Hugo van der Goes

het portinari-altaarstuk

Catalogus
Naam kunstenaar Titel Datering de geboortedatum (Pigello) en 1478, het geboortejaar van het wordt gesteld dat de zijpanelen later zijn gemaakt dan het middenpaneel, zichtbaar bij de infrarood fotos. gesteld dat het werk rond 1475 vervaardigd is. Materiaal/techniek Afmetingen: Olieverf op hout middenpaneel 2.53 x 3.04 M zijluiken 2.53 X 1.41 M geheel 2.53 X 5.86 M Galleria degli Uffizi, Florence Gemaakt in opdracht van Tommaso Portinari, een Florentijnse directeur van de Medici-bank en geldschieter van Karel de Stoute, werkzaam in Brugge. Het was bestemd voor de familiekapel van het hospitaal Santa Maria Nuova
1 2

Hugo van der Goes Portinari-altaarstuk Het werk is gedateerd tussen 1473, vroegst mogelijke van het derde kind waarschijnlijke vierde kind (Guido). 1 Er

Algemeen wordt

Huidige verblijfplaats Herkomst

Noelle, Louise. The dictionary of ar, J. Turner(red.), 34 dln., New York: Grove,1996. (p. 845) Thompson,Colin, Campbell,Lorne, Hugo van der Goes and the trinity panels in Edinburg, Edinburgh : Trustees of the National Galleries of Scotland London: 1974 (PAGINA NUMMERS)

in Florence. In 1483 kwam het werk in Pisa en ging in 1899 naar Florence. Bijzonderheden Het is het werk dat met de meeste zekerheid aan Van der Goes wordt toegeschreven, en is essentieel voor verdere toeschrijvingen BELANGRIJKSTE LITERARTTUUR !

Visuele Analyse
Wanneer het triptiek gesloten is zien we de aartsengel Gabril en de Maria van de Aankondiging. Zij zijn afgebeeld als sculpturen in een lege nis. Als het triptiek geopend wordt zien we verschillende groeperingen die allen de pasgeboren Christus aanbidden. De drie panelen focussen zich op wat er in het midden gebeurd. Op het linkerpaneel zien we de opdrachtgever Tommaso Portinari met zijn zonen en de Heilige Thomas en de Heilige Antonius. En op het rechterpaneel zien we Tommasos vrouw, Maria Baroncelli met haar dochter en de Heilige Maria Magdalena en de Heilige Margaretha. De panelen zijn met elkaar verbonden en bevinden zich in dezelfde ruimte. De ruimte is zeer diep, we zien ver in de achtergrond nog landschappen. NOG NAAR KIJKEN Opdrachtgevers en heiligen zijn niet van elkaar gescheiden maar er is wel onderscheid tussen hen gemaakt door middel van de grootte van de figuren. We zien, naast de opdrachtgevers en de heiligen in de zijluiken, in het middenpaneel Maria, Jozef, een groep herders en verschillende groepen engelen, Het middenpaneel toont de Geboorte van Christus

Ordonnantie
We zien in het middenpaneel dat de grond hoog op loopt en er een relatief hoge horizon is, hierdoor ontstaan er een directe aandacht op het Christuskind dat midden op de grond ligt. We zien diepte ontstaan doordat de figuren rondom het Christuskind in een cirkelvorm geschaard zijn. Maria staat in deze cirkel, tussen haar en het Christuskind ontstaat een directer verband. Vooraan in het beeld staan vazen met bloemen en achterin zien we engelen in het blauw, deze ruimte betreft de belangrijkste ruimte in het werk, waarnaar alles toegewerkt is. De diepte van deze ruimte wordt bevestigd door de architectuur, waarbij er tussen de opening in het gebouw ook nog een koe en een ezel zijn afgebeeld.

