BERTSOAK ETA KANTAK

Pierre Topet Etxahn __________

RX'APHAL BAT
1805-1808 rx'aphal bat badg herrian trixterik, Nigarrez ari dz kaloian barnetik, Bere lagn maitiaz beit'izan tzirik: Kuntsola ezazie, ziek adixkidik. Oi! ene izatia dolorez betherik! Mndian ez ahal da ni beza trixterik, Ni bezala maitiak tradit dianik, Habil Amodiua, hrrn ene ganik. Tradit ztdala deitazt erraiten; Bata beza bestia biak akort ginen, Ene bihotza dz zuri bethi egonen: Kitat behar ztt lotsaz etxekuen. Oi ene traidoria zer dz erraiten? Elhe falts erraitez etzireia asetzen? Ene flak izanez zira prebalitzen, Hortarik ageri'z nunko seme ziren. Maitia nahi ztt segreki mintzat, Arrazuak dereitzt nahi esplikat; Bihotz oroz zntdan osoki maithat: Kitat behar ztt, hiltzera nuaz. Thunba bat nahi dizt lrpian ezarri, Ene khorpitz trixtia gorde mndiari, Ene ixter begiak ditian liberti: Akort izanen zira z ere haieki. __________

MNDIAN MALERUSIK
(version manuscrite de 1827) Chaons nouveles pour etchahon de Barcus Mndin hanits malerus arauz baziraie Bena ez ni bezaiik ihur behinere; Ene fons propiaren izan nahiz jabe, Tristia ezari niz ihon lrrik gabe. Desertko ihizik jenten beldrrez Prekozionatzen (dira) ebiltera gordez; Nik hurak imitatzen gaxoa nigarrez

Ene bizi tristiren konserbi beharrez. Hamar urthe hontan bizi niz esklabo, Erdiak presuetan bestik sordeisago; Jeloskeria baten sjetetik oro Ni ere inpatient gerthatrik gero. Hogei eta bi urthik konplit egnin Hart nin emastia ene zori gaitzin, Eraiten ahal beitt izan zeitala jin Ene rkha blharra gorderik alzo pin. Ezagt nianin zer nian erosi, Nahi khen nin bortzas korrejierazi; Bere jabe puisantak hari althe jalki Eta ni inozenta gaztelin etzeki. Ene absenziari agert aproba Zuen fidelki zian eraman denbora; Harek eni doblat bihotzeko herra Bai etare kausat galtzeko malrra. Ene izterbegia bahin emaztia Herresterazi gabe nik nian flakia; Bestek eraman derik hik behar kolpia Bena kbera dirok orano hartzia. Banta ahal aiteke non nahi konpaan Hik eman eskandalak exarri din suitan: Gald dela bi lex eta bi gizon galant Bai etare thonat hirur le xarmant. Ene esposa maitia eta flakia Koki batek dizazn nahas zenzia, Galerazi naiz ni eta etxaltia Malherus erendat oro familia. Ene espus maitia egin deizt falta, Agri da frtia ezin dirot kha; Bena zk bazn khen pazenzia Hori zatian aisa sendo zeitin gaitza. Hamar urthez deitaz eman brian min, Bostez egonerazi aldiz gastelin; Sekursik eman gabe nahiz han hil nendin, Halako emaztia nork sofri saihetzin? Hamar urthez dzla dioz sofrit; Ene osaba jauna kausa izan dz; Nitan izan espaliz jin dena agert, Behar beitznki(a)n gaztelin finit. Musde Harixabalet jaun erretora Etznin etzekiten ogendant lioba, Arauz sinhexi dz ikus ondon obra Jauna ezarizoz zihaurenekila.

Ene aita fidela aurhidik hareki, Aberast zirie ene malrreti, Prozesak eman eta defautak eraiki, Arrsas etzaltiak ziek ere ebaxi. Ene sorthe tristiri gizon gastiak so, Eskont gei badzie ez ezar esklabo, Emaztik kheitekoz nik bezalako, Egin zitaie aphez edo jon soldado. Emazten dohaa bethi birjina, Jiten ezpazaizie zta ereia; Enian ixusirik haren exospena Sonia ez ereitia datila hobena Hanits minzat nz enetsaien kontre Nahi bada gezrik ez erran batere, Bena ene ogenak badtt nik ere Jinkua dakhigla gertha pharkazale. Barkoseko herrian ez xerka etzahon Haren hatzaman nahiz zabilzenak ondon Bere xantoren honzen ari da Igelon Hain olhalte ederrik ezpeita Ziberon __________

DESERTKO IHIZIK
(d'aprs le manuscrit Pria. Muse Basque MS 64-9) Version manuscrite de 1833 du pome

Mndian malerusik
Desertko ihizik, Badabilza gordes gizonen arrakontrik, galditzan Beldrres nik hura(k) imitatzen, gaxua nigarres ene Bizi tristiren, konserbi beharres Hamar bat urthe huntan, Bizinis esklabo erdiak presuetan, Bestiak gaiskigo jeloskeriabaten, sjete(t)ik oro nahi gabes izan, laiduen sorhaio Hogeita Bi urthiak konplit egnin hartnin emastia, en(e) zori gaitzin erraiten ahal Beitt, izan zeitala jin ene rkha Builharra Beraren alzopin ezagtt nianin, zer nian erosi nahi khen nin Bortzas korrejierazi Bere jabe puisantak, hari althe jalki eta ni inozenta gastelin etxeki ene absenziari, agert aproba kuien fidelkizian eraman denbora harek eni doblat, Bihotzeko herra

Bai etare kausat, galzeko malrra ene ister begia, Bahin emastia herrestat gabe, ene flakia Bestek eraman derik, hik behar kolpia Bena kbera dirok, orano hartzia Hire skandalak, emandian suitan ene lagn flakia, ingana ezan galddk bi lekh, bi gizon galant Bai eta thonat, hirur le xarmant ene lagn maitia, eta flakia Libertibatek deiz nahasi zenzia hares ni galerazi, eta etxaltia malerus errendat, oro familia ene esps khexia, nik egin ogenes hori dz zauria, estaitiana hers herrezda sen(d)otzia, ahastera stes eta nabastarrien, algarri pharkatzes Hamar urthes deitaz eman brian min haietarik Bostes, etxeki gastelin sekursik egin gabe, nahis han hilnendi(n) halako emastia nurk sofri saihetzin Hamar urthes estz, nigati sofrit ene osaba jauna, kausa izandz nitan izan espalis, jindena agert Behar Beitznkian, gastelin finit. musde haritzabalet, jaun erretora etznin etxekiten, ogendn lioba araus sinhexidz, ikhus ondon obra jauna ezarizoz, zihaurenekila Besten penitenziak, deitatz eragi(n) ogendnak etxen, ni aldis gastelin nik deusntinen jaten, lotzen ene ohin ene desohuratzen, trankilitatin ene zorthe tristiri gizon gastiak so eskon gei badzie, ez ezar esklabo emastik kheitekos, nik Bezain khario egin zitaie aphes, edo jun soldado emasten dohaina, Bethi birjina agertzen etzaieno, sta ereina enin ezagtrik, haren ekhospena sonja ez ereitia, datila hobena Jstizia zere jstozirade psantak zaitz xah goithiak kupable zure jgamentiak, halako dirade nihau etxekinaiz, Borogazale.

hanits minzat nz, exaien kontre nahis estdan erran, gezrrik batere Bena ene ogenak Badtt nizere jinkua dakhigla agi pharkazale adio ene haurra(k) gaxo ogen gabik zien aita etamak, malerus ezarik estitziela segi, amaren exenplik zien prdentzietzas, imita Jess Xrist Barkoxeko herrian ez tzerkha etxahon haren hatzaman nahis, zabilzanak ondon Bere khantoren hunzen, arida igelon halako olhalterik, espeita ziberun fin du copie des chanons ci dessus mentcione topet dit etchahon (au crayon) Legouv parisekoa libr egile handi bat hnat jin beharra atzo zenbait bers harendako. __________

ETXEHUNEN KHANTIAK
Version de Mndian malerusik tire du manuscrit des frres Chaho et appartenant M. de Souhy Mndin hanix malerus araus bazirie Bena ez ni bezaik ihur beharrere Ene emastiaren nahiz izan jabe Gaxua jarririk niz ihun lrrik gabe. Desertko ihisik gizonen beldrrez Prekauzionatzen dira gorde beharrez Hurak nik imitatzen gaxua nigarrez Ene bizi tristiren konserbi beharrez. Hamar urthe huntan bizi niz esklabo Erdiak gastellian, bestiak gaiskigo Jeloskeria baten sjettetik oro Nahi gabez izan adarren sorhaio Hogei eta bi urthik konplit egnin Hart nin emastia ene zori gaitzin Erraiten ahal beitt, izan zaitala jin Ene rkha blhrra, beraren alzopin. Ezagt ninian, nurnian erozi Nahi khen nin borxaz korrejierazi Bere jabe puisantak hari althe jalki Eta ni inozenta gastellin etxeki.

Ene absenziari agert aproba Zuen fidelki zian eraman denbora Harek eni doblat bihotzeko herra Bai eta ere kausat galtzeko malhrraEne isterbegia bah ene etzaia Therrestat gabe ene emaste flakia Bestek eraman dik hik behar kolpia Bena kpera diok orano hartzia. Hire libertinajik eraman din suita Hire ganat gogatzez ene emaste flakia Gald dk bi etxalte bi gizun gallant Bai eta ere thonat hirur le xarmant. Ene lagn maitia eta flakia Libertin batek deizn nahasi bria Gallerazi naiz ni eta etxaltia Malerus errendat oro familia. Hamar urthez deitazt eman brian min Haietarik bostes etxeki gastellin Sekursik egin gabe nahiz han hil nendin Halako emastia nurk sofri saietzin. Ene aita krdella anaie desnatratik Aberast zideie ene malhrretik Prozesak eman eta ni kondemnerazi Baieta arte hortan bi etxalte ebatzi. Ene sorte tristiri gizon gastik zo Eskuntgei bazirie es izan esklabo Emastik kheitekos nik bezain khario Egin ziteie aphez edo jun soldado. Musde Harixabalet jaun erretora Etznin idereiten, ogendn zure lloba Arauz sinhesi dz ikhus undun obra Jauna begira ezaz zihaurenekilan. Besten penitenzia deitazt eragin Ene etzaia exen, ni aldiz gastellin Nik deus ntinen jaten, etzaten ene ohin Orai aldiz nabilaz goziarekin. Adio haur maitiak, gaxo ogen gabik Aitak eta amak triste ezaririk Estetzatziela jarraiki haien exenplik Zien prdenzietzas imita Jess-Xrist. Barkoxeko lrretan ez xerka Etxehun Haren atzamailiak beitabiltza undun Bere kantoren hunzen arida igelun Halako olhalterik espeita Ziberun. __________

BI BERSET DOLORUSIK
Bi berset dolorusik nahi dizt khantat, Plazer dzielarik, jente hunak, behat. Berrogeita lau urthez ni izan persegit, Nun etzaitadanian familia jelost, Oroz arnegatrik nahi nz phartit. Ene persegizalen lehen sjeta zer zen, Eskrplariekin dereiziet erranen: Aita batek taka hau zian bere haurraren, Haren egiteik gabe ni amak sorth khen, Ezpeinitzeion aski jiten zeiztan primajen. Ene gazte denboran ez lagnak bezala: Hurak txostakan eta ni nigarrez ardra. Entznik egzaita aitak bild zeitala Bere hiru etxaltez ene desprimtzera, Hllan ezarri nintzan fi-gaxto egitera Hart nin emaztia aitak desiratia, Ustez khenen nian halaz haren bakia; Bena egin zilakoz haren althe jartia, Eginerazi zeitan funtsen partajatzia, Presun jan erazteko amak tzi phartia. Bost urthez presuntegin egon niz inozenki; Emaztia xalanteki, harez nintzan jelosi. Anaie batek zeitan bi lekh ordez tzi, Ber denboran aurhidek hurak fraudaz ebatsi, Haren orde huna beitzien hautserazi. Ni Ajenan bi urthez, libre nintzala ustez, Bena aita orano ez ase mendekatzez; Jaun horier galthat khen otoritatez, Presu begiratzeko librantxaik khen gabez, Eta ere edki hamar bat hilabetez. Ni Ajenan librat, etsaien artin sarth, Hunak galdrik, haurrak dohakabe barat, Eni hen ikhustiak odola alterat; Atzione triste bat sjet hartarik helt, Harzara jstiziak ni berriz presu hart. Gaztelin nintzalarik biziaz etsitrik, Promes bat egin neion sendo nahiz Jinkuari, Kitatren ntila hunak eta uhuriak, Mnd huntako plazerak, haurrak ta emaztia, Bai eta segitren zelilako bidia. Hamasei jakiletan zortzi fals bantin, Her behat balira galtzia segr beinin. Zelko Jinko Jaunari promes neron egin, Ezarten banndian jaun haiez libertatin, Enintzala egonen ene etsaien artin. Bost urthe igaran tit prozeskan tentatrik,

