Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecursu153mign
 PATROLOGLE
CURSUS GOMPLETUS
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMIGA,

OJJMM SS. PATMI, DOCTOHUM SCRIPTOIUIQIJE ECCLESIASTICORll,

SIVB LATINORUM, SIVE GR.BCORUM,

QVI AB JEVO APOSTOLICO AD TEMPORA INNOCENTII IIJ (ANNO 1216) PRO LATINIS
ET CONCJLIJ FLORENTINI (ANN. 1439) PRO GRMCIS FLORUERUNT :
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUjE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICE TRADITIONIS PER QUINOECIM PRIMA
ECCLESLE S^CULA,
juxta kditiones accuratissimas, inter se cumque nonnullis codicibus manu9cripti3 collatas, perquar dilioen-
ter castigata; dissertationibus, commentariis, variisque lectionibus continenteh illustrata; omnibus
operibus post amplissimas editiones quve tribus novissimis s^kculis debe.ntur absolutas detbcti8, aucta;
indicibus particularibus analyticis, singulos sive tomos sive auctore8 alicujus momknti 8ubsbquknti-
bus,donataj capitulis intra ipsum textum rite dispositis, necnon et tituli8 9inoularum paqina-
rum marginem superiorem distinguentibus subjectamque materiam signif1cantibu8, adorna-
ta j operibus cum dubiis, tum apocryphis, aliqua vero auctoritatb in ordinb
ad traditionem ecclesiasticam pollentibus, amplipicata j
pucentis et amplius locupletata indicibus auctorum sicut et opbrum, alphabeticis, chronoloqicis, jtat»-
&tic1s, syntheticis, analyticis, analogicis, in quodque religionis punctum, dogmaticum, moralb, litur-
oicum, canonicum, disciplinark, historicum, kt c.uncta aua sine ulla bxceptione; 3bd pr.ksbrtim
duobus indicibus immensis et generalibus, altero scilicet rerum, quo c0n9ult0, quidquid
non solum talis tali3ve pater, verum etiam unusqui3que patrum, nb uno quidem 0mi3s0,
in quodlibet thema scripserit, uno intuitu conspiciatur j altbro sgriptur/e
sacr-^e, ex quo lectori comperire sit obvium quinam patre9 et in quibu8 opkrum
suorum locis singulos singulorum librorum s. 8criptur.b vkrsus, a primo
geneseos usque ad novissimum apocalypsis, commbntati sint:
editio accuratissima, cfiterisque omnibus facile anteponenda, si perpendantur charactbrum nitiditas,
CHARTjE qualitas, INTEGRITAS TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, operum rkcusorum tum TARIKTAS,
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGI.* DRCURSU CON8TANTKR
SIM1LI5, PRETII EXIGUITAS, PR.ESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOQICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTBM
IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES jETATES, LOCOS, LINGUAS FORMA3QUR
PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.

SERIES LATINA PRIOR,

IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTOR*ES SCRIPTORESQUE ECCLESLE LATINjB
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III.
AGGURANTE J.-P. MIGNE,
Bibliothecte Clerl universae,
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTKLE RAMOS EDITORE.

PATROLOGLE TOMUS CLIII.

S. BRUNO CARTHUSIENSIUM INSTITUTOR. GUIGO GUIGO II, PRIORES CARTHUSIjE

I,

MAJORIS. S. HUGO LINCOLNIENSIS EPISCOPUS.

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,
IN VIA DICTA: AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 127.

1880
Ex typis sorjptati? dictsr' Societa* anonyma impressionis et librariae administrationuin viarumque ferratarura
PAULO DLPO.M. Directore.— Parisiis. in via dicta Jean-Jacrjues-Rousseau, 41. (Cl.) 45.4,80.

'

THE INSTITUTE OF
10 ELMSLEY PLACE
TOROiNTO 5, CANADA.

L '
1931
5 »53
 SjECULUM XII

S. BRUNONIS
CARTHISIANORUM INSTITUTORIS

[NEC.NON EJUSDEM S.£CULI

PRJXIPUORUM CARTHUSIENSIUM PATRUM

OPERA OMNIA
EX VARIIS ET MELIORIS NOT^ EDITIONIBUS NUNG PRIMUM IN UNUM COLLECTA

ACCURANTE J.-P. MiGNE,

BIBLIOTHECfii CLERI IXlVEKS.i:
SIVE

CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTI/E ECCLESIftSTIC/E RAMOS EDITORE.

S. BRUNONIS TOMUS SEGUNDUS, CETERORUM UNIGUS

VARI SIIS
APUD GARNIER FKATHES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,
IN VIA DICTA AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 127
:

1860
 ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CLIII CONTINENTUR

S. BRUNO CARTHUSIANORUM INSTITUTOR.

Exposilio in ornnes Epistolas Pauli col. 9
Epislolae duse 569
Sermo de contemptu divitiarum 569
Confessio 571

GLIGO 1 CARTHUSLE MAJORIS PUIOR GENERALIS V.

Epistohe 593
Meditationes 601
Consuetudines Carthusienses 631
Vita S. Hugonis episcopi Gratianopolitani 759

GUIGO II CARTHUSLE MAJORIS PRIOR GENERALIS.

Scala paradisi 785
Liber de quadripertito exercitio cella; 787

BERNARDUS CARTHUSL4E PORTARUM PRIOR.

Kpistolx - 885

JOANNES CARTHUSIiE PORTARUM MONACHUS.

Epistolie 899

STEPHANUS DE CHALMETO CARTHUSIANUS.

Epistola de perseverantia ordinis 931

S. HUGO EPISCOPUS LINGOLNIENSIS IN ANGLIA ORDINIS CARTHUSIENSIS

Vita S. Hugonis 937
Diplomata S. Hugonis 1 1

MAGISTER LAMBERTUS CARTHUSIENSIS DOMUS SQUILLACENSIS PRIOR.

Statuta 1249
 DIVI BRUNONIS
CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS

OPERUM TOMUS SEU PARS II

CONTINENS

EXPOSITIOIS IN OINES EPISTOLAS PAULI

REGENSITUS ET EMENDATUS

Studio ac labore P. Theodori Petr.ei, Campensis, Goloniensis Garthusise aluinni ; idque de

voluntate reverendissimi Patris generalis, totius ordinis ministri.

Ego autem sicut oliva fructifera in domo Dei.

(Psal. li, vers. 10.)

VENERABILI IN GHRISTO PATRI

DOMINO

HECTORI HOENIO, VITENSI,

Carthusioe Trevirensis Priori, ac provincios Rheni Visitatori prudentissimo,

Alphonsus, Aragonioe rex, ut vir erat litteris et earum cultoribus apprirae deditus, cum aliquando de
pretiosarum rerum jactura sermo haberetur, admodum reverende in Christo Pater, persancte affirmavit
malle se gemmas, uniones ac margaritas, quas quidem possidebat in omnem terrarum orbem diffamatissi-
mas, quam libros qualescunque amittere nimirum judicabat libros esse scientiarum scrinia, animorumpas-
:

cua, divorum oracula; nec damnosius hominem ab ulla re quam hisce conchis et canalibussapientiae abesse

posse. Quod si ille nec immensis opibus aestimavit quoscunque libros, nullum quippe rebatur adeo insul-
sum reperiri quin micam aliquam same doctrime saperet; quanto pretio pendant oportet Carthusiani clien-

tes sanctissimi patriarchae sui volumina, quibus religiosae perfectionis medulla et incognita illa filiis saeculi

dulcitudo concluditur? Haec profecto spiritualis penaria sunt, ad omnium alumnorum vestrorum necessita-
tem sic inslructa, et sacrae Carthusianorum familioe propria, alieno ut commeatu nihil egeat, iis vero defi-
cientibus, mox exterorum ordinum implorare abundantiam cogeretur. Haec domestica viridaria, quae salu-
berrimas segris sanisque animis herbas ac radices suppeditant. Hsec vestigia angelicee doctrinae, quam ut
haeredes sui sequerentur, bealissimus Bruno tribus post se monumentis consignatam reliquit.
Uiterioribus supersedeo; jam enim conspicaris, venerabilis in Christo Pater, quem in scopum hujus-
modi a me commemorari cocpta sint, videlicet ut satis tibi factum judices semestri induslria mea, qui curas
et facultates eo contuli, quo haereditaria illa suppellex operum divi patriarchae vestri a pulvere ac squalore

errorum tandem detergeretur, et vestigia, quce dixi, coelestis doctrinae, usu et temporis diuturnitate prope-
modum deleta, reformarem. Atque haec omniazelo excitatus R. P. V., quce apraesenti interitu vindicavit
in Lotharingia Carlhusiam Rutilanam ; Trevirensem vero ea vigilanlia hucusque tuetur, citius ut Argum
fallas, quam in illam vitii facies, excubante Hectore Hoenio irrepat. ,

Qusecum itasint, sicut dubitare nolim quinclarissimis utilissimisque passim facinoribus ipsius omnes boni
Patrol. CLIII. 1
11 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 12

nimiopere afficiantur, ita et secundum hunc tomum praefali D. Brunonis, quem ad universi S. ordinis vestri
emolumentum reeudi, et R. P. V. singulatim nuncupare visum est, gratum optalumque ipsi obventurum
confido. Valeat.
Colonise Agripp., prid. Kalend. Octob. 1611.
Venerabilis in Christo R. P. V.
observantiss.
Bernardus Gualteri, civis et bibliopola

Coloniensis.

DIVI BRUNONIS
EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULL
S. HIERONYMI
1 PFLEFATIO IN EPISTOLAS PAULI.

Primum quferitur quare post Evangelia, quse sup- A quasi destructor legis falsa suspicione liabebatur,
plementum legis sunt, et in quibus nobis exempla voluit tacilo nomine de figuris legis et veritate
et praecepta vivendi plenissime digesta sunt, volue- Christi reddere rationem, ne odium nominis in fronte

rit Apostolus has Epistolasad singulas Ecclesiasdesti- praetitulali, ulililatem excluderet lectionis. Non est
nare. Hac autem causa factum videtur, ut scilicet sane mirum si eloquentior videatur in proprio, id
initia nascentis Ecclesiae, novis causis existentibus, est Hebraeo quam in peregrino, id est in Greeco,
praeveniret, et ut praesentia atque orientia resecaret quo caeterae Epistolae sunt scriptae, sermone. Movet
vitia; et post futuras excluderet quaestiones, exemplo eliam quosdam quare Romanorum Epistola in primo
prophetarum, qui post edilam legem Moysi, in qua sit posita, cum eam non primo scriptam ratio
omnia Dei mandata legebanlur, nihilominus tamen manifestet. Nam hanc se proiiciscentem Hierosoly-
doctrina sua rediviva semper populi compressere mam scripsisse testatur, cum Corinlhios et alios jam
peccata ; et exemplum vivendi, libros ad
propter ante, ut ministerium quod secum portaturus erat,
nostram etiam memoriam transmiserunt. Deinde colligerent, lilteris adhortatus sit. Sed inde intelligi

quaeritur cur non amplius quam decem Epistolasad quidam volunt ita omnes Epistolas ordinatas, ut
Ecclesias scripserit. Decem sunt enim, cum ea quee prima ponerelur, quamvis posterior fuerit destinata,
dicitur ad Hebraeos; nam reliquae quatuor ad disci- -g ut per singulas Epistolas gradibus ad perfectiora
pulos specialiter sunt porrectae. Ut ostenderet No- veniretur. Romanorum namque plerique 2 tam
vum non discrepare a Veteri Testamento, et se rudes erant, ut non intelligerent Dei se gratia et

contra legem non facere Moysi, ad numerum pri- non suis meritis esse salvatos, el ob hoc duo inler
morum Decalogi mandatorum suas Epistolas desti- se populi conflictarent. Idcirco illos indigere asserit
navit; et quot ille praeceptis a Pharaone instiluit li- corrigi, vitia gentilitatis priora commemorans.
beratos, totidem hic Epistolis a diaboli et idololatriae Corinlhiis autem jam dicit scientiae gratiam esse
servitute edocet acquisitos. Nam et duas tabulas concessam, et non tam omnes increpat, quam cur
lapideas, duorum testamentorum figuram habuisse peccantes non increpaverunt reprehendit; sicut ait

