffususcla- Homo,non te turbet tides.spes te longior non fatiget:
mat sanguis.hoc Ohristianorum membra data bestiis, quiacerta tibi res est.quae in ipso tibi rerum serva-
consumptaignibus,demersafluminibus,patenterde- tur auctore. A/o?7«!, inquil, estis, et vita vestra abs-
monstrant: quod utique totum sicut morsintulit, ita , condita est cumChristo in Deo; ctan autem apparue-
vita potuit prohibere pastoris. Ideo pro te pastor
'

rit Chiistusvitavestra.tunc etvos CU771 illoappa7-e-

amorem morteprobat.quiacum videatovibusimmi- m). Laborans messor quod in
bitis in glo7-ia (Col.
nere discrimen, cum gregem defensare non possit, seminenon videt.videbit inmesse, b et qui in sulco
mavult mori antequam mali de suis ovibus quid vi- deflet, gaudebit in fructu.
deat.Sedquid faciamus.quia Vita mori non poterat, SERMO XLI.
tnisi voluisset?datori animae animam quis tollere po- De jejunio et eleemosyna.
tuisset nolenti? dicenteipso: Potestatem habeo po- Bella gentiuin legimus superassequamplurimos,
nenrii animam meam et potesfatem habeo iterum su-
, quos tamenpugnas carnis legimus non vicisse, et
mendi eam; nemo lollil eam a me.Ergo mori voluit, audivimus eos dedisse delictis pectora, qui dorsa
quise.cummorinonposset, permisitoccidi.Qiuera- hostibus non dederunt. Proh dolor Victores gen- !

musergohujus quae vis, quae ratio sitamoris,quee tium vitiorum fuisse captivos, nationum dominos
hujuseausa mortis,quae hujussit utilitas passionis. turpi servisse eriminibus servitute : stetisse inter

Et plane vis certa, vera ratio, causalucens, utilitas seevientes gladios, et inter enervata lenocinia cor-
tanti sanguinis peraperta : namque pastoris una ex ruisse; regnis fuisse terrori.ludibrio fuisse peccatis;
morte virtus emicuit singularis ;
pastor pro ovibus adversas acies contrivisse jej unos.et crapulatos sua-
morti quaeovibus iniminebat, occurrit; utauctorem D rum castradissolvisse virtutum: jacuisse effuso vi-

morlis diabolum novo online captus caperet,victus no.qui jacere effuso sanguinenescierunt. Unde est
vinceret, puniret occisus, etovibus moriendoviam hoc? unde ? quia hoc non est ratio, sed languor ;
vincendae mortis aperiret. Nam et diabolus,dum in non vita, sed febris: phrenesis, non natura. Nam
hominem tendit. pro^ilivit in Detim ;dum in reum quotiens ciborum cruditas vitalia dejicit, infirmat
saevit.incurrit iujudicem: invenit supplicium, dum stomachum, corrumpit sangaioem.vitiat humores
ingeritp«nam;ipse accipit,dumdatsententiam ; et succendit choleram,extremum c febrisgignitincen-

baptizarentur.prout ex D. Augustiuo ac-ipimus.aliis- soeios habuisset, eosdem ingaudiis divinae praedica-

quo. Quod cuin propriis nianibus agerel noster an- tionis participes habere pra-oplnt. Mita.
bstes, et inniimeri propeumdum essent liaplizandi, » Ms. Vat. ipse., fortasse melius.
,

nedum concionem eo tempnrc iliinittere cogeluiliir, i» Emendavimus ex Latinio. Editi omnes, et quod.
sed ei gravissimo laboTe ob id suscepto nimisaDiius « Vide quaB anuotantur ad serm. IH.
erat et lassus. Cumque sacratos viros in ipso labore
 :

315 S. PETRI CHRYSOLOGl. 316

dium, toties a?ger mentem perdit, amittit sensum. A ccelesti tradat, secure ejus monitis acquiescat, aci-
ferturdesideriis.contrariis argetur.salntariarespuit bis se temperet.mensuram servet d inpotu.utpossit
curam. Tunc medici » satagunt
quserit noiia.fusit sic fragilitatis superare languoreni.fragilitatein fu-
remedio subvenire utsanetur, ut sanet
abstinentia» gere passionum, febrim ac phrenesim vitarevitio-
abstinentiaquodvoracitassauciarat. Et si pro tem- rum. Abstinentiaest hominis prima medicina;sed
porali cnra BBgri mcdicis obediunt.servant arduam adplenam curain.» inisericordiserequiritexpensas
parcitatem; quareproseropiterna salute sit dunuii Abstinentiaexstinguit fcbtviu.sedarefactameinbra
Christomoderatisobedirejejuniis.corpusgubernare longae febris iucendio, nisi largo infundantur un-
men^ura.mentera regereparcitate, sensum sobrie- guento,nisi blandissimis rigeutur fomentis,nisi ju-
tate frenare? Sicut terrae
nubes caligant coelum, sic ventur medieinae sumptu.ad integram sanitatem re-
obscurantanimas intemperataconvivia;sicut vento- direnon possunt sic jejunium quamvis exeludat
:

rura turbinps elementaconfundunt,sicferculacon- vitiorum morbos, carnis amputet passiones, crimi-

gesta storaachum conturbant ut navcm tluctus, ;
num causas propellat; tamen sine miserioordias un-
corpus ebrietassic detnergit, hominem dat in pro- guento.sine pietatis rivo.sine eleemosynsesumptu,
fundum.lucravita»aufert,mortisfacit subirenatifra- perfectam salutem mentibus non reponitJejunium
gium. Est erpo febris. est febris quam
beatus Apo- o sanat vulnera peccatorum.sed cicatrices vulnerum
stolus anhelare in humanis visceribus[sic deplorat sine misericordianou emundat. Audi Dotninuindi-
Scioquia non habitat in me, hoc est, in carne mea centem Date eleemosynam,et ecce sunt vobisomnia
:

bonum (Rom.vu :sinonbonura.utiquemaluin.Quod muntla (Luc. xi. Jcjunium singulari cultu evellit
maltim? Fragilitas eerte, qune duni serpit in carne, vitia.eradicat criraina.ad fructus bonos agrura pa-
in venis aestuat. intrat ossa, conditur in medullis, rat et raentiset corporis : sed nisi misericordise fe-
fervet in saneuine.in vitiorum phrenesim sic erura- ceritfundamenta, f seniuni etstudium jejunantis.
pit. Fragilitas febris naturae, lansuorum mater.ge- Jejuniumestsanctitatishostia.sacrificiumcastitatis;
nitrii passionum ; fragilitaa e*t,quae nobis b ejus- sedsine misericordire incenso ad divinum nonpo-
modi necei apouitret ubi necessitas, non test conspeclum in odorem suavitatis ascendere.
voluotas ; ubi eistat de ronditione captivitas, judi- Quod aniraa misericordiam constat
est corpori,hoc
ciumde polestate non constat. Fragilitas est per esse jejuaio; quando ex misericordia vi-
jejuniiiui
quain vadit homo, non quo invilat voluntas, sed vit, tunc vivilicat jejunantem, Jejuuium, virtutum

quo necessilas ducit. Audi Apn-tolura dicentem : navis, portat qunesttim vitae, lucruin salutis adve-
;nnd folo hnc ago (Rom. vn Fragilitas dum . ctat. Sed qui intrat carnis pelagus,scinditvitiorum
parat homini necessaria,facitillum ad non necessa- fluctus, inter scopulos criminum transit, prceterit
ria perv>mre; dum parat cibum.perducit ad crapu- " littora passionum nisi cito portum pietatis intrave ;

lam ; ebrietatem suadet, duin polum ministrat of- rit, exercere virtutes non potest.lucrum non potest
;

fert somnum.ut inertiam tradat curat venlrisone- ; habere virtutum. Qui se stare novit in hujus vitoe
ra, ut salutis auferatcuram dat carni totum, ut ; lubrico, qui se intelligit carnis viam transire per
animn? nil relioquat : facitcorpus passionum pom- lapsum, qui sesentit incursionibus ignorantiae, ne-
pam ; facit ut sit homo sui mors. vita vitiorum. gligentiae casibus subjacere.sic jejunium teneat, ut
Unde si se homo taliter sentil aegrotum, c medico se misericordiam non relinquat.Jejunium nobisaperit

• Ita restituendum duiimus ei ms. Caesenae. Editi: cessitatis imponat, declarnt Bellarminus in psalm.
Studio parant abstinentix remedio subvemre. xxiv, vers. 18, inquo David orat Deum diceus De :

b Editi jus necessitatis. An ei ms. Caeseo. mede- necessitatibus meis erueme. Subdit Bellarminus Ne- :

lim loco huic nllulimus aliijudiceot. Lectionem edi- cessilates autent a 'pttbus librrari cupit,videnture.isemo-
torum retinuil Mita.ct luec annotavit « Hoc est de- : lestissimse illse concupitcentim quw, velimus nolimus,
bilitas nostra, quw ct fomes seu concupiscentia nos vexant, et aliquando in peccatum pertrahunt. S.
dicitur. Iliimnna natura post lapsum priini parenlis Augustinus, serm. 13 de Verbis Apostoli, inquit :

proclivis facta est ad malum et ubi vulgata lectio : Prorsus si defueril auxtliuin Dei, nil boni agere po-
psalni, cn ait Quoniam ipse cognovit figmentum no-
: teris : ct nisi ille regat, cadis ; nisi regat, jttces.
itrum, recordatus est quoniam pulois sumus, para- q Optime Viguer. in Epist. ad Rom vu, versus finem,
phrastes Chaldaeus \egit:Quoniam ipse novit fomitem videndus. » Nrcessttate.i, inquit Chrysologus lato
pravum, qui peccatum s»qqerit. Job quoque, de ho- modo.quae scilicet impellunt.non quie vim faciunt.
mine loquens, ait Consumetur velut tinca etenim
: ; Chrysostomus, tom. v homil.
<
Ne jnihi di- .'it :

sicut tinea nascens ei ligno, vel panno laneo, in- cas, Percavi, quid agam ? Medicum Itabes inftrmitale
star filii viperee conradit viscera matrii, ila fomes tuperiorem ; medicum hnbrs morbi naturam vincen-
pcccati nos originali labc infectos exoriens
intra tem ; medicum habes sohi voluntate curantem el qut
quantum ei se, nisi divina gratia detineatur.spi-
est potest si vult. Macarius, homil. 26 Medlcus cogno- :

rituale humidum radicale absumit, et nos infirmio- minalus est, quoniam coelestemet divinam suppeditat
res ad difficultates superandas et imbenllioresred- medicinam, et morbos animos sanat.
dit. Fomes est appetitus sensitivus justitia originali d Editi nonnulli cum ms. Csesen., in posterum.
destitutus, qui sunpte natura inclinat ad sequenduin » Eleemosynis eiiiiii peccatasuntredmienda.
suavia, et delectabilia sibi.etiamsi sinl contradicla- ( Senium est decrepita setas. Hinc David Usque :

men rectae Apostolo, Rom. vu,

rationis, qui ab ad seneclnin et sentum. Comparat liic Chrysologus
peccatum vocatur; velquia processit a peccato origi- jejunium misericordia destilutum senio, aetati om-
nali, vel quia vehementer, non vero necessario ad nium infirmissimse, baculoque indigenti. Sic jeju-
peccandum inclinat. Quod autem fragilitas jus ne- nium labat.egetquefundnniento misericordite. Mita.
 .

317 SERMO XLII. 318

coelum.jejunium nos intromittit adDeum ;sednisi A caret sentibus.vitat gramina.evadittotum quod est
tuncadfueritnobismisericordianostrarumpatrona 9 negligentiffi.quod est squaloris.Sed sicut sine semine
causarum,quideinnocentiaconstarenonpossumus 3 fit sterilis,ipsocultu fructum nondat,datlaborem,et
securi de venia non erimus,dicenteDomino:/urfj- |j
ad bonam frugem non valet pervenire;jejunansitare-
ciutn sinemisericordia qui non fecerit misericor- k colit animam, purgat sensus,cor mundat.abscindit
illi
-
diam (Jac. n).Dies gratus, sed gratior est serenus : vitia,eradicat crimina.dat menti cultum,corpori dat
erit ergojejuniumnostrum illo clarius,sinobis Qua- decorem sine misericordia ad fructum vitae non ;

dragesimae dies splendor misericordiae dat serenos. pervenit, ad salutis pramium non vadit. Quodest
Clamat Deus Misericordiam volo(Oseevi). Homo,
: sine rege aula regia, hocestsinelargilatejejunium.
da Deo quod vult, si vis tibi dari a Deo quod vis. Aula regis fulget auro, nitet marmo-e, picturis
Mise}'icordiam volo Dei vox est,Deus a nobis miseri- 5 splendet grandescit spatiis,levaturculmine, c amce-
cordiam petit, et si dederimus quid dicturus est? S natur viretis, d ipso terribilis est secreto sedsine :

illud quodhodie lectumest:£;suniu,e£ dedistis miht 1 regehonorem nonhabet, caret gloria, est vacua
manducare;sitivi,et dedistis mihi potum.Et quid ? j solitudo, est clausa eremus,est horribilis solitudo,
\enite,benedicti Patris mei, percipite regnum quod Sic jejuniumlucet innocenlia, radiat castitate,ful-
vobis paratumest ab originemundi(Matth.\xw).Qni „ getactu,opingiturmoribus,incessumicat,sanctitatis
dederit esurientipanem.dabit sibi regnum;negabit toto magnificaturornatu;sed sine misericordiaglo-
sibifontemvitee, sitienti aquee calicem qui negarit. riamnon habet, mercede caret, palmamnon tenet,
Amore pauperis Deus suum regnum vendit et ut perditfiduciamsupplicandi,impetrandimeritumnon
:

emereillud omnishomo possit, fragmentum panis capescit, attestante Scriptura, quffi dicit :
f Qut
ponit in pretium, quiavult habere omnes,qui tan- claudit aurem ne audiat infirmum,el ipse clamabit,
tum petit pretii quantum hominem scit habere.Deus et non erit qui exaudiat <P;-o».xxi).Quomodopetet
regnum suum fragmento panis vendit; quis excusare misericoi'diam,quinegavit?/Mrfici«m,inquit,smem!-
poterit nonementem.quemtantavillitas venditionis sericordiafiel illi.qui nonfecerit misericordiamUac
aecusat?Fratres,prandiumnostrumsit pauperiscce- n). Misericordiam,qui nondat alteri, tollit sibi.Mi-

na,utmensaChristinostrumpareturinprandium,pro- sericordiasibi erit, qui spargit pauperi. Dispersit,

mittenteipso.cum :Manducabitis in mensamea
dicit inquit^rfedii" pauperibus,justilia ejus manet in sa:cu-
in regnomeo (Luc. xxn).Fratres, sint deliciaepau- lum sceculi (Psal. cxi). Misericordiam qui seminat
perumnostrajejunia.uttemporalejejuniumnostrum inopi, sibi metet. Quiseminant, inquit, m lacrytnis,
in ffiternas possit nobis delicias immutari. Homo ingaudio metent. (Psal. cxv).Nonsic imber infundit
dando pauperi das tibi;quiaquod pauperi non de- tcrram.quomodo jejunium lacrymserigant paupe-
deris, habebit alter. Tu solum quod pauperi dede- G rum. Homo.in lacrymas pauperum jacta semina je-
ris, hoc habebis. junii tui, quia siccantur jejunii virtutes, arescunt

SERMO XLII. jejunantiummesses.quffipauperumfletibus nonfue-

rint irrigatffi.Cceli pluvia infundit terram, lacrymee
De eisdem.
pauperis coelum rigant; ergo sitit ccelum.et exspe-
bona, fratres, prout potuimus, superiori
Jejunii ctat deploratu pauperum vicem roris.quia miseri-
sermone perstrinximus;etquodessetoratiocognata cordia aratcceli campos.sulcos ducit pietas per su-
jejunio,patefecimus ipsaconclusione sermonis.Sed perna,illic misericordia semi nat;quia quse susceperit
quia jejunium sine misericordia deficit, jejunium manus pauperis, ibi metit; ibi segetemcolligit, qui
sine pietatejejunat,sine miserationeinfirmaturora- semensuumpaupericommiserithicserendum.Bea-
tio, oratio sine largitate lassescit, reficiamus no- tuscui seminanti sic seternahorrea perpetem prae-
strum misericordiaeexhibitionejejunium,orationem parantur ad vitam.Hunc serentem B.Apostolus per-
nostram pietatiserigamus audilu.adhibeamus jeju- scribebat, cum diceret : Eoc autem dico : Qui parce
niomisericordiam patronam qiiiafames estavari- . seminat, parce et metet: et quiseminat in benedic-
tieejejunium sine misericordia,cupiditatis poena et tionibus,de benedictionibus et metet.unusquique si-

sine pietate jejunium ;

» ultio.non devotio est,non D cut proposuit cordi suo,non ex tristitia aut ex ne-
Deo jejunare, sed sacculo ; atterere seabstinentia, cessitate; hilarem enim datorem diligit Deus (il Cor.
et hydropi b cupiditati inflari ; exonerare ventrem ix).MagnasuntoperaDomini,sedmagnituHinemprffi-
cibis,etmentempecuniffi ponilereprfegrav.ire.lpsum cellit misericordiffimagnitinlomamcumdixissetpro-

se redigitin sacculum,qui pecuniam nescit proro- phet&:MagnaoperaDomnii(Psal.cx), adjecit alibi :

gare, sedclaudere alienorum custos, non do-

: istc Misericordia ejits super omnia opera ejus(Psal.c.xuv).
minus estsuorum quia paratalii, oegat sibi.cum
;
Misericordia.fratres, implet ecehim, replet terram.
misericorserogetquodavarusoppressit.Estagereul- DomineMqwt,inccBlomisericordiatua{PsQl.xxxv).
tussinesemine.sinemiserationejejunans.Agercultus Et idem ipse -.Misericordia Domini plena est terra

» Quasi quamdam suiuat de se ipso, ob avanti» (1

Rcgium penetrale ingredi sine poena nemini in-
cupiHilotem, vindictam. jussolicel. Alihi observatuiu.
b Alias, cupiditate. • EUegautiorum morum varietate exornatur.
e lnsolem locutio, pro : amcena fit viretis. f Juxta versioem LXX.
 :

319 S. rETRI CHRYSOLOGI. 320

(Psal. xxxnV Et revera, fralres, periisset totum A exigit.humanitatisdehitumqui fatetur.2fourttn,in-
qnod Deus fecerat.nisi misericordia subvenisset. quit, et non dedistismihimanducare(Natth.xx\).
Culpa etultio quidquid in hune mundura venerat. Manducat Densin ccpIo panem quem perceperit pauper
auferebant quia et fragilitas semper tendebat ad
;
in tem.Quandiu fecistis uniex niinimis istis.mihi
lapsum, et cogebaturad vindietamsempercensura fecistis (Matth.xxv).Da ergo panem.da potum, da
judicantis. Sic anpelus dejiciture coelo (Isa. xivl ; vestimentum.datectum.si Deum debitorem,non ju-
sic de paradiso exsulat homo (Gen.\u) ;sic mundus dicem vis habere nos noeebit in terra, si no-
:nihil
diluviodeletur {Gen. viO ; sicgentes confnnduntur bis in ccelo misericordia sit patrona.
linpuis (Gen. xi), danturgladio (Gen. xiv) ; sic ex-
SERMO XLIII.
uriinturiirhesinrendiodivinofGeif.xix^sicex i
pjy-
ptoplebseductain eremo occulebatur i.E.rorf.xix ,
De oratione ,jejunio et eleemosyna.
sic terra hians vorat populum (JVum.ivi);et ne mul- c Popnlis populariter est loquendum: communio
tis.sic Juda?am ultor Christi smguinis Romanus compellandaestsermonecommuni;omnibusneces-
• delevit exprcitusi.VnM/i.xxiv). Ha?cest Christi roa- saria dicenda sunt more omnium; naturalis lingua
gnn.larea.sola misericordia.qu* ju iieiuniotune in chara simplicibus, doctis dulcis : docens loquatur
diem servavit unum, homini totum tempus ad
et 15 omnibus profutura ergo hodie. imperito verbo ve-
;

pcpnitpntiap deputavit inducias ut quod de vitiis

, niam dent periti. Tria sunt, tria, fratres, per qua?
infantia suscipit, rapit adolescentia.invadit juven- stat fides, constat devoiio, manet virtus. Oratio.je-
tus, rorrieat vel senectus ; et de peccato vel tunc junium.misericordia. Quod oratio pulsat.impetrat
popniteat.quandosentit jam senonpossepeccare ;et jejuniiim,misericordiaaccipit.Oratio,misericordia,je-
tuncsaltemreatuin deserat.quando lllum reliquerit junium, sunt hrectria unum.danthfecsibi invicem
jam reatus faciat dc necessitalevirtutem, moriatur
; viiam.Estnamqiieorationisanimajpjunium ;jejunii
innocens, qui tolus vixit in crimine. Hinc est quod vita misericordiaest.llflpcnemo rescindat, nesciunt
prophela ad raisericordiam currit totus.quia fidu- separari. Horum qui nnum <<tantum habet, vel ista
ciam de sua justilia non hahebat: Miserere, inquit, qui siraul non habet.nihil habet.Ergo qui orat, je-

mei, Deut.srrundum magnani misericordiam tuam junet;qui jejunat, raisereatur:audiat petentem.qui

(Psal. l). Et quarp mapnam "!Qinamisencordiii tua, petens optat audiri auditum Dei aperit sibi, qui
;

inqnH.magna ai su/ter me.et crtiisti animam meam suum supplicanti non clandit aiiditum.Jejuniiimje-
cx mfernn inferiori (Psal. lxxxv).EI si Deus rrddit junator intelligat ;esurientemsentiat.qui vultDeum
per misericordiam quod perjudicium deperierat, sentire quod esurit ;misereatur,qui misericordiam
homo.tihiquid stare, quid constaresine miscricor- sperat; pietatemquiqurerit.faeiat jquiprseslaresibi
dia tuputabas? Prohatumestergotibinonjejunium vult, praestet. Improbus petitor est.qui quod alii

solum.sed omnes sinc misprirordianularevirliites. negat sibi postulat. Homo, esto tibi misericordise
Abrahamccrlestisconviviiprincipem.humanitasar- • forma;sic quomodo vis.quantum vis.quam cilo vis,
dens, Deo impensa, perficit (Gen. xvm) :nam quia misericordiam tibitieri ; lam cito aliis tantum.tali-
diioscum Dpo tprrpnamsuscepitadmensam.Orien- Ergo oratio, misericordia, jeju-
ter ipse miserere.
tisetOccidentispopiilrira mensam suseepitadcoele- nium, sint unum patrocinium pro nobis ad Deum,
stem. VeniVti/.inquit, ab Oriente etOccidente, et re- pronobishaec advocatio sint una.una haec pro no-
cumbent rum Abrakam,haac,et Jacobin regnocw- bis oratio sint triformis.Haeesunt, fratres, haec sunt
lorum (Mntth. vni .l.oth, niia hospitio suscepitan- qua? tenent eoeli arcem.qura t secretum Deijudicis
pplos.judiciumpraevenit (Gen.i\z). Hinc gehennam pulsant,quae ante tribunal Christi causas humani ge-
vicit in carne, misericordem nescit divinus ignis nerisexsequuntiir,qiiffiinjustoriim petuntindulgen-
exuere.Faciterpo misericordiam. qni vultpehenna? tiam, reorum veniam promerentur.Hneccui in cce-
incendium non timere. Deniqne veniens Christus lostibus non assistunt.ipse non subsistit in terris ;

ante demisericordiadisput-itquamjiidicetde reatu haec cum teneant in cceleslibus principatum,in terris

Cum serferif.inquit, supcr thronum gloriir suadicet
Esurivi.etnondedistismihimanducare[Matth.xx\).
Nondixit, Occidistis, furtum fecistis
epo.etnondedistis mihimanducare.Decriminenon
b pra?stabitcausas,cuidemisericordiacausaconsta-
bit. Quare?quia Date eleemosynam, et
bis omniamundafLuc.x^.yon judicabiturdecnlpa,
rerura summam moderantur:haac regunt prospera
D heec adversa propellunl;vitia exstinguunlista, vir-
; sed Esurivi tutes ista succendunt ;ha?c reddunt casta corpora,
corda pura, hsec pacem membris, menlibus dant
quielem ;hiimanosistasensus scholam faciuntdisci-
eccesuntvo- pliniR,perha;cin templum Deipectora hamana con-
surgunt haec hominein preestant angelum,homini
;

cui de largitate laus defertur a judice ;vindictam non Deitatisdeferunt haec honorem. Hinc est, quod fit

a Innuit eversionem Hiorosolymorum sub Tito clamandis homiliis, ut s4rm. 159. Mita.
et Yespasiano. C.orruptum in editionibus locum ex ms. Ceesense
i

b Prseslare causam, idem est ac in judicio sisti. restituimus.

c S. Aupustinus, de Trinit. lib. xiv cap. 1!!, ait :
6 Scilicet vel regula, vel exemplar, vel norma, ut
Ai.51 /Mpittariaprwponerentur, 'deftrerel fiiles rimpli- inferius.
ficium. Vide ut pro auditoribns accomodate Auctor 1 Penetrale, interiora domus, ul superius: terri-
noster Joquatur, et utLatino sermone utatur in de- bilis est secreto.
 ; ::

321 SERMO XLIV. 321

horurn sutfragio Moyses Deus (Exod. ui), et ad

4
A dignatur expromere ? Manicemus, oremus, vel hu-
triumplios militaressibiomniamandatelementa:ju- mano timore, si nonamore
divino; si non invitati
bet marediscedere, durari uiidas, profunda siccari bonis, vel coacti malis. Mala tempora facit nobis
(Exod. xiv), cceluui pluere ; dat trumeuta, ventos contemptus Dei, temporumcursus non facit. Quod
spargere cogit carnes (Exod. xvi) ; noctem splen- ergo contemptu perdidimus,jejuniisconquiramus
dore b solis lllustrat, soiem nubis teuiperat vela- animas nostras jejuniisimmolemus, quia nihil est
mento {Exod. xm) ;
petram percutit, ut de recenti quod Deo praestantius otferre possimus, probante
vulnere frigida sitientibus c det fluenta (Num. xx) propheta, cum dicit Sacrificiuru Deo spiritus con-
:

primus dal terris legem cceli, scnbitvitas normam, tribulatus cor contritum et humiUatum Deusnon
;

hgitterujinosdisciplinae (iJxod.xxiv, xxxv).l>erhaec spernit {Psal. l). Homo, otfer Deo animam tuam,
Eliasnescitmortem, relinquit terras, ccelosiutrat, <* et otfer oblationem jejunii, ut sit pura hostia, sa-
comiuoratur angelis, convivit Deo et terreuusho- : criticium sanctum, vivens victima, quae et tibi ma-
spes supernas possidet mansiones (IV Reg. u). Her neat, etdata Deo.llocqui uoudedentUeo, excu-
sit

ista Johannes rit angelus in carne,caelestis in terra,

•> satus non quiadaturus se non potestnon ha-
erit,
f com- bere. Sed accepta ut sint ista, misencordiasubse-
etauditu, visu,tactu,totamsolus capit,tenet,
plectitur Trinitatem. Et nos, fratres, si volumus quatur jejunium non germinat, si de misericordia
;

Moysi gloriae.Eliae vitae.Joaunis virtutibus, omnium non rigetur, siccaturjejunium misericordias siccitate
sauctorummeritisapplicari.iusistamusorationi.va- quodimberterns,hocjejuuioinisericordiaest.Quam-
cemus jejunio, misericordiee serviamus. (Juiin his . vis cor excolat, carnem mundet,eradicet vitia, virtu-
qui per istafueht commuuitus, jacula pec-
vixerit, tesserat; si misencordiaefluenta noudederit, fruc-
cati,diabohtela,mundimachinas,K vitiorumcuneos, tum noncoliigit jejunator. Jejuuator, ager tuusmi-
malacaruis,voluptatumiaqueos,ai'mamortis,Chn- sericordia jejunante jejunat ;
jejunator, quod tu in
stianusarmiger.bellatorDominicusnontimebit.Sed misericordia fudens, tibi in horreo hoc reduudat.
nos qui ad mcerta consurgimus, qui inter msidias JJomo ergo, ne servando perdas, collige prorogan-
diem ducimus, qui horarum vanetates, momento- do homo, dando pauperi, da tibi quia quod tu
; :

rummotus,verborumlapsus,actuum periculasusti- alteri rehqueris, non habebis.

neinus, quid est quod ecclesiam mane nolumus in- SEKMO XLIV.
trare ? Quid est quod h matutina prece totius diei De consilio impiorum, viapeccatorum, et cathedra
custodiamnolumuspostulare ?quid estquod homini pestilenlise, iu psalmum l.

astare toto tempore iibet, el Deo assistere nec pun- Peritus medicus, quoties vario languoredefessis
cto libet? JNon est nostrum,fratres,non est nostrum plenam desiderat couferre medicinam, altas aperit
;

inimici est ista surreptio, decipere parat quos non C morborum causas, latentes pestileutiae expouit iu-
patiturorationibuscommuniri. Quiddeadversisque- cursus.pestiferas caven commouet regiones,quam-
ritur,qui sibi prospera non precatur ? Audiamus vo- plunma remediorum genera demonslrat, herbarum
cem Dei monenlem Orate, ne intretis in tentatio- vires pandit, medicameatorumloquiturqualitates,
:

nem (Mallh. xxvi). ln tentationem vadit, qui ad ora- obedientibus promittit longissimam sanitatem sic :

tionem uon vadit. Hoc sciens propueta, cantabat: aegros arduasetasperassuadetetperducit adcuras.
Venite aduremus, et procidamus ante eum et plure- Hincestquod propheta sanctus, corporisauimaeque
:

muscoram Domino qutfecitnos (Psal. xciv). Putasne medicinam ccehtus prolaturus,impietatis profundos
ante Deumlacrymaafunderediguaiur,qui verbanon j patefacitrecessus,opertospeccatorum uudatmor-

» Theodoretus, dialog. 2 pag. 56 Typus erat ille : kngelus Joannes fuit, forlasse quod angelicam vitam
(Moyses) et figura verttatis. Typus autem non habet egerit, jortasse etiamquod adventum lledemptons nun-
omiua qux liabel veritas. Quainobrem non erat dle qui- tiavit. Cave autem ab errore eoruin qui, ex cap.
dem natura Ueus et lamen appeltatus est Ueus, ut
;
Uoan. i, 6, asseruere Joanuem non lioiiiinein, sed pu-
typum impleret. ruin putum fuisse angelum, quos confutat Cyrillus
b Ms. Caesente et Vatic, Noetem splendor illustrat. Caten. in cap. l Joan., 6.
Mita, Nuctsm spleudore ignis dlustrat. Kortasse me- ' lloc est hoiiiinuin solusprae cunctis trihus sen-
lius, certe ad sacrain historiain accoinuiodatius. D sihus, neinpe auditu, visu, et taclu tenet, etcoui[ile-
c Ita Vatican. Vallicell. et editio Mitas. Ms. Ciese- ctitur Iriuitatem hoc est sensihus ipsis quantum
;

nee, dejluanl jluiniiia. in se est apprehendit, intelligit et conipreheudit Tri-

d Aliue, ccelum. De Kli;c assumplione non eadeiu nitatem quia tangit Filium quein liaptizat videt
: ;

veteruui estsententia.lNonnulli, sequentes versioiiem Spiritum sanctuui ni specie columbcB supra Eilium
LXX Inlerpreluin, dicunt eum non ui ccelumassum- descendentem et audil vocem Palris de nube iuto-
;

pium, scU tamquam in cmlum. Yide Theodoretuiu in nantem Uic est Fijiusmeut. Hm.
:

psahn. xxix pag. 486 Athanasiuin, orat. de Assuin-

;
gUtiserin. 13 diierat, castra vitiorum. Cuneus
ptione Christi, tom. U pag.4 ClEouiiieniuiu, iu cap. ;
translate peditum inultitudo in cunei formain. Vege-
l Actor. png. 4. Alii vere ipsuin in cueluin assuinptuiii tius, lib. lti cap. 19. Yide inlra serm. 174, ex Mila.
b \liis crat veteribus Chiislianis ante lucem ad ec-
docent Ctiiysosloinus, borail. 2ad popal. AnLioch.,
M
:

tom. 1 pag. M
edit. 1'aris. Nazianzciius, orat.
;
clesias convenire, ibique orationi el divinse psalmo-
pag. .')4'.i ItTlull. lih. v advereua Marcionem cap. 12
;
diae vacare. Yide epistolaiu Plinii ud Tnijauuin, ob-
pag. l'X> et hoc ideui docel Scriptura.
;
servationibus \ossii illustratam.
" Nyaseaus, onit. io die Natal. Christi, tom. III ' Corruple in pluribus cditis, magnificemut; mani-
pag. :i\:> Uagnut inter proptwta*, »1 angelit csqualit
:
eare enim idem est ac uvuu turgert.
prcecurtor. Theophylactus iu cap. vu Lucm pag. 3o2 : J Alias, palefecit.
323 S. PETRl CHRYSOLOGt. 324

Bos, iniquitates ostentat, secretum virus, vitiorum A sobolis gaudeat de processu. Multiplicans, inquit,

naturas, origines delictorum,radicescriminum mi- multiplicabo tristitias tuas et gemitus tuos ; in tristitia

rabilirationedepromit. Sicaegrasruortalium mentes et gemitu paries filios (Gen. m). Qualis finisest, ubi
moderatione pia, pro state, pro sexu, pro tempore, est origo poenalis ? in via laatitia quem tenebit, qui

pro viribus ad salutem perpetim divina curatione vitae sumitexordium de mcerore? Hocprophetano-
perducit. Psalmus quem hodie cantavimus, > Psal- veratquidicebat In iniquitatibusconceplus sum, etin
:

morum praefatioest, immo et Psalmorumpsalmus, delictispeperit mematermea (Psal. l). Si sic,fratres,

titulorum titulus; est argumentum generansargu- ab utero viam projicimurpeccatorum.et delicto-

in

menta, est tota causa sequentium canticorum. Et rum itertotas currimusper astates, cogitemus infan-
sicutclavisaulaeregalis,ubi primamjanuampatefe- tiaevanitates.adolescentiaelapsus.juventutisruinas,
cit, b penetrabilesredditintimasacmultiplicesman- senectutis morbos, et tunc nos non viam vitae, sed
siones ; ita psalraus iste.ubi reseraverit aditus intelli- peccatorum viam carpere sic videbimur. Hanc viam
gentiaeprimos, psalmorum omnium panditmyste- notatChristus.sicdicendo Quam lala etspatiosa via
:

rium, pandit secretum. Beatus vir qui non abiit qux ducit adperditiontm,et multisuntqut intrantper
impiorwn, et in via peccatorum non stc-
in consilio eam yMatth. vu). Delictis lata, diffusa fluctibus, cri-
tit, et cathedra pestilentise non sedit (Psal. i)
in minibus spatiosa, et vere via est vita praesens, in
Beatus vir sicut dimicaturo cum bestiis, et gra-
: quam venitet vadithomo.Ge«e?'a<w, inquit.iwM, et
vissimorumcertaminum discrimina subituro, pro- generatiovenit, et teirain xternum stat (Eccl. vn). Et

nuntianturante bravia, praemia, coronae ; propheta ideo antedixit : Beatus virqui non abiil in consilio
beatitudinem sic praemisit, ut provocarethominem, impiorum,et invia peccatorum nonsletit. Nondixit,
« totam, post enumerat, criminum vincere
quam Non venit nemoenim in viam non venit peccatorum,
;

feritatem. Boatus vir quinon abiitinconsilio impio- in qua nos lex ipsa naturae perducit et mortis sed ;

rum.et in via peccatorum nonstetit.Quod in consilio Beatus ille qui non stat in ea. Stat ille, ille demora-
abire, et in via stare dixit, forsitan videaturabsur» tur in ea, qui levat onera peccatorum, el onustus
dum, cum in consilio consistere et in via abirc.ma- viatortardepervenit, et ccelestemclausam sibi inve-
gis hominum Perversa quidem sunt uni-
sit in usu. nit mausionem. Istis ponderibus impeditus flebat
versa perversis, nec possunt tenere ordinem, quae propheta, dieens Iniquitates mese superposuerunt
:

perordinem nonaguntur. Tamen hicpropheta non caputmeum.etsicutonusgravegravatsesuntsuperme.

de corporis loquitur.sed mentis incessu neque pro- ; Et quia toto vitas tempore has ferebat, exclamat :

hibetpedumlapsus.sedruinasarcetanimarum.Bcfl- Miser factus sum, etincurvatus sumusque infinem

tus vir,qui non abiit in consilio impiorum .Abiit.abiit (Psal. xxxvuJ.Peccatoruni viam viator ille pertransit,
ise, aDeoimpius cum recessit jnecstatin consilio, G qui mala hujus vitae videt, sed despicit, sentit, sed
impiiscogitationibusquivagatur. Iste d modofeitur calcat; patitur, sed vincit ; et dum fugit illa, plus

ad coelum, modoreferturad terras,jactatur perma- currit : undeilli occurritcoelestisjanitor, ccelestisilli

ria.levaturtluctibus.mergiturinprofundo :cumque mansio se non claudit. Sed quid est quod peccatorum
sua semper mente volutetur ut ebrius, non se com- viaeimpietatisconstliumsicpraemisit : Beatusvirqui
putat.et ° computatcoelum. Qui se scireexistimat ' non abiit in consilioimpiorum,el in via peccatorum
totum,sencscit ;
qui si sciret se, numquam coelum, nonstetit ?Quiaetsinatushomo moxpeccatorumve-
solem, lunam, ligna, lapides adoraret, quae sunt nit in viani, jacet tamen primum non mox peccati :

omniasuaedataetsubditaservituti sed adorat lapi- ; currit in viam, sed ubi cceperit impietatis venena
dem, servit ligno, qui Deo vivo, Deo vero servire gustare, tunc bsaporemtrahitde pinguedinepecca-
contempsit. Et ut ab ipsoprincipiorerum.impietatis torum. Impiusin Deum tendit, a Deo vaditcum de-
facta replicemus, e impietatis consilium perduxit ad linquit; peccatores Deus contemnit, qui ante man-
inferua,angelum de supernis, nuntium ccelestis secretl davit non debere peccare. Lucem tenebrae fugiunt,
indiabolumcoinmutavit,hominemderegiminevitae tenebraeluceredeuntabscedente ubiDeus, pecca- :

ad mortalisbabitaculitransmisitexsilium,deparadisi tum nullum ; ubipeccatum, non ibi Deus.Et ut scias,

deliciisaerumnosossaeculipepulitadlaboresjmulie- D homo, a conspectu Dei hominem viam cursitare
rem de virginitatis gloria gemitus conscios dejecit peccatorum,audiprophetam: Non est Deusincon-
ad partus. Inde est quod antequam gaudeat,non ig- spectu ejus.polluuntur vix ejus in omnitempore(Psal.
noiat dolores, et solvit ante de reatu poenam,quam ix). Gravius ergohomo tunc in via labitur peccato-

» Revera a pluribus, et tantum non omnibus enar-

° Plurimi caelum facit quod adorat, etc, cum te

ratoribus, psalmus bic liabetur veluti prooemium et nilnl faciat. Mita.

summa omnium psalmorum. Arrogantiam peccatorum describit et in hoc qui-

f ;

I> Ex Ms. Valic. Editi omnes, penetrales. dem psalmi loco, in Hebraeo, pro impiorum legitur
Ms. C.esenae, Tantam.
c derisorum. Mali enim per arrogantiam pios irrident,
d Alii
quoque inlerpretes ex phrasi Hebraea expli- explicat Du Hamelius.
cant locum psahui de inipiis, qui inquiete et indesi- k Videlicet sententia, institutum, proposilum im-
nenter male agunt. taiuquam mare, quod quiescere piorum.
nequit, inquit Vatablus, unaque secum Pineda et Mmpius cura in profundum venerit, in impietate
Cocceius. Vide lsai. lvii, 20 ; Proverb. iv, 16. sua laetatur, et gaudet.
 :

325 SERMO XLV. 326

rum, quandoineaperprasruptaimpietatisillabitur. A litatishurnanae.etcarnalissubstantiaeconscius.quia

Etincathedrapestilenti3enonsedil.lmpieta.lempToba.i non confidebat de meritis.ad auxilium misericordise
qui facit, amat; qui amat; dod potest non docere : convolavit.ut Dei constaret circaeum de pietate,non
hinc est quod docensimpietatem,pestilentiae * resi- de severitate }u.dicium. Domine, ne inira tuaarguas
det in cathedra, et sermone mellito virus doctrinas me. Hoc est dicere,argue me.sed non in ira corripe ;

letha)is b audientibussicdiffundit.Peslilentieecathe- me, sed non in furore argue me ut pater, non ut

:

dram philosophiam posuit, quae docuit, aut deos judex jcorripe menon ut dominus, sed ut parens;
multos ; aut eum non esse, vel c non
qui est, vel argue me, non ut perdas.sed corripias corripe me, :

possedocuitinveniri: qui ipsam creaturam naturae non ut interimas, sed emendes et hoc quare ? quo- :

dedit,utnaturae negaretAuctorem.Cathedrampesti- niam infirmus suca.Miserere, inquit, mei, Domine,

lentise Pharis3?usproposuit, d quitraditiones huma- quoniamtnfirmus sum.Quidiu&Timushovaine,Squem
nasdecretisccelestibus anteponens.vastam e lucem sensusfallit,ignorantiadecipit,circumvenitjudicium,
fudit populoJudaaorum.lncathedrapestilentiaehas- pompa ledit, tempus deserit, mutat aetas, hebetat
reticus sedit, qui sub specie fidei, scindit, rumpit, infantia, j uventus praeeipitat, senectus frangit? Huic
distrahitunitatem. .Bea/Ms ergo vir qui non abiit ergo Deum irasci inira, indignari in furore, non est

in consilio impiorum, et inviapeccatorum non stetit, r, creatoris pii, sedestseverissiinicognitoris.Mserere

et in cathedrapeslilentix non sedit. Et planebeatus,
quia ista tria declinandoadTrinitatisbeatitudinem
meruit pervenire,Meditetur ergo in legeDomini, et
meditetur die ac nocte, ut quae sequuntur mereatur
videre in futuro. et audire latius tempore com-
peteuti.
SERMO xiy.
tnei, Domine, quoniam infirmus sum. Et quid vis ?
h Saname, Domine. Sentit iste status sui vulnera,
sentit morsum serpentis antiqui.sentit primi parentis
ruinam, agnoscit se adhas infirmitates venisse na-
scendo.agnoscitseadmortemnaturaliterpervenisse;
etquia mortem removere non poterat arshumana,
divinam cogitur expetere medicinam et utfacilius ;

De homine fragili Deumorante, ne se arguatinira; aegritudinis suaeimpetretcuram, ipsius aegritudinis

in psalmum vi. causas aperit,qualitates narrat, magnitudinem pan-
fResponsorium quod hodie propheta supplicante dit, exprimit vim doloris. Saname Domine. Quare?

cantavimus.oportunum tempori. aptum malisprae- Quoniam conturbatasuntosiamea. Totamstructuram

sentibus mecum vestra probatetcognoscit affectio. corporis' ossaportantjetsiossaturbantur.quaemem-
Domine, ne in ira tua arguas me, neque in
inquit, brorum firmitas ? quae fortitudo nervorum ? ubicarnis
furore tuocorripiasme (Psalm. vi). Et Deustumescit miseranda substantia ?Turbantur ossa,fratres,pec-
ira ? calescitfurore?absit, fratres.Deusnecsubjacet catorumpondere,metu mortis, terrore judicii.Audi
passioni, necira accenditur,necfuroreturbatur:sed " lpsum alibi hocdicentem Non est,inquit, sanitasin :

iraDei estdelinquentium pcena,furorDei est suppli- carne mea afacieira tuw,non estpax ossibus meis a
cium peccatorum.Fratres,pulvere concreti.plasmati facie peccatorum meorum (Psal. xxxvn). Et post
luto, calcamurvitiis, subdimurdelictis, curisconfl- Animameaimpleta estillusionibus,et non est sanitas
cimur,arescimusmembris,mortedissolvimur,fetidis iti carne weaMeritoergoaddit: Et animameaturbata
horremussepulcris, et sic inhabiles ad virtutes.ad estvalde. InterDei prseceptaet cordis passiones.in-
vitia habiles invenimur.Propheta ergo memor fragi- ter virtutes et vitia, inter adversa el prospera, inter

» Atque ita significat eum es3e impietatis docto- etiam imperita psalmos concinere edisceret. Id patet
rem. Sedere enim demonstrat in psalmo doctrinam ex Eusebio lib. n Histor, Eccles. cap. 17, interprete
impiorum, vel audire, vel docere nam docentes et : Rufino, ubi referens ea.quae de Essenis tradit Pbilo
audientes sedent. 1'rogreditur autem per gradus : Jud;ens,itademum concludit Quieomniasupradictus :

ambulare minus est quam stare, et stare minus est vir eodem ordine eademque consequentia qiueapudnos
quam sedere. geruntur expressit et unus ex omnibus consurgens in
:

b Theodoretus ad hunc locnm pag. 400 Solel : mediutn, psidmutn honestis modulis concinil, atque ei
sacra Scripturaeosnominare pestilentes,qtti non solurn pratcinenti unum versiculum omnes respondent.ti\em-
seipsos laoefactant, sed etiamcum cceterts labemcom- pla si vis ,adi Martene de Antiq. Eccles. Discipl.pag.
municant itistar morbi qui et penudes et homines in-
.
Q 19 num. 7.
vadit, cujus participes etxam fiunt qui segrotanlibus g Animi et corporis morbos una
siraul conjungit.
Itppropinquant. Genebrardus verba psalmi videlicet:
ita explicat ipsa
c Gentilium errores pulsat, qui unum Deum vel Fragtlis sum corpore, et animo propric excisus.El pars
negarunt, vel nostra non curare, vel quo loco resi- una interpretum loqui de corporalibus, altera de
deat resciri non posse docuerunt. spiritualibus infirmitatibus docet. Utrasque coiuplec-
d Hoc eis exprobrat Christus in Evangelio : titur Chrysologus.
Quare el vos transgredimini mandatum Dei, propter h Augustinus Quid crgo iste orat, qui non vult in
:

tradttiones vestrns. Mntth. xv. ira Domini redargui, vel emendari ? quid, nisi ut
8 Hoc est lumen iminensura, quod populus He- sanetur.
bneorum habcbat, prostravit, dissipavit, ad interi- llanc
'
eamdem explicationem hujusraodi verbis
tuin reduxit. Mita. David, alii interprctcs qun(|ue trihuunt. Et vere in
f Hoc noinine iuniiuliant rantum, in quo cantori, ossibus esl rohur corporis, sine quibus repeiiiluiii
singulns singillatim psalmi cujusdam versiculos ca- esset. Vel ossa ponuntur pro loto corpore. Sic alibi
ncnli, chorus, eosiluin versiculos reputens, responde- ossa dicuntur laudarc Dominum, psalm. xxxiv, 10;
bat. tjui ritus initio Ecclesis iaChristianis conventi- exsullare, psalm. l, 10 tcrreri, Joh. iv, 14 ;marce-
;

busvidetur admissus, utpote quo faciliorimodoplehs scere, x.xiiu, 19 pace destttui, psalm. xxxvii, 4.
;
 :

327 S. PETRI CffRYSOLOGI. 328

poenas etpraemia, inter vitam et moitem, stans in A nos iniratota Dei positi nescimus dicere Domine, :

acie, bella sustinens.suscipieus vulnera, raro stans,
occumbens sensu, tuibaturaniuia,* turbatur valde
quiacarnisimpedilaponderibus, priusquamad vir-
tutes veniat, vitiorumnt aute captiva. Hsecbella de-
scribitAposlolusxumdicit.Caroconeupweirudrerstis
nein furore tuo arguas me. Terranegat fructus.co?-
lurutemperiem,aersaliiluitatem: hinc d pestilentia
ubique diffusaper urbes.peragrosvariomorborum
genere consutnit genus omne mortalium, et tamen
nos non dicimus Domine, neinfurore tuo arguas
:

spiritum, el spiritus adversus cartiem : ulnon quce nos,neque ini>'atuacorripiasnos.\l\e posttriumphos

Video atiam
vultis, itta faciatis (Gal. v). Et alibi : gemitibus noctes et dies lacrymis occupabat nos ;

legem in membris meis,repugnale:n legi mentis mea>, sub hostili gladio subjacentes, nulla lempora Deo
et captivum meducentem inlege peccati (Rom. vn). danms, nullas vel ad horam lacryirias Deo fundimus
Allegans ergobeatus propheiahasinfirmitates.haec sed jugiterrapinis, fraudibus, perjuriis, dolis, de-
bella.hasanimorumturbationes.Deumtalivocecon- tractionibus nosmetipsos tradimus et donamus, ut
venit Et tu,Uomine.usquequo1 b Hocest,quousque
: magismagisque iramDei innos fomentiscriminum
pateris?quousquedissimulas?quousquenousubve- cum propheta
suscitemus. Venite, fratres, venite :

nis?quousquedissipariopu5tuurn,deleiiimaginemtu- adoremus, et procidamus anteeum.et plore-

Venite,
am,tuamtibicreaturamperirepermittis?L"biestChris- ., muscoram Dotninoqui fecitnos(Psal.xciv); e venite,
tusluustotiesnuntiatusperlegem,pernos,perprophe- dicamus; Domine, ne in ira tua arguas nos, neque
tas multifarie repromissus ? Veniat, veniat, prius- in furore tuo corrtpias nos. Ut memor inisericordiaa
quampereunte stpculo, in saeculonil inveniatquod suae iram mutet in misericordiam, reddet perdita,
resalvet. Venial, veniat, ut carnem reparet, innovet captiva liberet ; nosque sibi cum laetitia servire jam
animamipsam naturaminceelestem commutetsub- donet, qui vivit et regnat in saecula saeculorum.
stantiam.Veniat utpeccatumtollat, mortem deleat, Amen.
destruat infernum, vitam reddat, donet cajlum, ne SERMO XLVI.
ampliusterrena labes possit nobisinveuirequod
in Deexsuttationespiritualiet confessione peccatorum,
perdat. Hoc autem petere prophetam.sequens ser- in psalmum xciv.
mo demonstrat, Convertere, Domine. Homo Deo, Sicut graviteraestuanti, et longo sitis ardore suc-
reus judici, addictussicloquitureognitori?Couuer- censo, fons frigidus satislaetus et satis salubris oc-
tere,Domne. Homo peccat,et Deus converlitur ? Ita, currit; itanobis posilis in moerore, et nimium tri-

fratres, quia juxta prophetum : Iste peccata nostra bulationum poniieredepressis, adgaudiahodiepro-
portat, etpro nobis dolet ylsa. unjuxla l.XX). Et pheticae vocis f excitatcantilena: Venile, inquit, ex-
beatus Johannes Ecce Agnus Dei,eccequi
: tollit pec- ,-, suttemus Domino (Psal. xciv). g Venite quo ? vel
:

catamumii (Joan.L.Suscepit peccatam.utpec.catum unde?Ex te, homo, in te.ubi nonlocorum mutatio,

tolleret, non haberet. Conrertere, Domine. L'nde ? sedconversioseusuumadversadepelht,mo3roresfu-
ubi ? De Deo in homincm, de domino in servum, gat, desperationes abjicit, excludit angustias.etin-
« de judice in patrem,ut pium conversio te demon- trat domicilium sinceri pectoris, lastitias divinee
stret,quempotestasterribilemcomminatur.Co?u'('i'- asternampraeparatmansionem.iSarsii/^mus Domino.
tere,Domine ; libera animam meam. De inferno infe- Et ubi estillud Beatiqui lugent (Matth. v), et Vx
:

Tiori.Salvummefacp7-optermisericordiamluam.tioa vi) ? Plane beati qui lugent

vobis qui ridetis (Luc.
proptermeritum meum, quem labor afBcit.gemitus mundo, qui ridentmundo: sed beati qui ex-
etvffi
sauciat.solvuntlacrymae.iraturbat, impugnatiuimi- sultant Domiuo.qui nesciuntderapinis.nesciuntde
cus. Sed hoc ut clareat, ipsa prophetae decantetur fraudibus.nesciuntlastaride lacrymis proximorum.
oratio. Salvutn me
fac propter misericordiam tuam. ExsuttemusDominoAWeexmhal Dominoqui verbo,
Quare ? Quia non est in morte qui memor sit tui,in actu,opere,non sibi,sedsuoexsultatauctori.£xs«/-
inferno autem quis confitebitur tibi! Laboravi m ge- temus Domino. llle exsultatDomino.cui solaettota
mitu tneo, lavabo per singulas nocles teclum tneum: laetitiasemperestDeus.Ju6i/e//i«s,inquit,fleosa('ui!ari
lacrymis meis stratum meum rigabo. Hoc dicebat nostro.Non est ovium vox ista, pastoris est qui :

sauctus David in regali vertice coustitutus :qui sic D h dulcijubilo,etvariamodulatione,autgregempro-

agebat priucipatum potestatishumanae.utinse san- ducitad pascua, aut sub nemore umbroso fessum
ctitatem spiritus, prophetae gratiam custodiret, et pecus retinet adquietem.aut alta collium salubiio-

» Augustinus, quem laudatDu Hameliushic: IJuis tasse quod a me alibi observatum. Inle Augusti-
:

non tnteltigit animam luctanlem cum membtis suis ? nus in psalm. cxix, quem modo nobts cantatum audi-
b Sic Genebrardus, Cocceius, Grotius, Pineda, vimus et canlando respondimus.
Vatablus. Aposiopesis familiaris expectanti auxi- Oinnes editi ExslitU cantilena. Aperto vulneri
< :

liumet opem.Couler.Genes. xxv, 22 Luc;e xix, 42.
c Paguiuus, Arias Montanus, et alii, convertere ab
cestuuie tuic
d Suorum teraporum aerumnas et calamitates lu-
get Chrysologus.
«Locum buncallegatClaudius De Vert Explicalion
des ceremon. de la messe, tom. 1 pag. 90, ut ex eo
probet psalmos alternatim cum populo clurum can-
; nec Mita medicas manus adhibuit.
enim in psalmovox hajc hortantis et excitan-
g Est
tisad perageuda. Nam eia age I apud Hebraeos his
potissimum particulis, veni surge ! exprimi solet.
b Jubilus argutus souus, undejubiliare, cantare in
psalin. i.xv. Jubilum pastoralis agrestisque vocis so-
num nnncupamus. Laudat huuc locum Du Caugius
in Glossario tom. U col. i',i'J.
 :

329 SERMO XLVI. 33»

ris graminishortaturcupiditateconscendere, autad A tis quaesitum, inventum, et non a Deo conditum.
devexa valliumsensim tota necessitatedescendere. Ipsius estmare, et ipse fecit illud, et aridam manus
Sed beatae sunt oves illae,quae sui vocem admittunt ejus formaverunt. Ubi sunt » qui Deum de materia,
pastoris, attrahunt, nutriunt, congregant, et vere etmaxime'deaqua mundumrigurasseconfingunt?
f

pastori suojubilant :quoe germinasuigregis Domi-
nonm\\.ip\ica.remo\iun\.ur. Prwiieniamusfaciemejus
in confessione. Etquispraevenitpeccatorumcognito-
rem,scrutatoremcoriiium,cogitationumconscium,
futurorum praesciutn, praesentem semper et ubique ?
Sed praaveuiendus non sensuum vicinitate, sed
est
ingenii sagacitate non velocitate pedum, sed
; remus etprocidamus ante eum, et ploremus coram
providoconfessionis obsequio siquidem non dixit,
Deus noster in ccelo, et in terra, non ut inventor,
sed ut oonditor materiae, ex nihilo cunctaperfecit.
Venite, inquit, adoremus. Quae sequuntur, fratres,
ignorantibus veluti immemoremprophetamexulta-
tionis suae fuisse, demonstrant, dum provocatosad
gaudia tnoxevocat ad ploratus. Venite inquit, ado'
: Domino qui fecit nos. Dixerat Venite, exultemus ; :

Prfeveniauiuseumtantum,sedP?\'eyeniaM«s/a<?ierti verumhicprophetasecumg fletussuorumnosdeside,

ejus in confessione.llocest, cam a spesmisericordiae rat fundere gaudiorum: quia semperlacrymaesicut
est, cum tempus estveni», cum pcenitentiee locus dolore magno, ita producuntur etgaudio,quaeuti-
est, confitearaur patri, ne judicem sentiamus ;pro- *» queinternipectoris exponunl,ettestanturaffectum
damusquae fecimus pietati, neseveritati cogamur Qui ergo lapidibus prosternebantur, etlignis, vero
exsol vere quae lacemus b dicamus indulgentiae tem- tandem Deo cognito, vult nos adorare procidere et
pore delicta nostra, ne si tacemus, ad excipiendam h repensarelacrymis,atquecontinuodevotionisobse-
seutentiam detleamus. Et quid plura, fratres ? non quio.quod dtu et longo tempore negleximus.Plorat er-
judicem, sedjudicium nos hortatur propheta cle- go.dum de praeteritis pcenitet,gaudet de praesentibus,
mentissimus praevenire. Et inpsalmis, inquit.ju- aestnatet metuitde futuris. Perfectse autem laetitiae

bilemus ei. Ne indicta pectori nostro nrationabilis fletusfuisse ex sequentibussicdemonstrant:Fen»7e,

jubilatio crederetur. In psalmis jubilemus. Ut c in adoremus et procidamus ante eum.et ploremus coram
psalmis divinum resonet sacramentum, et quodad Dominolqui fecit nos. Etquasiinterrogaretur.quare?
provectum salutis animos promoveat audientium. redditcausas, aperitrationes:()uia ipse est Deus no-
Quoniam Deus, inquit, rnagnus Dominus. Hicdomi- ster,etnos populus pascuse ejus et oves manus ejus.
nici corporisaperit sacramentum, qnia Ueusetiam Exhoc utiquequantumdevotusest ille qui gaudet,
innostrocorporetnagnus Doininus. £7 rexmagnus tantum jam qnae
certe quicontristaturingratus.Sed
super o/unes deos. }ux.la. lllud Quis similis erit Deo : admonet audiamus intentius: Hodie si vocem ejus au-
inter ftlios Dei (Psat. lxxxvui)? quiaomnessuper- Q dieritis,noUteobdurarecordavestra,sicutinirritatione
nas d virtutes cum regant cteteros, ipsae tamen re- secundumdiemlentationis indeserto,ubi tentaverunt
guntur a Christo. Quia in manu ejus sunt omnes me patres vestri : probaverunt,el viderunt opera mea.
fines terrx. Q ia quse in manu Dei sunt, sine Deo Quadriginlaannisproximusfuigenerationiilli,etdixi:
nequeuntobtiueri si dilatare fines, siprorogare ter- Semperhierrantcorde;ipsiverononcognoveruntvias
minos, desideramus amissa revocare Deumergo
si measquibusjuravitniramea,siintroibuntinrequiem
fidei viribus deprecemur, per cujusotTensamnobis meam. Cum dicit, hodie, teconvenit, ad teloquitur,
ista depereunt et ipsiuspropitiatione redeunt am-
; quicumque homo es auditor, ne audita voce ejus,
pliata, qui dat sicut vult, tollit, etcum vult ; si red- contemptus reatum, contumaciae crimen incurras,
dere non potest, omnipotens non habetur; multa quem non praecepta, quemnoncorrexit exemplum
facitad su;e majestatis indicium,ad nostrae emenda- NamobhocJudaicamduritiem longosermoue narra-
tionis etcorrectionis exemplum. Vacant aliena pras- vit,ut te, Christiane, faceret cautiorem,cui nonqua-
sidia, si nostri regis non subveneriut adjutoria. dragintaannistantumconversatur.etcohabitatDeus,
Quoniam ipsiusest mare, elipsefecit j^ud.Nepute- sedtoto vitae tempore paret. et militatad salutem.
a Non pr;eveniendusest Dominus in sensu Pela- homil.1 tom. V Theod., Hasres. Fabul. lib. t cap.
;

gianuruin, qui a libcro arbilrio gratiam praeveniri 20; Epiphanium, hoeres. 66; Nyssenum de Opific.
putant; sedcum tempusett venia;, et cum panitentice Ilomiti. cap. 92, toin. I pag. 105 et 106.
locus est, ut paulo supcrius Chrysologus. f Cicero lib. u deNatura deorumcap. 10 : Thales
h ilis et sequcntibua auricularis confessionis dog- Mttesius, i/ui pnmus de tulibusrebus quaeivit, aquam
ma ex Chrysologo aperte firmatur, quidquid blate- dixit cssc uulium rerutn, Deuin autem eam mentem
rent helherodoxi. qui loca osec in inaluiu sensum qua aqua cunctti
dc fingebat. Id autom hausisse vide-
Setorquent, ul iode nutaatia 1'ulcra petant, undeeo- tur philosophus ab illo loco Mosis Spiritus Donunt :

rum mendacia fuinlitus evcrtunlur. ferebatur super aquas. Consule apud Tilladet. tom. II
c Ms. Caesen., tn primis. Consonat Vallicell. pag. 921 epistolain lluetii, Gilberto Cupero datam.
Adh.osimus editioui Bonon. I. Gx iusperato gaudio lacrymas effundi jam com-
I!

•'
superioresque potestates.
An.'1'li, scilicet pertum est. l.audalur locus hic, et illustralur aLias-
6 Muiidiitn ilc [ir x s n . malrn.i ;t llcn ronipa-
i
•
.
- i t
<
• 1
1
pare llarthio Advers. lib. xlii cap. 21 col. 1911.
cLuui fuisse senstsse Marcionem testalur Tertullianus a Observant alii oum Chrysologo his tribus l'sal-
lih. v advers. eumdemcap. 19. Iu hac pariter blun- mistie verbis, adoremus, proeidamus plorcmus, do-
dienli hferesi fuere tiermogenes, eodem asLipulanle ceri nos, 1" vencrationem et cultuui Deo trtbuen-
Terlulliano contra Valenlinura cap. 13, et contra dum 9» non solutu cordts, sed ex exteriori cotupo-
;

eumdein Hermogenem cap. 1, el de praescripLione, sitione 3° et lacrymis.

;

cap. 33 etManichasi, de quibus vide Curysostomum

;

Patroi. LIl. 11

»31
SERMO XI.VII.
De parabolisinventx margaritx
in mare.
Christus Deus noster, quod coelutn, terrain.mare,
etineisiuagnas.iaultas, variascondideritcreaturas,
mirandapotentiae suae documenta monstravit quod
vero humana suscipit, agit hominem,
pora, » transit aetates, docet verbo, virtute
similitudines loquitur, proponit exempla,
nostri inse pondus aperil.inesse sibidilectionishu-
manae panditineffabilemcharitatem. Hiucestquod
ccelestia terrenis commeiulat eiemplis.de praesenti-
bus sapere dat futura, invisibilia visibilibus insimu-
latargumentis; probanthoc similitudinesquasnobis
hodieevangelicusclamatauditus Simileeslregnum
calorumhomininegotiatoriquxrenli i bonasmargari-
tas: inrenta autem una pretiosa margarita,&biit, et
vendilomnia qux kabuit, el emit eam {Matth. xm).
Neuiinem qui hocaudit nomen tiegotiatoris offendat:
hicnegotiatoremloquiturquidat misericordiam.non
qui dat fenorissemper usuram providcntemorna- ;
menta virtutum, nouirritamenta vitiorum gravita-
tem morum.non lapidum pondera perfcrentemjho-
nestatis.nou luxusmoniliaportantem,gestantemnon
voluptatis pompam.scd insignia disciplinee.Iste ergo
negotiator has cordiset corporismargaritas propo-
nit, nonhumano commercio, seddivino
non ad praesenscommodum,sed utfuturiimmerce-
tui-,oon ad lerreuam gloriam, sed ccelestem :qua-
tenus ccelorum regnum possit virtutum praemio com-
parare.et iiinumeris bonis unam redimere perpetu®
vitae margaritam.Adjecit autem similitudinem Domi-
^ discretio
nusdicens: Iterumsimileest regnumcxelorum sagenx
missxin mare,etexomnigenere piscium congreganti:
quumcumimpU'taesset,educentes;etsecus
dentes,elegerunt bonos in vasa.malos autem foras mi-
serunt.Simile est regnum cielorum sagence missx in
wirtre.Similitudohaecproditcurinapostolatumpisca-
tores elegerit Christus, et captores piscium fecerit
hominum pjscatores,utdivini judiciitypusartepisca-
toriamonstraretur. 1'iscescongregat
fusos, sed in vasadiscretiodat electos
Christianajustos, et injustos, malcs,bonosque con-
gregat; sedbonos,malosqueelectiodivinadiscernit.
• Sedulius lib. i :
.Evique meatuj
. . .
Humana pro parte lulii.
Augustinus serm. 146 de Temp.
tempora pertulit.
ctavit xtates, patienter
b Notum Judueis merciuionium ob maris Ruhri
vicinitatein.
<; Graecis mtyitw, sagena, everriculum dicitur
Quod
Lalinis cujus natura et opilicium est, quidquid ei
:
oliviam fit secum trahere. Crotius hic observat ei
Plutarcho et Uomero hoc ipsum rctis genus vocari
Tcccvccypov.
d Ex ins. Vatic. Mita et alii, crediluras. Fortasse
non male.
• Hoc est caeci mortales, justorumque Dei judicio-
rum minime capaces hujusmodi rerum humanarum
administrationem iniquam et perversam existimant
:;
S. PETRI CHRYSOLOGI. 332
A Simileestregnumcwlorumsagencemissoeinmare.kA
ei sagenx missx hujus saeculi mare tumens pompa, elatum vertice,
undosuni sectis.inscitia fluctuans,clainosum litibus,
fremens ira.saevum perfidia.peccatis naufragum.im-
pietate demersum, misit piscatores suos Christus,
: hoc est,Petrum,Andream,Jacobum. Joannem,pro-
intrat tem- batosarte.cum dicit: Venite post me,faciam voi fieri
curat, piscatores hominum (Matth. iv).Misitergopiscatores
affectus suos retia portantespraeceptislegalibus.etevangeli-
cisinnodata,monitiscircumcincta,virtutumdoniset
gratia dilatata.evangelico sinu congregantia sine fine
capturam.Hoc tempus modo, hocagitur,fratres:per
gentes.per populos Christi retia nunc trahuntur, et
ducunt confusas d totoorbe capturas sine discretio-
: ne personas.Sed quia sceculi vicinus est finis,et ad
> r. judicii littuscapturffinostree retia jam propinquant
pisces.hocesthoniines.quiprofundosaeculidiscursu
feriato ac libero vagabuntur, siccitate littoris.hoc
est, tinis propinquitate turbati, tota sererum ° dis-
pensationecollidunt:videntesimpiasgentestriumphis
succedentibusampliari.angustiaricaptivos toto orbe
;
populos Christianos, iinpios prosperis gaudere suc-
cessibus, piosmalorumcontinuata successionecal-
cari, subdi dominos servituti, dominari dominis ser-
vos,rebelles lilios in parentes, senes juvenibus esse
coutemptui, omnemque naturas statum, vitae ordi«
exercitio nem deperiisse.Sedhaec cum ita sint.fortes non tur-
bant,immo f inlirmos turbant, fortes turbare non
possunt,quia sumunt viresde similitudine,K fortitu-
dinem de figura.Ejecti de profundo plsces parum
quidem inlittoresui confusione volvuntur,sedcitata
dum malosabjicit,eligitbonos;facitbouos,
non turbat.brevis ista et cito h transitura confusio.
Ista discretio superna,quaedat malos pcenis, bonos
littus se- rapit ad honorem, impios deducit ad tartarum.pios
trausmittitad regnum,patres,senes, justos, electos,
oranes de contumelia exigua perpetua gloria conso-
laturi. Probat lioc autem comparatio ipsa,cum dicitur:
Inconsummatione sxculi exibunt angeliDei, segrega-
buntmalosde)hediojustorum.lD.consnmmaLtionesae-
c capturacon- culi:qui consummationem sieculicredit, quide sae-
: sicvocatio culiininorationecausatur, qui confiditmansura suc-
cedere, haberequid qu«rit tranBitura?Fratres,mun-
dus de fine principium sumit fine innovatur, non
;
etenim lota se rerum dispensationc collidere nil
aliud est quam scandalizari, hoc est graviter offen-
" di ob cunctas res male, ut illi videtur, distributas,
videntes impias gentes ampliari, et csetera quse di-
: Patienter exspe- cuntur in textu. Et hi qui ita scandalizantur, infirmi
sunt non fortes. S. llilarius. Comment. in Matth.
xxv, ait : Atque hisquidem vexatiombus multi turba-
bunlur et tantis insurgcnlibus malis scandaliwbun-
tur, et usque in mutuum odium excitabunlur el falsi
prophetai erunl, etc. Mita.
t Aliler Mita Sed hxc cum ita sint infirmos tur-
:
bant, jortes turbare non possunt, quia, etc.
k Scilicet sagenap evangelicae, quae omnia piscium
genera includit, divinse autemelectionis est bonosa
malis discernere.
t>
Inferius, brevis ista mixtura ; Augustinus serm.
362, alias 121 diver.i. : Boni tolerant malos, donec in
fine separentur.
333 SERMO XLVHI. 331

deficit creatura saeculum deficit non Creatori.sed

; A et ut angustiastollathumanas.humanissededitat-
crimini;neque justis.sed peccatoribusfiniuutur ele- que aptavit angusliis. Homo,ad te Deus se perista
menta. In cosummatione sceculi exibunt angeli a se- deponit, te per ista sequitur, per istas te perquirit
pai^arejustos.Xec quisquam dubitet sauctisangelos angustias ; ut quem formavitopere.reformetexem-
esseparituros.quibus obsequiumsuum promittitet plo ;
quem judicio repulit, educat affectu. et in se
Christus. Christi vox estPrsecingam me, et tnini-
: servetquem preeterse 8 conspicit dcperiisse. Venit,
slmbo-vobis.ExibuntangeliDeietsegregabuntmalos iuqa\l,Jesus inpatriam suam,et docebat eosin syna-
de mediojustorum{Luc. xvn). Portate, justi, b por- gogiseorum. Non in templo suo, sed f in synagogis
tate, immo inducias justi date.brevis ista mixtura eorum. Synagogas non poterant ejus esse.in quibus
longa separatione pensabitur. Separabunt malosde- se turbae perfidite.non fidei congregabant; inquibus
medio justorum,et mitlent eos in caminum 19n15.Ec- couveniebatiuvidiee populus.nonamoris; inquibus
cequi c ejiciunt vicinos.quiexpellunt hospites, qua- considebatconsilium malignantium, nonbonaecon-
lemsibi eiigunt inaasiouem ; ecce qui sibi hic deli- s\]himdiscip\\ncs. Docebatinsynagogiseorum, ita ut
ciaspauperisfamepcenispraeparantalienis,ibiigem mirarentur MirabaiiUirindignatioue,nongratia;stu-
.

sibi quantumde engua voluptate succeudunt. /61 pebanUlivore,nonlaude;furebant,quia quodsapere

eritfletusetslridordentium.Qua.ui male stridet ibi, g nonpoterantsuperbasubsellia,stanshumilitas h pro-
qui hicmale ridet; etquinuncmalispauperumgau- ducebat, itautmirarentur, et dicerent Unde huic :

dst, de bonis pauperum tunc lugebit, quia potuit hac sapien<ia?SicdicitquiDeum,exquo estsapien-
eum paupere gaudere, sed noluit,: vos autem fide- tia, ex quo virtus, ignorat sic dicit qui Christum
;

les gaudete in Domino semper. nescit esse Deisapientiam.Dei esse virtutem. Unde
SERMO XLVIII. sitsapientia,Salomonprobat,qut cum regni apicem
De Christo fabri filio et de invidia.
appellato, parvulus suscepisset,ut creditum sibi populum rege-
EvangelistahodieJudaeorumcircaChristumprodi- ret virtute.nonfastu sapientia.non tumore corde
; ;

turus invidiam.sic coepit: Venit, inquit, Jesus in pa-
triam suam, et docebat eos in synagogis eorum, ita ut
mirarenturet dicerent: Unde huic sapientiaet virtus?
Xonne Nonne mater ejus dieitur
luc est fabri pllius ?
Maria, et fratres ejus et Joseph,et Simon, et
Jacobus,
Jiaias; et sorores ejus nonne omnesapud nossunt? Un-
de ergo huic omnia ista (Maltk. xnii ? Nou sic nubes
ccelum, uox diem,solem caligo, quomodo mentem
caeeat.ettenebratinvidia.LivorhocJudaicusprobat,
quiChristi sapientiam miratur, virtutes stupet, at-
tollit opera,dictasuscipit,ettamen ne in ipso videa-
tur divinitas.deitas sentiatur, carnalium
nonvertice;aDeo sapientiam voluit, poposcit, ac-
cepit.Unde huic hxc sapienliaet virtus ? Virtutem
queedatoculos quos naturanondedit,quae auditum
reddit debilitate conclusum, quee in mutis suisolvit
vincula sercnonis,quae claudos reducit ad cursum,
quaeaniniasapudinferosjamdevinctaspropriaredire
cogit adcorpora,a Deoesse, nisi salutisinvidusnon
negaret.At Judaei sciebant Christi opera divinae vir-
tutisesse,nonesse possibililatis humanae;sed' livo-
risnubiluni.tnalitiaefuinus, visumspectautiumcali-
gabant, ne lumen Christi, ne tempus Evangelii
parentum perviderent dicendo Nonne hic est fabri filiuus?
:

nomina commouetet divulgat. Venit, iuquit, Jesus Dicebant, Hic est fabri filius ; sed cujus fabri tilius
in patriam suam. Nemo miretur.si conditor rerum, non dicebant dicebant ; fabri fiiius, ut arte vili ars
coalorum Domiuus, Deus omnium, d patriam lo- lateret auctoris, et deitatis nomen fabrile nomen
cumque sortitur, quando se claudit utero, metitur absconderet. Christuseratfabritilius, sedilhus qui
cunis.ubenbus occupat,arctatgremio,dat in ulnas; mundi fabricam fecit J nou malleo.sed praecepto ;
a Nonnullae editiones habent, parere justis. stigiorum vi haec omnia gererentur.
aut veneficii
b ld est, sustinete, supportate adbuc inodicura. Non eniin quid eiprobrat Christus sed, ut
tale eis ;

d Hic et superius in hoc eodem sennone de hosti-
bus imperiuni Occidentis iniestantibusagit, et hospi-
tes e propriis civitatibus et provinciiseipulsos tangit
quod liquet ex bistoriaruni lectione. Mita.
<* Patria Christiquodamtuodo triplei.Bethleemubi
nalus, Nazareth ubi educatus,Capliarnauui ubidomi- D Evangeiio varias peperit de Josephi artesententias.
ciliuiu posuit. Hic autem iunuiNazaretli omnes con-
veniunt.
6 Perierathomo,cuico;loruui ingressusnequaquam
patebat, priusquaiu Deus sumpsissethoininein. Ser-
vatur a Deo ipso cum Dei lilius hypostatice huma-
notat bene Chrysologus, invidia perciti, quod ei in-
timis natalibus unus tantam famain prouieruisset.
j Paulo inferius non carbone conflavit. Ferrariam
artem exercuisseJosephumputativuiuCliristipatrein
sentire videtur Chrysologus. lllud fabri lilium in
Pseudo-Eustacbio.iu Heiaiu. pag.37, domorumxdi-
ficator habetur, Hugoni card., in Evaugel. Marci vi,
aurifex; neque eoscondeiuuat qui eum ciementarium
faciunt. Hilaiius in Malth.iv, pag. 737, Fabrum fer-
ranum credit Planeluc fabritrat fUius,ferrumigne
:

nain naturam sumpsit. MlTA. vincentis, omnetn s;vcuh virtutem judicio decoquentit
''
Juita Vulgataui Crieeus teitus habet ai tjj o-uv- massamque fwmantism omne opus utilitatis humanx,
:

*•/<•>•/$ «uTuv, in synagoga eorum. Kecteque nonuulli Nihil ilaquefuit cur Scultetus banc liilarii opinionem
putu.nl; Nazareth eniui oppido obscurissimo plures notaret veluti facinus nullis Qammis piaculanbus
synanog.e vix esse poterant. elueuduni.Naiiieaiiideni sententiaminduisse ridenlur
b Novar. in Vall. Tanquam aliquacalamilatepre-
: TheophilusAutioclienusin Mattli.; Auibrosius iu Luc.
fnerentur ; quia Chnstt anetoritalem, quam sibi tut lib. 111 iiuin. 2, ubi exscribit verba laudati Theophili;
miraculis pepererat, inoidis oculii iniuebantur, Beda in Uarc. 11 et Chrysoloyus liic. 1'otior autem
,

h Ex mss. Caesenee et Vall. Editi quain plurimi,
producebant.
Noa euiui calummiabantur Christuoi,quasi pr«-
1
senteutia csteuin fuisse Fabrum /ijnurium.Namcuin
vox T«/.rwabsolute ponitur.utin Evangelio, Fabrum
lignariwn innuere observatum est ex libro v Xcuo-
 : ;

333 S. PLTRl CHRYSOLOGI. 33fi

quielementorummembranon ingenio.sedjussione A tasquaepermansitvirgopostpartum.sed materterae

massam saecuh auetoritale, non car-
compegil;qui ejus fecit propiuquitatis assertio. Heata Maria, si
bone couflavit qui solem uon terreno igne, sed su-
;
alios filios habuisset a Christo mater m ipso crucis
perno calore succendit qui lunam, teuebras, no-
;
tempore, in articulo ipso mortis f non discipulo tra-
ctem formavit, et teuupora,- qui stellas variata luce deretur, non commendaretur extraneo. Invidia de
distinxit qui cuncta fecit ex nihilo, et fecit, o ho-
; cojloabjecit angelum (/sa.xiv), deparadiso exclusit
mo, tibi, ut opiticem openssestiuiatioue pensares. hominem(Gtr>). m). Ipsa primumcontaminavitterras
Sed tu, Judaee, hujus fabri fiiium notas, cui pro germano sanguiue {Gen. iv). lpsa germanos com-
tantis beuetieiis repensare vicem deberes in tihum pulit venumdaregermauum (6>>).xxxvn).Ipsa Moy-
hiuc est, quod non accipis futura.quia deprassen- seu fugavit (Exod. u), Aaron in fratris excitavit m-
T
tibus existis ingratus. Nonne hic est fabri filius t juriam,Mariammaculavithvore geruiani(A !<»i.xii)
tfonne mater dtatar Maria? lieruw, Judaee.ma-
ejus ac nemultis, quod pavetmens, quod visus tremit,
tris uouienelaiuas,» occultas Patris patrem dicis, ; quod audit js non capit, S ipsum Christi attendit et
nomen nondicis: fabruiu dicis.opus non dicis.Ju- perveuitadsanguinem.luvidiaoninibusmalispejor:
daee, decipiunt te ista, non decipiunt credituros. quosceperit, liberari nequeunt; quos vulneraverit,
Nonne mater ejus dicttur AJaria, et fratres ejus Ja- n ad curam uon veuiunt,non redeunt ad salutem. In-
cobuset b Juseph,et Simon,et Judas;et sororesejus vidia dehctorum veneuum, criminum virus,pecca-
nonne omaes apudnos sunt t Si mater, si fralres, si torum mater.origo vitiorum hancqui non viderit, :

sorores apud vos sunt pater ubi est? vobiscumuon boua videt hanc qui nescierit, malo uescit
; hanc ;

est, quia Deus odit licios, mvidos deserit, dechnat qui fugerit, vivit. luvidia vitari fuga potest, non
iugratos, sibi uou siuit crudeles et impioscomiuo- potest superan COHHictU.Sed jamquid Dominusre-
ran. Et fratres ejus et sorores ejus, nonne otniws sponderit, audiamiis Non est propheta smehonore
:

apud uus suntf Cailide fratresingens, osteutas soro- ms\ in patrta suaet in domo sua. Christus quidem
res, ut aumeroso parlu sauctae malris c virgiuitas vcintin patriam suam et iu domum suam quia sen-
laleat, ob»euretur lntegntas.et sentiaturde tilioto» ptuui est: In sua venit, el sui euin non receperunt
T
tum quod humauum est,uihil divinum.Judeee, quos (Joan.i, 11). Verum dicendo A o>i ; est propheta sine
dicis fratres et sorores Chnsti, Cleophs d sororis hunore, nisi m patria sua et dorno sua, docet quia
Marise tiln suul, • uou Mana>; etfratrumet sororum inter suos posse morsus est, adustio est ; iuter cives
hlios fralresnuncupat et dmna lex et humana co- emiuereproximos, proximorum liril " gloriam: pro-

gnatio.Ergo Chrisu fratrcs fecituou matris virgini- piuquipropiiiqtiosihonoremdebeant.coinputantser-

phonlis de Cyropaedia. Adi Justinum antiquissiiinmi q Origenes in Matth., cx editioue Huetii pag. 223, ad
scnplorem patna Pala;sliuuiii,qui Josephum habuit id adductos putat traditione Kvangelii quod secun-
pro Fabru lnjnario in dialogo cuiu Tryphouc pag. dum 1'etruin inscribitur. Keetissime aulem lliero-
316, quod novit etiaiu impius ille Libauius, cui per- im contra Helvidium videtur, ipsum Josephvirgi-
ii \

lepiduui Pajdagogo datuiu responsuiu videre est
apud lbeodoreium lib. 111 Histor. cap. 23 pag. 1-42
edit. Vales., et Sozomenuiu lib. vi cap. 2. Sed jam
nota; Snes exceisimus.
* ld iacluin plenque exislimant, quod adhuc in
nem fuisse, ut ex virginali connubio viryo jilius na-
sceretur.
t lloc eodem argumento ad asserendam Virginis
puritatem ulitur Hilarius Couiinenl. iu Matth. tom.
Uper. pag. 671, in fine, ex edit Veron. 1730. Li-
1

vivis non degeret Josepbus. cet ex Josepbo procreatos fuisse fralres Domini cre-
b drajci codices hunc Josen vel Joannem nomi- dat. Quod h MaricB filii fuitsent, et non potius Jo-
nant. Bst autem quem Ecclesia Jacobuiu Minorcm teph ex i>riore conjujio suscepti, numquam tn ten.pore
dicit. passwms Joanni apustolo transcsripta esset in )la-
c Ltiauisi Judaeos alloqui videatur Chrysologus, trem, Dominoad utrumquedicenle : Mulier.Ecce /ilius
fortasse vel KI>ionitas, vel llelvidium, qui anteriori tuus et Joanm, Ecce Mater lua
; »1« quod ad deso-
;

sasculo vixerat, vel Jovinianum respicere poterat.
Uterque in Mariam virginem impie blaspbemus eam
alios post Jesum pepensse lilios ausus est etTulire.
\ i.Je l.pipbnn. tom. II lib. l llieres. edit. 1'etavii,
Tertullian. lib. de Velatn. Virgin. cap. 6 pag. 368
edition. Paris.
A 1'robabilior utique hsec sententia scilicet, hos
latir solatium eharitatem fitii in disaputo relinquebat.
llilario consenliunt el Chrysologo Chrysostomus
hom. S in Matth., Epiphanius loc. cit., Ambrosius
lib. n in Luc, quamquam, ut observat scholiastes
I) Hilarii, Joseph passionis tempore superstitem po-
nens, eo aliter utatur. Paulinus item epist. ad Au-
: gustinum l,alias 43 pag.295 edit. Veron. Quo oslen- :

qui lratres Domini nominanlur in Evangelio, fuisse deret eam prseler se, qui ex ea Virgine natus esset,
ei sobrinos exuiatre sorore Deiparae uxore Cleophae, nec habuisse filtum, nec habere quia nec Salvalor ;

vel Alpbi, licet eain Cbrysologus Cleophem et non tantopere curam desolationis habuisset ejus,siitli uni-
Mariaiu dictam pulet. Hieronymus, de Viris Iliustr.: cus non fuisset.
Jacobus qui appellatur frater Domini, ut nonnulli K Ms. Caesen., ipsa.
existimanl Josephi ex alia uxore, ul autem iiiiln vi- h Perquam apposite de invidia urere dicitur.

detur, Mariae sororis matris Domini lilia. Consule

Uiit enim fulgore suo, qui prsegraval artes,
Kasnag. in Annal. tom. 1 pag. 111, fusius pag. 95. Infra se posila.
Quae uarrat iSyssenus orat. de Nat. Dom. ex apo-
cryphis desumpta nullam merenlur fidem. Libius, lib. xl : Quia tu, omissa ista nocturna fa-
• Immo nec Josephi, licet illum cx alia uxore, cui bula, ad id quod dolcs, quod invidia urit, perverteris.
nomem Eseba: ex arbitrio indiderc Ebionit;r, alios Ainmianus Marcellinus, urebant Juliani virtutes ubi :

accepisse Ulios filiasque nonnulli veleres innuerint. Valesius observat quod quidquid pulchritudine ex-
Consule Ililanum iu Matth.ipag. 671. Epipbamum cellit xrjtoculos, ui apud Terentium Urit me tili' :

hteres. 78 num. 7 ; Theophylactum in Matth. Hos cerse nitor.

337 SERMO XLIX. 338

vitutem. Et nonfecit.inquit.ibivirtutes multaspro- A credendum;divinis virtutibus non adfidem,sed ad

pter incredulitatem illorum. Nonfitibivirtus,ubiin-
credulitasnon meretur. Etsi mercedem cum sanat,
non exigit Christus indignatur tamen dum proho-
;
nore sibi fertur injuria, quiest
benedictus etgloriosus in swculasceculorum. Amen.
SERMO XLIX.
De eisdem, secundum Marcum.
QuotieshumanaDominumsanctusevangelistasu-
commemorat.toties carnalium
stinuisse aut egisse
sensustota velutfluctuum commotione conturbat.
Imbecillesnamquementesnesciunt Dominicicorpo-
ris audire, dispensare mysteria,sicut
discernere et
hodierna lectio monstrat, quae diciUEgressusinde
calumniam sollicite commovetur, vel quia meruit
audire sapientiam tantam. Sed unde sit malitiose
curiosa, vel querula, in bonis suspicax, ad noxia
super omnia Deus satis facilis,doctrinam despicitquammiratur ;quae
probat prascepta, contemnit ; ad Deum cunctatur,
ad idola perproclivis ; in divinis astuta,ligno,lapi-
dibus tota resoluta ;
prophetiaerebellis,contraria ve-
ritati, mendaciisque perdita. Rogo, cui
auguriis,
cautum, quod caecus videt ?cui sollicitum quod mor-
tuus surgit?cuidubium, quod loquitur mutus?cer-
te.quis nesciatesse Deum,cujussolacuraturomnis
debilitasjussione?Moyses signafeceratmulta.Elias
maximamonstraveratdocumentavirtutum.necdis-
similia opera fecerat Elisaeus cur nemo personam :

Jesus, abiit in patriam suam (Marc. vi>. Egreditur „ discutit ? cur nemo status commovet quaestionem ?
unde, quo ingreditur, qui nullo continetur, nullo curnemounde essent, quive essent, unde ista, et
concluditur loco?Adquampatriam vadit,orbem qui perquem facerent curiositatesic requisivit b ingra-
fecit et possidet universum?dicentepropheta Tui tus. Sed judicaturhic solus qui solus judicare no-
:

sunt cceli, et tua est terra.orbem terrarum.etpleni- luitne puniret improba severitate discutilur, qui
;

tudinemejus,tufu7idasti(Psal.Lxxxvm)yeT\imnon utlargireturveniam.nil quaesivit :et cum solus in-

sibi per se, sed per te tibi egreditur, et ingreditur nocens invenerit omnes reos/ ad indicium pietatis
Christus, donec te intromittat expulsum, exsulem immensae suspicere maluit.quamabrogare senten-
revocet, reducat,et reportet ejectum. Abiit ergo Je- tiam,ut vitam mortalibus olimperditam redderet,
sus in patriam suam. Non ut suam sibi.sed at tuam et repararet d occisos. Vere, sicut dixit Apostolus,

tibi, quam Adam perdiderat, patriam redonaret. Magnumpietatisestsacramentum.quod Christi no-

Abiit in natus.quomodo nonho-

patriam suam. Si stri manifestatur in carne ( I tim. u\). Extendit ta-
mo ? Si homo, quomodo non civis ?si civis,esse illi men adhuccuriositatcmsuamcarnalis istaaemula-
patriam quis miretur?Sed hic humanitatis modus, tio.cui semper este inimica veritatis co!iitatio:nec
non divinitatis ordo est, quem fatetunquiaqui est. patitur*Christumvirtutibuset*sapientiaDeum credi,
et qui erat ante saeculaDeus noster.parens noster, „ sedproximorum,parentum,fratrum, affiniumdocu-
novissima voluit esse per saecula;ut quospotestate mento, f hominem tantum asserit, gestit, optat,in-
fecerat, pietate salvaret;et compatiendo reciperet, telligit, dicendo : Nonne iste est fabri z filius et Ma-
quos extorres arguendo fecer.it etjubendo. Quid- rioi, frater Jacobi et Joseph, et Simonis et Judoef
quid enim per hominem susceptum legimus egisse, •> nonne et sorores ejus hic nobiscum s«n<?Caiphas
autpertulisseChristum.non addivinitatisaudiamus profano prophetat ore (Joon. xi) : et cum sacerdos
injuriam.se profecisse hominis ad g\or\am. Et se- esset.falsitatis suae sensum vicit officio veritatis ;

quebantur,\nqu\t illum discipuli ejus. Merito disci- sententiam non suo, sed addicti probat imperio
puli Christum redeuntem suam sequuntur ad pa- Balaara maledico benedicitore,etconductus ad ne-
triam,quos jam in « superni ordinis albo descriptos quitiam,totaloquiturmysteriaveritatis(A"N7H.xxin.
coelestis patrife cives, et municipes electio tanta, xxiv) : et sicut in spinis rosa, hoc est, in frutice

tantae gratia? perfecerat plenitudo,dieenteDomino: horrenti miri odorisflosculi germinanturjita sensus

Gaudete, quia nomina vestra scripta sunt in cwlis aliquotiespessimorum adbonadivinitatis impulsu
(Luc. x). Et facto sabbato.cwpit in synagogadocere, aguntur inviti, utnon sit meriti, sed mysterii,quod
etmulti audirntes mirabantur in doclrina\ejus,dicen- loquuntur. Quod tunc malitiae Judaicae videmus
tes: Unde huic hxc omnia,et quse est sapientia quw evenisse.quce in contumeliamDominicae generatio-
data est illi f et virtules tales quw per manus ejus nis,cum per artem Joseph prosapiee Christi exagge-
efficiuntwflnle\\\ Judaicae menliset detestandane- rat veritatem, veri genitoris confitetur et loquitur
quitia.addiscutiendum semperpromptior quamad qualitem, dicendo: Iste est fabri ftlius. Bene per-

» Nonnulla mss. habent, in superno ordine de- stolo adhuc superstite, qui contra eos scripsit Evan"
scriptos. gelium.
b Ex ins. Vatic. Alias, ignarus. Nazareni offendebantur etiam in matre Cbristi.
ft

c Editi perperam, judtcium. Inferius,
edili, rogare.
d Nonnulliecditionesexoscitantiatypograpliorum,
ociosos.
In editis plurimis deesl reritatis.
" ex aliis fratrilms vel sororibus, quas pauperculas
Error hic Judsorum ;i piimis Ecclesiae tempori-
1
bus in beeresim transiit. Tempore enimlgnatii mar-
tyris fuerunt <i ni dicerent Filium niiduni esse lionii-
nem. Tales Ebionitue, et Cerinthiani, Joanne apo-
abrogare ; quam nutricem fuisse. vel aliquo alio nianuum la-
bore victum sibi quieritasse, census impium illud
caput, objiciebant Christianis.
! Consobrinas fortasse patrueles neptes Josephi
fuisse ex hoc eodem patet, quod a Nazarenis crimi-
nabantur.
Corruptum fortasselocum, nec ope mss. sanare
potuimus. Legerem, addicti muneris probat impeho.
 ;

339 S. PF.TRI CHRYSOLOGI 3(0

soram tacuit, ut proderet ei arte gcnitorem, di- A pentesundas siccovestigio.velutrnontiumeoncava,

cendo, non Joseph.sed fabrifilius. Etquis talis fa- pertransiret (Exod. siv) ? Nonne hic est, qui Petri
ber. qualis est iste, qui ei nibilo tantum talem fa- pedibus marinos vertices inclina vit.ut f iter liquidum
bricatus est mundum? et quis faber talis.qui totius humanis gressibus solidum praeberet obsequium
bonae artis solus auctor, solus largitor existit Dic '? {yatth. xi)?Et quid est quod sibimaris sicdenegat
ergo.Judaee, fabritllium, utDei filium fatearis invi- servitutem,ut g brevissimilacustransitumsubmer-
tus ; dic Mariae, ut verum hominem, sed Virginis cede nautica transferat lAscendit, inquit, »'»i navi-
filiumconrltearis impulsus ; dic fratres, ut tantam cuJaiiijefrjwis/Verari^Etquidmirum.fratres^Chri-
dignationem tui praedices et proferas creatoris. Et stus venit suscipere infirmitates nostras,et suas no-
licet ipse genitricis sanetae per hoc virtutes molia- bis conferre virUites,hurnanaquaerere,praestare di-
ris abscondere ; tamen evangelistse veritas non Jo- vina, accipere injurias, reddere dignitates, ferre
seph et Mariae.sed Cleophae sororis ejus filios.quos teedia, referresanitates ;quia medicus hquinonfert
tu fratres appellas.probat et asseritexstitisse; usus infirmitates, infirmitates curare nescit ;et qui non
enim temporisetiamprapsentisgermanorum etger- fuerit ' cum
intirmo infirmatus, infirmo nonpotest
manarumfilios fralres noscitur nuncupasse.Num- conferresanitatem.Christusergo, siinsuismansisset
quam enim contra pietatisordinem matrem Domi- virtutibus, commune cumhominibus nil haberet
nus extero,hoc estJohanni.commendasseteicruce etnisi implesset carnis ordinem.carnis in illo esset
sialiosipsapraeterillumfiliossuscepisset^sed virgi- otiosa susceptio.Sustinuit ergo has necessitates.ut
ni virginemtradit.utintertalescurasola sacramenti, homo verushumanis necessitatibus probaretur. As-
sola societasreligionis haberetur.nec mundanae sol- naviculam. Christus Ecclesiae suae.
eenrfif.inquit, in

licitudini discipulustantusjsteserviret, sed prtedi- navem,saeculi fluctussempermitigaturus ascendit,

caturus virginitatis partum b.domi haberet unde hoc ut credentes in se ad ccelestem patriam tranquilla
dubitantibusapprobaret.AfJacobusc unius fetninas navigatione perducat ; et municipes civitatis suae
et matris habere non potuit curam, qui interpri-
d faciat, quoshumanitatis suae fecit esse consortes.
mordia, et in illo Judaico tunc furorc Hiorosolymi- Non ergo Christus indiget navi, sed navis indiget
tananisingulariterrexitEcclesiam.Beneaddidit Do- Christo.quiasinecoslestigubernatorenavisEcclesiae
i: inus :.Yo»i est Propheta sine honorc.ntsi in patria per mundanumpelagus tali et tanto discriminead
sua- Ecce qualiler carnales sapiunt cives;ecce qua- caelestem portum non valet pervenire. Haec diximus,
liter mundaniparentes sentiunt ethonorant.Beatus fratres,quantumadintelligcntiam pertinet spiritua-
qui cum patrem meruit habere Deum, praelerccele- lemiverumnuncipsiushistorissorrtinemprosequamur
stem patriam nil requirit. G Ascendit,\nqu\{,innaviculaiitettransfretavit,etvenit
• SEKMO L. in civitatem suam. Creator rerum.orbisDominus,
De paralytico curato. posteaquam sepropternosnostraaugustiavitin car-
Christuminhumanisactibusdivinagessissemyste- ne.ccepithaberej humanam patriam,caepitcivitatis
ria, et inrebusvisibilibusinvisibilia eicrcuisse ne- Judaicre esse civis : parentes habere ccepit paren-
gotia.lectiohodiernamonstravit. Ascendit ,\nq\i\{,in tum omnium ipse parens, ut invitaret amor, attra-
naviculam.ettransfretactt.etvenitinciritateinsuam heretcharitas,vinceretaffectio,suaderethumanitas,
f.V<i((/i.ix,l).Nonneipseestqui,fugatisfluctibusma- quos fugurat dominatio, metus disperserat,fecerat
ris.profundanudavit.utlsraeliticuspopulusinterstu- k vispotestatisextorres. Venit in civitatem suam,et

» Yide notam c col. 333 superioris sermonis. cat septem maria, ut observat Fabricius Theolog.
Mn Evangelio enim Verbum carncm assumpsisse etiam Hadrianum Relandum
Aquarum p. 178. Vide
et hominem factum docuit. pag. 239. Hinc patetquam
lib.ljPalaest. Illust.cap. 38,
c Ob distinctionem a Jacoobo Majori Hcrodis jnssu inliriiiis ha reat fuiulamcntis Porphyrii critice.de quo
occiso, Minordictus. Post Cliristi in ccelum ascen- Ilieronymus Quaest. Hebr. in Oenes.i Frustra Por- :

sum ab apostolis, eorum manus Cliristo dirigente, phyrius, evangelistas,ad faciendum ignoranttbusmira-
inquit Photius epist. 117. primus Hierosnlyiuorum rulum. ct guod Dominus super mare ambulaverit, pro
episcopus fuit consecratus, Procurante vero Anano u lacu Genesareth mare appellasse calu inii lalur.
juniore pontiOce, a synedrio damnatus. et de piima Sie cuui nonnullis editionibus.Mita ex antiquissi-
I'

templi praecipitatusinteriit nnno Christi 111 ,-itatis 61. mo Hreviaro ms. habet :medicus qiti a/fctt samlalem,
d Nonnulli volunt fuisse Mariam sororeni mater- tnftiiititiitts curare nescit. Lectio quani retinuiraus
teree Jesu, uxorii Cleopliae ac proinde dictus frater
; aptiori nexu cum sequentibus cohseret, et stylum
-Doraini.quia ejus fueratsecundum carnom cognatus. Chrysologi apertius rodolet.
• Vidc quae deliujnsmodi sermone diximusinprae- Juxta illud Apostoli, I Cor. n. Ubi S. Hie-
1

fatione. ronymus in epist.ad Angustinum ll.tom.II Operum

f Nonnulae editiones bononiens.et Colonn.liabent, 1). Fit eniin taniquam wger qui ministrat
Augustini :

inter liquidum. crgroto Non cum se febres habcre mentitur sed rum
: ;

Gcnesareticus lacus hic, quo emenso Josus vcnit

k aiumo condolentis crgitat quemadmodum sibi serviri
C.apharnaum, ut milii certum est ex Marc. n, 1. in- rcllet, si ipse a-groturet. Auctor noster infra, serm.
quit Grotius, quo Chrislum immigrasse jam a Mat- 151 : Qui non compatitur.amputare non potest pas-
thaeo fuerat prodilus. Hujusmodi lacus nppellatur siones. Ex Mita.
quandoque mare Tiberiadis in sacra enim Scriptura
:
'.
Capharnaum intelligit, quem evangelista vocat
quandoque lacus vocatur 9u).<xaaa, et e contra quan- ciritalem sua?n.
doque mare lacus dicitur. Quod et in profanis scrip- k Sic cum Latinio et ms. Vallicel. Edili, jus po-
torihus occurrit,Homerus et Sophocles mares vocant testatts.
iip/i, et Pliuius septem Adriatici maris lacunas vo-
341 SERMO LI. 342
ecce offrrebant ei paralyticum jacentem tn lecto, et A quis enim potest peceata remittere Deus? nisi solus
respiciens,inqmi,Jesus fidemillorwn,dixit paralyti- Pharisaee,qui sciendo nescis.confitendo negas,cum
co Confi.de, fili
: dimittuntur tibi peccata tua. Audit
: testaris,impugnas si Deus est qui remittit pecca-
:

veniam, et tacet paralyticus, nec ullam respoudet ta, curtibi Christus Deus non est, qui unius indul-

gratiam.quiapluscorporisquamanimaetendebatad gentiae suae munere totius mundi probatur abstnlisse

curam ettemporales aerumnas « resoluti corporis
; peccata ? Ecce, inquit, AgnusDei, ecce quitollit pec-
sicdeflebat,ut eeternaspoenasresolutionisanimaenon cata mundi (Joan. i). Ut autem possismajoracapere
defleret, gratiorem sibi praesenlem vitam judicans ejus divinitatis insignia, audi eum pectoris tui g pe-
quara futuram. Merito Christus b offerentium fidem netrasse secretum aspice eum ad cogitationum tua-
;

non respicit,et vecordiam respicit sic jacentis.ut fi- rum latebras pervenisse intellige eum cordis tui taci-
;

deialienaesuffragioparalyticianima ante curaretur ta nudare consilia.£< cum vidisset/mqnit, Jesusco-

quam corpus. Rescipiens, inquit, fidem iUorum.Cer- gitationes eorum, dixit: Quid cogitatii mala incor-
nitisin hoc loco.fratres, Deum non quaerere insipien- dibus vestris ? Quid enim est facilius dicere, Remit-
tium voluntates, non c spectare ignorantium fidem, tuntur tibi peccata tua, an dicere, Surge et am-
non infirmorum stulta desideria perscrutan.sed ad bula fUtautemsciatisquia Filius Hominis habetpo-
alterius fidem subvenire, quod per solam gratiam testatem dimittendi peccata, dixitparahjtico, Surge,
conferebat.cum quidquiddivinae voluntatisest,non tolle lectum tuum, et vade in domum tuam ;etsurre-
negaret.Etrevera,fratres,q>uando medicuslanguen- xitetabiit in domum suam. Scrutator animarum
tium aut quasrit.aut recipit voluntates,cum semper praevenit mentiummaligna consilia, et deitatissuee
contraria desideret et requirat intirmus hinc est ; potentiam operis attestatione monstravit.dum dissi-
quod nunc ferrum.nunc ignem,nuncamara pocula paticorporismembracomponit.nervos stringit.jun-
ingerit, et apponit invitis, ut curam sani seutiant, git ossa, completviscera, firmatartus,etgressusad

quam non poterant sentire asgrotantes. Et si homo cursumsuscitatin vivo cadaverejam sepultos. Tolle
injurias descipit, maledicta contemnit, ut sauciatis lectumtuum. Hoc est,porta portantem, omnesmuta
morbo sponte vitam conferat et salutem quando ma- ;
vices,utquod est h infirmitatis testimonium sit pro-
gis Christusmedicus bonitate divina morbis saucios batio sanitatis.ut lectus doloris tui sitmesecuratio-
peccatorum,etphrenesicriminumlaborantes,ad sa- nis indicium,ut receptae fortitudinis magnitudinem
lutem etiam invitos attrahit, et nolentes ? si veli- ponderis asserat magnitudo. Vade, inquit. iti do-
mus,fratres,osi velimus omnemmentisnostreepa- mum ruam,neChristianafide curatus, in viis Judai-
ralysim pervidere.animamnostram virtutibusdesti- cae perfidiae jam moreris.
tutam jacere in vitiorum dstratis cernere luceret ; SERMO LI
nobis quemadmodum Christus.et nostras quotidie De dwmoniaco surdo et muto curato.
noxias repicit voluntates, et ad salutaria nos reme- C Quiasolito plussese terrisaestusinfuderat.diu ta-
dia pertrahit, et 8 perurget invitos. Filt, inquit, re- cui, necompressioquaeexdesiderionascituraudien-
mittuntur tibi peccatatua.tteec dicens, Deum se vo. di,ipsanobis cynocaumatum generaretincendium:
j

lebatintelligi,quiperhominem oculis adhuc latebat nunc ubiaerem temperies j mitigavit autumni.Do-

humanis ; virtutibus enimet signis comparabatur minicum, juvanteDomino, revocamur,ad verbum.
prophetis, qui per ipsum fecerant et ipsi virtutes : Cum filium suum quidam surdi et muti spiritus fu-
peccatis autem dare veniam, quia penes hominem rore possessum ingereret Domino k curandum
non est, etestsingularedeitatis insigne,Deumillum Dominum prmter morem patientiae sua? evangelis-
pectoribus inserebathumanis. ProbathocPharisai- ta sic retulit fuisse commotum, ut ante in patris
cus livor : nam dixisset : Remittuntur tibi pec- vulnus ipse inveheretur quamadfilii movere turcu-
catatua, responderunt Pharisa?>: Hic ( blasphemat, ram. Respondens, inquit, unusde turba, dixit Magi- :

« Seduliu9, lib. ni, pag. 167, v. 19. de hoc eodem
paralytico Resolutuqtie membra jacebant, Vatablus
: » Vide notam e col. 218, serm. 10. Dicitur autem
quoque legit, resotutum pro paralyticum. Paralysis
enim est rlissolutio nervorum, ei qua dissolutione
exteriora membra,viribus destituta tremula reddun-
tur. Unde Hebnei hiijiisinodi .Tgrotos vocant dissolu-
tos membris,el Gnecieos qui a morbo boc restituun-
tur iiaart dicunt. Infirmilatem describit Guillelmus
Ader de Morb. Evangel. cnp. 11 Obsnletur enim in
para/i/sta tolaspina dorti; qua- tua apte natura frigida
cum sua ncrvarum propagnie a morbo frigatissimo, et
glaciali parnltjst nempc,aut convulsione numquam vin-
dtcatur.
*> In nonnullis, nperantium. OITerentiutn fidem re-
spexit Jesus. Nam sicut servo centurionis profucrat
fides amicorum domini sui, ita buic a^groto profuit
tidcs amicorum una cuni sui ipsiusfide. Nam et pa-
ralytico fiduriam non defuisse vero simile
d Adhaesimus ms. Csesenae. Editi, cerneremus.
pertrahere invitos, cum contumaces flagellat, vel bo-
nis cumulat, ut Deum auctorem agnoscentes ad ip-
sum redeant per pcenitentiam. Mita.
f Non Deo maledicendo, sed quod ei est, remissio-
nem scilicet peccatorum, sibi arrogando.
k Erat id, videlicet secreta cordis inspicere, inter
: notas Messbe, ut contra Uarchaocebam observant
Talmudistae titulo deSynedrio.
t>
Hiec eadem verba in hunc locum usurpavit Lu-
cas Urugensis.
' Ardentissimum aestum innuit, quem populi ad
audiendum frequentes, pressis ad invicem corpori-
bus, efficiebant. Cynocauina enimest vel aeslus cani-
cularis, vel morsus rabidi canis.
j Locum liunc laudat Elemenhorstius in illud Mi-
est, qui nucii Felicis pag. 14, num. 1 Posl ifstivam diem io
:

se ad euin modum offeri passus est, et alioquin tetnperiem sese autumnitas dirigebat.
Chrislus ei pcccata non remisisset. * Descendenti de monte in cujus vertice transligu-

« Sic emendat Latinius. Editi omnes, exsptclare. ratus fuerat et ad discipulos redeunti.
 :

sia S. rtTRl CHKYSOLOGl. 344

Mter, attuli fiiiummeumad te, kabentem spiritum mu- A incredulitatis vestrae causam, infidelitatis titulum,

tum: qui ubicumgue eumapprehenderit .allidit eum et perfidiaedocumentuiu. Afferte itlum.Vl qui saltem
spumat,etslridetdentibusetarescit;etdixidiscipulis docentiDeouoluistiscredere, veldaemoneeonfitente
tuts ut cjicerent eum,et non potuerunt.Qui respondcns, credatis.etsentiatis vos ipsodiabolonequiores,cum
eis dtxit : Ogeneratio incredula (Marc. i\) Respon- ! videntis illumconfiteri, tremere sui uiox praesentia
densunusde turba:Quidestquod,unoiulerrogaute, cognitoris, Et attulerunt eum, et cum vidisset eum,
» feriuntur multi ? quid est quod, conquirente uno, statim s; irititsconturbavttitlum.etelisusinterravol-
incredulitatisnotanturoaines?quidest .uodadunius i't?6a(«rs/)M)«(iiis.Volvebatui'homo,seddiabolustor-
vocemtotageneratio superba perfidi.enuncupatur? quebatur invasuui vexabat cura, sed invasorem
;

Quid est ? Quiaiste non ad Deum vener.it, sed ad rua-majestas judicis arguebat sistebatur captus, sed ;

gistrum venerat curam.non a virtute exigens, sed

; puniebatur hostis, diaboli piEna cruciatu humani
abarte tarditatemcurasnoncausaedeputans.b sed
: corporis apparebat. Opus est, fratres, opus est Dei
curanti;impossibiiitatemdissipulorummagistriimpe- lumine, nein opere Dei oculi fallantur humani. Et
ritiaeassignans.Judaicolivoriinvidiae Scnbarum ta- interrogavit patrem ejus, quanlum temporis est, ex
lemsatisfaciens perclainorem.E/di.ria7seipti/<s tuts quo hocaccidit ei? at ille ait, ab infantta. Requirit
Uf^/icerfn/eum.efnon poiue/wi/.Hocestdicere.esse g passionis tempus auctor temporis,medicus passio-
diabolumqui Christo non crederet, esse daemoneiu nis tempusrequirit.non utnescius,sed utsciensnes-
qui parvi possit Chnsti nominis habere virtutem. cientibus prodat. Deniqueinterrogatione talitempus
Discipuli non suo, sedChristi nomiue daemones de aperit, aetatem pandit, revolvit infantiam, ut tanti
obsessis corporibuseffugabaut. Quodergo daemon mali causa nou tangat sobolem.sed parentem ,quia a
discipulisimperantibusooncedebat.isteadinfirmita- Deo sibi datum pignus ad diaboli gratiatn.deemonum
temChristinominis, non c discipjlorum trahebatad retuliladhonorem, dicente Scriptura. Etoblulerunt
culpam.Vidensergo DominusJudaeorumsiccircum- filiossuos et filias suas dasnwniis {Psal. cv). Infautia
stantessapcrecatervas.in filiispatrum pertidiamsic utin sediabololocumfaceret.quidcriminis adinise-
inurit.etingenitoribusgerminasic veneuosapercel- rat? quid reatus ? sed replentur daemoue parvuli,
lit. generatio incredula'. IVnieni.inquit, Dominus quandoa'parentibussuisofferunturdiabolo,d*monum
addisctpulos suos, tiditcirca iilos ttirbam magnam, dueunturadcuram.Deniquepatristidesolvitur.quem
et Scribas conquirentescum illis et confestim omnis
; patrisinfidelitas alligarat. Patris vox est Si quid :

populttscidensJesum stupefactus esl, et expacrrunt. potes, atf/uya 7iosi/ii'«i7usni>sfri.Hocest,nosadjuva,

Timentes utique ne quod insultaverant discipulis,
veniente magistro.hoc perderent ; et.tanto doemone
fugato.ipsaheretdiscipuliscausa gloriae.quasfuerat
confusionisoccasio.Hincestquod Dominus.unoom-
nibusinterrogante,respondit:Oi/enei'a/ioincre(iu/a,
quamdiuapvdvos ero t Quorumincreduhtateneque
unus deemon captivo fugatur ex corpore. Quamdtu
apud voserof d Et non ad gentes mittam? ubi ad uniusdi-
scipuli meivocemtemplacorruunt.simulacrafugiunt,
consumuntur arae.cadunt idola,csedunturluci,tota
daemonumpotestasantiquiselveternosissedibussuis
gemensettremens.etejulanseffugatur: commutan-
miserere nobis.quorum reatus aggravat innocentem,
ad quorum pcenaiu infantis periculum sic redundat.
^ Etbene Dominusaparentibus fidemrepetit.dicens
Sipotescredere, onmiapossibilia sunt credenti.Hi pa-
ter,Credo,domine,adjuvaincredutitatemmeam.Va,\ex
credit ; et,sicutdiximus,patrisliberatur fide.qui pa-
trisfuerit intidelitate damuatus. Nam cui genitoris
fidesprofuit.quomodoeigenitorisperfidia potuitnon
obesse? Quomodo autem sanatus sit.velquare disci.
puli,quimultosejecerantdoemones,huucnequiverint
elTugare.juvante Dominosecuturosermonepaudemus.
SERMO LII.

tur in Ecclesiasdelubra.inaltaria vertunturarae pe- De eodem,

coruraae victim mortuorum in vivam cordis hostiam f Doctoris oflicium est lectadisserere, et mysticis
transferuntur,auguria,divinaliones,somnia,in solo Dei obscurata ^ensibus lucido astruere et demonstiare
nutu.inDeitantumconstituunturarbitriiim.Qu tmdtu sermone, ne minorintelligentiaindeperniciemgene-
apud toiero fqtiamtttt patiar vos ?• Patitur patientia ret auditori, undc scicntiam conferre debuit et potuit
nontimore;non necessitate,sedmisericordia;exspe- D salutarem. Haec est igiturhodiernae consonantia le-
ctatione,non metu hospalitur.portat.exspeclHt, qui ctionis Et respondens unusdeturba,dixit Magisler :

redire vult impium,non pe,rire. Afferle illum ad me, attnli filttim mettmhabentem spiritum surdtim etmutnm
quasilongepositumcurarenonpossit.sedafferte vos (Marc. ix). Non dixit, Attuli tilium meumsurdumet

* Feriri interrogatione, dixit Bachiarius de Recip.
Laps. Verba Chrysologi laudat et illustrat liartliius
Advers. )ib. iiin.
b Dubilabant eniiu an Christus eum posset sanare.
Du Hamelius, hic.
c Et revera ciiinClirysologoputanlaliiapostolorum
pag. 13 col. 1 antiqure edit. apud Juntas lo36; ne-
que apostolos aeque ac multitudinem circumstan-
tium, ut Ligthfootius. Clericus, et Glossa, sed Ju-
deos tantura quos gentilibus comparat.
« Appositedictum.NamChristusoslendit divina; er-
gaJuda; p.itientiretemporaappropinquasfe.et rescipit
is

quoque, seu discipulorumfidem vacillasse, ob conce- quod in Deuteronomio diciturde vocationegentium.

ptam reidifficultatem.cum tot in unocoaluissentmala. Doctoris, scu docentis appellatio apud Latinos
1

d Ex sequentibus patet mens Chrysologi : objur- passim obvia. Augustinusserm. 122 de divers. Liri- ;

gationera scilicet istam e sua sentenlia non apostolos nensis Commonit, cap. 27 Gregorius M. lib. xvu
;

respicere, ut ait Frigenes honiil. i in Matth.tom. III Moral. cap. 14.

 .

345 SERMO UI. 346

mutum,sed,Attulifiliummeum» habentemspiritum A nec poterat nec fari ; et ut quod erat diaboliei ope-
surdum et mutum. Numquid nequitia spirilalis hu- ris, esse crederent debililatis humanas, deputarent
manis distinguiturmembris,et sensibus angustatur pign(iri,ascriberentnaturas,quod intulerathostisin-
humanis,ut debilitatesnostras,nostrasperferatpas- clusus.Denique, sicut Matthaeus de eodem refert, et
siones nec videre possit, nisi fenestris oculorum,et
; aliasimulatione istiusmiseri fefelleratpatrem ;nam
foraminibus aurium capere auditum sermonem lin- ; sibi sic Domine, miserere filii mei, quia
supplicat :

guasautorisofficioproferre.etperhocsurdimutique lunaticus male torquetur (Matth. xvn). Authu-

est,
statummiserabilemsustinere.cumtenuisetaereana- manasnaturas aut ccelestiselementi dasmon, «quod
turacarnem nesciat, refutet ossa,velutaura spirans suss artis fuerat, voluit tune videri, aptans f lunas

orbem totum b temporis transeat in momento,diver- cursibus hominis passiones ; vexabatcorpus lunaribus
sas species assumat, varias mutetur in formas.corda incrementis, ut esselunas crederent, quod erat dia-
penetret.illudatanimabus.inspiretimpias etturpis- bohci criminis et furoris. KSichomines illusit, cir-
simas cogitationes, nec unde veniat aut quo redeat cumvenitignaros,infamavitapuddesidescreaturam,
sentiatur, ac sic innocuas mentes,velut jaculum vo- quffi h lumini tantumcondita lasderenescithominis '

quoscontinuamagisjuvare cogiturservitute. Verum

lans, lethali vulnere et tota facilitate transverberet ?
Partimessetsihocpatersolussuasupplicationedixis-
g postraquam venitocoultorumcognitor,inspectorva-
set,cumdixit Attuli filium meum habentem spiritum
: lidissimus secretortim, cui latentia diaboli non pote-
surdumel mutu ;n,nisiDominusipseimmundumspi- runt J obviare tigmenta, adducitur puer sanandus
ritum tali increpationedepulisset:S«?'tfee<mutespi- prasceptionedivina ; ut'quidquid diabolusvinxerat,
ritus,ego prsecipiotibi,exiabeo. Sed}a.mquma.dsolu- solvereturaChristo.Egit, egitinimicus, uthocquod
tionem quasstionis pertinent prosequamur.Deus qui videbatur, esset naturas. Sed quare discipuli non
daemonesest c perpetuo|cremattirusincendio,qiiijam potuerunt ejicere eum ? Quia hie homo gentilis po-
eos.etinprassentia astringitvinculis, angit cruciati- puli producitur in figuram siquidem gentilis popu- :

bus, urgetpcenis.potest et cum jusserit totadebili- lus juxta Apostolum.habebat spiritumaerishujus.

tatetruncare.atqueeomodoquovident.quoaudiunt, Aeris,inqu\t,spiritus,quinuncoperatur in k filiis diffi-

quo loquuntiir,c8ecos reddere.surdos et mutos facere dentise (Ephes. n). Hic ergo erat surdus et mtittis,
ne loquantur. Sed in hoc loco quid diabolus homini quinec audirelegem poterat, necDeumpoterat con-
fecerit declaretur. d Antiquus refuga.ubi Deum terris fiteri, sed inigne gehennas, etperaquas amarisem-

reperit advenisse, obstruxitaureshominum, vinxit pergurgitis jactabatur neepoterat a discipulis, vel;

linguam,etobseratishumanissensusforibus,spelun- ullohomine sanari, quia Christusolim auditusfidei,

Cffi suffi latebram pectus fecit et paravit humanum
sestimans quod illuc auditus verbi, virtus divini no-
minisnonveniret: simul, ut estdolosus et callidus,
patremcapere parentesquetali se credidit decipere
figmento.ut desperarent curari posse eum qui audire
: confessiosalutis.gentiumredemptiodicebaturetvita.
Denique ubi imperio Christi fugatus est diabolus.pa-
tescunt clausa, vincula solvuntur, sermo redditur,
auditus redit, homo reparatur.et solus diaboltis de-
fletdiuturnasepossessione detrusum. Hincest quod

» Omnes sane morborum causas Judasi a spiritibus re ' Comitiali quodam morbigenerelaborant lunatici
petebant.Huncaulempuerumreveradasmonobsidebat. majori vi agitantur.
vel epileptici, et in plenilunio
b Editi tanlum non omnes, quos Causain aperit laudatus Ader de Morbis Evang.,
emendavit Meur-
sius, habent temporis in monumento et Euthymius loco superius citato. Rusticus Elpidius
c VideanChrysologus hicin illam incidat v vers. 243.
veterum lib.
sententiam, |dremones et nunc dira pati, sed post Rppseral in miserum rabies horrenda furoris
diem judicii tantura inferni igne esse cremandos. Doemonis afflalus, propria qui peste novicus
d Vocat diabolum refugam. captans fo;do discrimine nifntes
Refuga enim desertor Alliiiit

est, et, ut ait Glossar. Latin. ms. apud Ducangium, Mpnstrua dcciduos cum luna recolligit ignes.
apostnla, et qui a vero Dei cultu discedunt. Utuntur R Theophvlactus in cap. xvii Matth. Non luna :

hac voce Zeno Veron., serm. de Somno Jacob Ter- ;

causa erat morbi; sed dxmon observabat plenilunium,
tullianus, de llabitu muliebri cap. 5 Prudentius, ode
;
et tunc insidiabatur, ut arguerentur opera Dei, tam-
1 Peristepb., e( Noster, serm. 155, de Herode. quam ma!a inferentia.
nobis
eConsinnnt Origenes, Chrysostomus et Hierony- D oreata, ut lumen noctu super res subluna-
h Id est
mus. qui naturalem morbi causam in puero lioc nrin res effunderet.
agnoscunt, opinanturque una cuin Nostro dtemones, ' Quam vanasit astrorumobservatioinnuit.
Sorte»
ut hominesfallerent, et in lunas creatorem convicia rerum omnitim vetustissimi Chahlnsi
^Egyptii side- et
evoraerent, negrum liunc excruciasse. Juvencus :
rihus deputabant et Forlunas quidem sortem tribue-
;

Nam cursus lun.c natum mihi hunc dremonis arle
Torquet.
Hinc est quod contra inedicos insurgit Origenes, t. I
pag. 311 edition. Huetii, qui inorbum bunc non dns-
monisarte invectum,sed abhumiditateluna invectum
arbitrantur. Reprehendendas et ipae, qui in alleram
bant ltin», ut dnsmonii sortem soli, et huic res ad
animum pertinentes, illi res corporeas cura» esse pu-
tahant. Id quod pluribus testimoniis tum ex Macrobio,
tttin ex Anthologiis Vevii Valensis demonstrat Sel-
denna lih. de Diis Syris syntagm. 1 cnp. I.
ld ost. eontraire. Brplicat Itarthius in nolis ad
i

partem longius recedendo arectavia aberravit ; om- (^laud. Mamert. cap. (2 pag. 384 et in Advers. lib. ;

nia emm
dasmoni, nil natnreB permirit, ciim e rnnlrn
Euthviiiius iu Uatth. iv, 21, adsolam naturam refc-
rut. Hccte atitcin exisliinat lltietius, in Origenian.
x cap. 5, quod aliis Patrutn exemplis illustrat, et am-
pliora congerit lib. ilvi cap. 7 col. 2132. Itudulphus
Axdentins, homil. 10 Quaiulo pnrceptuin terreni Pa-
:

pag. 5i col. 2, fuissc epilepticum, poralyticum et rtae- tris non obviiit pricccpto Dci.
moniaeum. Id utique cuiin inauditam non cst, ut duo Ab Apostolo intelligi hic Judteos et genlilescura
k

haic coufundanlur. Vide llesvchium. Chrra. traduut «narratorei dod pauci. Vide Grotiumbio.
 ;

347 S. PETRl CHRYSOLOGI. 348

veniens ex gentibus » impositione manus et k eior- A prohibere, gregis audire ac velle ne fiat : utraque si

cismisante adaemone purgatur.et c aperitionem au- conveniant, salva sunt orunianec Deus invenit in ;

rium percipit, utfideicapere possitauditum,ulpos- plebequod puniat.nec sacerJospolest haberequod

sit ad salutem prosequente Domino pervenire. doleat. Servemus ergo. fratres. mandata, quse vitae

sunt ; teneat se profundae pacis nexibuscolligata fra-

<*SERMO LIU.
De
Beali vacifiei,n\\ evangelista.charissimi, ouiai/wi
/UuDeiMMra6un(ur(Va{tA.v).HeritoCb.ristiaiisv1r-
tutes virescunt in eo qui unanimitatem Christianae
habet pacis.nec pervenitur ad vocabulum filii Dei,
nisi per nomen pacifici. Pax est, charissimi, quae
spoliat hominem servilute, dat
ternitas, et salutari vinculo charitatis mutua se di-
pace. lectione constringat, qua? operit multitudinem pec-
catorum. Dilectio ergo omnibus desideriis ample-
ctendaest. quae tot bonapotesthabere quotpraeinia.
Custodienda pras omnibus virtutibus pax est, quo-
niam Deus semper in pace est. Locum non demus
inimico, ne in tritici segete valeat seminare zizania,
nomen ingenuum, et. securo jam rustico, et spe longilaboris eluso,

mutat apud Deum cum

conditione personam, ex fa- exspectalos fructus ipsa messis maturitate perdat
mulo filinm. liberum facit ex servo. Pax fratrum aut vinum velustate suave iu liquorrmperfidiaede-
voluntas est Dei. jucunditas Christi, perfectio cst g mutatuminfusa fascispermixtioneconturbet ; autin-
sanctitatis, justitise regula, magistra doctrinae, mo- ter dulcia mella felle venena amariora confundat.

rum custodia, atque in rebus omnibus laudabilis Procul contentiones, procul lites, procul maledicta
disciplina.Pax sufTrapium precum est,supplicationum mittantur et quia laqueus est moitis lingua susur-
:

facllis.atqueimpetrabilisvia.desideriorumomnium roniset bilinguis, parcat unusquisque animw suos,

competens plenitudo. Pax dilectionis mater est, con- ne in supplicium suum vincula sibi mortis innec-
cordiae vinculum.acpuraementisindiciummanifestum, tat. Amate pacem, et tranquilla sunt omnia : ut et

qua; sibi eiipit de Deo quod velit qusequidquid volueril,

;
nobis praemia. et vobis gaudia reservetis, ut Eccle-
petit ; quidquidpetierit.sumit.PaxpraEceptisregalibus siaDeiinpaeis unitate fundata, perfectam inChristo
conservandaest.ipso Domino Christodicente Pacem :
teneat disciplinam.
relinquo vohis.pacem meamdo vobis(Joan. xiv):hocest SERMO LIV.
dicere pacevosdimisi.inpace vosinveniam.pro-
: In
De Zachtto.
ficiscens voluitdarequod desiderabatrediensinom.
nibus invenire.Copleste mandatum estservare quod Beatusevangelista e proximedum divitisinhumani
dedit : una vox est, inveniam quoddimisi. Plantare vitam describit et finem, humanos movit et moestifi-

pacem radicitus est Dei ; evellere penitus, inimici. cavit affectus : sed hodie Zachaei divitis humanita-
Nam sicut amor fraternitatis ex Deo est, ita odium temfidemque referendo, coeleste nosextulit, et pro-
ex diabolo quapropter damnanda suntodia, quo- vexit ad gaiidinm. Et ingressus, inquit, Jesus, per-
;

niam scriptum est Quiodit fratrem suum, homicida

:
ambulabat Jericho (Lue. xn). Quare perambulat,
est (I Joan. 3). Videtis ergo, fratres dilectissimi, non ambulat? Quia f quod Mo)'ses anibulaverat,
quare pax amanda e6t, et diligenda concordia ista ;
perambulabat Christus et populum quem Moyses;

suntenim quae generantet nutriunt charitatem.Sci- induxit in via,Jesus adquietempromissaemansionis

tis autem.secundiimapostolum.ouiar/iari/asexDeo adduxit. Perambulabal Jericho. Jericho civitas ipsa
est (I Joan. iv); sine Deo ergo est, qni non habet est, quam Jesus Nave septeno tubarum clangore

charitatem.Pax plebis charissimiestgloriasacerdo- subvertil (Jos. vi). Sed quia Christus venit salvare
tis, et pacis plena laetitia est perfeclacharitas filio- quod perierat, ingreditur Jericho. ut quod lex terri-

rum. Sacerdotisestadmonere quoddecet, plebisest bili vociferatione dejecerat, Jesus clamore pias prae-
audire quod monet quidquid non licet, pastoris est dicalionis attollat. Jesus, inquil, ingressus perambu-
;

ldbatJencho,etecce virnomineZachwus, et hicerat

Alludit ad veterem Ecclesias ritum imponendi
»
manus gentilihns ad fidemaccedentibus. lih. de iis Mvsteriis initiantur cap. 1, et de Sa-
qui
•>Concilium CP. primum can. 7 lin. 380 Primo : cram. lib. cap. t l item B. Augustinus, serm. ad
;

dit ipsos, gentiles sive Judaeos, Chrittianos facimut, Compet. et loc. cit. ab Amalario de Divin. Offic. lib.
ooraen suum in tabulis referimus secundo calechu- ; i cap. 8 et Bupertusde Divin.Offic. lib. tv cap. 18-21.
;

menos. Deinde die terlio exorciiamus, ter simul in fa- Ilactenus Pamelius.
citt eorum et aures insufflando et sic eos catechiza- :
d De hujusmodi sermone vide quae late in praefa-

mus, ut longo temport versentur in ecclesia, et audiant tione dicta sunt.

Srrtpturas; el tunc ipsos baptizamus. Ex his patet e Id est paulo ante. Cicero Lucceio lib. v Littera :

eiorcismum fuisse caeremoniam per aliquot dies prae- quas a te proxime accepi.
cedentem baptismum, ut bene Chrvsologus f Ambulare significat semper esse in motu peram- ;

Pamelius ad Tertullianum de Baptismo referens

c bulare autem est circuire. sed ad metam etquietem.
verbaconcilii Bracarensiscap.3: ,Vo* ommnwlepio^ci- Ambulavit ergo Movses qui populum per viam tan-
pimus ut ante bafititmum 20 dies ad purgationem exor- tummodo duxit 1'erambulavit Jesus, qui populum
:

citmi caterhumeni veniant, et m illis diebus 20 jurta duiit ad quietem. Mita. —

At Jesus non plures ob-
canonicum pro?ceptum erudiantur et consecrentw. To- ibat civitatis vias, et plateas, ut nonnulli colligunt
tidem tnim dies romputantur a sabbalo hebdomada? ter- ei vulgata verbi perambulabat sigmficatione sed per ;

tia. Ad eadem, et potissimum ad tertium diem qui ; mediam transibat civitatem, ut Jerosolvmam, sui
in aperitione aurium dieebatur, alludit B. Ambrosius itineris metam, se conferret.
349 SERMO LIV. 350
princeps Publicanorum, etipsedives. • Princeps pu- A arborem. Praecurrit servus Dominum, et ante Za-
blicanorum in civitate perdita, perditi operis Za- chaeus ascendit arborem quam crucem Dominalor
chaeus egisse scribitur principatum : ex loco, per- ascenderet; hincest quod diciturei : Festinans de-
sona, offlcio, reatus magnitudo monstratur, ut ex scende. Si sapis, festinansdescende: descendeante
magnitudinecriminis remittentisluceat magnitudo. Dominumde Adamaticaarbore, ut post crucem Do-
Et qucerebat Jesum videre. Qui Christum viderequae- minicae passionis ascendas.AiS! quis tuleril crucem
rit ccelum undeChristus est, non terram, de qua suam et secutus me fuerit (Matth.x) non diiit, prae- ;

aurum est, intueatur. Divesergo,qui sursum respi- cesserit me. Descendeergo, utdeponas tantae frau-
cit,non portat divitias, sed proculcatjnec incurva- dis onera, pondera cupiditatis, usurarum molem,
tur divitiis, sed levatur; atque b agit divitias ad lar- magisteriumpublicani.exactioniscrudelissimseprin-
gientis obsequium, nonad divitiarum avaritiae ser- cipatum.eipeditusintres paupertatissrholam.disci-
vitutem c divitiarum servus, non dominusest ava-
;
pulatummisericordiae.pietatisusum.patientiasdisci-
rus at misericors tot servosse probat habere quot
: plinam, studia virtutum.scientiam divinitatis.tole-
nummos. Qucerebat Jesurn videre, et non poterat prx rantiampassionum,philosophiammortis,atqueinter
iurba, quia staturapusillus erat. Satishicanimoma- vitalis ligniarduajamperfectus ascendas. Descende
gnus erat, qui pusillus videbatur in corpore nam ; r» quia hodie in domo luaoportetme manere. Cujusdo-
mente tangebatcoelos.quieorpore homines non ae- mum non intraverit Chi istus, ille ad divinam non
quabat. Nemoergode brevitatecorporis.cui addere perveniet mansionem ; et mensam non
cujus hic ad
nil potest, curet; sed ul fide d emineat, hocprocu- sederitChristus; ille non accumbetad men-
ccelestem
ret. Et prxcurrens, ascenditinarborem. Quibus pu- sam. El festinansdescendit, et suscepit eum gaudens.
tas iste gradibus altissimae arboris pervenit ad ra- Gaudet,quiasuscepitsiisceptoremsuum,quiapasto-
mos? Iste calcavit terram, superascendit aurum, remsuumpascit,quiareusjudicemsuffragiohumani-
transcendit avaritiam, et totam divitiarum super, tatis inclinat.quia cibi et potus fenore debitorem suum
gressus est molem.ut prosiliens in 8 arborem veniae, sibi facit et acquirit ; et sic fit, ut quaestum uon
misericordiae apprehenderetfructum.et def specula perdatpublicanusiste.sedmutet.ffi^umuirferen^in-
confessionisindulgentiee cerneretlargitorem. Ascen- quit, omnes murmurabunt dicentes,quodad hominem
dit inarborem sycomorum. Mysterio,noncausa as- ; />eccatorem divertisset. Et quis sine peccato? Et
cendit in arborems sycomorum, ut unde Adam si nemo, veniam negat, qui Deum, quod ad
ipse sibi
teierat nuditatem corporis, Zachaeus inde velaret peccatoresingreditur, accusat. Deus.quandopecca-
fedilatem avaritiaB. Ascenditinarborem sycomorum, torem quaerit.non peccata, sed hominem qua?.rit:ut
utvideretJesum,quiaindeerat transiturus. Vere peccatum, quod est opus hominis,despiciat,ut opus
dixit transiturus, quia Christus per terrenas vias et suum,quod homoest.non amittat.Audi prophetam
humanoslabores non mansurusvenerat, sed vene- tuam apeccatismei (Psal.h).
dicentem:Ai>i?r<!? /aciem
rat transiturus. CumautemJesus venisset adlocum, hoc est.ab operibus meis. De se autem Opera ma- :

suspiciens vidit eum. Quasisiillucnonvertissetocu- nuum tuarum nedespicias (Psal. cxxxvn).Judex,cum

los, non videret, qui Nathanael cum absens esset, vultignoscere,hominemrespicit,nonculpam; pater,
sub eadem arbore longe vidit (Joann 1) sed vidit : cum misereri vult filio, affectum cogitat, non deli-
eum, viditad veniaru, respexitadgratiam, intendit ctum : sicin inemor est operis, ut
homine Deus sui
ad vitam.contemplatus est adsalutem. Deus quem operisobliviscaturhumani.Tuergoquireprehendis,
videt.non utignoransagnoscere cupit, sed ut sciens quimurmuras cur adpeccatoremdiverteritChristus,
ad gloriam vult videre, Vidit eum, et ait ad illum: viam salutis.exemplum veniee.misericordiee spem
Zachxe/estinans descende,quia hodie oportel me in de taliingressu cape, etcave nehoc tibisitblasphe-
domo tua manere. Si bene ascenderat, quareei dici. mandi materia, quod tibi occasio est salutls. Quo
T
tur descende ? Superius dixil Prascurrens ascendit
: medicusnisiad 8egrum?A on est opus, inquit, sanis
• Ad quem tamquam ad praefectum, vel societatis chaeus conscendens, veniam a Christo Domino meruit
quae ibi coierat caput et prresidem inforiores Publi- impetrare.
cani vectigalia deferebant. f Iterum Mita ariolatur, et ficus haec putat vocari
t>
Locum laudat Barthius Advers. lib. xvi cap. 20 specula confessionis, quia subeaprotoparentesnostri
pag. 849. tegendo pudenda sua, fassi sunt peccata. Ex hac ar-
c Claudianus :
bore veluti e specula eminentiori Zacheeus intuitus
Si metuis, si prava cupis,
estJesum pnetergredientem.eumque Dominumesse
si duceris ira.
Serviiii paliere jugum. cognovit misericordiie largitorcm.
g Varias circa arhorem Adami sententias habes
d Sic cum mss. etedilionibus Bonon.
etMita. Aliae- apud enarratores. Sycomorus etiam vocatur ficus
immineat. /j;gyptiaca, quam descrihit IMinius lib. xi cap. 7.
8 Mita putat sycomorum
Zachasi dictam arborem Unde Chrysologus et alii hancputant cum
eamdem
reniae, eo quod ex bujua foliis Adam et Eva post lap- fico, decujusfoliis priina sihiintegumentapatres nos-
sum fecerunt sibi smoinctoria.cumeos peccasse pu- tri contexuere. iMagistri autem llehneorum, et Ara-
derct. Etlaudat Augiisiinum de verb. Apcist. serm.8, bes interpretantur morvm. Nomen autem Graecum
tom. X. Unde arhor veniaE ea dicilur subqua fuit pro- indicare videlur hanc arhorem ita rnoro esse simi-
genitoribus vcnia ah ipso Dco pronuntiata. Crederem lem ut ficum aquilatenus rcferat. Leo, in descript.
autem Chrysologum hic de arbore Adam nep som- Africee, eam proprio vocabulo vocat giumum, et
niasse quidem. Vocat arborem veniee illam quam Za- aummae ait esse proceritatia.
351 S. PFTRI CHRYSOLOGl. 352

medicus.sedmalehabentibus(Matth.\x).Qvio&T\heloi A plusdandodiripitquaHifurando:neccompescitinde
ovem perditam ? Quando » se rex
pastor, nisi ad dolentum gemitus, sedprodueit. Audeo dicere, qui
hostibusimmiscet.nisi cum vultliberarecaptivum? defraudeDeooffertjCtimulatcritnina.nonemundat;
Et qui nretiosam perdit margaritam. locasqualida quiaDeusintalimunereexuviassuorumpauperum,
non dedignatur intrare, et eam inter stercora ipsa non e misericordiasintuetur. Sine causa Deo plorat.
perquirerenonabhorret.InqnoHpraecepspostrilnim contra quem juste causa pauperis ploraverit Deo.
non se dat mater?Kt ariruitur Detis, qui crearit ho- Dei vox esl: Sipignus tuleris fratri tuotunicam,ante
minem ad imnginem et similitudinem suam (Gen. i), solis occasum reddes illi ^Exod, xi). Sicut furera
quare hominem inter peceata charitate conditoris lucerna prodit, ita soleos qui fraudantur, accusat.
inquirit ? Murmuras. homo. quare hominem Deus Si volumus Deo offerre nostra, si apud Deum qu»
inter peccata quaerat : quid facies cum videris eum nostrasunt possidere volumus.mereamuretnosau-
propterhominem ipsas tenebras tartari penetrare? dire talia, qiia]iaZachaBiisandivit':27orf/erfomiu'/m!'e
Audi tamen quid ingressus ad peccatorem feeeril salus advenit ,quin et hic filius est Abrahae . lnhuma-
Christus. S/ans, inquit, Zachseus dixit, Vides qno- nusdives cum esset filius Abrahas, factus est ge-
modo erectus est. qui jacebat. Jacemus in vitiis. et hennas filius iste cnm esset rapinae filius, dando ;

jacemus oppressi stamus.cttm bonis operibus.erigi- g sua, alienareddendo,' Abrahae adoptaturinSlium.

;
1

mur ad profectum.Srans, inquit, Zachxus, dixit, Nc quis tamen putet Zachasum offerendo dimi-
Dimidium bon^rummeorum do pauperibus. Istepost dium bonorum perfectionis tenuisse fastigium, qui
mortem se creditesse viclurum, quidimidium bono- post omnia sua et seipsum sic dedit Domiuo,
rum jam futuram transmittit ad viam. Sit licet ille ut • episcopatus honore fultus, a mensa pnblicani
perfectus.qui totum quod habet illnc, ubi victurus quaestus ad mensam dominicicorporis perveniret;
est. semper hinc praemittit est iste tamen virtutum
: et fraudnlentas saeculi divitias derelinquens, in
socius, consors prudentia?. tidei particeps, qui ad paupertate Christi vsras saeculi divitias inveniret.
Deum vel dimidium mittit. quia bomoquod hic reli- SERMO LV.
querit, hoc amittit. Kt revera. fratres, sicut se iste De paterna Dei in nos dilectione, de patrum in filios
ibi credit vivere.qni illtic traosmittit sua; itaillese charitate; Judseorum pana.
et de
tibi non eredit esse victurum, quisibi illic quodha- Posteaquam praecepta legis diflusa voluminibus
bere deheatnil parant.Namsi paupertatem 'vixferre congesta libris, aniorem nobisnon suffeceruntcom-
possumus temporalem, in apternum mendicus fieri mendaredivinum, duris hominum praecordiis,com-
qnis diirabit?Quis militans non ad patriam mitlit, parationibus, exemplis, inseritur Dei et msinuatur
quidquid bellieo sudore coni|uint, ut adolescentiae affectus. Qtm, inquil. ex vobis patrem petit panem,
)aboressencctiisdeIiciosacompenset'?Ktr,hristianus numqutd lapidem dabttillifaut piscem, numquidpro
cui militare est id, quod vivit in seeculo, quomodo pisceserpentemdabit illifaut sipetierit ovum.numquid
non cogitatut pericula terrena otiiscoelestibuscon- porriget iili ' scorpionem f Si ergo vos, cum sitis mali,
soletur? Qualiter hnec faciat Christianus, Zachaeus nostisbonadatadarefiliisvestris, quarilomagis Pater
ipseet verbodocet etmonstrat exemplo. Dimidium vesler cwlestis spiritum bonum dabit petentebus se
bonorummeorum do paupenbus,et sicui nUqutdfraude (Luc.xi? Quis exvobispatrempetitpanem,numquid
nbstuli, reddo quadruplum. b Qui aliena prorogat, lapidem dabit tllif Charitasdolum nonhabet; frau-
* Ita ex ms. Caesen. restituimus cum Mita. Om- Casarea Palestince primus ordinattu est. episcopus
nes quod ex hostibus, vel
Tiilinitis editiones, se se ho- Zachams, olim Publicanus ;posteum Gomelius; tertiut
stibus. Theophilus. Audiendusauteiu Latiuiusad hunclocutn
*> De bonis alienis faciens quis eleeiiiosvnani plus Chrysologi Quadium Hierosolymorum episcopum, no-
:

diripit in faciendo eleemosynam quam diripuerit in mme quidem Zachosum fuisse constat, et i Trajani
alienis furnndis. Ratio est quiafurando fraudem in- -anno, post Justi mortem, eam Ecclesiam regendam
tulit homini de re autera furlo suhlata faciendo
; suscepisse, id ett anno Chris/i 114. Fuisse tandem
eleemosynam, sibi, et proiimo, et Deo ipso fraudem eumdemquiPw licanus in Evangelio descriptusest,vix,
intulit. Momini, cui rem non restiluit sibi. quia ; aut ne t>ir qm em verosimile videtur eum post tam :

sic faciendo sibi falso pcrsuadet satisfecisse justi- n longum temporitintervallum hominem jatn Publicani
Deo, quia, quantum ex se est, propria sic com- mtinere fungc ittm cum vocatusa Chrisio est, et super-
mcmoravitcriraina, et furtum Deo judici oslendit. fuisse, et usqu adregendam Ecclesiam idoneum existi-
Mir*. malum esse, njn facile crcdi potest. Annus Christi 114
c Misericordias pro eleemosynis. Ita Fulgentius in conjungendus est cum Trajani iinperiolG, Q. Nicco
lib. de Trinit. lib. iv cap. -2i V liam dispen-
: Hasta et P. Mani.io Vopisco coss. De episcopatu Za-
sare pauperibus Laudat hunc locum Ducangius m-
. chaei concordant alia scripta Clementi altributa nec ;

Glossar. tom. II pag 638 antiq. edit. non Rufinus, in prael'. ad Rceognit. et llreresiogra- ;

* Veteres magno censensu volunt Zachreum fuisse
gentilem. Aliis verosimiiius est fuisse Judffum, sed
Publicanum, et uti publieanum, vixisse usuris et
quaestibus addictum. Nonenim Judaei Cblistom tra-
duierant, eo quod apud incircumcisum epularetur,
hoc profeclonon preetermissuri, sed quod apud pec-
catorem.Nec Juibeis interdicebatur publica condu-
cere vectigalia. Vide Grotium hic.
* Auctor Const. Clem. lib. vn cap. 46 pag. 38, a.
phus, Sirmondianus, hseres. II, \'2. Pseudo Clemen-
tis scripta aut non legit, aut lecta sprevit Eusebius
Csesariensis. alias tantum Ecclesisesua? ornamentum
in operibus suis non omissurus. Qu« in epistola 3
suppnsilitii Anacleti in Conoilior. tom. I pag. 451
leguntur, de episcopatu Antiocheno Zachaei, ntigaj
sunl, quibus omnis obstat antiquitas.
f Scorpionum genus estquoddam albtim, ovoque
: simile.
353 SEKMO LVI. 354
deoi pietas, affectio noa reeipit falsilatem.Si pater A vicinitate et similitudine mentitur panem,sed gene-
est.non potest aoa arnare; si amat.nisi quod boaum rat angustias ? Sed Christus venerat filiis, id est

estdarenescit.Negat patrem,quidepatrissuspectus J uda3is,quos genuisse tah clamore querebatur:F ilios

estlargitate; igaorat setilium.quem data * pateraa genui et exaltavi ; ipsi aulem spreverunt me (Isa. i)
;

sollicitaut.Tolum quod est pietatis excludit, qui venerat ergo rihis.venerat panis de ccelo, qui dixit:
salutare noa credit quidquiddederitpater; autquo- Egosum panis qui de caeio descendi (Joan. vi). Sed
modo pater poterit tiliis dare mala pro bouis, qui Juda3isestconversusinlapidemoffensionis(.ftom.ix),
maia semper pro filiis paratusest sustmere, qui pro etpetramscandali(/sa. viu), dicente Domino Ecce :

filiis mortem aoa refugit, pericula non decliuat ?
Ideoque teDeus patremfecit, ideo a tevoluit homi-
nem procreari,qui utique quod te de terra fecerat,
poteratfecisse quamplurimos:sed egitutgenerando
scires quanta esset generantisaffectio.et in te amo-
rem tui taatum probares auctoris, quautum ipse
auctor pigaons tuo pigaori coaans impeudere.Certe
noa solum iu te quid esset generaatis affectio, sen-
tire te Deusvoluit, sed ia feris, et ia
avibus, hoc Deus voluit te videre: quse
produxerit sola jussione, postea
compuht generandi, mutare patrias,locacubilibus
aptaconquirere, fetus locorum difficultaiibuscom-
munire.gemitibusedere.maximislaboribusenutrire,
ac se morti, siaatos suoscapi viderint.nonnegare.
Unde si non hominis, vel ferarum coiuparatione,
pecudum similitudiue,exemplis aviuui.disce quanta
sit paterna charitate sinceritas. Si ergo Deum
in
credis, et confessus es patrem, quidquid jusserit,
quidquid iu te elegerit, crede tibi satis esse salutife-
rum,credesatisesse vitale.Matrisdatadiscutereuon
pono in Sion lapidem o/fensionis,et petram scandali
(Isa. xxviu). Quare petram?Quia mordere petram,
non panem a patre quaerere gestiebaut.
Circumdederuntme, iuquit, canes multi (Ps. xxi),
Deniqueposteaquamilliexhouiinibusincaiiesproban-
turesseconversi.ccelestisillisinpetramconversusest
paais,nondantis vitio, sedaccipientis nequitia, qui
illosnon reticeret, sed necaret; nec in fuudamento
pecudibus, et positus promoverat ad culmen.sed eosqui sui patris
cum de terra tendebant adnecem, inprofundamdaret etvolveret
laborem seutire inruinam.Adjecitaliamsimilitudinem: numquidpro
pisce serpentem dabit illif Erat b et
piscis Chnstus
Jordanislevatusexalveo.qui carhouibusimpositus
passiouum,postresurrectiouemsuis,idestdiscipulis,
escampreebuittunc vitalem:sedJud8eisinserpeutem
piscisistecommutatur,dicenteDomiuo:Stctt< Moyses
exallavitserpenlem in eremo, ita exaltari oportet Fi*
lium Hominis (Joan. ni). Judcei in serpente videbant
Chnslum, quia impius oculus Deum videre non po-
test, non potest videre pietatem. Dixit et tertiam
similitudinem: Numquid sipetierit ovum,porriget illi

monita retractare nou convenit sic hcet

licet, pali is ; scorpionemf Cousuetum est et solemne semper par-
paternimandatispecies tnstior,res tameuipsasalu- vulosovum petere.et parentes ovumpusillis peteu-
tiferaet vitalis. Sic Abraham ubi Deum patremcre- B tibus non negare sed quia Christus veneratcongre-
:

didit, mandatorum formas non attendit asperas et
acerbas; circumcisionem recipit verecundaui (Gen.
xvn); et quse ccelestis Pater jubet.non discutit,sed
judicat gloriosa : parricidium considerat perscele-
stum; sedquia Deus imperat.totum pietati commitiit.
lliuc lsaac patrissupersegladium cum videret.ho-
stiam se esse.cum horrere, cum dolere poterat,est
gavisus (Gen. s.s.11), Hinc Jephte tiliapatns munus,
patris vota, sua morte tota gratulatioue persolvit
(Jurf.xiJ.Uu&reergojamsciensDeumdepatrisdisputat
datis,cumparvulusetinnocuusquajritapatre,nonsibi
bonaetproiuturapercipit? Sed curhassiuiilitudines
Dominusfecerit, perquiramus. ()!(is,inquit, ex vobis
patrempelit panem,numquidiapidemdabitil /i ^Potuit
dicere, uumquid zizania,uumquid lolium.quod ex
gare sicut galliua pullos suos (Matth.xxm), ovum
protuht verbi. per quod Ecclesiee germina saucta
nutrireutur. SedquiaJudaeusperiuvidiameflundere
magisquamsumereovumid volebat.reperitibidem
scorpiouem, ut juxta Aposiolum, Mandatum quod
eratiUisinvitam,kociUisessetadmortem(Rom. vn).
In commeudationempietatis tria Domiuusprotulit,
et demoustravit exempla, uttnbus testimoniis.sicut
tribus testibus.et pios ad tidem sui amoris auwiaret,
et confutaret lmpios.non patris.sedsuo vitiochari-
tatis gratiam uou cepisse.
« LEHMO LVI.
De symbolo apostolorum.
rj Sollicitaret me acerhi partus subita et coufusa

«Locum hunc affert Tihnanus iu Allegoriisadcap. hujusmodi lilterarum aperit Augustinuslib. xvm de

xi Lucin. Civit. Dei cap. "2'i Antuerp. Ilorum

t lloc eum nomine
vocat Paulinus Nolanus epist.
100 ad 1'ammachium pag. 72 Ipse. rerus et ai/ux
: Xoiotos C-)joJ Ifios, Iwriip, quod est Latine Sesus
pitoisC hrislus, ubi Rosweidus in notis varia congerit.
lerlullianus, lib. de liaptisino, recens baptizatos et
Chrislianos a Chrislo Pisce piseiculos vocut. Unde
Clemena Alexandrinus, lib. m
Padog., eos monebat
ut in meinoriaiu Christi, vel baptismatis, piscsm in
anuulis suis insculperent. 0[itatus lib. iii adversus
Parineiiian., admentem Chrysologi Mic esi piscis
out in baptismale pev invocatumem fbntalibut undis
mseritur...In uno nomine per singulas litterasturbam
sanctorumnominum conlinet '\/Jt^. Piscis einm La-
tiueatJfsus ChnsLuSfUci Filtus,Z>atvator. Mysteriuin
pag. 38.'! edit.
autom Grajcorumquiuqueverborumqua; sunt 'I/jo-o-j;
Ckristus,DciFilius,Salvator,B\ primaa litterasjungas,
erit 'Ix9«Si 'd est, piseis. Vcrsus Gracos, quibus
acrostica hu;c, a Sibylla Erithrea habes apud Luse-
bium iu oratione Constantini cap. 13.
c Constatexlectionesermonemhunehabitumfuisse
instante Paschate, cum nondum tempusbapti&mi so-
: leiiinilerhabendi adveneral.Uceasioiiein pnebuit ali-
quoium pietas, qui baptismo mhiautes, tempus ad
hoc debitum |ira:veiiere voluoruut. Celeritatis rulio-
ncin tacet Chrysologus. Tillemontius, toni. V.p.lSS,
creditinter auditoreshujussennonisnonuullojfuisse.
 355 S. PBTRl CHRYSOLOGl. 356
tempestas.etimmaturagerminunimepullulaiiienta A ' sitnpliciter verba discatis.et paschali temporequo
turbarent, nisi crebro disruptis temporumnioris.et plenius haec traduntur, saerauienti ipsius interiora
» rudi latrocinio, et b effractis viscerum clauslris, possitis agnoscere. Accipite quod vultis.quod desi-
repentina vivendi lucra quaererent et raperentna- deratis invadite.quia regnuui ccelorum vim patitur,
scitun. Hiuc est quod houio saepe c mensis decimi et quivim faciunt diripiunt illud \Matth. xi). Acci-
despicieusterminum.septimomenseaugustaspriuiae pitequod vultis; et quod vis potest tollere, gratia
domus et arctas uteri abjicitet deserit mansiones, largiatur.Ingressus vitae, janua salutis, introitus fi-
ut praeliatornovusanlesed tempusevicissegaudeat dei, singularis,innocens et pura confessio perdoce-
quam dependat ipse suam temporibus servitutem. tur, dicente Propheta Intrate portas ejusin confes-
:

El sihoc huuianae licet naturae, natune ccelestiquid sione. (Psalm. xcix). Unde idemprophetataliter ad-
obststerepoteritet divinae? Aut quid sanctusSpiri- monitus.Dei inseloquentis "» aditum domorumpo-
tus nou potest, si hoc potest caro ? Aut quoinodo slula.1:, dicens: Aperite mihi portas justitix,etingres-
gratia superna non etlicit.quod fragilitasoblinet.et sus Domino (Psal. cxvu). Videtis
in eas confilebor
implet humana ?Noune sic Paulus acerbo dolore quia non potest conriteri: quinon fuerit ingressus
viam noslrae vexavit, hancdomum salutis et fidei.iuquam sicutintromit-
et viscera genitncis, ut caelesti
turbme.actoiatempestate Kcclesiae praeveniret tem- g tit confessio.itanegatiode ea indubitanter excludit.
poraparientis,utsubito,et« in via uaseeretur(.4cf. Sedquomodo coutitendumsit audiamus. Corde, in-
ix),qui erat ad tidem viauigeulibuspraebiturus? Me- quit Apostolus,cr(di7u;'aif justitiam,ore autem confes-
rito se abortivum uuneupat (I Cor. xv), et miratur
'
sio fit ad salutem ^Rom. x). Etquidcredereturostemlit.
se fuisse uatum, qui novit se nulla conceptus tem- Si credis.inquit, DomiuumJesumiucordetuo, etore
pora pertulisse. Nainque cumadhuchostis ipsecae- confessusfueris.salvuseris.Corde credituradjusti-
deret extnnsecus sauetue matns uterum, etinipso tiam, oreconfessioritadsalutein. Magnum, tilioli.per
ortu pignora veuerauda eollideret.repenle sanctum hocfidei uostr8evidemus essecompeudium.quando
mutatur iu germeu, qui ipsius germinis fueral fero- inter cor et liuguam totum salutis humanae versatur
cissimuspurseeutor.bunuchusetian?K geueratur in et gentur sacramentum. Habes homo unde credere
via (Act. viu). Ltqueiu eastraverat humana leneri- debeas, corde creditur ad justitiam habesundede- :

tasat hominis servitutein, eliutra regis auJam in- 1

beas contiteri, ore confessio tit adsalutem. Etquid
'

wta eastuas coliocarat.voluutariacastitas, et votiva dicam?Tolum inse habet homo,qui se habet ips ;

adeoelesusaulaegloriain.adaelerniregispiouioveret autem sehabet.qui Deuin habet; Deum vero habet,

ettransferret obsequium. Beatus isle cui dalum est quieumsuum credit.et contitetur auctorem. Signa-
ui pulatii infulas non amitteret, sed mutaret. Haec te vos. Fidesqu;e capitur auditu.corde creditur.ore
uieit ratio, tilioli, ut vos quosMnstes suscepimusad ^ promitur adsalutem,in secreto meutisest collocan-

matns uterum.laetissimos perducamus uno eodem- da: et ipsis est nostri pectoris committenda vitali-
que momento.Audite fidem, orationem discite.Sed bus," nedum
atramento describiturin-
chartis, et
quia, impediente tempore,nec nos vobis possuinus caute,nonreservetur credulis ad vitam, sed proda-
j apenre mystenum,nec vos nobis potestis k solemui- turpertidisadruiuam.ln te.homo, custodire debes,
ter reddere quae traduntur.agite ut et.nunc symboli quod tibi extra le positum poterit deperire.

nescio quacalamilateoppressos.interquosunuscerte memoriam recolunt Graeci die i~ Augusti. Canisius

ex auhe pnmatibus audieuiium uumeruiu augebat. tom. pag. 850. I

* Acerno, iDteiupeslivo. 1'utut Mitabaptizandoshostristesfuisse.ijMia illos

'

b Ei Lalinio et iua. Vallicellano vitw anteactx in peccatis pcenilebat. Rectius Tillemon-

alias, et fractis.
;

c Nonneexacto
nono inense homo nascitur.' Ve. de tio sedit opinio, aliquo iufortunio vel calamitate ur-
mense luoari loquitur, vel tempus nativitatis late su- geri.
scipit. J Tangil fortassearcani disciplinam quijubenle ca-
d
ldesl extorsisse tempus, vivendo quasi per vim. tecbumenis non adbuc competentibus sacratiora my-
Mita. steriareligionis aperire nefas erat. Res satis superque
• Ita lestatusest Ananias Sauli dicendo Dominus : nota.
misit me Jeius, qui apparuit tibi in via qua veniebas. Mos erat catechistis primo catechumenos edo-
1
I Corinth. iv, b Nooissime autem omnium tam-
: cere, qui stato die circa ea quae didicerant episcopo
quam abortivo Dtsus est nuni. Quidquid extra tempus interroganti respoudcbant. Augustinus lib. i deFid.
nascitur abortivum dicitur. Aliam porro ab ea quain et Oper. cap. i Baplisandit symbolum tradimus,
:

Chrysologns hajus cognomenti rationem ride

afferl reddendumque reposeimus.
apudD. I lioinain Oper tom, \l pag.39-irecent.edit. i
Primum catechumenis nuda informatio et in-
Venelae. struclio facta, etiuea nuda tantuin svmboli ac ora-
RAbbas Pezronius existimat fontem aqu.n ex quo liouisDominicae recitalio imposita. Vide Calvoriom,
fuit baplizatus eunuchus.dum iretper viain.eflluiisse tom. pag. 314 Pameliuiu ad Tertullianum de Ba-
I ;

prope vicuiu Betlieron, vicesimo a Jerosohinis lapi- ptisino n. i Augustinum loc. cit. cap. 6.
;

de, Ebronem versus. '» ubscurus peuitus iu editionibuslocus, ex emen-

h
Cur non reginae? Vide Plinium lib. vi cap. 29, datione Mitae clarescit.
qui ex Slrabone lib. xvn ait Candacis nomen com- " Symbolum tidei ore et verbis docebatur num- ;

mune fuisse regnantibus in Meroe. At revera eunu- quam libriset litteris excipiebatur.Vide notas serm.
chusistereginaei.andaci in peninsula.Meroeinifithio- sequentis.
pia regnanti erat in tamulatu. Sancti hujus eunuchi

387 SERMO
SERMO LVII.
symbolum apostolorum.
/n
Beatus Isaias^evangelista non minus quam Pro-
phela,immunda labia sehabere etin medio populi
habentis labia immundasehabitare deplorat,dicens:
Omiser ego ,quoniamcompunctus sum ,quia cum sim
homo,et immunda labiahabeam,in medio quoquepo-
puii habentis labia immandaego habitem,regem Do-
minum Sabaoth vidi oculis meis (Isai.vi). Superhu-
mano percellitur hicdolore.quia quod de Deosentit
et videt,loqui non valet, annuntiare non potest.non
potest contiteri. Quantum caro angusta est, animo
suo arcta sunt labia tantum, lingua tantum brevis
est 6U8B mentisinterpres.In carne igni< anhelatin-
clusus.vaporat venas.inflammat viscera, exaestuat
in medullis.totaque hominis interna semperincen-
dit, quia quodmentiscoutemplatur afTectu,ore de-
promere, effundere labiis, liugua distinguere, etin
totum non sufficit evaporare sermonem. Hinc est
quod Isaias.ubi vidit regemcceli, hoc est Christum,
ipsuinqueesseDominumSabaoth.clara visionecou-
spexit, stia suique populi labia immunda deflevit;
quia sicut illustrat corda.purgat ora.labia emundat
Christi confessa divinitas,ita Christi polluitnegata
majestas.Sedquidiste profeceritprophetsegeniitus
a.udia.mus.Et missusest, inquit, adme unusdesera-
phim,quiinmanuhabebatcarbonem,quemforcipetu-
leratdealtari,el teligit osmeum,dicens :Ecce hoc te-
tigit labia tua,etabstulit iniquitates,etpeccatacircum-
p!<rgai)i<.N<»nesthujustemporisdiccre curunusmit- i). Quod eratutiquenon accessit jquodfuit,
titur, et|quis sit iste apparet utique non ccepisse. Ego sum, inquit, pri-
qui mittitur.et quantus est qui
carbonemsuperniignissic manu gestatintrepidus, C tnus, et ego novissimus (Isa. xliv). Quiprimus est,
immosic suo b temperalattactu,utprophetsepurget non est iste post alterum qui novis^imus, post se
labia, non perurat;sed nunc nos etiam toto cordis alterum non relinquit sed ista cum dicit, non ex-
compungamur affectu.nosque in hac miseria carnis
miseros esse fateamur,immunda quoque labia nos
habere piis gemitibus defleamus.ut unus iste de se-
raphim legis gratise forcipe, acceptum de superno
altarinobis ignitum fideideferat sacramentum,tali-
quemoderamine nostrorumtangatoralabiorum.ut
iniquitates auferal, peccata depurget,et ora nostra
sic in flammam plenae confessionis accendat.ut stt
ista salutis adustio, non doloris. Petamus etiam,ut
ad corda usque nostra perveniat calor iste carbonis,
ut de tanta suavitatemysterii.non solum labiisgu-
»Et potissima ratio est quia suae prophetise obje-
ctum
est Uabyloniie captivitas.ab bujusniodi capUvi-
tate reditus, et futun Messite regnum. Unde hoc eo-
dem nomine eum vocant Augustinus lib.
evangclistoe
xviu deCivit. cap. 29; Hieronymus epi^t. 17, et in
pnefat. Isaite ; Thcodoretus ilem iq pnefatione ; et
alii.
b Laliuus emendat : tcmpla, attactu.
r De synibolo.quod apostolicum apud nos au-
lioc
dil, plures pluraconimeuli sunt. Viile Vossium.priR-
cipue in diasertatione du tribus Symbolis. Quidquid
alii deblaleient.anliqiiissiiiiuin essepatet.eljniii du-
dum ai> setate Ruflni,tanquam ab apostolis traditum
habeliatur ct eo quoque eevo, BCllicet anno 390,
; Evang. cap. 23 fol. 261.
eamdcin quam nunc liabet adeptus erat perfectionein
Conlor Itulin. in enpos. Symboli inter Upera Cypria-
ni; Ambrosiumin Symb,Apost.;AugustinumdeKide
:.;
LVIIj 358
A stum, sed ipsis totam satietatem sensibus etmente
capiamus etsicutlsaiaspostemundationemlabio-
;
rum ineflabilem partum Virginis estlocutus, dicens
Ecce Virgo in utero accipiet,etpariet filium (Isai.vn),
sic nos passionis sacramentum et resurrectionis re-
feramusgloriam c Credo in Deum Patrem omnipo-
:
tentem. In Deum vos hodie mento contitemini credi-
disse, quandodeos deasque sexudispares, numero
confusos.turba populares, viles genere, fama turpes,
impietate maximos, primos scelere, crimine singula-
res, ipsis etiam sepulcrorum suorum d vultibus accu-
satos, lffltaminivos fugisse; quiamiseriae,doloris et
infelicitatis est tantos et tales habuisse servulos,
quantos voset qualesdominoshactenuspertulistis.
Sed ad unum vivum, verum, solum, sed non solita-
R
riumDeum vospervenissegaudete, dicendo Credo :
in DeumPatrem. Jam contiteaturFilium, qui nomi-
nat Patrem quia qui vocari Pater, Pater dici voluit,
:
habereseFihumclementerostendit,quemnonaccepit
extempore,nongenuit in tempore.nonsuscepitadtem-
pus.Divinitasnecinitiumcapit.necrecipittinem, nec
admittitposterum.quaanonagnoscitoccasum. Deus
Filitim non doloribtis parturit, sed virtutibus esse
manifestat ; nec praeter se facit quod ex se est, sed
generat ; dumque De Pa-
in se est, aperit et revelat.
tre processit Filius, non
nec successurus
recessit ;
patri prodivit ex Patre, sed prodtvit mansurus sem-
per in Patre. Audi Johannem dicentem Hoc erat in :
pnncipio (Joan. i). Et ahbi Quod tuit ab uiitio
:
(I/oan.
;
;
cludit Patrem, sed in se et Patre uDiversa concludit.
Sed • ad ea,quaesequunturaccedamus :Etin Chri-
slum Jesum Ftliumejus unicum Dominum nostrum.
Sicut reges triumphorum suorum f titulis nuncii-
p.intur, etsubjeclarum gentium nominibus conqui-
runtnumerosissimacognomeuta;itaChristusbouo-
rum suorum titulis nuncupatur a chrismate enim :
vocatus est Chnstus, quidivinitatis uuguentum ari-
dis jam mortalium membris pius medicator iufudit
et ut a chrismate Christus, sic Jesus vocatus est a
salute, qui ob hoc nos divino mfudit unguento, ut
ac Symb. adCatech., et in Euchirid. Leonem PP
n ;
serm. de Pass, Doiu. Quin jampridem auteltulinum,
anno scilicct 198, ipsius antiquitatis vadem cxhibet
Tertulliauum Calvorius tom. I pag. 505 § 3.
d In sepulcrorum genliliuin facie, vel in antica eo-
rum parte, uon raro deorum dearumque crimina et
faliularum scelera insculpta consjiiciuiitur. Testautur
quffl supersunt sarcophaga. \'el politis a sepulcrorum
vullibui, ab aspectu suorum sepulcroruui, quibus
fuisse hoiiiines evincitur. Euhemerut, inquit .Minu-
cius in Oclavio pag. 189, eorum, divorum, patrias et
sepulera dinumerat. Vide quam Minucio simiiia de
Eulieinero doceat Augustiuus lib. l de Consens.
8 Es ms. Civsen.i'. IJlili, ad ca qua antc
sinit.
f Occurrunt passim iu numismatibus
et lapidibus :
Africanus, Germanicus, Parthicus, Uacicus, ete.
 A

339 S. PETM CHKYSOLOGI. 360

eegris certaui salutem, perditis perpetuaui recfderet A teram Patris. Sed suis Pater nil habet a sinistris.
sauitatem.£< in Christum Jesuni FUius cjus unicum. Confessio nostra uon diviniconcessusloca,sed vir-
Quia elsi sunt niulti tiln per gratiam, iste unus et tutis assignatindicia:Ueus locanescit.Diviuitas re-
siugularis est per naturaui. Dominum nostrum.Qm cipitnilsiuistrum./«rfe venturus est judicare vivus
nos de tantoruuj, tam crudelium, tam turpiuni libe- et mortuos. Estovivos.mortuos quemadmodumpote-
ratos servitio dotuinoruni, ut nou ad conditionem ritjudicare'?Sedillivivuut,quinobis mortui eompu-
pnstinam vindicet, sed utadperpetuam libertatem tantur. Ergo resurrecturos eos coniitemini ad judi-
nianumiltal.raquirit.Qui natusest de Spiritu sanclo. ciuin, quos infidelitas h existimatdeperiisse ut qui ;

Ita el taliter tibi nascitur Chnstus, donec libi homo mortui fuerint, etqui reperieutur vivi, pariter suo-
nascendiordineu. mulel, ut sit tibi novus ortus in rumreddantactuum vitajquerationem.Crerfoiii.Spi'-
vita, cui vetustus semper m morte manebat occasus. rnum sancVuiH.Postquamsusceptfficarnis confessus
(juinaiusestdeS/jiritusaiiclu exMaria virgine. Ubj es sacramentum,oportet tedeitatem spiritusconfi-
spintus general,virgo partunt.totum divinumgeri- teri, ut Triuitatis unitas ajqua, Patris, Filii, sancti
tur, nil humanum ; uec uiius lntirmitati locus est, Spiritusper omnia.et in omnibus,virtutis integram
ubi viitus esl sociata virtuti. » Soporatusest Adain, iidei in uostracoufessione custodiatet teueat veri-
ut deviro virgo sumeretur [Gm. u); uuuc b stupuit „ Ulem. SanctamEcclesiamcatholicam.Qind neque a
Virgo, ut vir repararetur ex Virgine (Luc. i). Quid capite membra.neque sponsa separatur a sponso:
sibi de tauto,de lalipartu natura poterit vindicare, sed tumtaliconjuuctionespiritusfitunus,fitomnia,
ubi dum videtuovan ordiuem suum, tota sua con- et in omnibus Ueus. Ergoipsein Deum credit, qui
spicit jura muuri, venisse m
suaiu sobolemsuum iuDeum sanetamEeclesiaincoutitetur. £7 mmss/o-
seutit et miratur auctorem? Videatur hoc pertidis nem peccutorum.lpsi sibidouat veniam,quisibipec-
vile,inagnuinesteredeiilibus sacrameutum. Qui sub cata per Christum remitti posse coufidit. Carnisre-
Punttol J tiatocructfixus estetsepultus. Audis judicis surrcctionem. Bene credis.si te per Ueum credisre-
uomen,ut c teinpusetiauipassiuuisaguoscas ;audis surgere ex morte posse, cui rcsurgunt semper ele-
crcitixum, ul uobis salutem perditam per quod pe- menta ;sic teiupus exteinpore, sicex noctedies,sic
rieral J repaxat&m esseaguoscas, el n wdeaspen- de sepultura sua semina.iNec tu perire poteris.cum
i

dere credentium vitam, ubi mors pependerat per-

• illa reviviscant: uec difticile est Ueo facere de te
hdorum. Audis st-pullum, c ue mois putetur illusa. seuequodtu facissemper ipse desemine. Vitam ce-
Hoc est divina: virlutisnisigue,cuiiiinorsinorte mo- ternnm. lla?e.tides,hoc sacraiueutum uouest,' com-
ritur, auctor mortis proprio uiucroue truucatur, mitteudum ehartis, uon scribeuduiu litteiis, quia
pieedo capitur sua pneda.iiiferuus vita dirumpitur charUe et littene magis causa quamgratiam prolo-
deglutita. Tertiadie resurrent a mortuis. Tres dies ^ quuutur;ubi vero Ueigratia, donatio diviua consi
sepultur* sute tribus impeudit Christushabitalioui- slit.ad paetutn fides.altitudocordis suflieitad secre-
bus profuturus, inferis, teirie, coelo ; instauraturus tum : ut hoc salutis symbolum, hoc vitie pactum,
quae m coelo suut, etquae suut reparaturus in terra, divinus arbiter novent.testis falsus ignoret.Signate
et quae apud inferos redempturus.siinul ut Tiinitatis vos.lpseautemUominus Deus noster seusus veslros
gratiaui triduisacramentodatampanderethominibus corda vestra custodiat;et mhis quae pra;cepitvobis
ad salutem. scendtl tn ccelos. Ascendit.uon ut se re- ipse vobis fautor assitat.
ferrel iucoelum, qui semper mansit in cuelo, sed u' SEH.MO LVIII.
te perferret, quem taliter vinclum absolvit et sub- In idem.
traxit iuferno. Inlelligeunde,ubi, homo, per Deum Qui fidem rationenfnon quaerit ;qui di-
qtiaerit, j

sis levatus, utesses iu ccelestibusstabilis.quieraslu- viuapostulat, k

seponit liumaua
qui Deogenitore ;

bricus,acs sempernutabundusin ietra..Sedet adex- nascitur, transceudit uaturam,et tempori nildebet,

" Eistasi quadam et mentis alicnatione, inquiunt Nestorium, qui solum hominem mortuum dicebat,
I.W . vel profundissimo somno cum capitis grave- vel contra Eutyclien., de quo vide notas serm. 60.
dine, legit Symmachus. «Sic putat debere scribi Meursius pag. 178 cap.
b Yirgo quasi stupore soporataputatur, ut sopora- D 30, licel lemere mutare non audeat quod habent
tus est A.laiu. Mita. Crediderim respexisse ad illud edili, mutabundus
evangelist;e : Turbata est, el cogitabat, qualis esset h Negantes auunarum immortalitalem. Mita.
ista salutatio. i Auguslinus, de Symb. ad Catecliumeuos Sym- :

c Auguslinus de Fide. et Symb. cap. 11 tom \l bolum nnmo scribit,ut Irgi possit, sed recensendum,ni
Oper. pag. i 15 edit Ant. . Addendum erat Judicis
: forte deleat oblivio quod tradidit diligentia. SU vobis
numen, propttr temporum cognitiontm. codex vestra memoria. Observat. Calvorius, tum. I
•>
Augusliuus.serm. 77 de lempor. lloc ciiim.igit :
hb. ii sect. I cap. 2 pag. 312, len;e l7U.'i, in Eccle-
Salvator, ut eisdem vestigiis quibusadmissa fuerant siastica Veterum Uiseiplina vocalein institulionera
delicta purgarentur. El ipse Clirysologus, serm. 77 : catevhismum appellari ita ut xan>y«j s\vex«.7r,/jr,-j>.
;

ii lineis quibus perierat salus liumana repara-

idem nolet quod uttq (rro^aro; oioxo-xu, ore ac vwa
tur. Mita. voeedoceo. KaTfl^fu enim idein est ac r,'/it„, resono.
• Adam putat Mita. Judaeorum
scilicet et Evae, ut j Non ideo quod quae lides docet conlra ralioiiem
forlasse, sive gentilium. Sicul enim Christus vita sint.sed quod supracaptum nostrae mentis sint con-
fuit credeutium, ita mors fuit intidelium. slituta.
f Christus enim, secundum formam servi, quam * Ex ms. Ceesenae et Vatic.
tusceperat, et ut homo vere mortuus est. Contra

361
qui temporis mereturauctorem.Eccepia»fideiger-
mina videmus ante nasci vos velle quam concipi,
antepercipere coeli regnumquam ventris angustias
sustinere; sic tendere ad patris gaudia, ut
Iranseatis languores ; necputatis abortivum,quod
maturumcreditisesse per Chnstum.SicPaulusapo-
stolus per fidem maturus niscitur,qui se abortivum
clamatesse pertempus (I Cor.xv). Accipite ergo
dem sola fide; nec queeratis aperiri vobis ipsius fidei
raliouem,quam vosnerequirerelisintratidemvestra
festinationeclausistis.Adfidem vos.Filii.hodie tides
vestriauctorisinvitat, qui promissionis suaeanteti-
dem impletquam tidem vestrae percipiat sponsionis
ethocrestituitrebushumanis.utolim verbo proiui-
seratperprophetam.DiYata,inquit.os<M»m et adim-
plebo illud (Psalm. i.xxx).Hoc est, tu dilata incon-
fessione, et ego illud ipsius confessionis replebosa-
cramento,et mystico sermone ditabo, et replebo il-
lud toto eloquio ccelestis arcani. Et revera,
quidquidaiKlientis,quidquidrespondentisoberlientia
protitetur,hocdonantis etdocentis Dei redundatad
gratiam. Accepturiergo symbolum,hocest,pactum
vitiB,salutis placitum,et inter vos et Deum fidei in-
solubile vinculum pectora parate, bnon chartam
sensum acuite, non calamum; et audita non atra-
mento, sedspirituministrantedescribite :quia com-
mitti non potest caduciset corruptibilibus instru-
mentis reternum et coeleste secretum.sed in ipsa arca
animse, in ipsa bibliotheca interni spiritus est lo-
candum ; ne profanusarbiter, neimprobusquoddi-
laceret discussor inveniat, et tiat ad contemnentis
et ignorantis ruinam, quod confitentis et credentis
donatum est ad salutem.Seddicenti tibi prophetee
Dilataos lum etadimpleba illud (Psalm.h\\),tu re-
sponderepossis: hicordemeoabscondieloquiatua,ut
non peccem tibi (Psalm.cyiu). Credo in Deum
Patrem omnipotentem. Qui confessus est Patrem,
contitetur et Filium,quia sine Filio Pater dici non
potest;et quiaDeo augeri, Deoaddi nil potest.Sem-
per fuitFilius.quia fuit semper et Pater ;nescit in-
choariFiliiis.quiadeiicerePater nescit; nec
Genitus, ubi genitor non senescit : eeterna et coae-
terna Patriset Filii substantia non gradibus
nis.seddivinisestoestimandavirtutibus./ttC/irwium
lesum Fdiumejus unicuin, Dominumnostrum. Ghri-
stum unctum accipe non communi oleo,sed sancto,
quo natus estSpirilu. Quinatusest deSpiritu sancto
Tali nativitate consecrata est inDeo humanitas,non
tali dignatione minorataest c in homine deitas. Qui
nalus est deSpiritus sancto cx Maria virgine. Virgini-
t.i.s l)iumcredidit,quia nonnisiper Deum ipsavirgo
esse potuit et ma.tev.Qui sub Pontio Pilato cruci/i-
l
jRM«sf,e<*e/'tt^MS.Judicemindicatuttempusdesignet;
cruoilixuin memorat,utpassionis conferat qualita-
« Alloquitur eos qui mox sacro fonte erunt lin-
gendi, quos jidei semina vocaverat Tertullianus.
b Adi notain ultimam supcrioris sermonis: et adde
Christianum Lupum, tom.IOper. pag.fi, abilaudat
jjheec eadeni verba Chrysologi.
Palrol. LIl.
;
SF.RMO LIX. 362
A tem:et indefides argumentum divinaevirtutisetve-
rae resurrectionis colligat, unde impietas materiam
contumeliseet occasionem praesumpsit erroris.Cru-
matris cifixusin cruce,in edito coramomnibusinimicis,et
tota crudelitate spectantibus, et totaacerbitate ob-
servantibus, mortem suscepit. Sepulturam patitur:
ne mortemnonadiisse ut vinceret.sed simulasse ut
fi- eluderet,abimpiisjactaretur.Sep«/<«s,<er<(arf?'e re-
surrexit.Elsi in passionenostrsesecarnis vcrampo-
bavithabuissesubstantiam.pertrium dierum figu-
ramtotamTrinitatis resurgit in gloriam. AscenaVCm
ccelos. Ascendit nos perferens, non se referens.qui
numquam recessit ecazlo.Sedet ad dexteram Patris
Ordoibi divinusest,non humanus;sica dextris se-
det Filius, ut Pater non sedeat a sinistris: unicaet
r> singularis est divina consessio, ubi superna virtus
recipit nil sinistrum. Inde venturus estjudicarevivos
et mortuos. Desinant homines,desinant haereticiju-
Filii, dicare judicemsuumjsperent veniam.neincurrant
de tali praesumptione sententiam. Credo in spiritum
sanctum. Nuncperfecta esttuainTrinitateconfessio,
quando Spiritum sanctum unius cumPatre etFilio
substantiae fidelivoceconfessuses. Etsanctam Eccle-
: siam. Quia sicconjuncta Christoest, ut totam divi-
nitatis transferaturin gloriam. Remissionem peccato-
rum. Acquire tibi tua fide veniam quia satis sibi :
inimicusest,quihoc sibidari non credit, quod tota
benignitatelargissimuspromittitindultor.Cajwsre-
surrectionem. Credecarnisresurrectionem :quiaqui
hoc non credit, fidem non habet in praidictis, di-
_, cente Apostoio: Simortui nonresurgunt,neque Chri-
slus resurrexit (I Cor. xv). Quos judicabit quibus
: regnabit Deus, si vitse, si judicio resurrectio non
reddideritquossa»culomorsademit?Fi<aTOa»<emam
Manifestum est,quia vita seterna ipsa morte moriente
succedit.
SERMO LIX.
In idem.
Audistis vocem Patris.vocem vocantis audistis :
Venite, filii, venite, venite,quia venit tempus fidei,
crescit credulitatisdies.confessionishora. Venite.petitores
sincerum pectus,cor mundum,puram
fidei, afierte
huma- vocem,ut quodpernossermosalutaris insinuat,vos
sancto capiatis auditu. Fides ex auditu, auditusex
verboconstat.Placitum (idei,pactum gratioe.salutis
symbolum totasimplicitatesensus audite.quatenus
D illud confessionis tempore etaudire possitiset red-
dere : quia istud reddere esthaberejdivinum munus
quireddiderit, non amittit.DaturuslegemDeus.jus-
sit nt populi lavarentvestes,lavarent corpora sua,
totosque se abomnicarnis contagione mundarent,
quia appropinquareDeohomonon potest frece cor-
poraIi,mundanosqualore pollutus.Lexilla,quGegra-
tiieumbraiiitenuiteUigiirani,' puri&cationemmerito
1
c Leo M. serm. 1 de Nativ. Nee inferiorem con-
:
sumeret glorificatio, nec superiorem minueret as-
tumptio.
Nntum estquam finuint lainiliares llebraeis ab-
1
lutiones et puriticatioucs. Unpo ingredicntibus tera-
12
 ;

363 S. PETRI CHRYSOLOGl. 364

quaerit tantam.tantam merito exigit puritatem.Au- A unusconstat in Christo:quia quidquidest.etdeitate
diturisDivinitatissacramentum totum.quantamen- et humanitateDeusunusest. Desiitin Christo» sub-
tis. quanta corporis opus est puritate ? Mundemus stantiarumdiversitas, ubi caro coepit esse quod
ergo corda, purificemus corpora,aperiamusoculos spiritus, quod HomoDeus, quod nostri corporis et
reseremussensum, animaejanuaspatefaciamustotas, deitatis una majestas. Qutna.uj est deSpiritusancto,
ut symbolum quod esttidei pactum.audire.capere, ei Ifaria Viioine.Ouidterrenumnascitur.ubiauctore
tenere, et in ipso cordis nostri secreto semperser- spiritu virgo vocatur in partu fquis non divinum
varepossimus.Oerfo in Deum Patrem omnipotentem. credat, quando quaj peperit nil sensit humanum?
Credimusin Ueum.si negamusdeos.si ivnuntiatnus Deummuliervirgineo portabat in templo hincest, :

idolis.sidiabolumetejusangelosabnegamus.Aurfi, quod etacquisivithonorem matris, virginitatisglo-

inqu\l.Israel,Dorninus Deus tuus unus est (Deut.w; riamnonamisit. Quisub Pontio Ptlato crucifixus est
Marc. iii). Et ilerum Son erunt tibidiialii absque
: et sepultus. Nomen judicis dicimus, ut passionis
me (Ejid. ix Habebit ergo Deum verum, unum
. tempus.utrei gestae veritas sic patescat. Crueifixus
Deum.qui Deum alterum non habebit.Credimus in quia per lignum mors venerat, rediret vita
est. LTt
Deum, et euindem confitemur Patrera.ut eumdem per lignum. Et sepultus. Ut officia tota mortis im-
semperhabuisse r"iliumnoscredamus:habuisseau- g pleret.ut morsmorte moreretur.ut ex illius semine
tem Filium,nonconceptum,non inchoatum.nonse- corporis.omnishumanorum corporum satio vitalem
paratumpartu,nonauctum tempore,non minoratum surgeret et levaretur in messem. Tcrtia dieresurrexit
gradu.non aetatibus immutatum,sed intraaeternum a mortuis. Httribus indiebusTrinitatis beneficium
Genitorem germenpermanens in aeternum. Ejo, in- panderetur,utpertriduanum tempushumanatrium
quit.in Patreet Paterin me est(Joan.xiv). Audivi- temporum generatio salvaretur.id est,ante legem,
mus Patrem.credamus Kilium virtute divina,ordine in legeetin gr&lii\. Ascendit in cwlos, Nonut petens,
non bumano.arcanoDei.non rationemundana,non sed ut repentens coelos. Nemo ascendit in ca>lum,'m-
lege saeculi, sed potentia superna. Quod scire licet quit, nisi qui de calo descendit(Joan. m). Sedet ad
discutere non licetjcredere convenit, uon convenit dexteram Patris.Sed Patrem nou habetad sinistram.
perscrutari namobhoc omnipotentem Deumdixi-
: Divinitatis concessusrecipit nilsinistrum.5erfrfetad
mut, ut Deo impossibile nil putemus. Etin Jesum dexteram Patris, ut patrisdeitate nna. Sedet addex-
Christurnhhum ejus unicum.Dominumnostrum. Ab teram,ue sitininoi'gradii,posteiiororiline, sed Patri
unctione Christus, Jesus vocatus est a salute quia : divinitate una,a>qua potestate conregnet Ego, in- :

et unetio,quae per reges, prophetas et saceniotes quit, et Pater unurn surnus(Joan.n). Inde venlurus
olim» cucurrerat in figuram, b in hunc regem re- est judicarevivosel mortnos. Si credimus venturum
gum,sacerdotemsacerdotum,prophetarumprophe- jiiilicem.iiniocentesjudicinosprceparemus :judicem
tam.tota se pleniludine Spintus divinitatis pffudit negat esse.qui advenire non credit judicandumse :

ut regnumetsacerdotium.quodperaliospraemiserat satis iste diffidit, qui male vivit. Judicat vivos, ju-
temporaliter.in auctorem ipsum refunderet et redde- dicatetmortiios.quosutiquejudicaturuseisuscitat.
ret sempiternum. Et Jesus quidem, id est.salvator, CredoinSpii itumsanctuinAUicusqueDoaiiaica} na-
recte dicitur salus.quiaetdeditrebus esse.et ° idem passionis, resurrectionis, ascensionis, ad-
tivitatis,

pereuoubusdatsalutem.fi/iiwteyus.tHieHm.lnseest ventusmysteriumconfitentes,adconfessiouemsancti
unicus Filius.qui quod aliisper suam gratiam donat, Spiritus jam venimus :ut sicut in Palrem.etFilium,
ipse sibi unicam possidet d per naturam. Dominum in saii.'tumSpiritumsiccredatur,utunamin Trinitate
no*<rum. Sicut supra diximus.Dominus Deus: Deus deitatem.virlutem.gloriamprasdicemus.^^anc/am

plunipraestoeral marea?neum:ubise quisque lavaret lium esse per adoptionem, non per naturam.
tlujusmodi inorem.fuisse etiam gentilibus (id scilicet e .Mita legit subsistentiarum diversitas, ct addit :

curanlediabolo.utquflead Deicullumordinatafueranl, Nou autem lcgendum substantiarum diveriviLast ut in

adidolareferrenlur) lestis est Herodolus lib. i, inter impressis ;
ni volunmscontortius substantiaminter-
Douaria Deiphos a Crueso missa duo vasa recensens, prelari.DesiitergoinChristosiibstaiitiaruiiKliversitas,
qtubus se abluerent ingressuri. Et libro iv de vase r, quia liunianitas in eonon babet propriain subsisten-
loquitur,quod xccXxijtov appellat seicentarum ampho- tiam,sed formaliterper subsisteutiaui Verbi subsistit.
raruin capaci, quod ei aculeis sagittarum factum in- Impressa lectio, quajdicit substantiarum est contra
digenae memorabant. symbolum Athanasii, dicenlis -.Deusest ex substontia
«VideAugustinuin.de Cons. Evangel. cap.t;Epi- Palrrs ante sojcula genitus, et Iwrno est ex sttbslantia
phaniuin, hteres. 1!), apud Daronium an. 57 n. 30, mairis in strculo natns. Ideo scriptorum vitio corru-
loin pag. iis edit. Lucen.
1 plus teitus videtur;et iinmo pro ly substantiam,sub-
b Ua;c ouinia Cliristo perprophetas fueruntenun- sistensram restituimus.quia ubi error Scriplurae vero-
tiala Locae Regnabit in domo Jucob in ceternum, et
i : siiniliter conjicitur.cessatBellarmini Doctrina lib.in
regni ejut nan erii finis, Hatth. ixviu Dataestmihi
: de Christo cap. 13 dicens Patres non sem/ier locutos
:

omnispoteslas inecelo et in terra. Psalm. ci : Tu es juxta exactam dialeclicorum reyulam sed abstracta ;

sacerdos tn aelernurn. Deuteron. xmi.lo Propltetam : proconcretis.et concreta pro abslract rs aliquando usur-
de tjente trta.et de fratribus tuis sicut me,$uscilabil ti/n passe. MiTA.Vere aulem liicChrysoloj;iisconlraNesto-
Domtnus Deus /.' 71 audies. Joan. vi \'i llic : rium agens.reni ultraquam par est urget et procul :

Mtprophtta, t/ui tenlurus est in mundunt. dubio haercsis hiulychetis tunc ei ignota erat secus ;

c .\ls. Caesen., ipse. enim cautius se gesisset, ut in serm. cxuv, ubi vide-
dContra Photinum, effutientem Christum Dei Fi- tur hujusmodi haeresiin pree oculis habuisse.
 ; :

365 SERMO LX. 366

Ecclesinm. Credimus et Ecclesiam,
receptam conflrmatam credimus, et contitemur in
gloriam. Remissionem peccatorum. Innovum homi-
nem nasciturus, antiquireatus.peccati veterisquid
habebit? qui praeterita sibi remissa non credit de-
sefutura.Carms resurrectio-
bita, dubitatpercipere
nem. Crede, homo, de morte resurgere te posse,
quia antequam viveres nil fuisti aut quare dubi-
tas quod resurgas, cum tibi totum quod in rebus
est quotidie sic resurgat? Sol a accidit, et resurgit:
dies sepelitur et redit menses, anni, tempora,
: in fructu.Signate vos. Sermo creat auditum, auditus
quam Christi A unda saliens in vitam eeternam.IUe &\i\\.~:Quiano-
men Dominiinvocavit,datemagnificentiam Deonostro,
ego dicam, Quia fidem invocavi,date credulitatem
Ueo vestro. Et quia navigia corporum nostrorum
Quadragesimae sunt d curata jejunio, necesseest ut
placitumfidei.symbolumcoelestiscommerciijamdi-
camus,quatenus sub certa spe per tota mundi eequora,
: perinfidossaeculifluctuslucramansurasaecuhscon-
quiramus.Accipite ergofidem.exspectaterem :quia
cui fidesnonpreecedit in semine,reseinonsequitur

fructus, semina, cum transeunt ipsa moriuntur, cum concipitfidem,credulitatemparturitfides,confessio-

redeunt sua ipsa morte reviviscunt, et ut resurrec- nemcredulitasnutrit.confesssioperpetuamdatsalu-
turum te jugiet vernaculo instruarisexemplo.quo- tem. Hinc est quod meo.vestroque ore occurrit sic :

ties dormis et vigilas.toties morerisetresurgis. Vitam sibi fides,credulitas sic amplectitur se ; salus se con-
xlernam. Amen. Necesse est qui resurgit vivat g fessionisosculosicsalutat. Credotn DeumPatrem om-
in aeternum, quia si m aeternuui uon viveret, non tupotentem.Heecvox totum Trinitatisfateturet aperit
sed morti. Signate vos. Hoc spei
vitee resurgeret, sacramentum.Deumdicit,nondeos,quiaunumDeum
pactum, hoc salutis placitum, hoc vitae symbolum, in Trinitate creditChristiana fides:scit Patrem.scit Fi-
hanc tidei cautionem mens teneat, consevet me- lium.scitSpiritumsanctum, deos noscit.Divinitas in
moria, nedivinitatis preliosum munus b depretiet personistrina est.sedunainTrinitatedivinitas :per-
charta vilis, ne mysterium lucis atrum tenebret sonisTrinitasdistinctaest,nonestdivisasubstantiis:
atramentum, nesecretum Dei habeat indignus et Deus unusest, sed trinitate,Deus solus est, sednon
profanus auditor. mihi silentium seniper vestra
Si solitarius divinitas nec trinitatedividitur,nec con-
;

charitas sic praeberet, ad omnes tractatus meiser- funditur unitate:haec sentit fides cum dicit, Credo
monis vester perveniret auditus sed Deus noster : in Deum. Mox Patrem. Qui credit Patrem
addidit,
et mihi tiduciam dicendi, et vobisaudiendi deside- esse, Filium confitetur ; qui credit Patrem et Filium,
riuiu donare dignetur. eetates non sentiat, gradus non cogitet,non tempora
SERMO LX. suspicetur, nonconceptum queerat, nesciat partum
In idem. qui Deumcredit, divina confessusest,non humana,
Si Cananitis mulier clamore subito, repentina «Seddicit haereticus Quomodo Pater, si non pree-
fide, juvante Christo, et quod petebat accepit, et '
cedit? quomodo Filius, si non sequiturQuomodo?
quod negabatur extorsit (Malth. xv) si ^Ethiops ; non datinitium, qui generat ?quomodoquod gene-
spado arcanum vitalis lavacri praeteriens invenit in ratur.principiumagenerante non sumit? Hocratio
via, rapuit intransitu (Act. viii) ; si Cornelius cen- docet,hocnatura probat.Erras, haeretice, hochabet
turio antequam baptisma, pervenit c ad
intraret humana ratio, nonhabethocdivina; hocaccipitna-
Christum (Act. x) ; momento mortis
silatroinipso tura mundi, deitatis non recipit, hocnatura; fragili-
paradisum invasit(L«c. xxm),et vitam vobis,in ar- tashumanaconcipitur,etconcipit,parturitur etpar-
ticulo temporisquamquaeritis,quisnegabit?Exfide turit, generatur et generat, accipit initium et dat

ergo accipite tidem.et ut tidei mysterium scirepos- tinem, mortem suscipit et refundit, et reservat in
sitis,accessutemporislaborate.Moyseslaturuslegem sobolequidquidsueeconditionisest et naturae. Deus
ccelum vocatetterram :sacerdos quidmvocabitgra- vero Pater nongenuit intempore,quiatempusigno-
tiam prolalurus?IUe dixit Attendead c&lum, et lo- : rat; nondeditimtium, qui initiumnescit; non trans-
fudit tinem, f qui non habet tinem
i)'1B
quar,et audial terra verbaex ore meo (Deut. xxxn,etc.) sed sic geuuit
:

egodicam, Attende, Deus, loquar et audiat homo
verba ex oremeo. llledixit Exspectetursicutpluvia :
jilffl
elnqmum meum. et descendant sicut ros verbo mea-
; ex se Filium.ut tutum quodinse|eratessetet mane-
ret in Filio. Ilonorgcniti generantis honor est, per-
fj
fectio geniti generantis forma est, minoratio geniti

:.!rl
Ego dicam, Veniat sicut ros spiritus tuus,et inundet revelat ad generantis injuriam. Sed hoec audiens,
I

liinltl sicut flumen gratia tua, iiatque nunccoelestis Verbi heeretice,iiondicas,Quomodoislasint?dixistiDeum,

• Hac ad astruendam resurrectionis

simililudiiie c Restitutus locus ex ms. Caesenee. Editi, ad spi-
torrt-

,,
'
!
'
fiilein passiin uluiiturPatres Tertull. Apolog. cap. : ritum.
i'.i.
d
148; Thodoret orat. '.)de 1'rovid. : Prudentius, lib. u Fulcitur iisopinio credentium tribus Quadragesi-
t !»v
contra Symmach Ambrosius, Hexam. lib.ui cap.
; mae dominicis sy mbolum lidcicatechuinenosedoceri,
llib.1»
|8 ; Atbenagorus, Apol. pag. 49, aliiijue plures. e Cuin Ravonme multi liollioruin et aliarum na-
iKiitm
b Pretio ininuat. Ibecloquendi furmula obviamsit tioniiin imperatorem Valcntinianuin comitarentur,
in lectione SS. PP. Unde apud Paulinum carni. xiv, etuna seouni ariana labclabortirent, id potissiuium
idepretiatus : curabat Cluysologus, ut populum sibi creditum ab
hiijusmodi vcneuo munuiiem servaret. Vide serm.
Namqui' ulii corpurea; curalur gloria pumpoe,
98 et 114.
Vitescit pretio depretiatm liomo.
' Alias mss. Ceesenee et Vatic, quia nec finem /ia-
Vide uolaui prituaiu scqueutishumiliaa. btst, nec initium.
367 S. PETRI CHRYSOLOGI. 368

credidisitPatrem.omnipotentemconfessuses;sidu-
bitas, mentituses credo si dicis, quomodo non cre-
; ut intelligas resurrectionemChristi totius Trinitatis
dis. si diseutjs? siputasimpossibile.ornnipotentem
quam confessuses sustulisti ;sednos qui Patrecn.et
Filium.et Spiritum sanctum unius majestatis etgloriae
coQtitemur.fidem Dominicicorporisjamloquamur.
Et in Jesum Chnstum Filium ejus umcum Uotmnum
nostrum. Postquam Dei Fdius sicut pluviain vel-
lus toto divinitatis unguento nostram se fudit in car-
nem.abunguento nuncupatusestChnstus: ethujus
A gilitas.sedpotestas.Confiteristfie/er/iaresurreriss?,
fuisse victoriam. Dicis Ascendisse inccelos, ui coeli
Dominum credas,ut unde venerat rediisse fatearis,
quia superato diabolo.calcatamortc, liberatomun-
do.super ccelostriumphatChii^tus, quivietus puta-
batur in terris. Clamas, Sedet a dexteram Patris,
Utquia Patris et Filii una est deitas, par potestas,
in ccelesti consessu nulla sit sinistras sessionis inju-
ria. Inde cent urusest judicare vivos est mortuos. Quia

noininisexstiulsolusauctor.quisicDfosuperfususest, veniente Christo, resurgentmortui.sistentur vivi.ut

etinfusus.uthomoDeusqueessetunusDeus.Hocergo pariter causasreddantdesuorumrationefactoium.
unguentinomen effuditinnos,qui aChristo dicimur EtquiaDominicicorporisjamdiximussacramentum,
Christiani et lmpletumest illud quod cantatur in
; ad contitendum deitatem Spiritus perveniamus. Credi-
Canticis Canticorum.LVioimi/um e/fusum estnomen musinspiritum sanclum.Quem Deum nobis inclamat
tuum (Cant. n). Et mChristumJesum Fitium ejus. r, vox divina.cum dicit: Qutu Ueus spiritusest(Joan.i\).
lliud sacramenunoinen est.hoc triumphi: nam si- Credimus in sanctum spintum. Quem propheta co-
cut aDeo unctusnomensortilurex unguine.itacum operatorem Pairis et Filii decantat Verbo Uomini :

salutem perditam mundo rcddidit, a salvandono- ca'lt firmati sunt, et spiritu oris ejus otnnis virlus
men salvaionsassumit.Seepe jamdixinius.quodJe- eorum (Psal. xxxn). Totus Deus.totaque Dei virtus
sus Hsebraica linguadicilur.salvatordicitur hoc La- est, qui creator ccelestium probatur esse viitutum.
tina £< in CUrittum Jesum Filium ejus Cujus ? uti- Credimus sanctam ccciesiam.Quam sic in se susce-
queDei Pattifl ;cumdicisergo in Jesum Filiumejus, pit Christus, ut eam divinitatis suse faceret esse
contilerls Jesumqui natus
de Muria Dei esseFi-
est consortem. Credimus reimssionem peccatorum. Quia
lium. Caveergoneampliussentias in Chiisto» quod qui Per Christumet Ecclesiam innovum hominem
bomo fuil.sed semper quod Deus sitcontitere.Apo- fuerit natus, <* veteris delicti nil habebit. Credimus
stolo sic dicente Et si notimus Christum secundum
: carnis resurrwfiimem.Uteredarnuspassionis, mor-
carnem, sed jam non norimus (11 Cor. m). Utiicum tis, resurrectionis Christi hanc fuisse causam.ut nos

Dominumnostrum Hoc convenitdd utrumque.quiaet resurgeremus ex mortuis. Resurget caro, resurget,

unicusl'alri~est, ei unicus Dominusnoster est: alii ut ipsi sumus.ut agnitiomaneat personarum, ut et

filn, alu dominiessepergratiamperceperunt,solus martrrde persecutorispcenalaetitiam sumat.etper-

Chnstusesse hlius.esseDominushabetetpossidetper C secutorsumatdemartvrishonoresupplicium.Cred!-
naturam Qui natus est de Spirilu sancto ei Maria cir- TTius vitam a>ternam. Quia post resurrectionem nec

gine (Matth.i, ~0,. Sijusla evangehstam quod in bonorum finisest, necmalorum.Signatevos. Fidem
ea natum est de Spintu sancto est.quia Deus spiritus quamcredimus et docemus, nonatramento,sedspi-
est,haereticus jam Deum natum virgineaconfiteatur ritu, committamus pectori, non charta;;demusme-

excarne neque ampliusco?leste mystenum, virgi-

;
nitatis parlum, trahat b ad conceptum mundi, ad
terrenae fragilitatis injuriam. Qui sub Pontio Pi-
lato cructftxus est et sepultus. Nonien judicis au-
dis ut tempus passionis agnoscas audis cruci-
mori85,nonlibro,nedivinummunus violentreshuma-
nas.necoelestesecretumarbite.rprofanusassumat.ne
quod est credentibus ad vitam, existat perfidis ad
ruinam. Sol lippientibus oculis non lucem tribuit,
sedtenebras vinum viresfebrienlium nonreparat,
; ;

fixum, ut ex mortis ignominia magnitudincm sen- sed enervat; sine medico vitee poculum fit lethale,
tias chdiitatis morlemque quae per lignum venit,
,
sicpertidis peruiciosum est sinefide iidei sacramen-
morliticatamsciasesse perlignum ;el credas majo- tum. Sicut dicit Apostolus,C«pia<ur fidesex audilu,
ra libiessereddita perparadisiarborem, quam per- auditus autem capiatur ex verbo(l\om.\); etvitaspla-
didisse te per paradisi arborem suspirabas-Sepultum citum, pactum (idei, lexsalutis nonhsereatrnoritu-

dicis, c ut mortemque non D

veram carnem Christi ris, sed vivis sensibus affigatur.
perfunclonamprobetconfessio sepalturae, mortem « SERMO LXI.
suscepisseetvicisse.intrasseinferosetrediisse.venis- In idem.
se m jurajtartan.et tartari jurasolvisse.nonestfra- Nisi me solaretur beati Pauli subita et inopinata

> Vel Ebionitarum, vel potius, ut sui moris erat, Leonis epist. 97 ad Leon. imp. Theodor. lib. vi de
;

Neslorianam haeresim langit. Fab. Hseret., in line. Hanc opinionem ex Lutheranis

b Jovmiamstae cirginitatem Mariw destniunt. di-
centes eam parxendo viotalam fuisse. Lib. de Haeaes.,
qui inscribitur Augustino.
Ilutichetis error fuit, Christi carnam non esse
ejusdem naturee cum nostra, neque Verbum veram
assuinpsisse carnem, sed quamdam aliam apparen-
tem etpliantaslicam: ita Verbum potius se hoininem
passuui et sepultum simulaverit,quam revera fuerit.
flavian. epist. 9 inter Epist. S. Leonis, et ejusGem
secutos fuisseGasparem Swenckfeldum, etAndream
Musculum ex Slaphylo in lib. de Concord. Discipul.
Lulheri adverlit Bellarminus de Incarn. lib. ui cap.
2 pag. 189 edit. Venetae.
& Per baptismi regenerationum omnia delcri pec-
cata, optime docet Auguslinus toin. VII de peccat.
Merit. et Reiniss., contra Pelagium lib. n cap.27, et
contra duas Epist. Pelagii lib. l cap. 12. Mita.
" Exquolibet sermonein symbolum colligitur san»
 ;

369 SERMO LXl. 370

conversio (Actor. ix), vix crederem tam facile vos A contradicit Deo. Servire ani libertas est, captivitas
de terrena labe in ccelestem posse gloriam commutari. multis. Quem Deum confessus es, oredePatrem ut
;

Illum namque de persecutore mox

apostolumpras- credens Patrem.esseFiliumdiscas ; dicens Filium,
stitit repeutina confessio,et Ecclesiae dedit insignem genitum cognoscas esse de Patre cognoscens de ;

magistrum, quem furentem Christianinominis in-
venerat vastatorem. Nec minus animatme « illius
spadonis exemplum, quem fidesanterapuit adgra-
tiam,quamcurrus b adlndiamdomumquerevocaret
(Actor. vin). Acceditillud etiam latronis mirabile
documentum,quitiincrapuitparadisum,quandola-
trocinii sui poenas est appensus, ut solveret (Luc.
xxni). Unde nos, filioli, quia sic tempus vestraerege-
nerationis aptastis, ut neque nos possimus dicere
quod necesse est, neque vos possitis quod oportet
audire, fidemfidei committentes, tradimus breviter
quodc latiuscommendarenonpossumus.Namquem- g
admodum exponentibus nobis potestis cognoscere
Patre genitum, quomodo sit genitus non requiras,
quia dixisti, Credo in Deum Patrem omnipotentem.
Omnipotens potest omnia, el si omnia potest quod
in se, ex se, et semper secum habeat Filium quis
negabit ? Generatio Dei initium non habet, nescit fi-
nem, nonadmittitexcessum.quando in Genitore C.e-
nitus permanere persistit.dicenteipso Domino.E^o
Pater in me est (Joan. x). Ego et Pater
in Patre, et
unum sumus(Joan.x). ConfessusesPatrem.confessus
esFilium,confessusesdivinitatisarcanum,con6tere
incarnationis Dominicae sacramentum.^ in Christum
Jesum Filium ejus. Christus asuperno vocatur un-
guento.estenim totaplenitudinedivinitatisinfusus
;

symbolisacraraentum,quiipsumsymbolummemo- Jesus nomen est a salute, quod nomen omnequod

ria capere vix valetis ? Hoc monemus solum, ne quis in ccelo,quod in inferno est, tremens, genuflexum,
committatlitteris, quod est cordimandaturusutcre- summisso vertice confitetur(P/»7!>.ii). EtinChri-
dat.Apostolosicmonente Cordecrertituradjustitiam,
:
stumJesum Filium ejus unicum Dominum nostrum. Ut
ore autem confessio ftt ad salutem (Rom. x). Audituri Patris et Filii est nobis una deitas, ita dominatio <•

formam tidei,credulitatis normam, confessionisor- una sitnobis.Quiriafus estdeSpiritu sancto ex Ma-

dinem,paratesimulcorporisetcordisauditum.Sicut ria virgine. Spiritusetvirgo copula terrenanon est,
fons ore angusto manans magnis fluviorum laticibus coeleste sed est secretum hinc est, quod nascitur
:

ampliatur,sicfidessymbolibreviatosermonecredu- est divinum. Ergoquod natus est confitendumest,

latissimos dat meatus. Et sicut radixalte fixa
litatis quomodo natus esttacendum est quia quod secre-
;

in excelsum germen se protendit, fides sic radicata tum est seiri non potest, quod clausura estnescit
pectoris in profundo in excelsum credulitatiscacumen aperiri,quodsingulareestnon referturexemplo.Qu»
attollitur.Ergodecordibusvestrisexpurgateperfidiae sub Pontio Pilato crucifixus est et sepultus. Judicis
ccenum, ut pura per vos fidei fluenta percurrant nomenaudis.ne tempus ignores ;crucifixumaudis,
incredulitatis fruteta in vobis radicitus amputate, uttibimortisqualitasinnotescat et intelligas
; quid
ut excrescant ad alta credulitatis vestrae robusta impenderittibi, qui propterte poenam tantas mortis
plantaria. Et quia, auctore Apostolo, corde creditur excepit. Audis sepultum.ut scias mortem non fuisse
ad justitiam, ore confessiofit ad salutem (Rom. x), perfunctoriam, « sedveracem. Morinolleesttimoris

in confessionis vocem modo date quod jamcorde humani,divinas virtutis est surrexisse de morte hic ;

creditis. Credo in Deum Patrem omnipotentem. Qui ergo non offendat mortis auditus, ubi resurrectionis
credit in Deum, Deum discutere non praesumat; gloria abscondit mortis injuriam. Tertiadie resur-
Deus quod sit, sufficit scire qui requirit unde sit,
;
rexit. Quiahominis est quod moritur, Trinitatisest
quantus Deus, Deus quid sit, hic nescit sol im-
sit ;
quod resurgit. Ascendit in coelos. Hominem
ferens
poitunum tenebrat aspectum, ad Deum inconces- illo, ubi semper mansit. Sedet ad dexteram Patris.
sus ca;calur accessus Deum qui vult videre, vi-
; Ad dexteram sedet, quia habetdeitas nil sinistrum.
sionis ejus discat tenere mensuram ; Deum suum Indeventurus esljudicarevicosetmorluos. iaA\ca.bi\.
qui vult scire, nesciat gentium deos qui deos
; dicit, vivos et mortuos, quia resurgent ad judicium, qui

ctissimum archiepiscopum nostrum quamplurimos vel regius minister, et princeps Palatinus cunuchus ;

baptizasse iafiiteles adultos, tum barbaros,'tum lla- r\

enim in Scriptura idem qui" princeps, ut Daniel
niel I.
I
los ac Ravennates, qui adeo sanctis exemplis et sacra
icra
hujusce pastoris doclrina ad fidein suscipiendam in-
,Iinc Putipharus, licet uioratus, dicitur eunucl
Genes. xl.
uchus —
vitalmiitur, ut nec differre baplismatis succeptionem, b /Ethiopire reginam et illius
quse Africana voca-
proutmulli solebanl, ob magnam Spiritus sancti in batur, docent Acla Apostolorum. Quid ergo? Num-
cordibuseorum commotioncmpossent. Quodcum ub quid /Ethiopia in India? Hujusmodi nomen usur-
externis indieiis beatus antisles argumentaretur, eos passe crediderim C.hrysologum, eo quod /Ethiopes
Fjuamplurimum baptizarc nilcbatur, fisus exemplis dicebantur uKiini hommum.
adductis, Pauli scilicet, ac spadonis, et latronis. Ea c Adverte saaculi diseiplinam,
quse arcana religio-
tempestate ct Itomif multiad fldemChristi converte- nis catecliunienisaporire vetuerat.ut alibi obscrvalum.
banlur. teste D. Leone papa I serm. 2deNalivit. d Ambrosius in cap. vi I.ucie dixit Unus
: Dominus,
:

Cum utique ad fidem primum venientibus oris nottri qui unus Deus ; et quomodo id exponatur habes lo-
of/ic/um debeamus. Mita. co citato. Mita.
» Vel verespado fuerit; his enim ulcbantur regi- " Apposite D. Thomas in Epist. I ad Corinth.
pag.
na; ad averlendas suspiciones ; unde Terentius :
i5 tom. VI Oper pag. 193 recent. edit. Venet. En- :

Eunuclium porro aixit velle lc, dcns enim mortit signum ahcujus, ett quod sepe-
Quia soleu uiuniur bii regiose; liatur.
 ;

371 S. PETRI CIIRYSOLOGI. 372

non putanturessepostmortem.quosgentilitasexi- A NefooiiflNfurrfo/um.Sicutautem-vitiantcriminacon-
stimat periisse cum saeculo. Credo m tpiritum san- scientiam.sicdoluslabiapolluit.hnguammaledicta
ctum. l't in Patre et Filio, et Spiritu sancto unam contaminant ac sic Deo confiteri non potest labiis
;

credas et Credo sanctam

intelligas esse deitatem. inquinatus etlingua.Etquia rorde creditur ad justi-
£cefe$i<J"i.l.'tconfitearisEcclesiam Christisponsam tittm, ore confessio fitad salutem (Ront. x), sanctiti-

in perpetua Christi societate mansuram. Credo re-
missionem peccatorum, carnis resurrertionem Qui
remissionem peccatorum.quicarnisresurrectionem
noncredit, aufert veniam sibi,
Quod audistiset credidislis.quod confessiestis, cor
habeat, memoria teneat, charta nesciat, scriptor
ignoret.nesacramentumfideidivulgeturrapublicum,
ne ad infidelem fidei derivetur arcanum. Deusqui
vobis sacramentum fideetaudirededit, et credere,
ipse vos aeternam pervenire faciat ad salutem.
SERMO
In idem.
catecorda,mundate labia,justiticate linguam,ut vox
tideibajuladepuro pectore totasanctitatisprocedat
exemplo.Signate vox.Placitumvelpactum.quodlu-
ipsesubtrahit vitaui. ciispem venientis continet, vel futuri, c symbolum
nuncupari contractu etiamdocemurhumano: quod
tamen symbolum inter duostirmat semper geminata
conscriptio.etinstipulationecautumreddithumana
cautela, ne cui surrepat, ne quemdecipiatpertidia
contractibussemperinimica.Sedhocinterhomines,
interquos fraus.aut aquo facta est, aut cui facta
I.XII. d est, semperlsedit ;interDeuui vero ethominessym-
bolum fidei solafide lirmatur non litterae,serl spiritui :

• .Nutritor piusnisi totusfuerit redactus in parvu- creditur et mandatur cordi, non chartae
: quia di- :

lum, numquam parvulum perfectumperducitui vi- vinum creditum humana nonindigelcautione.Deus

rum denique
, tunc vocem tenuat, verba ponit, agit facerefraudemnescit,patinonpotest,quianonexclu-
nutibus.sensusseponil.iufirmal viscera.abjicitvires, dilur tempore, non eetate vincitur, occultatione non
membradissolvit, gressumtardat.geslilnon ambu- fallitur, videtabscondita, furatatenet, negata possi-
lare, »ed repere : ridere simulat, timere tingit, flere det. Deo salva est ratio sua semper,quiaille, quod
mentitur, quia est in iilo mendacium pietas, desi- credidit, ubi pereat non est; ac si homini, non Deo,
puisse prudentia est, cst infirmitas virlus. Hoc reor neganti perit, non perit feneranti. Sed dicis Qui :

beatum Paulum fecisse, cum dicit : Factus sum par- falli nonpotest, quidest, quod exigitplacituin ? quid

vutus in medio vestri,tamquam rinutrix foveat filios symbolumqua;rit?Qureritillepropterte,nonpropter

tuosA Thes.u). Sed forte aliquis stupeat, cum videat se ;nonquiailledubitat,sed uttucredas:qu8eritsyu>
nulriculum islafacientem non irri Jetsi estparens,
:
bolum.quiaquiad tuara sortem venit, adtuum non
ti pater est non miratur hoc stultitiamdicere non
: dedignaturvenirecontractum ;quffiritsymbolum,quia
poteslqui scit amare. Uode vosjampatres.jamfor- qui cum totum semper ipsecommodat, vultdeberi
tes, jam prudentes deprecorut mepatiamini paryu- quaerit symbolum.quia te modonon adrem convo-

li»Domiai mei dependere debilee b nutritionisobse- cat, sed ad fidem et per placitum prreseus futurum
quia et blandimentis hodie magis congruaquam pe-
:
pertrahit et iuvitat ad lucrum. Hoc Apostolus com-
rilia? verba depromere non quadrare, sed liquare
;
memorat, cum dicit Exfidein ftdem (Rom. i). Et
:

termones, et eos adhuc tenerii faucibusinmodum alibi : x). Nemo ergo im-
Justus ex fide vivit (Bebr.
lactis eflundere, docente Apostolo, Lac vobis potum memor symboli sit, nemo initi cum Deo placiti sit
dedi, non escam (\ Cor. iu), mutare voces, amare va- oblitus nemo cum lidem modo susceperit, rem re-
;

nosatTectus, et quid plura ? mente, corde, corpore quirat cum ad spem venerit, quarenon mox spe-
;

imbecillis parvulorum menlibus occupari. Sed jam rata percipiat conqueratur. Audi Apostolum dicen-
vos Ecclesis pia germina prophetico sermone com- tem Spe salvi facti sumus, spesuutem qux videtur
:

pello. Venite.filn ;auditeme(Psal. xxxin),immoper nonesttpes;quod enim videt quis, quid sperat(Rom.
me, et permeam vocem.jussa vertgenitoris amlite, vui) ?Siautem quod non videmussperamus.per pa-

quia vos meo ore Deus vocat. Venile filii. Quo veni- tientiam exspectamus. Spes ad futura tendit, fides
te ? et ad quid ? Timorem Domini, inquit, docebo vos. ad promissa transmittit cnm res venerint, advene- ;

Et quis veniat ad timorem ? ille qui vult vitam, illo rint et promissa.spes desinit.fidescessat. Dulcisest

qui cupit videre dies bonos ille qui vult bonum fa- ;
D epistola, sed usque diira veniat ipse qui misit ne- ;

ccre, fugere malum ; ille qui post carnis et spiritus cessari um chirographum, sed usque ad debiti reddi-
conflictumquietem divinea pacisdesideratobtinere. tionem grati flores.sed usque dum venialur ad po-
;

Venite,filii ; audileme: timorem DomiNi',inquit, do- ma. Sed prsesentia epistolam delet, rumpit solutio
cebo vos.Quis esl homo qui vult vitam,et cupit dies vi- cautionem, flores consumuntura pomis et ideo te :

derebonos?Prohibelinguamtuamamalo,et labiatua superni Patris filium.bteredem Dei, coheeredem Chri-

• Veteres, nutricium dixere. Inscriptio. c Symbolum hic est scriptura seu chirographum

inter duos contrahentes factum ; vel est pignus ex

MEMMIA TEBTLLLA
utraque partium dalum, ne ah initio contractu im-
M THICIO SUO.
pune resilire liroat. Mha. Addam testem Suidani ad
Justin. Instit. tit. 6 § 5 Aut padagogum, aut nu-
: mentem Chrysologi : Symbola, pactiones, qitas inter
trtcium,aul educatnrem. Laudat verba haec Chrysologi se rintates pepigeritnt, et suis ciotbns proposi>erunt,
Pignorius de Jernis, pag. 382 recent. edit. statuentes ut aliis prasstent ea quse jussa sunt, et ab
* Hs. C«s., educationts. aliis vicissim impetrent.
373 SERMO LXII. 374
sti, participemregncoelestis.confessorem diviniju A scientite tuaevires,quidquidin terationisest,exsu-
possessorem modo de-
dicis, coeliincolam, paradisi scita, examina, discute, perscrutare, et nuncg stu-
signatum te fide noveris modospe, nonrenoveris ; penti modosolusaperiquidest quod Spiritus gene-
te promotum. Et ideo suscipite fidem, tenete spem, rat, Virgoconcipit.Virgoparit, permanet virgo post

dicite symbolum, ut ad rem et adilla valeatisbona partum; quemadmodumfit Verbum caro, Deusho-
quae praediximus pervenire.Signate vos. Hodie, ho- mo, homo transfertur inDeum ;quemadmodumcu-
mo,repraesentata estDeo anima lua..CredoinDeum. nabulacapiuntquemnon capitccelum ;quemadmo-
» Quse diu ante dicebat Deum, sednesciebat voca- : dum portatur humeris orbem qui sustinet totum ;

batDeum, sed ignorabat; ignorabat utique, quem quareipse qui fecitomnia,inslituituniversa,cuncta

taliter per lapides et ligna requirebat. Dicat ergo moderatur.de te nasci, a te regi voluit, instituit nu-
modo, dicat :Credo in Deum patrem omnipotentem. triri,ut te parente viveret, cujus ante despexerat
b Quaediucumvideretlapides,cuicrederetnonvidebat: servitutem. Et sihoc potuerisde repositodivinitatis
sedest vereDeus,quile praestititnon videndovidere, attingere et proferrededeitatisarcano,'tuncinterius
quem videndo diigentium fecerantnon videre.Audi accede,ascende altius, licentius inluere, et tuncPa-
dicentem Dominum:/n judicium veniinhunc mundum tristempora, initia Filii,exploratornovus,singula-
ut qui non vident, videant, et videntei cceci fiant (Joan. g ris inventor, proditor divinitatis expone.Esto major
a).Credo in Deum Palrem. lnest Deo pietas, estin Isaia, qui dixit Sicul ovis adoccasionem ductus est
:

Deosemperaffectio,paternitaspermanetapudillum; et sicul agnus coramtondente se sine voce, sic non

semperergo Filiumfuissecredas,ne Patrem semper operuit os suum ; in humilitate judicium ejus abla-
non fuisse blasphemes. Sed dicis Si genuit, quo- : tum est, generationem ejus quis enarrabit (Isa.
modo semper habuit ? quomodo genuit ? Qui sic in- Lin)? Cujus? Hujus generationem qui sicut ovis
terrogas,fidemnegas,quam fateris.Oenfodixisti si : ad occisionem ductus est. •> Si Christi humana
credis.unde venitquomodo?quomodosermodubi- generatio exstitit, si divina ; et si ut generatur,
tantis est.non credentis. Credo dixisti in Deum Pa- narrari nonpotest,quae te, homo, unda, qui teflu-
tre omnipotentem : si est.quodnon c potest, omni- ctus,ad istud naufragiumpertulerunt? qui tespiri-
potens non esl ; sedtu illum genuisse ex aliquo Fi- tus peraeravolitareimpulit adruinam? Pater, Fi-
lium putas, quem totum fecisseconfiteris ex nihilo, lius etSpiritus sanctus una deitas, una virtus, una
ex aliquo utique, si ex tempore : quod si d Pater sempiternitas, majestas una : quidquid autera Filius
tempus non capit, Filius initium nescit. Sed quam minoratur, accipit, i
crescit, mei est corporis, non
miserum.uttu illumfaciastemporalem.qui teprae- substantiae suae. Aut miraris homo quia Patrem vo-
stititsempiternum Nonergoconceptione temporum _ cat in ccelo qui matrem habere dignatur in terra?
non passione viscerum, sed Pater Filium, generat, Qui sub Pontio Pilato crucifixus est, et sepultus.
nobis dumrevelat.£7 in Christum Jesum Filium ejus Quare, homo, qui in se aequalis est Patri, hoc so-
unicum Dominum noslrum. Attende,homo, quareve- lum, quod m
te minor esse voluit, accusas? quem
rentia tibifidesinsinuatur et traditur :audi Patrem, audis sedentePilato astare, cognoscente Pilato ju-
u t sentias, intelligas,credas, non discutias Filium ; dicari,quare hocsolum accipisaddiciaccusantibus
et qma est confitearis, non unde, et quando.etquo- criminosis, reo pronuntiante damnari ?Sed ille de-
modosit.temerarius perscrutatorinquiras.Hincest, carne tua nasci voluit, tuis voluit uberibus occu-
quod tibi ccelestis sermo nt annuntiet Patrem, mox pari.jacere intuopectore,tuis voluit humeris baju-
te ad Christum, ad Jesum, ad Filiura, ad unicum lari, qui semper a te amari voluit, non timeri. Re-
Dominum nostrum tota mente transmittit, ut cum quire quid in lege mandaverit primum, et quid in
videris ejus quie sunthumana, te necassequi pos- gratiam quaesierit tunc videbis. Interrogatus Domi-
se, necaestimare, neccapere, non audeas ejus quae nus, sicut evangelista dixit, quod esset mandatum
snntdivinacontingere.QMia tiatus est de Spiritu in lege primum, ait : Diliges Dominum Deum tuum
sanctoexMariavirgitie.kge,aomo, e sitamenhomo, ex toto corde tuo, el ex tota anima tua, et ex tota
progrederecorde tuo, consurgemente tua, ddatare mente tua (Maith. xxn) hinc e.st quod adcortuum ;

sensibus tuis.f arrige ingenii tui acumina, excita D venit, j et ad mentem tuam, quia animo, corde,

» Ms. Caesen.. quem. est, tam divina quam humana reperitur; ulramque
*> Ms. Caesen., quem inenarrabilem vocavit Isaias. Lectio non estmutan-
c Mss. Caesen. et Vatic, possit. da, sed apte dislinguenda. Haec Latinius. Contra
d
Ms. f.aesen., Patrem. Arium ct Kutychen haeresiarchas, ut in epistola Au-
• Et non magis angelus, ut ista intelligas vel ani- ; ctoris ad Eutychen. et infr. serm, 145. Mita.
mal ratione carens, ant diabolus malitia utens, qui Adha:si correctioni Meursiame. Editi, nescit.
lemere ista disquiris. Mita. Caeterum loca Scriptur» Joan. nv et 1Corintli, xv,
' Ita Latinius et ms. Vallicell. editi, arripe. ; et si quae alia, explicanda sunt, quod Filius sola ra-
g \ts. Caesen., slupenda. tione buinan.e natur;e sit minor Patre. lta C.hrv-
h
Omnia(|uae consului msa. .gcneratio exstititsi Di- sostomus. Cyrillus lib. n Thes., Augustin. lib. n Tri-
vina. I.ectio nisi apte distinguatur et pronuntietur, nit., cap. 7, et Gaudenlius in Epist. ad Paul., rejecta
non parit hoc lococongruam sententiam quare sic veterum 1'alrum explicatione de ralione principii,
puto legendum sihumana ChrisU gcneratio exstitit
: non de ratione naturas, a qua utpote minus congrua
etdivina. Hoc est, si utraque generatio in eo locum resiliisse videtur Chrysologus.
habet, et in uno Christo, cum ad occisionem duclus i M». Ceesenae, suscepit animam tuam.
375 S. PETRI GHRYSOLOGI. 376

corpore a te ab initio diligi perquisivit. Qui sub A quam facti talis altitudinem penetremus, resurre-

Pontio Pilatocrucifixusest et sepultus. a Hucusque ctioniscontemplemur aspectum:quia hoc» signum

Judaeus, sequitur hsereticus; exspectet ad priora : videmusessesignorum, virtutumcernimusesse vir-
Ulorum nullusaceedat.qiiiChristi pascuntur, et sa- tutem, mirabilium esse mirificenliam pervidemus
ginantur injuriis. Sed vos, tilioli, attdite, ut post Suscitaverat DominusfiliamJairi principissynago-
passionem iuortis, sepulturte mcerorem resurrectio- gae, sed adhucfunere calente, senadhuc mediante

nis gaudiis effugetis. Tertia die resurrexit. Utesset morte, corpore adhuc prtesente, adhuc inter homi-
uostri corporis resurrectio, virtus.gratia, beneficium nes homine morante.adlmc f viante spiritu, adhuc
Trinitatis. Ascendit in ctelis. Per me, qui per se anima claustra tartari nesciente, ac ne multis, sic
numquam defuitccelo. Sedet ad dexleratn Patiis. mortuas vitam reddidit, ut jus maneretinferni. Su-
Divinae virtutis ordine, non honoris humani. Dixi- scitavitet unicum matris sed sic,utretineret phe-
;

mus, sic Filius a deitris sedet. utnumquam Pater retrum, ut anticiparet sepulcrum, ut corruptionem
sedeatasinistris. Inde v< ulurus est judicare vivos et suspenderet et prseveniret fetorem, ut ante mortuo
mortuos. Kt quid debet judici mors? hincestqnod vitam redderet, quam totamortuus juramoitis in-
resurgit.utdebeat. Credo in Spiritumsanctum. Hunc traret. Circa Lazarum vero quod geritur, totum
in quem crcdit.negat, qui Spiritum sanctumnegat. g singulare est, cujus mors, cujus resurrectio com-
In sanctam Ecclesiam. Quia Ecclesia in Christo, et mune nil habet cum proadictis ;
quem circa et vis to-
in Ecclesia Christus est ; qui ergo Ecclesiam fatetur ta mortis impletaest, et forma resurrretionis plena
in Ecclesiam se confessus est credidisse. Reitiissio- resplendet. Audeo, et dico K totum rapuisse resur"
nem peccatorum. Da tibi, homo, veniam tu creden- rectiouis Dominicte sacramentum trirluanus ab in-
do, qui adomnia peccata dilapsus es desperando. feris Lazarua si nani Christus rediit tri-
rediisset :

Carnisresurrectionem. Hocest totum lideidocumen- duanus ut Dominus, Lazarus revocatur quatridua-

tum carnem, quee corrupta est, quae putrefacta
: si nus ut servus. Sed ad probanda qure diximus, jam
est, periit, per Detim resurgere, b repaginari,
quae jjraBlibemus aliqua lectionis. Miserunt, mquil, so? o- %

redire posse credas, quem posse omnia, quando res ejus ad Dominum dicentes, Domine, ecce quem
omnipotentem confessuses.tuncjui a>ti. Vitatn ater- amas infirmatur. Sic dicentes affectum pulsant, *>

nam. Bene addiditvitam aeternam, utseresurrectu- interpellant amorem, conveniunt charitatem, ne-
•

rum crederet, qui resurget per ipsum, c qui tum cessitudinem necessitudine gestiunt J submovere :

Deo Patre et Spiritu sancto vivit et regnat, nunc et sed Christus cui plusest mortem vincere quam re-
semper.etperimmortaliasaeculasoeculorum. Amen. movere languorem, cujus amare illud est, non ut
dilectum allevet, sed ab inferis ut reducat, dilecto
SERMO LXIIl. C non languoris medicinam, sed resurrectionis glo-
De Lazaro a mortuis suscitato. riam mox paravit. Denique, Ut audivit infirmari La-
zarum, sicut dicit Evangelista, mansil in eodem lo-
Post apostolicam leclionem cupientibusnobisad coduobusdiebus. Videtisrjuemadmodum dat locum
evangelicas redire virtules, d moiLazarusab infe- morti, licentiam dat sepulcro, corruptioni posse
ris reversus occurrit apportans vincendte mortis for- permittit, negat nil putredini, nil fetori ; atque ut
mam, deferens resurreclionis eiemplum. Si ergo tartarus rapiat.trahat, habeat, admittit ;atque agit
placel, priusquam ingrediamur pelagus lectionis, ut humana spes tota pereat, et tota vis mundaute
priusquam aggrediamur queestionem fluctus, ante- desperationis accedat, quatenus quodfacturtis est

» Observat Mita verba haec desiderari in mss. Cae- fecit Dominus nostcr, Lazari resurrectio prxcipue
senae ot Urbini: exstant antein in Vatic. el Vallicel- prcedieatur.
lano, ubi non variant at> impressis. Sensum taincn f Diniiia metaphorice dicta, et rhetoricis colorihus

Auctoris ernit Mitn, nilquo liic eum agerecontra Ju-
da^os et hsereticos. Juda:us elenim, ct si fatcatur
Christi mortem et sepulturani. ultra iirm progreditur
in lide immo ipsius Christi resurrectionem negat.
; Quis tribuit dispositumem viandi.
Hnercticus ilemcarnis futiiram resurrctioiiem nega-
bat. Contra hos insurgit Auctor. ul Christianos au-
ditores confirmet in Ode resurrectionis carnis huma-
nae. Ex Mita.
•> Denuosociari, pompingi. Hujtis vocis
unum tan-
tum ex Chrysologo eiemplum profert Du Caugius.
adornata. Voce viare pro iterfacere alii uluntur scri-
plores liujusa:vi. Sidonius lib. iv, epist. 3 ; Fortuna-
lus lih. ix poem. ; Ambrosius, lih. v Ilexam. cap. 10:
D 8 Cum triduana (;hrisii resurrectio plurimis nbun-
det mysteriis et sarramcnlis. Si Lazarus trirluanus
surrexisset, id quod Dominicae resurrectioni serva-
tum erat sibi assumpsisset, et repra^sentasset in se
quod mehercle servuin dedccebat. Resuscitatur ita-
queante Domini resurrectionem sed quadriduanus ;

Conciones velerum Patrum sub divinteac san-

« jam ne Dominicae resurreclionis sacrauiento
fetens,
ctissimae Trinitatis invocatione et glorificatione fre- praajudicium inferrel, simulque ne discipulorum
quentissime conclusas ostendit Ferrarius lib. de i udem raperet, ut hic infra, et serm. 81. Mita.
Rit. Sacr. Eccles. Conc. 132. h At per nuntios ad Jesum missos qui ahsens :

d Idem ac Eleazarus, ei vocis llebrnicre contra- erat et transJordanem.

clione. Grotius exTertulliano ac Prudentio. Lazarus Sororcs Lazari non sua, non fratris merila de-
autem juxta Redam apud D. Tliomaui in Catena in- pnedieant, sed solum aniorem Jesu erga ipsum, nt
terprelatur adjutus. Chrysost. homil. in cap. xvi observat hic Brugensis. Sufficit ttt noveris, inquit
Luca;. toni. II, pag. 1171. Augustinuslococit. pag. 451, non enimamas e,l dcseris,
" Augustin. tract.49 inJoan., Oper.tom. III, p. n, i Latiniuslegit submonere.

pag. 449 edit. Antuerp. Inler omnia miracula quoe

:
 ?

377 SERMO LXIII. 878

divinum non humanum. Tantum autem b in- A

sit, » 8i 'inparadisotu,mulier,non fuisses;mulier,tuquae-
loco exspectatione mortis residet, ut et mortuum sistilacrymas, tuinvenistigemitus, tu mortemgulae
ipse nuntiet, et tunc ad Lazarum denuntiet se ve- pretio comparasti.et accusas absentiam Dei,quando
nire.At enim, Lazarus mortuus est,et gaudeo. Hoc causam mortisfuisse tuam praesentiam non recusas
estamasse? gaudebat Christus.quia mcerormortis Morsquando ate sprovisaest.tunclamentandi mate-
vertendus mox erat resurrectionis in gaudium. Et riafuit;nuncverofactaestvirtutisoccasio,quiatunc
gaudeo propter vos. Quare, propter vos?quia in adpcenampeccantisdatasst.nuncpermissaestresu-
morte et resurrectione Lazari figura tota mortis et scitantisadgloriam;tunctartarnsinvenithominem,
resurrectionis dominicse pingebatur ; et quod erat nunc amittit. Sedjamquaere per fideni.mulier.quod
secuturum mox in Domino jarn praecedebat in servo. per perfidiam perdidisti. Domine, si fuisses hic,
Dicebatseinel et iterum discipulissuis:£cee ascen- fratermeusnonfuissetmortuus;sedet uuncscio quia
dimus Hierosolymam,et Filius hominis tradetur prin- qua?cumque petierisaDeo,dabit tibi Deus.Hmc mulier
cipibus sacerdotum et scribis : et condemnabunt eum non credit.sedcredere conatur.cujus cre lulitatem
morle, et tradent eum gentibus ad illudendum etfla- incredulitas confundit. Quxcumque petieris a Deo,
gellandum, el ad crucifigendum (Hatth. xx). Et ista dabit tibi Deus. Deus ex se dat, non a se petit.Quid
dicens, videbat eos fieri satis dubios, satis tnstes,
g affers moras,mulier,supplicandi, cum jam praesta-
satis consolationis extorres:et noverat eos ita oppri- turus assistat: Mulier, judex ipse quem
est, tu h de-
mendos esse ipso pondere passionis, ut nihil in eis sideras advocatum;in hocdantis potestas non
est,

ex vita, nihil in eis ex tide, nihil in eis remanere necessitas est rogantis.Scw.inquit.^nm quxcumque
posset ex luce,sed tota pene perfidiae nocte fuscan- petieris a Deo.dabit tibi Deus. Mulier, hoc credere,
dos. Et ideo mortem Lazari usque ad quatriduanum non est credere hoc scire, nescire est. Probavit
;

tempusprotendit,usque ad fetorem preevalere per- hoc Apostolus, quia homo quando se putat aliquid
mittit, utdiscipuli dubium non haberentposse Do- scire.tuncnescit (I Cor. xi). Sed jamquid Dominus
minum post triduum adhuc recentem surgere.cum responderit.audiamus.ftesMrje/ frater tuus.?A.mu-
servumvidissentpostquatriduumsurgerejamfeten- lier: Scioquiaresurgel in resurrectione in twvissimo

tem etcrederent illum facile posse sibi vitam red-

; die. Martha, iterum scis quod nescis ; scis quia in

dere, quialium taliterrevocarat ad vitam. Hinc est novissimo die possit resurgere frater tuus, sed '

quoddicit: Gaudeopropter vos,ut credatis. Necesse quodet hic possit, nescis aut forte Deus qui tunc ;

ergo erat mors Lazari, ut et cum Lazaro c jam di- potest j suscitare omnes, unum modo mortuum non
scipulorum tides consurgeret sepulto. Quoniamnon potest suscitare?Potest, potest Deus suscitare ad
unum, quituncomnes
eram ibi. Et erat locus ubi non erat Christus ? et
p temporale signum mortuum
quomodo non erat ibi.unde mortuum Lazarumdi- mortuosadvitaruperpetemsuscitabit.Seio quxcum-
scipulis nuntiabat ? Fratres, erat ibi Christus Deus, que petieris a Deo,dabit tibi Deut,et scio quiaresur-
sed ibi d non erat homo Christus ; erat ibi Christus getinresurrectioneinnovissimodie. Martha, ante te

Deus cum moreretur Lazarus,sednuncadmortuum est resurrectio quam tam longe mittis, £90 sum, in-
venturus erat Christus, quando erat mortem Chri- quit.resurrectio. Et quid est, egosum resurrectio ?
stusDominus subiturus dicebat itaque, Quoniam
: etnon ego resuscito? quid est ? Quia suscepit ho-
non eram libi. Hoc est in morte, in sepulcro,iu in- minem, suscepitmortem :utqui resuscitat jubendo
ferno, ubi per me et meam mortem potestas tota unum.resurgendo in se resuscitetomnes etquibus ;

mortisest subruenda..MriWAa,inquit,;*/ audivitquia Adam puteus mortis exstitit, his " vitse fons Chri-
Jesusvenit, occurrit illi ,dicens , Domine , sihicfuisset stus existat et impleatur illud Apostoli, Sicut in
;

fratresmeusnonfitisset mor/uMS. Mulier,et e Deumcou- Adam omnes moriuntur,ilaet in Christo omnes vivi-
fiteris et dicis, si hic fuissea ? Deum nec absentant ficabuntur (I Cor.x\).Ego sum, iaqmt,resurrectio et
loca, nec tempora repnesentant.Non moreretur I.a- vita.qui credit in me, etiamsi mortuus fuerit.vivet,
zarus, si Dominus fuissel ibi, qui erat lbi : scilicet, et omnis qui vivit et credit in me, non morietur in

a llanc eamdem sententiam, Christum scilicet.ex- _. phetam, ab Deo poteslas facta fuerit impetrandi
cui
spectasse adliuc. et locum dedisse corruptioni, ut prodigia,qusecumque ei placerent. Cupit ergo ut
certior esset prodigii fides, repetunt ad liunc locum apud eumsegerat. ac si fuisset Lazari advocatus,
Cjrillus, Theodoretus.Chrysostonius.Eutliymius, Al- Chrysostomus homil. 61 Adhuc enim ei, Christo,
:

cuinus, aliique. qua>i homini intendebant.

b Mansit enim Bethabarse.
Putat Grotius Martham a Pharisa;is aliquid sub-
1

« Loco huic in impressis corrupto ex ms. C;esenae obscurum de resurrectione didicisse. At resurrectio-
medelam attuli. nis fidem fuisse tunc temporis communem apud Ju-
non erat cum sua huniaiiitate.
d Id est, ibi d;i'os, credunl accuratiores inlerpreles. Vide inter
e Sed infirma fide non enim Christo nisi prsesenti
; eos Calmetum in psalm. x, v, et in II Machab.xu.43.
potestatem trihueratipgros sanandi.ut Auctor infra. j Similia, vel tantum noneadem. Augustinus hic :

' In qui erat ibi, sed si in paradiso

editis legitur : /Vr quem tnnr resurget, potest et modo, quia ego sum
muher non fuisses.Sub ohscuro sensui aliquain lucem resurreetio.
afferre oonatus sum ex Latinio.Dominus crat ibi, et k explicat Brugensis illud Evangelist.e
lla Ego :

Lazarus mortuus non fuisset,si Eva in paradiso vo- siim e(c, id est auctor et fons resurre-
resurrertio.
luptatis non peccasset. ctionis et vit.-c.Solcnt Hebnei causas per effectus no-
i Id est, instructa ad nocendum. uiinare. Tali inodo Christus dicitur justitia, sanctifi-
' Martha enim Christum deprecabalur veluti pro- caUo,redemptio,talus, etc.
379 8. PETRI CHRYSOLOGI. 380
ceternum. Credis hoc ? Et Mulier, Utique, Domine A festinavit; sed nmlieremsustinet.mulieremremora"
egocredtdi.etcredo. qui tu esChristus filius Dei viri, tur, mulieremprimamsuscepit.quam primam sua-
qui in hunc mundttm vcnisti. Qui ad l.azarum vene- sor infecitamuliere perfidiam fugat.ad mulierem
;

rat, quid sic occupatur in Martha f Quid ? Ut ante revocat fidem, ut qua? fuit perditionis obsequium,
ista « in fide surgcret. quam ille resuscitaretur in salutis eadem sit ministra et sit tandem per Deum
:

carne. Sic facit qui et vivis et mortuis consulturus viventium mater,qua? per diabolum diu mater ex-
advenit: nec pertimescitfaoiendi moras.penesquem stitit mortuorum.Et quia mulier fueratmali caput,
faoii et effectus permanet et potestas. Fratres, pa" causam mortis agit.ut antecrimen diluat quam ve-
timini hodie differri verbum, si desideratis audire niam largiatur,ante causam tollatquam sententiam
latiusquae sequuntur. solvat: et oavet ne vir mulierem, perquam semel
SERMO LMV. deceptus est.participem refugeret ad vitam ao ne ;

De eodem. multisc periisset mulier, si anto ad virum Christus

Sineula seripturae verba si libris singulis manda- Dominus pervenisset. Hinc est, fratres, quod per
rentur.nec sic ravsteriaquae in ipsis sunt audienti- muliere'!!] nascitur Christus ; hinc est quod virum
bus perlucerent. etquid faoiet subitus et brevisser- mulier semper ventris sui suscitat de sepulcro, ut
mo.quiinmodumfulguris, priusquamillustretocu- g doloribus revocet, quem depulit blandimentis, ut
los, jam refugit.nec dat lucem videntibus, sed pa- Jflendoreparetquemperiliditmanducando.Denique
Torem ? Orate ergo. uti quia in saeculi obscuritate ubi Martha confessa est Christo, etquidquid» fuit
versamur. et in carne positi noctis tempus agimus, culpae in persona mulieris pia confessione delevit,
ondiei.liicernam nobis verbi sni Christus accendat, mittiturad Mariam.qiiiasine Maria nec fugari mors
qu pmviamystBriieoatestis ingrediarnurobscura,
i
poterat.nec vitapoterat reparari. Veuiat Maria, ve-
el graoo lenloperveniamus ad «cientia? di vina? quan- niat materninominisbajula.iitvideathomoChristum
tampossumuscharitatem: sicutillimagi.quimentis virginalis uteri habitasse secretum, quatentis pro-
suae oculos metientes. non audent splendori solis, deant ab inferis mortui, mortui exeant de sepulcris
aut divinae se committere clarilati, sed nocte tene- Jcsus. inquit, vitlensMariamplorantemctJudiFosqui
rum stellflplumentenerioribiisoculis assumentes.ad cumca venerantplnrantes.frcmvit spirituet turbavit
cubile Christi tenerritnuin pervenerunt \Joan. xi). seipsum, et diXiU Ubi posuistis illum? Ilespondcrunt
Sedjam.sicutpromisimus.ovanueliotelectionisquod Domine, veni ct vide ;el larrijmatus est Jesits. Plorat
oporart^xsequsmor.JforfJia.inquit.tit au&ivit qttta Maria, plorant Judaei, plorat et Christus ; putasne
Jesus venit, ocrurrit ilti. Si- servus non fuit, non simili compassione ? Esto quod Maria soror fleret,
proximus.non amicus.cerle qui ad^ratconsolator, quia nec fratrem retinere potuit, nec morti potuit
utmiiliersolamediasperturbas. percastrumtotum obviare quae licet essel ' de resurrectione secura,
:

b eitra civitatemet luctus lempore, venienti occur- destitutionetamen solatii praesentis, mora absentiae
reret salvaton Kratres, in his personis non causae C tam longae.tristitia diutinae separationis uon potuit
.'

currunt.sedsacramentasignantur.Muliercurritpro nondetlere: simul quiaK tam trux.tam funesta,tam

morte.quaeciKiirritadmorlem festinatad veniam, crudelisimago mortis.quamvisfidelem mentemnon
;

qu« festinavitad culpam ad redemptorem pium ; potuit non tangere, non movere. Flebant Judsei et
per\en:t,^ednrtor pASsima* qnam praevenit resur- conditionissuae memores.et futuraa vitmdesperatio-
;

rectionem quaerit.quaequapsivit ruinam; et ipsa quas
mortera viro attuit, ui vitatu viro referat, haec an- satis turbat ipso exitu-plus conturbatexemplo:mor-
helat. Hioo est quod in loco Christus restitit, ex-
spectavit Christus.quod non in travit lurbas.quod non destinatura, Sic de morte non potest non dolere
contendit ad domtim.quod non ad sepulcrum di ver-
tit, quod non ad l.azarum propter quem venerat,
• Christum his verhis Marthae spem fidemquecon-
nrmasaedocentebam Chrvsostomus, Theophvlactus,
Maldonatus.C.rotius et Brugensis.
•".NonrJum enim Christus veneratin castellum sed
eo loco reraanserat ubi erat Lazari sepulcrum con
itrurtum, eitra oppidum.juxta raorem Hebrpeorum.
r Uiristus
Dominus sapientia Patris, perdita eo
ordine reparat quo ceciderunt. Mulier per peccatum
ante virura cecidit, ergo decuitmulierem antevirum
reparari. S. Augustinus de Geni's. ad litter. lib. u
cap. 34: PrxcetJum enim a Domino per virum.usque
ad feminam ; pecratum autcm a diabolo per feininam,
usque nd nrum. Kt cap. 37 Prius data es! m MU-
:
lieri quam viro. Itaque si Redcmptor aute ad virum
ne possessi. Mors cum satis viventibus sit amara,
ttium quotiens quis viderit, totiens se morti ejulat
mortalis. Quid horum Christus ? et sinihil horum,
quareflebat? certe ipse qui dixerat,Lazarus mortuus
fuerat expertus ad mortem. Vide fere ad casum no-
struin S, Viigiistinuni lib.LXXxiu QQ. q. ll.apudMa-
gistrum in iu part. distinct. t2 lit. E. Sed quomodo,
; D ais, aul qnando pervenit Christus ante ad mulierera
qu*m virum? Quando ex przevisis meritis Christi ven-
turi Verbum aeternum sibi elegitB. Virginem in ma-
trem, et illain immunem fecit ab omni labe peccati.
Vel tonc ad mulierem Christus Dominus pervenit,
quando missus est angelus Gabriel a Deo.Tunc enim
It. \ irgoenixe Deum precabatur.ut ad redimendum
genus humanum descenderet.ut promiserat per pro-
phetas, etc. Ei Mita
|
I
(|
\1s. C?esen., fastidiendo.
• Ex eodem ms. Editi Et qvidquid suaculpx, non
:

quam ad raulicrem pervenisset. utique mulier in sua in persona mulieris, elc.

aegritudine mansisset, et solitus ordo reparationis ' Vide notam 8 superioris homilia'.
haud fuisset servatus. Vel saltera homo indignatus KDepravatus in editis locus restituitur exeditione
potuissel refugere illam habere participem vitse ei Mitae, ms. Urbinati et Latinio.
divinareparatione acquisitae, quam semel malicaput
381 SERMO LXV. 382

est, et gaudeo, de quo gaudet mortuo, ipsum cum A ret Deus ab inferis hominem cum reducit. Sed, Ju-
resuscitat tunc lamentatur qui cum amittit non flet,
;
daei, apparent corda vcstra obstructiorainferis, vi-

cum recipit tunc deplorat tunc fundit mortales la-

; scera vestra duriora mortuis, oculi vestri tetriores
crymas, vitaespintum cum refundit. Fratres, habet sepulcris, cum vox quae patefecit tartara vestra non
hoc natura corporis humani, ut producat lacrymas patefecitareana,cuiujussioqueeexsuscitatmortuum
visgaudii.vistnceroris. Quotienseinm viscera, autlas. mentes vestras non suscitat, cum lex quae illustrat
titiae.auttristitiaeniinioarctanturimpiilsu.oculiinla- sepulcrum vestram non illuminet caecitatem. Sed
crymasmoxerumpunt.HincestquodChristusnondo- ista sufficiant, ut cum Christo resurgentis Lazari
loresmortis,* sedilliuslaetitiBerecordationelacryma- gloriam patentius videre possimus.
vit,qui voce sua, voce una, omnes est mortuos per- «SERMO LXV.
petuam suscitaturus ad vitam.Fremit spiritu.et tota De eodem.
se viscerum commotione conturbat, quia adhuc so- Quoniam mortem Lazari, Mariee fletus, lacrymas
lumLazarum,etnonjamomnesmortuossuscitabat. Marthae.Judaeorumplanctus jamperstrinximusser-
Quisergo ex humana infirmitate existicuet hic fle- monegeminato.nuncexoneremusanimos.abjiciamus
visse Christum.cum coelestis pa terluxuriosum filium curas,exoccupemussensus, ut resurrectionis tantae
non quandiu abiit, sed quando recipit tunc deplorat g gaudiototismentibus et capere et audire possimus.
(Luc. xv) ? Christus recipiens flevit Lazarum, non Evangelista venisse ad monumentum sicpraedicat
amittens,denique non quando plorantes videt.tunc Salvatorem. Jesus, inquit, rursus fremensin semet-
ploratChristus; sed quandointerrogat, etinrespon- ipso, venit ad monumenWm : erat autem spelunca et
dentibusvidetfidci nilmanere. dixerat -Ubi posui-
: lapis superpositus eral ei. Jesusfi~emens venit admonu-
stiseum ? At illiresponderunt, Domine, venietmde. mentum. Fremit Christus, utcaro reviviscat ;fremit
Putaverunt eum nescire ubi positus esset in terra, vita, ut mors fugetur fremit Deus.ut resurgat homo
; ;

qui sciebatubi illum tartara dira retinerent.Ille sic
interrogans exigebat fideiu, scientiam porrigebat
*>
utastantesscirentquodmors,quodsepulcrum,quod
corruptio, quod putredo;quod fetor non c ex condi-
tione Dei, sed ex delicto hominis hominibus acces-
fremit indulgentia, ne sententia contradicat; fremit
Christus debellans mortem, quia f non potest non
fremere.quisingularemrapitdehoste victoriam.Quod
autemdixit, Rursusfremens, fremitrursum,utgemi-
nata resurrectionis demonstret insignia quia voce :

sisset. Nam cum dicit, Ubi posuistis eum, mulieres Christisicutmortuicorpore desepulcrissuscitantur
increpat, mulieres arguit, hoc est Quem ego posui
: advitam,perfidiamortuiadvitamfideisicresurgunt.
in paradiso, in regione vitae, ecce vos ubi posuistis Erat, inquil, spelunca. Dixisse suffecerat venisse ad
eum. Sed et Judjeiad ignorantiam requirentis re- monumentum quid est quod tantopere e speluncam ;

spondebant. Domine,veni et i'irfe.Quid?illum jubere ^ Evangelista commemorat ? Spelunca plane, ubi ho-
morti? quid ? j ubere illum inferis crederent,qui cre- minem h diaboli latrocinium collocavit; spelunca,
debant eum quod erat in oculis non videre, qui de ubi virumfrauscondiditmulieris; spelunca, ubiDei
lacrymisejustaliterdisputabant? Quipotuit&aperire plasmamortisrapacitasincludebat.£^op«supe>-po-
cacioculosquomodofacerenonpotuit,uthic non mo- situs eratei. Dur83 mortisjanua durior durissimo i

reretur? Potuit facere ut non moreretur, sed mori sed plorans quid proficit ad se-
lapide claudebatur :

permisitisquimortuumad suam gloriam voluit su- pulcrum.quandosicduroset congestosj obicesnon

scitare permisit ad infernadescendere, ut appare-
: penetratvoxplorantis?Christiani,ploremusDeopro

» His male torquentur impia illa capita quae Chri- bari intimis animi sensibus, et turbatus excitari ad
stum Stoicum et aftectuunr expertem penitus nobis maximam in hostem protervum indignationem.quem
effingere conati sunt. At aegre ferebant veteres quod speciali et raro modo sic vincere parat. VelChristus
Christus in Evangelio lacrymasse diceretur. Unde indignatur et obstrepit, quia unum solum rcsuscitat,
Epiphanii aetate, ipso teste in Ancorato, cap. 31 pag. dum omnes ad vitam revocare venisset interimque :

"(i edit. Colon., in quampluribus Lucse codicibuser-
ratus fuerat locus ille, in quo Christus visa Hieroso-
lyma collacryrnasse dicitur. Quem tarnen adhibuerat
Iraeneus lib. contra hrereses, ad refellendos eos qui
Chrisliuii specie tenus apparuisse impie docebant.
b Angustinus de Verb. Oom. serm 3. Nun tocum
sepulli itjnorare credi debuerat, sed fidem populi ap-
probare volebat.
c Scilicet ex pacto, vel placito Dei.
d Sarcasmus est. Ca:ci illuminationem in dubium
revocant; ac si dicerent Quid prodigium caici nati
:
prasdicant? Aniicuin utique servasset, si csecum il-
iuminare potuisset. Kx his vide quam apte Chryso-
detinebatur.quoniam tempus a divina prseordinatione
stabilitum nondum advsnerat. Mita. Vel potius am-
pleclenda est sententia Augustini, opinantis Christum
D infremuisse ob peccata hominum, a quibus mors.
g More Hebreeoruni sepulcra in speluncis excava-
bautur.
h Quoniam innocentire, et caetera
honiini vitam
bona fraudibus suis abstulit ipsunrqucin mortis spe-
luncapq occlusit, ne quis furtum videret, aut reperi-
ret. Miia.
'
Lapis nppositus erat ad oslium, per quod in an-
trum speluncap descendebatur. Speluncie os quidem
una parte sublimius, altera depressius erat ideoque :

logus in sequentibus perfidinm ac infidclitatem ar- lapis non hic dicitur revolvi ut Matth. xxviu, 2, sed
guat Judaeorum. auferri.
8 Ilfecscribens Clirysologus verosimilia qufPdam, Obox, id quod obicitur dici potest. Juven-
omne
ita rhctoricis coloribus aduinbrat, ut duin de evange- cus. pennas, quibua «allina pullossuosciivturr-
lil>. iv.

lica historia agcbatur, noiineinini uioduin transiliisse plectltur obicet dixit, Vidc Gaaparem It.irthium ad-
videri possit. vers. lib. xix, cap. 14, qui hunc Curysologi locum
f Hoc est :Christus Dominus non potest non tur- illustrat.
383 S. PETRI CHRYSOLOGf. 384
peccatis nostris,et, mortuis» non audientibus.cum A spicit.quisemper estsursumcum Patre, semperPa-

gentibusnonploremus.Ai/ Jesus.tollite lapidem. ln- ter in ipso est, el ipse est semper in Patre: Ego, in-
lerdivinasvirtuteshumanuuiChristus requirit auxi- quit. in Patre, et Pater in me est, (/oan.xiv) Pater, ;

lium ? non sufficit amovere lapidem, qui mortem inquit, gratias (ibiago.quia audtsti me. De pra?stito
sufficiteffugare ? sepulcri claustrareserare uon valet, agitgralias;etquodPateraudierit,hoc dicitur ;quod
qui portastartaripra?valetaperire?Dixerat perpro- filius petierit, hoc tacetur. Fratres, interPatrem et
phetam Auferam eor lapideumde eameeorum.et dabo
: Filium audiendi estaffectio, non estnecessitassup-
eiseor carneum \Ezech. n) praecipit ergo ut Judae'
; plicandi;charitasassensusest,nonestausteritasjus-
ex se b cor lapideum tollant.evolvant perfidia? saxum, sionis;ibiamoregerunturomnia, ubinon indigetur
silicemdureeincredulitatisexcludant.quatenusani- obsequio,sicutexsequentibuselucescit.P<i/e>\ara/<as
mae pennfidelitatem mortuae de sepulcro pectoris ago tibi.quiaaudistime:egoaute7n sciebamquia sem-
prosilirent retnon tantumsurrexissel.azarum,quan- permeanrfts.Vocatinvoeandi cura,ubi tiduciacerta
tnmseLazaroconsurrexissegauderent.c Tollite la- estaudiendi. Aut quid ibi facit petendi labor, ubi
pidem. Tolliteniiseraehumanitatisobsequium.uldivi- prasstandi est causa communis? Nemo ergo 8 sic Fi-
nitatisbeata? d operanuncclarescant.r0//i/e/rtp1rfem liumminoretprecibus.neh Patremcircasalutem ho-
Quem posuistis vos, ut hominem quem ego posui, g minum sicminoret. Quareautem sic loquatur Filius,
ouDCTeponaai.Resporidit Martha :Jam /eZe/.Mulier, lpse aperit,sic dicendo : Paler, gratiat agotibiquia
et quod fetet cujus est ? Jamfetet. Moilo ad te perti- audistime: ego autem sciebam quiasemper meaudis;
net, quoda ad sepulcrum non sentires fe-
tevenit : sedpropterpopulumdixi.quicircumstat.Wdetisquia
torem.snn paradisosuasoremnoluissesaudire. Jam loquendo talia suum Patrisque aflectum tollit.prodit,
fttet. Quod perditori fetet non fetet Creatori. Jam/e- panditgratiam, loquiturunitatem.Uixerat: Omnia
'

/e/.Quod horretalieni operiseversor.amalorsui ope- quce habet Pater.mea sunt d/oan.xvi); etsi sua sunt
ris non abhorret. Sed dicendo sic, testaris mortem, omnia.quomodopetit? Quide suopetit, quod pelit,
quamtu, mulier, felorem clamas, ut plena
intulisti ; nonnecessitatisest,sedaraoris.Pa/er,a7 a/iasapo/i6» ,

mors audientibus ionotescat.quatenus quod resurget quia audisti nie: egoautemseiebamquiasemperme

Lazarus, redeuntis sit spiritus, non latentis. Divinas audis;sedproi)terpopulumdixi,(iuici7-cu7nstat,utcre-
Tirtutis sit, non
humanas neque Judapi, qui
sit arli< ; datil quia tu me misisti. Missum se dixit, ut populi
nondicunl inpnncipe dxmoniorum ejieere daemones sciant de ccelo venisse Christum, non recessisse de
(Matth. iterum dicant nos non imperio Dei, sed
11) ccelo.Sicergomillitur, sicetquodhabetaccipit.quo-
humano praesidio mortuos susci lare. Jam fetet.quntri- modojunde venerat nonrecessit; sicergoet Filius
duanut est. Dicet et tempus, utsciantquiaauctorest quod habet accipit.et Pater quod dederit non amittit.
temporum.cui temporanulla praescribunt. Jam fetet, ^ Fratres, etquod auditur, et quod mittitur, etquod
1

quatriduanus es/. iJicendosic,» exaggeratdesperatio- venit,etquod accipit.et quod nascitur.et quod pati-
nem, ut quiadsunt videant quia Heus est, qui sic vi- tur.et quod moritur, et quod resurgit, nou est hoc
tam mortuisdesperatissalutem, fetentibusdalvigo- divinitatis suae.inlirmitatishocnostraeest.nostrseest
rem. Elevatis. inquit, oculis sursum. Elevat oculos hocnaturae: quod totum causanostri tulit in nostro
sursum.utnobis formam supplicandi tribuat, f non corpore, 11011 propter se in sua pertulit majestate.
sibi viam prasparetimpetrandi namque sursum re- Sed ad proposita redeamus.Quid cst quod dicit, Pa-
:

« M». Cfesen. et Vatic, nil audienttbut. lem non esse cseteris prophetis quibus necesse erat
b Consonant alii Patres : Isidorus lib. ivepist. 160 orare ut eiaudircntur.
;

Theodoretus in Ezechiel. 11; Origenes ad Matth. K Ex hujusmodienim Evangelii verbis deducebant

xu, etc. Ananorum filii argumentum.ut Filium Dei Patre mi-
c Justa quoque qua» defunctis solvuntur obsequia norem astruerent. Quis enim, aiebant, aliquid pe-
pottrtma dicta sunt. Hic pro obseijuto nostrse huma- tens auditur, minor est eo a quo auditur et im-
sepulcrum.
nitatis intelligitur petrat.
d Christum voluisse astantes omnes suis ipsorum h Ac si Pater ad homines sublevandos non posset,
oculis perspexisse Lazarum, non mortuum tantum, nisi magnis precibus adduci.
sed fetidum, ut miraculumresurrectionis luculentius D ' Christus enim inillud praecipue semper incubuit,
claresceret, fereomnes interpretes docent. Vidc Am- ut populus numquam ei ejus verbisseesse minorem
brosium lib. Exam cap. 73, et orat. de Fide re-
1 Patre posset eruere. Ideo cum orat, tunc enim ut
surrect. Maldonatum item, et Brugensem, ex Eu-
; homo loquitur, semper aliquid admiscet, vel post
thvmio. orationem aliquid semper gerit, quo ipsius cum Pa-
• Spem ob rei difficultatem non retinuerat Martha ;
tre unitas et .nqualitas ostendatur.
jamenim in fetido etquatriduano corporespesomnis j S. Auguslinus tract. II. in Joan. Neque enim:

aberat resurrectionis. Atque eo magis, si jam tum propterea debet incredibile videri, quia sic ad mundum
invaluissetvetuseorum opinio,animam scilicetvagari oeniens exiit a I'atre. mZ non desereret Patrem eZ sic ;

eirca corpus, donec facies ct aspectus defuncti im- vadit ad Patmn, reliclo mundo, ut non deserat mun-
mutetur. Beresch Rabba fol. 1 4 apud Lightfootum 1 dum. Exiit enim a Paire, quin i/e Patre est ; j)i mtm-
innotis Tribusdiebus animavagalur eirra corpus,ex-
: dum venit. quia mundn suum corpus ostendit. quod de
tpectansutredeat in corpus; cum vero videt ijuod immu- Virgine attumptit. Reliquit munaum corporali disces-
talur aspectus faciei, recedil et rehnquit rorput. stone. Perrexit ad Patrem homiiiis ascensionc, nec
t Superiusgratias
egerat Christus Hatri suo, quod mu)idum deseruit prxsenli gubernatione. Mita.
nondum orantem audierat, ut intelligerent eum simi-

385 SERMO
ter,graiias ago tibi,quia audistimef Quid est? Ubi
Christus coepit » inferi pulsare fores, portas tartari
sabmovere, januas aperire mortis.gehennae solvere
legem vetustam deturbareantiquissimumjuspoena-
rum,reposcereLazarianimam, ab inferisviamredi-
tus innovare.occurritei tartari totafurens potestas,
prseferens edictum superni principis, excelsi regis
portansdecretum.gestanslatam tot saeculis Deo lo-
quente sententiam;et videns hominem sciscitabatur
quisisteesset, quidauderet, quid sibi vellet.curso-
lus, aut sine tremore tremendos mortis lacessat et
incessat accessus.Cui dicenti quis esset, respotiderunt
prophetica voce,ministri resurrectionis.angeli./pse
est rex glori3e,ipseest forlis el potens in prcelio(Ps.
xxin). Sed referttartarus: Egoregem glorias in coe-
lestibusscioomnibuspotestatibusccelicisprgesidere,
cujusnutum totasufferrenonpotest creatura;hunc
autem video deterrenis unum.concretum limo.cor-
pore mortali septum, et inipso habitu hominis,ho-
minibus viliorem,etadsummamcitodandumsepul-
cro.subdendum meaeprotinus esse ditioni.Sed per-
sistentibus angelis et repetentibus:/pse estDominus
virtutum, ipse est r ex glorice ;ipse cceli praesul.ipse
creator mundi,ipse salvatorso3culi,ipse redemptor
omnium,etde qua furis tu,lator ipse sententiae,ipse
tuum calcaturus caput,ipse tuum contriturus impe-
rium.ipse te suo judicio perditurus.qui reos jussus
capere, attrahis innocentes, sanctos diripis,ipsi Dei
Filio comrainaris.Redde ergo unum.priusquam mul-
tos cogaris exsolvere. Sed tartarus adlnic istanon
credens,perconsuetosnuntiosrecurritadccelum,hffic
invidiosainterpellationedeploratus :Ego,Domine,et
si extremus creaturse tuae.et sitristi servitiomanci-
patus praecepta tua inviolabililegeservo,pervigilo,
nequissententiae tuae vetustumjus.novustemerator
immutet, sed apparuit homo, qui dicitur Christus,
tuumseFiliurajactans.sacerdotes tuosnotat.scribas
tuos arguit.sabbatatuaviolat, legem tuam solvit,et
animas exemptas carne.et pcenaejam meaeque custo-
diae deputatas, ad corpora,inquibussceleratevixe-
rant, redire compellit;et tantisquotidieprocedit au-
sibus, ut Lazarum jam carcere nostro clausumjam
lege nostra vinctum Jam jure nostro inanentem.effra-
ctisclaustris inferi conetureruere: autcito subveni,
aut si patefeceritsemel januas.omnes, quos tot sae-
culisservaviraus.nuucamittis.Adhaec Filiusdesinu
Elegantiusdictumquam /n/ernt',notavit Barthius
« Duas etiam lectiones quandoque recitatas fuisse do-
advers. lib.xxncap. 10 col. 1090.
b Limbuni quem vocant puerorum esse, ut ait bic
Chrysologus: apud inferos, tenuere Patres concilii
Florentini. ubi sess. ullima diserte definitur, tam eos
qui morlali peccato obstricti i|iiam eosqui soloorigi-
nali inox in iiifernuni descendunt,pcenia tantum di-
sparibus puniendos esse. Niliiloiniuus comiuums
scholastiorum sententia est, quam sequitur Innoccn-
tius 111, cap. Majores, ex tracl. de liaptisiiio.liinbuin
pueroriim altiori loco constitutum.
c Antequam serino ad populum liaberetur, reci-
tabanturcoram a
ICvaiigeliorum lcctiones.vel illa sa-
cr;e Scriptune loca,de quibus sermocinari oportebat.
Vide Act. xiu, 14 Auclor Constit. Apost. lib. xi,
; CousuleTheophylactura,
cad. 14 Tertull. in Apol. cap. 39, et alibi
; passim.
;
LXVI. 386
A Patris respondit Paterjustumest utcarcernonin-
:
nocentes teneat, sed nocentesjpcena nonjustoscru-
ciet.sedinjustos.Quamdiusub uniushominisculpa,
propter Adae solius noxam, patriarcbas,prophetas,
marlyres, confessores, virgines,viduas, in castitate
coqj ugii permanentes,omnes aetates.utrumque sexum,
certe b parvulosnescientesbonum velmalum.hicear-
nifex ad se trahere crudeli infestatione non cessat?
Pater, egomoriar.ut non moriantur omnes:Pater,
egoAdsedebitum solvam.ut per me tibi vivantqui
perAdammoriuuturinferno Pater.proptersenten-
;
tiam tuam ego meum sanguinem fundam.tantum est
utad te tuaredeat creatura.pretium chari tibi saugui-
nismei redemptio sit omnium mortuorum.Ad haec
totiusTrinitatisconsensus,etLazarumpraecepitexire
r, ettartarusad reddendosomnes mortuosChristojus-
susestobedire: hincest quodFiliusclamat Pater, :
gratias ago ,quiaaudistime (7oan.xi,42).Testatur
tibi
ApostolusquodChristus advocatus noster sit apud
Patrem; denique quando sedet, coujudicat Patri
quandostat.ofticiofungituradvocati.TuncChristus,
peracta advocatione, clamat voce magna Lazare :
vemforas.Tunc tartarus,ligatis manibus et pedibus,
Lazarum retulit ad superna timens et tremens,ne
:
dumsolvit,nedummorasfacit,nediim tardiusrefert
unum.omnescogereturafterre.Sicfactusestvivorum
relator.quiraptoresseconsueveratmortuorum.Nam
quare Christus vincula inferni dirupit, mortis|liga-
menta dissolvit.nisiut nobis monstraret infernitre-
mendam servitutem?Nam si de Moysi corpore diabo-
lusangelocontradixit.quomodonon tartarusChristo
*
de vitaetderesurrectione Lazari contradicet?Orate,
fratres, ut qui gustum resurrectionis Lazaro propi-
nante suscepimus.redeunte Christo universalis re-
surrectionis voces mereamur audire.
SERMO LXVI.
De divite et Lazaro.
Duas hodie a duobusevangelistis editas, ita re-
citari fecimuslectiones,ut sermoninostro vester in-
tellectus occurreret,paterent abdita. Lazari resur-
gentis occasio.cur d alterius nos Lazari compulerit
facere mentionem, ex sequeutibus audietis : modo
inhumanidivitisetLazari pauperisstupendas vices,
pavendas successiones.conditiones admodum lamen-
tandas iumediumproducereetafferregestimus, quia
cet Augustinus serin. 1"24, de Diversis : /n mcmoria
retinenlcs pollwitationem nostram ex Evangelio »t
Xpostolo fecimus recitare lectiones.
11
Certant veteres recentioresque enarratores, an
hax dc Lazaro historia sit, an parabola, vel deiniiiii
historiis ac parabolis immixta narratio. Historiam
eam credidisse videtur Chrysologus, cum Ambrosio
lil>. vin, de Divite. Parabolain alii. Clirysostoinus
lniiii. de diviteet Lazaro Cyrillus Alexandrinus in
;
Caten. Grascorum \'\'-. ubi ootaturez Judsaorum tra-
ditioue meniliiuiu quemdam tunc fuisse IIier>>M>l\ -
inis, iioiuine Lazarum, satis notuni, cujus meiuiuit
Dominua ad majorem sermonis manifestationem.
 387 S. PETRI CHRYSOLOGI. 388
divesqui participempauperemin nobisprssentibus A sit.f.7 intingatextremumdigitisui.Qvti divitias suas
audire eontenipsit, in futuris malis oompatientem non miserando pauperi dedit,sibi misericordiam sic
pauperemnoumeruitinvenire:necardensaqu8ere- minorat. Et refrigeret linguam meam, quiacruciorin
frigenumpercepit.iestuautipauperifamepanisrefri- /'a»i wii.Quasireliquumcorporisabineendioka-
/*!.!<-

gerium qui negavit. Cum esser. inquit, M tormcntis beretimmune:sed linguaplusardet,quae misericor-
elevavit ocutos suos,et vtdit A braham de longe,et La- diaut tieret.jubere neglexit in linguamajus sentit
;

zarum in sinu ejus (Luc.ivi). Gratis rcspicit modo incendium.qute maledixit pauperi, misericordiam
• Lazarum sursum ,qui ante deorsum Lazarum videre contradixitlinguain tormentisprima est, quae de-
;

despeiit.Detalibusdixitpropheta:Oi-n/os suos sta- rogandopaupen.pauperis blaspliemavit auctorem.

tuerunl dec linare in terram \P$.wt).Cum esset intor- Sedaudiamusjam quidresponderit Abraham. Fili,
me/ifi.i.Pungitpuena.quainonpfflnitudo compuniit, inquit, recordare, quia recepisti bona invita tua,et

etveianl tormenta.quem Lazari vulneranon move- Lazarus similitermala. Nemo putet.audiendo ista,
quia divespro bonis receperit bona, quando hinc
runt nec gratis aculeos percipit pceuarnni, qui in
:

purpuravolutabaturingratus. YtditAbrahamdelon- magis reus est,quodcumaDeopro malis receperit

pe.LongeilheratAbrabam.cui non fuerat proximus bona,bonapro nobis Deo redderecontempsit. Nam
pauper. b Vidit Abjahamdivitiarumconsortem,sed g dedivitiis tantisnec vietumdedit pauperi,nee sacri-
inhumauitatis t eisortem. et Abraham dives, sed ticium Deo minima oblatione dependit. Atpauper di-
plus huinauilatequatiicensu,ludives luhumanitate ves vulnere, censu nudus, eiutus corpore, vestitus
tuamajor tuis divitiiseitiiisti Abrahamsibi pere- ; poenis.animam quam solam non tenebant vulnera,
grinus, d civishospitum fuit ; tu palatia possidens, Deoin hostiamjugiterofferebat. llincest, quod reci-
tectum pauperi non dedisti ;Abraham dum servos pit » pro doloribus reqaiem,pro opprobrio gloriam,

su-Mipit.dominum sicrecepit.et cunclis hominibus procontumeliis honorem,prodespectugratiam,pro

ponens panes, ipsum Dominum suam susoepit ad pcenis unmortalitatem, pro vulneribusprasniia.pro
meusam;ludumsingulanpauperinegasmicas, slil- sitirefrigerii fontem, pro fame coelestis inensa? deli-

lam refrigern perdidisli. Bt t/jse clamans dixtt. Sic cias sempiternas.et quemdivitis angulusnoncepit,
clamatibi.qui bic clamantes eontempsH aadire,ibi sinusdivinaa consolationis inchulit. Tu, dives, f ful-
- ic ioanis e>telamor. Audi prophe- gensquondam purpura, uuncKtegere fimo, pro

tamdicentem /« i/i/>mo auteiiiqinsconfitebiiur tt- coccino vestire flammis.pro molli discubitu sustine
il. vi) * luinieraoquismisericordiiBlociis .'
m tormentorumdura.pro lautis ferculisepularepo?nas,
tormentisqua?sepe>venia?, etinhora senlentiie tem- copias inopia couipensu, ebrietates siti digere.pro
pus mdolgentiffiquis reipnrit? Patcr A braham.mise- odoribus aspergere fetore :et cui astiterunt volupta-
rert mei. Crudehs tili, quaui misericordiam petis tis obsequia, astent ibi ministerianunc pcenarum,

quam tibinegandopauperi tunegasli? Etmitte La- quia ista tibi despiciendopauperem taliter tu rauta-
zarum. Miser lili, si Lazarusad tuammensamvenis- sti. Adjecit autem Abraham, dicens /n hisomnibus
:

set, tuad istum discubitum non venisses. Ul tntiii- internoselvoschaosmagnumfirmatumest,utquivo-

gatextremuindigitisutinaquaiii.Qu\cldud\[ma.uuiD lunt hinctransiread vosnon possint ,neque inde huc
pauperi, eitremi slipem digiti sic deposcit, et sitit
-
tam justos quam injustos
(7U5weo? e.Dicendosic, b
,

aqusguttam.qui vinilacus.ne guttam daret, inclu- anteadveutumDominiapudinferos fuisse declarat,

»Loquitur ad phrasim llebraicam, elevans oculus. pag. 230.

Chrrsostomos, Con. il.de Lazaro apud. rhomam «Credebant Hebrffii eos qui vitam in deliciis egis-
in fjatena, Oper, tom. V, pag. 875, col. I, recentio- seni poslinortem pccnis esse mulclandos;et e contra
ns edit. Ven. E ;
»' tnspkeret, non ut qui in erumnis, felicilalibus cuiiuilandos. Uaetiam
despiceret. nn surtum erat, tlle deortum, Chrysostomus homil. in Luc. xvi, Maldonalus el
.111 Hebrai i»m Abrahffi >inum 'luam infernum Grotius.
in subterrancis reponebant, et adeo dissitis, ut eos Purpura nomine omnia vcniunt divitum orna-
immanechaos dislcriiiinarel, ita tamen.ut ex uno in menta, Sidonius, epist. 10 Lucanus in Hippicade
;

alterum prospiceretur.Confer qua;habet Ligthfootus iii onyche quamcardin.liaronii be-

'iuliris balnei. In
n illud Apocalypseos Tonjuebitur in contpectu an-
: rj ncficentiapossederatolimSirmonduslwclegebantur
gelorum sanetorum. Eurtxct, MaxttJov, »; nopfjoa twv udt>.fi>v Sis feli.v,
;

b Chrysologus res spirituales verbissensui acconi- Macedo, purpura, id est decus /ra(»um. Serius autem
n.odatis" explieat :nam hauc eamdem reiu egit Chri- factum quod reges tantuin purpura uterentur, cum
stus.Haleaulem Tertullianuset Irieneushiuc argu- antea lautioris 1'ortun/e viri, ul lnc iuisler, purpura
mentum ducunt, post mortem in anima remanereli- ileni iiinicirentur.llebraeis iiiajorein purpuriecopiam
neamenta quwdam corporis, et simulacra membro- fecitTyri vicioitas.Vide lilasiuinCarophiluuiMiscell.
ruin. pag. 43.
» Non consortem, non socium. «Similia his quae sequuntur habet Basilius in Ca-
interpretum recte putant hic de Abra-
a .Noiiiiulli tena. PP.
hamo potiusquam dealiquoaliopatriarcha Qerimen- Gregorius lib. vi Morulium, cap. 27
*> Eos enim
:

tionem.obejus hosp.talitateui. Ilis et noster accen- patriai dub tecuti twit, post egressum cur-
sendus. Tropica vero est evattgelistffi locutio. 1'ro ius infevm clnustra tenueruiil notl ut pcena quatipec-
;

siiiueniiu Abrahffi inlelligebant Hebrtei locuminquo cntures flecteret, sed ut tllos tn locis remottortbusre-
auiniit saavem ritam agerent. llis recte probat Mu- quiescentet ab mgressu regni reatus prima culpat re-
ratoriusmale de Chrysologo sensisse Burnetuiu.duiii tineret.
euui in testeni advocat sua; sententiae de Paradiso
 j

389 SERMOILXm. 390

et » discretos locis tantum, non regionibus aperit A et quod ibi agitur hic referret, omnes crederent ei.
fuisse divisos. Postquam vero Dominus resurgensa Ce.te, ut dubitantes dicerent. Quis inde venit, unde
mortuis.aperuit infernum,patefecitcoelos,paradisi nemo venit ? Post mortem quod sit aliquis, quis pro-
claustra reseravit, dedit sanctis paradisiintrare re- babit?Omnesauditaloquimur, dictis msinuatasen-
quiem, adcceli gloriampervenire.Istaquisic credit, timus nam quid veri hdes habeat, mersum est in
:

intelligit quid mortalibus veniens donaverit Christus. profundum.Sed perhdiae.nonignorauuee essequod

Insipienterergodivesputatapudinferosmutariloca, sic loquimur,cumitacredimus,hodiebeati Joannis

quandohicagendohomobenevelmaleibi
minum aut poens aut quietis indicit. Stultus in vita
dives, stultior invenitur in pcena ; et
suorum teinpus,necmalorum suorumtem-
nescivit
pus miserandus agnoscit. Rogo te, pater. Modo ro-
gas, modo tibi tempus patiendi est, non rogandi.
Rogo te, paler t Quid ? Ut mitlas Lazarum in domwn
patris rnei. Aute quambenejacuitLazarus adillam g
januam, inquafamesuainhumanitatistuae c titulos
ubipostestuos suis d ulceribus laureavit, ubi
fixit,
sibi b ter- evangelistae lectio secuta monstravit. Nam sicut di-
ves petit,DeusproLazarog Lazarummisit.Sed quid
qui bonorum missus.quid desideratus.quid resurgens profecerit,
patienter audite. Cogitacerunt, inquit, principes sa-
cerdotum, ut Lazarum interficerent,quiamuUi propter
illum abibant ex Judxis, et credebant in Jesum (Joan.
xn).Quasi ad hoc desideratus adveuerit, utiteratas
mortis pericula sustineret. Molun!, nolunt referre
visa, qui voluntauditanon credi.Scimus, scimus.et
vitam parari bonis, et malis tormenta praeparari :

sanie sua 8 pinxit micas tuas.Patere ergo stare vi-
ces, jam depone dolos lucet quiatu Lazarum non
; nire,
potes sic videre iscitur, scitur, quiaplus tefelicitas
Lazariquamgehennse torquet incendium. Respondit
Abraham: Habent Moysen etprophetas, audiant illos.
Hoc est, si Moysen, qui regna /Egypti elementisse-
cum militantibus trivit(£a:od. vn), quisiccavitmare
Exod. xiv),qui duravitfluctus,qui lapklesin fluenta
convertit(£.ro<f.xvii), qui solem texit nube, qui no-
ctemluceradiavit[£arod. xin),quiccelum fecitpluere
carnes, rorare panes (iVuni.xvi),
seddum vitiiscaptivirtutumtempus nolumusadve-
hngimusnescirequod scimus.et postmortem
quid sit nolumusad mferis venirequidicat, cumde
ccelo Ghristus veniens.et ab inferis ipse rediens, et
quid bonosin coelo maneat, etquidmalosexspectet
in inferno.etverbodocuerit, ettirmaverit exemplo.
Sedforte ideo nec ista credimus.nec Christum volu-
musadvenire,quiamundumtransirenolumus,immo
non quiamundumtransire nolumus,sedquiadole-
mus vitia praetenre.Christus venit non vitam fuga-
non solum non re.sed mortem mortem fugaie, non vitam mun*
; ;

audierunt, sed etoccidere suntmoliti, istiLazarum dum revocare.uontollere; vitia perdere, non suam
dignabunturaudire.quem tot vulnerasepiunt.quot disperdere creaturam. Sedorate.fratres, utveniens
Moysen cinxere virtutes ? patereet me sentirequod nos inveniat tales, quales regni sui cupit et praeci-
genui, et tu patere quae fecisti. Non,pater Abraham. pit esse consortes.
Vere, non pater, quia non erat Abrahse filius, sed
SERMO LXVII.
gehennae. Non,paterAbraham,sedsiquisierit a mor-
In orationem Dominicam.
tuis ad eos,po2nitentiam agentJ Hoc dives de corde
omnium dicit,hoc de desidenis cunctorum petit, hoc Accepistis auditum fidei, fratres charissimi, for-
de votisomniumloquiturmundanorum.omnesenim mam Dominicae orationis audite. Chnstus breviter
b orare docuit, qui cito vultpostulataprasstare. Aut
susurrare consuevimus: siquis veniretamortuis,

» Theophylactus Chasma mega, hoc est ingens

:
Job. xxvi, 5 ; I Petri m. 19.
b
Contra Origenem, ejusque sectatores, doeentes
justorum a peccatoribus distanttam.
hiatus, signifieat
TertullianusGraecuin xtxtrpec vertit infernum aitque ;
terminum quondaiu imponeudum a:teruis suppliciis.
esse iinmensani distantiam sublimitatis et prolundi- Vide Tueopliylacluui ad hunc Evangelii locum.
c Titulos liyere poslibus idem est ac
tatis. Plutarcliusetiaminlib.de Sera num. Vind. in inscripliones,
descriplione inferorumponit cliasma. Vide Liglhlbo- lapides et statuas ibidem apponere, qua; gentis no-
tum et Grotium in his locis Evangelii, ubi multa de bilitatein et muuera innuerent.
d Quandoquemos fuit auliquis
llebraaorum opinionecirca inferaanimarum loca. Ex diebus festispostes
n
u
Chrysolo^i descriptione tirmatur opinio eorum qui floribus et lauro ornare. Hebrseos quod spectat testis
Elysios eauipos non a Gracis vel ab .•Egyptis, sed est Persus :

ab Hebrseis mventos putant. Nam et apud etlinicus Heiodis venere ilies : cunctaque feneslra
quoque llumina in Elysiis delluebaut, ut et apud He- Dispositffi, pingucm nebulam vumuere lucernua,
Porlantes violas, elc.
bra;os. Vide Ezeehiel. xxxi, lo. lnsepulloruiu ani-
Pro diellciodis intelligit feslaet sabbala Judieorum.
mas errare nec ad Elysios pervenire, utriusque gen-
tisopinio fuit. A Tartaro separabantur Elysii vasto
e
Lalinius : Quomoao potuit pingere micat. si ne-
gavil micast
insuperabilium murorum anibitu et igneo torreute
' Tali modo
;
explicant liuiic locum cvangclislae,
et hauc fuisse Hebreeorum mentem ex lioc Evangelii
Clirysosloinus liomil. de Lazaro, Eutliymius, L'eda-
loco dignoscimus. ld quod minimi erat impedimenti,
Maldouatus ct Giolius.
ut qui in Tarlaris degebant eos qui in Elysiis vide-
K Eum scilicet, qucm Christus a mortuis suscita-
rent et audirent.
vit. ISec vero absunile est Cbristum, cum banc edis-
llinc exaudiri gemilus, et sieva sonare seret parabolam, Lazarum a morluis suscitatum
Verbera, tunc slridur ferri, lracta:que calenffl.
respexisse. M plurimi enarratores volunt.
Btapud Hebraos Vidcntes turbabuntur limore hor-
:
i>
Rogantibus ;i|h.^ioIis uisibia Christd aliqua da-
ribili, Utut Hebraei bsec voce inferi locuiu innue-
sit, retur orandj formula, banc eos edocuit oiunium ex-
baut, ut beue Chrysologus, ubi animee post mor- cellenlissiniaiu, et quam Terlullianus vocat brevia-
^emcommorabantur. Isai. xtv/j Ezcchicl. .uxi 15
: ; ;
rium tutius EvangelU.
 ;

891 S. PETRI CrTRYSOLOGI 39i

quid petentibussenon dabit.qui seipsuui» nonpe- X sphematuringentibus(Rom.h). Veniatregnumtuum.

tentibus dedit? Aut m
respondendo quam faeit mo Etquando non regnavil Deus ? Petimus ergo ut qui
rain qui in dictandis precibus vota supplicum sic sibi regnavit semper,modo d regnet in nobis, ut et
praevenit? Hodiequod audituri estis stupentaugeli, nos regnare possimus. Regnavit diabolus,
in illo

miratur ciElum, pavel terra, caro nou feit, auditus regnavit peccatum,regnavitmors,et fuitdiu captiva
non capit, non attingit mens.totasuslinere non po- mortalitas ; petimus ergo ut, regnanteDeo, pareat
tesi ego dicere non audeo, tacere non
ereatura : diabolus, o deticiatpeccatum, moriatur mors,capti-
possum. Deus det ut et vos audire possitis, et ego vitas captivetur, ut nos liberi perpetuaui regnemus
dicere. (Juid est niagis tremendum, quod se dedit in vitam. Fiat voluntas tua sicut tn co?lo et in terra.

terns Deus, aut quoi vos dat coelo ; quod societa- Hoc est regnum Dei, quando et in ccelo, et in terra
tem caruis intratipse,autquod vosfacit consortium Deivoluntasest sola.quandoinomnibus hominibus
divmitalis intrarequod mortem sumit ipse aut
;
f Deus mensest, Deus vivit, Deus agit, Deusregnat.
quod vos resumit ex morte quod ipse in vestram ; Deusestlotuin.utjuxtaillud Apostoli:Si( Deusomnia
nascitur servitutein.autquod vossibi gi^nit inlibe. inomnibus vobis (lCor.w).Panem noslrum quotidia-
ros; quod suscipit paupertatem vestram, aut quod num danobislwdie.Qih patremsenobisdedit,quisibi
vos sibi facit hteredes.sui uuici cohaeredes? Est uti- nosadoptavitintilios.quirerumnos fecithteredes.qui
que terribilius quod terra transferlurin ccelum, ho- nos nomine sublimavit, qui nos suo et honore dona-
modeitatemutatur, servitutissorsdominationisjura vit et regno, ipse nos ut panemquotidianum postu-

sortitur.Sedhocquamvismetuendurnsit.tamenquia lemus addixit. ln regno Dei, inter munera divina,

causa non doceutem respu-it.stdjubentem.acceda- quidquaeritpaupeitashumana?tainbonus,lampius,
mus, tilioli, quovocat chantas, trahit amor, invitat tam largus Paterpanem tiliis nonnisi postulatusin-
atlectio Ueuin patrem viscera sentiant, vox perso-
: dulget? Et ubi est illud Nolite solliciti esse qtiid
:

net, loquaturlingua, spiritus olamet,etlotumquod manducetis, aut quid bibatis, aut quid vcstiamini
est m uobis, respondeat gratiie, nontimon;quiaqui (Matth. vi)? Hocpetere jubet g quod prohibetcogi-
jodiMtn mutavit in patrem,aman voluit.non timeri. tare,quatenusco?lbstispater h C(p|esteinpanem,cce-
Patcr noster qm es tn ccetts (Matth. vi).Hoccumdi- lestes tilii ut postulemus, hortatur. Ipse dixit : Ego
C I, non sic babcas, quasi non sit in terris nonsic ; sum panis, quideccelo descendi (Joan. vi). Ipse est
aoeipias, qaasi sil clauditomma,
loco clausus, qui panis.qui satus in Virgine, fermentatus incarne, in

std intellige bsm

genus e coelo.cujus Pater ha-
tii>i passioneconfectus, inforuacecoctussepulcri, in Ec-
betur in cielo el age ul, vivendo sancte.sancto re-
, clesiis conditus, illatus altaribus, ccelestem cibum
spondeaaPatri. »ei QJium nle srprobat, qui vitns
I quotidie iidelibussubministrat.£< dimitle nobisde-
nun obscuratur humanis.qui divinia Mrtutibuselu- lntanostra,sicutetnosdimittimusdebitoribus nostris.
cescit. b Hanctificetur nomrn luum.Cujus genussu- Homo,' si sine peccatoesse nonpotes, etvissemper
mus, ejus ceusemur ei nomine rogamus eigo ut dimitti tibi totum,dimittesemper quantum visdi-
: ;

nomeu ejusquodin se etper se sanctum estsancti- G mittitibi.dimitte tantum ;quoties visdimittitibi, to-
ficetur in nobis ;nomenenimDeiaut honoralur» ex tiestudimitte ;immoquiavis totumdimittitibi.totum
nostro actu, aut ex nostris actibus blasphematur. dimitte: homo.intelligequiaremittendoaliis tuj tibi

Audi Apostolum dicentem Nomen Dei per vos bla- : veniam dedisti.£< nenos inducas ie tentationem. Quia

• Scilicet genlibus, quaeillum neutiquam petebant. Cum nonnulli animadvertissent vocem irrtouo-tov
B
Nam llebrtei in lege docti Christum ad hominesve- in Hebrseo legi mahar, quod Syris, quorum dialecto
nire orabant dicentes: Mitte, Domine,quem missurus usum fuisse Christuni volunt, crastinum est, et non
es, etc..Vent, Domine, nolt tardare, etc. Mita. quottdianum et hodiernum inde orta est qurcstio, ;

ndouatus et brugensis, celebre reddatur; Beda quam movet Ghrysologus an scilicet Christus in :

et Menochius, amelur et limeatur Tertullianus in
omnibus perjeclissime regnet penjratiam ; Auguslinus,
serm. ohm. -iH deTempor.,nunc 56 et57: Hocrngas,
utquod semper sanctum est, in se, sanctificctur in te.
D. Thoin., exposit. in orat. Dora. petitio. 1 p. 30
; :
Evangelio duo sibi invicem repugnanlia docuerit. Ad
cujus solutionem alii eamdem cum Chrysologo
iniere viain, dicentes in Dominicali petitione agi de
pane eucharistico. Ambrosius lib. v deSacram. cap.
4; Cyprianus, lib. tle Orat. Augustinus homil. olim ;

Oper. tom. Vlll t-dit. Ven. A'e nomen ejus in nobis : 12; Impertire nobis eucharisliam tuam quotidianum
tnantfcslelur et declaretur. cibum. Ad hujusinotli explirationes mores potius
Drusiusex divo Uieronymo Sanctificatio enim
c : quani litteram speclaut. Ilac enim petitione quseri-
et pollutio nominii Deipendetex optribus nostris. mus omnia quibus ad vitam conservandam indige-
Eo, scilicet, regno, quo Deus regnat in cordibus mus. Alii cum Hieronymo annotarunt vocem He-
justorum quod regnum Dei vere voeaturabAposlolo
:
brsam, ex quo conflalum putalur verbum iittovatov,
ad Rom.xiv, U>. Ambrosius,fliIarius,Gregorius,Mal- non quidem diem proximum, vel immediate sequen-
donalus, alii aliler explicantiCyprianus de Ural. Do- tem, scdquidquid futurum est significare; et dixe-
niiuic. scrmo o pag. .'tJH Uui se Deo et Clinslo de-
: runt esse i-ko-jvio. oinne id spatiuin vit.e, quod nobis
non terrena,sed nrlcstia regna desiderat. Con- superest emetiendum.
sentiunt, Sedulius, lib. iv Ciirysostoinus in Maltli. ,
Evangelista, xptov tov iittovaiov quod nonnulli
11
;

Augustinus, ep. oliin 21, nunc 130 ad Probam.c. II. vertunt supersubstantialem, superomnes substantias.
• D. Thomas, lococit. pag. 32 Cum ergo pelimus : Delnlum in Scripturis delicti figura est, inquit
'

quod veniat regnum ejus, oramus quod non regnet in Tertullianus; et peccata debita vocantur, subdit Bru-
nobis f>eccatum,sed ipse Ueus. Ambrosiusde Sacrain. gensis.
j Uissimilia habet alibi quoque Chrysologus, quffi
cap. 4 pag. 341 edit. Paris. 1551. .

1 Editi, ptrperam, Deus meus est. non absoluteintelligendasunt,quasi hacsolaimpleta'

393 SER.MO LXVIII.
394
in sseculo est ipsa vitatenlatio.r<jntafco,inquit, ille, A tishujusorationis, quamvobishomeDivinitas insi-
est vita hominis (Job. vn).Rogemus ergo ut nos a ar- nuat et infundit, affectum, propheta tuncaudetcoe-
bitrionostro nonrelinquat.sedinomniaetupaterna htus percepti hujus muneris quodammodo pavore
nos pietate constringat, et in vitae tramite ccelesti solutus. Quiditerum diierit pervidete, Custodivi,in-
moderationeconnrmet.5e</^'6e; - a nos a malo. Aquo quit,e< expavii venter meus a voce oralionis labiorum
malo ? b a diabolo quippe.ex quo est omne malum. meorum. Postequam divinimuneris 3enseratlargita-
Rogamus liberarinos amalo,quiamalo,qui nonca- tem; custodivit se, ne se hostem, ne inimicum, ne
ruerit, frui non potest bono. c Si adhucnonnati.si latronem se iterum sicut in paradiso sustineret. Fit
adhuc in utero coastituti, panem petunt. expetunt vigilantior,fit sollicitior sui custos, qui 3e post tantae,
regnum,"1 quare fitqucestio, quod semper DeiFilius reijacturamcoelestem thesauruminvasisflictuibus
in Dei patris mansitarcano ?Si Ecclesiagenerat.ra- cusAodxrit.Et expavit tenterjTjeus.Ventremcordiain-
tio non est, est coeleste mysterium ;
quod in Palre ternanominathic prcpheta; qui sicut ventercibis,
Deo.Dei Eilius quomodo humana ratiocina-
fuerit, cor sic sensibus pascitur et repletur .Et expavit venter
tione tractetur non est.non est humano modo divi- meus a voce orationislabiorummeorum.SiinteU.ectus
nitasaestimanda.AudistiDeum.nilterrenumcogites, cordis infuderatori vocem, labiisdederatverba,cur
nil humanum Patrem Christi,hoc persub-
: audisti
B vota sua, cur desideria sua,cur ei hoc quod est ex-
stantiam crede audisti patremtuum, hoccredeper
;
oraturus.expavit ?Quia non siu-gestionesuicordis,
gratiam : ille utesset Fihus habuit semper, te esse sed divini Spiritus loquebatur affatu. Audi Paulum
fihum dedit modo,Sic ergotefiliumscito,utservum dicentem Jtisit Deus Spiritum Filii sui in cord.:
;

te essenonnescias sicaudiadChristisimilitudinem
;
stra clamantem: Abba,Pater{Gal. vi).Quodauditum
te reductum, ut semper te Christo cognoscas esse cum ad interna transmitteret, tantum se meruisse
subjectum. mirabatur, et internatotahominispavebant.Merito
SERMO LXVIII. adj ecit :Etinlravit tremorin ossamea,qma. ipsa pro-
In eamdem. phete viscera vexabantur,£i subtus me.inquit, com-
Conditio mortalis.terrena compago,limosa sub- mota est virius mea. Quid estsubtus me ?quatenus
stantia, vitae ac mortis incerta, labore attrita, con- ipseidemquehomosursumper gratiam jamlevatua
sumpta poenis, putrediniacpulveri subjectanatura
jacebatsubtus pristinam per naturam, necvirtutem
capere non valet, aestimare non sufficit, fugare noa ccelestem virtus poterat sustinere terrena.Jamfuma-
audet, credere pertimescit, quod hodie cogitur con- vit mons Sina, cumdaturuslegem Deus descendit in
fiteri.Tantam douorum Dei gratiam,promissorum montem(£xo<i.xii).Qiudearofaceret,cumdeseeadit
magnitudinem, munerum Iargitatem,fragilitas hu-
p Deusin carnem, carni graham collaturus ? Venit
mana unde promereri valeat, non potest invenire. paterquiahomoDeum.servusdominumnonferebat.
Hoc reornon ambignumHabacucprophetammentis Et quia fidelis est in verbis suis quae dixit Aperi :

intuitu praevidisse.dum setanto pavore concussum,
hujus auditus taliter eiagitatumtremore.dicit: Do-
mine,audiviauditum tuum,ettimui; consideravi ope-
ra tua, et expavi (Habac. 111, juxta LXX). Auditum
timuit, non quia tunc propheta tantus audierit Do-
os tuum, et impleho illud\Psal. lxxx}: aperite nunc
ora, vestra, ut ipse ea tali preee, tali repleat et cla-
more. Pater noster qui es in cxlis, (Matth. vr). Ubi
sunt qui de Dei promissionediffidunt ? Ecce quam
cito fidei est remunerata confessio mox utDeum :

minum, sed quia tunc serrus Dominum suum sibi unici FiliiconfessnsesPatrem.tu ipse es Dei Patris
conversum reperit, et audivit in patrem non quia adoptatusin fihum,ut esses cceli hasres,quipari
;

mundi huj us fabricam elementis ta sibi dissonis con- exsul habebaris et terras et ideo nunc vocas, Pater
i
:

sonantem contemplatus expavit.sed quia pietatis erga noster quis es in ccelis. Quia fuit tibi quondam pater
se tantae considerans tunc opera,admirauonis tremore qui te resolvit in limum,qui te ad claustra duxit et
concussus est etpa vove.Consideravi, inquit.opera tua pertraiit inferni terram nesciat, amorem carnis :

etexpavi. Adoptatum se tuncstupuitin fihum,quando ignoret.patrem pulveris non/equirat.nihil in se vi-

perdideratipsiusfiduciamservitutis.Deniqueutscia- liihcere permittat.qui Deumpatremccelestemrepe-

conditione Deus nobis peccata dimittat,sed si caetera c Hic se catechumenos Dominicam orationem do-
accedant, veluti puenitentia, dolor, etc. Hoc enim et genti.es modo perbaptismum renatos eru-
interest inter promissiones airirmantes, quae cum dnsse innuit. Mita. — At catechumenis non I

exceptione suseipiendae sunt, etnegantes, quae abso- dicere Pater noster, usque dum per aquam regenera-
lute. tionis Filu Dei facti esseat. Hoc aper ..hry- i :

Deus non tantum hominesimpiossuissaepe vitiis

» sostomus homtl. tl in II Cor., tom. V" pag. 516 edit.
relinquit. ut Rom. i, '24, sed eos etiam qui viribus Erancof. et Augustinus homi. .
; \pos-
suisplus itquo contidunHJuod maium, juita Chry- tol. Theodoretus Epit. Div. D .
: . n. IV,
sologum, autevertimus assiduis precibus, etpraecipue 36, citaate Suicero pag. liid. Lade passim
hac eadeiu petitione ;u orat. Dotninic. oratio [ideiium. .Noa tauiea res
b Maluiu hie a Si. Patribus pro diabolo sumi plu- .is ea uleretur.
|

rimis probari potest. At ia luce mendiaaa lucernam * Hoc estquare disputamus id quod tide tirmacre-
accenderem Grujce, ia textu, x-o ?.. >A ilio ditur, scilicet, quod Fmus jeterui Palns t'u.t semper
unprobo, ab Mo maligno vertit Tremellius.Moatanus in hoc ? Vide supra serm. 3S, et oO, et bi . haec emm
et Svrus quo aouiiae diabolus vocan solet, Matth.,
; contra haereticos seripta sunt. M'i.
xiu," l'J ; Joan. xi, 13 ; v, 18.

Pairoj.. UI. ii
 395 S. PF.TRI CIIRYSOLOGI.
titad naturam.Etquise Dei filium credit, actu, vita,
moribus, honestate.tantogeneri respondeat.neite-
runi ai terrena desceudens ad ipsam tanti genitoris
Sanctificeturuonientuum. Sinomen
\end<ilin'}\iriaini.
visum, cursumclaudis, defessis vano
Christi caecis
languore sanitatem, mortuis dat vitam,teque,homo,
ipsum,totamquesancutkatcreaturam, queuiadmo-
dum tuipsiusnommisoraseteipostulassanctitatenit
QmaaChnsto vocatus es Christiauus ;et ideo sup-
plicas^ut praerogati va tanti nominis meritis in te sub-
se:]uentibusroboretur..4 (/ifnuif /•{'<; (ii<m?u/<iH.Devo-
tioneui mandat, eugit desideria.votaperquintipse,
qui adventumsuuminsuacontinetpotestate.Fidelis
est ille miles, qui regis sui praesentiain sitit.exoptat
regnum, expeut et concupiscit triumphos: sed hio
petis ut tibi etin teadveuiatreguaturus, inquodia- n quam malris ad gremium perveuire, ante pastum
bolusarcem, mors imperium,diu infernusgessit et gregis, quamsuccum lactis invadere, toto ante vic-
tenuit • potestalem. Oremus ergo, charissimi, ut toriarum souare jubilo, quamvagitu responderecu-
Christus semper suoregnet inmilite, b et milessem- narum. Vere, ut dixit Apostolus, intirmum Dei for-
per suo triumphetin rege. Fiatvoluntastiui.sirut tn
caelo elinterra. Beatusdiesille, quiterrenorumjun-
git, sociat,exaequat ccelestibus voluntates, utinter
dispares substantiasuna atqueeademsit voluntas.
Haec est tida pax.inconcussa concordia.gratia per-
severans.quando per uuiusdominiordinem.familia
naturadiversa, voluntatetit una, eademreperituret
sensu. 1'anem nostrum quolidianum da nobis hodie.
Post cceleste regnum panem quispostulet tempora-
lem ?Sedquotidianum c etiudiem vult nosinsacra-
mentosuieorporis <* panis viaticumpostulare.utper
hoc ad perpetuum diem et ipsam Christi pervenia-
mus ad mansam, ut unde hic gustum sumpsimus,
indeibi plenitudinem totasque satietatescapiamus.
ttdimittenobisdebita nostra, sicutet nosdimittimus
debiloribus nostris. Quisic petit, et debila non re-
quod orat, accusat qui sibi
laxat, lste se etiam per ;
tantum donari postulat, remitti tantum, quantum
ipse remittitet donat, ad placitum Deum, Deum ta-
liter invital ad pactum. Quisquequantum ipse prav
stilent alten,tantum sibi exigat et ipse praestari,
Dimittenda sunt autem,fratres,debitanon pecuniae
solum,sedomniumcausarum,culparum,criminum;
quidquid,homo,« incurrere poteris.in his tibi cum
incurrent alter, ignosces. Fidens peccatis suispetit
veniam, qui peccanti libenter ignoscit.£'< ne nosin-
ducasintentationemMoc peleTevaiilieimuhhmodis
cogimur, fralres, ne fragilitas plus ausa, et dese D etexpiandomundodivulviumprcemonetimminere.et
» Alias, principatum.
i>
Ei ms. Cesens. Editi, ut miles.
« Alias, exmde.
<*Viaticum dicitur SS. eucharistia? sacramentum,
quod nobis adaliam vitam commigrantibus pro com-
mealu sit. Vide LJasiliiiin 1'oncium ex familia Ere-
mitarumS.Augustini Variar. Disputat. qaaest. Xpart.
I, num. i. Conler qua; dixi in dissertalione de Pat.
argentea Cornetiana pag. 96, in nolis.
• Alias, vicurrere putes.
f Ei ins. Valicano. Edili, tumore.
k Ei hac eadem petitione validissimum argumen-
tum desumebant catbolici adversus Pelagianos, asse-
rentes nuila ope graliae posse homines yiribus suis
396
A f
tenere pra?sumens, nec virium suaruni modum
male cauta succumbat, deinde
oolligens,in conflietu
offensus Deus tradat tentationibus quos delinquit,
Sed libera nos a malo. Satis de se humiliter sentit,
nec salvari e per se prasumit, qui ut a malo per
Deuni liberelur, imploiat. Signate vos. Intelligite,
tilioli.quanta perfectorum.quantafortium gloria sit
et potestas, quando tanta virtus in ipso conceptu,
tanta majestas aperitur in partu.Nondumnatuspa-
trem vocat, sanctitatem postulat.regnum petit, dat
jura terris, terrenasccelestibusexaequat voluntates,
etlaboribus profuturis exigit jaiu devotus annonam.
Panemnostrum, inquit, quotidianum danobishodie,
Beati qui ccepistis aute pugnaui vincere.ante
estis,
triuinpharequamvivere,ante adpatris promptuaria
tius est hominibus (1 Cor. i). Aut quis poterit tanti
conceptusreferresacramentum? ubi Yirgo mater •>
parit orbe quotidie, necrelinquit posteros adlabo-
rem, sed aeternam germina praemittit ad gloriam.
'
SERMO LXIX.
In eamdem.
Putasne mortale pectus Dominicae charitatis erga
nos magnitudinem capiatfPutasne terrenicorporis
ponderemensdepressaerganosdivinumintelligatac
sentiat ailectum ? Nam quidquid cceli micat,radiat et
speudet ornatus, quidquid, in terra fragrat in tlori-
bus.sapitin fructlbus, inanimantibusgaudet.nostro
1
amore factum, nostrae adlictum est servituti. Sed
quamvismagna,parvatamen suutadsupernisinnos
dilectionisiudicium.Nobisprincipatuscaelornm.no-
bisaetheriaepotestates,uobissupernfedominationes,
nobisaugelorum officiaexcubiis militant indefessis.
Sedistaadhucasserendieinnos divinae necessitudis
parvasunt.et minora, lantumque infirma.quantum
creatore suominor est creatura. Deus vultuincon-
templabilis,visuimperspicabilis,nullosensuaestima-
biliSjinaccessusmente.neipsoquidemadplenumno-
quam varie, quamdi-
tus auditu, quoties, qualiter,
versehumanis aptavit obtutibus Quam se com- '?
munioni quamse familiaritati proestitit et concessit
humanae cum Noe consilii sui facit esse participem
peccata devitare. Frustra enim petimus Ne nos indu-
cas in tentationem, si hoc in nostra positum sic est
potestate, ut nullo Dei adjutorio valeamus implere.
Hieronymus, lib. 111 contra 1'elagium Augustinus,;
E|iist. olim 89, nunc 157, ad Hilarium, et epistola
olim 74, nuuc 78, ad eumdem.
h Hoc est, Ecclosia generat tilios per baptismum,
quos morientes ante se prsennttit ad gloriam stabit ;
enim mater Ecclesia hic, donec saeculi consummatio
adveniat. Sed lilios Christianos quotidie praemittit
ad regnum, duin fiiii electi obeunt mortem. Mita.
Ms. Cajsenae, sed a terreno germine piwmiltit ad
'
gloriam.
397 SERMO LXX. 398
totumsaeculumipso custodeparvo arcaedesignat ia A ritatem. Qui ergo esse feoit, deditvivere, docuit et
semine(Gen.vi) cuat ad Abrahain veluthospesad-
: orare,quia totum voluit prcestare,qui suasibiprece
ventat.invitatustotadignatione succedit.oblata non voluitsupplicari.Paier nosterquies incwlis (Matth.
respuit.apposita velutesuriens et lassusassuuiil.et vi). Ecce, homo, tua te voce Christushodie, utsibi
divina collatione velutegens susciptitet accepathu- faceret* cohaeredem Dei Patris, adoptat in filium,
mana(Gen.xvin)? Hinc est,quod emortua moxscnis dumait.Pa^rnoster.Quodsuaedignationisest.tuaees-
membrareviviscunt, sterilis vetulae jam viscera su- se voluit potestatis.juxta illud: Quotquol receperunt eum,
scitanturexstincta,etnatura in vivo cadavere perse- et tamen
dedit eis potestalem filios dei fieri (Joan.
1) ;

pultaproditura suum resurgitauctorem, et generat jubetdicere, ut diguatio donantis non temeritassit,

plurimos transacto jam tempore, per unum a quem prassumentis. Quiesinccelis. Nonquodnonsit in ter-
credideratconditorem(Gen.xxi). Ad Moysen igneus ris,sed tequi coelestem Patrem jamvocas, adcoele-
Deus glomeratur in rubo, deinde confert facienda stem vult tendere etrepetere jam naturam, ut ge-
cum servo.exercetur variisin^Egypto virtutibus, et neri tanto vitanostra respondeat, ne terreni mores
patefitadnutumfamuli (Exod. 111) ;irrogat flagella, degenerent.quos ccelestis donavit et contulit jam
vel tollit (Exod. viu) ct in mari quantus sit, quan-
; nomen luton. Non quod tua sit
natura. Sanclificetur
tumvehomini b dederit, ultricis undae demonstrant g prece sanctificandum, quod te sanctificatnomen ;
obsequia,cum siccato gurgite c cedit unda piis,et li- sed quia Christi nomine vocatus es Christianus.peten-
quoreduratomurumpr«stat,muuimenexhibetlibe- dum tibi est ut actu tuo nomen hoc sanctificetur et

randis.ac tota naturae suee virtute de hoste saevissimo
triumphaturadecurrit (Exod.xiv). Miro contubernio
Israeleticis Deus conversatusin castris (Deut. xxni),
numerosas gentes nunc ferit fulmine, nunc tangit
honoretur in te.Quiasicut virtutum fama, nominis
tantumrespondetadgloriam, ita maleconversantis
infamiaad ejusdemnominisredundatinjuriam, di-
cente Apostolo Nomen Deiper vos blasphematurin
:

grandine (Josue, x) uunc solo tubarum clangore

; jen/tTtus (/iom. u).Etrevera,filii,tuncgentilisnomini
prosternit (Josue,\i); ut sine conilictu, sine vulnere derogatChristiano, quandoaliter quam profitetur,
Deus ducat vitricesacies quas prsecedit. Affuit de- etdicitur vivere.videritChristianum.FeniaJ regtium
sideriis, votis annuit singulorum,mox adiuterrogata tuum. Non ut Deo veniat regnum habenti semper,
respondit,occulta prodidit,praedixit futura, quassita sed postulas ut tibiveniat non habenti,et percipias
patefecit, regem contulit, donavit opes, temperavit illud quod tibi affectu suo Dominus pollicetur, cum
pluvias.fecundaspraestitit terras,conjugiaipsafiIio- regnum,
dicit: Venite,benedictiPatrismei, perctpile
rum copia et honore decoravit. Sed adhucparum quodvobis paratumest aconstitutione mundi(Matth.
esse credidit, si affectum suum erga uos pnestando p xxv,34). Venite.benedicti; non dixit,veniamus;per-
prospera tantum, et non etiam adversasustinendo cipite,non dixil.percipiamus.Nemo miretur quia pa-
monstraret. Fost omnia.mundum suum pauper in- tremvocatquinondumnatus est; fnam si Joannes
greditur: jacet in cunabilis ut homo, vagitusuoim- exsultat (Luc.i), etJacob colluctatur in utero (Gen.
plorat,inquirit,exigit quam tibi prcestitit ipse pieta- xxv), prudens aestimet quid possit natura divina, si
tem. Parens omnium usus est te parente, subjectus tantum potest per Deum humana conceptio.
tibiexstititcuiomnissubjacet altitudo, timuit quem SERMO LXX.
timendametuunt,fugit adquem cunctaconfugiunt;
ccelorum arbiter et hospes in domibus peccatorum /»t eamdem.
;

pane pascitur qui pascet omnes, Et quid plura ? Omnia quae divinitus dicta factaque referuntur,
dHavroxpaTwp tenetursasculorum.sistiturterreefunda- suntmiraculo,suntstupori,suntpavenda mortalibus,
tor.judicaturhumanae largitorveniae,discutiturcor- ipsis etiam ccelestibus sunt tremenda sed nihil tam :

dis scrutator, punitur vitte dator et redditor, cunc- stupet ccelum,pavet terra,expavescit uni versa crea-
torum resurrectio sepelitur, ut tarda tura, quam quod vos estis hodie, nobis dicentibus,
mens hominis,
etintelligentia satis pigra, vel morte
proba- audituri. Servus Dominum patrem vocare audet,
in se Dei
ret aflectum, quss praedictisetinnumens Dei bene- judicem suumreus nuncupat genitorem, conditio
ficiis, Dei erga se non intellexerat.non senseratcha- " terrenasuase voce Deiadoptatinfilium:quiterrena

»Quia Abraham credidit illum esse Deum, et uni-
versorum conditorein, qui sibi dixerat exSara uxore
sene, se paritersenem liliumsusccpturuni, qui mul-
tarumgeiitium esset futurus parensjideo ingratiam
fidei suos conscquitur ut transacto gencrandi tem-
pore nihilominus generet, et plurimos ex Isaac sus-
cipiat nepotes. Mita.
b Ms. Caesen. ct Vallicel., patejectrit.
<=Fortasse legendum, Cedit unda
d ld est Omnipotens.
: ad suorum lemporum morem, quando non aperte
" Et apposite observant liic enarratores in peti-
tione dici Pater noster, el non meus: ut intelligamus
nos esse cum Christo cohteredes et unius Patris
filios.
1
S. Joannes Chrysostomus, homil. SO
Matlh. vi, ait, nondum initiatum quippe baptimatis
sacramento, nonposse Deutn Patremvocare, quod Au-
ctori nostro contradicere videtur. Sed Chrysostomus
humano more loquilur, Chrysologus autem divino.
Siquidem lanlum designatus Kilius niente divina li-
cet quod ad nos physice non possit appellari Pilius,
gratiabapliraalisadhuc sibi deliciente; tamendivino
more Filius Dei appcllatur cui praeterila juxta ac
pedibus. futurasunt praosentia. Mita. —
Alludit l.hrysostomus
licitum erat catechamenis orationem Domintcam
recitare. Vide notatn serm. 67. Augustinus in
4,
Enchirid. ad Laurent.cap. 71: Eorum (tidelium)csf
dicere, Pater noster qui es in c<Wts, qui jam Patn
in cap. tali reaenerati sunt ex aqua et Spiritu, sancto.
 :

399 S. PETRI CHRYSOLOGl. 400

perdidit, «stimat se divinitatishairedem.Sed aude- A peccatuni in vestro uiortah corpore(flom. vi). Fiat
mus.quia praesuuiptio dieentis non est.ubi auctori- voluntas tua stcut m cceloet in terra. Nuuc interra
tasestjubentis;ipseenimnoshodiediceresicvoluit multatiuutprodiabolivoluntate.prosaeculinequitia,
qui nos docuit sie orare. Et quid mirum si homines pro desideriocaruis ; in coelo vero titnihil prajter
Dei consecravitin tilios.quando se hominis dedit et Domini voluntatem. Petimus ergo, ut interempto
aptavit in fihum? Carnis tunc naturam transtulitin diabolo.ut novo saeculo, ut mutato corpore, ut de-
diviuaru.deilatcoiquandohumanamdetulitaduatu- struetomortisimperio.utabolitailoiniuationepeceati,
ram: tuuchounnenisibiinca?lestibuspraestililcohae- Deo et hominibus, una Dei sit,
inccelo et in terra.in
redem.quando se participem reddidit terrenorum. eademquevoluntas./ > an«»(«os//iiw quotidianumda
Authomininegarequidamons potuit.quiduuiueris, nobis hodie.Vosl regnum cceleste, terrenum panem
quitotumquod erat hominis.etiaui peecatum, a sus- petere non jubeuiur, prohibeute lpso cum dicit

cepit et mortem ? Aut quomodo hominem in suis Nolite solliciti esse animae vestree quid manducetisaut
prosperis sociumnonhabebit.qui iu adversishomi- quidbibatis^iMuHA. vi). Sed quia ipseest panis qui
Homo, redi ad Deutn,
nis se fecit esse consorlem ? decoelo descendit (Joan. vi), petimus et precamur

sic amatus a Deo et ad illius gloriamda lolum te,

; ut ipsum pauem quo quotidie.id estjugiter.sumus
qui se totum propterte b adsuanideduxitiujuii.uii: iuaeternitate victuri: hodie, id est.in prissenti vita,
et voca patrem tidens, quem tauto amore tuuui deconvivioaltanssauctiad virtutem corporismen-
probas.^eutis.intelligisessegenitoreui.fu/einos^er. tisquec&pi&mus. El dimilte nobis debitanostmsicut
Quod noudum oatus palrem vue.it, neiuo miretur : et uos dimittimus debitoribus nostris. Sic dicendo,
Deo nala suut nascilura.futura facta suut Deo. Quae liomo, • iudulgentice uiodum.iueusuramque veuiae

futura suut, inquit.jam fuerunt {Eccl. 111). Uiuc est tutibidedisti,quiaDomiuo tautuiu tibipetisdiuiitti,
quodinuterosuum Joaunesseutitauclorem.(Luc,i); quanliimdiuiiserisipsecouservo.Diiiutteergodelin-
et eitat nuntius matn, qui erat suae uescius vitae. quenti in te totum, si vis ipse de tuis uilnl Douiino
Hincest quod Jacob ante legitur bellare quaiu nasci, deberedelictis : inalterodiniittetibi, si vis ipse vin-

ante triumphare quam vivere (Gen. xiv). llinc est dicem vitaresentenliam. Etnc iwsinducas in tenlatio-
quodjaui sunt Deoquisibiadliucuonsuut.quielecti nem.Deus, skutscriptumest, neminem tentat (Jac.\) ;

suutauteconstitutionemmuudi. (Juies in ciWis.Non sed teulare dicitur, cum d contumaciter euntes ad

quod ille non sit in lerra, sed uttuper hocgermen leiitutionuiiilaqueosderelinquit.SicAdaintentatoris.
essenovenstecceleste : etsi teDei Fihum esse fate- incurrit insidias.duin sui pnecepta deserit couditoris
ris, vive quasi Dei Kilius, ul actu, vita, virtutibus Cnde autem et a quo tentaretur homo prodit sic
tantopossisresponderegeniton..i'uricti/ice(umomen dicendo Sed libera nos a malo. Hoc est a diabolo
:

(uum.UuiaaChristo vocaluses Chrislianus, petis ul C q U1 totius mali el auctor est.et origo: diabolusna-
praerogativa tanti nominis sanctiticetur in te quia ; turaeuelestisfuit;uuueestnequitiaspiritualis, aetate
nomen Dei quod per se et sibi sanctum est, aut major saeculo, nocendi usutntus, hcdeudi arte * pe-
sanclilicatur in oobis nostro actu, aut nostro actu ritissimus;undenoujammalus,sed malum dicitur, f

blasphematunu genlibus. Veniatregnum tuum. Ipse
dicit tiegnum Dei intra vosest (Luc.xvu) si iutra
: :
nos est, veniat ut quid oramus ? Est in fide, est in
spc, esl in exspectatione, sed ut in re veniat, jam
precamur.Veniat autem uobis.uou illi qui semper
conregnat Patri suo, semper regnat in Patre sed
venial nobis. Venile, benedidi Patris mei, percipite
regnumquodvobisparatumestah origine mundi (Matt,
a quo est omne quod malum est. Hinc estquod pro-
prusviribus liberarihomo non potest, caruahbus
vinculis illigatus. Peteudum nobis est ergo ut Deus
nos a diabolo liberet, qui e Christum terris ut dia-
bolum vinceret.commodavit. Clamet homo.clamet
; adDeum,clamet,l.iberauos a maio.ut atanto malo,
solodiristo viuceute, libereniur./^ater noslerqui es in
ccelis. Oraudi theuia, matenam petendi supplicandi

xxvj.Dicunus, V'enta( regnum (tiutn.Utsic Deusreguet normam paucissimis in verbis ipse tibiqui tibi est
innobis, quatenus in uobis desinat mors regnare, exorandus iudulsit.ut ex hoc tu petendi sumas sen-
desinat reguarepeccatum.Kegnavit,inquit,morsab sum.intellectum postulandi capias,mensuram colli-
AdamusqueadMoysen(/(om.v). Etalibi; Nonregnet j) gas impetraudi, et brevissimo magisterio orandi,

' Suscepit ad delendum non autem nssumpsit ut

: Deus nobis et majora et liberalius remittit, sed
haberet, ut dicitsupra serm. 45. In epistolaD. Leonis conditio : quod si aliis non remiserimus nec nobis
ad Havianuin dicilur Assumpsit furmam servi sine
: reuiiltetur.
lorde peceati. Ideo suscepit, ut habetur I I'etr. u :
d Auguslinus : Non enim per sc ipsum inducit Deus
Peccata nostra ipse periutit in corpore suo supcr h- in tcntatioiiem, sedinduci palilur eum quemsuo auxi-
gnum. Et UCor. Eum qut non noceral peccatum,pro
: lio descrucrit.
nubis peccalum fccit. Idest, Deus fecit Deuiu essc lios- eMs. Caesen., promptissimus.
tiam pro peccato. Vide Bellerm. in eiposit psalmi i
Yide notaiu 13 serm. 67.
xxi, ID. Ambrosius lib. u io Lucam, de Christo bap-
. RNotu viinliujus verbi cummodavit hoc est,fruen- ;

tizato ait Unus omnium peccala suscepit ut in itlooin-

: dumdedit. comraodato etenim redditur ideui ip-
In
nta peccata morerentur. Mita. suni specie et numero quod fuerat coiuinodutum, ut
b .Ms.
Ciesen ad tuam.
. patet tolo tit. ff. commodati. Sic Christus lerris com-
Penes alios interpretes, roc«;, sicut et «osdiniit- mudatus dicitur, quia, devicto diabolo et homine re-
timus, non signilicat modum remittendi, Deus eniin dempto, idem specie et numero ccelo redditus est
perfecte remittit, ted rationem.Nonest regula,uuod MlTA..
 401 SERMO LXXI. 402
latissimam capias disciplinam « simul quia ad ; A esse decoelis?£rgoccelestemvitammonsirainhabi.
amoris indicium rex ipse officio functus est advo- tatione terrena quia si quid in te gesserit terrena
:

cati, ut preces quibus b responsurus erat ipse dic- cogitatio, coelomaculam, ccelesti generi injuriam
taret. Cunctatio ablataestimpetrandi omnis, immo intulisti. Sancliflceturnomen tuum. Nos petimusut
fiduciacollata est tota promerendi, quando ipsum sanctificetnomen suum Deus, quod sanctitate sua
se legit in precibus qui rogatur. Metus locum non totam salvat et sanctificat creaturam. Fralres, hoc
habet, ubi a Patre filius pietate interprete deside- nomen est quod supernse potestates pavent, quod
rat quae sancta suntimpetrare. tremenda suscipiunt servitute hocnomenestquod
:

mundo perdito datsalutem: sed petimusutnomen

SERMO LXXI.
Dei actu nostro sanctificetur in nobis nobis enim ;

In eamdem. bene agentibusbenedicitur nomen Dei, nobis male

Fratres charissimi, qui vos donavit credere.ipse agentibusblasphematur.AudiApostolumdicentem
vos docuit etorare,et totampetendiformampaucis NomenDeipervosblasphematuringentibus(Rom.u).
aptavit in verbis quia cum patrem postulat, multa
: Petimusergo, petimusut quantumnomen Deisan-
prece filius non laborat sicut enim petere cogit
; ctuui est.tantumnos ejusmereamurinnostris men-
necessitasgenitum.itaurgetcharitasdaregenitorem. g tibus sanctitatem. Veniatregnum tuum. Quasi non
Pater ergoqui spontepreestat, non tam utpetatur, semper fuerit, ac sit, sic regnum Christi ut veniat
quamquid petatur osteudit, ut filius petendojusta nunc rogamus. Et ubi esl illud? Regnum Dei intra
placeat, qui potest stulta postulansdisplicere.Audite vos est(Luc. xvn). Inter nosest fide.sed utre veniat
Patrem, et vos filios esse jam credite.ut qua? petie- supplicamus. Fratres, quamdiu diabolus vario ne-
ritis incunctanter impetrare possitis. Quid valeat quitiarum genere, multimoda arte fallendi rerum
fides, credulitas quid possit, quanti sit confessio, aciemturbat.sensushominum.moresqueconfundit,
hodie monstratur invobis. EcceTrinitatis trinacon- saevit idolis,sacrilegiis furit, fallit auguriis, divina-
fessio iu coelestem sobolem de terrena vos sustulit tione mentitur, signis decipit, illudit astris, specta-
servitute ; ecce fides quse Deum locuta est patrem, culis occupat, obsidet vitiis, peccatis vulnerat, cri-
patrem vobis Deum hodie conquisivit ecce vox quas ; minibus sauciat, desperatione prosternit, Christi
confessa est Deum Filium, vos Dei adoptavit in filios ;
regnum prolongatetabsentiat a nobis.Petimus ergo
ecce credulitas quas Deum Spiritum proclamavit.de ut veniat tempus quo, malitanti auctorepereunte,
carnis substantia mortali in vitalem Spiritus substan- mundustotus, creatura tota, totam soliusChristi re-
tiam vos mutavit. Quis pietatis tantae dignus inve- gnet et triumphet ad gloriam et fiat quod sequitur,
;

nietur assertor? DeusPater hominesdignaturhaere- ut sicut in ccelo, ita et in terra una Domini sit vo-
des, Deus Filiusnondedignaturservuloscohreredes, luntas. Sit terra ccelum, vitaDeus, tempus aeterni-
Deus Spirituscarnem consortem divinitatis assumit, tas, patria requies, census innocentia, honor im-
fitccelumpossessioterrenorum.etinferisaddictijuris- mortalitas, d gloria castitas, Deus totum. Addidit,
diclionesuscipiunturinsupernis.Apostoloprobante, Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. Post
cumdicit An nescitisquiaangelosjudicabimusfSo-
: paternitatem Dei, post divininominis sauctitatem,
cate ergo Deum
patrem, vosque si nondum natos, postcceliregnum, quotidianumpauem jubemurex-
jam tamendesignatos filios esse jarn credite, et date poscere. Christus oblivioni non subjacet, Christus
operam quatenus sit vobis coelestis vita, sint vobis mandatis suis contraria non demandat ;ipse dixit;
divini mores,etformadeitatistotavestraprasferatur Nolilesollicitiesse animse vestrse quidmanducetis aut
in forma;qnia ccelestis Pater respondentes generi quid bibatis (Matth. vi).Sed quia ipse est panis qui
filiosmuneribusditatdivinis,degenerantesadpfEna- de ccelo descendit (Joan. vi),quilegiset gratieemo-
lem revocat servitutem. Paternoslerqui es inccelis. la aptatus est in
farinam, qui crucis confectus est
Succumberet conscientia servilis, terrena conditio passione, qui magnas pielatis fermentatus est sacra-
solvertetur, nisinos adhunc clamoremipsiusPatris mento.qui •> conspersionis levislavamentumsustu-
auctoritas, ipsius filii Spiritus excitaret. Misit, ait, litde sepulcro, qui utdivinitatissuae calore coque-
Deus Spiritum Filii sui incorda noslra clamantem D retur, ipse clibanumdecoxitinferni,quiad ccelestem
Abba Pater.. c Lassescitmens, caro nostra deficitad cibumquotidianusEcclesiasdefertur ad mensam.qui
divina, nisi Deus quas tteri jubet impleut ipse qui inremissionemfrangiturpeccatorum,quiedentesse
jubet. QuandoausamortalitasDeumvocare patrem perpetuam pascit et enutrit ad vitam, huncpanem
nisimodo.quandosupernavirtutehominisaniman- quolidie nobisdari petimus.donec illo in dieperpe-
tur interna ? Paternoster quies j» ccelis. Homo.quid tuo perfruamiir. Et dimitle nobis debitanostrasicut
commune cum terris tibi, qui confiteris tibigenus etnosdimitlimus debitoribus nostris. Homo, f penes

» Eiiam quia. conteinnatur.