Bihotzez enialarik herria kitatrik; Ene haur maleruser zerbeiten tzi nahiz, Bena ezin izanez desez satifatrik, Orai arren banua oroz arnegatrik. Nik dtdan xangriak ene eskandaleti, Ezpeinintzan ebili Jinkuaren bideti: Deliberat khen dit juraitia pelegri, Adio seklakoz erranik herriari, Haurrak deitzodalarik gomendatzen Jinkuari. Zelko Jinko Jauna, hau dz mementua, Kunplitzen betereizt egin neizn botua, Kuntre nian denboran ene lagn gaxtua Zk hedat znian ene althe besua, Bestela presuntegin hil behar nin, gaxua. Pharkatzen dit etsaier eni sofri-erazler, Hala nula beiteie Jinkuak egin berer, Bena eztit pharkatren eniak dtiener, Nun eta ezttien errendatzen ene haurrer, Berset horrez mintzo niz kat eta aurhider. Ene lehen aizua, hi, eskandal gaxtua, Orai khentrik dkek ene ephantxgua: Kita-ezak ingoiti ene espusa gaxua, Badik bai hire ganik aski malerusgua, Eztizoiala gal-eraz senharra ta Jinkua. Adio ene lagna urthuki nndzna, Pharkatrik dkez eni egin ogena. Edkaz prdenki alhargntsen zzena, Haur trixte hoier egin ahal diokezna, Beste mndian gitin oro hel algargana. Musde Alkhat Barkoxe, ztan dizt sinheste, Zuri egiten deizt ene photerez trite, Ene haur maleruser aita jar zakhitze, Trite haiez balia haien etsaien kuntre, Zure karitatia Jinkuak orhit dke. Ezpirit saintia, orfelinen althia, Zuri egiten deizt haurrez gomendatzia; Etziez mankatren haier trixte izatia, Zk erakuts-izez saintki bizitzia, Beste mndian dezen khen alagrantzia. Abelen denborati eta sitan bethi, Jinkuaren haitatiak ziren krtxiareki; Bena ezarten ztin konfidantziareki, Mndiaren hu petan zaudelarik milki, Hitz hoiez haur maitiak orhit zitaie bethi. Eztizt nahi hunik ez eta uhurerik, Mnd huntan gozat, Jinkua bera baizik. Adio arren ene hunak bai eta uhuriak, Askazi, adixkide, haurrak eta bestiak,

Oro zten ztiet, segitzeko Jinkua. Ene alhaba bakhotxa, etxekan sat kondta, Kater beria eman, haurrer Jinkuren kreinta; Senharraren hun izan, zaharrak errespeta; Plega hadi gazteti nahi gabe orota, Gaizkiren beldr izan, Jinkua guri so beita. Adio Barkoxtarrak, zahar eta gaztiak Heben jente praubiari rrikal zidienak; Zien gomendietan, zten tt ene haurrak, Ihuren sekursik gabe diren malerus hurak, Jinkuak badakike ziek egin hunkiak. Ene haurrak adio, seme alhabak oro, Josafateko sorhun arrakuntra artino! khen izozie bethi Jessi amodio Heben khena gatik aphr bat eskarnio, Han sendotren dira zien zauriak oro. __________

ETXAHUNEN BIZITZIAREN KHANTORIA

1834 (La chanson de sa vie) Monsieur le Procurur du Roy il y a queque temps que vous m'avois un honneur singulier en me faisant coumparetre a devant un parisien n'tant capable de vous satisfer alors je vous avois promis de vous donner l'histoire de ma vie par chaons Basques avec la traduction francoise dont je tard de vous tenir ma promesse jusque le momant, connessant indigne de coumparaitre davant vos yeux mais aujourdhy mon incapacit au cot ma necessit me fora de jetter vos pieds en vous demandant une grace en le dernier versset de mes tristes chanchons. Musde Clerice jauna Badiz denbora zure saltatzera, jin gein ninzala hitzaman khen neizn dakizn bezala Ene bizitziaren, koblas ezartera egn huna nitzaiz kopiarekila Etxahonen zorthia izanda aiphat mndian gtik dila haboro sofrit ene persona tristik hurazin kausat aitetamer beininzan haurreti hgnt edertarznes praube, ninzalakos sorth ene lehen urthia, nin karzeratia amak idor bihotza, bai eta thitia ni khati marrakas beinian gosia amak ene nigarrez ez aldis anxia nahis eginlizadan jinkuak deitzia ene biden urthian banunduen xti

desprimats khexnin arrebabateki eramaiten beitzeitan ogia eskti eta nihau tratatzen, ardra krdelki ikhusirik amari etzeiola gaitzi. hirur gerren urthekos, ninzan elhestatzen nula tratatzen nndin, arrebak erraiten bena hari gezrrak, hobeki sinhesten ardra beitzeritan, nigar eragiten amak ixil artino, nindian zehatzen. laurak kunplit gabe, banian anaie zaflerasten beinndin, arrebak herere gero egiten banin, nik haier deusere amak haier pharkatzen faltak bethiere eta ni erhakatzen, pietate gabe. Bostak ntianekos, aitanin ordkos ene figra tristis, hasirik ondikos etxenko bestik ere, ikhus aldi oros hari enzn nausetzas, eni injrios mesperetx geibaten, ninzan heki geros Bethe ntinin seiak ama ene engrat hari plaser egiten, ni ari ahalas eta harek ordari aurhider ophilak apairietan ere hobe haien phezak dri ni haurretan, nndiala bastart Bethe ntinin zaspi izan ninzan hasi amaren zerbtxatzen, ahalas milki lanik zianin haurren, mania nik bethi gero beste aurrhider, gust egitegati gaiski salzen nndian ene aitareki zortzi gerren urthia nian eskolako nik hanere zorthia, etxen bezalako etxen esklabo dena, beita kanpun niatho halakuen khidiak bethiere gaisto hartakos nik han ere esprabia franko Bederatz gerrena nin nahin aphest nahis aita etamer, ephaxti khent bena ez lagnzera, nik hurak gogat jinkuak eman donna, nitan nl agit ene suita tristik, beiterit markat hamar gerren urthia nian xangrireki aitak enndilakos, eskola erazi nahi beinndin ordin trabaillaerazi eta es nik indarrik, haurrin hazis gaiski ordin haren mendekik, izan zeistan hasi hameka gerrenekos, nin aita pharkatzen hari khausit nahis, indarra bortxatzen harek errekunpensa, zeitana egiten egisaitak beinndin, prim bere fontsen

ene desprimtzia, zeritan tzekhatzen hamabi gerrenian, ni goizik lanian ustes aita kontriri, khausitreninan harek beste aurrhidik, sten aiserian eta halere haien obretzas lorian aldis nik jaten neron, arthuri dolian hama hirur dena nin mithileki lanin ustes aita pharkatzes irabaziren nin harek zeitan eskerrak pharkatnianin ene odol agria, sobera errezin ene osagarria, galerazi beitzin hamabost gerreneko, ni es deusetako egoitera ez ausat etez hun laneko mithila, odrereki lanin bortxatzeko edo eta bestela, ene zaflatzeko halere nik hobena, hura enetako hamaseiden urthia, nin desolatia hilik ama handia, nik nian althia gerosti etxenian, hun ene trenpia ene errekitia, nitzas trfatzia eta beste haurrena salda berhezia hamazaspi gerrenin ni sat trein ene etxeko kontren, mesperetzien pin neskatotiobat zian, aitak hart ordin eni dolzeitala, erakasten beitzin hura beinin maithat, bien zori gaitzin hamazortzi gerrena nianin kunplit ene bekhatia zen izan pblikat eta ni ene aitas jinkuak pnit egsaita beinian, hares desgustat ene desprimtzera zeritan gogat hemeretz denian, primajen xangriti abanz egin nian ene bris gainti hirur etxalte beinin gald aitagati eta es amak ere, nahi primrazi nik nahi eninaren, espsatzes baizi hogeiak ntineko, nik khidiak galtho nun ziradin solasak, hetat juaiteko eta nik aldis gusta, nihau egoiteko ene phena xangries, nigar egiteko ene gaste denbora khendt halako Hogei eta bat denin, egin nin khortia amuriorik gabe o gaxo tristia ustes erosten nian aitamen bakia erosi khen nian ene thrmentia nahi gabes kitat ene sor lekhia hogei eta bi denin eskunts dolnin

ordkos beinakian, zernian saihexin ene osaba ere hilzeritan ordin lehen khent primajen berris eman gein ene aitazas baizi, emaiten beitztin hogeita hirur denin jin zeristan hunak osabak hilzerakun, eman gei zeistanak aitak beste haurreki erosi tzikanak eneki prozeskako, hun ziren zzenak eta dobla erazi, nik ntian phenak hogei eta lau denin ama hil zeritan eta aita benjat aurrhideki bertan jstizias partaj, galthat zeritan nik nahi akumuds beria harzezan bena harek nahigo, ni despendios jan hogei eta bost denin, banian bihots min aita fraudas sarthrik, ordes khenin hari bhrt nahis, ni prozeskan ordin egnak jstizian, eta gaiak bidin eta ene aizuak emastiren ohin. hogeita sei denian banin bost etxeko ni galnendin nahian, ene beretxeko lus falsbat zeitan jin skandaletako ezin pazenziats nik emailia jo eta sjet hares, harerazi presu kunplit ntianin, hogei eta zaspi emastis nndin aitak, delonza erazi ene mble kabalik, aurridek edeki ni nahis ene hunen, exaier edeki kaxota xilatrik, kanpulat eskapi kunplit ntianin hogei eta zortzi exaiak enen jaten, ni aldis ihesi emastiren osaba, nin othoierazi etxaltik sal zitzan, nenzan librerazi bena ni emastiak, ordin harerazi hogita bederatzik ntinin kunplit aitak zeitan haurreki prozesa phusat ene presus izanes, defautes jjat ene hirur etxaltik, ordian beret eta ez gastelilat eni sosbat helt hogeta hamarrenin, hileri kaxotin jje haier gorderik, sabrekaldik brin jaunliera zeritan, jabeki bat egin eta ez ikhustera, ihur tzi ordin loxas eginzin krima jjek lezen jakin Kunplit ntianin, hogita hamekak emastik egin zeitan, jaunareki bastart ezarten beindian, feit harek kanpulat kondenerazi nndin, ordin jaunlierak

loxas pniras nezan, egin zeitan plagas kunplit ntianin hogeita hamabi ajenerat nndien prauberik igorri khaliabat lephoti jandarmak thirari ene zaiek es nahi khorpitza egari heltnndien airin, ezines ebili hogeta hamahirur dena nian triste ajenen beharnila hil beinian uste sekursik ezin khen, hanko jana kuntre finirasten nndian, emastiak hanxe espaleit jinkuk helt, xaho atharratze hogita hamalaura, nian alagera uste beinin ajenen, libratzen ninzala bena gaiski saldrik, emastik harzara kondsit nndien, brigadas brigada hanko borthan hartrik, donaphalegira hogita hamabostin, ni donaphalegin han hil beharniala, ddarik espeinin hanko jaun jjetara, zen emastia jin han perieras nenzen her othoiak egin eta ni haren despit hek librat ordin hogita hamesein, ninzan etxen sarth fonsa engajatrik, emastiak bath hirur milla liberas hunak debenit eta bost edo seies, zorrak emendat halere arragretik, es eni markat hogita hamazaspin ni exaien artin haien nabastarrien ezin sportatin kolpat khen zien gaibates lhnpin ene adiskidebat exaba zen ustin eta eni behart, berris ihes egin hogita hamazortzin, gorde nin lekia loxas nausilekhidan hartan jstizia eni deus eman gabe, zianak tritia egin zeitan exaier harerazitia eta gero beraren, hen nausi sartzia hogeita hemeretzin nik paubeko khortin zaspi jakile fals bantian khantin hanko jaun jjer erran, nik zer sofritnin eta ene plentetzas, hek kasetak egin eta nihau ezari dols libertatin Berrogeden urthian ninzan etxen sarth jakile fals jinak, han etxezain bath ene bortan sartzeti, haiek defendat bost lekhtako prim, izan zena sorth etxesbat egin gabe, ostatin gabet Berregei eta batin prozesbat hasinin

fonsa edo saria bata nahi beinin arbitrek ni trunpat presentik espeinin haiek ni sinerazi zertan espeinekin eta hartze nianas, kitanxa eragin Berrogita bidena nianin kunplit ene xangriak zeistan sobera gait mnds mnd beininzan pelegri phartit ene phenak bihotzin, bost reino traukat errumako hirian, khomentian sarth Berrogita hirurin nndzn khomentin haurren nin arrainkrak, erratzen beinndin haren ezin sofrits, ni franziarat jin pasaporta desegin ankonako hirin eta presu ezari toskanako lrrin Berrogei eta laurin izan ninzan jalki berrogeta hamabost gerren gastelti nimaseko hirian egonik hil exi araues espeininzan sofritrik aski jin ninzan bataliara, ene exaieki Berroge eta bostin seis prozes hasinin aita jinkuk deithrik, haren huna beinin eta ene haurreki sarth ene hunin hen amareki ere jarri nionin estelarik etxaten senharraren ohin. Berrogei eta sein nian thrmentia ene lekh galdiren, ezin xxentia eni benjatzes junik, ikusten hatia igortiak egiten eneti jatia haren sportatzeko, behar pazenzia kunplit ntianin, berregeta zaspi haurren zerbait geinhatzen izan ninzan hasi geinhazale lagna zortiak attaki musde maitiak hura, musde etxatzeki defis jaun presidenta, gati librerazi Berrogei eta zortzik orai dtt bethe hontan seme bat garda sarth nahi nke eta hartako behar nik autoritate erregeren beitzira z prokradore jauna zk egidaz hartako fabore
Monsieur, Je vous demande excuse le fautes que le hate ma fit faire, quant aux griefs que je les explique pour les sujet de ces coublets je ne rien ajout plutot diminu et aux annes accordes avec les soufences il a put tre quelque changement c'est a dire 2 question ils pourront tre arribs dans un an quoique je les ai mis an par an et je mis le 31e avant le 30. Si vous soucie de les faire copier vous faires observer. Monsieur Monsieur j'avo je n rien mis qu'il soit digne de votre attention ni soufert rien moins que je crit. Je vous salue avec le plus profond respec par votre estimabre perssonne. Topet dit Etchahon

__________

AHAIDE DELEZIUS HUNTAN

Ahaide delezius huntan bi berset gei tit khantat, Ene bizitze mulde gaitza mnd'orori deklarat: Ihun sos bat ebatsi gabe ez eskandalik txerkhat, Hamar urtheren galeretan nahi khen naie sarth. Ebili nz kharriketan, ene bidaje handitan, Amorioz nindaguelarik xarmagarriren huetan, Ixterbegiak zaudelarik eia nun sarthren nintzan, Bena haien ororen gatik, ni maitiaren lekhian. Zelietako Jinko Jauna, ztzaz nz estonatzen Zerentako hain desbardin gtzn heben egiten; Batak indarrik gabe, bestiak zentz gabe, bethi praube agitzen Mnd huntaik bestila baiko, han denak gira bardintzen. Mnd huntan hanitx persuna bada malerus izanik, Bena ez beren etxekuak nik beza krdel khenik, Ene amak bost lekhtako prim nndzn sorthrik, Igorten naie mndz mnd des ntinak idokirik. Jinkuak maradika beza Gaztelondo Topetia Eta neskatila praubetan amorio ezartia! Batetan ezarri nilakoz, izan niz desprimtia, Egzaitak egin zereitan ordeiaren haustia. Hazi behar nian phntian traballatzen nintzan hasi, Desprim-eraz nentzan lotsaz, nahiz aita trenderazi; Osagarria hari khausit nahiz benin galerazi: Orai agitzen zitadazt segr hiltzia presuntegin. Ene aitak destinatia khen nian espusat, Erranik nahi zeitadala primajia errendat. Ene maite (fidel) ezagtia nik horre gati kitat, Eta beste maiterik zian bat ene phena gei hart. Bi hilabetez egon niz presu ene emaztia gati, Ta hura xalanteki etxen ni han nintzanez jelosi; Ber denboran ene anaiek (defautez) prozesa jja-erazi, En'hunaren juit nahiz eta ni kundenerazi. En'anaie ersatia, menjat hitzaiket aski, Ene lehen eritajia orotan fraudaz ebatsi; Orai khorpitzeko xangriek behar nie eihar-erazi: Behar diat presuntegian hil edo amuinan bizi. Ene seme nik primtia, egin deitak traditzia, En'anaiak zeitadanian kita-erazi Frantzia. Adixkidez libreraz nentzan egin neian bilaiztia, Eta hik eni hen ixilik egin kundeneraztia. Musde Deffis jaun presidenta, eta Musd'ndrein jauna, Galdrik nintzan enialakoz semiak zian deseia; Zien leterak eraman baleizt Paueko jaun jjen gana, Libratzen zian bere aita, bizia zor zereiona.