Hiernaast ontstaat er diepte doordat er gebruik is gemaakt van overlapping, mede hierdoor ontstaat er een verband tussen de voor en de achtergrond, deze loopt in het middenpaneel over door de achterste herder, die nog aan komt lopen. De beschouwer wordt wel degelijk bij het werk betrokken, voornamelijk door de twee engelen rechts, voor de beschouwer, in het middenpaneel, die schuin naar de beschouwer toe is gericht. Deze twee engelen zorgen ervoor dat wij geneigd zijn om te kijken waar zij naar kijken. Het is lastig om te stellen welk standpunt de beschouwer heeft, vanwege de verschillende grote van de figuren. We kijken als beschouwer tegen het werk aan. STANDPUNT BESCHOUWER. Het is duidelijk dat het belangrijkste op het middenpaneel wordt afgebeeld want de diepte is in de zijpanelen minde goed uitgewerkt. In het linkerpaneel zien we dat de achtergrond wordt afgesloten door middel van een rots. De voor en de achtergrond, waarbij we de vlucht naar Egypte zien, lijken los van elkaar te staan en worden van elkaar gescheiden door middel van de architectuur. Ook in het rechterpaneel zien we deze scheiding door middel van een muurtje, echter wel in mindere mate dan het linkerpaneel, hierbij staan de figuren, de drie koningen die arriveren, op de achtergrond dichterbij.

HET LANSCHAP LOOPT DOOR OVER DE DRIE PANELEN. CENTRAAL VERDWIJNPUNT ! verschil werkelijkheid en heiligen HEILIGEN FUNCTIONEREN ALS TUSSENFIGUREN DIE HEB BEGELEIDEN NAARR DE DEVOTIE

3: Compositie in het vlak. Het gaat om de voorstelling als een 2d patroon. Hoe zijn de verschillende elementen tot een samenhangend geheel verenigd en met elkaar in balans gebracht? En hoe ontstaat er variatie, contrastwerking, en spanning en mogelijk zelfs een suggestie van beweging? Je moet nagaan hoe elementen van de compositie zich verhouden tot de assen en diagonalen (hoeklijnen) van het vlak of samen een geometrisch figuur zoals een driehoek, kan een goed hulpmiddel zijn.

Compositie in het vlak

Ondanks dat er verschillende groeperingen zijn, is er een grote samenhang in het werk. Bijna alle ogen zijn op het middelste gedeelte gericht en alle houdingen zijn, met uitzondering van de engelen die

onze blik proberen te vangen, naar het Christuskind gericht. Niet alleen door het doorlopende landschap maar ook door de houding sluiten de zijpanelen goed aan bij de afbeelding in het middenpaneel. De figuren staan in dezelfde ruimte. Een belangrijk element is de verschil in grootte bij de figuren onderling, op deze manier wordt er onderscheid gemaakt tussen het verhaal van de geboorte van Christus en de opdrachtgevers. Zij horen natuurlijk niet bij het verhaal, maar brengen het verhaal op deze manier wel dichter bij de beschouwer. Deze contrastwerking zorgt voor een spanning omdat het in eerste opzicht niet logisch is dat er een verschil in grote is. Er is sprake van beweging die terecht komt bij het middelste gedeelte, alle houdingen zijn hiernaartoe gericht en we zien vanuit de achtergrond bijvoorbeeld nog een herder aankomen en we zien de drie koningen arriveren. Er is een soort van dynamiek zichtbaar, bijvoorbeeld in de blik van de herders die met open mond en vol verbazing naar de gebeurtenis staan te kijken. DIAGONALEN : door het hoofd van christ (( JA ER IS BEWEGING 4: Kleurgebruik; begin met de meest bepalende aspecten en zoek naar samenhang en/of differentiatie. Ondeerzoek wat het kleur gebrukt doet met ordonnantie en compositite in het vlak. 5: lichtgebruik: Welke lichtbronnen, hoe worden deze gesuggereerd? Waar? En welke functie heeft het licht? Volumes van figuren? Specifieke kaakter van een textuur? Of een bepaalde atmosfeer? 6: hoe worden de figuren afgebeeld? Lineair? (voozien van contouren) of juist pictoraal? Dus met modellering van licht en schaduw? Manier van schilderen (niet goed zichtbaar maar toch proberen) Er is gebruik gemaakt van een lineaire en van een picturale stijl. We zien namelijk een duidelijk verschil tussen, bijvoorbeeld, Maria en Jozef. Marias gezicht doet veel vlakker aan dan die van Jozef, wiens gezicht meer is gemodelleerd. SAMENHANG TUSSEN DEZE ONDERWERPEN 7: karakterisering van het kunstwerk met zijn belangrijkste artistieke kenmerken samengevat.