Ita corrigit Meursius, ut est in editione prirna
t>
<• Quam
niale.boneDeus Plurimaj ediliones Ve-
I :

Koiiini. Editi fere omnes, resporuus. Lugdun. Durandi, Colon. Ilenningii,

ncta, Sarzinrc,
Mcursius corrigebal, (lacoessitmens. Sanrlificetur
« etc, furia castitas. Lugdun. Landriani, curanteTheo-
in nobis. Aiiguslinus, serui. olim 48 de Diversis, philo Raynaudo, liabet cura castitas.
nunc 86 et ;i7 Hoc rogas, quott semper sanctitm in
: • In nonnullis, sicut et in ms. Vatic. deest leris.
se, sanctifieetur te ; m
id est sanctvm habeatur, non f Explicandus est C.hrysologus
ex Augustino, qui
403 S. PETRl CHRYSOLOGI. 404

te est potestas veniae. in te est indulgenti», tu tibi A hsereditatem rerum omnium possidebunt, et de ex-
remissionis auctor es constitutus. Gratis petis ve- cessu patris luctus temporum non videbunt.
niam.quitibiin alio indulgerecontemnis. Homo a tu SERMO LXXIl.
tibi miserieordiaefactuses ipsemensura ;
quantum In eamdem.
quaeris misericordiae, fac tantum. Et ne nos inducas Quodegomodocum magnotremoredicturussum,
in tentationem. Tentatioest, fratres, speciesfallens, quod vos estis nunc terribiliter audituri, immoter-
qua» prospera in adversis, adversa occultat in pro- ribilitervocaturi.stupent angeli,pavescunt virtutes,
speris.humanamqueignorantiam dolososeducitin supernumcoelumnoncapit, sol non videt,terranon
lapsus: petimus ergo ne peccatis impellentibus in nonassequitur creatura. Quid adhaec
sustinet, tota
tentationumfoveasincidamus.Inducereautem Deus mortale pectus? Quid ad haec mens hominis imbe-
dicitur, currentesadcriminacumrelinquit.Se///16e" cilla?Quidad haec humani sensus angustia? Quid
ra nos a mato. Hic mali malum designat auetorem, ad haec humana* vocisaura?Quidad istudhumana
hoc est, diabolum. b lVtimus ergo ut munere hoc lingua cito tacitura? HocPaulus d invisibilitercum
uno malis omnibus cum mali careamus auctore. Pa- vidisset, prodidit non prodendo, dicens :Nec oculus
ter noster qui es in calis. Nemo cum se fllium cla- vidit, nec aurisaudivit, nec, in corhominis ascendit,

mat. manere semiretur inhabitu servitutis ad di- g qux prxparavit Deus diligentibus se (1 Cor. n). Hoc
:

vinum germen hodiedesignatus es.non promotus Isaias cum suo mox ecepissetauditu, ad hochomi-
;

spem, non rera, te noveris consecutum. Audi Apo- num pervenire posse dubitat vel fidem, dicens: Do-
stolura Spesalvi facti sumus .spesautem qUiViide-
: mine, quis credidit auditui nostro (Isai. lui) ? Hoc
turnon estspes.quodciun videt quis.quidsperat? si Jeremias cumdivino concepisset auditu, partus su-
autem quod non videmussperamus, per patientiam pernorum sensuum nonsustinebat, clamans Ven- :

ejspee7amt<.s(/{om.viii).Hodieadoptionisestdies,hodie trera meuni.ventremmeumdoleo, et sensus cordis

promissionis tempusest: audi,crede,exspecta,cre- mei perturbati sunt (Jerem. iv). Hoc Habacucdivini
de creditori tuo.qui tibi eradidit debitori; exspe- spiritus perorabat afflatu, cum dicit Custodivi, et :

cta parumper ut veniat, qui te diusustinuitut veni- expavit venter meus a voce orationis labiorum
res; da illi inducias depromisso. qtii tibiquidquid meorum etintravittremor inossamea;et e subtus;

erat debiti jam donavit. Aut quare tu fatigarisspe me commota est virtus mea (Rabac. m). Elevatus
Dei, cum genus omnehominum subsistatspe, fide virtute Dei sensitsuam sub sesuccubuisse virtutem.
vival? Agricola numquam sereret anhelus, si fru- Longum superhoo sacramentumpavoris prose-
est
f sanctorum exempla: tempus
ctum laborissui de tempore nonsperaret viatorla- ; qui, et dintimerare
borem prolixi itineris subiret, nisi se ad desti-
non non sinit diu me in hoc limore demorari, ccelestis
nata crederet pervenire nauta mare non intraret
; partusimpetusnonpotest k tardarenascentium. Di-
incertus, si se lucris sequentibus compensaturum co ergo, et vos in utero adhue penetrali voce com-
viarura discrimina non speraret; miles tota juven- pello, provida exhortatione praemoneo ut antequam ;

tutis tempora non ageret in periculis, si senectutis videatis matrem, vocetisetpatrem.anteblandimen-

honores copiosissimosnon speraret filius paternae ; tamatris,patristendatis etfestinetisadregnum.ante
dominationis c temporanonduraret, si se substan- patris praeveniatisad panemquam matris adubera
tiee paterna; non speraret haeredem. Et tu site jam pendeatis. Nec in vosquidquam sibi.autmatrisne-
filium Deicredis, juxta prophetam Exspecta Domi-
: cessitas, aut aetatis terapora vindicent :sedin vobis
num ririhterage,etconforteturcortuum(Psal.j.x\\)-) totum divino patri, totum coelesti respondeat et oc-
et exspecta, ut haereditatem Dei de exspectationis c\XTTS.\&w.\or\(Matth.v\).Paternosterquiesincwlis.
fide, et de virtutepatientiae consequaris. Audi Apo- Hocestquod pavebamdicere, hocest quod trepida-
stolum': Filii l)e.i sumus ,et nondum apparuit quid eri- bam proferre.hocest quodnequeccelestium.neque
mus.scimus quomamcum apparuerit, simites ei eri- terrestriumquemqtiamsinebatservitutispropriaecon-
mus (Uoan. in,2). Et iterum Xitavestraabscondita
: ditio suspicari : cceli et terrae, carnis et Dei repente
est cum ChristoinDco.cum autem apparuerit Chri- tantum posse provenire commercium, ut Deus in
stusvitavestra.luncetvosapparebitiscumipsoinglo- D hominem, homo in Deum Dominus
; inservum, ser-

ria (Colos. ni). Fratres, beati sunt filii Dei, quia et vus verteretur infilium, fieretque divinitatis et hu-

petitionem hanc de quotidianis peccatis intelligit, d Paulus vidit invisibiliter, quia sine imaginibus
quibus non carent nec piissimi homines, quaeque viditarcana per exstasim, S. Thomas in II C.or. et ;

Dpii- dimittit. si nos dimiserimus Serm. olim48de vidit invisibiliter, quia oculis corporalibus Deus non
Divers., nunc 56; serm. olim ii inter 50, nunc 67; videtur, ut ex Auguslino docet Fulgentius resp. 3, ad
serm. alias t3.'i de Temp., nunc 59. Ferrandum diaconum, Ex Mita.
» Laudat lninc locum Chrysologi Du Hamclius in • Emendat Meursius, subitissime commota cst.

notis ad Sacr. Script. hic. f Exms.

Vaticano. Ineditis deest exempla.
h Noslrse infirmitatis memores, non solum ut vin- K Hocest vos, qui divina vocatione nasci spirittta-
camus petimus, sed etiam ne in cerlamen descen- liter cupitis Christiani, et quodam impetu viscera
damus, ac vincamur. Maldonatus ei Tertullia-
forte matris Ecclesiir urgetis, ut stalim nascimini, mihi
no, Cyprianus, Augustinus, etc. haud permittitis jamdiu in modo coeptis exemplis
c Non sustineret. Horat. lib. l Od. 14 : morari. Observa ut gentes baptizari et renovari cu-
Vix durare carinse perent. Mita.
Possaot imperiosius a-quor.
 : ;

408 SERMO LXXIII. 406

manitatisiaeffabilimodounaetsempiternacognatio. A regnum, totamquein se regni continet potestatem
Et quidemdeitatis erganosdignatiotantn est,utsci- sed pui nos vultadpromissam regni gloriamperve-
re nequeatquid potissimum mirari debeat creatura nire, monet nos expetere omnibus hoc votis,in hoc
utrumquodseDeusadnostramdeposuitservitutem, vult nos totis mentibus inhiare. Quantum namque
an quod nos ad suae divinitatis rapuit dignitatem.Hinc est temerarius qui discutit de genere, c ignavus est
est.homo, quod te divinitusadhortatur.a quitanto tantum qui non gaudet, sestuat, anhelat, cum pro-
nunc tuo amore flammatur: quod adhuc in utero voce missum intenditetperteneitadregnum.Fiai volun-
tuateDeusadoptatintilium;quodtenonfierisolumli- tas tua sicut in ccelo et in terra. Sicut inccelo, sic et
berum vult ille,sed nasci;quod ipsam propter te manu- tunc jam totum coelum est, tunc agit Dei
in terra ;

mittit naturam.nequernnaevum, nequamraaculam mens una omnes.tunc in Christi omnes et inomni-

imponat ortuspristinasservitutis.O vosbeatos, qui- bus Christus, quandoomnes solius Dei sapiunt, et
busdominaridatumestantequamnasci.anteregnare d faciunt voluntates tuncomnes unum.immounus
;

quam vivere, ante ad Dei Patris gloriam pervenire omnes quando Dei spiritus in omnibus vivit unus.
quam prosapiam propriaevilitatisagnoscere.Eccle- Panem nosrum quotidianum da nobis hodie.Sicut in
siaFelix mater, quae vostalesrespicit, quaBcum vir- psalmo Benedictus Dominus dediequotidie(Psa/. :

go permaneat, genuisse tales, et tantos vos taliter g lxvii) ita hic Panem nostrum quotidianum da no- ;

se miratur. Olimpartusistepraesedentibus designa- bis hodie. Quotidianumjugem dicimus; jugispanis

batur exemplis. HincestquodJacobinutero matris ille est, qui de coelo descendit Ego sum panis qut :

cum fratre luctatur (Gen, xxv), praeripit et trium- decalodescendit(Joan.w).» Perfectae ergo beatitudi-
phos. Hinc est quod in utero Thamar gemini de pri- nis est iste panis hodie.hoc est in praesenti, illius
;

matus honore praeliantur, retardant partus, nec paniscibo jamvivere incipimus,cujusperpetuitate,

ante lucem cupiunt videre quam vincere (Gen. quod estquotidie, saginabimur in futurum. Et di-
xxxvm). Hinc est quod Joaunes exsultat ante, et mitlenobis debita nostrasicutetnos dimittimusdebi-
ante suo occurit auctori genitricis ex utero quam toribus nostris. De supplicantis pectore veniae fons
procedat (Luc.i). Et si humana pignora sic ante Deo emanat, et ad veniam refluet : quidquid pietatis exu-
militant, quam nascantur parentibus, quam vivant berat, et effundit in alterum, quando indulget sibi
steculo quid mirum si Ecclesiae divina germina,
; tantum quantumaltericondonaverit. Etdimitteno-
si Deo sua soboles in utero adhuc, quod sit superni bisdebita nostra sicutetnos dimittimus debiloribus
germinis jam fatetur ? Pater noster qui es in ccelis. nostris. Satis potest homo misericors, qui cum Deo
.Stupor insurgit.Christus de Dei patris pectore matrem de nietate contligit, cum tantumsibidariquantum
vocat.etfateturin terra ;>thomodematrisuteropa- dederit.quantum donaverit tantum desiderat et do-
(
1

trem vocat,etconfiteturinccelis,PaCe)'»osre?'i?Uc'«t» nari.Homo, sit semperin pectore tuo venia, si vis

ca>lis. Quo tehomo repente provexit gratia'?quo te crimina non timere, Et ne nos inducas in tentatio-
rapuit ccelestis natura ? ut in carne et in terra positus nem. Haec interpretationeindigent,quiatentatiodia-
adhuc, et carnem jam noscias et terram.dicendo: boli preevia et amara est ministra ejus: quamdiu
Pater noster qui esin coelis. Qui ergo se tanti Patris vero hoc fragili continemurin corpore, necessario
tilium confitetur et credit, respondeat vita generi, precamur utin nos f nec tentationi pateat aditus,
moribus patri, et mente atque actu asserat quod necdiabolo tribuatur accessus. Sed liberanosa ma-
ccelestemconsecutusest b per naturatn, SanCj/ice/ur lo. Ipse autem Dominus Deus noster liberet nos a

nomen tuum. Cujusutiquegenusesseccepimus.ejus malo, et perducatad omne bonum, qui vivitet re-
utique censemur et nomine et ideo petimus ut in
: gnat Deus modoet semper.etperinpnita sseculasae-
nobis illius nominis sanctificatio perseveret.honor culorum. Amen.
et prierogativa nominis, quod sublimavit sic tanti K SERMO LXXIII.
rienitoriscelsitudo.Arfyeniafre^Hwm fwwn.Nonilli pe- De paschali tolemnitate.
timuscuinumquamdefuitregnum, immoquiest ipse Hodierna festivitas, fratres charissimi, nobis ve-

a Alias, Quod tanto natione, ita in eucharistia est sacramentaliter. Mita.

p,
b Alias, consecutus es paternitatem ''
Vere his verbis Deum rogamus, ne sinat nos ob-
c Ex mss. Vallicel. Editi |ilures, Ignarus. noxiosesse tentationi, ut superius innuinuis. Cypria-
d lta petitionem explicat Hrugensis Fiut a nobis,
: nus de Orat. Dom., Augustinus, epist. tS7cap. 2, et
el in nobis, quod tu ns, prmcipis, eonsulis. lib. de Dono Persev., cap. G; Chrysostomus, Tertul-
* Salebrocum locum ex mss. Caesenae et Urbini lianus et alii.
explanavit Mita, addens quain sil panis perfectae bea- Kln codire Bononiensi sermo hic inscribitur Ser- :

titudinis sacramentum eucharisticum, in quo vi ver-
horuiu adcsl corpus, sanguis, et divinitas Christi,
cuni in beatitudine una divina personanon videatur
sine altera, dicas cuni thoologis, quod Paler et Spi-
rilns, sanctus adsunt in hoc sacramento per conco-
initantiam Augustinus, pater theologorum el lumen,
Benn 3deTempore, ait: Filius suscepitcamemetnon
deseruit Patrem, nec te divisit a Patre suscepit car-
nem in proprietate, sed tamen Pater, et Spiritus san-
ctus non defuit mujestate. Kt sicut Christus est in Incar-
mo B. Petri Ravennatis <le die Paschse. De eo Mita:
Non videtur absolutus hic sermo. Est illius argu-
nientum de iis qui diu ante cffecti sunt Cliristiani;
et de iis qui niiperrime. Hi secundi appensi collo
eorumqui jam diu baplizatiet conGrmati fucere, de-
bent ex uberibus Ecclesiie. communia matris, ver-
bum Dei et instructionem In lide, qunsi lac sumere.
: Primi vero corpus Cliristi recipere, et cuncti una
paritcr sacram Dei cruditionem ab ore pastoris au-
dire. Mita.
407 S.
tera non connectit, nec carnes agni » servat in crasti- A Christo nobis emersisse creaturam sed agnilionem
num :seddum praeteritapraesentibussolemni devo-
tione participat.etPascha nostrum,Pascharedeunte
conjungit,novne regenerationis ablactat infantiam,
quia juxta Apostolum, Velera transierunt, el ecce
facta suntomnia nova (II Cor. v), Aunus Docnini
perticitur temporibus, non senescit, b qui tamdiu
suo recurrit in circulo, quamdiu nos ad dieni retri-
butionis adducat. Paschalis hodiernasolemnitas a
larte, quos ante genuit, nunc<= repellit, ut solidoris
cibi pastu, perfectum Christi roborentur in virum.
Fecisse Abrahamepulummagnum.totiusquedomus
suas laelitiam suscitasseablactato Isaac,historiadi-
vina referente cegnovimus (Gen. ui). Etsi senectu-
tis soboles, si sterilis unicus, choris tripudiantibus,
cithara ettympano, et toto psalterii resonante con-
centu, universae farailiae corda traxit etcommovit
in gaudium.quanto magis nos hodie in hy mnis spi-
<>
ritualibus convenit eisultare, uelcanticis, quando
• Virginis in germine ablactatur uni versa fecunditas?
Si Anna Sarae consterilis, puaelacrymis orationum
suarum tamdiu madefecitariditatemsui corporis et
naturae, quamdiufuerat lango vitae tempore negata
po^teritas, Samuelem divine munere susceptum,
ablactatum mox divinum refundit in munus.etlx-
titiamsuam sacrificiorum victimis ad plenitudinem
liberationisaccumulat (I Heg. 1) multo magis nos
;
oportet laudis immolaresacrificium, vota solvere,
suavitatis incensum adolere.et tota holocaustorum
pinguedine Deo Patri victimas immolare, quando
Virgomaterenutritaetablactatatotnumeropignora
quotstellascceli.Patri loto orbe repraesentat, ulim-
pleatur illud propheticum Benedices coronam anni
: ideo hodie reddimus de Dominica Resurrectione ser-
benignitatis.et campi luireplebentur ubertate(Psal.
il). Nemo ereo ' otiesum esse credat istud festi-
vitatis nostrae salutare mysterium, nec eiistimet
* pannum novum veterinosassuerevestimento,
nihilJudaicae vetustatis novitaticonjungimusChri-
stianae : scientes, Apostolo dicente, novam totam
*Codex Bononiensis, retervat.
Mbid., et.
• Ibid., appulit, corrupte. Id est a catechismo et
leneris instructionibus, ut sacram participienl cucha-
ristiam. Mita. —
A veteribus et pro cibo et ante ci-
bum infantibus mel dabatur, deinde lac, ut observa-
tuni est a viriseruditisSalmasiolib. de Transubstant.
pag. 495, et Isaac Vossio in Barnabse epistolam, nd
calcem genuinarum Ignatiiepistolarum. Hinc mellis
et lactis in vetere Ecclesia degustatio, ad Infantim,
ut alicubi loquitur llieronymus, significalionem
A Ex cod. Honon. In editis deest hodie.
• Ei eod. cod. editi, Virginei germinis.
Ex eodcm cod. In cdilis deestme.
' ad inlelligentiam referat, factumvero ipsum admores
k Hoc est, Hebraeorum Pascha non assuitur nostro
Paschae. Alludit ad illud Matth. n, 16, de quo supra
sermo 31. Mita.
*> Omnes editioncs et mss. Vatic. et Bon., etc, ha-
bent pactum. Plamit emendatio Latinii.
Ei ms. Vatic. Editi satis ausus.
Non unus inter Patres est Chrysologus qui Jaco-
i Exod. png. 2i. et nb Alcimo Avitode primafestiRo-
bi factum a fraude et mendacioexcuset, etliiecomnia
ad mysterium referri oportere contendat. Vide Au-
gustinum lib. Contra Mendacium, cap. 10. At ut ille
a mendacio excusaretur.satisnon essetdemonstrare
Ln actione illa mysterium, sed oporteret probare
PETRI CHRYSOLOGI. 408
;
divinam supernae virtutis evehimus ad profectum
(II Cor. v), utdum simul nupernati quidfacerede-
beant imbuuntur, et ante geniti quantam Deo gra-
tiam de perfectionesuadebeantinstruuntur.appen-
dantur collo ii qui modo nati sunt, et pietate tota
sub Ecclesiae matris uberibus occupentur, trahan-
teneris faucibus > innocentiae pastum, in opere san
cto brachia meditentureitendere, nitanturin cursu
tremula firmare vestigia. Numquid sic relin-
fidei
quendi suntjam nutriti, ut non patris cura,patris
manu, patris regantur arbitrio ? et ita matris con-
silio.matrisfide muniantur, ut non humana solum.
sed etiam divinaprudentia percipiant et praeripiant
salutaria ? Sic Jacobsuonimistimidus,matriscon-
g silio' audai, patris ut praeriperet benedictio-
satis
nem, J quam dolosus incessit (Gen.
plus mysticus
iivh); nam primogenitumsementitus nonest.quia
ille primus est quem ccelestis gralia generat, non
natura mortalis;illenossub hircorum pellibusfigu-
rabat.qui utmoriamur peccato, hortatu matris Ec-
clesiae mortificati corporisinduimur vestimento.et
k opore agri continuis confessionum fructibus et
ubertateredolemus, doneccaecitatilsraeliticaj salu-
tariter illudentes, paternam benedictionem toto fi-
dei praeripiamusarcano, dicente Apostolo Caecitas :
Israel facta est, donec pleuitudo gentium introiret
ei parte (liom. n, 23.
i
SERMO LXXIV.
Dc Resurrectione Christi.
Aliquantulum nos lacere, fratres charissimi, et
vigiliarumlabor fecit.et coegit,jejuniilassitudo;et
1
">
monem, in qua si divinum est quod ex Virginena-
mor-
scilur Christus.quanluni di vinius est Christus a
tuis quodresurgit?Quodergodivinum est.humano
nbi nonaccipiatnr n auditu. Vespere, inquit, sabbati
quce lucescitinprima sabbati (Matth. ixvin). Ve-
in sperasabbati, hoc nescitdies saeculi, hocnonhabet
simul in sensu historico et litterali nullum prasferri
mendacium, ut bene Estius in hunc locum. Hoc sibi
potissimum negotii suscepit Tlieodoretus, quaest. 81
in Cenes. ; firegorius Magnus, lib. i homil. 6in Eze-
chiel. et in Job, lib. xvm cap. 3 nov. edit. S. Tho-
, ;
mas, 2-2, quaest. 1 art. 3, ad 3 Melchior Canus lib. ;
n de Loc. Tlieolog. cap. 4.Consullius est cum erudi-
tissimo Calmeto tom. I pag. 216 col. 2 sapiens illud
rj Augustini lib. 111 deDoctr. Christ. principium addu-
ccre cum scilicet in Scriptura eximii alicujus viri
:
peccatum adducitur in quo figura et typus rerum fu-
turarum exhibetur, exemplum tamen illud ad litte-
ram ininime afferenduni esse. Augustinus Figuram :
non transferat.
k Ms. Bonon., Agni, corrupte.
Vide qure diximiis in preefatione.
1
m
Vigiliarum usus in primasva Ecclesia et jejunium
prolixius in Hehdomada magna. Quin nox ipsn l'a-
r
schatis Vigiliarum A oa;vocatur a Gaudentio tract. in
gationum Instit., et ab Adone Viennensi in Chronico.
Vide Lindenbrogium Observat. adMarcell. pag.S45.
» In Codice Bonon. addilur Audistis evangelistam
:
dicentem : Vespere.
 i .

109 SERMO LXXIV. 410

mundi usus. Vesperfinit,» noninchoat diem ;

tene- A addicitur mors t quae inreostendensincurritin ju-
brescitvesper,nonlucescit;noninauroramvertitur, dicem.dominataservisexarsitin Dominum.saeviens
quialucis ortum ignorat.Vespera mater noctispar- inhominesprosilivitinDeum.Merito ergo perit lex
lurit diem mutat ordinem, dum asnoscit aucto-
;
tartari, remotasunt inferni jura, potestas mortis

rem radiatdenovitatemysterium.anhelatCreatori
; ablata est.et in pcenam temeritatis suscitavitmor-
servire.non tempori. Vespe7-e,inquit,sabbati quce luce- tuosK cognitoris injuria denique redduntur corpo-
scitinprimasabbati,venitMariaMagdaleneetattera ra,redintegraturhomo,vita reparatur, et constatde
Mariavideresepu/c7'U7n.Sero mulier currit ad ve- venia jam totum, quia in auctorem vitae mox est
niam.quee mature cucurrit ad culpam. Vesperequae- lra.nsgressa.sententi&. Ecce ten-emotus factus est ma-
rit Christum.quee in matutinis Adam se noverat perdi- gnus. Modo terraemotusmagnus si tunti vellevis :

disse. Ve/iitMa/iaeta/tera Maria cideresepulcrwn. turboarborem mortiferam dejecisset sinebulae I

Quae de paradiso pertidiam sumpserat, festinat b fi- fumus illiusmulieristenebrassetaspectum Osite- t

dem sumere desepulcro; contenditraperedemorte tra nubeslethalispomi speciem caligasset !Osima-

vitam.quae cdevita rapuerat mortem. Venit Ma/da. nus tangens inconcessa tremuisset si peccafidiem !

Hoc nomen matris est Christi, venit ergo mater in no- tenebrasset snox injusta, et lamenta mundi, et in-
mine, venil mulier, ut fieret mater viventium, quee crementa mortis.etCreatoris injuriam tunc tulisset I

facta fueratmorientiummater.utquodscriptum est Sed vitiis semper serviunt blandimenta, lenocinan-

impleretur :Boc est mater omnium viventium (Gen. tur dulcia delictis, virtutibus vero austera et fortia
111). Venit Ma7-iaeta/tera A/an'a.Nondixit venerunt, suntamica..4n^e(«s enimDominidescenditde coslo.
sedvenit sub unonomineveneruntduae rnysterio,
; Resurgente Chnsto.morte pereunte, terrenis reddi-
non casu. Venit Maria et allera Maria. Venit ipsa sed turcoelestecommercium et mulieri cuifueratcum;

sed ipsa,ut mulier mutaretur vita, non

altera, altera diabololethale consilium, cum angelo colloquium
nomine;virtute,nonsexu;etfieretresurrectionisnun- >fitvitale.j4wpe/us enim Domini descendit de ca?lo, et

tia,quaeinternuntiaetlapsusexstiteratetruinae. Venit revolvil /npirfem.Nondixitvolvit.sed revolvit lapi-

Mariavide/'e sepu/crum. Utquam deceperat arboris dem, qui advolutus probavit mortem, et revolutus
visus, visus repararet sepulcri; et quam prostraverat Beatus lapis qui Chri-
exstititJ resurrectionis assertor.

illecebrosus aspectus, aspectus salutaris attolleret. stumetrevelaremeruit et velare beatus qui non ;

Ecce, inquit, terrcemotus factus est inagnus, angelus minus cordaaperitquamsepulcrum ;beatusquidat
enim Do/nini descendit de coelo. Tremuit terra.non resurrectionis fidem, 1'
fideique resurrectionem.qui
quiaangelus descendit de ccelo, sed quiaab inferis
divinam carnem resurrexisse testatur. Mutatur hic
d Domina.tor ascendit. Ecceterrtfinotusfactusest ma- ordo rerum; mortem, non mortuum,devorat hicse-
jmis. «Moveturchaos.dissiliuntimaterrarum.tremit C pulcrum.domusmortis mansio fitvitalis ;uterinova
terra.montiumtremuntpondera, orbisfundamenta forma mortuum concipit.parit vivuvn. A/igelusenim
quatiuntur, corripitur tartarus, sistuntur inferna : Dominidescendit de ccelo,etaccedensrevo/vitlapidem,

Accommodat se Chrjsologusad communem alia-

« in novi fwderis libris, vox illa non nisi pro terrae-
rum nationum usum, apud quas insolens est dicere motu usurpatur, ut hic apud f.hrysologum. Vide Act.
diem in vesperis elucescere. Locutio vero haec pro- xvi, 26 ;Apoc. vi, 12 xi, 13 Matth. xxiv, 6
; ; ; xxvii,
pria est Judaeis, quidiessacros, ut hodiernum et nos, 54 . Marci xin, 8 Lucae xxi, 1.
;

ad Vesperas exordiebantur, vel elapsa hebdotnada, t Ms.Bonon., qum in rege offendens

cum prima hebdomadie alterius dies inciperet. k Ex eodem codice, suscitavil morluos. Cognitoris
Hascfere IN'yssenusorat.2 conira Eunomium tom.
» injuria tartara prtivocantur, redduntur co7'pora, etc.
III pag. 712 :Quoniain, sicutait Aposlo/us, mulierse- •> Sed cur nox injusta dicitur? Forte, quia servit
ducta in pnevaricatione fuit, et defectionis a Deo, injustis, qui tenebras amant, ut liberius peccentfvel
qua> pcr inobedientiai/i facta est, dux fuit ; idcirco re- quia sua caligine ordinem rerum perturbat ?vel quia
surrectionisprima fuit testis,utruinam, quce ex pru>va- aeque pulchrum obscurat et turpe, bonum et malurn ?
rtcatione secuta est, per fidem resurreclionis repara- Certe, quia si ante tempus diem obscuram reddidis-
ret. Et quemadmodunt sermonum i/iitio, serpentis ad set, injuste illud egisset. Vel forte per noctem intel-
virumministra,etcon$iliariafactaestp7t'ncipium7nali, ligit mortem, utBellarm. quasi mi-
in psal. xxi: 2-i,

et sequelam in vita/n intulit sic ejus qui morti dedil

; nus utique malum fuisset, quod Evainjuste morere-
defeclorem dracone/n sermones ad discipulos perferens, D tur, quam sic Deum offenderet. Etenimsi niors, quse
Itomintbus dux et princeus fidei efficerelur, per quam poena percati est. ante ipsum peccatum obtigisset
/nerito primte mortis orcasio dissolvitur. Ex interp. homini, dici potuisset injusta. Mita. Auctorsuperius
Suiceri in Thes. tom. I pag. 807. Evae manum inronccssam vocavit, eo quia ad ea quae
De qua vita? An de paradiso dcliciarum, ubi
' vetita erant protendebatur nunc vocat 7ioctem in-
;

vitain agere debehat ? An de cibo qui vitam repa- justam, quie jura diei turbaverat.
rnns vilam r; t-f diciliir
j . An quia cibus natura
-I it- '
Ms. Bonon.
1
Et /nulier cui fuerat cum diabolo
:

liter factus est ad prolegendam vitam ? Sic de morte
cepit vitam, id est de sepulcro, quod mortis sedes
nuncupatur. Mita.
Communis sanetoruin Patrum sententiaest, hoc
<i
terrapmolu prieserlim Dominicam resurrectionem
mundo fuisse aiiniinlialam.
« Graeco vocahulo, niorfto; tytvtro uiyat, motus ma-
gnus factus ci^isunt qui pulanl inniii, non terrn-iiio-
luin, sed turbinem. Ilaiuinondus, Clericus, eic. At
lethale constlium, cum angelo fuit colloquium Calttte.
i His, scilicet, quibus vacuiim sepukTum patebat
non quod Christi corpus resurgens ea lapidis revo-
lulione indigeret, licetPatribus nonnulis, scilicet Hi-
lario hic, Leon. epist. H.i ad monachos PaliestiLae,
visiim sit lapidem fuisse revoliitum ab angelis hono-
ris gratia Curisti resurgentis. Vide Grotium el Mal-
donatum hic.
k Verba hinc desunt in codice Bouon.
111
etsedebat supereum. Elangeloquse eausasedendi
erat, cuinulla ineratlassitudo ?Sed sedebat utfidei
doctor,utresurrectionismagister:sedebatsuperpe-
tram, ut b soliditas sedisdaret credentibus firmita-
tem. c Ponebat angelus super petram fundamenta
fidei, superquam ChristuseratEcclesiam fundatu-
S. PETRI CHRYSOLOGI. 412
» A Vespera,inq\\H,sabbatiqua>hiceseitinprimasabbati.
QuidhicintelligithumanussensusfQiiid hichumana
sapit sapientia ? Vespera quce lucescit. Vesperfinit,
non inchoatdiem.nec lucem parturit.sed tenebras;
sed hic elementorum auctor elementorum vices mu-
tat, ut in resurrectione Domini totumdivinumsen-

rus, quidixit Tu es Petrus, et super hanc petram

: tias.nil humanum.Denique resurgente Chiistofide-
aedificaboEcclesiam meam Matth.\in,\S).Erat,in- libuslucescit vesper, dies infidelibus tenebrescit ;

quH.aspectusejussicut fulgur.etvestimentaejussicut discipulisnox mutaturindiem,Jud»is dies vertitur

nix (Malik.\n,l,i ,\d angeligloriam d non sufflcit etmutatur in noctem. Abhora, inquit, sexta, tene-
tulgor.ad coelestemnaturamquidfecitvestimentum? brw factse sunt super universam terram usque ad ho-
Sed splendore tali referebat speciem nostrae resurre- ramnonam (Luc. xxiii). Utipsaquae m tota estmeri-
ctionisetformam.quiaresurgentesperChristum.Chri- diana claritas obscuraretur, et illudquod scriptum
su« mutantur in gioriam.Protimoreautem ejuse.i ter- est impleretur : Occidet illi sol meridie (Amos vni) ;

nti suntcustodes,et facti suntveluti mortui. Misori ocoidet illis, id est.Judaeis ; nostris autem Noxsicut
:

quostuncpercutilpavormortis.quandosecuritasred- g diesillu7>iinabitur(Ps. cxxxvm). Quia vesper, in

ditur vtlee sed ( crudelitatis niinistri.perfidire exse-
: profundamsempercaliginemvergit,totani tuncChri-
cutores alii>n*>.ticliioiamsumerequomodo poterant
de supernis ?KObsidebantsepulcrum,resurreetioni
januas obstruebant.et &ne qua posset intrare vita,
mors perire, servabant nierito eos angeli
: per-
culitet prostravit adventus. Misera.et sibi semper
inimica mortalitas dolet se mori.ne resurgere pos-
sit, oppugnat sepulcrum aperire convencrat.et ad
resurgendumquidquiderat)facilitatisafTerreutesset
miraculum de facto, de exemplo spes, de reverso
res, credulitas de vivendo. Grandis dementia est
stitetendit et n erexit in lucem, ac splendore toto
totamortaliumpectoraabinferisChristoresurgente
complevit.r«pfrasafc6aii.QuiailluminaturperCb.ri-
'
stum sabbatum.non deletur. Non enimverit solvere
fegem.sed adimp/er«(Jfai.v).IIluminatur,utindiedo-
minicoluceat.clarescatinEcclesia.quoilinsynagoga
Jndoeisobscurantibusfuscabatur.Femf Maria Mag-
dalena el alteraMaria videre sepulcrum.Preecedunl
apostolos ad ministerium feminae, quae sexu viros,
quae ordine discipulos sequuntur sed non hinc fa- :

hoc.hominem nolle credere.quod sibi desiderateve- ciunt apostolossegniores.qnae non firminarnmfor-

niri'.Hoc dehiscustodibus hodiei dixisse sufflciat: mas.sed Ecclesiarum typum deferunt Dominicum ad
qunl autemnostrafideshabeat.nehodielongum sit, sepulcrum : Maria, et Maria, sic altera, ut ipsa :

postdiceraus, prffstante Domino nostroJesu Chri- ,

ipsa ut altera : mater Chri-
° altera ipsa Maria,Maria
sto, qui vivit et regnat cum Patre Deus in saecula '
sti untimnomenpduas geminatur infeminas, quia
:

saeculorum. Amen. hic Ecclesiaex duobuspopulis veniens.una figura-

tur ex duobus populis, id est, ex gentibus et Ju-
SERMO I.XXV.
daeis.quiaprimi novissimi et novissimi primi (Matth.
De eadem xx). Venit Maria ad sepulcrum, venit ad resurre-
Quantumavobisego, lamelantum peregrinatus ctionis uterum,venitadvit8epartum,utiterumChri-
est sermo sedorate.fratres.utsicut me vobis Deus
: stusex sepulcro nasceretur fidei, qui carnis fuerat
lil, ita inilii dignetur reddere et rcdonareser- generatus ex ventre ;et eum quemclausavirginitas
monem.Aulistisevangelistamdicentem(A/a{7.xxviii): vitam protulerat ad praesentem ,1 clausum sepulcrum

* MaldoDalus et Grotius aliique censent Graecum nus a suis, alio se contulerat vel Romam ad syno" :

vacabiilum hrivntvM, quod vulgo sedere dicitur.usur- dum sub Leone pontifice biscelebratam contraMani"
pari etiam pro se sistere alinn. chasos vel eumdem adierat pro causa heeresis Euty"
;

b Ms. Bonon., soliditas sedentit. ehianae. Kx Mita. Exploditur conjeetura hrecababb-

c Ex eodem codice Sedebat angelus supra netram,
: Bacchinin, quem vide in Observationibus ad Vitam
ut solidilas sedentis demonstraret fundamenta fidei, Chrysologi, huic editioni pramiissam num. 5.
super quam, etc. j
m Ex Hebraeorum nempe institutione. Frima hora
d Ex eod. cod., fulgur. Ad ccelestem naturam quid cum sexta matutina conveniebat, terlia cum nona,
factum est vestvnentum ? Ms. Caesen. et Vallicel., sexta cum meridie, nona cum tertia ponieridiana ;

quidattinel restimentum ? itaenim Hhsolvehatur ab eis viginli quatuor horaB

• Post haec additur in ms. Bonon. Ohsrura obscu-
ritas rarnis, carnxs resurrertionem sic Hr.br. dicente
Domino: Tunc justi fulgebunt sirut sol.
f Ms. Caesen, simplicitatis ministri.
KCodex Bonon., Ipsi. qui obsidebant sepulrrum.
h Incodic. praedicto desunt mors perire.
'Utique angeli adventus, non Christus rcsurgens.
Neque enim congruum erat ut impia illa turba Chri-
stum ab infcris reducem prima videret. Adverte per-
petuum pictorum errorem.
i Cselera, quee sequunlur, desuntin codice Uono-
niensi.
* Sermo hic omittitur io codice
: quibus apud nos dies conficitur.
» Latinius, erepsit.
° I)e tribus Mariis consule, si placet, qun? erudi-
tissime disserit Calmetus Comment. in Sac. Script.
in prolog. adEvangel. Matth. pag.41'1. Chrysolcgus
tantum ad Marise nomen alludit.
pScilicet in Mariam Magdalenam, et in Mariam
Jacobi ot Josephi Matrem.
q Plurimorum Patrum ac inlerpretum sententia
fuit, Christum ita e sepulcro egressum esse, ut e
Matris utero prodiit, intactoscilicet,inlpgroque ostio.
Auctor Quaast. ad Orthod. sub nomineJustini,qua?st.
Bonon. 117 Chrysostomus.homil. 11 deS. Joan. Bapt. ;Na-
;

1 Discesserat a sua tede Ckrysologus ; et peregri- xianzenus, Tragced. de Cnristo patiente ; Hieronym.
 :

413 SERMO LXXVI. 414

ad vitam redderet sempiternam. Divinitatis insigne A riti?Quiacustodiebant° crudelitatisstudio.nonpie"
estclausamvirginemreliquissepost partum,de se- tatis obsequio. Ruit, destruitur, stare non potest,
pulcroclausoexisse cum corporeest divinitatisinsi- quem conscientia destituit, impellitreatus. Hincest
gne.MariaetMariavenerunt.utviderentsepulcrum ;
quod angelus percellit impios, pios alloquitur et so-
videsquiavenerunt.nonut Dominum cernerent, sed latur. f A o<7/e
T
timere vos. Hoc est, p illi timeant
sepulcrum ;necquaerebantcum mortuis jamviven- quifirentesnonlimeant, timeantpersequentes. iVo/ite
tem, quae Dominum jam resurrexissecredebant..In- timere vos,scio enim quod Jesum qui crucifixus est
gelusenim Domini descendit de ccelo, et accedensre- quseritis, non est /uc.Hocesl Egoveniutinstruerem :

volvit lapidem. Revolvit lapidem,nonut egredienti vos, non ut illum eximerem.qui et rerum factor est
Domino praeberet aditum, sed ut Dominum mundo et est h sui suscHa.lor. Non est hic,surrexit enim sicut
jam resurrexisse monstraret conservis ad credendum
; dixit. Videsquia venit angelus, ut faciis assereret
daretfidem, nonad resurgendumDominopraestaret servus, quae Dominus praedixerat verbis; et doceret
'

auxilium. Revotvit lapidem. Revolvituradfidem,qui moriendi et vivendi penes illum potestatem fuisse
ad perfidiamfuerat advolutus. Revolvit lapidem, ut quiantesuam mortem praedixerat resurrectionem :

idemesset vitae titulus, quiacceperatunortis tenere nam utique qui scire potuit, potuit et cavere, sed
8»

custodem.Orate,fratres,utnuncdescendatangelus, g quia vincere potuit, declinare contempsit, quiare-

et totam duritiemnostri cordisevolvat, aperiatsen- surgentisgloriasepelivit morientis injuriam. Dese-
suum c!ausanostrorum,resurrexisseChristumnos- quentibus, fratres, sequenti sermone tractabimus,
tris etiam testetur h ex mentibus.quiasicut illudcor quia protrahere nos et dilatare sermonem adhuc
ccelum est, in quo vivit et regnat Christus, itaillud recens itineris prohibuit lassitudo.
pectussepulcrum,inquoChristusadhuchabeturmor- SERMO LXXVI.
tuusetsepultus.Christimorssicutfuisse,itapertrans- Deeadem,dequesecundaChristimanifestationefacta
issecredatur:Christushomo passus, mortuus et se- mutieribus a monvmento regredientibus.
pultusfuit est,vivit,regnat,manet,permanetDeus.
; Superiori sermone Mariam et alteram Mariam Ec-
Audi Apostolumdicentem Etsinovimus Christum
: clesiee exduobuspopulis venientis figuram diximug
secundum carnem,sedjamnuncnonnovimus(\\ Cor. habuisse: hoc exsequentibushodiecupimusappro-
v).Et Quod mortuus est peccato.semel mortuus est,
: bare.simodonobis vesterbenignuspraebeaturaudi-
quodautem vivit,vwit Deo (Rom. vi) hoc est, vivit ; tus. Respondens, inquit, angelusdixit : Nolitetimere
Deus. Et accedens revolvitlamdem, et sedebat super vos,scio enim quiaJesum qui crucifixus est,quxritis:
eum. Sedebat addocendam resurrectionem, non ad non est hic ,surrexit enim sicut dixit.Venite.videte lo-
lassitudinem sublevandam. Coelestis natura ignorat cum ubiposituserat Dominus(Matth. xxvm).Angelus
r
lassitudinem, nescit laborem sed factus est lapis
: praedicat nomen, crucem dicit, loquitur passionem,
o vas angelicae sessionis, doctrinae coelestis cathedra, fateturmortem.sed resurrectionemmox,J moxDo-
schola vitae, quia Judaeis ad mortis januam, ad cine- minum confitetur.Etsiangeluspost tanta supplicia,
ris servitium, ad tristesilentium fueratconstitutus. post sepulcrum agnoscit Dominum.suam loquitur
Erat, inquit, aspectus ejus sicut futgur, vestimenta servitutem,etinjuriampassionistotamtransissesen-
autem ejus sicut nix. Vultus claritas a vestium can- tit resurrectionis in gloriam ;curhomoautminora-

dore separatur.etfacies fulguri, d nivi vestis angeli tum Deum incarnejudicat.autinpassioneexistimat

comparatur, quia fulgur de coelo, nix de terra. Audi ^ ejus defecisse virtutem.autconsumptamdomina-
prophetam dicentem Laudate Dominum de terra,
: tionem credit servitute ? Digne itaque dicit cruci-
'

ignis, grando, nix(Psal. cxlviii) Infacie ergo angelj fixum, ostendit locumubipositus eratDominus, ne
claritas coelestis servaturnaturae ; in veste verofigu- alter et non ipse idem resurrexisse crederetur ex
ratur gratia communionis humanae, et temperatur mortuis.Etsi Dominuseademreditincarne,vulnera
species angeli colloquentis, utcarnales oculi,et ves- reportat.ipsaclavorum foraminaresumit.etipsafa-
tium ferantplacidamclaritatem, etexfulgore vultus cit testimonia sui corporis.suae resurrectionis indi-
nuntium sui tremerent.et revererentur auctoris. Proe cia, quae sua? fuerant contumelia passionis ;
quare
timore autem ejus exterriti sunt custodes. Quare ter- homo se m alia putat, aut m in suanon putat carne

quaest. (i ad Heidibiam ;Augustinus, seu quis alius, KMulieres quierentes Jesum, contraponit militibus
serm. alim 139, nunc 160, append. persequentibus, apposite. Nam Chrysosomus, apud
» Ms. Cesen., tenere custndiam. Maldonatum, censet adjunctum fuisse illud vos em-
h Ex eodem rns., el mentibus. phatice, ut illae opponat militibus.
c Vasa appellasse videntur nonnulli, majora saxa h Ms Ccesen., suus suscitator.

vel columnarum frusta apta ut super lis sedeatur. ' Ibid., quod Dominus.
Vide Gloss. Du Cangii, tom. III, pag. 1379. j Nam post resurrectionem inchoabatur regnum
d Nix in vestimentis nil aliud sonat quain summum Domini nostri Jesa Chrisli, cui subsunt et angeli.
candorem, ut apud Gnecos et Latinos, ita et apud k Vide Epiphanium adversus hareses tom. I, p. ni
Hebraeos,Num. xn, 10 psalm. Ll, 7
: ; Thren. iv, 7. pag. 1026 edit. Colon. In Cod. Bonon. deest ejus.
8 Morem enim gerebant Jmlreis et ideo territi, ne
:
i
Ex ms. Bonon. Quam alte obscurus fuerit locus
poenas luerunt corporis oscitanter servati. Maldona- hic, consule editiones.
tus et Brugensis. m omnium resurrcctionem negarunt Sama-
Priini
f Solent angeli liac salutationis formula pios ti- ritae et Sadducaei, quos refellitlaudatus Epiphanius,
more perculsos consolari. tom. I, p. i, pag. 25. Origenistsa item, Basilidiam.
 :

415 S. PETRI CHRYSOLOGI. 416

rediturum.autcarnemservusfortededignatursuam, A tatispertingant gloriam, perveniant adhonorem.
cumnostratnDominusnonmutarit?Acquiescehomo Illaautemmeritoaudit Noli me tangere(Ibid.),quas
ipsum tefuturumesse in carne tua. ne tu ipsenon in terris deflet Dominum, et sic in sepulcro qucerit
sis.si inearnesurreieris aliena.Adjecitangelus, d'r mortuum, uteum f in ccelis nesciat regnarecumPa-
cens: Etcitoeuntesdicitediscipulis,quiaresurre.rit.et tre. Noli me tangere, id est, obsequi p tactu carnis,
prsecedet tos in Galilxam.ibieum videbitis. Angelus quem fidei tactudeberes attingere necquasihomi- ;

hic non feminas, sed Ecclesiam duabus in feminis nem tantum tangere te pnesumas in terra, quem
mittit,» unam mittit.uteam mitfendosic longelate- Deumnondumsapisin coelestibus adorare ;feminea
que difjundat. Angelushic sponsam mittitad spon- curadesinat, muliebris sollicitudo desistat, virilis
sum;deniqueeuntibusillisoccurritDominus,eti> sa- credulitas tuam conscendat in mentem, ascensum
lutat eas.dicens :
<•
A vete. Ocourrit, et non potestate meum cordistui capiat latitudo, h ut in co^lestibus
terret, sed prsvenit charitatisardore nonauctori- ; aMerna tactusmeibeatitudineperfruaris. Juxtaillud
tate turbat, sed salutat lege sponsi non dominantis ; prophet* :Beatus vircujus estauxilium abste,Do?nine;
jure onerat, sed honoratdilectioneconsortis salu- : ascensusin cordcejus<1isposuit.(Psal. Lxxxni).Interra
tat: tee/e.Diieratdiscipulissuis ipse .X'minemsa- ; nontangitChristuru, quifide inccelononconscendit
lutaveritisin iia.et quid estquodhicin via tam d fe- g ad Christum. Quod ergo eadem Maria nunc in iidei
stivus saJutator occurrit ? Non eispectat cognosci, vertice constituta, nunc inEcclesiae sublimatafasti-
intelligi non requirit, non ut interrogetur admittit, gio, et tangit Christura, el tenet toto sanctitatis af-
sed in salutationem vadit totus, vadit fervens, et fectn.nuncimhecillitatecarniset femineaintirmitate
suumsolvitipsesaliitalionemaiidatum?IYcit.feeit. et tactura sui non mereturauctoris,
dejecta dubitat,
quia totum vineit. et eisuperat vis amoris: simul, non facitqutestionem siquidem illud de figuraest,
:

quia Christus in Ecclesia se salutat.quam suam fecit hoc de sexu illud est de divina gratia, hoc de hu-
;

t sie viscera sua, suum sic recepitin corpus, mananatura. Quianosidemipsicum divina scimus,
dicenteApostolo : ht ipseestcaput corporisEcc/esix Dei muniis est ; cum humana sapimus, cfficamur ex
(Co/os i). In istis verofeminisEcclesieetiguramma- noliis. i
Sic beatus Petrus Christum, duui Dei Filium
nere plenam res ipsaostenditevidenter.quiadisci- confitetur,Patrerevelante,cognoscit;cumnegatChri-
pulossuosChristusderesurrectionenutantesarguit, stum,earnissentitetpatiturefficitatem(J/af.xxvi).ln-
trcpidantes firmat.ostensionelateris, clavorum ca- terhsecJudaeicrimina.autmaleemuntsua.autdistra-
verui*. sumptione cibi, vii revocat ad fidem (Luc. huntpejus aliena, dum peccata taxant pretio, dum
xnv). 1'ndeet meritoin fiiie parvulos sicpuerosap- pecuniapensantetcompensantdelicta,duni inscele-
pellat, dicendo Pxteri,nttmguid habetu pulmenta-
:
(] ribiissuisfundiitit.qiiodtotosoelerecongregaverunt.
num xxi)?ipsanique alibi Mariam flentem
(./oan. SicJudamcomparant traditorem Dominisui,etpre-
quasi de raortuo, mulierem vocat.atque tangendi se tioKedemptorismundisanguinempensant sic aperti ;

licentiamnegat(/oan.xxl istasautemsic perfectas : sepulchritidem clandunt j sacculo, ut negandeere-

invenit, sic credentes, sicnon de sexu trepidantes, surrectioniscrimen nummiscriminummercarentur.
sicmysteriocurrentes.sicDominumtotofideiardore Pecuniam, inquit, copiosam dederunt militibas, di-
re piireotes, ut habendumse tradat eis salutatione centes Dicitequm discipuU ejus venerunt noete,et
;

tali, dicens, Avete. Angelusdixerat :Scioenim quia /uratisunt eum, nobis dormientibus, el si hocpraises
Jesumcrucitixumqufleritis;etrequirentibusChristus, audierit,nossuadebi>nusei,etsecurosvosfaciemus.At
avete respondit alibi autem Mariae • nec tangendi
; illiacceptapecuniafecerimtsiruterantedncti; etdif-
datur facnltas (Joan. xx), hic non solum tangendi, fniimtiimest verbum isludapudJudiTOSUSqueinhodier-
•ed et tenendi copiatotaconceditur. lllx autem.in- numdiem.\pw\ Jndjeos, numquidapudChristianos?
<\nil,accesserunt,et tenueruntpedesejus. Istae tenent Judsee, quod tu in Judaea obscurabas auro, fide toto
pedesChristi, quee in Ecclesia typum evangelicse claruil et eluxitin mundo discipuli receperunt.non
:

praedicationis tenent, et merenturex cursu : ac sic furati sunt Christum; tuperfidiara coraparasti, sed
fide tanguntsui vestigia salvatoris, ut adtotiusdei- non furatus es veritatem Judsee, resurrexit Chri-
;

Valentiniani, Marcionitae, aliique hujus furfuris ho- ascendisset ad Patrem. Tom. III pag. 590 edit. An-
mines. tuerp.
• Deest in Cod. Bonon. kMs. Cresence, obsequi tantum carne.
b Ex eod. cod., salutalor. h Docent cum Chrysologo alii enarratores Chri-
c Ibid., Avete, hoc est, stuni illis verhis, I\oti rne tangere, innuisse mulieri
bentote.
a Ex Mita. Christuni ainplcclcndi gratiam habituram in coelis a :

•Alii interpretes duo hac Evangelii loca, quae
velut ad invicem pugnantia introducit Chrysologus,
ad litteram conciliant. Dicunt enim primo vel has
duas fuisse apparitiones diversas; secundo vel Mag-
dalenes antc eum tetigerat tertio vel Christo prohi-
rebuscorporeis ad spintualesmentemejus attollens.
S. Leo, serm. H
de Ascensione, pag. 72 edit. Lug-
diin.. cura Raynaudi : Noli metangere. Nolo ut ad
me corporaliter venias, nec me sensu carnis aspicias,
; ad sublimiora te differo Cuin ad Patrem ascendero,
.

bente tamen, utres importuna et audai cst

tetigit tunc me perfectius veriusque palpabis, apprehensura
amor. Consule Maldonatum. qiioil tangis, et creditura quod non cernis.
f Chrvsologo f Alias in ms. Bonon
consonare videtur Augustinus tract. Sic beatus 1'etrus, sic Dei
:

121 in Joan., m
hac femina recognoscens Ecclesiam Filium Patre revelante cognoscit.
dt Gentibus qum i» Christum non credidit, rusi cum I
Ex eod. cod., mundo.
417
stus.tupecuniamperdidisu'. Sanguts ejus super nos
et super fihos nostros. Judaee.Chnstus vivit, tu et te
et tuos posteros occidisti.
SERMO LXXVII.
De Resurrectione Christi.
Plenum satis et perfectee de votionis indicium ,quod
temporepassionis totacreatorisuocompatiturcrea-
tura. Q uae caro terra tremen te non trem uit,quae mens
non torpuit.quod ingenmm non defecit cum solante
tempusoccidit.luxrefugu VDenique, fratres, et no-
straoccubere tunc viscera.sensus estcommortuus,
sermonostersuoestconsepultusauctori,ut ejus to-
tatnnuncsuscitareturadgloriam.lstaexstititsilentu
mei causa.istadebitimeidevotadilatiofuit.Nec mi-
rum,fratres, si provide sermo meus toto aflectionis
obsequio ad inferos etiam suum secutusestlargito- _ nomimsunitasQguraret.etmutatamfeminam^
rem.quia sineipso vobis talibusac tantis creditori-
bus quod redderem non habebam.Quod si cupidus
aliquisetavidusexactorde solutioms tarditatecon-
quentur, a caIumniamtemponsnobisdesistatiDferre,
quiadives Dominusmeusmuitiplicemfenonsipsius
auget et repensat usuram. Absolvat ergo nos jam
evangelicae iarga iectionis humanitas, quos b oiiicii
necessitashoc tanlumdeduxitetaddixitaddebitum.
Vespera, inquit, sabbati quce lucesctt in prtma sabbatt tautum videre sepulcrum,reatus sui utuium.iacinoris
InDominoresurgentenonhumanaesoIumconversum
estjusnaturae, sedetiamipse creaturasordoinsigni-
ter est mutatus. Vesperasabbati qua lucescil.
Domino resurgente.non tenebrescit vespera.sed iu-
cescit; et lit lucisexordium.qLodprincipiumnoctis
esseconsueverat. Vespera sabbatiquse Luctscit inpri-
ma sa66a«nJ/anA.xxviii).«Sicutmortaiitasinimmor-
talitatem.corruptioinincorruptionem.caroinDeum,
itatenebratransferuntur ia lucem ;nox ipsa
ut se
taliternonperussegaudeat.sed esse mutatam, quae
obscuritatemagisquam temporesic defecit, quae in-
tervalla, quae vicem suae felicius perdidit servitutis,
ut in perpetuae lucisprofiuereteterumperetliberta-
a Actio in jureest quaquisrem quampiamsibi per
solemnes juris formulas asserere conatur; aut pro
qua litem intendit. Vidc Glossarium Du Cangii.
Hoc est, plangendi mortem Christi, et cum Ec-
*>
clesia tanto funeri coudolendi.
c Difficilis sensus explicatio. Pro tenuitate ingenii
arbitror auctorem de homine per Chnstumin novis-
simo die resuscitando loqui, in cujus carnemortalitas
in immorlulitatem, corruptio in incorruptionem, caro
inspiritum perbeatamgloriamtranslerrentur. Tene- D
brae vero, quas in lucem commutabuutur, sutit vel
cunctae res adversae, quae in lucem, hoc est in pro-
speras res, transferuutur ; vel certe mors ipsa, quae
nox dicitur, et qu» deposita obscuritate in perpetem
lucem mutabitur, id eslin perpetem vkam. iNouperit
nox, id est mors, qoia omnes morimur; sed mors
mutatur iu vitam quoadjustos, qui in Domin
riuntur. -Non delicil lempas, quiu auctor temporum
tempora nescit. Nox perdit vicem sua: servitulis, quia
mors bomini, homo inorti deservd, sed libeia esta
servitute, dum ipse homo in resurrectione luceper-
petua fruetur. Hoc probat Aactorex psalm.cxxxvm,
10. EL iiox stcut dies tUumtnaottur, etc, quod sic ex-
plico. Dicit homo Eslo, tenebr.fi me openant in
: let, Auguslinus ser u. %SA, de femp. Uita.
nocte mortis, ne ultenus videam iucem hoc erit
quidein in poeuam peccati sednox, hoc est ipsa inor i
;
SERMO LXXVU. 418
A tem, diceatepropheta: Et nox ULumi>talio meain de
Lictismeis (PsaL. ciiitiii). Vespera qua> lucesat m
primasabbati. ^Sabbatum secundanum se laetatur
effectum, quod jussione legis torpebat in otio; et
per diei Domimci primatum m
divinae virtutis opera
mirabiiiter excitatur. quod Judaicae
observaUonis
inerUa a virtute salutan reddebat eitrane um,dicente
Domino:A'on Licet sabbalis azgrtscuram.af/liclis opem,
visu u, vitam mortuis condonare (Luc. v./ i et
csesis
iuterpretandotaiiteraUeodiemsabbaUsanctaeiegis
studiisdeputatum, miseretantum ventris addixerat
servituU. Vespera sabbatiquce LucescU in
prima sab-
bati,venitMartaMagdalena,etaUeraMarta.LazveaH
nomine, qua? nunc aiia leguur in diversa persona.
Vemt Marta etalia Maria.* Quo et uuamin auabus
sitaspanderetpersonarum.Veniiemm.nonvenerunt,
etcumdieitaiia.in utraqueeamdemmysuco designat
affatu.ut aiiam vemsse ante hdem,aliam postudem
redituram esse monstraret. Veait muiier, sedredit
Maria venit quaeintulit mortem, reoit quaegeuuit
;
vitam; vemt Adamquae deduxitaainferos,reaitqu83
abinferisCbnstumrecepit. VenttMariaetaLia Maria.
r
QaaTe'! V idere sepuicrum.tt non Chnstum quaerere:
suitnsiedocumentum.suaBcumaiabolopraesumpUo-
nis,smquaestusferalecommercium.utinderecupe-
Ecce raretiidem, unde perpetuum =>uee praevaricaUonis
sustinebatopprobnum..£ieceefm-a?mo<us/acfu3es£
magnus. Si sic terratremuitcum suorum Dommus
resurgit ad veniam quemaduaoaum eontremiscet,
;
cumnoxiorumconsurgetadpu?aam,diceQtepropheta:
Terratremuit,elquieiU,cumresurgeretinjultciumDeus
(Psal.Lxxv)? Etquseconservi, boc est angeii, prae-
sentiamsustmereaonvaiuit.quemadmodumDeum
judicem susunebn? Ecceusdemhneis, quibus per-
lerat saius bumana, rep^ratur. Pnma ad perbdiam
muiier.prima procuratur adridem; prima currit ad
corporis, erit illuminatio mea in deliciis meis, quia
pergraUam Chnsti resuscitali, et ego a morte resur-
gam, et per viam morUs de morte ipsa tr&nsibo ad
vitam, udi iumine glorias illustratus dehciis beatae
visiouis perfruar. Lege Maid. m
cap. J Lue«, num.
78 et "y, ubi per teuebras et lucem cunctas res pros-
peras et adversasrespective Patres inteliexisse docet.
Et mJoan. i, 4. versus tin., vitam lucem. mortem
tenebras Scripturam appeliare ait.Sic Auctor noster.
infra, serm. 7y, hujus loci explanationem ionuere
videtur. AIita. — Attento stvio Cnrvsologi facillime
comparari hic nostrorum corporum re-
intelligitur,
surrectionem ipsi eidem vespen. vei, ut luqui amat,
nocti resurrectionis Dounni. qoa suae natunje obscu-
ntatein verUtinlucem,sicuti et noo nostrorumcorpo-
rum corruptioueiu vertemus in lmmortaiitatem.
a Diem Uomiuicum
ob Ctiristi resurrect.onem sab-
batumprimarium vocat; hoc est. iesium pritcipuum
ac pnujipale. Sabbatum autem hebneurum secun-
danum appedat, uoc est iu =eeuudo et Uuminori
loco positum, i.amquam uujus pnuiarii si^uiti-
cativum.UeaabbatoUebraeorum in uiem Domimcum
conveiao.et de sauclihcalione lestorum puieure,utso-
:
e Ms. Cxsenae, quo tunc
m
duabus utam.

419 S. PETRI CHRYSOLOGI.
interemptorem mortis.quae prima cucurrerat ad mor-
tis auctoreui:primaaudit ab angelo.qus prima cum
diabolo fuerat collocuta..4 ngelus Dominidescendit de
c&lo,etaccedensrevolvit lapidem, et sedebat super eum.
Non utconferretresurrectionemtali operatione, sed
ut proderet,dicente Domino: Potestatem habeoponen-
diiinimammeam.et potestatem habeo iterumsumendi
eam(Joan.i). Nobis clausa aperit, nobis occulta re-
serat, nec auctorem suum.qui jam non erat in se-
pulcro,educitadlucem;sedconservos suos, qui po-
sitierantindubitationisobscuro.adfidemresurrectio-
r
nis adducit; ipso attestante, cum dicil: A on est hic-
surrexit : Revolvit lapidem, et sedebat super eum.
QuarenonTolvit.sed ievolvil? LtqueinpertidiaPha-
risaeorum, ad oflensaw voluerat el scandalum, an-
gelus ad tidem revolveret et salutetn.dicente prophe-
ta Ecce pono in Sion lapidem offenstonis et pelram
:
scandali (Isai. viii.xivin; /fom.iv). Revoltitur ergo
lapis,utevolveret mortem, qui vitam clauserat ad-
Tolutus.dicente Scriptura: Videbttisvitam vestram
pendentem coram oculis vestrts.et non credetis (Deut.
xxviu). Etsedebat super eum. Nonlassitudinemre-
creans.sed sacn et vilalis sepulcri se esse preesidem
sicdemonstrans; etdestructamessemortemcoelestis
minister officii,tali sessionis suae declarabatindicio : mentis terra tremuit, sol ne videret aufugit, dies
et esseUeuin qui passusest, Deuni qui iutra nostri
corporisestreeeptusangustias.Deutn quem halutu
superno sic residens testabatur assertor. Et quid
plura,frairesTsedet,quia ab illo tam veuerabili se-
pulcronumquamangelus recedit./Vip timneautem
ejus extemti sunt custodes,et facli sunt sicut mortui.
Quos prosternit terror noxios, ad conscios tnoxre-
currit.Sic.sicinnocui cum resurgent.terror etmors
injuslos et impios possidebit. Erat autem aspectus
ejus.iicut fulgur etvestimenta ejus sicut nix. Quid
facit vestis.ubi nullaestnuditas? quidindumentum
ubi tegendi necessitas non habetur?Sed angelus, fra-
tres, nostrum habitum, nostram formam, nostram
Bimilitudinem, in resurrectione taliter praefigurat.ubi
homoipsa corporissui claritate restituitur, dicente
Domino: Tu«c juslifulgebunlsiculsolinregnopatris
eorum (Matth.nw). Respondens autem angelus,dixit
mulieribus Nolile ttmere vos.scio enim quod Jesum,
:
qui crucifixut esl, quceritis. Adhuc crucifixum et
mortuum requirebant.quarum tidem saeva passionis
procellaturbaverat.ettentationiseas ita pondusin-
curvaverat.utcoeliDominumadhucquaererentin se-
pulcro.iVoneiiAic.Secundumidquodinlocoexstitit;
hicestautem, perhocquod ubiqueest.et loci capa-
citate nonclauditur. Vemte,videte locum ubi posilus
erat Dominus. Muheres vocatangelus ad videndum,
utsacricorporislocusmundaretoculos,quosdiabolo
•claudente vetitae arboris macularat aspectus.Ingre-
diuntur sepulcrum.ut consepulUe Domino totam tidei
resurgerent in salutem. Si complanlati sumus simili-
tudintmortiejus simulet resurreclionis erimus (Rom.
« Ms. Cwsense, suadente.
b Ad pniu.i.-vuiii statum a quo discesserant.
'-
Sigaiticat Christus se esse in vado, ipsos in sale
:
420
A ^.Euntesdicitedisciputisejus. Revertere advirum 1
mulier jam sanata, et suade fidem,quas perfidiam
suasisti; referhominiDominicae resurrectionisindi-
cium, cui ante tentationis et ruinse consilium de-
tulisti.
SERMO LXXVIII.
De septima Christi manifestatione facta discipulis ad
mare Tiberiadis.
Post illam terris inexpertem, tremendam coelis,
inauditam s»culis,iuferis non ferendam tempestatem
Dominicas passionis.venit ad mareDominus,etdis-
cipulos suos nocturnis in tenebris reperit
fl uctuantes
Fugieute enimsolequid de splendore lunari?quid
de stellis ad noctis potuit solatium remanere ? Erat
enim una terraet confusa caligo, quod non solum
g visumcorporiSjSedipsunimentiscaecabatobtutum
nec sinebat littus Udei,portumsalutispetere,velre-
petere navigantes. Mane, inquit evangelista, jam
facto,stetitJesusinlittore,nontamfncognoveruntdis-
ctpuliquia Jesus est(Joan. xxi). Creatoris injuriam
tota fugeratcreatura:necemDouiinisuimundusevi-
tare contendit, sciens ad totam domum vindictam
pertendere,in qua fuerit servorum scelere Dominator
occisus. Hinc est quod suisse deserentibus funda-
ne interesset abscessit,peti'8e,quia non valebant dis-
cedere per naturam.novum scinduntur per vulnus,
facinustantumsono,quiavocenonpoterantaccusan-
tes;infernusubiad se penetrareipsutn judicem vidit
victiis,etejulans,quos tenebat amisit;hinc est quod
_ res ditie corporibus suis animte resurrecturosmor-
tuos, quos mundusputaverat deperiisse,viventibus
nuntiarunt. Ergo taliter cum mundi compago tota
confuso ordinefliictuaret, et ad primordiales tene-
bras atque antiquum chaos crederetse auctoris sui
mortedevolutam,subito resurrectionis suae lumine
Dominus diem reducit, et orbem totum pristinum
reformat in corpus,ut quemsibi taliter viderat esse
compassum, suamsecum suscitaretad gloriam, di-
centeevangelista Mane jam facto id est, transacta
: ;
noctae Dominic» passionis, Stetil Jesus in littore. b Ut
in antiquum terminum revocaret universa,firmaret
dubiajactata compesceret, turbatacomponeret, et
statione suaipsa fundamenta orbis.qtiae siccommota
fuerant.stabiliret, quotnox munilus ad sui recurre-
retauctorisobseqnium,quiadsuidiffugeratauctoris
injuriam. Maneautem faclo,sletit Jesus in littore. Ut
Ecclesiampruecipue,iuquadiscipuliamaristunc c fluc-
tibus jactabantur, ad fidam tidei suae reduceret sta-
tionem: denique quia eos fidei virtute repereratde-
stitutos.eta virili robore invenerat perdejectos.ar-
guit tales pueros nuncupando, cum dicit Pueri, :
numquidpulmentariumhabetis ? Ibienimerat Petrus,
quinegaverat(Man/(.,xxxi).Tbomas.quidubitaverat
(Joan. xx); Joannes, qui fugerat (Marc. xiv) non ;
ergoutfortissimosmilites, sedpueroscompellat d ut
versari, ait Grotius.
d Timuisse apostolos docet etiam Chrysostomus
et alii.
421 SERMO LXXIX. 422
timidos ; et quos idoneos necdum deprehendit ad A mare. Vt mare dilueret quod negatio
et misit se in

praelium, ut teneros invitat ad mensam, dicendo: sordidaverat.J/isrtjeinmare.Utessetprimus

taliter

P ueri.numquid habelis pulmentarium?Ulhuma.a\taLS inreditu,qui acceperatin ordine pnncipatum. Et

ad gratiam.panisadhduciani,» pulmentumrevoca- tunica seprcecinxit. k Qui preecingendus erat marty-
ret ad tidem jcorpusenim resurrexisse non crede- rii passione,dicente Domino: Aliut le p7-cpcinget,et
rent,nisi eum b totohominis ordine cernerent man- ducet quotu nonvis (Joan.xx\).\lii autem discipuli
ducantem.Hinc est quod petit escas <=saturitas tota navigio venerunt, non enim longe erant a terra,sed
rerum panis tpse manducat, quia non ille cibum,
: quasi cubitis duceniis,trahentesretepiscuim.k\\\ na-
sed suorum semper esurit charitateni.iJ «eW, num- vigio perveniunt, et capturam pisciuni trahunt, ut
quid habetis pulmentarium ? Responderuntei,Non. Ecclesiam seeculijactatam procellis,et eos quosevan-
Et quid habebant,qui Christum jam secum positum gelicoretiad supernamlucemrapiunt, etelevant de
non habebant, qui coram stantem Dominum suis profundo,ad Dominum secum tideli labore perducant.
adhuc d oculis non videbant?iYon enimcognoverunt Non, inquit, longe erant a terra.Xou erant longe a
discipuliquodiesusesl.Dicil eis,Mittite in dexteram terra viventium, 'quos praesentiuui finis proximos
partemnavisrete,etinvenietis. Revoeataddexteram essefeceratjam tuturis. Sedquasicubilisduce?itis.Ex
quos turbo passionis egeral et redegerat ad sinis- g Judaeisetgentibusceutenanum numerumduplicat,
tram..l/iseru?i<, inquit.e/ non poterant illud trahere qui duorum vitam salutemque jungit populorum.
a mullitudine piscium. Miserant in dexteram.mise- Rehquani partem lectionis sequenti sermone, Domino
rant in virilem partem, sed ut pueri adhuctrahere juvante, tractabimus.
non valebant senserunt tamen ex ipso pondere,
: SERMO LXXIX.
senseruntpisces venisse ad j ubentis imperium,» non De Resurrectione Christi.
humanasartisincurissecapturam./lhscipu/as autem Quoniam Matthaei et Marci superDominicam Re-
ille qui ddigebatur a Jesu,ait:Dominus es/.Prinius surrectionem jam cucurrimus lectiones.modo qui
qui diligitur videt,quia semper amoris oculusacu- hincintonueritLucasbeatissimusexquiramus.t/na,
tius intuetur, et semper vivacius f quidiligitsentit. inqml,sabbativaldediluculoveneruntadmonumentum
Petrus utaudivit. Quaeresillam Petri sictardaverat mulieres, portantesqua paraverant aromata (Luc.
mentem.ut ab aho audiret Dominum,qui csetens con- xxiv).Saepe diximusqueecirca resurrectionem Chri-
sueveratnuntiare?Ubiestilludipsiussingulare?Tues sti gesta sunt, gesta esse resurrectionis nostrae in
Chrislus Filius Dei vivi (Mattk.xv\), ubi est ? In dorno formam: hincestquodevangelistaesermoneplusmy-
aufugeratCaipheeprincipisJudaeoruu),tardiussuum stico quam novo factorum Christi seriem proloquun-
Dominum videbat, qui vocem facile ancillee susurran tur. /Jna, inquit,sa6oa//.Beneuna,quiaresurrectionis
tisa.udivit(ld.\x\\). Utaudivit,inquit,quiaDominus u diesalteramnescit lucis asterneemater.noctis tem-
;

est,luiiicaseprwcinxit,eratenim?iudus(Joan.xx\,~). pusignoratjperpetuusdiesperpetuo illucescit; re-

Mirum!fratres,cumcomprehendereturDominus,Joan- surgentium lux mori non potest lux quae noctem :

nesabjecitsindonem, etPetrusB inventusestnudus : delet,nescitexstingui. Venerunt, inquit, ad monu-

quiaJoannemtexit fuga.Petrumnegatio sicnudavit. mentumportantes quwparaverantaromata.et inve-
Mirum,fratres,etveremirum,quiaquiin navi nudatus neruntlapidem revolutum a monumento,el intrantes
est, in mare h se demergit indutus (Matth. xiv) : noninvenerunl corpus DominiJesu. Quid est, quod
quia innocentianumquam nudaest.et reatus sem- quaeantedemonumento m fugerant,nuncaudacesre-
perrefugitad velamen.Denique ' sicut Adam (Gen. deunt ad sepulcrum:intrepidae pavidum redeunt ad fu-
ni), lta et nunc Petrus post culpam suam gestit te- nus,sepulcritristitiamconGdenterinvadunt;etnonin.
gere nuditatem, qui fuerant ambo utique ante eul- venientes Dominum.constanterquasrunt.constantius
pam J sancta nuditate \est\t\. Tunica se prcecinxit, immoranturjnecillud pavescunt,quod inonumento

a Et puhnentarium sumitur pro quolibet obsonio. ut honestiusad Dominum. Nec poterat vestis
iret
lta sonat Graecus ^pos-ya^iov. non enira erat
haec, licet talaris, natatui obsistere,
b Eo scilicet, eodemque modo quo cceteri homines _ natandi necessitas. Sed jam terrae vicinus poterat
vescuntur. u pedes, praecinctusque ad latus veste, ad Dominum
« Vocatur Christus, vel quia omnibus rebus satur pervenire.
nuilis indigebat, vel per quum onuies saturantur. ' Consonant alii. Theophylactus vero, et secum
d Vel quiaalittore aberant ; vel qnia nondum sa- plures, pudorem Petri ex nuditate, non ex culpaef-
tis luceret dies. duxisse docent.
e Nani jecerant rete ad dexteram propius littus, j ln Adam
fuit justitia originalis. in Petro gratia
ubi minor erat spes capicudi. justificationis, in ulrisque innocentia. Mita
1
Lx Latiuo Lditi, qut dUimtur. Ms. Caesen., quia.
lt

Bln caliido illo cliniute 1'etrus incedebat nudus. Vel tinis vitae praesentis vel bonorum tempora-
1

Aut juxta mentem Dedae dicitur nudus ad compara-
tionem cwlerorum vestimentorum quibus uti tolebal
vel quod inore piscatoruin, studio piscandi nudus
incesserat.
*>Evangelium dicit tunica te pracinxitse. Et vere
Petrus, viso Uomino, superiorem veslein induit, ut
aliquibus videtur, pallii genus, quo Phoenices et Ty-
rii uluntur, inquit Tlieophylaclus,, qua preecinxit se,
lium, quae Christuin sequentesdimiserant.
;
m Evangelista vocat eas mente consternatas ob an-
geloruin aspectuin et ob ea quae in Passione Christi
evenerunt. Quod bic autem dicitur illas ad inonu-
iiieiitiiin reversaa purasse aromata, per antecessum
dicitur, cum arom&ta non emissent, nisi elapso sab-
bato, et in vesperis alterius diei.
 ;

413 S. PETRI CHRYSOLOCI. 424

»nox addita,dumtenebrasgenerat,addit timoremt \ Adam novus cecidit.dumcito credidit ;etdum
cito
Fratres,niuher mali causa, peccati auctor, via mor- facile dat aures ad mulieris auditum, se suosque

tis, »sepulcri titulus, inferni janua, c larnenti neces- posteros pessimo addixit inimico at veteranus
:
t>

sitas tota : ob hocnascunlurlacryniis.tnaucipantur Petrusfemiuamnontaeileaudit.feminisnuntiantibus

moeroribus,gemitibusaddicuntur,elinlauientis tan- credit tarde, et ut veteranus deliberat, ne ut puer
tumfortessunt,quantumviribusinveniunturintirui8e: incurrat. Denique ubi duo ex discipulis, qui post re-
etquaniumimparatxsuntad labores, tantuui ad la- surrectioneiu Christuui meruerunt itineris habere
crynias sunt paratae hincest quod laeryuiis arma
: collegam, reversi nuntiabaut Domiuum se vidisse,
vineuut,regnafletibusiuclinant,lauientis lotam for- apostoli quod audiuut non delirium judicant, sed
titudinem virorum frangunt.Non est ergo mirum,si vinle :dantaures, ora figunt.aperiuntoculos, corda
adlaerymas,adfunus,ad sepulcrum.adobsequium panduut.etquaedicuntursic commendant sensibus,
Domimcicorporis feminw ardentiores apostolis hic ut postcunctahonis aestus sitienter bibant auditum

videntur ;ubi mulierpriniacurritad lacryuias, quae fidei de llumine.quod collegarum linguafundebat.

prima cucurritad lapsum; praecedit ad sepulcrum, Sicutardoremsitisfngidapocularestinguuntetrefri-

quaepraecessit admortem; titresurrectiouisnuutiu, geraut, ita mentis audituslretior titpost mcerorem.

dquaefuit mortisinterpres ; et quasviro porrexerat Fratres,quis causascapere Dominicaenativilatispo-

intentus tanti nuiitiuui, viris ipsa porngit magnae sa- lest?Dominicaeresurrectionis negotium existimare
ldtis auditum, utcompensel tidei nuntioquod per- quis uiereturflstaeogitare, capere, existimarenisi
fidisB ademitauditu. .Vonest hic praposterus ordo, qui ab ipsoDeoacceperil, non valebit: quodCreator
sedmysiicus;nonpostponuuturapostolifeuiinis,sed rerum femiueocreaturpartu, quod mundi Dominus
ad majora serv antur;femina; obsequium Christi sus- in servitute videtur humaua, quod pastor omnium

cipiunt, aposloli Chnsli suscipiuut passioues ,'

illae pastu indiget; reis quod addicitur,quiabsolvituni-
portantaromata.isti t]dgella;iUuemtrautsepulcruiu, versos; quodpunitur vita sajculi, quod mortuorum
isti carcerem ;illa? ad obsequium festinant, lsti per- montur suscitator, quod claudens omnia sepulcro
volant ad cateuas , liifundunt illte • oleum, isti suu- clauditur, quod superuorum Dominus apudinferos
guinem fuuduul morlem : stupeutitlae,suscipiunt ln iuveuitur.tjui ergo istacapere potest, apostoloium
morles.H; quidmulla'.' lte5idtutilltedouii,ad acies cuuctationes, trepidatioues,timores, fugas, latebras
uduut.ul devoti miUtes probentadversis lidem, profunde judicaus uon miratur. Ergo, fratres.quod
virtutem Laboribus, uijurns patieutiam, periculis apostoli dubitant,quod lsta tamtardetautacreduli-
mortem,vuluenbiistolt raiitiaui.devotiouempoenis. tate suscipiunt, non miremuruos, qui hucusque non
Uioue conslantiam. Mulieres ergo credimus, sed oremus ut dehis lantum sentireme-
ferunt pro Clinstolaeryuias ;apostoli,diabolosupe- C reamus quantum dederit ille qui divina hominem
ratoetvichshoslibus, Chnsto et victonam referuut, sentire largitur. Quod remansit de serie lectionis,
et triumptiuui (Luc.xxiv). Verum quod apostolire- Deojuvante, proximo sermone perscrutabiuiur.
surrexisseDoniiiiummulienbusuuntiantibus.autnou SEKMO LXXX.
credidisse.aut' dehramentum judicassereferuntur, Df Christi Hesurrectione et secunda manifestnlione
graviter nemo arguat alte dubitat.qui altius credit;
: facta mulieribus a monumento regredientibus.
decipinonpotesl.qui non est gfacilis auditui igua- Sermone proxuno, quia priiuaiu partem perstnnxi-
;

vusnimisest,quiposlexemplumiuTeniturincautus; mus lectionis.hodie quaesunt insequeutibusaudia-

rudis miles adaciem concunit.qui causambelhue- mus. Hesiiondens, mquit, angelus dixit mulieribus;
scit, vim bellatons iguorat peritia est, uon est ; se- Nolite timerevos,scioenimquia,lesum,qui cruci/ixus
gnities, cum sensim miles veteranus mcedit. Sic esl, quaritis, non est /iic ; surrexit emm sicul dixil
» Latius explicat quod evangelista factum dicit cessaria.
diliculo vel de inilio itineris loquitur, non de ter- u Cynllus apud divum TUomain iu Catena Oper.
;

mino. .Naui niulieres Dominica dieante ortuni solis, tom. V pag. iH recent. Ven. editionis Namque [e- :

Jerosolyuiis discessere et pervenere circa ortum so- mma, quce fuit morlis ministra, venerandum resurre-
lis, Joan. xx, 1 lloui vxori&i iri oJ»us et Marc. xvi,
:
n clwnis mystcrium primo percepit el nuntiavit.
;

2 AvKTtcavro; rov c/iou.

;
» Dicit oleum pro aromatibus, qu* ad condiendum
b Est sepulcn titulus sensuZamorrae in Monarchia Christi corpus paraverant.
mystica, cap. de nialis mulieribus, quia titulus se- Lucas xxiv, \ 1 k,l visa sunt ante illos sicut de-
' :

pulcricum sit Hicjacet, malafemina nondiini a pra-

:
Itramentum verba isla.
vis aolibus et Iraudibus ilesislit, donec ainatorem kMss. Cuesen. et Vallicel., Faciiis auditor.
libidinosuin ad ultiinain deduxcrit perditionem sed h Dum Petrus una ciiin Joanne, auditis quse mu-
:

haecmoraletn sapit expositioiiein. Mita. Aliunde —

lieres nuutiaveraut, surrexit et cucurrit ad mouu-
fortasse deducenda res est. (Juicumque innuere cu- uienluiii, utLucii' xxiv, \i existimasse videtur CUry-
piebatrem aliquain suijurises.se, tituiuui prsefigebat. sologus, id egisse, ut veluti expenentia edoctus aliis
Augustinus, psalm. xxi Ubi potens aliquis invenerit
: non temere credere, ea propiis ocuiis mspiceret vera
lilulis iuet r nonnejure rem sibi vindicat, et dicil Non essent, nec ue. ludeque non femuiis, tpjarum arte
:

ponerem titulos meos, nxst resmea esset f Vide Du Can-
g.uiii in Clossano. Vocat ergo mulierem titulum se-
pulcri, quodipsamortein et sepulcrum umverso orbi
paravent. Vide intra, senn. 154, 155.
c Nil habet in se,
quod non sit lamenti causa ne-
jam in atrio deceplus tuerat, addil Mila, sedsibi tan-
lum lidens, quidde resurrectionecredeiiduin fuerat,
deliberaie. Pnmam ad sepulcrum accessionem, cujus
ipse pars fuit narral Joaunes xx, 3. Uic Petrus pro-
ticiscitur solus, saltemsolius Petri meminit Lucas.
 :

425 SERMO LXXX. 426

venite, videte locumubi positus erat Dominus ()latth. A tantam magnitudinem veni»,quantafuit Dominoin-
xxvni). PutasnePetri,Joannis,discipulorucu omnium juriae magnitudo. Venite,videte locum ubi positus
absentia» objurgatur, castigaturignavia, quodre- erat Dominus. VirtusangelicaesseDominumquicru-
surgenti Chnsto mnlieres primaesolae pervigilesar- citixusesl, confltetur : et infirmitas humana discutit,
denter occurraut; ipsaetiam b virilisportiosicnota- nutrumsitDominusquiresurgit?Christus sic huma-
tur, ut ad resurrectionis gloriam muliebris prascurrat nassuscepitpassiones,ut totumquod divinitatisest,
intirmitas?Absit,fratres,est istud causa.noncasus ; non amittat.£< euntescito, dicitediscipulis ejus,quia
mysterium, noneventus ordo,non culpa :nam mu-
; surrexit, et ecce prxcedet vos in Galilxam : ibieum
lier hic virum sequitur, non praecedit, ubi c vir re- wrfeoifis.Nequehicmulieribusapostoli postponuntur,
surgitinChristo. d Sentiasergo Petrum nonmulieri- sed mulier absolvitur a reatu, dum portat vitee,por-
bus cessisse.sed Christo ;non ancillae,sed domino; tatrerurrectionisauditum, quasauditummortispor-
sacramento, non somno ;ordini,non timon: deni- taverat et ruinae. Et euntes, inquit, cilo de monu-
que jam e vir erat in Christo quando ad mulieres mento cumtimore et gaudio magno. Muheresintrant
angelus venit, ut f quantum pracellit Dominusan- sepulcrum.ut tierent sepulturae participes,sociaa pas-
gelum, tantumvirmulierem praecederet inhonore. sionis eieunt de sepulcro, ut ante fide surgerent ;

Nolite limerevos.Qma. bonosamor possidet, malos „ quam resurgerent carne. Exeuntes cum timore et
pavor etimpios timor terret, pios solatur affectio.
; gaudio magno. Et ubi est, nolite timere. Quia timor
Nolite timere vos. Hoc est dicere Timeat Judeeus nonablatus est, sed mutatus; timorabscesseratde
:

qui tradidit, Pilatus qui addixit, qui illusit miles, reatu, sed de servitiomanebatjmalus timor culpae,
quaecrucitixitimpietas.crudelitasamarapoculaquae bonus reverentiae timor: Adamdatumperdiderant,
propinavit.K saevitia quasobseditsepultum.pertidia neperderent k ipsumredditumpertimescebant. Cum
quaeemitinendacium,fideu: quaevendidit,inhumani- timore et gaudio magno. Scriptum est Servile Do- :

tas quas Dominum suum resurrexisse dolet,non do- mino cumtimore etexsultate eicum lremore(Ps,u).
let occidisse vos autem gaudere convenit, non ti-
: Cum timore et gaudio magno. Quia timor Dominx
mere, quia resurrexit quem quaarebatis mortuum, sanctus permanet insxculum sxculi (Psal. xvin).In
vivit quem 1 ugebatisoccisum..Scioer»!m, g«iay«su?n, sanctitate ergo manet, qui Dei permanet in timore.
qui cruci/ixus est, quxrilis. Hoc est, quid quaeritis Currebant nun iare discipulis ejus, et ecce occurrit eis
t viventemcum tuorluis? vitam quid quaentisin se- Jesus dicens, Avete. Fideliter currentibus occurrit
pulcro?Ite potius ad occursum viventis :et jam no- Chnstus,utquodfidecrediderant,agnoscerentvisu
lite concurrere ad morientis obsequium. Scio quia et firmaret prsesentia, quas adhuc trepidas habebat
Jesum, qui crucifixus isl, quxritis non est hic. Sic auditus. Occurrit eis Jesus dicens,Avete. Occurvil ut
:

dixitangelus,quia aperuit ob hocsepuicrum,nonut " Dominus, salutat ut parens affectu animat, servat ;

inde exiret Christus, quiibi jam non erat, sed utibi timore salutat,utperamoremserviant,non fugiant ;

Chnstum jam non esse monstraret. Surrexil sicut per timorem. At itlx accesserunt,ettenuerun pedes
dixit. Geminavirtus est:etredire a mortuis, et fu- ejus. Haberi se voluit, qui passus est se teneri. Ac-
tura praescire. Venite,videte locum ubipositus erat cessei-unt, ettenuerunt pedesejus. Utscirent' inca-
Dominus. Venite, mulieres, venite, videte ubi Adam pite Christi virumesse, se essein pedibusChristi :et
posuistis vos : ubi sepelistishominem.ubi virum ve> datum sibi virum sequi, non praeire perChristum.
stro consilio contrusistis.perquod fecistis' proser- Dicit eis, Nolite timere. Quod dixerat angelus, dicit
vis ipsis Dominum sic jacere, et intelligite erga vos et Dominus, ut quas firmaverat angelus, Christus
a Nonnullae editiones habent culpatur. Aliae, j Manichaeos fortasse designat, qui phantasticam,
uritur. non veram fuisseChristiresurrectionem blasphema-
bPetrus, scilieet, aliique apostolorum. bant. Vide Cyrillum Hierosolymitanum catechesi 14.
c Id est, sexus, quem Christus Dominus,
virilis Eutyches, quemadmodumassumptionemcorporisne-
nasceudo inter nos, assumpserat. gavit, et impie docuit. Unigeniti divinitatem cruci
d Ms. Caesen., Constat ergo. affixam fuisse, ita asseruit divinitatem tumuloman-
"Virilis portio hominis prius erat non solum ad datam resurrexisse. Theodorelus Hieretic, Fab. lib.
Christi sepulcrum, sed et in Christo ipso per unionem D IV, cap. 13, pag. 246. Origines putavit Cliristicorpus,
hy|)ostaticam, quando augelus, Clinstiminister, ve- post resurrectionem fuisse aereum, vel ;etliereum,
nit ad doceudum mulieres ds ipsius Curisti resurre- sicuti colligitur ex lib. ejus 1)1 contra Celsuin, png.
ctione. Mita. 13(5. Eamdem opinionem, ex fetidis Origenianis la-
' Legendum est Dominus vel Christus, non aulem cunis haustam, interpolavit Ostorodius, Sociniani
Deus, ut in iinpressis codicibus. Kacile enim fuit, ut stipitis infelix propago.
vcrbum Dommus per compendiumlitterarumincaute In Christo scilicet, qui novus fuit Adara.
!<•

immutar.lur iu verbuni l)eus.

i.hristusautem Doim- Multa hic congorit Mita, et se uiire torquet ut
1

lus pnpcellit angelis, primo quia ipsc est caput an- suadeat sensum Clirysologi esse Virum in capile :

gelorum, juxta illud ad Coloss. n Qui ost caput omnis : constitutumdici, nain suinmus ponlilex est EseMHtt
principatus et poteslatis secundo quia Cbristus, ut
; caput, et mulieres sunt ln pedibus: llor ett in nu-
homo, est sacerdos in aelernuni, qui qiiotnlieseipsuiu mero fitietium, quibus datuin rst ssqu-i virum per obe-
offert in iucruento sacrilicio Missae. lix Mita. dtentmm, non uutem per usitipatiotum munium sa-
gObscurum in editis locum, ex interpunclione cerdotatium. Miuori negolio res iudiget Virpotiorem
Meursii elucidavimus. partem tenet iu Ecclesia ; mulier subjecta ei et pe-
h Ms. Caesenae, vivificantem. dissequa est.
I Prima editio Bon., pro tervit ipsi.

Patrol. Lll, »*
i27 S. PETRI CHRYSOLOGI. 428
redderet firmiores. Sed ite, dicite fratribus meis, ut A eontendit, et inauctorissuinecemlevatimpiasma-
eant in Galilxam, me ridebunt .Resurgens a mor-
ibi nus, terris abstulit pacem.coucordiam rerum solvit,
tuis, Christus resumpsit hominem, non reliquit vo- :
elementorum sic foedus rupit, utmundum totumad
cat ergo fratres, quos corporis sui fecit esse germa- chaosc revocaret antiquum denique diem fugat, :

nos vocatfratres.quosPalrissui adoptavitin lilios;

;
nocteminvadit, luceniteuebris.ccelum rebusaufert,
vocat fratres, quosbeniguus hasressibi praestitit co- facit tremereterram.miscet mortuos vivis, inferos,

haeredes SedresurgenteChristoimpietasqualiterre- superosqueconfundit,et dissipatoordine in creato-

surgail&udHe:Ecceveneruntqui(lamd<custodibus in risinjuriam pacificumnil penitus, amicumpenitus
civitatem,etnuntiaveruntprincipibussacerdotumom- nil reliquit. Hinc est quod reversus ab inferis Chri-
nia quxfactafuerant.At itlicongregaticumseniori- stus, ut rebus pacem reddat, exclamat : Pax vobis.
busconsilioaccepto,pecuniam copiosamdcderunt mi- Dum /uvc /oquuntur, inquit, disvipuli,Jesus stetit in

litibusdicentes, dicite, quia veneruntnocte discipuli medio eorum, etdiciteis : Pax yoois.Beneadditvo-
ejus.et furati sunteum dormientibusnobis.Qnida.nl bis, quia jam terra steterat.dies redierat, solrecur-
pecuniam, nonperdendaconiparant, sedservanda; rerat, et ordinem suum compagomundi redditum
Judaei, vendente Juda.einerunt, ut perderent Chri- jam tenebat. Discipuhs autem manebat adhuc bel-
stum nuuc pecuniam copiosam, ut se legem, tem-
; i> lum, et collidebat eos acriterfidei perfidieequecon-
plum,patriamperderent,effuderunt.Virisanguiuuiii, tlictus. Non sic terraui, sicut discipulorum cordi
et dolosi,staluuntpretiumfalsitatis,perlidi;«conli- turbo concusserat passionis : et ideoanimoseorum
ciuntinstrumentum,commerciocrudelifraudemfidei, credulitatis et increduhtatis acies pertinacidimica-
veritatislalrociniumnundinautur:corruinpuntmili- tione vastabat: insistebaut meutibuseorum cogita-
tes, ut furtum vocent quoderat resurreciionisarca- tionuni caterva;, etexcursibus desperationisacspei,
num : Venerunt discipuli ejus noctt, et furati sunt robusta licet pectora, rumpebantur. lnter miracula

eum.Nou conteuti interfecisse magistrum,quoniodo innumerosasignorumChristi.etmultiniodapassiouis

discipulos possent perdere moliuntur, discipulorum ejus genera, inter deitatisinsignia, et imbecillacar-
crimenesse faciuntvirtutem magistri. Venerunt no- nis, inter mortisdamna, etdonavitse.discipulorum
ctedtscipuli ejus.et /"urafisunfeum. Planeaniiserunt sensus.meutesqueferebantur uuncspirituseorum :

milites, perdiderunt Judeei seddiscipuli magistruin ; tollebaturad coelum nunc eorum animae collideban-
,

suum non furto, sed fide virtute, uon fraude san-

; ; lur in terram et in mtimis eorum tali procellasse-
;

ctilate.non crimine vivum, non mortuum sustule-

;
viente, portumquietisnullum,uullain statiouempa-
runt hinc est, quod» inGalilceam.ut eumpossiut
:
cis poterantinvenire. Ilocvidensscrutatorpectorum

videre.mittuntur.quia Deusin locoperlidisenonvi- Christus, qui jubet ventis, procellis imperatetsolo

detur. Quod autem dixit Dataest mifiiomnispote- :
^ nututempestatestranquillitateuicommutat,inoxeos
Qui ipse in se sibi dederit,
stas in cvelo et in terra. sua paceconlirmat, dicens: Pax vobis,ego sum,no-
hoc declarat, probante Apostolo, cum dicit Deus : lite timere. Egosum crucitixus ille, mortuus, sepul-
erat in Christo mundum reconcilians sibi (I Cor. tus. Ego sum.Pervae Deus, per voshovao.Egosum.
vj. Kilius Dei Virginis tilio, Deus homini, divinitas Non spiritus in figura carnis, sed ipsa veritas in
carni contulil, quod semper cum Patrepossedit.et carne. Ego sum. Ego ex mortuissum vivus.ex infe-
Spiritu. Et ideo ait lie, baptivile omnes gentes in
:
rissum supernus..£<?osM»i,quenin]orsfugit,inftma
noimne Palris et Filii, et Spiritut sancti. Ut ooanes tremuerunt tartarus Deum confessus est,cum pa-
:

genlespoteslas una,eademque b recrearet ad salu- vescit. Nolite timere, Petre, quod negaveris, quod
tem, quas crearat adviiaui.i?* ecce, inquit, ego vo- fugeris Joaanes, quod deseruistis omnes, quod
tu,

biscumsuinomnibusdiebususquead consummationem inlidelibusde metotiscogitatiouibusjudicatis.quod

tseculi. Estsempernobiscum,quicum Patreestsem- adhucnou creditis, me videntes (AJatth.xwi Marc. ;

per,et veniet nobisperhocquodassumpsitex nobis. xiv). Nolitetimere, ego suwi.Quivosper gratiamvo-

Et quid plura, fratres/Quodnascitur, quodpatitur, cavi, elegi per veniam, pietate sustinui, charitate

quod resurgit, quod accipit, non est, non est ueces- portavi, etmodo vos sola bouitate suscipio, quia

sitatis suee, nostrte est hoc salutis. D culpas videre nescitPatercum Filium recipit, suos
SERMO LXXXI. affectio cum resumit. Conturbati, inquit, etconter-
DequintaChristimanifestationefactadiscipulis,cum ritiexistimabant se s/)iritumvidere.QmLretq\iia.c\&u-
TUomas abessel. sis ostiis J intraverat Domiuus. Discipuli ergo con-

Dum rebelhs Judaea Creatorem suum debellare sternati niceroris somno, dabant Christo non quod

* Omnesenim.quiChristumcomitatifueranteGali- « Ex ampliflcatione dictum, ait Mita vel quia id ;

laeaerant, et e Galilsea profecti ad festuin Paschatis. tunc eventurum, tot occurrentibus prodigiis, honii-
•> Solemnis vox apud Patres crtare pro immutare nes verebanlur.
in melius. Chrysostonius homil. in II Cor. v, 17 ;
<* Atipsi iidein discipuli fassi erant Christum sur-
Creat Deus, guando malum hominem bonum reddit. rexisse vere surrexit Dominus. Quid ergo nunc spi-
:

Basilius, orat. 4 contra Eunoiniuiii Gregorius Nys- ; ritum essecredunt? ApposileChrysologus.quiacIau-

senus, de scopo Christiani toin. I pag. iH Tlieo- ; sis ostiis iiitraverat,etnullum adventantis slrepilurn
doretus ad U Corinth. v, 17, ibique TbeopliylacUis. seuserant. Consule Brugensem hic.

-
429 SERMO LXXXII. 430
potestdivinavirtus,sedquodnaturarecipithumana. A oculis suscitavi ? Nisi forte virtus quse aliisadfuit,
Putabant sespirilumvidere(Luc.xs.\v).'Sa.mquesp\- mihi defuit, juxta illam vocemquse mihi pendenti
ritu hominis in uterosepta transit.penetrat niuros, insultavitd in cruce, dicens Alios salvos
feeit, se-
:

utclauso corporeintret corpus inclusium:sicanima ipsumsalvum facere non potestsi re.vlsraelesl,de-

quandodat finem.acorporisdulcicontubernio
vitae scendatdecruce,etcredemusei J/a«A.xxvn).Etquid
cum recedit,domorum claustris,mundanis obstacu- est majus, excussisclavisdescendere decruce, aut
lis non tenetunsubstantia coelestisterrenisergastu- ab inferis calcata morte conscendere ?Ecce et me-
lis uescit includi, juxta illud : Spirilus nescis unde ipsum salvum feci.etruptis inferni vinculis ad super-
veniat aut quo vadat(Joan. 111). Uiscipuli ergo post
, na conscendi, et tamen neque apud vos fidem meae
resurrectionem clausisostiisDominoingressorepor- deitatis inveni. Aut forte triduana mors abnegatfi-
tasse eum soliditatem corporis non credebant, in dem credendi?Nonne quatriduanumLazarumjam
imaginemcarnissolamrediisseanimamsuspicantes, fetentem vobis coram vocavit ab inferis vox mea,
ut dormientibus solent corporea» imagines apparere. meajussiorevocavit ad vitam (Joan.w) ? Etsi ser-
Existimabant se, inquit, spiritum,videre.ETgO,sicul vusquatriduanussurgit.curtriduanusDominusnon
diximus,in discipulis nonsedabanturcogitationum resurgel?Adhucaulemitlisn07icredentibusp7-a?gau-
bell;i,sedmagismagisquecogitationuinbellacresce- dioet mirantibus. e Votiva gaudia et cum data fue-

bant, et tumultus mentium ipsis etiam visionibus creduntur; optata cum perveniant, dant
rint, vix

augebatur;et underesurrectiomsasserebaturfides, stuporem hinc est quod apostoli resurrectionem

:

inde totiuscunctationisscrupulus nascebatur.Quod Christicelerioremquam speraverant admirantur;et

venerat.erat res;quodclausis ostiisintraverat.fides, quodcredunt tardius,non est perfidiae.sed amoris,
non erat non erat fides,sed virtus erat; humanum
: scrutantes euimtaliterfidemnon abnegant,sed re-
non erat, sedhomoerat, ut esset verum corpus in quirunt; et dum
intendunt altius.verum essequod
deitatis potentia, » non inanis carnis speciesin re- intuenturexoptant.Fratres,discipulosadistatardos,
Biirrectionisinjuriam.Ergoadcomprimendosexhoc stupidos ad tanta.non perfidiae timor.sed causae prasti-
nascentescon£lictuscogitationum,responditChristus: tit magnitudo ;
visa non videre,nescirescita, credita
Quid turbati estis? et cogitationes ascendunt in corda noncredere,nonincredulitasfacit,sedmiraculumsin-
oestra f Bene ascendunt, non descendunt:quia de- gulare.Fratres.advirtutesnaturaestnimisinfans.quee
pressee carnis pondere cogitationes humana? ad altum nisi per Deum creverit,capere matura non potest,non
Dei mysterium conantur ascendere.et conatibusin valetperfecta sentire. Deus ergo quod pernosnon
ipsis franguntur,ruunt,deponuntur ad terram,nisi possumus,ipsenoscapereperse,etsentireconcedat.
ille juvent, qui donat homini cogitare divina. Qubi SERMO LXXXII.
turbatiestis?et cogitalionesascendunt in corda veslraf C De Chrisli resurrectione,et quarta manifestatione
Videtemanus tneas et pedes. Videte, hoc est dicere, facla duobus euntibus in castellum.
Vigilate.Quare?Quianonestsomniumquod videtis. Quoniam Matthasussanctusjam nobis queede re-
Videte manus ?neas etpedes. Quia gravatis oculu surrectioneDominicognoveratsalutariterindicavit,
caput adhuc respicere non potestis videte carnis ; hodie quid etiam beatus referat Marcus audiamus.
vulnera,quia Dei opera non videtis,considerate b ini- Etcumlransisset,\nqu\l,sabbatum,MariaMagdalena,
micorum titulos,quia Dei adhuc non considerastis etMariaJacobiettSalome, emerunt aromata, ut ve-
insignia,palpate, ut velmanus tidem faciat,quia vi- nientes ungerentJesum(Marc. xvi).Muliereshocloco
dens oculus, sicceecatur: oculus non videt, videat femineadevotionediscurrunt,quae non ut viventifi-
tactus;digitivestri intrentvestigiaclavorum.manus dem.sedutmortuo unguentadeleruntadsepulcrum,
vestne altavulnerisexquirant,aperitemanuumfora- et utsepulto parantmcerorisobsequia.non ut resur-
mina.sulcate latus, renovate vulnera, quia negare genti divinorum gaudia triumphorum.Mortem Chri-
nonpossumdiscipulisadfidem,quodinimicisinpce- stus,utmorsmoreretur,accepit;Christusdumoccidi-
nam sfevientibusnonnegavi;palpate,palpate,etus- tur, illud quod omnes occidebat occidit.sepulcrum,
queadossa inquisitores ardui pervenite.ut vel ossa Christusinfernumpatefaclurusintravit.Soluta ergo
carnis astruantveritatem,et meesse ipsum velvul- D legetartari,etinfernicarceredestructo,etipsomortis
nera servata testentur.Rogoquare me resurrexisse imperio peremptojam Christus non est ungendus ut
non creditis, qui innumeros c mortuos sub vestris mortuus,sedadoraudus ut victor.Mulieres K perno-
» Locum illum evangelistas inferius positurn Adhuc autem dubitasse
spi- : apostolos, inentemqueeorum
ritUS ossa et carnem non liabet, aiitcr a cieteris Chri- fluctuasse, ut ait Cbrysoslomus liomil. s;{, et alii
stianis inlerprelal.anliir Marcionilif ex pie colli- : quoque sentiunt.
gehant,Cluisto resurgenti non fuisse vcrum corpus, d Ms. Ronon. In cruce dicens : Vali ! vali ! alios, etc.
sed imaginariiiiii. Tertulliauus lib. vi, contra Mar- Ea gaudiavocantur votiva, quae multis votis fue-
cioneni \ultitaijue sicdiclum, qwuispiritus camem
: runt expetila de hac voce multa coinuieutatur Go-
;

et ossa non habet, sicul me videtis habentem Id esl : tbofredus ad I. Codicis Tbeodosiani.
i

non luibentem ossa, sicut spirttus. Ms. Bonon Salotnene.

f
t> Signa et characleres viilncriiiii. qu» Gregorius v. Iloc Cbrysologi loco conciliari possunt evange-
Magnus, homil. 20' in livang. vocavit iWii/zr/ vulne- listffi. Dii .•inluin euiin cst pias feminas in ipsis
sab-
rum ; et inferius Cbrysologus, vestigia clavorum. bati vcsperis, scilicet post solis occasum, elapsa so-
c Qui facile numerari non possuut, ex.plicat Mita. lemnitate, Matth. xxvm, 1, emisse aromata, exissti
 : :

431 S. PETRl GHRYSOLOGI. 432

ctant, vigilant,insomnes agunt.obscurapenetraut A niusinChristo,et adextris posilimereamuraudire:

eruinpeutisauror* uudeetiainlueem dubiaui uou
: Venite.benedicti Pntris mei, percijrite regnum quod
minus cordis videutur sustiuerequam corpons.isf vobis paratum estab originc iiiitndi(Matih.xxv).Co-
valdetnane,\n(iui\,unasalibatorum.veniunlad>nonu- opertum stola candida. i5lo\& ista nonex mortali vel-
tnentumortuja>nsuie.z>i valae uiaue.quouiodoorto lere.sed ei virtute vitali;splendens ccelesti lumine,
jam sole ?mc ue^cit evaogauataquiddksati Kvauge- noncolore terreno et clara Greatoris munere.non ;

hsuquiadicatscit.seaquid auaiat.quiuou didice- arte fullonis,dieentePropheta:.4>>itW«s lumensicut

ntuescit.nouest erroris ista reiatio, venlatis est vestimentam (Psal cin),et dejustis Tunc justiful- :

neclapsumpuiilursermouis humaui, sea rei gestte gebvnt sicut sol (Matth. xm). Terreni terrenis velati
ccelilusupciu veruateui.Dixeiat :Ab horasexto,us- suut vestimentis: et ideo sicut novitate splendent,
que ad huram nonan lenebrue factte sunt fjforc.xv); ita vetustate sordescunt eoelestes vero amictu cce-
:

ergo *sol qui pneter horaui ut Uoiuiuo compate- lestis luminis ambiuutur.et a terreno squaloresus-
returabscesserat, claritalecumresurgerel Douunus pensi,uecfnedanturvetustateumquam,necullis sor-
aule tempus occurnt eiqui ut suo couiinoreretur
: dibus obscurantur sed vestes quas semel dederit
;

auctori,ipsaaiuieridianaiu=uauiiuorlificaverat clari- resurrectio, perpetuo luniine vestiuntur./l/ ille ex-

tatem, ut cousurgeret auctori suo, evielis tenebiis, euntes de monumenlo.fugerttnt ; invaserat enim illas
antelucauus erupu. Valde maite. (Juia tuuc sol ut tremoret pavor.Augehis sedetin monumento,de mo-
maue faceret b mauicavii;el qui anle uoctem fuge- uumento fugiuut mulieres ;quia ille de ccelesti sub-
ral.uuucipseuoclein pitrveuiUugulurus.ut reddat stantiaconudit.tiirbuutiirista*deconditioneterrena.
lucmoi horusquus lenorUoLUiuica: passiuuisiuva- Scpulcrum qui mori non potest timere nescit mu- ;

seral.Uicebant.iuqaii.ad inncem itttif revoluet no- : lieresautemetdefacto tremunt, et sepnlcrum sicut

bislaptdeinabostiumunuincntt!AbosUomouuiucu\.i,
ancordis? a sepulcro.au ab oculis Muueres.obse-
ratum est peetus.oculi sunt clausi etideo patefacti
sepulcngloriamuou videlis.oleum uon corponUo-
miuico,seaiuceru»eoi\Hsveslii,si videre desidera-
moitalesadhucmortuliterexpavescunUhineestquod
".'
neniiniquidquamdicunt Etneminii/indi/uam ihxe-
: >'i<jiCQuiaiinilieribusaudire,nonloquidatumest;disce-
redatumesl,non(locere,dicenteApostolo:i/u^'c)rsi;j
Ecctesia taceant {l Cor. xiv). Denique eadein Maria

tis.iufiiudile.utluceliaeipuleal quod clauditur m- posteaet vadit.et nuntiat.sed jam non feminam.sed

credulilatis obscuro.it respuicnles.uiquii, ctdcrunt
lapidemretotuluiit.erat qtttppc maynus valde.Vi.iuc
magnus.et uiaguusvaide,elplusjain maguusmen-
to quam form?,qui creatoris muudicorpus
dere<:lo\)eruesut\ecd.Ettntroettntesmoiutmentuiii,
videruntjuveneinsedentemadcxtrts.coupertuin
Ecclesiam gestans.utibi sicut femina taceat, hic ut
Ecclesiaenuntietet loquatur. Vost Itwc, inquit, duo-
bus ex hisambulaiitibusoslensusest. Quarenontri-
et clau bus, quarenonquatuor, sed duobus? Quia duobus
C populis,idest,gentibusetJudreis,resuirectionistidtis
stu- hic prtfidicanda monstratur unde, sicut diximus,
:

facum/idd.lQlroieruulsepulcruiu.utcoiiaepuitiBChri- probatur induabus fcminis.cutindiscipulisduobus

sto.Lhristoconsurgereut de sepuicro.et impleretur
iliudAposloh Consepulli estis ei
:
bapttsmu, tn
quu et resurrextstis (Culos.u). Videut juveuem.ut
cernerent uosUte resurrectiouis o*tatem,videul ju-
Ecclesiamunamligurari. Ostensusest in alia effigie.
m Nemo putet Christum sua resurrectione sui vultus
efBgiem commutasse,utqui in vulncre erat ipse,al-
ter esset in vultu J sed inutatureffigies.duuieffici-
;

veueoi, quia uesoit resurreclio seueclutem, ueque turex mortaliimmortalis.etex corruptibiliincorru-

ffitales recipit telerua pei lecUo.Homo ubi nescil ua- ptibilis,ut hoc sitmutasse substantiam,non mutasse

sci, mun ueatil , et ubi nasei monque uescit,ibi tjeta- personam,etacquisivissevultusgloriam,non vultus
tum uec aamiltit aeiriuieuluui, uec inaiget lucre- notitiam perdidisse.Etne festinussermoaut fugial,
Eueutis. \iaeui juveuem seaentem adexlns,quiare- aut transvolet qusestiones, quod sequitur proximo
surrectio lecipit uil siuislruni. Vias, mquit, qua?a sermone, Domino revelante, innotescamus.
dextrts sunt, novit Uuminus tprov.iv juxla LXX). SEKMO LXXXIH.
E.l,TuitcstatuiljuftosaddexleramsuainiMatth.s.\v, UenonaChristimanilestationefacta recumbentibus
j<<x<uL2LA',..Jiale,fi'atres,utetnos monamur vitiis, D undecim discipulis.

sepeuumurtemporaiibuspouipis.uteeteraitatiresurga- Hodie beatus evangelista sic retulit apostolos in

extra urbem, ibique aliquo quodam loco noctein in- manicaliones, admanicaliones, ad matulinum,in con-
omnes egisse, Ut primo slaliiii alterius diei diluculo cilio Turonensi 2, cap. 18 et tnanicaliones frstici-
;

vemeutes uugereiit Jesuui : el vue se daules.aiileso- talum apud llaiinonium, lib. lv Histor. 81 Du Can-
lisurluiu, Luct£XXiv,l, ad sepulcrum (jcivenisse. gius in Glossario hic laudat verba Chrysologi.
Ei ms. Uouoo 60/ qut ea Itora qua Uuminus
« :
<•
Ex Latinio; edili, aut,
d Pristina ei erateliigies, at gloriosioret pulchrior,
paterelur absctsserat, ttt conresurgeret Uomtno, ante
tentpus occurrtt. inquit Brugensis. Chrislum pristinam effigiem reti-
h Lucoj xii, 38. El omms jiopulus manicabat ad nuisse, vel ex eo liquet, quod discipulis opus erat ut
eum. 1'elrus Uaunauus, lib. vi,cpist. 31 Dccadente
:
euinoculisagnoscerent. Ita optimepulo Marcunicum
crepusculo mux ad Uuuniie mprosperuns mamcavit. Vo- Luca conciliari. Locus hic ita habetur in ms. Bonon.
ceiiiburbaiaiiiquidaiuiiegaotesse, licel Augustinus, Unde, sicut diximus, probatur stc in ituabus femmis
qudist. io.iiilib. Judic.eauiapud Latinos scnptores ut in populis duobus Ecclesia una figurari, ostensus
occurrere neget. Aple ea utilur Chrysulogus, utpote est se in altam ef/igiem commutasse.

a mane deducia, ulitermatutiuum desiguet : uude

433 SERMO LXXXIII. 434

ipsocrucis tempore * mensis deditos inhiantes epu- A solumlateribuseorum,sedetcordibusdolorislancea

lis, conviviis occupatos,Dominicaepassionisoblitos tota figebaturtunc tristitiaeclavis affixaemanuseo-
;

Recumbenlibus, iaqmt,illisundecim,apparuitDomi- rum, pedesque tenebantur tunc illis acetum, tunc ;

nus(Marc. xvi). Recumbentibus.ubi 9 ad sepulcrum felamaritudoJudaicapropinabat jtuncillis solocci-

Domini, moxad mensamservi? Haec est servorum dit, dies fugit ;tunc illorummentes animasquenox

fides ? haec discipulorum charitas ? hic Petri ardor ? profundissimapossidebat;tuncillosinperfidiaesco-

hasc est Joannis de ipso Christi pectore assumpti pulos, in naufragiumfideicogitationumtentatiosae-
dilectio ? haec es t tanto tem pore, tantis donis, virtuti- vissima collidebat; tunc desperatio, quae est inter
bus tantis, affectio conquisita, ut b inipso articulo omnia mala pejor, etinadversisvenitsemperextre-
passionis, calente adhuc morte.recenti aclhuc funere, ma, funereis illos sternebat sepulcris. Unde, sicut
exsultantibus inimicis,insultante Judaeatota, disci- diximus, non discumbentes, non epulanteseos Do-
puli c toto tori cultu, totaque discumbentium volu- minus, sed jacentes invenit, sed sepultos et ideo :

ptate pranderent? Moysi mortuo assistunt angeli

d exprobrat inoredulitatemeorum.quiatantumcredi-
(Judee 9), agtt sepulcri curam Deus ipse Judaica : derant desperationi, ut resurrectioni praedictae a Do-
castrasistuntur.dissimulaturiter, horrida eremista- mino nilcrederent, h a servis non crederent nuntia-
tio duratur, indicitur triginta dierum planctus, et g tae ; atque insenihil fideirelinquerentetsalutis.sed
longo lamentationisobsequioservile funus honora- saeculo mortui, sepultimundo, unamdomum illam,
tur (Deut. xxxiv);et Christus verus unus Dominus unum sibi esse omnes crederent jam sepulcrum.
creator rerum,redemptor omnium.postillam tragi- Hincestquod eos Dominusvidensexemissesemun-
cam passionem, post mortem, et mortem crucis,tri- do, ad mundum revoeat, remittit in mundum, di-
duanusadiscipulislacrymasnonmeretur?Terratre- cens mundumuniuersum,pra>dicate Evange-
: Ite in
mit, turbaturtartarus, scinduntur saxa.monumenta lium universx creaturx. Venite in miindum, utqui
dissiliunt, sol fugit, dies sepelitur, fit nox totum, et putatis vos in unoomnes domiciliojamjacere, sub-
soli discipuli alio 8 sigmate, choro uno, toto otio, jacere vobis omnem mundumrepente videatis. Ve-
deliciis sec.uri epulantur; ethoc,fratres,reversusab nitein mundum unwersum,pradicateEvangelium uni-
infernis ipse sic magister invenit : Recumbentibus versx creaturse. Hoc estdicere, estote vos spesom-
ergo tllis undecim, apparuit Dominus et exprobravit nibus, qui vobis ipsis desperationis causa fuistis et ;

incrcdutitalem eorum, el duritiam cordis, quia fiis qui ineredulitas vestra quanta sit tuncprobate, cumvi-
viderant eum resurrexissenoncrediderant? Adhaec, deritis auditui vestromundumcredere, qui credere
Petre fidelis, Petre devotissime, quid dicemus ?Re- vestrovisuinonpotuistisjet cordisvestriquantasit
cumbentibus illis. Numquid prandenlibus? Fratres, duritiatunc scitote,cumsenseritis, nonviso me, or-
hoc f non eratdiscumbere, sedjacere necconvivii ; be totogentes ferocissimasmefateri.quempositum
erat chorus ille, doloris erat ilie conventus ibi pa- ; vestris in oculis vos negastis. Videbitis in terra di-
nis noneratgaudii, sedmoeroris ;ibicrucisfelle,non visos, clausos insulis, pendentes rupibus, solitudine
vini dulcedine pocula miscebantur. Erant, inquit, remotos, magorum sciolos,J Grsecorum querulos,
'

clausi propter meium Judasorum(Joan. xx). g Sime- 'Romanorum peritosfidemfidesola quaerere.quam

tuentes, si clausi, certe non prandentes et si non
prandentes, non erat domus illa, sed carcer; illud
sigma non erat, sed sepulcrum tunc tola addisci-
pulospcena Dominicae transierat passionis et non
; manu,digito,sulcatismeisvulneribusvosquaesistis.
Sedquia meaePassionis, meae mortis, meaeresurre-
: vosmitto testes, altius vosista perscrutatos
ctionis
; esseconcedo.dummoiio cunctatio vestra fiateisqui
1

a Ms. Ccesena?, mensis detentos. cujus comestione Dominus veritatem resurrectionis

bld fuit ipsa die Dominicas resurrectionis, ut ha- sua? probare voluit, inquiunt Brugensis et Maldona-
bent Eutbymius et Theopbylactus. Mita. Verosimi- — tus ; vel juxta alios in fine ccenae, eis non tam com-
le est hanc eamdem manifestationem esse, quam edentibus quam confabulantibus cum duobus illis
Joannes commemorat, licet Thomasabesset, sedcol- qui Emmaunte redierant.
legium apostolicum eo numero constabat. Sic ante K Tuetur hic i.hrysologus sententiam opinantiuin
casum Judre collegium duodecim vocabatur. Vide hanc eamdem fuisse manifestationem de qua Joan-
Duhamelium liic, et Maldonatum. D nes. Vide supra num. 2.
c Tori in quibus sternebantur mensafi toto cultu h Augustinusetiam lib. iii deConsens. Euthymius,
ornabantur qua de re vide late disserentem Philo-
: Brugensis. (irotius, scribunt Christum redarguisse
nem de Vita Contemplativa, et Senecam de Lirevit. upostolos, quod Marise Magdalena;, Petro, et duobus
vil;r, cap, \i. fihrysologus autem fortasse credidit discipulis Emmaus, aliisque tam multis visuin a se
discipulos eodem usos fuisse ccenaculo quo Cliristus redivivum affirmantibus uon crediderunt.
in ultima eu-na. Erat enim jam stratum. Tuetur ' Astrologus enim omnia scire praesumit, dum om-
hanc sententiara firotius. nia nescit.
<• Vide disserlationem eruditissimi Calmeti deobitu J Si ariolari licet, Graeci vocantur queruli, quia
ei sepnltiira Moysia, ad Epistolaco Judap, Dissertatio- multiloqui ve), ut habet OEcumenius in Epistola
;

nuui loni. II pag. 304, edit. Lucen. Judae 1G, pag. 230 Mfn^ifxoioo;, quiomniaetsem-ier
:

cavillari stutet. Hesychius autem Mtutjitpoipoi; vertit

•
De sigmate, alius obscrvatum est iiiensam signi-
flcare. qiurulus.
f Merito plane se retractat Cbrvsologus. Nam disci- t tjuia longo usu in rebus humaois exercitos.
puli rerumhentes, id est sedentes una simul erant, non MlTA.
coenantes, cum eis Cbristus apparuit, licet hoc teni- i
Dubitationes apostolorum vosmagis Crmant.Ra-
porecceoasconligisscl.cumparatuuihabebantcibum, dulphus Ardentius, homil. 09 Ne nos dubitarcmus, :
 ; ;

435 S. PETRI CHRYSOLOGI. 436

vobiscrediturisuntfirmamentum.QKiYrediderir.in- A per fidem medicus, ne cogaris extraneis ruedicis'
q\iH,etbabtizatusfuerit.siilvuserit.Vra.tves,quo<\esl tuo dispendio subjacere.et 6 charequod gratispos-
anima corpori, hoc est baptismati fides hiuc est, : sides coiuparare. Orate, fratres, ut et in praesenti
quod qui generatur ex fonte, ex Ode vivit Justus. : medicinam semperfidei sentiamus, et in exspecta-
inquit, exfidevirit (Rom. i). Moriturergoomnisqui- tione Christi positi in adventuejus securide nostra
cumque fueritsine fide.Qtiteretftefertt.QuiaTrinitas conscientia gloriemur.
Deus unus est,quiain PatreetFilio etSpiritusancto SERMO LXXXIV.
una esttotaaequalitatemajestas.quiaDeitas» Trini-
De quinta Chrislimanifestationefacta di$cipulis,cum
tate distincta est, nonest unitate confusa, sed Dei-
abesset Thomas, deque sexta, cum adesset.
tate una est, esttrinapersonis : quiaDeusTrinitatis
nomen est; quia Pater et Filius non censendisunt Diebus quadraginta, quibus post resurrectionem
ordine,sed aestimandisuntcharitate; quodSpiritus suam Dominus diverso modo refertur, et creditur
snnctus non est habendus inferior, plus, minusve, suis apparuisse discipulis, haud immeritosermone
non ut exterior habendus
est plus, minusve, quia ipsis lectionibus, ipsisdeservit, etnititursacramen-
nescit exteriora Divinitas quia Christus sic homo
;
tis, ut Douiinicse Passionis moeroremmultiplicire-

factusestutquod Deusestpermanet.sicestmortuus g surrectionisindicio perfectum vestras charitatiscon-

ut mortuos lotis sneculis sua resuscitaret exmorte vertatin gaudium etquiante per virtutem suam
;
;

quod non sibi resurreiit ille, sed nobis; quod nos nostro resurrexit in corpore, nunc etiam per fidem
ccelo intulit, dum se sustulit ccelo quod sedet b ad;
nostris resurgatin coidibus. Etcumesset sero dieilla
auctoritatemJudicis.nonadrequiemfatigati ;quod una sabbatorum,et fores essent clausee,ubierantdisd-
veniet non loco.qui ubique est ad movendum.ne- pulicongregati propler metumJudceorum,venitJesus
que utmundumsuum teneat, qui totum possidet et stetit inmedioeorum (Joan.xx.). Cum esset sero:
mundum, sed ut mundusjamsemper visionemsui eratplus maerore quamtempore.sero estmoeroriset
mereatur auctoris. Credathomo etiam peccatorum nubilo mentibusobscuratis. Seroerat. Quia
ln>litiae

remissionem.quiaccelestis regiocum sit latissima, crepuscuium dederat aliquod resurrectionisin-

etsi

non capit peccatorem nequede suorum desperet

; dicium, necdum tameneisDominus refulseratplena
homo magnitudine peccatorum, quia li est, quod
Deus donarenon potest, omnipotensnonest.Credat
et carnis resurrectionem, ut sit homoipse c qui
quipeccat pcenam.ipseprae-
surgit, ut accipiatipse
mium quilaborat.Credataetemarn viiam.nelocum
habeat mors secunda. Quodautenide humaoiscor-
poribusdaemones, id est, hostes effuganlur antiqui
quodex unoore variuseffundilur sermolinguarum
quod d tacti per Christum nesciunt sua venena ser-
pentes; quod venenata poculabibentesnon valent
sui luminisclaritate. Et cumfores essent clausx,ubi
erant disdpuli congregatipropter melum Judxorum.
re- Magnitudo terroris et facinoris tanlo turbine discipu-
lorum f domum simulet corda concluserat, et ita
totum luminis abdicarat ingressum, ut magis ma-
u gisque mcerore sensibus occupatis caeca noctis auge-
returoffusio.Nullaenoctistenebroe caligini mceroris
; et formidinis comparantur, quia nullopossunt aut
consolationis aut consilii lumine temperari.Audi
prophetam Timoret tremor venerunt super me, et
:

nocereper Christum ;quod morbicorporum fugan-
turChristum preedicantis ad tactum, est, fratres,
summum credulitatis indicium. Signa, inquit, cre-
denteshxc sequentur : In nomine meo d.rmonia eji-
cient, linguntoquentur novis,serpentes tollent et si
quodmortiferum biberint,non nocebit eis; super scgros
manusimponent,etbenehabebunt.Homoergo,eslolibi
operueruntme tenebrx (Psal. liv). Et cum fores es-
sentclausce.ubierantdiscipulicongregatipropterme-
tum Jiidccorum, venitJesus,etstelit in medio eorum.
Rogo, curdubitaturclausicorporisarcanum,etobse-
, ratumtotaintegritatedomicilium virginaleabsoluta
Divinitaspotiiissepenetrare.quafpostresurrectionem
corporisnostrig crassatamyBterio, h foribusingreditur

ideo eos ad lempus incredulos esse voluit. Vide notara vinitas, hoc est simplei Deitas. Notandum quod per-
47 serm. seq. sona Christi, prnecise et secunduiii se considerata.est
In editis, divisa. Supra disertc diierat serm. 60 : quidem omnis compositionis eipers ;
persona autem
Personis Tnnitus distincta est. non est clivisa. Quod Christi considerata ut subsistens in natura humana,
etiam innuit serm. 88. Unde teitus corruptus credi- seu ut est terminus resultansex unione, non est sim-
tur ineuria scriptorum. Mita. plei, sed composita, siruli ipsa unio lncarnationis
*> Quod post ascensionem dicatur Chrislum scdere est vera compositio, ut rationibus et auctoritatibus
ad dexteram Patris, eiplicatur a priscis theologisof- post alios theologice docet Bonaccina de Incar. dis-
ficium in eo Judiris indirari. VideGregorium Magnum put. 2 qu. 5 punct. 3. Mita.
pa?. 119 edit. Paris. Iiom. 29 Quid est, quod kunc
:
ii Cyrillus Ilierosol. Nerno qucerat quomoclo januis
:

Marcus sedentem, Stephanus vero stantem se videre clausis corpus Domini penetravit ,cum inteUitjat nnncle
testaturf Sedscilis, fratres, quia sedere judicantts est hnmine nudo, omnipoienli Dci Filxo hcec scribi.
sec/ clt
ttare vero pugnantis, rel adjuvantis. Calvinus, Clericus. aliique hujus commatis homines,
c Ha?c desunt in plurimis editionibus. interpretantur hunc locum, quasi Christus ingressus
* Consonant verba Gr;pca oyst; i/.priai, angues tra- sit ipso sibi recltidente fores. At si ipse Christus fores
ctabunt, vel manibus tollent. aperuit, quomodo scribit evangelista ipsum intrasse
• Non vili, sed magno pretio. januis clausis? Reponent Verba haec cum fores es-
:

1 Ob 3imilem timoris causam clausis januis con- sent clauscc tempus notare quo ingressus est, in ve-
venire solitos fuisse apostolos edocemur, Act. XII, 13. speris scilicet, cum fores clauduntur, non autem mo-
'
g Hoc esldivinitas humanitati juncta. AbsolutaDi- dum quo ingressus est. Ad id jam averterat evange-
 437
etegrediturclausis.taliqueindicio setotiuscreaturae
demonstratauctorem, cui nonobsistit, cuideservit
ad omniacreatura?» Sed siconceptum partumque
virginitas exeusaresuo nescitcreatori,si ingressum
egressumque clausa janua creatori suo non potest
denegare,quemadmodura lapis monumenti.quamvis
magnus,quamvis Judaicamalitiaobsignatus.resur-
genti poterat obsistere Sal vatori ? Sed sicut virginitas
etjanuaclaustrissuisfidem faciuntdeitatis,itaievo-
lutus lapis fidemresurrectionisafSrmat.qui
b revolutus Domino suo praeparavit egressum, sed
nocte fidei praestat et admitti t ingressum. Venit Jesus,
et sletit in medio eorum : etdicit eis,Paxvobis.D'i5ci-
pulorum corda fidei et dubitationis.desperationis et
spei,defectusetmagnanimitatis, continui'conflictus
ergocogitationum bella
praelia sustinebant; lalium
inspector praevidens.secretorum pacemprimitusse
videntibus reddit, materiam
ut qui taliter ablatus
reliquerat confligendi.redditus oculis eorum causam
totam certaminis amputaret. Gavisi sunt,
discipuli visoDomino. Gavisi sunt: quantum post
tenebras gratior luxest, serenitas post tempestatis
obscura.tantum est acceptius gaudiumpostmcero-
rem. Dir.it eis iteruin, Pax vobis. Quid repetitaepacis
largitas ista manifestat, nisi quiaquietem, quam
sensibus indixerat singulorum, vult etiam inter eos
repetitae pacis donationeservari quos utique non:
modica habituros esse noverat in posterum desua
cunctationecertaroina.dumunussein fideperstitisse
jactaret, dubitasse alter moereret. Ut ergo et arro-
gantisjactantiamtumoremque resecaret.etejusqui
infirmatus fuerat sanaret et excluderet passiones,
causee,nondiscipulis,quidquidaccideratpiusmode-
rator ascribens, imperio pacis suee bella uascitura
compressit ne alteralteri improperaret.quodipse
: nera, quae manusinfixitimpia, devotadextera 'sic
cui totum debebatur, donaverat in futuro. Petrus
negat, Joannes fugit. Thomas dubitat.cuncti relin-
quunt (Mallh. xxvi. Marc. xiv, Joan. xx) quibus
nisi pacem suam Christus dedisset, et Petrus qui
primus erat omniumputareturinfenor, et
lista : Cum sero esset. Inatilis ergo hic notaretur pleo-
nasmus. Falsa autem et futilia hasc commenlantur,
quia locus hic argumento erat Catholicis, veram
Christi proesentiamin eucharistia asserentibus.eoque,
licet non invicto.ad eam astruendam utebantur.
» Alias, quodsi conceptum.
b Ita correxi ex ms. Caesenae, ubi prius eral resolu-
(«s.Sed corrupte. Non enim angelusrevolvit lapidem,
ut Christus resurgeret. sed postquam resurrexit ex
clauso sepulcro angelusrevolvit lapidem, ut vHerent
homines Christum ampliusnon jacere in sepulcro
propterea revolutus lapis ab ostio monumenti disci-
pulos in fide resurrectiouis Christi obfirmavit. Aliud
ins. legit, resignatus. Mita.
c Hsereticos nolat.qui ex hoc Evangelii loco Patre
Filiuin minorem impie ausi 6unt effutire. Arius et
Aii.inoriim lilii.
d Vide Gregorium M., homil. 37 pag. 116. tergo,
col. 1.
• Unus Palrum. conciliorum et totius
consensusesl, Cliristum hic apostolis facultatem re-
mittondi peccata communicasse.
f
Iheresim Novatiani tangit, qui quondam lapsis
veniam denegabal. Vide notam vu serm. 94.
SERMO LXXXIV. 438
A indebite forsitan tolleretur adversus primum.Sieut
misit me Pater, sic et ego mitto vos. » Missi sermo
nonminorat Filium.seddeclarat, quianon mittentis
potestatemhic,sed< missivoluitintelligicharitatem,
1
cum dicit Sicutmisitme
; Pater.Non Dominus, sed
Pater. Sicet ego mitto vos. Non auctoritate adhuc
jubentis, sed toto diligentis affectu mitto vos ad
:
tolerantiam famis, ad onera vinculorum, ad squalo-
rem carceris, ad perferenda omnia genera poenarum
nullum ad sublevandum cunctisexsecrabile mortisjugum,
quae omniacharitasutiquehumanismentibusimpe-
rat, non potestas. Quorum remiseritis peccata,remit-
luntureis;el quorum retinueritis, retentasunt.» Dedit
potestatem remiltendipeccata.quiinsufflationesua
infunditipsumcordibuseorumetlargitusest Remis-
jj sorem. Hwccwndixisset, insufflaviteis, dicens:Acci-
piteSpirilum sanctum quorum remiseritis peccata,
:
remittuntur m.Ubisuntqui perhomineshominibus
remittipeccata non possepraescribunt; f qui semel
inquit, diabolica impulsione collapsos opprimunt, g ne se
erigant, qui languoribus curam vulneribus crudeli
spiritusubtrahuntnegantquemedicinam quipecca- ;
toribus redeundi desperationem h impie insultant?
RemittitPetrus peccata,et toto cum gaudiosuscipit
poenitenles,' atqueomnibus sacerdotibushancaDeo
concessam ampleclitur potestatem,qui post negatio-
nem nisi poenitentiam repetisset,apostolatus gloriam
et vitam pariter perdidisset.Et si Petrus per poeni-
tentiam rediit,quis sine poenitentia subsisti t ? Thomas
autem cumaudisset a condiscipulis suis,quod vidissent
Dominum,respondil: Nisividero fixuram clavorum,
et miseromanummeam in latusejus,non credam.Cur
Thomas j vestigiafidei sic requirit ?curtampiepa.
tientem,tamdurediscutitresurgentem? k curea vul-
resulcat?cur latus, quod impii militislancea pate-
fecit.refoderemanus nititurobsequentis?curdolores
: persecutorumfuroribusirrogatos,famulantiscurio-
sitasrenovat immitis?cur tormentis Dominum.cur
sequens poenis Deum,curcoelestem medicum probaturusde
KAlias, ne resurgant.
b Sic exeditioneMita3.A)i8e,peceato? !7w,s remittendi -
et redeundi desperatione impiaresultant .Quid si legen-
'.
dum Redeundi desperationem impie inculcant f
:
Haec sensere Patres, concilia et omnes catholici
•
enarratores. Vide Tridentinum sess. 14 can. 3 et ;
Patres apudBellarminum,dePo3nitentia;Menochium,
D Brugensem, etc
j Quod Graece rov ruicov, locum clavorum, noster
non inepte, vestigia fidei.
:
k Negat Clericusin notis ad hunc r'vangelii locum
exstitisse inpedibus cicatrices, eo quod in eis clavi
inlixi nou fuerint. At tota reclamat, antiquitas.apud
quam non duliitatur.pedes etiam Chrisli clavisfuisse
transfixos.Quihstionisolummodo datur, an uno tan-
tum.vel singulia singulos pedes. Drusius, Clerico
in
non ingratus scriptor,
ait Christum crucifixum qua-
ternis clavis.singulis in singulas manus, et singulis
persingulos pedes.Ad Clericum quod spectat, nullis
Ecclesiae contra eum egemus testibus, dicenteLuca Christum
Thoinae quserenti vestigia vulnerum ostendisse lum
manus, tum pedes.
Alia lectio habet: lie investigat.
1
139 S. PETRI CHRYSOLOGl. 440

vulnerediscipulussicrequirit?Ceciditpotestasdiaboli. A vivitex morte. resurgit ex vulnere quia talia et :

patefactus est carcer inferni.disrupta sunt vincula tanta cum susceperit, vivit etregnat Deus perom-
mortuorum.morienteDominosuntevulsaoionuaienta, nia sseula saeculorum. Amen.
etresiirgenteDominototamortisestmutataconditio. »» SERMO LXXXV.
AbipsoDominisacratissioio sepulcro lapisrevolutus Deingressu Christi in templum,et Judworum
est.linteaminaresolutasunt.etresurgentisadgloriam admiralione.
morsfugit.viiarediit. caroampliuscasumnescitura Etsi aliqua videntur occulta sui profunditate my-
surrent cur tibi
: et soli, Thoma, sola vuluera prte- sterii.nulla tamen est Ecclesiastici cultus infructuosa

sentari ad indicium fidei, nimis callidus explorator, solemnitas divina festivitas non pro nostris est
:

expostulas ?quid siistacum aliis aholita fuissent, volunlatibusconsecranda.sedprosuisestpercolenda

quod periculumfideituae» curiositasistapeperisset? virtutibus. Christianus animus quee sunt traditione
Nullapietatis monumenta. nulla Doininicseresurre- Patrum, et ipsis roborata temporibus, nescit in de-
ctionisinveniriaestiraaspotuissedocuinenta.nisima- sperationem deducere,sed venerari eatotodesiderat
nibus tuis sulcares Judaica crudelitate exarata sic devotionis eloquio. Jam diefesto,a\l,mediante,ascen-
dit Dominusin templum(Joan. vn). Quodtemplum?
viscera?Quaesivit, fratres. pielas ista.exegit istade-
votio.utresurreiisseDominumnecipsainposterum r Nescitisguiatemplum Deiestis,et spiritus Deihabitat
dubitaret impietas.SedThomasnonsolum cordis
i> invobis (lCor. in) ? Ascendithodie Dominus nostri
sui.sed omnium bominum curabat incertum : et prae- pectoris in templum.quitam clementer nostri cor-
dicaturus haac in gentibus.quemadinodum tantae tidei porisdescenditinformam: quodautemascensusDei
astrueretsacramentumexseeutorstrenuusperquire- fit inhumanicordisexcelso, beatusprophelaasserit

bat.Certeprophetiaiuagisqiiamcunctatiofuit. Nam cum decantat: Beatus vir cujus est auxilium abs te,
curtahapeteret, nisia Doniino J ad indiciuni resur- Dmitine.ascensustuiin cordeejus (Psa!.nxxm)./am
rectionissuae servata sola vulneraprophetalispiritu diefestomediante.ascendit DominusintemplumMe-
cogoovisseffDeoiquespontepraestititc&teris.quodisle ritodie festo mediante ascendit Domiuus in templum,
tardiusimploral.lVm/.inqiiit.yesusef stetil mmedio quianobiseratperfectumdiemfestum prsestaturuse
etostenditeis manusetlatus.Sam quiingressusfue- ccelo; quidquid sublime,quidquid ad ccelum tendens

rat clausis osliis, et merito a discipulisspintusesse in cordibus habebatur humanis.usque ad infernum

putabatur, non aliter ipsum se, nisi ipsacorporis DominicaepondusiucurvaveratPasionis. Idnamque

passione.ipsis vulnerum notis, taliter dubitantibus est quod Cliristus quadraginta diebusresidet et re-

poterat approbare. Deniqueventl et dicit Thonur-.ln- moratur in terris et,si dici fas est, Patris occursum
:

fer digitum tuum hur, tt vule manus meas, elnffer differt, Patris suspenditamplexum, donectotumse

manum latusmeum.el noLiessem-

luunt.et mittein revelet, eti reformet suee ascensionis in gloriam.

credulus.scd Uteflnndant toto orbe,« iterum

fidelis. In cujus ergo templo hic non ascenderil Christus,
teaperiente, hso vulnera tidera,qu(B f aquam in lava- ccelum non ascendet ille cum Christo. Asccndit in
cruin.sanguineminomniumpretiumjamfuderunt. templum, el docebal,et mirabantur Judazi, dicentes:

Respondit Thomas el dixit Dominus meus et Deus :

Quomodo hic litteras scit, cum non didiceritf Bene

meus Veniant et audiant hneretici et, sicut dixit

'.
:
mirantur Christum.quod non didicerit scire,quando
Dominus, non sint increduli, sed fidel-s. Ecce non ipsi probantur quas didicerintetdoceant legiaprae-

solum corpus humanum, sed perpcenaliscorporis ceptanescire,dicenteDomino: Tu esdoctor in Israel,

passiones, (? Deumet Dominum esse Christum.Tho- el hacignoras (Joan.ui)? Mirantur Judaei jam re-

ma vociferante, manifestal. Et vere Deus est, qui belles, nolunt credere mirari norunt, detreclant
:

» Hoc eodem vocabulo de Thoma loquens utitur Cantic. ; et alii apud Calmetum ad hunc locum.
Gaudentins, serm. 16 pag. 189. f Plures sane interpretes consentiunt Chrysologo,
b Gregorius, hoinil. !6 m Evarjgelio Plus nobis :
peraquam baplismum.per sanguinem redemptionem
Thomc infiilelitas quatn fid^s discipulorum profuit, myetice fuisse designatam.
quin, dum itle aii ftdcm palnandn rn/ucitur, nostra f Nunc primum Dei appellatio Jesu Christo tributa
mens omni dubitatione poslposttn snlidatur. Gauden- r,
legitur in Evangelio. Concilium Constantinopolita-
tius, 1. c. Quod avidius et videre, el attrectare Do-
:
num iv anathematis notam Theodoro Mopsuesleno
minum perquisivit, hoc tolum nostrae procurabatur inussit.verbahiec Thomse ita interpretanti.acsi ter-
taluti. rore el slupore prodirent.et Deum Patrem, utdebita
c Conveniunt, licet non omnes, Thomam Jesu illi gloria de tanto prodigio referretur.nonChristum

Christi divinitatem nondum credidisse, et ailhuc ste- respicerent. Noster autein naturas in Christo irnper-
tisse in arabiguo, eum sua virtute a mortuis sur- mixtas docet discrtissime contra Nestorium et Eu-
rexisse. tychen.
Docent etiam Hilarius et Leo ideo Christum in
"i
t> Sermo hic in nonnullis editionibus inscribitur,in
corpore suo glorioso, vestigia vulnerum retinuisse, illud Joannis Jam die festo mediante.
:

ut constaret idem corpus resurrexisse quod fuerat '

S. Leo, serm. 1 Quod Christus quadraginta die-
;

crucifixum. rum spalio differt ascensionem, ut DominusJesus vere

• Dubitavcre nonnulli. Augustinus etiam et Keda agnosreretur resuscitatus, qui vereerat et natus et pas-
hic, an rcvera S. Thomas Christi vulnera pertracta- sus, et iiwituus.
verit. Negat Euthymius asserunt 1'atres et inler-
;
i Iterum formatur Chrislus in mentibus ipsorum,
prctes plerique; Augustinus hic, et serm. 158 Ter- ;
ille idemqui priuserat antemortem, Deus, scilicet et
tullianus adversus Praxeam ; Uernard. serm. 5 in homo in unitate suppositi. Mita.
441 SERMO LXXXVI. 443

sapere, » nescire possunt. Mirabantur Judwi, dicen- A non cum exigitur, sed cum donat non cum cogi- ;

tes : Quomodo hic litteras scit, cum non didicerit ? tur, cum venit. Unde, fratres, et cum venit
sed
QuiJ virgopeperit derogas, non rnirarisjquod Deus audite, et cum non venit sustinete, et cum se donat
nostro b sentitet operaturin corpore abrogas, non accipite, et cum se negat orate quia hoc doctor ao ;

fateris; quod cascus videt, surdus audit, claudus cipit, quod meretur auditor. Ergo tamvobis quam

currit, surgit mortuus, et tota Christus arcana Dei nihil h preeteritus suspensus estsermo.ut profluvium
loquitur, non miraris ? hoc solum quod sciat cum mulieris,et verecundi vulneris causam,et illiuspu-
nou didicerit, hoc miraris ? Hic est ipse qui non di- dorem sic nostra verecundia celaret.ut quod illa ta-
dicit litteras, sed donavit ; hic est qui sensumcon- cuit,etiam nostro sileutio clauderetur (Matth. ix) :
didit,per quem litterae fiuguntur peritus legis, auc- ; sed cceptum revertamur ad verbum. Hiorosolymita-
tor otnuiumcur litteras non didicerit, admiratur? nus fons abundat, cum impellit angelus (Joan.Y),
Deus utique adest origo cunctorum, qui facit esse non cum sitit auditor; sic sacerdotis sermo exu-
quod non fuit cum non didicerit, docet.
; berat, quando dat Deus.non cum perorat sacerdos.
c Deesse videntur non pauca. Hinc estquod Zacharias ipse,qui prophetiasloqueba-
d SERMO LXXXVI. tur populis,tacetsibi,ut nos ingrati Deo non simus,
Deannuntiatione conceptione D.Joannis Baptistx.
et n sinossemeltacere voluit quibus semperinoflensum
'

Mundanus sermo, uthamano profertur ex sensu, largitus estverbum. Illenon dedignatur a Filio ver-
humanis servitet obsecundat ingeniis ;divinusvero bumrecipere.cuidederatlucem :etvos,filii,orateno-
sermo in potestate dantisest, non dicenlis. Audis- bisvooem,ut possitisaudire sermonem.Reparate gau-
tis quemadmodum Zacharias llle «summi sacerdotii dium meum.ut assuetam possitis laetitiampossidere
splendor dum exorat, obmutuit tacuit patervocis, ; et implere illud Apostoli : Quis est qui me Iwtificet,

clamantisin deserto (Joan. i) genitor

i?<70,inquit,i>0£ ;
nisi qni contnstatur ex me (II Cor. n). Veniat ergo,
clamoris obmutuit; etegressussilentium retulit.qui veniat inmedium beatus Zacharias, qui nostacens
f responsa relaturus intraverat. Videtis ergo quia pioconsolaturexemplo:etsilentiosuonosdenostro
silentium meum, quod antea contristavit vos.venit non sinittristes esse silentio.Veniat.veniatprnecur-
«deantiquopontificali usu.nondenovitatis incursu. sor verbi, sacerdotii speculum, sanctitatis exem-
llle ubi sensit lingu* suee vincula sui januam clau- plum.evangelistarum prin eeps, j clausula propheta-
sisse sermonis.imperavit rum. Fuit, inquit, in diebus k Herodis, regis Judsex,
nutu ne quis causas taci-
turnitatis inquireret,quia ccelestemysterium dicere sacerdos quidam nomine Zacharias (Luc. i). Dum di-
nondidicerat,quididiceratscire; sedhocadtempus, citur sub quo rege quis sacerdos sit, temperantur
quiasacerdotis_°diflerturserrno,nonaufertur; recon- m mala adest semperin mcerore solatium, nec con- :

ditur, non negatur; mysterio suspenditur, non fu- solator deest,cui imminet persecutor.Futf in diebus
gatur. Denique Zacharias ipse quod tacet, non est Herodis, regis Judxx, sacerdos quidam nomine Za-
poeua,sedsignum ;non est terrenadebilitas.sed cce- eharias. Usquead Herodem Judaicae genti sacerdota-
lesle secretum Deus qui loqui dat, tacere facit et
; lis sanctitas, senum pravitas, patrum pietas praesi-
;

imperat silentium, qui inserit verbum dominatur debat jus eratlexdivina, ambitio nil ibi.nilteme-
; :

divinus sermo, non servit, quia Deus verbum el ritas, pr8?sumptio nil valebat, qui gerebatur totum
;

ideo non cum jubetur loquitur, sed cum jubet divino ordine,non humano sed Herodes veniens
; ;
'

«Alia exemplaria, nescire possint. rapercturdivino, in ipso tamen ardore direndi,vox illt
*> In nonnullis. senlitur. exstinguebatur : quod in ea maxime concione accidit,
o Nonnulla: editiones id notant. quam de muliere fluxu laborante dicebat. Tillemon-
d Deese non p&uca videntur. Mita. tius vero putat innui hic Serm. 35, qui aliorurn bre-
Chrysologus in eorum sententiam it, opinan- vior est.
tium Zaehariam summosacerdotii munere functum, ' Alias. quibus swpius.
et non simplicistantum, et de vice Abiie, ut nonnul- In eo enim desierant propheti». Chrysostomus
j

lis videtur lnnuere Lucas, i. Ambrosius, Lucast, tit.
deingressu Zacharia:in Tetnpliim Videturauteinhic
Zarharias designari saccrdos summus, quia semel
annos solus summus sacerdos in seiundo sanctuario in-
trabal. Vide August.in Joan. homil. 49;Redam. ho-
mil. in vigilia S. Joan. Baptista' Theopbylactum,
Hrugcnsem, etc.
f Solitas enim fuisse sacerdotibus coutingere ap-
pantiones angelorum, qui Dei jussa ad bomines fe-
runllunc niaiiine CUHJ adolerent, ex pluribus rab-
binorum scriptis eruil hrusius. Zachariasautem non
sacrum penetrale ingressus erat, ut mandata Dei
exciperet, sed uladoleret.
R Quandoque ponlitkii inunii obeundi necessitas
prresules a concionibus distrabebat, quod inferius
innuit Quod tacuimus liabetote,non oblirionis fuisse,
: quaiii ipse in Herodianos trausfudit. Fabellas has
scd temporis divini nggotif, noi\ ratwms humance.
: expungit Rasnagius in Ilistoria Judsorum (iallice
h itubeus, lib. ullistor. Havennat. pag. 109. Cbryso-
logu» Cum acerrimuseuet in dtcendo,el mfurore quasi
:
ex variis Mattha;i locis, bomil. 20 pag. 1074 edit.
: Paris. vocat eum silentium prnphetarum.
m I *Fuit buic Herodes cognomentoMagnus.Innocen-
tium cande.etaliorum criminum perpetratione faino-
sus. Vocat regem, ut eum ab alio Herode tetrarcba
; Galilea? discernerel. Joannis autemconceptio evenit
anno 1:2 Ilerodis.
i
enim erat Antipatri, et Nepos Antipae.qui
Kilius
rcligione pngamus, Ascalonie vel natus vel ducatus,
primus Judaicam amplexus fuerat religionem, cum
sul) llircano rege, Judwae prtefuit. Aulipffi patrisreli-
gioncm secutus Antipater, Phasellum et Herodem
Magnuxn filios in Jttdair.a lege edueavit. Mirum igitur
Harduini c.ominentum, qui eum paganum fuisse do-
cet, Atbenis oriundum, Plntonicie sectae addictum,
scripta. Tom. I pag. 63.
 .

443 S. PETRI CHRYSOLOGI. 444

ex trente aliena invasit « regnum b violavit sacerdo- A poteris loqui.Quae tacentis culpa, si imperat silen-
tium, confundit ordinem, mutavit niores. c sprevit tiumvisjubenlis? Ergo et nos tantilliqui tacuimus,
senes, <i
interfeeit jtivenes. tribus miscuit, delevit quod tacuimus habetote non oblivionis fuisse, sed
stemmata.corrupit genus.tulitquidquiderateldivi- temporis divini negotii.non rationis humanse. Ergo
:

nas et humanae funditus disciplinae. Sed hoc quid ad tristes non simus,quia, donanteDeo, silentiummo-
Zachariam sanctum ? Ne quid ergo tale etin ipso menti continuato sermone pensabitur, et modicum
Zacharia crederetur admissum.evangelista cogitur quidtristitiaenostrae magnum vertetur in gaudium.
sic referre : Fuit in diebus Herodis. regis Jtui.v, Gratias ago Deo meo, qui mihi in amoris lucrum
sacerdos quidam nomint Zacharias. de fice Abia. vertit damnum sermonis nam quanta sit in me :

•Quiausqueadipsumabatavi>, avis.palrihus.trans- charitas vestra,pallor prodidit, 'testatus est clamor,

fusum genus mansit sacerdotii. tempus legis, sacri- ostenderunt lacrymae. oratio effusa monstravit.
ficii omnis servata est disciplina, eoquod impieta-
SERMO LXXXVII.
tem regis. iniquitatem temporis, ambitionis rabiem,
De eisdem.
temeritatis furorem, sacerdotis f meritum, et vita
compeseeret. Sedqui sequatur. audiamus. Factttm Sicut nimio doloreetinfirmitatelongaluminibus
estut incensumponeret.ingressum in templum Domi- g obscuratis.nisi sensim refusa fuerit, fitinimicalux,
ni.et nmnis multittidopopuli orabat foris in hora tn- certe cum solis sit condita lux oculis.solis sit oculis
ecnsi. * Judaicooc-
In horaincensi, fratres, jani sol lu\ amica, per quos utique reliquo corpori vel tra-
cumbebat intemplo.ut in Eeclesia matutinuseisur- ditur, vel negatur ; ita J diuturno perfidife morbo
geret, et Judaieas doctrinas instabat vesp-r, quia contenebralis mentibus.nisi paulatim fuentfidei cla-
Evangeliiimminebataurora.legisobscurabaturdies. ritas restituta.subito ipso fidei splendore magis per-
ut totus reluceretin gratia. Hincestquod Zacharias fldinecrassescitcaligo.longo usu autpronucitur.aut
inhora incensi, hoc est, in eitremo temporelega- obtunditur semper natura.Hinc est quod Dominus
liumcaeremoniarumprophetali Spiritu incensumin- tetroinfidelitatisnubilo cordibus jam csecatis.ut ir-

fert : oftert preces, desideria ingerit, vota commen- radiaretpartusvirginei sacramentum.desperatse et

dat, tempus admonet, promissa repetit, h eiigit
Christum. Et omnis mttltiludo orabat foris.Vl ergo
populus.qui-tabatfons.intromitteretureiorat :quia
quosb-iadducitadjanuam.gratiaintromittitin tem-
plum. Apparmt, inquil, et angetus Domini, slans a
dextns altaris tncensi ; et
est et pator occidit super eum. Ergo non est
si turbatur sacerdos.si stupet doctor,
tjstes, si tacet minimacum videt
verba cum signa conspicit. EtnesolusZachariasti-
muisse videatur, audi alium prophetamdicentem:
Domine ,audiri auditum tuum et timui,consideraviope-
ra tua tt expavi (habae. iu), Qui cum Deo loquitur
eipavescit unde loquatur angelus ignorat et quid
; ;
tenemus ? Unde sacerdos taceat, jam dicamus. Et
respondtns ei angelut, dtxit Ego sum Gabriel, qui
annosassterilitatis anteprsemisit conceptum : ut qui
videbat postsenectutem longam arida membrare-
viviscere, et transacto currieulo jam vitas veteranas
inprimamreflorescerepubertatem.atque lpsam na-
turam * in occidua aetate adnascentis servi insignia
videns Zaeharias, turbalus suscitari.ptiilieilifeflorem.pudoris titulum,castilatis
mirum insitrne.virginitatisclaustramanerepostpartumcre-
si pavescit an- deret posse.auctore ipso ex utero procedente.servari.
raaiima,si deserit Etutprasfationinostreeac similitudini, quamdeocu-
lissumpsimus vetusto languore defessis,ipsadequa
loquimur modo adsit et astipuletur auetoritas, ac
probetoculoshominum nocti maleassuetos.obscu-
ratos,promotossensimrevocatosadlucem,in Joanne
Dominusaccenditsui lumiuisetpraeraisit lucernam,
ut degustato lumine in se jam divini Solis jubar
. ipsum perferrent, ipsam deitatis caperent clari-
i

asto ante conspectum Dei, et missus sum ad te h&c talem.Juxta illud quod dictum est de Joanne llle :

loqui, et /i<pc tibi ecangeltsare : et ecce erts tacens, nec erat lucerna ardens et lucens (Joan. v) : ut ille den-

» Defuncto enim Ajltigono II Aristobuli Filio, et nium sacerdotium Alii e familia simplices sacerdotes
.

Aleiandri Jannei nepote, et ei Asmoneorum stirpe tanlum, qui a Dividis regno in 2iclasses distributi,
ultimo, quique Antiochiae Varci Antonii Homanorum vices obibant suas.Quam divisionemad destructionem
ducis iussu vel capile minutus, velcruci affliiiisobiit, D usque secundi templi Hierosolymitani in usu fuisse.
IbTodes regnum usurpavit. observat Josephus Antiq. Judaic. lib. vn.
b Aristobulum eiiiin, magnaespeiadolescentem.Ma- t Restilus locusexms. Cajsenie; editi, et meritttm

riamDaeeiusuiorisfratrem, llircanifilium.summum- superavit et nla

que pontificem, dum balneum. exiens a prandio,in- g Duae erant horee incensi. De matutina intelligit
traverat a coaevis ephebis suffocari jussit. Grotius Chrvsologus, et una secum accuratiores in-
;

c Hircanurn regem longsevum e solio dejecit, pri- terpretes, de vespertina.

vatamque vitam agere coegit. h l)e|irecabatur Zacharias. Num pro suscipienda
d Aleiandrum videlicet et Aristobulum, ejus ei prole ? Cum essenl anibo provectse jamffit:itis,idmi-
Mariamna filios, E'lili nonnulli,
capite obtruncatos. nime spcrabat. Ergo depreccatio videtur fuisse pro
perperam : Clirvsostomus, loco ci-
Tnfecit jiirenes. salute populi, ct adventu exspectati Messia». Duha-
tato Herodes profnnavit Templum, sacerdotium sus-
: melius liic. Vide notam 4 serm. 88.
tulit, con/udit ordinem, temeravii regnum. corrupit Kubeus, lococitato, eruit ex his quam cbarus et
'

qutdquid erat religionts.quod legis, quod morum,quod in deliciis populo Havennati esset Chrysologus.
ftdei perdidil, et confudit... occtsor ftliorum, etc. j Cutu Latinio. Editi, diurno.
k Ms. Cacsena?. Alii editi, in occiduam xtatem.
• Regalissacerdotii dignitas Aaronis familiae aDeo
fuerat addicta. Peoes auteiu primogenitos erat sum- i
Ei Latinio. Edit, praeferrent.
 ;

445 SERMO LXXXVIIl. 446

sas noctis placido lumine aperiret tenebras, ipse A senibus sic defecit natura ; felix, quae sterilitatis
noctis nescium diemjam desiderantibusad lucem damna virginea fecunditate mutavit ; felix, quae uno
perpetem redonaret. Hinc est quodetmagosadhuc concepitin partuquidquidin orbeconfunderef toto
noctisincolas.ettotisobstupscentes oculis, tenuiter deplorabat;felix,quoe factaestvitalium B germinans
micansstella assuefacit ad lucem et gradatimper- mater, quae erat ante origo miseranda mortalium.
trahit ad ipsumfontemluminisetdierum(.4farrA.ii). ad dolores pariens cum dolore, ad gemitus edens
Et re vera.fratres, congruit, quiatotius anni metas cum gemitu, ad pericula producens hominemcum
temporum quadriga percurrit.ac nobis Domini no- periculo generjmtis, etinipsoortu occasum cum
stri natalitia festa revocat, et gaudia jam reducit. periculo generantis, et m ipso ortu oceasum nun-
N'unc de Joannisortu, de partu sterilisjam loqua- tiansperlamentaetlacrymas;semperdevoranspar-
mur, ut compendio credulitatis isto, ad illud ubi tus suos, sciens se tantismceroribusgeuerare mori-
partusest sine partu, ubi creatur auctor ipse pro- turos. Pascebatur ergosterilitate magis natura, ne
creantis, ubi nascitur ipsa origo generantis, inter ipsa fecunditate graviusdesaeviret.fletuspotiusedi-
hiemalesac nubibusetnebulis dubias luces.lucerna tura quam pignora quae utique lacrymis, mcerore, :

praevia,stella ducepervenirepossimus. Fuil, inquit, g gemitu.tantotemporesuumquaerebatet interpella-

evangelista, sacerdos quidam nomine Zacharias,el bat auctorem, intelligens hoc sibiaccidissepercul-
uxor ejus Elisabeth et non erat illis filius, eo quod pam, non esse abauctore piissimoinstitutum, cum
essetElisabelhsterilis,etprocessissentambo indiebus crearetur. Hinc est quod Dominus conditor ipse na-
suis (Luc.x).* Sterilitassenectuteexaggeratur extre- turae \iam virginei conceptus, virgineipartus,invi«
ma.et a spe generandi totum subducitur quidquid est sibili vestigio et ignoto calle pertransit, et iter hu-
corporiset nalurae; etne vel cogitatio sobolisullare- mani ortusdivino gressu ambulat.non humano, ut
maneret.adid perventum est temporis et Eetatis.quo nascendoipsam naturam a servitute mortis,cui ta-
transacto calore vitali mortale frigus sterilis jam liter addicta fuerat, primitus liberaret, h et fonte
viscera possidebat.utgenitor ipse cognosceret inde purgato supernam rivulis redderel puritatem. Merito
jam per hominem non posse nasci hominem.unde Joannes in uteroexsultat, quioriginis suae liberta-
abscesserant res humanae. Sic, sic, fratres.duris ho- tem ante nossequam esse meruit, ante meruitsen-
minumpraecordiis credulitas b asseritur, etinseritur tire quam vivere. In horaincensiper angelum ape-
fides ;et tunctotum divinumcreditur, cum fuerit nil ritur sterilitas, conceptus jubetur, promittitur par-
humanum Sorte exiit ut incensum poneret Zacharias tus, et inter sacraria nativitas sacra procuratur
. :

ingressus in templum Domini. Bene dixit ingressus in hinc est quod adhuc in utero cum membrorum com-
templum : non ingressus templum quia ipse erat page peneconcepta inJoanne est prophetiaj ante
: '

Dei familiarius templum.portans in sui pectoris pu- nutu Deiloquiturquamperveniatad vocisofficium.

ritate tota legis arcana et apponens non tam thuris ^ Verum ne dum profunda et mira latissimae lectiouis
quampurae supplicationisincensum.c Gratiusnam- breviatocupimussermone concludere.quaemaxime
que Deus in suo, quam inhominis opere requiescit dicenda sunt, transeam, proxime, si Deo placuerit,
et non tamlibenterodoratur d Arabicae arborisgut- de sequentibus disseremus.
tain quam sinceri cordis et pectoris sanctitatem. Ap- SERMO LXXXVIII.
paruit eiangelus Domini,\nquit,stansadextris alta- De eisdem.
ris incensi. Dicere suffecerat, apparuit et angelus, Semper debere anxium est.fratres, sempertriste
quid raagnopere • a dextris altaris ? Ut esse in san- fenoris vinculis alligari ; sed me, quem vobis mea
ctis angelis auditor intelligas nilsinistrum, dicente saepefacit promissio debitorem, satis ipsa de talis
Scriptura. Vias que a dextris sun! novit Dominus debiti naturaet obligationeblanditur.quiadat, non
(Prov. v\,juxta LXX). Apparuit ei angelus. Cum ma-
accipit, qui promittit; et qui dando debet, sibi
jam defecerat totus homo, ut ante Joannes nascere- gisipsum facitobnoxium creditorem ;atque ubiqui
tur ex slerili, quam Christus nasceretur ex Virgine, credidit debet, et qui debet credidit, ibi necessitu-
dictum estdeJoanne Ecce ego mitto angelummeum
: dinis, nonnecessitatis probaturesse contractus; et
(Matth. xi). Felix, quae ut in Deum cresceret, in D in tali fenore animae non oneris, sed honoris prae-
» Ms. Caesenae, sterilitate senectus duplicavit mira- Arcae, cui angelus indecore tergum obvertisset, si ad
cuhtm. AitGrotius : Ad vetus sterilitatis vitium ac- illud latus stetisset ; ideoque stetit in dextris altaris
cedens impedimentum ietatis. nenipe ad latus septentrionale.
h Hoc est, plantatur et instar arborum injam
; { Mss. habent concipere, vel conficere. Ad inflictum
plantala credulitate ipsa fides inseritur. Mita. a libranis vulnus non sanatur adhuc.
c Communem lectionem placuit retinere. Ms. Cae- rMs. Capsen. et Vallicell., vitalium germinum
senae habet Gratia natnque Dei tam in suo quam in
: mater.
hnminis opere requievit. h Mctaphorica locutio. Liberat primum naturam
d Exod. xxx enumerantur quatuor aromatum spe- humanam tamquam fontem, ex quo homines tam-
cies. e quibus Ihymiama confici debuerat, Deo in quam rivuli emanant.ut a sordibus rivuli ipsi mundi
templo adolendum. lnter has nataph, id est, ut reddantur. Mita.
nene notat Chrysologus, gutta quae fluit ex arbore, Vide apposite ad hnec Cornelium a Lapide Com-
'

idcirco -raxng dicta, quia fluit, seu stillat. ment. in Luc. v, 42, 43, pag. 24, col. 1, in princip.
• Zacharias operabatur in oricntali latere altaris, j Ms. Casenas, ante mutus loquitur.
ibique adolebal. Latus occidentale erat proximum
(47 S. PETRI CBRYSOLOGI. 448
dulciscurrit usura. PosteaquamZachariaesacerdoti A omnibus egit supplicatio sacerdotis, curangelusde
apparuisse angelum Domini evangelieus sermo de solo pignore retulit impetrata? Quid tenemus,quiii
seripsit.adjeoitdioens F!t turbatusestZachariasvi-
: diiisiispendimusanimosauditorum?quamnonsibi
dtns, et timor imiit supereum (Lue. \). Si dejudicis soli.sed omnibus adfueritistevenerandusantistes;
potestatesollicitusest.qniseniperdeapparitor a tur- quam responderit angelus universis : quam Deus
batur et contremiscit adveiitu.et mandati meritum prospexerit in uno isto germine sacerdotis, qtie.m
de persona venientis apstimat et metitur et quainvis ; genitoribus utiqueet ipsi obhocdelegerat naturae,
bene conscius pavet. donec causas venientis agno- uteiimdaret universitati,largeretur saeculis.populis
scatetintelligat qualitatera : quidfaciet, quopavore condonaret, et fioretsacratnenti filius inter sacraria
trepidabit.oum potestatem supeniara seuserithomi- • delatus, inter sacramentaconcessus.esset antistes
msimbecilla natura.cumrespexerit homo angelum, de venerando generatus antistite, essetangelusore
etdivinaesedis» ministrum viderit? Caronumquam angeli sancta conceptus in viscera, esset vox Chri-
de sua conscientia estsecura sicut Zachariasipse, : sti Ego vox clatiuuitis in deserlo (Joan. i) esset
: ;

dequoloqiiimurnunc.comprobavit.quiinipsotem- voxChrisliadChristum sua reservatusad tempora,

pore placationis offendit: qui dum eredit, dubitat, esset praeco J miicis prtesentiam clamatttrus.esset pce-
dicenteangelo, Quia noncredulisti vorbis meis :dum jj
nitentia populos Christivocatiirusad veniam'Quam
postulata promeretur, ineurrit; condemnatur, mu- sacerdos ergoiste jaiusui nescius.jam sibimortuus,
nera ipsacum suscepit qui vocem.cum vocemper-
;
extraneus conjugi, soboli jam negatusegerit omni-
ripit. tunr amittit llinoest qunilnngeliisantequara bus, omnibus impetrarit, mox angelo referentedi-
mandatapandat,donatradat,referatiuipetrata, b me- scamus,/'.'/ multi inqnit.m nativitate ejus gaudebunl
tiimdiseutit.fiicattimorem.coiifortalaniujosanoipiti iNon est unigenitus qui est ctinctortim creatus ad
cogitatione turbatos, ut mens qua" ungraverat a se gaudiuui./sVi/ enim niagnus coram Liomino. Quico-
nimiopavoris excess.ii. in semetipsamreversabene- ram Deo magniisest.qiiantussitpeneshoininesqiiis
ficiorum tantam sentirelet caperet largitatem, di- probabil? Ettinumet siceram non 6<6e(.Quinalus
C£i)$:I\'etimetisZ<irh/iria,quoniam exaudita esl de- est sancto de corpore sacerdolis, et summa sene-
precatintua uxor tua Elisabcthpnriettibifilium,
: et otuie, ab oninibiis vitiis defaeoato, atque exempto
et vocabis nomen ejus Joannem. Putasne sacerdos jtiventutisincendiis.vmum nesoit.ignorat siceram f ,

lantus sic est populi, sic universitatis olilitns utde quae pariunlltixusebrietatisetvitia.ettotadissipant
coneeptu veteraoap conjti«is, « de partu desperatae morum decora, ornamenta virtitturo. El vinum et

sterihs rogaret, ut sibi soh legatus omiiiiiin tunc siceram non bibet, sed Spiritu sancto reidcbitur adkuc
adesset. ul advocalus omnium pro se siugulariter vi ittero matris sute. Juxta illtid Apostoli : Fratres,
oraret, ut tantum pontificatus oflicium d intra do- nolite inebriari vino, in quo est luxuria, sed rep/ea-
mesticasarctareteuras, interfamiliaresclauderetet mim Spirittt sancto (Eph. v). Et Spiritu sanclo re-
occuparet angustias, etincensumtotiusplebisinso- plebitur adhue in utero tnatris suw. Beatus Joannes,
lum desideriiimpropriipignorisaddiceretveteranus qui anteDei Spiritu meruit intonare quaui hominis
antistes, ac tali desiderio grandaevus.et ipsum tem- vagitet in fletu ; beatus, qui ante divina possidere
piisjamrespiciens.adpartiim succendereturintera- nieruitquam sortiretiirhumaua ; beatus, qui ante
pestivum? Absit, fratres, absit, iithoe.de sanctoZa- raeruit cn-luin seire quam terram,beatus,qui,ante-
oharia fidelis animasuspicetnr. Atquidern angelus (piam videret praesentia, futura meruit nuntiare ;

in hocfuissereferttotius snpplicationisefFeotum, di- beatus, quianteDeumcaperepotuit quara suo ipse

ctus: Eiauditaestdeprecatiotua,et uxor tua Elisa- oapereturacorporejbeatusetsingulariterestbeatus,
belh pariet tibifilium. Si angelus ad petita rpspmi- qui,aiitequamsaperetqii8firere,meritumcoiiquisivit;
dit, sacerdos pro solo pignore supplicavit, si pro beatus, qui non perveuit ad gratiam per laborem,

» Aliquid semper exitiale speotantibus speclra mil. Nat. S. Joann. Baptista; Theophylacto etnliis
; :

hnec protendcre epnsebant Ilebrmi. rorlaque vicina; pro Messi.e ndvenlu orasse sui enim populi salutem
;

mortis omina. Genes. \vi, 18; ixxu, 30; Bxod. xx, quam enixis precihus expostulare munus erat sa-
19;Judic. vi, 21, 23; xm, 12. Vide Euthymiuni, et D cerdotum.
Maldonatum hio. «Ms. Caesenae, annuntialus.
b Similia Origenes, homil. 4 : Nova quippe facies, f Sioera vinum erat condimentis inixtum de quo :

hiniHini<iil>tiitibiissepra>bens,tiirbatmenteiii, aintiiitin- vide Thenphilum Aiilioohenum ad Luc. l, 15, pag.

que consternat : unde angeltts tvitm tumc hiiiiianam 331. Pnris. 1635. Posl vinuin nidla potio prompLinr
esse i.atiirtim, primum pertn, b itwtti medeluT, et nptior inducetnlse ebrietnti. Nonnulli siceram a
c Cerle de nec cogitahat quidem senex ipse,
filiis vino distinguunt, cnnique onine vinuni ficliliuin esse
ac sterilis uxoris maritus. Nec pro eadem sterilitate dicunt. Alii doocnt innui hoc voe.altulo omne id
orasse pronnm esl oreilore, ul nec Chrysologus cre- quod inehrint, exooplo vino. Vide Thcophylactura,
didit Alii nihilomi nns putant ZachariHin jnm pri- Balsamonem ad Can. 3 Apnstol. pag. 234. Paris.
dem pro stisceptione prolis Deum orasse, et ad 1858. tjir aulem bajuamodi potionis genus vetitum
transaclam illam preenlionom angelum respexisse : fuerit Nnzareis si qmrres, confidcnler respondent
Vide AmbroMiim in I.uo. i. Ad rem protinus Augu- rabbini arliorem Adamo vetilnm vitem uviferam
slinus de Quaest. Evangel. lib. xi, in principio, tom. fuisse. Nugse. Vox Ilebraica scrhur omiie id signifi-
III Oper. p. u pag. 179 edit. Antuerp. cat quod inehriare polest. Vide Dtiliaineliiini hic.
d Longo verosimilius dicimus
oum Chrysologo ;
lieda, in Luc. t, veram subdit hujus prohibitionis
Augustino, lib. l Quaest. Evang. Chrysostomo, ho- ; rationem.
 ;

449 SERMO LXXXIX. 450

sedadlaboresipsiusgratiffidignationedescendit.2?f X nosterpraeparareet confirmare dignetur in gloriam
multos, inquit, filiorum convertet. Ad quem? Dicat nominis sui.
angelus, ut quia blasphemat, quianegat kareucus, SERMO LXXXIX.
* commulescat dicat angelus, ut audiat fidelis, et
; De eisdem.
gaudeat credat haereticus, et recurrat. Convertet.
; Omnia quae a Deo creata suntnobisbonasunt, et
Ad quem ? Ad Dominum Dewn, inquit, ipsorum. boua valde, dicente Scriptura El vidit Deus omnia
:

Quis est hic Deus? De quo propheta dicit: Bicest quacumque fecit, et ecce valde bona(Gen. \,juxla
Deus noster, et non est alius absque eo qui invenit LXX). Ergo omnia qtiffi a Deo creata sunt, bona
omnem viamdisciplinse,etdedit eam Jacob puero suo, sunt, et d valde bona sed inter vitia virtutesque
:

et Israeldilectosuo (Baruc. 111). Quando dedit? Tunc media sic habentur, ut ex ipsis, et periti doctnnae
utique quando legalibus in tabuiis tolius vitae regu- materiam sumant, eterroris causam inveniant impe-
lam, totam disciplinae descripsit et normam. Atten. riti. Sapientes naruqueCreatoremcreaturaj contem-

tus esto auditor, ut scias quis est hic Deus uoster, platione cognoscunt stulti vero
; dum creaturas ipsas
absque quo alius nou est. Quisest IPost hwc in ier- deosexistimant, sapere nequeunt Crealorem. Hinc
ris visus est,et cum homitubus conversatus est (Ibid.). est quod e solem, lunam, stellas, aurum, lapides.
Quis est aliusvisus in terranisiChristus, qui uostra „ ligna, deos sibifeceruntgentiles, qusChristiaui ad
est conversatus incarne? Et quisest alius conver dicta suaa sapiunt servituti. i\ec mirum sic esse f me-
satus cum hominibus, nisi ille quicum homiuibus diam creaturam,quando ipse creatoromnium Chri-
humano est commoratus in corpore? Et si hic est stus est fidelibus ln salutem, intidelibus in ruinam,
Deus noster, et non alius absque eo,haeretice, cum evangehsta dicente in positus est in ruinam et re-
:

hunc non habueris, quem habebis? Non est alius, surrectionem muttorum {Luc.n). Apostoh etiam aliis
inquit, absqueeo; et nunc non dicis, Ergo ubi est habentur mmortem, ahis habenturiu vitam, Paulo
Pater ? Propheta dicit; Non est aliusabsque eo; et probante, cum dicit Quibusdam sumus odormortis
:

ubi est ? In Filio utique, quia praeter Filium nouest in mortem, quibusdam aulem odur vitte in vitam (II
Pater. Ego in Patre, dicit, et Pater in me est(Joan. Cor. n). Ergo et evaugelicae lectiones liunt bonis in-
xiv). Unde etpropheta non dixit, Non estalius, sed telligentise salutaris, malis vero erroris occasio. Au-
Non est alius absque eo : hoc est dicere, Est; sed in tehacevangelistabeatissimus,cumreferretJoannem
ipsoest. Sed dicis, Et si in ipso est, quomodo est Baptistam Herodis astrictum viuculis, adulterns He-
alius? h Haeretice, sic est alms persona, ut sit lpse rodiadis exstinctum, truncatum iu praeuiiumsalta-
substantia ; sic est ipse substantia, ut nulla sit con- tricis,sensimusaliquosfuissepermotos,curDeussa-
fusio Trinilatis ; sic est unitas Tnnitatis, ut nulla sit crilegae sanciuin,adulterae virginem, angelum addi-
in Deitate distantia ; sic in se est, et sinese totaTn- u xerit saltatrici. FraUes, virtutes Joannis, Herodis
nitas non est, ut insit in Patre, et Filio, et Spiritu criminaabundanteiv aliosermonetractabimus:nunc
sanctopersonalitasdehnita, non separatadivinitas. eloquamur quae vincuiorumcausa^carcerisquasne-
Et Muiu. Antequem ?AnteChri-
ipse prcecedet anle cessitas,quffimortisutilitasfuentin Joanne.Joauues
stum, qui Deus ipsorum. Deus noster, Deus
est non potuit mori h commuui sorte,qui naius est pri-
omnium, Deus absquequoaliusnon est In virtute : vdegio singulari: cum Christus Deusnasceretur in
ELia?. Neuio cum hoc audit, c pjrEfi^v^wmv impu- carne,Joannes augelusestgeneratus in terris,utita
tet hicspintum dicitillum, quem perdivinamgra-
: officia terrena officiis se ccelestibus miscerent, sicut
tiam aieruit, non quem caruis est consecutus ad vi- humanissedivinamiscebant,etmterraDeoangelus,
tam et virtutem dicit illam quam de supernis ha-
; Domiuo ordo ccelestis obsequii non deesset. Sed au-
buit, non illaiu quam propter corporis adeptusest diamusordinem nascentisJoanuis, utcausas mortis
firmitatem. Joannes ergoEliai venit in spiriiu, etin ejusinveuirepossimus.Furt, inquit,i?( diebustiero-
ejus virtute graditur, qui totum victu, vestitu, ho- dis,regisJuda?, sacerdosqutdamnomine Zacharias
nore, castitate, abstineniia, et omnibus Eliam vir- de viceAbia,et uxor ejus de filiabus Aaron, et nomen
tutibusreprassentatet Chvisiam. Praparet Domino ejus ELisabeth.Erant autem ambojusti ante Deum,in-
plebem perfectam. Quamin vobisDeuset Dominus D cedentes inomnibusmandalis etjustificationibus Do-

» Vel detumescal, ait Latinius. Editi, contumescat.
b Arianos, ./Etianos, aliosque hujus furfuris ha're-
ticos perstringit, qui Christo divinitatem,
quc cum Patre substantiam uegabant.
« Anuiiaruni in aliacorpora transitum. Eliaeautem
de Athenienses, spretas religionis vindices, Anaxa-
goram garricntem iu solem, quem ipsi deum crede-
eamdem- bant, morle mulclanduiu censuere. \\ ower in Not.
ad Octavium Miuuc. pag. 73. col. 1.
' Ex una parte boni, ex alia mali ministra.

animam in Joanneiu trausmigrasse nonnuli commcn- k Infra, serm. l-'7.

ti fueranl, apud AugusUnum quiest. 17 in Numcr. b Ms. Ccesen. et Vallicel., communi morte. Ambro-
Conlcr erlullianum in lib. de Anima. Hiec autemerat
I sius,serm. 83, in Nat. S. Joan. Uapt. (Jui prceter
:

Pharisicorum opinio, credenlium animas bonorum Iwininum natwitalem ex repromissione gcneratus fue-
posse in aliud cnrpus immigrare, dum iiuproborum rat, liocde Deo tneruit, ne cotnmttni eum cwtcns Je
animie perpeluis mancipantur tormentis. \'ide Cal- sceculo morte discederet, sed corpus, auod Doiuino
inri iiin iu Matlh. donante susceperat, Dominitm confilenao depomret.
d Id est, optima. Carcnt enim Hebraei superlativo. Ergo Joannes per omma voluntatcm Domuu fecit, tjuia
Priina fuisse idololatriif principia, nemo est qui
e propter opus Domini ct natus est et defunctus. Mita.
ncsciat. VideDiodorum Siculum Diblioth. lib. l. Uu-
4M S. PETRI CHRYSOLOGI. 452

mini sine querela(Luc. i). Oratoresmagni etexcel- A tis Dei, patriae ccelestis heatitudine perfruatur./Hce

lentes ingenio quoties illustrium viroruui parant nar- dentes in omnibus mandatis et justificationibus.lli in
rare virtutes, avos atavosque eonimemorant, utad omuibus.inquibus nemo vel pauci.In omnibusman-
honorem praesentium accedatdignitas anuquoruru, dalis etjustiticationibus.Quisfuminesciuscupidita-

et laus patrum tihorum redundet ad gloriam. Major tum transit incendia? quisvilselubricum numquam
estinnataglonaquamquaesitajprasceditquod veuit lapsusevadit?pervitiorumgurgitesquisimpollutus
ahongine quod sequitur ex labore.gloriambeatius incedit ? carnis negotia, vitoe causas, «lactus mundi
est habere quam quaerere hinc estquod evangelista
: quis peragit, etnoneritinquerela, cum nasciipsum
ut eitotlat Joaunis glonam, Zachana? patris, Elisa- plenum sit et lacryruis et querelis ? Namquepartu-
bethmatrisgenusdicit.avosmemoral.scnbitmerita, riens queriturex dolore, et natusinlacrymasqueri-
loquiturtitulos.gradus digerit, vilam pandit.dilatat tur ex natura. Sed in Zacharia et Elisabeth reatus
in-iguia, praedicat sauctitatecu. Fm/, inquit, »/i die- occidit,periitquerela,omnisestamputatacausatio,
bus Uerodis, regis Judcew. Tempus memorat regis quia in illis parabatur unde tota sanctitasnascere-

nefandi, qui sacrum sacerdotii violavit honorem, tur: sedhocexipsa jam lectionelueeat. Etnon erat
confudit ordinem, statulum solvit, abstuht institu- eis, inquit, filius,eoquod esset Elisabeth stertlis. Sle-

tum. Et hocacceditad meritum Zacharice :quiacum t, rililas lsta non erat uialedicta, sed mystica, in qua
inomnespene Herodesausussuae tementatisexten- partus non ablatusest, sed dilatus; nequeeratpig-
derii, ausus sit nihil in isto, virtutibus sit hujusop- noriclausa, sed tempori : colebaturtempore,virtute
pressus, utsacerdolisimmaculatasuccessio • ad glo- serebatur, maturabatursstate, senectute crescebat,
nam germinis servaretur. b Et uxor ejus de fxliabus ut iutiliosmgulari totafecundilaspensaretur,quan-
Aaron. Aaronpnmus poulifex ln lege fuit sacerdotii doin unonascebaturnumerositascongesta virtutuni.
origo : propterea,meritoproetermissisomnibus,ejus Beataslerilitasquae unum servabaturad partum,et
tiha dicitur, cujus in se memoria praetulitsanctita- exspectabat Joannem, cui quiaprimaomniadebe-
tem, quam tanti genens pia custos gloriosissime bantur, primogeniti dignitas non periret. Et ambo
trausfuiiitin lilium. Sedhujusmatrislaudesevange- processerant in diebut suis. Piocesserant, non deces-
hsta descnbit : £Va;i/,inquit, ambo justiante Deum. serant : vixit in sanctis aetas, non defecit, sed pro-
Est nova conjugium singulare, quainlo
felicitas, et Aut quis illisdeficit.quibus acceduntsemper
cessit.

manetiuduobusmeus una.unasauctitasinduobus: incrementa virtutum ? Ergo in Zachariaet Elisabeth

constabat menle quod distabat in sexu et in moribus ; stupet sexus, frigescitcaro.inembra sopiuntur, tem-
erat uuum, quod geminabat aspectus et virlutibus pus prB8terit,8etastransit, f abolescit lotumquidquid
;

reidebalpares.impares dederatquosnatura. Erant, est et humaniordinis et negotiiconjugalis.uldivino

inquit Justi ambo ante Deum. Placere j udiciis huma- " munere, non partu ex hominibus angelus nasceretur.
ooram hominibus esse justum, et virtutis hu- Promiseramus de ortu Joannis causas mortis ejus
mans, maximi est et laboris ante Deum qui scru- : expromere, sed quia nos hodie longius sermo protra-
taturcorda, cogitationesdiscutit.videtmeutiummo- xit.etadprobationem reisatis nobisnecessariasunt
tus, esse jusium iiumain labonsnonest, munerisest quae sequuutur, quae mododicta suntortus ejusde-
divini. Si magnus est qui non peccat in carne, qua- putentur ad gloriam ; nosqueiugrati nou simus vobis,
tenus est qui cordenou peccat ? Joannes ergo supra qui diflenuiusdebitum, (? non negamus :namdebi-
carnem est natusde lstis, qui ante Deum uec corde, toribusdilatiocrescitad gratiam creditoris. Exspe-
neccorporepeccaverunt.Adjecitevaiigelista.dicens: ctate ergo quod promittit debitor, et exspectate
InctdentesinumnibusmandatisetjustificationibusDo- securi, quia promissa negari nequeunt, quando
minisme querela. Incedentes : inceditqui non stat stciiii tam largtler negata solvuntur.
in tnviis peccatorum, qui peregrinum se hocsentit SERMO XC.
insa:culo,quiasperas virtutumintratintrepidusmaii- De eisdem.
siones, qui montes jusiihcatiouum, d mandatorum Erigi nos sanctorum lapsibus, sanctorum trepida-
collesindefessus viatorascendit,utpra3sentiaparen- tionefundari, cunctatio nos hodie Zachariae docuit

Propnum genus, familiam, avos proavosque, in D Bapt. origine. Ab ulroque enim sanguine regali Da-
publicis tabulis describebant Hebneorum sacerdoles. vidis, et sacerdotali Aaronis deducebatur.
Ex^lat insignis locus Josepbicontra Appiouem,Oper. « His eiiim evangelistai verbis innui sanctorum
tom. II, pag. 440, iu lin., edil liavercamp. Debel : conjugum, nontanipietatem.ctjustitiaiiicoraiu Lteo,
cnim quisquis saceraotio fungitur, ex populari sua sed eliam erga proxiniuin, comniunis est cum Chry-
conjuge liberot quoerere; tieque ad pecuniamet Iwnores sologo sententia interpretum. viite Ambrosium, Eu-
respicere, sedgenus exquirere, secundum antiquamsuc- thymiuin, Maldonatum, etc. Unde illis uon tantum
ce.sswnem, mullis probatam teslimonus. conscientia pura, sed faina integra.
b feminam quamcumque du- d Recte. Nam mandata Dei in sacra Scriplura via
Sacerdotum cuilibet
cere licebat, dummodo
de Hebrais pareutibus na- vocantur. lieda, et Brugensis.
e Vitam nostram vocat actum mundi, ac si noshic
tam, cum de plebe hominibus peregriuam etiam
ducere fas esset, exceptis ex nonnuilis nationibus, fabulam ageremus. Actus penes hujus aevi scriptores
quibuscumjus connubiinonerat Hebraeis Quarequod idein est ac actio, officium, etc.
f Ms. Cussen., est abohtum totum.
Zacharias uxorem duxerit ex stirpe Aaron non fuit
obsequium legi praestitum, ut volunt. Lei enim Num. g Si Chrysologus, ut pronum est credere, se data
xxxvi, 8, ad solas virgines paternarum facultatum fide exsolvit, promissus hicsermo tcmporum injuria,
haeredes pertinebat. Caeterum nil uobiiius Joannis interiit.
4!S3 SERMO XG.
sacerdotis : qui cum non credit Dei promissa, sed
discutit;etoperadivina,nonfldepercipit,sedhumana
ratione disquint, intidelitatis culpam longa silentii
condemnationepersolvit.Audieratabangelo:£xa«-
ditaest deprecatio lua: et uxor lua Ehsabeth pariet
ttbi filium.Qui tuncresponditiUnde hoc sciamfEgo
enimsum senex,etuxor meaprocessit in diebussuis
(Luc. i).Nonne quanturnsenectute longa spem po-
steritatis amiserat,tantum longo vitae usu fueratedo-
ctusquodDeusimpossibilenilhaberet?Legerattanti
temporis sacerdos.sciebat veteramus pontifex lege
naturam.non auctorem naturaeposseconstringi;et
tempus homini posse, suo non posse praescribere
conditori. « Noverat de Abrahae et Sarae emortuis
extrenia senectute corporibus.et apatrismatrisque
nominefamosissimasterilitatesummotis;lsaacadto-
tam fecundit3temlsraeliticigerminiserupisse(Gen.
xxi),cuinonobfuittantumdefuissenaturam,quantum
nasci profuit auctoris beneticio.non naturae.Didice-
ratRebeccae(Geri.xxv) et Annae(I /iegu)efletis diu,
diu naturae suffragio destitutis.dedisseDeum quod
sterilitasabnegaverat. Edoctusergo tantis,quid est
quod dicit: i/nde hoc sciam ? Ego enim senex sum,et
uxor mea processit in diebus suis ? Fratres.satis ad
Deum trepida, satisad divinas virtuteshominis est
imbecilla natura,nec talemsein causainvenitqua-
lem se cestimat ante causam ,et satis se ignorat aute-
quam se rebus probet, et experiatur exemplis.Petit
movetccelum,
cceluni, petit alta, scrutatur supera,
pulsatccelum;sedcumccelummoverit,ccelipondera
non potent sustinere. Ambit fidei subire verticem,
ardet coelum sua penetrare virtute sed aethereas in ;
vias ubi incedere humanis gressibus inchoat,et cum
suam deorsum respicit ad naturam,non tantum fidit
de praeteritis, quantum trepidat de ruina.Sic B.Pe-
truscumperaequoradivinosimitaturincessus,etno-
vus viator molle iter duris gressibus calcat.ante de
lapsusupjilicatquam gaudeatdedonato(il/aMA.xiv).
SicnuncZacharias,quicumdiulleretdiabolumposse,
regnaremortemculpahomiuisunius.nascihomines
adlabores,adgemitus,ad pericula, optarelicet eeru-
mnosa;moritura,nectamen possepignora promere-
ri; stare interaciescriminum.ob^ideri vitiorumca-
tervis.infirmitatumquatietquassarisemperimpulsu;
videreemiuus vexillavirtutum,spemlegis,gratiaeli-
bertatem ,nec tamen illuc quemquam propriis posse
viribuspervenire;velle bona,et nonfacere;crimina
a Hcec omnia, quae proculdubio ignota Zachariae
non erant, ineredulitatis culpamineo aggravarunt.
Quaiulocumque emm Deus aliquod indicat ,iuquit Chrj
sostoinus hoiuil. 2 de incompar. Dei Natura, oportet
in fide suscipere ;nam super hujusmodi disceptare con-
twnaciai est animce. Vide hic Not. 4.
•> Id est non cognitum adtequate visione compre-
hensiva.
« Kditi corrupte, ullis felicibus. Emendavit Meur-
sius.
d Pecasse Zaehariam signum ab angelo postulan-
do, ut superius Chrysostomus, eruunt multi, ei eo
quod angeluscunctantein punierit.Vide Augustiuum,
homil. -200 pag.HG3 nova; eilil. Kt diflidentiaiculpa
eo fuit delerior, quod alia ei ignota non erant divi-
454
A odisse,nec vincere ; debere jammisereri Deum,de-
berejam talitersubvenirecaptivis;pontifexergo iste
cum Deiaures continua et tali querela.talilamenta-
tione pulsaret,Deus sic pia, sicjusta poscenti, ex
germine ipsius responsionis suae sumpsit et instituit
mirabiledocumentum,quocrederetposseDeumdare
vitam,mortuis,salutemredderedesperatis,si senectuti
mortuae sobolem.si sterilitati dedisset filium despera-
tae,sicutevangelicusaperitsermo,cum dicit: Exau-
dituestdeprecatiotua,etuxortuaElisabethpariettibi
/j/i«m,redemptionishujus nuntium,hujus salutisprae-
vium qui Deum non.sicut tu,voce audiat, non ge-
:
mitibusflectat.iNonadimpetrandumnostraille.sicut
tu.suffragia requirat,sed ipse in nostro ordine con-
stitutus, et angelico honore fullus,Deum satis ab om-
nibusdesideratum,nec illi umquamcognitum,etiam
ipsis b angelis invisum, manu teneat, amplectatur
gremio.et jam conspicuum mundo c ulnis felicibus
tradat.palmis beatissimis assignet, humanis oculis
pervidendum.Deum cognitum faciat universis,per-
ducat Dominum ad consortia servulorum,misceat
reisJudicem.censorem inse testetur noxiorum sus-
cepisse personam.ac si probet condemnationishu-
manae sententiam cessaturam,quando ipseagitur,
ipse currit per veniam.qui reos eratdaturus ad pce-
nam. Utluceathoc mysterium pietalis immensae,
Zacharia,tuus tiliussuum Dominum pcenitentiaede-
mergitin baptisma,in remissionem diluitpeccatorum:
quavoluitfonsdilui,cognitorsuscipere veniam, Ju-
dexipsesuam subire sententiam.ne damnaretreos,
nevindictam proferret in noxios ;ascenditcrucem,
degustatmortem,sepulturampatitur,intratinfernum,
qui punirivoluit.ne puniret.quiamari magisvoluit
quam timeri. Quod ubi Zacharias, fratres.audivit,
tantum semeruisse suis precibus sacramentum,rei
ipsis considerationeterrituSjSacramentiipsiusaesti-
matione tuibatus, necse mereri tantum credidit.et
Deumdubitavitadhaectaliaettantadescendere.Hinc
est quoddicit Undehocsciam? Egoenimsenex sum,
:
et uxor mea processit indiebus suts.Hoc est dicere,
Quomodomehaberetiliuairalionon permittithuma-
na.ista nasci et mori Deum majestas non sinit sempi-
terna.Gui d angelus veniabiliternoncredentipcenam
signi tantum dedit, non perttdiae:cautelas est tarde
de Deo humiliacredere.de Deo tardius contumeliosa
sentire. Adjecit Angelus, dicens :Ego sum Gabriel.
« Utexnomine tanto,etex merito ministritanti.pon-
exempla; et quod eral sacordos populi-
nae potentise
que magisler et quod hoctempore, cum cessassent
;
prophetlffiet apparitiones.eiangelus fueratlocutus ;
et quod deinum in ipso oraculorum loco et teinpore
precationis. Vide Liglitfootum in Harmonia.Cseterum
hoc criinen veniale lanlum fuisse docet Maldonatus.
Chrysologus fortasse veniabiliter diiit idest, culpa :
vema digna.
Gabriel sonat virtus Dei, vel virtus mea Ueus ;
angeli enim cum nominibus non indigeant, noiiiina
accipiunt, quibu» ininisteria eoruin indicentur. He-
brworum lilii aiunl. Michacleui esse severitalis uii-
nistrum, Gabrielem vero misericordiw. Ideo illum
una ala volare, tardior enim ad puniendum Deus/
hunc duabus, quia velox ad ignoscendum.
 155 S. PETRI CHRYSOLOGI. 456
Ufexproniissionisfidempensaret,etcrederetqualita- A Abia.Uoc jamdiximus.Ef usor ejus de filiabut
vice

tein. Ego sum Gabriel, qui asloante Deum.et missus Aaron (Luc.i). Sic co?pit evangelista.ut in conjuge
sum i'ooui<jdie.Duuidieitnomen,designatnieritum; sacerdotis * servata sacerdotalis stemmatis generosi-
»cum serefert asiare.se missum refert; servituteiu tasmonstrarelur.£ran/,inquit,ameoji<sfi ante.DfMin.
fatetur.neprserogaliva nomiuisdebilumcelaretob- Ambojusti.qiria. inambolus erat una justitia.Amoo
sequiucu. Ego sum, uiquit, Gabriel, qui asto ante justi,quia constabatinter eosnon dediligentia.sed
Deum,et missus sum loqut ad le,et h&c tibi nuntiare. desanctitatecoujugium.A mbo jus/t.quiasexudispa-
Vere magnus Dominus.et Sitpientia; ejusnonai nu- res, paresmeritis habebantur. Ambo justi, quia ut
merus t,P sa/. ciLvi).lntirmantem curat de vuluere, erat induobusunacaro.sicerat induobusunus spi-

nulantem de ultione confirmat.de suppliciofidei per- ritus.lmitentur conjuges,utquosconjungit aftectio.

ticil argumentum,diceudo:£V ecce t-ris tacensetnon jungat et virtus. inquit, justi ambo ante
Erant,
poteris loqui. I I ex te iu tii eredendi regulam con- Deum. Ambo ante Deum. Et ubi est illud
justi :

sequaris et vernaculo exemplo Deuui posse credas Nonjustificabiturincoiispectutuoomnisvive>is(Psal.

facere quod promilUt:uam cuui vult, k tu« voeisor- cxlh) ? Ante bomines forte quis putetur justus,
gauum ciaudn ;et eum vult,tuapenre ons oflieiuin quia homines ut culpas corporumnorunt, sicvitia
profectopotest ;et cum vult fecuudam ex stenh fa- mentis ignorant:ante Deum vero.cui pectorisclau-
cere.exfecunaastenlem cum prouuttit, potest; cum strapateut.quem cogitationum secreta nou latent,
Tulllargin partusotlieia.obsequia natune cuiu vult, qui innocens habetur et justus ? Estne homo qui
pnevaleidenegare.Egiiergoangelusuttalidocumeiito corde non peeeel.nou cogitatione delinquat,nonof-
potiufex eruditusnondicataniplius^f/ide/iocseium? fendatdubitatione.noniapsumtrepidationisincurrat?
Uui louus creaturie indicio potuit approbarequod Moy^esdubitatiAum.ixi.Aarondeviati&rod.xxxii).
Deus omniu pouii et qui ccelum, terram.mare.et
. et quis justus? Et quo-
Petrus uegat (ilatth. ixvi),
omma qus uieis sunt.exuib.ilo legeratsubstitisse, modo ambojusti ante Deum ? Anle Deum, sed per
crederedebuitquodpotuitexaliquofacerequod vult Deum. Ambo justi ante Z>e«w.iNonlabore,sed gra-
etde^peratoredderequod promlttil;elqui lotum fe- tia. Audi Apostoluiu: Justi/icati gratis pergratiam
cil exeoquodnon erat.exeo quod estquulquid vult ipsius tllom. ni). Et iterum : Non ex vobis, Dei
f.icerenonlaliorat. t( eratplebs eispectans Zacha- donum non ex operibus, ne quis glonetur
est ;

nam.etmirabanlur quod lardarel mtemplo. Egres- (Ephes. n). Et iterum Quid habes quod non
:

susautem Zachanas nonpoterat loquiattitlos,et co- accepisli.'siautemaccepisti,qu%dgloriaris,quasi non

gnoverunt t/uod rt.-ionem idisset m templo .1 Ue autem
i acceperis(\Cor. iv) ? Evangehsta ergosicrefert.non
eralmnuens illis,et permansUmutus. tgredilar pon- quid non habuerit, sed quid acceperil non quid ;

Ufei gestsns in ore sterihlatis indicium, portans in ' quassitutusit.sed quid.douatum.feVa/jJ.inquit.amoo

pectorecoucepUouis Uguram.utcum materpareret jusli ante Deum, incedentes in omnibus mandaliset
daret tilius vocem, tune verbi pater ederet
tiliuiu. justificaliontbus Dei sme guere/u.Iucedeutesdixit.ut
sacramentum.etautenalusdaretpalriveniam.quam eos osteuderetcucurisse virtutibus, non stetisse;et
diluerelcriminavetusta populorum. Kt quiaqui nou ambulasseiu nou sedisse; uecreman-
via justitue,

credidil, tacuit, ineritopropheta.quiacredidit.glo- sisse in itinere maudatorum, sed ad mandatorum

riatur, dicendo ; Credidt,propter quod loculus stim pleniludinem pervenisse.fnreiffii/esiHOi/mifmsman-
(fsa/.cxv). Fralres, dat vcrbum fides,negal intide- datiset juslificatiombus Deisinequerela. Beati, fra-
litas verbucu. Si nos ergo.fralres.sicut dixi,sancto- tres.quos culpa non percutit,non vulneratcrimen ;

rum lapsus erigit, tinnatlrepidalio beatorum,nibil sed beatiores isti quos nec querela.-Sweci/e-
tetigit

umquamDeoesseimpossibilejudicemus,nequeinqui- rela. Si puentia, si adolesceutia, si juventus sine

ramusquemadmodumfacturussit,quodpromittit,cu- querelaexstitit, ubi tota querela est, qualis horum
jus Toluisse fecisseesl.cujns dedisse est pronnsisse. senectus ? Si tale lmtium. quale fiuis ? Ascendisse
SKHMU XCl. justificationuiu vertices, colles mandatorum.necin
De etsdem. aliquo titubasse, est gratix singularis,est uuice fe-

Aurum de terra legere qui noverunt.ubi divitem licilatis insigne. Et non erat, inquit, itlis filius, eo
senserint venam.ibi quidquid artis est.quidquidla- D quodessetElisabeth steitlis.Xon dixit.Noueruutillis
bonsimpeudunt:et nos quiain sancloZachariacce- filn, sed Nou erat illis lilius.quia singularisfuturus
jeslemnovimuslaterethesaurum.impsotolumquod erat, qui erat de tahbusnasciturus.Audi Dominum
sermonis est nostri, quodvestriauditusest.occupe- dicentem jVon surrexil major in natis mulierum
:

mu^.quatenuscommunelucruinfit.qiiodfueritcom- Joanne Baplista{Matth.\in).Eo quodesset Elisabeth

muuilaborequ<Ksitum..Fttif,inquit,mdie©usZ/eroa w
,

sterdis. Sterihs corpore, sed fecunda virtutibus ;

regis Judxae sacerdos quidam nomine Zacharias,ex tardasoboli,sednontardaDeo;non germini clausa,

• 1'eriphrasis servi ;
quasi dicat. Astare Deo, ser- autem improbabilis est opinio Theophylacti.verbuni
vire Ueo, mimstrare Deo. Latini quoque, stare ad pe- xuyotquod infrasubjiciuntur.non tamsurdum quara
des, ad cyathos, etc. mutum significare.
bZacharite autem ademptam fuisse, non tantum c Vide qux diximus in prasfatione.
loquendi, sed et audiendi facultatem infra apparet, d Ms. C&sen., Seroata tacerdotali stemmate gent-
CUm amici eum nutibus allocutum f uisse dicantur.Non rotitas monttraretur.
 ;

457 SERMO XCII. 458

sed tempori non negatapignori,sedservatamyste-

; A proecedet ante illum in SptrituetvirtuteElice,ut con-
rio. Et ambo, inquit, processerant in diebussuis. Pro- vertat cordapatrum in filios,et incredulos ad pruden-
cesserunt : sic describitur sacramentum senectutis, tiam justorum,parareDominoplebemper[eclam.\a.-
quffi nondum decidit meritis, nonastate deticit.sed cat humanus sermo, silet d predicatio tractatoris,
procedit necsentitdetriinentacorporis.quaesumit
; quando angelico praeconio Joannis profertur gloria
augmenta virtutis. Fratres.Elisabeth sanctaspartus virtus insonat, laus e collaudatur nec est quod illi
;

non ablatus est.seddilatus.donec transiret tempus adjiciat homo, cui Deus contulit totum. Spiritu
carnis, passio corporis, conjugii necessitas, volu- sancto, inquit, replebitur adhuc ex uteromatrissuoz.
ptatis causa, cupiditatis sensus, et totum quod bu- Videtis quemadmodum Joannes ante pervenit ad
manum confundit, gravat, onerat conscientiam, ccelum quam tangeret terram, anteaccepitdivinum
Mundabatur enim longo tempore sacrificii domus, Spiritumquamhaberethumanum.antesuscepitdi-
6anctitatis hospitium, metatus metatoris Christi.
» vina munera quamcorporismembra.antecoepit vi-
angeli domicilium,aula Spiritussancti,Dei templum. vere Deoquamsibi, immo ante vixit illeDeoquam
Nescitis, inquit Apostolus, quta templumDeiestis, et Deus viveret illi, juxta illud Apostoli Vivo autem
:

Spiritus Dei habitatinvobis(\ Cor. m)?Denique ubi jam nonego,vivit veroin 7neChristus(Gal.n). ! Sexto
totacorporis sedata querela est, est, in totumfacti g mensesuae matris exsultat in utero, et in uterum
sunt sine querela, mox sterilitasfugit, reviviscit se Virginis venisse nuntiatChristum.Fervens nuntius,
nectus.fides concipit.paritcastitas, nascitur major quam vivere impatiens
qui ante gestivit nuntiare ;

homine.par angelis, tuba coeli.praeco Christi, arca- dux, qui antequam perveniret adcorpusK pervenit
num Patris.Filii nuntius,signifersuperniRegis,pec- ad Regem ante rapuit arma quam membra; ante
;

catorum venia, Judaeorum correctio, vocatio gen- aciem quam lucem ; et ut vinceret mundum,
petiit
tium, et ut proprie dicam, legis et gratiae b fibula, vivitante naturam,ipse sinevisceribus viscerama-
quae diploidem summi sacerdotissanctopatrijunge- trisexsuscitat; etquia tardabatcorpus, solo spiritu
bat in pectore. ma-
Evangelista ergo virtutes patris impletevangelizantisofficium.Quiddicam?Joannes
trisque describit, ut ex generatorum tantis meritis antequamChristumpraecederet,sepi'8scessit.Patris,
dignitas germinis nosceretur ; et probaretur major
matris, filii corda unus atque idem implet Spiritus
homine, qui inortusuo excedebat legemnativitatis sanctus utuno sanctitatisorgano resonetnativita- :

humanoe.Sed si processurus estjam nascatur Joan- tisDominicaecantilena. Necmirum, fratres, semper

nes, quiainstat nativitas Christi surgat novus Lu- ortus regios honorat festivitas,dulcis gratificat sym-
;

cifer, quia jubar jam veri Solis erumpit det vocem phonia. Etnos, fratres, nativitatem Christi glorifi-
;

praeco,quiaadestjudex;clamet tuba.quiavenitRex; cemus canticis.honoremus muneribus quia menti- :

etquia processurusest Deus.angelus jampraecedat. C t ur fldej^ si quod facit magus (Matth. n), non facit
Verum.quia quod supra hominesest, homo referre Christianus.
non sufficit virtutes c nascentis angeli.angelus jam SERMO XCII.
loquebatur. Dixit angelus ad Zachariam, Netimeas De eisdem.
Zacharia: exaudita est deprecatio tua,ecce Elisabeth Sensim nos sermo evangelicusad altiora promo-
uxortuaparietlibigaudium;etvocabisnomenejusJoan- vet, ad superna extollit. Nec mirum, fratres, si
nem ;eterit tibi filium et exsultatio et mutti in na- Eliam currus aetherius evexit ad ccelum (IV .ftegMi),
:

tivitate ejus gaudebunt. Erit enim inagnus coram Do- cumquotidieistaEvangeliorumquadriga.hominum

mino ;et vinum etsiceramnon bibet;etSpiritusancto genuscceli perferat et transmittat ad regnum.Ecce
replebiluradhucexuterotnatrissu3e;etmultosfiliorum jam nos ipsa, fratres, de partu sterilis ad Virginis
lsrael convertet ad Dominum Deum ipsorum et ipse partum eta Joannisortu adortum nostrifecitproxi-
;

» Sic emendatus locus, ex editione Bonon. 1 et passim veniunt prophetae, Aggsi 1, 13. Judic. xm, 2 ;

Mitse. Reliquae, meatusmetatoris. A Chrysostomo pa-
homil. ex variisin Matth. loc. pag. 1074, tom.
riter,
II,vocatur Baplista Christi metator. Frequens hu-
jus aalatis scriploribus verbum metatus pro doini-
cilio;passimque apud Gregorium Turonensem Me-
tatorum prabendurum onus in Novell. Theod. de
;
Melatis, ubi plura de hoc onere et in Codic. Justin. ;
eodem. tit. Metatores autem mansionum preepara-
tores. lieue Mita : Forieru. Cyprianus, epist. 2i, sub
xi, I ; pro cujus loci intelligentia consule Augusli-
num, qusest. 91 in Exod., et Justinum in dialogo cum
Triphone. Clemens Alexandr., lib. i Strom., et Ter-
p. tullianus contra Judasos, lib. v, vocant angeluml\l&-
: lachiam prophetam ultimum, seu Esdras is fuerit.
d Tractator idem ac concionator, vel qui in Eccle-
sia Scripturas explicat. VideClaudianuin Mainertiim
presb. Viennensein, lib. i de Statu Animse, cap. 3;
Sidonium, lib. n, cap. 9 Cassiodoruin, priefal. ad
;

initio, si Piuuclio in notiscredimus, vocat imperato- librum de lnstitut. (iregoriuin Magnum, in epist. ad
;

reiu Decium metatorem Antichristi. Laudat bunc lo- Leonardum episc. cap. 11 Augustinum, serm. 19
;

cum Chrys. Du- Fresne iu Gloss. de Verb. Apost. Paulinum, vel quicumque tandom
;

b Fibularum aliqU8B vocabantur vestiariie, quibus ille sit, in Vita S. Ambrosii; Hieronyinum contra
vestes anneclebaulur. Apud veteres occurnt pnc- Helvidium, ctc.
positus a fibulis. Karuin usum respexit Clirysologus, « Ms., prcedicatur.
quasi Joann. Baplisla is fuerit qui utramque legein fVel a tempore apparitionis angeli, vel a con-
univit et complexus est. ceptione.
e Angelum vocat Joannem vel ex privilegio quo K Itcx inedio in corpore exereitus morarisolct.quo
nascitur, vel ob viUepuritatem, velpotius ad mentem optimis undique vallatus praesidiis securius pugnet.
Scripturarum loquens, iu quibus augelorum uoiuine Mita.
1'AlUUi. Lll 15
 459 S. PETFU CHRYSOLOGI. 460

mos Sed quod superest adhuc de Zacha-

Salvatoris. A xviii),qu8B sibicum reddipartum, doaari filium.cui
ria ponufice patieatius audiamus, ut ad cuaabula jam prope deerat Domino promitente cogao-
vita
noslriHegisregah ltinere perveaire possimus: qui sceret, et ipsa de suo partu risit et quod risui pos- ;

ob hoc ece.estis quadngae ridam conscendiinus sessio- set esseouiuibus praegnans, etoaerata caaities, ip-

nem, ut solhcitas et arduas compeadiorum seunUis sius gertuinistestatur exnomiiie.dieente Scnptura:

vitaremus. Sed eoiui lectum est Et faclum est ut :

Et vocavit nomen filii suilsaac {Gcn. xxi). Quod in-
impieti sunt dies offitcii ejus, abiit in domum suam terpretan risum docuit, adjiciens: Risummihilecit
(Luc. i).Ita uai templo astabat tribus tota pare- : Dominus. Hinc est quod Elisabeth sacrum vultce-
baut miliia sacerdotum, propterquod ipsaobserva- lare mysterium, diceudo: Quiasic mihi fecit Domi-
tio poatiticalis otficn erat divisa per phurimos, dis- nas. lit modo conceptusfatiget verecundia.quamdiu
peasata per tempora, » distributa per vices, ue aut negatipartus aeruinnaafflixit ; patertacetex puena,
ordioem sacerdoth multitudo confusa turbaret.aut ex verecuudia matercelat.O quauta silentio vox na-
alter legendojugiterailaridebitumnegaretofficium. quanta taciturnitate tuba s;eculis mclama-
scitur !

Post hcecautem conctpit Etisabelh uxor ejut. Erat quod secretumdiviniJudicisdat

tura geueratur !

ilhs coojugu facultas, erat iliis liceotia douata ge- pnecoueui \Quiasic mihi fecit Uominus in diebus
nerandi, quibusiuerat ndhuc legisadolesceatia, m- B qutbus rtspexitauferre opprobrium meuminter homi-
itabatadhuc religiouis infaatia. Lex, fratres, iliicita nes. llouor conjugii, matnmouii digmtas, est pro-

prohibuil hcita non negavit intra donum tenuit,

i ; creatio dulcium liberorum; satis euim graveest.et
tupra donum conferre nil potuil naturam rexit,su-
; satis triste, virgiuitatis carere praeiuio, et tiliorum

pra naturam hominem nou erexit. Lev hdei janua, solatia non habere sustinere onera matrimonii, ;

graiueuuntia, Evangelupraevia.pasdagogusreligio- et ad fructum matrimoni non venire. liincestquod

nts infaatiae, remisitia sacerdotio b legali coajugii gaudet a seablatumsterihtatisopprobium,dicendo:

castitalem, c utin pontiticatugratiae veuturamper- Quia sic mihi fecit Dominus in diebus quibus repexit
petuae virtuus glonam nuuuaret. Secuudum hanc auferre opprobium meum inler homines. yuia hoc
ergoindulgenuawElisabethaanositatejaminortua, apudhominesmiserumcomputatur.apudDeumvero
lanctum reviviscit iu partum,etanda atqueexarata • reatus nullus est,|ubi parentisculpa nulla est, sed

rugn membramedullis vitaliiius 10 viscerafecunda judiciuiu denegantis. Certe si hocallert aliquacor-

vindantur ipsum quoquetempus.ipsum.inqtiode-
: poralisiutirmitas,necessitasincausaest,non volun-
lierat, revocatur ad corpus ; et vetustate nimia do- tas. Sedjam nuucomms ignavacarnisintelligentia
mus uteridilapsa, infaciemaovamrepeaterepara- sitremota, totacorporeisensusubjiciatunufirmitas:
tur ; stupet ordo, delicit consuetudo, miratur ipsa Q et qunecumque estingeniihuiuauiomnisexcludatur
natura, et ex apparalumansionis.hospitismeritum iutentio.fidei pateant oouli.cordisreserentur aures,
dignitasque mnotescit. Verum Joannes rn geiunili mentis currat et incurrat incessus : ut pervenire ad
habilaculosatis se miratusestesse peregrinum,qui mysterium virginei conceptus, ad sacramentum par-
seexelusuin tempore, abdioatam natura, receptum tus virgineipenetrarepossimus, adjuvante Domino
se in eo auctoris benericio didicit.nou parentis. t.t Jesu Christo, qui ex ea genitus nuuc ni caelestia
cetabat se menstbusquinquc, dictns,quia sic mihi (e- regna cum Deo Patre et Spiritu sancto vivitperin-
cit Dominus, Ueoe lotum fecisse Dominuin conlite- fiuita saecula saeculoruin. Amea.
tur, quee sibi collatum per hominem nil videbat.Et
' SERMO XCIII.
occultabat se mensibus quiaque, quia etsi eratdi-
vim muuens, sui tamen temporis non erat quod ha- De conversione Magdalena>.
bebat. Celabatsemensibusquinque. d Krubescitanus Ad praadium, et ad Pharisaei praodium venisse
feta,verecundatur vetula pnmi partus, et puerpe- Christum sollicitus forsitan miratur auditor.Phari-
ram senectus absconditextrema, ne sterihtalisop- saeidomumChristusintravit, nonaccepturus Judai-
probriumrisusfccundaeseoeclutisaugeret.(juodau- cos cibos, sed divinam misericordiam largiturus;
tem risui subjacetseniliset veteranaconceptio,per- n nequcaccubuifpoeulasaporatamellefloribusodo-
•knilishujus sterilitas et aetalis Sara probat {Oen. rata sumpturus, sed posnitentis lacrymas ex ipsis

» Familiaesacerdotumex Eleazareet Ilhamare Aa- pente prodien» in oculis bominum tumente corpore,
ronis filiis oriundae, numerum vigesimum quartum illustrius (ierct miraculum; vel ut solius Dei pro
explebant, ut ei I Paralip. xxiv edocemur. Has Da- tanto beneflcio laudibus vacaret ; veldemum, ut ab
vid sorte delegerat, ul unaquusque ordine suo in tcm- omni iininunditia careret, ac sordibusse subduceret.
plo minislrarct per singulas hebdomadas ita ut, ltiK ; Filius cniin Aazareus futurus erat.
diebus exactis, munus ad primam reverteretur. Pa- e Ex boc Evangelii loco eruit Maldonalus id quod

let vicem Abiae, ex qua Zacharias, octavam fuisse. Chrysologus sterilitatem scilicel non fuisse oppro-
:

Vices has Grasce epliemeriw. Lucas, i, c; fptyupfaf brium coram Deo, nec semper ab irato Numine pro-
'ASca, de vtce Abtoe. ficisci.
•> Kx Latinio. Editi, legalis. ( Sermo hic in aliis editionibus inscribitur : De ea
«Clericorum caalibatum aptissimum innuit. qux unxtt Dominum
unguento.
d (juanam de causa Elisabeth se celaverit, obscu- b Mel Hebraeis, ut et caHeris Orientalibus familiare
rum. Nonnulli, ut Chrysologus, putant ob verecuu- niultum, ut e plurimis sacne Scripturas locis lucu-
diam.Propudium enim eral in anueffeclafecunditas, lenter eruilur. Crateres vero floribus et coronis mos
jjcuti in temina integrae aetalis sterilitas ;alii, utre- fuisse reteribus exornare, nullus nescit.
 ; .

461 SERMO XCIII. 462

oculorum fontLbus potaturus Deusdelinquentium :
A retro, quiareus animusposttergum statadveniam,
gemitus peccatorum. Rogabat,
esurit, siiitlacrymas quiaperculpamnovitsevultusfiduciamperdidisse;
inquit, Dominumquidam P harisaeus ,ut manducarel venit satisfactura Deo, non homini placitura cum ve-
cumillo etingressusdomumPh%r%sxi,discubuit.Et
: nit ; venitpietatisilla.nonvoluptatisexhibituracon-
eccemulierquw erat incivitate peccatrix,ut cognovit vivium. Denique et pcenitentiae ponit mensam, fer-
quod accumberet Dominus in domo Phariswi,attulit cula compunctionis apponit, panem dolorisinfert
alabasti um unguenti, etstans retro secus pedes ejus, potum lacrymis temperat inmensura, etaddelicias
lacrymiscwpitrigarepedesejus,etcapillis capitissui deitatis totas, f
totam pulsat cordis sui et corporis
tergebat,et osculabatur pedes ejus, et ungebat uv- symphoniam, clamorem, ci-
e organi planctus dat
guento(Luc. quia ad Pharisasimensam
vn). Videtis tharam per suspirialongamodulatur, geraitusaptat
venit Christus, non ut carnalibus repleretur escis, h in fistulam;etdum pectusipsamconscientiam ar-

sed ut in carne negotium eceleste monstraret neque ; guens saepe percutit, facit placitura Deo cymbala
ut probaret posita humanitus ante se, sed post se personare ;dumquetaliterapportatdivinisoculisci-
gestadivinitusapprobaret. Christumnamquesemper bos,totas misericordise copias sic reportat. Ecce mu-
agnoscimus per humanosactus divinas esercuisse lierquweratincivitatepeccatrix.Exaggerale\ange-
virtutes, durn novaetpraeter ususmortaliumcuncta g lista J mulieris facinus, ut accumulet indulgentiam
esse quae ab eo etiam corporaliter gesta suntcom largitoris. In civitate peccatrix. k Civitate peccave-
probantur.PharisseusadmanducandumvocatChri- rat, quia fama sua famam totiustetigeratcivitatis ;

stum quid ibi quaerit muliernon vocata? Claustra

: sii-que jam non peccatrixsolum, sed ipsiuscivita- 1

domus non prorumpit extraneus, convivii secretum tis facta fuerat ipsa peccatum. Hasc cognovitquod

nonpreesumit non » invitatusintrare.cibos paratos nisi ab illo solo civitatis peccatum non posset au-
relaxandis mentibus post laborem perturbarenon ferri, quisolus mundiveneratabolerepeccatum. Et
audet arbiter luxuriosus etquid estquodhaec mulier
; utcognovitquiaaccuinberetDominusindomoPhari-
ignota, immo male nota, onusta luctibus, plena la- scpi.Nonad stantem, non ad sedentem audet venire
crymis, clamosaplanctu, nesciojanitore.nullocon- peccatrix Deus cum stat, corripit cum sedet, ju-: ;

scio, ipso ignorante pastore, domus aditus percurrit dicat; prostratisconjacet, cumdecumbit. Ut cogno-
omnes, transit totas ministeriorum c catervas,
•>
vit quod accumberet Dominus indomo PhariswiAn-
ipsum convivii pervolatadsecretum,etfacitdomum clinem ad miserandum supernam didicit majestatem ;

laetitiae domum lamentationis et planctus? Fratres, et ideocrediditquodesset ad veniam sibipromptus,

non rogata venit illa, sed jussa intravit exhibita,
; qui Pharissei venerat tampromptus adrnensam.Af-
non prasumens ipse sic feciteam sistisibi, quiil-
: tulit alabaslrumunguenti. m Porta\\lo]eum,qmame-
)am ccelesti sententia jussit absolvi. Denique dum ^ dicinam lethali vulneri a superno medico perquire-
Pharisaeus veste clarus, primus d in sigmate, in bat. Stans retro secus pedes ejus. Ad pedes tendit
ipsis oculis Christi e tumens, epulis homini.non Deo semper citam veniam qui requirit. Et bene stans,
placiturus, festivusinfunditur, venit mulier,etvenit quia jam cadere non potest, qui n ad pedes Christi

a Inter triclinarios servos censebatur invitator et K Sidonius lib. ix cap. 13 dixit gemere tibiam.
vocator, nomen sortiti ex munere. Hujus meminit
Crepulis reuanda buccis
Athaeneus lib. iv, illius Martialis lib. ix, et vetus in-
Gemil aura tibialis.
scriptio apud Pignorium de Servis.
AGATHOPUS Unde apud veteres fistulatores. Puella item illa
l>

AUGG. LIB. in regio convivio calamos modulabatur apud Ab-

1NV1TATOR diam lib. ix Histor. Apost.
Sedesseinvitatoresservos expressit Christus apud Horum usus plurimus apud Hebraeos. Vide Lamy,
i

Matth. xii et Lucain xiv. de Templo, pag. 120.

b Ita omnes. Fortasse Iegendum ministrorum.llac j Fucrat enim meretrix, vel scortatrix. Nam id
tnim, ait Pignorius pag. 47, jusla et legitima fuittri- genus mulierum Graci vocant auapraifa?, peccatrices.
clinari nomenclatura. Zeno Veron., serm. de Invidia k
Alius, civitati in civitate. :

etlivore Joseph non venisset in jEgyptum, nec ex

: Vel quia civitas ob scandalum Magdalense apud
'

minislrii Pharaonisexstitisset. D caeteros maleaudiebat vel tota civitas ad lasciviam

;

c Mirum sane quantum apud antiquos excreverit
servorum numerus. Si testimonia ad satietatem de-
sideras, adi Pignorium in praefat.
d Sigma a figura semicirculari
porticus C. P.JuIiani.apudZozimum lib. m afigura
Bemirotunda sigma vocabatur. Cum aulem sigmati
duo essent extrema, velut cornua, dexterum occu-
panti priuius erat in convivio loous. Alter ei obtige-
rat, qui sinistrum. Si ergo Pharisaeus primus erat in
ob exemplum hujus mulieris fuerat redacta, etc.
Mita.
'" Oleum sumpsit pro quocumque unguento. Ala-
quemadmodum bastrum enim, inquo hujusmodi oleum servabatur,
; vaserat vulgare, et in conviviis usitatum, aplumque
unguentiscondendis. Plinius, lib. xxxvi cap. 8. At po-
tior fortasse sententia opinantium alabastri nomine
ca omnia vocari vasa in quibus unguenta condeban-
tur. Vide Kpiplian. de Ponder. et scboliastem Tbeo- ;

sigmate, dextrum ille cornu tenebat. criti in idyll. I?> pag. 18S, et Aristopbanis ad Achar-
e Gregorius etiara, hom. lill in Fvangelio, Phari- nenses, pag. 302 pne aliis Guillelmum Stuchium
;

saeuui hunc superbum et tumentem vocat. Antiq. Conviv lib. ni cap. 15.
f Dcducto a more priscorum, qui in conviviis in- ° Non tam citomodumaccumbendi mensis, utno-
tstrumentorumpulsatnuii; delirlabanl ur, elJiidfei pr.-p bishodie mos est, deseruerunt Bebreei. Licei enim
lcaeleris. Vide locum Amos vi, 5. Verba Chrysologi Proverb. xxiu, 1 Amos iv, 7 lizccbiel. xxin cl To-
; ; ;

i laudat Pignorius de Scrvis pag. Itii. bite ii, i ; listhcr. i, 0; vu, 1, non obscura appareant
 163 S. PETRl CHRYSOLOGI. 464

meruit pervenire. Slans retro secus pedes ejus. Ll A mereaniur aliquatenus computari, et ungamur un-
Chnsli vestigus innixa percurreret per viam vitae, guentoquod pedibusfunditurSalvatoris rquiasicut
qua? per viam cucurrerat mortis. Lacrijmis rigabat oblatio est, cum offertur uuguentum itaechrisrna ;

pedesejus. En mutatur orilo reruui, pluviam terree perfectum est.de Domiuicisvestigiis cum redundat.
coelum dat semper ecce nunc rigat terra coelum,
:
Cujusaulem mulier ista typum praeferat, vel quam
immosupercoelos etusqueadipsum Dominumimber magnum praefiguret arcauuui, douaute Deo, tunc
bumanarum prosilit lacrymarum.ut juxtaPsalmi- dicemus, quando ea quae sunt in sequentibus ex-
stam et de aquisfletuumcanteturillud: Etaqucequa ponentur.
super calot sunt .iaudent nomen Domini {Psal cxlwu). SER.MO XCIV.
Lacri/misrio^oa/pedescyns.Oquanlavisiiilacrymis De eadem, el Pharisao murmurante, ac Christo
respondenle.
peccalorum rigant coelum, terrani diluunt, exslin-
!

guunt gehennam delent in omne facinus latadivina

,
Quoniam sermone proximo partem primam ho-
diernae percurrimus lectionis, admirati pariter su-
promulgationesententiam..£/ffl/)i7/iscapi/issi<i/er-
gebat. Dominicos pedes lavat lacryruis, « crinibus mus quo fervore, qua tide, quali ausu, quautaob-
sequii novitate.peccatrixmulier ipsiusvestigiacon-
tergit. Vacal ab excusatione paupertas inhumanitas ;

veniamnonhabebit.quiain lotum sibinaturasulti.it g tigerit Salvatons.uiodoquidPharisaeustacensdixe-

adobsequium Creatons. Et capillis capitis sui terge- quid Christus, cui loquuutur tacita, rssponderit,
rit,

fca/.lnpeccatncescaputpurgandiscrioiinibusreflue- audiamus. Videns, iuquit, Pharisaut,qui vocaverat

bat unda, ut sua fonte mulier in novum baptisma eum, ait intra se dicens II ic si essetpr^opheta, sciret
:

«uoruui dilueretilluviem peccatoruru.£/ capillisca- utique qua etqualis estmuiier quce tangit eum(Luc.

pi/usni/eryeoa/.LtjuxtaPsalmistam verlicemcapilli vn). Pharisaee, quod conspicis uon est ignorantia,

(Psal. lxvii), ei quo ambulaverat in deliclis suis,

sed potestas ; estdivini judicii, nonerrorishuniani.

in sanctitalem tali verterel servitute.£7 osculabatur

Phansaee, erras, nescire magispotuitsi fuissetpro-
pedet ejus. Prtecesseractintervenientes lacrymoe.ut pheta, quia prophetia uon est humani arbitrii, tnu-
osculadevotasequerentur.quialacryuuesatisfactio- neris estdivini : unde propheta scitnon quantum
1'

nn sunl Jocumenttim. b osculasuntreconciliationis vult, sed quantum dederit Ule '

qui tnbuit prophe-
indicia,Et ungebat unguento. « Mulieremsuperca- tiam. Hic siessetpropheta, sciret utiquequcv et qua-
lis eitmulierqua langit eum.i Mulieris mal.e tactus
putDomimfudisseoleum.alioevangelistareferente,
cognovmous iMatth. xxvii : uon est ergoquod facit
unt maleconscium, parempolluit, suspectuniDOtat,
beec mulier molliset carnahs obsequii, d sed plenae hominemmaltevoluutatisiufamat: caeterum pecca-
bumanitatisestsacramentum ;
quia» incapiteChri tnx tit bona, tit sancla, tit innocens, cum tetigerit

BtiDeusest, in pedibus evangelizantium pacem.

G veniae largitorem. Stercoracoutingunt, sed non in-

t Orate, fratres, ut el nos in unguine Domini com- quinant solem. TUedicumcumtanguntvulnera.pu-

resligia accubitionis super strata, vcl lectisternia,
mosbic adbucapudomnes non obtinuerat.Quod pro-
cessu temporis evenisse credunt iiiterpretesexiiinta-
tione Persaruui et Cbaldworum. Certe Salvator, et
in hoc Pbarisiei convivio, et in ultima discipulorum
caena verojacebant, ut pedes ver-
leclis iDCubuit. Ita
sus uiensam, et caput anteriorem partem respiceret.
Accuuibebanl detractis calceis. et soleis, quaspostea
servus, quem Romani voeabnntuii pedes, custodiebat,
• lleri quoque servorum suorum capillis tergebant
manus.
Vide llebr. n, 21, et alibi saepius ;et consuleWo-
>>
werum ad Minuc. Octavium pag. 18.
c Dubium an Chrysologus pulaverit banc eamdem
Gbrisli corpus mysticum unxisset. Iulegrum pruesti-
tit,dum Chrisluni capul Ecclesiue, et sacerdotes ver-
bique Dei pruecones, qui pedes sunt, ungtienloper-
fudit.
« Quia idem Deus, qui est in capile Cbristi, est
etiam in pedibus ejusdemcorporis niystici, inquibus
sunt pnedicatores Evungelii, qui ideo pedes Cbristi
dicuntur, quia Chrislus tamquam caput illos prwcel-
lil, illuminut, uc regit, ut sequantur vesligia ejus,
prout dicilur infra, serm. 95. Veruiiitanieii obser-
vandum est, in toto boc corpore mystico Cbrisli et
Ecclesiae, Deum diverso inodo inesse. Siquidem est
emiiieiilissinie in capile t;hnsti, boc est in bumani-
tate Christi per hyposlaticam unionem in pedibus ;

fuisse mulierem de qua Mattbaeus xxvi. Aliam abeo Christi, hocest in Ecclesia, quue pruecipueexgeutibus
existimatam crederem illnin enim vocat absolute
;
conflata est, per fidem adest etgratiam, atqueinter-
mulierem, hanc veroper pnrliculam Aceedeterminat, D nainilluuiinationem, dirigeiiseorum aclus.gressus,
etc. Unxit hiec mulier caput et pedes Cbristi, utpe-
quasi dicat hcecmulier de quu loquimur. Chrysologo
conveniunt cordatiores interpretes. Alius hic locus, dibus per caput, et capili per pedes obsequium prae-
alius Christi sermo. Obmurmurat Pharisneus, non Ju- staret bumaiiilalis, argumenlo eoruin u dixit Au- < |
.
i
•

das; ct diversa propemodurn est obmurmurationis ctor infra, serm. 173 Sicut honor capitis, etc. Mita. :

' Suadet nobis orare Deum, ul et nosungamur un-

causa bic muliem attactus, iliic unguenli perditio
:

redarguitur. guenlo quod pedibus funditur Salvatoris, hoc est,

d Onentalibushumanitatis offlcium fuit, prandenli- de Ecclesioe sacramenlis participemus.
bus etcoenantibuscaput pedesque unguentodelinire K Ms. Caes., ita profectu clirisma est.
:

h Alii quoque euarralores notant bic Pharisaei erro-

cujusmodi oflicio femina: potissimuin fungebantur,
quibus magis quam a viris res unguenlaria curabatur. rem, quasi propbetae omnia scire debuissent. Vide
\ide Samuel vni, 13, et hic Maldonatum. Mila ait
I
Grolium, Drugeuscm, et Calmetum.
pro oleo capiti effuso, obsequium significari Cbristo Cousule Maldonatuin ad liunc locum.
1

j Nempe haec erat Phurisseorum opinio, ex conla-

Douiiuoexhibilum pro oleoeffuso pedibus, humani-
;

taspnestitaapostoliset successoribus. Quod si mulier Ctu boniinum llagitiosoruin alios inquinari.lsa. lxv, 5,
Ecclesiue personam agens, quae est et aliorum inter-
k Ex Latinio. Editi, medicum cum lanyit.
pretum mens, obsequium dimidiasset, non totum
 468 SERMO XCIV. 466
tredonon polluit.Judicemquamvis tangatreus.non A mam acceperis per chirographum legis, stipulanti
potest maculare cum supplicat. Sic peccator cum Deo spopondisse tunon potes diftiteri. Sed dum te
Dominumtangit, non Dominumsordidatjsedipseet per vitia carnis in lutum instar suis demergis, et
peccato caret omni, etrapitsubito sanctitatem. Pro- quadrupedum more vivens quapraeditus es ratione
bathocmulierinprofluviosanguinisconstituta.quae privaris.etin gurgite criminumbonimalive perdita
ut » tetigit fimbriam Domini, non fimbriampolluit, tiiscretione confundis, et divinae legis substantiam
sedipsamoxinquinamentovetustaecaruitpassionis. dissipas.ii mundana voluptate capti vus.factus es glo-
Hicsi esset propheta, sciret ntique qux et qualis est riosi fenorisdebitor luctuosus,cui deficientibusvir-
mulierquse tangil eum. Pharisaeus Christum prophe- tutum lucriscriminum multiplicaturusura. Sedlicet
tam crederet, si exposita oculis, nota populissi vi- in hac re cecideris, licet fueris in ista devolutus, c
deret.Quid putas crediturus erit, cum mox eum videnedesperes :homo,remansittibi undepiissimo
mentis suae arbitrum, cordis sui judicem, testem satisfacias creditori.Absolvivis? Ama. Charitascoo-
conscientiae suae, cogitationumsuarum dediceritco- perietmultitudinempeccatorum(Joan.\v).Nega\\oms
gnitorem? Putasne vel tunc fatebitur Deum, quem criminequidpejus? ettamen Petrus amore solova"
modo post virtutes tantasjudicat nec magistrum? hoc delere, prohante Domino, cum dicit Petre,
luit :

Hic si esset propheta, sciret utique quse g amas me (Joan. xxi, 12) ? Inter omnia Dei praecepta
et qualis est

mulierquaetangileum. Mulier habebatvulnus.scie' amor obtinet principatum. Diliges, inquit, Dominum

bat illud, et ideo taliter tantivulnerismedicumper- Deum luumex totocordetuo,et ex totaanima tua,et
quirebat Pharisaeus perfidiaemorbo saucius,super-
; ex tota mentetua, et extotavirtutetua(Malth. xn),
bias flammafebriens, per phrenesim senesciebat in- Amaergo, homo, Deum,et amatotus, utpossis om-
sanum. Hinc est quodChristus illuc primumcuram nia sine labore vincere
et delere peccata. Tenerae
vertit, ubi ignota saeviebat infirmilas, ut ccelestis me- delicaticonflictusestamoresolode cunctis
militiae,
dicus unomedicamineduoscuraretaegrotos. Videns criminibusreportarevictoriam.sicutexsequentibus
Pharisxus qui vocaverat eum.ait intra se,dicens.C>a\,
elucescit. Conversus, inquit, ad mulierem, dixit Si-
quiaintrasecogitaverat Pharisaeus, Christuspublica w!oni.Quidest,quodconversusadmulierem,Simoni
voce respondit; etdum Pharisaeicordispatefecitar- loquitur Christus?Quia cum pcenitentem respicit,
canum, ipsum fuisse totius prophetiae demonstrat arguitoblatrantem.Cm* Simoni: Vides hanc mulie-
auctorem. Respondens, inquit, Jesus, ait : Simon, rem f Intravi in domum tuam, aquam pedibus meis
habeo tibialiquiddicere.T\b\,c\i\ opusest medicina, non dedisti, hxc autem Lacrymis rigavit pedes meos, et
et nescis quaerere medicinam tibi, qui Deum ma-
; capillis capitis suitersit ; osculum mihi non dedisti,
gistrum vocas, et Deideseris disciplinam ignoras hsec aulemex quo intravi non cessavit oscularipedes
:

quoniam magistro magnam facit injuriam, qui se di- " meos ;oleo caput meum non unxisti, hxc autem un-
scipulumfateturejus.cujusnon sequiturinstitutum? guento unxitpedes meos.Propterea, dico tibi:dimit-
Nam sicut discipuli probitas laus est magistri, ita tuntur illi peccatamulta,quoniamdilexitmultum;cu%

magistrivituperatiodiscipulusnesciensdisciplinam. autem minusdimittitur,minusdUigit. Probatumest

Simon habeo tibialiquid dicere. Respondit, magister,
, quiadilectiodeletet abluituniversapeccata.Quidest
dic. l\erum,magister,dic, et nonDeus dic.Jamjam autem quoddixit Cuiminus dimiltitur, minusdili-
:

Deum sentiens, quem vocat magistrum. Duo, 'inquit, git? Ergo ad peccandum salis est ut major charitas
debitores erant cuidam feneratori : unus debebatde- comparetur?Absit.Charitasdeprseteritissubvenit,non
nariosquingentos,et alius quinquaginta. Non haben- liberat de futuris ; charitas nescitpeccarecumdiligit
tibusillis underedderent. donavit utrisque ; quis ergo charitasnon est charitas,si delinquit;charitas Dei cus-
eum amplius diligitl Respondens Simon dixit ^Ssti- : tosestsanctitatis.Fratres,sinosessepeccatores novi-
moquodiscuiplusdonavit. Et Dominus, recte judi- mus, et esse nolumuspeccatores, & pedibusChristi

casti. Audistis quemadmodum coelestis creditor to- demuslacrymas,spargamuscapillos,figamusoscula,

tum debitum charitatecompensat, etad incremen- pietatisoleum tota devotione fundamus utdicatur ;

tum totius fenoris amoris solius exigit et requirit nobis:Dimittunturvobispeccatamulta,quiadilexistis

usuram. Plectendus debitor.qui dilectione sola suam D multum.Imitemur hanc mulierem,quamconspicimus
negligit redimerecautionem. Vis scire, homo, quid nonsolumcaruissepeceatis, sedadtotumsanctitatis
Deo debeas ? Quodfactuses.Dei creditumest; quod verticempervenisse.QiiEBsitautemhaecmuIier, quia
es rationis capax.Dei fenus est ;quoddiscretionem hodiernus sermo charitatis nos distulit, sicut jam
mali bonive possides, accepisti etquod vivendi nor-
; promisimus,in sequentibus Deo auctore pandemus.

» Ex Latinio. Alias, tangit. Ex praecepto Moysis non posse ab hominibus peccata dimitti.
Nuni. xv, 38, Bebrasi quadratorum palliorum oras J Hi pedes sunt sacerdotes confessarii, adquoruui
teniola ornabant, nddebantque angulis panniculos, pedes peccata sunt deponenda per confessionem,
vel liinbrias Graece Kox-jK-^aez. lino, velcannabeca;- dando lacrymas contritionis, spargendo capillos af-
rulea. Hoc vestiam genusgestasse Christumlestatur fectionis, peccala ore proprio nudando, amoris os-
heniorrhoissa. cula ligendo, Deum toto corde diligendo, oleum pie-
b Sic eniendat Latinius. Alias, mundana voluntate, tatis fundendo, et peccatorum satisfactionem exhi-
c In Novatianos insurgil, qui nihil spei relinque- bendo. Lege infra, serm. 95. Mita.
bant iis qui semel peccaverant docebantque impie
;
 :

167 S. PBTRI CHRYSOLOGI. 468

SERMO XCV. A quomodo bibatur et sanguis ejus, noruntquiilli c

sunt sacramentis ccelestibus instituti. Ecce, inquit,

De eadem, ubideAfagdalenxallegoj-icaconversione.
Omnia quffl a Christo corporaliter gesta referun-
subnixasunthistoricaveritate.utplenasem-
tur, sic
mulier guse erat incioitate peccaUix. Qutemulier?
d Eeelesiasine
dubio. In civitate peccatrix. Civitate
qua? Ula dequa dixerat propheta Quomodo facla:

per saeramentiscaeleslibus couiprobentur.Etquia, est meretrix civitatis fidelis Sion (Isai. i)? Et alibi

quod erat Ln facie lectionis jam perstrinxiiuusser- Yidi iniquitatemetcontradielionemincivitate, et ini-

mone repetito, orate ut, sicut promisimus, interna quitasellaborinmedioejusetinjustitia,etnondefecit

ejus, Spiritu sanctorevelante, pandamus.Iuhonora de plateis ejus usura et dolus (Psal. liv). In civitate
estdicuo.qusDei factahuraana tantum expositione ergoperfidiaeseptamuris.superbiieturribuscommu-
depromit.flojiirir, inquit, Dominum quidam Phari- iniquitatum plateis, obserata contra-
nita, distincta

sxusutmanducarct cumilto{Luc. vu). Pharisasus, dictionumportis.depictadoli fucis.indurata 8 silici-

fratres, » catholicus dicitur Judxorum; nam et re-
surrectionemcredit,et b aSadducpeoresurrectionem
negante dissentit. Uinc estquod rogat Chrislurn.id
est. resurrectionisauctorem, ut manducetcumillo g :
quia qui convivit Christo, morinescit, utique vivit
semper. Bogabat Dominumut manducaret cumillo.
bususurarum,negotioruindoloribusaggravata,infa-
mata lupauaribus, id est, idolorum templis, mulier
luec, id est Ecclesia,gravissimum trahebat reatum ex
tanta pnecedentium eolluvie peccatorum. Sed ubi
audivitvenisseChristumaddomumPharisoei.idest,
ad synagogam ibi, hoc est, adJudaicum Pascha,
:

Hogas, Pharisaee.utmanducescum illo;crede, esto passiouissuaeinysteriatradidisse, aperuisse sui cor

Christianus, ut manducasexillo. Ego sum, inquil, porisetsanguinissacrainentum.manifestassenosirffi
panis qui de catlo descendi(Joan. vi). Semper Deus redemptionis arcanum, Scribas velut pessimos despi-
majoratribuit quam rogatur;namsemanducainium ciens jauitores. Vxvobis legisperitis,quitulistiscla-
dedit,quirogabatur, ut manducandi secum fiduciam vemscientix(Luc. xi) lliruptiscontradictionumfori-
largiretur; ettamen sic hocdedit, ut illud quodpo- bus,contempto ipso choriPharisaici principatu, ar-
stulatusest non negaret. Nonne promittit hoc et dens, anhelans, sestuans ad totum legalis convivii
spontediscipulissuis? Vosqui perseveraslis mecum, penetrale pervenit ibique reperit Christum inter:

manducabitis et bibetis in mensa mea in regno meo amorisepulas etdulcia pocula traditum.Judaicam
(Luc. xxn). Chnstianse, quisetibihicmanducandum occubuisseper fraudem, juxtaillud prophelee Quo- :

dedil.quidsuumtibidenegarepoteritin futurum?Et niam si inimicus exprobrasset mihi ,supportassem uti-

qui tantum tibi viaticum paravit ad victum, quidin que; et siisquioderatme,super me mala locutus fuis-
illa libi mansione perpetua non paravit ? Manduca- q set, abscondissem me utique abeo tu vero, homouna- :

bitis inmensa mea in regno meo. AudistiDei convi- mmis.duxmeusetnotusmeus.quimecumdulcescapie-

vium.sollicitus non sis dequahtateconvivii. Qui per- bas cibos, in domodominiambulavimuscumconsensu
venire regis mereturadmensam, mauducabitquid- (Psal, liv). Ul cognovit accubuisse Dominum indomo
quidregni dominaliopossidetet potestas sicquiad Phirisxi, id est, in synagogaomni dolo,totafraude
;

convivium veneritCreatoris, habebit indeliciissuis addictum,passuin,crucilixumetsepultum;tamena

quidquid continetur increatura. Sed ad ccepta re- fervorefidei tautaista non retardatur injuria, sed
deamus.fi/1n9rei5usdomumPAarisasi.Quamdomu111? portatunguentum.portatChristianichiismatisoleum:
Nempesynagogamingressusaccubuit.Iusynagoga, et quiaChristi faciem viderenonmeruitcorporalem,
fratres, tunc accubuil, quando occubuit Christus : stat retrononloco, sed tempore, inhffiretejusvesti-
sedcorpussuumEcclesinetransmisit admensam, ut giis, utsequatur et jam desiderii plus quam con-
;

essetcoelestijcaromanducaturisgentibusadsalutem. scienti!elacrymasfundil,utquemabeuntem viderenon

Pitsimanducaveritiscarnem Filii /Jominis,et bibei itis .meruit, merealur videre redeuntem. Lacrymas ergo
ejussanguintm,nonhabebitisvilamin vobis(Joan.\i). ad pedes Domini protluoamore perfundit;dumpedes
Quemailiuodum autem mauducetur caro Christi, evangelizantium regnumejusbonorumoperum ma-

» Pharisnr-orum sei'la antiquissima censetur,
vis Hieronymus in Isai. vm scribat ex scliola llillel
et Saminai profluxisse. Eorum inores, instituta, su-
perstitioneshabesapud Cahnetum Diclion. Uibl. Cae-
terum eos credidisse animam immortaleni, specie
quadam metempsycoseos admissa.existentiam ange-
lorum.et corporum resurrectionem, contrat ei Act.
quam- D prfemiaet piBnas. Prm caeteris corporis resurrectio-
nem pro viribus impugnabant. Quapropter successu
temporis, nam eversis Hierosolymis pestis ha^c pa-
runiper desaeviit, vires ilerum sumptura, imperator
Justinianus, sanc-ita lege, ab imperii finibus adegit,
ullimoque supplicio damnavit.
c Non omnibus eniin sacra religionis mysleriapan-

iiiii, 8 ; Josepho Anliq. lib. xviu coq. 2 et de Hello debanlur. Aug. tract. 96 Catechumenis sacramenta
;

lib. 11 cap. 12. fidelium non producuntur. Et eucharistiam prascipue

b Sadduc.Ri pluribus erroribus inquinabantur.Nam
aniinam ralionaleui.quain in hominibus fatcbantur,
immortalein esse perfractenegabant. Joscph. lib. 11
de Bello, cap. 12, Angelorum eiistentiain habebant
ad instar fabulae.Act.ixm, 8 ;Matth. xxu,23 Marc.
xn, 18; Luc:n xi, 27 DeumquecorporeumassiTebant.
;
Arnobius lib. 111 pag. 10.0. E.I ab eo providentiam ab-
stulerant. Joseprius ubi supra.Unde et alterius vitee
sub arcani disciplina laluisse norunt omnes.Consule
Origenem, lib. conlra Celsum.
d In hac muliere Ecclesiam figurari docet etiam
Ambrosiu?, Iil> vi in Lucam, cap. 15; et Gregorius.
; homil. 3.'1 in Evangel.
• Usurarii duri ut silices, damnanlur ab SS. Patri-
bus apud Suicerum. II pag. 1275.
 469 SERMO XCVI. 470
nibus tenet, lavat lacrymis charitatis, confessionis A audientibus ad salutem. Jde.o in parabolis, inquit,
labiisoseulatur.ettotum misericordiasprofunditun- loquoreis.quta videntes,non vident;et audientes.non
guentum.donecconversusadeam; quidest conver- audtunt,neqve intelligunt. QuaTe"!Qma.qmca\umma,-
sus? hoc est.reversus, dicat Simoni.dicat Pharisaeis, turpraeterita.videreprassentia non meretur; neque
dicatnegantibus, dicat populo Judaeorum: Intravi dignusestagnosceregratiam, qui legera ne cogno-
domum veslram.aquam pedibus meis non dedistis. sceretur.abscondit. Vaevobis,\nqu\t,tegisperitis,quia
Et hffic quando dicef? Quando venerit in majestate tulistis clavem scientia>;ipsi non introistis, et eos qui
Patris sui,et segregabit justos ab injustis quasi pastor introibant, p7'ohibuistis(Luc.w). Proposuit, inquit,
quisegregat oves abhaedis; etdicet: Esurivi,et non pnrabolam, dicens: Simileest regnum calorum
illis

non dedistis mihipolum;

dedistis mihi cibum;sitivi,et
hospes fui, etnonsuscepistisme. Hoc estdicere, A-
quam pedibus meis non dedistis haec autem,dum
meorumpedes lavat.pedes ungit, pedesosculatur,
fecit servisa quod vos Domino non fecistis {Mntth.
xxv),fecit pedibusquod capiti vos negastis, impendit
minimis quod vos vestro denegastis auctori.Tunc di-
cetad Ecclesiam: Dimittuntur tibi peccata multa,
quia dilexisti multum.Quia tunc erit remissio pec-
catorum,qiiandotolleturmateriatotapeccandi,quan-
docorruptioinduetincorruptionem,quandomortali-
homini.El quid offendit Christus, si in similitudinem
hominumfactusest,utpereunti humanogenerisub-
; veniret?Scandalizat Dominus,si,ut manumittat ser-
vos,inveniaturinhabituservitutis?quandoquidquid
estmajestasfuturas.quidquidadventusetregni.ecce
homini comparatur.SiOTite «<,inquit, regnum coelo-
B rum homint quiseminavit bonum semen in agro suo ;
cum autemdormirenthomines,venit inimicus ejus,et
superseminavitzizaniainmediolritici,etabnt.kuc\\-
stis quemadmodum sator mundi rerum principia bona
sevit.nec ulli m malum ab originis processit auctore;
i

tas immortalitatem consequetur.quando peccati caro abinimicosuperseminatumestmalum.malum^non

caro totius efficietur sanctitatis.quando terrena ser- est arerum parente procreatum. Et vldit Deus, in-
vitus cnelestidominatione mutabitur.quando militia qu\t,omniaquoecumquefecit,eteccebona valde(Gen.
humanadivinum promovebiturad regnum. Orate, l). Bona.et valdebona: namquem Deusfaciens vo-

fratres, ut et nos in parte Kcclesiae constituti.ad ea cavit mundum.inficiensreddiditinimicusimmuDdum;

quas numeravimus pervenire mereamur, auctore ethominem quem Deus in paradisodeliciarum collo-
ipso Christo, cui est honor et gloria cum Spiritu cavitad vitam, inimicusin hac laboris vitadetraxit
sanctoin saecula saeculorum. Amen. ad mortem ;et affectum quem carni Deus inseruit per
SERMO XCVF. naturam,inimicus inparricidium perinvidiamcom-
mutavit. Cain probathocquiprimus germano san-
De parabola zizaniorum b .

P guine terram tinxit, et in exitum fraternum • mortis

Si dicta vel facta Christi passim carnalibus sensibus dignus exstitit dedicator (Gen.iv). Sic ex discordia
p subjicerentur, torpesceret animusmeus, vacaret, nata mors semperhumanamscinditet separat cha-
dormiret ingenium, cor tabesceret.exstingueretur ritatera. Etquialongumest irepersingula, vel pau-
qnidquidhumani vigoris estet caloris. Proposuit, in- cisaperirecompellimur.inimicus qualiterbonis ma-
quit, illis parabolnm(Matth. xm). Sicutinlapidefri- la,virtutibus vitia.vitalibus mortalia, nostram sem-
get ignis.latet ignis in ferro, ipse tamen ignis ferri per superseveritadruinam. Nonne ex uno homine
aclapidiscollisioneflammatur;sicobscurumverbum Deus omnem replevit terram,et semine ex uno pius
verbi ac sensus collatione resplendet. Certe si my- satortotumgenushominumtantammultiplicavitad
sticanon essent, inter fidelem fidelemque, inter messem?Sed inimicus mox homines in unumrede-
impium atquepium discretionon maneret.etesset gitomnes;etsuperseminandomalaquodbene satum
devotussicutcontumax,iners sicutquilaborat, per- fuerat,delevit diluvio, non rigavit. Sic legem divinis
quidormit: mincvero cum petitanima,
vigil ut ille etveracibussatampraeceptis.humanisetmendacibus
menspulsat^quasrit sensus.sperat pietas,fidesexigit, ut de sacerdote fieret persecutor,
fucavit inventis :

mereturintentio.apparetetsudantisfructus.etpcena dedoctoredepravator existeret, de defensore legis

desidis,etjustitialargitorissimul, quia plusaccepta reddereturinimicus.Siccreaturasadagnitionemcoa-
sapiuntquampossessa,inventamagisquamsubjecta ditasCreatoris,utnescireturDeus,deosessementitus
delectant.Hinc est quod doctrinam suam Christus est. Hincsapientes saeculi fecit stultos.speculatores
parabolis velat,tegitfiguris,sacraraentis operit, red- mundi docuitnihil videre.professores scientias fecit
dit obscuram mysteriis. Proposuit, inquit, illispara- scientiam non habere.inquisitores rerum omnium
6o/am.Illis,hocest,non suis, sed extraneis, inimicis dimisitignaros.Sicevangelicamsegetem satam cce-
utique nonamicis ; spectantibusad calumniam.non lesti semine haeretica zizania superseminando confu-

» Triplici capite juxta veterum morem debebatur pretem.

aqua pcdibus Christi, uti Domino et advenae, Gcnes. o
Alias, tubjacerent.
xvui, i RegDOm xxv, it I Timoth. v, 10; et uti
, I
;
d
Crasse igitur Manichtei ex sequentibus Evangelii
disniliituro. Vide Athenseum lib. xiv- verbis colligcbanl naturas ipsas bonas malasque &
b Zizanin, herlia notissima, stipula exiliori quam Deo et diabolo seri, inquit Grotius.
triticus et loliispecies, quie cx tritico corrupto nas-
: • Cain vocatur ttowtooovo;, primus homicida; qua
citur : et Ii.tpc est zizania Evangelica. Vide Julium voce carere lexica mquit Suicerus tom. II pag. 884.
J
l omponium,Sabinum,veterem Georg. Virgilii iDter-
 .

471 S. PETRl CHRYSOLOGI 472

dit inimicus.ut manipulos gehennse fasciculos
fidei A navitzizaniainmediotritici,etabiit.Cumautemdor-
faceret.ne triticum tieret ccelestium horreorum. Et mirent homines(ATatth. xin) Insidiator in noctibus
quid plura? Posteaquam est ipse iD dsemonem con- latitat,indiebusvigilantesfugit,appetit dormientes,
versus ex angelo.nequa creaturas in suo statucon- fortis conflictum petit,provocat palam spectantibus
sisteret, arte.dolis, machinis, fraude contendit. Sed omnibus.et coram populis vult habere victoriam.
jam praesentis parabolae verba pandauius. Simileest Maxioiae infirmitatis indicium est dormientibus ir-
regnum ccehrum homini. Cui? Ttique Christo. Qui tmsse.Cum autemdormirent hommes,venit inimicus
seminavit bonum sw/ierj.Quiain ipso rerumsemine <V'u5. Malus numquam nonstultus. Qui hic egit ini-

nescit malum conditio Creatoris. In agr^ suo. Hoc micus? Estoquoddormierintservi, numquid et Do-
est.in mundo.dicenteipsoDomino, Agerhicmundiis minusdoniiiebat? Estoijuodoculosservorum sopor
'/j/rA.xiii, 3&).Cumautemdormierunt homines, clauserit postlaborem;nuniquidet(iominantisocu-
Id est.sancti Patres.patriarchae, prophets», apostoli, los ulla vicerat lassiludo ? Inimice, lucis refuga,
mariyres.insoporemortistemporaliterdormientes, vigilasti.laborasti, sed nonlatuisti : uam, dormien-
quia sanctorum morssomnus est;peccatorum vero tibus servis, Dominus ipse te videt ; desertor eceli
mors est.quiaininferno pcenae vivunt, vitae pereunt praevenisti, fecisti, sed non profecisti. Deo perire
peccatores. Yeniens inimicus ejus. Id est, diabolus. g nou potest quod ipse custodit : fraudis auctor, in
Superseminavit zizania. Superseminavit, non se- Dominumnon committis, sed in servos, dum facis
minavil. 1'raecedunt Creatoris bona, mala diaboli ut negligentiaj illorumquod tuae fraudisestascriba-
postsequuntur ut ; malum quod est ex diabolo, sit tur. llle, ille te videt, qui totius et fraudis testis est
accidens, non natura. Suf>ersemmavit zizania in me- et laboris.Manent ergo laboris sui fructus benefa-
rfiorriYia.Quia diabolus haeresesinterfideles.inter cientem.manentetnequitiaesuaepcensefraudanteni;
sanctos peccatum, interpaciticoslites.inter simpli- illi triticum ad horreumcoeleste portabunt, tu tibi
ces dolos, interinnocentes nequiliam gratis serere zizaniorum tuorum portabis fasciculos ad gehennam
consuevit: non ut acquirat zizania.sed ut triticum Cumautemdormirenthomines,venit itiimicusejus,et
perdat, necut reoscapiat.sed utadimatinnocentes. superseminavit cixanta. Utquid? Utperiretdominica
Hostis plus ducem quam militem petit nec obsidet messis, et hoc ad lucrum quid pertinebat inimici,
;

mortuos.sed impugnat viventes sic diabolusnon : nisi quod invidiie spintus hominum damnuni suum
peccatoresquaentcapere.quospossidet subjugatos, computat lucrum, etquod perierit hominibus, hoc
sedutjustoscapial,siclaborat.5«pei-5«minan<;i;a- se aestimat acquisivisse ?Seddiabolus hoc ideo, ut
nia m medio tritici, et afmr..Quia diabolus impellit diximus; tenebris celantibus est molitus,ut adulte-
quidemviribusadruinam.sedposteaquamproslra- _ ralae messisnoxa redundaretadservos, et hinc pce-
r Ap.ilm.i nit' IiiI.aIii,-- n /\n mv* li n »* n ^^ r\ •>% nr\ a-aii n o wA n i,n h.wi nt H.kiM ^m A
Altit il
verit,(lerelinquit;diaholusnonquoerithouiinem,sed
i-t \ \ -v»
i —
I
nam sumerent.unde
• i sv
speraverant
s. , >-l
palmam. Denique
r\ i- 1 « t i . 1 sv .1 rx rt t» * 11 4 i »

hominis interitumquaerit. Fratres, illemalisnostris vigilantes servi prae timore, ista cur evenerint ex-
gaudet.turgel ruinis nostris.nostrisvulnenbuscon- pavescunt:hoc metuentes, nezizaniorum germina
vaiescit, nostrum sanguinemsitit, nostra saturatur ad illorum redirent offensam, quorum conscientia
ex carne, nostns • vivit ex mortibus. Diabolus ho- praeter jactum boni seminis nil habebat. Hinc est
minem non vulthabere.sed perdere.Quare? Quia ad quod auditumsui domini praevenenmt.ne securide
ccelum undeillececidit, nonvult, non fert, non pati- innocentia, reatum de silentio sustinerent cum ;

tur hominem pervenire. Et quia nos sermo trahit vocaturinnocensadrcatum, dum purgari sestuat,
longius hodie.reliqua differamus, ut et commuuem urget et stimulal cognitorem.Cww autem crevisset
relevemus laborem.etquaedicenda suntpleniusex- herba et fructumfecisset, lunc, iuquil,apparuerunt
sequamur. Deus autem noster et mihi dicendi gra- et zizania. Quod latet in herba, manifestatur in
tiam, et vobis audiendi desiderium donare di- spica ; et b quod celatur in germine, aperitur in
gnetur. fructu: sic quos credentes putamus pares.fide dis-
SERMO XCYII. pares invenimus, sic judicii proditmessis quod Ec-
De eadem clesiaegermen occultat. Juxtaillud dic.tum Domini-
Quia festinus antehac sermo, utcommunem tem- D cum:Exifructibuseoruracognoscetiseos(JWai7/i.vii).
peraretlaborem, ad totum parabolas praetereuntis Flores multi, multitudinem fructuum pollicentur,
non valuit pervenire secretum, nunc reliqua, Do- sed examinati ventorum flabris, ad fructum paucis-
mino revelante, pandamus. Proposuit, inquit, illis simi perseverant : sic credentes in Christo multi
parabolam,dicens: Simileest regnum ecelorum homini Ecclesia? videntur in pace: ubi autem persecutionis
quiseminavilbonumsemen in agro suo ; cum autem procella perflaverit, pauci martyrii reperiunlur in
dormirent homines,venil inimicus ejus,et supersemi- fructu.Sed c Euphemia sancta plus solvit in fructu

• Ms. Csesen., nostris saginatur ex mortibus. Suicerum Thes. Eccles. tom. II, pag. 23, S. Euphe-
b Ex ms. C;esen., Alias, in gramine cui lectioni ; mia vocatur K.aXKiudpTup, Itaenim Graeei plerunique
adheerendo Mita subdit Id est in herba, juxta illud
: vocabant feuiinas illas pro Christiana religione inor-
Isaiae, xlii, 15: Deserlos faciam montes et colles, et tem oppetentes. Dc ea meminit Paulinus Nolanus
omne gramen illorum exsciccabo: id est, omnem her- poema 26, pag. 638:
bam. Et quje Clialcidicis Euphemiamartyr in oris.
« Inquadamconstitutione.ManuelisComneni, apud Siguat virgioeo sacratum sanguine litlus.
 :

473 SERMO XCVIII. 474

quampromisitinflore;quae,manentevirginitatisflore,
copiosummartyriipervenit ad fructum. Accesserunt
inquit, servi palrisfamilias,dicentes
fratres,mente non corpore nou loco, sed fide
A quantum singulis scientiarum largitor indulsit?Sed
dicis,Hococcultum nil erat, nil erat ibi occultum,
ei. Accesserunt, quandoaliudvidebatur inspecie;aliudhabebaturin
; ;
flore et quod hodie erat zizania, cras in triticum
;

dixerunt non clamore vocis, sedcordis tacito cum vertebatur:sichodiehabeturhaereticus, quicrastina

dolore Domine, nonne bonum semen seminasti in
: fit fidelis; et qui ad praesens peccator cernitur.ad
agro tuo ?Seminasti,non seminavimus :>nos quod futurum justus assistit. Hine est etiam quod auctor

perfecle facimus, tibi semper nostro assignamur utraque referebat admessem.id est.usquead judH
auctori.ettu in iis qua?nobisfaciendapraecipis,ipse cium divinae patientiae sua et nostrae pcenitentiae
operator assistis. Ergosi nos operis tuis facis esse tempus, ut qui de se malo commutarit ad bonum,
pro tua dignatione consortes, non nobis solisquod Dominicumdeputeturintriticum,ccelestibushorreis
zizania nascuntur ascribas. Domine.aut tecumnos aggregandus qui se defideli fecerit infidelem.ge-
;

munit innocentia aut nobiscum te reatus attingit;

,
hennae deputetur incendio. Et quid plura? Si ziza-
nos nostro operi non potuimus invidere, magnis niis non Dei patientia subveniret,nec Matthaeum de

sudoribus offensam non potuimus comparare; tu Publicanoevangelistam.necPaulum depersecutore

quod vis, unde vis, quando vis, habes,nos praeter d apostolum Ecclesia possideret. Denique Ananias
tuam gratiam nil habemus,per quam stamus,vt't>i- eradicare triticum tuncquaerebat.quando ad Saulum
mus, novemur etsumus (Aef.xvn), et sinequajace- missus, de Paulo talia querebatur:Domine,quanta
mus, deficimus et perimus. Ergo nos heec nobis sic mala fecit sanctis tuis (Act.ix) lhoc est.eradica ziza»
laboravimus, ut perirent?Sed quishocfecerit.qui nia quid ad lupum ovis?quid ad contumacem de- ;

solus non dormis, nobisdormientibus,tu vidisti; et votus?quidadpersecutoremtalispraedicatormissus?

si tu vidisti, justeJudex (factum quis scit?ille qui Sed cum AnaniasvideretSaulum,PaulumDominus
non
vigilat, ille qui dormit (Ps. cxxvi), ergo tu tunc videbat cum Ananias persecutorem diceret,
;

prode eum, nosquossic anxiosconspicis,facias

ut tunc Dominus praedicatorem sciebat; et cum ille
sic securos. Ait dominus, Inimicus homo hoc fecit. eumzizaniajudicaret inferni, Christus eum vas ele-
Inimicus homo hocfecit ;'et tuquarehoc cum vide- ctionis,triticuminccelesti horreojamponebat. Vade,
res, Domine, permisisti ? Quare? Quia timerefrau- mihi c
inquit, qui vas electionis est .

des non potest, cui nil potest deperire et quia ; SERMO XCVUI.
b plus est mixta discernere quam prohibere mixturam, De parabola grani sinapis.
majus estreparare perdita quam illaesa servare,si- Audistisliodie,fratres,quemadmodumgranosina-
mul quia oportetzizania esse, ut qui probati sunt pistota regniccelestis comparata est magnitudo.Et
manifesti fiant(I Cor.xi).Servi autemdixeruntei,Vis ^ quidest quod potestatem tantam, sic parva.sicmi-
imuset colligimus liiaiua^Sic devoti serviindefes- nimaimmominimorum minimasimilitudoconcludit?
sum promittunt laborem, nec patiuntur Dominic» Sic enim ait Dominus:Cut simile est regnumDeifet
messis videre vel temporaliter feditatem sed Do- ; cui simile aestimabo illud (Z,tte.xiu)?Cumdicit :Cui
minus, quemtempora non fatigant,et quando vult est simile, quasi quaerentis indicat etproducit affe-
potest abolere suae messisinjuriam, vetat dicendo: ctum. Et ille solus Verbum, scientiae fons, dicendi
No7i. Et quare prohibuerit mox revelat. Ne forte flumen.qui omnium corda rigat.sensus aperit.inge-
colligentes zizania.eradicelis simulcum eis cttriti- niumdilatat.in inveniendasimilitudine nunc labo-
cum. Sic imperiti erant cultores, sic operis nescii, rat?Sedquidinveneritaudiamus. St'mt7ees<,inquit,
sic discretionis scientiam nonhabentes.utevellentes regnum calorum granosinapis. Quaerens in coelo et
zizania.eradicarent et triticum ?Ubisunt propheta in terra, nil invenit nisigranum sinapis,in quo po-
per,Dei spiritum prophetantes ?Ubi Petrus cui Pater tentiam totam supernae dominationis includat ; et

revelat [Matth. xvi) ? Ubi Paulus in quo operatur illud regnum singularitate potens, aeternitate felix,
(Gal. n) et loquitur(II Cor. xiu) Christus ? Ubi orn- divinitatefulgens, diffusum toto ccelo, totaterra di-
nes sanoti,plane saacti,sed servi, tantumscientes, latatum, in grani sinapis coarctat et concludit an-
D
Chalcidicum estChalcidonia. Chalcidone enimin
liic vit ibique divae lipsana ab Hermacora Aquileine
;

Bithynia, non Chalcidis in Eubcea passa est Euphe- episcopo, divique Marci discipulo accepta reposuit,
mia. Ita Sidonius carn. 2 paneg. Anthemii agens testeRubeo Histor., Ravenn., et ex eo Bacchinio in
de Byzanthio, cui Eunis a proxima Chalcedone Agnelli Pontilicali tom. I pag. 131. Pronum autem
spirat est credere in eadem ecclesia homiliam hanc habi-
tam lbidem enim, non in aliis
fuisse a Chrysologo.
Proxima Chalcidicia sensim tuba temperat Euri.
ecclesiisRavennalibus, habcbantur Missoc ad popu-
De Eupheniia meminereEnnodins apud Sirmondnm lum, id est solemnes in quibus episcopus conciona-
tom. pag. 110, hvmn. 17 et pag. 1142, num. 130,
I hatur.
ubi ejus leges epitaphiuiii Calendarium Seldeni,
;
a Ex mss. Caesen. et Vallicell.Editi, quod per te fa-
pag. 1339; Mediolanense apud Muratorium et Fron- ; cimits.
tonis pag. 239 de qua etiam sermoncm liahuit S.
;
b Ex editione Mitae. Aliae : Plus est mystita discer-
Asterius Arunsene episcopus. Havcnnre fuit tem- nere quam prohibtre mysterium.
plum divaa Euphemiffl sacrum, quod Apollinaris « Huic sermoni nonnulla deesse videntur.
episcopus longo postliminio reversus rite consecra-
 ;

475 S. PETRI CHRYSOLOGI. 476

gustias T Simile est regnum ccelorum grano sinapis. A habetur occulta, apparet vero virtus ejusvehemen-
Spes ista est credentium tota ? Exspectatio ista est tissime si teratur ita Christus corpore teri voluit,
;

fidelium summa ? Ista est felicitas virginum longis quisuamnoluillatere virtutem. Et nos, fratres, te-
continentia» laboribus comparata ? Ista est gloria ramnsistud granurnsinapis,utejus viminhac simi-
martyrumtotiuseffusionesanguinisconquisita?Hoc litudine senliamus. Christus rex, quia tota ipseest
est quod nec oculus vidit, nec auris audivtt, nec in origo regnandi ;Christus regnum.quia in ipso est
cor hominis ascendit (I Cor.n)? hocest quod ineffa- regni sui tota majestas ; Christushomo, quia totus
-bilisacramentodilisentibus DeumpromittitAposto- homo reparatur in Christo; Christus granum sinapis,
lus esse pra?paratum?Fratres, non facile Dominicis undemagnitudo totaDei, tota hominis exiguitate
moveamur indictis ;nam tijnfirmum Dei,fortiusest d minoratur. Et quid plura?Omniaipsefactusest,ut
hominihus ,' etstultum Dei sapientius est hominibus in se repararel omnes Christus homo accepit gra-
;

(!Cor.i),hocminimumDeitota magnitudine mundi num sinapis,hocest,regnum Det accepithomo Chri-

magnificenlius invenitur;si modohoc granumsina- stus,quod habuit semper Deus Christus misit in ;

pis nos sic nostrisseminemus in mentibus,utintel- hortum suum.hocest.inEcclesiamsponsam. Hujus

ligentias magnam nobis in arborem crescat, et
sensus altitudine tota levetur ad ccelum, ac totos
scientiarum diffundatur in ramosatque ora no- g gelii vomere orbe toto diffusus ciiltura.clausus sti-
straferventiavividofructussui sapore succendat.et
ita igne seminissui totonobis ardeat.et flammetur
in pectore.atque nostrae ignorantire totum nobis au-
ferat sua degustatione fastidium.Simi/e est regnum
calorum grano sinapis .quod acreplum homomisitin
hortitm suum,et crevit, factum est in arborem nia-
et
gnam, it volucresca>li requieverunt in ramis e us.
Grani sinapis, sicut dicit, instar est regnura Dei,
quod de supernis aflertur verbo, suscii>itur auditu,
fide seritur, credulitate radicalur, specreseit, con-
fessione diffunditur.virtute tenditur, et dilatatur in
ramos, ad qnos vocat aves cceli, id est, spiritua-
les sensus, atque in ipsis eas quieta snscipit man-
cione. Veniat haereticus, veniat, quia redeuntibus
Ecclesise semper
patescit ingressus veniat.audiat, ;
et pietatiDominicre jam desinat oblatrare. Si cce-
lestisregni majeslas omnis ad grani sinanissimili-
tudinem venit, quid quaeritur quod Deus ad homi-
nem.Dominus» servi descendit in formam?.Sic
venit,haeretice,uttibi totumperfidemcresceret, cui
jam totum defeceratper natnram.Simi7e«/ regnum
velorum granosinapis. Sed sinaDis revertaraur ad
granum :sic tota regni summa!raanet,et consistitin
regno cnelorura.Christus eslregnumccelorum.qui,
b velut granurasinapis.in hortum virginei corporis
hortisa?pemeniinitinCanticisConticorum,dicendo:
ffortus clausus (Cant.w). Ecclesiahortus estEvan-
ita
mulisdisciplinae,ab omni pessimogramineaposto-
lico labore purgatus, fidelium plantariis.liliis virgi-
num.rosis martyrum.confessorum viriditate amce-
nus.fragransfloribussempiternis.Hocitaquegranum
sinapisin hortura suum misit Christus.id est, pro-
missioneregnisui.quodradicatumestinpatriarchis
natumestin prophetis.crevit in apostolis, in Eccle-
siafecitarborem magnam.multiplicesdeditindona-
tionibus ramos.quosenumerat Apostolus,dicendo:
.Alii datus est sermosapientix, aliiverbumscientice,
atiicurasanitatum,aliioperatiovirtutum,aliiprophe-
tia,aliidiscretiospirituum,aliigenera linguarum(\
Cor.xiu).Audistis,fratres,istudgranum sinapisinar-
boremquamprorupit.audistisquasfundavit radices,
audislis quales quantosque se jam e diffuderit etse-
verit inramos, ioquibus cceli, non aeris, aves, in
pennissapientiseetprudentiae volatu,fidei securitate
requiescant. Et tu audi.si vis terrenas bestias non
enim timere,si vis evitare avesrapaces,voraces vultures,
hoc est, aves aereas,quaesuntocnnesnequitioespiri-
tuales ; elevare aterra, terrenadeserere:sume alas
columbaeprophelica2deargentatas(.Psa(.LXvii),sume
pennas divini Solisfulgore radiatas.evola inspecie
auri, ut intantis ettalibus ramis jamnullis laqueis
attentandarequiescas semper,etde volatutali vali-

missus.orbe toto crucis<= arborem crevit, actan-

in da, et de tanta mansione secura. De similitudine
tum dedit fructus sui saporem.cum teritur passione, sequenti, sequenti verbo, Dominodocente, declara-
ut quidquid est vitale suo saporaret et condiret at- bimus.
tactu.Nam sicut in integritate granissinapis virtus

Contra Christi humanilatem negantes insurgit

» <i
Hoc est, abbreviatur, utpsalm. lxxxvih, 14 :Mi-
in Eutychen prn capteris, sibi coaevum,dequo S. Leo tiorasli dies temporis ;ubi Hebrseus legit abbreviasti.
ad Juiianum, Coensem episcopum, epist. alias H, MlTA.
nunc 2;>.ait Eutychen unigenitum Dei Filium sic de • Futuram evangelicse doctrinre vim etincremen-

utero B.Virginis pr.Tedicare natum, ut humani quidem tum pra-dicit Christus.Quam late vero et quam cito
eorporis speciem gesserit, sed hitmawe carnis veritas sparsum fuerit verbumDoininieruitur exActis Apo-
Deo unita nonfuil. Valentinus, Apollinaris, Mani- stolicis, Epistolis Pauli, et scriptoribus sequentis
chifi nullam in Christo humanae carnis dixere veri- s.Tcculi. Confpr Iraeneum, lib. cap. Origenem, i m ;

tatem. homil. iv in Ezechiel. ; Arnobium, lib. u Athana- ;

b Similia his habet Hilarius, Comment. in Matth. sium, in epist. synodica, apud Theodoretum histor.
iui, tom. I, pag. 755 recent. edit., ubi Christum lib.4 capit. 3;Hieronymum, epist. ad Evagrium ;

grano sinapis comparat. Chrysostomum. serm. de Pentec. Tertullianus, qui

r Minimnni.alioruin
- comparatione, est granum si- scribebat circa annum 200, inter nationes Chnsto
napis. Sedin calidiorihusloc.is longe super humanam subditas, conimemorat (ietulorum varietates, Mau-
:

staturam assurgit.et arborescit. Id quod in agro Ba- rorum mitltos fines, Britannorum maccessa Uomanis
bylonensi de sesamo et milio fieri testatur Ilerodo- loca, Sarmatarum, Dacorum, et Scytharum et niulta-
tus. rum gentium Romanis ignotarum, etc.
477 SERMO XCIX. i78

SERMO XCIX. A et mira similitudine similes reddit habitus, forma

De parabola fermenti. componil, et facit Deus, ut si homo unus duo, duo
Bene cucurrit hodiernae series lectionis, utevan- unus, alteripsehomo incopulaconjugali;ne sitaut
gelica muliermater nostra acciperet a Dominofer- singularitas destituta, aut confusa conjunctio. Sed
mentum, perquodnobishodiehoc templumtantam quarehas similitudinesregni sui Dominus per virum
c producit et feminam? Quare majestatem tantam
sanetitatis exigeretur et surgeret in massam. Sic
enim ccepit Dominus:C«» simile oestimabo regnum tam vilibus, tam disparibus format exemplis? Fra-
DeilSimile est fermento,quod acceptum mulierab- tres, pretiosum Jatet inhac vilitate mysterium, di-

scondit infarinw tnensuris tribus ,donec fermentatum cente Aposto\o, Mysterium hoc magnum est, ego au-
est lotum (Luc. vni). Bonus Dominus, amator suo- temdicoinChristo et in Ecclesia(Ephes.\). Compa-
rum Chrislus, regnisui similitudines iterat, variat rationibus istishumani generis negouum geritur
comparationes, quas non de occulto sumit, non ca- principale, pervirum etmulieremmundicausa sae-
ptat de ccelestibus.sed profert de quotidiano usu.de culis tractata finitur Adam primus homo, mulier
:

communiconversatione proponit,ut adomnegenus prima Eva, ab arbore scientiae boni et mali (Gen.
hominum perveniat.quodest omnibusprofuturum, 111), ad evangelici sinapis ardorem deducuntur, ut

juxta illud prophetae Audite ha>c,omnesgentes,au- g oculos quosillecebrosa arboraperiendo clauserat,

sinapis arbor grani sui collyrioet d acritudineipsa
ribus percipite,omnesqui habita'isorbem,quiqueter-
rigenae, et filii hominum simul , dives et pauper(Ps. dum claudit aperiret, utora quasvenenosae arboris
xlvih). Si quid dedivinitatisocculto, si quid dese- gustus infecerat, salutaris arbor flammeo gustussui
creto regali, quid de penetralibus divitum afferet
si sapore sanaret et ista arbor igneo pastu suo con-
;

inmedium.hocnesciret pauper.non caperet medio- scientiamtoto conversationis suaeardore succende-

critas, notum simplieitas non haberet nunc vero : let, quam
frigidamilla totojam rigore perfecerat.
loquiturnotadiviti,usitata pauperi, omnibus vitea Neque jam vel agit, vel confunditur nuditas.ubi
hic
ipsius necessitate a vernacula, quia homo in Deivo- hominem totum tegit venia, fidei facit calere vesti-
catione quaeritur, non discerniturinejus vocatione tus : sed hoc per granum sinapis, quod acceperat
persona. Sedlectam similitudinem replicemus. Cui vir, confertur feminas. Quid vero per fermentum
si7nile,inqui\,a?stimabo regnum Dei?Sicdicendoap- quod accepit mulier, conferaturhomini, sollicitius
pendit animosauditorum, et attonitos reddit slu- perscrutemur. Simileest, inquit, regnum Dei fer-
pore toto, quidregno Dei, quid imperio divino va- mento, quod acceptum mulier, abscondil in farinx
leat comparari:atquei)lis mentepermultaetmagna mensuris tribus. Res de usu geritur vir in agro si- :

pervagantibus cceli Dominus in hospitiopauperis, in napisarboremserit, domi mulierfermentura procu-

manu *> panicoctarise mulieris regni sui invenit et rat, et panes praeparat alimoniae, quia virum foris

formatexemplum,dicendo:Si»n7e est fermento,quod exspectat labor, intusmulierem domesticacuracon-

acceptum mulier abscondit in farinse menswis tribus, stringit.Hinc est quod Sara sterilis et anus ex ista
donec fermentatum est totum. Ante regnum suum praeparationefermenti,ef « ex tribusmensuris, tres

grano sinapis comparabat,nunc illud efficit simile subcinericios panes dominicae hospitalitati offert
fermento.Ante sinapis granum memorat accepisse myslico et apponit obsequio (Gen. xvni),ut sterili-
virum.mulierem nuncasseritaccepissefermentum. tas mundi tota senectute conclusa, in mensuris tri-
Dicit ante exiguum semen virumsevissein magnae bus, f hoc est, in aequalitate Patris, et Filii, et Spi-
arboris incrementum, mulierem modo fermentum. ritussancti, fermentum fidei collocaret, et Domino
bre ve ad profectum totius massa? abscondisse mani- suotrespanesponeret confessione Trinilatis atque ;

festat. Vere, sicutdixit apostolus Pao\\is:Neque vir
sinemuhere,nequemulier sine viroin Domino (I Cor.
xi). Ad unum regnum diversum sexum varia simi-
litudo perducit, neque virum separat a muliere vo-
pro munere hoc totam Christianigerminisfecunda-
ret ad prolem. Sed ad proposita redeamus. Mulier
accepit a Deofermentum tidei.quae acceperatadia-
bolo perfidiae fermentum abscondit in mensuris tri-
;

catio Christiana,quosDeusconjungit,natura sociaf, bus, hocest, g in tribushominumtemporibus, quod

I

•Deductum a verna, servo scilicet doini nato. 33, legit Chrysologus cum Arabo. Satum autem, vel
b Itaplurimne editiones. Ali» cum ms. Vallicel- seach, tcrtia pars est 6<it7ii, seu ephx. Capit auteni
lano, pnnirorlricis. In Consuet. Tolosse part. n. sex cabos, scilicel sesquimodium Italicum. Scd cur
rubrica de debitis, apud I)u Cangium, pancotterix. tria dicit ? Quia trin sata erant. ut videtur, mensura
Barbarum verbuin niiratur Pignorius, de Servis. unius cocturae. Abrahim tria sata coxit, Oenes.
A furno dicebantur penes l.atinos. Vide lib. xn de x.xviii, (> ; totidem Gedeon, Judic. VI, 19; el epha
Fundo Instructo, etc. unum, imod ad idem recurrit, Anna Samuelis ma-
Vere mtilier non estpars parabolae, nisi velis di- ter, Beg. i, 2i.
I

cere cum Clirysologo, infra, et aliis, Ecclesiam si- f Vetustior haec vel similis expositio et relatio,
gnilicare. Idco auleni nominatur ma^is quam vir, cujus nieminit llilarius Comment. in Matlh. tom.I
quia pinsencii officiuin magis muliebre est quam vi- cap. 13 pa};. 735: Quamquam «d \\dei tacramentum,
rile. id ('•I 1'ntris, t't FUii, c( Spiritus sanrti unilntrm.tres
d Granum sinapis, si conteratur, accenditur, et iu farina menturas rsse referendas, iensisu multos me-
vim suam excilatur ; el naturuli qiiadain acrimonia mtnerim. Quam tnincn merito improbat et refellit.
lacrymas edenlibus Unde Lalinis adagium
elieit. : K' Ainbrosius lib. vn, in Luc. de Comparat, rosni
Sinapi victi(are, pro motttam dwere vitam. coelest. a I. ferui. simile quid habet Et quiaintrious :

•Ila pro tribus satis, Lucie xni, 21 ; Maltli. xui, mensuris absconditum dicitur etse fermentum con~
479 S. PETRI CHRYSOLOGI. 480

estab AdamusqueadNoe, aNoeusque ad Moysen. A tati quse non liberaet absolutavoluntas. Leprosus
a Moyseusque adChristum; utmulierquaecorrupe- dicitadDominum Si vis.potesme mundare (Matth.
:

inAdamtotam massam generis

rat fermento mortis vm); etevangelista dicit Voluit,etnonpotuit. Quid
:

humani, fermento resurrectionis totam carnis no- aitbeatus Marcus Numquid extollenda itaest mu-
'?

straeniassamredintegraret inChristo;ut mulierquse lieris fides.utinclineturDomini possibilitasetvolun-

confecerat panem gemitus et sudoris, panem vitea tas ? Aut est tanta sagacitas fidei, ut nolente Deo
coqueret et salutis; etesset omnium viventium ma- di vinum valeat investigare spcretum ? Tale mihi vide-
ter vera per Christum, quaeerat in Adatu inaterorn- tur et illnd esse,cum Dominus Hetnorrhoissse tidein
nium mortuorum. Ob hoc namque Christus nasci insuas virtutis vultprodere.ac probaredocumento,
voluit, ut sicut per Evam venit ad omues mors, interrogando: Quis me tetigilfCui discipuli dicunt:
ita per Mariarn rediret omnibus vita. Quae Maria Turbirte comprimunt,et dwis,Qitisme tetigit(Marc.
hujus fermentiimplet typum.similitudinemprsefert, v) ? Discipulis videbaturquodomnestangerent Do-
consignat figuram.dum desupernis suseipitfermen- minum solocorporecomprimentes.ettalicarnaliin-
tum Verbi, et humanam carnem in alvo Virginis, cessu omnes similiter jungerentur :similiterille,qui
immo in alvo Virginis coelestemtotamconspersitin aliter senserat,etaliterinquirehat,pervenisseraulie-

massam. Sed quid allegoricisensus inhac similitu- g remad majestatem suam,ad suam penetrassevirtu-
dine maneat, jam prodamus. » Mulier quaeaccepit, tem, mente, non corpore. non conimuni tactu,sed
fermenlum, Ecelesiaest fermentum quod accepit,
: fide, d istam sciebat. Unde clamat non homo, sed
ccelestis doctrinae est sacramentum :mensurae tres Deus non caro,sed spiritus:Qut's me tetigitl uieum
;

in quibus perhibetur abscondisse fermentum, Lex, proderet virtusoperis, quem tunc humanitasoccul-
Prophetae.Evaneelia.ubidivinus sensusmysticoabs- tabat. Sedquid sit votuit. etquid sitiion po(ut'<, evi-
conditur et celaturin verbo, utfidelem non laleat, dentius inquiramus.Promissionis suas memorChri-
lateat infidelem. Quod autem diiit Donec fermenta- stus.lsraelitici populiprimum veneratadsalutem,ut
:

tum est totum ; illud est quod Apostolus dicit Ei quodAbrahas promiserat (Gen. xxn), et semini ejus
:

parte scimus.etex parteprophetamus: cum autem David (Ps. r.xixi), ejusque posteris, tidele redderet
veneritquod perfectumest, cessabuntquaeeiparte persolutum :sed quiaindignos se sua perfidia praa-
sunt (ICor. xnii. In conspersione scientianuncdi- stilerunt, obtinuit, rapuit, traxit • fides gentium,
vina est, a«pergit sensus, levat corda. iucrementat quod infidelitassprevitet perdidit Judseorum.Audi
ingenia, etdoctrinarummore udsapientiaeccelestis ipsum dicentem. Non summissus nisi adovesperditas
dilatat, suscitat, diffunditaugmentum.fermentatur domus Israel (Matth. xv). Sedovesluporum conta-
totum. Quando? Adveniente Christo. gione jamrabidae.etipsis bestiispropriaferitate sse-
viores.laniareet violare suum semper voluere pa-
SERMO C.
storem :atque ideovellesuumChristusimplerenon
De Syrophsenissa, sive Cha?ianea. poterat, nonimpossibilitatesua, sed nequitia perdi-
Hodie Beatus Marcus, cum b Syrophcenissae mu- torum.etquodaliis detulerat, aliis conferre cogeba-
lieris commendat prudentiam.fidem refert, creduli- tur, dicente ipso : Regnum ccelorum vim patitur, et
tatis eitollitardorem, sollicitisauditoribusnonpar- qui vimfaciunt, diripiunt illud (Matth.xi, 6). Vim
vam generat quaestionem.dicendo : Et indesurgens gentium, ut raperethaereditatem Patris,
fecit fides

Dominus abiit in partes Tgri rl Sidonis.rt ingressus ipsamhaereditatem tolam diriperet filiorum, sicut
domum, neminem scire voluit, et non potuit latere evidciitiiispraeseiitilectionemonstratur .Mulier enim
(Marc. vn). Voluitelnon potuit : velle.etnonposse, ttatim ul audivitde eo, cujushabebat filiaspiritum
nonestdivinaemajestatis.est infirmitatishumanae; immunilum,intrarit,etprocidxtantepedesejus.Erat
srriptumest enim -.Omnia qusecumque voluit Domi- autem genlilis Syrophcenissagenere.El rogabateum
nus fecitin ccelo et m
terra, in mariel in omnibus utdwmoniiimejircret defilia ejus.Qui dixit Mi.Sine
abyssis (Psalm. ciiiiv). Et Apostolus Voluntati : prius sahari filios;non enimest bonum tollere panem
ejus quis resistit (Rom. ix,20)? Succumbit necessi- filiurum,et?nillerecanibus.Non dixit.nonestbonum

gruum virum est ut Dei Filium crederemus abscondi- Plwnices Chananeorum ex genere essent.
tum ac operlum in prophetis, evangelicis prae-
in lege, Hilarius in psalm. cxxxiv, tom. I pag. 530: Infe-
dicatiombus adimpletum. rioris ab eonaturoe est, ne totum quodvelit, et faciat.
lta Ambrosius lib. vu in Luc, cap. ubi supra. d Editi omnes, ista sciebat.
Beda item in Luc ivn. Du-IIamelius, ut probet in 6 Mulieris fidei, gentilium fides comparat, eosque
hac parabola ostendi progressum Ecclesia?, laudat in ea vult signiDcari. At quomodo mulierethnica cura
verba haec Chrysologi. Huic autem sennoni deest fuerit, Christum Filium David,et Dominum suum vo-
finis. cavit? Crederem Grsecam et ethnicam dici, quod Ju-
b Matthneomulierhaec dicitur'F.V/»;vi;.Gia'ca. Judaei d;ra quidem gencre non esset, ad Judaicam reli-
majorem partem Syriae Grajriam vocabant, eo magis gionem quodammodo accessisset quem vcl a pa-;

quod potsquam Graeci rerum potiti fuerant, omnes rientibus hauserat, vel Judaeorum consuetudine di-
gentes religione diversae eis Graecorum nomine ve- dicerat. Nisi velimus dicere ethnicis eliam Messiam e
niebanl. Epist. ad Rom. i, 16 n, 9 x, 12 ad Galat.
; ; , genere David forte innotuisse, et Jesum sub lioc no-
in,28. Sane in bistoria Hebraeorum, cum Antiochuse mine pcr universani Judtem agnitum. De fideaulem
Judsea rediret Antiochiam, dicitur profectus in Gras- et adoratione Cbananeae vide Origenem, Hila-
ciam Chananea etiam dicitur Matth. iv, 22, quod rium, Hieronymum hic, et Chrysostomumhomil.52,
 ;

481 SERMO CI. 482

mitterecanibus;sed,Nonestlbonum tollerefilhs, et A non transducit adpoenam. Vobisdico. Quibus
lius,

mittere canibus :quiadarepanem canibus,etsihu- morte vita inchoatur, non finitur. Vobis dico. Quo-
manitatis non humanastamenestrationis. » Ca-
est, rum mors pretiosa tit non suiqualitate, sed causa,
nis dormientibus dominis nocte et custosetpervigil dum vitaemagislucrainvenitquam vitee peidatusu-
prodit extraueum, turbat furem,occurrit latroni, ut ram.Sed audiamus quid dicat amicis suis.iVe terrea-
curam relevet etsollicitudinemservulorum. Verum- miniab his quioccidunt corpus. Audiantquidebono
tamen quomodo tulit panem filiis, quibus toties et mortis veterum vetusta volumina detriverunt, nihil
taliter obtuht, tribuit, ingessit ? Sedilhoblatumcon- tamen indecaperevirtutis, aut consolationisaliquid
culcare ad scelus.non ad vitamsumeresuntconati; invenire valuerunt.Quia etsi totiseloquentiee viribus
et tamen comminutumet conculcatumatiliis,canis ad tolerantiam mortis armaruut animos, siccarunt
tota fide, toto desiderio lamberefestinavit. Hincest lacrymas, suspiriasustulerunt.negaveruntgemitus,
quod sic respondit Utique Domme, nam b et catelli
: incluseruntdolores.nihil tamen autdespe certa,aut
sub mensa comedunt de micis puerorum.Heviio quae se de pei petua vita, aut de vera suis lectoribussalute
canem confessa est.in hominem commutatur.etj uste conquisierunt. Quishomini,quissapientidicat?Mori
c convertuatur in canesqui se filiosessenoluerunt; naturae est, necesse est deperire. Nobis vixeruntve-
mento adoptatur in tiliam, levatur, honoratur ad g teres.vivimus nos futuris, nemo sibi ;
quod non po
mensam.quue se submensalaudabilietprovidahu- test tolli velle virtutis est : suscipe voluntarius ad
militate dejecit ;
juste toto nunc epulatur micas ex quod urgeris invitus mors antequam veniat non est
;

pane, quee suis meritis se intellexit, et confessaest cum autem venerit, venissenescitur. Nec ergo ami-
vix mereri.Et quid plura? Hinc est quod, propter sisse tedoleas quod cum amiseris non doiebis. Sed

justitiam suam, Dominus, nec Judeeis dare potuit, haectaliaeuni dixerint, e dicunttotumde sententia,
nec gentibus denegare d . non de vita. Quiaunde, etquando, etquomodotibi,
SERMO CI. et per quem mors venerit, nescierunt nobis autem :

De morte contemnenda a fidelibus,et quare illam per- auctorvitasprodiditmortisauctorem Deusnamque ;

miserit Deus. In ifiud Lucae: Noltte timere eot qui vitam fecit, diabolusmachinatusestinvitam,divino
occidunt corpus, etc. eloquio sic prodente Deus mortem non fectt (Sap. i),
:

Audistis.fratres.quemadmodum milites suos Chri- invidia autem diaboli mors introivit in orbem terrarum
stusregiaexhortationecompellat.ut despectu mor- (Sap.n). Sed dicis, Quare Deus opere diabohopus
tis einterfectorescorporis non pavescant. Denique suum passus est deperire? homo, si interrogata
eos in amicorum jura transcribit.qui studio trium- paululum,dares animum.ape-
scire velles, vacares
phi,qui amore libertatis.sanguinem cum gaudioet rires aures, ut negotium principale arbiter ipse tu
sine trepidatione fuderint;sic enim ait: Vobis au- C tamcuriosusagnosceres.Sedtuoccupatusaliis sem-
tem dico amicis meis, Ne terreammi ab hts qui occi- per,tibinumquam,quarenesciasrerum causas, ne-
duntcorpus, etpost hcecnon kabent ampltusquidfa- gotia totasaeculorum,judicioi-um profundum,etim-
ciant. Ostendam autem vobis quem timeatis: timete penetrabilesecretum,desesetotiosusaccusas.Nonne
eum qui postquam occiderit,habet potestatem mittere utapiceslitterarum, utelementa cognosceres.addi-
in gehennam. Vobisautem dicoamicis mets,Ne lerre- ctus magistro, scholis affixus, totus patiens laboris et
amini (Luc. xu) quia libertatem probat virtus.metus
: pcenee.nec domum noveras, nec parentes ? Q uam u tile
indicatservitutem;namliberadgloriam,servusnatus tibi est ad quod tibi magister addicitur, ingentur
est a<l timorem merilo ergo ad Dei amicitias sublima-
; schola, ettibipcenistuis.laboresuo doctorsupplicat,
tur.qui propter Ueum humanasdescipitmortes, ne- ut ista velis scire, ut talia et tanta digneris audire.
scit timores.Si amicosmorum facit imitatio.morum Probant hoc apostoli, etmaxime Paulus,quivapu-
similitudo conjungit.convenientereosumicosvocat landodocuit.noncaedendo.uteximiusmagisterquot
Christus,quosimitatione sua mundi jacula,et ipsam sunt hominimores, tot ferret etexciperetpassiones.
mortisformidinemconscipitetpraevidet calcaturos. Etnoseainpuncto temporisrerumprincipia, causas
Vobis autem dico. Id est, ' non omnibus. sed amicis saeculi discamus,quiajubemur;etquomodonosju-
Vobis autem dico. Quos morsabsolvit ista, nontinit D bemur?ettu audisnon quomododebes et nos ista ;

Vobis dtco. Quoscorporisresolutiopromovetadme- servitus h necessitas talis excusat jtelibertastauta,

» Verba haec laudantur a Pignorio, de Servis, pag. Canessunt irctaroi, infideles. Vide Photium, in epist.
274. 54 pag. 107; Isidorum Peleiisiotam, lib. iv epist. 81
b Antiquis caluli etiam erant inter Iluic bomiliie aliquid dcesse videtur. Mita.
delicias tricli- <*

narias.Vide Ursinuin, in Appendice adCiacconium, e Ms. Caesenae, suorum corporum.

de Triclinio. lloc et tuarnorum sculpturae passim { Cyrillus iu Catena Grsecor. PP: Nonqutbuscum-
testantur. que entm hic sermo simpliciter convenire vtdetur, sed
c Hoc nomine genliles innuit, quod impuraiu age- tts <jui Deum esx tola dtligunt mente, quibus convenit
rent vitam, et in sanguine idolothytorum immolato- dtcere Quis nos scpttrabit a charitate Cltristi?
:

runi versarentur, inquil Tlieopliyluctus, in cap. xv g l)e sentcntia lala in liomines, quod siut inortales,
Matth. vel tamquam eiosos Judaeij, ut idem alibi
; non de vita, elc. Mita. Vcl de vita asterua, quae nos
repetit. Vide Clementem Alexandrinum Stromat. u manet post morteni.
pag. 361 Chrysostoinum, lioniil. 23 in Matth. Theo-
;
h Ms. Caesenae, necsesitat talts fortalis excusal.
phylactus superius laudatus, iu vn Matthwi subdit :
 :

483 S. PETRt CrTRYSOLOGl. 484

voluntastalis.induhitanteraccusat quod : diciinus, A tuaeDeusverussubjeceratservituti;necesseestergo

ofBciinostriest quodininusdicimus.estfastidiitui.
;
solvicuncta,novariomnia,ut vel tunc factacredas,
Quaeris, bomo, curnon mortem Deusrnoxcurnipso cum viderisessereparata.Necnosaestimesevagatos,
exstinnt auctore, et lelbale virus sua providentia quos in argumentum tuae iutelligentiae totara percur-
tunc nou providit, ne ad totius orbis, et praecipue ad risse conspicis creaturaui.Uomo, quando te auctor
suaeicuagiuispernicieui perveniret?Coelumquod tu tuus fecit ei pulvere.non divisti ; nam si te vidisses
^ ides.homo.drmatum aere toto portat aquas multas, factuin.numquain temoriturum sic deflevisses. Vi«
necportatur abaliquoipsum, quiasolailludappen- disti te perfectum, vidisti te viventem,vidisti te de-

dil jussio, sola sustinet vis praeeepti, divinoeloquio corum, auctorituo te similem jam vidisti; nndees-
sic prodente Qui exlendit catum sicutpellem,qui
:
ses, qualis esses, qui nec nascentem.nec morientem

tegit in aquit tuperiora ejus [Psal. tan). Terraqua? videras,nesciebas?Hincest quod naturae didisti to-
tanto calcatur pondere, atque onere montmm, ac tum, tibi te, Deonihil: propterea Deuspernaturam
molesolidatur.supernatatliquido » fun<iamento,di- redegit te.permisitex nihilo in pulverem revocari ;

cente propheta (Jui fuudavit terram super aquas

:
ut quidfueris sic videas.et resurrecturus agas gra-

(Psalxj.ii. v), ut quod slat, mandati sit, non naturae. tias.qui d factus, qui creatus ingratissimus exsti-

Jpse, iuquit, dnit, et facta sunt; ipse mandavit, et listi.Nontimeamusergo.fratres.sicutdixitDominus,

creata sunl (Psat. cilvui), ut quod stat, sit diviui eos qui occidunt corpus, quia istam vitam non peri-
operis, non rationis humauae.Mare quod tanto com- munt,seddestruunt,dum detemporali faciunt sem-
moliouis suae verticeferlur,etelevalur adnubes.fre- piternam, Quid plura, fratres? permisit tunc mori,
nantlenues arenae, ut videamuspotestatem tautam qui poterat suscitare; quivivificare suflicit, permisit
b nonpulvericedere,sed praecepto.Omniaquaeineis occidi; cuiesthonor etgloriainsiecula saeculorum,
suut moventurac vivuutsolojussufacla;iterumsola Amen.
jussioue solvenda contirmat propheta, cum dicit : SERMO Gll.

lu,Domine, terramfundasti.etopera manuktm De Centwione.

tuarum tuntcceli ; ipsiperibuhl,tu auttm permanebis, f.hristus in corporeuostro manens, quod omnes
iloiinessicutvestimentumveterascent;ilvetutoperto- non suscitavitmortuos.omnesnonsanavit aegrotos,
riummutabiseos,elmutabunltir(Psal.G£).QiibmoAol credamus hoc non potestati defuisse, sed tempori.
UtUmpori velustas, nou Creaton pereat creatura. Tunc orbem totum toto virtutis suae fulgoreradiasset,
Sed lu jam uo-, quicuinque quoeris, evagatos esse et sustulisset teinpus tidei.etnihilsecundiadveutus
dicis : quia quare Deus morlem in de-
cum tu quieris sui reservasset ad gloriam. Nec vero sic virtutum
slructiouemsuiplasmalispermiseritpermanere.nos
'

suarum teinperavitinsignia,utet(liviuitatissuiema-
coelum, terram, mare ex uilnlo facta, et c solvenda nifestaretiudicium.etcredendidocumentumplenis-
iterum ex nihilo, longo sermone descripsimus, tibi simum largiretur.et excusetionem callidae infidelita-
Luagisaeuiagis JisquireuduiKiteriaiiicouijiiisiviaius. tis auferret, sicut hodie centurio cujus evangelista
Dicis Egoqusesivi curhomo pereat, tu etipsaele-
: Lucas meminit.fide sua providentiaque monstravit
meut.i pentura tirinasli,utde generalitate pereundi Centurionis, ait, cujusdum servus male habens morie-
solatium, uon quietem de ralione, fessis mortalium batur,qui illi pretiosus eraf.Centurio hicRomanus
6 centesimo Chri-
seusibusprovideres quasi noudoloris sit perirecoe-
;
erat; sed pluserathic ipsefructu
luiu, solvi terram, et tolam rerum faciemjuremor- tianus. Et Deo magis militabat iste quam saeculo ;

taiitatis aboleri. Dicis, rogo, quid pulcbrius ccelo? et humanobello fortis, fortior in divino, pacis
lii

quidspleudidiussole?qindlunagi'alius ?quidorna- custodia permanebat. Cujus servusmalehabcnsmo-

tiusslellis 1 quiJsalubnusterra?quid utiliusmari ? riebalur,quiilli pretiosus erat. 'Servuserat.quipre-
aut quue in istis velustas ? quue sicut nata vel facta tio taxabatur. Quaeramus ergo quis est iste servus

suntperseverant quod utiquegraliusessetistastare,

;
qui illieraUpretiosus.Si doininatur anima, corpus
quam perdere. Homo, forsitan esset jucundius, sed servit et homiui nil corpore pretiosius. Hic servus
;

non utilius : nam istis stantibus tunutasti; istis lu- q centurionisistiuspretiosus intirmatur ad mortem ;

cenlibus cuecatus es, nevideres; cceliclaritasstupe- ergo centurio rogabat utOhristus solus mortali cor-
fecitseusustuos.oculos tuos solsplendorecoecavit: porilargicndo vitam perpetem subveniret.Cum au-
h seniores Ju-
nam decore deceptus horum.opiticem tu negasti ; disset, inquit, de Jesu, misit ad eum

istos rectores mundi, istos coufessus es deos, quos daeorum. Gentilis Judajos ad Christum mittit ; et in

• Alias, elemento. disp. 2, quiest. 5, punct. 5, et ultimo, Vide liellar-

h Ca:lius Sedul., lib. l iniiiuiii iu psalm. (jl. vers. 26. Mita.
* Alias, re/ectus.
Qui maris undisoois, fluclu surgenle, procellas « Centenis eniui militibus imperahant centuriones,
Mergere "ieinffl proliibes coufioia terraj.
fructusque cenlesiinus inajor in usuris.
e Quoad vetustatem, ut paulo superius explicat Fortasse et miles. NaniquandoqueapudHebraeos
'

cuui ait Ul temport vetustas, non Crealori pereat

:
milites appellabantur Servi ducum.
creatura. Mundus enim purgaudus est, et innovan- g (Jnein doininus plurimi faciebat.
h Vel inagislralus oppidi, vel praspositos Svnago-
dus per combustionem omnium mixtorum in terra,
aqua, vel aere existentiurei, et mutatio erit acciden- gae. Ulrique eoruni hocnomine gaudebant.
tatis, ul docent Theologi apud Uouacciu. de lucaru.
 :

485 SERMO CII. 486

lege positis.qui sinelege erat, legis demonstrat au- a. tum.et notitiam totam dominationis supemae in to-
ctorem. Nemo ergo miretur si gentilis, hoc est ta saeculi servitute. Domine,noli te vexare. Hoc est
» Christianus, aut vocat, aut ducit, aut perducit ad dicere,Deus,quid te vexas humano in corpore ?quid
Christum. Misit ad eum seniores Judaorum, rogans te conricis labore terreno ? et vias lougitudine te fati-

eum ut veniret, etsalvaret servum ejus. Al illi cum ve-
nissent ad Jesum, rogabant eum sollicite dicentes Di-
gnus est ut koc illi prmstes, diligit enim gerttem no-
stram, etsynagogam ipse cedi/icavitnobis. Judiei ro-
gant pro geutili, qui pro se noa rogant et agunt
satis pro salute alieui servi, qui pro salute suorum
nihil agunt hliorum. Aiuut Dignus est ut hoc Uli
: tectumcorpus
prmstes. Si dignus est qui audit, credit, uiittit ad
Christum: ad Christum qui venit, videt, et non cre-
dit, quam probatur indiguus Diligit enim gentem "?
nos(;-am. Illediligitgenteua vestram.quanisicChristo
supplicemfacit;sed vosodistiseam.quamsicChristo
redditiscontumacem.Autquomodo Christianus non
diligitgentem vestram,quidum Christum fatetur ex
gente vestra, quidquid gentis vestree est caelestem
tollit et extollitad gloriam ? Diligitenimgentem.no-
stram et b synagogam ipse oedificavit «o6<s.Audistis
quia semper dirutaestsynagoga, etjacet jugiterin
caementis.necccelestem surgit fabricam.nisi eam m
in Ecclesiee culmenChristianus fabricator instruxe-
rit. Jesus ,mqmi,ibat cumillis. Sedilli nonibant cum
Jesu.cum quo mente non ibant ; nec
qui sejuncti corde, corpore videbanturadjuucti.fif
cum jam non longe esset. A quo Quan- ?
tum Judaei se sejungebant aChristo.Christus tamen
gentibusj'ingebatur.£< cumlongejamnon
stt adeum cerc/uWo amicos. Quiantemiserat Judaeos,
gas ? quid peregrinaris locis, qui es ubique totus ?
; atque intra te totam tenes et possides creaturam ?
Domine,noh tevexare,non sumdignus ut intres sub
tectum meum. Fratres, quodesttectum quod homi-
; nem autdignum facit,autreddit indignum.quo di-
viuum invitet, autrepellat accessum ? Fratres,hoc
quodtegit animam, quod operit
est
sensumspiritus.quodcordisdomiciliumvelat.quod
hbertatem meutisacuelesti visionesecludit.Subhoc
ergo tecto centurio indignum ducit intrareChristum,
hoc est.in corpus humanum divinam succedere maje-
sla.iem.Nonsumdignus ut tulres sub tectummeum.Sed
Deus,qui quod humanum est.cum vult.facit esse di-
vinum,et quod nostrae carnis est,cum dignatur.suum
commutat m spiritum.nec habitare carnem.nec te-
ctum nostri corporis dedignatur intrare. fropter
quod,inquH,et irteipsum indignum arbitratus sum ve-
nire ad te. d Hoc utrumque devoti, quia et ad se
Deum venireindignum ducit.etse accedere ad eum
8 scit
essenondignum.Quisintratadjudicemnonvo-
catus?quisnonjussus ingrediturad regem?quanto
cum illo erant, magis adDeum noa venit quis nonvocatus. Quosvo-
cavit, inquit, eos et justificavit (liom. vn). Ceuturio
A gentili. ergo nonrefugitadventum Domiui.Chnsti praesen-
tiam non recusat.sed agit ut vacantis sit gratia.non
essetmi- sittemeritaspraesunieulis.Nam Deusquidpossit,hu-
mano suggent etinformat exemplo dicendo Nam et :

nunc amicos mittit : ut Judaeos, sicdicendo indicet G ego homo sum sub potestate conslitutus,fiabenssubme
inimicos.probante hoc Apostolo cum dicit : Inimici milites ; et dico huic Vade, et vadit ; et alii.Veni.et
propter vos(Rom.\i). Judaeidum credidisse gentes venit ; etservo meo.Fac hoc.et facit. Hoc est.si ego,
invident.quidquid eratetlegisetgratiaeperdiderunt. quisum f sub potestate constitutus.imperio
verbi so-
Misit ad eum amicos. Audi ad apostolosDominum lofacio mihiparere subjectos,quomodo tuquinulli
dicentem Jam non dicam vos servos, sed amicos
: subjaces, et cujusomniasubjacent potestati,verbo
(Joan. xv). Sicut hdes servos promovet in amicos, non potes jubeute curare 1 sanitatem mittere? man-

ita pertidia filios in pcenalem c redigit servitutem dare virtutes ? Aut verbo reficere non potes, quod
Misit ad eum amicos, dicens Domine, noli vexari.
: verbo feisti?Z)(xi<,iuquit, etfactasunt -.mundavit,
Quare ? Quianon sumdignus ut intres sub leclum* etcreata sunt (Psa/.cxl viu). Aut aliquid ex aiiquo re-
nteum. VidetisquiaChristusducebat magis Judaeos parare non sufticis,cuncta ex nihilo qui parasli ? Dic
quam adduceretur a Judeeis, ut audirentesse penes ergo verbo,el sonabitur puer meus .Unpitsilillud quod
centurionemDivinitatisreverentiain.penesgentilem propheta de Deo cecinit Misit verbum suum,et sa-
:

legis cultum.penes militem stipendium gratiae.penes naviteos;eteripuiteosdecorruptelaeorum(Vsal.av).

Romanum tidei doctrinam, in frigore pagano Chri- Fratres, centurio iste, dicendo :Non snm dignusut
stianumcalorem, in terreno pectore cceleste secre- D intressub teclum vieum.Christiani populigerit figu-

» E gentilitate ad fidem evocatus, vel Christianus verteret, solebantRomani ad publica munera appli-
ob (idein qua credidit Clirislum ejus potuissesanare oare, Chrysostomus loco laudato pay. JIO, in line :

servum. Etfortasse, udadvertitGrotius.cenlurio liic Quod autem Matlhceus declarat tpsum Israelitam non
unius Uei cullum cuui Ueluaeis prolitebatur vel ;
esse, el Lucas vero dicit, qtiod cedt/icavit synagogum,
Chrisluin Uessiam aDeomissuincredebat. Clirysosto- non est contrarium ; potuit eram et Judtxus non esse,
mus, lioniilia "26, alias il, tom. VII Upur. pag. 311, el synagogam constrtixisse.
edit. Munlauc: Vide centurionem veram de Christo " Als. Casseu. Stcul /idcles servos promovet in ami-
:

httbtiiste opinionem ncun non dixii lioga, non dixit

; cos, ita perjidice filws in pamalem redigit servilutem.
Prcrare, Sttpplica, sed solum Impera. llouiini pio, huinili, devoto utrumque convenil
11

b 1'rajceperat Augustus, cujus instituta sequebat t(r scilicet, se indigiiuiii putare ut ipse ad Christum, et
Tiberius, nec ulli Jud.ei vetaientur in synagogis con- ad se Christus aecedat.
venire.Unde insolens videri non potcst lioininein Ko- o
E.csistimal indtgnitm. Ita ms. C;rsen.
manuni restaurandiesynagogte opcranidedisse.usus Innuit se vel tnbuno, vel prasidi subditura.Beda
f

fortasse laboribusiuilituni, quos nc otiuminlasciviam hic, cap. 25.