Paueko jaun jjek balie ene jjatzen jakint, Nun etzien ene etxaltia frauderiaz akesit Enndia kundeneraziren, bena semik ni tradit Eta ni kundenerazi nai nahiz hunaren juit. Oi jstizia injstua, igorri naiz herriti, Eni ebatsi etxaltian den anaiaren ihesi! Ene semik ez nahi hazi, nik hari eman huneti: Behar diat presuntegian hil edo amuinan bizi. Bi urthe igaran ditiat Espaan pelegri gisa, Hire ganik deseren ezin khenez biziaren bilha; Orai hiri sokhorri galthoz jin nk ezin ebilila, Hik igorri ene etxerik erranik han des enila. Bi hilabete igaran tiat sabaietan hotzez ikhara, Ezpenndia nahi tzi ene skhaltin sartzera, Ez hik ez hire emaztiak ene ohian lotzera, Jstuago zia lo zedin hire kata izorra! Ene etxalte zabalian ezari ninak hireki, Gai oroz barnen sar enendin, borthak dereitak esteki, Ezpeitzeion phenaik egiten hunak tzirik zieki, Ene amuinan igortiak, bi athorra xiloeki. Adio erraiten dereizt, ene phena-gei hartia, Bena orai z ztdano, ene kontsol gzia; Athorra bat eman deitaz destrenpien erekeitia Ikhara zinandialarik errenak jakin, trixtia. Zortzi urtheren behar deizt erran dolorez adio; Haboro bizitzen ezpaniz, Josafatera artino. Inkas bizitzen bagirade biak mndian haboro Algarreki izanen gira Jinkuak pharti artino. Semiari nereionin egin ene photeren ztia, Beste haurrer niezn egin ene borthen zerratzia, Eta z ezari neskato etxen, malerus trixtia, Aita amak so egizie zer den haurrer bilaiztia. Adio erraiten deiziet ene haur dotherik gabik, Ene sberte malerusak, trixtik, mndin ezarririk Ene gisa har-itzazie, pazentziaz zien krtxik Eta salbamentia txerkha, hetzaz imita Jess Krixt. Adio dereat erraiten, ene alhaba barkhotxa; Etxeki-ezan familian orai artinoko kundta, Kat kater eman beriak, haurrer Jinkuaren kreinta Senharraren hun izan eta zaharraguak errespeta. Etxahun, nausi famatia, gald dk libertatia; Orai hiri erriz ari dk oi hire ixterbegia; Eta orai hir'ezin bestia, harekila trixtezia, Behar amuinan hasi edo pelegri juan bestela. Zelietako Jinko Jauna, zuri gomendatzen nz,

Ezi ene best'erresursak or'akabi ziztadatz; Libertate, hunak, uhurik galdrik agitzen nz, Eta khorpitzaren gal lotsaz, mndz mnd banuaz. Izan nz Jundane Jakan, Loretan eta Erruman; Jente hunetzaz beinndzn zk hazi ene errundan. Orai ere phartitzen beniz zure othoitzez ber gisan Haietzaz bizi-eraz nezaz malerus nizan denboran. Khantore hoiek hunt ntin nhrritzeko olhetan, Errumarat juiten nizala erraiten beitt hoietan; Maleruski ni hil banendi bidaje lazgarri hortan, Ziberuan khanta-itzazie, ene orhitzapenetan. __________

EIHARTXE ETA MIAU

Sed libera nos a malo sit nomen Domini; Vamos a cantar un canto para divertir; Jan dgnaz gerozti xahalki huneti Eta edan ardua Juranzunekoti, Chantons mes chers amis, Je suis content pardi, Trinquam d'aquest bun bi Eta dezagn kanta khantore berri. Jente hunak erranen deiziet mementin Nik zer ikhusi ddan Pauerako bidin: Eihartxe et Miau aski aide gaitzin. Nihaurek ikhusi tit Belereko hegin, Hamarna ls eskin, Jokhatzen beitziadin Zu lehen jun bidin, Eihartx'huez eta Miau zamari handin. Oren baten brko, Ganera ziradin, Miauren zamaria ehez ezin bestin; Eihartx'aldiz juaiten galopaz aintzinin, Bagoz eskalanpuak handirik beitztin. Arueit handi zin, Ganeko pabatin, S jauzerazten zin: Miau gaizuak hamar ls aisa gald zin. Gero ztien lanak, Pauera zirenin, Hanko Prokradore ta jjen aintzinin, Eihartxe aisa mintzo diharia beitzin Miau ere bai triste, frank'arrazuekin. Ais'obtenit zin, Tribnal zibilin, Eihartxek bai ordin: Miau gaizuak prozesa ere gald zin. Pauko kuntrolr jaunak zer lana egin zin, Eihartxeri bilhutaik loth zeionin! Berak ere pelka, bertan lrrian zin,

Bi beharronduetan Eihartxe ilhagin! Bertan phentsat zin Zer egin behar zin Eihartxek bai ordin: Papera kuntrola-erazi mementin Etzatekin dolgarri kuntrolr jauna, Behar khena gati kuntrolat papera: Behar khen dioz orano audela, Berak abantzat ehn libera, Eihartxek ezpeitzin Beharrne handin Paperaren ordin: Amandalako edo persegitzeko phntin. Bena Eihartxe, nula gizun galant beita, Satisfat diz kuntrolr jauna; Kado bat egin dioz zerbtx sarila, Dihar ederretan ehn libera, Abertit bera, Aurhide bezala, Eztakhion fida: Bilho thirakan aisa brzagi dela! Pauko kuntrolr jaunak etzian phentsatzen Eihartxeren phasta zertaz eginik zen. Khalam hariz ala hede larrz den: Buhame kasta dela d opiniatzen; Deio hitz emaiten Zinez segrtatzen Etzola lothren; Sobera lotsa dela basa gizunen. Eihartxe phnt hetan, inkiet ere zen Hiru lan gaixtorik hasirik beitzen: Emazte gaixto baten galant-eraziten, Prima khexakor baten ema-eraziten, Auher handi baten Agdo erazten, Eniz estonatzen: Hainbeste lan sobera da gizun baten. Eihartxe behakhig et'erragk bertan Eia zertan hizan hiru lan hoietan. Ari hiz izkibatzen huraren gaian, Azkarki traballatzen bena auherretan. tz-ezak oithian Mihisia plegian Gaizak dien lekhian, Eta hihaur bizi nunbait bazter batetan. Lui Nik baditit bost kat braborik halere, Sekurs handirik beraieki beitire. Hek ere goraintziak igorten deiztade, Phiper eta minagre oliorik gabe: Nik haier desere

Ezpeitt desere Nihauenik ere: Hatik desir nikez ereiak bil balitzade! Elle Pauko kuntrolrrak eztik erran gezrrik Basa gizuna zu den, harek badakik. Iratin ta Arbotin hik badk lagnik, Nuizpaiko paganuer plazak idokirik: Ez, hire ereik Eztiag beharrik Khen-hakhit hebetik, Eta gero hantik gti igor berririk. Lui Enai ez igorriren, hik ni, Iratirat, Ez Holtzarterat, gtiago Arbotirat; Ni sarri jinen beniz Eihartxialat, Ezttn, ez hik, han manhatren bestak. Hitz-emaiten deat: Nik han mattiak Khantatren tiat. Ezpeit balio emaztek egin senbladak. Elle Etzena izigarri balia, Jinkua, Emazte erho horiek egin senblada? Zaragolla hobenak haienak zirela? Gizunentako aisa nausi zirela? Kapiten arrasta Gizonen bitalla Aski franko zela! Bena aurthenko huntan trunpatren dira. Lui Bas'arhantzia lilitzen arhantz'hunareki Haren frtia huntzen da gaitz bethi. zten hait mintza hadin zekriareki Pheti behera beita ingoiti harreki. Esparantxareki, Denborareki Jinen zaital'eni Emazte galant bat eginik phasta gaxtotik. Elle Egn hun Jan Pierra z ene senharra! Jinkuak egn hunik hanitx deizla! Gaxki bizi beikira dakizn bezala, Orai gitin iseia, g kunbertitzera Adora Jinkua, Irabaz zelia, Lze da denbora Beste mndian eternitatekua. Lui Hunki jin ziradila, prima anderia, Zk ikhasi ahal dz zekria:

Kit'ezaz Phetiri jin bada beharra, Gure gobernadore hura aski beita; Egin da bakia Legiaren gisa, Gizuna nausia! Emaztek aski die haier behatzia. Elle Nik badit abis hunik emazte lagnen! Susmis izan ditian gizun brabuen, Lotsa eta beldrti bai aldiz kokien, Haien gobernatzia eztela emazten, Flakia azkarren, Praubia aberatsen, Emaztia gizunen, Bortxaz ere direla susmis izanen. Lui Hik badn abis hunik emazte lagnen, Nik ere badiat gizun ezkuntzekuen: Eztitin sober'ebil primer khort'egiten, Gibeletik manduer bastaren ezarten; Mando gaxtuaren zter ostikuaren Sstut ferradnen, Bena lotsago izan prima handiaren. Ni izan niz hebentxe taka agertzale. Areta nik banke bai nihaurk ere, Ziek behazaliak imit'ez nezazie: Josafaten badate heiagor'egile G jj'izan gabe, Jess han dateke: Gtiala bere! Ordin batzkeg aski nurk guriak ere. __________

OFIZIALENAK
Oi laborari gaxua, Hihaurek jaten arthua Ogi eta ardu gehatzen auherren asetzekua, Halere ha haie maite nula artzaak otsua. Artzaa bada beztitzen, Josliak t gomendatzen Zaragollen alderki bata oihal hobez ezar dezen. Halere higatren diz aitzinia beno lehen. Dendaria berant jiten Arratsen goizik tzltzen; Eta mndiaren jorratzen arte hartan absatzen Ezpeit jaten diana hllantzeko irabazten. (Asteko denbora iragaiten mndiaren jdikatzen). (Artuan jaten dian gatza harek ez t merexitzen).

Orai rliak oro Idorrian nahiago. Hanitx lan agert beharrez, hari'oro txori lepho; Hallikatzen balinbadz, zehian laur oropilo Ehlia hari galtho, khenik ere han franko; Undar harien ebatsi nahiz oihal'zten zerratzeko, Fornizaliri erraiteko hariak ztila gaxto. Harri giliren adreta! Harek badaki zer phentsa: Mrria gaxki egin eta erdiruak lohiz thapa! Etxia lrtat denian, harrien gaxtuak falta. Menser, maiastria Oi lan gti egilia! Dena gaxki egin eta zurak d estakria! Phasta zela adarrondots eta beta bhrria. Eskalanpu egiliak Ebasten t materiak. Zazpira sos balio dina saltzen beit hamabia: Ostatin jan hen saria eta etxen gosez familia. Bier batek bestiari Estakr eman nahi. Zui bere kopadra hobe beitzaio dri: Aihen gabe nahi datinak hura beza s berri. Oi taharnari fidela! Jje ezpaliz igela! Arraak jakile har eta hek litzakie kundena, Haien etxe lejitimua guri saltzen deikiela. Errijent bat bada hiltzen, Hark ezt prozesik zten; Huntarznak beitt harek he hun batetan ezarten: Zntzrrin kuntrolat eta phantzollin ipotekatzen. Jaun aphezek etsortatzen Karitate egin dezen. Berek aldiz phakat gabe hitz bat eztie erraiten; Herriko praubik gosez eta haien rhik erdollatzen. Ilhaginak aberasten: Arimak ha untsa galtzen. Phezian eta khuntietan zer eztie hek ebasten? Horiekila behar dke Jinkuak aizina khen. Khinkillarien su htsak Borthaz bortha dabiltzanak! Haien prenda ordinaria ixkilinb'eta ligeta! Astin emazter ebatsiak igantian gero jokha! Oihan zaak eta guardak Kuntzentziazko gizunak!