viri eruditissimi tradiderunt. Epistolam sane Auditur inter vos fornicatio. Et iterum : Congre-
quae ad Hebraeos scribitur, quidam Pauli non esse gatis vobis cum meo spiriiu, tradere hujusmodi
affirmant, eo quod non sit ejus nomine titulata, Satance. In secunda vero Corinthii laudantur, et ut
et propter sermonis stylique distanliam: sed aut magis ac magis proficiant commonentur, Galata;
Barnaljae, juxta Tertullianum ; aut Lucae, juxla quos- vero jam nullius criminis arguuntur, nisi hoc tan-
dam; vel certe Clementis, discipuli apostolorum, tum, quod callidissimis pseudoapostolis crediderunt.
et episcopi Romanae Ecclesiae post apostolos ordinati. Ejjhesii sane nulla reprehensione, sed multa laude
Quibus respondendum est Si propterea Pauli non
: sunt digni, quia fidem aposlolicam servaverunt.
erit, quia ejus non habet nomen, ergo nec Philippenses etiam multo magis collaudantur, qui
alicujus erit, quia nullius nomine titulatur quod ;
nec audire quidem falsos apostolos voluerunt. Thes-
si inconveniens absurdumque est, ipsius magis salonicenses nihilominus in duabus Epistolis omni
esse concedenda est, quae tanto doctrinae suae fulget laude prosequitur, eo quod non solum fidem incon-
eloquio. Sed quoniam apud Hebraoorum Ecclesias cussam servaverint veritatis. sed etiam in per-
13 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — PROLOG. IN EPIST. AD ROM. U
secutione civium fuerint constantes inventi. Colos- A Et vosfratres imitatores facti estis Ecclesiarum Dei
senses autem tales erant, ut, cum ab Apostolo visi qucB sunt in Judasa : eadem enim passi estis et vos a
corporaliter non fuissent , hac laude digni haberen- contribulibus vestris, quceetillia Judctis? (I Thes.
tur. Etsi corpore, inquit, absens sum, scd spiritu vo- ii, 1.) Apud ipsos quoque Hebraeos eadam comme-
biscum sum, gaudens, ordinem vestrum
et videns morat, dicens : Nam et vinctis compassiestis, etra-
(Colos. n, 5). De dicendum est,
Hebrceis vero quid pinambonorum vestrorum cum gaudio suscepistis,
quorum Thessalonicenses, qui plurimum laudati cognoscentes vos habere meliorem et manentem
sunt, imitatores facti esse dicuntur. Sicut ipse ait : substantiam (Hebr. x, 34).

PROLOGUS SPECIALIS IN EPISTOLAM AD ROMAXOS.

Romani sunt qui ex Judaeis et gentibus credide- B semper in deserto contra Dominum murmurastis :

runt. Hi superba contentione volebant se alterutrum ad iEgyptum, unde vos manuvalida ejecerat, redire
supponere. Nam Judaei dicebant : Nos sumus popu- cupientes. Quid plura ? Ita patres vestri crebra pro-
lus Dei, quos ab initio dilexit et fovit, nos circum- vocatione Dominum irritaverunt ut omnes in ,

cisi ex genere Abraham, descendimus ex

sancta eremo morerentur, nec plus ex senioribus eorum
stirpe, et notus retro apud Judaeam lantum Deus. quam |duo homines terram repromissionis intra-
Nos de /Egypto signis Dei et virtutibus liberati, mare rent. Sed quid antiqua replicamus, cum, etiamsi
sicco pertransivimus pede, cum inimicos nostros illa minime fecissetis, de hoc solo nemo vos dignos

gravissimi fluctus involverent. Nobis pluit manna venia judicaret quod Dominum Ghristum, propheta-
Dominus in deserto, et quasi filiis suis coeleste pa- rum semper vobis vocibus repromissum, non solum
bulum ministravit. Nos die noctuque in columna suscipere noluistis, sed etiam morte pessima per-
nubis ignisque prsecessit, ut nobis in invio iter emistis ? Quem ut nos cognovimus, statim credidimus,
ostenderet. Atque, ut caetera ejus circa nos immensa cum nobis de eo antea non fuerit preedicatum. Unde
beneficia taceamus, nos soli digni fuimus Dei legem probatur quod, si idolis servivimus, non obstinationi
accipere, et vocem Dei loquentis audire, ejusque mentis, sed ignorantiae deputandum. Qui enira co-
cognoscere voluntatem. In qua lege nobis promissus n gnitum illico sequimur, olira utique sequeremur,
est Christus, ad quos etiam ipse se venisse testatus si antea cognovissemus. autem vos de generis
Sic
dicens
est, Non veni nisi ad oves qucrs perierant
: nobilitate jactatis, quasi non morum imitatio magis
domus Israel (Matth.)xv, 24) cum vos canes potius ; quara carnalis nativitas filios vos faciatesse sancto-
quam homines appellaverit. iEquumne ergo est ut rum. Denique Esau et Ismael cum de stirpe sint
idola hodie deserentes, quibus ab initio deservistis, Abrahae minime taraen in filiis reputantur. His
,

nobis comparemini ; et non potius in proselytorum taliter altercantibus, Apostolus se medium interpo-
locum ex legis auctoritate et consuetudine depute- nens, partium dirimit quaestiones, ut neutrum
ita

mini ? Et hoc ipsum non merebamini, nisi quia eorum sua justitia salutem meruisse confirmet, am-
larga semper Dei clementia voluit vos ad nostram bos vero populos et scienter et graviter deliquisse :

imitationem admitlere. Gentes etiam econtrario Judaeos quidem quod per praevaricationem legis
respondebant : Quanto enim majora erga vos Dei Deum inhonoraverint ;
gentes vero quod, cum cogni-
beneficia narraveritis, tanto majoris vos criminis tum de creatura Creatorem ut Deum debuerint vene-
reos esse monstrabitis. Semper enim his omnibus rati, gloriam ejus in manu facta mutaverint simu-
exstitistis ingrati. Nam ipsis pedibus quibus aridum lacra : utrosque etiam, similiter veniam consecutos,
mare transistis, ludebatis ante idola quae fecistis; et aequales esse veracissima ratione demonstrat, prse-
ipso ore quo paulo ante ob necem adversariorum ^ sertim cum in eadem lege praedictum et Judaeos et
Doraino cantaveratis, simulacra vobis fieri 3 po- gentes ad Christi fidem vocandos esse ostendat
poscistis. Illis oculis quibus venerando Deum in quamobrem vicissim eos humilians, ad pacem et
nube vel igne conspicere solebatis, simulacra in- concordiam cohortatur.
tuebamini. Manna quoque vobis fastidio fuit, et

ARGUMENTUM.
Romani sunt partisHi praeventi sunt a falsis apostolis, et sub nomine Domini nostri Jesu Chri-
Italiae.
sti m
legem et prophetas erant mducti. Hos revocat Apostolus ad verara et evangelicam fidem scribens
eis a Conntho, per Phoeben, mimstram Ecclesiae Cenchrensis.

PROLOGUS B. BRUNONIS.
Paulus nondum Romam venerat, sed per quosdam erat inconveniens altercatio. Certabant enim Judaei
discipulos ibi praedieantes, fidem susceperant aliquot se debere praeferri gentilibus, et gentiles econtrario
Roraani, partim genliles, partira Judsei inter quos digniores Judaeis debere se
, iieri asserebant. Causa

310
15 S. BRUXOXIS CARTHUSIAXORUM IXSTITUTORIS OPP. PARS II. 16

Judaeorum haec erat, quia repromissio hujus salva- A seu gentiles, ad fidem conversos; de quibus in hunc
tionis facta erat palribus eorum, ut Abraham, David modum agit : comprimendo primum gentiles, ne ef-
et caeteris ;
quia etiam et Deus illis dederat legem ferendo se, seu de sapientia, seu de libertate arbi-
et prophelas, quoe omnia praesignabant salvationem trii, sicque detrahcndo gratiae Chrisli, arbitrentur se
per Christum futuram, gentium autem innullo ho- digniores in tide quibuslibet qui fidem susceperint,
rum meminerat ; ideoque eos digne proeferendos esse cum per gratiam Dei solam fides et salvatio tribua-
genlibus in hac salvatione. Econtrario gentiles op- tur. Si enim de libero arbilrio se efferunt, in eo
ponebant, ideo Judceos debere judicari indigniores, utique plurimum rei sunt, cum habuerint naturalem
quia Deus lantam eorum diligentiam habuerat, ut
si scientiam, qua cognoscere possent creatorem suum
quae praemissa sunt illis tribueret, ipsi in omnibus sine omni docenle, negligentes Crealorem,creaturas
abusi fuerant bonis Dei praevaricando legem quam : adoraverunt, et csetera multa, ad deprimendam ela-
dederat contemnendo prophelas quos miserat ad
: : tionem gentilium ponit. In depressione autem Ju-
ultimum Salvatorem sibi missum damnantes cru- daeorum, quia eos magis obstinatos sensit, quasi qui
cis patibulo ;
quare potius in his deprimi quam exal- plures causas oblenderent, diulius immoratur, pro-
tari deberent ; sed ipsi gentiles merito pracferri bans non esse superbicndum eissi legem etprophe-
deberent, qui, ut primum audierunt verbum Dei, -p. tas habuerunt, cum, in quibus placare Dominum

fidem «4= susceperunt, et si ante non crediderant, quia debuissent, pnevaricando semper offenderint Deum.
nec legem nec prophetas habuerant, excusabiles sese Haec et alia multa ad compescendos Judaeos addu-
asserebant. Quam seditionemquia discipuli, quorum cit, et eo fine sic agit ut ntrosque, Judaeos et gen-
praedicatione conversi fuerant, scdare non sufiicie- tiles, subjiciat gratiae Dei, credentes nihil provenire
bant, miserunt ad Paulum , ut per magistrum [id] Judaeis ex genere, lege vel prophetis ; neque gentili-

efficerent, ad quod auctoritas eorum insufticienserat. bus ex ignorantia quam oblendunt, seu exlibero ar-
Ilac autem Paulus accepta occasione, scribit ad illos bitrio.

hanc epistolam, in qua materiam habes Romanos,

EPISTOLA AD ROMANOS.
CAPUT PRIMUM. C Non enim erubeseo Evangelium. Virtus
lizare.
••
Paulus servus Jesu Christi, vocatus apostolus, cnim Dei est in salulem omni eredenti, Judaeo
t segregalus in Evangelium Dei, quod ante promi- primum, et Graeco. Justitia enim Dei in eo revela-
« serat per prophetas suos in Scripturis sanctis de tur ex fide in fidem, sicut scriptum est : Justusau-
« Filio suo, qui factus est ei ex semine David se- tem ex fide vivit. Revelatur enim ira Dei de ccclo
« cundum carnem ,
qui pracdeslinatus est Filius Dei super omnem impictatem et injustitiam hominum
« in secundum Spiritum sanclificationis ex
virlute, eorum qui veritatem Dei in injustitia detinent :

« rcsurrectione morluorum Jesu Chrisli Domini quia quod notum est 5

Dei, manifestum est in il-
« nostri, per quem accepimus gratiam et aposlola- lis. Deus enim illis revelavit. Invisibilia enim ip-

« tum, ad obediendumfidei in omnibus gcnlibus pro sius acreatura mundi per ea quaefacta sunt intcl-
« nomine ejus : in quibus estis et vos vocati Jesu lecta conspiciuntur, sempiterna quoque ejus vir-
« Christi ; omnibus qui sunt Romae dilectis Dei vo- tus etdivinitas, ita ut sint inexcusabiles. Quia cum
« catis sanclis Gratia vobis et pax a Deo Patre, ct Do- cognovisscnt Deum, non sicut Deum glorificave-
« mino nostro Jesu Christo. Primum quidem gratias runt, aut gratias egcrunt : sed evanuerunt in co-
« ago Deo meo per Jesum Christum pro omnibus gitationibus suis, et obscuralum est insipicns cor
« vobis : quia fides vestra annuntiatur in universo -rv corum. Diccntes, enim se esse sapientes, stulti fa-
« mundo. Testis enim mihi est Deus, cui servio in cti sunt. Et mulaverunt gloriam incorruptibilis
« ppiritu meo in Evangclio
quod sine in- Filii cjus ,
Dei, in similitudinem imaginis corruptibilis homi-
« termissione memoriam vestri facio semper in ora- nis, ct voluerum, et quadrupedum, et serpentum.
« tionibus meis obsecrans, si quomodo tandem ali-
: Proptcrquod tradidit illos Deusin desideria cordis
« quando prosperum iter habcam in voluntate Dei eorum in immunditiam, ut contumeliis afficiant
« veniendi ad vos. Desidero cnim videre vos, ut ali- corpora sua in semetipsis quia commutaverunt
:

« quid impertiar vobis graliae spiritualis, ad confir- verilatem Dei in mendacium, et coluerunt, et ser-
« mandos vos id cst simul consolari in vobis, per
: vierunt creaturae polius quam Crealori, qui est be-
« eam quac invicem est fidem vestram atquemeam. nedictus in saecula. Amen. Propterea tradidit illos
« Xolo autem vos ignorare, fratres, quia saepe pro- Deus in passiones ignominiae. Xam feminae eorum
« posui venire ad vos, et prohibitus sum usque ad- immutaverunt naturalem usum, in eum usum qui
« huc, ut aliquem fructum habeam et in vobis, sicut est contra naturam. Similiter aulem et masculi,
« et incaeteris gentibus. Graecis acBarbaris, sapien- relicto naturali usu feminae, exarserunt in deside-
« tibus ac insipientibus debitor sum, ita quod in me riis suis in invicem : masculi in masculos turpi-
« promptum est et vobis, qui Romae estis, evange- tudinem operantes, et mercedem, quam oportuit,
 17 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IX EPIST. AD ROM. 18

erroris sui in semctipsis recipientes. Et sicut non A satis prius mirati fuerant, audientes Paulum praedi-
« probaverunt Deum habere in notitia, tradidit illos cantem genlibus, quem nunquam viderant, dederunt-
« Deus reprobum sensum, ut faciant ea quee non
in que Pauloet Barnabae dextras societatis (Galat. n, 9),
« conveniunt repletos omni iniquitate, malitia, for-
: approbantes doctrinam eorum, seque idem praedi-
« nicatione, avaritia, nequitia : plenos invidia, ho- care dicentes : Non quod Paulum consecrarent apo-
« micidio, contentione, dolo, malignitate ; susurro- stolum, quem ipse Deus consecraverat, sed concor-
« nes, detractores, Deo odibiles, contumeliosos, su- dantes doctrinam ejus, ut hi qui per eos converte-
« perbos, elatos, inventores malorum, parentibus rentur, unius et ejusdem fidei se esse crederent. Vel
« non obedientes, insipientes, incompositos, sine af- segregatus a lege ;
quia cum ego pharisa?us , id est
« fectione, absque foedere, sine misericordia. Qui custos, et de praecipuis in lege essem, et genere et
« cum justitiamDei cognovissent, non intellexerunt scientia, videns eam non valere ad salvationem, se-
« quoniam qui talia agunt, digni sunt morte non : paravi me ab ea. Quia si ego qui tantus eram in lege,
« solum qui ea faciunt, sed etiam qui consentiunt legcm deserui, quanto magis vos abea recedere de-
« facientibus. » betis, qui longe me inferiores estis ? Hsec ullima sen-
EXPOSITIO. tentia spectat ad Judacos tantum, prior vero ad utros-
Sicut mos est in Epislolis, salutem prsemittit, di- t> que. Hucusque commendavit propriam personam,
cens : Paulus qui prius Saulus a Saule et genus, et tum per humilitatem, tum per auctoritatem. Hic in-
nomen, etsaevitiam traxerat. Hoc autem nomen Pau- cipit commendare praedicalionem suam, dicens :

tus, Hebraea lingua sonat quietus. Unde sicut ex Segregatus, inquam, seu a lege, seu ab apostolis

auctoritate, quia hoc nomen apud omnes notum et aliis, veniens in Evangclium praedicandum. Evange-
honorabile erat, sic eliam ex auctoritale sua valet ad lium bonum nuntium dicitur, Evangelium dico Dei.

intentionem. Hic enim Paulus ut quielos et tran- Nova non per mi-
lex Dei specialiter esse dicitur, qui

quillos inter se redderet Romanos intendit ; vel si nistrum, sed eam per propriam personam docuit.

Paulus Latine dicatur, quasi modicus, iterum bene Vetus autem lex per angelum data est Moysi, et per
ad rem. Hic enim laborat ut Romanos, modicos et
Moysen data est Judseis quare non ita proprie di- ;

humiles per epistolamredditos, subjiciat gratise Dei. citur esse Dei, (juorfEvangelium, ante quam daretur,

Paulus, inquam, servus Christi Jcsu. Quia omnibus promiserat Deus, ut ille qui daturus erat. Promittere

modis ad humilitatem suadendam liic inlendit, ideo enim convenit ei, qui rem promissam daturus est.
nomini dignitatis, nomen praeposuil humilitatis. Di- Unde Deus quidem promisit prophetae vero velut mi- ;

cens : Paulus servus Christi Jesu regis et sncerdo- nislri, nec dare potentes, praedixerunt. In hoc autem
tis, qui solus regere valet, atque vesperlino suo sa- quod ait Deum hoc promisisse ab aeterno, notat ma-
crificio salvare. Servus etiam Jesu,
C gnam diligentiam Dei fuisse in hoc Evangelio, quod
id est Salvatoris,

praeter quem nemo salvare sufficit sic et vos exem- :

ante promiserat pcr prophetas, id est pereos qui fu-

plo mco nib.il de vobis confidatis, sed penitus subji- tura pracviderunt. Et quia fuerunt quidam pylhonico

ciamini servituti Jesu Christi. Paulus, inquam, servus spiritu futura praedicentes, quidam etiam divinitus

Christi Jesu, vocatus per gratiam Dci, non merito le-

inspirati prophetantes, ut Ralaam, nec tamen offi-

gis vel generis, sed per solam gratiam, ad hoc ut sit

cium hoc a Deo habentes, determinat prophetas
apostolus, cujus aactoritati vos obedire bonum est.
suos, qui et scienliam futurorum, et ministerium
Vel Paulus apostolus, non in occulto, sed vocatus prophetandi a Deo acceperunt. Et ut haec prophetia
ab omnibus, quia jam omnes cognoverunt me a Deo perpetuomaneret, promissa est in Scripturissanctis,

consecratum apostolum, unde magis mihi obedien- id est vel per Spiritum sanctum editis, vel sanctifi-

dum est. Quae utraque sententia valet ad ulrumque cantibus eos qui, sicut Scripturae docent, operantur.

populum, Judaeum seu gentilem comprimendum. Di- Hic ingreditur commendationem Christi, a quo prae-

versismodis vocationes Dei fiunt. Hic autem Paulus missa commendatione, ejus se accepisse apostolatum
vocatus est, et per afflictionem corporis exterius dicit : Scripturis, dico, habitis de Filio. Oinnis enim
et per vocem Christi dicentis : Saule quid meper Scriptura, etsi de Patre seu de Spiritu sancto agat,
,

sequeris ? (Act. ix, 4.) etinteriori inspiratione. Pau- D prsecipuc de Filio videtur agere, quia qusecunque in
lus hic segrcgatus, non determinat a quo, sed in Scripturis praxlicta fuere, per Filium consummata

quid, scilicet in Evangelium. Segregatus, inquam, sunt. De Filio, dico, non adoptivo, sed suo, id est

vel ab aliis apostolis quia illi constituti sunt praedi- consubstantiali ipsi et coaeterno. Qai Filius factus
;

catores Judaeorum, ego autem gentium. Cum enim est, id est facturam quamdam accepit.

Paulus ad tidem conversus, instructus esset per ali- Diceret aliquis : Quid hoc est miraculi, ut Filius

quot dies a discipulis qui erant Damasci (Act. ix, 27), cum Patre sempiternus faclus siitempore? Con-
in

continuo dc Christo inSynagoga docere coepit, quare tra hoc ait : Factus est dico, non secundum Deitatera,
praepositus Damasci voluit eum comprehendere, sed sedsecundum carncm, quamin sc Deitati personali-
a iratribus 4» per murum demissus est in sporta, ct ler univil in tempore. Carnem dico, assumplam cx se-

sic avasit manusejus, et inde abiit in Arabiam, prae- minc, id est ex camc David secundum genus malris ;

dicans ibi gentibus tribus annis, post quos rediit in Chrisli, in qua facturam carnis accepit. Ei, scilicet,
Hierusalem, ibique invenit Petrum et Jacobum, qui Dco, id cst ad manifestationem Dei, Nisi enim Chri-
19 S. BRUXONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 20

stus carnem assuraeret, rara vel nulla de Deo noti- A fides, non superbiendo derogare gratiae Dei hoc ;

tia hominibus esset. Christus similiter de Saloraone autem debere fieri, pro nomine ejus, id est ad glo-
seu Roboan natus esse dici posset ; sed quia ad Abra- riam nominis Dei. In quibus, id est inter quas gen-
ham et David factae sunt repromissiones de Christo, tes, estisxos Romani, etgentiles, etJudaei vocati, id

ideo de altero eorum, vel utroque natus esse dicitur est per vocationem gratiae Dei. Non ex merito vestro

ubique. Hic autem causa est quare sileat Abraham, ad tidem electi eslis, inquam, Jesu Christi, id est ad
et praeponat David. Per Abraham enira justi, quia ju- hoc ut sitis Jesu Christi ;
quia si modo Judaei vel-

stusfuit ;
per Davidpeccatoresplerumque, quia gravi- lent objicere se non debere subjici Paulo, cum
ter deliquit, accipiuntur. Sed hic ad peccatores sermo gentium tantum apostolus sit, errarent. Postquam
erat, utique se peccatores confiterentur, Paulus inten- enim inter gentes habitant, de apostolatu ejus sunt,

debat; et idcirco Davidin memoriam peccatorum hic cujus et gentes, ut si modo quilibet alienigense ve-

posuit. Qui Christus intempore quidem factus est sed ; niant in episcopium aliquod , etiamsi nalione alieni

T ab aeterno prasdestinatus, id est praeordinatus et sunt, propter habitationem tamen coraputabuntur de

dispositus est Filius Dei esse, assumendo carnem. ipso episcopio. Sic illi Judaei, quia ad gentes conlu-
Christus dico secundum quod Filius Dei est perma- lerant se, ingenlibus deputabantur. Paulus, inquam,
nens in virtute, id est in eadem divinitatis potentia -g talis et talis, apostolus Dei, scribit omnibus quisunt

semper cum Patre. Nec secundum Deitatem praede Romce. Ut auteminfideles excludat, subdit omnibus :

stinatus, sed secundum solam humanitalem. Prae- dico dilectis Dei, id est quos Deus diligit, et ut sui
fierent praeelegit. His dico ex dilectione et gratia
destinare enim de re quae non est dicitur Filius ;

autem Dei in principio semper fuit. Sed quia in Dei vocatis sanctis, id est ad hoc ut sint sancti,
Chrislo duae naturae considerantur, allera divina, sit vobis gratia, id est remissio peccatorum vestro-

altera humana, propter utriusque substantiae indi- rum ; et pax, id est tranquillitas animi, et perseve-

visam copulam dicitur plerumque de divina quod rantia in bonis, a Deo qui potest, Patre nostro, et

proprium est humanae ut hic, ubi dicitur praede-

: ideo voluntalcm habet ; et a Domino Jcsu Christo,
stinatus Filius, quod in natura Deitatis esse ne- qui similiter et vult et potest. Paulus multiplici et

quit ea similitudine qua, considerantes io homine

;
aspera increpalionc corrcclurus Romanos, ut beni-
corpus et animam, plerumque propter affinitatem gne sustineant aspera quae dicturus est ei, cosque
proprium corpori sibi se, gratias agenlem
reddat benivolos, praedicit
dicunt de anima quod est , et

econvcrso : quod genus dicendi in Christo expres- Deo pro bonis jam acceperunt, et de his quae
quae

sius cum ibi homo Deus, ct Deus homo

convenit, adhuc necessaria sunt illis omni solliciludine orare
dicatur. Inhomine vero corpus animam, et animara Deum. Quasi diceret Ego de instruclione vestri:

corpus dicere non licet.