487 S. PETRI CHRYSOLOGI. 488

ram, qui Chrisu prfesentiam corporalem se judicat \ spiritu per concavum cornu ligni vel aris tristem
non mereri, sed solo verbo, nuntio,auditutidei tan- bellantibusdat d mugitum,sed quaedecorde Patris,

tum, totas Uomini audit, credit, respicit in sua sani- ore Kilii, vitalem simul et inferis et superis dat cla-
tate virtitutes. Nauiquod
Dtco huic, Vade,et
dicit: morem. Etinnovissima tuba (ICor.xv,52);tubaquae
vadit ei alii, Vem,et venil et terva meo, Fac hoc,et
;
; in principio mundum vocavit ex nihilo.ipsain novis-
facit Judaeoruni repulsam, vocalionem geutium,
: simo mundum revocabitex perdito et qute initio
;

« Christiani populi obedientiam sic demonstrat.Dico hominem suscitavit e\ limo, ipsa in tine hominem
huic, hoc est,Judaeo, qui non credidit, Vade, etva- credimus,quiH
resuscitabit ex pulvere. Fratres, sic
dit ; et alii, hoc est, Gentili, quia credidit, \'eni, et tubadivinaj vocis chaosdivisit,collegitorbem,mun-
venit ; et servo meo, hocest, Christiano, Fac hoc,et davitelementa,distiuxit mundum.suspenditccelum,
facit.Oremus, fratres,ut mereauiur Christiani nou fuudavit terram, marc vinxit.mersit infernos, dedit
nomine lantum esse, sed hde et ut quaejubentur, ; ordiuum vices.jussitrerum contiuuam servitutem ;

non audiamus tautum.sed faeiamusaudita.Quiasi- ac ne vacuus horreret orbis, aptavit habitatores,

cut devoti serviest lecis>ejussa,istajussacontuuia- habitacula sic discre vit in ccelo posuit angelos solo :

cis est nou Dic ego verbo.et sanabitur puer

fecisse. spiritu viventes,in terraconstituit vitas varias terre-
meus. vuoaudito,inqua,Jesu$miratusest. Creator B norum, in aere dedit animas aligeras pervolare.in
mirabihum b miratur; aurium couditor, quasi qui aquis tam pusilla quam magna fecit, ut viveret ani-
non audita uesciat.sic stupet audita seddum gen- mantium multitudo ac miro modo sic ex disjunctis
; ;

tilemsiccredidis.se unratur, mcredulitatem corripit partibus juinit c ompagem mundi,ut nec commixtio
Judaeoruni. Uenique, Sequentibus se turbis dicit, in discreta confunderet,necdiscretio rerum scinderet
morte manentes arguens sicJudaeos: Amen dicovo- unitatem. Hinc est, quod dieiao noctis copula sic
bis, nec in Israel tantam fidem inveni. Verum est. divisa est, ul ex quiete labor, requies ex labore
fratres tides sola vivit, ctvivet iu gentibus signa
: coustaret. Hinc sol etluna vicissim mundi circum-
;

et virtutes lassant, et nihil proticiunt m Judaeis. eunt metas, ut sol geminata luce ampliticet cla-
•

l lumiue suppari
ritatem diei, et luna ex toto caeca
SERMO CIII.
noclis temporanon reliniiuat. Hinc stellae suo cursu
De filio viduoe excttato a mortuis,deque corporum varios mutautortus,utnoctibus etsignent tempora,
resurrectione. et viantibus dent ducatum. k Hinc tempora eundo
Hodiebeatus evangelista.quia viduae matris uni- veniunt, esse incipiunt dum desistunt. Hinc semina
cum jara funereis vinculis ilhgatuiu.lamcntabili im- nascuntur, crescunt, adolescunt,juvenescunt,sene-
positumjam feretro;prosequeutibus turbis euntem scunt, decidunt, moriuntur, et iterum vitalibusse-
jam • carcens ad sepulcrum, per Christum vita& pultasulcis,resoluta putredine.salutari ex morte in
redditumnuntiavinLuc. vu),omnium concussit cor- viam suam redeunt, decorruptione h perpetua su-
da, movit meuies, stupefecii auditum. Sed hoc gen- scitautur in forma. Etsi hoc.fratres, Uei vox, tuba
tes rni.entur,Judaei stupeaut.iuunduspavescat nos : Christi, per dies, per inenses, per tempora.per an-
autem.quiomnesa sojcuhsmortuosadunam vocem nosvocat, revocat, ducit.reducit, prcecipit esse,fa-
(hristisepulcrisexcitandoscredimus.curiiiiramur? cit uon esse, dat morti, vitae reddit, quare quod in

Exsurgent, inquil [sdins,mortui,et resurgent quiin omiiibussemper facit.semel facerenoupossit inno-

monumennssunt(lsai.i.xviJuxtaLXX).ElDom'inus: bis ? Aut in nobis solis virtus diviua lassescit, pro-
Vemethora quandomortw audient vocem Filii Dei; pter quos solos totumquod prasdictum est Dei est
et qui audierint.ment (Joan.\). Ad haec Apostolus : operatamajestas ?Homo,si tibi omuia sua ex morte
In momento,in ictu,oculi, innovistima tuba ; canet reviviscunt, cur tu Oeo non reviviseas ex morte ?
emmtuba,et mortuiresurgentincorrupti(\Cor.s.vi). Aut in te solo Uei creatura deperit, propter quem
Quse est ista tuba, quae inferis infertbellum.sepul- mutatur, innovatur totaquotidie
subsistit, agitur, '

cn resolvit moles,intonalmortuis vitam, resurgen- rj creatura? Iratres.haec, dico, non signorumChristi

tibus in lucemperpetem dat triumphuin? Quaeest? cupiens exinanire virtutes, sed hortor ut unius re-
Illa quam supenus Uominus dixit : Mortui audient surgentis exemplo ad fidem resurrectionis omnium
vocem Fitit Dei (Joan. vj. Tuba non quae arc.tato concitemur, etcredamus quod crux nostri corpo-

•IMrsticum sensum hoc tali modo explicat Bcda. enim ex se lucct, secundo mediante luna, et stellis,
Inslguem, sedlongiusculum locuui, lege apud eum quas sua luce illuminat.
cap. I.una tunc suppar ridetur soli, quando ab ipso
i

i> .Neiupe mirantis modo se habuit et locutus est, integre illuminatur.

utcircumstauicsceiituriouisfidemadiiiirariet imitari « Verba h.-ec, ut apposite dicta, laudat Barthius
posseul. \ ide Chrrsostomum tolies laudatum ho- Advers. lib. lviu, cap. 5 pag. "2730.
mil. 'i'i, olino t"t. Ex mss. Caesen. et Vallicell. Editi, propria. Quia
i>

Ms. Vallieel., ad sepulcrum carceris. haec seniinum forma perpetuatur et continuatur in

<* Tubae tribuil mugilum, cui tribuitur reboatus. niundo ex corruplione et vivificatione. Mm.
Nonnuli impressicodices habent germinata luce,
• Alias, tota die.
sedcorrupte. Mam sicemendat Latinius, et habent j Symbolice dictum. Caeterum in cruce aratri figu-
mss. oninia, et prima editio Bonon., ut advertil ram "nonnulli scriptores obserrant Vide Bosium, de
Mita, qui varias hic affert explicationes. Aptior au- Cruce.
tem : (luod tol geminata luee tylendert dtcitur ; primo
489 SERMO CIV. 490
rissitaratrum :fides,semen;sulcus, sepulcrum;re- A Non habeo nemodicat, quando Deus ' ex eo quod
solulio, germen ; tempus ut cum ver
exspectalio, ;
habes, non exeo quod non habes, quaerit, quando
Dominici adventus arriseril, corporum nostrorum duo aera viduae in acceptumdignanter ascribit.De-
matura tunc viriditas vit.ilem resurgat in messem, voti simus Creatori, ut nobis devota sit creatura.
nescituramjamfinem,nescituramcanitiem,nonpas- Proximorum nostrorum sustentemus angustias,ut a
suram fasces, nec flagella sensuram.Quia|depositis nostris liberemurangustiis.RepleamusaltareDei,ut
in morte vetustatis paleis novum gloriosi corporis nostra horrea repleat fructuum plenitudo.Certe si

consurgit in fructum. Si ad unius viduae lacrymas non damus,quia non accipimusnon queramur.Ipse
temporales sic motus est Ghristus, utoccurreret in autem Deus nosterdonet vobistampraesentiaquam
via.ut exoculisstillantiadolorumfluentarestingue- futura bona.perDominumnostrumJesumChristum,
ret, ut a recuteret mortem, reduceret hominem, cui est omnis honor et perpetua gloria, una cum
resuscitaret corpus,vitam reduceret,planctum ver- Spiritu sancto.nuncet semper,et perornniasaecula
gaudium,et exsequiaslugubres infestivita-
teret in sseculorum. Amen.
temnatalitiamcommutaret, et feretro dotum matri SERMO CIV.
vivum redderet ex morte quid modo faciet quando De divite, cujus ager ferax fuit.
inardescetviribussuisadEcclesifflsuselacrymasdiu- g Quotiens divesiste venit medium, quem tot
in

turnas, ad sponsae suae sanguineos sudores? Nam saeculis, orbe toto, die omni, clamor divinasvocis
per supplicantem Ecclesiam lacrymas fundit juges, accusal, totiens divitiarum fallaxfugatur illecebra,
per martyres sacrumsanguinem sudat.donec uni- totiens cupiditatum furens flamma restinguitur,
cum suum.hoc est populum Christianum,quem tot avaritiae totiens rabies vesana mitigatur. Sic nam-
admortem ferunt tempora, occurrens Christus de que hodie coepit Dominus Jesus. Hominis cujus-
mortali feretro perpetuae vitas reddat in supernae dam divitis uberes fructus ager atlulit ; et cogi-
matrisgaudiumsempiternum.Verumquianascentis Quid faciam quod non habeo
tabat intra se dicens : ,

Christi venit tempus, etmiraculumcceleste jam ra- quo congregem fructus meos? Et dixit,Hoc faciam,
diat paritura virginitas.atqueortumdiviniregisno- destruam horrea mea, et majora faciam, et illuc
bis non stella jam nuntiat.sed ipse solis ascensus, congregabo omnia quse natasunt mihi bona mea;et
adoraturi occurramus omnes, et muneribus sacris dicam animoe mese: Anima,habesbonamidlaposita
Deum regemque virgineo processisse fateaniurex inannosmidlos:requiesce, manduca, bibe, epulare.
templo: offeramus munera.quianascenti regi sem- Dixit autem illi Deus,'Stulte,hacnocteanimamtuam
per publica paraturoblatio,offeramusmunera,quia repetunt ate,qua autemparasti, cujuserunt f Mise-
indevotus satisestvacuus adorator.Hoc prohatma- _ rum,quemubertas sterilem, gabundanlia anxium,
gus, qni onustus auro, succensus thur.', sacratus inhumanumcopia,divitiae feceremendicum. Huma-
myrrha,Christicunabulisinclinatur(.)/af(A.n).Quale nusagerinhumanumdominumsustinebat ; et quod
est, si qtiod magus, non faciat Christianus ?
fecit terrafundebatlargiter, concludebat etcongregabat
Qualeest.si ad gaudiumnascentis Christi fleatpau- anguste; utessetalienorum custos,quiesse suorum
per, captivus gemat,hospes !amentetur,ejulel pere- noluitprorogator, ingratus Deo.sibi nequam.hostis
grinus? Festa ccelestia b Judeeus decimis semperho- pauperum, divitum nota, h carcer naturae. Hominis
noravit, Christianus quid de se sentit, si vel cente- cujusdamdivitisuberesfructusagerattulit,etcoyita-
simis non honorat ? Fratres.nequis me hoc dicere bat tnirase.Quasipossit extra sequispiamcogitare
existimet declamantis studio.non dolentis aflectu. sedintrase istecogitabat, qui in corde suoimpieta-
Doleo, certe doleo, quando lego Christi cunabula tis consilio recepto nilpietatissibi,misericordiaenil

magos rigasse auro, et video c altare corporis Chri- reliquit. Cogitabatintra se, dicens. Dignoconsiliario
sti Christianos vacuum, tempore
reliquisse, et in se usus, 'qui mali animi non poterat haberesola-
hoc prteseitim.quandose pauperum dfames vasta, tium.nonpoterat habere col\ega.m.Et cogitabat in-
• quaudo S3 fundit turbalamentabilis captivorum. tra se, dicens. Mens impia cum pietate certabat,et

> Alias, pereuteret. _ famesvasta, et turba fundit lacnjmabilis captivorum,

b Decimie apud Hebrasos duplicis erant generis :
e Hoc laqrymisque
est ejulatu,>qu adeo Christiadam
etquHB l.evitis impendebantur, et qu,x> insumebanlur pietatem clamat, ut metalli instar fundi pauperum
in templo, occasione festivitatum. In quarum loco viscera videantur. MlTA. —
Turba se fundit, id est.
successisse videntur Agapa; Chnstianorum. Ilarum elfundtt, eoncursat, etc.
decimarum mentionem Beri volunt rabhini in Deu- f Oplime concordat S. Leo serm. 3 de jejunio se-

ter. xiv, -22 xju, li ct ivu, 18. Vide Liranum in

; ; ptimi mensis. Mita.
Deuteron. xxvi. b Plutarchus de cupiihtate divitiarum, aiehat :

c Chrislianorum mos erat antiquus eleemosynas
ad pauperum sublevationem captivornmque redemp-
tionem, super aram templi deponere quas diaconi
sumeiites, egenis opporlune distribuebant, ut etiam
Auctor, infra, senu. 155, et notat Barouius ad ann.
Christi 402 Mit*.
d Mita cum editis legit famcs vastat, et plura com-
mcntatur quasi fames se ipsam devastet et des-
; Inlerior nostcr collega,
truat. Latinius emendat vasta ; et sic
Csesen<£, ipse Mita fatetur. Sensus est
Patrol. LII.
Argenti cupidinem nonexstinguit argentum, nceaurum
aun; neque si plura possideas, coercetur plura possi-
: dendi cupidilas. .Mita.
I'
Ea includens, qu;e ad hominuin commodilatein
nalura emittit. Basilius, homil. b, quae inscrihitur
dr Avaritia, ait, talem divitem non mtministe huma-
nse nalurse.
' quonim ipsi nos ipsos
legi in ms. consulimus, animus est. At animus nuilusnon potest
: Quando se esse nobis nec solatii nec collegte ioco.
10
491 S. PETRl CHRYSOLOGI m
paliebatur intestinum bellum.qui misericorduB pa- A mea;et dicam anima meie.Anima.habesmulta bona
cempeniideratetquietem.£t cogitabal intra.se di- posita inannos mullos :manduca,bibe.epulare.Dixit

cens Quid faciamf Interrogantis voxest ;etquem

:
putas interrogabat iste ? Erat in illo alter.quia ad
ejus penetraliajam diaboluspossessor» iusederat;
tenebat
et qui intraverat in cor Jud;e, mentis ejus
arcanum. Quid'faciam quod non habeol Audistis
quomodo non babetdives ? Ecce clarnat Nonha-
qui quserit
beo. Verum est, quia non babet semper,
gemper;etnou habetubi congreget, qui ut congre-
get sic requint. Sed audianius quid ei responderit
cousibarius iuternus. Deslruam horrea m<?n. Eviden-
terapparuit quilatebat,quia a destructione incipit
semper lnimicus. Agit.agit, ut qtue habes destruas
autem illi Deus:Stulte,hac nocte repetunt animam
tuam;quieautemparasticujuserunt? Undeistedjves
sicpraeventus est, ut magis cogilata perderetquam
paratajet impletum est illud prophetx-.Exibit spiri-
tusejus.et revertetur in terram suam;in illadieper-
eorum (Psal. cxLv).Cogita-
: ibunt omnescogitationes
vitistequidpostserelinqueret.nonquidpi-tBmitteret
ante se:unde juxta Apostolum -.Evanuerunt in cogi-
lationibussiiis,elobscuralumeslinsipienscoreoriim\
cnstimantesse esse sapientes,stuUifactisunt(lioiit.\).
Cuidiciturstulte.etexcitatusdesomnopiffisentis vi-
tae.inilla perpetuilate nihilinvenitin manibus suis;

etquse concupierisnon reforuies.Miser dives.igna- sicutdiiit Psalmista Dormierunt somnum suum,et :

in manibus
rus de preesentibus.disputasstultissimede futuris; g nihilinvenerunt omnes viri divitiarum
b quammeliusprsesentia.ubiestsedesanimee.trans- suis (Psal. Lixv).Vigila ergo, dives.in operebouo.in
lulisses!Atnunc c caleu;ehorreorumtuorumstrinxe- malo dormi ;utnon sitmanus tua pauperivacua.ul
runt fauces pauperum, vinxerunt hospittim colla, tibi plena sitsemper. Qtiia divesquantum largiter

eturientium viscera contnverunt unde paupe- :

profundit.tantum largiler redundat S inrebus.Esto
et sequuutur, accusant ergodives in misericordia.si semperesse visdives:
rum tepraeceduntgemitus
hospitum luridi vultus.te turba impetit plattgens ettunc erunt horrea tua majora, tunc plena, si non
te
fuerint largitate vacua.ctipiditate inclusa.
petentium.ul addictus asuperno Judice satietatem
pcenarum capias.qui horreorum tuorum seras, ne- SERVO CV.
gandocceteris.tibimetconclusisli.^Cogitantiintrase De muliere qux habebat spirilum inftrmitatts.
diviti meritoilletaliterresponilit^uisaf.o^i^i/iones Hodie cura Christi, ct divina* virtutisdedit mira-
hominutn, quontam va»<e sutit [Psal. ir.ui): Stulte biledocumentum.et diabolictefraudisnudavitastu-
hac nocte repetunt animam tuam ate\quaeautempa- tiam,et absolvit mulierem longo et obscuro vulnere
rasti, cujus erunl ? Bene stulte, quia ibi totum de sauciatam sicutait Evangelista:A'/(i< Jesus docens
;

carnefuerat.nildecorde.ltene stulle, c quiamigratu- in synagoga sabbatts.el mulier quxhabebat spiritum

rae mox animee conditasalislongapieBp;ir.d> it. llac inftrmttatis annis decem et octo,et erat inclinata,nec

noctea te repetuntantmamtuam.Con\en\enler hac oiiiiiino poletatsursum respicere.Quam cum vidisset

nocte, qui fugieos misericordiae lucem.avaritiffite- Jesus, vocavit iUam,etatt Uli Mulier,dimissa es ab
nebris se manciparat.dicendo :Manduca,bibe,epu- infi.mitatetua.Et imposuit iUi mamis, et confestim
lare. Quodauteui bibentes filii noctis sinl.non diei, erecla est et glorificabat Deum (Luc. xni). Habebat
Apostolussicdeelarat.£<gtniHd6naH<Hr,noc<ee6Wi spintum inlinnitatis.et erat inclinata: patebat vul-

tunt (I Thes. v) per obscura fertur, assumiturper

,
nus.sedauctor vulnens non patebat;languorem vi-
tenebras.quivitffisubsidiumclaustrissuorum man- debant cuncti,sedlanguoris materiamnon videbant
davit etcondidithorreoruni./tepefum
-
animam tuam Erat in aperto pueua.sedin ipsa pcenacarnifexlate-
ate. Quaretiou diiit: quidederat,repetit,sedrepe- bat inclusus;corpusaspiciebaturincurvum,sednon
lunl? f QuiasanctorumDeusrepetitanitnasetreducit; aspiciebatur incurvi corporis pondus in medio ci- ;

tartareiministrirepetunletpertrahuntanimasimpio- vium portabat mulier hostem suum.sed hostem cives

rum.Et cogitabalintra se,dicens: Quidfaciam,quod utpropellerentnonvidebant. h Ars nequissimispiri-
non habeo quoc<jn'jregem fructus meos t Et dixit : lus corporis necessilas credebatur,ut proedocalli-
'

Hoc \aciam\destruam horreameaetmajorafuciam, dus teneret captivamdolo.quam tenere viribusnon

et illuc congregabo omniaquce nata sunt mihi bona valebat. Diabolus nihilesset, si essent sollicitiores
D
» Alias, insidebat. tergenuit, nudum suscipit Erclesia dives velit intrare
b Iltec ei editione Mitae et ms. Vallicell. In aliis in cielum.
desunt. f Ita et alii inlerpretantur. Animas impiorum re-
c Similia his Basilius, homil. in divites, ubi plura petunt angeli tnali, boni piorum.
deavaritia, tom. II oper. pag. 51 Educ de carcere : g Alias, tn rivulis.
vinctas ope>. h Cyrillus Alexandrinus, in Catena Graecorum Pa-
d Ex ms. Vatic. Edili : Cogitabat inlra se dives. trum .Dictl autem spiriluminftrmilatis, quta mulier
Merilo ille, etc. Mita vero : D xit aulem dli Deus : patiebatur htvc atror.tlate diadoli derelicla a Deo pro-
',

Slulte. Merito illt taliter respumlii, quiscit, etc. pter proprta crtmina; vel projder transgressionent
8 Gregorius, Moral. iiii cap. 1:2 Eudrmnocte tut- : Adse, ob ijiiam huiiuinu corpora infirmitatem el nmr-
latusest, qui multa tempora \i.erut prastolattujul sei- temincurrerant. Dat aulem super hoc Deits dtabolo
lieet, qui m
Iongum sibi colligendo prospexerat, subse- potestatem, ut hnmines mole adversilatis depressi ve-
qutntrm diem, cel uuum.miiniii: oideret. Mila laudat lintad meliora transire.
niclocum S. liaximi, serm. de sancto Micliaele : ' Ac
sic laborasset emproslhotono, qua; tensio est
Nwli in sirrulo nascimur, nudi etiam ar.cedtmus ad la- flectentium rausculorum in anteriora.
vacrum;quam ergo incongruum est ut quem nudum m«-
 493 SERMO CV.
494
homines etcautiores. Aut quid in homineumquam \ clesias lypum
Synagoga sic reperitur in-
portat, in
praevaluitille virtute, nisi arte, mendacio, insidiis, curva?Quidest?Quiadumfugit gentium sacrilegia,
fraude, dolo, nequitia, vitiorum ministerio, furore et decliuat sarcinas idolorum, graviora incurrit, et
criminuni?llle voluntateshominumsemperexplorat, portat c pondera Synagogae, probante Domino, cum
etbonasquidem voluntat^srefugit ;malis autem vo- dicit Vx vobis, Scribx
: et Pharitxi, qui alligatis
luntatibus obsecundat, ut sitministerscelerum.cri- onera gravia, et imponitis super humeros hominum
minum leno, parasitus ipse vitiorum. Et quia pote- (Luc. xi), tpsi autem nec vel minimo digito ea vultis
statenonpotest, dominaturturpissimismentibustur-
movere(Matth.xs.in,\i).UndeelbeailusV>elrusNu7ic
pissima servitute. Sic mendaciodecepit Evam (Gen. ergo quid tentatts Deum,inquU,imponere jugumsuper
]ii), sic cupiditate laqueavit Judam (Marc. xiv),sic cervices discipulorum, quodneque nos, neque
patres
Judaeos caecavit invidiaiil/arc. xv), sic gentesidolo- nostriportarepotuimus (.4e/.xv)?HincestquodChri-
rumcaligaviterrore,sicconfunditpopulospompare- stus, ab his oneribus homines cupiens
alle viare, cla-
rum.sic parvulos vanitatene sana saperentoccupa- mat Veniteadme, omnes qui laboratis
:
et onerati
vit.Denique quidcircapraesentemmulierem molitus estis,et egoreficiam vos : tollite jugummeumsupervos,
sitaudiamus.£< ecce,\nqui\,mulier,quxhabebalspi- quiasuive est(Matth.xi). Cum dicit omnes, et Ju-
ritum infirmilalisannisdecemetocto.el eratinclina-
3 dseos utique vocat, etgentes. Sed quare perdecem
ta, necomninopoterat sursumrespicere. Videtisquia etoctoannosmulierishujustrahitura?gritudo?Quia
haec mulierdepressa nequissimispiritusoneresuspi- nisi decalogus legis ogdoadis venisset ad gratiam,
<*

rabat, qui sernper oneribus peccatorum deprimit ho- numquam sanctaEcclesia.numquammulierhcecad

mines, et inclinat ad terram, ne ccelum videaut, ue
supernasapiant,neDeumaspecteut,neadlibertatem
suam persuumrevertanturauctorem ; sedinclinato
capite, defixis oculis, prono vultu, captivisubjugo
semper hostisteneanturantiqui. Sicpremebaturpu-
blicanus ille, qui oculossuos ad ccelum tollerenon
valebat, sed percutiebat peccati conscium pectus et
quia negandi locus non erat, locum misericordiae
perquirebat, dicendo Deus,propilius eslo mihipec-
:
catori (ZyUc.xvui).Hocsustinensprophelabeatissimus
sic canebat Iniquilates
: mex superposuerunt
mc U m,etsicutonusgravegravatxsuntsuperme(Ps.
xxxvn). Et utsui operis apenret auctorem, alibi sic
profatur: Verticem capilliperambulantium in delictis
plenitudinem temporis, addiem salutis.adtempus
acceptum,adsuiSalvatorispra3sentiampervenisset.
Hanc autem mulierem gessisse Ecclesias sic figuram
ipsiusqualitascuratiouis<= assignat.Focauif, inquit,
ad se illam,et imposuit illi manus. Sic curaresemper
Ecclesiam satisnovit,quitieriChristianusmeruit, et
; quotidie fieri conspicit Christianos.Namque utincur-
vuspeccatiserigaturgentilis adccelum, priusagen-
tilif perimpositionem manuumnequam
spiritusef-
fugatur.Namqui soloverbo fugaratdaemones.etin-
caput firmitates omnessola sanaveratjussione,quare su-
perhancmulieremsuasimponitmanus?Quarecirca
istam curandi ordinem novat,nisiquiajam tunc in
una sanat omnes immo, quianon ante suscipit Ec-
;

Quia qui non resistunt delictis,

suis (Psahn. lxv). lesiam,nisieam perimpositionemmanuumsuarum
sed perainbulantineis.eorum diabolusetequitat, et purget a diabolo, effaciat Christianam ;etamplius,
percurritin verticem ;utqui admalasuovaduntstu- faciendorum Christianorum curam praesentis cura
dio, ad pejora diaboli dueantur impulsu, Apostolo formetet inslituatsacramento.Sed archisyuogogus
dicente: Tamquameuntes ducebamini(\ Cor. xnj.Sed indignatur quare Christus sabbatis curet, hodieque
quid in hachistoriaspiritualisiutelligentiae maneat Judaeus in Ecclesiae curazeli furore torquetur, dum
perscrutemur. Et ecce mulier qux habcbat spiritum ccelestes sensus intelligeutia terrena e revolvit, ac
infirmitatis annis decemetoclo, eterat inclinata, nec putat sabbatumjumentis.uonhominibusconsecra-
omnino poterat sitrsumrespicere. Quieesl ista cujus tum, quipericlitantibovi vel asinosabbato festinus
inlinnitalis etiam tempora descnbuutur ? Qus est occurrit, hominique morientisabbato pietatisquid-
ista, a
cuiferredeterra.sed inclinareadeamlanguor quam, miserationisquidquamnonindulget. Et hoc
calidus sicstudebat? Quae est ? Hasc quae modoest facit excors, ut in pectore violetsabbatum, etiu ho-
sanctormn genitrixb Ecclesiasanctafiliorum, quam, mine ipsam violetsanctitatem ac sicDeo Deilege
:

sicu\dicil\poslo\as,spiritusaerishujus,spirilusdif- D praescnbitjetobservandosabbatum,
Deosabbatum
fidenti;e,spirituserroris(Ephes. vi),spiritali vexabat sicrefundit, quodDeusJudneopro lahore terreno et
incouimodo,at(jueitaponderibusdiversisprouamda- h opere
carnis clementer indulsit. El conversi sunt
bat etdepouebat adterram, ut ad ccelumnumquam in arcum perversum (Psal. Lxxvn),qui inDominum
sublevaretur aspectu. Sedquid estquod haec quae Ec legislegispraeceptarectissimasicretorquent.Judaee,
» Locus OEdipo di^nus. Eortassis Cui se auferre
:
logus ad gratiain octonarii niinieri pervenit; quando
de lerra neyabat, sed inclinare ad eam languor oali- carnem noslram assumpsit FiliusDei, et in ea mor-
dus sic stttdebat.
tuus resurrexit nubis. Mita.
b MstCaesen. habet, Ip$a eit sartctorum genitrix •>Alias, designat.
filiornm Ecclesia sancta. f
Exorcismi et niauus impositiones supcr capila
c Alias, portavit pondera. Graviora erant
Judceo- baptizatoium.etiainnuin inoris sunt in Ecclesia.
rum pnecepta, vel mortem, vel severiores pcenas g Sic ex l.atiuio. Editi, pervulvet, vel prwvolvit,
transgressoribus ininitantia. h Ms. Cuus., opertbus
carneit.
d Ita editi oinnes et mss. Tunc le#i»
scripUe deca-

495
qui teab humanis.utvelunodie.ve sabbato, saluti
Deest
tuee curatione cessares.
Christiane, * diem Domino dominicum
vis illum videre Domini dieiu, si vis quidquid est
dominicum per Douiinum possidere.
SERMO CYI.
qux fructum non
De ficu
Sicutpentus magisteradaudieudumrudes.adin-
telhgendumtardos.discipulorumsensus variogenere
doctrmae pulsat.suscilat.acceiuiit ingenium.ita Do-
minussimihtudiuibusvariis.diversiscoinparationi-
bus.populorumpigros.tardosqueanimosadevauge-
bcucu convocatetinvitatauditum;uamquehodiesic
ccepit : Aiborem ficihabebatquiJam plantattiminvi-
nea sua.et venit quxrens frucium in
Dixil autem adcultorcm vinex : Eccetresanm suul.
exquo ventoquxrensfructum inficulncahac,et non
i . iiiu.imci irff iriw „"Mf qwrfrf lerramoccupaltAtilU
respondens, ait tlli, Domute.dimitte \llam cttamltoc
anno.usqutdumfodiamcircaitlam.etmittam sterco-
ra, et siquidemfecerit fruclum, sin autem.m futuro
succidesilUim(Luc.i.lu).Arboremlicthabebalquidam
plantatam in ( measua. ltogoquid lam plaiiiun.quid
tam lucidum.quid tam commune.q md rusticis sic ver-
naculum.quidproprtumsicperitis quamproposiUe
imihtudiois foruia? Ouae de generali usu venieus
omnes et verbo instruil et converlil exeiuplo. Infru-
«tuosa arborintncatcespitein.uecatspatia.exhaurit
terrue vires, cultorem couhcit damno, afticit Uedio
•
-iJcntem : ac sic eicidere tstam lucrum
i->tam coiuuioduui tion habere. Sic
naturea donum.munus animie.rationisbeneticium,
excellenliamsensus,judiciuiiiineDlis,artisinduslriam,
cultura» bonum.perstenles alqueinopesactusever-
til, occupat, mergit, auctori fruclum.cullon gratiam
negat sicul arbor o terra, sic iste e vita iiieretur
;
excidi. Et siout mfecunda arbor si fuerit in vinea,
dutufunditniortiferamsubjeclis viribusumbram.iui-
mica uousibisoli.sedetiampalm.libus litfecuudis
ila homo deses, ignavu9, si priesitpopulis.nousibi
soh lit noiius, sedmullis, dumsequentes sesuo vi-
tiatet perditexemplo.Sedhaucsimililudinemquare
Dominusdixentaudiamus. Arborticus.brumalitem-
pore transac.to, dum grossos producit florem, et
simulat suumsuisfloribus fruclum,decipitincautos,
illudit ignaros.Namque mox projicit grossos.pigrum
proticitet prorumpitingermeu;ettitposteriorcaete-
ris fructu, quae videbatur casteras anleisse. Merito
ergo a Doraino b Synagoga arbonficicomparatur,
temporelegali.temporaliter ecclesia-
quae calefacta
Blicifruclusfloruitin tigura. Patriarcharuuinamque
» lgnatius, in epist. ad Magnes. pag. 57 edit. Ge-
nev. l623,vocat diem liunc diem Uesurrectionicon-
:
secratum et pnncipem omntum dtertim. 1'allilur ergo
..Nicephorus, lib. vu cap. 46 edit. Basil. 1562, duin
asseht Constantinum Magnum, onmiuiii primum,
diem hunc appellasse dominicum. Nisi dicamus Ni-
cephorum hic innuere voluisse appellalionein hanc,
jam obsolelara, aConslantino ileruin fuisse restitu-
tam. Ouod ctiameruitur a Sozomeno, llistor.Eccles.
lib cap. 7 pag. 13. Cave autem liinc inferas diem
i tam. tiadunt Hebrrei etex Graecis plerique. Vide Ma-
hanc antea a Clirisliauis non fuisse i honore. Vide
:
S. PETRl CHRYSOLOGI 496
A radicesolidata.sacerdotaliexaltataculmine.prophe
quippiam. Et tu, ticisdilatata ramis, Judaicap observationis repleta
grossis florebat, tunc spe sola fructum datura per
serva. si
C.hristum, imuioipsum Christumdatura c postfru-
ctum, dicente Psalmista Defructu ventris tuiponam
:
super sedem tuam {Ps. cxxxi). Unde sanctiscientes
protulit. hsec, spem fructus ex tlore capiebant. etsolabantur
prajsentiadefuturis.videntesjamjamque succedere
aeterna mortalibus, perpetua caducis, Legi graliam,
Synagoga? Ecclesiam.ccelestia terrenis.huinanisdi-
vina, omnibus Christum quem q uia venturum longa
;
patientia sustinebant, venissetideligaudio suntga-
visi. Ex istis erat Simeon ille, cui promissum erat ut
nonvideret mortem.donec videretChristumDomini,
iUa.etnomnvciiit. queminulnashabens.talem prorupitinvocem.JVmic
B dimittisservumtuum.Domine,secundumverbumtuum
inpace.Quiavideruntoculimeisalutaretuum(Luc.u).
Ignari vero dum fiduciamgeniutin legetota, neque
suntdeChristiexspectationesolliciti.nequesuscipere
Christura, neque agnoscere meruerunt : et itasunt
legalibus decepti flosculis, sicut uescios grossis suis
decipit ficus. Hinc estquod Dominus adventus sui
tempora scirecupientes mittit adficum, dicens Vi- :
dete ficulneam et omnes arbores. Cum producitnljam
frurtum.scitisqu/aprope estxstas;itaet voscumvidt-
ritis hxc ficn,scitotequia prope estregnum Dei(Luc.
uii.Yiiletisquiaficusnonsignatpraesentia.sedindi-
cat sic futura.Sedjam perordinempropositum pro-
sequamur exemplum. Arborem fici habebal quidam
est, est ptanlatamin ri>iMsua.Syiiagogaestarborficus,pos-
hoinoutiqucqui sessorarborisChristus.vineainquareferUirplantata
p
arbor ista, Israeliticusestpopulus,Isaiaprophetasic
Vinea Domini Sabaoth domus Israel est
dicente :
(Isai.v). Venit, inquit, quxrensfructuminilla.et non
invenit. VenitChristus.et in Synagogafructumfidei
reperit nullum, quia totadolis erat iuumbrata perfi-
diae. Ad ficulneam venit Christus, adquamlegitur
Adamiiudusfugisse d postculpam.dicenteGeneseos
libro:£( cognoverunt quia nudisunt.et consueruntfo-
lia fici, et fecerunt stbi succinctoria (Gen.m). Venit
ergo ad lii-utii i.liri-Ntus.ut iii veiiiretAd. iin.ii u iid m t ii
tegeret piosuo corporis indumento,cujuslicusnon
velabat, sed stimulabatpudorem;cujusficusista,id
m
est Synagoga.circumcisionibussuisnudabatpartem
verecuiidi corporis, nontegebat. FewY, inquit, ^ua?-
rens fructum, el noninvenit. Dixit autemad cultorem
D vinex -Ecceanni tressunt,exquovemoqua>rensfru-
ctum in ficulnea hac, et non invcnio ; succide eam.
Cullor vinea3,qui infructuosam ticuni j ubetur escide-
re, est preesul Synagogae angelus, qui sterilitatem,
quianon potest excusare.inducias impetratsuppli-
canon. 29 concilii Laodiceni, ibique Balsanionem et
Zonaram et consule liibliolh. Juris Canon. pag.
;
1242 edit. Parisiens. 1661.
b Ita communiter h;ec parabola interpretatur,
Consule Ambrosium, Bedam, Thenphylactum. Eu-
tlivmiuin, et Augustinum. serm. olim 31, nunc 110,
de Verb. Domin.
c Ms. Caesen., per fntctum.
d liujus generis fuisse arborem Adamo interdic-
riana hic.
 497 SERMO GVII. 498
c ando. Sed illud preetereundum non est quoddixit: A defuturismeritis Judicarent?Petrum enirnvocariin
Ecce anni tres sunl. Tresanni.triasunttemporaper aliis appellatio nominis est,in hoc prsrogativa vir-
quaeChristus ad Synagogam fructuinquaesiturusad- tutis.yerebeatusPetrus, immobilefundamentumsa-
venit, id est, perlegem, per prophetas, per ipsam
<» lutis,talem se exhibet in sacerdotio, quales videri
suipresentiamcorporalem, utinfructuosaficus.quae voluntquisacerdotiumconcupiscunt.Quemadmodum
jamdivinitatifructus velutnonnecesariosdeneabatg, igitursanctitatisregulamg diciplinismonasterialibus
vel homini, vel esurienti.vel manducaturo Christo imbutus exercet? Pallent ora jej uniis,macies corpus
cibos necessarios non negaret.Sed nunc quid cultor attenuat,eleemosyna pro Delictis supplicat, b lacrymae
vineffiresponderilaudiamus.Oomi>!e,rfim!7(ej7/ame< peccata baptizant. Sed ne forte hoc devoti populi
hoc anno. Cultor vineaeconcedi adhuc evangelici tem- turba miraretur, soletPetrusflere.cum in eum Chri-
poris precatur annumjde quo Isaias dicit: Prxdicare stus intendit (Matth. xxvi).Necquisquaminapostolo
annum Domini acceptum, etdiem 7-etributionis {Isa. imbremirriguiluctusaccuset.Jucundfflsuntlacrymee,
lxi).LU quid ? Usque dum fodiam circa illam. Vult quaegaudiumimmortalitatis emeruntMare.xvi).Ip-
eamapostolicovomere b perfodere.quialegaliscultri seestergo>custosfidei, petraEcclesiee, j janitorque
non valuit sentire culturam. El mittam stercora. ccelorum. Ipse est apostolicus piscator electus, qui
:
Tantas radicinecessaria,quffl protantapinguedine g adse turbaserrorum fluctibusmersas.hamosaneti-
cespitis sancti d fota ccelestiimbre non meruitesse tatis invitat,^ tdoctrinae suae ^ rete concluditad fidem
fecuuda.Ficus sterilis,Synogogamiseramiseratione hominum multitudine copiosam {Luc. v). Est etiam
gentium stercoratur; ut vilissimis adjutaformentis ipse beatissimus et apostolicus auceps, quianimas
redeat ad fructum, quee tanto et pretioso ubere de- juvenum peraera volantes calamodivini sermonis
cessitde fructu quae si post haec in eodem sterilita-
: attingit. Jure igitur venerabilis Dei sacerdos olim
tepermanserit,jamnon cultoris falce,sed ipsiusdo- apostoli nactus vocabulum.nunc adeptusetmeri-
'

minantis securi, desperata et inutilissuccidetur.Et tum, serit inpopulosprfflceptajustitiffl.,et manifesta

ideo nondixit: lufuturosucddameam, sedSuccides luce reseratsacrorum voluminum mysticasquwstio-
eam.juxta illud Joannis -.Jamsecuris adradicemar- nes: tantumqueestin coelestibusmagisterium disci-
borum posita est 0m7iis ergo arbor non faciens fru-
: plinis,ut qui convertitur.ipsi absolutionemdebeat;
ctum bo7ium,excidetur et in igne^n mittetur {Matth. qui non corrigitur, sibi reatum. Omnis undique ad
iu).Quiapostevangelicicultumtemporisinfructuosas eum ex diversis regionum partibus visendi studio
arbores securis judicii succidetetnovissimumsus- turbaconcurrit. Quicumque invias solitudines aut
cipiet etcremabit incendium. latenteseremi latebras incolebant,mirabilem Petrum
SERMO CVII. magis veniunt videre m quam s»culum. Datum est
In D. Petrum epscopum Ravennm. illisaliquandodiscere, difficiliusquidem.sedglorio-
Licet fandi sterilitas silentium mihi indicare vide- sius°mundopraesenteluctari:etadversusinstructas
tur.loquitamen vehementia cogit et sanctitas impe- delinquentes turbas aciem quamdam disponere san-
imperitum prodere elo-
rantis. Prffistantius est in ctitatis.Quantaenim in mundo positis postcertamen
quium.quamofriciosumnegaresermonem.Quiergo palmaest,si in sollitudineconstitutissine luctamine
tanti viriadhortationem recuset,cuie ccelocontigit coronae debentur? Unde fratres,quoniam beatissimus
vocabulum.et summi privilegium sa-
et f apostolici Petrus omniaquae suntdivinae virtutis.predicatione
cerdotis? Neque enim absque divino judicio fuisse suae doctrinae vos instruit,pariter et exemplis edocet,
credendum estquod primaillavivendirudisinfantia deprecemur Dominum Deum nostrum, utaevo lon-
tanti nominisadeptaestdignitatem ?Quem tunc af- gissimo doctrinae coelestis vos sermone laetilicet.
fuisse,nisiDeumipsumputamus,cumnesciiparentes
a Hanc eamdem interpretationem repetunt Ambro- intra monasterii septa dies transegisse suos. Vel ad-
sius, et Theophylaetus, et Gregorius, homil. 31. Alii hffirendum Tillemontio, cui persuasum est hic mona-
explicant de triplici Judaicae reipublicae forma sub sterii nomine, vel Cornelii episcopi Imolensis do-
jmlinhus, regibus et pontificibus alii detripliei lio- ;mum, vel ejusdem episcopi seminarium indicari.
miniseptate. pueritia, virilitate et senectute alii de- h Lacrymas vicem baptismatis fuisse B. Petro apo-
;

muin de tribus annis quibus Chrislus docuit. Hwc pro D stolo. scribit Leo Magnus serm. 9 in passion.Domini.
libito. Verior seutentia est, per tres annos diviuam At hallucinatur Barthius, Advers. liv. i.v col. 2613,
innui ndisericordiam erga populum Judaicum. Dicit cum hic de Petro apostolo loqui putat haec Chryso- :

autem per tres annos, quia ficus, quae frugifcrae sunt, logum respiciunt.
diulius frurtus non ditferant. Nam contra Arium, Eutychen et alios heraeticos,
1

b Latini dicunt ablaqueare, unde ablaqueatio.
c Vere ficus, cieteris frigidior, stercoratione in-
diget.
d Ex Latinio. Edit. omnes, tota coelesti imbre.
• Vide quffl diiimus in nriefatione, ct in notis ad
Vitam Chrysologi ex Castillo.
f Vide Uarthium, Adversar. lib. xliii cap. 8 pag.
ac fidei Christianae hostes quoscumque, verbo, scri-
ptoque, tideni ipsam tutatus est. Mita.
j Ideo janitor ccelorura dicitur ab Adelpho Chryso-
Iogus noster. quia innuinerosadducebat ad fiilem, et
peccatores suaviter trahebat ad pccnitentiam. Mita.
k Ms. Cffisen., rctibus.
Alias, sortitus. 1

1490, ubi plura comnicntatur de voce apostolici, pri-
inis Ecclesia) temporibus episcopis altributa.
g Ex his verbis erueie pronum est Chrysologuni,
nam iu ejus laudem pronuntiatum fuissesermonein
«i Hoc est urbem Ravennatem, ea tempestate, au-
la Cffisaris et insigniuni virorum coniluentia et comi-
tatu nobiliorem.
" Id est combattre de front contre le monde, expli-
:

h u u iu prtefatione iudica viiu us, et viridi adhuc state

i

. , cat Tillemontius.
499 S. PETRl CHRYSOLOGI 500

SKRMO CVlll. A Yulnerahaec noneducuntgemitusiueos, sedrnagis

vos meis visceribus introducunt. Exiensio corporis
De homine. ut sit hcstia et sacerdos Deo. In verba
mei vos dilatal in gremium, non meam crescit in
Apostoli Obsecro v^s permisericordiam Dei. etc.
:

poenam.Sanguismeusnonmihideperit,sed vestrum
Mira pietas. quae ut precetur.ut largialnr.exorat.
HodienamqueheatusApostolusnonhumanapetens, prorogatur in prelium. Veniteergo.redite et vel sic

sed divina conferens, sic precatur Obsecro vos.per :

probate patrem, quem videtis pro malis bona, pro
rnisericordiam Dei (.flom.xiO.Medicus austerareme-
injuriisamorem.pro vulneribus tantis tantam red-
dia cum reciperepersuadet segrotos, agitprecibus,
dere charitatem. Sedjam quid obsecret Apostolus
audiamus Obsecro, inquit, eos, ut exhibentiscorpora
:

non compellitimperio.sciensinfirmitatis.nonvolun-
vestra. Apostolus rogando sic omnes homines' ad
tatis esse. quod salutaria respuit.quolies profutura
sacerdotale fastigium provexit. Vt e.rhibeatis corpora
repellit inSrmus. Et filium pater non potestate.^ed
vestrahostiam rivam.O inauditum Christiani pontifi-
amoread rigorempertrahitdiseiplina\nonignorans
asperaimmaturissensibusdisciplina. Etsi catus officium.quandohomo sibi ipseestethostiaet
quam sit
sacerdos quandohomo non extriusecus quodDeo
corporalis infirmitas ad curam precibussic movetur, ;

esl immolaturus b inquirit quando homo secum, et

et si sic puerilis animus vixad prudentiam ducitur ;

inse.et quod prose est.Deosacrificaturusapportat:

blandimentn, qmd mirum si Apostolus.quisemper B
est et medicus et pater, humanas mentes morbis
quando et eadem manel hostia, idem permanetet
carnalibus sauciatas,ulaJ remediadivina subrigat. sacerdosjquando^ hostiamactatur etvivit,sacerdos
nescit occidere qui litabit. Mirum sacrificium, ubi
sic precatur: Obsecro vos, per misericordiam Dei.
lm genus obsecralionis inducil. Quarenonper corpus sine corpore.sine sanguine sanguis offertur,
Obsecro, inquit, ros permisericordiam Dei,ut exhi-
virtutem fquare non permajestatem.non per gloriam
Dei.sed permisericordiam Dei?Quiaperipsamsolam
beatis corpora vestra hostiam vivam. Fratres, hoc
sacrificiumChristi descendit ex forma, qui corpus
Paulus etcrimen persecutorisevasit.etapostolatus
tanti adeptus est dignitatem : sicut ipse fatetur, di-
suum pro vita sreculi vitaliter immolavit : et vere

cetx.Oui | riusfui blasphemusel persecutor : elinju- corpussuum fecithostiamvivam,quiavivit occisus.

misencordiam Dei conserutus sum Etite- ln taliergo victimamorsexpeniiitur.hostiapermanet,
l :

vivit l.ostia, morspunitur. Ihnc martyresmortena-

rum : sermo et omni acceptione dignus quia
Ftdelis :

Christus tnhuni inundum rcnil p- ccatores salvos facere scuntur, tine inchoant, occisione vivunt, et in ccelis

quorumprimui ego sum.sed misericordiam sumcon- lucent, qui in terris putabatur exstincti. Obsecro,

seeului,adexcmplumommum,quicrediturisunt illiin \aqu\\,vosfratresper mtsericordiam Dei,ul exibeatis

corpora vestra hostiam vivam sanclam. Iloc est illud
gitam wternam (1 Tim. i). Ohsecra, n u vos per j i

p quod propheta cecinit Sacrificium et oblationem

i •
t ,

mxsericordiam Dei. RogatPaulus.immoper Paulum :

noluisti, corpus autemperfecisti mihi(Pia/.xxxix).

rogat Deus.quia plusamari vultquam timeri. Rogat
Deus quia non tam Dominusesse vult quampater. Esto, homo, esto Dei sacrificium et sacerdos non ;

Rogat Deus per misericordiam,ne vindicet per rigo- amittasquodtibidivinadeditetconcessitauctoritas;

rem.Audi rogantem Dominum Tota die,inquit, ex- indueie sanclitatis stolam, pnecingere d balteum
:

pandi manus meas {Isai. lxv). Nonne qui expandit castitatis sit in velamento capitis tui Christus crux ; ;

manus ipsohabitu rogat ? Expandi manus meas. Ad in frontis tui munimine perseveret; peclori tuo ap-

quem?ad populum.Etadquem populum?Nontan- ponedivinae scientisesacramentum inodorem thy- ;

tum non credentem, sed contradicentem. Expandi miama sempcr orationis accende; arripe gladium
manusmeas,Distenditmembra,dilatatviscera,pectus Spiritus altare cor tuum pone et sic corpus tuum ; ;

porrigit, offert sinum.gremiumpandit.utpatremse admoveDei securus ad victimam. Deus fidem.non

tantaeobsecrationisdemonstretaffectu.Audietaliter mortemquaerit;votum,nonsanguinemsitit; placatur
rogantem Dei.m Popule meus,quid feci libi,aul quid
:
voluntate, non nece. Hoc probat Deus, ad hostiam
contristavi te (ifich.vx) ?Nonne dicit : Si divinitas Abrahae sancti filium cum poposcit (Gen.xxu). Nam
ignota est, vel caro sit nota ? Videte, videte in me quidaliud Abrahamquamcorpussuumimmolabalin
corpusvestrum.membra vestra.vestraviscera.ossa D ulio? Q uid aliud Deus q uam fidem requirebat in
vestra, vestrum sanguinem. Et siquod Deiesttime- patre, qui filiumsiculofferrijussit.sicnon permisit

tis.quare vel quod vestrum est non amatis ? Si Do- occidi?Tali ergo homo confirmatus exemplo,offer
minum fugitis,quarenonrecurritisadparentem?Sed corpustuum etnon solummacta, sedetiam seca per
forte vos Passionis meae, quam fecistis, magnitudo omnia virtutum membra. Ouia toties tibivitiorum
confundit. Nolite timere. Crux heec non meus, sed artes moriuntur, quotiesateDeo viscera fuerintim-
mortis est aculeus.Claviisti non mihi infiguntdolo- molata virtutum.Offer fidem.utperfidia sit punita ;

rem, sedvestram mihi infigunt altius charitatem. immolajojuniuu),utvoracitascesset;sacrificacasti-

• Toletus, 1 Petr. n, 1, ubi Chrysologum laudat : hac vita defioit et carnalibus vitiis se mactat, morti
Ad hoc enim quilibet Christianus sacerdos est. Bcando carnem suam cum peccatis et concupiscen-
b Ut olim, quando extranea animalia immola- tiis. Mita..
bantur. d Cingulum scilicet, quo sacerdotis femora preecin
e Hostia immolata adhuc vivit, quando homo ab guntur.
501 SERMO CIX. 802
tatem,ut moriaturlibido;impone pietatem.utdepo- A rum sine inacula (Levit. xxn). Hinc est quod Apo-
natur impietas; invita misericordiam, ut avarilia stolus vivam Deo petit hostiam.Ergo, fratres, si nos
deleatur.et ut consumaturstultitia,sempersanctita- ipsius propitiationis incensum. Desunt nonnulla.
tem convenitimmolare:sicfietcorpustuumtua ho- Probat hoc Cain,qui cum Deo parva aquo totum
stia.sinullopeccati jaculo fueritsauciata. Vivitcor- perceperat ingratus pontifex sic divisit,ut quod erat
pus tuum.homo, vivitquoties a te Deo virtutum vita pessimum, hoc adoleret altari; quod erat optimum,
vitiorum mortibus immolatur. Nonpotest moriqui in suam reservaret offensam denique cum sua suo
;

vitaligladiusmeretur occidi. Ipse autem Ueus nos- male partiturcum auctore.se suosque posteroset a
ter, qui est via, veritas et vita.et a morte nos libe- vita et ab humano genere perdivisit (Gen. iv). Ergo
ret et perducat ad vitam. Abelsequamuradprsemium.nonCaincomiteraurad
SERMO CIX. po?nam.AbelagnumportansadDeisacrificium,sicut
De hvstia corporiset animceDeo rationabihter offe- agnusassumitur;Caingestanssibistipulam, fomen-
renda. In eadem verba tum sibi,perquodexureretur,invenit. Ul exhibealis
Apostoli.
Quoniam prrecedens sermo tantum primordia» tan- eorpora vestra hostiam vivam, sanctam, placenlem Deo,
git apostolicre lectionis, nunc de his qure sequuntur ratioyiabileobsequiumvestrum.Quanlum placatobse
quodDominus inspirat audiamus; sic enim ccepit: g quiumquodrationesubnixumest,tantumquod ratio-
Obsecro, inquit, vos, per misericordiam Dei, ut exhi- nem non habet. exacerbat.RationaWle obsequium,
beatiscorporavestra hostiam vivam(Rom. j.\\).^um- quod non prresumptione turbatur, non temeritate
quid Apostolussicdicendo.solocorporadignadivinis confunditur, non violatur illicitis, non simulatione
hostiis probat, etanimas velut reprobas aut tacet, fucatur.Ad obsequium regis militaris statiocontre-
aut prreterit, aut relinquit ? Nonne anima de ccelo miscit; humanadominatioexigitsolliciiam servitu-
est,corpus e terra; hoc regitur.regit illa; illadomi- tem.ad arbitriumjubentislimorobedientisinvigilat;
natur.hoc servit; hoc vivit, vivificat illa;illamanet, qui etcautadevotioprremiumjustreremunerationis
hoc deficit ; hoc retates patitur, illa nescitjetad acquirit.ettemeritatispcenamprresumptrixservitus
extremummors,quretantum dominaturin corpus, nonevadit. Quis nonvocatusad aulreregalisse pro-
nec anima prresente contingit ? Et quid est quod Tipitservitutem?qui sine titulo militem seaususest
tacetur anima, et solum corpus ad Dei hostiam sic profiteri? quis sinedignitatis t>
infulisnomendigni-
vocatur?Fratres,hic Apostolus honorat corpus, non tatis invadit Et si heec penes homines sollicita
minoratanimam.Namcorpusquodcapiuntpeccata, cautaque sunt,si satione constant, si convalescunt
quoddelictavinciunt,quoddeprimuntcrimina,quod ordine, sitremore servantur; quanto, penes Deum
vitiacorrumpunt,quoddejiciuntpassiones,hocApo- . magis cauta est devotio, magistremenda servitus,
f
stoluscupilsolvere,liberarestudet,laboratattollere, magis sollicitus cultus, utdivinum ratione prrestet
expiare contendit,utcorpusadoriginemanimrecon- obsequium? l\ationabile,'\nqu\l,obsequiu}nvestrum.
scendat,non anima descendat corporis ad naturam; Obsequium ratione calens.fervorest; furorest,quod
etcorpus animam comitetur ad coelum, non anima rationenon frenatur. Hinc Judaicus populusDeum
corpussequaturad terram. Audi Scripturamdicen- dum sibi prreter rationem qurerit, Deurr. qui cum
tem animaqualibus etquantis corporiscrucialibus ratioue serviebat, amisit (Exod. xxxn). Hinc filii
a.ggta.velur:Corpus,quodcorrumpitur,aggravatani- Aarondumrationissuntimmemores.dumprresumunt
mam,etdeprimit terrena cogitatio sensum multacogi- terrenosignes divinis ignibusadmovere, flammam
tantem (Sap. ix).Ergo non deponi animam.sed corpus sacrificii salutaris in poenalesibi incendium coramu-

Apostolus vult levari et animam et corpus, id est,

; tarunt (Levit. x). Hinc Saul = tumens regali verlice,
hominem totum, ad hostiam sanctam,ad placitum dumputatsibi etdesacerdotio quidlicere, regnum
Deos;icrificium vult venire.Quod autem etanimasit quod acceperat,altaris temerator amisit(l lieg. xv).
Dei sacrificium, Psalmista declarat dicens: Sacrifi- Hinc Judreus dumlegemsinelegis ratione excolit,
cium Deo spintus contribulatus (Psal. l). Ut exlabea- legis interemit auctorem.Hic gentilis dura d deorura
tiscorporavestra hostiam vivam,sanctam, placentcn populis et deorum monstris, 8 nescius rationis.ohse-
Deo. Quia uon homo ex eo quod vivit placet, sed D quitur,ad Dei, quiunuset verusest, pervenire non
placet ex eo quod bene vivit nec ex eo fit homo
; meruit servitutem.Hinc AriusPatrise putat obsequi
hostia si se Deo offerat, sed si sancte offerat Deo. Filiumblaspliemando;etdumFiliodatinitium,Patri
QiiantumeiiiinimmaculatavictimaplaeatDeum,tan- finem miserandus imponit.HincfPhotinusdum co-
tum Deum victima, si maculata fuerit, exacerbat. reternum Patri Filium negat, Pater ut Pater non
Audi dicentem Deum:Non offeras mihiclaudura,non semper fuerit elaborat. Hinc omnes haerescs dum
luscum.non mortis cogitatione pollutum,sed matu- feruntur ad divinitatis injuriam, dum Trinitatem

» Alias, cogit. liuni exprimi poterat.

b Sumiliir infula nliquando pro corona imperiali,
ut lib. in fin. c. de Quadr. prrescript. Mita.
) llinc
pro omni ilignilatis ornainento ponitur.
•Nilenimrntionimagisadversaturquampolythcis-
— inus, ut passiin Arnobius.el Minuciusin Octavio.
l)c Pothini heereai vide Epiplianium loni. I lib.
'

c Nonnullre editiones corrupte, trcmens. lii hreres. <>1 vcl 71 pag. 828.
d Nullo aptiori vocabulo multitudo deorum genti-
 :

503 S. TETRl CHRYSOLOGI S04

mentiuntur vocabulis, »blasphemiis obsequuntur. A percellere.ruerito deficiat et suae amittatinfulas po-

Nos autem, fratres, et corpora nostra aptemus m testatis.Cur innocentem, cur ipsum j udicem crudelis
vivamUeihostiam.obsequium nostrum rationabile ot impiaestausacontingere ?et ideo addidit: Justi-
procuretnus.utsitfides vera.puraconscientia.iuens ficatiigiturexfide pacernhabeamus ad Deum (Rom.
sobria,spesfirma,cormundum,caro casta, sanctus v). Hoc est dicere,desinat,desiuat mater dissensio-

sensus,piusaninius,tuU ratio.casta charitas, larga uum, hostis quietis, pacis inimica contentio, non
misericordia.vita saucta.vereeundushabitus, et ad extollatur Judasus per legem.geutilis non superbiat
omne Cbristi obsequium humilitas noslrum semper per naturam, philosophus ab opinionibus suis spu-
comitelur incessum. mosisetinanibusdetumescat.nemodementis.nemo
deoperibusglorietur;quiavitam,quampraevaricalio
SERMO C.\.
primasuslulerat.et elongaveratanobisfunosacon-
De salute sub fide reposita, justificatione a Deo per
tentio.restituitetreddiditpax ilivina. Pacem habea-
Christum-.etdemorteproChrtstotubeunda.lnverba.
ejusdem : flto» ett autem scriptum propter Abra- musadDeum,perDominumnostrumJesum Christum.

ham tantum, etc. Terranon non insurgat in

rebellet in ccelos, >>caro
Beatus Apostolus primis et novissimis, id est, Ju- spiritum ; sed supernse pacis humilisperpetem jun-
daeisetGrascis.tidei vexillumunicum semper et sin- g gaturadgloriaui.PerguemrtMessMm Aaoemas.Quare
gulareerigit ad salutem: quod quisquis habere nou nobis ipse factusest via, fide tn graliam istam. Dax
meruerit et lenere, coelestium possidere non poterit vitaeistiusfidesest, fratres. Inqua slamuset gloria-
gloriam triumphorum. Solum est, fratres, quod mur inspeglorix filiorum Dei.Sia.vans certe fide non
contra perti Jam dimicantibus aciem dirigit, regem corpore; et in spe.uon in re jam percepta gloiia-
indicat,connectitsocios.impiumqiiehostem sola sui mur. Xon solum autem ,sed et g loriamur in tribulatio-
visioneternficat.Sicenim hodieccepit Ifon est au- nibus. scientcs quod tribulutio patientiam operatur,
:

UmscriptumproptcrAbraham tantum, quod reputa- patientia autem probationem,probalio autein spem,

tumestilliadjustitiam; sed et propter ws credentes spesvero non confundit.V.cco quibusaetatibusjustus
i;i eumquinulitaoitJetum Dominumnostrum amor- perfectumroboraturin virum: in tribulatione, pa-
tuis(Rom.i\). Videtis, fratres, quia dum prioresfu- probatione, spe. Tribulatio, fratres, velut
tientia,

tura, dum praeterita creduut posteri.sic unoitinere primajusti viiiconcutitetconturbatinfautiam sed :

fidei utrique perveniunt adsalutem, dum illiventu- cum iuvenerit istapatientem, aihnajoraadolescen-
rum Christum.nos jam venisseprofitemur.illi usque temjam bonieindolistunc erudil.Tribulaiio patien-
admorlem morehominis descensurum miranturet tiamoperatur. Patientia est, fratres,quseChristi ju-
credunt, nos esse mortuum etresurreiisse gloria- venem aptum probatesse virtutibus Spes vero non
mur.Etquid hfectam an-
plura, fratres? Ideo salus " confundit. Spes estquee virum perlicit: et ad men-
tecedentium, quamsequentiumoculisest negata, ut suram Christi plenitudinis indefessa producit. Per-
non teneas c
tota esset iu tide. Quod autem dixit Qui suscitavit
: fectae virtutis est, quod in re spei ro-
Jesuin Dommum nostrum a mortuis.Se quis ab alio bore possidere. Quia charitas Dei diffusa est in cor-
credat, ipse sui factor et resuscitator est corporis, dibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est
qui dixit : Potestatem habeo ponendi animam meam, nobis.El ut difTusre in nos divin» charitatis ostende-
et potestatem habeo iterum sumendi eam (Joan. x) retqualitatem, adjecit: Ut quidenim Christus,cum
nequeenimabalioresurrectio suscitari, neque ab adhuc infirmi essemus secundum tempus proimpiis
aho vivilican vita potuil.nec eadem negare sibi quod mortuus est ? Vix emm pro justo quis moritur : nam
eratomnibuscollatura.Uuianecfonssitit, necpanis pro bono /orsitan quis audeat rnori f Commendat
esunt, nec sol indiget luce, nec requies ipsa lasse- autemcharitatemsuamDeusinnobis,quiaadhuccum
scil.Quitraditusest, inquit, propler delicta nostra, peccatoresessemus, Christuspronobismortuusest. Si
etresurrexitpropterjustificationemnostram.Tra.dHas Christus genus hominum sic dilexit,ut daret pro iui-
propter delicta.non ut ea qua? uon poterat mori vita piis et peccatoi'ibusmorternsuam, d justis quidaliud
puniretur, sed utdelicta, qiue nos a vita exsulave- credimus largiturum, quam vitam suam, regnum
rant, soladelerentur. Et resurrexitpropler justifica- A suum.gloriam suam.Ex te suscepit mortem, quam
tionemnostram. Manente condemnatione justilicari impiis impenderet super terram, reserval tibi.quod
non potestcondemnatus;nosergoquosprimiculpa semper possidet, et possidet in ccelo.
in se et per se
sicparentis addixerat, ut mors obuoxios sibijure Dicamus ergo cum propheta Quid retribuam Do- :

retineret, Christus ccelestis et verus parens. soluta mino pro omnibus qux retribuit mihi ? Calicem salu-
mortiscondemnatione, per mortem propriam resurre- taris accipiam (Psal. civ). Hoc est, et ego moriar
ctionem juslificat, ut non reus pereat, sed reatus ; pro illo. Et quid simile?llle spoute pro impio et
ipsaque pcena, id est mors, quae reos fuerat jussa peccatore, ego vix pro justo et bono ego vix, quia
:

• Hoc est voluntarie ex animo ac Irete blasphe- o Nam spiritum promissionis accepimus, veluli pi-
mant. Mita. —
Morem gerunt eis qui blasphcmiis gnus arrhahonem regni crelestis Duhamel.
et
Deum impetunt. d Corruptum locum Justis eum quicredimus, etc
: ,

b Hic enim primus justitise effectus

est et reconci- sanavit oplime Latinius Mita nec male :Justis eum
:

liatonis cum Deo. quid credimus largiturum.

 SERMO GXI 506
805
quam necessitas A nari, totum efficitur imbecillum: tunc amaritudo
me ad mortem non tam voluntas
oris,tuncoculorumcaligo,tuncgressuumnutabunda
ducit.Audi ipsum dicentem ad Petrum.Cum autem
vestigia, tunc inimica aura, tunc chari graves,tunc
senueris, prcecingel tealius, el ducet quo tu nonvis.
non potest ipsa obsequia videntur odiosa. Et fontes quantum
In adversis, fratres, necessitas voluntati
comparari ; acquiescere necessitas est, velle virtu- gratisuntpersuamdulcedinemet naturam.tantum
efticiunturingrati.cumaliquodvitiumexaccessione
tis. Volenti morsipsa subjectaest, quia semperdo-
minata est mors nolenti. Et tamen, fratres, quia susceperint.Sedad coeptaredeamus. Sicut perunum
divinse charitatis nil similepotest homo redhibere, hominem mhunc mundum peccatum intravit,et per
det quod potest, quia secundum quod habet ac- peccatum mors. Kcce, fratres, janua.per hominem
peccatum,etperpeccatumintrassevi<lemurinmor-
ceptus est. Deficiatad gloriam, moriaturad vitam,
pereat ad salutem. Gloriemur, fratres, de nova is- tem. Peccatum.ocrudelis fera,et non unocapite in
tius commutatione commercii ;
quia a mors, quee hominum genus seevire contenta !quam vidimus c
per Chris- trino oretotahumanae stirpis germina tam pretiosa
erat inter hominesreparatiotota pietatis,

tum divinae commendatio est facta charitatis.

devorantem trinoore,fratres,peceatumcapit,mors
:

devorat, deglutit infernus. Et quo, sicut diximus,

h SERMO CXI
plane defluendus est
B fontelacrymarum
Propterea talisnobis°
Depeccato originali" ln7erbz'e]usdem :

sicutperunum hominempeccatumin huncmun parens, quinostantarum niiseriarumreliquithaere-

dum intravit,
Praesens, fratres, Apostoli lectio
unumhominem mundum totumsuscepisse senten-
tiam (Rom. v), non ad perorandum nos.sed ad flen-
dum renovato et intimo dolore compellit. Si enim
eximii vatessingularis populi, etunius urbis.ac so-
liusnonnumquam hominisdiulamentarediscrimen
quee mens non totis tenebris obscuretur,quos sensus
non tota hebetudo confundat, quos oculos non redi-
gat in fontes et fluenta lacrymarum.quando unius
lapsus exstitit ruina cunctorum, etunius culpaom-
niumdefluxitad poenam,acparentisvitum universo
des,qui non solumcollata bona perdidit,sedomnes
cum dicit, per posterossuostamferiscreditoribusobnoxiossicreli-
quit?0 durahsereditas accrudelis! Omiseri,quibus
nec adipisci libuit, 8 nec renuntiare licuit nos haere-
des!Audiquod sequitur: /?<z'<a in omnes hominesmors
<)-rt»5i«;7.Sedneinjustumfortevideaturcumperunutn
; in omnes, quiaomnesper unum ; per eum te detes-
tarisessedamnatum.perquemteeditumessegloria-
Si generi debeo quod natus
risinlucem. Seddicis,
sum, numquidetcriminijUtantemereumfaciatna-
turaquameulpa?Huio quasstionituaerooxquisequi-
tur Apostoli sermorespondet, dicendo In qicos omnes :

generi exitium ferale prasparavit.dicente Apostolo: peccayerijn<.Siinilloomnespeccaverunt,meritoper

Propterea sicut per unum hominem in
peccatumintravit,etperpeccatummo7-s(Ibid.),Mise-
rum me ! eratcausabonorum omnium.janua
ipse qui
factus eMhiccaailoTijra. Peccaturn inhunc mundum
intravit. In hunc mundum mirariseum posterisob-
:
huncmundum illumomnessuscepere supplicium. Sicitt per unum
C hominemin huncmundumpeecatumintravit,etper
peccatum mors: et itain omnes homines perlrans-
ivit,inquo omnespeccaverunt. Sive in homine.sive
in peccato per illum et in illo omnes peccaverunt
;

fuisse, qui facinoresuo damnaveritmundum?Sed
dicis, Quomodo intravit? Per quem intravit? Quo-
modo ? Perculpam. Per quem? Per hominem. Et
quid?peccatumnaturaest,ansubstantia?N'ecnatura
Non ergo peccatum versum est in naturam,sed dum
peccatummortemingerit.poenamsibidebitamexigit
per naturam. Deus naturam ita facerat uthomines
crearetad vitam quse tamen f dum morti nolens
:

est,necsubstantia,sed accidens etadversaestheec :

generat, illa se peccato fatetur obnoxiam, cujus
potestasquae videtur in opere, sentiturin po?na,im- poenae deservit in vita.Nam quis ista sentiat.fratres,
pugnatanimam,vulneratmentem.ipsamviolat,con- quodexstingui velit natura partussuos, etgermina
funditque naturam. Etquidplura, fratres ? Hoc est sua tam chara velit necari? Seddum ingemiscitet
peccatumnaturae,quodestfumusoculis,quod febris condolet.amissamsuspiratet desideratsuspicere !i-
corpori, quod dulcissimis fontibus amara salsedo. bertatem. Sed per quem acceperit, Joannesprimus
Unique purus et lucidus est oculus per naturara, signanterostendit, quiviso Christoproclamat etvo-
sed per fumi conturbatur et obscuratur inju- D ciferatur,dicens:£cee ajnus Dei.qui tollit peccatum
riam. At corpus membrorum partibus et sen- mundi(Joan.i). Peccatum mundi, hoc est, fratres,
sibus suis, per hoc quod est a Deo conditum, quodperunumhominemApostolusintrassetestatur.
viget; sed ubi vis febrium coeperit.etprocelladomi- Gaudeteergo,fratres,quiapeccatumquod nosgravi
a
b
Alius, mox qumtrat. opere mortifero. Mita. —
Se ipsum explicat Chryso-
Hujusmodi sermonis scopus est originalis
finis et logus. Peccatum Adse triplici nosdamno affecit: in-
pecrati veritatem contra Pelagianos statuere, et cur- clinatione ad malum, morte, (eterna damnatione.
ruptionem inde nobis derivatam, nec alio remedio dAlias, plene.
sanandam, nisi Deussc hominein fecisset. Tiu.emo.n- 'Uti haredes necesssarii:qucmadmodum de servo
tius. hsersde instituto disponitur in^ 1 Inst. de ha^r. qua-
c Sitantum de originali peccato est sermo, illud lit. vel uti filii hreredes sui et necessarii ex iure 12
;

trino devoratoreoh triplices mali effectus, qui sunt Tahul., absque praeloris privil. siculi § 12 eodem tit.
diminutio boni naturalis, maculaet reatus puenas.Si habetur. Mita.
de peccato actuali fatur, illud trino ore, hoc est. tri- f Alias, ad mortem.
phci peccato devorat nempe cogitatione, Terbo et
:
507 S. PETRI CHRYSOLOGI 508

pondere deprimebat ad tartarum, a Christo subla- A sitimexstinguit: ltaetmagnum divinae scientiffide-

tum est, in tartara jam demersum; et nos, quos siderantibusnossesecretum.nostersermo nonsuffi-
morti culpa primi parentisaddixerat, secundietdi- cit, qui ad prssens festinationi deservit et tempori.

vini parentis gratia a pcenarevocavit advitam.Sal- Nam si ad humanaperdicenda tota hominisbrevis

vari ergo sine Christo « homo non poterat, quia to- est vita, quod tempus sufflcere credimusad intelli-

tius mundi peceatum anteipsius permanebat adven- gentiam posse divinam ? Date ergo veniam,fratres,s i

lum.SedtuquodperChristumjustificaris.amplecte- intra punctum temporiset d horie unius vix moraen-

quod per Adam damnatus es, tu refutas; et
; tumobseuralucii1are,clausareserare,firmaredubia,
allerius tibi pcenem obfuisse conqurreris, qui tibi profiindacontingere.totsoeculorum inetTabile sacra-
conspicisalteriussubvenissejustiiiam.Numiiuidnon mentum peromnem moduraaperire non possum.et
inseminetotaarbor'?Vitiumergoseminisvitiumest eloqui, si vel cauteaemulis.secure tiliis.credentibus
totius arboris. Si sibi ipsa per se natura subvenire contidenter, constanterincredulisnon valemus. Ve-
potuisset.numquam eam ad reparandum in se auctor rumquiahodieapostolicus sermoclaroseluminesen-
ipse suscepisset.Ad vitam eam creatam credis.qui sibusaudientiumtotusinfudit.necquidquamcatholi-
adhuc eam per auctorem dubitas essereparatara? cismentibusreliquitambiguum,cumdicit:.Si'eiiimi<ii!i(s
L's/uead legemenim, inquil.peccatum erat in munda. R delicto mors regnavitperunum (Rom.v) declamandi ;

a•
le:.-emcumaudis,usqueadfinemlegis,hoc
i studiumseponentes.totasimplicitateipsisapostolicis
est, usquead adventura Domini nostriJesu Christi, eloquiis innitemur.utverumscire ciipientibusnulla
acciyie. Quia peceatum non imputabalur, ait, cumlex sermone nostro generelur obscuritas. Si enim uniits
non estet- Et quando lex non fuit. quee cura ipso •>delicto,ul dicil, morsregnavit perunum, quaremor-
homineccepit - sileinonfui>?rt,\^am praevaricator temabunoetprimohomineesseposteris acquisitam
uti juenon fuisset, sicut idera aperit Apostohis.cum insinuareetapprobareevangelicalaboratauctontas?
dicil:Sed regnatitmors ab AJamttsque ad Moysen. Etqiamvis sufticiat illa sententia, qua; dioit Deus :

Ltrique legeni acceperant sedAdaininox praevari-

:
morlem non fecit (Sap. l) quare eam tam trucem,
;

catusest, utaceepii; Hojgesprffivartcatoribuspro- tam crudelem, tam iramitem nonnulli a Deo velint
mulgavitacceptam.dicenteApostolo: Lex prcevari- esse conditam.scire non possum.Nemo sine piaculo
cationum causa potita est (Galal. 111). Regnavitergo aestimattampium.tambonum Deum,mortemcreare
morsper legem, quia graviuspr;rvaricat"resquaiii potuisse, cujusuniversusmundus dolore continuo,
peccatores et non tantura pareutis vilio.scd suo jara
;
gemitu.lacrymis. accusatet detestatur auctorem.Si
mors etiampenes horainesestcriminum po?na,quo
lapsosfaciuore, sceva devoravit. Sed rejnatfi/.inquit
mors ab Adam utquead M»yten,eliam in non ausu concreata homini etprence antecrediturinno-
eos qui
ptccaveruni in simititudinempnevaricantionis Ada. C cenli Deo insitaessequamvita?SedaudiamusApo-
Quianon tantura raagnos.sed devorabaletparvulos; stolum :Sienim unius delictomorsregnavitper unum,
et non tantura noxios, sed et devastabat innoxios mnlto magis abundantiam gratice, et donationis, ct
:

innoxiosdico a culpapropria, non parentis.Ethinc justitite aecipientes tn wtla regnabitnt per unumChri-

gravius eratlamentandaconditio.quiaejuspaientis stitm Dominum nostrum. F.cce, unum.et unum.Adam

solvebat poenam, cujus vix vitain degustaral infau- et Christus.Perillumpeccalum regnavit in mortem,

tulus ;et luebat peccatummundi, qui raundumco- peristumgratiaregnavitin vitam.Denique duohaec

gnitum non habebal. Aquiescamus ergo, fratres, principia vitee et mortis.absolutionis etpoenoe.desi-

quod per unum et unius delicto mors regnavil, si deratielibertatis et damnationis extremae,isqiii se-
omnes per unum absolvi desideramus, et esse per quitur sermo Apostoli aperitet declarat./jiVursicu*
Chrislaio quia qui vivit.christodebet, nonsibi: per uniusdrlictum in omnes homines in condemnalio-
:
et
Adam quod moritur id debebit. nem, per unius justitiam in omnes homines in
ita et
justificationem vitoe. Per unuin et unura, aut mors
SERMO CXII.
regnat, aut vita conceditur. Quid hic ergo addere
Demorteper hominem,vitaelgratiaperChristum ha-
bita, deque abundantia deltrti propter legem. Iu sermo possitinlerpretis ?quibus« si adjunges silen-
verba ejusdem Sienim uniut delicto mors regna-
:
p tium.omnisffimulorumsuccumbitintentio.PerimiMS
Vil per unum.
delictuminomneshominesincondemnationem, ita et
Siquisproculumaqunefrigidffisitientiporrigitvia- in nmnes hommesinjustificationem
peruniusjustitiam
tori.aliquantumquidemanimumrecreatffistuantis, vitx. Sicut fonti fluvius.sicutfructussemini, ita ori-
ethumanitati c plane succurrit, non tamen pcnitus gini deservit aut addicta autereptaposteritas,sicut

» Mss. Cffisen. el Vallic, nemo poteral. 1

Alias, plene.
b Certeprffisto erant homini naluroe lcx, interior- d Ilabendffi concionis tempus unius horse spatio
que conscientiae lumen, quibus quid malum esse, definiebatur. Vide Origcnem. homil. 3
in Genes. ;

quidve bonum, docebatur; sed obscuriori quadam Cyrillum Hiesosolymit., catech. 13 Quxcum multa
:

turbataque ratione. Locum hunc Apostoli liasilides Stnt, et lempus hora perbreve Augustinum etiam,
;

apud Origenem hiclib. v pag. 140 inlerpretabaturde serm. 237 de Temp. et Clirysologum nostrum,
;

metempsvchosi; quasi semper in mundo fuerit pecca- serm. 121, ibique notam ultimam.
tum, at hominibus tunc solummodo impulatum, E\. Latinio in editis deest si. Nonnnulli, ad-
;

quando in humana corpora commigrarunt. junges.

 ; ;:

609 SERMO CXIII. SiO

ex his qufe adjecit Apostolus plenius approbatur. A dicit : Dicverbo,et sanabitur puermeus (Matth. vni).
Sicut enim uniut hominis inobedientia peccatorescon- Et impleretur illud propheticum Misit verbum :

stitutisuntmul(i,itauniusobedienliajusticonstituen- suum, el sanavit eos (Psal.cvi). Et ideo sequitur :

tur multi. Sit homo peccator, » ut sit Deus justus, Vbi abundavitpeccatum, superabundavit et gratia.
quia reatus redundat ad judicem, sipoenae percellit Ac si diceret : Ubi dilatatumestvulnus,supereffusa
innoxiuni. Etideodixit Sicut per unius tiominisin-
: est sanitas. Nemoergo ingratus sit legi, quia quem
obedientiampeccaloresconstitutisunlmulli.Ulscirenl aegrotantem jacenteminvenerat, levavit, fovit, et
et

se ejusculpaefuisseparticipes.cujus poenaesociosse ut salnti traderetipsum usque ad medicum salubri

esse persentiunt. Sed jam quid lex profuerit, atte- exsultatione perduxit, ut, sicut dixit Apostolus :

stante Apostolo, audiantlegisamatores. Lexaulem, Quemadmodum regnavit peccalum in mortem, ita

inquit, subintravit,ut abundaret delictum. Ecce, ut gratia regnet in vitamwternam, perJesum Christum
Apostolus non immunitionem delietorumlex
dicit, Dominum nustrum. Grati&in vitam,peccatumregnat
in mortem. Recta fides non mortem, non interitum
fecit esse, h sed copiam non per se, fratres, sed per
;

eum qui legem per imbecillitatem ferrenon poterat. hominis auctori Deo deputat, sed salutem. Mors sit
Nonmagnitudolucishebetatoculos.quee solis aDeo hominis, sit peccati, ut vita creata et reddita solum
creataestoculis.sedoculorum infirmitaslucistotam p credatur esse per Christum.
sustinere non potest, et ferre claritatem :ita etlex, SERMO CXIII.
fratres, quae per se satis justa erat, et satissancta, De non permanendo in peccato, ut gratia abundet, et
dumabhomine fragili severam exigit discipliuam, de virtutibus inserviendo. In verba ejusdem. Quid :

niagis magisque oneravitet prodiditdelinquentem. ergo dicemus? Permanebimus in peccalo, ut gralia

Et hocquare.fratres? Ut pergratiam et veniamCon- abundet t etc.

ditoris rediret advitamqui pertumorem etignoran- BeatusApostolusquandonotainterrogat,quando

tiam, c cum maledeinnocentia gloriaretur, in debi-
tum parentis deducebatur et poenaui. Morbus igitur
latebatoccultus,perquemomniumsecreta medulla-
rum et venarum meatus in ipsorum vitalium tende-
bant exitium, etquamdam d aw%piaiv in omnibus
generabatinternis.Venitlex quaeetvulnusproderet,
ettandem vetuslolanguori» supernumadvenireme-
dicumnuntiaret.Venitlex.quaemandatorumfomen-
tis in cutem produceret quod in altumlethalilersae-
viebat. Venitlex, utgladiopraeceptorum velut apo-
stemalongitemporisaperiret.etcollectamdiusaniem
salutaris subinde siccareteffusio. Nec tamenperse,
fratres,aut vulnusclaudereautaegrotantiperfectam
addere valebatipsasanitatem.Quod ubi viditaegro-
tus, et tandem statum suum miserandus agnovit,
coepit tendere festinus ad medicum, ut quod perle-
gem proditum, etperipsam diu fuerat ampliatum,
tanti medici peritia curaretur et gratia. Ampliatum
vulnus dicimus, fratres, quia post incisionem,pu-
tredo, fetor, horror, vexatioipsi vulneriabscissione
generatur, et fitpercuram deteriormiserandifacies
manifesta perquirit, eos videlicetobjurgat etincre-
patquieloquiadivinasuainterpretationecorrumpunt
etindeconcipiuntsuffragiacriminum,undeassumere
debuerant documenta virtutum. Sicenim hodie cce-
pit: Quid ergo dicemust Permanebimus in peccato,
ut gratia abundet (Rom.vi) ?Superiusdixerat, fra-
tres :Ubiabundavitpeccatum,superabunda'ntet gratia
et ideo ita exorsus est, ac pro illodivino et singu-
lari magisterio imperitis se velut interrogatione par-
ticipat, ut quae sunt prudentiaecoelestisplenaerudi-
tione respondeat. Si enim ubi abundavit peccatum,
superabundavil etgratia. Quid ergo dicemus f Perma-
nebimus in peccato, ut gratia abundet ? Si prona est
delinquentibuspielas,sigratiacopiosapeccantibus,
si injustis amicalargitas est divina, certe sifutura
bona malis praesentibus acquiruntur, quid nobis vir-
tutumiterarduum.quiddurusobtinendaejustitiaela-
bor.quidintermalosjugisservandaeinnocentieecru-
cialus ? Augeantur humana facinora, ut bonitas coe-
exuberet; faciamus mala, utdixit, utveniant
lestis
bona(/Jom. 111) permaneamus in peccato, utgratia
;

ipsalanguorisquamfueratignorantipericulumcum abundet. Ad haec, fratres, idemquiinterrogat Apo-

lateret. Venit ergo medicus et jam fesso curis, et
; stolusipserespondit :Absit. Quienim mortui sumus
curationumvexationibusperdefesso,soliusverbiau- peccalo, quomodo adhuc vivemus in illot Cum dicit
ctoritate subvenit. Sicut centurioille confitetur,cum D f /16si/,taliterintelligentiaminsipientiumexsecratus
Justus omnino esl Deus, quia homo peccator est
» affecta, legitur in margine pag. 484 "edit. Colon.
et Deusjustitiam inhominem, tamquam inverepec- 1627.
catorem, exercet. Mita. « Cbristus Dominus. non raro apud Patres dicitur
b In Apostolo particula ut abundaret non est loco medieus. Chrysostomus tom. V homil. 31 Ne mihi ;

causae, sed quod occasionc Iegis cvemt, quamquam dicas, peccavi ; quid agam ? Medicum habes infirmitate
ipsa repugnante lege, quae minui peccata volebat, supcriorem, medicum hahcs morbi naturam vincentem,
non augeri. medicum habes nutu sanantem, medicum habes sola
c Homo justus adhuc sub lege natune videns se voluntate curantem, tt qui potest, si vult. Basilius Se-
agere quod rectum est, tumore plenus de innocentia leuciensis, orat. 35, vocat Christum mcdicum sine
laetabalur, quam se hatiere confidebat et per igno- ; medicamcntis sanantem. Hoc etiam de morbis cor-
rantiamininimesentiebat se juste a l)eo puniri ob pa- poris intelligi potest. Gregorius Nyssenus, orat. 3
rentis delictum.et ainissamin ipso parente innocen- contra Eunomaeum.
tiam. Venit lex Moysis, quie prolulit totum. Mita. f 1'artii-ula absit exsecrantis est, ut Rom. m,
d Id est, contagionem, interprelatur Mita. Id est, 31 quasi
: dicit : Absurdisiimus est «t dettstabilis
idem judiaum lloc est, omma interiora simxliter erant error.
311 S. PETRI CHRYSOLOGI 513
est et sensum
siquidem medicus non vulneri, sed
: A bat illicita.contemnat etiamlicentiascorporales ;et
curae proficitetsaluti necputreJini, nec morbis.sed
; qui innocentiam hactenus impie moliebatur exstin-
soli congaudetillesanitati. Ita et Deus, qui pronia- guere, pro innocentia gloriosius ipse moriatur. Et
gnitudine vulnerisadhibuit magnitudinem vigorem- quid plura ? Si ex vetere homine jam novuseffectus
quetnedicinae.etnecpeccato.sedhoiuini largilusesl est, vitiorum gurgitemin fontemcommutetipse vir-
gratiam nec ad multipiicanda, sed ad delenda de-
: tutum. 1'sque ad tinem autem lectionishoc ingerit
lieta imbrem suae pietatiseffudit.Nemo,nenio sicde beatus Apostolus.hocdenonstrat, illum possecum
aegritudinegratuletur, utvelitinvulnere permanere. Christo vivere, illumregnare cum Christo.quiresur-
Ingratus medico.inimicus est curae.qui sempercu- gentis Christi innocentiam sequitur, imitatur vitam,
rari aestuat, ne c umquam desiderat hic sanari et ila ; implereuititursanctitatem. Quod dicit: Vtdestrua-
Dei gratiam suis cupit exuberarepeccatis, ut sibi cu- ti(rct)7'/)j<speccaii;destruatur,fratres,actu,nonsub-
piat peccata cuniu ari. Miserqui tali voto reus esse stantia;opere,nontigura,quiapeccato,nonDeovuU
conter.dit per veniam. Fugienda, fratres, demcntia hominem perire, qui ait Existimate vos mortuos:

istaest, fulgienda.qua? etiam postcuram captivate- cssepeccato, vivere autemDeo. Etsupernaslibertati,

neturamoreinorborum.recidivaeninilethalisestsas- fratres, restituere hominem tota pietate contondit,
pius eegritudo. Quod autem dis.il Quiemm mortui
:
jj
quidicit. yonregnet peccatum investromortali cor-
sumus peccatn, prassentis tempons loquitur hic figu- pore. Et iterum Peccatum vobis non dominetur. Xon
:

ram quia mortuosnosdixitesse peccato.nonnobis

: dixit, Non veniat ad vos non dixit, Non provocet,
;

jam in toto mortuum dixit esse peccatum; quia non titillet; sed, Non regnet. non dominetur, conui-
etsi peccatumipsumactuoperis sanctis et tidelibus gat ad viucentis gloriam, dimicet et decidat ad
e>t defunctuni.vivit tamen,eladhuc innostramde- triuinphum victoris;et tandem sedoleat impiapec-
sa?vitmortem.Tuncautempeccatumipsum "morie- cati dominatio a servis quondam suis tota securitate
Uirinoobis, cumcorruptibilehocindueritincorruptio- calcari etcrudelis tyrannus ingemiscatsubjectum
:

nem,et mortalehocinduerit immurtalitatem,et factus se suorumpedibuscaptivorum etad eorumtrium- ;

fuerit sermo qui scriptus est: ubiest, mors, aculeus phum, de quibus diu triumphaverat, se veteranus
tuus t ubi est, xnfemc, vicloria tua f Aculeus autem hostis pervenisse deploret.
monis peccatum Cor.xv). Vivitaulera peccato,
est (I SERMO CXIV.
qui ejus,sicut in consequentibus dicit, b concupiscen-
Deservislegisel gratix. In verba ejusdem Peccavi- :

tiis famulatur ;et slimulis miserandus inservit, qui mus, quia non sumus sub lege, sed sub gralia, etc.
obsecundatvitiis, quicriminibusinfelici et continua Sicut peregrinanti reditus ad propria dulcis sem-
captivitatesuccumbil.qui quoddelictiestesseautu-
r per etcharusest.etvernaculaedomus vestibula sunt
mat hoc naturar», et morbo qui est accidens utitur gratiosa post tempus, ita mihi post intervalla ser-
velutoperretbenelicioConditoris.Etideoadargueu- monisad apostolicarum c seriemlectionumsuavior
dumtaliumignorantiamaddiditdicens -.Annescitis est recursus. Siquidem apropositodicendi ordine,
quia quicumiiue tn Christo Jesu baptizali sumus. in et cootinuo tramiteloquendidiscederenos seepene-
morteipsiusbaptiiatisumusfConsepultienimsumus cessitas religiosa compellit; quia sic doctrinaeordo
illi per baptismumin mortem.
Audiantfideles.etin- moderandus est, utnon raodoaliud impediaturex
telliganLquemadnioduuitrnluanaDoininiscpultura alio. Unde quid hodie bealus Apostolus dixerit au-
trina demersione flguratur in baptismo utresur- diamus.Quidergoait ? Peccavimus,quia yionsuvivs
;

rexisse cum Christo, elsi necdum corpore, vitae jam sub lege, sed sub gratia f Absit (Hom. vi). Heec inter-
novitate congaudeant totushomovirtutum
; silque rogatio, fratres, eorum arguit iuiperitiam qui.legis
domicilium.quireceptaculumfuerat ante vitioruui. consuetudine captivati, gratiee beneticio nesciunt
Vt, sicutdixit, quomodoChristus swrexit amortuis sentire virtutes et quos preeceploruin legalium se-
;

pergloriamPatris,itaet nosin nocilate vitxambuler riesprodiditcoiitumaces.eossolamunerumcoiunio-

mus. Christus quidquid suarum virtutum est.refert da etfestivitatiiinpouipaobservationibtis vanisfecit
ad gIorianiPalris;elhoino,cujiissuuuinihilest, sibi et reddiditobstinatos.Ktoum legem tempus excluse-
vindicarequodperChristumresurrexitelaborat.Quod D rit, quid cultorlegisa lege faeietabdicatus ?Judeee,
autemdixil: Innovitatevitxambulemus.quxsuperius quidhahesquodnon perdidisti ?Si autem perHidisti,
diximus, illa conlirmat, ut si necdumhoc corpore, quidgloriarisquasinonperdideris?IJbiesttempluin,
vitatamenjamtotusimmutatusincedat;intelIigatse, ubiest sacerdos, ubi sacriticium,ubi incensum.ubi
et dominetur eleiuentis, qui elemenlis
hactenus per puriticationes tuoe, ubi solemnitatum tuarum non
ignorantiamserviebat;largiatursuapergloriam,quj omiltenda devotio?Sed ut sis Judoeus, merito cir-
priusturpiterfurabaturaliena et qui carnisexerce- ; cumcideris,quia bonisomnibusabscissus es supra-

* Juxta veterum philosophorum placitum, quibus b Concupiscentia quando vocatur peccatum, non
aliquid mori dicebatur, cum suis exibat finibus, in ulique quia pcccatum est vocatur, sed quia peccato
aliena transiens. Platoni homo mon dicebatur, et facla sit. S. Augustinus, tom. VII, contra duas Epi-
cum anima relinquit corpus, et cum anima in c.or- stolas Pelagian. lib. cap. 12. Mita.
l

pore constituta suas exuit passiones, et ad virtutes « Vide notam serm. 66, col. 385.
<=

tramit.
513 SERMO CXIV. 514
dictis. Scriptum est enim :Maledictus omnis qui non A praesumpta liberlas. Servi facti estis justitia. Haec
permanseritin omnibusquaescriptasunt inlibrole- servitus,fratres,non obligat.sed absolvit; non one-
gis (Deut. xxvu). Si maledictus estqui in uno offen- rat sed honorat; abstergit servitutis maculam,
non
derit, quoties rnaledietus erit qui nihil exomnibus inurit. Quid hic.rogo.non divinum est,ubi
servitus
probabitureffecisse?Peccaoi«usait,5«!'a non sumus pellitur servitute, ubi fugatur conditione conditio,

sub Lege^sedsubgratiat AcsidiceretJratresPeccavi- ubi morsmorte moritur, uni perditioperditione sa-

mus quiain curanon permansimusjam sanati? Pec- natur et ut proprie ac breviter dicatur.ubi tota ad-
cavimus,quia ignem, ferrum medicamentareliqui- versitas ipsius adversitatis mucrone prosternitur ?
mus jam curati ? Infelix aeger.qui postcuram non Quod autem dixit : Humanumdicopropter infirmita-
vultcurare tormentum.Et quid plura fratres ?Nuni- tem camis vestrx: siculenimexhibuistismembrave-
quam curat,qui intirmantisquaerit et exspectat arbi- str servire immunditise,et iniquitati
ad iniquitatem;
trium ? Nam b cum exhumore frigido semperignis itaexhibelemembravestraservirejustitixinsanctifi-
succendaturincorpore,etrigornimiusdummembra ca^onem.Magnitudinempietatisostendit,cumevan-
vexat et concutit, acrius ipse efiicit et gignit incen- gelicam doctrinam ad tam humilia el pene verecun-
diurajita asgrotus ad augendamflammam quaesuis dadeponilexempla ; ut sanctitati tantum quantum
semper aestuat et anhelat m venis.dari sibi aquam r> iramunditiae,quantum iniquilati justitise tantum im-
frigidam impatienterexspectat nesciens quod tunc ponat, et imperet servituti. Absurda, fratres, atque
c calor calore restinguitur, frigore nutritur incen- indecens videtur comparatio, quae tantum gloriaj
dium.Lexergodumhominis semperexspectat etsu- quantum turpitudini hominem cupit esse subjectum;
stinet voluntatem, nectamen homo peccatisarcina sed utinam vel tantum Et quando tantum Deo I

praepeditussufticerelegalibuspraevaletobe lireman- quantum mundo,quando tantum cceloquantum ter-

datis.cullorem suum lexnon absolvita peccati vin- rae, quando tantum virtuti quantum vitiis fragilitas

culo.sed ciimine praevaricationis obligat. Et ideo humanafaraulatur?Totushomo miser sic carnide-

addidit, dicens : Nescitis quodcuiexhibuistis vos ser- ditursicrebuspraesentibusoccupatur,utnihil in se,
vos ad obedicndum,servi estis ejus cut obedistis, sive quodfuturae vitae.quoddivinis bonis deserviat.dere-
peccatiadmortem,siveobeditionisadvitam1 Quid est, vim beatus Apostolus
linquat.Illecebraetemporalis
fratres,quodcumdelegeloqueremur,hominem pro- unosermonehumanisconscientiisconvenienterapta-
didit servumfuissepeccati?S(ye peccati,a.'d admor- vit.convenienterexpressit, ut tanta voluntate justi-
tem,sive obeditionis ad vitam. Quiasuperius dixerat pudicitiae ac munditiae humana membra ser-
tiae,

peccatum vobis non dominetur,nonenim estis sub viant.quanta vehementia dementiaque turpitudini
lege.sed sub gratia. Qui ergo sub lege sunt peccati, vitiisque se dederunt. Parva aut forte nulla exigit,
deprimuntur et incurveutur imperio, nec poterunt qui cupit devicta proprietateconcedere;et adimit
<*

miseridepeccatiturpissimaservitute.nisigratiama- excusationem qui possibilia tibi » et usitata preecipit

numittente, liberari. Gratias autem ego, Deo, dixit te repensarideberepro maximis.Uaergo:homo,Deo

quiafuistis serviyeccati. Sic gratias agit, quasi qui
congaudeathominem servumfuissepeccati ? Absit.
Gratias agit, non quia ante servi fuimus domini
tam crudelis,sed quia etiam non sumus subjugati,
tantum quantum carni vitiisque tribuisti. Et quid
est,quod ante vitiis.nen Deo,debeas teipsum.quod
a teDeustuo tantum utique amore perquirit?Sequi-
tur Cutn enim servi essetis peccatt, liberi fuistis
:

sicut ex sequentibusidipsummanifestatexpressius justitia ; nunc autem liberatia peccato,servi facli

dicens Obaudistis autem ex corde in eam formam estis fjustitia?. Ante servi peccati nunc servi justi-
doclrinx.inquam traditiestis liberali autemapcc-
: tiee. Per Apostolumecce succedit servitus servituti,
cato servi facti cstis justitiw. Obaudivimus fratres, contumax tu nunc tempus tuae libertatis ostende ;

beneticio vocantis,non nostro quiacaptivi sic tene- peccatum te ante mentiebatur liberum quem tene-
bamur aibitrio. Obaudistis autem ex corde in eamfor- bat g miserande captivum.nunc gratia te vocatser-
mam doctrinx. luquam ? In Evangelii uempe.ubi no- vum.quem ut vere faceret esse liberum, Dei ipsius
genere non est omissaservilus.sed mu-
volibertati-i adoptavit in filium.lmpleta est ergo Christi senten-
tata.quiameliorestdevota faruulatioquam vagaet D tiaquadicit:()iH vult esse dominus si servus (AJatth.

Suhdit hic Latinius Vide quam longe ab Apo-

* :
A Alias, detenta,
seu retenta. Ut lit cum res datur
slolivera leetione et sententia recedat Clirysologus. in empliyteusim ubi parum, quod fere pro Dihilo
;

Alius cerle est Apostoli sensus, duin inquit Peccavi- : babetur, pro canone solvi inandatur al> emphjteut.
mus.ifuia, etc. iit verbis illius sub gratia, repetit ite- 1'roprietas eniin ac directuui doininiuin penesconce-
rum, lterumque refellit objectionem sibi ab initio dentem rcmanet, utcod. de jurecmphvt. etlaleper
factam illis aliis verbis Quid ergo dicemusf Perma-
: Julium Ciarum. Mita.
nebimus inpeccato, abundet ? Absit.
ut gratia • Ilic suspicanduin de veritate lectionis putat La-
b Kxliumnre putrido tainen, ininorem re-
frigiilo, tinius. Priinain edition. Bon. secuti suinus. Lectio
sisteuliam laciente, ignis in corpore nostro accendi- vero de qua Latinius Qai possibilia sibi : et usitata
tur ac putrido ipso lniinore frigido nulritur contra- ; prmcipil, ut returuari debere pro maximit,
rium eniin lit ex suo contrario, ut patet ei Aristotelis 1
Reaumit Chrvsologus quod Apostolus dixerat
Physica. Mita. superius Hom. v. 18.
c Ms. Oajsen.,
Calor non exstinguitur frigore sed ; bPbo iinsiTc. ^ic etiam miscriter et miserabiliter
frigore nutrilur incendium. apud .Nuiinjui.
5(5 S. PETRI CHRYSOLOGl 516

xx).Beata est haec servitu?,quae dominatiouem ge- A non compta moribus, non monilibus ornata virtu-
nerat sempiternam.llla enim libertas fructum pcenae tum non incessu gravis, non vere illo * flammeo
etconfusionemuobisintulit non ferendam, sicutdi virginalis verecundiae operta velamentosedlasciva

cit.Quem enim fructum habuistis tunc in his qux nunc oculis,soluta gressibus, prsventa illecebris, et tota
erubescttisl nam finisillorummorsest. Eccequaliter dolis et simulationibus perfucata. Quam cum vir

manumitiit.eccequali prsemio honorat illam diabo- tantus visam juste indignatione despiceret, et eam
lus servitutem ; utmorssimul et vitam tiniat etin- procul a sua societate propelleret, atque toto exse-
choet pcenam.At qui Christoserviunt,fraties illusa craretur judicio gravitatis;illanec despectaerubuit
morte » cumstipendiis.sanctitatisperpetuamtrans- nee eoutempta se correxit, nec resipuit, sed repul-
ferunturad vitam tinis enim Christi non suscipit
; sa, sed tota praeceps ad idolorum lupanaria convo-

rinem quia non interticit hominem tinis iste, sed lavit, et maluitsubire fornicalionisinfamiam atque
perficit.
h adulterii crimen incurrere.quam male plaeiti ha-
SERMO CXV bitus turpitudinem nonhorrere.Undeettnerito eam
De lege abrogata per gratiam. In verba ejusdem :
beatus propheta deplorat, dicens : Quomodo facta
An ignorati*, fratres, scientibu* enim iegem lo- ett meretrix civitas Cujus adul-
/idelis Sion (hai. 1) ?
quor, etc. Ezechiel sanctus toto pene volumine
R teria quoque
Posleaquam >> Davidicam cilharamspiritualis in- praesciibit. Hinc est.fralres, quod cuminEvangelio
telligentieepleelroetuiodulationelangeutes, animos a scribis et dootoribuslegis apud Dominum istaac
ve»tros et corda permulsimus, intonantis quoque cuseraturadultera.avertitfacieni suamDominus, et
Kvaiiireln ad suscitaudos sensus vestros principia declinavitinterram.ne crimen cerneret quodpuni-
metucuda prtebuimus.ad Aposlohcum magistenum ret ; et maluit, fratres, in pulverescribere veniam,
mox credidimus esse remeandum, ut tripartitus quam in carne sententiaiu (Joan vm). Hanc
dare
ordo sermonis doctnnee salutiferam
ecclesiastii ibb Apostolus adulteram adChristinititurrevocarecon-
teneat et piebeat disciplinam. .Nam et cantehna a sortium.nec patitur pristini lapsus timore tardari,
conlinuo tabore relaxat animos, et Evangehca au- quae vivente viro mento exslitit adultera, quia fuit

ctonlas mentis reparat et exsuscitat ad laborem,
e apostohcus vigor a tramite recto removeri et no-
strosnou inil MiUDa evagari. Ilauc beati Apostoli
per ordinemsequi hodie reperimus lectionem. An
ignoralis, d fratres, inquit, scienttbus enun tegem lo-
quorquialexdoiiiinaturtviiminquantutemporevuitr
Et incidii simihludinem. i\'am quos subviro estmu-
lier.vtiente ciro.alligata est legi ; si
cum alio viro, nunc vero non deserit legem, quae
ad legis recurrit auctorem ; sed moritur legi legali-
bus addicta sententiis, ut vivat gratiae et resurgat
per veniam.quffifueratintemperatet mortiricataper
legem.Deniquecum eam a maritali jure defuncto
viro asserat ' absolutain.ipsam potius, non virum,
C insequentibus defunctamesse testatur:quia noulex
autem mortuus homini sed homo J moritur legi nec mandatum ;

fuerttvtr ejus,solulaestalege virt.igitur vtventeviro, pneterit.sed mandato deficit ille qui labituraman-
V'Jcabtturadultera,sifiuTit eum atto viro stautem ; dato. Audi quod sequitur. Jtaque fratres mei, et vos
mortuusfuent trir ejtu.soltlta est a lege viri. Videlis morlificati estis /«jt.Numquiddieit mortua est vobis
fralres beati Apostoii magnum ccelestis magisterii lex ; Et vos morti/icati estis legi. Et bene addidit, Per
documentum.quemadmocumlegis tempora legali- corpus CAm/i. Quialex reum astringil.arctatobno-
bus testimonns asserit praelernsse, totamque ejus xium, punit et inlerhcit criminosum. Quiergo per
praerogattvam miro conjugii exiuanivit exemplo.Et corpus Christiab omnicrimine exemptusest eteru-
mento lex • caruali conjugiocomparatur, quae non tus,feliciter moritur legi.ut innocentiievivat etgra-
obtinuitcum synagoga spirituale consortium.Naiu tiae. Ut sitis, inquit, alterius,qui ex mortuis resur-
cum accepisset eam ad observautiam diseiplinae.ad rexit. Aterius. Alter ipse eflectus est, cum nostram
sancti germinis fecunditatem,ad auguientuiu pudo- corruptionem incorruptionem mutavit, et morta-
in

ris, ad custodiam castitatis, ad superni thalamt sa- lttatem immoitalitatis trausvexit ad gloriam. Ut
cruui reverendumque secretum.ad mysticam thori fructificemus, ail, Deo. Consortes coelestis naturaj
cuelestis unitatem.reperit in ea tolius l meretrica-
p per Christum, non terrae, sed Deo non morti,sed ;

tionis llluvtem.Occurrit enim tantoviro,id est legi, vitae, et Deo fructumasserit deferri non carni. Cum

» Stipendium peccati mors. ciis consecrandam, ait eam Christi flammeo reservari.
l» Superiores honiilias innuit, in quibus, vel psal- h Similitudinem ex Apostolo apte prosequitur.
morum versiculos, vel quadam Evangeliorum loca Non eniin putandum est Paulum loqui de muliere
enarravit nuncad Apostoli Epistolas, quassuperius
: per divortium dimissa, quae alteri nupsisset, hoc
interpretatus est, ait esse remeandum. enim per legem licebat, at de muliere nupta quaj
<=
Ex Latinio. cum alio viro consuevissct.
A Komae degentes alloquitur Apostolus,
Judaeos Alias, cum sacro textu, liberatam.
'

quos fralre* vocat etiam carnis ortu, ait Grotius. j Putant Theodoretus et Cajetanus Apostolum hic

• Substatu legis Mosaicas pauci erant spiriluales, Juikeis conniventem maluisse dicere, Mortui estis
plerique carnales, ait idein Grotius. legi, quam Lex mortua est vobis. Eadem tamen est
1
Stupri scilicet, vel adulterii. sententia; si enim Judaei ad Christum conversimor-
g Quo sponsae caput obnubebatur. Hieronymus in tui sunt legi, illis etiam mortua est lex.
Epitaphto Paulas, ut notaret virginem Cliristi auspi-
 :

517 SERMO CKVI. 5(8

enim,inquit,essemus in carne,passiones Ipeceatorum, A tur.libentius et cum

suavitate maxima^evangelic:
scientiae pandit etaperitsacramentum.Et ideo post
quceper legem erant,operabanlw tn membris nostris,
ut fructificaretnus morti. Cuui dicit: Cum essemus,
propheticam melodiam etvirtutumChristi stupenda
praeteritumtempusindicat,dum iu solacarnepositi miracula,ad apostolicarum redeamus' ordinem le-
ctionum. Talis ergo hodiernae exstitit continentia
immo magis expositi,quae carni sunt tantum sapere,
cogebamur,juxta aliud Apostoli iQuiin lectionis.@uui ergo dicemustlex peccatumestfAbstt
facere.velle
carnesunt,Deo placere non possunt (Rom.vni).Cvm Sed peccatum non cognovi,nisi per legem: namcon-
enim essemus, mquil,in carne,passiones peccalorum, cupiscentiam non sciebam, nisi lex diceret Xon :

concupisces.Occasioneautem accepta,peccatum per

quoe per legem erant. Dicam sicutdictum est a Do-
mino:Si lumenquodinte est tenebra> sunt,tpscetene~
brxquantx^Matth.wY! Si per legem passionespec-
catorum membrisdominantur hu:.uanis,quid ipsee
per se facient passiones,qua3 na^centi
prenaliterobsecundant?Cum taliterna-
infeliciteret
scentem, generatur taliter, angores deprimuut.ur
gentpericula, affieiunt pnenae
tres,per quas intirmatur infantia,pueritia
adolescentia insanit, juventus et senectus multis
luctibus cuinulanturjipsae sunt quae totam hominis
vitam inimico conturbante comitantur adlapsum;
mandatumoperatum est in me omnem concupiscen-
<a»<(/?owi.vii;.Audistis,fratres,quomorbosineChris-
tolaboraverithumanaconditio,quam captiva sine
mox hotnini gratiafuerithumanafragilitas,quaelege,quaemanda-
tisnonprohibebatur,sedarniabaturadcrimiua;qua3
obhoc audiebat,ob hoc cognoscebat,non ut vinceret
: passiones sunt.fra- R peccata,sedfaceret.Peccaium>i0ncoo»om,ms«>We-
oc»i.Vitianonnossefelicitatisest,nossepericuli,vieis-
trahitur,
sevirtutisest.Rexnobilisetfortis,hostibussuislongius
occurrit.etita praevenit ingruentiumdolos.ut dejici
nequeatfidesmilitum,civium nequeatconturbari con-

quaslex duni prohiberet,admonuit;dumdiscuteret, stantia:sicmodogenerosusanimusperChristigratiam

ampliavit;dumaccusaret,reddiditchariores;etqua3 corporis sui transgreditur miserandas augustias, et
perignorantiamlatebaut.fecitesseperscientiam no- itatotusdelictapraevenit.proculcat vitia, et crimina

tiores.Etsicutperfalcemspinaemagisdumsuccidun- totus internecione prosternit,utnequeant f ucis cen-

tur accrescunt, ita dum resecantur per legem, sus fallere.dolis ingenium depravare, tumultuatio-
» pullulantpassiones.quiaintrinsecusvelutinradiee nibusmisera,imbecilla cordadissolvere,ardore,san-
carnisfixaesolidantur.Lexintrinsecusculturamridei guinibus, e fumantes occasiones incendere, vario

habet satis justam, nec proficit unde ad frugem passionumgeneremembranaturahterintirmavexare.

:

mortis ipsum cespitem humanae carnis sua excita-
tioneperducit. Passtones inquit, peccalorum,quce
,
per legem erant,operabantur in membris nostris,ut
//•«cti/ScareffiMsmorti-.tnstrumentumquodadvitam,
erat, ad frugem mortis sibiinnobis vindicantpas-
Quod ignis aridae segeti.hoc vitia corpori sunthu-
mano.quae solasecuriusseparatione vincuntur.ne-
cantur ignorantia, et nescita feliciter evanescunt
G Nam siad mentem etsensusperveuerint.si contigo-
rint animos, si semel membra penetraverint, inex-

siones. Sauciati ergo taliter per Christigratiam, a stinguibile gignitur et exaltatur incendium :etnisi

lege mortis absolvimur,et Spiritum sanctumperci- undaccRlestiscordarigaverit,mentesinfuderit,mem-

pimus intrinsecus debellatorem,victoremque vitio- bra madefecerit, totum quod est roboris humani,
rum ; utpassiones forinsecus exclusae pulsent,ten- subditur et redigitur in favillam. Lex,inquit, pecca-

tent, provocent, sed coucidant ad nostrorum glo- peccatum non cognovi nisi per
tum est f Absit. Serf

riam triumphorum. Nobis, nobis cupit vincere.qui Aurum avaritia non est, sed
legetn. Ac si diceret:

cum dominaretur nobisdignatus est militare,sicut avaritiam non cognovi.nisi peraurum.Vinumebrie-

dixit b .Krgo serviamus innovitate Spiritus a carnistas non est,sed ebrietatem non cognovi,nisi pervi-

servitutejam liberi.quia veradominatioest c famu- num. Pulchritudocorporis nonest concupiscentia,

latus Doininicas sanctitatis namet d vetus homo et
;
vetuslitteratotam corrupitet perdidit disciphnam.
SERMO CXVI.
De coqnitione peccati per legem. In verba ejusdem
sed formae decus concupiscentiae ine rapuit et per-
duxitad lapsum.Sicergoipsaperse maianonsunt,
quaeaDeoadutilitatem.adsalutem.adgratiam sunt
creata, sed per ea delinqueudi datur occasio. Ergo

Quid ergodwemus fLexpeccalum est ? Absit.etc. D avarus aurum accusat, ebrius viuum, lascivus aut
Quoties diverso genere.sedvoceconsona mystica lepidus fortrue vultessequod contigit ad ruinam. Ita
redonat cantilena.mita dulcedine pascit et delectat et lex quae aDeo data fuerat ad salutem, quae erat

auditum ; ita num vario modo, sed uno Spiritu eo- per se ccelestis et sancta,facta est perhominem mi-
demque sensu divinaet coelestis doctrina depromi- seri hominisadruiuam.sicutexsequentibusprobat

« Naturae nostrie corruptione, quae Dei beneOciis apud Dominum : licera servitus, ubi non necessilas
abutitur, lex nostra funesta evadit, nisi illam gratia ted clmriias servit.
Salvatoris eoniitetur. 1'rimo cnim inflammat concu- d Adam, et vetusta llebrosorum lex.
piscentiaiu.qu.-K coliibila, velutaggere legis opposito, » Lethnle peccatum, quaiiiquain sub rineribus poe-
inajori impetii in v.uia desidena erumpit sccumlo ; nitentiae sepeliatur, si peccator ipse proximam de-
peccatum excitat, quod in homine sine lege vivente liiiqueiuli oi-casioneiii noiulum diiuisent, etase eje-
consopitum fuerat. Vide Natal, ub Alex. in Epist. cent, non dicitur pemtus exstinctuin. sed tantum
S. Pauli, tom. I pag. 101. cinere coopertum, ut iterum data occasione accen-
b Videtur hic aliquid deesse. datur. Mita.
« Augustinus in psalm. xciX : Libera servitus ttt
 ;

819 S. PETRl CHRYSOLOGI 520

Apostolus, quidicit lex quidem sanrta, et

: Itaque A et perilludoccidit.kt quomodo sibi jam.quodesset
mandatum sanctum justum etbonum. Quod ergo
et occisus, provideretjammortuus?namquis poterat
bonuui erat.uouintulit mortem,sed peccatum.quod subvenireocciso.nisi Christus, qui vitam reparavit
priucipaliter intulerat uiortem, quod fragilem.quod occisus ?qui talionem mortui reddidit per mortem,
imbecillem.quodhumauam uaturampronamfecerat mortem peremit.atque eam prodidit contumacem,
ad bpsus et vitiu.Quodlalebat.ethostiliterhumano quaeincubarejussapoenisreorum.attentareausaest
grassabatur in corpore, lexreprehendit.lex prodi- ipsumjiulicem.invadere ipsurniunoeentiaepraesum-
dit.dum adiuonethominem de innocentia, desan- psit auctorem unde merito mors mortua est, et
:

ctitate, de justiiia.de virtute.de fide dum arguit de ; in me non ego vivo, sed vivit, ngit, regnat,imperat
vitiis, de delietis, de criminibus. Sed homo.audire Christus.
quidem ccepit virtuti. s.coepit velle.sed sed non attigit SERMO CXVII.
cepit delestari.sed sequi vitia; odisse delicta, sed De Adam primo et novissimo. In verba ejusdem:i' a-
,

facere horrere crimina.sedimplere unde tardese

;
: ctusest primus
homoAdaminanima/nviventem, etc-
servum captivum.se malo rabiei sensit addictum et Duos homines beatus Apostolus hodie relulit hu-
ccepit clamare: Infelix ego ho/no.quis/ne Liberabit a mano generidedisse principium, Adam videlicet et
corpore mortis hujus f Cui respondetur; Gratia Dei g Christum ; duos homines parescorpore.sed merito
oer JesumChristum I) •mmum twstrum. Quoaudito dispares ; compage membrorum tota veritatejpersi-
ccepitliberlatem^quserere perauctorem.salutem per miles,sed ipso sui principio tota dissimiles veritate.
veniam.vitaui per sotam sperare gratiam. Num diu Factus est,mquit,primus homo Adam inanimam ri-
ignoraverat undeesset diflicilis iunocentia.undela- ventem novissimus Adam in Spiritum vivificantem
:

boriosa justitia, anxia sanctilas, virtus ardua.fides (I Cor.xv).llle primus ab isto novissimo factus est,

totapenculis plena.undesic tantas copias habe^ent a quo est animam consecuius, ut viveret hic est ;

delicta,» uudecrimiuadumsuccidunturincrescunt, ipso se figuratusauctore.qui vitam non exspectaret

virtutesdeticiuutduiu eoluntur.Lex aperuit, lex do- ab altero.sed ipse vitam solus omnibus largiretur;
cuit,lex totaluce monstravit.oriininaper peccatum, ille vilissimo plasmatur ex limo, ex ntero pretioso

vitutes per Deuin in humanis sensibus, inhumana Virgiuis hicprocedit;inilloterramutatui in carnem, -

mente domiuan nec posse anle superan delicta

, in isto caro promovetur in Deiim. Et qnid plura ?

quam delictorum fuerit auctor exstinctus.quod est II ic estAdam.qiiisuam tunc inillocumfingeretinia-

peccatum.quod Christus abstulit.altestante Joanne, ginem collocavit. Hinc estquod ejus et personam
cum dicit : Ecce Agnus Dei, ecce qui toltit peccatn 1
sugcipit, et nomen recepit, ne sibi,qnod ad suam
mundi [Juan. \). Sine lege enim, ioquit, peceatum imagineui fecerat deperiiet. Primus Adam.novissi-
*-*
numerat.Egoautemvivebamsinetegealiquantl' .
mus Adam ille primus habet initium, hic novissi-
;

Sedcum venisset mandatum,peecatum renxit.Et ego mus non habetfinem. Quiahicnovissimusvereipse

mortuus sum. et inrentum est mihi mandalum,quod estprimus.ipso dicente :Ego primus, et ego novissi-
erat ad vitam,hocessead/norte>n.\ampeccatu/noc- inus [Isa. xLviu.Ego sum priraus, idest sine initio.
casxone accepla per mandatumseduxit >ne,elperillud Ego novissimus, utiquesine ftae.Sed non prius,in-
occidit. Peccatum mortuum erat.nonquia non erat, quit, quod spirituale est, sed quod animale, deinde
sedquia i«norabatur, clproprie diclum est, Pecca- quod spirituale. d Priiis utique terra quamfructus;
tum reruriMJiiiaerat sepultumiiiignoranlianostra: sed non tam pretiosa terra quam fructus
illa gemi- ;

non mandatum per peccatum.sed peccatum per man- tus exigit et labores.hic substantiam largituretvi-
datum revixil.dum fucit praevaricari qui fueratante tam. Meritoprophetadetali fructugloriatur.dicens:
peccator;dumreuin perficitetiam contumacem, de- Terranostra dedit fructum s«!/m(Psa/.Lxxxiv).Quem
gertoremexsuseital et rebellem.Lnde merito homo fructum ?ll)umnempedequoalibidicit De fruclu ;

jam tunc se exclamat mortuuin,quaudo se unde, et ventris tui ponam super sedem tuam (Psal. cxxxi).
quareet per quem moreretur agnovit. Peccatum, Primus homo,a.il,de terra terrenus;secundus homo,
fratres, quam crudelis tyrannus sit, jam videmus. de cxlo suntqui conceptum Virginis,
ccelestis. • l'bi

Permandatu7nsedu.citme,etperiltudoccidit.Q\ii&nr- D Virginis partum.mulierum partibus existimantex-

gumentum salutis tetendit iu laqueum.quia ciiram aequandum.eum illud de terra sit,hoc de ccelo ;hoc
fecit esselanguorera, quia instrumentum sanitatis divinaevirtutis sit, illud infirmitatis humanae ; illud

exitiale mulavit in vulnus.quia vitam ipsam ingla- sifin corpore passionis.hoc totumsitin tranquilli-
dium lethalem coaverlii: Per mandalum seduxit me, tatediviniSpiritus.humani corporis inquiete?San-

Ms. Caesen, et Valic, unde vilia. • Cerinthum, Ebionem, Carpocratianos, aliosque

b Alias, suteepit. hnjus commatis viros vellicat. An vero Virgo san-

•
Ms (ifsenes! et Vallircl. : Adam ille primus non ctissimn communi inulierum more Christum enixa
habet initium, non habet hic novissimus finem; sed no- fuerit, vide apud Mabillonium, praef. 2 in saeculum
vissimusille est, qui est primus. lv Bened. pag. 354 edit. Trident., occasionerecensen-
11
Ait non prius fartuui esse spiritualc corpus, sed dae quaestionis orbe inter Ratramnum, monarlium
animale, tam in Christo quam in nobis. Praemittere Corbeiensem, et Paschasium Radbertum, ejusdem
enim solet Deus imperfectiora, ut perfectiora se- loci cusnobitam.
quantur. Sic prius terra quam fructus, prius pueri ,
' Ms Ca?s., in corporis passione.
iuuiuj quam viri.
521 SERMO CXVIII. 522
guis siluit, caro stupuit, soporatasunt membra, et A /;ossw«<.
Eccequomo'ocarnisresurrectiopraedicatur,
aula Virginis tota est in coelesti commoratione sus- quiaibi caro possidebituraspiritu,noncarospiritum
pensa. donecauctorcarnis.carnissumeretindumen- possidebit, sicut ex sequentibus elucescit. Neque
lum. etfieret homo ccelestis, qui non solum terram corruptio incorruptionem possidebit. Videsquia non
redderet homini.sed homini donaretetccelum.Virgo caro deperit, sed corruptio ;non homo, sed culpa
concipit, Virgo parlurit, Virgo permanet. Ergo vir- non persona, sed crimen ; ut homo in Deo, et co-
tulis est caroconscia, non doloris, quse magis pa- ram Deo vivens.finem se delictorum tandem gaudeat
riendointegritatisaugmenlasuscipit,damnapudoris consecutum. Deresurrectionepropriussermo profe-
ignorat ; testis potius sui partus existit, quee nullas rendus est, fratres.quia transcursim, et in ipso verbi
partuspertulit passiones; etsacramentiscceleslibus non convenit dicide eo quod nos ad asterna
fine,

interfuissesenova matermiratur, qucenascentisor- tempora ac perpetuam transmittitad vitam.

dinem intelligit humanae consuetudinis nil habere. d SERMO CXVIII.
•>
Si Deum sicnascimagusfatelurmunere,fateturdum

adorat: advertite quidsentire, quid credere debeat De morte et resurrectione carnis.

Christianus. Sed quod sequitur andiamus. Qualis Quoniam

spes fidei Christianae in resurre- tota «

terrenus,tales et lerreni,el qualis ccelestisjalesetcw- g ctioueconstitutaest mortuorum,nequisquam deea

lestes. Quemadmodum nounatitaliter.talespoterunt ausussitdubitare.beati Pauli asserentis,eam aucto-
inveniri, non manendo quod nati sunt,sedquodre- rilate, rebus, exemplis, latissimam recitari vobis fe-

nati sunt permanendo ? Hincest, fratres.quod virgi-
nei fontisuterum cceleslisspiritusarcanaluminis sui
admixtione fecundat ut quos origolimosa? stirpis
;
>>
profuderat submiseraconditioneterrenos.ccelesles
pariat. et ad similitu-linem sui perducat auctoris.
Ergo jam renati, jam reformatiad nostriimaginem
Creatoris,quod praacipit Apostolus impleamus Jgitur
sicu/ portavimus imaginem teireni.portemus et imagi-
nem ccelestis. Fuerit necessitas, quod de terra con-
creti ccelestia spirare nequivimus.quoddeconcu-
piscentianaticoncupiscentiamnonvaluimusevitare,
quodillecebrisdominantibusacquisiticoactisumus
illecebrarum turpitudinem sustinere,quod sseculi hu-
jushabitaculorecepticaptivifuimusmalis;adinstar
nostriDomini,sicutdiximus,jamrenati, quosutique
concepit virgo, vivificavit spiriius, portavitpudor,
genuitintegritas, nutrivitinnocentia.edocuitsancti-
tas, virtus exercuit, Deus adoptavit in fdios, imagi-
nemtotamtotasimilitudine nostriportemusauctoris:
non majestate qua solus est, sed innoeentia, simpli-
citate, mansuetudine, patientia humilitate, miseri-
cordia, coneordia,quadignatusestnobisfieriet esse
communis.Cesset vitiorum pruritus pestifer, delicto-
rum lethaliablandimenta vincantur; exsecrandus
fnror, criminum comprimatur origo discutiatur a ; biliimpiigiiat,utprimumsusurratricemsuamdespe-
sensibus caligo totaporapae saecularis; abjiciatur a
cimus f hodie lectionem, ad quam sermo noster
quod adjicerepossit non potuit invenire. Sed quia
nostri officii vestra charitas semper exigit servitu-
tem, repetere hsec eadem, inculcare vehementius
hascipsa,resurrectionisipsiusardoregestimus.Fra-
tres, semper de resurrectione libet dicere, jugiterde
resurrectione delectat audire, quia morinumquam
libet,vivere semper delectat. Resonet ergo in ore
nostro resurrectio semper, seinper resurrectio ad
nostra mentis transmittatur auditum.utmorsquae
nostros semperobsidetsensus.cum terrore suo.cum
lamentis suis a nostris sensibus effugetur. Quiasic
,
agricolafructusuberesetg exsatiatasepulascantat,
'
ut h immanemvomerislaboremnonsentiatetsudo-
rem. Sic nauta portus modulatur et lucra, ne unda-
rum ruinas, ne maris discrimina pertimescat. Sic
miles, ne vulnera metuat, ut gladios non pertime-
scat.prsedaspersonatettriumphos Underesurrectio-
nem mente, ore, oculis, spectet, cantet, cogitet
Christianus, ut totam mortis possit despicere etcal-
care formidinem. Mors est, fratres, desperationis
domina, incredulitatis mater, germana corruptionis
inferniparens, diaboliconjux.omnium malorumre-
gina, quaeomne genushominumtaliordine inexple-
rationem prsemittut taha suadentem Homocur tua :

mentibusmundanaecupiditatisi!lusio;appetaturpau- perdis tempora?Ecce domina mors tua venit,' ani-

pertasChristi/jueedivitiasincnelestibuspossidetsem- mam tuaiu in nihilum redigens, carnem tuam pu-
piternas;tota sanctitas animsacustodiaturetcorpo- D tredine, ossa tuavetustateconsumens, uttequinon
ris, utnon magnitudine, sed actu imago Creatoris fuistiantequamnascereris.faciatnonesse postmor-
nostri porletur et clarescat in nobis. Affirmat quod tem. Redde ergo debita anle mortem, moriturusci-
diximus Apostolus.cum dicit Ilocautem dico, fra- : to, tibi, setatibus tuis:da lttsibusinfantiani.dadeli-
tres, quia caro et sanguis regnum Dei possidere non ciis adolescentiam, davoluptatibusjuventutem, da

» Hoc ipso ad hanc rcm argumento utitur Noster NblUtn autem vobis facio, fratres, etc.
in epistola conlra Eiitvchetem. 8 Hoc passiui SS. Patres. Vide Theophylartuni m
b Similia Augustinus, lib. xin de Civit. Dei, pag. I ad Cormth. xv, 1, pag. 294 et 292 Totus Christia- :

23 : Induimus nnagtnem terreni kominis propagatiom nismua m resurreetionu dogmalt sitvs cst.
prcevaricatinnis et mortis, quam nohis intn ii genera- I
Vide notam Berm i
15. 1

tio ; sed induimus imagitum cmlestit hominis, gratia B Bzsaliataa dicimua res.in qtiibtis dcsideria nostra
inaulgenlia vitaque perpetum. abunde complentur.
c Sic legit
Latiuius. Editi, aspirare. II
Ex mss. Caesenas et Vatic. editi, imminentem.
;
d Sermo hic alias Hic anima sumitur pro vita corporali.
inscribitur In verba ejusdiim : .
'

Patbol. LII. 17
 . ;

323 S. PETRI CHRYSOLOGI. 52i

senectutemmihi.nesinecausadespegogitesdespe- A tus est.et quiaresurrexit tertiadiesecundum Scriptu-
ratus. Post istam mitlitincredulitatem suam filiam, ras (lCor. xv). Dei largilasvicturttin,noniiioriturum
sic miuantem Quasi nonmoriturus, quasi » evasu-
: ditat.Autquidbonum accipit.sinonerilipsequiucci-
rus mortem, sic de vita disponis?Homo, tedecipit pit?/« quo et Stalis.Sthl utique qui sempervivit.quia
fides, tufideicredis.quae ut tollat praesentia, futura Kmortuus semper jacet./n quoet salvamini. Siquis
promittit, et ut auferatquas suntante mortem, ne- moritur.perit h salvatur vero ille qui semper vivit.
scioqusinvisibiliapolliceturessepostmortem.Qiiis Qtta rationepxrdicavi vobis, tenere debelis, nisi sine
inde venit, autquis sapiens creJit tot sreculis pro- cauia credidi&lis. Nonsolum, fratres, sinecausaere-
missa.nec reJdita? si manduces et bibas \Man- didit, sed et sine causa vixit, qui se ad hoc solum
ducaet bibe, crasenim morierii {hai. xxn/. Terliam natuui creJiJit ut periret. Homo quiJ tibi oritur
germanam nequitiae sute corruptionem tali dirigit quoJ non occidat? quiJlibiquoJocciJerit, nonre-
cum furore, utaspectushominum iuvadat, attrahat, surgit? Oiesmaneoritur, etiterumresurgitinmane;
occupet, persepulcra.exlretnosostendenscarceres, sero sepeliturin nocte, et iterum resurgitin mane ;
suosjacereibidemonstratimmobiliterviuculatos;et SolquotiJie nascitur, quotiJie moritur, resurgit '

ut hominessensushominishorrore lcro, toto pavore B ipsequoliJie tempora Jum trauseunl,pereunt; Jum ;

conlurbet, effundit pulredinem, eructat saniem, redeuut, reviviscunl. Unde, homo, j siDeo noncre-
spargit fetores, atqueadunumcorpushominisinnu- dis, si non acquiescislegi, si uonconsentis auditui,
meros carnifices a se vermes dedisse proclamat.
*> vel ocubs tuis creJe, vel elementis resurrectionem
Quare non desperationi, quare non incredulitali cre- tuaui tibi jugiter prasJicantibusacquiesce. Certe si
derent Christiani ? Haec sunt mortis bella, his Juci- istalonge suut inferiora, quoein tuismanibus sunt,
bus, his consiliis, tali confiictu captivat,vastal, in- et de morte tuoopere suscitantur, teposse Deiope-
terficit omnesquosnatura proesentem perducit aJ vi. re Joceaiit suscitari.VaJe aJ setueu, Apostolo te
tam, c Jucit reges, trahit populos, gentes impellit, Jocente (I Cor. xin) tolle triticumariJumsinesen-
;

non non flecti precibus.non lacry-

divitiu redimi, J su, sine motu Juc sulcum, foJi terram, fac sepul-
;

mis molliri.non viribus umquani potuit ista superari crum, sepelitriticum.inspicequemaJmodummorte

Erravere, fratres, qui de bono morlis « scribere Jeperii, humore lurgescit, putreJine corrumpitur;

sunt conati. Et quid miruin? lunc se nuinJi sapien- et cum pervenerit ad totum quiJquiJ Jesperatio,
tesmagnos eestiruant et praeclaros, si id quod est quiJquiJincreJulitas.quiJquiJeorruptelatibisupe-
summum malum, hocesse summumbonumsimpli- rius tngerebat, tunc sucitoreviviscitin germine, in
cibus persuasennl merilo Scriplura Je istisJicit: o herba pubescit, juvenescitiu caule, maturescit in
:

Vse qu\ dicunt bonum malum, et malum bonum(lsai, fruge, etaJillam totami[isam, quamtuperiissede-

). Vae qui ponuot tenebras lucem, et lucem lene- flebas, speciem resurgit et formam ut te, homo, ;

bras Et re vera quem non isti fallerent, ' quem non

!
triticum non lam Joceat manJucare quam sapere,

cajcare potuerunt.qui viveremalum, mori bonum, non tam cogat laborare quamcreJere. Reliquanos
incautis credere perrecerunt?SeJ haec, fratres, veri- taceamus, quia et undc,etquanJo, etquomoJo, et
tas subiuovet, luz fugat, iuipugnat fides.Apostolus per quem mors venerit, beatus Apostolus plano et
notat, Christus delet, qui dum bonum vitoe reddil, satis luciJo ac divino declarat eloquio. Homo, ac-
malum mortis prodit, damnat, excludit. Sic ennn cipe liJem, quia gratis Jatur; creJe resurrectio»
ccepit Apostolus Notum autem vobis facio, fratres,
: nem.quia qui promittit illampretium nonrequirit.
Evangelium,quod prxdicavi vobis.quod etaccepistis,
SERMO CXIX.
inquoetstalis.perquod etsalvammi quarationeprx- :

dicavi vobis,teneredebeiis,nisi sine causacredidislisf De vero cursu pro coronaglorix. In verbaejusdem:

Nescitis quod hi qui in stadiocurrunt, etc.
Tradidi enim vobis inprimis, quod et accepi, quia
Ctiristus mortuusestpropeccatis nustris,et quia sepul- BeatusapostolusPaulus nonsolumperdoctrinam

* Menander, teste Justino, Apolog. ad Antoninum D g Editi plures, moriturus.

Pium, pag. 145, sectatoribus suis suasit quod mori- b Mss. Ca;s. et Vallic. Salvatur vero per illum, :

turi non essent. quod supervivit.

i)
Ipsa mors carnifex est, inquil Chrysostomus, Hoc argumento libenter usi veteres. Nyssenus,
homil- "o, lom. VII. orat. de Resurrect. Christi, lom. 111, pag.429. Nam
c Claudianus de raptu : noctern mortis imaginem putabant, diem vitae. Ter-
tullianus, lib. contra Marcionem Sed nox est imago :

Sub tua purpurei veniunt vesligia reges mort/s. Hilarius, Genes. Dies imago vitse, nox mor- :

Deposiio lu\u, lurba curu pauperc mixti.

hs unago est.
Omnia mors lequat. j Inter Judaeos Sadducasi inter Christianos Simon ;

4 Similia his Theodoretus, orat. G de Provid. pag. Magus; Ilermogenes item, teste Tertulliano de Re-
387 Lacrymantis non miseretur, precibus non move-
:
surrect. carnis, cap. Joannes Hieresolymit.
i ; Eu- ;

tur, donts non corrumpilur, ctc. Vide Basilium, tychius patriarcha, licet resipuerit, resurrectionem
epist. 485. corporum negarunt. Inter gentiles non capitaliter
e Ktlinici fere omnes mortem lanrlabant. A rege errasse censebatur, qui eam crederet, auf. doceret.
Ptolomeo votitus fuil Cvrenaicus Hegesias eam in ld autem apud eos factura, credit Lorinus, ex cap.
scholis laudare, eo quod multi eo audito, mortem tv, 29, Act. ad coercendos, melu futurorum, facino-
sibi sponte consciscerent. rosos.
' Alias, quem non txcarunt.
 ;

S2S SERMO CXX. 526

legis, sed saeculi hujus exemplo ad coronam nos A vitat. d In agone isto terrenoqui vincere volunt, abs-
gloriae coelestis hortatur. Sic enim inter caetera ait, tinent se a cibis quibusdam, apotu niuiio, absti-
e

utaudivit ddectio vestra..VMceVis quod hi quiinsta- nent * abomniimmunditia, sub tanlacastitate, ut

dio currvnt, omnes quidem eummt, sedItmus accipit etiampropria conjugia nonrequirant; nec ahterse
bravium; et addidit : Sic currite, ut comprehendatis vincere posse sperant,nisi corpus suum castum
(IBor. ix). Secundum terrenum exeruplum, multi S pudicumque servaverint. Et post tantum laborem
quidem, ut ait Apostolus, * in stadio currunt, sed quidaliudquamparvam,et corruplibilem, etvilem
unus accipit coronam,id est, ille qui melius currit quidem coronam accipjunt ? Si ergo h pro corrupti-
ita et in stadio vitas praesentis, multi quidem cur- bili corona tantus labor a quibusdam suscipitur,

runt,sed unus accipit coronam. Currunt Juda3i per
legem, currunt phiiosophi per inanem sapientiam,
currunteth8ereticiperfalsamannuntiationem,currunt
catholici per veram hdei praedicationem: sed de
quanto magis nos omnem laborem sustinere debe-
mus, quibus praemium coeleste et aeternae gloriae co-
ronapromittitur 1 Estergo nobisagonizandumnon
his levi certamine certamus enim contra spiritualia
:

omnibus unus coronamaccipit, id estpopulus ca- neqttiliae, contra diabolum et angelos ejus certa- ;

tholicus,qui,recepto fideicursu.tenditadChristum, muscontra injustitiam, contra impietatem, contra

utadpalmamimmortalitatiscoronamqueperveniat. g malitiam, coutra impudicitiam.contradiversasille-
Quapropter et Judaei, et philosophi, et haeretici in cebraspeccatorum. Et sicertantes' vincimus, tot
vacuum currunt, qui non recto fidei tramite gra- coronasaccipimusquotvitiorumvictoresfuerimus.
diuntur. Quid enim prodest Judaeis currere perob- Magnus itaque agon iste est.inquo spectaculum Uo-
servationem legis qui Christum, dominum legis mino exhibemus spectamurenimcertantes a Do- :

ignorant? Currunt et philosophi per inanem b sa- mino,spectamurabangelisejus; in terra vincimus,

pientiam seeculi, sed supertluus et vacuus cursus
ipsorum est.qui veram Christi sapientiam nesciunt.
YeraenimsapientiaDei Christus est, quae non or-
natur verbis.necluculenta oratione.sedfide cordis
agnoscitur. Currunt et haeretici per venenatam
suae assertionem, currunt per jejunia, currunt per
eleemosynam.sedpervenire ad coronam nequeunt,
quianonfidelicursucurrunt;falsaenimfides eorum
sed praemiurn virtutis in coelestibus aceipimus. De-
nique sancti martyres in agone certaminis positi,
nonsolum vitiapeccatorum, sedipsam mortem vi-
cerunt, etj praeruia immortalitatis susceperunt. In
fidei hoc agone primo Dominus et Salvator noster, et
certavit et vicit, utnobis exemplum certaminis et
victoriae ciemonstraret.Haecergovobiscum tractan-
tes, semen boni certaminis injicimus in cordibus

verae tideigratiamacciperenon meretur. Manifestat vestris, tanquam sulcatainvenientespectoravestra

hocApostolusaholococumdicit. Es^idistnfctKroom- _ aratrojustitise.CoIite igiturverbum quodsparsimus

ne msubstantiam meampauperibus, el si tradidero cor in vobis.ut possit germiuare quod satum esl. Deus

pus meum igni ut ardeat,charitatem autem nonhabeam, autem visitatione sua, rore suae vos pietatis infun-
nihil mihi prodest (I Cor. xm).Non enim hahet cha- dat et det incrementum seminibus nostris, quo
;

ritatem Christi, qui Christo non fideliter credit. Et possitisin collectis manipulis meritorum ad fructum
ideo bene addidit Apostolus, dicendo Sic currite, :
centesimum pervenire.
ttfeompreheHdtUis.Currereergodebemus fidelicursu
SERMO C.\X.
in fideChristi, inmandatis Dei, inoperibus j ustitise,
utadcoronam aeternaavitaepervenirepossimus.De- De figura scearfi vitanda,ct forma Salcatoris assumen-
da. In verbaejusdem :.\ollile configurari huicsw-
nique quemadmodum nobis currendum est. idem
culo, etc.
Apostolusconsequenter ostendit, dicendo Omnis, :

inquit.oui in agonecontendit, abomnibuscontinens Christus apostolos sal essehodie patefecit,dicen-

est; etilliquidemutcurruptibilemcoronam accipiani do Vos estis sal terro? (Matth. v).Ne qnia ergo im-
:

nosautem incorrupfifctfem.YulequibusnosApostolus palienter ferat, si beati PaoJi verba ut grana divini

exemplis adcoronam c promissae immortalitatis in- salis terimus.quatenus altius soporati, sensus intel-

* Alludere videtur Apostolus ad Olympica vel Mulla fecit, tulitqne puci-, sudavil. ct alsit.
Abstinuit Venere et liaccho,
Isthmicacertamina, quaeCorinthi celebrabantur.Sta-
diuminquo cursu certabatur pedibus, seu equis. Chrysostomus verba Pauli ad II Tim. n, 5. Xisi
in
>•• habet ctim icerit, h
•> Alias, scientiam. .
•
,
aostro .\on :

Alias, promissam. suf/icit ad legitimam decertationem,si agorrisla in ago-

d Pauli vestigiis inhserens Chrysologus, a cursori- nem descenderit,non siunctus fuerit...i porlet insuper
bus transit ad agonistas, athletas scilicet et pugiles. ut qui coronam consequi veilet, omnem og mislicse pn>-
«Athleta: (quo noniine coruprenendebantur apud ftssionis ohservassei legem tam circa ciborum, quibus
Graecos omnes qui corpore deeertabant, apud Lali- ndum athletii fuit,
nos vero pugiles tautuin et luctatores), licet essent miinentise at honestatis rali mem.
voracissiiui, caricis, caseo et nucibus alebantur et ;
•
Laodal rerbe b Ihrysologi Pitiscus in Lexie.
i
••
I

si carnibus, iis tantum qu.e nimium sueciel pingue-

Antiq. li.iiiiaiuu'. toin. I
pag. Itt7.

dinis habebant, et sine ullis condimentis. Ilinc eo- Iranus Var.Histor. vt,6: Quistrenue puguassent
i

liis ramis iaudibus fcrebantur.

rum victus, qui apud Latinos colephium vel coli- i i

plrfum dicebatur: aridasayinatio dicxtixr aTerlulliano i ieerimus...

'
acci\ iemus.

de Pallio, cap. 4, ubi vide Salmasium pag.2G2, 267. Hasc ct ex raperkiritras nonnulla nroferl claris.
1
Uoratius, de cursoribus :
Mura'oriuspag. 231 de 1'aradiso, contra Burnylum
 5*7 S. PETM GHRYSOLOGl. o«8

ligentiam condire possimus.Grana enini salis » in- A nis deformitate projeeta, d formam vestram in for-
tegrasaliunt, quatenusinmedullis ipsasubtilius at- mam veslrireducitc Salvatoris : utnovitas sensuum
tenuatadescendant: sicsermoApostolicommuniter vestrorum ip vestris actibus elucescat, etceelestis
leetus praebetsimplicemsensum, profundamscien- homo ccelesti babitu jam gradialurin terra.Qualiter
tiam pnrstat.lectione sedulaiteratur adilla qim an- autemeomponatfornianinovihominis.jampatescat.
teperscrutatisumus. Ilodie dicitbeatus Apostolus Stcuf iiiiin in inio corporc multa membra habemus,
:

Solite conflgurari huic sxculo (Rom. xn). Putasne omnia auttm membra non eumdcm habent actum sie ;

beatus Paulus apostolus dicendo sic, elementorum inulti uniim corpus sumus in Christo, singuli autetn

figurisneconfiguremurobsistat? neve simusut Per- alter allerius membra. Babentes autem donationesse-
sarum reges.quisubjectanuncpedibussuis spheera, cuiidum gratiam, qum data est nobis, di/ferentes. Agii.
ut polum se calcare credantur.Dei vices mentiuntur agit ut corpus, quod collocat in coelesti aetu.in su-
:

nunc radiato capite ne sint homines, solis resident perna vita, in moribussanclitatis membrorumcon-
in figuramunc impositis sibi cornibus,quasi viros
>> sensu et copulatione consistat neque pes oculi mi- :

seessedoleant. c efleniinanturinlunam;nuncvarias nisterium, ueque oculus pedis oflicium perverso tu-

velut siderumsumuntformas, ul hominisperdant ti- more cotifundat sed ut sanctilatis membra donis ;

guram.etnihilsupernfficlaritatis acqmrant. Sedista g contentasint largitoris.et credautsuum esse mem-

licetde steculi vamtate descendant, ct sapientibus bra omnia,quod unum fecerit membrum, quiami-
tam fugienda sint quam ridenda, tamen Apostolus norarinescit membrum unum,quod totum honora-
cum dicit : Xolite configurari huic s.eculo, saeculi vi- turincorpus.Hincestquod Apostolusactusmemhris,
tam corrigit.arguit mores.judicatinstitutum.casti- membra ac.tibus sic depingit : Sive qui docet in clo-
gat voluntates, luxuriaru condemnat et totam vaui- ctrina, exhortatur inexhortatione, qui tribuit in
i/iii

tatumsBeculariumpompampropellit.etrugat, exclu- simplicitate, qui prwesl in sollicitudine, quimiseretur

dita mentibusr.hristianis. Sed hoc inodo strictim iii hilaritate. Charitas sinesimulatione ; odientes ma-
comruonetquodestinprincipioluijusKpistolrelatius liim, adhcerentes bono, inriccm honore prcevenientes,
exsecutus. ubi tipuram sreculi in vitiis sic ligural : invicem benigni,solliciludine non pigri,spiritu ferven
Mepletos oinminiquitate.miiltttti.fornictitioiic, avart- i s. Domino servientes, spe gaudentes, in tribulalione
tin, ncqtiitin. j>lenos inoidia, homicidiis, contenthne, patientet, orationi instantes, mtmoriis sanctorumcom-
dolo, nalignitate, nuurratore$,dttractoret,Deo odibi- municantes, hotpitalitatem sectantes : benedicite el

tes, eontumeliotos, ercctos. superhos, inventores ntiilo- nolite maledicere gauderecum gaudentibus, flerecum
;

rum, parentibus non obedientes.insipientes. incompo- flentibus ; providentes bona, non solum coram Dco,sed
iitos, stnc affectiont, sine misericordia, </"> cumju- rtiinn corain liominibus. Nolite csse prudentes tipud
ttttiam, Dei coi/novtsttnt, non intellexerunt, quoniam vosmetipsot, nulli malum pro malo reddentes si firri ;

qw lalia agunt, iigni suntmorte : non solum qui fa- polest, t/uod cx robis cst, cum omnibtts hominibus pci-
ciunt illa, sed qtti conscntiunl facientibus (Itom. l). cem habentes ; non vindicantes vosmetipsos, sed datt
Fratres, audistis formam Bfficuli,didicistis speciem, locum ira\ Si esurierit inimicus tuus, ciba illum ; si

vidistis figuramtamen formam et non informe

: si sittt, potitm da illi ; noli vinci a malo,scd vinee in bono
monstrum, ubiconfusionecriminum totarerumfa- malnm. Superius, fratres, Apostolus patefecit mem-
cies estdeleta.ubi peccatorumconnubiototamundi bravitioriim.rcvelavitmodonobismemhravirtutiim:
fipuraestdissoluta.ubidelictorummorbisimagoipsa ut cneleste corpus tantis solidatum membris, nervis
ablata estcondiloris,ubihomoin vitiis estsepultus, talilms roboratum.possitfacile mundi bella proster-
ubi corrupti corporis scatentscelera.ubi homo ho- nere, diaboli superare conflictus. Kt ita vivens, ut
minis estsepulcrum, ubi in homine non homo cer- Apostolusdocuit,non prosternit mundum?non pro-
nitur, sed cadaver. Apostolusergohuic formrenos teritcarnem ?nondiabolumvincit ?non<equaturan-
prohibetesseconformes.etconfigurarinoshuicvetat gelis ? non major est ccelo? Plane major cselo,quia

riguree;huicsimilitudiniconsimiles nonesse pcrniit- ecnlum non movetur sponte,non voluntate agit.non

tit, sed ad formam Dei reformat, ad similitudinem judiciofacit quidquam, sed sola necessitate servit
revocatChnsti.ettotamreducit adimaginem condi- D semper.quiasemcl jussum est servire jimpollutum
toris,dicens Sedreformamini in novilatescnsus ve-
; se non viribus,non labore custodit: unde cum non
stri. Hoc est, sitisperChristum sensibus innovati, sitobnoxiumpifnefi.sic tamen nec consistit adprse-
abjectas8eculihujusfigura;ettotainveteratffiimagi- mium.Athomoexterrenavilitateconcretus.dumterre-

a Integra pro re incorrupta, non violata, sanie, surus Carras recepit, exhibet caput ipsius turritum,
neve confcctatabc, ul dicat Auctor grana salis rcs : et in postica parle lunam falcatam, apud Patinum,
integras, nonduin incorruptas saliunl, si ipsa grana pag. 373. Luna in his regionibus. lum masculino,
inmedullis siihtilitis attanuata descondant. I). Chrv- tum feminino haliilu religiose colebatur. Spartianus
soslomus, liuinil. inquit
l*i Quomoduin .Mattli., : de Oracalla Ctim iterum vellel belluin Pwrthis in-
:

fieri potest ut ea qua jam corrupta sunt, salis pre- ferre, atque hibemaret Edessce, atque inde Carrasm-
fricalione reptnentur Mita Ms. Ceesen., in medullas
'!
. m dei qratia vcnisset.
ipsas. 'i
Difiert eniin figura, quce est fugax, externa,
Successores Alexandri,quisefiliumJovis Amino,
•> apparens potiusijuam existens ; et Porma quoe est
nismentiebantur.cornutafronteprostant in nummis constantior et solidior.
c Quin et Gordiani Pii nummus.dum Persasaggres-
 5JP SERMO IAXI. 530
nam labern viacit, dumsanguiDis stimtilos frangit. A plemu, qu> jacebat ad januam ejus, eupiens tatwari
dutn carnisexuberatpassiones,transeeuditccelum, de micis, qua! cadebant de mensa divitis, tt nemo illi
adipsamdeitatispervolatsedem.-etsicfitrnajorcoelo, ilabat : sed et canes veniebant et lingebant uleera ejus.
meriiissupergreditur angelos. nonnatura. Probat Factuin est autem ut moreretur pauper, et portaretur
hoc apostolus Paulus, quidum satis terram vincit, ab angelis in sinum Abrahat. Dires autem morlitus
et intravit ccelum. et transivit alium. et usque ad est et sepultus in inferno. En, fratres, quam rerum
tertium meruit pervenire.Et juste.narn prinius con- lamentandamutatio:pauperemportantangeli,divi-
scendere debet ccelos : qui sic el verbo et exemplo tem deglutit infernus. En, fratres, mors pauperis
hominespeneirare docuit ceelos. Krif, erit major totam vitam divitis vicit, et elatio sola pauperis to-
ccelo, qui vixerit sicut docuit Paulus : erit clarior tamdivitispompamtransceuditetgloriam.Quaresie
sole,qui sic virtutum radiis toto orbe splendet, ut sepulturadecipitoculos?quaresicexsequiarumpom-
fuscari senulla vitiorum noete permiitat. Erit, erit pamentitur?In b obsequium divitismigrathicc tola
iste lucidior luna, qui tenebras has non tenuato lu- civitas, cum funuseffertur paupervaditsolus,pau- ;

minetemperat.sed totam saeooJi noctem pleuo meri- perem duorum portat miseratio d bajulorum, e nec
torum fulgore nec sicut luua quotidiana
depellit : quatuor ut mortuo.sed duo sub uno vecte.quasi pro-
lucis detrimenta praesentit, sed jugi factonrm lam- p jiciendo oneri portitoresaddicantur inviti.Merito ei

padein superni luminis claritate persistit nec iste : moxangelicaofficia.meritodivinadeputanturobse-

sicut illa menstruo interpolaturobscuro,sed in chari- quia.cui tamcrudeliternegatasuntipsahumanitalis
tate Uei continua permanebit. Et si magna est illa, extrema. Kunus divitisanteceditlugubris turbaser-
quod mitigat noctem, quanto hie major, cujusvita vorum teretrumpauperispraeceditangeloruuipsal-
;

recipit nil de nocte ? De stellis taceo.quia quot cce- lentium multitudo. Inmarmoreo tumulo et f curata
lum stellis, tot sanctivirtutibus elucescunt.dicente veste jacet divitis eorpus inclusum; pauperis caro
Domino Yos eslis/u.c mundi.lucete sicutluminaria
: e naturali quiescit in limo, et materiali situ :
' ver-
in mundo [Maith. »). Adsuuamtim,ccelum,sol,luna, mium morsus nescit,praevenit putredine et fetores.
stellae(Deo dicente) transibunt [Matth. xxm.justus Sedrequiramus.fratres.qusj divitis culpa.quod cri-

autem in claritate Dei continua permanebit. Velim, men, quod scelus eum suppliciisaddixitinferni,et
fratres.de singuloApostoli verbo singulas proferre antejudiciumdamnationis ejus,' elogiumtotsfecu-
(iictiones;sedquiaetfrequentatalectiofastidiumge- lis fecit, ipso judicereferente, cantari, dicente Do-

nerataudienti,etnosdiutiusnonpossumus ^evange- mino Homoqitidam erat dices,et indiiebalur yurpura

:

vestra quod
licas tacere virtutes.gratum sit charitati elbysso, et epulabalur quotidie splendide.Et erat qui-
cotupendiososermoneprsesentem clausimus lectio- dam mendicus nomine Lazarus,qui jacebat adjanuam
nem.Deusautemnoster.etqutediximus.etquaatacui- C divitis, et cupiebat salurari de micis, qucecadebant de
mus.ipse sanctis vestris sensibus iusinuare dignehir. mensa divitis. Numquid per se tantumdivitiaeerirni-
SEK.MO CXXI. nosaesuat ?aut solaeetperse penesDeum daninan-
Dedivite et Laiaro. dsesunt vestesfettantumpersepuniendaesuntepu-
Audistis. fratres.hodie et paupertatistinem.etdi- lae, ut non solumcareant praemio bonorum.sedom-

vitiarum quaiis sit exituscognovistis.dieonteDonii- nium malorum ferant et mereantur j exitium 1 Aut
no Homo qitidam ernt dives, el nuluebatur purpura
: ita perse probata est, et sanctificata mendicitas.ul-
et bgsso, et quotidie epulabatur Splendide (Luc. xvi). eera tam saerata, ut angelorum manibus Abrahte
Et erat quidam mendicus nomine Lazarus, ulteribus sanctirapientur ad gremium Et mirum, fratres, !

aScrnio episcopi quandoque Evangeliorum lectio- ijualluor inscripli porlabant vile cadaver,
netn prwcedebat. Accipit infelix qualia iuille rogus.
b Apud veteres obseqitia exsequia funebres sunt. 1

Nicolaus PP. I in respons. ad eonsulta Dulgarorum, Vide Pignorium. de Servis.

apud Du Cangium in Gloss. torn. III p. 32. ubi hunc t Alias, aurata.
Cnrysologi loeum laudat Non es! solito cum obsequiis
:
- Ms. C;esen., materiali limo et naiurali situ.
more ad sepulcra feremlits h poterat, vel ex magna siccitate
Quod provenire
Tangit veteruin lnorein, apud quos usuvenerat Q corporis ipsius mendiei, vel ex natura telluris sabu-
ut cuin funus elTerrctur, propinqui, ainiei. cum ser- losae. niinis aridae vel quia ut caro putrescere inei-
;

vis, elc, honoris causa anteirent. \ido Uicronym. pit, mox terra ipsa putrediuem corrodit, immo pro-
ad Paulain. de obitu Blesillae Snlpiciam bb. ii de
; pria virtute putredinem praevenit, et vermes ex ipsa
Vita S. Martini Begesippum liv. v cap. 2.
; gigni probibet, quod verius videtur. Mita. Pluri- —
' Bajuli hic videntur esse *sx.poo66i>i, Lalinis, vt- ma sunt beatorum virorum corpora qua', Deo an-
spiUones. Ila apud Auguslinus in cpist. 19, ad llie- nuente, incorrupta post obilum servantur. lluc for-
ronjm. Non erit pius deduetor, ae
: irporis. tasse respexit Aui
Binc apnd Uarcellinum lib. xiv pag. :!7 Bajulorum :
1
Blogium proprie esl brevis criminis annotatio,
entor. Tibicen scilicel, qui vespillonibus prseci- seu litulus, ut dicilur in lib. iu D. Stcllio natus ; et leg.
nebal vel alius quisque, qui eos ad opus
; ultima Cod. Theodos. de Naviculariis. Ammianus
oeus ac celeust.r remiges. Laudal hunc locum
• Marcellin., lib. xiv Multos sub uno elogio jussit oc-
:

n. Cangiusin tilos^. lom. i pag. .

-
/
i de Martyrio lsai. proph.
i . Isaiat .

e Dehgebantur ad minisleriom funeria cuculUtio- cmn Cliristum pra> Ucaret, vrl futurte damnationis elo-
n i ex ullima servitute homines, qui numero quatuor gium (sraelitko populo nuntiaret, etc
bumeros cadaveri supponebanl. Martialis, ub. viu j Alias, jttdicium.

pag. 7 I .
."31 S. PETRI CHRYSOLOGI S3J
quodAbraham.quondamdives.nunedivilemspernit, A tum credidit,si in ipsa supernagloria ab hospitali-
dicente Seriptura Erat autem Abraham dives ualdt
: tatis pio cessaret oflicio. Etsolis donisfruereturdi-

(Qen.xxx), et eutu quent halmilin bonis prwsenti- vinis.qui hichumanabonacrudelemse crediditcui-

bus parem.nunc reprobat et patituressepcpnalem, quam si negaret. Abraham, fratres, venientibus
prasertim cuui neque pauperishujus bona, neque longe semper occurrit, praetereuntes etiam prece
maladivitis istiusprodideritsermodivinus.Ciuergo vocat,nolentes magna cum supplicatione suam com-
nuno Abrabam ambit pauperem, divitem rcfugit et pellitad mensam, c primaet saginatade gregibus
refutal? Aut quemadmodiim hunc Abraliam innocen- hospitibus seniperapponit.suiset conjugissune ma-
temhabuere divitine, liunc fecere divitiffl, crimino- nibus faetos calentes semper oflert paues, quos frigi-
sum illum promovere ad omnium requiem beato- dos ethesternosesse utique jugis humanitas non si-
;

rum. hinc inomnium malorum barathrum deputa- nebat. At iste dives, immo divitiaruru captivus,
runt? Vt-rumne propositussermo vestrum diu fatiget servusopum, et ipsis censibus compeditus.tantum
animum. suspendatauditum.acoelerandanobisest pompt» ignobile sepulcrum.in quo pietatis totus uti-
hnjus solutioqusestioLis.AhrahamJratres.nonsibi, que et visus defecerat, et auditus, non jam perso-
se.l pauperidives fuit, el opes nonhabere, sed pro- nam.non pauperera.sedipsammisericordiamdespi-
rogare gestivit magis magisque in sinu pauperis « citadjanuanisuaniLazarosicjacente.Purpurn,bys
;

quam in horreis recondere suas studuit facullates, so.delicatis vestibus, epulis blandis ferrea viscera
sicut toto YitfpejiisoHineperdocetur. Namperegri- crudelis animanutriebat : quem Deushumnnse snlu-
nusjipse jugiterlaboravit,8iaqueneperegrinU9 pere tis avidus inquisitoremollirecupicns,non tamLaza-
priniiiii se esse sentiret (Qen. xvm) sub tentorio
: rum.quamipsum pietatis'1 conflatorium ejusproje-
manens ipse, sine tecto advenam manerenon pas- cit ad januam conflatorium dixi.propter ferrea vi-
:

sus est ; et bospitem hrwpes semper ipse suscepit, scera.lmpiisergooculismendicusLaznrusingeritur,

extorris patria, domioilii nesciu-, ipse ei dominus admovetur, et ut dives darepossit, magis raagisque
omniumfuit.etpatria ; BCiens Be non • incubatorem, census cumulatur; sed dives adamante durior,
divitis
se I dispensatorem divina positum largitatis, ut quidquid Deus pauperispropteralimoniam divitis
vindicaret oppressos.absolveret captivos (Qen.xrr), conferebatadcensum,illeautell'undebatturpiler,aut
eriperet jam jamque morituros. ipsum se mortino- crudeliter reponebat. Item Deus, utnon laceret,ut
bellatoraddicit, apud quempietas in alterum clamaret.ut admoneret divitem, ut panem se qua?-
Titasuachariorfuit.Abrahamsusoeptohospitiastitit, rere tantum jejunus pauper oslendat.ut vel admi-
nonassedit ;et fuitistenon ronvivahospitis.scd mi- nimalargiendaabiindantisimpellnlnnimum,niigetur
nister. Abraham vlso perejrrino, dominum sc esse pauperi fames. Cupiebat, inquit.de micis saturariquas
'-'
Descivit,ipse allator prandii.adcoqninam satis deli- cadebani de mensadivitis.M dives variis crapulatus
eatam sollicitns addixit uxorera et qui se suaque : suam ructabat ad ccelum.ne vo-
fcrculis indigeriera
omniafamulis suis creditac committit, oommittere cem pauperishumiet taliter jaccntis audiret.Item-
vix audet hospitemconjugi qitam probatjp. Btquid que Deus,quia obduratis auribus unius orisnil erat
plara,rratres?Hujusdoniquehumanltas sic sancta, voxclamantis.ad aperiendumcordivitistotum cor-
sanctisest semper manihuspr.T-parata, ut invitaret puspauperisvulneribusaperit, utin admonendodi-
apud illum ipsum Peum.etcompellerethospitari.Ille vite totessent pauperisoraquotvulnera. Solvuntur
ad Abraham,ille ad requiem pauperum.ille ad bo- viscera,iilceraprodiicuntur,hiatusvulncriimdilala-
spitinn receptaculnm venil, qui soinhospiieet pau- tur, sanies elfunditur, et totapauperiscarocompo-
receptum Eatebitur in liituro, cum dicet Esu- :
niturinscenam pietatis : utquem vox esunentisnon
rivi, et ileiltslis mihi mandttcare •
sitivi, et dedistis moverat, vel suspiria, vel dolores, gemitus et tota
mihi biberc ; hnspesfui.it susrcptstis mr(Mattli. xxv). aerumnarum congeries commoveret sed dives super- ;

Factum at autem ut moreretur pauper et partaretur bo oculo.insatiabili corde, haec omniaet audire, et
ab annelisin smum Abrahm. Non immerito, fratres, videre, ct sentire contemnit. Quserit adhuc Deus
sua tunc omnes sanctos suscepit in requie, h et in quemedmodum dives a sua obstinatione solvatur.
ipsaccelestibeatitudinefungiturdispensatorisoflicio: Solvitpauperi manusasuisartubtis.utinecabigeret
quia dumsemperhic suscepit peregrinos et paupe- canesdivitis.quosvulneribussuis divitiseratpastu-
tes, ipsum cum angelis suscipere Deum, ipsum sub rus in vulnus et novo modo, fratres, humanitatis
:

tentorio suo videre hospitem meruit,quem semper ordo mutatur ;lithumana mendicitas, utcupiditas
b ilniitlargitorem. Etrevera, fratres,parurn se bea- «prodntur inhumana.Divespauperem nec cadenti-

• Basilius Cfpsariensis, in append. Conc. iv

p. 20 : ad locum beatitudinis ascendit, ubi Abraham fungi
Oporteteos qui sapienter secum reputant, existvmare dispensatoris officio fertur. Mita.
dwitiarum usum in administratione etse pnsitum, non c Pro optima.
in fruendo. Nam hoc csset quodest Chrysologo incu-
6ar«divitiis. Vox autem est in sacris gentilium usi- inter dilectos pars prima sodales.
tata, de iis qui in fanis aptabant.dcorum somn Ovid. lib. iv Trist. Lleg. 9.
rit passim npud poetas. Vide Ciceronem, de
Divinnt. lib, ii TerUillianum, de Aninia cap. 27
;
11
Vas in quo melallaliquefiunt. AtLazarus ferrea
;
Arnohium, lilt. i, etc. viscera divitis emollire non potuit.
•> Mutat hic ordineni Auctor, et a limbo Pafrum « Alias, proderetur.
533 SERMO CXXIl. 334
bus de mensa micispascit.et Lazarus pauper.quia A esse nescis, quem in Lazaro patrem sic sprevisti :

aliud nou habebat.etiam de carnibus suis canibus modo tibijustusoecurrit,qui tunc, ut tibi piusesset,
humanus exstitit.Miserdives.sipanern non dedisti, diuLazarum p<>ssus est cruciari. Infelix quem sic
quare vel canes abigere noluisti ? Sed a mitiores te ipsa'"origo arguit, quem sic ipse lucisauctoread-
canes tui, immo tu saevior canibus tuis:namte sae- dicit ; infelix cui in judicio pro magnitudine crimi-
vienteiiliparcunt,quinonadmorsumdentes,sed lin- nis.non misereri genitor.non pater ignoscere.non
guasabobsequiumsicproducunt,utinmodumspon- affectiopoluitsubvenire. Quidclamasadhuc,dives?
giaenonvexenl vulnera,seddelergant.Dives,in cani- Adhuc dives,sed crimine,non censu ;non substan-
bustuisfamempielasvicit;intepietatemsaturitasnon tia.sed reatu. Quid clamas ?quid postulas?Hoc lo-
evicit.Nam quod canes hoc studioMacere curarunt, cojam non geritur postulatio.sedcontroversia.ubi
usus ipse,quisemperestinoculis,probat..\'am canes e diverso consistitipse quipassus est:sedagentium
lambendo semper curant vulnera sua :canes curant diversus est loctis : hic agit de proximo.ille delon-
pauperemmagisterionaturee.ethomohominemne- ge ; hic de sinusuggerit,clamat illede tartaro ; ex-
gligit.ipsa graviter accusante natura.Verumest.ve- orat ille de requie, queritur hic de poena. Sed quid
rum est,quoddivesnecmicasdarepotest,dum sem- dicitdives: Pater Abraham, miserere mei. Bene di-
peravaruseget.DitIerendusestsermo,fratres,quiaet g ceres, siLazarusinsinu residensipsumpectusjudi-
dicendi » tempus absumpsimus, et leetionis loca, cis non teneret bene diceres, si Lazarus justissimi
;

quae nobis tractanda sunt maxime,subsequuntur. cognitoris tota non possideret arcana. Gratisrogat
d SERMO CXXII. judicem, quem sic innocens confessor accusat et ;

De eisdem. frustra sibicreditjudicem posse subvenire.quando

Deberet, fratres, sermo noster hodie sancti An-
dren?,in quantum sufficit.referre virtutesjsed
dediviteilloet Lazaro.evangelico paupere.quodsu-
perest nosdiximus reddituros.et B. Andreae aposto-
latus et martyrii sui praerogativa sufficit.etabundat
ad gloriam.siplacet, nos quaspromisimus, quaede-
bemus, ipso Dominoreddente.solvamus. Scientes
namque quod et dicenti et audienti semper generet
orejudicispronuntiatipsetantaqui pertulit. JL/ iserere
quia mei,ct mitte Luzarum. Adhuc tein Lazarum siccru-
delis? mitte. Quo ? Ad infernum de gre-
Lazarum
mio, de solio sublimi ad profundissimum chaos,ad
tormentorum stridorem de sancta quiete, de tanto
silentio beatorum.£f milte Lazarum.Ut video.quod
agit dives,nonestnovelli doloris.sedlivorisantiqui,
magis incenditur quam gehenna.Est grave
et coelo

lassitudofastidium,superioretractatumaximampar- malum.est illis incendium non ferendum quos

illis

tem propositae distulimus lectionis. ut reparatis ani- aliquandohabuere contemptuividerefelices.Adhuc

morum viribus salutaris verbi sequentia toto vigore divitem malitianon deserit,quemjam possidet pce-
et e debito caperemus auditu. Post illa enim quae na, qui non se ad Lazarum duci postulat, se ad se
diximus.hteesequuntur.E/ elevans oculos cum esset Lazarum vultdeduei.Ad crticiatustuistratum.dives,
in tormenlis, Abraham vidila longe, et Lazarmnin G pius AbrahamLazarummittere nonpotest.quem tu
sinu ejus. Et elecans oculos suos (Luc. xvi). Sero ad mensamtuamnon esdignatusadmittere.Jam vo-
dives sursum levat oculos suos, quos semper de- bis versae suntvices: vides ejus gIoriam,cujussup-
pressit in terram. Dives, quos oculos levas, ipsi plicium sic sprevisti videtillecruciatus tuos, qui te ;

sunt accusatores tui quos oculos levas, ipsi non

;
tunc tua mirabaturin gloria.Sed videamus,fratres,
plaeant judicem.sed inflammant;nonreportant ve- quaresibimittiLazarum sicdeplorat. MilteLawruin,
niain, sed reatumjet exiguntpcenarum cumulum, ul intingat extremum tligiti sui inaqua, et refrige-
non solamen.Quo oculos levas?quidclamasadhuc, ret, linguam meom.Eras.dives.haec flamma non tam
dives? quo respicis, dives ? lbiest Lazarus, ibi est linguae quam mentis est.non tam linguaequani cor-
impietatis tuae proditor, testis criminis, crudelitatis dis est et adhuc iste conscientiae calor est, non il-
;

a.sse.T\.or.Etclamavit,\nq\ii\.PaterAbraham,mi*erere lud extremumquid temanetetexspectatincendium.

mei.Modocognoscispatrem.et modo tibipatrem se Namsitejamnovissimihjudiciitotus ignis ambiret,

«Ipsae belluae quadam in Lazarum pietate mover- Litinius legit devoto.

videhantur.At Augustimisserm. 78recent. edit.comi-
n
parat maledicos canibus lambentibus ulcera Lazari.
b Editi cum Mita, fecere curantum. Melius non cum
f
Hoc est ipse Ahraham, a quo tu originem du-
xisso dicis, dum Patrem vocas.
Addirere, verbum judiciale, quando res plus of-
fl

I.atinio. ferenti addicitur. Hic autem pro damnare, dcvovere,

c Habenda! cnncionistpmpus olim definitum fuisse etc.
ex Patribus probatur. Consule Origenem bomil. 21 Passim apud veteres Patres inentio occurrit. Hi-
11

in Numer. Augustinum homil. 23 lib. quinquag.

; lariusinpstilm.r.xvm.num. An rum ex omni otioso '2 :

Homil. et serm. 237 de Temp. et Chrysologum rur-; verbo rationem simus prsestituri, diem judicii eoneu-
sus sermnn. 1 15 et ibi notam 2.
; piseemus, in guo noots esl illc ignis iridefessus sub-
''
Ex noc Chrysologi sennone, uti ex aliis alinrum eundus ? Origenes honiil. Itin psalm. xxxvi Omnes :

Patrum, veluti Chrysostomi, in orat. III ndversus noi "1/ illum igntm venirt neceste esl. (Iregorius Na-
Jud.pos Augustini, iu 1'r.rfation. ad cxposit. Epis-
; zinnzenus sub initiiim orat. 2(it Ignis ille postre- :

tolee H. Joannis Gaudentii Brixiensis

; etc, eruit mvs, quo nostra criwina exnendentur nut jmrgabun-
;

Ferrarius de Concionibus, lib. m enp. 11 pag 863, lur. vide Ciesarium, in dppend. scrm.; August.
concionnndi consuetudincm obtinuisse apud Ceteres serm. 1S num. (; Arobrosium, serm. 30 nura 4. At
Patres, non tantum diebus dnminicis, sed ctin alils in nllatis locis, Patres pro igne judicii piaculares
Festis, ac Martyrum praesertim. flammas intellexisse conveniunt tantura non omnes
53o S. PETRl CHRYSOLOGI. o36

ci illius jam tene- A Lazarum ut intingatextremum digitiin o<pu«,etnon

desperataedainnationissententia
ret, numquam numquutn patrem
levares oculos, deferat aquam ? ergo juxta est aqua: et si juxta
colloqui.numqiiaiu pro te rogare, numqiiam prae- est.quare de proximo nou sumis ? quare?quia vin-
sumeres intervenire pro fratribus. Certe si te jam ctae suntmanus ttia; merito.dives, quiasolutisdebi-

possidet totus ignis inferni.si te gehenn;e flamraacom- litate Lazari manibus subvenire contempsisti.Debet
plectitur.quaresoliuslinguteaestibusdesiderassub- homo,debetdebiIibusstia membra partiri :qua;ciim
veniri?Nisi quia cutu pectus tuumanhelatflamma sui Job non daret,sed redderet.siedicebat :Ego fui octt-
crimiuis et reatus.magis lingua uritur.ardet.aestuat, lus ciecoritm, pesaulem claudorum egoerampater ;

quee iusultavit pauperi, quee misericordiam denega- invalidorum(Job. xxix, juxta LXX). Homo, si non
vit: h«c praeceditad judicium, beecantea degustat hitbes nummum.dapauperi manum,quia majorem
et patitur cruciatus.baec de toto corpore prima sen- misericordiam facit.qui ad mensam suam manu pau-
tit arJorem, quae cum primahic varios deliciarum peremdebilemducit.Ipsum se pauperi dedit, qui se
cibos, et odorata degustaret pocula,mandare pieta- anlavitin obsequium pauperis.aptavit in pauperis
tem noluit.fieri misericordiam nonpraecepit,se<i et servituteiu.lterum,fratres,pr;esentisverbip]enitudi-
ipsacum alii nemdifferamus.uttertiaatiditionequamsententiam
facerent, derogabat. Ipse est qttiiii
duebatur purpuraet bysso.Quidest,dives?abaestu g ahAbrahambeatissimopertulerildives proloquamur.
byssusnondefendit?purpurauonresistitiiiferiio?Re- SERMO CXXIII.
manseruntista; ilesernerunt ista, etipsenuucnudus De eisdem.
sudas.astuas.quiahquandoinsultabasaestibu^uiti- lnverecundi debitoris est,aut differre credita,aut
Qc\Oia.aiuUlale veslilus. Et mitte Lazarumulintingat promissa denegare;honesti,sine mora et mox utra-
extremum digiti sui m aqua.et refrigeret linguam que persolvere.Promissiimisutomneqiiodrestatdc
meam. Quid est dives?ubisiinttorrentestorculariuin illo divite redderemiis,quiciimin Lazarum visussit

tuorum?ubisunt horreoad Famempauperis nonmi- immilis, in semagis saevus exstititet crudelis. llac-
nuscupiditatibusdilatataquam oopiis?ubisuntvina tentts quid dives ad Abraham loeuttts fuerit.etsan-
ad inopiam pauperis b anuositatibus etipsatempo- clus evangelista, et nosler sermo, iri quanttim po-
rum obUvione servata ?ubi sunteffusiones, lapstis, tuil, declaravit. Dictum est Et clevans oculos siws:

fluinina L
ministeriorum tuorum i Ista otnnia tibi cum esset in tormentis,vidit Abrahama longe,et cla-
periere.non crimiui.quis sitis extremi digiti guttam, mansdtxil Pater Abraliam, miserere mei, et milte :

quam solam dedissespaupeii.non sitires.Im-

si vel Lazitrum, ttl intigat extremum digiti sui in aqua, et
misericordem tegutta,etiiiicareddiditinhuiiianuin, refrigeret linguam meam,quia crucior in hac/lamma.
inquibus totus pauperis et victus consistit et vita. _ Cuinunc respondit Abraham, Fiti .reeepisli bona in
Velim scire, dives, si vel ipsi sibi in puena positus vitatua (Luc. xvi). mira pietas adhuc vocat fi- !

ignoscis,quia ad haecinala non venisses.si de tantis lium, quein degcnerasse propriacrudelitate sic re-
horreis micam, guttam de tantis torcularibus tuno spicit. singularis bonitas adhuc vocat iilium, !

dedisscs. Parum estquod caro eget, quod natura quem vidit inferni verniilam,paenariimsobolem,ex-
exigit, quod sufficit vitae avaritia causa est quod
; treiimm mancipiumjam gehenn.e.Sed vocatfilium,
homo magnaet inulta recondit non sibi.sed aliis ad ut niagis magisque lilii prodatur impietas, quando
suumplane prajsentem vel posterumcruciatum.Sed cum tali etiam patcrni sermonis pietas perseverat.
(•

dicis, divcs: Kgo et si vinum negavi,aquaui peto, Tu vocas patrem, ego voco (iliuiii ut te graviter '

quam cotnmuuem cunctis animantibus auctor ipsc dolcts perdidisse quod natus es. Adhuc voco filium,
omnium pr.estitit et natura. Puto, dives, quod et ut amarius doleas perdidisse le quod tibi gratia de-
aquampauperitunegasti.cuineiiigredereturjanuain derat et natura.qiiianonhabuissse dolorisnonest
tuam.nead tuum putetim perveniret, <>canes quan tanti, quanti liabita mreroris est perdidisse. Voco
plurimos objecisti.Quid est autein quoddicis?.JiV(V tilium, ut intelligas judicii esse quod pateris,!-' non
('lirysologus vero videtur infernuiu innuisse. Tertul- d Servi ostiarii comes quandoque fuit canis. 1'lau-
lianus etiam, Apolog. nuin. 48, dejudicio agens, tus Mistel. Tranio age canent, ustatn a foribus facem
:

jttgts ignis, igttii judicii meininit at tamen ibldem;
solos reprobos respi«it .
» Auctor hic de byssi indumento loquitur quod
tenuissimi lini genus est, ex quo fiunt vestcs subti-
lissimae.qute non modo aestutn corpori deferentisnon
causant, sed potius «stum remittunt. Ex Mita.
D abducas. Erant, el qui prope januatn canem pictum
haberent, ut Trimalcio apud Pelronium. Seneca,
: lib. iv. de Ira vocavit hos catenarios Citnes. Irascitur
jure Pignorius in nostrorum pictoruminscitiani, qui
in ipso divitis triclinio Lazaruin humi cubantem
pingunt scilicetjanitores admisissenl hominem sca-
:

b Leg. 113 Cod. Theod. de Decurion., annotitate tentem ulceribus, ipsi dorso Itiituri quidquid doini-
se tueri. In I. ult. eodem Cod. de Praediis navicul., iioruin oculos offendissel.
annositatis eursus. 1'etrus Cellensis, lib. ix episl. ii ; Ms. Caesen. et Vatic. : //; eum lalis eliatii pa-
Caliuiius noster unnositate et desuttudinc quassalus. terni scnnonis, etc.
c Servos quandoque ministeria dicta notat Pigno- f In nonnullis edilis, adltnc ego.

rius, pag 101. Seneca, deBenefic. lib. cap. 18, m k Mysficuiii sensum emil iMila, atque id quod
et apud Latinos (iallicos scriptorcs, tninisterialis ser- nunc patitur Hebraeus, perdivitem significatus, non
vus (juamloqiie etiam rmnisterii appellationc in-
esi. esse ullionein a Chrislo suiiiptani, sed jusfani deita-
omnia vasa argenlea slcmendo triclinio
telliguiiUii- tis jiidiciiini ul ii gentilem viam salutis docere
: <
| i

necessaria. Sacri pompam ministerii vocat vasa sa- recusavit, ipsemel a (ienlili viatn salutis ediscat, et
cra Paulinus Nolanus. laudat scriu. 102 et serm. 171, satis a longe.
 ; ;

537 5ERM0 CXXIH. 538

furoris : voeo tilium.utin me meapatientia,etin te A mino sie docente : Dicile : Dimitte nobis debila nostra
tua a maneat poena. Sed iste, fratres, intelligit se i.Vatth. vi). Beatus qui Deo debita, et cum non in-

non esse fiiium, qui fatetur et pensatdesuomerito telligitsecontraxissepersolvit.altiusprophetainsti-

esse quod tam pii patris perdidit de natura. Qui tuenle cum dicit: Qux non rapui tunc exsolcebdnt
luncutique respondisset generi, si pius, si hospita- (Psal. l&vhi). Beatus qui se apud Deumsemperut
lis,si misericors, in pauperem
humanus. si fuisset eseuset, accusat, Scriptura tatiter admonente :Ju-
Qui genitorisopera nonfacit, negat genus,Uomino stus in primordiosiriitonissui accusatorexistit (Proc.
sic docenie : Si filii Abralice essetis, opera Abrahafa- svm, juxta LXX). quare se justus ac-
Et si justus,
ceretis (Joan. vm). llle ridem generis probat, b qui cusat ? quia non conspectu tuo
justificabitur in
paterni operisassertorassistit. Sedquiddicit Abra- omnisvivens (Psal. xui). Homo coram hoinine de
ham ? Fiii, recepisti bona in rit^ tua.Si tantum divi- mento forsitan glorietur;
justitia, deinnocentia.de
tis hujus istud est crimen. quia c recepit bona coramDeo quise deinnocentia jactat, de sua justi-
quantum reus. qui invadit indebita ? Si tantum cri- tiaglonatur homo non est. Hinc est.quod ille Pha-
minosus qui sua claudit.qui non iargitur aecepta, risaeuscum non orat, sed justitias suas computat,
quampcenalis est.quiestsuis incubat, etalienaper- imputat.ructat, iajustus et publicano deterior abs-
vadit ^Fratres^demusnostra.sitamennostra^demus g cediKLuc. xviu). Sed accedamus ad reliqua.-Vune
tamen quae putamus nostra; vitemus aliena,decli- autem hic consolatur,a.\t, lu vero cruciaris. Videte,
nemus estranea; certe si cui aliquid tulimus, tota fratres, intelligite, fratres, es his quae dicta sunt,
celeritatereddamus:nehic relinquenlesomnia, i.luc quia justos et injustos etsi f discretio locorum.una
censu pauperes, crimine divites, ad istum divitem tamen inferni adhuc regio continebat atque eos etsi ;

perducamur.Discattamendivesquia d recepitbona, chaos jam magnum nondum tamen ccelestis habi- ,

non accepit. Videtis. fratres. quia Abrahae sancti talio separabat et si dividebat illos hiatus tristis, ;

verbo istius divitisanimus proditur,sensus arguitur, nondum tamen deputatasuperius angelis akitudo.
intellectus punitur, qui non sibi data, sed reddita g Flammearomphifiafsicut legislatorrefert) paradisi
crediditquaeeumque Domino largiente possedit.In- volvebatur injanua, ne illuc hominihpateretacces-
telligitequasensuineesserit.quocordeambulaverit, sus (Gen. iu) : aereis januis et ferreisvectibusporta?.
qui Deum
sibicrediditdebitorem.etdominum suum inferiobserateeclaudebantur.neanimabus.quaeilluc
maledives usuris suis addixitobnosiuni :ignorans jactatae fuerantde supernis, ulluspateret egressus.
quia Dominus, etsi pauper iucessit in terra, dives Nam et ehirographum paterni debiti, quod morti
tamen aseenditin coelum. Et dedit ille, aon acce- singulos adjiciebat,styloculpae et reatus ipsius atra-
pit in fenore, qui dedit uni quinque talenta. alii mento tenebatur ascriptum, et ad sobolis noxam
duo, alii unum unde et promittit se esacturum,
; niulta temporum currebat usura. N'ec erat idoneus
non redditurum usuram, cum dicit ad servum : quiparadisumintroiret.flammamesstingueretdivi-
Sercenequametpiger, dedissespecuniammeamnum- nitus inslitutam.autaperiretjanuas inferni ccelitus
mulariis, et ego venissem, et exegissem eam ulique obseratas.aut solveretchirographum, quod in arca
cum usuris (A/a/rt.xxv). Hincautem plus impius di- legali Dei praeeepto tenebatur inclusum. Hinc est
ves quia non in alium pius esstitit qui etsi
iste, : quodipse Dominus.primi hominis.id est, contuma-
recepitbona, non pro bonisbona, sed pro malis cis servi, essulalor advenit ipse ; Dominus qui obse-
bonarecepitindignus.Sedtranseamus ad Lazarum, ravit paradisum,qui clausit infernum, ad terraset
et qu;eramus quid est quod dicil : Et Lasartu simi- ad inferos tota potestate descendit, ut accensa ex-
liter recepit mala. Et id sufQciat ad meritum.abun- stiugueret, clausa protinus aperiret, protoplasti fa-
det ad gloriam,si non bona, sedrecepit mala.
fecit cinus aboleret. Hinc est quod arietem suae crucis
Planebeattis est, fratres, qui se aDeo acciperebo- portat aggressurus infernum.utconterat etconfrin-
na, mala recipere fideliter credit. Beatus qui Deo
B gat ipsas lartari januas aere munitas, et ferro. De
semper reddit debita certe si non potest, vel di-
: laterefundit aquam, ut paradisi viam temperet
mitti sibi debita tota humilitate deposcat, ipso Do- ignemex partesauetorum esstinguatinferni, totum
a Alias, permawat. autem est gratis aliquid ab aliquo habere, vel quod
b Locus restitutus ex ms. C.cseu. suum est sibi vindicare. Dives autem bona pos-
1 Juxta varias
hujus rcrbi redpere significationes. sidebat, Domino largiente, non Domino reddente.
varinexplicanturab Auctoreaniini sensa. Ili.- 1
•( Ex .Mita.
interpretor occultare; juxta I. fio. e.oper. lib. factam « Hoc est duni nialis justus opprimitur. fidelitcr
:

ab. impp. Valenle et Valentin., unde habentur cri- credit his a Deo oppriini, tamquam aniantissimus
mina receptorum, eoruin scilicet qui fures, raptores lilius a patre.
etcaeteros uialefactores, ut occultent, apud se reci- t be is locis de quibus Chrysologus, juxta san-
i

piunt, ut fT. de Keeept. et C. de his qui Latron, et iu clorum Palruin mentem alibi disseruimus.
Sicui nit de Haerelicis. Ideo recepisti hona in e Flammeum gladium habet Vulgata pro flamma
\ita tua. e=t idem ac si diceret Tibi. tuisijue impro- : in liguraui gladiiconformata.
bis usibus, caeterisoccultata. bona reservasit. Mita. — " Consonai Origenes, Comment. in I Reg. svm
Ingenio^ius an verius, alii rideant AstAaS»? hic non ' e.lit. Buetii, pag. 36, feliciorem esse no-
ubi docet
soluin recepisti, sed ; tene aeeepisli signifi slram condilionem, qaara corum qui ante Christum
Recepit, id est habuit bona, ut ea Doiuino
:
vixerant quod nulli eorum datum sit, ubi lignum oita
;

reddat cum fenore, vel pauperibus eroget. Accipere erat praHergredi, et flammeum giadium pertransirt.
.'»39 S. PETRI CHRYSOLOGI.
chirographum debiti diluat, et solvat antiquum. et A Lazarus, qui tibi tanlo temporo.tot vulnenbus suis,

patiendo hoc remittatipse, quodipse intulit impor- toto clamans corporeuil profecit ?Merilo ei respon-
tando. Agnoscite, fratres, lastamini. fratres, post ilit Abraham Habeut Aloyscn et prophetas, audiant
:

triumphum Christisanctorumcustodiamdissolutam illos, Sine Lazarum tantos requiescere postlabores,

et in sanctos ultra inferni nil deberi: quando Chri- ettu defle tuas, quas tuo merito sustines, pcenas.
stus ut jnstos, non injustos absolveret, ad inferos Deus autem fratnbus tuis et omnibus.non pro tuo

usque penetravit. Intelligamus. fratres, quantum consilio.sedpro suomunereolim prospexit adsalu-

Christus profueritjimmo quam sine Christoin nullo tem :dedit per Mo^-sen legem, prophetiamlargitus
salus,cum praeter istamcorporumsolutionem,
fuerit est per Eliam ; audiant ergo illos, ne tuos sentiant
sanctorum quoque animae apinl inferos tenebantur cruciatus, liespondit dircs :Non, pater Abrubam, scd
astricla?. Rea.usergo Lazarus, qui totum Deo de- si quis ex mortuis resuvrexerit, credent ei.Cui respon-
buit, utcrimini nildeberet. Reatusquod hic recepit dit Abraham Si Moysi et Eli& non credunt.neque si
:

t i bona omnia possideret. Et adjecit

mala, ul ibi quis cr mortuis resurrexerit, credent ei.Nih.il tamve-

Abraham, dicens Xeque hincadvos transireneque

:
rum, fratres, qui de ccelo loquenti per legem, de
huc Iransmeare quis potest.l errel, fratres, terret ni- co?lo venienti Christocredere noluit, jara non<" me-

mishujus vocis auditus.qua» ostendit post mortem, p rebitur credere ab inferis revertenti. Ipse Christus
et semel apinl inferos pcenali » custodiffl deputatos fratres.Deus et Dominus nosteradMoysen estlocu-
ad sanctorum quietem non posse transferri.nisi Chri- tus de codo.ipsein terra terreno cst locutusin cor-

sti j;ratiajam redempti. ab har desperatione sanetae pore, ipse cum terreno corporeab inferis cst rever-
Ecclesise intercessione solvantur ut quod sententia ,
sus : et tamen referenti quss bona in cirlis.quoe sint

negat.Ecclesiamereatur.prffistetgratia. Ilic tamen, apud inferos mala,fratres, divitisillius,qui Judaicis

dives rogat adhuc, et dicil Pater Abraham. Xdhnc intelligunturinpopuliscredere totaobstinationeno-
vocat Patrem.qui raeritis suiset palrem et patriam luerunt.Verum, fratres, quia nos, qui sitdives.aut
sic amisit. Pater Abrahnm. Ilic miser et in pcena quis Lazarus pauper.etqui sint quinque divitis fra-
mentitur.PijfVr Abraham.mitteeum in domum patris tres, dicere nunc tempus excludit, nec qui in hac
mei. Sivere h'in.- patremvocat, cnjusdomumpatris historia spiritualis intelligenting lateat aperire per-
alterius tunc requirit? nisiforte eum se in absentia mittit, edoctiper Christum.quidapudipsum justos
habere patrem credit, quera in prtfisenti se taliler maneat, quidapud inferos exspectet injustos, aga-
conspicit perdidisse ; et sicsibicreditejuspatrisdo- mus, curramus verbo,opere,misericordia, utct su-
mum ejus gratia custodiri, cujus ibi negari sibi si- perna bonaapprehendere.et mala perterritivitare
num rcquiem pernegari.P<i/Vr Abraham
videt.videt et declinare possimus.

?Nempel.azarum. Ubi ? ln domum SERMO CXXIV.

'

mitte eum. Quem

patrismti.Wodo, ettarde,divesLazarumaddomuni De eisdem
patris sui non misericors, sed miserandus invitat, Quoties nobis a Deo dives ingeritur purpuratus.
quemtotolemporesubstantifemiserationesuis in- 1»
quoties vulneratus pauper apponitur, toties nobis
cumbentem januisnonrecepit ;etsubspecie pietatis 11
misericordia: (rx^aaapanditiir.totiesnobis stadium
ad pristinavulnera.ad pr.eteritos gemitus Lazarum pietatisaperitur ; ut despectaculo cmlestipossimus
vultredire, quem prima petitioneadsuos devocare attendere, quera brevi quantumvis pauper ad pal-
non potuit cruciatus. Ante dint: Mitte ad me.Modo mam, dives pervenit ad ruinam. Ilomo, inquit,era<
dieit, iiittc ad fratres mcos. Dolet, agit infelix, ne ilins, ct inducbatur purpura ct bysso, et epulabqtur
videit felicem, quem aliquando putaverat infeli- quotidk splendide. F.t crat quidarn mendiciis nomine
cem, Mitte ad fratru meos. L'bi ? In domum patris Luzarus,qiii jacebat adjanuam ejus,cupiens saturari
mei. L't quid ? Ilabeo niim. inquit, quinque fratres, de micis qim: cqdebant dc mensa divitis (Luc. xvi).

ut testctur illis, nc et nt in hunr loeum tor-

|
Induebaturdivespurpura.pauper livore;divesbys-
mtntorum. Cui pius, qui sibi sic impius ? Impu- so, pauper squalore auro dives, pauper fetore
; ;

denter praesumit aliis impetrare pcenitentiam, qui divesplumeodecumbebatinsigmatejacebatduris-

sibi tam crudeliterad veniam nil providit. Mitte La- D gjtnapauperin terra dives ructabat epulas, sanie
;

tarum m domum pofras meis,habeo enim quinquc fra- pauper anhelabat fundebat vina dives.pauper la-
;

tres. Et putas quod quinque fratribus tuis sufliciat crymas exsatiatus dives projiciebat panes, micas
;

« Chrysologum loqui dc limbo SS. Patrum putat depressae speciem prfeseferebal, vcl quod apud draj-
Mita. inquo detinebantur Patres in prenam origina- cos fossa soleret cingi, ut apud Romanos Euripo.
lis peccati, nec poterant nisi per mortcm Cliristi ab Cbrysostoino, homil. S5torri. V edit. 1'aris. pag. 738,
illa custodia eximi. Scammata sunt fines curriculi, termini Homincsan- :

Alias, aecubantem.
i> gelos reddidit, el ad spem rerum cwlrstium vocavit,
r
Ms. Cffiseh. et Vallicel., Xec Lazuro eredet ab et stadia longiusextendit. Interpres minus apte lon- :

inferis revertenti. qwra certamiha posuit, licet inficias non eain apjid
d Locus apertus, in quo misericordia ex-
scilirct ipsum Chrysostonium, homil. \ ad populum Antio-
currat. Scamma rdnss. Graeco-Latin fossum, vel
in , pnenum. lom. VI pag -iS8, Isidorum Peleusiotam,
fossa, redditur unde non inepte Mila cavea ludo-
: aliosque, scumiiia item significare certamen. Vide
rum, sicuti et in aliis editionibus, scilicet locus nie- notas serm. 33.
dius inquo athletre luctabant, sive quia fossa: leviter
Sil SERMO (XXIV. 341
pauper esuriensnon habebat:pascebatoblatrantes A sit semel mortuus vitae. Et sepultus est in inferno-.et
pauperemdivesferculissuis.paupervulneribus suis vidit Xbraham de longe.et Lazarum in sinuejus. lm-
saturabat divitis canes. Ac ne plurimis,ad divitem mutatio quanta rerum quo descendit dives quo
!
'.

bona omnia, ad pauperem mala omnia perlegimus pauperascendit!Respicitibisursum,quem despexe-

provenisse;neque tamenpauperemfregeruntadver- rathic deorsum ; et videt eum de inferno in siuu
sa.autdiviti omnia secunda profuerunt :immo pau- Abrahae.quem jacentem se coramsuperbo de sigmate
perem provexit ad philosophiam paupertas.advir- non videbat. Pater Abraham, miserere mei. Stulte
tutem dolor, contemptus ad patientiam.necessitas petit a patremisericordiam, quamnegaveratfratri.

ad voluntatem,fames adjejunium, siiisad toleran- Miserere ir.ei. Quid illi cum misericordia, cui jam
tiam, ad vitammors.adpraemiumpcena, adcoelum totumcessitinpcenam^Autquaeilli supplicatioapud
terra.egestasadregnum et divitem sicextulit pur-
; patrem poterit subvenire,cuiin sinu patris residet
pura ad superbiam.byssus ad luxum, adinhuma- aeeusator ?Pectus patris Lazarus tenet, et totam
nitatemcopia, abundantiaadimpietatem.unguenta sancti cordis pulsat aequitatem, quatenus se filii
ad marcorem.ad caeeitatem splendor,sublimitas ad patrem boni.mali judicem servet. Pater Abraham,
ruinam.Ergo neque prospera ignavos erigunt, ne- misereremev.et mitte Lazarum utintingat extremum
quefortes adversaprosternunt quianeque divitiae,
;
ciigiti sui in aqua, et refrigeret linguam meam,quia
neque paupertates, sed animus aut ducitgratosad crueior in hac flamma.ilitte Lazarum : ut ipse qui
prsrnium.aut ad pcenam deducit ingratos.Januae di- t> cruciatus mei causaest.jam refrigerii minister extre-
vitis pauper apponitur ulceribus plenus ac fit hoc : mum digiti sui solamen modo ipse porrigat,cui ego
non humano casu, judicio fit divino, ut divitis et jacenti manus meae totius solatium tunc negavi.£<
pauperis conflictus esset in terra, spectaculum ma. mitte Lazarumut intingatextremumdigitisuiinaqua,
neret in ccelo.Dives totus indutus divitiarum stabat etrejrigeret linquammeam. Sitit itaqueguttam, qui
armis et contra pauper jacebat ipsa vestitus in
;
vini lacus cum pauper sitiret,eff udit ; et .stilla digiti

carne nisi forte lorica erat illi, unum totius corpo-
ris vulnus.Dives morabatur » servorum in choris,
pauper exutus cute dolorum stimulis agebatur.Ja-
clypeum miserationis
ciebat impietatis tela dives.
Lazarusopponebat.crudebtatem suamdives paupe-
extremi credit gehennae flammas exstinguere, qui
mensuris pertotam diem ebrietatis non eistinxit
incendia. Sedhancsibi guttamadrefrigerium dari
petit,adardorempauperisquamnegarat. Ista gutta
est, dives,quae te facit crudelem ista gutta est.quae :

ris vibrabat in vulnus.frustrabatur diviti *> sontem os Lazari a te negata siccavit, quia ad refrigerium
animam pauperis robur.quia corporese deserente corporis etgutta sufficit, et mica. Cupiens, inquit,
torus migravitin animam, et calcata carnein spiri- saturari de micis.quse cadebantdemensa.Spd.Tgeb&-
tum armiger supernus ascendit,ne ubipossit
totus turpanis.fundebaturvinum.etquodadextremamvi-
« inveniret. Ob hoc enim
ferire diviiis 'crudelitas tampauperisnegabatur, hoctotamdivitiperibat ad
egerat Deus ut dives pauperis.pauper divitis in ocu- pompam. EtmitteLazarum,ulintingatextremumdi-
lis semper essent, quatenusvicissim sibi ambocu- gitisuiinaqua.etrefrigeretlinguammeam. Linguain
ram de vario languore prtestaret. -Egrotabat pauper capite,caputmali;ipsaderogat egeno, insultat pau-
corpore, mente dives. Hinc est quod differebatur peri.pietatemlatrat.misericordiamcarpit:et merito
cura pauperis.ut dives sumeret de vulnere medici- primaest in gehenna.incruciatupraevia,duxpcena-
nam, degetnitucompunctionem.de lacrymispceni- rum.quiaipsa interdixit misericordiam, cuidatum
tentiam.depatientiaexemplum. defame misericor- fuerat ut juberet. Etquamvis series lectionis et me
diam. de siti sensum,ad summam, cceleste de ter- compellatdicere.etvosinvitet audire, qui sit purpu-
rena compassioneconsortium :certe ut tantisdives ratusdives.quisit Lazarus pauper.qui sint quique
bonis fultus Deo gratus esset.quando gratus Deo pau- fratresdivitis.quomodoantediem judiciidives cru-
perinmalisomnibus.videntedivite.permanebatMe- ciatus ''
sentiat gehennre attamen dolorrevocat ad
;

ritoergo portabatur ab angelisqui jacebat: quilu- dicendum Mortuus est divesetsepultus est
: in infer-

gebat, Abrahae consolabatur in gremio.et vivit Deo no. Et siest sub terra carcer, si est e xaJTt; ardens

semperquise sibiviverenecscivitinmundo.Fac<»m si est inferus sinefinecrucians.siesfapparitortris-

est inquit, ut morereturpauper, et portareturab ange- tis,quinosadistarapiatpostsaeculilabores:quidstu-
lis in sinu Abraliw.ilortuusest autemdives,et sepultus ? ubi sumus ? quis est iste qui nos eludit
pemus
est Miser accepit ante animee,quam cor-
in inferno. somnus? quae est ista qaa nos tenet oblivio lethalis?
porissepulturam.necantequieti corporis quampce- D quare non omnibuscontemptis evadendi a inalis tali-
nalitraditus estsepulcro:utvivatpcenaesemper,cum busnobissolasitcura.neviventesmundo.nealiiscur-

> l'i Latinio. tsi di<-es. et sepultus est in inferno. quse desunt in
bDolebat Latinius loeum corruptum et mnncum editis plurimis.
ette. Modo ex ms. Caesen;r et editione Mitae resti- eCombustio, crematin.
tuitur. f Latinius, apparitor mstnns ; mendosae editiones,
r Ei emendatione Latinii. Editi omnes, corrupte, apparitor istis. Aliqnando, voce obsoleta. appartto-
ferre. res dicebantur limocincti. In veteri marmore Apva- :

d
Latinius putat hic aliquid deesse. At responen- ritores et limocincti. Chrvsologus hic pro apparitore
dum Attamen dolor revocat ad dicendum laortuus
: : mortem intelligit.
 ;

54) S. PETRI GHRYSOLOGI. 544

rentes,adtantas,tales,tai_icrudelessubitorapiamur A qua.noverat,qua.pietatevelabat,qu.ereretiincc(epit
poeoas? Et si est ascendendi possibilitas ad superna, quando accusabat terra : Vox sangitinis fratrtstai
si e.tfaeultas vivenli in codestibus, si esl Abrah ffi clamatdt'terra{Gen. iv). clamabat terra, clamabat
siDus bonis omnibusddrequiem prreparatus.siest ccelum.dolebantanfjeli.iuandojamtolasieculifaina
Lazarusinsinupatris tauti ;iuuno(|iiia dnbiumnon loqaebatiur.Et hicdi/famatus est apudiltumquoddis-
esl.ubi et loca.et personee.et nominadescribuntur, sipasset substantiam ejus. Filius junior ante istius

quare uon cielomutamus terratu?quaie non caduois hoiiiinisleetusestsubstaiitiani(lissipasse,nuneipsius

emimus Blerna J quare non peri turis manentiacom- bona villiciisdissipasseperhibetur. Siculidem Deus
paramus ? utet soppliciadevitemus inferni: etha.e et homo Christus, idem paterfamilias cl pater ;sie
qua.audiredesidera_uusanguste.laievidere,habere hunc eunulem esse et villieumconstat et tilium est :

et t.nere possimus. hiccausarumdiversitas, estmulationominum, non

SKRMO CXX\ estvarietaspersonarum.fi.dt/fam-ifueeslapud iUum
De villico iniguo. ifitod dissipasset bona ipsius, et vocavit eum. Vocavit

Omniuniquiileniciborumsalsalubreestcondinien- per Evangelium. Etait illi. l.tquidperl.vangeliuin

tum.simensura non desit : alioqui sinc modo et nonagil.perquod mores arguit,occultanudat, con-
ipsum perit. et quod salieril perdit ;* amaratenim > scientiampanditjComraissacastigatjdinumeratmala,
nimietas quod adire mensnra. Sicquiin et in his d persistonliminaturpcBnam, quamviscon-
;

nobis est sensus, si teneat modum. dat saporeni.in- verso veniani repromitlit ? Et vocavit eum.et oil ilti:

tellectum parit, prndenliam generat, cor dilatat. Quid hoc audio dc te J Cognita velul audita imputal,
aujre t iiij.'' niiim.matnratdicenda.auHiendacompo- qiua in reum non vult accelerare sententiam ct :

nit.titquesibiduleis.titdegustantibiistotadulcedinis convictum penesse, velut accusatum convenit.qui

plenitudo; et plane erit ille melleus sensus.qui ore judicium irestitveniasicpr.vi re. (Juid hoe uudiode te ?
profert nil amarum.Hoc prsBmisimuB,utsitnobis in Reddi rattonem viliicationistua, jam tnim nonpoteris
evangelicis lensibnsnostri sensus constrigcnda oillicart. Tam piistanisevcracur jungit fcurantea

mi'iisura:quatenusvitalemcibum,divinumpastum, villicationesubniovetquamrationeiiiagiioscat?/{e(/(/c
ctelestemsaporemnon violet, sed cautissima nobis Hatiouem ratwnein, jam enim non poteris villicare.

sobnetate custodiat, juxla illud Apostoli Non plus Deus in- modo instar hominis expetit, modo sicut
tapmquamoportel»apere,sedtapet e adtobrietalem stantia denuntiatel futura, Rtdde rationem, jamenim
iflom. xu).Sedjamquid Dominusdixeritaudiamus mmpotoruviUieare.Rationem petit,nonutexigal, sed :

Homoijutdam erat dives iLuc. xviil.tquiderat homo relaxet; petit, ut pctatur; pelit hic, nc petat libi :

il6,nisiChristus?Qui8dives,nisi ipse, qui in pau- pelit in sasculo, ne petal in judicio; pelit cito, ne .

^ _
(
1 -__ . _.____• • «_1 J_
1 . -1 t » - • L
pertalc nostra totas creatune divitias possidebat? poenarum lempus, tempussatisfactionis cxcludat.
// •
qukum er.it divet, HocJudteJsssepiuBinculoa- Redde rationem villicationit nuejam enim non poteris
bai, ut intelligerentquod inesset ci locuples deitas, viUicare. Quare . Ouia venitfiuisvit8a,teinpusmortis,
cuierathumana paupertas. Erat dinet.Eratinmaje- jam te apparitio supernacoustriugit, jam judiciuiu
itate suadives,qui oculis Judieoruinerat pauper. I t vocat.Festina ergo.ne satisfactioiiistempusperdas;
quomodo dives non erat, cui ininistrabant angeli, qui lempus operisperdidisti.Aedd.ra tionm. Hocest
virtutee parebant, elementa serviebant.et quee non dicere, componerationem.compone.tun, nereddas
erant, tiebant jussa.vocala veniebanl IHomo iiuidam mea . compones autem, si jam desines dissipare.
Inet . it habebaitillieum.Qviemnisi hominem, Priora debila suscepieRo.cuni te suscepi; solviego,
cui ad colcndiim inundiiin b tota fuerat commissa cumte absolvi;egocognitoiprotecognitoi'iaudien-
possessio ? Hoiitn quidnm erat diret,et habebat villi- dusastili;judicium intravijudex;reimeireusiaclus
rum: et hic « diffamatut ../ apitd illiim. Ouasi non sum.a pcenalibussuscepipo. nas,adaiDnatissenten-
prrescierit, quasi non pr.eviderit, c.uiocculta nota tiam non refugi ; mortis perditor inortem excepi
simt.cujus oculisetiamillanuda Buntqueteguntur. penetravi ioferos destructor inferni, ut te per ista
I'.t hicdilfamatus apud itlunt. Ergoille famse cre-
e>t non modo subducereui tua. p(6iiae,sed etruen. con-
iiint .'fama nuntianlc cognovit ? Absil. Sedquiailla I) sorlein facerem dignitatis. Age ergo, ut te qiiem

» Theophylaclus, ad Coloss. iv, li : Cibut si tale diiiii villicum a Luca descriplum Chrysologuspulavit,
careat injucundut est ; ti rero nimium sttlsus sit, ijiis- diiiii lioinini eum assimilat cui totam ait fuissemun-
lui omnino ingratus cst. di commissam possessioncm.Magistratus reipublieai
biiplex villicoruin genus. Nonnalli miltebantur in
'•
villicos Gicero ; et Arnobius, lib. m adversus
dixit
villas, ut ceteris scrvis prseessent, et quorum habila- (ientes, nescio quod numen vocal minislrum Jovis et
lionem Varrolib. 1 de Itc ruslic. c;i|> 13, et Columclla villicum.
lih. i cap. 0, statui prajcepere prope villffl januaiu. c Cntecresis neque enim falsa, vel calumniosa
:

etiam domus dispensalores er.inl. (ir.ecis

•ius erat, sed vera hsec ililT.uualio. Ex bis arguit Calme-
././._.., Lalinis actores eliam dicti I. D. Famil. 1. \i. tus hujiismodi villicum evangelicum, qui heii sui
5 7 de Stalii lib. el lalem esse sesimulabat Leonidas
i bona ilissipavit, non villicuin luisse, sed magnffi do-
ille apml 1'laiiluiii Asm u l, vers. 53. Alii in villas iiiusdispensatorem, penes quem dati et accepti ra
design..lmiitur,iii cffilerislanquam doininorumvicnrii tiones servabaniur.
impei arerit, fundumque colerent; et ii etiam aetores J Sanavil Latinius corruptas editiones, in quibus
dicti lib. w I). d.Pignoribus. liispostreniis accensen- prozsittenti.
 :

oi3 SERMO CXXVl. 546

tempus tuaevillicationis exclusit, perpetuitasa
damuationis non includat. Sed villicusquidrespon-
derit jam perscrutemur. Ait intra se : Quid faciam?
Quid faeiam modo? semper homobonafacere tunc
cupit.quandomorsfacienditempusademit. Aitintra
se. Quaeritintrase concilium, quiforisundesibijam
succurreret non habebat. Ait intra se. Pungit cor
suum,stirnulatmentemsuam,etomnia vexat interna,
uta se pcenitentiam quampro sedare possitextor-
queat. Foderenonvaleo. Non viresisti, sed tempora
meae A inquit,i77/!'cumtmV/m7a;f's.Etquiaevangelicifactum
villici non parvam generat quaestionem, qui reus
de multis unam legitur placuisse per fraudem
quare placuerit sic, vel quis sit iste, sequenti per
Ueum plenius sermone pandemus.
SERMO CXXVI.
De eodem.
Quam sitcommodum, quara lucrosumdebitorum
nodos solvere, e cautionumvincla laxare.prresentis
viliici nos edocet et informat exemplum qui dum :

defecerantad laborem. Fodere non valeo, mendicare chirographorum cumulos f prudenti moderatur as-
erubesco. Confusionem futuri judicii pertimescit, in sensu.non modoevasits arctissimasdicussionisan-
quojamnonpcenitenditempusest.sed pcenarum,et gustias, sedetiam discussoris laudem mansuram sae-
ubireusplus deconscientia aquamde gehennaeeru- culis conquisivit. Et nos, fratres.quod de prwsenti
bescitincendio.AfenrfiVare erubesco.Et. quis noneru- lectione vobis fecit h promissio me debere, auditu
bescit b inccelestibusmendicare'?Miserquemteinpo- d piissimotemperate.nemevosquesimuloneretsevera
ralitashabuitdivitem.mendicumsempiternitaspos- discussio.quos intelligentia poterit benigne relevare.
sidebit ;et habebit hunc nudum tartarus, quem Undequassupersuntlectionisjamsequamur, et con-
locupleternsuseipereccelumpotuitettenere.Praesens silium villicus quodinvenerit aiidiamus.^!7,inquit,
ligura tendit ad populum.sedbonumnobis, bonum inira se : Quid faciam, quia dominus meus aufert a me
nimis, si ad nos ista aptemus singuli, si ad nosista villicationemf Foderp non valeo, mendicare erubesco.
referamus, qui in terranosdebernusscntirevillicos, Scioquidfaeiam...Convocatisitaque singulis debitoribus
dominos non putare; prorogationis temporarin; domini sui,dicebat primo:Quantum debes dominomco?
ministeriumsuscepisse,noninvenissejus perpetuum At illc dixit : Centum cados olei. Dixitque illi : Accipe
possidendijcavereneadpatremfamiliasfamaeversae caulionem tuam ; et sede cito,scribequinquaginta. Dein-
substantia3nospr;ccedal,juxtaillud Apostoli:()MO? -
!(?H- de dixit alii : Tu vero quanlum debesf Quiatt Centum :

dam peccata manifesta sunt ,prsecedentia adjudicium; coros tritici.Et ait ilti:A ccipe litteras tuas.et scribe octo-
quosdam autem et subsequuntur (I Tim. v). Nonper- ijinla.Etlaudavitdominusvillicitm\niquitatis,quodvru-
venit ad statutum terminum vitae, qui villicationis denter fecisset (Luc. xvi). Vel nunc liquet in evangelicis
amittittempus,quemsonaritcreditadissipasse.IIinc IectionibusobscuratasmysteriisdiviniSjSupernisvela-
hinc est immaturusexitus,hincestante diem mors, tassensibus,contineriquamplurimasquaestiones, nec
hinc est vocatio amara, hinc est seipsa acerbior C facilehumano intellectui subjacerequodore Christi
redhibitio.sicutprophetalamentatur, clamans: Viri de ccelestibusproferturarcanis.£7 laudavit,iaqail,
sanguinum et dolosi non dimidiabunt dies sttos (Psal. dominusvillicuminiquitatis.quodprudenterfccisset.
liv). Sed utinam, quandonos de vocatione commonet Rogoquidhoclocomundanuscapit animus?quidhic
aegritudo, quando febris a villicatione inclementer communiscapitetrecipitauditus?ubi intervillicum
excludit, quando vis doloris ad reddendam villicatio- etdominicosdebitores' versutaefraudislaudaturin-
nem properare compellit, praesentis villici factum ventio,ubidebitorishonestastollitur,auferturpudor,
sensumque sequeremur, converteremur ad animae j violatur innocentia, verecundiatota sepelitur, ubi
consilium,adcompunctionemcordis,admentispa>- villicus reddendae rationis tempore. plus ardc-t in
nitentiam, ad misericordia? suffragium, adpietatis fraude,quamtemporevillicationisanhelavitinluxu;
patrocinium, ad confessionis advocationem certe ! inarticulodiscussionisipsum dominicum plusindis-
peteremusDominicorum d chirographadebitorum; pendiumsaevitquamdiebus suaefudit et disperdidit
etsinon tota,velmedia, sicutistevillicus,adnostram actionis ; et qui ante substantiam vacuaveratdissi-
veniam solveremus utquibonacredita dissipando
; pando.vacuandochirographoquodremanseratplus
iniquitatis vocamur villici, in novissimis pia fraude everrtit; nuc curatunde possit sarcirequod deerat,
ipsius laudem judicis consequamur. Et laxtdavit, D sedquod remansit.quemadmodumrainorarepossit,

» Sic ex mss. Caes. et Vatic. editi,; mex donationis. vianus.

b Cbristianus adeo bonis ccelestibus exuberat in f Ex Mita. Alias, pio.
militanti Ecclesia, ut aliunde quaerere sibi haud ne- B Ex eodem. Alias, certissimas.
cesse sit nam Gloria et divitim in domo ejus. Vide
;
,l
Ms. Csesena?, me constat promisisse.
quam perperam agant, qui relictis sacris Scripturis '
Et in hac versutia,vel solertia, non
in fraude. et
et Patrum doctrinis pro sacris concionibus,quoscum- in facti improbitate, tota vis similitudinis sita est ;
que scrutantur auctores profanos, ut ex dictiseorum nam etiam Cenes. ui secundum LXX legitur quod
conceptus auribus prurientes extrahant et populo serpens prudentissimus erut,ubi prudentiam non vir-
prwdicent placentia. Mita. tutem dicit,sed astutiam in qua mirandus fjf.subdit
:

' Ms. Csesen., non dominos exlimare. Origenes (ve\ potius Ceometer ut observat Corderius.
ll
Vulgata, cautionem. Ita enim jurisconsulti, quod iu Caten. PP .Gwcorum) concursus et acumen quibut
Gr&ci syngrapham ciut ckirographam. vigor mentis elicitur.
6 Vide superiorem notam. Ilujusmodi vocabulo in- i Ita editi et mss. Heponerem, vtlatur.
hoc eodem sensu utuntur Tertullianus et Sal-
 :

S. PETRI CHRYSOLOGI.
84»
excogitat. Dicebat debilori : Quantum debes domino A ditconsiliumsalutare.ut villicusadverumdo.niuum
Conve- ,mrediret,eterogaudomammonains«vuiiidominuiu
wuo J
Non dicebat, quantum debes mihi ?
animum, su;e victor subderet servituti.ut fieret salutis oceasio,
niebateonscientiam. testabatur debitoris
quod perditionis exstiterat d instrumentum. Pergit
sicdicendo. Et quidestquod sinerespectudomini,
ergo villicus gentilis quondani jam Christianus, ad
debitorein ad tantam fraudem villieus» provoca-
Centum prinuim debitoremdomini sui. « Quem?Judaeunide-
bat ? Qtumtum debes dominu meo ? Dicit ille :

\ccipecautisnemtudm,etscribequinquagin iutorem.iiuem quid quautumque dominosuo debeat

lotnvillicusconspirabatetagebat. inlerrogat;i]uasi nesciat modum debiti.Portitor cau-
iu
noverat jam per Evangeliuni.sed interrogando
ut toUm lidempoideret,dummeditat b cautionem. tionis
confessionem taliter requirebat;denique et qualita-
pn(iii{«mde6es(/ommomeofSciebantamboquiapre-
nec tem,etquantitatem debiti coufitetur.dieens,: Centum
rat ubiqucetsemper supernus creditor,
pr;eveniri;sed neque inoculisdomi- cadosolei.QuixTe non argenti,velauri ponrius?quarc
poterat fraude
non ceutiim decem. aut uonaginta.sedcentuni? Ut
nicis desinit, seinelccepcrilquifurari.Estotaincnsit
et de dehito et denuniero civlesteluceat sacramen-
humaui moris utdebitorqiia>ratcotnpendiafr;uidii-
etvilucussUiiconsulat, sicfuranddidomiauS tum.Debebat Judffiusoleum,quodohirographolegis
leuta,
iteruniqiiarepfobatfraudem?furtacollaudal?prte- 3 ad ungendosreges, prophetas et sacerdotes, Chri
stianichrismalisacceperat infiguram,donecadipsum
dicat falsitatem?Quodestnequltia,prudeBUamdicU l

regum, et prophetarum, et sacerdotum principem

ethoc piumjudicatquodmultispessimomfalsitatis
S lptatita carnalibusscnsibus; perveniret.cui tota reddendaetinfundendaeratcen-

quod est divini luminis, jam lucescat lcnaria chrismatis plenittido. Sed quia contra cau-
ilapervillicum.quffifueratjuniorem tionisfidemdebitor,nedebitumredderet,occidit im-
pradibataperlilium.Villicusiuiquitatisac mammona pius creditorem,legalisipsacautiopervenitadgen-
iniqiiogentiiimpopulusnuncupatur.^aciteuoo/s.in- tes, boc est lex :ut Judaeusconvictuspergentilem,

quit, amicos de mammont iniquitatis,

qui relicto
Creatore totum se niammonae tradiderat servituti.
Quisquis est ab hujus mammonaecaptivttaleliber, et
pecuniae jam crudeli pondere nou gra vatur.consistat
quia debitumconvcrtitin crimen, pteniteutire solvat
usuram. Vides ergo quia villicus non fraudem, sed
piiuitentiamsuadetisollicitatadacquirendammise-
ricordiam.non impellitadfalsum,cum dicil: Accipe

in specula coelesti, et Inde despeclet mainmnnain cautionemtuam,sedecito,etscribequinguaginta.Quin-

mundo, et mundanis tyrannicofuroredominantein. quagesimumnumerumadmisericordiam pertiuere

-atgentibus,jubetregnis,bellamandat,compa- Davidpandit,cumpsalinumqiiin<|uagesimumeantat,

rat bellatores.sanguinem vendit.agit

mortes,prodit clamaus Miserere mei, Deus,secundum magnam mi-
:

IS, urbes ricstruit,

subditpopulos, arces urget, sericordiam fuam (/W.L).Quinquagesimusnumerus
foro prsesidet, jus delet, fas nefasque patefecitmisericordiani,dumquinquagesimumaniiuiii,
vexat cives,
confundit.et ad mortes usque tendendo,fldem tentat, qui est jubiloeus,lex debilorum omnium,omuiuin con-
violat veritateiii.famam carpit.honestatemdissipat,
tractuumdelereet solvere ligamenta prescribit (Le-
innocenliam tollit, pietatem sepelit, vit. xxv).Villicusergo iste agit.utpermisericordiam
solvit affectus,
necessitudinem scindit, amicitiam subruit. Et quid Cbristi idoneussitJudreus, qui percautionem legis
insolubilibusconfususdebitistenebatur.DebetJudaeus
plura? Hoc est mammona, dominus iniquitatis, qui
miiiuehumanisetcorporibusdoininatiiretmentibus. oleum, qui juxta Apostolum (Rom. xi) feracis in se
Hujusergo mainmonte villicus.hocestgentilis popu- olivaspinguedinem incredulitatis sterilitate siccave-
Ius dissipats taliter substantiae reus a
Domino per rat. Unde et evangelicae fidei calorejam totaredit

Evangelium convenitur, ut reddat rationem villica- in ramos f Christianos,totamque reviviscit in gratiain,

tionis sua;, id est, naturalis boni. Cui tuncdicitur: Deindealiidicebat: Tu vero quantum debesf Qui ait
Jam no«po<en'sui7J/carc.QuandoetfinisstECulinun- Centum coros Iritici. Posteaquamgranumtritici/|uod
tiatur.Credit denique juxta Apostolum figuram prav estChristus, satum est in terranostrse carnis, etad

terire mundi (1 Cor. vn), transire ubertatem supernam per Dominicam fecundatum est
tempora villicatio-
nis humanae et intra se, in sereversus,quidfacero D sepulturam.factum est uthomocentesimum fructum
deberet, interrogat. Ait inlra se, Quid faciam t lnge- suo jam debeatauctori.iVis/, mquilgranumfrumenti
muit cor.doluit mens,respondit,tides,credasdeulit cadensin terrammortuum fuent, ipsum solummanel

1 Bz ms. Caesen. cditi. debitor ad tantam fraudem

; nitatis.Eadem enim vox Hebrreis vanitas et iniqui-
cUltcoconspiraverat. tas. Vide Natal. Alex., Calmetum, aliosque. Consulc
t> Alius hic a supcriori hujusverbi
sensus. Medita- etiam Augustinum, de Quasst. Evangel. lib. iqu.esl-
batur villicus sibi cavere etprospirere. Frequensco- 84 Ainbrosium,lib.vi in Luc. cap ultimo; Theophy-
;

micorumlocutio.Terentius in Andria -.Puerumautem, lactum boc loco, etc.

& Vide ad rem Tertullianum, lib. lvcontra Marcio-
te resciscat mihi esse ab illa cautio
est.

e Maiiimon, sive mammona, Syriaca vox est, quas nem, et Ambrosiumlib. vn, num. 213. De avaritia
significat divitias.et cum punicus serino ex
Hebraico pluraet insigna Salvianus lib. 1.

nascalur, punice etiani mammona divitiae sunt.Vide • Alias, scilicet.

Augustinum, lib. 11 cap. 2t deSerm. Dom. in Mon- f Ex ms. Caesense. Editi, crescit in ramos; Chri-
te. Alii lnterpretes Mammona iniquum,
volunt : vel stiano totam, etc.
iniquitatis, Hebraicam esse vocem pro mammona va-

Si9
(Joan. xiij. Vidensergoviliicussatisprovidet.cumdi-
cil: A.ccipecaulionemtuam,etscribeoctoginta.Qaia.sicut
quinquagesimusmisencordiam coofert.itaoctogesi-
mus totamfidemprcefiguratet gratiam.Hicest nume-
rus.inquodecaloguni legisesse etogdoademgratiee
satis gnarus legis,satis studiosus Evangeliilectorin-
telligit. Itaque villicus cum dicit, Scribeoctoginta.id
agit, utpergratiam solvat quod reddere non poterat
per naturam. Bene ergo iste villicus meruitlaudeu;
domini sui.qui iachirographisuon fraudem molitus
est,sed salutem. Quodautemdixit. Prudentiores sunt
/iUisceculiingenerationesua quam fiUi lucis,iU
gendumest,quiaquierautfiliis<fiCuliquondam,idest,
gentiies.nuncelectisuntDei: etqui erantfiIiiDei,hoc
est Judaei, nunc in filiis scEculi sunt relieti. In genera-
{loni 5ua.Quarenatisunt.non quanati sunt. Scriban-
tur hcec, inquit, in generatione aitera [Ps. a). Altera
heec est generaiw quctrentium Dominum
Deus autem scientiaeetiUuminationisilluminet cor-
da vestra, et totam scientiae suee plenitudinem
vestrse mentis infundat arcanum.
« SERMO CXXVH.
De dtcollatione D. Joanros Baptistce.
Hodie nobis Johannis virtus, Herodis feritas dum
refertur, concussa sunt viscera.cordia tremuerunt,
caligavitvisus.intellectusbebuit.aufugitauditus.Aut
quid constatin sensibus humanis, quando perdidit
Yirtutummagnitucbnem criminum magnitudo? tfero-
des. inquit, tenuit Joannem et alligarit eum, et posuit
in carcere (}Iatth. xiv Joannesvirtutumschola,magi-
steriumvitae,sanctitatisfonna,normajustitiae,virgini-
tatis speculum.pudicitiae thulus.castitatis exemplum,
peccatorum venia, fidei disciplina
pcenitentiee via.
Joannes major homine, parangelis, legis summa,
Evangeliisanctio,apostolorumvox,silentiumprophe-
tarum.lucernamundi.praecojudicis.preecursorChri-
sti, bmetatorDommi, Deitestis, totius^mediusTrini-
tatis.^daturincestae.tradituradulterar.addicitursal-
tatrici. Merito ergo concussa sunt viscera,corda tre-
muerunt. At Herodes ipse est qui profanavit tem-
plum,sacerdotium sustulit, confudit ordinem, teme-
ravit reguum,corrupit quidquid erat religionis quod
vitae, quodlegis, quodmorum. quodfidei.quod di-
» Vide quae in praefalione annotantur.
b Praecursor Domini vel praenuntius. Alibi
tatoribus nonnulla.
c Medius, id est nuntius Trinitatis, explicat Mita
quia eo mediante, durn Ciiristus baptizatur in Jor-
dane. tota Triaitas innotuit Pater loquens, Filius
; adulterio crimen incestus.
testimonium recipiens, Spiritus sanctus sub specie
columbae descendens.
d Quod oraneseditionespeccaverent, dalMrinmfui,
emendavit Latinius.
e Herodes ille, cujus faeinora enumerat Auctor.
fuit Herodes cognomento Hagnus, et aiter ab eo fuit
Herodes ille qui Baptistam capite minui jussit. Is
enim erat Herodis Magni Qlius ei Malthace Samari-
tana. Antipas dictus, Galile* tetrarcha, cui adbaese-
ilerodias, Aristobuli tilia, et Horodis Philippi
rat
ejus fratris quondam uior. Absit auteni quod docti-
simuro Chrvsoiogum tain latae ignoranti* accuse-
mus: fortasse enim se populi vulgique montibusac-
commodavit.in quibus statim ac msonat nomen ff*
::
SERMO CXXVII. 530
A sciplinae/perdidit etconfudit. « Herodes sicariusin
cives,in nobiles latro,populator in socios, in dome-
sticos praedo. interemptor piebis, ocrisor nJiorum,
homicida in extraneos, in proprios parricida, in-
ebrianscruoreterrram,insitisanguiDispermanehat,
Hinc est quod Joannis sanguinempiumingentipo-
culocrudeli[atisabsorbuit:sedipsalectiojamloqua-
tur.Herodes, inqoit, tenuil Jaannem,el alligaciteum.
Qui rincula solverat peccatorum.peccatoris vinculis
alligatur.utvinctaveniaioeuai venianonrelinquat.
Alligavit eum et posuit in carcere. Herodes,tuf adul-
intelli- teriumfacis.etincarcerem vabitJoannes? Sic judi-
cassedensinlocojudicisreus.inloco viadicis inno-
centiae persecutor ? Rogo ubi rerum facies 1 ubi fama?
ubi pudor ? ubi existimatio publici cognitoris ? certe
g ubiDeus?ubihomo ? irbi fas ? ubilex? ubiipsiusju-
ranatursj?Simul omniasunt, Herodes.teagente, te
(Psai. xxui). judicante, tejubentecoafusa. Tenuit, inqujt. .'
nem,etalligaviteum, et posuit in carcert. Herodes.te
m causapetit.te arguunt vincula; te carceracousat.te
divulgat producta inpuhhcum Joannis inj uria cau- :
sam custodiaequirequirit.invenit in te quod puniat,
etin Joanne quod doleat.Joannes orbi notus, fama
virtutis cognitus,celebratissimus sanctitate.dum tra.-
hitad se suae inquisitores injurice.facit uttuuscun-
ctis innotescat incestus s agit ut te habeatconfusio
:
publica,quem corrigere non potuit secreta correctio.
Herodem Joannesmonitis, non accusatione pulsa-
bat corrigere voluit, non perire sed Herodes fa-
; :
cibus libidinis ardens perire maluitquam redire.et
(
uxorem fratrisillicitepossidere.Captivis criminum,
inocentiae inimicis odiosa fit semperlibertas, virtus
;
contraria vitiosis,sacrilegis exosa sanctitas jnimiea
castitas impudicis, corruptisintegritas poena.luxu-
riosis adversa frugalitas, crudelibus misericordia,
pietas impiis, injustis justitia nonferenda. Probat
hoc evangelistacum dicit Di.cebat enim Uli Joannes,
:
non licet tibi kabere uxorem Philippi fratris tui. Ecce
unde Joannes h offendit, ecce unde Herodes furit
malospuimonet, offendit;incurritodium,quiarguit
crimmosos. Dicebat Joannes quod erat legis. quod
;
justitise.quod salutis : certe quod erat non odii.sed
amoris: ecce qualem consecutus est ab impio pro pie-
crudelisimpiique tyranni imago eicitatur.
ro<f«i,illius
de me- •fdunt nonnulli (inter quos. Et.Vostrum annu-
. merandum esse ei his pateti Herodes Philippum-
:
'
etiam in vivis degere.dum uiorejus Herodias nupsit
Herodi Ant
- In Herode accedebat
ex lege Moysis, qui uxorem fratris habere vetuerat
uno dumtaiat eicepto casu, si raaritus mortuus fuis-
set illiberis. Maritus autem Herodiadis. quotempore
eam duxit Antipas, vivebat adhuc ; et ex ea accepe-
rat fiiiam Salomem saltatricem. cujus mentio in
Kvan^elio. 1'terius Herodias nedum Philippi Hero-
d s Antipse. licet non eiusdem uteri fratris, uior fue-
rat , sed fiiia Aristobuli, queni llerodes Magnus ee-
nuent eiMariamna. Hin-anitilia; eistirpe Asnioneo-
ruin. Vetita autem erant ei lege eonuubia. non tan-
tum cum uiore :" et cura fratrisfilia; Levit.
'
i, ei multorum cordatiorum interpretum sen-
!
tentia, quamvis res diflicultate non eartat-
h Alia? editione*. irfiurrit.
 .

551 S. PKTRI CHRYSOl.CMil

latemercedem. Yolens.inqmt.occideretum,timuit A c In arenaui vertitur. doinus, mensa migrat in ca-

populum. Facile deviat a jusiitia, qui in eausis non veam; fiuntdepransoribusspectatores.furoremuta-
Deutn.sedhomines pertimcscit.Hic timor peccandi turconvivium :fitcibuscffides,vinumtransit in san-
facultatem differre potest.auferre non potcstvolun- giiinem,funusapponiturnatali:inortue.\hibeturoc-
tatem unde etiam quossuspenderit a crimine.avi-
: casus.convivium in homicidiuin commutatiir.organa
diores reddit ad crimen, et aestua animo quousque ' traga>diampersonantseecuIarem;intratbestia,noD
perfieiat, quoJ cogitat maltiin.Solusest Dei timor. puella;qua?ritamputare,non saltare: discurril fera,
qui mentescorrigit. fugat crimina.innocentiam ser- non femiua spargit juhas °per cervicem.non ca-
;

vat.perpeteui tribuit facultalem.Sed audiamus ipsam pillos; membra dilatat anfractibus, scevitire crescit

Joanuis beatissimi passionem. Die natalis Berodis augtuenlis graudis crudelitate, non corpore et
tit ;

faltavit Berodiadis filia in medio tnctinio.et placuit siiigiilarisferausquedunicapiat pwdam.freniitore,

Berodi ;undejurejurandopotlicitusest dareeiquod- dentibus frendit; ferrum non suscipit,sed produeit.
ettmque poslulasset abeo.M ilta prcemonita a matre Yeruin ne quis existimet declamare nos velle de ta-
sua. da mihi,inquit,kkin diseoeaputJodrmis Bapti- lilms.no> non declamare volumus.sed clamare, ut

tto. H(pc est mulieris antiqua malitia, quae Adam festivitatumgaudiasintcauta vestraruni, inataliiiiii-
ejecitde paradisi deliciis (Gen. ni);hfficcoelestesho* g quevestrorunisolemnilasteneatiuexsnliationemen-
f--.:» -r. lAi>i>flnAf rim.ihiiminiim oaniu' mieit clirim nil lliiclriv inliTtil Christus.in
'hi-i^lnc Itl facie
fi.vl.i ni...,,
:
mincsfecilesseterrenos.hwchumanum
.-..,
genusmisit suram.epulis nostrisintersit
1 1 1 l^:
pran-
I

ininfernum.hflecvitainabstiilitmundopropterunius (leaturauctoris:honestateconviviinaturaipsa,quffi
arborispomura.llocmalum qnod homines ducitad vos produxit.lionoretiir : livtitia mensae vestrne per-
raortem, hoc malum fugit Klias propheta (III Iteg. tingatad pauperes.tamiliavestra innocentiae Iripn-
xi x) jetcnjns lingua» clavisfactaestc ili.tamquam diet disciplina, k luxiis absistat.fugetur effusio ; sal-

reus fugit a faci mulieris ; haec invenit verum labo- tatricura pcstis, lenocinia cantorum.voluptatura fo-

reraet pressuram.qu.Ynunc occiditJoannemBapti- inenta, ventrisonera, naufragia 11 mentium cum He-

stam. dejieit pueritiam, perdit juventutem.illicitet rodiadis conviviis abscindantur ; ut prwsens gau-
injuietatemortuam sonectutem. Prermonitaamatre dium vestruuiad lwtitiaui perveniat serapiternam.
sua: Damiki,irupdt,in discocaput JoannisBaptistcr. Ilodie, fratres, sermonem lulimus, non in Herodem

De inatris pectoredans rugitum h nova bellua,con- tantuii), sed ctiara in Herodiadera; quia satis att-

temptacorporis pra la.capntipsnm truncaturaper- ditor inlelligit quanla sit felicitasmartyris.quando

vad itJJl c .tristatusfst r:xJSTOpt tr jttsjurandum ta-
• miseriam persecutoris audierit : scire tamen nos
men, el propter dsscmmbenta jussit dari,misitqHt ilc- convenii qtiia et Joannes de morte suanatusest.et
rollari Joannem. et allattim tst caput ejus ifl tlisce, et ,
tle natali suo mortuus est Herodes.
riatum est puelliP.et pi.ella dedtt matri .<MO>.Audistis,
'
i
SERMO CXXVIII.
fratres.quanta sitnatade voluptale crudelitas, de /n ilintmAppollinarem episcopum ct marttjrem.
libidine impietas. Et allatum etl eaput rjus in diseo. i Beatus Appollinaris, primus sacerdotio, solus

« Ignem enim c coelo evocavil Clias, pluviaque e erat dics nalalitius, seu yniffi.ut, qui optimo magni-
nubibus suo nutu descendit, denduisque ex aere ficoque cultu festuscrat.
flammi» Dei Imstes abanmpsit. Chrrsostomus.lib. nj Nnjuiti» irrilamcnta, quo? olim in convivio usu
de Provid. rap. 12 Tocat eum arlcstem animant. ipti venerant, perstringit Chrysologus. Cnnlorcs a convi-
,<i im ttrra oertabatur, ut simnl in cetlo esset.
viisarcebanlur lege, cujus iiieminitPuuliis Diaconus,
Atheneus, lib. xin Dipnos. pag. 414
*> Ex bellttis
:
lib. i de Theodosio : remque tangit Macrobius, lib.

i mntbus merttrict nulla pemidostor Bt paruni su-

;
iii Satnrnal., cap. I. Excisa laiiien luxuria hasc,
qtjbb teste Augustino, lib. in de Civit. cap, 2t pag.
pra Tkebanam tphingem umnes t-ocare mcrelrtces pos-
:

sumus. Kx Mita. 03, ex Asia Romam coiiimigraverat. per vices pullu-

c Laudat hunc Cbrysologi locutn, el illustrat l'i- lare non desiit, teste, utvides, Clirysologo.Creterum
gnorius de Servis. similia his habet Sidonius Apollinaris, ICpist. lib. l
Swcularis dicitur, quod centesimo quoque anno
<i ep. 2, ubi laudat. conviviaTheodorici regis Nulius :

liebat. In tragicis hisccludis prteco preenunliabat : ioilyrisUt,ch.aurotus,inesochorus,tympanistria,psal-

Populum Romanumeos visurum esse ludos.quonc-
mo ejus retatis umquam vidisset, aut visurus esset
posthac. Plinius, lib vn cap. 48. Sic Joannis Dapti-
sta;decollatiotragcediassecularisfuit.quianemo um-
quam illius eetatis viderat, nec eratvisurus in poste-
rum. Mita. —
Ludi sa?culares,non centesimo quoque
anno Romae fiebant ; scd ita nuncupabantur, quod
qum rara sunt, post sieculum evenire^ loquentium
onsuetudo usurpat. Ovid. Trist. n, 23 :
Jusseral, Phivbodici, quo tempore ludos
ii
Kecit, i|Uos a-i.is aspicit una semel.
triacanit, elc. De mesochorisviilei'liniuni Epist.lib.
j,
u ad Maximum.
i> Alias, Mcnlis. Non poterant aptiori vocabulo
cbrietates et ebrielatum clTectus innui. Vidc llila-
rium, tract. in psalm. cxxv pag.4o!>, qui ait in ebrto
mortemquamdam.natura incoitimi,tmperare.Basilius
in psalm, cxxxiv, vocat cbrietatem rationis pcrnt-
ciem. Idem multa habet dignissima qua; legantur,
orat. 14, pag. 489.
i Primitus in Kcclesia acta gestaque martyrum lc-
gehanlur intcr missarum preces in confessionibus.
1'roifationes vocant dequibusintelligendus estlocus
;

(hrysologus mortem Joannis vocat traga&uvm in ;

tragoedia enim, non mediocris conditionis hominum,
sed iliustrium personarum funesti exitus habentur
smcularem dicit veluti inauditam et insolitam.
• Alias, per ttrticem
' Diesabantiquissolemnitercelebrati numerantur
tGregorioNazianzeni.orat. 40. Intereos prsecipuus
Hililuini abbatis Dionysiani, in epistola Areopagiti-
cis prsfixa, ad Ludovicum Piuin iinperatoreni, ubi
;
aitinter celebrandum tormenta martyrum tuccincte
commemorari. At cunibujusmodi acta, ulplurimum,
ita referrentur, ut vix a populo possent exaudiri et
percipi, mos fuit episcopi fusius de iisdem disserere.
j Fuit hic primus Ravennatum episcopus quem
553 SERMO CXXVIil. 554
a hancEeclesiamRavennatemvernaeulo b atquein- A cipe. Festinabat Christusadmariyrem.martyrsuum
clytomariyriihonoredecoravit.c MeritoApollinaris. nabatad regem.B^ne diximusfesunabat.juxta
quia juxta mandatum Dei sui, hic perdiditanimam illad prophe rge in oteursum mi ;

suam, ut eam inTejiret in vitam sempiternam. Bea-
tus qui ita cursum consummavit, fidem
vere primus a credentibus suo reperiretur in loco.
Neceum quisquam^ confessorisvocabulominorem
quam martyrem, quem Dei nutu quoti-
credat esse
dianum et muluplicem reversum consoicit* ad asonem.
Andi Paulum dicentem Quotidie morior (I C
: suspiciens carnem e despiciebat et terram. Vicitta-
Semel mori parum est eumqui potest regisuogto-
riosamsaepe dehostibusreferre vxioriam.Nontam
(Ps. lvui). Sed ut propugnatorem sunm sibiEcclesia
servavit, ut saneta retineret,Christo vehementer oecurrit.ut vin-
ceniijustitia? reservaret coronam, etsibibelli tem-
pore pra?liatorissuipra?ser.tiam condonaret. Funde-
batssepeconfessorsanguinemsuuni.suisquevulneri-
bus, fide mentis sua?, testabaturauctorem. Coelum
men, tenuit, et a suo desiderio retardari msriyrem
teneraadhuefcEcclesiceimpe. iia.In:'a-tiar_ .

mors quam fides etdevotio

martyremfacit.etsicut dico, fratres, quae ioium semper obtinet, quae plus
virtutis est in acie, in conflictu, { pro regis amore lacrymis quam virium ratione contendit.Neque enim
succumbere,itaperfecia?virtunsestdiuagereetcon- tantum vuitnseisudorfortiumquantum possuntla-
summare certamina. Non ideo persecutus est marty- g crymae parvulorum.quia ibicorpora.hiccordafran-
rem, quia non statim intulitmortem sedprobavit :guntur ibimentisjudiciavix moventur,hictotapie- ;

martyrem, qura non elicuit fidem: injecittela quae tas inclinata dese«ndit. Etquidplura.fratres ? E_ir.
potuit, et omniaaxmorum suorum genera callidus egitEcdesiasaneta mater,utnusquamasuosepara-
eiegit inimicus nec tamen fortissimi ductoris mo-
: retor antisute.Eeee
vivit, ecce ut bonus pastorsuo
vere mentem potuit, aut temerareeonstantiam. Sum- mediusassisutingrege.necumquamseparaturspiri-
mum est, fratres, pro Domino prsesentem vitam, si tus, qui corporepraecessitad tempus:praecessitdico
neeessesit, contemnere.sed gloriosnmestetiamcum habiiu, caterum ipsa inter nos eorporis sui habita-
>

vitanmndum suo temnere et conculcarecum priu- tione quiescit .Exstinetus est diabolus, persecutor oc-

S. Petri discipulum fuisse tradunt. Plura de eohabes niis a?vo Caroli M. apud Mabillon.. Analect. tom. II
apud claris. Baeehinium Vitae Pontif. Raven. ex pag- 683. martyres invocaturpost Timotheum.
."nter
Agnello tom. I pag. 128. Vide Martyrologiiim Flo- ni forte, ut advertit Georgius ad Adonem loc. cit., sint
rentin., pag. 667 Surium sub die 23* Julii pag. 275:
; Remenses martyres Timotheus et Apollinaris in aliis :

Bollandistas tom. IV Juhi die 23 pag. 34) Tillemon-
tium tom. II pag. 102 , Bailletum eadem die. Aliade
eo Martyrologium Adonistom.U pag.349. etdoetiss-
Georgium in notis. Ciar. P. Sabbatinius, in kalenda.
rio Neapolitano, observat referri a Gregorio papalib.
vi epist. 61 ad Castorium, in fine pag. 538. Ravenna-
tes religioni duxisse quidquid supracorpus S. Apol-
linaris promiserant non observare qua? autem de
: mant.
sancto hoc narrat Chrysologus, ideo veris accensen-
da existimat Honoratus a S~ Maria in Regnl. Critic.
tom. II pag. 66. eo quod sapiente, viri ad correctio-
nem Breviarii Ecclesiae Parsiensis electi. ab eo ho-
: :_ litaniis apud Martenium de Antiq. Discipl. pac.
630 recensetur inter martyres post Protasium. .\t
apudChrysologumhic.etin litaniis apud Thomasiam.
de Antiquis Missarum Libris, accensetur confessori-
<- bus post S. Benedietum. At licet mortem gladio non
subierit, quia tamen sanguinem fudit et martyrii de-
siderio exarsit, hujusmodi titulodonari posse" eiisti-
e D. Apollinaris, ut pluries ftj exs b"o mulcfatus
et csesus ; habet S. Petrus Damianus in sermonibus
de eodem, et Rubeus lib. l Histor. Raven.
_ Sie editio Bonon. et mss. et italegit Latinius ;

miliam hanc expungere nefas habuere. Quam solide reliquae omnes, pro re amata.
nitatur argumentum, alii videant. - das, contemnebat.
a Ex quo desumitur, usque ad Chrysologi namque martyrio
tempora •» Fuit coronatus anno Dom. 74.
nullum ex RaTenu. Ecclesiae archiepiscopis subiisse et prsefuit Ec^lesiseRavennati undetriginta. Mita. —
martyrium praeter dirum Apollinarem quod illos : Intelligendus est autem denumeropleno. nam annos
de mendaeio utique arguit. qui asseruerunt ex qui- sedisse 2s mens. I, dies 4 habemus ei Agnelli Pon-
busdam mss. habuisse S. Martianum, qnartum n or- tific, qui nullatenus suffragatur opinioni mortem
•iinearchiepiscopornm Ravennatum, martvrio coro- Apollinaris ad annum 74 eonsignanti. Trad:t enim
natum fuisse: dequoRubeus, lib. Hist. Raven. sub
i Apoilinarem. cum Petro apostolo Romam venisse, ab
anno 127 meminit non tamen hoc ipsum affirmat,
: eoque postp/i/n'-ium tempus ordinatum episcopum.
sed omnino negasset si prsesentem sermonem consi- et Kavennam naissum. Cum autem Petrus
Homam
derasset. Mita. —
Ex iis Nostri verbis eruit etiam D venerit anno ara? vulgans 43, si Apollinaris.
qui se-
Fabrus, et Henschenius in Acl. SS. Maii 22 tom. V ditann. 28, obierit anno 74, missus fuerit necesse est
pag. 127 edit. Antuerp. 1685, divum Martianum. cu- anno 2 pontificatus Petri. Id non sonsentit Agnellus,
jus memoria agitur die 6 Martii, et qui sub Tr qui post plurinium tempusabadventu Petri Romam.
martvriocoronatusoccubuit.alium fuisse a Marciano Ravennam missum fuisse scrib::. Cum autem ei se-
Kavennatum antistite ; quorum ambo Rubeus nomi- verioribus tabulis Vespasianum mortuum sciamus
nis similitudine deceptus in unum conflavit. Ha?c annoChristi vulgari 79, martyrium Apollioaris ultra
etiam asserit Pet. Damianus serm. 32 de sancto illum annum differre. ut facit Rubeus. nefas ait Bac-
Apollin. n. 3. pag. 222, licet seicentis post - - i .
- cbinius, pag. 135, putalque rectius statui divi Apolli-
logum anois. naris obitum circa annum mortis Vespasiani
qui ta- :
n Id est domi perpessio. Sic Prudentius praefat. in men. cum defunctus fueritei Suetonio vm kal. Julii,
Psychomach. Vide locum laudatum apud Barthiuni mors Apollinaris non potuit accidisse. nisi anno prae^
Advers. lib. xxix. cap. 9. cedenti. Qua chronologise ratiotn- admista.
conclu-
«Fortasseelymologiamnominis respicit. v- dit Bacchin us. initium ponti/tcatvs Apoliinans
rr-
perdo. trocedendo affigetur, sercata die qua natale ejus-
' Nura martyr dici possit Apollinaris vide Bollan- dem i- omnibus Martyroloqiis sianatur i J
dianos loc. cit. pag. 341 nura. 76. Insigni hoc titulo anno •
-f 50. die mto (9 Junii.
d.coratur a Gregono Magno lih. v epu\ 23. In lita- ' >epultus «nim fuit Ravennee, ait Mita.
PiTBOL. LII. 18
 558 S. PETRl CHRYSOLOGI. S56
cubuit : ecce regnat et vivit, qui pro regesuodesi- A tus Apostohts Xostra autem conversatio in ecelis
:

deravit occirii, qui vivit et regDat cum Patre in (Phil. tu). Dirigatur ergo cordis nostri desiderium
unitate Spiritus sancti Deus, peromniasaeculorum ad habitationem cudestem, ubi cum dispersus fue-
seecula. rit pauperibus thesaurus vester, illic erit et cor
SERMO CXXIX.
« vestrum. Thesaurus autem bonorum omnium
Cyprianutn martyrtm.
In D. Christus est, qui vos cum Patre et Filio et Spirilu
Quoniam hodieDeoin natali sancti Cyprianimar- sancto donis coelestibus, et nunc, et in Kternuru
tyris convenimus.in quomirocertaminedediabolo cutnulare et replere dignetur.
triumphavit.et quia nobis virtutum suarum gloriosum <* SERMO CXXX.
reliquit eiemplum ; iileo exsultare nos convenit et />! eonsecratione episropi.
leetari. b
Natalemergosanctorumcumauditis.charis- Sicutinagntepromissionislongaexspectatioaccen-
quo nascuntur in terram
simi, nolite putare illum dici ditanimum.meutem fatigat.ila sensus omnes.etin-
de carne, sed de terra in cuduui, de labore ad re- ternaipseviscerumsuscitat optatuspromissionisef-
quiem.de tentationibus ad quietem/le cruciatibus ad fectus. Hinc est qttod hodie, sicut dixit Isaias (Isai.
nonQuxas.sed fortes,etstabileseta?.ternas,
delieias, lii), Ecclesia mater sancta festiva, tota gaudens et

de mundanis risibus ad coronam etgloriam.Tales o coniptaprocessit,induitsetuuicamjucuuditatissu8e;et

natalesdignemartyrumcelcbrantur.Cuuiergohujus- sicut sponsaimposuit 6 sibi mitram,acvariosecom-
modifestivitas agitur, noli a?stimare, charissime, posuit etdecoravitornatu.ut crelutn stellis fulget lu-

quodin prandiset f profusioribus epulis na-

solis
tales martyrumcelebrentur:sed imitandum tibipro-
ponitur quod in memoria martyris celebras. Aspice
ergo, charissime, alacritatem populi circumstantis.
minibus, et terra vernat iloribus suis; et ut hortus
proilueitgcrminasua.itaproiluxithrtiliaincouspectu
omniumfiliorumsuornm.Quiajuxtapollicitationem
David Hodie pro patre natus est ei ftlius (Psal.
:

In hac enim die aliquando turba astititimpiorum, iliv), qui eam non pondcre inclinet, non auctori-
cum sanctusCyprianusjussutyranniferiretur,turba; tate deterreat, uoncommotione sollicitet.non aspe-
erantmalorutu,exspectantiumchori;nuncmultitiido ritate conturbct. sedftdeli sustentetobsequiojcura
Bdeliumadcolla»tandumdevotaconfluxit:tuncturba pervigilifaciatpersecutam.sollicitolaborcnecessaria
gcevieulium.uuncexsultantium; tuncdesperatorum, procuret, faiiiiliaiiiblaiidain.stitutionecomponat.hos-
nunctperanliuiu.Ideircoergonatales martyruman- pitibus occurrat.parcntibusserviat.regibusobtem-
nuaheiitiacelebrantur.utquo 1 seniel actume3t,per- peret, potestatibus collaboret, detsenibus reveren-
omne sevum in memoria maneat devotorum. Gesta res tiain.piierisgratiam.fratribusamorem, parvulisim-
est, charissime, ne lediceresignorare; celebranlur pendataflectum.liberam perChristum cunctisexhi-
annua.uedicai, oblitussum. Ad heec ergoimilanda beat servitutem.Daviddixit : Audi,filia,elvide(Psal.
Tosanimate.charissimi.hancmagnaiiimitalisgratiam xi.ivi. Ego dicam Audi, mater,
: et vide, p^o patribus
concupiscite;hoc petite dari vobis,quod ille meruit tuisnali sunl tibi filii. Sint prudentia senes, gravi-
adipisci.Umnesenimcoelestiacupientcsterrenorum tate patres, charitate iilii, virtute juvenes, dulcedine
bonorumlaqueisirretirinonpossunt.quiaconversa- soboles, innocentia infantes, malilia parvuli, qua)
tionem suam ineaeleslibusslatuerunt:sicutaitsanc- mundisunt nescientes: totamregniDciprajsentiaai

Vide qua» in pnefatione annotata snnt.

* ottendunt, quoad principes, ii qui in quinqueiinalibus
Laudat verba birc Binghamus, toni. IX
b i>rif,'. ; vcl decennalibus itnperatoruni dicli sunt el quoad ;

pag. 134, ul erinrat usilalum jniududuiii fuissc Ec- episcopos serttio hic, et alter inter Chrysologianos
clesiw stylum, diem marlvrii mttalm innrtyris voci- 107, et unus Ennodii in natali l.aurenlii lilediolanen-
tnre et Dn Cangius tom. II pag 80H, in fine. Simi-
; sis episcopi, alterque ejusdein in natali Kpiphanii
liahabotChrvsostomushom. H9; Origenes, vcl vetu- episcopi. Anastasius Paulinnm Nolanum ad conse-
slus auctor, subejus nomine in Job toin. lib. 111 png. I crationis su« soleinnitalem litteris amantissimisin-
274 edit. Paris. 1004, et fere eadem Eusebius Kinis- vitaviteodem teste Pnulinolib. xvi Amhrosius lib. t ;

senus de natal. S. lienesii. Biblioth. PP. tom. edit. I cap. 5. adFelicetnepiscopumComensem ait.natalem
Lusdtm. pag. 670 Augustinus, tom. X, serm. 95 de
; ejusdem orationihus celebrasse. Et Hilarius scribens
S Stepttuo, fol. 567 col. 1 Maximus in natali SS.
; ad episcopum Tarraconensis Ecclesis inquit Lectis :

Petri ctPauli. tom. VI Biblioth. PP. ; et rursus Chry- D in roncentK fratrum, i/uos natalis met festicilas con-
sologus serm. 133. gregavtt litteris tuis. Ni fallainur iiniini moris hujus
« Martyrum dies emortuales quos, ul dixi, Krrlesin tnvenlor Datnasus, qui nnno 360 sedere coepit. Vide
natales Vocat, solemniter eelebrari veteribus f.hri- Basnagium Ann. tom. III pag. 518. At hunc sertno-
stinnis mos fuit. Priscis temporihus in hnjiismocli nem quod respicit, fere oniinumqui de Chrysologo
dicriim honoreui convivia culebrabant, agape tiuncu- scripserunt mens est, ah eo fuisse recitatum Raven-
pata, el diversa ab agapis illis, apostolis cognita. nre, non sure consecrationis recurrenle die, sed in
Cum autcm ob rnnsuetam hominuin in mnhim pro- ipsa consccrationis soleinnitate. Rubeus Histor. Ra-
pensam naturam. immodieis comessationibus et ven. lib. n, anno 449; Mita in ejus Vila; Bacchinius
ebrietatfbui fwdnri ciepissent. et indc Mnnich.eicn- ad Agnellum tom. I pag. 315 Paslritius, de Patena, ;

Imii landi fideles occasionem nrripcrent, piorum ho- etc, pag. 98, ete.
minutn consensu clitmnntn fuere. « Quia tros episcopi mitra fulgentes consecrant
d Sermo
hic in nnnnollis codicihus inscribitut' : ln alium e[iiscopum ex dispositione Anacleti pap». Mita.
eonsecralinne episcopi Kcstiiin eniin consecrationis
. — Fortasse Chrysologus inter sponsae ornatus mitra
8ii8?qtiotannis celehrabant episcopi, sicuti impcra- metninitt ut Onuphrius in calce Ubri de Vncibus Ec-
tores natale, seu ortura imperii L nEed. Theod. de clesiasticis obtcuribribus. Ovid. Heroid. tx, t>3 :

Feriis. In otrlsque «uterd psfcegfricot dici sdlere AuSos et binutos miir» rtdimir» capilloi.
 ; . . . .

SER3I0 CIXX:. 5-38

•-
zzsy.iiz- . i -.::-. i:iz:i ' :_..i:.::~ :.:.: -:-•.:•-. -.
A ::"

:\.:j. >..:- ;.: "i; :._'..;: :;: : ^-.. '-"• _-,--'-. in amieom -
(J'*Ki. la.. Talesgeneratperpetc- ci«°t ; :etit. sednoti a
puia, taks generatcmiestis ribe conjoi:
za : :. i:r::;; ::is:.: ;zisi : _,.-; -;.::::.: _:i.; 8 ::: ; -- -.. K> Deamqocratieq
ignara,ptsdoreinlegra, integriUte elausa, ea? . : ':' = -•-:.-; ir.; i .:::- 1
•_- -.•_.-. ;.--.
: _
-. _-_
:;
;:::.: ;? :'::::i:i.: ilz.si H = ;;: ::•: v.e: :.- : :•'_::-
•_.. .-.: - i- : t ' :.;;_.' ;:--:_. :-.;_::: agncf
• .. . ..
'."rmamt
. i:. _:•_.--' .i:..ii.:_~ : :i. ; _~. .;-;.;_: :.-.- - -

i.f : ;i::: :
i :-i :.i .: : _:. • ;
. .>;:.-. ;__;_ :;• nostrioperisc:
:._: :_ii.- :_._ri:i.i::~ ._: -•?.:
: : : . : :_::.._ i. :. _ ;
- :_.•:•; .
\
_ . .

:i:l.ii: :
__i. ;:::;_ ._.i~ _.:-: !_:.. . = i :.:;_- pereposs -

::~i.i. ::.:. ~._ .:.:::- —

i..

i__
e_
.:i;. .... :_.:_:_ :.._
_.___: :;. __.

imiUtor EecJesiam, proexeare, ampfeeti, poas -

:;::::;T' ,:; :_ : :::i.:: _;:: :. ••_:._ :.. ;
!.:_; ;_" : __. -

;
_

.
)

_vito!i
dere,* augastam mennt Trinitalem. Sie remuuerat "
• -.' :i ?e totus ha-
:'

TriniUsinsuiamoreetardoire _er_t .

ut daret -_h_ hoQorem,g_a__ieret quoi siM fecit f De; m -

_:: ;'__:;l.r_ i_~ :i_.~.l_~ 1. ,i _. _:-.:_. _:*:

: : .
•

; : - :

_.-.::_ -:_;_.:. _:- :..:.:__:. _ii ::;;.! ;•.-:::. :

bolem
;_.:_. :":_..:.; .: i:. ._.:.;:._ ;.- ;_.; ::_. :-;- .
. .
- -

T.::::l.__::-::. _;....:: :r_:; _::_;. - i;;:.. -

i-.err._-_ ;_:_ _..;_-: - . . .

; .

: .!.. ._ __.:.:;:: _~ . : : - '.". :e~:-::; ::;:::::. •

dc-roU eommeadeL. cere, quai :: ~ ._

-IRMO CiXXl. . ...

Ds Deo, al tiitdv ; it timre ti pertimacia Jmleeoram, -: a Deoregere-

:: .
•_:' '.;•-.:-.,.; -».."."'
- -
•
.
-
_

> .: ; _._:.: i - ; -_: ::;. .:._::-_. :.i •.:

i i. -:~ ::.:; aiveo,
detar, qaod diTinitas non elaoditarmenteearnajtt, .

:.: ;i . ii ;::_::.:_:_i:i :-_.;.-_-.;::._ _e: 1 - -

1 _-~ ;:.; :.:__ :' _-" :;;...;_:.:.; :.:_ ii; -- - snm ...
;_.__!". __ r_: _;;:-._.:_: '_:__:. i._ : :_;..:_;::_; •

. Plaetdiair -
: _it Baeehi-
» Ms. Qmcm habw c'«Mt. .!::.•:;; : P jutific . tom l : 15, neeoi PU-
= k.i . : .:;:_• :- srita • i _

Gallam Piacidiam, Theoiosii imp. bcadii .

;-;-::-:
e! Houorii sororem. Habemas enim ex Rut -.
-

"-• *--" :~". V •..--_- i- ;-; ;.:••<:; i •

;':
5 r : . S". -. •
. - : : . :
' •_ * •*,.;- :• ..-.-• ^
iu hane deeoi Mse soiemnrtatem. Exqoo eniit idem did hm
potait •

Gaita Pleeidia faisse

Wi ;a. hii Terhas debere alia pneeedere, ipion. arocfeaUm. Sed ne ->-
\__s__ AimtiB
a ._:. ronnnri.
-i.atiaU st
rem commemorantia, qi*i et argsit :
•

eliam, qas neeessario altqoili . - : :QoruiD propr:

-
Twe hic desiderantar : et Kqnido patet,: • '

es fine serm abi Aactor rogat sacerdotei . ferti potest, qao<i Piaeidia
ChristiaAis pcindpibas orare, qui sois interfoere so> . .
•
i .atemprucrv<: : •

leamitalii>os. •
-
.
.- .

fverA in qaa prsf s'.io Trinitatis eani solet : t Et qno-

'

r » •.; A i- -• : :-e._:.r : :.. _ : ;; :;- V- •

sisse in rirum Coa«tantitnn eathcliecP
.
r»
fauo de sanctis»ma Trinitate canUhator. 'fneconsimiJem. cum antea e
intcrerat, -

siam. > An
potios tribos Tirtatibos, es ha-
dia. et sanctitate Triaitatem hooorando, beatam bent: ffmd r«« •'.'., a : ; :. •••...,•• -,.* -
,.,•,.

imilabatar Eeclesii milem.

• Obaemnun ioeam in eiplicat llita. Piacidia igi- j sensa I-: . >:.._.
tor pracreasse aa^adam Tnnitatem fertor.quia foit Tel Aagastalis d^niUs. Skpudem p
trinm impecatoram procrealris. Eteaim ipswcansa ^nius Aagnstaiis re-iuad.-
Gooatantios otim exercitaam dactor.jam lpaos ma- fihos ae aepo.es, ab ipsa -
rita» CaeUs, panlo post Amfustiu *b Uonorio deela- -\ taec digaitas Augustaiis pro
<0 <io-
Secondo loeo ipaa procrearit liliam 7a sio Caesare. ipstus Piaddia geaitore. per quem ia
iaiw. a rheodaaw Janiore appeilalam Ccsarem, posteros memoraloa exiode reOexit I

et septimo «Utis aaao Ja^utiui. Tertio tandaoi se - -mohieaiias iascribitor /n tUmi Jovnnu . :

!•- .: :«; ;.: : : "-.: .-...»': .: H _ : : •-monem meum.

: < :- •::::-. ;--' - '.-""' ~ ::.- *"-
- '_
--
" .
1
Hic suspicandnm an genaic :

i diceretar. et ConstanUom ipaom et eamdem • .as.

 :::

539 S. PETRl CHRYSOLOGI. 560

antetantispertidisChristum.iidelibusnolumsemper A faciebat nonesse.nosresurrectioperpetuosrelicitin

fuissecognoscat. Si toties Deus ab hominibus
tigura hominisvidetur. quidestquodJudfeusinodo
hominemvidensChristum.sicexasperatur.nisiforte
figura,honor,veritas,putaturinjuria? Retulit evan-
pelista hodie Christum dixisse Si quis se> monem
non videbit mortem in oeternum
mernn servaverit,
(Joan. vin). Ad quod verbum responderunt Judffii
futurum.Audi apertius hoc dicentem:Omm's quirre-
in
diderit,non morieturin ;rternum.sed transibitdcmorte
(ilvitam(Joan. veixO.QuouKilonon moritur? Quia
de niorletransilad vitam. Moriturergo,rnoriturom-
:
nisqui naseilurdeconditionemortali;sedvivit,etin
ffiternura vivit,omnis qui renasoitur de generatione
: vitali. Sed dico. qui potuit auferre mortem, quare

Nume cognovimus quia dwmonium habes-.Abraham hominem voluit transire per mortem ? gratior enim
pater noster mortuus est et prophet<v:et tu dicis :Si videtur medicus qui anticipat morbos, quam qui

nuis sermonem meum scnaverit.non gustabit mortem morbis seram etnon sine dolore medicinam.
igerit

tumajores patrenostroAbra- lucl.ee, fecisset et hoc medicus Christus, si medico

in wternum.Numquid
tegrotus non fuisset ingratus. Ille etvitam dedit,et
ham f Quemteipsum facis ?Omnes perfidiaqualiler
excepit o qualiter oculos claudit livor quantum
!
! homini mortcm venireprredixit: sedillequiadversa
iudiciam cordis nequitia prsejudicata eonfundit!o nonsenserat.prosperaservarenescivit. Bona.quam
quam dure amputat obstinatio rationem!sensus hu- g sintbona,scire,uisi malorum cognitione non possu-
manus perversus audire non potest.quod semel sta- mus. Ergo magnificabiturChrislus, quietanteinha-
tuit odisse.malisbonitas exosa, justitiainjustisini-
liitamvitamdedit, etperditararuodoreddit: ethomo

raica.Hinc estquod hominesmendaces cognoscere plus gnarus vit.e. erit sibi eautior, erit plusgratus

nequeunt veritatem, judex animus invenire verum a.uc[or\.Numquidmajor es,inqu\i,patrcnostroAbra-

non potest inter nuntia» falsitatum. Quodvult.non hom f 1'lane major et tanto major, quantum servo
quod est.audit semper.qui decrevit errare. Dixeral dominus, quantum Deushomine, quantum factura
Christus -.Siquis sermonemmeum servaverit .mortem faclor.quantum viviflcans mortuo, d quantumsusci-
non videbit in (jfernnm.Judfeusnondiscutit audita, tanssuscitato. ResponditJcsus.Abra/iamcxsuttavit
interpretarisibidicta nonqusrit: quoipse impos- ut viderei diem meum : vidit, etgavisus est. Ille, ut
sibilea>stimat,exipitutilleastruatqiiipromittil; sed ostenderetvivere Abraham,dixitillum vidissediem
• diem ijiio mundo natus estChristus.
moxde conceptu menlisblasphemiamparturit.serit suiiin. id est

mjurias.maledicta diffundit.el auetorilatem dieen
tis lta contumeliis vaeuare nititur.ut et
(eterna dare
possemortalihusnoncredatur.quisichumanisvide-
tur subjacere. iVnncsfimu* quoniam dcemonium ha-
bes.DaBmonmaliauctor, malapromittit, non bona
occidere, non viviftcare consuevit;nec vultnMernos
essehomines, quos nectemporales esse permiltit.
Dierum conditor non tenetur die, temporis auctor
teniporanescit;sedChristiispropterhominemhoino
natus.etdiem suscepil et tempus. Abraham exsulta-
vit ut videret diem menm.Si Moyseset Elias in monte
: occurrunt. ut promissum conspicerent Christum,
quomodonec Abrahamoccurritadpartiim Virginis,
ut proroissam benedictionem in gentibus, id est, in

Ergo non est deemon, b sed Deus est Christus, qui
redonatquam donaverat vitam, et verbo suoieter-
nos facithomines, quos diabolus persuasione sua
fecerat temporales. Abraham,in(]\i\t,mortuus estct
propheta, ettudiris Siquis sermonem meum ser-
:
<avrrit,mortemnon videbitin ttternum. Audiatflde-
seminesuo. patientissimus exspectator intenderet?
Amcn. amen. inquit, dico vobis quia ante Abraham
ego sum.Siomniaper ipsum facla sunt, et sine ipso
factwn est nihil (Joan 1.), et hic estcui Paterdixit
Faciamus hominem adimagincmet similitudinemnos-
tra(Gen.i), quomodo Abraham non vidit? Facia-

hs.ut fide revelante cognoscatquod intidelis nescit mus hominem ad imaginem, ct simililudem nostram.
audire.quodviderenon potcstqui semet increduli- AngelusetDeus.utdiversaestsiibstantia, sicimago.
latis demersit obscuro.Dixit Christus Mortcm non :
t Ergo non nisi ad Kilium loquitur Pater,
cum dicit
videbit. Obstinatio tua, Judfee, merito dicere fal- Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem

sitatem queerit. Abraham et verbum au-

prophetre nostram, quibus est iinago eadem, eademquesub-
dientes tenaciter servaverunt, sed tamen mortui stantia. Tulernnl lapides,ut mitterent in illum. Et

sunt, sed «ternum. Ergo e.um dicit Mor- D reilificantes turrem.ut altius caderent.ipsi sibi lapi
non in :

tem non cetemum, c resur-

videbit, et addidit In des providerunt; etisti lapides, non utDeum occi-
rectionem promittit, non temporaliter negat esse derent,sed unde se occiderent, miserabiles attule-
morituros. Judeee quos mors in pnesenti seeculo runt. Jesus abscondit se. Non timens,sed ignoscens

e
Augustinus, loco niodo laudato, pag. 427, num.
» Varians lectio Internuntiam falsitatum.
:

b Ms. Ceesenee Detis ergo Christus est, non esl dtr-

: 16... Inrerlum aulem polest esse unde dixerit utrum :

mon, qui redonat. dtem Domini temporalem, quo erat venturus in carne,
c Lege iis similia apud Augustinum, Tractat in an diem I)omini,qui nescit ortum, nescit occaswn.Sed
Joan. 4H pag. 425 Oper. tom.III. Quid sibivult quod pgo non dubito patrem Abrahnrn totum scisse.
ait : Mortem non ridebil in rrternum f nisi quia Dn-
f S. Harnabas in sua epistola loquente Patre ad
:

minus ivlebat aliam mortem, de qua nos liberdre ve- 1'iliuni Faciamus homtnem, etc. Justinus martyr,
:

nerat mortem serundam, mortem ailernam, mortem

:
dialngo <-uiii Tryphone; Theophilus, lib. n ad Auto-
ijehennarum, mortem dammnationis, etc. lyc. Qrigenes, lib. n eontra C.elsum Eusehius Ca1 -
; ;

t Ita emendat Latinius quoil habent editi, susci- sariens , llislor. Eccles. lib. l cap. 2, etc.
tandosuscitatus.
 . :

56) SERMO CXXXII. 562

Deus peccatorem cum fugit,parcit : Deus rebellem A ctorem etq_iav_iaetinc_g__precat_r,pr_st_ntis

:

non vult perdere, cum declinat. potestatem et potentiam degener petitc. -

SERMO CXXXII.
Non ergoimDia.sedpia noa terrena, sed ecele :
-

non iiiecebris, sedvirt_ticongrua:nondign3.

De unitale fidelium.
sed apta concordi_,atalisempere_ora_dasuntl_r-
Si perfectaomnia.sirobusta, sinullius indigagi- gitore. rbisuntquiprasumuntEcclesiae conventum

gneret et proferret natu:a. profecto abolereturpie- posse contemni,et solitarias preces venerandas con-
tas, ingeniumdeficeret,arsperiret,aurum obscura- gregationi autumant anteferri, si duobus vel tribus

retur in terra, gemma occultaretur in lapide : utra- simulpositis' mediumse futurum,et omniasepro-
que tamen invenit. purgat, distinguit.eliinatopifex mittit quffi postulatus fuent praastaturum tilattn.

disciplina; et ars eadem usque ad murenulae pre- _vui)? Qui niinegattampaueis.quid inconc
tiosajspeciem, gratiamque perducit et quod terra :
eongregationes_nctoru_poscentibusdenega; fS
naturae largo de fonteproducit.aut asperatur senti- credens propheta hoe adeptumseglori-'. ._ -

bus.autagrestiluxuriadominantesilvescit.nisiiliad cit : Confltebor tibi, Do-mine, in toto corde _

ad eultum suum solers agricolas revocet industria et conciiio justorum et congregalicme (__af. :x
:
Toto
ne longiusevagemur, UQoet vernaeuio eainquibus g corde confitetur.qui totumsibitnconeiiiosanc:
nitimurafferanius exempio. Incunabuiisjam natus quod poposcerit.saudit essepraestandum.SednoQ-
horno in homine est, sed Iatet est
» corpus, etnon nulii
: subspeciefidei.contemptus suie_cusare__: __-
est; merabra videntur.etnonsunt: vivuntquaenon tur lgnaviam ut neglecto venerandi coetus et con- :

vigentsensu;inciiaaturpietas,desudatindustria,ars gregationisardore.ill-dse tempasoraLun.

laborat ;etut pleniusdicam, quotmembra hominis. confingant.quoddomesticisdederinceumpenderint
tot magisteria uthominem perticiant, elaborant. Et curis: el dum propriis desider:.? _ __ -
--'-"• -

quid plura ? euncta quaenatura generat vei producit, vina contemnunt et despiciunt inst. sunt
pietas nutrit. industria excolit,arsdecorat. Et quid qui corpus Christi dissipant, memi • _"_nt

mirum, fratres. si beu-, qui patipropter hominem nec ad decorem suum patiuntur formam Domimci
voluit, ut hominis honoraret industriam, rebus in habitus pervenire. quam propheta cum vidis-

praesentibus infirmari voluit et naturam Hinc est ? spiritu, sic canebat Speciosn3 forma prxfi^iis
:
___
quod b sensus in htteralatet. occuitaturdivinumin num Psal. xuv). Habent quidem singula membra
humano sermone mysterium ut qu_ credentibu» : proprium sui munus offieii, quod tamen tu_
adhuc futura jam patent, perfidis et non credenti- plere poterunt, si connexa sibi et compaginata per-
bus obscurentur, ac si infideiium poeua tidelium re- fecti corporis perveniant ad decorem.H:
duadet ad gloriam.Non enim parviest cruciatus visa terest intercongregationis plenitudinemgloriosam,
non cernere, audita nescire, salutifera velut noxia etseparatioaisprsesumptamdeignorantiaau: : .

declinare, virtates quasi vitiasic cavere. dicente ipso geutia vanitatem quod in salute et honore ic ;
I -

Uomino : M parabolis loquor, itt videntes no» cideant. corporis specios est umtas membrorum et in separa-
et aadientes nou audiant Marc. iv Luc. \\u>
: : et adti- tione viscerumest foeda, lethalis ethorrendaperni-
deles : Yobis aulem datum est nosse mysterium Dei cies. Homo, quid aliudte docuitin tuo corpore.aut
lilattn. xiui. .Nulliergo, fratres, simplicitate suaaut sic divisaconjunctio.auttam eonjunctadiv_sio,nisi
couimunisaut vilissermoevangelicushabeatur.prae- ut ex multis unus, et unus in multis viveres 1 Es:
sertim cum ipsa c personans evangelicae lectionis membrorum commercio salutari pretiosus oculus.

tuba bene petentibus et pie cupientibus pr„ iixerit sed si perseveratin corpore alioqui ubi corponde- ;

denegandum, dicendo :
d
Quia si duo ex vobis con- fuerit, sibi non aderit : debent ilii membra o—tnia
venerinlsuper terram.de omnire, quamcunique petie- suae lucis obsequium; sed etipse oculus seatiteor-
rint. fietiUisaPalremeo' ilatt.z.iva Audistisquan- . pori sedebere quod lux est.quiutique cum omnibus
h ministeriummembrorum provideat, evul-
tumpossitet praevaleat sanctaepetitionisassensus ris

non dixit illud aut illud, sed totum se promittit ^ sus a corpore nec videt.QuisquisilIe estquiseputa:
quidquid unitas postulationisconcupierit, praeestato- iquid.
esse aliquid.tali institutus exemplo maneat iu Eccle-

rum,cum dicit De omnire, quamcumqne retieri.nl,

: sia, ut sit auquid alioqui ubi defuerit ;.. :

fiet Mis. Salva tamen ea cautela et revereulia, ut a mox derinit. Quod qui pleatusnosse desiderat, Apo-
Deo, quee Deo «digna sunt, postuleniur; qui enim stoli de corpore Christi Ioquentis perlegat instituta,

mala a Deo postulat,Deum aiali judicatet sentitau- quia nos Ula oercurrere sermoms brevitas amica

j Imperfeetiis enim est, et non est con estapudMaldooat.inhocte-tu Matth. xviu. t&
Ari-totele il et in de Generat. Mm. ipilis. eo qnod mrnle
b Soli honiini viUe cursus in labore prEscribitnr, petitis.
ut rationabil quod aeeepit exereeat. I> .Vinbrosius
.
< Protnissioni huic uititur Ecclesi_ nostrae tides,
outinie in [ir«-fat. Evaogelii Lucae. prope mediuiu. :".
leliuoi crtibus et conciliis. omnib
uU et congruentiam hujasee rei alTert. M ius catho. - i - •- \ ruux san-
'
Ex edition. Bonon. o9, et e\ Mita. Ali_. perpe- ctuiu prseesse constantissime credit.
raiu, ii*i« ipsa prxmia tvangeHen (_____ nihil. etc. - y.\ v.)-. C—_en. in impressis. au
Miris inodish ec verbaa Patribus eiponuntur. ut - 1'.\ iiiss. t.'_!sen. t -
itrmtwm.
 :

363 S. PETRl CHRYSOLOLil. m

non patitur Cor. i\ Lex est data non uni, sed A parem gratia ipsa perfecerat. Ad unam vocem l)o-
i,l

omnibus, Christus ron pro uno, nee ad uniim, sed mini sicut ille patrem. patriam, censum reliquit :

ad onines, et pro omnilms venit ut redintegraret laboribus, opprobriis, itineribus, eontumeliis, vi-
;

omnes in ununi, solum bonum, solum jucunduni giliis, • Christo largiente, se indefesse germani so-

prophela futuri praescius; sicproclamat .Eccequam cietati donavit solumestquod tempore Dominicm :

bonum et quamjucundum habitare fralresin unum Passionis fugit, sed neque hoc impar, quia fugit.
[Psal. cxxxii'. Quia Ueononsingularitasest.uvepta, Negare autem si aliqua putatur culpa, non est
sed unilas. Spiritus sanctus apostolis in unumcon- gravius fugere quam negare. Sed tacenda sunt
gretalis ubertate tota sui fontis illabitur [Act. u), alia : requavit, fratres, venia, quos sie discreverat
cujusutsiuiuldiscipulioperirenturadventumDomi- culpa. Et subsecutus martyrii fervor devotos per-
nica sunt pr«ceptione conunoniti. Fratres, amittit probavit, quos metus improbaverat antecedens.
divina munera, perdit gratite largitatem, cliarilatis Nain crucem quam refugerant, postea conjunctis
fraudatur bonis, unitatis illum benedictio non inane- viribus ardenter invadunt, ut unde reatum sumpse-
bit. qui de se maleticus, et ex defectu suo stulte sibi rant, inde conscenderent ccelum, inde praemium
sutncieus, sic praeter Eeole>i;unvitainqua?rit,quam sumerentet coronam. Petrus namque crucem, ar-
in ipsa tantum esse propbeta testatur, dicendo : borem conscendit Andreas ; ut qui Christoe.ompati
Ecce quam bonum et quam jucundum habtfare fra- n gestiebant. in semetipsis figuram formanique ip-

trts iii unum (Psal. cxxxu) quia illic mandavitDo-

; sius exprimerenlpassionis; etredempti ligno, con-
minus beuedictionein et vitam usque in saeculum summarentur ad palmam. Sic Andreas nosteretsi
« NEHMO C.WXIII. pnemio tamen non cedit et labori.
credit ordini,
fSEUMO CXXXIV.
/n D. Andream apostolum.
In D. Felicitatem martyrcm.
ttni \ndreas merito natus hodie creditur, Quoniam varios martyrum multiplicesve trium-
qu mdononad proesentem vitam h materno estellu- phos.quospersecutoriscrudelitastotiesillusacumu-
sus ex utero, sedc conceptu tidei, martyrii partti, lavit, teinpus nos dinumerare nonpatitur, adillam
-lem noscitur generatus ad gloriam. Qi totanostri sermonisconfugitoratio,qun3 meruitfi-
non eiun materoa ounaJjuia guscepere vagientem, lios tothabere quot dies k niundus accepit. Vere
gedsupernatriuiiiphaiiteui seci ruuljquando malerlurainum.fons dierum, qine septenariocoru-
non infirmuin d laclis pastuin genitricis trahitex pc- sco germinis sui toto orbe splendet. Beata, quoe
otore, sed pro rege suo devotissiuuis nules virtutis h nonsolum pro lege patitur.sedipsius' legishepta-

langninem fudit Vivii.qniamoiteiii ccelestisniililiffi lismumineriiitmatersanetagenerare:heptalismum,

bellatoroccidil. Sequitur mdo Domin >
bb- fratres.qui nonunius ettemporalistabernaculi illu-
stuans anhelans.ac loln virtutis gradu Dominiois
et straret nrcanum.sed Eoclesiam sempiternam sacro
ni. -11111 bit h.i rere vebtigus. ne eum cursusfacialdis- liluminaret ineenso. Felix, qna; meruit portare tot
parem fratri.quemnaturasiniilcin, voeatiosn virtulumpignoraquotilla arca j praeceptorumvolu

» Sernm hic in codice Valicnno inscriliilur : Inci- Julii, luijus vero die 2It Novembris. Celehrem autcm
rnu de natiie S. indreo. fuisse ohm Romse Felicitatis meinoriam, cx eo maxi-
>In margina ipsiui codidi nianu receutiuri, ma- me arguitur, qnod indie ejus passioni sarro sauctus
. mrrito. (iregorius papa honiiliain ad populum iiahuit. ubi
-
iu lem c i ' i
muneris hujusconslanliammultis laudibus extollit
'
! t Vai., lactis potum. et oliin cliam suh cjus nomine ciemeterium Roma?
• Ex ediUone Hita. In iu> Vat. et in editia aliis exstitissc notat Baronius in nolis ad Martyrologium.
argunte Sl. Serinonein autem hiinr. quo nil Kjusilciii acta sincera exhihct liuinartius pag. 26.
oorrnp in edilis, a l fidern mss. emendasse Vlde cli.im Marlyrologium Adonis ad diem 10 Julii,
testatur Mita. Corruptus etiara occurril in ms, Vali el i! Noveinbris, ibique notas doctiss. Georgii.
cano, el vallicellano, in quo item inscribitur In die : K Scilieet quot dies consumpti sunt in creatione.
S \ndrt r Dequa loquendi formula vide qusa Septem enim iinaseeum inarlvriuiiisuhiere,
(ilios.qui
notaniur a claris. Meuraio in Oloss. de nalivilate enixa fuitse|itimo die mundus ahsolutus.
; el
raiiri\ ruin ; et Gasparem Bartbium Adversar lib. ti Alludil ad illam Matrem sepleni liliorum II Ma-
xix cap. 3 et Historiam de duobus
; hiisti Mililibus '
chab. vn, quae pro patriis legiluis unacum filiisalro-
10 ascriptam. Un martyrum pn^- ciasima tormenta ab Aniiocho tyranno simul cum
siones baptismum eliara appellavere. Vide notam cl
niorlc, potentissime sustinuerunt. De qnibus S. Gre-
serm. 135. gorius Kazianzenus, orat. 20 in Machab., pulchre.
1
Ilujiis sennonis
in ras. Csescnalico ln litulus : MlTA.
natali Beata Felicitas una cum filiis
S. Felintatis. '
Ita iiiinics. Mita addit in ora libri Heptalismus :

Remai martyrium passa l-sI sub perseoutione Severi ponilur pro numera septenario. Hic auteni raenilnm
imperaloris, 'irca annos Domini 200, vel paulo ante cubare notal Macrius in Not. Eccles. debet enim legi ;

sub M. Aurelio lempore Soteris papae anno circiler heptalychnum, juxta vOcem Graecam k^-^v/yo^, lu-
ITii. Miia. —
S. 1'elii'itatis passiOi unacum septem fi- rcrnam, sepleni referlam luniiuibus, qiue ardehatin
lijsj obvenit Romae circa annuni 150, sub Puolio Ur- templo Hierosolymitano, et ad ijuani respicit Chry-
io, et Antonino Piu irapei atore sufc quo, ; sologus.
hcel placidissimo urincipe. martyria non defuere. j In arca fiederis cral liber Deuteronomii scripfus

Ejus restum lum antjqua Marlvrologia, tum etiam tahulis lapideis ex sentenlia Tostati. Forte sensu
Sacraiiieutariuui beaii Gregorii a Clionmi festo di- Auctoris, si lapides erant numero septem, in quibus
«tinguuut illoruui ciiiiii inemoriam hahent die 10
; Dcuteronomium erat scriptum, quod praecepta conti-
j6a
minasacrala gestavit (Exod. xxv); et ut illa verbo, A sequeris. Tuuc illeebibitaprophetia, jara corde pa-
ita haecdoceret exemplo.Jam tunc eos.fratres, mar-
tyres genuit, quando eos partus septenario nu-
meroconsecravitet mystico. Huc,hucsanctusPau-
lus veniat, qui adhucparturitdonecChristusforme-
tur in homine (Galat. iv). Ecce mulier iterum atque
iterum parturit donec in virtutem muleturinfirmi-
las, carotranscendatin spirilum, terratransferatur
inccelum. Ardebat, anhelabat.ut eos unodiesacros
SERMO CXXXV. 566
ratissimus, ex spiritu ebrius, certum speravit futu-
rum quod praedixerat illequi noverat. Deinde ap-
prehensus.est adductus :et quoniam erat archidia-
conus, apud illum esse utique ecredebantur opes.
Ecclesiae.quas desiderabat persecutor.non tam ava»
rusquam furiosus.Oderatquemoccidebat:sed ama-
bat apud eum quod ille contemnebat. Erat autem
sanctus Laurentius pauper opibus.dives raoribus ;

martyr^s pareret, quos vix parvulos per annorum non se negavit Ecclesiae habere divitias.sed ut eas
curriculagenerabat. Eccemulier, eccemater.quam ostenderet.triduidilationem petiit, deinde manda-
vita filiorum fecitanxiam,mors seouram.Reata, cui vitcongregari agminapauperum. Tuncdeinde jpso
in futura gloria tot astant candelabra.quot germina; die eoronae sua: praesentatus examini.tamquam de-
beata, quae tot praemisit adregnum; beatior, qute monstraturusquodillequserebat.dernonstravitquod
suum in sseculo a nil arnisit. b Discurrebat leetior in- habebat. Tuncaitpersecutor ; Ubi sunt Ecelesiae fa-
ter confossa cadavera quam inter cunabula chara p cultates ? Atillemanum extendensinpauperes :Hae
filiorum.quia internis oculis tot cernebat braviaquot sunt,inquit, Ecelesiee facultates. Verum dixit, sed
vulnera;quot tormenta, tot preemia; quot victi- amarum.Quid autemmirum siveritas auxitodium?
mas, tot coronas. Et quid plura, fratres ? Non est, Irrisumse dolens crudelistyrannuset avarusinimi-
non est veramater, quae nescit filiossic amare. cus, qui fortemitiorem pcenam cogitaverat, ferro
venerabilem juvenem, parari flammas
interficere
cSERMO CXXXV.
praecepit plus ardebat quam urebat
;
urebat in ;

In D. Laurentium. carne.ardebat in corde. Supplicium ejus tanto erat

Hodiernus d diesbaptismi martyrisJLaurentii co- gravius, quanto interius.Tunc oblata est torrenda,
rona illustratur.cujus egregii martyris merita e n ulla et ut verius dicam, assanda martyrio i»
nobilis illa

pars Romani orbis ignorat. Passus est in ipso ca- Laurentii craticula : astrictusestferro, sed illecra-
pite gentium, id est, in ipsa urbe Romana. Ibi enim ticulamsupplicii,lectumquietisputabat:supplicium
diaconus ministravit, et ipso juventutis suae flore dixi, secundum animam punientis, non seoundum
decorem j uventutis sua? sanguine purpnravit. Passio conscientiam patientis.Nullum estenim supplicium
ejusinsignisest,multumque mirabilis hanc brevi- : damnati, ubi nonest poena peccati.Itaque beatissi-
ter, Domino adjuvante, narrabo. tunc archi-
f mus martyrostendens quam quiete jaceret in illo
Illo

diacono beatus Sixtus erat episcopus.cujus trium- * ignito ferro, ait circumstantibus Jam me versale, :

phus marlyrii antc triduum fuit. Cum ergo sanctus et si una pars coactaest, vorate. Miramur patien-
i

Laurentius episcopum suum Sixtum pergentem ad tiam.donum Dei miremur.Ibi fides non solum non
martyrium sequeretur,fidefultus,tristisaffectu,non arsit, sed et consolabatur ardentem. Quare fides
quiaillepatiebatur.sed quiaab illo ipse desereba- consolabaturardentem ?Quiafidelem tenebat pro-
tur.respexitvenerabilissenexvenerabiiemjuvenem, mittentem.Ct fidesnon deficeret, ut spes nouaver-
et ait illi Noli esse tristis, fili, post triduum me
: teretur, ut charitas inter poenas igueas corporales

nebat. Scribit Joseph., de Antiquit. Jud. lib. iv cap. esseJerosolymam Stephano, tam illustrem fuisse fa-
8, quodstabat liber legis propelatus arcse, sed extra clum Romam Laurenlio.
et legebatur septimo quoque anno in festo Taberna- Innuit hoc idem Prudentius, hymno de S. I.au-
»'

culorum asumwo sacerdote. Vide, si placet,S. Hie- rentio, libri [Jcpi irifi-Ji-j hym. 2 :

ronymum in Exposit. Deuteronomii. Mita. Hic primus esepleniviris,

« Filios enim non amisit, sed pignora pramisit ad
Qui slant ad aram proximi,
ccelum. ut ait B. Gregorius in laudata homilia. Levila sublimis gradu,
i> Laudat verba haec Ruinartius loco superius ci- Et caeteris praestaatior.
tato, pag. 23.
c Vide in Praefatione. D B Hoc archidiaconorum munus. Ibidem :

<i
Diem emortualem martyrum baptismum etiam a Clauslris sacrorum proeerat :

veteribus dictum superius iuDuimus in nota e serm. lieleslis arcanum domus

133. Chirysostomus, homil. 75. V. tom. Ae mire- : Kidis gubernans clavibus,
mini, quod baptismum rocarerim martyrium etenim ;
Votasque dispensans opes.
hic spiritus etiam copwse adrst, et peccata tolluntur, h Celchris haecjam diu Romse.GregoriusMagnus,
et anima mirabiliter pury itit et quemadmodum, qui
:

indict. t t,epist.33adDynamium patricium Gallinrum

buplizantura'juis,itaquimartyrii coronamconsec/uitii-
transmittit crucem parvulam, cui de catenis S. Petrt
tur proprio lavantur sanyuine. Hoc eliam sensn vox
benr/iria inscrta sunt... et per t/uatuor in ctrcuitu par-
^anrxrpasumi demorte Christi.Matth. xx, 22; Marc. tcsde B. Laurentii craticula inqua perustus est. bene-
X, 38; Lucse xn, 50, notat idem Chrysostomus, ho-
ficia Servatur etiambum Romae extra
eontinentur .
mil. 32 tom. V ;Thcophylactusincap. xx Mattli. pag.
muros ad agro Verano.
divi Laurentii in
147.
Augustinus, serm. 368iX<m, inquit, coctum est ;
'
1'rotulit verba hrec Ruinartius, in actis Marty-
quod supcrest, versate IM, rt manilurate. Prudentius ;
rmii, de S. Laurentio. pagg. 188. Augustinus serm.
303 novap editionis (Jttam non potest abscondi Roma,
:
Tuncille coctumesl, devora,
:

tam non potest abscondi Laurentii corona. Leo Ma- l'.t eiperiinentum cape
gnus, in serm. de hoc sancto ait Quam clarificatam
: -ii crudum an assum suavius.
 :

F67 S. PETRl CHRYSOLOGl. 368

plus accenderetur, Dei dona eranl.Fratres mei, ne- A Etnos.filioli, quod habuimus.dedisse non poenitet
mo arroget potentiae suae quod non dat nisi Ueus. quia etsi nos factum conturbarit ad tempus.relevat et
Merilo Apostolus alloquens martyres.ut in Fpistola solaturexemplum.CitoadverbumhujusDeihominis
ejus hodie cum legeretur, audistis : Vobis, inquit, exiguitas ingeniiuostri.ut vidua; illius pastus, coe-
donatum estpro Christo,non solum ut credatis in eum, incremento ac deinceps a reposito
lesti proficiet ;

sedetiam tit patiamini proeo (Phil. i). Ergoinarty- cordis nostri non vitae substantiadeliciet, sed ipsa
rum merita velutDeidonalaudemus, amemus, ore- inopia abolebituret defectus. Felix vena, quee suo
mus, sub inferainus voluntatem nostram.Voluntas ditatur irriguo, et fluenta puteisui totaacquirit at-
enim sequitur, non praevenit. Sed tamen non deest que attrahit » ubertate. Eece venit, et sublimes ve-
charitas, *i non desit voluntas ipsa eniin ardens
; stros animos coelestis imber infudit;totoque impetu
voluntas vocatur charitas.Quis estqui timeat volens? supernifluminis,quae in vobisest,civitatem Deisuo
quisest qui ametnolens?ferveat oratio, et festum madida
rigavit illapsu, ut terra nostradivino rore
marlyris celebretur : sed ut non sit inanis qui cele- centesimum usque fecundetur adfructum. Aperite
brat, imitetur. sensus, corda dilatate, et gremium vestrse mentis
« SERMO CXXXVI. extendile : ntquidquid de ccelestibus iste thesauris
In Adelphum episcopum. g vobis'largitereffuderit, adaeternamglorianietcen-
Habet hoc b Adelphi antistitis sanctus animus, et sum perpetem possidere possitis.
plena pietate dignatio, ut dives pauperis intretho- SERMO CXXXVll.
spitium.pauperisse ponatad mensam.et humilibus De pnedicutione D. Joannis Baptistx.
se faciat essecommunem, quemdivitiae, potestas, Posteaquam legis vomereet jugi cullu exinanita
honor fecit et reddidit singularem. Inter maximas Judaici cespitis est ubertas.beatusJoannesgentium
enim virtutesnumerandaest ista voluntas,quaecou- convolans ad desertum, sentes criminum spiritus
temptoobsequiisuifaslii.despectamagnilicBedomus ignesuccendens.infructuosasarboresexcidensullio-
reverentia, ealcato etiam suasfastigiopotestatis, et nis securi,complanans asperos superbio3 colles.humi-
abjectaopum suarum internaconscientia,unde tu- litalisconvalles erigens exaequaudo, et planitiem
mor maximus humanis semperdominatur in menti- terraetotaungramineperdito)aptaus,nutricibussub-
bus.ad vilissimas inopisse inclinavil angustias, ut mittensirrigua Jordanis ac : sic Evaugelico semini
suopauperemcontuberniosubliniaret.Beatus plane novaliadiffusapraeparat,fecundaconipoiiit..F<icta»i
iste animus.et ab omni morbo anogantite remotus est, inquit, verbum Domini superJoannem Zacharix
qui ad hocpauperis diversorium prius intravit ut ftlium in deserto (Luc.in).Verbuin rarofactum est.
ante humanitatis debitor quam largitor c existeret. n eihabilavitinnobis(Joan.\).Sttper Joanne7n?Qaare
Imitari Deum evidenter iste geslivit, qui ante hu- nonadJoanncm,scds»/)er Joannem ?Quiaquodde-
mana in corpore suscepit obsequia.quam beneficia sursum est,super omnes est.Factumest verbumDo-
homini divina concederet.Quod pontilicem Dei sum- minisuperJoannem, Quia Joannes vox est, Deus
mi prnssentem Adelphuni feeisse conspicimus qui : Verbum. Factum est verbum Domini super Joan-
cumsit verbodives,scientiacopiosus,magnus inge- ncm. Deus super Joannem, super servutn Do-
nio, cl
loco primus.egenisensusetmediocriseloquii minus, super vocem verbum. Sed dicis mihi :

nostri audienliam concupivit.illiusprophetminstai' Quid,quod voxprteceditverbum?Praecedit,sed non

quiillius viduoe victum esurivit exlremtuu.et parvu- proecellit: antecedit adseqtientisobsequium.nonad
lorum ejussuafame vexavit angustias,novum dille- propriaapotestatisindicium. Voxnonest ipsa judex,
rens suapetitione ministerium, ut petendo tribue- sed est nuntiajudicantis verbumjudieat,vox prae-
:

ret.esuriendo saturaret, et exhauriendo deficienli- lonat jubentempoleslasrespicil.non clamantem.

:

bushorreumdivinalargitatecumularet(III.fte(/.xvii). Sed hoefateatur, testetur.asserat vox ipsa, proeeo

» Sermo autcm hic in ins. Csesente inscribitur. De stillo. nuin. 7.
laude S. Adelphi episcopi. Scimus enim apud veteres 1

Varians leetio, exstiieril.

obtinuisseepiscopos, in quoddam inler se observan- d Chrysologus hic apertissime inntiit S. Adel-
ti r specimen. si forte alterius sedi episcopi eoriim D phum, quisquis tandem isgradu fuerit, ordine, et
concionibus aderant, in eorum laudes digredi cupis ; sibisuperiorem fuisse. Antequara Havennatensis Ec-
rei obvia sunt exempla. Illustre quoddam apudEn- clesia jure metropolitico donaivtur.nullum aliumsibi
nodium, dicl. 2. toin. I Operum Sirmondi pag, 1053, superiorem agnoverat in llalia, queni Mediolanen-
ubi Laurentius episcopus Mediolanensis, qui aderat, seni, vel forlasse Aquileiensem antistitem. Nullos
pluribus laudatur. Quani tamen concionem pronun- temporibus Chrysologi in hissedibus Adelphus. L*nde
tiavit Honoratus Novariee episeopus ut suam, quod facile est hujusmodi virum de quo hic habeturser-
olim consuevisse notal Ferrarius de Concion. pag. mo, episcopuni tantumfuisse Chrysologo seniorem;
203. Nazianzenus oral.H. pra-senteni Xvssenum lnu- Licet eiiim Ecclesiam Ravcnnalem, dum ineasede-
dal et orat. 17, Basiliuni
; et EulaJium orat. 30
: et ; bat Chrysologi praedecessor, metropolitanam factam
centum quinquagintaepiscopos orat. '.i-2. Augustinus, credanl nonnulli, id tanien nec eerte nec tute nssc-
psalin. episcppum Carthaginensem Gaudentius
xr.ii. : litur. Unde noii vero absimile esl. ex Ravennalum
Brixiensis Ambrosium Mediolanensem, etc. antistituni numcro, Chrysologum primum bae au-
b Cujus sedis fueril episciipus Adelpiius ignolum ctum luisse dignitate.
adhuc. Milaeura episcopum Metensem dicit; sed nul- '
i.orriginius ex ms. Vatic. ct Latinio. Editi inen-
lis vel futilibus superfultus argumentis, ait Tillc- dose, libertate
iuontius. Vide uotas ad Vilam Chrysologi ex Ca- f Apparet ex his non obscure, et ipsum Adel-
 ,:

569 SERMO CXXXVII. 570

ipse,qui clamat: Quid post me venit, inquit, /bw/or A comparationenotat, figuraprodit, utjamnonmores
me est(Matth. Quare?Quia iu meterrorest, in
111). solum.sedipsamnaturam possitvenenosi germinis
illoest sententia, Venit in omnem regionemJordanis, immutare. Progenies viperarum. Quia quos Deus
aVenit adJordaneiu,quiaJudaieassordesnonpote- creaverathomines,t'ecerattilios Abrahae.malitiape-
rathydriajamlavare,sedflumen.Sicutscriptumest: peritet«convertit in viperas; et quos conditor cce-
Erant, inquit, hydriie lapidece secundumpurificalio- lestisdulcedinepietatisinfuderat.hosimpietasamara
nemJudworum (Joan. i\).Venil adJordanem.Vl pce- fecit lelhalesvomitus, serpentinum virusetlundere;
nitentes portaret aqua,non vino. Venit in omnem re- etinfando crudelitatis auspicio de morte patris conci-
gionemJordanis,pradicansbaptismumpcenitentia;in pi,matrisde morte generari. Progenies viperarum.
remissionem /ueccaJo/wn. EratpenesJoanuemvenia. Soboles ingratanaturae,cujus ortus est genitoris exi-
sed non sine paeniteutia ; erat remissio, sed luc- tium,cujus vitaestmors parentis. Progenies vipera-
tibus comparata erat cura vulneris cum dolo
;
rum. Vipera conceptus sui tempore inlra os suum
re ; baptisma quod culpam tolleret, conscien
erat receptum caputconjugis freferturabscindere.utper
tiam non b deleret. Et quid plura ? Per baptisma cruentaoscula non fetum concipiat illa.sed crimen,
Joannis ° purificabatur homo ad pcenitentiaui,non ac si carniticessceleris suipariatfilios, vindictteor-
promovebatur ad gratiam.At vero Christi baptisma p dine.non naturHe.Namgenimina patris concepta de
sic regenerat, sic immutat, sic homiuem reddit ex ca;de,sanguinisantequam lactisexigunt nutnmen-
veterenovum, utproeterita nesciat, non recordetur tum, et ultionempetunt matrisnamqueuterum vi- ;

antiqua.quideterrenoccelestisjamccelestiapossidet peraedicunturexscindere, et scelestum conceptus

etdivina. Hincest,quod redeuntipostluxuriam lilio sui domiciliumadhuc immaturis visceribus,maturo
paterimmortalitatisredditstolamprimam.dannulum furore confringere, ut hoc sit illis vivere,matrem
libertatisimpouit,occiditvitulumsaginatum, aquas snam, matrem quae illos tales genuit, non videre.
vinum, ut convivium
poenitentiart,gratiae convertit in CompulsilatiuscomparationisquamsanctusJoannes
grati8ejampoculamerasatiarent(Lue.xv):quatenus fecerattypumdescripsimusetfiguram, utnonmale-
conscientieedolores.pcenitentiaegemitus.peccatorum dicti,sed veritatis sit, quod abillo Judaei taliternun-
iamenta, sobriaDominicicalicis aboleretebrietas : cnpantur.P/-O0em'e»'uij»(;7 , az't/zH..Syuagogam,fratres,
dicente propheta Et calix luus inebrums, guam
: ej usque filios tales fuisse demonstrat.ad quam Chris-
prcectarus est (Psal. xxu) Quautum enim terrena stus affectu conjugis cum venisset, diceute.Ioanne
ebrietas est deformis, tantum preeclara et decora Qui sponsam habet,sponsus est (Joan. ni) : inter am-
ebrietas estccelestis. Dicebat erno adturbasquo? exi- plexus et oscula cruenta Judse, Christicaput esl ex-
bant ut ab illo baplizarentur Progenies viperarum,
: petitum, et ore petitum, cumdicitur: Crucifige,cru-
quisostendit vobisfugere abira venturat Faciteergo cifige (Joan. xix). Unde pignora sanguine concep-
tlignos fructuspcenilentke,et ne cieperitis dicere.Pa- ta, lanto mox ad matris armantur interitum, utdis-
trem habemus Abrafiam. Dicoeniinvobis,i]iiodpotens rupto synagogie utero, ad vocem .loannis concurre-
estDeusde lapidibus istis suscitare filios Abrahoe.Jam rent et regenerarenturad Dei progeniem. Progeni-
cnim securis ad radices arborumpositaest.Omnisar- es viperarum, quisoslendit vobis fugereaventura ira f
bor non faciens fructum bonum excidetur ,?t in ignem Quae est ista ira ventura? Illa quae non habet finem
mitlelur. Progenies viperarum. Exemplo corripit, qutehominem non absolvit morte,sedcolligat : nec

phuni populo Ravennati verba 1'uisse facturum, ut perent. Gregorius homil 20 in Evang. pag. t lO.tergo
tunc nioris erut, nobisquealiasest observatuni,serm. 50 edit. Paris 1551 Notandum itaque quod dicitur
:

138, not. " . prwdicans baptismumpoenitentia in remtssionempec-

a Vel circa Ilierichunteni cis
Jordanem, et ad Jor- catorum quoniam bnptismum quod peccatasolveret,
;

danis occasum vel Itethaniam, seu

; iietliaharam quia dare nonpoterat, prwdicabat.A loco Chrysostomi
trans Jordanem; vel ad Ennon propc Salim cls Jor- super Malth. hoinil. 40, licet aptissime hic convc-
danem. In iis nempe locis constat Joannem praedi- niret, quoniain lon^iusculus est, abstineo.
cationem exercuisse. Id erat pneeipuc libertinoruin insignc. quod
<•

>>
Variana lectio ostenderet. Qui baptisinate
: .loan-
nis baptizabantur, erant tantuin baptizati in reiiiis-
vestealbacl annulo donarentur. TertulL.de Resurr.
rj cap. .'i7 Lipsius, Elector. 1108 Joann. Kircham.de
; ;

sionem peccatorum media pcenitentia ita ut virtute Annulis xv, 16 Thomas, de Usu pract. distinct. in
;

pcenitentieeremitteretur culpabaptizati perillud bap- ingen. ct libert. xxvi, 25, pag. 11; Justinianus, no-
lisina. At hoc inode haptizati. quandocumquc pec- vel. 78 eiiin discrimem abstulit inter ingenuos et
:

cata sibiin illobaptismate remissa mentieorum oc- libertinos,annulorum usum excepit, quem illis sar-
currebant, tenehantur denuo conteri. etcordepoeni- tum tecluinque voluit.
tere qua de re conscientiam nondelebat illud bap-
: Christus appellal Jud«os filios vel progeniem vi-
••

lisma.lioi- est consciciilin' syiidcresiinnon niilVrelnit,
vel ciiin ins. culpum non tollebat, sed oonscientiam
ostendebat. Pro declaratione efTectus baptismalis
Clirisli Domiiii ac Joannis videre poterisSuarium in
perarvm per Hebraismura, ut /ilios arietum. Unde
recte Chrysologus eos viperas vocat. Vide Suieeruin
loin. I pag. 75i, ubi locnni explicat.
Haecde vipera olim passim enuntiabantur. Nunc
i

iii psrte diviThomse: hinc desumes explicationem audi recentiores, quibushsec fabulam sapiunt. r.on •

loci D. Chrysologisubserm. 13, paulo antc inedium.
MlTA.
8 Joannis baptismavera eral praeparatiobaptisma-
tis lihristi : hominesenim siccomparabat,utMessiam
audiri'iit,elcriminumremissionem perbaptisma rcci-
sulasveiim Matthiolumin Dioscoridem, ubiadvertes
ex nmle inteUccto Aristotelis loco lianc eflluxisse.De
vipera siinilia eliuiu docet liasilius lom. II pag. "1
C reeent. edit.
w S. PETBl CIWYSOLOGI 37J
jatn veniae spem habere permittit.quaru semeltar- .\ essequaj docuit, possefacere et servarejusliliam.
taridepularita Ipienam.Admonitit.iliter.cognoscunt Quid sit antem interbaptisma Joannis,etChristibap-
etgeuus.ei''riinen f etideo resputulerunt, dicentes : tisina.quialatius explanandum est.dnunctaeeinus.
Quidfaciemus ut salvemur f Quitxspondens, ait illis. • SKHMO C.XXXVIII.
dicere, ne quot au- De pace.
hodie videoconteniptorc-,
djitores totfaciatcon- I Melius quidem fnerat, fratrescharissimi, si pator
turuaces.Quid faciam ? Diceretimeo, tacerenon pos- ac ' magister noster communis imperitiam nostram
sum : aliud me protubet pietas.ad aliud impellit uti- latere permitteret,nec publiearetpenuriam, qiuein
lilas ; pietas,» ne audilor dum eontemmt, iiiiiirr.it : nobis hactenus ve lamento proprine verecundiae tcgi-
ulilitas, ne qui facturus sit non audiat, et perhoc tu. Uelius fuerat, ut qui tam copiose abundat in
doolor olleiulat. Dico, fr.itrc-.utet nu.Ius sevestiat, spiritualibus doctrinsedivitis, denavicula pauperis
elegomeexuaiu. Quui hacet .inqnH,diias tuuit:as,,iet nequaquam tenuis verbi vectigal exigeret. Quid
non habenti; el qui habe( escas, simtliter (aciat, Pu- enim aut egenus divitibus, aut peregriuus civibus,
lasne satis petil, qui deduabustunioisun.ini petit? aut agrestis et ignarus studiosis conferat? Tamen
.ti- gcmmarn, sed tuni-
petit, quia non petit quoniamjussisparerecogimur.eademiioshuniilitatis
cam , nonaurum.sed panem.Kisiqui deduabustu ratio.quseexcusare videtur.ad dicendum cogit,co-
t unam.iviisesl ;qua!isesl unaiude gitad obediendum. Quid igitur est.oreligiosaplebs
plun . ihocvestes suas carcerat, Domini.quod vobisquamvispauperes.quamvisine-
etpauemcl.iii.nl, utpauper f uue pereat.frigorecon- ruditissimi.attamenilecenter ofl'eriiuus?Pacemsine
aiimelur?. -epelit.non reponit ; non credit dubio,quam Doniinus nostcrJesus Christus ingre-
diligentiee, sed tepulcris ;
qui quod negat pauperi, dientesnosotTerreomni dontui jubet(/.i«\ x): unde
dat lineis : et ipse vestibus suis corporis vorator est. et nos in principiosalutationisnostrtcsp.icernvobis
dieenle Itoinino ; Vermis eorum non morietur Jsa. a Domino exoravimus, quae et habenda semper est,
.uiai.hn-tuiuconcussit pauperis fames ;dolor et^semperorandainonilla inlidaet instabilishujus
homiuiii Dei prosimt ad viscera.captivi geraitu- ad mundi pax.qiKBvelprocorumodisquieritur, velpro
Chritli peqetravil interaa, inopji contemptus ad timore servatur ; sed pax Christi, quu; secundum
crealori* sui redunla\it injunam, profitente ipso. sententiam apostoliPauli, superat omnemmentem,
cuiu dicit : Esurm. el umi
credentium corda custodit (Phil. iv) pax quoe
dcttislts miht mandttcare. et ;

nudmlui, e( non vettistis me \

tiih. \w
fe uiulis nulritur uberibus; pax aluinna
V . Veneruni charitatis
iftini tiitfntt s {jnui faciemus * .\\u\innl puhli- tidei, co umnajnstitiie paxmtime speipignus ido- ;

cani fiihUampliutquam comtitutum ett cn'ispeta- ^ neum; paxquae pnesentessoci it.absenles invitat
:
;

Pl odidil.|iue res reiim faciat publicanum, ne ani paxquaiterrenaccelestibusetdiviuishumanaconci-

is.Quipluspetil,>> fraiuli-cx.ietorest, nou
.
liat; sic enim clicit Apostolus Qitod Dominus noster :

tribuli cogitent quam Deo reus est, qui defessum

: JesusChristttspaci/'t<avitpersany)tiiiemsuum,nonso-
el ilepiessum publieat, magis ac magis sua fraude
deprimilel f.il^-.it.ct ad debita vixsufOcientisuper-
imponit, etauget indebita, Venerunt ct militet.di-
centes. « Au.liantel milite- quil etiaiu militibus in-
terrogantibusrespooderitbjc magister
fnriemtts fEt aitillii
muiemmi,contentiettotettipendiitvet(rit.\eeut
iniletesl, qui non conoutil, seil defendit quicalum-
BOO iBgertl, «ed Mpelllt ; qui currit ad regis
nltffl
slipendia.non qui cnrritad pr.-edani.Beatus Joannes
ticdivina docuit, ut non turbaret
rempubhcam.non dimovil probavit a Deoordinala ^
• Pluriui.i' edilionea, mendose, qua non
h Recte ; vectigalia eiiiin et jusla
Iributa
pibut inipcrata noq dauui.it Chrislus, si
biis jutlitiie et tequilatis indicta sint sed in exactio-
ii iliu^ modum excedere, et plus justo extorquere,hoc
Chritl iiur. Vide urolium ad hunc locum.
c Milites quos alloquitur
Joannes, vel erantex uii-
luiiii/ua: interris suut.sed qwn in cwlis (Colos. i).
Hsecergovobis.charissimi.pro viribuspauperis via-
tici.peregrinus viator exposuit, exspectans magis
unavobiscum apudmensam potentismagistriaffluen-
Etnosquid : tibus.et copiosisdapibussaginari.Deusaiitempacis,
:Neminem eoneuUttUt, nn/ue quiccelestibusterrenacot)juiixit,eoncedatnobiseadem
sapere in alterulrum, et plena unanimitate gaudere
; per ChriltllB) Dominum nostrum, per quem estDeo
Patriomnipotentigloriainsmetilasreeulorum.Amen.
SERMO CXXXIX.
humana: instituit De remitlendo fratri delicto.
; Sieutinlerralatetaurum.itadivraussensusverbis
auditw. Concilior. tom. II pag. IWO, stabililus fuitplurimis
a princi- exemplis, quae hic retexere non vacat, nionstrat lia-
ea cx legi- ronius an. 36 ntiiii. II) pag. $37, edit. Lucens.; et
; Ferrarius, dc Conr.ionihus, lib. n, cap, 5 pag. 178.
Sermonem autem hunc cxtra Ravcnnateui diiecesim
habiliiin fortasse fuisse notatTillemontius.
laudatum fuisse
f Nonnulli putant priesulein hic

lilia Rerodit Philippi, vel Hcrodis Antip.e, velex Ju- archiepiscopura Medtolanensem sed conjecluram :

dseis, qui in castris Romanoinm merebant.Eos vero hanc fntiscenti fulcro inniti, idem observat Tille
quos (.hrysologus ii craul qui sub imperatore sli- nniiitius.
lia fucientes, Ravenn.c stationes hiibebaiit. i-' lliinc niorem populo annuntiandi paceni solem-
rmo vero hic promissus vel interiitvel promis- nem fuisse Chrysostomo, testatur Socrates, lib, yi
sis stetit Ainlni'.
ii. ,ii cap. li ; Sozomenus, lib. vm cap. 18 et ex eo Ni-;

» Uoris autem fuisse in Eccle-

Yiile praifatioiicin. cephorus Callixtus, lib. xiu cap. 16.
siaut episcopi peregriniad concionandum invilaren- Ms Vatic, exoranda.
•>

tur, qui mos a canone 3li concilii iv Carthaginensis,

S73 SERIJO CXXXIX- m
celatur humanis : et ideo quoties Dominica nobis A nitas adtuam gloriam recurrat,illius venia tuum re.
eloquia panduntur,mens evigilet, animus intendat, dundet ad prasmium.Si pecrareniUnqiiit.in U jra'er
ut intellectuspossit seient>ae coeleslis intraresecre- tuus, increpa illum; si paeniientiam egerit,dimitte illi.

tum. Quare Dominus hodie sic cceperit, audiamus. Nemnistaaudienscensuramsibiremittensassumat,

Attendite, inquit, t'oo<s(Lucxvu).Quid sibiista novi- etimponalfralridelinquenti vanapriesumptioneper-
tas elocutionis? Quo ista tendit admonitio praeter sonam ac sic durum putet remittere delicta. Se
:

usum?Aiien<ii7r,inquit,i'o4t's.lllealtenditsibi,quinon peccatorem, peccaturum se homo cogilet et tunc :

alienis actibus importunus, impudens, curiosus in- incipit amare veniam, non amare vindictam. Audis
tendit..-lMtn<ii7t.',ir)quit,i'o6rs.Vagusoculus,a lascivus tu quia remittere debeas, et quia tibi remitti debeat
intuitus.improbusaspectus.suasnonrespicitad rui- nou audis, Peccabis et iu illi cras, qui tibi hodie
et decurrit ad lapsus; sua caecus
nas,alienos currit, peccavit : et erit tibi jr.dex, qui tibi erat rens ante,
ad crimina,ad aliena errata perlucet; malorum suo- et reddet veniam, si dedi^ti si non dedisti, aut
tibi :

rumnescius.alienjrumest accusator et testis; suum negabit veniam, aut si dederit, b imputabit amplius
tepidus adreatum,ad alterius et innocentis flamma. quam donabit. Remitte peccanti, remitte panilenti,
tur etexcandescit examen. Et ne multis, sicut dixit utcum tupeccaveris.repenseturin venia,nondone-
Dominus Oculus in se trabem non videns, videt in n
; tur.Bonasemper venia,sed tuncdulcissimacum de-
alio festucam (Malth. vn). Nonne oculus praevarica- poenam,judicem praevenit, evasitjudi-
betur. Vicit
tionis est auctor?7ii' vidit,\nquil,mulier quod bonum cium, quiremittendoantesibi veniam quam delin-
etset lignum ad manducandum, et quod gratum oculis queretjam providit.E/ $is«p/i'e*,inquit,in die peccave-
ad ridendum (Gen. m). Mortis janua, invidias fax,Ii- rit in te, et seplies in die conversus fuerit ad te,dicens :

voriscaminus.toto cupiditatis incendio velociusper Pxnitel me,dimittes Quare veniam lege constrin-
illi.

aliena percurrit, quam currit ignis arida et terrena git,angustatnuuiero,hneconcludit,quam sicpulsat

pergramina.Deiestquodoculosinorbemsicapertus per miscricordiam, per gratiam sic relaxat c si se- :

arctatur angustissimus in pupillam,quatenus mode- pties,siocties? vincitnumerusgratiam?bonitatical-

rate visum videat.non in videat; praavideat, non pro- culus obsislit? et addicit unaculpa poenffiquem com-
ripiat ;
non despiciat oculus sit animee
prospiciat, : missa septem veniaejam dederunt?Absit. Nam sicut
fenestra, speculum sit mentis, sit lumen corporis, felixillequiseptiesremisit.itafeliciorestisteseptua
membrorum duxsit, non introitus vitiorum. Sed ad gies septiesqui remisit. Petrus mandati immemor
prsefata redeamus.AfiYnrfi.e.inquit, vobis. I\6i'snon hujus iuterrogat Dominum, dicens : Si peccaverit in
dixit<i7)i,quiaquidquid aliiattenderithomo.attendit me frater meus, quolies remiltam illil septies (Matth.
sibi;et quantum videbit ipsealteri,videbitalter ipsi, xvin) ? Respondit Dominus : Xcn solum septies, sed
' J
sicutex sequentibus elucescit: Si peccaverit, inquit, septuagiessepties. Prasscriptusergonumerus non an-
in te frater tuus, increpa ilittm : et si pcenitentiam ege- gustat veniam, sed dilatat, et quod prsecepto finit,
rit, dimitte illi. Age, homo mandante Deo. dimitte, sine fine relinquit arbitrio; ut quantum jusserit
d si

dimitte peccata esto misericors ad delicta, in te

: remiseris,ei tantum sitobedientioe.sitpraemii.Verum
commissorumturfimissorestopeccatorum.tu modo septimus numerus, qui numerus videtur parvus, in-
neperdasin tedivinrfiinfulaspotestatis;qnidquid in veiiiturainplissimussacramento:namseptimusnu-
alio tu uonreiniseris,tibi in alio tunegabis. Sipecca- merus perdiesgradiens sabbatum facit, quodbene-
rerit in te frater tuus, inqtiii, increpa illum. Inerepa dixitDoniiniis.et depulavitadrequiem,tam sui ope-
ut judex.ut frater remitte, quia iuncta libertaticha- risquamlaborishiimaiii.Seplimusnumerus perog- c

ritns.charitati mixtalibertas.etterrorem comprimit, doadascurrens.sicseptemplioat seplimanasjiitfen-

et sn=oitat fratrem : frater est in febre cum lredit, est tecosten nobis impletam niysleriisolcmnitate conclu-
in furore pioximo cum delinquit.est sui nescius.est dat, totuuique sancti Spiritus imbrem in ccclcsiasti-
hmuanitatis extraneus ihuie qui pereompassionem cam segetem ccelesti souitu tuuc eftundat. Septimus
nonsubvenit,h\incqui perpatientiam non curat.non numerus, cum per menses pioperat.septimi mensis
perveniam sanat.sanusnon est, nsgrotat.infirmatur, festa cousecrat tota nobis jejunii sanctitate (Levil.
viscera non habet, et ab humano sensu monstratur D xxiu).Septimusuumeruscum vaditperanno/, septi-
alienus. Furitfraler,ascrihea3gritudiDi,tu illumjuva manasfacit.facitanuumquirequiem datterrae.nexus
nt fraler; ascribe tu, quod sic geritur, febri, et fratri omnesfraternieobligationisabsolvit(flfH/.xv).Septi-
non poteris impulare commissum;dahisque tn pru- mus numerus annorum ciim circuit seplimanas.an-
denterinfir nitati culpam,f:atri veniam; ut illius sa- numqiiinquagcsimum.qiii jubikeu* \ocatur.a 1 ple-

» Ms. Cffiieoaa et 1 editio itonon. liahenl passivus 1'uni scptenariiiin : usquc ad qui re-
illuui nnmcrum
inluilus. iniseril, praemium obedientiacreeipict
qui vero ultra ;

b MagU libi ad rationem ascribet, ud liiuiii dcln- buiic niiiiieruiiieoiidonaveritpriemiosupererogatioiiis

luni ponel, quam donabit. Mita. donabilur, quod maximum est supra prssmiumobe
c In sonsu sacrie Scriplura soplenarius numerus dienti.c ctenini si honuiu cst septies dimitlere, et
;

pro inccrto usurpatur. Vide Maldonaluiu, ohscrv. iu opiiiiiuin eril semper el quandocuraque fraleropus
Matth. xviu niim. 21 et ii. luilict ui sibi dimiltatur diraittere, Mita.
d Iloc est, Doinini
preeoepLmn est frntri peorauti Latinius legit per hebdomaJas.
:

remittere, elc. Sed, esto, lit tantuin usque ad nuine-

 . .

675 S. PETRI CHRYSOLOGl. 576

nitudinem totam vcniae remissionis adducitfLe rif
et A veritas manifestis ipsarum rerum comprobetur indi-
v);uttoUaturservitus,redeat libertas; ut cautionum ciis. Missus est ,inqui\..antjelus ad virginem desponsatam
documenta et monumenta rumpantur; resurgat de- Ad virginem Deus aligerum porlitorem mittit: naui
bitor.debitumsitsepultum; redeat utager pauperis, d dat arrham.dotem suscipit.qui fert gratiam; tidem
ut pereat divitis totus de cupiditate contractus. Et si refert. et tradit munera virtutis, qui mox virginei
septimus numerus septemplicatus per dies.per nien- consensus «resolvitsponsionem.Pervolat ad spon-
ses, perannos. totum contulitremissionisetveniw, sam festiuus interpres,ut aDeisponsahuinantede-
septemplicatus septuagies seplies septimus ntiux- sponsatioiiisarceatetsuspendatafleelum.nequeau-
rus quid afferre possit, Cliristianus restimet et ad- ferat aJoseph virginem.sedreddatf.liiisto.ouiestin
vertat auditor. Tunc vere cessabit crediti contractus utero ' pignorata cmn iieret. Christus ergo suam
et debili.tunc vere abolebitur tota conditio servitu- sponsam recipit.non praripit alienam ; nec separa-
6m, tunciJJa, illa veniet sine line libertas.tuncaeter- tionemfacit.K quandosuamsibi totamjungitin uno
nus ager victurus semper remeabit. Veniet, veniel corpore creaturam. Sed quid egeril angelus audia-
remissio tunc vera. quando abolebitur etiam ne- iiius : lngrcssus adeam.dicit : Ave yratia plena, Domi-
cessitas ipsa peccandi, r,uamlo pereunte imiiiiiinii nus lecum. In liacvoce oblatio est.oblatio niuneris.
tiavere mundus jam vocabitur mundus, quando g h non simplex salutationisofficium..4t)e.Hocestac-
redeunte vita mors uoti erit, quando regnaute cipe gratiani. Netrepides, aesissollicitadenatura,
Ohnsto diabolus jam peribit. Orate, fratres, et ut ('•mtiaplena.Quia in aliisgratia.in te tota' gratiaapa-
nobis Dominus augeat tidem, quatenus htec bona riter veniet plenitudo. Domimistecum. Quid eslintc
credere. videre, et lenere possimus. Dominus t Quia atl te uon visitandi studio veuit, sed
» SRRMO CIL. in te novo nascendi illabitursacramento. Adjecit
De Aununtiatione I>. Mtttia Virgtnis. congrue benedicta tu in mulicribus. Quia in quibus
:

- inodo sit oculoruni noslrorum •'

pura acies, Kvamaledicta puniebatviscera, tunc in illisgaudet,
ul possit in divini ortus intendere claritatem : nam honoratur,suspiciturMariabenedicta.Etfactaestve-
si nascentis jiibarsolisoculorumnoslrorum vix suf- renuncmalerviveutium pergratiam.quiematerexs-
fert sanitas lota.vel purilas, quanta interni visusest titit morientiuiu pernaturam. (Juiv cumaudissel, tur-
preeparanda sinccritas.ut splendoreiu sui ferre possit 6ii/d est in sermone ejus. Qind est quod pcrsonam vi-
orienti^ Bl ra.ii.mtis auctorisY In se.rto aiitem mense det, et tle sermone turbatur? Quia venerat angelus
missus et.t, inquil, « angclus Gabriel m mtatcm tiali- blandua in specie, j fortis in bello, mitisinliabitu, in
Irir eui nom n tfaxareth, ad virginem despoiistituin sermoue terribilis, ^ ltumana proferens, divina re-
viro cui nomenerat Joscph (l.ttc. m. I.ociim, tempus, promittens.llndeetvirginem^quamlevitervisussol
l>ersonam,siinctusevani;rli>t.idesignal,utrelationis licitaverat, nimiumturbavit auditus; et quammissi
Hujusiiiodife,tuin Auiiiiiilialionis jania Bfficuloill
• ' Ms. Ctesen., purus intuitus.
c
11 i ebralum demonstrant ii>t SS. PP, ser- Qui niissiisest ad Danielem etZachariam missus
niuiies in eo habili tcilicet ;ili Bpiphanio episcopo
: cl a.l Virginem ut huic soli demandatum videatur
;

Conslantiensiin insulaCypri, a Clirvsoslomo.S. Aca- loiuiii negoliiim nnnunliandi morlalibus ndvenlum

cio cpiscopo Helilinensi, S. Basilio cpiscopo Scleu- Christi. Yidc S. Cregoriiiin, liom. 34 in Evang.
liensi, Tiio episcopo Bostrensi, Anastasio arcbiepi- Naziaiizenus, oral. in Chrisli Nativit
(|
quod uu- :

scopo Anliocneno, Besychio presbylero Jerosolyroi- tcm dnjna eognoeceretur eponsalium, uttestatur cum di-
tano. aliisque muRia, dequibnsconsule Combefisium cit cratia plena i/uasi enim arrha, uut dos sponsi
;

ni Bibliotheea Coneionatoria. incidisse autem in diem oetenditur, quodfecunda eit gratiis.

jlartii, eraitur a Henologiis, el Ueneis, el Calen- • Vel forle clarius resignat sponsionem; hoc est
dariis Bcclesic Ruuiensium, .Kgvniiiuum Svrorum, aperit ablato ipiasi nexu, vel patelacit; aut virginei
Coptorom, aliorumque Orientalinm. Idem habcnt nn- lonsensus sponsionein Deo reddit. Mita.
liqoisaima Hartyrologia Bcclesin Latins ; el llen- 1
V.x bocloco eruit Mita testimonium pro Dei geni-
tchenius, prteter MnrtvrologiaietateCaroli Calvi, uti tricis immaculata conceptione et vult sensu Cbrv- :

Vandalberli, Adonis, et Isuardi, alia memorat boc sologi Martam dici Chvisto piijnciratam slatim ac nr
recinenlia. Tbomassinut, de Festis, tom. Illib. n cap. pit fteri, ne ullo tempore diabolo pignorata dice-
12 pag. 29it, cui assentitur Baillettus in Viiis SS. ilie relur.
25 Decerabris,aithnncdiem 25 Martii stalutum fuisse ^ »?Ms. Cesense, et Vallicel., in uno corpore subito
a 1'atribus. non nisi conmiuiii opinionc, qnod Con- juntjtt crcnluriiiii.
ceplioNalivitatemnovem inensibusaniecedat.Utrum- I' Alii e contra opinantur hanc siinplicem fuisse
quevellicat P. llonoratus in Anini.idvers. in Itegul. salutalionein. Vide Lighfootum in Ilarm.
etusuui Crilices lom. II pag. -271 el 272. Nescio au- '
lla arias Montanus ex vers. Syriaea, Arab. et
lem si ejusdem argumenta tanti sint roboris, ut con- Pers., KiyaptTaifjtivot, gratia alijue favore plena.
Lrariam opinionem evertant. Concilium Tolelanum \ J Ita plnres editiones el ms. Vaticaimm. Mita lc-
bujusmodi festum transtulit ad octavum anteNatnle %il fortis in verbo. I.eclionem editortim retinui. prop-
Domioidiem, qnem Bispani, sub titulo Exspectatio- tcr illud Gregorii, homil .'(4 in Luc. tom. II pag. 124,
.

nis, celebrem habent, el ab antiphonis Feslum ap- 50edit. Pans Ad Mariam Gabriel miltiiur, qui Dei
:

pellatur. Toletana Bcclesiautramque retinel solemni- /orlitutltt noiinnutur. Illiim quippe nuntiarc vcniebal
lalem alteram mense Martio, utRomante Ecclesisc
: ijtii ad debellandas icrens potestalcs hwnilis apparere
sanctissiraum institntum tequatnr; alteram onavo ilxtjntitus cst.
anle Nalalem Domini diem. Qui plura cupitde An- k In lucem aspectiunque biiinana ostenlans, et
nuntiationis festivitate, adeat eminentiss. Lamberli- verbis divina repromittens, boc est, re ipsa promit-
niiiiu, nunc Benediclum XIV, de festis R. H. V. tens. Mir*.
p.
11 § 29.
577 SERMO CXLI. o78

praesentia parum moverat. concussit toto pondere A virginitas illibata. L'nde, o homo, his admonitus
mittentis auetoritas.Et quidplura? Mox sensit inse exemplis, aestima quissis.quantussis, qualis sis.et
supernumsuscipi Judicem,ubiantejatn coelestemvi- tuncdemumcogitautrumpossisDominicaenativita-
dit et contemplataest a metatorem.Quamvis enim tispenetraresecretum. utrummerearisadilliaspec-
blando motu.affectu pio.virginem sibi Deusin ma- toris cubiculum pervenire, ub; tota superni Regis,

trem,servam sib: verteretDominusinparentem.tur- tota divinitatis requiescit majestas utrum debeas :

bata sunt tamen viscera.mens refugit.ipsa est treme- humanis oculis.corporeis sensibus,conceptum vir-
facta conditio. cum Deus, quem tota creatura non ginis temerarius discussor attendere utrum possis :

capit.totumseintra pectusrecepitetcondidithuma- ipsas Dei manus operantes sanctum sibi corporis

num. El cogitabal,a.H, Yirgo gua> esset ista salutatio. templum intra alvum genitricis audax et curiosus ar-
Advertat vestra charitas, ut diximus. consensisse biter intueri.conspectibus tuis abseonditum sesculis
Virginem salutalioni.nonverborum, sed rerum et : nudare mvsterium, revelare tibi ipsis angelisinvi- <=

vocem fuisse non communisobsequii.sed supernae sibile sacramentum ; et itacoelestis fabrica? presidere,

vim totamfuisse virtutis. Cogitatergo Virgo. quia

i> utdeprehendasliquido tu quomodo Deus penetrale
cito respondere est facilitatis humanae.cogitare vero elausae carnis intraverit, quemadmodum sacri cor-
ponderisestmaiimietjudiciipermaturi.Quantus sit g poris in illo venerabili utero praeter Virginis con-
Deus satis ignorat ille qui hujus Virginis mentem non scientiam lineamenta pinxerit. quomodo praeter
stupet.animum nonmiratur :pavet coelum.tremunt concipientissensummansurasaeculisossasolidave-
angeli.creaturanonsustinet.naturanonsufticit.una rit qualiter.praeter homin is ordinem.hominis veram
:

puellasic Deum
^in sui pectoris capit.recipit.oble- produxeritformam ;quemadmodum. praetercarnis
ctathospitio,ut pacem terris,coelis g)oriam,salotem solhcitudinem.totam carnis assumpseritveritatem;
perditis.vitam mortuis.terreniscum coelestibus pa- quaratione. praeter naturam f nostrae carnis. inte-
rentelam, ipsius Dei cum carne commercium, pro gram susceperit qualitatem: et si ad haec tibiliber
ipsadomusexigat pensione.proipsiusuterimercede non perpatuerit accessus, jam Deus ex carne nunc
conquirat.etimpleatilludprophetae:£cce hareditas assumerenonpotuit,qnod in principioassumpsitex
Dommi. filii.merces : fruetta vcntris <P$. rssv, - I limo? Immo quia totum Deo est possibile,et tibi ne

jamseconcludatsermo.utdepartu Virginis.donante ad minima quidem operum E>ei possibile est oerve-

Deo, et indulgente tempore.gratius proloquamur. nire. conceptumVirginis noli discutere, sedcrede :

Deum voluissenasci piesenti.quiafacis injueiam si

SBRMO CXLI- requiris:magnumDominicaenativitatissacramentum
fide percipe. quia ne minima quidem operum Dei
De Incamatione Christi.
'
assequi poterissinefide, dicente Scriptura : Omnia
Quantum seeretem cubiculi sit regalis.quaJi reve- opera ejus in fide(Psal. xxxm. Sed tu hic totum vis
rentia.quo tremorelocus habeatur,ubi ipsa princi- de?rationeconstare,ubitotumconsistitexfide.auod
pis requiescit potestas, quam nuJli extraneo, im- tamen non sine ratione subsistit.sed ratione Dei.nou
mundonemini.nulliinfideli pateat illuc et d permit- tua,homo. Quid tam rationabile, nisi ut Deus quid-
tatur accessus ; quam munda. quam casta, quam quid voluerit possit ? Qui quod vultnon potest.Deus
fidelia, ibidem praestolentur obsequia. imperialis nonest.QuaeergomandatDeus.h exsequiturangeJus,
aulae manifestis docetur insignibus.Quis adipsas pa- implet Spiritus, efficit virtus. Vireo credit. natura
latii fores vi!is,quispropinquat indignus"? Certe ad suscipit,ccelinarrant,annuntiatfirmamentum,osten-
tnalamum sponsi nisi satis proximus.nisi satis inti- dunt stellae, magi praedicant, pastores odorant.pe-

mus.nisi bonae conscientiae.nisi laudabilis famae.nisi cora cognoscunt, attestantepropheta^Co^ion* bas

probabilis vitae nullus admittitur. Intra thalamum possessorem suum.. et > asinus prasepe Domini sui
veroipsumvirginem Deuscapitsolam.suscipitursola ([sa. i). Tu homo, si non mox cum angelis. agnosce

a Nil aptius. Metatorem angelam vocat : metator => Alias. nuntiat angelus.
enim is est qui praecursor. Ducem prseveniens loca i Ex iis verbis persuasum nonnullis fuit Isaiam

designat ubi sedes et castra locanda sint. Vide notas D hic, non Jadaeorum tarditatem, et ingrati animi vi
serm. 91 et 127. tiumergaDeum, eorum benefactorem, exprobrasse.
•> Geometer in Caten. Gr.veorum : Audita lirtitia exemplo bovis et asini tardiorum animalium: sed in
dictum examinacil • et neque manifeste obstitit per in- bovem asinumque singularem aliquem digitum inten-
creduhtatem nec statim paret ex levitate.
. disse. qui omnium Dominum. recensin prapsepe na-
Ma. Ceasen., in sui pectoris thalamo recipit.et tum. agnoverint. His accensendus Chrysologus ut .