Gerak bazaitze farzirazten, ihesiren tie postak; Lagner hareraziren tie bardin gaizo sinheskorrak. Sarjanten golde nabarrak Dirade gizun okerrak. Haien egitekuetarik egiten tie Indiak: Aisa pergt izanen dira haier behatzen direnak. Sarjant eta notariak Oi! arnes nesesariak! Haien elhe lhn gezrrek nahasten gaiza txipiak: Ezta lagn hobiagorik bertan hsteko etxiak. Oraiko arotz gaztik Gizun galant dira gzik: Zaharren eskoletarik ez balira ikhasirik, Atxeir gti ezar eta egin espant handirik. (Oraiko) Solaria Ardra dk egarria; So egiteko behar dk nuizetaik manhazalia, Godaletaren hartzeko aldiz betbi prestik (dk) eskia. Dantzariaren arhina! Eztk ez brian mina! Zuen adreki badabilan hara eta huna Eta halere irus, ager beitk lan egina. __________

GAZTALONDO HANDIAN
Gaztalondo handian agit niz arrotz, Apad bat egin dt ezpeitzen gorgotz. Untsa barazkaltren nintzala nintzan botz, Khmitatzalia aberats nilakotz Zopak ntin arthoz, Salda ahl gatxotx Godalia hur hotz, Eta hetaik landa bi pattako erhotz Zopa jan nianian ni alde orori so Zer othe khenen nin pattako hekiko. Etxeko anderiak ekharri zin artho, Ezpeitzian ogirik apaid hartako. Zieta nin sakho, Gathlia manddo, Kullera zurezko, Tahalla beltz ta xathar bat lunjeratako. Etxeko anderia aberats zira z, Jenerus ere bai arrotza handi badz; Bena nahi bazira izan uhurat, Eztz ez behar txipiez trfat, Zk botella hart, Bester butillat, Haier ez eskent,

Holako kunpaetan eniz oano helt. Bazkari' rhentzian bi paper nik hart, Bazkaria beitzeitaden hitzeman phak. Zk etxekanderia, ordin ardu hart, Orori butillat, eni ez eskent. Nik hura galthat, Nahiz ardu hart, Zk ez konprenit; Hartakoz laur berset hoik khen dtz. __________

HAUZEN BADA LABORARI

Hauzen bada laborari Umen dozena i'et'erdi! Arthoz, bihiz eta kabalez, Ziberuan brzagi! Ben'etzaie erran beharrik, berek beitakie hori! Hauzeko jenten santxa Espantxa dienin arrotza: Ogi ta gazna mahailat, harek jo dineko bortha; Han badakie bethi danik, nula karesa arrotza! Hauzen bada jente larri; Untsa haztik kausa hori! Hartakoz etzeren Jinkuak eman nah'khen ardurik, Lotsaz min eginen zirela bata bestiak algarri! __________

IDORROKI OLHA
Idorroki olha Ziberuan da; Artza baliusik hara biltzen da. Han gerthat izan da Etxahun gaizua, Lagner diez hunt bi kobla, dritrik ezi merexi ziela. Kharrikiri-borda edo Sans quartier, Ai! zer lagna hura atzin lo egile! Bezpera gaiti dua olh'aizulat ere, Bihamenian jiten nahasterik gabe, Ardien berheztera beit herabe. Kharrikiri-bordak astia igaran, Bere pastetxa diz bestek eginik jan; Harek ekharri hurik ihurk ezt edan, Ez eta ez egrrik ezarri sian, Hargatik izan dz bi egnez artza. Kharrikiri-bordak zer zian egiten, Ardiak zeitzenian bestek berhezten? Juan eta salduan zietzn sartzen, Berak aldiz olhalat laster egiten,

Haren lagn zena ordian laket zen. Artza egon zenian herabereki, Arhanka juan zzn zakiareki; Arhan sobera janik tripa sorterazi, Gero etzatekian ardier jarraiki, Gai hartan hirur hogei ztian ments tzi. Etxahunek diro erran Garaiiri: Ardien berheztera habil ordin hi! Harek ez ezagtzen berarenak kasi! Berak behar khen t berhez-erazi Olha aizoko bati kobla hunt sari. Etxahun gaizua hik aztra bethi: Bortian heltzekua lagn huneki! Bazia hamar urthe edo hamabi! Ehintzala bortian izan orai baizi, Bena bilta baten haie aserazi. Adio Lixagorri eta Idorroki! Enaizi'ekhusiko haboro jagoiti. Diborza egin dizt emaztiareki, Orai egin nahi diat borthia hireki Otsuak janen deitzak ardik ene gati. __________

BELHAUDIKO BORTIAN
Belhaudiko bortian Organbidexk'olha, Bere deskantsiala han ardiak alha, Goizan tie igorten olha-pen behera, Artza-hor gaixua gida eman eta, Arratsen tzl ditin gomendatik untsa. Artza hurak ztien ardiek trunpat: Goiz batez juan eta arratsen ez sarth Merkhatzale ziradin hurak abiat Ilhiak ztiela behar engajat Eta jarraikile bat hunik akordat. Otsogorrin behera ardiek, lasterka, Zalhe igaran zien Gaztanbid'haitza; Besarkagiala baikoz baraxt rhatsa, Bide handin bathrik Arhaneko tropa, Han ziren artzaeki jarri mintzatzera Artzaez mehatxreki galthat ardier Nurat juaiten ziren ihesi nausier; Haiek arrapostia ezta hanbat eijer, Berrien iruitera baguatza Pettarrer Ahatzerik girela gure artza jauner. Artza horiek zien ardier galthat Eia eztienez ihur bidian barath; Ttiro, Elgoihen eta Odoronda tg

Gure igaraitian erriz borogat Ustez otsuek behar zien gaur gtzaz aihalt. Artzaek zeren erran errespetreki Eia eztienez bath Filipe Arainti; Bai bath khen dg Pheti harteki, Biek igaraitera beiktie tzi, Ari beitzen ebia, nahi gabez busti! Artzai hoiek diez erran ardieri: Otsuek jan etzitzen, emazie gureki. Ardien arrapostia Mila plazerreki, Ilhiak deitzieg emanen hmeki, Nahi badeikzie sue hun bat etxeki. Artza hoiek ardier: Hots Arhanera! Han izanen zidie guriak bezala. Ardiek arrapostia: Zietzaz kuntent gira, Artza auherrekila satrik gira, Entznik ziek ere hala ziradiela. Organbidexkes horik jeiki zieneko, Ardi horik Arhanen hanko karriker so; Bertan ziren orori hasi berri galtho, Arhanera helt biharameneko, Gaian ez eginik goizan bezabat lo! Khantoren egiliak eztiz beldrrik Ez bortian ez etxen gal dezan ardirik; Bato bat beitzian arras aphrtrik Beste artza bateki adixkidetrik, Kuntentik diagoz hura kitatrik. __________

LHEILLE
Igaran Sen Bladiz, Ospitalesekin, Hirur sos baizik enian ordian eneki; Berriz agitzen baniz holako lagnekin, Bria bethe gabe bertan bexuak goiti. Eihartxe gaiala helt nintzanin, Iseia zunbait arte hartan egin nin; Alde bata enia zela, bestia mementin, Enintzala heltren arras etsit nin. Etxerat nintzanian Aari oih'egin Borta zabal lizadan barnilat sar nadin; Eritarzn handi bat, hura dit khorpitzin, Jaun bikariak behar d hunat mementin jin Aak Aetari lehiatki: Lheille heben diag hiltzen sbitoki, Ekharran khrtxia ohe adarretik Zea dezagn eta ezar Jinkuarekin.

Aetak Aari espiritreki: Lheille eztn ez hilen oano horregatik; Ama birjina din ikhusi broketaren xilotik, Arren zea dezagn Jinkuaren odoletik. __________

GALHARRAGAKO KHANTORIAK
Galharragan Pulluna, elhekarien ama, Harek dian lana da etxez etxe ebiltia, Jaun erretorari gero berrien eramaitia, Nula gahntatzen deron Phetiri Santzek thipia. thrralt badabilaz jentez orori ihesi, Taharnan eta lanin amoriekin, Bena haren emaztiak hala diz merexi Zeren adarrak egiten beteitzo, Phetiri Santzeki. Galharragan da Erle, asto hazlen gehien, Bosna libera hazten titz belharrik (batere) eman gabe; Nik eman nikioz hamar haz balitza kapable, Hanko janarekin eta bestetan handizale. Galharragan da Antxen, zorrek hunen gehien, Bena hark ezt hetarik batere phakatzen; Bena halere hura die aisa errespetatzen Zeren dien aisa nausi zker handi egiten. Adios Galharraga, Galharraga ahla! Hitan lakhetzen dena dk haizia eta elhrra; Etziok ez berotren Etxehuni sdrra Galharragako auherrek ekharririk egrra. __________

GAZTALONDOKO NESKATILAK
Bi berseten huntzera nz abiatzen, Gaztalondo handiko neskatila gazten. Hurak nahi dtienez dirade trfatzen Intertan gaxo hurak etxetan zahartzen. Hamar etxekalhaba badirade aizo: Nurk zer estakr din dirade bethi so, Algargana bil eta erri egin gero: Ai zer denbora hori, eztait nuiz artino. Gaztalondo handiko hiru etxekalhaba Abiat dirade Maidalenara. Bideti tzlirik jun dira Landara, Entznik jun zeitzela xalantak hara. Senthorale horiek egna segreki, Igaran khen die Muntorieseki; tzltzin jiten dira Soskori aldeti,

Maidalenan zirela koloratzia gati. Persuna gaixo hoiek etxera zirenin Uha eta ehez ziren ezin bestin; Flakatrik zirela plaitzen ziradin, Ezi bidaje handin izan beitziradin. Etxekuak arratsen trixtezera dira, Alhaba arraruak eri dtiela, Eztielakoz jaten sat bezala, Landan jan beitzkien kustilla sobera. Persuna gazte hoiek ohilat jun ondun, Amek kasola bedera ardu zeien irun; Haiek aldiz ez hart, alegia ez hun! Landakotik beitziren bia phitxer kholkun. Muntoiko muthikuez nz estunatzen: Nulaz dtien haitatzen emaztik Barkoxen; Areta badakie eztiela hun haien, Ezpadie haboro miatze lanthatzen. Muntoiko muthikuak, abisa zitaie: Emazte geiak Landan haita itzazie; Hurak kuntent dirade ardu edan gabe, Mestraz eta broiaz asia badie. Barkoxeko emazten sat legia; Zopak jan dtienin arduz godalia; Ez Muntorin bezala hur erdi lohia Bargera xilutara harriz bildia. Barkoxen nahi denak gaiaz paseiat, Zaragollak behar t untsa butuat: Ezi ber sjeta izan zaik helt, Emaztek diela gizun bat zehat. Gaztalondo handiko lr plano gizena! Sentho ere beita han hazirik dena. Haietarik hartzera ihur ezin dea, Beldrrez haien haztik eman dizen phena. Gaztalondo handiko segella senthua, Eri lzaz egonik iruski sendua! Balinba zure gaitza etzzn, gaixua, Arauz gaierditako zerena gaxtua. Gaiazko zerenak nik entztia badit, Eritzen dtiala neskatila gaztik; Ta gero sendotzeko behar hilabetik, Hiru, lau, bost, sei, zazpi, zortzi, bederatzik. Neskatila gaztiak, abisa zitaie: Gaierdi zerenatik begira zitaie; Zunbait irus segreki libratrik ere, Pblikatzen direnak haboro dirade.

Khantoren egilia dz ezkuntzeko, Emaztia nahi lke lau kalitateko; Gormanda, libertina, auher, mihi gaxto, Uste dt Gaztalondon bat khen halako __________

SARRANTZEKO SENTHORALAK
Hasten nz khuntatzen, Egiaz bai mintzatzen, Nahi dinak sinhetsiren: Bi senthoralek nndien estoneraziren, Debozione txipi bat en'ustez beitzien, Ezpenintzan trunpatzen. Khanderall egnin, Ekhiaren jelkh'phntin, Jarri ginandin bidin: Ondoz ondo igaran Eskiulako hegin, Lehenek egrki Ihasik'oihanin, Hitzak hala beikntin. Aitzina gira juiten, Dona Marin baratzen, Orazione egiten; Arra bat, han, ederra ezin heltin jaten, Indarrak hart ondun girela juanen, Sarrantzen mez'entznen. Egerditan Sarrantzen, Hara eherik heltzen, Khumentiala sartzen; Hanti bertan elkhitzen, meza erranik zen, Bazkal ondun gntila othoitzik erranen, Debozionik eginen. Arra beharri zabala, Hunki jin hizala, Gure mahaiala; Hir'ikhustiak emaiten deitadan plazerra, Esparantxarekila janen haidala Ene lagnekila. Khantore horren egilik Etzian egin besterik; Ez othe egin erririk; Etzirela harek eginik Ez eta phentsatrik Hartakoz eztit ogenik. __________

ORAIKO NESKATILAK
Gazte nintzanian, hogoi urthetan,

Ardra nindabilan neskatilakan; Eta orai aldiz, ostatietan, Dihar gti moltsan behar ordietan, Nehork enaie ikhusi nahi kunpaetan. Ziberuan bada mithil eijerrik, Ene semia dz bat heietarik; Neskatilakan ere ez d parerik Ez eta neskatilek eztoie eztarik, Ez dait zer nahi dien orok hartarik. Oraiko neskatilek ordenariozki, Mithilak nahi tie ahalaz jaun handi, Jenerus eta propi, plazent, elhestari, Ostatietan kantari, plazetan dantzari, Gaiaz eta egnaz, bethi paseiari! Ezknt direnian, gero beste khunt, Ordian behar die hanitx gaat Hanitx gaat eta gti despendiat Taharnak tzi eta dantza kitat, Gaiaz eta egnaz bekhan paseiat. __________