^ multa dicturus sum vobis, scd primum ante omnia S
Cum autem referimus, sic qui Christus, neutram dicam quod amplius mihi gratum est, et de quo
naturam excludimus. Sed cum per partes exsequi- magis sum sollicitus : hoc scilicet, gratias ago Deo.

mur, quod divinae convenit divinae, quod humanae Gratias agere Deo, esttotum Deo attribuere, et nihil

attribuamus humanae. Christus, inquam, praedesti- honiini. Unde ait Gratias ago Deo, id cst bona
:

natus est fieri homo : non ex concupiscentia carnis, quae jam in vobis video, graliae Dei ascribo, ct non
sed secundum spiritum, idest de Spiritu sancto con- vobis Deo mco, qui quodam spirilali specialij modo
: f

ceptus est. Spiritum dico sanctificationis : qui eum meusest. Per Jesum Ckristum, quem solum niedium
sanctificavit in utero matris, immunem factum a habeo inter me et Deum. Vos autem per me trans-
peccatis. Quia Christus Filius Dei sit in virtute, ilis ad Christum, ct per Christum ad Deum. Et ideo

apparet ex resurrectione mortuorum, per hoc quod gratias dico per Chrisium. Vobis autem gratiae

resurgens a mortuis, mortuos fecit resurgere secum, agendae sunt per me Chrislo, et sic Deo. Fortassis

quod utique inauditum facere non posset, nisi Deus putarent alteri, vel Judaei solum, vel genliles, quod

esset. Mortuorum dico non omnium, sed eorum pro alteris tantum gratias agerel, id est bona eorum
tantum qui fuerunt Domini nostri Jesu Christi. Non soli graliae Dei ascriberet ne per hoc alter in alte- ;

enira infideles secum resurgere fecit. Unde dicunturD rum se cffcrat, ait pro vobis Romanis, seusitisJu :

illi potissimum consurrexisse Christo qui cum daei, seu gentiles, omnibus ago gratias, et bonae fi-
,

Abraham in Ebron sepulli sunt. Per qucm Jesum dci vestrae ipsi soli ascribo. Determinat unde gralias

Christum accepimus gratiam,id est remissionem. agat, dicens : Inde gratias Deo refero, quia fuics
Paulus, ut melius humilitatem suadeat, nomen humi- Dei in vobis est. Et vcstra fides vobis solis non pro-
litatis Accepimus etiam
praeponit nomini dignitatis. ficit, sed annuntiatur in universo mundo. Audito
upostolatum in omnibus gentibus. Spiritus enim san- enim quod Romae sit recepta fides Christi, quffi est

ctus Aposlolum gentium me constituit, ubi ait Se- : caput orbis, suscipiunt eam caeteri, imitando caput

gregate mihi Barnabam et Paulum ad opus, ad quod suum. Veie bonae veslrae fidei jam habitum, gratiae

assumpsil [atsumpsi] eos (Act. xm, 2). Accepimus, Dci honae ascribo, quia in orationibus meis racmo-
riam facio id est pro bonis qu;o babituri
inquam, in gentibus apostolalum, ad obediendum vestri ,

fidei, id est ad hoc ut praedicaremus fidem, et post estis Deum orans ipsi totum ascribo. Si enim bona
acceptam fidem, obediendum esse his quae admonet post fidem venientia, Dci gratiae ascribuntur, maxi-
14 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM.
me pro fide agendae sunt gratiaeDeo, quae hominem A landi sint, et Paulus de errore eorum doluerit, ut-
de solis peccatis Irahit ad justitiam. Et quod me- que errorem ab eis auferat sollicitus sit. Consolari,

moriam vestri facio, mihi testis est Deus ; quem si inquam, desidero in vobis per fi.de m vestram atque
ad testificandum quod falsum est advocarem, falsi- meam : factam eam, id est talem quse est invicem,

tatis reum judicarem. id est quae eamdem vicissitudinem habeat, ut sicut

Fortassis diceret aliquis : Quia Deum non curas, fides mea totum ascribit gratiae Dei, sic vestra

ideo leviter eum falsae rei testem advocas. Contra faciat. Yel aliter : Consolari cupit per fidem meam
hoc ait : Cui Deo ego servio ; servus autem ad testi- factam vestram, ut omne bonum credatis esse per
monium falsitatis, Dominum non vocaret. Servio gratiam Dei ; fidem vestram dico, factam eam, id
utique Deo in spiritu meo, id est ex voluntate, non est talem, quoe est invicem , id est modo suo sub-
ex coactione ; vel in spiritu, id est non in carnalibus, servientem, ut sicut ego (quod magistri est) praeci-
sed in spiritualibus servio Deo. Determinat in qua re piendo doceo, sic vos (quod discipulorum est) obe-
serviat, scilicet in Evangelio, id est in annuntiatione diendo discatis. Ego utique desideravi venire ad
Filii ejus. Hoc autem servilium magis tunc temporis vos, sed non potui, quia prohibitus sum. Prohibi-
gralum erat Deo, praedicare gloriam Christi, Filii Dei. tiones hae quandoque fiebant Paido per Spiritum
Inde mihi testis est Deus quod in orationibus meis sanctum, plerumque per pericula latronum, seu
g
facio memoriam vestri, id est facio Deum memo- tempestatum in mari. Quare autem venire prohibi-
rem vestri, sine intermissione, quia nunquam orans tus sum, nolo vos ignorare, fratres mei in fide.
intermitto vos. Posset quidem orare semel in mense, Si enim causam hujus prohibitionis diligenter in-
et sic parum esset eos tunc non intermissos fuisse. quiratis, vobis proderit ad correctionem, dum pro
Ideo ait In orationibus semper, id est omni die
: peccalo contentionis vestrae me esse prohibitum intel-
continuatis, memoriam vestri habeo, non solum ligetis. Hoc inquam nolo vos ignorare quia scepe propo-
orans, sed etiam obsecrans, in quibusdam sacra- sui venire ad vos, et prohibitus sum venire usque ad-
mentis et conjurationibus Deum obnixe postulans, huc. Ubi ait adhuc, ostendit se multoties prohibitum
si exauditus habeam iter vcniendi ad vos. Ilabeam esse, quasi diceret: Sicutsacpeproposui, sic saepe pro-
dico. Quomodo id est sub quacunquedifticultate hoc hibitus fui. Venire, inquam, proposui ad vos, ideo
fieret, seu latronem, seu tempestatem non curarem. ut habeam in vobis, quodethabeo in aliis, aliquem
Habeam hoc tandem. In hoc ostendit se diu deside- fructum, id est, vel ut vosme docente correcti, fru-

rasse, nec potuisse se efficere. Habeam iter ali- ctificetis in melius ; vel ut ego fructum mercedis
quando, id quocunque tempore, seu hieme,
est in recipiam, quia laboravi in vobis. Habeam, dico, in

seu aestate hoc fieret, non curarem. Item dico pro vobis, sicut habeo incceteris gentibus, id est, ut si-

spiritu in hoc, ut quod volo efficerem, et quia mullae cut alias gentes docui omnia referre gratiae Dei,

res effectum habent, quae Deo displicent, addit : In sic et vos edocti a me idem faciatis, nec a doctrina
volunlatem Dei. Nisienim Deus hoc vellet, effectum vestri et aliarum gentium cessare queo ; ego enim
hujus rei potius nollem quam cuperem. Ideo volui debilor sum, id est ex debito praedico, sic enim
venire ad vos, quia desidero videre vos ad hoc ut : mihi est injunctum a Spiritu sancto, Grcrcis ac bar-
impertiar vobis aliquid gratice. Vos quidem gratiam baris. Praeter Graecos omnes gentes vocat barbaros :

fidei jam habetis, sedcum, ad custodiam hujus, aliae sed Graeci semper sapientiam prae caeteris sectati
gratiae opportunae essent, ut gratia unitatis, non ta- sunt, et etiam in Graecia Paulus primum Ecciesiasde
men determinat quam gratiam quia ministraret ;
gentibus constituit; et in illis seu Gra?cis, seu bar-
eis omnem illam quam videret necessariam. Imper- baris, debitor sum, sapientibus et insipientibus
tiar dico aliquid gratiae, non S8ecularis, ut esset si quia apud Graecos sunt sapientes et insipientes ; et

conciliaret illos cum quibuslibet principibus mundi, sic apud barbaros. Et sicut aliis gentibus debeo,
sed gratiae spiritualis, id est quae gratia nutriat spi- sic debitor sum evanqelizarc vobis, Judaeis et genti-
ritum in vitam aeternam. Ne forte gratiam fidei, libus conversis, qui Romce estis . Quod scilicet evan-
quam a discipulis Pauli acceperant, inutilem opina- gelizare promptum est, id est paratum est, secun-
rentur, quia dixit se daturum illis gratiam, ait : Non D dum hoc quod in me est, id est in quanlum ad me
dico ut impertiar vobis gratiam ad initiandum vos in pertinet. Videte ne vos imparatos auditores inve-
fide (fidemenim sanam accepistis), sed ad confirman- niam. Vere promptum est in me, ego enim non
dos vos, id est ad confirmandam fidem vestram in erubesco Evangelium. Tribus modis erubescit quis
his quae fidem comitari debent, scilicet ut unitatem Evangelium vel cummiseriasChristi, crucem,mor-
:

habeatis. Nec alter alterum digniorem, seu indignio- tem, etc, stulte verecundatur praedicare; vel cum
rem gralia Dei judicetis. Hoc quod dico desidero corrupte vivens, justitiam timet praedicare, ne re-
O confirmare vos, id est desidero consolariin vobis prehendatur aliter docere, et aliter vivere ; vel [cum]
simul. Dbi ait simul consolari, ostendit se de er- ad confirmationem praedicationis suae virtus mira-

rore eorum doluisse ; ubi ait simul. innuit quod per culorum deficit.
doctrinam suam consolandi sunt ; et propter utrum- Scd Paulus nullo horum modo erubescebat. Pro-
que aequanimiter debere eos tolerare quamlibet as- pterea non erubesco Evangelium : nam in Evangelio
peram increpationem Pauli, cum et per hoc conso- prssto est mihi virlus Dci, qua et peccata dimitto,
23 BRUNOMS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 24

et miracula operor. Quod Evangelium dico, valens A cognitionem dc Deo, quam naturaliter habent,
omni credenti habendam salutem per fidem qua
in vel habere possunt, eam dctinent, id est retrahunt,

credidit : om nicrc tf^/idico, scilicet Juticeo primum, ne quod natura exigeret, ascendat ad aliquid magis
tempore credenti ; in Judeea enim ccepil Ecclesia de Deo agnoscendum. Detincnl utique cam in in-
Christi. Credenti eliam Grceco, id est gentibus, quia justitia, id est per mala quac operantur. Vcre impii
Graeci secundum scientiam caput erant gentium, veritatem Dei sic detinent quia quod notum est Dei,
;

ideo per Graecos quoscunque gentiles significat. Vel id est quod cognosci polest de Dco, illud manife-
ita Evangelium salus est credenti Juclceo, et Graeco stum est, si non in actu rei, tamen in illis, id est in
primum, id est maxime, quia sufiicientem salutem ralionibus eorum, et in potentia intellectus sui. Vcrc

dabit utrique. Yere pcr Evangelium habetur fides, quod notum manifcslum cst inillis omnibus
est Dei,

et per fidem salus aeterna. Nam in eo Evangelio polentialiler. Nam

Dcus manifcstavit in actu illis,
rcvclatur et cognitione et habitudine; ex fide, idest id est quibusdam illorum, hoc quod notum est Dei.

per fidem et Evangelio acceptam ,

justitia, id est Quod &i quibusdam revelalum est in actu, constat
exsecutio bonorum operum, per JLOquamj istitiam quia manifestum est in potenlia. Plato cnim ct
habetur salus aeterna. Quia si per Evangelium fides, quidam philosophi naturaliter cognoverunt esse

per fidem autem justitia, per justitiam vero salus -g unum Creatorem omnium, non lamen sine adjulrice

aeterna, igitur per Evangelium salus ; addit quiddam gratia Dei. Probat quod Deus quibusdam actu reve-
amplius, quod ad rem valet, sic : Rcvelatur ex fi.de lavit hoc, et modum revelationis subdit, diccns :

eundo in fidcm. Non sic ait ut diversas fides Vere Deus quibusdam revelavit. Nam invisibilia

intelligat, sed ut doceat multos gradus esse in ipsius divina3 essentiae conspiciuntur a creatura
fide. Romani sanam quidem fidem habebant de mundi, nec obscure scd lucide intellecta, pcr illa
Christo, sed hoc errabant, quia non omnia gra-
in quas ea sunt ; per invisibilia Patrem significat, quia

tice Dei attribuebant in quo gradu fidei Paulus eos

: a nullo ducit principium, sicut Filius ct Spirilus

locare intendit. Ex fide habetur justitia, et inde sa- sanctus a Patre. Ideo autem pluralem numerum
lus. Sicut scriptum est in Habacuc propheta Ju- : posuit, quia infirmilas humani intellectus non suf-

stusautemex fide vivit (Habac. n, 4). Per prophetam ficit considerare in Deo, nisi per interposilioncs
confirmat Evangelium ; ait enim propheta : Ex temporum, quae in eo naturalia et simul sunt et uno
fide quae per Evangelium habetur, fit homo justus, iclu (si fieri potesl)consideranda. Scmpiterna quoque
bene operando, et per justitiam vivit in aeterna virtus ejus, id cst ejus divinae essentise, idesl Filius,
salute. Hucusque blanditus est Romanis, dicendc qui virtus et sapientia Patris dicitur, semper cum
se sollicitum de salute eorum, ut sequo animo susci- Patre aeternus, et divinitas, id est bonitas. Unde ct
^
piant correctiones Aposloli. Hic autem primo ag- bonos homines, divinos vocamus. Bonitas, id est

greditur genliles, quos facilius posse corrigi intelli- dilectio ejus divinae essentiae, scilicct Spirilus

git, ut postea diutius in confutationc Judaeorum sanctus, qui nihil aliud cst quam bonitas' et di-
immoretur ; atlamen autem sic dicens ingreditur : lectio Palris et Filii. Haec, inquam, virtus et