.1. hospitio. Alias. in sui pecioris scriniolo capit vides Longe aliter locum hunc alii Patres exponunt,
.

et oblectnt. ac in illis disertissime Hieronymus in cap. i IsaLv.

i Pr.-vsto cnim erant cubilarii, ut indignos Obtrudunt homiliam 'M Chrysostomi. tom. VlOper..
rent. qui et armigerorum vices quandoque impleve- hissimilia recinentis. .Nerao autem smnniis.ut loqui
rnnt. Vide Ammianum Marcellinum .ib. xxvn. amant, crilicem attigit labiis. qui eamdem homiliam
e Angelusnaturaliluniine Incarnationismysterium inter spuriasamanoandas non censuerit. Cjeterum
incognitum habet. sed ex Dei revelatione cognitum. ignoscendum Chrysoiogo, si eadem sensit qua? Ori-
Ainbrosius, de Fid. ad Gratian. August., lib. iv ; genem. Ambrosium. Gregoriuui Nazianzenum. Nvs-
••«p. 1. MlTA. senum item, Cyrillum Hierosolymitanum, Paulinuni.
\ irians lectitio naturce nostra;. Prudentium. aliosque sensisse legimus. Atsapientio-
I Editio 4 Bonon., nttctt ratronc constare. res critici noTerant Pttres illos flgurate et allegoriee
 S. PETRI CfiRYSOLOGI. 880
579
neduui tnoraris.ipsis A lam? quantam superius dixerat plenam. Et vere
vel Urdissiice ctini jumentis;
:

jo.u)enus,quibusanteconiparatusfueras,postpoua- plenam, k qua» largoimhre totamfunderet et inftin-

derelerenlur&m.Invcnistienim/jratiamapitd Deum.
ris.Ecce jumenta a.lulautnr oaudis, hlandiuntur
auribus, liuguislambunt, et motnpro quo
possunt Haeccumdieit.et ipse angelus miratur.aut feminam
auctorem suum fatentur contra naturam in tuaiu tantum.aut omnes homines vitain meruisse per fe-
venisse naturam et tuCQm ludeis discuus.cafpis,
;
ininam : stupet angelustotumDeum venireinlra virgi-
quieiclusernnt a diversoriis suis Dominumsuuin, ualisiitfriaiigiistias,cuitotasinuil;uigiistaestereatu-

qieuijtiinentasuisinprajsepibussus.eperuiil.riule la.llincestquod hremoratur angelus.hincestquod

ti un.lem vel augelis es
pium prestalurus audi- Yirginem vocat <ie merito, de gratia compellat.vix
tum, quee ab angelo dicenda sunt, si non tellciter causam proditaudienti.saneutsensum promoveat,
vel dignanter admitte:quod nos hodie differre, et vix longa trepidatione componit..Estimate,fratres,
sequenti reterre sermoue, » sancti fratres, satisvo- quareverentia, quo tremore nos tanto interessede-
bis necessanus sermo compcllit. ceat et conveniat sacramento.quando ipse angelus
b StRMO i.Xl.ll nousiucmetunietumdiscutitaiHlientis.Ewcom-i/itM
De Annuntiatione D. karia ViramU. in ulero. Heneconcipies, quod caro nescit,conditio

Audistishodie, fratres charissimi, angelum cuiii g non habel, non adraittit natura. Ecce concipies in
muheredehomiuisreparationclractantem.Audislis utero. Quis aute ad fructum pervenit quam terrse la-
agi.uthomo • ettrattwaeisdemqnmusdUapsusrue- boretn sentiat et sudorem ? Quis ante poma carpit

oiorlem, rediret ad vitam.Agit.agit cuuiMa-

.
quam plant.esuamtrihuatetimpendat industriam ?
naaogelusde salule, quiacum Kv.t angelus egerat i
(Jtiis prseter viam ad ultampervenit mansionem?

d„ ruj ,us angelum de carnis aostra limo Ouisprajternaturamuaturifsuscipitiiicremeutum?

templtitn dililUB majeaUns arte iiietlal.ili construeu- Beata ergo et vere beata Maria, quas praiter gene-
Ita. .\>idi>ti> io "rn- Deum, inccslishominam sa- randi curas.prfletermaterni doloris fastidia,tantam
crainentoiiieoinprehensil.ilicollocaii.Au.listisiiiau- gcrminis pervenitadgloriam. Beata.quam divinum
dita ralione in uno corpore J Ueum hominemque pignus sic suo suscepit et servavit in peclore, ut il-
misceri Andialil (ragileo QOStrffi carnis uaturam lud tota corporis extcrna nesciret. Beala, quae
a.l
.

porlandam totam deiUtis gloriam angelicaexhorta- quod de stipernisj angelo referente susceperat sic

tioneroboran.Denique netanto ponderic.eleslis fa- inenti subb solae commisit el credidit. Intra domum
brica» Maria, subblis nostri corporis arena suc-
m Virginisnegotiuinca3le.stesicgeritur,iilmanentibus

cuiuberet, • elm virmue lotius genens humani por- domusseptanon

claustris, ipsa sentiant. Concipies

Uturafruclumvirgatenuisfrangerctur.fugaturame- C i paries filium. Qui ingreditur et egretlitur, et in

^
11 vox augehmox
ppecessit, dicens:.\'e timeat, troitus sui et exitus nulla vestigia relinqiiit.divinus
J/ari(HLuc.i).Antecausamdignitasvirginisannun- habitator est,non huinanus et qtti couceptu suo ;

tiaturexnomiue: natn Maria ' Hebraeosermone.I.a- virginemservat, etortu suo relinquit virginem.non
tine.domina nuncupatur vocat ergo angelus domi-
: lerrenus homo est, sed coelestis.Nostrre ergo carnis
nam, ul dominatoris genitric«m trepidatio deseral ordo secedat hic si bi natura nostra nil vindicet.ubi
;

sprvilulis, quam uasci, ct vocari domiuaui ipsa sui ad divinara progeniem cuelestis ordo divinaminsti-
linii feeil et uupetravit aucloritas. Xe limeas, tuitur in naturam. Conceptus et partus sermo au-

Ifin in.uieimifi esrfm

gratiam. Verum est, quia qui dientisanimuiiinonfatiget.iieclevitersensum k mo-

iuveml „ ri fHMmrt.lmenistigratiam.kpad veatChristiani, ubiad eoelestem progeniem virtu- '

quem ? ApnU yjeum.ltealaquieniterhi.iiiinesaudire tisheidivinaperagunturinsignia.6'onc(>iese£pan'e.'.'

pnBomnihus. Invenish grattam.Qaau- /S/ium.Non dixit tibi, dixittuum. Quare? Quia san-
, la iiieriiit

animaliura stib- Vide siniilia apud llilarium, psalm. vi, num. t'2. el
loculos fuisse, coque bovit et asini
hb. de Trinit. num. H.
im gymbolo, pastores genere ct rehgione
Ju- ,

e Ms. 0.1'sen;.', virginea virija.

d*os fercndo Mosaic.e legis ooen assuetos,
intel-
ahangelo, natuinDo- f Mari;'' iiotneii ahi a vocc Sjriaca quo' dominam
lexisse qui, cx dato sil.Uigno
;

D signilleat ab hebrivn marum, quod est bxcellens

; alli
minnni intellexerunl.
etsublirae, deductum volunt. Vide Stiicerum Thes.
• olim iioiniiie decorahantur udelcs
Uoc
Eccles.toUi. pag. no:t.
rni.) bk uiscribitur (U Annuntialione bcalx
:
II

k Alias,Apud quam.
Mnrxir Vtrgmit cojns festivatis memmisse videtur
h Ne dicas vero ad horam usquc n.uiam produc-
:

SfTKius papa Conttituitt ut m

:
diehus Annuntiatwms
dc tum fuisse colloquium quod Antonii lielingeri, lib.
Domim.NativitatU, .•i.-..ul.i llosweidusrontcndit
;

ipsius Oenitricis de Angelo Custodecommentum fuit. At raullo niagis

NativiLate Domini mtelligi, non de
pcrangeluniAnnuntiatione, io quoeumgraTiter foe-
hauiiiatur-
deane cespitasse nolant alh. Gregpnoi
ridendus Itutilius Denzonius, qui Cabrielem in Mari.e
salutatione suavissimum liymnum carmenque lon-
1

alus solemnitatibus giusculum musice inodulatum occinisse sotuniavit.

ims orat iin Annunl. oinnibus
Ihe gerinanissinic gerrtT sunt.
eam anteferre videntur. At de tribus his orationibus Laudat verba h.-ec Suicerus in Thesauro Eccles.
viri pleno jure dubitant. \id.
serm. '

sulmctijudicii
tora. II, pag. 415, in finc.
140, notam ».
J Alias, deferente.
e Alias, eudem gradibm.
t Alias, Christianum.
«ContraEutTchea, «I pluries observatum est, et
Alias, Virtutts dWinx peragunlur insignld.
Veteatrni. Msmtti», et Apollwefis, guqruw
'

trmn
nemo human« cafnis Tentatem in Christo admisit.
 :; :

m SERMO LXLllI. SftS

ctum vocabitur Filiut Dei. Virgo te gratia matrem A sed Spiritus sanctus svperteniei in U. Quia quod ie
pr*stitit, non natura; genitricem te dici pietas vo- came nalum est, caro est : et quod deSpiritu, spiri
luit, quam non sinebat integritas in tuo conceptu, tus esl Jcan. m). Qui ergo de Spiritu nascitc:
:

in tuo partucrevitpudor, auclaestcastitas, integri- controversiaDeusest, quia Spiritusest Deus.S^tn

tasroborataest.est a soliJaia virginilas.omnes per- tussanclus superveni irlus Altissimiobum-
severavere virtutes. Virgo, si tibi salva sunt omnia, brabit tibi.Obumbralftei virtus.neportaturaDeum,
quid dedisti ? Si virgo, quomodo mater ? Si spoasa, l fragilitashumanasuccumbat. Et virius Altisum:

genitrix quomodo ? Ille, quo tibi aucta sunt omnia, obumbrabit tibi. & .Estusnostri corporisnescitquam
nil minuit, Virgo. Virgo, concipitur ex te b auctor divinee protegit umbra virtutis nec secretum mun- ;

tuus, tua ex te oritur origo,
Deus tuus, et ipselucem
nilor tuus, in tuacarne est
mundi d
per lucem mundo ded.it. Mo-
te recepit qui
nita ergo perangelum, Virgo, « ne pnesumas hunc
vocare filium tuum, sed mox ut genueris, invoca
c in tuo germine est ge- danae habitationis inquirit, quae se septain superni
splendoris circumspicitvelamento. Propterea quod
nasceturex lesanctum, vocabilur Pilius Dei. Pi
hiccommuniteraccipiat sanctum,sed ii!a singulari-
tate quaclamaturinccelestibus Sanctus, Sanctus. :

salvatorem quia virginitas non sibi parit filium,

: Sanctus, Dominus Deus Sabaoth (Isai. ti). Mittitur
sed parit pignus auctoris, et integritas suum gesta'. r> autem Mariaad Eiisabeth, virgoad sterLem. h&ns
dominum,nonalumnum,dicenteangelo Etvccabis : aJ anum, ut certamine pio sumant amb«, perc;-
nomen ejus Jesum, quod SaivatorLatino vocabulo piant pariter, altera de novitate fidem.altera de ne-
nuncupatur. Dixit autem Maria ad angelum, Quo- -.te virtutem. H;s auditis,
•
respondit Maria :

modo fiet istud ? Ecce Maria interrogat et si qui : Ecceancilla Domin i,fiat mihi secundu m verbum tuum.
iuterrogat, dubitat, cur solus Zacharias velut queru- Quae vocatur ab angelo domina, ipsase eognoscit
lus percunctator incurrit? Quia pectorum cognitor anciliam. Quia devotus animus infu-
et confitetur i

non verba, sed corda non quid dixerint,

pervidit ; lisbeneficiorum crescit ad obsequium :augeturad
sed quid senserint, judicavit eratenim interrogan- ; gratiam, non ad arrogantiam prosilit non ad super- ,

tiumcausadissimilis, speciesperdivisa. Haeccontra biampertumescit..Fiai mihi secundum verbum tuum.

naturam credidit, illedubitatpronatura ;heecinte- J Quae credit verbo, merito concipit Verbum In :

graereiordinemquaerit, illequae Deusjubelfierinon principio erat Verbum, et Verbumerat apud Deutn.

posse perscribit llie impellentibus exemplis non ac-
; et Deus erat Verbum (Joan. i) et ad totam rem ;

ceditadfidem.heecsineexemplo percurritadfidem pervenit, quee secretum t fidei consentit auditu.

heec miratur de partu virginis, ille de conceptu dis- Quantum peccat hasreticus, qui post causam non
putatconjugali.Meritoergoheecloquitur, haecDeum credit, cum tantum hanc credidisse conspicit ante
suo cognoscit et confitetur in corpore; ille tacet, C causam.
donec Joannem quem negabat, convictus proprio • SERMO CXLIIl.
redderet ex corpore. Quomodo
Quare? fiet istud? De eadem.
Quia virum noncognosco. Mulier, quem virum quae- Debetur quidem vobis natalitius sermo, sed inef-
ris ?quem tuinParadisoperdidisti? Reddevirum,mu- fabile Nativitatis
Dominicae sacramentum credere
lier, redde depositum Dei, redde ex te quem perdi- magis convenit quam referre. Virgo peperit. Quod
disti per te prastermitte naturee ordinem, reco-
: natura non habet, usus neseit, ignorat ra;io, mens
gnosce ordinem Creatoris. Ule ex te assumet et fa- non capit, pavet coeium, stupet terra, creatura mi-
ciet virum, quiin principio te fecit etassumpsit ex ratur, quomodo sermo narrabithumanus ? Denique
viro ne queeras virum, cesset opus hominis, quia
; evangeiista conceptum Virginis, Virginis partum
ad reparatiouemhominissufficitarsuivina. Hincest sicut humano sermone pandit,ita divmo ciaudit ar-
quod Ueus ipse ad te venit, quia te pcemtuit ad cano et hoc facit ut homo, quod credere jussus
:

hominem pervenisse '. .\ec jam caro ad carnem est,discuterenon prssumat. Quisattingitarcanum
» Communissiina veterum Patrum sententia perpe- Salvatorem tuum invoea et deprecare.
tuani agnoseit B. Virginis intektntatem. Vide Hiero- Frustra hic se torquet Mita; nam Auctor loqui-
nymum, contra Uelvidium, cap. 9 Origenem, in ; D tur de Eva. non de Maria.
Luc. homil. 7 Constantinum Magnum, in orat. ad
; s Juxta nonnullos per verba illa, tirlus Aliissimi
SS. Ccetum, cap. 19; Epiphanium, haeres. 78, num. obmmbrabit, an s -
:vionis modum expiicat
7; Augnstinum (si ipse est) de Eheres. cap. 56. Hel- qui consisttt in divina Dei proteclione, qua reniota,
vidiiargumentumrefellit basnagius, tom. I pag 106. eam divina Majestas consumps:sse'. el tuec Cnrvso- ;

Tertullianus lib. de Velam. Virgin., ait hoc constare logj meos. Vide Synopstm Sacror. Crilic tom. IV pag.
licet Hebion resistat. Post Helvidium et Hebionem Sl i, in principio.
haec eadem effutisse scimus Jovinianum. t \ ide S. Thomam p. ttt, quss'.. •!', srt. i, ub.
k Laudat hw. et aliorum Patrum fere similibus docet B. V. nec fomitem habuisse.
verbis illustrat Barthius Advers. lib. i cap. 7 pag. 14. Kisciis, funibus beneGciorum.
Bucherius, homil in Annuntiat. B. V. Creator tam : j Alias -edit.
1
erit Rlius tuus, qui fecit te nascetur ex te. perfeotam Verbi incarnationem, et Dei nia-
v !

c Alias, in tuo gremio. ternitatem pervenit B. V., quia auditu proprio,

1 Noonulla; editiones, Per te nobis deiit. quasi per scalas gradus fidei suniuiitateui ascendit
" Verba haec caute legenda, et recle eiplicanda MlTA.
advertit Latinius, scilicet nepraesumas eum habere
:
1
Consule prwfatlonem.
ad instar txJii humano more geniti ; sed eum veluti
 ;

i83 S. PETRl CHRYSOLOGI. «81

Dei, partam Virginis, reruni causas, sseculorum A partitastillicidiistemporafiHeiriparentgermina.non

negotiura, commereiuni divinitatis et carnis, liomi- necarent. Ave.gratia plena, Dominus reeHm.Missus
nem Deumque unum Deuin t Evangelista sic ait : est angelus a Deo, et quid dicit? Dominus tecum.
b Ergo eratcum Virgine, quiad Virginem miserat.
tfisnu est angelus Gabriel a Deo in civitatem Gali-
ln?cecuinomenerat\azareth,advirginemtlesponsa- Pra?cessit nuntiiim suum Deus, sed a Deo non re-
tam virocui notnetterat Joseph.et nomenvirginis Maria cessit : teneri loeis non potest, qui omnibus ha-
I
Lur. i). Missus est anpelus a Deo ubi ; * mediator est betur in locis ; et totus ubique est, sine quo ni-

aneelus, humana cesset opinio ; ubi ccelestis est hil est totum. Bcncdicta tu inter tnulieres. Vere
nuntius, interpretatio terrena pellatur. Curiositas benedictavirgo, qua? et virpinitatis possidetdecus,
humana torpescat, ubi supernus habetur interpres. matris et pertulit dignitatem, Vere benedicta, qu*
Missus est angelus a Deo. Qui amiit attentius.quia a et superni conoeptus meruitgratiam, et sustulitin-
Deo missussit, Jeitatis refupit perscrutari secretum. tepritalis coronam. Vere benedicta, quae et divini
Quodper anpelurn Deus mandat, ille meretur scire, germimssuscepitgloriam.etregina totiusexstititca-
qui timet scire. Audi Dominum dicenteni Super : stitatis. Verebenedicta,quea fuitmajor crelo, forlior

quetn respiciam nist super humilem. elmaitsuetutn. terra.orbelatior : namDeumquemmundus nonca-

tt tmnentem verbameadsai.i.xw.juxta LXX)?Hu- p,
pit, solacepit.Portaviteumquiportatorbem, genuit
milem, etmansuetum quantum mansuetus est ille
: genitoremsiiuui.niitrivitomnium viventiumnutrito-
qui jussisoblemperat, immansuetustantuni est ille rem SedviHeamus quid aitevangelista Maria, in- :

qui jussa discutit. Missus est angelus ad virginem. quit,cutn awlisset angelum .turbata cst insermoneejus.
Quiasemperest angelis cognat&virginitas. Incarue Turbata est caro, concussa suntviscera, mens tre-

praeter caniem vivere non terrena vita est. sedco? mnit, totacordisobstupuit altitudo: quiain ingressu
lestis. Et si angelicam ploriaru acqui-
vultis scire, angelivirposensitdivinitatis ingressum.Turbabatur
rere majusest quam
habere; esse angelum feliei- humanicorporis templum, et carnalis domicilii mo-
tatis esl. virginem ess.' virtutis virpinitasenimhoe ; vebantur angustiee, cum se in virpineopectoretota
obtinetviribus qaod habetangelus ex iiHtura.Anpe- Dei conderet mapnitudo. Sed si placet, priusquam
lus ergoetvirgodiviDumaguutoCBcium, non huma- fidei Christianrepenetremiisarcanum,loquamurad

iimn. [ngreuus, ioqui(, angelusadeam dixit Ave, : eosquipartumvirginis, quimagnumpietatissacra-

gratiaplenaJMminui tecum.benedictatu inter mulie- nientiun.quireparationem salutishumanasreferunt
res.Are.grattaplena.Dominiis tecum : videtis quibus addivinitatisinjuriam.Venitad virginemDeus, hoc
estvirpooppienoratamuneribus./tfe. gralia plena, est, ad opus suum opifex, creator ad creaturam

liominus trcum. Ave.hoc est accipe. Quid ? Virlutes suani. Quando adopificis honoremoperisrestaura-
inuuerum.nonpudcris. Ave, gratiapiena. Iliee i-t tionon redundat?Quandohonor nondeputatur ad
pratiaqnae dedit cn-lis ploriam, terris Deum.tidem gloriam.si factor facturam suam reparet ? Ne amittat
pentibus, lineni vitiis, vitie ordineni.iuoribusdisci- quisopus siiuni, nonne cum veterascit revocat, et
plinam.llancpratiamdetulit angelus, accepit Virpo c.um cadit erigit.etcum destruitur in melius non re-
saluiem sreculis redditura. Ave, gratta plena. Quia format Krpo quod in partu virginis agilur, non est
?

singulis gratia se est larpita perpartes, Marite vero Crcatorisinjuria, sed salus estcreaturae. SiDeusfe-
simul se totam dedit gratias plenitudo. Omnes, in- cit hominem, quis arguit cur refecit?etquodexli-

quit evanpelisla, dc plenitudine ejus accepimus mo formasse dipne creditur, quareex carne refor-
(Joan. i). UndeetDaviddicit Descendit sicut pluvia :
massejndicatiirindipnum ? Quid pretiosus, caro aut
in vellus (fsal. lxxi). Vellus ciim sit de corpore, limus? Erpo reparalionisnostrae quanto pretiosior
nescit corporis passiones ; sic virginilas cuin sit iu matena, tanto major est ploria. Aut quando Deus
carne, viiia carnis ignorat.Oelestis ergoimbervir- non in utero plasmator esthominis?AudiJob: Ma-
gineum in vellusplacido se fuditillapsu, et tota di- nustuce fecerunt et finxerunt me.El post Utcseseum :

vinitatis undabibulo se nostrre carnis celavit in vel- cougutastiine:ossibusetnervisitiseruistime,vitamet

lere, donec per patibulum crucis expressuin terris misericordiam dedistimihi(Job.x).ElDa.vid Tuforma- :

omnibusinpluviam salutis eflunderet. Ei sicul slil- D stime, etposutstisupermemanumtuam(Ps.r.xxx\n\).

licidia stillantia tuper terram (Ibid.). [!t vitalibus Etad Jeremiam Deus 1'riusquam esses in utero, novi :

« Locum exhibet Barthius Advcrs. lilj. lviii cap. stum a Virgine eonceptuni creHunt in ipsa tantum
r
ticol. -27. «, aitque mediatorem pro legato ab aliis colloquii clausula, el post Virginis assensum : Au-
etiara usurpari. gustino scilicel, serm. 18 de sanctis (iregerio Ma- ;

Suspicetur fortassc aliquis credidisse Clirysolo-

1> gnojih.xviu Moralium, cap. 27 Basilio Selcuciensi, ;

eum Mariam virpinem jam Christuni Dominum con- orat. de Annunt. Joanni Damasceno, lib.; de m
roui^so i-uiii ali nngelo salularetur i]niiil cruendum :
Fide cap. II ; BernarHo, serm. 4 super Missus est
puiani ab illo Hieronymi, opisiola 190 ad Princi- Scdulio, lib. PruHentio, in Carmine con-
\i 1'asch. ;

piam Sancta Maria, quia ronceperat etun m guo

:
ira Honiunciooitas Kupertolih. lHeSpiritus S. Ope-
;

rporaliter, plena lilms cap. 9, elc. Idcirco Chrysologi et Hieronymi,

omnit plenitudo divinitatis habital et

gralia salutatur. Bgo tamen segre adinoHuin credum ctc, testimonia einollireet in rectum sensum deflec-
Hieronymum, Chrysologum, aliosque, si qui alii
et tere npiis est. Coosulas velim doclissimum Serry,
sunt. a" recto Evangelii sensu in re comperlissima Exercil 27 pag. 180, ubi ha;c latius disputat.
aberrasse, aliisque patribus repugnassc, qui Chri-
585 SERMO CXLIV 58fi
te, et in vulva santificavi te (Jerem. ... 5i ergo pa- A seror. integritas testis innocentiar?.Y« timeas,
ila-
renlis iaalvo Job lineamentadespinxit.si mauisin ria.invenistienimgratiam apud Deum (Luc.n).Quod
utero David uaembracompeffit.si Jeremiam genitri- erat in principio apud Deum. b Verbum Deum intra
cissanctificavitinvulva,siJoaanemslenIisinuterore- se virgo repent,et factumest magnum deitatis tem-
plevit Spiritusaucto, quid mirum niodo, si virginis plum.quae erat pusillum humanitatis hospitium.et
babitavit in utero,qui muberem hominis sumpsit ex quemnoncapiebatpusLUitas humani corporis.ccepit
latere ? Ipsehominem muiieris resumpsit ex utero, virgioalisc uteri magnitudo. Ecce inquit. concipies
qui virginem viri formavit ex corpore ; ac perinde, inutero. Propterreverentiamdixisse suffceerat con-
homo,quae tibi viduntur nova, Deo habentur anti- cipies quod exaggerat. in utero, quid esl ? L"t con-
:

qua.Seddicis: Quaenascendinecessitas Deocui sup- ceptus esset veritas,non figura utpartus esset pro- ;

petit faciendi potestas ? Qua_?L"t ipsam naturam prietas.nonimago, ut sicutdeDeo vero Deusverus
nascendo reficeret, quam fecerat operando : quia natusest,sic de vero conceptu d veritas humani cor-
quae factafuerat ut generaret ad vitam,ipsa gene- porisnasceretur.lnortuChristhfratres.humanicor-
rabatad mortem. Per peccatum primihominis na- poris injuria sublata est.non natura nec est crea- :

turalethalevulnusaccepit,etccepitesseorigomort;s, tura delata. sed culpa damnata. Est ergo haeresis,

quaeeratinitium vitae.Hoc ergonegotium nativitatis quae Christ.m- aerium corpus assumpsissementi-
g
quod nasci compuiit Curistum. ut naturae curam tur: nechabuissecarnem, "sed hominemsimulasse
:

nativitas daret auctoris, et naturae curatio esset vi- confingit. Concipiesin utero,etparies filium,etvoca-
vificatio filiorum. bis nomen ejus Jesum.Qaod Hebraice Jesus, Gra_ce
SERMO CXLIV. hoc dicitur Latines Salvator. Merito erso
De eadem. Virgini salva sunt omnia, quaa omnium genuit Sal va-
DenativitateChristinoscomperendinaresermonem torem.ft vocabis nomen ejusJesum, quiain hoc no-
aititudorei facit.etcogitmysterii magnitudo. Virgo mine deitatis tota adoratur majestas omnes qui :

peperit.quis loquetur ? Verbum earo factum est.quis commoranturin ccelis.universiquihabitantterram,

narrabit?Si Verbuin Deiinfantiaedatvagitum,homo cunii qui in profundo tenentur inferni, huic pro-
imperfectusquomodo clamabitin verbo?Quantam sternunturnominijhoc adorant. Audi Apostolum di-
stella magisnoctededit quaerentibusiucem.tantam centem Ut in nomineJesu omne genu (lectatur, ccele-
:

doctoris sermo ortus Dominici praebet audientibus
claritatem : utChristum invenissegaudeant, discur-
rere non praesumant, honorent muneribus
tiam.non minorent.Sed orate.fratres, utqui nostro
sensim crevit in corpore, paulatim nostro crescere
digneturinverbo.Evangelista hodieangelumretulil
sic locutum Netimeas, ilaria. invenisti enim gra-
: nomine?Jam dicat angelus. Et Filius^ Altissimi ro-
liam apud Deum (Lur. i). Xe timeas,ilaria,q\izre ?
Quiainvenisti gratiam,Timetnonquiinvenit,sedqui
perdit.lnvenit, invenit hascconcipiendosuperniger-
minis gratiarn.quae panendo nonperdidit virginita-
tis insignia. -V*; timeas. ilaria. Quid timet, quae se-
curitatemrerum concipit, paritgaudiasa-culorum?
stium, terrestrium et infernorum (Phil. u, 10). Hoc
nomenquoddeditcaecis visum.auditum surdis,clau-
infan- dis cursum.sermonem mutis, vitammortuis.totam-
que diabc li potestatem de obsessis corporibus virtus
hujus nominis effugavit. Et si nomen tantum est,
quanta Lotestas ? Sed quis est iste qui vocatur hoc
cabitur. Videtis quiaquodconcipitVirgo.non terre-
num germen est, sed cceleste. Virgo pepent, sed
DeussuscepitFiliumErgoqui de hac nativitate hu-
mano mododisputat, adomnemtendit tanti genito-
ris inj uriam.._7 dabil, ioquit,ei Dominus sedem Da-
vid patris sui. Hinc hasreticus generatperfidiae suae
'

Timor non est, ubidivinumet negotium, non hu- nebolas, hinc sibi fingit erroris materiam, Ecce, in
manum ubi virtutis conscientia est, non pudoris.
; quit, nonegodico.sed angelus, Dabit illi Dominus
Quid timet.quae suscepit eum quem timent omnia Z>?'.<i;numquid nonmajorest quidat.quamquiac-
quae timentur? Quid timet,» cuijudexcausse est as- cipit?et qui aceipt. ante^uam acciperet nonhabe-
a Hoc est, quse illum nacta est Judicem, cui per- Marcion. Valentinus. Basilides, Bardesanes, Cerdo.
petua ejusdem libertatis defensio coelitus est deman- Manes. Vide Theodoretum Haeretic. Fabul. lib. iv
data.MiTA. D cap. II pag. 278. Idem epist. 104 pag. 975: Chrr- ,

•>Emendatio Latinii. Editi, Yerbum Deu*. sostomum. homi S in Matth. pag. 52 Ignatium.in '.. :

< Alias, meriti magnitudo.
^Vide quae ei Tillemontio annotavimus in Gne
serm. 59.
• Christum aerium, et de substantiis superioris
mundi compactum corpus induisse. impia fuit doc-
trina Apelhs. Marcionis discipuli. Contra eum sur-
reiit Tertullianus lib. de Pr<escript. cap.51 pag.3-43,
ejusque spectatores, in lib. de Carne Christi c<>p. 8,
voeat Appellitanos : et August., lib. de Hwres. ad
Quodvultdeum cap. 23. Appellitce dicuntur;et ab
epist. ad Trallenses. pa_-. 13, Basilium, deGenerat.
Chr.sii hum. pag.589. ad illud. Matth. i, 20: Socra-
tem, tlistor. Eecles. lib icap.22pag. 18o; Photium,
epist. ult. pag. 381 ; Leontium. de iectis, act. 3 pag.
434. Huc quoque referri debent Gnoslici, qui. scri-
bente Epiphanio haeres. 26 pag. 45, docuerunt Chri-
slum non esse nalum exilarn. std p-:r Hariam osten-
sum carnem vero ipsum non a." ; -vd speciem
tantum (uisse. seu tllusv ncn.
Vide Svnopsim Sacr. Critic. tom. IV pag. 34 et
_

Epiphanio, haeres. 44 pag. 166. Appelleiam. De eo- 35. In sacris autera rcceptius Sospitator.
dem sic Theodoretus, Hsret. Fab. lib. i oap. 25 pag. h Deus dicilur Alttssimus hic, et tien. xiv, 9.

111 Ckristo corpus attribuit non humanum, sed de

: psalm. Lixm. 7 Marci v. 7. :

mundi subttantta. Arianos perstringit. '

( Hisresim hanc foverunt varii Simon, Meoander.

:

Pat»ol. Lll. n
 .

bSI S. PETRI CHRYSOLOGI 888

bat. Sednosista. fratres. audiamus. non utperfidi, A nunc tantuoinostris habeturin cordibus.Yeniet.ut
sedutfideles; nobis arguuienluni tidei.quod
et sit quibus est gloriade regno.sitde familiarilate (idtt-
illis est errons occasio. Dabit itli Dominus Deus. cia. Etregni ejits non erit finis. Qai ejus adventum

Quis dat. aut cui dat futique Deus honiinidat.divi- credis,gaude,quiaregnumsinetinepromisit,ubiest

nitascarni.DdAi/ itti DomtnusDeus. QuisDeus?uti- • sinesueessoremilitia,ubisuiitperpetu»>dignitates.

que Verbum quod erat in principio seniper Deus. Cui Sed quidestqiiodpermanstiranonamliiiiiitqui am-
dat?'/uo( caro faetum est.et habitnvit m nobis(Joan. biunt transiiura? Quid est ? Qoid est quod caducos
il. Audi Apostolum dicentera Detis erat in Christo honores auro comparant, et nolnnt gratisaecipere
:

mundum rec> nrilwis sibi (lCor. xvt. Sibi utique sempiternos Eratres.liie parantur ofhVia.hic decer- I

n >n alu. Hic ergo. Deus.qui in Christo erat.regnuni nunturloca, hic honores ilesignantur.hie qui non de
sihi dabat in Christo.et conferebatsusceptocorpori Evangelii fideacceperitcodicillos,ibi teternarumin-
quod sempersuadivinitatepossederat.sicut exipso fulas non habebit diguitatura. Ergosi deleclat mili-
angeli probatureloquio.Z)im/ i/!t Dominus Dtus se- tia, sivolumus seinper militare, arripiamus arma
dem Datid patris jui.Vides.quiaquandoaccipit.Da- Christi.vigilemus.sobriisimns, vincamusdiabolum,
vid flliiisdicitur :quandodat,Dei Eiliiisnuncupatur, prosternamus vitia, ut possimus<l accipere prremia
ipse dixit : Omnia qii(? habetPater, measunt [Joan. a pariter et coronas ab ipso Domino nostro .lesu

xvil.Etqu* necessitas accipiendi, ubi est habendi Christo, qui cum Deo p&tre regnat nunc et semper,
potestasfAit, omma qux habetPater.mea sunt. Quis et per omnia seeeula sieculortim. Amen.
accipit qu« sua sunt? Aut in gratia dantis est.si ac- • SERMO CXLV.
clpientis est quod donatur? Eatemur quia accepit, De generationeChristi,et de Joseph Mariamdiniittere
scd iste qui natus est.qui suscepit carnem, qui sus- volente.
cepit infantiam, qui cunabula pertulit.qui suscepit hodie,fratres,quemailmoduninobis
Ainliturieslis
estates, qui laborem sustinuil.qui famemsensit.qui beatusevangelislagenerationis Cliristi lelulit sacra-
» tot injuriarum generanonre-
silim passus est.qui mentum CA>'i\(i, inqiiil, rjencratto sic eral :Cum esset
fugit.qui ascenditcrucem, qui subiit raortem, qui etesjmnsata mntcr ejus MariaJoseph, antequamcon-
inlravit sepulerum hmretice. huic quod accedit : vnnrent.tnventaest in utrro habtnsdeSpiritusanttO,'
aseribe.AI putas quod honorem a Deo dedignatur Joseph autcm vtr ejuscum cssctjustus.et nnlleteam
aeripere.qiu ab honnnibus lantas accepit iujurias? tritduccre. voluit occulte dimittereeam (Matth. i). Et
Aiiti'xi«titnasqiiodcnnferri>ibiregnumapalre f i-li- quomo.lo jiislits, qui conccplum sponsse dtixil non
dit, ib Inimieii peenas, mortemqui iui
1 1 1 i dlsoutere T Suspeeti non equiril causam pudoris,
Baretlee^qood esl injnrin,quod infuntia, |uod aeta- ,
conjugii famani non viudicat, sed'requiril ? Voluil
dt, quod lemporls, quod datl, quod accepii, quod occulle dtmtttere eizm. iloc pro magi<videiurconve-
minorationis, quod mortis, si mlellixeris non esse nirequamjuslo sed humano jtidicio, non divino.
;

divinilalis, sed corporis. tu nullam Eilio irrogabis Penes Deum neque pietas sine justitia est.nequesine
injunam, nullam tu facies in Trinitate distantiam. pietato justitia ; crrlcstisensti sinebonitatetequitas,
Sed revertamur ad nos, etquie sunt nostrajam lo sine teqtiitate honitas non habetur. Virtutes sisepa-
qiiaraur./)fl*i( itti, inquit, Dominus Deus sedem Do- ratrefuerint,ililabuntur;fleqtiitassinebonitatesa?vitia
Vid patris sui,etregnabit in DomnJacob in trternum. est, et justitia sine pietate crudelitas. 8 Joseph ergo
•
| r- ptitful niinc it flnis.Qm in crrlo semperconse- merlto justus, quiapius;ct pius, quia justus. Deni-
ditl'.itri. nunc tedem David aeoepll in terra qul |
que dum pietatem cogitat, crudelitate caruit : diitn
regaabH dbf semper, modo nobis iu b dorao Jacob causam temperat, judicium custodivit ; duin vin-
reijnum sortitus csttPternum. Gaudeamus.fratres, dlctam dill'ert,criraenevasit;diimrefugitaccusato-
quia quisibi repnavitregnaturusestnobis: gaudea- rem, ftigit sententiam. /Estuabat animus sanctus
mu-..i|uia venitrcRnatiirus in terra, ut nos cum illo negotii novitate perculsus,stabat sponsa prregnaens
regnare possimusin cudo.Audi Apostolum Sicom- : sed virgo stabat plenapignore, sed non vacua pu-
;

patimur,et conregnabimue (II Tim. n). Nobis nalns dore stabat de, conceptu sollicita, sed de integritate
;

est, nobis utique regnum venitdouaturus, Ipso pro- D secura stabat vestita materno munere, serl non
:

mittente,cumdicit : Venile ,bentdicti Patris mei, per- honore virginitatisexclusa. Sponsusquid faceretad
ct/nte rcgnum ,r/uod vobitparatunt est ab oriyinenntn- ista? Accusaretde crimine? Sederatipseinnocenti»
dilMatth. xxv).Vobis dixil.non mihi. Venil, ut sit testis.Culpamdiceret? Sederatipse custos pudoris.
nobiscum semper.ut nostrissitsemperinoculis,qui h Urgeretadulteriiim?Setleratipsevirginilatisasser-
• Ex l.atinio. Editi, tota injuriarum genera. • In aliquibus codicibus inscribitur tantum : De
h CoMOMal l'atres, qui pro domoJacob Ecclciiam generatwne. Chrisli reliqua desunt. ;

et fldelfs innui volunt. f Alias, reltnqutt

- \elde Biderum, vel de angelnrurn mihlia htec :•
1 ii rituum observator'
insiiis. id est patriorum
Intelligas, utraquc semper eadem erit, nec umquam rcliuendam uxorem niinimc censuit uti pius.dimit :

deficiet. Ex Mita. terc cogitavit; sed sine Irepitu forensi et criminis

milia liabes spiidTheophvlactum in II Tim. n , infamia.
S. Anatliasium, q. 120 dfl l'arab. Script. Cregoriuru ; Nec veritus est Auguslintis dicere nil aliiidquam
i"

Nazianz., Orat. i 1 in Pentec. Auguslinum, (n psalm. ; adulterium suspicasse. Justinus etiam in Colloquio
lx Ambrosium Offic. lib. i cap. 10.
; cum Tryphone pag. 303 D, edit Colon. 1686: (Juod
 N - . ;

689 SERMO CXIA 590

tor.Quid faceretadista? Cogitatdimittere.quianon A timeat admonetur jetvere pius anitnusdumcompa-
poterat vel foris prodere, vel intus quod evenerat titur, plus pavescit. Josephfili David, nolitimer-:. Ne
continere.Cogitat dioiiUere, et dicit Deo totum,quia cumne conscientia securus sis.de sacramenticogni-
quod homini diceret non habebat. Et nos, fratres, lionesuccumb&s.Joseph filii David,noli timere.Quam
quoties res turbat, faliit species, facit color negotii vides virtus est ista.non crimen hicnonhumanus ;

interna nescire, declinemus judicium, subtrahamus lapsus est,sedest divinus illapsus;aicpraemium est
vindictam,sententiamfugiamus,dicamusDeototum, non reatus;hic incrementum eceli est,noncorporis
ne dumfaciieinnocentumforte gestimusin pcenam, detrimentum hic nonest prodicio personee judicis
;

ipsi nobis noxiam sententiani proferamus, dicente est secretum; hicpalmacognitorisest.non supplicii
Domino : ln quojudiciojudicaveritisjudicabiturde pcena; hic hominis furtum non est.thesaurus est Dei
vobis lilatth. vu).Certe sinostacuerimus, clamabit hic non est mortis causa, sed vitae. Et ideo noli ti-
Deus, respondebit angelus, qui Joseph,neinnocen- mere quiaquasvitamparturit,non meretur d occidi.
tiam desereret, sicpraeveuit Joseph, inquit, /»/< Da- : Joseph fili David,noli timere Mariam conjugem luanx
vid,noli timere accipere ilariam conjugemtuam;quod accipere. Sponsam vocari conjugem legis est hoc
enim in ea natum est, de Spiritu sancto est. Pariel divinae sicutergomanentevirginitate materest,ita
:

autem filium,et vocabis nomenejus Jcsum ;ipse enim r> « conjux dicitur pudorepermanente. JosephfiUDa-

salvum faciet populum suum a peccaliseorum. Joseph vid,noli timereacciperelfariam conjugem tuam;quod
fil> David. Viletis, Graires, in persona genus vocari, enim in ea natum est, de Spiritu sanclo est. Veniant,
videtis » in uno totamprosapiamnuncupari.videtis audiant, qui requirunt quissit quem Maria genuit.
in Joseph seriem Davidici stemmatis b jam citari. Qaod in eanatumest, de Spiritu sanctoest.Vem&nt,
JosephfiU David. c Vicesimaoctava generatione na- audiant, quiGra;co turbine'" Latinam nuhilare nisi
tus, quomodo David filius dicitur, nisi quia generis SUnt puritatem, i-jBpoimrroxJM, £0t7707oxr./, ut ..-:-.-

aperiturarcanum,ndespronrissionisimpletur,super- zov toUerent, blasphemantes. Quod in ea natum est,

naconceptioccelestispartus virgineajamsignatunn de Spiritusanctoest.litqu.od deSpiritu sanctonatum
c irne ? Joseph fili David. Tali voce ad David prolata est, spiritus est, quiaDeusspiritusest(^oa«.jjie<iv).
fuerat promissio Dei Patris iJuravit David Domirms QuidergorequirisquisestquideSpiritusanctonatus
veritatem, et non frustrabitureum : de fructu ventris est, cum tibi quia Deus est, Deus ipse respondeat?

tui ponarn super sedem tuam (Psal. cxxxn. Quod
factuui quidemtali gloriaturincantico Dixit Domi-
nus Domino meo, Sede a dextris meis (Psal.cix). De
fructu ventris tui, bene fructusventristui, bene de
utero, quia ccelestis hospes.supernushabitator sic
in uteri descendit hospitium, ut corporis
nesciret ; sicdehabitaculo ventris exiit,
janua non pateret, etimplereturilludquodcantatur
in Cantico Canticorum : Hortus clausus. soror mea
sponsa;hortusclausus, fonssignatus^Cant.i^^.Josei
cum te Joannes increpet,quidicit:/n principio erat
: Verbnm, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat
Verbum,et\'erbum Deuscarofactumest, et habitavit
in nobis, et vidimus gloriam ejus(Joan. i). Joannes
*-*
vidit gloriam, respicitinfidelis injuriam. Quod inea
elaustra natum est,de Spiritu sancto est. Et vidimusgloriam
utvirginalis ejus. Cujusejus?quiaatusest deSpiritusancto.ejus
qui Verbuin caro faclumest.et habitavit in nobis.Quod
in anatum estde Spiritusancloest. Virgo concepit,
h sed de Spiritu virgoi parturiit, sedeum quem prae-
;

fili David, noU timere. Sponsae causas sponsus no dixit lsaias : Ecce virgo in utero accipiet, et pariet

vero Joseph occulte dimittere, non palam tradure e Juliano suffugium quasrenti.etevangelistani exvuUi
quod certe adultemm nesciret, «
cogitaret, ideo fnit, *
opinione locutum effutienti. duui Mariatn Josephi
mere suspicaretur immo potius tlurtuationeel pertur-
: conjugem dixit, arguta hac observatione o^rcurrit:
batione animi utoveretur. Hoc putemu euangelistam facerepoluisse, cumvel sua,
* Promissio Dei de Christo nascituro, non J rel cujuslibet alterius hominis verba narraret, ul se-
cam gentem tantummodo, sed privatamDavidis pr -
cundum opinionem populi loqueretur. ' fetam-
sapiam spectabat. gelus loquensunusad unitm. coitlra emstiemtiam
» Aiias, non mutari. tt ipsiuscui loquebatur. secunditm opiniorem potitts
Corrupte legebatur tricesima oclava. Facile enim
c quam secundum veritatent fuerat locutus cui et ;

fuit libranis pro vicesvna scribere tricesima. Mattli. Xoli limere accipere Mariam in conjugen tuam f
xvn Omnes generationes ab Abraham usque ad D -
.
t Vixerat Chrysologo i-ooevus Theoderetus Mopsue-

vid, generationes quatuordecim et ab David usque a ( ; 3 secunduiu cujus pravam doctrinam Deus :

transmigrationem Babylonis generationes qitaluord:- Ye-bum erat in illo homine quem Virgo pfperit xxz'
cim el a transmigratione Babylonis usque ad Ckris-
: y.i'.xj. secundum dignilaUiit, xotr ndum . .

tuin. gcnerationes quatuordecim. Ergo vicesima oc- .nem. /./.- iJi.,. indum operatii
tava generatione a David. natus est Christus. ilir\. -z?;, iioin
d l.ece Moysis, Deuleron. xxi, 20, slatuebatar la- Chrtsttpara. . dici ;
.

pidatio in uxores adulterii reas. J. Ver"~;miliu- autem est liic a Cnrys

«Sponsa est. quse alicuipacta est uxor nam qu. : vellicari tuaraum Eutjrcbetis, ui putat Bacchtnius m
desponsata erat, uxorhabetaturdestinatione. ac pro- e tom. I. tx boc eaun eruil -~imus
inde uxor vocatur Gcne>. xxix.il UU, 21. obi pu : Petram Ltemdirers Petro
nitur t.imquam adulter, qui alterius spoosam corru- nostro, ipii feo
perit. Yox aule ui hflBC conjux spousalibus de luturo, Tillemoiitius t.nn. \ | j ,

usilatohominuni seruione, uon convenit. Quarc inU .

sermone nonnulla ic- trrunt etiaui inepis-
Virginemac Josephum iii.itrimuniuiii ratum.iu tola Chrysologi contr.i l.iitvciieui.
summatum VideDuhamel innotishic
intercesserat. . \ j>it.

et Augustinumlib. vcontra Julian. cap. 12,qui eidem

 591 S. PETRI CHRYSOLOtil «02

ftlium, et vocabuni nomenejus Emmanuel, quodin- A verbamodisnonpensemushumanis;seponeudusest

terpretatur Xobiscum Dtus(Ita.yii,Metth. \). Nobis- humanussensusubi totumquoddiciturestdivinum.
cum Deus, cum iilis homo. Et maleiictus homo,qui Sic Chrislus quod nascitur non esl eonsuetudo.sed
spem pomt m hontine {Jerern. vn). Audiant qui re- signum ;nonestnatura,sedvirtus :nonordoest. sed
quirunt quis est qui natusest de Maria? Parte< /i- potestas:etestco?lesleiiiiraculuin,rationonhuiiiana.
lium, inquit angelus, et tocabis nomen ejus Jetum. Hicmundanascientiaquidcapiet?hiccarnisintelligen-
Quare Jesutn? Apostolus dicit : l't m nomine Jesu tiaquidrequirel?C/irijii,inquit,a«nera{to Jteeral.Non
omne genu /lectatur. aelestium. terrestrium, et in- dixit,Sicfactaest, sedSicerat.quiaCliristigencratio
fernorum(Phil. n) :ettuquissit Jesus.dolosuscogni- erat apud Patrem, quando generabatur cx matre.
tornunc requiris? Omnis jara lingua confitetur Quod erat. semper eralj quod factumest.hoc red-

quia Dominus Jesus in gloria cst Dei Patris : et tu debatur erat Deus,reddebatur homo exuteronos
: :

adhuc inquiris quis est JesusPPoriM filium.et voca-
bis nomen ejus Jesum ; ipse enim talvum facietpopu-
lum suum. Non alterius salvum faciet. Unde ? A
piccatis eorum. Ksse Deuin, qui peceata donat.
Christianis noncredis.credeinfi'lelissime velJudieis
dicentibus : Cum ns homo,
[Joan. xl. (Juis ]»itest peccata dimittere,
Deus (Mare, a f llli eumnegabantDeum. qni eum
peccata dinnttere non credebant; tu ab eo peccata
dimitlicredis.etDeumdubitasconfiteri?Verbum ca-
suscepitille. quinosplasmaverat 'ex luto.Ci/w rfes-
ponsata esset mater ejus Maria. Snffecerat dixisse,
cura despousata csset Maria. Quid sibi vult sponsa
si mater? simater.non sponsa; sisponta, nou adhuc
U mater. ^um desponsataesset Maria mater ejus. Virgi-
facis teipsum Deum nitatc sponsa. Fecunditatemater :mater virinescia,
nisi soius partus conscia. Aut quomodonon anle conceptum
mater qua post partum virgo mater? Autgenitrix
quandonon, qun? sneculorum generavit auctorem,
principura dedit rebus ? k Natura virgo mater sem-

rofactumest,» uthominiscaroproraovereturinglo- per, sicsempernoverca corruptio.Est ergo muneris

riara Dei. non ut Deus incarnis verteretur injuriam, virginalis ut regeneret per Douni virgo quod per
sicut dicit Apostolus: Qwsejungit Oomtho, unusspi- Deuin virgo generavil Deus ct integritasestcoeleste
:

ritusesttU Cor.w). Kt quomodo nonquandose jun- consortium.viigimtas junclaChristocopulaestper-

git Deus homini, unu- sst Deus? h Huraana? leges fecta virtulis. Quod Virgoconeipit, est honorSpiri-
intratrigiiitaannoslititriosasoinnes interimunt tus, non onus estcarnis ;quo 1 parturit \ irgo.secre-
tiones. et Chrifti. »s ,umo* nativi- tum estDei,non est ministerinm conjugale; quod
tatis suae causas prnestat. ortus sui lites patitur, sta- nascitur Christus,divinee majestalis est, non c-t im-
tinet qurestiones? Ilneretn-e. humnnae est gloria deitatis tola, ubi
desinejudi- becillitalis :

carejudicem tiium, et adora inccelisDeum, quem nullacanns senlitur injuria. Cum csset desponsata
Deum inamis adoravit in terris (Matth. n). C maler ejus Maria Joseph, anletiuam convenirenl, in-
- RHO \l .VI. I venta cst in ulem habens deSpiritu sancto. Quidest
be eadetn, ac Joseph t) tre. quod ad sponsam, etnonadliberam coelestisinno-
tjuoties transcursisanni metis dies Dominica' Nili- centiae deslinatur arcanum ? Quid estquodsic zelo
vitatisadvental. et virginei partusfulgor lotoorbe spon?i,sponsaspericulumcomparatur?Quidestquod
difTunditurflammeocorusco,» voluntalis.nonpavoris virtus tantaputalur crimen, salus certa discrimen?
eslquod tacemus. Quae mensin ipso ortn divini regis Quid est, quod inler innocentes taliter laborat pu-
? Solis radii cum erumpunt,
objicere se praesuuiat dor, verccundiasuccumbit, fatigatur caslilas, sau-
visus nebetatur humanus radiante Deo, quoinodo ; ciatur fides, exstat accusatio, urget causa, facultas
n >n lolus animorum sauciatur aspectus ? Reparatis tota excusatione aufertur ? Quis excusat sponsam
-ensibusnoviluminispoststuporem.tempusest quamconceptus accusat? Autquid prolicietdefensor
iristi generationc per carnera externus, quando factitestis internus assislit?Quid
ipsiusetiannlivinitatiscontemplemurarcana.C/insn. tenemus, fiatres ?Non apices, non litterc?, non syl-
inqint evangelista; generatio sicerat Malt/t. \).Fra- labns, non verbum, non nomina, non persona? in

tres, si volumus intelligere quae dicuntur. divina Evangelio divinis vacuasuntfiguris. Sponsaqunm-
li
*Ms. C;psen., et Vallicel.. ut Iwmo carne promove- ' Alias tiliilum praefert De eadem. Ca?tera deside-
ulur. rantur.
b Legem tangit a Valentiniano dalam Arturo et • Alias, pavoris, non voluntalis est, quod lacitimus.
Prologene coss. xv kalend. Julii, de triginta anno- Vcrba ha?c juxtn mentem Tillemonlii, tom. V pag.
rum prescriptione, c. cie Prwscript. 187,innuere videntur Chrysologum indie ISativitatis
Ei his nonnulli cruerant setatem Chrysologi, sed
« Douiini a concionibus abstinuisse.
pcrperam. Vide Mitam inresponsionibus adopposita ' Alias, ex limo.

de Vita Chrysologi. Antiquos parum diligentiae in kMs. Csesen., Natura virgo vitiata, finem attulil
annis computandis impedisse fatentur omnes. Prne- tiaturoe : sirut rerum tiatura virgo mater, sic reritm
.
i|,uf I'. Ceiller, Htstoire generale des auteurs er- iii
t
er noverca corrvptio. Hoc est, cum natura qua?
cUtiattiquet, toni. IV pag. 13. Quin hic ipse sernin virgo a Deo creala fuerat, ob peccatum protoplasti
supputationis hujus errorem evincit. Ejusdein enini vitiata remansit, linem attulit ipsi natura? virgini,
slyli esi quo Bcripta fuit epistola nd Eutychem, dubio qu.e ulterius parerc nequivit virgo, sed corrupta ut
procul data an. 449. Ni vclinius dicere 50 jam ab ea tlic.it plurimus gcnerationem unius, alterius esse
Iransaclis annis, adhuc Chrysolognm in hahendisad corriiplioncin qua de re natura non amplius dici-
;

populum concionibus exerceri. lur nialer, sed appellatur noverca. Mita.

393 SERMO CXLVII. 594

tur, ut jaui tunc Ecclesia Christi sponsa signetur, A Christo tanta feritas quid fecisset ? Hinc est quod
juxtaillud Osese prophelae -.Sponsabo temihi inju- providetur sponsus,providetur maritalis species,ut
stitia et judicio,et in misericordia et miseralionibus cedet miraculum,ut tegat signum, ut velet Yirginis
et desponsabo te mihi in fide (Osee n). Hinc Joannes partum,ut crimininon det locum, ut furentis insi-

ait Qui habel s,uonsam,sponsus esl (Joan.m). Et D.

:
dias sic eludat. Christus quamvis morti deditus, in
1'aulus Sponsavivosuni virovirginemcastamexhi-
: utero si fuisset exstinctus, mors prteceps quod no-
bere Chrislo(ll Cor. Vere sponsa,qua3 virginali
xi). stras saluti venerat, abstulisset. Et quia locus iste
partunovam Christi regignit infantiam. Procurator mulla nobis conferre poterit si dicatur, praslibasse

Joseph sponsus,utiste in illo Joseph Christi figurara nos hodie, fratres, Dominicum sufficiat sacramen-
impleat passionis;Joseph prophetalibus somuiis in- tum.
curritzelum.Christuspropheticisvisionibussuscepit SERMO CXLVII.
invidiam Joseph missusiu lacum mortis, vivus
;
De Incarnattonis sacramento.
emergit a lacu.Christus mortis sepulcro datus.vivus Dominum Christum, fratres, quae res fecerit ler-

remeat a sepulcro. Joseph venumdatus est, pretio reni corporis inire commercium, iutrare humauie
taxatns est Christus, Joseph transducilur in -Egy- carnis angustias,habitare virginahs uteri mansionem
ptum, ad /Egyptum fugatur Christus Joseph esu- d quia ante hac audire ciepimus,hoilieplenius audia-
;

rienlibus populis panem copiose ministrat.Cliristus jbus. Vos mihi vita, vos mihi salus,vos mihi gloria:
cudipanemanentesorbetotoexsaturatnationes.Sic et ideo non patiornescire vos b quod Deus ruihi dc-

lueetcur Joseph iste coelestis sponsi typutn prwtule- derit scire.Ueum scivitevangelista cum dicH.Deum
rit, portaverit imaginem, ambulaverit in tiguram. nemo vidilumquam(Joan. i). Ergo Ueum quem scie-
Maria mater vocatur, et quando non Mariamater? bat,agnoscebat, sentiebat.-quia -udere non poterat
Congregationes, inquit, aquarum apettavit Maria creatura, ferebatur servitutedura, tristeexhihebat
(Gen. i). Nonne heec exeuntem populum de .Egypto obsequiumproinvisibilimajestate;obsederatpavor
concepit uno utero etemergeret ccelestis in novam omnia;timor solverat universa;cunctaconcusserat
crealuram renata progenies juxtaillud apostoli terror inccelo divinusspleudorproslraveratange-
: ;

Patres nostri omnes sub nube fuerunt el omnes mare los in terra tonitrua et fulmina corda mortalium
, ;

transierunt,et omnes in Moyse baplizatisunt in nube quassabant. Sic minus pavor amorem dominantis
et in mari Et ut semper Maria humanae
(I Cor. x). exclusit angelos fugavit ad terras ;hominestra\it
;

praeviasitsalutis, populum quem unda generatrix ad idola; mundum vaniserronbus occupavit: fecit
emisitin lucem.ipsajure praecessitin cantico. Ma- omnesCreatorem fugere, colere creaturas. Amare
? ia, inquit, soror Aaron sumenstympanum i»
-
manu nonpotest.qui satis timet hinc est quod mundus :

sua,dixit :CantemusDomino.gloriose enim honoriji- " perire maluitquamtimerejpavoremorsipsalevior,

calus est (Exod. xv). Nomen hoc a prophetire ger- Denique Cain ubi parricidali ccepit terrore vexari,
manum est,hoc renascentibus salutare,hoc virginila- mortem petit,requiemcreditsiperiret (Gen. iv). Et
ti insigne, hoc pudicitiaa decus, hoc indiciumca- quiddicamCain? Eliasilleubi sensittoto se timore
stitatis, hoc Dei sacrificium,hoc hospitalitatisvirtus, aspergi, repetebatquam fugerat mortetu, melius
hoc collegium sanctitatis; merito ergomatrisChiisti existimans morti succumbere quamtimori (111 Reg.
nomen est hoc maternum. Dixioius quare mater xix).Petrusquoque Dominieae virtutis timoreturba-
sponsa.quare Joseph sponsus,quare Marite mater- tus.Christumutase i.iscederet, supplicabat :Disce-
nura nomen.ut totum circa ortum Christi fuisse my- de, inquit, a me, quia homo peccator sum(Luc.v).
slicum panderemus uunc quaresponsaqufesitasit
: Hoc dicebat,quiaquidquid eratainorisettidei, pon-
adpartumChristi.uliisprodamusexcausis.Praedixe- dus pavoris exstinxerat ;sic timornisi amorefuerit
rat Isaias et virgiuem parere Deum cceli(Isai. vn), temperatus.quamvisdevotamservitutemefficitcon-
regem terras.orbis Dominum, reparatoremmundi, tumacem. VidensergoDeusmundumlabefactari ti-
niortiticatorein mortis.redditorem vitae.perpetuita- tit cum amore revocet, invitet
more, continuo agit
tis auctorem:hoc quam mundanis
gratia.charitate teneat, et constringat affectu. Hinc
esset triste,terri-

bile regibus, pavendum

Douiinic* D est quodinveteratam malisteiTam abluit ulcisccnte
Judaeis, ipse
Dativitatisprobaviteventus.Namque ubi natumChri- diluvio, et Noe novi saeculi vocat parentem.blando
Blumnuntiantibusmagis audivit Jud;ea,llerodesdi- sermonecompellat.dat familiarem fiduciam,pie de
dicil,iuoxperdercJuda?i, Herodes occidere molilus prajsentibiisinstruit.coiisolaturper gratiamde futu-
el dum successorem
est Clirislum (Malth. u) sibi ; ris ; et jam nou jussis.sed participato laboreunain
timent;ouinium perdere conati sunt salvatorcm. arcaclaudittotiiissa3ctilipartum,utsocietatisamor,
Denique quiaipsum invenirenequierunt,delent pa- timoieiu servitutis auferret, et servaretur amnre
triam.lacmiscent sanguini, conevosejns pamcidah commuiii'|ui>dfueratcomiiiunilaboresalvatuiii((/e/i.
furore collidunl ; laniant innocentiie socios, quia quo Abraham vocat de gentibus. au-
vu). lliucest I

flulpse purticipes invenire non poterant quos puni- getnomine, patrem fidei facit, comitaturvia.inter
rent. Et jam nato Christo h.ee faciunt, concepto r\i !ros servat, ditat rebus,honorattriumphis,pro-

a Mariu Aaronis soror, prophetise dono daruit <

b Ms. Cicsen.quoi/, tnihi Deus scire donaverit.
59o S. PEfRI CHHYSOLOGI ;;9«

missis oppipnorat,pripit injnriis.hospitalitate blan- A est, in coelo non poterat honorificnm non haberi ?

ditur, miriticatgermine desperato; ut tot repletus Fariamus. inquit. hominem ad imaginem.etsimili-

bonis. tanta divinre illeclus dulcedine charitatis, tudinem nostram (Gen.i).Perfecta devotiohocdebet
Deum diligere disceret.non timere amandocolere, ; imagini, quod debet et regi. Si de cnelo sumpsisset
nonpavendo(Gen.xn).Hine estquod Jacob fugien- angelum; nihilominus invisibilis haberetur si rle :

temsolalurinsomnis,redeuntemprocertaminepro- terra minus homine, et divinitalis esset injuria, et

vocat, luctatoris constrinsit amplexu;ut aruaret pa dejecisset hominem, non levasset. Nemo ergo.cha-
tremcertaminis, non t;nie:et (Gen. xxvui). Hioo est rissimi.Dei credat injuriam.si Deusadhomines por
quod Moysen patria voce vocat, paternaalloquittir hominem venit.etassumpsitexnobis.utvideretnr a
charitate, ut sit plebis sua» liberator invilat [Exod. nobis quivivit et regnat Deus nunc, et * per omuia
111). quid plurafDeum facit, dediteuuiin Deum
Et snecula sseculorum. Amen.
Pharaonis; Deum facit, munit signis.armat virtuti- SERMO r.Xl.VIII.

bus, jussis bella expuenat,militem ipsoverbovin- De eodetn

cere tribuit, pra?ceptis triumphare concedit atque llodie.fratres.hesternum debemus redhibereser-
peromnes virtutum coronas ad amicitiam suam pro- monem,hodieDominicrenativitatisla?titiamdebemus
movet. eoelestu regni prnestatesse participem, et ut n iterare quando ooneipit Virgo, virgo parit.manet
:

ipse sit logislator indnlget, totum lamen ut amaret virgo.non eslconsuetudo.sed signum non est ratio, ;

accepit.denique tantum essct Dei amore succensus, sed b virtns auctor est, non natura; non est com-
;

ut ipse ardenter diligeretj et alios ut diligerent 9ic mune, sed solum;divintimest. non humanum.Ces-
moneret iDiliges Dominum Deumtuum er totocorde set ergo inanis philosophin? labor, nasci Christum
;

tuo, er tolaanima tua,et ex tota virtute tua(Detl. non fuit necessitas.sed potestas; fuit honor.injnria
n). Quidquid est cordls, quidquid meUtis,quldquld non fuit ;saeramenttiinpietatisfuit,<leitatisnonfuit
virtutishumanw.itaDei amore voluit possnlori. nt detrimentum fuit reparatiosalutishumauavmmi-
;

liominisniundauusnoahalicrct'iuid violaretalleetus.
per lirecquaemeiiinraviinus.tibihumanacorda
llammadivinrpcliantatis aeoendit.el liunianis sensi-
tot tse funlitehrietas.sauciamente
runtDeumcarnallbus velleoculisintucri.lieiii,
quern mundus noncapit.angustus quoinodocapere
poterat humanus aspeotUsTQuid erit quid di
quid po«sit,non respicitjus amoris. Amor ignorat
jndieium, ratione caret, modum nescit. Amor non
nutio substantiae non fuit hoc divina». Qui non na-
scendo ex intactolimo fecithominem.nascendoipse
hominem de corpore fecit intacto manus qum ; in no-
strumplasmaluttun dignanterassumpsit.adrepara-
tionem nostram dignanter assumpsitetcarnem.Ergo
quod Creatorincreaturasua.quod Deusinvcniturin
carne. creaturne'honor est,nonest Creatoris injuria.
Sed lioc conliimeliam credit, qui crcdil liitum pre-
^ tiosius esse quam carnem. Fortasse poenitet de luti

accipitdeimpo~siliihtalesolatium.nonrecipitdedif- injuriainhonoremcarnis.inlioininisgloriam se mu-

licultateremedium.Amornisiaddesi.leiatapervase- t ttuiu ? Homo, quare tibi tam vilis es.qtii tam pre-
rit.ncealamantem ; et ideo vadit quo dueitur, non tiosus es Deo ? Qtiare sichonoratus a Deo teipsum
quo debeat. Amor parit dcsideriiiiu. g1isoilardore< lalitor inhonoras? Quare qureris unde factus sis.et
ardor adinconcessa pertendit. El quid plura?Ai of ad quid faotussisnon requiris?Nonnetota ista quam
quod amatnoupotestnon vidcro :hincestquodom- vides tibi facta est mundi domtis ? Tibi infusa lux
nessancti omniaqun- meruerant parva duzerunt.si circuuifusasremovettenebras.tibiesttempcratanox
Dominum non vulerent.Et revera.fraties,quomodo tibi dimensus est dios : libi ccelum, solis, lnnre slel-

probeneliciisreddelobse ;enefioioriiinnon
I laruni vario fulgoreradiatumest ;tibi terralloribus
videal largitorem ? Ant r|iijinodo credit a Deo se noraoribiis, fructibns est depicta ; tibi creata est in
amari. eujua non merettir aspectum ?Hinc estquo.l ae.re, campis, in aqua speciosa continensmirahilis
amor qul cupit videre Deum, et si non habetjudi- animantium miiltitudo.no gaudium novi sa^culi tiistis

cium,habet tamen studium piclaiis. Ilinc est quod solitudo eonfunderet,llinc est quod fecit teesse de
Moyses audetdicere Siinvenigratiam coratn le o$-
: lcrra.ut esses tu dominus terrenorum, et esses ipsis
tendemilii fnriem luam {Exod. xxxn I.Hine estquod D ifl ipsius substantire communione communis nec :

aliusdicit; Ottende faeiamluam(Ptal. lxziz). De- tamen te terrenum terrestribus sicnequavit, ut non
nique et ipsigentiles ob hocsiinulacrah.nxeriiiil.ut etiamcrelestibus aniinatura te ci>ditusexa?quaret:et
in ip-is erroribus ociilw cernerent quoii eolobant. ut osset tibi cum Deo ratio commtinis.corpuscom-
Sciensergo Deus visendise desideriocruciari,lassa- mune cumjumentis.dedit tibi animam decoelo, de-
rique mortales.unde se visibilem faceret hoc clegit, dit tibi corpus de terra,ut in te nexa cceli lerrseque

quod esset et terrenis magnum.el Don minimumsu- concordia servaretur. Adhuc tamen quid adjiciat ad
pernis.Mam quodin terra a Deo >ibi siinile factnm ltonorein tuum tuus Creatorexcogitat in te imagi- :

» Hae formuln absolvere concionca solemnefuisse inoiiia i|um Theodoretus colligit ad calccm dialogi 3
Patribus, testatur Ferrar cion, lib. i, ip, i Theopaschitas ahunde faciunt. Addam illud
tra
32, pag. 153, uhi el ipsutn laudal Chrvsologum. Ainbrosii lifi. n de Fide eap. 7 nuin. ii6 Christusul :

l>Nij usitatiiis ,'i|iuil veleres quam yirliilis nomine homo turbatur, nun turbutur ejus virtus, non turba-
divinifatciii/i maiimfei lirlsti, enuntidre.Sola testi tur ejus divinitas.
 :

S97 SERMO CXLIX. §98

nem suam ponit (Gen. i), ut terris invisibilem con- A redintegretnaturam infantiamsuscepitille.patitur
;

d::o:eiu v;sibilis imago praesentem poneret. et in nutrimenta, percurrit astates, ut uuam perfeetam,
terrenis dedit tibi Tices suas, ut non * fraudaretur manentem, quam ipsefecerat, instauraret astatem :

Domini vicariomunditam larga possessio. Et si ista portatbominem.ne jam cadere homo possit; quem
ita sunt, quare modo putaturinjuria, quando Deus terrenumfecerat.fecitessecceleslem animatumhu- :

quod per se fecitin te, inseciementer excepit,et in mano spiritu, spiritum vivilicat in divinum et sic :

homine se vere videri voluit. in quo ante imaginario eum totum tollit in Deum, ut in eo quod peceati,
voiuit se videri; deditque ut *> proprietas essetipse. quod mortis, quodlaboris, quoddoloris, quodter-
qui ante ut similitudo esset acceperat ? Concepit rse est, nil relinquat, preestante Uomino nostroJesu
virgo, virgopeperit.non te concepius turbet, partus Cbristo, qui cum Patre vivit, et regnat in umtate
tenon confundatauditus, quando virginitas quid- Spiritus sancti Deus, nunc, et semper, et per im-
quid est humani pudoris excusat. Aut quae ibi vere- mortaha saecula saeculorum. Amen.
cundiae ubi init deitas cum amicasibi semper
laesio, I SERMO CXLIX.
integritate consortium ubi est interpres angelus,
; De Xativitate Christi etpace Christianorum.
lides pronuba, desponsatiocastitas, donatio virtus, In adventu Domini et Saivatoris nostri, atque in
judex conscientia, causaDeus.eoneeptusintegntas, *> praesentiaejuscorporaliangeliducenteschoroscoele-
virginitas partus, Virgo mater ?.\emo ergo judicet stes. evangehzabant pastoribus,dicentes Annuntio :

humanomodoquoddivinoseritursacramento.nemo robisgaudium magnum,quod erit omnipopulo (Luc. n).

c mysteriumcceleste discutiatratione terrena.nemo Abipsis ergo sanctis angehs etiam nos mutuati vocem,
ex usu tractet novitaiis arcanum,nemo quodsingu- annunliamusvobisgaudiummagnum.HodieenimEc-
lare est metiaiur exemplo, nemo contumeaaru de ciesia in pace est, et haeretici in ira ; hodie Ecciesiae
pietate componat.nemopericulumsubeatde salute. navis in portu est, et haereuco: um furor jactatur in
Certe qui scire desiderat aiuora, recurrat ad legem, flucubus ; hodie,fratres,pastoresEcclesiaeinsecuri-
per legem legis scientiam quaerat, auctoris factum tate, et haeretici in perturbatione sunt; hodie oves
auctoritate cognoscat auctoris. Lex refert [Gen. n) Dominiin tuto.etlupiinsaniunt ;hodievineaDomini
quodDeushominempropriamcreavitad vitam, quod inabundantia, et operarii iniquitatis in indigentia ;

homini terramjussit proferre fructus spontaneaser- houie populus Christi, charissimi, exaltatus est. et
vitute ;quodbestias,pecudes.armenta,humanaejus- inimici veritatis humiliati sunt ;hodie, dilectissimi,
sit potestati subjacere, non arti, ut homo laboris Christusiniaetitia.et diabolus in luctu ; hodie angeli
nescius, doloris ignarus, beatus delicias possideret. in exsultatione, et daemones in confusione. Et quid
Sed omniahaecnehaberet homo, angelus, quiinter plura dicere ? Hodie Christus qui est rei pacis, cum
primos habebatur, invidit, maluitque in diabolum ^ suapaceprocedensfugavitomnedissidium, dissen
commutari.nehominem plenumgloria d sic videret. siones depulit, discordiam perturbavit, et sicut cce-
Denique hoc livoresuccensusaggreditur dohsfemi- lum splendor solis.ita Ecclesiam fulgorepacis illumi-
nam, virginemqueutvetitumdegustaretpomum in- nat. Quia natus est vobis hodie, ait, Salvator mundi.
ducit inducta virgo inducit virginemmox mantum,
: quam desiderabile nomen pacis.quam religionis Chri-
ac dejecit vitae statum, mortis cibum, peccati pabu. stianae stabiiefundamentum, elaltaris Dominicicce-
lum, dumministrat. etipsa fit totiusmateriaruinae, lestis ornatus Et quii dignum possumus de pace !

quae facta fueral ad solatium singulare.Hiucpecea- proloqui ? Pax nomenestipsiusChristi.sicutet Apo-

tumprimum.hinc origo mortis.hinclabor, hincdo- slolus dicit Quia Christus est pax nostra, quifetxt
:

lor, hinc geinilus.hincamara? propagata estnos:rae ulraque unum(Ephes. 11) :quaenonsententiis,neque

conditioservitulis.Namque homoanle donnnusom- tide. sed invidia diaboli dissidebant. Verum sicut
nium,inomniumdejectusestservitutem,ettimetomnes procedenterege,etplaleae mundantur, etomniscivi-
quitimebaturabomnibus; etvixarle vaiet.quirote- tasdiversis floribus et ornatibuscoronatur, utnihil
stateregnabat. Hinc fraU-es,hincest.quodCbnsu
est, sit, quodminusaignumvultuiregis appareat itaet ;

talisest ordo nascentis ad virginem diabolus vene-

: nunc, procedente Christo rege pacis, omne quod
rat, venitangelusad Maiiam ;ut quod malusdejece- D tristeestauferatura medio et illucescente veritate, :

rat angelus.bonusangelusallevaret. Perfidiam sua- fugeturmendacium,fugiatdiscordia,resplendeatcon-

sit ii.e, hic fidem suasori credidit illa, ista creuit
: cordia. Etsicutfrequenter tieri videmus.ubi regum,
auctori. Nasciiur Christus, ut nascendo corruptam vel fratrum tabulae depinguntur, ut mter ulrosque

« Mita. mendose, fwtdarttur. rcnuam. Nonnulla enim eoruni sacra vocabantur

>>Ilomo prius tantum erat similitudo Dei nunc ; mijsteria, vel facra opertanca.
et ara proprietas dicitar, postquam humanitas ac- <* Alias, quam b.omimem sic videri.
cepta est a Verbo. Mita. « IMitioncs coneximus ex ms. Caesen., in quibus
« Hujus vocissignificationem examinandam susce- deest, projiogata est.
pit r.asaubonus Exercit. l»j pa^. 542, eamque aWau- '
Bmc sermoniinnonnullis editionibus litulusest
dictaiu putat. 1,'niversam ,autcm Christi, et de ritate : qufm qiiutam D.
Domini termo Seve-
t.histo •ioctrinam appellant mysttrium. Et I Cor. iv, riani Gabalensis putant. sed falso. Consule annotata
t, apostoli vocantur dispensatores mgsteiiorum Dei. A in prnefatione.
paganis vocem hanc eftluxisse si quis contendat. non
 .

599 S. PETP.l CHRYSOLOGI 600

unanimitatis declarentur insignia, artifexpictorfe- A natusestChristus.Christusquodfugisselegitur.quid

mineohabitu post tergum utiiusque » concordiam dicemus Forte sicut natum diximus, ut repararet
'?

statuit,qua? brachiis suisutrumquecomplectens in- naturaiu.dicamusquod utfugacesrevocaretaufugit.

quod hiquividenturcorporibusseparati,sen-
dicet,
voluutate conveniant ita nunc pax Domini
tentiis et
media assisteus. et utrumque nostrum gremiopab
Et reverasi, ut revoceterrantem ovem.in montibus
; ipseerrat,quomodoipsenonfugit fugientes populos
ut reduca.1? Accipepuerit7)i etmatremejus. etfugcin

pante connectens, discreta corpora in unum oonve- ASgyptum. Quid estquod sic ecelestis causa tracta-
nireanimutnulnisjungentibus docet,iuquosinedu- tur.utseusus <= coufundaturhumanus, lasseturani-
bio completur sermo propheticus, quiait: Et erit mus, laboret intelligentia, hebetetur auditus, fides

consiltum yacificum inter utrosque {Zach.w). Ethe- nutet, spestitubet, credulitas ipsa succunibat?.-lc-
sternoquidem paternoster communis Evangelico
i" cipepuerum et matrem ejus, ct fuge in ^Egyplum.
pacis sermone praefatus est, hodie vero nos verbo Persequente homine, Deusfugit; saeviente terra,
pacisexpromimus ;ipsenoshesternosresupimsma- ccelumtrepidat ; et volitantepulvere.pavoreturban-
nibus in verbo pacis excepit. et nos hodie dilatato turangeli.etpavorpatristiliofugientemonstratur.j4c-
pectore uloisquepateutibus adeumcum muneribus cipe puerum et maii-em ejus.et fuge in ^gyvtum .D&\'ul
pacis occurrimus. Jam bella destructa sunt.Omnia p persequente Saul, ad Judajain confugit, recepitvici-
pulchritudopacisobtinuii.nuncinluctuestdiabolus nia (I lieg. xxie/xxn); domus unius vidua; Elios suf-
et in lamentationeomnisdaMiionum turma nuncin ; ficit ad latebras (1 lieg. xvn). Christo fugiente locus
ccelestibus lanitia, et in angelis exsultatio. quibus deest, provincia deiicit,non subvenit patria. Dum
specialius familiaris estpax: hancenimetiamccele- migrat,non vicinae gentes,non finitimaesiifficiunt re-
stesadmiranturvirtutes.apudquas fonsejushabetur giones :sed J .Egyptitristemlocum,extorremhabitu.
perennis ex quo etiani terreni, guttis quibusdam
: lingua, moribus barbarum e procurat exsilium. Ac-
exinde distillantibus, irrorantur. Ktideo etiamsiin cipe puerumet matrem ejus, et fuge in ^Egyptum. Si

terris pax laudatura sanctis.laudis ejus splendor re- rerum refugium fugit. auxilium latescit omnium ; si

dundat in coelum laudanteam coelestes angeli, et

: formiilal fortitiulocunctorum. siseuniversorumde-
dicunt Gloria in altissimis Deo. et in terra paxhomi-
: fe.nsionondefensat, quare humana notatur fuga.ar-
ni6«i6on<ri'o/(/»/n/ij.Videlis,fratres,quomodocce- guilur trepidatio, formido culpatnr ?Quare vocatur
lestesomnes.etterrestresinvicemsibi munerapacis in crimen Petrus qui negat, Joannes qui expavescit
mittunt, ccelestes angeli pacem terris annuntiant. et fntrit, disoipuli omnes, quia deserunt per pavo-
sancti interris Christum.qui est pax nostra, collau rem (Matth. xxvi, Marc. xtv)? Et ista. fratres, esto
dant in ccelestibus positum, et mysticis choris con factasint.quarelitterismandantur.quare referuntur
clamant Hnsanna incrcelsis. Dicamus ergo et nos " inlibris.quarerecitantur sn?culis,quare quotidianis
:

cum angelis Gtoria tn alltssimis Deo, qui humiliavit lectionibus innotescunt, quare omnespandunlur in
:

diabolum, etexaltavit Chrislum suuin gloria in al- gentes ?Numqiiidutdivinumtimoremlingua,locus,

;

tissimis Deo, qui discordiam fugavit, et pacem sta-
tuit. Videte, fratres, vocem angelicamexsiiltaiUem.
Gloria in excelsis Deo.et in lerrapax. Dico enim vobis deponuntanimos cum recitanturinfirma. Quid sibi
artemdiaboli, cujusnequevosignoratisasttitias. Vi-
ditSatanaslirmitatemlideistabilitateinque.viditeam
pietatedogmatum septam.vidit eam operum bono-
rumfructibus abuudantem ;et ideo proomnibusad
insaniam venit, et rabiefuroris exarsit, ut inscinde-
retconcordiam,utconvelleretcharitatem,utdisriiui-
peret pacem, sed pax semper
SERMO CL.
De fuga Chrisli in
Siconceptum \ irtrinis.Virginispartum sermo non
aperit, sensus non recipit.non capit mens humana,
setas.lempns, universacognoscant? Sicut enimcum
virtutes leguntur. animos eriguntad profectum, ita
vult ergoevangelista.quodhaecscribitad memoriam
sempiternam ?Devoti militis est regis sui tacere fu-
gam. referre constanliam, virtutes loqui, timores
silere, aperire fortia, infirma reticere, adversade-
lere, priedicare victorias, quo et hostium frangere
ausus possit, et sociorum excitare virtutem. Evan-
sit nobiscum. gelista igilur referendotalia.videtur excitassehsere-
ticorum latratus, defensionem fidelibus sustulisse.
Tolle,a\[,puerum el matremejus,el fuge in sEgyplum.
AZgyptum.
D Mandaturfuga.non profectio; imponitur necessilas,
nonvoluntas:incidilangeluslatentemperegrinatio-
nem, non liberum commeatum ut via, quaD est per ;

Deum fugisse ut hominem quis loquatur ? Appa- se molesta, semper esset molestior per timorem.
ruit, inquit, Angelus Domini in sommis Joseph, Ergo ob quam causam haec nobis scripta sinl.jam
clicens: Accipe puerum et mntrem ejus, et fuge in tempus cst nt qureraraus. 1'oIIc puerum et matrcm
.Egyp'.um\Matth. n). Si pietatiscssediximus,quod ejus, et fuge in .Egyptum. liellicosusquod in bello

a II-tc apparent in nummo Juliae Paulae, et in ve- d Ms. Cassenae, sed AHgypti trisle loco, ertorre
teruin monumenlis. habitu, lingua ignolum, moribus barbarum procuratur
h Chrysoslomus scilicct, qui pridie quam Severia- exsilium
iiu> de pace sermonem babuerat el ipse. e Ila ernendat Latinius : Editi et mss., procu-
Male vulneratum in ediiis locura ex mss. Cassen. ratur.
ct olim Urbinat, sanavit Mita.
601 SERMO CLI. 602
fugit artis est. Deus quando fugit ho-
non timoris ; A cursum,mutisverbum,auditum surdis.peccatoribus
minem,sacramentiest,nonpavoris :potens quando d remissionem,mortuis vitam, per legem promise-

se subducit inlirmo,insequentein non pavet,sed foris rat, et per prophetas. Unde haec Cliristus impletu-

producit; vultenimin apertovincere.qui publicam rus » vir,infans mortem distulit.non fugit. Denique
referre cupit ex hoste victoriam occultum se non ; fugam ejus non de periculi metu, sed de prophetiae
patiturinire conflictum.qui mandare suum saeculis venisse mysterio evangelista asserit, sic dicendo :

vulttriumphum. Secreta victoria, virtusque latens Accipepuerum etmalremejus,et fuge in sBgyptum.Et

exemplum posteris non relinquunt. Hinc est, quod post: Uiimpleretur quod dictumest a Domino per
Christusfugit.utcedat tempori, non Herodi: neque prophetam dicentem: Ex^-Egypto vocavifiliummeum
enim mortem fugit, qui venerat de hoste reportare (Osew xi). Christus ergo fugit, ut staret legis veri-
victoriam ;neque humanas insidiasexpavescit,qui tas,prophetia? fides,Psalmistae teslimonium,dicente
totas venerat diabolicae fraudis aperire versutias ;
ipso Domiao .Necesseerat impleriomniaquce scripta
neque tunc timuit, quando infans, et secundum sunt in lege Moysi, et prophetis, et psalmis de me
hominem timere nescivit, et secundum Deum (Luc. xxiv).Christus fugit,nobis,non sibi; Christus
potuit non timere. Christus, fratres, si mactatus fugit.utdispensandatemporibussacramentaserva-
ia illo grege lactentium tunc fuisset, mors ei ca- g ret. Christus fugit,utfuturisvirtutibussubveniret,et
susfuerat, non voluntas ; non virtus fueral, sed perfidis materiam tolleret excusandi, et crediluris
infirmitas ; necessitas fuerat, non potestas ; et in- fideifiduciamlargiretur.quiainpersecutionemelius
nocentiae fuisset praemium, majestatis gloria non est fugere, quam negare. Denique Petrus, quiafu-
fuisset.Certeubiesset,quoda Deo dictum est : Non gere noluit, abnegavit (Marc xiv); Joannesneab- .

coques agnum tn lacte matris suce (Exod. xiu et negaret, aufugit.

xxxiv)? Futurum es/ ,iaqu\t,ut Herodesquosrat pue- SERMOCLI.
rnm. Herodes quaerebat, sed quaerebat diabolus per De eadem.
Herodem, qui videbat sibi magos, quos habebatin Hodiernalectionovitcorda,concussitviscera,stu-
' erroribussuis principes, aufugisse. Christussivin- pe[ec\ta.udilum. Ecce,inqui\,angelusDominiapparuit
ctus pannis,sisub matrisuberibusoccupatus, sila- Josephinsomnis,dicens:Surge,accipepuerum,et ma-
cens lingua,silatens opere,si gressunu]lus,diaboli trem ejus,etfugein sEgyptum (Matth.u).C\i\ nascenti
signiferos,hoc estmagosinduces tidelissimos com- virginitas nonresistit,non obviat ratio,non contra-
mulavit.perfectaeaetatisChristiisquid posset facere dicit natura.quaepotestas, quae vis.quod discrimen
diabolus jamvidebat: etideomovebatJudaeos,insti- praevalet.utcompellatur ad fugam? Accipepuerum
gabatllerodem, ut Christi suspectam sibi prasveni- „ et matreiv ejus, et fuge in ^Sgyptum. Reveveaiius

ret infantiam,ut futuravirtutis ejus anticiparetinsi- diceret, Vade in .Egyptum, ut esset profectio, non
gnia.ut peremptoriumsibinobisb victoriosissimum fuga voluntas,nonnecessitas;judicium,nonmelus;
;

vexillum crucis callidus machinator auferret.Sen- humanum sallem, sinon divinum atnuncmanda- :

tiebat diabolus, sentiebat quod Christus doctrinis, tur fuga,mandatur ccelitus.mandatur perangelum,
virtutibus.vitam mox repararet,etnnindum totum, utvideatur ceelum timorantetenuissequamterram.
qui adhucvagiens.ipsum quod erat mundani verli- Accipepuerumetmatremejus,etfuge in .Egyptum.
ciSjOCCuparetJuxtailludprophetae^/Vius^ua»! sciat In.Egyptum fugeatuis ad extraneos,ad sacrilegos
puer vocare palrem autmatrem ,accipietet virlutem asanctis atemplo tuoaddaemonum fana.ad f ido-
;

Damasci, et Spolia Samarice (Isat. vm). Et ut, jpsis loruru palriam a regione sanctorum.SicJudaeoenon
probantibus Judseis, cumdicunt : Videtit,gvianihil sullicitlatitudo.sicanguslaturseeculidiiiusaposses-
proficimus,eccemundus totus post ipsum vadil(Joan. sio, non Sacerdotum turba
capit secretum templi.
iu), Christusseincarne venturum.ascensurumper non nonabscondit niunerosilasiuvestiga-
suscipit,
cetatumgradus,annuiitiaturumgloriamccelestisregiii, bilis cognatorum, ut ad deitatis latebras profana
picedicaturum fidei doctrinam,et imperio verbi solo ^Egyptus conducatur sic res urget, si non vacat in-
:

fugaturum daeinones, daturum eaecis visum.claudis tueri verecumdiam virginis, laborem matris, se.vus

a In erroribus scilicct, in quibus aslronomicis ob- ^ scientia dirince cognitionis avertw. Ignatius, Epist.ad
;

servalionibus dediti, ut pluninuni. inducuntur. Ex Ephes. Justiuus, dialog. cum Trvplione drig.. lib. l
; ;

quiluis el ex sequentibus satis p.itet tradidisse Clirv- contra Celsum Ambrosius, lib. u in Luc. num. 47
;

sologum, magos fuisse ariolos, et vanarum stellarum et 48 Ilieronymus, in Isai. xix, 17, qui tandein pa-
;

apparitioiium studiosos, quos infra vocat diaboli si- linodiam recinere videtur in Uaniel. xi.
gniferos. Al. nullus jam duliitat, magos lios fuisse sa- b Alias, taluberrimum.
pientes, pliilosophos, et sideraiis scientise peritos. <: Ms. Cacseo., evacuaret.
Clirysologus fortasse niid.i' vocissignifiratioiii adhos- d Alias, veniam.
sit. iNaiii, utaitllesycliius, maguiii appollabant scdu- « Alias. robustiori a>tate.
ttorem, incantatorem; et Suidas Venefieot vocurunt
:
t /Egyptum idololatrie sedem, nemo estqui
Fuisse
magos. Clirysologo propior Balsamon, ad can. M ambigal et, adveotaote Christo, JBgjjati simulacra
:

I.aodicen. pag. 842 Magitunt.auiad Salanam acee-

: corruissejam praedixeral Isams cap.xix, de quo va-
iiuM(..\onautein defuere ex l\ilribus qui cum Nostro ticinio Baronius in Annril. At alio inlendissc aniiiiuin
inalc de evangelicis magis sensere. Hilarius, Com- proplielain sanclissiiiiuni.vult clariss. Serry Exercit.
ment. in Maltii. cap. 1. nuiii. 5. pag. 672, toin. 1 38 pag. 261 et seqq. qucin consulas vellem.ut vulgo
;

edit. Verou.. vocat eos liomines professioms longe a conceptam opiQionein taudeui exua*.
 :

m S. PETRt CHRYSOLOGI f>04

pudorpm.pprieulnminJoseph.longinquitatisfatiga- V mine poterat salvari homo, neque sine humanis

tionem, exitiura totius dorous. et qnod his dnrius. iiijuiiisinjurirehumaiwpoterantamputari rcansani
Judseos pereerinaturos i:' t quibus nee ipsa suam facit, qui c alleri vtiltcavei'e;quinon coinpa-
mmunio, imino est profundum legis » trans- litur, aniputare non potest passiones. Christus nos

gre=sione nanfragium. qunui duruta estperecri- in se suscepit.ut se daret nobis ; pertulitpassiones

natio etiain inter eives fratresquelsapitquid sitsua nostras, utnostras tolleretpassiones. Hincestquod
doums.quisentilalienam : etul>i est illud : Domine, Christus fugit, ut nostras fugas in persecutionibus
rtfugiumfactiis rs nnhisl t'sal. iwxiX'? Ei./Vio im- temperaret.Marlyr comprehensus debet tenerecon-
sttr refuginm et rirtns (Psal. xi vi ? Si refiiginm fu- stantiam.non comprehensusdebetfugerepersequen-
•i timet virtus.si prrpsidium inigral, qufflvita, tera, ut et persecutori indnlgeat resipiseendi tem-
qurespes.uiifesecuritas.quodmuniniem?;"li>'i <> tra pns, et sibi tempusnon auferatsupplicandi, dicente
hMidlasliberi regis,Tiduaunasuffioit(lll Ittg. ivii)j Domino:Si vos persecuti fuerintin hac riiitatt.fugite
ChristocontraHerodiscnptivi tuinas Judreatotanon m aliam {Matlh. x). Persecutoremquiprovocat, fa-
sufficit.Klias missos ad se ccelesti igne consumit(IV cit corrigitqnideclinat. Kugeredebemusergo, pro- ;

/rep.O.Chrislussolafuga tltsalvtis. llucusque fugas vocare non debemus, si salvari persecutores nostros
Chrisli querimonias exngserasse Buffloiat. Kratres, ™ voliimus.proquibiis piweeptumestnosorare.Ornre,
qnod fiisrii ChristBi, fnit myslerii, non timoris; fui inquit, pro perseqiitntibiis vos(Matth. v). Orandtim
1

IJbaratioi non perlaulnm Oreatoris j divina rirtutia est, fugiendum est, ut etillequi perignoruntiam fu-

fuit, non fuil fragilitalis humanre non fugitpropter rit, sanetnr

; et ille qui patitur de patientia palmam ;

auclnris morlcm, se.l fugit propter sn>culi vilam. subeat, non subeat de temeritate discrimen. Kra-
Nam qni mori venerat.quarefugeret morteui?Chri- Ires d si Saulum marlyres non fugissent, Paulum
slUSlotamcausamnOslraSalutisoccideret.si separ- martyremque non fecissent. Hoc facienrium docuit
vulurn permisissel oeeidl. Christus venei.it. ut quos Christus, hoc nobis reliquit exemplum utfngiente ;

prfeeeplisdociieral. liimnrel exemphs.et ipseface- Domino, fugere indignum non putetservus. Et alia
ret qiirefneiendamandavprat et visuprobaretpos- est causa quod fugitChristus, quod infnns tempus
:

sibilin.qiur impoesibilia vidcbnntur nudilu.Venerat snrpilislulitpassionis.quodcrucemsupratricesiinum

utmiindonotiti i iitisinfunderet.et humani annum vitrecorporalis ascendit; utquiadvitamper-
generis ienoranliam nufprret. Veneratulpigra inor- fectiun hnniinein fecerat, perfectam repararetin vi-

lalinm cordaad tidem virtutibiisexcitaiet. Venerat tam etqualem terris dederat, talem redderetcoelo.
;

diabolnm publico inperare confliciu ;ut b abomni- Kl quod nd •Egyptum fugit, a aliam procedit ad
bus ptdivinovincereliirjussii.pl liuinano presterne- causnm. Kugit ad /Egyptum, ut periidiam Jttdseo-
relurexemplo.Veneratprrp^piiii.T siwppromissaper- rura ' per lidcm gentium castigaret : nam Dominum
solvere, ut quihusscirp sp dederat, concederel se siinmqiiemJudieafiigaverat, /Egypttis obsequenter
iriere. Vpnerat ut veniret Jiidreusde contemptule- accepit.utEcclesiamSynagogre. Judaeisgentesante-
tris.Vcnernt inlrodiieere ad lidem centes. Venerat ponendas in lide suam panderet per (igiiram.
eliccrt aposlolosilnrlores 01 bis.eosquc crplestibus g SERMO CLII.
implere doctnnis.munire virtutibns, armare signis, De infantium ner.e.

ut siL'nis edomarent feros, sanarentvirtntihusiiilir- Zelns qtto tendat, quoprosiliat livor, invidiaquo
mos, doelrinis dociles edoeerent et ad siiimiiiim, : feratur llerodiana hodie patefecit immanitas : quis
venerat mortem perdere moriendo, penetranrio in- dum teinpriralis regni (emulatur angustiasj reterni
ferna dissoiverp, resnrgendo aepulora resemre.as- regisortum molilur exstinguere, sicutnit evangeli-
cendemload ccelos crplestibusdonare terrenos.Om- sla Tunc Htrolts vidensqiiia iltusus essela magis,
:

iii i ii >•!' aliqne periissent nobis. si Christus, cum iralus est valde et mittens occidit omnes pueros qui
:

esset in cunabnlis.non fugisset.Sed, auditor dicas, erantin Btthlehem et inomnibusfinibiis ejus(Matth.

CuiuposselnhtPi',qiiarelanlis,qiiaretahl>usse sum- n). Videns qiiia illusus esset a magis. Doletimpielas
mlsit injuriis ?Quare? Primum,quia nequesineho- se illusam, dilatamsecrudelitas furit, fremit dolosi-

• Jmlreis nd cxleros vetita peregrinatiu. nam ibidem ndnnnos usquerep. sal. 329idololatriam
t> Alias, ab hominibus. dbrasse accuratiorea scnptores docent. Kt qui Ira-
c Alias, alltrius. dunl ad Christi ndventuni idoloruin siniulacrnin ea-
d Corruptus in plorimia cdilionibus loeus roedica dein regione corruisse, si de dremonum imperio ibi-
iuanu indigebat. Dnm anlem martyrtmqut dicit, for- dein excusso intelligunt, ea tradunt quw elapsis
snn S. Stepbanum respicit. temporibus, non quie modo evenerc. Ctint auleiii in
'Ad lilteram Chrislus in /Egyptum se recepit,
: superiori nota mehori criterioexaminandam dixi uni-
iihi iiilnl llennles auctoritalis et poteslatis hnliebnt. versam horum siiiiulneiorum eversionem, non ideo
Necejus, nec Scribarum, el Phnrisipnrum furorem oinnin prodigia qure tune in .ligypto visn scribunt
evMnsset, nt obscrvat llicruiiyiuus, Coiiiinent. in cxpuiui; hrec eniin solius Cnsnuboni aliorumque Pro-
Hallb. lib. i, si exltn Oalilese Innlum lines aufugia- testnntium nudncia csl eu sola rnlione, quod i.lui-
;

set. Nam perseiutor Herodes integrum lum Jiidso- stus initium suoruui signorumfecissedientur in Cana
ruin regniiiu obtinebat, ct posl ejus tantum ohituin Gnlileee.
in retrarcbiaa divisio facta fuit. L'Innonnullis editionibus hnnc epigraphem prae-
' Non auod tnne in gvpto christi fides recepla
l fert non recte tamen, dici Seceriani titulo cir-
Qui,
;

esset, utgregarius quidam mysiicus «criptor innuit cumferlur. Vido preefationem.

605
tas sedeceptam.etin sefrausreversacolliditur. He-
rodes cadens ipseinlaqueumquemtelendit:
stridet
hinc iniquitatem quam condiderat evaginat de fide
pertidios sumit arma terreno quaeritfurore,quem
;
nalum noncredit adsinusmatrummilitum
ccelitus ; hocfuitcrimen. Etrevera, quomodo non redderent
cogit castra, interuberaarcempietatis oppugnat.in
teneris uberibusferrumdurat, lac fundit antequam
sanguinem.datantemortemsentire quam vitam, te-
nebrasingerit intrantibus lucem.
mali, minister doli, irse artifex,
itnpietatisauctor.pietatis proedo, inimicusinnocen-
tia»,hostisnatune, malusomnibus.suispejor, pessi-
mus sibi : quem Christus, non
videret.aufugit.In altumtendens,caditabalto ;cce
lumpulsans.intrat profundum ; in sevadit,
dit in Deum ; se occidit, qui vitam conatura ocei-
dere, h quia capi non potest perditione salus, occi-
sione vita,8eternitas tine. ambitioquamceecasem-
per!Oquam semper preesumptio pessimalO
perdit concessa.quiinconcessacaptat! Herodes ob-
sidensterrenumregnum, inpugnat cceleste; terrenis
inhians.irruit in divina, ipsamquepietatemlota im-
pietateinsectatur. Audieratnatumregem, queesierat
ubi, quando, unde;et ad quid ast qaaliter debue- ;
rat non quaesivit, quia apud illum erat peccandi
c amor.amor innocentia?nonmanebat. d Destinatus
ad scelus, ad piaculum promptus.paratus ad crimen,
causasinnoceuliae nonrequirit,,jusabrogat,confun-
dit fas nefasque, sui nequitiaest sodalis, cuiodiosa
estaequitas, iniquitassemperestainica.quiceedibus
vivit,qui se munit sanguine.quieredulitatemsecta-
tur, cui detimorestat totum,de amore nil constat.
Herodes tunc ctecus sic Christum gladiis quwrit. in-
vestigatcruore,crudelitaterimatur, successorem ti-
mens.incessit in auctorem peremitinnocentes, vo-
;
lens innocentiam deperire. Rector populi, morum
custos.disciplinae censor.justitiie indagator, eequita-
tis defensor,servator innocentiee, ampliator populi,
innocentiscausam facitinnocentium crimen.munus
e vaticinatorum ertit in poe.iam, auctoris ortum
' gladioadjocabaturinfantultis.ntitricisloco attende-
orientum mandat occasum, negotiumsalvantis sal-
vandorumjubet essediscrimen.Judexaudientes vo-
cat,interrogatloquentes,negantesarguit,tirgetreos,
percellitnoxi os.conscioscorripit,additcomplices,
«eotentieedatdetectos.Iufantesquid? Quorumlingua
tacuit.octilinil viderunt, nilaudieruutaures,
a Alias, exstinyuere.
b Ms. Caesen., quia capere wii
salm, occisionem vita, seternitat finrm.
c Ms. Ctesen., peceandi timor. Male.
d lioe est, a pervorsa voltintale deslinatus adoom-
mittendum scelus destinare enim dehbcrare, sla-
; sibi timerct Herodes, iisque infra id tempus placida
tuere est. Mita.
• Id est magorum, qui eum Ghristi nativitatis ad-
monuerant. Ita cx tns. Ciesenx i-inendandum duxi,
licet Mita cum editis rdineal niuiuis nati natorum.
t Forlasse, addicit.
g Alias, Subierunt.
h i\ ras. Vallicellano. Kdiii. tempuiaffuit.
1
Exercilura rocat infantium numerum in Bero-
diana persecutione occisorunij quem Grseci in suis
Menologiis et Jithiopes in suis Liturgiis ad quatuor-
SF.RMO CV. 606
A nilfeeei'unt,etdequibusactusnullusest,undeculpa?
«Sumpsertint mortem qui vivere nescierunt, non
: tempus h profuit.non excusaviteetas, silentium nou
defendit.quibusapudHerodetnsoltimriuodnati sunt,
natureecreditum.aquibns causa exigebatur aucto-
ris?Infelixhomo, qui sibi ad aceusationem paravit
omnia.adexcusandnmspatium nonreliquil, sed to-
Sic ait magistcr tumparavitadpaenam!Qiiisexcnsabit, quem ptihat
invcntor sceleris, innocentia.infantia impetit.lacut sangnis aceusatY
Hoc contra Herodem. At Chrislus ftittirorum pra--
scius.consciusseeretorum.cogitationiimjudex.men-
ut evaderet, sed ne tium perscrutator.quare deseruitquos sciebat quee-
rendosesse propter se, et propterse uoveratocci-
qui va- dendos ? Natus rex, et rex ccelestis quare neglexit
milites innocentiee sure.coaetaneum sibi quare con-
g
tempsit '
exercitum, quarecunabnlissuisdeputatas
excubiassicreliquit, utregem solutnquaesituruslio-
quam stis totum grassaretur inmilitem ? Fratres.Chrislus
non despexit suos milites.sedprovexit.quibusdedit
ante triumphare quam vivere,quos fecitoaperesine
concertatione victoriam jquosdouavitcoronisante-
quam membris: quos voluit vitutibtis vitia prseter-
ire, anteccelum possidere quam terram, necaute
humanisinsererequam divinis.PnemisitergoChri-
stus suos milites.non amisit ;recepit suasacies. non
reliquit. Beati, quos j martyrio natos vidimus esse,
nonssectilo. Reati, qui laboresin requiem, in refri-
geriuindo!ores,moeroresin gaudium commutartint.
Vivunt, vivunt, qui vere vivunt, qui proChri^to me-
renttir occidi. Beali ventres qui portaverunt lales,
*-*
beata ubera quae se talibus infuderunt. beatee lacry-
maaquaeprotalibus fusse flentibusgratiambaptisma-
tiscontulerunt. Namdiverso modo, dono uno.in la-
crymis suis matres,et suo filii sangtiinebaptizanlur.
In martyrio tiliorum passee sunt matres nam gladius ;
tiliorumpertransiensmembraadmatrtiiu cordaper-
venit, et necesse est ut sint pr.emii consortes, quaB
fuernnt socite passionis. Arridebat parvulus occisori,
bat laetans perctissoris horrorem, ncseialucis eetas
morituragaudebat.infansliliusomneiiiliomiuemnon
ut hostem rescipit, sed parentem. Matres tiilerunt
' quidquid etangoris exstitit, e.t doloris, et ideo non
carebtintmartyriigaudio,niartyriilacryinasquie fti-
manus dertint.Hoc loco attendat atiditor,attendat, ut iritel-
decifQ inillia prieU-r ouiiipiu vcri speciera, extrn-
potest perditionem dunl. Quis enini credat in ttini angusto tsrres nn-
gulo, spatio duoruui lantuin auiini iim.tot puerorum
tnillia m
lucera prodiisse, demptis insuper femellis,
in ipiihus fai.ile uou soeviluin est, cum ab illia ml
proculduliio inoite pereniptis ? Et htec ergo ad Cim--
cas fabulns nmanilanda.
j Bethleemitas pueros veros niartvres csse lenut
Ecclesia, eosque eo noraine veteres Patrcs commen-
dant. In iis mazime s. Irenseus, iib. iv adverausHee-
res cap. 8; Cyprianus, epist, 56 j Auguslinus,
.
scnn. 10 de sanclis ; auclor nomiliaj M in diversa
Bvangelii locaapud Origenem. Quo autemjure eo
ornentur tituln. nierilo disputanl tlieologi. Vide
Estium in iv Senleut. dist. I § 21.
 ;

607 S. PETRI CHRYSOLOGl 608

ligat martyrium non constare per meritum.sed venire A conscii.ignari tollunt palmas, coronasrapiunt igno-
per gratiam. In pamilis quas voluntas, quod arbi- rantes.Ergo sicut virginitas corruptionis nescia con-
tnuiu.uhi captiva fuit et ipsa natura ? De uiartyrio tulit houorem matri, sic infautia passiouis ignara

ergo debemus totum Deo, nil nobis. Vincere diabo- martyriipalmas rapuitet coronas.Sed quiddicemus
lum.corpus tradere, contemnere viscera, tormenta quod rex ipse qui stare debuit, fugit solus, et fugit
expendere. lassare tortorem. capercde injuriis glo- monentePatre?Fugereistud est amoris intimi, uon
riam.de morte vitam.nonestvirtutis humanae, mu- timoris b ignavi. Si stetisset Christu?, haberet eos
neris est divini.Ad martyrium qui sua virtute currit, synagoga tilios,hos Ecclesia martyresnonhaberel.
perChristum non pervenit ad coronam sed ipse :

SERMO CLIV.
nos cceleste perducat ad pabulum. qui nostro di-
gnatus estjacere in stabulo, Jesus ChristusNazare- In D. Slepkanum protomartyrem.
nus Dominus noster, qoi vivit et regnat in saecula Sicut dominum praediorum c limitimisafflxilituli
s.voulorum. Amen. proloquuntur,ita nomina ipsa saepesanctorum me-
SKRMO CLUI. rita.indicant, testantur insignia. Ita Abraham.quod
De eadetn. (iile credidit,nominisabjectionemonstravit,quando
Kratres.humani seneus non esl virgiuei partusape- n ex Abram Abraham divinitus nuncupatur ul di- :

mystenum quod natura non habet, aucloris est,

rire : latandus genere, nomine anle dilataretur, dicento
non naturae est opus superai spiritus, quod sentire
; Domino Et non vocabitur amplius notnen tuutn :

non potestcaro: ubinon est hunianitatis indicium, Abram.sed^ Abraham erit nomen tuum quiapalrem ,

ihi deitttjs ast ligonm, dicente propheta: Ipse Do- mtdtarum geulium posui te (Gen. xvn). Sicconjux
rnirius Dettsttabit vobts signum. Ectt virgo in utero sanctaejuscumde sterilifitfecunda, ex Sarai ° vo-
accipiet I
Isa. ru), L'bi nil est lerreni usus, est ibi citata est Sarab.ut et ipsa ante crescat nomine quam
ccelestis ordinis totum ;
quod demundo non est.imra- crescat pignore; et quia fpermittenle Dominori-
dauointellectui uon potestsubjacere. Conceptusqui sum edidit si vetula conciperetexarata jamrugis,si
viremem servat.partus virginem» qui relinquit, di- pareret desperata jam fecunditas, si sterilitas jam
vinum est quodgenerat, non humanum Deusgra- ; penessenectutisexlremapiaegnanstieret.risummox
ditiir.iiln restigium nullateaus humani transitus in- quodgenuit, nuncupavit; et hoc aptavitin nomine,
venilur; consuetudodeflcit,iiuraculacumgeriintur quod sensu passa estcumrideret: Et vocavit nomen
consueludines nonrespiciunt signa,singularitasnon etus Isaac.quodinterpretatur risus(Gen.ui). Sic Ja-
aloiittit exempliun.sicuthodierna pandit lectio.quae cob, qui in utero coepit ante luctari quam videre,
divma narrat prolia parrolorum.Coorta regicohors ante viribus superare quam membris, etiam inter
ua, magiipromori quamcoiumoriiolagestit: Chri- *• viscera maternaipsa supplantatorisest vocabulum
itodicatimilitesocBperantantemilitarequamvirere, consecutus, eo quod antequam nascereturnoscitur
antesanguinem
aiit''|niL'M.irequamluJere, fundere divinitus reprobatura supplantassegermanum(Gen.
quamlaclisuberaperoptare :ardentesanimaemoras xxv). Kt quia longura est ire per singula, sicut Pe-
corpons non tulerunl, gremio ad furentes hostnnn i trus apetra nomenadeplus est, quiaprimus meruit
•• un»'i>< pei vnianles.anticipant vnlutibiisblandiinen- Ecclesiaiiilideitirmilatefundare;ita Stephanus g vo-
ta, vulneribus oscula.unguenta ferro. ut coeluin pos- catus est a corona, quia priinus meruit pro Chrisli
sint anle inhabitare quam terram, praemiaspiritus nomine subire conllictum, primusmeruit sanguine
quam oaroem, ante referre triumphos
anle portare mililum Christi h martyrium dedicare. Petrus apo-
Deoquam perferrehominumnulrimenta.Vere.vere, stoli i
ehori vetustum teneat principatum, aperiat
fratres, istisunt gratine martyres, conliteuturtacen- intrantibusrcgnumctElorum.reospotestatevincial,
tes.nescientespiiguant,vincuntinscii,ujoiiuiilui'in- pa>nitentes cleraenter absolvat Stephanus est mar-
;

* Alias,i/ui nnn riolat. i'Non mediocri vilio laborantem locum sanavimus

h Ex ms. Ciescn. Kditi, timoris ignavse. ex Latinio. Kditi et ipsc Mila, promittente Domino,
c Titulus proprie lapis inscriplus, vel ipsa lapiilis ri^iiin credidit.
inscnptio. Ilac notione. lapidem titulum. Iiabet ve- 1) e Knnodius, carm. xliv :

tus inscriplio apnd J Sponium, in Itiner. tom.IIIp,

.
Slephano potenlius!
(Juid
. ." Vide Dn-Cangiam, in Closs. tom. III pag. Dicas coronam, martyr cst.
1252, nlii, hujiismoili locum Chrysologi Jaudal. Fruclum labons, nomen est.
M niaiia nic : Abram puter exce/sus, Abraliam 11
Cain dedicator mortis, et dicitur serin. 1)6. Sle-
)uiler turbse. pluinus dedicator martyrii, quia fuit primus qui pro
' Ex co cniin quod inultaruin genliuiii erat futura nomine Christi, jaiu pro nobispassi, mortui et resu-
parcns... propierea congruo decoratiir et nominc. scilati, sanguinem fuderit. S. Kulgentius, serm. de
Sarai principem rel dominam meam indicabat, quod eodem. Mita. —
Dedicnre idem ac initium dure. S.
uni homini, el uni familis pracelleret; verum ven- Cyprianus, epist. 33 Hoc die auspicattts est, dum
:

'
nlignitati angiistesatis respondehat hoc nomen
r ; dedicai lectionem. Gesta Constantini M. Palatium :

proplcrea Deus illam in posterum vocari jussit Sarah ; utque ad perfeetum fecit, quem non dedicavit, id esl
hoc cst dominam indefinite, seu principem, ul mul- inccepit. Vox Tertuliiano familiaris.
tariiin L'"iiliiiiii stirps el origo diccrelur. Mita — i
Locuni exhibet Barthius, Advers. lib. v cap. 2
Sara prineept tnea, Sara princeps absolute, ob copiam pag. 2148, et observat chorum veteribus pro jucun-
potteritalis, Mariana hic. Vide 1'liilonem, de Nomi- dissiino agniine usurpari, raro, vel numquam pro
nibus mutatis. trisli. Exempla profert.
809 SERMO CLV. 010
tyrum primus,Stephanuspurpuratum a ducatexer- A eosjudicantdigaosccelo, quando lpsos faciunt terra
citum, qui pro Domini sui b adhuc calente sanguine ipsa nondignos, veredatisuntinreprobumsensum;
sanguinem suum avidus bellator effundit. Et quia et K nonest hoc judicii humani, est hoc sapientiae
cruore proprio tinctam sihi ipse purpuram conqui- Dei, ut ipsi sint injuriarumDei vindices.quiinjuriae
merito a rege suo consecutus est post coro-
sivit, probantur auctores. Quae ira, quaeultio, sicinDeum
nam, qui jam cum nasceretur nomen sorlitus est a de idolis exsequeretur offensam, ut eos quos vetu-
corona verequeinpraeseivitetpraedestinavit, ipsum
: stas aris, incenso,victimis, gemmis. auro deos esse
nunc martyrii primum vocavit ad gloriam. mentita est, posteritas turpicultu homines fuisse
c SERMO CLV. turpissimosjudicaret,eteorumvitam,mores, actus,
De kalendis Januarii, qux varia genlium supersti- ipsis eorumsignaret in vultibus, acdocerettales fu-
tione polluebantur. giendos essepotius quam colendos! Defleamus. fra-
flbinostram Christus pie natus est ad salutem, tres, et eosqui talia sunt secuti, etnos evasissetalia
mox diabolus divinae bonitati numerosa genuit et gaudeamus. Quorum formant adulteria in
ccelitus

perniciosa portenta, ut ridiculum de religionecom- simulacris.quorum fornicationesimaginibus man-

poneret, in sacrilegium verieret sanctitatem, deho-
nore Dei Deo pararet injuriam. Hinc est, fratres,
hinc estquod hodie gentilesdeos suosfoeditatibus
11
eiquisitis, excogitatodedecore, etipsa turpitudine
dant,quorum h titulautincestapicturis.quorumcru-
g delitatescommendantlibris.quorumparricidiatra-
dunt saaculis, quorum impietatespersonanttrago;-
diis, quorum obscenaludunt, hosqua dementia deos

turpiores « videndos trahunt, distrahunt, f pertra- crederent, nisi quiacriminumdesiderio,amoresce-

hunt, quos faciunt non videndos.Quse vanitas,qua- lerum possidentur, deasexoptanthaberecrimino-
'

lisdementia, quanta caecitas, fateri deos, et eos lu-
dibriis infelicibus infamare Irrisores sunt, cultores !
nonsunt,qui deosquos veneranturilludunt injuriis
afficiunt.non honorant, quideosa quibus seforma-
tos existimant. sicdeformant, confundunt, nonglo-
sos ? Qui peccare cupit, peocatorum colit et venera-
tur auctores. Hincest quod se Veneri adulter inse-
; ruit; hincestquod se Marti crudelis addicit.J Ilaec
diximus,fratres,ut proderemuscausam ;quaregen-
tiles hodie faciant deos suos talia committere, quae

rificant, quieosde ipsa confusionecomponunt. Vere sustinemus,et facianttales qui videntibus et horrori
sicut ait Apostolus, Quia non probaverunt Deum ha- sintetpudori ; faciantut eos aliquandoetipsiquifa-
beretnno!itia,tradiditillos Deus in reprobumsensmn, ciunthorreantet relinquant, etChrisiiani glorientur
ut faciant eaquxnon conveniunt (Rom. 1) quando : a talibus seliberatosesseperCkrislum simodonon :

eis quibus humana abrogant, dant divina, quando eorum ex spectaculis polluantur. si eorum non in-

a Alias, dueit, duxit. n Festa kalendarum. Sic observalio crevit

b Pasus dicitur ab aliquibus die3Augusti ejusdem Ex atavis quondam male ccepla deinde secutis :

Traditi lemporibus, serisque nepolibus auctam.

anni 34, quo Christus cruci affixus est pro omnium
Tr.ixerunt longam corda inconsulta catenam
salute. Sed et traditione Ecclesiae, Patrum testimo-
Mosque tenebrosus viliosa in stecula fluxil.
niis comprobata, coronatus est vu kalend. Januarii
anno Christi 34 expleto, incohante illo ipso die annis Vide Martene de Antiq. Eccles. Discipl. tom. I pag.
35 a nativitale Dom. Mita. Martyrologium Adonis — 10-i Durantium, lib. xi cap. 48 pag. 380; Du-Can-
;

editum a claris. Georgio, tom. I. pag. 7: Satale S. gium. tom. Ilpag. 13 clanss. Sabbatinitim, kalend.
;

Stephani protomartyris non longe posl ascensionem pag. 12; concilium Trullanum, canon. 62 concilior.
iJomini passi, eodem scilicet annn passionis Chrisii. tom. VII pag. 1375 Bing. Orig. Eccles. lom.IX.pag.
;

An vero die 20 Decembris S. Stephani natalis cele- 6 § 3, ubi Cbrysologum citat.

bretur, vel ejus inventio, an illius translatio Con- d Ex hoc textu dignum observatione censeo ea
stantinopolim, quae ann. Dom. 439 hac die facta tempestate multos de plebe ac nobiles fuisse Raven-
fuisse dicitur, ronsulendus Baroniu» in Martyr. die ,
nae. qui adhuc gentilitio more viverent, idolaque co-
3 Augusti, ac item Solleritis ad
gusli.
Usuardum. die3 Au- lerent. Mita. —
Sed ludicra haec Christianis etiam
usitata erant. Consule qtioad Ravennates Rubeum
c Sermo hic laudatur a Martenede Antiq. Eccles. Histor. lib. il pag. 106.
Discipl. tom. I pag. 104. Notum omnibus, kalendas e Editi Ipsa turpitudine turpiores deos suos riden-
:

Januarias, quarum tertium diera vel pridieNovarum dos trahunt. Frustra repetita verba deos suos expun-
Yola vocitatum est, quod eo die votapro saluteprin- gitMeursius
fj
cipissusciperentur, apudChristianos adhuc immode- {Simulacra eniin deorum tunc temporis produce-
ratae libertatis et intemperantiae fuisse. Quamobrem bantur cum orani cultu Qui cum ridiculus esset ridi-
:

antiqui Patrc^ ct concilia acriter contra eorum ob- culum facere, insuliare ipsis diis suis taltbus pro-
et
<ervationeni invcliuntur. Clirysostoinus,homil.23 in duclionibus aitChrysologus. Barlbius, Advers. lib.xtn
eos qui novilunia observant, tom. pag. 26iedit. 1
cap. 12 pag. 2503.
Francofurt. 1698, nniltos eo die supcrstitiosa obser- 1
p De hujusmodi lcctionisveritate mcrita suspican-
vatioDi et ongui-ii=; deditos esse dicit, ac putare reli- iltim csse notat Latinius nam in suo codice lcger.it
: :

quuin annum se hilariter transacturos,si novilunium Non est hoc judicii divini. Genninain leclionem res-
hoc hilariter degerent. Similes quas Chrysostomus tiluimus.
querelas habet Augustinus, serm. 5 ilc kalend. Ja- b Eiornanl. Tertiillianus in poem. de JudicioDei :

nuarii tom. X pag. 621 Asterius Amasenus, honi.

;

4 de festo kalend., ap. Combefis, auct. nov. pag. 85 mihi ruricobs aplabil carmino musas
i.iuis

Lt vernis roseas lilul;ibil llonbus auras .'

Amhrusius serin. 17 per totum. 1'rudentius lib. l con-

tra Svmmachum :
1
Editi, crminwH deos exoptant. To criminum bis
...Jano etiam eelebri de muiile lilalur repetitum iterum eipungit Meursius.
Auspiciis epulisque sacris, quas invelerato J Totam periodum ei mss. et conjectura restituit
Heo miseri sub honore agilant, et gaudia
! ducnnt Mita. Alta nox penes alias editionea.
Ml S. TETRl CHRYSOLOGI 611
d
quinent thnratactu. si hujusmodifugiant duasseu- A uiatdelriinentum.Putasne ChaldeBOssiderumscru-
sione discnmen.quia factissemper esl tequalis as- talores. errantes per astra magos, coeli negolia in
sensus, Apostolo probaute, cum dicit Nom solum : tenebris noctium perquirentos, nascendi, moriendi
qui faciunteii. sedeliam qui consentiunt facientibus catisas, stellarumcursibusascribentes.bona.malave

(Rom. 1). Bi si tanta est de assonsione daiunatio, hominumdearbitrioluimuariuin tirinantes,evange-

quis salis lutreat eos qui • simulacra faciunt semet- lista luulie ortuuiChristi uhsconditumsacculisstella
ipsos? Noune isliamiseruatimaginaM l'ci, simiiitu- duce docuil iuvenisse ? Absit.Sicsentitmundus.sic
dinem iiTiiidrr.nt, Christi exuli suul induiunituin. gentiles intelliguul, sic f.icit species lectionis : cade-
. orum formissacrilegisforinaveriuit? riimseriiioevangelieusnonhumanaloquitur.sed di-

Se luieitaliquis.Noii tunlhfiasaenlfigiomm >tudia, vina non usitala, sed nova non arte fallenlia, sed
; ;

votasuul uaecjocorum;et hoc esseiiovilalislaititiaui veritate subniza :nonoculisalludentia, sed cordibus

oon vetuslutis irrniwn esse hoc anr.i prin.ipiuiH, ; inlixa ;nonconjci'tunsiiiitantia, sed auctoritale fir-
ii, .11 iti-ntililalis utlensaiu. i .rras. iruuo. non sunt inala a L)eo venieutia.non afato; noncollectanu-
;

h*c ludicra, stinl cruuiua. Qins de impietateliidit. meris.sed virtutibusacquisila.Ci*m»«<iis«sc/ Jesus,

desacnlegioquis jocatur. piaeuluiiiqui:-.lieUrisuni? ioq:iH,inBelhleliemJudx,iniliebusHerodisregis,ecce
Satis se «iecipit, qui sic sentit tyi anuus esi,t\ ranni _ magi (il> Orienle renerunt Hierosolymam, dicentes
;

habitum qui prtesuuiit. Qui sedcuiufacil. Heo vero

i
nalus est nexjuaxorum
Ubt est qui uaiusesi Hex Judxorum rf Yulimus
taimus stellam
stellan i

eoalradietor esistit iougiaam D« Bortara nolmt, ejus in Orienle. et eenimus ai/orare eum (Matth. n).
;

qui idoli roliierit poitare pnmwaai qui joeari vo- Cuin nasoitur Jesus, oritur origo rerum, generatur ;

lueritcumdiabolo.non poteritgaudeiveuin liristo. largilor generis.nasoiturauctornaturas.utrepararet i

Neui" iii -crpenteseciirii-ludil.nemoeuin diabolo naturam, genus redderet.originemrecrearet. Adam

IT iuipiine. Si quresuiit ergo 1 i-> rapietatisin priinus liomo, pater goneris, origogenerationis, na-
-i quee e.-t 111 nobia eoutemplatio liuinaniia- turae bonum, libertalem generis et gorminis vitam
.|il;eiio-ii • - liiili-ulltetio.alislra- sic perdubl, duin deliquil, ut malum uaturte, servi-
hami ilionemeurruDt,rapiuntiir tuteingeneris.-ormiiiismorteinsucccssiolainentanda
a i niorleni, Iraliuutur ad lattaia, fe-lini sunt mse- portaret. Ilino esl quod Cliristiisnascendo naluram
heiiuam. Absliah.it o. gopater lilium, sorvumilomi- reddidit, susUdil uioricndo mortem, vitam revocat
nus. |
< nleiu, civemoivis. homo hominoni, liuin resurgit ; ciqiiihominiaiiitnunidcdcratdeccelo,
iuiiiis omnrs ipii ie beet ,s . oiupaiariuil. ej- inde hoiniuein foeit et carne constare, nelerrenala-
,runl jiuiKi. udibus,da»moni- bes ccelestem sensuiu ruisumcarnisdemcrgatinla-
bus forinaverunt Kl ille qui liberat, invenit pra psum, dicente Aposlolo 1'rimus homode terra,ler- :

miuiu ; qui aegl liril oBeosan. Ueatus qui renus;secundus homodecalo,ciclestis: qualis lerre
..' e eusto» est, et provisor e-< salutis alieme. nus,iales et terreni;et qualis ctctestis,tales et ccelesles

(I Cor. xv |. Kt Joannes Kvangelista Omnisquie.iDeo

MHMII i.l.VI.
:

natus nonpeccat. sed generatio Dei servatillum

est,
I)e Epifiliania et m (Joan. ergo quod nascitur Christus, ut
v). Ilinc est

Cmotics salutaribussuccisconlra lcthalesmorbos jueenles in tiTre.no germine cudestem tolleret ad na-

antidotuintemperatperitiaprieoautamedicorum, si lurdin. Cumnatus esset Jesusin BetaiehemJudx. Be-
pneierartein.priplermcdicinam.pr.r tertcmpus, ao- Ihlehera, fratres, Bcbraicedonnispani- vpeatur. His
cipere pr.e-timat iegrolus, sit periculi causa, quod ergovoeabulisJudnesignaturdomus, genusvocatur,
provisum I it ad .salulciu ibutn.si prseler utpromissionistiiloSjUlpropliotia; veritasimpleatur,
maKisteriuiu.prreter doetr.ii.uii.pr.et-Tdogmafidei, dicente Jacob Juda. te taudabunt fra:l res tui, manus
:

scire temoranus jiraesumat auditor, quod est vitic tinr sttpra dorsum inimieorum tuoritm,ndorabunt lefi-
materia, fit perditionis occasio. » Quaerendum est, lii palris tui (Gen. iL\\,juxta LXX). Et post : Non
ne per audiendi imperitiam. quod adprofe-
fratres, deficiel vrinceps exJuda, necdux ex femoribus ejus.

ctum nobisdivinitus scriptum est.a.l aniiuaruin ve donec veniat cui reposila sunt, et ipse erit cxspectatio

» Ad instar cnira deorum dearumque personati " aul >n feras tninsfiii rnal ?
procedebant. Vide apprime ad rein Augustinura.scu c Ahas, Cneniidiimest.

quemvis alium, serm. 29 in appendice. I.ongior lo- & Agit in astrologos judiciarios, et conlra Priscil-

ou= notae fines excederet. Audi tantum Rubeum pag. lianistas, opinantesmagos nalurali astroruniscientia
106. de Ravenn. Deorum timulaera induti cursita- : (diristum nalum conjeoisse,quos snspius Augustinus,
iinnt per iiibem idque co gettu ae modo, nt qum de
: Chrysoslomus et Gregorius arguerunt. Cumque No-
illorum incestibtu, aiuUeriis et aeteris improoe actis ster neget magos stclla duce natum invenisse Chri-
tunt, e-t fere omnia oiderentur suboculis poni.
•
i stuin, de naturali et hiiuianascientiaastrorumloqui-
E( lia?o. quoque infamis horum profanorum ludo-
11
tur, ut innuit in seq. sermone. Mita. Magos auteiu —
rum consuetudo erat pecudum cervorumque assum- : Cbaldseos fuisse adinstarfigmentilialient cruditiores.
ptis formis huc illucque discursare, et petulantius se Nam Chaldsea respcctu Judasae Aquilonaris est, non
gerere.VideconoilininTolet.lv can. tO Augustinum, ; Orienlalisundc loties propheta' nialum a Chaldaeis
:

serm.deTeinp.225; oonril.Antisiod.can. i ; Ambro- inferendum Judaisab Aquilone oriturum dicunt.Ve-

biuiu, in psalm. m.i ; Maximum Taur., serm. in ka- rosimilius ett Persas fuisse, et a Perside venisse.Fa-
lend. Januar Kumqnnl non unioersa ibi Jal/i sunt,
: liella de magorum uno coloris subni^ri, a Collecta-
et intat"i,Gvm te a Dsu formati ko»n>nes,aut pecvdes, m neis Ven. Bedae perperam ascriptis, emanavit.
 :

613 SERMO CLVII. 614

gentium. Unde et David, Juda rex meus(Psat. ux). A iusultant : quando scientes interrogant nescientes,
Cum natusessetJesusin BethlehemJudceindiebusHe- f non ipsi ignorant, secl negligenles arguunl, incre-
i odis regis. Quid est, quod* teinpore regisnefandi pantdesides,malosprodunt,contumacesverberant,
%

Deus descendit ad terras ? niiscetur divinitas carni ?
titterreno corpori cceleste cotnmercium ? Quid est ?
et quandonon verusrex expulsurustyrannum.vin-
dicaturuspotriam, instauraturus orbem, Mbertatem
redditiH'usadventat?HeroiIesk refugagentisJudaica:
invasitregnum,libertatemsustulil,profanavit sancta,
confudit ordinem quidquid discipliuae, quidquid
;
servos Domino nonoccurrisse accusant.Nam quid ab
hominibus quaerunt. qui per Deum noverant quod
quserebant? Ltquid illisadhochumanffidemonslra-
tionis oftieium quibus ad hoc coeli sideia serviebant?
Quo illis lucerna tcmpli, quibus creli sidus mirabile
perlucebat? Ubiest quinalus est rex Judxorttmflloc
estdicere Currex Judaeorum in praesepejacet.etnon
:

cultus est, abolevit meritoergo genti sanctae, quia

; decumbit in templo? Cur non fulgetin purpura, sed
humana desunt, divina succurrunt, et adest Deus squaletin pannis?Cur latet iu specu, etmanifestus
ipsi, cui hoinonon eratqui adesset.Sicilerum Chri- in sanctuarionon habelur? Receperunt jumenla in

stus veniet,ut Antichristus subruat, libereturorbis, praesepi,quem in doiuo sua reciperevos sprevislis.
paradisi patria reddatur,mundi perpetuetur liberlas, Aguovit, sieut scriptum est,6os posssesoi em suum, et %

Ecce magi ab Orienle

seeculi servitus tota tollatur.
venerunt. Ab Oriente ad Orientem veniunt magi, ut
susciperet venientes ipse qui jusserat ut venirent
quaudoenim Deum magus.uisi Deo jubente
' u. asinus prsesepe domimsui (Isai. i); tuautem, Israel,
tuum Dominumnon quaesisti. Vidimus slellam cjus.
Apparuit stellanon volens,sed jussa; non cceli nutu,
perqui- sed Divinitalis impulsu non lege siderum.sed novi-
;

reret? quandoregeniccelinisirevelauteDeo c astro- tate signorum; non cceli climale,sed virtute nascen-
logus invenisset ?quando unum Deum sine Deo Chal- lis; non ab arte, sed a Deo; non astrologi scientia, sed

daeus adoraret in terra, qui in ccelo ' diis tolidem prsescientia Conditoris; non arithmetica ratione.sed
quot sideribus serviebat ? Plus coeleste de magis quam sanctione divina superna procuratione, non curio-
;

de slella signuinest,quodJudaeae regern, quodlegis sitate Chaldea; non arte magica, sed Judaica pro-
auctorem niagus scit, nescit Judaeus Chaldea defert, ;
phetia. Sic ubi vidit magus humanas periisse curas,
nondefertJudaea Hierosolymaaversaturetrefugit;
; suasdefecisseartes, mundanae sapienlias exinanitos
Syriasequituretadorat. Ecce magiab Oriente vene- labores,omnium sudoresobriguissesectarum,totius
runt dtcentes Ubi est qui tiatus est rex Jtidceorum f
: philosophias thesauros esse vacuatos, fugisse paga-
Vidimas steUam ejus.VX quid tamen est quod videtur ? nam noctem,opinionuni nebulas coneuiisse,ipsas dae-
Vere sicut dixit Apostolus Cum essel dives, pauper
: monum delituisse umbras,stellam non ut cometam K
factus est (II Cor. vm) ; cum esset in deilate sua di- incirconfuso crine occultare quod nuntiat, obscura-
ves,uostra pauper in carne et habere ccepitstel- ^ re quod lucet, sic dicit: b Fas est, lu novo radio, si-
fit ;

lam unam, totamqui fecit.habetet continet crealu- gnifero lumine, splendore certo radiare videam in
ram. Vidtmus stellam ejus. Aliquando videt magus Judasam, atqueillicnatum regem, prreter mundi le-
illum qui habet stellam, non habetur a stella nec gem,praster carnisordinem,praeter humanam mon-
;

ipse agitur cursu stellae,sed ipse stellaeagit cursum, strare naturam. Sic deposito errore,sequitur, currit,
cujus per coalumsic cursum dirigit, sic moderatur pervenit, invenit, gaudet, procidit, adorat quia non ;

incessum, sic viam temperat, e ut magorumserviat per stellam, non per arlem, sed per Deum, Deum se
etmittaturadgressum.iNamambulante mago, stella invenisse humana miratur in carne. Ergo, fratres,
ambulat: sedentemago,slatstella magodormiente, ; lectione praesenti non est firmatus error magicus,
excubatstella sicscntitmagus,utquibus viandi par
: sed solutus. Sed suftieiant ista hodie, ut per Deum
conditio est, par sit necessitasservieudi et stellam qua? suntin sequentibus clare elucescant.
;

jam non Deum credit, sed judicat esse conservam, SERMO CLVII.
quamcernittalitersuis obsequiis mancipatam. Ubi
estquinatus estrex Jud teorumf Vidimusstellamejus De eisdem.
inoriente, et venimus adorare eum. Dicendo,ubi est Doniinicaefestivitates causas ssuas suis vocabulis
qui natus est rex Judeeorum, non interrogant, sed D eln(|uuntur nam sicutnascendo (^hristusdiem dedit :

» Convenit hodie inter chronologos insigniores, Nuniquanivero magos reges vocal; eosque nuuiquam
Cliristum natum essc anno iiiorteiu Ileroiiis antece- bujiisinodi titulo bonorarunt veteres, si ab uuo Ter-
denle, qui, notante Flavio Josepho Antiq. Juduic. lib. tulliano nonnullisque aliis discedas. Nolabilis locus
xvn cap. 8, obiit anno 37 post adeptum a Romanis Origeuis homil. 3 qui magos miseros hotntitcs vocat.
Juda'83 regnuin unde Christum necesse est ikiIuiii
:
J Sidera pro diis olim liabita nemo est qui ne-
esse anno Herodis 30, imperii Augusti 40, quando scial.
quidem anniiin imperii sui quinlum agebat Augus- • Origenes, in Joan. pag. 97. vocat stellaiu mago-
tus iluni rJerodem Judieorum regem constituit, ut rum ministram, et servam, cognitionis Jestt.
pluriinis moinentis deiuonstrat card. Norisius, Cen- f Ms. Csesenas, non ignorant ncsaentes.sed arguttnt
tapli. 1'isan. dissert. lt, eap. 6, pag. 128edit. Lug- negligentes.
dun. per Van iler Aa. e Mita legit, cincmnato erine.
•> Unde refuga, nisi a Judaeorum castria ad genti- b Mila Tempus prtcvtnm sequar,
: est ttt te et IMH,
liuni iiuperatoruin religiouein ? Vide uot. i serni. 52. elc.
c Magos sapieutes vocat astrologos : et seipsumex-

plicat si forte alicui scrupulum injeeisset aerm. ISO.

 .

615 S. PETRI CHRYSOLOGI 61«

ualaleni.et resurgendoresurrectionisdieuidediUsic A pertidia ad ignorantiam recurrit. Sed adhuc dicit

ltiniine signorum diem suae illuuiinationis ostendit. auditor: Esto quod stella, nonuutu proprio, sed Dei
Quienini nascendo ante humanocorpore sevelavit, jussu ostenderet viam qua?renlibus magis unde tanta :

postea operando ipse se coelesti revelavit arcano : liiuuerumscientiamysticorum.undedonorumsacra-

post Deus ipse apparuit trino modo, qui homo in mentatanta? NonChaldaeaarle,seddepriscasanclo-
partu patuit sintrularis.Meritoergo * solemnitas pr«- rum traditioneiuajoruui :erantisti sdegenere Noe.
sens Epiphaniae vocabulo nuncupatur, in qua illuxit de filiis Abrahae,qui Christii ni nasci per Deuru didice-
deitas qua? nostra nobis obscurabatur in carne. Isla rant, non per artem eumque iiominem. Deum,
;

est, fratres, ista est festivitas quae, concepta tempo- regem.moriturumaltocognoverantsacramento.Hinc

re diverso.peperit tria deitatis insignia. Per Epipha- estquod aptapatrum tidei munera portaverunt, ut
niam magi h Christum Dominum muneribus mysti- aurum regi,incensuni Deo.morituro myrrhain seien-
cis confitentur, et eultoressiderum, c noctis incola?, ter offVrrent. talique munereet pietati satisfacerent

auctorem lucis densis inveniunt in tenebris ut sii et honori. Sed demagisista sufticiant. Per Epipha-
:

hoc auctoris gratia.non sit hoc industria sic quaeren- niam Christus in nuptiis aquas saporavit in vinum
tis non sit stelle, sed Dei
; sit crealoris donum, non
; (Joan. n), ul Christum nupliis interfuisse virtulis
sit beneticium creaturae; uon sit huruane arlis, mu- g fuerit, non voluplatis non fuerit humanilatis, sed :

nerhiildiwiwKcce magi .'rnqmUab orienle venerunt, polestatis signi fuerit causa,non ventris ebrietatis ; ;

tiircntes Vbieit quinatut est rexJudaorumf Vuli-

: nonfueritappai'atus,fueritdeilatisostensio.Denique
mus entm steltum ejus in Oriente,et vennnus adorare ubi aqua mutavit naturam.inox patefecit auctorem,
eum [Mattk. iii. Yidvnus slellam ejus. Et quid non et elementorum creator mutatione revelatus est '>

ejus? Stellaejus est, non illo stellae. Stellam ejus. creatura?.Felicesnuptiae,felices illae quibus Christus
tjtin»accepitesse,sednondedit; stellam.cujusortum estprsesens, quaenonluxu, sed virtutibtisconsecran-
tenebat auctor, non quae orttim tenebat auctoris. tur. Quidibi nontransivitingratiam, ubiaquatrans-

StelUtm ejus. Venientem, d non a genesi, sed a geni- ivit in vinttm ? Per Epiphnniam Christus .lordanis

tore; mandato.nonfalo; non a computatore.sed ab alveuinlaplisiii;inostrumconsccratusintravit(ilfa<(/i.

auctore non qtue daret orttini. sed quae sustineret
; ni), ut quosnascendo, in terra susceperat, hos re-

;m, Mellam non legiferaiu. sed signiferam nascendo relevaretinccelum in sehaberetliheros,

; ;

ferentera non dieruin onlinem. sed noctium lumcn. quospraeter se vidcrat essecaptivos faceret vitales ;

Stella h(tc ministra viae.non vita? comes magorum, ipse, quos culpa fecerat esse mortales perpetuos
; ;

non coirnjta Christi; non Dominantu domina. sed redderet,quosmorsdederattemporales;et quosdia-

ancillula wrrornm. Sed ici t aliqms: Quare magi?
< i bolus exsules fecerat terrenorum ,hos ipse in ccelesti-
,

I cum steltis, cum origine nulla bus sibi faeeret esse consortes. Hinc est,fratres,quod
'

causa est.uulla ratio cam natura?Quare magi?Qua- Spiritus sanctus tunc toto se fudit illapsu, quando
re stella? It per Christuin ipsa materia crrorissic Paterdeoelestibus clamat : llicest Filiusmeus dilec-
lieret salutisoccasio : quemadmodtim perChristum tusiMattlt. ni); titqtiibtis in creandis nobisoperatio
mortiseausn. causa ractaeal wta1 Hosteraproprio . fuerat una cum Filio, una fieret de nostra repara-
mucroneturbaresiogulareesl insigne virtutis. Apud tione dignatio ; sicque Cbnstus diverso tempore
raagosinculpaeratignoranlia.nonvoluntas; et erat uno eodemqtte die magorum munere. aquae muta-
incrirainenon studitim.sed error. QuoerereDeum, c tioue. alque Patris voce Detistrino testimonio nos-
el nescireqiKerere.necessitas magisestquam reatus. ceretur, fieretque de triua ostensione Christi Epi-
Fuitergo pium.utet Deus invenire seaqucerentibus phanire una et sacrata solemnitas.
daret et culpam tlefiiitaret errori. Denique Paulus I
SERMO CLVIIL
judiciotalidepersecutore faclusesipreedicator.quia
De eitdem
perzelumlegisimpugnabat legem, et inDeum f Dei
amorepere.abat.llincestqnodtidesciirritad Paulum, S.-vpequaerimusqiiaresic mundum Christusintrat,

' LatiDam Kcclesiani in h&c die, tres jara dudum legis ignaros tradunt non pauci. Sed ii nrimitife
celebrasse solemnitates, bie a Cbrysologo memora- gentium, communi eonsensu dicuntur aPatribus.
tas, palet ei Isidoro de Divinis "Offichs Maximo ;
Maleferiatus auctor anno 1636 integrtun volumen in
Taurinensi, honiil. in Kpiph..et homil. 6 stib initio;
I
Galliaedidit, ut oslenderel inagos Christi adoratores,
aliisque plurimis. haud alios fuissc quani Henochum, Eliam etMelchi-
b Alias, Ckritfvm Deum.
sedechum. Sic insanire solet :

c Vel quia studio siderum mystice.

addicti ; vel
('ens r.itione carcns, et mentem pasclia cliimeris,
qtiia in nocte gentilitatis ritam agerent. Ex Mitn.
d Natalem hominuni diem observare, ut mos est ait Serrv, pag. IW6, qtii opinioncm hanc potius irri-
aitrologil improbat. Multa hic exlra semitam agge- det (juain crpendil. Cieteruin, id quod asserit Noster,
rit. H mngos scilicet fuisse ex filiis Abrahas, ex Caethura
•Ms. Cssenn, querere Deum, quem nesciebant, ct concubina, habes eliatn npud Maldonatum, in cap.
neieire quatrere, magis neeessitahs est quam reatus. n Hallheei.
N«.n inini Deuni in astris quaerebant pcr pertinaciam, h Quia id inni celeriter, et adeo absolute factum
sed per ignoranliam, ait Mila. est, ut non nisin Deo crealore id csseposse judican-
' NamChristum, quem esse Deuin nescicbat, ob dum sit. Mita.
zelum divinae persequebatur.
legis Observahic aureurneloquentiieHoiiinn.efiumen
1
:

K Magos veri Dei fuisse adoratores ; sed Judaica» pro maleria, de Christo rege nato, magisque Chri-
 ;

617 SERMO CI.VIH 618

utventris experiatur auguslias.parlitspatiatur inju- A cupisoitadgaudiutn:diligensoperarius,quandoopus
riam, sustineat vincla pannorum, cunabula toleret suscepti laboris impleverit,ut mercedem pereipiat,
imbecilla.lacrymisuberum nutrimentadisquirat,seta- patremfamilias desiderat advenire: devotus miles
tum gradus,necessitatesque persentiat. Et qualiter post conflictum, post victoriam, prresentiamregis
venire debiiit,quivoliiitapportaregratiaui,timorem optat, ut prremiissudoresetvulneraremuneratione
pellere, qtuerere charitatem ?Nalura docet onines compenset sic ad palmam suam cupit venire Chri-
;

quid valeat.quid meretur infantia Infantia, quam stum, quibellamundi indefessa virtule prosternit
barbariem non vineit, quam non feritatem mitigat, sicChristum venirenon vult,qui superatus illecebris
quam crudelitatem noncomprimit.quem noncom- saeculi de p.xna trepidat, de venia nil prsesumit,
pescitfurorem.quamnon potestatem deponit.quem Fratres.faciamusbona,declinemusamalis:fugiamus
non molli trigorem, quamduritiam non resolvit.quid sequamur, dissimulemus prresentia,
vitia, virtutes
non amoris expostulat, quid non atfeclionis extor- futura cogitemus, nostrum petamus ad regnum,
quet,quamnoniiiiponitgratiam,quamnonimpetrat nostramveniamusad palmam.optemusadgioriam,
cbaritatem ? Hoc ita esse sciuntpatres,matres sen- tendamus votis omnibus ad coronam. Sed ad illa
tiunt.probantomnes, viscera humanatestantur.Sic g sermoquae suntin sequentibus jamrecurrat. Tunc
ergo nasci volutt, qui amari voluit, non timeri et Herodes,iuqu\\,clamvocatismagis,dUigenter didicil
:

tamen apud malitiam bumanamsic blanda,sic pia, ab eis lcmpusstello^qure apparuit eis, et mittensin Be-
sic chara. audite quid proficit infantia. Audiens, t Idehem ,dixit : Ii e et int errogate dihgenter de jnieroet
mquiljHerodes rex,turbatus esl ,etomnis Hierosolyma cuminveneritis,renunliatemihi,ut et egoveniens ado-.
cumipso,etcongregansomnesprincipessaccrdolum,et remewn.Occulte vocat magos,quiapalam nilaudet
scribaspopuli,$cisc\tabaturabeisubiChristusnasce- simulata mens, conscientia dolosa. Occulte vocat
retur (Matlh. n). Si Hierosolyma, si rex, si scribae, magos.qttia fttramat noctem,latroin occulto tendit
si principes sacerdotumad Christisicturbantur in- insidias. Diligenter inquirit tempus stellse :sedcum
fantiam, quid isti facerent,Christus perfeetummox timet regnuni,signumc03li non timet,temporis non
in hominem si venisset.si fultits divitiis, etmultitu- pertimescit auctorem.Quid turbaris,IIerodes?Quid
dine.si cttm suspectis, si cttm extraneis ? Qui nil es tantum desuccessore sollicitus? Cui sidera mili-
(lanttempori,nilaetati,nilpauperi,nil parenti ; sed taiit,terrenoimperio non lenetur Ite, el interrogate
utaudiuntuatum.parant nascentimortem,innocenti diligenterdepuero,etcuminveneritis,renuntiatemihi.
dolos, scelus pio, nudogladios,solimilites,vagienti Herodes, erras : magtis adorare jussusest.non de-
necem,po3nam parentketut vis misceatursanguini, ferre; testari venit ille, non prodere ; videre illida-
crudelitasacerbacunabulisbellaindicit, uberatelis tum est.tibi non datttm est invenire./fe, et inlerro-
urget, clypeos illidit gremiis, quatenus humanam gule. Quasi magos semel interrogare non sufticit
divinamquesobolem ante sepulcrttm faciat intrare C Interrogantibus piedatum est csine pietaterespon-
quam mundum.Estoquod Herodes rexamore regni, sum salutis nuntiusmale audientibusconversusest
successoris timore, coactus sit talia moliri qttare in ruinam.Contumaxservusauditnatum Dominttm,
;

Hierosolyma, quare principes, quare scribae ? Quia sedDomino nascenti parat laqtteos, non honorem;
nasci non vult profantts Deum, servus dominum, mortem prreparaUut careat servitute. Sed quia nec
judicemreus,rebe!lisprincipem,pernduscognitorera. finiri lleus, necperiresalus, nec vitapoterat inter-
Hierosolyma varia se contaminatione perfuderat, ire, in bonore Dominus, servus remansit
permanet
sacerdotes profanaverant sancta, et a peccata ven- in crimine;etad poenam trahitur qui ad obsequium
dentes, inqnsestum veniam pietatemque converte- venire contempsit capitur ad sententiam, qui ad
;

rant. ScribRBdoctrinamcrelestem, scientiam saluta- gratiam no\uilper\enire. [te,etinterrogatediligenter

rem, vitale magisterium,insaevumsensum,inperli- depuero,et cran inveneritis,renuntiate jni/ij.Conve-
dits lapsunt, in lethale vaniloqttium conimutarant. nienterdixit renunliate mi7u,quia semper diabolo
Hincest quod Christtim noluntnasci,viveretiment, renuntiat, qui pervenire feslinat ad Christum;Chri-
quianoverantse mox ignominim dandos,trahendos stianusfuturus asacerdotecumaudit,Renuntiasdia-
opprobriis,ejiciendostemplo,privandossacerdotio, D bolo, respondtt, Renuntio. Proprieergo Herodes a
oblationuminunerevacnandos.Semelenimctipiditate magis sibi renuntiare debere dicit, qui se diaboli
flammati, capti pompa,vitiis sauciati, vanitate ebrii, sciebattenere locum.Satantenoveratimplereperso-
madefacti luxu,qttia de correctione nil cogitare pote- uam.Utetegoveniens adorem eum.\uh mentiri, sed
rant, de venia nil sperabant.Bonus villicus quando non potest :veniet,utad tormentacurvetur,adstip-
copiosumfructum continuo laboreconquirit venire plicia jaciattir, sternatur ad pnenam.qui adorare
dominum suum b adlucrum suumcupit.suumcon- flnxerat,ut sneviret. Sed magi.ubiJudaica? perfidias

stutn requirentibus fiisttm ;

pro auditoribus.Valenti- Eteniin oblatas victimas ad peccatorum expiatio
•">

niano imperatore, et Galla Placidia, cjusdeni inatre
Augusta.nec non proceribus aulae pro lempore.ubi
mores hominutn corrupti erant et depravati pro
eruditione, ut tota anitni placiditate illos arguat,
desumpta similitudine ab orationis arguraento, et
quomodo sanctis instruat prteceptis. Mita.
Patrol LII
nem sibi ipsis vindicabant, scu vindicatum pretium
; sibi rccondebant. Mita.
;
b Alms, ad agruum iuum.
o Dumcnim Herodesnulicnbcnignilateinagosnhire
sinit, de Cbristinecc impius cogitabnt.
10
610 S. PETRI CHRYSOLOGI. 620

nubila transierunt.etin Christianwfideiseirno» re- A habitavit in nobit (Joan. 1) : habitavit. ex quo ute-
vident. quam viderunt stellam. ipsa praevia, ipsa ruiu Virginis dignanter implevit. Ohtulerunt illi, ut
duce.adortusDotninicilocum sacralissimura perve- scriptumest,(iio !(»i.</i(«e/mt/rMa»(.Noshdei<Mhi]s
-

nerunl. Etapcrlis Ihesauris suisobtulertint eimunera longinquae regionis.nos f proximae confessionis tnyr-
aurum,thus,ft r^iyrrham. .kurnm regi.thus Deo, mo- rhamboniodoris.nos suaveolentia dona ebaritatis
rituro myrrham.Dominicae devotioni offlerunt.scien- Irianauiqueistaofferimus.quandoCliristum, et rc-

tiae thesauros maximos in posterum rredituris;sic ad gem.etDominnm, et hominem contitemur. Sed in

sua perinnocentiae viamredeunt.quiilerHerodianaB spiritu et veritateadoreinusChristum.si ei munera

fraudis calcaverunt in ruinam. fidei et confessionisoblulimus; et nos sicut illi ma-
SERMO CLIX. gi, quisuntfidei nostrae dueescredulitatisque prin-
De eisdem. cipes, commoniti in somnis, id est.inhac vita, quae
somnoestsimilis.illuso llerode rege,idest, diabolo
Ante hos dies.id est, diem octavum kalendarum
hujus mundi principe.per aliam viam, id est, g per
mensis hujusquo crescere dies ccepit.quiadiesve-
alteram vitam.ad illamnoslrampatriamrevertamiir,
rus illuiit, in carne natum Dominum Christum Je-
de qua per Adam ejecti infeliciter sumns, per Chri-
suni,inEvangelioscriptum(Luc.n), facile recolunt,
stum vero misericordilernunc reducti.
qui legerunl.velquiaurem legentibus praebuerunt. B
Israeliticipastoressuper gregem suum vigilantes, SERMO CLX.
angelis nutiantibus, cognoverunt : hodie in eadem De eisdem.

carne manifeslatum gentiles magi curiosa sectantes, Quamvis in ipso Dominicre incarnationis sacra-
signis indicantibus.invenerunl.lllis ortum Domini- mento adfuerint clara semper divinilatis insignia,
caenativitatisannuntianslocutaestvoispiritualium Deum tamen venisse in hu manum corpus nuillis ino-

ministrorum, istisstella tanquam lingua ccelorum. disaperitet revelat hodierna solemnitas,ne perdat
Dicunt illi ad quossaepius prophetae missi fuerant: per ignorantiamsemperobscuralibusinvolutamor-
Transeamus usque Bethleem.et videamus hoc ver- lalitasquod tantum tenere meruit et possidere per
bum quod factum est ad nos dieunt isti, quibus
; gratiam.Nam qui nobisnasci voluit, a nobis nokut
bnullus umquam locutus fuerat prophetarum, et ignorari et ideo sic aperit, uemagnumpielalissa-
:

sciscilantesinterrogant:f6i estqttinatusest rexJu- cramentum magnitiereterroris occasio.Hodie magus

daorumf Yidimus st< llam ejus in Oriente,et venimus
adorart eum (Mallh.u). Accedunt ergo illi deproii-
mo, hi veniunt de longinquo. utrique tamen ad
unum eumdemqu' lideilocnm, pia devotionc con-
veniunl: ibique regem Chrisluin appositum ante duo
c prophetica jumenta, duorum videlicet popu-
illa
lorum typum figuramque gestantia, intuentur, ad-
mirantur.agnoscuot./lgnoiiif enim bos possessorcm
qiiem fulgentem quierebat instellis,in cunis reperit
vagientom.llodiemagusclarum miralur in panuis
quemdiuinastrispatiebaturobscurum.Hodieinagus
/-> quidubi videatprofundo stupore pervolvit:in terra
crrlum.incceloterrara, in Deohominem, in homiue
Deum.et universo saeculanon capacem concludi cor-
pore perpusillo.Undemagus qui scrutari non valet
capere non potest, mox adorat videt enim iion sic ;

suum, tt asinus prwsepe domini sui (Isai. i). Agno- lucere in ccelo stellas, lunam, solem, qualiter il-
vitenimbosJudasus & jugo legis eicusso.aguovit et liiii<se carnem contemplatur in terris; videt in nuo
asinuspaganusstultitiaeferitatedepositajilledeserens eodemque corpore divinitatis et humanitatis conve-
supci'fliuimob>ervationislaborrm,hicrelinquensva- nisse commercium. Hic dum credit Deum, seulit
gumsuperstitionis errorem. Uterque agnovit, quia regem, intelligit humani generis amore moritu
uterque ad unum praesepeDomini epulaturus accessit, rum,et pavida cogilatione petractatquemaduiodum
epulaturusnon fenummoitis.sedcibumsaliitis.Edite, possit mori Deus, qualiter possit vitaa restitutus
edite.piaanimalia.teternae vitae ciliaria:et perpetuae occidi. Acsicmagus cessat arte quaerere quod arte
retributionisescamavidisquantumpoleslisfaucibus non quia se in coelo diu cum
potest invenire : et

occupate, non dividentes in frusta, sed integrum, astris errantibus videt errasse, gaudet in terra
solidumquesumentes..Nonpotestenimedi Christus, ad Deum ducalu unicisideris pervenisse, etdepre-
et dividi jinteger a credenlibussumitur, integerin hendit magus cuncta quae videntur in ccelo, huma-
ore cordis recipitur. Veriiumertim caro factum est, et nis clara oculis, proiundis esse obscurata myste-

» Non abs re suspicantur aliqui ex sacrse Scripturae 4, et Num. im, 5. Mita.

cnarratoribus spectatum in Oriente ab magis sidus, « Ex loco Isaiss inferius laudato, quem ad Chri-
Hierosolymam usque ducem praecessisse indeuega- ; tum natum communiter applicant.
tum ejusdem lumen dum ibi cominorati fuere,iterum J Haec est prophetiw hujus genuina eiplicatio. Vi-

se p.TpJientibus exhibuisse, ac llcthlehem usque de- de dissertissime Hieronymum in cap. l Isaiae.

duxisse. • Ab Hebrais enim ad nos fides nostra peregri-
b Neque verbo ad aures. neque scripto et perpro- nata est.
phetiam licet enim per prophetiam Halaarn etvete-
: fAlegeenim Christi nobis sacramentum pceni-
remraajorumsuorumtraditionemsciverintmagi quae tentiae, et peccatorum confessio effluiit. nisi potius
dicuntur in textu, Umen Balaam non fuit propheta, intclligat de fidei confessione quam cprde et anima
sed ariolus et sicut Caiphas, non sicut propheta
: eliciraus. Ex Mita.
prophetavit. Lege Maldonatum, in cap.it, Matth., q. g Per praesehtis vit» enaendationem.
621 SERMO CLXI. 622
riis. aJamque non discutere, A
videns credere se,'et gitad prsesentiam legalisarcae (Josue m),ad totius
tuy^ticis niLineribus conlitetur: thureDeum.auro re- Triiiitalispruesentiam nonrefugit.Quidest?Uuiaqui
gcm, myorba esse uioriturutn. Thure Deum, auro pielati obsequitur, incipit non esse timori.tlic Tri-
regem,uteumdiviti placaretobsetjuio.quemcurioso nitasexercet gratiam totain, totam secum loquitur
cliniportiinoincessaratetofrenderatiiistitulo;atque charitatem lbi elementa corrupit.ut servulosinsti-
:

Hiiplet illud quod niulti ue spadone ex /Elhiopia tuat ad timorem.luter h«c tamen taliaet tantain-
l> suspicanUir : .Ethiopia prcnveniet manus ejus L)eo trepidus statJoannes, quia timere non potest, qui
(Psal.ixvu). Videt Christum magus Juilreumpraeve- totusadDei ainoremnatusamgelicotcslimonioconi-
niens mauibussuis, quiaquando Cnristum Judieus probatur.HodieCbristusinitium datsignorumcoele-
llerodiscelereprodebat,tuncrnagiisDeumChristLiui slium,dumcouverlit aquas in viuum (Joan. u), ut
umneribusfatebatur. Hincestquod gentilisquierat quemPater voceFilium jatu probarat, ipseseDeum
novissimus, factus est primus : quia tunc ex mago- ' virtutibusapprobaret,quiaauctorestelementorum

rum estgeiitiumcredulitas dedicata, et Judaeo-

iidc qui elementa commutat et naturam fecit ipse, qui
;

rumest notata crudelitas. Hodic Cbristus Jordanis contra naturamfacerenonlaborat :aquam transfert
alveuin, niundipeccatumlavaturusintravihadhoc iavinum, ul g divinitatis in vigore naturae nostrae
eum venisse Joannes ipse testatur. Ecce AgnusDei, ,, proliciathebetudo.Namquiuanesquiuquefragiuen-
ccce qui toltit Hodieservus
peccata ntundi(Joan. i). toprofluo etk furtivoincremento, adquiuquemillia
Dominuui.lionio Deum, Joannes Christum tenet; te- hominumtetendit et dilatavit saginam(4/<i///i. xiv),
net acceplurus veuiani.uon daturus.Hodie,sicutait potuitaugmentissuccresceutLbusad nuptiaruui lesta
propbeta Vox Uoinini superaquas (Psal. xxviii).
: viuiampliare etperpetuare mensures. Sed aqua in
Uuas vox ? Hicest filius meus dileclus in quo mihi sauguims erat' convertendaniysterium.ntmera po-
complacui (Matth.in). Houie vox Dei super aquas, cula de vase corporissni Chiistus bibeutibus propi-
quiaper Deua ut probaret generis fideni, o ipse sui naret.ut mipleret iiludprophetae Elcalixmeus ine- :

testis Fihi, ipse assertor assistil. Hic estFilius meus briansquamprwclarusest (Psal.wu). Tribus autem
dclectus, quia alteruui qui
testimonium diceretnon uiodis hodie Clristi deitus et probata magorum :

habebat ; arcanum non habebat:

Fatris, arbitrium munere, Patris testimonio, aquae mutalione in vi-
testem generatio neseit diviua diviuitas externam ; num quia tribusslare omne verburuScripturasfir-
;

uon recipit notionem, ipso Filio iicente. Nemono- mavit auctoritas dicendo Inore duorum vel trium :

vtl Filium, msi Pater, neque Palrem quis novit nisi tcstium slet omne verbum (Matth.
xvin). Sed quia
Fdius(Matth.xi). IlodieSpiritus sanctus supernatat festivitasipsaadmensam nos Dominietcalicis islius
aquis in specie columbae, ut sicut illa columba Noe ketitiam commonetjami venire, res amplasbrevi
nuntiaverat diluvium discessissemundi (Gen. vni), G sermonesufficit conclusisse, perDominumnostrum
ita ista indice noscerctur pcrpetuam mundi ces- Jesum Christum.qiias vivit etregnatuunc etsemper,
sasse naufragium; nequesicutilla veteris oliveesur- et per omnia saecula saeculorurn. Amen.
culum portaret, sed totam d in caput parentis novi SERMO GLXI.
chrismatispinguedinemfundit.utimpleatilludquod Ue parabola servi ab agro regressi, deque hominis
propheta prosdixit Propterea unxit te Ueus Ueus tuus
: beum gratiiudine.
erga
oleo tirtitiie praz consortibus tuis (Psal.xuv). Hodic Audistis, fratres, quemadmodum fauuilatunnlivi-
Dominus super aquas. Bene super aquas, et non uuiu Domiuusexigithumanaj servitutisexemplo,di-
subtusaquas, quiaChristusbaptismatisuononser- cendo Quis vestrum habens servum aranttm, aut
:

vit.sediiuperat sacramentis. Hodie Deus majestatis pascentem.qui regresso ab agro dical : Statim transi,
iiitouuit, et si pater de ccelo intonat.si Filius Jorda- rerumbe :elnnii dicil ei, Para quod cienem, el pnr-
ni< insistit tluentis,si Spiriius sauctus 1-'
corporaliter cingcre, et ministra mihi donee manducem el bibam,et
appaietdesupernis;quid estquod Jordanis qui fu post luec tu manducabis et bibes ? Numquid grati>im

a Ms. Ciesen., credit et non discutit, sed

mysticis homiuilius yideantur,s&pe humana cprpora assum-
muneribus conjxtetur. psere. Vide Maldonatum in cap. in Malth., iium.lii.
b In hoc neinpe vaticinio conversionem
gentium, Mita. —
In hac re, inquit Calinelus, religinsi adeo
;

/Egyptiorum maiime et .Ethiopuin, quorum pririji- non fuere Patres, uti recentiores nostri D.e.que indi- :

tiae in regin.-c Candacis spadonemulurecognoscunt. gnam putayereSpiritu sancto columbsc speciem ; cuni
llilarius aulem, cuin Clirysologo putat magos Chri- passim in Scnptura Dei Filius descrilialur nomine
stum in incunabulisvencralos, ex iisregionibus essc Leonis Juda, Vermis Jacob, Agui, Lapidjs, etc.
profectos. 1 Ms. Ciescn., inanifcstarel.
c Ms. Casscn.. ipse sibi, sui testis Pi/ii. B Ms. idem, Ueitat/s vino.
d Scilicet Christi,
ninnium salvaadorumac re-
qui Hoc est abscondilo. ct huniaiiis oculis irnper
•>

parandorum parens cst. Mita. vio,

8 Uuod vcra
ac naluralis columba Fuerit h<pc, ple |
iu sirriti.io Misspe. Mita.
Scilicel
rique negant
verumtaraen corpus liabuisse affirmal
: j subipfero ^uclorem aoslrum prsedicasse
llinr
S. Augustinus, sedcorpus aereum in sneciem colum populo divuiiim verbum ante sacrum, vel antequam
bte. Non tamen luit illud corpus, quodcumque esset, sacrum faccret. Mita. —
Vel potius inter Missarum
a Spiritu sancto hypostaticeassumptum.utialso opi- solemnia, proxime pro Evangehi lectione,antequam
natusest Tertullianus sed Spiritus sanctus fuit
; in populo sacra mysteria distribuerentur.
illo,tamquam signatus in signo sicut angeli, ut : al>
 P23 S. rF.TRl CHRYSOLOGI. fi2't

J
habetsernwtlli.quiafecitqutrstbitmpcrn-it Xonpu- A suo emoam.otcirretusquodparaveratsubministrat:
io.Sicetvos. cum feceritis omnia quiv prtrccpta sunl non estelatus.quiafecit.sed cum devotione singula
vobis.dicite Servi inuttles suinus; quod debuimus
:
faciens coutremiscit. et apponit domino suo cibos

facere, fecimus (I.uc. xvni. Sic et ros.Quid simile

' multipliees, aitelota tolius saporis condilos : ipse

Immo longe dissimile. Tantum debet homo Deo. auteiu semicoctam, nec salitam forsilan coeoulam
quantumdebet homini homo ? Absit. Namest alter guslaturus; porrigenscrebrapocula,»variatcalices,
ordo.diversacausa.» dissimilistides.Deushominem vina mutat : ad lougissimi convivii fabulas longio-
'

fecitesse, nascijussit. dedil vivere.concessitsapere, res statfixus, stat moveri nescius, stat cujus lasses- *
donavit et tempora, distribuitaMates. concessit ad cere non licet serviluii.Et cumdominusjampartem
gloriam.aperuitadhonorem.praefeeitaniniantibus, noctis in somno dcducit, peragit in quiete, servus *•>

et toti terrae dominum detinita lege el atate prae- colligit, enrat. aecurat. ponit, eomponit.reponit, et .-Li

scripit : etcum talia. tantaque prima homini Dei sicinrebu> necessariis immoratur, ut nihil sibi,aut
beneticiadeperissent.seeundareparavittantomajo- parum noelis ad escam reservet et soporem. Post tm
ra,quanto divina prsestantiora tanto.quanto cce-
;
ha»c omnianisi pervigiletin crastinuin.et domiuum RU
lestia. Nam
posthabitatoremdedit.quemdede-
ecali praevenerit dormientem. fessus,indefessus, smani m
rat ante incolam terrenorum. ut adversum nullum g cabitad verbera.ad prmsentem pomainnihilhester- «
illi, nullus incursus.
b nullusque serpens terrenis la- noei subvenit de labore,quia quidquiddominusin- i
tens, in bonis, irrepere amplius in hominem non va- debite, iracunde, libens, nolens, oblitus, cogitans, M«
leret servaretque conditio jam cerla, quem perdi-
: sciens,nesciens circa servuni fecerit, judicium, ju-
derat c ineerta libertis ;et essethomoliberomiiium. 9tilia, lex cst, imperantis ira subdito jus est, et ad
sola.Domraiservitute.cuiconditionemquafactusest libilum domini voeeiunon habeteonditioservitutis.
dedeLdebetoriginem quod redemptus est, quod : Si ergo etservus sentit qtiid debeat homini taliter idh

emptus est. debet utique servitutem, dicente Apo- serviendo.et dominandodominusqualemservitutem m

stolo : Pretio emptiettis. noltte /ieri servi hominum Domino dominorum debeat, docetur et intelligit se pi
(I proqhetaut conditionem.ut originem
Cor. tu». Kl magistro. Hoc implebatPaulus, qui '> servitutis suse m
fateretur Et tervut lutis, inquit, et filius ancilhr
: titulossic scribebat : Utqueadhcmc horameturimut, 'i*./ r

PmtLcxr). Deoista,hominiqoidtale debet ho- et sitiinas. ct ntnli siimtts.et colaphisstrilimur (I Cor. m

mo?Ettamenqun?ritDeus vel tantum; qoiareddere iv). I '.talibi : l.iviiliiin facio corpus mctim, et servi- Itm

homo Deo nil vult. cuidebet totum.Sed repetamus tuti subjicio (I Cor. \\,jtixta LXX).|Pr»bebat vindi-
lectionem, atoculis nostris siniilitudinem propona- etam bonus servus.qui se usqueadiivoremsicagens
musipsam, et -. quod
, ^ , —
diximus tunc lucebit,quiannl
lamDeo.qomini totamdependimnsservitutem.O«is
. ,
jugiter
. „ verberabat nec laxabat frena corpori,
,
ne
:

per indulgentiamcarolaxataalterius incurreret ser- -

i

rrttrum habens serramaranteni autpascentem.qutrc- vitutem.Sed,homn.quod a servoexip;is,impende ei

gresso abagrodicat: Statimtransi.recttmbe ; et non qui tc dominum fecit. Tu qui semper dorinis, et a
dicit ei, Paraquodcirnem.etprcenngere.et ministra servoexigis vigiliasindefessas, aliquando vigila tuo
mihi,doneemandttcem,el bibam,el pottluec tu man- Dominopro te sine cessalione vigilanti, assiste tuo
du«i6ije/6«6ej?Ouamfamiliaris, quam vernacula, Domino vel raomento uno jejnnanti, cui manducanti
quamdequotidianousu veniens.quamcommunisest tutisservussemperassistit:remitte servuinnocenti,
ista doctrina. Si dominus est.qui audit, agnoscit ta- i
cui peccanti blanditur Dominus ttius ; da interim
liaseexigere aservo; siservus, exhiberese domino veniam.cui tuus Dominus semper ignoscit. Certe si
Utacognoscit. ' Servus namque postvigilias ante- quidquam boni fcceris, crede tc J Domino solvisse
lucanas, posttotiusdieivariosetduroslabores, post debitum, non beneficium prasstitisse. Cum feceritis,
trepidantes et anxios concursus, et parat Domino inquil, omiiiaquw prwcepta sunt vobis, dicile, tervi

> Hoc est fidelitas, vel constantia promissorum. Nescio quid de viris principibus vulgo titolati
t'

MlTA. somniet Mita. Tituli scrvitutis erant tabell.-r in qui-

b Alla hic nos in veleribus editionibus. Lucem de- Ims inscriliebantur mancipiorum morbi, et vitia, et
dimus ex Mita. I) quidquid aliudemptorura intereral nonnescire.Pen-
c Anceps, fluctuans, quia in mutabili hominis ar- debant autem liuiusmodi tituli ex corum collo. Pro-
bilrio residebat Mita. pertius Kleg. 5 lib. iv :

d Latidantur verba ha;c a Pignorio, de Servis, ««

pag.
Aut quorum tiiulus per barbara colla pependit.
Ms. Vallicel., varios caltces.
•
Vel quia s.epe in conviviis fabulalur, vel respicil
I

morem antiquorum, in quorum conviviis ludicra et Ait ergo Paulus inter titulos suae servitutis, scripsisse r
scenica agebantur.velaemgmata a convivis solvenda tamem, nuditatem, etc.
proponebantur. lilandittir Dcus peccatori, vel statim non punien-
|

k Ilas serviles Pignorius, tangit

dclicias, inqtiit do, vel largiendo lemporalia, vel moreoptimi paren-
elepanter Geta Terentianus Phorm. Act. II, scen. i : tis, qui maledictis suorum infantium arridet, quo
bonos cffieiat vel uti loquens de Satilo rlisit Augus-
;
Herus si redierit
um|Uu pistrino. vapuhndum: hahpDda- tinusserni. 15 de verb. Apost., sa>ci el miseretvr.Ex
\| . mluni in
[compedcs, Mila.
npu- ruri [aciendnm, ele. j Alias, iominanti.
625 SERMO CLXII. 626
inutUessumus;quoddebuimiufacere, fecimus. Qua.il- A voluit divisionis auctorem.qui ad restituendamve-
do perse homoutilisaddivina, qui sic sibi estiuuti- nerat humanigeneris unitatem. Magister,dicfratri
lis ad humana? Cogitet homo cordis mala, carnis tneoutdividut mecum hxreditatem. Hicnonmagister
vitia,voluptatuuifluetus,desiderioiiiiii procellas,ira- quasstus est, « sed amor. Dic fratri meo ut dividat
rumscopulos, naufragiacriminum.ettuncquidquid mecum haereditatem. Cum dicit, dic fratrimeo, prae-
iuse estutile a dabit Deo, sibi quidqui 1 inutile est misitquod cliaritatem moneat,quod interpelletna-
deputabit. Sed ad proposita redeamus, utquare Do- turam, quod pulset affectum. Dic fralrimeo utdivi-
minusdiscipulossuos admonueriljaiii patescat.Apo- dat mecum /ta^m/iiafei/i.Nonpotestdicere fratri, Z)t-
stolos suos Christusbut mitteret ad populos vario yi(/e,quiper prophetam doouit Eccequambonum : et
dolore languentes, dedit virtulem spirilus, po-
illis quam jttcunduin habitare fratres in unum (Ps.cxs.xn).
testatem supernam dedit, dedit gratiam sanitatum, Dic fratri meo ttt dividatmecum hxreditatem. Quae
unde perambulantes reddebant visum cajcis,
illi majorlia3reditas,quffimeliorh8Breditasquamdivinm
claudis cursum, surdis auditum, et ne per singula vinculumcharitatis?Quiahffireditasaliquandoperit,
vosmorer, cunctis malehabentibus dabantsalutem, charitasnuLuquam,dicenteApostolo:67tari'/as num-
unde redeuntesgloi'iabantui'dicenles:Z)omine eftatii quam excidil (1 Cor. xni) Sed dicit aliquis, Ergo cha- .

iil nomine tuo dxmoniasubjecta sttnt nobis.Quosbo- ri tas numquam perit.numquam violatur? PJane num-
minustemperat, dicens Nolite gauderequia dxmo-
: quam, quia f charitas siest, permanet ;si non per-
nia subjecta sunt vobis : guudete aulem quia nomina manet, nonest. arborquse vernalilem-
Sicutsterilis
vestra scri/jta sunt in cmlis(Luc. x). Ergone perela- pore cum tota candescitin flore, k fructum non dat
lionem perderent quod conquisierantper laborem, illa, sed fallit ; ita est charitas qu;e putatur, et non
et deputarent sibiquod divinitus fuerantconseeuti, est occasionum concussafluctibus e vanescit, ac sic
:

ad humilitateni.quae materest doctrime,lalirevocat laeditsollicitos et decipit incautos.Sed ad coepta re-

exemplo :Quis vestrum habensservum urantetn, aut deamus. Magister, dic fralri meout dividat mecum
pascentcm,quiregresso ab agrodicat ei,Statiin transi, /ia??'erft<a/e»t.Hajreditasmundana,anteposterisinfert
etrecutnbe, et non dicitei, Para quodctenem,et \>rx- jurgiaquamconfert censum antequam dividatfa-
;

cmgere, et minislra mihi donec manducetn el bibam, cultates, h scindithaeredes; antequam debitas tradat
etpost hsec tu manducabis et bibes? l*ost exactosla- singulisportiones, successores ipsosdesecat etmit-
bores, et magna et multa documenta virtutum, tit in partes. Proinde non est htereditasista.sedpu-
apostoli satis sibi utiles videbantur, sed versari in gna ; et haec noverca filiorum est, non facultas. Ille
luto carnis, et limo corporis hujus, et quod essent ditatfilios.quirelinquitfiliisplenissimaiiicharitatem.
iuutiles, nesciebant, sed deprehenduntur cum
At tu, quisquis ille es qui Dominum tali petitione
Ju-
das tradit. Petrus uegat (Matlh. xxvi), Joanues fu- C compellas, Dominumprovocas, Dominumproducis
git, relinquunt omnes (Marc. xiv), ut solus in quo ad litem, cum quo tibi Apostolus haereditatem docet et
erat, et ex quo erat tota utilitas appareret. Quod osteuditessecommunem:i/a?/-e(ies,inquit,De( samus,
autem Et postea tu munducabis, monet dis-
dixit : cohxredes autcmC hristi(Rom. vm).Hictibisichaeres
cipulos, ut post ascensionem suam statim copula- est, hic esttibifratrer,quinascendisorte,conditione
ri se Domino in illa bealitudine superna gestirent. crescendi, vivendiordine,moriendiexitu,peromnia
Nam denique hic c relicturos omnia approbat, et tibivoluitsimilisinveniri.Namcumessetet solusDei
proecingit ad tolerantiam passionis,etmimsteriisui naturam, te participem
haeres, et Filius unicus per
perficit ad laborem. Nain tunc tanto tempore mi- sibi, te cohaeredem sibi voluit et fecit esse per gra-
nistrarunt apostoli discumbenti, quanto tempore tiam, qui eras miseret subjectus ultimae servituti.
inter peccalorum coquinas et gentiumfocos ccenam Habebis itaque, et collata poteris feliciter possidere,
Domini super mensas Ecclesiaj in memoriam per- simanseris in aulaPatris, sifuerisindivinahaeredi-
pelem praepararuut. Hanc eeenam qui d lidelis est tale communis. Dari non potest sors potest, dividi
novit, qui nescit, et scire desiderat sit fulelis. non amittit, et
divina, quia ccelestia et qui dederit
SEKMO CLXII. qui acceperit sibi singulariter non recondit. Unde
De eo qui volebat dividere hxreditatetn. D homo quid huncad divisionem vocas.quidhuncad
Audislis, fratres, hodie quid a Domino hasres bo- discussionem miserandusinvitas,quidab eopartem
norum pelient vnimAtmorum. Magister, inquit, dic petis, qui tibi quaesivit etcontulit totum? Vel ex-
fratri meo ut dividat inecum hxredilatem (Luc. xu). pertus cessa, et jam pceuiteat talia te petiisse. Nam
Pneceps cupiditas, et incaula, mundan.-e litis arbi- partem substantiae principalisaccepisti.etacceptam
trum credidit ipsum soscuIicogniLorem et eura lieri ;
peregrinus, vagus.luxuriosuscumluxuriosishelluo

a ld cst, ascribel Deo. Itl lib. lii : Churitas, qux deseri potest, tiuinqmim ve-
l>
Alias/:«//( mitteret. ia ftiit ; Ambrosius Fictu
et : chtuittisest, qita' in itd-
c Non parvo loci detrimenlo in edilis omnibus versis deserit. Ex Mita.
deest vox omnia. Supplevil Latinius. x Ms. Ciesen., friictum dat titillutii.

• Sacram sciliceteucharistiam,qu£E eaielalearca- i' Cbrysostomus apud Lippoin. in Catena : Facul-

ni lenebris oblegcbatur iniidelibus el catechumenis. tiiittm multitudo dictsionem operatur, concordium im-
Editi, perperam, $ed amorit. pedti , cl cognationis vinculum dirimit.
f Juxla. S Augustinuin rclatum aMagistro distinct.
6S7 S. PRTRI CHRYSOLOGI. 628

perdidisti (Lt(f xv). Hinc paradisi exsul,hinc hare-

. A rum (I Tim.w): queecumradiearieceperitineorde
Houto. dicit libi sie morum dissipat ornamenta, sicut c arbor nosia
ditatis exsors, n ine cxtorris avila.
"

Christus, Quod a me, ct per ine consecutuses.sine feralilms radicibus nexa solvil, et dissipat monti-

me non poterispossidere.quia sine nie qualis fueris, menta majorum.

jam vidisti hoc sciens pro le Patrem ingrate oin-
;
SERMO C.LNIII.
nium sic poposci : dtter, quos dedtsti tnthi, colo ut
mecum(Joan. ivii). Hl ciuia
De ierrenorum cura despicienda.
ubi ego twn, et illisint

nec hoc tibi sufTicere poterat ad lutelam. nam cum Beati quorumcordahodiernusDominiciserinonis
mecumessesinparadiso. et n extru metu periisses, penelrnvit audilus, Ilealiquoriim mentes promovil
adjeci, dicens : Paler.sicut lu inme, et egoin te, ita ad lidem tanla el tahs promissio Salvatoris. Reati
et isti M nobisunumstnt.V.go utPalrisbonahaheani, quicrudelitatecoelestiumntandatorumduris absoluti
processi de Patre, a Patre penitus non recessi : et sunt prfesentiuui euris Tali natnque hodie discipulos
ideo tantumtein nobis habere volo. quanluiu nos suos. immo omnes audilores suos, Dominus voee
ipsi suimis.et nianenuis in nobis. Itesinecrgo tfel Stt- compellat : Nvlite solliciti esse animse vestrtte quid
pernadividere.veldeterrenisineaurlietitelitigare.nc mandueetis. neque corpori vestro qeiod vesliamini.
(|uemtenesethabeshodie!argilorempium, severis- ^ Animtt plus est qttam esea, et corpus plits est qitam
simum senliaspostmodum cognitore iii.Secljamquid rcstimrntian (Lttc. xn). d Quis sic ita invidus bonis
responderit Domintis audiamtis Romo, inquit. qttis suis. quis sicdelieiis suis inimicu=, ut spontaneaet

me constituitjuduem aut divisnrciu itipervoS? Qttts coelitus prseparata despiciat, et concupiscat niun-

me cotisii/Kiijurfirein^Ktubiestilludquodlinlixisti, danis laboribus et doloribus eonquisita? Degener

Domine Paler neminemjudicat, sett OtttHtjoAidiitm
:
nimis animus, mens tota semlis est, qute coquo-
dedtl Filio (Joan. \) t Attt ih.eisnreiu sttper eos ? Et rum « afflatus.sqiialorescoqtiiiife, hesternohorrore
quis dividet justosali injusiKsieul Sfegregat pastor fetentin perquirat obsonia, cuijugiter regiusdeser-

oves ali hsdis {Matth. *jt)?9l HW judieium debe- vit atqtio adjacetapparatus. Noli ergo, houio, ina-
tur hominis, et per le esl totius sivculierlehramla niaprovidendogemere.nolilaborarecaducaprfepa-
divisio, quomodo dieis. ()uis me coUslituil judicem rando, rjuia. prandiitui semper ettibique Deusprae-
aut divisnrriii supen idem penes Christurn, parator assistit. Quis rex devotis mililibus debiiam
el ftiit. atque erit oinncjudiciutn.sed tunciion judt- nonprocuratannonani?Quisdoinintisfidelibiisser-
caturusvenerat.sedjii.lieaniliis.nrcaililieliirusreos, vis ista eibaria non ministrat? Quis pater non dat
sed a reis innocens addieendus. In li"iniiie Hgebat panemliliis? Si ergo nobis Deus, elrexet Dominus,
Deum. inservo donuninn.iit esset vernula temporis, et Pater est. quid negabit ? Stipendiis suis militans
qui erat et fai-tor et oogtiiiorsrpriiloriim.Meritocrgo derogat milesregi ; stiissumptibus vivensdominiitn
respondit : Quis meconstititit jitdirem (tut divisorcm servus accusat pro se sollicitustilius culpatsuper-
;

suver ros ^KtqiiiseiiilicoiistitiieiTtjiidireiii.qui eon- stilein patrcm. Noli ergo,homo,exponereDeum pro

stiluit etrestiluit universa? Christu- ail liligatm isar- te taliter cogitando, qui et justitia regnantis, et do-

bitrium arliiler esse uon poterat. i|ui lotltls judicii lninantis studio, et generantisaflectu.in se totanitui
summa est et poteslas.b At illi jurgator quare non recepit sollicitudiiiem, refudit et curam. dieendo ;

opposuit : Quomodo non invilaliis a fralretaliterlu NolitesoUicitiesseanimxvestr.vtiuitimanditcetis.Sed

petisti '
NfeStiis) tJtlddjiistUsmedltttofbon est, qui ab te forte mellitiis imber, et singularis cibus, Judaici
una lantiim eligitur parte? VferiiHI luee non dixit ;
exemplo, nec cainem credisliiimo-
fastidii ileteiret

sed invisus a?titit,ut adjmli antis illi fasesset, fra- rutii varietate concretam per solum manna f sua

tri non esset, resilire sententiam. Et (|uia Christiis voluntateeonipleri dicis, Detis sicut corpus ex di-
:

eorrectui us veivral, non datnnatui us rcuiii, praj- versis voluit constare membris,ita variatisdapibus
ceptoreinovetfoinileni jurgiorum.dicendo Vidrtc, : voluit etjussit enutriri. Superfluus est, ohomo, iste
caceleabavariliaMiccslduc-ir: Alijiciaturavaritia, qui le exagitat timor: nam Cfeatofis adprandium
et nou erit in h.-erediiate ooiiteiitin.Avarilia, fralres, tota concuriit et advolat creatura. Unde si telegalis
parentfs nogat. gei iiianos divnlii, separat socios, D cibi singularitas et parcitas terrel, invitet et provo-
amieitiam solvit, excludit aireeluui hane tjUi intra cet evangelici couvivii coelestis eflnsio, qtia? in uno
:

se habnerit, eritnullins, siius noneiit. Avaritia, fra- ferculo manducatiiro Petro totius apponit genera
tres, sieut dixit Apostolus, rntlir rsl oiniiiitni iiinln- creatura; (Act. x). Nam quidquid Noe s vector novi

» Alias, eitreme lu. periisti. Latinius, quis sii.

''

h Mirimi qunntum lota hifec periodtis in omnibus 8

Ms. Cicsen. Kditi. ajfalus.
editiombus scateat erroribus. E\ cum eliam codices Auetor sapientiae xvi, 20, 2t, Iradit oiiiniuni gu-
f

meridoii sint, eaui ei conjeclura Mitre restituimus. stui manna accommodari consuevisse, utsingulis sa-
Oi i' •.! plurimis Miia, primuiri moniimcnla peret. S. Augustinus Uetract. lib. n cap. 10, scite
inore antiqiio in agris conslrui snliln ex lapide iatc animadvertit bane cibo virlutem, ut se pmhium gu-
ritio Si vcre ibiderri prope arborbi blanlala? fuis- stui aceoinnioilaret, non nisi pro liliis llei inditam
llee radicibus ihtra lapiddih cohriexionibus im- fuisse. Viile Gregor. Moral. lib. vi cap 1).
el lapides lilulares. el lateres, sepulcrum ie Aliis epitnetis eum ornanl Patres. Dictus est a
cod ponentes, e propfioloco iinlistincLc pfbsterniiiil. Chrvsostoiiio, homil. i 10 tom. V pag. 711. iiuitlrti-
MlTA. giumfacientishaturwbonus gubernator; a Nazianzeno
 629 SEHMO CLXIV. 630
saeculi, saeculi servavitadsemen, quidquid in aere A mulceatblandimento.quoscomparationefoedissimae
volitat et fertur.quidquid gignitur et vivitin terra, avis exasperasse videbatur, ad floris odorati et-pe-
quidquid in aquis est.et inovetur.hoc uno Pjtriece- ciosi uimium hos reducit exemplum. Considerate,
litusmactatur, etexhibetiuad caenaiU' Si ergo vis, quomodo crescunt ; non laborant,neque
inquit, lilia
hoino, accipere et oinnia rnanducare, despice vilia nent. Dico aulem vobis, nec Snlomon in omni gloria
tibiproviderecellaria. Et nosqmdem magnis exem- sua vestiebatursicut unum ex istis: quantum se su-
superuacogitanti carnalia non defutura pro-
plis tibi pcrnapietashominis amoredeponit Nam quipote- !

bare contendimus Deus autem pro suae majeslatis

:
rat prascepta sua solaauctoritate firmare, toto insi-
insiguibusde suis dubitantem promissis ad viliaet nuat et astruit labora doctoris, et qui sufficiebat in
extreruareiniltit exempla; ut te tali examinatione sola fide promUsionis suaeterminum collocare.audi-
redarguat.quem a tanta imitatione non traxit.Con- tores adlidem prornissisuasoris perducitexemplo;
siderate,\nqi\\l,cori>os, quia non seminant ,neque me- dubiosi!liioomparationeconfirmat,liliumSalomonis
tunt.qttibusnon eslcellarium,neqitehorreum,etDeus subliinat exemplo : quia ipso Domino,testante,inter
pasciiillos;quantomagisvos//luriseslisitlis?Dub\um omnes mundi reges Salomon singulari gloria.ornatu
merito intidelem ad avem mittit, amicam belli.furo- unico.speciosus effulsil,etomnes terrte floreslilium
ris sociam.insatiatamsanguine, etinipsosmortuos vincitetpraecelhtin gratia tantumquedistatabuni-
g ;

ferro gravius stevientem. Nainque cessante gladio verso germinellium, quantum regem specie, gloria,
caruifex improbissiraus exauime grassatur in cor- cunctis) constat excellere. Nec a nobis lalius lilii
pus, lauiat, dissipat, spargit, nequidfunerisinven- describendaetpulchritudo,cujuspriErogativam Do-
tum.quieti misericors sepulluracommendet. Ilaque rninica testatioreddilsingularem:iterandasuntsane
Dominus exemplo tali exaggerat dubitantis insa- illaqiKB ad robur fidei nostris geminato Dominus
niam.quiputat Deumhocpiisfiliisdenegaturum.quod commendavitexemplo quia Christianusde vita.de
;

impiis b avibussubministratjetexistimantrelinquen- reguo, de immorlalilate certus, « de pastus et vesti-

tibus propter se patriam, domum, parentes, fllios, tus non debet necessitate pulsari.cum videat Deum
coujuges, victussubsidia nou datarum,quinascenti hodie nato, et perituro in crastinum germini d tan-
indulsitcrescere.terminavitcorporisincrementum. taui vestibusglonam coutulisse. Sed sicut ariditate
miserum.o tota infelicitatedignissimum,cui cum ista.sicutclibani deputanturincendio.ita mortis.ita
detur regnum, suspirat panem cum perpetuitate
;
gehennae ignibus destinautur, qui praesentia sibia
donetur, defl t potum ; cum immorlalitatis gloria Deo nraestaridubitant, cumfuturasibi jam sentiant
induatur, plangit corporis vestimentum. Geuuinae contiibuta. Et vos nolite qiuerere quid manducetis,
infelicitatis non credit se felicem; et
conscius, fieri
p aut quidbibatisel nolite in sublimia totli; ha?e enim
terreno enutritusinpulvere coeli incolam dubitatse omnia gentes mundi quarunt. Paler autem vester
fulurum.ConveuienterergoDomiuusquae sequuntur scil quoniam his indigetis, Verumtamen quwrite re-
adjecit Quisautem vestrum cogitandopolest adjicere
:
gnum Dei,el hacomnia adjicientur vobis. Cum se pa-
adstaluram suamcubitum «;i«w?Humanarum men- trem nostrum dicit, nostri sibi piam curam com-
tium cogitationes intimus scrutator exponit; uam probat non deesse cum nos regnum cceleste jubet :

omnishomo dum sui corporis pulchritudinem con- qurerere, subjiciendamonstrat omnia nobisquid- ;

cupiscit, procerum se esse exoptat sed cogitare :

quid ccelestis, exigit apparatus indicat adfuturum.
homo hoc potest, hoc per se honio obtinere non po- SF.RMO CLXIV.
tesl ad idcredendopervenit, ad hocpervenire non
;
De igne calesti, de separatione facla a Christo, et
potest cogilaudo. Hiuc estquod Dominus humani de licclesiw et Synagngce divisione. In illud Lucae :

conscius iesiderii homiuem Ghristi tetendit in for- Ignem veni mittere in terram, etc.
mam.utin uaeusurauiChristispeeiositale tota deco- Sicut febrienlibus amarus est sempersalutarisci-
rusesset, quiin bre.vitatesua erat ipso erubescente Dominicus sermo contrarius impe-
biis, lla et siepe

deformis uudebene subjuuxit: Siergo ncque quod

; ritis ulrisque tamen aliter.aut ex corporis,aut ex
:

rninimum esl potestis, de cxterisquul solliciti eslisf menlis inlirmitateconthigit. HodieDominusexaspe-

Hoc est, quid cogitatione, homo, majora praesumis, D rassenonnullorum videturauditum.diceudo :Iynem
qui per fidem miuora desperas ? Quid vestiuiento veni mitlerein terram,et quid volo,nisi utaccenda-
niinus.quid majuscorporis inereinento'? Credoergo tur f infra Puialis quia pacem veninattere in ter-
\'.l :

tibi a Deo vcstituui corpons posse prtsstari, a quo ram e S'on,dico vobis,sedsepurationem (Luc.xn).Ei
tibi lides corporis increinenta reproiuittit. Verum nbi est illud Ecce Agnus Dei (Joan. l)? Ilbi illud
: :

quia Deussic humanum diligit genus, uti[isos quos Sicttl ovis adocasivuem ductus est,elsicut agnus co-
domiaantis jure corripit, mox paterno soletur, et rtun tondente semutns,sicnon aperuit os suum (Isai.

orat. 18 pag. 21)7, secundi hujus mundi parMU ; a specidle sibi hihil vindicant et itteo pabulis indiyere
;

Theodorcto in psalmutn. tc, genrrii noslri seintilld ; neseiunt, quia aliii invidtn twn posiUnt.
et ilerum orat. 5 dc Provid., secnndus humnni generis Ms. Ceesen., de pastu ti ccsttlit non debet ambi-
prtnceps. etc. gere.
» Sic placuit rcponere cuin Latinio. Edili omnes, J Ms. Caisen., tantam vestitUS tjloriam. Latinius,
tanta mutatit »'•. tnntiun vcstiitin tjloriam.
b Ambrosius, apud Du-IIamelium hic Aves acii :
 .

631 S. PPTRl CHHYSOLOGI. Ii32

liii)? Sed et illuii : Dicite fitia- Sion: Ecce rex tuus A Inomnemlerramexivit sonus eorum,elinfines orbis
J lerrw verbaeorum [Psa/.sviio.Sedad illudjamquod
mansuelus (Matl/i. xxi
venit tibi El qid est quod

Agnus istetam dure in prsdicatioaepercutit?Quid seqnitur transeamus./anem venimittcrein terram,et

sic arietat in verbo.qui io passione « tanta palieutia quid volo nisi at acccndatur ? Sei baptismo habio bap-
taeet.iu uiorte totahuuiilitate soceumbit ? Et re vera. tizari, et quomodo coarctor donec perficiatur ? 1'rget

fratres,niundura suuni ChristUS per oumia uiitis aquaignem:cogitandaest talis.taindivisaconjunc-

etmausuetus iutravit.dumuascitur nostro duloisiD tio.UrgetuadaflammaiD, multiplicatflammaundam.
germioe,dumcuuisblaodeblandioripsefovetur,dum Quse est talis, tam f concors ista diseordia ? Geritur
parvulus iogremiosefuudit elresolvithumauo.dum dizimus, agrieols divini species plena
hic, sicut :

parantis iu collostringitur.etstringii tolo charitatis namqueomaiacaloregerininaiit,humorenutrintur.

amplexu. Et ut enutnat toto dum uutritur atlectu, lude rerum parensDeus iguis etaqus commercio
peromnessensimcurrit et adolescitielates pauper : nos germinat.nos enutrit.quorumtauto ardet,calet,
agitsemper, solitarius semper incedit.quiapauper BZ ~tuat.an helat atieclu. Baptismo habeo baptizari.
.1

communisestsemper;patetommbussolitariussem- Chnstussuo baptizatur in sanguine.ut quidquidex

per. Etquid estquod tantumverbis spargit igueru, nostra carne suscepit, diluatur. renovetur.et totam
quod tantaet talia inflammat, et dilatat incendia.di- g smedivina» uiajestatis redigaturin formam. Kapliza
cendo Ignem venimittere
: in CoramfQuid est? Ager turChristus suaj baptismate Passionis,qui totius pec-
quoties longaincuriasilveseit, ettoto luxuriffiagre- catum muudilavil,quodnon nisiabeo quimundum
slissordescithorrore.peritissimiculloiisutiquesem- fecerat.poterat aboleri. Putatis,a.ii.quia pacem veni
per apentur et purgatur incendio: acstudiobeoigno mittere in terram '.'
Non,dico vobis.sed separationem
cultoriiinis appouitur, ut exustis seiitibns reveletur Quare?Quia conjnnctio coelestis est inista separa-
prima facies campi, h prsstetur agrieola libera.liat tione terrena. Nemo potest connecti terras.et jungi
facilis viavomen.sit germinis ferax sterilisdiu terra, 'iiataergoetcharasitistaterrenaseparatio.qua;
et longa ac nnesta otia laeto lretissima jam repenset nos sic a terreuis separat, ulioseratnos divinis.
ia fructu. Erco ubi Judaicus cespes continuo aratro EruntAnqu\l,ex koc quinquein domo una divisi,tres
legisetjugicultuc etlelus ad inopiam, nonrespondit induo, duo in tres diridetur pater in filium, el
el :

germini, non labori.sed pro triticolohamreddidit, filius inpatrem ;matsr m fdiam. et filia in matrem ;
protulit pro viribusspiuas.Cunstu- - itageatiam 1 1
socrus in nurum siinm, el nurus in socrui/i suam. Cum
divini cultusconvertit industriam :acdiu oppressa quinquedixeritex uaadomodividendosaumero,ao-
dumisnationuracupieosnovaliapurgare.igueuinut- minasex dividenlur, pater.lilius, mater.tilia.socrus,
titprimummaximus
— r magisler
o- in terram, etquidquid nurus sed quiaest ipsa socrus qum mater est.cer- :
- » » p - ' » .

naturalis squalefeceralluxus, quidquid arefecerat " (um estquiuque lantuuipersoiias iu his nominibus
brumalisrigor.artiticidepurgatetconsumitincendio; iaveairi.Dividuuturautcm tres induo.dum in spon-
quatenussololongaexhauslajejuuioipsosuocinere so sponsaconjuneta,soerusqua?tertiaest,divisa re-
saginata pinguescerent, et postdiuturnam durilieiu manebit in domo.Ergo
qua Ecclesia conjun- istain
teneraredderentur elraollia; ac si evangelic.o apta iriiur Christo Synagoga. mater est, et socrus, quffi

cultti semini redderenturcommoda et felici sulco ; permanetsuo jaminaritoperdivisa. Duoergo in tres

jam redderenttricesimum.sexagesimum ac cenlesi- ita dividuntiir. dumde islo Christiet Ecclesis cou-

mum fructum. Sed hic ipsecullus non esi novus agri- sortioalteras hfflresscindiluretdividiturSyuagoga,
col» veteri etccelesti.nanilegem d paugere.gratiam ut ChristusetEeclesiadivisi '>
abluureticis.unoma-
serere. ignis semper uti opere consuevit. Uaturus neant et jungantur in Spiritu,Dividitur et pater in

legem ignem praemisit in rubo sed divinum rubus ; filium,et tihus in patreui, dum Judaicus populus qui
portavit, non concepit incendium (Exod. v), jam per carnalem Christi generatiooem paternum soriitus
tuncaculeismalili;epleuuuietiiifrrat:iinculturcelegis estnomen.aChnsto Filioperinvidiamseparalur.pa-
• populumpr;erii;uraiis.Et nuncinarvagentiumcum ter lividus in odium vertit atfectum, cui filii gloria
destinaretapostolos, sic eosigneoimbre perfudit.et jugisest piena.estcoutiiniuscruciatiis.dicenteApo-
igoiscoosedit supereos.utpossenthumecta siccare, I) stolo: Quarum patres, ex quibus est Cliristussecun-
siccainfundere,decoquerecruda,frigidi calefacere, dum carnem,qui cslsuper oiitnia Deusbenedicttis in
accendere exstincta, comburere noxia, et in opere swcula (Rom. i.\ . Dividituret mater in tiliam : est
di verso uno atque eodem igne ad ccelestem copiam oamque Synanoga inater,ex qua per Petrum et eav
tota percolere deserta terrarum, dicnteprophela : terosapostolosnaseitur,Eoelesialilia,qua? ubidiviui

» Ms. Vaticet Vallicel., qui in patientia tanta ad tantum parte exardescens. V.\ Uita.

morlem festinat. \ irba baptismo liab^o baplizari, diverso

illa,
b ld est, a vepribus sentibusque soluln. Verum tempore a Christo fuissc proounliata existimal Mal-
cuin Latinio sic emeudavimus. Edili omnes, prmste- donatus: unde inanis oper«e esseteoruni nexum cuin
icola libertas. superioribusquajrere.lduulem e^regie prcestitilChry-
c lla cum codem Latinio : Editi, effeclus. sologus.
d Alias, spargere. K Latinius legit, et jure forlasse, altera hmresis.
e Divinam legem non concepit Judteus, sed eam h Alias, a Judmis.
tantum forinsecus portavit. veluti rulius in exteriori
 .

633 SERMO CLXVI. 634

regis Christi meruit habere consortium, matrem et A ter mansit, qui domussuse nescius,domus Deiesse
aemulam pertulitetnovercani.Etquaefiliae mater ta- perstitithabitator. Qualiterautem.fratres, cunabuJis
d
quaiisnuruisocrus ?H;ecnainque Synagogama-
lis, ab ipsis gradus Ecciesiasticae militiie conscende-
ter, ubi Ecclesiam nurum vidil ex gentibus adve- rit mihi longum est, sicut di-
et officia, quia dicere
nurus consorlium ne
nisse, occidit scelesta lilium, cit Dominus, cetatem habet, ipse* pro se loquatur
videret : amorem nurus
occidit Christum, si vel sic (Joati. n), per Dominum nostrum Jesum Christutu,
furibunda valeret exstinguere. Sed c-x mortetotuui qui vivit et regnat cum Spiritu sanclo in stecula
resurrexit in Ecclesiae conjugiumChristus; ulpro- sfeculorum, Amen.
baret charitatem non separan morte, sedcrescere. SERMO CLXVi.
'

Arguit eosautemDominusquifaciem cceli.ortus nu- De quadragesimali jejumo.

bium, stellarum cursus, plagas orbis sludeutuimia Habetquidem simplicitasinnocentiae suaegratiam,
curiositate perquirere, et tempus salulis su,t? nullis habet fidei suae fructum ; scientiae prseruiumhabere
studiis,null:sindiciisnitunturagnoscere..ffj//)oe7v'(a% non potest, palmam habere non potest virtutum.
faciem coeli et lerrce nostis probare ; et quomodo
ait, Aliud est otio pro
et secuiitati suae vivere, aliud est
lempus istud nonprobatisf Oculus effusus perdit lu- ouinibus ferre vigilias etlabores. Simplicitas civem
men, quiatola hominisintrapupillam visiocontiue- R
bonum facit,uonfacitmilitem fortem hinc estquod :

tur.Neergo studeas videremulta.ut videas temetip ille ceusum solvit, hic stipendia percipit et
honores.
sum nepraesumas excelsaconlueri,nec longinqua
; Civisautceditautsuccumbitadversis, adversamiles
ambias conspicere.quiaangustusoc.ulus noncapit sustinetetpropellit : ille pugnare non didicit, hicnon
multa, non penetrat excelsa, louginqua non perspi- timere; llle cavet semper,hic vincit. Haec diximus.
cit, atque ita videtnihil,qui videre exstimat totum. ut quaa sit dislantia monstraremus inter eum qui
Agnosce ergo diem salutis, tempus acceptum per Christianaetideisimpliciteraccipitet sequitur sacra-
Christum Jesum Dominum noslrum, A vis a te. mentum, et intereumquistudetipsiusfideietappre-
Deest fhiis. hendere scienter. et nosse mysterium Ecce Quadra-
» SERMO CLXV. gesimsejejunium.quoddevotionesolemnidiecraslino
De consecratione D. Projecli episcopi Foro-Corne- suscipituniversalis Ecclesia: multi putantabstinen-
liensis. tiastantum studio, vel nobis traditum,vel pronobis
OmnibusquidemEcclesiisvenerationemdebereme Dominumperegisse, nec altiorisintelligentiaeconti-
profiteor.etfidelissimam servilutemsed Corneiiensi nere mvslerium,sed solummodocasligandis corpo-
Ecclesiaeinservirepeeuliariusinsius nominisamore ribus, resecandis vitiis, temperandis mentibus hoc
compellor. b Cornelius namque mernoriae beatissimae provisum. Porro quadragenarius iste numerus tam
vita clarus, cunctis virtutum litulis ubique fuigens, sacratus esse a saeculis, lam mysticus repentur,ut
operum maguitudinenotus universis, c paler mihi semper efticiendis rebusdivinis.et maximisDeine-
fuit, ipse me per Evangeliuru genuit, ipsepiuspiis- goliis explicandis adhibitus legeinviolabiliperscri-
sime nutrivit, ipse sanctus sanctaiDstituitservitute, batur. Quod ut luceat ad purum copiosissimisper-
ipse pontifex sacns obtulit et consecravit altaribus :
curramus exemplis.Cum mundus intra generishu-
el ideo mihi clarutu.colendum.rairabileCornelii no- mani primordiaperdetlenda.nefandovitiorum squa-
men. Atnor ergo cognominis me compellit Corne- lore sordesceret, et totus criminum feteret horrore,
liensis Ecclesisedesideriisdesideranter oceurrere, et ac pene ipsoiniquitatissurefumofuscarecoeli tantam
Projectumvenerabilem virumamabiliusponliticem contenderetciaiilatem.quadragintadiebusacnocii-
cousecrare.Projectum dixi,seJ non abjectuni, juxta bus expiaturus terram, cceleslis imber etlunditur
illud In te project us sum exutero;de centre matris
: (Gen. vn) : ut.quia perire sibimuudus, quod factus
mew Deusmeus eslu [Psal. xxi ). Et vere iste Projectus fuerat, gjam debebat, gauderet tali baptismate se
ex uterohumanaematrismatnsdivinaeiu ulerojugi- renalum, sciretque quod est, non se naturae, sed

» Sermoni huic in ms. Cresenoe praefigitur tttulus
In ordmationt episcopi Foro-Corneliensis n mine Pro-
jecti
*> Vide qu;v observata sunt in notis ad Vilam Chry-
sologi cx Caslillo, nuui 5.
c rorle per baptismum, certe per educationem,
consecrationem. De I!. Ambrosio,
ordiiiatioiieiii. el
D. Augustions lib. contra Pelag. Baptisantem vene-
ror ut Patrem; in CkristumJesum per Evangelium
ijis'' me genuit. Mita.
d Projeoluni una cum
Clirysologo a B. Cornelio
sacris aris addiclum, cl lovitam consecratuni. tradit
: nuiii. •>>. At si lise vera essent, communis ilc Chry-
sologi ordinatione .sententia corrueret, ejusque ca-
thedree natalein ante Sixtidieaannumque 431 statuere
opporteret.Non aulein sibiconslare videtur Baronius,
dum alias Rubeura secutus, statuil ordiiialionein
Chrysologi anno 433, Sixli PP. II ibidem uum. H
anui 433. De Projecto episcopo silent Martyrologia.
: Kjusdem tanluui iiieminil Kerrarius.de Sanctisllame,
sub dio 23 Septembris, <jui ei in Ecclesia Foro-Corne-
liensi sacerest. Mira dc eo narranlur: qua fide.apud
ipsum Auctorem videal is cui haec soire placucrit.
« Mos 1'uit ut qui episcopi consecrabantur verba ad

Miii. Chrvsologo indead Raveiinatem sedemevecto, populuin facercnt, ut alibi ubservatum est.
alter ab eo venil in archidiacooatus dignitate, quam ' In quo hrysologus, ait Castillo, Ravcnnatuiu
i

postea, et ipse electus pr.esul, beato Donato leviUe vitiosa cl nimisadulleralacompescuit jejunia nam :

Corneliensi cessit. Episcopalibusiufulisornatus vide quadragesimales hebdomadas. raodo valde rigidas

tur anno 131. Luinleni credil essc Baronius, quem amplcctebaQtur cives, iuodo niniis indulgentes et
Cceleslinus PP. legatum elegit, ut suo nomine con- laxas ddigebant.
cilio Ephesiao preeesset. Anual. tom. VII an. 431 8 Alias, deflebnt.
 ;

«93 S. 1'tiTM CHHYSOLOGl 636

auctoris sui gratia», jam debere : ipsamque nostti A M relaxet. HineestergoquodDominiis, auctoraSai-
baptisniatisformamlerra.uostrieorporisorigo.prie- BbliS in hoc numero absconditi sacramenli, intra
lihiret ut quae ante natos hotnines producehat ad
;
ipsiiniiiunicruin dierum qnadragiula jejuuii (J/a/fA.

tuorieni,ho<ad vitaniproduoeretjamreiiatos.Atteii- utquod aduuibraverat in famulis ipsa per se

iv),

dilei fratres, quanlussil qUfcdragenarius numerus cjam Veritas, facta et coepta perliceret, tirmaret
iste, qui et tunc coelum terris aperuil abluendis, et lenera,inchoatasuppleret,etqusepraeceptisinstitue-
niincfonteliRi.lismatisorbemlotumpanditgenlibus rat,roborarelexemplo;non enim suffecerathoctan-
innovandis.MeritonosquadragintadlebUs pSr jeju- tum tanti numeri sacramentum imperasse verbis.nisi
nium currinius.ut perveniauius ad fonteui • ba:>li=- commendassetel facto. El tamen, fratres.a tempore
maliselsalutis.Ouadraeintaan:ii>populuii)Ju.la?orum diluvii sacramenti huj r.s contendimus aperire myste-

pmilictisin eremopavit imber (£rorf.xvl):necsblilo rium.nonausianterioracontingere.superiorarimari,

mini*tr:iliiiiiereineiitaperuiinisproduxi:eterra.«ed loqui tacita. tam diu eerte reposita proferre : prre-

ipseterrispolii:sfluxilfrumenta:lotuinque<eivitiitis sertim cum mihi lemerarium ctvobis non neoessa-

linman.Tademit lahoiein.qui b!:in lororeesurienti- riuin videam eausarum tales tantasqne origines per-
le-lempriebuitetPvei.lannonam.Quadragrala
i scrntari. Verie devotionisest, fidelissimeeserviltitis
diebus terram rcpronn«siiHiisexploratio missa.livi- p est, quid fieri velit, non quare velit dominator, in-
niius eirtinitil i.Vi/m.xini : nthicsaeraluS iriiuerus qiiirere.SierpoouaJrapiuladieriimsimplex.piirum,
primisMs Israeliiii um pnpulum cvoraret ad tei ras, tpqunle, tantis testimooiis.sub lanti numerosacra-
quinr. •Miariis jcjiinioiumciirsibusevocat, menti traditum nobisa Domino jejunium per.locetur,
ei ptrdocli NadJqtie eldoslri corporisler- undeislavarietas.undenovitasista.undehpbdomada»
i quadriginta ftJebusetploralHiinBetBrrdtillfcrt-
'.iii nunc resolutie. nunc ripid.T, nunc indulpentes ni-
letlil inspectio, ul expngnatis el fciplllslS viliorum mium,' nuncsevera»?Unde iutemperatijejuniiusus
peiilihtis, recionem no=tricordispossident lurhavu- iste.quiautafliciatsine venia.autremitlat adcrapu-
ttitum. Bl quia uihil oniittenduni est, Moyses ipse lam ? Hoc est, separatim calida, separatim frigida,
iIj.m niiiiiia.lr 'criula 'cjiinioitahumanodef>Bcaluse.-.t separatim salis.separatim cibi remediasuis usibus
et exinanitus a cUrpOtt Exnd. xxivl.uttoliis divini- deputare.el totiim vihe negligerecouditoretn?Certe
talis mutaretur in glbriatfl ;etadhuc in nostricor- qui corporisciboscondiiint,sapienteriiiscantanim«
poris obseuro toto flllgfcrel luinine .leilatis : neque pabulum temperare.neautplussalitum.autpenitus
iniiiericnm inorlalium visuspossel.qni 1»
substantia insiilsuinsnliitariseibigeneratlethalefaslidium.Jeju-
Ii.-i pa = tus toln mortali- eibl oblilOS fuctatadju-
iliu niiimsit irquale : et.utcstnohistradituin (Matth.u),
menta: unde didi.Mlcoram Deoet cum Deocommo- servelurad corporiselanimn- disciplinam. Cerlequi
raniibusviliesiibsidiannn deesse.Elrtvera. fialres, jejunare non potesLnonprmsiiniat inducerenovita-
mori non polesl, cui panis, cui vita
nescit lassari, tem : sed fateatur esse frapilitatis propriie quodre-
MM BMi taii- legem sancire tneruit, qui
Merito hie laxat.el g rediinat eleeniosynis qnod non potest sup-
tolum quidquid in hoiniue lex urpere poterat, per- plere jejuniis ; quia illitis gemitus Dominus non
aMisil.PMesliteratbbc MoysljugefrJfiassejejuniUni requirit, qlii pro se pemilus pauperuiii sic redemit.

sed nondum reddlderdl laleu, sidefuissfclquadrdge- SERMO CI.XVII.

iinriti* uumei twhir-aeratiis.Jejiiniuni Kliain lcvavit De D. Joanne Baptisla pnrdicanle, deque pimiten-
ad ccebim IV R*g. n\et purificalo siccorpoii igriBi tia aqenda.

ciirrusaddikitoli i; utoslenderel' gfehebna; Opporluue nobisJoauiiesbeatissimusjejiiiiii tem-

qum exurit reos, inimeni- qiiain desfcrvil scd ut ad
: pore pcKbllebliffi dtictor ad venit doetor dicto facto- ;

hoc perveniat el Klius, qua.lratrenarii nnmeii ante que.iiiapisleiverus, quod verbo asserit.demonstrat
viam mystir.-im prn>enrrit 011 lieg. xix). Kzecbiel exemplo..Mapi<leiiumstatdesci(Milia,sed magisterii
eximius pro[.belaruin quadraginta iliebus d jacens auctoritas eoustat ex vila docenda faciens.obedien- ;

lalere uno, scienlibus legem loquor, captivitalem tem perfieil auditorem.Docere fartis.sola estnorma
fuluram dum praeGgurat) absolvit [Bseeh: \\) qui doclriria» doclrina indiciis scienlia est,infactis vir-
: :

sacralusnninerus i>tesuscipitiniqui!ates,ul .leleat; D tus.Scientiaergo illa veraest, quie fueritmixta vir-

captivitates ut absolvatingreditur ; vincula palitur, tuti; illa, illa divina est, non humana, evangelista

• Peracto cxpletbque qtiadragesimali jejunio so- dem significantibus, Israelis iniquitas definitur; per
lemnis in Paschate iiabebalur baptismus. quadraginta, diuturnitas captivitatis Judre indicalur.
Hoc est essenlia divina. vel sermohe Uomini,
1
De cubatione autein Ezecliielis, an ad prodigium re-
qui Moysem t,er aera per quadragihla dies bis reno- currcnduni sit, videChiysostoinuin de Provid.. Basi-
vavcrai, ut ait auitor dc Uirab. ^cri|il. in lom. 111 liiiin in Isaia; viu, Theodoret. in Osea?, l cseterosque
Oper. S. Augustini. Mita. enarratores.
liuiusinodi vocis ctyrao vide liormaunum, in 8 Corrupte in editis, ipsa per se jam veritate faeta /
Lexico l''ungerura. in riehcnna Sel.leiiuui, de Diis
: ; \cl : ipsa per li jam veritai faeiens.
Pyris. syntag. cAp. li I
f De superstitione in hocjejunio a pluribus adlii-
A Ezecliiel propbeUruin veluslisgimus diebus tre- bila habetS. Ambrosius serin. 23 et 24, in vetustis.
cenlis etnonaginla in sinisli uinlatus, quadraginla in MlTA.
dexterura cubuit omnino diebus quadragintis, cl
: g Vide quam optime S. Leo serm. de jejunio sep-
trigima per treceulos el uunagiuta dies, aunos toti- tiiin mensis.
 :

637 SKRMO CLXVll: 638

probante<cum dicit: Qux caepit Jesus facereetdocere A xxni).Elnos,fratres, qui de voluntalemeiilum n6u
{Act. 1). Prfficeptorcura docenda facit, et auditu in- qii8esivimu-',acqtiiramusveldenecessitatevirtulem,
slruil, etinformat excmplo. In diebus, inquit, l7il's ne judieemurjudicesnostri sinius p.enitentium de-
ventt Joannes Baptislaprxdicans tndeserto Judxx, bemus nobis, utpossimus nobisauferresenlentiam.
cl dicens: Peeiiitentiam agite, appropinqitavit enim Prima est felieitas perpetua innocentire securitale
regnum ccelorum (Matlh. 111). Pcenitentiam agile, gaudere,in violatam servare mentis et corporis saucli-
quarenonmagisgaudete?gaiidetemagis,qiiiasucee- talem,niilla,iminunda mundi inq uinainenta scntire,
dunthumanisdivina.ecelestiaterreiiis.teujporalibtis reatuscouscicntiamrionbabere.vulneraneseirepec-
sempiterna.malisbona.securaanxiis.ienimnisbeata, cati,gi'atianiseiiipei'possiderevirtutum,seii)[)ersiib
nianstiraperituris.PfPHi/eH/tomaf/tte.Pceuiteatplane. spe vivereccelestiuni prteiiiioriun. Sed si quo forte
pceniteat qui divinis preetulit liuuiann, qui servire nostra mens jaculo fuerit confixa peccati, si caro
dominationem mundicum muudi
voluit inundo, et lumeseat ex crimine, si vitiorum sanie fragililas
Dominononhabere.Pceniteatqui maluit perirecum humana conumpattir;tunc cegris ilia.qua? non sanis
diabolo, quam regnare cumChristo. Pceniteat qui mediciua succunat.ferrum compunctio-
poenilentice
virtuttimlibertatemfugiens.caplivusvoluitessevitio- apponatur adustio tunc doloris, adhi-
nis accedat,
rum. Pceniteat, et satispoeniteat, qui nevitam tene- g beantur suspiriorum tunc fomenta, tumentiscon
ret.manus Ivadidilmorli. Approptnquaeiteniihregnum scientioe fervor evaporet tune reatusnlcera laery- ;

ctelorum. ttegnum crelornm est prffitnium justorum,
judicium peccatorum, itttpiis pcena. Bealus ergo
Joannes,qui pcenilentia jtidicium voluit prneveniri
pece.atoresnonjudicium voluitliabeie.sedpiffimiuin
impios voltiit regnum intrare, non pceuam. Et tunc
mis abluanlur, iiuuuinditiam corporis cilicia ttinc
detergant. Feral, ferat aniaram ptenitenthe cu-
: ram, qui servare a debilam uoluit sanitatem. Cui
vila sua chara est, dura b nulla est cura: iul-
dicus non sit ingratus, qui perdolorem revocat ad

Joannes viciuum cecinitregnum ccelorum, quando salutem. Qui inuocentirecreditiirn servat, pceniten-
adhucpuermundusretatutneonquirebat augtnenta. tiffi non solvitusurarn.Douiinushoc aperit diceudo:
Modo crelorumreguuniqiiamproximumjamseiinus, Non c.sl opus sanis medicus, sed male habentibtts. L\t
quandoujundusseneetutefessus extrema.vacuatur qui male haberent patefeeit, iterum dicens : Non
viribus,membra deponit, amittit sensus, doloribus veni vocarejttslos .sed peccatores (Matth.ixi. Hevocat
urgelur, curani respuit, vitfe moritur, vivit morbis, per poeniteutiam Joannes, Christtis pergratiam vo-
defectuniclamat, testalurfinem. Nos ergo duriores cat:hinc est quod Joannes vestitu,viclu, loco, totus
Juda;is,quifugientemsequimurmundiini,quifuturo- pnenitentiaforuiattisincedit. Yenit, inqtiit, Joannes

— »rprsesentibusinhiamd
ruinlemporuuiobliviscimur,
' •—"-—-», — *,
Buptistaprxdicans
•
in deserto Judxx eldkens: Pwni-
quiiuipsopositijamjudicionontimemus,quivenienti tentiam agite. Per deserta Judaete pcenitentiam cla-
jain Domino non occurrimus, qui voltuuus manere inat Joaniies,qu;e legis cultum.proplietarum labo-
morlem, resurrectionem nolumus mortuorum, qui rem,fecunditatem patruiu, frugeinDci suasterdilate
servirevoliiinus,noltiuiusregnare,uttantiimregmim perdebat: unde ad pcenitentiam meiilo vocanlut' di-
nostiol)oiuinodit}eramus.Cbiestilliiil:Ci(moin/)i7t's, sciplinartim deserta,non hominuiii. nou loeorutn :

Veniatregnwnluitm(F.nc. xi)?Majori ergo poe-

diette: vocat clamor, ubi nou assislit audilor. Ipse aulem
iiitentiaopusestnobis.etpro modo vulneris modus Joannes habebat vestimentum de pilis camelorttin. l'o-
adbibendus est medicina;.Pceniteamus,fratres, pce- luit decaprarum.sed cilicio opus non erat sed ac-
:

niteauiuscito,quianobisspaliumteniporisjamnega- cepit ° tortuosissimi pilos aniiuanlis nihil habentis

tiii-.jaiiiiiolii.sipsalioracoucluditiiijiidiciiprajsentia recti.nihil gratife. nihil decoris, quem ualtira dedit
jamnobissatisfactionislocumexcliidit.Curiatpceui- labori duro.addixit uiagno ponderi, exlrem.e tradi
teiitia.sententianepraecurral quia Domiuus quod : magisler iuduidebtiit
dit servituti. Tali pcenitenliie

nou venitadhucquod adhi:cexspectal,quodmoras vestimento; ut qui a recti detorserautdisciplina.et

faoitj nos sibi redire desiderat, non perire, quos deformes se totos formis reddiderant [leccatorum,
pieiale talisemperestalloctilus: Nolo mortempecca- magis poeaitentiffisarcinis subderentur, adjiccreu-
toris sedutrevertaturimpiusaviasua,etvivat(Bzech. U tU1' diiris satisfaeti6hiBaagorifous;suspiriacoiupuu-
xxxin). Puenitentes ergo revenamur, ne fratres, et clionis laboriosa portarent;ut directi et atlenuati in
de arcto temporis peitimescanius,quia auctor lem- modumacus|)er aiigiistum pbehitetittss fbrdrheri aiii-
poris nascit arctari probathoo evangelicus latro
: pla reinissionis intrarenl, et implerclur Doininicutn
qui in eiiicc etin hora inorlisrapuitveniaiu,invasit dictum: J Cainelttm per foramcn acits pusse transirc
vitaiii,cllVi'gilparadisuni,iienetravitadregnuin(/.(;e.

» Alids, delicatdm. Quldfsl riiniulus quispi.im fero\ tonct

•> Ms. i
:tesehtfi,rut cita sua est rhura, nttlla cura esl GutlurS, lendal Infelium ctiput 1
llbiqtlti

impura. Stabisiic pdgttfibS ? nuiiin' qui SOpll IHgll .'

' Vocat camelura animai torluasum, fortasse quia c In his Chrlsti vefbishiulti opindntur u.m agi lilc
solus cqmelus, referente Horo lib. u cap, 'X>, femur de catncln nniinali. sfed de cnmclo, atit ciunilo, func
inftcrtit, liabel cniltl qualuor articulos in femoic, lo- naulica. Nani camilum vooari crossum rudenlem,
uuein ossibus inlerjectis. Curaeluiu ira perciluin ita quo nautie iitunlur ad jaciendas ancboias, tnlvcrtit
describit Nazianzcnus Theophvlactus, in cap. xix Multu. pag. 113. Jure

639 S.
(Sfatth. xix). Esca autem ejus erant locustx. A et
jjiVivsfre.Locustaeastigandispeccatoribusattributa
merito peenitentia; tiguralur in pasluni.ut de pec-
cati loco exsiliens, in p;enitenti;e locuin adcoeluui
possit» pennis veniae pervolare. Hoc propheta sen-
serat.quidicebat Sicut nmbra cumdeclmat sublatus
: les venerant.sed qualesredibantvideredebuit pec-
sum.etexeussussumsicutli>custie:genuameainiirmata
suntprxjejunw.et caro mea immutataestpropter mi-
sertcordiam {Psat. r.vni). Audis queuiadmoduin de
peccato iu puMiiteiitiatuexcussus est ut locusta, et
curvavitgenua ut prenitentiie ponderabajularet et
adjiciturmelliscibus.utamarapeenitentioedulcistni-
sericordia temperaret.
SERMO Cl.WTII.
De parabola centum ovium.
Sicutprofumia marisingredi.etliqnentis vhecal- B domumconvocatamicos et vicinos.dicensitlis: Con
les invios transmeare arlifex viator invenit: ita de
Dei dictis aliquidaudire. et ad diviui sensus peue-
trare secretumdedit et docuit lex divina. Hinc est
quod ratem nostr;e mentis carnis alittore solventes.
iu pelanus evanuelici sermonis intramus, credentes
quod tlante Spiritu sancto cudestis intelligentiae per-
veniamusad portum. Dominus noster hodie spem
peccatorum promovit ad veniain, et superborum
murmiir piissimo compressit exemplo. Erant, in-
quit, appri>pinquantesl)omtno))ublicanietpeccatores.
ut audirent Ulum :murmurabant Pharisxi et Scribx
el
dicentes.i/uia hic peccatores recipitet manducat cum
UUnLiic. xi). Non minus invidi quamsuperbi mali-
liam de Douiiuicabonitateeapiel>ant:dcpielate Dei
impii reddebanlur. liebantde Christi miseratione
crudeles.sumebantdeccelesli curalione languorem,
et b puMiiteiitium veniam vertebant judiois
tum. Peccatores recipit, et manducat cum
videt invidus,sic superbussentit : avarus
intelligit sic Nondi-
malignus. Peccatoresrecipit.
cunt suscipit.Ouid amiserat,qui recipit ?Donat cul-
|>as. iram verlit in gaudium,dolorem mulat in gra-
liam,quicum.|ue invenitquod aiuisit. Peccatores re-
cipit. Kecipit peccatores Deus, sed Deus peccatores
autein hseret hic aqua eruditioribus. Animal inlelli-
gendumsuadel roas acceplio, etTalmudicorum pro-
verbium, a Caiunco pridem iisurpalum de eoqui ar-
iluam rein aggredilur: Forle ex wb» Pombodttha et,
ubi immittunt elephanlem per foramen acut ? Christus
vero pro etephante, camelum usurpavit, aniinal Ju-
dsis magis cognitum. K\ agi de rudente suadel ana-
logia major iuterrudentein et liliini, quod solet per
foruincn acus induci. Certe Lyri ct Arabes pro ru-
dente inlelligunt. Ki Talmudicos ne quis objiciat,
habent elipsi adugium de rudente perforamenangu-
sluin, quale est foramen acus. Vide Suiccriiin.
a Kx liis liquol credidissc Chrysologum locustas,
UzpiSa;, de quibus pastuin Joiinnem teslaturevange-
listn, verc locustas fuisse, non lagatuu inmelle Iri-
etat, sicul Ebionei, teste Epiphanio. lib. contra nav
res. tom. II hsres. 30 pag. ti.") non arborum et her-
;
barum exlremitatet, ul TheophvlactusinMattli.il,
Kicephorus Callixlus Bislor. lib. 1 cap. 14 pag. 79,
et 1'aulinus Nolanus carm. de Joanne Bnpt.
1'rccbebanl facilem viclum silvestria niella,
Pumaqui-, et incullis enala; caulibus lierba?.
t, Aliud quoddam herbeegenus quod metagramyo-
:
PETRI CHRYSOLOGI. 640
quos recipit; peccator Deum noa vio-
mel esse noa siait,
latappropinquans.Dens peccatorem sanetificat cuni
piopiiiquat.Pharis;ee, Christus peccata non recipit.
cum recipit peecatorem, quia Deus non criminis,
sed hominis est receptor.Unde Pharismus non qua-
catores. Certe Paulum, quem persecutorem mise-
rant, pr.Tdicatorem videruntmox rediisse. Sedjain
Deusgaudium suumdereditupeccatoris compara-
tionequa, quasimilitudine insiuuet, audiamus. Et
ait ad illos parabolam Quis ex vobis homoqui liabet
: :
centum oves.et si perdiderit ex eisunam, nonne di-
mittit nonaginia novemindeserto, et vadit ad illam
</u.v )ierierat,donec inveniat eam f Et cum invenertt
eam,imponit super humcros suos yaudens ;el veniens
gratulamini mihi, qnia inveni ovein meamquwperie-
rat.Ita,dico vobis, yaudtum erit in ctelis super uito
peccatore pwnitentiam agente,quamsupernonaginta
novem justis, qui non indigent pienilentia. Seniper
quidemciim perdita reperimus.novumcapimuscu-
mulum gaudiorum.etest jucuudius nobis invenisse
perdita quam uon perdidisse servata. Sed haec pa-
rabola plus divinie pietatis quam consuetudinis hu-
manie loquitur, et exprimit veritatem.Magna reliu-
quere.amare minora,Dei potestatis esl, non est cu-
piditatis liimiaii.i': quia Deus et qu;enon suntfacit
essc;et perdila sicseqihtur, utteneatquje reliquil;
et ainissasicinveiiil, ut qu« scrvata sunt non amit-
tat. Ergo non terrenus pastor iste est, sed ceelestis,
et parabola hoec tota non tigurata est laboribus hu-
manis.sed divinis est obumbiata m ysteriis; sicut ex
in rea- ipsouumero mox lucescit cum dicit: (Juis exvobis
illis. Sic homo i/ui liabet centum oves, el si perdiderit ex eis
sic sapit, nHam?t)iiarenouquinquaginta,quarenondiieentas,
c sedcentum?quarenon quatuor,quare non quinque,
sed unaml' Ut ostenderet non ex damno fuisse, sed
ex nuiuero J plus dolorem. Namque amissio nnius
totiimdissipaveratcentenarium numerum
et totum ;
de dextera e redegerat ad sinistram, ut dispendio
cant. ul refert Theophylactus loco cit., et Jncobus de
Vitriaco llistor. Orient. lib. l cap. 53 nec aiiculas,
;
nec pitcet marinos, quod perridiculum est. Consonat
Chrysologo communior senlentia auctoruni nani :
irientalibus, ut ait llieronyuius in .lovinian. lib. II
i
cap. 7 locuttis vesci moris esl. llinc.teste Kusthalio.
Odyss. 8, ttxpi&ofdr/oi, locustioorse dicti sunt. Merite
D adeundus Bochartus de Anim. p. n lib. lv.
cl.
b Alias, peeeali
veniam.
c lloc est, Pharisffii niinime considerantes, quod
Christus Doininus nostrorum non indigens, sola mi-
sericordia et pictate nos ipsos quasrit, dicunt Pec- :
catores recipit, hoc est peccatores. Teluti reni sibi
ulilem rccuperat amissam; qunsi dicere velint divi-
nitntem cx perditione nostra aliquid damni passam
fuisse. Hene dixissent: Peccatores suscipit, hoc est.
peccatoresin suam gratiam libere et gratis admittit,
ut infraserm. 170. Mita.
u Alias, plus dolorit.
8 Irenajus, adversus Valeutinum lib. l cap. 13,
ait .1 numero nonagesimo nono. qui est in Ixva, per
:
uuius addilionem transferri in dexleram,eiibi centena
constttui. (Juem locuni laudat Pieriui Valerianus: et
fuse docet hanc nunierandi methodum ab antiquis
 6ii SERMO CLXIX. 642
uaius et sinislra ciauderet omnes.et dextera nilha- A Iorum leetitiam totain cceleste jam retulit ad ovile
beret. Nonagesimus et nonus numerus in sinistra mulierevangelicaproduciturin figuram quae lumine :

latet clausus. constrictushferet. teneturoppressus : accenso de decem drachmis unam drachmam perdi-
quitamen ubiunus perceperitet senserit augmen- tam sic requirit,ut inventa hac de lucro suo, de suo
tum,inox dexleraetransitad palmam, moxcentena- gaudio, causam pariat coelestiurn gaudiorum. Sic
rii numeripervenit ad coronam et si non habuisse : enim dicit Attt quw mulier habens drachmasdecem,
:

centenarium numerum dolorisest,cujus dolorisest si perdiderit drachmam unam,non accendit lucernam

perdidisse?Videtis quia perunius ovisamissionem eteverrit domum,etquttritdilincnter,donecinveniaf!
pastor iste lotum grogem cecidisse de dextera, et El cum invenerit, convocal amicas el vicinas, dicens :

totum in sinistram doluerat recidisse; et ideo reli- Congratulaminimihi,quiainvenidrachmamquamper-

ctis nonagintanovem.unamsequitur.unamquaerit, didcram-Itadicovobis, gaudtum erit coram angelis
ut inveniretin una omnes,redintegrareta omnes in Dei super uno peccatore pwniteniiam agente (Luc.
una.SedjamcrpJestis parabolaepandauiusseeretum. xv). Putasne mulier ista communis est, authabuisse
Homo habensovescentumChristusest.Pastorbonus, eamdecem drachmas humanoputaturex sensu,aut
pastor pius, qui iu una ove, hoc e.sl in Adam, po- unamcasucrediturperdidisse mundano,autsimpli-
suerat totum gregem generis humani, lianc inter g ciler contingit quod eam nocturno requirit in tem-
amoena paradisi,hancinregione vitalispascuaecol- pore, aut lucernam de nostri usus more succendit,
locaret sed illa vocem pastoris oblita est, dum lu-
; aut consuetum quod eam perdidit et invenit intra
pinis ululatibus credit, et caulasperdidit salutares, domum,autfamiliarequodamicasad L-ctitiam con-
et lota lethahbus sauciata vulneribus. llanc ergo vocat etvicinas, quasperdensconvocasse nonlegi-
Christusveniens quaererein raundum,in uterovir- tur ad moerorem ? Novum damni genus, et quod
gineaeregionisinvenit.Venitsuaenativitalisincarne, drachmam d non ablalampatefaciat,seddilapsam :

etincrucem levenshumerissuffiimposuitPassionis, etquodeamdomeslicisabsconditam lenebrisetnon

et gaudens tota resurrectionisgaudioper ascensum defossam dolisloquatur extraneis.Videtisquam siu-
ad ccelestem tulit et pertulit mansionem.Ci vocavit gularesit totum.quam morem transeatet supergre-
amicosetvicinos. Hoc estangelos. Diccns illis Con- : diatur humanum, quamdiviimm spirst etredoleat
graliilaminimihi,quiainveniovemmeamqua;perierat. sensum,quamattollatadco?lum mentisintellectum,
Congratulanlur et congaudent Christo angelisuper quam quam cogatsuprrni cor-
collocet insupernis,
ovis Dominicae reditu, nec indignantur intoto sibi dis accendere lucernam, etinstarevangelicaemulie-
praesidere solio majestatis, quia h de coelestibusin- ris,per Uominicaslectionisobscura.drachmamquae-
vidia cum diabolo fuerat jam fugata nec poteratper : Antequam Christusadovera
rere scientiae salutaris.
Agnum qui peccatum mundi tul.^rat, in superna ^ venireterrantem,etmiserandisdiscursibus attritam
c ampliusinvidia5 penetrarepeccatum. Fratres, ille misericordibus humeris sublevaret ad coelum, et
nosqua3sivit interra.nos illumquaeramusin ccelis ;
onustus pecore pio inaccessas lupis perveniret ad
ille nosporlavitsiue divinitatis ad gloriam,nosillum caulas;mulierhabensdecemdrachmastenebrasdiu-
sanctitate tota nostro porlemus in corpore : Glorifi- linas sustinebat, et nonsolum drachmam perditam
cate, et portate Deum in corpore
inquit Apostolus, detlebat unam,sed ipsasnovemdrachmas sibiresi-
vestro Cor. vi). Ille Deum in corpore suo portat,
(1 duas non videbat.Noxeierat jugis.erateiprofunda
quinullumportatin suoecarnisoperationepeccatum. et perseverans caligo; cui lucerna sine divino igne
ad noctis solatium nonlucebat. Sed posteaquamsu-
SERMO CLXIX.
pernus ignis,ignisSpiritus sancti flammeo se super
De parabola drachmae perditoe.
apostolos imbre ditludit, et non minus frigida quam
Peromnes evangehcas lectiones latere mysticos tetra raortalium corda totoignis sui calore succendit,
sensus et coelestis intelligentiae maneresecreta, no- mulier, id est Ecclesia, accenditlucernamsuam, id
runt soliquicumque divini Spiritus gratiam perce- est, internum illum sui cordis obtutum, hoo est, il-

pere. Ecce posteaquam pastor Supernus perditam luminatos, ut inquit Apostolus, oculos cordis vestri
cenlenarii gregis ovein perquisivit, invenit etange- D (Ephes. 1). Accendit ergo lucernam suam, et illam

usitatam fuisse, et quomodo. Unde Auctor noster b

Favet Auctor opinioni aliquorum theologorurn
luinc morem respiciens, inquit :nonagrsimitm nimiim asserentium bucifero revelatam fuisse unionem hy-
numerum in sintstra latere clausum. Ouoniam, cum postaticam humame nattir.i r.iim Verbo divino, et
Itevamanus, digitiscomplicatis, et pollice super me- inde sumptani occasionem superliiie el invidise qui
<liuni digitiim compresso,oslenderelur,nonagesimus (lial)olum et asseclas ejus dejccit. Vide Suariiiin tom.
nonus ntimerus indioabatur cui numero si uniini
: 1 disp. i2 secl. i. Mita.
tantum addamus, mox centenariusnumcru.s evadil; ' lloo est pcr graliam bonis angelis conccssuni :

qui non per loevam, ul supra coinpressam, ostendi- quia indivia lugata fueral e ciulo pcr scmpiter-
vel,
tur, sed per dexteram comprcsso versus palmam nu- nam diaboli et sectalorum expulsionem vel quia ;

riculari digito. Unde numerus ille nonagesimus no- Agnus propria morte ccelilibus pacem reddiderat.
nus, si per additionem unitalis fiat oenienarius, de Mita.
sinistra transit ad dcxteram. Ex Miln. Mulier quae perdiderat draclimam, Ecclesiagen-
i

1 .Noiiaginta nnvein ovcs liiiiiianum genus cst

per- lium eral.quie verum Deum perdiderat, non quideni
dituni, una ovis Adam. Hac una recepta claudltur ablatura, seu ereptum, seddilapsum, hoc cat ucgli-
centenarius nuiuerus, ct oinues recipiuntur. gentius custoditum. Ex Mita.
 ;

613 S. PKTRI CHRYSOLOGl. 644

Judaicamdomumignorantia?» eajramlenebrisever- A qujerebamus.hocin Domino.kocmatris inveniamus

tit aposlolicuni post laboreui, done e j.un
dederem a«l lueernam. Super hoc hotetur et ccelum, quia in

drachmis, hocest.Deealogo legis, drachmani perdi unopeecatore piBnitenliam agente totiusChtistiani

tam reperiret in Ghristo. Christus estplenum deila- populiclaruitpienitudojltola deitatie fonnaChristi

tisnumisma,Christusestdrachmanostrn;redemptio- noslra refulsit in draehma.

niset pretii, Christns est qui et erat in legis Deea- SERMO CI.XX.
logo et latebat, Christusest quem habefoatetSyna- DeCrislo prouobis varias [ormas susciptente. apo-
i.r'. teneforisimpugnantifous non videfoat.D"rem stolos vocante, nwrbos curatum mitlrnle, ct pau-
drachmas, decem legis disiuius verfoa, ex qnifous pertaletn pras-ipiente.

Verfoumperdiderat etSynagoga unum.Qued unum? Beatus Marcus hodie cum GaliUe;e Doininum re-
Illud quodin Kcclesia priinus qula lucerna ardens tulit circumissc caslella. inelfabilcm eircunos prodi-
erat.Joannesinvenit, dicente Doinino: Ille erat Ivt- ditejuspietatem.ift cireiiihat, inquit, Jestts castella
cerna ardens {Joan. v^dieenteevnngelista In prin- : in circuitti docens (Marc. vi). Andislis quemadmo-
n/no erat Verbum, et Verbtim eral apud Deum. et dum circult,quemadmodum te et propter teufoique
Deus erat Verbum (Joan. i). Hoe f > - o in Beealogo < i i
ptetas imlefessa perquirit. Ktille quicapit ipse om-
jampatescat. Audi, inquii. I$rael,Dominus Deustutis g nia, nec afo ulla capilur i|ise creatura, intrat, et luo
Deus unus est (Deut. iv Marc, m). H.>c SynagOga
; angustaturiu corpore, tuis in hafoitaeulis se coar-
dum non videt in Kdio. amillit in Palrej dum non ctat. Kt ille ciijus majestatem vox lidelium quoli-
credit inChrislo, Chn<lum lerhaliter rruciiigii ; cni diana testatur clamans : Pleni sttnt ctvli et terra tjlo-

uieriloperDecaloguui consequenterdiciliir: Nott oc- rirtua (Ercl. in fine /irtrfat. Miss.), tuis propter le

cides (Bxod. xx>. SiquidemdumJudeBUsipsaro man- circuit, apparet, videtur. et teuetur in locis.Quo se
daioruin seiiem capite detruncat, '> ante Christi quam movet immolulis pleniludo ; quo acccdit, vel uude
bomicida; unde ettotum corpusDeca-
legis exstitil reeedil.quo sunt plena omnia? Kt tamen vadit, re-
lnu'i relonitin Gbristum .Non oceidet, nonmcechabe- dit, descendit, ascendit. et totum te, et propter te

ris: damnataestSynagoga,qua>junetadiis gentium homo Deus patitur, « quia te nitds diligit, nitnis
repulit Chris(um,qui seposita potestate dominaniis, amat. Hnhitussuscepit,foriuas variat.eoinmulatolfi-
ndit affectus. ^bn furlum fa-
i
cia: et nunc igneus tibi resplendet in rnfoo (ExoJ.
eiej.Kurnta est Dominicam resurrectionera,qu(epre m), utperlidia te frigidum lidei ealore succendat ;

tium militifous dedit, ut resurrectionis infoderet et nune elueeseitcrelesti llammeus in eolumna (Bxod.
occuleret veritatein i Matth. wvtm. Nonfaltumtesti- xn), ut remotis ignorantite tuie teneforis, per solitu
inonium. Hieccstqiueconquisivitfalsos testos(MaM. dines mundi hujus. viampossis scientiaepercurrere
"•
xxvi', utimpleret iliud : Exsurgentes tesles iniqui. saiutafis; nuncidem tibinubisvertiturincolumnain.
quoe ignorabam,interrogabanl rne (Psal. xxxiv). Kt ut ardentestuorum temperetiestusanimorum:uune
reveraalitertradere non poterat veritatis auctorem, te ut aquila protegit pennis sapienticR, etccelestem
quia semper sola impugnat falsitas veritatera. Sic provocet ad volatum, dicente Moyse : Sicut aqitila
per gradus cadit, qui de scalis lafoitur ct
ruit, sic protegit nidnm stttim, et sit/ierpullos suos confttlit,

corruitprieceptorum.Nam si Domiiiuin Deum credi- e.rtendens alas suas accepileos, et suscepit eos super
dlsset unuin.adhocruinaruiii foaratlirum non venis- scapitlassitas. Dominus solits lneebat eos,et non erat
set. Sed nos lucernam matris Kcclesise jam sequa- ctim eis Deus alienus (Dcttt.xxxv, juxtaLXX). Nunc
tuur.elainhtilantesin luinincDominieivultus, Ghri- sicut gallina educit, ducit, vocat, recipit, protegit,
sliperveni.intisad drachmam alque amicasetvi-
; portat, fovet, ambit, aiupleetitur (Malth. xxin), et
genlium convocemus.ne ma-
cinas, id est, Kcclesias sui volatusoblita, sunetemporalilerimmemor liber-
trem nostram.drachmam suam, nesciant invenisse tatis,tuisin penetralibus,tuoversaturinpulvere, ut
et dicamus cum propheta Paravi lucernam Christo: te vernaculis,familiaribus,(iomestieis alat,erudiat,

mco (Ps. cxxxi). El quiJ lucerna profuerit audia- instiluat nutrimentis nunc ut pastor honus altissimis ;

mus Ecceaudirtmus eam in Ephrata,invenimus eam errantem solus requirit in montibus, solus invenit
:

in campis sitvx. Inlroibimus in tabernacultimejtis, D solus suis humeris imponit, et ne amplius in terrenis
(tdorabimus in loco ubi steterunt /jedes ejus (Ibid.). pascuis lupoium morsibus pervadaris,ccelestes eve-
Kcce quod per distensos campos et neiuoradiffusa hit et perducit adcaulas (Luc. xv). Sic, sicut dixi-

» Ita editionesnonnulfoe, Colon. 1027, Venet. 1036, lectori dijudicandum reliquo. Mihi probatur im-
Lugdun. J636, Lugdun. Raynaudi L633. In nonnullis pressa. Iloc est, cum Synagoga juncta diisgentium
aliis, ererrit. Kvertit autem legunt in sacro textu ve- adulterium commisit, et Christum verum sponsum
teres Latinorum libri, etinss., eteditio Sixti V 1590. repulit, lunccapul decem praceptorum Dei detrun-
At mendose. Legendum eniin est ut habet Grascus, cavit quod est illud Eqo sttnt Doiiiitius Detts litus.
; :

tverrit. Exemplaria olim quaedam, tetate Gregorii etc. UndeprJus Cbrislum mente occiditquam legera:
Magni ferebant emandat. Quibus assentitur Ambro- et totuiucorpus Decalogi a se retorsit et rejeeit vel ;

siusepist. 11, initio. La Haye spretis emendationi- rejecitiuChristum, id est Christo, et ejus Ecclesia?,
bus legi vult evertit. observantiam Decalogiremisit, quam a seabdicavit.
b Ms. Caesenae oppositum habet : Legit antequam Miia.
Christi ttcstitit homtcida unde et lotum eorpus Deca-
:
c Ms. Caesen. ,qui le.
logi retorsit tn Christum. Ultra «it germsnior kctio,
 .
6i3 SEPiMO CLXX.
mus.habitus suscipit,formas variat, et ut te mulet
in melius.ipse sua toties uiula et comiuutat ollieia
Etquia diu circuierat utdiriperet et devoraret ini-
micus,nuncnecessariocircuit utte viudicut, ut eri-
piatChristus.dicenteScriptura \Adversarius vester
sicut leo rugienscircuitquwrens quem devoret(l Pctr.
vi. Et convocavit, inquit, duodecim. Post diuturna
tempora tetr«enoctis, auroraesuasdesiderato splen-
dore aeternus diesChristusnoster reluxitin lucem,
qui duodecim suas horasin apostolissuisduodecim
siguanteraptaret.Huncdiem bealus Psalruista pro-
phelali vidit spiritu.cum canebal Hoicest dies quam :
fecit Dominus, exsultemus et tsetemur mea (Psul.
cxvn).L'nde et Apostolus lucis ac tidei tilios appel-
lat credentes : Vos fitii lucis estiset diei(l Thes. v).
FJ convocavit duodecim. Duodenariusnumerus iste
perquaternarium tripartitaiunobismonstrat et for-
matquadrigam per quamTrinitas tota loto orbe
:
apostohcis vehitur etfertuiexcursibuSjUt diabolum
mitis bellatorexpugnet. ut mundi superbiam man-
suetus victor inclinet, ut discordias gentium pacifi-
cusauferat praeliator,ut destructo inferno,hoc est,
peccati foveo, diuturno carcere animarum humani
generis captivitatem liberam triumphi sui perducat
adgloriam.HuncTrinitaliscurrum beatus Psalmista
viditprophetalispiritu,cumdicebat: Ascendisti in
altum.captivam duxisti captivitatem, accepistidona
in homimbus (Psat. lxvu).Huuc currum sibi,suoPa-
trietSpiritui,sancto,Domiuuscum diceret,prsepara-
bat: Tollitejugummeumsupervos,quiajugum meum
suaveest.et onusmeum leve esl (Matth. xi). Nescit
lassescere bajulus miserieordiae. pietatis evector.
Duodecim patriarchas.duodecimdistinctosin tribu-
bus(Ge». xLix),quodecim fontes eremi (Exod. xv),
duodecimJordanislapideselevatosex alveo (Josue
iv),in figuram formamque apostohci numeri fuisse
descriptosscrutatonlegisrelinquimusaltiusadpro-
bandum,quia nobis cur binos ad praedicandum di-
scipulos miserit, propositae lectionis series conatur
aperire./?/ cxpiteos mittere binos et
binos.* Binos
mittebatne destitutasingulantas aut negaret,ut Pe-
trus autfugeret.ut Joannes (Marc. xiv). Cito cadit
;
fragilitashumana.quae dese superbeconfisasoeios
despicit, non vult habere oollegam, dioente Scri-
ptura Et vce uni cum ceciderit,et non est secundus
: messispervenire.veniexpeditus.veniliberadopera,
qui erigat eum (Z?cc/.iv).Quantum aulem alteralte-
riusroboreturauxilio,eademScripturatestatur,cum
dicit Fraterquiadjuvaturafratre,quasicivitas mu-
: Mortentem
nita \Prov. xv\u).Etcwpiteos mitterebinos et binos
Nec mirum.fratres, si Trinitas.qiiae ex duodenario
numero tripartitam conscendit quadrigam, nuuc
ascenditetbigam;utduobusnuntiisduorumvocatio
monstretur.etclareat populorum.dicente Apostolo:
Numquid Judxorum Deustantum! Nonne etgentium f
» Missos fuisse binos tacet Uatthteus.Misit autem,
ut collata opera se inutuo juvarent, ut ait Brugcnsis;
tum ad plenam testimonii fidem, ut vult Grotius.
k Voluisse Dominum in hacprima legatione mani-
festum dare apostolis divinae providentise documen-
646
A iiuma gentium (Rom.\\\) ;et impleatur Isaia? vati-
el
cimum.qui se ascensorem hig.e vidisse testatur.ubi
auditsibidici :Guid tuvidesfet respondit,video as-
sessorem bigteijsai xsu. nnde mox cecidisse Baby-
lonem clamat. et omuiasculptilia.Quisdubitat.fra-
lies.per has bigasChristum salutares inequitasse
disctirsus.cumvideat apostolica pradicatione cor-
ruisse templa, idola deperiisse, cessasse pecudum
mugitus, et victimas.ipsas aras cum thuris sic fumo
jam tota evanuisse persaeeula ? Has bigas Habacuc
videratcumclamaret: Quiascendissttperef/uostuos,
etequitatus tuussanitns^ffabac.u^.Et dedit, inquit,
eispotestutem spirituum immumlorum. Hoc est.divi-
noe virtutis iusigne ;hoc tropasuui singularistrium-
phi,iitpraeda;su83 praedoipse.iosis oaptivissuisipse
g captivus.vinctisquondamsuis vinclusipse diabolus
nunc tradatur,quatenus eorum subjiciatur imperio,
quorumantefueratmagnilicusservitule.Merito do-
let,gemit merilo.merito stridet.qni se videt homi-
num sentenlia, hominusn poteslate percelli, qui se
Deum hominibus longa diu fuerat persuasione men-
titus./?/ prxcepit eis,nequid tollerent in via,nisivir-
gam tantum,non peram,non panem, noninzonis ces-
Homocum operarios invitatad opera, non necessa-
ria victussolum.sedetiam largo fundit epulas ap-
paralu^ulconviviiinihuinanitatiseffuseepondusope-
ris superet et laborem.b Deum quantumcredit inhu-
manuiu, qui ad opera, ejus invitatus, pera, pane,
pretioonustiisincedil,etanxius;utautlassusaultar-
dior ad opus operarius infldelis occurrat.aut occur-
rere fortassisnon possit praemia promittit ille co-
!
piosa, totchirographis,tot testibus.largam spondet
mercedem, tu eum neque pa:iem, neque vesti-
tlle
mentumimpiospintu aestiraas pra;biturum?Teipsum
cumnon esses, deditesse etquidquid, homo, ha-
;
bes dedit ipse et cum tibi ac tuis voluptatibus vive-
;
res, victus necessaria non negavit hunc suis virtu-
:
tibus,suisopenbusservienti,non panem,non vesli-
mentum aeslimas largiturum ? lloc ipsum quod in
pera, quod in zona portas, quis dedit tibi?Quid illi
de suo insultaturus occurris? Novit quia diveses.
cCede. homo, opibustuis :sufficit tibi divina pau-
pertas,depone sarcinasdivitiarum tuarum,onustus
non potest per angustam viam ad opus Dominicas
antequamnudusetexspoliatus.infidelisomnibusopc-
n rarius rapiaris ad pomam ;quia, sicut scriptum est,
divttice non sequuntur (Psal. XLVinLSit
tibiperaconscienliatua,sittibipanisvitatua nt sit ;
verus panis Christus in vita,qui dixil: Ego sum panis
(Joan. vi). Sit tibi in pretium merces tua.quia ille praj-
miumexigitsecurusaChristo,quiutsequereturChri-
stum.nudusdespexitrespuensfideliterquodhabebat.
tum, communis est cuui Chrysologo sanetorum Pa-
trniii opinio.
c Locus
ex Mita correclior. Aliw editiones. Cesui
homo, openbtis tuis.
 ;

6*7 S. PF.TM CHRYSOLOGI. 648

SERMO GLXXI. A proceduntcogitationes malpc. adulteria, fornicaliones,

De dtseipvlis illotis manibus prandenlibus. homieidia,furla,araritix,nequxtise:dolus.impitdicitia,

Sicut fulgura cum saxa.montes.arbores.ipsa do- oculus malus, blasphtini,r.sitpcrbia,slultilia :omnia

morum culmina, terribili collisione tlissolvunt.sen- h&cmalaabintuspi occtlunt et contaminant hominem.
sus hominum mentesque corripiunt : ita Dominus Ouff spatia terrarum.qiue magnitudo tirbium. quae
quolies in Phansa?os intonat. suos timore salutari latitudo regionum, tot hostes ferre, tot inimicosca-
corrigit et emendat, sicut hodie evangelicussermo pere, tantasstistinere pra>valet nationes, quot vitia,
perdocuit.Pharisaeoset Scribas vituperasse aliquos quot delicta. quot criminn rapiunthumanossensus,
discipulorum Domini. eo quod non lotis manibus hominum cordapatiiinturtVulistis,fratres,quod ad
manducarent. Nemo cumhaecaudit.existimetdisci- unamovem genera tota.tota ferilasbestiarumacce-
pulos Dominisubspeciecontemptnsincultis etlutu- dant.qiueruagiseosnsvinnt.qtioseexplerenequeunt,
lentis manibus edere.nec mensae Domini.necconvi- satiarinon possuntuniuscaptionevoracidenteprado-
viicommunisservareet colerehoneslatem: quando nes ;qui pliis]iineaestuantettabeseunt,quodcapere
istud neque natura patitur, neqne hospilalitatis nequeunt et vorare; quod ad unam columbam tot

adiuittit aflectio Quis aquam manibus non offerat tantarum

mox ad venientis obsequium.qui ad offerentis tri- „
stitiammox recuset? praesertim cum Dominus ipse
arguatSimoneminvitatusad inensam?/Vrfi'&usmeis,
milvi. tot aquilre, vultures tot voraces,
curratcongeriesaviumsortlulariun.HancnumeroBi-
tatem, hanc multitudinem senserat propheta cum
caneret Cirettmdcderunt memala, quorrtm nonest
:

iaquit.aquani non dedi>ti I.ur. vni.Vull itaque tie-

i numerus:comprehenderunl meiniquitates mex,et non
ri.quodsicexigereperdocetur. Sed Pharisaei non di- potui tttriderein Psal xxxix). Abintus dc corde ko-
ligeotiam corporis Domini.sed super-
in discipulis ininiimprocedunt. Tolerabilis est hostis cum muros
slitionis suw baplismata perquirebant ;nescientes arietatexlriiiseciis.ciimforispositiisceclitaliqiiando
unumbaplisma.quodDominusnon lavandissolum. contlictiii;cui veroestintus inimicus.cujusadversa-
sedinnovandis animabuset corporibus invenisset riiisinipsispenetralibiisjamdesaevit.isteseiiitelligit,
quod Donoorpas ad cultum vita?,sed conscientiani et sentit oppressum, iste se et caplivum pervidetet

dilueret ad salutein.lloe propheta precabatur.cum deploral,istesuiisexpugnatoressenonpotest, b suis

diceret: Amptitulavameab injuslitiamea iPsal.i.), esse nonpotesliberator.alienum requirit auxilium,
quousquemelegaliterlavas,etme non lavas?
. quasritallertiiu defensorem./16m/!<sexew»/(/ecorrfe.
lavame pergratiam semel, quem lavacra legis in- Novus est hic ordo bellandi : de homineconlra ho-
numeranonlaverunt.Sed hocaperial nobisipsequi iinnciiigentes exeunt bellaturae non contentre in :

sequiturevangelicus sernio Phnrisxi, : liiqiul, et otn- ocoullo vincere, prosternerein abdito quasi qua? ;

nesJudiriniticrebrolaveruntmanus nonmanducant,
1

famam quaerant hoininis de ruina. Judaei, quiforis

lenenlestradilionemseniorum.etcumde foroveniunt sunt, se et sua forinsecus lavent ; nos, fratres, ab
nitibaptiztitifuenninon mantlucanl.serrantesbtipti- islis vitiorum sordibusemiiudemurinlrinsecus:has
smatalicumeturceorumacxrainentorumct Uclorum nequiliarum gentes innostris mentibusChristopro-
Marc. vii). Pharisaee, qui le mundumcredis, cum pugnante vincamus, has delictorum bestias de no-
luaomniatuo sintpolluta • convivio?ln forotudein- stris cordibus terrore Dominiei nominis effuge-

nocentissanguiue disputasti.de rapiendasubstantia mus, has criminum rabies et voracissimas aves a

paiiperisperquisisti.perscrulatusesqualiterliberla- nostris sensibus crucis liaslaforliter propellamus ;

tem addicercs servituti. el cum interiora tua tanto ut civitatis nostrnj splendor, templi nostri sancti-
sint confecta crimine.quemadmodum teexlerior la- tas, domus nostneinleger et singularis ornatus, ad
vareetmundaresufticiat aqua?cordaetcorpora no- habitandum semper in nobis nostrum provocet et
strainundareha»c poterit.cumfueritet ipsa Spiritus invitet auctorem. Illuc vilia redire nequeunt, ubi
sancti purilicata commercio, ut visibili ministerio Christus cum suis virtutibus commoratur.
invisibile purificationis nostras perliciat sacramen- SERMO CLXXH.
tum. Sed tu, Juda?.e,calices,urceos,a?.ramenlabapti- De invidia et hypocrisi.
zas, quae motu sensuque carentia per naturara.ut Audislishodie, fratres,quemadmodum,dumseclu-
reatumneseiunt.itanon sentiunt liiec honoras, et D sit alios, seipsumjanitor invidiosusexcludit. Vxvo-
;

te perquemcontaminatasuntomnia,nonemundas bis, inquit, legis peritis.quia tulistis claremscientix,

;

tuis usibus.tuis obsequiis hssc mancipata purificas, ipsinon inlroistis.eteosqui itttroibanl prohibuislis(Luc.
et ledivinis officiis,divinis ministeriis nonpuriGcas xi). Audistisergo quemadmodum dumseclusitalios,

mancipatum.Sednos,fratres,non quid Judsis, sed seipsum janitorinvidiosusexcludit.Acceperatclaves

quiddiscipulissuisDominusresponderit.audiamus: Pharisaeusnon utclauderet.sedutintraredesideran-
Dicebalautem, quodqux de homine exeunl.tllacon- tibus aperiret : sed ne intraretalter, ipsepermanere
laminant hominem.Abintus enimdc corde hominum foris itialuit purlivorem. Omniaquidem vitiaad suo-

» Ob Pharisaicam conscientiam peccalis delurpa- per se pugnando vincere, sed ab molestiis, damnis,
tam, u( infra. Mita. periculis se eripere, aul penilus liberare, non valet.
b Hs. Caescn. Iste suus expugnaior eue Expugno signal pugnando vinco Libcrator vero di-
\ oUtl ; scd :

suui esse non puteslliberator :hoc est, potesl quidem citur pericuii, ct raolestias ereptor. Mita.
 :

649 SERMO CLXXIII 650

rumsempertenduntetprosiliuntlresionem ;se<.lsuos A xn). Quia in fermentonon est rnoles magnitudinis,
semperamplius invidia consumit invidia suorum : sed tumoris ;et conspersiotalispecie inflataest,iion
carnifex semper exstitit, extendit sensus, torquet ditata quantum enim eflerbuerit ferventius, tantum
:

animos, discruciat mentes,corda corrumpit.Etquid farrismassa turgescit et totamformam levitatisim-

plura? Hanc qui receperit,suasustinetsine finesup-
plicia, quia inse domesticum semper diligithabere
tortorem.Quisiliimalorumfinis.ubialteriusa bonucn
pcenaest alterius?ubi cruciatus alienusestalienafe-
licitas?malum multiplex quotsuntprosperitatesho-
minum, tottormentasunt invidorum.Cumaliis vitiis
animuspoteritconfligereChnstianus.invidiauiquis-
quis antequam sentiat non
plet.ettumoris. Congrue ergoa Dominodictumest
Attendile vobis a fermento Pharisceorurn, quodest
Aj/pocmis. Quidesthypocrisis.nisispeciesartecom-
posita, quas aliud in re agit, aliud promittit in vul-
: tu ? Heecpenes Pharisaeos per scientiam tumescebat,
Apostolosicdicente : scientia inflat (I Cor. vmi.Illos
namque scientiainflabat ad superbiam.non instruebat
fugerit, non evadit.Haec ad vitam et corrumpebat ad malitiam.nonadpru-
;

peritis legislegem suasit non aperire,sed claudere; dentiampminovebat. Eratineorumfaciehypocrisis,

etsalutarispraeceptinoncommodaredoctrinam,sed eratin eorummenteinvidiaehydrops,eratin pectore
negare obserare scientire fontem et vilalis fluenti,
; siticulosus fons,erat ardens unda,quae suis magis ac
onginis suae secreto b divitias obstruere. Iste velo- g magisinflammabaturfluentis.utbibentisnon exstin-
citer fugiendus est morbus,quia quos contigerit non gueret sitim, sed augeret incendium. Sic, sichypo-
palitur jamsanari.Invidiacoelum tentavit; ibi enim crisi ministrante, suis semper invidia propiuat. Ab
diabolumfecitexangelo ussitterras,quaeutiquepa- ; hoc nos morbo subtrahit Aposlolus Cum nos non :

radisi nobis amosnaflammeocustode seclusit.Reges iri fermento veteri, neque in fermento malitice et

urget, quiahsec Herodemincoievos Chiisti sic com- nequitice,sed in azymis sinceritatis et veritatis (I Cor.
pulit desaevire,utante lacquam sanguistenerisfun- v), sanctumPascha Dominicelebrarecompellit. Ve-
deretur ex merabris (Matth. n). Charitatem violat, ritasnescittumorem,simplicitashypocrisimprorsus
nam haecCain reddidit fra(ricidam,et inuocuam ad- ignorat. In azymis sinceritatis et veritatis. f
Heec
h uc terram c novi sanguinis cruore perfudi t (Gen. iv). sunt cordisazyma, heeccoelesti dulcedine confecta,
Vastat populos, namque Judaeoshasc, si dici fasest, hfficgratiffisaporatapinguedine.haec sancti Spiritus
si capit sermo.fecit esse deicidas : deicidas diximus, igne decocla ; hfficnosmanducantesAgnum Dei,A-
non quo pervenit, sed quo facinus hoc tetendit. In gnum quitollitpeccatummundi,adnostrum Pascha
ChristoenimJudffiinonhominemtantum,<i sed Deum solemniterimmolamus.quibusChristus ad lffititiam
Filium Dei conati sunt opprimere, necare virtutes, et immutatus ad gloriam.
totam, totam est natus
cum dicunt : Hic est hceres, venite, occidamus eum, SERMO CLXXIII.
et nostraeril hcereditas ejus(Marc.xu) Sedquid valet De D. Joanne Baptista et Herodp.
diabolusadDeum ?Invidiaquid valetadDominicam Pastor bonus pervigiles noctes,dies anxios ducit,
charitatem?lnviditdiabolusnobisterram,seddona- ne quidcal)idiislatro,nequidluporumferitasastuta
vitccelumDeus;clavesscientieelegisperitussustulit, perniciosum charogregi,nequid noxium mohalur.
sedclavesccelestisregniperPetrumlargitusestChri- Pastor bonus, sicut Dominus dixit Animam suam :

stus (M atth. xvi, i9).A.csic invidiasuis commodisest ponit pro ovibus suis(Joan. x). Sed et oves bonffi pa-
nudata, et homo ditatus est ipsa « necessitate dam- stonssuiaudiuntattentisauribus vocem.pastorissui
norum. Bene ergo in sequeutibus Dominusadjecit, sempersequunturarbitrium.pastorissuitotamfaciunt
dicens: Attenditevolns a fermento Pharisworum(Luc. voluutatem. Ascenduntcolles, petuntardua, mutant

a Ms. Ca;sen. et Vallicel., honor. Alreyera. invidiu, tradebant alteram aeternam et hominibus ignotam
:
;

ut aitDamascenus lib.xi Orthod. lid.cap. 4pag. 128, temporariam alteram, certoque tempori, loco fami-
est tristitiaex alterius proveniens bonis. Et Basilius liasve addictam. Unde turba; in vulgi animis escita-
M., orat. de Invid., statim posf initium, pag. 445 : bantur. In allatisautemChristiverbisinnuihumanam
lnvidia est dolor de proximi prosperitate ac rcrum generationem sentiunt multi, quibus apte Chrislus
succcssu coneeptus. respondit Undesim scitis, et ex 1'alre dumtaxat me
:

b
lbidem VitalU fluenti originem, per suam invi-
: . agnoscitis alia vero mihi est origo, quse vos latet.
;

dinm obturare. Locum diversimode interpretantur Patres Graeci, et

c Novus, id est recens per homines in mundum ex mente Chrysologi juxla Milain Nostis quid ego :

immissus. Ms. Ctrsen., forlasse melius, innocentis sum, nedum ex hominum uatura, verum eliam me
cruore perfudit Hissimilia Chrysostomus hoiu. 40 iu
. scitisesseMessiamet Dei Filiuiu,quamquamper sum-
Matth. pag. 269: flasc scevum fecit dosmonem lutc ra- mam malitiaiu dissiniulelis. Arrisit explicatio hsc
tione prima cosd.es vatrata, sic natura fuit ignorata, sic Maldonato. (^seteruni Judaeos Christum cognovisse
tevru fuit contaminata. Homilia Basilii M. de Invidia tenent Origenes tract. 1'J inMatth. .auclor Oper. lm-
dignn esl quee integra legatur. pcrfecti, homil. 40 Hieronymus in coiimi. Beda,
; ;

d Contendithiepluribus MitaJudceos in lege doctos lib. ni in Matlh. D. Thoinas Aquinas

; p. quiest. m
cognovisse Christum esse Messiam et Dei Filium at- ;
4" art. 5 in corp. aliique a Mita laudati.
;

tamen invidiaetmalitia excoecatos ipsum inortiadju- " llue esl, <[uia homo ex invidia diaboli necessario
dicasse aitque his terminis sententiam Chrysologi
: incidit in temporalia damna, proplerea a Christo Do-
es«e explicandam, licet in ea non omnes Patres et mino ditatus estbouisspiritualibus, quw altioris sunt
scholastici conveniant. Quam ut firmius stabiliat, gradus. Mita.
innititur priecipue Christi testimonio, in illis verbis '
Ms. Cees. Vtritas est cordis azyma, cxlesti dulce-
:

Joan. vn, 28 Et me scitiis, et unde sim scitis He-

: dine confecta, yratia; saporata pinguedine, etc.
breeorum Scriptursa duplicem Christi generationem
patbol. LII. 21
 ;

651 S. PETRI CHR\SOLOGI. 662

saepe regiones : ac sicaptapascuis.irrigua iluentis, A Si ad totiusdivintevirtutisculmen.siadtotumquid-

umbrosa,accommoda,secretaquietislocapenetrant, quid est potestalis insigne tali morte sciebat ele van-
reperiunt amcenitates.etdeliciis perfruuntur.Et vos, dum, d cursetantae mortisessefecitauctorem ?Sem-
filioli.Dominicigregisportio copiosa.niveoetchvino perfebrit impietas,a phrenesi sempercrudelitas s obti-
vestitajatnvellere, mollifetu,ccelesti germine perfe- netur, carere dementia furor nescit; inse namque
cunda.si per nostr<e vocis auditum ad loca siepe saluta- ssevit, quot ies in alterum tendit se punit,dum percel-
;

ria, ad salutaria pascua pervenistis ; si per nostri ser- lit insontem; sibi lethalis esttotus, cum ergajustum
monisfluentaanimivestii.t stus.vestrasitistemperas- crudelis existit. Ecce Joannes, ut ipsedicis,jam vivit
tisardorem ;sisubdoctrina;nostrategmine aliquanta inChristo: adtuampoe.natnredit, qui venitadomnium
commoditaterecubastis, qure ordinamusatteudite, munere medicinam. Aliiautemdicebant quia
ccelesti

quaedicitnusaudite.quaafacimusapprobate ;necpro Ehas est ;alii vero dicebant qutaprophela est ,aut quasi
voluntate vestra, sed pro dispositionenostrapraedi- unus ex prophetis. Quo aitdito, Herodesait Jpseest
catioois nostrae percipite rationem ; et sive cum dici- Joannes,queniegodecollavi;lncresurrexitamortuis.
mus * de gradu isto, sive cum de b sacerdotali sede Malevolo quidem at veraci seusu testis ipse criminis
pro temporis ratione tractamus, ut oves bonte, ut sui, assertor scelerissui,sui facinoris accusalor exi-
charigreges.dilecta pignora.sine fastu iinpigrae.ac g siil.Joannes, quem ego decollavi, ipseest ; hicresur-
toto fidei cursu convenite, concurrite. Necvosloco- rexita mortuis. Verum dicit : nam sicut in Christo sui
rum mutatio tam propinqua, et spatia sic aretata, resurgunt, ita in suis ipse patitur Christus ; et sicut

aut reddantdesides, aut faciant murmurantes quia
nec ovis ad caulaspervenit, siprosuolibitoperva-
getur nec scientiamdiscipulus poterit obtinere, s,
;
doceri pro sua voluntatecontenderit ;aegrotus quo-
que numquam poterit recipere sanitatem,si pro suo
fuerit curatus arbitrio.Sed quia nobis hodie contra
: honor capitis ad membra perteudit,ita membrorum
pcenaaridoloremcapitis,adcapitisredundatinjuriam.
Joannes,iiuemegodecoilavi,ipseest.lslet rexsapiens,
egregius judex, censor morutn, disciplinae custos,
vindexinnocenti83,criminumpcena,quoddecollave-
rit Joannem dicit, quare decollaverit tacet,ne pote-

lupum furentem sermo est, arrepto pastoralt baculo statetnregiam tanti facticonfunderetturpitudo :sed
transeamusadevangelicamlectionem.AiiflJii'i(,inquit, evangchsta prodit, ut interfectoris dedecus iuterfe-
Herodes rex (maiufestiim cnim fnctum erat iwmviiJesit). cti producat ad gloriam. Nam ipse Herodes, inquit,

et tUcebal : Q"ia ioannet Baptistaresurrexit a mor- misit,actenuilJoannem, et vinxit eum in carcerepro-

tuis, propterea virtutes operanturin illo (Marc. vi). pter Herodiadem,vxorem Philippi/ratris sui.quia Ju-

Stultus de mortuo pie credit.quem ft-ralit.rporsecu- xerateamuxorem.Dicebat enimJoannesHerodi.Non

tus vivum./oannes resurrexit, ait, ettamen con-
e.-t
licet tibiliaberc uxorem fratris tui Herodias.qus uxor
Dtetur ignorans, quiaiu Christo pro Christoresurgit
'
esse duorum fratrutn sceleris amore contendit, g ut
occisus. Berodes.quidegitgladiustuus? crudelitas affectioneviolaret affectum, etsociareturHerodiHe-

tua quid profecil ? quo processit impietas tua ? si ut rodias,neessentvelnominedissimiles,qui erantsce-

ipse dicis, rediit ad virtutes, resurrexitad operadi- lere,moribusvitaqueconsimiles, et juugerentur vo-
vina, qui furore tuo putabatur exstinctus ? Joannes cabulo.quosci-imiuumjunxeratturpitudo ;haecergo
resurrexitsicutfateris ipse . nonhicpersona, sed in- Herodiasinsidiabatur Joanni.Herodesadulterae 11
non
firmitasperit ;nonhic Joannes.sed morsmagis tali vincebat animum, nefas tamen adulterre differebat.
mortesuccubuit :illusa est pcena, carnifex habetur llla, ue esset arguens, arguentis tendebat ad mortem

irrisns, ipsaestcognitoris miserideceptasenteniia, ille,ut placeret incestae.captivus ipse justumtantum

quaeinteiemptumnonperdidit.sedprornovit./oftnnes tenuit, et vinxit inclusum, quia in inuocentem reus
resurrexitamorluis.propterea virtulesoperantur in facilenonpoteratdictare sententiam. Cum accidisset,
illo.El sihostis legis, per legem tamenillec resurre- inquit, opportunus dies, Hcrndes natalis suicanam
cliouem promissain didicerat mortuorum. Et.sire- fecit principibus,tribunisetprimisGalilxx;cutnque im
surrecturumJoannem noverat, cur insauusoccidit? trassetftiia ipsius Herodiadis,et saltasset ,el placuisset

• Ferrarius, de Concion., ut astruat e gradibus al- Mattb. xiv, 2, tradunt quidquid Plato, etPythagoras,
n
" aliique disputavere, haustum esse a propbetis.
tarisbabitasfuisse conciones, hajceadem verbaChry-
sologilaudat lib. m
cap. 7 pag. 347. Sidonius, carm. Ms. Caes., cur ejus tp.ortis,auctor es.se sustinuit?
(1

Euchar. ad Faustum Reiensem, sub fin. :

" lbid., possidetur.
f Omnia per ironiam dicta.
Seu le conspicuis gradibus yenerabilis arae g Amando Herodem
violarat affectum activumpas-
Concionaturum, plebs sedula circumsistit. sivumque Philippi sui legitimi viri
et affectione in :

Ex exedra verba faciebant anti-

pontificali item Ilerodem violarat Herodis et Philippi fratrum mu-
stites. Vide laud. Ferrarium, lib ui cap. 5 pag. 338. tuum afTectum. Mita.
h Quia Herodias in aviditate incestus Herodem su-
Aurelius Prudentius B. Hippolyti basilicam descri-
bens :
perabat attamcn illam non ejiciebat Herodes vel
: ;

cum ms. C;es. Herodes adulterw non vinciebat nni-

:

Fronie sub adversa gradibnj sublime tribunal mum hoc est, Herodes non teuebat animum Hero-
,'

Tulitur, antistes praedicat nnde Denm.

« Vel potius quoddam meteinpsychoseos genus cre-
didisse videtur Herodes : quod etJudaeis persuasum
fuisse edocemur, praecipue a Philone, de Souiniis.
Hebraeorum autem rabbini, de quibus Grotius ad
diadis sibi per vim subjectum, vel adproprium usutu
paratum, ita ut abilla recedere non valeret. Mita. —
Fortasse Herodes uon vincebat animum Uerodiadis,
satagendo uteam a proposito dimoveret, sed tantum
quiesiUm ab ea Baptistaa necem differebat.
653 SERMO CLXXIV. 654
Herodi,simulquerecumbcntibus,Rexaitpuelki: Pete A et lot habeatfacinorissui arbitros, quothabuitprsE-
ame quod ms,et dabo tibi.Et juravit illi.Quidqaid pe- sides disciplince.CumqueinlrassctfiliaipsiusHerodia-
tieris,dabotibi,etiamsidimidiumretjni mei..Iagratus, dtsetsaltasset,inquit,etplacuissetHerodi.i\espondit
inhuaianusrex,quivirtuti tantfe,tamgloriosolabori, suo turpis generi,dumpatri complacet turpiori;de
tauimemorabilifacto, nontotum regnumsuum,sed adulterio namque non nisiturpis debuitprocreari:
ditnidiunidedit.Et quaresibi vel proparte servavit, quae fractis gressibus, corpore|dissoluto, disjuncta
quiposttantam domus suse gloriam,post tantam fa- compage membrorum,fluentibus ex arte visceribus,
miliaesanctitatem,posttalecastitatisexemplum,esse, lota patri fleret deformitate formosior. c Et revera
videri, vivere,uoa debebat?llla ergo criminis filia, suamcredidit tunc Ilerodes cum talem vidit;nain
non uaturas, non tam ad matrem,quam ad ipsam putassetalienam, sipudicam vel aliquantulum per-
sentinam sui sceleris mox cucurrit;ut quae fluida tota, vidisset.Serpens tunclatebatinfernina.quaareptans
tota ferat resoluta,sffiva,et truculentarevolaret, et, gressibus flexuosis lethale toto corpore virus efludit,
ut deipsis arbitus loquar, ut tragcediam nefandam utdiscumbentium mentes furor, venenum corpora
caneret, qu»3 impleveratturpissimecomcediam. At sauciaret, homines vertereutur in beslias; nec vino
illa egressa dixit matri sum
Quid petam 9 Illa vero di-
: jamlales, sedsanguine potarentur; d necpanera-
xit Caput Joannis Baptislw. Et ingressastalimcum g bidi.sed carnibns vescerenturhumanis.Talesutique
:

feslinatione adregem, petivit dicens Volo,atprotinus talesreddidit.quibus adhucfumantesanguine caput

:

desmihiindisco capulJoannis Baplist&.Et contrista- intulit tunc Joannis; ut illud Psalniistas canticum
tus est rex propter jusjurandum.et propter simul re-
;
\>roba.relur: Dederunt carnes sanctorum tuorum bestiis
cumbentes,noluit eamcontristare; elstatim rexmisso terrx,e/fuderuntsanguinemeorumtamquamaquam
spiculatorejussil a/ferri caput ejus.llleautem abiit, (Psal. lxxviii). Eccequidquidpariunt|totis noctibus
etdecollariteum incarcere,etaltulilcaputejusindisco, protractaconvivia;ecce quid generatquod cum men-
etdedit iUudpulkr,etpueltadeditilludmatrisua.Sic sura emitur, et sine mensura habitur vinum. Ecce
judicatamensoppressa crapulis, solutavino,et toto quo praacipitatur caro.cumadluxurisefacinus volu-
quodammodoebrietatisdemersanaufragio. Volo,ut ptatis iuflamrnaturiucendiis.Rogoquid tantiscuneis
prolinus des mihiin disco caput Joannis. Serpentisger- arctatur ? Sufticit infelix caro sibi suis casibus ad
men caput hominis petit,'cui suum caputsententia ruinam.attestanteprophetacumdixit: Utquidirrui-
principalisciebat addictum, dicente Deo :
h lpseser- tis in hominem,interficitis universi vos tamquam parieti
vabit caput tuum, et tu illius observabis caicaneum maceriximpulsce (Psal. lxi)? Jacebat in
inclinato et
(Gen. m). Inlongumnos trahit prolixitaslectionis, Herode caro oppressa crapulis, ebrietate captiva,
etsatisin altum promovetlociipsius immensapro- p quae, titillante luxuria, et non tamludentequam il-

funditas. Ditleramushodiequae sequuntur, nedum ludente lascivia,promitteret quidquid turpitudope-

sermofestinat ad finem, qua? sunt prolixe dicenda teretse daturam. Pete a mequod vis, inquit, et dabo
transmittat. Id in clausula nostri commendamus tibi; et juravit illi. Sura.1 miser, dumquidquidhone-
eloquii, quod sine causa cucurrerit: nam totager- statis est virtutis abjurat. Pete a me quodvis. Quid
mina serpeutis antiqui iste Joannes nosler intere- pcteret luxuria, nisi castitatis iuteritum, pudicitias
mit, eteffusione sui sanguinis exstinxit occisus. necem, mortem sibi semper contrariae sanctitatis?
Yoto ut des mifii indisco caput Joarmis. Sicaput viri
SERMG CLXXIV.
est, juxta Apostolum
Cor. xi), Christus,jamtunc
(I
De decollatione D. Joannis Baptistm.
novello ore antiquissimus serpens Christi Domini
IIerodiana:crenacruentasepulas,conviviumsicfe- tendebat ad mortem. Volo ut des mihi in disco caput
rale, tunc terra, tunc ccelum, hodie mecuin vester Joannis. Jam tuncavidus draco in servi capite Do-
horruitetexpavitauditus.i/ero(/es,inquit,na<atosui mini degustabat sitiens passionem.loto ut des mih\
canum/ec^ (A/a)'c.vi).lienecoeuani,quianonluci,sed tn disco. Cur in disco, cur pretiosegeslas^quem vi-
tenebrisaddictusesthicnatalis^inquonoctistiliusna- liter occidis, nisi quia pretiosa in conspectu Domini

tus est, non diei. Natalis sui, inquit, ca-nam fecit mors sanctorum ejus (Psal.cw)l Hocipsumquodvis
principibus, iribunis et primis Galilxx (Marc. vi).
'

nonagis quomodo ipsa vis,quiaagit te superna ra-

Quid caecasemperimpietas ? Omnes
egit incauta et tio aliter quamvis. In illo quidem tunc feraliautro,

evocat potestates, ut non tam multos convivii sui non aula regis, rabies tunc fera pastum suum credi-
socios, quam innumeros criminis sibi testes assumat, dit, cum caput martyris vidit lotum suum sensit,
;

Uirysoslomus, tom. I homil. B4 Bbrieku nihil

i fovehis.
|
nliud est, nisi mentis commotio, eversio ralionis,desti- o Jure Mita aii hallucinatura fuisse Chrysologum,
Utttn intellertus, ubsentia inlrtlujenlix. Nou enim llerodias ex lior llcrmlc Salonicn liliam
b Exemplnria qusedam Latina legunt Ipse, cum saltatricem, sed cx llcrode Philippo tetrarcha, susce-
Bfarysologo ;
Hieronymo, Iremco.
in Qiuest. Ilebr. ; perat.
lib. iv ndv. hseres. cap. 78; Leone PP,, serra. S de <i Alludit ad canes rabidos, qui panera non edunt,
Nal. Doui. Onkelos apud Calmetum hic Hecorda- ! neque edere possunt ob rabiem tamen bomineset
;

eris, quod sibifeceris ab initio, rt in (itu illumobser- cunctaaniraautiamorderesataguntacrabje inticere.

vabis neinpequie femina illn nascetur filius.exiget
: De quibus S, Augustinus, dc C.ivil. Dci lib. x.xn cap.
injuriii- a te aeceptae ultionem ; tu Tero conceptara in •2± in medio, Mita.

illum. seu iu mulierem, jarn inde nb initio. rabiem • Emendal Latinius. Editj oinnes, tiriliter.
 S. PETRI CHRYSOLOGl. fiofi

cumliquoreni sacri sanguinis sitiens aspexit fercu- ; A Joannes.utDei Filiuin revelaret,suscepit etmortem.
lam crudelitatis su« toto ore, totisfaucibus conten- Joseph dum panem prspparattemporalem, ex auro
ditetconaturabsorbere.SedJoannesvenitinsublimi torquem meruit.et honorem Joannes,ut ostenderet;

posilus. ut lucerna supercandelabruni,tenebrasut (Matth. xi) ccelestem credentibus panem, martyrii

fugaret. dicente Domino llle erat lucerna ardens
: torquem meruit excruore. Ueritoinnatismulierum
etlncens(Joan. v).VenitJoannes,utjudexintribunali cunclis majorest hicJoannes, qui non solumadul-
resplendens.ut qui arguit adulteriuni, exponerct et teras argnit, sed et licita mulierum consorlia vir-

damnaret homicidam; etquipievivensincestum vo- ginitatis amorecalcavit. El si .loanneslantus, Joan-

caral ad pcEnitentiam .reservaverat ad veniani,homi- nes talis, lanla erenio separalus a feminis '' femi-
cidiumetiamdanraaretoccisus.Quaquuueso meretur narum periculauou evasit, quis est qui inlerfemi-
veniam.qui inmorteJoannisipsampcvnitentiamtam nas vivens evasarum se sine labore maximo, ma-
creduliter interemit Gratis cucurristis. Herodes et
'? xima sine cautione conlidit, nisi is qui sancto ali-
Herodias, nomina non affectione sociata, sed cri- tur Spiritu ? Qui cum genilore natoque una cuncta
mine, » quae vocem intercipi posse stultissime credi- disponit sa:cula peraevi omnia spatia.
Ego sum, inquit, vox clamantis m diserlo
dis-ti. SERMO CLXXV.
(Joan. i). Yox occidi non potest, sed uiagis clamat p c DeMarcetlinocpiscopo Vicohtiventino,ct D.Mariw,
angustiiscorporisabsoluta. SicvoxAbelinsuojam Virginus partu.
effusa sanguine magis sonat.magispenetrat.magis Omnium quidem rerum primordia suntdura, sed
pertendit ad ccelum^Ge».iv).Sicnunc,Joannes toto duriora suntomnibus primordia generanlis. Sancta
orbe clamat, totissseculis facinus vestrum ounctis Ecclesia Ravennas, ut primum pareret, viamfeoit,
refert, et ostentat in gentibus. Ecce Joannes Christi augores pertulit. sensit dolores. Ethoc egit.fratres,
capite gloriatur, quicapitiputabaturadtlictus. Ecce ut ordinem partus divini toto veritatis tramite cu-
eo die quo luflnisti tuum.ille sibinatalem cceli con stodiret.nam posteaquarn primogenitum totius crea-
quisivit quia quando tuus ortus mersit in finem,
: tur.e Virgo mater ut pareret, viam toliuspatrioe per-
tunc illius finis ortusmersitin natalem. Justus enim cucurrit ;sic virgineus pailus, sic primitivorum est
tuncinehoatvivere.cum proChristo meretur occidi; dedicata nativitas.EI necessario.fratres, Via genera-
transfertur isia inorte vita martyris, non aufertur: tur in via. Egosum, inquit, 17« (Joan. xiv) ; ut om-
mortemagis claruit.qui obhocmortuusest.ut vive- nisaditusexcluderetur erroris,et viator tandem cce-
Ecce tu jaces in morle, Joannes vi-
ret in aeternuni. lumpeteret.qui terreni itinerisincassumdiusudores
vitoocisus.Tufucatani muricepurpuramperdidisli, p Ttuleiat et labores. Et factum est in tliebus ittis,
JoaDnescruoresuofulgentipurpurasempergloriatur
P inquH e\angeiisVd, exiitctlictumaC(esareAugusto,ul
indulus. Tui convivaenunc parlicipes efticiuntur in scribeieluruniversusorbis.AscendittmtcnietJoseph
pcenis, Joannes cndestimensaeuni choris vescitur aGaliUsadecivitateNazarethinJudceainadctvitatem
angelorum.llleaudit cielestem jugiter syiuphoniam, David.qua: vocalur Belhlehem,eoquod esset de domoet
tuaudis inferni semper gemitum et stridorem. Ule fainilia David,ut profiteretur cum Mariatlesponsata
meretricis tuie, salatricis tuae addictus inpretiuui, sibiuxorepreegnanle.Etfactumestindiebus illis.im-
nunc regno, nuncprreniiis ccelestibushonoratur.tu plelisunt dies utparcrel,et pcpent filtumsuumprimo-
mercedem sententioe tuae cum tua filia in tartaro genitum (Luc u). Libethic aliquid de dolore dicere.
percepisti. Vestimentum Joseph, cumadulteram fu- Edicto Caesariset pagaui uuiversorum Dominusob-
geret, derelinquit (Gen. xxnv); Joannes ne videret lemperaturus occurrit.et decreto beati Petri,decreto
adulteram, ipsum projecit et corpus. Joseph, ne principisChristiani.servusadhucaliquisirreverenter
adulteriumfaceretjlibenscarcerem suscepit; Joan- obsislit .'
Verum, (piia neque prospeiaadversis, ne-
nesut argueretadulterium.eremurncarcerecommu- quegaudiismiscendasunttristia,hisomissisliodierni
tavit. Joseph soraniadum revelat, evasit exmorte; germinis hetitiam proloquamur. d Habeat modo na-
» Alias, gui voceut. alia lege Mauri nomen ex-
veniam oblinuit quam ut
Mls. Vallicell. feminarum insidias.
, punireret c diplychis. Interim factuni videtur Hen-
c Haec inscriptio in mss. Caesen. et VaJJicell. Ilunc " schenio, ul Vicohaventinus episcopus, archiepiscopi
autem sermonem Mita et Tiliemontius habitum cre- sui exsecratus superbiam, Romam se contulerit, ubi
dunt Ravennae.in ilie Doniinicaiiativitatis.occasione sedis suas Ferrariam transferendae petierit, et obti-
ordinationis Marcellini episcopi Vicohaventini qui nuerit facultatem. Hiecille.
;

primusab antistite Havennati, uli inetropolitano.fuil
consecratus. Vicohaventice calhedra, qua-sa-culo xiit
inveuitnr dicta Ferrariola, nunc varochiaS. Georcjii,
ad septentrionaleni ripaniminorisFadi, nondiu post
I.ateranense concilium mansit translationisque <ui-
: nium su33 Ecclesia' episcopum habuit 01tradum,ex-
ctorem fuisse volunt FerrariensesVitalianum papam
anno ti.17. Causam suspicatur Henschenius, tom. II
Maii pag. l54,fuisseMauri,Ravennatis arcliiepiscopi
superbiam, qui a Romana sede de!iciens,eoinsolen-
lia? progressus ut Roinano pontifici a suo tribu-
fuit,
nali judicando, diem dicere praesumpserit. Throni el
delicti successorem habuit Reparatum ;qui,cum cito
d Hic Auctor de S. Apollinari martyre loqui vide-
tur, quiuti primus partus Eeclesiae Ravennae.de quo
supra, reverentiam meretur. Quod si de Marcellino
loqui placet, sciendumest quod Yicohaventiain pri-
terum a sancto Sylvestro PP. immediate electum et
consecralum anno Christi Domini 330 Exinde alle-
rum habuit episcopum, parileralienigenam, cui ter-
tio loco suffectus est Marcellinus iste, qui non ad-
vena, ut cieteri supramemorati, sed Vicoliavenlinus
origine educationeque fuit. Itaque Auctoris sensus
videtur Ille episcopus, qui fuit primogenitus Eccle-
:

resipuisset, a Deodato PP. Vitaliani successore, non siae Vicobaventina3,habeat reverentiam primogenili,
 :

6o7 SERMO CLXXV. 638

tus.quipriniumnatusest.primogenitireveventiaiii, A castitatis,erat custos pudoris alind noverat, aliud
:

teneat et honorem : Marcellinus hodie vernaculi par- intuebatur; confundebatvisusquemnonconfunde-

tus tolum rapuitet conquisivit affectutn. Circums- batb Virginis fides : actus et vita in bivio ; mens
tant adsuntpropinqui, eoguatio totaconcurrit,
filii, justa et sanctus animus ancipiti cogitatione torque-
familia exsultat omnis, etipsa penetraliadomustri- tantumnon potestpenetrare sacra-
tur; sentit, sed
pudiantet laetantur quia videre oculis, suscipere
: mentum,quianec accusare poterat, et defensare
mauibus, hodie primum sanelaegenitricis partum- penes homines nonvalebat.Meritomox occurritan-
sobolemquemeruerunt.Ipsaquoquegenitrixsponsa gelus, meritoresponsumsubvenitmoxdivinum, cui
mater et virgo, iu ipso conjunctionis suae cubiculo> humano deficiente consilio justitia non defecit. Et
genuisse nova gratulatione miratuv.» Sedneminem qui dicif! Joseph filiDavid, noliiimere. Quinihilfe-
turbet, nullum moveat, quod in tlialamo ipso sponsa cerat. quid timebat? Timebat. quia etsi nullus in
ipsacernitur peperisse: talisnon estde crimine, sed facto reatus erat, erat in causa maximus pavor.
devirginitateconceptus, quandoin taligerminecce- Sanctus animus quidquid non assequitur, expaves-
lesti< partus est.non humanus: necullushic estsi- cit.Caveergo, homo, de partunostrasmatris taliter
nistrre suspicionis locus, ubi ipse sponsus sponsae disputare, « cum angelum respondisse s ufficiat Soli
suss testishabeturetcuslos. Quicumque sollicituses q timere acapere Mariam conjugem luam; quod enim
de facto, eslo de exemplo maximo persecurus, et in itla natum est, de Spirilu sanclo est. Feliciter
prscedentis trepidatio ad tuam cautelam proficiat, parturit. quce virginitatis coronammagismagisque
et munimen. Joseph ille maritus solo nomine, con- pariendo conquisivitet gloriam. Hic vero qui nobis
scientiasponsus.prasgnantem sponsam fluctuanset hodie natus est, semper relia d tetendit in mare.
anxiusintuetur,quianequeaccusareinnocentem,ne- Nemo ergo rairetur, si piscatorem Petrus gestivit
que praegnantem poterat accusare; tacere tutum habere coliegam. Orate ergo, fralres. utpiscari me-
non erat, erat loqui periculum. Admittit, nonprodit reaturhomines quihactenus pisces capere homi-
crimina accusator insontis. Krat ipse testimonium num laboravit ad vitam 8 .

quia peregrinus vim fecit, et more primogenitorum
angores pertulit. At Marcellinus hodie, non quidem
uti primogenitus. atque angoris.sed utifilius domi-
nati s et domesticus partus, itineris expers erat enim
jam mfide catholica firmata illa Ecclesia), totum
suoruni sibi acquirii amorem. Forte etiam intellexit
Aiii-torde Christo ipso primogenito Mariae sacratissi-
mo qui modo natus dicitur ante Marcellinum, quo-
nianierat annua dies Natalis ejus jam coepta, fereque
mediata, cum Marcellinus episcopus consecratus est.
MlTA.
» Eortasse populum turbaverat hujusmodi electio,
nempe quod exterus non fucrat, aut alias a summo
ponlifl<e immediate electus etconsecratus sedcivis,
; fit sine dolore. Omnium quidein rerum primoraia sunt
a civibus electus. arte piscatoria ignobilis, fortassis
uxoralus, ac liliis dicatus. nec lilterissatis eruditus :
propterea suspicio esse poterat, maxime apud invi-
dos, qui numquam inoriuntur, et apnd plebemsedu-
in suo Opusculo de Patena Chrysologi. Ea autem haec
sunt.
E.rpositioobscuri sermonis CLXXV
D. Petri Chryso-
logi, ut reritas pateat, eumdem primummetropoli-
ticmn dignitnteiii et nuctorilatem exercuisse.
« Aliam moram.et quidem diuturniorem, conside-
rare nos monet Chrvsologi sermo 175, qui est de
( Marcellino episcopo Vicohaventino a se consecrato.
Osteniit enim ibi resistentiam factam contra decre-
tum B. Petri apostoli, et imperatoris edictum. Quis
autem hicfuit? Audiamusverba sermonis. Praemittit
ea fuisseprimordiaet generationemprimamquas non
dura,sed duriora sunt omnibus primordia generanti*.
Assumit Evangelium sibi exponendum,cum Deipara
Virgo genuit primogenitum, incipiens ab illis dictio-
nibus Exiit edictum a Coesnre Augiuto, et more suo
:

cUin. aliquamcriminis intercessisse labem. At Chry- in Evangelii processupraesentes res contemplatur.iis

sologus noster rationibus et exemplis S. .loseph ac et verba el res Evangelii ccommodans ; ideoque exi-
bcatissimae Virginis.hoc neutiquani suspicandumsua- gens acutam legentis vel audientis intentionem.Post
det, cum praesertim ipse Marcellinus sponsus sit te- idtiir proceminm circa duritiem.difficultatem et do-
stiselcustos integritatis Ecclesiae suae sponsre.Eteniiu lorem primum generantis, quod auditores non per-
quam optimenovit inejusmodi electionedivinumad- cepissent quorsum tenderet, dubiuniomne tollitpro-
fuisse consilium, cui contraire nefus est. Quomodo sequendo
Sancta Ecclesia Ravennas, ut primum
:

autein ilistinctius facla sil Marcellini electio, uon est pareret, oiam feeit, angores pertulit, sensit dolores
lueuni divinare, et c\ perretuslis Ferrariae memoriis Ergo de Ravennatensi Ecclesia in ordinatione Vico-
aliud habere uequivi Unumidnotum, qoinqucfuisse D haventini explicanda sunt Evangelii et Deipar» Ge-
Vicohaventiae episcopos ab anno Christi 330 ad an nitricis verba et res ; proindeque sicut Deipara nul-
iiiiin ii.'J7, quo tempore translata sedes Ferrarine dici- lumantea genuerat velpeperer.il, sed primogenitum
lur a Rnbeo Ilstor. Ravennat. lib. xi pag. 109 edit. edidit Christum Jesum ita Havennas Ecclesia nul- ;

jt.Addentes ad Martyrologium Dsuardi hunc Marcel-
linumin numernm sanctorum Dci locanl sedan hoc
fneril commnniter Ecclesia Dci receptum, non sa-
lis constat. Mit.v. — Et revera altum dc Marcellino vit, cuni priinuin genuit el primogenitum.
in aliis ccclesiasticis tabnlis silentinm.
11
FiBdecorruptusin multis cditionibus locus resti-
luilur ex .\lila ct ms. Vallicellano.
c Ms .iuiii sibi angetum.
J \"el piscator Marcellinus, seu »t opinalur Tille-
montius, aliqoam publicae piscationis praefecluram
nrens.
• Non inanis nunc opene pretium erit subdere,
qutede hujussermonisexplicalione ><-ripsi Pos/i itius
liiin anlea consecraverat antistitem. neque matris
:
officium exercuerat, sed tunc primum in consecra-
tione Vieohaventini episcopi matrem se demonstra-
Dolores
i|uidcm Deipara in pariendo non pertulit, quiasacra
virgo Spiritus sanciiobuinbratione conccpit et virgo
peperit, nisi ili.-aimiN diffu-ullatem et doloreni fuisse
itineris suscepti e Nazarena domo ad Bethlehemiti-
i-ani •qieluncam. Sed Havennas Ecclesia qu<e etiam
mater sacra et virgo illibata est, ut qutelibet alia
Chrisli Ecclesia, dolores veros pertulit, et angores
antequam pareret Quia scilicet dum maler enecta
tcst [>er decretiiin sedis aposlolica.» et imperatoris Va-
659
lentiniani edictum, metropolitanus qui subjectas
111
per hujusmodi decreta civitates Eeclesise Ravennati
regebat, restitit.sua jura prodtieens, et nolens pote-
state metropolitii:a circa easdem privari. Inde Ra-
vennati Ecclesiffi necesilas orta fuit privilegiuin no-
vum tueu ii conlra priorem uietropolitauum, quanlo
studio. quot difflcultalibus satis innuunt illa verba
Angores pertulit, sensit dolores. Adquid ? Ul primuni
pareret.
Vieohaventinusepis'opiis>peetabatantea ad Me-
diolanensem archiepiscopum, uam S. Ambrosius Me-
diolanensis scripsit epistolam 19 111 aliis editioniluis
:
44, etin novissima editione 1 ad Constantium Tico-
haventinum episcopuiu. conunendans
Forocorneliensein, tamquam sui juris, sibique sub-
jectam. Baec vero Ecclesia sieut et Vieohaventina una
cum aliis civitatibus in edicto Valentiniani 111 subje-
c*a est Havennati episcopo. ut ibi videre est, pfoin-
deque ill* civitates ad Mediolanensem pertinebant
Vieohavenlia, nunc Ferraria nuncupatur. Cum enim
multi vici ibi essent ad Paduin, civitasdicta Vicoha-
bentia, quasi vicos habens, corrupto deihde vocabulo
in varias desiit appellationes quia et ipsa penitus :
periit a Gotbis destructa.et ad alteram Padi Ripam
translatis habitatoribus atque Ferrariam condenti-
bus, jus episcopale per \ itahanura papam illuc trans-
latum esf.
Ilabemus metropolitanum qui cum Kavennate
pugnabat, et illi EcclesisB ronstitut.-i- jain matri et
doloresque ragerebat ante-
. res,
quam pareret primogehitum PfoplefeaChfysi
sermonem smim pros
ii ordinem pat tus divirit tete veritatis tramite ctutvdi-
t niani III edictum irrident tamquam spurium et abji-
rtt. .Vim potteaquam frimogtnitum Miitt
Virgomaterutj mtttenrrit:
V"'''u<
p
Similitudinem mculcat partus tuimogeniti
EcclesiffiRavennatiscum parlu pfimogemli Deiparse
tutn in eo quod ante parlum opiis fuit cuffere, ac i;
percurrere plur et laborare percurrondo
.•Etniliam viam ct Flaminiam, quae Romffi iuhgitur,
immo quseinde proficisritur, aposlolicam sedem pb-
secrando, ejus opem atque auctoritatem implo-
fando ail privilegium linniter luehdum, guod semel
datum fuerat et fecentef, siculi Deiparas opus fuit
Eercurrere viam usquead Hierosolvma- cbnnniaseu
etblehem usque lum in eo quod ileipara primoge-
; pai'ta victoriapost tot angores, Chrysologus prinnis
niium peperit in via, vel secus viain, Raveiinai
Ecclesi prim igenitum suum peperil in via Emilia,
i
in qua dilio Ravennatis Melfopolitabi est I'J
- brysologiis) Vila generaturin
'
'
via. Ego sunt, inquil. Via, ut omnis aditui excludere-
ea lum peteret,qui ti reni
•t
itineris incassumditi u U et labores.Ron
modo in via ir, seu paritur Christus.sed ipse
I «Videtur prajterea colligendum quod Joanni Ra-
est via, et proinde cum in via errare nemo possit,
quisquis ennn viator errat.ideo errat quia exit e via,
et smlores multos subit, ut in viam reduratur. Ra- [)
vennas Ecclesia erat q ui.leui in via I.milia, sed non
habebat .Emiliaui sibi suhjertain, cuin liaec agnosee-
ret Mediulanensein Ecclesiam pro matre. Sed posl-
privilegiuin habuit matris et Metropolis ctmi
i
potcstate generandi viam habuit, el cit, ul
initio sermonis dixeral Chrjsologus adeo ut episco-
patusquiiu via .Emilia erant, non ernueni si obedi-
rent Ravennati. quia validum erat et legitiraum pri-
vilegium, nec per rapinam Mediolanensi subtractum,
utpote via oriiinaria, auctorilale scilicet apostolica
et imperiali concessum.
< Necdum similitudo absolula est in hoc partu Vi-
cohaventini episcopi consecrali per metropolil
Rave- iii partu Chrisli I)"iuini ei D
Nam in noc ihlefcessit edictuin Csssaris Elfactum
est in diebus illis, iiJqiiil evahgelisla, exiiledt
CeesareAn,: roftieretur mtiversusorbis.
dit autem etJoseph a GAliUea de civitaieNazareth in
Jvdceam ad ctvitalem David, flttoB vocatur Bethlehettlj
S. PETRI CHRYSOLOGl. 660
A eo qitad esset </e domo familia David, ut profitere-
et
tur cinit Etaria desponsata silii uxore prtegnante Et .
factum est in dietms illis inijileti Siint dies itt pareret,
et pepcrit filitim suiiin prniiotjenttiim. Et hoc quidem
in partu Deiparae. Quid veroin partuRavennatisma-
tris Libet luc aliquid dc dolom dicere : edicto Ccesa-
.'
: ris ct pagani Dominus obtemperaturus occurrit ; et de-
creto beati Pctri, decreto pnncipis Christinni, servui
adhnc aliquis irreverenter obsistitf ln utroque igitur
partu edictuin Caesaris, et decretum promulgatum
fuit ibi Csesaris Augusti, hic Valentiniani 111 Augu-
:
sti; ibi hujusmodi decreto, et edicto imperatoris jia-
gani universorum Dominits obedienter ac sine ulla
illi Bcclesiatn mora, sineullaresistenlia, estobseeutus hic impera- ;
toris Christianietedicto, non Dominus, sed servus et
subditus episcopus Mediolanensis audet sine ulla re-
verentia resistere, et diu resistere ita tit Ravennati ;
Ecclosiw angores gignat et dolores, ut non pariat.
Dolenduin plane et maxime dolendum:eo magis quod
R non intereessit solius imperatoris edictum in hoc
privilegio matris seu metropolis concedendo sed ;
ctiam decretum B. Petri, et quidem primo loco no-
minandura, cum ex eo tamquain ex prima radice
firinitatem babeat hujusinodi prrerogativa.
€ Hinc sane Raveunates arcliiepiscopi Chrysologi
successores discere poterant reverentiamerga sedem
apostolicam. et non bucciuare autocephaliam, seu in-
dcpendentiam h Romano pontifice. privilegio Valen-
tiniani se munientes cum in hoc Chrysologi sermone
:
non Ca:saris decretum tantuinmodo, sed B. Pelri de-
oretuin, luin vero decretum Cffisaris animadverten-
egit, fratres, dum fuisset. Ilinc etiam refellendi sunt qui Valenti-
m ciehdum, auctoritasenim Chrysologi cogit quemlibet
sanaemenlisad fatehdum promiilgatumfuisse privile-
-
lcdicata giuin imp. Valentiniani,sicut etiam decretum summi
pontificis, ubi talis facultas dabatur Ravennati. Sed
cum perierit hoc secundum, periit et primuin fortasse
vel additione aliqua eorruptum legitur sed negari ;
nequit fuisse edictum Ceesaris, quo Ravennas episco-
pus constitutus fuerit archiepiscopuset metropolita-
nus curn subjectione civitatum imfe in via .'Emilia
erant, et anteaspectaverant ad Mediolanensem anti-
slitem, qui uon sine labore et dolore Chrysologi diu
pro hac re certavit; obsistens tum decreto B. Petri,
tum edicto imperatoris Valentiniani sed tandem ;
fuit.quiepiseopumVicohabentinumconsecrandotatii-
quam primogenitum et Filium doloris (^siquidem ma-
: jor dotor a malre percipitur, cum parit primogeni-
tum, quam cum cffiteros parit, sic inrgineus partus,
sic prtmiiivorum est consecrata nativitas), metropoli-
\ tani munus primarium exercuit, videlicet suse pro-
vinciffi episcopos consecrando.
vennati.cognomentoAngeloptffiantecessoriChrysolo-
gijCireafinem sui prfesulatus Valentinianiprivilegium
ftierit i/oncessum ita ut in ista concertatione Medio-
;
lanensisdiem suum obierit quandoquidem post ele- :
ctionem suam Chrysologus insedemetropolitanaser-
monem habens conqueritur iis verbis, qua> praetuli-
mus,et quiilem in prsesenti. scrrus adhur aliquis irre-
vercnter obsistil quod plane innuit, post viotoriam
;
: adeo feliciter obtentam, ut ad consecrationem epi-
scopi Vicoliaventini Ravennas procederet, adhuc Me-
diolanensem invilum obmunuurasse, quasi non ce-
deret sicut post judicis sententiam in causa aliqua
;
diu agitata solet adversarius viclus adliuc eonqueri et
mussitare.
« Veniin qum neque prospera adversis, neque gau-
diis miscendn sitnl trislia, his omissis, pergit Chi-yso-
logus, hodierni germinis lcetitiatn proloquamur. Ba-
: beal modo natus, qui primus hatus esl primogenm
reverentiam, teneal et kouorem. Profeeto habtiit se-
des Ferrariensis, quod non modo ejus episcopus
cum Vicohaventinus dicebatur, primus inter conse»
cratos a Chrysologo fuerit j verum etiam quod pri 1
 :

RRl SERMO CLXXV. RM

mogenitus Ecelesiae metropolitanae Ravennatensis A municans ei Spiritus sancti gratia, quae in omni Ec-
unde ab hominibus hanc reverentiam et hune hono- clesite operationeimploratur. Non obscure thalamus
rem tamquam piimogenitus possit exigere. Mareelli- sponsi est major Ecclesia, et Metropolitana atque :

nus hodie vernaculi partus tottim rapuit et ctjiiquistvit adeo hinc etiam constare potest peractam Ravennae
affectunt. Partus Deipara?. cum ea peperit Christum, Marcellini consecrationem, et hanc praerogativam,
fuit Uominicus partus quia Dominus universorum
: quod Yieohaventinus in metropolitana sit consecra-
natus erat partus Mareellini episcopi in sua conse-
: tus, novam gralulationis esse materiem Chrysologus
cratione est vernae et servi partus. Rapuit primus deprehendit.
partus totum plebis Christianae affectum,et conquisi- At quia thalami et conjunctionis nomina primo
Mt: affeetum, inquam, qui Domino debetur adora- aspectu videntur virginitati opponi, solvit sanctus
llbne quoque latrue colendo rapuit Marcellini par- : orator et pastor hoc pacto nodum: Sed ncininein tur-
tus tolum plebis affectum, qui vernaculo partui et bet, nullum moveat, quodin thalamo ipso,sponsa ipsa
humano potest competere: neque enim unus affe- cernilur peperisse tatis non est de crimine.sed de rir-
:

ctus alterum excutit, utpote in diverso ordine con- ginititte conceplus quando in tali germine ewlestis
;

slitutum diversimode colens, sicuti neque affectus in
Creatorem affectum in creaturas excludit. Rapere
autem violentiam et efflcaeiam ostendit sed conqui-
rere. ex omnibus plane cordibus affeetum educere
commonstrat. Vernaculi parlus vocabulum, sorte
etiam servilem condilionem atque humilemortu fa-
miliam Marcelliui dixit, ut videtur colligi ex sequen-
tibus.Sed ciim in ecclesiasticis gradibus etdignitati-
bus uonsplendor nataliumdomusque inclyta? imagi-
nes fumosaarespiciantur, sed pietatis fulgor, virtutis
atque religionis ardor idcirco Marcellini quantum-
; est virginitatis et custos, sicut exemplo maximo do-
vis vernaculi partus, ut a consecratione eum non
repulit, ila nec a gaudiis et plena populi jubilatione
prohibuit.
Circumstant filii. atisunt propinqui, cognatio tota
concurrit, fqmilia exsultat omnis, et ipsa penetralia
Domus exsultarit etlxtttntur. quiu tridere dculis,
pere manibus hoiiit jsriifcufti sanctce Genitricis pactum
soboiemque mernerunt. Quoniam mentis oculus et lo-
partus est non humanus,nec ullusest hic sinistrse su-
spicionis locus,ubiipse spnnsus sponsm sttae testis ha-
: betur el custos: quicumque sollicilus es de facto,esto
de exemplo maximo persecurus, et praecedenlis trepi-
datioad tuam cauteiam pro/iciat et munimen. Nempe
partus hic in conseeratione episcopi, carnalis non
B est, neque conjunctio carnalis est, sed spiritualis ,
virginitas vero carnalem conjunctionem eicludit:
et propterea in ipsa generatione vel partu, sponsus
qui conjungitur, spiritaliter, nerape Christus, testis
cemurin partuDeiparaevirgineo, sponsum Josephum
testem fuisse virginitatis suae sponsae, atque custo-
dem. Quamobrem seeurus quisque debet esse, nul-
lam hic labem, nullam turpem notam intercessisse;
nec in hoc defuisse Marcellini primogeniti partui vir-
gineo similitudinem cum partu virgineo primogeniti
Deiparae.
./ seph ille maritus solo nomine. conscientia spon-

quentis intentio duos respicit partus primogeniti, sus.pra^gnantem sponsam fluctttans et anrius inluHur,
haec verba de Varcellinipotius partu.quam de Domi- quia neque accusare innocentem, nequeprwynantem po-
nico sunt intelligenda cumnec filii.nec propinqui
; teral excusare taceretutumnon erat.erut loqui pericu-
:

coneurrerint ad Deiparae partum. ut viderent oculis ium. Adniittit. non ; \rbdit crimina accusator insontis.
nianibusque susciperer.t.Quapropterfiliorum nomine Erat ipsc testimonium castitatis. erat citstes pudoris ;
intelligi possunt episcopi suffraganei, qui sunt quasi actus tt vita in hivin mcns justa et sanctus ttnimitsan-
:

fiiit uiatris et metropolis propinquorum vero no-;
mine episcopi alterius provinciee, Romano metropo-
litano subjecti, vel alteri. Concurrebant enim Raven-
nain. ubi erat imperator et Augusta. praesules non
pauci et cum viderent hanc primam solemnitatem,
et exereitium metropolita? nuper facti,magis confer-
tim. majorique lfptitia, et exsultatione conseerationi
Marceilini plaudebant. Cives itidem et exteri signa
gaudii edebant, et Marcellino congratulabantur. Sed
nlios quoque revera genitos a Mareellino, antea
uxorato.etpropinquoscarnaliter possimusexplicare ; congruebat expositum erat pluribus, ne videretur
non enim desunt exempla illis quoque temporibus,
mortua uxore vel separata, vitsque deditareligiosae,
virorum qui pietate pnestantes, vel doctrina. vel
meritis, ad episcopales infulas sint promoti. Salvia-
nus unus sufiiceretin tiallia; sed in .Emilia prsces-
serat Severus Ravennatum antistes. Concursus lilio-
ruin. propinquorum, toliusque domus et familise
farile fuit in metropolim ipsam Ravennae: non enim
mater ad filium, sed filius ad matrem debet eonvo-
lare ; itaque sancta tienitrix est sancta Ecclesia Ra-
vennas, mater aliaruin sibi subjeetarum.
Ipta quoque GenitriXi et sponsa, mater,et Virgo
in ipsn sponsi ftai tlmlamo, iu ipso conjunctioiiis suse
atbieuto, gtnuisst nova qralnlationt miratur. Pfeqiie
h i
verba de Deipara, ejusque partu virgineo pos-
< '
sunt accipi proinde heec etiam rfe Ravenuati Eccle-
: disputArt, riim angelttm respoitdisse suffHiat : /VoM
nit eiphcahda quse noti solum saneta genitrix
cst, sed et vifgo, habeOs Sponsum Ghristum Domi-
iniiii i,t Deipara sponsdm babuil cura hoe tamen : ninr
discrimine, quodDeiparacumspohso conjuncta non
est, ul pareret suuni priiiiogeniluiii, aliter virgb
non pi i. sed ul sibi essel virginitatis teatis
etcuslos; Ecclesia vero, quio non carnaliter parit,
piritualiler, ut pariat primogenitum suum indi-
gei >ponso, ejusque thalamo, immoel onjunctione
i
m qua et perquam gigneu mper virgo perse-
Verat, utpotc spiiitualia dona iu cunsecralione coiu-
C cipiti cogitatione torquetur; sentit, sed tantum non po-
test pntetrare hacramentutn, quia nec accusarepoterat,
et defensare penes homines 11011 valebat.Merito mox oc-
curril angelus, merito responsum subvenit mox dioinum,
cui humano deficiente consilio, justitia non defecit. Et
quitl dicitf Joseph. filii DHvid, Mli timere. IJtti nihil
defecernt qmd timcbatf Tiincbnl. qiiia et si nullns in
facto rentus crat.erat in cattsn ntaximiis pavor. Sanctus
dnimus quidqUid non exsequitur, expavescit. Quoniam
Evnngelium id ea parte qua .Marcelhni consecrationi
Chrysologus plusjusto in causamsuam pronus, etid
quod praeeipuuru in evangelicis oraculis deseruisse.in
perpendendis mysteriis ibi contenlis modo moratur,
transituinque faeit a eonsecratione Mareelliniad Jo-
sephum sanctissimum Deiparae sponsum: commemo-
rationesponsi Christi.in parlu primogeniti Maivellini
virgineo, studens exeutere suspieionem de carnali
complexu.et nou virgineo partu.ex eo quodsponsus
D Christuserat virginitatis et cUstoa et testis.quemad-
inoduui Joseph virginitatis DeipafaD testis et custos
fuerat. Rescribit ergo ejus suspicionem. non amit-
tendo iustitiaiii.eiiiiiiiiietinioriiiidivinitusexcussum.
Modo revertitur et concludil eum Vicobaventini epi-
scopi conseeratione.
)o. homo, de pnrtii Hostra tnairis tnliter
timere dcciptre Maiiam in conjugtm titnm. qitnd enim
in illa ntitiiin rst.dc Spiritu > UeUtfpPperit;
birginitatis corondm magi) magisqut pariendo
cGnqUisivit tt gloridm.Hic vtro, qui nohis hodtt nalns
ia tcti mlit 111 mdre.Ntmo ergomirtturii
itiirtii: Pt 1 '• ntetrgo,
ii piscari mtreatur homines.qut hactenusp
ebptfl lioiunnini Itiliortirit iilritnin. lledims ad eon-
secratiouera, de ipsa tautum ostcndit eui-ain.iiiiiuit-
que fortassis aliquos non defuturos,qui talcm partuin
suspicenlur non vir^iueum, quandoquidtm adhuc

663 S. PETRI CHRYSOLOGI.
SERMO CLXXVI.
De cseeo.
Deus quoties desperatas humanorum curat corporum
passiones.deitatis suee toties potentiam pandit: sed
in uua eademqueinfirinitate, quando ordinem sure
curationis immutat.causas propter quas hoc faciat,
facit nos altius perscrutari.Nam juxta viam sedenti
cfleco visum sola restituit jussione ; alii a nativitate
ceeco nato, nonlumini. sed tenebris, et cui natura
visuminviderat.atqueipsa.quieparatetaperitoculos
oculosclaiiseratetnegarat.Cliristiisimponitlutum.et
collyrio materiali fingit.faeit procurat oculos,
recurat (Joan. ix),ut creante. non medicante
indehominisuppleretlumina.undehominemfecerat
totuni.Iste vero ctecus.cujus nobis evangelista Mar-
cus retulitcuram.sicnovo sanatur modo.utomnes
compellat eiquirere cur contumax csecitas moram
facere sic pnesumit auctori, cujus nutu,visu,jussu
infirmitatespereunt.redeunt sanitates, vita oritur,
morsfinitur.stant omnia.cuncta dilabuntur. Venit,
inquit, JesusBethsaida, et adducunt ei csecum,
gabant tnmut eum lange?-et ;et apprehensa man
edurit eum foras extra oicum (Marc. vui). Quasi eum
curarenon potuerit in loco, autbeneficio loci indi-
guerit, universis qui contulit visum. Haec est Beth-
saida cujus pertidiam Dominusexprobrat.dicens
Vsetibi.Chorozaim,v3etibi,Bethsaida:QuiasiinTyro
et Sidont wrtutes factx fuissent qux in te jactx sunt,
olnn in cilicio et ctnerepanitentiam egissent (Matth,
xi).F.rgoapprehensa manuejusdedomoinfidelitatis
educit.levateumde perfidiaesessione, ut ante fidem
quam oculosdaret.antementiquamcorporiredderet
sanitatem.anteproeberet b humaniducatusobsequium
quamdivinaevirtulisoperareturinsigne.ini rogabant
ut vel tangeret eum : sed Chrislus, qui horrere ne-
mussitahat, adhuc resistebat Mediolanensis decreto
pontificio et Ctesareo. Propterea, non sine causa ti-
moreiii divi Josephi aniplili ' perlractat, exponilque
late modum quo repulsusccelitus per angelum fiiit
ille timor quasi dieeret: Matris nostra partus Eccle-
:
sise Havennatis constitut.-r in munere genilricis el
metropoleos legitimus est:adeoque noli, quisquis es,
suspieari '(uidquam mali noli timerc, Ecclesia quae-
; Late, sed primus qui eam exercuerit in praecipuo me-
cumque e\ suffraganeis, matrem ipsam non esse
sis
veraui, vel viin aliqiiam intercessisse imperatorue
majestatis, vel dolum coronam conquisivit ct glo-
riam Ecclesia Ravcnnas, vicit causam jam agitatam
reclamante adversario, et feliciter peperil huncpar-
tum priniogenitiun Marcellini hodie nobis nati, qui
piscatoriam arteinexere.uit. Non ideo tanien episco-
palibus infulis indignuin se piwbuit immo R. 1'clrus : cum peperit.Quodargumentum planeevidens videtur
apostolorum prinecps, qni Horas sedes habet, per
suum successoremSixtuin MI,admisit ad episcopatum
hunc piscatorem nec dedignatus est. qui ex pisca-
; in paeitica possessione consecrandi et exerccndi mu-
tione piscium vocatus est ad piscationem hominnm,
hebere collegam Marcellinum piscatorcm.ut eum fa-
ceret similiter hominum [nseatorem. Quid aio non
dedignatus est? Immo gestivit, hctatusque admoduin
est, cum similitudinem vocationis in ipso repererit,
qufRSolet gaudium gignere. Hinc videtor colligi hanc
primamconsecrationempost vietoriam incontentione
cuin Mediolanensi fuisse peractam, cum consensu
summipontificis.etsicmagistutam seeuiaiiniuefuisse
redditam.ne quisquam auderet malealiquidsuspicari.
Potest etiam exponi, quodCbrvsologus ipse de se lo-
u .
— SERMO CLXXVI. 664
A scitpauperem.pauperem scit amare.totam dedit pau-
peri manum,et debilitatiDeuspublicamprffibuitser-
vitutem, u homo nonhorreat hominem, et videns
t
non videntem videat.et duce manu ctecum lucis faciat
nescireorbitatem:nedicathomo Nonhabet manus :
mea quoddetpauperi, detipsammanum pauperi, et
pluseritmauumpauperi dedissequam nummum.iter
pnebuissepauperiquampauperipanisdedissefrag-
uientum. Et eduxit eum foras extra vicum,et exspuit
in octdes ejus.Dominico sputo vacuas oculorumre-
pletlacunas, divino ore luciferam dat salivam, ut
» non sancti roris gutta baptizaret oculos peccatoris, ut
manu aperiret venia,quos clauserat culpa.Nemo ergo du-
bitet divino imbre tota arefacta mortalia membra
posse reviviscere.cum videatparva Dominicisputi
g guttaarentesca?citateoculossubitosic suscitatos in
lucem- ExsMrge/i^.inquitlsaias, mortui.et resurgent
quiinmomtmentissunt,etla?tabuntur<iuisuntinterra.
Quomodo? Ros enimqui abs te est sanitasest illis :
quod estpluviasemini, hocresurrecturis Dominicus
et ro- imber.£7 imposuit illi manus. In faciendo,in repa-
rando, in componendohominem Dominicae manus
curatrices hominibus seniperadsuiit..l/(iri«sf(«/ ,in- >
quii,fecerunt meetplasmaverunt me.Et interrogavit
eum si aliquid •tVereMnterrogatut homo,operatur
: ut Deus.Qui videtabdita terrarum,qui cordis intue-
tur occulta,cui omnia sunt nuda qua' sunt tecta om-
nibus, in opere suo, in oculis suis videre quterit,
laborat scire,alio referenlecognoscit?Absit. Sed in-
terrogat ut praesentes scirent, futuri cognoscerent,
csecitatishujusnonessesimplicem.sed mysticamcu-
ram. Deniquenon lumen.sed auroram quamdam,
lucemqueerumpentemdatamsibiadhucquicuraba-
tur,Domino interrogante.respondit Xideo, inquit, :
homnrs ut arbores ambulantes. c Imperfectis oculis
quatur, quod, cum metropolitanus essel et noinine
Petrus iiestiebat in piscatorisconsecratione, sortem
apostoli cujus nomen deferebat in eo contemplatus.
» En totus plane sermo Chrvsologi, neque ullavox
omissa.ul per totum eontextuni sermonis veritas pro-
posita elueescat, quod B. Petrus Ravennas archiepi-
scopus non fuit quidem primus qui bae fulseritdigni-
tropolitani munere, suse provinciaa episcopos conse-
crandi
Habemus quoque alterum sermonem 16o in con-
secratione episeopi Projecti Corneliensis, ubi tainen
nil habet simile, nec unquam aut dolorem aut ango-
D rein innuit in pariendo, vel antequam pareret mater
Ecclesia Ravennas, sicuti nectam ingentem la?titiam.
tune temporisquievissea querelis et turbis excitan-
disMediolanensemanlistitem,fuisseque brysologum
nia arebiepiscopalia. Quamobrem
prfecedit procul-
dubio temporc sermo babitus Vicohaventini con-
in
secralione. qnamvis numero posterior »
i lloc est pristino luminioculos haud restituitquia
numquam lumen habuit, sed ca;cus natus est. Mita.
h In nos ante Deum natura? quam gratife experi-
miir: siquidem prius creatur homo naturalis, et
exinde per gratiam baptismatis Christi regcneratur
atqne renascitur spiritualis. Mita.
c Ex abundantia humoris cbrystalli, inquit Mita.
 .