BI AMA ALHABA
Barkoxen badira Bi ama alhaba; Algarri segretien khuntatzen ardra. Hek uste gabe helt, haier beha zena, Etxahun xaharra, Jinkuaren haurra. Alhaba amari Zen erraiten ari: Mndi'ari zitazt bethi trfaz eni, Erraiten beteitade: to pay qu'ey to payr Zer othe da hori? (bis) Auxilik alhaba! Hori dn mardalla! Hitzaz okp ondun hil zia senharra; Hamar hilabeteren brin, hi jin haurra Harek egin obra, Hirur hortzekila! Hamar hilabete nin, Sorth nndznin! Enila hura aita jarten niz beldrrin, Aiei hau doloria eta ezin jakin Zganik aita nur nin! (bis) Hire egzaita, Zer gizun xarmanta! Hareki brz br jan diag zopa; Ordin danik badiat bai nik bethi lotsa

Hunki zeitan kota (bis) __________

BI AHIZPAK
Kattalina entzn diat egia segrki, Maitia deitaala hik nahi ideki; Segretik behar dtn bai tzi hareki; Nahi ezpalinbatn olhuak eraiki. Maider, enn ebilten ez ihuren ondun, Ez eta huna jiler nahi ihesi jun; Ust'khen balinbadn hirik diel'en'ondun, Eztitzaala tzi ebiltera kanpun! Ai ahizpa falsia! ai hi lotsagarri! Ene zopa hunen jaten bethi izan hiz ari! Sorth hintzan axuri izateko ardi, Bena beldr nn egin hizala ahari! __________

AHARGO ETA KANBILLU

Ahargo eta Kanbillu, Ardra da hetan lanhu; Aspaldian ebili hiza dendariaren ondun? Gantza loditzen hasi ziok, gaxua, sabel ondun. Barkoxe Brgbria, Aizuan Larragorria, Amoros batek salhat diz kurrunkaz bere bria: Zeren etzen leihoti jauzi gaizo asto br handia! Amorosak behar lke Orduz jakin ez egin lo; Bestela harek khenen diz bere kuntia oso: Hemeretz kunka olho, etxerat eramaiteko. Ebili niz Oloruen, Olho erosten manduen; Hllantxiago merkexiago: olhua franko Barkoxen, Olhua franko Barkoxen, hi bezalako astuen. __________

MARIA SOLT ETA KASTERO

Maria Solt eta Kastero, Bi amoros zahar bero; Hirur hogei hamarna urthetan hart die amorio! Kastero jelost denian, Maria Solt ezari kanpo. Maria Solt dua nigarrez, Izorra dela beldrrez,

Barnets-Bordako anderiak kontsolat d erranez: Emazte zaharrik okp agitzen eztela arauez. Maria Soltek arrapost: Santa Elisabet badz; Saint zahar bate-ganik okp agit dz; Kastero ere bada saint, hala nizan beldr nz. Kastero eztz saint, Sobera brhauti dz; Elizalat juan eta taharnan egoiten dt; Kastero dena gatik saint, Maria Solt antz zira z. __________

GAZTALONDOKO PRIMA
(1838) Gaztalondoko prima anderia, Zure senharrak erran bad egia, Bost urthez eztiala hunki emaztia, Haren obratik bada zk dzn frtia, Aberti ezaz kumai haitatia Xatharraren plazan eros dezan abitia. Eretako barberaren zaldia, Gaztalondon gaiaz ebiltzalia, Hanko zerrall petan itzalin gordia, Eia nurat jten zeian brzagia, Espadeikk erraiten hik zerbait egia, Primak izanen dik aitarik gabe frtia. Ebili niz Gaztalondon esklabo Nahiagorik egon establian lo; Nausia zeitan juiten prima ganat gero, Eta ni kanpun zten haien etsaier so, Hurak denak oro adar ezarteko, Zeren ni nintzan egiliren lekhaio. Primak bazin jaun barberarentako Aiharitan kapu eta ollasko; Senhar miserablia batian ohin lo, Eta bestian aldiz kristelaren galtho; Primak ordin hur xahakinak bero Eta haiez ajta eman gero. Zure senharra adjent egon zenin, Balentia handirik zizn egin Ezarten zitizn unestak gaztelin, Ustez adar egiler fabore egin; Orai berak badt borontin, Laket beitira xapel ziratiren pin. Zamari gaixua jakile haig hartzen: Haurrak aita nur din deikk erranen; Haren senharrak ditik aizuk aksatzen, Bena gk eztiag jaun hura sinhesten,

Zeren eztie xapelik haiek jaunsten Eta prima ez arrunter behatzen. Jinkua, milen faboria, Eta gk dgna rgllia Laborari hun bat zzn primaren gradia, Bena goitit diz sobera bria Nahiz entzn izena anderia, Gald tiz hunak eta uhuria. Primak diz jaunetan sinhestia Eta haiez ezin egin phartitzia; Eskz esk zelarik miserablia, Harri batetan diz egin lerratzia; Hartzen bad aitaren estatia, Notari dkez jinen den frtia. Berset hoiek dtinak konposat Emazte bat nahi likez hart; Bena nahi likez lkin ezpirit, Ejer, mil, gazte, eta berttets Zure alhaba prima har lioz, Ztzaz beno kuntenago lkez. __________

KHANTOREN KHANTATZEKO
(1829) Khantoren khantatzeko bada sjet berri, Urdiarben diela hllan khen xagri; Prima batek erosi funts bat berririk, Kreanzier zaharrek abantz ideki Omize gaetik Urdiarbera Jaun gazte bat juan da espusatzera; Xalanda zahar bat oposatzera, Berak eraman diz sakolan papera. Espos horrek letera jaun erretorari: Musde Behiagoitik hau deiz igorri; Haren arrapostia huntan da ageri, Zure espusatzia etzeitala sori. Espos horrek behala, sjet zian bezala, Jaun erretorak ziala tradit gisala, Jakin bal zer eman zeion sakolala, Urthukiren ziala haitzian behera. Espos hori behaia zaldiz hiriz hiri Arranj egitera andre zaharreki; Dihar franko bazizn sakolan iruski, Prima kuntentat, bena dihariak tzi. Prima horrek bazizn ordian bihotz min, Haren marraketarik aisa dg jakin; Bi hogei ezteliar jarririk mahain,

Eta harek arratsen senharrik ez ohin. Basila Olivero, entzn dit batzare Zk badzla bost-pa sei amore; Ni edireiten nz batere bat gabe, Bat eman izadazt khantoren jornale. __________

MONTEBIDORAT JUAILIAK
autre nouvele chanson sur qui vont Montevido Bi berseten huntzeko denbora dt hartzen skal herri gzian, nahis khantaditzen Montebidorat dira hanits abiatzen Bere khartiel huna, beitie kitatzen Eta gaistuaguan, fortna txekatzen. Hauda skaldnaren sistima tristia Hrrnian beitie bere sinhestia Ustez aisago egin han aberastia Deus estien lekian, zer aperentzia Horida arrantzra larrerat juitia. Sjet fals elibat, jitenzaitze hanti Nahis jente eroztes, zerbait irabazi Gero haiek laidatzen, herria askarki Nahis ahal bezain bat eraman hebenti Bere fortnak behar hek egin sinpleki. Aita etamer deitze haurrak galerasten Hastenkaitzen phntian, zerbaiten egiten Ustes fortnen txerkha, dtie igorten Beren etxen beharrak, beiteitze emaiten Haurren gaiski ezartez, berak gaiski jarten. Aitama hurak dira, ezarten nigarrez Haurrak haboro ikhus, estitzen beldrrez Trete hek hitz emaiten, khunt hartzera hez Lehen etzeiskitzenak, salerazi rhez Salerazitzen deitze, ordian gezrrez. Haur gaxo hurakdira itxasuan sartzen Bere galerasliak, gidatako hartzen Muntebidora ordun, gero hek kitatzen Ordian hasten dira, bihots min egiten Zeren bere aitamak, kitat ztien. Gure aita estia, zure haurregati Odola ixurtera, znikina tzi Gk dgn estatia, unsa bazeneki Fi gasto egiteko, baznke aski G tradit gtien, traidore hegati Gure ama trendia, gk tzia etxen Gure abiatzian, bihots min egiten

Egn gure plaiak, Baznt entzten Nula zure tzia, dgn deithoratzen Nahigo gntkez ikhusi ehorsten Ezin bizis girade, jarririk esklabo Etxen gntialarik, gk beharrak oro Anaiak girade ezari soldado Arreben estatia, aldis tristiago Haren aiphatziazait, haien phartes laido. (fait par Etchahon de Barcus le 2 aot 1853) __________

BI BERSETEN EGITEZ
Bi berseten egitez nahi dt khuntat Aphezek nula tien koblarik trunpat. Khantore egitez gtie manhat, Nahiz Montebidorat juailik desgutat, Eta prima hitzaman hobenari phak. Bersulariak oro ginandian ari Khantore konposatzen, nahiz prima hori. Aphezak beikntian gero hen jjari Gure berset hobenak hek beren ezari, Eta hitzaman prima eraman guri. Jaun aphez abill haiek zer dire phensat? Guri hatzaman koblak besteri zedit: Intertan hek hatzaman ordian bi phak skal heriko lehen poeta famat Sekla bersebat ezindina format. Prima eraman dzn jaun aphez adreta Eta z famatrik ezari poeta, Ziberuko haurekin ez koblakan jokha Ezi hurak estira zirekin gal lotxa, Bazinandie ere biak Arxipretra. Etxahon Ziberuan, Athillo Laphurdin, Brzagi direnak, khantore egitin, Espeikirade beldr aphezik jindadin Eraman deikienik hartan skal herin, Jokhatren dereg hek plazer direnin. Jaun aphez baten da hanitx itxusi Basa kobla huntzia rgillia gati Kantika egitia lizate hen propi. Hartako baznie espirit aski Ordian znkie bai prima merexi. Prima dian apheza estt izentatsen, Nun daguen erretor, ez nun sortrik den: Bena bai Elizalat duenian, erraiten, Has dadin hobeki han pheredikatsen, Espeit poeta denez erakusten.

Zelhabe Bardozeko aphez arnegata, Aphezek gure koblak zuri eman, eta Jari izan zira koblarien aita Bena janen znin gizenago sopa Hart khen baznin haiek dien plaza Harriet z zirade seminarin jabe, Bena etzirade hun koblarien jje, Jjat beittz zk bersetak hobe Xainkh zirenak, arrimrik gabe, Hen egilik beitsiren zure adiskide. Berset hoiek egin tt jaun aphezen kuntre, Nahi bada debotak dtdan net maite: Bena arropa hura dinak behar lke Erhokeriak tsi, khen kalitate, Mndiri erakutsi keiten berthte. __________

BARKOXEKO ELIZA
(1859) Egn Barkoxen beita Libertitzeko besta, Bi berset khantatzen dtt, soniareki aldika, Jaun erretorak emanik beitt hoien sjeta. Gure Jaun erretora Dg Jaun khorpitz gora! Jinkuak ere egin zizn bihotzez ere hala, Bortxa ikhusirik beita harez jente aphala. Barkoxeko eliza Da eder den bastiza! Erretorak fitsatrik dg han jaunen plaza, Ezpeitiroie haren odrez praubek hantik entzn meza. Praube bat izan dz Jaun haien plazan sarth; Bi jaun hara jin eta hura hen kunpaan barat, Erretora sjet harez hllan desesperat. Meza zinian hasi, Praubia zian ikhusi, Bi jaun handi hen artian, bere arropa txarreki, Hantik jalki-erazlia igorri sabre bateki. Praubia zenian jalkhi Bere afruntiareki, Jun zeion zerbaiten galthoz, nahiz beztit hobeki; Hura baratzian gorde ezpeitzin nahi ikhusi. Praube hura da izan Zazpi erresumatan; Egn oroz meza entzn bi mila elizatan;

Barkoxen bezala aphezek ez tratatrik izan. Izan nz Loretan, Jakan eta Erruman, Aita Saintiren meza entzn kardinalen kunpaan: Arropak txar ntian eta ihurk etzeitan des erran. Gure erretor berria, Ez juna dria; Harek s bisitatzen (zin) eri miserablia, Eta zk elizan ere ezin ikhus praubia, Barkoxera jin zinenin, khen znin hunki jin; Ustez sjet bat arrarorik sarth zintzeikn herrin, Bena emanen deikz plazer(a) juiten zirenin. Alemanak beitira Espaulak bezala, Bere pekuen mendekus eta rgllz gora, Zk erakasten deikz kasta hartarik zirela. Barkoxeko neskatilak Eginez phastoral bat, Ezin atsolbitz dira higatrik oski zolak, Eta haieri sogitera jin zirenak orobat. Aktr hurak balira Izan dke alhaba, Haiek egin bekhatiak pharkhat zntkin aisa, Edo eman baleizie present zunbait pularda. Barkoxeko aphezak Oro dira manexak, Ezkiniroia oithian khen Ziberutar artza bat, Prauben eta aberatsen afable lizatin bat. Barkoxen besta berri Zen lehen besta handi, Bena ideki derez zk muda eder hori, Desplazer egitia gatik hanko popliari. Uhure hura zergatik Dz Jinkuri ideki? Ala mndin ebili zenin ebili beitzen praubeki, Eta ez zk uhurat handi ageri baizik. Jinkua zelin bada Z elizan bezala, Lekh haitatz ezarteko kharg dienen gora, G taula petan girate, jente gradoz aphala! Barkoxeko kunseilian Dira phena handian, Aphezen ezin ezariz kuntent diren alojian: Musde Merzi ezar-izaz zk zure jauregian.