Yere ex fide justitia ; et ex justitia salus. Nam per JL J. divinitas conspiciuntur intellecta, pcr ea quae
contrarium ex impietate, id esl ex non fide, seu ex facta sunt. Homo enim invisibilia intelligere nequit,
idololatria sequitur injustitia, id est mala opera et ; nisi per eaquae videt.Sedcum aspicil aliquem regem
ex injustitia sequitur ira Dei, id est damnatio aeler- magni imperii, pcr cum quodammodo intelligit, cum
na, saluti contraria ,
quod aequipollenter sic ait : regem longe majorem qui istum crcavit. Cum vero
Vere ex fide revelatur justitia; et sic salus. Nam videt virlutem scu sapientiam in aliquo, cogital

super omncm impietatem : super ad opposi-

dicit, multo magis virtutem esse et sapientiam in eo qui
tionem impielatis et cum dicit ; impietatem, magis
dedit illi. Sic de bonitale seu dilcctione Dei, per
est quam si diceret omnes impios. Si enim impios bonitatem creaturae potest cognosci. Hanc autcm
diceret, omnes quidem impios, sed non pro singu- virLutem et divinitatem in Dco naturaliter pensare
lis impietatibus opprimendos dicerct. Scd cum dicit suffecisset, etsi illa nomina, id est Filius et Spiritus

omnem impietatem, et omnes impios pro singulis, D sanctus ignorarcnt. Idem enim est virlus el divinitas
impietalibus punicndos esse insinuat. Super omnem seu dileclio Dei, quod Filius etSpiritus sanctus virtus
utique impietatem ; ex qua infidelitate procedit in et divinitas Dci per ca quae sancta sunt inlelligun-
justitia, id est perversa cogitatio vcl opcratio ; et tur. Ita ut homines sint inexcusabiles ex hoc, quia,
super omnem injustitiam revelatur, id est cognosci- cum cognovisscnt Deum, si non actu, tamen per
tur esse ira Dei venturi de ccclo in dic judicii. potentiam ejus inlelleclus naturalis, non glorifica-
Tunc enim revelabitur his qui usque ad dicm illum verunt Dcum, colcndo et honorando eum sicul Dcum
non crediderint Christum essc judiccm omnium. aut gratias egerunt, id cst bona cogitationis suce,
Yel ira Dei revelatur de caelo, quia ipsum clemen- non gratiac Dei, sed sibi attribucrunt. Deo quidem
tum in ornatu et factura sua ostendit metuendam non egerunt gratias, scd in cogitationibus suis sc
esse iram ejus, qui talem crcaturam formavit. efferentes cvanuerunt, a similitudine fumi, qui

Revelatur, inquam, ira supcr injustitiam hominum, quanto plus ascendil, lanto amplius niliil fit, et

corum hominum dico, qui veritatcm, id est veram quia superbicndo cvanuerunt, idco cor, id est
 25 EXPOSITIO IX EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 26

intelligentia eorum prius subtilis obscurata est pro- A quia servierunt creaturee et non Creatori, tradidit

pter superbiara, adeo ut tieret insipiens. Evanuerunt illos Deus pnvatos gratia sua in passiones ignomima;,
utique. Nara dixerunt sapientes esse se, id est a id est in ignominiosa peccata [facta], qua? licet caro

dono Dei, sapientiam suam esse. Et

seipsis, sine male concupisceret, tamen ipsa natura violentiam
vere cor eorum obscuratum est nam boc diccntes, : patiebatur, dum in se non naturaliter operaretur.

et ita esse credentes facti snnt stulti, et sic de Enumerat passiones ignominiae, dicens : Traditi sunt

superbia in ignorantiam, de ignorantia in stul- ulique in ignominias. Nam femince horum gentilium

titiam lapsi praecipitati sunt : adeo quod mutaverunt immutavcrunt naturalem usum viri in eum usum
gloriam incorruptibilis, id est ihvariabilis Ztei, praeter qui est conlra naturam, ut una abuteretur altera,
quem omnis creatura variabilis, et ideo corruptibilis quianaturalem cultum Creatori negaverant. Similiter
est ;
gloriam utique ejusDei mutaverunt noninverum autem, ut femina?, masculi, relicto naturali usu
hominem, sed in imagincm corruptibilis hominis. El femince, exarserunt in desideriis suis in invicem; ut
ut expressum facerent sibi simulacrum, mutaverunt alter alterum igne libidinis incensi concupierint, et

boc in similitudinem imaginis, id esl insimilem ima- sicut animus eorum desideraverat,opere complentes
ginem, colentes creaturam loco Creatoris. Prius in turpitudinem masculi in masculos. Etsic recipientes
,

sirailitudinem hominis ; dehinc in similitudinem volu- -g mercedem erroris sui, id est pcenam illius peccati.

crum; postea in similitudinem quadrupedum ; et post Quia, cum cognovissent Deum, non sicut Deum
hoc serpentium mutaverunt cuitum
in similitudinem glorificaverunt, recipientes hanc non in danrao pos-
et religionem Creat oris gentiles. Sicut dictuin est Quia : sessionis, vel filiorum , sed in semctipsis, quia ipsi
inintellectusuperbierunt, ideo intellectu privati sunt. iidem hac poena puniti sunt. (hmmutique mercedem
Quia iterum Creatorem respuerunt, in cultura creatu- oportuit, id est conveniensfuit eos recipere ; ut quia,

rae puniti sunt. Iterum quia, ut natura docebat, Deum quod natura monebat ne facerent spreverunt ,

glorificare noluerunt, sed, ad quod natura repugna- Creatorem et adoraverunt creaturam, recte compa-
bat, creaturas coluerunt, ideo adpeccata qiue contra ratum esl ut, pro hoc non naturali peccato, in non
naturam sunt, devoluti sunt, sicut sequitur : Propter naturale peccatum et pcenam peccati praecipitaren-
quod, id est quia quod contra naturam fuit, creaturas tur. Et sicut, quia in non naturali cultu creaturae

coluerunt. Ideo subtrahendo gratiam, tradidit illos peccaverunt, per non naturalia peccata puniti sunt
Deusin desideriacordis eorum, ut animo cuperent. sic quia non probaverunt Dcum habere in notitia,

Dehinc in immunditiam, id est in opus desideratse id est quia non habuerunt Deum in cognitione sua,

immunditia: : ad hoc, inquam, sic tradidit illos, ut quem merito cognoscendum ipsa natura probabat,
corpora sua afficiant, idestcontaminent contumcliis, id est quia in cognitione Dei sibi naturaliter con-
id est his pollutionibus, quae si violenter inferrentur
^
1

cessa, abutendo ea per superbiam peccaverunt :

eis, pro magna contumelia haberent ; afficiant dico ideo opportune cognitione priori amissa, tradidit
'
in semetipsis, id est vel aller in alterum, vel in illos Deus in reprobum sensum, quia recto sensu uti

semetipsis. Hoc intellexerunt debere fieri non a noluerunt. Tradidit, inquam, ad hoc, ut faciant ea
Deo, qui prius de intellectu se efferebant. tjinr non eonveniunt, id est qua? ipsa natura satis
Quod dixit su-perlus mutaverunt gloriam, id repetit, aperte intelligeret non convenientia esse. Primum
ut enumeret modos mutationis, dicens : Qui gentiles quia concessa cognitione abusi sunt, putantes hoc
commutaverunt vcritatem, id est cultum quem bonum naturalis intellectus a se et non a Deo esse,

naluralis veritas asserebat exhihendum esse Deo, privati sunt concesso intellectu , et Creatorem
in mendacium, id est in creaturas quas mendaciter derelinquendo contra naluram creaturas coluerunt,
tingebantessedeos, etpostquam tinxeruni, coluerwit, quare iterum per naturalia puniti sunt. Sed quia
id est adoraverunt eos. Deliinc etiam servierunt adhuc non poenituerunt post non naturalia, in alia
offerendo, et immolando creaturce. His tribus modis mala praecipitati sunt, sicut sequitur :

mutaverunt gloriam Dei : Prius mendaciter puta- Illos Dominus in reprobum

tradidit sensum
verunt idolum esse Deum ; deliinc adorando ; tertio illos dico rcpletos omni iniquitate, quia et omnes
hoslias immolando. Servierunt utique crealurse, D iniquilates habuerunt, et singulas ad plenum. Cum
judicantes hoc potius esse quam servire Creatori, dixit omni iniquitate, comprelieudit omnia quoe
qui Creator in ayersione eorum nihil perdit : est sequuntur ; sed ut magis illos deterreat, singula
enim bencdictus in omnia soecula, quidqiiid adorent genera iniquitatis enumerat, dicens : Vere omni
illi amcn, id est profecto ila est. Quod iterum
: iniquilate, quia repletos malitia. Malitiose euim age-
superius ait Tradidit illos Deus in dcsideria,\i\cre-
: banl in proximos, auferendo bona eorum, vel ver-
petit idem, ut pcenam peccati comparet ipsi pcccato. beribus eos afficiendo. Repletos etiam fornicatione.
Quia sicut, quod natura cxigebat, Creatori cultum Fornicationem vocat quidquid fit praeler legitimam
J. Sdenegantes, ad non naturalcm cultura creatu- uxorem, quae sicut causa gencrandoe prolis, sic

rarum se conlulerunt, sic ipsi in non naturalia pcc- causa vitandne fornicalionis dicilur. Repletos etiam
cata devoluti sunt. avaritia, illicite retinendo sua, vel concupiscendo
Enumerat ctiam ipsum peccatum quomodo in aliena ; et repletos nequitia. Vel a nequeo, nequis,
ntrumque sexum sit diffusum, dicens Propterea, : vel a oomine, quod est nequam, dicitur ncquilia ;
27 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II.

quia nequeunt se continere ab illicitis. Qui autem se A « facis ea, quia tu effugies judicium Dei ? An divi-
continere nequit, non est dicendus aliquis. Plenos « tias bonitatis ejus, et patientiae, et longanimitatis
etiara invidia ;
quia, licet non sibi cupiant bona « contemnis ? Ignoras quoniam benignitas Dei ad pcc-
aliorum, tamen eos non habere vellent haec bona. « nitentiam te adducit ? Sccundum autem duritiam
Plenos etiam homicidiis, quae non solum manibus, « tuam et impocnitens cor, thesaurizas tibi iram in

sed tractatione et consensufiunt.Plenos contentione « die ira?, et revelationis jusli judicii Dei ;
qui red-
quia inter se clamoribus et opprobriis litigant. « det unicuiquesecundum opera ejus. His quidcm
Plenos dolo ; quia aliud agunt et aliud cogitant. « quisecundum patientiam boni operis gloriam et
Plenos malignitatc ; quia contraria benignitati sem- « honorem et incorruptionem quaerunt, vitam aeter-
per in amaritudine animi sunt. Qui etiam suntsusur- « nam. His autem qui sunt ex contentione, et qui
rones, mala de proximo ad proximum transferentes « non acquiescunt veritati, credunt autcm iniquitali,
occulte; detractores etiam, bona qua? sunt auferentes, « ira et indignatio. Tribulatio et angustia in omnem
mala quaenon sunt imponentes. Ne ha?c duofacilia vi- « animam hominis opcrantis malum , Judaeiprimum
derentur ;
quia pro verbis tantum non se crederent « et firaeci gloria autem et honor et
; pax omni ope-
damnari, JL 3 aggravat haec duo, dicens : Susur- « ranti bonum, Judaeo primum et Gra?co. Non enim
rones et detractores, odibiles Deo. Eos etiam dico con- est acceptio personarum apud Deum. Quicunque
g «

tumeliosos, id est contumelias turpitudinis inferen- « enim sine lege peccaverunt, sine lege peribunt, et
tes sibi vicissim ; superbos, id est se superponentes « quicunque in lege peccaverunt, per legem judica-
aliis, velsuperponere cupientes ; elatos, quinec pares « buntur. Non enim auditores legis justi sunt apud
sibi, nec se majores pati possunt ; ut Caesar, qui « Deum, sed factoreslegisjustificabuntur. Cum enim
noluit pati majorem Pompeium, nec Pompeius pa- « gentes quae legem non habent, naturaliter ea quae
rem sibi Caesarem inventores etiam malorum seu
,
« legis sunt faciunt, ejusmodi legem non habentes,
malarum consuctudinum seu tormentorum non ;
« ipsi sibi sunt lex : qui ostendunt opus legis scri-
etiam obedicntcs camsiiibus parentibus, quod natura « ptum in cordibus suis, lestimonium reddente illis