663 APPEiNDIX SERMONUM S. PETRI CHRYSOLOGI. — SERMO I. 666

grandescuntforrnffi.turbanturspecies, res falluntur A et in vico, hoc est.inconventumalignantiumigno-
ipsse.quinonjamvisionemcapiunt, sed adhuc um- rantisecfecitatetenebatur,etsedebatoppressus.Hinc
brarasustinentvisionis.Etquaretamensicutarbores, estquodnon veniebatadChristum,sedvenitad eum
nonutcolumnse.aut aliud quid, neque; stantes, sed Christus,etapprehendit manum ejus, ut dono vo-
ambulantes?Quiapostcuram Christi viderat,quod cantis,nonbeneficiolegis, non proprio curatum se
homines velut arbores transirentinhocsaeculo, non gloriareturarbitrio.Educiteurnforas.ut in Ecclesia
manerent;temporalemplanationem germinishumani lucemfidei videatper libertatem gratiffi,qui suhlegis
esse in hac vita mox videt quem curaverit Christus. velamine nil videbat.Imponitei primum manum.ut
Iteranda estergo cura Christi.utperfectioculifutura videat transireumbramlegis;utsacerdotes,scribas,
certa, manentia videant et eeterna. Iterum, inquit, pharisaeos.etfiguramtotamJudaicseobservantiaevi-
posuit manus superoculos ejus,et cwpit videre:et re- deatvelut arboresprseterire,qus utintempore, sic
stilutus est,ita ut clare cideretomnia,et misitillum in cum tempore seiiescunt,nascuntur,virescunt,flore-
domum suam,dicens : Vadein domumtuam.et si in scunt,fructificanf, pereunt,evanescunt. Iterum im-
vicumint? oieris,neminidixeris.A.peria.luri&msp\ri-
,
ponit ei manum,utresurgensnonjamcaducavideat
tualis intelligentia,utqui sil iste csecus cognoscamus, sedfeterna, et videatquidquidestdiviniluminis,ho-
et quare non sponte venit, sed ab aliis adducitur,et ^ noris et gloriae : sicut ille magnus ex ipsis Paulus,
duciturmanu Christi.et educitur extra vicum.et alibi qui extravicumet in via Juda?uscecidit, ut resur-
recipit visum, qui diuapudsnoslongam suipertule- geret Christianus; etcaecatus est in lege (Act. ix),ut
ratorbitatem : etexspuit in oculosejus, et iteratur videretingratia, sicut ab ipsoperhibetur Nuncvi- :

divinre rnanus impositio.etcuividere extradomum demusinspeculoetinwnigmate.tuncautemvidebimus

datur,quid viderit,quomodo viderit, per quem vi- /aei'ead/aciem(ICo/'.xni).Tunequandoquodsepul-
derit, suis dicerenondonatur.Fratres,cscusiste est tumest inmorte, surget in vita, et quidquid satum
Judeeus,quiin Synagoga.hoc est, inperfidise domo est in contumelia, surget in gloria.

APPENDIX-

L PETRI CRYSOLGG
RAVENNATENSIS ARCHIEPISCOPI

SERMONES VII,
A S. PATRE QUONDA.M ABJUDICATI \

SERVO I. q fertur m
crelum, homo deitate mutatur, servitutis
De oralione Dominica sorsdominationisjurasortitur.Sedhocqiiamvisme-
Accepistisauditumfiilei,fratrescharissimi,formam tuendumsit,tamen,quiacausa non dicentem respi-
Dominicnaorationisaudite. Christus breviter orare cit, sed jubentem, accedamus,tilioli quo vocatcha-

docel.quicito vult postulata prrestare :aut quid pe- ritas, trahit amor, invitat affectio, Deum Patrum
tentibusse non dabit, qui seipsum non petentibus viscera sentiant,vox personet.loqtialur lingua.spi-
dedit? aut inrespoudendo quam faciet moram,qui ritus clamet.Totum qtiod in vobis est respondeat
indictandis precibusvota supplicttn sicprffivenit? gratiffi,nontimori;quiajudicem mutavitin Patrem,
!Iodiequodaudituriestisstupentangeli,miraturcce- amari voluit.non timeri.
lum.pavetterra, caro non fert, auditus non capit, Pater noster qui es in ccelis (Matth. vi, 9 ; Luc.
nonattingitmens.totasustinerenonpotestcreatura, xi, 2). Hoe cum dicis, non sic habeas quasi non sit

egodiceienonaudeo.tacerenon possum. Deus det in terris;nonsic accipias,quasi sit loco clausus qm

ut vosaudirepossilisetego dicere. Quidestmagis claudit omnia; sed intellige esse sibi genusecoelo,
tremendum quodse dedil terris Deus, aut quodvos cujus Pater habetur in ccelo.Et age ut vivendo san-
dat coelo; quod societatem carnis intrat ip<e, aut cte sanctorespondeasPatri.Dei 1'iliumillese probat
quod vos facit divinitatis consortium intrare ; quod qui viiiis non obscuratur humanis.qui divinisvirtu-
mortemsiiiiipsitipse.autquoilvosresumitexmorte; tibus elucescit.
quodipseinvestranasciturservitute, aut quod vos Scmcliflcetwnomen (utim.Cctjusgenussuaiusejas
sibi gignitiuliberos/quodsiiscipitpaupertatem vc- censemur et nomine. Rogamuserga ul nomenquod
stivuii, aut quod vos facit hreredes suos, suiunici in se et per se sunctum est, sanctificetur in nobis,
colia'i'edes ? Esttitiqnc terribiliusquod terra trans- nomen enim Dei aut honoratur ex nostroactu, aut

d Vida, supra, col. 179, censuram omnium sermonum.

667 APPE.NDIX SERMONUM S. PETRI C.HRYSOLOCI. 668

exnostrisactibusblasphematur.AudiApostolunidi- A testbono.Siadhucnon nati.si adhuc in utero con-

centem Nomen Deipev vos blasphemalur in gentibut
: slituti pauem petunt, expetunt regnum, quare fit
(Rom. n, . qua?stioquod semperDeiFiliusin Dei Patris myste-
Vtw''.i/7-e0iii<»i<uuH!.ElquandononregnavitDeus? rium,et quod id Patre Deo Dei Filius fuerit ? Quo-
Petimus ergo ut qui sibi regnavit, semper regetin modohumana ratione tractatur ? Non est, non est
nobis, ut et nos in illo regnare possinius.Regnavi, humanomodo divinitasiestimanda.Audistis Deum,
diabolus, regnavit peccatuui, regnavit iuors.etfuit nihil terreuum cogites,nihil humauum. AudistiPa-
diucaptiva niortalitas.PetiinusergoutregnanteDeo trem Chiisti, hoc persubstantiamcrede jaudisti Pa-
pereatdiabolus.deficiatpeccatuni, tuoriatur mors, trem tuum,hoc crede per gratiam. Ille esseFilius
captivitascaptivetur.utnosliberi perpetuam regne- habuit semper.se esseFilium deditmodo. Sic ergo
ruiisin vitam. te filium scito, et servum te esse non nescias. Sic

Fiatvoluntasiuasicut incieloetm terra. Hoo est audiadChristisimilitudinemtereductuin.utsemper

regnum Deiquandoincreloet interra Dei voluntas Christo te cognoscas esse subjectum.
est sola, quando omnibus hominibus» Deus vivit,
Deus agit.Deus regnat, Deus est totus, juxta illud SERMO II.

Apostoli, ut sit Leus omnia et in omnibus nobis I! De eadem.

(I Cor. x\).
Panem nottrum quotidianum da nobis hodie. Qui
Patrem se nobis dedit,qui sibi nos adoptavit in tilios,
qui secum uos fecit haeredes, qui nos.... nomine
sublimavit.quinos suoethonore donavit et regno,
ipsenos ut panem quotidianum postulemusaddixit.
Couditiomorlalis, terrena compago, limosasub-
stantia ad vitiB pensa ac mortisincerto labore altrita,
consumptapoenis.putredinipulverissubjectanatura
capere uon valet,credere pertimescit, quod hodie
cogiturcontiteri.Tantamdonorumgratiam, 1 proxi- '

In regno caelointerniuneradivmaquidquaerit pau- moruinmagnitudinem,munerumlargitatem,fragilitas

pertashumana?tambonus,tam pius.tamlargiis Pa- luimana non potest invenire. Hoc reor ambiguum
ter panemfiliisnontamen postulatusindulget ? Et prophetammenlisintuituprffividisse, dumtantopa-
ubiestillud : A'olite sollicitiesse,quidmanducetis ,aut voreconcussus, et hujus, audito taliter exagitatus
quidbibatis,aulvestiamini\Matlh. vi,31)?Hoc Pater tremore dixit : Domine,attdivi auditum luum, el li-

jubet, quod prohibetcogitare quid tenemus ?Cre- ;

mui; consideravi operaluaet expavi(Habac. m,2).
lestis Patercoelestem panem crelestis Filii ut postule- Auditiitn timuit, non quia tunc servus Dominum
mushortatur;ipsedixit: Ego sumpanis qui decoelo suumsibiconservum reperit.et audivit in partem :

descendi(Joan. vi, 51). Ipse est panis.qui satus in vclquiamundihujusfabricam elementis itasibi di-
virgine fermentatus incarne.in passioneconfectus, sonisconsonantem contemplatus expavit sed quia ;

fornacecoctus sepulcri.in Ecclesiisconditus.illatus pietatisergasetantaconsiderans, tuncopera admi-

altaribuscrelesteincibuuiquotidiesubministratfide- rationistreinoreconcussusestetpavore.Co?isirfenu>i
libus. inq\lH,opera iuaetexpavi. Adoptatum setuncexpa-
Et dimitte nobis del ita nostra,sicut et nos dimitti- vitinfilium.quandoperdiderHtipsiusfiduciamservi-
muj(/<?(i!7ori//!<jijos/ns.Homo,sinepeocatoesse non tutis. Denique utsciatishujusorationis.quam vobis
potes ; et vissemperdinuttitibi.totum dimitte sem- hodiedivinitas insinuatetinfunditaffectum.prophe
per ;quantumvisdimitti tibi.dimitte tantum. Quo- tam tunc autlitu ccelitus percepisse.hujus muneris
ties visdimitti, toties tu dimitte iujmo quia visto- ; quodammodo pavore solutum.quid iterum dixeiit
tum dimitti tibi, totum dimitle.Homo,intellige quia pervidete Custodivi me, inquit, etexpavit venter
:

remittendo aliis tibi veniam tu dedisti. meus,avoceobsecrationislabioruinmeorum[IbidA6),

Et ne nos inducas in tentatwnem.Quia in hoc s«- Posteaquamdivini muneristantam senseratlargi-
culo est ipsa vitalentatio. Tentatio, iuquit, esl vita tatem.custodivit se, ne se hostem, ne inimicum, ne
hominis (Job. vn,1), rogamus ut nosnostro arbi- latronem se iterum in paradiso suslineret:fit vigilan-
trionon rehnquat, sed inomniactu paterna nos pie- tior, fit sollicitior sui custos, qui se post tantae rei
tateconstringat.et invitoe Iramite cadesli modera- D jacturamcoslestemthesaurumsenseratreperisse,di-
tioneconfirmet. ceniePaulo:Portamus hunc thesauram invasis ficli-

Sed libera nos a malo. A quo malo ? A diabolo, libus (U Cor. vn). Custodivi me et expavit venter
quippe ex quo est omne malum.Rogamusnoslibe- meus.Yentremcordisinternanominathfficpropheta,
rariamalo,quiamaloquinoncaruerit, frui non po- quiasicut c [venter] cibis,ita cor sensibus pascitur

• Hoc in locodelevimusvocem est, quie sententiam ope ms. codicis emendari non possunt. Hic lego :

turbabat ante vocem Deus. Infra, uii qui not nnintne, lantam qratiam Dei, donorum promissoriim magiiAn-
cum nonniliil tleesse intclligereinus, puncta udjeci- fra edidimus auditu, ubi eraiauditus mox conser- :

mus, quibus lectorid nosnon fugisse perspiceret. ritiii, ubi legebatur conversum. Ctetera mihi legenda
b Tot mcndis scatent hfe homiliee.quot ne perspi- videntur reperitet audivit Deiim Palrum.Xec quia.
:

cacissiinus quidem unus ex conjeclura tollere potest,
quainobrem niliil hic nisi cflstigatum omnino lector
exspectet. nolim. Haud pauca quidem loco fii'de cor-
rupta restituimus, sed de oinnibus restituendis ncc
cogilavimus quidein sunt enim nonnulla, qufe nisi
;
c Priorem vocem recte additam, esse nemo sanus
negaverit.Mox ubi legitur :ex hoc e.st exhortalnrus
fcedissimus librarii errorila emeudari posse videtur:
exhorrel obsecrationem ?
 :

669 SERMO lf. (570

etrepletur -.etexpavit venter meus avoce obsecratio- A Fiat voluntas tua sicut in ccelo et interra. Beatus

nis labiorum meorum . Si intellectus cordis furlerat ori dies ille qui terrenorum jungit, sociat et exa^quat

voceru, labiisdeberat verba, eur vota sua, cur desi- ccelestibusvoiuntatem.utinterdispares suustantias
deria sua, cur exhocest exhortaturus?Expavit una eademque fiat voluntas. Hasc estfida, pax, in-
quia non suggestione sui cordis,seddivini Spiritus concussaconcordia.gratia perseverans,quiauuius
loquebatur afifatu. Audi Paulum dicentern Misit : Domini ordinem naturam, famiiia per diversa vo-
Deus Spiritum Filiisuiin corda nostra clamantem. luntatum sita, una eademquereperitur et sensu.
Abba Pater (Gal. iv,6) quod cuin auditum ad in- ; Panem noslrumquolidianumdanobis /iorfie.Post
terna tiaosmitteret.tantum se meruisse mirabalur, coeleste regnum panem quispostulet temporalem?
etinterna totahominispavebant.meritoadjecit : Et sed quotidianum.Etinde vult nosin sacramento sui
intracit tremor inossamea, quia ipsiusprophetsvi- corporis panis viaticum poslulare unde ex hocad
scera vexabantur, et sublus me, inquit, commota est perpetuum diein, et ipsaui Christi perveniamus ad
me?quiaunusipseidemque
virtus mea. Quict.subtus mensam. ut unde hic gustumsumpsimus.indeple-
homo rursus per gratiam jam levatus, jacebat sub- nitudinem cibi totasque satietates capiamus.
tuspristinam per naturam, necvirtutemcrjelestem Et dimitte nobis debita nostra sicut et nosdimittimus
fumavitmons g deortoniifSHOSiJm. Quisicpetit(et)debitanonrelaxat,
virtuspoteratsustinere terrena.Jam 3
Sion cum laluruslegem Deus descendit in montem:
ille seetiam per quod orataccusat.qui sibi tantum

quidcarofaceret, cum descendit Deus in carnem?donari postulat,remitti tantum.quantum ipseremit-

tit, et donat ad placitum, Deum
Carnis gratiam collocaturus venit Pater,quia homo taliter iuvitat ad

Deum,servus Dominum nonferebat. Etquiainver- pactumjquantum ipseprffisliteritalteri, tantum sibi

bis suis fidelis estquidixit, aperios tuum,et implebo exigat etipse pr«estari.Dimittenda sunt autem, fra-
illud (Ps.lxxx, 11) ; aperite nuncora vestra,ut ipse non pecuniae solum, sed omnium cau-
tres, debita,

ea tali prece, tali repleatet clamore. Ubi sunt, qui sarum, culparum, criminum quidquidhomo incur-
de Dei promissione diffidunt? Eccequam citoestfi- rerepotest. Inhis tibi cum incurrerit alter,ignosce;
dei remunerata confessio mox ; ut Deum uniciFilii fidus peccati sui petit veniam.qui peccantilibenter
confessus esPatrem, tuipsees DeiPatris adoptatus ignoscit.
infilium,utesses ccelihfsres, quiparadisiexulhabe- Et nenos inducas inlentationem.Uoc petere mul-
baris et terraj.Etideo nunc vocas Pater noster qui : tismodis cogimur, fratres, ne fragilitas plusausa,
es in cmlis.QuiafuittibiquondamPater.quite resol- etde se temere praasumens, nilnl virium suarum
vitinlimum, qui tead claustraduxit etpertraxit in- colligens in conflictumale cautasuccumbat; deinde
ferni. Teiratnnesciat,ainoremcarnisignoret,patrem _, offensus Deus tradat tentationibus quos relinquit
I
• • -1 -I • :
X"1 : •,. . W O7-t , O J U I *' '1*1
pulverisnonrequirat,nihilinsevitiilicerepermittat, Sed libera nosa malo. Satisde sehumilitersentit,
quiaDeo Patre ccelesteni repetitad naturam.ut qui qui ut a malo per Deum liberetur implorat. Signate
se Dei tilium credit actu, vita, moribus, honestate- vos. Intelligite, filioli, quaxta perfectorum,[quanta
tanto generi respondeat, ne iteruuiad terrenade- fortium gloria sit et poteslas, quando tanta virtus
scendens, ad ipsam tantigeuitoristendatinjuriam. in ipso conceptu, tanta mojestas aperitur in partu.
Sanctip.celurnomentuum.S\ nomen Christi caicis Nondum natus Patrem vocat, sanctitatem postulat,
visum.cursuin claudit, defessis vario lauguore sani- regnum petit, Dat jura terris, terrenas coelestibus
tatem, mortuis vitam,teque ipsura.homo, totamque exsequat voluntates, et laboribuspro futuris exigit
sanctiticat creaturam, quemadmoilum tuipsiusno- jam devotus annonam,PaHeM,inquit,ouoii<(i(/«u»»
minisorasetexpostulassauctitatem?QuiaabChristo danobis hodie. Beatiestisqui ccepistis ante pugiiam
vocatusesChristianus,et ideosupplicasut prreroga- vincere, ante triumphare quamvivere, ante ad Pa-
tiva tanti nominis meritis in te subsequentibus ro- tris gremium, ante ad Patris promptuarium quam
boretur. gremium pervenire ante pastum gregis
matris ad ;

Adveniatreijnum tuum. Uevotionemmaudat,exi- quamsuccum lactisinvadere tolum ante victoriam ;

git desideria,vota perquirit ipse, qui b adventus sui sonarejubilo,(ante) vagiturespondere,quam cuna-
vitam in suacontinet potestute. Kidelisestillemiles, D rum (....) vereut dixit Apostolus infirmum Dei for-
quiregiscuiprsesentiam sitit, ettot regni expetitet tius est hominibus (1 Cor. i, 15).Atquis poterittanti
concupiscit triumphos. Sedhic petis ut tibi etin te conceptusreferresacramentum.ubivirgomaterpa-
adveniat reguaturus, in quodiabolus arcem, mors rit orbem quotidie, nec reliuquit posteros ad labo-

imperium, diu infernus gessit et teiiuitpotestatem. rem, sed a terreno germine pnsmittit ad gloriam ?
Oremusergo, charissimi, ut Cbristus semper suo SERMO III.

ul milesscmper suo triumphet in

regnet in milite, Deeadem.
rege. Omuia quie divinitus dicta factaque referuntur,

• In editis fain ii ft,quo oihil >! ineptius.l nfra ubi quaiu quod e vetcri editione servatuin est, et tot
yepetit nd nartif'atn,pra!positidn6bl defetldftta censpo, rftatti t£p: Mox edl etirnviiiius injernus gcssit. ulii
nisi forte qnis inalii sii<pirnii nnnniliil bic deesse nc • i.i t inferniucistit. QueB scquuntur in vftrsu JFtbt :

le^i opportere. Calestem origintm r$pttilnt hahlram. coluiittts tiiii, e&stiganda rBlint)Uithus, ln fellttua
nliis
oQuin lc^i oporteat viam, hnud valde dubio. Sta- liiniiiliM qiiid addilum «it, lector e* solitanota intel-
tiin : /)v»s ii :ini e.epcltt, autaliudquid simile malo, liget.
 671 APPENDIX SERMONUM S. PETRI CHRYSOLOGI. 072
sunt miraculo, sunt stupori, suntpavenda mortali- ^ catnm. Regnavit, inquit, mors ab Adam tisque ad
bus.ipsisetiamsunt coelestibus tremenda Sednihil -
Moysem (Ram. v, 14). Et alibi Non regaet : pecca-
ita stupetccelun), pavet terra, expavescit universa tum in restromortali corpore (Ihid., 15).
creatura, quam quod vos estis hodienobis dicenti- Fiat voluntas tua si^ut in cceloetin terra.Jinncin
busaudituri. Servus Dominum Patrem vocare audet, terra multa suntpro diaboli voluntate, pro smculi
judicem suum reus nuncupat genitorem, conditio nequitia, pro voluntate caruis.In coelo verofitnihil
terrena suase voce adoptat intilium, qui terrena prseter Domini voluntatem, Petimus ergo ut inter-
perdidit existimat se Divinitatishaeredeni.Sed aude- empto diabolo, ut novo saeeulo, ut mutato corpore,
mus.quia prsesumptio dicenlis non est, ubi auclo- destructo mortis imperio, ut abolita dominatione
enim voshodie dicere voluit,
ritas est jubentis.lpse peccati, in ccelo. et in terra, in Deo et hominibus,
qui nos hodie docuit sicorare. Et quid mirum, si una Dei eteadem sit voluntns.
tunc homines Dei conseeravit in tilios, quando se Panem nostrum quolidianumda nobishodie.Posi
hominibus dedit etaptavitinfiIinm?Carnis tuncna- regnum eceleste, terrenum panem peterenon jube-
luram transtulitin divinam.quandodeitatem hcima- mtir, prohibente ipsocum dixit: Nolite solliciti esse.
nam detulit ad naturam. Tunc hominemsibi in cir- quid maiiducetis,autquid bibatis(Matth. vi, 13).Sed
lestibus prrestitiit coheredem, quando se partici- quia ipse est panis qui de ctelo descendit (Joan. vn,
pem reddidit terrenorum aut homini negarequid :
1

50), petimus et precamur nt ipsum panem, qciem

amoris potuit,quidmuneris,quidhonoris,quitotum quotidie, id est, jugiter suminus, in ffiternitate ad
quod erat hominis etpeccatum suscepit.et mortem? victum corporis mentisque capiamus.
Aut quomodohominem in suis prosperis non habe- Et dimitte nobis debita nostra,sicutet nos dimitti-
bit, qui in adversis homini se fecit esse consortem ? mus debitoribus nostris. Sic dicendo, homo, indnl-
Homo.rediad Deum sic amatus aDeo et ad ipsius ; gentisemodum, mensuram vcnire statuisti; ettu tibi
gloriam da totum te # qui se totum propter te ad dedisti.quia Dominotantum tibi petis, quantumdi-
tuam deduxit injuriam et voca Patrem tidens,
; miseris ipseconservo.Dimitteergo delinquentiin te
quem tantoamore» tuum probas, sentis, iutelligis totum, si vis ipse de tuis nihil Domino debere de-
esse genitorem, lictis. In altero dimittc tibi, si vis ipse vindicem vi-
Pater tuuter qui et in etelis. Qnoi nondumnatus tare sententiam.
Patrem vocat, nemo miretur. Deo nata sunt nasci- Et ne nos inducas in tentationem. Deus neminem
tura, futnra facta sunt Deo. Fecit. inquit, qur fu- scriptum est sed tenlare dicitur, cum
tentat, sicnl ;

lura sunt \Eccl.\i, 10). Hinc est quod in utero suum contumaciter euntesad tentationem laqueos delin-
Joannes sensit auctorem ei exstat nuntius matri qui quit. Sic Adam tenlatoris incurrit insidias, dum
erat nescius vitae. Hinc est quod Jacob ante legitur C sui prscepta deserit crealoris. Unde aulem et a quc
bellasse quam nasci.coepit ante triumphare quam tenlaturhomoprodidit sicdicendo Scd liberanos :

vivcre. Ilincest quod jam sunt Deo qui sibi adhuc a malo hoc est a diabolo,qui totius mali et auctor :

nonsunt, quoniam eleeti estis ante constitutionem estetorigo. Diabolus naturafuit ccelestis, nuncest
raundi. Pater uoster qui es in c&lis. Non qno ille nequilia spiritualis,a>tatemajorsoeciilo,nocendiusti
1

non sit in terra, sed ut tu per hoc germen esse no- tritus, leedendi artc peritissimtis. tlndenon tamma-
veriste cceleste, Et si le filium Dei tu fateris, vive lus, seJ malum dicitur,aquo est omne quod malum
quasi Dei (ilius, tit actu, vita.virttitibus, tantopos- est.Ilincestquodpropriisviribiis hoino liberari non
sis respondere genitori. potest carnalibus vinculis illigatus. Petendum est
Sanclificetur nomcntuum. QuiaaChrislo vocalus ergo nobis ul Deus nos a diabolo libcret,qui Chri-
es Christianus, petis ut prrerogativa tanti nominis sttim lcrris, utdiaboluin vinceret.commodavit.Cla-
sanctificetur in te, quia nomen Dei quod per se et mel, clamet homo ad Deum, clamet Libcranosa :

sanctum sibi est, aut sanctiticetur in nobis nostro malo, ut a tanto malo, solo Christo vincenle, fibe-
actu, aut nostro actu blasphemetur in gentibus. remur.
Advenial regnum tuum. Ispe dicit : liegnum Dei Palcr noster, qui es in crt^/s. Orandi lhema,mate-
intra vosest (l.uc.xvn, 21). Si intra nos est, veniat p riatn petendi, supplicandi normam paucissimis in
quid oramus?est in fide.est inspe, est in exspecta- verbis ipse sibi, qui tibi est exorandus, indulsil; ut
tione, sed ut veniat jam precamur. Veniat autem ex lioc tu pelendi sumas sensum.ul intellectum po-
nobis, non illi qui semperconrcgnal Patri suo.sem- stulaudi capias, mensuram colligas impetrandi.et
per regnatin 1'alrc, sed veniat nobis : Venite, bene- brevi mogisterio orandi latissimam capias discipli-
regnum quod vobis paratum
dieti Patris mei.perctpite nam ;simulquiaad amoris judicium rex ipseofficio
est aborigine mundi (Matth.xxv,3i).Tiicimusveraat fiinctus estadvocati, ut preces quibns responsurus
regnum tuum. utsic Deus regnet in nobis.quatenus erat ipse dictaret. Cunclatio ablata est tota pro-
in nobisdesinat mors regnare,desin.atreguarepec- inerendi, qtiando, ipsum selegit in precibus qui

« Kdiiuiu iT.-tt tum probas. Inlra, in versu et di- ctorein suuin non inlellexerat Acherius, cuni intrr-
mitte, eclidinius si vis ipse, itlii legehatur suis ipse. pres legemiuin esse conjecil, ulii legitur a Patre :

linem etiam scripsimus ut prec.es quibus, cum

Siili : Filiu.i inlerprete.
editum antea esset ut precibus quibus. Statim au-
;
 H73 SERMO IV. 674
rogatur. Metuslocum non habet, ubia Patre filius A nes ; hoc solum nomen est quod absolvit animas
interprele desiderat quae sanct sunta lmpetrare. diaboli feritate captivas hoc nomen est quod mun-
;

SERMO IV. do perdito dat salutem. Sed petimusut nomen Dei

De eadem. actu sanctificetur in nobis. Nobis enim bene agen-
Fratres cbarissimi, qui vos donavitcredere, ipse tibusbenedicitur nomen Dei,nobis maleagentibus
vos docuit etorare.et totampetendiformampaucis blasphematur. Audi Apostolum dicenlem Nomen :

aptavit in verbis, quia cum Patrem postulat, multa Dei blasphematur in gentibus (liom. n, 2i). Peti-
l>reces filius uon laborat. Sicut enim petere cogit nnis ergo, petimus, ut quantum nomen Dei sanc-
necessitas genitum, ita urget charitas dare genito- tum est, tantum nos ejus mereamur innostris mo-
rem.Pater ergoqui spontepraestat, uon tainutpela- ribus sanctitatem.
tur,quantumquodpetaturostendit;utFiliuspetendo Veniat regnum tuum. Quasi non semper fuerit i>

justa placeat, qui poteststulta postuJans displicere. sic regoum Christi ut veniat, nunc rogamus. Et
Audite Palrem, et vos filiosesse jam credite,utqu£e ubi est illud regnum Dei ? Intranos est. Intra nos
petieritis incunctanter impetrare possitis. Quid va- estttde, sed utre veniatsupplicamus. Fratresquan-
leatfides.credulitasquidpossit, sitquantaconfessio, do diabolus vario nequitiarum genere multimoda
hodie monstraturin nobis.Ecce Trinitatistrinacon- g rerumfaciem turbat sensus hominum
arte fallendi
fessio in coelestem sobolem de terrena vos sustulit moresque confundit, saevit, idolis sacrilegis furit,
servitute ecce fides quse Deum locuta est Patrem,
: fallit anguriis, divinatione mentitur, signisdecipit,
Patrem vobisDeum hodie conquisivit ;eccevoxqure illudit artibus, spectaculis occupat, obsidet vitiis,
confessa est Dei Filium, vos Dei adoptavitin filios ;
peccatis vulnerat, criminibus sauciat, desperatioue
eccecredulilasquseDeum Spiritum proclamavit, de prosternit, Christi regnum prolongat, et abscntat
carnis substantia mortali in vitalem Spiritus sub- a nobis. Petimus ergo ut veniat tempus quo, mali
stantiam vos mutavit.Quis pietatis tantcedignusin- tanti auctore pereunte, mundus totus, creatura
venitur assertor ? DeusPaterhomines dignaturh;e- tota, totam solius Christi regnet, triumphet ad glo-

reues ; Ueus Filiusnondedignatur servuloscohoere- riam, et fiat quod sequitur.

des ;DeusSpiritus carnemconsortem diviuitalijuris II sicut in ca-lo, ita et in terra. Una Domini vo-
ditione snscipit in supernis, Apostoloprobantecum (untas sit terra, coelum, vita Deus, tempus teterni-
dicit : Autnescilisquiaangelosjudicabimus{\ Cor. vi, tas, patria requies, census innocentia, honos iui-
3)? a Vocale ergo Dominum Patrem, vosque, et si mortalitas.c furia castitas, Ueustotum.
uondum natosjam tamendesignatosfiliosessejam Addidit Panem noslrum quotidianum da nobis :

credite, etflateoperam quatenus sit vobis ccelestis Q hodie. Post pateruitatem Dei, post divini nominis
vita, sint vobis divini mores, et forma rleitatislota sanctitatem, post cceli regnuin, quotidianum pa-
vestra prieferatur in Filium quia ccelestis Pater
: nem jubemur exposcere. Christus oblivioni non
respondeutes generi filios muneribus dilat divinis, subjacet, Christus mandatis suis contrarianon de-
degeuerantcs ad puenalem revocat servitutem. mandat. Ipse dicit Nolite sollicilie-ise quid man-
:

PaternosterquiesiJiccelis.SiUccumbevelconscien- ducetis, aul quid bibatis (Matlh. vi, 31). Sed quia
tiaservulis, terrena conditio solveretur.nisinos ad est panis qui de ccelo descendit, qui legis et gratije
hunc clamorem ipsius Patris auctoritas, ipsiusFilii molatus est in forma, qui crucis confectus est in fa-
Spiritus excitaret, Misit, ait, Dcus Spiritum Filiisui rina, qui crucis confectus passione, qui magnopie-
in corda nostraclamantem Abba Paler (Gal. iv, 6). tatis fermeutatus estsacraraento, qui conspersionis

bassescitmens, carodeficitaddivina.nisi Deusqucn levamentum sustulit de sepulcro, qui cum divini-

fieret jubet, impleat ipsequi jubet. Quando ausaest tatis suae caloreconqueretur, ipse elibanum deco-
mortalitas vocarc Patrem, nisi modo quando su- xit inferni, qui ad crelestem cibum J quotidianus
perna virtute hominos animantur in terra ? Paler Ecclesiae deferlurad mensam, qui in remissione
noster qui cs in cielis. Houio, quid commune cum frangitur peccatorum, qui edentes se perpetuam
qui conliteris tibi genus esse in coelis?
terris tibi, pascitetenuti'itadvitam;huncpanemquotidienobis
Ergo ccelestem vitam monstra in habitatione terre- dari petimus,donec illoindie perpetuoperfruamur.
na, quia si quid in se gesserit terrena cogitatio, Etdimitte nobis debitanostra, sicut et nos dimit-
coelo maculam, ccelesti generi intulisti injuriam. timusdebitoribus nostris. Hoino, penes te est potes-
Sancti/iceturnomeiituuin.Sonpelimnsul sanctifi- tas veniffi, in te est indulgentia ejus, tu tibi remis-
cetnomentuumDeus, quodsanctitatesuatotam sal- sionis auctor es conslitutus gratis petis veniam,
;

vat et sanctificat creaturam. Fratres, hoc nomen est qui tibi in alio indulgere contemnis. Homo ut tibi
quodsupernoepotestatespavent, quoetremendasus- misericordiae factus es ipse mensura ;quantum
cipiunt servitute hoc nomen est quod fugatdasmo-
; quoeris misericordiam fao tantum.

» Sic edidimus, ubi erat vocat ergo. Mox in priori o Quid hoc sit, furia castitas, non
satis intelligo •
edilione qui ccetestis. nec huic loco satis consultum arbitror, si legatur
>> Hic vooern acessit, quie oninino supervaotmea liixitria rastitas.
est, delevimus ante voculam rie, Infra intranos est <i
In priori editionc quotidianu. Infru eryo unum,
!\de edidimus, ubi erat fidn. Moi Acherius conjecit lego ergo nunc.
egendum urtibus, ubi editnni, illudit arcis.
 :

67o APPENDIX SERMONUM S- PETRI CHRYSOLOGI. G7t>

Et ne nos inducas in tentationem. Tentatio est, A mortale pectus ?qni ad hrecmeus hominis imbe
1 :~
adversis,
-.:!.-. Q
cilla?
_ i
• _'_ jf — _• .»...
ijui ad istud humani sensus angustine ?quid
. _ : -

fratres, specie fallens, qufe prosperat in

adversa occuitat in prosperis, humanamque igno- ad haec humana. voeis aura?quid adistudhumana
rantiam dolosos deducit in lapsus. Petitnus ergo linguacitotaoituraTHocPaulus invisibilitercum vi-
disset, prodidit non prodendo dicens Nec oculus
nepeccatis impellenlibus in tentationum foveas :

incidamus. Inducere aulem Dominus dicitur cur- iii/it,nec auris audiyit.necin cor hominis ascendit,

rentes ad crimina cum relinquit. quce praeparavit Deus diligentibus se (l Cor.n,9). Hoc

Sed hbera nos a malo. Ilic malum mali designat Isaias cum suo vix ccepisset auditu.adhucliomineui

auctorem, hoc est diabolnm. Petimus ergo unum, pervenire possedebet,adaudituin dicens -.Domine,
'-

ut munere hoc a malis omnibus cum malo carea- quiscreditaudiluinostro{Isa. Lin, _)?Hoc Jeremias

mus auctore. cum divino concepissetauditu,partus supernorum

Pater noster quics in ctvlis. Nemo cum se filium sensuum sustinebat clamans: Ventremmeumdoleo
clamat, manere se miretur in habituservitutis. Ad
sensus cordis mei perturbati sitnt (Jercm. iv, 19).
et

divinumgermenhodiedesignatuses,» nonpromptus Hoc Habacuc divino Spiritus perorabat afllatucum

dicit pustodivit me,et expavit venter meusavoce ob-
spem, non rem, noveris consecutum. Audi apostO' :

autein qu.r ridctitrnon est

g secrationis labiorum mcorum, et inlravit tremor in
lum Spe: salvi estis spes :

spes; quod enim videl quis, quid sperat? Si autcm ossamea;etsubtitsmccommotaestvirtusmea(Habac.

m videmus speramus.per patientiant cxspecta- iu. 16). Elevatus virtute Dei, sensit suam sub se

m..j (/../.. vin, 24). Hodie aJoptionis est dies, ho
dje promissionis tempus est. Audi, crcde, cxspecta
crede creditori luo, qui tibi crediiit debitori; exs-
pecta parumper ut veniat, qui te diu sustinuit ut
vennes; da illi inducias, sed promissori qui tibi
succubuisse virtuiem.Longum estsuper hoc sacra-
nientumpavoresproseiiuietdinumeraresanctorum;
tempus non sinit me dici in hoc timoredinumerari
ei-destis partus impetus non potest tardarenascen-
tium. Dico ergo.et vos in utero adhuc penetrah vo-

quidquid eratdeliilijamdonavit. L't qui l\i h fatigaris ce compello, provida exliortatione prsemoneo, ut
spe Dei ? fidevivas. Agricola numquamsereret an- antequam videatis matrem, vocetis istius Patrem ;

helus, si fructum laboris sui de tempore non spe- anteblaudimenta matris,Patris tendatis et festine-
raret: viator laborem prolixi itineris non subiret, tisadreguum ante Patrisperveniatis ad panem,
;

nisi se ad destinata crederet pervenire nauta ina- ;

quam niatris ad ubera pendealis.Nec in vos quid-
risnon intraret incerta, si lucris sequeutibus com- quam sibi autmatrisnecessitas,aut setatis tempora
pensaturum discrimina non pensaret; railes tota vindicent, sed in vobis & totum divino,Patristotum

juventutis tempora nonageretin periculis.sisenec- respondeat et occurrat auctorem.

ccelestis
* Paternoster quies inccelis. Hoc est, quod treme-
tutis honores copiosissimos nonsperaret; iiliuspa-
terna.dominationistemporanon duraret, si sesubs- bam proferrc.hoc est,quodnequeccelestium, neque
tantire patemee non speraret h_eredem. Et tusi jam terrestrium quemquam sinebat servitutis proprite
tilium Deicredis.juxtaprophetam -.Exspecla cinli- conditio suspicari, co;li et terrae, carnis et Dei re-
lerage, confortetur cor tuum, sustitte Dominum
et pentetantum posseprovenirecommercium.utDeus
(Psal.xvi, 20). Exspecta ut haeredem Dei e^specta- in hominem, homo in De.um, Dominus in servum,
tionis iiJe, et Jcvirtute patientia. consequaris.Audi servus verteretur in iilium, iieretque Divinitatis et
apostolum : Filii Deisumus.sed nondum paretquid humanitatis ineiTabili modo una et sempiterna co-
sumus. Cum apparuerit,similes ei erimus (\Joan, m, Ac Divinitatis erganos dignatio tanta est,ut
gnatio.

2). Et iterum Vita nostra absconsa est cum Chrislo;

:
nequeat quid potissimum mirari debeat crea-
scire

cum apparuerit Ctiristus vita vestra, et vos appare-tura.utrumquod se Deus adnostram deposuit ser-
vitutem,an quodnosadsua. divinitatisrapuit digni-
bitis in gloria (Col. m, 3). 1'ratres, beati sunt lilii
Dei.quiaetheereJitatemomniumrerumpossidebunt, tatem. Hinc est quod homo, quod et divinitus ad-
et Je excessu Patris luctus tempora non videbunt. oratus tantonunc suo amore ilammatur.quod adhuc
in utero voce tua se adoptal in filium. ... vos
SERMO V.
D beatos quibus dominaridatumest anlequamnasci,
Deeadem. ante regnare quam vivere, ante ad Dei Patris glo-
Quodegomodocummagnotremoredicturussum, riam pervenire, quam prosapiam propriae vilitatis
quod vos estisnunc terribiliter audituri.immoterri- agnoscere. Ecclesia felix mater, qure vos tales re-
biliter vocaturi,stupent angeli; |pavescuntsuperna_ spici t,qu_e cum virgo permanet.genuisse tantos vos

virtutes, ccflum non capit, sol non videt, terranon et taliter se miratur.
-ustinet, tota non assequiturcreatura.Quidadh.ee Olini partusiste prsecedentibus designabaturexem-

« An non assumptusf mihi quidcm ita videtur; et dinumerari, Acherius in marginehabet forte imiuo- :

infra, ubi sed promissori legilur, nullo sensu legi
oportere opinor se promittcnti.
d Hoc etiam corruptum est, sed ita, ut sine codicis
ope reslitui non possit. lnfra, ut hxredeiu, Acherius
recte conjecil ut lieereditatcm.
rari. Sed malim dtnumerando immorari.
A Loco huic, quem firdum in modum corruplura
esse facile quivis intelligel,sic inedemur: totum divino
Patri, lutttm ctrlesti respundeut, et pccurrat uuclori.
In sequentibus Hinc cst tpMd, etc. nonniliil e»l vj-
: ;

• Legendum est profecto posse dubitat. Infra ubi tii, quod alii fortasse castigabunt.
677 SERMO VI. 678

plis.Hinc est quod Jacob et Esau getnini in utero A debitanostrasicut et nosdimitthnus debitoribus nostris
deprimatushonorepraeliantur, retardantpartus,nec Satispotesthomomisericorsjquicum Deo de pietate
aute lucem cupiunt videre quam vincere. Hinc est confligit, cum tantum sibi dari quantum dederit,

quoda Joannesexsultat, et antesuooccurritauctori, quantum donaverit, tautum desiderat et donari.

genitricis ex utero quamprocedat. Et huraana pi- Homo, semper in pectore tuo venia, si vis crimiaa

gnora sic ante Deo militant quam noscanturparen- non timere.

tibus, quamvivant Quidmirum, si Ecclesia
saeculo. Et ne nos inducasin lentationem. Haec interpreta-
divina germina, si Deussuasobole in utero adhuc, tionenon indigent,quia tentatio diaboli praevia et
quodsit superni germinis jam fatetur Pater nos- : amara ministra est. Quamdiuverohoc fragili conti-
ter quies in ccelts. Stuporinsurgit ;ChristusDeiPa- neturin corpore, necessario precatur utinnosnec
tris de pectore matrem vocat, et fatetur in terra e' ;
tentationi pateataditus.necdiabolotribuaturacces-
homo de matris utero Patrem vocat, et contitetur sus.Sed liberanos amalo: ipseautem Dominus no-
in ccelis : Pater nostev qui es in ccelis. Quo te, ho- nos a malo et perducat
ster Jesus Christus liberet
mo, repente provexit gratia.quo te rapuit ccelestis ad omne bonum, qui vivit et regat Deus modo et
gratia, quo te rapuit coelestis natura, utin carne et semper perintinita sascula sjeculorum. Amen.
interra positus adhuc et carnemjamnescires etter- B 1 SERMO VI.

ram dicendo Paler nosterqui es in ccelis. Quiergo

: De verbis Evangelii Matth. xvu Hoc genus in nullo :

tanti Patris filium confitetur et credit
vitageneri, moribus Patri, et menteatque actuas-
serat quod ceelesteiu consecutus est per
naturam.
Sanctificetur nomen tuum. Cujus utique genus
esse ccepimus, ejus utique censemur et nomine.Et
ideo petimus utin nobis illius nominissanctificatio
perseveret honor et praerogativa nominis, quod
sublimavit sic taati genitoris celsitudo.
Advenial regnum tuum. Nos illi petimuscuinum-
quam deestnec defuit regnum, immoqui est sibi
ipse regnum, totamque in seregnicontinetpotesta-
tem. Sed quis nos vuJt ad promissam regnisuiglo-
riam pervenire, monet nos expetere omnibus hoc
votis, in hoc vultnostotis mentibus inhiare. Quan-
tumnamqueest temerarius b quidiscutit,degenere
ignarus est qui non audet, eestuat, anhelat, cum
promissum intendit et pertendit ad regnum.
F\al voiuntas tua sicut in cwlo et in terra. Tunc
respondeat ejicitur, nisi oratione eljejunio.
Adversus dasmonum nequitiam quee nobis Dominus
arma ostendit, debemus utique retinere. Eoc, ail,
genus innullo ejicitur,nisi in oratione et jejunio
{Afatth. xvu, 20). Haec cum plena fide exercentur,
pietas est. Pietasautem adomnia utilisest.promis-
sionem habens vitee prassentis etfuturre (I Tim. iv,
8). Inspiciamus ergo utiliter orationis fructus et je-
junii.quiaipsasuntarmaadversus improbascogita-
tiones. Jejunium purgatmentem, sublevat sensum,
carnem spirituisubjicit. Jejunium corfacitcontribu-
latum et humiliatum, quod Deus non spernit. Jeju-
nium ooncupiscentiae nebulas dispergit, hbidinum
.-, ardores exstinguit, castitatisverumlumenaccendit.
Jejunium verbositatem non amat, divitiarum super-
fluitatem judicat, superbiam spernit, humilitatem
commendat.prsestathomini seipsum intelligerequod
est, infirmum et fragilem.atquedumitase intelligit

jam totum est ccelum, tunc autem Dei mens una imbecillem, aptius virtute Dei adjutorium quaerit et
omnibus; tunc in Chrislo omnes et in omnibus accipit.quaeritautem perfrequentesorationesetob-
Christus, quandoomnes soliusDeisapiuntetfaciunt secrationes. Oratio quidem refectio est jejunioium,
voluntates ;tunc omnes unum, immo unus omnes, et advocat graliam Spiritussancti, Oratio duritiam
quando Dei spiritus in omnibus vivit unus. cordismollit,austeritatenitemperat,jejuniumdulci-
Panem noslrum quotidianum da nobis hodie. Si- ficat.Sicutenim sine potunonestplenarefectio,sic
cut in psalmo : Benedictus Dominus die quotidie etjejuniumsineorationenonpotestanimamperfecte
{Psal. Lvxn 22), itahic panem nostrum quotidianum nutrire. Quid est autem orationisi ascensioanimee
danobis hodie, quotidianum jugem dicimus. Jugis de terrestribus ad ccelestia, inquisitio supernorum,
panis ille est, qui deccelo descendit Ego sum pa- : invisibihumdesiderium?AbeatdissensiosBecularium
nis qui de ccelo descendi. Perfectaj ergo beatitudi morumquibuspremiturmenshumanaquotidie.Ora-
nis est ille panis. Hodie, hoc est in praesenti illius " tio conjunctio est Spiritui sancto si tamen in ora- :

pauis jamcibo vivere, cujus perpetuitate, quodest tioneintentussit animus, sicutclamat propheta:Si-
quotidie, saginabimur in futurum. ttvit in te anima mea, quam multipliciter ttbi caro

Et ilimitte nobis debita nostra sicutelnos dimUli-
musdeMorifct/snosfm.Desupplicantispectoreveniae
fons manat, etad veniam refluet quidquid pietatis
c exuberat,eteflundetinalterum,quandoindulgetsibi
tantum, quantum alteri condonavit. Dimitte nobis
mea (Ps. lxu, 2). Quidautem sitiendum sit, sequi-
tur, ut vidcat virlutem tuam (Ibid.,5). Credite mihi.
siad videndam plenam virtutem Dei pleuesitiataninia
humanas substantise.nec faslidio victa dissimulet. re-
plebitur adipe et pinguedine spirituali: etsitiensil-

« In prior ieditione, Joanne exsitltante, male. Sta- hunc auctorem eontendat.non equidera reluctabor,
tim, ubi Deus sua sobole, lego Deo deslinata tobolos. sed velira saltera legat exuberabit. Infra prcevia : tl
b Totum hunc locum sic restituo qui duputat dc
: amara malim i>rievia mali, vel malorum.
;
:

genere, ignit est qui non ardet. astuat. Infra, tunc au- (i
l-^istat num. LXXlll inappendice operumD.Au-
tem Dei, lego eoHum, cum Dei. gustini, tom. V.
c An exhibebil t si quis verbo exuberandi nsum esse
 679 APPENDIX SERMONUM S. PETRI CHRYSOLOGI. — SERMU VII.

lam Dei visitationem sensu proprio cum fide cla- A sedat, inimicos concordat, cunctis est placita. Non
mabil : Adhaesit animatneapost le,susceptt me dex- qua?rit alienum, nihil deputat suum ; docet amare
tera tua(lbid.,9\. Jejunium tollit inertiam.deanimo quae odissenon novit. Nescit extolli, nescitinflari-
impedimenta carnalia aufert. Oratio vero perseve- Hanc ergo, qui accepit, teneat; qui perdidit, repe-
rans jungit Deo, atque ita gaudens assistere se tat ;
quiamisit.exquirat : quoniamquiineademnon
Domino gtoriatur. Adhaerens autem anima Douii- fueritinventus,abdicaturaPatre, exh.eredaturaFi-
no, incipit securitatem liabere, et libertatem ; nec lio, nihilominus a Spiritu sanclo alienus eflicitur.

pavores suslinet, nec tiniores. Suscepto autem Respuil enim munus oblatum, qui datae legis con-
tanto patrociuiodexterae Dei, quomodo poterit no tempserit bonum nec poterit ad haEsreditatera Domini
;

ceri ab aliquapotestate, sicut scnptum est, quod perveuire.quitestamentumnolueritobservare. Non

nemo illud rapit de manu Patris (Joati. x, 19)? Hoc potest concordiam habere cum Chrislo,quidiscors
prasstat jejunium, hoc prasstat oratio. voluerit essecum Christiano. Conlumaciaeergocri-
• SERMO Vll.
menest quod jubetiireontemnere.quodpraacipitur
nolle, quodimperaturdeclinare. Quidtibicommune
De verbis Evangelii Joann. xiv Pacem 7>ieam do
cum discordia, Christiane ?quid simultates amas,
:

vobis, pacem meam relinquo vobis.

d quod auctori pacis placere non potuit? quid exer-
Domini vo\est, fratres charissimi Pacem meam ces inimicitias, quasevaderenonpotuit necille.qui
:

do vobis, pacem relwquo vobis (Joan. xiv, 27). De
pacedicturi.priusquaspacissinlcommodavideamus,
Estpaxserenitas tnentis.tranquillitasanimi, simpli-
citascorilis,.imorisvinculum,consortiumcharitatis.
ilaecest quaesiaiultates lollit, bella comptscit,
primiliras,superboscalcal,humilesamat,discordes
easprimusinvenit?Initio namque inimicitiasinpro-
toplastum dumserpens exerit, interficitur ;dumbo-
mini invidet.ipse prosternitur ;dum Adam cupitde-
cipere,ipseprimitusjugulatur.QuareautChristicha-
com- ritatemamplectere.Christiane.autdiscordiseauctori
de similitudine operum b parem te esse cognosce.

Kxstat iiuiti. XCVll inappendice Operum D. Au- snlutis ablatam, si non amaoeris pacem, cognosce. Non
?ustini a cal emI tom. V, abi etiam repetitur potest promissa Christi percipere, qiti cum fratre no-
usior ex ms. Regio, et ex Colbcrlino. Eumdem in luent concordari non \»>test eoncordiam habere cum
;

leclorii commodum, ne huic aovissims cditioni nli-
qaid deesse videatur, hoc loco apponere, bibliopolis
placuil. Domnu eti itta vox Pacem meam do vobis,
: sanguis, qui pro nobis effusus est, ad pensandum tto-
pacein dimilto vobis Uoan, xiv, J7). Dt pacedicturi,
pritu qua smt paciscommoda,audiamu4.E$i enimpax
ttrtnitat menlis,lranquiUUasanimi,simplicitas eordis,
amorit oinculum.consortium charitatis.Hosc >-st tnim,
quat simultalet tollit, bella compescit, eomprimii iram
superbus catcat, humilet amat, discordiat Stdat, mi-
\ilaeUa cunetis.
nihil de/iutal suum. Docet amare, quce odisse non no-
<:t .\escit extolli, nescit tnflart humilis omnibut,
Christo, qui diseors voluevit esse cum Christiano.Si de
nobis it Christo vicaria passio peteretur, et Filii Dei
stro sanguinequareretur; quanta instantia vel offtcio
fuerat festinandum, itt et jussa tantae Majestatis exple-
„ res, el viraria passione aependere gauderes, et pro-
^ morte vitnm acquirere, el passione reciproca compen-
sare .1/ nunc quomodo poteris pro
.'
Christo animam
ponere, qui pacem ab eodem delegatam nolueris con-
J
Non quwrit alienum, seroare Contumaciw crimen est, quod jubetur con-
teninere, quod prtvcipitur nolle, quod imperatur decli-
: nare. Paxenim Christi est bonum discordia diaboli ;

mitis ett omnibus. In ipsa requiet, in ipsa tranquilli- malum auetori respondet, qui de utroque nlterutrum
;

tas. tstenetur i'n Christiano, consummatur

I'ax ijua: eligit.Quid tibieum discordia, Christiane,quai vrinci-
in Clinstu. llanc qui amaoerit, Dei hoeres est qui ; pem suum diabolitm intevemit ? Quid amas simulta-
contempserit, Christorebellis est . Dominut enim Chri- tem,qum placere auciorinon potuit t Quid exerces ini-
itus ud Patrem remeans hcereditarium bonum, id est, mic.itias, quas eradere non poluit nec ille qui eas pvi-
pacem tuam,suis cultoribut iereliquit, dicens Pacein : mns invenit 1 Inimieitias m
protoplaslo dum serpens
mcani do vobis, pacem dimitto vobis. Hanc pacem exercct. interficitur ; dum homini invidet, ipse jtroster-
i/iu acceperit, teneat ; gui perdiderit repctat qui ami- ;
nituv ; dum Adum decipit jugulatur. Atcontra Chri-
,

serit, cxquirat. Qnoniam qui in calem pace inventus •tiis tuntitin homini charitate adhcesit, tantum eitm
non fuerit, abdicatur « Palre, exhceredatur n Filio : unica benignitate amavit, uteitmcommendarel Patri,
et exulus et nudut, invenietur ab eodem Domino alie- sociaret sibi, dum carnem propter ipsitm descendens
tius. Re.spuet utuniis ublatum, qui datir legis contein- induit. Scriptum est Invidia diaboli niors inlravitin
:

l>seril bonum
ncc potertt ad han editatem Vomini per-
: orbem terrarum (Sap. n, 24). Jmttantur autem illum,
venire, qui lestamento noluerit inservire. Pacemquam "
Christus dimisit,Christiane,amplectere hcereditati Dei
ut oultor adhare,viiluiitntem uomini in te transfusam
ostende. Beati, inquit, pacifici, quoniam ipsi filii Dei
vocabuntur(J/'/^/i.v,9). Scriptum esl dicordibus,scri-
ptum esi inimicis, /Hiu^ esse nisi pacificus non potest
licavit, qui pacificos filios feiit
tintaiii pacem. Christiane, eonseroa, aui gloriam
qui sunt ex pnrte illius.Non eadat inChvistianum qute
; cadit in diaoolum, quia Christianum condeeet eonser-
varc. quod cutn constat a Domino didicisse. Qua de re
iiittein Christi ihavUatcm amplecli debemus, ttt cum
illo in ceterna bealitudinevivere possimus.Amen.
:
k Mss. omnes adduut vocem ipsius, sed ali posl
. A ut enim verbum operum, alii post particulnm le.
libi
681 IN S. VALERIANUM PROLEGOMENA. — SIRMONDI PR.EFATIO. 682

SAIXCTUS VALEIUANUS
CEMELIENSIS EPISCOPUS.

J. SIRMONDl *
EPISTOLA
AD FRANCISCUM CARDINALEM BaRBERINUM.
DE HAC S. VALERIANI EDITIONE.

Eminentissime Domine !

Quod ne scepius facere et reverentia prohibent, nunc ut Eminentiam Tuam litteris ap-
audeam pudor
petlem, officii mei ratio, alque eadem, ni fallor, in ipsam observantia persuadet. Existunavi enim, cum
Valeriani episcopi famam in discrimen iterum vocari audirem, non mearum tantum esse partium,
susceptam atias ejus causam non deserere, sed Sancti quoque Officii ac Romani nominis interesse, ut
pristinum de illo jwlicium suum sentmtiamque non evertat. Meminisse autem opinor E. T., nec enim
ignorare potuit, tamelsi ab Urbetunc aberas, cum anle annos sex Uomiliarum istarum censuram delator
idem urgeret, sacrum tribunal, audita et probata Auctoris defenswne, quam Jitterm nostrce continehant,
atiud nihit decernendum censuisse. quam ut notas in novam editionem compararem, in quibus de utroque
accusationis capite satisfieret. hoc est, de Sancli praenomine, quod inipittabatur, et de Semipelagianismi
sitspicione, cujus insimulabatur. Prcestitit utrumque Lugduni nuper edito ad Valeriani purgationem
libello P. Theophilus Raynaudus. Societatis nostrce theologus, copiose adeo et accurate, ut prseclare ad
causam actum putem, quod operam hac in re mcam, a qua exspectari tale nihil polerat, studio suo dili-
genliaque prwverterit Quod si mhil novi postea prolntum est, quod serveriorem sententiam requirat,
.

non indignum opinor singulari E T. pietate fuerit, providere, ut immotum maneat Sancti officii de-
' .

cietuin, atque innoxio et utiti alias Scriptori fama integra conseivetur. In quo quidem eo minus, ne im-
portunus videar intercessor, verendum confido, quod prceter commune doctorum suffragium, qui Vale-
rinnuin hactenus cum approoatione legunt, ipsum etiam E. T qui placere nisi recta non sotent, illius
. ,

gustu aliquando et sapore delectatam intelligo. Parisitis xvi Augusti m. dc. xxxiii.

Ad duo capita qux objiciuntur circa Homilias Valeriani

I. Unum est de Sancti nomine quod negant huic auctori convenire. Gonstat autem id a me
profectum non esse, quia multis anle annis, cum prima ejus homilia de bono disciptince, caeteris
nondum repertis, in Germania ederetur, idem titulus preelixus esl.juxta vetus exemplar, ut
monuerunt, monasterii S. Galli, in quo inscriplio est hujusmodi Ltber S. Valeriani Cemeliensis
:

episcopi. Unde cum animadverterem non temere ab aliis sic esse appellatum, nec certi quid-
quam haberem in contrarium, non existimavi debere me, aut posse sine nota hunc illi titulum
adimere.
Utrum autem Valeriano tributum olim hoc nomen fuerit ob peculiaris opinionem sanctitatis,
an propter dignitatem tantum episcopi, quemadmodum difficile foret statuere, cum Cimela?
civitatis post ejus eversionem vix ulla restent monimenta, ita vicissim ad hoc illi abrogandum,
si jure competat, satis non esset suspicio quee obtendilur doctrinse Semipelagianae. eo nimirum

tempore quo Ecclesia? auctorilate damnata nondum erat, cum videamus Cassianum et Hila-
rium Arelatensem, qui hanc praa caeteris profitebantur sanctos nihilominus, alterum a S. Gre-
gorio in epistola 12 libri vi, alterum in MartyrologioRomano appellari, et utrumquc apud suos
usilalo sanctorum cullu honorari.
II. Alterum ad doctrina istius criminationem spectat, quam volunt in nonnullis harumce
j

Homiliarum locis deprehendi. In quo quidem prceterqUam quod nullus videtur esse locus
ejusmodi, quam defendere non liceat, melioremque in sensum interpretari, prout in hoc ipso
genere Chrysostomum et alios Patres tum Grsecos tuni Latinos explicare mos est, et quod P.
Theophilus in libelloquem pro Valeriani defensione scripsil, ab omni eum labe liberum esse
docet, hoc insuper observandum est, licet concederemus Valerianum cum aliis praesulibus Gal-
licanis qui eodem sa^culo eademque in provincia vivebant, doctrinam eamdem nmplexum fuisse,
non potuisse illos tamen haereticos hoc nomino censeri ante synodum Arausicanam II, quee doc-
trinam illam damnavit, et a sede apostolica confirmata est annis po9t Valenanum amplius
sexaginta.
De Valeriano rursus, ut de Sancti nomine ac titulo sit controversia, negari non potest stetisse

(a) H«ec epistola, et quod instar dissertatiunculsp subnexum est, ex autographo Sihhonsi desumpta sunt.

Patrol. LII. 22
«83 IN S. VALERIANUM EPISC. CEMELlENSEM PROLEGOMENA. 684

illum semper, pace et commumone Ecclesise catholica\ Cujus rei fidem facil epis-
dum vixit, in
tola 52 S. Leonis papae ad ipsum et alios episcopos Galliae scripta, el horumce altera ad S.
Leonem. Concilium item Reiense, cui adfuit, et cum CcBleris subscripsit. Tum etiam quod ejus
quocumque honoritica fit mentio in epistola evocatoria «i) synodi Arelatensis m, in qua transac-
tum est de concordia inter Faustum abbatem insula Lirinensis et vicinos tres episcopos, quo-
rum unus fuit Valerianus.
Homilise preeterea ista? ab annis xx, cum excusae Parisiis primum fuere, recusas postea in
Germania tuerunt, et Lugduni non semel, lectaeque ab omnibus sine oflensione et cum fructu,
ac piam revera et religiosam doctrinam continent, utilemque imprimis ad stabiliendam invoca-
tionem sanctorum. et cultum sacrarum re iquiarum. Adeo ut non defuerit vir magni nominis,
qui diceret scriberetque, quando in Germaniam allatffl sunt, divina factum providentia videri,
ut hoc potissimum tempore ad contutandos ha^reticos repertee sint. Neque hactenus apud nos
auditum est quempiam prseter Denuntiatorem exstitisse, qui earum lectionem non probaret.

(a) Tom. I Concil. Galliee, p. 120.

NOTiTIA HISTORIGO-LITTERARIA
IN s. valerianum. il

(Ei Bibl. Max. Vet. Patr. Gallandi t. X. et Bibl. hist. titt. Lat. Patr. Schcenemanni t. II.)

I. §. Vila (Galland.). A primae vaesuse magnitudinis ne umbram quidem ser-

Apud Gennadium, Isidorumaliosque scriptorum vaverit : (A)cujushodieque priscatantum ruderum
ecclesiasticorumnomenclatores altumde Vai.i :riano vestigia, nomenque haud procul Nicaea restat in
silentium. E* aliisitaque veterum uionimentis repe- colle quem Cemelam vocant.
tenda, siquasunt, quibus auctor noster ulcumque Semel igitur Valeriani cathedra episcopali consti- t!

noscatur.Et primum quidem de ipsius episcopali se- tuta,reliquum est ut quo tempore vixerit cum Sir-
de inquirendutn i hinc enim simul compertum fiet, mondo inquiramus. (i) « lYlihi vero, inquit, ex oathe-
qua tempestate claruerit sanctus anlistes. Up/ndum draipsa Cemelensi deprehenderevideor, illum sub
Vedi'<m/ioi-umCe»ic/ioH.aitPlinius(a),illudqiiecum annum Christi 450, hoc est, Lconis Magni tempori-
Piolemseo Italiee tribuit, quia utorque Varo flumine Lms floruisse.Post Leonem enim, Leonis ipsius de-
Italiam terminat, non Alpe summa, utirectius Anto- creto, ut Hilari papae verbis epistola 4 docemur.Ce-
niuiltinerarium.ubi Galliaeassignatur ad quem lo- : meliensis civitatis et Nicieensis castelli episcopi di-
cum Wesselingium adi sis (b). « Et vero,inquitSir- versi non fuerunt : sed iidem Cemelienses simul,
moudus (c), ad Galliam pertinuisse Cemeliuni.pras- qnamdiu Cemela stetit, et Nicaeenses. Quod videre
ter modo citatum Itiuerarium,fidem sine controver- est in synodo v Aurelianensi, cui Aetius presbytef
sia facit vetus Notitia civitatum GalliiE, quae inter g directus a Magno episcopo Ecclesiae Cemelensis et

Alpium maritimarum civitatesquee sub Ebreduno Nic;i:ensis,subscripsisse legiturin antiquisexempla-

W
metropoli censentur, sexlo loco numerat civitatem ribus qu;e integras ejus concilii subscriptiones ha-
Cemelenensium etUsuardusinMartyrologiopridie
: bent:nam mutilse suntin excusis.Quare Valerianum
idus Maias ;
quo die sancli Pontii martyris natalem qui Cemelensis tantum episcopus nuncupetur.ante
in fta//u'seii'!7a/eC;/ttie/asolemneiiifuissenotat(d): Leonisdecretumsedem illam rexisseoportuit.Atque
ejus nimirumquemauctor noster Sc-rpiustripliciho- utquod sentiodicam.omninoValerianumhuncillum
milia de bono martyrii, sed tacito semper noiuine esse conjicio.ad quem et alios vicinarum Gallise pro-
commemorat Quibus addenda ejusdem sancti
(e) » vinciarum episcopos, scripta exstat Leonis ejusdem
Pontii Acta, Baluzii studio evulgata, ubi ad rem no- epistola de Vasensis episcopiordinatione [j), quam
strara hrechabentur(/) : Fmes Ilalia transiens (Pon- a,tern;e memori« cardinalis Baronius ex Arelatensi
tius)wbenitubjugoAlpiumprocul sitampetiitnomine codicedivulgavit(A).Confirmorqueiusententia,quod
Cymelam. Porro haec urbs, ut scribit Sammartha- inillo episcorum numero Ingenum video, Ebredu- i/u

nus (g), quas olim celeberrima fuit, tot cladibus a nensem.idest ValerianiCemeleusismetropolitanum
Vandalis, Longobardis et Saracenis attrita est, ut antistitem.Sedetalife dum suntepistolae. Leonisuna

(a)Plin. Hist. nat. lib. in. cap. S. C (g) Sammarth. Gall. Christ. nov. tom. III, pag.
Wessel. Vett. Rom. Itiner. pag. 296. 1268.
c) Sirmond. praclat. ad Valerian. hoinil. (h) Strmund.
ib\ 1. c.
d) Usuard. Martvrol. sinc. pag. 81, edit. Paris. /) /</. ibid.
8.
(J) Leon. epist. 66 cpp. tom. 1, pag. 998, noviss.
(*) Vattrian. homm. 1518. edit. Ballerid.
(f) Act. Pont. cap. 15 apud Baluz. Miscell. lom. (k) Baron. adann.450, § 57.
II, pag. 134.
 ;

685 NOTITIA HISTOBICO LITTERARIA. 686

ttd A XV. XVI, XVII, De bonomartyrii; XVlli, De Macha-
xliv episcopos (ialliee.alteraepiscoporimifioium-
dena ad Lponem(a), inquibuus Ingenuset Valeria- bxis; XIX. De Quadragesima XX, De avaritia. ',

nus pariter conjunguntur. » Hactenus Siimondus:

§ III, Editioiws. (Seha'n.,1
cui accedunt Tillemontius (6) atqne Historise litte-

rarise Gallicae auctores (e). Valeriani nomen reparavit Melchior Goldastus ab

De Valeriani gestishmc Saminarthanus ((/}: « An- Haiminsfeld, asserto ei ex mss. exemplarium fide
no 439 adfuit Reiensi concilio.in quo de negotio Ar- Sermonede bonodisciplinx, quiantea incerlonomine
menlarii acttini Accepta sancti Leonis epistola
est. interAiigusliniOperaferebatur.abeoveroeumnotis
ad Fluvianum (anno 451) cum aliis plurimis ad ipsum etemendationibuspeculiari voluraineeditusestan.
scripsit,illam summis laudibus extollens.eique se in 1601. HiiicdecemannospostaliasMHrfeu/tjiHfiAo»»'-
omnibus assentiriprofessus est (e).Fuit etiam unus lias cum epistola in codice quodamCorbeiensi non
ex iis quibns respondit sanctus pontifex (anno4b2) admodum castigate scripto aserepertas adjecit,/a-
gratulatus ipsorum orthodoxam tidem.et Eutychen cobus Suinondus,non quod nomen Valeriani in mss.
ac Dioscorum in concilio Chalcedonensi damnatos si- praeferrent.sed ob stylisimilitudinem et facundiam
gniticans (/). Orta gravi controversia Theodorum inutrisqueparem. Achuic quidemjudicioquamvis
Forojuliensemepiscopuin interet Faustumabbateni p lubricocontinuo abomnibus assensum est,indeque
Leriuce quse tunc ab ea dioeeesi pendebat. cum taminBibliothecisPatrum.quamcumLeonisM.Ope-
ValerianusnosteretMaximus Reiensis,episcopi,par- ali jiioties, itemque cum aeeessione aliqua in
ribus
eojurgio. ei quidem Lerinensium, araplexi
tes in Operum Sirmondianorum collectione et postremo a
fuissent Ravennius Arelatensis episcopus, tanto
; Gallandio heee Valenani Opera recusa sunt.Vixdum
malo remedium allaturus, in sua urbe concilium autem lucem aspexerant Valeriani Ilomilire, cum
coegit ad 3dDecembris(p). Adfuerecum eo et Ru- orthodoxia earum in dubium vocari coepit et Romce
stico Narbonensi undecimantistites convenerunt : apudsacrumtribunaldelataefuerunttanrmamhaeresi
quoquecum LerinensibusmonachisMaximus et Va- Pelagianaeaffines.SimulSirmondoquoquedeSawcft
lerianus non nominantur tamen interjudices,forte
: prfenomine,quodValerianoindidisset,lisintendeba-
quia utpartes aderant.Lis tamenamice composita tur.At illeadutramqneaccusationem brevi scripto
fuit. Quo praecise anno habitum fuerit concilium ad Sacrum Officium transmissorespondit.Quo lecto
istud, incompertum certe interannos 449, quo ad
: acprobatonihilaliuddeeernendumcensuerunt.quam
i
episcopatum evectus est Ravennius, et45T, quo ad ut notas innovameditioneracompararet.in quibus
immortalem vitam nigravit. Annum assiguat 4oo de utroque accusationis capite satisfieret. Suscepit
Sirmondus,anteaTillemontius(/ij. RivieriusCarlhu- autemseurogatuSirmondi,sivespontesuauberiorem
sianusnotat mentionem lieri anno 4ot Valeriani.Ni- ^ hancdefensionem TheophiUus Raynaudus ejusdem
cteensis episcopi.»HactenusSamm irthanus.Benedi- Societatistheologus.Certe Sirmondus cum iterum
cliniautem ob hanc Lirinensem causam una cum Valeriani famam in discriminen vocari audiret, in lit-
MaxitnoReiensi aValerianosusceptam,nonclubitant teris hac de causa ad Franciscum cardinalem Barbe-
quin idem llle fuerit cum Valerio Lirinensi mo- rinumscriptisadRaynaudumprovocat.eumqueadeo
nacho,qui pro episcopo apud Nicseam cultus fuit ad copioseetaccurateutrumquepraestitisseait, ut pra-
diem 24 Juhi (i). Quando obient,incertum est. clare adcausamaetumputet,quodoperam hacinre
§ II. Scripta. (Scbcen.) suam.aqua exspectari tale nihil potuerit.studio suo
Tribuuntur Valeriano huic Sermonet XX et Epi- diligentiaque pra?vertisset,et si nihil novi posteapro-
stola ad Monachos, dc Virtutibuset ordinedoclrinx latum fuerit,quodseverioremsententiamrequireret,
Apostolicx. Scrmonesinscribiintur \,De bonodisci- : postulat ut immotum maneat Sacri Officii decretum.
pimx ;\\, III, Dearcta etangusta via; \\,Depromissis Num vero Rayuaudianum illud scriptum seorsim
etnon redditis;\, Deoris insolenlta; VI, De otiosis primum, an cum ipsius Valeriani quadam editione
verbis ; VII, VIII, IX, De rnisericordia; X, De parasitis ; Lugduni proditum fuerit.non satis mihi liquere fa-
H, Qui gloriatur, in Dotnino glorietur;X\l,X\\\.Dc teor (j). Attamen insertum estedilioni Lugdunensi
%no pacis conservandte ; XIV, De bono humilitatis D a. 1633 et sequentibus usquead a. 1671,necnonin

(o) Leon. epistt. i

et 10:2, pag. 1107 et 1136 edit. dicitur.Sedde epistola ejus.quam appellant Hislorix
itat. UtterariteGallia: zuclores, alluincuin apud Barraliin,
b) Tilltm. Mera. eccl. tom. XV, pag. 125. tum alios, silentiuiu.
d c) Bist. Uttdr. de la France. tom, II, pag. 329. 0') Ejusmodi editio, nisi prius locum habet, facla
d) Sammarth. 1. c. pag. 1270 seq. essc debet intra annos 1620 et 1632. Nani Epistold
(e) Inter Leon. epistt. nuui. 99, pag. I107edit. Sirmondi ad card. Barberinum data esl Pamtft 16
itat. Augusti M. I»:. WX/i. In ea vaee aeribit, deiatum
f) Leun, epist. 102, pag. 1136 edit. cit. esse Valerianuro apudjudices RomanoB ante antun
g) Conc. tom. V, pag. 23 edit. Ven-Labb. sex. Certe in editione a, 1623 non inest, et ipse Sir-
W) Tillem. Mem. eccl. tom. XV, pag. 185, motldusill SUbjeCtis laudal.repistola' ilcfrnsiniiNsiia'
Hisloire litt. de la France, T. II, p.329,
i
De Va- gratia brcvibus capitulisnon semel Lugdum ab onnfi
:rio isto adctindtis Vicentius Barralis in iluonologia i
xx (i. e. ab a. 1612, quo priinum excusa' Paere l'n-
Iirinensi part. i, p. 203, ubi ei monuchu Lirinensi risiis istoc IIoroiliit!,ada.l(i32j Valeruinum HU typit
d episeopaturo Niciensem in Provincia assuraptus descriptum aflirmat.
 :

687 1N S. VALERIANUM EPKC. CEMEL. PBOLEG. — NOTITIA HISTORICO-LITTER. 688

Veneta a.l742,abibliopolaest additum.Sed jaiu do A h> con cilio Constanliensi opliiitam etpriEclarissimam
singiilis videamus Valertani editionibus. Ubrorum scriptorutn partem Poggius Florentinus Ro
S.ECILO xvn. mametFlorentiam.sEneasSilviits.qiiiponlifex post
{&01. (Genevie) Excudebal Petrus de
Rouiere;
la illadestinatus,Basiliam vi fraudibus distraxerant .Eo
m-8°.S.Valeriani Cimelensisepiscopide bonodisei- facinore commonili et cotnmoti fratres, 7'eliquos a di-
plinse Sermo.S. Isidori Hispalensis episcopi de prte- replionecodicessignoiiioiittsteriiobsignaritiit.ctCata-
latis Fragmentum. Melchior Hamenuetto Goldastus logo recensuerunt.In eo legilur : S. Valerii liber de
deditcum collectaneis.in queis multa pariter multo- Bonodiseiplina?. etc.Eamdemsimulepigraphamcer-
rum auctorum.Patrum quam maxime.loca vel ante nas in eortiee ipsius Ubri.Error,autfaUor,aut natus
edita explicantur. vel noviter eduntur. ex affinitatenominnm.Fuit Valerius episeopus Hippo-
In duobus prtefationibusadlectorem.tumeaquas nensis,Augttslini prxdecessor,cttjiis hodicque exstat
textum anteccdit.tum collectaneispraemissaGolda- Ir&erdeVitaMonachorum. Volaterranotesle.Fuerunt
stus demomentohorumlibrorum.disciplinanempe ettiliieodemnomine.quosnihilattinetrerensere.Signi-
ecclesiastieadisserit,partimveterisdisciplinaeratio- ticat deinceps.deValerianihujusjetate dequeCime-
nenideclarans.partimservandreautaniissaerecupe- episcopatu ej us ve si u haud q uidquam se habere
liensi I

randaeprsceptatradens.ldemarguinentumestepi- g explorati.lsus estin contendendohoc sermoneGol-

stolae collectaneis pariter praefixas ad Theodorum dastuseditioneposteriori Basileensi Operum Augu-
Bezam (datte in xdibus Leclii a. d. iv id. Quinctil. stini. Sed principio statim auctoritate manuscripti

a. oo.io c.stylo Jutianof.la principio vero Collecta- codicis sustulitdistinctionescapitum. veluti iucon-
neorum ea exponit.quae ipsum impulerint, ut Vale- cinnas et sensum scriptoris ssepiuscule perturbantes.
riani nomen huic sermoni pnefigeret. Scilicet jam QuodquideinjamKrasuiusviderat.etrejectiseorum
Krasmus intellexit, Augustinum auctorem ejus non indicibus. notas numerorum satis habuit margini
esse.Sed Goldastus demumhanc sententiamexpla- adjecisse. Sed Lugdunensis sive Genevensispotius
navitetargumentis roboravit.Probat quippeoratio- editio postea reoepit. Emendasse deinde se fatetur
nemutriusqueauctorislongissimeintersediscrepare. plunma in ipsa orationis serie atque contextu.quae
Nec vero ingeniodoctrinaeve Augustini aptum esse vel certissimaipsi viderentur, vel leviora magisque
contendit, nec verisimilearbitratur. eum de una re frivola,quam ut notarentur.Attamen plerarumque
unoqueargumento variisetdiversislibris(eKstatenim ralionemexposuit.Notffi ejus suntlectissiuiasetrara
opusejusdemuberiusd?Z>(sci/'/uia(.'/irisii'7HaHracta- eruditione refertre.
turumfuisse.Deniquenecveteresagnovissehuncpar- 1604. InsulmadLacumAcronium, ex off. Joannis
tum.necexposilumsustulisse clarereac manifestari q Ludoviei Brem : in-4».S. Valeriani Cimeliensis epi-
l
aitvelexunoPossidoniivelPossidii indiculo, inquo scopi de bono disciplinas Sermo inter Parxneticos :

nulla de eo mentio.et quod nusquam in Sententiis a Veterescnm notis MelehiorisHaiminsfeldiiGoldasti,

Prosperocollectis. aut in Kxcerptis Kugyppii, aul exbibliothecaetsumptibusBartholomasi Schobinge-
P. LombardiSententiis.nusquamdeniqueinConfes- ri C. pagg. 7-39.
l .

sione Augustiniana Hieronymi Tortensis acerrimi 16(2. Lutelice Parisiorum, ex of/icina Xivetliana ;

operum Augustini et conspicui propugnatoris laude- i'h-S". SanctiValeriani episcopi CemeliensisIIomiliae

tur.Quibus expositissic illepergit Ilaque mea vir-
: XX.Item Kpistolaad Monachos, de virtutibuset or-
tutenunc et comitate satis factum arbilror .ut auetorem Omnia prirnum. praster
iline doctrinre Apostolicoe.

ad Augustinum sermonem istum allinere numquam unicamhomiliam.postannosplusminusmilleilucen-

porro sis dicturus.deettjus veropatreet tegitimofacile
queasadconjecturam evadere, siquincturn admiltas
yvupiapa, quo veluli gnomone quodam librosveroset
nativos a supposilitiis decernamus.Hoc enim nec utile,
nectutumminus,ut ego quidemralionem capio.quam
mihiitadixerevi7-icompluresdoctissimi,si codicum
scriptorum fides bona, eorumque auctoritas digna.
Naclttssum hujus sermonis vetustissimum el antiqttissi-
mumexemplarinscrinionobilissimiviri.Rartholomxi
SchobingeriIC.festivepa7-atocumasc7-iptis. tum a
cusis libris.Ejus hacest inscriptio.lsav. lib.S. Vale-
kl
tos in lucemeditaa Jacobo Sirmondo Societatis Jesu
presbytero annoMDCXlI.« Valeriani episcopi prae-
terhomiliamdcbonodisciplin:e. inquit Sirmondus,
quae incertoantea notnine jactabatur.paucisque ab-
hinc annis auctori suorestitutaest, nihil hactenus
inlucemprolatumaccepimus.Quas nuncdamusreli-
quas undeviginti.celeberrimo autiquae Corbeise mo-
nasterio debemus. Cujus unicumquo usi sumus.
pervetustre,sed parum castigatte manusexemplar.
etsi homiliam de bono disciplinaenon habebat,
civitatis nomen, in qua Valerianus episcopus sedit

RIAM ClMELKNSlS EP. DE BOSO DISCIPLINjE, Simul OC non indicabat: facilis tamen ex st^di argumentiqut
primttm legi titulum not/ienquelibelti.atfeoad Riblio- similitudineconjecturafuit.hasilliusgermanassoro
thecas Cunradi Gesne7 i,Josux Si7nleri,Jacobi Frisii
,
res esse, omnesque abuno eteodem Valerianoedi
Dicas Neptunipecudes.ita mutent .In archiviomona- tas,episcopo Cemelenensi.Neque hac in requisquatn
sterii S. Galli.e citjus peculio hic olim codex.velustis- repugnabit.
ni fallor, Stylus quippe, optitnusju-
. .

simi sttnt librorum hidices,qiti de hoc scriptoi-e mc/ni- dicandi magister,characterque dictionis Valerian»
nere.Catalogits S. Othmariprimisub Pipino Karoli gravis, inquam.ac splendida, et dignitatissucciqui
M. patreabbatis:S. ValeriiCymelensis episcopi, etc. plena facundia.quseinhisHomiliiselucet.saushant
 689 VETERUM TESTIMOMA DE S. VALERIANO. 690

ejusquain dixi, ajtateui prodit ; illam scilicet, qua A leriani. . . . Sermodebono

App.tomi disciplinas: in
EucheriusLugdunensis.Hilarius Arelatensisepiscopi, 17 Opp.S. Augustinied- Benedd.ia exempiari Ah-
VineentiusLirinensis.Prosperet Salvianus presby- tuerp. col. 775-777.
leri.Galliam nostram nondissimilieloquentiselaude 1696. Parisiis,ex Typographia Regia ; in-fol.S.Wa.-
etgloria ddcorabant. Velleui modoemendatioresno- leriani. . . . Homilise XX,
Opera Jac.Str- etc. ; inter
bis, et qualesdisertissimusepiscopuspronuntiarat, mondi tomo I, pagg. 604-702. Addita sunt ex sche-
edere licuisset.Sed iutanta depravati codiceslabe disdefuncti :Epistolae)usadcard.Barberinumcum
optandum id magefuit,quam sperandum.Fortasse notationibus quibusdam ad duo illa objectionum
autem quod primahaeceditionoupotuit, alterapras- capita;item Testimonia qusedam Pft/inmadcalcem
stabit.»Ca?terum de Cemeliensi episcopatuaccura- exemplarissuiabeodemdescripla,(7(/i6(/spa(aw/5en'
tissime, deque Valeriani persoua, quantum licuit, vellet. Valerianum inhomilia i i,ubi eum Semipela-
disseruit.Inscripsit Henrico LudovicoCastaneo Ru- gianis sentire visus estquibusdam,haudaliter tamen
piposn'0 Pictavorum episcopo. locutum esse : quam sanctos illos Patres hauddubie
Anlon. Hieral ; in-fol.
1618. Colonise Agr., ttpud catholicos.
Valeriani Cemeliensisepiscopi Homiiiaj XX, ex edi- S.ECl'J.0 XVIII.

tione Jac.Sirmondi;Ejusdem Epistolaad.Monachos; 1742. Venetiis, apud Auguslinum Savioli in-fol.

p ;

in Ribl. PP. tom. V, part. ui. Sancti ValerianiCemeliensis episcopi scriptoris di-
1623. Lugduni.sumptibusClaudii Landry ; infol. gnissimillomiliaequotquotexstant.Accedit Epislola
Sancti Valeriani episcopi Cemeliensis (ad Nicseam adMonachoselt\eiensioTheophHiRaynaudi;cumOpe-
Gallire) Homilias XX, cum Epistola ad Monachos.de ribus PetriChrysologijuxiaediiionemDominiciMita;
virtutiuusetordinedoetrimeApostolieee; cum Leone ab hoc bibliopola recusis, pagt;. 213-291. Abest
M..Muximo Taurinensi.Pelro Chryso(ogo,Fulgentio tamenRaynaudinomeu.non fraudealiquased igno-
et Asterio episcopo Amasete. Prremittitur praafatio rautia forte bibliopolae. Quippe nonnisi iu titulo ge-
Sirmondi.sedabsque nomineejus.Perperam autem nerali editionum Lugduneusium et Parisiensium a
Fabricius tradithanc editionemipsum Sirmondum Raynaudo esse scriptumfuit, quem advertere ille,

curasse. sive iscuidescribendioperam mandarat.non operse

1633. Lugduni in-fol. Valeriani suee esseduxit. Fefellit tamen hoc Oelrichsium, ut
Honiiliae XX, cum EpistolaadMouachos, etc. Theo- editori Veneto a. 1742 illam tribueret.
philus Raynaudus Valerianum accurata defensione 1774. Venetiis, ex typogr.Jo.Bapl. Albritir,infol.
texit advcrsus Parcum Cliaritatis ciiminatorem; in Sancti Valeriani episcopi Cemeliensis Homilias XX.
Meptade Praisulum Christiana Sapientia el Facundia ,
ltem Epistola ad Monachos de virtutibus et ordine
Clarissimorum. Cf. Lconis il. Opera. doetrinie Apostolicae.Ex praeclara editione Sirmon-
1661. Parisiis,apudSimeonem Pigel : in-fol. Vale- diana recensita emendata in Bibl.
et aliquot iu locis :

riani. . . . Hoinilire XX.etc, cum Ravnaudi defen- PP. el SS. Eccl.Andrese Gallandii tomo X, Vet.
sione ; in eadem Collectione. pagg. 123-158. Expressa est edilio a. 1696. Acces-
1671. Parisiis, sumpt. Peiri Variguet ;in-fol.Ese- sere igitur Epistola Sirmondiad Barberinttmcard.
iem ; inter eosdem Scriptores. et alia, et inspersae sunt Haunaei (de la Raune)
1677. Lugduni, aputl Anissonios ; in-fol. S.Vale- emendationescum nonnullis Cas/).Bar(/iiiex Adver-
riani. HomiliwXX, ex . . . ed. Jac Sirmondi Ejus- : sariis et Coteterii ex Monumentis Eccl.Gr.et Consti-
Jem Epistolaad Monachos ; in Bibl. Max. PP. tomo tution ibus Apostolicis,nec non aliquot Callandii con-
VIII, pagg. 498-523. jecturis. In Prolegomenis caput 111 Valerianodicatum
1683. Parisiis.apud Franc.Muguel ; in-fol.S. \'a- est.

TESTIMONIA DE S. VALERIANO.
i ezemplari Valeriani editi 5m n perimus ad calcem descripta postea i|>-m~ Sirmsndi manu heec Patrum
i

testimonia, quibus palanj fieri irellet Valerianum in bomilia II. ubi cura Semipelagi&nis sentire visusestquibus-
• nii. haud aliter tamen locutum esse quam sanctos illos Patres haud dubie cathoucos.
I

sh i ii i
ji.ii s Patarensis aputi Damasceaus in Paral- [) ir/jopflavsi t«; 6itjripas pouMotti, iv« i«8 Auiu6v»Tai to
lelis. auTeejouoriov jjuatv.

Oportet enim vos primuiu bona eligere, et post-

W/it.; ityaO/ii rrpajsoi; c XKTapyrr, rv rf, hfttripa
quam elegerimus, lunc affert qune suasunt.Non prae-
j/i. c.ixT»rai -.; 3i eruitirspctcrita h :•; <->;•...
venitnostras voluutates.ne perdatnoslrumliberum
Omnis bonae actionis initium nostra voluntate in
arbitrium.
lOsitum est complementura vero in Deo. :

Curisostomcs hom. 12 in Epistolamad Sebrxos. Idbm in hoin. 2 in Epist. ad Corinth.

Aii yap i(*a? irpuTOv sXsiSai ra //x fj'/. xai ot; ;'/-..- \t', toutou roivuv jxavSavoLUv, 6ti xav tiMiahui tuT,-
«s6/a ftuic<, tots xai a-JTO? t« irap'fauTOU tiidytt, <>j. Aoiitiv, ':'-,. irpoTfpov irapijrjtv cti-t: ionrrouc. /pr, itau
89 1 B. VALEKIANl KPISGOPI CEMELIENSIS. t>9J

:o: c, rou< K|iau|bvt^iTCt a-j yito bck&t Imim A que volentis, neque currentis, sed ad Dei gratiam
[TJK /att roi; iwuffftiNtg otaxiiusnot;. pertinentis.
Ex quonimirum intelligiraus.quamvisDeusmise- Hieronymus lib. 111 contra Pelagianos pene inilio.
ricordiam erga nos adhibiturus sit, nobis tamen Scito baptismum praeteri ta donare peccata.non f u-

istud prius facieudum esse. ut miserioordia dignos turamservarejustitiam, quns labore et industria ac
nosipsos prae?temus:quamvisenimmisericoriii;i>it diligentia, et semper superomniaDeiclementia cu-
dignos requirit non etenim temere quibusvis obtin-
: stoditur: ut nostrum sit rogare, illius tribuerequod
git.etiam stupore laborantibus, etc. rogutur;nostrum incipere.illiusperficere; nostruin
offerrequod possumus,illiusimplerequod nonpos-
Hilarius inpsalm. r.xvin, in Nun.
sumus.
Voluntasnostra propriumex sehabere debet ut
Augustinus Enchirid. cap. 32.
velit.Deusincipienliincrementum dabit, quia con-
Totum Deo dandum est quihominis voluntatem
summationemperse intirmitas nostranonobtinet, bonametprasparat adjuvandam,etarljuvatpraspara-
meritumtamenadipiscendas consummationi: estex
tam.PraaceditenitnhonavoluntashominisrnultaDei
initio voluntatis.
dona.sed non omnia quae autem non procedit ipsa,
:

OrTAns Itb. ii.

rj in eis est et ipsa.
EstenimChristianihominis .uodbonumestvelle; Ex velericodice Floriacensi in quo varia dntiquo-
et ineo quodbene voluerit currere :sed homininon rum Patritm opuscula Wol fragmenta.
est datum perticere :ut post spatiaquosdebethomo Valerianusquoque Cemeliensis episcopusinlibro
implere.restetaiiquidDeoubi deticienti sticeurrat : deBono Disciplinae Bene,\nquti,in omnibuscausis
:

quia ipse solus estperfectio : et perfectus solus Dei timor obtemperat disciplince: qui pro hoc ipsoquod
lilius C.hristus. Lfftcri omnes semiperfecli sumus : imniinentespericiilorumcaitsusautirasjudiciitm ca-
quia noslrum est velle, nostrum est currere Dei : veremwit, poleslatemconservandcesalutisoblinuh,
perticere. l nde et beatusapostolus Paulus ait:Ne-
:
et qtias sequuntur in homilia n. 2. 1 ,

S. VALERIANI
KPISCOPI CEMELIENSIS

HOMILLE XX.
1 IIOMIUA 1. C quetcmporibusctirsurnsolislunasqueglobumdispo-
Debons liisciplmce. neret, omnia subdisciplina constituit. Quid autem
I. \Iulti qui sanaedoctrinas adversantur.justitiam nonessettenebrosum,quidnon incompositum quid
culpant, et disciplinam imperium esse judicant.ac non haberetur absurdum, nisi constitutis legibus
rationabilemcastigationemsuperbiasassignant:cum cuncta starent elementa ? Numquid sine disciplina
non sitimperium.nisiubi aliquid jubeturinjustum; agitur solis cursus ?qui quamvis diurni itineris ne-
nec sit superbia,nisi ubi negligitur disciplina. Disci- cessitatem infatigatus impleveril, ad officium tamen
plina initur magistra est religionK magistra verae suum matutinus occurrit.et se in parte cosli quotidie
pietatis, qua» nec ideo increpat nt ln?dat, nec ideo terrarum spatialustratiirus ostendit.Tantaestdisci-
castigat, ut noceat. Denique raors hominura irata plinas ratin,ut intra temporummetas legeconscrip-
corrigit.inflammata custodit.ita Salomone dicente : tas ita indefessi itineris alternis vicibus siderum
Fili.ne deficias a disciplina Domini ,nequc fatigtrn cursus agitetur, ut nec luna defectionis suae, * ac
citiitabeoincreparis.Quemenimdtligil Dominus,m- damnaeflugiat.necsolemdiurniluminisflammade-
rrepttl ; /hgellat autem omnem filium quem recipit stituat. Numquid sinedisciplinaest.quod tantima-
(Prov. ni, ll).N"ihil profectoest,quod non disciplina ris fluctus humili terrarumlittore continentur,et in
aut emendet, autsalvumfaciat.Quamsiquissapiens D suosiuufrequenter incitataventisaltioraggere timla
apprehenderit.nec gratiam amicitiarum perdit,nec concluditur?Omnia profecto insipiens naturacon-
periculumdamnationis incurrit. Nemodisciplinam funderet,nisimundum disciplinasratio gubernaret.
irrationabilem putet,sub quavidet.universisquaein 2. Hascideo [)roposuimusdicerc,tttdisceretisobe-
coelo etsubcoelo sunt verbo operante compositis.om- direevangelicis'prasceptisetcielestibusobtemperare
nipotentis Dei stare consilium. In principio enim mandatis.Quidaiitemralionalem animamet ad Dei
operis sui Deus nihil prius quamdisciplinam fecit. imaginemfactamexpediat, facile potest homointel-
Nam cum assistente Sapientiac<elum suspenderet, ligere,cum videtsacratis pervoluntatem Dei consti-
terram^paret et,mariaconcluderet,et suislocis tnit- tutionibusdisciplinee etlam elementa servireAudite

» Hlud ac imprrtumun vidcfrr,

 693 FIOMIUA I. 694
prophetam dlcentem: Servite Domino in timore, et A tem illum homicidii erimen cvasisse asstimet, quem
exsu!lateeicumtremore.Apprehenditedisciplinam,ne excusaturnsaecularisjudiciicorrupti sententia absol-
quandoirascatur Dominus,etpereatisde viajusta(Ps. verit.Necilleadulteriifacinus praeterinissum putet,
li,11, 12).Beneinomnibuscausis timor obteniperat qui indulgentiae lege deprehensus evasit.Nemo cum
disciplinferqui prohoc ipsoquodimminentespericu- sanam dexteram videtfalsitatis reodebita jure sup-
lorurucasusautirasjudicumcavere novit, potesta- plicia judicet fuisseconcessa.Defunctis corporibus
teinconservand<esalutis obtinuit. Quid igituradul- salva sunt cnmina.nisi fuerint prius apud Deum la-
tero castum ? quid furi esset tutum ? quid latroni Don crymarum intercessione purgata exspectat enim;

pervium? quis nonexpavesceret concavalittorum, reura suum gehenna debitis armata suppliciis. Ad
secrela silvaruirj?quidnon prassumptio possideret, confusionem niagis praesentis vitae, non ad absolu-
nisifurorem animorum sub tnetu puenae disciplina tionemcriminis,pertinet auctoritas sententiaesascu-
compesceret? Acnisieonstitutus essetordo vivendi, anteomnia cogitanda sup-
laris.Illaergonobis sunt
nuraquam profecto finem poneret natura peccandi. plicia, ubi homo
durante poena, ubi nec tor-
vivit
Nihil estquod non gula suadeat, si gulae disciplina rnentacorpori.necdesuntmembratortori.Quastamen
consential.Nihil est quodnon perdat luxuria.si amo- facilevitare possumus.sihabenas disciplinae tenea-
re vitiorum a te disciplina discedat. Nihilest quod g mus,ita dicente Apostolo Si vis nontiiuerepotesta- :

non habendi ac possidendi cupiditate animus occupet, tem,bonumfac,et habebis laudem exea (Rom.xm,3).
nisiavaritiaevitiumdisciplinacondemnet.Omniasub 4. Qui sapiens non ad haec disciplinae bona ani-

metu disciplinae vitiajacent.Jam nonestinquo tides mumlaetus apponat,ubi potesthomo non solum cri-
umquam erubeseat. si homo futurum Dei judicium minis pcenam vitare,sed etgratiam laudationis ac-
respiciatet causamreddendaerationis intendat ;nec quirere?Auditeprophetara dicentem Apprehendite :

est in quo vindex scelerumflamma desaeviat.si in- disciplinam, ne quando irascalur Dominus, et peieatis
tuitu disciplinae autquae sunt honesta cogites, aut de viajusta hoc loco ad illos, puto,
(Ps. u, 12). In
quae sunt pudenda castiges. Multi ubi nomen crude- pertinet ista sententia, ad quos nondum disciplina
litatisimponunt.ubiproamoredisciplineecrimenad- pervenit qui adhuc in deviis morantur, capti anti-
;

missi sceleris supphcio vindicaturlatronis.cumsen- quo superstitionis errore.Probantur enim sub lege
tentiajudicantisjustis legibus serviat ;et non solum numquam vixisse.qui admonentur ut apprehendant
praeseutibus, sed etiamfuturis manum porrigat. studium disciplinae. Sequitur in hoc psalmo Ne :

Quis igiturnonlicito crederet se debere pecca-

3.
resiimpudiciset impiis actibusjudex non praescri-
beretdisciplinam? VidearnusquidlexloquaturiiYon
occides, non adulterabis, non furaberis,non falsum
lesltmonium dices (Exod. xx, 13, 16). * Haec sunt di-
sciplinae legis, quibus etiam districto sententiae sae-
cularisobsequitur ; impugnando turpia,
crimino>a.NamadjicitSoriptura:>/«rfex)iortes<y/Hdej;
posilus boni 2 operis, sed mali
(Rom. xin, 3). Ita ut
etiam vicariumprenaegenus exigat, cumdicit Ocu-
lum pro oculo, dentem prodente (Lev.ixw, 20). Sed
istam antiquae senten tiae se veritatem facile vitare pos-
quando irascatur Dominus, et pereatis de via jutta.
lgitur si illos, propheta statuit reos, ad quos discipli-
na numquam pervenit,quid deillisjudicandumpu-
tamus.quos disciplina destituit ? Inter utrorumque
actus auctoritas propheticaj lectionis incusat mino-
rem plane culpam non pervenisse ad disciplinam,
resecando quam legem disciplinas respuisse.Ecce dicitprophe-
ta : Qui spernit disciplinam, odit animam suam
(Prov. xv, 32). Et vere, utdixit, ita est. Namhostis
: est et inimicus animae suae qui spretis disciplinae
monitis b diabolicis occupatur officiis.
5. Uicuntaliquantidisciplinamsatis durislegibus

sumus.si tlammasfuturijudiciicogitemus.Absolute constitutam. Loquatur ista satis miseri, quos ad

autem docet Paulus apostolus posse contemni saecu-
laris arma non timere pote-
judicii.qui dicit: Si vis
stalem,quodbonum estfac(Rom.xui, 3).Sedhacnon
otiose tractanda sunt.Nam cum de his terrenis po-
leslalib b Apostoli doctrina commemorat.sensibus
nostrisciHlestisjiidiciipartesinsinuat.Namcumdo-
cet lerviendum lcgibus,admonetnecessario
sieouli
hominem futuiis cavere temporibus. Sivis, inquit,
non timere pottstatem, qnod bonum estfac. Hoc est
dieeiv. Yis non futurnm timere judicium, decliuaa
malo. et fac bonum (Ps. xxxvi, 27). Ergo hanc pri-
mam coDstitutionia formam quie sificulilecibuscaret,
caveredebemuset vincere.utpossimusanobisillud
praejudicium futurre mortisexcludere quia quosiata:
tempoialis non af&igit piPna.hos illain aeternum iu-
sati al.ili tormenlorum persequiturdolorp.Nemoau-
omne facinusillediabolus auctor mortis invitat,quo-
rum mentes insatiabilis gula possidet, super quos
regnat ebrietas.quos turpis luxuria captivos tenet,
eta qiiibiisnuuiquamsuperbiaingratadiscedit. lllis
autem quibuseststudium honesta? tidem servarecon-
D tineiitia?, humilitati pietatique servire, dulee disci-
plinaeonusest et leve jugum Domini,quodnon gra-
vatnisi aut perditos aut perituros. Erubesco dicere
in confusioiiem huinauie negligentiie, quare apud
aliquentosparum proliciatdisciplina.cum vidcamus
pastorale magisterium etiam apud uuita uniinalia non
perire.Doceantnosecce servareordinein disciplinaa
tam dociles equorum animi, cum in gyrum dticti
II xuosisgressibusmembracompoiuint.etsubunius
haben* retinaculo ita laxari se consentiunt, ut et
currendi etstandi inodussubquadamlcgumdisposi-

» Lego /icc s. scriptum, pronogis videlicet et obslantibus veritati

b Sgo in eo sum ut luspicer >>([tiiis a Valeriano vanitatibus. Barthhs in Adven p. 898
69S S. VALERIANI EPISCOPI CEMELIENSIS.
tione servetur. Ita quos natura numero dividit.stu- A. servandae integritatis, ante omnia falsiad sefauaam
dio disciplinae conjungit. Videte quam fortia boum non admittat erroris. Magnum est quidem et glo-
corpora plaustro subjaceant qua> in tantum im-
:
riosum et usque ad coeluru omnium ore proferen-
perio animum parant, ut tumentia naturaliter levi dum, numquam malis actibus locum dedisse ; sed
jugo colla supponant. Ita disciplinae constitutioni- multo fortius est numquam falsis suspicionibus la-

bus serviunt, etiam quse in feritate nascuntur. Unde borasse. Quid eniui tibi prodest sobrietas, si vitia

miror aliquoties hominem cui inest sapientiaet in- ebrietatis exerceas ? Quis te non ebrium judicet, si

tellectus |irudenti*,passim prtecepta disciplinaene- inter effluentes vino calices saltantium gyros imi-

cum videamus mutum animal vitia cavere,

f, teris? Quis te castum putabit, si te viderit meretri-

jussis obtempcrare.imperio deservire, atque itaad cum fabulis mixtum sceuico seruione compositis,
omnem obedientiam animum aptare, ut cum opus aut loquentem turpia, aut inhonesta resonantem ?

fuerit armatis legionibus occurrat, ethostilibus se Laudoquidem conscientiam castitatis in te,sed odi

telis jusum objiciat. Audite in hoc loco prophetam colloquium merctricis.

dicentem Cognovit bos possessorem suum,et asinus
: 8. In quo loco fortasse dicat aliquis,Sufficitmihi

prcesepe domini sui Israel autem me non cognovit

;
puraconscientia.QiianUimadinnocentiam pertinet,
(Isa. 1, 3). Vereor dicere, ne nostram negligentiam g tibi soli sufficit. Sed providendum est ne facilitate

pulset ista sententia non autem cognoscit Domi-

: tua alter peccet,etalienumpeccatuminte redundet,
num, qui non cognoscit oflicium.
conditionis suae juxta illud quod dicit Scriptura per quem : Vce illi

6. Ostendani sane quomodo Dominus possit aut scandatum venit (Matth. Quamvis autem
xviii, 7).

inveniriautcognosci,sitamenestanimusvidendi.Si pretiososerico corpusvestias.et niveovelleremem-

visvidereDominum.requit-emendicum.suscipe per-
egrinum,visita iufirmum, curre ad carcerem.Si vis
videre Deum, viiiculaoaptivitatisabsolve.nodos
quitatis Audi de hoc Dominum dicentem
incide.
Esurivi, etdedittis mifumanducare;sitivi,et dedistis
niiht bibere.huspes fui.et susceiiistisme nutlusftii,et
cooperuistis me; infirmus fui.et vtsitastis
bracomponas.nonsinemacula diem transsigis.sica-
mini ardentis oracontigeris.In omni igituractu tuo
ini- vitamtuamdisciplinacomitetur.Si visplacere Chri-
: sto,elobornutprofessionemtuamfidesadjuvet,fama
commendet.Praecedatvospalientiahumilitatissocia,
;
assistatpudicitiaintegritatis magistra :fugiatcupi-
me ;in car- ditas, erubescatebrietas, luxuriaactus suos lugeat,

cereeram, etvemstis wi me (Matth. xxv. 35,36). Mo- Buperbia confusa disoedat.Quioumque igitur estqui
neoitaquenedespiciasnudum, neeaecomaiiiinisiib festinat Deum agnoscere.sub hoc disciplinffi ordine

trahas.neinvolutum pannisconteronas.ln hac enim Christum nostrum poterit mvenire. Multa quidem
veste primumDominuscumamagisquaereretiii in- , ,
superabant adhuc, dilectissimi,quae disciplinae ra-
ventus est. Etquiade disciplinafecimusmentionem '
tio suadebat aperire quae interim putavimus dif-
:

sub quafides (hristiana vigel,necesse est ut omnia ferenda, ne otiosis auribus fastidium |)areret longa
inaures vestrasvitaeornanienta deferantur.ut intel- narratio. Sane uequid in hoc opere subtraxissevi-
ligatnnusquisqueparumsilii prodesseconversionis deamur, elaborabimus ut ea quaereligiosis actibus
famam, nisi in contemptu nmndi amaverit discipli- competunt, sequenti tempore disseramus.
nam. Ergo cui studium est Christum colere, prius HOMILIA II.
cordis* siccorporisindumentasuscipiat.Omnisigi-
ligionis professae, integritatis debet fa
De arcta et angusta via.
tur vita r<

mam sentire, ne quem exspectat corona virtutis, i. Multisatque innumeris disciplime legibus dile-
pudoris damno feriat. Corporis integritas vitam ctissimi,sicutauilistisevangelistamdiceiitem,vivendi
muniat, integritalemfidesincontaminatacustodiat, rationem (".hrisLus noster instituit ; diversis modis
ut manente utriusque partis beneficio, immacula- renascenti populo viam salutis ostendit nihilque oc- :

tum hominem faciat regnare cum Christo. cultura esse voluit, quod animam aut salvaret aut
7 Sed in hoc solo constat conversionis nostrae ra-
.
perderet ;nerestantopretiocomparaladiabolicissu-
tio.utbom simus. Laboramlum igiturilli anteomnia perstitionibusignorantim vitio decepta serviret.Sed
est.ut quibonitatemsequitur, bonusessejudicetur. D quod pejus est.parum prodest medicina morituris:
Namquamvishomopurumcorpusimmaculatiiniqiie et ideo difficihs cst viasalutis, quiafacilior estsem-

custocliat, laceratam vitam ad Deum portat, cujus perexitus mortis,ita Scriptura dicente Quamampla :

actus vultiiininfainat.licetsciamusconscientiamso- ct spatiosa via est quw ducit ad mortem,el multi snnt

lam bonis actibusposse sufficere.Sedquanlomelius qui mlrant per eam ! Qttam arcla et angusta via qum
est ut semperde te bene sentiat, qui circajanuam tliifit ad vitam,et paucisunt qui inveniuntcum (Matth.

tuamvanissuspicionibusfrequenterffigroUU?lnsitum vn, 13, 14) Mirautur fortasse aliqui quareevange-

!

estenim naturalitervulgo, ut de bonis male semper lista amplam etfacilemdicatesse viam mortis,cum

3Judicet.Sed tuqui curam bonae famae colis,studio iter vitoe toto arctetur accessu.Cui autem umquam
tuo gratiamintegro* opinionis acquire.Vitaergono- ad inferiora descensus,ubi homo onere
diflicilis fuit

stra ita sit lucida.ut sitomoibus nota.lntegritas re- suo traliitur.et fascissuivictusmoleportatur ? Multa i

ligioni, pudor serviat humilitati. (Jueiii ainor tenet suntautemqii«viamprospera?salutisimpediunt.In

» Forte, sicul.
 ;

697 HOMILIA II. 698

quolocoillosspecialitermorlisinjuriapersequitur, A porepersingulamomentajactatur,utipsanecessitas
quibus vanitasetcrudelitasdominatur. Concurrunt ambuiandipeneplusdesperationishabeatquam la-

praeterea iu praejudiciurn vitae dissensiones, aemula- bons. Convertite modooculos vestros ad illum, cu-
tiones, lites, rixae, sacrilegia, adulteria.homicidia, jus cervicibus nihil ponderis imminet et videtis ;

fraterna odia, parricidalia consilia, falsitatibus ar- quamliberincedit,quani facile llliest per ardua exu-
mataperjuria, quae non soluui ascendentemimpe- tis ire plantis, et in locis scrupeis pendulis haerere

diunt.sed etiam in profundum tartari mergunt.Quando Nunc levi cursu procerus attollitur, nunc
vestigiis.

ergo fieri potest ut ille homo facile ad superiora per- per» diversatotaanimialacritateportatur; utosten-
veniat, quem tanta vitia impediunt ? Arcta et angus- datdifhoultatemlocorumliberisnonimpedirecorpo-
ta via est quce ducit ad vitam. Haec est illa via, dilec- ribus nec laboriosa esse cuiquam itinera, quamvis
tissimi, per quam justipergunt, et sancti immacu- sint ardua, si exoneretur mens injustis ponderibus

latique gradiuntur perquam lllisiter est, qui humi- occupata.Similisest, dilectissimi,ratio sivehisquos
;

litate, integritale, sanctitate prsediti indefessi Chris- iniqui actus onerant, 4 s ve illis quos veteriexutos
'

tum nostrum prosequuntur. culpa pcenitentiae lacrymae commendant.Debetita-

2. Hujusergoviae eteligendus nobisetmuniendus que quae sunt onerosa deponere, qui vultadjudi-
accessus est, quiasicut estarduus,itaetpervius: fa- cium securus vemre et terrena contemnere, cui
B :

cilemautemsevolentibusprsestat, si nonaut vanitas est animus coelestia possidere.

impediat, autfallax hujus mundi ornatus obsistat. 4. Sane, dilectissimi, quo facilius illius ardui iti-

Liberumautemet exutum omnibusimpedimentis il- neris exsuperemusangustias, sincerae mentis adhi-

lum ssse convenit, quiiterardui montisaggreditur. benda sun studia
t : et removendum si quid litium aut
Sicut autem videmus inj usto fascevacillare vestigia infelix sermo servit,aut in opprobrium domus alienae
ita multis lapsibus subjacetanima, si fueritiniquis injurise forteveneni linguacommovit. .Estimariau-
actibus occupata.Undeexonerandumcorpusestsae- tem non potestquantum impediant viam vitae vitia
cularibus desideriis impeditum, ne perardua et ex- indisciplinatae linguae quae dum nimium loquendo
:

celsa tendentibus, aut periculum mortis incumbat, organum suiorisexercet,odiaadversum se etiamde

autdesperatiolaboris accrescat. Quis igitursapiens
animal suumimpeditum sarcinaper angustum iter
dirigat, cujus unum latusexcelsi montismolespre-
mat, aliud rupes prasceps aslituat ? ubi si temeritas
praevaluerit, aut revertendum est, aut evadendum.
Similis est ethominisillius causaquiviamreligionis
ingressus est. Opus est ergo ut semper resecet quaj-
cumque aut inhonesta videantur aut turpia,qui ani-
mam suam ad ccelestem gloriam desiderat perve-
nire. Non sine causa autem dicit Dominus Relin-
otiosissermonibusexcitavit.NamdicitDominusetiam
de otiosis sermonibus rationem esse reddendam
[Matth. xti, 36). Videte ergo quid illi futurum sit
quemcausaculpaeprincipalisimpugnat.cumnonsit
sinepericuloanimaeadjudicium etiam leviaquacum-
que portare.Arcfa et angusta ett via,quw ducit advi-
ta»2.Quieumqueergoestsapiens,priuiolocojactet a
se impedimenta mundi, et muniatiter suum studio
disciplinae; removeat inlercedente pcenitentiaquae-
: cumque per negligentiam videntur imposita nec se- ;

que bona tua, et sequere me (Matth. xix. 21). Bona cum portandum putet quidquid gloriasaecularis impo-
ista, dilectissimi,mala nostrasunt, terrenis actibus suit : quialicetsintpersegravia, tiunt tamen itineris
enutrita :quibus dumaliquantinimiumattente ser- difficultate graviora. Kortealiquantisin hocsaeculo
\iunt, coelestia perdiderunt. nimium delicatisangusti et ardui itineris necessitas
3. Si vultisitaque ut vobispateatccelestis janua, desperationem parit. Et vere habet hoc ratio, ul
removendasuntomnia.etprenitentiaedeputandasunt asperaquasqueetdifficiliarudis animusexpavescat.
qurecumque inexcidium vilaenegligenteret inconve- Sed quid facimus, quod uulla deliciosis militibus vir-
nienterusitata sunt. Difficile autem estutadeaquae tutum patet janua? Quis autem fructuslaboris esset,
pr,rparavitDominuscredentibusinse,tibiperveniendi si per plana discurreres? aut quandoteadlocumpa-

sit aditus.nisi onustum vitiis pectus exoneres,atque ratum venisscgauderes, si sine injuriacorporis per-
omnes injustitiieculpas religiosaedisciplinosauctori- venires ?Quis umquamotiosus tropaea composuit?
tatecompescas. Superllue autem te putasardui iti- D autquiscircumstanlibusundiquehostiumlegionibus
nens et viaeaspene semitas tenere, si aniinae impe- ad victoriam dormitando pervenit? h Parumlaudis
diaris errore. Ponile vobis denique, si videtur, ante habet virtutum corona,quae ex laborenondescen-
oculos duosad superiora lendentes quorum unus dit. Potest quidem habere palmatn, sed non habet
;

gravi pondcre onustus pergat. alter levi tantum ba- gloriam. Quandofuit ut agricolahorrea suaotiosus
enlo nixusincedat etvidebitis quisfacilius ad supe-
; impleret? aut quia umquam legitimo tempore agri
rioraperveniat. Respicitepriusadillumquigravatur sui frnctum recepit, nisi prius multiplicato rudem
onere etvidebitishominisilliuspendentiaretrorsura
; terrain sulco confecerit? Haec estautem magnorum
festinare vestigia, atque itaflexo genu incedere, ut ratio virtulum, ut quanto plus homo laborat, tanto
putetur redire.Modo descendenti, modo cadenti si- plus mercedis acquirat.
milis,itaiudiversaiu partem penduliitiueristotocor- 5. Videamus tamen, qualis ista via mortis sit

* Scribe demersa. Rarth. liam auctoris est, virtutes agnoscere in aliquo sine
*> Videtur abundare vox virtulum. Contra senten- labore. Barth.
 : !

m S. VALERIAM EPISCOPl CEMELIENSIS. 700

quam evangelisladicitamplam etspatiosam.et tlu- A 1IOMIUA III.

otibus plenam : quae quamvis referta sit mortibus,

Item de arcla et angusta via.
uumquam tameu desinit suseipava criminosos. Kst
euim hujus naturas, ut cito ad se penturosinvitet : t . Omnis homo cui est cura Ueum videre et ccele-
faeilem autem se illis prnpbet.quos disciplinadesti- stia regna contingere.facilepotest intelligere,angu-
tuit. In eomparatione autem plani et angusti itineris, sti et arduiitiiierisnecessitatesadvitffcompeudium
nihil viatori periculosius spatiosis itineribus : quia pertinere. etspeiu obtinendas gloriaj in laboreconsi-
sine disciplinacurntur, ulu equorum habena» laxan- Btsre, Niliil est enim quod non labor exsuperet si ;

tur : atqtie ita fit ut multos portamortis recipiat i imeii inalterain partem.ut assolet.auimus nonde-
quiaubi liberiuspergiturJaciliuspervenittir.Audite clinet.Couslatautemilliouines difficultatesoccurre-
Dominmmiicentein Tolle crucem tuam, el sequere : re,qui illius spatiosas viw delectatur errore. Audite
me ,}liilth. xvi. -i+l.Facilem profectohomo illiusar- evangelistam diceutem Quam ampta viaet spatiosa:

dui itineris non expavescit accessum.Quare autem estqmrducit admortem.et multisuut quiintrantper
illum labor conturbet, cui alter manum poriit.'it ? eam! Quam arctaet angustu viaest quu? ducit advitam,
Quisque igitur peiardua alteriuslatere regitur, ne- atpavct sunt qui inveniutit eam (Mattli. vu, 13, 14)
eessitatem rceptsp reidiviso itineris laborehortalur. g Noiuliibitoqiiodaliquantisinordine ecelestisinilitiae
Kt idei> pote~t fieriutadpromissaregni praamianon constitiitisdesperationemfaciat.quoclccilestisniilitiai
diilne perveniat. qui ad siiperiora Uomino comitante arduiitinerisarclatiiraoee.ssus. Kt vere.dilectissimi,
fesl:nat.Sed deponendum estprius, dilectissiini.si- non solum arduum.sedetiamdifficile et plusquam
out iujierius diximus, quidquid humania corpori- labonosumestadcelsioratendentibus.Sed uivitisde-
bus infelix sseculi error imposuit ne forte nos pee- : sidiosis.etoccupatisnegligentibus.siiiedubio etiam
catorummoleobjectaailillaremnnerationis tempora perplananecessitaslaborisaccrescit.Quainvisautem
aut non patiatur perveuire : aut si pervenerimus, sint aspera et difticilia qutecuniqtie sunt in excelsis
coelestis regni portas non permittat intrare, posita, uon dubietitutin apertum campum veniant,
Sed dicis.Non possuinus pervenire: certis ei-
6. si itinerantibus niliil desperalionis occurrat. Omne
perimentisagitiir videmusenim frequentermultos
; igituropus.ilileelissimi.iuqiiostudiunihuiiianaecou-
insalutalo jialre faiuilias janua tesle discedere quos ; versationis invigilat, voliintariumreqiiirit ofticium.
Umen nequitia.aut malitia.aut perlidia.aut luxuria, iNam inaestiinabileestquantiimdifficultatis accrescat,
autsuperbiafacitexosos.Contempleturunusquisque si hominem voluntas inaxima rerum necessitate
in
vestrum diaholics prssumptionis offensam et intel- ; decipiat. Numquam
bene iter ardui montis ag-
ille

liget ijiiantuinsuperbiagravet homineiu ad superiora greditur.cui 5desperalio dominatur.Quandoautem

tendentem vel inquostatu sit positus.cui elatioms
; potest tieri utcorpus assuescat labori.nisi voluntas
ipiritus dominatur. Audite de hoc Dominum dicen- cibtemperet laboranli? Hespice et vide qnam cito
tem Iluntilibus Deus dat gratiam, superbis resistit
: ad terram resilit, qui equum trepidus ascendit :

iv. f>). Sed nec minus iuipediturnecessitashu- velquantis laboret angustiis.qui invitusalttim mare
jusitinerisvitiocupiditatis quaeduni vult nimiape- : navigattirus ingreditur.
cunite mole gaudere,di vilem in regnum cirloruiii non a. Heligio Christiani nominis in qua vocati su-
permittit intrare. itaDomino dicente : Amen dieo mus, liberi arbitrii suscepit ofticium, ad quam si

vobis, quta dt/ficile est divitem intrare in regnum quis invitus venerit, oneri onus addit, etexutis an-
ftp/orum 1.1/aHA.xix. 23). rlincebrietas.luxurieeiiialis tiqua lege eorporibus.desperatae vita> pondusimpo-
conscia, non parum humaniscorporibusonerisinHi- nit. quod multos porta mortisrecipit,quia
lnde est
cit quredumimpudicisactibusservit, infelicemho-
: perituris semper vitae difficultas occtirrit. Necessa-
minem a consorlio regni ccelestis exclusit. Obsidet riiini ltaque ut qui ad libertatis viam pervenit, si

etiamangustiitiiierissecretumcrudelitascumimpie- quid in se est infidelitatis, resecet, et cceleste testi-

tate conjuncta quae " dum cruentis legibusmortis
: monium studio voluntaria? servitutis.iecumulet ie :

*>
viam, ita Apostolo
instituit.ccplestis gloriae clausit homo tantis Deo beneficiis obnoxius, in parvis offi-
dicente: Nonfures.non avari,non ebriosi. non male- " ciis inveniatur ingratus.Anegligentibuset imperitis
dici, non rapaces regnum Det possidebunt il Cor. vi, servitiura lieo debitum forte judiceluronerosum,ex
lOj.Adhaecergoqusediximus.pugnandumnobis esl hocqnod nulluin tempus vaoationis excipiat.Omnem
studio disciplins, ut perveniamus ad locum vitre. houiinem Deus, non solum ad libertatem vocavit,
Adhibenda magisestitinerinostropietas.misericor- sed etiamin summarasum dignitate constituit.Ipse
dia, humilitas, integritas, castitas, sobrietas, pax, autemsibiservitiumindicil, qui invilus servit. Nam
fides,oharitas.N'on autem priusad locumpiomissse si voluntati servitium accommodes.non te famuhun
hereditatis pervenies, nisi sub hoc vitae studioonus- Dei invenies esse, sedlilittm. Nam ita dicitpropheta
tum prius vitiis corpus exueris. voce Domini : Ego ero vobis in patrem, et vos eritis

* Attentius tnspiee quse sunt ilhe leges mortis, ct InvectuS cst hactenus, ita jam sub tilulo crudelitatis
qii.T harum institutio. Omnino assenlieris nobis. Mar- ad militares viros venit. Baitth.
'•' legeiiilinn. i'i in nv«roi, libidinesoi °t ehriosoi »> An institit?
 ;

701 HOMIUA IV. roJ

mihi in /Uioa et filias. dicit Dominus omnii>oteas A occurras. Auditeprophetaindieenteiii Voluntaria :

(Jerem xxxi, 9 ; II Cor. vi, 18). 07'is mei fac beneplacita, Domine (Ps. cxvm, 108).
3. Conditionis nostrae. dilectissimi, talis estservi- 5. Cum ergo convenimus ad ecclesiam, dilectis-
tus, ut laudemus semper Dominum nostrurain ope- simi, ante omuia secreta pectoris nostri fides veri-
ribus suis, et eztollamus eum in claritatemajestatis tatis auxilio munita possideat :
a ut enim purum
suae voce continua. Quid autem praeterhoc huma- etimmaculatumDeusdiligit.nonfalsitateobsessim.,
num indigntinvisibilis, incomprebensibilis, inaesti- nonperjuriis occupatum, non fictum, uondubium ;

mabilis gloriae potestas '?

aut in quo corpoiale requi- levitatis enim perfectae haec sunt indicia, aut sanc-
rat officium.cui chorus obsequiturangelorum? Ula titatis amor, autstudia disciplinae, hoc estimma-
estservitusintolerabilis.quam indicitlyrannica.,hoc culatam hostiam sacrificiis exhibere, tota Domino
estdiabolicae.dominationissuperbia.iu.piaecaptivi- fideliter mente servisse. Servitii autemnostri haec
tatis injuria : ad officium vero. non ad servitium estratio.ut beneficia Cbristi nostri semperrecolas,
pertinetvoluntarie superioripersonae eihiberefamu- et in quo religiosae fidei labore profeceris, auctori
latum. Audite prophetam dicentem : Votuntaric sa- tuae libertatisassignes. Inter omnia custodias prae-
crificabo tibi, uu, 8). Discite quanlum
Domine cepta justitiae,
(Ps. uni Deo servias, Triuitatis lamen
distet inter voluntariam servitutem. g honore servato. Unam fidem, unum baptisma cre-
addictam et

Numquam potestSeriutsineoffensadiemtransigat, das, Patris, Filii, b velspiritus sancti unam clarita-

quem negligentia addictasservitutis accusal.Qui ex tis coutitearis essentiam; nec divisa voluutate cu-

voto Domino suo paret,acquiritgratiaminvitus, ac- jusquam aut preecedereautregnare personam;sed

cumulavit injuriam, ita propheta dicente Maledi- Patrem et Filium et Spiritum sanctum unius potes-
:

ctus homo.quifacit opera Donuninegligenter(Jerem. tatis, unius credas esse virtutis. Ita igitur fit ut il-

xlviu, 10). Si consideret unusquisque vestrumgra- lud arduum et angustum iter inaeternum victurus
tiam adliibitae libertatis. quam Christus noster fide- exsuperes atqueea quae justislaboribusin ccelesti
;

libus populis per regenerationem vitalis lavacri et parte promissa sunt, non dubieconsequaris, si per
Spiritussancti effusionem concessit, intelligit non hosdisciplinaegradus excurras, etvitaetueetempora
otiose Dominoserviendum ; cui quamvis quodlibet sub hac vivendi lege disponas.
num-
quotidie honoris aut muneris exhibeamus, HOMILIA IV.
quam tamen persolvimus quod debemus. Quando De promissis et non redditis.
autem est utille persolvat debitum, quem constat 1 . Si homo obnoxius beneficiis, dilectissimi, pro-
vicario poenae munere comparatum, nisi forte pro missioni suas satisfaceret, et studio devotionis im-
amore redemptoris se simili sententia aut mortis n plendaefidemplacitisexbiberet jneminemumquam
-.._ J _: __. •__ _, _._ j j -.__._.• ____• <-l __• .... ... ._ «______! . . _..:
. .
aut damnationis exeipiat ? Seddumistafortissimis repetitio debiti ingrata confunderet: nec esset cui-
quibusque proveniunt, nos vel quod solum possu- quam imputandi locus, si mox promissi muneris vo-
mus, Christo nostro quotidie gratiarum hostias tum sequeretur effectus. Sed indeestquodinterdum
immolemus ; nt si alios commendant virtutum amicitiarum fides leesa suspirat, quia necesse est
merita, nobis saltem locum gratiae faciant volunta- aliquotieshominiautredbibitionisincrepaiemoram,
riae servitutis officia. autdebitoris exprobareperfidiam. Inimicitiasenim
4. Exoneremus ante omnia corda nostra impia c dixisse estpromissadenegasse:quiaad litem per-
contagione, utfructus possimusnutrirejustitiae :de- linet, si quid aul hicinvitusreddit.autille permoras
bet enim ex integro terrenis actibus abrenuntiare, exacerbatus exigit. Audistis prophetam dicentem :

qui vult cnelestibusmandalis satisfacere. Nam sicut Sicpsaltam notnini tuo, Deus, insasculum steculi, ut
homo numquam invitus beneservit, it.inecoccupa- reddam vota mea de diein diem(Ps. lx, 9). Infinitum
tus bene commendata custodit. Voluntarie sacrifi- est dilectissimi, quid beneficia gratiae capiant, si
cabo tibi. Non sine causa propheta hac se Domino ante diem creditoremsuum debitor solutione prae-
vocecommendat. Sciebat necessario multos dubio veniat. Quicumque autem commodatam pecuuiam
corde servire et aliudore promittere. aliud pecto-
:
n ult o reddidei.it, sibi reponit.Nondifficile enim ho-
rura secreto disponere. Voluntariesacrificabo tibi. mocumopus fueritquodhbet impetrat, si feneratori
Quamvis parva, ex voto offerentismagnaliunt mu- suo celeri satisfactione respondeat. Ille vero quem
ncra consumunt vero auctorem suum benefieia
; peifidiaarguit,sempercreditorissuijanuamclausam
quee con-titciintextorta: sicdenique semperplangit invenit etquamvisfrequeuter, pulset ac supplicet,
;

quod erogavit, qui convivium invitus instituit. Vo- tristis et vacuus cum increpatione recedit. Si ergo

/./«/i7n>s.i(?n/if./Ao/i/.i.bocestvoliintariosacriticio. homo homini mentieudo adversum se odia excitat

I,"t auctori tuo oris munuscnlaquotidie lastusexhi- quando magis si Deofallat, et ccelestismajestatisQ
beas. ejus sacritieiuin laudis verborum suavitate Domiuiimlubrica promissione decipiat ?
componas:atquead officium operisdeputatidevotus 1. Ideo ha.c proposuimus, dileclissimi, quia so-

» Mollem equidera untim, aut unum enim ; alioqni paulo post.

textus abruptus videtur. c Forte. mdi.cisst.
b DUpliqel istud ret. Rescribeuduin videlur ui
et.
 703 S. VALERIAM EPISCOPI CEMELIENSIS 704

lentaliquantiimminentibuspericulisitaauiirjorurn A pactioue, qui convincitur Domiuo aliquid promi-

votacomponere.utaccedentetemporeobliviscautur sisse : aulem redditurum se loquilur, necessa-
qui
sealiquidDoininopromississe. Hiehostiamcorporis rio debitum contitetur. Taru diu enim juris tui est
suioffert : illepoenitentia?lacryiiiasrepromittit:alius patrimonium tuum, quam diu chirographi tide
in amore ecclesiarum, alius in honore sanctorum alleri non fuerit obligatum. In omni itaque placito,
voti reus exstitit. Sed ista tam facile est promittere sive quod amieitia obtuleril, sive quod volunlas
quam negare. circa quos tam diu durat spes devo- ascripserit, non lentauda redJbibitio. Nam omnis
tionis implend#quam diu dolor sentitur in capite. oblati muueris gralia perit, ubi causa repetit onis
Ita paulatim consuescit proniissa denegare, post- ineumbit. Ita nihilvotis suis praestitit, eui necesse
quam mortenicepperit non tiuiere miramurquare Kl est invito reddere quod promisit. Nam legimus in
aliquoties Dominus un.lantibus lacrymis tam tarde Salomone : Si voceris votum Domino ti(o,ne moram
respondeat, nec exaudiatsupplicantiunivocesjustis feceris reddereillud : quxrens cmm quxret illud Do-
doloribus servientes! Miramnr quare non sollieilo minustuus a te, eteruntinpeccatumqtueegrediuntitr
componat, quare
agricolae laetior se solito cullnra per hibia tua, nisi reddiderisiUudiDeul. xxin, 21).
nonfecundocespiteuiultiplex spicaparturiat, quare 8. Ergo, dilectissimi, moneo ut quicumque se
non pingues oleae exhibeant pretiosa commercia. jj Domino votum promisisse novit, statim reddat.
quare non plenis torcularibus sudet copiosa vinde Certe qui solveudo non sufficit, non promittal. Non
mia Nemo hic terrae imputet, nemo intemperiem
! hic.utaliquanti putant, inhuinanitatis vitia exagge-
aeris accuset : manus arida nihil colligit ; aut si col- ramus; sed de ticle dicimus, quamvidemusapudali-
leserit, mox amiltii. lnfructuosi agricolae semper quantos perielitari pestilentia vanitatis. Natnmulti
vacua et otiosa sunt horrea. Nam et inde descendit sunt, quod pejus est, qui subtracto liberlatis suae
quod non invenil medicina quos sanet.
aliquoties pretio, non integram pecuniam, hoc est, semiple-
estutmedieus manum fideliter accommodet,
Difticile nam religionis tidem ad Domiuum detulerunt. Au-
quemfrequenterlanguentispromissiovanadestituit. dite prophetam diceutem : Vovete et reddite Deo
i. Ecce hic tilii sui intirmilate suspirat, et sanc- vestro munera (Ps. lxxv, 12). Vove/e, hisdatconsi-
torura januasdie noctuqueprecibusinquietat. Haec lium conversionis. Ileddite, ab istis debitum pro-
marili.ille uxotissuae valetudine afllictus.secretum missa; repetit sanctitatis. Parum autem ille habet
pectorissui pulsat, et Ilebili oralione auxiliuni. «j •!•- de religione, quem studere vides sfficulo.et plus pr*-
stis ui;-< : itionis implorat, se suumque munus Deo senti vitaefavere quani asternasgloriie. Tuncprobas
offereii-. >.! iata succedealibus votis videmus ali- mliil de Domino tua oblationefraudasse, sijusliliie
quoties universa subito animum excedere, ut aesti- partes colas.integritatemdiligas, sanctitaleuiquam
mes miserosoblivionis magis bibissepoculum. non promisisli exhibeas. Debet autemexpavescere Ana-
salutis. Itanon semper fallacibus votis profutura niae vel uxoris ejus exitum, qui intelligit Domino
respondent.Quando aulemest ut beneticium inve- fuissementitum. Vovete et reddite Deo cestro mu-
niat, qui debitum non reportat? Non potest fieri nera. In bocloco causaiu muuiticentite non impor-
ne aliquando suae pertidiae poenas luat, qui inani- tune prosequitur, quia testimoniis competeutibus
bus verbis palientiam judieis frequenter illuserit. admonemur. Siquidem infructuosis hominibus ac-
Inde e^t quod otiosis Dei auribus hominum preces quiescamus, ut ista voxatTectumiiulicetpostulaiitis
evanescunt, nec habet etlectum inlercessio lacry- Numquid a le Deus aliquid requirit. quia illi desil?
marum. quia difficile est ut exaudiantur, qui Deo quid autem non habet, qui totum possidel .'Nuiu-
suo frequenter vana promissione blandiuntur. quid quia in tribnlationibus tuis promittis auruui,
i. Keati apud qnos manet fidesplaciti, etnullum aut in doloribus polliceris argentum, Dei usibus ne-
studiummentiendi. Meliusest profectononpromit- cessarium est? aut ideoaliquispretiososlapidesaut
terequam promissa fraudare ubi quamvis bomo : vestes olleit, quia bis Detis indiget? Ob hoc a te
inhumanitatis notetur culpa, nulla tamen subdolae tuummuniis quaeritur, utipsefulgeas tuo auro, ipse
circuraventior,isgravatiirinjiiria.Recurritedeni'!ue tuo niteas argento, ipse tuis gemmis orneris, ipse
ad Aclus Aijostoloruii., et invenielis ad damntim ^ tuo serico vestiaris. Tuis donis tuamvult Domiuus
animie pertinerepromissislidemfrangere. I.egimus animam componi, quam vitlet aut superbia.-, aul
igiturAnauiametSapphirnm uxoremstianivendito nequitite, aut avariliae, aut luxuriaj vitio deprava-
patrimoniosuo partem dispensanda» pecuuiae ad tam. Vovete Domino Deo vestro munera.
el reddite
apostolos detulisse, partemdomireconditam reser- 6. Sed Non indiget Detts noslra mu
dicis forte,
vasse quibusait sanctus Pelrus lmplevit, A rutnia,
: : nera. Nonquidem munera indiget sed fructumre- :

iniquitas corvestrum mentiri Spirituisancto,cum esset quem propterredemptiouem animae tuoami-

qtiirit.

fundusinvestrapotestate;nonhominibu3mentitiestis, sericordieedeputavit. Nam praeterillamhosliam cor-

sed Deo(.\ct. \, 3, 4). Ita dum operantur lraudem. poris tui quam iucorruptam et inviolatam altari-
mercati stmt mortem ct dum cupi.lilati serviunt.
; bus convenil exliibere,necnon vocisofficiaquaeno-
neterna munera perdiderunl. Ecce dicit propheta : strodebemus arlifici, hoc estapud Doiuinumacce-
Volamea Domino reddam, in atnis domus Domini ptahilesacriticitiin.utbonitatietmisericorrliajstudeas.
{Ps.cxv, 18). Obligatuslegitimadebitiestsine dubio utjustitiae partes foveas. et tide intemerata jtigiter
 /115 HOMILIA V. 706
Domino placere contendas ut nudutn noniuvitu» A descipiatnuduui.neaioconturbetasperooremeiicii-
;

inopem nun invitus paseas, ut captivos

vestias, ut cum. Haec est inter omnia placita Deo hostia, hic
voluntarie redimas.ut in vinculo constitutum memor ordo salutanum sacrificiorum.ut miseris in necessi-
redemptionis absolvas.Adhaec forte respondeas,
tuae tate subvenias etne in infidelitatis notam incidas.
:

Quid pauperi faciam, quid iilio derelinquo? Audi compos voti fidem tuae promissionis absolvas.
Domiuum dicentem Quiplus amaverit filium autfi-
:

HOMILIA V.
liam, quam me, non est me dignus (Matth. x, 37).
Videtis ergo nihil praeferendum Deo.nec plus lilium
De oris insolentiw

cogitanduni essequam Deum.Dicis,Ouid filiodere- I. Non otiosum dilectissimi,quod interomnia

est,

linquo?Si cum unum lilium habeas, alium tibi de- vitiaqu8evitamhumaneeconditionisimpugnant,spe-

speranti uxoris partus exhibeat, nonne utrumque cialiterlingu<e insolantiam prophetacastigat.Sciebat
tibi uno successionis 7 gradupietas paterna com- necessarioamarioris studioaliquotiesvenenacom-
mendat.etut supervenientilocumfacias,etiamtesta- poni, etnimia facilitate labiorum frequenter odia
mentijurarescindis ? Itahsereditatem cui solet unus comparari. Et vere, dilectissimi, ita est. Nam in-
inhaereditare.frequenter videmus inter multos nu- quieta naturaliter lingua non parvum mortalibus af-
mero accrescente Qui ergohabet unicum
sufficere. g detrimentum, utcum benecomposita,dis-
fert vitae

filium,cogitet Christumsibinatum atqueinterduos: sipat, aut diupacata conturbat. Quando autem est

auttres vel plures ita opes suasdividat,ne Christus ut se rixa moveat, sise lingua compescat?aut quis
noster exhaeredatusabscedat.Quod si tantum gau- ibi locus est inimicitiarum, ubi cessant venena ver-

des numerofiliorum, moneout admisso adconsor- borumf Nam hoc habet semper lingua malitiosa
tium haereditatis redemptore tuo, itapatrimoniitui commercium.utlites serat, odiamoveat, mortes ac-
divisionem temperes,quasi aut unum minus natum quirat, ita in hoc loco Salomone dicente Linyua :

tibijudices,autunumplus accrevissegratuleris.Fac multoscontivbavit pacem habentes ; civitatesdestru-

ergolocumCbristotuo interfilios» sibidilectos.Qua- xit,et domos effodit (Eccli. xxvni. 16,17). Falluntur
re autem illos nonunapatrimonii in teiradivisoma- profeclo,qui putant nihil esse ferro fortius,nihil ve-
neat,quos in cceloeadem portio promissyhaeredita- nenoviolentius: quamvis autem isla in perficiendis
lis exspectat?Quicumqueautem indigentibusetmi- mortibus habeant peculiare naturae beneficium.ce-
seris quaesunt vitae necessaiia subtraxerit, primoge- dunttamen incontentione verborum.Nihil enim est
nito etquidem melioriinter omnes filios portionem lam noxium aut malitiosum.quod non viiibussuis
subditam denegavit. Auditein hoc loeo Scripturam minus sit, si se incitata semel lingua commoverit.
ilicentem y«? pauperi miseretur, Deo fenerat\Prov. p Multa sunt quidemhumani corporis vitia, et satis
:

xix, 17). gravia:sed parum possunt consiliis virtutibusque

7. Multi sunt qui miserorumnecessitatemitaillu- suis,nisi sceleribus armentur alienis sicut est cru- :

dendam putant.ut in dies promittendodecipiant ;et delitas,quas impietati servit,et portas inferi cruenta
hoc ad illa volapertinet,quae superiusdiximus obli- mortislege custodit. Quidautem falsitas posset, si
vione consumi.Quidjuvatdifferri miserum,si abun- cupiditas otiosa dormiret ? namet ipse mortis exi-
dantia suppetitfacultatum?Ubi vides hominemsta- tus minor esset, si aut ferrum deficeretaut venena
timposse benefacere,eteleeruosynam procrastinata cessarent.
humanitate differre, solam ibi volunlatem intelligis 2. Singulare autem malum estlingua,inquatan-

defuisse. Auditeadhunc locum Psalmistamdicen- tum mahtiae robur exsultat, ut in perficiendo opere
tem Sic psallam nor7tini tao, Deus, in sceculum sie-
: suo alterius auxilium nonrequirat. Cohibendaergo
culi,ut reddam vota meade die in diem (Ps. lx, 9), nobis est, sicut propheta admonet ne forte cum :

Numquiddixit de anno in annum? Sed dixit de die proruperit,aut excitata loedat, aut incitata percutiat
in diem.Omni ergo die operandum nobis est, dile- Solet enim non impune recedere, cum se in ver-
ctissimi debitum autem Deo et promissum munus
; borumprocacitatejactaverit.Namcommotaflammas
non est temporeprolongandum.Nihil futuro judicio evomil et cum alium nocere qun>rit, totum intrin-
;

debet, quia quotidie vota persolverit necestunde : secusmaleconscium pectusincendit.Audite prophe-

rationem in posterum prssstet, qui de die in diem tam dicentem Demulliloquionon effugies peccatum
:

Dominobonorumoperumfructus justo labore dita- (Proc.x, 19).Facilius, sinecesse est, quilibetpotest

tus obtulerit. Ecce dicit : Quwcumque feceritis utii armatas ferro acies, et inslructas rebus bellieis
ferre
ex minimis istis, unhi fecistis (Matth.xxv,A0). Sive legiones quis autem sustineat labiorum telaiufixa
;

ergo bonum, sive malum quis fecerit, ad Domini pectoribus ? Facilius sine dubio recipiunt sanitatem
majestatem noverit pertinere;utriusqueenim partis corpora ferro lacerata aut quare aliquis tantum:

retribulio hominem exspectat.Unde studendum no- gladiooccisorum morlicrudelitatispondusimponat,

bis est misericordiae et eleemosynis ne cum ve-: cum aliquoties minora ibi sint pericula.ubi major
nerit Domiuus cceli et terne, inter caeteros animae estcruorisinvidia?Difficiliusautem sempersanatur
errores pauperum nobis nuditates opponat.etoculis quidquidextrinsecus collisionisincludilur.Nondiffi-
nostris infelicitates ingerat miserorum. Nemo ergo cile estprofectomedico ulcera quamvistumentia in

» Forte, tibi.
 .

S. VALERIANI F.PISCOIM CEMELIENSIS. 708

positaherbarum bi
s A qaldem maliti .lesceuJit : se>l haec ipsa,

Habet veneni retnediuuisuum: quodhaustum

et vis quamvis sil noxia, facilepotesttolerari.sires iniquo
quamvis in ultima visccrum seJe dominetur, saluta- nutrita consilionon provocetur inlitem seJ aut ta- :

ristamenpocuh undaperquiritur ;in tantum ut mt- cita doleat, autinsuis volutatasedibus conquiescat.

returaliquoties artifex scelerum. supervenienteme- Tamdiuenimsanaripotest iniquarum valetudocogi-

dicina nihil onssuiincaulationem valuisse lingua? tationum.quamdiu iJ quod corde concipitur. ore
:

vero insanabilis plaga est, quae quamvis le viter per- tacito continetur. Verum ubi serael linsua rotante

cutiat.alta tamen semper movet pectorisdoloresu- proruperit. frustra medicuin quaerit sine remedio :

spiria. Sciebat sine Jubioprophetaquantum maium est enim culpa verborum qui eeleri non potest ;

inguae, cum ciamaret Pone. Do<nine,custo-

: quidquidlacryniarum inserta per aurespropagavit
diam ori meo etostiun cfrcumstantta labitsmeis. ut injuria. AuJite Domimim dicentem Facitoori tuo :

non declinet cormeum in cerba mala {Ps. i \ . 3, 4,) ostia el Sertts, et rrrbts tuis facito staleram (Eccli.
Si quis ergo est sapiens.ponat custodiam ori suo, et xtvtli,28),
cirt iabia vinculo taeittirnitatis. 5. Ad haecforterespondeas.Quispossit in tantum
3. Sed nec unius tantum partis stuJia procacis oris suilabiacontinere.uttacitus Jiem transeat?Non
linguae pulsatinviJia. Agendumquidemest huie.ne » haee sententiahonesta?lineuaevinculumtaeiturnitatis
aliquidinjuriosumproferatiseJnecmiiiusilliprovi- nJicit. Vult planeloqui hominem: seJhonestapro
denduin.utinsanienlishouiinisdictarationabi.iver- ferentem, ac pacitica cogitantem. Mullum aulem
borumresponsione supplodat. Magnumautem stu- verbis honoris accrescit.si dulcisonos organi eantus
dium est servanda? pacis. si amaritudinem alience nulla mentisamaritudoconfundat.Hasc ideo propo-
linguae blanJo prosequaris alloquio, cito autem ini- suimus,dilectissimi,quia iuvenimus multos aliquo-
quorum labia amicus sermo confunJit. SeJ.quod ties uno atque eodem sermone Julcibus verbis ve-

pejus est.facilius invenies qui aut male semperdi- nena miscere: etfictispacisblanditiislitinrn pugnas
cere, autlibentermalavelitaudire. Nihilestssevius, introire. Quid istis infelicius, qnid periculosius esse
nihil violentius aniaris asperisque sermonibus quo- ;
potest. qui fallacis linguae stuJio vitae insidiautur
rumvulaeratantodilEciliiis curantur,quandofacilius aliena??Quare isti non respiciunt ad illum propheti-
proferuntur.Ferri spiculaper coelum volantis facile cum psalmiim, quidicit Duperdal I> minui
:

scuti objectione contemnis , 8 verborum vero jactus dolosa (Ps. xi, 4)? Yidetis sub quali maledictione
nec revocari potest.necprohiberi, multo enim velo- vivit.quialiud in corJe serit, aliml in lingua Jispo-
ciores sagittis sunt, Qune autem ibi propugnacula nit ? Bene profectonoverat Dominus cceli ac terrae,
subveniant, aut quffi munitio tam parata succurrat, aliquoties malos sanctorumstudia tictahumilitate
nbi "missum lelum peneante percutit quam proce- decipere : quiore evangelico dicit Veniunl ad vos:

umerari nonpotest quantis sit lingua jaculis in vestimentis ovium ab intus auteui sunt tupi ra-
accinclaverborurn,quibussalispromptumestetiam paces (Matth.vu, i7). Inextricabile profecto malurn
quaesunt animaesecretiorapercutere.Quamcumque est.dolosa consilia miscere blanditiis.Nolo suspectas
autem auresinjuiiam suscipiunl. illicoad cordis se- munerumsuavitates.Httisautemlibenterhabeataci-
cretatransmittunt: ubisi scmel introierit,sine mor- tristri herbarum sapore con Jitos ? Di ffi-
dos lactes,et
Us exitunon recedit.Resautem quae nullis medicina- eile igitur potest fieri ut ille cuiquam placere possit,
beneticiisindagataexcluJitur. in perpetuo dolores qui simuldulcemet salsam aquamprofert. Quando
operatur.Unde castigandus est linguae sonus,nede autem est ut gustus non offendat.si favo meluis quss-
facilitate verborum venenum.
faciat cumque amaritudo se misceat ?Cor ipsum hominis,
4. Si respiciamus, dilcctissimi, adomnes qui cor- quamvis sit vivum et sapiens.integraprtnientia ca-
poribusdominanturdolores.nihilinveniesquodnon ret, quod amaritudo fellis infecerit. Omnia itaque

possit aut ferrosanari.autblandamedicaminiscon- subdolaementiscompescendasuntvitia:nedumcoe-

fectionemolliri.Latereautemneminempotestquam perintaliquaexlrinsecus amara conficere, etiam ea
gravessint luporummorsus.qnampericulosumser- quae sunt in ore nostro dulcia incipiant displicere.
pentium virus : sed iiis facile obsisti potesl aut her- D 6. Audite prophetam diceaiem, Pone,Dominc, cu-

barum succo, aut arte meJicorum.
intolerabile vulnusest: ditBcileautem sanarepotest
ahud Joloris causam, quae semel pectori inQxa
dem animaslatenter invaserit.Audite prophetamdi-
centem: Morset rilainmanibuslingua;(Prov. xvui,
21,. Yere, dilectissime, si ad interiora respicias, et
tumoremexasperaticorJis Jiligmterinquiras.inve-
nies verborum vulnera mortes operari. Quid mihi
autem aliqnis in comparatione malitiosae linguae arti-
ficium veneficii increpet, et noxias poculorum com-
positionesaccuset ?Excessitillares
neni.quae nonpotest nisi morte compesci.
Yerborum vero stodiam ori meo. Hsec est utilis custodia oris nostri
utnon facile declinet cor nostrum in rcrba.quaecuin-
se- que ad expugnanda pacis stu Jia aut turpis sermo pro-
fert.autvilisactuspersonae confingit.Interconfusos
autem linguae sonos neminem poenituit tacuisse.Xam
viJamusfrequenler etiam verborumfactaiu crimen
venire, et nimia facilitate verborum amicitiis oJia
succedere. QuanJo aulempotest fieri ut homo aut
magniloquus,aut maliloquusnonhabeaturingratus?
Quodtamenvitiumsi requiras,superabundat in ali-
omne genus ve- quantisfeminis :quaesicutnon Jubitantquassunt tur-
Omnis pia dicere.itanecea qua? sunt pudendaconfuudun-
 ;

709 HOMILIA VI. 7lO

lur audire. Sed nec nos ista dicimus, ut A improbae pervasionis accendit Ilaec enim mater est
seinper vocem suainpressoore contineat,et linguas superbiae, illa luxuriae quaruin una falsitatis.altera ;

sonum obduclis labiis perpetua taciturnitas inclu- deformitatis est socia quibus studii est homicidia :

dat. L't nimium malos loqui ingratum est, ita inu-
tile est bonos semper tacere. Cum opus ergo fuerit,
proferamusverbajustititersitosnostrumconditum.
7. Sed dicis forte, Non polest non aliquando re-
spondere provocatus. Tacendum estplane.cuin im-
exercere, adulteriafabricare, amicitiarum funda
mentadestruere; cumquodam commercio foeditatis
furtivo amori mercedem suggerit cupiditas,occasio-
nem praestat ebrietas.
2. Sedhaec, dilectissime, sicutaliquotiesdiximus,

probus sermolabiaquietasollicitat; et loquendum, parvo poterislabore cohibere, siillapriusquaepec-

cum os amicum commendat. ltaetlo-
pacis studia candifomitempraestant.voluerisresecare necplane :

qui autem utriusque partis

et tacere perfectio est. Est difflcile tibi erit compescere quee sequuntur, si ea

causa verborumtenuissemensuram.Magnumest ta- quaesuntin capite vitia castigata damnentur. Cito

cere, magnum est loqui; sed sapientis est utrumque
moderari.Nam aliquotiesnimiataciturnilasstultitiae
ascribitur,sicutetverborum nimietasad furoremre-
fertur.De qua re si nostri sententiam requiras arbi- g tia,quae sibi inter caetera vindicant principatum;ut illa
trii.jam malo aliquis tacendo stultus,quam nimium
loquendojudieeturinsanus.Loquamurergo.sed cum
timore et tremore, cogitantes de omnibus verbis ra-
tionem esse reddendam (Matth. xn,36):itaut nihil
decordenostroiniquum exeat, nihildeore blasphe-
enimuniversacorporis juncturadeficiet, si non sit
quiventriimprobopabulumsubministret.Undeante
omnia ebrietatis sive cupiditatis castigando sunt vi-
quaehisobsequuntur.suopericlitenlurofEcio.Facile
estenimquamvisprofundigurgitisundam siccari, si
ortusaquae possitexcludi. Multa quidem, dilectissi-
mi,adhucdehisquaerecolimus,memori8esuggerun-
tur sed quia aliquoties in earumdem castigatione
:

mum procedat,nihil resideat in cogitatione quod lae- satisfecimus disciplinae,putamus pro commemora-
dat.Nampraeter illaquibus auditusoffenditur, quo- tionererumhodiedictapossesufficerb. 1'nde ex his
rumdaminterioremconscientiam prophetacastigat: quaepraesentimateriae videnturinserta.interimtem-
labia dolosa in ore et corde locuti sunt mala (Ps. xi, peramus.donec illarum partium crimina quae ali-
3). Inter illas ergo insolenlis linguae culpas, cogita- quantis faeilia videntur, exponamus.
tiones.Namquidquid incorde loqueris,Dominocon- 3.Audistis,dilectissimi,evangelistam dicentem de
fiteris:quiaDeus scrutator est cordis. Videte ergo si otiosis verbis Doinino rationem reddendam (Ibid.).
possitfieriut illioccultum autexcusatunipossit esse Si respiciatis,dilectissimi,adhaec quasproposuimus,
quod clamas, quem non potest latere quod cogitas. et illa quae incastigatione indisciplinatselinguaeali-
Omni itaque studio,dilectissimi, aequali vinculo ora p quotiesdiximus;intelligitishanc sententiam ad oris
nostra moderentur.Nihil ingratum lingua proferat, insolentiampertinere:cujusdictaquamvisotiosadi-
nihil injuriosum improbus sermo confingat, nihil cantur, non tamen otiosetractauda sunt. Nemo au-
subdolum, nihil dolosum in corde nostro sit, nihil tem credat levem esse culpam,quam tantopere coe-
asperum, nihil otiosum. Nam Dominus dixit etiam lestissententiadLUrictionisimpugnat. Hinc denique
de verbis otiosis rationem esse reddendam (Matth. exsequiturquidquidfamamentitur: otiosasuntenim
Ii}, 36). Quamvis autem aliquis vitam fiJe muniat, semperinfructuosacolloquiaficti rumoris exposita.
scientia regat, castitate et sobrietate componat Qui autem putandus est otiosus esse sermo.nisi igna-
nihil est quod in homine placeat, si in toto corpore rus rationiset nuntius falsitatis ; cui id studiiest,aut
sola lingua displiceat. ridenda confingere,aut de incertis quasi certasen-
tire ? Est autem hoc genus hominum, quod dum fa-
9 HOMILIA VI.
bulas pascit.nescit cavere mendacium. Audiant isti
De otiosis verbis.
Dominum dicentem:Oj quodmentitur.oecidit ani-
1. Quotiescumque, dilectissimi. prostudio neces- mam (Sap. i, 11). Otiosa verbasunt figurata convi-
sitatisnobis creditaecausam tractavimus disciplinae, cia.stulta fatigatione composita, dulcibus ut aliqui
dum graviora persequi voluimus,aliquantaneglexi- putant.scd multisaceinctaplagis acmortiferisinsu-
mus:qu?e licet aliquantis videantur facilia, si dili- " per armata suppliciis. Nam quamvis lsetitiam exci-
gentius requiras, multis criminibus inveniuntur ob- tent, odiatamen frequenter incidunt.Mullasunt.di-
noxia.Quibus nunc porrigenda manus est, et elabo- lectissimi, his similia.qu.cforte nonsintpraetermit-
randum studio medicinae, ut unaquaeque res culpas tenda, licet inter omnia verborum vitia videantur
suae infirmitatis agnoscat. Currite ergo per singula, extrema.Si,verbigratia, hominem fuscicoloris ap-
si videtur,quoe aut posnae serviunt, aut lffltitiae blan- pellas argenleum, otiosum verbum injunam facis;
diuntur; etinvenietisnonsolumin saevisdraconibus quia siverum dixeris,accusasti;si falsumdetuleris,
regnare noxium virus, sed etiam in exiguis apum irrisisti. Cum hominemprocerae staturaeetantiquae
venena latere corporibus. Frequenter diximus,dile- infantemvocas,nonneinjuriamfacis,siveritatesup-
ctissimi, ebrietatem et cupiditatem quosdam fontes pressa puerili studio mentiaiis ?A contumeliam I

essevitiorum,exquibusquidamtorrentespnecipitati enim pertinet, si verbistuishumanocorporiautali-

peccatorum nascuntur.qui secummaxiinaoipartem quid addas aut detrahas.
humani generis in profundum trahunt : cum hinc 4. Sed dicis forte, salis levia essi^ ista, et facile
ebrieta» gulre gurgitem fovet.inde cupiditas furorem portanda. Verum est. Namtaliasuutistageneravo-
 :

711 S. VALERIAM EPISCOPI CE.MELIENSIS. 712

abulorum, acsi alienis crinibus leves plumas in- \ lurauditus.Adhibenda etiam disciplina, quae oculo-
seras per totum verticem juventutis primae
; vel si rum desideria repellat, et tabescentis cordis incita-
honorefulgentem.liquentescineresaut pulverulenti mentacompescat.Nam itadocetevangelista dicens:
aliquid candoris asperserismonquidem caputone- Si te scandalizat oculus.crtie eum (Matth. v, 29). Ne-
ras,sed deformas. Similiter et detracta per jocos mo, dilectissimi,in hoc credat hujus sententiae stare
coma.quamvisnihilopereturdoloris,inultumtaffien rationem.quasiDominushumanumcorpusdeformare
exhibetfoeditatis. Cavendum est ergo, dilectissimi, velit, quod ad sitnilitudinem suam plasmavit et ad

nescenicosermone alteralterumlaedat.et theatrali- speciem suae dignationis instituit hoc est oculos :

busverbi verecundiam fratrilaesae aestimationis in-
culiat. Soleligitur nimiaorisfacetiaeicitaremotus
animorum.et sermo laetitia accinctus reciprocum pa-
rare convicium.Sicdeniquescintillaquamvisparva
flammasevotnit.etex nihilo exorta magna frequen-
eruere, quae sunt in homine turpia rcsecare,et viles
actusemendatione compescere, castigatis illecebris
truncare luxuriam, et bono conscientire manus im-
probae cupiditatis abscindere.Ille autem manus suas
incidii, qui in se infidelitatis tela confregerit, et

termovet incendia.Otiosussermosatisotiosonutri- justo judicio infidelitatis calamos amputarit. Ad

tur auctore. Inde quia theatralium verborum feci- salutem igitur animre pertinet, si debilitentur vitia
musmentionem,forte prostudiodisciplinae nec illa ~ iniquisactibusenutrita.etradicitus vellatur impio-
debeam reticere, qure oliosis verbis curiosas aures rumaspectusoculorum: quibuscitomortisstiiuulus
capiunt,atque alti pectorissecreta concutiunt.dum acquiescit,si htecqusesuperiusdixi, integraetillaesa
plagi modulantibus blandiuntur.Hrec sunl illa vitia, perruiserisdominari.Sedqiiofacilinsistaoperemur,
quaesuperiuscommemoravimusquadanimellissua- audiendus est Christus, qui dicit :Relinque omnia
vitate componi: hocillud opus.quodiximusadmixta bona tua,et sequere rne (Mattk. xix, 21).
dulcedinetristes vulnerum dolores institui. 7.Scioquidem,dilectissimi, quod laboriose susci-
b. In hoc loco forte aliquis pro amore disciplinae piunt jsta,quis8?culiactibusoccupantur:quibusdul-
interrogandiiniputetqufflsintistaeotiosaevoces.qiiffi cisestistiusvitae usus. Sedsidiligenterrequiras, va-
injuriamexcitent etpericulum audientibus parent. nitateplenus.etquodammodo tenuiumbravestitus,
Bene requiris.ne per ignorantiampericliteturaudi- ad lempus niundusobsequitur,eth;ecquam videtis
tn< Inveniinus igiturfrequenter,itaimpudicitiaeviam fallax di vitiarnmpompablanditur.Hene ista noverat

iniiniii. atquc ex hoc fomentaadultenis ministrari: sanctusDavid,quidicit:Awfte, Domine.oculosmeos,

cum hic agili plectrotinnieutis citharaesonoscxpe- nevideantvanilatcm(Ps. cxtui, 37). Qum est ista va-
dit, illedocilidigitolaborantis organi blandimenta nitas.nisicultusdivitiarumet saectilarium studia vo-
componit.Istisuntlaquei.quibusfaiiuilantibusinler luptatum ? Confirmat hoc in Salomone qui dicit

caetera vulneradiabolus hominum mortesoperatur Vanitas vanitatum, et omnia vanitas (Eccle. l, 2).
Nam quotiescumquedulci vocemulcelurauditus,ad Nemo ergo, dilectissimi, in hujus mundi vanitate
turpe facinus invitatur aspectus. Nemo insidiosis confidat.quam videt infirmis stare vestigiis; cujus
cantibuscredat, nec ad illalibidinosre vocisincita- cullus temporalis atque inanisest, et ornatusfumo
mentarespiciat quae cum oblectant, sreviiint:cum
: ventoque similis. Talis estautem decor vultus ejus,
blandiuntur.occidunt.Sic frequenter videmusblan- ac si speciem illius vitisaspicias,quae solstitiani flore
dis sibilis aves decipi, ethebeles feras in laqueum composito,promissfflfructuranescitexhiberevinde-
mortis dulcedine vocis impelli.Similis est.dilectis- miffljquffldumiiimium parturit, maculam perpetuae
simi, causa mortalium quos dulcisoni cantus cura sterilitatis incurrit.

sollicitat.In hocautem proficiunt varietates vocum, 8. Longe alium nobis, dilectissimi, fflternre vitae

et producta sine syllabisverba.ut homo autcapia- tempuspromittit ornatum, si tamenhomo peccatis

tur aut capiat. Explicari non potest, dilectissimi, pauper incedat.llle autem ad Christum dives vadit,
quampericulososlaqueosexhibeantmimicrestudia qui raisericordire fructuscongregat.et stultae studia,

voluptatis.Nam sialiquis possethumanipectoris»e- cupiditatis impugnat. llle ad coelos opulentissimus

creta perquirere,inveniret ad Bingulos sonos fistulre pergit.qui asepompam temporariae vanitatisexclu-
cordainfeliciiimsuspirare.lntelligiteergoquidinter q dit.lllesecummagnasopesadparadisum portat, qui
viros ac mulieres nimiumfamiliaris ac secretus ser- onustum vitiis pectus studio religionis exonerat.Ille
mo facit, lOquid juncta vicinia, quid jocis mixta postremoomnem penuriam mendicitalisevasit, qui
colloquia, quid gula deliciis invitata, quid auri fa- quotidie in corde suo Christi nostri mandataserit,et
mes ad omne facinus prostitutionis exposita; si pervigili fide horrea peetoris sui seminibusdivinre
alienum furorem etiam mulre vocis blandimenta institutionisimpleverit.ltautante omnia illins otiosi

decipiant. sermoniscompescaslibertatem,qure siinter illareli-

6. Refugiendisestergo error iste vocis sonus.qui giosae vitrestudiamixtaconsederit.nondubiein exa-
humanispectoribusdulcedinesuaamaritudinemfe- minatione futuri judicii prrejudicat sanctitati. Cito
cit,etpersuasionequ»dammellifluicantusfrequen- autem qure sunt in homine optima revilescunt.nisi
ter mortifera aegris venena commiscuit. In quo loco inter creteraqure emendationem requirunt,studiose
primumobturandae auressunt, opponentesscutum ea qure superiuscommemoravimuslingure vitiare-
fidei, quo faciliusomnis lenociantis vocis excluda- secentur.
 . ;

713 HOMILIA VII. 714

HOMILIA VII. A sordida vestecontectum.In hac denique veste.cum
De misericordia a magis queereretur, inventus e>t cum in praesepi ;

1. Si respiciamus,dilectissimi,oinnesjustitia3gra- positus jaceret, sub hoc habitu apertis thesauris

dus perquos opus religionis instruitur.non inveoies muneraoblata suscepit.Adheecrespondet illaevan-
cui nonapud Dominum gratiosaservituslocumcom- gelica sententia.quee dicit : Thesaurizate vobisthe-
paretdignitatis.Sed heec ipsa,fidesqu;e in nobis ope- sauros in civlo, ubi neque tinea cmrumpit, neque
ratur,quamvis humanolabore proficiant,ad Dorni-
num referenda sunt,per quem et in quo.si qua sunt
fures effodiunt (Mattk
sauri quiccelestibus meritis deputautur,
vi, 20).

quos nulla
H Hi sunt illi the-

bene gesta, consistunt, et in posterum quibusque res adversacontaminat; hocest, facultatum permi-
profuturaservantur. Undenemosapiens Deibenefi- seros dispensata substantia.
ciasuisvirtutibuseestimetapplicanda,ueaudiatillam 3. Audiitaque primo in hocloco consiliummeum,

Apostoli sententiam dicentis : Quid habes quod non quicuiuquediviliarum abundantiagloriaris.Si times
accepisti f aut st accepist; .quid glorinris quati non ac- tineam, commenda; si furem metuis, in superiore
ceperis(\ Cor.iv,7)?Scimusquidem,dileetissimi,quod parte commenda. Eccehabes idoneum custodem,
juxtaEvangeliorumfidemquaebeatitudinispromissa qui opes tuas servet tibi,in eeternum etin saeculum

commemorat, homini justitia in ccelestibus locum g seeculi profuturas. Addit ad heec: Nolite vobis th"-
fecit : idest promissionem paradisiel terram repro- sawiwe thesauros in terra (Ibid., 19). Non ab re

missionis gratia mansuetudinis et humilitatis obli- est, dilectissimi, quodadmonet Dominus, ne quis
nuit ;cordis puritasChristum videre meruit; miseri- thesaurum suum terree commendet. Frequenter enim
cordia con^imilem mercedem retributionisaceepit videmus congestaterraevitio penclitari et opes ni- ;

pacisjucunditas multis inter filios Dei locum paravit; miumdefossasquadam limi tabe consumi.Undeuti-
pcena sanctorum victoriee coronam et coelestis regni liusjudicoessecommodarequam abscondere.et fe-
gloriam ex virtutis meritis acquisivit.Sed hesc om- nore magis credere quam terree deputare. Stultitiee
nia una atqueeadem Patriset Filii etSpiritus sancti autem genusest, elausum tenere quod potestmulti-
innobis virtus operatur,quoe perfectionem justisla- plici labore proficere, etad usum aeternee vitasfru-
boribus preestat.ac bonee voluntati queecumque sunt ctum exhiberejustitiee.Moneo ergo ne quis in terra
optima subministrat.fnum est sane et pernimium, abscondatthesaur.im suum.hoc est,ne quisterrenis
quodei illarnisericordieesede descendit.inquo sibi actibus cojlestis auiruae dignitatem deputandam pu-
quotidiejustepossitmortalis homogloriari :hocest, tet. lllius autem thesauros tinea comedil.qui vaui-
refectio pauperum etredemptio captivorum; si ta- tati servit, et vitam suam in hujus mundi pompa
men ipsam non aut jactantia dissipet, aut tristitia constituit. Tinea igitur, dilectissimi, vermis est in-
ingrata conturbel. '
vidieeet avaritiee, qui secreta cordis solus possidet.
2. Auditis ecce evangelistam dicentem : Venite, solus quassuntinadditis congesta consumit.Furem
benedicti Patrismei,possidete mecum regnum ccelo- verodiabolum credite: qui ut bonis openbus in-
rumpromissum vobis a conslitutioncmundi.Esurivi, sidietur, objectaseeculi pompablanditur; et ut ho-
et dedistis miliimanducare ; stivi,et dedistis mihi bi- minem a consortio regni ccelestis exoludat, aurum
bere; nudus eram,el vestislis me(iIatth.i\v,.M- 36). manibusiugeril, argentumoculis opponit.gemmas
Videtis eigoquod sigloriari cuiquam oportet, non colloinserit.Itasuperbiam nutrit.etdesideiia carnis
nisi in hocopere convenit gloriari, in quo pasci ac stimulo cupiditatis accendi t; quse sicut Scripturadi-
vestiri se Dominus prsecipit et in dies famem suam
: cit, mergunt hominem in interitum (I Tim. vi, 19).
portiuncula panisfracti postulat saturari. Si vultis Non dubie autem ille pcenis exonerat profundum,
ut non sit inanis gloriatio,primo loco abundan- quithesauros suospriemittit ad crelum. Auditequid
Iergo
tibus eleemosynis summi regis redimamus amicitias: Dominus offerat Venite. benedicti Patres tnei, pos-
:

etut nobis pateat cceleste regnum,omnes misericor- mecum regnumpromissum robis a constilutione
sidete
convertamtis ad Dominum. Iucujus
dire studitim mundi. Esurivi, et dedislis mihi tuanducare;sitivi,et
amore nonotiose autnegligenter pauperum tractan- dedistis mihi bibere ; nudus eram, et veslislis me
doesuntlacryma* :ne illequi totumorbem soletpas- D (Matth. xxv, 3i-36). Quis dubitet posthanc vocem,
cere.adnostramconfusionem intermendicos videa- de hoc seeculo cum tota patrimonii sui pompa mi-
turesurire.Contemplaredeniquesingulorum neces- grare? Stultitieeprofecto vanitasest, vitium inele-
sitates, et nostri erga miseros sollicitudinem Sal- ctionemeritorum, plus mundum eligere.quam cce-
vatoris et intelliges ibi esse Christum nostrum.ubi
: leste regnum, magis seeculo placere, quam Christo.
abundantiam viderislacrymarum.Necenim longetibi Si quis itaque vult locum invenire in coelesti sede
queerendus estDominus.sinonsisavarus.Exspectat non desinat indigeatibus necessaria ministrare.
nos ecce foris, cum illa suorum turba famulorum. 4. Sed forte dicat aliquis, Tenues sunt facultates

Non enim tibi errandum estoculo, ut dubites circa meiB.non patiuntur tantas erogationis ezpeosas. Si
quempotissimumopusmiserandieerogationis im, n- .
tibialiquis domum praelaram hujustemporariepoa-
das.lpsum sciasesseChristum nostrum,quem vide- sessionisofferret,nonne pretiocollatoundique uum-
ris nudum.quem aspexeris ceecum.quem ellenderis mos aggereres ; et si forte sacculi tuipondus nou
claudicantem,quempannis involutum.quemvidens sufticeret, rem tibi necessariam mutuata pecunia
Patrol. LII. 23
71* S. VALERIANI FPISCOPI CEMELIENSIS. 71«

coraparares. donec ampliata novo cesnite posses- A nerestariasuntcorp6ri,nih.ilvobi$proderit(Jac.\i,\5',

sione gauderes? Ecce possessio libi regni eieleslis 16). Quis non odent tale genus misericordiae, ubi

offertur. et quidem parva pretii mereede taxata, oris elegantia infirmo pietas otiosa blanditur,etin-

quae possitetiam ab illo facile emi, quinon soletde fructuosae coelo laerymae porriguntur ? Quid juvat
paupertate causari. Videamus tamen quid sitquod alienum flere naufragium.si negligas corpus expo-
a te nomine pretii postulatur, cibus potus et ve- situm ;aul prodestanimum exerueiare dolorealieni
stitus. Ad h;ec non invenio cui erogatio non quoti- vulneris.si deneges poculumsanitatis ?.\'onpaseunt
diana supoelat. Si requiras, forte horreis tuis an- esurientem blanda colloquia. ne vestiunt alienam
nonae speciesexub-rat.et oovas rini oellulasantiqui nuditatem infructuosaconsilia.Quid juvat fomentis
gustns fama conimendat Qui libi prodest servare mollibus palpasse mendicum, si non reficias fame
ista, si nesrias lucrativis studere commeroiis S moriturum ? Quod istud genus est misericordias, ut
dicis, Paupt-r sum.Niimqiiid subhac vooe illisexcu- hominem velis vivere, et nolis in necessitate ser-

sare te poteris.quibuspretiaspecierumpro tempo- vare? Crudelis est profecto pietas, quae scit dolere
rum sterilitaledeponis? Sine causaeiiguitateui tuse miseris, et nescit sudvenire perituris.
facultatis aecusas: pot*» habere quod vendas.non 6. Quid ampliusquteritis, dileclissimi.pro eroga-
poteshaberequoddones?.\onsinecausadictumest: g tione fracti panis? etiamsi non fuisset vobis coele-
:' esuri'<\ti panem tnum \lsa. lviu, 7|. Ad in-
. stis regni portio repromissa, sufficere peccaloribus
humanos puto pertioere istam sententiam. qiiorum deberet illa sententia.quae tno:talibus spem futurae
panesreconditosetincontaminalossoletcarieseiesa salutis etlaetitiam perpetuas detulit securitalis.Nam
consumere. FranireeriM esurienti panem luum, ne si respiciatis ad vestri 12 laboris fructus et ccele-

pereat. et tea consortio regui ccelestis eiclu lat.Ad- stis indulgenliam pietatis.multo plus recipitis quam
dit adhaec. Et domesticos semimstui ne despexeris datis.EccepropastupauperisinKvangcliisccelorum
(Ibid.).Qai sunt domcstici nostri? Necessario om- vobis regnumproinittitur ;
pro erogatione fracti pa-

nes qui nohis sunt nascendi legeeonjuncti.Quid est nis, et hospitii receptaculo, vel nudati corporis ve-
quodinfaciendiseleemosynisnoneslcujiisqua-n ex- stimento, opem suam vobis invocantibus per pro-
cipiendapersona.nechabendumelectionisjtidieium? phetas Dominus pollieetur (Isa. lvih,9 :) in psalmis
Quia resqunenecessitati servit.erogationis ordinem justitia misericordiae vestrsin sasculumsueeulicollo-

noo requirit.Quid antem tihi est opus qua?rere utrum catur (/'.<;. cxi,9 .Si comparemus terrenis ccelestia,
-thnus an Judieus.utrumhaereticusan gentilis,
- satis parvoconstatres tam pretiosa commercio :aut
utrum Homanusanbarbarus.utrum liber an servus quantaparsest eleeraosyuse vcstraaad illaquaevide-
sit iile qui postoiat ? l'bi incumbil ne on tur mortalilms Dominus praestitisse ? Ecce nos da-
opus est nt personam discutias ne cum indignos : mus terrena, ille coelestia ; a nobis temporanea of-

misencor lia Dei Filium pariter aniittas.

-
feruntur, ille senipiterna largitur. Vultis scire

1'nde aulem scire pos^umus in qua parte terrarum
habitet Chnstus? Ubique credendus est esse, qui
totum noscitur possidere.
SeqoJtar superiora: Tunc erumpet tempora-
naem lumen tuum.et vestimenta tuaante orientur.et
praihit teju>titia,ttclaritasDeirircum>iabil teTunc
chmahisa/t hfminum.it hominus exaudiel tt. Ad-
hur te loquente dicet. Erce adsum [Ibid., 8, '<). Ft
hoc propter fracti panis particulam.Quam pl isputas
acquires.si majorapraestaveris?Aiiditeevangp|i*tam
quantum distenta coelestibus donis vestri census ?
In comparatione beneficiorum, non est eadem ra-
tio, divitias accipere perpetuas, et dare qure erant
peritura.Anteomniaillislacrymisconsulendumest,
quas nuper furor cruenta? hostilitatis indixit. Nec
enim desset in quoseopere bonavoluntas exerceat.
Nim, quod pejus est, multos videmus de sua suo-
rumqneredemptionesollicitos. quibus mantisporri-
genda est.Seddicis.paupersum.Nec nos quemquam
suademus dare quod non habet sed cujus faeultas :

dicentem: Beati misenrordes.quomam ipsis misere- tam tenuis est.ut non possit redimere captivum,
hitur heu> Malth. v. Ti. Multi quidem gradus sunt saltem illudquod estminimum addat ad pretium,
mi-enoordiae sed reqtiirendum est qui potissimum
; ut velparvo nummovideatur satisfecisse mandato.
eii-tant.Principatus misericordiaeestquidem lapso D
HOMILIA VIII.
manum porrigere.erranti viamsalutis ostendere,in-
firmos visitare.in tribulationepositossolatiis inhae- Item de misericordia.

rere sedilla eM praecipue exspectanda, esurientem

; 1. Multse causae, dilectissimi, ex evangelica le-

pascere.nudum vestire,captivum redimere.ad tem- ctione venientes in diversam partem animum tra-
pus nos habenti necessaria commodare Invenimus hunt : quas si voluerimussub unius materia?propo-
aliquoties prretereamultageneramisericordias.qui- sitione disponere, necesse est ut causa causae impe-
busse vulgostudiahumanacommendant quaecum : diat, alterius negotii intellectum alter excludat.
nullumexhibeantmisericordiaefructum.misericordiae Quando autem potest fien ut non confusione multa-
tamen mentiunturaflectum.DehisenimdicitJacobus rumrerum aut dicentis,autaudientis impediatur in-
in Gpistola sua:.Si frater aut sorornudi sinl,etindi- genium? lnter caetero ergo,dilectissimi,quibus pro
geant vielu quolidiano,dicat aliquis vestrum Ite in : meritis suis,beatitudinisgratiamevangelistacomme-
pace,calefaciminietsaturamini,non dederitiseisquce morat fuissecollatam,interimcausa.m misericordiae
n; IIOMILIA Vlll. 718

apudvos putavimus exponendam. quse quotidiani .\ 3. Audite Salomonemdicentem :Filr, benefac tc-

operis fructum requirif : c.-etera temporibus suis, cuin.ronclude eleemosynam in sinu paupcrii [Eccli.
cumususfuerit.exsequemur;utunaqu8equerescum xxix, 15). Quisqne ergo utilitatibus suis consulere
propriis viribus fixa constiterit.alteriuscausasmate- desiderat.non invitus pauperem pascat. Non deest
riamnon requirat. Ecce dicit Dominus Beati inise- : autemin quoquotidie possislucrum facere,si adne-
ricordes,quoniam ipsis miserebitur Deus [Matlh. v, cessitatem respicias paupertatis alienae. Nam dicit

7). .\liror, si po-t hanc vocemdubitet aliquis num- Scriptura: Eleemosyna et fide peccata purgantur.
mum suum expendere, cum viderit justis lucrare- (Proverb. xv, 27). Ecce hic jpjunis faucibus pastum
spondere Quid autem prodest congestam
beneficii. requirit, ille miserabile vestimentum deesse sibi in
auri massam sacculocustodire,cum possis quotidie nuditate testatur.Satis crudelis est et nimium durus
et benefacere,et expensaefenuspecumas reportare? quem nontangitdolor, cumpartemcorporissui aut
Beati misericordct,quoniam ipsis miserebilur Deus. debilitas,autnuditas,aut paupertas stimulat.Parum
Gaudete,dileetissimi,et securidonate.atque indubi- profecto sibi prospicit,qui non causae alienae neces-
tanter expendite.Qms autemnon certalim opessuas sitatis intendil. Nil tibi prosunt divitise tu:e, si divi-
larga per miseros erogatione dispenset,cummulti- tiarumbeneficiis non utaris. Nam pars mendicitatis
plices fructus el duplicia dona se intelligat receptu- „ est, congestamsecreto pecuniam possidere. Nescis
rum'?Ecce denique beatos illos Dominus in hac vita quod non recipit fructum quicumquenonseminat,
judicavit,quihusinfuturomisericordiamreproinisit. juxtaillamsententiara.quam superiuscommemora-
2. Audite in alio loco Uominumdicentem Omni : vimus, Qui parce seminat.parce el metet(\\Cor. ix,6)?
petenti te tribus (Lvc. Non est otiosum, di-
vi, 30). Bfleo est igitur exercendueculturas ratio, ut quanto

lectissimi.quod omnibus petentibus eleemosynam plushomoseuiinumterrrecommendat,tantofuturis

Dominus dare jubet. Sciebat necessario aliquoties messibus spes major accrescat. Qui non seminat,
inter malos etiam bonos latere atque ideo bonos ; otiosis manibus alios metentes spectat. Nam qui inter
malosque commiscuit,necum imliguos erogationi- c;eteros agricolas plus laboraverit, plus reponet,
miumcauta praeteriret, etiam dignus misericordia Quando autem potest fieri ut horrea sua vacua despi-
indonatusabscederet.Nullaestdiscretiopostulantis; ciat,quiseminamultiplicatojugiter sulco terriecom-
nec exploranda pauperis:dantis, non
est necessitas miserit?Quid tibi prodestcougestisincubare divitiis,
r
accipientis fruetu- quaeruntur. Non interest cui pe- si de his nullum lucrum capias?V idemus denique fre-
tenti eroges non enim requirit Dominus utrum me-
; quenterinveteratam frugum massam vetustate con-
reaturillequi postulat;sed quaeritquantuin praestet sumi.et vitiata temporibus vina nullis inposterum
qui donat.Audite ad hunclocum A postoluimlicen usibusprofuturajactari.IlludsolumaliquotiesDomino
tem Quiparce seminat ,parce el tnetet (\Gor. ix, 6). G magis intelligimusprofuisse.quodrenovandigratia
:

1'rofecto nobis prwstamus, quoliescumque miseris soletagricolaindigenlibuscommodare.Quidquidau-

subvenimus.lucrumnostrumest, nostrarumeroga- tem avaritiaservaverit, aut aestas nimiadecipit,aut
tio facultatum.Nam si respicias ad spem futurae re- vetustas ingrataconsumit, aut tinea damnosacor-
tributionis, fenori traditur quidquid esurientibus rumpit.Hicsolumsibihomoreponit.quidquidcausa
ministratur.itadicente propheta: Beatusqui intelti- miserationis expenderit.Nam ita dicit 1,3 Domiuus:
rjit super egenum et paupcrem.in die mala liberabit Thesaurizatevobislhesaurosin cwlo, ubi neque tinea
eumDominux(Pi..XL, I). Ilisomnibus fidejussorest consumil, nec fures effodiunl et furantur (Matlh.
Christus, qui dicit Ego vobis in centuplum red-
: xi, 20).

dam (Matth. xix,29j. Insuperet vita teterna promit- 4. Provideamus ergo, dilectissimi, ne facultates
titur; impietati et avaritiae judicii districtioreserva- nostras vermisavaritite exterminetjPrssmittamusil-
tur.ita evangelista dicente : Cum veneril Filius Ho- lucopesnostras.ub; nullus furirriiat.nullus insidia-
minis in majestate sua,et omnes angeli cum eo, tttnc torincendat.GomraendemusdivitiasnostrasDomino
segregabit omnes ab invicem, oves a dextris, et hze- dicenti : Nolite vobis thesaurizare thesauros in terra
dosa sinistris ;dicensillis qui a dextris sunt: Venite^ (l//ii/.,l9VQuisquisenim facultates suas in opere Dei
filii mei, possidelemeeum regnum rxlorum. Esurivi, p fidelitererogavcril.in parte ccelireconditas ac repo-
etdedistisiniltimanducare; sitivi, et dedislis milu ln- sitassub justofidejussorecustodit.Nemosapiensad
bere ; hospes eram, el collegisiis me nudus eram,el ; hujussaeeuli ornamenta respioiat quae dum tempo- :

vestistis me. Dicet illis qui a sinislris sunt ; Reoedite ralitervoluiitatibushominumserviunt.animispossi-

a me,maledicli.in ignem ;eternum.Esurwi, et non dc-
distis inihi manducare sitivi, etnondedistismihi bt-
: quo suadet ad mortem. aliudquoil ducitad vitun.
bere(Matth. xxv, 31, 39,34-96, 41.
ergo.dileclissimi, et provideainns ne nos reiributio
impietatis inveniat.Nam sicut inpascendis vestien-
disque pauperibus placatur Domiuus.ita leeditur
contemptu miserorum; cui tantaesteurainfclieiiiin,
ut sihi datumjudicet([iiidquidinopemaut vestitaut
Duo suntgenera divitiarum: unum
dentis illudunt.
42). Cogitemus Divitias mortis sunt,incubare facultatibus alienis,et
coacervatampecuniam infelicium lacrymis compara-
tamin diemannumeraresaeculihrereditatibusprofu-
in turam.nifflintegrnetincorrupteadn ilise.quibus ani-
mas redimuntur,quibu« peccata purgantur.illius di-
vitiie acceptabdes Deo sunt, ctijus largitate pauper

reficit. alitur, nudus vestitur, captivus redimitur, .vinctus

 719 S. VALERIANI EPISCOPI CEMEUKNSIS. 720
• . lur,c*elestisregnih8aredilascompar tur.Nolo a idispBnsata,utquantoplushoinoerogat,
illas divitias,quae quotidie augmento suo famem fa- tantofenoris plusreponat.Siemultisseminibus multa
ciunt.etinposterum dignitatis suae flore nudatae, parturiuni, ac multis parlurientibus multiplicata
amatores suos esurire patiuntur. consurgunt.Audite de boc quoque nominum dicen-
I. Rccurramusdeui|ue ad Scripturas. et intelli- tem Quiparceseminat, parce etmetet (II Cor. ix,6).
:

getis incomparationedivitiarum sub melioresorte Si ergo videiis quod qui parum seril parum metelj
stare pauperiem. In castigatione enim avaritiffi Do- ilaet quiparumerogaverit,parumrecipiet; quinihi)
minusquemdamdivilemapudinferosAbrahippatri serit,nihil reponil; ita lii nl quiparum reeondit, in-
iiostroitasupplicasseassignal.utmendicumLazarum vitussffipejejunet.Quandoautempotestfieriuthomo.
in snblimiorilocoresidentemmitteret. quirefrigera- horrea sua plena magnis frugibus videat.quinihil
ret os ejus, et aestuantia siti labia restingueret Cui seminis lerrffi commendat ? Si vultis ergo.ut fructus
ita traditur fuisseresponsum : Fili. recordare quia leatitiffi colligamus, largiusin lacrymis seminemus :

isti bona in vita tma,et Loxarta similiter mala; (Jtn parce seminat. parce et melet.
nuncautem k*cconsolahtr,lu \mvcruciaru(Luc wi, 2. (nvenimus frequenter hominem, qui cumesu-

idetis quodqueedam viees studia bonorumac rientiserneleleemosyoamdederit,maodatuui seper-

malorumhoniinuniiiianent.quasstudioinisericorcliae g soivissecredit.Non igilurdeficientesfameartusunius
eonvenitpraevenirLneinfructuosaediviti.radversum diei pastu refecisse sufflciet sine causa autem una :

Mnltricescriminom flammas aeoendantf Paremus
itaquenobis.dilectissinn.apud Dominumlocumgra-
tiae, ei viam vitae, nostrns niimilioentia et largitate
muniamus.AflectuumnostrorumlabemapudDomi-
numprtemissasatisfactionepurcemus.respicentesad
die bonus est, qui altera descendit ingratus. Nam
prajcedentis misericordis beneflcium perdidii.qui
putat esurienti semel suffieerequod donavit.llleau-
temad Dominum integros niiserieordiaefruetuspr.-e-
miltit, a quo pauper numquam tri^tis abscedit.Jugi

illam propheticam sententiam quae dicit Qui temi- medicamine opusest medico.ut gemitusalienidolo-
:

nant M lacrymis. m gaudio melenl (Ps. x.vv. 8). M ris excludat quia inlirmitas qune in diem crescit,
.
:

quiergo conscientiam suam diligenter interrogat, medioinam in diem requirit. Sed nec minore cura
nonotiosis auribus ista suscipienda putet.Non enim iiobisprovidendiimest.iitalHindantibuseleemosynis
ns inilladie futun judicii alib-r invenire refri- curemus.si qnidin nobis crucntnm. si quid est sor-

gerium^niaivulneratuaautcuraverisrefectione pau- didum.Non enim statimsananlurvulneraquffl semel

pcrum.aut lavens inun iationelacrvmariiiu. Profu- laveris.S.vpeexcisicorporismedieinarepetendaesl,
• autem ipsi il.te.el facultates vestras tlentibus Si vultis ilaque,dilectissimi,utdies vitfflnostiaenulla
erouate.ut futuris teniporibus inlercaeteros gaudia avaritiffi cuIpacontaminet,nonclaudamusauresnoH
metentes, fniotus misericordiae colligatis. strasadclamoremiiifeliciiiin.nec aveitamus oculos

BOMILIA IX.
nostros a nuditate miserorum. Nemo autem sibi pu-
tet perire, quod pauperibus donaverit. Nam sicut
/'' endem misericordia. menilicitasinluuiianitalem sequitur.itaopulentia lni-

I.ijuotiescumque.dilectissinii.charilatenivesiram manitatis studio comparatur; ita propheta dicentej

prostudioreliirioni- .ilmonereopus est.loliesnobis Qui datpauperibus,numquamegebit; qui vero avcrtit
illasentenliaevangelic.vlectioiiisoccurril.ijiinefutiiro n tuam, in maxima penuria erit(Prov. xxvm,

judidointer bonos malosquedisoernitquam siquis 27 . Ecceaures vestras clamor esurientis increpaL

i>-\erit,lacrymas metet; si <|in> excoluerit.abun- etjejiinisfaucibusjaini.ini tuaiusonusvocisdelicien-
dantissimoslaetitiae fructusacquiret, ita cvangelista tis accusat. Quare tibi non occurrit illa senlentia:
dicente : Cum oenerit Dotninus m majestate sua,et se- Beatusquiintelligitsuperegenumet pauperem; in die
gretjaverit malos a bonis, tticet ad illos qui a dextris mala liberabil eum Dominus (Ps. xi., I) ?Satis illum
tunt. Venite,possidetemeevmregnum calorum.Esur negotiatoremconstatstultum, qui reconditum sac-
•i etdedistismihimanducai dedistismihi I
cnlo tenet nummum.dcquo inde potesthaberecom-
bibere. Dicet et adill<« qui n sinistrissunl: /teeeditea mercium.
>7i' , maledicti, in ignem xternum. Esurioi, ei non </V- I) 3. Sedquod pejusest,avariliiemultaconsentiunt.
distis mihi manducare ,' sitni. ttnon dedistis bibere Hic ne misereatur pauperi, obstrepit vocempostu-
|
Matth. xxv. :i| teq.). Quicumquc ergo.dilectissimi, lanlium conturbatione sermonum ille, ne audiat, :

vestrum ad illud ccelestis regni consortium venire de- aliud audisse simulat. Satis misera estista vivendi
siderat,primoloco paupertati manum porrigat.nec conditio, ut homo dum sludel avaritiffi,auribus suis
alienaslacryinasotioserespiciatiquiaiiiiumqueiiique gravitatem conetur imponere. Respice ad illam sen-
sivc boni operis, sive mali sententia relnbutionis tentiam quffi dicit Qui pauperi miseretur, Deo /e-
:

exspectat.itu Hominodicente : Quxcumque semina- nerat(Prov.xix, I6).Quare ergodubitet aliqnis 14

verit homo. illa nt metet (Galal. vi, 8).Inter cetera indigentem pascere, cum videatse istaChristo no-
ergo.dilectissimi.quibiisreligiossevilaestudioopera stroin pauperis refectione conferre?Suntaliqui, qui
a [ionimiis,non praetermittamus necessitatem pau- miserabilemmendicitatemspeprocrastinatiehuma-
perum.neperdamusinfeliciumcommercialacryina- nitatisilluduntjquicumexcusare postulantibuseru-
rum.Iu Loc enimstatapud Dominumratiopecuniae bescunt, miseros promittendo decipiunt. Ecce hic
 721 HOMILIA X. 722

dicit, Clavis deest, custos absentat ; cum primum A o- Ecce imminet tempus, dilectissimi, justaeretri-
Non cogitasillam senten-
fueris reversus, accipies. butionisetpromissieincudestibus munushaereditatis.
tiam Salomonis, qu« dicit Ne dixeris, Abi el re-: Erogemusergoet expendamus inhoesieculo,si vul-
vertere, crus ego dabo.cum possis statim benefacere tis partem divitiarum obtineamus in ecelo. Audite

(Prov. in,28;.Uudescisquid eontiugat sequenti die? Dominumdicentem Thesaurixatevobislhesawosin

:

Dicis, Cumprirniimfuei'itreversus,accipies :quando cojIo (Matth. vi, 20) : et alibi : Facite vobis sacculos,
est illud,esurienli ut villicus tuus redeat, qui forte te qui nonveterascunt (Lwc.xir,33). Bene, dilectissimi,
volente frequenler absentat ?quando est,ut ad cla- Christus noster boni operis fructum pensata faculta-
manteni illafastidiosa secretorum tuorum claustra tum qualitatedisposuit ; utin faciendis eleemosynis
dissiliant.quaedum tuae serviuntvoluntati, nesciunt nec dives,nec pauperexcusare se possit: ita uthuic

aperiri? Dicis, Cum fueris reversus, accipies. Quid quiplurimumpossidebat.thesaurosjubereterogare ;

si nudum gravior solito tempestas casdat? quid si illum quem noverat paupertatis squalore sordere,
fame artus exitus vicime mortis exci-
delicientes esurienti panem juberet frangere. Quae autem tam
piat?Quis nonjudicet tuojudiciodeputatum morti, vacua horrea.quae sustinere nonpossinttamtenuem
quem videt tuo beneflcio potuisse servari? Cuui erogationis expensam ? aut qui tam miseri census,
fneris reversus.accipies. Cujus fide redit,quem vir- quos possit conturbare mendicus ? Facile saneetsine
p
lus tola destituit ? aut qua spe domum repetit, quj difficultate potest implere mandatum, cui ultrapos-
pridie confusus abscessit ? sibilitatemnihilconstatimpositum.Scioquidemcen-
4. Deponamusquodpromissioni tuaeredeundosa- sus tenues frequenter bonre voluntati obsistere, ita
tisfaciat.fortesubhacquapridiecoiulitione venturus. ut non sit in quo se opera pretiosw cogitationis ex-
Satisjustiusplaneest,eleemosynaru stalimnegasse, tendant.Sedsiillaqufljmajorasuiitimpellerenonpos-
quam esurientem spepromissa decipere.AudileDo- sumus, vel haec quae parva etfacilia sunt non pros-
minum dicentem : Frangeesurienti panem tuum (Isa. termittamus. Frange esurienli panem. Ad haec quis
Lvni,7-9).RequiramussivuUis,dilectissimi,quaftactus non devotamente respondeal, quamvis paupertate
panis mercedepensetur.EccedicitDominus: Frange oppressus sit, et tota victus mendicitate suspiret?
esurienlipanem ;sividerisnudum,vestieum;etdome- Ahoquin aut nimium mendicus, ant satis vanus est,
seminis tui ne despexeris. Tunc erumpet tempo-
sticos qui in facieuda eleemosynanonest fractipanis ero-
raneumlumentuum,et vestimenla tuaciloorientur,et gatione contenlus. Sed dicis Multa minutatim dis- :

prwibit ante tejustitia.etclaritas Deicircumdabit le_ pensata massamfaciunt. Verumest sed quantum :

Tuncexclamabis, el beus exaudiet le ; et dum adhuc estistudadilludquoddicitDominus Ego vobisred- :

loquertsdicet,Ecceadsum.Videle,d\le.c[issim\,qu-dQ datn in cenluplum,insuper et vitam seternam (Matlh.

lum nobisconstet erogatio tenuis expensae.utad pe- 'J xix, 29) ?Tutamen, qui taminvitus fractipanispor
titionem nostram tant;e majestatisDominusdignetur tuuculam porrigis.quid faceres, si a teauri ponrlus,
occurrere. Nam et alibi dicit : Quidederit.uni exmi- si argenti pretiosum talentum,autaliquidintegrum

nimis islis calicem aqme frigidce, amen dico vobis, peteretttr? Nescio, si tu aliquando dato magnopre-
quiauon peribitmercesejus(Mallh. x, 42).Inhocloco tio captivumredimas,qui de re tam parvasuspiras.

voluntas requiritur, non facultas. himaximisenim Qui pauperi miseret itr, Deo feneratur(Prov. xix, 16).
allectum integraedevotionis ostendit,qui m minimis Unde.dilectissimi.moneoiitnemopartemilivitiariiin
votum miserationisexliibuit.lnusquisqueergo.dile- Deo subtrahat, qui juslis laboribus non diflicilem
ctissimi, prouthabet,ut potest, eroget, largiatur, ex- boni operis fructum reportat, cum misericordite
pendat. Netno claudnm refugiat, nemo surduin non mercedem multiplici miseratione compensat. Non
audisse sc iingat.nemo debili raanussubtrahat, quia dubitemus itaque erogare, non dissimulemus ex-
omnia ista in retributione consistunt. Vestirc enim pendere.Maximaenimsemperfuitapudcultoresterne
pauperem.corporissui estoperuisse nuditatem lu- ;
spes alendae vitae, ex abundantia seminasse.
crum autem magnum est refecisse mendicitm. Sic
H0.MILIA X.
enim dicit Dominus Qucecumquc feceritis uni ex mi-
:

nimis islis, mihi fecistis (Mattli. xxv, 10). Tanta est D De parasitis.
enimapiid Dominum nostrumcuramiserorum,utsibi Qiiotiescumque,dilectissimi,prostudiodiscipli-
1 .

praestitiitu putetquidquid egentibus erogatio mise- nie,ailconftisionemmalortim,opusfiiitbonariimpar-

randa contulerit. \iilemus igitur aliquoties inter
abundautisvini fruraentiquecommerciaegentes vi-
duas.quas scxus etsenectus deeepit, quibusnecla-
boratnli, nec providendi virtus suppetit. Satis ille
impius est, quem non ad inisericordiam provocat
autinfelicilas desolationis,aut infirmitassenectutis.
Videmus, et quod pejus est, frequeater multitudi-
nrin captivorum nudis errare corporibas.Quid tibi
prodestabundantiadivitiarum tuarum.si iuconspec-
tu tuo tuiiis algeat, alter esuriat
.'
tiumvirttitesexpoiiere,multumaiiiicitiislioiiorisexhi-
buiiiiiis,cumsingiilaqurequeprosuis meritislaiulare-
mus:pr(Bferendofraternfficonjunctionisstudia,qu83
paciset charitatis juncta consorlio, vilam perfeclfe
religionisinstituunt.Seddumassiduesingularumre-
n n n causascuriosusinquiro,ethoneslis actibusoffi-
ciiiin sermonis accommodo, multum inipsisamici-
tiisquod mihi displiceret inveni. 1'nde nequidin
adulationc bonariiin partium aubtraxisse wdeardi-
sciplin», iiusiis sum interillas inimicitiarum culpas
 ?

713 S. VALERIANl EPISCOPI CEMELIENSIS. 724

etiamamieitias eastigare,sitainenamicitia>dieendse A nullalaiueninterexspectantes teneturculpapeccali.

«unt. ubioperaturinjuriamultisactavuineribus.la Eeee instruitur acies poculorum telis armata. Ex-
quo loco ad exeusandam exsecrabilis erroris mvi- speetaturprinium incouieutioue verborum vietoria :

diaiu.aliquantifi rteiusuui praeteuiant.etpoenalibus nec iinisponilur,donecabuni!antibuslacryuiisaspe-

causis laetitisenomen imponant. Keratboc quo libet raquaequo poculorumtemperentur.Polluereestuia-
auimo.quibujnsaioilicoutumeliissubjacereconsue- gisquamexoruarecouvivuuu.ex-uiectareinfelieiuin
vit.Egoibiau.ieitiasexeessisseoinuegenuseapuvita- pugnasamicorum si tamenamieidieendisunt.qui
:

tis puto, ubi nec iaeso irasci.uee irato.eonveuit vin- captivorum lege serviunt. et gladiatorummore pa-
dicari. In quo loco, dilectissimi, quem ex 15duo- souuiur. Datur miserointer ciborum novitates, vini
bus infeliciorem judicem, nescio utrum ilium qui : liquores.quidquidvilius,quidquidasperius,utintan-
alienadeformatioue vivit.anistumquicorpussuum tarerum abundantiaincerttim sit utrum esurire aut
ludibrioprostiiuit et illusionibustradidit.Nemomihi sitire sitmelius. Minus plane ludibrio subjacetteue-

in talibuscausispatienuaenomenimponat adloxu- brosis sedibusdeputatacaplivitas ubiquanivissus-

: ;

riam profeclo pertinet p. eua.quaui irascentis inimici tineat homo durum dominationis imperium.accipit
nonextorquetinjuria.Sed forteistisdandaveniasit, tamen ex ipsa rerum necessitate solatia. Non enim
quos ad omnem contumeliam paupertas trahit. et g babet, in quo possit erubescere, cui necesseest in-
infelix penuria luxuriantibus plagis subjacere com- vito servire. Velim tamen scire, dilectissimi, inquo
pellit qui dnmnecessitati serviunt.coutumeliis ac-
; retioi Ue.\s|ieotaiitisaniniuiiiinjuriadeforniitatisalie-
quiesount. Esto ut his patientiam causa improbae uae. Asserant torte bujusrei amatoresjocisista prae-
paupertatis indicat quid de illis judicamus, quos
; stari quasi re vera desitunde bomo nonrequirat.
:

abena pascit contumelia? Qualis iste gradus est 4. Ostendam vobis, si placet, oblectamenta non

amioitiarum, quem vinxilpoena. asperavilinjuria incommoda, qure facile omnem tabescentis animi
aut quae illi potest esse gratia familiaritatis, ubiest possint mcestiliam removere. Ecceinfantibusquam
quotidie pcena veualis ? suntvcrborumadmirandaprincipia: ubiprimumin-
Erubesco quidem, dilectissimi, in confusione
'1. formis littera vocabulum matris operatur, et distantis
irum quos famesimprobif cupiditatis niexit: syllalue gemitus patris nomeu orditur?Quisauteai
sedmultoplusiilorumactuet conversalionesi -
ibi laetus non sit, cum inter lllu sermonum duraru-
apud quospienalis atuicitia tristitiamremovit. elbe- d inenta.luotaiMesiabioriim sonosrudis linguadeci-
titiam cruentus amor familiaritatisexegit. lnfelices pit, et ostrepidum stillanlia verba destiluit? Quod
quidemiUosjuaico.quosadjugemcontuuieliaui ven- si forte spectaculis delectaris, habesequorum, licet

ter invitat. et ad omnem lujunam gula numquam aliquoties periculosa, satislamen grata certamina,
r
poculis exsaliaturasollicilat. S ulloinfeh- cum plagis gradu concito ventos aut timeant autra-
oiores puto.quiamica instigatione pugnas instituunt, piunt. Nec parom Tretitifv conferuntillastudia vena-
etinterfluentes meru calices alienosantniinesati;m- tionuni, eteanibus acta certaniina.quae necpericu-
tur. Ecce hic convivium instituit, et votivoquodam nec damnis constat exposita cumhicin confli-
lis, :

apparatu uudique greges adulantium congreg&Tit. ctuasmuliscursibusaurito lepori imminet, illeai 1:1-
Interquosprocedit parasttarumgula: cui consuetu- tis naribuscervivestigialateutisinquirit.Quaetainen
dinis estiujuriam mero vcuJere, et poculis seissa dimitlenda simt saeculo, in quo autiquo aestuater-
- - vestimenta sareire Videteergo,quomodoisti rore luxuria. Nos vero aliter decet, quos Christus
ferautodiorumcausas.apudquos cruentasessepla- noster suis legibus vinxit, et ab illa superstiliosas
cet amiciuas. Quid non invenit infebx a damnosa gentilitalis stultitia (segregavit. l.icet nec nobis
luxuria ? Ecce tit spectacuio homo homiui et ad : desintspectacula,quaetristitiamrelevent, et anxium
excitandam laelitiam aut sermo turpis, aut vultus curis animum sulticienter oblectent.
exigitur fceditatis. Huicdeuique mauducanti barba 5. Ponamus nobis ante oculos illas pugnas mar-
vellitur, illibibenti sedilia subtrahuuliir ;bi tyrum, et iutueamur admirabilium exempla virtu-
scissili, ille fragili vitro pascitur. Tanla est igitur iiiiu ; et videbitis subito accrescente laetitia cedere
libido ridendi, ut pulent miseri nullum siue ltHitia D omnes infelicium aestus animorum. Cui aulemnon
transire convivium, nisi iu cibos verteriutaut ves- laetitiam paret pugna, justis partibus succedente vi-
timeutacorporum.autmiuisteriapoculorum.Qiian- ctoria. quam ferushostis admotis tormentorum sti-
tis autem putatis miserns ista coostare ? Ecce quid- mulisinsanctorumpersecutionecomposuit ?Quisign
quid detnmenli meusa feceril, iusaliabilis venter tiirnourideat, quisuonloetussit.cumvideat miliiem
acquirit. Nam qui hujusmodi voluptatibus servit, Chrisli nostri suppliciis exsullantem ? erubesoeute
etiam mercedem laboris sui aut bibendo conterit, persecutionis auctore, victum plagis cessisse torto-
aut vapul iudo consumit. rem? Si quis forte dulcisoni cantus delectatur au-
3.seJhaecanteomniaillisimputandasunt,quae lae- ditn.ad psallentium prophetarum choros sollicitala-
titiaieausaail tanifieduni imnisteriuiiigradumamicitia; tiuscorda convertat Impleatur os nostrum cnele-
et familiaritatis inclinan t. In meliore profeclo statu e =t stium exsultatione psalmorum. leferente Cluisto
apud Dominum servitus, qu* standi legedeputatopa- nostro gratias, qui spe redditaesalutisin honore uo-
retofticio. Estilhiateraccuuibeuteslocusrideudi, et minis sui jugiter exsultare nos voluit.Haacsitexsul»
 785 HOMILIA XI. 726

tatiocordis nostri, ut die noctuque laeteuiur in Do- A salutis nostrse. ut malorumactuum ordinem nobis
miuo. Hoc est autem exsultare, niandatis Domini iniputemus,bonorumDei virtntibusascribamus.Cito
tota mente servisse. Mandatis autem Dominiservit, autem ille ad se imperium diabolicae potestatisad-

qui vitam suam ab omui vitiorum contagione custo- mittit, qui divinae majestatis solatia non meruerit
dit. Ille vitamsuam eustodit.qui tidem proximissuis obtinere.
exhibet, pacemdiligit, amicitias colit. Hoc est igitur 3. Sperandum ergo in Domino, ut boni simus : et
amicitias colere, alienam iracundiam moderationis cum boui fuerimus, in Domino gloriandum. Audite
studio sustinere, et ferventes fratris animos patieiv" Apostolumdicentem: Quid habes quod nonaccepistif
tia temperare. Ita esl, ut futuro jndiciointercaeteros Siaccepisti,quiUgloriaris,quasi non acceperis (I Cor.
inculpatus incedas, si de Christo nostro iu his omni- iv,7)?Haecactuumnostrorum perfecta gloriatioest,
bus qiue diximus, te probatum castigatus exhibeas. sigloriemurin Domino, apudquemvicioribus virtu-
HOMII.IA XI. tum corona componitur.Ibi saue de se hominem glo-
(Jui glorialur, in Domino glorielur. riari oportet, ubi pro nomine Domini voluntaria
1. Non recte sentiunt, dilectissimi, qui putant vi- crucis pcena succedit :quae tamen gloriatiohunc ha-
twornamentapropriolabore componi, et sine adju - betfructum,siauxiliante Christo mereatureffectum;
torio omnipolentis Dei virtutum posse meiita com- g nam propheta in hoc loco dixit Nisi Dominus seUi-
:

parari. Si ergo uostrum est tantum quod boni su-
mus/piare vitiis subjacemus ? autsi ex nobis desceir
dit omne quidqtiid potest
salvumfacere, HJquarepereundilegeconcludimur?
Omnemprofeclomodumsacrilegeesuperstitionisex-
labonbus justis partem Deo sublrahit»
cessit, qui in
a quo sapientiae spiritum accepimus, qui lolum lio-
minem regit, et ad omne opus bonum mortalium
mentesaccendil, cujns est quidquid ex illajustitiae
ficaveritUomum.invanumUiborant qui xdijxcanl eam,
invunumvigilant qui custoUiunt eam (Ps. cxxvi, 1),
hominem aut ornare aut Yidetis ergo quod nec siue Domino quod bonum est
aedificari.nec avlificatuinsineDomino potentcusto-
din./Edificatiodivinae hujusdomusaedificatio estvi-
tae nostras, quam oportet divinae majestatis auxilio
communiri.RogandusitaquesemperestChristusno-
ster ut in nobis bona nutriat, et exoraudus ut nutri-
ta custodiat atque ita inteliigentiae nostr» corda
;

sede descendit. Omnia itaque laborum insigniaad componat, ut ornniaqutebona sunt, gloriae ccelestis
Deum referenda sunt.nesancti Spiritusdonarescin- potestati assignet.
dat.Niiuiae autem praesuraptionis est vitium, impe- 4. Stultitite vero geuus est, ut homo suum esse
ratore pugnantemilitemsolumpalmam velle repor- judicet quod laboravit, quiinalterius potestate con-
tare victorias. Sane si vultis potestis agnoscere cui sislit. Ecce hic mododivitiis exsultat.modopauper-
inala. cui bona debeant imputari.propheta dicente: tate suspirat si in manus nostrassuni bona nostra,
:

Bonitalem fteisti cumservo luo, Domine (Ps. cxvin, quare non cum volumus aut peuuria cessat, aut di-
65). Item alibi : Dixit insipiens in corde suo : Non vit«perseverant? Hic modo sanitatis vigore attolli-

est bonanostra
I)eus(Ps. xin.l). Videtis ergo.quod tur, modoinfirmilatisdolore vexatur :si inpotestate
Divinitati debemus ascribere mala autem humanis ; homiuisessetvitaeuostraesalus,nnmquam periclita-
moribusimputare quia ut bona procurante Domino
; retur mendicus, nec moreretur intirmus. Hequirat
creantur, ita niala diabolo auctore nascuntur. denique unusquisqiie initia vitae suae, et auctorem
2. Sed ut vitam Dei munus esse. mor-
intelligatis qu:Hratgeuerishumani,quis corpiisformaverit,quis
(hiii diabolo subjacere, audite evangelistamdicen- membra composuent, quis terrenam materiam in
tem Venite.filii possidete mec.um regnum promissum
: humanum usum fecerit vegetare.Nonnehaec omnia
voltis a constii ulione mundi Esurivi, et dedistis mtln DominusSapientiaprocurauteconstituit ?Cum ergo
manducure (Malth. xxv, 34. 35). Aliis verodicit : Rer non sitnostrumquodsumus, quomodo nostrumest
ce.dile ame, maledicti, in ignem xlernum, quia non quoii habemiis?Stullitiiegenus est, ut cum alii de-
dedistis iiii/ii mandurare(lbid.,il). Videteergoquod beasvitaebeneticiutn,tibi ascribasornamenta virtu-
boni nctiisiccelo serviunt, niali inferni sedibusdepu- Uiin. Ecce hic honore extollitur, ille sibi de corporis
tantui'. Divisio a.item actuum nostrorum est : cum integrilateblandilur; hicdivitiaslaborisuoimputat,
lniic facimus,Chri9ti suinus ; cum rnalaopcramur> D ille scientiam doctrinte vigiliis assignat.Nec nos ne-
in diaboli potestate transimus, Nunquam eniradese- gare possumusornamenta religiosmvitoe vigilantiae
ritDominus voluntatemreligionis studio florentem : studio comparari. Sed ibi Deusest, ubi integrosreii-
nec desunt solatia divinitatis, ubi sunt actus bonae gionisestaniinus.itaApostolo dicente : Exemplum
cimversationis. Tunc sane nos bona deserunt, cum ejus i/iurrilis qiu in me lnguilur C/iristus (II Cor. xni,
deteriorasuccedunt quia non dubie divinoauxilio: ;ti ? Saiis ibivacillat humanura studium, ubi non re-
Reslituimur.poBlquam iniquitatisdesideriisoccupa- qinritur Dei auxilium. Nani non dubie periclitatur
mur. Assistente tu r Deo acSalvatore nostro, sine
i l-ci si non inuniatur patrocinio divinitatis. » No-
lides,

dubio tlominatio diabolie;e poteslatis alisentat. libi stnim estigitur boaum velle.Christi vera pertieere.
autiMn virtutum Dominusdiscesserit,faoilehostisau- N.imita Apostolus loquitur: Velleadjacet mi/u.per-
lam vacuoe possessionis invadit. Una est itaque spes ju-rr, iiiiiiin bonutn non invenio(Rom. m, 18). Vides

« Vide infra his Vitleriuii homiliis subjectam Sirraondi epistoluin | -2 uc 1'atrum antiquiorum scntentias
eideni appositas.
 —

727 S. VALERIANI EPISCOPI CEMELIENSIS. 728

ergo boni operis voluntatem ex nobis debere descen- A laboris sui Douiino reservet, qui unicuique pro mer
dere, perfectionem veio in Dei potestate pendere. tis ccelestia dona componit. Qui gloriatur itaque, in
Qu.<reautemaliquisuiortaliuiiifieribonasuotautum Domino ylorietur (I Cor. l, 31). Omni ergo studio
studio assignet.cumdicatpropheta: Non estquifa- agendumest. dilectissimi, utvitamnostram Domino
ciat bonum, non est usque ad unum (Ps. \m, '•> : Bt itafidespuracommendet.neqnidexlollentiahumana
Evangelista itidem doceat noaesse bonum, nisi so- sibi vindicet, aul suis laboribus donet.Totum autem

lum Deum (Mntth. xix, 17)? Ergo videtis, quod si perdidit quod laboravit,qui propriis virtutibusfruc-
quando boni videmur, bonitalem Dei operamur. Au- tum sanctitalis ascripserit.

Apostoluui dicentem Vos estis templum Dei, si

liiie :
HOMILIA XII.
tamen Spiritus Dei habitet in vobis (1 Cor. m, 16). De bono conservandw pacis.

Templumprofectoltei sumus.sedcumbenefacimus. i. Solliciti sint forte aliqui malivolis exprobrare

Si ergo templum Dei est homo, necessario Dei est verbisstudiumbonse voluntatis.ettimoriautignaviae
quod habemus in templo. ascribere, siquando hoino litibuscedit, et exulcera-
5. Sed haec bonisdhmius. \ erura non est Deitem- tus injuriisadomnempatientiam quielisamorecon-
plutu.uhiconvenituiultitudo vitiorum.Nam ubicum- fugerit. Ad confutanda tam pravse mentis judicia,

quecriminaporriguntnr, ibidiabolusdominatur.Ad ^ suftieerequidemdeberetevangelicae leclionisadmo-

llluui scilicet respicil pompa divitiarum. qui sibi in nitio. Sedquod ex nobis est.iidem rerum etsiexiguo
magnadomovindic atprinoipatum.Nosprocuratoris sermonepros^quimurjatqueeaqusepleuitinloreligio-
loco fungimur, si aliquid iucri fecenmus, referetur nispostulat,proatl'ectuquocharitatistudemiis,votis
ad Dominum si damni, referelur ad procuratoris
;
competentibus adjuvamus licet sciam anliquislegi-
:

ezitium.Quidquideuim servus indomioi posiiuspo- busita multos devicto amore servire, ut odiis semper
testate laboravil, necessario domini est. Habetqui- raipugnentquidquidservandebpaciscurasnggesserit.
dem servus gratiam laboris sui, sed domino debet Siquidem iii ipsum quod dieturi sumus, multis divi-
fructum operis impleli. Denique ulili servo ad hoo narum Scripturarum testimoniis approbemus,ita in
pecunia creditur, utdomino dnplicati fenoris lucra hoc loco Domino dicenle Diligite inimicos vestros,
:

numerentur. benefacite hisqai vos oderunt (Matth. v, 44) Non du-

6. Respicite itaque ad consuetiniineni conversatio- bitoquod aliquantissalisotiosum et impossibile vi-

nishumauae, et intelligetis utili servo ad hoc pecu- deatur pro inimicitiis amoiem deferre, pro contu-
niam credi,ut domino duphcati fenoris lucraniime- meliis gratiam retulisse. Et vere, dilectissimi, dif-
rentur.Nara ita in hocloco evanglista dicit, ad eum Scileest, utacceptainjuriadolor noninquacumque
qui
M u..„ quadniplicatne pecunife reverso de r
lucrum a ., ,
per
~. ,
parle
r corporis deseeviat. Sed sapientis
,
-r est super-
_„,._. —
egre domino portavit Euge, serve bone, quia in
:
venientera dolorera aut patienter ferre, aut fomenlis
pauca fuisti fidelis, inmulta te ernstituam, intra in mollioribus temperare. lufinita autem virtus est>
gaudtum domini tui (Matlh. xxv, 33). Ita liominus odia vicisse beneficiis. Nam ille inter cseleros pal-
laudaturin servo bono.servus bonus prsedicaturin mam perfectte virtutisobtinet, qui ad vicem veneni
domino. Unde cavemlum est ne quando quod ad glo- pocula dulci melle coinponit.
riamboniopeiis pertinet, nostris virlutibusascriba- 2. 1'rimus itaque dilectionis gradus est charitatis
mus, scientes quod non perjactantiam victorite co- affectum amicitiis nutrirej integreeautemdilectionis
rona componitur, sed per lidem et confessionem estcuraulus.odiiimamorerepensare.Illudbeneficiis
] >< •iii iiii<-.f Passionis, quibuis respondent bonorum asciibitur.hoc virtutibusdeputatur.Adiliturpneterea
operum studia. Htec esl illa peounia. cui diximus adcumulum perfectse dilectionisilla sententia.qusa

17 crelesti regni respondere beneficia. Hoc illud ait:5t esurierit. inimicus tuus, ciba illum; si sitit, po-
negotium justo fenoreduplicatutn. Heecestillaretri- lutn da hoc enim faciens carbones ignis congere s
illi;

butio meritis debita ac beatis laboribus repiomissa. sitper caput ejus (Rom. xu, 20). Quicumque ergo tu
7. Multiplicetur ergo in nobis pietas, fides, miseri- es, quem uliense insolentise inquietal injuria,etdolor
cordia.bonitas ; utcum veneritDominusfacereratio- contumeliis excitatus stimulat ; si visperfeotusesse,
nem cum servis suis, intremus in
gaudiura Uomini I) animorumiracundiam moderationecompesce.etate
Dei nostri. (Juod facile obtinere possumus, si usque patientiipbonoodia improbaeindigiiationis exclude:
in tinemccelestiamandata servemus.Sednonoliose aut certe, sitantumvindicaredesideras, miserereab
nobis laborandum esl, utmercededigni judicemiir. liis qui ignorant salutem animae in hac dilectionis
Justis autem actibus facile honesta succedunt, si perfeetione pendere.Korteodiisodia compensentur,
tamennon occupent animum pravae voluptates, qute etadcompensandum facinus vicariainjuria.Provo-
non difticilein ventosevanescunt, sinondivintema- cassequidemad iracundiamfratrem crimenest; sed
jestatis solatia requirantur.Quisquiseigo estin hoc provocalum noncessasse,deformeest.Itaenimoilio-
quo stat salus homini, religionisordineconstilutus, rum seminaabundantissimos iniquitatis fructiisred-
nonextollatnrgloria sanctitatis sed magisfructum : dunl, et scelerum pcenas operantur. et cum auctor

Eiuendabis mecum et leges, duplicat®, ex ipso subjicit auclor : FIocilludncgotiuiitjustofcnnreBvpu-

Scriptur» textu. Cotelbr. Monum. Eccl. Gr. lom. II CATOU.
pag. 545, b. —
Kestitutionem confirmant qua? mox
729 HOMILIA XII. 730

litis erubescit fratrisatisfacere, et tesusjusto, quan- A rant. Sed ipsesibi injuriamfacit, qui litigiosi hoini-
tum ipse putat, judicio vindictam illatse requirit nis 18 verba custoilit ipse se maculat, qui alte-
:

injuriae. rius dicta queritur in se fuisse collata. Plena victo-

3. Audistis ecce, dilectissimi, quibus pacis studia riaest, ad clamantem tacere, et non respondere
fructibus gratulentur, nunc discitequantis odiacri- provocanti.Habesenim mercedem et de tuapatien-
iuinibus incusentur. Sic eniui proponitevangelistai tia, et de fratris medela, si oblivioni deputetur in-

Domino dicente: Quiodit fratrem suum, homicidaes, juria; ubi eniin verbis verba succedunt, incendio
I Joan. ni, 51). Videte utriusque partis retribulio- fomenta prnsstantur. Sicutnihil est deformius res-
nem. Iluicpro odiofratrishomicidiiuiaculaascribi- pondere furiosis. ita uihil nlilius tacere provocatis.
tur, illi viudicta pro parva eleemosyna praiparatur. Nam sic accrescunt iriitnioitiae. si cum alter se ver-
Kespice denique et vide quanto te amicitia quietis et bis defendit, alterius dicta alter accuset : nullus
pacis honore circumdet, quantumtibi favorisexhi- autem est finis inimicitiis, nisi ad tempus obtempe-
beat.siadversusinimieitiasamorecontendas.Di/igi/e remus iratis. Dicis forte. Non est culpa, si illud

inimicos vestros (Malth. v, 44). Longe autemminor quoddicit propheta feceris: Pone, Domine, custo-
fructus est, si amantem tediligas. Alienis enimmo- diam ori meo, et ostium circumstantix labiis meis
ribus servit, qui non amantem diligit suis autem p : (Psal. cxl, 3). Si non vis injuriam pati, religa plec-
moribus servit, qui amantemdiligit. Adillumneces- trumoris obturaaures tuas, neadte irascen-
tui, et

sario cliaritatisgratia pertinet, qui interduos prior tis fratris verba perveniant aut certe si pervene-
;

affectum amoris exhibuit; qui amantem diligit.debi- rint, silentio deputentur. Sic fit ut conceptus furor.
tum reddit. Nam non est novum meritum, ubialte- virtutemperdat, si uno tacente alter solusinsaniat.
rius prfficeditofficiuin : nec perfectioniascribendum AuditeApostolum rlicentem
6. Dileetio proximi :

est, ubi inuneribus munera, prretuissis officiis red- malum noncperatur(Rom. xm, 10). Vultisscirequod
duntur oflicia. Si esurierit inimicus titus, cibailtum sit istud malum, quod gratiam fraternffidileotionis

(liom. xn, 20). Numquid amicus

dixit, Si esurierit excludit? odia, rixae, simultates.lites, asmulationes,
tuus, cibaillum ?Tuiniuiicum tuumpascejnamami- quaeomnem cursum vitie prajsentis infamant. Hoc
cus ipse sibi pi-estat ut non esuriat quid autem ibi : eigo malo absolutus est, qui charitati servit nec :

operaturtuaeleemosyna.ubiamicumpascitamicitia. habet in eo locnm ruina vitiorum, qui calcatisodiis

4. Videamus tamen quid intersit inter eum qui integrum charitatis custodit affectum. Addit ecce
indigentem amicuni pascit eteum qui esurientem dilectionis augmentum evangelista, dicens : Dilige
inimicum relicit. llle gratiffireddit debitum.liic exhi- proximum luum. sicut temetip*um(Mattk.xxti,Z9).
bet miserationisetvirtutisexemplum.Gloriosuui est Videamus qui sit iste proximus, quem tanto studio
quidem indtgentem fratrem pascere, sed forliusest ^ evangelistacommendat. Non ita propheta gradum
inimico in necessitate posito subvenire. Diligite parentelee aut necessitudinem consanguinitatis ex-
mimicos vestros. Forte illiquem recens pulsat inju- posuit. ut extraneos a gratia fraternae dilectionis
ria, videanturista non convenire rationi. Sed respi- excluderet. Proximtts tuus est omnis homo, qui
ciat, qiiicumqueest, ad viteesuffi quietem ; et intel- eadem tibi est Christianitatis lege conjtinclus ;
pro-
liget quia ininiicinndilexisse, vicisse est. Inlinitum ximustibi est, qui abEcclesiae consorlionon videtur
autemest, quantum periculiliominiincunibal, cum alienus ;
proximus tibi, quicumque est proximus
duos ,'emulo furore consimiles ad pugnam ille dia- Christi. Qui ergo proxinnim diligit, Deum diligit.
bolus magister litis armaverit, cujusest consuetu- Ita quiDeumdiligit, oportetutChristi suiproximum
dinis ad instiganda odia amaros portareac repor- veneretur. lVopheta laudans conjunctionem frater-
lere sermones. Quando est autem ut ille diem sine Ecce quam bonum etquamjucundum liti-
nam dicit :

tribulatione transigat, vel quandoestut ab illonox inunum (Psal. r.xxxn, 1)! Quid in
bilare fratres
sini' nnpiaeogitatione discedat, quemira indigna- vitt hominisest bonum, nisi pax, sub qua omnia
tione stimulat? Ntimquam profecto sine suspicione quos sunt honesta proficiuntac religiosa nutriun-
vilam ducet, cui est semper necesse cogitare et ti- tur?Quid est jticundiusquam ut omnes gentes uni
mere quem Ijeserit. Sunima itaqne curasunt dolo- D Deo in pace serviant. atqueinunius Domini laudem
res asperi blando verbortiiti medicamine tempe- omnium populortim vota conveniant? Habitare in
randi, quatenusetduritia cordis pacis studiocasti- iiimmhocest, inunum Deum credere.et inuno Dei
gata mollescat. In quo loco beatos illos judico, qui Filio fideliterperrnanere.Hfficest mortalibus utilis
verba labiornm suortim tacito ore custodiuut, et et jucunda conjunctio, tit non dividamus, siout
memorescielestiummandatoruni alienae vociscon- haeretici faciunt, Patrem a Fdio. nec Filiuma 1'atre,
tunieliatu non reqnirunt.Cessantenimodia, ubinon nec Spiritnm sanctum ab utroque; seil credamus
|eputatur iojuria nechabetullam virtutem iraoun-
; h»c tria nomina per personas divisa, uniusdeita-
dia.sidesit unius inconteatione persona. Itaduplex tis gaudere eonsorlio. Ita Mt ut cum in unum eon-

patientiammanetvictoria: uominem vicisseproprios venerii, aullum sit in Ecolesia dissidium charitalis,

animorum motus, el temperasse mores alienos. 7. Vitemus ergo semper, ddectissimi, odia: sed

5. Scimusquidem, dilectissimi.quod aliquotiesin ut odia vitarepossimus, anteomnia causas vitemus

JBontenlione verborumlaceralisauribuscordasuspi- odiorum. 1'iimolococesset invidia.quseadomuem
 :

731 S. VALERIAM EPISGOPI CKMELIENSIS. 732

litern animoshumanae tueniis aceeudit. Netuo ia A opus est bonitalis. Omne denique poculum, dilee-
compaiatione persi.me alterius nalalcs lul.uuet ; et cnjus auxilio medioina spenihimjauaesalu-
tissitni,

ium 11 tisoperalur,examansspeciebusetdulcibusconstat.
au;e ouiuia esl; nequid pereoncertaliouein simul- Quod si quis medicus rationis ignarusnequeatteui-
tatis acereseat. Solet euitu msauubilis iuimicitiaex perare, dum remedium quaerit, mortifera wgris
- ruJere- lu quo loco palientia opus venenacomponit.qtifflitaomnesextrinsecusdolores
est, cm no;i sine fructu propnae salulis obsequeris. iit, si Iristes herbarum succos aequis nesciat
.Nautsieulillumqui injuriaui fratri inferlgravispec- miscere ponderibus. lla et lex. dilectissimi quae
cati manet culpa; ile te uiaxiuia prolegit virtulis Christiana jura tnoderatur. ex amaris et duleibus,
i(a Don irasceris injuria. lile enim hoc est, ex antiquis elpnesenlibusinslitutisest con-
dileetionis pleuus aif. - - . si oblitteratis contu- tiita. Nam ut f st peccatoribus ingrata, ita el justis
tneiiis.intirinilatibusmiserearisalipnis.Scitnusquod lola est verboruui suavitate composita in tantuni,
:

gloriosutuest aliquautis.exspei tare benignis oculis ui his cceleste promitiat rt-guum, illis gehenn;e mi-

poeaas corporumaul damna anserabilium faculta- uetur incendium. In qua si quis sapiens noverit hu-
tum. Sed si qui suntisti. atuiiant Doiuiiium dicen- tis et p.teis adjeclione confectionis servare
tem Orate pro cnliimninnlit/iis vbis (Matlkt v, o rae^surain, nullamexindedistrictiorisjurispatietur
:

*t Muliiacceplainjuria vicariam coutumeliam pa

. iojuriani. N.rni ut est faciie aspera qtiffique pocula
raut, et vindietn locuin animo tatrocinauli exspec- inellis suavitate mollire, ita non est dimcile hones-
taut. Etubi est iliud quo.i bouiinus dicit Xemmi tis actibus antiqui juris ainaritulinetu temperasse. :

•nalum pro miUoreiidentes (Rom. xu. 17? Ac ne 3. Si quis itaque 19 vestrum justitiam ainat.
aiiquid ribj rindiearet iraeuucha, potestatis etiam utrinsque Testanienli mandata* stndeat, atque ita
spcm abslulu ultionis, cuin dicit : i iki vmdictam, novcllis legibus serviat, ul illa quw sunt antiqititus
ego relribiiam, dtcit Domiuus [Ibul., 19 . bimittat conslituta nonprstennittat. Sieergoirnplebislcgcni
ergo unusqui-que fratri suo ex toto corde. Nullus Chrisli, si nihd de antiquis aut preeseutibus institu-
recolat lujuriam, nemoquaerat iraperseveranteriD- tis subtraxeris veiilati. Quis autcin sapiens opus
dicl.ii. S . cum inimieo tuo semper blanda, jtistitne fructum neget esse bonitatis, cum audiat
sed pui a coiloquia : cessent outrectationes, et ces- prophetam dicentsffl /' uum mihiquod humiliasti
i

-
sant lites. itor inimicus, si non me, utdisceremjuslificationestuas(Ps. cxvui. 71)?
addas causas quibus sempcr intlamiuelur iratus. Non dubito esse aliquos, dilectissimi, qui sub hac
llu.Mll.lA XIII. sententia perfectam putent stare jtistitiatu, quai li-

Ilem i>acis constrcandx. cit Qculum pro BculOtdentemprodente(Levit.xuv,

;

i Aliquanti forte ffistiniant, diiectissimi, ab auti- 80 Dominabatur quidcm ista dtidum apudsaeculi
.

qui> iesjisju^iitiaiu quamcriminosisatiBduramjudi- homines :.sed ideo. quia necdum auctor venerat
canl. iiimi*bouilatisprffijiiuicio fu -
ui . ex bouilatis. Qtialem autem illam mitatis fui ~se jusli-
hoc quod dicatbominus in Kvangelio : Uitigiteini- tiatn, quae solam inortis operabatur injuriam ? Et

Drieei vettros, t» 'n f/iiciteliisoui vos oderunt, etorate nullus profecto adhuc poenae linis esset, nisi Chris-
pro ealumniantibtu voeit [Matt. v. Satii crude- M . tus noster cruentis legibus oleum misericordiaB
li> eet, quiputat justitiaenon convenire
dileclissimi, miscnisset, hoc est, vere siue clolo implesset justi-
bonitatem, cum un.i lea ril ratio 1'rovi- i tiain, bonitatis exhibuisset doctrinam. ilis ergo,
dentis, malos bonitate compescere, bonos uilectissimi, erudltionibus insl.tuli. anliquffl legis
vinculocustodisse. beniquecurrite ad sauctum l)a- amaritudinem dilectionis studio tempereraus ; ne
vid, et invenietisfoiilemju>tilKe ac bonilalis uuius videatur ille perfectie modum excessisse juslitiae,
rirtutis, qui ita in parte psalmorum loquitur qui illaias vicem reportat injuriffi.

Bonus es tu, mbonitate lua doce mejtts-

Domine, > I 4. Ecoe iiii.it evangelista :DUigiie inimioos vestrot
tificationes tuat{Pt. xvui, 68». .Nemo ergo dilec- •
(Uatth. v, 44). 1'orle aliquantis videtur absurdmu,
i, legis descriptioDeui aliud putet esse quain contumeliam amorerepensare. Non cst impossibilfl

bouitatis pietatisquecousortium quas : cum disci- fj

inimicumdiligere. si partium tuaruni utililatem co-
plins sludet, honestis actiluis inores instituit, et Ditigite inimicos vestros. Nemo sub hoc inan-
concitata iniquis cogitationibus corda severitate datititnlo »st mel se aliquod inimlcoprffistarebene»
compescit.Nam ut sciatis nihildeantiquojurefuisse ticium. QuJ iiiimicum diligil, se diiigit. Sibi cnim
subtractum, audite Dominum dicenlem Non veni : pepercit, quilatrocinantisdexterammagtii muneris
tegem satcere, sed adimpLere (Mattli. v. 17 . prffidacompescuit;ptsuumcoi'pu5texit.quiarmato
j. Non sine causa, dilectissiini, Christus noster hostiprecibttsobviavil.negolioquodamconatusser-
praeseutis ac veterisTestamenti prasceplaunumcor- vare reverentiam pugnatoii. Natn partem constat
--•• voluit. Sciebat alteram partem sinc alte- esse victoriee, prffilium oblato auri pondere rede-
rius adjutorio stare non posse : etvere ita est.Naui misse. Diligite inimicos vestros. 11 )cest inimico? <li-

ubiestoistii •liojudicaulij.temperameutum sentper ligere, odiis nou respoudeie, accepla contumelia

» Post hauc vocem forte addenduin «rraie.

 :

HOMILIA XIII. 734

patienterferro.douareinjuriara aut manu factam A gloriosam vitam torvis oculis alter aspexit. Nam
aut verborum siiinulisex''itatam. Natu itadicit Uo- satis bono loco est illius causa, qui aliena laborat
minus : Qui te percusserit in dexteram maxillam, invidia, quianon livethomo nisi melioribusjnec in-

prisbeiUietsinistram Matth.v ,39).Istudpi oebere scio vidiae subjacet, nisi quem ad celsiora melior vitae
(]uod aliquantis ingratum est quinesciunt litesca- profectus evexerit. Illos vero plus quam miseros
vere, et imminentes suppliciorum pcenas modera- puto.quos lucraalienae felicitatis exagitant et ira- ;

tione compescere. cundia, impia aeLuulaiioueeonceptaoccultis eordis

5. Infinitum est autem quantum uni patienlia sua jaculis mquietat. Beneistos sua lelapuniimt utvi- ;

praestet, sialtersolus insaniat.Nam sicutduplicatas deatur mihi ipsainvidiaaliquidhaberediscretioais,

in se plagas excitat, qui repugual ita majoris rixre ; cumauctoris sui cor repercutit, et male conscium
lucrum facit,quimanussuasalio feriente coniinuit. pectus cruento jugiter hvore consumit.
Benefaate his qui vosoderunt (Matlh v, 44). Priinus .
7. Primo ergo castiganda invidia est, quae semel

gradus esl illequemdiximus, ut inimicum tuumdi- animoconceptadolores operatur. Sane ubi occurrit
ligas,secundusvero utinimicobenefacias namibi ;
oculis nostris alienae gloria felicitatis, asmulationis
affectus docetur,hift opus miseralionis exigitur. nos magisstudum teneat, non livoris juxta illud ;

Aliudestenim inimicum diligere,aliud misero sub- quod dicit Apostolus .Emulamini meliora (I Cor.
:

veuisse. Parnm igilurapud iuimicum tuum proticii xu, 31). llle profectonihil subtrahit veris amicitiis,
graliadilectionis tuse.sieum quem diligere el asse- qui sine invidia bonis asmulattir alienis ; nec alteri

ris, esurire patiaris. Audiie Paulum dicentera: Si injuriamfacit,quiexemplisad melioracouteudit. Si

esurierit inimirus tuus,ciba illum ; sisitit,potum da quisergo est sapiens, imitetur fructus justitiae, se-
illi ; hoc enim faciendo,carbones ignis congeressuper quatur actuscontinentia3,appreheudat humilitatis
caputejus [Rom. vii, 20). Hic, quantum video.mi- gratiam, et cum bonis a-mulo amore currat, ut ad
sericordiacrndelitatifamulatur.Ouareergonon ille meliora perveniat, respicientes ad illam apostoli-
circa inimicos suos pecuniam seeurus expendat, camsententiamquajdicit Sic currite ut apprehemia-:

quem promissce tempus ultionis exspectat 1 Nescit tis(lCoi .ix,24).Quicurnqueergo moveturaliena glo-
sinedubio irasci,qui dubitat misereri. Idtra felici- ria, currat post bonos,et elaboret ut apprehendal

tatem antemconstatessevii-torise.inimicum salvum et acquiesco ut praecedat, tantum ut sine animi

fecisse.et injuriam vindicasse. Sequitur iubocipso livore contendat. Hoc est vere immaculatam exer-
loco: Orate procalumniantibus vobis {Matth. v, 44). cuisse virtutem, siue iujuria vicisse meliorem. Su-
Sinedubio hic Uominus conscientiam ficti cordis ad- perbis sanelocum demus.tantum ut nos iu humili-
uionuit.Sciebatenimdileetionem verbis coinpositam, tate vincamus. Non nos ad smulationem provocet
aclicetlai'gamerogationisexpensam,fieri frequen- *"
lucrum militiae st*culans.Maneat illos pompa divi
ler ingratam.Itaergo te oslendis no l invitum illam tiarum quos admouet curafiliorum.licet multoplus
vindieem tnieleeiuosynam fecisse.si iniuiici tuipla- lucrifaciatacsibireponatquiculluram miserationis
g.is ccel''sli medico supplici oratione commendes.et autem tutiusquaui in orepaupe-
exercet. Nihil est
profusis lacrymisauxiliiimsalutisimplorcs. Diltgite rumpartem recondere facultatum. Nam ita dicit
i)(i»i(COJ m/eos. Siinitnieosdiligerejubetnur ;inquo Scriptura.Uominodicente Quiparce seminat, parce :

statuputatis esse illum qui fratrem,nullis excitatus et metet {U Cor. ix, 6). Tibi fraudas quidquid reser-
injuriis.iinpia infestatione insequiliir ? l)e hoc mihi vas. Erogemus ergo, dilectissimi, multum, utmul-
videturApostolus dixisse : Qui odil fratrem suum tiplicescolligamus fructus miseiicordise. Sine lucro
sine causa, homicidaest (1 Joan. ni, 15). l.t verelta est autem pecuma quae sacculo tenetur inclusa :

est ac si occiderit hominem, qui odiis persequilur queesi negotio deputata fuerit, non mnlto pool tem-
innocentem. pore20 c
I
uat ru P'' catav es P olu
'
'
' el, 0uidqiiiu' paupe-
6 Se-1 videamus tamenqui sunt istiqnos propter ribusdederitis^sinedubiofeuorideputatis.reddiluro
ddia fraterna sanetus Joannes damnandos oredidit vobisin posterum,cum unuiscujiisquelabores mul-
Puto iilas esse de quibus propheta dicit Invidia lipncato houore censentur.Exspectat euim siugulos
:

percussum est cor eorvm. Isti suut qui adversnsse D retributiooperissui,sive quos religiosa tides ornat,
pugna insiiliiiiiit, el domos snas proprio igne in- sive quosmaniis larga commeiulat. Nam ita Evan-
ceiiiliint, in qiioriim sinu elaiisollammateiietur in- gtAisia.dicH:Beatipacifici t quoniam filii i>ct voeabun-
oendio.Nam Doneslhioquodalteridebeatimputarii lur (Matth. v, 9). Sit ergo nobis, dilectissimi,
ubi nnlliis est cum adversa parte comlictus, num primo lococura pacis, secuntlo miserationis, Nihil
omnes peuecausae etomnia odia inter personasin fictiiiiilabiiseordanostrasuggerant ;nihil dubii ora
acie provocatas desaeviaut. Si credibile est,eccein- respondeant, respicientes ante omnia atl illaiu sen-
veninitisrrumquiadvcrsariuiiinonhabet habemoa tentiam qute dicit Quodtibi non ns. • alio nefaciat
: :

itaquequi possil puniri,ei non invenimus (jm de- (Tob. iv, tti). Hiec illa quain diximiis, perfeota di-
beat viudicari. ielicem plane illum judico, cujus lcctio, qu.c affectum integri amorii instituit. lu est

a Pro alii, ut advertit Cotelerius ad Const. Apost. lib. i cap. I.

 735 S. VALERIANI EPISCOPI CEMELIENSIS. 736
ergoutinte antiqni juris districtio nihil habeat po- A biatn.etcognoseetis facile inquo authumilitas nie-
testalis.si ea qute iegis plenitudo postulat obedien- ruent coelesteflQgratiam.autsuperbiaincideritDivi-
ter observes. nitatisoffensam.Perielitari denique superbiahomi-
IIOMILIA XIV. nem dioboli exitus doeuit :quiin sublimiori consti-
De bono humitilatis. tutus loco. humiliora despexit
; ac propler vitium
I.Nousioe injuria partis allerius, dilectissinii. pra-siuuntuosfementis angeliea dignitate depulsus,
est.quotiescumqueopusest.vocisprjeconiavirtutum tyranuietesententiamdamnationis excepil. Videtis
meritis exhibere, quia cuoi homo meliora laurlat, ilaquequodsuperbitepartesagitquisuperbiaistudet,
deteriora castigat.Non enim dubiestultusnolarise Quidautem superest illi.nisi damnationisseutentia,
BStimat si bonorum j udicio sapiens laudatus absce- dominatur ? C.omparemus, siplacet
cui arroganlia
dat. Sedquid facturi sumus, qui non possumus nec bonis mala, et deteriora melioribus, et inlelligelis
bonasinemalorumincrepationedisponere.necmala quanta houio indieinsuperbite viliolaboret invidia.
sine bonorum commemoratione dainnare? Dabit Sed neclonge qu.-erendapersonaest.Tu assumeof-
ergo veniam, qui >*> in hoo opere injuriamsestimat ficiumlibertatis.etsialimauimum superbientis agno-
aceepisse. Melius est eniiu ut mala conscio pudore
sces. Quae.togo.illis est vita.quibusquotidianasunt
confusadiscedaut.tantuinuteaquiesuntlaudatione n odia ? Numquam profecto ille autsine suoautsine
digna non lateant. Duee igitur eauste inunum ve- alienus peccatodiemtransigit, quisupercilio elalu?
niunt.humilitasetsuperbia.qiiaruniexponialteram incedit.quiainter superioresiuferioresque personas
sine alterius verecundia rerum natura non patitur, semper aut despiciturauttimetur.Superbiavilitatis
quia una suis actibus, altera ernbescit alienis. Di- estvitium.etindicium ignobilitatis; nescitauieinex-
cendum quantum hnmilitas utilitatis ha-
igitur esi tollinobilitasmentis.Semperaccrescitapudindignos
beal.ut possilis intelligerequantum superbiteinfe- morescumpotestatesupercilium ; verum ubi est
licilatis incumbaltet exponendum quantum superbia vitessplendor.humilitas otiosa blanditur.
odiorum pariat, ut discatis quantum amoris gratia t. Humilitatemillamverametsanctamdico.quam
humililatisacquiiatiquofaciliiisunusquisqueagno- religioniset Dei amorsuadet.non timor dominatio-
scat vestrnm qni<l in se debeat emendare, vel qnid nis extoiquet. Illius hiimilitatis facimus mentioneni
Non superbite casliganda domina-
ita quaechantatis est juncta consortio; quce uonaucto-
tio est, ut humilitatispnetermittendasit gratia;nec ritale extorqueturimperii.sed nulritur legevivendi,
in tantimi humililas praeferenda, ut superbite ta- Nemo profectomoresnaturte tantuin viiiis aestimet
cenda sinlvitia.Quid enim prodest scire valetudinis imputandos,cumfacullatenutritursupercilium,cuni
iii). -i neseias m dicinam '.'autqiiidjuvat potestate crescit imperium.Quando igitur inlirniis
nosse
auxilium sanitatis, si nulla sit compescendi cura " eorporibussufficeretine<liciiKi.si<uiuliominenasce-
languoi; renturet vulnera?Nutritur superbia, dum hicse ver-
-\u lne de lns Soripturam dicentem: //«mViV/us bis sapientiorem.natalibus judieal iile melioremjhic
Detudat gratiam.iuparbit autemresutit [Jac.tv, 6 . dum non vultloco moveri.ille dum putatse posse
e nunc, dilectissinii.ntritisque partis relribu- contemni. videmus vitio superbise odia erescere
Ita
tionem ;et inlelliuetis qnid diligere.quidodisse di - incomparatione personffi:dtim hic adulautiumocii- .

beatis. Eccehic proamore humililatis inviiatur ad lisauri argentiquepondusingerit, illeambitum ho-

gratiam.ille pro superbiscriminedepntaturadpoe- norisopponit hicdum ; in se proeferl abundanliam
nara. Cisiiget er;-'o unusquis pie in se.si eui accre- i'|iinii. ille sermonum;hic dum se vult proptercon-
verit (umor animorum. ne adversum secoelestis silium expeli.illepropterconvivium desiderat salu-
jusiitiae armaconunove.it. Iliflicile aulera sineperi- Enumerari vix possunt vitia'superbins Iqnsesi
tari.
culo viiie suae tian-i.-il. cui adversus sublimiorem honio vincere aut cavere posset, nullum laqueum
potestatemcaiisadimicationisincuinbit Inclinandtis diaboiiosBdamnationisincurreret.Ecce liic ut sem-
estitaquead omnemhnmilitatemanimus,iitsiapud per novusesse videatur. excusationem salulatori-
Dominumobtinendaslocusgratia-!. Potestisautemin- bus mandat ille utquotidie salutetur, tegrotat,
;

reqnam gravis sitculpa lumentis supercilii, D hic utinveniathipulandilocum.fingitsedeomnibus

quamnecesseesttanto Divinitatis labore compesci. essesollicitiim.nonquodabsentem desideret.sed ul
Henehumilitas setnperilla sa esl ;nescit enim vinci. reum inofflciositalis accuset. Quaerit eniin quam ex
cuinonestcausa pngnandi.Stiperbia vero non so- lnatutinishorisjanuam salutator obsederit,utimpu-
lnm odiis.sedetiampericiilissnbjacet.liiflicileenim tet quareamicorum pompadefuerit. Itaeumad sa-
poiest fieri ui non sustineat pngnam,qui injuriam lutalionem non admittatur ille qui prtesto esl, reus
Sed facilea nobisomne periculum hujus ne-
it. statuilur ille qui deesl;ac si cum huicqui occuirit
itisexcludimns.si adversus superbisvitiahu- clauditurjaniia.illiquideest paratur offensa.Noloil-
militatepug lem is HumilibusDeusdat grntiam.su losdicerefaslus animoriur.cumegrediluaiiiumedi-
perbis autem resulil. latosupercilio,21 acsuislocissuisqtieujerilisordi-
i- Si dihgenter requiritis, dilectissimi, universa nationes instituititautcum hisosculaporrigat, illc
;

quibusabinitiomundi Dominodppimus displicere, pectus opponat.Nullus illi sermogratus.nulluscon-

invenietisomnitimvitiorumprincipemiuissesuper- fabulationis servatur affectus ; alios oculis praeterit
 .

737 HOMILIA XV. 738

ulios sermone clespicit :« alteram, ul alteriseosten- A cere injuriaui nescit, ilaa conlumelia uon req ,ii rit
dat iralnin. Quaj rogoibi est spesvivendi.ubi uuus Virbumilis incontentionibusmagis vulttacerequam
sub specie amicitiarum praesumitdominationem ; al- vincere.in judiciis acquiescit imperitus videriquam
ter, dum nimium obsequitur, sustinet servitutem ? impudensjudicari ;nonin verbis promptus, non ad
o. Videamus autem qualis sithic superbus, cum respondendum paratus. Citatus vero et facilis est
interaequalesinjudicios ententiamdaturusforteeon- superborum sermo, plenus contumeliis et refertus
sederit. Videor mihi videre pugnas verborum eructa- injuriis, oumquam sine vulnere missus, numquani
tione compositas, cum unus uiisericordiae studeat, sinedolorejaculatus ; cujusinsanabilisplagaest, et

aller justitiae favere se fingat; non utrecto judicio irremediabilismacula. Ubiautem pervenerit verbo-
tidem servet.sedutstudia personeesuperiorisexspe- rumculpa.inoxpersatisfactionemsequiturmedicina.
ctet.Aliud enim sensissesesimulat, ut alterius dis- Hanc ergo amare. dilectissimi, hanc quaerere,
7.

ceplatione dissentiat. Non putat in consiliis rectum, hanc eiigere, hanc tenerenosconvenil, ut non per-
nisiquodsolus senserit;nonputatjustum,uisiquod damus gratiain mercedis munere promissam. Audite
sibi ipsepersuaserit.Vult solus audiri, acsolus om- evangelistam dicentem Quise humiliat,exaUabilur;
:

nium ore laudari nec deest, quod pejusest, ex hac

; et qui seexaltat. humiliabitur (Luc.iiv, H ; xviu,
partequi faveat. Cito enimsuperbia adulationi dat g 14. Exaltatio ista damnatio est, quae circa arro-
locum.dum authic quaerit gratiam, aut ille veretur gantes et superbos futuri judiciiexserit potestatem.
offensam.Necparvaest in ipsis conviviissuperbia, Inclinandus itaque nobisest animus.quatenussup-
cum altiortorolocus paratur,atqueintantum subli- plosaomni nota superbiae,odiorum studia conquie-
mior lectus sternitur. ut magispenderequam jacere uthomode humiliori Ioco adcelsiora
scant.Sic erit
videatur.Ita superbia acquiescit injuriae, ne pati vi perveniat.etremuneratus bonore condignoccelestis
deatur injuriam. Quaeritur quis assurgenti manum gratiam potestatis acquirat.
porrigat, quis humerum rtgat, quis latus fulciat.
HO.MILIA XV.
Nemo mihiexcusarepotest hoc vilium non esse ty-

rannicaedominationis.Officiumenimquod homoho- De bono martyrii.

minie.\hibet,si nonad boc solum deferatur ut tuea- I . Muita mibi loquendi apud vos liducia est, dile-

tur infirmum, constat esse servitium. ln quo loco quotiescumque opus est in amore beati
ctissimi.
laudopaupertatispatientiam,quaecum propriisvir- martyrisad memoriam praeconia revocare mat'3'rii,
lutibus deseritur, alienis moribus famulatur. Sed quae animosa tides peperitlucrativis incitata suppli-
quidsolisdivitibustaiitumsuperbiaepondusimponi- ciis,Iicetnon tantum lingua, sufficiatquantummar-
mus, cum videamus frequenter homines in summa tyriapostulant. Qtiandoautem omnia humanioris
'

penuriaconstitutossimilianimorum infelicitate sor- officium poterit expedire quaecumque in paratum

dere? De quibus dicit ille sapientissimus Salomon
Tres odit nnima mea. .pauperem superbum etcaetera
. ,
quae sequuntur (Eccli. xxv, 3, 4), Excedit sine du-
bio ille superbioemodum, cui nulla estconscientia
facultatum.In maximis et in sublimioiibus humilitas
: belli ccelitus virtusoperata est?Itaque,quod solum
possttmus,favorem labiorum meritts exhibemus.si-
quidem nullius sensum latere possunt facta certa-
minis quodnobis per annos singulos reparat docu-
menla virtutum. Audistis Psalmistam dicentem :

praeferendaest, bumilem vero pauperem nemomi- Pretiosain conspeclu Domini mors sanctorum ejus
ratur;invitus enim se humiliat, quem necessitas (Ps. cxv, lo).Quid pretiosius esse pDtest illa morte
paupertatisinclinat.Humilitas inpauperegrata est quu3inconflictuptign£ehostilibustelisnescitcedere?
indivilc gloriosa humilitas interinimicos blanda,
; Maximam profecto illam animam constat palmam re-
superbia vero etiam inter amicos ingrata. non acquiescit impiis legibus
portare victorite, qttte
6. Requiramus e contrario, dilectissimi, qusesint decepta servire. Hocest vere eximia3 virtutis indi-
bona humilitatis. Hlandaest etofficiosa semper hu- cium.persecutionis tempore plus mortifaverequam
militas.in amiciliis grata,in contumeliis otiosa non : vitae.Licet aeternte vilaelocum faciat, quem in con-
exlollilur prosperis,non mutaturadversis; nonindi- fessioneChristi nostri voluntaria crucispienacom-
cit servitium,non extorquet officio prior ad salu-
: mendat, ito Domino dicente : Qui amat animam
tandum, lardior ad sedendum non se adulantium ; suam,pcrdet Ulam;etqui odit ammam suam. invita
gregeexspectat deduci;non seambitiose desiderat wterna inveniet eam (Jonn. m, 25). Quisnonsapiens,
salutari non laudis studia postulat non favorem vo-
; contempta hujusltieis usura,siita ustis venerit, ad
cis exspcctat, oditacclamantium choros, quia non inartyriumanibitiosefestinet.cum videat.ad lucrum
sine verecundia laudatur bona conscientia.Non re- vitie pertineremorti animam deputasse/Quareau-
quirit voces adulantium, nisi <|ui se laudatione novit tem nonhomoad tam pretiosumopus dcvotus oc-
indignum vcrecundiusautem seinperlaudaturami-
; currat, ac se impioruni manus audacter objieiat,
corum studiis, qui meretur. Verum ubi indignitas quemc(Elestisgratiaremunerationisexspectat,juxta
dominatur, notari actus suos mstimat, si illaudatus illud quod Dominus in illa beatitudinis descriptione

abscedat.Circumseptaest huiuililas bonitate. Llt fa- conimemorat Beati qui persecutionem paliuntur
:

a Forte, alterum amat, ut alteri se ottendat iratum. Baun.

-
- VALERIAM EPISCOPI C.\ MELlENSlS. 740 •
\ isanctorumohsequiacura
rum ilallh. v. 10). manerevosdebeut.aiueduhionisipriusplacalusfue-
-ictnshumanisrides supplieiis
- ritidiusanimusquisecretadomusprastorifeobservat,
<taeontnlerit.ve!in q -: posi:a contem- non facileperveniturad sublimiorisamicitiampote-
ptu corporisa=quisitavictoria.Quisaulerapossetde seuis.StndioseprofeetoexpeUmdasuntsutirasiapa-
hacquamcorrimemoravimnsmercedednhitare.cum tronorum,quih:is solis daium est irascentis Domiui
eece in amore
: m totius orhis studia - animosnossemoliire, el iracuudiamt eiuperare. In
eonve stpassim joe a i ievotionem annuee nia^naiuiturdomoposl dominumsecundusestsem-
solem - - • '.cil* profecto intelli^imus per gradns amieorum. Soiisuntper qtios apud do-
l • - ie locis par.tur. quoriim me- minum et snggercadi liberlocus,et uiipetrandi faeilis

'V2 trapi - ; litur.Ante- pneheafraeeessus.Peculiariitaque venerationeex- m

inimosad g nnqn ereposita colenda nohis estmemoria sanctorum. ut januam sa-
eslnobis. et pra?ponamtHt- rr'a ni.= e.vl s!is. ut pos- •«eriant.et in notitiam Domini desideria nostra?
i -

e e vita? promissa contingere. Nemo

. pervenire f leiantservitntis. Ifagnaeniu) secuntatis
auterusihide hnjus raundi amhitione hlan liatur, estporlio, in rebus asperis de domo regishabuisse
quem videt in diem defleerc aeeessastatis et te po- g suffnigiQm.Nam deeie-citqnodammodoinvidiaeri-
-
- .->rni* pneseotia,satis minis, ubi rensad aniicitias regalisfamilije cceperit
elinutfliaeonstatessequie temporaliter possi- pertinere.lta sine periculo homo vitam trans s

n debita?hfereditatis. sit quiapu<IDominumnegligentiam peccalorisexcu-

*mnndidivit!a=di*plicere.aejudicas set. Nemo aut^m est cui non opus sit potentioris

.-nti splen dore sordi- el iarainmaximaseouritata suttragium.Naniquamvis

. atione autem para lisi. vitro similis a i.Tiiantos in hoc numero ftdes probata sanctiticet, m
utna pretiosior. Ita est enim htijus luciset fu- opus tamen est ut sitquiipsam tideno Dominosup-
turilerapo •. stante in coeloluna ocu- plici inter •
inmen.let.Nee eniiu tam forlem M
••
matutinalisinfuderit.Tamdiu invcnias,utnonegeat auxilium fortions.Sicut bene m
Bommereium, quamdiu tene- subscutomilitatur, ita tutotestibus subpalrono res l

bro«a?'Octiconslitu:!- g - i>rfestatofBeium:qua? ;uhi(]uamvisimmineatpirna. sisitqui inter-

at-itur >xa

quam candorenoeturniluminKohseura- eedat.non duhieobnoxia legibus donalur iujuiia.

tur tamen supervenientis sideris claritate melions. Quis autem modus essepotest morlis. si cumjudex
I. Hoc est solum quod tempora pnesentis vitie senteniia feriat, non sit qui reo supplici iutercessio-
commendet. si ea agimus qua» futuro judicio non ne subveniat.
subjaeeantaecusatio-ii.necpossinlaceusataeonvinci. Si co<?itaiemus.(iilectissimi,quantum nobis ci- hft

nullainposterum aniraa apud Deum ii jinli-

: vis martyris virtus pvfestitit. a laadibus Dei nostri
tialaboret invidia, amplectendus est ille pr numquam lintruae stndium, numquam oriscessaret
psalmusqui dieit Qui seminantinlaerymis,in gau-: officium. Respicitead illonimstudia quiperegrinas
dio metent /'«. iiv. S). Hoe est in lacrymis semi- aquasbibunt.etfonteslonge positossitientes inqui-
na e et gaudiametere, pracedenles vitfeactuspro- runt.et videtis quantum gratife habeat suis aquis
prioconfutarejudieio.etlaseivientem animamjusto inundatapossessio..Kstimariautemnonpotestquan-
•' lialcetitiam con- tum patnmonioutilitatisaccrescat, si quandoquod
sequitur. si districtionem judicis sausfactione prte- propriapossessionena-
alihi amhitiosequreritur. in

Tenias.eta-imissicriminisculyasassiduacastigatione seatur. Vobis ecce Dominus virtutum. de quo quoti-

confundas. Sedne minoremex hocgratiarocompa- diepraesumeretis, dedit fontemvivum habere, non :>.

ruteris.afflictisetmceroreconfectis subvenias, deficientem. non asperum, non amarum: dequo si

eteansam tuamapud paupereslarffaerogationecoi:- quisvoluerit bibere.semper justitiam sitiet.nec ura-

Nam itadicit Dominns: Beati miseri
- quam ab illa coelestinm mandatorum lege discedet. :-•

quoniam ipsis miserebitur Deus. Beati qui liiaenl. quo-
• i.im ipsi eonsolabunlur (Slatth. v,7. Si.Siquisitaque
Testrum.dileeti-simi,studiose Christi consolationem
requirit.alienos dolores eleemosynis resecet.ac stu-
dioselacrymas suas huicin cujus honore conveni-
mus, patronocommendet acse frequentibuspatro-
Si vultis ergo,dilectissimi. ut sitnobisincoelestisede
D quam victorihus Dominus repromisit. imite-
portio.
mnr primolocosanctimartyris tidemin eonfessione
et sequamur viam ejus in virtute, nec dubitemus in
amore Dominicruentislictorismanibus pectusoppo-
:
nere. Voluntariumautem miiitem in conflictu pugiife -v

einiis insinuet, quo faeilius possit impetrare qufe- cilo protegit corona victorife. Sed dum ista beatis

cumqtieDominoprosuautilitatesuggesserit.Occur- superTeniunt, et felicium meritis conferuntur, nos

rendum estsemper Dei amicis.ac serviendum est interim.quod ad prfesentem animae salutem pertinet,
proiimis. etincessabiliter supplicandum ut saneta? resistamusadversis. Non deest aute.m inquopossis
possimus obtinere suffragium. Quis
intercessionis quotidie vincere.si volueris carnis desidenis repu-
autemapudjustum judicem locuserit venife,si ami- gnare. Hespice etvidequantacircate sasviantcerta-
cis regis nesciassupplicare ? mina criminum, vel quammultasit acies instructa
4. Denique respicite ad saecularis ordinem discipli- viUoruui.Hincsuperbia,indefidemnostram impugnat
741 HOMILIA XVI. 742

mvidia : modo ebrietas luxurine materiam suggerit, \ perio sanguinis sui effnsione oommendat: etagno-
modo cupiditas anitnutn ad omne genus falsitatis scite qtiantum amatoribus Christi uostri patientia,
inecndit; cujus studium est inter caetera rixas se- quantum religionis actibus conferat in persecu-

rere, lites movere, odia coraparare. Adversus istas tione tristitia.

ergo legiones nohisest armis spiritahbus dimican- 2. Ecce, sicut leetio docet,victorem possessio re-
dum, noctuquein acie standnm, doncc ant
et die gnico?lestis exeipit.Tantiestplanesustinuissecarni-

vitiacedant, aut ad poenitentiam inclinata confu- ficem.cuiparetprjenatnercedein.Quisigitursapieus,

giant. Qnibiis superatis, non dubie etiam ilium qni si ita ususvenerit, tantae virtutis operam benesibi
sumniammartyriipalmam requirit, ppssumusinire conscius non requirat.ac se hostibus audaeiter ob-
eonflietum.Quis autem ibi nollet pugtiare,aut quis jiciat?Quareaut<Tnillrflammasnonsecurus aspiciat,
non conetur vincere, ubi non solum homo praece- aut quare tortoris ungulas expavescat, quem tam
dentibus laborum meritis, sed etiam prcesenlibus pretiosa gratia remunerationis expectat? Perfectae
virtutnm docetur exemplis? fideiest lucrativis locumdaresuppliciis, praesertim
IIOMILIA XVI. cttm tantis prsecedentiura virttitum docearis exem-
Item de boyin martyrit. plis.Perfacileprofeeto potestis mtelligerequidprosit
1. Satisnecessariafnit, ddectissimi, huic mundo, ^ fortissimis qiiibusqiie in persecutione vicisse, cum
quantumresdocet.ad excitandam virtutumgloriatn videatisquotidieadversusnequitiamdiabolicaepras-
victoriaetampraeelarflecognitio.Quiadhucsinediibio sumptionis persingula sanctorum loca spiritalisju-
jaceretintenebrosisvinculis,sinoninclytissanetorum dicii saevire sententiam. Non autera otiosa res est,
illuininareturexemplis ;et cireadevia et ineertapu- dileetissimi.quod videmusfreqiienterincastigatione
gnaret. 23 n ' s ' lncredulashominum mentes ditfusa immundispirituseorpoi'ahiimanavexai'i,etinvoea-
per totum orbetn martyrii corona confunderet Ob tissanctorumnominibusactussuosauctoremscelerum
quam rem Deo agendae sunt gratiae, qui ad tantara confiteri Quandoincredulismentibuslectiosolasuf-
patientiam mortalium mentes armavit, nec otiosus hceret? quando hnmanissensibus antiquacognitio
operis magnilaboresaspexit ; itautcitmamatoribus integram fidem veritatis insereret ? aut quando ad
suisindiceretpugnaenecessitatem.victoribuspararet credulitatem tantarum rerum descenderet animus.si
justaretributione raercedem,ilaevangelistadicente: ad assertionem praeteritorum solus exspectaretur au-
Beati quipersecutionempaUunturpropter justitiam. dittts ? Satis ignitur infelix est, et alienus a Christo,
quoniam ipsorum esl regmtm ccelorum (Ibid., 10). cujus corda adhuc obsidentur stultae incrednlitatis
Quisque ergo sapiensstudio religionis adsuperiofa errore.cum videatmeritasanctorum tantis stare vir-
contendit.discat prius unde magis veniat corona vir- ,
tutibus.Adhosenimrespicit.quod videmusfrequen-
tutibus. Nec enim longenobis quaerendus quem se- '
teraereumspiritumstibalteriuspersonapsallentem,
quamur. Ecce ante oculos nostros est,qui quotidie etalienooretrepidasconfessioinsproferresermonem.
exemplissalutaribtisprovocat, et paterna affeetione In quo cumopereturflamma, non videtur injuria ;

ad consortiumsanctitatis invitat.Facile ergo, sivul. alter caeditur, et alius confitetur.

tis,ea qure suntcoelesti regno digna apprehenditis, 3. TantumigittirDominuspersanctossuos virtutis
cum habeatis quotidie quempossitis sequi,et quem operatur, ut diabolicae nequitiae actus per occultas
debeatis imitari. Respicite,dilectissirai, ad aliaruni vulnerumplagasetinvisibileslacrymasjudieiiaueto-
regionum studia, qtite videmus ih amore sanctoriim ritate confttndat; el latentiascelerura blandimenta
peregrinis latius tlorere commerciis et intelligetis ; subquodanitortorecastigatacompescat.Quissapiens
quantumnobisDominuspraestiterit.velquantumcirca haec exspectet, et non statim quidquid illud est in se
nossollicitudinisautamorisimpenderit.qtiiintercas- infidelitatis accuset,et memor conditionis suae jugi
teras nationes quassalvamli studio respexit, etiam officio sanctorum memoriae condigne honorem paret?
loca nostra martyrii cruore perfudit. Requirite, et Facile videlicet potest intelligere qtiisillisapud I)o-
invenietis quam ambitiose totus pene orbis expetaf
minumlocussit,velquohonoreanobishabendisint,
patrocinia sanctitatis: qtiibus examinatione palraarum commissuin videt
ita ut tantaruin virtutumtiie-

ritacertantibus votis acfrequentibus jugiter prose- D esse judicium.Horumergo,dilectissimi,exempla se-

qiiaiiturofficiis.Eacileergoagnoseitisquamspecialis ctanda sunt, horum fides sequenda, horum virtus
circa vicem inartyrumofficiortimcura nos inaneal, iraitanda. Nec difficile est cuiquam ista perficere :

cum videatis huc etiam extraneas nationes devota? natnsicogitetis promissaeremunerationiscoronam,

mentisamoreconcurrere,et.proutcausaexigit,sancti
martyris solatia postulare.llabetis plauequod peculia-
rius gratulari. e Nam ex vestro fonte oritur quidqui
religionisubiqiiehibitur.etexvobisnasciturqiiidqiiid
alibi sitientibus minislrattir.Discite ergo exhoc.di-
lectissiini, Deumdiligere.qiiisequotidieccelesti im-
facilevobis critvineerepersecutionis injuriam.Ecce
dicitDominus : Qtti persevcraverit,dabo illi victcrio?
1 coronam (Apor, n, 2G). Nemo ergo difTugiat, si ita
usus fuerit,sonitus catenaruiuel tenebrosissedilms
otiosasiipplicia,inusuiiiimpioruinparata,nervorum.
Sinedubiouniversusapparalusmortiscedil.sitamen

» In liibliotheea uiaxima Patruin de anno 1677, tom. VIU, legitur: Habetis plane qute peculiarius gra-
tulari possitis.
743 S. VALERIAM EPISCOPI CEMELIENSIS. 744

pugnandi voluntasacerc-cat.Omnisigilur spesohli- A tuv; intanumdenique proficitstuditum, utpene mi-

uendaevictoriae intideet vokmtate consistit.Si enim norlaborsit vicissehostem, quam exercuissevirtu-
voluntassequatur fidem.uumquannleserit volunta- tem. In similibusergo, dilectissimi, praeludendum
tem.Difficile autem est ut ille sentiatpcenam coipo- nobisest,et aptanduseststudiis animus ad fortiora
ris, qui susceperit injuriam voluntariae passionis. venturus.Virtus enim qus: inpar»is promittitur.fa-
Sanequofacihusinaciepositussecurusincedas.anle cilius in maximisexhibetur.Sic dum consuescimus

oculos ponenda sunt semper faclasanctoruin.Nain minora vincere, majora discimus tolerare.
in maximis praeliisnon desuntpugnatori solatia.si
HOMILIA XVII.
fortissimorumvirorumrequiranturexempla. Eccedi-
cilDom\n\is:Tolte crucem tuam,et iequereyne(Malth. Item III de bono martyrii.

xvi, 21). Scd fortc non omnibus ista conveniant, I. Asserunt,dilectissimi,solliciti agricolaerudem
quia fiequenterdelectatiimcorpusceditinjurire.Qui terram et nullis unquam examinatam sulcis,non sta-
de corporis suifragilitate desperat.ad arma justitiae timjustisrespondereseminibus;necbeneconceptum
confugiat, quae volutilario deputatur oflicio.Facile sulco germen nutrire,nisiprius scissaac saepiusre-
autem snpervenienti^ hoslis impetum sustioet.qucm Jam tunc necesse est ut dominus
petita mollescat.
ad pugnam voluntas nec expavescit p agelli sui fructussecurusexspectet, cumantiqui ce-
armaverit ;

cruenti lictoris gladium.quem munit virtus anima- spitis amaritudo cessaverit :ubi si arandi stndiiim
rum. subito cultura destituit,prope estut pristino colore
Sedcuiistalaboriosavidenlur, dilectissimi, fa-
4. terrasordescat.Haecestenimbonimaliquediscretio,
ciliora suscipiant. Unumquideinestet arduumiler, quod diligentia naturam vincit,negligenlia revocat
sicutevangelisla dicit, quod ducit ad \iiam(Matth. ad naturam, Sub hac, dilectissimi, vivendi ratione
vu, li). Sed si requiramus,multae viee suntperquas Christaniae religioniscultura aut crescit.aut deficit;
venitur adgloriam.Ecce incumbitluxuria.domina- nec minore in hoc opere cura suspirat, cui necesse
tur superbia,s«vitavaritia: adversus istas pugnan- estduritiamhumanicordisassiduacastigationemol-
dum est nobis studio disciplinae.cuiomnisccelestis lire,etex[iositafrequentiustideobsessum vitiis pec-
gloriavirlulisobsequitui.lnelinadeniquesuperbiam, tusexcolere.Nonautemdubieapudnegligentesperi-
etstatim consequerisgrati inuueoronain jcompesce chtaturreligiosae studiumprofessionis;praesertim si

avaritiam, etnondubiede omnibus viiiispoterisob- ccelestiumverborum seminamens amarasuscipiat,

tinere victoriain.Vinoeergo prius desideria caruis, et indocilesanimi nesciant fructus nutrire justitias.

et non diflicile tibi entvincere tormenla carnificis. Nam sicut cessante studio solentspinis arva sorde-
Nostisquantisma isinvidia subjaceat;quaedum aliis scerc : ita ubi religionis cultura negligitur, vitiura
naturae renovatur.
1

livet.ipsa scpercutii.vclqii.intum animacupiditalis

periclitelur incendio.Scitisquamgravisaspectusad 2. Apud illas forte naliones,dilectissimi,laborio-
excitandadesideria.quamsintvelocesjactus oculo- sum sitviamsalutis justosermonedisponere,quibus
rum,quam turpis ebrietas,quampeiieulos»c verbo- tantum verbolidesChristianfereligionisinnotuil.ln-
rum sagittffi, qua> non sine dolore percutiunt; non veniantistiforte,etsi vanum.excusationisingenium,
sinefatigationediscedunt.Adversushsecergoparan- qui dicant nullasibi umquamquw sequerenturex-
da nobis est crucis pugna. Tolies dcnique in die empla admirabiliumcredita fuisse.Quorum vocem
tollespraemiuiii,quoticsdesideriavincesanimorum. propheta convincit dicens In omnem lerram exivit
:

24 ' Multa sunt prreterea.dilectissimi, quaeno-
bisnecessitateinpuguae frequenlerindicunt: quibus
devictisacsuperati?,uon minimam palmamjustovi-
ctor laborc consequeris. Xam sicut quanta suntin
homiue vitia, tanla sunt et vuluera.ita quantasunt
certamina, tantasunt prsemia;quotsunt victoriie.tot
sunt coronae. Non enim llle sine Iriumpho parvo
diem transigit.quicastigatisvitiisauimopurificatus
incedit.Eccedicit Dominus^c^e erucem tuam,cl se-
quere rne(Mattb.x\\,-2't). Scio quidem paucisdeberi
martyriicoronam,ipso Domiaodicente :Multi vocati,
fauci elecli (Malth. xx, 16). Sed dum ista felicibus
superveniunt,inhisqu8esuperius exposuimus exci-
tandafidesest,utnos,cura opusfuerit,impugnatione
religiosae vitee hostilisimpetuspaiatosinvenial.Vir-
tus enim magnain minoribiissemper experimenlum
capit.Sicrudismiles.priusquam ad pugnamveniat,
adversus arborem truncatamrobur exercet,etindu-
ctce manusvulnera ludendo componit.Nunc pedes
attollitur, nuncrapidoequorum cursuventesimita-
sonus eorum,etinfines orbis terrce verbaeorum (Ps.
xvm, 6). Nos adhaec,dilectissimi,quem gradumex-
cusationiso()ponimus,siquid in nobis Doiuinusaut
negligentia?deprehendent,aiitinfidelitatisinvenerit,
apml quos Christianum nomen a virtutibus ccepil?
quorum non solumaiiribus,sedetiamoculisquotidie
subpriusentiatantimartyrisfidesreligionisinseritur?
I) Etcujus tandem martyris ? Illius necessario qui in
hocloco pugnaminclytte virtutis primusexercuit.et
quoordineccelestis regnipossessionemobtineremus
ostendit.qui in d ies quid agendum nobis sit exemplo
docet.quidproficiamusinquirit.Nemoautemdubitet
jllum pro actibus suis esse sollicitum, quem videt
sibi parenlelae aftinitate conjunctum.
3 Oportet itaque,primoloco,ut nos huic patrono
frequentibusinsinuemusofliciis;quatenuspronobis
apud Dominumpeculiai'isintercessorinvigilet,et vi-
tam nostram dignationis suae favore commendet.Nihil
autemestquod non possithomoin qualibetnecessi-
tatepositus obtinere, si amicis summi imperatoris
745 HOMILIA XVIII. 746
nondesinatsupplicare.RespiciteillorumsUidKi.ilile- A intenm velquo Ipossumiis.peccatiscircumstantibus
ctissimi, qui sitieutesaquasaperegrinisfontibuspe- repugnemus.CuiergoillaprimamartyriipouipanoQ
tunt: hocest,quisanctasacvenerabilesmartyrumre- creditur, elaboret saltem, utinter fortissimosquos-
liquias per extensaspatiaterrarurn studioreligionis que honesteeacreligiosa? vitKprajmiaconsequatur.
inquirunt.etdilTusapertotuniorbem virtutummerita Nonigiturignoratisquantisnaufragiismenshumana
peculiaribusofficiisprosequuntur ;etintelligetisquo subjaceat. Ecce cupiditasoculorumnostrorumpor-
honorenobisillehabendusestquihujus.urbislocum tas jugiter pulsat, etcordahominumdivitiarum sti-
incontlictuccelestispugnaesuovictorcruoreperfudit. mnlisinquietat. Hinchominemadomnefacinusaui-
Tidimus enim pei'diversas etlongepositasregiones nius, inde invitat aspectus. Non deest ergo in quo
scissi corporis plagas passim dividi, et pretiosa vul- vincas,sipugnarenondesinas,etqu isiinaeiepositus
nerum documenta totocominus orbe portari ;itaut hostilibus telis per momenta contligas.
non minor sitillissanctorumcura,quibussolamar- 6.Adha3csaneexpugnandaevangclicainstitutione
tyrii credunturindicia. Patrocinium ergo quod aliis opus quae dicit Si te scandalizat oculus tuus,
est, :

fides praestitit,nobisultro Dominusmajestatisexhi- erue eum(Malth.v, 29). Hocestoculumeruere.vitia

buit. Non itaque longe quaerendus est quem sequa- castigare.desideriacarnisexstinguere, etdisciplinte
mur.Hichabeinuspatientiaeinagistrum,hice\empla studio vita^lasciviam deprimere.Paratus tibi estecce
praemiorum, hic formam virtutum, liic documenta campus, luxuriee provocaris illecebris ;et ut solet
meritorum. Aptemus itaque, si itausus venerit, ad fieri,speciecultuquedeciperis.Si vis ut istasuperes,
omneui patientiam animam et memores annuae ; pugnandumeststudiocastitatis.OccurrattibiTheclae
solemnitatis quem veneramur meritis. sequamur interflammasetrabidasbestiascustoditapudicitia;
et exemplis. quasintantummundi hujus ornamentadespexit, ut
i. Videte quas suntornamenta pectoris.quae pre- amore servandae pudicitiae conjugales thalaraosde-
tioso serico quasi opus Dei tegitis, et fulvo auro si- sponsata contemneret, et integritatem professse vir-
dereum vultum oneratis ; et discite qua? sit pompa ginitatispugnandonutriret, vincendo servaret. Fre-
vulnerum,qu83coronalacrymarum,inquo stetsusti- quenter nos adpugnamprovocatiracundia,etfuror
nuisse carnificem, vel quanti constet vicisse torto- animorum instigamurinjuriis.contumeliislacessi-
:

rem ; vel in quadescendatexsultationevictoriasup- mur.Discite quostudio ista vincamus;armemus ad

plieiiscomparata,itaprophetadicente:(h«sem!?ian< patientiam animos, et quod oratione obtiuere non
in lacrymis, ingaudio metenl (Ps. cxxv, 5). tjuis sa- possumus,doceatnosad haen evangehcus sermo qui
pienshis rebusedoctusnon judicet temporalis vitee dicit Qui tepercusserit in dextera inaxilla,prcebe illi
:

usumincomparationemartyriidebere contemni?Si et alteram (Mattk. v. 39). Videtisquod injuriaeac-

autem respiciatis ad haecquaequotidie sanctisexhi- C quievisse, vicisseest. Nam non minimam coronam
bentur officia.agnoscetis persecutionis tempore me- illumconstatre.ortare victoriae.qui, juxtahaecquaa
lius esse perire quam vivere. Sed quare dicimus praemisimusverbamandati.laesusnescitirasci.Sug-
perire, cum propheta dicat Justus vita vivet in
: gerunt nobis aliquoties oculi quodanimus non re-
ceternum (Ezech. xvni, 9? Huic ergo, dilectissitni, quirit,frequenteretiamipsasuoslinguaprodit erro-
virtutum magistroprofusisin diem lacrymis suppli- res, erumpitin vocem turpiaet inhonesta resonan-
cemus, ut nos profuturis doceat servire vulneribus tem. In hoc loco haec est ratioadhibenda virtutum,
:

ostendat adversum bellispectusopponere atqueom- ut taciturnitatisstudioamoris verbaclauilantur.Lbi

nem conflictum injuriae sustinere. Nequeeniuidiffi- inaltercalionesermonumloquendimodusestvirtutis
mire pugnam, ubi videas praecessisse vic-
cile est ibi cumulus.Audite dehocprophetam dicentem :Pone,
toriam.Citoautem sedetanimis,quod docetur exem- Domine,custodiam orimeo,utnon declinet cormeum
plis. Sed, quod pejus est, propter vanitatem liujus in verba mala(Ps. cxL,3.Vincendaergoestavaritia.

mundi difficile est cuiquam ad ccelestia pervenire. coufiitandairacundia.casligandaluxuria.etcircum-

Non aulem obtinetregnum promissum corporis deli- stantiae viaculoora refrenanda.His gradibusad pa-

cata custodia ; nec ad coronam virtutum facile per- radisumtenditur.hisvirtutummeritisadsanctorum

venit, qui non legitimo agone certaverit. INecesse " consortium pervenitur.
estigitur utadomnem injuriamcorpusinclinet,qui HOMILIA XVIIL
ad locum victoriie pervcnire disponit. In hoc autem De Machabwis.
statobtinendas locus gloria;, ut discat prius displi- 1. Multaquidemspe, dilectissimi.ad asternam sa-

cere sosculo, qui placere vult Christo. lutemanimusaccenditur.si quandosingulorummar-

5. Audite in hoc loco Dominum dicentem : Qui tyrum facta recoluntur sed multiplicato quodam-
:

atnat anitnam suam,]ierdel illam ; et quiod.it animam modoanimagaudio in amoremDomini favoremque

suam,in vitam veternam inveniet, eam(Joan.xs, i.i). se commovet, quotieseuniqiie memoriae Machabaeorum
Hulta sunt grnera passionum, quie Dfonostrn 25 matcr occurrit, quse adhortalionesua unadiesepte-
mortalem hominem vivendi lege commemlent : iu aariumnumerum martyriicoronavestivit,tantofide
buibus etsi nonestcoronamartyrum.eBl lameii non fortior.quaoto partu ridelurfuisse fecundior. Iuqua
minima palma vrtutum. Sane,dilentissimi, quia re- tauta virtiitiiin .lociinienta, quantafueruiit pignora.
positacsthaecdeqiiadiximus.coronavictoribns.nos Namtot una dieomnipotenti Deomartyrestradidit,
1'Arnoi l.ll 2i
 747 g. VAl.FRIANI FPISCOPI CEMELIENSIS. 748

quotfiliosmaterdiversistemporumvicibus acquisi- A pite, omne hellum possefiairi. Sed fefellerunt cum

vit. Heata iuter omnes matres,
cior.cuitantuin fidescontulit,ut sub
lestisregnigloriamcumtotaventrisfecunditateini-
graret.Hincrespiciteillam evangelicamsenteutiam,
qusB dicit Christo nostro nec parentes praeferendos
et ipsa orbitate feli- misero crudelitatis magisterio niminmedocta con-
una dieadcoe- silia.Nam tantofoedius liostis vineitur,quanto adver-
sus unum justum virum major tyranno satellitum
turbafamulatur.Maximumautemest indiciumigna-
tonsertos hostium globos unum palmam
vias, inter

esse necfilios (Matth. x, 87). Apud aliquantosforte victoria» retulisse. Sauciato itaquehostis 26furore
gloriosum sit.etexemplissalutaribus proforendum, cuidiversatormentorum genera serviebant, currit
unumfiliumDeohostiamobtulisse.Hfficomnemani- persingulos manus cruenta carnifiois: etad incu-
marum virtutem et vota pnecessit : itaut in dolore tiendum mortis timorem.uniciiique fraternum san-
seevientis poenae nullum filiorum affectus maternas guinem portat, explorans metu mortis testimonia
pietatis exceperit. Videte autem per quot virtutum crudelitatis. Sed dum apud alterum victorise locum
gradus pretiosafldes creverit : cum acquievissesemel molitur. victum se ab alio confitetur. Stetit autem
satis sit, hsc septies in amorem Domini pietatem apud omnes ineoncussa fides, vis suorum animata
_aternamvoluntariaorbitatemulctavit;benesibicon- supplieiis.Suecedit in aciem secundus.nec longo in-

«cia.qufe sciret omnem fructum ventris sui in illa vitae g tervallo procedit et tertius;quibus eoronatis.pugnam

aeternitate consistere, juxta illam sentenliam quse quartus aggreditnr ; ncc quintum.autsextummors
dicit:Qui amat nnimam suam. perdet illam et qui ;
funestadeterruit.Est denique inomnibus unafides,
odit animam suam. in vitam (Pternam inreniet eam unavirtus,unaconscientia;utomnesunum putares,
atjiie omnesunumessecre(ieres,cumtamen singulos
(Joan. xu, W
2. Docet lectio veteris Testamenti Abraham pa- per partes laceraret injuria.lta fraternitas victoriaa
trem nostrum unicum filium suum Isaac immolandum animata consortio, dum paternis logibus servit,
mulliplicis virtutis insignia reportavil.
Deo sacrificium obtulisse.Quod pertotum orbem me-
morabilefideiconstatessedocumentum.Aclicetnul- 4. lnter totigiturpompas funerum discurrit mater
lusperfuderitsanguisaltaria.fuittamen involuntate attonita, et curis anxia, acmetu et pavoreconter-
victoria.quia apud Dominum hoc est velle.quod fa- rita.Sedneminem istaresdecipiat trepidatquidem,
;

rer*\'-iiiitaangelumlegiinusacclamasse -.Abrali tin, sed de victoriae eventu, non de morte filiorum. Ad

Abraham,neinjiciasmanusinpuerum, sufflcitquod singulas interrogationes materstat sollicita.ne quem

aqnom' quodiiligisDominum Deum tuum Gen.xxii, fidesdeciperet,nequemacollegio sanctitalis fragili-

IJ noster At>r.ih;un iiiiuin lilium tas humana scgregaret. Namadversuscruentasho-
II,

aacnti -> im obtolit, et placmt ;

quanto magis hrec, r stisminasunumquemqussedulaadhortationeprose-
.-i . :_ ^„,,11.,,.
consentientibus im- quitur, „.
ne i,>ll. aliud ....
velie .11,,^ „».._. c: ii
essequamfrater.Singuli
quae uno temporeseptem votis qui-

molavit.se ipsamoctavolocohostiam Deoefierens ;

dera patiuntur:sedista cum singulis patitur.etcum

ut qut* fueratad incitamentum ccelestis glonre magi-

singulis animo sola torquetur. Tollit ergo palmaiu
stratot fortissimorum virorum,fieretetiamipsaexi- propriae virtutis in auiore omnipotentis Dei, Sed si

mia? virtutis exemplum?Sed si placet.dilectissimi, respiciatisadsiiigulaqu.Tscdulitasmaternasiistinuit

ipsiuspugnaeordinemrecolamus.utdiscantparentes cum omnibus filiispartem est sortita martyrii.Post

amarefilios, etfilii obtemperareparentdius Christi tam innumeras virtutnm palmas, venitur ecee ad
nostri amore preelato.qui victoribus legitino agone illum.cujus aetas hosti obtinendre victoriae spem fece-

certantibuscoronara vitee coelesti florecomponit.ita rat,et qui viderat circa fortiores ante viros parum
Domino dicente Qui
: vicerit, dabo itli coronam vitx profecisse minacis inquisitionem sermonis,pueriles

(Apoc. xi, llj.Ecce, dilectissimi.quantumrei gesta? animoslaetandosblandfeadhortationisalloquio,om-

fldes eloquitur.instituitnrpugnapro patriis legibus ni denique via subdolae persuasknis aggreditur.

interomnipotentisDeietdiaboliministros, multisat- Huncdivitiisethonoredignumjudicat.illamunius fi-

queinnumerisinslructa suppliciis quibusarmatus liiabsolutionesestimatessepalpandam.Sedanimus
;

auctoriniquitatisvenenanequitiaesuaeconsuevitex- jam totusdirectus adccelum non facilerecipitde ter-

ercere.Sedquamvisadversusjustitiaemimstrosmultis D renaparteconsilium accenditur magis ad virtulis :

sseviathostilisiraterroribus.fitsiuetrepidationecon- culmen intrepidae animus infantiie adhortanlematre.

flictus.In quoloco artifex scelerum et inimicus bono- 5. novumet mirabile virtitutis exemplumlor-
rumaltioriinterpellat corda consilio. Moliturigitur bitate sua mater exsultat etunde pietasdamnum :
1

adversus singulos impietatis sure tela.et pcenali quo- patitur.lucrumreportat. Prremisso etiamhocquem
mosest.certamen singulare dispo- delicatius amabat filio, ipsa quoque viam gloriosa3
dam argumento.ut
nit,dumcreditinadversisdivisamperpatresfraterni- mortis ingreditur:neclongeinnumerisvexatasup-
turbari, nec difficile vinci,si sin- pliciis, cum triumpho persecuta filios.ad coelestia.
tatem facileposse
gulos in quaestionepositos pnena confecerit. et asterna contempta hac temporali luce proripuit.

3. Producituritaque primoloco natu primus,cir- Cui ergo, dilectissimi, curae sunt ventris sui pigno-
cumstantibus ac frementibusundiquecum tot mor- ra, hujus matris imitetur exempla, tam numerosa,

tisapparatuimpietatisofflciis.nonotiosepersecutore tam fortia. In quam si quis vincendi studio inten-

tractante,qui putaret.sublato conjuratee virtutis ca- derit, non dubie multiplicis gloriae honore mune
749 HOMILIA XIX. 7o0
ratus incedil. Qtiaecumque itaque mater est, filios A niente solemnitate fuisse suspensas. Non est utilis
suos hoc honore dignos judicet : ac sub istaquam servus, qui feriatos dies ad hoc exspectat ut dor-
didicistis adhortatione doceat,ut discant coelestium miat. Majorsolliciludo agricolae manet, postquam
legum institula servare. Qui autem Christonostro diutino terramlaborecontigerit. Vigilandum igitur
serviunt,fortissimoruui virorumpugnas imitentur. estprimum, ne forte commendata sulcis semina,
Illa mater probat se amare filios suos, quae hoc autferapraesumptuosasibivindicet.autavisinsidio-
quo mundus nititur errore depulso, de fructuven- sa contemnat. Sequitur ut ex otio in usum aquae
tris sui hostiam Deo tradiderit, ac se suosque Do- bibulafossadedueatur, nesuperveniens teerapestas
mino quotidie immolatura libenter obtulerit. Sed pullulantiagerminaautoccidatautrapiat.Opus est
quo facilius illius ccelestis virtutis insignia obtinere etiam herbas velli, et aridum cespitem sarculo ope-
possimus,eontemnendasunt numeraethonoreshu- rantemolliri: ac per illos quos sibi agricolte vin-
jus saeculi, qnne humanosoculos vanitate suadente dicantferiatos27 ( "' es improbum animal circum-
>

decipiunt. Hoc autem apud Dominum aceeptabile ducta sepe prohibere.Tantus est enim amor alend»
conslat esse sacrificium, si prrelato ccelesti honore vita?,tanta providentire cura,tan(um culturae studium,
saeculutn cceperis despicere. utnectuncquemquamotiosumesseconveniat,cum
agricolae aristafructus perfecto flore commendat.
HOMILIA XIX.
Nam solentadultaemessesspinisaccrescentibusim-
De Quadragesima. pediri atque illa quae in spe maturitatis constituta
:

I. Si respiciaraus, dilectissimi,causam prresentis sunt, alienosemine suffocari. Ita intelligendum et

so]emnitatis,qus nobis spem salutis aeternae futurre multaagricolaestudiocrescere,maximaquaequeper
resurrectionis lege commendat, non ab re est, si negligentiam deperire.
omnes hos in laetitia dies ducamus, atque illa di- 3. Sed dicis forte, Omnes negligentias solemni-
strictioris vit;e studia temperemus. Sed in hoc mihi tatis excusant. Omnibus sine dubio periculissubja-
aliqnoties displicet lsetantium chorus, quodputat cet, qui vitam suam quolibet terapore negligentise
homo totum sibi licere.quidquid Qttadragesimae tem- tradiderit.Numquam denique equis otio deputatis
poreilli religiosaedepuiaverat disciplinse.Undenulli bene frena laxantur.Ita et post hiemisrigorem cito
dubium estprrecedentia officiain confusionem ve- inebriataaquis terraluxuriat. Videmus etiam fre-
nire,sinescias custodirequEECumquead purificatio- quenternavigiamarisportuproximo.quiescentibus
nem anirmejejuniortun et vigilarum labore te con- remis, subitavi incurrisse naufragiis. Ad haec ergo
comparasse. Cito autem ille quae sunt com-
sliterit respicientes, fratresdilectissimi.ita vitae nostrae or-
paratarescindit,quiimmemorspiritaliummunerum
____. _ ,_- , — dinem disponamus,
, ~_
utprimolococasligemusillura
, _ _.,

carnalibusdesideriis acquiescit, Oportet enim inter conviviorum luxum,quatenusanobis desideria car-

quaediximusgaudia.illamreligiosaedisciplinae viam nis fugitiva discedant. Non igitur ideo dico, quasi
teneri, quce non dubie Dominohominem bonae vohui- adeo sit abstinendum a cibis, aut in totum parcen-
talisinsinuat.Cuisisciremuscondignaralegibusser- dum poculis: quia licet sint ad crucem parala, ta-
varereverentiam, nullam gehenna susciperet, nul- men scmper sustinenda sunt corpora.Displicet mihi
lum perpeliue mortis pcena damnaret. Omni ergo solum in his diebus insatiabilis gula,atque illa ven-
studionobisagendura est,dilectissimi, ne purificati tris infructuosa commercia displicet profusum
:

corporisconscientiamindulgentianimiae remissioniS ebrietate convivium, ac per totam noctem ludibrio

impugnetmon tantum dierum illorum observatione expositum. Excedit profecto disciplinae modum. si
commen-
contenti.quos annuatiin jejuniorumctira quis plus bibat quam sitial. Quid igitur apud illos
dat.Licethancipsauialiquantisobinutilem somnum exosum, ubi pr.-eter ebrietatis vitium, eliam detri-
et insatiabilemgulam constetingratam.Quidumad menta con veniunt facultatum? Quis autem ferat illa
sanctae Pasclue dies desiderio instigante festinant damna vinolentio:,ubi plus vergiturebrietatiscausa
accusando vigiliarumstudiacontinentiaebona» Pa- quam bibitur ? aut quis apparatum illius triclinii li-
schaconviviaetjejuniacopiosa.Quasire vera quod benter aspiciat, in quoomniapereuntis vini odore
Quadragesimte dies prohibeant, solem- D sordescunt? Nam ubi supercurrit merum,horret ne-
licito fieri

nitas votivapermittat, et in absolutione jejunii da- ccssario turpi squalore convivium, perit profecto
ta sit licentiapeccandi. quidquid hydriaplena susceperil.
2. ldeo nemo putet ex eo omnia sibi licere, 4. Videat ergo quid fnturum sit cui ebrietas placet,

quia videt districtioris vitm temporapraeterisse.So-
let eriim omnem honestae vitae statum remissio in-
cauta decipere. Non aestimet ille ebrietati aliquid
fuissr permissum.qui videt constituto lempore ces-
atqueadhrec quae dictnri sumus animutn sapienter
accommodet,etnondirficilecausamsujeinfelicitatis
agnoscet. Si oleo nimio vas compleveris, ad os pa-
fervensundavendcmiae.et cum ftudi-
tiilutn recurrit

sarejcjunium.Non credat mentcshominum somno- taterevometquidquidexnimietatesusceperit. Vide-

lentire deputatas, qui videt juges vigilias superve- musetianifrequenterexundantevinocaprinigeneris

'Totamhancsententiain faciunt perobsciirain lum rum simlia : omttmentia bona, pana tomi via, el je-
naisaae Ukterpu_vctioDe&_tum *o_ iuw eossapta, qumn junia eoiiiosn, etc, niiital.i voae P_l«_e iu islam
ii bnnc modum
miiic cniendamus: Accusando vigilia- parca, suus orntioni uitor restituitur. Bai n
;m S. VALERIANI EPISCOPI CEMELIENSIS. 751

vasa eorrumpi.etundisluctantibuscuppasfiguliri- A couipetero,etsingu]isintirinitatibussingulaqua;que

mas aperire. Nihil profecto liceret morti. si scirent beneficium peculiare prssstare ita ut doceant tu-
:

uiisericausasvitarepereundi.Debilitatisauteni viam mentiaaul ferro debere compesci, aut medieaminis

munit, qui intirmis corporibus plus aliquid oneris confectione molliri: latentia meliuscsse poculisin-
imponit.Itaest ut dubie Cfvptumiterperagat. quem dagari.frigidacorporum ferventibuspasci,calidiora
injustifascispondusaceusat.Moneoitaque.dilectis- frigidioribus teinperari.Egoveroiooperedivinoe in-
simi,utsiquisChristonostroplaceredisponit.primo stitutionis aliter sentio. Nam si illam Epistolam ad
loco desideria gulae castiget.quae ebrietate famulante Timotheum factam recensealis, invenielis subuno
magistra soletesse damnorum.Deniquehinc nudi- medicamine, unius vulneris resecatione multas
et

tas.hinc mendicitas.hinc solet aliquantis venire ege- valetudines posse curari. Quod autcin isludvulnus
stuosapaupertas.itaSalomonedicentetOHiiwsefcnosiw sit.in quo infirmitates diversee conveniunt et morti-

pannisvettietur (Pror. xxm. 21). Perseverent magis feros dolores operantur, sanctus apostolus Paulus
in bonis illi fructuscontinentiae, quibus videtur Do- evidenter exposuit dicens: Radix omniurn malorum
minoQuadragesimaediebusdevotajugiter menteser- cst cupiditas : quam quidam appetentes erraverunt a
vire: ne cum forte nospossidendos negligentiae de- fide,etinserueruntsedoloribusfnuUis(l Ttm. vi, 10).

derimus.videamurstudium honestae vila? tempori- g Tractandum estergo, dilectissimi, quo opere, quo
bus solum pr:rstitisse, non moribus. Quid prodest, laboredebeattantacriminurnsilvasuccidi.Sedprius
si te Dominoquadraginta diebus bonum exhibeas.et concurrenlium undiqueid unumomnium vitiornm
unadiefuroreimpiascrudelitatis offendas'.' Quidju- causas debetis agnoscere, et singula qureque unde
vat per mulla temporum spatis pudicitise servasse re- descendant.quo vadant,quideformilatis,quid dolo-
verentiam, sipostmodumad turpefacinus luxuriain- risexhibeant.diligenter inquirere.Maximacnimspes
Quid prodesl cupiditati ad tempus
stigante rapiaris? est recuperanda? salulis, fontem nosse languoris.
fraudem fecisse.sipost tantos misericordiae fructus 2. Itadix omnium malorum csl cupiditas. Et vere,
quos tibi manus larga contulit, alienis damnis et la- dilectissimi.si respiciamus ad singulaquibusabini-
crymis delecteris? Perit profecto quidquid gratiie tio vitam suam habendi studio conditio humana
homo permultos annos justisoperibusacquisivil.si prostituit,nihilc>tnialorum.quod noncupiditasaut
subuniushoraespatioquocuniqueturpisviUrdepra- concipial, aut parturiat, autpascat, 28 alltlul h'iat.
vetur errore. Ex hocenim fomitevidemuspullulare oiliorumcau-
5. Hsec est igilur servandoedisciplinre ratio.ut in- sas, hinc evenire criniiniiui pugnas,hinc fralernas
tegritatem in te nutrias, castitatem diligas, pacem aciesinstrui, hincamicitiarumfcedera dissipari. Ne-
colas.atque
» 1
omnia quae
1
iniquitati
1
servitint.submelu
.......*.... mo ergo
-- —
singulis intirmilatibus proprii doloris cri-
^.. ~~.«. !
.. .

disciplinaeconfundas ; nonsuperbiat
ilaut superiori menassignet. Namcum omnia vitiaconstent nonii-
mediocritas.necdespiciaturinpersonarumconipara- n bus suis, pendent lamen sceleribus alienis. Vide-
lionepaupertas.Sicutautemmagnumestsemperser- mus igitur superbiam vanitatis tumorecomponi,et
visse melioribus: ita utdeest et gloriosum humiliari humillimtins qtieniqiiearrogautiaecotitagionemoveri.
personae reverentiam praestitisse quia inquantum : Querasiinlersequalespositumsubito forlerespicias,
homo dignitate praedilus humiliatur, attollitur, ita alium judicasesse quam fuerit,itaelatum verbisin-
Dominodicente: Qui seexaltat, humiliabitur;et qui cedere,et tumentiaspecluaspiciasadcoelumcollum
s>- humiliat,exaltabitur(Matth,xxui, 11). Iliitnilitatis portare, ac paupertatis beneliciodiu clausum iler
itaque ante oninia via eligenda nobis esl, quae nec linguae verborum nmnire ponderibus; atque intan-
odiis subjacet.et multum seraper amoris acquirit, tum fastidiosi oris verbadisponere, utcumipse ve-
ita Aposlolo dicente
Uumilibus Deus dat gratiam,
: ht loqui, alium nolit audire. Sed hosc quamvis sint
superbis autem resistit (7ac.iv. 6). Cogitet ergo quis per se gravia.constat illecebrisctipiditatis animari.
hujusmodi labore iniquo de pnena dubitan futuri ju- Cessatdeniquedivitiarum pompa, et non tam facile
dioii, qui videt adversus sese pcenam ccelestis ira- invenies, qui superbioe laboret invidia.
cundise commoveri.Quam siquis humilitate prceve- 3. Radixomnium malnrumestcupiditas. Curramus
nent, non difficile erit ut in coelesti sede looum D per singula,
si videtur, el invenietis quantis mal
«terneepossessionis inveniat.de quoillediabolussu- pullulet vitium cupiditatis. Ecce armatur vicinitas
perbia operante depulsus,sententiam perpetuae dam- frequenter ad litem : unde est, nisi quod hic forte
nationis excepit.Sectemurergohumilitatem.sobrie- terminos transcendere.elcespitem juris alienicogi-
tatem, continenliam, pudicitiam ; elaboremusobti- taloccupare?QuarenonoccurritocuIisillasententia:
nendo studio sanctitatisjut vitanostra nullis dam- Ne transeatis terminos quos posuerunt patres vrstri
nis animoe conculiatur, nullis unquam apud Domi- (Prov. xn,28)?Eccefitprimumin hoe loco de proj
num odiis addicta suspiret. prietatecontentio:etdumsuamquisqtiecupiditateni
HOMILIA XX. verbisfovet,stimulumlilisaccendil.Crescit postmo-
dumdecontenlione oausatio: atque ulinam hoc so-
De avaritia.
lumsufficeret cupiditali Illud gravius, est, qnod
!

Asserunt.dilectissimijauctoresomnium curatio-
i
.
dumnemoviiltinclioataecalumniaefacere jacturam,
num diversis doloribus medioime benetieia diversa pervenitur adrixam.Armanttirservi.incitanturpro-
 7S3 HOMILIA XX. 754
pinqui, et in alleriuslucruuipectusopponitur alie- A ordinantem. Nec difficile est, quod pejus est, cui-
nuin.Animatur vino furoreonductus,etefTusassan- quam invenirepersonas, autscelere conjunctas,aut
guislil pretiuiu possessionis. Aperitur postmodum pretio comparatas. lmitatur hicinfelix subscriptio-
legibus foruru ; etdum ultionis locusquaeritur;con- nein malus alienae.Ita scripturam quam testator non
geminatur homicidium. Videmus etiam frequenter calamo saepius repetente componi t.
instituit,cupiditas
acies cupiditate compoui, dum aut hic vult videri Radix omnium malorum et cupiditas. Hic ad
6.

ditior, autille erubescitesse pauperior. Quibusin- confirrnandam fraudem armat perj urio falsitatem ille ,

ter se ffimulantibus periclitatur interim vicinapos- alienis litibus corruptumnonnumquampectus op-

sessioue consortium, dum quaerit quis primus in- ponit.Ita sub unius cupiditatis vitio facultas et ac-
vadat, etcogitat utimmunepossideat.lta fit utdum quiritur, etlaceratur. Ubi estquod dicit Scriptura :

cupiditas qurerit augmentum,putrimonium vacillet Falsus testis non erit impunitus (Prov. v, 19)? Cui
alienum. hoc imputandum putamus, quod inter illos quos
i. Quare non cogitant istiillam senteiitiam.quee audimus aliquoties criminibus interfuisse,etiam in-
dicit: StuUeJiacnocterequirelurateanimatua ;fuec nocentes in crimen vocantur ? Venit enim frequen-
quceparasli cujus erunt (Lue. xn, 20)?Et vere nibil ter inquestione suspicio et cum apud alterum re-
;

eststullmsquaereredubiaetaequirereperitura.Quid g sideat furti culpa, ad alium transit pervasionis in-

enim prosunt hominiopes, quce adhocsolum con- vidia. Ita dum augmentum facultatum quaeritur,
gregantur ut pereant ?,Certe te moriente remanet etiam bene acquisita lacerantur. Sic fit ut aliquoties
cespes avarilia propagatus relinquitur ampliata pos-
: descendat ex cupiditate falsitas, etex falsitate pau-
sessio etquamvissit inalteriuspotestatem transfu-
; pertas.Radix omnium malorum est cupiditas. I'nde
sa.testimonium tamen sui sceleris servatura. In quo estquod videmusinter se frequenter armatas stare
lococogitandussemperille propheticussermo Voe : legiones? Quid autem aliud est, nisi quod aut ille
illi qui jungit vitlam ad villam. Sed dicis, Lego alienaoccupare quaerit, aut illeoccupatacustodit ?
parentesfiliis thesaurizaredebere{ll Cor. xn, 14). Ex Inde descenditquod aliquoties de imperii potestate
hac ipsa sententia potes agnoscere quid profece- contenditur,et deprimatus ambitione certatur.Om-
rit pietas tua. Eccead ahum transeunt divitiarum nia profecto in pace consisterent, sihominem im-
tuarumornamenta, et tecum remanet persuasionis perandi cupiditas non removeret.
invidia. Apnd alium facultatum tuarum pompa re- 7. Radix omnium malorum est avaritin. Requira-
sedit. et tecum pcena migravit. Stultitiae genus est, mus cujus sit vitium quod tenui tabulato hominis
aliisfecisse lucrum,etsibi parasse supplicium.Nam vitacommitlitur.etdubiiscasibuspelagi incertaten-
ita dicit Apostolus Qui vo!untdiritesfieri,incidunt
: ,
tantur. Nonne cupiditati ascribendum est, cum su-
in tentalionemet laqueum diaboli (I Tim. vi. 9). '
perveniente procella altum mare nauticus clamor in-
5. Sed nec longo intervallo ccelestis sententia di- cusat ? Nonne ad cupiditatis recurrit invidiam.cum
striclionis sure Nam quodam
exserit potestatem. scrupeis rupibus naufragum corpus illiditur, et tu-

modo per gradusad ultionem quamdam praeterito- mentia aquismembraignotislittoribuspelagi unda

rumactuumvitiorumincrementasuccedunt.Denique jactantur ? Numquam seprofecto nauta navigio cre-
animo aut patris vitam increpat.aut
hic parricidali didisset.nisinavigandidesideriumnegotiandicupidi-
matrismortem exspectat.Tueaturillum forte abhoc tas incitasset.Fertur denique homo undisvoto qua-
criminc causa debitae haereditatis. Verum est sed : druplicandae pecuniae.portatur aurum ut reportetur
quamquam legitimus haeres sit,non tamen sine cupi- cum falsitate perjurium.Numquam enim negotium
ditatis vitiosuccessionis volacomponit.Vellet deni- ad hoc solum vilius emitur,
sine fraude agitur, ubi
queunicus esse.siposset :modo de patris morleco- utchariusdistrahatur.Inquareetiamsi votishomi-
gitat,modode frutris vitasuspirat. Non est hoc sine num 29 navigatio quietasuccesserit,nonsinenau-
grandiscelere impietatis.Nam quisquehominum pa- fragio est,cum inter vendentem et ementem iniquis
rentivffi autponderibus,aut mensuris,quis autoperatur aut
mortis exspectationeanimam pascit.parrici-
dali crimineiii haereditate succedit. Inquoloco cu- patitur.Quare isti non cogitantillam sententiam quae
pidilalis impulsu nutriuntur inter cohaeredes odia. H dicH Sicut mensus fueris .metietur tibi (MaUh.\n,2)f
:

Necdum funus efiertur, etjam testamentitides juris 8. Erubescimus illa dicere.dilectissimi.quae luxu-

interprelationevacuatur. Alterde subscriptionepa- ria agente deferuntur cui descendit ex cupiditate

tris disputat, alter defratris persona desperat. Hic commercium.Frequenterigiturconjugalispudorpe-
astruit scripturam nonstare testibus, ille assignat cuniae taxatione vilescit.et diu incontaminata virgi-
testamentum noncouvenire temporibus.Ita vacillut nitassubparvoauripondereprostitutafidemintegri-
I
>r. iium in collisionecausarum et quodacquisivit
i
-
; tatis amisit.Tantaest apud aliquantos cupulitas.ut

avuntui parentum.perditcupiditasfiliorum. Auditc venalis pudorpretium foeditatis inveniat.Nam ita ad

Scripturam dicenlem Ne concupiscas rem proximi
: corruptionem corporis pecunia studiose pensatur,
tui(Exod. x:;. 17 . Euumerari non potestquantismo- quasidigniimaliquidcompuretur.Infelixprofectoest,
fliscupiditas sosviat.Ecceubitestamentum profertur, qiiipluscnpiditati consulitquam pudori.Damnasse
stutim de fulsitatc cogitatur. Quoeritur quis mutum estpromissajhffireditatisgratiam.integritatisfecisse
audieritloquentem, quis mortuum hffiredes noverit jacturam. Videte sub uno crimine quam dissimile
7oo S. VALER1A.M F.PISCOPI CEMELIENSIS EPISTOLA Al> MONACHOS. 756

commercium cupiditatis. Hic peouniaui dedit, ut A circapauperesexpensandaDominolargaerogatione

corruptionememeret; illa pudoremperdidit.ut pe-
cuniam compararet.Nihilenimsine cupiditate agi-
tur, quotiescumque peccatur. Namsiremoveasor
namentorum cnltum, nullum patieris in corporis
commendat, aliaillosquos reconditre per scelus fa-
cultates accusaut. Istis denique annumeratur ad
supplicium,illis veroparaturadregnum,ita Domiuo
dicente Venite, filii, possidete ntecum reijnum pa-
:

contaminatione naufragium. Cesset denique auri ratutn vobis a constitutione mundi. Eswivi, el de-
desiderium, et nec conjugalis lides perit, nec vir- distis mihi >nanducare ; sitivi,et dedistis miht bibere ;

ginalis integritas erubescit. uudus eram, et vestistis me (Matth.xxv, 34-36).

y. liadix omnium malortm est avwitia. Hic prodi- 10. Sit ergo,dilectissimi,unuquisque vestrum illa

tionis arguitur.ille delatoralieni criminis accusatuv. pecuniosqualitatecontentus.qiuegratiam salutisac-

QuisdubitetquodsecretumpectorisoblatffipecunuB quirat.nouqueecausamdauinalionisaceeudat.Casti-
pondus irruperit ? Nihilclausum constat.quodauro gemus itaque primoloco cupidilatem, si volumusut
argentoque non pateat; nibil occultuin, quod non omnium vitiorum vincamuserroreni.Neuio appelat
pecuniaindagantesitcognitum.rndepericuloseillis aliena.et uonestqui inimicitiarum laboret invidia ;

conscientiffitidescreditur,quibuscupiditasdomina- neiiioimpetatconsortium,etnullumestdepervasione
tur llaberetprofectointegritastotum secretum.si in g certamen.Situnusquisquecontentuspropria,etnulla
aliena domoproditrii pecunia non haberet ingres- estdeoccupatapossessiouecausatio.Contemueau-
tum. Jiadix ommum malorum estcupiditas. Ecceille rumct paratum evanescithomicidium uecparrici- ;

Dominusac Salvatornoster eiituinvoluutaritePas- daliaodia seruntur, sicupiditatis oculus castigetur,

•ionis vitioalienajcupiditatisiniplevit.Legimusdaiu-
nationem Hedemptoris nostri tringinta argenteis
comparatam.Sed sicut vidistis proditionem ex cu-
piditate venire.ita debitisagnoscere damnationem
ex prodiiionedesr.endere.Proditusquideuiductusad
Nonest iu quoluereserubescat.siquisad mediocri-
tatem porlionis suae contentus accedat. Non sit qui
pecuniaeauginentuinquaerat,etneruinemculpapro-
ditionisaccusat.Si non requiraslucrum.nullum pa-
tieris intempestate naufragium et cum agelli tui
;

supplicium, sed proditor currit ad laqueum. Ecce otiosus secretacustodis,alienumpericulum securus

quid fruetushabet cupiditas : pecuniadamnationis aspicies.Vitare ista,dilectissimi,per singulos gradus
adcomparationem sepulturee reposita,hocestfune- laboriosum multis simul hostibus
forte difficile est.et
nbus deputata.Intelligite ergo.inquo statusitculpa perdiversoserroresoccurrere.Quaerendum est ergo
cupiditatis, cum in damnationem veneril pretium compeudiunbelli.el auctorlitisrequirendus;ut cum
proditionis. Nam et apostolus Petrus dicit : Pecunia tua illo nobis sit pugna, a quo processit injuria. Non

ttcumiit inperditionem (Act.\w, -2). 1'orte si aliquis enimdubielegiouesarmisiustructaspoterisviucere,

de stultisct avaris qui sibide hocsententia blandia- silyrannum potuerisobtinere.Tolamautemcausam
tur, et prmferat quodaudit secum suam pecuniam bellitinivit,quiauctorempugna!superavit.lnstruamus
migraturani. Nihil votis istiusex hac partesubtrahi- ergo virtutum acies adversus paratas scelerum legio-
mus.Ventura quidemtecum est.non utputasador- nes. Sed ante omuia adversus ipsam quae caput
namentum corporis, sed ad testimonium falsitatis. belli est, hoc est cupidilatem, fide auxiliaute pu-
!Son tamen ad illos est raiio.quos misericordia co- gnemus. Ita noii difficilis erit ile illa quam dixiinus
mitatur. Alia illos manet causa, quos pecunia sua vitiorum labe victoria, matre captiva.

S. VALERIANI
GPISCOPI CEMELIENSIS

EPISTOLA AD MONACHOS
De virtutibus et ordiue doctrime apostolicw

30 Imposita? mihi votorum circa me vestrorum 1) ficationis vestrae sollicitudinem sermonibuseloquii

aarcinee, et si interim corpore, ut scriptumest, ab- epistolarisexpromo; praecipuurn beatissimi Pauli
gens,preesenstamenspirituacmenlesuccedo(I Cor. eiemplum prte manibus habens, quem sequi cupi-
v, 3;Coloss. n, n). Nec parum, ut reor, dilectioni mus, etsi consequi non valemus. Etenim etsi nos
vestrreofficii atqueamoriseihibeo.quiavosquoque comparatio illius in nullo recipit,vobis tamen obe-
in spiritu.nonin carne agere contido, dicente Apo- dientia eorum est coaequanda quos edocet. Ut do-
stolo Qtucumque in carne sunt,Deoplacere non pos-
: ctrina ordine constituto, cum Ho.manis (Ilom. i, 8)
sunt. Vos autem in carne non eslis, sed inspiritu,si praedicaricredulitatein vestram in totoorbecupien-
tamen spiritus Dei habitat in vobis (Rom. vn, 8, 9). tes, » cum Cohinthus(1I Cor.vi), (j)secundaeinenda-
Nec sane incognitam spiritalibus viam teneo,si Bedi- tione correcti, pace integra, charitatenonfiota invi-

» Has duas voces qu» in Sirmondi editione de- stoloruin, § 76 tom.I PP. Apost. pag. 453. edit.
erant, restituit Cotelerius in notis ad Cauones Apo- Cler.
 :

757 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO S. VALERIANO. 758

cemvos, ut scriptum est (I Cor. xvi, 20; ll.xiu, 12). A numeri summam abstersi corporis purificationem
sancto osculosalutetis. Cum Galatis(Go/. iv, 10,30, complevit, quia nihil.est tam Deo proximum quam
31)mensiumtemporumdierumque observationere- homiuem non esse corruptum. Attendauiusquippe
jecta,repadiantesmuudumac sequentesDeum.non post haec circumspectius quid sequatur. Fugitivus
ancilhevosfilios mtelligalis.sedhberee. Utin verbo quondam domino famulusredit.et conditioconver-
veritatiscum Ephesiis (Ejmes. 13 iv, 5) perma- i,
J
sione mutatur(Pft)7em. Apostolicis vinculis genitus,
nentes. unum Dominum unamfideui, unum Deum ad utilitatem inutilis proficit; nec solum in fratrem,
patrem oumium, qui super omnes, et peromnia, et sedetiamincharissimumfratrem.gradtimconjuncto-
iu ouinibus nobis est, noveritis. CuuiPhilippe.nsibi s rumnominum fastigio transcenditanimarum nec ;

(Pkilqif). n. 14, 15), irreprehensibiles et
oraniasinemurmuratioueelhaesitalionibusfacientes,
in medio gentisprava sicutluminarialuceatis.Cum
Colossensibus (Coloss. verbo Christi in vobis
iii, 16)
abundanterhabitante.invicem vos psalmis.hymnis
etcanticis spiritualibus doceatis. Cuni Thessaloni-
Censibus (1 Thess. iv, 1,3; v, 17) voluntatem Dei
simplices, tantum appellationis meretur vinculum, sed etiam
ainoris affectum. Ad hoc enim Domini dignalione
perducitur puracastitassobrietate nulrita, ut quod
parcitas vinicuravit in Timotheo, quodabstinentia
et continentia purgavit inTito, idad indulgentissi-
mam libertatem accrescat in Onesimo. Haecet exse-
g quenda doctis, etagnoscenda sunt imperitis quia ;

abstinentesafornicationesectemini, orantessinein- sicut scriptumest.et ignorantiamors est tl Cor.nv,

termissione, omnia probantes, qusebona suntreti- 38), et fides sine operibus mortua est(/oc. n, 26).
nentes. Dehinc prsecepti ordinem cum omni labore Geminavobis ralioadhibendffiobservationisincum-
sectantes :ut siquis operarinon vult,necmanducet bit, sciendi cura, cumlabore cornplendijquoniam,
(II Thess. 111, 10). Ipse enim est panis qui de ccelo ea qus in divinis eloquiis praecipiuntur,non solumnon
descendit (Joan.vi, 51, 59) cuiadmiscerineminem ; facere, sed etiam ignorare peccatum est. Hebr.sos
decet, nisiopera quibus illedelectatur exerceat. Ut denique in exemplum consummataeperfectionis as-
Timotheis vobis forma sit, etiam post diuturnam sumens,contemptum prsesentiumrerum obamorem
aquamvino modicouti preeceptus, adsustinendum coelestium insinuopraemiorum. Ut si forte quispiam
stomachum (I Tim. v, 23), nou ad opprimendum : vobis, aut persecutionispondus intulerit, aut diri-
quia quamvis geminiscommonitionibus erudiatur, puerit universaquse vestra sunt.vos quoquenobile
nisi quis sobrius fuerit.ministerium suum implere non illud ac singulare testimonium quod in eximia eorum
poterit (II Tim. informet exem-
iv, 5). Ut Titi vos laude venerando Paulus ore deprompsit,non dispari
plum,nonsoluinsobriosessedebere,sedetiamconti- sanctas imitationis prosequatur affectu, quo ait
nentes;quiaomniamundamundis,coinquinatisautem „ Nam et vinctis compassi estis, et rapinam bonorum
et infidelibus nihilcst mundum (Tit. i, 8, 15). Deni- vestrorum cum gaudio suscepistis (Eebr. x, 34).
que heecapostolieffi conclusio tota doctrinee mystici

THEOPHILI RAYINAUDI S. J,

APOLOGIA PRO S. VALERIANO,

EPISCOPO CEMELIENSI,

ADVERSUS NIC. CHICHON.