Barkoxeko gizun gaztik Ziren projet hartrik, Behar ziela prozesionin uhurat Jess Krixt, Eta ez zk abunit her egitia gatik despit. Gizun gazte hen plazan Ezari zntin herrokan Haur zentz gabe elibat jaun anderen arropan! Bere arropek amiratrik etzien pater bat erran. Gure Jinkua eiki Etzen aleman kastati; Hartakoz uhure haren etzaiz izan aski, Sjet harez etzelakoz sorth zure askazi. Gure Jaun erretora, Nuiz dkeg plazera Zure juiten ikhustekua ez tzl gein sekla, Eztg nigarrik eginen azken bi juner bezala. __________

MUSDE TIRAZ
(1860) Musde Tiraz zk enaiz Nahi khen kobesat Zeren dtdan Barkoxeko aphezen khantorik hunt; Haiez plaitu zirelakoz zihauk khenen dtz. Eskiulan Musde Tiraz Plauz entzn ditit ztzaz, Bethi zerbait galthoz zirela arranda beitz eskaz, Mila lseki ezpeitiroz urthin zure bria haz. Sei hilabete d egin Eskiulara zirela jin; Gerozti sei barrika ardu edan tz ordenari, Beste sei khen baznt bardin edan beitzntkin. Omizen egon zinandin Mila ls ttipi batekin; Bena Eskiulan behar dz zamaria ere hazi; Beste mila ls herriari behar dz emanerazi. Eskiulatarrak kuntzebi Musde Tiraz dela handi! Satifatzeko behar dila mila ls emend hori, Zeren kapita zakia beita largatzen zahartziari. Musde Tirazen Jinkua Thipian handi kozina; Haren ama birjina aldiz, ollaki salda gizena, Horien ororen pusatzeko ardu eta likr huna. Musde Tiraz behar dz Bikaritto bat galthat,

Hari lanak eragin eta zihaurek untsa phausat, Zeren lan egitia zure partida handia dz. Sarrantzeko aphez saintik Dira z beza jakintsik; Haiek emanik amust oroz Jess errezebitzen dit; Egn oroz juan banendi kheitek'esparantxa dit. Eskiulan Musde Tiraz, Barkoxen Musde Zenmartzo, Hurak biak perfeit dirade, bai, herri aizuentako, Bena Jinkuak lagn bitza haiek nik maitha artino. __________

MENDIKO HERRIAN
Mendiko herrian Jauregiberria Han dz laborari alhaba lilia; Nik entzn ddanaz, eztakit egia, Ezpeita hura ere phenarik gabia; Haren doloria, Arratsan ohian Lagnik gabia Eta begirat nahi bere uhuria. Ama mintzo nitzaiz alhaba gati Zer erraiten dereizn bere gogoti: Ezkunt nahi dela eztia presiski, Eztela debeiatzen ziroz zureki; Bena hargati Eztakizn gaitzi Hark errana gati Dotia behar dila bere linjareki. Sjet hunen ama zuin beita present, Koblatto bat dizt haientako huntzen; Eder eta saje zer gaiza emazten Persuna huntan gaen zuin beitt ikhusten; Dohai hurak zeren Arraro diren Mndian edireiten Has gitian Jinkuaren erremestiatzen. Khantor' egiliaren gajia zer den, Kobla huntan dizt esplikatzen: Zirekila lotzia eztizt galthatzen Zeren ni beniz beldr emazten arropen; Kotapek zeren Benaie lehen Usuki khen Kolptto batez nz zire ganik kuntent. __________

MUSDE DEFFIS

(1828) Felizitatzen ztt, Defis jaun jjia, Departamentko sjeten lilia! Irus estima niroz, Jauna, ene bria, Eman ahal banezaz merexi uhuria. skal-Herri huntan balitz moda Prozesen ztekua Defisen eskila, Elio lzaz prezia prauben arrazu txarra Haier elio ez idek beraiek jan beharra. Defisen tendrezia, maleruseki Presuntegian diren kriminel haieki! Kundenatzen t eztiki, nahiz korrejierazi, Nigarrez daguelarik her dolz bihotzeti! Defisen sortzepenaz nz orai mintzo: Nik entznik ddanaz da seme Tarbako Hanko amek baltie sortzen haurrak holako Intres lizate har gintzan orok emaztik hanko. Jauna jje zirade Donaphaleguiko, Damrik ez president egn Paubeko. Hanko jjik balirade zure boronthateko, Fite prest nndkez etxerat tzltzeko. militatia eder nubleziareki Eta karitatia aberatsareki; Doha horik arrarozki dirade alkharreki, Bena Defisek badt unestatiareki. Musde Defis denian promenan juaiten, Anderik sjet gtiz partzera agertzen; Zunbaitek balekie inkantin dela saltzen Dama franko balizate antxeraren phusatzen. Paubera banuaz, gaxua, trixterik, Nahigorik librat Donaphaleguirik Bena ezarten naiz, Defis, korajatrik, Han edirenen nizala ztzaz librerazirik. Etxahun-Barkoxe, doha gabia, Emaztia-gatik malerus jarria, Zunbat ehio estima hik bah uhuria khenik libertatia, esker Defis jjia. Hau da berset azkena egiten ddana Zure felizitatzez, Musde Defis jauna, Dakidalarik hartako inkapable nizala Ene izpiritiaren eskasa dela kausa. __________

MUSDE LEGOUVE
(1823)

Muse Basque Bayonne MS 64 7 (Don Pria) Monsieur Monsieur le procurur du roi les voil le copie des chansons que je fites par monsieur Legouv votre cher ami le 20 octobre 1833. Zelko jinko maitia, egidaz lagnzia nahinke bersetes part puetetako nausia Eta hari kunparatzeko, nik manka spiritia parisen musde Legouve, obrak ageridirade aita zela mndianzeno, libr famus egile eta semia bersulari, ropan parerik gabe pariserik hastingara, jaun hura helt izanda erregeren prokradorik, egin batzarre ederra eta plasereki hedat, bere mahainin tahailla musde Clerice jaunari, deklaratzera da jarri desiratzen lkila enzn zunbait skaldn koblari etxahnek nahi beitzkin enzn kunpaan hits hori musde Clerizak ditaz, lettera eskiribat donaphalegin nahizila, sjet hura satifat ene koblak enznenztin, nik han khen ban bath skal herriko jentia jente jakite tzipia espeitg bort hoietan pariseko talentia bena badg anderetan, han estien berthtia enzndt musde Legouve, zirela emaste gabe andere eder aberax bat, espusaezaz hebe parisera ziratinian, eginendeiz uhure skal herriko anderik, dirade izaren parik bilhuak hoilli, begiak ordin eta ajil haien airik ekhiak bezala brillatzen haien mathelen kolorik jaun gastiak paseiari, z Legouve hala ari Bena halako anderebat, etxen bazn gaiari etzinateke tur de franzan nahi haboro ebili parisen bada andere, zunbait unest beharrere bena skal herri hoietan, oro halako dirade nahi bada jaun gaste propik, maitedtien hezere Musde Legouve gastia stilitatez bethia khorte egten bazeneza, enplega spiritia zk aisa inganaziniro, herri hoietan haitia zelietako jinkua da ororen gaekua suit deizt emandizazn harek zure gustekoa haren gozatzeko loria eta gero zelkua musde Cleriza pharkat, espaztt satifat pariseko sabantenari aldis erranenderoz barkoxeko iorantenak, khantiak deitzola hunt

Monsieur Monsieur le procurur du roy je vous le lesser aux mains tierces pour vous faire confus de mon ignorence a presence de votre estimable personne. Le 29 octobre 1813. votre incapable serviteur topet dit echahon __________

MUSDE HEGOBE
Hunki jin, Musde Hegobe! skal Herrik d uhure Pariseco lehen sjet bat ikhus zitzagn z hebe; Zuri hunki jin egiteko g baginande kapable! Pariserik Zamatzera Zure promenan jin zira. Erregeren prokradorik egin batzarri ederra Eta plazerreki hedat here mahain tahalla. Musde Clerissa jaunari Zirade galthoz ezarri Nahi znkiala entzn zunbait skaldn koblari Zure satisfatzeko deitz Etxahun huna igorri. Zure aita Zen Parisen Nausi poeta ororen; Eztz mirakll gero, zk khenik ere talent, Azi hunak frtia beit, bera dri ekharten. skal herriko jentia, Jente jakite txipia! Bort hoietan eztizg Pariseko talentia, Bena anderetan badg han eztien berthtia! Parisen bada andere Zunbait unest dda gabe; Bena skal herriko hoiek, oro halako dirade Nahi bada jaun gazte propik maite dtien hek ere. skal herriko anderik Dirade izarren parik; Kolorik gorri begik argi eta ajil haien airik; Bethi ere hobe gozua bort ondoko haragik. Jaun gaztiak paseiari, Hegobe z hala ari; Bena holako arruket bat balin bazn gaiari, Etzinateke tour de Franzan haboro nahi ebili. Musde Hegobe gaztia, Stilitatez bethia: Khorte egiten bazeneza okpa izpiritia, skal herriko anderetan zure lkez haitia.

Musde Hegobe pharkat, Ezpaztt satisfat; Parisera zirenin helt, erraiten ahal derez Barkoxeko iorantenak khantorik deitzla hunt. __________

MUSDE CLAIRISE
(1833) Muse Basque Bayonne MS 64-8 (Don Pria) Monsieur Monsieur le Procurur je vous les ai refet vos chanon perssumant dans lesquels j'avais mis certin vers trop indecen par votre honnorable perssone. Musde Clairise z herrin, ztg lehen uhurin parisien baten khantiak, khendeistatz eragin bena orai zuriak ere, nahi nitikez egin. Aita dz hastingako, jje peira huradako zure leia izandz, Bethiere uhuresko Bena zk jauna esteroz, errenumia hertko Erregek prokradore, izentatrik zirade espeitzeikegn izentat, diigorik ihurere arrondisament huntako, Belhariko junizere Spiritiren ederra, militatia bada Bena musde Clarizareki bi dohain hurak badira minzatzen denian jenteki aingrbat drida Ni balinbanins andere zunbat bezala kapable zurekila konbersatzera, jauna enke herabe Bena estit amens phensatzen herabedien hezere. Hanits dama ikhustendit, aberax eta ederrik aski partid hunik gabes eskonzeko daudianik Bena zure hitza balie elitake egon hanits berset haudiret bereber, donaphalegiko damer zure amurusterasteko izanditian menajer z dri partid gti jinenzaiela estranjer. Irusdkez, madama, klerisa zure egina Balibaleki, zerdin onsa, jinkuak deron fortna Hari eskerren emaiteko, plegaliroz belhaina. Hoiek dtzla khantik jauna nik zure ezarik Bena hartzen balinbadz ni nizano emasterik hits deizt khenen dzla hoies ez bestelakorik.
Monsieur monsur la hate ma baucup de faute et rature et je ne pas pis du temps a les refere; comme vous le scavez j'tais al le 24 du courant et a falu rester la jusque le 28 et quant aux chanons faites en ma propre je vous les en voyerez si tot possible ayant fait chez moy et qui que ce soit vous demandez de moy vous suffira de me marquer, je serez journelement votre servitur et je ne serez comment vous remercier vous m'avoir fait avoir du sieur Legouv 20 f votre trs humble servitur pour ma vie si je suis capable pour rien.

Je vous salue topet dit etchahon

__________

DOIEN PROZESAREN KHANTORIA

(1841-1842) Bi berseten huntzera nz abiatzen Donaphaleko jaunik arraruenen; Egn hurak beitira jinik Barkoxen, Ahargo gaiala aidiaren hartzen; Han denetik sortzen Badire bizitzen, Ez dire gizentzen, Sanorik beitira etxerat tzliren. Jstizia jin zira egn Barkoxera, Hanko atenterek plazer beitzien hala; Bena jja izez haien prozesa, Bakia khen dezen doien gogula, Ahargo zabala, Mendi komnala, Oro dezan zerra, Lrrez aserik hel dadin zelko borthala. doien aizuez nz estunatzen, Nulaz bere deseian dien trublatzen; tzi khen balie, harek betzeitzen Haien atendak oro phezuez zerratzen, Ezarten betzeitzen Bildrik arratsen Kabaliak etxen, Eta phak hura haiek ez estimatzen. Donaphale da egn florisan, Zeren jstizia abitatzen den han; Han bada President bat eztenik izan Ez halako sjetik kumarka hoietan; Lagnak ber gisan Ditiz akitan Bere kargietan, Holako erregelarik ezta jstizietan. Felizitatzen ztt, Musde Vivie, Donaphalen zira aspaldin jje; Estat horrek deiz hanitx uhure, Haboro kheiteko zirade kapable; Aberats zirade, Banitate gabe, Jenteki afable, Ordenariz jente handik holako ziradie. Musde Vivie jaunak hart zin espusa Pariseko deptat baten arreba; Nahi balitz izan kargian gora, Hura ban belke, ai zer hegala!