admonet eliam in pullis avium ; insipientes, id est « conscientia ipsorum, et inter se invicem cogita-
indiscreti ad bonum et ad malurn ; incompositos et « tionum accusantium, aut etiam defendentium, in
vestimcntis, et per immodificationem membrorum :
« diecum judicabit Deus occulla hominum, secun-
per haec enim quae extra videmus, sic de interiori- « dum Evangelium meum, per Jesum, Christum. Si
bus pensamus ; sine affectione, id est sine applica- « autem tu Judaeus cognominaris, et requiescis in
tione animi ad aliquod dignum ; absque fivdere, id « lege, et gloriaris in Deo , et nosti voluntalem
est sine colligatione animi : quia enim foedera va- « ejus, et probas utiliora, instructus per legem •

lent ad nulrimentum fidei, ut semper multiplica- « confidis teipsumesseducem 4-4ca corum, >
luracn
rentur, prohibita sunt conjugia in eadem cognatione, « eorum qui in tenebris sunt, eruditorem insipien-
quae jam satis vinculo propinquitatis fuedcrata cst « tium, magistrum infantium ; habentem formam
qui etiam sunt sine misericordia : quia si quos vi- « scientiae et veritalis in lege. Qui ergo alium do-
derint miseros, non habent ad eos viscera miseri- « ces, teipsum non doces ;
non furan-
qui praedicas
cordke. In his omnibus gentiles pro praemissis pec- « dum, furaris ;
qui dicis non mocchandum, moe-
catis punili sunt. Sed quia necdum per ha?c pccni- « charis ;
qui abominaris idola, sacrilegium facis ;

tuerunt, praecipitati sunt in aliud malum, ut excae- « qui in lege gloriaris, pcr praevaricationem legis

cali promitterent sibi impunitatem peccatorum. « Deum inhonoras. Nomen enim Dei per vos bla-
Unde sic ait : Qui gentiles exca?cali sunt non inlel- « sphematur inlcrgentes, sicut scriptumest. Circum-
lcxerunt; quoniam illi qui talia agunt, ut pra?dicta « cisio quidem prodest, si legem observcs ; si au-
sunt, digni sunt morte aeterna. Hocmodo non intcl- « tem pra?varicator legis sis, circumcisio tua pra?-
iexerunl,cumr>r'msna.luva.\iler cognovisse?iljustitiam '. putium facla est. Si igitur praeputium justitias

Dei : qua cognitione privati dicti sunt ,

quia inde « legis custodiat, nonne praeputium illis in circum-
superbierunt. Digni uiique suntmorte : nonsolumqui « cisionem reputabitur ? et judicabit id quod ex na-
faciunte&pvxdic\ai,sedetiamquiconscntiuntfacie?i- D « tura est praeputium, legem consummans, te, qui
tibus. Consentire, secundum Ambrosium, est si quae « per litteram et circumcisionem praevaricator es
possit reprehendere taceat, aut hsec audiens adule- o legis. Non enira qui in manifeslo, Judarus cst ; ne-
tur. Si ergo facicntes praedicla mala, ct consentien- « que qua? in manifesto in carne est circumcisio ;

tcs eis, damnatione dignisunt, nemo gentilium mor- « sed qui in abscondito, Judaeus est, et circumcisio
tem hanc evadet. « cordis in spiritu, non liltera , cujus laus non cx
« hominibus, sed ex Deo est. »
CAPUT II.

EXPOSITIO.
« Propter quod inexcusabilis es, o homo omnis
t quo enim alterum judicas, teipsum
qui judicas. In Hucusque gentiles secundum priorem stalum salis
« condamnas. Eadem enim agis quae judicas. Sci- dehonestavit, oslenso quod de ignorantia excusari
« mus enim quoniam judicium Dei est secundum non possunt cum naluraliter cognitionem de Deo
:

« veritatem in eos qui talia agunt. Existimas autem habuerint qua propter pcccatum privali sunt. Uoc
,

< hoc, o homo, qui judicas eos qui talia agunt, et autem de solis gentilibus dictum transfundit hic in
20 EXPOSITIO L\ EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 30

utrosque, id est in Judaeos et gentiles, dicens utrum- A dum opera, cadunt in hoc malum, quod impunita-
que populum inexcusabilem. Quia si Judaeus dicat tem sibi pollicentur ; et iterum per malum impunita-
se fuisse peculiarem populum Dei de genere Abra- tis sibi promissae, ruunt in aliud, in hoc, scilicet quod
hae natum, legem et prophetas habuisse, cumque abutuntur bonitate et patientia Dei ,
quod ibi supra
sic Deo dilectus sit, non esse credendum quod Deus ait, quia tu effugies judicium Dei, idem supra signi-
hunc permittat perire adeo dilectum, licet errave- ficaverat, ubi ait. Non intellexerunt quoniam qui
rit, improperetque gentili quod salvatione indignus talia agunt, digni sunt morte (Rom. i, 32); in utro-

sit, cujus nec aliquando Deus memor fuerit si vero ; que agens de impunitate, quem sibi promittunt. Sed
econverso dicat gentilis Judaeum salute indignum, ibi tantum de gentilibus, hic vero de utrisque intel-
quia cum Deum per legem cognoverit, sicut Deum ligit, etanteputandoteeffugerejudiciumDei.contem-
glorificare noluit, seque ideo praeferendum putet nis divitiasejus bonitatis; dictumasimilitudine poten-

Judaeo, quia, ut primum de Deo audivit, statim cre- tis : quisi porrigeret cibum alicui, ille vero cui por-
didit,neque reum esse eorum quae per ignorantiam rigeretur indignans eo uti projiceret eum, vide-
peccavit contra utrumque agit Apstolus dicens
:
retur sic spernere non cibum, sed datorem cibi.

gentilem de ignorantia inexcusabilem, quia nalura- Sic ille non utens ea ad

qui abutitur bonitate Dei,
lem habuit cognitionem : Judaeum vero frustra in -g correctionem, ad quam Deus dat, hic reus est non
lege vel genere gloriari, cum semper deterior fue tantum praHeritorum, sed etiam contemptae majesta-
rit, unde meliorari debuerit, praevaricando legem, tis, Divitias bonitatis ideo dicit, quia Deus et tem-

fide degenerando ab Abraham, et similia. Quasi di- poralia abunde dat malis, quibus nec digni essent,
ceret : Propter quod, id est quia qui faciunt et qui ut, considerantes benignitatem Dei, revertantur ad
consentiunt, digni sunt morte : ideo tu, homo una- eum. Dat etiam magistros qui doceant, et intelli-

nimiter vivens et intelligens, omnis Judaeus et gen- gentiam qua ad Deum reverti bonum esse sciant,

tilis, inexcusabilis es, tu, dico, qui judicas, id est et multa alia. An divitias bonitatis ejus contemnis,
damnas alium. Si enim tu, Judaee, dicis te pra fe- j
et diwilias patientiae ejus, quianon in uno sed in mille
rendum gentili, quia dilectus Deo fueris, quem dicis peccalis te palitur; et divitias longanimitatis, quia

nec aliquando memorem fuisse gentilis ; vel si tu, per multa tempora correctionem tui sustinet, con-
gentilis, praeferas te excusatum perignorantiam Ju- temnis, inquam, ignorans quoniam benignitas Dei
daeo, qui Deum per legem sibi cognitum inhonora- per bonilatem, patientiam et longanimitatem, quan-
vit uterque inexcusabilis es : et gentilis, quia natu- tum in se est, adducit te ad pcenitentiam ? Benig-
ralera cognitionem habuit ; et Judaeus, quem lex et nitas Dei,quantum in se est, vocat te ad poeniten-
„„_~ de
naluralis iutellectus — „„
Deo docuit. Vere uterque
. „. n — tiam sed secundum duritiam tuam, id est secun-
;

inexcusabilis es, quia in eo condemnas teipsum, in dum actus tuos obstinalos in malo, et secundum cor
quo iu judicas alterum, sive Judaeus gentilem, sive tuum impamitens ; quia nec a malo opere recedis, nec
gentilis Judaeum. Si enim lex data damnat Judseum, te male operari intelligis. Sunt enim quidam in ma-

quia non custodivit eam : lex naturalis similiter lis operibus obstinati, qui taraen se male agere cre-
non custodita damnat gentilem. Vere teipsum con- dunt. Tu, inquam, secundum cor impoenilens, the-
demnas. Nam tu agis eadem quaz judicas, id est saurizas tibi iram, id est congregas tibi propriam
damnas in alio. Si enim tu, Judaeus, pro praedictis damnationem futuram in die irae, id est coramnnis
gentilemputas damnandum, tibi veroeadem scelera damnationis impiorum. Die enim revelationis justi
agenti, pro legeetgenere putas esse parcendum judicii Dei ; quia in die illo Christus esse judex om-
frustra opinaris. Econtrario, si tu, gentilis, damnas nium credetur ab impiis, qui semper hoc negave-
Jud.eum, quia legem habuit et non custodivit eam, runt. Tunc enim videbit eura omnis caro quiDcus :

in eo damnasteipsura praevaricatorem naturalis le- reddet tunc unicuique, et Judaeo et gentili, secun-
Vere in quojudicas altcrum, damnas teipsum.
gis. dum opera ejus, non parcens gentili pro ignorantia,
Nam nos, qui auctoritatis magnae sumus hoc, ,
nec salvans Judasura pro lege, vel genere Abraha\
quoniam contra agunt talia sicut praedicta
cos qui Quod dixit in toto, per partes exsequitur, dicens :

sunt, est judicium Dci, non secundum ignoran- D Unicuique reddet secundum opera. His quidem qui
tiam quam tu ,
gentilis , frustra praetendis : nec sunt boni operis, id est qui bene operatisuntst>cun-
secundum genus Abralue, in quo tu, Judaee, glori- dum patientiam, id est non abutentes patientia Dei,
aris sed secundum puram vcritatem, id est se-
, sed corrigenles se cum sustinerentur a Deo. Vel secun-
cundum actus singulorura, Judoei ct gentilis, J.S dum patientiara, quia aequanimiter toleraverunt quae-
nos scimus ; tu autem existimas, id est falso opi- cunque adversa pro Deo. Hisutique rcddet gloriam,
naris hoc, o homo, seu Judaeus seu gentilis, qui , id est clarilatem corporis et illuminationem animae.
judicas eos qui talia aguntquae praedicta sunt, et ea Etreddet /io?/o/r/»,quiain praesentiaChristiinterho-
tu ipse facis. Hoc, inquam, existimas, quia tu effu- norabiles ;quiacum angelisDei reddet etiam incor-
gies judicium Dei, id est unde alium damnandum ruptioncm, id est permanentem statum in gloria et

judicas, ex eodem
impunitum evadere credis. Pri-
te honore, quae per horam habere possent et perdere. His
mura quia putant tieri judicium Dei secundum Digni- cum hacdeterminatione dico qucerentibus vitam oetcr-
tatem vel indignitatem personarum, et non secun- nam,id estsi bene operenturamorc vitae afternae; non
31 S. BRUNONIS CARTIIUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 32

quaerentes inde temporalia luera vel gloriam mundi A dierint, sive eam solummodo operati sint illi justi-
; ;

hisqui suntbonioperis,sicreddet; /i/s autcm quisunt ficabuntur, seu fuerint gentiles, seu Judsei solum- :

ex contentione, id est qui se contentiose alternatim modo opus legis compleverunt. Hic versus qui se-
pra?ferunt, hoc vitium maxime reposcit quia ;
in hoc quitur, solummodo de gentilibus agil probans eos :

laborabant, et ab hoc eos deterrere nititur. His, in- salvari per legem naturalem, facientes eadem qua?
cmdim,(\u\c.ox\\.(ir\dux\\.etquinonacquiescunt vcritati, sunt scripta? legis, et damnaii si non feccrint. De
quando bonum suadelur eis; utRomani qui nolebant utroque agit hic versus, et de salute gcntilium pro-
acquicscerediscipulis Pau\i,sedcredcbant iniquitati, pter opus legis, ct dc damnatione eorumdem, si non
pra?ferentes se alter alteri; his utiquo erit ira , idest operati sint legem, ac si opponerelur Paulo : Dicis
a?terna damnatfo, et talis iraqua? sit indignatio. Im- quod quicunquc factores legis fuerint, salvabuntur,
pii enira in ignem posili graviter indignabuntur sed gentiles salvari non debent, quia eliamsi opus
sibi ipsis, quod male egerint, et interim dum illud legis faciunt, indifferenter hoc faciunt, non ducti
judicium morabitur, inomncm animam hominis ope- ratione [nomine], sed casu [causa], ut illi qui de
ranlis J.O
malum. Juda>i dico primum, id est nullis per Scripturas instructi sint.

maxime operantis malum quia et naturalis, et data?