PROLOQUIUM. D consilio, cum e diuturnis tenebris nuper eductus

Agendi pro Valeriano causa-
33 Adomncssequeciim sedatoccasio, nec facultas
dcest, pertinere censendum est, illud sivc monihun,
sive pnvceptuni parentis optimse, ad dilectum uteri
Valerianus Cemeliensis episcopus, acri theologi cu-
et modus. jusdam crimiuatione aczel» incensissimo, quem ne
lpsi quidem Alpini rifjores temperare valuerunt, fa-
mte discriiuen adioritac etiaiimuni adire pergat, eo
quoin dixi parOO charitatis criniinatore a Valeria-
,

iui Samuelem in visione qua eum erudit Proverb. iiuin tamquam Semipelagianierroris coiupertum at-
xxxi Aperi os luum muto ct causis omnnim /itiurum
:
que convicluui, ubii|ue proscindente, et quibus po-
qiu pertranseunt. Si maxime genuinum loci, alioqui test clamoribus annitente, ut Valeriani opus ac no-
noii perspicui, spiisuih quffinmus; rauto os aperit, nien prislino sepulcro ac tenobris redonetur; chari-
quisquis innoxium, qui tainon pro se dicere, ct cau- tati conseutaiieuiii duxi, viro sin minus sanclo(nam
sam suam tueri nequeat, indemnem prestat ;U> in- hoc pliuni ei docus por accusatoris zeluiu periclita-

lultibus quibus appetilur :Quod ipsum est, cuusam tur) aut mutosaltem, nec jam pro se dicere idoneo,
flliorum pertr.'iiisi'untiutii, hnc csl iiuliclliuiii, c\ nd aperire os mouni, ot pertranseuntis causic, laboran-
sui ili'1'iMisioiiem iniiloiiporum (cujusmodi fcro sunt liquo Valeriani famee, opitulari, Nam quamvis ma-
pertransounlps ol ;nlvpii,r propiignandam susripere, culse ei a criminatoro inspersae non parvse dumtaxat
Bique os aperire, quod tamquam Insigne charitatia sint, sed etiaiu minimtt ; tnmen etiaui labeculae ex-
opus. mater amantissimo lilio commendatum voluit, quisitum candorem infuscant, ot muscs (tantul* li-
estquc cuivis alteri imitatione exprimendum, Iloc cet) unguenticui imiiioriuntur, suavitatem extermi-

« Is erat prsedictus Nicolaus Chichon.

759 TH. RAYN.UDl APOLOGIA PRO
nant. Ad hoc porro officium prseter communem hac-
tenus propositam.ea me impulit privata rausa, quod
harum (ut de Eueherii lucubraliooibua seite dixit
Hilarius Arelateu:-isi floi-uleiitaruiu. omnique amce-
oitate vernantiumhomiliaruin fragrantia viciniffi no-
li Valerianus episcopus pra?fuit. atque adeo
etiam oris nosiri. quamvis aiterius et dio?eese:>s et
provincia?, tamen non adeo dissitis. afllata sit tam
multis aute sa?culis, dignumque videatur omnem ab
eis pudoreiu, ut suaviter afflare pergant, dispellere.
Quod commode praestiturus videor, si prffimissis iis
qua? ad Valeriani personam spectant iquod ita ne-
cessarium videatur ad avertendam doctrina; labem,
ut ex dicendis liquebifl. has ejus homilias. quas ne-
gata benigna interpretatione. parca chxritatis eri-
minatio impetit. naviter diligenterque exeutiam,
prolatis iis oinnibus. unde labes aliquas sincera? et
undecuinque catholicse scriptoris hujus doctrinae as-
pergi videtur. Illis autein expositis. et ad sanse do
ctrinc amussim exquisite aptatis. alterum quoque
criminationumcaputattiiii:at disqairens rectene \a
lerianus sanctt titulum quo illum mss. perantiqui
codices donant, relinere in poslerum debeat.
CAPUT I.
i ini sedet. —
De ejusdem xtate, natione,
nere, statu pricatc «ea.
1. Eleganter. ut omnia.Theodoretusorat. 9 dcPro-
vid., imilatus Chrysost hom. 7 in Ep. ad Colos
illud, Yita vfstra abstondlla est. plerosque sancto-
rum. etiamsi apud Deum illustres. jamque gloriacu-
mulatos, tamen quamdiu SffiCuli Quctibus volvuntur,
margarito conferri posse observat quod velut in ;
ostreo abditi, et quod homines inglorii delitescant
ul propterea concludat, providendum a Deo fuisse
alterius s.i-culi statum, quo decus uniuscujusque ac
pretium in aperto statuatur. appareatque quid fue-
rintetiamcumobscuriiti'Vi.'iiit;quepremereiitur. Hoc
eumin aliis sanclissimis viris innumeris, tum nomi-
natim in Valeriano deprehendere licel : quem
nomine superstes aliqua antiquitatis
etsi sanctitatis
aurula illustrem ferat, magna tamen hactenusinple-
risque obscuntas, et communis, ut ila dicaiu, livor
-essit ; ita ut e rapitibuspropositisde sola sede
constet; in cseteris, conjectura fere utendum sil.
Conabimur niliilominus a sede quae explorata est
reptare ad reliqua.
34 s edes itaque ValerianoCemelii, siveCellre
-'
aut Cemelini. Totidem enim nominibus dictam in-
venio civitatem, cujus nunc vix aliqua rudera super-
sunt prope Nicaeam Salvum, in colle cui etiamnum
Cemelii appellatio, et florentis quondam civitalis
fama rerum vacua, durat. Nam siDeipara- aedem sa-
rrain, et S. Pontii abbatiam demas, cffitera campi-
tantuin sunt.et vineta, ubi Cemelium fuit. Nimirum
ut est apud Senecam, episi 91 Nihilprivaiim, m- :
hilpublice stabile est. Tam hominum quam urbium
fata volruntur Et quod idem scite dixit epist. 71:
Certis eunt cuncta temporibus, fiasci debent, crescere,
exstingui. Xulli non sencctus sua est. Omne humanum
genusquodque est. quodque erit. mortedamnalum est
Omnes qux usquam rerum potiuntur urbes, quseque
alienorum imperxorum magna sunt decora, ubi fuerini
aliquando quxretur. Sapienter etiam de morte An-
toniuslib. iv de rita sua num. 38 Quot urbes mor- : illo Galliffi tractu floruisse Valerianos episcopos, do-
tux, ut itadieamsuntf Beliee, Pompeii,Herculanum,
innumera. Nec dissimiliter S. Ambrosius
et alia>
ad Fauslinum. memorat semiruta-
epist. S, qua? est
rum urbium cadavera, terrarumque sub eodem
spectu exposita funera. Ad has Cemelium adjungo,
quam vixisse aliquando, nec ingloriam. rudera indi-
cant. et Plinii ac veterum geographorum teslimonia
non obscure produnt.
Ia constituta Valeriani sede non invalidal de
i i
«vo conjecturaducitur. Nam eiepistola llilarii papa:
ad quosdam Galliee episcoposhabetur.decreto sancti
S. YALERIANO. 760
A Leonisinagni.episcopatumCemeliensem conjunctum
enim appellatl Nicaeen-
fuisse episcopatui castri (ita
sis,haud dubieob tantam utriusque loci viciniamet
dioeceseon angustiam. Ab eo itaque tempore, idem
Cemeliensis, qui Nicaeensis episcopus fuit. Nec Ce-
meliensis tantum, vel tantuin Nicaeensis sed con-
;
juncta utriusque civitatis nomenclatione nuncupatus
esl. ul liquet ex v Svnodo Aurelianensi, cui Actius
fnresbjler subscripsit, nomine Magni episcopi Ceme-
ien^ij et Nicsensis. Quamquam in exousis svnodi
illius exemplaribus, mutila est ea subscriptio, ut no-
tavit R. P. Jacobus Sirmondus, qui Valerianum edu-
xit.Subinfert autem ex proposita observatione,
quandoquidem Valerianus absolute Cemeliensis epi-
scopus nuncupatus legitur, oportuisse euin ante fac-
tam a saneto Leone utriusque sedis conjunctionem,
Cemeliensi Ecclesise praefuisse, atque adeo posterio-
rem non esse sancto Leone Magoo. Hoc non gravate
coocesseriin. Addit pra?terea Valerianumsub annum
B Christi 450, hocest sancto Leoni sequadem statuen-
duiu, argumento inde ducto, quod exstet ad Valeria-
num et lngenuum Ebredunensem, Valeriani Melro-
politanum, caeterosque vicinarum Gailiae provincia-
rum episcopos, ejusdein sancti Leonis epistola de
Vasensis episcopi ordinatione, ex cod. ms. Arela-
c/e-
tensi a card. Baronio evulgata et alia, inter sancti
;
Leonis epistolas num. quadragesima secunda, ad oni •
illise episcopos, qua Valerianus et Ingenuus,
inter Galliae episcopos, quoruin adsanctum Leonem
epistola proxime prsecesserat, referuntur. Item quod
concilio per eadem tempora Rhegii in Gallia celebra-
to, subscripsisse legatur Valerianus, cum aliis illius
tractus episcopis. Tandem quod habeatur Valeriani
episcopi cum laude mentio, in reeens reperto conci-
: lio Arelatensi sub Ravennio sancti Leonis fequali in
hsec verba Causam </ii<r inter sanctum episcopum
:
Theodorum, elsanctum Valerianum, oelsanctumMaxi-
mum, e/nscopos,atque Abraham Fauslum.necnon
itetn
c et reliquosfratres intulx Lirinensis accideral, absque
dubio, omnes nos qui in Christo uman sumus, di/ferre
lani- issumus, nisi id agamus qualiter euretur et abs-
tergatur. Erat Theodorus episcopus Forojuliensis,
Maximusvero Rhegiensis. cui |>nsten Kaustus surces-
sor, bis successor, ut ad eum canit Sidonius. Itaque
suborta inter Theod. Lerino vicinum et Faustum Le-
rini abbatem controversia, Maximus Lerini olini ab-
bas, tunc Rhegiensisepiscopus, pro Fausto et Liri-
<us stetit. Et tempora ac loca consentiunt. ut
;
Valerianus ille episcopus, qui item a Fausti partibus
stetit, fueril hic noster Cemeliensis episcopus, quem
olim in l.erinensi asceterio monachum egissc, postea
attingam. Ilasconjecturas. ut non diffiteor esse ad-
modum probabiles, video tamen conjecturas tantum
esse et quee indocilem animum eegre permoveant,
prssertim quia in citatis epistolis et conciliis Vale-
rianu^ nusquam appellalur Cemeliensis. Nec loge-
nuus, qui post Valerianum ascribitur in citatis epi-
n stolis. dicitur fuisse metropolita Ebredunensis id- :
queex ipsa posteriori locoposita Ingenuiascriptione,
lnfirmari videtur, ut non urgeam quod ad concilii
plenitudinem aut tituii posteaappositi vitiura referri
posse video, nempe episcopos illos ad metropolini
Arelatensem, et diversam ab Ebredunensi cui Ceine-
lium subest, et ab Aquensi cui subjacet Rhegium,
perlinere. Denique plures simul eodein tempore in
Gallorum episcoporum epistola ad sanctum Leo-
nem, et ejusdem pontificis ad eos rescriptum, quod
est inter epistolas 32, ut planeincertum lieri necesse
sit quis eorum hoc nostro recurrat. Quamquam cum
pro valeriano plures suppelant, et reliqua adjuncta
consenliant, non injuria exislimatur eorum aliquem
csse hunc ipsum quemquaerimus Valerianum Ceme-
liensem. El ila omnino habeo persuasum. De Vale-
iani bjvo satis.
1 Natio minus obscura est. Ex dictis enim perspi-
cuum videtur Galluui fuisse, et sedes consentit. Nam
761 TH.
quamvis Cemelium a Plinio, Ptolomaeo, Leandro,
aliisque geographis in Italia collocetur,
nonnullis
tamen apparet id ab eis idcirco factum, quod Italia»
limitem statuant Varum fluvium, cutu tamen olim
Galliarum Gnibus ad Alpem summam porrectis. Ce-
melium Galliae finibus conclusum
antiqua itineraria, ac notitia civitatum Galliae, qu;f
Cemelium inter Alpium maritimarum ciritates Ebre-
dunensi melropoli subjectas numerat. Sed et in Ro-
mano raartyrologio, pridie idus Maii, sanctus Pon-
tius qui duos Philippos Caesares ad Christum ad-
duxerat, in Gallia sub Valeriano et Gallieno passus
proditur. At passum Cemelii, constat ; et diserte
utrumque, id est, et Cemelii, et in Gallia passum,
affirmant Usuardus ad eam diem. et Petrus Exquili-
nus episcopus in Catalogo (qui eum etiam facit epi-
scopum Cemeliensemi annuuntqueantiqua Acta quae
Surius edidit. Hunc Pontium Cemelii pro Christo
obtruncatum triplici homilia de Laude Martrrii ce-
lebravit Valerianus, tamquam peculiare Eeclesiae
suae decus, ut docent illa ex homil. 17 trita de eo
argumento lllius marlyris qui in lioc loco pugnam
: sui introducius audire meruit, Euge serve bone, etc.
inclylx virtutis $$primus exercuit. Nam quamris in
eo tractu. immo Niciae qu^ Cemelio stanti prope
continens erat, ante sanctum Pontium alii sanguinem
pro Christo fudissent, ut S. Bassus sub Decio 5 De-
cembris, tamen Cemelii primus martyrii agonem
consummavit Pontius. Igitur Galliae finibus conclu-
sum est Cemelium quando Cemelii passum Pon-
;
tium, in Gallia, ut vidisti, passim produnt Martyro-
logia et acta, in quibus ex Italia egressus Cemelium
adiisse scribitur. Nec aliud sane de Cemelio quam de
Nicia, Cemelio, ut disi prope continente, slatui po-
test. Ac Niciam Galliae finibus concludunt, Roma-
num Martyrologium xn kal. Junii, cum de S. Hospi-
tio confessore et ejusdem occasione Gregorius Tu-
; VaJerius. Hac sane vel simili alia ex causa in conci-
ronensis lib. vi Hist. Franc. c. 6, Sigebertus anno
DominioSl, aliique passim. Itaque Valerianus in
Gallia episcopus, non abs re Gallus conjicitur, cum C moret quod locus depositionis, non Cemelium, sed
nihil suppetat quod illum aliunde eo delatum, sedem
Cemelii nactum suadeat ut ex hoc proinde novo
; iuncto per illud tempus a S. Leone episcopatu Ceme-
sidere, lot micantissimis illius quod dixi aevi Galliae liensi et Nic;eensi, contingere facile potuit ut Vale-
astris adjuncto. Eucherio Lugdunensi, Hilario Are-
latensi, Solonio, Verano, Claudiano, aliisque prae-
sulibus Gennadio item, Vincentio, Salviano, Pro-
; Cemelii propinquitate, mirum non essetetiam stante
spero, presbyteris, insignem plane Galliarum jam
illisteraporibus splendorem liceat agnoscere.
5. Et quando Eucherii facta mentio, non debeo
inter alias de Valeriano conjecturas missam facere
quam suggerit Heribertus Rosueidus in notisad Eu-
cherii Paraenesim : eum videlicet
cognalum quera philosophiae saeculari tunc addictum,
Eucherius omni floridissimae scriptionis vere osten-
tato ad mundi contemptum invitat, hunc ipsum esse
Valerianum Cemeliensem. Quod si admiltimus. lux
affunditur Valeriani generi ac nobilitati. Nam Vale-
rianum illum ad quem Eucherius scribit, fuisse ipsi
sanguine junctum, frons ipsa Paraeneseos Eucherii
praefert. Et cum Eucherium constet splendidissimis
natalibus insignem fuissc, idem decus ad Valerianum
transfunditur; ipseque Eucherius illum ita afTatureo
quem signavi loco Quamvis in maximoi strculi api-
: tenuioribus indiciis, imo apertis hallucinationibus
ces. patre, soceroque elevatus, Ulustribus ex ulroque
titulis ambiaris, ego tamen longe supertoris in tehono-
ns fastigia ccncupisco. Vides genus illustrissinum.
Sed et obiterjoceri vocem adreite, quse Valerianuin
illum conjuiiio illigatum prodit. Id rero rideri possel
omnem conjecturae hujus vim elidere, cum Valeria-
nus Cemeliensis et cpiscopus fuerit, el ante episco-
patum monachus vixcrit, ut aperte habetur ex initio
epislolan ad iuonachos qui illum silii tametsi abscn-
tem inpraefectum elegeranl. Nihiltsmen conjecturae
proposit.c inde decedere perspieiiuin est cx ipsaEu-
cherii ad sanctum institutum invitatione ; quae dc
ideoque fas illi adhuc fuisse ad aliud vitae genuscon-
Tolare velquodaliis plerisque accidit. Valerianum,
:
RAYNALDI APOLOGIA PRO S. VALERIAN". 762
A annuente conjuge, aut non ultra superstite, liberum
fuisse ad sanctum institutum capessendum, et con-
secutam promotionem in praefecturam monasticam
ac episcopatum.
6. Et hinc via utcumque aperitur ad agnoscendum
fuerit, et ita ferant Valeriani sanctum obitum et beatitatem. Nam quod
pereatempora altrix magnorummontiitm plane Le-
rinus, ut eam Ennodius nominat, illustriorum viro-
rum asaeeuli fluctibus in Gallia secedentium trequen-
tissimus portus esset, admodum verisimile est in ea
insula monachumegisse Valerianum; indequeprimo-
alicubi a monachis absentem in praefectum fuisse ex-
petitum tum vitae sanctitate sanguinis splendori con-
:
junctaillustrem ndsedem Cemeliensem in ea orapo-
silam fuisse translatum, ubi sancto fine quieverit,
juxta ea quae de S. Valerii Lirinensis olim monachi
depositione. Arnauldus in Marlyrologio monastico
his verbis tradit: Nono kal. Augusli, Nicix in Provin-
cia, depositio sancti Volerii episcopi, etr.onfessoris, qui
g ex monacho Lirinensi ad episcopatum assumptus boni
pastons of/icium implerr sluduit,et ingaudium Dotnini
Idem consignaturin tabulis Lirinensibus eadie.Hunc
porro esse nostrum Valerianum existimant nonnulli
Nicienses. Quos inter v. c. nec juris tantumutriusque
consultissimus, sedomni quoque politiore litteratura
excultissimus, D. Honoratus Leotardus, datis de eo
argumento litteris, hunc esse sensum suum significa-
vit. Nec vero refert quod sanctus ille ex Lirinensi
monacho episcopus, Valerius dicatur, non Valeria-
nus. Nam potuit in antiquioribus tabulis, undeillud
Martyrologium confectumest.perfestinationemama
nuensium, notarum compendia (ut assolet) conse-
ctantium. scribi pro Valeriano, Valerius, adhibita
nota.qua in alia exscriptione non adhibita, manserit
lii Arausicani subscriptionibus. Valerius cum Vale-
riano confunditurinplerisque codicibus. Minusetiam
Nicia notetur in iisdem tabulis et Martyrologio.Nam
rianus utriusque sedis episcopus, Nicioe potiusquam
Cemelii corporis exurias poneret et in tanta Niciae
:
Cemelio Nicia; excessisse e vivis Valerianum, ta-
metsi in gregis sui excubiis assiduum. Pia?terquam
quod non ultra stante Cemelio cum illud Martyrolo-
gium confectum est, vel exscriptae tabulae antiquae, e
quibus fuit depromptum, facile potuit qui Valeria-
Valerianum ipsius num iis abjectaCe-
inseruit, ut obscuritatemritaret,
melii diruti mentione, cirilalem continentem, in
quam Cemelium, ejusque populus, et sedes episcopa-
lis, aliaque jura concesserant, assignare pro loco in
quo e vivis excesserit sanctus ille episcopus. Quid si
vero ne locum quidem obitus signavit, sed locum quo
ejus illa die e rita excedentis depositio recolitur,quod
D Cemelio ererso, Niciaa fieri oportuit ?
".Sedmequidem conjcctoremdiutius agereintain
obscuris Valcriani rebus piget. Multoque etiam magis
pigeret, animadrerterem criminatorem, Ion;;e
nisi
nixum.secure Valerianum liariim homiliarumparen-
tem longealiis coloribus expingere quam prout a me-
expressus est. Slatuit eniin per se eridens, ac illu-
strissimi card. Uanuiii testimonio lirmat, bunc esse
nefandi.^mniiii bsBreticum Pelagii et Coelestii partia-
rium cx ttccidcnte profectum Alexandriam. ut habe-
tur ex epistola Eusebii cujusdam ad S. Cyrillum
Alexandrinuin. quam proferl Baron anno Christi i17.
1 1, 13. Ea Epistola is quem dixi Eusebius ,-iinice ex-
postulat, ciiin S. Cyrillo. quod 36
truncali glndio
sedis apostolicae. Pelagius el Ccelestius, commnnione
Alexandrineel li iiaepolirentur.intervcntuacopera-
lispestiferi, eorumdem heereseoscapilum wede
rati Valeriani ventriloqui, gulae rentrisquemancipii,
genere humili, et conditione ipsa servi, Arimineusis
 763 TH. RAY.NAIT'1 APOLOGIA PRO S. VALERIANO. 764
possessionis illustrissitni Valerii eomitis. Additque A eam aetatem Qorens exornatur a S. Hieronymo et
Baronius conjeetare se, huuc esse illum ipsuui Vale- RuOno aliisque.
ri&num, cujusapud S Bieronymum est mentio epist. Tamelsi vero causae prresenti nihil iucommodat
9.
3 :i enimibiin vulgatis eodieibus dicitur Annia- quod Valerianus ille ventriloquus idem sit cum An-
nus pseudodiaconus Ccledensis, cujus libros conli a -
niauo Celedeusi diacono, ut Baronius conjoctabat ;

BC cditos S. llieronvmus testatur se per Kusebiuui multa tamen sunt qu« suadeant fuisse longe diver-
presbvterum susceplsse, rospondens S. Augustino et sum, et conjeeturamscriptorissapientissimi omnique
Alippio •] u soiscitati erant eosne libros confutasset,
i superioris InOrment. Omnes enim antiqui codiceset
bunc Baronius suspicatur cotrupte legi Annianum, Bieronymi etAugustini (nam hujus quoque tom. II
ilicendum autem Valerianum.Quandoquidem verisi- ea llieronymi epistola inserta legitur) constanter le-
nile estbunc esse illum Eusebium qui Valerianum- gunt Annianum ncculla lectionis varietas in ma-
;

apud Cyrillum insimulaverat, alque adeo non alium nuscriptis qute Uarianus Victorius et Augusliniema-
quoque e^se Annianum illum, quam Valeri&ruin Eu- culatores adhibuerunt notata estin eo nomine.Quod
sebio inrisum.Qui item c rruple dicatur Celedensis \i ro Eusebius aliquis (incertum an idem qui ad Cy-

diaconus. cum de Ecclesia Celedensi nusquam sit rillum scripsit) ad Hieronymum Anniani scripta
mentio.sed Cenetensis potius sit dicendus. lta enim transmisorit, non sufficit adtransformandum Annia-
substituit Baronius, testatusaliam lcctionem babere uum in Valerianum. Imo quia potior est plurium
ArelaUntis.Qmd&iAvellanenti$,qu&Jul\&ni aliquan- codicum Odesunius novi codicis testimonio si demus
do Capuani episcopi, Pelagianorum acerrinn, agno- B eumdem esse dlum Eusebium qui ad Cyrillum de
minatio ei patria, UxleProspero? Quidsi item Cela- Vnlcrianoscripsit, et adllieronvmumscriptaejusdem
'
N iin bunc Julianum, Beda lib. iu Canl., in
l erroris tranisniisit, colligendum potius erit men-
im Celanonsein, in Campa- duni e=se in ea Eusebii epistola qua- rcoens profer-
nia. Ilic Vnleriani nostri criininator, triumplum ca- lur, logendumque in ea esse, pro Valenano Annia-
ni'., et cardinalis B&ronii auctorilate euiii aperle iii Sod dcinus sane irrepsisse mendum in Iliero-
i ! ii

gravari, nuo opprimi, perspicuum existim&t. nyini et Auguslini codices, proquc Valeriano, corrupte
8. Veruin hueceiistiiiiatiu tam insulsa est, utnein- iu eis legi Anniaimm, quid Valeriano Coledensi dia-
gesto quidem salii modio defatuanda videatur.Tola cono, cuni Valeriano Cameliensi episcopo? Quid
enim vis argumenti quo nititur, eo universa revol- blasphemo soriptori, post delusam cum 1'elagio sy-
vitur, quod cardinalis Baronius de Valeriano Ceme- nodum Diospolitanam, calamum adversus S Hiero-
liensi, et bis bomilis. earumque parente prorsus ta- nyiiiuni >tringenti, ouin scriptoro cujus omnes api-
cens, prodat Bieronv-mi et Augustini aetate viiisse ces, piotatem, liuuiililatem, charilatem, et reliquas
Pelagianum qucmdam nomine Valerianum, diaco- Chrislianas virtutes infigunt ?
num Cenetentem. Inde inferl criminator, buncesse Altera prsetettsa in Hieronymi codice vitiato, ut
Valerianum Cemeliensem episcopum, baruni bomi- liiaiiiiiendiiiitteretur, purgaret potius quiim fa>daret
liarum parentem, Qus cujusmodi sit consecutio, Vttlerianum 1'emeliensem, prohri quod ei insperge-
ineptiam ipse quoque, si demonstrare contendam. batur, derivationo in alium Valerianum ei suspicione
Quare obiter tantum dico, uou si unus aliquis fuit Cenetensem, aut ul una lectio habet, Arelatensem.
haereticus nomine Alei&nder, aut Joannes, aut Ser- Nullain tamen eistare Celedensem Ecclesiam (quae
gius, fas illico esse, omuia qus perverse ab illo fa- fuit unica mendum causandi ralio) scriptoridiligen-
cta d.ctave sunt, transfundere in quemcumque ejus- p tissimo eicidil, cuni Hieronynii epist. 77, quae illi
dem nominis ea adate Oorentem, quamvis neque 7'J prope continens cst, scripta sit ad Marcum pre-
munus, neque alia personarum adjuncta diversa es- sbyterum Celedensem. Exqua 37
constare videtur
sent. ut hic suut plane diversa. Periclitabitur sane Celedensem Kcclesiam iu Syria fuisse quandoqui- ;

per hanc inferendi et criminandi licentiam auctor
catholicas Epist. B. Judas argui proditionis et vendi-
tionis Christi Doraiui, patratae a bipcdum nequis-
simo, ejusdem nominis, muneris, ac aevi cum S.
Apostolo. Desino calamum per se quassatum con-
terere.
Nihil porro preelerea suppetere quod Valerianum
nostrum gravet ei iis quae sive ex Eusebio illo, sive
ei llieronvmo adducta sunt. nullo negotio evinco.
Nec urgeo quanta sit fides quorumdam sub Euschii
illius nomine vulgalorum scriptorum de vita S. Hic-
ronyini, et aliorum ejusdem ingcnii partuum ad
Cvrillum et Augustinum, quas ha.Tesibus atque inep-
tiis farta. Lovanienses tom. II Augustin. observarunt,
suurnganle Baronio anno Christi 420, a nuiii. 42, et
in Rom. Martvr. ad :!(> Sept. H*c tauietsi dissimu-
lata velim, quis non videt eum Valerianum, quem
Eusebius ille i-/yj7-y lj-vj nominat, fuisse Pelagii
dem S. Ilieronymus Marcum illum qui in Celedensi
Ecclesia plurimum poterat, exposcit auxiliatorem
adversus eos qui e Syriae eremo, quam tunc incole-
bat Bieronymus, ipsuin exlrudere nitebantur. Nec
esl quod dala gratis ideutitate Valeriani illius de
quo Eusebius scribehat ad Cyrillum, et Anniani de
quo Hieronymus, novum videatur hominem forte in
Occidente natuni (quod Ariminensis illa servitus si-
guificat) ascriptum fuisse Celcdensi Kcclesi» in Sy-
ria. Frequcntissimuni enim per ea tempora erat ut
qui in Occidente nati essent, commeantes in Orien-
S. tem, ibi inau^iirareiilur. Ipseque S. Hieron. origine
Dalmala, Antiochiae initiatus est sacerdotio.
Video me tetnpus prodigere, et tam niale subni-
xam Valoriani nostri ex ea Eusebii epistola denigra-
D
tionem, jam satis superque obduclamesse; planeque
constare quanto jure Valeriani uostri criminator sibi
ex ea epistola trimphum cecinerit qiiam denique ;

et Ccelestii discipulam ac fosderatum hunc autem

; verisimiliores sint conjeclurae nostra? si enrum cum
Valerianum, cujus homilias iudemnes prsestamus, criminatoris argumenlis fiat conlcntio. Qualiacum-
fuisse eoruiiidein juratum hostem, ut el Semipela- que vero fuerint quoe praemisi conjectanea, placuit
gianos reliquos, quibus ab adversario non satis me- ea non prsterire, ijuod et sua probabilitale non va-
mori postea adjungitur ? Semipelagia enim \ iri cent, et aliquid apud cordntos et affeetu liberos con-
alias probi et docti, Pelagium et Ccelestium, quoruin fcrre possint, ad suspendendiim vel teinperandum
Valerianus ille ventriloquus partiariusproditur, abo- judicium de Valeriani recla lide, in ea criminatione
niinabanlur.utinfrareferam. Nihil igiturnostro huic ad quam progredior.
Valerianocum Valerianoilloquem Eusebius apudCy- CAPUT II
rillum est insectatus, commune rcvera est, prwter no-
men.rndcquo jure criminator Valerianonostroinfa- Qux adversus Yaleriannm facert visa, aut videri

miamValerianihsreticiaffricat,tantumquiaejusdem
estnominis;eodeninoster,siineptireliberet,cumulari
posset elogiis queis per eadem tempora Prudentius
Valerianiim episcopum celebret hymno 10 peristeph.,
aut quihus Valerianus episcopus Aquileiensis sub
poluerunt,
i. DuoinValeriano suggillatcriminator, doctrinam
Scmipelacianam et sancti pramomen. Auspicabor a
priore crimiuationis parte cui etiam subnectam si
quw alia in doctrina Valeriani occurerint vel mor-
765' TH.
bosa. suspicionem lalentis mali movere apta.
vel
Qua in re nec criminatoris diligentia, nec mea insu-
per indignatione et scrutatione cuntenlus fui sed
oculatissinioruiu pneterea censorum judicia et emun-
etissimae naris Lominum sagacitatem studio meo
adjunctam volui.
Semipelagianismi suspectum Valerianuin.veletiam
(si accusatorem audimus) plaue compertum, faciunt
quae variis harum Lomiliarum locis.sparsi Labeutur.
Signabo quaecumqueoccurrerunt.Homiliapriiua,om-
nium judicio undecumque sana est etidcirco apud
Augustinum tomo IX, ubi jampridem Labetur sub
nomine libri de Huno disciplina; non modo Erasmi
arrosionem effugit, sed etiam Lovaniensium tbeolo-
gorum censuram qui quamvis recte libellum illum
;
loco movendum pronuntiaverint, tanquam abAugu-
stino non conscriptum, nib.il tamen in eo repreLen-
derunt ;nequecard. Bellarminusin censuratomi
ut
IX D. Auguit. quamvisde parente libelli anceps sit,
nec defiuire audeat. aliusne ne ab Augustino sit, an
ipse Augustinus. Quae dubitatio, postea quam ea
scripsit Bellarminus, plane evanuit, prolatis poste-
riorum diligentia veteribus codicibus ei Floriacens.
et S. Galli bibliotbeca, in quibus diserte liber ille
Valeriano Cemeliensi ascribitur. Et ut fides veterum
codicum deesset, stylus planeclamat, auctorem non
esse Augustinum, sedeumdem cui aseriptae leguntur
reliqute undeviginti, boc est Valerianum. Ex eo ta-
men quod tantus vir ausus non fuerit eum libellum
D.August. abjudicare, perspicuum est nibil illuin
subolfecisse in eo minus sanum, solidumve Itaque
intacta sane abire possetea prima bomilia, nisi Va-
lerianicriminator.quaestin depreLendendisaliorum
erroribus odora vi, bac quoque priiuam Lomiliam
suffixisset, quod prima ejus verba bausta sint a Pe-
lagio, quem ait, scepius eo dieendi modo
stum.
2. Homilia secundasui inilium ita loquitur Vale-
rianus de angusta via. Hcec est illa via, dilectissimi,
pei quam justi pergunt et sancii immuculattque gra-
diuntur. Liquet sermonem esse de via justa arcta,
non philosopbice tantum, sed etiam cbristiane. Et
tamen hsec subit qua .Massiliense fermentum subo-
j
lent, quo voluntas, Dei manum veluti prehendere et
adillam ex se surrigi dicitur Hujus ergo vix et eli- : ubi non requiriturDei auxilium. Xam nondubieperi-
gendus nobis et muniendus accessus est quia sicut
est arduus, ita est pervius ; facilem autem se colen-
tibus prcestat, si non aut vanitas impediat, aut fallax
hujus mundi ornatus obsistat Hoc illud ipsum esse .
videtur, quod Cassianus.et ahi ejusdeiu furfuris to-
ties ingeminant, damnaturque Can. 6 conc. n Arau-
sicani, misericordiam Dei conferri volentibus.
In eanidem sententiam hom.
dilectisstmi, quo studium humanx cunversuliunis
tn
invigilat, voluntarium requirit officium. Et mox Re-
ligio Christiani nominis in qua vocati sumus libcriar-
bitrii suscepit officium. Ilaec voluntarialiberi arbitrii rum reliquiaj obtruderat f Audi Cassianum collat.
ofiicia, Cassiani et Fausti, ut locutionem, ita et fu- D 13, cap. 9, in fine: Ut evidentius ciarcat, etiam per
ligiuein referunt. Diserte sane Faustus epistola ad
Luciduni, salutis initiuin, quod nalurae viribus tri-
buit, ait officii rem ette, non meritum. Iiursus infe-
: qucetamennisi a Duinino dirigantur, ad consurnmatio-
rius eadem uomilia Christo uostro, quulidie grutia-
: nem virtutum
rum hostias iiinnulenus.at si alios coiumendat virtu-
tum merita.nobis salutem locum gratioe faciani volun-
faria semtutwo//fcia.QuidclariusprooorumdemMas-
gjliensium errore, cum humannservitus gratiam de-
vocare eique locum facere perhibeatur.Women porro
offii ii designare opus honestum intra naturee ordi-
nein, atque adeo non ni>i humanam scrvilutein Dco
ab liomine impensam denotare docent Tulii, ut
Laclantius non semcl nominat, Officiales librt ;item-
que Panaetii et filii ejus, ac etiam Aristolelis (refe-
rente S. Ambros.
Orfic. c. 7) libri de Officiis. Item
i Ililaiius c[iist. ad Au^ust. [mo Julianus Capuanus,
Nicolai 'amasceni opus de eodem argumento ac
I
cuni eadein inscriptionc, coiiiiucudalum a Simplicio
in c. 37 Enchir.Epicteti. El denique Zeuonis Stoici
icriptio,pricnotata \ocequ«Latiaeo/7iciMH( vcrtitur.
RAYNAIDI APOLOGIA PRO S. VALERIANO. 766
A ut estapud Laertium lib. vii, in Zenone. At constat
hos ethnicos supra honestatem mere naturalemnon
; assurreiisse. Igitur quigratise locutn fieri per volun-
taria, sive liberi arbitrii, officia affirmat, ut hic a
Valeriano factuin videtur tribuere humano labori
advocationem gratiae, qui est Massiliensium crror.
3. Homilia 7 teque lubrice, post enumerata sancta
pleraque opera, quibus ccelum virlutum meritis
emereavi licet. subjungit Sed ha>c omnia una et ea-
:
dem 1'atris, et Filn, et Spirilus saucti in nohis virttis
: opcratur, qux perfectionem justislaboribus prirstal.ac
bornv volunlali, qucecumque sunt optima subministrat.
Agnoscat lector solemnia verba quibus Semipelagia-
nismus apud indubitatos ejus assertores coucipitur :
Deum esse qui perfeclionem prxstat, hotnine inilium
prcebente. Et subministrari quidem a Deo °P 1 '- 38
ma omnia, nempe coelestes suppetias, et gratiam,
cum actualeui tum sanctificantem tamenprannissa ;
ex hoiuine per natura: vires bona voluntale.
B An non vero idemfuerunt illa ex homilia 9 Vi- :
dete, dilectissimi, quanlum
nobis constet erogatio tenuis
expensoy, ut ad petitionem nostram, tantie majeslatis
Dominus dignetur occurrere?Dom'muw occurrere di-
cit, sed expetitum et humanis votis advocatum,
quod nostrumquantulumcumque initium Massilien-
ses dandum naturse viriLus in salutis negotio conlen-
debant, ut esset unde Deum acceptionis personarum
labe eiimerent, qui aliquibus praesto esse, alios ab-
jicere videatur. Eoque trahit Valerianus locum ex
c. xv Isaia;, quod item facit Castsianus collat 13,cap.
8 et 11.
4. Homilia11, error, de quo agimus, traditur
primum subobscurius, verbis illis Numquam deserit ;
Deus uoluntatem religionts studio florentem, nec de-
sunt solatia Divimtatis ubi sunt actus bonce conversa-
essc conque- tionis. En, voluntatem ex se studiosam Deus super-
inditis auxiliis communit ac promovet, et actibus
nostris huiuanissolatia gratiae asciscuntur.Mox vero
C apertissime, et ita ut ipsius solis radiis scriptus vi-
deatur Semipelagianismus. NV
nos neqare possumus
ornamenta religiosse vitx,vigilaniice studio comparari:
sed ibi Deus est ubi integrx religionis est animus. ila
Apostolo dicenie Exemplum quirrilis cjus qui in me
:
loquitur Christus ISatisibi vacillat humanum studium
clitatur fides si nonmuniatur patruciniu Divinitulis.
;
Nostrum est igitur buniini velle, Chrisli vero perficere.
Xam ita Apostolus loquitur Velle adjacet mihi ;perfi-
:
cere uiiteni buntnn non invenio. Vidcs ergu bonis operis
vuliintatem ex nobis debere descendere, perfectionem
Dei potestatem pendere. Rursusque infra: Habetqui-
dem servus gratiam laburis sui, sed domino debel /ru-
3: Omne igitur opus, ctiim laburis impleti.
Conclamatus plane videri potest Valerianus, nec
tam morboso loco, Chiron ullus medicinam
: videtur
satis idoneam facturus. Quid euim aliud Pelagiano-
.
naturw bonum quod beneficio Creatoris indultum est,
nonnumquam bonarum voluntatum prodireprincipia,
pervenire non pussunt, Apost lus testis
est dicens: Velle udjacet mihi, perficere aulem bunum
non invenio. S. item Augustinus in expositione qua-
ruindam propositionum ei Epist. ad Hom. num. 60.
cum junior tuuc sic scripsissct Quod crcdamus, no- :
struiu est quodautem bonum operemur, illius est qui
;
credenlibus in ledatSpiritumsanctum .postea recen-
sens illud opus l Retract. c. -23, ct lib. de Pnedest.
SS. cap. 3, reprobat eani propositioneni.quain tam-
quam Semipelagianismo fetam, commendabant Se-
mipelagiant,et D.Auguslino objiciebant, ut testatur
Pelagianarum ligniferi cum quo S.Augustin gemine
certamine confiigit, eo tandem adactusest, ut non
aliud assereret quam quod proiime proposito loco
\ ulerianua ; Volens intelligi, vcrba suut Auguslini,
 ;

767 TH. RaYNAUDI APOI.OGIA PRo S. VALERIANO. 768

sententian1ejusreferenti3l.lv prioris respons. c. A episl.ad episcopos Gallise Ut oiuniuiii bonorum ef- :

I, !I minem verje
ineipert sinc gratia, quod perficit fectuum atqueoperum, et omniumstudiorum,omnium-
gratia. Etibid., lib. ucap. 8: Volunt, Pelagii ex 91»;' viriutinn, quibus abinitiofidei ad Deum tenditur:
parte asseclae de quibus ibi agit, in hotnine ab ipso Deum non dubitemus nbijt-
profiteamur auctoretn, et
homitie incipere eupiditatem boni, et hujus c&pti mc- siusgratia, omniahominis meritaprovenire, perquem
riiinn, etiam perficiendi grai niatur. l't jam iiem fii ut aliquid boni et oelle inveniamur ct facere.
Valerianus non tantum Semipelagianismi, lioc est Ex hac plane catholica regula, malus cteteroqui auc-
relagianismi diluti, scd ipsius raecis Pelagianse pro- tor, nec prorsus abs re Eutychianismi insimulatus
pinator audire posse videatur. Joannes Maxentius, in calce professioniscalliolicn?,in
ii<l si et Ethnieismi ?
.'
Rierocles sane. homo hunc modum ferit eos quibus relata ex Valeriano
gentilissimus, ad vers. 17 Pvtag. late confinnat, verba placent.Aoomtnamureos quicontra vocem Apo-
electionembonorum in bonis e^se. Perfectionem au- stoli audent dicere, nostrum esl velle.Dei vero perli-
tem eoruni esse a Deo, et stuilium quidem nostnmi, cere : i'i/r»i doctor, cl velle,et per/ieere donutn testatur
esseveluti extensionem manuum ad bonorum capta- esse divinum,ipso dicente: Deus enini estquioveratur
lionem Deum aulem esse, qui manum porrigenti-
;
in vobis et relle. el perfiecrc pro bona voluntale. Ito
bus praesto est, et largitur volenlibus ac petentihus. ille, consentanee ad catholicum dogma de Deo salu-
Itaque tamqoam formam materiae, preces operi et tis humanae initiatore. Nimirum, qui filii Dei liunt,
conatui nostro esse imprimendas docet, ut eo intcr iinitationefilii naturalis. ut Eulgentius lib. de Incar.
nos pelentes et Deum largienlcm medio interposito. el Grat.Chrisli cap. 20 recle advertit, non exvolun-
perficiamus juvanteNumine, quod per nosipsos non R tate carnis aut viri,sed ex Deo nascunlur.Etquam-
adduceremus ad perfectum. Voealque Hierocles im- vis unusqtiisque, praeunte Deo, possit sibi pater
piam virtutem isiitadici potest) illius qui in suis effici, et matrem se vel feminam,hoc est sanctum vel
dumlaxat operibus confidens.exprompla vi suana- iiii|irnbum,ef(icere,ul pulcherrime tradil Nyssenus
turali perfectioneui a Deo non exspeetet. Seneca bom. ti in Eccles. et I. de Vita Moysis, ac liernardus
eodem sensu, epist. 7H, in fine, negat deos fastidio- serm. ;>7, ex parvis, tameii nisi Deus prajcedit.jacen-
sos ess» ; admittutit, et ascendentibut manum porri- «liimest bomiiii.eterniiminnihilo.multomagisquoad
ginit. Quasi diceret plane dii homincs admitlunt,
: esse grati.iMquippesuhlimius) quam quoad essse na-
sed venientes. Uanum iisdem porrigunt, sed ascen- turale.
dentibus el ex se conantibus id prsstare quod per Ipse fidei et totiussanctitatis nostra?, ut Fulgen-
naturam possunt. l'nde ita subdit. nullain sinc Deo tius supra ex Apostolo urget, non consummatortan-
mentem bonam esse, ut tamen ituralia boni semi- tum, sed etiam initiator et auctor. Ipse, juxta D.
na, per culluram in fruges promovenda non sileat. Augustinum, homil. li. exoO. retribuendo bnna pro
Tantum non dicens, nostrum esse vellc, Deo vero invenitquo modo relribueret bona i>ro bonis, etc.
re. Plane gcmina habel initio epistoln' II, Cum ergn bona retribuil, prcerenitse, dando bonaqui-
ubi bonumvirum sineDeo nemini esse contestatur, bus retribueret bona. Ipse, ut est apud eumdemAu-
nec possequeiiiqiiam nisi ab illoajdutum exsui- gust. cap. :t2 Enchir., hominis roluntatem bonani et
non posse ilem rem tantam <nif adminiculoNuminis prwparat adjuvandam, et adjuvat prwparatam.Prmce-
slnre; a nobis lamen docendum essc initium, eo dit enim bona voluntas hotnmis multa Dei dona, sed
quod Deus prout a nobis tractatus est, ipse nos Ira- C non omnia. Quir anlem non pnrceditipsa, in eis cstet
ctet esseque proinde a nobis ipsis impetrandum
; ipsa. Hicc e tripliciin nosadsalutem difiusabenedic-
bonam menlcm, sive bene volendi exordia, quibus tione, omnium snavissiina. et nnimu' recogitanlis pa-
Deus consummationem ndjungat. Oui cst Stoicus lato maxime sapiens, eodem Bernardo judice serm.
ille t.vpus, quem S. Vugustinus in gratiae hostibus H9, ex parvis. (Joimisericordiam ac hencdictionem
tolies cxarat ae nominatimserm.lH de Verb.Aposl.
: Dei preevenientem ims, adjuvantemque et consum-
ci tract. de Stoicis el l.picureis. mantem distinguens Yerum, inquit, in fits tribus,
:

Philo pulcherrime lib. de Sacrific. Abelis et Caini, iioh immerilo dulrius tapit, ca qu;e non nwdo immeri-
ad illud, est factutn cst post aliijuol dies, hoc ipso tos, sed male merilos prarvenil ut dum adhue filii su- :

errore ail lahorasse Cainum, et proinde liceat teter- nias irie, et operamur opera mortis,
ipse cogitetsupef,
rimi hujus dogmatis assertorcs, pro Caini germanis nos rogitationes pacis ; et ne petentibits quidem, nno
babere. Distinguit eniin 1'hilo tres classeseorum qui et impetentibus >ion invocantibus, sed provocantibus,
:

Deo gratias non agunt. Primam leviter prie reliquis hoh inlerpellantibus, sed ctiam repellentibus,spiritum
peccantium, eorum videlicet qui per beneficinriim bonum, spiritum vitat, spiritum adoptionis largitur,
oblivionem, gratiarum actionem, qua niliil pretio- Qttid illi animoe dulce sapiat, cui misericordia tanla
sius, missam faciunl. Alteram deterrimam lioc esl non sapit f Merito proinde benedictio dulcedinis nomij
eorum, qui per nimiam arrogantiam, seipsos habcnt nalur, ea quir pnrrenit Admodum
igitur corrupta,
.

pro auctoribus bonorum suorum. Tertiam maligni- aul nulla, spiritualiter gustandi vi praeditum opor-
tatem veluti mediam eorum qui iHiiiasuareferiint tuit Valeriaoum, cui ea beneHictio dulcediuis, non
nd auctorem Deum; sed itaut censeant semerito sub D modo duice non sapuit. sed ne ullo quidem pacto
illa consequi, attracto ad se per bonum aliquod perceptaest. Aliter sentimus,catholici. N'on,inquam,
suu pusDeo. et perillud rati sedignos factosdi- quod Valerianus aflirmabat, praevenimus ipsiDeum,
vina gratia. Diceres expressos a Phuone, pluribus ac veluti sollicitamus. utoperi per nos ccepto,opitu-
postsmculisnasciturosPelagianos el Semipelagianos. latorel consummator accedat, sed ipse anteoccupat
NamPelagianis pcrbelle coiif. ruitclassis illasccunda,
r
ci pnevenii nos. Videndus quoque Richardus Victol
Semipelagionis vero tertia. El utramque Pbilo rinus lib. de Gradibus charitatis cap. 3, initio.
inanifestis vetcris Instrumenti oraculis, quee proferl Concludo hunc locum insigni plane disputalione
convulsam docet, et Cainitarum esse confirmat. An- Ecclesise Lugdunensisiii opere conlra Joaunem Sco-
nuilque de more S. Ambros. lib. de Cain el Abel. luiii, circa caput cjus quartum, infine, ubi h:ecejus
cap. I, quamvis initio capilis secundi, aliameorum- propositio relertur Semper naturam inchoare posst :

dem duorum fralrum allegoriam magis approbet, al perjicere tmn nisi per gratiam Hoc Lugdmiensis .

bac non rejecla. En igitur quantum \irus in prola-
lis \ aleriani locis latei -i tamen latet, el non po-
;
erle seprodil ; 39
cum tam diserte homini
iniliura bonnrum suorum arroget, solam vero perfe-
clionem Deolribuat, ul Semipelagiani reliqui.
6. Fides aiitem catholica bflecest.ait Cbrysost.aul partem boni agendi sibi vendicet homo.secundam Di us
quivis alius auctor bomiliae deAdamet Eva, cujus
banc partem legere etiam licet apud Ccelestinum,
Ecclesia his verhis rejieihQuod si Ua dictt. quasi na-
tura hominis per liberum arbitrium suum semper pot-
.'// bonum inchoare, sed non nisi pergratiam Dei icr-
ficere. ul inrhoatio lotius bonisemper homini dcpute-
tur, Deoautem tantummodoejusperfectio; nt prunnm
talis setisus omnino Pelagianus est, ct conirarius
Evangeltcoe et apostolicce verituti, Quia tpse Dominui,
 .

769 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRU S. VALERIANO. 770

ut initium boni nostri ostendat nonesse ex nobis, sed ex
illo, ait : S'un vos me elegislis, sed ego eleui ros. Et
Apostolus dicit fidelibus : Quia qui ceepit in vobis opus
briium. perficiel ttsqite in diem Christi Jesu. Ei iterum :
Vobis donatum est pro Christo, non solum ut in enm
credatis, verttm etiam itt pro illo patiamini. Et bealus
A Christus nobis sibiobstrinxit diciturpersolvi.ac velut
extingui ea sanguinis repensione. Sapientius Chry-
sostonus, aut quivis alius auctor homiliae de Adam in
creaturasreliquaspnelatione.noniinumquibusDeoob-
slringimurindissolubilitatem expendit.Suavissimede
moreS.Ambr. lib. deVirg.prope infine Bonttsse7'vus:

Joannes apostnlus dicit : Non quasi nos dilexerimus
Deum : sed qvia ipse prior dilextt nos.et misit Filium
suum propitialionem pro peccatis nostris. Et iterwn
beatus Paulns apos/oltts ail : Per patientiam curramtts
ad propositum nobis certamen. aspicientes in auctorem
et consummutorum fidci nostrrn, Jesum. Si ergo vere
Catholici esse cupiamus. totum fideliter divinm gratim
depulare debemiis, et initium videlicet honi operis no-
s/ri, et finem : quia sicut pramissis Scriplurm sanctm
i» prelium studet pr.vparare dominoquod pro s<> solutum
esi. Noliaurumparare filia,noliargentum. Non divitiis
ististe Christus redemit. Paratum habeto pretium, non
semper exigeris, sed semper debes. Sanguinem solvit,
sanyuinem drbes. llle pro te solvit, lu pro teredde.
Eramus oppii/nerati malo creditori peccatts. Contraxi-
iiiiischirograpliumculp,v,p,viiam sanguinis dcbcbamus.
Venit Dominus Jesus, situm pro nobis sanguinem obtu-
lit. Sed non potest sanguinem reddere, ipsum inquam

testimoniis elarissime demonsiralw, Dominus elegit Christi sanguinem, nam de eo agit.negatque reddi vel
sawios snos, non tlli euiu. Deus in suis fidelibus tt tn- compensari posse. Bonus quidem scrvus debetpretitnn
eipit bonum et }'crficit. Ah ijiso donalur fidelibiis qtii siittm repararc Domino suo. Sed si non potest pretium
proeo paliuntur, initium fidei et finis martyrii. Ipse
et reddere, vel hoc facial nc pretio videatur indignus.
prior dilexit sanctos sttos. ttt et illi eum possent dili- B Ergo et tu dignum te gere lali prctio. quasi diceret :

gerc. Et fides noslra Dominum Jesum habet aurtorem, Compensatio ejus desperanda tibi est saltem igitur
;

eam in nobis inchoando ; et ipsam hahet consummatto- connitere, ne tantum lytrum frustra sit exhibitum.
nem perficiendo. Hwc ergo fideliter teneatutis, ut in Disertissime item ac vefissime Salvianus 1. u ad Ec-
vera fidc fumlati ab errore hceretico tuti simus. Non cles. Quidquid hhet, homo pro Deo perferat ; solvi
:

est qua^renda fortior et dilueidior confutatio erroris
Valeriani, quoad supernaturalis operis initium ex
nohis, solam vero perfectionem ex Deo.
7. Aliorum contra sanam doctrinam errorum, no-
tatum a criminatore Valerianum. non inaudivi.
Amicus tamen homo, ingenio acri et perspicaci, quem
ad scrutandum in lucernis Valerianum adhiliui, sig-
nificavit unum pra-terea et alterum locum, in alio
negotio, posse lectori minus attento, aut ipquo du-
riorem videri.
Quinetiam ne quid prsrteream quod gravando Va-
leriano conferre possit, nioneo his semel ac iterum
pridem vulgatis, incidisse me in opus Bernardi Vin-
dingi, cui titulus Crilicus Augustinianus castigatus.
: s. Ileec sunt qua>, praeter Semipelagianismum de
omnino non potest, quod Deus pro homine perj essus
est. Quiaetiamsi passio ipsa non differat generc pm-
narum, multutn tamen distct necesse est diversttas pa-
ticntium.
Posterior suspectus Valeriani locushabelur homil.
5. Valerianus videtur asserere peccalum linguieesse
vulnus absque remedio. Sic enim loquitur "Tamdiu
sanari potest iniquarum valetudo cogitatiomtm. quam-
diu id qucd corae concipitur, orc taatocontinetur. Ve-
rum uhi semel linyuarotanle proruperit, frustra vtedi-
ciim qttcmt. Sine remedxo est cnim culpa verborum,
qttia deleri non potest, quidquid lacrtjmarnm inserta
per aures propagavit injuria.

Ihi m Observationibus ad Augustini tomum nonum, q quo Velarianusacriminatoretraducitur.aiebam posse

cui insertus est liber de Dono Discipliniv, qui idem in eo dure dicta videri,quae(amen nullo negoliomol-
est cum prima Valeriani homilia. abjudicaturea lu- liuntur. Nam prior locustantum continet decusillud
cubratio Augustino, nec in ea aliud reprehenditur, martvrum quo mortein Salvatoris morti rependunt,
quam quod cap. 1 dicalur Non est imperium, nisi
: et, ex divina concesssione ac privilegio martyrii, ab-
ubi aliquidjubetur injustum. Idemque cap. 8 obscure stergunt oninem reatum et maculam, usque" ad no-
admodum dicalur. cui sludiiim est Christum colere, vissimumquadranteinpersolventesquoddebent.juxta
prtits cordis et corporis sttsciptat indwnenta. Sed non illud Tertulliani in calce Apologetici Quis noii pati :

eat quod ista nos moveant. Nam quod auctor illius exoptat, uttotam Dei graliam redimat, ut omnem ve-
lucubrationis quae recte B. Aug. abjudicatur, dicat niam ab eocnmpensatione sanguiuis stti expediat ? Qm-
impcrium 40non esse.nisi cum juhetur injustum nia enim huic operi delicta donantur. Et S. Cvprianus
:

sumi debet juxta phrasim murmuratoruin quos sibi epist. 52. marlyresomnia peccata passione purgasse
suggillatValerianus.quisollii-itudinemetaceurationem ait statimque abobituadgloriampervenire, utpVoin-
.

prsppositorum insimulabant vrannidis ac snperbite.

I de neque sutlragiis.nequesacrificiis, per vivos absque
Hoc perverse dici monstrat Valerianus contendens injuria juvari queant, ut Innocenlius papa dixit, qua
bene moratum et liumilem subditum, quamdiunihil necessitateadulti fere omnesquialilerevitaexcedunt
ei injuslum mandatur, non debere duri ac tyrannici obstringuntur.Rarienimsuntadultiquibus ad purum
jussi insimulare prseceptum superioris. I.ocus ex cap. alia via.id est perbaptismum, autcontritionem abso-
8 optime habet. Agit enim ibi Valerianusde converso lutissiniam,velsatisfactioncniperfei-tam,abstergantur
qui illius in s;eculo calcibus factus sit monachus, ac p sordes peccatorum, absque additione ignis emenda-
proinde vestem mutarit.Eum ergomonet ut sicutag- torii. Itaque non nogitavit Valerianus de contentione
grediensadservitutem Deietreligiosunicultiiin iniens, et a?quiparatione sanguinis Christi et sanguinis mar-
mutavit vestem corporis, ita novam animse vestem tyrum. Quamquam si aliquid lale protulisset, non
suscipiat proposilo et voluntate. Quid ibi obscurum dilficiliusexponereturquam sanrtus Cyprianus, cujus
aut non nitens ? Ouare his,quse exordia sunt, preeter- sunt illa ad calcem libri de Laude Martyrii Cuni ad :

missis, exculiamus bina illa qufe ab amico, cmunctis-
sima- naris honiine, Joanne Caratio notala dixi.
Prior locus habetur bom. 3, uhi csteros quidem
Christianos negat pcrsolvere unquam Deoposse quod
debent, at marlyres Deo debitum exacte persolvisse
proliletur. .Von" otiosc, inquit, Domino strvtendum,
cuiquamvis quilibetquotidie honorit aul muneris cxhi-
exemp/um Domtnictr passionis atquc ad otnne tcstimo-
ttium Chrisli animam tvam ponas, necfunderesangui-
nem metuas, murttirio tolum necesse cst cedat. Martyrii
inzestimabilis gloria. infinila mensura, immarulata vi-
ctoria, nobilis virtus. inaesiimabilis litulus, triumphus
immensus. qttippe quoet propria confitenti* luudcprrr-
jcvttir. velut soeio Chrisit cruore decoratus. Et mox :

u$, numquam lamen persolvimus quod debemus.

ii beati, ei quibus vtre
dimissa suntpeccata Si tamen '

Quando aulem est, ut ille persolval drbitum.quem con- qui Christi compares estis, aliquando ptccastis
stat vicarw pmntr muncrc cotii] urritum, nisi forte pro 0. In posteriore loco, noluit Valerianus asserere
amore Hedemptoris se similis sententia aitt mortts, aut lingmr peccalum esseimmedicabile sed tantum os :

damnaliontsexcipiat Audaclerplancsanguishominis
'
puri proDeo fusus cum pretiuso sanguine quasiAgni
immaculaticomponitur, quandoquidemdebitum quo
tendere intenditquantuin sil Documentum, quod rer
bo improvide emisso plerumque inferlur, quamque
isspe ea plaga segreobducaturjmmofrequenternullo
"I TH. RAYNAtM APOLOGIA PRO
umquani tempore obducatur eo qui transBxus est, A Catalogi sanctorum cap. 39. eum sanctis ascripserit.
;
\ ariasdiceceses in quibus Cassianuscoliturut sanctus,
spiculuni cordi infiium, non tanlum non revellente,
entm notavit Alenardus. in pnvludiis ad Concordiam re.ui-
sed etiam altius ac tirmius adigente. Sagitta
in/ixa femori carnis, sicverbum in cordc tUtlti.
umino in hanc rem disputat noster,
hom. 5.
Quare plane levia sunt, nec a criminatore
his, quae
objiciuntur.prxtermissis, insistendumestdepellendo
Semipelagianismi probro, cujus Yalerianus acriter
vohementerque incusatur. Undeeliam a criminatore
rtur ejus de Sancti gradu dejectio :cum enim
• rium, el a catholicis talem agnoscendum, luculento
sine liderecta impossibile sit placere Deo.temerarium
omnino censet, homini cujus fides ambigua sit. vel
potius aperte oblaesa, Sancli pr.> nomen arrognre.
altuni de Valeriano silentium in tabulis eccle-
is et omnibus retro Sanctorum
quibus verisimile non est pr.eterm.Uendi;m tam uni-
Tersaliter tamque constanter fuisse Valerianum. si
sanctilatis Iaude vivus claruisset, et Sancti nomine
dign I t e vita.
41 CIPUT III.
(Juie prima Yaleriani quoad Semipelaoianismum
defensio. ejus<fue improbalic.
IV.usquam relego vestigia auversus Yaierianum
1.
ndo quaro vana suspieio tetram ei Se-
mipeiagianismi labem affricuerit. referre juvat quid
in ejus defensionem proponi posset, et
rum gravissimorum Patrum purgationeui
sarium.
Krunt ergo qui exisliment eam maculam esse in
adversariorum opinione ruinorem, quod
rianus co revo vixerit quo Semipelagian:smus
nondum erat exploratus error. eaque io regione cujus
pleriquc omnes praesul>-s et viri sanctitale
tionepraestantesad eumdeiu sapulumnaufragantes,
de initio fidei ex humanse voluntatis aliquo per se-
ipsam nisu, deque gratia Dei humanse invocationi
subjuncta, et omnibus quantum ei Deo est, divinae
gratia' rore «que respersis. a D. Augustino impune
.ebaot donec post aonos circiter seiaginta,
: nibus ad qu,f stionem de gratia pertinentibus, etiam
eoque amplius. concilii Arausicani n definitione. pro-
scnpto errore, veritascatholicaconstabilita est, quod
juita postremam nam inultoties inhocpunctovaria-
vitl cardinalis Baronii sententiam, contigit anno
Chr - . ib consulatu Dccii junioris, qu® est
- non autem proximam dispositionem, quam solam
anninota concilio ascripta. cum tanto ante floruisset
Valerianus. Itaque vidcri posset ei hoc capite Vale-
rianus, nonnis. leviler, immo non ni*i maleriaJiter
errasse. tametsi tota accusatio de Seuupeiaiiianismo
hom liis eitts insperso, verrate n.teretur. Cnde non
essct quod quidquam de ejus sanctilate detractum
censeretur, cum constet viros sanctissimos, salva
sanctitate, in niulto aperuoribus impegisse, uon com-
muni errore, sed privata sua opinione ac sensu duc-
tos. -Vo» finni imr
hceret iruui, sed penicajc obstina-
lio fac\t, iuquit Petrus Damiani lib. i, epist. 13, nec
ownes hxnlut il \ecn n su\t quivpuuintur errorem ; sed
. logis S. Hieronvmi contra Pelagianos non haberi quid
,ut yertinaciter ct audacler prxduanl faUUairm.
2. M.tu, reliquos cum in hac ipsa Semipelagianis-
mi causa suppetant eiempla luculenta Cassiani et
Fausti Rhegiensis.Cassianus enim.etiam post seriptai
et evulgatas collationes, S, l.eor.efamiliarissimeusus
est, ut docet epistola qua Cas9ianus S. Leoni opus de
lncarnatione inscripsit. yuanta aulem sanclitatis
laude claruerit, docent non tantum ejus seripta, que
christianae perfeetionis medullam jure dixeris, sed
etiam memoriaqua in beuedicuone est Massiiiae.ubi
a tam multis saeculis. Sancti titulum retinet eteoe-
leslium honoribii9colitur. Kjus enim caput, argente*
thecainclusumintersaerasreliquias abhatiaBS. Victo-
ris, ubi Cassianusoliiu visit, exhil>etur venerandum.
u i.iui iie eo. et quideni peculiare ac pr> prium,
celebratur die festo houoratur, omui deniquecultu
; sanctilicationem. At concedereauxiliumgrati» posse
qui civlitihus impendi solet religiose afficitur. 0u«
Tidetur fuisse causa cur Petrus de Natalibus, lib. vn
S. VALFRIANO. 772
larum S. Benedicti Anianensis cum cie Regularium
auctoribus Paulinus Aquileiensis episcopus lib.i contra
. .
Feiicem Urgelitanum, sub tinem, et lib. u semel ac
iterum. nec non lib. iv, initio, allegans Cassianum,
appellat eum beatum Cassianum. Disertissitne quoque
ihomas Waidensis, lib. ni Doctrin. artic. 3. cap. 28,
num. 2, Cassianum aJ iueens, vocat sanctum Cassia-
praeconio ei eihibito.contendit. In Concordia Regula-
rum per S. Benedictum Anianae abbatem frequentis-
sime allegatur regula sancti Cassiani, et raro oniitti-
tur prtenoinen Sancti. Iidem honores FaustoRhegii
indicibus. in in Provincia habentur, ubi tcmplum Deo. in Fausti
tamquam sancti honorem. jam olim exstructumeer-
nitur, et quotannis festum deeo, cum octava, tam-
quam de insigni sancto, celebratur. Primus eum
B Joannes Molanus, non itapridem e GailicanoMarty-
rologio, cui iliuc usque tamquam sanctus ascriptus
fuerat, eipunxit, eiemplo nequaquam probando in
doctore pri\ ato. Quamvis lgitur et Cassianus et Fau-
stus hujusmodi fuerint, tamen utrumque
errori pa-
trocinatuin et matenaliter fuisse heereticum ita ei-
ploratum est, ut non sit effugio locus.
.\am Cassiar.ns, ut postea apertissime demon-
I
strabo, quibusdam eorum qui saiutem capessunt,
reveraad aJio- salutis initium ex naturae viribus concessit. Nec au-
est neces- diendi sunt, si e Ilenrieus Cuychius, sive Petrus Cia-
conius. suis ad Cassianum annotalionibus quorum :
ille collationem 13. ob Prosperi impugnationes et
deeretum. esse heeretieam fatetur, sed absque
- ;
Cassiani labe, quem ait retulisse tantum, non etiam
approbasse, sententiam abbatis t.n eremonis alios :
ac erudi- auteni Cassiaui liliros errore liberos contendit:et
sicubi Cassianus contrarium videtur tradere, inler-
prelatur id Cuychius de bona voluntate per gratiam
q excitata et praecedente uberiora auiilia.eaque utcum-
que promerente. Gaconius vero, propositione 2 et 10
-«iano eicepta, etpassim in cwteris propositio-
collationem 13 purgat a crimine, eo quod Cassianus
et ea collatione, et multo magisalibi. astruat tantum
naturale aliquod meritum remotum. sive naturalein
dispositionem remotam ad gratiarn sanctificantem,
Ciaconius cum errore adinitti censet.
.. ^ed neutra Cassiani excusatio est idonea. Nam
mens Chteremonis non est aliaquam ipsius Cassiani,
qui, ut cumProsperoloquar. in procpmiolibri eontra
i.ollatnrein.C/i.iTewoHisse osiendit per omnia probasae
ac suscepisse sententiam. Kt sane, nisi hanc admitta-
mus fuisse Cassiani mentem. fatendum erit omnia
quae in Collationibus habentur. ad eostantum specta-
re, qui indueuntur loqnentes quod non minus extra
:
rem esset. quam quis Platonis Dialogos Platonis
si
~ mentem continere nesaret autsi quis diceret in Dia-
;
revera de gratia senserit S. Hieronymus. ltaque per-
ipicue Cassianus revincitur erroris quoad collatio-
nem 13, Kcclesi» auctoritatesuffixam. Dicere autem
quod in ea eollatione asseritur morbidum esse, quse
vero alibi iisdem prope verbis ab eodem auctore tra-
duntur esse alio sensu accipienda, divinare est. vel
potius tenebras gratis effundere. Kvanescit ergoons-
nis illa prior Cassiani excuiatio.
'.
• Nee posteriorest magisidonea. Nam admit- 42
tere naturale aliquod mentum remotum, et natura-
lemdispositionemetiam remotam, adgratiam sancti-
ficanlem, reprobum est et maledicto proxiraum. Ka
aiquidem dispositio. quamvis esset remo'a respectu
gratise sanctificantis. esset tamen proxima re=pectu
,- alicujus graliae auxihantis. per quam gradus nt ad
1
naturaiiter aequiri. etsub meritum cadere. est Semi-
pelagianus error, quem proinde sibi affricat, qui ea
 :

773 TH. RAY.NAUDI APOLuGIA PRO S. VALERIANO. 77i

ratione Cassianum purgat. Quod si nomen dispositio-
nis remotne aceiperetur improprie, quo pacto usurpa-
tur a plerisquescholasticis, adniiltentibusnaturalem
disposifionemremotain, idest meram obicisremotio-
nem absque inductione ullius proportionis, et qua-
cumque moraliter idonea, sive Uei altractiva.et qua-
litereumque meritoria, auteliam impetratoria, apta-
tione subjecti ad fnrninm su[iernaturalem sic vilio ;
vacaretea Ciaconii doctrinn, sed ad rem nonfacerel
quiaCassianusperspicueagitdenaturali dispositione,
tenuiquidem, sedtamem proprie aecepta, ct nliquali
A factandis, autpotius male tentandis? Eo sane deve-
nire videntur qui Cassianum purgant, ut Prosperum
Ccelestini el lielasii elogiis lllustrom, vel calumnisin
detorquenda Cassiani mente, vel inscitia; in ea pers-
picienda insimulent: quod quam sit intutumetinju-
stum, nibil attinet dicere. Ipseque Cassianus, quam-
vis Prosperi impugnationem moleste tulerit, ut Pros-
per sub initium epistolse ad Rufinum refert, tamen
non est calumniam causalus, quob fuisset avertendo
Prospero accommodatissimum. Fausli vero, quamvis
non adeo explorata videri posset hallucinatio et ;

gratiw merito feta. Quare fatendum est Cassianum nonnihil anceps causa.quod complures proeo catho-
errassecircainilium salutia. Eumqueerrorem, iisquas lici scriptores steterint (sane Sidonius Faustum ha-
exstant ejus operibuscontineri docenl qu,ae in Cassia- buit pro viro doclrinx salutaris ac singularit; Huri-
no reprebendit Prosper, habenturqueetiamnumapud cius vocavit doctorem tximium pastorem egregium,
Cassianum. Ut propterea displiceat quod card. Baro- Hilarius Arelatensis. adbuc abhatem ita bonoravit,
nius anno Christi 433 affirmat, nempe nunc quidem ut medium locaret inter se ac Theodorum et Maxi-
sanum esse Cassianum olim tamen. priusquam Eu-
; muin episeopos; Hilarius pontifex dignum duxitqui
cberii Lugdunensis et Vicloris Martyritani, ac Cassio- in synodo Roniana secum una praesideret) ; tamen
dori laborepurgaretur, iis resectis qure cumEcclesiai B eadem mihi videtur esse ratio ; et illunireque rejecit
catholica? doctrina non coharrebant, morbosum exsti- Gelasiuspontifex.
tisse. Hoc rejicio, cum exstent, ut dixi etiamnum 8. Non igiture re et existimatione Valeriani esse
apud Cassianum, quaj Prosper ex eo verbatim retu- videtur, Si Cassiano et Kausto, ut erroris, sic excu-
lil atque confixil. sationis similitudine accenseatur. Et quod communis
Faustum quoque laborasse crrore Semipelagia-
6. eo ffivo eaque in regionefuisse Semipelagianus error
noruni quoad salulis initium, diserte asserit Pelrus obtenditur, pertinet ad polentiorem labisillius diffu-
Diaconus lib. de Incarn. el Gral. Christi cap. ult.,et sionem, non autem ad Valerianiab ea immunitatem
non posse eum nota illa eximi, quamvis subobscure Nam «icutbonum, juxta Senecam epist. 73, Dionem,
plerumque errorem prodat at ita utaegre teneatur,
; Chrvsostomum, orat. 40, et Tyrium, dissert. 33, quo
mibi videtur indubilatum, ex tam multorum illius a^vj communiuset diffusius, eo etiam auctius est; ita ct
catbolicorum doctorum concitatione in Faustum. malum,quodidem DIo eleganterde moreprosequitur
Nam S. Avitus Viennensis episcopus, in quo (ait En- orat. 32, quoad plures permanat, eo est tetrius et
nodius in Vita Epiphanii) se peritia velut i» clwersi rio gravius. Qux paria sunt mento, ait Prosper, conlra
lucidx d07nus inclusit S. Fulgenttus, S. Caesarius et
: Collat. cap.9,de malisagens, non minuuntur cocundo,
in Oriente Joannes presbyter Antioclienus. adveisus sedcrescunt. Pulcberrime itemS.Hilarius.initio sexfi
Faustum, partim adhuc auperstitem, partim non ita libri de Trimt., demonstrat quanta sit gravitas erro-
multo ante dofunctum, insurrexerunt, utdocemurex ris, ex quo pervulgatus et communis efficitur.Quare
Isidoro, lib. de Viris Illustr. cap. 14 Gennadio,cap.
; alia via ineunda est purgando solide ac vere Vale-
80 Catalogi auctore Vitae S. Fulgentii, cap. 28
; r riano ita ut non commiserationem erga eum
; ;
£3
Adone Viennensi, in Cbronico, ad Christi annum 492 ;
movere velle, aut deprecari justam censuram, sed
Joanne Maxentio, in responsione ad Ilormisdae epi- innoxium ostendere, et juslo judicio interposito,
stolam ut proinde operam ludant recentiores, qui
: causaque discussa evincere, judicemur.
pro Faustopugnant, et eum usquequaquecatholicum
CAPUTIV.
fuisse, tanto posl tempore persundere nituntur, de-
cepti exililate meriti naturalis quod respectu gratiae
(iermana Semipelagianismi expositione tradenda, pro-
ludilur ad legitmam Valeriani ab ea labe eaem-
admiltit, et interdum vix nomine menti dignatur,
ob tenuitatem ita ut nonobstante aliquali illo me-
ptionem.
;

rito, gratiam aguoscendam ineulcans, eamdem sin- 1. Quia criminator dicam Scmipelagianismi Vale-
cere asserere videatur. riano maxime impingit, minus de reliqua accusa-
T.Cassianus ergoet Faustus.pii et sancli viri, nec tione sollicitus, operas pretium est pramittere quis
in vila duintaxnt pielatis laude clari, sed etiam post fuerit Seniipelagianorum germanus error, quot di-
morlem.iisin locis inquibusfcvum exegerunt.sancti- screpanles de eo sententia? sint, et verendum videam
talecommendati, etccelitum honoribus illustrcs, hu- ne Valeriani criiuinator aliter fortassis Semipelagia-
manum aliquid passi, re nondum per Ecclesiam per- nismum quara par sit et veritas ferat interpreletur,
spicue defiuita, aliter de salutis initio scripseruut ct idcirco fucus fiat imperitis. Idque excutere in er-
quam sana doctrina ferat, nec tamen idcirco omnino rore non adeo pervio magis necessarium videtur :

proscribuntur. (Juin potius qua' utiliter scripserunt. quandoquidem idem Valeriano mastix, quaest anti-
cum fructu leguntur, eorum mcmoria in benedictione ., quitalis Ecclesiastic» et haereseon peritia ac sagaci-
est. Erit igitur qui non aliler de Valeriano statuat tate in pervadendo ad ipsa errorum cubilia, Ariani-
Mihitamen hujusmodi excusatio, perparum reipsa smum, quo vix ullus fuit in Ecclesia error minusam-
a vera accusatione, quod punctum de quo
vel nibil biguus, non esse dedivino Yerbo iu natura tantuni
agimus, abesse videtur. Sic enim non homiliw, de divina subsistente, sed de Christo cx L>ivinilate et
quarum sinceritaleel sanadoctrinaquarinuis, errore lunuanitate compaclo.accipiendum contendit ;quasi
liberae deinonstrantur, sed probabilis ignorantia au- idcirco erravcrit Arius, et tot syuodoriim fulniinibus
ctoris ejusqiieinvoluiitaria cespilatio allcgatur. Quod contrilus sit, quod diierit Chrisluin csse IJ ntrcmiuo-
unicum pro Cassianopcrfugium, interelusis, pro-
est rcm. Qurequanta sit, ut i[unin iuiti->ime dicam, ce-
ptcr auctorilatem 1'rosperi, cui Homana Ecclesia suf spitatio, nihil altinet exaggerarc.
iragata est, ouiiiilnis henignis Cassiani in sensuin 2. Utigilur vera Semipelagiunisini nolitia habca-
catlmlicum interpretandi viis quasinire aliqui antc- tur, adeundi sunt Prosper et Hilnrius, qui de eo er-
bac infeliciter leularunt, ut munslravi ncc desunt
; rorc ad D. Augiisliiium adluic superslitein lilteras
qui idem etianinuui ciigitent.evcnlu, ut auguror, nmi dederunt. quu: cxstanl pr.vfixa' libi o 1). Augustiui de
dissimili, consilioque parum probubili. Quid enim 1'ia. Jc'slinali"iir Snnrloruiu. V.\ quibus, ut hoc prte-
altmct collaudalam a dolasio, cumcajtens 1'rosperi mitlaui quod usum aliqueni in hoc ncgolio haberc
opiisr.ulis.iiiipu^iialionemCsssiniiirelruclarc.ipMiiu- polest. ciiiistare iiulo Ililariuni illiiin non modo non
quc etiam Cassianum eodem decrcto in plenis ac uou essc S. Ililariuin riclavieiisoin, ul senserunt aliqui
CQrruptis editionibus suHimui velle ipdeiniiciu pr,i - relali a Uarouio ad lioni. Martvrul. ii Maii, lilleral.
stare, iis quaa adversus cuui constituta sunt, labe- et idempcr culami vel typograpbi exerrationesn ha-

TH. RAYNAUDl APoLOGIA PRO
beturapud Cassiani glossatorem, adl. xn delnst. c.
tn .hallucinatione plane geniina oiqua impegit Era-
smus innotis ad EucheriiPara?nesim), sedeliamnon
esse Hilarium Arelatensem episcopum, ut passim af-
firmatur. Nani Hilarius episcopus Arelatensis
fuiteorum quiadversus D. Augustinum querelasmo-
verunt. Audi Prosperum in calce epistola ad Augu-
1
stinum Speramus non solum tenuitatem nostram di-
:
sputationum tuarum prmsidio roborondam, sed etiam
ipsos quos mtritis atque honoribus claros ealigo istius
opinionis obseurat, defwcatissimum himen gratnv re-
crpluros. Nam unum eorum pnecipue aurtoritatis et
spiritua' ium studiorum rirum. sanctum Hilarium Are-
latensem cpisropum scmt beatitudo tua admiratorrm
sectatoremqut in alns omnibus /i«r esse doctrinse, et
dt hoc quod in querehim trahtt jampridcm apud sanc- .
titatcm luam, sensum suum per litteras relle ronferre.
Sed quia utrum koc facturus, aut quo fine sit facturus.
incertum est. etc. Expende particulasillas, unum eo-
rum. utique adversus Augustinum agentium, dequi-
bussermo erat ; et m aliis ommbus, nam quoad
gotium, de quo Prosper tota epistola, atque adeo
quoad errorem Semipelagianum, non erat Augusti-
iana? doclrinse admirator, imo eam in querclam
habehat. Et Prosper liquido testatur, se eum habuisse
suspeetum, cum dubitet quo fine esset cum Augus-
tino per litteras acturus. quodse pra?stiturum rece-
derat ; ut propter ea plane videatur Hilarius Arela-
tensis isfuisse f t nta meritis antccedcns, et adepto
nuper stOTtmO saccrdotii honore superemincns, ad cu-
jus auctoritatm l retn 1011 esse. agnoscit
oadem epistola. Numerus enim pluralis,
item loco adhibet, facile referri potest ad commu-
nem loquendi modum de aliquo, cum ejus nonien ex
causa premitur.
vero Hilarius cujus epistola ad Augustinum ex-
Is
stat, non modo non erat episeopus, cum Prosper ad
Augustinuin de hoc negotio deque HilarioArelatonsi
• ipo scriberet, sed etiam laicus fuissc videtur
quandoquidem suaeadD. Augustinum scriptionis
tionem reddit. quod D. Augustini contradictores
is parte tnles. quibus consuetudine ecclesiastica
rovorentiam Decesse sit exibere
laicos suinniani
quod ila se servatum subdit. ut tainen modestc pro
Augustino egerit quaeliquetcadere in laicum. Quid
quod Hilnrius Arelatensis episcopus vir fuit et doc-
tissimus, et quod ejus superstites lucubrationes ali-
quie produnt. eloquentissimus. Hic vero
haudquaquam se stylo siniilem Hilirio Arelatensi ex-
hibet inepist. citata. in cujus etiam calce fatetur se
tenuitatis sua1 conscientia adactum agerc cttin riro,
inquit. tum monlais, tum eloquio.tum studioc.
•juanta possel collecta suislitteris intnnitret, quas con-
junctas his destmarccurari. Est emm talis, qtii etiam
prater hanc necessitalem digntis tuse san^titatis noti-
tia judicetur. Qu.v apertecadunt in Prospcruni. qui
se Augustino de facie ignotum testatur initio episto-
lse, et cuni Hilario pro Augustino apud Gi-lestinum
papam postea stetit. A quo cum uterque vocetur
filius, ea ipsa epistola qua alii Galli episcopi. ad quos
scripla est. vocantur fratres cum item uterquc a
;
divo August. vocetur filius, initio libri de Praedest.
Sanct.. perspicue haberi videtur ne Prosperum qui-
dem eo temporeepiscopum fuisse, acfortassis etiam
neque poslea, cum a Gelasio, Kulgentio, Marcellino
Comite et aliis eum subsecutis, numquam vocetur
episcopus, utpassim alii in Gelasii decreto, sed tan-
tum rir religiosus. eruditus et snnctus. Ac ut episc.
Rhegiensis fiiisset. num tamen videtur fuisse pra?mit-
tendus Hilario Arelatensi, longe sublimioris sedis
antistiti., et ex plcnissima mundanx potestatis srdc,
ut in Paraenesi loquitur Eucherius, ad religionem
primum. tum ad Arelatenses infulas evecto, qua?
aperta est est confirmatio discriminis quod statui-
mus inter Hilarium Arelatensem praesulem. etistum
qui pro Augustino stetit cum Prospero.
Emendandum veroest in scriptore, ca?teroquindi-
;
S. VALERIANO. '76
A ligentissimo, quod Hilarium istum Augustini studio-
sum, non tunc quidem cum Augustinum interpella-
vit, sed postea. fuisse Arelatensem episcopum sta-
tuit. illum ipsum Hilarium quinon minuseruditione
unus et eloquentia quam nobilitate claruit ac etiam san-
ctitate ; cum vero Augustinum interpellaret, ait
fuisse dumtaxat presbyterum. Ita habet anno 44
Christi 456, num. "20, et anno430,num. 89, et anno
4-41 num. 3, pleneque in Rom. Martyrolog. ad 5
,
Maii. littera I. Ha?c ex dictis per se concidunt.
Osteusum enim est, cum Augustinus ab Hilario et
Prospero interpellaretur, celebrem illum Hilarium
Arelatensem jam fuisse adeptum eam sedem, et ab
iis ipsis Augustini interpellatoribus, vocatum in su-
spicionem. Item monstratum est Hilarium cujus est
epistola ad Augustinum adversus Semipelagianos,
cum eani scriberet. non nisi laicum fuisse,ac proinde
non fuit tunc presbyter.
Ex quoobiterpr.Tterea deprehenditur ambigi posse
B an hic Hilarius diversus sit statuendus ab illo Hilario
ne- Syracusano qui longeanteriusin causa Pelagii tunc
in Sicilia versantis Augustinum pulsavit iis qua>stio-
nibus qua apud Augustinuin epist. 88 leguntur, et
1
enodantur epist. 89, ubi Augustinus eum semper vo-
cat filium. Eo cnim gustu Augustiniana? doctrina?
percepto, potuit hic Hilarius ad Augustinumin Afri-
cam pergere. salubribus ejus uberibus prsesens nu-
tnendus quo beneficio excidisse magnopere dolet
;
sub finem epistola? adversusSemipelagianos, addens
id sibi maxime accidisse fratris causa, quem cum
Prosper matrona sua eontinentiam professum renuntiat, ex
quem eo Gallia? ora maritima, unde dici posset ad Augusti-
num scripsisse, sive in transitu, sivealiqua ex causa
eo divertens.
Cum vero lioc ambiguum videri possit, explora-
tum tamen arbitror illum alium Hliarium quem D.
Auguslinus epist. 94 de recenti errore Pelagii admo-
net.ab Hilario Semipelagianorum delatorediversum
esse. llle enim alius Hilarius consacerdos et pastor
P
ra- a H. Augustino vocatur ea epist. 94, cum tamen •
Hilarius Augustini faniiliaris, laicus (ut dixi) fuerit,
es-
extrema a?tate D. Augustini. Videtur ergo fuisse Hi-
larius Narbonensis prima? a?piscopus, qui tunc flore-
:
bat. Nam quommus concedam esse Hilarium Arela-
tensem episcopum ratio temporis non patitur. Data
enim est ea Augustini epistolasub Innoeentio primo
anno Christi 421, ut ibi, n. 5, observat Baronius,
Ililarius, quo tempore Hilarius sedi Arelatensi nondum fuerat
pra?fectus. Namsuccessit S. Honorato, qui sedit post
Patroclum. At hic, teste Prospero in Chronico, ca;-
sus est Arelatis, anno Christi 426, sedente Roma?
Coslestino, cui pra?iverat Innocentius, eumque ante
ixtlestinum subsecuti Zozimus et Bonifacius ut ;
perspicuum sit nondum per ea tempora Hilarium ti-
tulo consacerdotis et pastoris potuisse affici ab Au-
gustino. At de his satis.
Ex horum igitur Augustini tequalium et studio-
;s.
D sissimorum epistolis liquet sub extremam. D. Augu-
stini senectutem, in Gallia Narbonensi, maxime
Massilis, plerosque, et inter eos non neminem et
rita et mcntis suinmi sacerdolii honore supereminen-
tem, id est, episcopum, a?gre tulisse quod S. Augu-
stinus, revocata priore sua doctrina de initio gratiee
et justificationis ex naturali conatu. quam juvenis et
negotiigratia? minus sciens tradiderat.primum plane
salutis nostra; exordium divinse pra?ventioni conce-
dendum doceret, quas eorum querelas S. Prosperin
responsione ad tria prima Genuensium exceptalate
refert. Etquamquam initio. feretantumsusurrando,
et clanculum, Augustino adversabantur. ut idem
Prosper epist. ad Ruffinum testatur, tamen sensim,
quod idem in pra?fatione libri contra Collatorem di-
serte tradit, magnis motibus in eam posteriorem D.
Augustini doctrinamefferbuerunt, quod putarent ea
ratione ruinam peccatoris refundi in Deum, et ho-
minis salutem nonstatui inejus manu,contra quam
antiquus Ecclesia? sensus ad ea usque tempora tule-
777 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO
ral. Alii ex iisdem Augustini asmulis alia appone-
bant. Augustinum, inquit Prosper epist. ad Kufiuum,
post prwmissum illuslrissimum ejus elogium. qui-
dam nostrorum infamant,dicentes eum liberum arbi-
trium penitus submovere, et sub gratiw nomine neces-
sitatem proedicare fatalem adjicientes eliam duasil-
; a prima origine repetimus. Multa quoque de Gotes-
lutn humanigenens massas et duas credi velle naturas,
ut scilicet tantce pietatis viro paganoruin et Manichwo-
rum ascribatur anpietas. Alia itemaddebant dura et
dira,quae in capitulis ipsorum.apud Prosperum ex-
stantibus, viderelicet. Quantisitem et quam porten-
tosiscalumniis ipsum Prosperum Augustini defen-
sorem onerarent, habetur in pra?fatione ad objec-
tiones Vincentianas, apud eumdem Prosperum.
4. Existimarim autem primam borum omnium in
Augustinum etasseclas motuum originem fuisse gli-
scentem in ingeniis plerisque infirmis errorem, ex
male intellecta D. Augustini doctrina de electorum
vocatione secundum propositum, ac non uniformi
electione omnium ad eadem gratia? auxilia, atque
g oceasionem gliscente, quam maxime recessuri non-
ideo neque ad gloriam. Aliquos enim monachos inde
admodum fuisse turbatos constat ex D. Aug. epist. Novatianum de Trinit. c. 20, in alterum extremum
40 et 17, et exlibris de Gratia et Lib. Arbitrio, ac
de Correptione et Gratia. Eodemque etiam perti-
nuisse videtur desperatio illius monachi in ipso D.
Augustini monasterio, quam describit lib. de Dono
Persev. cap. 15. Nam quamvis D. Augustinus eam
solam praescientiamcausarumrefert.tamensunt duo
illa satis conjuncta.et fere inlirmaingenia adutrum-
que illum scopulum alliduntur ; ac cur praesciantur
tales futuri, causam referunt innonsuppeditata lar-
giora illa et secretiora beneficia quae electis obtin-
gunt. Illi ergo, aliique infirmi,scandalum passi sunt
in proposita D. Augustini doctrina. Resqueeo deve-
nit. si Sigebertum audimus, anno Christi 415, et
idem habetur in Chronico Prosperi per Pithaeum
edito. anno Honorii 23, ut haeresis inde conflaretur
Pradestinutorum, qui subnervabant corda servorum
Dei, negabantque habendam essesalutis sollicitudi-
nem quod nisi quisesset e felici illo pusillo grege acetiamreligiosiores nonnulli, utdeCassiano dicam,
;
electorum, quibus Deus gloriamantecedenter decre-
vit, et auxilia specialia, altamque et secretam voca-
tionem praeparavit, necessario perdendi essent sal-
vandi autem necessario forent, si ad eum numerum
et beatum Dei peculium pertinerent.
Alii tamenlueresim Pricdestiuatianorumlongepos-
teriorem faciunt.et magnam partem aliter explicant.
Trihuunt quippe eam auclori Gotescalco, monacho
Suessioni, qui sub annum Christi 800 vivehat.
Ejus autem error his verbis refertur ab Ecclesia
Lugduuensi,conlra Joannem Scotum,ex ipsius Scoti
Kbro, inquarti capitis examinc. Tertiam ponit /ia>re-
sim, 45 proedestinalionibus necessitatem et vim infe-
renleni. i.uju-,, ulsibi inlctur, auctorem non tacet,vo-
tans eam tlotescalcanam, a quodam videlicet miser-
mpw et infelieissimo monacho, jamdudum illic (nesci-
mus quo(ordine) dnmnato, et annis jam plurimis
mrcerali ergaslulo retruso, nomine Gotescalco. Ilunc
n Massiliensium aliler rcferant), itemque ut ea quam
at alios ejusdem Gotescalci, errores, eadem Ecclesia
libro dc Tribus Epistolis, initio, ex cujusdam (credo
Hincmari) epistola refert illud item addens, cum
: sunt qui nascentem eorum errorem Augustino pri-
Gotescalcus e Gallia ad extremas Germaniae oras ob
Ev angelii praedicalionem profectus esset, inde coe-
pissc praedicationis exordium, quod Deus quos vo-
luit, ah «terno, sive ad gloriam, sive ad supplicia
U edestinaverit, et ita quidem, ut nec electi penre,
prohi salvari possint; nec velil Deus uiunes
salvari, sed eos dumtaxal qui salulem reipsa conse-
quuntiir, pro quihui itcni el passus sit
I quantum autem ad arbitrit libt rtatem, uU his tam ap-
Christus. ii>
i i, c el s rnilia iii ijuihus obfirmate nae-
i
adjudicatum flagris Golescalcum a monachis
et abbatibus, et pene usque ad obitum Bine misera-
none diiaccratum, traditur eodem libro posl me-
diiiin, adactumque suis manibus m Qammam proji-
cciv librum quem r»> preedictis propositionibus
> ritapraveniri, etaoip
i
irat. Videsis de Gotescalco Pithffium in Aona-
tibus, Trithemium in Chronico Hirsaugiensi, Pro-
Pairoi,. JJl,
S. VALERIANO. 778
A doardum lib. ni Hist. Eccles. Remens. cap. \A, et
oninium maxime Hincmarum quiaderat, epistola de
eo ad Nicolaum I, ubi bene advertit Gotescalcum
non fuisse revera auctorem primum, sed instaurato-
rem dumlaxat hareseos Praedestinatianorum, quam
calci nequitia et popnis ei inflictis leguntur apud Ha-
banum, epistola ad ipsum Hincmarum, et alia ad
Heberardum comitem. Nam in alia quas est ad A'o-
ringum ita errorem Gotescalci repellit, ut de eo
prorsus sileat. Similiter qui nunc lucem aspexit au-
ctor operis contra hasresim Pra;destinatianorum, et
confictum Augustini nomine librum adducit integrum
ad hujus haeresis penetralia educenda in publicam
lucem. Gotescalci nusquam meminit, et haeresim
Praedestinatianorumexortam ipsisD. Augustini tem-
poribus agnoscit, proximeque a JVestorianaeam col-
locat ante exortam Eutychianam, de qua silet.
5. Ab hac ergo haeresi, tunc per eam quam dixi
nulli, ut semper erroris est abrupta dementia, juxta
deflexerunt, negantes specialem beneficentiam Dei
in electos etvocationem eorum secundura proposi-
tum. Item divinam electionem ad gloriam, nulla me-
ritorum per gratiam comparatorum ratione habita
factam repudiabant et qui inter eoserant turbulen-
;
tiores,antecedentemillamelectionem, ad augendam
infumiam, magna mendaciorum accessione cumula-
bant. Antecedentem quoque gratiaeexcitantis prsepa-
rationem, et omnera voluntatis humanse praeventio-
nem; a Deo gratiae auctore factam aversabantur,
tamquam libertatihumanseinfestam. Eoqueconsilio,
Deum communem omnium Patrem, et nullius per-
sonam accipientem probaturi, salutis item humanae
potestatem in uniuscujusque manu reposituri, auxi-
lia gratiae voluntati naturaliter exsertee, et auxilium
per naturales vires imploranti ac se ad salutera co-
nanti subjungebant. Cordatiores tamen ac sedatiores,
/-•
subjunctionem illam gratife excitantis ad humanam
voluntatem, non fundabant in secutura libertatis te-
;meratione per gratiam praevenientem, aut in defu-
tura homini salutis suae potestate, si praeveniatur,
praesertim ut propositi divini assectantis electionem
antecedentem ad gloriam (haec enim omnia viden-
tur agnovisse non sequi revera, sive ex electione
uaterna ad gloriam et specialem gratiam, sive ex tem-
porali prseventione vi aelerni decreti facta.propterea-
que in quibusdam libere salvandis agnoscebant prae-
ventionem gratuitam), sed fundabant subjectionera
illam gratirr> ad voluntatem in quihusdam Scriptura
locis male detortis, ad graliam subsequentem perli-
nentibus, quibus Deus dicitur peccatorem exspectare,
et in maturitate praeveniri.
6. Ut perspicuum testatumque fiat hoec ita se ha-
buisse (nec enim desunt qui refragentur, et crroiem
dmmus sententiarum et fundamentorum inter Mas-
silienses varietas perspiciatur, adeundi et audiendi
mum, tura Cadestino pontilici renuntiarunt 1'rosper
et llilarius. Ita igitur Prospcr, cpistola ad Augusti-
num, post late expositas Massiliensium querelas ad-
versus specialera quorumpiam elestionem ab Auj;u-
stino assertam.eorumquevocalionemsecundumpro-
positura, non communem aliis Aiunt, quantum ad
:
Ueum pertinel, finnihus paralam vitam uin
prehend\ qw Iid nnl, e( auxiliumgra-
rito eredulitalis acceperint. (n istam vero talis
gratiseprwdicationem, tiiquorumcontradictione o/fen-
liiiin cuin priu»
.
ntircut, ideo u vel mai itni
contulfi iiiit.qinasi profiterentur abeaomnia boua me-
ut csse donari, nects-
silate eoncedereni Deum, sei undum propositum et co»«
siiiumvoluntatissuseficcvUojudicioetoperemaniftsto^
Kj
779 TH. RAYNAUDl APOLOGIA PRO
aliud vascondere inhonorem.aliud in ronlumeliam.
quia nemo msi per gratiatnjustificelur, el netnonisi
in prxvartcntione nascatur. Sed refugiuiit istutifa-
teri.dtitnoque ascribereoperi sanctorum merttafor-
midant, nec acquiescunt prxdestinatum electorum
numerum nec augeri posse nec minui. ne lucum ajntd
infidelet ac negligentes cohortanttuin uicttamenta
nuti habeant. ac superflua sit industrtx ac laboris
i>idictiu.cujusstutliumcessanteeiectionefrustrandum
sit. Ita detnum enim posseiinuinquemque ad correc-
tionem autprofectum vocari, si se scial sui diligentia
bonum esse posse, et libertalem suam obhocDei au-
xilio juvandam, si quod Deus inandat. elegeril. Ac
sic cum in hu qui tempus acceperunt liberx volun-
talis duo sint qux humanam operentur salutem.
Dei scilicet gratia, el hominis obedientia. priorem
volunt obedtentitim esse quam gratiam. ut initium
salutis ex eo qui salvalur, nonexeo credendum sit
stare qui salvat; etvoluntas hotninis, divinse gratix
sibi pariat opem, non gratta sibi humanam subjiciat B luntales, cxtera verotpsumdareconeedunt,cum ab
voluntatem. Vides initiutn acprogressumerrons, ad
metam usque barathro et voragine conclusam.
7. Similia Hilarius initio epistolae ad Augustinum,
brevius quidem quoad errons originein, distinctius
tamen quoad progressum et varia adjuncta erroris.
Atunt, inquitde.Massiliensibus, novumet mutileesse
prxdicatwnis.quodquidem secundum propositum etigi
dicuntur, ut ul na'46 arripere valeant nec tenere,
nwcredendi volunlatedonata.Excludiputantomnem
prxdicandivigorem,si nihilquodpereamexntclurin
hominibusreinansissedtcatur.Consentiitniomneinho-
minem in Ailam perisse,nec inde guemquasn posse
proprio arbitrio hbsrari ;sedid convtniens asserunt
verttati. velcongruumprxdicalioni, ut cum prostra-
tis et numquam suts cirtbus surrecturisannuntiatur
oblinendx salutis occasio, eo merito quo voluerint
et crediderint a suo morbo se posse sanari, et ipsius
fidei auijment um, et totus sanitatis sux consequatur
effeclus. Cxlerum adnullutn opus.tel incipiendum, (j quam pro initio reliquorum supernaturalium ope-
•
deficiendum, quemquam sufftcere sibi posse
eonsentiunt.Nequeenxmalx eorum,
annumerandumputantexlerritaetsupi lu i volunlate
unumquemque xgrutum vellesanari. Quod enim dici-
tur, crede et salvus eris ttnum horum exigi asserunt,
: Praedest., ut probent fidem esse donum Dei. Nec
aliud n/[erri,ut propter il quod extgitttr.si redditum
tuent in quod offertur deinceps tnbvatisr. Et moj
Non putant negari gratiam ,si prxcedeir dirii t ur lalis Semipelagianiibi impugnatirefragabantur. Etquam-
voluntas qux tantum medicum quxrat, non autem
quidauam ipsajam valeal. Nam illa testimonia, ut
unicuique partxtus estmensuram fidei,
est ttlud, ticut
adidvoluntvalere, utadjuoetur quicxpi ritvelU, non
ul eliamdonelur ul vcltt; rrjectis abhocdono aliispari-
terreis. quipossint timililerliberari,si eaquxpa-
et
rilerindignisprxstaturcredendivoluntas,elittm ipsis
similiter prxstaretur. Si autem. aiunt, dicatur vo-
luntatemomnibusremansisse,quavet contemnere quis
valeat,velobedire,derion/int tio/iutnt rationem reddi
electorum velrejectorum, in eo quodunicuique meri-
tum proprix voluntatis otfjun^Jtur.Rursusqueinfra:
Quod autcm dixit sanctitas tua neminemperseverare
-rseverandi virtute percepta,ealenus accipilur,
ut guibus dutur, inerti licet.prxcedenti tamen proprio
arbilrio tribualur : quod ad huc tantum liberum as-
serunl,utvelil velnolitadmitteremedicinam.Cxterum
et ipsos abominari se et damimre testantur, si qitis
quidquam vtrium in aliquo remansisse quoad sani-
tatem progredt possit extslimet. Nolunt aulem ita
hanc perseverantiam prxdicari, ut non vel suppli-
ciler emereri, vel amilli contumaciterpossit.Necad
incerlumvolunliilis Deideduci sevolunt, abieis,quan-
lum putanl,ab obtineniliiiii vel amittendum evtdens
est, qualecumque sit,initiumvoluntaiis. In praedictis
Hilarii verbis, ad plenam erroris de ijuo agimus in-
trospectionem.desideraturluxaliquaquoadduo.nem-
pe et quoad iitittum illud qualecumque, quod Semi-
peliagiani arbitrio ex se exspectato dabant;etquoad
opus ad quod necessarium gratiam esse futebatur.
S. VALERIANO. 780
A 8. Et quidem initii nomine in ipsis erroris sui cu-
nabulis cujusvis boni operis exordiadesignabant, ita
ut non primi dumtaxat boni aclus liberi, sive fidei,
sed quorumvis bonorum operum ad perseverantiam
necessariorum exordia nudo libero arbitrio ascribe-
tamen convicti, ut D. Augustinus refert
renl. Postea
lib. dePrsedest. SS. c. 2, et in ejusdemlibri calce, et
lib. de Bono Persever. c. 17, paiinodiamcecinerunt,
seque restrinxerunt ad solum salutis initium et per-
severantiam in ea, ut bis cap. illo 17 testaturD. Au-
gustiuus. Placet ipsa verba appendere ; quod recen-
tiores aliqui secure pronuntient, Semipelagianos
circa solum salutis initium, non item circa per-
soverantiam, aberrasse. lta ergo loquitur Augusti-
nus, referens Semipelagianorum sententiam Sed :
ii, qui soltim initium fidei el ttsque in finem perse-
verantium sirin nostra ronstituant potestate,ut Dei
dona esse non putent, neque ad hxc habenda atque
conlinenda Deuino/iernri nostras cogitatwnesel vo-
illo impelrantur credentisfide. Et mox Hxcergo ex :
Deo dona sttnl, id est, ut de aliis taceatn, saptenlia
et continentia. Acquiescunt et tsti, Semipelagiani.
Xeque enim Pelagiam suni ut atlversus islam pers-
picutim veritatem dttra et hxrelica perversilate con-
tendunt.Sed hxc, inquiunt, ut a Deu dentur nobis,
fides impetrat, qux incipil a nobis. Qttant Hdem et
incipere habere, el in ea usque in finem perma-
nere, tamquam id non a Domino incipiamus, nos-
Irum esse eontenluni. Vides in quastandem angus-
tias devenerint Semipelagiani, coacti solum lideiini-
tium, et perseverantiam in ea nudfe voluntati tri-
buere eoque confugientes, ut Deum labe, hominem
;
necessitate in salutis ncgotio eximerent.
Sed intutum plane fuisse perfugium illud, clamant
ScripturaMnfiniliesquoad perseverantiam.Nonminus
iti-iii luculenta pro lidei initio ex supernaturalibus
lantum suppetiis concipiendo exstanl testimonia,
rum. ul videre est io longa et insigni disputatione
qiiam instituunt S. Augustinus lib. de Prsedest. SS.,
et insigniter serm. 15 de Verbis Apostoli, Prosperl.
de Vocat. f.ent. c. "23, et Kulgent. lib. i de Verit.
tantum fidet supplementum, ut U.Augustinuseolibro
c. t loquitur, sed etiam fidti civptunt, de
: quo solo
vis consilium Arausicanum quod Semipelagianismi
foeces siccavit, damnet, non eos tantum qui lideiini-
tium arrogabant, sed etiam eos qui ceeterorum
sibi
bonorum exordia eodem modo vindicabant nudo ar-
bitrio et naturas viribus tamen hoc non eo perti-
;
net, quasi Semipelagiani ita philosophati sint de cu-
jusvis extra fidem bonae actionis initio, sed cum
principio ita sensissent, ne qua superesset erroris
scinlilla, idquoquereprobavit.Quamquamcum fides
sit prima radix m salutis negotio, sitque de eamulto
p. potior ratio quam de subsequentibus actibus, ac sic
evictum fuent initium ejus a Deo esse, de aliis quo-
que ornnibus multo potiori jure idem evictum videri
debeat; mirum non esset, etiamsi admitteretur Se-
mipelagianos in eodem semper errore de cujusvis
operis initio perstitisse, divum tamen Augustinum
incubnisse praesertim in eam curam.utdemonstraret
fidei initium a Deo esse, non autem a nudo libero
arbitrio.
Cum autem ejusdem D. Augustini testificatione
9.
lib.de Preedest. SS. c. 2. compertum sit Semipela-
gianos non potuisse obsistere nianifestissimis Scri-
pturas locis, quibusfidesdonumDei esse monstratur,
perspicuum videtur, eos nomine inilit fidei. non in-
tellexissefidemrudem adhucetmodicam.sed noniine
initit fidei intellexisseeam credendi volilionemfidei
prteviaiii quam coosilium Arausic. n can. S vocat
credulitaiisaffectum. aperteque S. Fulgentius I. de
Incar. et Grat. Christic. t8, SemipeJagianosrefellens
circa voluntatem credendi, quam ab homine esse
 781 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO
contendebant, eam nominat mitium credulitatis. Ex
quo sequitur quod fidem creptam, cui Semipelagiani,
ut D. Augustinus, c. illo 2 loquitur, rependi aiebant
fiaem aurtam, non esse fidem essentialiter constitu-
tam, tametsi intensive imperfectam, sed esse affe-
ctum anteriorem, qui sit fidei veluti praeludium ;
quamvis moraliter unus cum 47 ea actus compute-
tur, et idcirco donetur plerumque eodem nomine.
Similiterque sequitur fidem auctam quas ibidem ap-
pellatur incrementum fidei, non esse auctarium et
accessionem aliquam ad fidem anle inchoatam in
eodem genere, sed esse fidem ordinis superioris,
succedentem imperfecto illi initio, spectanti ad labo-
rem humanum. Provocari autem aiebant, fide illa
ccepta, fidem auctam, quia existimabanl hominem,
exhibito initio, qualitercumque emereri internum
gratiae auxiliumnecessarium adcredendum.Et ipsum
quidem hominem ex parte sua primum conferre vo-
litionem, eam cum primum emicuisset, foveri
et promoveri a Deo. Quod ipsum aliter efferebant B
dicentes homines initiuvi priebere, Dei vero esse per-
ficere Ilemque ut Prosper epistola citata referl. lis
conferri sanctitatem qui bono naturse, quod vocabant
gratiam initiaiem, bene usi ersent, eoque aliquali me-
rito divinam ni se supernaluralem beneficentiam
provocassent.
Eo credulitatis naturali affectuex nobis suppo-
10.
sito.quoproliciasserebantdivinaegratiae adjulonum,
quodque aiebant a divina vocatione exspectari, adde-
bant Semipelagiani rcliqua omnia quibus nomen ope-
rum dabant, ipsumque etiam fidei assensum esse a
divina gratia. Idque aflirmabant, cum aiebant ad
quodcumqueopushumaiiH3curationis,etincipiendum
et peiliciendum, necessanam esse gratiam. Tantum
quippe excludebant ab operum sjllabo eum quem
dixi naturalem credendi affectum. disponentem ut-
cuinque ad gratiam. IIoc enim dumtaxat volunlati
nudie salvuni volebant in negotio salutis, quod ita
necessarium censerent, ut salus in cujusvis adulti po-
testate locaretur, et Deus liberaretur ab acceptione
pcrsonarum.quibus duobus incommodis posteriorem
D. Augustini doctrinam premi calumniabantur ase : adhaesisseetmerituincondignuminvexisseaffirmanl;
autem declinari eiistimabant, admittendo ex parte
hominis qualecumque initium, seu tribuendo bono
usui liberi solius arbitrii merilum aliquod quantum-
cumque exile ac tenue, ut in eo initio tota gratiae
subst rictio fundamentum haberet. Idque initium pure
naturale, nostroque nudo arbitrio expromptum, aie-
bant a Deo exspectari tamquam ansulam qua volun-
; meritumcongruiimremissionispeccatorum.negatque
tatem divina auxilia prehensanlem acciperet.
11. Hidiculi vero prorsusque insulsi sunt, qui ali-
ter eam exspectationem inlerpretantur, affirmanles
hoc errore sordere, qui dixerunt consensum, prout
libere a voluntale prsestitum gratire vocanti prsemissae,
exspectari a Deo tamqiiainrationemcur ipse quoque
eum consensum velit a se prodire. Ita ut cum duae ha>
causie concurrant ad illius consensus productionem,
prior ralione sit volunlas ante praeventa. Eam vero
praestoleliir Deus, ct ad ejus nutum, atque adeo po-
slerius ratione, se applicct ad cooperandum et dan-
dum consensum. Quam ccnsores praedicti censent
esse reproham illam doctrinam de Dco volunlatem
nostram eispectante, a Cassiano collat. 13 cap. 12
male fundatam iu illis Isaiae verbis cap. xxx E.rspc-
: pliciter dictiim iiiliciab.iiiliir.cuiii tamen oinnis plana
etat Dominus ut nnsereatur vestri, damnalamque in
concilio Arausic. ncan.4, et a Prospcro, Fulgentio,
sJiisquc grati« contra Semipelagianos defensoribus,
Confutatam.
Moc vcro esl in erroribus antiquis referendis, et in
conciliorum conlra eos definilionibus interpretandis
locari, cum eiploratissiniuin sit Semipelagiaoosdivi-
namgraliamexeilaiiteiii et primum iiiilinin a Dco po-
:
(iliiin exclusisse limentes bumanee libertati ei prae-
ventione.etdiviiKim iiiiiiiiinilatein a vilio acceptionis
personarum praetexentes.Eo itaqiicsensud ainnaiitiir,
quod volimtatcm a Deo exspectari affirmarenl cum ; pcrsonaruin acceptioncesl tamen falsissiinum uuod
tameu Deus non exspectetvoluntalem ut eaiu vocet, Deus prtevcniatur abhomiiie, sive quod hoiuo sulutis.
I
S. VALERIANO. 782
A etiamsi jam vocantem vere eispectet quoad consensu*
liberi produclionem. ld est nolit eam inconsultam
abripere ad cooperandum, vel adigere ad cudendum
consensum sed id libertati ejus permittat nec nisi ab
:
eajampraeventaadvocalusaecurratadcooperandum.
Advocatus, inquam, non per actum divina coopera-
tione anteriorem, quem constat esse impassibilem,
sed per exigentiam naturae tunc operabundae, et in ta-
libuscircumstantiis.ac prsemissa divina fecundatione
proeveniente. expromplura actionem, si posset abs-
que Deo se ad cooperandum adjungente eam expro-
mere. Eamenim suamexigentiam voluntas contuen-
dam Deo objiciens, et objective, non formaliter, ex-
hibens, advocat Deum ad cooperandum, et cum ipsa
producendum consensum liberum. Itaque illa per
Deumexspectatiohumanaevoluntatis.quamconcilium
Arausicanum reprobavit, alia uon est quam quae ab
ipsisSemipelagianis posita fuerat.hocest exspectatio
voluntatis utvocetur, ita ut prius homo ex se etsuis
viribus,Deo nihil adhuc circa salutem hominis mo-
liente.expromat suum qualemcumque nisura,ejusque
interventu utcumque mereatur ut Deus, qui eum dum.
taxat nisum, languidum licet et enervem, exspecta-
bat, illico accurrat, promotoret consummator initii
nostri, eui tamquam aliquali merito, et causas mora-
liter moventi, exhibet super naturales suppetias.
12. Semper dicojuxta Semipelagianos initium il-
lud salutis quod esse a nobis affirmabant, tenue ali-
quid et exile fuisse, nec nisi aliquale meritum auxi-
liorum gratias conlinuisse. Perspicuum namque vide-
turillos non affirmasse competeretaliinitio meritum
de condigno, respectu salutis ad quam aiebantillud
disponere. Itadisertissime tradit Cassianus collat. 13
c. 9, et 13,et 16,lib. xn de Instit.c. 11, 13, 14.1dem-
que sonant verbailla Semipelagianorum.quos supra
ei Hilario retulimus dixisse,initium istud seu volun-
tatem qua quapritur medicus, non valere quidquam, id
est, perexigui esse momenti ac meriti. In quo Semi-
G pelagiani a Pelagio dissidebant, qui naturali salutis
negotiationi meritum ejus condignum concessit.
Nec placent qui Semipelagianos quoad hoc Pelagio
ut Vega lib. vm in conc. 5; Toletusin c. vni adltom.
annot. 31, et in c. xi, ad illud Si autem gratia,jam
:
nonex operibus. Non placent, inquam nam sanctus
;
Augustinus qui locis allegatis hoc Semipelagianum
meritum improbat, tamen ibidem et epist. lt)5,
48
ac saepe alibi, concedit peccatori divinitus praemoto
simile meritum naluralibus viribus posseconcedi re-
spectu primas gratiae. Ergo agnovit gratiam non tan-
tum everti concessione meriti naturalis condigni
(quamquameo maxime),sed etiam concessionemerifi
naturalis congrui, et aliqualis tantum ac perexigui,
qualeiuvexerunt Semipelagiani quiexiguitatem hu-
;
jus meriti considerantes eo devenerunt, ut profite-
renlurquodei nostro qualicumque initio rependitur
q esse gratiaedonum.et initium illud nonesse meriluiu,
nempe perfectum etsimpliciter dictum. Quod niiinis
pervadentes nonnulli, inconstantiae damnant Cassia-
num et Kaustum apud quos locutiones ill.e frequentes
sunt.quasierroris sui ea in parte immeniores.ltevera
tamcn perstabanl in errore, nec nisi meritiim snn-
naturalis ad salutein dispositio, ct vis quulitercum-
que tneritoria, quam illi admittebant, neganda sit
tamquam gratiae eversiva, quod Tolelus supra male
diffltetur.
13, Neque vero recte Semipelagiani per hunc er-
rorem prospici a se putabant hiiiname liberlali in
negotio saluiis, el divin.e exemptioni a labe acce-
ptionis personaniiii.qiiciii fuisse illisgeminum errpris
scopuliiin prsemisi male.inquara.eiTorem errore de-
;
clinabant.Nani quamvia verissimum sil salulem essc
in cujusvis adulli potestale et Deum longe abesse a

783 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO
•j« negotium per bonum usum nudi liberi arbitrii
auspicetur sed ad locandam in manu cujusvis adulti
: electiomediorumcongruorum.eteatenus elticacium,
salutem suam, satis superquc est quod prasveutus a
Deopossit vocanti consentire aut dissentire, ut plane
lucuienter tradit Fulgent., lib. de Praedest, et Gratia
cap. 9, post Augustinum, lib. de Spir. et Lit. c. 34.
Et quamvis ea praeventio non sit aequale benelicium
omnibus quibus impenditur, sed in quibusdam talis
sit, ut faciat facere (tametsi luctabiliter), eo quod fit
victrix suavitas atque delectatio, prout vocatur a
D. Augustino lib.de Peccat. Merit. c. -27
perest sufticiens adoperandum, et talisutper solam
bominis negligentiam ac culpain non sortiatur cffe-
ctum. Quae autem est selecta et specialis,
Deo labem acceptionis personarum, mi non
habet in mere gratuitis, etiamsi distnbutiofiat inae-
qualis, nulla prorsus interposita causaexparte reci-
pientium.
Est tamen ibi ingeniis omnibus fixa crux, haeren-
cumqueestin divino, juslo, sed occulto judicio,juxta g
illud Augustini de Spir. et Littcra c. 34: Si ad ittam
profunditatem scrutandam quisquam nos coarctet,
cttr iili itasuadetur ut persuadeatur,itliautemnonila,
duo sola occurrunt interim quxrespondere mihi pla-
ceat.OaUitudodivitiarum, et .\umquidtniquitasapud
'
DeumtCuiresponsio ista displicet.quxratdoctiores
sedcaveatneinveniatprxsumptores. C&vendum item
eise in ea quaestione praecipitium movetserm. 20de
Verbis Apost. ct pulchreserm. II Movet me, inquit,:
quod ille perit, non tlle. Alovet tanqttam hominem,si
vcrum vis audire, et memovet, quia homo sum. Sed
etsi tu homo, et ego homo, audtamus dicentem
homo, lu quis qutrespondeas Deot Si posset loqui
es
pccus,et dtcere Deo,Quare istum hominem fecisti, et
mepecudem. non juste succenseres, et dtceres Ope-
cusjuquiesquirespondeas Deof Eltuhomoes,seda Deo
pecuses,ct uttnam sis pecus ejus,ct oi is pasnix ejus! Vi-
dendus ineamdem sententiain epist. 1U5, et 1'rosper
ii de Vocat. Gent. C, oO, inline, et S. Ghrysost.hom.
26, in Epist. ad Hoin., in inor.Itaque admotas a Se-
mipelagianis niacliinae nullo negotio subvertiintiir.
Alta ratione eas macliinas disjicere se putant alii.sed
quae revera non estsolida,nec erroris pura. Nam non
video qiiam commode aSemipelagianismi labelibe-
rari possit auctor operis contra Praedestinalianos,
saepe concedens toto libro tertio gratiam praevenire
voluntatem, sed hoc accipiens de praemissaincarna-
tione, et Ghristo fonte gratiae adsalutem nostram a
Patre dato, qua ratione argumenta contra Semipela-
gianos ei necessaria gralia; praeventione eliderepo-
terat. Sed non sufficit ad illud initium quod contra
Semipelagianosagnoscendum est,tanquam proprium
gratiae praevenientis intelligi enim debet de gratia
; quibus docemur Deum palam (ieri nescientibus ipsum,
actuali, qua; est actus nobis receptus, ac excitans nos
ad operandum qualemgratiam prseireei parte Dei,
: aliuil aliquidcomnientusest. Nempe quod inlerdum
et antevertere nostram operationem hic auctor non
videtur agnoscere. Et idem videtur innuere Arnobius
junior in psalmum cxlvu. Itaquesolecalholica et so-
lidaratione evertendi Semipelagianorum macbinas,
ea est quam proposui.
14. Illa; autem aliaecalumnia; in Augustinum.quas
praeterea memorabam Massili.e et per eam Galliaj
orain ilUscininatas.quoad electionem adgloriam par-
tim per se evanescunt,ut 1'rosper eas referens 1. ad
objectiones Vincentianas recte demonstrat partim
ci mmodissime mihi videnturdepellendaj.si dicamus
D.Augustinumadmisissequidem iuDeofonnaleinglo-
rice electorum intentionein, meritis prasvisisanterio-
rem, a qua originemducatpncparatiovocationiscon-
gruae.etsecumlum propositum(itaenim apertc ferunL
quae disputat lib. de Gorrept, et Gratia cap. " et 12
et lib. de l'i dest SS. cap. :;, et 1. de Bono perse-
i acguireres,necin nostrorum intelligenlia permaneres.
vci'. cap. 9, aliisquc locis et id quoque suadet spe-
; Sed quid aliunde Cassiani mentcm vcnamur, cum
cialis illacura et amor Dei in cleclos, in
ab Auguslino eipensis, tam siepe cclebratus) eam
tamcn intentionem juxta eumilem D. Augustinuin.
non aliter statuendam esse efficacem, quam perordi-
;
S. VALERIANO. 784
A nem ad auxilia congrua per eam procuranda. Nam
ita connectitur cum divina illa electione et intentione
ut non debeathaeeintentio concipiefficax.priusquam
haec media, et ordo ad ea cogitetur. Cum autem ea
media non sint ineluctabilia, sed absolute loquendo
possint non habere effectum, ut alibi demonstratur,
et splendidissime tradit S. Macar.hom. 37,agens de
gratia tradita apostolis jam confirmatis in gratia, ne
graviter delinquerent, quae utique efficax fuit, recte
; tamen sem- ex his mediis conjectamusefficacitatem intentionisa
D. Augustino invectam non essefirmiorem.Atque ita
concidunt omnesmaehinse qua1 exeo admovebantur,
non infert quod salus eleetijuxta D. Augustinum, 49sit plane
necessariaeteversuimpossibilis. Aliud enimest certo
etinfallibiliter non fore evertendam, aliud non posse
everti, etiamsi homo vellet. Primum est verissimum,
posterius vero falsissimum.
Ouamquam nihil quoque versatili libertatis hu-
maiM conditioni timendum censerem, etiamsi ad-
mitteremelectionem ad gloriamjuxtaD.Augustinum
esse plane efficacem, sed tantum intra ordinem in-
tentiouis, eo quod Deus ob praevissam conditionaliter
cooperationein voluntatis humanae, si his vel illis
suavibus mediis juvetur, noluerit de voluntate abri-
piendaperauxiliaineluelabilia quidquam decernere,
consequenter ad suam illam robustam planeque an-
tccedenlem electionem, quam ex seipso concepit,
decreturus k si humanae voluntatis indocilitatem et
oblirmationem adversus illa mitiora et molliora me-
dia praenovisset. Sicenim libertas humana ejusque
: circa salutem vertibilitas salva perstat, nonobstanle
ferreo decreto prorsusimmanente.etvoluntatem
illo
quulis ex se erat, atque adeo plane exsolutam, re-
: hnquente. Salus tamen lit indefectibilis, quia quam-
vis intentio divina sit pura intcntio ob proecognitam
infleiioneni liberam voluntatisper gratiam repudia-
bilem, tamen si voluntas aliter se habere vellet,
/-. adigeretur adcapessendani hanc vel illam viam, di-
vino decrelo antecedenti quod supponitur consenta-
neam. Quia vero ea salutis indefeclibilitas.quamvis
cuin prsesenti libertale coha;rens, mihi alias ob cau-
sas non prcbatur, idcirco propositam D. Augustini
sententiain eo quem retuli modo exponere praestat,
ut cavillis et calumniis minus obnoxia statuatur.
Ihir, alibi plene discussa nunc tetigisse sat est, ad
aperiendam inanitatem querelarum a Massiliensibus
jactatarum, de quibus hactenus.
15. Vidil Cassianus reliquorum Massiliensium er-
rorein hactenus expositum, quoprima gratia statui-
tur semper voluntati et invocationi humanae subjun-
cta, cohaerere non posse cum plerisque Scripturis
el apparere iis qui illum non interrogabant. ltaque
quidem homo praeveniat Deum, et bono liberii arbi-
trii usu promereaturulcuniquegratiam Dei,petitioni
r, ac sludio nalurali superinductam, qui fuit error Se-
inipelagianorum, seu vulgiMassiliensium interdum ;
tamen Deus prsevenial nos, et a nobis nondum vo-
catus pulset ad ostium, ac voluntatem pra-occupet.
Quod esse Gassiani placitum notarunt Guychius an-
not. 20 inCassianum, et Ciaconius in observationi-
bus ad eumdem, aperteque habelur ex Prospero
;
lib. contra Collat., praesertim c. 5, 9 et 38.iVec cum
hxrelicis,iM. c. illo, %,ltbinec cum eatholicisplena
concordiaest. Illiinomnibusjuslis hominum operi-
bus Liberx voluntatis tuenlw exordia,nos bonarum
cogilalionumex Deo semper credimus prodireprinci-
pia. Tu informe nescio quid tertium el utiqtte parli
inconveniensreperisti,quonecinimicorum cunsensum
Scripturis exstent perspicua ipsius Cassiani loca, quibus ea
; quam diii Cassiani opinalio liquido deprehenditur ?
Illustrissimecollat. I3c. 7 Deibenignilascum bonsevo-
:
lunlalis innobis quatulamcumqtte scintillam emicuisse
 ; ;

785 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO S. VALERIANO. 786

perspexerit, velquam ipse tamquam de dura silice no-
stri cordis excusserit, amfovet eam et exsuscitat, sua-
que inspiralione confirmat. Et cap. sequenti : Cum
in nobis ortum quemdam bonse voluntatis inspexerit,
iUuminat eam confestim atque confortat, inerementwn
tribuens ei, quam vel ipse plantarerit, vel nostro ro-
natu viderit emersisse. Similibus disjunctionibus
A unico puncto, non omnino Pelagium sectabantur,
sed veluti dimidia ei parte. Nam cum Pelagius me-
ritum condignum in naturalibus operibus respectu
humanae salutis agnosceret, ipsi, longe temperan-
tius philosophati, aliquale dumtaxat meritum natu-
rale admittebant, quod esset salutis nostrae funda-
mentum et gratiam homini conciliaret quamvis illud
;

scatet tota illa collatio, et propterea concilium n
Arausic. can. 8, peculiariter ac seorsim, suppresso
licet Cassiani nomine, damnat ejus errorem, quo
aliquiad Deum accedere dictintur per liberum arbi-
trium prsevenienles Deum, alii vero perdivinam mi-
serirordiam a Deo praeventi idem prasstare dicuntur.
Quod concilium ait exscindi universali illo oraculo
Aemo enim polest venire ad me, nisi Pater meus tra-
xerit eum. Et effato apostolico omnes aeque com-
adeo exile censerent, ut vix nomine meriti illud di-
gnarentur. Quia tamen hic eorum error erat veluti
portio plenitudinis illius errorum a Pelagio invectae,
et illa gralire, ul cum Fausto loquar, voluntatis an-
snlam prehendentis advocatio per humanum laborem
sternebat viam ad renovandum praecipuum Pelagii
: errorem, quo divinam gratiam per naturalia raerita
dari contendebat, proptereadicti sunt Pelagianorum
reliquia? In qunrum delruncalionibus (verba sunt Pro-
;

prehendente Nemo, plane nemo, ut concilium ex-

: speri epist. ad Rufinum) hxresis Pclagiana palpita-
pendit, non aliqui dumtaxat, potest dicere Dominus ret. Et in epist. ad Aug.In istis Pelagianx pravita-
:

Jesus nisi tn Spiritu sancto. tis non mediocrem virulentix fibram nutri-
reliquiis,
Quare cum Cassianus alicubi tantum memorat B tam queritur. Et lib. contra Collat. cap. 11 hujus
preeventionem Dei per voluntatem creatam cujus errorisassertores.refovendocineresPelagianidogma-
motum preesloletur alibi autem, acnominatim col-
; tis jam exstincti, deficientem fumi nidorem in redi-
lat. 3, non semel memoral tantum praeventionem vivam flammam conatos accendere.
divinam qua omnis voluntatis motus antevertitur, 18. A plerisque vocantur Massilienses quia revera
;

non est inconstantiee insimulandus, ut aliqui hic Prosper initio epistolte ad Augustinum, eos quorum
quoque faciunt sed cum specialis ejus error ferat
: errorem tota epistola refert, ait in Massiliensi urbe
aliquando Deum, aliquando voluntatem ponere ini- fuisse constitutos, quos claros et egregios in omni vir-
tium justificationis, consequenter quandoque unam tutum studio viros fuisse testatur nimirum ea tunc
:

prseventionem, quandoque aliam pro instituto et sub-
jectamateria proponit, ut Prosper etiam notavit lib.
contra Collat. c. 38.
16. Haec licet ita se habeanl, nihilominus passim
Cassiani error Semipelagianismi notasuffigitur, ipse-
que Cassianus Semipelagianis accensetur, quia qua
ex parte voluntatem aliquandoDeo prfflire statuit in
salutis negotio, ea ei parte Semipelagianismum
sectatus est :sicut ipsi Semipelagiani, quia qua ex
parle statuebant praeventionem humanam auxilium
Dei antecedere, Pelagio adhwrebant, Pelagianismi q rius tamen initio epistolae ad Augustinum, cadem
saepe notantur, et Pelagiani dicuntur apud Augusti-
num, Prosperum, Fulgentium, aliosque antiquos.
Non laboravit tamen Cassianus aliis erroribus qui in
aliis ejusdem furfuris notati sunt. Et quamvis divo
Augustino occulte obloqueretur, ut Prosper late me-
urbe e Cassiani disciplina excultissimis in re ascetica
et virtute monachis instruclissima, quos inter ipse
Cassianus, velut inter ignes Iuna minores, insigniset
clarus, utProsper Tiro in Chronico loquitur ad Chri-
sti annum 436. splendebat, et eruditione et sancti-
monia. Ut propterea S. Prosper epist. ad Rufinum,
de hoc in Massiliensibus virtutum studio, exortum pe-
riculum,et de morum probitate discrimen, ingemiscat
secuturis facile populis quod illud lam illustrem gre-
gis Christi portionem probasse perspicerent. Hila-
cum Prospero ad Augustinum ventilata referens, ait
Massilix, vel aliis etiam in locis in Gallia, fuisse ven-
tilata. Nec id Prosperum latuit, qui eliam Hilarii
Arelatensisquerelas, utsupra vidimus, ac etiam Ge-
nuensium dubia non tacuit ei quo patet luem illam
;

morat epist. ad Rufinum, tamen quae supra retuli- Massiliensem, omnem illum tractum ex Galliaeoram
mus portenta calumniarum de D. Augustino, non pervasisse, ac Genuam etiam et Italise fauces ten-
confixit, aut disseminavit, ut indicant illa ejusdem tasse.
Prosperi lib. contra Collat. c. "2 : Ne, ad obscuran- Si tamen Massiliensis Iues dicenda est, quae pri-
dam scientiam doctorum, ea exagitare videamur quse mum in Africavideturexorta, non modo quoad rixas
vulgus ignobile et procax ineptorum loquacitas intem- de vocatione secundum propositum, quibus sedandis
peranter effundit, unius potissimum definitiones, quem S. August. librum de Corrept. et Gratia scribere
non dubium cst iltis omnibus in sanctarum studio Scri- adactus est, ut eius libri initio et epist. 47 docet, ac
pturarum prtBStare, referemus. Hoc est Cassiani.quem etiam Prosper initio epist. ad Augustinum, sed etiam
rursus paulo post vocat virum sacerdotalis ordinis, quoad enatum ex eo circa specialem vocationem
qui disputandi usu, inter eos qnibuscum degit excellit dissidio placitum Semipelagianum de prima gratia
et, ut vides, liberat eum nota procacilatis in Augu- humanffl invocationi subjuncta. Aperte enim S. Au-
stinum moxque toto opere refellit tantum in Cas-
; gustin. ante delatos a Prospero et Hilario Gallos.
sianoerrorem de divina per hominem prffiventione, p. epist. 107 et lib. n contra duas epist. cap. 8, con-
tacitis omnibus aliis supra memoratis, quibus grava- trito jam Pelagio. refert subnatos, qui errorem de
tum ab aliquibus ea astate et regione D. Auguslinum prima gratia humano labori cxpensa tuerentur, di-
prfpmisimus. missis reliquis Pelagii erroribus, qui est Pelagianis-
17. Habemus igitur quis vere fuerit error 50 &e- mus illedilutus, quein sero sapientibus Afris Massi-
mipelagianorum. tumquatenus maxime parti Massi- lienses, aliique vicini Galli ferc omnes, aliquamdiu
liensium communis, tum quatenus Cassiano peculia- admiserunt, nec sine obflrmatione aliqua. Ita ut
ris ac quorsum Semipelagianismus dicatur. Quia quamvis D. Augustini a Prospcro et Hilario admo-
enim assertores erroris propositi nnn omninoadlia'- niti, divinis plane libris de Prffldestinatione Sancto-
rebant Pelagio, sed ex partelantum, nempe negando iiim et Dono Perseverantiffl (quos D. Augustini cy-
primum justificationis inilium csse ex divinagratia, gncas voces el testamentum jure quis dixerit) videri
quam alioqui agnoscebanl, idcirco Semipelagiani ap- posset error illc plane contriius, necesse tiuncn po-
pellantur. Kl aptius vocarentur reliquiffl Pelagiano- slea fuent Coelestinum Romanum pontificem ab
rum, qua etiam ratione intenlum nominantur quia ; iisdem Prospero et Hilario interpellalum, gravi in-
reveranon amplexabantur dimidium erroris Pelagii, cre[iatione, Augustino superslites in Galliam Semi-
sed in uno dumtaxat punclo, tam multis iu quibus pclagianismi professores, ''i conniventea ad eorom
Pelagius prseterea erraveral rejectis, cum eo con- errorem, vel eliain ei stipulantes episcopos coer-
lentiebant, ea una parte superbm prsedicationis (id cere, non magnoquoad liunr errorem prrtio operae.
est Pidagianffl) ceeteris abdicatis retenta, nt loquitur Nam per anims insuper non paucos in eo tractu vi«
Prosper epist. ad Dcmetriadem. Quin etiain m illo guit, quod Galli D. Auguslini auctoritale non admo-
787 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO S. VALERIANO. 789

dum moverentur hac in parte in qua ipse alias
sensisset aliter, ejus vero posteriorem sententiam,
duram et inimileni esse calumniarentur. At Coele-
stini auctoritatem declinare se satis existimarent,
causando libros de Pr.-pdeslinatione Sanclorum ct
Dono rerseveranli;t' quibus Semifielagianismus con-
vellitur, non fuisse a Coelestino approbatos, sed tan-
luin doctrinam anteriorum AugusliniOperum.quibus
Pelagium cineraverat, fuisse a Coelestino commen-
datani. Id eniin Gallos obtendisse late refert Prosper
in line lib. contra Collatorem.
19. Nec prius fuinans adliuc haec Pelagii favilla
A enim Semipelagianis quod interna gratise auxilia ve-
ramquespiritus subministrationemsustulerint; item-
quequoddixerinthoniinemnaluraeviribusimmediate
sustolli adgratiam sanclilicantem, nullis interpositis
disputationibus liberis. Addunt alii negatam ab eis
fuissegratiam sanctilicanlem.et divinam cooperatio-
nem ad actiones liberas. <Ju<e omnia quojure Semi-
pelagianis aflingantur, equidem nonvideo.
Nam quod attinet ad gratiam sanctificantem, ne
ipse quidem Pelagius eam aperte sustulit, ut ex eo
liquere videtur, quod concilia et Patres Pelagium
impugnantes omnino silent de gratia habiluali et :

plane eistincta est. quam sedes apostolica, trans-
missis ad tractus illiusepiscoposcapitulis, quae Arau-
sic.T in Liberianas basihcse dedicatione publice pro-
posita, et a Patribus congregalis firmata ac denun-
tiata sunt, omnem incendii illius velut seintillam,
doloso cineri juendse humanae libertatis ac divinse
iustitiae suppositam, feliciter compressit anno Christi
juita novissimam card. Baronii subductionem 529,
sedenle Felice IV, longe post S. Leonem Cassiani
aequalem, coi tilulus a collectore gratis appositus,
eam capilulorum apostolicorum transmissionem
ascribit. Kt accessit insignis eorumdem capitulorum
conlirraatio, perBonifacium II dalis ad S. Cassarium
litteris quae leguntur tom. 1 ConciliorumGalliae pag.
mihi 223.
Considcratione porro dignum est, in illis capitulis
sive canonibus, ea lantum definiri, quae ad exclu-
dendam subjeclioncm divinre gratiae ad humanam
voluntatem perlinerent, et ad gratiae necessilatem
pro toto justificationis progressu inlactis iis quae ad
; Gestis Pelagii cap. 31 satis inniiit, de luereticorum
.mem ad gloriani spectant, et plerisque quo in
1) Anrastini doctrina displicuerant. Similiterque
dlestinus in fine epistobp, post constilutam fidem
calholicaru de veritate noiae parentalis51 etgratiss
necessitate ac primatu, profitctur reliquas qn.estio-
nes de quibus D. Auguslino nogotium faccssebatur,
neque a se negligi, neque decidi, sed liberae docto-
rum disputationi permitli, infra eos fines quos Chri-
exaggerationes virium nalurae, quas Pelagius epistola
ad Demetriadem, et iis qui supersunt Commentariis
in Paulum inseruit, praHensa item ab eo libertalis
laesio per gratiam, ut habetur ex D. Augustino 1. iv
contra Julian. cap. 8, et ex lib. n contra duas Epis-
• tol. c. 5, ad solam gratiam actualomspectabant, non
autem ad habitualem. Quanto magis igitur Semipe-
B lagiani. viri et docti el probi, gratiam sanctilicantem
non sustulisse censendi sunt.
Quod vero attinet ad gratiam actualem internam
revelationis ac eiternoe propositionis objecto contra-
distin clam,certum est eam negassePelagium.primo
quidem absolute et simpliciter, postea vero tamquam
necessariani. Contendebatenim ad summuni esseuti-
lem, et juvaread facilius operandum quod absolute
posset per nudas naturfe vires effici, ut memoratD.
Auguslinus epist. 106, et luculenter lib. de Gestis
Pelagii cap. 14, habeturque ex ipso Pelagio epist. ad
Demetriad. iNisi si, quod Augustinus eodem lib. de
more Pelagius cumres tulit, mendaciter admisitquod
alioqui inficiebatur. Pelagianos certe, de magistripo-
steriore placito niinus sollicitos, internam gratiam
excilantein inliciatos esse, multisconfirmat Bellarmi-
nus in Hecognit. cap. 13 lib. primi de Grat. etLib.
Arbit., aperteque traditS. August. lib.icontra duas
C Episl. cap. 19, et in secunda respons. contra Julian.
lib. lca| 93, ubi refert eos gratiam internam vo-
i.

stiana charitas et modestia praefigit. Quod ego ad casse necessitatem.Sic igitur de internis gratiee auii-
qus»stionem de electione absoluta ad gloriam, ante liis sentiobant Pelagiuset Pelagiani, quocumque ver-
vel post praevisa merita per gratiam procreata, per- borum colore haeresim oblegeivnt Semipelagiani:

tincre eiistimarim. Quia enim in eo puncto I). Au- autem non sic idcirco enim S. Augiistinus lib. de
;

gustinus multos et graves contradictores sustinebat, Prsdest SS. cap. 1, laudateos quodgratiam simpli-
nec antiquiores Patres ea in parte perspicue prodi- citerdictam atque adeo internam admittentes, rece-
derant aliquid tamquam ex fide tenendum aliunde ; derent a Pelagio. Quorsnm ergo eis affingamus con-
autem quaedam, sub nomine electionis et
fatalitas trarium, el non jam Semipelagianos, sed pure Pela-
praedestinationis ad glorinm, prorsus anteceilentis gianos quoad gralia; negotium eos statuamus?
consensum btunanam, induci meticulosis viderclur ;
Idem dico de impactaiisdem negatione divina? no-
satius duxerunl pontifices in qwpstiones non neces- hiscum cooperationis in aclibus liberis. Nam quamvis
sarias non excurrere, contenti tradidisse quae sine de Pelagio problema sit eipunxeritne divinam cum
fidei violatione negari non poterant quoad illasau-
;
causis secundis cooperationem, et nominatim cum
tem non nccessarias quaestiones, indixisse mode- voluntate libera, et non pauei partem affirmantem,
stiam et I). Augustini suggillatione, tanti viri me-
; plerique etiam negantem tradant, ut videre estapud
rita exantlatosque pro Ecclesia labores dedecente, Siilam. 1, 2. qnos adduii
tract. 5, d. 3, n. 9. et alios
interdixisse. Quineliam S. Prosper, quamvis Augus- in Natur. Theo. 338 de Semipelagianis
dist. 8, n.
stini placitorum lenacissimus, tamen in epistola ad q tamen nusquam apud antiquos legitur quod divinas
Augustinum, post velatas Semipelagianorum quere- cooperationi sint advorsati. Nec id sane ad ipsorum
las in varia doctrinapa D. Augustino tradit.e capita, causam referebat, ut videtur ei dictis perspicuum.
cum extremam veluti lineam placiti, quod isti e 21. Sileo de ea insulsitate quam nupori quidam in
contrario statuebant, esse docuisset subjectionem Semipelagianisdainnant.quodadmiserintaclusinere
gratiae ad nudam voluntatem humanam, hocdumta- naturales circa objecta illa materialia quibus super-
xat videtur reprobare tamquam Pelagii virulentia naturales actus dislinenlur v. g., quod admiserint ;

imbutum, intactiscaeteris Si principium salutis male

: dari possenaluralem aliquem assensuni objeclorum
in homine collocalur, si divinse voluntati impie volun- queis intellectussupernaturali fide roboratus pr.ostat
tas liumana prsefertur, ut ideo quis adjuvetur quia vo- assensum, et naturalom aliquem amorem, cbaritali
luit,nonideo quia adjuvatur vclit, si originaliter malus theologiasin suo ordineproportionalem, absque ullo
receptionem boni non a summo bono, sed a semetipso tamen ordinead graliainet jiistifieationem.lloeSemi-
inchoare male creditur, si aliunde Deo placelur, nisi pelagianis vitio vertereacsuffigere, ineptiro est nec :

ex eo quod ipte donaverit. Quie liquet ad solum gra-
tise primatum ac necessitatem pertinere.
20. Non video autem unde aliqui incumbentes pa-
rietiinclinatoetmaceriaedepulsae.plures contrafidem
apertepugnanteserrores inSemipelagianistanlopost
vacat injnrin ingravissiinos tlieologos veteresjuitaac
novos qui ita senserunt.
Satis de Seinipelagianorum errore, si rei apud
plerosque impleiitalem ot argumenli fecunditatem
spectes, omnino paucis si institutuin hoc loco no-
;

tempore subodorati sint, quam pontifices, et concilia, struin,plane muIlis.Nunc an hicipsc error Valeriano
et illorum temporum Patres perspexerint. Affingunt jure impingalur consideremus,repelitis utadexanien
 .

789 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO S. VALERIANO. 790

vocatis locis illis quae offensionem ingenerasse supra A ejus. Hoc ipso sensu Semipelagianismum plane ex-
vidimus. scindente. locutum Valerianum, liquel ex illis aliis
CAPUT V. ejusdem hoiniliaeverbis :Requirat unusquisgut inilia
viltr suir, et auctorcm qucerat generis humani : quis
Demonstratur directe Valerianum a Semipelagianismo corpus forinaveiit, qitis membra composuerit.quis ter-
proxime exjiosito abhorrnisse. renam materiam in hitmanum usum fecerit vei/etare.
i.Alienumomnino ab erroreproposito fuisse Vale- Nonne hasc omnia, Dominus, sapientia procurante,
rianum duplici via pandam.Nempe 52P r m0c rec t e ' '' conslituit f Cum ergo non sit noslrum quod sumus,quo-
hoc estostendendo quam iile gratise divinsestudiosus modo nostrum esl quod habemus f Slultitix genus est,
assertor fuerit, primasque ei semper detulerit se- ;
ut cum alii debeas vitse beneficium, tibi ascribas orna-
cundoindirecte.iisnimirumquaeSemipelagianismum menta virtitlum. En apertissimam Semipelagianismi
sapere visa apte conditis, et ad cathohcum saporem profligalionem, eo quod dicebam argumenlo sub-
idonea expositione aptatis. nixam, usurpatam quoque a D. Aug. in psal. cxliv,
Plane catholicam apud Valerianum gratiae divime ad illud, El jttslitia tua exsultabunl.
assertionem fuerunt varia loca.Sicenimloquitur ho- Nec dimilto indiscussam vim verbi quo ut mala
mil. 3, extrema auclore diabolo in nobis nasci, ita bona procurante
Servitii nostri hcec est ratio, utbe-
:

neficia Christi noslri semper recolas;et in religiosm Deo creari aiebat Valerianus Nam sive verbum creandi
fldei labore profeceris,auctori lute libcrtatis assignes presse ac stricte, sive laxius usurpemus, suppetet
El homil.7,iniiio : Hcec ipsaqua> fldes innobis opera- quod huicrei refcrat nonnihil. Et stricta quidem ac
tur, quamvis humano labore proficiant, ad Dominum B ceptatio qua vox creandi signat productionem ex ni-
referenda sunt, per quem et in quo, si qua sunt bene hilo, recta impetit Semipelagianismum et quodcum-
gesta, consislunt, et in posterum quibusque profutura que salutis inilium ex naturas viribus, ut propterea
servantur. Unde nemosajiiens Dei beneficiasuis virtuti- S.August.ad veritatem catholicamea inparte confir-
bus oestimet applicanda, ne audiat illam Apostoli seti- mandain usurpare passim soleat verbailla ps. :Pro«t-
tentiam dioentis : Quid habes quod non accepisti ? Aut hilo satvos facies eos ita luculenter in psal. lv, item- ;

si accepisti,quid gloriaris, quasi non acceperis ?Ex hoc que illud Apostoli Ipsius factura sumus, creati in :

Apostoli loco, Venantius Fortunatus, expositione
orat. Dom.. circa tertiam petitionem, in insigni di-
gressione contra Semipelagianos.contendit perspicue
et aperte everti eorum errorem ita ut quisquis hoc
:
Christo Jesu, in operibus bonis,ei similia quae adhoc
instilutum urget lib. de Grat. et Lib. Arbit. cap. 8.
Kodem sensu S. Basil. in ps. xxxn, tranctans illud:
]?JM5 'Itxtl.ct facta sunl mandavit,el creala sunt. pro-
;

cuni Apostolo, quem Ecclesia> oculum scite nominat,
humiliter profitetur, eo ipso profiteatur bonam quo-
que voluntatem et salutis initiuma Deoesse: sequeac
prima incensio lampadis ab intrinseco est, quo ille
exemplo egregie aperit a Deo praeveniri hominem,
imitatus Augustinum tract. 23 in Joan. Non dissimi-
ferens varias Scripluras in quibus creatio, quia est
productio ex nihilo, spiritualem nostram procrea-
tionem ex nullo nostro initio factamsignat.addit pos-
se cum psalmi versum, quoad priorem partem de
effectione naturali accipi, quiadicente Deo factusest
mundus quoad posteriorem vero partem, intelligi
;

liter ergo sensit, qui locum illum in eam rem aeque
adhibuit Valerianus.Qui mox ibidem.enumeratis va-
riis bonis operitms supernaturalibus, addil Sed lurc
omnia, nna atque eadem Patris, etFilii, et Spirilus
sancti in nobts virtus operatur,qua> perfectionem justis
laboribus ]>ra>stat, ac bona> voluntati, qucecumque sitnt
optima, submimstrut. Alludit aperte ad illa Aposloli
verba.qme totius degratia doctrina; breviculum jure
quis dixerit : Omm
datum optimum, et omne donum
perfectutn desursum est, descendens a Patre hnninum.
2. Splendidissime homil. tl, prope tota. Nomina-
tim vero in ipso homiliae fronte. verbis illis :Omnem
profectomodtcm sacrilegtr superstitioms excedit ,qui
posse de generatione in Christo, quae est moralis
creatio,excluso inea morali quocumque influxu sub-
; G jecti, quoail primam gratiam auxiliantem.Nec dissi-
militer Anaslas. Sinaita 1. vn Hexaem., initio, ait in
ii capite Geneseos iterari narrationem creationisre-
rum.quaepossetsuperflua videri,nisi instituta denuo
essetadjdesignandamsecundamcreationem longesub-
limiorem, qute est in Christo et per Christum. Hoc
denique voluisse oportuit antiquos illos scholasticos,
qui vel inl, dist. 26, vel in 4, dist. i, censuerunt
graliam fieri in nohis per creationem. Hoc enim in
rigore physico loquendo, si de gratia habituah sit
m sermo, improbabileest nam accidenti.valde praiter-
:

tu/h r/bus justis partem Deo tublrahil, a quo sapientiw naturale est produci absque subjecto, atque adeo ex
spiritttm accepimus. qui totum hominem regit, et ad nihilo physico. Et multo etiam improbahilius est
omnc opus bonum mortalium mentes accendit. Omnia agendo de gratiaactuali,qua2 forte nulla vi potestsic
itaque laboritm insignia ad deum referenda sunt,ne S. eliici. Seusus ergo scholasticorum illorum esse debet
Spiritus darui rescindat Kt mox prolalis aliqnot. Scri-
. quem S. Thomas 1-2, q. UO, art. 2, ad 2, perspicue
pturie testimoniis: Videtisergo quod honanostra divi- expressit : nempe gratiam siinclificantem moraliter
nitati debemus ascribere,mala aulein humanis moribus creari :quia spectata prima radice exmera Dei prae-
imputare quiaut bona procurante Deo creantttr, ita
: venienlis liberalitate ohlingit, quod similiter dicen-
mala diabolo auctore nascuntur. Partem laboris justi D dumest de gratia aclunli.Alqueila primus hicsensus
etad justitiani promoventis, non esse Deo subtra- crealionis nostra3 per emissum Dei spirilum.ac Deo
hendam accipi a Deo spiritum sapientiae ac veluli
; procurnnte furta;,aperteevertit Semipelagianismum.
primiiiii hulilum vitie supernuturalis accendi a Deo 53 •' Si autem verbum creandi sumatur paulo
;

mentes nostras ad omne opus bonum, et quidquid lulius, ita ut dicantur procurante Deo crean bo-
bujusmodi esl.Deo procurante creari, idcoque haec nu, innlu autem nasci auctore diabolo, quia bene
oninia esse illi ascrihenda quuntum abest u Semi-
; supcrnaturaliler operantes, non ex sanguinibus,
pelagianisnio.quo prima rudix honi operis homosta- neque ex voluntate carnis, neque ex voluntate
luitur.et honi procuralio eideni ascrihilur vin, sed ex Deo nasrimur, tamquam cx patre
I

Specialitervero quod ail hona creari in nobis pro- fecundante, et primuni initium totius procreationis
Carante Deo, malaautem nasci auctore diubolo.ar- indente, aique i oncidet per ea verba Seniipclagianis-
guiueiitiini continel in rem uostram efBcacissimum, mus.ln i|iiuin reiiiii juvat afferre perelegantemdoclri-
p\ Iiieiiim quod quemadiuc) iuiu felus non potest amcui GulielmosParisiensis l.ae Sucnun. Mutnmo-
sihi ipsi dare primum sed necessurio suppnnit
esse, Den nuplias,
nii eii|i..'i,in.i dilieiil nniiii.i lniiii.iiii ('iiin
patrem; ita spiriiualis fetus.ille.inquam, abscohditus ad CODCipiendam el pariemlum prolcm hnnoriiin npe-
cordis li ii M Ki ipii in nnhi^ formatur.quamvis ad suum niiu, ikhi absque universo apparatu illis nuptiis co-
augmentum et conservationem poasit aliquid con- milante, per analogiam ud iieslrutes iuiplias. Est
ferre.tamenquoiid piiiniiin iniliiiin neeessarioaliunde aiiteiu ea doctrina nichardi Victorini in Psal.xzvm,
prodit, hoe est a Deo, qui volunturie generat nos uil illinl : Ihlectus quniuuhiiiHliiiii fihusui)icorniam,z\.
verbo veritatis, ut simus initium aliquod creatune Uernardi. lih. de lnter. Domo cap. 08, quiaperteex
791 TH. RAYNAUPI APOLOGIA PRO
Richardo profecit. Observant hi doctores, quamvis
possimus patres esse Christi.cooperantesad alienam
salutem, eumque gignentes in alieno corde, tamen
unumquemqiie nostrum in quo Christus formaturet
generatur.non se habere adChristum sicgenitum ut
patrem. sed ut matrem dumtaxat,quffi ex alienose-
minio concipit. Proptereaque expendunt.iutermina-
tam in Scriptura maledictionem sterili et quse non
parit ; nec siiniliter dictum, maledictus qui uon gi-
gnit quia non seque in potestate nostra est prreve-
: prceventus cst. qttasi alienutn sea bono suo opereagno-
niri sancta cogitatione qua veritas perspiciatur, ac
est in nostrapotestate adhaerere veritati intellecta. et
interius gustatte, Uomino dante suavitatem.Kaenim
pra?venlio, conferens primum salutis inilium, mere
ex Deo est, quiproindejure dicitur habere rationem
Patris in hacspirituali nativilate, contra quam sen-
tiebant Semipelagiani. qui sibi ipsis absque gratia
nativilatis illiusinitium arrogabant. Liquet ergo
quantum ab abfuerit Valerianus
eis
Inferius quoque. eadem homilia lt.allegato initio
wvXtsiD titinuscedificaverit,etc.,il&in{r&:Vi-
detis crgo, quod nec tine Domino quod bonumett xdi-
finiri. nec xdificatum sine Domino poterit cuslodiri.
iivinx hujus domus, cedificatio estvilxno-
strir. oportei dicinse majestatis auxilio commu-
qunm
niri. Kogandus itaque temper esi Christus noster, ut
isoona uutriat,et exorandus ut nulrita custodiat
atque nostrx corda componut,ut om-
ita intelligentice
nia qux bonasunt, glorix calestit potettatis assignet.
Expendo a^dificationem divime domus, id est exor-
diomet initium iustificationis, Deo tribui sque ac
ejusdemjam GediBcatfficustodiam. Kx eo enimquod
Dei sit domum nostram internam adificare, inferri
ipsumquoque justificationis exordium a gratia esse
repetendum, trahit :t i iz.orat.31, num B,*1
Nazianzeni auditor S Bieronymus, Jerem. xvni.
Itemque Joannes episcopus Hierosolymitanus addu-
clus et commendatus a S. Augustino lib. de G
Pelagii eap. 14, ac eliam Prosper ad excerpta Ge-
nuens.dub. 8. Adverto insupergratia. diviiu pr£eve-
nienlis auxilia. iisdema Valeriano verbis expressa,
quibus designantur in ecclesiastica oratioae Doiuini-
posl Pentecosten,qua petitur a Deo.x. qucesunt
nutriat,acpietatisstu(lioqucesuiit nulrita custodiat.
Prsetereaobservoeodem loco Valcrianum, non ali-
qua, sed plane omnia qua- Christiana bona sunt.cu-
jusmodi etiam est piimuni justificalionis initium.as-
signare Deo gratia; aucton, et monere rog;imluni
Deum, ut ita intelligentiienostra; conla compnnat.id
ut agnoscamus et facto prsstemus. Qua> omnia sunt
a Pelagii reliquis alienissima. Valet enim ex ejus-
modi dicto ea U. Augustini illatio quam conficil re- i verbis illis Omnis igitur spes oblinendm victorice tn
tract. cap. 9, ubi expendens quod dixerat lib. ni de
Lib. Arbitr., omnia bona ei Ueo esse, sic concludit:
Quia omnia bona ex Deo sunt, tequtlur ut ex Deo sit
et bonus usus liberx voluntatis qux virtus est,el in ma-
gnisnumeratur bonis.
Infra quoque Valerianus exillis Scripturae locis n :
„., ....-. l_ _. l ...•-.• ._»..- tJ
Non ett qui faciat bonum, et nemobonus nisi solus
. i
Deus, argumentatione ei gemina quam Prosper cap.
20 contra Collat. ex iisdem locis conficit a«l proban-
dum nostra» ex Deo salutis initium,concludit in lnine
modum Ergo videtis quod si quando boni videmur,
: serm. 13S, post commendatam S. Laurentii in vivi-
bonitalem Dei operamur. Item addit, cum bene faci-
mus in ordine ad salutem.Deum in nobis utin tem-
plo habitare, et scilicel operari in nobis illuil ipsum
bonum, quod tametsi nostruiu sit, tamen quia radi-
caliter et princinaliter a Ueo pendet, bonum Dei a
Valeriano appellatur eo ipso sensu quem egregie
; ilenitts amcnius. orcntits. subinferamus voluntatem,
expressit S. Greg. lib. xxxm Mor. cap. 25 et lu,
tractans illud Qitis anle iledit mihi, ut reddam ei ;et
: tamenn n 'eesl charitas, si non desit voluntas. Ipsa
homil. 9 in Ezech., adillud :Ingresssus est in me spi-
ritus,postquam locutus esl mihi,et staluil me super pe-
des meos. Appono partem loci iUuslrissimi.tamquam
radium quo vera etcatholica Valeriani hoc loco do
ctrina, collustrari potest. Sciendum est qitia mala no-
slra solummodo nostra sunt, bona uutem nostra, et
S. VALERIANO. 792
A omnipotenlis Dei sunt, etnostra: quia ipse aspirando
nos pranenit ut velimus,qui adjuvando sub$equitur,ne
inaniter velimus, sed poss mus implere qua volumus.
niente ergo gratia,ei 5i na uoluntate subsequen-
te, hoequod omnipotenlis Dei donum est, fitmentum
nostrum. Quod benefaulusbrevi senteutin cxjilicat
dicens : Plus iilis omnibus laboravi. Qui ne suce vide-
retur rirtuti trilntisse quod fecerat, adjunxii Vo« ego :
autem, sed gratia Dei mecum. Quiaenim coelesti dono
rit,non auteni ego: sed quia prxveniens gratia liberum
in eo arbitrium fecerat in oono, quod libero arbitrio
'ii gratiam est subseeutus in opere adjunxit :sed
gratia Dei meeiim. Ac sidiceret,inbono opcre luboravi
non ego, scd el ego. In hoc enim quod solo Domini
dono prceventus suni, non ego. In eo autem quod do-
nuin votuntate tubsectitut,et ego. EnS. Greg.gratiam
prfevenientem et salutis ex Deo initium colligit et
probat ex eo quod bonum opus nosirum dicatur bo-
g num Dei, nosque dicamur alienum bonum operari
quo ipsu inodo loquitur, ut viili^lis, Valerianus.Quce
mihi videntur idonea argumenta bonae cujusvis vo-
luntatis etiam primae, ab eo ascriptas auxilio gratia;,
in salutis negotio.
5.1ncalce deniqueejusdem homiliasli, hrrc verba
habet '.'»' gloriatur ergo in Dominoglorietur: omni
:
ergo studioagendumest,dtlectissimi,ut vitani noslram
o ita 1'nli's pura commendet, ne quiil extollentia
lnnmina sib/ vindicet utit suis laboribus donet. Totum
atitem perdidit, quodlaboravit, qni propriis oirtulibus
fructum sanctitatisascripserit. llue plane gemina ef-
fato S.Cypriani in nulto gloriandum esse, quandono-
strum nthilsit.Es quo testimonioS. Auguslinus lih.
de Pra>dest. SS. c. 3, et lib. de Uono Persever. c 11,
fateturseadductum utsententiamsuam prioremcirca
salutis initiuin relractaret.tjuoniodoergo Valerianus,
eodem modo locutus, salutis initium homini arroga-
ret ? El vero quod negat
fas esse 54
extollentiam
humanam aliquid suis labonbus vindicare, videtur
iutorluin inerrorem Seiiii(ielagiaiiorum,qui huniano
labori subjungebant graliam.eamque ascribebant ei
labori quo voluntas pelendo, pulsando, queerendo,
Deum advocat. Ut suspicio esse possit universam
liaiie liiiiniliain qua Valerianusex instituto rejicit eos
qui Deum gratiae auctorem ab aliquo labnris sui con-
sortio in bonis operibus excludunt.non tantum in 1 'e-
lagium intorqueri.qui absolute gratiam inficiabatur
sed etiam, et quidem multo magis in Seniipelagia-
nos.quorum posl Pelagii cineres, favilla? fumabant.
6. Tandem alienissimum est a sensu et modo lo-
quemli Semipelagianoruin, quod habetur. hom. 16,
1
Si envm voluntas sequatur
voluntateconsist.it,
ii iem, nunquam voluntatem. Utique fides
deserit
Sane Semipelagiani erroris flos, vel potius faex, cst
subsecutio et subiunctio fidei ad voluntatem bonam.
M Valerianus, diserle voluntatem bonam subjungit
fidei ita ut etiani prima credendi voluntas, non sit
;
,_ _. i,_. i..i:_ i j:. .: (..i..: __.«:
ex nuda facultate voluntatis, sed divinum fidei semi
nium, sive gratiam vuluntali prffiviam subsequatur.
Qua? est catholica doctrina contra Semipelagianos.
Idcirco enim eos sugillans S. Petrus Chrysologus,
comburio constantiam, monet auditores, ut miran-
tesS.Laurentii liileinetpatientiani.iloinini Ueimiren-
lur Dei enim donuni fuisse, taiilam fidem, tantuni
;
in tantis erueiiitibus aniini robur. Tandemque con-
cludit Ergo marlyruni menla, velut Dei dona lau-
:
;
nostram. Voluntas enim sequitur, non proevenit. Scd
enini ardens voluntas,vocatur charitas.
GAPUT VI.
Qumprioribus locis Semipelagiamsmum tubolere in
Valeriano visa, demonstranliir catholica.
l.Pergoad indirectam Valeriani expurgationem
793 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO S. VALERIANO. 794

quae in locorum superius propositorum expositionejA'que eam inficiatus videretur, reponit Ex eo quod :

consistit. Tractabo siugula eo ordine quo adducta ~i nonnegavi, dixisse existimandus sum, neque enith
sunt qui idem est cum ordine ac serie homiliarum
;
quidquid non dicimus. negare arbilrandi sumus. Et
de qnarum morbositate aut ulcere suspicio fuit. apud PaulumOrosium in Apolog. pro arbitrar.libert.
Praemittendum tamen est unum. quod non ad Va- haec adversusipsummet Pelagiumscripta habcntur :

leriani tantum. sed etiam ad plurimorum Patrum in- Quamlibet crebo dicasdegratiaDei,Nonideonegavi,
demnitatem observare operae pretium est nempe, quia non dixi;sed ideodixisse accipiendussum,quia
:

non si aliquando Patres auxilium gratiae in opere non neqavi.quasi vero et Susanna 55 '^eo ^ e odul-
talis auxilii indigo reticent. censeri illico posse ex- terioccnfessa credenda sit.quiaarguentibusaliisnon
clusum, cum saepe subintelligatur, nec semper ne- negavit-.aut testimontum fatsorum testium.Dominus
cesse sit omnia exprimi. Idquod etiam in ipsis Scri- ?Jesus quia tacuit approbaverit. Haec, inquam, a Pe-
pturis servatum a Spiritu sancto gravissimi Patres lagianis, dicta non inficio. Neque tamen idcirco va-
notarunt.UtS.Basiliusincap.lv Isaiae, tractans il- cillat regula proposita quia non omni qnod haeretici
lud Ecce ego mitto; et S. AmLrosius, ad Lucaeproce- proferunt, illico adversandum est. Poteri onim quod
1

mium, expendens illa verba Visum est et mihi et dicunt (ut sane hio contingit) non esse fetus eorum
; ; ;

observans evangelistam, etiam si tacuit loquentem in sed ab Ecclesia et probatis doctoribus mtituo sum-
se Spiritum sanctum, non idcirco tamen id negasse, ptum. Itaquecum PP. hoc statuantquasi procanone,
similiterque Christianum si in opere ad salu'em per- jure ratum est habendum. Accedit quod plerumque
tinente, eodem modo loquatur, et de divina coope Patres, ut sanctus Aueustinus etiam notavit lib. de
ratione taceat, non idcirco eam diffiteri. Descripsit {} Praedestinat. SS. cap. t-i, intenti in rera quam tra
euni D. Ambrosii locum S. Augustinus lib. de Grat ctant. non sunt adeo solliciti de exprimendis acdis-
Christi c. 46, et lib. de Dono Persever. c. 19. tincte et explicite proponendis omnibus quae fide
Sed insigniter idem traditS. Anselmus, in Concor. certum est ad aliquid intervenire.sed secure loquen-
li p. , praeter caetera
c. 15, his Cum a/iquid dicit : tes agunt quod agunt. Atque ita statim et obiter gra-
Scriptura sacra pro gratia, non amovet omnino libe- tiae plerumque supponunt, aut attingunt po-
auxilia
rum arbitrium neque cum loquiturpro libero arbitrio,
; tius Iractent; quamvisnon idcirco eadiffitean-
quam
excludit gratiam quasi so/a gratia aut liberum arbi-
: tur, vel divinam voluntatis nostrae praeventionem
trium solum sufficiat adsalvanditm hominem, etc. Ita inficientur sed quod muneris nostri est, et in pote-
;

quippe intelligenda sunt dicta divina, ut hoc excepto
quod dixi ile infantibus, nec sola gratia, nec so/um li-
berum arbitrium. salutem hominis operetur. Illustrat
hoc nonnullis Scripturis adductis tum profert insi-
state nostra locatur, potius urgeant.
2. Hoc quod generatim de Patrum scribendi et
loquendi modo in hac re praemisi, locum omnino
; habere potuit in Valeriano ut non sit quod rigidius
;

gnera similitudinem Sicut ergo quamvis naturalis: austeriusve cum eo agamus, si aliquando e duabus
sus non procreet prolem sinepaire, nec nisi per ma- causis ad salutis nostrae negotinm intervenientibus,
trem non tamen removct ullus inteliectus aut patrem
; alterutrius tantum meminerit, non expressa altera,
aul matrem a generatione prolis ; ita gratia et liberum quam non idcirco inficiatur. Hujusmodi cautione
arbitrium non discordant, sed conveniunt ad justifx- praemissa, quae ad pleraque Patrum dicta in aliis
candum et salvandum hominem. Appositissime. Quid materiis commodare aeque potest, ut ad suppressio-
enim familiarius quam ut simpliciter dicamus Hic : nem alicujus e divinis personis, in opere universis
homo est filius illius mulieris, tacito.nec tamen idcirco communi (quo eam adhibet Paschal. Diacon. I. n de
excluso patre ? Similiter ergo, quamvis voluntas no- Spiritu sancto c. 4, in fine) accedamus ad expendenda
stra de Spiritu Dei concipiat, nec nisi coelesti semine sigillatim suspecta apud Valerianum loca superius
fccundata, ac divime illuminationis praegnata conce- proposita.
ptu (ut S. Fulg. loquitur initio secundi ad Trasim.) Primam homiliam ex ea causa suffigebat crimi-
eniti possit partum salutis tnmen plerumque,solius ; nato, quod ipsa primaejus verba hausta sint a Pela-
liberoe voluntatis opus illud fundantis fit mentio.non gio,quem ait Swpius eo dicendi modo esse conque-
:

expresso, nec tamen negato divino seminio per quod stum. Non possumnonsuspicere tantamsagacitatem
fecundata est voluntas sine quo non plus posset : in Pelagii vestigiis subolfaciendis. Nam hic est frons
concipere aut parere fetum salutis, quam possit na- primae illius homiliae: Multi qui sanse doctrinx ad-
turaliter mulier eflici mater absque viri opera. versantur, justitiam culpant, el discipiinam impe-
Itaque qui voluntatis solius meminerunt, expri- rium esse judicant, ac rationabilem castigationem
iinint dumtaxat quid haec causa in suo genere et or- suvrbix assignant, cum non sit imperium.nisi ubi
dine ad effectum et ipsi et gratiae communem contri- aliquid jubetur injustum, nec sit superbia, nisi ubi
buat, non negato(quamvis nonexpresso) gratiaecon- negiigdur discip/ina. Subjiciturque continenter,
cursu.Quod, utdicebam. in Scripturis ipsisservatum longum disciplinae encomium. Quid hic Pelagianum
videmu8. Et longe aequissimum est eodem modo ac- fermentum subolet t Vel quae. saltem in speciem, hu-
cipere similia Patrum dicta, in longioribus praeser- jus principii cum Pelagiana impietate communitas?
tiin disputationibus, aut cuiu ad populum agunt Exstat indiculus errorum Pelagii apud Augustinum,
quia illa diiigens et anxia utriusque cooperariae cau- D h mT S8 et lib. de Gestis Pelagii cap. II, U et 35.
.

s.r expressio, vel nauseam et fastidimii pareret, vel Quid inter eos errores affine commendationi huic
offensionem cx ingeneralasuspicione hominis de au- disciplinae regularis ? Nam de ea sermo est auctori
ditoris aut lectoris ingenio aut securitale diffidentis. cum monachis agenti, ut salis liquet ex inutilitate
Ita plane, sua quaedam de libertatis humanae viribus fiin conversionis, quam religioni professae denun-
i

dunuscule in speciem dicta lib. m de Lib. Arbit. tiat, nisi disciplins studium accesserit. An vero S.
r
cmullil ipse D. Augustinus Retract. c. fl, ostendens i Cyprianum initiolibri de DiscipHna et Ilabitu \ irgi-

tacitam lunca se, sed non exclusamgratiam. Quam num, C.hrvsostomum homilia de Eruditione disci-
iul vocat) regulam, Augustino allegato, commendal plinaB, Bugonem Victorinum libro de Institutione
Fiiu^lu^ Rheg. lib. de Grat. c. (V Apud regeneralos,
i
Novitiorum Bonaventuram in Speculo
a cap. 10. S.
inquit, quando gratia sine labore, vel labor stne qrntm, disciplins propler Novitios. LaurentiumJuslinianum
m Scriplwisponitur, supprimitur, non separatur.Cum lib. de Discipl. Monast., et alios qui disciplinam non
unum sine alio dicitur, tacetur alterum non negatw, secuscelebranl quam liic Valerianus, et grave a dis-
ucundum illam regulam quam anlisles Aug stinusin- colis haberi jugum ejus exposlulant, Pelagianue
tinuat Son omnin quX lncentur, neqantur. NOD me
. fuliginis insimolabimusea excausa ?
laiet, l'elagianos hoc ipsum studlose inculcassi Quam vere autem subdatur a ciiminalore. Pela-
eniin Critobulus, |iartes Pelagii suslinens apud llie- gium s;r- iut eo dicendi modo csse conquestum; intel-
nonvinuiii, lib. i contra Pelng., fere inilio, objicienti ligei qui adverterit cx Pelagii scriptis prater plagu-
Attico catholico quod gratitB non meminisset, ideo- lasapud Augustiuuin, superesse dumtaiat epistolam
 795 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO S. VALERIANO. 796
ad Demetriadem, male a quibusdam. jam a Bede A militer serm. 31, ex 40 novis.hortatus ad tenendam
temporibus, D. Hieronymo inscriptam, et ab eodem justitiam et libertatem a secunda morte. subdit:()«<p
Beda lib. i in Cant. Juliano f.elanensi episcopo, qui 47 noCis ideo non erit,qnia illudunde te ab ista morte
cum Augustino conflixit. attributam item Comnien- ; redimes,si volueris,erit.Justitiain ooluntas impetrat
tarios hreves in Paulum, Hieronymo quoque inscri- a Dommo, et bibit illam tamquam de fontesuo, ad
ptos, diserte autem a D. Augustino lib. de Gestis quem jontem nutlusprokibctur accedere,sidignusac-
Pelagii cap. 16. et lib. 111 de Pecc. Merit. cap. 1 et cedtt. Et mox Sanguis Dominitui, si vis,datus esl
:

11, Pelagio ascriptos ac denique symbolum secun-

; pro te ; si nolueris, non est datus pro (e.Rursusque
dum. quod habeturtomo IX Hieronym., incipitque: paulo post Sanguis Christi volentiest salus.nolenti
:

Credinitts in Deum Palrein, definit autein per ea supplicium .Tandem in psalm.cn.ad illud Quisanat :

verba, hcerelicum comprobaril. Niiii hanc fidei pro- omneslanguores fuos, niultapraefatus de Deo medico
fessionem S. August. 1. de Grat. Christi cap. 38 et et animorum sanatione, subdit Sanabit te fopus est
:

93, et lih. de Peccato Orig. cap. 1 et 21, a Pelagio utsanarivelis.Sanatoiiininoillequemlibet languidum,

ad Innocenliumtransmissammonstrat.Nuspiam vero sednon sanat invitum,Qitid autem te beatius,quam ut
in illis lucubrationibus comparent querels illa> Pela- lanquam in manu tua intam,si kabeas in voluntate
gii, de neglectu autduritia regularisdisciplina>,apud stinttalemtuamfSivetlesesseinaliquosublimihonore
aliquos effrenes et jugi impatientes. Et ut exstarent in hacterra,ducatum,proconsiilattim,prcefecturamsi
alicubiex Pelagio illa> querela?, parum omninoid
concupisceres.numqutdcontinuo posses quod velles ?
re-
fcrret : cum non qua;cumque ab Xttmquiri volunlatemtuam potestas sequereturfttmc
haereticis dicta sunt, '

resecanda videri debeant, nisi eadem falce omnia B et aliahujusmodiapud Augustinum frequentia nemo
prope fidei dogmata recisa velimus, ut Rusticuscar- umquani insimulavit errons.vel alfinitatis cum Semi-
din. Diaconus Dial contra Aceph. probe iiionuit
.
pelagiajttorum fuligine.S. Chrysostomuseodem fere
3. Homil. i illud notabatur, quod agens de via modo loquitur homil. 5 in ad Thessalon., in ipso I

Christiana Valerianus dicat, accessumChristiana via> line, inculcans.ut boni fiamus et Christianas virtutes
1

facilem se praestare volentihus. qnae videbantur sub- adipiscamur, satesse ita velle.juxta illud Isai* quod
olere Semipelagiaoam gratiee subjunctionem ad vo- nWegnl, Sivnturrits et audieritis r/te.Alibi item mul-
luntatisconatum.Sed ha?c estplaneinaniscriminatio. tus est hac in parte sed disertissime hom. 18 in ;

Quid enim apud Patres ct morum magistros decanta-
lius.quam volentinihil difficilc ? etsi velimus divina-» proposita salvatione reliquiarum perelectionemgra-
gralia>qua pra>venimur cooperari, fore ut consensus
ad virtutem, quantumeumqueproeruptuset horridus,
non mitescat modo, sed etiam cum suavitate supe-
retur? At boc unum est quod aftirmat Valerianus.
mimis perspicne, absque nota vel erroris su-
spicione idem tradiderunt, ut alios nunc pra?teream,
Clem. Alei. n Strom cap. 7, et S. August. I. de
Epist. ad Hom., paulo ante pa r tem moralem, ubi
lia>, cujus (ul ail) sunt in hominis salute potiores
partes.opponit Slbi.Cur igitur non omnes salvenlur,
si ex gratia salus est ? Respondet autem in hunc
moduin: Qiiitinolinstis.<iratiasiquidetn,licetgratuita
sit, volcntes tamen tantttmmodo salvat, noneosqui
nolunt,quicontinuoaversantur,quicontradicunt.m-
niiniin, ut ail inilio homiliee 19, potior qaidem pars
i

Lib. Arbit. cap. 1.1. et variis locis S. Chrysostoui Bl tjralice est, non tamen toium. Longum et pulchrum
Clemens quiilem disputans deadoptione filioruin Dci in eam rem locum lcgere licetapud Theodorum
crba habet Velle ergo oinitia antccedil. lititio-
:
q Studitam, catechesi 43, sub finem.
nales.enimfaculialrs snntpjusquodest telle tninistrx. 4. Ilaque recte omnino ac catholice dicitur, viam
inquit, et poteris. Idem quod Valerianus con- salutis patere volentibus, esseque eis facilem non :

ceptis verbis tradidil S. Maximi de Scopo Incarnat.,
et qui hoc i|iMiiu mellitissime sic expressit Eucher.
in Para>n. ad Valcr. n. 7 Si hominum quispiam cla-
: locutione.sublincm libri deX\dms,Unicitique volun-
rus aclocuples in locum liberorum te adoptaturus ac-
cinerrt, irea per opposttas rcrum difficultates, et per
quodvis longi recessusiter vertatus accurreres Deut,
universitatis rerumque Domintu, te >>i adoplionem
vocat; illutl,si velis,tibi blandum filii nomen imper-
tiet, quo Deum nostrum unirum sutuii nuncupat Et
non accensus rapeiis? non properus urgeris 9 ne
conditionem tantam ceteri occursu mors festina
enim excludilurgiatia! adjutorium voluntatem vege-
tans, sed subintelligitur reque ac in illa L). Ambrosii
tas suqj prosperitatis estauclor.Ex voluntate enim
sapientin nascitur.E\ perspicueagit desupernaturali
sapientia. Itemque seque ac inaliisillis locutionibus,
Propria voluntasest unicuique causa siuvsalvatioiiis:
e\.,Bonavotuntas Deiiin adnos deducit,et nostn Deum
. dtrigit .Perhonam vtiluntatcmDeumdiliginius,Deum
eligimus,ad Dcttm currimus,ad Deum pervmunus,et
eunt possitlemus I'er eum ad Dei simtlitudinemrefor-
.

prserij-iat?Atque ad kanc obtinendam, tunon inrins mamur, eteisimiles c/ytYimw.Habentur haecomnia

terroe solitudines.nec
longiuqui marisincrrtn pene- in Manuali quod nomine U. Augustini circumfertur
tfabis.CumvolueriSjtuee ddoi tiotui tecumest.Sed et cap. 23. Et plane similia habenturapud I). Bernar
Laurentius Novanensis homil de Po>nitenl.idem ex- dum lib. de Interiori Dumoc. 8. Nec dissimiliter ac
plicatesictradit :0omo.SQ n»lt tl\fferre,res; in prom durius etiam Nazianzenus, ob additam particulam
ptuest, vitain manu vtcloria arbilrio est. Si
est, m r> exclusivam.et tamen simili subintellectioneadliibita
voluisti, vicisli sinolueris.victusrelinqueris.Quivull
; condiendus verbis lllis orationis 40 De et emtte,ac
:

vincere,conatnr ut rinrat; qui desperat,amist victo- vinum niillo persoluto pretio bibitcfoingentetn bcni-
riom Itaque perspicue statuit cui.que in nianu sua
. gnilatis celeritatem tofarilem. conlrahendirationemt
vincere peccata, qvue victoriainfert sanctitatem. Ne- Hoc bonumsota voluntate venale tibi propottitur.cu-
que tamen quisquam idcirco notavit Laurentium,vel pidilatem ipsam Drus ingentispretii loco habet.Silit
Semipelagianismi insimulavit, quia suppressit divi- SfhVt.Particula exclnsivainlelligenda tantum estca-
nam pra.>ventionem. dere inea qua? ex parte voluntatis conlerri debent.
Sanctus vero Augustinus.Ioco allegato.longam de Eodem denique modo accipienda sunt illa S. Ju-
voluntatis vi ad christiane vivendum dispulationem stini in Apolog. ad Antonin., ubi recolens locum
concludit his verbis Ex qvo ronfiritur ut quisqui-
: Isaia1 de peccatoris justificatione et secunda nativi-
koneste recteque vult oivere.se id se velie prte fugnri- tatejamantea adductum ab ipso, si volueritis et au-
busbonisvelit,assequtitiirtniilatit rent lanln fncilitate, dierilis me, ac secundnm islam nativitalem eum ea
utnikilaliudeitiuamipsumvellesithabereiiuodvoluit. quae HL adulti baptismo conlraponens, subdit aposto-
Quem locum recognoscens Ketract.cap.il, agnoscit
i los docuisse primam quidem hominis nativitatem
calholicum et usquequaque sanum esse, tametsi so- fuisse necessitatis opus, quod homine neque sciente,
lius voluntatis facta in eo sit menfio, dimissa nec neque volente, peracta sil; providisse tamcn Deum,
tamen exclusa gratia quod id loci illius non interes- ut non maneremus necessitatis et ignoranti* filii,
set, etnondum tunc exortis Pelagianis non videtur quales ex prima nativitale eramus, sed efficeremur
necessarium diligentiusacsollicitius loqui.Nondissi- filii voluntatis et scientise, adipiscentes remissionem
 ,

797 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO S. VALERIANO. 798

peceatorum et sanetitate volentes renasci. Ubicertum A fines honestarum, tamen S. Ambros. Offic. c. 8, do-
i

esl ita exprimi nativitatem ex liberi arbitrii delectu cetwon esse tantummodo philosophorum schola'aplam
quo homo volens sciensque formatur, et nasciturde- sed Christiano quoque sensu usurpari posse, siveof-
nno, ut tamen non excludatur divina gratia volitio- ficium ab efficieiido dictumvelimus, quasi efficium,
nein et pneveniens et promovens. unalittera propter sermonisdecorem immutata ;sive
Indubieque eadem mens fuit Nysseni homil. 6 in ab eo quod ea agantur quae nulli officiant, prosint
Eccles.ad illud Tempus pariendiel tempus moriendi,
: omnibus Utravisenimofficii notatioet significatiout
juxta quem Nobis ipsis quodammodopatressumus,
: probetur, monet asque eam vocem in Christianos et
quando per bonum animi institutum liberumquear- supernaturales actushonestos, ac in naturalescadere.
bitrium,nos ipsos formaverimus,etgenuerimus,el in Et idcirco idem S. Pater, lib. iv in Lucam, ad illa
lucem ediderimus.Hocautem facimus ex eo quod Deum verba capitis quarti Nemo eorummundutusest.nisi
:

in nos ipsos admittamus effecti fitii Dei,et filiivirtu- Naaman 5i/7'«s,vocemoIficiiinlrepide adhibuitagens
lis et filii AUisssmi. Idem optime, lib. de VitaMoy- de obsequiosupernaturali. Evidenter. inquit,htc ser-
sis, exponens nativitatem ad gratiam Est vita hu-
: mo nos Domini salutarisinformat,et u t studiumve-
niana mutationi semper supposita.Quare oporlet cum nerandw divinitatis hortatur,quodn> mosanatus os-
non sit wterna el immobilis,semper nasci .Sie autem tenditur, et maculosi morbo corporis absolutus,nisi
iiasci,non aliena fit appetitione.nex extrinsecus ut in quireligioso officio studuit sanitati ; nnn enimdor-
corporali nativitale.sed electione propria unusquise- mient ibus divina beneficia, sed observunlibus defe-
que nascitur. Undefit ut nos ipsipatres simns noslri. runtur. Neque vero quia Cassianus et Faustus voces
qualescumque nos volumus electione gignentes et aui B voluntariiofficii usurpaverunt,damnandaeconfestim
marem aut feminam.vilii ac virtutis ratione fingen- sunttamquamreprobaeetSemipelagionismogravidae.
les.Non poterat magnificentius bonee voluntatisinter- Nornenim omniaqua? hieretici dicunt,figmenta sunt
ventum in salutis nostrae negotio proponere: meri- aM<reeusanda,aitS.Cyrillusepist.30,annuentibusOri-
toque posset hocejusdictumsalebrosius videri quam gene,homil.9 in Num.,et Hieronymo epist. 75 et 152.
quod Valerianus dixit, viam salutis patere volenti- 7. Calumnia quae alteri ejusdem homiliae loco in-
bus. Hactenus tamen Nyssenus, calumnia negatae tedificabatur.non minus facile dispellitur.Quod enim
praeventionis graluitoe oneratus non est, et merito. ait Valerianus.quando alios commendant virtutum me-
Nam ut cietera loca taceam, in orat. catech., cap. rita,curandum esse ut nobis locum graliwfaciant vo-
30, dissertissime asserit gratiam praevenientem. Et luntariceservitutisofficia.non eo pertinet quodetor-
cum ibid. cap. 39 accurate tradat quod ex eo aliis quebatur. Sensus enim est quando martyrii laurea,
:

locis allegatis protuli, nempe hominem liberae suae
voluntatis electione gigni ex Deo etfilium Altissimi
effici, perspicuumessevidetur, non pugnareduo illa,
nativitatem secundam obtingere volentibus.et aDeo
vocante et praeparante esse quod voluntas velit ut
obtingat. 57 Quod attendentes nonnulli Patresad-
ducti c. 5, D. 3, dixerunt neminemin spirituali nati-
vitate esse sibi patrem, sed matrem duntaxat, quia
haecexaliena tantumanteriorioperationefecundatur. q cantem anterius partam.juxta illud S.Ambrosii serm.
5. In homilia tertia suspectus primum erat locus
de qua agebat, nonsemper in promptu est (nec erat
sane quo tempore has homilias habebat Valerianus in
altissima tunc pace Ecclesiae), enitendum esse utvo-
luntaria servitus suppleat quod supplicium extrinse-
cusirrogatum et palienterexccptumprasstare posset,
si inferretur, pateatque ea ratione aditusad gratiam
Dei.Quod perinde estacsi dicatur: satagendum esse
ut per bona opera accessio fiat ad gratiam sanctifi-
14 inpsalm.cxvm,4 Vnlunlarium organum uberiore
:

quo asserebatur deposci a Christiano voluntarium
offlcium. Sed perperam trepidatur timore ubi non
erat timor. Vel enim suspecta est vox voiuntarii in
negotio salutis.vel vox nfficii. Neutra vero jure insi- tum, divinam gratiam sanctificantem advocemus.de-
mulatur.NamDavid.quidvoluntariesesacrificaturum
spondebat, non habetur erroris suspectus. Ejusque
non insimulatur princeps apostolorum, quiChristia-
nos ad servituleiu voluntariamcohortatur. Non item
S. Anibrosius, qui lib. i de Jacob, c.3, studium no-
struin commendans, et in eo dicensesseomnia.itaut
aut culpam adjungat, aut gratiam, subdit Quid in
spiritus suigratia Christus implevit.Xe) ut per bona
opera de SanctisSpiritusinspiratione concepta,con-
tritionem, inquam, perfectam, et amorem exquisi-
pulso peccato quo forte prius sordebat anima.
8. Homilia 7 notabatur locus quo divina virtus di-
citur perfectionem justis laboribus prasstare, et sub-
ministrare bonae voluntati quascumque sunt optima.
Quod tantum abest ut notnri debuerit. ut potius ad-
modum pie et catholice a Valeriano dictum sit, ad-
humanum fastum ut fert Valeriani eo loco institu-
:

alios derivamus f Voluntarium sibimilitem legit Chri- tum.et proxime antecedentia docent) deprimendum,
slus,voluntarium servum sibi diabotus auchonatur. agnoscendamque Dei in nos beneficentiam.a quo est
Nec denique S. 1'aulinus, cujus illa sunt in epistola 2 omne donum perfectum et datum optimum, juxta
ad Severiiin QttCB nobis gratia, siin alieno tanlum
: Apostoli sententiam ad quam Valerianus aperte allu-
fnlrles fuerimus, nisi de proprio serviamus, idest.de dit.llaque quod ait, perfectionem praestari a Deo la-
libero votuntatis arbilrio,ex toto cordenostro,el ex borihus justis, sensus non est hominem solum in-
totis animoe nostrw viribus diligentcs Deumf In quem r> choare, Deum vero perficere sed sensus est, ipsam
;

nos afifertiun lacessii propheta quidial, Voluntarie totam perfectionem et dignitatcm opcruni justorum
sacrificabo tihi ? flncenin. acceptum et placilum co- ex Deo manare, eique decus justorum openim illi-
riiin Deo, ul bonum nostrum sit voluntarium .Sane bate esse ascribendum.Conforiniter ad S.Macarium,
omneohsequuini nostruni Dcoexhibitum esse debere cujus sunt illa plane insigniahomil. 26 Oportet ho- :

volunlarium, notioipsa obsequii fert.etiamsi divina minem dedita opera et consullo excalere terrum cordis
pr.i.ventio supernaturale obsequium exigatur. Iinmo sui.etelaborare. flequirit enim Deus laborem.fatiga-
quia praevenlio illa ad voluntarium obsequiuni solli- tionem,ac nperalwnetnabhomine. Verum nisisuper-
I. iv, epist. 81, tractansil-
cilal, scitelsidor. 1'elus., nitusapparuerintnubesciplestesacpluvitegrativ.niliil
lud lis i/ui secundum propositum vocati sunt, ait
: proilcrit agricola labor.floc autem est indicium Chri-
vocationeui non esse violentam ci coactam, sed vo- stianicultus,quantoscumquequis labottssustineat.et
lunUiriam nr spontaneam ab effectu eam conse-
; quantascumquejustilias peregerit,ac si nihil effecis-
,
qiiente, sivea proposito noslro voluntario, de quo ver- set, ita se gerere, omnia scilicet bcne per nos ac justc
ba illa Apostoli accipit, denomiuans eain volunta- facta ascribcndo gratiae.Nec dissimiliter S.Leoserm.
riniii Tantum abesl ut liiiinino consensui et obsequio de Epiph, cap. 3, verbisillis De cordious nostris
'.'. :

negalurus esscl ralioncin vohmtarii. ffuaDeosuntdignapromamus.QuamVfsenim omnium

6. /Eque fncile purgalur vox offiru; quam tamelsi bonorumsitinse targiior,etuxm nostnB tamen fr^uetum
in ecclrsiaslicis lilins non lniii usitalam, ut Inquitur quirri' iiitlnstrur.Xnnrnim ilnrmienlihus provenit re-
S. Augustinus abelhnicisusurpatam ad
cpist. 19, et ijiium trlnrum.iettin
i mundatisDei laborantibus atque
desiguundum naturale decus actionumintra naturm vigilantibus.ul si dona illius irrita non fecerimus per
799 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO
ea quce dedit,mereamur accipere quod promisit. Si-
rniliahabet serm.S de Epiph.c. S.Quod iteni ait Yale-
rianus, subministrari bona? voluntati quaecumque
sunt optima.non est trahendum ad suppeditationem
auxiliorum gratiae ob prseviam volilionem natu-58
raliterbonam.quod essetapertecontrascopum Vale-
riani.nec humanum tumoremcomprimeret.sedauge-
ret : accipiendum itaqueest deea.quam diii.submi-
nistratione cujusvis dati optimi.factaa Deo voluntati
ei seegentissimae.necumquamadsupernaturalia as-
surrecturae.nisi erigeretur et praeveniretur divinitus.
l.x homilia 9 arguebatur locus quo dicitur Do-
niinuni dignari oecurrere ad petitionem nostram. At
haec est admodum insulsa eriminatio, et quae aeque
in lsaiam.ipsumque Spiritumsanctumpossetcadere.
Tractat enim ibiValerianusilludlsai* Tttnc invoca-
: cam
bis.et Dominusexaudiet clamabis.et diret Eccead-
; ;
sum.lnde veroinfertineffabilemesseDeidignationem,
qui ad clainorem nostrum ac petitionem dignetur oc-
currere, seque paratum ad opitulandum praestare,
quod ipsum propheta eo loco, immo per prophetam
Spiritus sanctus profitetur. Posset sane non suspe-
ctus modo, sed etiam compertus erroris eo loco ha-
beri Valerianus, siclamorem illum ex ineris naturae
viribus conceptum diceret.aut si petitionem cui Do-
minusoccurrit ei naturae nudo vigore profectam vel-
let, qui esset errorgratiae humana? invocationi sub-
juncta in concilio u Arausicano confessus. Sed hujus
perversi sensusnon aliaapud Valerianumindiciaei-
stant. quam apud prophetam cujus verba adhibuit.
Concinunt plane alii Patres, ut S. Chrysostomus
homil. 27 in Genes., tractans similem ejusdem pro-
pheUe locum ei c 63 Adhuc loguenle te, dicam,
Ecce adsum. Hortatus enim ad innitendum divinae
gratiae, et summan Dei in nos beneiicentiam eiagge-
rans quee non, ut inter horaines assolet. primum
obsequia eiigat, tum beneGcia sua elargiatur sed
prius benefaciat. et prioribus beneGciis eicitet uos
ad eihibenda sancta obsequia, subjungit adconse-
quendam sanctitatem et remissionem peccatorum,
nonesse plurirao tempore opus quodlatroniseiera-
;
plo conGrmat. qui ne hora quidem eguit ad plenam
emundaVionem. Tanta est Deierga nos misericordia.
Namubi videriltoluntatisnostra?propositum firmum,
etferxenti nos desiderio adse accedere,non retardat,
neque differt.sed accelerat, suamque solitam libera-
litatem exhibens.dtrit Adhttc loquere.et dicanr.Ecce
: mare posse. et inquirere medicum, et id negantes
ad*um.Idquodlate confirmat eiemplo servi illiusqui
rogatus ralionem reddere, cum non esset solvendo,
supplei domino factus, immensee summse remissio-
nemeioravit, ac etiamsupra quam petebat obtinuit.
Similiaillaapud Ambrosium in calce sermonis 47:
Multidiabolicifluctus sunt in hoc mundo,lentationvm
multanaufragia,a guibusita liberaripossumus.sicla-
mantibus manum suam Salvator extenderil.Nos ergo
clamare ad Dominumnoncessemus,ille auxilium
litum non negabit. Durius item lib. 3 deVirgin. Didi-
Cts<i,inquit,i/6i' Christumrequiras,disceetiam quem-
^ ganda est.
admodum possis mereri ut illete qucerat.ExcitatSpi-
rttum sanctum dicens Exsurge.Aqutlo, et veni, A us-
; ea notabantur loca. Prior quo dicitur Deum nttm-
ter aspira hortum meum,et perfluant aromata mea.
: qnam desercre volttnlatem religionis sludioflorentem,
Descendat frater meus in hortum suum, et manducet
fructum pomiferarum suarum. Hortus Verbi nnimse
vernantis affectus est.et in pomiferis virtutis estfruc-
lus. Veni ergo; etsicemanduces,sive bibas,si Christum
invocas,adest dicens: Venile,manducate panesmeos,
et bibite vinum meum sive eliam dormias.jntlsat ad
; sess. 6, cap. ll.traditum post D. August.lib. de Nat.
januam. Eitrema haec verba aperte ferunt praeven-
tionem divinam gratuitam, qua Deus ipse homines,
necdum aperientes cordisostium, sollicitat et allicit
ad bonum. Et tamen in anterioribusverbis docet S.
Ambrosius, peccatorera invocandomereriut Deusil-
lum quserat, item eicitare Spiritum sanctum.Quae si
crude acciperentur.non modo cumveritate catholica
totiesalibi per S.Ambrosium tradita non cohaererent,
sed neque cum eitremis illis verbisquibus Deus pul-
gare ad januam cordis, hoc est praevenire hominem
S. VALERIANO. 800
A et praemovere ad bonum dicitur. Itaque restat ut S.
Ambrosius dicatur tribuisse homini invocanti meri-
tumut a Deo quaeratur.et eicitet Spiritum sanctum;
non agendo de invocatione humana qua primum
gratia? auxilium comparetur, sed agendo de invoca-
tione facta ei anterioribus gratiae auiiliis ad prome-
rendam ulteriorem et uberiorem.Quo ipsomodo ac-
cipi longe molliora Valeriani verba quae uunc pur-
gamus, est longe aequissimum.
Denique concinitS. Macariuscunialibi variis locis,
nominatimque hom.16 et 23. tum luculenter homil.
46, ubi longe etiam durius loquitur quam preedicti
omnes. quamvis multus, immo plurimus variis locis
sit in assertionegratiee praevenienlis, ut infra mon-
strabo Locum ascribo.ut qui in Valeriani oculo festu-
vident, hanc primum trabem ejiciant ex S.Ma-
carii oeulo.(Juemadmodum si qttis morbo aul febri
delineatur.hcet in cubile corpusprojectumsil,non va-
lcns perficere opus aliguodterrenum,nontamen quie-
g scitanimtis.sed distractits et curans quw superagenda,
medicttm requirit. missis ad ettm amtcis stti* eodem
;
quoque modo anijna post transgressionem mandali.in
infirmitatem affeetionum redacta.et languidiorreddita
ubi accesserit adDominum,et crediderit .auxilittm ab
eo consequitur el abnegata priori pessima mta,licet
antiqtta agritudine decumbat, et nequeat opera citoe
vereperagere nihilominus curareqttoe ad vitamper-
.
deprecari Dominum el inquirere verum
tinent. sedulo
Medicum. et habetet polest.Et nmt.ut aittnt quidam
perversa doctrina seducti,prorsus mortttus est homo,
utomnino non possit quidquam boni perager-e. Ete-
nsm infans, licet nthit possit perftcere, attt propriis
pedibus accedere ad malrem neqtteal, mhtlominus
volvitur, clamat, et plorat inqttirens malrem, erga
quem summa afficitttr misericordia mater.et gaudet
deinfanle quaerente eam cum labore elclamore. Et
: cum non possit infans ad eam pervenire, nihilomi-
nus ob mulUtm ptteri inqtttsitionem ipsa mater abit
circum-
q ad illum, amore pueri eapta.et amplectitur,
fovet, atqtte alimentum profert sttmma cum dilec-
tione.Hoc ipsum benignus quoque Deus facil in anima
ad eum accedente, et ejus desiderio delenla.
Sivede languore et aegritudine animae ei casupri-
mi parentis, sive de aegritudine et languore ei pro-
priaauteriori culpa loquaturS.Macarius.perinde est.
Statuiteniin aniinam in utrovis illorum statuum,cla-
perversa doctrina imbutos vocat quia scilicet agit
:
de anima clamante et inquirente, praemissa coelesti
praeventione et sollicitatione, quamvis eam hic non
exprimat. Adhibet porro, ut vides, illud ipsum aegri
eiemplum, quo postea usi sunt Semipelagiani ad de-
clarandum suum errorem, ut ei Hilarii epistola ad
Augustinum discimus.Proptereaque diii durius 59
aliisjam memoratis loqui S. Macarium, quamvis ei
so- benigna interpretatio non negetur, quae proinde ne-
que aliismitius locutis, ac inter eos Valeriano, ne-
10. Homilia ll maiime morbosa visa est. Duo in
:
nec deesse solalia Duinitatis.ubi s>tnt acttts bona con-
versationis. Hic tamenlocus usquequaque sanus est
Voluntatem enim religionis studio florentem a Deo
deseri. quis nisi impius et divinae benegnitatis pror-
susrudis effutiat? Cui vero ignotum illud a Trident.
et Grat. cap. 26, ac Prosperum ad 7 et 13 objectio-
nem Vieentianam, et lib. n de Vocat. c. 12, et ad 7
capit.Gallorum: Dettsneminemdeserit,nisiprius ipse
deseratuv f At non deserit Deum voluntas religionis
studio florens Itaque quam ei gratiam contulerat
Deus, ut religionis sludium conciperet, eoque flore-
ret, eamdem lubens volens prorogat, coelestiaque
auiilia et solatia bonis aciibusei divinalargitatepro-
creandis intentio homini deesse non sinit.Prior ergo
ille locus facilem, ut dixi, eiplicatum habet,vel po-
801 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO S. VALERIANO. 802

tus otiose opponebatur. De posteriore quia putatur
desperandus, seorsim pronuntiandum est.
CAPUT VII.
Catholice omnino a Valeriano clictum esse, nostrum
essevelle,Deiautemperficere,multipliciterostenditur.
1. Tota adversus Valerianum belli moles, poste-
riorem locum ex homil. 11 notatum incumbit, curn
diserte tradat eo loco Valerianus, nostrum esse bo-
num velle, Dei vero perficere; et boni operis volun- bosa a criminatorecensentur, qui putatsensum esse,
tatem ex nobis deberedescendere, perfectionem vero
in Dei potestate pendere. El habere quidem hominem
gratiam laboris sui,sed Domino debere fructum la-
boris impleti. Quod videtur esso ipsissimum virus
Semipelagianumquo homo itaUeumadmittit in sub-
sequentihus cooperarium, ut tamen quod D. Augu-
stinus lib. de Praedest. SS. cap. 2. egregie notavit,
primas sibi partes in salutis sus negotio vindicet,
Deo secundas tantum concedat, et quasi componat
cum Deo, at partem sibi vindicet, atque illi partem g item supernaturalia. Indetaciteoccurrens objectioni
relinquat. Et quodest elatius,primam tollit ipse, se-
quentem dat illi, et in eo quod dicit esse amborum,
priorem se facit,posteriorem Deum. Tantumtamen
abest, ut hic locus desperandussit.utpotiuscommo-
propositum, ex eoquodconsensus non fuerit pernos
A
exhibitus, nisi per gratias auxilium et praeveniens et
coadjuvans, contineturverbis illis quse in invidiam a
criminatore vocantur,cum tamen sintcatholicissima
et usquequaque sana.iVec nos negare possumus orna-
mentaretigiossevitse vigilantisestudio comparari. Sed
ibi Deus est, ubi integrse religionis est animus, ita
Aposlolo dicente :Exemplumejus quseritis, qui in me
(oquilur Christus ?Hasc in invidiam vocantur, et mor-
studium humanae vigilantise, excluso Dei auxilio, pa-
rare ornamenta religiosae vitae, eo quod Deus adve-
niat quo eum vocat animi religio integra, et natura?
viribus concepta. Sed hic sensus est aperte contra
scopum Valeriani, et pugnat cum ratione ex loco
Apostoli proxime adducto petita.
Germanusitaque Valerianisensusestex immediate
QQ
pramissis repetendus. Dixerat, stultitiee genus
esse prima sua initia naturalia Deo ascribere, non
quse proferri a superbo poterat, ex eo quod orna-
menta virtutum comparenturhominis studio, subdit
se quidem negare non possequin humanurastudium
conferat ad ea ornamenta comparanda sed hoc stu-
;

dissime, nec uno modo ostendere liceat nihil in eo
affirmari cum sana doctrina minus consentiens.
Idque videtur agnovisse Ecclesia Lugdunensis li-
bro contra Joannem Scotum, circa propositionem
dium non esse a nobis, sed a Deo praeveniente et
cooperante. Ubi enimest integrse religionis animus,
ibibeusest; non consequenter, sed antecedenter.
Quasi diceret Vere, quisquis es qui id tacite tra-
:

ejus quartam,inipsofine. Postlongamenimrejectio- ctas, vigili Btudio aliquid fecisti, sed cujus ope? et
nem propositionis illius, nostrum est inchoare, Dei unde illud studium ? An non a Deo, ut de suo in bo-
per gratiam perficere, subdit Lugdunensis Ecclesia : num animarum studio pronuntiavit Apostolus, cum
Siistius verba alium sensum habent, ostendit ipse qui dixit Anexperimentum quserilis ejus quiin metoqui-
:

scripsit. Quae verba aperte innuunt, praeter sensum tur Chrislusl Itaque vigilantiaquidem laudanda est
aperte hsreticum, qui verbis illis in extima crusta commendandusqueconatus ad boni operis exercilium
spectatis subesse potest, alium adinveniri posse ca- exproraptus ; sed nisi antecessisset divinapraeventio,
tholieum etlabis eipertem. Eum nos (quidquidsit de conatus ille ac nisus voluntatis, non modo languidus
JoanneScoto, qui gratiam praevenientem inficiatus plane et cassus fuisset, sed prorsus nullus. Hunc
videri potest, (circa Valerianumaffinibus licet verbis lpsum sensum dehominis vigilantia ac justiticatione
usum. cxhibere conabimur, nec difficile, ut spero) _ piodunt illa Augustini serm. 15, de Verb. Apost. c.
eihibebimus, et quidem multiplicem. ^ \i Justificationem et habeamus in quantum habe-
:

Et in primis spectandum est Valeriani institutum, mus, et augeamusinquantumminores sumus, et perfi-

et sententiae quae in invidiam vocatur cohassio ac
textura cum antecedentibus et consequentibus. Va-
Iet enim universe quod pra clare circa Scripturae
j
loca annotatum est a D. Chrysostomo hom. in illud
Jerem. Scio, Domine, quia non est hominis viaejus.
: Dei. Esse potest justitia Dei sine voluntate tua ; sed in
Nempe nullam esse periculosiorem, aut magis prae-
posteram loci alicujus interpretationem, quam quae
datur uni alicujus loco, a corpore tractationis cui
commissuseratavulso.neglectaanlecedentiumetcon-
sequenlium coha-sione et xx.olovdsia scopoque auto-
ris. Scopus ergo Valeriani eoloco erat infigere, slul-
titixula.it, genusesse, ut cum aliidebeas vitsebene-
ficium, tibi ascribas ornamenta virtutum. Cum, in-
quam, agnoscas te a Deo habere quod sis secundum
naturum. inficierii tamente ab eodem habere uttibi
bene sitsupra naturam, et quoad virtutes infusas,
flliaque supernaturalia anim;B decora. Hoc ita con-
firmut Valerianus.ut tamen negatumnolitornamenta l' divinainspiratione concepto. Satis ibi vaciliat huma-
religiosai vitae vigilantiae studio comparari nosque
; num studium, icbinonrequiritur Dei auxilium. Nam
ad eam unimae cxornationeinetmundumsupernatu-
ralein aliquid conferre : nimirum assensum liberum
quo admonenti l)eo annuimus, cum in potestate no-
strasitum esset refragari, et divinam sollicitationem
ac motionem nos praevenienteni abjicere, ut Triden-
tinum diserte tradil sess. (>, cap. 4. Ne vero inde
animus lninianus intumescat, addit Valerianus, ne-
que ex assensu illo et volitionc boni adhiliita per
voluntatem, pncberi vanie gloriationis occasionem
cum eastudii nostri cxhibitio ctiamsi pcr graliam
exprompla, ac de voluntalis silice velut excusa, iin
pnmis Dci auxilio cguerit ut excuderetur. Deinde
jaiu excusa tota non sitct periclitetur, nisi divinilus
firmetur, muniaturque adversus supervenientes diftt-
cultutes, quse plurimse scmper et graves impcndent
ciamus, etc. Sedtotum ex Deo,non tamen quasi dor-
mientes,nonquasi utnon conemur,nonquasi ut non
velimus. Sine voluntate tua, n07i eril in lejustitia Dei.
Voluntas quidem non est nisitua ; juslitia nonest nisi
le esse non potest, nisi pervoluntatem tuam. Etmox:
Sine tefecitteDeus ;non enim adhibuisii aliquem con-
sensu7ti ut lefaceret Deus.Quomodo consentiebas, qui
non erasfQui ergo feclt te sine te,nontejustificat sine
te. Ergofecit nescientcm, justificatvolentem. Satisde
primo humilitatis motivo per Valerianum proposito.
Addit etiam secundumjamtactum hurailitatis mo-
tivum, ad deprimenduni tumorem, ex ea studii hu-
manilibera collatione incomparationem ornamento-
ruin animae. Nempe quod pr.rter divinum auxilium
prsDveniens atque cooperans, egemus divino auxilio
subsequente, quo firmemur et muniamur inbonoex
nondubiepericlitaturfides,sinon muniaturpalrocinio
divinitatis.Noslrum est igiturbouum velle,Chrislirero
perficere. Nam ita Apnstolus loguitur: Yelle adjacet
mihi, perficere autem bonumnon invento.Denantiat
Valerianus nosnobis non sufficcre, nc ad bonuin qui-
deiu aspiranle Dco jam eoncepuun, eo quod facile ob
infirmitateni simus vacillatiui. in tantis fluctibus 3t
turbinibus, lantaquc noslra imbecillitate. llaque re-
quirendumsiveimplorandum liumillimeesseDeiauii-
liuiii subsequens ac muniens in tol discriminibus,
Quodsane ad cohibendam inflationem ex bono onere-
etcollatolibereassensu voluntatisdivinitussollicitatae
est appositissimuni.iuiu indcliipieal nos quideinjam
pr jvciiIos tantulum quid contulisse, conscnsum sci-
licel libcruin quo leo vnranli adlijsiinus lamen nisi
I ;

in supernaturalium operum exercitio. Deus beneflcia anlcriora pr;eventioiiis et cooperatio-

2. primuni illud humilitatis molivum a Valcriano nis novo acspeciali subsequentis gratio; et perseve-

803 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO
raotis benericio cumulet, cassum fore laborem no-
struni et iuinime diuturnum. ]n quem sensum lllud
Apostoli accipit Velle adjacet mihi, perficere au-
: concutiantur.aut locuttx messem devorent.aut veiitus
tem boiium non itirenio.
3. Quo ipso modo eumdem locuiu accepit Prosper
lib. coutra Collat. cap. 8. Cum donatum, inquit, no-
bis fuerit bonum veitcnon statiminvenimusetfacere,
nisi quxrentibu$,petenti uts.titque pulsantibu$,qui de-
dit desit/erium.prxstct effectum. Voxnamqueistadi-
eentis: Velleadjacelmihi, perficere autembonumnon
itueiuo.vocattest ,sub gratiaconstituti,quicondelecta-
tur quidemlegi Dei secunduminteriorem hominem
sed videtaiiam legem tn membrissuis, repugnantem
Uyi nteniis sux ,el eaptivanlem se inlegepeceatt.Et
quamvis acceperit scientiam recle voleudi, virtutem
lamen m
senoninvenit eorum qux nptat operandi, do-
necprobonavoluntatequamsumpstimereaturinvenire
quid faciat. Eodem modo illum Apostoli locumacce-
pit S. Gregor. xin
Moral. cap. 25, tractans illud
Decujus utero egressa estgtacies, et gelu de caeloqui
genutt. Ostenditenimplerosque post sanctadesideria
turbari in eisecutione, nec posse concepta virtutum
semioa in fruges operum proiuovere, eo quodinter-
venientibus tentationibus reverberentur, ne de pro-
posito bono divinitus iadito eitollnntur, immemores
manitatis sute et egestalis idque censet voluisse
: dictum.seu quod nostrum sit re//e,castumplane est
Apostolum eo quem din loco. Quil aliud, inquit.
quatnde Dei vemuteri glacies producitur,quandode
\titernnsccretodispensutioegreditur,et voluntatesnd-
strx, etiam tti bonitdesideriisfrenanlurf Vuleamus
paulo(uifusavidelicet terra qtianta dtsctptinx glacie
prematur,ditm att : Velleadjacetmiln, perficereau-
leinbonumnon invemn.Qtnentm velle habere seasse-
ritjam per infusitmemgralix qux in se laleant seminn
ostendit.Seddumperficerebonum nnn invenii profeclo
miltral quanta illum dispensattunis supermr ylacies
fremat. loeuui lcniscnsura interpretatus est Aposto-
um S. Thoiuas Koiu vu, lect. 7, improbatailla ejus-
dem loci interpretatione quam refert, ut eam etiam
minus probavit D. Augustinusi Kctract. 23.
4. Ad eum ergo modum, locum Apostoli usurpavil
Valerianus. coque sensu cum Apostolo loquensdixit,
nostrwnessevelle, l)et autem perficere. Idestconsen-
sum quidem per nos pntstari Deo vocanti (consen-
suraeuim, pivtvenli et divinitus adiuli, contnbuimus
de nostro), ut tamen consensus ille sollicitanti Deo
praestitus, irritus non sil, nec in auras abeat, vel
etiam ante eisecutionem concepli desiderii evane-
scat necessarium msuper esseut divina protectione,
; gratia praiveniens, sed potius non obscureinsinuatur
jugiquesubsequenlis auiiliimuniinine nrmelur.Quoii
ltem ferunt illa alia verba sub homilix linem Habet : tationem et sollicitationem, cum qua eumdem sensum
quidem servus graliam luboris su:, sed domino debet
(ruclumoperis impleli. Itaque nulla hic inValenano
labes se prodit.sed nitela et puritas undecumque.
5. Id utdistinctiusappareat, quandoquidem hic est
potentissimus adversarii aries, quo dejecto reliqua
pcssuiu ibunt, secernenda sunt duo in prcesenti Vale-
rianisentuiitia.Priiuumquoddicat noslrumesse velle,
id est in salutis negotio hominis partes esse Deo
pra;venieiiti assensum prtestare alterum quod di-
; invitante adsalulem, ut vel eligamus, vel sequamur.
cat, Dei esse perftcere, et difficultates superve-
nienles dispellere. De hoc secundo, negotium Vale-
riano non facessitur quia rata est inter omnes
: divini vero muneris esl ut possimus attipisciquodse-
61 subsequentis gratite et Dei conOrmantis quae
operatus esl in nobis, non utilitas tantum, sedetiam
necessitas. Idque utcaeteranunc eitralocumtaceam,
perbelleeipressitS. Kphrein.Iauduingratis frequens
buccinator, tract.de Fugapravarumconsuetudinum,
qui habetur tom. I. Aitdiainus,'inqm\.,ip<ium Aposto-
lum dicentem : Cum melu et tvemore veslram salutem
operemini.Et neque siquis adhucJuvenis sit hncparvi
pendal, nequesenexncgligat.Utriusqueenim incertus
estfinis.Conlemplemurergnayricolas.Hienitnterram
adxquantesseminant;elvirescentibusterris,solerler
eas servant, volucreselquadrupcdiaindearcentes,ne
dumadhucsemenesltenerumacmolle,alalibusevetlatur
etnulliusbonafrugisreddatur.Etquandojamadmet-
.
S. VALERIANO. 804
A sem excreverit, ne tunc quidem curaet sollicitudine
vacant sed anxii hxrent, neforte grandine fruges
;
xituans fructum corfumpat.Undeetassidue vota Deo
nuncupanl,sunpticibusqueUeum votisinterpellant,ut
salvos et innocuos ipsis Dominus suos fructus conce-
deredtgnetur. Tunc vero fructus in sua recondentes
horrea.magnocumgaudiofeslumcelebrant.Sicquoque
eteosqui spiritualem vitamaggrediuntur, vig/lareet
sobriosesse,acdiviniverbisemencustodireoportet,eic.
Non poterat familiarius necessitatem divini auxilii
; perflcientis quod aspiraDte Deo cceptum est, deela-
rare. Proptereaque passimaliiPatresadexponendum
salutis negotium, eam comparationem usurpant, et
cornostrum agro ac solo, gratiam ccelestisemini ac
divinis nubibus, Scripturas ligoni, ardorem sancli
Spiritus stercorationi, studium nostrum culturse per
agricolam impens;e, denique cura ad messem usque
: et illationem frugum in horreum divinam gratiam
B subsequentem componunt. Videsis nominatim eum-
dem Kphremum indecadecapitum devirtute, cap. 10;
Macarium, homil. "2o\ interrogat. ult. et penult. ;
Paulinum optime epist. 30, sive 2, ad Aprum et
Amandam, et epist.3S,subtinem;Prudentium Iib. ni
contra Symmachuin, sub finem. Prius autem illud
in sensu quem Valeriano dedi esse autem sensum
:
illum vcre germanum, declarato et prolato insigni
loco ei homilia \ni\\udls&\iv,:Sivulueritisetaudierilis
m c, etc, qu;eChrysost omo tribuitur.taiuetsi fortassis
a ii m cl qiiidein Latinumauctorein habeat. Italoqui-
1 1
tur in homiliee initio Si velle aut nolle nostrumnon
:
esset,hoceslsivivendirecte,ansecus,Libertasadempla
nobisfuissel,nechonus umquam atleste munusdigne
perripevet.iiecmalussupfiliciumcompetensinveniret,
sed lotum Deodeputarctur auctori. Quie fusius mox
eiplicat, declarateatenusdici nosfniraesseneUe, qua-
tenus liberxquisvolunlatisarbitrioprxceptaautimplet
autcontemtiit.undesibiquisquequudmereturinstituit,
necpotest aliudmereri quam velil: quippc cui leyis pro-
pusitus tenorsit, ex quo quid velit eliyal,el quodnolil
" contemnat.uljuilicio hominis Deijiuliciuin celebrelur;
etqut liberlatcmconcessam in obsequium dederit, mu-
neretur; qui in contemptum duxerit, condemnelur
Quod hicauctor taineiplicate dicit. eatenus nostrum
esse velle in negotio salutis, quatenus libere praesta-
mus assensum, quem negaremus si liberet, omnino
catholicum accertumest, quianon idcirco eicluditur
in voce assensus. qu;e connotat antecedentium invi-
et animum induit qui consentit.
Igitur omnino catholicus sensus subest propositis
ei Valerianoverbis,qu;etantum (uerunlnostrum esse
velle, id est, ut Auctoradductussua ha;c verba expo-
suit, nostrum esse consenfire, et exsequi, vel detre-
ctare divinum imperium. Innobis namque manet, ait
Bernardus lib de Inler. Domo cap. 68, ad quxrendum
salutem, arbilrii liberlas ; sed admonente prius Deo et
D Putestalisnustrx est divinx inspirationi acquiescere ,et
qux ad salutem nottram perltnent, eligerc,etsequi;
quendu cupimus consequi. Verba sunt iis qu;e apud
Valenanum suspectahabebantur, plane gemina. De-
scripsit Bernardus locum ei c. 21 de Eccles. Uogma.
Gennadii (si tamen Gennadii, et non alicujus qui
Gennadii librum ea additione interserit cum ipse
;
quidem Gennadius ex Cassiani et Fausti laudibus,
Prosperi autem rejectione, non obscure se prodat
Semipelagianum). Ut ut sit, probavit et descripsit
euin locum Bernardus, itemque Rabanus lib. iv de
Universo, cap.IO, et auctor libri de Spiritu etAnima
cap. 48. Hanc primam interpretationeiu dicti, toto
Valcriani opere in speciem difficillimi, eiistimo pla-
nam etcommodissimam, maximcque cum anteriori-
bus et tota homiliae textura coha;rentem ; nec dubito
805 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO S. VALERIANO. 806
talem habendam ei qui in animo in solam veritatem A auctario cumulatur, perfici dicitur. Hoc
sensu, D.
intento etdocii acnon praeoccupato, Valeriani men- Thomas l p., q. 4. art. 1, ad 2, ait Deum
spectata
tem eo Ioco inquisierit. vocis notione non posse dici perfectum. Sumitur de-
6.Subjicio secundam interpretationem aeque catho- inde perjeelio secundo, prout denotat nobilitatem et
licam.juxta quam iduDum voluit Valerianus.voiitio- dignitatem rei quae perfecta affirmatur. Quo pacto
nem liberam qua Deo vocanticonsensumprtestamus, minimusgradusgratieedicituressemaximaeperfectio-
ita simulanobis et a Deo esse.ut tamenpriusratione nispraebonisomnibus naturalibus.Et hocmodo Deus,
a nobis profundatur quam a Deo et rationem cur
; cui nihil accedere aut decedere potest, dicitur/w-
Deus ad illam per nos libere formandam cooperarius fectus, quamvis nulla in eo preejacuerit inchoatio
accedat, ex eo petendam, quod nos bene utentes boni.quee superventu alterius complenda et consum-
divina pr*ventione, operari velirnus, cum possemus manda sit. Hoc item sensu S. Jacobus diiit omne
adversus stimulum calcitrare. Et nihilominus totam donum perfectum ilesursum esse. Neque enim meus
supernaturalitatemsiveprofectionemordinissuperio- Apostoli erat.ea tantum dona ccelitusdimitti.quibus
ris quae cernitur in illo libero consensu cui nostra nulla ulteriusfieri debeat accessio: qua rationeomnis
determinatio et applicatio liberainitium dedit.essea gratiaquam hic adipiscimur, quamdiu crescere licet,
Deo. Qua ratione, ;it;?7i?c/io,nonsonatconsummatio- expungenda esset ei albo donorum perfectorum
nem rei jam inchoatae, et eatenus imperfectae, sed descendentium a Patreluminum. Mens ergo Apostoli
dignitatem eteminentiam ordiois superioris, quae in erat, omne donum ordinis superioris a Deo gratiae
actu est, secundum quam actus habet proportionem auctore proficisci,in quibus donismagnaomninoper-
cum ulteriore gratia et gloria.Ut haec responsio per- B fectio, id est dignitasentilativaatque nobilitaselucet.
spiciatur, duo sunt praemiltenda. 9. His ita praemissis, perspicua secunda illa Vale-
7. In primis praemilto non debere mirum videri riani interpretatioquam proponebam. Cuno enim ait
quod noster conversus in actum liberum, statuatur in negotio salutis nostrum esse velle, Dei rero perfi-
ratione anterior concursu divino ad eumdemactum, ccre, quasi eo ordine formetur consensus liber ut pri-
sive divina cooperatione nobiscum neque enim hic
: mum nos velimus, Deus vero perfectionem apponat,
•ermo est de divina excitatione quam Deus in nobis sensusessepotest :in consensu libero qui a voluntate
absque libera nostra cooperatione et eatenus sine divinitus praeventa et adjuta profunditur, duo esse ;
nobis producit.qua; eicitatio perspicue antecedit con- nempe et quod sit consensus liber, et quod sit talis
sensum nostrum supernaturalem sed sermo est de
; perfectionis ac dignitatis, habeatque proporlionem
eo concursu quo Deus actionem liberain nobiscum cum gratia sanctificante, ad quam per eum consen-
cudit.Eam enim actionem, sive consensum liberum, sum fit progressio; ac etiam cumgloriaquee est meta
ponere vel omittere, est in poteslate voluntatis, di- totius supernaturalis progressus. Quod ergo ille con-
vino anteriori rore respersae, et divino adjutorio sensus liber ponatur in rerum natura, habet et a
gratiaque adjuvantesuffulUe.Deus autem pro ea ma- nostra voluntatedivinitus praeventa pergratiamexci-
gna reverentia qua creatam voluntatem disponit, tantem, et Deo nobiscum cooperante. Prius tamen
quoad hoc cam non praevenit, ut saepe loquitursan- ratione est quod nos velimus agere.quam quodDeus
ctus Chrysoslomus id est, non adigit illam, neque
; velit coagere. Nec Deus vult ad illum actum hberum
vim infert, ut in hanc polius62 partem quam in nobiscum procreandum se applicare.nisi quia divinus
aliam flectatur, quod faceret praeoperando, et ut ita p intellectus qua est perspicacia, videt voluntatem in
dicam pr&>ageudoacpr8scurrendo,sed voluntatigratia his circumstantiis opcrabundam id est, eruptam in
:

sua roborata», permiltit delectum hujus vel opposihe hunc illumve certee speciei actum, si se sola posset
actionis, sive actionis et omissionis. Hatioautem cur in eum erumpere. Hoc ferunt verba illa, twslrum
ipse Deus se applicetad concurrendum nobiscum, et esse velle. Quod tamen consensus ille noster sit illius
coefficiendainhanc vel illam actionem.est quia videt dignitatis ac perfectionis cujus revera est hoc est ;

determinationem nostram ferreuthic etnunc nonsit
initium in voluntate, sed eiercitium alieujus actio-
nis, itemque ut haec specie, non alia, actio eiercea-
tur. quomodocumquetandemvideatid ferre determi-
nationem nostram.quod eiplicare alterius est insti-
tuti.Hac ipsa ratione concursum divinum ad nostras
operationesliberassubsequirationedeterminalionem
quod sit supernaturalis, id habet a Deo gratiae au-
ctore, qui hunc actum principiat, cum ratione
auiili praeimmissi etcoadjuvantis, tum etiam ratione
coefficientiee et applicationis supernaturalis, qua di-
vina potentia exsequens, humanae voluntati supra
connaturalem ejuseiigentiamcooperatur.Iloc eipri-
munt verba illa Dei vero est perfcere. Sicut enim
:

nostram, late alibi exposilum est,recteque tradunt determinatio ad exercitium actus liberi tribuitur
Scotus in 4, d. 1, q. 1, littera Ss., et in 2, d. 37, voluntati creata-divinitus praeventae.tanquam directae
quaest. unica, litt. V ; Ocliam in 1, d. 42, q. unica, et proiimae causae talis exercitii in manu ejusdem
litt. P.; Gregor. in 2, dist. 34, q. 1, art 3.ad 8; Gabr. divinitus fecundatae constituti; ita supernaturaliler et
in 2 dist., q. 2, litt. F. et M.; Capreol.in 4, dist. 12. perfectio ordinis superioris, ob quam iste consensus
qu.est. uni.a, ad 1 ; Scoti contra 2 Major in 2, dist.
; nabet proportionem cum sanctitateetgloria hominis,
37, dub. ultiino Almain. tract. 2 Moral. cap. 10, in r, respondet Deo ut causae directee ac proxim:i". Non
;

flne; Ruardus, artic. 7, propos. 10, sub finem ; alii- quod gradus quoque supernaturalitatis non sit con-
que adducti cum de divino concursu, et liberlatis junctim a voluntate simul et a Deo sed quod si ;

humanae cohaasione cum divinis decretis, et prim.i spectetur ratio et causa a qua habet quod sit super-
causfecooperationenohiscum.Et specialiter in super- naturalis, ea non sit alia quani Deus. Sicut intellectio
naturali cooperatione, idem non obscure colligitur, supernaturalis, v. g. assensus Ddei quod sit objecti
;

ei eo quod Deus nostrum se adjutorem et coopera- expressio, habet ab intellectu quod sit talis expres-
;

torem prolitetur. Alqui adjuvatur, quatenusadjuva- sio, habel a specie impressa determinante uni-
tur.prius snltem ratione supponitur se acciniisse ad versalitatem et indifferentiam potentias quamvis ;

operandiiinjdeinque est de eo cui Deus cooperatur,
juita illud l).Augiistinisenii.l.'iile Verbis Apostol.- Si
noti etses aperator, ille non esselcooperator. Tametsi,
quwst. 13 in Deuleron., rationemhabensgrati.r prm-
venientis.ait Deum operari.hoiiiineni vero cooperari.
x Prsemitto, praeterea, perfeetionem posse duohus
modis usurpaii. Ncmpe priino prnut connotat ante-
riorem imperfectioniin, quffl adjectione vel apposi-
tione aliqua consuiiiniclur.Qua rationeparvulus cuiu
crescit, adeptione novae niohs supra anteriorem dici-
tur perlici , et gratia habitualis quoties novo ahquo
entitative tota intellectio et ab intellectu sit, et a
specie impressa armanle, ut Philosophus loquitur, ac
determinante potentiam ad actum talis essentia-,
sive ad exhibitionem talis objecti.
(Jnare ut in paucacontrahaiii hanc secundam Vale-
riani interprctationem '.Nosttltmest rclle, idestquod
Operatio llbera cxerceatur.il a nobis divinilus prae
vciitis, tatnqnam a causa directaproflciscitur. Quod
autemcaoperatio, qu;e ad nutum voluntatisdiviuilus
pr,iventa> exercetur, habsat supernaturalem perfec-
tionem, a Deo est, tanquam a causa directa,
 1
807 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO
10. Possumus hanc doctrinam Patrum auctoritate
communire.LuculentereamtraditS. Macariushomi).
37, diserte tradeDs a voiuntate hominis esse ut opus
supernaturale exerceatur, nec Deum
quidquam operari, nisi ad voluntatis praventse exi-
gentiam. Locum infra dabo cap. 9, num. 3.
AuctorOperis Imperfecti in Matth, homil. 32, ex-
pendens verba illa capitis xix Non omnescapiunt ver-
: que ostendcns, Dcuni promplum essc semper adbeneftcia
bum istud, sedquibus datumest, 63
ua?c verba habet
Quod dicit, quibusdatum est, non hoc signijicat quo-
niam quibutdam datur, quibusdamnon dalur;sed tllud
ostendil quia nisi auxitium gratise acceperimus. nihil
ex nobis valeamus. Quoniam autem volentibus gratia
non denegatur, in Eeanyelio Domtnus dicit Petite
et dabitur vobis quxrite et inrenietis pulsate el ape-
; ;
rieturrobis ommsenim qui petit.accipit; et qui qiiiv-
: formatione. quam hostis noster intercipere satagit.
rit.inccmt et pulsanti aperietur. Debetautem voluntas
; In eumdemsensumsumenda sunt illa ex homil.lS
prxcedere, et sicsequitur gralia. .Xam necgratia sine
voluntate aliquidupei atur, nec roluntas sine gratiapo-
test. Nam et terra non germinat nisi pluvias susceperit,
nec pluvia fructifical sine terra. Tradit diserte hic
Auctor individuam gratia et voluntatis in edendo
1
supernaturali opere societatem, quamvis necesse sit
gratiam praevementem,priusquam de facto opusillud
coefficiat.antecedere.ac velutirigare voluntatisaridi-
tatem, ut in eiemplo pluvia' ac terrse contingit. lta-
que quod ait Debere voluntatem prsecedere, ne intra
: quae
unam et alteram lineam adiniltatur manifesta repu-
gnantia, acutratioqu;rsubjiiitur coha>reat,exponen-
dum necessarioestde antecessione illa rationis, qua
ostendimus voluntatem etgratiam ita simul coefficere
actum liberum.utpraemisso tactu voluntatis pergra-
tiam pra-venientem, quod ad coeffectionem de facto
expromptam attinet, prius rationc agat voluntas
libera eo quod causa cur Deus ad illud opus cum
: mno non venit.Iiectas enim mentes diligit, et sine fuco
voluntate coefliciendum seapplicet, sitilelerminatio
voluntalis conditionaliter praevisa.Atque ita locusille
auctons Operis lmperlecti disertissime continet tra-
dilain Valeriani iiiterpretationem.
\ leo excipi posie, opus illud mendosum esse, et
fartum erronbus, Verum ea exceptio hoc loco non
valet. Nam S. lionav. lib. n Pharet. cap. 20, et S.
Thom. in Catena, Matlh. xix verba proposita de-
scribentes, nibil in eis corriiptum aul putens subol-
fecerunt. Cunstal quidem Arianos opus illud interpo-
lasse, et admisto hajreseos su;i' fermento vitiasse.
At res de qua agimus nihil ad Arianam impietatem
facit.
1 Nec desunt affinia loca ex indubitatiset, ut ita
.
dicam.azvmisChrysostomioperiliiis. .\am bomil.23,
m Matth., Operis Perfecti, investigans causam mun-
dationis Manassis, respondet id lactuiii p<i>nilenlire
fletu et sludio voluntatis, subditqne iVon esl quippe,
: rebant in gratiam aliquos velul aspernantem, et ad
nonestaliquoomntno peccatum quod non cedat pxni-
lenlur virluti, imtno gratice Dei. Cum aj meliora con-
verlimur, nobis conlinuo cooperator efficilur. Si enim
bonus csse matuens, qui prolubeat nullus ornnino est
Immo esl quidem diabolus prohibens, sedperfeclo nihil
polerilte eligente meliora mayit autem, huc Deum iibi
; bus vero primum, sed mox resilientibus, et aliorsum
in adjutorium copulanle. Perperam Latina interpre-
tatio hahet Deo copulante, cum legenduni sit Deum
copulanle,u\. Grasca ferunt et sensus exigit. Quod si tu
cerle nolueris, retroquc recesseris quinamillele lutabi-
tur ? rVon enim necessitate ac violuntia, scl cum tua te
vull voluntate salvare. Subjicit in eam sententiam
quamplurima quibus confirmal Deum quidem non
velle nos violenter astringere Si lamen solam ad
: ut tumori nostro simul et honori consuleret, ut sa-
placendumeioslenderimusvuluntatem, nulla modonos
destituturum,sed accessurumad compugnandum, ut
fert Craca vox,seque nobis poscentibus adjunclurum
cooperarium et protectorem. Utinam, inquit post
muita, nos itaerga illum servarcmus affectum, ut illius
viscera nostra charitate flammentur. Sed tantummodo
occasionem Deus islius ignis reyuirit, el si modicam
scintillam ipse prwbucris, ingentem omnino flammam
beneficiorum in te ejus accendes. Et mox pnecludens
vanum metum timentiumDeo veluti obstrepere,negat
S. VALERIANO. 808
A metuendam esse in eo ad Deum accessu inurbanam
importunitatem. Sicutenim respirare importune om-
nino numquam est, ita etiam non quidem petere, sed
in eo genere non petere potius, importunum est. Sicut enim respi-
rare, hocjugiter indigemus, ita eliam eo quod a Deo
prwstatur auxilio. Quod si rolnerimus, facile il/uni ad
nospoterimus inflectere. Et hoc profectodeclarans, at-
: largienda dicebat; sicut diluculumparatuminvenie-
, museum. Quotiescumque enim venire et ad illum vo-
luerimusaccedere, cxspectatasabil/oesse preces nostras
continuo sentiemus Vides quam perspicue Chrysosto-
musprsecessionem illam applicationisvoluntatisdivi-
: nitus praeventae exposcat.ul Deus illi adjungatur co-
operarius in pugna cum Satana, et liberi consensus
ejusdem operis : Si modoinitium rei ipse pratstiteris,
habebissupra omhia opilulantem tibipacts Deum, flam-
B mamque tlhim. primum ipso cooperante, discuties. Et
illa ex homil. 16: Fucilem facit Deus esse virtutem
cooperando nvbis,nosque semper in bonis actibus adju-
vando. Ubi ennn volueris exiguum quid devotionis <(/-
ferre, reliqua omnia celenter subsequentur. Proplerea
enim rult et tealiquid laborare, ttt tua quoque possit esse
victoria. Et denique illa ei lib. l de Compunct.Cordis,
male
aliqui habent pro immedicabiliter eegris :
.Xtnisola Dei gratia facit unumquemqtie perfectum.
liequiritur enim ut et nos quod in proposito noslro et
viribus nostris est expleamus. Idcirco ventt quidem ad
unumquemque gralia Dei, sed apud eos qui digne ex-
plent ea quce mandata sunt, in ipsis permanet. b his A
vero qui minus ihgne agunt,cito discedit. Ad eosautem
quinecinitium faciunl convertendi ad Dominum, om-
propositum. Sunt sane hx-c immedieabilia, si sensus
sil primumgratiae auxilium non venire ad hominem,
nisi in operalione honesta ei naturae viribus elicita,
naturali, inquam, conversione ad Deum, tanquam
P
initio salulis ex parte sua posito, illam proliciat. At
hic sensus est a Chrysostomo et a veritate alienissi-
mus.Sensus igitur germanus eslgratiam compugnan-
tem etcooperantem.quee efficithominem perfeclum,
omnino non venire ad eos qui nec initium faciunt
convertendi ad Dominum. Ut enimgratia cooperans
et compugnans accedat, et nobiscum eliciat consen-
sum quo dispositive ultimo perfieimur.necesse estut
prius ratione faciamus conversionis initiuin. Idque
abundesufficitadobstruendumosloquentiuminiqua.
Hifireticorum, inquam, adversus quos postremo illo
loco obiter agit Chrysostomus, et ignavorum Chri-
stianorum.qui culpam non adepto? perfectionis refe-
eos non venientem. lloc perperam obtendi ait Chry-
sostomus, quod gratia compugnans et perfectioni
adipisc.end;ccoadjuviins,quantumestex se, ad omnes
vcniat. Et his quidem qui ca uti assidue voluerint,
p. prompta semper subserviatalque constanter. Utenti-
sludia sua vertentibus, ipsa quoque desistat adesse,
donec ipsi denuo illius coefficientiam exiganl eaque ;
exigentia voluntatisoperabundaeadvocentdivinamil-
lam gratiamadcompugnartdumet64 coo P ei ana<um '
'
Illis denique, qui inertes prorsus, ac otio marcenles,
primum aclum liberum conversionis ad Deum elicere
renuerint.prorsus se neget: eo quod divina Sapientia
pientissime ponderat hic ipse S. P. homil. 83 in
Matth., et 60 ad pop. in ipso initio, voluerit nec to-
,
tum libertatisesse, ne superbiremus nec totum gra-
;
tiae, ut virtus essetaliqua exparte bonum nostrum,
qualenus scilicet voluntas prusventa admisit libereet
advocavit gratiam, prout actu cooperantem et coef-
ficientem quia voluntas prius ratione, praemisso
:
coelesti afflatu,determinavit se ad agendum.
12. Addo postremo loco insignem S. Bernardi lo-
cum. tract. de Gratia et Lib.Arbit, aliquantulum a
809 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO
principio, ubi late confirmat velle inesse nobis ex li-
bero arbitrio.atque adeo nostrum esse velle,quamvis
ut velimus bene in Christiana significatione, id non
sit nostrum, sed gratiae. Velle, inquit, inest nobis ex
libero arbitrio, non etiam pusse quod volumus. Non
dico velle bonum, aut velle malurn, sed tantum velle.
Velle enim bonum profectus est ; vellemalum, defectus.
Velle vero simpliciler, ipsum est quod vel proficit vel
deficit. Porro ipsum ut esset,creans gratia fecit ; ut
proficiat, salvans yratia facit ut deficiat, ipsutn sede-
; Quia ergo cooperatio divina, et noster liber con-
jicit.Itaque hberum arbitrium nosfaat volentes,yratia
benevolos ; ex ipso nobis est velle, ex ipsu bunum velle.
Declarat haec multo pluribus, et inter a!ia accipit in
hunc sensum illud Apostoli Velle adjacet milu, per-
: selmus in Concor. n p. c. 16, idcirco quatenus Deus
ficere autem bonum non invenio, docens Apostolum
agnovisse, velle quidem sibi inesse ei libero arbitrio,
tamen ut illud vellesit vellesupernaturaliter bonum,
idhaberea gratiafacienteChristiane benevolum, sive
bene volentem in ordine ad salutem. Agnoscit ergo
Bernardus nostrum esse velle, et quidem prius ratione,
quam gratia cooperans assensum liberum nobiscum
Nam ratione saltem, prius est velle quod
coefficiat.
nostrum cst, quam bene vellequod est a gratia.Deo-
que ejus auctore, supra naturae debitum operante.
Obsignohancsecundam Valeriani interpretationem
verbis Prosperi, de Vocat. Gent. cap. 2ti, alias 9,
1.
quibusdoctrinahactenuspropositacoutineturetegre-
gieillustratur GratiaDei, inquit, in omnibusjtislifica-
: et Grat. cap. ll.quibus docet Deum esse qui dicitur
tionibus principaliter prceeminet, suadendo exhorta-
tionibus, movendo exemplis, terrendo periculis, inci-
lando miraculis, dando intellectum, inspirando consi-
lium, corque ipsum illuminando, et jidei afjectionibus
imbuendo. Sed etiam voluntas hominis subjunyitur ei
atque conjungitur, qute ad hoc pnvdictis est excitata
prxsidiis, ut dtvino in se cooperelur operi, et incipiat
exercere ad merilum quod superno semtne cnncepil ad
studium ; de sua habens mutabililate si de/icit, de gra-
tix opitulatione si pro/kit. Qttx opitulatto perinnu-
meros modos, sive occultos, sive matiifestos, omnibus
atlnbetur : et quod a multis refutatur, ipsorum est ne-
quitix ; quod autem a niultis suscipitur, et yratix est
divtnx, etvoluntatis humanx. Quod autem supposita
excitatione hominis non libera, consensus liber gratife
illi uon libersesubjunctus prius rationesit abhomine,
juxta Prosperum, quam a gratia, prout actu coeffi-
ciente, declarant quae subdit in calce capitis hoc in : et spiculo naturae lumini et voluntati appetenti com-
primis agere gratiam, ut in eo quem vorat, piimam
sibi receptricem et famulumdonorum suorum prxparat
10. unlatem. Xam virtus nolenlium nulla est. Annititur,
inquam, gratia praeveniens, ut voluntatem exhibito
consensu libero ad gratia.' cooperantis admissionem et
dona ulterioradeducat quod sine eo consensu rcli-
; Gorram, Kom. vu. Diciergo similiter potest, Valeria-
quus progressus in salutis negotio plane intercluda-
tur, ac proinde ratione primus sit post gratiam pras-
venicntem. Non dissimilia petere licet ex Kichardo
Victoriuo, lib. ni de Gontempl. c. 16.
13. Subjicio terliam Valeriani lnterpretationemca-
tholicam, simulque duas hactenus traditasillustro ei
Anselmo, seu potius llervaeo in c. l ad Philipp., ad
illud, Qui cwpit in vobis opus bonum, ipse perficiet.
Quem locum exponit hac ecphrasi Deprecor Deum : deiii disponit adgraliam et juslilicationeni. Divinum
pro ipsum de bunilate ejus, quia
vobis, confidens hoc
ipse quiper pr.wenientem f/rattuiitexpit in vobis opus
bonum, per subsequentem el cooperantem perficiet iltud,
dans perseveranttam usque indiem Jesu Ctuisti ;id est
usque adextremum diem vitx uniuscujusque, yuando
amma tte rorpnre ryred/ens, prxsenlntur ante trtbtinal
Christt judicantln. Cooperando in uobis, Deusperficit
quod operando incipit, quoniam opera-
ijtseut velimus
tur incipiens, ym volentibus cooperatur perficiens.Nam
ut vetimus, sinenobis operatur ; cum autem volumus, et
lumus itt faciamus, nobis< ttm cooperatur. llis
verbis, et dute jaui propositae Valeriani interpreta-
tioncscontiiientiir.ot terliasubindicatur. Nunc prima
quidem traditur, cum dicitur, Dei esseperficerequod
ex ejus preventione bene voluimus perlicere. in-;
quam, dandoperseverantiam. Secunda vero,cum di-
PATHOLj LII.
S. VALERIANO. 810
A citur, Deum cum volumus, cooperari, atque adeo
quia volumus, operando nobiscum in nobis actum qua
summopere perficimur, quia est datum optimum et
donum perfectum, superans omnia ex naturae feraci-
tate enasci apta. Tertiam eruo ex eo quod dicitur
Deus cooperans perficere quod operando incipit. Ubi
verbum perficiendi usurpandum est cum connotatione
anterioris imperfectionis. expletae et consummata? per
adjunctionein perfectionis supervenientis.
sensus supernaturalis, si comparentur cum divina
praeventione, sehabent ulimperfeclum etperfectum,
sive ut semen ac fructus, ut pulchre declarat S. An-
nos iuvitat et excitat ad bonum, recte dicitur opus
ejus esse in nobis imperfectum. Hominis autem sic
praeventi est volendo eflicere, ut Deus quod se solo
ccepit operando, perficiatcooperando. Nostrum enim
est velle ac utiimmisso divinitus grati* semine quo :
r> ipso Deus agnita voluntatisdeterminatione, adjungit
se illi, nonjam excitatorem, sed cooperarium, perli-
citque quod inspirando coeperat, et terra nostra fru-
ctum suum non dante,imperfectum manebat. Descri-
psit verbatim Hervaeus Augustinum lib. de Grat. et
Lib. Arb. cap. 17, cui proinde heec tertia Valeriani
interpretatio innititur potius quam Herva>o. Et potest
etiam fundari in illisFulgentii verbis lib. dePraedest.
in nobis perficere quod vocatio inchoaverat, quiaad
nos pertinet conari bona, qux et velle donavit ; osten-
dens sine se non posse compleri, quod et vult ad cona-
tus hominum pertinere.
65 '*• Quartam Valeriani interpretationem sub-
necto, conformem ei expositioni quam DD. plerique
catholici tribuunt ei loco Apostoli quo Valerianusni-
titur, velle adjacet mihi, perficere autem bonum non in-
venio. Non pauci enim, nec ignobiles, ea verba acci-
piunt de velleitale peccatoris ex nuda natura operan-
r tis, quaj i//t adjacet, id est, juxta eum languida et
prostrata jacet, quasi infirma nisi gratia accedat, et
voluntati eflicaciam ad perficiendum conferat. Aiunt
ergo DD. prsedicti Apostolum in se transfigurasse per-
sonam peccatoris gratiae robore destituti atque ge-
mentis: quod naturaliteradbonum suspiret.illudque
inefficaciter velit sub ea ratione sub qua objiciturilli,
mensum est sed illudvelle langueat, et jaceat, nec
:
valeat ad bonum Christianum assurgere, nisi gratia
perticiens accedat, quaindebitus vigor voluntati im-
mittatur.sicquebonumperducaluradeffectum.Quam
interpretationemApostolideganterpersequiturNicol.
num in eo deprimere faclum humanum, ac conari
persuadereut quigloriaturin Uominoglorietur, quod
quamvis ex naturae viribus habeamus imperfectam
aliquam et inefficacem boni volilionem, et eatenus
nostrum sit velle, tamen Dei solius sit perficere, id
rj est, efficere in nobis aliquid sicut oportet. Namillud
siquidem velle quod ex nobis habcmus, plane nihili
ducendum est in negotio salutis, ac ne remote qui-
autein munus sive piima gratia excitans, ac deinde
cooperans, periicit quod delineatum et utcumque in-
choatum fueral, per illnm, nnturalem et ianguidam
boni volitionem. Non quod gratia et illa volitio per-
tineantadeumdcmordinem sed quoil gratia babeat
;
e ut forinans ruditatem <'t potentialitatem illam na-
turalem, et eatcnusdici possit perlicerc negotium sa-
lulis, qnod imperfecta illa volilio non potuil consum-
mare. Quo ipso sensu, gratia dicitur perlicere nntu-
lam. qunni suslollit ad ordinem divrrsuni. El S. Iler-
nnrdus. sermone in Ramis Palmarum nupcr addito,
cu|us initiuin est, Redemptor noster, fere in line, ait
bonn naturae inchoari ei gratia creatrice, augeri
vero et perlici ei gralia salvatrice.
13. Facit ad rem prasentem diaUnctio qunm pro-
xime laudatus Gorram, II Cor. l, adhibuit, tractans
26.
 811 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO
dubium circa illa verba ejusdemcapitis Ntm sumns
sufficientes,eic. Opponit euim iu coutrarium Clossam
Ezech. ui.quae ait initium honae voluntiatis esse ex no-
bi>. quod Olossae dictum ita enodat Dh/i/ct esl ini-:
tiurn : tfuoddam naturale, scilicet inclmatio naturalis
et actualis ad bonum. et hoc est ex nobis; qvoddam for-
male, quod est pars boni operis. et hoc est a Deo. Boc
posterius initium prae priori cui supervenit, voeat
formale, tamquam perficiens et actuans potentiali-
tatem prioris initii. quod materiale ideirco appellat.
Hanc ipsam distinctioneni et interpretationem facile
est Valeriano accommodare, dicendo admitti ab eo
volitionem naturalem ei nobis, tamquam materiale
boni iuitium, quod nullo modo adgratiam disponat.
ac ne congrue quidem eam impetret perfeclionem ; ttt non g/oriettir ante te stttlta pra>sumptio omnis car-
tamen boni illius initii naturalis, quae sola confert ad
salutem. non homini, sed Deo auctori gratiae assi-
gnari. El multo sane crudius est dicere initium salu-
tis esse ei nobis, perfeclionem ex Deo. quod Glossa
supra diiit. quam cum Valeriano dicere. nostrum
esse velle, Dei vero perficere. Ergoquam interpreta-
tionem durioribusillis verbis damus par est hismol-
lioribus non neirare.
Poterat quinta interpretatio addi, quae insinua-
Iti.
tur a S. Optato. lib. n contra Parmenianum, ubi ait
nostrum esse velle et currere, Dei autem perDcere,
id est imperfectiones tollere. et homini in plerisque
scmper deficienti stnvurrere, quia ipsesolusest per-
fectus, nos autem omnes semiperfecti sumus, quan-
tumvis bene etsancte currarnus. Verba Optati infra
adducam. c. ex quihus hffic interpretatio melius
'.'.
deprehendetur. Nec pauca etiam pro ea illustranda
enstant apud S. Hieroiivmuin lib. i contra Pelag.,
ubi late prosequitur, qtiamvis omnes vclimus boniim
plenum ct justitiam apprchendere, proprium tamen
esse Christi solius esse perfectum.
CAPI T VIII.
Valerianus modum loquendi Scripturarum a>mulnttts.
atijiie adeo male notatus.
1. Satis superque, ut eiistimo, depulsa sunt quae
^•mipelagiani noia Valeriano inurenda proferri
vel suspiciosissimo poterant. Nunc utnitela Valeriani
tnagis prnilatur. eo praesertim postremo loco qui
maiime lubricus censebatur, juvat ostendere eum
ipsum loquendi modum,qui in Valeriano offensionem
criminatori movit, aliosque plane similes, in Scrip-
turis receplosesse, ut prorade injuria notetur erroris,
ob usurpatam locutionem quam Spiritus sanctus
scriptori canonico suggessit, nisi aliunde constaret
detorqueri abeo germanum Scripturse sensum. de
rnore sectariorum omnium quod in praesenti non
; iinlii videtur a[itior, eamque S. Thomas approbavit
babet locum, quandoquidem nihil Valeriano opposi-
tum est quod cominode depulsura atque enodatum
non fuerit.
2 Militat ergo in primis pro Valeriano locus
stoli Hom. vn, quem ipsemet allegavit : Velleadjacet
mihi, perfieere autem bonum non invenio. Hujus loci
variae interpretationes passim apud interpretes pro-
stant sed dusquasilii D.Thomas retulil sunl maxi-
: salutisnegotio debere tumorem ponere.et in Domino
rae accoramodatae. Alteram ita Apostolus accipit, ut
sensnssit. volitionem boni, sicut opoitet, esse libe-
ram homini per gratiam adjuto, quamvis ulterior
gratia exigatur ad perseverantiama Deo exspectanda,
qui idcirco perficere dicatur, quod nostra electio, ta-
metsipergratiamconcepta.adconsummationcm non
perduceret. eo quod difficuitas supervenirct eilrin-
secus et, ut illae deessent. fastidium quod naturaliter
: et qiiidquid naturalibus suis viribus potest. nullius
obrepil ei jugi conflictu et nisu conlra torrentem,
disturhet plerumque consilia optima et anterius vo-
lunlatis propositum frangat.
Eipressit id egregie, usurpans hunc ipstim locum
Apostoli, auctor Soliloquiorum perperam S. Augrj-
slino ascriptoriiin, cum sint
QQ
revcra S. Anselmi,
saltem maiima ei parte. Ita ergo loquitur c. 4 Do-
mirte, si vis potes me autem etsi vellem,
salvare, ego
nonpossem. Magnaest multitudo miseriarum mearum
S. VALERIANO. 811
:
A ntecum quippe mihi adjacet. perfieere autem non
, relle
inrcnio. qumi bonum est non possum, nisi tu
Yellc
vclis; nec quod volo possum, nisi tua potentia me con-
fortet : et quod possum aliquando nolo. nisi tua voiun-
tas fiat sicut in caio et in terra. Et quod volo et pos-
sum, ignoro, nisi tua sapientia me illustret. Etsi etiam
sciarn quandoque volens, quandoque valens, imper-
ferta et vacua transit sapientia mea, nisi adjuvet
vera sapientia tua. Et moi Dicebam, Hoc faciam,
:
ilhtd perfiaam ; nec hoc, nec illud faciebam. Aderat
voluntas, non facultas. Aderat facultas, non aderat
roluntas ; quoniam de meis viribus conftdebam. Nunc
atttem cotifiteor tibi, Domine Detts meits, Pater cxli
et lerrj quia non tfl fortitudine sua roborabitur vtr,
.
nis. Non cst enim hoiiiims celle qitod possit aut posse .
quod eelit. rel scire qttod velit et possit, sed potitts a
te gressus hominis diriguntur; tllorum, inquam, non
a se, sed a te. dirigi se confitentur. Hasc et alia eo loco,
B quibus non modo inlirmitas humana ad volendum
bonum per ntidas natur* vires, sed etiam ad perse-
verandum cum grati;p suppetiis, quae ad volendum
suffecerunt.perspicue eiprimitur alludendo ad pro- ;
positum Apostoli locum, eo quem protuli sensu in-
tellectum.
3. Posterior vero interpretatio eum locura ita ac-
cipit, ut sensussit.volitionemboni naturalem anobis
esse perfectionem autem boni, sive eisecutionem
:
dispositionis illius qua perducendi sumusad salutem,
jam inde a priina volitionc ad supernaturalebonum
quomodo libet disponcnte ad verticem usque gloriae
adeptn?, esse a Deo iisque auiiliis quibus naturam ad
hujusmodi bona ordinis superioris suslollit. Quae in-
terpretatio non caret fundamento aliquo in voce per-
fieiendi, quae in Scripturis, cum agiturde negotio sa-
lutis, idera sonat quod eisecutionem et operationem,
ut notavit Adamus (vel potius ut ad Adamicondisci-
puliiin lego in praefatione ad librum Hesselii defacto
q Nectarii) Joannes Hesselius in c. n ad Philipp., ad
illud Qiti operatur,6vtpyaiv,in rtobis velle et perficere,
:
BcXeiv xai tvtpytcv, ubi verbum quod paulo anteinter-
pres vulgalus vertit operatur, illico vertit perficere. Ut
proinde idem sit juita hanc intcrpretationem, ac si
Apostolus diiisset eo loco quem versamus Per na- :
tiirain nudam et ex me habeo aliquam boni volunta-
lem inutilem ad saluteni
|>rorsiis ut autem bonum :
illudj ad qtiod intra inferiorem ordinem concipien-
diiin et ulcumque volendum ei me feror, exsequar
de facto sicut ad salutem oportet, hoc non habeo
nisi per gratiam.
4. Harum loci Apostoli interpretationum, prior
et Calharinus aliique recentiores planeque videtur;
eam ampleius Valerianus. hunc Apostoli locum usur-
pans. Nihilominus ad Valeriani institutum perinde est
Apo- utramvis Apostoli interprelalionem amplectamur et ;
juita utramvis Valerianus, qui locutionem Apostoli
!
usurpavit, prontintiandus est ab errore immunis.
I)
Propositum erat Valeriano ostendere hominem in
non in se gloriari, ad quod utervis ille sensusverbo-
rum Apostoli a Valcriano usurpatorum est accora-
modatissimus. Nam qui potest tumori esse reliquus
locus, in tantaliumanorum studiorum.quamvisrecte
et ei gratia? auiilio initortim, vacillatione et fragili-
tate? Qua? item superbias materia illi suppetit, qui
noritomnem fortitudinem suam esse favillamstupae.
plane esse ad salutem momenti. atque adeo quidquid
est in ordine grati». a Deo es?e ? Multttm sane per
otnnem modum, ait Hichard. Victor. lib. ni de Con-
templ. cap. 23, animus tam ad dilectionem Dei, quam
ad stii contemptam proficit, cum plane agnoscit quam
per se nihil posstt. Qtiam admiranda illius gratia, per
: qiiam ita operatur in ttobis ornnia opera nostra, ut sint
tam sua quam noslra, dona sua et merita nostra.
Urgetinsigniterhoc humilitatis ineentivumS.Ere»

813 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO
gor., xxu Moral. 10, tractans illud, Si osculalus
c.
sum manum meamore ?/ieo,quod perindeesse ait,ac
si dixisset Job Eyo meaopera lamquammeanon pro-
: agerecontendamus,emnemqueoperamexantlemus,no-
fero,quiaauclorissttigratiamnegareconvincitur,quis-
quissibitribuiquodoperatur. Et idcirco praemiserat
sanctos esse ab hujusmodi fastu alienissimos, quia
probe norunt quid ex se. quid ex Deo habeant, et
qttidquidinseboniinspiciunt.immortalisyratkecoyno-
scunldonum ; tiquede accepto munere debitores ftunt
quiet prxveniendo dediteis bonum velle,quod nolue-
rant,itsubsequendoconcessitbonumpi>ssequodvolunt.
Unde beneper Joannemdicitur:Adoraverunt viventem
inso?citlas(zculorum,mittenlescoroiiassttasiiiitethro-
num Domini,utadillumreferanlqloriainlaudis,aquo
se sciutit viresacrepisse certamints. Uiem infinities in-
culcatS. Augustinus; noininatimque lib. deC.orrept.
et Gratia c. 12, et in ps. lvii, sub finem. Et hoc
ipsum Apostolus verbis allegatis infigere voluit, nec
aliud intendit aut dixit Valerlanus. Proindeque quis-
quis ei negotium ex hac parte facessit, videat ne
eodem ariete Apostolum appetat.
5. Geminum huic Scriptura loco observat S. Tho-
1 slomus, quod fteri nonpossit ut sinos voluerimus,ele-
mas, Rom. vu lect., esse illum aliumex c. xvi Pro-
verb. Cor hominisdisponit viam suam,scdDomini est
diriyere yressus ejus. Perinde enim esse censet D.
Thomas dicere hominem viam suam
paulo ante ibidemdicitur.praeparare animam acdi-
cere hominis esse velle, Dei autem perticere. Sicut
;
ergolocutio illa snpieniis. hominis esl viamsuam dis-
ponere, et animam suam prceparare; Domini autcm
• 7. ln eumdem sensum adducit ibidem S. Chrysos-
est gressus ejus dirigcre (sive utlegitD. Augustinus
secutus Grsecum textum, o Deoaulem responsio lin-
gwp.nempe internse, sive consensus constanset per-
fectus ad flnem usquet casta omnino est, quippe a
Spiritu sancto suggesla,abesla Semipelagiano errore
quam longissime ita illa alia locutio quam Valeria-
; etcurrere, Dei vero misereri atque perficere. ita de-
nus usurpavit,omnino sana est et catholica quando
quidem, judice D. Thoma. utraque sub dissiinili vo-
cum cortice, eodem sensu feta est. Abutebantur qui-
dem Semipelagiani eacordis dispositione et animae
prteparat one homini per Salomonem concessa, in-
deque inferebant initium salutis.sive bonam volun-
tatein esse homini a seipso perfectionem autem et
;
consummationem negotii salutis, esse a Deo gratia?
auctore, ut refert S. August., lib. u contra duas
epist. Pelag. cap. H. Tamen siniens nonheva fuisset,
facile deprehendissent hominem quidem pwparare
cor, non tamen stne adjulorio Dei qui tangtt cor, ut
D. Augustinus loco allegato recte disserit.
67 6.Quod Salomon eo loeo tradidit.non infirma-
vit Jeremias c. 10, verbis illis Scio, Domine, quia
: limuset curramus,qtto Deumnobiseliamconciliemus.
von est kominis via ejus,necviriest,ui ambuletei di-
rigat gressus suos.Quam JeremiaesententiamS.Chry-
sosloinus integra bomilia de ea egregie discussit
im{a.t\iseamsuotemporeubiquecircumferrisolitam
n domibus, tn foris, in payis, in urbibus in terra,
n mart.in insulis,et quocumque te contuleris.Xec pau-
cos aconitum ex suavissimo fiore legentes, intulisse
x ca nihil iu nostra potestafe silum esse. Ouod S.
ihrys. idcirco ah eis fartum refert, quod non inspe-
cta totius capitis textura ac serie, abreptis temere
pauris verbis a reliquo contextu Iruneatis atque avul-
sis, in absurdos eta Scriptoris inente alienos sensus
detorquerent prophetai sententiam quod esse pleris-
quc ineptiemli ct errandi originem,graviterqueritur.
Itaque non inlirmari a Jeremia a Salomone Ira-
<
{ 1 1 •
liinni retulimus, ex eo confirmat S. Chrysost. quod
'50 ipso loco propheta ipsi homini gressussuostribuat,
et esse eius viam quam init agnoscal quod non di-
:eret,si lpsa in ejus polestatenones et. Prffiterquam
pjodsubdil illico prophetasupplicesad Deum preces,
tit dignetur modum adhibere suppiicio cui loeus
irofrcto non esset. nisi i-or hominis disponerel viam
Suam. ut Sapiens affirmabat. SiccomplanatadifGcul-
ate exeo loco nata,ejusdem loci germanum sensum
rofert S. Chrysostomus hisvcrbis :(Juod dicit, hanc
enletUiam fidbet.Nontotumest in nostra poteatate:
,
S. VALERIANO. 814
A sed aliudquidem nostra,aliud veroin Deisitumest
in
potestale.Nam utoplima quceque eligamus,velimus,et
Ut aulem ad exitumeaperducamus,
stri est arbitrii
neqtte intercideresinamus,utqueadftnemrectefacto-
rum perveniamus.idvcrocazleslisest gratice.Partitus
enimesi.nobiscumvirtulemDeus,etnequeremtolam in
nostrasitumessevoluitpotestate,neinsuperbtaineffer-
remur ; neque totumsibiipse sumpsit, ne nos inertim
dedamus.sed exiguum quiil laboribus nustrisrehnquens,
majorem purtetnipse conficil Et infra: Hocigiturest
.
quod aitpropheta/elicemexitum rerutn in potestate
noslra sxtumnonesse,verttmabauxiliopenderedwino;
utaulemeligamus,innobisetinarbilrionostrosituin
est. Hunc esse germanum prophelse sensum.pluribus
reliqua homilia conlirmat eam proesertim vanam
:
excusationem praecludens, qua? ex eo a quibusdam
duci posse videbatur, quod non sit hominivitio ver-
tendum, si nonagat cum ejus tantum fueritvelle et
;
g eligere, Deiautem sitad exitum perducere. Frivolam
esse eam excusationem inde demonstrat S. Chryso-
gerimus,acstaluerimus,Deusnonderelitiquat.Sienim
eosqui nolunt horlatur ,et consulit eis ul velint etsta-
tuant,maltomagiseosquiullroeligentnonderelinquet.
disponere,el,ut Ex his satis superqueliquet quomodo locus Jeremiae
;
et ad purgandum Valerianumconferat,etcumpropo-
sito Sapientis loco, quem item e re prsesenti esse
ostendimus, non collidatur.
tomus celebrem locum ex c. ix ad Rom., quo item
abusos qui segnitiei suaa Scripturas obtendebant,ini-
tio memoraverat. Non est volentis,neque currentis,
sedmiserenlis est Dei.Revera tameneum locum cum
libertate cohaerere, etiamsi prodat hominis esse velle
: monstrat S. Chrysostomus post discussum Jeremiee
locum allegatum Simileillud esletiam :Non volentis
:
Q neque currentis, sedmiserentis est Dei. Et quam ob
causam curto, inquis,velquam ob causam volo,nisi
lota res in meo stt arbitrio sita t Ut n imirum dum vis
etditm curris,dwinumauxiliuin el benevoltnliam ttbi
concilies,sic ut te adjuvet,et manum porrigat,alque
ad finem usque perducat Sienitn hoc sustuleris, ct
.
curreresimul et velledesieris,neque manum porriyet
Deus, sed et ipse abscedet. Unde autem id constat?
Audi quiddicat Jerusalem. Quotiesvolui conyregare
ftliostuos et noluisti ? Ence relinquelur domits restra
deserta. Vides quoniam iUinoluerunt,quopactoctiam
Deus abscessit ? Proplerea nobis quoqueopus est ut ve-
Vult igilur homo et currit, auctore Apostolo, idque
plane hominis est.tamelsi divinitus aatea tacti atque
: prseventi.Nihilominusenim nisi luberet.nequevellet,
neque curreret, et tamen negotii felix exitus atque
perfcctio exspectandaest a Deo miserente.cujuspro-
pterea esse dicitur perficere quod nos ex ejus inspi-
r. ratione volueriinusetelegerimus.Ut ergo demonstret
quod solagralia opitulans exprimatur, ait hoc perti-
neread designandum quain nihil silomne quod exhi-
bemusad salutemprffi pcrfectioneet consumuiatione
crelitus adveniente et promoventc conalus nostros
in irritum alioqui cessuros. .\on suf/icit. inquit, ad
: perficiendttmsalutem sola voluntas humana,nec ido-
neusestmortaliscursutadconsequendacwlestiaetad
• 1 capiendam palmam superna?vocationis Dei,nisihaic
ipsa voluntas nostra bona,promptumque propositum,
et qucecttmque tlla in vubis rssr iuitrst tndttstria, di-
; vino vel juvetur vel muniatur auxitio. Ei ideo oalde
convenienter dicitapostolus,quia non voli ntis ncque
currentis,sedmiserentisest Dei; quemadmodumsidi-
: camusde ayrirullurn illitd i/nod scriplnm cst Ego .
plantavi; Apnlloriyavit\sed Deusincrementnindrdit .
Ihi neque qui plantat esi aliquid,neque qui rigat,sed
qui iiurcmentum dat Deus.Sicttt ergocum bonosatque
ubercsfructusailperfectatntnaturitatemprotulttseges,
ticiuopiaetconvenienterdicctquiafructusistosatjricoUi,
815 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO S. VALERIANO. 816

fecit.sed a Deofalebiturprcestitos : ilaetiam noslra A est apud Hieronvmum in cap. n Ecclesiastce, ad

S.
perfectio non quidem nobiscessantibusetotiosiseffici- illud :Non est bonum homini, etc. Quod aliter dici-
tur, nec tamen consummatio ejus nobis,sedDeo. qui tur ; Deum, quia homo voluit, consummationem et
estprima et proecipuacausaoperis,ascribitur. Et post perfectionemapponere et eispectasse Dominum ut
;

multaconcludil Innostroato?cursu,anobisqui iem

: misereretur nostri, quse est Isaise locutio cap. xxx ;
dependendusest labor.ct studiurn atque industriaad- aut hominem pr«parasse Domino cor suum, quod
hibenda ; laborisveronostri frurtusa Deo speranda facere monemurl Reg. ni vel denique hominem
;

est salus. Sic eipensus locus Apostoli belle consentit proevenire in maturitate et clamare. ut diciturps.
cuni loco quem purgamus in Valeriano cxvm.Sicuf ergohas locutiones. a Spiritu sancto sug-
Atteio locum ei psalmo octogesimo, quem ijr^ias canonicis scriptoribus, nemo erroris notave-
8.
11. Au,'u?tinus, 1. u contra duas Epislolaseap. 7, ait rit, autgrati.o divinsB illum hominis accessum et li-

geniinum esse illius quem ei cap. ivi 1'roverb. jam beram appropinquationem pnvvenienti centrarias
protuliinus Cor hominis disponit viam suom.sed Do-
:
diierit, cum certum sit prtseventionem divinam iis

mini est dirigeregressus tyus.Nempc illum psalmi lo- locis non eipressam, non idcirco in eis negari, sed
subintelligi ita locutio quam in Valeriano purga-
cum DilaUlOS tuum.et implebo il/ul Q\\;v verba rxi-
:
;

stiinat idem signiticare ac illa qme ei Sapiente Pro- mus, quandoquidem illis aflinis aut etiam genuina
verb. xvi retulimus, et vidimus inea reciaere qasex quoad sensum, eadem benigna interpretatione
est
Apostolo primiini proposita et a Valeriano usurpata donari sine incoinmodopotuit, vel etiam debuit,non
sunt ut proinde quiaqu.T eadem sunt uni fi-tio. in-
: 1
autem in invidiam vocari.
ter se quoque sunt eadem. fatendum sit omnia ista B II.Tcad gustuni aliquem eiScripturis praebendum
loca eodem recidere. Eo igitur psalmi octogesimi loco, sufficere in prffisentia eiistimo, ut constet quam in-
tribuitur bomini oris apertio et dilatatio.Deo aiitem firma sit Valeriani criminatio ; qua ex parte ma-
ejus impletio. Non quod Deus ipse non aperiat os et lime fervet.
labia cordis nostri i.iperire enim dicitur Eiodi iv, ut CAPUT IX.
notavit S. August. q. in Eiod., et Fulgent. 1. de
Praedest. et Grat. c. 11), sed quod nos ipsi divinitus
Cum Valeriano gravissimi Patres ceque causa
caderent.
68 pra-venti. ita incboemus teituram negotii justi-
lhationis. ut Deus gratiam pro gralia reponens, el l.Nulla ratione potest liquidius depreliendiquam va-
novo gratise benelicio anterioremgratiamcumulans, nafuerit ValcrianiquoadSeinipelagianisinumcrimina-
accedat consummator boni quod nos pro fragilitate tio.qnam si oslendero gravissimos Patres quorum doc-
nostra, et tam multisremoris.ipsaqucoperis subliini- trinffisinceri tas ambigua non sit.eodemplanemodoci-
tate prwpediente.uonad liixiisomusad perfectioneni, tra querelain loculos esse quo locutus est Valerianus
nisi divinilusaccessiset novte grati:e robur, necessa- in quo inaxime sit via ad impingendum ei Se-
eo loco
rium ad implendum et perseveraiidum. Hoc sensu, mipelagianismum:nempequodiiitnos<rMm essevelle,
nos sumus qui divinilas tacli et pra>venti cor lubenles Dei veroperficere; namc<etera nemonon videtquam
Deoaperiunis ipse vero perconseneuni anobis libcre
; sml inania. Non proferam quoscumque possem l'a-
pr.estituin subinlrans, nobisque ad ipsuuiappropim- tres, sed selectosi|uosdam: acneex hisquidem om-
quantibus.appropinquans, utdicitur Jacobi iv.implet niaad hocinstitutum facientiacoacervabo, sed lihabo
os apertum, dirigit grcssus bominis qui cor suum Q dumlaxat qasdam singularia, et ita similia iis qua?
disposuit ac praeparavit animam, perficit atque con- in Valeriano culpantur, ut non sit ovum ovo simi-
summatqux tenuitas nostra rectevoluit.sedperlicerc lius, autgutta guttse.Quanti autem apudprudentem
nequivisset.Quod est illud plenumet perfectum gra- qiirmeiimquetheologumingratiaenegotioesscdebeal
tiae donum quod Deus dare dicitur applicato per con- Patrum sensus, quamque temporate agendum sit in
sensumarbitrio, sicque aperto cordis sinti.ut elegan- iis improbnndis qua' Patres usurparint circa illud
ter in hunc modum tradit auctor Scalne paradisi. c. quantumvis nonnihillubrica aut ambigua videantur
10, tom. IX August. Quidprodest homim, siper me-
: res ipsa loquitur, ct docentilla S. Fulgentii Iih. de i

ditationesquwagcndusuiii nleat ,nisi orat ionis auxi lio

' i
Verit. Pnrdest. c. 15 : Dignum est ut in singulisqui-
et Deigratia ad eaobtinendaconvale^cat ? Omne in- busque sententiis in quibus nubilo cujusquam obs-
dutumoptimumelomnedonumperfeclumdesur-
quit) curilalis ainbujimus, sanctorum Patrum definitio-
sum est descendens a Deo in hominem, sine quo nihil nibus hoereamus, quos prwvsniens misericurdia Dei
possumus I acere.sed ipsein nobisfarit opera,non ta- gratis illuminavit ul crederent, et sequens instruxit
menommnosinenobir.cooperatoresquidemDeisumus, spiriluaUler ut docerent.
sicut dicit Aposlolus;vult siquidem Deus ut ewn oremus 2. Primus in aciem prodeat Origenes, cujus catho
eiuteiadvenientietpraestolantiadoslium nperiamus licissimam de gratia sententiam,cum ex aliis pleris
sinum votuntutis nostrir ,et ei cnnsenliamus.Runccon- quelocispelere licet, tum disertissime eil. vn contra
sensumexigebalaSumariiana.quandodicebat: Voca Celsam pag. -41-5, col. 1, non secus ac Valerianus
virumtuum.Yololibiinfvnderegratiam,tuapplicalibe- scripsit hom.12 in Num.,ad illud, Profecti a puteo,
rum arMrtMm.Sicuttamen eamapplicationemarhi- r> veniunt /n Mathaniam. Nam pr.neter cietera quse in
triitamquamdispositionemsubseqiiituriQfusiogratiae hanc sententiam luculenter disputat, ait A Matha- :

sanctilicantis ita cordis aperitionem per consen-

; niam venimus in Xahaliel,quodinterpretalurzs. Deo.
sum liberum.etillam nostram supernaturalem addi- Quidr.x Deo? Posteaqitamubtiderimus nosquwexno-
tionem ad Deum.anlecessit praeventio merc gratuita, bis sunt,venimtis ad hocut consequamur eaquieei
et pulsatio homini non libera : ita velle illud nos- Deosunt.Cum en m
fidem nostram et affectum oblule
trum, quo veluti rudimento per nos posilo Deus per- rimusei.tiaicetipselargiiurnobisdiversadonaSpiri
ficiens et consuniinator aicedit.inde ortum habet unde tus sancti.de quibus dicit Apostoliis.Omniaaulemea
perfectionem quianisiDeus noncogitantibus,multo-
; Deo sunt. Fidem et affeclum vocatihi Origenes libe
qucminus volentihus pr;nsto fuisset, eicitans etprae- rum voluntatisassensum.ad cooperandum Deo solli-
movens, non eisurreiisset velle nostrum, quod per citanti nos ad bonum, ut ex proxime antecedentibiii
Deum perlici posset. liquet. Atque itn locus iste Origenis plane rccidilir
9. Necaliter accipiendus est ille aliu3 locus apud locumquiapud Valerianum visusest morbosus.Iden
Psaltem Accedilead Deum,et illuminamini.Et tuins
: Orig.,hom 2i in eumdemlibrum, luculenter in eam
apud Jacohuin Appropinquale Deo,et ipse appropin-
:
dem sententiam disserit.circa illud, Homo quicumqu: y
quabit nobis. Appropinqiinrcenim nohisdicitur Deus, tioymf^etpraeter caetera,ait Vult ergo a nobispriu.
:

cum pr.einisso hominis accessu, et dispositionibusli- ni aliquid accipere Deus, ita nobis aliquidipse largiri
beris, suhjunsit quod suum est, eteatenus hominem
in tenebns illuc usque versatum illuminat, homine
illuminante sibi lumen scientia; proprio arbitrio, ut
ul dona sua et munera,merentibus, et non immerito
largirividcatur. Declarat autem id quodDeusperno
pra3inittipostulat,esse voluntariam©*) recensionen
I
I

817 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO
cum gemitu ad Deum, et conversionem ad cor, quae
conversio per nospra?mittiturulterioribus Dei do-
ita
nis, ut tamen praeveniamur anterius.
Multogravioris auctoritatisest S. Hilarius,L«/iHa?,
ut S. Hieronymus scite dixit. eloquentix Rhodanus,
cujus doctrin* sincerissima?, et undecumque errori-
bus Iibera\ locuples testimonium perhibet idem Hie-
ronymus ad LaHam scribens. Hilarius igitur in psalm.
cxvin, littera? nun, ad illud. Hxreditate acquisivi,
etc, ita loquitur Ne quod a multis dici sxpe solet
: quoque Deus requirtt. Prsecipit xgitur ut primum co-
rationis aliqttam habeat auctorilatem, cum asserunt
proprium Dei munus esse ut quis in Dei rebus atque
operibus cerselur, e.rcusantesinfidelitatem suam quod,
cessante erqa se Dei roluntate, maneant infideles : est
quidem in /ii/e manendi a Deo munus, sed incipiendi
a nobis origo est. Et viduntas nostra hoc proprium ex
sehaberc debet, ut velit Deus incipienti crementum
dare ; quia consummationem per se infirmitas nostra
non oblinet, meritum tamen adipiscendx consumma-
tionis esl ex initio voluntatxs. Corrupte editio ab B
Erasmo adornata, verba illa incipiendi anobis origo
: bis aulem solam requirit voluntatem. Qux vero volun-
est, eihibet hoc modo. impediendi a nobis origo est,
quod cum scopo Hilarii non cohaerere per se liquet,
et firmatur ei illis qua? post ea subjiciuntur, ut velit
Deus tncipienti crementum dare;el, est ex initio vo-
tjsfltatis, qaee aperte ferunt illam priorum verborum
lectionem quam dixi. Ut vero leguntur priora illa
verba, locus Hilarii aeque Valeriano commodat ra-
tione horum posteriorum, qua? ubivis leguntur eo-
dem modo, Videntur aulem exclusionem gratuitae
praeventionis sonare revera tamen eam pra?ventio-
: nobis requiritur, ut Deus in nobis operetur consensum
nem non eicludunt sed tanlum aperiunt quid homo
; liberum eo quod Deus tanta cum reverentia liber-
post divinam praemotionemdebeatde suoad salutem
conferre, adjuvante Deo. Id quod egregie illustrant
illaeiusdem Hilarii in eumdem psalmum littera he,
ad illud Inclina eor ineum in testimonia tua, cum
: et praevenientem, quam disertissime ante paucas
eamdem versat difficultatem, unde hominis culpa
salutem non adipiscentis, si salus aDeo est. Omnem,
inquit, occasionem hujus impix excusationis propheta
submovil. Primumenim cum orat, conveniensinfiriiix-
tati suseegit officium ; dehinc Dei muneribiis humanx
mevotionis studia connexuit. Curn enim ait : Legem
mihi slatue, Domine, viam prxceptorum tuorum, quid
secundum orationis noslrx humihtatem Deiesselosten-
dit. Cum autemsubjerit, Etexquiram eam semper,offi-
cium devotionis sux promittit : et in eoeleris quoque
utrumque quodam complexu sibi inricem colligavit,
cum deducise in semita poslulavit,et cum idipsum vo-
luit. Prius enim qux a Deo sunl cum honore prxpo-
suit, et tunc qux a se pura confessione subjecit. Orat
igitur ut Deus tribuat. Est ergo a nobis cum oramus
exordium, ut munus ab ei> sit. Dehinc quia de exordio
fOttro initnus est ejits. ex nostro rursuin est ut exqui-
ratur. et obtineatur, et maneal. En exordium a nobis,
ut niunus et consummatio a Deo sit. Sicut ergo S.
Hilarius exordium illud nostrum agnoscens, non
evertil quod immediate ante concesserat, dandas
scilicet esse Deo primas in salutis negotio ;ilaneque
quotquot simihter aut et:am mollius loquuntur (cu-
jusmodi revera fuit Valerianus) insimulandi sunt ne-
gatae divina? pra?ventionis, aut defensi Semipelagia-
nismi.
Idem S. Hilar., can. 6 in Matth,, ad illud Multi : qitia pcccalum nnn hahemus, nos ipsos deripimus, et
milu dicent, elc, repreliemlit vanos ostentatores
operum suoniin, quasi vero eorum aliquid propnum
sit, qux loquuntnr aut faciunt, et non omnia rirtus Dei
invocata perficiat. Et moi De nostro igitur est beata
: rere; sed komini iton est datum pcr/iccre, utpost spa-
tlla xternitas promerenda; prxslandumque est aliquid
tx proprio, ut bonum velimus, malum omne vitemus.
Diserte, bonum rel/e ex nostro et proprio esse ait, vir-
tulein autem Dei invocatam perficere omnia affir-
mal. quoe est ipsissima sententia Semipelagianismi
notatain Valeriano. Quam ergo glossam his Hilarii
verbis aptabit criminalor, eamdem Valeriano ac-
commodabimus.
3. S. Macarius /Egvptius, S. Antonii discipulus,
et aqualis S. Ililarii, hom. 37, diserte etperspicue
:
S. VALERIANO. 818
A enim post pleraque
initium salutis Deo tribuit. Ait
in eam sententiam
Ne iyitur existimes teiti virtute
:
prxvenisse Dominum, secundum eum qui dicit, Ipse
est qui operatur in nobis el velle et perficere pro bona
voluntate. Statim vero subdit quaesitum et reponsio-
nem, qua res de qua agimus luculenter eiponitur.
Interrogatio haec est Quid igitur prxcipit Deusho-
:
mini sequitur responsio
facere ? Antea diximus
:
promptitudinem animiiu minem habereanatura.quam
gnoscat. et cum cognovit diligat, et voluntate incumbat.
Ut uutem exereeatur mens, aut laborem toleret, aut
opusaliquod perficiat.gratia Domini largitur volentiet
credenti. Voluntas ergo hominis est velut adjutorium
a nalura insitum abscnte rero voluntate, neque ipse
:
Deus quidpiam operatur, quatnvis possit. propter libe-
ram nimirumarbitrii libertatem. Perfectio igitur ope-
ris spiritusin voluntate hominissitaest.Ei moi Ipse :
dicit : Quotiesvolui congregare filios tuos. et noluisti?
Itaque ex hoc credamus quod ipse nos c< ngregal, a no-
taliserit dectaratio. nisi labor spontaneus? Subdit
illustrissimam eomparalionem instrumenti artis et
hominis in salutis suae negotio, quod sicut instru-
mentum nisi ab artifice citatur manetimmotum ita ;
etanima.licetlaboret operans quodbonumest.Deum
in ipsa clam operantem exigat. Similia ei parte habet
homil. i, post medium. In hisomnia continenturquae
Valeriano vitio vertebanlur. Namet/o6ori'j>- spontanei
sive voluntarii meminit Macarius;etvoluntatis quae a
:
tatem nostram disponat. ut quamvis possit, tamen
ad ejus jura retinenda, nolit nisi volenti largiri gra-
tiamquaopusspiritusperficiatur. Nempenon primam
hneas astruierat, et explicatissime etiam agnoscit
hom. I pag. 6, hom. 11 pag. 143, hom. 15 pag. 180,
q hom. 26 pag. 345 et 347, et hom. 29 pag. 388; sed
cooperantem ad excudendum consensum liberum,
quem Deus nobiscum non facit nisi quia volumus.
Itaque recte concludit S. Macarius quodquamvis nos
quidem non prsveniamus Deum in virtutis opere,
profecto tamen operis spiritus (sive quod opus spiri-
tuale, ad quod a Deo praeventi et sollicitati sumus,
ad perfectionem suam consummante et perficiente,
Deo pertingati in voluntate hominis sita est. A Deo
namque praestatur eaoperis perfectio, juxta S. Ma-
carinm, sed ad voluntatis humanae divinitus pree-
ventae eiigentiam, quamvis ad praeventionem Deus
non eispectaverit exigentiam voluntatis. Potuitsan-
ctus Macarius a magistro suo Antonio Magno eam
doctrinam hausisse. Siquidem, referente sancto
Athanasio, c. 15 Yitae n. 33, B. Antonius nostram
tantummodo voluntatem in hoc negotio exspectari
conlirmabat. 70
Nihil illis. ut putabatur, apud Va-
lerianum salebris accommodatius proferri potest.
r» Optatus Milevitanus lib. u adversus Parme-
4. S.
nianum, post medium Vns ipsiquisancti et innocen-
:
tes videri »6 hominibusvultis, dicite unde est ista san-
ctitas iiiiain vobis licentius usurpatis. Quam Joannes
apostolus profiterinon aialet, qui ait Si dixerunus
:
oerilas in hobis non est. Iloe quidtxit, sapienter sead
Dii gratiam reservavit, Est enim Ctiristxanx hominis
quodbonum ist vette, cl inDeoquod bene voluerit cur-
tia qux debet homo implere, restet aliquid Dco, ubi
defxcienti snccurrat. qitia ipse solus est perfectio, et
perfectus iolus Dei Filius Christus ; cxteriomnessemi-
perfcctisumus, tjuianostrumestvelle, nostrum cstcur-
rere, ba perficere. Unde li. Paulus apostolus ait :
Nequevoientu, neque currentis, sed ud Dei gratiam
pertinantis. Nam it a Christo Salvatore nostro perfecla
sanetitas iwn est data, ted promissa. Denique stc ail
San, ti erilii, quia ti egosanctussum, quisolus estsan-
ctus ct perfectut, tfon aixii Sancti estis, scd Sancti
.

819 TB. RAYNAUDI APOLOGIA PRO
eritis dixit. Unde est ergo quod vobis perfectam san-
ctitatemde tuperbia mnaieati* fFrustra anniteretde-
ruonstrare. quam hsc consentiant cum iis qu.r in
Valeriano suspecta habebanlur. Nec vero potest S.
Optati auctoritasdeclinari, admittendoejuslapsum
nom S. August. lib. 1 rontra Parnien. c. 3, etlib. in
de Doctr. Christ. cap. 4, ac Fulgent. lib. ll ad Mo-
nim.. eumeum laude allegant, tamquam scriptorem
usquequaque calholicum.
5. S. Cvrillus Hierosol. in calce praefationis ad
Catecheses Meum est dicere; tuum vero agere, Dei
: statuit.
autem perficer» Et catech. I, cum preemisisset appa-
ruisse invsticarum plantarum Qores, ac desiderium
suum suDiuniisset, ut et fruclus perficiatur (ulique
• Deo) subdit Liberalis namqueesl Deus, et pronus
: Thomei p. q. 61 art. 3), et quem noniinaliin Semi-
ad bene/icentiam ; exsiiectat tantumcujttslibet propriam
voluntatem. Propterea subjecit Aposlolus, Secundum
proposititm voealissanetis. Propositum eum adest pro-
prtum, vocatum te facit. Ouod cxspectari a Deo ait
propositum nostrum, et voluntatem, illud ipsumest
quod Valerianus dixit. nostrum est velle. (Juodautem
Cvrillus a Dei liberalitate et benelicentia, posito
usi nsu nostro atque proposito, perfici desiderat ini-
tia noslra, et fructus ex lloribus consequi, agnoscit
quod Valerianus affirmavit. Det esse perficere. Exspe-
ctari porro voluntatem ait Cvrillus, non nudam aut
ex se initium dantem humanae saluti, sed praven-
tam. et cum gratia pneoperanle cooperantem. Ei
enim si>: subsequenti divinaiu praeventionem, ube-
riora auxilia et perfectio, et omuia bona rependun-
tur a muneratore liberalissiino, a quo esse humanae
roluntalis prsventionetn splcudidissiine traditidem
Cyriilus, catcch. Iii, agens de Spirilu sancto, quem
m Prstsuletn et gratiarum parochum (appella-
tione illi gemina qua apud S. Ambr. lib. i de Spiritu
sancto, vocaiur Pr.vsu/ benedictionum Dei) nostris
volunlatibus afflantem, et ad omnia pietatis opera
pracvenientem elegantis<ime describit.
6. S. Basilius, in cap. vi Isaiac, ad illud Quem : cap. 8 et 13, et 19, ct 23 accommodatisse in rem
mittam, ita loquitur Observaet e.ractam dtsciplinam
: nostram loquitur serm. 10 in psal. cxvm, ad v. 4
tt eircumspeetam prudentiam dicendi, quce veridicum
prophetam addeeet. Duobus enim propositis sermoni-
bus, unica tatisfacit responsione. Quem mittam, el
quis ibitf Ecee eao sum, mitteme. Non jam adjecit,
et ego ibo. Siquidem tusceplio islius apostulirx lega-
tionis pents nostilaett, ot a nostro pendet arbitrio;
c nfirmare autem ad perfectionem, ejus est qui infu-
sione gralix nos corroborat Dei. Ilaque lsaias per id
quod librrx et eleclivxeratvotuntatis, respondit :Ecce
tgo tutn, inilte me. Quod autem erat gralix, reliquit
Domino, itl qui propriss conscius infirmUatis non est
autus polliceri H
iturum. Hoc quid aliud, quain quod
Valcnanus dixit, nostrum est velle, Dei perficere?
1. Gregorius N.vss., Basilii Magni frater, is
omnes Palrum palrem vocant Epiphan. diacon.
(ait
in svnodo, actio. 6, partit. 5), libello de scopo
Christiani, liberae voluntatis et gratia: necessarium
nexum egregie tradens, nostrum esse velle, Dei per-
ficere, praeclarc docel,. Multis enim adhortan3 ad
crescendum in sanctitale, et collaboranduin spiritui
gratiae adjuvanli, htec habet praeter caetera Corpo- : I Cor. in
riscerte augmenlum ad increscendum non
in nobis ti-
lum est ; haudquaquam nutura ex hominit
senlentia ct
hliiilnie staturam melitur, sed suo ipsiusmet impetu et
necessitate : animi vero in ortus renovatione modus et
decus, qun? spiritus gratia largilur, per ejus qui ac-
cei>lut esl studium, a consilio nostro pendent.
quanto magit labores pro pietate extendit, lanto etiam
magitanimi magmtudo simul extenditur ; el sempiter-
nam vitam ulque ineffabilemqux in coelit estlxtitiam,
ejutdem spiritus gralia concedit : aecipiendi vero mu-
nera et dignitatem ijralia fruendi, amor per fidem la-
horibus obtinet. Jam vero ad idem progressa?, operum
justitia et spi itus gratia, in qua amma concurrerunl,
eam beata nita certatimcomplent, sed ase invicemdis-
functa, nullum animw emolumentum exkibent. Etenim
Dei gratia in unimis qui salutem fugiunt non potest
;
S. VALERIANO. 880 JR!
A frequenter adesse : homines verovirtutis vis persenon
snfficit ad vitx formam absolutam extollendos. Wisi
Dominus sedificaverit domum et custodierit civitatem,
tti vanum laboraverunt qui xdificant eam. Hic edoce-
ntitr non esse in mentem inducendum, in humano stu-
dio totam sitam esse coronam vcrum ad Dei volunta-
;
tem referendamspem ile Nyssenus,
finc obl/nendo Haec
admodum consentanee Valeriano. Nam et a nobis
praemotis pendere agnoscit advocationem Dei ad nos
adjuvandos, et perfectionem a Deo esse diserte
8. S., Gregorius Nazianzenus, cujus ea estin doc-
trina Chrisliana auetoritas, ut niillits umquam ejus
ilictis calumniam inferre prtrsumpserit (verbasuntD.
pelagianis quoad salutis initium opponit S. August.,
I. de Dodo Persev. c. 19, ita scribit, orat. 31, trac-
tans illud Christi, se</ qitibus datum est, multiplicem-
B que hsereticum affectum verbis illis prave delortis
subjacenlem depeUeas.A plitudinem quidem aliosaliis
vel majorem vel minorem habere ipse quoque concedo :
cnteiinn ad perfectioncni adipiscendam, aptitudinem
solnm niinime sttfficcre contendo. Rationem enim esse
quce eam cxcitel, ut natura inopus prodeat; quemad-
modum stlr.r ferro pulsatus, alque itaferrumfiat. Cum
audieris Quibus datum esl, adde Volentibus datumest.
atque iis t/ui ea aninn propensione snnt; etcnim cnm
illud niidis, non est volentis neque currentis, sed mi-
serentii Dei, idem tibi existimandum censeo. Quod sa-
lutis adeplionem ait dari a Deo volenlibus, idem est
ac si diceret, nostrum esse velle, Dei autem perli-
cere. Et tnmen quain litec non pugnent cuin initio
salulis ex Deo, liquet cx illis quae statim subjungit,
probans, et ex Apostolo Rom. ix, eruens ipsuni quo-
que velle nostrum ex Deo esse.
9. S. Ambrosius cui in sincera gratirc assertione
71 leslimoniuin sfepe perhibetS. August. ut epist.
107. et I. de Grat. Christi c. 44, etl. de DonoPersev.
:
G Moysi dicit Deus : Miserebor cujus misertus fuero.et
misericordiam prcestabo, cuimisericordiam prwstitero.
Igitur non est volentis, neque currentis, sed mtserentis
Det est. Forte dicas, Ergo non debemus vel vcllc vel
currere. Atqui negligenles Deus deserere consuevit.
Non ergo hoc dictl, sed quid dicai consideremus. Non
volentis, neque currentis huininis perseverantia est.
Non est ennn in linmints poteslate, sed miserentis Dei
est ut possit complere qux cceperit. Videsab Ambrosio
velle tribui poleslali iiominis, complere autem sive
perficere et perseverare, ascribi Deo. Non plus, aut
aliler dicit Valerianus. Est et alius apud S. Ambro-
sium egregius locus in calce epistolae ad Justuin (et
quem est epist. 6'3, alias lib. i, epist. 10) Incrementa, in- :
quit, per naturam gux divini habel gratiam muneris,
consummalionem et perfectionem Deus dat, id esl illa
prxstanttssima et divina Trtnitatis natura et substan-
p. lia. Non sum it incrementa pro augmento autprofectu
rei jam condttae, sed proinilio et prima produclione,
et in eum sensum usurpavit paulo anle illud Aposloli
.
Neque qui plnnlal cst aiiquid,neque qtti ri-
:
gat, eed gui incremenlum dal Deus. Hujusmodi ergo
incrementa sanctorum operuni fatelur S. Ambros.
esse per naturam, divirri habentemgratiam muneris
Ipsa enim libertas qua agere volumus, et Deum se-
qui est magnum plane munus Dei, tametsi nobis coin-
,
Nam perluin a natura consummalionem autem et per-
;
fectionemDeusdat. Quia supraillud qitotlnaturaspon-
taneo ingenio operatur, ut surgantseininadivimtiis in-
dita (ut panlo ante dixeral Ambrosius), id est supra
id quod potest de suo conferre nalura exigilur Dei
gratia preeveniens, ratione cujus Deus consummat
et perffcit imperfectum nostrum : nos, inquam, pro-
movetad operum supernaluralium, quas ne
fruges
in cboaremus quidem per naluram nudam. Hoc ip-
sum esl quod Valerianus dixit, noslrum est velle,
Dei perficere. Non est ovum ovo similius.