Bena dz hura Sobera abilla Beitaki segida: Anbizione gabe dena dela irusa. Musde Vivie Jauna balitz andrekari, Aisa egin liroz hanitx erri, Filosomiaz beita ilsi garri Eta domenanta profetak dri; Bena ezt nahi Egin desplazerik Bere Madamari Ez eta laidorik zelko Jaunari. Felizitatzen ztt, Musde Frederik, Donaphalen ezta defensr hoberik; Zurekila dtz Barkoxeko tritik, Zuri gomendatrik komnaren altik; Zure ispiritik Badira sendorik, Bere phenetarik, doiek eztikez zure axurkikarik. Musde Basterrexa zer defensra, z! Arrazu gaxtua (ere) zk hunt gei dz; Orai ere hala egin behar dz, doien intresa maite badz; Partidak bazaitz Jarri nahi khex Gorago mintza z, Emazte gaxtuak (ere) senharra hala goitzen d. Berset horik egin tit ahal bezala, Enilakoz sjetek zien eskola; Bena haiek badie bonr harekila, Huntarznak handirik, kargtik arranda, Ni htsik sakola, Nahigorik lis bat Sjet haier beha, Berriz (ere) egin neikie nik haier kobla. __________

SOHTAKO EZTEIETAN
(1841) Barkoxerik horra niz egn Sohtara Ene herritar dien felizitatzera, Ezagtrik ezi merexi ziela Holako sjet nublek mahain bi kobla. Felizitatzen ztt, kunpaa nublia Eta z berheziki, Madama Jlia; Libertirazten dz zk egn mndia Eta irus ezarten alhaba lilia. Madama z zirade hun handi dzna,

Zure mereximentik emanik fortna. Zure haurrer zirez gald aita huna, Bena ez haien gida bizi deno ama. Irus ezarri zira andere Adela! Zurekila beitz espos bat ederra, Unest eta sajia, z ziren bezala: Hura zzn Madamak nahi zin plazera. Felizitatzen ztt, esposa lilia; Zure ama dzna emazte handia; Harek maite zilakoz haurren uhuria Egn hartrik zira espusa nublia. Drollanten liiaz nz orai mintzo: Haiek die fedia erlijionientako; Hirur jaun izan tz aita elizako, Bat aphezkp eta biga arxebixko. Madamak dioz Drollanti erran: Sorthrik izan zira ni nizan khanberan; Nik ere sorth beitt zunbait alhaba han, Hetarik nahi deizt espusa bat eman. Drollantek dioz eman arrapost; Sohtako herrian laket izan nz; Hortakotz nahi deizt alhaba bat hart Ni sorth jauregian ebil nadin s. Muntauterik zirenin jin espusatzera, Sohtako herrian handi zen plazerra. Herria jin zereizn bidila partzera; Tabal, msika eta soldaduekila. Jauna zure gradua dz abokat, Zure izpiritia nahiz okpat; Z ziren jstiziak bethi nahi diz, Zure abisen arau prozesak jjat. Berthtia denian nubleziareki, Hura dz rhia diamantareki, Drollantek batiz hurak bereki, Zeren ezagn beita bihotza mihiti. Adela, sarth zira Drollanten kastan Ebiliren beitzira uhure handitan, Haren askazi nublen jauregi orotan Heben eta Muntauten zihaurienetan. Jauna, uhurez zira zure ezteietan, skal Herriko lehen sjeten kunpaan; Eta estranjer ere zunbait badz han, Arauz adixkide badz orotan Adela, egn zira hanitx plazerretan, Zure espusareki zure ezteietan; Jinkuak hel zitzala egngo jeietan

Oraiko (ber) lagnaren khantin zelietan. Madama, hanitx jente badz mahain, Zk orori ederki egiten hunki jin; Jinkuak ber batzarri deraizla zelin Zure heriotzeko orena jin denin. Phartitziarekila deiziet erraiten nione hunian bethi bizi ziten Ene errespetiak deiziet eskentzen Jin nintzan bidetik nz abiatzen. __________

MUSDE XAHO
(1849) Khantore berrik Barkoxerik Baionara juitez, huntzen dt bi kobla, Nahiz haiez felizitat musde Xaho han den hura, Haren ezpiritia ban, egin beinirio aisa. Har naizla, musde Xaho, dtdana phenak oro; Hunak, emaztia gald-tit, eta uhuria gero, Haien ebaslek, ogen gabe, etxeki beinaie presu. Egin dit hanitx khantore, azken huntik aldiz zure, Nahiz inprima ditzaztatzn, jar nadin haien salzale, Bizia irabaz dezadan, ezari gabe eskele. Musde Xaho Atharratze, adinez zirena gazte, Bena ezta zaharrik ere, dinik haboro, jakite, Ez jente talent handietan, dinik hainbeste berthte. Abill, eijer, ezpiritus dena da sin handius; Bena, z, dohain haiegati, etzirade fantesius, mil, afable zira eta, behardenian, korajus Adina zaiz goratzen, ezkuntziaz ez okartzen, Zure ezpirit unestak beiteiz lza-erazten, Areta berhai bazenakike, zz, dama gazter minzatzen. Z zira gizon gaztia, maleruseren eztia; Zure ezpiritiren famak hartrik dena franzia, Deptat izentatzeko, zirena listan hartia. Zk dz denbora bethi, praber nahiz egin hunki, Aberats nublek beiktie jente xehia iretsi, Her hunki egin nahiz dz, karg hartzia unhetsi. Lehen ere zinatin z, Xaho, izan deptat; Bena botzak gorde zeitzien, hanti zntien tradit, Aphezek eta jente nublek beitzien hori kasat. Aphezek etztie, z, nahi egin deptat; Entznik nahi deitzezla, haien arrandak txipit,

Lotsa beitira oillo saldak behardeikien mankat Karglant, nubliak ere, Xahoren kuntre dirade, Jente xehiak jan beharra, hen gajek behar beitie, Eta harek txipiraziren, hura sinhesten badie. Parisen tie kargti, deptatiak idoki, Haietan beitzen hanitx handi, txipien kontrerik elkhi, Bonapartek igorri dt, egin beitere ederki. Orai behar beittg, deptatiak berrit, skal-Herriko jentik oro, nahi ztiet othoit; Karglant, nubler ez rantierer, eztela behar fidat. Botzak eman-itzatzie, praubik dtiener maite, Ezi hurak izanen-dira jente xehiaren althe, Xaho deptat baledi, hura hen hala lizate. skal Herriko jentia, inpot injstos bethia, Egizie musde Xahori, zien botzen emaitia, Harek eraginen dariz, gure phetxen txipitzia. Nahi-bada Bonaparte izan jente xehen althe, Musde Xaho mintzo-datinin, hari beha laket-date, Eztate hura handi, nuble, gure jale-hen ahalke. Musde Xaho behar dz, aldi huntan kargin sarth, Bestela skal-Herri hunek, behard dpe barat Behar beitke aberatsen injstizier pharat. Karglant, nublik dirade, dienak sobera gaje, Jente xexe miserablia, aldiz haien phakazale, Ezpaztg sekurs gei; bai bethi izanen ere. Jente xehek behar dg, jinkuari gomendat, Eta Xahoren deptat igaraitia galthat, Bestela handier esklabo behar-dkeg barat. Berset hoiek zitit-egin, nahiz deptat zitin, Zureki nahi beininzate Parisera ni ere jin Ene hunen errenderaztia, Bonaparti ztzaz galthegin. Pierre Topet dit ETCHAHOUN Bayonne Imprimerie de P. Lesps. __________

MUSDE RENAUD
(1850) B. N. Paris, Z basque 69 et Yo 19 Chansons ddies Mr Renaud, reprsentant du peuple Par Etchahon de Barcus Barkoxerik heltniz, doneguanera Musde Renaud zuretzat, eginik bi kobla: Zure fama handia, helt beita hara, Z idri sjetik, Franzian estela

Hain rrikaldianik, persuna beharra Jente xehek zintgn, egin deptat Beikanakin haien, hun zinatila z Zure lagntako, gntinak haitat, Z zinen sistimako, balira, gerthat, Espeitzatin Franzian, hainbeste thrment Felizitatzen deizt fama, musde Renaud, Pariserik zirena, jin berri orano. Bainan hurra jin zaitz, lehen ziha beno, Hanko Janak bagint, z beizain hmano, Eskiniroiala haz, hainbeste tirano Pariseko senbladan zk dz fierki, Jente nekez bizien intresa etxeki: Bainan zure lagnak ez kunbertiazi; Espeitziren zure berthtiareki, Berak untsa beitira, paubres axol gti. Bizi ziren gaxua, zure trabaillti, Othoi bethi jinkua, Renaud dadin bizi: Eta deptatien, berritziareki, Hra bezalakuer, eman botzak bethi, Nahi baditzie, zergaz gtirazi. Departamend huntan, etzen Renaud baizik, Hamar deptatetan, paubren hunik jalki: Bainan hura estie, berzek gaistorazi, Espalira nunbrian, hurak izan nasi, Gure zerga handiak, zitkian jaixi Renaudren berthtiaz, niz orai minzatzen Persona aberaxak, nahiz segi detzen: Nahits huntarzn bad, hanitx irabazten, Eta halere hura sobreki bizitzen, Gero soberatia beharren phartitzen. Aberrax gora, eder, gaste, habil hardit, Balakuetan hunest, gti ikhstendit: Bainan z musde Renaud, hala zirelarik Ezteretz egiten, ihuri khorterik, Aros nahi dz, segit Jess-Xrist. Musde Renaud erretz sat bezala Deptat lagner, bil hundun senbladai Tabak eta arduak, ditzagien libra, Eta komnetako, bazka et egrrak, Beste mndian berak, esditian erra. Barcus, le 30 octobre 1850. Etchahon Bayonne Imprimerie For et Lasserre Rue Orbe 15 __________

GURE JAUN APHESKPIA

Muse Basque Bayonne MS 64-14 Don Manu de la Sota Gure jaun apheskpia, diozesako prinzia zk gidatzen deizzna, erlejione saintia Indierik egindezt, bi berseten hunzia Nahis hes felizitat, zk khen berthtia. Sorth zinen Rhodasen, seme aitama nublen Han uhures eta hunes, lehenak ziradinen Bena z oro tzirik, aphestera juan zinen Nahiz jessen segit, eta apostolien. z zira apheskp, izana izentat Jess Xristek bere hitza, ztan beitzian kunplit Haregatik bere hunak, ztianer kitat Ehnetakus haboro, beitzeren prometat. Aphes zinen denboran, etzzn erresuman Xzenago zabilanik, haiek behar erreglan Hits saintiak pheredika, eta espaznin han zure khorpitza mortifika, egoites erretretan. Aphes hunak dirade, abis hunik emaile Mndko hun plazer eta, uhures kas gabe Karitatus esti prdent, mil, unest eta sobre Munseignur berthte hoies, z doratrik zirade. Izan bazina erruman, zinen bezala Baionnan Etxekiten znialarik, hebenko kundta han Kardinale zinatian aspaldiko denboran Eta bentras jarririk, aita saintiren kaideran. zure bihotza bethi, dz jinkuareki Nahis haren zerbtzat, eta zerbtxerazi Etzirade okpatzen, z deuses hares baizi Spirit Saintiaren, suia beita zureki. Mun seir zeren ziren dzna hainbeste suein Gure salba erasteko, zure diozeseien Gida hunik derizz, herietat igorten Hanbat gaisto guretako, espatg sinhesten. apheskpts gerosti, egonzira gureki gure erlejionia, beitz doblerazi zk eman tzn abises, eta eman erazi zunbat arima estiz, zelian sarerazi. moun Seignur orai ere, z ebilten zirade jente gasten konfirmatzen, hen jarerasten saje zeren hura exatoki, hartzen balin badie spirit saintiaren, dohainak beittie. persona komfirmatiak, begira hart graziak hura gomendatzen deizie, zien apheskpiak hura gidatrik beita, spirit saintiak nahi lke gidaginzan, haren gisa gziak

munseignur nula beita, oro zk dzn bta gure salberazi nahia, etzitiala fluxa guretzat othoi egiz, eskitzan mndik trunpa zureki ikhusgtzatzn, zelian zure trupa. ene sjet perfeita, diozesako aita handen karitatusena, zure persuna beita hari gomendatzes deizt, hunzen asken berseta ni bezain malerus denik, mnd huntan espeita. jabek fraudas bost etxalte, ditazie ebaxi hen xangriak hogei urthes, herratrik etxeki espeitt beste sekursik, jente hunena baizi hartakos zerbait nahi nke zure esk saintti. __________

PHIXTAKO OLHA
Bi berset berririk nahi tt khantat, Phixtako olhaz eta artzaez mintzat; Hamust egnez beitt gaxura han hart, Berset horiez deiet egin nahi phak, nhrritze bortian da Phixtako olha, Olhalte huna beita, bai eta ederra; Bena artza auherra ez duala hara, Ezpeitke aizina egoiteko hala. Phixtako olhaltia sorhoz aberats da Bena harek diana, beit hanitx baxa; Kabalik han sar-eta lotsa dira mankha Hart behar dizie abis handia. Phixtago kabal-zaiek badie bereki Hamabost ehn arres ehn behieki, Urde zahar salduak, bohorrak hmeki, Ezpeittie nahi artzaak lo tzi. Phixtako ardi eta kabalen santxa, Espaako hegilat laster zuin lehenka; Gero artza gaixuak onduan lasterka, Egna bezain lze da haien kunbata. Espaako hegian egoitia gaitz da, Iazarria denian bustirik bizkarra, Eta Phixtesek egon behar die hala, Beldrrez Espaulek kabalik pera. Phixtako kabal zaak oro dira gazte, Haboruak mixkandi, bena nausiak maite; Hek bezala kabalik erabil balitze, Bortietako olhak oro hun lirate. Phixtako olha die jentek hun egiten, Kabalik beittie untsa erabilten;

Arrazu horrek deit eni erranazten Artza hunak diala olha hun'egiten. Aberats den artzaa ezagn da bethi Bortilat juiten dian bere anhuati; Phixtesek lan badie, bena untsa bizi, Hamabost ogi deiet osorik ikhusi. Ezta ez Phixta beno olhalte hoberik, Ez eta ere han beno kabal'ederragorik, Ez zazpi olha nausi aberatsagorik, Nahiz baden rgill haboro dianik. Artza gaztik deitziet berset horik hunt, Nahiz izan zitien maitez ezagt; Ezi nahi dianak gizuna haitat Olhan zer kondta din behar d galthat. __________

COMPLAINTE HEGILS
1848 B. N. Paris Yo 259 KHANTORE BERRIA Bi berset tristerik huntzentt, sjeta beitt ikhusten, Arrokiga hegilzeko jaun anderen, hilzen gaen. Beren barrio keheillan, asasinat beitztien, Eta ihurk ez jakint, haien erhailia nurzen. Sehan emaste galant hurak, hil beharzien goizian, Merkhatialat juaiteko, ziren nezesitatian, Bai eta juan tzirik, dendaria bera etxian, Eta beren erhailia, hek etzakien lekhian. Merkhatti jiten ziradin, ez phenzatzenzielarik Burreba haidrziela, etxe khantian gorderik Senharrari hauxezeren, helzian bria lehenik Gero emaste gaxuri, ihesi juittenzelarik. Exaiak hatzamanzianin, oih eginzin emastik Nurbaitek erho nahi beinai, jenebieba helakhit! Jenebieba jinzeion, bena ez harez profeitrik Zeren ordkos beitzian, ezari hil rhentrik. Jenebieba jun izanzen aizuen abertitzera, Hegilzek erhoziala, emastia erraitera. Aizuak laster junziren, emaste gaxuri helzera, Bena hurak jin gabe jun, bien erhaile krdela. Jenebieba nuren odres, hits fals hau erranznin, Aizuer eta jstizia, hegilzila jinzenin. Senhar hil batek ziruala, erho ahal emastia Gero beraren bria, emastia erhozinin. Jstiziak espeitzerizn, nahi egin sinhestia,