;
Conlra hoc Paulus : Vere gentiles si fuerint facto-
legis reus est, et Gra'ci,\d est gentilis, qui denaturali-D res legis, justificabuntur, et econtrario si malum
lege solum arguilur, in animain operantis malum. operati sint, ira et indignatione damnabuntur ; ex
Juda?i indifferenter et Gra?ci erit tribulatio, id est merito debcnt salvari pro bono, et puniri pro malo.
damnatio et angustia. Hoc quod dixit indi-
est illud Quia ipsi sibi sunt lcx, id est naturalem legem in
gnatio, quia determinat de malo quod fieret, et post seipsis linbent : ipsi, dico, non habentcs legem ejus-
judicium et ante. De bono vero non ante, scd post modi, id est scriptam sicut Juda?i , et vere ipsi sibi
judicium dicit, quid illi futurum sit interim dum ve- sunt lex : cum hoc
quod gcntes qua? lcgem scri-
sit

niatur ad judicium. Operanti malum erit tribulatio. ptam non habent,'\d estgenliles,/a<:no?/ ea qutesunt
Omni vero operanti bonum : JucUeo secundum lem- lcgis scripta?, id est, qua? scripta lex pra?cipit, natu-
pus prunum bene operanti ; in Juda?a enim princi- raliter, id est naturalem legemsequentes. Necindiffe-
pium habuit Hcclcsia Chrisli ; et Grceco, id est gen- rentcr ca qua? legis sunt faciunt, quia qtti ostendunt
tili, posterius lcmxiora operanti bonum, er\l gloria, id per operationcm scriptum esse in cordibussuisopus
esl illa claritas et honor, quia inler honorabiles erit; legis, deserendo mala, adhaerendo bonis ; hoc enim
et pax, id est in gloria ct honore diulurna tranquil- est opus legis, dcclinare a malo et facere bonum.
litas. Vere Judseo et gentili indifferenter dabitur Quod si per legcm naluralem non creditis gentiles
gloria, si soluramodo bene operati sint. salvari, nihil hoc salutemeorum impedil ;
qu'\& indie
Nam apud Dcum non cst acccptio pcrsonarum, ut cum judicabit Deus, apparcbit opus legis scriptum
Jud;eum male agentem salvet, quia habuit legem ;
fuissein cordibus eorum. Tunc in illodie conscienlia

gentilein bene meritum reprobet, quia non fuit de ipsorum, qua?tunc omnibuspalamfiet (ibi cnimsingu-
carne Abraha?, cujus fidem melius est imitari, lorum JL T opera omnibus palam erunt), reddente
quam ab eo lineam generis trahere; cum multi illis testimonium de bonis seu malis qua? fccerunt.
de Abrabami carne, in gentes transierint, multi Multos enim testes tunc habebunt, cum conscientia
vero de gentibus, fidem Abraha? imitando, se di- eorum nemini occultabitur, et sicut de operibus, sic
gnos promissionibus Abrah* fecerint, et in Judseos conscientia eorum reddentc illis testimonium cogi-
reputati sint ut proselyli. Probat Deum non acci- tationum, quiasicut opera, sic justificabuntur eliam
pere personam Juda?i seu gentilis ;
quia utrumque cogitata. Cogitalionum dico accusantium eos, si

judicabit, et modum judicii futuri in ulrumuue ex- mala? sint; aut etiam defendentiumeos, si bona? sint:

ponit, dicens : Vere apud Deum non est acceptio per- et hoc inler se, quia quae mala fuerint, accusabunt
sonarum ; quia judicat omnes, et eos qui sine lege, bonaet invicem ;
quiaeconlrario bona impugnabunt
et eos qui in legesunt. Quicunqite enim pcccavcrunt mala. Ha?c pugna fict iu illis, quorum bona vel mala
sine lcge, id est non habenles legcm scriptam, ipsi incerta sunt ; sed in quibus bona sine admislione
perxbunt sine damnabunlur non de pra?-D malorum certa sunt, ut in sanctis, et inquibusmala
lege, id est

varicatione scripta? legis, sed tantum naturalis. Hoc sine refrigerio bonorum ceita sunt, ut in valde ma-
de gentilibus dictum est, et quicunquc peccaverunt lis, in his non erit accusationis hujus vel defensio-

in lege, id est habentes legem scriptam, ut Judtei, ipsi nis colluctalio sed certa salus, valde bonis; indu- :

judicabuntur per lcgem,'\d estdepra?varicalionedata? bitata damnalio, valde malis hoc autem testimo- :

legis adjuncta peccatis eorura damnabuntur. Oppo- nium operura et cogitalionum rcddel illis sua cons-
neret Juda?us, licet transgressus in lege fuerit, se cientia in die illo cum judicabit Deus occulta omnium
tamen non damnari, sed parcendum sibi a Deo. /iom/?ium,idestincertaeorum vel bonavclmala. Ju-
Contra hoc Paulus Vere habenles legem de peccato
: dicabit u\h\ueper Jesum Chrisium, qui constitutus

judicabuntur, quoniam apud Dcum non sunt justi ;

estjudex omnium secundum Evangelium meum, id

et si apud liomines revereantur auditores legis, id est secundum quod ego annunlio,quiaDeus perChri-
est qui solummodo legem audierunt, nec eam ope- stum judicabil omnia. Probavit gentilem possc sal-
rati sunt ut Judaei, sed factores legis, sive eam au- opus scripta? legis. Nunc
vari naturaliter, facientem
33 EXPOSITIO IX EPISTOLAS PAULI. — IX EPIST. AD ROM. 34

autem probare incipit nihil prodesse JutiVo, quod A Sacrilegium enim est crealuram quod naturaliter
Judaeus dictus est qui legem et circumcisionem ha- Creatori debet negare, cultum scilicet Deo. Tu
buit, nisi opus legis et circumcisionis impleverit, etiam qui gloriaris in lege, id est qui jactas te solum
dicens : Gentilis legem naturalem habuit, tu autem, legem habuisse, quare inhonoras Deum per prceva-
Jadaee, et naturalem et scriptam legem habuisti. ricationem legis? Praevaricari in lege est non facere
Considerandum est quod de Judaeo et gentibus quae facienda praecipit, et facere quae fieri interdicit.

secundum priorem statum agat Apostolus Tu, in-
quam, cognominaris Judceus, id est hoc dignitatis
cognomen habes, quod Judseus diceris. Ante Judam
Machabaeum illi solum de tribu JudaJudsei vocaban-
: Judaaiautem deserendo legem, faciendo contraria
legi, Deum
inlionorabant, quantum ad opinionem
hominum, nihil tamen gloriae ejus detrahentes. Ve-
re Deum, in quantum vobis est, inhonoratis, quia

tur, Israel autem omnes dicebantur, sed a Juda Ma- nomen Dei blasphematur per vos inter gentes. Cum
chabaeo, propter probitatem ejus dicti sunt omnes enim gentes videant vos contraria legi facere, justi-
Judaei. Concedo, ait Paulus, te cognominari Ju- tiam Dei profanare, cibis gentilium communicare,
daeum, quia tu requiescis in lege. Aliae enim gentes et similia, dicunt et putant Deum sic vos instituisse,
erroneae sunt, non habentes documenta vitae; sed lu nec satis provide tales cullui suo delegisse. Hoc Eze-
quietem habes in scientia legis, et gloriaris in Deo, -p chiel dixit, licet aliis verbis, de Judaeis inter gentes
quia in Israel tantum dicitur notus Deus (Psal. lxxv, dispersis, transeuntibus ad idololatriam. Unde Pau-
i). Aliae gentes quasi sine Deo sunt, unde te ja- lus sic ait : Hoc quod dico Deum blasphemari per
ctando gloriaris. Nosti et voluntatem ejus, scilicet vos, inter gentes dico, sicut scriptum est ; Scriptura
Dei, quid fieri scilicet velit, quid non. Et tu, instru- enim in hac re testimonium perhibet. Et quia praeva-
ctus per legem, probas utiliora, id est de utilibus ricatus es in lege, ideo circumcisio tua prceputium
legis utiliora discernere nosti. Confidis etiam teipsum facta est, id est non plus valet te esse circumcisum,
esse ducem ccecorum gentilium quia si qui de gen- ; quam gentilem praeputiatum. Sicut superius asse-
tilibus inJudaismum transire voluerint, doces eos prodesse quod Judaeus vocaretur, quod-
ruit nihil
observare Sabbatum et caetera legis, cum adhuc ne- que legem haberet ita probat hic nihil valere cir-
;

scientes quid haec significant caeci sint. Confidis cumcisionem illi, qui circumcisionis mysterium non
etiam te esse lumen eorum qui in tenebris sunt enim abscissio carnis significat car-
impleverit. Illa
cum enim illi observaverint Sabbatum, adhuc igno- nalem generationem, quae in peccatis est, debere
rantes mysterium Sabbati, illuminas eos docendo abscindi, et spiritualem generationem exinde esse
quid haec significent, et ad quid valeant, et sic de tenendam.
tenebris igrnorantiae educis. Confidis etiam te esse Diceret Judaeus : Si circumcisio sit praeputium,
eruditorem insipientium Judaeorum ;
quia si qui in C p r0 nihilo data est, cum non prosit. Contra hoc
lege insipientes sint, doces eos esse sapientes. Con- Paulus : Circumcisio quidem prodest ; si observes le-
fidis etiam te esse magistrum infantium ;
quia si gem circumcisionis, id est si, quomodo circumcisio
quid simplices nec fari de lege noverint, doces eos signat, omnia vitia a te circumcidas, prodest qui-
disputare de lege; te etiam habentem formam scien- dem, observata lege; sed, si sis praevaricator legis
tice, quia si quis velit considerare de lege quanta circumcisionis, non abscindendo vitia cordis, cir-
sit, sciat eam tantam esse, quanta scientia tua in cumcisio tua sic facta est praeputium, id est non est
ea est habentem etiam formam veritatis in lege,
; utilior tibi quam praeputium gentili. Circumcisio
quia et scientia legis, et quaecumque docet vera dicitur ipsa munditia carnis. Praepulium, id est
csse nosti. Possumus enim habere scientiam Ovidii, caro quae amputabatur, dicitur ipsa immunditia;
nec tamen vera esse scimus, quae ibi narrata intelli- quia caro ipsa reclinatorium sit libidinis. Et quia
gimus. Ergo, quoniam quidem dux es caecorum, et circumcisio lege circumcisionis non observata tit

de doctrina legis illuminans eos : Tu qui alium praeputium, igitur praeputium, si justitias legis cir-
doces, quare non doces- teipsum ? Sic cum debes cumcisionis custodiat, fiet circumcisio. Sed ne ali-
per legem proticere, rejiciendo opus legis, amplius quis audeat contradicere ,
ponit sub interrogatione,
reus esse convinceris. Tu etiam qui prcedicas nonj) dicens Siprceputium, idest gentilis (quemtuipsam :

furandum, quare fura m?Furabantur inter se Judaei immunditiam judicas, te autem circumcisionem,
res suas plerumque quod autem deterius est, fura-
; id est ipsam muuditiami, si, inquam, praeputium

bantur sanum intellectum de lege. Tu etiam, qui di- custodiat justilias legis circumcisionis, quod vitia
cis non esse mcechandum, quare mcecharis ? Meecha- cordis abscindat, etiam carne non amputata, nonne
bantur ad litteram, muechabantur etiam adulteri- prceputium illius custodienlis legem circumcisionis
num intellectum ponentes in lege, postquam sanum reputabitur in circumcisionem, id est : nonne sic
sensum legis furati fuerat. Tu etiam, qui abominaris proderit illi quetiadmodum circumcisio lex custodita
idola, id est qui gentiles, colentes idola, 18ncc circumcisionis ; et nonne praeputium quod est con-
homines vocandos esse judicas, quare sacrilegium summcuis, id est implens, lcgcm circumcisionis, et
facis, id est tu ipse quare colis idola ? Plerumque
: hocexnatura, id estper naturalem legemjudicabit,
enim Judaei ad culturam idolorum lapsi sunt facie- ; id est damnabit, te comparatione sui ? te, dico, qui
bant sacrilegium, dene°antes Christo cullum suura. es prcevaricator legis servaXte per litteram quialit-
;
 35 S. BRDNOMS CARTIIUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 36
teralem custodiam et spiritualem rejicis, A
eligis, et egent gloria « Dei, justificati gratis per gratiam
praevaricator etiam es per circumcisionem in carne « ipsius, per redemptionem quae est in Christo Je-
habitam, et in corde non observatam. Vere circum- « su quem proposuit Deus propitiatorem per fidem
;

cisio fit praeputium. Nam qui in manifesto, id est « in sanguine ipsius, ad ostensionem jusliliae suae,
solo nomine Judaeus est, bic non est credendus esse « propter remissionem praecedentium delictorum in
Judaeus neque cireumcisio quae est in manifesto,
; « sustentatione Dei, ad ostensionem justitise ejus in
et ita quod in carne tantum, et non in corde, haec hoc tempore, ut
« sit ipse justus et justificans eum
non est dicenda circumcisio. Probat iterum quod « qui ex fide est Jesu Chrisli. Ubi est ergo glorialio
praeputium (sicut dictum est) fiet circumcisio, di- « tua ? Exclusa est. Per quam legem ? Factorum ?
cens : Judaeus in manifesto, non est Judeeus, sed ille « Non, sed per legem lidei. Arbitramur enim jusli-
qui in abscondito, id est in operum exhibitione Ju- « ficari hominem per fidem sine operibus legis. An
dceus est, etsi non vocetur hoc nomine ; et circum- « Judaeorum Deus tantum ? Nonne et gentium ? Imo
cisio cordis facta in spiritu, id est spiritualiter « et gentium. Quoniam quidem unus est Deus, qui
implcta, non in littera, id est non litteraliter, ut « justificat circumcisionem ex fide, etpraeputium per
carnalis ; haec utique spiritualis est et vera circum fidem. Legem ergo deslruimus per
8 iidem ? Absit
19
!