821 TH.
10 S. Chrys.. hom.
in Epist. ad Hebr., in mor.,
1 A
ita Ioquitur : nos eligere primum quce bona
Oportet
sunt, et tuiw Deits qua' sua sunl introdiicit.Non ante-
cedit nostrasvoluntates,ne nostrum lcedatur arbitrium
liberum.Cum autem nos elegerimus,multum tuncnobis
affert auxiliationem. Et mox Nostrum eligere tan-
: fuisse, tentavit jam olim ThomasBraduardinuslib. II
tuiu est et velle,Dei autem efficere, et ad perfectionem
perducere. Idem sonant quas habethoni. 17inJoan.,
ad illud, Conversus Jesus et videns eos sequentes, etc.
Sic enim scribit: Hinc admoneri possumus, Deum
suis in nos benejiciis 7iostras non pnrvenire volunta/es,
sed a nobis incipiendum esse. At cum nos prompto pa-
ratoque animo ad suscipiendam gratiam exhibemus.
tunc multas nobis offert salutis occasiones. Et hom.
42 ad pop., tractans illud Nedes (ita. enim legit) in
: 4 et d. 91 c. 8et 9.
cominotionem pedem tuum.Non dixit, Ne commovearis,
sedNe des. Igitur in nobisest dare,non in ullo altero.
Nam si stare velimus stabiles et immoti, non commove-
bimur. Quid iyitur ? In Deo nihil est ? Omnia quidem
in Deo, sednon ita ut liberum in nobisarbilrium vtole-
tur. Si igitur in Deo sunt iniqui, cur non accusat ?
Propterea dixi,ne liberuminnobis arbitrium violetur.
In nobis igitur et in Deosunt. Oportet enim nos prius
eligere bona,et ille sua tunr inducit Noslras non praz-
veuit voluntates,nenostram temeretl libertatem. Cum
vero nos elegimus, tunc magnuin nobis affert subsi-
diuni. Et hinc extrieat dubium ei
bis Com.n: Non etc.quae videntur falsa,
est volenlis.
si etin nobis est salus nostra. PraHer primam enim
illorum verborum explicationem, quod scilicet Apo-
stolus ea verba ei persona adversarii protulerit ob-
jiciendo ac interrogando,uon asserendo, subdithanc
secundam ; Diciet illud potest, quod cujus est am-
plius, totum esse dicit. SSostrum enim esl eligere el
velle, Dei vero expcdire et ad exitum adducere. Quo-
niam illius itaque plus est, totum illius esse testatur
secundum humanam locutus consuetudinem. Nam et
nos ita faciamus. Quale quod dico. Domiim irdi/icatam
bene videmus, et dicimus totum est arti/icis, licet non
totum ipsitts sit, verum et operarwrttm et Domini qui
matrriam suppeditavil ,aiiorumqitt inultarum.Attamen
quoniam plus contulit, illius totumesse dicimus ita
profeclo et hic, Et rttrsum in multitudine, ubi mulli
sunt, omnes esse dicimus ;ubi pauti, neminem. ila et
Paulus ait Non volentis, neque currentis, sed mise-
: ad illud Exi cito in plateas, ubiad diligentiam no-
rentisest Dei. Dei cero magnahic jacit. Unum quidem
ne extollnmur. Sive curras, sive festines, inquit, ne
tuumesse putes merititin. Nisi namque supernum asse-
quaris favorem,omnia nequidquam.Tamen claritm est.
quod optntum assequeris.qiiandiu citrres.quaiidiuvoles.
Non hocitaquedixit, quodin vanuin currimus,sed quod
in vaunitin currimus, sitotum nostrum esse piilemus,
nisi Dco plus assignemus. Nec enim totum Deits suum
esse voluit, ne sine causa nos coronare oideatur jicquc
rursus nostrum, ne inarroganliam dilaberemur. Nam
si minorem habentcs partem altitmsapimus,quid si to-
Hus uiirt rcs essemusf Tandem post multa. tractans
illud Lavamini, mundi estote, et st fuerint peccata
:
vestra sicut purpura, sicut nivem dealbabo,ita enim le-
git, subdil Vides quod priores nosipsos oportel mun-
: Antequitm gallus cantet.
dare, et tum Deus emundat.Cum enim dixissetprius
Lavamini, mundi estote, tunc subdidit Ego deal-
baho.
Locum ei hom. 32 Operis imperfecti,a DD.Thoma
et Bonavent. allegatum taniquam Chrysost., supra
jani protnli c.7.Estet alius pulche r Hmus Ineus
de septem Machabaeis est n. 44 tom. 1 Greecol. Iib
; Deus
Deus ita loquens inducitur Non tulis agonotheta ego
: nicus Soto. in c. ad Hom., ad illud. Qui /inrdesti-
sum, ul certaminis eittuminaliquacertantium virtute
constituam, sed ipse assisto luctantibus, et
prarbeo, rt maiiiiin pratbeo atlilrtis meis. El
proprii arbilrii libertate suscipiunt de bonss votuntatix
affectu, ut pro legibus meis el nominemeo dimicent,id
vi vir.toram ipsis procedere, mei est auxilii. Similia
alibi apnd Chrysostomum non semel leguntur, quae
plane similia sunt iis qua in Valeriano insimulantur
erroris.
, :
RAYNAUDI APOLOGIA PRO S. VALERIANO. 828
Vereor autem ne alicui minus provide fecisse vi-
dear, qui ad Valerianum expurgandum, ejusque do-
ctrinam liberam Semipelagianismo praestandam, ad-
ducam Chrysostomum, quem tetra hac fuligine obli-
tum, immo
Cassiano discipulo erroris auctorem
de Gausa Dei cap. 11, et recentiorum non nemo, ut
Anianus praefat. in homil. Chrysost. in Matth. quem
refert et approbat Sixtus Senens. lib. v Bibl. annot.
101 (quamquam apud ipsum Anianum, ego quidem
nihil tale lego, sed contrarium potius non obscure
deprehendo) Mol. i p. q. 14 art. 13 d. 41 Tol. in
; ;
cap. vi Joan. annot. 20 et qui adomnespro Chry- ;
sostomo excusationes obsurdescit Vasq. p. d. 89 c. i
Mirabile tamen mihi
semper visum est, quod quam
calumniam Chrysostomus ab ipsis^ 2 Pelagianis non
est passus, eam a catholicis post tot saecula sustineat
ita ut cum
Pelagiani loca Chrysostomi pro suo errore
g de peccato originis tam studiose colligerent.et catho-
licis opponerent, ut D. Augustinus contra Julianum
testatur in hac tamenparte ita ceecutiverint.ut non
;
agnoverint errorem, qui apud eum tam creber est,
. juxta doctores allegatos. Quid quod exstant apud
Chrysostomum tam crebrae, tamque ingeminatpe ac
perspicuas assertiones initii salutis plane gratuiti, ut
istis Apostoli ver- omnem plane hujus in eo erroris vel suspicionem abs-
tergant? Omitto homiliam de Adam et Eva, quae ex-
plicatissimecontinet catholicamdegratiadoctrinam.
contra Pelagianos eorumque reliquias.Eam, inquam,
homiliam omitto, quia est dubius Chrysostomi partus
et (saltem quoad aliqua ex Coelestini epistola ad epi-
scopos Gallue inserta) supposititius.
Disertissime vero et conceptis verbis expressam
apud Chrysostomumpraeventionem gratuitam.legere
licet in plerisque indubitatis ejus fetibus, ac nomina-
tim hom. 19, et 22, et 23, et 28, et 30, in Genes ,
quibuslocis prseviam etnostras preces antevertentem
G gratiam aperte admittit ;et puclhre hom.12 in I Cor.
ad illud : Quid lutbes quod non accepisti ? et hom.13
• ac 44, et 71, in Joan., et hom. 4 de Laud. Pauli, et
, hom 5 in II ad Thessal., ac hom. 1 et 8 in Epist.ad
Philip. etluculenter in ps. cxlii ad illud : Domine,
quid homo quiainnoluisti ei?ethomil.70 inMatth.
esl
:
strampertinerestatuit tantum quae subsequunturvo-
c.itionemexgratia factametmereliberalitercollatam.
Homilia quoque 24 in epist. ad Hebr., cum dixisset
observationem mandatorum pluris esse debere Chri-
stiano quam miracula.rationem reddit.quod miracula
quidemsint pura Dei munera.observatioautem man-
datorum, posl Dei donum, etiam nostri sit stttdii. En
post Dei donum. id est post praevcntionetn divinam.
Nam degratia comitante, eoipso quod comitans est,
non diceretur proprie ac vere, quod post Dei donum
nostri sit studii bene agere. Egregie item hom. 28 in
Ep. ad Heb. ad illud Asptcientes in auctorem fidci.
:
p Plane verbo divinam prajventionem tradit illustrissi-
me ac explicatissime. hom. 83 in Matth., ad illud :
: Quare merito pro Chrysostomo a calumnia hac in
: parte purgando certanl llierem. Constantinop. in
Cens. Orient. Eccl. 18 ;Driedo c. 4 Conconl., in me-
dio Bellarm. hb. vi de tirat. et Lib. Arbit. c. (i
; ;
Fons. vi Metaph. c. 2, q. 5, sect. 10 Suar. 1. ude ;
hom. Prtedest. c. 8 Justin., in c. u ad 1'hilip., ad illud
; :
qui opertttur. et alii plerique. Imnio Domi-
est
i
natusest, Chrvsostomi in hoc puncto criminatores,
auxilium impietatis, Hriedo autem, loco notato, magnoe impu-
quod est dentiir, ilaiunat. Itaque de sana hac in parte Chrvso-
stomi doctrina, non videturdubitandum. Ac proinde
quam explicationem adductia ex eo locis concedimus
eannlem uni simili locoa|iud Valerianum negare non
Psl jKquiim.
II. S. Isidorus Pelus. Chrysostomi discipulus.lib.
vi, epist. 171, ita scribit Non solum ea qucc non
:

823 TH.
sunt m
nostrapotestate. ut tu vir sapiens arbilraris
sed ea quoquequor' m non sumusdomini, si non ma-
gna auxilii copianobisadivina Proiidentia advenuit,
non poterimus ad perjectum finem exitumque perdu-
eere.Aderit autem td vrorsto omnino iis hominibus qui
absque tergiversatione ac prwtextu ullo ea quce yenes
se sunt tnferunt .nihilqueeorum qua?ad illudimpetran-
dum conducere videntw preetermiltunt. Priora verba
aperte ferunt, Dei esse perficere posteriora autetu
Dostruni essc velle. At ne ha?c Tolitio viribus naturae
ab eo ascribi renseatur. audi quaesubjicit Nam <ii-
vina Providentia quse non volentesexcitat, et hortatur
ut oelint iprofrcto easqui volunt. omniaque faciunt et
sollicite agunt.omnino tn ipsum prceclare factorum sub-
vehet fastigium. Et apertissime lib.H,epist.7S:Cognita
praeuntis dirim auxilii facultate quisquivult ct laborat
alqueomnia movet nequeenim nuda voluntas suffi-it\
lum addiscit.tumfructum edit.tumsalutem assequitur.
Videsis praeterea ibid., epist. 266, et I. in, epist. 27
12. lL.ariusdiaconus, is quem S.Hieronymus dia-
. viversus Lucifer. crbis Deucalionem,' ob indu-
ctum anabaptismuoi nominavit.in Commentariis in
Paulum iqui perperam Anibrosio ascribuntur, cum
sint istius Hilarii, ut notavit vir eruditus in edit. Lo-
van. ad lib. iv divi Augustini contra duas epist. c. 4)
perspicue praivit Valeriano ad illud Puilip.n Deus
est qui operatur in vobis velle et operari pro bona vo-
luntate sic enim habet Apo&tolvs Deum bonos cona-
; :
tus adjuvare testatur. Omnem enim gratiam semper
tal adDeum.
nostrum sit vetle. pcrficerevero
ut
Dei. Nec potest opponi schisma aut etiam haeresis
huius Hilarii Nam quoad negotium gratiae.et quaead
Pelagianos spectant, catholice sensit alioqui S. Au-
gustinus, lib. it contra duas Epist. c. item i, non
protulisset contra Pelagianos locum ex hisCommen-
tariis in c.v ad Kom. ,in eiplicatione verboruin
rum :quoomnes peccaverunt. El cum alleget hos
In
CommentariosnomineS. Hilarii, non inanis inde de-
suroitur conjectura de Hilarii, hujus resipicentia et
reTOcatione ad Ecclesiam et usquequaque veram
fidem.Quod enim S.Auguslinus communitate nomi-
nis deceptus.ascripserit Hilario Pictaviensihos Com-
mentarios. et idcirco eorum auctorem vocaverit
sanctum Hilarium. nimis pingue est, et Augustini
nare ac solerlia indignum.in tanto stvli et scriptio-
nis discrimine, praesertimquecum S. Augustinus non
ignoraret ipsummet Commentariorum illorum aucte-
rem in cap. 3 prioris Epistolee ad Timoth. se Da-
masi pontificis, hoc est ipsius prope Augu^tini
aequalemprodere.quodbelllecumHilariidiaconiiftate
consentit, nonitemcum a tate flilarii
13.S.Hieronvrnus,cujus degratia doctrinamcontra
Rufinum de Semipelagianismosuspectum, approbat
("iclas. c. Sancta Romana, ct epistola 7, qua> es
episcopos Piceni item qui dialog. 3 adversusPelag.
; per quam inducitur.sic etiaui ipsum credere.nostrum
profiletur se doctrina? divi Augustini de gratiaadhae-
rere.et vicissim a D. Augustino pro catholica doctri-
na contra Pelagianos profertur lib. contra Jul.c.2,
el lib.n.sub finem. ubi de falsis rumoribus a Pelagio
jactatis adversus S. Hieronjmum, quasi ei tanquam
amulo invidisset ; «anctus, "inquam, Hieronvmus ita
scribit dialog. 3 contra Pelag. Hoc esto, baptismum
prtrterita dnnare peccata, non futuram servare fustir
fwm, quce labore et industria ac diligentia, et semper
suprr omnia Dei clementia, custoditur. ut nostrum sit
rogare, illius tribuere quod rogatur ; nostrum inci-
vere, illius perficere nostrum offerre quod possumus,
; At hoc idem plane est cum sententia quae apud Vale-
illius implere quod non possumus. Rursus infra in
eodem dialogj Ubi misericordia et gratia cst. Iibe-
:
rum ex parte cessat arbitrium, quod in eo tantum
esl, ul velimus atque cupiamus, et
placiiis Iribuamus
a^sensum. Jnm in Domini potestate est, ut id quod
cupimus 73
quod laboramus, ac nitimur, ilhus
ope et auxUwu/iplere valeamusAdemin c.in.Ezech.ad
illud Etaperui os meum, haec habeUEgo.inquit pro-
:
pheta.aperui os meum, quia mihi dicium esl. Aperi os
luumet comede. Aperte ore Dominus largitus est cibos,
.
RAYNAUDI APOLOGIA PRO S. VALERIANO. 824
; A ut initiavolttntatis in nobissint,et per/ectionemaDo-
mino consequamur. Non estenim volenlis. neque cur-
rentis, sed miserentis Dei. Attamen et velle et currere
nostri arbitrii est. Et lib. n in Jovin. Stcut in bonis :
operibus perlcctorest Deus.hon est enim volentis.neque
currentis.sed miserentis Dci et adjuvantis ul pervenirt
valeamus ad calcem : stc tn malis alqtie peccalis.semina
nostra sunt incentivaetperfectio dtaboli. Item in epi-
; stola ad Theodosium et alios anachoretas, agens de
studio evadendi e saeculi tenebris per supernaturales
: actus, ait £/ ante dixeram pratsens, et nunc per lit-
:
teras vetitm indicare non cesso, quol mens mea omni
od id stu iium cupiditale rapiatur. Nam restrtim est,
utvoluntatem sequatur effecttts Meumest, velim.obse- :
crationum vestrarum est,ut quod vclim el possim.Nernpe
quia exorabitis mihi auxilium Dei, cujusest perficere.
C'uid loco Valeriani masis genuinum? Idem,epist.8:
Non est volentis, nequt currentis, sed Dei miserentis.
1 Et tamen velle et nolle nostrum cst ipsumque quod
;
B noslrum est. sine Dei miseratione nostrum non est,
Nemo umquam calumniatus est catholico dogmati
de initio salutis plane gratuito adversari, cum tam
constanter D. Hieronym.pro gratia pugnet adversus
ejus hostes, perspicueque epist. 8. sub medium. Dei
metriadem docet quoroodo accipienda sint haec qui-
:
bus dicit nostrum essevelle, Dei vero perficere :
V lle, inquit.rf nolle, nostrum est ;ipsum quoque quod
nostrum est. sine Dei miseratione noslrum non est. Et
in epist. ad Ctesiphon Velle et currere meum esl,
:
sel ipsum meum, sineDei semper auxtlio. non erit
meum. Dirit enim idem Apoetolus, Deus est qui opera-
lur in nobiset velle et perficere.
: 1 S. August., lib.
1. Retract. cap. 23, et lib. de
i
Praedest. SS. cap. 3, utrobique. excutiens locuni ex
ea quam junior ediderat expositione qurmimdam
illo- preepositionum Epistola» ad Romanos.diserte admittit
vere et catholice dici nostrum esse velle, Dei vero pev-
ficere quamvis corrigat quod insuper in illis pro-
;
C positionibus dixerat noslrum est credere quia, non- :
dum (ut fatetur) bene discussis gralia? arcanis existi-
mabatcum eas propositiones exponeret, actum fidei
non esse ex gratia, sed esse nalura» fetum. Itaque
absolute retractat quod in ea expositioue dixerat
prop. 61, nostrum esse quod credimus ; quod aulem
bonumoperamurilitus cst qui credentibusdat Spiritum
sanctum. Admittit autem tamquam catholicum.quod
ibidem addiderat Noslrum esl credere et vclle, Dei
:
autem dare eredentibus et volentibus facultatem bene
operandi quia de volitione. tametsi supernaturali
'
;
^qualis ea est quss ad credendum intervenit) recte
Pictaviensis. dicitur quod nostra sit. propter arbitrium voluntatis*
ut ibidem addit quamvis etiam Dei sit.ratione gra-
:
tiae divinae voluntatem pryparantis et roborantis.
Quatenusautemcredere.substerniturvolitioni nostraB
est, quia non fit nisi volentibus nobis. Hoc sensu et,
ut aii. hac regula servata, agnoscit Augustinus locis
i D allegatis verissime dici nostrum esse velle.Dei vero
facultatem perficiendi sive operandi tribuere.
li-dem locis ralum habet valdeque commendat,
quod in iisdem propositionibus in 62 dixerat Cnm :
: post vocationem voluerimus.non sulficit volunlas nostra
et curstts noster,nisi et Deusvires currentibus preebeat,
et perducat quo wcat.ks deinde subjunxit :Manifestum
est ergo non volentis, neque currentis, sed miserentis
Dei esse, quod beneoperamur. Omnino verissimum est.
rianum insimulabatur erroris. Nam et voluntatem
nostram agnoscit Aueustinus sive velle nostrum in
negotio salutis et huic volitioni accedere insuper vult
perfectionem a Deo gratiaeauctorect consummatore;
quod unum dixit Valerianus. Proindeque si Valeriani
criminatio subsistat, D. Augustinus, si Deo placet,
Semipelagianismi damnandus erit in eo suojudicio,
in Retractationibus prodito, circa propositionem et
plane genuinam quoe aoud Valerianum arguitur et
confirm.atur in lib. de Praedest.SS.,ubi inaxime fer-

825 TH. RAYNATJDI APOLOGIA PRO S. VALERIANO.
vebatexagitatioSemipelagianorum.contra quos liber
ille extrenia D. August. aetate ex instituto seriptus
est.
Ejusdem D. Augu-tini locus, in q. 68 et 83. lucu-
lentus admodum est.S«^a?"s,inquit, magno gemituin
dolore pcenitendi misericordia Dei dignusfuerit, non
ipsiusest,quisirelinqueretur,interiret;sedmiserenlis
Dei.quiejusprecibusdoloribusquesubvenit.Parttmest
enim velle,msi Deus misereatur;sed Deus nonmisere-
tur qui adpacem vocat, nisi voluntas prcBcesserit ad
pacem. Hanc praecessionem voluntatisad pacem Dei.
non excludere misericordiam Deipraevenientem, de-
claratipseS. Augustinus lib.i Retract.cap.26, locum
propositum recognoscens. Igiturcum voluntatem ad
perfectam animce pacetn divinitus concedendam pra?-
cedere. pacem autem illam subsequi.idem plane sit
ac dicere. nostrum esse velle, Dei vero perficere, in-
telligit omnino S. Augustinus, velleilli nostro prasire
divinum donum gratuitum, idque non negari, cum
dicitur a nobis sumi exordium libere volendi.aut no-
strura esse velle.
Suppetit praeterea insignis locus ex D. Augustino
quaest. 9 in Exod., ubi tractans illud Dei adMoysem
Sednunc vade.tu,et egoaperiam os tuum, et instvuam
te qua> loeuturus es, eumque locum componens cum
loco psalmi lxxx, quo Deus hominem invitat ut os
dilatet et aperiat, Deo ipso os dilatatum impleturo,
itadisserit Satts hicapparct, non tantum instructio-
: Quia benignitas provocantis etiam meritum desidevat
nem oris,sed ipsam etiamapertionem, adDeivolunta-
tem et gratiam perlinere. Xon enim ait : Tu aperi os
tuum el ego instruam te. sed ulrumque ipse promisit,
aperiam et instruam. Altbi autem dicit in psalmo
Dilataos tuum.et adimplebo illud. Ubi significat in
hominevoluntatemaccipiendiquodDeusdonatvolenti;
utal voluntatisexordiumperttneat.Dilataos tuum,
ad Dei autem gratiam, et adimplebo illud. En diserte
assignatum volunlati (utique antecedenter praeventae
et concomitanteradjuti?) exordium consensus liberi,
Deo autem adimpletionem. Quod enim ea praevenlio n diligenliam.ettantum illcaddetad gloriam.Qtnhabet
illudque adjutorium non proponatur expresse eo
psalmi loco, sicut proponitur in aliis verbis ex tv
Exodi, parumrefert.quia quodsubticetur.non idcirco
negatur.Itaque voluntas. asserente per Psaltem Spi-
ritu sancto, et interprete D.August., suppositis divi-
nis auxilis antecedenlibuset comitantibus admanum
positis, praeKet exordium cudendi liberi consensus,
quo vult accipere quod Deus donat volenti.Eo sensus
autem exordio posito, factaque per hominem ea
apertione et dilatatione oris. Deus adimplens sive
perficiens non deest. Videsis in eamdem sententiam,
philosophantem egregie Augustinum 74 serm. 7 de
Verb. Apost, ?ub initium, ubi aceipiendam gratiam
divinae bonitatis.vult aperiri ab hominesinum volun-
latis, et hominem monet ut Deus velit ei quod petit
dareja^rommodandam ipsi homini esse voluntatem
ad accipiendum. Et libro contra Epistolam Funda-
menti. cap. in ipso fine: Xostrum ftiit
I velle has
parles expetere,Dei est volentibus et petentibus donare
quod bonum est. H.tc tam genuina sunt iis qiue apud u illis suspicionem Gratia ergo de gratia nascttur, et
Valerianum calumnia? patent, ut non videam sitne
gutta gultae similior.
15. Eucheriust.ugdunensis.autquisquisaliusauctor
honiil. 11 de Paschate, perperam Eusebio Emisseno
inscriplse. respondcnsperconlanti cur Deus salulem
honiinis, eo quo perficitur modosanxerit exsequen-
dam.non aulera jure supremi dominii hominem libe-
rando et obstipum jacentemque subvehendo adglo-
riam. Iitec habel pracler caetera lniquissimum videtur
: 16. S. Dorotheus divinae grali.v frequens assertor,
utqui cecidt at voluntariuserigeretur invitus.Vides
gutadignantissimimedicifludiuminfirmisuirequirit
fusensum? Per hberumarbitriumest exceptacaptivttas;
perliberumrursusarbitriumeratrestituendaliberlas.
Dominusenim quijanuam reserat.etiamsollicitudinem
putsanlisexspeclat.Pulsanli$,inquam;nam u/n labore
$ludueritrepararequodperdidil,ntcdamnum rei
ditii', necfructum senfii i restitutx. B nefi tm non
potest custodin qui nescit desidtrare. Ptrtclitatuv munt-
:
826
A rantisdonum.sinoninveniatsuscipientiseffectum.Et
mox: Borelaborat divina Providentia,utquia consen-
sus cvimen intulitperdito.voluntas meriium conferat
acquisito,et decotio reparati justitiam reparatovts
ostendat ; utique dum homini pro bona sua voluntate
benigne facit, perficitqueet consummat quod homo
adhibitodumtaxataffectuinchoaverat.conferensquod
suum est. Ita enim fcrunt quae retulimus, suntque,
sin minus verbis, at saltem sensu, eadem cum illis
quae apud Valerianum purgamus.Et utrorumquesen-
sus est quem toties jam profero nempe hominem:
divinitusiavitatum.praebere prius ratione assensum.
pulsare, et velle; idque contuentem Dcurn cooperari
homini, et opus perficere ad quo voIuir:item illexit,
ac ne per ingruentia discrimina avertatur a recto,
providere co?lestes suppetias, quibus voluntas robo-
retur atque fulciatur adversus hostiles impetusetin-
testinum dissidium.
Ne vero quis Eucherio (si isest homiliae auetor .ob
B atfinitatem cum Hilario Arelatensi, Semipelagianis-
mum impingat. expendnt illa ex hom. 9 quibus bre-
viuseamdem doctrinam proponens,ait hominem non
: fuissecompeIlendum,sed ducendum ad salutem ut :
sua voluntaterepararetur, qui sua voluntate cecide-
rat, essetque locus et virtuti et remunerationi.et id-
circo hominem a abripi per violentiam.sed
Deo non
per benevolentiam sollicitavi et erudiri in vitam :
acquicscentis, et dignantissimi medici studium infivmi
suirequiritassensum. Non poteratconcinniuset aper-
tius divinam praeventionem testatam dare,seque Se-
mipelastianismi tunc maxime vigentis labe eximere.
Alius ex Eucherio locus in hanc rem expensione
dignus habetur homil. 3, ad Monachos, sub finem ;
sic enim scribit prseter caetera Ubi viderit Deus
:
de-
volionem animi.ardenliorem insinuabit affectum, et
quantiannosaddiderimusadstudtuin.tantumtlleap-
ponetad adjutorium ;quanlum nos apposuerimusad
dabtturilli.et superabundabit Etalio locodiat : Postn
.
adjutorium supra potentem.Etec eidem reprehensiom
patere videri possunt, cui verba apud Valerianum
suspecta. Nam Deum ad]uvarepotentem.et appetere
adjutorium ad studium.et affeetum insinuare.ubi de-
votionem viderit,idem sonare videtur quod illa \ ale-
riani nostrum est velle. Dei perficere. Sensus tamen
:
Eucherii est omnino catholicus, et probe cohajret
eum gratuita praeventione.Nam scopus ejus est. do-
cere quo plus homo collaboratgrati.T Dei.eoamplio-
rem quaestum facere, magisque semper ac magis
ditescere. Ita tamen, ut velit initium labons a Deo
praeveniente factum, cui propterea tantum laboris
fructum ac quaestum hominis vult asrribi. Sie enim
paulo ante verba proposita loquitur: Sanctus adhuc
sanctifiretur, quotidie addamus admerita, nec denobis
aliquidprasumamus, quiaDeiest omne qttodpossumus.
Et statim post verba quae antea retulimus tamquam
eluens omnem in verbis
n suspecta.ita concludit.aperte
:
profectusprofectibus serviunt. lurra lucris.etmertta
meritislitcrumfaciiint.-ittquantoquisplusacqutrere
nrpertt, tanto plus conetur et deiectetur acqutrere.ut
acqtiisitionis lucrum acquirendi nutriat appetitum.
Quem ergo catholicum sensum posteriora et anteriora
Eueherii verba. intennediis illis quae Valenani loco
afflnia diximus.aperte ferunt. quidni verbis
quoque
Valeriani.cum nihil apud eum obstet, aptare hceat?
cuiS.TheodorusStudila.\irt'ts;inelissimusetiloctis-
simus, ac suo tempore lidei in oriente columen, in
IYstamenlo.num. 4, testimonium perhibct sinceris-
simaeaccalnolicissimaedoctrinsein omnihus scriplis,
ita loquiturdoctr. lOn. 2: Deusillum respicit etlthen-
teradjuvat,datqueiUiquietem,quiviriliterdecertat,et
sibi ipsii nfacil. Ilaquenosipsos, fratres, cogamus
:
compellamusque, ac stabile fundamentum jaciamus,
velimusque landem quod bonum est.Xam etsi pcrfecti
8J7 TH. RAYNAUDI APOLOGLV PRO
nondum sumus.perfectionem tamen ipsam velle,etquod \
bonum est appetere,prinripium et
noslraesalutis.Simulacenimvellecceperimus,c(epimits
auxilianle Deo et pugnare.Non deerit qui nos ad pa-
randasvirtutesadjuvet,modoipsidecertemus.Proinde
quidamex Putribus frequenter dicere solebat Dn Siin-
guinemetaccipespiritum. Hoc est, certa, contende,
enitere, ethabitumproculdubiovirtutisacquires.liih.is
verbis. sententia qua? in Valeriano male audiebat,
multipliciter continetur. Ut enim Deus hominem re-
spiciat. ut Dei adjutorium accedat, ut Deus quietem
det, et ad perfectionem pertingere contingat vult
Ilorotheusliomiuem fundamenturasuaisalulisjacere,
et velle ac appetere quod honum est, cui volitioni
spondet non defuturum Deum, et praestito per nos
sanguine, hoc est sudore et conatu nostro, ut ipsemet
interpretatur doctr. II, contestatur
nam gratiam acspiritum, et subsecuturam perfectio-
nem adquam connitebamur. Similiterque doctr. li
Tncipe, inquit. forl ianimo et fide constan t i ergaDeum. "
Ostende illianimi l ui proposilumac studium, eladesse
ibiproculdubiosenties auxilium illius ad recteagen-
dum et cum rirlute.
II apudS.Dorotheum cademseveritateaccipe-
ec si
rentur. qua criminator accipi vult apud Valerianum,
et sensusesset, conatui ex mera tibertatis vi naturali
humanisque riribusconceptosubjungi Deum opitula-
torem.ea dispositione pellectum, adducentemque ad
perfectum; maleomnino S.Theodorus Studila75 le "
stam ntum Ecclesiae moriens reliquissot, niliil in S.
Dorothei doctrinis continericontra rectam etsaii.uii
fidem. Est enim error eiploratus et jam compertus
S. Dorothei ajvo (hoc est sub annum Ghristi 360),
multoque magis tempore S.Theodori Studitse (idest,
anno Christi 800), assererepr.it iaiu divinam subjungi
huraano labori tamquamdispositioni, [taque sensus
Dorothei is est quem Valeriano Bimiliter loquenli
dedimus nempc homini ex gratia el per gratiam
: pressamcensuit.sufficit in pra>sentiaeam Beda' fuisse
divinitus preemissam operanti.ac fundamentum ulte-
riorum et uberiorum auxiliorum per bonum usum
priorum jacienti, rependi a Deo spiritum et Deum
acceder> consummatorem operissuppeditationegra-
tia; largioris ac concessione perseverantia-, qua: ho-
mini a Deo cispectanda est ultra vocationem.
S. Gregorius papa, referente S. Zacharia Romano
pontif.,epistola6,ad S. Bonifaciuin Moguntinum (ex-
stattomo II Decret.Epist.sum. pontif. et inter Epist.
S. Bonifacii po^t 137), haec verba habel lionum
opus sit in voluntate, et cum Dciadjuiorio eril tn jier-
fectione. Non alium S. Gregorium quam Romanum,
allegari Zacharia.persuasissimum haheo.Ne-
ibi a S.
que eniin Pont.Rom. 9Criben8,alium Gregorium, sine
addito aliquo discriminanteadduceret. Praeterquam
quod fuit ille pontifei S. Gregorio addictissimus,
ejusque Dialogos Graece verlit, utrefert Photius. Ubi
is apud S. Gregorium Magnum legeretur, haesi
locus
alias ambiguus. Nara loco duo S.Gregorii quibusea
verba contineri notat Serarius in scholiis ad S. Boni-
facii Epistolas, nihil tale revera continent. Sed post-
ea deprehendi eum Locum haberi hom.2t in Evang.,
sub initium. Et quamvis is locus nullibi apud S. Gre-
gorium occiirrerel.indubie tamen habendusessetger-
manus S. Gregorii, quia de fide S. Zachariae pontifi-
cisin allegando S. Gregorii loco.dubitare non Iicet.
Et ipiamvis aliquis perfricte auderetdiffiterieaverba
esse S. Gregorii, sola S. Zacharjffi pontificis auctori-
tas ad plenam eorum indemnitatem satis superque
esse posset. Itaque locus allegatus duorum sanctis-
simorum pontificum auctoritate
quanta tutela accedat Valeriano, qui non aliud
quamhi magistri, nihil attinet eiponere. In epi-
fidei
stola iOHormisdin pap;e, qun: est ad Anastasiam et
Palmatiam (est :ii in tom. I Epist.Decretal ), in hu-
jusPontificis epistolarumserie, habentur verba, loco
proiime cilato valde affinia. Heec nimirum Bonse
voluntatis studium divinse semper comitatur prosperi-
tatis effectus.
S. VALERIANO. 888
S. Ildephonsus.serm.i de Assumpt.initio Sit nobi*
:
fundamentum est bona vnlunlasin a/fectu. erit procerto Dei adjutorium
i>;/jroi'fn(«.Quidclarius?QuidValerianidictosimilius?
Beda in negotio gratiae versatissimus. et D. Augu-
stini studiosissimus.tantumabcst ut vitium ullumin
. Valeriani verbisqua? eicutimus subolfecerit, ut po-
tius q. 13, ei variis quae habentur tom. VIII, ea pro-
ferat ei libro Sapientiae. Sic enim scribit Deus ho-
:
minem fecit perfectum,et lalrmscilicet quiposset velte
bonum et non velle.El fioc es/ liberum arbitrium ,velle
scilicet etnolle absolutum.Hoc est ,velle suum homi-
; nis per naturam sic dicitur in Sapientia, Nostrum
est velie, Dei autem perficere. Nostrum scilicet per
naturam. Et apostolus : Velle quidem adjacetmifii
per naturam ; sed hoc velleet hoc bonum depraoavit
homo peccando, et quasi exstitixit ; non tamen om-
non defore divi- nino, quia semper remansit in eo aliqua scintilla
boni. Etquando Apostolusdixit, Deus operatur velle,
: sicnon intelligvmus, quomodoprimum ponat in eo
velle,sed voluntatem,qux in eo est per naluram depra-
R
catamelquasipxstinctamsuscitet et reviviscere faciat.
Sicfacimus convenire ista duo,quod Scriptura dicit:
yostrum estvelle.et quod Apostolus : Deus opcratur
vellecum libero arbitrio. Horum quidem verborum cor-
tei, nostrumest relle, Dei autemperficere, in libroSa-
pienti.T non comparet.Itaque expressum esse a Beda
sensum necesse est fortassis loci illius ex cap. xn,
;
quo pronuntiatur Deum cum magna reverentia nos
aisponere. Nempe quatenus antecedenter praeventos
atque pulsatos cogitatione etsuavilate non libera di-
mittitnohis ipsis, nostrumque liberum velle, sive no-
stram ad actum elicitum consensus determinationem
pnestolatur, perfecturus quod illa tulerit. Fortassis
eipressit locum illustrissimum de Libero Arbitrio.
excap.iv Ecclesiastici,quilibercumsitsapientalis,in-
terdum appellatur Sapientia. Quidquid vero sit de
Scripturaj loco.quo Beda propositam sententiam ei-
c.ertam et plane catholicam, cum etiam a Spiritu
t-
sancto dictatam eiistimarit. Diserteenim quod prius
; diierat haberi in Sapientia, moi suhdit haberi in
Scriptura; ut proinde non possit quis eiislimare Sa-
pientiam a Beda primum memoratum esse librum
sapientis alicujus scriptoris non canonici.
17. S. Damascenus, orat. 3de Imag., tradenspri-
mum genus eorum, quibus potest adoratio deferri,
ait eo contineri sanctos :Qui pro virili conformcs se
: reddiderunt Deo, suamet voluntate etdestinatopro-
posito per cohabitantem et cooperanlem Deum; qui
el vere dii nimcupantur, sed adoptione, non nalu-
i-a,elc.Hoc primum a librrtate pendet propositi;et vo-
lun t at is.Deinde omni qui certa deliberatione et animi
dcstinalione proponit bonutn, Deus cooperalur in bo-
num. Idem, 1. n Fid. Orthod. c. 29 Nosse oporlet
:
electwnem agendorum in nostra esse potestale,fi.nem
aulembimumin Deicooperalionemjustecooperanteiis
qui recta conscientia bonum eligunt, secundum prx-
r scientiam ejus. Quem interpres verlit finem bonorum,
aique vertere poterat, aut etiam debebat perfectio-
nem. Neque enim eo Damasc. loco potest sermoesse
de causa finali, ut per se patet. Voi autem Gneca
7;/o; quamibi adhibet Damascenus,non causam tan-
tumfinalem.sed aliaetiammultasignificat interque ;
ea prrfectionem, ut notavit, qui de vocis illius poljo-
nymia agit, Stobaeus in Eclogis ethicis capite 3, ini-
tio. Idcirco addens nuptias Dorice dici re/o;, vel
quod juventutem perficiant, vel quod virum mulieri
sociaium perficiant qnaratione pronubam Junonem
;
communitur. Hinc perfectam dictam observat. Itaque aperte Damasce-
dixit nus idipsum ait quod Valerianus, nostrum esse velle
et eligere, Dei perpcere.
Marcus eremila, tractatu de Paradiso, interroga-
tioneultima: Jube.t Deusut Iwmoimprimis cognoscah
et.cum cognoverit,amet ac volunlalem depromat.Ut
;
aiilrmmensexerceaturjaboremperferat/iutopusali-
quod perficiat.gratia Domini largitur volenii et cre-
denti. Quarevoluntashominisestvelut auxiliim a na-
829 TH.
tura insitum, qua absente ne Deus quidem quidpiayn
operatur, tametsi faruitate non careat, quod fit obar-
bitriihumani libei tatem.Jgitur operisperfectio,Dei:vo-
luntas autemJwminis.Non estopus Marci et Valeriani
verba conferre, lam genuina sunt, immo tam eadem.
Tanlum opponi potest hunc quoque Mareum admo-
dum morbosumcenseri.IIoc ego quoadalianunc non
eicutio. In hoc tameu puncto plane sanus est. Nain
ubi S. Macarium homil. 37 fere exscripsil, in verbis
quae 76
ante postreinam hanc interrogationem ha-
bentur, aperte tradidit gratiam praevenientem.
quam, iuquit, existnnes te proevenisse Dominum in rir-
tule, ex ejus sententia qui dicit Ipse est qui operatur:
in nobis et velle et perficere pro bona voluntate.
18. Strabus Fuldensis, in Glossa ordinaria in capite
iiiEzech. ad illud El aptrui os meum, describens eo
:
locoS. Hieronymum, ita scribit Aperto ore Dominus :
cibos targitur ut inilia voluntatis
: nobis sint,et per-
ftctionem beatiludinis a Domino consequamur. Non est
emm volentis, neque currentis. sed Dei miserentis
Velle tamenet currere, nostri est arbitrii. H;ec aperte
sunt eademcumillis qute leguntur apud Valerianum;
et cum Slrabus ea apud Hieronymum lecta sua fece-
rit, satis monstravitnullum se in eis
ratuni.
Theophylactus, qui. ut liquet ex praefatione in
Evangelium Matthaei, et ex Gomment. in caput xxu,
ad illud Multi sunt vocati, catholicissime de salutis
: Potestatis nostrce tst diviiax inspirationi acquiescere,
initio et gratia prseveuienle sensit.
ix ad Komanos, ad illud Non est volentis, haec verba
: Divini vero muneris est nt possimus adipisri quod se-
habet : quendo cupimus consequi. Ilsec cum sententia quam
Videtur hie liberum arbitrium tollert Aposto-
hts. At non agit Non quemadmodum de domo
illuil : apud Valerianum male audire volunt tam genuina
diiimus: Totumest arlificis, cum interim opus habeat
materia, et cooperatoribus ipsum adjuvantibus atta-
men quia rei consummutio ab illo pendet, dicimus
Toliim hoc il/ius, nimiruin fabri est, vel eam d<mum
tste faber condidit. !Yon dissimUi rutioneet nostrauo-
lunlate indiget Dcus. Attamen quia ille consummat et
perficit, dicniias, Totuin hoc Dei est. En Deus, juxta G nardus explicite dixit, hoc alii Patres eodein modolo-
Theophylactum, in negotio salutis consummat et per-
ficit non accedil tamen consummator quin interve-
: subintellexerunt, ut ssepe ostendimus.
niat nostra voluntas.qua non prsesupposita, non co-
opararetur nobis, neque consummaret aut perfieeret
salutern nostram. Quid aliud dicit Valerianus ? Re-
colatur locus supra, num. 9, adductus ex Ghryso-
stomihom.42, ad pop., quam Theophylactus aperle
defloravit, et esse quam proposui ejus mentem erit
extra dubium.
19. Fhilolheus Constantinopol., orat. in tertiamje-
juniorum Dominicam. de crucis Adorat., expendens
illud Christi: Si qitis vult venire, satis fuse aperit di-
vinum consilium in relinquenda homini potestate suse
voluntatis in negotio salutis suae.tandemque conclu-
dit: suiiiiiiam dignitatemac pretiositatem bonorum,
quae nobis Deo obaudientibus parata sunt, in causa
esse cur vi trahendi non simus, praesertim cum ea
quie accipiuntur cum oecessitate ac vi non diu perse-
verent. Tuin subdit: FIuc de causa non cogit Christus.
I)
srdsi i/uisvult sequi, eum vocat, eumque admittit. Si
volueritis, inquit, et audieritis me. Prius est velle, ?t
tiun demum audire. Si non voluerimus, nequeaudire
poterimits omnes entm virtutistt vitii functiones in
: anni taiuqiiam 77 dies unus;et idcirco Gennadiuin
voliintate nostru sitce sunt Nec aliter Joannes Xiphi-
linus item Constantinopol. patriarcha, orat. de eo-
dem arguniento, iisdem prope verlns locum illum
(saiae adducens ad propositorum Christi consiliorum
illusi at iomiii
i Per I aiam, iaquil,dicit. Si volueritis
:
et audieritis me. Priusenim velle oportet ac tum au-
iire, utpro nostraparte liberi simus. Ibi enim ex eo
buodnotimus,fU nt non audiamus Sic omnis beatitudo
et pcena dolorumque perpessio a nostra libera votestate
proficiscitur. Uierque aperte profecit ex Chrysos-
tomo. orai. de eodem argumento.
In horiiin auctorum diclis quae rctuli, non niodo
primo loco staluitur velle liberum.quod in VaJeriano
Tocatur in suspicionem, aed etiam, quod duriua est,
Tocatio videtur subjungi liberiu volitioni, quatenus
RAYNAUDI APOLOGIA PRO S. VALERIANO. 830
^ auditio quae vocationem assectari videtur postposita
ab illis est volitioni. Quasi volitio vocationem advo-
cet aut impetret, ut dixit etiam S. Ambros. Hb. de i
Cain cap. 8. agens de vocatione Zachasi, quem ait
impetrasse ut vocaretur. Quse multo duriora sunt iis
ex partealiqua similibus quae tam severeaccipiuntur
apud Valerianum. In horum ergo auctorum locutio-
nibus velle, quod jacitur tamquam fundamentum pri-
mum totius substructionis ulterioris, non est ita pri-
mum, quin divime motioni anteriori ex qua produ-
Num ctum est inaedificetur sed tantum dicitur prius
;
respectu divinae gratiae cooperantis, et rcliqui pro-
gressus consequentis est autem plane
: sterius di-
'
vina gratia excitante ad volendum, sive vocatione
qure non impetratur prout omnino prima,sed tantum
prout expressior vel uberior aut prout sollicitat ad
;
ulteriora opera bona. connexa cum prinio. ex divina
m gratia mere liberaliter concessa, et nullis bonis ope-
ribus impetrata, praeelicilo. Eiautem eatenus primae
g volitioni Deus adjungit quod suum est, et perfectio-
nem nostri illius initii, nempe gratiam cooperantem
ac subsequentem, quibus nostrum illud rudimentum
ex divina pr.wentione excitatum confovetur, et ad
errorem subodo- perfectum adducitur. Quidni longe mollius locutum
Valerianum eodem modo accipere liceat, equidem
non video.
20. S. Bernardus, lib. de Interiori Domo cap. 68:
Tamen in capite et qiuv ad salutem nostram pertinent, eligere et sequi.
sunt, ut non sit facienda contenlio. Nec refert quod
eodemcapite Bernardus tam diserte astruat necessi-
;
tatem gratise pranvenientis, doceatque nitllam esse
:
liitmanam industriam sine Dei gratia ; et esse in nobis
Ubtrtatem ul veleligamus vel seqiiamur, sedadmonente
prius Den et invitaiite ad salutem. Nam quod D. Ber-
cutiquoad posteriora illa verba non excluserunt, sed
Hugo Victorinus, 1. de Spiritu et Anima (ipse enim
censetur verus ejus operis parens), cap. 48, eadem
verba qua- nunc ex Bernardo descripsimus adhibet
acproinde in eamdem remurgeripotest. Ante ulrum-
que eodem modo locutus estHabanus lib. iv de Uni-
verso, c. 10. Omnes, ut supra etiam. cap. 7 num. S,
notabam, profecerunt ex lib. de Eccles. Dogmat.
c. 21, cujus auctor fuit Gennadius, qui proinde aeque
potuisset adduci, si constaret illud caput non esse
alicujus catholici scriptorisadditamentum ad Genna-
dium, vel corrigendum (est enim de Semipelagiana
fuligine suspectus), vel explendum. Video me a peri-
tis ridendum, si admoneam hunc Gennadium esse il-
lum Massiliensem qui sub annum C.hristi 490 floruit,
nonauteniillumGennadiumScholariuni, quiConstan-
tinopoli sedit anle annos plus minus ducentos, sub
annum scilicet Cbristi I440,etpro Ecclesiss Romanae
ac Gra^ciE concordia strenue egit in concilio F"loren-
tino. Quominua tamen id obitermonere supervacuum
non sii, facit peritia criminatoris, apud quem mille
libri de Ecclesiasticis Dogmatibus auctorem, vocat
Gcnnndiiim Scholarium.
Rupertus, libro in Josue capite x, tractan» explo-
ratores a Josue missos. sic nabet Non ergo quis- :
qaiim ullo in negotio tantum de ccelestibus pratumat
prirsii/iis, ui non etiam ipse sibi pnor adsii vigilando
pro facultate ingenii, laoorando pro portione virili.
yamsicut minimm fidei est de divims dubitare pro-
missis,sic miniai temeritatis vel pra>sum stccB'
lestem per n»tra«iia prastolari opem, otiose sedendo
manibus compositis. Hominis namqueest incipere, Dei
autem pei /" ere Quid clariua quid Valeriani dirtis '
qusein suspicionem vocantur afnnius ? Neque tamen
Rupertus umquam Seraipelagianismi nolatus. vel
utcumque insimulatus cst. Inimo explicatissime ac
 ;

831 TH. RAYNAUDI APOLOGIA PRO S. VAAERIANO. 835

creberriniecatholicum dogma deperpetua gratioe di- A sunt Patrum scripta, quoties Patres intenti in argu-
vinse auxiliatricis praventioneapudeum est reperire. mentum quod tractant.adjunctum aliquod minusex-
Locum vero in hanc rem totam ipsis solisradiis scri- plicare proponunljquodesseillisadmodum frequens,
ptum legere est libro ejus x de Officiis c. S, ubi quo- notavit S. Anselmus lib. de Sacram. altaris cap. 13.
modo et praeventio Dei sit necessaria, et tamen no- Nec potest sine gravissima in viros aoquedoctissimos
strum sit velle, Dei perficere, egregie aperit. et sanctissimos injuria et Ecclesiae probro negari il-
deGontemp.mundi
21. Laurentius Justinianus, lib lis hsec sive reverenlia sive benignitas.
,-
c. 3, cura prwmisisset noscendum esse tantum libe- -\ Quod ergoin aliis Patribus necessario facimus,
--

rum arbitriuniesse nostrumproprium, csetera autem quidni in Valeriano aeque fiat ? Non enim adversus
sive naturaha, sive gratuita, esse Dei munera, con- euni militat quod contra Cussianum et Faustumesse
cludit in liunc modum
Vivtules ei meritorum cu- :
vidimus ut scilicetreclamarinl adversus eum Patres
:

mulo. et liberi arbitrii assensuereantur, Dei nihilomi- qui per ea lempora vivebant, erantque probe conscii
nus eooperanle virtute,qua liberum arbitriumjuvat.En mentis ac sensus quo dictum aliquatenus lubricum,et
liberum arbitritim ejusque partum, eleclionem, bea- in bonam malamve partem flexile, fuerat prolatum.

tus hic doctor ait esse nostrum proprmm; Heoautem
trihuit perfectionem per cooperationem gratiam ad-
juvantem, quod plane idem est ac si cum Valeriano
dixisset, nostrum esse velle, Dei rero perficere. Et ta-
men fuisseLaurenlium Justinianum innegoliogralias
usquequaque sanum et catholicum, patet ex illo ipso B
capite quo<l adductum est. Et oplime etiam ex Fasci-
cuio Amoris c. H, sub finem, et ex lib. de Discipl. et
Perfect. cap. 23.
Itaque idem de Valeriano, quod de lam multis aliis
Patribus, similiter vel etiam durius locutis, pronun-
tiandum est. Immo quamvisValerianus non versare-
tur in eadem navi cum tam multis aliis Patribus,
fequum foret sententiam quae in verura «que ac fal-
sum sensuin potest accipi, interpretari in bonum ac
catbolicumsensum. Ita enim postulalChristianacha-
ritas, et mititas. Et ut Nazianzenus. orat. 8, recte
censuit Non facile de alio malum $uspicatur,qui non
:

Non pigebit tot sanrtis doctoribus sanctam virgi- faeile od malum impellitur. Ita neque alienis dictis,
nem a Deo eruditam subteiere ; cum apud Lleuin, ut preesertim quae annositate incanuerint, subjacere
non Judaeus aut Grfficus, servus aut liber, ita neque falsitatem facile persuadebitur, qui veritatis et sin-
mas aul femina sil. B. Hildegardis, quam sanctus ceritatis ipse sit amans, nec minus cum aliis agere,
Bernardus, et multi magni prasules, ipsique etiam quam agi secum candide velit.

sumnii p mlifices, propterccelestemsapiontiam.datis CAPUT X.

ad lilteris coluerunt, respondeos ad quajstiones
i'

Wiberii monachi Gemblacensis. aperte agnoscil Dei
esse perficere bona opera quae nos voluerimus. Sic
enim habel ad quaestionem, Quid proprium, quid
commune habeant gratia et liberum arbitrium (!ra
tia Dei et liberum arbitrium hoccommune habent.quod
in setentia boni et tnali, utvumque el bonum et
tnalum a>l operandum eligere potest : et qu d per pro-
prietatem liberiarbitrii secunaum gustumetdesiderium
nquam coaclus dimitterepotest,elegerit,
hoc diabolo adjuvante perficii.et quod secundum volun-
tatem animm elegerit, hoe gratia Spiritus saneti adju-
vante prrficit.F.n. liberum arbitrium potest eligerequa;
Deo adjuvanle perfirit ; quod ipsum est a Valeriano
dictum, nostrum est velle, Dei verficere.
II ec qnse retulimus, et similia quse apud Patres oc-
currunt, iia omnes accipiunl ul gravissimos Patres,
hoc estflorem ecclesiaslic.i' eruditionis. Semipelagia-
n - i
1n damnenl
1 1 i sed pro argumentode quoagunt
i • : nationis caput supra propositum, spectans ad Sancti
variis viis benigne exponant. V. g., ita ul voluerint
nostrum esse velle, f)ci oero perficere, quatenus divi-
nitus vocali atque prtEventi libere assentimur, cum
possemus non assentiri, eoquod etiam post vocatio-
An Valerianus, Sancti titulo, quo jam olim in mss.
potitur, exucndns.
l.Quod olimin sua causa Madaurensisphilosophus,
: hoc Valeriani negotio, unius et alterius vocuIbb
in
immutatione dicere licet. Ecquandone vidisli ftam-
mam, stipula exortam, claro crepitu, largo fulgore,
cito incremenlof Sed enim 78
matevia lcvi, caduco
incendio, nuilis reliquiis. Ilem tibi illa accusatio jur-
q giis inila, verbis aucta, argumentis defecta,rebus ftac-
cequorum arbitrorum
cens, strepitu vigens, nullis post
sententiam reliquiis calumniirpermansura. Nihil a me
exaggeratum nihil oratorie aut cum veritatis vel cha-
ritatis parcitatedictuin.intelligunt qui criminationis
Valeriano quoad doctrinam impactae ortum et pro-
gressionem edocti, jusejus et eventum, inanitatem,
inquam, et inlirmitatem, ex liac lucubratiuncula ass
timabunt. Nunc tractandum superest alterum crimi-
piicnoraen. Quamquam poterimus hac in parte esse
breviores, non modo quia criminator unicum ejus
fundamendum profert, corruptam Valeriani doctri-
nam.quod satis bactenus disjecimus sed etiam quia ;

nem. espresse dixil Chrysost. hom. i de Laud.

ut haec cnminationis pars, non tam ipsum impetit Va-
Pauli, simus domini consensus nostri quamvis ad ; lerianum, inquem tuendum et purgandum incumbi-
perfiViendum et exsecutioni plane mandandum bo- mus, quam alios qui ei titulum illum detulerunt. Se-
num propositum, neressaria sil gratia divinitus con- veritas tamen criminaloris. ejusque in re quam ac-
fcrenda. Vel certe ila ut noluerinl hominem divinilus cipere benigne licueral charitalis parcitas, hoc quo-
pr.Tventum praestare libere Deo consensum, et sic, p. que criminationiscaput obitcr et in transcursu attin-
ejus esse velle Deum autem homini libere volenti
; gere suadet.
cooperando perficere effectum prim.-p vocationis. Vel 2. Indeergo infert criminator, Valerianum perpe-
praeterea ita ut tanlum concedant homini ex se et ex ram et cum fidei catholicae injuria Sancti titulura
nudisnaturae viribus operanti, imperfectam bonivo- praeferrc, quod Semipelngianus cum fuerit.veraesan-
litionem, qu;e ne remote quilem disponat ad justi- ctitatis,qu;e extra catholicam fidem nulla est.exper-
tiam et idcirco Dei sit egestatem nostram hone-
; tem fuisse fatendumsit. Quodenim de sui temporis
stando perficere in nobis per gratiam quod num- baereticis asancto Irenaeo scriplum est, lib iv c. 60,
quam cx se praestaret natura. Qiri omnes sensus, et aeque in omnes quoad pietatem et sanctimoniam in-
si qui sunt alii supra tacti. cxiniiinl Patres e calum- torquere licet Putativum est, et non ivritas, omne
nia, quamvis semper non meminerint gratuitae prse- apud eos. Notavit quidem Origen.,homil.7 in Ezecb.,
ventionis, eo quod non id agerent,ut de seipso dixit nihil esse luerelicis familiariusquam ut pcv umbram
gustinus Helract. cap. 9, excusans suum si-
i sanctitatis simplicibus fucum faciant, idque Augusli-
lentiiun aui oerie parcitatem memorandi gratiam in nus, 1. n advers. Litter. Petil. c. 18, diaboli et ele-
libris de Libero Arbilrio, quos ante exortam heeresim ctorum ejus organorum proprium esse confirinavit
Pelagianam conscripserat. Non inquam. id agunt tamen qui juxta veram definitionem datam ab Epi-
Patres, ut ubivis omniadicanl, sed pro subjectama- cteto, c. 36 Enchiridii, probitalis el sanctimonise simii
teria quod ad lectoris vel auditoris cedificalionem dumtaxat sunt, et reipsa eo nomine a Palribus insi-
confert, hoc proponunt. Reliqua quamvis taceant, gniuntur, nominatimque a sancto Ignatio, epist.9, et
non tamen excludunt. Ad hac normam exigenda a sancto Cypriano epist ad Jubaianum, facile pro-
833 jTH. RAYNAUDi APOLOGIA PRO
dunt, quae tandem sit illa sanctitas, cujus larvam de-
formosissimae et omnibus modis fcedissimae vitte ob-
tendunt. Non secus acille Alexandrinussiinius, apud
Ny3s. lib. ad Harmonium de Christian. Nomine, ob-
iectis nucibus posuit personam, seque quod erat ex-
nibuit. Quare cadil haud dubie hac causa Valeria-
nus, si eitra fidem catholicam, quae unica est vera
et Christiana fides, vitam et animam egit.
Qua ratione sanctus Maximus monachus et martyr,
epistola ad Petrum Illustrem. contendit titulum s'in-
cti Pyrrhoin haeresim prolapso esse denegandum. A
cuncta enim, ut ait, cecidit sanctilute, qui ab Ecclesia
cathohcasponte prosiliit. Et addit. Non nm per piam
:
confesswnem et orlhodoxam fidei/i, sanclificationem
recipit, suncluynque vocabulum. Liceat hic profecto
dicere, quod Fredericus imperator, apud Tagemo-
nem, in expeditione Asiatica legatis imperatoris Con-
stantinopolitani ingessit. (Dominus vester Sanctum
se appellat. Mirabilis est sanctitasquae sanctos viros,
honestos, religiosos, benigne, utpote fideles nuntios
in osculo pacis exceptos, in quorum ore non est in-
ventum mendacium nec iniquitas, subito consuevit
incarcerare, et fame ac nuditate usque ad mortem
macerare. Longe faciat a nobis Deus talem sanctita-
tem !) Dicere, inquam, similiter liceat, Valeriani Se-
mipelagianismo supposito, Apage sanctitatem fceda
haeresicoutaminatam apage sanctum haTeticum
! I
3. Non est tamen operosum demonstrare quanto-
pere haec accusatio frigeat. Absque vera enim fide
nullum esse sanctitati locum, extra controversiam
est, ut non sit opus in locum communem excurrere,
quo sanctam Kcclesiam catholicam, unametsolam
haereticorum autem spelaea, improbitatis et nequitiae
latibula esse, planum fiat. Illud ergodemonstrandum
fuerat, abfuisse Valerianum a vera fide, quue illi, ut
evici, non nisi per calumniam et inanem plane su-
spicionem abrogata est. Kt ut cum parcissimo chari-
tatis criminatore \'aleriani agam liberaliter, demus
sane convictum ab eo fuisse Valeriaoum Semipela-
gianismi, ita ut labis lllius indeclinabiliter et
inexcu-
sabiliter compertus habeatur. Kquidem quod de Fau-
sto et Cassiano quoad gratiae negotium supra retuli
deque sancto Cypriano quoad haereticorum anaba-
ptismum ;desanctoChrysostomoquoadDeiparaeleves
culpas; de sancto Irenaeo quoad Millenarium deque
aliis plerisque viris sanctissimis quoad alias malenas
in confesso est de Valenano quoque dici queat er-
; gere, qute videri cuipiam posset non intuta. Nempe
rasse nimirum materialiteret absque pertinacia, non-
dum re tuno aperte per Ecclesiam definita cum tamen ;
haereticum vereque fidei exsortem non faciat assertio
falsa, sed contumucia et obtirmatio adversus Eccle-
siam tidei magistrain, juxta insignem Augustini do-
ctrinam ad Vincentium Victorem, cujus multos et
pingues errores retulerat 1. iu de Origine Animae c.
to. Absit, inquit, ut te arbitrerit hsec opmandoa jide
catltolictt •eessisse, quamrns ea fidei sint ndversa ca-
i
tholicz, si coram Deo. cujits m
nitltius corde oculus
fatlitur, veraater te dixisse resipiscis, non tetibi ipsi
esse credulum ; probari ea quse dixeris posse, ar stu-
dcre tesemper etiam propriam sentenliam non tuert, Si
improbabilts detegatur : eo quod libi sit eordi, proprio
damnatojudicio,melioramagis,etqucesintveriorasecta-
ri. Iste quippe animus etiaim in iietts per ignorantiam
ncn catliolicis, ipsa cst correctionis pranneditatt
prxparatione catholicus. Et I. de Dono Parsev. c. 21,
idem Augustinus rationcm reddens consilii quo ad
rctractanua quae ad illud usque tempus srripserat ani-
muni appulerat.sibique inter sciibenduiu errores ali-
quos excidere poluisse professus, cujusmodi sane
erat hic ipse, in quo versamur de actu fidei et salu-
tis initio ex natura; viribus, quem errorem junior ct
rerum gratise rudis docuerat; Sed interett, inquit,
quantum el in quibus rcbus erretur; etquam /aale
quitque corrigat, v< i quanta pcrlinacia suum defendert
conetur crrorem. Bonce quippe spei csthomo, si eum sic
proficientt m dies ultimus viloe hujus iiivenerit,itt adji-
ciantur ei qu<x profictenti defuerunt, et perficiendus
S. VALERIANO. 834
A quam puniendus potiusjudicetur. Hanc pro co decore
quod \ aleriano salvuui volumus, excusationem ne-
mo inidoneam censuerit, qui aequus aestimator esse
velit humajus ad labendum lragilitatis, divinaeque in
nos benignitatis, cum abest obduratio animi in er-
rore quem imprudens adieiis, nos etiam sciens vo-
lensque retineas.
4. At rigidum censorem canae vetustatis, et qui
parcus charitatis, summo jure cum ea agere obfirma-
veritin re dequa agimus. monitum velim, consideret
diligenter, ne cum ea benignitalis parcitate injuria,
nec qualicumque, sed irreligiosa et ipsi ccelo infesta
adjungatur. Quam in rem, recoli velim ex c. 1 quam
non vanisconjecturisaduiodum verisimileeffecerimus,
79 hunc esse Valerianum illum, qui ei abbate in
episcopumpromotus, adomnemsanctimoniam (quod
hae homiliae docent) commissura sibi populum infor-
mavit, et communicatoriis cum sancto Leone lilteris
frequenter usus, plerisque conciliis catholicis sub-
famamquesuamadposterossinminus splen-
g scripsit,
didam, et quod negari non potest aliquatenus ob-
scuram, at nullo saltem sinistro rumore aspersam
transmisit. Nec enim proditur, vel perconjecturam,
qui ab omni retro eevo locutus sit de eo verbum ma-
lum. Quin etiam sancto fine quievisse, et tabulis ly-
rinensibus ac Martyrologio monastico stata die 24
Julii insertum tamquam ccelitem, iisindiciis astruxi-
mus, quibus potiora et clariora non sunt, quaj vete-
rum plerisque pacificam servant possessionem tituli
ac decoris, de quo recens Valeriano iis movetur.
Sedquid perantiquum longeque tirmissimum pro Va-
;
leriani sanctitate suffragium diutius premo? Veteres
mss. codices, ei Sancti Galli aliisque illustribus bi-
bliothecis deprompti, Valerianum Comeliensem ha-
rum homiliarum auctorem, .Sanctum diserte indigi-
tant. An non igitur eiemplo non bono, nec absque
temeritatis periculo, tentatum videri polest a Vale-
riani criminatore, de antiqua possessione dejicere
Q eum, cujus sanctitatem nullo tlrmoargumento.nulla
velprobabiliratione infirmaverit.sola caliginererum
illius. quam <evum aliis tam multis et sanctissimis
;
et eruditissimis viris offudit, injurie praetenta ?
5. Videt lector quam nullo negotio, ut Mamerti ver-
bis utar, veritatis calor frigentium verborum pruinas
; liquefaciat nec necessarium hoc loco esse ad illam
,'
aliam in Valerianum machinae declinationem confu-
antiquam praenominis hujuscommuuicationem, non
esseadpraesentemEcclcsise usum admittendam..Nunc
enim non uisi plane vindicati, ut cum sancto Cypria-
no loquar, hoc titulo decorantur ita ut ne illi ipsi
:
quidem, quos Ecclesia c;r lestibus honoribus cum ali-
qua restnctione prosequitur, Suncti nominetur, sed
lieati dumtaxat,quamdiu ea restrictio non amovetur,
eaqueconiperendinationcplen.-e acomnimodaesancti-
tis eorum illustrationi procluditur.
Alium vero olim ad usum eam appellationem im-
r> pertieudi viguisse, neitio tam hospcs est in Patriiin
libris aut in ecclesiaslica historia ut ignoret. In ipsis
enim Ecclesiie cunabulis, Christiani oinnes hoc no-
mine condecorabantur, ut ex Apostolo saepe liquet,et
ex cap. ix Actorum, ac exilliusteviscriptoribus, Igna-
tio prajsertim, qui epist. ad Magnesianos gravissime
adhortatus bristianos utse dignoseibibeant cogno-
i
niento quod acceperunt, adducit in cam rem illud
Isaiae lxii, quod de Christiano populo accipit, loca-
bilur nominenovo, juo Domimu nuncupabtt eum,et
erit populussanctus. lunno Philo Jadsus apostolorum
sequalis.commuiieiii Sanctorum aomenclaturam Chri-
stianis oinniluis aptatam eo lempore vulgo fuisse,
contii inarc videlur, describens Gnristianorum msti-
tuta ac mores sub nomine Essenorum, lib. de Vita
Supplicum, ut Eusebius, ac Hieronymus auctores,
aliique permulti apud Baronium, anno Chrisli 04,
contendunt. Alque Esseni nomencum Sancti nomine
idemesse, habctur ex ipsomet Philone lib. Quodom-
nis probus liber, ct cx Chrvsost. horail. 44 in Acta.
 :
. : : ::

TH RAYNACBI APOLOGIA PRO S. YALE: S36

_ am eodioes leszmipiisrim non adu-
laadi stndio, sed promore honestanc
:_«:.-<_-. ::•: titalosri illins principes. Auctios etiam I

_ ___.•.« _::__:.-. : :_ AJexsndrio*:- : . 10. Va-

<-.: :_..._ -~~-. :-"- lenaaotn et Gailienum. ethnicos "__ri-
Ei eq nca tissimnm ot . stianonomini infensissimos, rjomiaai '.<h.

Aposiolibanddabieexeinp-o.qui bominem pessimum

mm mimisterii samet-a : .: " :
:-'< :::___ '-:_..- :• _-•.:. :i.cl_> •-.::-.._.:.
tcm item }*_r i« Optimwm. Contra qaam hsereti -

s i_ifr__4Vi->w t_V- :. ; i - .1 "

C.rj .:.-::-: •_. i.Jud psalmi iv\ :

*" -.-- - Demt. Sie enic:

-i ttt
Dmmimojmmemtmr, et memtemtissimus t rmpon m .
u mm
mqmim Domtim» smmetm
.:' -..::- : :
-' - : __ -„ . ,, - -
J'rrrrt-
I

. .
;....:•,:,;.•"; .
.
'. : .;••.. " i. : •,
cuciorita.tem.
Mmii_m qnia cmn aliis. tan_ -
i - q-j» nunc
ad episcopum episcoporam restricta esi
--Ualioae, aoc.oritas eec.e- ! ^reticis invisa
B designabatar. Tandem deftmcto- ve- i

terit : ioeet il!od MartiaJ:.

: "
:: : _. -.
: < _

L. .5
. . . : .
_: . :•-:.• :•_:.:_ - :.-.::

r_ts : sancti cte: .< defnncl

_ .
-. -. :
- i - - .-

1 aam. 3. qui ceaset i s_LD_if pareBS, diiere' -

.».:-. ___. I ::._.•_.. .

:>::: -" :de_im. Tabnl* Hot .'. 4

_
:
:.:.
:•- :- -.-_.*.. e«rU . ,:

exegisse ad aolidc s e u- 6. Hanc igitnr defensaor eado Sanett

:..-" •
< .
-" i: .:.- tituio, Vaieriani nomiai prsfix • :> qui
fail episcopos ea appe_iatione cohonestan c.
jatnr bo. tetnpo 'e-eto qaod _ :riminato-
• Patres eriminatnr, aat : . : :•. N -..-_ « : :.<: :.-. .•-<-_.;: :. :
-'*
Dtecditdeiaiam qnando- _- -- -..::.< ;_ :_.:.-< ilxititn-
._.._.-: » . . : . : . . < . .

qoe apad e->s __*ret: «spect-f fidei bominibas los in Patnun • nten-
>_-.;•; •.::_ -'.: --:: i . _.e :...:•: • . - - .: •
qnoties noa perspicne » - hominibus
tiibnantor : ns iUe ridendam se : n dum pra-
-
ibant. s»*e ob iic rian :

•eqneate «elot iafas deatibas propinaret. non etiam intentum assequere-

jue iianon incommode aliquis tituli de quo
:. fiuon iKsipwaw. etadBc- agitnr iademniUiti ase prospectnm arbitrelur.
-am et
desiam reTet. ime item Sametitmtis
:.'._ .-". i . : .
« :
< :
=
BiQlorum qaibns plerosqoe non Tindicalos condeco-
iHnacu-i
Mdol
rata
.=«•*•

non eraU sac

.::
•
ras, iibro ti Regist..
lespe-
v - . . ...
•
- ... 1 .-; =::: v? •atensium.
;.- - -• - . . . : linatar. TocalMaelr Uolanas in Ind, -
-

-
Arnoldas de Ra-
praadnm. lib- i cap. .jl. 4omi- logia sancti Francisc
f:ori*m cap. -4, SS. Belgii, ordinis prsdica; - Hen-
. -- : : : N. -
riqaez in llen: -
i ;':<•<' --.- I
: »..•..-.' .:.*<. .:: < . ot pnemisi, eam defensionem tamguam oon
...
.

-<_.:'
etidololat' : . <

:. « « :>'. • coiris ac proder.

'- - non ag?. -.bul&s
HMf
'; .::•'. ;•: -w sione sT_p7 '
'. rlmSM - : !-.3 • - -

.,.,' ' .-:. 'n«s4 ::- Ecclesiastacas referendo, t nnnore ei-

nmm L' i dieattfa* *_«i oi ; ,:_.-:: : <e_ :e :•.-;<•:':_'.«...;:. :e-.. « :.:
-
_

.
-.-;:-•...: .
-.-•• - -.;.. loco fermittendis. qnalen- .erunl esse
--.--::_: :-,: - - "__"-- ac nominari, qoam a : jemnulla accu-

refertBarsn. anno Christi 117i, in i satio noxiam probaTi i_a_at mrgi

pendisse ei titnlam Smmctissima. qno : i
-: - ;: _?- "--.< .:. •: z~ ''. < pr_esertim .

'

- :j p.erisquecon-
nibos ex reeionis «sa solebaL Inqn ;-.L _- -...:. - .

seriptis codicilMS sexti eoncL. sobsc

ciiiis catholicis
-
eimonastici MartjTC .

- ._-..-- :: ._-:.:>.:: :.-. -.

cam Tetustissimorun.
-;-.-<-- -- mpoi
80 1
-
• _

hactenas faces-
:" ,f

qnoi etiam de Tbeodon Aogasta I • -- .

preescriptionen- : -

- eriani
esocaia probra
et Jastiniaai :-..:- :'rina tam
tiora, qaam «eJam a terra dtsiet. Pi . . : parom teqaam. itis in eun- rcum.
ia ea bistoria. Itemcotibam Roman
•-
Qoare quamdiu per Eecle< i

'..-: :..::;-• :;_;:; : _ -.: _

837 IN S. NIGETAM PROLEGOMENA. — P BRAID^ PR/EFATIO. 83$

SANCTUS NICETAS,
AQUlLEIENSlS EPISCOPLS.

MONITUM EDITORIS.
Quamvis ex Veterum, quae supersunl, de S. Niceta testimoniis certo certius eruatur divum
episcopum scriptorum aliquot auctorem exstilisse, diu tamen illorum editionum quam sic ap-
pellari aliquatenus deceret incassum exoptaverat litteratorum respublica nec aliud a lota ;

retro antiquitate ad annum 1833, rimari potuerant eruditi praeter brevissima quaedam fragmenta
necnon opusculum cui Litulus Expositio fidei libellus enim ad virginem lapsam, S. Nicetae
:

lipsanis litterariis accensitus a Potro Braida anno 1810, aequali immo et potiori jure ad
S. Ambrosium pertinet, eaque de causa inter hujus Patris opera loeum a nobis obtinuil ( a ).
Tredecim vero circiter abhinc annis eminentissimo studiosissimoque cardinali Maii quod
tamdiu eruditorum investigaliones efTugerat sese quasi sponte dedit obvium, siquidem
doctissimo viro in nonnullos traclatus incidere contigerit, quos in bibliotheca Vaticana,
cui felicissime praeest, asservatos, non solum firmissima manuscripli tides, sed etiam ratio
scribendi simul et thematis anologia S. Nicetae apertissime vindicant. Maiano, igitur textui
in hujus Patris operibus edendis haerebimus, quem illustrabunt Braidae aliunde elucidatio-
nes, prtecedetque nolilia in S. Nicetam ex Bibliotheca historico-litteraria Schoenemanni
deprompta.
(a) Vide tam. XVII nostrae Patrologiae col. 367.

PETRI BRAID.E PFLEFATIO

1N SUAM RECENSIONEM OPUSCULORUM S. NlCET^fi

Quinti Ecclesiae soeculi scriptorem et Patrem.vix A omnibuserepti, edita fuerunt.Pergralum igiturtibi

nomine tenus,immonenominequidemsatishactenus
exploratum, sistimus tibi, optime lector. Hic est Ni-
ceasseuNicetas Ecclesiae Aquileiensisepiscopus.qui
ab anno 4o4 usque ad annum 485, ut meliores fe-
runtnota.celeberrimamillamEcclesiamadministra-
vit.et qui pastoralis suaesollicitudinis, pietatissimul
atqueingeniimonumentareliquit.nonnullisscriptis
opusculis.quorumscriptoresecclesiastieimeuiinere;
sedquorumnonnisi unum etalteruni.quodsciatnus,
ad nos usque pervenit, paucis demptis Fragmentis,
quae velutiexaliorumnaufragiosuperfuorunt.Unum
tantummodoex hisopusculisiunotueraterudilissu-
perioris ;cvi, quod etiam sitnul praebuerat dispu-
tandi materiam de vero illius auctore, quodque
erit,haecqusesupersuntonniaNiceae seuNicetse hu-
jus uno comprehensa voluminehabere, utseries mi-
norum, ut ita loquamur, veterum Patrum, hujus
etiamnostriaccensioneaugeatur;maximevero cum
speraudum nostra hac aetate haud sit, ut, post ulti-
mam Venetam Andreae Gallandii, novae edanturve-
terum Patrum Bibliothecse, autut jam edita? novis
tam cito additiouum volumiuibus crescant.
Miraberissane quicumque velprima fronte volu-
men hoc nostrum iuspexeris, non exiguae molis li-
brum a nobis conditmn pro duobus lantummodo
opusculis paucisque fragmentis, quse veluti opera
omnia Nicetae hujus nostri exhibemus. Quid vero,
inquies, si dare penitus omniaatque integra licuis-

proptereamodo huic.modoalteri expraecipuis Lati- set?Verumcumprimumsubiitanimumcogitatioliu-

nae Ecclesia» PatribustributumfuitjlicetNiceam seu jus edendi exornandique Niceta», remcomperimus
Nicetam quemdam, de quotamendubii semper has- non uno ex capite aleae plenam quoB propterea
;

rebant, auctorem illius esse suspicarentur. Nosira
hacderaum suprema;etate innotuit alterum sub.Ni-
cetae Aquileiensis episcopi nomine, quod Homos in
Ghisianabibliodieeadeliluerat, quodqueoperaemi-
nentissimi Ecclesiae principis atque litterariim om-
niuin ornamenti, Stephani cardinalis Borgiea (heu
quam immaturevita functi l),in vulguselalum
necita multopost fragmentaquoquedeperditorum
prodieruut.quaaiu quod.im vc.liistocodice Palatiiias
Vindobouensis bibliothecae continebautur, quajque
studioclarissimiviriMicliaelisDcnisejusdeinbiblio-
thecae praefecti, atque itidem paulopridem
multum operis atque laborisexigeret.Nullusin pri-
mis Aquileiensis episcopus, Niceas seu Nicetas di-
ctus.auctoroperum quorumcumque ab eruditis ad-
mitlebatur: et cum liaronius in suis ad Matyrolo-
gium ltoinanum uotationibus Niceam seu Nicetam
iUumaGerinadioaliisqueappellatumRomatianaBci-
fuit: vitutis episcopum. etvariorum opuscutorum aucto-
rem, habendumessedixit pro Nicea seuNicetaepi-
scopo Aquileiensi, eruditi pene omnes, paucis ex-
ceptis.veluti agmiue faclo.iiicumdemHarouiumin-
surrexerunt.atquecumeoexpostularuntde viaperte
litteris illatahistoricis monumcntis. Opuscula deinde illa,
839 LN S. MCETAM PROLEGOMENA. 840

quae Gennadius tribuit Nieeae seu Nicetse episcopo A sito.conimunitertribuebantur. Multapropterea di-
sRouiauauae.aberuditiscomiiiuni propec.il-
.
cere necesseerat, sive quas novam opinionem tue-
culo tributa fuerunt Niceae seu Nicetae alteri, qui rentur.sivequsvetereminriimarent.niultisoccurrere
quarto desinente etquinto ineuntesaeculo interDa- tenebamurdifficultatibus veterumeruditorum,atque
corunibarbaranigentem episeopusfuit,quique no- iis ruaxime, quae nuperrime, una simul cum suis de
bis prapcipueex Paulini Nolani,cujus erat amicissi- novoexcogitatis,velutimo:iientasolidissimaopinio-
mus, testimoniis innotuit et Romatiana Gennadii: quamtuebatur, congessitZabeusiucitata disser-
nis
aliorumqne civitasab iis habita illa fuit,quae in no-tatiouepaginarumLiinformaquarti,utiaiuut;neque
vaDaciamediterraneacisDanubiumsitaabantiquis iu teriui peeuliaris aliqua Michaelis Denis animadver-

geograpuis atque scnptonbus.voce parumab eadis- sio deserendaerat,qu83 solidissima videri facilepo-

simili quain Geuuadius usurpavit, Keiuesiana, aut tuisset.Quidverosiperpeudamus,argumeniuiuhoc,

Romesiana.siveBemissiana appellatur.Quid plura? exiuopiaveterummonumentorum,atque exdefectu
L't prodiit Patavini semioarii typis anno 1799 novi- enuntiatiouum quaeclarae sint atquedilucidse.veluti
ter detectum Nieelseopusculuiu,etabipsoGennadio suapte natura patere potissimum coujecturis de ;

inRomatianosuoepiscopo mt-moratum.quod eslde quibus cum sermo est, prolixa oraUo sit oportet ?
Symbolo, seuExplanatio symboii habita ad Compe- _ Atquehaec decausa pracipuacuropushoc nostruui
tentes ut prodnt. inquam, hoc opusculum sub no-
:
discretaebrevitatismodumquodammodosuperaverit.
mine beati ;Sicetae,episcopiAquileieusis,prout Ghi- Sunt tamen et aha. quas nos ad laxaudas veluti
sianus ferebat codex, clarissimus Michael Deuis, habenascurrenticalamoimpulerunt.Nonuullauan-
qui lunc Nicetas fragmeuta ex alio Vindobouensi que variae eruditionis capita occurrebant, quas etsi
codiceeruebat, scribere non dubitavit seconsentire non penitusnova,novamtamen,ratione rei uostra?,
non posse in ro AquiUiensts, illudque in Ghisiano, non respuerentillustratiouem,quam legeutibus pu-
Codice eerto tf&pa e^se, scribendumque fuis*e taremusfortasse non injucuadam.Nova etiamquae-
aut Dacta>. aut ctcitatis Homatianx cum Geuna- dam sese obtulere,quse merebanturex integroper-
dio, aut Romessianx cum Tabula Peutingeriana, traclari, ut proposito fieret satis.Res ipsae Aqui-
aut Ttiuauuvi r f, i ixxiz; cum uctione pnmi concilii leieuses, tum quaa Ecclesiamrespicereut, tum quse-
Chalcedonensis tomo IV Couciliorum Labbei edi- civaatem etagrum, nonuuoinloco diligeuhamno-
tionis Venetae col. 892, ut videre est vol. 11, parte stram excitabant utpote quas alias ad rem nostram ;

lii. pai; 2041, operis illius, cui titulus Codices mss. speetareut, alias eamdem proxime attingerent.aliae
:

theologicibibliolhecie Palatnitr Vindobonensis Lati- demumautuovamaut ubenoremrequirereutdisqui-

irumque Occidentis linguarum.Recensuit Mi
i
sitioneui.Praeterea Nieese seu Nicetae nostri opuscula
chael Vindobotut antu Ib02. .Neque id satis. Paulo C atquefragmenta, loeuplessuntThesaurus Eruditio
namque postvir prueclarus inter nostrates Joannes nis Ecclesiastica?,quodogLuatareligiouispraeeipua
Prosdocimus Zabeus sacrae theologiaj doctor, et m asseruntur, quo morum qraecepta traduntur atque
regio tuuc Veuetiarum gymnasio nunc vero iu inculcantur,quo pleraque discipliuae capita lllustran-
regio ibidem lyceo professor,quin adhuc quidquam tur. Quis autem hasc in quinti saeculi scriptore ac

rescivisset de judicio Michaelis Denis, sponte sua Palre nou perpendenda singillatimsusciperet.dum
in ejusdem sententiam lvit, pro qua etiam disser- de eo agere ex mstituto deberet.atque eaederequae
tationem erudilissimam exaravit, ac Venetis typis scripta reliquit ? Neque minoris profecto habenda
Antonii Rosa anno 1803 publici juris fecit, hoc ei- erant qua.Nicetamipsumrespiciunt,nomen, geuus,
dem apposito titulo Explanationem Symboli, quce
: patria, aetas,res gestae,scripta quae exstant.quasque
proJiil Patavii anno M
DCCXClX.tribuendam proba- desiderautur, etaliaqua? ipsum attingunt;sanctitas
bilius esse sancto Xtcece Dacorum eptscopo, quam quoque, ac cultusjnecnon et Doctrinajintegritas in
beato Nicela episcopo Aquileiensi, Ditsertatio. Vides quibusdam dicendi modis.quifortassemovere ah-
igitur.optimelector.quautamremaggressifuerimus; quem possent. Habesigitur,optimelector,unde vo-
videsquotqualesque adversarios, tumnostrae, tum luminis molem, etiain m e.viguo sacro penu quod
superioris statis, impetere uecessario opus fuent, D exhibet.non molustoanmioferas:habesetiam unde
dum propositum essetpro Nicea seu Nicetanostro Dtssertationis nostraegravitatem simul etmateiiam
Aquileiensiscnbere.elitain eodem novumquodam- veluti ex limine intuearis nunc singula, pro hu- :

niodostatuerequinti saeculi scriptorem etPatrem ex manitate tua, benigne lustrato.

openbus qusealteri.longeque ad his regionibuspo-

NOTITIA H1ST0RIC0-LITTERAR1A IN S. NICETAM,

ALCTORE SCHOENEMANNO.
(Ex Schoen. Biblioth. Hist.-litt. Patr. Lat. tom. II.)

§ I. Vita. matiani, qui Nicea audit a Gennadio(a). Gente Da-

Ita recte scribi videtur nomeu episcopi illius Ro- cus fuitet in patria Koniatianae civitatis episcopus.
(o) Variant quavis fere occasione et in omnibus penc mss. nomina, Xicoeas, Xiceas, Xicetas, Xice-
841 NOTITIA HISTORICO-LITTERARIA IN S. NICETAM. 84J
Ex PaulinoNolanonovimus,eum,cumin itinere in A inlibrisdePcenitentiaimpugnavit, accedentes, non
Italiam facto Romam transiisset, multoruniin seibi majori jure competere diidumintereruditosoperum
admirationem traxisse,Turn vero etianuquod a.398 ejus censorescreditum est.Hicquoque Bellarminus,
accidit) Nolam accessit et ad sepulcrum S.Felicis se Possevinus,Rivetuset sequioreshujus generis scri-
contulit.invisitque Paulinum etinejusanimumsane ptoresconcinunt. Nicetee primus, ni fallor, tribuit
candidissimumadeosese insinuavit, utille reditum Joannes Baptista Cotelerius (c), a quo nemo deiu-
ejusin Daciam singulari poemate nunc quoque su- ceps praeler laudatos Maurinos Patres dissensit. Hi
perstiteprosequeretur.quod lateinsignesmentisat- vero.ut Ambrosio vindicarent, argumenta heec in
que animi ipsius dotes explicat imprimisque eum ab medium adduxerunt: scilicet.utheeresisnotamaver-
ardore in prasdicando per barbaras, quse Daeiain terent, locutiones, quse in illo occurruntduriores.
obtinebant, gentes Evangelio extollit.Nequepoterat non alioconsilio aiunt esseadhibitas, quamut ma-
Nicetas nonconcedereamiciprecibus, quominusin
jorem commissi propudii horrorem incutientes.acrius
secundo suo ad istas terras accessu (a. 402) apud ad pcenitentiae opera fontem excitarent, efficerent-
ipsum iterum subsisteret. Ex Innocentii I epistolis quene vel propria mollitie, vel remissioris cujus-
patet, euma.414adhuc invivis fuisse(a) Ceeterum piamdoctorisindulgentia.quandoqueabausteritate
memoriam ejus valde conturbavitBaronius, diver- g semelsusceptarevocaretur.Itaveroauctoremipsam
sum censens Nicetam Dacum, cujus mentio fit in ad pcenitentiam publicam stimulasse,utsimuleeter-
Martyrologio Romauo ad diem 7 Januarii, a Nicaea nas pcenas evitandi spesublevaret. Quibusaddunt,
Gennadii Roinatianas civitatisepiscopo, cujusdepo- fuisse quondam Ecclesise morem, utatrocium quo-
sitio nolaturad diem 22 junii, hunc vero eumdem rumdamcriminum reisne in mortequidem veniam
esse ratuscum NicseaHypodiacono Aquileieusi,qui et reconciliationem concederent.proindeque Aucto-
a. 458 litteras a Leone M. accepit, per grande tem- rem inter eacrimina ethoc Susannee flagitium sine
poris intervallum scilicetab isto ofiicioad episcopi ulla erroris notareferrepotuisse.Stylum concedunt
dignitatem evecto.Quam in remmirifice setorsit,ut non omnino Ambrosianum esse, nam sanctum pras-
Romatianae civitatis nomine Aquileiam appellatam sulem etiam ubi orationemadhibeatmaximeconci-
esse demonstraret.Sed haec omnia vana esse dudum tatam, minus densis ae brevibus incisis uti. Tum
viri doctianimadverterunt.quorumaccurata explo- judicant sententiamquamdam.quam Rob.Cocus in
ratioue tantum jam t flectuin est, ut Romatianam Censura suatamquam doctrinaeChristianeeediame-
civitatem iu Dacia Mediterranea seu Moesia, inter tro adversamobjecerat, iisdempene verbisinlibroi
Naissum et Sardiamquierendam, etNicetam Roina- de Virginitate legi. Porro, quod Nicetae tribuatur
tianumin Dacia natum.uonquee fuerat mediaTille- similis argumenti epistola, nihil referre putant ;po-
montii sententia, ex Aquileieesi clero ad illius civi- tuisse enim pereque Ambrosio occasionem illius
tatis episcopatum evocatum fuisse, teneamus(o). scribendi nasci, sicutet Basilii exstet epistola ejus-
§ II. Scripta. dem materiee et epigraphes, etsiapud ipsum Am-
Composuit testeGennadio simplici et nitido ser- brosium virgolndiciafalsi criminis accusari potue-
mone competentibus ad Baptismum instntrtionislibel- rit, juxta epistolam adSyagrium, potuisse etaliam

lossexeladlapsamvirginem libellum. pene omnibus veri denique omnes inAmbrosiinomineconvenire

:

labentibus incenlivum. Illi deperditi sunt et solum- librosmss. preeter unum recentiorem, qui Joanni
noorloexargumentisaGennadioindicalisnoscuntur. Chrysostomo tribuerit.Hisce igitur rationibus indu-
Hincsuperesse putant inter Ambrosii et Hieronymi cti inter genuinos Ambrosii fetus reliquerunt, et li-

opera. Nimirum interepistolas Hieronymi unaoc- cet improbaverintTillemontius et Vallarsius.nonvi-

currittitulo Objurgationis ad Susannam lapsam, ma- deo tamen, novi quidquam momenti ab iis contra
aifesto spuria ; nam ab episcopo compositam esse ap- allatum esse.
paret.quam dignitatem Hieronymus numquam asse- § III. Editiones.
rsutusest. Eadem vero inter Ambrosiana reperitur Dictumest a nobis, inler Hieronymiana eequeac
iub nomine Tractalus ad virginem lapsam, eique curn Ambrosii opera hoc opusculum legi.Sed quoniam in
jropter orationis discrepantiam, tum obsensus, ri- diversissaepediversarum editionumtomisdeprehen-
jore suo prope ad Novatianam hasresim, quam ille ditur.lectoribusejuscuriosisindicioaliquosubvenire

us et Nicetius. Interim Daciepiscopi nomen frequen-
.ius Nicetas et Nicetius exhibent, sicut Hypodiaconus
Vquileiie conslantissimc Niceas appellatur. Apud
jennadiumetiam m
admirando codicead S. Andrceam
ie Valti> Xieetam non Niceam scribi testatur llolsle-
liusinNotis postliumisad Martyrologium Bomanum
pud Florentinium et Bollaudi conlinualores, lau-
lante Uubieo.
(o) Sciliret moii soluni in ep. ad Marcianum Naissi-
17, a. 414, iuxta Coustantium pag. 833.
(b) Inter lios numerandi sunt Uolstenius in 1. 1.,
Quesnellus ad Leonis M. Epistolam 79, Tillemontiua
in Momoriis tomo X. pag. 021 seqq., et novissime
Rubeeus in Monum. Eccl. Aquilei. c. I". pag. 181
seqq. UJJs taraen insuper habitis Baronii seiiiciitiain
amplexus est et in Commentarios suos uudc tran-
scnpsit Oudinus tom. I, pag. 1249 seqq.
i<
i
in notis ad Constitutiones Apostolorum lib. n ;

anumd. Ravennwa. 109, ulTilleraonlius judicatde c. 57. Innovissima 1*1*. A.postolicorum ed. Jo. Cleri-
o tamquam vivenle loquitur inlii Cf. Coustant, apud ci Amstelod l"-'i; tom, I. pag. 868, not. 11. Prima
uera exstat n xvi, pag. 8221, sed etiam inter epi-
. cd. prodierat Parisiis a. 1072.
copos Macedoncs recen8etiu'in iuscnptione cpistola;

1'ATUOI., LII. 87
 .

S43 DE S. NICETA VETERUM TESTIMONIA. 844

studebimus.Idveroanteomnia animadverti velim, A tatcumHypodiaconoAquileiensi.quicumfamiliaris

in Hieronymieditionibusinitiumesse averbis Pitto Hieronymi fuerit, facile accidere potaisse ut liber
ZfeiumseerimeH.queecunisequentibususquead illa, ejuslocum inlerHieronymianasscriptionesinvenire,
evaporans prcestat refrigerium passioni.in Ambrosia- sicuti Ambrosio obargumenti similitudinem, quod

nisdetieiunt,ubi principium sonaresolet,AMd7fe qui srepius de VirginitateetVirginuminstitutionedispu-

prope estis. In editione Hieronymi Erasmiana Bas. tet, videatur ascripta. Sed prior ratio, quam levis
1516 exstat tomo II, fol. 81-85. oDictu mirum est, sit,nemononintelligit,posterior seque in Hyerony-
scrlbit Erasmus, quam hic liber diversus habebatur mumac Ambrosium cadit. Caeterum in Vallarsiana
in exemplaribus. Nec idem erat initium, et alia in editione diligentissimehiclibertractatus est,dijudi-
ahis supererant aut deerant, tum pleraque diversa catis etiam Benedictinorum.Ambrosii editorum.va-
habebantur.Stylus palamarguit nonesse Hierony- riis lectioiiibus et observationibus.
mi.etiamsi non indignum censeam.qui legatur.Gu- Ambrosh operum ed. Basileensi,[a.. 1527.exstat
In
stus phrasis non abhorret ab oratione divi Augu- tomoI, pagg. 178-186. Typographi errorecaput ulti-

stini. » In editione sccundaFrobenianaa. 153" exst. mum.quod consolationem Ja/>sa:continet,quasi novus

tomo IV, pagg. 139-143; inedit. May-iani Victorii libellus siugulari titulo exscriptusest. Erasmusin
Antuerpiensis impressionis a. 1579, tomo IX, pagg. g breviadlectoremadmouitioneinadversatitulipagina
104-107 Parisiniexemplaris.a.. 1609, tomo IV, pagg.
: itnpressa declamationem esse, inquit, qualis illa

865-871; itema. 1643, tomo IX.pagg. 88-91 ;in his Hieronymi de matre et filia reconciliandis, et inter

omissaest censura Erasrui. In ed. Francofurtana a. Hieronymianascribeedolo.nescilicet deprehendere-

l6431egiturfomo IV, pagg. 92-96; in ed. Benedicti- tur,ab initio, juxtaquamin medioet fine esse in-
norum Parisiis 1706, lomo\, pagg. 176-182; in ed. terpolatam.lnSi.ra'n(PeditionisexemplanParjsN!rm
Vatlarsii Veronx 1742, tomo, IX, pagg. 178-192, et a. 1603 legitur tomo IV, pagg. 449-456; in Benedi-
Venetiis 1771, tomoW, part. n, pagg. 245-263. Val- ctina Parisiis 1690, tomo 11, pagg. 301-320, titulo
larsiusauctorernscribijubetNicaeameteuaidempu- libri de Lapsu Virginis consecratw

DE S. NICETA VETEIUJM TESTIMOINIA.

S. Leonis Maoni epistola ad Nicetam. C decompetentibusbaptismi;secundusdegentilitatis

Regressusad nos, etc. (Vide reliqua tomo nostro erroribus tertius de fide unicae Majestatis quartus
;
;

LIV, Epist. 159.) adversus Genealogiam(e) quintus de Symbolo; sex- ;

tus deagni Paschalisvictima. Condiditetadlapsam

Gennadils Massiliensis, de Viris Illustribus cap.22. lii
virginemlibellumpeneomnibuslabentibusemenda-
Niceas.Romacianae (a) civitatisepiscopus.compo-
tionis incentivum.
suit simplici et nitido sermone competentibus ad bap- \m
Joannes Trithemius de Scriptoribus Ecclesiasticis
tismuminstructionislibellossex. In quibuscontinet § 118.
l;rj

primus, qualiterse debeanthaberecompelentesqui Niceas, Romaciana? urbisepiscopus.virindivinis

I'

adbaptismigratiamcupiuntpervenire.Secundusest Scripturisstudiosus eteruditus,ingenio acutus.ser-

quo dicitsuo penetem-
degentilitatis erroribus: in mone apertusctnitidus,scripsitadaedificalioneinle-
poreMelodium(6)quemdampatremfamiliasoblibe- gentiumnoncontennenda5lectionisopuscula,dequi-
ralitatem, et Gadarium rusticumobfortitudinemab bus subjecta feruntur Ad Competentesqui ad Bap-
:

ethnicis esse inter deos translatos. Tertius liberde tismumdisponunlur Pr&paratorium, lib. I; deErro-
fide unicfe Majestisjquartus adversus Genethlolo- ribusGentiiitatisMb.i deFide unicce Majestalis
giam (c); quintus de Symbolo; sextusde agni Pascha-
: lib.I;
W
adversus Genealogiam (f)lib. 1 ; de Sijmbolo quoque teli
hs victima.Ediditetad lapsam virginem libellum (d). lib. I ; devicttma AgniPaschalis lib. I ad Virginem
;
I r
pede omnibus labentibus emendationis incentivum. lapsam lib. I (g).
Honorius Augustodunensis de. Scriptoribus Ecclesia- Cassiodomus de Inttitution edivinarum Scripturarum L
stivis lib. ii, cap. 22. cap. 16.
Niceas, Romacianaecivitatis episcopus.com posuit Si quis vero de Patre et Filio, et Spiritu sancto
simpliciet nitidosermonesexcompetentibusadbap- aliquid summatim praeoptat attingere,nec se ma vult l
tismum instructionis libellos. Exquibusprimusest longa lectione fatigare, ligatNiceti (A) episcopi h-

(a) Al., Romanx, perperam. In aliis invenire se Genethliacos.

Romaniax testatus est Suffridus Petri. (g) In volumine Operum Joannis Trithemii ex bi-
(6) Corb. ras., inquo pene tempus Meigidium quem- bliotheca Marquardi Freheri, Francofurti typis We-
dam pnlris familuu... et Gadanum rusticum, etc. chelianis 101 in fol., post ultimum opusculum ad
(c) Al., Genelhlogiam. Nam in Corb. viliose, Ge- lapsam Virginem, hmc habenlur Et qusedam alia. :

nocliam. Claruit tempore Theodosii et Honorii principum anno

(d) Id., librum humane labentibus incentivum. 420.
(e) Genethliologiam. (h) Al., Nicxi.
(j) Immo, Gmethlologiam, «ive adversus Astrologos «10
 845 LECTIONES PRO OFFIGIO S. NICET^. 846
bruin quetn de Fide conscripsit, el doetrinas coeles- A Usuardus in Martyrologio apud Boliandianos, Socios
tis claritatecompletus,inconteinplationein divinam
tiiin. VI. Junii parte i, pag. 353, editionis Antuer-

compendiosa brevitate perducetur. Qui volumini-

piensis. — Ad x kal. Julii.

bus sancti Ambrosii sociatus est, quos ad Gratia- Depositio sancti Niceoa, Romatian* civitatis epi>

num principem destinavit. scopi.

Ex Martyrologio ms. membranaceo, venerandoe anti- Usuardus in Martyroloyio sincero, ad autographi, in

quitatis, monasterii Sancti Galli Mosacensis, dioece- San-Germanensi abbatia servati, fidem edito, elc. :
sis olim Aquileiensis dein Utinensis, ex Notkero et opera et studio iD. Jacobi Bouillart) presbyleri et
Usuardo probabiliter conflato ; cujus apographum, monachi Benedictini e congregatione Sancti Mauri.
ex originali eductum et illustratum manuet studio Parisiis. 1718. — Ad x kal. Julii.
clarissimi viri Josephi Binii arehiprcsbyteriGleino-
Depositio sancti Niceas, Roinatianee civitatis epi-
nensis ac ejusdem rnonasterii et abhatiai vicani in
scopi.
Spirdualibus Generalis,exstat in Tabulario penitiori
Metropotttani Capituli Utinensis. Ad. x kal. Julii. Notkerus in Martyrologio,apud Canisium Thesaurus
Sancti NiceeRomane Givitatis episcopi. Monumentorum, etc, seu Lectiones Antiqux, etc,
ex editione Antuerpiensi Jacobi Basnage, to. II, parte
Ex Alartyrologio vetustissimo sancti Hieronymi pre-
lii, pag. 89. — Ad x kal. Julii.
sbyteri nonune insignito, quod ex codice ms. mona-
steriiCorbeiensis sexcentorum circiter annorum Da- Depositio beati Nicetii, Romanee urbis episcopi.
therius primum edidit Spicilegii tomo 11, pag. 1, Ex Marlyrologio ad usum Romana} curirn, Venetits
edilionis in-fol., deinde Vullarstus in sua divi Hie-
ronymi Operum editione inseruit tomo XI, pag.
impresso per Fratres de Sabio, anno 15"22. Ad —
x kal. Julii.
457. —
Ad x kal. Julii.
Depositio sancti Niceas, Romacianensis episcopi.
Depositio sanctae meinoriae Niceti episcopi.
Ex Martyrologio, multo quam antea purgato et iocu-
Ex vetustiori Occidentalis Ecclestx Martyrologio diro
pletatoa Francisco Maurolyco, etc; Venetiis,apud
Bieronymo quod Franciscus Maria Floren-
tribttto,
tinius Lucensis ex suo prxsertim, ac 1'atrias Majoris
Junlas 1568. — Ad x kal. Julii.

Ecclesix, plurtbusque aliis pr <batx fidei codicibus Depositiosancti Niceae, episcopi Romacianensis,
integre vulgavit ; quoque nuncupandum esse Roma- doctrina et pietate conspicui.
num a Magno Gregorio descr/plum, ab Adone lau-
datum, pro.vimioribus sxcitlis prwterilum et expedi- Ex Martyrologio, sacrx Romanx Kcclesix usui insin-
tutn,nonlevioraargumetitasua ierein ipso votuminis gulos anni dies accommodato a Petro Galestnio. Me-
titulo pronuntiavit. Lucw 1668. —
Ad x kal. Julii. diolant, apud Ponttum, 1578. Adx kal. Julii. —
Depositio sanclae tneraorue Nicei episcopi. In Romatiana civitate sancti Niceae
episcopi et
Ex Martyrologio Gellonensi, sive monasterii Sancti confessoris; qui multis libris conscriptis, ac vita
Guillelmi de Deserto, 0. B. dioecesis Lutevensts;quod religiose acta, sanctimonia; et doctrinae laude flo-
exslat in Spiciiegio Dacherii tomoW, pag. 25, jirx-
q rens, abiit ad Dominum.
citativ editionis in-folio, et conscriptum credilur
anno circtterSOi, ut ex Monito prxcedcnti. — Ad Ex Martyrologio Romano.adnovam Kalendariiratio-
x kel- Julii. nem, et Ecclesiaslicae Ilistorix veritatem restituto,
et Gregorii XIII pontificis maximi jussu edito. Ve-
Nicae episcopi.
Ex antiquo Marlyrologio Gallicano, quod ex ms.
nettis, apud Juntas, 1601 . — Ad x kal. Julii.
do-
mini Chauvelin regiorum sigillorum cuslodis,publici Sancti Nic;eae Romatiana? civitatis episcopi, do-
juris fecerunt Martenius et Durandus Veterum Scri- ctrinasanctisque moribus moribus clari.
ptorum et Monumentorum, etc. tomo VI. col. 65K, et
ab annis circiter septingentis conscriptumab eisdem
Ex Martyrologio Romano, Gregorii XIII pontificis
g
S|j

dicitur in Observatione prcevia. — Ad x kal. Jutii.

maximijussu
cognito, etc.
edito, et Urbani VIII auctoritate re-
Venetiis, apud Juntas, 1630. — Ad x
Sancti Niceti episcopi. kal. Julii.
,

„ Hx Martyrologio insignis Ecclesise Antissiodorensis, Sancti Nicoeae Romatianae civitatis episcopi, do-
s
quod ex ms. Colbertino publici juris fecerunt iidem
:

Martenius el Durandus Velerum Scripturumet Monu- ctrina sanctisque moribus clari.

:UbJ mentorum,etc. tomo\l,col. 685. —Ads. kal. Julii. Ex Martyrologio Romano, Innocentii XI pontificis
Beati Nicei Homatiante civitalis episcopi. maxinu auctoritate recognito, etc. Romx, 1681. Ty-
Martyrologw, opcra
pis reverendx camerx apostolicce.— Ad x kal. Julii.
rj« 'i.DO in et studio Dominici Geor-
yii, Homse 174;;. — Ad x kal. Juhi.
D Saucti Nic;ea? Romatianae civitatis episcopi, do-
Deposito Beati Nicetee Romatiance civitatis epi- ctrina sanctisque inoribus clari.
ipi.
Ex Marlyroloijti Romaia Editione novissima, a Bene-
sai! Isuardus in Martyrologio, etc, operaJoannis Molani. dicto XIV /loiiti/ice maxuno aucta et casttgata,
Lovanii. Anno 1568. —
Ad x kul. Julii. etc. Ad x kal. Jttlti.

Depositio sancti Niceaj, Roinatiante civitatis epi- Sancti Nicajae Romatianae civitatis episcopi, do-
sopi. ctrina sauctisque moribus clari.

LECTIONES PHOPRIyE
Ad usum archiepticopalia Utinensis dicecesis, a S. Rituum congregatione approbata die 23 Augusti 1794
pro officio sancti Nicetm Aquileiensts episcopi, ad diem 22 junii.

Lectio IV. — Niceas.seu Nicetas episcopus civi- longo dissituin Portum Romatinum significaripu-
,Us Roinatiaaae, quo nomiae Aquiieiaui, aut noa taatjidemUle perbibituresseAquileiensis Nicetas.ad.
8i7 SANCTI NTCET.E EPISCOPI AQLTLEIENSIS. SiS

quem sancti Leonis Magni exstat epistola. Uic cum A zatos, sola invocatione sancti Spiritus per imposi-
episcopatumcepisset, postquamHunni, Attiladuce, tionem manuum siatuit confirniandos.Nicetas itaque
eam regionem vastaverant. vix staturerum adme- hac instructus ex veteri tuore a Romana sede do-
poraconverso.nonnulii civesabarbarisincaptivita- ctrina,prosuo,quoexarserat,iostaurandaedisciplin»
tem abducti, ai patriam remearunt, illico de-
liberi studio, necnon et proea, quaerat aflectusergaca-
prehendit exoccasionehostilisincursus pluragregi thedram Petri reverentia.adpraeteritoruin errorum
suo iUata fuisse vuinera,quae magnam curationis dif- maculasabstergendas,quos bellicacladesintulerat,
ficultatem viJebanturafferre.Aliorum enim.quiin- totusincubuisse meritocreditur,utEcclesiae sua? fa-
teremptiputabantur,mulieresnovis erant conjugiis ciem ad pristiam observantia? dignitatem restitueret.
irretitae;aiii immolatis cibis asserebanturesse pol- LkctioVL —
Quae veromagismagisqueilliusvigi-
luti aliis iterato. vel semel quidem, sed ab h«reti-
; lautiam in cura commissi sibi gregis ostendunt.ac
cisfueratbaptismaeoUatum.Itaquehaec omnia.per simulipsiuscumF.vangeliea?praedicationislaudedo-
Adeodatum Roaianae Ecclesiae diaconum.ad sanctum ctrinam commendant.easunt ingenii raonumenta,
Leonem Magnum retulit, ut aucloritate nutuque quaj,Ge:inadioMassiliensietHonorioAugustodunen-
ejus quid facto opus esset doceretur qua in re et sitestibus,nitidoacsimplici sermone exarata reli-
:

eximiae erga populum suum charitatis, et maturi

R quit:quorumtamen vixunumautalterumnoninteriit
judicii, et debiti in primam sedem obsequii prae- Ediderat autem competentibus ad baptismum instru-
clarum exhibuit argumentum. ctionis libellos, jam tum plurimi factos, etaliishu-
LacnoY. — Ad singulas solhciti praesuhsconsul- jusmodipraestantiorumPalrumlucubrationibusso-
tationesresponditsanctus pontifex peculiariepistola ciatos.inquibusetdecompetentium ratione, qui ad
e Aquileiensiinscripta.quametad omnesfra- baptismigratiamcupiuntpervenire, etdegentilitatis
tres et compro vinciales episcopos ej us per ipsum vo- erroribus, et de fideunicasMajestatis.et contraGe-
luit pervenire. Acde feminisquidem,quaeahisnup- nethlialogiam.etile Symbolo, et de agni Paschalis
«erantvins.legiUmarumfcederanuptiarumredinte- victima disserebat. Libellum insuperadlapsam vir-
granda constituit.etiJolothitis usos pcenitentiffi sa- ginem condidit, qui pene omnibus lapsisemenda-;
.one purgari ; quae tamen non tam temporis tionis inceativum ab iisdem scriptoribus vocatur.
longitudine, quam cordis essetcompunctione pen- Has inter pastoralis ofiBcii sollicitudines, cum tri

sanda. Eos autem, qui a J iterandum baptisma vel ginta circiter annos Aquileiensemepiscopatum ad-
metu coacti, Telerrore traducti fuerant, per poeni- ministrasset,doclrinasanctisquemoribus clarusad i
•

tentiaeilidemremedium,hahitamoderatione, etjuJi- pastorum principem evolavit, anno quadringente-

cioepiscopi.communionis voluit recipere unitatem C simo octogesimo quinto :

ac demum vel semel tant um, sed a±> haereticis bapti- :

SANGTl NIGETJE
EPISCOPI AQUILEIENSIS

DE RATIO>E EIDEL.
1. Renatishominibus perfidem.et sanctificatisse- D turi. Namque homines, qui dumalta sapere conan-
cunJum EvangeliiformaminnominePatris, et Filii. tur.nec humilia intelligere permittuntur, obliti dic-
et Spiritus sancti,etper hancconfessionem regnum tum Apostoli.^yb/iaUa saperesed time(Rom. xi,20),
cceleste sperantibus, nihil magisutile essedixit Apo- sicdum illicitapraesumunt.etiamhcita perdiderunt.
stolus, quam ut his bonorum sit operum cura. Sic Isti sunt qui cum nec fabricam cceli et terrae sensu
enim ad Titum Et de his volo le confirmare,
scribit : colligere etcapere valeant, ipsum conditorem etfa-
» ut curam habeanl bonorum qui credunt in Deo.Hcec bricatorem Deum capereet mensurare contenduntj
tunt, inquit, bona cl utilia hominibus. Stultas autem etquemdebent per operummagnitudinemet tanta
quttstiimesetgenealogias et riras et pugnas legis devi- rum rerum immensitatem solummodo et simplici-
ta;sunt enim inutxUs etvance {Tit.m, 8). Heecscri- teradorare,in quasstionem mittunt et de qualitatc
;

bens beatus Apostolus, jam tunc pra; videbat futuros mysteriiejus ac de quantitatedisputant, dicentes:
bomines qui per cuiiositatem etquaestiones inutiles Quantus Pater ? qualis FUius? cujusmodi Spiritus
curam bonorum operum praetermissuri erant ; et pa- sanctus? homo, nondum te ipsum cognoscens,
cem, quamDominus Ecclesiae suaerehquerat.perdi- audes divina metiri?
•«
Vulgata novi Testamenti editio, ut curent bonis Nicetam quoque nostrumcum fructujam respicient
operibus prceesse. Utitur ergo Nicetas (sicut etiam in cujus reigratia locoseditionisvulgatasinmarginede-
Explanatione Svmboli) antiquiore Bibliorum inter- monstravi.[Nosintraparentheses intextu descripsi-
prelatione, quae a vulgata saepe recedit qui autem ; mus. Edii.J
ejus iaierpretaUumjreiiquiasstudiose conquirunt,ad
 ; ;

849 DE RATIONE FIDEI. 830

quidem taceode SabellioPatripassiano.qui

2. Et A utique si verus est Dei Filius, et vere de Deo Patre
* stultapreesumptioneassusestdicereipsumessePa- est genitus, non utique alterius substantifeest cre-

tremqui estFilius; ipsum etiam esse Spiritum san- dendus, nisiejus cujus est filius utsicut Pater Deus
ctum :et nomine tantum esseTnnitatem, nonetiam est, ita Deus sit Filius : et sicutlumen Pater est.ita

veritate; necpersonissubsistere, sed solanuncupa- lumen sit Filius.

tione: ac sic totum confundit, cum ipsum Patrem 4. Sed offendit aliquantos haecipsa professio,qua
corpus suscepisse et passum esse conflngit. Taceo creditur Filium ejusdem efse substantiae, et per ca-
de « Pholino, qui audiens unigeniti Filii Dei incar- lumnias professio sancta torquetur. Nam sic inter-

nationem, humilitatem, passionem quoque illam pretanturuniussubstantia»dictum,quasinosdivisum

salutiferam nobis, hominem tantum eum putavit dicamus Patrem; et pars Patris sil Filius; et Deus

Deum autem, quem debuit ex ipsis operibus agno- Pater imminutusiuFilio vel certe per fluxumet
si :

scerc, denegavit:oblitus dictum Aspotoli dicentis : derivationem Filiuspaternaesubstantiaeretineat uni-

b Quia cum in forma Dei esset Christus,formam servi tatem.Quod absit non solum a sensibus.sed etiam ab
accepit utnobis,uti servis peccati daret verissimam
;
auribusChristianis.uttalealiquidinmentemnostram
libertatem (P/iilip. n, 6). Et ad Qorinthios: Scitis, veniat.Nos autem sic unius substantias credimus Fi-
ait, gratiam Domininostri JesuChrisli,quiapropler g lium, ut Patrem credamusin sua aeternitate perfe-
KIJ
nos pauperfactus est, cum esset dives,utejus pauper- tum,insuaquoqueg impassibilitate manentem, ita

tate divites esselis Taceo ergotam de

(II Cor. vm, 9). Filium generasse, ut nonpassionemaliquamvel di-
Sabellio quamde Photino, quia ab omnibus fereec- minutionem senseritsuae naturae suaeque majestatis,
M clesiis dignam errori suo sententiamdetulerunt. sed perfectus ipse pefectumdese genueritlante om-
itati
3. De hac heeresi, quae nunc fidei catholieee ca- nia sajcula verumFilium omnipotentem, per quem
lumniatur, pauca dicerepostulastis dehacutique ; scilicet omniafactasunt,sine quo factum est nihil :

ckaii = haeresi.quaeab Arioauctoreexortaest.Hicnamque utverus Pater unigeniti Filiisui, et verusFilius Pa-

;
» oonfuitcontentns Evangelicisvocibus,apostolorum trisessecredatur,nonconfusus,seddistinctns;omnia
endi prredicationibus.quas utiquePatrem,et Filium,et Spi- tamen habens inse Filiusquae sunt Patris.sicutipse
ciK ritum sanctum sonant : nec dignatus est ita.ut di- ait inEvangelio: Omnia,quoi habet Paier,mea sunt
Ji ti $num est.credere.quia Pater habet Filium,etFilius (Joan. xvi, 15). Quee illa omnia? utique virtutem,
iuai vere habet Patrem : sed cum se extendit infelix, et utique potentiam, bonitatem, incorruptelam, glo-
itdsi inquirere quomodo et qualiter Deus potuit ge-
.nilt riam et aeternitateiu, sicut habet Pater. Ceeterum
S'" ;ierare,modum nonapprehendens, d quianeccom- si hasc non erunt in Filio, vereor dicere, Pater
Drehendi potest, ceciditin errorem.utet Patremde- in Filiodegenerasse videatur. Et si hoc ita est
aegaret etFilium.Sicautem negatPatrem,quiadicit ut degener Filius asstimetur, quomodoidem honor
mm non potuissede se proprium et verum Filium ipso dicente Domino, ut homnes honorificent Filium
jenerare Filium vero sic negat.dum eum aliunde et
: Patrem (Joan. v, 24)? Hoc exigit
sicut honorificant
le nullis exstantibusdicitfactum esse potiusquam Dominus, hoc exhibent fideles: nec scandalizatur
;enitum; etcreaturam esse quamdam,qu83 meruit de humilitateFilii Salvatoris.nec deverbis ejusquse
>ropter charitatem Filiusappellari; nonautem vere secunduui hominem locutusest neque de passio- ;

sse Filium qui de Patre sit genitus et inde est quod
•lterius eum substantia? commentusest.ne omnino
verus Filius esse credatur.Contra hanc ergo
'atris
: nibus.quasproptermundi salutem implere dignatus
est: sed per haec ipsa plus se gratiie, plus honoris
debere sentiunt Christo utet si non essetpreecep-
:

jus perversitatem et novam doctrinam facta est tum inEvangelio ut omneshonorificentFilium sicut
com
Nicosna synodus, ubi omnibus collatis et decursis honorificant Patrem, ultro hocfacerent fideliores :

ijj
,cripturis, veritas manifestata est,scripta est.Nam quia ille qui se humiliare dignatusest, exaltari de-
jjj
lenique Filmm,quem Arius dixerat aliunde esseet buerat, sicut scriptum est, Qui sehumiliat,exalta-
M tt |on de Patre, neque de substantia Patris, idest de bitur (Luc. xiv, II).
,
.0 quodDeusest, sancti patres nostri professi
ipso 5. At cum Paterdicat, Hicest Filius meus,^hunc
s f[

etl
unt natum de Patre, hoc est de substantia Patris, D audite (Mattk. iu,17i.Filius dicat,£T( omnes honori-
:tn

id
DeumdeDeo.lumen de liimine.Deum verumdeDeo
ero.natumnonfactum.uniussubstantifficumPatre;
t nulla utique diversitas credatur in Filio. Hevera
i
ficenl Filium sicut honorificant Patrem (,/oon.v, 23)
qnaectEcitasmentiura est,intermissa honorificentia,
contumoliascouciunare?qu(E oblivio speiest.inflr-

» Cod.hoclocomendose, Fotiniano sed ; rectealibi. Post hoc vocabulum scribitur in codice id est de
f

i:(("
•> Ita cod., non qui. ed i;«o quod Deus est lum huiccomniati lineasub-
;

Cod. hoc loco hierese, at superius hceresi.

e scribitur, quin scilicet expungitur, utpole mendosa
d Ambrosius contra Pnlladium lib.n, cap. 8 Ihtc : supcrioris conimntis reipetrtio,
st cauxa erroris, hwc origo hceresis Ariun.r, ilutn nnn Epithetum impassabilis additum fuisse vocalmlo
•

itetliifiiiit virtulem Dei, neque tanti sacramenti dis- Dei Patrii in symbolo Aquileiensi, notnt Hulinus in
oiitionem agnoscunl, ui Deum humanii eonditionibus sua eiplicatione. En igitur Nicetas Aquileiensis se-
itnpurent. Qua! verba cuncta adamussiin exscribit cundum su.r IJcleM.r svmlioliiui hic loquitur.
htebadius contra Ar. opusc. n, cnp.8. (Vid. Patrol. h Ad creteros novi Toslamenti codices, qui hnhent

ostrae tom. XX.) hoc additnmcntum hunraudite, nunc accedit Nicetas

• Cod., Nicea. qui in suo ita legebat.
 ,

851 S, NICET.E EPISCOPI AQUILEIENSIS. i

mumetminoremetcontemptibilemaaestimare Chri- AJdreos, Solvite templum hoc, utique corpussuum di-

stum. qui nobis fortitudinem et niagnitudinem et fcebat : etego m triduo suscitabo illud(Joan. II, 19).

gloriam secundum Patris suicontulit voluntatem? 'F.lilerumaU, Potestatemhabeoponereanimam meam,

Crede mihi; Fiiiihonordisinitatis Patris est; quan- t
et poteslatem habeoiterum sumereillam (Joan. x,t8).
tumdetulerisunigenito.tantomagisamplificabisglo- h Sicorporis sui suscitat templnm, si potestas est
riam Patris.Bonus Pater non invi.let sloriam Filio ; ponendfeanimeeperpassionemetresumendaeperre-
quia omnis gloria Filii recurril in Patrem.Hicestca- surrectionem, cessat in Christo infirmitatisopinio,
tholicus sensus, htec devotiofidelium. hoc studium ubi tantae potestatis sublimitas declaratur.
sanctorum.Secundum haec.omniadicta et factaSal- 7. Omnia ergo pie intelligenda sunt; omniahono-
vatorisintelligunt.etintelligentesloquuntur.Necom- rifice sunt tractanda ;utrumquein Uomino ' confi-
nino impediuntur ad hancdevotionem perillaquas tendum est; et formain qua semper fuit, et forma
Uomini voluntatem videnturostendere:utputa,Pu- servi.qure acceptaestpropter servos, credendaest;
termajor me est (Joan. xiv, 28) ; et, Non veni facere etpassiosecundumearnem,etimpossibilitassecun-
voluntatem meam [Joan. n, 38") : et. Filius ase nihil dum divinitatem; neautimpiij aut ingrati judice-
potest facere Joan. v,19);etaliainultahujuscemodi: rn.ur.Nam qui FiliumUei.secundumidquod est.im-
quaeomnia noninfirmant Filium.nequedepretiant, „ passibilem negat.et Deo Patri dicit essedissimilem ;

sed ad Patre b distinguunt.Siqurdem et hsec ideo sunt hicimpius est. Etqui passionesejus secundumcar
posita, ut veraejus divinitas non negetur Ego de nem coufiteri dedignatur, ingratus est. Gloriemur
:

Deo Patre exivi (Joan. xvi, 2$); et, Ego in Patre,et ergoin cruce Christi.sicut Paulusgloriari consuevit:
Pater in me (Joan.x, 38) Bgoet Pater unum sumus
; Miki,mq\lit,absit gloriari nisi in cruce Domini nostri
(Ibid.,30) el,Qui me vitlet c vidit et Patrem(Joan.\w,
; Jesu Christi(Gal. vi, 14).Confiteauiurunitateui,ut
9) et Sicut Patersuscitat mortuoset vivificat.ita et
; nonseparemur * si enim mortui sumus.ut ait Apo- :

Filiut quos vult vivifieat [Joan. v, 21). stolus, et convivemus : si sustinemus, et co^iregnabi-
^•d necillafidelemanimam scandalizant, qui- mus. Si negarnus, et ille negabil nos (II Tim. n, 12).

bus Uominus esurisse, dormisse, lacrymasserefer-
tur; tunc,tristisusqueadmortem,crux,passio,sepul-
tura : siquidem ad hoc sunt scripta
lerantiseexerapla praeberentur, et veraejusincarna-
Sinon credimusquod ipse dicil.Ego et Pater unum
sumus, ille fidelis permanet, negare se ipsum non
et facta,ut et to- potest; quiain gloriaDei Patrisest; quiavivitcum
Patre quiaregnatcumPatre unoeodemque impe-
;

tio nosceretur. Nam in eo quod esurisse Dominus rio. Sicut ait Apostolus, ciim de omni impudicoet

dicitur, vericorporis assumptionem intellige. ln eo immundoet avaro loquerelur, iVonenf, inquit./iares

autem cum quinque panibus et piscibus duobus. in regno Dei (Eph. v, 5) unum regnum
Chr-isti et ;

quinque d milliahominum satiat, veramejusdivini- C tam Christi dixitquam Dei quia unavoluntas Patris ;

tatem cognosce.Certe cum dicit Ego sum panis vivus : et Filiiunacooperatio;unadeniquegratia,eadem

;

qui de coelo descendi (Joan vi. 41), non caditin sen-

. que gubernatio est sicut idem magisler gentium
:

sum nostrum ut panis esurire credatur. Sic et de docet scribens Gratia vobis et pax a Deo Patre et
:

somnointelligendum est :quoniam sicut per «som- Domino nost7'o Jesu Christo. Kt iterum Ipse autem
:

numcorporisveritas cognoscitur.sicper illud quod Deus et Pater nosler Dominus Jesus dirigat viam
et

siatim ventisetfluctibusimperat,veraejusdivinitas nostra7/iad vos (I Thess. in, 11). Non dixit di7'igant.
approbatur.Nam quod lacrymassuper Lazarum fu- ne Patriset Filii diversitatem aut voluntatis.aut po-
di t, fantasmalis suspicio tollitur lacrymse enim veri ; testatisinduceret; sed dixitdirigat, ut unitatempo-
corporis sunt humores. Quod autemdicit, Lazare, tius deraonstrarel. Hac igitur fide hisdem verbis
veni foras (Joan xi 43), et slatim ille qui jam fete-
. . et nos oremus ut Patris, Filii et Spiritus sancti una
bat.aperiente se lerra.vivus emersit,magnumejus gratia, una pax, una etiam gubernatio seinper nos
divinitatisindiciumest.Nametilludquodait,7yisft'j et tueatur et dirigat.

est anima meausqueadmortem(Matth. pauca ad vicem commentarioli, 'quia vobis

xxvi,38),ex Ha3C
hac ipsaLazari resurrectione intelligi potest, quali- scribi postulastis. negare non potui. Confido qoia
terdebeataccipi :necenimdivinitasmortemmetue- D fidelibus animis, etsi brevia sunt,plenam poterunt
bat, sed d humanum affectumper tristitiam animi pnestarc hetitiam Uei.
indicabat. Crux a?que, passio et sepultura, R uno vel Explicit liber Nicetee episcopi de Ratione tidei. '

altero dicto Uomini,discutiuntur, quominus ei im- lncipit ejusdem de sancti Spiritus Potentia.

potentiavel infirmitas ascribatur. Cumdicit ad Ju-

« Cod. errare, dto arstimare, quaelectioemendanda

, ex Nazianzeno orat. 35.
mihi visa est. g Cod., una vel alterd.
*> Cod., dislingunt, antiqua orthographia. Cod., sic.
•>

« Ita cod. Cod., conficiendum.

'

d Cod. cumunica l, antiqua orthographia. Alterum noc nut deest in cod.

j

• Cod., somnium. k
Corrigendum commortui.
f.Miracula multiplicati panis, tempeslatis sedatai, Hin recte adest in codice vocabulum episcopi,
i

Lazari revocati ad vitam, conjunctim memorat Ni- quod amaiiueiisis socorditer omiserat in titulo opu-
cetas etiam in explicatione symboli, ibidemque ea- sculi unte initium. Contra hic ideni amanuensis prs-
dem fit comparatio humanitatisCbristi infirmjfi cum termisit ante Xicetw titulum sancti, quem recte po-
ejusdem potente divinitate. Estautem factaimitatio suerat initio opusculi.
 :
853 DE SPIRITUS SANCTI POTENTIA.
SANGTI NIGET.E
EPISGOPI AQUILEIENSIS
DE SPIRITUS SArVCTISPOTENTIA.
4. Sequitur, utquid de tertia persona, id estSpi-
ritus sancti,sentiam,pro captu mentisexponam.si-
quidem de hoc vel maxime b dubitare multos intel-
ligo. Et licet temerarium sitde hoc disputare qui
sociatur,secundumDo-
Patri et Filio in confessione
minitraditionemet nostram in baptismo confessio-
nem, tamenquia muJti diversa sentiunt, et ratio a
nobis inquiritur, necessarioreddendaest; necaliun-
de reddenda, nisi ex divinarumfontibus Scriptura-
rum. Certusautem sum; prasoccupatasauresetsen-
sus alia opinione gravatos, difficile posseplacari
perniciosa est enim prseveotio. Nam hoc in natura
humana est, ut si de aliquo viro bono male nobis
fuerit susurratum, et prasvenerit cognitionem veri
nuntius meudax, difficile et laboriose susceptam de-
ponarausopinionem.etiamsiidoneisassertoribusdo-
ceamur. Quod nunc multis suspicor eventurum.qui
prava doctorum interpretationeanticipati.Spiritum
sanctum creaturam crediderunt, et tamquam mi-
nistrum despexerunt. Ad propositum igitur redea-
mus.
2. In Nicaenotractatupositum estsecundumsym-
boli formam, Credimus et Spirilum sanctum. Quod
utique sufticiebat fidelibus, quia iu illo conventu de
Filio quasstio fuerat, non de Spiritu sancto. Atque
utinam ut fuerat traditum,cum Patre et Filio Spiri-
tumsanctum simplicitercredidissentiliiquipostmo-
dum qusestionem de Spiritu induxeruntl ut puta,
Macedoniani vel eorum in hac curiositate participes,
Dunienim quaerunt et isti, qualis et Spiritussan-
ctus? undeest? quantus est? nalus est? an factus
est?siciterumscideruntpopulnm,etvere,secundum
Apostoli dictum d Tim. l, 4), interminabilem quse-
stionem Ecelesiis induxerunt. Nonne oportuerat
quem semel sanctum et natuin sanctum crediderant:
<"
eumcum Patremagiset Filiohonorificarent, quam
o qi
creaturissociarent?Sedadhucinducuntqu6estiones,
et tortuosisinterrogationibussimplicesquosquefule
spoliare conteuduut. Nulliautem dibiumputo esse,
quia mala interrogatio eum qui interrogatur, uisi
» Victorinus, ineditoame superioribus annis com-
mentario ad Galatas cap. iv, 6 (etadv. Arian.
epist.
lii, 17) personas SS. Trinitatis, vocat potentias.
crgo Nicetas sic est in hoc titulo intelligendus.
b Sic loquitur eliam Grcgorius Nazianzenus circa
fliiein laudationis S. Athanasii. Porro veterum erro-
rum adversusSpiritum sanotuin historiam, ducto ini-
tio a Sadducsis, habemus apud Petaviam de Trin.
lib. i, 14. Legatur idem auctor etiamlib. n, 13; iu,
7. Ex Patribus ecclesiasticis, qui Spiritus sancti divi-
nitatemnominatim dcfenderunt, supersunt hi proeci-
pui, Didymus, S. Basilius, S. Ambrosius, S. Athana-
834
A caulus fuerit, nescium prascipitat in blasphemiam.
Etindeestquodpraemonet Paulus: Videtenequisvos
spoliet per philosophiam et inanem deeeptiunem (Co-
ioss. n, 8). Interrogant eniin rebellesSpiritus sancti :
natus est Spiritus sanctus, an innatus? Ecce laquei
duo dextra lasvaque protensi in quam enim par-
:
tem volueris pedemresponsionisextendere.capieris.
Si dixeris, natus est dicet et jam non esse unigeni-
;
tum FiliumDei, eo quod sitet alter natus. Si dixe-
ris non est natus; dicet tibi.ergo et aller erit Pater
ingenitus et jam non est unus Deus Pater, ex quo
:
omnia. Potsquamvero utrimque viam responsionis
obstruxerit, jam te quasi rectocursu deducitin fo-
veam utdicat: Si ergoneque natusest de Patre Spi-
ritus,neque ingenitus.superest utcreatura dicatur.
g 3. Quid faciet inter has clausulas fides Ecclesiae ?
acquiescattortuosffi philosophias.et contra omnium
opinionem scripturarum tam veteris quam novi Te-
stamenti d credat esse creatum Spiritum Dei san-
ctum, quem nusquam creaturam legere potuit f Ab-
sit. Meliusplanefaciet.sispretishujusmodi humanis
conclusionibus et vinculisinterrogationum,ad Domini
sui se verba couvertat. Ipse enim in Evangelio dicit
uiidesitSpiritussanctus,ipsefinemstatuitqu8estioni
qui finem non habet. Dicitergo ad apostolos: Mittam
vubisaPatreParacUtumSpiritumveritaUs{Joan.T.v,
26). Sed undesit? nescitis. Si vis scire, audi ipsum
dicentem Hicde Patre procedit. Quid nuncoportet,
:
fratres?Christum audire, anhomines? Christus ne-
quefactum dixit Spiritum sanctum, sed hocsolum
quiadePatreprocedit • Cntrariidicunt.quiafactus
.
est, et creatus. Puto melius esset ista credere, ut
Christus Dominus revelavit, quam nt liumana proe-
sumptio concinnavit.Si autem in terrogemus eos unde
possint probare Spiritum sanctum f factum ;cum non
habeantde Scripturis certum evidenstestimonium,
R assumant illud quod dictum est in Evangelio Om- :
nia per ipsum facta sunt ,et sine ipso factum estnihil
(Joan. l, 3).Dicuntergo: Si omniaper ipsum facta
sunt, etSpiritussanctus factus inter omuiacreden-
sius Theodoretus. S. Cyrillus Alex., Paschasius Ro-
manie Ecclesise diaconus. Uis nunc accedit Nicetas
Aquileiensis. Nuper vero a me editus est in hoc vo-
luinine Ilieronymi Donati dehoc argumento tracta-
tus araplissimus.
c Natum dicebant haeretici, quornin sententiam
aut verba nunc refert Nicetas.
<*Cod., tredit.
• Repetitur in cod., quidnuno oportet fratres; tum
subscnpta linea expuogitur.
' lu cod. additur dominum, tum expungitur.
k* Malim assumunt.
535 S. MCET^E EPISCOPI AQUILEIENSIS. 856

dus est. Hpscnon est apta probatio, sed potius scru- A potest vi leri conditio servitutis. In creatura enim
pulosa collectio. Quseroigitur os Joannis,qui haec ;
servitus intelligenda est ; in g Trinitate vero domi-
dicebat.in quo Spirituloquebatur ? nonnein Spiritu natio et libertas. Erg si illud quod dictum est in
>

sancto? ergo in Spiritu loquebatur, ipse utique

si psalmo omnia serviunl tibi ad creaturas pertiuetet
Spiritus loquebatur. De his autem dicebat.quia per non ad Spiritum sauctum, hoc quoquedictum, om-
ipsum factasuntomnia quse utiquein multitudine et nia per ipsum factasunt h non Spiritum sanctum ,

ordine creaturarum sunt constituta ; non » de semet interomniaconcludit ;quianec,exaliquarnateriaaut

ipsodicebatSpiritussanctus,utipsequoqueinterca> ex nihilo factus legitur, qui ' de Patre procedit.
teras creaturas factus es nihilo crederetur. 5. Sufricit itaque fidelibus hoc scire quia Filius
4. Testis autem est huj us rei beatusapostolus Pau- quidem genitus est, Spiritus autem de Patre proce-
lus.quinorainatimilla.quceperi.hristumfactasunt, densest : et ipsis utamur verbis quibus uti divina
exsequitur. In ipso.\nq\i\l,condita sunt omnia quw in Scripturanos voluit. Quiauterndiligit vitam, etvitae
ccelis et quo?interra,visibiliaet invisibilia; sive^se- novit auctorem,et triuiu nominum socio honore su-
des.sivedominationes.sive principatus,sive potestates: scepilin baptismisacramento.necjamillicterminum
omnia per ipsum et in ipso c creata sunt (Cofoss.i,26). quierit, ubi certum erat non fuisse principium, in
NumquidinteromniacoslestiaetterrestriaetiamSpi- o quo credidit.Crediinusergo Spiritum sanctum Para-
ritumsanctumnominavit?Etutiqueprincipaliterno- clituni de Patreprocedere esse autem non Filium, :

minasset, si eum creatum vel factum, sicutcaetera, neque Filium quodsolentj stulteconquirere;
Filii,

cognovisset. Siautem tamdure visintelligere illud sedSpiritum veritatis.cujus processioaut qualisaut

quod dicturaest, omnia per ipsum facta sunt,* uluon quantasit.nullieonceditur seire.Nam de incompre-
excipiasSpiritum sanctum ;quaero quid sentiasdeeo hensibilitateipsiusSpiritusDominusquoqueinEvan-
quod dicit propheta David ad 8 Deum Dominum, om- gelio dixit : Quia Spiritusubivultspirat,etvocemejus
nia serviunttibi(Ps. cxvm,91) jnumquid Spiritum audis, sed nescisunde venialaut quovadat (Joan.m,
sanrtuminteromniaserviredieis,autservumappel- 8). Hunc Spiritumnovimus inpersona essepropria
qui utiqus non est servus, sed Dominuslibe-
laris, et fontem sanctificationis.lumen animarum,
vera ;

ransaservitutecreaturam?QuodautemsitDominus divisorem gratiarum. Hic Spiritus sauctiticat, non

Spiritussanctus.adThessalonicensesscribensPaulus sanctilieatur; illuminat, non illuminatur: nec ulla
sic dicit : Dominus dirigat cordaveslra indilectione creatura sine hoc Spiritu autadeeternitatem perve-
Domini et tolerantia Christi (II Tkess. m, a). Spiri- nire, aut vere sancta poterit nominari.Audeodice-
tum sinedubio Dominum dixit.dequoet ipse Salva- re tcmpluin ipsum l)omini,id estcorpus quod acce-
;

tor ad apostolosdixerat, quiaipse vosdiriget in om- pit ex Virgine, certe ipsoSpiritu instructum est. Et

nem veritatem (Joan . xvi, 1 3). Adhuc evidentius docet dixit Oabriel angelus ad Mariam Spmtus sanctus :

Paulusdicens Dominus est Spiritus ubi auiem Spi-

; ;
venietinte,etvirtus Allissimi obumbrabit te; idcoque
ritus Domini, ibi liberlas (II Cor. lii, 17). Etad Ro- quod nascetur cx te, deSpirilu sancto est(Luc.\,35).
manos :Non,\nqmt,accepist is Spiritumservitutisite- Ecce ipsum templuiu.in quo verbum Domini habi-
rumintimore,sed accepistisSpirituma loptionis(Hom. tavit, invenimus ab Spiritu sanctificatum. Et licet
facithomines
vin, 15). Si Spiirtus adoptionis est,et dicat ipseDomiuus dese,Queml'atersanctificaintet
filios Dei, quomodo ipse in servili conditione po- misit in hunc mundum (Joan. x, 36) et iterum, Po- ;

nitur.cum servus non possit legitime liberare ? Quo- testenim Filius Deiel suumcorpuset omniasanctifi-
niam,inquit,es<is filii, misit beus Spiritum Filii sui care (Joan. xvn, 19) tamen ut virtutem et proprie-
:

in cordaveslra declamuntem Abba, Pater.Siautem : tatem sancti Spiritus saeculo manifestaret,tempore

F\lius,el hwres per Deum ;eryojam non est servus, baptimastis in specie columbae ipse in suum corpus
sed Filiusf (Gal. iv,6).Si meChristusliberum facitet recepit Spiritum sauctum, ut vere secundnm Apo-
Filium et proprii nominisdivinitatis suae heredera, stolidictum omnisin eo habitaret plenitudodivini-
impiu<ero si eum servum
dixeroqui meliberum fa- tatiscorpoi'aliter:dequaplenitudinepostmodumac-
cit. Libertas autem Spiritus inhoc etiaramanifesla- cipiunt apostohgratiam pru gratia, ipso iuspirunte
tur, quod dicit Apostolus Omnia operalur unus al-
: D Domino lnfaoiem aipo6tolorum,etdicente : Accipite
queidem Spiritus,dividens singulis prout vult(l Cor. Spiritumsanctum;sicuiuspeecaladimiseritis,ilimissa
in, lt). Ubi voluntaria distributio praedicatur, non erunt ; si cujus tenueritis, tenebuntur (Joan. xx,22).

» Deest de in cod. ordo horum commatum.

b Ita sedes, non throni, etiam Victorinus adv. k Ila cod. Num
pro divinitatel
Arium l, 24. Sed. cap. 36, throni, quae sine dubio h inter alios Photius a me editus Am-
Legendus
varietas amanuensium est. philoch. i, circa fin., ubi abutanles evangelico Joan-
c Victorinus, constituta. Variabant cnim exempla- nis textu haereticos refulat.
ria etiam Ltaiicae veteris. Victorinus ipse cap. 36, Sic de Patre simpliciter, non addito Filioque,
'

creata. Qune sunt librariorum arbitria. scribit Nicotas nnqter eliam in Symlioli Explanatione.
d Deest ut in cod. Et quidem aliisjepe Pntressic locutisecuresunt ante
e In cod, scribitur tantum D. Num ea liltera
ex- exortam controversiam qua super re disserit cl. ;
plicanda esset Deum, an potius mendosa credenda, Braida in comm. ad praediclura Nicetae opusculum
ambigebam. p. 270-
' In vulgata Paulini textus editione inversus est j Cod., stulta Liceret etiam scribere slulti.
 .

857 de sprerrus sancti potentia. 858

Et cum scriptum sit, Quis poterit peccata dirnittere A creatio et renovatio per Spiritum erit, sinedubio et
nisi solus Deus(Luc.\, 21) ecce apostoli inChristi
: principium creationis sine Spiritu non fuit.Sed solent
potestatepeccata diinittere.perhibentur.Cognitaest hic.quiveritati resistunt, argutoSpiritus vocabulum
itaquequanla sitsanctificatioSpiritus,ubiDoruinico et personam ad Filium convertere, sicubi creator
ipsi corpori aeeommodata monstratur: cognitaest Spiritus inveniturquia et Fihus Spiritus est, sicutet
;

et potestas Spiritus,cum peccata dimittit. PaterSpiritus.Quod utiquenon estcredendum pra-

6. Veniamusergoadcaeterasejusvirtutesetopera, vae argumentationi.velexhocipsoquiaDavidetver-
utquidetquantussitSpiritussanctuspossitagnosci. bum Domini dixit,quodest Filius ;et Sniritum nihi-
Sicutenim PateretFiliusnisiperoperaagnosciintur, lominuspradicavit, qui est sanctus verbumquidem
:

ut ipse Dova\m\sa\\.,veloperibus meis credite(Joan. firmansccelos, Spiritum autem omnen irtutemeo-

x,38);itaetSpiritussanctusnisiperoperuminsignia, rum, hoc est c ornatum. Aut credant ergo qui haec
quid sit non potest plenius sciri.Nemo itaque a an- legunt ;autnolunt credere.quid et legunt ?Ne quis
si

xietcum de Spiritus sancti virtute capitula profe- autemputethano d credulitatemadDeiPatriscontti-

rimus nemo aures claudatcum divina verbareci-
; meliam pertinere,cum potius ad gloriam e exspectet,
tantur:plusdebentcrerlereccelestiatestimonia,quam siejus verbum cujus ipse Pater. aut ejus Spiritus
terrena tigmenta. Quid ergo est quod volumus ? ad g cujus ipse auctor est, creasse omnia referatur ipse :

signa Mominica sine dubio traditionem. Si enim in enim f creat omnia, cum verbum ejus creant et
nominePatiis et Filii non sine Spiritu sancto rena- Spiritus.
scimur, non sine Spiritu sancto sanctificamur, at- 9. Post creationem igiturostendamusquia vivifi-
que ad eeternitatem proficiscimur.cupimus ostendere quidem de persona refert Apostolus:
cat Trinitas. Et
quia non solum in baptismo, sed etiam in aliis Testorcoram Deoqui vivificat omnia (I Tim. v,2l;vi,
omnibus cum Patre et Filio Spiritus sanctus opera- 13). Vitam vero dat Christus:Oi>M.inquit,»ifa? vncem
tus est et semper operetur. meam audiunt ;etego dabo eis vilam aternam(Joan.
7. Quamquam sufficeret hoc solum, quodin ba- x, 27). Vivificamurveroper Spiritum, ipso Domino
ptismi sacrainonto cooperatus invenitur; quia ex dicente, Spiritus est qui vivificat(Joan. \\,6i).S\mi-
hocetalia intelligunturnonsine Spiritu essecreata. literetPaulus ad Romanos Qui suseitavit Christum
:

Quale est reverarenovatio quidem et reparatio ho- a morluis, k vivificabit el mortalia corpora vestra,
minis cum Spiritu fiat, autem hominis et
figuratio propter inhabitantem Spiritum ejus in vobis (fiom.
creatio, sine Spiritu esse credatur ? An dubium est vm, H). Ecce una viviticatio Patris, et Filii, etSpi-
alicui, plus esse baptismi sacramentum, quam ipsa ritus sancti aperte monstrata est.
exordia creaturae?quiain baptismoaelernitasperti- lO.Praeseientia omniumrerum in Deo est.etoc-
p
citur.inexordioautem morsregnavit abAdam.Au- cultoru.il cognitor est. Licetnemo Christianusigno-
diamus ergo David de creatione prophetantem: Verbo ret, tamen ex Danielis libro monstrandum est.Deus,
Dominico;lifirmatisunl,etSptrituorisejusomnisvir- inquit, qui occultorum cognitor es, quis prospicis
tnseorum (Ps. xxxu, 6). Verbum hoc utique Filius omnia antequam nascantur(Dan. xm, 42). Hsec ea-
intelligendus est,secundum Joannis praeconiura per dempriBscentia in Christo est, dicente evangelista:
quemomnia facta sunt. Spiritusautemorisnonalius Ab initio, inquit, sciebat Jesus qui esset eum tra-
qui creditur sanctus. Habes utique in
est, nisi iste diturus, vel qui essent non crtdentes (Joan. vi, 65).

uno versiculo Dominum, et verhum Domini etSpi- Quod autem occultorum cognitor, ex hoc mani-
sit
rituin sanctum Triuitatis adiinpleturum mysteriutn festatum est, cum obscuraconsilia Judseorum ma-
Quod si verbum hoc, perquod cafilifirmatisunt,ali- oifestans dicebat Quid cogitatis nequam in cordi-
:

quis imprudonter jussionem interpretari voluerit; bus vestris (Matth. ix, 4) ?

b Spiritumoaqueaerasolubilemdixerit: paulatimin ll.SimiliterpraescireomniaSpiritum.Deus mani
Judaismuiii cadat necesse est quia nec Photinus : festavitdieensadapostolos:C2<mtienm* Sptrilus ve-
necJudffiiper verbumsubstantivumetSpiritumcon- rilatis,ducebitvosomnia,et ventura annuntiabitvobis
cedunt esse aliquid procreatum. (Joan. xvi, 13). Qui ventura annuntiare perhibetur,
8. Sed dices De verbo quidem manifestum est
: puto praescire omnia non duhitabitur, quia ipse •>

quod creaverit ;quidde Spiritu? Accipe aliudtesti- scrutaturaltitudines Dei, et novit omnia qurosunt
moniumjustissiiuiilliusitanliquissimiJob.S/ji?-rtMS, Dei. Necnon etsacramentarevelat Dei;testatur Da-
inquit, divinus qui fecit me [Job. xxxiu,4). Et Uavid niel dicens Ipse est Deus deorum, et rex regum,
;

psallens dicit ad Deum

Kmilte Spiritum tuum
: et qui sacramenta revelat (Dan. n, 47). Revelanturom-
creabuntar.etrenovabisfacicm terrse (Ps. cm, 30). Si nia per Christum.sicut ipseait:iVe//io novit Patrem

» Ita cod. Et notenius neutralem verbi significa- lib. ni, 2. Quidetl credulttas uut fides f Opinor ho-
tionem. wnum fideUtcr Christo credcre, elc. Item Paulinus in
b Agnoscit quidein Nicetas senium gramuiaticum
carmine apud me Auctor. class. tiun. V, p. 378.
rocabuli spiritus, sed sucrum illi antefcrt. • Ita cod. pro spectet, quod non caret aliis exem-
Cod., ornatuum.
c
plis.
d
Creaulitatem pro p\de firma dicit Nicelasetiam in I
Cod., erat.
Symboli Kxplanalione qua super dictione legcsis
: g Cod., oivificavit.
disserentem Uraidam p. "264 sqq. Salvianus de Gub. k Cod., scruptatur.
 ::

859 S. NICET.« EPISCOPI AQDILEIENSIS. 860

nisi Filitis et cuivoluerit Filiusrevelare {Luc. x,-E_). A mone : Contra illos statuet Spiritus virtutis, et
Omnis vero in Spiritu revelatio est : testatur Pau- tamquam turbo venti dividet eos (Sap. v, 24).
lus : Xobis, inquit, revelavit Deus per Spiritum 14. Nara et quod bonusPater, bonusFilius,bonus
sanctum suum (Cor.u, 10). Eceeest reTelatiounius Spiritussanctus.sie probatur.De Patrequidem dixit
Trinitatis Deus. 1'nigenitusin Evangelio : Xemo bonusnisi unusDeus
12.Quod ubiquc sit praesens.etimpleat omnia.di- (ilatth. xix, 17).De se autem Ego sum pastor bo- :

cente Esaia:£\70, inquit, Deus appraximans.Et Deus nus(Joan. De Spiritu eeque David psallens
x. 14).
delonginquo (/-... ixx, 87). Si absconditus fuerit dicit Spiritus tuus bonusdeducetme in viam rectam
:

komoinabscondittt.numquid non videbo eum ?nonne (Ps. cxm). Et sicut diciturde Filio, Rectum estver-
ccelwn tt terram ego impleo Jerem. xxin. 24)?Quid bum Domini (Ps. xxxu, _•), sic et de Spiritu dicitur
autem de sua pnesentia. qui ubique? Et Salvator Sptritum rertum innoca in visceribus meis(Ps. l, 10).
Christusin Evangelio dicit Ubicumque fuerint duo : to. Quis autem illam dignitatem Spiritus sancti
vel tres » in nominemeo,ibietegosuminmedio ipso- possit tacere? Antiqui enim prophetae clamabant
rum -lf_t..VxTni.20>.Deplenitudineautemejiisapo- Hsecdicit Dominus.Ranc vocemChristus adveniens
stolus refert Qui descerdit.-.pse est et qui ascendit
: suamrevocavit personam dicens Et ego dico vo-
B in :

super omnesc&losutadimpleret omnia (Eph. iv,10 Novi autem prophetae quid clamant? sicut Aga-
. bis.

DeSpiritu«quesanctoquod k adsitubique.dicitpro- bus prophetans m Actibus apostolorum ait Bxc :

pheta ei persona Domini Ego in vobis, et Spiritus : dxcit Spinius sanctus (Act. xxi, 1). Et iterum se a 1

meus stat in mtdic vestrum (Agg. n. 6). Et Salomon Deo Patre et a Christo vocatum et missum Paulus
ait Spiritus Domini replevit orbem terrarum (Sap.i,
: apostolus (Gal. i, l), non ab hominibus neque per
T.Habitat Deus in sanctis suis.secundumpromis- hominem.sedperJesum Christum et Deum Patrem.
sionemquamdixerat.flaW/aoiitn illis etinambulabo In Actis vero apostolorum legitur quod a Spiritu
(II Cor. vi, (6).Quidvero Dominus in Evangelio di- sancto segregatus et missus. Sic enim scriptum est
cit ? Alanete in me et ego vobis Joan. xv, 4).Prohat Et dicit Spiritus sanctus, segregate mihi Barnabam
autem hoc Paulus Xescitis quia Jestis Christus in
: et Paulum in opus quo vocari eos \Act. xui, 2i. Et
vobisest UCor.xiu. S) ?Hoeautem totum inSpiritus paulo post Ipsi autem missi a Spiritu sanctodes- :

habitatione adimpletur.sicut memorat Joannes :Ex cenderunt Seteuciam (Ibid.. •» .

hoc .inquit, scimus guia in nobis est,de Spirittt suo, 1 6. Nequis autem Spiritum sanctum quia Paracli-

quem dedit nobis (l Joan. m. 2» Similiter et idem tus dicitur • contemptibile quid ajstiniet Paraclitus
. ;

Paulus Xescitis quia templumDei estis.et Sptritus ~ enim advocatus sive consolatorest secundum Lati
:

r,..l._t.._... ..i- ii ,.. .--.-. j*-. ^ 11.,«. T-jir-T..:

habitat m tobii ill Cor. in. 16)? Et raox dicit
,-
Dei nam linguam quae appellatio etiam Filto Dei eom-
: :

Glorificate et portate Deum in corpore vestro (I Cor. munis est. sicut docet Joannes Hxc, inquit, scribo :

vi. 20). vobis nepeccetis.Quod si quis peccaverit, Paraclitum

13. Nam quod arguat Pater, arguat et Filius.ar- habemusadvocatumPatremChrislumjustutnilJoan.
guat etiam et Spiritus sanetus.ita probandum est. ii, 1). Nam et ipse Dominus cum dicit ad apostolos

In Psalmo xlix legitur: Peccatori autem dixit Deus: alterumadvocatummittet vobis Pater,sme dubiocum
quare tu fnarras justitias meas (Ps. xlix, 16i ? Et alinm Paraclitum nominat, sic quoque Paraclitum
infra Arguam teet statuam « illam contra faciem
: manifestat. Sed nec a Patre hoc nomen Paracliti
tuam [Ibiil.. 21). David eequeorans dicit ad Deum: alienum est beneficentias enim nomen est non na- :

Domine, ne in ira tua arguas me Ps. yi, 2). Et qnia turae. Paulus denique ad Corinthios scribit Benedi- :

ipse venturus est arguere omnem carnem (J-.rf.l_). ctus Deus et PaterDomini notlriJesu Christi; Pater
Quid vero de Spiritu sancto salvatorin Evangelio? misericordiarumel Deustotiusconsolationis,qui con-
Cumvenerit,inqml.Paracli!usille.arguetmundumde solatur nos (UCor. i, 3); quod Gra.ce dicitur, f xat
peccato et dejustitia et dejudicio (Joan. xvi, 8).Hoc «..: -xz-r.i rrap-cxX4(r-w_. Et cum consolator dicitur
providens Davidclamabatad Deum Quo ibo: a Spi- Pater, consolator et Filius,
consolator et Spiritus
a facie tua quo fugiam tPs. cnxvni, 7)?
ritu tuo, et sanctus,una tamennobisconsolatio Trinitatis prae-
Quod sit autem unum judicium d a Deo per Chri- statur- Sed abluti.iaqmt, estiset sancti/icati et justi-
stum futurum, beatns Paulusostendit cumjudiea- : ficatiestis tn nomine Domini Jesu Christi et in Spiii-
bit,ia^tiit,DeusoccultahominumperJesumChri^tum tu Deinostri (II Cor. vi, II).
Dominum noslrum (Rom. n. 16i. Et q .ia Spiritus 1 7 . Sed forsitan hasc mitia et bona non excitant ani-
sanctusjudicaturusest Antichristum,dicentePaulo, mum ad intelligendam potentiam Spiritus sancti;
cum de persona ejus loqueretur : Quem interficiet, paucadeterribilibusproferatnus.Vendideratpossses-
ait.Dommu- Jesus Spiritu ori sui II Thess. n, 8). sionem Ananias.sicut scriptum est in Actibus aposto-
Si Antichristus Spirituoris Dominiinterfieilur, ergo lorum, suppressamque partem pecuniae discipulus
et omnis creatura Spiritu judicabitur.dicente Salo- sibireservaverat; reliquampro totaacte pedes de-

• Deest apud Nicetam voi congregatt. Cod., contemptibilia.

«
b Cod., asttt, quod ferri potest. Verba Graeca deerant in codiee, relicto
< patio
c Ila cod.
vacuo quas ego suppleTi pro spatii modulo.
;
d Cod.,i<K. eum pro a Deo.
 . ;

86i DE SPIRITUS SANCTI POTENTIA. 863

posuitapostolorum.OffenditSpiritumsanctum,quem A proprium est; si haec ita sint, immoquia vera sunt,

putaverat se latere. Sed quid ad eum continuo bea- quid a me quaeritur ut dicam quid sit Spiritus sanc-
tissimus Petrus ? Anania,quare Satanasimplevit cor tus, cum per operum magnitudinem, quodestipse
tuum.mentirite Spiritia sancto (Act. v. 3)? Et statim se manifestat ? Nonutique alienus est Patris et Filii
ait Non es mentitus hominibus, sed Deo. Atqueita
: sanctitate, qui non est ab operum virtute alienus :

percussus virtuteejns.cui mentiri voluerat, expira- frustraillinomendivinitatis negatur, cujuspotestas

vit. Qaidhic »vult beatusPetrus intelligi Spiritum non potestabnegari:frustraprohibeoreum cum Pa-
sanctum ? Et utique clarum est cum dicit : Non es treetFiliovenerari, quem confiteri cum Patre et Fi-
mentttus hominibus,sed Deo. Manifestumestergoquo- lio ipsa veritate compellor.Siilli mihi cum Patre et
niamqui mentitur Spiritui sancto, Deo mentitur ;ei Filio confert remissionem peccatorum, ronfert san-
qui credit in Spiritum sanctum, credit in Deum.Sic ctificationem et vitam aeternam, ingratus ero nimis
etiam uxorAnaniae,quaein mendaciofueratconscia etimpius si non ei cumP atre et Filio referam gloriam.
estin morte facta est socia. Tale aliquid, immo for- Aut si non est colendus cum Patre ei Filio, ergo nec

tius in Evangelio ostendit Dominus dicens : Omne conritendus est in baptismate. Si autem omni modo
peccatumetblasphemix remittentur homnibus \qui confitendus est, secundum dictum Domini ettradi-
autemdixent blasphemiamin Spiritumsanctum.non „ tionem apostolorum, ne semiplena sit fides et im
remittetur ei neque in hoc saculo neque in futuro perfecta; quis me poterit ab ejus religioneet vene-
(Matth. xn, 32 ilarc.m, 28, 29; Luc. m, lO).Ter-
;
ratione cohibere ? k In quem enim credere jubeor,
ribilis sententia b irreinissibile dicit essepeccatum
! ei etiam devote supplicabo.

ei qui in Spiritum sanctum blasphemaverit.Compara 19. Adorabo ergo Patrem, adorabo Filium, ado-

huicsententiseillud quod spiritum estin Regnorum raboSpiritum sanctum.una eademqueveneratione.

\\bro:Sipeccandopeccaveritvirinvirum,orabuntpro Quod si quis durum hoc putat, audiant quomodo
eo;si autem in Deum peccaverit ,quis orabit pro eo(I David ad b-culturam Dei fideles hortetur Adorate, :

Reg. n, 25)? Ergo quiapeccare in Spiritum sanctum inquit, scabellum pedum ejus, quoniam sanctumest
et peccare in Deum, idem c ioexpiabile crimen est; (Ps. xcvm, 5). Si scabellumpedum Domini religio-
jam advertere poterunt quanta sit Spiritus sancti nis est adorari;quanto magis religiosum erit,si ejus
raajestas ; in quem si quis rebellis exstiterit, in per- Spiritus adoretur ? ille utique Spiritus quem beatus
petuas pcenas trudetur. Petrus in tanta sublimitate prsedicavit dicens :

Possempluradedivinis Scripturis proferre le-

18. ' Evangelizaverunt vobis Spiritum sanctum missum
stimoniaquse,secundum Baptismisacramentum.Tri- decxlo,inquemconcuspiscuntangeliprospicere(\Pet'
nitatemuniusoperationisacpotentieemanifestarent. 12) Si angeli eum cupiunt aspicere.quantomagis
.

Sedquiaet in his plenusest sapientibus intellectus, " nos homines mortalesj contemnerenon debemus?
multa praetereo. Faciam itaque recapitulationem di- ne forte et de nobis dicatursicut dictum est ad Ju-
ctnrus : si de Patre procedit Spiritus sanctus ; si li- daeos Vos semper k Spiritui sancto restitistis, sicut
:

berat ; si sanctificat ; si Dominusest, est,ut dixit Apo- et patres vestri(Act. vn, 51).
stolus; si erat cum Palre et filio ; si viviflcat ; si 20. Quod ii haec tanta ac talia non inclinant ani-
praescientiam habet, sicut habet Pater et Filius ; si mumad venerandum Spiritumsanctum.accipead-
revelat ; si ubique est ; si adimplet orbem terrarum hucaliquid fortius. Sicenim Paulusinstruitprophe-
sihabitatin J electis ; si arguetmundum ;sijudicat; tas Ecclesiae, in quibus utique et per quos ipseSpi-
si bonus est ; si rectus est ; si de eo clamatur, haec ritus loquebatur : Si,inqm\..omnesprophetent,intret
dicit Spiritua sanctus; si prophetas constituit ; si atiquis injidelisautidiota,coui<inciturabommbus,exa
apostolos miltit ; si consolator est ;si abiuit et justi- minaturabomnibus,occultaetiamcordisejusmanifes
ficat ; si 8 tentatores suos interficit ; si is qui •"
in tafiunt.Ettunccadensinfaciemadorabit Deum, pro-
eum blasphemaverit.nonhabetremissionem neque n untians quia vere Deus est in nobis (I Cor.xi v,24) .U ti-
in hoc saeculo neque in futuro, quod utique Deo queSpiritumsanctumintelligivoluit,quiinprophetis

cod., beatus, cum paulo ante sit beatissimits.

» Ita t\ boli Explanatione, prorsus ut ego censeo in eodem
Sic absolute censet. seu potius scribit Nicetas
•> sensu ;
quia ibi agitur de abrenuntiando cultui dia-
etiam in Kxplanatione Symboli deque eo loco dis- ; Quare assentiri non possum cl. Zaba"o(ed. Nic.
boli.
putal Braida p. 280 sqq Expl. Symb.) qui existimat verbo cultura significari
c Deum expiabilia apud
Atqui peccata adversus ibi a Kicel&vestiumeleaantiam. Etiam S. Ildephonsus
Deum sunt.quaniqiiaiii hic videtur contrariuiu prope Toletanus, de Scnpt. Eccl. 3dicite«<(uratn iaolorum.
dici. Ergo eadein iere responsio valet ad peccatum Iiumo vero Lactantius Inst. v, " Ihi ttntct pia et rc- :

conlra Spiritum sanctuin nempequod Nicetas paulo ; ligiosa cultura. Sic Tertullianus Apol. cap. 21 Ne- :

severius dixerit quam se intelligi nialuerit. gat quod colit, et culturam in altcrum transfert.
A Cod. niendose, excclsis sed confer p. 32b. : Notabilis varietas, evangelizaverunt Spiritumsan-
I

• Cod., temptatores. rtuvi mistum, pro Spiritu sancto misso ut est in vulg.
f Cod., cuhi pro in eum. ed. itemque in grseco textu, h rivniiueri ayi'.> «mtrra-
f Cod. Vat. niendose. in quem enimjuheo ei etiam XtVrt. Nicetas eigo.si sana lectiocodicis est. dicit prae-
dubie tupplicabo. Kl quidem <lcvote pro dubie lego in dicatum ipsum Spiritum sanctum ab apostolis.
alio codice Valicano. j Cod. Contempnere.
Cultura lioc loco sinc dubio cultum religiosum
•> k Ita cod. Et sic Eugenius quoque carthaginiensis
signilicat. Kodem vocabulo utitur Nicetas in Syiu- lib. fid. legisse se demonstrat.
 :

M S. NICET.E EPISCOPI ABCILEIENSIS. 864

loquebatur.Si ergo mfideles cadunt in faciem etado- A dietus est, et Moyses homo Dei.utTimotheus homo
.-a-.:Spiritum sanctum.adorantperterriti.eteonfiten Dei a PauJo appellatus est ; sic a Christo Christiani
turinritiex operummagnitajine. idest abundantia nuncupantur sicetiam abSpiritu spiritualesappel-
:

gratia? spiritualis :quanto magis fidelibus expedi t vo- lantur. Si igitur voceris homo Dei, et non fueris
lontarie et ex afiectu adorare Spiritum sanctum ! Christianus, nihil es. .Eque si Christianu- dicaris.et
2f. Adoratirrantem Spiritus non quasiseparatim nonfuerisspirituahs.ne tibi satisde saluteconfidas.
moreeentilium; sicut necFiliusseparatimadoratur, SitergonobissecundumbaptismaSaWatorisconfes-
qniain dextera Patrisest; sed cum adoramus Pa- sio. fides integne Trinitatis. una devotio pietatis
i>

trem. credimus nos fidehter et Filium et Spiritum nec moregentilium, potestatum diversitates opine-
sanctum panter adorare :quiaet cum Filiucninvo- mur.ant creaturam in Trinitate suspicemur.Sed nec
camns Patrem nos eredimnsinvocare et cum Pa- : Judseorumscandalo succumbamus. quiFiliumDei
trem roeamus, aFilio nos cred:mu> eiaudiri.sieut nej-ant.qiiSpiritumnonadorant sedpotiuspprfec- ;

ipse Dominns poUicetur, QuidquidpetieiitisaPatre tam Trinitatem adorantes et magnificantes, sicul in

in nomine meo. ego faeiam ; ut honorificetur Pater mysteriisorenostrodicimus,Sancfus. sanctus. sanc-
Se et euin Spiritus adoratur, ille utique tus,Dominus Deus Sabaoth, itaconscentiamtenea-
adorator cujus est Spiritus. mus.Etillud unns sanctus, utique Spiritus; unus
.2. I!lumantemnullus ienorat.quoddivinaemaje- Deus. Jesus Christus in gloria Dei Patris unaom- ;

ftati necaddi quidpism necminuj.humanis suppli- nipotentia.quia una el religio Trinilatis. Et deinceps
cationibuspotest:sedunusqui?queseeundumpropo- pacem et dilectionem sectantes bonis semper ope-
sitnm voluntatis sue aut gloriam sibi acquirit fideli- ribus abundemus et audiamns ab Apostolo.sicut
:

tervenerando.autconfusionempertinaciterresisten- audierunt Corinthii in c prima Epistola : Gratiam

do. Certum est enim quia et conteniio et superbia Domini nostri Jesu Christi.et dilectio.et communi-
damnationem eenerant:hononficenhafructusdevo- catio sancti Spiritus erii eum omnibus vobis. Amen.
tionis exspectat. Quare antemfidelesnon honorifi- Explicit sancti Nicetae episcopi de Spiritussancti
cent intejrre Tnnitatem. ad quam perlinere eonfi- Potentia.
dunt. cujus nomine se renatos, eujus vocabulose Incipit tractatusejusdem dediversisappellationi-
nominarisHoriantur? Namsicut». anomine DeiPa- bus Domino nostro Jesu Christo conrenientibus.
tris homines Dei appellantur, ut Hehas homo Dei
« Cod. *d nomtm. c Immo seqnentia verba leguntur in secunda? Epi-
* Cod., inttgre. Malim integra. •tola? clausula.

SANCTI MCET.E
EPISCuPl AQUILIENSIS

DE DIVERSIS APPELLATIOMBUS
I». N. JESl CHRISTO CONVENIENTIBUS.

i. Multa nominamultaeque appellationes inScri- C sibiliter genitussit a Deo Patre, Telquodsine dimi-
pturis sanciis inveniuntur. qua DominoJesuetSal- nutionepaternaesubstantieejusexstiteritgeneratio.
Tatorinostroconveniunt. Dicitur verbum.dicitursa- Nam nec homodiminutionemahquam pati videtur
pientiajQi, virtns, dextera.brachium, angelus.ap- cum verbum emittit. Velcerte verbumdicitur,quod
pelIaturhomo;dicituragnus.ovis, sacerdos, via, ve- per ipsum sit Deus Pater semper et angelis locutus
ritas. vita:dicitur vitis, jusutia,
redemptio: panis, ethomimbus.Sapientia dicitur,quia per ipsum sunt
lapis, medicus, fons aquae viva?, pai. judei.
janua in principio sapientcr cuncla disposita.Lux dicitur,
appellatur. Haec omnia dicitur et alia muita voca-
; quia et primas mundi tenebras ipseilluminavit, et
bulainScripturissanctisk deChristo invenies;cum noctes mentium humanarum suo adventu fugavit.
unus atqueidemsitDeiFilius Deus noster, ut virtu- Virtus dicitur, quianullaeumpotest superarecrea-
tis ejus ae dispensahonis ratio eoenoscatur. Au- tura. Dextera et brachinm dicitur. quia p»ripsum
disti appellationes : qnaere nunc appellationum uuiversa creatasunt,etab ipso omnia continentur.
significationes. Verbum dicitur, velquod impas- Angelus magniconsilii appellatur,quia ipse est nun-
• In eodem argumenlo versaturDamasus carm. D
11 Legatur item poeta. Orientius in collect. Pisaur.
ed ^arazan. (77,omo nostrc XIII. c "•
Dam. -
tom. VI, p. 89 et Phcebadius contra Arianos cap. 6,
;
earm. 6), qui tamen Tersos in pervetusto Vat.
cod. quem postremum lectum aNiceta tix dubito.
353 tnbuuntur Silvio cmdam. Et qnidem cod. rat. b Cod. in pro de. Alius codex hic verba aliquot
na pro vita ; eolumba pro columna; panit pro paries desiderat.
 . ;

«65 EXPLANATIO SYMBOLL 866

tius paternaj voluntatis, Dicitur hominis Filius,quia A Siinnocens lueris, tibi ipsi se <=
sociabit velut agnus.
proptemoshomines hooionasci dignatus est. Dici- Si te persecutio aliqua geutilis contristat, sume ii-

tur agQus propter innocentiam singulareiu .0 vis dici- duciam, quiaet ipse tamquam ovis immolatusest;
tur, ut ejuspassio deuionstretur. Sacerdos dicitur, et tetamquam sacerdosPatri suscipietofferendum.
velquiasuum corpus oblationem el hostiarnobtulit Si viam salutis ignoras.require Christum, quiaipse
Deo Patri pro nobis; vel quod per nos » diessingu- est iter animarum. Sivis scire veritatem.ipsumau-
losofferridignatur. Diciturvia, quiaperipsum per- di, quia veritas est. Mortemomninone timeas, quia
gimusad salutem. Vitisapellatur, quiabrachiorum Christus vita credentium est. Dulcedo te saeculi de-
palmites extendens in cruce,magnum saeculo praesti- lectat ? magis ad crucem Christi convertere, utejus
tit dulcedinisfruclum.Justitiadicitur,quipersuino- quae in cruce pependit, duicedine recreeris.
vitis,
minisfidem justiricatpeccatores. Redemptiodicitur, Peccator es perditus ? justitiam debes esurire, re-
quia olim perditos sanguinis suipretionosredemit. demptorem sitire, quod Christus est satiat enim :

Panis dicitur,quia b famem gentiumper suumrefe- quia panis est. Sinutasin aliquo, firmagressum in
cit Evangelium.Lapisdicitur, quianecserpensfecit ipso, quialapisest, et temumtum praestabit ut mu-
in eo vestigium, et nobis ipse prastitit munimen- rus.Intirmus et debilis es? abipsoquoereremedium,
tum. Medicus dicitur, quia intirmitates nostras et g quia medicus est.Ardorem Pateris peccatorum.vel
vulnera sua visitatione curavit. Fons aquae vivae maximequicumquees catechumenus?curre ad vitae
dicitur, quia per lavacrum regenerationis et abluit fontem, ut ardor tuus exstinguatur, et aeternitatem
et vivificat peccatores. Pax dicitur, quia dissi- tua anima consequatur. Siiia discruciatetexagitat
dentes in unum colligit, et Deo Patri reconcilia- dissensio, accede ad Christum, quia pax est, ut et
vit. Resurrectio dicitur, quia ipse omnia de se- Patri reconcilieris, et omnem diligas hominem tam-
pulcris corpora suscitabit. Judex dicitur, quia ipse quam te essediligendum d judicas. Sioccasumcor-
est et vivos judicaturus et mortuos. Jauua dicitur, poris times,et mortem vitae istius perhorrescis.me-
quiaperipsum coelorumregnifidelLbus aperiturin- mento quiaresurrectio est ;potest resuscitarequod
6
troitus. cecidit. Si te peccati voluptas sollicitat, et vitia
2. Ergo quia tantis et nominibus et titulis Domi- carnis ' irritant, praescius cogita quia justus judex
nus communis appellatur, habehduciam.fidelis, et est, severus examinatorest.asteruiignis prasparator
spem tuam in ipso tota virtute constitue. Nam ut est; et numquam te peccare delectabit. Ad postre-
Patrem sciat, ipse tibi verbum est. mum, frater,si te desperatio aliquainvaserit de re-
Si vis recte sa-
pere, ipsura quaere.quia sapientia est. Si tenebras muneratione j ustitiae, de cceles tis gratiae expectatio»
aliquas sensus tuus patitur, Christumrequire,quia q ne, « credibih mente januam illum essepraesume
lumen est.Inflrmus es?habes refugium, quia et me quia'et per ipsumresuscitatusa mortuis,etccelorum
dicus est et virtus. Vis scire per quem sitmundus secreta penetrabis, etangelorum consortiumconse-
creatus, et aquo omnia contineantur? ipsum crede, queris et audiesillam desiderabilem vocem;£uje, :

quia brachium et dextera perhibetur. Pavoremsu- serveboneet fidelis,^ quia fuisti fidelis,intrain gau-
stines aliquem ?in omnibus tibi velutangelus aderit. dium Domini tui possice regnum quod tibi prapa-
;
'

Si tibi difflcile fuerit visuaccederead tantamunige- ratum est a mundi constitutione ipso praslante, :

niti maje^tatem, ne desperes, quia et homo lactus qui cum Patre et Spiritu suncto vi\it et regnat per
est, utad eum facile accessum haberethumanitas. omnia saecula sceculorum (Matlh. xxv, 33). Amen.
» Notemus Missae quotidianae usum aatate Nicet» vocabuli.
b Cod. unus habet famis scientiam ; alius, scientise; • Al., voluntas.
ego emendandum curavi. ' Al., inoitant.
c Al. cod., socianit. t Al., fideli.
d Vocabulum judicas a me suppletur. Nam in co- b Al., quia la paucafuisti.
dice relinquitur vacuum spatium unius adamussim ' Al., paratum.

SANCTl NICET/E
EPISCOPI AQUILEIENSIS

EXPLANATIO SYMBOLI
HABITA AD COMPETENTES.

l.Qui credit in Christo, et sequitur eum ad ve- D secutusterramrepromissionis ingressus, hicconfi-

ramducentem vitam.sicuti Israelis populus Moysen dens duce Christo abrenuntiat inimico, et augelis
» In antiquo codiccBobiensiapud Muratorium AA. cettt episcopi.
m. 8e. tora. III, p. 819, sic Uber I instructionis iYi-
: b Ob hujus Tocabult declarationem ea locum ex
 867 S. NICET.E EPISGOPI AQUILELENSIS. 868

ejus.et universae magicae curiositati, quae constat A quxin in terra ; visibilia, et invisibilia, sicutdocet
ejus per angelos Satanas.Deinde b renuntiat operibus Paulus (Coloss. i, 16). et eonsignat Joannes: m m-
ejusmahs,etculturae,idolis,sortibus,etauguriis,pom- niaper ipsumfacta sunt, et sine ipsofactum est nihil
pis, et theatris, fornicationibus, « ebrietatibus, cho- (Joan. l, 3)
ris,atque inendaciis. Haec sunt et aiia serpentina, 3. Credensergo in Deum Patrem, statim te con-
qufe stringuntanimashoruinum.etadinfernicarce- fiteberis credere etin Filium ejus Jesum Christum.
rem ducunt. Uis ergo malissehomo expediens,has Hicest Filius Dei JesusChristus; Jesus qui Hebraeo-
catenas post dorsum suum velut in faciem proji- rum lingua interpretatus.Salvatorinlelligitur : Chri-
ciens inimici, jatn J sincera voce pronuntiat. stus vero regiaedignitatis appeUatio est: veluti sal-
•2. » Credo in Deum Patrem omnipotentem. Bene vator et rex, unus atqueidem Christus Jesus. Hic
incipitacredulitateconfessio.quiasicbeatusPaulus propternostram salutem descenditaPatredecoelis,
<>xpressit. et similenobis corpusaccepit. Natusex Spiritusan-
Corde. inquit, ereditur ad justitiam. ore
autem eonfessio fil ad salutem ^Rom- x, 10). Credis cto.et Virgine Maria sine ulla viri operatione corpus :

ergo in Deum Patrem omnipotentem E>eum inge-

f
ex corpore Spiritus sancti virtute. generatum est
:
;

nitum, quiortusa nullo est, panullo coepit :Deum manensDeus.homofactusest. n uthominibusetvisui

invisibilem.quemnulluscarnisoculusvideresufficit: g et doctrina? saluti esseposset; quia aliter divinitas
Deumincomprehensibilem.quiomniacomprehendit: ad hominibus sustineri non potera! nisi eorporis
Deum immutabilem, qui non mutatur temporibus, assumptione visibilis.
nec senescit aelate. sedsemperidem est :qui non in 4. Natusergoex sanctaet incontaminataVirgine,

temporec«pit wvere, sed semper vivens, nullum utsanctaenativitatis nobis praestaret initium. Natus
patitur successorem Deum bonum et justum cceli est, secundum quod ante dictum fueratper prophe-
:

etterrae Creatorem. Hunc contiterisDeum,sed eum- tam Eccevirgo in uteroconcipiet. et pariet Filium, :

dem conBtearis et Patrem Filii necesse esl: nemo et vocabitur nomen ejus ° Emmanuel quod est inter- :

enim Pater estsioe Filio Pater ergo per Filium est,

: pre!atum,Xobiscum Deus (Isai. vn. 14) Matth. i. 23). ;

habens utique Kilium, cujus sit Paler. h Et haec est Crede ergo,hunc,quiex Virgine natusest, nobiscum
piaconfessioin Deum ; ut eum non solum > Deum esse Deum;Deum ante sa?culade Patre : hominem
scias,seicoi:noscasetPatrem.' .Patremviventis ver- ex Virginepropterhomines. Vere incarnatum, non
bi.virtutis ac sapientiae propriae k qui ante omnia : putative, sicutpquidamerroneiha?retici erubescen-
sa?cula,ante omniumpnncipium,an;eomneomnino tesmysteriumDei.in phantasmatedicunt factamDo-
tempustx segenuit Filium, Spintus Spiritum, Deus miniincarnationem quia non vere : fuerit quod vi-
Deutn mquosunt condita universa
; ' quee in ca>lis,et debatur. sedoculosfefellerithominurn.Quodq absit

pervetusta, quam lego in Vaticano codice, niissae criptnm fuisse credo in Deo, non in Deum. Cur ergo
eipositione. lnter catechunienum et compctentem qux apud Nicetam Aquileiensem legimus credoin Deum >
dijferentia est v De caUcltumeno, quid sit, satis supe-
.
C Nimiruiu cl. Braida dissert. p. 64 perdocte jam de
rtus dictum est ; sed de competente. ./uiJ sit, breviter monstravit symboli Aquileiensis formulam aetate.Ni-
est dicendum. Competens cst i/ui ddigenter instructus cetaejatn fere obsolevisse, Romanamque pro illa
fide et atlente de credulitate imbutus, post traditam formulam in usum venisse.
sibi doctitnam Christiamtalis, eimysteriumsymb<h. t't Ostendit uiihi in suis schedis cl. Fea insignem
f

traditument oratumit Dommicm, petit et rogat utpossit Alcuini. ut ita dicam, praedam. qui in sua fidei con-
consequi mysteria sacri ba/tismatis et grattam. et par- fcssione part. ui, cap. 80. exscribit tacite ad verbum
ticeps /iert sanctse Ecclesiac, et in servilio cum /ideli- caput hoc S. Nicet» usque ad factum est nihil. Ego
btu etse Chnstt. Lndeeta petendo, competentes ro- vero observo apud Braidam in S.Chromatii editione
canlur. ltem in autiquo sermone ms. sic lego Pas- : p. lxxix [Patrol. tom. XX, col. 315), eumdem Al-
cha petttum, sive competentium, dtcitur, quta hoc die cuinum exscribere S. Chromatii quoque locum, lau-
syvtbolum, ni e>t /iitei sanctae crediihtas. competenti- dato tanien auctoris nomine. Ergo Alcuinus aqui-
bus neophytis tradebatur ut quiad Dei gratiam perci-
; leienses patres familiares habuisse videtur.
piendam in Pascna/i solemmtate festinabant, -.
g Alcuinus interponit et.
quam confiUri debennt, agnoscerent. Competentes ii Alcuinus omittit verha ab et usque ad cognoscas
enim dicuntur quasi simui petentes.Vcniqae in antiquo Pairem. et
sacramentah ms. Vat. sic lego Prtmus gradus cate- Contra fidem codicis editioneshabent Dominum.
:
1

ehumenorum ; II, competenttum ; III, baptizatorum. D j Alcuinus, Palrem iioo.

Ad Competentes exslat brevis levidensisque eihorta- k Apud Alcuinum, quod (relatum ad verbum inef-
tio inter sermones spurios S. Fulgentii num. 78. Sed fabiliter ante omnia. immo absque initio, ex se genuit,
et bonus eistat Augustini sermo ad Competentes, se- Spiritus Spiritum. etc.
cundus videlicet in Dominica Palmarum. Alcuinus, et quce. '

» Male cod.. curiositatis. m Alcuinus, omnia inquit.

Vocabulum renuntiat perperam omissum fuerat
*> n Ita cod. Atque edd.
in editionibus, quod in codice adest. Cum autcm hanc o Sic edd. ad cod. minus bene cum unica m. ;

et sequentes emendationes facio ad codicis fidem, P Cod. habet qui';tum sequitur compendiura quod
haud ego editores accuso, sed partim apographorum videtur explicanduui rlicunt aut dicitntur. Sedrevera
novorum varietatem, partim operarum incuriam. antiquus amanuensisscripserat tantumguiiiam. quod
c Hic obtrusa in edd.
particula et. non intellexit posterior librarius. Male vero est in
d Editiones male
symbolica. Veram evidentemque editionibus quidam dicunt ; nam dicitnt paulo post se-
lectionem codicis sincera conQrmat Nicetae fragmen- quitur. Quare et interpunctio editorum mutanda
tum i Vindebonense. mihi fuit.
• Dixi «uperius p. 15, n. 1 in symbolo q Perperam editiones replicant absit.
AquiUiensi

\
869 EXPLANATIO SYMBOLU 870
omnino a Dei veritate. Si enimfalsa incarnatio est, A que poterat Christus amortedetineri, quiet mortis,
faisa erit et salus hominum. Quod si vere salus in et vitae totam obtinet potestatem. Ascendit in ccelos,
Christoest, veraaequeincarnatio est. Inipsoutrum- undeet descenderat quia Semo, iuqu\\,ascendit in
:

queexistens;homo,quodvidebatur;Deus,quodnon ccelum nisi qui de caslo descendit, Filius hominis qui

videbatur.Manducans uthomo,etpascens quinque erat in ccelo (Joan. x, 18 ; ui, 13). Sedet ad dexteram,
» milliahominum quinquepanibus,quiaDeus. Dor- Palris, secundum quod dictum est in Davidicis ex per-
miensuthomoinnavi, sedventis etmariunperans, sona Dei ad Filium Sede a dexlris meis, do-
Patris :

quiaDeus.Manuscruciaffigens veluthomo; sed pa- neeponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum (Ps.
radisum.confitenti se latroni tribuens, quia Deus. ax,8).Indeventurusejudicarevivosetmortuos.CTede
Mortem postremo suscipiens deposilo ad modicum quoniam Dominus noster veniet
hic ipse Christus
corpore, ut homo; sed quatriduanum mortuum de cum angelis et virtutibus eorum,
tam vivosquam '

sepulcro b suscitans, quia Deus. Ltrumque ergo olim mortuos j udicare ut reddat singulis secundum
:

credendus est Christus Deus, et homo quia sicut

; : opera eorum hoc est, j ustos ad vitam asternam con-
:

homo expassionibusagnoscitur, itaDeusexdivinis stituat; impios autem asteruas pcenae subjiciat.

operibusmanifestatur.Habesergo unde respuasma- 7. Credis et inSpiritum sanctum. Hic Spiritus san-

gistros fallaciae, Si quis tibi hominem tantummodo p ctus unus est, sanctiticans omnia, qui de Patre pro
Christum fuisse in auribus susurrare c tentaverit, di cedit,solusscrutansmysteria etprofundaDei, quiin
citoquia homo per preedicta factus est; d quem ex specie columbas de coelis venit in Christum. HicSpi-
virtutibus, et professionibus jam cognovi, dicente ritus sanctus unusquidemest, sedmultiplexin vir-
ipso Salvatore ad Judaeos: Simi/u non vultis crede' tutibus etin operationibus. Ipse dividit gratiarum
re, vel operibus credite. Et cognoscite, quia ego in donasingulisproutvult(lCor.\n,H).lpsepropheiaLS
Patre, et Pater in me (Joan. x, 38) constituit,apostolos impievit
et ipse tempore baptis- ;

5. Sequiturut credas Dominicae passioni ;etpas- mianimascredentium.corporaquesanctificat; gsine

sum confitearis Christum, crucitixum aJudaeis, se- cujusoperatione nullapotest creatura ad aeternita-
cundumpraedictaprophetarum.Etvideneerubescas tem pervenire : incujus glonam etiam b angelipro-
in passione Domini tui. Si s forte aliquid mtidelitas spicere concupiscunt
(1 Petr. i, 12). Qui et sedes » et

Judasorum,vel stultitiagentiumdemagnifica Christi dominationes,etuniversasccelorumvirtutessuama-

cruceblasphemare voluerint,memento somper dicti jestatesanctiticat. i InquemSpiritumsanrtum siquis
Domini: Qui me confessusfuerit coram homi/iibus, et blasphemaveril ,non habet remisswnem neque in hoc
ego confilebor eum coram Palre meo,quiest in cwiis sieculonequeinfuturo, sicutipseDominusprouuntia-
(Matth. x,.!2j. Nec sane est unde confundaris si in vit (Matth. xu, 32).
quo sacramento passus estChristus.intelligas. Pas- " 8. HancTrinitatisfidem,fratres,incordibusfirmate
sus est nondivinitate, sed carne. Deus enim impas- vestris.credentesinunum DeumPatremomnipoten-
sibilis semper est. Passus autem est carne, sicut tem, et m
Filium ejus Jesum Christum Dominum
apostolus docet(lPsfr. iv, i), utejus vuluere salus nostrum, et in Spintum sanctum.lumen verum, et
humano seneriproveniret: sicutetiamprophetaprae- sanctiticatoremanimarum.quiestpignushaeredilatis
dixeratlsaias. Et ipse, inquit, passusest pro peccatis nostrae, qui nos, si in eum fuerimus intenti, deducet
nostris, vet vulnere ejus sanati sumus omnes (Isai. in omnem veritatem, etfacietccelestibus cohaerere.
liu, 5). Noslroenim peccato passusest Christus, ut Hanc enim regulamtideiapostolia Dominoaccepe-
nobis juslitia donaretur. Sub PontioergoPitatopas- runt.u/ in nomine Patris, et Fitii, et Spiritus sancti
sus est. Tempus designatur,quo PontiusPilatusfuit omnesgentescredulasbaptizarent(Matth.xx\ui,\9).
praeses Syriae et Palestinae. Hoc autem ideo caute Haec iu vobis maneat tides ; lioc depositum cuslodite,
ponitur,quiaaliquantiheereticoradaemoniacisfrau- charississimi, devitanles profanas
vocwn novitates
dibus decepti diversosgarriuntchristos.Tu ergo et et oppositiones fallacis scientice
Tim. vi, 20). (l

tempus passionis edoceris ut eum, qui vere sub

; 9. Si gentiles suadent multos patres iterum colere,
Pontio Pilato pro salute mundipassusest Christus, tu retine beatam professionem tuam, k qui unum
non passum aliquem alium fatearis. Moituus est D confessuses DeumPatrem :nec 'enim naturafert
ergo. ut mortis jura dissolveret. ut unus homoplureshabeatpatres.Si Judseus Chri-
G.Tertiadie resurrexit vivus amortuis, sicut ait stumDeiFiliumnoncrederesuadet, sittibi tamquam
propheta,m<er mortuos liber(Psal. nxxvn, 6,) Ne- hostis; aut impugnandus, si tanta tibi est scientia

» Cod. cum unica /, quae est genuina vetus ortho- expositor, locum hunc intaclum reliquit. Quare mihi
graphia. verbis abstinendum est.
b Cod. etedd., suscitat, quam lectionem emendavi B Sic adlitteramNicetasetiam in opusculo de Spi-
ex analogia certissima praeccdentium. ritus sancti Potentia pag. 16, vers. 11.
c Cod., temptaverit. Confer de Sp. s. Pot. p.
ti
88, vers. I.
d Cod., qm superposito compendii
signo. Ergo vel 1
Ita Nicetas etiam de Sp. Pot.
p. p. 13, vers. 3
quem vcl quoniam. a fin.
• Perperam in edd. additur Ergone
est. i fuit amanuensium error de Sp. s. Pot. p.
f Quomodo hic locus.Nicetae intelligendus sit, late
25, vers. 18, in Spiritum sancto blasphemaverit »
disputat cl. Uraidadissert. pag. 266 sqq. Et quidem k Ed., qua.
nulius theologus, vel symboli, vel Pauii (I Thess. iv) 1
Deest enim in edd.
 :

871 S. MCETjB episgopi aquileiensis. 87J

Scripturarum ; aut eerte deviLindjs. si eiercitauo A il Cor. xv. 19 ; quando utique adhoc Christus car-
de*st. Si quus ':..- - -.ib nomine Christianoaut nem suseepit humanam, ut eommunionem vitse per-
Christumubicreaturamtraiit. autSpiritumsanctum petuae mortali nostra? substantiae impertiret.
aheauniessea.1 . situbi II. Muiti quidem sunl haereticorum, qui distor-

lamquameuinKus et publicanus :quiatead'idolo- quentiidemresurreelionis.vindicantessohusanimae

jtdeducit, cum creaturamcolerepersuadet, saiutem, negata carnis resurrectione. Sed tu, qui in
tequaestionibus tortuosis nititurimp. Christum credis. earnistuae resurrectionemprofite-
recuxre admurum tideituae, et dicsecundumApo- ris./n hoc enim Chnstus et mortuusest.et resurreril,
stoium Ego c -
: .osanctificatui mortuorum dominetur(Bom.trf,9).
ut el vi ventium et
egojuttificatusinnomineDomini nostriJesu Christi, Nec sane supervacue boc credis. Uabes siquidem
et i» Spiritu Dei mei \l Cor. v 11 Nihil de hac . . auctoresidoneos. Accipelsaiamprophetamdilucide
kaiis professione ' nuntiabo. ne saluti rueae • praedicantem Exsurgent mortui, et resurgent qui :

daniaum, et naei faciam detrimeutum. sunlinmonumentis.et suscitabuntur qui sunt in terra

10. Post confessionem beatae Trinitatis.jamprofi- (Isai xxvi. 19/. Habes etipsum Dominum propheta-

texis credere sanciam Ecclesiameatholicam.E^ rumin Evangelio promittentem Egosum rcsurrectio :

quid adiud.quamsanctoruxnomniumcongregatio ? g etvita :quicredit in me,etiamsi mortuus fuerit, vivet

Abeiordio enimsae. atriarcha?.sive Abra-
• \Joan. ii. 27i. Et alio loeo ; Amen dico vobis, vemt
|

ham, lsaac, et Jacob. sive prophetae, sive apostoli, hoa cur* nwrtuiquisunt in monumenlis, audient vo-
sive nartvTes, sive coetenjusU qu fuerunt.qui sunt, ctmFilnDei.etresvrgent.qui bona fecerunt in re- .

qui erunt, unaEcciesiasunt, quiatmalideetconver- surreclionem ntie. qui autem mala gesserunt. inre-
sanonesancU&cau.unos;. - .:i. unumcorpus surrecf;o»<w>Hdtr«Vf.an.v,28,"29l.HaD«sapostolum
-caput Christus.sieutper- Paulum asseverantem Oportet corruptum hcc in- :

hibeturet scriptume- Adhucamplius Autrcinrvrruiiteiam, etmortalehnc induereimmorta-

-

dico.Etiamangeli, euamvirtutesetpotestatessuper- fcjJ«{ii<«ji(lCor.xv,53),Scitoteeiduplicinosessesub-

n«inhacunaconfcederdDturt .osiolonos stantia.id est, corporeetanima.Corpusquidemmor-
.

dooenfc. :u;a in Chrnto recottciliata tint omnia,non tale,amma vero immortalis. Cum homo ex hac vita
'

tolunquxwterritunt.verumei qtupine ,
dench, non anima moritur, sed ea recedente solum
•

Ergo in hac unaEcclesia crede tecommuuio- corpus emoritur et putrescente in terra corpore, ;

•asecuturum esse saDctoruin.Scito un&m hanc lauimaprosuomerito autin loeo lucis aut in loco
esseEceiesiam e&thoueam inom. iorbeterraeconsb- caligiois reservatur ut in die adventus Domini de :

tutam cujuscommunionemdebeslirmiterretinere.
: ccelo.cum venerit cum sanctis angelis suis, resusci-
,

1
Sont quidem et aliae pseudo-e d nihil tibi tatis omnibus, et animae revocentur in corpora, et
-

communecumiilis utputaM&nichaeorum.Cataphri-
; justa sit bonorum malorumque j discretio. Tunc
guarum. Marciomstarum vel caeteroruLu haereti- ; justi fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum im- :

corum. sive schismaticorum quia jam desinunt pii vero, et iniqui in tenebrasinferni.ubi erit ftetut
:

istee Lcclesiae esse sanctae siquidem daemoniacis : oculorum, et stridor dentium. sicut scriptum est.
decepue doclrims, ahter credunt, ahier agunt, 12. Ltautem de corporis resurrectione nondubi-
quam Christus Dominus mandarit. quam apostJi tes.accipe vel unumeiemplumde mundanis rebus,
tradiderunL Credis deinde in remissionem peccato- sicut docet Apostolus (1 Cor. iv, 36) Ecce granum

rum. Haec est enim graUa. quae credentes.s Deum tnuci, mortuutn.aridum seminatur in terra ; et rore
Christum coithtentes, - consequuntur per baptisma coelimadefactum, cum putruerit, tuncdemum vivi-
remissionemsuorum omnium peccatorum.Unde et ficatur, etsurgit. Puto, qui granumtriticiresuscitat
regeoeratiodicitur;quiaplus homo innocens.etpu- propterhominem.ipsumhominemseminatuminterra
iditur,quanicum dematris suaeuterogenera- resuscitare poterit ;immo et potest et vult. Nam si-

tur.Coflsequentercredisetcornw/u/rresurre^icwm. inumpluvia,itacorpusSpiritusrore vivifican-

_

etin vitam atcrnam. Revera enunsi hocnoncredis. dum,sicutclamat IsaiasadChristum, »-o*, enim.in-
frustrain Deum credis. Totum enim quod credimus D quit, qui abs te,ett sanitas est illis (Isai. xxvi, 19).
propternostramcredimusresurrectionem..\hoquin Vere sanitas, quia resuscitata corpora sanctorum
si in hac vita tanium speramus in Christo. vere, ut amphus jam mori non metuunt. Vivent enim cum
jiiolas.miserabiliorcssumutomtubus hommibus Christo in coelo. qui vixerunt secundum praecepta

» Cod. idrtatriam. Ambigo autem utrum librarii i., dampnum.

meodo, &d usu jam tum vulgari quoniam sic loqui- fltacod. Aledd., sunt.
mur I:aJ hodierni. fortasse quia ab aotiquioribus ta B Edd., Dominum.
um nobis h Cod.. consecu
-• moi, persuadent. ' Quomodo intelligendus sil Nicetae hic locus. et
e fta cod. •
~ed hoc mendum esse pro ablu- quod verba »>i coelestem se-
k-co lucis satis indicent
tus demot- Ycetasde Sp.s. Pot. p. ii. vers. dem ita ut Nicetas in illorum errore non sit qui
:

.abet vulgala Pauli Lalina editio ; item- opinati sunt coelestembeatitudinem nonnisipostuni-
que Graecum archetvpum iBzUuuauaOi. versale judicium justis attributum iri. late disputat
~c pro renuntiare seu ntgare, etiam apud demonstratque cl. Braida dissert. p. 27-4 sqq.
Tertalliasum notant d.Braida. Perper&m io edd., distinclio.
i
873 FRAGMENTA SEX. 874
Christi etjustitiasiu boc iuundo : haec est aeterna, A saeculi Scripturas legere non possunt, habeant suf-
etbeata vita illa, quam credis hic fructus totius
: ficientem sibi scientiam saiutarem.
fidei, et bonae consecrationis hase spes, propter
: 14. lta, charissimi, sive sedetis sive operamini,
quam nascimur, credimus, et renascimur. Propter sive, dormitis.sive vigilatis.haec salutarisconfessio
hancetprophette et apostoliet tuartyres tamlabores volvatur in pectoribus vestris.Sit animussemperin
inestricabiles sustulerunt, q,iain mortemcum gau- ccelo, spes in resurrectione, desidcrium in promis-
dio susceperunt. Huncvitam nec gentilis habebit, sione. Crux Christi, et gloriosa passio cum fiducia
necJudaeus incredulus possidebit; sed nec vitiis et praeferatur; et quotiens inimicus mentem tuam aut
criminibusserviensGhristianus quia solis est fide-;
timore.autavaritia, autiratitillaverit, respondeilli
libus et caste viventibus praeparata. minaciter, dicens Et abrenuntiavi, et abrenuntio
:

13. Quod cum ita sit, charissimi, manete in his tibi,operibus pariter, et angelis tuis quia credidi ;

quae didicistis et tradita suntvobis.Retinete semper Deo, vivo etChristo ejus, cujus Spiritu signatus nec
pactum.quodfecistiscum Domiuo.id esthoc symbo- mortem didici jam timere. Sic vos tuebitur manus
lum,quod coram angelis et hominibuscontitemini. Dei, sic Spiritus Christi sanctum custodiet intro-
Pauca quidem snut verba; sedomniacontinent sa- itum vestrum.ex hoc nunc etusque in saeculum :

cramenta. » De totis enim Scripturis hoecbrevitatis

R cum meditantes Christum dixeritis ad invicem ;

causacolleetasunt.tamquam genimaepretiossinuna fratres, sive vigilemus.sivedormiamus, simul curn

coroua compositae, ut quoniam plures credenliuiu Domiuo vivamus cui gloria in saecula saeculorum. ;

litteras nesciunt, vel qui sciunt, per occupationes Amen.

•Locum huDC S. Nicetae, observante cl. Fea, pro-
pe ad litteram sibi vindicavit S. Ildephonsus Toleta-
nus de Cogn. baptismi cap. 33 (ed. Matrit. Patr. To-
lct. tom. 1, p. 1*5) cujus enverba /» </«o (svmbolo):
ideo ab apostolts breviatim collecta sunt ex omnibus,
Scripturis,utquia multi credentes vellitteras nescirent,
vel scientes occupatiimpedimentoswcutiScripturas
eis legere non liceret, hoc corde et memoria retinen-
tes,su/ficientem sibi haberenlscicntiamsallutarem. Cla.-
ruit autem lldephonsus ducentis fere post Nicetam
nostrum annis,

EJUSDEM S. NICLTJE
FRAGMENTA SEX.

i. C rilegusanteaurum mittitin sacculum.nisiprius ter-

Nicetcu in libio b primo adCompetentes. Inslru- ram vellimumlaverit univerum. Ideo oportet prius
ctiones igitur necessarias ad fidem currentibus opus repudiumdicerediabolicaevanitati.etamaraejusstu-
est explorare, quas et rusticaeauima; possintadver- dia abrenuntiando projicere. Abrenuntiare autem
terf pariter ettenere, non ex proprio ingenio com- oportetnon nudoserraone neque solis labiis, sedfide
po divinarum Scripturarum pruedicatione
>itas,sed ex fortissima, etindubitatascientia, id estutChristo se
colleetas,quibusedocenturbaptismumeleeti,utquid homo tota animi virtute committat, confidens.quia
dimiserint sciant, et quid desiderant magis intelli- Christifactusdesiuattimere diabolum.Deindeabre-
gant.et quid accepturi suul, vel quid observare de- nuntiatet operibusejusmalignis.id est culturis et
beant certiusrecognoscant; quia magnumest quod idolis,sortibuset auguriis, pompiset theatris.furtis
desiderant, grande quod inchoant, sive Deus
est et fraudibus,homicidiis et fornicationibus, superbi»
inspiravit, sive homo commonuit et suasit. et jactantiae, irae et avaritiae. commessationibus et
II. ebriositatibus,choris atquemendaciis, el his simili-
Ibidem. Catechumenus, quasi <>hospeset vicinus bus malis. Quid dicimus de his, qui superfluo carnis
fidciium.deforis audiens mysteria, nec intelligens : ornatu jaclare se volunt.et videri mirabiles? laceo de
|udiens gratiam, nec advertens ex d hoc vero
; fi-
[)
exquisitis inutiliter vestiiuentumsubtilitatibus.
Oro
delis incipit appellari. vos.quidfaciunt in viriscapilli acu crispati, comie
f

III. retroquiilemcervicemcooperientes,anteautemfron-
Ibidem. Non enim ante ad confessionem venitur, tem penitus abscOD.deD.tes, ita ut nec sigm Christi
m- i prius fueritdiaboloreiiuutiatuiu. Sicut nec e au- locus liber relinquaturinfronte et • unde se putmt ;

• Edidithaec fr.igmenta vir cl. Michael Denisiusex proferri.

eodiceVindobonensi sajculidecimi, io opere inscripto, Quippe Nicetas libroa sei instraeUonia ad Com-
!•

mss. theol. biblioth. Palal.

es Vtndob. vol. II, petentea scripserat, quosenumeral Gennadius.
part. ui, p. 2012 sqq. Scilieet in prsdiclo codiee Uod hospis; t\ pauloante, caticuminus.
1
,

Vindob. inler alia inesl opusculum Ordo cui tiliilus. ''

Scilicet, biiptitmo.
rulibns.cum Pa-
vrl brevit explanatio de catechisandit i
od., aurilicus.
triiin auctontatibus, quasinter NiceUe. Apparet au- ' i
!od., uquu.
tein fragmenta hiec raodo quidera pura recitari, mo- 8 Cod., eutndem.
do aiiteineoriiiiisensuin.iiiiiuutalisaliquandoverbis,

PAiaOL. LII.
23
875 P. BRAID.E DISSERTATIO IN
habere aliqiiam gloriam vel decorem.inde turpiludi-
nem etignominiani eontrahant? aSimiliter et rau'
lieres caput ligantes utseutum, ut frons tamquam
vallis inter duos subscidat colles ut auribus pon-
: neat.quod quotidie Hicat apud semetipsum .antequam
dera lapillorum auro ligata dependeant. utbrachia
onerentur auro. aut cervicem premant eatena? vel
lapides.et pedibussanguineaecaleeamentis flammu-
1» ritulent. Quisususinhis, quaeutilitas invenitur,
nisi sola inanis pompa. et mens desiderio infantili
corrupta ?
IV.
Item inlib. //.Certeomne peccatumsine daemonis
operatione non fit.quae omniaoperadiabolivelejus
esse intelligituu?. His ergo malis se homo
pompas
expediens.has catenas posl dorsum suum velutin
vocepronun- _ damgratiam praeparatur^Perexorcismosenim velu-
faciera projiciens inimici.jam sincera
liat Credo in Deum Palrem omnipotentem, et reli-
: ti perignempurgantur; quia ignitasinteloquiaDo-
qua. De fide enim sicut in eodem symbolo contine- mini, ex quibus sunt exorcismi compositi.
• Notabilis admodum hic locus de virili muliebri-
que Nicetae temporibus ornandi corporis more quam
I*i
DISSERTATIO 1N
1 PROLOQDIUM.
Scopus disserlationis tt ordo.
Niceam seuNicetam episcopum Aquileiensem
strare ageredior, illum nempe ad quem divi Leonis
Magnisuper quibusdam difficultatibus percelebris
exstat epistola: eumque in priniis ipsum esse con-
tendo quem Gennadius Romalianae civitati* appellat
episcopum. eumdemque propterea auctorem tuiu
nuper detecti editique libelli, cui titulus Ex:
Symboli beatl NicetX Aqutleicnsis episcopi hal
e0ni/>ffen/?s,tunialteriu?quoquequi/.i/V//usa<i;
nem ab eodem Gennadio appellatur, quique
hactenus inter Operasan^torum Ecclesias doctorum
Arabrosii, Hieronymi, et aiiquando etiam Augustini
locum obtinuit. Res itaque mihi potissiraura est cura
illustri viro, de sanctis Ecclesia
1
Patribus optirae
merito, ac iucubralionib is editis. aliisque nominibus
specta i >anne Prosdocimo Zabeo qui in pe-
'
culiar rtatione. qua? Venetiis prodiit typis
Antoni Rosa aiii - Niceam seu Nicetam illum
Romatianascivitatis episcopum a Gennadiomemnra-
luin. ac biscealiisquescriptis operibusclarum. alium
ab Aquileiensi Nicea seu Nicela esse voluit. cunique
episi"opum propugnavit illius in Dacia civitatis, qu;«
apud scriptores veteres Remisianae aut Romessianae
sive Remesianae nomine appellatur; illum propterea
qui Aquileiensi episcopo ejusdem nominis paulo su-
perior exstitit tempore, quiqucsancti Paulini Nolani
episcopi amicitia et hospitio inclaruit. Dum vero
contra hujusmodi viruin doctrina et eruditione pra-
stantem. quem maxiini facio. cujusque lucubratio-
nem de Niceaseu Niceta nostro veresura admiratus.
stylum sumo. non is est animus ut quidquam velim
ejus laudi iuirainulum. qui solius veritati? detegendae
studio se adscribendumcontulil. etiaeara quam pro-
babiliorem judicavit sententiam descendit. Stet suus
honor clarissimo viro, qui in sua opinandi ratione,
antequam prior ex his opusculis reeens detegeretur.
praestantissimos ecclesiasticae erndilionis proceres
habuit anlecessores. ni>cnon et nuper, eodemque
opusculojam Patavii edito, illuslris memorice virum
Michaelein Denis Palatinse Vindobonensibibliothecae
praefectum; cujusque elucubratio dignasane estquae
S. NICETAM. — PROLOGUIDM. 87«
A tur.pleniter ad fidem quisque atque ad baptisma
pervenire desiderans.instruendus estpariterel do-
cendus,utbrevitatemsymboli incordememoriterte-
dorm:at,cum de somno resurrexit, quod omnibus
horis inmente habeat similiter et orationem Do-
;
miaicam. et signaculum crucis quo se contra dia-
bolum muniat.
V.
In lib. ad Competentes. Symbolumestcommonito-
rium tidei, et sanctaconfessio, qua»communiterab
omnibus tenetur et discitur.
VI.
pnmo.Curexoreizatur,
nisi adconsequen-
In lib.
vanitatem ecclesiastici homines, ut nunc quoque fit,
; severe reprehendebant.
l'ltl ItlC \ll» 1
S. NICETAM.
C legatur. tum ob orationis nitorem, tum etiam ob eru-
ditionis delectum, et illam maxime perapicuitatem.
quae in hujusmodi reconditae eruditionis genere non
illu- raro desideratur. Liceat interim et mihi oppositam
tueri sentenliam, quam plane probabiliorem existi-
mo. quameliamsalisexploratam(absitverboinvidia)
lectoribus humanissirais ac partium studio minime
actis apparituram confido quod dum exsequor, ea
:
est indoles viri ingenui atque ornatissi. ea animi
I amplitudo. ac veritatis assequendas cupido. ut non
dubitem quin pergratum illi futurum sit etiam asen-
tentia diseedere, quara minus firmis rationibus inni-
xani deprehendat. licet fortasse momenti fuerit non
exigui tantopere pro eadem laborasse.
Bn autem dissertationis hujusprogressura et ordi-
nem. I. Sive Aquileiensis Ecclesia; episcopus sit, sive
alterius in Dacia sila». ille, quem Gennadius Roma-
tiana?(ivitati-appellatepiscopum, procul dubiounius
auctoris sunt tum Erplanatw Symboli ad compelen-
n /es.2 lam Libellusad la/tsant Virgmem ; quae duo nunc
priinum una simulsubnomiue sancli Nicetae Aquilei-
ensis episcopi damus opuscula. II. Niceas seu Nice-
ta*. saucti Paulini Nolani episcopi amicitia clarus,
non fuit episcopus civitatis Romatianae in Dacia cis
Danubiumconstitut.T:quinimiuo IransDanubiumepi-
scopatum gessit. 111. Romatianae civilatis episcopus
Niceas seu Nicetas a Gennadio memoratus, non est
Niceas seu Mcetas ille Uacus sancti Paulini Nolani
episcopi amicus, ejusdemque laudibus celebratus,
IV. Romatiana? civitatisepiscopus .Niceas seu Nieetas
a iennadiomemoratus, est dubio procul Niceas seu
i
Nicetas episcopus Aquileiensis, qui sancti Leonis
Magni tempore floruit, et ad quem ejusdem sancti
pontilicis exstat epistola. V. Romatiana civitas i
Gennadio memorata, non est in Dacia inquirenda,
sed in veteri dicecesi seu provincia Aquileiensi et :
probabiliter illa est qua? Portus Romaiianus. seu
Romatinus. aut Romatius, non ita procul a Concor-
dia, ex fluvio ejusdem nominis a Plinio appellata
fuit aut illa quae hodie Portus-Gruarius dicitur, et
:
adeumdem Romatium, seu Romatinum, aut Roma-
tianum fluvium sita est, qui eam interfluit. VI. Ni-
ceas seu Nicetas, episcopus Aquileiensis, Romatian»
civitatis episcopus probabiliter dictus fuit, seu quia
 877 P. BRAID/E DISSERTATIO IN
antequam episcopalem sedem Aquileiensem conscen-
deret, episcopus Auiiliaris fuit Aquileiensis Ecclesiee
ad portum Romatium sive Romatnum, situs seu
quia ad portum vel civitatem ejusdem nominis non
infrequenter sedebat, etiam cum Auuileiensis Eccle-
siae clavum teneret. VII. Clarissimi Zabei,
Aquileiensem Niceae seu .Nicetae Gennadiani episco-
patum, momentis fit satis. Uccurriturquoque aucto-
ritati et animadversionibus clarissimi viri Michaelis
Denis. VIII. de sancto Niceta episcopo Aquileiensi,
ejusque opusculis, tum nunc editis, tum etiam aut
deperditis aut adbuc latentibus necnon et de frag- ; etiam, utitadicam, eetate intergenuinadivi Ambro-
mentis, quse nobis innotuerunt studio et industria
I
ejusdem eruditissimi viri Micbaelis Denis. De
quoque sanctilate ac Nonnulla exhibentur
cultu. IX.
i observatu digna tum quoad dogmata et mores, tum
I
quoad disciplinam, ex sancti Nicetae opusculisatque
fragmentis. X. Nonnulla quoque expenduntur, quae
I
ab eodem Niceta aut minus exacte, aut durius dicta
i
videri possent.
CAPUT I.
Sice Aguileiensis Ecclesise episcopus sit, sive
Dacia, quem Gennadius Romaliame
Iin ille
appellat episcopum, procul duhio unius auctoris sunt
tum Explanatio Symboli ad competentes. tum Li-
lapsam Virgiuem, quse duo nunc prunwn
bellus ad
una snnul sub nomine sancti Xicetx Aquileiensis
episcopi damus opuscula.
A Gennadio Massiliensi oriatur oportet haec de Ni-
cea seu Niceta episcopo ejusdemque scriptis Operi-
bus disputatio siquidem qui illum secuti sunt, ac de
: de Institutione Virginis, ac de Exhortatione Virgini-
eodem Nicea seu Niceta habuere sermonem, Hono-
rius Augustodunensis.et Joannes Trithemius. aGen-
nadii opere mutuati luerunt. Gennadius itaque, De
Viris llmstribus, capile 22 ex edilione Joannis Al-
berti Fabricii, baec habet « Niceas Romatianae a ci-
: sii certe dignitas in hoc opusculo minime desideratur:
vitatis episcopus. composuit 3 simplici et nitido ser-
mone compelentibus ad baptismum instructionis
libellos sex. Inquibus continet priinus qualiter se q
debeant habere competentes, qui ad baptismi graliam
cupiunt pervenire. Secundusest de Gentilitatis erro-
ribus b in quo dicit suo pene tempore Melodium
: ambiguitate de illiusauctorejudicareliceret deerat
quemdam patremfamilias ob liberalitatem, et Ga-
darium rusticum ob fortitudinem ab etbnicis esse
inler deos translatos. Tertius liber de Fide unicae
Majestatis quartus adversus
;
Genethlologiam c
quintus de Symbolo sextus de Agni pascbalis Vi-
: propterea licilum erat Ambrosianorum Operura edi-
Ctima. Edidit et ad lapsam Virginem libellum, A
pene omnibus labentibus emendationis incentivum. »
Heec Gennadius.
Constat igitur ex Gennadio Niceara seu Nicetam
episcopum civitatis Romatianae, inter alia quoe scri-
psit simplici ac nitido sermone, libellum quoque scri-
psisse deSymbolo ad competentes, qui quinto loco ab
eodem numeratur.el aliuminsuper ad lapsam V'rgi-
nem, qui altimus recensetur. Cum postremus hicli-
bellus unicusesselexseptem a Nicea seu Niceta elu-
cubratis, qui ante supenores annosecclcsiasticoe rei-
"ublicae iiinoteseeret, hinc ex allato Gennadii tesli-
loniononpaucicrilicesperiti suspicabanlur libellum
unc ad Niceam seu Nicetam istum pertinere, quam-
vis aliis sanctorum Patrum Operibus accenseretur ; et
quamviscruditissimi BenedictinieditoresOperum divi
Ambrosii inlergenuinosillius fetus enumeratumvel-
ent, parum adiiiodiiin Gennadii auctoritate permoti,
'Jorumque, quiGennadii lestimonionitebantur. Om-
ium autem primus, qui NiceaeseuNicelfflGennadia-
:id libellum hunc ad lupsam Virginem ribuit, fuit vir i ad eompelenles (quidquid devoce A.quiletensis censen-
larissiraus Joannes Baptista Cotelerius in poslrema
aolatioiie sua ad capul .17 libri u Constitutionom
\postolicarum, tom. I, pag. 868, Patrum Apostoli-
* Al.. Itmnanx, perperam in aliis invenire se ;
Romanicise testatus est Suffridus Petri.
b Corbei.ms., ln qu pene temput Melgidium quem-
i
tampatrisfamilias... el Gadarium rusticum, etc.
S. NICETAM. — CAP. I. 878
A corumedit. Amstelodam. 1724, ubi ait i Quiaautem :
inhacnota, et alibiallego librumad Virginemlapsam,
; quem viri docti abjudicantquidem Ambrosio, Hiero-
nymo, Augustino. sed nemini adjudicanl; cujus pa-
rentis fetum illumesse autumem aperiam. Putoesse
contra Niceae ; adductus in eam opiuionem auctoritate Gen-
nadii, illiusque descriptorum HonoriiAugustodunen-
ris, etTrithemii. t Praecipua sane hujus Niceee seu
Nicetaelaus, quod illiusopusculumdignum visumfue-
rit aliquando tum Hyeronymi tura Augustini ingenio;
maxime vero quod a Benedictinis monachis nostra
sii Opera recensitum fuerit. « Potest namque liber
illius (aiebat Joannes Clericus ArtisCriticse p. m,s.2,cap.
6, n. 12), potest liber tribui scriptori cuipiam, et qui-
dem falso.qui stylo scriptus sit ab ejus dictione non
prorsus abhorrente ab alio nimirum ejusdem sevi
;
aut proximi scriptore Nec mirum est Ambrosio
etHieronymo, exemplicausa, ascriptos proximeprae-
B teritis seeculis fuisse varios eruditos libros, et qui-
bus vix meliores scribere ipsi potuissent. »
alterius Duraunicum tamenilludNicese seu Nicetae opuscu-
civitatis lum ex septem ab eodem scriptis cognitum esset, et
divi Ambrosii prsecipue nomine gauderet, Gennadii
auctoritas tanta non erat, quaeremconficere videre-
tur, et opusculumilludvelutiex AmbrosianorumOpe-
rum catalogo dejicere, ut Niceae seu Nicetae illi, pa-
rum tunc certe 4
comperto scriptori, tribueretur.
Quid namque obstare posset, quominus Ambrosius
ipse, qui tam praeclare de Virginibus, de Virginitate,
tatis libros conscripsit, alium quoque elucubraverit
pro re nata ad lapsam Virginem, seu potius de lapsu
Virgmis consecratse, ut in ejus Operum editione a
Benedictinismonachisadornata inscribitur? Ambro-
episcopalis elucet auctoritas, viget roburdisciphnae,
nitet ubique eruditio Scripturarum, et rerum gravitas
cum elocutionis vimire consentit. Ille nimirura veluti
lapis Lydius non exstabat, ad quera ex criticorum
placitis conferri illud opusculum potuisset, utabsque
:
nempe opusculura aliud e sex a Gennadio memoratis
quod Nicetaenomen prseferrct, et ad quod conferri-
potuisset illud ad Virginem lapsam, seu de lapsu Vir-
; ginis consecratse, de quo anceps sententia fuisset ac ;
toribus illud divi Hieronymi usurpare adversus Ori-
genis defensores, qui quadam sub nomine Pamphili
pateret opus, unde apologia illa genuinus fetus illius
martyris probari posset « Datequodlibet aliudopus
:
Pamphili nusquam reperietis; hocunumest. Unde
;
igitur sciamquod Pampliili sit? Videlicetstylus et sa-
liva docere mepoterit 1 » S. Hierooymus.adPamma-
chium Oceanum, de erroribus Origenis epist. 84,
et
in edit. Vallarsii num. 11.
Postquam vero ex eodice bibliothecae Ghisianae
rj prodiit tandem anno 1799 Patavinis primum typis
excusus, ac paulo pridem inventus, opera erainen-
tissimi cardinalis Stephani Borgia (heu quam cito Ec-
clesiseac litteris omnibus erepti !) unus e sexillis li-
belhs pro competenlibus ad baptismum, quos Genna-
dius Niceae seu Nicetae suo tribuebat,(ji»inft« nempe
de Syinbnlo quique ad omne dubium ex anirao de-
;
pellendum quod ille reapse foret, et auctoris illius de
quoGennailiusloquebatur.lituluin praeferebat Expla-
natioSymboti lunti Niei Ub Aquileientis epitcapi Imbita
dum sit.ijuffireisubstantiam ounc DonafQcit,el dequa
fusiusinlra); ecceirilii.ini babeinusregulam.quatuto
judicare pussimus etiam de libello alterom/ Vtrginctn
c Al., Genellilogiam. Nara in Corbei., vitiose, Ge-
nacliam.
d ld., hbrum humane
labentibut inccntnum.

879 P. BRAID.-E DISSERTATIO IN
lapsam, seu delapsu Yirgints consecratse. num plane
seu N r'.ae hujus hiccensendus sit. an potius
divo Ambrosio relinquendus. Adest nimiruiu styli re-
gula valde tuta. sapienterque ab orunibus critices
traetatoribus tradita.nequetamennostraautsuperio-
ri aetale inventa. sed a veteribus Eoclesia? Patribus de-
pronula.quieadenistepeusi fucrunt. sanctoDionysio
Alexandrino. Eusebio. Bieronjmo, Augustino. aliis-
que. uti videre est apud Joinnem Clericura.loco supra
citato. et apud Honoratum a sanctaMaria. Animad-
Ters. in reg. et usum critices dissert. 3 art. 7.
Cum nuilum itaqueeistet dubiumde£.r/)/ii>ia7ion<?
Symbolt adcompetentcs. quin opus Niceieseu Nicet»
episcopi sit de quo Gennadius. quidquid interim de
Romaiiana civitate opinari liceat. qua? Aquileiensis
aut altera in Uacia intelligatur. Explanatio illa. quae
profecto cuique legenti stmpltcem etiam ac nittdum
•lem eihibet ab eodem Gennadio definitum. sty-
lum quoque Nkeaa seu Niceta? hujus ita prodit, ut
quod divus Augustinus de sancto Cypriano aiebat
epistola 93, num. 39, idem nobis liceat de Niceta no-
stro proferre. « Stvlus ejus habet quarndam propriam
facieiu, qua pjssitagnosci. > Uinc ex stylo Explana-
tiojit.' tttt recte judicabitur de
aliis quoque ejusdem Nieea? seu Nicea? libellis. si
qui in Iucem post tot soecula 5 emergant, etiamsi
aucloris nonune destituti et Tidendum interim de
: cap. 8 num.32: Humans? medicina? exclusit auxiliuin;
libello ad larsam Vt gtnem. seu de lapsu
: Yirgtnis
.
-. qui quidem per tot s.Tcula absque aucto-
ris nomine circumfertur, et sola nititur apud Gen-
nadium nomenclatione.
Uarissunus ipse Zabeus germanitatem agnovit duo-
rum horumce oousculorum in monito post disserta-
tionem suam posito ad > ;
,/ iria/ion/m quam .
llerum evulgavit, ubi itascripsit « Si quisopera illa
: lis. quod nequaquam silenlio pra>tereundem.
perpendet. . qu;dem vestem utriusiue esse
dissimilem.sed eultum verborum. etnitorem senten-
tiarura esse eosdera. atque propterea in ipsa stvlidif-
ferentia faciem se talem prodere, qualem decetesse Q let.quod quamdamhabeat cumstvlo propinquitatem,
soromtn. » Gaudeo mihi sane Zabeum habere con-
sortemsententia? mea?. quam apudsacrorumRituuin
conrregalionem ante annos 16 peculiari aniraadver-
sione tuebar, dtira jussu illustrissimi ac revereudis-
simi archipr<esulis nostri, ac postea S. R. E. car :ina-
lis. Retri Antonii Georei pra?clara? meinori.-p viri,
. pnelaudatus Honoratus a Sancta Maria, loco supra
patronum agerem sancti Niceae seu Nicetae episcopi
lensis. augendi gralia iilius officii lectionibus num scnbens, epistola inter Hieronvmianas in edi-
propriis quod ci voto etiam factum fuit
; sed cum
Zabeus ibidcm abstinuerit super hac re ab omni
prorsus inquisitione, utpote qu.v illius non esset ins-
tituli. res ipsa apud nos ejusmodi est, qua? merea-
tur dilucide eiplicari.
Neque diftitendum quidem hosce libellos prinia
fronte Tideri posse ab alio atque alio auctore pro-
diisse. utpote quod non ideni in utroque sit eloquen-
tia?genus, immo toto ccelo diversum nam utiZabeus
ipseanimadvertebat, orationis genus in Explanatione
Symboli familtare estac tenue ; dum in libello altero rj
ad Ytrginem lapsam oratio sublimis est, rehemens,
caneilata. Non ideo tamen comparatio utriusque opu-
sculi dimiltenda namidem esse potest in variisope-
: sacra? Scriptur* verba uno eodemque modo in utro-
ribusstylus. licetTeluti stjli facies sitdiversa, quem-
admodura idem ipse optime dignoscitur homo. et
ab alio quocumque probe discerniiur. licet aspectum
praebeat. prointcrnorum affctuumdiversitate. modo
serenum modn turbatum, modogratum modo olTen-
sum. modo hilarem modo se.erum, modo pacatum
modo etiam concitatum. Non idemitaque Nicea?seu
Niceta? aspectus in duobus hisce libellis, sed idera
stylus in utroque, eadem dicendi forma. idem locu-
tionis incessus, idem verborum nexus. et alia hujus-
modi; ex quibus coostat quodlicet ipse nonejusdem
in utroque. ut ita dicam, ingenii fnerit ac voluntaiis
ejusdem lamen labii in utroque esse non destitit
quod exempli causa ex paucis, qua? sequuntur, col-
lationibus confirmamus veniam interim ab eruditis
; Notum est apud eruditos, priscis Ecclesia; sa?culis
lectoribus petentes, si ad ha?c minutiora descendi-
;
S. NICETAM. — CAP. I. 880
A mus, qua? tamen in argumento hoc novo minime
crediiuus contemnenda.
Legimus itaque in Expianaiione Symboli cap. 1 :
H&c sunt et aiia seri entina, quse stringunt anitnas ho-
minum. In libello vero ad lapsam Yirginem seu de
lapiu Virginis consecratse, cap. 9 num. 39 De te :
quid dieam filio serpentis ; et num. 42 E.rclude er- :
de corde iuo blandimentaserpentts. En ejusdem
utroqueopusculo usummetaphora?,qua? faiuiliaris
in
quodaiumodo auctori fuisse videtur. Iterum in Ex-
phnalione Symboli. cap. 2 : Qui ortus a nullo est. In
libello Tero ad lapsam Virginem. cap. 2 num.5 Qux :
caput horum e! causa malorumes;el cap. 6 num. 22,
ex lectione editionis Efieronymiajnae Vallarsii Qase :
obUvionem tantorumpassa bonorumes, el receptacu-
lum tantoum uicta matorvmes. Iterum inExplana~
tiotie Symboli. cap. 8 Hanc. fidem, fratres, incor-
: .
didus firmate reslrts. In libello vero ad lapsam Vir-
ginem, cap. 5 num. 19, ex lectione praecitata? editio-
B nis Bieronymianse Q Scmi ercogita cui virginitatem
:
' :m. Iteruiu in F.xi lanatione Symboii,
.
cap. 10 : Siquidem n';emon:acis deceptse doctrinis ; et
cap. 12 Propter nostram credimus resurrectionem
:
etpaulo post :.\d hocChri^tu^carnem suscepithuma-
nam. In lihello vero ad lapsam Virginem. cap. 6
num. 25 Quos... pro lua suslinuil opinione labores ;
:
et nam.36 Incunibentem sibt evasit interitum. En
:
in ulroque opusculo eumdem orationis cultum, eum-
dem neium verborum. Idem igitur stvlus in ambo-
bus hisce opascalh patet. qui. accedente auctoritate
tlennadii utrumqueopusculum Nicea? seuNiceta> suo
adjuilicantis. coruni gerinanitatem probe confirmat.
Sed aliud quoque siogulare est in eisdem opuscu-
Stvlus
quidem satis bona satisque tuta cognoscendorum ac
distinguendorum operum regula est, uti jam vidi-
uius sed nihilominus aliquid insuper desulerari so-
:
ut argumentumei stvlo petituni firraius adhuc etlu-
culenlius evadat. Negari enim nequit etiam argu-
mentuin hoc.quamvis nullum ferme aut isto tutius,
aut sapi tntius excogitatum, illud falli nonnumquam
uti observat, ac rationibus et eiemplis probat
citato. t>uare etiam divus Hieronymus ad Augusti-
tione Vallarsii 102 et inter Augustinianas 68. super
:
quadamalia epistola ab eodem Hipponensi episcopo
sibi data, dequa tanien dubius haerebatan vereilhus
esset, licet stylum etargumentaudi rationem agnos-
ceret; aliquid amplius desiderabat pra?terstylum ip-
sum, ut certior descripti illius germana veritatefieri
posset aiebat enim « Ego simpliciter fateor digna- :
tioni tua?, licet stylus et i-.:/i\--.r. jlxtx tua mihi .ide-
:rentur. tamen non temere eiemplaribus litterarum
credendum putavi.
Quod itaque in duobus hisce libellis peculiareha-
bemus ad styli unitatem confirmandam, ut eorum
germanitas adhuc clarius elucescat, sunt qua?dam
que relata, et a communis lectionis teitu discrepaa-
tia. Ea autera sunt illa qua? in Vulgata nostra abs-
que ullo umquam discrimine leguntur et Matthai
tiu.IS ; etxi 50 ;et iin, 13; et nv, 30: necnon et
,
Luca» iiii, 28 Ibi erit flelus. et stridor dentium ; quas
verba unius vocis additione aucta conspiciuntur in
utroqueei his libellis, ubioccasione data eadem re-
feruntur, semel nempe in primo, et bis in secundo;
nam in Explanatioiie Symboli, cap. 13 legimus. Ubi
erit fletus oculorum, et slridor dentium : et in libello
ad Ytrginem lapsam. cap. 8 num. 34, similiter. Ubi
ertt flelus oculorum, et stridor denttum; et cap. 10
num. 44, ei eadem leitus lectione, Successit slridor
:
dentium, et /letus oculorum.
usque ad Gregorii Magni aetatem, obtinuisse inOcci-
 881 P. BRAID^: DISSERTATIO IN S. NICETAM. — CAP. II. m
dente illam sacrorum Bibliorum versionemLatinam A si ex iis quae dicta sunt libellus etiam ad Virgintm
quEe Itala dicta fuit qua; tamen decursu temporis,
; lapsam illius auctoris est cujus Explanationem Sym-
Vulgatapra'valente,itademumobsolelvit,atqueetiam boli esseconstat libellus ad Virginem lapsam neque
;

interiit, utvir clarissimus l'etrus Sabatierius ex illu-
stri Maurinorum coetu, qui vetustissimamillam ver-
sionem nobis reddere sibi proposuerat, eam eruere
non sine ingenli labore coactus fuerit ex Operibus
Latinorum Ecclesia Patrum illorum s;eculorum.ma-
nentibusniinlominus bincinde lacunis, quas fortasse
nullo uinquam pacto implere fas erit. Hac porro ve-
tus Latina versio ea fuit, qucecommuni usu ab om-
nibus in Occidentali Ecclesia terebatur, quoequenon
multiplex, sed unicasemperexstit.it, uti probateru-
ditisstinusBenedictinus7 adversusjosephum Blancbi-
nium in praefationesua, num. 64,licet
cae versionis variis discrepantesque essent codices
quibus singuli Patres utebantur, unde in laitdandis
Scripturis interdum non adeo omnes et singuli serum
consenliant, scd aliguando alii ah altis dissidcant, ct
Ilieronymi esse potestneque Augustini, immoneque
etiam divi Ambrosii, quidquid Maurini senserint
ejusdem Operum editores.
Sed quod rem conficere plane videtur, quodque
mirandumsane diligentiam8 hactenuseffugisseeru-
ditorum virorum qui hujusce libelli ad lajisam Virgi-
nem toties meminere, illa profecto est addito vocis
ocutorttm in textu evangelico de quo loquebamur,
qua; additio ad textum ipsum nonsemel sed bis legi-
tur usurpata in eodem libello de quo hic sermo, uti
m muimus.Ubinam verohfPcadditiooeiitorKmlegitur
ujusdem uni- in tot genuinis operibus sanctorum Hieronymi. Au-
gustini, et Ambrosii,cum illis contigit evangelici il-
lius textu verba proferre ? Quinimmo Hieronymus,
epistola 14 ad Heliodorum, niim. 8, hoc plane modo
Evangelii verba refert Ubi erit fletus et stridor den- :

alias alii scntentias, alia alii verba adhibeant.al ipse B tium, Augustinus quoque, sermone 31 de verbis
animadvertit. psalmi f.xxv cap. 5 Ibierit fletus et stridor dentium, :

Quid igitur Latina vetus in praecitatis Mattheei ac et libro de vera Religione, cap. 54 Ut ibi sint ubi :

Lucaj locis, ubi Yulgata nostra. absque octtlorum ad- eisstt ploratus, et stridor dentium. Quod autem addi-
ditamento habet simpliciter :Ibi erit fletus,et stridor vum Ambrosium altinet, qui, prreteralia varii gene-
denlium?E\ eamdem Latinavelusinsingulispraecitatis ris opera, Evangelium Lucae explanavit peculiari
locis co!;eeret perfectissime Vulgata' nostrae et ubi- commentario, cui titulus Expositio in Lucam, ubi
que prajbet ipsissima verba Ibi erit fletus, et stridor
: evangelicus textus adest, cujus hie mentio sanctus ;

deiitium, omisso prorsus vocabulo oculorum, Erudi- hic doctor, libro vu ejusdem operis, num. 204, tex-
tissimus vero editor Sabatierius, qui Latinam hanc tum ipsum reddit simpliciter ex communi lectione
veterem concinnavit consultis omnibus illorum see- absque oculorum additamento Illic erit fletuset slri- :

culurum Patribus ac scriptoribus necnon et codici- dor dentittm ut profecto mirari subeat Maurinos
;

bus quos liabere ad rem potuit, minime inobserva- maxime illius Operum cditores, eeeteroquin diligen-
tam reliquit additionem vocis oculurum sedin an- tissimos a?que ac eruditissimos viros, aut non anim-
;

notalione buic textui supposita monet rarissimam
esse lectionem vocis oculorum, sibique bis tantum
occurisse, semel nempe in quodam manuscripto
sancti Germani. el iterum apud Faustinum presby-
terum in libro contra Arianos, tomo V, pag. 6'i4,h.
Bibliotheca' Patrum Lugdunensis. Ipse vero addam, q nobis est, ut rem ex ea extra controversiam positam
occurrisse mihi hanc vocem oculorumm relato textu
evangelico etiam in Historia Persecutionis Vandalieee
Victoris Vitensis.libr v.capite l,neque umquam alibi.
Ilinc itaque patet lectionem vocis oculorum in textu
evangelico /6/ erit flctus,et slridor denliitm, lectionem
Eaucissiinorum omnino codicum fuisse in illa veteri
atina versione Bibliorum quse priscis Eeclesiee see-
culis obtinebat si ex tot scriptoribus illorum ssecu-
; ex eo etiam quod eumdem Evangelicum textum prae-
lorumquos proe inanibus habuit clarissimus Sabalie-
rius ad versionem illam iterum componendam, bis
tandem sibi vocem illam occurisse fatetur, et si vix
alibi inveniri potest, uno excepto Victoris Vitensis
loco quem ipse adieci. Quod si paucissimorum om-
nino codicum apud veteres lcctio illa fuit ubi eadem
advertisse hujus textus differentiam in libello ad
Virgineni lapsam, seu de lapsu Virginis consecratce.
quem ipsi aliis sancti Ambrosii Operibus sociabant,
aut differentiam hancniliili omnino fecisse. Haee au-
tem differentia, cseteris etiam perpensis, tanta hic
censeamus, dicamusque confidenter quod sicut ne-
que Hieronymi neque Augusti neque Ambrosii dici
potest libellus ille ad lapsam Virginem qui bis tex-
tum evangelicum refertalio prorsus modo ac habe-
turin aliis eorumdem Patrum genuinis ac sinceris
operibus, ita lihellus idem germanis frater reputan-
dus est alterius libelli de Sumbolo ad compelentes.
beat cum eadem ipsissima ac satis infrequenti addi-
tione quae ibidein conspicitur.
CAPUT II.
Niceas seu Nicetas sancti Paulini Nolani episropi ami-
citiaclarus,non fuit episropus cimtalis Romatiance
;

vt Dacia cis Dnnubiumconstilutx,quinimino trans

ipsissiina inveniatur in duobus opusculis, qufficffite-
roquin constat ejusdem etiam esse styli, et quorum
argumcntum, et ipsamet inscriplio quam praesefe-
runt, a scriptore aut coffivo aut pene co.cvo uni ei-
demque auclori tribuitur: opusrula sane ipsa jure
meriloque, etiam nova hac probatione, germana cen-
scnda sunt ideoque satis nucusque probatum quod
: ostendendo Niceam seu Nicetam hunc eumdem esse
in votis erat, unius ncinpe auctoris esse tum Expla-
nalionem Symboli n<l competentes, tum libellum ad
lupsiiin Virginem, seu de lapsu Virginis consecratoe,
de quibus bic agimiis; quicumque demunisit ille.Ni-
ceas seu Nindas episropus civitatis Koinatianee, cui
opusculn illa dim lienuadiua adjudicavit,
Unura adhuc rcstat Buper hac re quod paucis ex-
Danubiutn episcopatum gessit.
Expensa germanitate duorum opusculonim de
Symbolo ad competentes, etnrf Virginem lapsam, jam
r. a<l illorum auctorem accedimus, ad Niccam sciltcet,
seu Nicetam. Clarissimus Zabeus, qui totus est in
cum Nicea seu Niceta sancti Paulini Nolani ainicis-
iiuo, quem constat in Dacia episcopatus munere
prseclare funrtum, iis assentitur scriptoribus, qui ci-
vitalem Gennadii Homatianam comperte habent pro
Hcmisiana aul lloiuessiana seu Remesiana, qurepro-
feclo in Dacia Medilcrranea cis Daiiiihiiiiii sitaerat,
uti et geographis constat nobisque proplerea cum
;

pediamus cstque illorum auctoritas, qui Itbellum ad

; Crevierioel cum tabula geographicaAnviHeeiutriua-
Virginem laisam jam olim llicroiiynio et Augiistino que Dacise Danubium posita- nolionem
cia ct trans
deilerunt ; ct maxime Maurinorum, qui liliellum praebet, ad ambiguitatem locorum e( nominum prse-
ipsuni ita Ambrosio adjudicarunt, ul inter ejusdem cavendam. Nos vero.quibusaliaprorsus inaedil opi-
genuina opera, quse ad Virginea et ad Virginitatem nio, iiimir Niceam seu Nicetam hunc sancto Pau-
spectant, collocatum voluennt,cura prsvia admoni- lino Nolanoepiscopo familiaritateconiunctum,neque
tione eoniin persuasionis teste. Jam vero si Explana- illiua Remiaianee aul 9 Romeaaiana aiva Remesianee
tio Symboli ad compe tenles procul dubio illius Nicesa civitatis fuisse episcopum neque omninoinDacia cia
seu Nicetajesl cujus nomen praefert, aive R.omatia- Danubum sita episcopalum gessisse, sed in illapror-
nus in Kacia ille luerit, sive Aquileiensis in Italia.et sus qute quani latissimc trans Danubium protende-
883 P. BRAIDJE DISSERTATIO IN
batur. absque ullo peculiaris sedis seu civitatis ti-
tulo ; nos, inquam. cuiu auctore Illvriei Sacri Daniele
Farlato. qui ei professo de Daciis hisce et ratione
habita ad rem Christianani disseruit, addita insuper
nova illarum reirionuin tabula geographica, utrius-
que Dacia? hic ideam exhibenius prohaturi deinde ;
ex ipsis maiime Paulini Nolani verbis.Nicetam illum
suum neque Romessians sive Remesian;e aut Kemi-
sianae fuisse episcopum, neque omnino in Dacia cis
Danubium posita. sed in Transdanubiana episcopali
munere et apostolatus offlcio inclaruisse ut inde ; nunc duas Miesias <iiri<iit.Vopiscusin Aureliano.Jor-
pateatluculentiusRomatianaeeivitatis nomen a Gen,
nadio adhibitum in Nicea seu Nicetanihil suffragari-
ut Niceas seu Nicetas hic Gennadius eiistimetur et
Paulini Nolani amicus, et illius in Daiia civitatis epi-
scopus quae Romessiana? seu Rernesiana? aut Remi-
sianre nomine appellata fuit.
Itaque tomo Illyrici Sacri. et prelogomenon parte
I amisit. Aurelianusqiieimperntor.evocatisexindelegio-
l, capite 5, haec deDaciisa Farlato traduntur. « Tra-
janus primo post Christum sa?culo eieunte rerum
summam adeptus. trans Danubium. ut imperii Ro-
mani.sic Illyrici flnes propagavit. Pontem lapideum
ingenti substructione, et mirabili opere artificioque
perfectum Danubio injecit, qua eiercitum traduceret.
Decebalo rege Dacorum victo.Romanisprovinciis ad-
didit Daciam.prarsidiis eidemet coloniisRomanorum
imposilis. anno Christi 103, Daciam. ait Eutropius
libro vin. Decebalo ticlo subcgil, prorinct.i trani Da-
nubium facta in his agris,qtios nunc Taiphali tenent,
et Victophali, et Tercingi habent Ea provincia decies
cenlenti niillia passtium m
eircuitu tenuit. ex toto . . . rum veterum in Dacia Cisdanubaina Aureliani, nova
orbe Romano infinitas eo copias hominum transtnlit
ad agroseturbeseolendas. Porro Dacia longepatebat
. .
lateque a septentrione in meridiem inter Carpates
montes et Danubium ab occasu in ortum interDa-
; jani, antiqua, et Barbara appellabatur.
nubiicursum a borea in austrum refleium. acTyram
fluvium, qui oriens ei montibus Carpatibus super
ostia Danubiiin Pontum Euiinum infertur.Haec regio
continebat tres illas provincias, quas hodie Transyl-
q rum editione in-folio, satis proliie eitenditur. et ubi
vaniam, Moldaviam, Valacliiam appellamus.Sed ter-
tio post Christum sa?culo vergenle, Dacia obGallieni
socordiam in perpetuum amissa.Romanum imperium
pariterque Illyricum fines suos citra Danubium con-
traxit Gailienus diu placidus et quietus, inquit.Eutro-
pius libro ix, m m <n omnem
Liscivinm dissolutus.te-
nendareivubhese habenas probrosa ignaviael despera-
tione laxactt A lemanni rastatis Galliis in Italiam pent-
: bianae episcopus fuisset Nicetas.in tam longo carmine
trarerunt. Daein, <jua> a Trajano ultra Danubium
adjecta fuerat, amissaest. Aliquas tamen urbes re-
gionesque adhuc Romani suis coloniis ac pnesidiis
oblinebant. cutn Aurelianus imperare ccepit anno
postChristum circiter 2~0.Iscum pro sua prudentia
animadverteret, neque Romanos cives inter Barbaros
tuto commorari, neque regionem illam ab hostium
incursionibus defendi.pacateque obtineri posse.satius
esse duiit Harbaris cam relinquere, quatn inutili la-
bore ac dispendio recuperare. Itaque ei oppidis illis
Romana pra?sidia deduiit. et colonias Romanorum,
illuc a Trajano invectas, citra Danubium transtulit.
quibus inter Moesiam utramque collocalis attribuit
agrorum terrarumque,quod satis esset ad eos alendos
continendosque, et justae magnitudinis provinciam
aequaret.qu.eei intermediis 10urbibusagrisque par-
timsuperiori.partiminferioriMcesiaedetractiscoaluit.
Huic vero provincia? aDanubio usque ad Macedoniae
fines inter Mcesiam utramque producta? nomen Daciae
imposuit et Ltacia Aureliani. nova, Cisdanubiana.ac
: non certa; gentis. nec certa? regionis episcopos novi-
denique Romana cognominata est.ut non solum loco,
sedetiam nominedistinguereturab altera,qua; Dacia
Trajani, antiqua, Transdauubiana.et Barbara vocari
consuevit. Eamdem postea bifariam divisit;qufe pars
Danubii ripis ad septentrionem adjacet, eam Ripen-
sem qua? vero in meridiem vergit, procurritque us-
; Roiuana? Ecclesia? presbyter, Victore et Zephirino
queadmontem Baemum, eamMediterraneam Daciara
appellavit. Htec tradunt Eutropius. Vopiscus, Jor-
nandes, etalii plures. Provinciam Daciayn, quam Tra-
janus ullra Danubium feeeral, intermisit.vastata omni
S. NICETAM. — CAP. n. 884
A Iltyrico et ilcesia. desperans eam posse rctineri : abdu-
ctosque Homanos ex urbibus et agris Daao>. in nietiia
Mirsiacollocavit. apiclLivitque eam Daciam, qua? nunc
duas ilcesias dividit.et est m dextera Danubio in mare
fluenti. cum antea fuerit inloeoa. Eutropius. libron.
Cum vastatum Illyricum acMcesiam deperditam vulerel,
•irocinciam trans Danubium Daciam a Trajanoconsti-
tutam, sublatoexercitu ac prorincialibus. reliijiiit.de-
sperans eam vosse relineri : abductosque er ea populos
m Mwsia eollocavit, appellavitque suam Daciam,qum
nandes autem, de Success. Reg. et Temp. c addit ab
eodem Aureliano Dardaniain sitam infia Mcesiam su-
periorem a meridie provinciam factam esse.quas ab
oriente nova? Dacia? Mediterraneae tinitima erat. in
occasum et meridiem usque ad Scardum Haemumque
montes porrecta. SedGallienusDaces, dum regnaret.
nibus, eos in Mcesiacollooavit, ibique aliquam partem
g Daciam Mediterraneam. Daciamque Ripensemconsti-
tuit. et Dardaniam junxit. ProMerea Aurelianus pon-
teiu Trajaui Danubio impositum interscindi jussit.ut
omnemad novam proviuciam aditum Barbarisinter-
cluderet. » Hactenus de Daciis.earumque situ ac vi-
cibus. Illyrici Sacriauctor Daniel Farlatus. Videndum
nunc de Niceae seu Nicet;e episcopatu num scilicet :
Niceas seu Nicetas sancti Pauli Nolani episcopi ami-
citia clarus, episcopus fuerit illius civitatisquam Ro-
matianam Gennadiusappellat.quseque Remisianaseu
Romessiana sive Remesianaauctorum et geographo-
etiam ac Romana dicta.fuisse perhibetur.aut alterius
in eadem loci ; an potiusepiscopatum gesseritinalia
veteri Dacia trans Danubium posita, qua? DaciaTra-
ln poemate ivn sancti Paulini Nolani.cui titulus,
Ad Nicetam redeuntem in Daciam, quodque sei pa-
ginarum spatio. ut in Veronensisancti Paulini Ope-
plura commemorantur, tum illius itineris loca tum
nomina populorum, in quibus sanctus hic Nicetas
Christi nomen propagaverat in hoc poemate, in-
;
quam.nulla omnino mentio civitatis Roniatiana?,seu
Remesiana?, aut Remisianse vel Romessiana?, quas
illiepiscopalis asseritur in Dacia Cisdanubiana sub
metropoli Sardicensi. Si vere illius urbis Cisdanu-
quo ipsum redeuntem in Daciam comitatur, nequa-
quaui urbis liujus, qua? praecipua carminis esse de-
buisset, sicut et Nicetae itineris meta, fuisset oblitus
1 1 PaulinusNolanus.quilocaalia tamlonginqu&via?
niinime pra?terivit, veluti Thessalonicam, Tomin,
Scupos, quem postremum etiaiu appellat/xifna^illius
propinquum, uti infra videmus. Nullius itaque om-
nino propria? sedis episcopus fuisse videtur Nicetas
hic Dacus ; et ununi potiusmerito judicabimus ei iis
cpiscopis, qui pro veteri Ecclesiae disciplina gentium
episcopi dicebantur, quique propterea ad prasdican-
1)
duiii intergentes Evangeliumniittebantur.etepiscopi
proinde erant plurium populorumacregionum,ante-
quam illic episcopales sedeserigerentur.
De his episcopis agens clarissimus abbas Bacchi-
nius de Ecelesiasticse Hierarchia? Originibus parte i,
capite 3, num. 19, ita scribit. « Ordinatos primis Ec-
clesiae temporibus in Occidente non modo certa? gen-
tis, quw in fide erudiri deberet, sed etiam creatos
mus, qui gentibus pra?dicantes. ubi consisterent, ibi
certam sibi sedem fundarent. Ejus rei, et post apo-
stolica tempora in moribus posita et ab apostolis
1
.
procul dubi fluenlis. certum dociimenlum exlnbet
i
Photius in Bibliotheca.codice 48. ubi narratur Caius
sedentibus.gentium episcopus ordinatus. quem cen-
suere yjicJTnr.if.-jxi Vnirt Birtuxoirov.Id nempe ab ini-
tio obtiniierat. ut hujusmodi Evangelii einissariis,
orbis gentilium ad Christum converteretur, qui Ro-
 . :
885 P. BRAID/E DISSERTATIO IN
manaesedis.tamquam metropolis.colonias fundarent
ln Occidente. » Unum propterea ex his eptscopis
Evangelii emistarits fuisse existimamus etiam hunc
Nicetam et quidem certae gentis Dacorum probabili-
; prae dicandum a Romana Ecclesia sapientissime ele-
ter episcopum ordinatum, qui Romanse sedts, tam-
quam metropolis,colonias in illis regionibus [undaret.
Cumverosanctusidem Paulinus.epistola ad Severum
ordine 2!), num. 14, in citata
Nicetam venerabilem episcopum atque
tione.appellet
doctissimum, qui ex Dacia Romanis merito admiran-
dus adveneral; quidni hic indicare voluerit Nicetae
itinera ex Dacia in ltaliam, etiam ad hoc, immoad
hoc potissimum ab eodem instituta. ut Romam ve-
niens, (idei progressus ibidem suis laboribus partos
ad Romanam sedem referret, tanquam ad eam a
qua illarum gentium apostolus missus fuerat novae
fundandae causa colonise Cbristianorum? Quod autem
eertrn illius </_/(?;. noviter in fide erudiendas episcopus
ordinatus fuerit IVicetas ex indicato apostolicorum
episcoporum more.non autem alicujus pecuiiaris se- B i am '"'"' gaudiis resonabit illa telius, ubi tu rigentes
dis jara institutae.etquasi aliorum ineaepiscoporum
successor. uti Remesiana illa civitas erat, vel Remi-
siana seu Romatiana sub metropoli Sardieensi.idem
ipse Paulinus innuere videtur qui in eodem poe- ;
mate, dura locum tangit episcopalis curae hujus Ni-
eetae non unum aliquem signat, sed generaliter oras
appellat, quibus erat ipse prsestitus sacerdos; ait
enim : palis esse dicitur Nicetae Pauliniani, uti ex tabulis
Sed freto emenso superesl viarum
Rursus in ierra labor, ut veharis
Usque feliees, quibus es sacerdos
Praestitus ons. .
Quinimmo ex eodem Paulini poemate jure.ni fal-
lor, assequimur agrum apostolici Iaboris istius Nice-
tae, non cis Danubium.ubi Romesiana seu Remissiana
aut Romania civitas sita erat, sed trans Danubium
exstitisse ;et reapse Transdanubianam Daciam, ni-
mirumDaciamquteTrajaniDaciaappellabaturJonge n cum proximum nobisaliquemintelligimus
|.,l/,.,nn r,--|_-o„ m -__,--„_, „ J , _
lateque prolensam regionemad laevam Danubii par-
1. U::_„_ ,J _-___•_
tem.variisque Barbarorum populis constantem, illum
suscepisse excolendam Videatur Daciarum Mcesia-
rumque tabulageographica, apud Cluverium, Intro-
ductio in universam j[2 geographiam tara veterem
quain novam necnon et alia tabula Illyrici universalis
; fera colla subdere miti Christo.Minime vero prseter-
et hodierni tomo IUlvriciSacriDanielisFarlati.Quid
igitur sanctus Paulinus ?
IbisArctoos procul usque Dacos :
ita paulo post initium carminis Nicetam suum allo-
quilur Paulinus. Quinam vero sunt hi Daci Arctoi
tam procul siti.nisi planeTransdanubianaeDaciae in-
colae, qui jamtunclemporis ad Romanum imperium
non pprtinebant ;quiquc Arctoi merito nuncupaban-
tur a Paulino, comparatenimirum ad alios Dacosqui
cis Danubium siti erant inter utramque Mcesiam, in
illa videlicetMcesiaeparte a superiori et inferiori de-
tracta qu;e UaeiaAureliani appellata fuit, quique ad
dexteram DanubiiorampositiRomaniimperii partem
constituebant?
Prfeterea quod certe Daci Transdanubiani fuerint
ii.quos Nicetas Paulinianus excolendos susceperat,
alia sunt in eorlem Paulini carmine quae magis ma-
gisque suadent. Aiebat namque ad Nicetam suum
Daciam redeuntem : in fluvios viin lioreae signat flantis in Riphaeis oris.
Tu Philippffios M:icedum rer agros
Per Tnmitan.mi gradicrii urbem,
Ibis et Scupos palrite propinquos
Uanlanus liospes.
quibus jam lunc resonabil illa
Gaudiis lellus, ubi lu rigenles
Edoccs Christ'1 fera colla mili
Subilere genlea !
Quoil Darrlnnus fuorit hic Nirelas nimirum e Dnr-
dania oriuinlus, quam provinciam novee Dacieeiun-
xerat Aurelianus, teste Jornande a inrlnto supra
reluto, ex 1'auiini dictis apparet. Quod uon procul a
S. NICETAM. — CAP. II. 886
A Scupis, ipsiusDardanise seu Mcesiae superiorispraeci-
pua urbe natale solum habuerit, ex eodem itidem
constat. Vir seilicet ad Evangelium in Dacia Barbara
ctus fuerit, qui non tam procul ab illis regionibus
esset oriundus qui dacus et ipse audiret, licet ex
;
Dacia Romana cis Danubium posita; qui propterea
illius Operum edi- et illorura Barbarorum linguam, veluti finitiraorum,
satis calleret, instituta ac mores non ignoraret et ;
ipsa quoque loca facile haberet perspecta, quas es-
sent maxime ad lffivam Danubii ripam posita. Per-
sequitur itaque illius terrestre iter Paulinus post ap-
pulsum ad urbem Tbessalonicensem eumque veluti ;
comitatur progredientem per agros Philippaeos Ma-
cedoniae.ac perurbem Tomitanam.euntemque etiam
ad Scupos, urbem promixam patriae suae, antequam
ad tel/urem perveniat ubi rigentes populos edocebat
miti Christo subdere fera colla. Quid vero interea
Paulinus ? Poeticospiritu ductus exclamat : quibus
edoces Christo fera colla miti subdere gentes ! Quid
porro illudjam tunc inPaulini carmine, si cum Scu-
pis esset Nicetas, non procul adhuc fuisset ab illis
gentibus.quas edocebat fera colla subdere miti C.hri-
sto? Et Scupi certe, sive Dardaniae sive Moesiae supe-
riori tribuantur, proximi erant Romessianae seu Re-
mesianae et Remissianse civitati, quae sedes episco-
constat Jam tunc itaque in Paulini sensu illud innuit
procul dubio, quod etiam cum Scupis esset Nicetas,
non parum adhuc distabat ab illa telluris parte, ubi
docebat gentes fera colla subdere Christo. Deside-
rium nempe illorum populorum de Nieetae adventu
exprimere volens Paulinus,gaudium eorum canit de
proximo illius adventu, etiam cum non modice ab
illis distaret. Si tam proximus illis fuisset cum Scu-
pis esset, minus profecto apposite illud jam, tunc
usurpasset quia nihil inirum resonare nos gaudiis ;
quem ar
_______ ^ • -11 ...
° ?
denti animo desideramus sed illud sane mirum, re- ;
sonaregandiisetiamjam Jioic 13 cuma dhucremotum
novimus, quem ad nos properantem scimus. Non
igitur Cisdanubianae, sed Transdanubianae fuisse vi-
dentur illae gentes.quasNicetas Paulinianus edocebat
eundum et illud fera colla, quo mores et ingenium
illorum populorum Paulinus exprimit, ad quos Ni-
cetas revertebatur. Fera colla porro Cisdanubiani
Daci minime praeferebant utpote qui non Barbari, ;
sed Romani, et ex Romanis colonis orti, ab Aureliano
imperatore e Transdanubiana Daciaevocati fuerant,
quara totam veteribus incolis reliquerunt, quos vere
jera colla habuisse merito cecinit Paulinus, ex eo-
rum veluti innata barbarie, atque in Romanumim-
perium aversatione.
Pergit autem Paulinus
Qnaque Riphieis Uoreas in oris
Alligal drnsis fluvios pruinis,
llic gelu mentes rigidas superno
Igne resolvis,
Jara antea dixeratPaulinus rigentes populos illosesse,
qui de Nicetse prozimo ndventu gestiebant nunc :
uberius illius soli rigiditatem expnmit, ac pr;roipue
At Daciae Cisdanubianse intra ..'i et 44 latitudinisse-
ptentrionalis gradum constitutae, uti ex ipsa Anvil-
laei tabula constat, adeoque rainus adborealem pla-
g.-iin pnsilaequam nosEorojulienses qui intrai6et47
sili siimiiis. quique tanquam vim Horeap in fluviis no-
stratibus nihilominus minime experimur ; Daciae in-
i|i];iiii.Cis(i;iiiiilii;iu;i' hntidquaquam conveniunt qus 1
nic Paulinus de Riphseis ons notat, ubi Borcas alli-
gal fluvios i/vnsi* pruinis, el ubi Nicetas etiam men-
tes ibidem \as superno igne
resolvit. Quin-
iiiiiuo lelluris rigiditas, quam
Paulinus nutat in
Nicetee sui episcopali cura,minus etiam convenit Da-
 : ;
;;-
P. BRAID.E DISSERTATIO
c .s Gsdanubiana? ei partibus superioriset inferioriis
;
Mcesia? ab Aure!ianoprsecipueconflat.a?, uti antea vi-
• am olini frugum feracis-
debamus:cum coi
simam fuisse. atque a Romanis Cfrtris horreum ap-
pellalam ob soli fertilitatem. uti ei CluTerii opere
superius citato cap. 16 num. 1.
lib. iy,
| jidplura?
Riphseas oras hic memorat Pauli-
nus. qua? a laeva Danubii ripa septentrionem versus
me distabant. quam longissimeveroab Aure-
- rum etiam
lianiDaciaCisdanubiana.et a civitate Remesianaseu
Hemisianaaut Romessiana inhujus novae DaciaeMe-
diterranea * ideoque hac vel una voce
: nubium a meridie et ab oriente Getis unita, Carpa-
Transdanubianura.Nieetaeepiscopatum signat, qui a
majori Trajani Dacia ultra Danubium usque ad Ri-
phseas oras juita illumquodammodo protendebatur.
Neve quis diierit poetice hic locutum Paulinum. et
locum pro loco sumpsissead quamdam veluti liyper-
bolem pro ornatu ac decore rarminis. Quidquid enim
tunc temporis Riphsarum orarum seu Riphaeoruni
montinm nominehaberetur, cum nimirum vastissima
illaatqaeremotissiTjabarbarorumterrarumspatiaad
Aquilonem posita minus essent Roruan s hominibus
eiplorata; en quomodo Ripba?as oras. aut locacerte
ad Riphaearum orarum fines vergentia, ideoque non
i trans Danubium proculdubio sita. proprie
eiprimit Paulinus episcopahbus Nicetap curisobnoiia,
dum protinus illorum locorum incolas nominat, quos
Chnsto Nicetas ipse pepererat ait enim conti- ;
nenter
Nam simul lerris animisque Jari,
Et sa» Bessi cive duriores.
Nunc o»es ficti doce le grefantur
Pacis in aulam.
Qtusque eerviees dare servituti
Semper a bello indomiti ne^srjnt.
juro *eri Oor.iiDi subacus
re fiudeol.
En Riphsearum orarum incolas
igitur Bessos veluti
trans Danubium. ideoque ab Aureliani noTa Dacia
Cisdanubiana l^londssime positos. quos hicPauli-
curis subjectos nobis eihibet.
alii qui una cum Bessis ultra Da-
Sed sunt etiam
nubium Nicet-a» curis patebanl. quosque Paulinusiti-
dem nominat in eodem carmine mmirum Scytbae,
•t maiime
Daci.qui totiamplissimaeregioni no-
mendabant:ita ut aposlolatus illius satis late patue-
ritalaevaDanubiiparteusquead Riphaeas orassemper
inter barbaras gentes, quinullamenlio appareat no-
Tee Daciae cisDanubium, Romanorumquehominum,
qui e barbara Dacia evocati sedem in ipsa fiierant.
En iterum Paulinum :
Te pitrem plaga tota Borrae,
dicit
Ad tuos fatus Scytha miii^aiur.
Et «u: tis-cors fera le mafi?'ro
Peelora ponil.
Ei Geue currunl. ei uterque Dacus
Qui eolit lerre medio, >el Ule.
Divilis mulio bove pileatus
Aecola ripae.
Sunt igitnr Bessi, sunt Seythae. sunt Getae. sunt
Daci, quos memorat Paulinus a Niceta suo in hri-
stianareligioneeicultos, quique finitimi inter se. il-
lam constituebant trans Danubium, et eitra Aure-
liani Daciam. p n Borra. quae Nicetam pa-
i suura dictbat. Ressi porro, etsi Strabonis
tempore, id est primo ineunte Christi sseculo quo
florebat. majorem H(tmi monlis parlem ttntrenl inter
-.m inferiorem et Thraciam, ut idem scribit li-
bro vii trans Danubiura postea. Trajano fortasse
; tinere. et eosdem a colonis esse prognatos ex toto
ellente.aut etiam Aurelianocum Romani impe-
rii fines ad fluvium iHum conlraiit, sedem suampo-
soisse videntur ad Pontum Euiinum, in ea regione,
quaa nunc quoque paulum prolato nomine Bessara-
biaappellatur. Scythce vcro. utnihil dicamus '1 -
tbiaminori^isDanubium.quae ScythiaRomanaetiam
dicta fuit, utpoteRomani imperii
I>' S. MCETAM. — CAP. II. 888
A Ovidii eisilio civitas celebris.et hic quoqueaPaulino
in Nicetae sui itinere memorata Scytha?. inquam, :
barbari eo tempore latissima terrarum spatia ad
aquilonem trans Danubium incolebant, et Asiae etiam
partem ibidem non modicam occupabant. Geta\pars
validissima Scytharum erant, Gothi etiam dicti.Bes-
sis Scythisquecontermini. quorum tunc trans Danu-
bium pra?cipua sedes licet quandoque in Romano-
:
admissi essent, qui Christianorum
terris ii
sacris initiari voluissent. ut infra dicemus. Daci de-
mum. et ipsi Scythiea gens. quorum regio post Da-
thicis jugis claudebatur ad^eptentrionem, in Medi-
terraneam Ripensem atque Alpinam divisa, prout
similiter in Mediterraneam ac Ripensem divisa fuit
ad quamdam imitationem illius etiam nova Dacia
Romana cis Danubium ab Aureliano facta. Videatur
Cluverius.Introduct. in universam geographiam lam
veteremquam novam libroiv. cap. 16, 17 et 18. De-
jj fini:us hinc apparet ei Paulini earmine Niceta? sui
episcopatus, qui tolus inter barbaras gentes fuisse
constat ei adversa novat Dacia? parte trans Uanu-
bium ;Dardanus ipse fueril,et prope Scupos
licet et
adhucin eodera Paulini carniine
ortus. Sed nonniliil
immorandum ad rem nostram validius confirman-
dam.
De Ressis superius loquens Paulinus quos Nicetas
erudiebat, et Bessorum nomine poetico more totam
etiam illam gentem comprehendensquaeNicetse sub-
erat episcopali curae, quasque Bessis. Seythis, Getis
Dacisque constabat. uti vidimus aiebat in gentis ;
ipsius laudem et in Nicetae commendationem. quod
quas cervicesd'ire serrituti semper a belloindomitine-
garunt.nuncjuro veri dominitubactaisterneregau-
dent. llli porro a bello indontiti. quisemper negarunt
cervitesdare strvituti. nequaquam 15
eran 'Daci Cis-
danubiani. Romani omnes et origine et cultu. qui re-
licta TeteriDacia Transdanubiana. ad dexteram flu-
rainispartem Aureliano auctoreconsederant: sedilli
C
reapse a bello indomiti. semperque servitutishosles,
quocumque appellarentur nomine. qui lalissime pa-
tentem trans Llanubium regionem incolebant pa-
;
triam nempe suam,pro qua tam sappe adversus Ro-
manos, tamque fortiter dimicarunt quique licet
:
quandoque devicli. et in Romanam provinciam a
;
Trajano redacti, semptr nihilominus indomiti jugum
postea eicusserunt, ita ut Aurelianus, evocatis cis
fluraen Romanis omnibus tum miliiibus tum colonis,
satius duieril totam illam regionemillis permittere,
non secus ac ante Trajani tempora, quam pro illis
iterum subigendis nova adversus eos praelia institue-
- i Paulinum denuo audiamus Nicelam suum al-
loquentem. totamque illam regionera, qua? eidem in
religionis negolio obtemperabat. unoveluti dicendi
modo definientem.
Orbis in mnu regione per te
D Barbari di^cunl r*-sonrire Chrislum.
Corde Romano, placidamque casti
Vivere pacem.
< Numquam Paulinus mu-tam orbis regionem (quidquid
boc mutx vocabulo intelleieriti Romanam provin-
ciam diiisset.numquam Daciam Cisdanubianaiii in-
tra superiorem et inferiorem Mo?siam conslilutam,
Romanis colonis constantem,urbibus oppidisque con-
fertam. clarisque regionibus finitimam
aliis num- :
quam CisdanubianosDacos Barbaros vocasset. quos
ignorare nonpoterat et ad Romanum imperiura per-
olim orbe Rouiaaoa Trajanodeductis.Quid veroillud
quoque quod ait, per Nicetam illos Barbaros discere
Chr-stum resonare corde iJomano? Nimirum hac lo-
quendi ratione populosproculduiiio signat, qui licet
Romano imperio non suDessent, cor tamen Roma-
num. seu fidem Romanam Nicetae merito gerebant
parte, etubi Tomi quique Romani erantcorde, etsi nonessentcorpore.
 P. BRAID.E DISSERTATIO IN S. NICETAM. — CAP. II. 890

Hi porro Barbari qui discebant corde Ttomano reso- A rioris, etc. et tomo II, in Dioecesi Illyrica. ubi de
:

nare Christum, et quidem in Dacia ubi Nicetas apo-
stolatum gerebat, non alii esse poterant quam Daci
aliique populi trans Danubiuin siti, qui ab Aureliani
tempore Romanis aquilis non parebant: quique ni-
hilominus per susceptam Nicetae pnedicatione Christi
religionem cor Romanum gerere videbantur, utpote
provinciis Macedonias, Daciae Mediterraneae, atque
Dardaniae. etc. Aut igitur barbar» gentes profano-
rum numinum cultrices, qua? essent ad Christianam
religionem perducendae, non exslabant Nicetae tem-
pore in Dacia Cisdanubiana, aliisque finitimis regio-
nibus aut certe non erat cur Nicetas episcopus vel
;

qui Rornanis fide essent conjuncti, quamvis a Ro- suam relinqueret peculiarem Ecclesiam, si reipsa Re-
mano imperio alieni. Quidni vero et liac dicendi ra- missianae civitatis innovaDacia Mediterranea fuisset
tione Per le Barbari discuntresonare Christum corde
: episcopus, ut Barbaros hac atque illac alibi positos
Romano, indicare quoquevoluerit Paulinus.Nicetam erudiret, vel in alienam veluti messem manum im-
ex Dacia Romanaortum, et hinc a RornanaEcclesia milteret, et aliorum episcoporum diceceses quodam-
interDacos Barbaros e regione positos episcopum ad modo invaderet, utibi barbararum gentium aposto-
pradicandumEvangelium ordinatum ;quod superius latiim susciperet. Trans Danubium iti iienecesseest
conjectabamus veluti si dixisset, per te Romanum
: episcopatum gessisse Nicetam. ubi sane et barbarae
hominem,et a Romanasedemissum, Barbari, qunm- gentes exstabant profano numinum cultui addietae,
vis Romanis infensi, discunt tamen resonare Chri- quaepropterea ad Christianamreligionr.nessent con-
stum eodem modo quo resonat in ore tuo Romano, vertendae, et ubi peculiaresEcclesiae, propriis instru-
etin RomanaEcclesia; cordeiterumRomanifacti,etsi ctae episcopis, nondum fuerant institutje.
Barbari natione ac cultu, et Romanis legibus non g Quid porro de gentibus illis Transdanubianis, Ni-
obnoxii? Hoc autem obiter, data occasione ; et divi- cetae Daci aetate quid de Christiana religione ibi-
;

nando potius quani asserendo; nunciterum ad nos.
Habemus igitur Nicetae episcopatum a Paulino de-
scriptum, a Danubio septentrionem versus ad Pon-
tum usque Euxinum. per Dacos nimivum, inde per
Getas, dein per Seythas et Bessos continuo veluti
dem invecta ex monumentis habemus? Transdanu-
bianas gentes diximus eas quas Vaulinus recenset
veluti a Niceta suo ad religionem Christianam per-
ductas; Dacos nimirum, Getas, Scythas et 17 Res-
sos easque Transdanubianas probavimus eadem
;

ductu, et recta propemodum linea, utpote populos
sese invicem limitibus excipientes, aut etiam non uno
in loco fortasse permixtos Habemushorurace popu-
loTiim mores, nullo inter eos discrimine. agrestes,
duros, feros ab eodem appellatos, et totam gentem
Barbarorum vocabulo definitam dictumque mutam
orft/s rcg ioncmtotumillud l(jterrarunispatium,tum,
ut videtur, propter frigoris acerbitatem, tum etiam
maxime propter incolentium asperitatem, vitfpque
rationem omni omnino cultuexpertem, atque aRo-
manorum, sicut imperio, ita et ingenio alienam. Ni-
cetas itaquc Paulinianus non fuit episcopus civitatis
Romessiana; seu Remesianaa aut Romatianae, neque P seu ducibus seu regibus, et partim Ostrogothi.parlim
alterius cujusvis civitatisin Dmia Cisdanubia, nova,
ac Romana, positae sed unus proculdubio fuisse vi-
; quam tenuerunt; deinde varios per Europam terra-
deturex episcopis gentium nullo peculiaris sedis ti-
tulo distinctis.qui ad laevam Danubii ripam non tam
episcopatum quam apostolatum exercuit inter illas
Burbnras gentes, qua' Dacorum, Gctarum, Scytha-
rum, Bessorum nominihus appellabantur merito-
Nicetae Daci a?tate ex ipsa Paulini dicendi ratione,
qua; gentibus ac regionibus cis Danubium positismi-
nimeconveniret.Promiscue quidem nonraronomina
illa Transdanubianarum gentium sumuntur apud
scriptores; a quibus alise etiam barbaras gentes his
;unitae subunoautalteroexhis nominibus plerumque
indicantur, licet propria vocabuli distinctione non
careant.Nihilominus quos Getas Romaniappellabant
iidemsuntac Gothi, uti eruditi communiteranimad-
verlunt; qui e remotioribus versus aquilonem Ger-
maniae finibus egressi, in Transdanubianis hac illac
regionibus primum consederunt sub diversis eorum
Visigothiappellati, exOrientali seuOccidentali plaga
rumtractusoecupavere.Atque lii quiilem, seu eoram
pars qiuedam, ut refert Philostorgius Ilist. Eccles.
lib. n,cap.5,ac meminitetiam divus BasiliusMagnus,
epist. Iti,'), al. 339, in editione Maurinorum, cum,
Valeriano et Gallieno imperatoribus, Asiam. Galla-
:

quepropterea in Romano Martyrologioad iliem7 Ja- ciam et Cappadociam per Ponlum Euxinum ingressi
nuarii, absque ullo peculiaris sedis titulo, et cum pracdandi causa captivosinde multos Christianos ab-
elogio apostolicis illius laboribus nonimpari.Nicetam duxissent, inter quos non pauci erant Christianse
hunc recensitum legimus « In Dacia sancti Nicetee : le^ is sacerdotes ac clerici, ab his verum Dei cullum
r

;
episcopi, qui feras et barbaras gentes Evangelii pra- didicerunt; qui etiam ita inter eos increbuerat Con-
dicutione mites reddidit ac mansuetas » quod opti- stanlini Magni maxime aetate, ut episcopos liaberent,
;

me in utraque parte cum sancti Paulini Nolani poe- inler quos Theophilus ille qui Nicaenae synodo inter-
mate eoncordat. fuil, seque nomine provinciae Gothiae susbcripsit :

Verum quod hactenus de Niceta; Daci Transdanu- Theopflilus Gothise melropolis episcojnts. Commemorat
biano episcopatu disseruimus ex locorum gentiumque nihilominus Philostorgius idem loco citato.sub ejus-
notione quam Paulinus Nolanus nobis maxime pr»'- dem Constantini Magni imperio Getarum seuGotho-
bet, non incongruum eritaliqua ex partecoufirmare „ riim ingentem multitudinem.pietatis causa, e patriis
aliis qiioquc rcrb-si.-islirifi liisloriie inonumentis.quaB sedibuscjcctain fuisse.quosiniperatorbenigneexcepit,
rei Chrislian.e statum nobis exhibrnt citra et trang atque in Mirsjarollocavit. Gentis itaque Getarum seu
Danubium, in utraque scilicet tum veteri tum nova Gothorum pars maxima trans Danubium sita innnium
Dacia, atque in ambabus Moesiis, Nicetae Daci apo- ileoruniculliii, etiamConstantino imperante, addicta
stolalus tempore,Saeculo iirni|ir drsincnle quarto, et eral. Quid autem poslea ? S.evissima quoque perse-
qiiinio ingrediente. Ei profecto monumenta docenl cutio adversus Cbnstianos npud eamgentem oriaest,
rem Christianam, Nicetee Daci setate, ris Danubium, ut narral Sozomenus llist. Eccles. libro vi, cap. 37.
tuin in Dacianova, liini in Mcesiis, el in Scythia Ro- Persccutionis autcm auctor fuit alter ex Gothorum
uiiin.i. nec non et in finitimis regionibus, Dardania regibus, Athanaricus nomine, qui Christianam reli-
niioinim, Thracia. Macedohia, sicut etiam ad Hae- gionem. non solum avitae superstilionis vindicnndsB
mum montem, jamdiu firmatam fuisse, ibiquejam studio insectabatur,sed etiam quod ,'pgre ferrei.suos
tunc cpiscopales sedes plurimas exstitisse c ne Hoiii.inoiiiiii, quorum erat hosiis infensissimus,reli-
tropohbus suis uti praecipueapparel cx subscriptio
, cionem Bectari, Plurimis ea occnsione liolliis mnriy-
nibus episcoporum ad Nicfenam primam grnernleiii rilms dii.iia Ecclesia fuit,inter quos celeberrimus ille
jynodum, ac postea ad Sardicenserd inibi in nora Saba de cujus vita ac martyrio exsint epistola Eccle-
.

I > icelehraliim el uti clarius aliuude etiam rxpli-

<
i .
i ;
cnvii eruditissimus Lequienus in suo Oriente Cnri-
itiano, loino i, in Dioecesi Thracica, ubi de provin-
ciis Thrucia.', Hseminonti, Scytliia', nc Mu'si;i' infc-
siie Gothicae apud ltuinartum,'Acta Martyrum.editio-
nis Veronensis pag. 527, cujusque martyrium ad nn-
oum Christi 372 signanl eruditi Multiinterea Gotho-
runi Christianorum apud Homanos (iriscosque Chri-

891 P. BRAID.E DISSERTATIO IN
stianos Gothos jampridem in Mcesia a Constantino
hospitio donatos. cis Danubium secesserunt, perse-
cntionis fugienda? gratia, et ipso quoque impellente
Athanarieo.ut Isidorus in Chronico.qui savitia siue
tandem pertsesus. Christianosmaluit regno expellere
quam interficere : et ita transDanubium pa^ani Gothi
reapse dominabantur : si illos excipias qui regionem
cisTanaim QuviumadTyramusqneamnem tenehant,
ubi Gothorum Bcclesiam constitutam censet supra
lau.iatus Lequienus. tomo I, col. 1244, in Bcclesia
Gothiae.et ubiintemerata catholica fides perseveravit.
Sub finem vero imperii Valentis Augusli, cum llun-
norum gens. p;;nii ferocitalf alrocior, ut scribit Jor-
nandes de Rebus Geticis. cap. 24, ex ahis erupta
septentrionalibus majoris Seythia? post Tanaim ilu-
vium locis in Paciam teuderet Transdanubianam,
Gothorum pars bellodevictaacmultitudine oppressa
18 co :edere compulsa fuit, atquein Romanamdi-
tionem cisPanubium petitavenia transire quod qui-
denmon sine paclis conditionibus inter Romanos ct
Barbaros factum fuit.ut serihit Socrates Hist. Eecles.
libroiv, cap. 33, quarum potiores fuere. ut lii Boma-
nis legihus virerent. Chrstoque nomendarent
novis hospitibus a Bomanis permissa fuere Hcesia,
ac Thracia.et nova Ripensis Pacia in hoctamennovi
: contra Baronium Romatianam Gennadii civitatem
hospites infelices. quod magna eorum pars. fraude
Valentis Augusti Arianarum partium propugnatoris
pervicassimi. lapides pro panihus. serpentes pro
piscibus accepit ;(".hristianam nempe religionem.non
puram atque orthodoxam, sed Arianorum impietate
foedatam. quam dein et in posteros propagavit, late-
que diffudit.
Quin cceteras hic Gothorum aliorumque Barbaro-
rum vices percurramus.bellaquecum Romanisnudo
prospere. modo infeliciter gesta : palet
dictisGetarum seu Gotborum barharam gentem trans
Danubium constitutam. Valentis impeno desinente.
aut paulo post. Gratiano scilicet et Theodosio impe-
rantibus, paganam gentem maxima ex parte fuisse,
prout Hunni quoque eorumdem victores.iisque postea
perraiiti. Patet insuper nullas eo tempore ecclesias,
nullosepiscopatusin illisTransdanubianisregionibus
eisti' lesiam illam Gothicam eicipiamus,
de qua supra cum Lequieno. et qua? ad Paciam de
qua loquimur.ei silu ubi erat.nonprorsus spectabat.
Quoad Pacosvero. Scythas et Bessos, a Paulinouna
cum Getis seu Gothis memoratos quibus nominibus;
primitivae forlasseillarumregionumgentesveniebant,
antequam Geta? seu Gothi ac Hunni postea in haec
loca descenderent.quibusque nominibus etiam novos
incolas veteribus permiitos.aut eisdem confines.aut
certe in eorum regionibus dominantes,ipse intelleiit
quis audeat asserere ante Valentis aut Theodosii
Magni tempora non paganos omnes eosdem
Quis vero indicare inibi queat aut Ecclesias aut epi-
seopos.praeter Ecclesiam et episcopum Tomorum in
Scytbia minori seu Romana ad Pontum Kimnumcis
Danubium posita.qua? proptereaad veterem Daciam
barbaram eaHerasque barbaras gentes trans Danu-
bium nullatenus pertinebat? Si igitur inter barbaras
gentes, quales Paulinus Nolanus describit.episcopa-
gessit Ni^etas ille suus si eas ipse profecto do-
; tum suum inter barbaras gentes Transdanubianas in-
cuitChnstum resonare eorde Romano, atque tumr
primum rervires sterwerejw/o veri Domini,gvas sem-
per nbello indomiti negaruni dareservituti,ul idem
Paulinus canebat prout antea Tidebamus qnod niliil ;
aliud est, quam eas ad Christianam perduiisse reli-
gionem, quam prius non noverant barbarae igitur : barbaras illas gentes Transdanubianas reapse merita
hae gentes aliae profectoesse non poterant.quam quse
DaciamBarbaram trans Panubium incolebant ideo-
que trans Panubium merito dixerimus episcopatum
gessisse Paulinianum Nicetam.ctiam perpensis.prae-
ter 1'aulini ipsius verba. aliis ecclesiastica1 historia?
monumentis, quae rei Cbristianse statum nobis ape-
riunt citra et trans Panubium Nicetae ipsius. Pae
sevo, id estsaeculo desinente quarto, et quinte ingre
diente.
;
S. NTCETAM. — CAP. II. 891
A Verum gentes Transdanubianas a Niceta hoc Daco
ad Gdem Christianamperductas fuisseLequienusipse
supra citatus fatetur Orientis Christiani tomo II, in
Dicecesi Illyrici Orientalis. et Provincia Pacia? Medi-
terraneaj col. 306 ; et nihilominuseumdem Ecclesisa
Bemisianas, seu Romesiana?, aul Remessiana? cis
Danubium nova Dacia Mediterranea sub metropoli
in
Sardicensi facit episcopum. dicens « Eodem quo :
sancti Hieronymus et Paulinus tempore, Nicetas
>i\e Nicetius Remisiana3 urbis episcopus claruit,
qui Bessis, Dacis, Oothis et Scythis trans Istrum
19 consistenlibusverbum Deipra?dicavit.» Quid igi-
tur ad ha?c Favetcerte opinioni nostra? auctoritas
?
Lequieni.qui Bessos.Dacos.Gothoset Scythas,quibus
Nicetashic pr«dicavit,transDanubium positos agno-
vit sed dum Nicetam/barbararum earum gentium
:
institutorem et patrem, asserit nihilominus episco-
pum civitatisRomatiana?in Dacianova Mediterranea
:
cis Danuhium in hoc quidem plus aequotribuit cui-
:
g dam. quem citat. Gennadio codici San Oermanensi,
haud certealiunde noto, et de quo alibi fiet mentio,
ubi Nicetas Remesianae civitatis.quae certe in Pacia
cis Panubium fuit, appellatur episcopus : et in hoc
similiter morem gerit tot eruditis scriptorihus, qui
pro Remisiana, aut Romesiana, seu Bemessiana in
Dacia nova Romana antehac intelligere voluerunt.et
de quibus etiam suo loco data opera sermoerit. Ca?-
terum cumPauIinus omnino siluerit. uti antea nota-
bamus, seu Romatianam, seu Remesianam.seu alio
quocumquemodo dictam. civitatem incarmine suo,
dum Niceta? laudes praedicaret cum nihil prorsus ;
diierit deNicetaemeritis in peculiariquadamregenda
Ecclesia, ubi barbara? ac pagana? gentes non essent;
interea ex cum totam Niceta? laudem collocet in Barbarorum e
paganis superstitionibus conversione ;quiseumdem
peculiaris alicujus Ecclesiae extra Daciam Barbaram,
immo in Dacianova Mediterranea. episcopum simul
q faciat ,ex quadam sola seu appellationis loci similitu-
dine. seu nominis unitate, seu etiam temporis con-
venientia ? Praeter quam quod Paulini laudes in eo-
dem carminead Nicetam redeuntemin Daciaea? om-
nino sunt, ut cuique integrum illud carmen legenti
palere potest, quam totam Niceta? vitam in barbara-
rum gentium conversione atque institutione perac-
tam indicent ut nihil temporis reliquum illi fuerit
:
ad peculiarem aliam regendam Ecclesiam, maxime
vero Ranubio ftumine. etaliquo etiam terra? tractua
barbaris illis gentibus separatam nisi gratis dicere :
velimus Nicetam hunc peculiarem Ecclesiamsuam in
DaciaRomanaMedilerraneasitim velutidereliquisse,
ut apostolatum susciperet inter barbaras gentes in
Dacia Transdanubiana quod haudscimus an illius
;
fuisse ? a'vi disciplina pateretur, et an Niceta? merito ascribi
facile posset.
De Niceta» hujus Paci setate, de episcopatus tem-
pore, de anno quo eum plus minusve obiisse puta-
r, mus, sequenti capite data opera dicendum erit, ad
quoil lectorem mittimus. Interim ex iis qua? ibidem
ri sumus. non immerito hic asserere possumus,
Paulianura hunc Nicetam episcopatum et apostola-
choasse sub Valente imperatore anno circiter 375,
cum annum ageret aetatis trigesimum aut etiam tri-
cum vita anno
iium quintum, complesse vero
autem septuagesimo quinto, aut
circiter 420, aetatis
etiam octogesimo. Quapropter Daci hujus Nicetaein
pra?dicavit, eodem prope quo sanctusPaulinus tem-
; pore. etiam divus Hieronymus epistola 60ineditione
Vallarsii ad Heliodorum, num. i. quae ad annum re-
fertur 396, dum ei Bethlehemitico suorecessuscribe-
ret,quod « Bessorum feras, etpellitorum turba po-
pulorum. qui mortuorum quondam inferiis homines
imniolabant, stridorem suum in dulcc Christi frege-
runt melos. • Sedadhuc clarius epistola ibidem!07
ad Laetam, num. 2, quae anno tribuitur 403, Trans-
893 P. BRAID^; DISSERTATIO IN S. NICETAM. — CAP. II. 894
danubianarum illarum gentium in Christiana reli- A normam quasrectaratio exigit, et critices periti tra-
gioneprogressumhisverbisexposuit « Hunnidiscunt : dunt. Hic proinde dicendum etiam de hujus Nicetae
Psalterium. Scythiae frigora fervent calore fidei : Paulini amici aetate et an prorsus Paulino coaevus,
;

(ietanim rutilus et fiavus exercitus Ecclesiarum cir-
cumferttentoria; et 20
'd eo forsitancontranosaequa
pugnant acie, quia pari religione confidunt. »
Oceurrendum hic tamen cuidam etiam objectioni
viri charissimi Dominici Georgii, qui in suo Adonis
Martvrologio, ad diem x kal. Julii, pag. 288, duas
citat epistolas Innocentii papee I, qua? videri possunt
tomo III Conciliorum Labbei editionis Venetae curis
Coleti, nempe 21 ad episcopum Naresitanum seu
an suppar, an minor exstiterit:quae otnnia dihgenti
indigent inquisitione, ut lata propositio inde vel-
utisua sponte procedat. Utrumqueex his opusculis,
quffl germana esseprobavimus, gravissima suppedi-
tat argumenta,ut evincatureorum auctorem Niceam
seu Nicetam episcopum civitatis Romatianae, qui a
Gennadio memoratur, esse non posse Niceam seu
Nicelam illum Dacum,sancti Paulini Nolani episcopi
amicum. ejusdemque laudibus celebratum sed tum :

Naisitanum.et 22 ad episcoposMacedoniae, in quibus brevitatis studio, tum.quiaexploraliora sdigereprae-

Nicetae episcopi mentio fit, quem ille absque ulla du-
bitatione Nicetam Romatianpeepiscopumintelligitin
Dacia Cisdanubiana. Ut ut vero Nicetae hujus sancti
Paulini familiaris tempusconveniat cum tetate Inno-
centii papae I, etcum temporedatarum ab eo episto-
larum qure memorantur, nihilominus pace dixerim
summi viri Innocentium papam in neutraex illis epi- R lent critici eruere argumenta, non me latet satis fir-
stolis appellare Nicetam episcopum civitatis Roma-
tianae, neque Romisianai aut Remissiana?, etc, sed
episcopum tantum. Fuerit idem fortasse ac Paulini
stat, Lioello nunc adlapsam Virginem ad :iliareser-
vato, in Explanatione Symboli ad compelciites immo-
rari sufficiet.
Quod ad dogmata veroattinet, quae in aliqua san-
ctorum Patrum non satis explorata lucubralione tra-
duntur, et ex quibus cognoscendorum auctorem so-
ma nonessequaa exquibusdamdogmatibus eruuntur,
quae aliquando Ecclesia adversus ortas haereses in
conciliis explicavit nam cum Ecclesia numquam
:

amicus quiin prima epistola nominatur, ubi de Bo- nova dogmata tulerit. sed illa tantum uberiusexpla-
nosi episcopi persona et damnatione agitur quid naverit suaque definitione firmaverit, quae ab initio
;

contra nos.si inde non sequitur aut illum fuisse reapse rovelata, et constanti tradilioneservata.Novatorum
episcopum Romatianae, aut non fuisse episcopum in postea cavillationibus temerata fuere necesse est ut ;

Dacia Transdanubiana'?Quod vero ad alteram Inno- eadem dogmata asserta inveniantur etiam in illis
centii epistolam attinet, quis non videt datam illam sanctorum Patrum Operibus, quae concilia praeces-
ad episcopos provinciae Macedoniee sub metropoli sere in quibusilladefinita fuerunt;quin inde inferri
Thessalonicensi; ac proinde Nicetam illum ibidem no- queat Opera illa, non illorum, sed sequioris aetatis
minatum inter caeteros Macedoniae episcopos,unum auctorum esse censenda, Quisenim ignoret catholi-
quemdam episcopum fuisse illius provinciae.Nicetam, cum dogma, exempli gratia, de Filii Divinitate, et
et ipsum nomine.sed alium omnino ab altero seu Ni- consubstantialitate cum Patre, etiamab antenicaenis
ceaseu Niceta de quo hic sermo.qui nullo modo in- Patribus et creditum et traditumfuisse ? Solaitaque
terepiscopos Malcedoniae provincite enumerari pote- dogmatis alicujusasssertio, quod aliquando Ecclesia
rat.sivecisDanubium episcopalemsedemRomatianam lege lata sanciveril, non est ratiosufficiens judicandi
habuisset, quia tunc inter episcoposmetropolis Sar- opus aliquod posterius esse debere illa Ecclesiae de-
dicensis, provincise DaciaeMediterraneae, constitutus r finilione.
fuisset,,ideoquecumMacedonibusnonconfundendus; Adsunttamen persaspe adjuncta qiiEedam,quaear-
sive transDanubium episcopatum gessisset, quia aut gumenta e dogmatibus sumptn firma reddunt, et in-
nulli provinciai tuncaccensendus, aut certefinitimae, eluctabilia veluti si dogma illud, aut peculiari vi as-
:

Daciae scilicet Mediterraneae, cujus metropolis erat seratur.qua non asserehatur antequam Ecclesiasuper
Sardica. illo pulsaretur aut si eisdem pene verbis vel parum
;

Videtur itaque jure iterum concludendum, Niceam
seu Nicetam.sancti PauliniNolani amieum.non fuisse
episcopum civilatis illius in Dacia nova Aurelianicis
Danubiumpositae, quae Remesiana aut Romissiana
dissimilibus annuntietur, quibus Ecclesiain oecume-
nicis conciliis congregata in illius definitione usa
fuit, aut quae Romani pontifices in suis dogmatiris
constititionibus adhibuere aut si iisdem fulciatur
;

vel Romatiana, etc, appellatafuit sedepiscopatum

; momentis, quibus fulciri consuevit ab iis qui, aestu
absque dubio gessissetrans Danubium interbarbaras fervente disputationum. veritatem catholicam vali-
gentes, in ea Trajani Dacia quae tunc ad Romanum diustuebantur;autsi ineodemdogmateannuntiando,
imperium non pertinebat, et Barbara proinde Kacia 22 verba, rationes ac dicendi modi usurpentur.quae
appellabatur. Nihilest igiturundesibiquisquamblan- post illiusdefinitionemcommuniterapudPatreserant
diripossit deRomalianeeeivitatis nominea Gennadio in usii. Crescit vero argumentorum e dogmatibus
adhibito, ut Niceas seu Nicetas illeGennadianus per sumptorum pondus ac robur, si in dogmate annun-
hibeaturidem essecum Nicea seu Niceta sancti Pau- tiando contrarius denotetur error, etiamsi tacito er-
lini amico qui propterea percommode in Dacia cis
; rantis ejusque sectatorum nomine et si dogma ali-
:

Danubiumcollocetur,eiqueRemesiana velRomesiana quod proponatur, cujus contrarius error non semel

n
aut Remissiana, etc, civitas tribuatur, qute parum iu Ecclesia eruperit. neque semel tantiiin fuerit pro-
intlexo vocabulo Romatiana Gennadii facile intelligi fligatus.tuncin dijudicandis Operibus ex hac dogin.t-
valeat. tis assertione.aliaex eisdem Operibus debent inquiri

21 CAPUT III. quffllumen ferant in tenebris; ac fereniimqiiam pe-

culiaria quiedam desunt, qute ambigiiitatem tollant;
Romatianx civitatisepiscopus Nic<vis, seuNicetas,a
net|ue interirn minimahabendaest ratioetiam varie-
Gennadio memoratus, nonest Niceas seu Nicetas disserentiquemodo quae unam
talis illius in scribendi
ille Darus sancti Paulini Nolani episcopiamicus,
ab altera letatem, etunuin ab altero SfflCUlum.veluti
ejusdemijiie laudibus celebratus. colore aliquo peculiari ac proprio charactere, distin-
Jam ad graviora progredior, dum hoc
penitiora et guit.
capite probandiim suscipio Niccam, seu Nicctam, His itaquo expensis, ecce nobis Niceas.seu Nice-
episecpum civitatis, Romaliance a Gennadio memo- (as, episcnpus civitatis Romalianae a Gennadio ap-
rattiin, imn essc Nieeiim seu Nicetam illum Dacum pellatus, qui in Explanationc Symboli. cap. i, ita
sancli Paulini Nolani episcopi amicum, ejusdemque coiii|ii'li'iiirs siins alloquitursuper incarnalionis my-
laudibus celebratum. Hic enim illius opuscula inti- sterio n Grede bunc, qui cx Virginenatusest nobis-
mius investigan da hic inquirendum venit num san-
; ciiin. esse Deura ; Deura ante sscula de Patre ho- ;

cto NicetfflPauiini Nolaniamicoconveniant, an non, minriu ex Virgine propterhoraines.Vere incarnatum,

quffl in his opusculis peculiaria exhibenturde dogma- non putative, sicul quidam dicunt erronei bfflretici
tibus, de hueresibus, de disciplina, ud regularum erubescentes mysterium Dei.In phantasmate dicunt
$95 P. BRAID.E DISSERTATIO IN
factam Domini incarnationem quia non : vcre fuerit
quod videhatur. sedoculosfefellerit hominum. Quod
absit. absit omnino a Dei veritate, Si enim falsa in-
earnatio est, falsaerit etsalus horninum. Quod si ve-
resalus in Christo est. vera aeque incarnatio
ipso utrumque exis:ens liomo. quod videbatur
: ;
Deus. quod non videbatur. Manducans ut homo et
pascens quinque millia hominum quinque panibus,
quia Deus. Dormiens ut homo in navi sed ventis et
: tum, non putative, sicut quidam dicunt erronei hae-
mari imperans. quia Deus. Manus cruci affigens ve-
lut homo ;sed paradisum confitenti se latroni tri-
buens, quiaDeus. Mortem postremosuscipiens depo:
sito ad modicum corpore, ut homo sed quatridua-
; Quod absit.absit omninoa Dei veritate. « Quid igitur
num mortuum de sepulcro suscitans. quia Deus.
UtrumqueergocredendusestChristus; Deus
quia sicut homo ex passionibus agnoscitur ; ita
Deus ex divinis oper bus manifestatur. Habes ergo
un.ie respuas magistros fallaci;e. Hactenus beatus
Nicetas Knigiturcatholicum dogna vera in Christo
humanitatisa Nic.eta nostro assertum neque asser- ; B
tum simpliciter, sed etiam perspicue naviterque ex-
plicatum.ac solidissime etiam propugnatum adversus
dogmatis hujus temeratores.quorum notaterrorem,
et quos ipse, non expresso quidem eorum nomine,
sed generatim appellat erroneos hareticos, ac magi-
tros fallncup. Non est itaque anlerior hic Nicetas,
sed posterior exortis erroribussuper veraChristihu-
manitate ac propterea talis cst inNiceta nostro do-
; tasmate factam
?matis hujus assertio. ut inde de illius netate aliqua
erri possit opinio.
At nonsemel in Ecclesia Dei contra verainCliristi
humanitatem error erupit. Auetor Catalogi Marreti-
corum, qui post Tertulhani librum de Praescriptio-
nibuslocum habet, meminit haeretici Saturnini, qui
sub Trajano aut Adriano imperatore Antiochi.i b e-
re«im dissemioavit, asserens interalia Christum ifi
subslantici eorporis nonfuisse, et phantasmate tantum
quasi passum fuisse. Meminit et Basilidis, qui Chri-
stum similiter renisse inphantasmate etfuliebeit.elsine
tubstantia carnis fuii is eliam recenset, qui
circa annum I50orti, interalia asserebantC/i; isf«»i
n<»i i>i tubstantia carnis fuisse : subinde Valentinum,
quidecuit Cnrututn insuhstantiacorporis23 nostrinon
fuisse, sel tpiritale nescio quod corpus de civlo defe-
jiinm per fistulam,ticper Mariam oir-
ginem transmeasse. nihil inde rel accipientem.vel mu-
luantem ;dein post nlios C.erdonem, qaiChristum in
tubstantia earnis negat, in phnntasmnte solo fuisse
pronunttat ;nec mnmno vassum, sed quasi passum
nec ei Virgine naium. sed omnino necnatum demum
Cerdonis discipulumMarcionem, qui hmresim Cerdo-
nis approhare conatus est, et eadem dicere ijuw ille
superior harreticus anle dixerat His accedunt Apolli-
naristfe ct Mam >»i nullusinChristo huma-
na> earnis credidit veritatem, uti aiebat sanctus Leo
Magnus,epistola3.'iad Juhanumepiscopum Coenscm,
capite l,ex editione fratrum Balleriniorum, qua sem-
per in hac dissertatione uteraur.
Hunc verojamdiu a Patribus in bis ha?reticis con-
demnatum errorem, ac propterea propemudum ob-
soletem, medio saeculo v, veiuti ab inferis revocavit
Eutjches arcliimandrita Constantinopolitanus, qui
propieresLperimniusreterarum hxreticorum, volut. Ius
errures dicitura sancto Leone Magno epistola 124. ad
monachos Paleslinos, cap, 2 et de quo idem ipse
: qubusdam nimiumquesimplicibus
aiebat epistola 79. ad Pucliemm Augustam, quod
« si quid sani cordis habuisset, dudum in auctoribus
suis perculsum oiimque prostratum (errorem) facile
poterat declinare, ne de sepultis cineribus rediviva
tentaret incendia commovere, ut in eorum transiret
consortium.quorum secutusesset exemplum, » l'r<-
stat nihilommus hunc Eutychetis errorcm intimius
considerare jquoniam nonillos vetcres Nicetam ao-
strum respexisse reor.dum in illa catholici dogmalis
assertione de veraChristi humanitate, eidem adversos
appellat erroneos hoerelicos,etmagistrotfaltaeia sed
Eutychen praecipue ejusque sectatorcsNicctam indi-
S. NICETAM. — CAP. n. 896
A care voluisse verbis illis contendo, uti inferiusexpli-
cabo.
Iterumitaque loquatur beatus Nicetas ad compe-
tenlessuosde dogmatecatholico verae inChristo hu-
est. In nuinitatis, eosque communiatadversusoppositumer-
rorem. Crede, inquit.huncqui ex Virgine natus est
t
: nobiscum esse Deum Deum ante sascula de Patre ;
;
hominem es Virgine propter homines. Vere incarna-
tetici erubescentes mysterium Dei, in phantasmate
dicunt factaui Domini incarnationem quianon vere ;
fuerit quod videbatur, sed oculosfefelierit hominum.
Eatjches, ejusque sectatores 1 Audiatur in primis
et homo- co;evus historicus, et S. Leonis papse I notarius, S.
Prosper Aquitanus in Chronico qui, Asturio et Pro-
;
togene eonsulibus, ita scribit « Hoc tempore Euty-
:
chiana haeresis exorta est, auctore Eutyche quodam
presbytero. qui apud Constantinopolini monasterio
celeberrimo pra?sidebat, pra?dicans Jesum Christum
Dominum nostrum. beatieMaTia? virginisfllium.nihil
maternae habuisse substantise, sedsubspecie bominis
solam in eo Verbi Dei fuisse uaturam. » En igitur
Christum ex Eutychetis errore non vere, sed pulative
incarnatum, uti apud Nicetam aiebar.t erronei illi hw-
reliei; dum ntntZ maternm hibutt substantiie, uti ex
3
eodem Eutyche refert sanctus f rosper en >» phan- :
Domini incarnationcm. et non vere
ipsum fuisse ijuoj videbatur,sed oculos hominum fefel-
quod procul dubio perinde est ac in Christo
.
sub specie kominis solam Verhi Dei fuisst nuturam,
quse cst haeresis Eutychetis a sancto 1'rospero nobis
exhibita.
Sed quoad li.presiniEutychetisnibil24 accurat us '
'
nibil solidius. nihil uberius divo Leone Magno, qui
h eresim illam ab ipso ortu suo et penitusintellexit,
et acerrime exagitavit. et summa vigilantia compe-
scuit, et apostolica auctoritatecontrivit. SanctusLeo
C itaqueaudiatur Eutyclietis errorem exponens, et non
uno quidem, scd pluribus in locis. prozelo quo arde-
-
bat catholicae veritatis. « Nec frustratorie loquens,
aiebat S.l.eo. ita Verbumdi ceret (Eutyches) carnem
factum ut editus utero Virginis Christus haberet forj
mam boininis etnon haberet materni corporis verita-
tem. » Ita in celebri epistola ad Flavianum, qua? est
28 in citataeditione fratrum Balleriniorum, capite2.
«Quantum Nestorius a ventateexcidil.dum Dominum
Jesum Cliristum de matre Virtrine bominem solum
;
asserit natum tanlumetiam hic (Eutycbes)a catho-
;
: lico tramite deviavit, qui de eadem Virgine editum,
non nostrae credit essenatura?: utquodformamservi
gessit, quod nostrisimilis fuit atque conformis.quss-
dam nostrse carnis fueris imago, non veritas. Ita >>
epistola 30, ad Pulcheriam Augustam. « Quantum
Nestorius a veritatc discessit, Deitatem Verbiabas-
sumptihominis subtantiaseparando, tantum a recto
tramite etiam iste Kulycbes) desciscit, qui unigeni-
fj tuni DeiFilium sic de utero beatas Virginis pr;«dicat
natum, ut humani quidem corporis speciemgesserit,
sed bumanse carnis veritas Verbo unita non fuerit »
lta epistola 35, ad JulianumCoensem. capite I. f Sic-
ut Nestorius .. sic et Eutyches damnatum olim se-
ctatus erroreiiK alia profanitate blasphemans. a ca-
tholic.e soliditatiscompage resectusest :quiaindoctis
persuadere tenta-
quod Verbum Dei ita caro sit factum, ut veram
vit,
carnem de matre non sumpserit nec nostri illum :
generis corpus habuisse;sedDivinitatis ejuset carnis
unam esse nat uram ut unuin Dominum nostrumJe-
:
sum Christum falsum hominem, et Deum diceret
et
c<se passibilem. Quod nec pielas fidei.ne.' ratio re-
cipitsacramenti utaut in suanatura passibilisfuerit
;
Deitas. aut in susceptione humana mentita sit Veri-
tas. » Ita epistola 102, ad episcopos Calliarum.
<iCatbolicr fidei petra...et Eutychen similiter exse-
; cratur.ipii in D>mino Jesu Christo veritatem bumanas
carnis evacuans, ipsum Verbum in carnem asserti
 ;
897 P. BRAID.E DISSERTATIO IN
transformatum, ut nasci, nutriri, proficere.pati, mori,
atque sepeliri, et die tertio suscitari, solius fuerit
Deitatis, quae servilis formae non veritatern suscepe-
rit. sed liguram. » Itaepistola 119, ad Maximum An-
tioctienura, cap. 2. Hactenus de Eutychetis errore
sanctus Leo Magnus.Haecporroquaesanctus pontifex
de Eutycbetis errore commemorat, quod nimirum
ipsedocuerit Chrislum habuisse formam hominis, sed
non materni corporisveritatem ; quod fuerit in illo no-
slrse carnis imago, non veritas ; quod speciem gesserit
humani corporis, non humanse carnis veritatem ; quod
veram carnem de rnatre non sumpserit. nec nostri ge-
neris corpus habuertt, ac propterea falsus homo exsti-
terit ;quod servtlxs formie figuram susceperit, non ve-
ritatem ; haec, inquam.de Eutyche a divo Leone rela-
ta, nonne eadem sunt quae bealus .Nicetas de suis
erroneis hxreticis et magistris fallacise relerebat
quod pulalive scilicet, non vere incarnatum doceront
Dei Filium et quo
; in phantasmate factam dicerent
1 et veluti viam sternere ad ea quaa inferiusmanifesta
Domini tncarnationem, quianon verefuerit quod vide-
hominum?
batur, sed oculus fefellerit
Verum adhuc luculentiorain eodem divo Leone de
Eutychetis errore scribente 25
videamus, et ipsum
phantasmatts vocabuluin a Niceta usurpatum, atque
illam adoculosfalle udos illusionem eequipollenti simu-
lationis voce expressam ;utidem errorappareatindi-
catus a Niceta nostro etiam ex eodem quo sanctus
pontifexusu verborum iufra dicturi quae, his prae-
; cramento (verae pariter Divimtatis et verae humanita-
missis, rem plane conficere nullus, prout credimus,
diffiteatur. « .Non dubie enim... Manichaeorum con-
fcederanturerrori(Eutychesscilicetejusque asseclae),
qui ab unigenito Dei Filio verum et nostrse naturae
hominem negant esse susceptum, omnesque ejuscor-
poreasactiones simulatorii volunt fuisse phantasma-
tis. » Ita sanctus Leo epistola 59, ad clerum et ple-
bem Constantinopolitanas urbis. « Eutyches quoque
eodem (quo .Seslorius) percellatur anathemate. qui
per impios veterum haereticorum volutatus errores,
tertium Apollinaris dogma delegit ut negatahuma-
:
nae carnis atque animae veritate, totum Dominum no-
strum Jesum Christum unius asserat esse naturae,
tamquam Yerbi Deilas ipsa se in carnem animamque
converterit et concipi et nasci, nutriri et crescere,
; Leonem Augustum,
crucifigi ac mori, sepeliri ac resurgere... ejus tantum
essentiae fuerit, qua; nihil horum in se sine carnis
recipit veritate... Unde si ab Apollinaris perversitate
haereticus iste desciscit, ne convincatur Deitatem pas-
sibilem sentire atque mortalem et tamen Verbi in-
; quod salvat, cum ita secundum promissionem omnia
carnati, id est Verbi elcarnisunamaudetpronuntiare
naturam, non dubie in Manichteiet .Marcionis transit
insaniam, etmediatorem Liei et hominum, hominem
Christum Jesum simulatorie omnia credit egisse.nec
humanuiu in ipso corpus, sed phantasticam corporis
speciem oculis apparuisse cernentium. > Idem san-
ctusLeoepistola 124, ad monachosPalaestinae, capite
2, et ipsissi verbis epistola 165, ad Leonem Au-
-:iis
gustum, capite 2. In sermone vero 65, de Passione
Domiui 14, capite 1, haec habet :« Sermonem. dile-
ctissimi, de gloriosa Domini nostri Jesu Christi pas-
sione promissum, ita exspectationi vestrae intelligo
esse reddendum, ut ofliciuin disserendi et festo pa-
schali serviat, et ausibus impii erroris (Eutychianii
occurrat. Qui enim Dei Filium veram nostrae carnis
negaot suscepisse naturam, inimici Buntfidei Chri-
stianae.etevangelicampriedicationeinnimis impuden-
ter impugnant ut secundum ipsos crux Christi aut
: apud Nicctam erronei illi hseretici erubescentes ct ipsi
simulatio fuerit phantasmatis, aut supplicium Deita-
tis. » En igitur phantaxmatit vocem a divo Leone
usurpatam inexponendoEutyclietiserroread sensum
prorsus beati Nicetae; sicut etiam vocem simulatio-
nis, quas illusionem illam eiprimit ad falleiulns ocu-
iosAominuw.quain beatus.Nicetas intelligit. Quis vero
non eumlem omnino sensum deprehendit in veilus
illis Hoiuani pontiliois, Christum Jesum simulatorie
omma (Eutyches) credit egisse, nec humanum in ipso
corpus, scd phantasticam corpons speciem oculis ap-
paruisse crcdenlium ; et in his beati Nieete, inphaui-
S. NIGETAM. — CAP. II. 898
A tasmate dicunt factam Domini incarnationem, quia
non vert fuerit quod vidcbatur, scd oculvs fefellerit ho-
minum ? Addatur etiam quod in eodem nunc citaio
sermone -i, Eutychetis secta-
sancti pontificis, capite
tores phantasmatici Christiani appellantur, sicut
etiam ipsissimis verbis iidem impetuntur in epistola
124, capite 6, ubi idem sanctus pontifex ait Di- :
cant igitur isti phantasmatici Christiani quse substan-
tia Salvatoris affixa sit ligno, quaejacuerit in sepul-
cro, et revoluto monumenti lapide, quae tertio die
caro surrexerit, etc. »
Neque hic vero desinit verborum ac sensuum conve-
nientia interdivum 26
Leonem deEutyche Eutychia-
nisqueloquentem, et beatum Nicetam deerroneMillis
hzreticiset magistrisfallaciae. qaoscomxoeinoT&t, com-
monentem competentes suos quapropter in re, quae
:
in hujusmodi argumento prtecipua est, nihil est omit-
tendum exiisquae lucemquantamlibet atlerrepossint,
B dabuntur. Ait itaque beatus Nicetas de suis erroneis
haereticis loquens Sicut quidam dicunt erronei hxre-
:
tici. -Non igitur magno erant tunc numero qui qui- ;
dam fuissedicebantur. Quid autem sanctus Leo papa
de Eutychianis ? « Quse confessio, aiebat (verae nimi-
rum Deitatis, et verae in Christo humanitatis) cum im-
pie nunc a paucis quibusdam laedatur, etc. « Epistola
43. ad Theodosium Augustum. Et iterum « Cui sa- :
tis in Christo) quia impie nunc a paucis imprudenti-
bus obviatur, etc. » Epistola 4-4, ad eumdem Theodo-
sium Augustum. Item « L't pax ecclesiastica reno-
:
vetur, quae quorumdam dissensionibus videtur esse
turbata. » Epistola70, ad Pulcheriam Augustam.Ipsa
vero Pulcheria Augusta, quas praesens erat Eutychia-
nae factioni, itaad eumdem sanctum I.eonem scribe-
bat in epistola qua? inter illas sancti pontificisest or-
dine 77 :t Illo errore sublato, qui ab ahquibus nunc
ortus est. > Pergit beatus Nicetas, et illos quosdam
suos erroneos haereticos. qui non vere incarnatum
q
Christum dicebant, appellat erubescentes mysterium
Dei. Quid autem et hic de Eutychianis sanclus pon-
tifex Leo ? Recolantur quae habet epistola 165, ad
capite 9 : « ln magno, inquit,
sacrilegioseversarihaereticorummanifestatimpietas,
cum sub specie Deitatis bonoranda? humanae carnis
in Christo denegat veritatem et religiose existimant
;
credi, si dicatur in Salvatore nostro verum nonesse,
saecula percurrentem. m
mdus sit Deo reconciliatus
in Christo, ut nisi Verbum dignareturcaro fieri, nulla
posset caro salvari Omne enim sacramentum fidei
christiana? magno (ut haeretici volunt) decoloratur
obscuro, si lux veritatis sub mendacio putatur latuisse
phantasmatis. Non ergo quisquara sibi erubescendum
existimet Christianus de nostri in Christo corporis
veritate... De quo cum sanctarum htterarum nulla
pars sileat, sufticit quaedam consona veritatis signa
p.
posuisse, quibus diligentia fidei in splendidissimam
latitudinem dirigatur, et sincera intelligentiae luce
pcrspiciat, quod in F"ilio Dei, qui se incessabiliter
Filium hominis ethominem protitetur, non sitChri-
stianis eruhescendum, sed constantissime glorian-
dum. » Vides igitur apudLeonem Magnum Eutychia-
nos erubescentes de nostri in Christo corporis verita-
te, et quidem sub spccie Deitatts honorandse ; sicut
rnysterium Dei, non vere, sed putative incarnatvm
Christum Dominum dicebant, quasi vera Deum in-
carnatio dedeceret.
Quanta vero fuerit apud Nicetam illiuserroris im-
manitascontraquemcoinpetentes ad baptismum com-
monebat, quantaque ex illo ('.liristianae fidei lioini-
numque saluti pernicies immineret, ex iis qute indi-
catum errorem in illa Symbati Expianationee vestigio
subsequuntur apparet ait enim < Quod absit, absit
: :
oinniiio a Dei veritate. Si enim falsa incarnatio est,
falsa erit et salus hominum. Quod si vere salus in
 ;

899 P. BRAID.-E DISSERTATIO IN S. NICETAM. — CAP. II. iOO

Christo est, rera aeque inearnatio est. < Nuiuquidet
tale aliquid de Eutychiano errore apud Leonein pa-
pam f Epistola 27
nempe 60, ad Pulcheriam Augus-
taui, ha?c habet » Haeresis quippe est niruis iuipia,
: leienseiu provinciam Mediolanensi conterminam, ubi
et Evangelio verkatis iuiuiica. quaj non porlioueui
aiiquaiu laedere.sed ipsa Christianae religionis conatur
fundamentaconvellere, negans seinpiterni Patris Fi-
liuui sempiternum de utero beata? Virginis Matris ve-
ram carnem nostrae sumpsisse naturae. Et epistola
163, ad Leonem Augustuu), capile 5, ita scribit
« Quamitaque sibiinhujussacramentipraesidiospeiu
relinquunt qui in Salvatore nostro negant humani
corpons ventatem ? Dicaut quo sacriticioreconcilia-
ti, dicant quo sanguine sint redeoipti 1 »
Hactenus et haeresiin Eutychianam ex praecipuo
illius expugnatore divo Leone Magno plene delectam
perspexiinus. et miram h.eresis hujus cum ea dequa
Nicetas in Explanattone Symboli loquebatur sunilitu-
A Leonis epistolas, num. 97, ubi epistola adFlavianum
beati pontificis summa veneratione suscipitur, acde-
bitis laudibus celebratur. Quod vero attiuetad Aqui-
uos degiiiius. iidem eruditi fratres Ballerinii indicant
Sponsionem episcoporum provinci<5e Aquileiensis ad
Paulinum patriarcham anni 801, a de Hubeis in Mo-
nuiuentis Eeclesiee Aqui.eiensis allatam. atque e ma-
>< nnscripto Vaticano 1322 erutam, ubi episcopi pro-
: viuciales profitebantur catlwlicx fidei regulam juxta
iieftnitwnem oonciliiNicwni, elut tomus beati declarat
paptr Leoniii. Licet vero sequioris aetatis monumcn-
tum hoc sit.minime tamenambigendum ei primgeva
etiain Aquileiensium lluxisse disciplina, atqueex eo-
dem pri^tin* venerationis fonteergahancepistolam,
quam litterissuis testatam reliquerunt Gallicani prae-
sulus ac Mediolanenses, quamque plene consimilem
in universa Eeclesia eistitisse, et rei gravitas. et il-

dinem quiu etiaiu utrumque lisdeui sensibus, phra-

;
lorum temporum conditio, et ratio ipsa suadet.
sibus, ac verbis quoque usum fuisse in propna hseresi g Quid igitur ei hac dogmatica divi Leonis epistola
indicanda collaUone facta cognovimus. Progredien- ad rem nostram ? Cum tanta fuerit erga epistolam
dum nunc ad id quod ab inilio erat propositum ni- hanc veneratio in universo orbe catholicoab eo tem-
;

mirum quod beatus noster Nicetas nequaquam vete- pore quo data fuit, ut veluti symbolum fidei ab om-
rum illorum haereticorum qui Eutychi veluti praelu- nibus acciperetur, nec nou memoriter teneretur; ubi
serunt respeiit erroreiu. hcet eorum error cum illo hujus eeleberrimee epistolaesensus, ubi ejusdem mo-
de quo Nicetas piane convenial, nec verba quoque menta adversus Eutyehianum errorem adbibita, ubi
rentur, qu,e rei unitatem consUtuant. qua?que verba etiam, ae veluti ipsa dicendi ratio in alio quo-
profecio clanssimo etiam Zabeo fucum feeerunt. ut piaiu opere deprehenduntur. in quo raaxime aut de
nih.lomnino de Eutycbe suspicatus, pricessorestan- tide aliquo tuodo agatur, aut, quod praeeipuum, est,
tum ibidem agnoseeret in dissertationis suae
illius ipsum tideisymbolumexplanetur. rommoneanturque
parte altera, nuin. 16 sed quo
; reapse de Euty-
I auditores ne se abripi sinant ab erroneu lurrelicis et
chiano errore locutus fuerit Ni<etas. et quod proer- magittris faUacix contraria docentibus minime du- ;

roneu illis hxreticis ac rruigistris faliac:;e in Explana-
tione v iemoraUs. Eulyches lpse ejusque
sectatores intelligendi oinnino veniant quod conje- :
lidem probaudum suscipio, non enim aliasup-
pelunt aiterius genens arguinenta sed conjecturis,
; porro esse Explanationtm Symboli ad competentes ;
ni falior, lanU po ..ieris. quibus vel conjunctim. vel
eUam siogiiiatim sumptis, remprorsus confectumiri
conhdam.
Ad celebrem dogmaticam epistolam sancti Leonis
MagniadFlavianuinConstanlinopolitanumantistitem
accedamus oportet, qua- Eutycbetis errorem tantis
rationum momeniis tantaque auetoritatis et eloquen-
tia? ti ab ipso sui exordio jugulavit, ut nihil ea ro-
bustius, nihilvalidiusadversusillarnimpietatem com-
muni totius Ecclesiae plausu judicaretur. Ab anno
bitanduin, illius operis auctorem eumdem respexisse
Eutychianum errorem quem sanctus pontifei in illa
epistola profligavit, qoamnsnec Eutyches ibi, neque
Eutyeliiani expresso nomine indicentur. Ejusmodi
quaesen^us videlicet conlineat inepistola divi Leonis
q expressos adversus Eutyehetis errorem. quae mo-
menta referat ab eodeni adhibita, quae verba etiam
ac veluti dicendi rationem exhibeat. textus ex utra-
que lucubratione ob oculos positi invietissime. ut
arbilror deraonstrabunt.
S :aque priinuin sanctus pontifex Leo in eadem
epistola sua ad Flavianuni, qu^ordine est 28, capite
i \git, inquit sanctus pontifex, utraque forma
cum alteriuscommunione.quod proprium est Verbo ;

449, quoeadein epistola prodiit.Asturioet Protogene
consulibus. usque ad coneilium Chalcedonense, ubi
ceu liJei regula ex ipso Petri ore prolata venerabili-
ter aecepta fuit, omncs lum Urientis tum Occidentis
Ecclesia» pervagata, ita in ore omnium esse crepit,
ul non modo eam singuli per orbein universum epi-
scopi prae oculis semper haherent. sed ut eadem
etiain commnnitera tidehbus, velut Symb lum fidei,
memoricE coiuiuendata teneretur. Praestat super hac
re lueulentissimum testimonium afferre Ecclesiae Gal-
licanae, quae in epislola synodica ad ipsum divum
Leonem missa. et inter hujus sancti pontilicis Epi-
scilicet operante quod Verbi est, et carne exsequente
quo<l earnis est. Uuum horum coruscat miraculis,
aliud succuuibit iujuriis... Esurire, sitire, lassescere,
atque dormire, evidenter humanum est. Sed quinque
panibus quinque millia hominum satiare supra
dorsum marisplantisnon subsidentibus ambulare, et
elationestluctuurainerepata tempestate consternere
sine ambiguitate divinum est. Sicut ergo. ut multa
pr.etereaiu.nonejusdem naturae est, flere miseratio-
nis affectu amicum raortuum, et eumdem. remoto
p. quatriduanae aggere sepulturse, ad vocis imperium
exeitare redivivum aut in ligno pendere, et in no-
;

stolas ordine 9'J, capite 2, ita scribebat Quae aposto- : uce conversa. orania elementa tremefacere;
latus vestri scripta, lta ut symbolum fidei, quisquis aut clavis transfiiura esse, et paradisi portas fidei la-
rederaptionis sacramenta non negligit, tabuliscordis tronis aperire ita non ejusdem naturae est dicere
: :

ascribit. et tenaci, quo ad confundendos hsereticorum 29 Eoo et Palerunumsumus et dicere :Pater major
.-

errTes paratior sit. memoriae commendavit. » Quod me est. Quamvis eniiu in Domino Jesu Christo Deiet
itaque de Gallicana Ecelesia testabantur synodice hominis una persona sit aliud tamen est. unde in
;

congregati episcopi Galliarum, hoc de cceteris peror- utruque comraunis est conturaelia, aliud unde com-
bem tcelesiis jure censendum pr<feipue vero cum
: raunis est gloria. De nostro enim illi est rainor Patre
certum sit in fidei professiouibus nihil antiquitus humanitas de Palre illi est aequalis cum Patre Hivi-
:

fuissefrequentius.quampostgeneralia concilia liujus
quoque epistolae doclrinam protiteri. qux inter divina
etiamofticia tempore Adventus, tuiu in Homana
Ecclesia.tuiuinaliis Itali<eetGalliarumlocum habuit,
ut erudite admonent Ballerinii fratres in admonitione
ad hanceamdem epistolam. Quod spectat ad hoeclta-
lie supenoris loca, exstat epistola ad eumdem san-
ctum Leonem papam Eusebii episcopi Vediolanensis
nitas. • Hactenus sanctus Leo. Ecce nunc beatum Ni-
celam in Ex/jlannlione Symboli, capite 4, statim post
28 ea verba quae supenus retulimus ad ostendendam
pernicem quse Christianae fidei imminebatei errore
queiuille exagitabatin erroneis suis hserencis ,-et non
alio prorsus sensu ac sese sanctus pontifex explica-
bat de Eutychetis errore. In ipso (Domino JesuChri-
sto), ait beatus Nicetas, utrumque existens homo^ ;

aliorumque comprovincialium episcoporum, inter quod Tidebatur Deus, quod non Tidebatur. Mandu-'
:

901 P. BRAID/E DISSERTATIO 1N
cans ut homo et pascens quinque milia horninum
; A
quinque panibus, quia Deus. Dormiens ut homo in
navi, sed ventiset mari imperans, quiaDeus. Manus
cruci affigens velut homo sed paradisum confitenti
; confessionis nebulam pateremur, tolo pra;dicationis
se latroni tribuens,quia Deus. Mortempostremosus-
modicum corpore, ut liomo: sed
cipiens deposito ad
quatriduanum mortuum de sepulcro suscitans, quia
Deus. Utrumque ergo credendus est Christus, Deus
ethomo; quia sicuthomoex passionibusagnoscitur,
itaDeus ex divinis operibus manifestatur.Habesergo
unde respuas magistros fallaciee. » Hactenus etiain
beatus Nicetas.
Jam vero, excipialur styli proprietas, quoe non
si
eadem est in utroque scriptore; nam simplex ae ni-
tida in Niceta, gravis ac splendida in Leone et si
excipiatur sermonis quasdam prolixitas quse in textu
divi Leonis apparet, utpote qui totus erat in totailla
epistola ut dogma catholicum assereret de vera in
Christo humauilate, etadversum Eutychetis errorem
convelleret dum strictior dicendi ralio Nicetae con-
;
veniebat, quinon de unico illodogmate sed de sym-
bolo universo explanationem competentibus tradebat,
et talem quidem quae auribus audientium facile exci-
peretur, non quaj legentium oculis subjiceretur ; ve-
luti epistola, aut alia alterius generis lucubratio,
quiam propterealongiusculam, ubi res urgeat, esse
non dedecet: si haecin allatis textibus excipiatur, ex
ipsa styli vanetate, et ex ipso dicendi genere neces-
saria diversilas quis, quaeso, non videat, sensus in
; Dominus, ne vel inedia, vel longioris viae deficiat la-
utroque textu esse plane conformes in dogmatis ex-
Elicatione, eadem adhiberi momenta ex evangelica
istoria petita ad coufodiendum errorem dogmati op-
positum, et verbaetiam nonsemel, ac veluti dicendi
rationem in utroque penitus convenire ? Non alia
egent minutiori discussione allati duo textus, quos
parallelos non improprie dicam, quique reipsa uti
parallelos satis aperte vel intueutium oculis sese pro-
dunt, ul ex iis concludamus beatum Nicetam, eum-
dem ac divus Leo iu epistola ad Flavianum respexisse
Eutychetis errorem iii sua Explanatione Symboli ad
eomjietenles, capile 4, atque idcirco pro illis erroneis
hsereticis, pro Qlis magistris jallacise quos objurgat,
Eutychen profecto et sectatores illius lpsum quoque
indicare voluisse.
Rein non pigeat nihilominus etiam uberius illu-
strare, ac validius conlirmare. Eadem qua; in Mceta
nostroapparet occurrendi ralio Eutychiano errori ex
dogmatiea epislola sancti Leonispapsead Flavianum,
momentis iu ea allatis.atque
sive ex ipsius sensu, et
ex ipso dicendi modo, et penc ex verbis illius, uti
vidimus eadem, inquam, in aliis ejusdem a-tatisPa-
; Nicetae.
tribus elucet, de quibus non est controversia quod
Eutychianuin errorem respexerint. Quid nempe con-
sequitur/^O' 111 ' 011 ""' 111 " vehementius firmatur, et
1
'
comiiiiiiiiter tunc Ecclesiae antistites ex fonte illius
dogmali m/ epislobo hiiusisse qu;B fidelibus traderent
adfidemveiM' in Christo, sicut Divinilatis, itaethu-
manitatis conlirmandain, atque ad refellendum ad-
versimierrorem et plane Eulychelis liaeresim esse
; obedii nirr attenderet: quuniam beatus Petrus,qui m
de qua ni Explanationt Symboli monebat Nicetas
compelentes suos, cum cadem loquendi ratio appa-
reat, quie in Leonc et in Niceta, etiamin
bus, quos nullus dubital aul aetatem erroris Eutyche-
tis attigisse.aut errorem ipsum proxime subsecutos.
Jam igitur videamus.
Adesl inter alios sanctus MaximusTaunnetisis.qui,
ut ex ejus Vita in novissima illius Opcrum Romana
iditione concinnataapparel,i o 163 adhuc eratin
vivis iquiqueanno i.M in coacilio Mediolanensi cum
allis episcopis illius provinciie subscripserat episi olee
saurti Leonisad Flavianum, uti constatex synodica
superius citata Elusebii Mediolanensis episcopi ad
eumdem sanclum pontificera.quw exstat, ul dictura
fuil.inter istius Epistolas ordine 97. Ilaque sanctus
Maximus in scrinone 'M de 1'aschalis Soleiiinilate !•,
ex cadera novissima editione Komana lure babet
« Quis dubitet ineffabiliter euiu Filium Dei, Filium-
-
S. NICETAM. — CAP. II. 902
que esse hominis, qui potuit et mortem perpeti, et
morle devicta semetipsum suscitare de tumulo ? Nam
suscepta carne de Virgine, ne quam in (ide nostrae
suae tempore verum se revelabat Ueum, peifectum
ostendebatet hominem. Flebat quippe, ut nostro do-
lore moerens, sed ut sua virtute potens miseratus
caecorum tenebras, huic necdum formatos faciebat
oculos,illi reddebat amissos navigans cum discipu- ;
lis suis soinno hominis dormiebat in puppis sed ;
consciae majestatis iinperio insurgentiuin fluctuura
moles, minacesque ventos serena protinus tranquil-
litate compescuit. Moriturum se, ut temporalis vitae
homossepissime testabatur, sedut aeternus Deus, re-
: fugo in corpora vitali spiritu, ad lucem mortuos re-
dire prajcepit. Ut Hlio houiinis ingerebantur convi-
cia blasphemantium.sed utignaramortalitasinosten-
sam credendi disceret veritatem, quasi unicum Fi-
lium suum Pateralloquebatur e caelo. Et sermone )>
g 102, de Verbis Evangelii, etc, italoquitur a In hac :
lectione simul consideranda est in uno eodemque Re-
demptorenostrodisjuncta operatio Diviuitatis ethu-
manitatis.atque omnimodis detestandus error Euly-
chetis, qui unam tantum inChristo dogmatizareprae-
sumit operationem. In alterulra enim parte vel qui
solum hominem fuisse dixerit.gloriam negabit Con-
ditorisjvel qui solum Deum, negabit misericordiam
Redemptoris. Nempe quod super turbam miseretur
bore, noverimus affectum, atque compassionem hu-
manae fragilitatis quod autem de septem panibus,
:
et paucis piscibus satiavit quatuor millia hominum,
credimus divinae opusesse virtutis.» Homilia vero49
haecalia habet « Hujusmodi Dominus peregit in sua
:
carne mysterium.ut sicut Deusessedivinis virtulibus
creditur ita et homo esse, infirmitalibus dignosca-
;
tur humanis.Et hinc est quod Christus ut homo esu-
rit; et esurienles pascit, ut i)eus.Hinc quod fatigatur
itinere, et claudis virtutem tribuit ambulandi. Hinc
quod oculos suos laxat in lacrymas, et inirabiliter
ca:cis reformat aspectum. Hinc quod appropinquante
C morte tristatur, etmortuum Lazarumsuscitat de se-
puIcro.H33Comnia,fratres,Conditor31 acRedemptor
noster, ut Deus et homo agit, non qua talis illi na-
scendi necessitas fuit sed quia tale in coelo,et in ter-
;
ris voluit regnare mysterium. > Hsec sauctus Maxi-
mus Taurinensis de catholico dogmate verte in Christo,
sicut Divinitatis, ita et humanitatis, adversus Euty-
cliianuin errorem ; et penitus ad sensum.immo veluti
ad verba ipsa tumdivipapae Leonis,tum beatinostri
Post Maximum Taurinensem
audireprsestat etiam
divum Pelruin Chrysologum, cujus exstat celebris
ad Eutychen ipsum epistola, inter Epistolas sancti
papae Lconis ordine 23, ad inilium pertinens anni
41!», uti aniniadvertunt Ballerinii fratres iiiailnioiii-
tione preeviajin qua epistola illum monebat. ut his
qux a beatissimo papa liomance civitutis scriptasunt
propria sedeetvivitet prcesidet,prastatquasi'eniibus
D fideiveritatem. Quamvis vero Chrysologi obitus post
aliis Patri- aiinuin 'i"il ditferri non possil, nt monet clarissimus
abbas Bacchinius in Observalionibus ad Vitam ejus-
deni ab Agnello in suo libro Pontilicali nobis datam;
etiaiu lioi- lam brevi lempore, scilicel biennii circi-
ter; ab exorlo sibique cognito Lulvcliiano errore,
ganctissiiiius Ravcnnatiura ponlifex nblala nccasione
insermonibus suis illum inseclari non ilcslilil ; cl ila
quidem,ul niani feste appareal errorem illum el ipsis-
1 1 1
1
1 coloribus depinxissequiliussancliis l.co iii' liea-
tusnosterNicetas, etsimilietiam dicendi ratione, ac
momentis quoque ejusdem ponderis ejusdemquege-
uerisconfutasse. Sermone -t ex editione Sebastiani
1 auli August«B Vindelicorum I7.">n.iii
folio,ita aiebat:
.. Etassumunt cmn ut erat in navi, Quid hoc ? Aliter
: esl cudo, alilcr liabetur Chrislua in navi
Cbristus in ;
alilcr in majestalc l'utris,aliter lnhouiinishuinililate

903 P. BRAID.* DISSERTATIO 1N
sentitur ; eoa?teruus Patri, aliter aetatum no-
aliter
strarum gradibus cernitur teraporalis aliter nostro
dorruit in corpore, aliter in sui vigilat spiritus san-
ctitate.» Serraone 58 ha?e habet « Sepulturara pa-
titur (Christus), ne mortein non adiisse ut vinceret.
sedsiraulasse ut eluderet, ab impiis jactaretur... Et
si in passione nostra? se carnis veram probavit ha-
buissesubstantiam. pertrium dierum figuram totam
Trinitatisresurgit in gloriam « Sermone 60 ha?c alia
legimus « Sepultum dicis (Christura) ut verara car-
: sus Eutychianum errorem. quem etiamin fine/iran-
nem Christi, raortemque non perfunctoriara probet
confessio sepultura?: mortein suscepisse et vicisse;
intrasse inferos et rediisse.venisse in jura tartari, et
tartari jura solvisse.non est fragilitas.sed potestas. a
Sermonedeniquc 144 ita scribit « Ecee, inquit, con-
cipiet utero. Propter reverentiam dixisse suffece-
ifl
rat : Concifies (]uod eiaggerat, in utcro. quid est ?
; smatis assertoribus assumpti corporis veritas contra-
Ut conceptus esset veritas, non figura ut partus es-
set proprietas, non imago ; ut sicut de Deo vero Deus
verus natus est.sicde vero conceptu voritas liumani
corporis nasceretur. ln ortu Christi, fratres, humani
corporis injuria sublata est, non natura; nec est
creatura deleta, sed culpa damnata. Est ergo haere-
sis, qu;e Christumaerium i'or[nisassumpsissenienti-
tur nec
: habuisse carnem. sed hominem simulasse
conlinirit. llee sanctus lVlrus hrvsologus in Ser-
monibus suis. Qui igitur non videat Eutychianura
erroremhicexpressum ipsissimis rerbis simulationis,
huraanae carnis in Cliristo.qua" adhi-
linis
bitafueruntadivoLeone intotexeodemsuperiusalla-
tisteitilius;qua'queplenerespondentaliis;iH(ii^(;i'iH-
eamationit, atque pkantastie.x, ad fallendos hominum
oeuios.qnsapud 32^' cetamoccurrunl:'C'"' fl" cnon
intelligat adivo Pelro Cljrysologoquaedamhicafferri.
pro opportunitate orationis, sed asserendas in Christo
operationes humanas a divinis distinctas, quae divus
Leo papa iu epistola ad Flavianum protulit, el beatus
quoque Nicetas in Symboli EjeplanationeTecenauil ?
Ut aliquid pnpterea. post divum Maximum Tauri-
nensem, etpost diuim Petrum Chrvsologum, etiara
ex pr.TsulibusGallicanae Ecclesiae afferamus.quod ad
rem nostram faciat, nonnulla hic ex Fausto Keiensi,
atque ex samto Avito episcopo Viennensi addere li-
ceat. Fausti quidera.qui pauiopost damnatum Eutv-
chianum errorem Rciensem sedem conscendit, nimi-
ruin circa annum Cbristi 155 Fausti ea sunt quse
sequuntur, ut notant Maurini AugUStinianorum Ope-
iiiiu editores ad sermonemi76inappendieibus Au-
gustinianis reiatum cui titulus: hi Ascensione Do-
; super delunctum Lazarum habuit, antequam etfectu
mini t. ubi hffic assula leguntur.et nimis improprie
s inri.i llip|ionensium episeopo supposita, qui morte
sua jara pridem errorem pneccsserat de quo hic agi-
tur. Ait ilaque Faustus « ldeoque omnibus inodis
: aientem vidimusdivum Leonem ;quod veramnempe
detestanda sunt venena Orientaliserroris, qui iiu pia
novitate pnesumit asserere Filiuin Dei ac Filium ho-
minis unius esse naturae... Nos ergo noverimus du-
piieem in Cliristogeminamquesubstantiam
ccelestem, de matre terrenam.
uno eodemque Hcdemptore proinptum esttesti-
moniis explicare. Quasi homo dicebat, Quia Pater
major me esl sed idem quasi Deus pronunliabat,
,'
Ego et Pater unum sumus. Quasihomo dicebat, Tri-
ttis est anima mea usque ad mortem ; sed quasi Deus
fidncialiter loquebatur, Potestalem habeo ponendi
animam meam, et potestatem habeo iterum sumendi
eam. Quasi homo in cruce pcndebat sed quasi Deus
regnum ccelesle donabat. o ll.ec
quem locutum ad sensum divi Leonis Magni in
ita
teitu relato ex epistola ad Flavianum satis elucet
licet non satis orthodoxe in aliquo alio dogmntesen-
serit, uti conslat quod tamen ad rem, de qua nunc
; quendam respeclu Eutychiani errorisab eo exagitati
agimus, non pertinet.
Sanctus vero Avitus nonnihi! Fausto netate poste-
rior, atpote qui Viennensem cathedrara oblinuit sub
finem s<eculi v, Eutychetis errorem fusiori calamo
perstriniit tum in epistola :(, quae inscribitur
Domno Gundobado regi, tum in aliis quoque Operi-
:
S. MCETAM. — CAP. II. 904
A bus quorutn nunc nonnisi fragmenta supersunt ;
; maxime vero in aliis quibus olira titulus Contra :
Phantasma ; hoc enim appellabatur nomineab Avito
: Eutvcliianismus, sicut etiam phantasmatis prsedicator
Eutvches ipse ab eodem dicebatur. En igiturquae-
dam Viennensis praesulis, prout in Bibliotheca Vete-
rum Patrum cura Andrea? Gallandii, tomo X, pag.
709 et sequentibus et primum ex eadem citata epi-
;
stola ad Gundobadum eicerpta, quse tota est adver-
tatcm clamat, ijux adhuc augmento accenditur, ut
propterea contra eam dimicandi etiam a?tate suane-
cessitatem ostenderet. « Jam porro, inquit. quoniam
transacta passio docet hominem verum, cruciatum
: doloribus, latronibus comparatum, confectum sup-
plicio, tumulatuni sepulcro per ha?c omnia phanta-
;
; dicit. » Pergit vero sanctus Avitus, et Eutychiani er-
roris improbitatem tangens atque perniciem ad sen-
rj sura prorsus tum divi Leonis tum beati Niceta?, quos
superius hac etiam super re invicem contulimus, hsec
et ipse subjungit. • Adhuc cum omne quod spei est
in solo redemptionis nostrae mysterio collocemus,
nec sitaliud nostrumreviviscere,quam33 Dominum
necem pertulisse falsum est quod sua incarnatione
:
i
nos salvat, si et hoc in dubium venit, quod toleran-
dum pro nobis in carne susceperat. » Quod vero ad
pravipinmi textum Leonis attinet. parallelum Niceta?
tcxtui de vera in Christo sicut Divinitate ita etiam
liuinanitale, et ad quem respexisse aiebam Patres
illos qui post Leonem Eutychianismum insecuti fue-
runt, ut mde adhuc clarius elucescat etiam Nicetam
;
''
Culwhianum prorsus intellexisse errorem, contra
quein ipsissensibus ac pene verbis ivit sancti papae
Leonis en quomodo sese explicat etiam sanctus
;
Avilus u Hespiciendum est hic, quantumEutychiani
:
Bonosiacis barathro profundiore mergantur. Uli
Christo Divinitatis honorem tantummodo adimunt,
G isti et corporis veritatem. Photinus hominis perso-
nam nos adorare deridet, hic nebulam. An forte hae-
retici hujus ipsius illusionis exordium ab ipsis in
Christo sacrae nalivitatiscrepundiis ordiuntur, acper-
inde falsura erit, quod jacuisin pannis, quod appa-
ruit Magis, quod planiit in cunis ? Taceo reliquos in
succidua retate profectus, quibus divinam pariter hu-
; manainque naturani complectens, lassitudinem refe-
ctio pertulit, consolatio lacrymas effudit, lux dormivit,
panis csnriit, fons sitivit. Taceo planctumillum quem
resuscitandi ostenderet Deum praemisisse humanae
conditionis affectum. » Neque hic, occasione oblata,
praetereundum quod de Eutychianis non uno in loco
in Christo humanitatem negantes, ipsam venlatislu-
cem in susceptiont humana mentitam dicerent, atque
sub mendacio phantasmntis latitantem ; quod etiam
; dePatre Nicetas noster non tacuit de erroneis hxrelicis suis,
Quam utramque in
q quos arguebatde Christodicentes quia nonvere fuerit
suis quod videbatur, sed oculos fefellerit hominum : ad
quem sensum ila et Avitus ipse quam pra?clare scri-
bebat « Quod videte ad quantamspectet Divinitatis
:
injuriam, si veritatis magister, qui nobis etiam ver-
borum mendacia interdicit, ipse factis credatur po-
tuisse mentiri. Procul dubio enim mendacii genus
foret, si quod ipse non fuerit, se eredi a suis velit,
; et putaretur factum a Christo, quod non licet facere
Faustus Reiensis ; Christiano. » Hactenus sanctus Avitus in epistola illa
3, ad Gundobadura regem quae autem sequuntur,
:
: non ideo addenda judicavi quia aliquid deesse putem
ad sancti Avili mentem plene in rem nostram asse-
eodem etiam modo quo urgebatur a divo papa Leo-
ne: sc\ quia inde adhuc uberius illius sententia ei-
plicatur, et quia proprie ei fragmentis sumptasunt
quae supersuntlibrorum illius Contra Phantasma id
est coutra Eutychianum errorem. Ait itaque « Qui ;
factus est ei ex semine Davidsecundum carnem. Asse-
 , !

905 P. BRAHLE DISSERTATIO IN S. NICETAM. — CAP. III. 906

ruit duplicem plena descriptione naturam. Unam in A Eodem enim anno in concessu episcoporum et nbba-
qua secundum Divinitatem factorest omnium, et al- tum habito Constanlinopoli abillius regiae urbisepi-
teram in qua factus est ex semine David secundum scopoFlaviano, Eutyches primumaccusalusfuit novi-
carnem. In quarum neutrasubstantia suspicio potest illius dogmatis, quod ipse permonasterialibro edito
pbantasmatis inveniri : quia sicut per se invisibilis disseminabat, ab Eusebio Dorylaei episcopo, illius an-
erat Divinitas quae inclinabatur e coelo.itade David tea amico, a quo etiam frustra monitus fuerat;
stirpe descendens nibil ludificatorium habere potuit et Eutyches erroris convictus, et inerrore contumax
35
veritas carnis Christi quae non solum usque ad Da-
:
damnatus fuit, ac sacerdotii honore privatus. Anno
vid per proavos suos. sed per ipsum David usque in insequenti 449, sanctus Leo papa celebrem illam ad
Adam, expressa parentum nominatione resolvitur. Flavianumepistolam deditcontra Eutychianumerro-
Et ideo dicit Apostolus, esse exsemine Davidsecun- rem, quatam perspicuecatholicum dogma de incar-
dum carnem, ut eum consubstantialem exponeret natione Domini, et de duabus in Christo naturis os-
matri, de qua utique sumpsitet mortem; cum phan- tendit, et errorem ipsum Eutychetis tam strenue
tasma nec nasci, nec mori possit, sed principium profligavit. Anno demum 451, celebratum fuit Chal-
ejus deludere, 34
' flnisque vanuisse sit. »Haecsan- cedonense concilium oecumenicum, in quo, rescissis
ctus Avitus Viennensis in fragmenlis, etc, numero 1 omnibus quae in latrocinio Ephesino per violentiam
ex eodem tomo X Bibliotheca? Gallandii pag. 749. et fraudem ab Eutychetis asseclis ac patronis acta
Jam igitur concludendum, Nicetam nostrum epis- fuerant, epistola illa sancti Leonis papas ad Flavia-
copum civitatis Romatianse aGennadiomemoratum, num, jam peruniversum orbem diffusa, et undique
in sua Symboli Explanatione, capite 4, ubi catholicum B venerabiliter accepta, ac veluti Symbolum fidei ha-
dogma tradit competentibussuis vere in Christo, sic- bita contra Eutvchianum errorem, quasi ex ipsius
ut Divinitalis, ita etiam humanitatis, et ubi refellit Petri ore prolata a Patribus acclamata fuit.
erroneos illos hxreticosel magistros fallacix, qui non De Niceta' Daci emortuali anno niliil quidem ex.
vere, ut aiebat, sed pulative incarnalum Christum di- ploratum habemus sed Nicetas Dacus procul dubio :

cebant, ideoque in phantasmate factam Dominiincar- floruit aetale Paulini Nolani, cujus eliam amicissi-
nationem, quia nonverefuerit quod videbatur, sedocu- niiis erat. et ad quem invisendum e Dacia Nolam se
losfefellerit hominum; concludendum, inquam, Nice- utex ejusdem Pauliniscriptis constat.
bis contulerat,
tam hunc non respexisse ad hacreticos illos veteres, Porro Paulinus Nolanus ad superos evolavit anno
qui in adinventionibus et phantasmatibus suis Euty- 431, aetrtis suae 78, cum presbyter Nolae fuisset ante
chen praecesserunt, sed plane Eutychen ipsum ejus- episcopatum plures annos, et ad episcopalem eam
que sectatores intendisse ;etquia errorem illum un- sedem assumptusesset anno circiter 409, uti ab eru-
dequaque exponit eo prorsus modo ipsisque formis, ditis ejus Operum editoribus observatum fuit. Nice-
quibus eumdem habemus apud divum Leonem Ma- tam hunc Dacum natu Paulino majorem fuisse, ex
gnum in tot epistolis, quas dedit ad ipsum profli- pluribus, Paulini ipsius de eodem locutionibus non
fandum tum in Oriente unde eruperat, tum inOcci- immerito conjicimus. Siquidem et parentem eum. et
entis partibus ubi suffragia sibi comparare satage- maijistrum passim appellat, et se non modo pra: hu-
bat ; et quia eisdem sensibus ac momentis, immo et militate pauperem et msipientem, sed etiam illiusre-
pene verbisutituridem Nicelas adversus errorem il- spectu parvuium. poemate xxvi de sancto Felice, Na-
Ium, quibusipse sanctus pontifex usus fuit in cele- C tal. 9. quod edidit in secundo Nicetae adventu No-
bri dogmatica suaepistola adFlavianum, quae perto- lam circa annum 402, cum Paulinus tunc ageret
. tumcatholicumorbemdiffusa, ceufldei regulaubique astatis annum circiter 49. Idipsum vero alia sunt
habita fuitetiam anteChalcedonense generaleconci- qua? Iuculenlius adhuc evincunt.
lium, ubi demum Eutychetis error supremum ictum Ante annos quatuor, nimirum anno 398, primum
accepit etquia praeterea eadem ipsa quae in Niceta
; Nolam advenerat Nicetas, cum Paulinus annum age-
apparet occurrendi ratio gliscenti errori ex epistola ret 43. Exstat Paulini poema. nuin. 17, ad Nicetam
illa ad Flavianum, sive ex ejusdem sensibus ac mo- redeuntem in Daciam, de quo superiore capite plura ;

mentis ac pene etiam verbis, elucet etiam communi-
ter in Patribus vel Eutychi coaevis, vel qui non ita
longeposteumdem floruerunt.dequibusconstat quod
Eutychianum reapse errorem insecuti fuerunt.
Quid nuncigitur posttam prolixam disquisitionem
de vero ac proprio Eutychiano errore a Niceta nos-
tro in sua Symboli Explanatione exagitato? Inde ni-
rairum scquitur, quod Eutychiano errore anterior
esse nequeat Nicetas hic Exclanationis Si/mboli au
ctor. Quod si Eutychiano errore anterior Nicetas hic
esse non potest, jam inde liquet, Romatianae civitatis
apiscopum Niceamceu Nicetama Gennadio memora- I)
tum et Explanationis Symboli auctorem, non esse
;
Niceam seu Nicetam illum Dacumsancti Paulini No-
lani episcopi amicum, ejusdemque laudibuscelebra-
tuni ; quae est hujus capitis propositio, quam
tertii
adversus opinionein elarissimi Zabei sustinendam sus-
cepi nam Nicetasille Dacus Paulini Nolani amicus
: Nam
ejusdemque laudibus celebratus, procul dubio ante-
rior fuit Eulychiano errore, qui nonnisi Niceta Daco
jampridem vitafunctoprimumerupit. Ab Eutychiano
itaque errore desccndendum nunc est ad hujus Nice-
ta Daci Paulino Nolano amicitia coniuncti diligen-
ter inquirendam aetatem quodabinitio capitis hujus
;
quod ad reditum. ei primo ejus adventu, non exse-
cundo, eruditispectare censent. In hoc poemate per-
sequitur Paulinus fusiori stylo Nicetse laudes, quas in
eo maiime sitae erant, quod Bessorum gentes, et Ge-
tas, et Scythas, et utramque Daciam, Ripensem sci-
licet atque Mediterraneam, ipse primus ad caulas
Domini adduxisset, quoque illarum gentiuin efferata-
rum morcs ad mite Christianorum ingenium con-
vertisset. Praestat jam ipsum audire.
rjuibus jnia lunc resonabil Ula
Gaudiis tellus, ubi iu rigentes.
Edoces Chrislo fera colla mili
Subdere gentes
Quaque Itipha»is Uoreas in orls
Alligat densis fluvios pruinis.
Hic gelu menles rigidas superno
Igne resolvis.
simul lerris animisque duri
Et sua Bessi nive duriores,
Nunc oves facti duce legreganlur
Pacis in aulam.
Quasque cervices daro servituti
Semper aliello indomili negarunt,
Nunc juno veri Domioi subaclas
Biernera landent...

secundo loco mihi erat propositum, et quod unum vicea rtruin!bcuc vcrsa forma I

restat ad rcm conficiendam dequa modo agimua. Invii monles prius, el ernenli,
Nun.- tcguut versos monachis latrones
Nicetas itnquc Dacus amplius in vivisnon erat cuin
Pacis alnmnos....
Eutycbiana hoeresis ortuni habuit. Hssresis namque
Mos ubi quondam fueial ferarum,
Iiiec abEulyche archimandrita.el jamsene, utipatet
Knnc ibl ritus rigel angelorum :
ex pluribus locis Epistolarum sancti Leonis Hagni, Et latet juslus. quibua ipso latro
ortiim in Oriente habuit circa annum Domini 148. \ ixil in antns...