Senhar hil batek ziruala, erho ahal emastia Eginzerizn bereki, presuntegilat eruitia, Bena ez zri eragin, erranes khanbiatzia. Etzzn ez kadet hegils, emastiren erhailia Sobera zizien algarren hek amurio handia Bainan bai besteren odres, atzioneren egilia Bestela jakin gnkin nurzatian kupablia. Dihariak eragitend, mnd huntan hanitsgaiski Eta krimak fundierasten, mnd huntako jenteki; Bi heriotze egina, zk hala tkez haieki: Bena loxa izanzite, estiradin jinkureki. Kain ere etzian jinkuak, mundias pnierazi Bena bai haren kitatzian, ifernialat egotxi. Areta harek etzian egin heriotzebat baizi; Biga egindkianak, zer behard egrki? Hegilzen erhoraslia, orai zuri nis minzatzen Nahi bada ezinztgn, nik ez bestek izentatzen Zk eragindzn krima, beiteizt nik klarki erraiten Etzkiala tigriak, ez lehuak egin khen. Bi persuna khendtz, insolenki galerazi, Zure eskti etzienik heriotzia merexi Eta haien erhailiren arima zihaurenareki; Bena kupabliagua zzirate jinkureki. Mnd huntako jstiziaz diradinak pnitrik Beste mndialat badutza, bere krimes garbittik, Bena ziek beitziraie junen haiek thei tzirik Berhartzie pnit, salbalzekos zien brik. Nurk nahi erhodin hegils, eta haren lagn huna Nahis haienaren edeki, edo haier zinas haina Bestek egin bekhatiek, espeikitzakie g dauna Ditzagn hen faltak tzi, eta gurik examina. Hegilzi beraren hunak, bizia khent balero Hares kupable lizatinak, nula goza ahal liro Eta haren bekhatia, jinkuak nula pharkadiro Igaran balezaere, nigarres denbora oro. Gizon gastiak egizie, berset hoien khantatzia Eta ez hoien sjetaren lanjer handian jartia Bere krimak beiterie egiten barneti jatia Galerazi beiterie, zelialako tritia. Jinko jauna zk bekhatores, harezaz pietate Eskandalak eta beharrak, galzen beit hanits jente Kantore hoien sjetek ere bazkien berthte Izan balira aberax, eta fortna hen althe. Topet-Etxahun Bayonne, Imprimerie de P. Lesps.

__________

AMODIO GATI
1854 Eni zeitanak behatzen d entznen Iraxibauko semia nula hil den; Etxandi Garindaek beit eho Maulen Merkhattik etxerakuan biden gaen. Luistto hori zen merkhatin dese hunin, Bere etsaiareki nahin baken egin; Aihalt ziren algarreki Xaxienin Eta etxerat abiat destenorin. Hiriti jalkhi zirenin hasi ziren Ihur etxakin zer gatik aharratzen, Bena Luisttoren botza bertan ixilt zen Hamahiru nabela kholp beitzin khen. Hilari entzn zeren hau erraiten: Intsolenta, zer sjetez, naik ehaiten; Arrapostia, ehait eho bai ehoren, Haboro ene kuntre ehiz mintzatren. Gaia oro igaran zin ertzik eskin Lehen igarailetarik sekurs nahin; Bena hura hara zeneko zen hil phntin, Hari bortxaz erran ziozn nurk eho zin. Hel zakhitzat, paseiari goiz jeikia, Eta ikhus ene khorpitz blesatia; Bestek egin beteitadie ehaitia, Zk othoi, egin izadazt seatzia. Iraxibauko semia, kausa zer zen? Nulaz hain etsai krdela zure bazen? Gizunak behar diz khen hanitx ogen Hainbesteretan lanthatzeko nabelaren. Etxandi Garindae nin khex bethi, Haren amoria benin nik askazi; Nik hari erran ezkuntiak litzan tzi, Hitz horregatik eho niz ha Krdelki. Posible deia, Etxandi, hi ha handi, Hik othian egin dian krima hori? Bizia deronak idoki personari Beria ere zor diala, orhit hadi. Zazpi haurren aita baten kolore zen, Emaztia zialarik bizi etxen, Amore gatik ari zadin gizun hiltzen; Satan etzen hareki gaxki libertitzen Etxandiren anderia, orhit hadi Nur gatik egin izan den hiltze hori,

Hire gatik hil izan dela hire kosi, Arima nahi zealakoz salberazi. Orai jstizietan, krima handik Kreditak dtienek pharkatrik Eta praube jstuak aldiz pnitrik, Pilats dri beitira oraiko jjik. Berset horien egilia jjen gati Presuntegian egon da injstoki Eta gald bost etxalte haiegati; Zunbat jsto den jstizia phentsa horti! __________

I HILTZERAKO KHANTORIA
Nahi balinbagira hil eta salbat, Arte huntan behar gira kunbertit, Bekhat egiteko kostma kitat, Leheneko eginetzaz nigarretan sarth, Berriz ez lerrat, Ahalaz begirat, Untsa kobesat, Hiltziaz orhit: Denbora juanez geroz eztate profeit. Sortzen giren gziek zor dg hiltzia, Ezta lze mnd huntako bizia; Kita dezagn kita hebenko lekhia, Garbiki etsamina gure kuntzentzia, Beste mndian da Gure jstizia; Azken setentzia, Zer oren trixtia! Eternitateko phenaren lzia! Phena hetaraz geroz ezta libratzerik, Eternitatiak ezt finitzerik; Zunbat arima gaxo han kondenatrik! Sekla libratzeko ez esparantxarik! Hetzaz orhitrik, Gauden lotsatrik, Etsenpl hartrik, Arimak garbirik, Nuiz nahi phartitzeko mnd huntarik. Mnd huntako phenak eztira deusere; Bestekuen althin itzalaren pare; Urthiak miliuzka jinikan ere, Miserikordiarik han ezta batere, Zelko errege, Egiz fabore, Orai zuri gaude, Othoi altxa zite

Gure arima doloratien jabe. Jaunak igorriren d zeltik mezia, Komesionia date heriua; Hura jinez geroztik juan behar gira, Gure jjatzalia han prest izanen da: Gure obra hunak Bai eta gaxtuak Haien arabera Jjatren gira: Memento lazgarriak ordian han dira. Jauna zure graziak zu diren handiak Eztaiteke erran handiegi dira; Zelko ekhia eta argizagia Jauna gidatzen dt zure photeriak; G errebeliak Gira zure ardiak, Sendo zaz Gure arima gaxuak, Ez othoi abandona zure semiak! Andere dena Maria, birjina garbia, Zure lagntzaren beharrian gira! Ofensat badg zure semia, Zure semia eta gure jaun handia, Gitian milia, Denboraz balia, Eternitatiaz Ohartzen bagira, Pharadsko borthak zabaltren dira. __________

JINKUAREN MANIAK
Bi berset berririk nahi dit khantat, Hamar man horik nula begirat; Lehenik behar dg Jinkua adorat, Eta lagn protsimua ahal oroz lagnt. Bigerren manian jrament gti, Mihia nahi dianaren erraitera ez tzi; Horren gaian ezta diferentzia txipi: Zelilat igaran edo ifernilat iraitxi. Obligat gira hirurgerren manian, Mezaren entztera igante egnian; Gero obra hunik egin ahal dgnian, Gloriaren gozatzeko eternitatian. Laugerren manian gure brhasuak, G gatik sofrit dien miserable gaixuak, Behar deieg errekonpentsat haien sakrifizuak, Halerik ere ezteg phakatren hartzekua. Bostgerren manian ihuren ez hiltzia,

(Ala) gaitza gogorra beita oi heriotzia; Aski dg Jess Jaunian etsempl hartzia, G gatik kharreiat beit khrtxia. Seigerren manian begira xahtarzna Haren gaian tentazione hanitx izaten da Bethi begira, maita berthtia, Gloriaren gozatzeko eternitatia(n) Zazpigerren manian deusik ez ebatsi, Bererekin pasa, besten gaizak tzi; Debriak phusatzen gt egitera gaizki Atzamaiteko sariak hedatrik bethi. Zortzigerren manian hau egin behar da: Jakile faltstako ez zerbtxa sekla; Protsimo lagnari desira nurk guria bezala; Egn batez gaiza oroz khunt eman behar da. Bederatzgerren manian eztg besterik: Ez seklan desira besten espusarik, Ez besten odolian har behin ere pharterik, Arima gaxuak khen eztezan thonarik. Jinko jaunak eman t hamar man, Man hoien begiratziaz har dezagn kas; Gero deusetan ere ez beldrrik hart, Ama birjina saintiak lagntren gt. Jess Jaunak Moisi Zinaiko mendian; Hamar man horik izkiribat ztian, Orok ikhas gitzan eta begira mndian, Beldrrik gabe agertzeko jjamentian. Bedatsian bazterrak berdatzen dirade, Josafaten badate heiagora egile; Han badate bai hanitx arima trixte, Seklan eternitatian kontsoliorik gabe. Khantoriak egin tit gogula jin eta Ene ustez ikhastia ororen komeni da; Gure salbatzeko bidia hoitan da, Eztakianik balinbada, ikhastia hun da. __________

FILIPEEKUAK
Khantore berri batz nahi tit khantat, Sjeta ere zer den hetan deklarat rxaphal gaixo bati zer zaion agit, Lmarik ederrena betzaio faltat. rxaphal gaxo horren phena doloria! Gald diz lagna, kitat herria, Desertietan diz bere egoitzia, Ala nik khen ddan fortna trixtia!

da lili ejerra, oi xarmagarria! Tallaz perfeita eta bilho hollia! Orai jiten nitzaitz adio erraitera: Itxasoz banuaz fortna egitera. Itxasoz juaiteko abisak khen tz, Ideia sinple hori othoi tz ezaz: Orai artin bezala biziko gtz, Bestela heriua deitaz kausat. da lili eijerra ez egin nigarrik, Bardin ez ahal dz orai profeitrik; Ene lagnak dira bortitan sarthrik Eta ni ezin pharti, maitia, zganik. Etzitiala pharti ez bihar artino, Zerbait arranjament egin artino; Orano nahi zntket mintzat haboro, Ameriketarat juan beno lehenago. Errak amodiua, ni ganik nuiz hua? Akabarazi gabe bihar abilua; Eztizadala segi osoki gogua, Xurit eztakhidan gazterik bilhua. Amodiuak niz aphal egotxi, Ezpeitt esperantxa sekla erremeti, Intertenit bai promes hunez bethi, Engajat nianian bestentako tzi. __________

ARENGARAIKO PRIMAREN KHANTORIA

Ahaire zahar huntan bi berset berririk, Alagrantziareki khantat nahi tit; Bihotza libratrik phena orotarik, Desir niana beitt orai gogatrik. Ihurk etzin erranen, ezpeitzin dri, Gogatren niala maitia jagoiti; Mintzo nintzeion bethi ahalaz uneski, Ene erranen gatik hura ezin kunberti. Abis bat eman nahi dit muthil gaztiari, Khorte egiteko desei dianari, Jarraiki dadin bethi pazentziareki, Gogor dria gatik seklan ez etsi. Maitiaren gana zuazanin amorioz, Bere florian bada ez izan lanjerus, Neskatilak beitira ordian handius, Bena gogatzen dira lzin inganioz. Goizan ipharra eta arratsen hegua Hola balinbada kursian da denbora;

Barnatikegi ez har othoi amoriua; Gazterik eztakizn xuri bilhua. Ihizlariak eztiz atzaman erbia Thiat gabetatik lehenik kolpia Gisa berian dz oi ene zorthia, Nik ere hala dizt gogat maitia. Zazpi urthe badiz ene khariua Ztan ezarri nila ene amoriua; Geroztik nindiagozn trixterik gogua Beldrrez etzintzadan z goga, gaxua. Zazpi urthez zitzaitzat onduan ebili Ene tronpat nahiz malezian bethi; Orai egiten dz aisa eni erri, Begiraiz Jinkuak z etzitzan pni. Zelko Jinko Jaunak bad pietate, Bere denbora diz errota egile; rglltsien bortxaz konberti erazle, Feit horrez orhit zite, maitia z ere. haa ihizlari arra hurin deno, Muthilak ere trende amoros direno; Neskatilen onduan doloruski mintzo, Desira kunplit eta haientzat akabo. Pikanki mintzo zira gizuner maitia, Ez, sunja bazeneza dzn estatia; Maite ezpalinban fidel izatia, Elitzeikez komeni hola mintzatzia. Persuna bat denian plazeraki galdrik Erramarkaule dz inkietatrik; Ene erranari othoi ez egin kasurik, Bestela eztkez ni baizik galdrik. Kontsola zite, kontsola, oi ene maitia, Eztate orai lze gure jntatzia; Zaldiz igorrien deizt zuri txerkaria, Hartan gaen jinen zia z eta frtia. Zaldi xuri bat badit zure zerbtxko, Zk plazer dznian hartan juaiteko; Aita eta amari errez adio, Ene ustez ezpeitzira tzlien haboro. Araneko sjeta, ororen lilia, Neskatila gaztetan parerik gabia; Hanitx plazer hart dz (dzn) haitat lekhia Barkoxen igaiteko zure zahartzia. Khantoriak hunt ntian eskapilareki; Sjeta den bezala ahal beza uneski; Jinkuak deiziela bier algarreki Mndian bizitze lze nioneki.

__________
Bertsio informatiko honen egilea: Josu Lavin; Urkiola, 1-1C 48990 - Getxo (Bizkaia)