Patri i.. LII. 29


907 P. BRAID.E DISSERTATIO IN
Euge. Nlceu, bone serve Chrisli
Oui uln don.it lapides in astra
Yeriere, et viviscacra templa saxis
.Edilicare...
Te pairem dicit plaga loiaBorroe ;
3g Adtuos fatus Scylhi mitigalur,
Ki >ui discors fera te magistro
Pectora ponit.
El Get;p currunt. et uterque Dacus.
Qui lerra medio, vel ille
colil 1 tanta auctoritatis et eloquentia» vi impugnata ac pe-
Diritii muito bove pileatus
Accola ripa...
Orbis in mula region.i per te
Barbari discunl r.sonare Cliristum
Corde Komano, placidamque casll
Vnre pacem.
Sic tuo milis lupus est ovili.
Pascitur concors vitulus leoni.
Psrvus exlraclo trucibus cavernis.
Aspice ludit.
Patet ei his quanti nieriti vir fuerit Nicetas ille
Dacus. de quo tanta canit hic Paulinus. Patet insu-
per quanta jam tunc, anno scilicet 393, cum Pauli-
nus annumageret iir.i-st iterit .Nicetas regionibus
'..'>.
illii. quaiipsius cura a barbarie revocatae, adeo in
Christiana institutione ac cultu profecerant, ut nihil
pene aliis jamdiu excultis Chrislianorum regiombus
inviderent. Si ibi monachuium coetusin montibus, si
solitariorum cellula; in antris, si ubique ritus angelo-
rum; profecto jam ubique tunc temporis constituta
censenda cst Chrisliana religio per NiceUe apostola-
tum in Dacia Barbara trans Danubium posita etjam
ubiquesacr<e aedcsaedilicatae.ubiquesai-erdotesatque
ministri illius opera ibidem instituti adeo ut absque ;
detnmenlo potuerit ipse lon-
ullo novi illius gregis
gam suscipere peregriualionem, eamque non multo
post aggredi iterato, ut Paulinuiu iuviseret, et san-
cti Felicis Nolani sepuh-rum veneraretur. Ad hajc ve-
ro, et quidetn tam magna. obtinenda in regionihus
illii, et lerrarum ainplitudine, et po|iulorum fre-
quentia, et climatis asperitate, et morum feritate, et
locorum insuetudine difflcillimis.quis non videt ma-
xiin.iin jamtuncsuajvitseparlcm impendere Nicelam
debuissei Tunc igiturcum Poulinus in primo Nicetae
1 P
adventu quadragesiiniiin quintum annum agebat,
rectc conjicimus natii majorem Nicetain ipsum fuisse,
qui tautis jaiu inclaruerat apostolatus meritis apud
barbaras illasgentes.
I.l Paulinus quidem ipse innuit non ohscure in eo-
dem carmine majorein hospitis etamici sui retnteiii
cuin illum. pro tot laboribus ac meritis, ad c.celestis
regni mercedem poelico more veluti comitalus, cum
dem ponil, spectalo haud dubieordiuario »itae cursu,
inorte seipsum prscessurum. indcque sibi opem a
Deo precalurum. illius inluitu niuicili.e, quuj nulla
vi rumpi valet. Ita nanique pergit :
H.is opes condens Doniino perenni.
Ihs sacrum lucris niiuul.ris Ulenlum,
Audies, Intra Domini perennis
Gaudia Istus.
His, precor, rum te domus alma sancto
Ceperit fratrum numerosa ccelu
ln cboris, et nos pielale chari.
Pecloris abde.
Nam Deo grales, quod amore lanto
Nos per operta vincla,
libi ruislrinx.it
Vil ut internam valeat catenam
Itumpere nulla.
Cum igitur Paulinui Nolanus obierit, uti supra in-
nuimus, anno43l, et duobusannis octuagenario mi-
nor, non levi sane conjectura inferimus ex dicMs,
saltem decennio ante, niinirnm circa annum Christi
"I superos evocalum Pqisse Nicetam Dacum
etiamsi demusad ocluagenariam ipsum pervenisse a>ta-
tem, qua.' tamen non ita facile admittenda videturin
apostolico viro tantarum genlium patre, innumeris-
que laboribus, necnon et longis itineribus verosimili-
terfracto. Porro cum fetas NicetseDaci nonsesepro-
,
S. NICETAM. — CAP. III.
J
tenderit ultra annum 420, cum nempe Eutychiana (II
ha?resis ab ortu suo triginta prope annis adhuc di-
staret cumque Eutychiana haeresis, a Nicea seu Ni-
;
ceta episcopo civitatis Romatianas a Gennadio me- ka
morato, in Symboli Explanatione tam aperte, uti vi-
dimus, innuatur, imrao etiam impugnetur nec- 37 ;
non et iisdem sensibus acmomentis, quin etiamipsis >'
pene verbisimpugnetur, quibusadivo LeoneMagno x-
nitus prostrata fuitinsuaadFlavianumepistola, qua; i
ad annum spectat 449, quibusqueetiam eadem etse-
qucnti aetate communiter impetebatur ab ecclesiae
pwsulihus, penes quos Leonis epistola ceu fidei re-
gula venerabiliter liabebatur hinc propterea (confl-
;
denter dicam) liquet, Nicetam Dacum minimeaucto-
rem esseopusculi E.rplanationis Symboli ad compe-
tentes, ac proinde Romatiana; civitatis episcopum
Niceam seu Nicetam a (iennadio memoratum, non
esse Niceam seu Nicetam illumDacumsancti Paulini
Nolani cpiscopi amicum, ejusdemque laudibus cele»
bratum quie eral hujus tertii capitis proposilio.
;
Unam hic tamen et alteram, antequam progredia-
mur, prrevenire difficultatem juvat, quae objici pos-
sent, qun?que alicujus fortasse momenti adversus hac-
tenusdicta cuipiam videantur. Esto itaque prima.
Sint quidem veluti paralleli, dixerit aliquis, allati B
duo textus ex sancto Leone Magno, atque ex beato
Niceta, undc propositioni nostr.-e pondus ac robur; ikIi
ita ut e duobus hisce scriptoribus alter ab altero sen- iiiiS
sus acceperit atquemomenta, necnon et verba ipsa
ad impugnandum errorem.conlraquem ambo dimi-
cabant quis tamencertosnos reddit beatum Nicetam
;
ex epistola sancti Leonis Magni ad Flaviantim hau-
sisse qu.T scripsitinsua Symooli Explanatione, capite
4, adversus frronfos illos/la^-fdwsquos appellat, uti ;,,,.,
nos probare conati sumus; et non potius sanctum
ipsum Leonem Magnum sensus suos sumpsisse ex
pra?existenti opusculo beati Nicetfe qui propterea, ;
et reapse fuent episcopus ille Dacus sancti Paulini
Nolaniamicnseodemqueetiamaetate proveclior.etid- '
''
;
circo non Eutychen, sed veteres Eutychelis anteces- i:
sores atque rnagistros, uti fert sententia clarissimi
".:
Zabei, ipse exagitaverit verbis illis c Symboli Expla-
nntione relatis quibus postea sanctus Leo satis ac-
;
commode usus fucrit ad eumdem velerum heeretico-
rum confodiendum errorem. aetate sua in Eutyche
redivivum ? Huic tamen difficultati non incongrue oc-
curram, si dicam primo certum esse sanctum Leo-
iicm Magnum Eutvchetiserrorera,impugmasse in sua
ad Flavianum epislola et certum pariter esse Nice-
tre nostri sensus, momenta, ac verba prope ipsa pe-
;
nitus convenire cum divi Leonis sensibus, momentis,
iTt
ac pene etiam verbis, tuminilla epistola. tum in aliis (SSd
locls, ubi Eutychianum erroremexponit, et ubieum- ::
dem convellit, utijam fusius ostensum fuit. Nullum bs
itaque dubium, etNicetam eumdem cumdivo Leone
rcspexisse Eutychianum errorem, quem tam perfecte
cum illo e.tprimit atque convellit ac propterea non ;
divum Leonem ex Niceta, sed Nicetam sumpsisse i)i
D quas scripsit ex divo Leone, qui omnium primus in lil
OccidenteEutychianumerrorem, statimabortu illius
n
ex Eutvche jam sene, impetivit atque confodit. Di-
cam secundo, nonitafacileexistimandumessedivum
Leonem veluti ad verbummutuatum fuisseexalienis
lucubrationibus, quae ipse in illa sua ad Flavianum
epistola exararet; non enimalibi in aliisdivi Leonis
scriptis exemplum hujusmodi invenitur. E conlrario
jqi
vero Nicetam, quisquis interim ille fuerit post illum
Dacum dequoegimus, optime sibi etmaterias quam
tradebat consuluisse, si dicamus ex epistola Romani
ponlificisad Flavianum pene ad verbum sumpsisse
;
qua 1
ad impugnandum errorem, quem compe-
tulit
tentes suos prsecavere docebat ea enim crat epi- :
stola qu» orbe notissimaesset at-
in toto Christiano
que celebratissima et in Ecclesiauniversa veluti fidei
regula haberetur in tradendo 38' ncal nat ' on ' s Y~
'
m
sterio, uti jam vidimus.
I
 '

909 P. BBAID.E DISSEBTATIO IN S. NICETAM. — CAP. III. 910

Prasterea maluerit fortassse sanctus Leo et sensibus A tum ex natura sua, tum ratione auditorum competen-
etmomentis, etiisdem etiam peneverbis uti, quibus tium quibus habita fuit, quss simplicem doctrinae ex-
anterior scriptor usus fuisset, ad dagma confitman- positionem ac etiam illustrationem admittat, juita
dum quod in sua illa epistola defendebat numquid ; ordinem articulorum quibus Symbolum constat quin ,

scriptoris hujus nomen sanctus pontifsx siluisset ?
Minime sane sua ; enim intereat Cbristiano orbi
ostendere Patrum doctrinam eam esse quam ipsede
inearnationismysterio in illa epistola tradebat, eta
Patrum traditione longe abhorrere Eutychetis fig-
mentum quod ibidem confutabat ideoque ejus erat ; tas
indicare nomina eorum, quorum doctrinam ac verba
pene ipsa referebat. Siluerit tamen in illius epistolae
textu Nicette nomen sanctus pontifex, ne solius Nice-
tse mentionem faceret in re de qua erataut plurium
meminisse, ut traditio appareret, aut certe nullius
numquid in syllabo testimoniorum, quem saDctus
ipse pontifex post conciliabulum Ephesium et ante
Chaicedonense concilium per legatosin Orientem mi-
sit,ut doctrinam suas ad Flavanium epistolte Latino
ac Grcecorum Patrum doctrinae cohferentem
oslenderet quemque postea auctiorem ad Leonem
;
etiamAngustum transmisitcumsuapeculiari epistola
ad ipsum data, quae est ordine 165, ne Ddes catholica
in eodem Chalcedonensi firmata, Marciano impera-
tore ac fidei defensore defuncto, ex novis haeretico-
rum molitionibus periculum pateretur: numquid,in-
quam, in hoc syllabo omisisset Nicetas textum jam
prreclarum tamque perspicuum, immo omnibus
aliis aperte dixenm, clariorem, inserere, uttraditio-
nem Patrum ostenderet, si vere illa ad Flavianum
cpistola hoc Nicetae textu profecisset? Adeantur
stimonia illa Patrum qu« sanctus pontifex collegit,
quaeque in editionibus conciliorum legi possunt actio-
ne secundaconcilii ChalcedonensispostepistoIam,ad
Flavianum, necnon etiam fusiora post aliam jamci-
tatam ad Leonem Augustum epistolam in editione
Operum sanctipontificis fratrum lialleriniorum ;quo-
rum etiam super hisce testimoniis legi possunt ad
monitionesprasviae ad hanc eamdem epistolamatque q
adpisecedentem 28, ad Flavanium. In hac porroTe
stimoniorum serie, multa ex Ililario, Ambrosio, Au-
gustino inter Latinos multa etiam ex Athanasio,
; publicique juris lacta utjam vidimus, pra oculis ha-
Chrysostomo, Nazianzeno, Basilio, Theophilo atque beret, et licet ex eorum seusibus.eorumque ei Evan-
Cyrfllo Alexandrinis intcr Graeeos Patres collecta vi- gelio petitis argumentis in eadem epistola proculdu-
debimusa sancto ponlifice, atque eo tine collecta,ut
omnilms esset perspectum venerabilium Palrum pro?-
dicatioiii/ms nos concordare, et non aliuil nos pra'di-
care quam quod sancti 1'atres nostri toto orbe docue-
nmt, nee quemquam abilli$,nisi solos impios luvreti-
cos discrepare ; uti in eadem ad Leonem Augustum
epistola, capite 10, idem sanctus pontifex profiteba-
ulla debuerit alicujus operis seu nominis allegatione
infarciri, excepto codice sacrarum litterarum, cujus
Symbolumapostoloruminpraecipuisfideirebusquod-
dam est veluti breviarium, ut Patres omnes loquun-
tur, etex communi sensu Patrum ipse quoque Nice-
Explanationis ejusdem capite 15. Non oportebat
itaquecompetentiummentem quodammodo fatigare
alicujus nominis seu lucubrationis indicatione, qui-
bus sat erat divina oracula simpliciter intelligere, et
Evangelii in lianc rem testimouia, ut catholicam ve-
; ritatem assequerentur, sequemetipsos ab hreretico-
rum insidiis tutos redderent. Quoad alios vero qui
Nicetae Explanationem lecturi essent, quid opus crat
indicatione iiujus loci ex epistola divi pap8e Leonis
ad Flavianum, si, ut dictum fuit, epistola haec or-
B bem universum pervagata, ut regula fidei apud ca-
tholicos omnes habebatur, et in omnium ore tunc
temporis posita erat? Semetipsos igitur satis se pro-
debant apud catholicos divi Leonis sensus ex epistola
ad Flavianum, ubicumque enuntiarentur, quin esset
necesse auctorem proprio nomine indicare. Accedit,
quod tota divi Lconis papas ex epistola ad Flavianum
illius loci auctoritas, tota ei Evangelicaa historiae fa-
ctis ac teitibus constat, quae ab eo afferuntur, et
conferuntursimul, ad duplicem in Christo naturam
astruendam, et ad diversas distinguendas in eodem
te- pro utriusque naturs differentia operationes. Minus
igitur necesse erat ut divi Leonis mentio fieret apud
Nicetara, quando non tam divi Leonis auctoritas,
quam auctoritas evangelica a divo Leone prolata, et
a Niceta in suum sermonem assumpta rem contra
Eutychen conficiebat Demum sanctus ipse Leo, qui
contra Eutychetis blasphemias celebrem illam ad
?layianum epistolam concinnavit, quiquesuperiorum
Fatrum fidem in eadem se praedicare gloriabatur,
quemnam ex Patribus ibidem peculiariter nomina-
vit, licet eorum testimonia a se data opera collecta,
bio profecisset ?
Sedjamadalteram difficultatem gradum faciamus
oportet, quie majoris forlasse ponderis alicui videa-
tur. Si vere Nicetas, inquiet quispiam, in Symboli
E.rplanatione, capite 4 habuit statulum animo erro-
rem Eutychetis impugnare, eumqueac illius asscclas
indicare per verba crroneos hcerelicos, cur Euty-
illa,

tur.Testimonium profecto Nicetae nostri inter haec chen ipsum, et numquam nomine pro-
Eutychianos
testimopia Patrum minime omisissetsanctusLeo, si prio appellavit ? Quipimmp cum capite E.vplanationis
tunc hoc quoque testimonium exstitisset, multoque 10 vanorum haereticorum Pseudoecclesias a Chrislia-
minus si ipse eodem in sua ad Flavanium epistola no viro fugiendas nominavent, vidclicet Manichaeo-
i leom usus fuisset. Non itaque sanctus Leo ex opusculo ve- rum,Cataphrygarum,.Marcionistarum jcurPseudoec-
[erfctlt tustiori sancti Nicetee, atque ex illius dictis quae es- clesiam Eulychianorum siluil omnino, quae profecto
iftlBOI sentcontra Eutychetis antccessores atque magistros; n tuncmaximetemporiscxpresscnominai-idcbuissct.ut
npH sed sanclusNicetas ei epistolasancti Leonis, et sensus abhacpraJsertinicompelenlcsChristianiracticayerent
•irnus et niomenta, etpeneetiam verbasumpsit adeumdein neve sc sinerent ab Eutyciietis asseclis decipi, qui
rl«l quem sanctus Leo Eutychetis ipsiusconvellendum virus siium sub specie pieialis effundcro conabantiir,
oll.l errorem. Ipse propterea sanctus pontifex, qui nihil etiam post ictum supremum qua 40' n.Chaleedo_nen?i
omnino Nicetie nostri retulit in testimqpiis Palrum concilio perculsi fuerunt? Verum ad primum ;quidni^
iiilimi qu* collegit ad propriaa doctrinns conlirmationem ; rum.si Kutvclien Nn-ciasatque Eutycliianns in E.vpla-
;cii'i ipse est qui vere certos nos reddit, et nih.il se ex Ni- nationissum capilei proprionominenon in.dicaverit,
,; |/ji ceta Dacorum episi^opo sanctique Paulini Nolani dum eonnn inipugnaret crroreui 1 De prrorfl niini-
yilris amico sumpisse in cpistola ad Flavianum, ct Nicetam rum rcsi'1-al. non deerrorisauctore.neipie de asseclis
i!li polius alium Daco posteriorcm ex illa sua epistola ejus, nimium tunc temporia notis ob cxciialas eonnn
l.ffU prolecissc, ut dogma 39
calholicuin siiisinet sensi- erroris cansa in Ecclesia turbas. Cum porro recens
bus ac penc verbis tulissime tniderel invictissimeque crupisset hic error, et Eulychetis nomen jam undi-
defenderet. que esset comperlum, rcrlc necesse non crnt ut Ni-
Neque aliquis addal fortasse, debuisse saltom Ni- cetas competentibus nomen enuutiarel audoriscrro-
iralf
cetam divi Leonis epistolae mentioneip facere in- ris quod jam ipso indicalo crrore scse prodcli.il.fe
Explanatione sua, si vcre ex eadem cpistola sumpsis- aliis quoque aulerioribus Eulycliiann crroribus ser-
setquae dixit adversusjllos, quos ipse appellat ervo- moiicm habuit Nicetas in Explanation» sua, uti,
]jtl
,:i, neos fioere(icos. Symboli namque Explanatiob$&l\ nos- eiempli gratia, de erroro Arianoruin contra Filium
tri Nicetae ad competentes, ejus est indolis concio, Dei, ac de errore Macedonianorum contra Spiritum
911 P.
sanetam, capite 9, ubi iU aiebat « Si quis hsreti-
-ib nonitaeChristianoautChristam tibi creato-
- ad presbTteros, diaconos et derices ejusden.
ram tradr S . itam sanctam aliennm esse a Pa-
gioria persuadet, sittibi tamquam ethni-
cns etpublieanus,quiateadidololatriam deducit.cum
ereataramcolerepersuadet. »Ubinam TeroautArinm
aut Macedoninm, autArianos aut Macedoniai.
sua nominarit?
..- jure dicamus Entychiannmerrorem
non: K sse im capite 4 Explanaticmu qnia .
neque EutTche~ ^trcbianos proprio nomine
indicarit-
Sed cur salteL. E morum Pseodoecdesiam
non nominarit capitelO, ubi aliarum trium Pseu-
doecdesiarom expressam fecit mentionem ? Facilis
est responsio ad hanc qnoque alterius difficultatis
partem. Sancti enim Leonis Magni sto, ae similiter
\ - state. nondum peculiares
sode aCatholicis dislinctassibi con-
- -?
sfjtueran: E * discipnli ;sedhacillac dispersi
incatholi. .- ]esiis,et inter eatholieos \
- -
tes, errorem suum diffnndebant, et catholici semper
xideri rolebant. Non erat igitar car NiceUs, sicnti
commemorabat PseudoecdesiasManiehsorum,CaU-
phrjgarum. Marcionistarum, hsreticorum reterum
qui]amdiu a catholica sodetatedefecerant iUcom-
memoraret etiam Psendoeedesiam EotTchianornm,
qui recens exorti nondnm coalnerant in peculiarem
sectam a Catholico grege distinctam, et pecaliaribus
sacris addictat:. S • Tero ipse Leo hanc nobis
suppeditat responsionem in epistola 157, qnam anno
ripsit ad Anatolium episcopum Constantinopo-
litannm, in cnjns dero aliquis erat, et quidem pre-
sbrter nomine Atticos, qui Eutv-chetis doctrinam se-
ctabatar atque docebat. < Jampridem, inquit, dile-
ctioni tus scripsisse me recolo, ut in dero Ecdesis
tos nullum EutTehiana hsresi consentire patiaris
quoniam capitis*periculnm respirit, si quid saudum
inTeniatnr in membris. Sed cum hoc nulla adhnc
purgatum sit, et
correctione
tunm ad eam insolentiam profedsse cognoscam. ut
in Ecdesia contra eatholicam fidem et Cbalcedonen-
sem sTnodnm audeat dispuUre:cogor Tebementias
de taadissimulationecausari.... Et ideo acrius mo-
neo.nequeamplius dissimulandnm esse protestor, si
hominem pestilentem ulterius in tna habendam com-
manione credideris quem nos, si fieri potest emen-
;
dari malnmns quamperire: ut sdlicet sicorrectam
se Tideri cupit et in sodetate ecdesiastka permane-
re. de eo loco.unde contra catholicam Fidem multa
disseruit, aperte tanc ipsius fidei prsdieator appa-
reat.et nihilEotTcbianidogmatisprstermitUt.quod
non manifestatione sos professionis Christiano po-
pulo andiente condemnet : ne. ut dixi, plnrimnm
4 1 .issimulatioistatemacnlet.siTdhictamnoTius,
Tel Andreas impietatis ipsins sorius. nec correcti fue-
rint, nec repnlsi. » Commiiti igitar eo tempore ad-
huc erant EutTchiani catholicis, nec altera milJi pe-
culiarem Ecdesiam seu sodetatem constitaebant, a
qaa abhorrerecatholiddebaissent,et a qua abborrere
competentes suos post acceptom baptisma Nicetas
noster doceret. Si hsc peenliaris EutTchianornm so-
-Pseudoecdesiatanctemporis jamextitisset,
et
non erat cur Atticus presbTter ad derom Constanti-
nopolitanum pertineret sed ipse cum Andrea illius
sodo jam irisset ad suorum Pseodoecdesiam seu so-
detatem, et sacra habuisset seorsim a catholiris un-
de, Teloti de eoqui foris esset.non erat cur Anato-
lius episcopus a diro Leone. ipsiascausa, dissimula-
tionis argueretor. Si hsc aatem pecnliaris Eutjchia-
nornm sodetas seuPseodoecclesia locom non habebat
in Orientis partibus, neqne
urbe. unde EatTchianuserrorenipit,minus obtinebat
in Occideute proculdubio, et in Italis regionibos ;
ideoqae minus etiam erat, qnoad de hac hsreticorum
sodetate, Tdnti de Pseudoecdesia,meminisse debne-
etas Aquildensis. Addendnm Tero, qnod idem
BRAID.£ DISSERTATtO 1N 5. NICETAM. — CAP. III. 91*
: A sanctus Leo,sequentietiamanno4o$,in epistola, 161,
lonstantinopolitans, itascribebat : « Nullumsi-
natis Tobis NestorianaTel Eutrchiana infectum per-
TcrsiUU sodari. i Conabantor iUquecum catholicis
sodeUtem habere ; ideoque nnllam hactenus - -
- metipsis sodeUtem seu Pseudoecdesiam constitue-
bant.Ubi etiam animadTerUmus oportet, quod non
solam Eatrchiani recens exorti, sed neque Nestoriani
qoi eos Tiginti circiter annos prs : adhoe
erant tanc temporis ita iu sodeUte copulati, et aca-
tholica Ecclesiacommnnione pecnliari distincti, utEc-
desiam quamdam seu Pseudoecdesiam facerent a
cathohca ipsa diversam, a qua propterea adtt : :.::
:
essent fideles nt sibi caTerent.
re quidem Tera, aut nulli, aut ferme nulli hae-
reticomm, quiEcdesiamlacessernntatque turbarunt
erroribus snis, scissionem ab eadem fecere. aut ab
ipso suorum errorum exordio.aut prima, u t ita dicamJ
B eornm insorrectionis sUte, ot Ecclesiam sibi pecu-
liarem conderentacatholicaseparatam :etiamsi per
anatbemaiis sententiam seu in provindalibus seu in
ralibus condliis laUm, a catholicorum fidelium.
communioneet ab ingressu sacrarum sdium arceren-
i B orruere siqnidem semper hsretici homiL .
: uti absoluUm impietatis sus condemnationem, hane
alterius coetus a catholica communionedistinctiere-
ctionem, et nollomintereanonmoTeruntlapidemnt
lats contra eos senlentis ant reformarentar aut re-
Tocarentar :nec nisi demum, obfirmato temporis
lapsu impietate,omnique amisso pudore ei accedente
etiam, ut plorimom, regis decepts autoritatis in-
fluxa, eo deTenerunt, at secessionemaperte a catho-
licis facerent, ut ad sacra separatim coirent, et ut
aliam TelutiEcdesiamconstituerentinsimilitudinem
iliius aqua ipsi defecerant.Sit proomnibusin eiem-
plum Arians hsreseos et Arians Pseudoecclesis hi-
:
storia. Abortahnjus pestis omnium teterrimae usqoe
q ad Nicsnam STnodum, et a Nicsna STnodo usque ad
Atiicum presbTterum consiliom Sardiense quod anno 347 cdebratam fuit,
Ariani numquam inter se peculiarem quamdam con-
fiaverantPsendoecdesiam a catholica separat-am :
quinimmo cum catholicis onionem, semper affecU-
nmt,snbdola erroris sui in catholicum sensum expo-
sitione, pluribusque fidei captiosis professionibus fa-
ctisinsimplidumdeeeptionem.ut omnibosnotam est.
Binc piissimos ille Constantinns 42Augnstus, qui
adversasomnes hsreticorom atqoe schisma)
sedas legem tolit,ut apod Eosebiom Vits Constantini
libro in,cap, 64 et seqq.,mentionem quidem fa
vatianornm, Valentinianornm ,Marcionitarum PauB-,
nianisUrum et CaUphrTgarom, qoi tanc erant for-
Usse prsdpoi qui in Oriente adversum catholicaa
Ecdesiam grassarentnr at nullam omnino Ariano-
:
rum mentionem habet : hocnonalio ceriedecausa,
e:
nisiquia Ariani homines.quamvis jam tunc et numero
et audacia et aoctoriUte Talerent, catholicas nihilo-
q minos sacras sdes adibant, catholicam prae
tes uniUtem acsimnlantes fidem,caTebantqoe quam-
maximesodeUtemquamdamconstituere qusadanv
nato auctore erroris eoromnomenhaberet.uimonet
etiam Sozomenus Bist. Ecdes. libro u cap. 32. Hine
sanctas qooqoe Jolios papa, qoi circa annum 311
scripsit ad episcopos Orientales Ensebianifacuonis,
ut apudsanctam Athauasium Apologis contra Arit-
nos nnm. 21, eos inepistola suareluti fratres habet,
: ac Telnti membra catholicscommunionisalloquitnr:
quod indicio est,ipso testeSocrateHist. Eecles. libro
u cap. 18, neqoetunc Arianos Ecdesiam sibi aliaoj
a catholica separaUm adhuc instiutisse. Propterea
uti idem Socrates ibidem, cap. 22 et SozomeDns, lib.
in Constanlinopolitana lu cap. 13, post concilium tantammodo Sardi M
et post conciliabulum Philippopolis. id est post an-
num S47. Arianos inler et catholicos aperta separa-
tiofacUfuit. unde PseudoecdesiaArianorumortum
habnit,qos Um
late in oriente patuit faTore prs-
,
sertim dnorum Augustorum Constantii et Valentis,
913
quaeque etiam in Occidentis partibus plurimura diu-
que valuit, opera maxime Barbarorum, qui post la-
psum Romani imperii hac infecti doctrina rerum in
Occidente potiti fuerunt. Prima fortasse peculianum
sacrarum aedium mentio, ubi Arianiseparatim a ca-
tholicis convenirent, habetur in Ecclesiastica Histo-
ria, apud Socratem, lib. n, cap. 23; apud Sozome-
num, libro m, cap. 20 et apud Theodoretum, libro
11, cap. 12, ubi Constantius imperator Magno Atha-
nasio abexsilioadsedem suamAlexandrinam rever-
tenti, anno 349, opera Constantis qui pro illo apud
fratrem intercesserat, unam ex sacris aedibus quas
Alexandria? erant, petit pro Arianis suis, ubi sacros
eorum conventus seorsim a catholicishaberent quod
tamen mira Athanasii dexteritate non cessit illi pro
voto. Nullius igitur et momenti adversus ea quae at-
tulimus de Eutychiano errore a Niceta nostro in sua
Symboh Explamatione indicto atque impugnato, ca-
pite 4, animadversioilla qua quisopponereteumdem
nihil dixisse de Eutychianorum Pseudoecclesia, ca-
pite 10, ubi alias aliorum haereticorum Pseudoeccle-
sias nominavit. Jam nunc ad
AD CAPUT TBRTIUM ACCTARIOM-
Romatinaae civitatis
tam a Gennadio memoratum, non
Nicetam illum Dacum sancli Paulini Nolani episcopi
amicum ejusdemque laudibus celebratum, hactenus
ostendimus ex Eutychiano errore, quem Niceas seu
Nicetas auctor opusculi de Symboto ad competenles in
hac sua lucubratione, ad sensum eivi Leonis Magni.
aliorumqueilliusacconsequentisaetatis.peculiari ser-
mone exagitat quemque Nicetas ille Dacus triginta
;
propeannisvitafunctusanteortumEutychiani
roris eo prorsus exagitare non poterat. Rem modo
inde confectam quidem ita arbitramur, utnullo indi-
geatalteriusprobationisadminiculo.Nihilominusquo-
niam et alia sese offerunt, quaejuxta criticorumpla-
cita maxime faciunt ad veritatem assequendam, ubi
de auctoribus homonymis quaestio est, eorumque 0[ ie-
ribus.cujus nempe haec autaliasint: nonnihil et hic
immorandum,ne quidquamomittamusexiis quae rem
non modomagismagisque confirmare. sed etiam il-
lustrare valeant, Qu,x- hactenus dicta sunt, tempus
respiciunt quo Nicetas ille Dacus floruit, ut omnino
esse non possit idem ac Nicetas Romatianae civitatis
episcopus, quemconstat ea tradidisse in sua Symboli
Explanatione quae ad aetatem Nicetae Daci minime
pertinebant. Quse nuncadjicienda veniunt, ad locum
spectantin quo Nicetasille Dacusepiscopatumgessit;
ila utquaedam in Nicetas Romatiani dictisdeprehen-
dantur, quae.Nieetac DacosanrtiPauliniNolaniamico-
ac Dacicis gentibus trans Danubiumpositis, ubi Nice-
tam hunc episcopatum gessisse ostendimus, haud-
quaquam convenirent. Ea vero quae hic in medinm
afferenda sunt. non modo ex Symboli Expianalione
eruimus, sed etiam ex uno fragmentorum Vindobo-
nensis codicis quaB dumus post opuscula; ex quo
etiam nonnulla alia afferemus, quai argumentum
nostrum ex loco sumptum validius confirmabunt, ac
viain sternent ad ea qusc sequenti capite quarto
dicturi sumus, ubi Niceam seu Nicetam Romatianre
civitatis episcopum aperte Niceam seu Nicetam esse
probabinus episcopum Aquileiensem.
Niceas seu Nicetas Romatianae civitatis episcopus
in Explanatione Symboli ad competentes, capite 1,
hsec habet, « Qui credit in Cbristo... abrenuntiai
: tunc usus sitverbis, et quid denuntiaverit diabolo,
ininiico, et angelis ejus.... Deinde et operibus ejus
malis, et culturae, idolis, sortibus, et augariis, pom-
theatris, fornicationibus, el ebriclatilius, cho-
pis, tt
ris, ;ilque mendaciis. Intertiovere Fragment
baec aha consimilia habet, sed aliquanto fusius ei-
p I i
<
• : i L a;Nmi enirn ante ad confessionem venitur,
i :
nisi prius fuerit diabolo renuntiatum.... Ideo oportei
prius repudium dicere diabolicae vanitati.... Deinde
abrenuntiat ct operibus ejus inalignis, id esl cultu-
ris el idolis, sortibtis et auguriis, pompis et thealris
P. BRAID.E DISSERTATIO IN S. MCETAM. — CAP. III. 914
A furtis et fraudibus, homicidiis et fornicationibus.su-
perbi» et jactantiae, irae et avaritiae, comessationi-
bus et ebrissitatibus, choris atque mendaciis, et his
similibus malis. » Haecsanctus Nicetas aiebat, fideles
suos commonefaciens quid sibi vellet, et quam late
pateret abrenuntiatio illa quae ex vetustissimo Ec-
clesicemore exigitur ab iis qui in Ecclesiae sinum re-
;
cipicupiunt per baptismum, et qui proxime fidei
professionememissurisuntantequam salutaribusun-
dis abluantur. Ubi nemo non videt sanctum antisti-
tem in utroque loco non simplicem Ecclesiae formu-
lam recitare, qua abrenuntiatio exigebatur a baptis-
mum petentibus, sed explicationem potius illiusfor-
;
mulffi exhibere ut intelligerent ejus vim adomnem
;
vitae cultum pertinere.et sub unius vocis forma, ope-
rum nempe diaboli, omniaChristiano nomini adver-
santia contineri.
Eadem quidem erat priscis Ecclesiae sasculis abre-
nuntiationis in universa Ecclesia consuetudo, sed non
R eadem in ipsissima ubique formula, id est non eis-
dem ubique verbis concepta. Clarissimus Josephus
reliqua pergamus. Vicecomes, qui in eruditissimo suo opere De anti-
quis baptismi Ritibus ac Caeremoniis, libro li, ca-
pite20,de renuntiationis formis agit, et veterem re-
episcopum Niceam seu Nice- nuntiationis formamcumnostra convenisseostendit,
esse Niceam seu mulla affert ex Ecclesias Patribus, in quibus licet
idem ubique abrenuntiationis sensus, non ea d em 44
tamen ubique verba apparent. Idem praestitit, et ad
eumdem scopum, etiam Josephus Catalanus in suis
Commentariis ad Rituale Romanum.tomo I, tit. 2,
cap.2, §13, diaboli pompa>. quibus renuntiandum
erat, in veteribus formuiis abrenuntiationum, licet
non semper et ubique, frequentissime nihilorainus
43 er " exprimuntur : et dubium nullum est, abrenuntiatio-
nem hanc originem duxisse ab illa veri nomi-
nis pompa, quae, vigente in Romano imperio ido-
lorum cultu, circensium partem maximam, immo
praecipuam constituebat. De hac Tertullianus in li-
,, bro deSpectaculis, capite 7 « Sed circensium paulo
:
pompatior suggestus quibus proprie hoc nomen,
;
pompa, praecedit. » Qua?namvero ln«cfuerit, itapro-
sequitur : « Illa quorum sit, in semetipsa probat de
simulacrorum serie, de imaginum agmine, de
curri-
bus, de thensis, de armamaxis, de sedibus, de coro-
nis,deexuviis, quanta sacrificia prascedent, interce-
dant, succedant, quot collegia.quot sacerdotia, quot
officia moveantur, sciunt homines illius urbis,in qua
daemoniorum conventus consedit. » Constat itaque
pompam vere ac proprie antiquitus fuisse simulacro-
rumillam solemnemdeductionem.qu;^ honoriscausa
per publicas Urbis vias ad circum usque habebatur,
antequam eircenses ludi ederentur uti eliamlate :
ostendit Onuphrius Panvinius, de Ludis Circensibus
libro n, capite 2. Hinc primis illis Ecclesiae sseculis,
in quibus idolorum cultus dominabatur.nihil solem-
nius in Chrisliana initiatioue, quam ad renuntiatio-
nem diaboli, angelorumejus. atqueoperum, pompam
etiam addere, qusc vere ac proprie simulactrorum
gestationem exprimeretin circensibus fieri solitam,
unde maximagentilium numinibus religio accedebat.
De hac itaque circensium pompa, in rcnuntiatione
praevia ad baptismum, proculdubio intelligendus Ori-
genes, homilia 10 in llbrum Numerorum, ubi biBC
habet t Recordetur unusquisque fidelium, cum pri-
:
mum venit ad aquas baptismi, cum signacula prima
suscepit, et ad fontem salutaris accessit. quibus ibi
hoc est, se non usurum pompis ejus r nequeoperibus,
ejus. • De hac ipsa circensium pompa intelfigendus
etiam Tertullianus, qui in libro de Corona Militis,
• cap. 3, ita aiebal a Aquam :adituri, ibidem, sed et
aliijuanlo prius in Ecclesia suli anli^lilis iiianu con-
testamur, nos renuntiare diabolo, etPompa, el an-
gelis ejus. » F.t in libro de Spectaculis, capite i ;
• (luin aquam ingressi Christianam lidem in legis
siife verha prolitemur, renuntiasse uos diabolo, ct
pompw, et angeli6 ejus, orc noslro contestamur. »
915 P. BRAID.E DISSERTATIO IN
Pompa tamen in circensibus desiit post initium sac-
culi quarti, uti prtelaudatus Panvinius animadverlit
in eitato de Circeusibus libro ii, capite vero 18 : siuinludorumtheatraliumquespectaculoruindelecta-
<« Nam Christianorum sacris, inquit, initiatus (Con-
stantinus, antiquam superslilionem, quaehac suppli-
cationum pompa lnaxiine conservabatur, quantum
potuit, et teniporuni illa conditio lulil, cirea annum
Christi 3*51abefar.tavit. » Kenuntialio nihilominus
pompte seu pompis diaboli in Chrislianorum initia-
tione perduravit. Quid vero per diaboli pompam in-
telligebatur, si amplius in circensibusjiomptnproprie
dictee usus non erat? Omissa liempe in circensibus
fwmpa, boc est simulacrorum geslatione, omnis re-
iquus circensiuin apparatus ac cultus diu postea,
etiam sub Christianis priucipibus, quamvis invitare-
ligione, perduravit ; cujusmodi erant uaumachia,
equestres atque pedestres pugnae, venationes cum fe-
ris, quadrigarum equoiunique cursus. et alia hujus-
modi: et pompa? seu pompnrum 45
lUau0 '' nominei
quibus ad baptismum acccssuri renuntiabant, haec
ludicra veuiebant ouee partiin vanitatem quaindain
; apud llomanos, quaeque diaboli, opera meritodici pos-
Christiano honiini! indignaiD prneseferebant, partim
immanitatem a Cttl 'istianareligione abborrentem in-
tuentium oculis exhibebant, et oiiiniadeiiiuin ethui-
cipsupersititiouisoriginefuedatacensebantur. In hunc
porro sensum, quar'o saeeulo ad fineni vergente, hu-
jusmodi renuntiatioiiem pompir seu pompurum dia-
i: oii explicabat sanctus Cyrillus lliemsulymitaiius in
catechesil9 mystagogica I, num. 0, ubi ita aiebat
o Postea dicis : jEiohiik potnpes illius. Pompa vero
diaboli est, Ihealrorum insanke, equorum cursus
in hippodromis, venationes in uro, et rcliqua hu-
jusmodi vanitas... Nc libi studioet cordi sit llicatri
insania, uhi conspieias mimorum prtulanlias.... ne-
que ilia eoiiim qUi in circensibus venationibus sese
leris cxpoiiunt...1'uge eliam equorum surricula,
quod prorsusinsanuin est supinasque aninias dejicit
spectaculum. Hidc enim oinnia diaholi pompx exi
stunt. »Kuigitur quid pompx noinine veniebat in re-
nuntiatione prievia ad bapti.snnim, postquam pompa
illa veri noniinis, quee in circeusibus, habebatur, sub-
lata fuit. Eodem prorsussensu etiamquinto sceculo,
Salvianusdeponi/iiJ loquehatur.quibus renuntiatioab
initiandis liebat per eas iiiiiiirum intelligens, non
: cetaiu cpiscopum Aquileiensem. Preeludere tamen
jani obsoletas niiuiinum pagaiioruui in circensibus
gcstationes, sed circensia alia ludorum spectacula
quiB supereranl, ct tlieatrorum scenas, quibusdole-
bal maiime Christianos hominesi contra solemne
eoruin propiisilum, atiimo tam cupido ac tnm vehe-
mcnli libidine inhiare, uti fuse per totum librum vi
de Gubernatione Dci, pr«cipue verocapiteC
Nuncut ad Nicetam nostrum sermouem converta-
mus, qui non semel, sed bis, uti vidimus, dc renun-
tiatione loquens quce diabolo fiebat abaplismum pe-
tentibus, pompat memoral ac thealra pomparum ;
nomine, atque athealns piasertim distincto, circen-
sia profecto spectacula, que demplis simulacrorum
gestalionibus adhuc supererant, quorumque amore
illius tetalis homines ardcntissime deperibant, elim-
dem intellexisse nemo negaverit. Nemo quoque infi-
cias ierit ex Nicetoe textibus supra allalis satis de-
prehendi, in rciiuiitiationis formula ab illo pro Eccle-
sia: suee more usitata proprium pompx vocabulum
deluisse, quod generali operumdiaboli nuncupatione
supplebatur ex quo demum recte conjicimus, et
: a Turre ostensum fuit in dissertalione de Beleno,
circensia spectacula et Iheatra, morc prorsus Ro-
mano, apud illos viguisse ad quos ipse sermonem
habebat; cuin in explicatioue operum diaboli. quibus
ChrUto nomen daturus renuntiiibat, non oiniserit et
pompas quie tunc tcmporis essent in usu, et thealra
quoque reccnsere qusB oinnia ltomani orhis oblccta-
;
mentapropria, seu potius corruplel.n illccebne cen-
sebantur. Jnm vero quis uinquam ilixcrit circensia
hujusmodi spectacula, quie powparn m noinine expli-
carentur, et theatra quoque, in DaciaTransdanubiana
exstitisse inler hurbnras illas geules quie Dacorum,
Scytharum, Bcssorum, Getarumque nominibue ve-
S. NICETAM. — CAP. III. 916
A niebant? Salvianus profecto supracitatus, qui totus
erat in objurgandis aetatis suee Ghristianis ob eircen
tiouem, quibusdatam in baptismo fidem ipsos men-
tiriprotitebatur.eosdemexprobrabatbarbararuragen-
tium adducto exemplo, apud quas fidenter aiebat
neque circenses reperiri neque theatra, quibus eo-
rum raores corrumperentur. « Quid simile apudBar-
baroslaiebat ille libro vi supra citato,capite 7) ? Ubi
apud ubi tbeatra, ubi scelus diversa-
illos circenses,
rum impuritatum,46 uoc es * s P e > nostrae ac salutis
excidium? » Non erat itaque cur Nicetas ille Dacu»
sancti Paulini Nolani amicus in exponendis operibut
duiboli, quibus novi illi Christiani baptismum acce-
pturi nunliummiserant powipuscommenioraretatque
tkeutru, utinlelligerent et hisquoque diaboli inven-
tis, qu(B apud eosdem non exstabant, illos renun-
tiasse. Quodsi concedere etiam velimus nonnulla
apud barbaras gentes extisse, quae consimilia
illas
JJ essent circensibus ludis ac speclaculis theatrorum
sent quibus in baptismo et ipsi renuntiassent cur ;
Nicetas ille Dacus ad ea indicanda Romanas voces
usurpasset pntnpx atque theatri, quse certe apud il-
las geutes Homanis inoribus non assuetas nullius es-
sent significationis ? Cum igitur videamus Niceam seu
Nicetam Romatiansecivltatis cpiscopum, aGennadio
mcmoratum, in opusculo suo de Symbolo ad compe'
tentes, atque in tertio ex fragmentis ipsius quee su-
persunt, voces usurpasse quue minime convenissent
apudbarbaras gcntes inDacia Transdanubianaposi-
las,ubi Nicetassancti PauliniNolaniamicus episcopa-
tum gcssit hincmerito inferimusex loco etiam epi-
;
scopatus hujus Nicetai Daci, Niceam seu Nicetam
Romalianffl civitatis episcopum, de quo Gennadius,
non esse Niceam seu Nicetam Dacum sancti Paulini
Nolani amicum, ejusque laudibus celebratum.
Ouisnam igitur hic Nicetas Romatianse civitatis cpi-
C scopus, qui circenses ludos.etlheatrorum spectacula
in suis opusculis nominavit? Non hujus,sed sequen-
tiseapitis ea est inquisitio ubi aperte asserimus ac
;
probamus Niceam seu Nicetam Romatianae civitatis
episcopum a Gennadio dictum, esse Niceam seu Ni-
quodammodo sequenti capiti non erit incongruum,
assereudo nimirum etiam ex pornparum ac tlteatro-
rum vocihus a Niceta usurpatis non eegre posse in-
ferri,Nicetam hunc Romatianae civitatis episcopum a
(lennadio diotum, Niceam seu Nicetam fuisse episco-
pum Aquileiensem. Ac primo quidem Aquileiensis
episcopus pompas atque theatra, quibus Christiani in
haptismate renuntiassent, recte poterat nominare ;
cum ambigendum uon sit in Aquileiensi olim cele-
berrimacivitate etcircum exstitisse ubi pompce babe-
rentur, aliaque illius loci spectacula, tnm ante Con-
stantinum Magnum, tumetiam postea, ett/ieatraai»
militer in quibus scenica ederentur. Quod Aquileiae
D ciicus olim fuerit, in quo pompa> agerentur simula-
crorum slatis diebus, uullibi quideni inmonumentis
eorum temporum quee supersunt clare expressura
habemus sed tamen multa sunt quiesuadent. Aqui-
;
leienses olim non modo Jovis ac Beleni, seu Apolli-
nis, sed etiam Solis culloreserant, quemsub Mithrffi
nomine indicabant, uti aclarissimoprsesulePhilippo
pag. 281, quae cistat cum suis Monuinentis Veteris
Antii. Porro circensibus ludis prfccipue Sol coleba-
tur, uti pluribus probat idein doctissimus praesul de
Mithra, etc, capite6, in eisdem Monumentis pagina
219. Circus igitur Aquileiensi civitati non defuisse
videlur.
Praiterea idem praesulclarissimus in dissertafione
de Diis Aquileiensibus ibidem, pag. 315, ostendit
etiam celebre Jovis templum. et Capitolium, ad urbis
dominw imitamentum, Aquilcia> stelisse ; sicuti Capi-
iirbesllavennam, Klorentiam,
tolia habuisseillustres
Mediolanum, Carthaginem, pluresquealias, et suam
917 P. BRAIDjE DISSERTATIO IN
in prinaisAugustam, colligit doctissimus Marcus Vel-
serus Reruni Vindelicarum libro v, pag. 259 postre-
mae editionis,ut ipse aiebat. Eruit etiam idem a Turre
ex 47 inscriptionibus Aquileiensibus a seillustratis,
Augustalium collegio Aquileiensem civitatem non
caruisse, uti in dissertatione de ColoniaForojulienii
ibidem, pag. 366. Addit insuper, pag. 339, decurio-
num ordinem, qui Aquilei* exstabat, quique instar
senatus erat, splendissimum ordinem appellatum
fuisse in lapidibus, quorum illic mentio, ac proinde
probabiliter, non secus ac decuriones Capua?, qito-
rum Cicero memiuit Agrar. 2, numero centenario
constitisse.quodcerteamplissiinum habebatur. Quin-
immo et consulum Aquileiensis civitatis
infrequensin lapidibus apud eumdem
&em,ei.[>]ica.lis,]icelcolontu et municipiisconsutareni
digniiatem wgrepermiltant viridoctt.ui ipse ibidem,
pag. sequenti 360. Quidni igitur et circum Aquileia
habuerit, ubi circenses ludi ederentur,et pompie dia-
boliidololatria vigente circumlerrentur? Jam et alias
Romani orbis civitates, preeter Romam, circo deco-
ratas fuisse animadvertiteruditissimus Panvinius.de
Ludis circensibus libro n, cap. 17, nimirum Medio-
lanum in Italia, Antiochiam in Syria, Arelatem in
Gallia, et alias alibi quarum plerasque recenset,
;
tum in ipsa ltalia, uti Anagniam et Assisium et Ala-
trium, tum uuique terrarum, Joannes Argolus in no-
tis ad buuc Pauvinii locum, ubi eliam generatira sub-
dit, quod muLli quidem circifuere,ubi enimRomana
se explicuit potentia,erigebantur. Cum itaque Medio-
lano non inferior esset Aquileiensis civitas cum vero
et Anagnia et Assisioet Alatrio longe prasstaret, non
immerito conjectare fas est circum Aquileiae exstitisse
una cum caeteris aliis aedibus.queeurbem maximam,
splendidissimam, atque opulentissimam decorarent.
Id vero multo etiam Drmius inferendum, si quae
auctores,autglori« tantoa urbis corevi, aut ab ea ex-
cisa non longe positi, de eadem scripto reliquerunt,
aniraadvertantur. Ea congessit eruditus noster Nico-
laus Madrisius in libello Italice scripto, cui titulus
Apologiaper iantico stato e condizionedella famosa
Aqmleja, Utiniedito anno 1721, pag. 31. Hic nem-
pe Herodianum legimus qui maximam ftalice icrbtm
Aquileiam appellavit hic Julianum Augustum, qui
; capite 10? ru/visquoque circum magisquara amphi-
eamdem oputentumemporium dixit;
qui ipsam prtediuitem atque immensam cioitatem
appellavit, ac paulo post mugnitudine insignem, et
civium frequenlia hic Justianum Augustum, qui
; nobis exhibeul amphitheatra. Hincitaque circi Aqui-
Aquileiam omnium sub Occidente urbium
fuisse testatus fuit ; Lutprundum, qui eam ur-
bic
bem magnam, atqueimmensum in motlum frequen-
tem exstitisse dixit hic alios quoque recentiores,
; incongruum.
qui in ejus magnilicentiae laudes, veterum auctori-
tate ducti.effunduntur.Quisigitur negaveril
clarte urhi rircuin affuisse.tura ante Constantini Magni
statein, tura etiara postea, licel de eo nulla exstent
certa in veterumscriptis eorum tcmporum peculiaria
documenta?
D
Attamen etsi certa desint de circo Aquileiensi et
peculiaria inscriptisveterum documenta,nondesunt
ouininoindiciaquiedain, unde conjecturas nostraero-
borari queant. Sanctissiiniis Aquileiensem cpiscopus
Chrouiatius, qui quarto desinentc et quinto ineunte
sajculo Aquileiensibus prajfuit, tractatu 1, capite i,
iu Evangelium Matlhiti, <jui exslat in Bibliotbeoa
Patruui AndreiB (iailandii tomo Vlll,ilaad Aquileien-
seni populum loquebatur: Vice agODOthets vel rau-
nerarii certatorilms in hoc stadio spiritali pririuiimi
grandc propooit (Christus) ut duin aspiciunt prffl-
; ciendum mulutudini,fpectaculis m&ximeac acenicis
niiuin, nec labores timeant, nec pericula perhorre-
«caut. >i Nisi vero dicere velimus Clirouiatium Aqui-
leiciisibiis suis exemplum protulisse dc rebus ipsis
non noiis, quod profecto absonum est; et agonolhe-
1:1 "-4 8 ide9tcertaminumjudices, et inunerarios.eos
scilicel qui cerlamina edebant, et stadium qU0OU6,
id cst locuin iiii|uo cerlainiua edebantur, Aijinliicn-
•eiugnovuso fulenduin csl, ideoque res hujusuiodi
S. NICETAM. — GAP. III. 918
A Aquileiae actas, et Aquileiae stadium fuisse ubi age-
rentur. Stadium porro etiam ctrcus dictus fuit ob rei
similitudinem, uti aliquando etiara circus maximus
Romce licet hoc nomen Grwcorum polius sit nam
: ;
quodLatini circum, ipsi stadium, velagonvocacere,
sicut animadvertit laudatus Panvinius, deLudis Cir-
censibus libro n, capite l.Circum igitur.quistadium
etiam Grasca voce dieeretur, Aquileiae fuisse Chro-
matii tempore, ex Chromatio ipso non asgre inferi-
mus. Si autem post Chromatium, svnchronuiu et
conterraneum auctorem, locus in hujusmodi argu-
mento esse potest Procopio Cflbsariensi,quisextojam
ailulto sasculo historias Lrtece scripsit ; hic certe de
mentio non Bello Vandalico libroi. cap.3,inter Historiaa Byzan-
auctorera.ibi- tiua> scriptores, toino I, pro more Constantinopoli-
tanae urbis quas circum inibi exstantera bippodro-
num appellabat, uti etiam monet idem Panvinius
citati operis libro i, cap. 27; hic, iuquam, bip.po-
dromum lueraoratAquileiensem.quemLatinus illiua
B interpres circum reddidit, ubi refert quod Joannes
Tvrannus, Theodosio Juniore, Bavennsbello captus,
et Aquileiara deductus.ibidem, antequam necarelur,
asello per hippodromum ad ignominiam vectus fuit,
spectantis populi ludibriis datus quod ad annuni
:
pertinet 424 aut 425. Hrec autem circi Aquileicnsis
Procopii mentio, etsi post integrum elapsum saecu-
lum abAttilana Aquileiaeclade.eoque etiamamplius
ab eventuquem referebat.et etsi ab auctore longe ab
his regionibus posito, nostra tamen de circo Aqui-
leiensi probe roborat conjecturas. Praetereasolertis-
; simus Aquileiensium antiquitatum investigatorcano-
nicus Bertoli, in opere suo cui litulus le Antichita
:
d'Aquiieja, pag 254. ex veteri indicatione cujusdam
loci Aquileiensis civitatis, qui dicebatur juxla lur-
rim Am«»,infert auipbitlieatrum AquileiaR eilitisse.
Fuerit fortasse istud aediflciuiu etiam Aquileia;, licet
hujusmodi moles, maxime vero lapides.non ita es-
sent frequentes, uti clarissimus Scipio Maffeus ani-
Q madvertit degli Anfiteatri, cap. 7 et 9 el licet ipse;
: fateatur nihil umquam in antiquis monuiuentis sibi
occurrisse de Aquileiensiamphitheatro.Quid vero si
Arena nomine circus potius intelligendus sit. qui
non raro etiam arena dictus fuit.uti Maffcusibidera
hicProcopium, theatrum indicare videtur, uti constat ex icombus
quscircum nobis eiliibent,maiime apudPanvinium
de Ludis Circensibus atque ex numismatibus, quae
;
maximam leieusis conjectura validius roboratur. Atijuehacc de
circo Aquileiae stante quae aliquanto fusius dici in
:
re hactenus, ut putamus, intacta, non fuit omniuo
vero, qui Aquileiaj exstiterit.cum dictum
L)e circo
plura addere de theatro non est necesse, quod
tampnb- sit,
erat minoris operis atque impendii ajdilieium.ae fre-
quens propterea in rainoribuseliamurbibusac iiiuni-
cipiis, neque insolens interdum in ipsis pagis.uti ex
clarissimo Mazochio de Campauo Amphitheatro.ca-
pite 8; sive ex marmore exslrucluin habcrelur.sive
ex ligno, sive ex marmore siraul ac ligno.uli nionu-
nienta docent. In urbe illaamplissima ac praedi vite,
qute etiain cominercii causa exlerorum frequentia
abundabat qua; Aiigustoruin snepe pnesentia bone-
;
stata fuit, tura ante Constautini iitntein tum etiain
postea. ut liistoiiii" Iradunt, ac leges ibidein dat»
ostendiint.nibil certe dcfuisse videtur ex ii- quffi 49
adoblectiiineutinnnon modo.sedetiainadluxuiii spe-
ctarent, qusque tribucrcnl quovis modo ad satisfa-
deditae. Enigitur quomodo Komatianus Gennadii Ni-
celas ex usurputis vocibus pompwrutn atque thetttri,
(|uim Dnciim illum csse non sinunt, prodal sc polius
Ai|uileiensein; niaxiine vero cura Niceas scu INirolns
alter non adsil, de cujus cpiscopatu inquirendum
veniat.
Nc quis interim excisain opponat Aquilcienscin ur-
bcmNicctw Aquileinsi» tempore, ila ut in ea uequo
919 P. ARAID.£ PISSERTATIO
circus pro ludis. neque theatra pro scenicis specta-
culis amplius exstarent. Sufucit nempe quod paulo
anteexstiter nt.ut in renuntiationis explicatione pom-
pas atque theatra. <reluti res audientibus omnino per-
spectas.nominare Aquileiensis pra?sul potuerit. Prae-
terea nonita fortasse Aquileiensis civitas excisa fuit,
ut illico majora etiam ac solidiora aedificia.quemad-
modum circi erant atque theatra.prar-sertim in praeci-
puis urbibus. solo aequata fuerint neque ita certe
: Ecclesia adhiberi solitam. sed potius formulae illius
excisa fuit. ut. saltem post Hunnorum ei Italia dis-
- aliqua ex parte iterum habitari non potue-
. intelligerent quam late pateret renuntiatio ab iis facta,
rit ; quod ipsa divi Leonis Magni ad Aquileiensem
Nicetam data epistola quadamtenus indicare vide-
tur.
Pr.tterquamquod ea erat tunc temporis populorum
insania atque dementiaerga circenses ludoset thea-
trorum scenas. ut ipsi qui supererant c.adibus civi-
tatum pauci civeshoc sibi veluti remedium erumnis
poscerent, ac procurarent Adeundus propterea co-
a»vi - ;uileiensiscriptorSalvianusinsupraci-
tato libro vi deGubernatione Dei.in quo totus est ai
eorum objurgandum insaniam.qui etiam excisis urbi-
bus. adductis necatisquecivibus.ac populatis regioni-
bus.pro circensibus tamen ac theatralibus deperibant.
En quomodo de his loquatur. qui aniissis in vasta-
tione Barbarorum theatris ac circis.theatralia nihilo-
minus atque cireensia alibi sibi poscebant « Cujus-
: quibusdamaliisdui'licemfui5seinusu,communiustri-
libet civitatis ineola? Ravennam aut Romam vene-
rint parssunt Romana? plebisin circo.pars sunt po-
puli Ravennatis in theatro ; ita cap. 9. De his vero
•>
qui urbium excidio superfuere.et nihilominus specta-
bi in eisdem urbibus. utiantea.desiderabant,
ita capite 15 « Pauci nobiles. qui
: excidio super-
fuerant, quasi pro summo deletae urbis remediocir-
censes ab imperatoribus postulabant. i Trevirorom
urbs eaerat, (.aMo>7 atque opulentissima ab
. loco de hac re scriDentem. « Post ha?c reseratasunt
auctore dicta.hocfactuni passa initiosaeculi quinti,et
hoc sibi solatiumdeprecataabimperatoribusHonorio
atque Constantio.uti notat Baluzius cum Valesio ad f
hnnc locam. Hujus proptereaurbibusexcidium longo
sermone prosequitur Salvianus: et ad eamitademum
orationem convertit.in re-n nostram valde accommode,
« Circeoses ergo. Treviri. desideratis.et hoc vastati,
hoc expugnati. post cladem. post sanguinem, post
supplicia. post caplivitatem. post tot eversae ur-
bis eicidia Ouid lacrvmabilius hac stultitia. quid
. Abrenuntio.Memorestocautionis tuas. In Heiaeme-
luctuosius hac amentia ?.... Theatra igi:ur quaeritis,
circum a principibuspostulatis?Cui.qua?so.statui.cui
populo. cui civilati ? l'rbi exustae ac perdita?. plebi
captivae et interempta?. qose aut periit aut luget; de
qua etiam si quid superest, totum calamitatis est
qua? cuncta aut moeslitudine estanxia, aut lacrvmis
eibausta,autorbitateprcstrata, in qua neseias pene
cujussit sors pejor acdurior, interfectorum. an vi-
ventium. Tanta?enim sunt miseriae superstitum, ut
infelicitatem vicerint mortuorum. Ludicra ergo pu-
blica, Trever. petis? Ubi.quaeso, eiercenda? An su-
per bustaet cineres.super ossaet sanguinem perem-
ptorum? 50
Q uae enim urbispars his malis omnibus
raeatfUbi non cruor fusus. ubi non strata corpora.
ubi nonconcisorummembra lacerata? L"bique facies
captae urbis.ubique horror captivitatis. ubique imago
mortis. Jacent reliquiae iofelicissima? plebis super
tumulos defunctorum suorum, et tu circenses rogas?
incendio civitas, et tu vultum festivifatis
usurpas? Lugent cuncla, tu laetuses? > HaecSalvia-
nus de Trevirorum civitate, et ad Trevirenses cives.
Quid igiturmirum.si pro illorum temporumdemen-
tia erga spectacula. et si pro morum pravitate, quae
:ra:undiam provocabat.ac Barbarorum manus in
Occidentis perniciem urgebat quid mirum. s: Aqui-
: tc:lesias iis temporibus esset necessitudo, immo
leia ipsa Trevirorum sortem experta, exemplo ipso-
rum. post Attilanam cladem, in paueis civibus qui
supereranl.et Barbaror . s evaserant.circen-
v
sibus pristinis inhiaverii atque theatri- -tas
episcopusin eiplicalioneoperum ihaboli. quibus ba-
ptismum petentes renuntiabant.et pompat et iheatra
1N S. NICETAM. — CAP. 111. 920
A memorare debuerit ? Sed de bis satis : et fortasse
etiam latiui quam oportebat.
Non est tamen omittenda ipsa renuntiationis vera
forcuula, qua? a Niceta nostro in tradendo regenera-
tionis sacramento fuerit usurpata.Jam in antecessum
monuimus. Nieetam in supra allatis textibus ei Sym-
B rplanatione ad eompetentes, et ex tertio Frag-
mentorum. non simplicem formulam retulisse in sua
explicationem ad instructionem fidelium, ut scilicet
in baptismatis susceptione : quod certe ipse quoque
satis innuit pervocem id est. quam praeponit enume-
rationi rerum illarum quas sub nomine operum dia-
boli venire docebat. et per ea quoque verba, et his
similipus malis, quibus enumerationem claudit. Si
Nicetae ailata verba diligentius eipendantur.apparet
profecto formulam in ejus Ecclesia adhiberi solitam,
fuisse illam. qua? duplici constabat renuntiatione,et
B omnium pene simplicissima erat nimirum diabolo
: :
et angelis ejus. demie et operibus ejus. absque alio
verborum additamento.Ei Operibus supra citatis Jo-
sephi Vicecomitis. et Josephi Catalani. qui renuntia-
tionis ritum expenderunt, constat aiiquibus in locis
obtinuisse unicam etiam renuntiationemomnia com-
prehendentem quae alibi dividebantur in plures. m
plicem, quadruplicem etiam alicubi, juxta rerum ac
verborum divisionem.Constac insuper nonunumubi-
que. sedvariumfuissectiam usum verborumin ipsa
elicienda renuntatione.Duplei erat renuntiatio quae
obtinebat in Ecclesia Meliolanensi sub divo Ambrosio,
paucis et ipsa concepta verbis: atque aberat omnino
pompa? voi, licet communiteralibiessetin usu. Pra?-
stat eumdem sanctum doctorem audire non uno in
libi sancta sanctorum. ingressus es regenerationis
sacrarium, repete quid interrosatus sis. recognosce
quod responderis renuntiasti diabolo et operibus
:
ejiu mundo, et luxuria ejus. » Ita in libro deMysteriis,
capite 2. Clarius idem Ambrosius in opere deSacra-
mentis, quod sub ejus nomine circumfertur.libro l,
capite i. « Quando te interrogavit Abrenuntiasdto-
:
bolo et operibus ejus ? quid respondisti ? Abrenuntio.
Abrenuntias sircult.et operibuseius? quid respondisti?
ron vero lib. i, cap. 4, omnia simul renuntiationis
verba in unum comprebendens.ita scribebat :
Dese-
..
rit qui abluitur intelligibilem illam 51
Pharaonem
principem istius mundi.dicens: Abrenuntio tibi, dia-
: boleet angelistuis.et operibus tuis.et imperiis tuis. »
Porro quidquid sit de modiea diversitate verborum,
qua? Ambrosium inter et ipsum Ambrosium apparet in
renuntiationisformulaquamipseinallatistextibusno-
bisexhibet. qua?que Mediolanensis Ecelesiaesuae tunc
fuissedicendaest;nemo, arbitror, diffitebitur renun-
tiationis formulam abAmbrosionobistraditammaxi-
q me convenire. ac pene eamdem esse cum ea, qua?
Nicetae fuit, auctoris Erplanationis Symboli ad com-
petentes. et tertii fragmenti ex ipsius deperditis lucu-
brationibus.Ctrobique nempe duplex renuntiatio ap-
paret: utrobiquedi'a6o/o renuntiatur et angtiis ejus;
utrobique et operibus ejus; ac simul utrobique deest
pompce seu pompnrum vox,qua? caeteroquin adeofre-
quens ac pene communis erat in formulis renuntia-
tionum.IsthaecveroNieetianaerenuntiationis formul*
similitudo cum alia Ecclesia? Mediolanensis subdivo
Ambrosio.non exiguum praebet indiciumagnoseendi
in eodem Nicetaepiscopum Aquileiensem.Quisenim
ignoratquanta Aquileienseminteret Mediolanensem
ouanta veluti consanguinitas:cum jamdiu sescinvi-
cem harum Eeclesiarum antistites episcopali ordina-
tione donarent.ac mutuis sese foverent officiis.utiei
historiis abundecollisimus, et clarissimusDe Rubeis
non uno in loco Aquileiensium Monumentorum ani-
madvertit, sicut etiam eruditissimus Oltrocchius in
 P. BRAID.-E DISSERTATIO IN S. NICETAM. — CAP. III. 922

sua Ecclesi» Mediolanensis Historia Ligustica paucis A bantur. Non dissimili modo apud Ezechielem, cap.
ab hinc annis in lucem edita. Sed ad alia prope- xvi, 10, eadem vox usurpatur, ubi de Jerusalem ci-
randum. vitate sermo est, quam auxerat Dominus dignitate
In eodem tertio fragmento, continuo posteaverba atque decore in conspectu omnium gentium Et
: ve-
quae supra retulimus. quibusque diaboli opera expli- stivi te, inquit Dominus, discoloribus,calceavi te
et
cavit, ita pergit beatus Nicetas, eos objurgans, qui janthino : et cinxi te bysso, et idui te sibtilibus. Hic
contra renuntiationem factam operibns diaboli, toti vero subtilia expositores interpretantur pro vestibus
erant in superfluo carnis ornatu, et in nimio sibi in genere tenuibus ac delicatis, et praecipue pro pal-
procurando corporis cultu. « Quid dicimus de his qui lio serico, admodum exili stamine confecto.
superfluo carnis ornatu jactare se volunt, et videri Quidquid autem intellexerit Nicetas in hoc frag-
mirabiies Taceo de exquisitis inutiliter vestimento-
! mento proexquisitisinutiliter vestimentorumsubtilita-
rum subtilitatibus. Oro vos, quid faciunt in viris ca- tibus, sive linea nempe, sive alterius materiae vesti-
pilli aquo (ucu) crispati. comse retro quidem cervicem menta, tanto tenuitatis artificio elaborata nemo qui- ;

cooperientes ante autem frontem penitus abscon-

; dem sibi facile persuaserit, delicatas hujusmodi vestes
dentes, ita ut nec signo Christi (crucis) locus liber re- apud feras acbarbaras gentes trans Danubium sitas,
linquatur in fronte, et eumdem(unde) se putant ha- Nicetse Daci tempore, inveniri potuisse sicuti neque ;

berealiquamgloriam vel decorem. indeturpitudinem
etignominiam contrahant.Siuiiliteretmulierescaput
ligantes utscutum, ut frons tamquam vallis inter duos
subsistat colles, ut de auribus pondera lapillorum
auro ligata dependeant, ut brachia honerentur (one-
gentes illas horum vestimentorum luxu ita fuisse de-
lectatas, ut inde corripi ab episcopo ac parente suo Ni-
ceta rnererentur.Iterum recolantur, quae degentium
g istaru m barbarie agrestibusque moribus ex sancti Pau-
lini versibus superius relatis erui facillime possunt ;

rentur) &uro, et cervicempremantcatena?vel lapides ;

etpedibussanguineaecaleiamentisflammulaerutilent.
Quisususinhis, quae utilitas invenitur,nisi sola inanis
pompa, etmens desiderio infantili corrupta ? » Haec
Nicetas in citato Vindobonensi fragmento. Quod hic
primum occurrit animadversione dignum, ea est in-
crepatio qua Nicetas episcopus eos perstringit, sive
mares sive feminas, qui exquisito corporis cultu, ni-
mioque ornatuum luxu superbiam illam atque jactan-
tiam ostendebant, quse inter diaboli opera ipse prius
enumeraverat, quibusque sacramento baptismatis ini-
tiandirenuntiaverant. Si porroconsularnus, qune jam
et unicuiquepatebit,nifallor,artesomnes, quaeluius
essent. et quae ad nimium vitse ac corporis cultum
spectarent, longe prorsus ab illis regionibus fuisse,
sicuti etiam harumce rerum delicatarum studium,
necnon et earumdem acquirendarum facilitatem ex
aliis Romani imperiiregionibus, quae nullam, ut plu-
rimum, aut certe exiguam cum gentibus barbaris et
a Romano imperio alienis commercii societatem ha-
bebant.EcontrarioquidSSnonhujusmodiAquileien-
sibus conveniret, incolis civitatis illius, quae, floren-
tibus rebus, omnium esset post Romam Italicarum
maxima atqueemporium ditissimum quo totius Orien-
,

in antecessum retulimus ex poemate sancti Paulini tisatque Occidentismercescopiose contluerenl quae- ;

Nolani de Dacorum, Scytharum, BessorumGetarum-
que populis recens ad fidem conversis per Nicetae
prjedicationem;sianimorecolamus,quaeibidemmag-
na ac mira idem sanctus prresulcommemorat in lau-
dem Nicetae sui de sancta illarum 52 gentium con- q veterem, aut veteris saltem luxus similitudinem
versatione, qua priscam Ecclesiae nascentis setatem
semulabantur quis credat mutatam tam subito, sub
;
oculis Nicetae ipsius, novte illius Ecclesiae faciem, ut
illi necesse fuerit eos fideles tamgraviter objurgare,
que etiam post Attilanamcladem, non illico apristino
statuac dignitate, atque ab omni prorsus exterorum
frequentia ita penitus dejecta fuit, ut non diu pos-
tea cives illius in vitae cultusque ratione aut luxum
quamdam, et quidem in Christianis reprehensione
dignam, servare potuerit ?
Alia veniunt in eodem Nicetae fragmento notatu
digna eaque sunt elegantes illae simulque graphicae
;

quod a data fide in regenerationis sacramento per descripliones, quibus velut ob oculos ponebat, eo-
renuntiationem factam operibusdiaboli velutirecessis- demque tempore reprehendebat supervacaneum ca-
sent ? Non igitur Nicetfe Daci videntur esse illa verba, pillorum cultum in maribus primum, postea in mu-
sed alteriuspotius Nicetae qui Ecclesiam jamadultam lieribus, quas etiam arguit quodcervicemet aures et
excoleret, ubi sensim abusus irrepserint qut pastoris brachia vario pretiosi cultus ornatu onerarent. « Oro
essent increpatione notandi; ideoque Nicetas potius vos, inquit, quid faciunt in viris capilli acu crispati,
Aquileiensis ille fuit, qui hfec in sua Aquileiensi Ec- comae retro quidem cervicem cooperientes, ante au-
clesia insectabalur. tern frontem penitus abscondentes, ita ut nec signo
Praeterea singillutim etiam nonnulla animadver- Christi (crucis) locus liber relinquatur in fronte? »
tenda occurrunt in allalis ex hoc Nicetae fragmento Loquitur hic Nicetas de vetustissimoillo signocrucis,
locutionibus. « Taceo. inquit, ille, de exquisitis inu- non quo frons tangebatur. manu postea ad pectus de-
tiliter vestimentorum subtilitatibus. • Quid sunt istae ducta, inde ad utrumque latus scapularum relata,
tulitilitates vestimentorum inutiliter exquisitx f Vesti- quod signum crucis majus appellari potest, et quo
menta, ut apparet, non quidem ad usum, sed ad communis hodie Christiani utuntur; sed potius de
luxum unice comparata vestimenta, arbitror, abso-
; r, illo signo crucis, quod totum in fronte perficiebatur,
lutos perfectionis non modo, elegantisque opcris, ve- ducto pollice supra frontem in modum crucis, quod
rum eliam mirae tenuitatis qualia sunt quae pannis
;
signum minus recte dicemus, cujusque usus etiam
constant levissimis, summa arte ac labore confectis apud nos, at minus frequens, habetur. De hoc certe
ex lanae aut gossypii aut lini aut serici filis exilissinie minori signointelligendusTertullianus in vulgatoillo
ductis. Hujusmodi vestinientorumsubtilium abusus, textu, qui legitur in libro de corona, capite 4 « Ad :

quinon modo Chrislianam moderationem, sed vere-
cundiam quoque persaepe lasderet atque pudorem,
ineininebatfortassc HieronyniusinepistolaadLa>taiii,
i|u ,r 107 est in editione Vallarsii, num. 10, ubi eam
instituens super disciplina filiola». « Talia.
; aiebat,
vestimenta paret, quibus pellatur frigus, non quibus
vestita corpora nudentur. o Ilanc autem sulitilitutis
vocemquoad vestimonta,ut luxumnotaret C.hristiano
hoiniiip minus dignum, siimpsit fortasse Nicetas ex
prophcticis Iocutionibus. Namapud Isaiam.cap. xix,
9, ubi describitur onus /Egypti: Confundsnlur, aiebat
prophel&,quioperabantur tinum, peelentes, et textntes
n iirii.u ubi per hsc subtitiu lineae vcstes maxime
;
intelliguntnr suniin.r tenuitatis, quirin .Egypto texe-
omnem progressum atque promotum, ad omnem
aditum etexitum, adcalciatum, ad lavacra, admen-
sas, ad lumina, ad cubilia, ad sedilia, quacumque nos
conversatio exercet, frontem crucis signaculo teri-
mus. »I)e hoc eodemetiamsanctiis Augustinus Enar-
ratione in psal. l, num. 1, ubi conquerebatur quod
hoc signo se inunirent in fronte Cliristiani etiam in
ipso circo, quolies aliqua de causa expavescerent,
quin interim animadverterent ex signo ipso, locum
eisdem esse non debere in vanitatibus et insaniis,
quibus spectanles aderant. « Quam multos hodie,
fratrcs noslros cogitamus et plangimus ire in vani-
tales et insanias mendaces... Qui si forte in ciroo
aliqua ex causa eipavescant, continuo se signant, et
 : . _

i? P. BRATD.£ DISSERTATIO 1* 5. NICETAM. — CAP. IV m

sunt portantes in fronte, ande abscederent.
illie si A nec iU qnidem eicellenti.ut Tidetur. artifice.ut :.inc
hoc in corde portareni Cam itixjae de !
.- proinde apparea: in bonarum artinm declinatione,
lovjuatur etiam Nicetas, quoi totaui fiehat in fronte. im religione adulU opus
fnnttm nimirum ttrtnd» ut aiebat Tert a\ iianu? iiiud Aquileiee prodiisse. cum nihii quoque ibidem
ftvnU prop:erea velutiimpressumiliadquodaiiiinodo . ! -od idololatriani sapiat. Yideas porro mulie-
atque I oodam rem hanc, criniDus iecussatim impleiis. capuf liga-
aperUui Crxrstia eine- ttm h&bentem ut sculum: Tiieas illius frente u.(.im-
j obduetam, ae pemitm ahtmtdilam, foaai paHtm. titrr duot subtitttre eollti e crinibus
ad o.nnem eo- hinc inde sursentes Tideas fortasse etiam dt avrxbtu:

rum s. t V . -2T conquereba- -

potuitralat.. .. auro certe hqata ;
tar de «. qui norum Tideas demum etiam cerriffm catenit tel laptdttaa
comee et capiiic amantes, frontem suam . prts*am in medio inter utrumque coliem. His :. u
iU cmpiiiis tfgrbaal. al bmai i:bennn nem rtlinqut- pralusisse sufficiat sequenti capiti. in quo Talid.ori-
: bus argumenlis probandum ei instituto suscipimus
-
i - :m hnjasmodi 55 -'um Romatianum, quem
S .::. ;

irrepsisse in N. cetae Da episcopa: u. inter gentes ii- •- ^stendiruus hactenus ind

las trans Daaubiomsiti :iea- nibusei tempore primom, deinde etiarnei ioco du-
tiosem ah r ?que -eam.mquam.se j Nicetam illom Romatianum
.

per apoato. . . an- aGennadio nun:upatum. esse profecto .Niceam sen

nte. aie religioneprofeceran: .m Aquileiensem, qui sancti Leonia
»m :....-* Paulinu! reiebrare potu- -Magni I :. et ai quem ejusdem saneti
A. .--- Ii.. ,-
54 obrepunt . - jla.
a . >rerui:. eram dantibus, qui- CAPUT IV.
.-•:.» «fl i appetan. :.ae ad m
.ecommodum. ad
Rjn.at epitcoput Xiceas, stu Sicttat, a
::*
plendarem specUnt in popuhs quo-
:

. itemporis lapsu de- .Miio me: dubio prxal Xictat, seu

.

...entit, qui tan-ctx Leonis

. e scTerior s consae-
recedunt. Aqui- il ,ii lempore foruU, a od quem e;iuiit'i: sancti
im Daco. ponlifid* tstUU
MM isUe onTer. nimis :e.:. :m ?.: N:ce:asiiie seu Nicetas RomatianaB
cap. oi induigentes. ut sig no erucis in fron- dTitatis episcopu< a Gennadio memoratus. et duorum
iocum l laad airtfaa - anctoropusculorum quaegermanaostendimus, nunc
coojecturam bane nostram magis adhac connrmat. potissimum ioquirendum Tenit: eumque, quem non
s»-ai: -eam seu NiceUm Dacum saneti Paulini .\"o-
et a caaonico :
-
lani amieum bucusque probaTimus. sicuti neque il-
itis pagiaa -
1 ) u- iius esse in Oacia Cisdanubiana Romesianae sive Re-
. jm laera manu -
mesianssTelRemissiana; aut RomatiaDeecivitatis epi-
rumieser scopum eum.inquam, asserimus
; esse reipsa Niceam
li iem paganus ta episcopum Aquileiensem, qui sancti
TOJi ei- Leonis Masni tempore floruit. et ad quem ejusdem
7 [h e Aqai- : ontiricis decretalis eistat epistola. A graviori
hiliter non pertinet. nimirum disquisitione ad grarissimam nunc accedi-
-i penitos aboiita atria non esset. hu mas.in quaopUndum quidem esset lucuientioraad-
moii Umen nor. ascripiionibus et esse areumenta quae rem conficerent apertissime :

! proderefs -m sed in qua nihilominus talia sunt qua; etiam conje-

-
iorum cu :um olim fuisse in- ctando in medium proferemus, ut assensum sibi, ni
•
pagai -.tii i a.-ant promereri.
potaeri - snis. qui tb- be N .ileiensis episcopi »Ute ut pauca
niute dncti obs rent. ae renoTarentcul- prsmittam, quee eitra eontrOTersiam sunt posita ;
tar« fonti - >ore qoodam r . on r. B primisest. Niceam hunc, uti recte animad-
omnimode abborrer eni pacranorum snorum eri vtiam clarissimus Bernardus Maria De Rubeis
eonsuetudine Hoc Tero de ririsiquid deinde inmu- in Momumentis tcciesiae Aquileiensis. cap. 17, col.
m frasnaento ? 15j,non esse iilumqui tempore diviHieronvmi Aqui-
Prosequitur nim:rumNi:eUsobjurgationemsuam, leiensisEcclesiaeh.Tpodiaconus erat.et ad quem ejus-
dieeii' s . demsancti doetons famiiiarisexstat epispola. qua; ad
tom. i jmqoam i annum circiter speeUt374, utapud ejusdemOperum
colles. ut .
.-um auro ligata editores aetas enim istius inde recte perpensa non
;

dependeant, ut brachia onerentar oatitur. ut locum epscopatus Nicetae nostri in Leo-

premant caten> -.etpedibas sanguineaecal- nis magni pontificatu sit implere potuerit. Aiterum i

eiamentisflamr: nt Deindeobiureationem i est, anno 454. post Attilanum vero Aquiieiae eiei-
ntramqoe. Um
=.m qaara mulier.b .- dium anno secundo, NiceUm noslrum in Aquileienri
conciadit: t puisos- :iomine Secundo, non au-
nisi sola inanis pompa. et mens detiderio ir tem. ut alicui i -omatio, qui successores
• .

eamq «itum , il quinque an;e NiceUm deinde anno :

atqae pompaticam maiierum cultum a Niceta deh- lalamad consuitationes illius epistolam diri
neatom. at diffie le admodam credi possit eumdem Leonis.Magni, qu*est inUr ejusdem epistolas editio-
barbaras Dacorum gentes trans Da- netas VeronensiuiD.fr r.m.num.
nuDium positas, difficiiias rero inter noTos i.ios fi- iemum an:i' 4^5 ei hac vita migrasse, uti ex
deles recens a beat: uristianorum populo AquileiensibusChronicishaberr... ^aacparte
-- - -' hicopportune lapsisAqoi- Tiri docti consensum minime recusarunt.
leiensis occurrat,
unde inferre pos>. ...eien- Hicne igitur Aquileiensis NiceUs Leoni Magno
siam malierumcuitum respondere.Vicei^ Terbis al- ::i fuerit ac Niceas seu Nicetas Romatia-
latis ideoque non Daei, sed Aquiieiensi-
: 5 episcopus aGennadio memoratus, atque
**•* T *rL i ; UI attalimus ei Vindobonensi duorum auctor opusculorum, quae geniiana capite 1
meiapis hujusmodi inpr- a niuiirum nam. quaeso, si opusculi :

-l..ubi muneren. Exclamalionit Symb: .tttntzt auctor esse

ndauaaaaiTphc
. .

i£n aj pectu usque, non pousi (ueeaa Nieetas Daeus sancti Paulini m

i 915 P. BRAID/E DISSERTATIO IN
No]aniamicusejusdemquelaudibus56 ce e bratus,de '
quo uno taotum exstat quaestio, quoniam, uti vidi-
musde hceresiEutychianain Explanationeillasermo
babetur, quam Nicetas Dacus aetate sua nequibat at-
tiugere, a qua immo longe adbuc abfuisse ostendi-
mus cum ad superos evolavit quid est, quod a Ro-
; gennino praeferentinomenauctorissui.quamscriptor,
manieodicisauotoritatein bibliotbeca Ghisiananuper
detecti discedere nos compellat, ut ubi bic clare et
perspicue,uulla cbaracteris di(Terentia,nulla vitiatio-
nis nota, nullo signoliturae, nullos posteriorismanus
vestigio, habet simpliciter Explanatio Symboli beati
Niceta; Aqutleiensis episcopi habita ad competentes,
nos legere, aut certe concipere animo debeamus,
prout clarissimus Zabeus autumat, beati Niceta;,
vel Nicex liomatiance in Dacia episcopi? Nicetas ille
Dacus sancti Paulini Nolani amicus.auctor illiusopu-
sculi esse non potest Nicetas alter non exstat, aut
: temporis disciplina judicabit, illum Romamattulisse
certe non astruitur, qui Explanationem Symboli de-
deritatZcomyie/ento.atque in ea de Eutvchiana haeresi-
sermouera habere potuerit, et itacum Niceta nostro
Aquileiensi aliqua saltem veritatis specie decertare
stat ergo fides inconcussa Romani codicis Ghisiani,
qui auctorem Explanatwnis Sytnboli ad competentes
NicetamAquileiensemfacit etcumauctoruniusopu-
; celebri epistolaad Flavianum profligatum.etaNiceta
sculi alterius pariter quidemsit ad lapsam Virginem
appellati, nostra viget propositio, quod Romatianse
civitatis episcopusNiceasseu NicetasaGennadio me-
moratus, sit dubio procul Niceas seu Nicetas episco-
pus Aquileiensis, qui sancti Leonis Magni tempore
floruit, et ad quem ejusdemsancti pontiflcis exstat
epistola.
Si auctoritatem vero addere placeat, accedit, quod
vireruditus Carolus Fea.qui primus nobis anno 1790
insuaMiscellaneaFilologicaCritiqua Antiquaria.tomo
I, pag. 7 (quae tamen nescio quo fato ullra primum
tomum progressa non est), hujus nuperrimi opusculi
de Symbolo ad competentes, uti in bibliotheca Ghi-
siana Rornaelatentis notitiam praebuit, quique etiam
illudopportune nobis exhibere pollicitus fuerat.quod
impletum non vidimus Carolus, inquam, Fea, pro
; gendus Gennadius est. Cum nondum ullus codex ap-
sua hujusmodi rerum peritia, clare asserere non du-
bitaverit, juxta critices regulas hoc opusculum esse
illius Aqutleiensis Nicetae qui ad sanctum Leonem
Magnum varias proposuit Quwstiones.Praestat eum-
dem audire itacitato locobreviter scribentem, prout
simplex reiindicatio postulabat.« ExplanatioSymboli
beati Niceta> Aquiteiensts episeopi habita ad competen-
ies ; di quello stesso Xiceta, che propose varie ques-
tioni sul matrimoniodeiGoti Ariani asan Leone Ma-
gno, la risposta del quale esiste fra le sue opere. Di
lui parlano a lungo il De Rubeis, il Liruti, ed allri
ma non parlano di quesf opuscolo, che iocredosuo,
per quanto si puo affermare colle regole della cri-
tica. » Ua ille qui certe non sine causa; cognitione
: sianam, etc, in Dacia invenieutes apud geographos
judicavit ; utpote qui et codicem illuin Ghtsianum
propriis oculis aspicere potuit ac procul dubio etiam
aspexit, elLirutum nominat ac De Rubeis,quoscerte
cum aliis pluribus. ante hujus codicis detectionem,
sententiaesuiefautores nonhabebat. Itiuam vero de-
disset illo nobis hujusmodi opusculum opinionem
: Remisianam aut Reniesianam seu Homessianam, clc,
certe suam ita flrmasset, ut nobis nunc minime ne-
cesse foret pro eadem, viribus licel imparibus.dimi-
care.
Hem ilaqueproscqui animadversione ali-
libet, et
qua illuslrare. Aut erravit Gennadius Massiliensis,
qui Nicetam nostrum Romatianie civilatis scripsit
episcopum.cuiii scribere debuisset episcopuui Aqui-
leiensem aut erravit Romanus codex, qui Nicelani
; etiam taliaafiVrt in smii illius opuscull, qu83 iiiinime
exhibuit ppiscopum Aquileiensem, cum Iradere de-
buissetepiscopum civitatisRomatiansB.Sierrorreipsa
57 sit in aiterutro, cui potius habenda lides est,
1
Uennadio, an Romano codici f Porro Gennadius.utut
diligens babeatur ac solers, srriplor tandem neque
Bcc esiae Aquileiensi proxiraus.neque Itains est,neque
nndequaque eraaculatus, uli sno loco dicemus; et
scriptor etiam est, qui alienu refert, et qui forlasse
uon ouimu vidwit de quibus icribebat, iinmo plura
;
S. NICETAM. — CAP. IV. 926
A etiam relatu sciverit quam ipse per sese cognoverit.
Romanus vero codex ipsa estNicetwelueubratio.quae
nomen prodit parentis sui, et episcopatus designat
locum. Hicnimirum velutideseipso testimonium per-
hibet,ille dealio. Quis vero non potius credat operi
alieno acdissitu aliter refemiti?Romanusetiam co-
dex, quamvissaecuii xiv in charactere oslondat fa-
ciem, nullum dubium quin ex vetustiori, et fortasse
ex coaevo ipsi auctori codice, sieculo xiv exscriptus
sit. Cum vero ex epistola supracitata sancti Leonis
papaead Nieetam Aquileiensem edoceamur Romanae
Ecclesiae diaconum, Adeodatum nomine, ab Aquileia
Romam reversum Nicetae Aquileiensis episcopi con-
sultationes adpontificem delulisse; non male quidem
quispiam conjectaverit, immo vero icque pro illius
Nicetae Aquileiensis opusculum de Symbolo. atque hoc
prss aliis Nicetee ipsiusopusculis selegissequod Leoni
B papae et Romanis omnibus exhiberet, utpote testem
: fidei qua? in Aquileiensi Ecclesia publice tradebatur;
maxime vero habita ratione ad novum Eutj-chianum
errorem, paulo pridein tam strenue a divo Leonein
ipsis Leonis sensibus ac momentis.immoetiam ver-
bis, uti vidimus, ex eadem epistola sumptis exagita-
tum. En igiturfortasse exemplar Explanatwnis Sym-
boli ad ipsum quintum saeculum pertinens, unde post-
ea saeculo xiv eductum fuitapographum Ghisianum,
quod tamdiu in bibliothecarum forulis latitavit, ac
tandem uostra hac eetate in lucem prodiit ad eccle-
siasticam lihrorum supellectilem novo hoc cimelio
sane pretiosissimo augendam, ad catholicorum dog-
matum traditionemvalidiusconfirmandam.necnonet
adnovamin ecclesiasticahistorialucem effundendam.
Non igitur ex Gennadiano opereiubi error in al-
terutro subsit. qui nulla possit conciliationeauferri);
non ex Gennadiano opere corrigenda est inscriptio
q Romani codicis, sed potius ex Romano codice corri-
paruisset, qui difficullatem de Romatiana civitate
Geunadii in Niceta suo dirimeret, eumdemque elare
et perspicue Aquileiensem episcopum appellaret ;
prudentissime segessisse fateor scriptores gravissi-
mos, qui minime ausi sunt ex Romatiana; civitatis
nomine episcopatum Aquileiensem prodere, neque
cardinali Baronio subscribendum putarunt, aliisque
paucis, quid haud satis quidem tunc firmisrationibus
Aquileiensem hujus Nicetae Gennadiani episcopatum
tuebantnr, asserentes confidenter Aquilciensem rca-
pse civitatem pro Romatiana illa in Genuadio haben-
dam. Uuinimmo ignoscendum quoque eisdem existi-
mo, quod Remisianam aut Remesianani scu Homes-
aliosque scriptores veteres.necnon aliuinqiioque Ni-
celam cpiscopum Dacum sancti Paulini Nolani ami-
cum, autumarunt hunc non dubie osse Nicetam a
r, Gennadio memoratum.et Homatianam illam Genna-
dii civitatem facile esseposse.pro vocis similitudinc,
in Dacia Cisdanubiana, cujus scriptores ac oeogra-
phi veteres meminere. At pnslquam omnihiis icnotus
codex demum apparuit.58 'l u nulla neipie fnlsitatis
'
neque interpolationis nota, ininio taiilo sinceritatis
eharaotere, tam simpljci assertione. unum ex illis
septem opusculis, a Gennadio Nicetai ltomatianio
ascriptis, Nicetse Aquileiensi episcopo tribuit. qui
possunt Nicelae Daco Paulini .Nolani amico conve-
nire; quis ex eodem codice tam optiiniB notte rem
actam non judicaverit, aenequaquam amplius requi-
rendum in Dacia? Remiaiana seuKomessiana aut Re-
mesiana, etc, episcopum civitatis Romalianee Gen-
nadii. <iuein Romanul cn<\,-\ episcopum Aquileien-
sem esseassent proindeque Romatians civital sepi-
;
scopum INicenm seu Nicetam, ipsum esse Nicetam
epitcopuiu AquileiensemV
 . . .: . : :

m P. BRAID..E DISSERTATIO I>" S. MCETAM. — CAP. IV. 928

-iptionem seu titulum o: - .atumputat \ omississet pr- ..episeopi titulum in illum ar-
darissimus Zabeus ab iilius eiscriptore, qui (i i chiepiscopi commutare, nt consuetudini post quin-
gens in codiee Tetustiori - tum saeculum inducta. inserviret, et t&m praeclara
Xietttt episeopi. ipse arbitratu suo Tocem -onorem non minueret. Quid aatem si censea-
Aqmileitnsis. ex notitia quam habere p- tur orta intrusio vods AquiitUnsis in oposcali in-
qaen: porumei- «OT- qao Romanus codex bi-
nomine.lta in disser . bliothecs Gbisians exaralus dicitur ? Tuac videlicet
delicet Zabeo neces.- . ire ad propriam neque episcopi neque arcbiepiscopi titnlo utebantur 1
aem rnendam. ertam Romani pnesules Aquileienses sed ex inveterata saeculorum \

eodieis&ucu-rr.ate--, vade praecedentium consuetudine patriarcharum vocabilo

hanc benemerito amanuensi. cni se: -emas appellabantur, uti . astiea bistoria
. •

:.--;:.:._:..> :?: = : : ;«:_ ... . :::: :-.: .-'.::.. s notum. Minus itaque apposite intrusisset

eolpam : cum c . - alterins arbitrii tunctemp .torOpuseuUvocemAjujkiensu

: ptioneoc- post illas Siceke :em absque immata-
ep. -

amoneq. <eo arbitra- tione prae . tcopi in vooem patriarchce, i

riam illamin opuse; qus sola erat prssalam Aquiidensiam appellatio,

Uienj.: am. seu titulum qusque nsurp&talegiturquoad Nicetam ipsumetiam
oaaccnli t qai primaeram suam et inkalendariis Aquileiens:- vpis editis. <qus
originalec. adal ; quod nunc «ri- abannosaltem 16ot,usquead annumlT53,
ii.

dendum. g ubi ad diem ii Junii ofndnm indic pa~ -

-irio addi- triarcka? AquiUientis confessoru. Nullo igitur modo

tam putat Zabe«s in eod ri hujns ExpUt- :ur additio vocis AquiUiensis in Ro-
.

malimit Sgmhcli, qui f lpso manocodicebibliothecxGbisianse, qus a clarissimo

qunto saeculo l _evi ; Zabeo judicatur ab illias exscriptore facta : sed vox
r_onmab» oecolinv. cnjus illa pr:.:. n eodice ipso originis censenda
est codex Romanus in bi: _na naper jti tota illa inscriptio. quse eidem too auctor
deteetas, et adhoe in toto orbe Jam vero tem addit. quod mox videndum.
saxalo qninto. nimiram ;
Hae: nimirum Romani codicis inscriptio ita seha-
ab o: ih bet : BxpUtnatio Symboli uiUUnsit
;

aon poterat. daornm hDrumce Nicetaram. maxime episcopi nabita ad comvtttntes. Nitor et simpl:
autem lnEcdesiis P . nasproal- hujosinscriptionisquintamsaeculumapprimesapiunt,
tero -
asi pro ar: etmireconcordant cum nitore ac simpticitalt totius
>-:.-:.: -.- - -- .-.
. . .:.--:. - . opusculi, ob qu&s dotes & Genn&dio commendatur :
:
:-< ::.::-: :_c ;: e: .«:: ._:.. «_:. -\ : \: _? L- -
ideoque hsc ipsa opusculi inscriptio.nitoris ac sim-
. it&tis merito. jure optimo conferri potest cum
-
inscriptionef - As divi Leonis Magni ad >.-
:.;-._ -f : . .Onti- cetam ipsnm. qus t&lis est : Leo episcopus .

* roenl dabio de eode ac de oposalutem. Titulum beati, quemNi-

Qlins e nomini praefixam videmus, non immeritoconje-
emersa. cam Roma popolo Terba fa i .mfuisseabinitioapposituma primo opuseuli
._q Dacas sancti Paulini Nolani s exscriptoi -.-.ab ipso Romanae
teste epistola Se erum, do- • dianoco Adeodato, qui probabiliter ex Aquileia Ex-
..manit mtrito admirandut ai- pU.nationem Sumboli Nicetae episcopi secum detulit
vtmer . s bomo non erat, ut amanuen- Romam. uti antea innuebam. Certe beati denomina-
- nsem intrudere tio honoris titulus erat, qui illa aet&te eti&m viventi-
v .---;;- - ponamas Eiplana bus episcopis p&ssim deferebatur.sicuti plura nos do-
tioaem har. iisse centejasdemsaeculimonamenta,maximeTeroepisto-
iti, qui ( laruminscriptionesnonpaucse, quaein 60 Operibus
im nihil adsit quod s _:torum Patrum habentar. Ejusmodi titalo beati
ignoraiioin co: don&banlureadem aetate etiam insignes doctrinaae
redipotest. -:am pro altero ipso pieta .lli praecipue quorum in
qainto sccolo arb :. illins opusculi Ecclesiae sdificationem exstabajat Opera : et celebre
est decretum Gelasii papae ad&nnum pertinens 494.
de Authenticis Libris. et de Apocrrphis Seripturis,
E n illam exscriptam Telim in concilio 70 episcoporum Romse habito, quod ri-
jintom ssecalom exarato. Cum enim 59 dere est in concili.s Labbei cura Coleti, tomo V,
;m ssculum usas etiamin Occidente in^ ipu 1 Fontanimum de Antiquitatibus
?piscopos appe jlesillos quim. - • I' Hortae in appendice sub num. 1. ubi titulo beatornm
falgebant, qui ususjam comm
litica anctoritate singillatim recensentur omnes ii quorum Opera com-
mns : nlo tju. in uniTersa Occidentali mend&ntur Teluti recipienda :nimirumbeatiC_Tpriani
«ii, ut apad erudito. .: monait novis- martTris et episcopi. beati Gregorii Naz.anzeni epi-
sime cl&rissimus ab: s Diploma- scopi.beati Basilii Cappadociae episcopi. beati Atha-
bus Italk :moII, libro n. nasii Alexandrini episcopi, beati Cvrilli Alexandrini
parte n. cap. 14. num 8. nec non et in episcopi, beati Joannis Contantinopolitani episcopi,
.mbrosiano, pae. t . . - beati Theophili Alexandrini episcopi, beati Hilarii
'

etiair. iiem Caje:anus _ias Pictaviensis episcopi, beati Ambrosii Mediolanensis

Papiri Diplomatici pag. I episcopi, beati Augustini Hipponensis episcopi. beati
289, ia&nr 5> ad papTru:. -
:riptor . Hieron.Tmi presbTteri, beati Prosperi viri religiosis-
:to quinto szculo p
. :arum non «
simi. beatiLeonis papae.Siigitur beati titulo insigni-
non tum videmus Nicetam Aquileiensem in ejusdem opu-
nimirum _ii inscriptione sive adh;
: -ivepaulo - ? ;

"
i decessum ita foer:t ab eiscriptore opuscali app:
f-oporum indacto ti- - iriptio illa procul dubio scribendi modum
j-iadebant sed ad : iinam ejusdem quinti. saecaii. in qao
- BomMtimma in Daeia. quod melias ea __tate \ juileiensis floruit.
-:opi titulo conTeniebat: autsi vo- .: vero eo etiam magis elncet. quod beatus ip-
~.a vocem A?»i7ei"e«n»intrndere, non S -etas simplici episcopi titulo nomin&tur : quod
929 P. BRAID.E DISSERTATIO IN
ad ejusdem sasculi disciplinam perinde pertinet,Iicet
Aquileiensis Ecclesia jam pridem metropoleos honore
fulgeret : ipsa namque circa annum Chrisrti 369, in
sancto Valeriano episcopo Aquileiensi, qui rem ca-
tholicam contra Arianos strenue tuitus fuerat, om-
nium prima inter Italiae Ecclesias hoc honore deco-
rata fuit, Damaso pontifice Maximo, uti post viros
clarissimosnoviteretiamseripsiteruditissimusnoster,
multisqueeditis Operibus clarus, Innocentius Maria
Lirutus, e Patavina nuper Benedictinorum familia.
nunc autem episcopus Veronensiumin Exercitatione
Patavii cusa anno 1787, de sero Metropoleon Eccle-
siasticarum Ortu in Occidente, capite2. Etsi vero se-
ptimi, atque etiam sextissculi adsint exemplain Oc-
cidentali Ecclesia,exquibusdeprehendimusmetropo-
litanos episcopos jam tuncccepisse archiepiscoporum
titulo augeri, uti cum aliis supralaudatus Cajetanus
Maurinius loco citato ; quinti certesa-culinullum in-
venire est in sinceris monumentis atque idem prae-
: chiano errore viginti circiter annis anterior,secundo
clarissimus vir papyrum suam illustrans 86annioo3,
inquaprafisulum Ravennatensiummentio cum titulo
archiepiscoporum, in annotatione (31) ad eamdem
pag. 287, admonet ipsius Ecclesiaeantistites simplici
episcoporum nomine semper appellatos fuisse in pa-
pyris praedicto anno 553 anterioribus licet erudito-;
rum concordi testimonio constet, Havennatensem
Ecclesiam, jam inde abaetate saltem diviPetriChry-
sologi, ecclesiasticam metropolim factam fuisse. ea
etiam de causa, quod Ravenna, regia tunc esset ei-
vitas, ut apud eumdem Lirutum citato loco habe-
mus. Cum igitur hic videamus Nicetatn nostrum Aqui-
leiensem, quamvis metropolitam, episcopumsimpli-
citer appellatum eo prorsus modo quo alii Orientis et
Occidentis metropolitae, Athanasius, ex. gr., et Theo-
philus episcopi Alexandrini, et Ambrosius episcopus
Mediolanensis, aliique in praedicto Gelasii decreto re-
censiti, nec non et eo prorsus modo quo eumdem
Leo Magnus appellavit in epistola ad ipsum data ; quod nonvidebatur. Manducans ut homo;et pascens
quis inde quoque non colligat, inscriptionem illam
seu titulum opusculi deSymbolo talem esse, qui pri-
maevam suamsinceritatem,(}l et originalem quinti
saeeuli cum eodem opusculo faciem ostendat.acpro-
pterea improbabiliorem omnino reddatintrusionem
illam vocis Aquileiensis a clarissimo Zabeo excogi-
tatam 1
Sed jamab opusculi inscriptione adipsum opuscu-
Ium descendamus ubi primo ea sunt perpendenda
; homo ex passionibus agnoscitur, ita D6us exdivinis
quae tempus quodammodo Nicetae Aquileiensis desi-
gnant, deinde quae Aquileiensis Ecclesias fetum opu-
sculum illud ostendunt. Jamsupra notavimus Aqui-
leiensis Nicetae episcopatum anno 454 inchoatum, et
ad annum485productumfuisse. Episcopatum nempe
inchoavit Nicetas anno post datam adivo Leone epi-
stolam adFlavianum quinto, et postconrilium Chal-
cedonense tertio cum scilicet,quamvis Eutychianus
; cognovi, dicente ipso Salvatore ad Judreos Si mihi
error ubique ab Ecclesia reprobatus et anathemate
perculsus fuisset, nec vires tamen perdiderat, nec
amiserat sectatores. Cumigitur Aquileiensem cathe- D
dram Nicetas episcopus conscendit, Eutychianus error
contra quem oportebat Eeclesiae
prae caeteris erat,
pastoresgladio Verbi Dei dimkare, necnon et pecu-
liari studio disertisque verbis fidelem populum con-
munire, ne se abripere pateretur a novis seducto-
ribus, a quibus non ita tune solummodo periculum
imminebat sicut ab hsereticis praecedenlibus, sedqui
ideo etiam periculosiores erant, quia sub specie
tuendoe fidei, el Nestorianse haereseos profligandee
suum effundebant errorem. Quid autem Nicetas in
opusculo de Sijmbolo ad competentes, ubi reapse ex
professo illa novella germina catholicis erantdogniii-
libus imbuenda, atque in professione verae fidei con-
solidanda ? Dogma nimirum
de vcra in Christo,sicut
humanitate, ita competentibus tradit,
divinitate, ita
capite 4, quod in antecessum retulimus, quodque
inlerius ctiam subjicicmus, ut et elocutionis vi, ct
momentorum robore, el orationis instantia, et qua-
dam etiam prolixitate sermouis satis ostendat hoc
S. MCETAM. — CAP. IV. 930
A esse prae ceeteris, de quotunc oportebat et aliquanto
fusius dieere, et ardentiori studio instare, ne se sine-
rent in errorem abduci ab adversariis, qui preesto
essent adeorum mentes decipiendas, si imparatas et
minus cautas invenissent. Quid vero, quodEutychen
et Eutychianos falsadocentes ibidem designansNice-
tas, non proprio eos nomine, sieuti alios quosdam
heereticosqui schismaticosabeorum primipilisappel-
Iat, sed quasi notissimos cunctis, atque insidiosa
doctrinapreesentes, communi nomenclaturacomme-
morat dicens; ei-roneos hcereticos et magistros fal-
lacioe ?
Adhuc apertiora nihilominus sunt quae sequuntur,
ad indieandum Nicetse Aquileiensis tempus, immo
etiam, ut opinor, primos episcopatus sui annos. In
citato capite 4 Explanationis Symboli non Eutyehetis
error tantummodo a Niceta impetitur, uti vidimus,
sed etiam error Nestorii hic autem, quamvis Euty-
:
B loco ponitur et dum in illo nimius fortasse videtur
;
Nicetas quam simplex Symboli explanatio requirat,
in hoc e contrario brevissimus est, quasi scilicet
parum aut nihil oporteret de eo disserere, qui jam,
novo Eutychetis erumpente errore opposito, vires
propemodum amisisset. En illius verba, fqua? hic de
utroque errore subjicimus, ut facilius conferantur :
« Crede hunc, qui ex virgine natus est, nobiscum,
esse Deum Deum ante saecula de Patre
; homi- ;
nem ex Virgine propter homines. Vere incarnatum,
non putative, sicut quidam dicunt erronei haeretici
erubescentes mysterium Dei. In phantasmate dicunt
factam Domini incarnationem quia non vere fuerit
:
quod videbatur, sedoculos fefellerit hominum.Quod
absit, absitomninoaDeiveritate. Si enimfalsa incar-
natio 62 est.falsa erit et salus hominum.Quod si vere
salus in Christo est, veraeequeincarnatioest.Inipso
utrumque existens homo, quod videbalur Deus,
; ;
G quinque millia hominum quinque panibus,quiaDeus
Dormiens ut homo in navi sedventis et mariimpe-
;
rans, quia Deus. Manus cruci affigens velut homo ;
sed paradisum confitenti se latroni tribuens, quia
Deus.Mortem postremosuscipiens deposito admodi-
cum corpore, ut horao;sed quatriduanum mortuum
de sepulcro suscitans, quia Deus. Utrumque ergo
credendus est Christus Deus, et homo: quia sicut
;
operibus manifestatur. Habes ergo unde respuas
magistros fallaciae, » Hactenus contra Eutychianum
errorem Nicetas quae vero continuo subdit, sunt
:
contra errorem Nestorii ait enim ; « Si quis tibi
:
hominem tantummodo Christum tuisse in aurihus
susurrare tentaverit, dicito quia horoo pcr praedicta
factus est. Quem ex virtutibus, etprofessionibusjam
:
non cultis credere, vel operibus credite, et corjnoscite
quia eyoin Patre, et Pater in me. » Quid sibi.quaeso,
vult h;ec ordinis inversio.et haec loquendi disparitas
de Eutychiano errore,ac de Nestoriano? Quid nimi-
rum est, quod hic Nicetas non a Nestoriano errore
qui primus eruperat, sed ab Eutychiano mouitionem
suam incipit? Undeest, quodet tam accurate Euty-
chianum errorem exponit, et tam diligenter et tam
valide antidotum praebct contra eum, sumptis ex
evangelica historia argumentis. dum e converso pres-
sius, et paucis verbis Nestorianismum notavit; nisi
quia Eutychianus error tunc temporis erat adversus
quem munire fideles oportebat quammaxime, dum
interim Nestoriana haeresis patronos et sectalores,
saltem qui magni nominis essent, veluti prorsus
amiserat ?
Verum et dictiones ipsas accuratius intucamur in
utroque notando errore adhibitas, qua' certe non
fortuito sed consullo suntpositse jnihil enimcenseri
potcst in Symboli explanatione, quod non omni ex
parte sit mature perpensum. Cum itaque de Etity-
chiana boresi pnmo loco loquitur,ait,quod heeretici
 931 P. BRAID.E PTSSFRTATIO IN 5. NICETAM. — CAP. IV. 938

dirunt. et bis idera repetit verbum
et aperta istorum obloquendi ratione intelligendum
Tenit, quiquamvisjammulturnfavorisetauctoritatis
amisissent.maximepQst evulgatara toto orbe episto-
lam divi Leonisad Klavianum. et post cecumenicum
Chalcedonenseconcilium.nibilominus.utest omnium
h.T-reticorum ac fuit semper. errorem suum prsedi-
carenon desinebant. Cnm vero adhseresimNestoria-
nam sermonem vertit. Nestorianos
dicere. sed i« mribus fnsurrare ait. et quidem non
sine aliqua cireumspeetione. ac simul etiam cuncta-
tion' 1
niniiruni veluti olanculum acgrada-
tim, prout illi sc jerunt qui minus fidentes et cum
timore de re quapiam aliquem alloqui aggrediuntur
qui etiam nonillieo, nec quandocuraque, sed dat*
opportunitate personae !oci ac temporis id faciunt.
: quod de publica \ stigia in ea apparentsatis manifesta. Resigitur enu-
eleanda est.
Quodnamfuerit AquileiensiumSymbolum peculiare
a Romano distinctum. seu potius quaenam fuerint
Aquileiensium additamenta peculiaria ad Romanum
Symholum, ei Rufino Aquileiensi habenius in suo
celeberrimo Commentario in Symbolum apostolo-
rum. quom tot laudibus antiqaitas commendavit ;
jam non palam necnon ei Fontanino HistoriaLitteraria Aquileiensis
De Rubeis Monumenta Eccle-
libro v capite 14. et ex
sia?Aquileiensis, capite 7. de Liturgicis aliisque sa-
cris Hitibus, etc, capite 8. et dissertationes Yaria?
F.ruditionis. capite 2.Tria erant hujusmodi Aquileien-
sium additamenta ad Romanum Symbolum .primum
soilicet Toces.invisibilt et impassibili.a.d Deum Patrem
omnipotentem alterum. descendit ai inftrna. ad
;

namque istudt Nestoriani scilicet statim ab Jesum Christum crucifiium et sepultum tertium, ;

eiorta Eutychiana haeresi vires suas amiserunt.quippe
quiet cattiolicos ipsoset F.utychianosadversos haibe-
rent catholicos, pro fidei infegritate.quamadversus
: p.
quascumque hireses tucbantur Euty.-hianos vero, ;
toi hujus. ad carnis resurrectionem, qua nimirum
dicebant, hujus carnis restrrectione.Q^ Ethsec prae-
ter variationem aliquam minorismomenti, ut Credo
in Deo Patre, pro Credo in Deum Palrem et ita et :

ex ipsa novi eorum erroris indole, qui ei nimio, et in Christo Jesu, pro rr iji Ckristum Jesum. etc. Quod
impruleiiti fer.ore insectandae Nestorianae h:prcsis in usu fuerint apud Aquileiensestria haec addimenta
dq babuit. Nestoriaua itaquehaeresis.Eutychiana Rufini tempore, nullus dubitat quamdiu vero post
:

ts araiserat. neque amplius.utiprius, Rufinum perduraverint, hoc videndum.

Quid tunc audere potuisset ^simusrerum antiquitatum Eeclesiae Aqui-
et

63 Nestoriana haeresis in orbecatholico. cum catho Zabeo saepissime ac merito

leiensis investigator, et a
•ostrenuicatholioapveritatisassertores laudatus Bernardus Maria De Rubeis in ea est sen-
dven onatus. ab Eutychianis passim
- tentia. quod sexto, atque etiam quinto sseculo, ma-
lianismi impudentissime insimularentur, ut lime vero in publicis Symboli expositionibus occa-
omn: - un temporum acerrorum sione wrufmiorum.RomanumSymbolumetiam apud
. iam calleant '? Non igitursne ratione diversum Aquileienses plenissime obtinerepotuerit.absqueiliis
li modum Niretas eipos* inorum,ac tribus, qua? memoravimus, additamentis. « Dimissis
rianorum , illorum nempe aperte diccntium, additamentatis.aitillein dissertationibus Variae Eru-
horum vero in auribus susurrare ffnf<in'ium.proprios ditionis. capite2. num.5, formulamsimplicioreniRo-
unjuscujusquepartis errores.Haecautemdiversimode mana? Ecclesiee praevaluisse in Ecclesia Aquileiensi
sese eiprimendi ratio in hac Symboli Explanatione dubilo nullus colligiturque ei insigni vetusto mo-
;

load Ne-torianum et Eutychianum numento, quod est Aquileiense oatecbumenorum

errorein. ha?c etiam ordinis veluti inversio in utroque p scrutiniunr Typis illud editum eistat in citata dis-
recensendo, harc major vis atque contentio in reiu sertatione nostra de Liturgicis, aliisque sacris Riti-
ne posterioris; haeeomnia.inquam.mirifice pro- bus, elc. capite 9 et II, etc. » Hinc duas Symboli
bant atqueconfirmant.Nicetam hujus Eiplanationis eipositioneseistare ait in illo scrutinio Aquileiensi,
auctorem proprie pertinuisse ad ca tempora,quibus ad scrutinium pastremum quod appellat; brevem
Eutychiana hae resis validius erat profliganda ;ac pro- nempe unam. proliiiorem alteram, in quarumnulla
irelam hunc esse reapse Nicetam nostrum apparent addimenta a Rufino notata. Post proli-
Aquileiensem, prout fert opusculi titulus in Romano norem vero. quam integram eihibet.quamqueautu-
codice Ghsiano ;illum nempe Nicetam quianno 454 mat a divo Petro Chrysologo concinnatam.hasc sub-
episcopalem catbedram Aquileiensem conscendit.qui dit : Quo Tero hanc Symboli in scrutinio Aquileiensi
propterea Leonis Ma.-ni wvebat aetate, et ad quera expo>itionem attentus perpendo. eo magis pronus
ejusdem sancti ponufieis eistat epistola Decretalis existimo.ut eadeni inter ejusdem Chrysologi sermo-
Quidnietheeceadem !oquendiratioinS't/m6i>'i.£'j/>/a- nes locum habere possit. proque ejusdem sancti Pa-
nationt primos Nicetae episcopatus annos designet, tris inedito sermone habeatur stylus namque con-
:

uti antea innuebamus cum scilicet Eutychianismus

; Tenit apprime. Id Tero colligendum mihi est. hanc
a primis ejusdem propugnatoribus atque propagato- Symboli eipositionem.ipsumque Romanum Symbo-
ribus adhuc pervieacius defenderetur, acpropterea lum quod exponitur, jam quinto aut sexto saeculo
Nestorianismus.qui neutiquam cxstinctus, quietiam esse in usu potuisse in Ecclesia Aquileiensi. » Porro
postea suas resumpsit vires, tuno veluti tempori si sanctusPetrusChrysologus episcopatum inchoavit

cedens latitare cogeretur? Sed ad alia properandum, anno Christi 439, vel 440, qui fuit postremus Siiti
qur res hactenus dictasmagismagisqueeonGrment. D papae III, in quo sanctus Petrus ad Ravennatensem
In illa Symboli Explunalione non modo ea habe- sedem electus et ordinatus dicitur a clarissimo ab.
mus qua? quodammodo tempus Nieetee Aquileiensis Bacchinioin dissertitalione3adAgnellum suum parte
designant.utijara vidimus:sed etiam quse Aquileien- n, num. 6, et in observationibus ad Vitam S. Petri
sis Eeclesiae fetum Opusculum illud ostendunt. No- Chrysologi et si ad annum 451 eumdem vitam pro-
;

lim tamen videri nimis confidenter agere, si opuscu- dunsse ponamus.uti alias dictum est eieodem Bac-
lum illud AquileiensisEcclesiaeesse fetumindeosten- chinio, proliiior illa Symboli expositio jam in usu
derein primis aggredior. unde non esse clarissimus esse poterat apud Aquileienses in scrutiniis catechu-
Zabeus in sua dissertatione affirmabat. Non esse menorum aliquot annis ante Aquileiensem Nicetae
fetum Ecclesiae Aquileiensis Explanationem lllam episcopatum,puta nirairumsedente antecessoreejui
Symboli eruditus vir, et longa quidem oratione.pro- Secundo, etaliquot etiamannisante Attilanam Aqui-
bare inde studuit in dissertationis suaeparte n, num. leiensem cladem. Qua? siverasunt, non est igitur
3 et sequentibus, quia nonpeculiare Svmbolum Zc- curZabeus Explanationem illam Symboli Xicetse epi-
clesiae Aquileiensis Nicetas ille eiplanandum susce- scopi inde neget esse posse fetum Nicetae episeopi
pit.se JcommuneSymbolum vetusEcdesiaeRomanae, Aquileiensis. quia inilla non Symbolum Aquileiense
cum additione vocis cathohcam ad Ecclesiam, et cum tribusillis Additamentis, sed commune Roma-
postremi articuli vitam xternaro,. E- e vero fetum num Symbolum exponatur.
Ecclesiae Aquileiensis Eiplanationemillam inde ipse Quidverosi multo etiam ante Nicetaetempus pro-
propugno, quia Aquileiensis peculiaris Symboli ve- babiliter coepit in Ecclesia Aquileiensi Romaiium
 o

933 P. BRAID.E DISSERTATIO IN S. NTCETAM. - CAP. IV. 934

Symbolum Additamenta cum A esse fetum Ecclesiae Aquileiensis, quia peculiaris

praevalere, et tria illa
paucis aliis variantibus paulatim in desuetudinem
abire? In ultima Augustianorum Operum edilione
Maurinaexstat sermosub numero24:2, in Appendice
tunc primum collocatus, qui sub Augustini nomine
in anterioribus editionibus inter alios ejusdem ge-
nuinos sermones locum habuerat. De Symbolo cst
hic serrap. qui etiam Symbolum ipsum post praefa-
tiunculam quamdam, integrum exhibet, antequam
per partes lllud explanandum suscipiat. Peculiare
Symboli Aquileiensis vestigia in ea apparent satis
inanifesta? Hoc nimirum est quod nunc animadver-
tendumvenit ut Aquileiensis Ecclesia? fetum vereesse
Explttnationem illam 6gS;/m6o/i'ostendamus: nam
aliud est, non viguisse Niceta? Aquileiensis tempore
veterem morem tradendi exponendique Symboli ad
Aquileiensem vetustam formulam cum tribus illis
additamentis Aquileiensi Ecclesioe peculiaribus; et
aliud est, Nicetae etiam Aquileiensis tempore a h u 1 1

vero in hoc Symbolo est, quod cum ferme prorsus exstasse Aquileiensis veteris Symboli veluli vesligia
conveniat euin veteri<}5 Romano Symbolo, addita quasdam, exquibus dignoscipossitvere Aquileiensera
vocecatholicam adEcclesiam,etultimo articulor^arH fetum esse opusculum aliquod, quod aliunde non
(Bternam, necnon aliqua alia dictionequae in hodierno repugnet eidem Ecclesia» ascribi posse,etquod aliun-
Symbolo apostolornm habetur, quaeque fortasse ab de etiam probetur eidem convenire. Hoc vero illud
amanuensi inferioris an-i per oscitantiam currente est quod aieham, inde scilicet me ostendere opuscu-
calamo memoriter illata fuit duo tamen continet,
; lum Explanationis Sumboli ad competentes esse fetuin
ex tribus quae notavimus, singularia additumenta Ecclesiae Aquileiensis, unde non esse clarissimusZa-
Aquileiensis Symboli,nempe descendit ad inferna, et beus affirmabat.
hujus carnis resurrectionem, praetermisso addita- B Non totam simul.sed paulatim derelictam fuissein
mento priori inrisibiti et impassibili, sicut etiam re- Aquileiensi Ecclesia veterem suam Symboli formu-
licta modica illa superius notata variatione ablativi lam in puhlicis Symboli expositionibus,etsi proba-
casus pro accusativo, quae in Aquileiensiformula ex- tum nonesset satisex supradictis,confidenteraddam
stabat. Cum divi Augustini episcopi Hipponensis hic usqueadprobationis vim vel conjectando deductum
Sermo non sit, ut communi eruditorum calculo con- fuisse. Hoc autem etiamsi ex dictis non plane con-
8tat quidni fueritex aliqua saltem parte Auqustini
;
staret.ipsarerum hujusmodi natura nos doceret; ex
Aquileiensis episcopi, qui sancto Chromatio in epi- qua videlicet discimus, in talibus gradatim semper
scopatu successit, et qui ejusdem sancti Augustini incedere oportere ad evitandas offensiones.quae non
episcopi Hipponensis vivebat setate ? Profecto non raro excitantur ex innovationibus hujusmodi quae
essseth;ec prima, ejusdemnominis ejusdemquetem- derepente fiant, veluti opinioni publicae, publicaeque
porisratione.orta allucinatio :quinimmo, ut ex ipsa institutioni injecta vi. Quis igitur non intelligat ve-
re quam agimus exemplum sumanus, Augustinus terem Symboli Aquileiensem formulam cum addita-
ipseHipponensis creditus fuitAugustinusille ad quem mentis suis diu apud Aquileienses perdurare de-
oblatuslegiturquidamlibellusfidei Pelagianorum.qui buisse, etiamsipublice inecclesiasticis institutionibus
in Appendieibus Augustinianis editus fuit.quique eru- amplius non traderetur; ita ut vetus illa, ab iis ma-
ditorum virorumjudicioapudDeRubeis.ethujus quo- xime qui Rufini tempore baptismum susceperunt,
que clarissimi viri sententia in Monumentis Ecclesiae quique sub Chromatio et Augustino aliisque fortasse
Aquileiensis,capite i4,oblatusreapsefuisseAugustino episcopis adhuc in vivis erant, privatim sallem reci-
episcopo Aquileiensi, sancti Chromatii successori, a C taretur, eaque ab iis ipsis traderetur filiis atque ne-
presbyteris aliisque de clero Aquileiensis provincia», potibusperdiscenda.qui tandem utramqueformulam
qui Pelagiana labe infecti erant, atque tractorife seu primis illis temporibus perfecte callerent.et utraque
tractatoriae epistol.T Zozimi papae, in qua Pelagius eliam pro libito uterentur ? lllud nempe lunc eve-
Ca?lestiusque damnati fuerant, subscribere detrecta- nisse merito conjicimus, quod nostra aetate faclum
bant. Si igitur Augustini episcopi Aquileiensis est ille neque una vice neque uno tantuin in loco vidimus,
sermo, uti Aquileiensia illa duo singularia vestigia si non quoad Symboliapostolici formulam.quae jam
suadent, jam Augustini istius tempore, ipso nempe a sajcuhs eademsemperest,quoad profectoillas lidei
initi saeculi. quinti, et paulo ante seu paulo post Ru- professiones Italica simul ac vernacula linguavulga-
flni mortem, qui septuagcnarius obiit in Sicilia an- tas,quasactus fidei communiter appellamus.quasque
no410, utiex Fontaninoin Vita illius videmus in ad rudiorum memoriam juvandam breviores nunc
Ecclesia Aquilciensi coepisse morem tradendi expli- edit.T. fuerunt, quam illaeessent qiune a patribus atque
candique Homanum Symbolum, posthabita Aqui- ab avis nostris recitabantur ex celehri ac pervagata
formula;et ccepisse quidem, non uno
.leiensi veteri institutione Chrisliana venerabilis Bellarmini. Quid
utitadicam.sed paulatim; cum hic unum lan-
ictu, inde factum ? Factum nempe, ut actus fidei vcteivs
tummodo ex Aquileiensibus addinientatispraetermis- in ore patrnm avorumque nostrorum,qui eosdem ah
sum appareat, dum ab aliis Symboli expositionihus ineunte aetate didicerant.vigerent adhuc ut veteres;

quas in Aquileiensi scrutinio catechumenorumsupe- siuiulac noviaquamplurimis postea ediscerentur; ut

rius memorato locum habent, tam brevi scilicet demuin, novis etiam communiter ohtinentibus vete-
quam prolixiori, quseque inediocircilereodem quinto D res ipsi non omnino in oblivionera venirent quod;

jseculo in Aquileicnsi Kcrlesia obtinere poterant,
omniapcnilus triaillaadditamenta exsulabant. Quod
nunc ex dictis inferri potest, illud cst, Nieetae Aqui-
leiensjs tempore procul dubio veterem Aquileiensis
Symboli formulnm cnm tribus illis additamentis,sal-
:em in publicis Symboli expositionibus, penitus in
iesuetudinem ahiisse .acproinde non recte a Zabeo
ieduci Aquileiensis Ecclesioa fetum esse non posse
Explanalionem symboti sub nomine Nicetffl episcopi
Vquilciensis nuper ex Ghisiano Uomano codice eru-
am.quiainilla.non Aquileiensis vetus formula cum
.ribus suis addimentis, sed Komana prorsus cxhi-
jeatur.
At dixerit fortasse quispiam si non rectc Zabeus
: Aqni eiensis Symboli veluti vestigia npparent in S\ m-
•.onjicit,Explanationem Symboli ex Homano codice
mper erutam,esse non possefetnm Aquileicnsis Ec-
desiic, quia inilla non vetus illq'd Symbolum Aqui-
eiensc sed Homanuin competen|ibus tradilur (juo-
nodo quis inferrc poterit, Explanationem illamvere
notum est omnibus. Nihil itaque n)ai;is consonum
natura) rerum hujiisniodi.quaniut Homano Symbolo
in Aquileiensi Ecclesia inducto ad usura publicum,
Symholum ejusdem vetus cum additamentis suisad-
huc in Aquiieicnsiuniort; manerct.el tria illaaiblila-
menta nota esseut omnibus, at<[ue etiam usurparen-
tur passim ad Huiianic formulie velati c.laiiorem
exphcationem. Quod vero apud privalos quoscum-
que in usu positum facile intelligimus.quidni locum
habuerit, immo et oblinuerit de iudustriaapud Aqui-
leiensisEcclesiic proesules in iis Symboli explanatio-
nilnis, quas publice dabant ad catc-huiiieiios seu
competcntes insiitiiendos ? Vh\ porro hii|usinodi
boli explanalionibus quie ipjiiiu Ronianum Swnho
lum tni'lant, non iinincrilo Aquileicnsis Eccle.sia' fu-
tus Explanaliones illoa ccnseri possunt ; habent eniin
; formamquaujdam,67 ul i'a ili^aiu. el vcluti facuiu,
quic genus indicat uude origiuem tiahunt.
g i P. BRAID.E DISSERTATIO IN S. NICETAM. - CaP. III. 93«

Qaid icitur in Nicetae nostri Eiplanatione sese of- A edident Rufinus, qui maiimam vitaeparlem pereere
- . - Aquileiensis Symboli duxit. nihil compertum apud scriptores. Quis vero
censeriqueat.utinde inferamus Eiplanationemillam fuerit LaurenUus ille papa id est episcopus. eui Com-
Tere esse fetumEccIesiaeAquileiensis?Exprimo sci- mentarium suum Rufinus nuncupavit. etsi eerto sta-
licet Aquileiensis Symboli additamento, facilioris in- tui non possit, minime tamen videtur mihi conte-
- ntise et uberioris explicationis eratia, apparet mnendaconjectatio darissimi Fontanini Hist. Litte-
toxV'. Deum Patrem.capite 2 si:ut etiam
. : hbro t. capite 14, num. 1. unum scilicet
rar. Aquil.
.bi legimus Deus enim
: fuiss-e e-i episcopis imtropoli Aquileiensi atlributit,
semper
impassibilis est : - quam alteram vocem in puta Concordia.... cujus sedes vacat apud Ughellum
ha: ExplanaUone a Nicets. usurpatam Zabeus non ante stTculum seitum. ld enim arguit eruditus prasul
animaJvertit. et de qua immo scribebat Dissertatio- ei dicendi modis quos Rufinus adhibet in Commen-
nis parte 11. num. 6, quod ibidem h mpas- tariosuo, qui indicare videntur, et se, et illum cui
ne memoratur quidem. » E tertio additamento,
' opus nuncupaverat, adeamdemAquileiensem Ecele-
non habet profecto Explanatio nostra Tocem ipsissi- siam pertinuisse uti exempli gratia num. 6, ubi. de
:

mam nuj*s ad carnis resurrectionem sed bis habet
Toccm fwf. id est tuse carnis resu rrectionem capite li
et 13. prout requirebat sermonis neius atque pro-
firietas. qno audientium singuli ibidem. Teluti singil-
atim ab episcopocompellati. edocebantur: quam vo-
: Tocibus illis invisibili et impassibili agens apud Aqui-
leienses in Symbolo usurpatis, Sermones istos ait,
oonstat apud nos a'iditot hcereseot causa Sabellii, il-
lius vrofecto qux a nostris Patripassiana appelfotur :
et moi Ul ergo exeluderetur lalis impietas de Patre,
:

cexn tur ibidem positam. nemo non videt ei voee B oidentu -nijores nostri. Similiter num.
k«/iwAquileiensi5SyTr.boliderivatam,acraUoneipsius 43, ubi additamentum eihibet Aquileiensium vocis
in Eiplanatione sitim ut ei Aquileiensis Etclesiae
: hujus, ad carnis resurrectionem Satif raute. inquit,
:

penu, atque ei satis noU eisdem additione, Aqui- Beclwia noslra fidem Symboli doctt, quce in eo quod
leienses ipsi Tim articuli de carnis resurrectione et a cttteris traditur. carnis resurreetiontm, uno ad-
facilius et penitius assequerentur. Vestigia itaque dito pronomine tradtdit hujus carnis resurrectionem.
S nboli Aquileiei.- v in Eiplanatio- Quid porro hic Ecelesia nostra, nisi Ecclesia Rufini
:s apparent, utinde inferamus fuissetuna simul et Laurentii.ad quem Rufinus scri-
fetum eiplanationem illam es- bebat ? Quid illic apud nos, quid maiores nostri,
.usauctoremNicetamnostrum Aqui- Aquileienses nimirum. et non alii, utiex teitupatet;
leiensem prodere, prout fert illius opusculi in- si et Laurentius non ei illis erat, quorum erat Rufi-

scriptio. nus et si non eosdem quos Rufinus in Aquileiensi

:

-
;ra Aquileiensium vestigiorum Tim aliquam ' ia majores habuisset etiam Laurentius Non '?

etiam clarissimus Zabeus intelleiit dissertationis suse
loco eitato, et subsequenti etiam num. 9 sed cum
?ersuasum haberet Aquileiensem episcopum. nulla
actaaetatisdiflTerenUa, debuisse Aqoileiense Svmbo-
lum tradere. non vero Romanum.facile seab hujus-
mequidem latet clarissimoDe Rubeis minus arride-
: rehujusmodiFontaniniconjectationesin dissertatio-
nibusVariae Eruditionis, capite3, quod praefatas Ru-
fini locutiones consistere possint etiam nullo habito
ad Laurentiumrespectu et quia iidemloquendi mo-
:

modi objectione expedire putavit si rocem illam in- di familiares Rufino sunl in eodem Commentario,
lem, quam solam ipse de Deo dictam ei Aqui- C etiam ubi ad AquileiensemEcclesiam peculiariter re-
leiensi Symbolo ibidem animadTertit. et si aliam ferri non possunt. Pace tamen duerim tanti viri :

quoque lua ad carnii resurrectionem positam. non non mihi haec videntur ejusmodi esse. ut Fontanini
ad mentem Aquileiensisejusdem Symboli.nequepro- conjecturam, quae tandcm conjectura est. penitusTa-
pter rationes eas. ob quas in Symbolo a majortbus leant elevare:et nihil interest quod Rufini locutio-
nottris, uti aiebat Rufinus. inductae fuerunt,a Niceta nes consistere possint. etiam non habito ad Lauren-
usurpatas in Eiplanatione sua assereret :quodetiam tiumrespectu, dum reapse oppido melius cedunt si
ex Rufini ipsius Commentario comprobarenonomi- eUam ad illum referantur.utcuiquam legenti patere
sit. qui sane additamentorum Aquileiensium etiam potest et satisquoque notum est, loquendi modos, :

rationem nobis ibidem tradidit.Verum sijamNiceUv etiamsi auctoricuipiara familiares. suam semper ha-
Aquileiensistempore ususpublicus Aquileiensi- S bere ex adjuncUs vim, qua uno loco aliter, aliter
boli in Ecclesia Aquileiensi obsoleTerat. jam amp"lius ambage ac propterea
alio intelliganturabsque ulla :

non exstabantin Aquileiensi Ecclesiarationesillaepro minimeinde infirmariconjecturas, quaevalidiorisar-

quibus addimenta ipsa in Symbolo a majoribus in-
i fuerant ac proinde neque erat cur Nicetas in
: criUcis eruuntur. Illud vero.quoad Rufini Commen-
:ileiensis Symboli quae in sua Eipla-
natione inseruit.intendere deberet animum adratio-
nes eas. quae horum addilamentomm ei Rufinocau-
sa fuerunt ab initio apud Aquileiensium statis suae
majores.
Rufini Tero nomen hic nosadmonet
leiensis Ecclesia? fetum Explanationem Symbo.
tae episcopi asserimus ei eo Testigia praebeat quod
Teteris AquileiensisSymboli, licet tunc publice jam
dea verit in usu esse: admonet inquam. Rufini no-
men. ut non omiltamus inde qooque argumentum
nostrum augere. quod in Eiplanatione illa multa
adsint Rufini Commentario plane conformia, et ita
quoque conformia, ut inde petita a Niceta episcopo
facile quisquam sibi persuadeat. De Rufini itaque
gumenli defectu etiam ex loquendi modis passim a
larium. hie insuper annotandumcum eodem De Ru-
beis loco citato ; videlicet, sasculo vi, Venantium
Fortunatum in sua Symboli Expositione quas eistat
initio libri ii Carniinum etProsarum ejus.ita ei Ru-
rj fino Aquileiensi mutuatum fuisse quae ibidem scri-
ut dum Aqui- psit, ut Tideatur ipsum Rufini Commentarium veluti
'
data opera in compendium redegisse, quod,collatio-
ne locorum facta, idem vir clarissimus eodem loco
etiam patefecit.
69 Nu ne igitur ut ad propositum accedamus, faten-
dum quidem est,non in victissimum fore argumentum,
ad probandumEcelesia Aquileiensis fetum Explana-
tiontm illam Syihboli Nicetae episcopi, qusedam quae
hacillacin ipsa appareant Commentario Aquileien-
.fini conformia Commentarium enim Rufini
:

Aquileiensis Commentario in Symbolum ut aliqua nec ita solis Aquileiensibus episcopis innotnit, ut ii
68 rraemittamus.Gennadii tesUmoniumminimene- tantuxn eodemuti valerent; necita peculiare proEc-
gligendum.quitanti factum fuisse priscis illistempo- clesia Aquileiensis fuit. ut aliiquoqueepiscopi, si lu-
ribusCommentarium illudSymboli asseruit DeViris beret. eodem uti non possent. Verum post ea. quae
illustribuscapite 17, u/ in ejus eomparatione alii nec , hactenus dicta sunt de Nicetae nostri Eiplanatione,
^istteredantur. Illud quoque in hujus Rufin ani quaeque eam Eeclesiae Aquileiensis fetum nonuno ex
operislaudem facit, quod dignum Tisum fuerit ali- capite evincunt : quis infieias ieirit, rerum ac sen-
quando Cypriani et Hieronymi scripUs accenseri.Quo suum. necnon et verborum cenvenientiam, quae de-
anno, quoTe in loco positus Commentarium illud prehenditur inter Explanationem Symboli Nicetae
 :

937 p. braim; dissertatio in s. NICETAM. — CAP. IV 938

episcopietCommentariumSymboliRufini Aquileien- A est : nemo Pater ergo per

eniin Pater est sine filio.

sis, magis magisque comprobare Explanationem il- Filium est, habens utique Filium cujus sit Paler. »
lam vere Aquileiensis alicujus episcopi censeri posse Rufinus vero iisdem pene verbis, eodem num. i, pr«-
.ac propterea illius absque dubie cujus nomen prse- luserat dicens « Patrem cum audis, Filii intellige
:

fert? Rufini Aquileiensis Commentarium de Symbolo Patrem... sicutenim nemo diciturdominus, ctc.ita
jam ab initio in Aquileiensi Ecclesia innotuisse dubi- et Pater nullo pacto quis dici potest, nisi filium ha-
tari minus vero dubitandum, si ponamus
nequit : bens. Hoc igitur ipso nomine quo Deus Pater appel-
Commentarium illuda Rufinoscriptumdum Aquileiae latur, cum Patre pariter subsistere eliam Filius de-
degeret subChromatioepiscopo, etLaurentium illum monstratur. » Iterum Nicetas, capite 3 « Jesusqui- :

cui Commenlarium nuncupaverat ad Aquileiensem dem Hebraeorum Iingua interpretatus, Salvator intel-
Ecclesiam pertinuisse. Praeterquam quod, etiamsi ligitur. Christusvero cegiae diguitatisappellatioest
longissimepositusab AquileiensiurbeCommentarium veluti Salvator et Rex, unus atque idem Christus
suum scripserit Rufinus. llludque Laurentio illi dica- Rufinusautem. Commentarii num. 6, ila scri-
Jesus. »

verit qui fortasse ex Aquileiensibus non esset, duo pserat Jesusllebneivocabuliestnomen.quod apud
: «

tamen suspicari minime possunt vel scilicet Eccle- ; nos Salvator dicitur. Christus a chrismale, id est ab
siam Aquileiensem non curasse ut sibi compararet unctione appellatur... Christusquoque vel pontificale
tam prsclaram filii ac prejbyteri sui lucubrationem, vel regium nomen est. « NicetasExplanationis capite
quae Christianae fidei symbolum illustrabat, et Aqui- 5 ita de passione Domini loquebatur « Et vide ne :

leiensibus additamentis testimonium tam illustre red-
debat, vel Rufinum ipsum non eamdem mature mi-
sisee ad Aquileiensem Ecclesiam matremsuam, ubi,
ipso teste Apologiee libro l, capite i, sub Valeriano
episcopo, dummonachuni ibidem ageret, perbaptismi
erubescas in passione Domini tui... Nec sane est un-
B de confundaris, si in quo sacramentopassusest Chri
stusintelligas. Passusest nonDivinitate, sed carne. »
Rulinus vero de eadem passione, num. 16 el 17 Com-
mentarii sui ha?c ante Nicetam dixerat « Sed fortasse :

gratiam regeneratus siynaculum fidei consecutus fuerat terretur aliquis in hujuscemodi doctrina. quod quem
m et palrem ac doctorem Symbolt ac fidei opinatissimum paulo ante cum Deo Fatre diximus sempiternum, ac
ifioi ipsius Ecclesiae diaconum habuisse gloriabatur. Prae- de ejus substantia esse progenitum .. nunc de ejus
sn terea si Chromatio Aquileiensi episcopo adhuc in vi- morte tractamus. Sed nolo terrearis, o fidelis audi-
i«ln vis agente, quocum necessitudo maxima amicitiae tor, etc... Non ergo damno aliquo, aut injuria Divi-
Rufino erat. id estsianteannum 407 opus illud suum nitatis .hristus in carne palitur, etc.
( Nicelas de Spi- >.

Rufinus quocumque loco positus elucubravit, quod ritu sancto ha'C, capite 7 « Hic Spirirus sanetus unus
:

m probabilius esse videtur, vix credi potest non illico est sanctificans omnia... Ipse prophetas constittiit,
Aquileiensibus Rufini Commentarium, saltem Chro- apostolos implevit. » Rufinus in Commentario, num.
matii ipsiusopera.innotuisse. Quod vero RufiniCom- 3o, de eodem Spiritu sancto ita scripserat « Hic :

mentarium Aquileiensibus innotuerit, ac simul eo- Spiritus sanctus... cuneta sanctiticans » etnum. 36; ;

dem, uti absolutissima ac probatissima de Symbolo « Hic Spiritus sanctus esl, qui in veteri Teslnmento
lucubratione, et unica fortasse hujus generis qua? in Legem et prophetas. in novo Evangelia ct apostolos
Occidentali Ecclesia tunc esset, Aquileiensesepiscopi inspiravit. » Nicetas de sancla Ecclesia ita capite 10 :

uterentur, facillime concipi potesi ab iis quibus non
sit ignota Rulini fama, qua etiam vivens fruebatur
iiiii apud insigniores suae aetatis viros, maxime vero
tui apud Aquileiensis Ecclesiae clerum, qui tanta tunc
,1!» temporis etdoctrinae et sanctimoniae laude, ipsoHie-
« Ecclesia quid aliud quam sanctorum omnium con-
q gregatio? »Et Rulinus in Commentario, num. 36,
ita scripserat: « Sanctam Ecclesiam credendam esse,
non utDeum, sed ut Ecclesiam Deo congregatam, »
Pergit Nicetas eodem capite dicens o Sunt quidem :

ronymo teste, florebat; quidquid dissidii inter ipsum etalias pseudoecclesiaj, sed nihil tibi commune cum
ac eumdern Hieronymum esset Origenianorum ope- illis ut puta Manichseorum, Cataphrygarum, 71
;

rum causa, de quo tanta hactenuseruditi in utram- liarcionistarum, vel caeterorum haereticorum, sivc
que partem. Quod si etiam sexto saeculo Venantius schismaticoruiu quia jam desinunt isla 1 Ecclesi.i'
;

Fortunatus, non Aquileiensis quidem vir, etsi ortu esse sanctae.» Rulinus quoque. num.39, ita praduse-
conterminus Aquileiensi provinciae, ex Rufini Com- rat, rem tamen pro operis instituto fusius perse-
mentario sumpsit unde suam Symboli Expositionem quens « Multi enini et alii Ecclesiascongregaverunt
:

confiaret. dum fortasse in Gallia versaretur quid ;

ut Marcion et Valenlinus, et Ebion, et Manichseus.
iriii non fecerint quinto saeculo Aquileiensesipsi, qui me- et Arius, et cseteri omnes Sed illaeEcclesiae
haeretici.
rito supra caeteras Occidentis Ecclesias de tam insi- non sunl sine macula, vel ruga perfidiae.... Conci-
gni presbyteri sui Commentario in Symbolum glo- lium namque vanitatis est, quod agit Marcion, etc. »
riari poteranl? Nicetas, capite 12, de Carnis resurrectione ila com-
Sed jam ad locorum collationem, Nicetam inter et petentes instiluebat « Consequenter rredis et car-
:

Rufinum, accedendum70 esl «Bene incipit acredu-

- nis tuaeResurrectioncm » et capite 13 « Qui in ; :

litate confessio, » aitNicetas in Explanalwnesymboli, Christum credis, carnis tu;e resurrectionem prolitc-
capite 2. « Nihil estquod in vita geri possit, si non r> ris Rufinus vero in Commentario scripserat num.
netoi credulitas ante praecesserit, » aiebat Rulinus Com- 43 Hujus (carnis) sine dubio, quam habet is i|ui
: «
olltt» mentariiin Symbolum num.3 ettamillcquamhicad ; prolitetnr.... quo sciat unusquisque tidelium carnem
giloa eamdeiii Symboli primam vocem rrcdo explicandam. suam, si mundam ser vaverit apeccato, futuram esse
« Credis ergo. sequitur iliidein Nicetas, in Deum Pa- vas honoris. Deeadem
re Nicetas, capite 13, ita
»
trtMii oninipotenteiu Deuni ingenitum, qui oitus a
: praemonebat Multi <|iiidem suntha>rciici, <|ui <lis-
: «

nullo est, a nullo coepit Deuni invisibilem, quem

: torquenl lideni resurrectionis. vindicanlcs sokus ani-
4 nullus carnis oculus videre sufficit Deum inconi- : m.e salutem, negata carnis resurrectione. Sedtuqui
c ::
:
prehensibilem, qui omnia comprehendit Deum im- : in Christum credis, carnis tuie rcsurre<-lioii<'in profi-
iile» mutabilein, qui non mutatur lemporibus, nec sene- teria. ln lioc eniin Ghristus el mortuuttst, ei resurre-
Rnfo scit aetale, sedsemper idem est. Qui non in tempore xit, tit ei oiventium, ei mortaortini iominetur. » Per
it,i> coepit vivere, sed semper vivens, nullum patitursuc- vocem ririiitiiiui animas, per vocem morluorum cor-
cessorem. Quid autemRufinus? Deum cumaudis, <
pora intellexit Nicetas, carnis probans resurrectionem
"iik aiebnt Commentarii num. 4, substantiam intelhge ex allata Aposloli auctoritate Rom, XIV, adversus
sine inilio, sinefine,simplicem,sineullaadmixtione, eos qui solius animcB salutem admittebant, aegata
invi>iKilrin,incorpoi'caiii,iiiL'lTal)ili'iii,iiiestiii)iibilein, carnis rerurrectione, ln hacporro intelligendiratione
in qn:i nihil adjunclum, nihil rrealum sil. Sine animas et corpora per voces uicentiutn ac mortuorum
auctore esl ei ille, qni - nnniino omnium au- Nicetaa praeiverat Hulinus quamvis bi<', non ad re- ;

ctor. Pergit Nicetas ibidem : Hunc confiteria surrectionem carnis astruendain, sed ad explicandum
Deuni,sedeumdeiii confitearis et Patrem Filiinecesse woorum tamortuorum extrenium.judicium, singulari
Patrol. LII. 30
 ;

939 P. BRAID.-E DISSERTATIO TS S. NICETAM. — CAP. IV. 940

opinaodi modo
riro*aniinas. mortuos corpora intel- A sedeni ostendat. Atque ita sane. nisi mea me fallh
ligere voluerit, 33. hisverbis:
Commentariisuinum. opinio quod nunc videndum.
:

n Ouod autera dicitur judicare vivos et raortuos. non Oua» prima fronte occurrunt opusculum illud le-
ideo dicitur. quod alii vivi. alii mortui ad judicium genti ad 1'injiiiem lapsam. ea sunt qua? non modo
veniant sedquodanimas simuljudicabitet corpora.
: pra?elarumspecimenexhibentoptimeinstituta?floren.
in quibus vivos animas. mortuoseorpora nominavit. » tisque Ecclesia? loci illius ubi auctor episcopatum
Hactenus Nieetas et Rutinus simul comparati. agebat. ex commemorato videlicet solemni conrrnt*
l"t autem objectioni oecorram, qnae institui posset Eeelcsise Dei in die saneto Dominicie Resurrecli iwc.
negandum quidem non est. in eodem argumento. ncenon luee rig\l>arnm, et hymrwrum tpiritualium can-
maiirae vero Svmboli eiplanatione. facileesseut
in tu. etc. sed etiam qna? singillatim meniorant c Uum
:

auctores inter se. non modo sensibus. sed aliquate- ibidem positum saerarum virginum. qure solemniter
nus etiam verbis quandoque eonveniant. licet alter Deo dieatap et virginitatem professse. peculiari epi-
alterum numquamviderit. Hoc tamennon frequenter scopi curafovebantur. etpietatisaesanctimoniaefama
assolet. sed tantum accidit aliquando neque in ea- : Dei F.cclesiam illustrabant, Eruditi viri. quotquot ar-
deni liKul.ratione deprehenditurrerum veluti series. gumentum illustrare voluerunt de sacrarum virginom
quae parallelum quoddam cum altera ejusdem argu- co?tibus, qui priscis Ecclesijp sa?culis in Oecidentali
menti, ut ita dicam. continuum pnebeat ideoque : exhoc maiimeopusculo ad
Ecclesia obtinebant, Vnr*
non hic unum aot alterum locum Nieeta? cum Ru- ginem lapsam pleraque hausere qoa» ad earum ins-
fino contuli. sed data opera plura. Inde igitur patet titutum spectabant. qua? velationis rituni edocebant.
non ambigue, ininime fortuito. et ei rerum veluti q qua» habitumearum. processum in Ecclesiam.et alia
convenientia, scriptores istos iuter se rebus et sen- tiujusroodi innuebant Monasterium nempe virginaU
sibus, ac etiam verbis plerumque convenisse sed Ni- : in hoc opusculo. num. 28, 73
indicatum hahemus,
cetam reapse multa ei Commentario Rutini. veluti quo. domum patris oblitze sacran virgines. habitatura
ei uberiore et absolutiore tractatu. in suain Sgm Mi lranmMt,*quod etiam in media avitate situm fuisse,
Erplnnntianem traduv nietv-jfrtinstituendos, quoad eas de quibus opusculum nostrum. ei num.
servata tameo.cum orationis brev;tate qua?luci erat 12. non aegre conjicimus. Diem sanctam Domtnica
ac temporis.etiam simplieitate ac nitore proprii ser- Resurreetionis eonseerationi virginum destinatam. io
monis; qua? duo non a*que eadem in Rufino sunt, qua diim.i altari sese offerrbant interluminn neophf-
homine scilicet, obmultam .etatem in Orientis par- torum. et inter eandidatos regni c&lestis. et in qua,
tibus actam. Graecis litteris assueto, quique MM preesulis alhcutione ad eas peracta. sacro velamine tt~
etiam Lalini sermonis in tam multis annis amiserit, gtbantur. omni populo accLimante : Amen. es nunie-
ut ipse ad Chromatium Aquileiensem scribebat in edocemur, Bahitus praeterea virginati$
ris 19 el 80,
prspfatione al Baaebii Hi*toriam a se.hortatu illius. 2*2. necnon et processus in Eceiesiam
innuitur num.
Latinam factam. vtrginsi ehcri, ad ngilias noeii.rnas. adcantum spin-
Ouid nunc igitur ad rem nostram coneluden- 72
talium hgmni rum. et ad coelcstes lectiones. Nuni. 24
dum 1 Po^tquam supenori capite jam probavimus, ex instruimur quoque. hunc sacrarum virginum cn?tum
BotYchetis errore in opusculo Bxplanationi* Symio/i babuisse in ecclesia locum tabulis separatum. in qao
(•.< perspicue raemorato atque perculso stabant a reliquis tidelibus honons gratia segregata™
sicut etiam ex nota a?tate Paulini Nolani episcopi, q ad quem etiam religiosse ac nobiles matronse certatim
necnon ex iis qBDP in auctario addidimus, Romatiani- ctirrebant earura ostvla petenUs ; ei qui in panete ocu~
civitatis epiacopaffl Nieeamaea Nietam a Gennadio irum virginum scripta ingerebat praec*]'".i ex
relatum, non esse Niceam seu Nicetam illum Dacum divo apostolo Paulodesumpta, advirgineset \irgini»
ejusdem sancti Pauliniamicum.ac ipsius laudibusce- tatem speetantia. Ex numens denique 28 et 29. pa-
lebratum cum nunc insuper constet nullam ease ra-
: tet pecuiiarisepiscopi sollicitudoerga hunc virgineum
tioncm cur, quoad opusculi ilhus auctorem. disceda- eiTtiim, ex ibi indicata tum spiritali earum diter»
musabauctoritate Romanicodicislihisianiundeopu- tione. tum sanctn eommonitioue necnon et erposition»
sculum illud uniee habemus. et Nicetam Dacum seu hijmni virginitatit. quo et gloriam propositi.et
alium quemlibet pr<> Ni.-eta episcopo Aquileiensi ibi- ranliom pariter derantarent. Hffc in opuscula ad l':r-
dem scripto accipiamus cuni inscriptio opusculi ni-
: ginem lapsam de sacrarum virginum coetu ibi cons-
hil habeat quod interpolationisaut erroris Bnspicio- tituto, ubi hiecsingula ad validius objurgandam lap-
nem praebeat. quiniramo ea sit qua> undequaque sam virginem dicebantur et prteclara sane. ad exi- :

quinti saeculi <etatem prodat. ubi etiam Nicetas unus miam animo concipiendam illius Ecclesia^ formam,
pro altero non ita facile scribi poterat cum opuscu- in qua institutio hujusmodi vigoisset tam rite ordi-
:

lum ipsum N \]uileiensis tempus non obscure
designet. et alia etiam habeat qu.-e illud EccJesi;e
Aqui^leiensis fetum ostendunt;cum adhaecomnia ac-
cedal opusculi hujuscumRulini Aquileiensis presby-
teri Commentariode eodem argumento claraconsen-
sio rerum. sensuum atque verborum jam sequitur,
nata, tantaque disciplina exculta.
Hic porro sacrarum virginum coetus in Monasterio
virgmali coactus, tantaque disciplina instructus, quam
vidimus inopusculo nostro expressam.fueritne a
Niceam seu Nicetam illum in Dacia Transdanubi
episcopus, de quo superius loquebamur? Nihil
:

Romatian* civitatis episcopum Niceara seu Nicetam fectoapudPaulinum Nolanumdeistiusmodisacri

a liennadio memoratum. esse dubio procul Niceam virginumccetu penes Nicetam suum in Dacia de :

licetam episcopum Aquileiensem, illum nempe tamen tam multa in rem Christianam, ac tam mi
qui sancti Leonis Magni tempore floruit, et ad quem bilia ipse canit in carmine, cui titulus Ad .VicWi :

ejusdera san.-ti pontifi -is exstat epistola quod erat redpMiifem i» Daciam : uti vidimus capitetertio. Cum
:

hoc quarto dissertationis capite ostendendura. prsecipuum Ecclesia? decus saera:a? virgines censeren-
tor a sanctis Ecclesire Patribus, qui virginitatismeri-
I58A M) CAp.-T iJIARTlSi. tum ex divinis pneconiis metiebantur siinslitntum :

hujusmodi in Nicetie Daci episcopali cura viguisset,

Huiccapitinihilominus, majoris illostrationis gra- neutiquam de eodem siluisset Paulinus, quitamenin
tia.mantissam lubet adjicere. qu* lectoribus fortasse magnam Niceta5 laudem non omisit comniemorare.et
non erit ingrata ipsi emm non immerito dixerintse
: versos monachis latrones in montibus degentes. et la-
hactenus multa intelleiMse ad propositam rem ex tentem justum, quibus ipse latro vixit in antrts, uti ex
oposcnlo Explanalionis Symboli ad competentes peti- locis ejusdem carminis ibidem relatis. Pra?terea quid
vero
ta, nihil ex ann
>\,iu«;a altero i»w y > • »mj*>-m
ad Ytrginem
"L> lapsam.
r >r» seu wv
^uu
i i dt
• i. , — ad i/a\.iaiu
au liaua Danubium
Daciam trans positam,
l'Oii UUIUUi jj v^i \uuj r*«u •" " orbis
mt//ar>i .
-- - - -

lapsu Viitfiinsi' n^erratse ; quod tamen cum ejusdem *- rfj-ionem a Paulino dictam quid nimirum inter Da-
;

sit auctoris. uti ostensum capite primo, nonnihil fa- cos et Ressos et Getas et Scvthas. mos ubi quondam
cile habere poterit quod Aquileiensem parentis sui fuerat ferarum, eodem teste. anteNiceUepra?dicatio-

941 P. BRAID/E D1SSERTATI0 1N
nern quid, inquani.ibidem voces illffi nobilium ma-
; A
tronarum sacrarumvirginuiu oscula petentiuiu ?Non
b.eec barbararam genlium, qua: vix ferinos mores
exuerint, sed Itomani orbis vocabula sunt et ininus
apposite has voces usurpasset .Nicetas Dacus in re-
lonibus illis, trans Danubium positis.etianisi reipsa
nterillas
n gentes aliqua exstitisset familiaruin ordi-
Dunique discretio; quee lainen,sicul semper a Konia-
nis inoribus iustitutisque longe aliena, ita Romano
eloquio non fuerat indicanda.
Haecnimirum nos docent ad Nicelam Dacum mi-
niine pertinere posse opusculum seu libellum ad la-
\miuii'n''//i(em,doquonuncai.'inius:atquehieceadem
ostendunt opusculum illud esse profeclo
jufiicientcr
iceta 74
e P' sc °pi Aquileiensis, si insuper recolan-
urqu.iinantecessum probavimus.opusculumscilicet
stud germanuni esse alterius Explanathnis Symboli
\d compelentet, el illain Explanationem sicuti ab
jetate Mcetee Daci alienam, ita Nicetee Aquileiensis
etati consonaiu.et Ecelesi.v etiain Aquileiensis pecu-
iari eharactere signatam.Verum quod mbanc man-
uasi preecipuum nobis est, indicia illa sunt qua: ex
ioc eodem opusculo deprebendi possint, unde Aqui-
eiensis iliiusorigo. etsi non clare pateat.saltem ali-
raatenus dignoscatur. Et generalia quidem indicia
Bslant amplissima ; quis euim non intelligat prsesu-
eru in hoc opusculo lapsam Virginem objurgantem.
iraTuisse Ecclesia; jamdiu institut8e,quaeque preede-
.essorum antistilummeritoin tantumegregia;formac
plendorem adoleverit,nt insigniores orbis?equaret ?
jueede mon astei iot tirginalt supraretulimus iaoivitate
itn, e de rilu el forina in virginibus velondis, qnse
•
1 1 1 . tinentiaeproposttum sponlariee polhcentea, Deoeman-
Teearum habitu et proetttu, alque intra ecclesiam
undeprobantqutedicimuss.Talem autemfuisse
.Jicetse nostri setale Aquileiensem Ecclesiam,sancto
uiu Valeriani. Cbromatii, aliorumqueepiscoporuni
bllicitudinc infoi uiatam, eorumquemerito metropo-
£os honore auclam, quis ambigat ? Celeberrimum
ane in Aquileiensi Ecclesia exstitisse jam quarto
seculo velquinte ineunte elericorum coetum qui me-
i
uerit supra casteros a divo Hieronvmooculato teste
virp
iudari, et uude postea opinatissimi ac probatissimi
»>
rodiere episcopi aliis qnoque regendis Ecclesiis dc
irjiw
inali, ex ipso divo Hieronvmo in Chronico.necnon
dD I
tKulino Apologiee suajlibro i, nuni. 4, edocemur.
•
jonasterium quoque virorum eodemtemporelauda-
ssiinimi Aquileise floruisse, ubi aliquanaiu Kutinus
\id'<
>se atquejiieriinvmusmutuis seofliciis coluerunt.ct
ietatisac doctnnse laude certarunt, ubi etiam alii
idui
jctalissiini viri cinicuere adivo Hieronvmo in suis
Bilis meinorati, Chrysogonus et Beliodoros,quo-
m alter episcopus postea exstititAltinalium,itidem
t ipso Hieronymoac Rufinointelligimus. Nec minor
niuliebri sexu apud Aquileienses eadem viaievir-
-enituit,cumnon deessentquee inpropriisdomibus
»: rginitatis propositum custodirent, et ita melwra
iilnn
arismata wmularentur ; uti ex epislola divi Biero-
hni 7, ubi Ohromatiuset Eusebius fratres.unacum
ivino amico, et malre, ac sororibus virginibus in
H iiuiii s.rciilis. in Aquileiensi Ecclesia utruinque vi-
dem domosancte viventibus dignis laudibus extol-
ntur.Quidniigituret monaslerium oirginaltva Aqui-
lensi Ecclesiatunc temporis exstitent, recipiendis
endisque virginibus instilutum, quae ritu peculiari
> episcopo sncrn velamine tegerentur ? lam si hoc
itcal ni Aquileiensi Eeclesia.saltem Nicelw lempore,
.stitisse, adsont indiciaquee reqnirimus, et pcculia-
aqnidein, ul de opusculood lapsam Virgmtm,B\ iam
: illiusintimo, ul ita dicam, judicemus etvirgina-
"I illnin monasticam disriplinam: quam ex eodem
lusculodeprehendimus/lisciplinam, sane sacrarum
IfHnum Aqiiileicnsis !•>. ^ teneamus. 1
<
• i
.•
i •
Non supereunl quidem aperta ejusdemfevi monu-
cnta, qun- de virtjtnalt monastcrio in Vquileiensi
clesia tunc stanle nos doceanl nihilominus non-
illa liabcmus.quihus monumentomm
imtenussuppleamus.Andreas DandulusinChronicO)
> vi,cap. t. apud Muraloriuni, Scriplores Kennii
.
S. NICETAM. — CAP. I\ ai8
Italicarum, tomo XII, col. 103, refert Heliam Aqui-
leiensem antistitem,qui sexto iinTiiiante sasculo eani
regebat Ecclesiam, templum quoddnm paganorum.. .
: incontigualittoresituatiiin n, m nasU i/uinpuellarum.,
transmutassc. Si lides habendaauctori Soeculi xvi.de re
ad sextum s»ciiluui 7 5 pertinenlc(auctori ceeteroquin
gravissimo, criticisque viris probato, et i|ui inulta
prae oculis hahcre potuit vetera docuinenta, quae ad
nos niiiiiiiiepervenerunt); ece monasttrii virgiiuilis
mentio in Ecclesia Aquilciensi altero posl NTcelain
sseeulo. Verum non hssc prima monmterit virginaUs
fundatio dici potestapud Aquileienses, sed magisar-
commoduin sacrarum virginum,quarum
cessio Ioci in
numerus novas sedes fortasse requireret.Et Dandu-
lus quideni in allatis verbis videtur Heliee merito tri-
buisse potius paganorum templi transmutationem ad
Christianae religionis usum.quam iuonasterii pio Iht-
rant erectionem cujus si vere primus institutor et
:
auctor tunc fuisset Helias iu Ecclesia Aquileiensi, id
g ipse eo loci indicare conceptis verbis non omisisset.
Sed alteri, et Aquileicnsis quidem ejusdem Lcclesia?
monumento certissimo, animum adjiciamus.
Exstat concilium Forojuliense a sancto Paulino
patriarcha Aquileiensi celebratum anno Tittj, tertio
niinirum post Nicehe Aquileiensis eelatem elapso se-
culo, quod videre est iD conciliorum collectionibus,
et inter Opera ejusdem sancli praesulis a clarissimo
nostroJoanne Erancisco Madrisio Neriani Oratorii
presbytero edita pag. 6o, ubi canone 11 bffio lcaun-
tur « Placuitde feminis cujuscumque conditionis.
:
pucllis scilicet, vel viduis. qute viiginilalis. sive con-
cipabe fucrint, et ob conlinentia' signum nigramee-
siriu, quasi religiosam, sicut antiqum mos
fuit in his
regionibus, iadutffi fuerinl licet non siut a sacerdote :
sacratx, iuboc tanienproposito eas perpetim perse-
verare maiidamus. » Sequenli vero canone 12 hoc
etiam jubcbatur « Hoc inviolato stylo juslesanciiv
:
q prospeximus, ntmoiuu<er*«tpuellarum,quesub disci-
pliiue regula dcgunt, obstruetiut niunttis elausirU
riulln [laiiMut.nisi fortc summacompeJlente
necessi-
tale. aditu viroruni. Sed neijuc presbyteri vel diaco-
nes, etc... Quin etianinec episcopus absque sacerdo-
libus vel clericissui^. etc... Sed sive ipse, give
qaee-
libet religiosapersona... dignuni fucril ul adaanl hxc
Deo dicata i, on atiter,
i scd cum idoneis teslibus
peeagant, nepropterincautam pressumpticfnen) san-
etteEcclesiaa imfametw angeUcusordo. nQneB ex his
diiolnis eanonibus Aquileiensis Ecclesia', octavo la-
bente seeculo editis, coajieere possuoous, b*c sunt :
aliud scilicel foisse io Aquileiensi Bcolesia sioiplex
sen continentim propositum, quod tpmta-
virijiniitiiis
»rr putllas vel ritln,r oUieebani m- ; et aliud
i
veiuti so-
lcmne illaruiii virginum, uuffi b sactriote, id esl ab
episcopo saerabantur. Quod vero asserilur, ticul an
tiquusm sjini II) hit regionibus, absqueulia vi referri
posse videtur ad utrumqoe institutum ita aempe, ;
quod ab antiquo, id esl abaliquol snte ipsumPauii-
gaeril sieul etiara quod utriusque instituti raeril m-
;
gram osstem induere ob conlm ntise signum.lllud »ero
quod dicitur, lictt sinta nm catasillse
virgines seu viduee dc quibus |n-iiiitis caaon loquitor,
innuere videtur,ei oiorevirgiBujnsa ratarum, etiam
alias simplicis propositi jam ooan/ti}iion^i'aiii tmtttm
Bompsisse, licel fortasse non itidem velo uterenlur,
qunil proprie saeratarum virginom erat, quo in ipso
; consecrationis actu ab episcopo tegebantur, quodque
ere Uonis ipsarum eluli materie ai gnum, i
siculi etiam subsei ul temporibus semper i
fi
Sed quod ad monasterium preacipue perlinet illiol
esl quod olterosanciturcanone, ul oerope monastt
tmquttsubTQdiscipluwreguloat gunl.obstru
: ctiusmunitisclaustrisnuU ipateantadiluvirorum.Pael-
inopii raa- l;l
'
' '
.
procul iliibio
sunl ui-.inr aci i(a3,dislincue,aba1iie,eeuvirginibus,
seu\i<liiis,,lc, 1 iiiliiisiii('aiioiiepr;r.'edL'iiti,qii.v-iNn,I,>\
 :

943 P. BRAID.-E DISSERTATIO IN S. NICETAM. — CAP. IV. 944

virginitatis seu coniinentiae propositum eniiserant, D P SVB D^ \ 111 IDVS

qutequee exipsa distinctione horum canonnm nou vi-
dentursubalicuiusdisciplina-peculiaris regula fuisse
sedliberein propriis domibus habitasse. Jam vero
quodin altero lioc canone sancitur. ut haec numaste-
ria puellarum subdiscipliinereguladegentiuiiiofcj/ni-
etius munttis elaustris nullo jniteant aditu virorum.
evidenterostenditmoiiasiVriahujusmodiiiiAquileieiisi
jiajam pridem stetisse.quando niiniruin nou ita
erant, uti decebat, omnibns clausa, minus vero ita
obstructius munita earuin claustra, ut nulli omnino
paterent. Quod autein a sscnlis ante Paulinum hu-
jusniodi eistiterint monasterie in Aquileiensi
AGVSTAS OPIUO
NE V C CONSI 1N> SEC
Hancvero inscriptionem ita legitclarissimusprasul
Uir in paee requicscit Columba rirgo Sttcrata Dei, '/um
rixit iii Dointnoannosplus minus lumaginta. Deposita
sub die octaro idus Augustas, Opilione viro elarissi-
mo consule. In sucula.
Hx consulatu Opilionis. qui hic notatur, et quem
;

ad consulem hujus uoiniuis primum, non vero ad se-

sia. ipsa hujuscanonis providentia ostendit, qute ox cundum annis septuaginta et uno posteriorem. vir
aliquoorloabusu proculdubioiiianavit:quodnanique clarissimus pertinere probat, inferlipserfpposiVioneni
abusuunigeneralis veluti indolesest. ut nonuisi longo hujus sacrattr virginis ad annum Christi pertinore
teniporis lapsu paulatim inducaulur quod longius :id est ad annum proximesequentem Attilanum
etiam sit oportet in personis, cotibus, atque locis Aquileiensis urbis exeidium.qui ilidem proximepras»
Deo dicatis ibi etenini abusus ipsi ex locorum ac
: crssit Aquileiensem a Nicela capessitum episcopa-
personarum instituto peculiarem queiiidaui renixum B tuin anno 454. uti superius innuimus. Popular s in-
patiuntur.queni nonnisi diuturniori conatuet sensim ter illos incolas fert traditio, ibideni reapse sacratam
tandem valeant superare. Quid igitur. niiriiin illam irijinem nonagenariam suae vitse cursum con-
i

hujusuiodicanoiiibusAquileieBsis Ecclesiee octavila- summasse jetadhuc inillius arcis rupeinaccessibilis

bentis sa-culiinferamus.in eadem Aquileicnsi
aiaaaeralarnai rirginum monasteritm exstitiaae etiam
s.iculo quinio snb Niceta episcopalu, ac propterea
moitasteriuin virginale in liliello adlapsam Virgnem
Dominatum,»non<«<erMi»ne8sevirginum saeratarum,
quod in Aquileiensi Kcclesia Niceta episeopo stabat
ideoquelibelluinipsumincidiumhoc prseselerreAqiii-
leiensisoriginis. sicut aliasui generis exhibet incidia,
quie jani vidimus. etiamlibellus alter Explanationu
SmnooUI Pi crea sancti Paulini canon 1-2 addit
etiam soc peculiaris proridentis cansam his verbis
expressam : Nepropter incoMuim prcas umptionemian-
BccUsist mfametur angciicus ordo. Quidni prae
oculis sanctus antistes tunc babuerit et peculiarem
lapsum illius rirginisde qua Nicetas, et libellum ip-
suni ohjui- -uo elucubratum.
ubi andor Tehementer dolebal cx illius lapsse faci-
nore maculatam esse Ecclesiam. ac totam peneillius
lucem obscuratttm cl ipsa lapsa vigo ad loquendum
: tem tum in Oriente tum in Occidente discipli
inducta fatebatur. propter se confusumemfactam esse
omnibus famuhs Domtni et eum aigne colentibus ?
Verum non omnino desunt monumenta ipsius Ni-
cetae Aquileiensis aetatis, qua- sacratarum virginum
Aquileiensis Ec propterea, uti ex dictis
conjicere li-et. in monasterw etiam virginali degen-
tium, meminerint. Papvns, iiiembraniset chartisde-
licientibus, superest lapis omni aere pretiosior, qui
sepulcralcm inscriptioneni exhibetuniusex bis sacra-
ien,qu8eetiamcullum
immcmorabilem in Aquileiensi provincia oblinet
niaxiine veroapudincolasForojuliei '-npum
dicti. ubicom ipsius reliquiis stetil ad baec usque
i
iis non tam ostenditur quam indicatur, ubi ipsa
latuit.quamdiu eoloci /11 DominovixU. Inlert lgitur
eruditissimus pnvsul sacratam hanc virginem ad cta
tum virginum pertinuisse Aquileiensis Ecclesiae, quea
imminente Attilana irruptione ab Aquileicnsi urbe
; aufugeriladdeclinandam praevisam cladem,seque in
hoc dissito alque abdito loco celaverit, trigesimo
quartoab eadem urbe lapides ab occidente insepten-
triouem sito. Quidni et hic fortasse habuerit haec
virgo natale solum ; et ideo in tanta posita necessi-
tatc ad loca non sibi penitus ignota, ubieliam popu-
larium suorum solatio uti posset. tutius confugerit?
Ita quoque mihi, nec inviie. ut opinor, liceat conje-
clare.IllustraturusporroclarissimusFonlaDinushujut
lapidis inscriptionem, et probalurus hujusmodi sacra-
C tas virijtnes jamtunc consuevisse in tnonasteriisim
bitare, plura profert de niore suo ex ecclesiastica
traditione monuniento, qua' hanc astruunt tunc vi-
naiu ;inter qua? piinniui locum obtinet libellus no
ster ad lapsam Virginem, seu uti ibideni notatur d
lapsu Virginisconsecratx, queui Fonlaninus non du
bitabat ad Nicelam Romatianaein Daciacivitatisepi
pnm pertinere, sicuti eruditorumcommunis fere
bat opinio, cum caetera oninia opuscula quae Genna
dius in Romatiano Niceta commemorat penitus late
rent
Diffitenduni liictanien non est. allatam Fontanin:
interpretationem scpulcralis lapidis Forojuliensis si
: cratar virgitiis Columbw adversarios nactam fuiss»
quiallucinalumdicerentprsesulemclarissimum.dui
postremainscriptionis sigla 1N S SEC piam quamdai
1

lempora in superposita arce aedicula ejus nomii
dicata. Inscriptionem banc vidit atque d
eadem aedicula. anno ITI7. larissimus Fontaninus. p genda essent
. veluti compendiaria^gtemporisnot
quam postea aere insculptam evulgavit, ac eru.
ni" Rom iedito Italica lingua Commentario. anno
17-2»;, illnstravit. Hanc ipsam, el fortasse Donnihil
accnratiusposFontaninumcaelatam, videre estetiam
apudJoanneiiiDominicum Bertoli, quieamdem Fon-
taninotesleitcrato77 inspexil. in suoltalico opere
acclamationem seu apprecationem ratus. voluit e
interpretari in swcula, cum potius illa verba intell
illiusinscriptionis.qua- proindenon inseecula legend
forent, sed indictione secunda ; quo fieret ut non ai
nus quidem indicaretur consulatus Opilionis prim
sed potius Opilionis secundi, ac propterea non ai
nus Christi 453, sed annus 524, qui annus rei
pse fuit consulatus Opilionis hujus secundi. et i

Antichita a"AqutUja,\ I. Ea autem, quse salri- quem secunda itidem indictio incidebat. Non ha
lucissignoincipil superiusquoque in inferius
. quidem mutatio tanta esset quee nos opinione pro
in medioTabula?repetito,exambabus simul collatis sus dejiceret, in eo quod ex allata inscriptior
incisionibus est bujusmodi : ad rem nostram mutuamur. si enim ad annui
etiam 524 inscriptio illa pertineret, testimoniui
semper exhiberet sacratarum virginum institutii
Aquileiensi Ecclesia non multo post Niceta Aqu
PACE REQVl leiensis aetatem atqueessetproinde quod non ,-egi
•J-HIC IN ;

conjiceremus ideminstitutum viguisse etiam sub N

COLVBA VTRGO
ESCIl
cetee ipsius episcopatu, necnon et monasterium vi
RATA m QVE VI ginale tunc exstitisse. licet nondum claustris mun
XIT IN DNO ANNOS tum. sicuti oclavo labente saeculo sanctus Paulini
PL M NONAGINTA prascipiebat unde ex eodem tunc egredi fortasse
;
1
 948 P. BRAID/E DISSERTATIO IN
bere potuerit Columba virgo sacrata, ut vitam procul
dubio severioremac sanetiorem dueeret solitaria in
Osopiensi specu.Faceret itidem eadem inscriptio boc
secundo inodo accepta.ut indieia non obscura Aqui-
leiensis fetus in libello ad lupsam Virginem similiter
nosceremus, qui est hujus mantissas scopus, etiamsi
ad ipsam Nicetae aetatem eadem inscriptio reapsenon
pertineret.
Verum interpretatio Fontanini nostri omnino vide-
tur mibi ampleetenda.ut ad Niceta? Aquiieiensis aeta-
tem inscriptionem illam proprie pertinere dicamus,
Opilionem primum consulem accipientes anni 453,
non vero secundum anni 32-1. Nihil dixerim de cen-
sura clarissimi caeteroquin viri, ac de re lilteraria
universa praeclare meriti, Francisci Antonii Zaccha-
rise in sua Historia Italife Litteraria, italice seripta.
tomo VIII, libro in, cap. 4 ipse enim Fontaninum
; mus, eam expendentes inscriptionem, quae exhibet
acriter carpens super hac inscriptionis interpreta-
tione aerem verberavit, quiaFontanino errata appo-
l>ni isuit qua? noncoinmisit, et satisostendit senumquam g
prae oculis habuisse aut Forojuliensem illam inscri-
ptionem, aut Fontanini inlerpretationem, ac super
•eadem ab eo editum Commentarium. Ulis potius re-
uiiip spondendum est, qui singularitatem opponunt ac-
ijii clamationis illius inssecula, et qui in lineola erecta.et
i'i"f nonnihil superius atque infenus flexa, quae visitur
ai?! ipost monosyllabam INs, compendium intelligi volunt
ais« elementorum adintegram voceminrfictionecomplen-
,i:]K dam, quae vox propterea in consequentibus litteris
SEC, non ssecula, sed necessario exigat aliam vo-
lasept eem secunda. At acclamationum seu apprecationum
ait tiChristianarum usurn in sepulcralibus inscriptionihus
\m satis Fontaninus ipse exposuit atque illustravit Com-
jmpo itnentarii sui capite 21, ubi etiamsi aliam inscriptio-
ife Inem nullam proferat quae acclamationem habcat
atfti prorsuseamdem cum Lapide nostro, id est in ssecula,
inll iquod idem est ac in ssecula vivas; alia pleraque in-
dicat lmic simillima, hoc est vibe aut vive in ceterno,
iimu bibas aut vivas in Deo, vives in Deo, bibasa.nl vivas in q
fains \Domino : quae omnia auctoritatem addunt accla
lait nmationi nostraeOsopiensis lapidis in scecula; cui pro
pterea non sit singularitas opponenda, nisi quoad
elementorum quibus constat qualitatem quae tan- ;
dem, eodem sensu permanente, nihili omnino fa
sDiii pienda est. Quod ad lineolam vero spectat, positam
liltliipost monosyllabam IN S , quseque ideo posita dicatur
ul cnmplemenlum vocis indictione signiticet, ausim
n Ga riicere commentumprofecto hocesse, omni testimo
io. omnique veterum inscriptionum exemplo desti-
tutum. Plurimi qtiidem occurrunt lapides in colle-
II
ctionibus eruditorum quas habemus qui notam 79
exhibent indictionum.Videas in his vocem indictionis
integrepositam;videaspertresprimaslitterastaiitum,
B itj.1 singillatim ductas videasquoque, per easdem hoc
; ibiclem exstiterint, tunc cerle, dispersis undequaque
mji,j monogrammate NC nexas, indicatam; videassimili
ter indictiouis numerum, modo per vocem integre
i ^rolatum. modo per primas tantum litteras, modo
itiam per numerorum signa expressinn at indictio- ; r.
lis vocem (confldenler dicani) nullibi profecto inve-
as absque tertia saltem littera D aliqno modo si-
ata. quas nmnem tollat ambigendi locum.quod ibi
indictionis nota sermo sit. Nihili igitur lineolailla
n nostro lapide facienda; quae oscitantia fortasse vel
bitrio quadratarii imperiti, et certe etiam valde
nelegantis, ut cuique inscriptionem conspicientitiim
ipudFontaiiinuin tum apud Bertolum patere potest,
ddita fuit ni dicere velimus hoc factum fuisse ad
; Jam anno 488, quo sanctus Leo papa Decretalcm
uanidam promendam festivitatem laetissimae accla-
mationis.vitam nini Deo perpetuam Cnlumbse virgi-
ttti indicantis. Caeterum cum lineolain hac ipsa in-
criptione alicubi desit ubi superponenda fuisset. uti,
.'X. gr., litteris 1)1 posilis pro voce Dei, sicuti supei*-
osita apparet Siglis, ex. gr., ftp signiflcantibus ; sicuticonsultationesNicel e ad pontificem tulerat, ita
occm deposila, ac similiter aliisaliud indicantibus;
uis jurc mirabiturlineolame contrario abundantius
C sii|icrvacuo prosiliissepost monosyllabani I.N, ubi
necessaria non erat; maxime vero cum lineola quo-
S. NICETAM. — CAP. IV. 946
A que prorsus inepte, supra litteram C in
prosilierit, ac
ilimidia voee vocis pars altera jam si-
CONS, cujus
gniflcabatur lineola alia erecta, proxime etapposite
sita? Mittimus difficultatem omissae diphthongi ad
syllabam SEC quae diphthongus veluti necessaria
;
censeatur ad vocem ssecula pronuntiandam potius
quam secunda. Vox namque smculum, et cum diph-
thongo, et absque diphthongo aeque invenitur apud
scriptores et diphthongorum rationem saepissime
:
posthabitam in veteribus lapidibus,tum ethnicis,tum
Christianis,inscriplionum veterum collectiones satis
ostendunt et notavitprwsertimnovisadductisexem-
;
|ilis pro eruditione sua clarissimus Antonius Maria
Lupi. In Epitaphium Severae martyris, pag. 132 et
sequentibus editionis Panormitanae 1734. Prteterea
non est cur de diphthongo in voce scecula inquira-
etiam vocem QVE absque dipbthongo. Hsec quidem
dicere oportebat super illa inscriptione sepulcrali
sacrativ oirginis Aquileiensis Ecclesiae sed haecinte-
:
rim dixisse sufficiat.
Cumitaque de ccetu sacrarum virginum apud Ni-
cetam Dacum nihil omnino asserere liceat cum de;
sacratis virginibus in AquileiensiEcclesia Nicetae epi-
scopi tempore constet ex dictis, ac singillatim ex
pretioso lapide quem attulimus, et de quo disserui-
mus cumdubitarenonliceat de virginali monasterto
;
iu Ecclesia Aquileiensi positoetiam Nieetae tempore,
tum ex rei ipsius convenientia.tum ex florentissimse
illius Ecclesia' celebritate, tum etiam ex iis maxime
quae attulimus ex Forojuliensi concilio sub sancto
patriarcha Paulino: simsuperrecolatur probata ger-
manitas opusculi ad lapsam Virginem cum altero
opusculo Explanationis Symboli, quod (absit verbo
invidia) plenissime constat Aquileiensi esse Nicetse ;
jam indicia qu;e requirebamus adsunt luculenta etiam
in hoc opusculo ad lapsam Virginem,q\iie Aquileien-
sem parentissui sedem ostendunt, et robur addunt
conclusioni nostrte quam superius enuntiavimus
Romatianae civitatatis episcopum Niceam seu Nicetam
a Gennadio memoratum, esse procul dubio Niceam
seu Nicetamepiscopum Aquileiensem, illum nempe
qui sancti Leonis Magni tempore floruit,et ad quem
ejusdem sancti pontificis exstat epistola.
80H'nu[iifortasseobjectariadhucpoteritadeaquas
ultimo loco, maxime ex lapide sepulcrali sarratir nr-
ginis Columba; lecto cum Fontanino.conjiciebamus ;
malescilicetnosinferre auctorem esse Nicetam Aqui-
leiensem illius ad Virginem lapsam opusculi, ex eo
quod et sacratse virgines, et monasteriam virginaleiu
Aquileiensi Ecclesia tunc temporis essent ; cum po-
tius ex eodem illo lapide constet.quod eliamsi inan-
tecessum et sacrala virgines et earum monasterium
per Attilanam cladem virginibus, diruto quoque at-
que everso, uli credibile est, virginali a?dilicio, saeer
virginum ccetus in Aquileiensi Ecclesia superessenon
poterat. Quam ergo sacratam Deo virginem Nicetas
Aquileiensis poterat objurgare.eidem etiam objicien-
do, veluti ad majorcm facinoris exprobrandam gra-
vitatem, monasterium virginale, ubi tuta esse pote-
rat, si voluisset ? Verum, utut gravissima fuerit in
Aquileiensi civilate et Ecclesia Attilana clades, qusa
dispersionem sacri virginei cretus, quas etiam mona-
stern virginalis eversioncm attulerit;non h.vc tamen
talis fuitiquie rcpurari ir. poslorum iuinimcpotuisset.
suamad Nicetain Aquiieiensem dedit, rerumstattu in
eadem epistola dii-olialur.quuad Vqniloiensem Eccle-
siam, auxiliantt Domino, in mehora conversus: et
hoc, teste etiain Ad lato Romanffl EccIesiaB Dia-
cono ibidem nominalo,qui nuper ab Aquileia redux,
eum de statu illius Ecclesiae certiorem procul dubio
reddiderat, Inveneril itaque fortasse Nicetas anno
i.,, primo scilicel i"', Columbce sacratm virginis
1
obitum, quo episcopalum Aquileiensem inivit; inve-
 r BRAIP.E PISSERTATIO JN S. MCBTAJJ — CAP. V. 94S
inquam. et d -
A Semipelagianorum parti. cui ad-
ertitur,illud esl.
rum . dictns erat, nimiuni favisse. quod certe in hi-
m anno jam v:ro peceatum est satis grave, quod sincerit
im historici munus. De h«
- iamacpa- tavenera - BellarnjinusdeScriptorit

- - ScripsH etiam librum de Viris Ulustribui

• erat. !
in quo suspicionem non parvam
-

'
sua? non recta? fidei laudavit enim Cassianmim :

ad annum et ! ]ui Semipelagiani fuerunt et sanctum :

rum depressit.qui pro gratia Pei contra Pelfl

n -
.'•'vandew -

etsp 82 uloquinto, c. 3, articuloT \m

- •

'.ennadium >lass'liensem presbvterunl

in eo- oniaddictunr, fnisse. liberi -

hujus - [Uustribus satis probat anno cirei:er 49

quem Eo enim in libro sanctum AugustinujJ
"
•
iiscipulum acdefensorem egregiuin sanetm»
:adair ; i
ens fa - -;:m. velut reoserroris inseetatur: Casslanmfl
•

-
vero et Faustum Sem pelagianorum duces lau :
:

rte lo- B extolHt: quodetiameruditus virallalisexGennadio

i

verbis luculenter probat.

nium '

Verum non hoc vitii tantum inGennadii Catalogo

81 notarnnt eruditi.Alia sunt mcnda. et non levia qui-
Rometia*^
dem : qua» tamen partim arbitrioet inscien'
jrfio memorata. uoi
ia suntlibrariorom, partim oscitantiac ipsius. Et
Daciu tnquirenda.sea m rttm dutcetr ttu /.roriwia
quod ad librarios pertinet, nullum certe est opn<|
AquHtu- muuHit m ilia est. qu.t P- rtut fio-
quodmagis subsit tum arbitrio tum levitati exseripto»
mmimatu' nuUius. u
rum.quam opusquodcumque historicum. autbiogra-'
freeul u Coueordi : ejutdem nominis a
phicum in quo admodumfacileest. uthorum quis^
:
quar uodie Pcrtut-
-nbemendatiomsautillustrationisspecies :

wweumdem R
id
de si; jodauctori in mentem nonvenisset,
numjavt flo—I fluvium sttaett. q
aut immutet aut demat quod sibi roagis rrinusve
inlt'
it.Quod vero ad oscitantiam spectat ai: I

-
:a similiter.et maximebiographicaoperasanW
't io quibus veluti necesse est obrepat aJiquando som»;
n nus, praeeipue cum distenta cura sit in colligendis
ridique auctorum scriptis de quibus dicendum estjj
psis postea iegendis perpendendisqufl
a q rebus aliis atque aliis contmue supervenientib •

mpus non suppetat, aut anitnus impar sit. Quod

•- certe ad Gennadium speclat, eruditi viri, qui edendjH
us incubuere quorumdam scriptorumde qui-
pse in Catalogo suo, non semel conquesti sunt
-
t
:m in Catalogo illo fuisse.tum quoad rat
?i temporum.tumquoad substantiam rerum.tumetiatn
o quoad locorum indicationem.Quis. ei. gr.. non mi-
retur in sancto Leone Magno notari a Gennadioj:
\ capite 70, unieam ejus epistolam ad Flavianum de
qua toties in hac dissertatione sermo fuit, prster-
omnibusaliistum ejusdem, tumalterius argu-
-

3m e" et ne indicatis quidem tot illius sermc:

:

is de qai tantam divina? prorsus eloquenti» laudem apud

hlica omneseidem promeruere? Hocquamquam ad famam
pertineat celeberrima? epistolae. uti an:
illius
•
Ballerrinii fratres admonitione in eamdem n i :

'

nihilominus parum favet accurationi ac dili.

r.adii de Yiris I!]us!ribus, cui nequaquam libe-
omittere. negenerali q uidedl '.

i mentione facla, egregias 'ucubrationes. per

ere potuissemus a]ia pontificis sapientisslmi celebrilas ad sidera tollitufl
erratum omissionis. et qnidem grava
Gennadii est, non exscriptorum illius.Et ipse quidefl
ie Maiimo Taurinensi loquens, eapite -40. neutiqnafl
--rat itaet sermones !:lius variiarn •-

. i menti recensere, ut pene dixeris singillatim easdefl

r.nuinc ymus enumerasse. In Leone Magno itaque valde os
:
-
ilieenter se habuit Gennadius. Sed numqxfl
cuti sunt.e saJtem Tn divo Maximo Taurinensi omni ev. par»
o comprehende- fucrit accuratissimus? Clarissimus Bruno Brunius B
eva Scbolarum Piarum ordine illustrator et c:IleclH
ram -
Operum sancti Maximi Taurinensis, quae prodiere
-- Romae auctoritate et au-piciis immortalis ::.• morue
liiumde -
pontificis Pii papa? VI. in Vitaquam adornavit illins
...i -

sancti episcopi, Gennadium notavit. quod ipsum

d quidem roagna ei parte ve- •

rum puto. > - et longe j

- Auguslos vitam
:.si in hoc opere vflio produiisse usque ad annum sallem 463, at ips<:-
 m P. RRAID^E DISSERTATIO 1N
<M Gennadii oscitantiam etiam inMaximo
dit. En igitur
Taurinensi, qu» similiter exscripforum arbitrio aut
,'-;. inscientia: trihuinon potest. Quod vero in aliquibus
Gennadii codicibus legitur, Morititr... a "' 10 a &
orbe redempto 420, quod Gennadius profeelo num-
'11)11
quam scripsisset hoc inscientium additamentum
; est. quo in loco Aquileiensis dicecesis seu provinciaj
est librariorum inferioris «vi. Nequehiepra;tereun-
mti
-llttl
da annotatio est, quam illius ViUeauctor, ad Genna-
dii oscitanliam validius comprobandam, subjecit pa-
IraPd
ginffi 133 « Atque oscitantiae quidem Gennadianee
: a Gennadio nuncupatum, et non esse Niceam seu Ni-
exempla haud pauca exeodem Cataiogo
U<j.*o-t.jy-',yt
tyj
proferre possem,- sed ea, nenimiusesse videar, prse-
sbjtffl
termitlo. Lnum esto illud deJuliano Eclanensi epis-
copo, quem errans, episcopum fuisse Capuanum scri-
bit. Alterum deAttico antistite Constantinopolitano,
i
astiaj
a quoimpugnatum ait fuisse dogma Nestorianum,
stft
Kill
- id quod concedendum non est, cum multo anteobie-
rit Atticus, quam Nestorius perversum dogma suum
Itll
spargere ccepisset. » Hsec ille.
Operee pretium autem duco et aliud Gennadianre
indiligentia" specimen afferreex dissertationibuscla
[rissimi nostri Francisci Florii ad opuscula Bachiarii
T7J
[monachi ab ipso Romre edita anno 1748. Non unum,
sedtriaanitnadvertiteruditissiniusvirGennadiierrata
in unico Baehiarii articulo, qui capul eonstituit 24
Isui de Viris Illustribus Catalogi primum nempead-
versusrationem temporispagina 28,dum Bachiarium
ante Augustinum et Orosium recenset, etHelvidium
heereticum post Bachiarium. licet hic junior fuerit, et
Helvidiani erroris in suo Fidei libello diserte memi-
vsm
nerit ita ut accurate ex
; Gennadio conjicere non
wm licuerit quotempore Bachiarius ipse floruit, etaliunde
' ^
propterea petenda essent lumina alterum adversus
rei substantiam pagina 47, dum Bachiarii libri de
Fide. quem a selectum fatetur, argumentum refert
quod tolo cwlo a vero Bachiarii consilio et instituto
aberrat tertiumdenique adversus rectam viri agni-
: in veteribus monunientis appellata quidem diversi-
tionem atque indicationem. cui libellus a Bachiario
inscribitur pagina 49 dum illum ait fuisse Urbis pon-
ihs,i
N/ieem. id est pontificem Romanum cum ex lilielli
:i.5»
ipsius lectione aperte colligi possit, non modo Urbis
ponlificem illum nou fuisse, sed neque omnino epi-
scopali dignitale insignitum. Post eas itaque Genna-
diani operis maculas, quas hactenus notavimus ex
eruditorum maxime virorum testimonio, cuinam
suspicare non licuerit erratum abs Gennadio fuisse
laili
etiam in recensione Nicefesen Nicetffi episcopi quem
per errorem appellaverit Romatiaiuv eivitatis episco-
pnS
pum, cum dicere debuisset episcopum Aquileiensem ?
Nobis profecto, quitot tantaque pro episcopatu Aqni-
leiensi hujus Nicetse, Romatiatiic n tlennadio dicti,
in antecessum attulimus, liceret omnium maxime
Gennadium accusare erroris eidemconsimilis,
in Juliano Eclanensi admisit, dum
episcopum enuntiavit.
Verum fortasse non erravit Gennadius et errave-
runt potius dupliciter illi quiGennadii verbis vimin-
tulcrunt, ut, contra ipsius propositum ac sensum, n
Romatiannm illam civitatem, nonmodoextra Aqui-
leiensem dicecesim et provineiam, sed etiain tam
ftrocul hquirerenl in Dacia r.isdainibiana sub metro-
poliSardicensi. in Reraisiana scilicet aut Remesiana
seu Horaessiann illaquse aveteribus gcographis aliis-
quc ibidem indicatur et ita non de nomine tanlum
; tet;ut,quam Romatianamcivitatemin DaciaCisdanu-
civilatis, scd eliam de pcrsona e[)i«co[ii quirsliuiiiMii
facerenl, ul ille Gennadiiidemomnino non
Aquiicicnsis fnii tcmporedivi Leonis,el alterpropter-
ea mcdio circiter sseculo ab iltero selate dlslarel
vero cum Nicelas ille Dacus, ipsis asserenlibus,
rucril tempore Paulini Nolani episeopi, eidemque
fucrit aiiiirilia conjunclissimus cumque n nobis 09- ; fucrii ista civitas, imiju-^ Niceas fuit episcopus, diu
tensuin sil <-:i i>i e secundo, Niceam seu Nicetam
i
Banctl mlini Nolani episcopi
I
1
amicitia clarum, 84
non fuis c episcopum civitatis Romatianto io Dacia
cis Danubiumconslitutee; quinimmo trans Danubium
Nicetam huncepiscopatum gessisse
longe lateque patentibus, el inter
S. NICETAM. — CAP V. 950
quee Romanis legibus non parebant. ubi non liquet
A
civitatem ullam exstitisse Romatianee nomine, seu
quocuraque alio consimili. appellatam jam de Ro- ;
83 matiana civitateinDaciacisDanubiumconstitutanon
est cur hic decertemus. Potius igiturvidendum nunc
hsec Romatiana civitas sita fuerit, cum jam,ex dictis
capitetertio et quarto, indubium revocari non possit
Niceam seu Nicetam episcopum civitatis Romatianse
cetam illum Dacum sancti Paulini Nolani amicum,
et esse reipsa Niceam seu Nieetam nostrum quialte-
ra quinli sn?culi parte Aquileiensem sedem obtinuit.
Jamvero quis interea non mireturcivitatem aGen-
nadioHomalianam dictam. quaesitam fuissein Dacia
cisDanubium sita, ob quamdam vocis similitudinem
cum ea qua? ibidem exstabat, et apud geograpbos
aliosque auctores veteres nominatur? Ast civitas illa
Dacia? in Tabula Peutingeriana segmento 7, littera A,
g pulelierrimfe editionis Vindobonensis anni 1753, Ro-
mesiana dicitur in Itinerario vero Antonini pagina
;
I35editionis AmstelodamensisPetriWesselingii 1735,
dicitur Remisiana. Ipse autera clarissimus Zabeus,
dissertationis sua> parte i, num, 18, asseritvarietates
veteruni raonumentorum in una eademque Daciae
: Cisdanubiana» civitate designanda esse hujusmodi :
nimiruin Romissiana, Remissiana, Remessiana, Ro-
mantiana, Romesiana, Romessiana quas omnes, suis ;
signataslocisundeerutse fuerunt, exhibet clarissimus
De Rubeis in dissertationibus Varise Erudilionis, ca-
pite 19, pagina 194. Ubinam igitur in tot hiscenorai-
nibus.seu potius in tot ejusdem nominis inflexionibus,
: apud veteres ubinam, inquam, verum ac proprium
;
Romatiana» nomen a Gennadio usurpatum ?Qua ita-
que ratione, qua critices regula inferri potest Roma-
tianam Gennadii esse civitalem illam in Dacia, quae
mode eernitur. sed numquam vere ac proprie Genna-
r diano vocabulo Romatiana dicta? Ipse clarissimus
Wesselingius, in notaquam subjicit ad vocem Remi-
;
siana prseeitati Itinerarii Antonini. opinionem carpit
Antonii Pagii, qui in sua Critica Baroniana, ad an-
num 39ti, pro voce Remisiana qu<e in eodem Itine-
rario legitur. videre voluisset vocem Romatiana a
Gennadio adhibitam, ut Nicetam suum et ipse in
Dacia collocaret. Et merito quidem banc enim si :
,
semel admitlimus regiilam conciliandarum rerum,
ut.propter unius voeiscum altera similitudinem.una
eademque res intelligi possit quot novis erroribus
;
januam non aperimus. dum ad ambiguitates ac er-
rores tollendos incumbimus? Sed bic animadverten-
dum uiaxime est, quod fortasse concedi aliquatenus
qaem posset,RomatianamGennadii, pro vocissimililudine,
illum Capuanum vidcri unam eamdemque cum ea quam geographi
veteres in Dacia signant; siiidem ipsi constantcses-
: sent in una ejusdem loei nominis pronunliatione ;
autsallemsi inler varias, quas vidimus, exstaret
eti.im ipsa Gennadii propria Roinaliana, aul Roma-
ciana. Ast quodnam argumentum idenlitatis sumi
polest, nhi tanta cst varietas et uhi in tanta varie-
;
tate nusquam vox illa deprehenditur ijuse prascipua
est. et de cujus idenlitate qmerilur?
Sedjarnpropriusndrempropositauiaccedamusopor-
biani 85frustra quteri diximus, inAquileiensidioB-
essetqui cesi scu provincinaninvenire possimnscxpendamus.
Hic verocardinalisBaronius in primN cst audiendus,
.
\i qui in Notationibus ad Martyrologium Romanum,
flo- ad diiMn 22 Juiiii. qu bb aacra e tNicese seu Nlcetae Ro-
matianae civitatisepiscopo, ita Bcribil « Quaenam :
multumque, fateor, queerens laboravi actandem,nl :
fallor, rem mihi videor assecutus-Censeoenimillam
eBBe Aquileiam, Niceamque, vel Mcetam esse bujus
civilatis episcopum, ad quem exslal sancti Leonis
in regionibusillis pap.i epistola, eic. « V.i [mst aliqua ita sequitur :
burbaras gcntes * CurautemAquileiensiscpiscopus, Romatiana;, sive
 1 "

9.">1 P. BRAIO.E PISSERTATIO 1N S. NICETAM. — CAP. V. 952

Romanae, vel Romanieia? inveniatur soriptus episeo- A qui ad instar omnium esse potest, utpote qui Aqui-
pus. ea ratio e;se ridetur, quam ex praedicta Historia leiensis Eeclesia? rebus illustrandis multa eruditionis
Aquileiensi deprompsimus nam ex eo quod Aqui- : et critices laude data opera incubuit. Hic itaque iu
leia fnisset nobilissima Romanorumcolonia.Romana pluries et nunc quoque citatis Monumentis Ecclesiae
seu Romatiana dicta civitas reperitur. Sicut et Au- Aquileiensis. capite 17. num. 4, ita scribit « Aqui- :

sonius in carmine de Nobilibus Lrbibus. Arelatem leiam dictam aliquando civitatem Romacianam.non
nominat Romam Galheam.... Leander reeens cosmo- eviucunt Baronii argumenta. Fuit illa nobilissima llo-
graphus, dum agit de Aquileiensi civitate, eam se- manorum colonia. Id negaverit nemo. Quis inferat
cundam lUmam vocatam HaecBaronius.
dicit. « Cum vero, dictam propterea civitatem Romacianam? Si-
Baronio vero in hane sententiam proni ierunt criti- inili noniine tot aliaruin. quae nobilissimae fuerunt
corum ecclesiasticorom nonnulli. tum inter Protes- Romanorum colonia>, nullam legimus nuneupatam.
tantes. uti ex gr.,Caveus,Oudinus, Joan. AlbertusFa- Ausomus Arelatem nominal Romam Gallicam. Appo-
bricius, tum inter catholicos, uti VaJlarsius, ac nos- site celebrem hanc urbem vocatRomam auctor, non
ter Joan. Josephus Lirulus. Caveus, enim Seriptorum Roraacianam itemque
: Romam cum adjecto, scilicet
I -iasticorum Historia Litteraria. pagina 399, edi-
-
Gallicam, sive Gallulam, ut ait ille non simpliciter
;

tiouis Basileensis 1741, ita scribit n Niceas Roma- : et absolute.... Leander, recens cosmographus, ditm
tians(hoc est, utBaronius recte interpretatur, Aqui- agit deAquileiensicivitate, eam secundam Romam vo-
linus, autem 'le scriptoribus Eccle- catam dicit. Id nempe asserit recens cosmographus
tomo I. pa£ 13
siasticis, tionis Francofurti ad • absque teste ;nemo enim historicorum.rhetorum ac
rot722, hschabet: Niceas Romatianae epis- g poetarum veterem in re tam antiqua sic locutus
copus. hoc est. utrecte interpretatus estCsesar Baro- fuisse perhibetur," acderaura de Romaciana civitate
nius in notisad Martyrologium Kniiianum, ad diem aeitur, non de nova et secunda Roma. > Haec de
22 Junii. Aquileiee urbis pisropus, elc. » Joannes Al- •
Eiubeis adversus opinionem Baronii.
bertus Fabricius in Bibliotheca Graeca, lomoVI, pa- Quid igitur nuni :? Defendendusnc Baronius cum
gina 439 pnm;e edilionis. itascribebat t NicetasDa- : paucis asseclis suis; an relinquendus. auctoritate el
eianus memoratur in \ sEri litorum, tomo II Sup- exemplo illorutn qui ab codem unanimiter diseess
pleraenti. |
. £12, es Gennadio, Sed in Gennadii runt T Si vacaret, Baronii opinio profecto posset.e
capite 23 lita ibi de Scriptoribus Koclesiasticis non omnino, defendi. saltem aliquatenus illustrari,
esi Niceas Romatiana ileiee, vel ut Martia- ex iis qua; refert in re non ilissimili clarissimui
in antiqoissin e reperit, Romanae civita- Faustinus Arevalus Isidorianorum parle l. capite 23,
lis episcopus. » VaJlarsius in DOtalionc ad epistolam, qus exstant tomo I Uperura sancti Isidori episcopi
num. 8. sancti Hieronyini. Niceani hvpo- I Hispalensis recens ab eodem splendidissimis typi
eiee, ilaetipseaniraadvertebat Hic : Hoimc editorum, auctoritate et impensa praeclai
ls vulgo idini esse credilur, quem sub Nicetae memorise viri, eminentissiroi cardinalis Lorenzanae
nomine ii"n •-.'mo-l laudat sanctus Paulinus, fuitque adens nimirum eruditissimus editor inscripti
pnstea Daciaeepi- Uinin m ille est, • nein lsidoriani cujusdam operis, cui titulus De Or-
scd qiicm refert Gennadi \ tas Rotna- iine Creaturarum, quod inquodam peculiari eodici
tianx ciritatis ., id esl Aquileix, ut Baronius directum dicitur ab auetore Braulio episcopourbis i

recle interprelaiur. itus denique noster in

• I
i G Romae, etadqus verba clarissimus Dacherius cx*
suo Ilalicc \'otizU <hll<> vite de letle- plicationis gratiaaddidil Urbis Romx, hoc esl. Cx-
:

tnmol. capite
raii del Fnuli, rem hanc latissimo 1 . iitstx. Cujus Braulio episcopus erat interpre- ;

serinone perseqiiilur. el itaquoque ul nimius i tationem affertNicolai Antonii. qui animadvertebat

videri possit; acprofci". ut liar praserlim de causa Urbis Romx nomine regiam citriamin Hispania indi-
ab illius hoc loco referendis verbis n^s cximat. Ili cataiiifuisse,Toletumquoquesedem/Jo»iiv/eamdictum,
sunt porro qui cardinali Bai aperte consen- 87 "' generatimquaralibetrfi/inm urbem antonoma-
serunt, aut saitem non contradixerunt, existimanti stice sive per excellentiam Romam vocatam et hoc ;

lloniatianani civitatem Gennadii essc Aquileiara. el eo prorsus modo, quo apud eosdem Hispanos quajr
raiinnera afferenti e\ «elebritale colomae Romanae vis eliam Fcclesia melropolitana in monumentisec
ibidem deductae, nee non ei dignilnte Urbis, quae elesiasticis Jerusalem dicebatur. At quoniam Cffisi
ita merueril appellari. sumpta voce ei Irbe Boraa- augusta llispanice urbs numquam Gothorum tem
ni imperii principe. pore urbs regia fuit, videluridem Nicolaus Antoniui
Verum longc plures sunt ii, et quidem magni no- non longe esse ab ea etiam sententia, quse admitte-
ininis ernditi viri. qui veluti agmine facto opinionem bat, cas quoquc urbes, quae aliqua urbis Boma;
Baronii rationemque ejus iodiscrimen vocaruni. 86 pr.Tiogaliva, sive sacra, sive profana quandoque
niii>i|iie ore rcjeccrunt, ut irent siniul ineam si iunctae essent, secundre sive alterius Romae appella-
tiam. qoae Romatianam Gennadii in Iiacia collocat tionem promeruisse. uti deTrevitorum urbe aliisque
(Usdanubiana. Hi vero sunt. Tillemonlius, V ibideni afferuntur exempla. Accedit quoque auctori-
potir Ihist. eccles. t. X, pag. 621 el 826, idit. de tas clarissimi Florezii, qui in Hispani* Sacra;
su;e
parPitteri; Buiilelus, Viet <les savt^ tomo V, pag. 512, num. ipsam interpreta-
15, lianc
Juin, ii. 2 ; Dopinius,
auteurs ecclesiast.,
Biblii Ik. des tionem Dacnerii tuetur de Urbe Roma. hoc est, Cx-
t. III. Quesnellus Notas
p. 154, <<ht. de Paris, 1693 ; saraugasta. Quidni igitur et Romaliana seu Romana
et Observationes in epistolam sainii Leonis Magni civitas dici aliquando potuerit Aquileia juxta Baro-
apud eumdem 129: Bolstenius, Animadversionesad nii eoquod ipsa fuerit nobilissiina
conjectationes, ex
Martyrologium Romanum. die22Junii, pag. SO pri- Romanorumcolonia, aliisque inclarueriturbis Romae
mae editionis: Florentinius, Veiu-t. Occidentalis Ec- prsrogalivis, prout fuse animadversum fuit in Auc-
Martyrologium ab eo notisillustratum. x kal. tario ad caput tertiuin ? Haberet itaque opinio Baro-
Julii I'a^ri us
: CriticaBaronianaad ai
. nuni. nii, eliam in hac litterarum luce, et post dissensum
i et seq. Henschenius, tomo IV Junii Bollandiani,
, quoque tot elarissimorum virorum, unde fulciri ali-
pag. 243 et sequentibus editionis Antuerpiensis; quo modo posset, si luberet pro eadem decertare ;

Georgius, Martyrologium Adonis ab eo ilustratum quod nobis omnino propositura non est. Quinimmp
ad x kal. Julii et inter Porojnlienses oostros Fon-
: Baronii certe interpretationem Romatiana cjvitatis
tauinus. Commentario di Santa Colomba, capite 18 ;
proipsa Aquileiensi urbe penitus derelinquendam
ac deRubeis, MonumcntaEcclesiaeAquile ensis ceusemus sieuti eliam niliili faciendam esse ratio-
:

16 et 17, necnon dissertaliones Vari Erudil nem quam interpretationis sua? ipse de novo cudit,
capite 19. Singulorum dicta quae nimis longum ulpote nullo nixara fundamento. nullaque veterum
csset afferre, omitlo, unoconlentus oovissime indi- auctoritate suffultam. In eo vero defendendum Baro-
clarissimo viro liernardo .\laria dc 1! nium arbitror, quod Romatianae civitatis nomine
 953 P. BRAID/E DISSERTATIO IN S. NICETAM. — CAP. V. 954

Aquileiensem Nicetoe intellexit episeopatum licet ; A die 22 Junii alter eadem ipsadie in.MartyroIogium
;

fortasse in hanc opinionem descenderit ex praecon-
cepto errore.quem alii quoque ipsum secuti ab eo-
dem hausere, quod nimirum Nicetas ille, quem hy-
podiaconum legimus Aquileiensis Ecclesiae apud
divum Hieronymum, episto!a8,ineditione Vallarsii,
quae ad annum pertinet 37i, ipse postea Nicetas
Aquileiensis episcopus fuerit, qui a Leone Magno
Decretalem epistolam accepitanno 458, etqui vitam
produxit ad annum usque 485 quod rationi tempo-
; inspectis collatisque cunctis, quos undiijue invenire
rum minime convenirejam antea monebamus. Ve-
ritati itaque prneluxisse Baronium puto, dum Niceam
seu iSicetam Romatianoecivitatis episcopum a Gen-
nadio appellatum, pro Nicea seu Niceta Aquileiensi
Adonis, necnon et Florentinius atque Pagius ibidem
a Georgiocitati ; qui codicesomnes numquam vocem
Remesianae exhibent, aut aliam huic consimilem
juxta geographos ac scriptores veteres in notitiis
Daciae Cisdanubianae. Viderit quoque num anteferri
similiter possit codex illesuus San-Germanensis om-
nibus simul Gennadii editionibus, quas yiris erudi-
tissimis debemus, quasque pro instituto adornarunt
potuerunt, Gennadii codicibus. Nobis certe codicis
hujus San-Germanensis mentionem hoc loci fecisse
sat erit, quin ulla ejusdem ratio hic ad rem nostram
habenda sit.

episcopo habuit. Quam autem Iucem detegendae ve-
ritati Baronius prsetulit, quid niirum nubeculis cir-
cumfusam tunc fuisse, quae tandem novo accedente
lumine depellerentur ? Quid namque, si Romatiana
civitas, quae illa Daciae Cisdanubiante esse non po-
test, quseque nullatenus cum Baronio Aquileiensis
urbs proprie dicta intelligenda est quid.inquam, si
;
alia optime intelligi possit in Aquileiensi illius tem-
poris diaecesi, et non ita longe ab Aquileiensi urbe
sita, cui hactenus tot eruditi viri superius laudati,
seu qui Baronium secutisunt, seuqui Baronium op-
pugnarunt, animuni non intenderunt?
Jam ad Gennadium iterum accedamusoportet ut
Novam veroGennadii variantem circaepiscopalem
Nicetaelocum hic addere prsestat, quam nuper obti-
nui a codice Gennadiano membranaceo xn circiter
aut xni saeculi satis bona> not», qui exstat in tabu-
lario capitulari insignis collegiatse ecclesiseCivitaten-
B sis, ope humanissimi viri et manuscriptorum codi-
cum solertissimi exploratoris. Michaelis a Turre e
comitibus olim Vallissaximre, canonici;
illius Ecclesiaj
quem hic honoris, meique grati animi causa nomi-
natum volo.Gennadianusiste codex.in hujus Nicetae
articulo, nonnullas exhibet communi lectione va-
rietates, et sane singulares, de quibus infra oppor-
tuno loco quod vero ad civitatem spectat episcopa-
; :

qui variantes interantiquosgeographos et scriptores lem Nicette, ita habet « Mceta Romathiciana? ci- :

ejusdem urbisDaciae Cisdanubiana? nominispronun-
tiationes animadvertimus, variantes quoque intelli-
gamus inter Gennadianos codices Romatianae illius,
quam Gennadius nominat, civitatis, ut inde facilius
ad quam vere ipse in Aquileiensi Ecclesia civitatem
intenderepotueritcognoscamus. » Niceas Romacianne
civitalis episcopus, etc. Ita legimus in Gennadio
ex editione Joannis Alberti Fabricii, qua ab initio
usus sum, et inter Opera sancti Hieronymi ex edi-
tione Vallarsii gg
tomo II. pag 962.AdcaIcem vero
paginse ambo notant editores, loco Rornaeianae seu r mus igitur unius episcopalis Ioci Nicess seu Nicetse
Romatianas, reperiri alicubi Romanee, et etiam ex
. Suffrido Petri Romaniciae. Idem annotaverat etiam
Baronius in Martyrologio Romano, ad diem 22Junii
vitatis episcopus, etc. » Hanc eamdem lectionem
Romathiritinie ipse poslea deprehendiin alio co- 89
dice chartaceo ssculi, ut videtur, xiv, aut desi-
nentis ini, signato L, qui exstat inter Guarnerianos
codices bibliothecae oppidi Sancti Danielis, in quo
etiam eaDdem singulares varietates apparent quae in
nunc citato codice Civilatensi ita ut non oegre con-
jici possit.spectato quoque amborum veluli domici-
lio in eadem dicecesi atque provincia, unum ex alte-
ro, et hunc propterea ex illo, eductum fuisse. Habe-
episcopi in editionibus ac codicibus Gennadianis uno
excepto codice San-Germanensi, has variantes le-
ctiones Romacianm civitatis, Uomatiance, Romanx,
:

dicens « Diversa lectio ltem diversorum codicumre-

: Romamcianx, Romanicix, ac demum Roniathiciance.
peritur de civitatis nomine, dum apud aliquos Ro- Quis autem in Aquileiensitunctemporis amplissima
matianae.ut hic ponilur,apud aliquos autem Roma- dinecesi locus, qui hisce appellationibus respondeat?
nse, vel Romanicianae civitatis episcopus dicitur. » Nostrum Lucretium Treumhic audire non pigeat.vi-
CodicemGennadianumSan-Germanensemcitatacse- rum sane multa ac varia eruditione praeditum, qui
quitur Lequienus, uti capite secundo innuebamus, in brevi ac simplici sermone.ad instar Gennadiani Ca-
suo Oriente Chrisliano, tomo II, col. 30G, ubi de talogi,anno 1725, Utinensibus typis edidit Sacra Mo-
episeopis Ecclesiae Remesiana^ in Cisdanubiana pro- numenla provinciae Fori-Julii ;cujusque miror num-
vinciaDaciaeMediterraneaesubmetropoliSardieensi qiiam, aut fere numquam, meminisse scriptores no-
;

qui codex in Niceta sic habet: « Nicelas Remesian.T slro posteriores, et maxime super hoc re dequaagi-
civitatis episcopus, etc. • ad quae verba Lequienus
; mus virum certe meliori fato dignum, et qui non
:

haec subdit « Sic diserte codexSan-Germanensisan-

: magnea mnlisvolumine multa complexusestdignissi-
tiquissimus, non Romacianae civitatis, ut antehac iu ma scitu licet, pro illius temporis conditione quo
;

editis » qua dicendi ratione opinionem suain, quse

: scribebat, qusedam etiani habeat censura notanda,
siimil opiniofuit majoris erudilorum partis, confir- quae ipsemet cvilasset si in ampliori eruditionis luce
mare vult qua scilicet Gennadius Nicetas episco- i> vixisset.Ilic primus itaque fuit quiRoniatianam Gen-
;

pus constuitur civitatis illius in Dacia Cisdanubiana nadiiet Martyrologii Romani civitatem in Ai|uileien-
positte. qute reipsa ab antiquisgeographisac scripto- si Ecclesia invcnit; ita scribens in notis quns appo-

rihus et Keniesiana seu Remessiana, ut ibi in citato suit ad capnt sui operis 36, cui titulus De. Sancto
codice, et Romissiana, ei Remissiana, aut aliaparum Nicea episcopo Aquiletense. Romatianae civitatis <>

dissimili voce dicta fuil. numquamvero Romatiana,
aut Homana, nul Roinnniciana, prout in Gennadii
jamdiu notis codicibus nlquc ejusdem editionibus.
Ast viderit Lequienus ipse, Dum,juxta critices regu-
las,unico codici,licet antiquissimo, ut ipse ait: cujus
tamen nec justa setasnec aliee indicantur necessarise
nota; ad eidem conciliandam aucloritatem ;viderit,
Inquam, nunc huic unico codici ita fidendum, sit,ul
episcopus forsitan dictus est (Niceas seu Nicetas),
quia in provincia Fori-Julii ilhs temporibus ut plu-
riiiiuiii insonuit hac vox, praesertim de Portu Roma-
tino, nunc Hortu-Gruario, prope Concordiani. et de
Dumine Romatino, modo Lemen di.-ti>. ibidem ex-
currente, teste Plinio, libro ui, capite 18. Praesides
Romani missi nb imperatoribus,modo Aquileiee, mo-
do Goncordiae residebant ideo et e|iiscopos Aqni-
:

anteferri absolute possit aliis omnibus bactenus co- leienses siiuiliter fecisse probabile est. Imiiio Aqui-
gnilis Gennadianis codicibus, eique maxime Valli- leia, diruta, Niceas ad Fortum Romatinum forsan
cellnni pridem in Urbe ccenobh postea Vaticanee iiin fugil ,sicque huc de causa Romalianus episcopus
bibliothecte, qul b admiriiiiittuii rrtut/ti/riu liinlo- dictus est.Ahud insuper favet argumentura nonnul- :

perc celebrarunl eruditissimi viri Rolstenius atque li quoque episcopi Aquileienses sic nuncupati tue-
Georgius, ubi dc Niceta sermonem habent, alter
l runt,uldeseipsosanctusChromatius insuo Commen-
En Animadversliiiiilius ad Marl vi'11'nL'iuui Riimauum, tario de octo Rcatitudinibus... Sil quidem nlibi alia
 ::

P. BRAin.-E DlSSBttTATIO IK S NICETAM. — CAP. V f-Sfl

Romatiana Nieeaui episcopum A F r<<ji:!iensiprovineia. Cluverioteste. aliis autem est

civitas episcopalis.
Aquileicnsem nemo nesare potl llav Treus Port>G>uaro. » ltem continenter: « Portus Romati-
-

• de ftomaliana civitate. non ita proeul ab
\ eia sita.
Iqoid intcrim sit de nonnullis qua? hic audet
is Romanis qui modo Aquileise,
«i<.«. oppidtim Carnorum h llalia Plinio, nunc Por-
tus-tSruarii, il Pcrto Gruaro, oppiduin Ilalisein pro-
vincia Fori-Julii, ad ftomatium fluvium, in ditione
Reipublica? Veneta?, duobus milliarihus tantum di-
slans in seplentrionom a Concordia urbe excisa. cx -

[ui seipsum appellaverit Homa- cujus ruinis crevit. el in eo sedes est episropi Con-
nia. utpote nolloan cordia-.a Veneliis 10 inill. passuum distans in ortum
relinquimiii Romatianus eerte lo- iTum,Ulinum versus 85, et ab Aquileia 25 in oc-
cus, c e flumine similiter R<>ma- II ibi. < •

r n t *> fukitur. et suscipi ilebel. i Quod igitur ex allalo Plinii tcilu, quod ei ani-
t

et m<"rctnr expendi. Plmius itaque Historire Nalura- madversionihus Cluverii a0< eumdcm teitum, 91
)is libro i:i. ca; ilirltiini ita lia- qur.l tandemex Hofmanniet Haudrandi geogrnphicis
Alrialieo mnri sciiplis inferre licet. hoc est in episcopali Aqui- :

appo-ita.. Damen l.iquentia ex leiensi ilitione antiqua, antcquam ullum appareat

eodem nomine. co- recentioris Concordiensis episcopalis sedis sicut
-

lonia I II imina H : m; Ti- etiain ct C.aprulanas vestigium, locum oxstitisse, -

lav.-nlum maju9 minosqne Anassom.ouo Ytrraraos Romatianum tunc. seu Homantinum.aut Romatium
:

deflu Turro, pnenoentes Aaoi- n •ini. -2.1 circiter milliarilius ab Aquileia distan-
leiam, - \'l hmnm vero paginee
i
I noc teni qui locus etiam portus fuit. a Romntino, ;

annntavil i
x "i" ''. Romantino, seu Romatio flumine itn nppcllatus ; 99 ' 1
-

diam i<r ifluil poi ue efiicit. : qui nunc quoque eistaro creditur in hodierno
lendnm.qaoad voceni Ro- Porlu-Gruario ah incolis ejusdem, qui propterea
1

na Pliniana etiam Pliniana appellatione admodum gloriantur. •

uii oonsu Ini itaque hac ipsa fuerit illa Romatiana civi- .

ii viri ta<. seu Roraanicia. aut Rnmaniciana. aut Roma-

omniq irii 1'linen- thi etiam Romana, qua> in editionibus et I
• •

•i«. <|ui mihi liumai un librorum co- codicihustiennadianis legitur?Cerle a RomatioPlinii

piam lecit, legitur in alia similiter Manutianx editionis.Romatiana.el Itomaeiana. Cten-
Vene • " um emen- nadiicivitas spont» fluit; a Romatino vcro, seu Ro- '

dali<<'. .itionibus S ! - mantino. non negre et eadem Romatiana, et Roma-

mnndi Gelenii, I . ' lllatum Plinii lo- ni''in et Romaniciana. et etiam Romnthiciana pro-
n imantfnum cedit. F.i di<>ti< igitur. satis, ni fallor, constare vi-
uliari am detur, et Romatianam civitatem a Gennadio memo-
reriasltalifl* Antiqan li!>rn rttam.n esseinDacia inquirendam,se<i indin
i l Rom ltinum Aquileiensi : <>t probabiliter illam ctiarn esse posse
spectantia riptoribus, ut ipse |iv Portus Romalianu«. scu Romatinus, aut Roma- • •

tantisper invorsn in ordinem redij Laqne „ tius.non procul a Concordia, ci fluvio ejusdem no-
• Flti< :i p**rflnit .vtiltrari nunr vocabulo
^ minis a Plinio appellata fuit.
I
'
ii portum eflioit aiehnm quoque in hujus capitis lemmate, Ro-
o<-alur mntinnam Gennadii civitatem, eam esse possc quae.
V.\ quo vocabnlo clare liquet, Ro- bodie Portus-Gruarius appellatur et ad eumdem Ro-
ie psrltmi Piinii. loco matiam, seu Romatinum. aut Rotnatianum flivmm
'im. inqnit, Altimnm : flu- sita est. qui eam interfluil. Qaaerendum nunc igitur
trenit, nam portus Romalius >eu Romatinus de quo
. n "i i- Plinius loco supra citnto. ac propteroa nnm nvitas
etiam Romatianade qua Gennadins in Niceta, iidem
Turro. , Aquileiat '

inino sint cum hodierno Portu-Gruirio ad Roma-

aliqua.ita- '
nio errorcs objicere lium simili'er seu Romatinum fluvium silo. «eil citra
Concordiam. a quaduobus circiter milliarihu-; disl
Concordiensis episcopi nunc sedes e ; ?Cer- i mintttque et ubi t

tuin cst apud historico», h dierni Porlus Gruarii lo-

stiis qni all riim ci ruinis Concordiensis civitilis crevisse post
•>'-n' nr /.<'• inam cladem.Concordia itaque stante ntque flo-
wunu:Hom <ninor is dicefidus • rento, Portus-Gruarli locus, aut pngi aut vici condi-
ab opj apad oppidam Por- tinne. <-i<tnbat at portiim ipsum fuisse Romati- :

tum liriiarum illi jnngitur.vulgarl rocahulo /. num a Plinio memoratum haudquaquam dixciim,
qnoddiminutivum est Itnlicn nngua I Lrme ; ita uti " cum Romatmu? Plinii porlus probabilius stctcrit ad
mnttnum fhtmen minus » ostium Romatini (luminis trans Concordinm, cujus
'

Huvorius quodammodo civitatis portns <rat ad sestuarium si-

. rnphii alii in hanc rem:el pri- rte indicare vidcntur Plinii verba superius
mum Rofmannos JoennesJacobus in Lesico univcr- a! ntn Kolonia ia; flumina et portu* RonuV :

sali r ronologieo, elc.. nbi tinum : id est concordia primuui, deindc flumen
ina, urh« irordia <]u<i earn alluit, ac postea porlus trans ipsnm Con-
I 1

Por/Bi /lomr •
i florio r n u = « rdinm ad fluminis oslium, sive uhi fluminis cursnl i I i .
<•

Item » Romattnum, Cnrmruin fliivium Plinio hodie

: d<>sinit. Plinii verba itn ctinm inlcllcierunt scripto-
Venel / Tii.it l.i>an- res hujusmodi rerum perili=simi a'quc gravissimt.
• -

d<>r. • Fusius aliquanto in eamdem rem Raudrandus Jam superius annotatum vidimus nh HnrHuinoad lo-
n Romatia- cum Plinii allatum. quod Romntintis fluvius '
nam,sen Remissianara url aalino diamprwfluit,portumaeniqueefficit igitur post Con-
'oriu scribit um, flnvius eordiam secundo flumine Romatinus portns. juita
:

Carnoram Plini '<> l.eandro curn Harduiniim, situs crnt iinmo ad luminis ostium; ;

aliis. ci Alpibus Carnieis inter Liquentiam et Tila- ubi porlum ipsum flumen efficiebat. Preetc ea in Ila-
venium fluen=. marcqoe Adriaticum ad Concordiam lin Anliqua Philippi Cluverii libro 1, capite 17, eistat
urhem subiens. i H>ra sequitur « Romotinus Por- ejusdemtabula Venetix, Histria>.cl Carnici (ujri, in :

(hJjocasCarnoram Plinio. nunc Porto Lrmatino, in qua portus Romatinus Plinii signatur post Concor-
957 P. BRAin.f; DISSFRTATIO IN 'S NICETAM.
diam ad ostium Romaliani flumiiiis quod in aestnn-
rium labilur, ubi etiam insula ante ostium ipsum
conspicihir. qua; probahiliter eumdem portum con-
slituebat. Ipse vero, capite IStahulam suam expli-
cans ad sensum Plinii, ita, uti superius vidimus.
aiebat. » FlumenConeordiam
porlum apud Caprulas insulare92 oppidum.
efficit
qui vulgo voratur Porto Lemalino. Ex quo vocabulo
rJare liquet, Romatinum liunc esse amnem ac por-
tum Plinii. loco proxime perscripto. » Idem habe-
mus in tabula quoque, quam edidit clarissimus l-'i-
liasius, Venetiae superioris et inferioris, sive tcrrp-
stris et maritinaB.tomo III sui
ris, cui titulus. Memorie Storicbe de' Yeneti primi e
secondi ; ubi etiam aestuarii hujus, in quod labitur
Romatinus. tum littoralia, tuin insulas jam tunc ha-
bitatoribus abundasse scribit ante Venetorum tem-
pora, id est stante adhuc Romano imperio. et ante
Barbarorum Italiam incursiones. De situ autem
in
hujns Romalini portus Filiasius loquens capite 13
eitati tomillLita scribit < II Letneue, allora Roma-
: aliquo Gennadii codice. ut supra vidimus. invenitur,
tino chiamato.allasuafoce \\]iorto Rcmatino formava
secondoPlinio, cbe il porto marittimo dovea essere
di Concordia.... Questo porlo se fosse poi quello di
Caorle, o quello di Santn-Margarita. od altro vicino
edifficile il sapere, perche anehe in quell' estuario
successero grandissime mutazioni. » Ita Filiasius.
Constat Itaque portum Romatium seu Romatinum a
Plinio memoratum, non esse vere ac proprie hodier-
num Portum Gruarium, licet et hic ad eumdem Ro-
malium seu Romatinum fluvium sit constitutus.
Atsi portus Romatiusseu Romatinus a Plinio me-
moratus nequit esse hodiernus Portus-C-rnarius. fue-
ritne saltem portus hic Gruarius illa civitas Roma-
tiana, dequa Gennadius in.Viceta? Id verosatisetiam
probabile esse existimo. Hortum certe Gruarium ci-
tra Concordiam positum.et aGruariivillula unde no-
men accepit ad meridiem non longe dissitum, ex
ruinis Concordia? crevissecommunis opinio est. Con-
cordia itaquediruta in Attilana clade una eum Aqui
leia atque Altino, clarissimis civitatihus hinc inde a
Concordia sitis.Portus-Gruarius innovam quamdam
quam cito coaluil eivitatem. quapineolas fortasseac-
cepit etiam Romatini portus, qui proculdubio eam-
dem iniii Coneorriia cujus portus erat. et a qua non
longe distabat, subierat a Barbarisruinam. Hinc Ro-
mahniis Plinii portus, seu in insula. seu in interno
sestuarii littore situs, post epocham Attilanfe cladis,
id pst post annum 452, urgente fortasse postea
etiam aqnarum impetu. ut in huju«modi locis fre-
quenter accidit, ubi maxime manushominum desint
protinus reparantes Romatinus, inquam. Plinii
; Colonia Concovdia, Flumen et jiortns Lomuium. f)i-
portus vcluti aliorbe evanuil, alque ipsius quodam-
modo loco surrexilPortus-Gruarius. qui jnm Gcnna-
dii 83VO, quinto nimirum labenle Sfficulo, «imnl et por-
tus et civitas facile potuil appellari et PortUS-Grua-
rius nempe. et civitas Romatiana Portus qui-
dem. nomine retendoabantiqno iinrtuRomatinoqui
ari osiium numinis steierai
ostium fluminis sleteral aririilo quoq
aiiciitn quoque nomine :
fcivitatis Romatianfe cx civitatis
hic de novo acceperal, et ex Romatino scu
lliimine quod illam interfluebat. Creterum • nei se-
eoli harbari, aiebat Filiasius supra eitatus, tomo III.
capite 12, nei secoli li.irl.ar! il nome di pOrto davasi
a luti luoghi rii Iraflico su fiumi siluati, e come
i iius
l'ebbero Porto-Bujfoleto, Porto-GVuoro, etc, Du-
frcsniiis vero.in Glossario, Verbo Civitas, annotabat,
n nomine non modo urbem capul gentis,
civitatis,
bml unum rx capilihus.scri eliam totum urbissgrum,
psgumve, aut dioecesim apnd veteres desigiiari
inus proprie itaque a proximo vico Grnario Portus
Ule Grnariu appellari potuil nb incolis posl Attila-
nnni cladem cum potins porlus Romatius Beu Ro-
; mentis Ecclesiie Vquileiensis, capite 10 nnm.S, ut
matinus novus, a romatino veteri cui successerat,
appellari debuissel icuti n .
imn lius.a
oovacivitatis formaquam acquisieral,civitas ASRo-
ihatiana. (juidni igitur hnhc prdprie eivitiiteft l'or-
- CAP. V. 95°
A tus-Gruani Gennadius intellexit. cum Nicetam no-
strum Aqnileiensem scripsit epfscopum civitatis Ro-
matianse ? (jiiidni etiam de industria Romatianaiu
civitatcm dixerit ex loco sibi forte noto, cujustamen
commune apnd ineolas vocabulum 1'artus-Gvttavii
perfluit... rujus ostium ignoraret loeum scilicet designans civitatis illius
;
quam et civitatem nosset. ct sciret nd Romatinum
tluvium posiiam. cumdem scilicel quij&ra nomende-
derat veteri portui ad illius oslium in proximo sestua-
rio sitof Romaliana itaque Gennadii civitas in Ni-
ceta, qiw non est in Pacia, sed in Aquileiensi reteri
dioecesi seu provinciainqtiirehda,au1 portus ille fuit
nuperrimi Italici ope- a Plinio memoratus adoslium Romalii seu Romatini
fluvii aut etiam rivitas illa.qu.r ail eumdem lluvium
:
sita. ac Portus-Gruarius dicta, post ruinam Concor-
diae crevit. ac locum quodammodn lenuittum ipsius
Concordia', tum Romatini portusqui ad ostiuni fluvii
steterat.
Claudendum tamen hoc caput non est, antequam
g nonnihil proferamus etiam de voce Roman,r, qun? in
loco communioris Romatianx ita ut scriplum appa- ;
reat, Nireas Romansecivitatisepiscopus, uti etiam Fa-
bricius annotabat loco supra citalo. Ex (ientiadianis
illis codicibus qui vocem Romanfoexhihebant, eadem
vox fortasseirrupit etiam in aliquocx Martyrologiis:
et utrumque satis compertum erat clarissimo PeRu-
beis, qui lectionis hujus singularitatem notare non
omisit tum in Monumentis Ecelesia» Aquileiensis ca-
pite 17, num. 4, tum in dissertalionibus Yarise Eru-
ditionis, capite 19 num. 4. Eamdem vicem, quam
Niceas seiiiNicetas passus fuit etiam Aquileiensis Ni-
ceta> prffldeceSSGr Chromatius. qui Homanus itidem
episcopus appellatus fuit in vetustissimo codice, ex
quoilliusopusculaprimus vulgavit Joannes Siehardus
Basileioapud Adamum Petrum. anno 152*, in forma
oclavi suli hoc titulo Chroniatii doctissimi episcopi
:
liornani. etc. In varia cum abiissent eruditi ad hujus
p vocis novitatem in Chromatio episcopo, quem scie
bant. non utique Romanum, sed Aquilciensem epi-
scopum exstitisse, et clarissimum quidem, tum Hie-
1'niivini. lum aliorum illius ietatispr.Tstantissimorum
virorum testimonio, en quomodo idem L(e Hubeis,
pro eruditione sua, et pro rerum Aquileiensium sin-
gulari peritia, qua excellebat, rem explicaverit.
«Aliam profecto eonjecturam (de Cbromatii patria)
ex lilulo. qui Chromatii Operihus infra recensendis
prirtigitur in inscrihuntur
aliquibus editionibus :
nempeopuseula Clivomatn Romani .. Occur- episcopi.
ril portus Homalius. de qno Plinius Lihro ni, rapile
18, in Venelia. decima Italirr- regione, sic hahet :
ctinn eliainlegimusporlum Homatinuin,<iuioppidum
esl (hodie \nco\isPovto-Gvitnvo) adRnmntium lluvium
(vulgo Liniinn) apud Concordiam iirbcni excisam.
; Qnidni i.liromatius diclus fueril Homanus. vel [lotius
: dici debuerit Romatius et Homaiinus patria. episco-
r» [ms Aquileicnsis 1 [ta in Uonumentis Kcclesiffi Aqui-
»
leiensis, capite 10, num i. Deinde eapite 1", num.
Inrmaquam portus •i, u hi Baronii animadversioniprosanctoNicetaAqui-
Romatio leii nsi occurrebat, ita de Romani episcopi titulo ad
sanrluni linuiiatiuui aicnh-
( SauctVS omatius : < /<
propdecessor sancti Nieelse, in commentaria de octo
Beatitudimbus, intctiptus reptritur episcopus Roma
heec in eumdem sensom addidit.
:
Potuil expa- <>
trias fortasse loco vocari H »<<" us (sanclus hroma- >
tius). Dicipotius debuerat Romatinus ex portu li" a- i
tio, siveRomalino, Qfo quem collocai Plinius prope
Concordiam. » Demum in dissertationibus Vanaa
t Eruditionis, capite 18 num. 6. ita de conieciura hnc
sua scribebal : i
Toi inter eoncjeturas, mihi eliam
quffimenli meaa inciderat, proferre lieuil in Monu-
nempe eovocabulo Ronani) patria Chromatii indi-
:
caretur, eaque fueril Concordia, dequasichabel Pli-
niiix lihro
iii, ca|). IS Colonia Cofwordia,flutnen et
:
portus Hoinatinm ,'adeoqus Chrbmatiusdici [lotius do-
 939 P. BRAID.« DISSERTATIO IN S. NICETAM. — CAP. VI. 960

huerit Romatius, seu Romatinus patria. ac deinde A patria investiganda non immoror ac etiamsi fortasse
:

episcopus Aquileiensis. » n ilinusseu Romatianus patria esse potuerit, non

Vidiinus itaque quam apte eruditissimus De Rubeis ideo Komatianas civilalis episcopum a Gennadio ap-
difficultatemdiremerit nuncupationis Roma 111iejtriiscopi pellatum fuisse crediderim, sed alia prorsus potiori
in ChroiuatioAquileiensi et quam apposite in Aqui-
; e( aptiori de causa ac primo probabiliter ex eo
;

leiensis Ecclesia? Qnibus locum iuveuerit, ad quem, quod, antequam episcopaleni Aquileiensem sedem
tenuissima vocis diversitate, seu potiusmodico ejus- conscenderet, episeopusauxiliarisfuerit Aquileiensis
dem inflexu, Romana illanuncupatio referri posset, ejusdem Ecclesia; ad portum Koniatiuin seu Roma-
qus Cliromatii veluti natale solum, ut ipse autuma-
timim situs.
verat, indicaret. Curvero nihil hujusmodi vir erudi- Romatinus ille portus, qui vulgo hodie Portus-
tissimus excogitavit, utGennadianum Nicelam.quem Gruarius, nunc quidem Concordiensi episcopo subest,
Baronius Aquileiensi Ecclesiae, non satis quidem lir- iinnio Concordiensis episcopi sedes est cum Con- ;

uii« rationibus, asserebat, feliciori ipse ausu.quijamcordia, Romanorum olim colonia, paucisnunc inco-
antea in Chromatio hene cesserat. eidem vindicaret? li< paucisque habitalionihusconstet. quajvix parvum

Atqui non vox tantummodo Romanx civitati's aliquo- pagum aut vicum efficiunt nec aliud insuper spe- ;

rum codicum in Niceta episcopo.sed voxcommunior ctandum praeferat, praeler calhedralein aedem vetu-
et explicator Romattan.r qu83 in editisomaibus legi- stam, et paue.i rudera, antiquiquidem nominis mo-
lur, monere illum efficacius debuisset, lum Homatii nuinenta, scd non adeo insignia, ut cum iis vel com-
lomatini Duvii, tum Romatini portus, ad quem parari queant, quse de Aquileiensi amplissima urbe-
Nicctam quo jue.saltem quoad patriam, referre pos- B hodiedumsupersunt, quio idemsubiit cumConcordia
set,iicuti egerat in Chromatio maximevero post ea, ; fatum exAltilana ferilate. Portus lainenRomatinus.
quibus illipraeiveratin Sacris Monumentis provincia' et ipsa Concordia civitas, quae a Romatino hodierno
Pori-Julii Lucretius Treus, uti superius dictum fuit. portu vix duobus milliaribus distat, Aquileienss
Verum alter Chromatiusepiscopus.praeterAquileieu- lalissimas diiecesis pa r s olim 1'uil. tum ante Nicetae
in ecclesiasticis monumentis illorum tempo- a-latem, tuiu i-tiain poslea, ad cxtreinmn usque S83-
rum non aderat. ad qucin illa Romani denominatio ciili sexli in quo apparet Concordiensis episcopus ;

aptari posset ;dum interim Nicetse duofloruere, eUi noininc clarissimus, qui apud Ughelluin talife Sacra- 1

non eadem prorsus astate, non longotanicnteiiipoiii tniiio V, et apinl De Hubeis in Monumentis Ecclesise
intervallo a seinvicemdistantes quorum uni si ali- Aquileiensis, (^oneordiensium episcoporum seriem
;

qualenus civitas Daciaeeonveniret, noneratcur desu- aperit. Eruditissimus quidem prsesul Pontaninus Hi-
dandura esset pro altero, quem Aquileiensem fuisse storia: Litterariae Aquileiensis libro v, capite 14,
episcopum nomo negasset. AJia procul dubio nunc num. l.conjcctabal inler Concordienses episcopos
clarissimo viro. posl delcctain Nicetffi episcopi, sub referri posse l.aiirenlium illum, cui suum fiufinus
AquiL Exp\anationem Symboli adcom-
iilo, presbyternuncupaveratde Symbolo Commentarium.
petentes, placeret opinio cumqueelucubratio illa, et
: Ast, utut Laurentius ille vidalur. ad Aquileiensem
e Daci sancti Paulini Nolani amici esse non pos- Ecclesiam perlinere.sicuti antea nioiielianius Fonta-
sit. et sane Aquilciensis Nicetse episcopi, necnon et ninum ipsum seculi nulla suppetit ratio, cur ipse
;

Ecclesis illius indicia praeferat. ut vidimus Homa- ;

peculianter aut Concordiensi, aut alteri ex Ecclesiis
lianam illam civitatem Gennadii, etiam pro Niceta q Aquileiensi metropoli attribulis assignelur et pro- :

Aquileiensi episcopo, hic in Aquileiensiuin Bnibus in- babilius unusex iis episcopis dicendus est, qui auxi-
venisset, sicuti pro Chromatio fecerat. liares episcopi majorum dioeceseon erant, de quibus
Ast, dicetaliquis,quid Romatiana civitasapud Ro nunc nobis agendum et qui fortasse etiam Concor-
;

iiialiumscu Komatinum fluvium sita.addifficulatem diae aut ad portum Komatinum pro Aquileiensi epi-
nostram plene solvendam, si interim Romatiana haac scopo sedere potuerit, sed auctoritale longe alia ab
civitaii-i Aquileia ipsa non est ? Fnerit fortasse, addi- illa qua posteriores episcopi ibidemQfi decursu tem-
deril qoispiam, fuerit Romatianacivitas apud Roma- poris in proprium titiilum, uti aiunt.constituti.
tiuui seu Romatinum fluvium Niceta i.rnnadianipa- Non inodo vero Concordiensis et hodiernusRoma-
tria non eral cerle cur ex patria dicerelur Nicetas
: linus ager, tum Nicetaa tempore, tum antea et post,
lii'- Komatiana> civitatis episcopus, si reapse Aqui- Aquileiensi immediale suberat cpiscopo, sed etiain
leiensis episcopusfuisset. Inventa ierit ur atqueasserta Ronialinus ipse Plinii porlus, quem vidinuis trans
in Aquileiensis veteris dicecesis flnibus Romaliana Cnncordiara probabilius olini positum ad ostium Ro-
Gennadii civitate ad plene nihilominus comproban-
; matini Iluminis prope insulam Caprulanam. Late
dum Aquileiensem hujUSNicetaRoniatianiepiscopa- enim tunc, eliam per eadem littora Concordiensis,
tniii, adhuc restat solvendus nodus qui tamen, ni ;
seu Ronialini potius dicas, aestuarii, nec non per in-
falior, conjecturis cx ecclesiastica eruditione pctitis sulas circum jacentes, Aquileiensisepiscopi cura non
satis eommode sequenti capite dissolvelur. protendebat. prout gravissima etiam fert opinio cla-
rissimi viri laminii Cornelii Ecclesiarura Venetarum
I-

95 CAPUT VI.
r. toiuo XIII, pag. ,'i; cum nondum sciliceterecta; forent
Nieeat sett .\icetas,episcopusAquileie>tsis, Romatianx in Venetiainaritima tot Ecclesia? episcopales proprii
civitatis ppiscopus probabiliter dictus ftnt seu<iuia, juris, quie partim adhuc perseverant, partim vero
;

antequam episcopalemsedemAquileiensem conscen- evanuerunt cum nondum exstaret prope portum

;

deret,episcopui wxiliarisfuit AquiUiensis Ecclesia Plinii Romatinum, sive prope locum ubi Romatinus
atl portum Romalium tive Romalinum si/us sru quia Plinii porlus fuerat. ipsa quoque Caprulensis Eccle-
;

ad portum <rl cimtalem ejusdem nominis noninfre- sia, quoe nonnisilabente saeculo vi, sancto Gregorio

quenter sedebat, eliam cum Aquileiensis Ecclesisc Uagno pontificc, ortum habuit, uti ostendit vir emi-
clavum teneret. nentissibus cardinalis Norisiusin disserlatione histo-
rica de Synodo Quinta, capite 9 § S, contra ac sta-
PARS FR1MA. tuerat Ughellus Italis?. Sacra' tomo V, in Ecclesia
')ur Niceas seu Nicetas (iennadianus, quem non Caprulensi et uti fusius explicat noster De Rubeis
;

illum fuisse qui sancti Paulini Nolani amicitia clari- in Monumentis, capiteMl num. S, ac novissimeosten-
ruit ;itque in Dacia episcopatum obivil j.-uu probavi- dit peculiari sua dissertatione Italice scripta. ac Ve-
mus, fuisse vero episcopum Aquileiensis Ecclesiae, netiis edil.i typisColeti anno 179ti, cui timlus So- :

sancto Leone Magno pontiflce variis rationum mo- pra a' primi vescovi Caprulensi, etc, itidem noster
mentis evincere conati sumus ; cur, inquam, Niceas superius luudatus Innocentius Maria Lirtittis, nunc
seu Nicetashic.non episcopus Aquileiensis, sedcivi- Veronensium praesul.
tatis Romatiana; aGennadia appellari poluerit. hic Igilur cum absque
episcopo propriae scdis quinto
iriquiremlum venit. Jam in hujus Niceie seu Niceta' seeculoadhuc essent Concordiensis ager, ac Romati-
 ;

961 P. BRAID^E DISSERTATIO IN S. NIGETAM. — CAP. VI. 962

nus quoque qua louge lateque patet, ac propterea
yartem constituerent Aquileiensis peculiaris amplis
lima que in Venetia dioecesis valde probabile est
; Roinae, quod est alienum. Vixit Hippolvti aevo Caius
ibidem ab Aquileiensi prasule collocatum fuisse
auxiliarem episcopum. qui gregi ibidem posito, ex
ipsius Aquileiensis episcopi auctoritate, prospiceret
talemque propterea Niceam seu Nicetam nostrum
fuisse, antequam episcopalem Aquileiensem sedem
conscenderet.ideoqueRomatiansecivitatisepiscopum
appellatum fuissea loco ubi auxiliaris episcopus Ec-
clesiae Aquileiensis sedere consueverat. De auxiliari-
bus itaque majorum diuxeseon episcopis in genere
A cum gentium episcopus Romae ordinalus, fuerit
esset
in urbe Roma episcopus, unde increbuit episcopus
presbyter, idemque Romae gentium episcopus Ro
itaque tempore quoniam Urbsinnumerabili frequen-
tia populi florebat, indeque Christianorum numerus
augebatur in dies. pontifices Romani viros lectissi-
niosdoctissimosqueveluliadjutoresadhibuerunt.qui-
bus in Eeclesiae adminislratione uterentur. eosquein
episcoporum graduesse voluerunt. » Ita deMagislris
quoad primumeduobus.quffiillidicipossevidebantur
super hac re quodunumquoque hicsufficitretulisse
;

agendum nobis est, ac sigillatim etiam de episcopis
auxiliaribus Eeclesiae Aquileiensis. Ubi vero, Con-
cordiensi agro atque Romatino nondum indioecesim
propriam constitutis, ubi, inquam. constet in Aqui-
leiensi etiain Ecclesia priscis temporibus, ac non ita
longe a Niceta? aetate. auxiliarium episcoporum vi-
guisse institutum in tanta rerum obscuritate, ac
; bis servavit Photius in codicibus 182 et 280 sua3 bi-
distantia temporum, boc satis nobisest, utinde quo-
que validius conjiciamus, Niceam seu Nicetam nos
trum aliquando ad portum Romatinum auxiliaris
EcclesiaeAquileiensis episcopi munere functum.ideo-
que fortasse Romatianse civitatis episcopum a Cen-
Alterum ejusdem generis urbis Romfe episcopum,
Macedonium nomine, sedentesanctoCornelio ponli-
fice, exbibebant Acta quaedaru deperdita. seu Com-
mentarii dc Novatiana secta, ab Eulogio patriarcha
Alexandrino cadentesecto saeculoconfutati, cujusque
confutationis simili^r deperditae plura excerpta no-
R bliolhecae. Quidquid sit de veritate illius facti. quod
Commentarii illi Novatianae sectse, ad conflandam
catholiris invidiam etNovatianae pai'tis vigorem fidei
extollendum, exprobrabant huicepiscopourbis Roma>
Macedonio quod nempe, Novatiano schismatis au-
;

nadio non immerito appellalum. ctore suisque asseclis fidem erecto animo in persecu-
Actum agere non est animus, dum hic de auxilia- tione confessis, ipse Macedonius turpiter cedens in
ribus majorum diceceseon episcopis aliquid scribere eodem certamine fidem sanctam violaverit (quod Eu-
propositum est. Argumentum hoc, postveterum eru- logius a Novatianis falso confictum aiebat) id certe ;

ditorum investigationes, amplissime exornarunt re- videturjjg inficiandum non esse, eo scilicet tempo-
cenliores quamplurimi ecclesiasticse hierarchiae ac re, sanctoCorneliopontificatum agente, fuisseRomae
politia?tractatores ut vix sperandum sit aliquid
; Macedonium quemdam episcopali honore insigni-
afferriposse in rem hanc ex ecclesiastic;e historia? tum, qui urbis Roma? episconus diceretur. Quamvis
penu, quod eorum effugerit diligentiam. Licebit ni- enim Commentarii illi Novatianae sectae ab Eulogio
hilominus veluti post messem colligere spicas, quoad confutati scaterent mendaciis atque figmentis, quod
rem in genere acceptam : neque ingratum fuerit ali- prium eorum est qui malam causam tuendam susci-
quid i:i eadem re ex Aquileiensi etiam antiquitate piunt ; hujus tamen Macedonii persona, etepiscopa-
depromere quod fortasse aut plane novum, aut hac lis etiam gradus in urbe Roma revocari nequit in
tenus non satis perpensum legentibus acciderit. dubium hoc enim falsitatis communiter proprium
:

97 MajorurninEcclesiadioeceseonfuisseantiquitus q est, ut non omnia ex nihilo fingat quod nd illuden :

consueti:tudinem, ut omnes, aut pene omnes presbyte- dum non omnino aptum esset sed maxime
i ut per- :

rii episcopalis sacerdotes, episcopali etiamordinatio- sonarum, etlocorum ettemporum veritatem servet,
ne fulgerent.etnonnullietiam in pagisetvillisfuerint quo magis fucum faciat figmentis suis, ac eisdem
constituti vbi majores essent fidelium conventus, ex- verosimilitudinis characterem quemdam impingat.
plorata res est, et apudChristianumLupumin disser- Fuerit itaque Macedonius hic, Cornelii pontificis tem-
tatione pro;emiali ad Nicaenos canones, capite 5, et pore, urbis Romse episcopus non alius certe fuit.
:

apud alios quoque abunde probata. Licet vero postea
non itn, frequentes. uti primitus, fuerint presbytero-
rum episcopales ordinationes, in singulis tamen ma-
joribus Ecclesiis nonnulli erantepiscopali charactere
donati , et qui apud episcopos primarios considebant,
vicarias ipsis manus, ubi opus esset, de eorum man-
dato pr.f staturi etqui ab episcopis cisdem in dissita
; Donatistas anno 411, actione 1, quae in conciliorum
ac populosiora suarum dioeceseon loca mittebantur
ad episcopalia munia obeunda, ut ea fidelibus adju-
mcnta salulis pnesto essent, quae nonnisi ab episco-
pali ordinalione insignitu dari possunt, quaeque ibi-
dem difficillime a dicecesis episcopo suppedita fuis-
sent. Utriusque illius veteris instituli non desunt
exempla inecclesiasticis monumentis priorum saecu-
lorum, quorum aliqua hic juvat afferre.
Sanctus illemartyr llippolytus episcopus Portuen-
sis, dequo multaet variaeruditi, ei nuperrimeetiam
clarissimus Simon de Magistrisex Neriana congrega-
tione Oratorii de Urbe.ac episcopusCyrenensis san-
clus, iii([ u ain.il le martyrllippolytus.episcopus Romse
dictus invenitur in antiquis codicibus ; el in
secundum LX.X, Romte edito ab eodem eruditissimo
viro anno 1772, adest ejusdem sancti Martyris opus-
culum Graece et Latine pag. 95, sub hoctitulo. /iiyj-
pohjli episcopi Romx (iTziTxonov fwpiit)
Nabuchodonosorivisionum .toluiiot^es ambarum simul.
ln prsefationc vero pagina 28, haec. monuerat claris-
simus editor super hoc pcculiari titulo, qua hic ad
rem totam illustrandam afferimus, - Duo oobisposl
complurescruditorum sententiaade titulo Hippolyti,
quodicitur s-tazo-v; i'-..uc,:, bjuemadmodum ssBpe a
Graecis, verisimilius dici [losse visa suut
quam unus ex episcopis auxiliariis ejusdem Cornelii
papae, eo prorsus modo quo et Hipploytus martyr et
Caius, de quibus jam vidimus.
Tertium urbis Romae episcopum, Felicem quem-
dam, sedente sancto Innocentioprimo, produntnobis
Gesta collationisCarthaginensis inter catholicos et
colleclionibusexstant, etcumsancto Optato episcopo
Milevitano editionis Dupinii. Hic Fcli.c Roma profu-
gus cum omni pene Hornana nobilitate, ut in Actis di-
citur, quae Gothorum sub Alarico rege immanitatem
fugiens ad Africana iittora se receperat, occasione
hujus celeberrim;i> collationis Carthagincm veneral,
" sequeDonatistaruni partiaddixerat. Hunc Ralduinus,
in Dotishuic collationi appositis, putavit unum esse
ex iis pseudoepiscopis Donatistarum, qui,ut exOpla-
tohabemus, ttoms praeerant Donatistis suis, Mon-
tensibus ibidem appellatis, qui idcirco urbis Romae
; episcopi titulum usurpaverit. At cum ex collatione
ipsa appareat catholicos episcopos nihil omnino hu-
Daniele jusmodi eidem objecisse. imuio ad collationem ad-
missiim sub eodem titulo episcopi urbisRoimcnddito
tnntum, quod id intelligi deberet absque prs-judicio
primarii uihis Itomx episcopi Innocentii pap;c. qui
Danielti et tunc Ravennte dcgebat apud Augustalem aulam, ne
hujus Felicis, uti episcopi urbis Romae, potior quam
uar erat videretur auctoritas;IoDgeprobabiiiusest el
1
hunc Keliceni iinum ex cpisnqiis auxiliariis Rom.r
fuisse Innoeentii papte, qui Gothorum et ipse lurbine
pulsus, el in Africam vectus, siveril sc Donatistarum
fraudibiisacalholico unitatedepeUi,ethancaddiderit
; quod ipse eisdeiu gratiam ad fucum hominibus facieudum, ut,
96S P. BRAID.-E PISSERTATIO fil S NICETAM. — CAP. Vt 964

quamvis a Romana eommunione sejunotus. niliilo- .

Antist-s fuil ardiM in secundo.
Fr.urcm Eu
minus priori titulo ui duerit ap- -

le |> ntificis tenore suiimii,

pellari.
n-ignia snmj •

•rum pon-
N
tiScum. qu .
IIS in
>tola:n inti - uidianum
•
lerum fratris suiMa
limns - arpil. qui jam tunc primj
s, qui • . - in eademi

apudeosdemRc seadem stepiseopos - - >prios cujus . - .

3 gi tituluui, et eor oos auxiliares. Nimi- -

iia-latenondu . - j.isauxilia
andre cura erat satisinluce posita.Veramquis vetatClaudu
-'.asius 100 - : iminordineseeundo,
uinauxilliareml •- Mamerti •

pecn- fralrissuiii Eecles -

seratinea-
liaris ar pi scopos inius.MamertumhabuisseinCla
auxiliaros 0?!^: • no fra
K ! I
•

qui Heo. i
- .

scopi 93 episcopi sanc- . atusfrati -

•
Anas- qui ejusdem episcopatus habebal
1 ! 5. foi usmodi au- Claudianopresbyterohsecnon; nveniaut,
5. ... : quis lauien non videa d oinnibus coni
:US. lllaudiano ixiliari fratris sui • Vox uempe
>ihs etiam ad ("laudianum dedu ta. episcopum
rum unum illum indical. non tantummodo presbyteruni : sicut
li frtttrtm .

'-ilii Ej ;m. apud La iam munia obeunda

qu.i episeopalis characteris sunl
. - resliyterum indicare volnil Sidonius epis
i sdem Hbri iv, non an .luinnominat in
- ordine rdo-
a eadem prius locutus
\ •
la, cum
•

iornm sct dc ordinari • diillonensis qui

inopo- bat, enmdem swnmum a*ti$lilem dixit. Ai
litana . illiusurbis an- n ore Sidonii episcopus est, non simpliciter
erte presbyter summus antistes. qui pneerat di
: •

auxiliarios fuisse ej antistes in ordine secundo, quiopem ferebat a;'. -

nop' n enim alia de causa summo in . i. Claudianus itaque Ma-
illi d-% !:tano esse poterant. In '.ne in secundo apud fra-
1

trem suum s inctnm Hamertom eeiseopam Vit

^••storii. et sem, episcopus fuisse videtur;
i
•

Nestoi partes tue- quidquid in contrarium sentia! rmon- •

batur. rem conventum suorum n N adversus

gratin: .rnus. inquam. I una cademque dkecesi, ac veluti in una
|
eliam cum m sede eons - •
laudianus
I ni actione 5, c - ngillalim itur firerfiyfcr Viewuutu E.clt-
etiam nnminanturcuroaliisepiscopis ejusdem h cnnadio de Virislllustribusca: e! v ideo 1

nis qui sedera propriam hat.ebant: et episcopi illi, fortasse presbyter. quia non snmmus - - antis- •

mminis et absque sede aut ulla civitate. in- les. et quia hujusmodi auxiliares episeopi, ut pluri-
Teniantur ' mni Anli mum. ris non distinguebantur.
do inter alia int Innus et
CyriU Sed jam adaliudepiscoporumsuxiliariorum genus
Memn ut eo magis irritam eorumnimirum. qui in r.iagnis di iimis :
•

-itionis sententiam quam Joannes opisveluti quadam stabili sed -

ferre ausus fuerat utpote latam cum eo

bantur indissi:i?acpopulosioribus episcopatnum suo-
;

etiam ah hominihus. quorum exigua esset et parvi-
pendenda -n Ecelesia auctoritas. quoniam solo no-
mine cum ^ssent episcopi, nullain ex se jurisdicti
nem haherent II mine ta--
nbi lidelium necessitas postulabat. De
his. ni fallor, intelligendus est canon 6 concilii Sar-
H interprete, apud Lat
curis Coleli, tomo 11. - abi itastatuit :

les et nullas rjvitates obtinentes, quinam licere simplicitei ;n constituerein aliquo pa-
rant. nisi auiilia- parva urbe. cui vel unus presbyter sufBcit : 1

cheni, aut alicujus etiam ei non nscesse est enim illic episcapum constitui ne
suis. quos ipsi secim Ephesum duierint ad facinus episcopi noinen et auctoritas vilipendatur. » Corrigit
perpetrandum adversus sanctai ume r.anon hic sextus abusum indnctura conslituendi
nicam ibidem Cyrillo pr.Tside c . . m Nestorii -o> in pagis vel parvis urbibus, in quihus vel
t
blasphemiis proscrib.n lis J Atque Juo heee Orienla- -ijfficiel.at. Abnsus autem non in eo
exempla sTculi quinti.
'

erat. ut inpagis ac paxvis urbibus.per episcoporum

Cum vero aliud etiam proferam ejusdem sscoli in llocationem, tol . s erigtren •

urbis Roin.i atque Ita- lur; cuiu dio?ceses tunc. ut plurimum. latissime pa-
•
i

nolim videri nimis audacter agere. si eru- terent. nequeputari quideni pos^it tanta tunctempo-
ditisMmiSrrrnondisententiTadversariaudeo.cui eius- ris di- tura, ut minimap hujusmodi ac infi-
modi episcopi auxiliares minus erant probati. Sido- iederore
-es passim cuiii I i

n us Apollinaris hujus quinti - iptor in epita- rentur. Sed abusus in co erat. ut loco presbyterorum,
p'hio C sudiani Mamerti, rratris sancti
Mamerli epi- qui in his pagis parvisque urbibus sufficere potuis-
scopi \ lennensis, quod exslat libro
iv epistolaruiu seut. ab episcopis di.cceseon collocarentur episcopi
ejus, epistola 11, ita de eodem
scripserat : in eorum potestate positi, id est simpliciter fjw-
 :
P. BRAID^E DISSERTATIO 1N
scopi, prout citato loco etiam Grasca canonis lectio
habet «ttXw; xaStfrtaj/ s^iT/.orii;, qui ibidem prfees-
sent sub episcopi auctoritate a quo mittebantur.
Dum vero Sardicensis canon hunc abusuni eofrigit
101 constituendi hujusmodi simplices cpiscopos in
pagis et parvis urbibus jam usum asserit in Ecclesia
;
vigentem horumcesimplicium episcoporum, qui liio
atqueillic ab episcopis majoribus statuebantur in lo-
cissuarum diceceseon et dum improbat nimiam
: tiia publiea diversoria; sicut etiam eaquffi urbis \mv-
>;. hanc in parvisetiam locis episcoporum frequenliam,
consequenter non improbat ejusmodi episcoporum
simplicium constitutionem quae, cum delectu fieret,
in locis nempe diceceseon populosiorihus, et in civi-
tatibus qu» non ita parvae esscnt.quibusque presby-
teri non sufficerent addit enim eodem ipso loco
; :
« Si autem inveniatur urbs aliqua, qu;r adeo popu-
losa evadat, ut ipsa episcopatu digna judicetur. ac-
cipiat. )) En igitur auxiliares alterius generis episco-
ull !
pnsin majoribus dicecesibus,de quibus nuncagimus.
Hi chorepiscopi passim, maxime apud Grtecos, ex
muneris proprietate dicebantur qui onines etiam, ;
prioribus saltem quinque seeculis, in veri episcopa-
tusgradu erant positi, licet in posterioribus non ita,
etsi chorepiscoporum nomen diu retinuerint, tum
reii/i
npud Cra^cos.tum apud Latinos. Jam vero hujusmodi
episcopi per variarum diceceseon loca constituti, et
simplici chorepiscoporum nomine utebantur absque
adjuncto loci ubi ex dicecesis episcopi auctoritate
consistebant, et etiam episcoporum s;epe cum loci
adjuncto, ut parum aut nihil ab episcopis propriae
«lao
sedis dislinguerentur. Chorepiscopi nomine, absque
p.i,,;.
adjuncto loei.multi sederunt in Nicaer.a synodo oecu-
iktil
menica.tercentorum decem et octo Patrum numerum
constituentes ubi chorepiscoporum tilulo simplici-
; Romanis pontificibuseonstitutte petita tamen venia
ter,ad episcoporum propriae sedis distinctionem, si-
gnati leguntur apud Labbeum citata> editionis lomo
II, col. 55 et sequentibus. Nullus vero chorepiscopi
titulolegitur in concilio Constanlinopolitanogenerali
n.centum quinquaginta Patrum, ibidem col. 113-i et
seq. sed inter hos nonnulli presbyteri titulo appa-
: multoque minus episcopos destinatos etiam in nu/lnts
leii
rent cum adjuncto loci qui forlasse in presbytero-
;
J fi»
rum gradu apud Ecclesias suas positi, episcopali
etiam ordine erant insigniti. et loco prneerant desi-
gnato uti episcopi auxiliares. In actione primaconci-
lii Ephesini apud eumdem Lahbeum, tomo III, col.
:.., I
1079, adsententiamdepositionisin Nestorium latam,
,V
il
intersubscriptionesepiscoporum, legituretiam Pere-
. : i
-.
:. l
bius (ahas Parebius) Thessahniccusium saltuum epi-
scopus. Quidni hie fuerit Thessalonicensis metropo-
litanae Ecclesiae auxiharis ppiscopus a dioecesano
antistite in saltuosis locis propriafi dioecesis consti-
jfc
tutus, qui se idcirco saltuum illorum episaopum
scripserit ?
.lam vero ad Homanae Ecclesiseconsueludinem in-
vestigandam accedere necesse est, etiam quoad hu-
iusmodi auxiliares episeopos secundigeneris, pecu-
liaribus in locis constitutos, de quibus modo est ser-
mo ; sicuti eamdemconsueliidineui jnin perspeximus
in auxiliariis alterius fnrmae, qui nulli peculiari loco
ibte pr.epositi.a nntupendebant omnimode episcopi prin-
cipalis qui totam dicecesim moderabatur, ac veluti
penes ipsumferesemperconsistebant. Eruditum sane
opus pree manibus habens viri clarissimi Dominici
ii Georgii, cui titulus Dissertatiohistoriea de Cathedra
:
Mscopali Setiacivitatisin Latio editum Rorase ;u
17'27, ea capitis 4verba singulari pooderatione digna
olTcinli. ubiamraadvertenaum lectoribus auctor prae*
bet « a Momanis pontificibus, non modo in l.atio et
Bampania, verumetiam in Tuscia suburbicaria, cpi-
lcopospassim in vilioribus etiam oppidulis constita-
los, quod eorum operc atque consilio in Romanis,
|m:' s:«.pe celebrabnnl conciliisad Sdci
el disciplinas
ecclesiasticas res slahilicndas. iiterenlur. » Hoc BO
fine abs 102
v ro clarissimo dictum lui^se, ut pro-
' sili nd peeiilinrem syiin.lum Hnmaniinim poiilifieiiin
barel in hujusmodi locis priscis Eeclesiae temponbus
episcopales reipsa sedes institutaa fuisse, prout no-
itrorum fert temporum usus, sedes niminim pleBi
S. NICETAM. — CAP. VI. 966
A juriscum propria dioecesi ad instar nostrarum, ea
qu.cibidem sequuntur abunde ostendunt. Etenim ut
episcopales veri nominis cathedras priscis tempori-
bus, et ab ipsa veluti Christianitatis origine, exsti-
tisse evincat ealocaquaeibidemenuinerat,eteaetiam
quae nullius prope nominis semper fuerunl, uti, ex.
gi\, mininium locum Trium Tubernarum dicttim
qiiod nibil aliud umqtiam fuit quam tres caupona>aut
nibiis vcluti inhaerebant, uti loeura Bubaugustanum
nuncupatum, et alia hujiismodi complura, dequibus
idetn sibisingillatim eruditissime disserit: ut haecom-
nia,inquam, loca veras episcopales cathedras osten-
dal, nominaprofert eorumdem episcoporum e sub-
scriptionibus eruta, qua? in Romanis synodis super-
sunt ejusdem relatis, uti, ex. gr., Felix aTribus
Taliernis, ex eoncilio Romano sub Melchiade anno
313, apud Oplatum Milevitanum. libroi.capite 23, et
CrispitinusSubaugustanus ex concilio itidem Momano
g sub Ililnro papa anno 465, Conciliorum tomo IV,
editionis 1'arisiensis 1715 pag. 1060, et in Conciliis
Labbei, curis Coleti.tomo V, col. 86, ubi etiam alter
Trium Tabernarum episcopus. Lucifer nomine, re-
ponitur. Addit prasterea, post recensitas Imjusmodi
sedes a eapite 5 usque ad f-7 ; addit sequenti capite
48 :Episcopales cathedras non modo in claris La-
ti
tii et Tuscia? suburbicariaeurbibus, antiquis tempori-
busa Romanispontificibusinstitulasatqueitaspissas,
ut veluti inter sesecontingerent. sed etiam in nullius
ferme dignitatis oppidis episcopos destinatos. » At fue-
rint quiilem in singulis fortasse urbibus, quae primis
Ecclesiaesaeculis adhueclarebant, populique frequen-
tiacommendabantur fuerint episcopales cathedraea
;
;
a meritissimo viro non aeque senserim episcopales
itidem cathedrasveri propriique nominis, suique, ut
ita dicam, juris, in Latio et Campania et Tuscia ita
spissas ab iisdem Momanis pontificibus vel in ipsis
urbibus constitutas ul veluti inter seseeontingerent;
fcrnte ilit/nitntis oppuiis, si ejusmodi episcopos intelli-
gas ver.e ac propria 5 sedis episcopos, eoruniqueexi-
gua loca quasi peculiares eorumdem minimas dicece-
ses. Qtiis facilius et probabilius non intelligat ejus-
modi episcopos, quoad maximam certe partem,
mere auxtliares episcopos fuisse Romanorum ponti-
ficum quosipsi in Latio et Campania et in Tuscia
;
suburbicaria, quasi presbyterorum loco, collocave-
rint in amplissima ditecesi Bomanir urbis, quam sibi
peculiariterservaverintexcolendam?Non negaverim
sane aliquosex his episcopisdecursu temporis.et Ro-
mani ponlificis accedente auctoritate, in episcopos
sedis propri.T, propriaeque dineeesis evasisse sed id :
concedendum arbitror iis tantummodo loeis qui ce-
lebrinres essent, et frequentiori populo abundarent,
et agro ampliori circumdarentur,ac magis qtioque ab
urbc distarent.Caeterum auxiliares tantumepiscopos
hic mihi videre videor Romanae Ecclesiae, qui in lo-
cis subsislcrenl sibi a Romano pontilice assignatis,
quiqtie indc evocati, ubi opus esset,ad Momana con-
cilia accederent.atque in iis sese subscriherent cum
adjuncto loci illius, ubi ex Romanipontifieis deslina-
tione auxiliares episcopi, illius vice et illius aucto-
ril.-ile, sederent.
Quo vero magis magisque id sentiam, illud etiam
facit, quod arctis 103 admodum limilibus an-
tiquitus circumscripta crat auctoritas episcoborum
qui ab immediats Romani pontificis auctoritate pen-
dcbaiil; ila nl iinilta illis nnn lii-erent absque facultate
ab co conccssa, quss hodie, eta multis sseculis. epi-
scopi, qni ordinarii appellantur Ecclesiarum, ubiquc
peraguni jure •"" 'luaeque similitesf jam tunc c^i^vr
\
crcdibile esl eos oiniies qui buige a Unmana urbe p.i-
non perlinebant.ct ordinario jnre in prnpviis Ecclesiis
tntur. Exslal liber cui titulus : Libet Diurmtt
ftomanorum pontiftcum, ab llnlstenio primum, uti
 : _ :. : .

:-
•
P. BRA1D.£ DISSERTATIO 1>" _• MCETAM — CAP. VI 968

perfaibetor, deinde a Garnerio in lucem editas. qui <| . ::ca_ia_-um parte episcopi. catho- duo tunc essent
eoUeetusee: _lo septimo aol ine • - . - catholici complure*
-.'.ianus alter :

to. licet qooad snbst&ntiaxn longe antiquior repute- pro unitatis zelo quoardebant. et ut solli-
lur.quippe qui in multis disdplinam referat aliqoot - .: validius schismaticorum illorum tumviolen-
retro sarcalis penes Romanos pont-fices obtinentem. ^rse opponerent, episcopos quos-
In hnjns antem libri capite 5 editionis Garne daiu in locis ribusacmagisdissitis snarum i t -

-. --.- - :::..-..•: .5
i; _:. .-.. .= -. -.
: .
« - :
-
diaecese: quirem catholicam prae»en- _ .-.*.,

biea-.cs.seu ad eos de quibus nnper dictum foit, La- tia sua jovarent, qui em fidelium impe-
? _iae sut_.rbic__-i-r.ei forte etiam direL' atibas praesto essent quod et :

aliarom finitimarum proTindarum, qui ad Romani Donatiani itidem,in invidiaiu acti, et ut vim quodam-
pontifieis consecrationem speciatim pertinebant, q u ae modo vi opponerent, ex adverso facere non omise-
f ormulae exhibent petitiones episcoporum runt : licet catholids objicere auderent, id ab iis
poatificom ; per quae fiebat ipsis potestas consecrandi im, non unitatis zelo. sed vanitatis impulsu, ut
basilkas, orat:: :steria, et aJiaria. levandi : am nempe nvncerusauger icorum porro
eorpora sanetorun. et honestore loco reponer. 1 Dsilium ei divi Augustini epi-
dinandi presbvUros praeficjendos oratoriis et basili- stol. . __j__i elucet: qui et ipse, non multo post

li. quar n: C_: sem collationem. inpropria dicecesi, ad

.sequi.quam a tummo pontifieeind Fustala diclum. nuper a Donatiano schi-
fo_ss__. Ut ut Tero septimo, tiam nono :.on sine ipsius ingenti labore, conversum. et
___cnlo in usu f-_• iina.et episcopi . R ab Hipponensi sede quadraginta. milliaribus distans,
Romano pontifici speciatim sabjecti Teniam ab eo- episcopum constituit, nomine Antonium, ex proprio
dem petitennt __bc omnia peragendi
,- • m, ut ibi sufficerel necessari& adhi-
com opas esset, licet jam tunc ordinarii esse:. bendr. ut ipse _ s fidelibus dihgmtue, cui
rnm Ecdesiarum ; facile niralominus conjecta:-: ipse prc>pterloci distantiam satisfacere f
bit, tamarctam episcoporum huiusmodi suburbica- • --
- -lioni tam
riorum potestalem originem _iius idem responderit. ut fusius in eadem
temporibus. com Ticariau omninc • *.ola.

agerentanctoritatem.uti episoopi tantummodo auxi- . _ igilur in eestis illis de hujusmodi episcopis?

liares Romanoram pontificum in e_ Italiee parte, ln actione 1 hujus collationis num. 117, Petilianus
quam sibi pecoliariter, Telnti propriam dj-ecesim, pus Donatista adversus catholicos conquereba-
:

serTaTerint gabernandam atque propterea tam ar- : turdicens: ln una pltbeJanua.ru collegx nostri prae-
ctam horom episcoporum auctoritatem. qu? <. gua-tuor sunt eonstiluti contra
mo, octaTo ac etiam nono saeculo perseTerabat, opi- ipsum, ut numffM !-cilicet augeretw. Similiter. num.
Bioaemconfirmare. --imus.alius episcopus Donatista.qui Taca-
: ante quintum vel seitum rater.- -
.s episcopum se dicebat.ubi catbolicis
saecnlom nonnisi aoxiliares episco; - lius. conquerebatur et ipse di-
:

mani pontificis, qui absque jure proprio essent, qui- (jualucr sunt in jiUbe mea, Datianus. Aspidius, cens :

qoe id__r_o ab eodem in omnibus. atque ab ej __u-. Tunc catholici quoque, ut .

lnti nuta omnino pesderent. impaciam calumaiam propulsarent, ostenderentque

Eadem disciplina ipso quinto ssculo simili: adver- er hac renon essequerimoniislocum, i - -

tinebat in regionib_- _ non omiserunt eos pro re nata nuntiare episcopos,

__? Alexandrino episcc; ^* :star- in diaecesibns similiter addi- •
: q:. .

enim epiacopi trededm earum reg.o: un.,qui concilio derant schism... endi gratia ac propterea :

Chalcedonensi aderant, aetiot in eadem aclione l,num. i-_l,Victorianus epis

mine etiam aliorum coepiscoporum qui AJexandrina. cathol; jIi* diril: Ha <um
sedi obtemperabant. Balu Mus: .-. . .

• quolibet ex episc .ndrinse se i .lunius episcopus catholicus Ti-

. - •

absque aactoritate arckiepiscopi uti aiebant, <iuo sunl. Gaianus el .

mamu- -jj-iruu. hri ca- _;u.f. Animadvertendum . porro hosce episcopos

'

none fceulormm decem et ., qui -. quos novos diierim.et addititios.in .

sextt- -ideri potest in colic nominali appellatione, qua singali vocati ac recen-
-
.-j illa collat.ione,non simplici episcoporum •

pa£. Ul
editionis Veoeta neenunti.-.: «ed etiamcumadjuncto loci -

aood - Anliqoa consoetc . :>tum, . - inter catholico. j 105 :

Libvam, atque Pentapolim, ita ianus ille et Fortunatus, de quibus Verissimus •

scopas horom omnium habea: _ia et Donatista conquerebatur ;

quorum alter Ressianensis
arbis Roma> eptscopo parilis n. porro • .stea nuncupati fuere. sic-
moris parilita. Ecdesia? Roman-e, quae in s oris nota apud sanctum Optatum;et
tumaSic-enisPatribus addudtur pro a:. :.'.er Donatianos Donatus ille qui vocatur Tu-
104 --aadruut cir'Uatis;hscai. -etmdo, I rensis ab ipso catholico episcopo Victoriano, et Pri-
qui in Nieseno canone p-._s-a-roboratur jjexa • qui fortasse ille fuit qai in eisden. • hm
epi9copi super episcopos :.v_p atque Pen- .
'•
. . zagensis dicitur; e/ sicut omnes alii in illa collatione
tapolis b_ec demum nullitas,ut ita dicam, au
: ntes, quorum nullus apparet absque loci nomi-
:am iidem episcopi in ec: _onen- -
ne, cujus episcopus diceretur.
sis oondlii ex Kica.no canone fatebant _ '.erintne addilitii illi novique episcopi. in locis
quam, omnia simn. :>s inducunt at fadle -
quibus prarfecti erant, ejusdem conditionis, ejusdem
_r_dan_os eamdem quae in Romana Ecclesia obti- gradus.ejusdemauctoritatiscum primis veterum se-
noi-se etiam in Alexandr:: ..tiqnis in quorum dioecesibus erant consti-
tempor__M_s.alque etiam ipsc quinto sa?c Addam quoque : fuerinlne plebes i)la_, qua:
.tpeneomnes-Uarumr_gionc:. . mere liisce add • Mncreditae conspiciuntur ?
aoxiliares fuerint etiam ipsi archiepiscopi .. faerintne Eses ejusdem ordinis cum
drini, qni pleaam in iL .< _t om- quarumsinuconsistere videbantur?
primaevisillis, in
n tmpolrtlmtem ;uidem visum plensque.quibu.- lAfri-
Sed jam ad Afric.__os pra?su!es sermonem conTer- ^anaram ingentem numerum colligere piacuit ei tot
tamus oportet.qui adsupradtatam Cartha^inensem jm nominibus, qui curu adjuncto loci epi-
:

coUationem conrenerunt anno 41 '.

rum curae in AfricanaeEccIesia_Actiscon-
Doaa ti a rae factionis. Cum in maxima Exclesiarum jnlor. U; vero meamipse sententiam confiden-
 :
969 P. BRAIM DISSEKTATIO 1N
ter aperiarn.quin aliquid detractum velim auctoribus
seu propugnaloribus alterius, quos me fateor reve-
reri ; neque illam episcopoium in Africanis provinciis
multiplicationem, fuissedixerim tot novarum Eccle-
siarum erectionemintradioeceseonantiquarum lines;
neque illos addititios novosque episcopos, saltem
quoad maximameorum partem, ejusdemconditionis
ejusdemque auctoritatis, cujus episcopi veterum ca-
thedrarum,qua3 anle Donatiani sohismatis propaga-
tionem in Africa exstabant. Petilianusille, episcopus
Donatianas partis, in collationisactione l.num. 16S,
catholicis exprobrabat quod. absentibus nobis, aut in
locis, autin ctvitatibus.aut in dicecesibtts passim mtd-
tas imagines erigunt, ut numerosi esse cideantur. Ut ut
voluerit petulans ille rabula pro more suo catholicis
insultare, numquamsane ausus esset tam procaciter
illis exprobare multas imugines, seu diceceseon, seu
episcoporum ; si ilhe novae fuissent verae diceceses ve-
teribuscomparand.fi, etilli pleni juris episcopi sicut
caeteriquilongam antecessorumseriem numerabant.
Praeterea, num, 181, Alypius episcopus Ecelesiae ca-
tholicae, in eadem collatione, cum audisset recitala
nomina multorum episcoporum ex parte Donaticum
eorumdem plebibus, dixit Scriptum sit istos omnes
: se accessisse
(Donatianorum episcopos) in villts, vel in fundis esse
episcoposordinatus, nonin aliquibus civilatibus. Quid
vero ad haec sequenti numero Pelilianus? Sic etiam
tu, reposuit ilhco schismaticorum princeps, multos
habes per omnes agros disjiersos. Immo crebros ubi
habes, sane et sine populis habes. Quis hic veras et
proprii nominis diceceses ullo modo putaverit, sive
in catholicorum, sive in Donatistaruni parte, ut illae
fundorum vel villarumnumero censerentur. etutea-
rum episcopi ex diceceseon tenuitate veluti sine po-
pulis essent ?
Sedquaenamhorumepiscoporumconditio.quEenam
auctoritas?Iterum confidenterdicam, addititios no-
vosquehujusmodi episcopos in villisel fundis consti-
tutos, et peromnes agros dispersos, quoad maximam
saltem eorum partem, fuisse simplicesauxiliaresepi-
scopos quibusdam in locisab episcopisprimariis con-
stitutos, velutipresbyterorum loco, qui prius ibidem
fuissent,quique tunc necessitatibus populorum, schi-
smatis causa, nonessent satis ut efficacius videlicet
, erat etiam presbyter post ipsum et ipsius loco ordi-
illi atque eniiius, pro superioribus ordinis dignitate,
rem catholicam procurarent, Alia praesto suntexeo-
dem 106 Gestorum collationis, quoe hoc
actione 1 NovatiSitifensis, quiet ipse nihilominus, sicutceeteri,
mihi non obscure suadere videntur.Cum enim, num.
18*2,Rogatianus episcopus Idussensis Donatianse par-
tisdixissel Non babeo adversarium ; scilicet, non
: porum disciplinam in Ecclesia Africana quarto et
habeo in dioecesi mea episcopum alium ex parte ca-
tholicorum Aurelius episcopus catholicus Ecclesiae
: scopis in dioeceseon suaruni locis collocabantur, et
Macomadiensis illico eidem reposuit Habeo presby-
: locorum eorumdem nomine nuncupabantur non mi-
terum in Ecclesta Florentinum. Episcopi fuerunt tres
catholici, jam decesseruni non potuimus adhuc ordi-
: Non negaverim lamen irrepsisse eliam abusus in
nare. Ecclesia igitur Idassensis, Rogatiani episcopi
Donatista;, pars erat dioecesis Macomadiensis Aurehi
episcopi catholici el quod ait: Habeo presbijterum in
; ..
Ecclesia 1'lorentinum, salis ostendit, et Ecclesiam
illam ad se pertiuere. et presbylerum hunc sihi sub-
esse, el a seilluc missum fui^se, illumque auolori-
tateipsiusibidem in Idassensi plebe prsesidere. Quod
vero sequitur Episcopi fuerunt tres calholici ; illic
: presbyterorumseuainbitione seu importunitate qui-
scilicet ante hunc presbyterum Florentinum hoc ;
llM ostendit episcopos illos a sc vcl a preedecessoribus
«uis fuissc ibidem positos.non uti dicecesanos episco-
rUDi
pos, sed uti auxiliares Ecclesiae suee Macomadiensis,
'l'!S-
etloco presbyterorum qui ihidem in Idassensi plebe
fuisscnl. ante illos tres, sicuti post, illos tres alius
illd
preshytcr. Florentinus pra2dictus,inibi missus fuerat,
liiWl
qui illius locum teneret, acplebemillam pro ipsore-
jaotrf
gerct, donec episcopus alius ordinaretur, qui idrirco,
iii
non minus ac illc presbyter, locum tenerejipsiU9 Au-
fflii episcopi, et illius anctoritatem, veJuti non pro-
prius scil auxiliarius episcopus, ibidem exerceret.
Sed adestalter lorus sub iiuinoris 187 et 188. Vi-
ctor episcopus Hotariensis, partis Douati, similiter
Patrol. LII.
S. NICETAM. — CAP. VI. 970
A conclamavit Adversariumnon habeo. Responsum illi
:
fuit ab uno ex catholicis episcopis Episcopum illic
:
habuimus. Occidistis illum et invasistis. Ytctor vero
,
alius,episcopus Azurensis calholicus,illico Donatistse
reposuit Dicit se non habere adversarium. Ego Ec-
:
clesiam illic habeo, quod te non fugii. Sed si Victor
Azurensis habebat Ecclesiam in asserta Rotariensi
dioecesi alterius Victoris episcopi Donatistae ergo ;
episcopus ille catholicus qui illic presidebat et occi-
sus fuit a Donatistis. presidebat in Ecclesia seu plebe
quae ad Victorem Azurensein spectabatet ideo epi-
scopusillea Donatistisoccisus, qui forlasse Rotarien-
sis dicebalur, nequaquam episcopus propri;e diisce-
sis, sed tantummodo auxiliaris episcopus fuerat ca-
tholici episcopi Azurensis Victoris.
Tertium adhuc affero locum exnumeris203et 204
ejusdem actionis primse, ubi recitatum fuit nomen
cujusdam Donatiepiscopi, ex parte schismaticarum.
qui se episcopum subscripserat a Mediants Zabttnio-
R. rum, ubi nullus omnino exstabat Donatista et ubi ;
episcopus ipse, ila ab eodem loco diclus, numquam
preesens affuerat, Responsumitaqueprimum illi fuit
a Victore episcopocatholico in hunc modum frobet
:
ad unam domum quam dicit -Ueinde No-
vatus, episcopus et ipse catholicus Ecclesite Sitifen-
sis, contiiienter addidit Scriplum sit Medianas Za-
:
buniorum hahere presbt/terum.Ipse hodie tenet plebem
etbasilicam. Unitatem habet. Nullus illic est Doniili-
starum. Supra corpus episcopi catholici presbyterum
ordinavi,et Deo velente ordinabitur illic eptscopus.Epi-
scopus autem Donaslistarum in eodem loco non est.Qaii
indeigiturinferendum? Quidestillud, quod ait epi-
scopus Sitifensis Snpracorpusepiscnjii catholici pres-
:
byterum ordinavi, qui hodie tenet plebem et basilicam
iiiMedianis Zabuniorum, nisiaperte innuere Medianas
Zabuniorumad episcopum pertinuisse Ecclesiae Siti-
fensis Novatum. qui propterea supra corpus e/nscopi
vilafuncti 107 <P U ibidem pressidebat, id est illico
post mortem illius, auctoritate sua ordinaria illic
q
presbyterum ordinavit,qui tunctenebat illamplebem
et basilicam ? Si vero presbyterum Novatus hic ordi-
navit pro defuncto episcopo, utpote in loco sibi sub-
jecto; quid aliudessepoteratepiscopus ille, nisi quod
natus, id est episcopusordinis, minimevero jurisdic-
ctionis proprias, ideoque simplex episcopus auxiliaris
titulum habuerit illiusloci quem rexisset? Satis huc-
usque, ni fallor.adevincendumauxiliariorumepisco-
quinto, seeculo viguisse eorum nimirum qui ab epi-
;
nus ac primarum suarum sedium antislites.
ipsacatholicorum Africana Ecclesia quoad hujusmodi
episcoporum institutioues, Ua ut reapse et in mini-
misacexiguis locis, absque peculiari quodam dele-
ctu, episcopi passim, utividimus, conlra disciplinam
canonum ordinarentur atquc eliam Donsemper pro
;
populorum autnecessitateaututilitate, sed nonnuiu-
quam pro plebium poscenlium ac pro quorumdam
:
bus abusihus remedium ponere eadem Africana Ec-
tum anle tum post colla-
clesiain pluribus conciliis,
tionem illaniCarthaginensein habilis, satagebat, ut
constat prieseriim ex canone 5 concilii Carlnaginen-
sis anni 3'JO, apud Labheum, curis Coleti, lomo II,
col.1245, necnon ex nuiueris S3, 56 el 1*8 Codicis
Canonuiu Ecclesiee Africanas, qui exstat Gr;ece et
Latine npud euiinleiii Labbeum, ibidem, <-ol. 1S51.
Neque diffitendum quoque decursu temporia aliquas
ex his dirjBceseon antiquarum portionibus, qusa \ivcu-
liaribus auxiliarik episcopis concreditss fuerunt, in
dioecesc-- quaadam proprii nominia erasisse iu quas
;
postea.aut parvam, autnullam demum auctoritatem
priores episcopi couservariut, itaul quieasrcgcudas
31
 97i P. BRAID.E DISSERTATIO IN
susciperent.nonampliusauxiliaresepiscopiesseulalio-
rum episcoporum.sed episcopi jurisdictionis propriee-
adinstar, illorum. a quibus primitusoriginem duiis-
sent. Hoc non una de causa, et legitima quidem.eveni-
repotuit;aqua tamen expendendahiesupersedeo, ne
nimium evagari videar iu argumenlo, de quo non-
nullafortasseinferiusatqueadremopporlunioreloco.
Interimnon omittendasancliLeonis .Magni aucto-
ritas in epistola quam direxit ad episcopos Alricanos
provincise Mauritomx Cxsanensis seu ut alibi ad uni-
versos episcopos per Africam constilutos, quse est 12,
iu editione Veneta Balleriniorum, et ad anuum per-
tinet 4iG. Excreverat fortasse supra modum abusus
in Africa, post Cajtbugiueiiseu> collationem anni
41 1, multiphcandorum episcoporum in parvis obscu-
risque ioeis, non sine ruaxima episcopalis dignitatis
jactura. Ipsi episcopi velerum aliquarum dioeceseon
querimonias super hac re ad apostolicam sedem tu-
lerunt et ipsi, ut videtur, ei iis eraut quibus am-
; pus auxiliaris fuerit AquileiensisEcclesiaead portum
plius liberum non fuisset proprio nutu ac voluntate
ab ordinandis episcopis abstiuere, qui jam in parvis
illis locis praedecessores habentes, et sede propria
constituta, neutiquamauxiliariaiu, sed dioecesanam
auctoritatem eiercebant. Quid igitur sanctus ponti-
fei in citata epistola? » Illud sane, aiebat capite 10,
quod ad sacerdotalem pertinet diguitatem, iuler
omnia volumus canonum statuta scrvari, ut non in
quibuslibet locu, neijue in quibuscumque castellis,
et ubi ante non fuerunt, episcopi consecreutur cum
ubi minores suDt plebes, minoresque conventus,
108 preslnterorum cura sufficiat episcopalia au-
; huc tempore, sexto uimirum cadente saeculo, Dei
-ubernacula nonnisi majoribus populis, et fre-
quentioribus civitatibus oporteat praesidere ne,
quod sanctorum 1'atrum divinitus inspirala de< reta
vetueruut, viculis et possessionibus, vel obscuris et
solitariis municipiis, tribualur sacerdotale fastigium;
et b'jiior cui debent cxcellentiora coramitli, ipsa sui
rositate vilescat. Quod nunc in sua diaecesi
stitutusew- est,
si episcopieorum locorum,
tionabiliter postulavit, ut
in quibus nondebucrantordinaii.hiimaiiaeonditione
decesserint, loca ipsa ad jus ejusdem antistitis cui
olim propria vel contigua fueruut, reverlantur. Et
inutile est ut sacerdotalis dignilas inconsiderata or-
dinantis facilitate superflua inultip ical oat minua-
II ec saDctus pontifexad episcopoe Africanos.
Quis porro non videat sauctum pontiliccin, sumptis
in priraa textus parte ex veteribus couciliis, et ma-
lime ei Sardicensi canone G superius allato, tum
sensihus, tum etiam verbis, cahibere voluisae ni-
raiam illam inAfric&nisEcclesiis facilitatemordiaan»
dorum episcoporum in locis tanto honore haudqua-
dignis? Qui quidem episcopi cum a sancto
pontifice veluti comparentur pre-byteris in Locis
minoribus. in quibus utpresbuttrerum curam
i sarent, Habemus iiiitur hic duos una simulet eodem.
tuffieere jrecte daturiateUiginoa&liamqn&m presby-
terorum auctoritatem hahuisse episcopos ipsos, qui
ita abusive eligerentur pro minorbus locis, absque
ullo scilicet detrimento auctoritatis episcoporum in
quorum dicecesibus fuissent constitnti quo episco- ; I quidem.earumque nomina ac
porum mere auiiliariorum propriumest, potestatem
ordinis habentium, miiiime vero jurisdictiunis, nisi
quam Iibuisset illis dioscesano ejiiscopo impertiri.
Quod vero de episcopo Hestituto secundo loco loqui-
tur,quinuuc apudillum conquestusfuerathujusraodi
episcopos etiam in sua dio;cesi locum habuisse, et
ralitnubililer postulabnt, tamprose, ut videtur,quam
pro aliis, ut illis decedent:bus qui in locis erant in
quibus non debuerant juxta canones ordinari, loca
ipsa ad priorum episcoporum jus reverterentur, qui-
bus olim propria fuerant tel centigua^jam rideturde
lislocis dicere, qui decursu temporis.el quadam in
eisdem locis episcoporum seriesuffragante nec reni-
tentibus Eortasse iis quorum intererat, in peculiares
demutn novosepiscopatusevaserant cum iinminutio-
neveteris dioecesis; in quos propterea priimevi epi-
8Copijus veluti amisissent, ideoque superioriHomani
S. NIGETAM. — GAP. VI, 971
A pontificis auctoritate indigerent, ut loca ipsa dece
dentibus illis, inantiquum juspropriumvindicarent.
His itaque itadictisde auxiliaribusepiscopisutrius-
que generis, qui priscis Eeelesias saeculis obtmue-
runt, de iis scilicet qui nulli loco peculiari addicti,
vel episcopi simpliciter appellabantur absque ulla
loci additione, vel etiam episcopi loci illius ubi ad
nutum episcopi principalis auxiliares erant, uti cpi-
scopi Romfe aut urbis Romae, sicut vidimus ac de ;
iis quoque, qui ab episcopis dioecesanis peculiaribus
quibusdam locis addicebantur, et eorumdem loco-
rum nomine passim appellabantur his, aiebam, ita :
dictis prima propositiouis pars hoc capite enuntiata
satis ex ecclesiastica disciplina priorum Ecclesise sae-
culorum fulcita videturjquod nempe Niceas seu Ni-
cetas episcopus Aquileiensis probahiliterdictus fuerit
Romalianu: civitatis episcopus, quia autequam epi-
scopalem Aquileiensem sedem conscenderet, episco-
B Romatium seu Homatinum situs. Adhuc tamcn pro-
babilior conjectura nostra evadit, si quam discipli-
nam auxiliarium episcoporum in Ecclesia pri- 109
seissaeeulisgeneralein bactenus binc inde collegimus
eaiudem in Aquileiensi quoque Ecclesia obtinuisse ex
ipsis quae supersuut, Aquileiensis Eeclesiae monu-
mentis ostendamus quod nunc pnvcipue faciendum.
;
Adbibliothecam Photiiiterum accedamusoportet,
qui insuperius citatitis codicibus 182 et "280 Eulogii
: patriarch» Alexandriui opus recenset in sei libros
divisom adversusNovatianorumsectam, quaesuoad-
Ecclesiam non uao in loco diveiabat. Dum Photius
; Eulogiani operis deperditi eicerpta nobis servavit, !
noliham quoque in eisdem excerptis reliquit Com-
mentariorum quorumdam Novatianse secta; ^imili-
terdeperditorum, qnos Eulogius ipse, libro ?i data
opera confutaverat.Jamdiximus, in his Commenta-
Ite- riis Macedonium qucmdam,
urbis Homae episcopum
el ra- G nuncupalum, a.Novatianis traductum fuisse veluti fi-
dci desertorem incertaminc babito coram Ecclesiae
persecutoribus dum e contrario Aovatianus um
; i
suis.Christiana fide forliler asserta, victor, evasisse
perhibetur. Ouiuam vero ii, qui >"ovatiano adhaere-
b.nit. et cumeo lortiterin certamine se babuisse jac-
t.il.nntur? Commentarii illi nobisexhibentNovatiani
socios episcopos tres, Marcallum nempe et Alexan-
drum, quos vocant episcopos Aquileise ixisxokq-j; 'A-
xulnlxi, et Agamemnonem episcopum Tiberidis, aut
Tiburis. ntlga Tivoli). Addebant iideraCommentarii,
Photio referente. tres illos episcopos imposuisseNo-
vatiano manus. ut pontilicatu Romae perfungeretur
adversus Corneliura papam eosque una cum ipso ha-
;
bitassc eediecdam ab ipsis exstructara quod iis qui ;
idolis immolassentuti, simulque sacrisoperari, recu-
tempore episcopos. Marcellum et Alexandrum, qui
Aquileiie episcopi dicuntur, nonsecusac Macedonius
D urbis Homee.tiuidquidsit de facli seu factorum veri-
tate, uti antea in Macedonio notabamus personae ;
loca,necnon et munia,
etiam figmentis, a conficlione ut plurimum vacant,
reddantur.
ui tii'inenta ipsa facilius credibilia
Clarissimus tamen de RubeisinMonumenlis Eccle-
siae Aquileiensis, capite 4 num. 7, totus est. ut a se-
rie episcoporum Aquileiensium, quam ipse digessit,
duos hos episcopos Marcellum et Aleiandrum peni-
tus excludat. Neque ipse contendam inseriem Aqui-
leiensium episcoporum hos duos habendos quam- ;
quam admodum incerta ac perturbatasit, et non sine
fliatibus ac lacunis, Aquileiensium episcoporum se-
ries illis temporibus ad Theodorum usque.quem Are-
latensi svnodo contra Donatistas anno 314subscrip-
tumvidemus, uti ipsescriptoreruditissimusanimad-
vertit. .Nibilominus, non sintquidem Aquileiensium
episcoporum serie episcopi illi Marcellus et Alexan-
der non sine causa certe Aquileienses episcopi dicti
:
fuere, atqueveluti uno eodemque tempore in eadem

973 P.
Ecclesia episcopatum gerentcs; et causa nulla
babilior, nullamagis conformiseorumtemporuni «Jis-
ciplina;, quam lta dictos, quia in amplissima Aqui-
leiensi dicecesi una simul fuerint auxiliares episcopi
illius qui (unc Aquileiensium summus esset antistes,
quisquis demum illefuerit. Hoc vero inde ipse con-
firmo, unde eos De Hubeis ab Aquileiensi Ecclesia ex-
cludere conabatur. Ait ipse, quod Theodoretus libro
iii ll.oretiearum Fabularura, capite 5 asserat. tresil-
los Novatiani ordinatores fuisse m&tzviwj, scilicet
Wpidulorum. antistites,« Atqui non oppidulum, sub-
dit vir clarissimus,noncivitatulam,sedamplissimam
civitatem exhibent, ac laudibus ornant Aquileiam
uno eonsensu scriplores eJ lls Btatis. » Optime 110
quidem, ut Marcellus et Alexander ab episcoporum
Aquileiensium catalogo arceantur sed optime quo-
que, ac valdeapposile, utiidem intelligantur in Aqui-
leiensi Ecclesia episcopi auxiliares a primario antis-
tite bac illac per Dieeeesem latissirae patentem mis-
si, et in opputulis fortasse etiam siti qui tamen non B
titulo oppidulorum horuince ignotorum- nuncupa-
rentur, scd amplissimae ac ceieberrimae civitalis,
cujus episcopo inserviebant. Christianares profecto
tunc temporis exigebat maxime ut episcoporum mi-
nisterium fidelibus frequenter in persecutione posi-
tis non deesset et adhuc distabat Ecclesia ab illa
: tantummodo postea obtinuerunt, cum e Komani
pacis securilate, in qua postea constituta prospicere
potuit decori episcopalis fastigii decernens in syno-
Jo Sardiccnsi aliisque, ut non ita passim in pagis
vel parvis urbibus, uiultoque miuusin viculis posses-
siunihus, vel obscuris ct solitariis municipiis episco-
picollocarentur, uti antea vidimus.
Pergit De Rubeis, etCornelium papara indueitnar-
rantem in epistola ad Fahium Antiochenum, apud
Busebium, llist. Eccles. libro vi, capite 43, duos a
Vovatiano deploratae salutis homines missos ei? ppa-yy
£ pspo; xat ii/j /t.n-.vi -f,i lraAta?, qua verba ipse in-
erpretatur inangustum,
•x qna Komain perducerentur episcopi. qui raa-
tres
ius ipsi imponerent. An vero, subdit Aquileiensium
i<
Ifonumentorum scriplor, an vero Aquileiae el Tiburis
oca, quaB tam longe lateque distant, intra partem
tali;e angustam et niinimam contineri, quispiam
lixeritqui sanamentepolleat ? » Non equidem dixe-
•im Aquileiae et Tiburis loca intru pnrlcm Itulix an-
lflstam et minimamcontineri, seu etiam,ut Vallesius
bi, etCoustantius in Epislolis Ruiuanorum pontiti-
•um interpretaiitur, e.ritjuain ac vilissimam : dicam
amcn veterem Eusebii Hi^toria'. interpretem Rufi-
lum, ab ipso Yallesioin nolis etiain ad caput hoc
Mtdatum Riilinura, inquam, exeditione Cacciarii,
; Aquileienses hosduos ciiin Tilmrlino Commentarii
ibrovi, capite 33, Cornelianse epistolae verba itared-
lidisse, ut non anguitam
luam ac vilissimam, sed potius remotam llalix par-
em diccret, ox qua acciti fuerunt trcs illi episcopi
<ovatiani ordinatores.Dicam quoque verba ilhi Gree-
a, quoenuncin lextu apparent Cornelianai epistola;,
[QKque De Rubeisad litteram vertit in annustam et
nuiimam Italix partem, accuratius fortasse, et ma-
;is ad auctorisinentcin, versafuisseapudCacciarium
psuui in notis ad hunclocum, utdareturintelligi ex
ninimit Italixangulistres illoscpiscopos a Novaliano
ocatos fuisse. Quis vero iulicietur Aquileiara ac oir-
SBJacenteni dilionem sitain csse in remotn Ilalix
>arte, tum ratione habitaad Romanamurbem veluti
n niedio llaliio positam, lum ex seipsa, qussadsep-
ontrionoin, orientem versus, cxlrcina Italiae estf
luoad angulos autem, quo nomine loca veniunt aut
ainora aul etiam rninima in exlremispler quepro-
inciarum •=qu.r ipiidom in quaoiimque regione,
1 1 .-»
,
'i .uii amplissima aci deberrima, numquam desont
ngulos certe etiam Iquileicnsium regio habuisse di-
enda est loca nempe, el ab Aquileiensi urbe dissila,
; ino
tcondilione siluque hiiinilia. cl nullo iinmiuo olara,
liiforlasseel tempore perseculionum Christianifa-
dius ac tutius dehtescerent, e( episcopi minnres, ut
a dicam, consisterent, ad religionis lideique res apud
I
; .
BRAID.E DISSERTATIO IN S. NICETAM - CAP. \ 974
pro- A Christianos ipsosprocurandas,locoepiscopi totiusro-
gionis, qui ubique pra;sto esse non poterat. Angulos
igiUirhujusmodietipsaAquileiensis provincia habue-
rit, etRoimr-linitimusTiburtinus ager, unde episcopi
illi tres a Novatiano fraudulenter acciti fuere. Quin
etiam 1 1 1 et lilteralem ipsam Graeci textus, quiin
omnibus edilionibus circunifcrtur, iutorprelationeiii
admittaraus et aiujustam et mintinniii llaliae partem
;
cum I)e Rubeis, immo exujuam ac vilissimam cum
Vallesio atque Coustautio proferamus, unde tres illi
episcopi Romani deilucti fuerunl non inde sequitur :
quod Aquileiee ac Tiburisdiguitas hujusmodi sit vo-
cabulis, contra rei veritatera, lndiguissime minuen-
da sed quod et urbes ilho, quanivis celeberrimee,
:
habueriut in earum circumjacenti ditione anr/ustas
: ae minimat partes, immo exit/uas ac vilissimas, ubi
episcopi eo terapore fuerint, quos simplicesacrerum
ignaros, uti eos appellat Gornelius papa, facile po-
tuerit per nuntios suos. perditosac vaferrimos ho-
;
mines, decipere Novatianus. Quis, exempli gratia,
non angustamac minimam ltaliae partem, inimo e xi-
tjuam ac vUissimam, respectu Aquileia; ejusque flo-
rentissimi agri, dixerit tunc temporis fuisse aut lit-
toralia cestuariorum, aut in ipsis aestuariis insulas
multas, nulla tunc certe celebritate donatas; quani
imperii ruinis res Veneta ex aquis quodammodo il-
lorum aestuariorum emersit? Quis non co nomine
intelligat saltuosas eliam hinc inde, ac pene inac-
cessas regionis partes, quas eliara nunc Utinensis
nostra dioecesis ex Aquileiensi conflata, Germaniam
versus et Noricum, complectitur? Nulla igitur difli-
cultas est, ratio nulla quaeobsit, quominus Marcellus
et Alexander. Aquileiensis episcopi appellati, reapse
Aquileienses episcopi fuerint eodem tempore, nimi-
rum auxiliares episcopi in Aquileiensis Ecclesioe lo-
1
cis dissilis atque remotis constituti pro Aquileiensi
ei minimam Italix partem ,'
episcopo, qui tunc universam regeret late patentera
Q Aquileiensem regionem.
Aiebain vero superius, quidquid sit de facti, seu
factorum vevitale, quse in Comraentariis illis enun-
tiantur. Convenil enim inter erudilos. non duos illos
Aquileienses cpiscopos in Commentariis Novaliana;
sectae apud Photium memoratos, et fortasse neque
Tiburtinum, sed imposuisse Novatiano
alins tres,
manus quorum duosiidera eruditi nominant, Trophi-
;
mum, atque Evaristum. Fortasse neque hi duo Aipii-
leienses episcopi Mareellus et Alexander ex parte
Novatiani uniquamfuerint.neque conventusuna cuin
illo RoniiE celehraverinl, uti Conamentari! asserunt.
illi proculdubio adhibucrnnl, ul cx aiiiplissima et
et minimam, neque exi- fere apostolica Aquileiensi Ecclcsia, atque ex nlia
Romieproxima, Novatiaiifesecta; honorcin et .niclo-
ritatcm quodammodocoiicilinient, eo prorsus modo
quo falso etiain ostenliilnuil Novatiiinuin velnli calbo-
licum Roin.i; ntseopumab Alcx.nnlrina l'"cclcsin h.i-
jj bitura fuisse, uli ex codcra Photio intelligiraus. PrtB-
stat interira hanc lahem ah Aquileieiisi Ecctesia de-
pulisse, ralione etiam ab ea dfversa qua de llulicis
USUs fuit salvis sciliccl Aquilcicii^is ejusd
;
Im-.-ic
siss episcopie Marcello et Alexandro, qui una Bimul
en pplale \uxiliarcs in eadem Bcclesia episcopi fuo-
rini,qiioruinque raunus iuiin eodem temporegestum
minirae piigmit, uti viilinius, cuni bistoricis monu-
mentis illorum teinporura. quinimmocum srte falsa-
riorum opti facii el nunc ad alia procedendum.
:
Intcr piwclao.riora Ecclosiio Aquilciensis nioiiii-
inenla, exslnt oonciliuni AquileiSB haliiliiin anno :!N| ,
advoi.i;. Palladiam etSec lianura inDncis Cisda-
nubians episcopos, Artanss impietatis sectatores;
quod videre esl in ConciliisLabbei, curis oleti, to-
'
II, col. llti.;, ol inior Opers ..incti Aiiilncsii a
Maurinis moniieliis mioriiai.i. llujus eoneiiil celebri-
tas. non in numero quul episcoporom, sed in co
mnxune siia est, qnod insianieres illius eetatis do-
ctrina ac sanctitate 112
viri Ocoidentalis Ecclesiaj
 975 P. BRAID.E DISSERTATIO IN
convenerint, quorum plerique in sanctorum album
relati, publico in Ecclesia cultu potiuntur. Episcopi
illi fuerunt numero 3-2, et paucis exceptis, ex supe-
riori Italia pene omnes; quorum primus Valerianus
episcopus Aquileiensis, dein Ambrosius Mediolaneu-
sis, qui totius concilii moderator, et episcoporum
omnium veluti anima ac lingua fuit. Quod vero in
hoc consilio apposite ad rem nostram animadvertcn-
duiu venit, illud est, complures adfuisse episcopos,
qui proculdubio aliorum episcoporum, aut prsesen-
tium aut absentium, auxiliares episcopi erant quo-
niam ubi alii cum proprix sedisnomine appellantur
hi episcopi tantum dicuntur, absque ulla loci indica-
tione cui addicti fuissent. Horum episcoporum om-
nium, qui concilio interfuerunl, syllabum habemus,
seu subscriptiones, in oodem concilio, sub numero
76, inter Opera divi Ambrosii, et in fronte ipsius
concilii in Labbeana Collectione citata quem sylia-
bum, seu subscriptiones, prseoculis habere preestat,
ut facta demum collatione cum aliisinfraponendis,
nulla de his episcopis, qui vere episcopi fuerint.licet
absque propria setie, dubitandi ratio relinquatur
nonnulli enim allucinati sunt, episcoposhospro prc-
sbyteris accipientes, ut videbimus.
Episcoporum et presbyterorum, qui concilio inter-
fuerunt nomimi : hic est Syllabi titulus, seu Subscri-
ptionum enuntiatio. Syllabus deinde sequitur, utro-
bique, paucis immutatis, hoc modo « Valerianus:
episcopus Aquileiensis, Ambrosius episcopus Medio-
lanensis, Eusebius episcopus Hononiensis, Limenius
episcopus Vercellcnsis, Anemius (al. Arrnenius) epi-
scopus Sirmiensis Illyrici, Sabinus episcopus Placen-
tinus, Abundantius episcopus Tridentinus, Philaster
episcopus tirixianus, 'niislantiniis («/. ('onslantius)
i
episcopus Arausicus, legatus Gallorum Theodorus
episcopus Octodorensis, Dominus (al. Doinninus)
episcopus Gratianopolitaniis, Amantius episco|)iis N*i-
ciensis. Maiimus episcopus Emonensis, liissianus
episcopus Laudeir is, Proculus episcopus Massilien-
sis, legalus Gallorum Heliodorus episcopus Alti-
; episcopi fuissent. nisi auxihares aliorum episcopo-
niensis (at. Altinensis), Felil cpiscopus Jailerlinus
(nl. Jadrensis), Eventius episcopus iioiniensis (al.
Citiniensis), Exsuperantius episcopus Dertoncnsis,
Diogenes episcopus Genuensis, Constantius episco-
pusScisciensis (al. Sciscianensis legatus Galiorum),
Justus episcopus l.ugdunensis, alius legatus (iallo-
niin Felix legatus Afrorum, Numidius legatus Afro-
; leiensem, el ad Ambroslum Mediolanensem, qui primi
rum, Kvagrius presbyler et legatus, Artemius, Alma-
chius, Januarius, Jovinus. Macedonius, Cassianus,
Marcellus, Euslathius, Maximus,Chromatius presby-
ter. « Kn syllabmn eorum qui Aquileiensi concilio
interfuerunt, episroporum atque prcsbyterorum. At
postremi illi, qui absque episcopi titulo indicanlur,
quique cumduobuslegalis Afrorum,similiter absque
episcopi titulo nominatis, undeni sunt, fueriintiie
episcopi, ;ui presbyteri? Ad Wtulumpreibyter, qui in
syllabo datur Chromatio, tuncsanepresbytero Aqui-
Ieiensi.ullimo loco posito, in cilata editione Veneta
Conciliorum annotatum iegimus, ab editore ut vide-
lor : forte pr«6i//m;itautjuxtaillumintelligendum
sit una cum Chromatio presbyteros esse
qui
anle illum simplici noinineennnliantur ;quipropter-
ea, una voce post omnes posita, presbyleri dicti
fuerint. Res tainen non ita se habet et evidenler
: qui jain cum aliis duobus probatissimus lunc atqui
constat episcopos oinnes fuisse solis exceptis Chro-
matio Aquileiensi el Evagrio legalo, qui presbyteri
peculiariter in syllabo vocantur constat vero ex
: sub Valeriano anno 370 et 373 archidiaconus era
concilii ipsius exordio, quod hujusmodi est. « Sya-
grio
m
H3et Eucfaerio viris clarissimis consulibus,
nonas Septembris (al. nobis Septembribus) Aqui-
leise in Ecclesia considcntibus, cum episcopis (al.
considentibuscpiscopis) Aqiiileiensiuin civitnlis Va-
leriano, Ambrosio, Eusebio, Limenio, Anemio, Sa-
bino, Abundanlio,/l>7emio, Constantio, Justo, Phila-
slrio, Constantio, Theodoro, Almachio, Domnino,
Amantio,Maximo,Felice, \i&ss\ano, Numidio, Janua-
rio, Proculo, Heliodoro, Jovino, Fetice, Exsupe-
S. NICETAM. — CAP. V. 976
A rantio, Diogene, Maximo, Macedonio, Cassiano, Mar-
cello, et Eustathio episcopis Ambrosius episcopus
:
dixit, etc. » Ita concilii Gesta exordium habent. Non
idem porro hic ordo nominum, ul in syllabo, prout
conferenti apparet ncque hic presbyteris duobus in
;
syllabo nominalis, Evagrio et Chromatio, locus est.
('umepiscopis veropropriaesedisin syllabo enuntiatis
includuntur etiani undecim alii, quoruni propria
tantumnomina ex syllabo deprehendimus et lii oin :
nes, veluliepiscopi proprie dicti, unacum illis indis-
; criminatim et indistincte,nonsemel,sedbis, in capite
nempe et in fine hujus exordii episcopi appellantur.
Praeterea non ultimo hic loco omnes qui sine sede
eraut, ut in syllabo, apponuntiir, sed permixtini cum
aliis qui propriam sedein habebant, uti cuilibet pa-
tere potest ex intuilu nominum alio charactere data
opera sigualorum. Hi omnes igitur, scilicet tum duo
;
legali Afrorum, tum alii novem, erant episcopi, li-
cet nullius essent propri.ne sedis. Accedit quod ali-
B quis eorum, cum sententia dicere in concilio aggres-
sus est, a Gestorum exceptoribus episcopi nomine
: indicatus fuit, uti, ex. gr., Eelix legatus Afroium,de
quo ita in tiestis numcro 16 Felix episcopus et le-
:
gatus dixit ; necnon et Januarius unus ex novem,
de quo ibidem nuinero 64 Januariusepiscopus dixit.
:
Presbyteri vero duo Evagrius et Cbromalius, cum
aliquid in concilio effali sunt, semper presbyteri ti-
tulo ab exceptoribus ambo signali fuere, utiex. gr.,
numero II Etxinrius presbyter et legatus dixit ; et
:
numero 45 ct alibi quoque Chromatitts presbyter
:
dixit. lterum igilur concludendum.undecim illosqui
in syllabo seu subscriplioDibus posteriori loconume-
rantur, duos scilicet legatos Afroruin Kelicem atque
Niiinidiuni, et noveni reliquos, Arlemium, Alma-
; cbium, Januarium, Jovinum, Macedonium, Cassia-
n n ii, Marcellum,
i Eustathium, Maximum, nequa-
quam aimplicesbresbyteros, sedepiscoposveri nomi-
nisexstitisse,licetnulliuspropri;csedisesseiitepiscopi.
G lli porro qui nullam sedem habebant, quinam
ruin propriffi sedis, quibus aut difficilis esset, aut
late palcns excolendus Dominicus ager? Missis duo
bus legalis Alrorum, de quibus nunc nostra non in-
tcrest; non immerilo conjectaverim novem alios ad
episcopos pertinuisse majorum sedium.qui huiccon-:
cilio interfuerunt ; ad Valerianum praecipue Aqui-
tuncin Italia metrnpolilico eliain juregaudere coepe-i
nuit. Quod ad Aquileicnsein Ecclesiam spectat, JO'
vini certe noinen ad clerum hujus Ecclesiee specta-
tissimuin pertinebat in archidlaconi munere, tum
anno 370, quo Rulinus in Ecclesia Aquileiensi baptis
inum suscepit, uti cx ejusdem lib. i Invectivarum
nuin. 3 tum etiam anno 373, quo Hieronymus ad
;
Chromatium et Eusebium fratres, necnon ad eorum
dem amicum Jovinum litteras ab Oriente dedit, ut
ex ejusdem epistola 7 editionis Vallarsii. Anno verci
r, 399, quo Rufinus Invectivarum libris componendiii
nianuiii admovit, ut eruditianimadvertunt, Jovinun
ipsuni, Cliromatium, atqui: Eusebium, 114
citat<
omnes num. 3, jam tunc opinatissimos et probatissimos De
cpiscopos appellabat. Jain pridein igilur archidiaco
nus Jovinus episcopalus honore auclus fueral
ille
opinatissitnus in episcopali dignitalc hahebatur. Quii
mirum proplerea, quod idemipse Jovinus, qui priu
Aquileiensis Ecclesue, jam anno 381 auxiliaris ipsiu
EcclesifB sub eodem Valeriano episcopus fuerit, (
concilio cuin aliis episcopis prasens astiteril?
Inter episcopos absque sede, qui huic concilio ir
terfuerunt, prajler Jovinum, sunt eliam Januariusi
Maximus, prout ex adductis econcilio locis appare
Maximus vero quidam inter Aquileienses episcop(
incalalogisexhibetur post Valerianum, Chromatiun
Auguslinuin,atqueAdelphum;etstatimpost euindei
Maximum Januarius, qui successorem habuit Secui
I
 977 P. BRAID^E DISSERTATIO IN
dum Nicetoc noslri proximum antecessorcm. Ante A
annum 444, Maximum obiisse, ct ad annum saltem
447 Januarium vitam pcrduxisse ostendit dc Rubeis
in Monumentis Ecclesisa Aquil. capite 1">. Fuerinlne
Maximus liic atque Januarius iidem ipsi qui, inter
episcopos absque sede, Aquileiensi concilio interfue-
runt sub Valeriano; quique auxiliares tunc Valeriani
episcopi in Ecclesia: Aquileiensis administratione,
dein postChi'omatium,Augustinum,atque Adelphum,
sedem ipsam tenuerint, aller post alterum proxime ?
Hoc etiam valde probabile puto neque conjectura?
: a divo Paulo apostolo.qui satisjuvenemjmmo adole-
:*
huic me;e officere posse arbilror utriusque netatem.
Si enim tum Maximi tum Januarii fuisse ponamus
friginta annorum eetatem anno 381, quo concilium
Aquileienso celebratum est, cuique ipsi
episcopali gradu donati, janianno 443 Maximus, si
tamdiu vixit,annum attigisset 93 et Januarius anno
;
447 annum et ipse complesset 96. Gravissima qui-
dem. neque consueta. ulrorumque fuisset aetas
rumtamen millatenus improbabilis, neque facile rcji-
cienda. Quam enim centenariam prope a?tatem in
aliis cpiscopis iilius vel proximi ffivi admiramur, puta
in Hosio Cordubensi,in Remigio Rhemorum antistite,
in Simpliciano sancti Ambrosii successore,in presby-
tero Salviano, et aliis,cur in duobus episcopis Aqui-
leiensibus Maximo et Januario non aeque suscipiamus?
Adest nihilominus cur eumdem in utroque nulla vi
adhibita, si lubeat, minuamus. In re namque, quae
tota disputabilis est, patet conjecturis locus, utdiffi-
cultas.si lieri potesl quadibet aufcratur. Ante annum
444 obiisse Maximum diximus cum De Rubeis, quia
eodemanno Aquileiensis episcopus erat Januarius, ad
Htfi quem, ut probat idem eruditissimus vir, eodem ipso
illl:
anno epistolam dederat sanctus Leo papa,quaj nunc
Ciss
est in editione Veneta Balleriniorum ordine prima,
oep licet nomen Januarii expressum non habeat. Quis
im vero inde conjiciat Maximum obiisse anno 443, et
non potiusanno 440, aut 436? Obiisse vero Maximum
fU aliqnot annisante indicatam illius epistohe epocham
liscoi:
anni 444, evincit.ni fallor.alteradivi Leonis epistola
ad eumdcm expresso nomine Januarium, data anno
'
i,
is
447, qu;e in editione citata est ordine 18, in qua
IDD .:
ita eum alloquitur « Lertis fraternitatis tuae litteris
: Aquileiensis, et concilii in Aquileiensium civitate
lliOil
vigoremfidei tu?8,quamo/imnoveramus,agnovimus.»
llittJ Omissa nunc criticorum lite super hac epistola, satis
!
\\-
hicdixerim placeremihiclarissimivirisententiam su-
tiipr.1 pracilato capite 15 validissime, ulopinor, propugna-
tcsa tam.qua, alia rejecta ejusdem prorsus dictionis epi-
ll,
>
stola, quse secunda ibidem est, et ad Seplimum, seu
SK Seplimiiim episcopum Altinensein 2,15 inscribitur,
«,11 fiancad Januarium solam admittit. Quidporro illud
lij:- olim noveramus, in hac epistola usurpatum, respectu
;.t. vigoris fidei episcopi Januarii.si non longe ante an-
101 1
num 447, et annosaltem 440, quo ipse Leo pontifica-
cnt tum Romanum inivit, etiam .lanuarius Aquileiensem
liU sedem tennisset ? Retrocedat igitur necesseestannus
10 ti emortualis Aquileiensisepiscopi Maximi; qui propter-
•!/- ea obierit octuagenario quidem major, sed certcali-
Otil I quot anni nonagenario miiior.
'(* '
Quid nunc vero de Januario, cujus aotas, ctiamsi
'.'
hon excesserit annum datos ad ipsum secundaa a
Leone epistohe 417, nonagesimum sextum .-1111111111
attigisse dicenda est ? Aliud hic proferendum, quod
Jnnuario ieque acMaximo beneccdat quodque quin- ; Conjectaverimnihilominus,generatim loquendo,prae-
quennio et ullra miuuat utriusque retatcm si opii s sii.
Aiinum setatistrigesimumanib >busdedimusanno381,
?[uo episco[ii in Aquileiensi concilio sederunl arbi-
rantes nimirum eodem circiter anno utrumque ad
episcopalus honorcm assumplum sufflciebal enim :
trigesimus annus, sicuti hodic, etiam ex eorum tem-
poriim communiori disciplinn, ul quisquead episco-
pnhnn ordinarelur, uti i'x N njsariensis concilii
canonc licel per Siricum papam, non rnulto posl
I ;
Aquileicnse concilium,in epislola, decrclali ad Hime-
rium episcopum Tarraconensem, cap. ''. apud Cou
Itantium.quadragesimus quintus fueril constitutus
et licet quinquagesimus statuaturin Constitutionibus
S. NICETAM. — CAP. VI. 978
apostolicis, libro n,capite 1, qua? tamen Constitutio-
nestunc temporis, ut criticorumpleriqueanimadver-
tunt,nondum fortasse in Ecclesia.generaliter saltem,
innotuerant. Trigesimus vero annus pro episcopali
consecratione non ita tunc erat in Ecclesiae positus
disciplina, ut saepe etiam vei trigesimo juniores ad
episcopale fastigium non elevarentur, si necessitas
prsesertim postularet, aut singulare vitse meritura
suffragaretur. In EccIesiastieaHistoriaabundanthu-
jusmodi exceptionum exempla.quae originem ducunt
scentem Timotheum episcopum ordinaverat unde ;
inter alia illummonebat ut ita inomnibus segereret
prudentia atque doctrina, quod nemo adolescenliam
interfuerint suam contemneret.Ad/tMC juvenes propterea, Eusebio
teste tlist. Eccles. libro vi.capite 30, Ecclesiarum in
Ponto episcopi ordinati fuerunt Origenis auditores
Gregorius Thaumaturgus, ejusque frater Athenodo-
: ve- ru9. Similiter Acholius episcopus Thessalonicensium,
B teste Ambrosio epistola 16 ad Anysium. De Paulo
quoque Constantinopolitano episcopo idem refert
Socrates Hist. Eccles. libro n, capite 6, ac de Atha-
nasio Alexandrino Theodoretus libro l, capite 25,
Immaturitatem astatis,in qua coactus propemodum
fuerat episcopatum aocipere, vehementer accusabat
GaudentiusetiamBrixiensissermonel6inCominiana
ejusdem Operum editione. Antonius ille, quem in
Fussalensi Castello suae dicecesis episcopum consti-
tuerat Augustinus, et ipsejuvenis erat,immo adole-
scens, ut idem testatur epistola 209 superius citata,
qui in Ecclesia Hipponensi lectoris tantum offlcio
functus fuerat. Scimus praeterea ex Nicephoro, Hist.
Eccles. libro m, capite 29 Eleutherium,|non amplius
quam vii/inti annos natum,in Illyrico episcopum de-
lectum fuisse; ex Hincmaro, apud Baronium, ad an-
num 470, Remigiumanno aetatis vigesimo secundo ad
episcopatum Rhemensem velutiraptum fuisse; etex
Ennodio, in Vita Epiphanii Ticinensis, Epiphanium
q ipsum anno tvl&tis octuvoet vigesimo episcopum ordi
natum.Post exempla hujusmodi, tum Orientalis tum
Occidentalis Ecclesiae.qua; etiam aut non multum aut
prope nihil aetate distant Valeriani \\Q
episcopi
celebrati anno 381; quis accusari umquam poteritcri-
ticeslaxioris.sialicujus difficultatisminuendaegratia,
cum pauca suppelant explorataac certa, cum multa
aut dubia sint aut obscura.cumque ex alia parte nihil
obstet,nullique fiat aut injuria aut vis; quis.inquam,
accusari poterit critices laxioris, si opinari velit ab
eodem Valeriano episcopo ordinationem episcopalem
accepisse Maximum et Januarium circa annum381,
ut ejus essent auxiliares per dicecesim episcopi,cum
ipsi annum a;tatis agerent non amplius quam vigesi-
mum quartum,autvigesimum quintum? Ita nimirum
Maximus vix octuagenarius in Aquileiensi sede obiis-
set ,et Januarius fortasse nonagesimum non excessisset
annum quod acommuni
; vivendi rationepropenihil
!
abhorret.
Trcs igitur in Aquileiensi concilio anni 381 depre-
hendimus auxiliares episcopos,quos ad Aquileiensem
Ecclesiam pertinuisse admodum credibile est, Jovi-
num, Maximum.Januarium.De sex aliis niliil ausim
dicere;cum eorum nomina nihil mihi nunc suppetant.
tcr Ircs iiominatos, alios quoque ex eorum numero
a<lAquileicnsem Ecclesiam pertinuisse, cum longe
; lateque patuerit dicecesis ipsa, sane amplissima, ct
inter Occidentis illustriorcs, atque tunc temporis
maxime populosa, nondmn s.-ilicet ad Italiii- perni
cicm ingressis per Aquileiensem agrura agminibua
Barbarorum cumque probabile admoduni ;-it Aqui-
;
leienses prsssules plunbus in locis propris dioecesis
episcopos constiluisse qui eoruni vices gcrerent, et
ibi potissimum, ubi postmodum decnrsu temporis
nonnullescathcdralesecclesita surrexerunt, i|ihb suf-
; fraganeea huiusprimBSsedisdicloafuerunt ISn itaque
novum quusi problema quoad Aquileiensem nostram
 ,

979 P. BRAID.-E DISSERTATIO 1N S. NICETAM. — CAP. VI. 980

A dem tempore alicojus insignis Eeclesise,

fuerint
pos quod s enucleari ruoque id- m etiam extra propriam dicecesim positae.maxiine vero
monumentis.novisque conjecta- suae ecelesiae metropolitanar.In Gallia episcopi Ande-
tion: gavensis ac Pietaviensis.necnon et arcbiepiscopi Se-
i? tempcribus qoarti vel qainti BituricensiSjCanonicierantecclesiaesancli
MartfniTni ex Thoniassino, VetusetNova
numentis Discipl. parte i, libro 111, capite 64, numero 3.
iem. sed potins In Anglia vero nietropolitanaeecciesiae Canluariensis
erant canonici. ex eodem Thomassino ibidem. num.
', omnes et singuli suffrazanei episcopi illius pro-
: :m ei cc •
;
vinciae. Pro memoratis archiepiscopis et episcopis
:njnria temporum pe- Gallicanis.ratio canonicatus eorum in Eccles a Turo-
r . quam saepe optime nensi non alia fuisse videtur.quaui sanctitas loci.ei
imusei ves*ieiis earumdem. quae r. celebritate acmerito saneti Martini Turonum episco-
::ii factun. pi. omnium suae ac posterieris aetalis sciiptorum lau-
r de aui. dibus clari. Pro episcopis vero Cantuariensis provin-
:i primum hae per dicecesim amphssiraam
i!!ac Anglia, ratio tota illius loci ejusdemque ct-
.

ati, demum !ocam deder cumstantiarum peculiaris fuit. qu.T apud eumdem
Ims e- fTraganeis. quae ibi erectae fuerunt, Thomassinum videri potest. At quoad Aquileiensem
nbi : : ant. Qusnam itaque ad- g L -pectat,ubi quatuorindicati episeopicano-
siae nici.omnes erant episcopi provinciae Aquileiensis, et
: o!im eis ubi omnino non patet quando hi quatuor esse ecepe
• •
et illarum simul suffraganearum episcopi, et
n ad distineta? cathedrae dignitatem metropolitanae canonici conjicere licebit id peculia
;

nler indieare antiquam horum episcoporum Aqui-

-
eaedem elevarec
| iuo snpersunt autographa leiensem originem: ac proptereaeorumdem in Aqui-
Vjuileiensis leiensi I .nonicatusinitiumrepetendumvalde
s ; aJterum ad annum probabiliter ab eo tempore quo quatuor lii episcopi
:m vero ad annum 1260, quae simpliciter auiiiiares episcopi erant Ec 118
nne hujus dissertatio- Aquileiensis.in iis ipsis fortasse locis constiluti. ubi
•
cathedrales episcopi propriae sedispropriaeque
.

• I jurisdictionis decursu temporis eistiterunt. Tunc

! porro, cum auxiliares episcopi essent Ecclesiae Aqui-
_ ;em publici leiensis, dubium nulium est eos de Aquileiensis
anni 1791 remio, uti aiunt, fuisse. ei ad majorem
_ 1 17 - juodei bis clerum ejusdem Eccesia? pertinuisse, unde quoque
ex communi ecclesiastico censu stipendia acciperent
nempe suffraga- advitaesustentationem,et ad munera ipsisconcredita
recenseri c obeunda.Nenio ilaque negaverit.eos jain tunc reapse
-
uti appel- fuisse ejusdem Ecclesiae canonicos etsi non nomine
lant: .Marum sed;uin tenus (quod canonicorum nomen nono aut decimo
inonici. Hi vero sseculoantiquiusnon sit), re tamen atquesubstantia
•piscopus Ter.- Quid vero si canonicorum inducto nomine. canonici
.nopolita- - Aquileiensis Ecclesiae, sicut et caeteri apud
::umentum
per se ipsos ac jugiter degentes, appellati pnmum, eamdem
Tergestinus in etiam reapse censerentur, veteri
I fuerint, et tales
inonumento primo apparent inter A-; ano- retenta consuetudinecjuaeeorumoriginem testabatur
ipsi ad implendum etretenta fortasse etiain suapartestipendiorum, quas
•

A quileiensi data opera isdem Ecclesiae canonicis essent communia?

:.iodo qno et patriareha. et En igitur quomodo ei monumentis quae supersunt
•

porum usu, Ecclesiae inferioris eevi Aquileiensis Ecclesiae, vetus quodam-

rro vicariorum modo emergat ejusdem Ecclesiae disciplina,quam non
-.tia pro l. Aquileiensi salis perspicue, ob coaevorum monumentorum ino-
sedis hoc fuisse piam.licuisset educere aliunde. En quomodo auiilia-
aiuDt, scopos, quos secundi generis dicebamus. hinc - :

censerentur, veluti inde nimirum in variis pnecipuarurndiceceseonlocis

nus_ac patriarcha ipse. et constitutos, eliam in Aquiieiensi Ecclesia pnscis
come- r perpetui Ecclesiae Aquileiensis p s&culis eistitisseconjicimus,etprobabiliterin iisdem
cauor canonicorum mur.. etiam locis, ubi hi episcopi canonici olim perpetui
eoram vicarios obit jum videtur de ejusdeiii Ece.esiae habebantur.
.

docu- Sed re