cisio Laus cujus, id est

: quaelaudabiliscircum- ,-> „ Sed le°"em statuimus. »
cisio non est ex hominibus, sed est ex Deo. Deus

enim solus justitiam cordis dare potest homines ;

EXPOSITIO.
vero amputare carnem, et nihil aliud possunt.
Quia probavit superius praeputium fieri circum-
CAPUT III.
cisionem, et econverso circumcisionem fieri praepu-
« Quid ergo amplius Judaeo est ? aut quae ulilitas tium, opponeret per hoc Judaeus, nihilo plus sub
« circumcisionis ? Multum per omnem modum. Pri- Veteris Testamenti stalu collatum esse sibi, quam
« mum quidem, quia credila sunt illis eloquia Dei. gentili. Ad hoc refelleudum ait Paulus inserendo
i Quid enim si quidam illorum non crediderunt ? objectionem Judaei : Quia dixi praeputium reputari
« Nunquid increduliias illorum fidem Dei evacuavit ? in circumcisionem, et econverso, ergo propter hoc
« Absit Est autem Deus verax, omnis autem homo
! dicturus est mihi Quid amplius collatum esse Ju-
:

« mendax, sicut scriptum est « Ut juslificeris in ser- : dceo m veteri quam gentili ? aut quce utilitas
slatu,
« monibus tuis, et vincas cum judicaris (Psal. l, 6). » fuit circumcisionis Judaeo, cum genlili idem valeret
« Siautem iniquitas noslra justitiam Dei commeudat, praeputium ? Pro nihilo viderelur facta circumcisio,
quid dicemus ? Nunquid iniquus est Deus qui in lex superflue data, si absque his potuit bonum legis
« fert Secundum hominem dico. Absit Alio-
iram ? !
G ct circumcisionis haberi, sicut ostenditur in genlili
« quin quomodo judicabit Deus hunc mundum? Si Habuit utique Judaeus in veteri statu multo amplius
< enim veritas Dei in meo mendacio abundavit in collatum sibi (etiam si non observavit), quam genli-

• gloriam ipsius, quid adhuc et ego tanquam pec- lis quod enim circumcisus est et edoctus de caete-
;

« cator judicor ? Et non sicut blasphemamur et sicut ris in lege, praeparationes bonae fuerunt el quaedam

« aiunt quidam nos dicere, faciamus mala ut ve- instructiones, ad intelligendum fidem Chrisli. Sed
« niant bona, quorum damnatio justa est. Quid er- gentilis nullam penitus SO instructionem, praeter
« go ? Praecellimus eos ? Nequaquam. Causali enim naturalem intelleclum habuit. Non tamen amplius
« sumus Judaeos et Greecosomnes sub peccato esse, si- dico Judceo quod in fide Christi dignior habendus sit

« cut scriptum est quianon est justus quisquam, non

: gentili, sed utique magis praeparatus est ad fidem.
« est intelligens, non est requirensDeum (Psal. xm, Quare si non consensit fidei, magis damnatus quam
« 2). » Omnesdeclinaverunt, simulinutilesfacti sunt gentilis ; si vero consensit, non tamen gentilem di-
« non est qui faciat bonum, non est usque ad unum gnitale fidei excessit. Quaeris quid amplius collatum
« (Ibid., 3.) » Sepulcrumpatens est gultur eorum, lin- sit Judaeo ! Multum utique, et per omnem modum,
« guis suis dolose agebant, venenum aspidum sub et secundam animam, et secundum corpus, et in

« labiis eorum (Ibid.). » Quorum os maledictione et D unoquoque, et in corpore et in anima, multa bona
« amariludine plenum est, veloces pedes eorum ad ef- facta sunt Judaeo, quorum nihil gentilis habuil. In

« fundendum sanguinem (Ibid.). » Contritio et infeli- corpore, quia liberavit eos ab inimicis, et dedit eis
« citas in viis eorum, et viam pacis non cognoverunt terram repromissionis, etc. Inanima, quia instruxit

« non est timor Dei ante oculos eorum (lbid.).» Scimus eos per legem, et habuerunt cognitionem Dei, etc.
« autem quoniam quaecunque lex loquitur, his qui in Et multa similia contulit eis, et in corpore et in

« lege sunl loquitur, ut omne os obstruatur, et subdi- anima. De quibus ait Paulus : Mulla quidem reponere
« tus fiat omnis mundus Deo ;
quia ex operibus legis possem ad comprobandum amplius esse collatum
« non justificabitur omnis caro coram illo. Perlegem Judaeo quam gentili sed primum, id est quia hoc ;

« enim cognitio peccati. Nunc autem justitia Dei praecipuum, est ad probandum quod intendo ponam
« sine lege manifestata est, testificata a lege et pro- istud, ideo amplius collatum esse Judaeo, quia cre-
« phetis. Juslitia autem Dei per fidem Jesu Christi, dita, id est proposita sunt illis ad instructionem
« in omnes et super omnes qui credunt in eum. eorum eloquia Dei, praecepta quaeDeus dedilinlege
« Non enim est distinctio. Omnes enim peccaverunt, et prophetis. Contra hoc Judaeus ilerum : Per dala
 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 38

eloquia amplius non fuit Judaeo quam genlili, quiaA peccata hominum , tanto gloriosior appareret Deus,
non credidit eloquiis Dei. dimittens omnia, quotquot essent, accipientes inde
Vere ait Paulus : amplius per credita eloquia fuit occasionem ;
quia ubi abundavit delictum, super-
Judseo ;
quia si quidam illorum Judaeorum non cre- abundavit ibi gratia, et similia. Quod hic destruere
diderunt eloquiis Dei, et ideo reprobati sunt, quid ingreditur Paulus, et satis bene ad rem. Hic enim
impedit ad hoc ut non sit amplius collatum Judaeo probabit omnem salutem esse ex gratia Dei, et nihil
quam gentili ? Nihil utique impedit ;
quia, quantum ex merito hominis, dicens Quia omnis homo men-
:

inDeo fuit, praeparavit eos ad fidem, licet increduli dax reus invenlus est; Deus autem omnem reum
permansissent. Yere si quidam illorum non credi- justificans ex gratia in promissis verax est. Per hoc
derunt, nihil impedit ;
quia Deus, quod promiserat, apparel quod iniquitas nostra commendat justitiam
propter iucredulitatem eorum, implere nondimisit. Dei, id est commendabilem facit Deum, per solam
Nunquid enim incredulitas eorum quorumdam eva- gratiam justificantem homines a peccatis ; et hoc
cuavit fidem , id est implelionem promissorum Dei ? ulique verum est, quia quanlo gratia ejus copiosior
Nihil utique eorum quae promisit Deus iuexpletum est in remissionem peccatorum, tanto procul dubio
dimisit, et ideo nihil amplius impedit habuisse Ju- commendabilior est Deus. Sed licet quaecunque pec-

daeum, licet quidam in incredulitate damnati sint. _. cata sint dimittat, non tamen inde causam peccandi
Quaero an propterincredulos evacuata sit fides Dei? dat. Iniquitas nostra commendat Deum, sed si hoc
Sed absit hoc, ut fides Dei aliquo modo possit vel est, quod ex iniquilate nostra commendabilior sit
credatur evacuari ! quia, licet quidam illorum nou Deus, quid ad hazc dicemus ? Mirabile quid videtur
crediderint, tamen Deus est verax, id est impletor inde consequi. Ideo quid dicemus,quia nunquid Deus
omnium quae promisit. Deus utique verax est, sed iniquus est, quia infertiram, idestultionem,propter
ornnis homo quicunquesit, seu Judaeus seu gentilis, peccatum, quod commendabiliorem facit Deum ?
mendax est, id est peccator. Deus enim ad salvan- jEquitati videtur hoc esse contrarium. Hoc quod
dum veniens, omnem hominem sub peccato reperit, dico non satis esse sequum, quia punit peccatum
et secundum merita salute indignum. Unde palam quod commendat eum, quod totum dico secundum
est fidem et salvationem Dei Judans et gentilibus hominem, id est secundum carnaliter intelligentem.
aeque provenire ex gratia. Mendacium dicitur omne Sed ex me hoc dico absit hoc ut Deus iniquus sit,
:

peccatum : quia omnis creatura, quae naturaliter ob- quia peccatum punit Et hoc probat ab impossibili,
!

sequi debet Greatori suo, cum transgreditur man- dicens Yere Deus non est iniquus, inferens iram
:
;

datum Dei, mendosam facit naturam suam, dese- quia alioquin, id est, si Zteusiniquus esset, quomodo
rens puritatem in qua creata est. Quia Deus sit judicabit hunc mundum ? Non est credendum ut ille
verax, assero etiam per Scripturae testimonium. Hoc C qui constitutus est judex totius mundi, iniquus sit,

enim dico sicut scriptumest de veritateDei in psal- et hoc impossibile. Yere si iniquus est Deus, mun-
mo Deus procul dubio verax est. Ait enim David
: : dum non judicabit, quia nec me solum. Me autem
Justificeris in sermonibus tuis (Psal. l, 6), id est ideo non judicabit de peccato, quia sic gloriam ejus
justificandome, verus appareas in promissionibus augeo. Si enim in meomendacio, idest proptermeum
tuis. Illud utad continuationem psalmi legitur, in peccatum : abundavitveritas Dei,idest abundantius
quo agebat David multorum criminum reus, ut de ostenditur Deus ex veritate promissionis suae di-
proditione militis, de morte proximi, de illicita con- misisse peccata. Abundavit dico in gloria ipsius Dei
cupiscentia et adulterio agebat, ut horum omnium quia quanto plura dimisit, tanto gloriosior de mise-
consequeretur veniam, de qua certus erat per re- ricordia cognoscitur. Si utique peccatum meum
promissionem sibi de Christo factam, quae ad eos causa est gloriaeejus, quid adhuc, id est quare etiam
solum facta est qui per Christum salvandi erant in hoc mundo et ego (ut alios omittam) judicor, id
unde confidit se emaculandum ab hoc crimine, alio- est contemnor tanquam peccator? Deberem depec-
quin enim indignus esset futura salvatione. cato hoc argui,inquo augeo gloriam Dei ? Cur etiam
Praeterea notandum est quod cum David, nullum non facimus mala, ut bonamisericordiae Dei per hoc
pr3etendens meritum, ex sola gratia confidat se D veniant in augmentum, sicut nos blasphemamur a
salvandum, seque in peccatis contiteatur, quo ne- quibusdam credere ? Sicut etiam nos aiunt illi qui-
mo sanctior vixit in lege, neminem ex merito posse dem non solum credere, sed etiam dicere, et prae-
salvari, sed per solam gratiam. Justiticeris utique dicare hoc aliis, faciamusmala, id est certatim pec-
in sermonibus tuis, et vincas impios, cum judicaris cemus, utveniant bona, id est ut Deus habeat quod
ab illis non esse Filius Dei, cum vincas eos de multipliciter remittat. Damnatio quorum ita nos
hoc justiiicando homines sicut promisist. SJL Yel blasphemantium justa est, id est juste damnandi
vincas cum judicaris, id est participaris alicui, sunt pro hac blasphemia. Quia si pro peccato bla-
ut mihi. Aiunt enim me non salvandum propter sphemiae judico hos debere damnari, constat quod
peccatum, licet mihi repromissus sis. Hic quiddam non praedico quod peccare bonum sit. Hi autem qui
ingreditur Paulus, quod ab inceptoalienum videtur ;
sic sentiebant de misericordia, in misericordia esse
imponebatur enim ipsi et aliis apostolis, quod doce- gratiam Dei praedicabant. Quia superius probatum
rent bonum esse peccare, quia quanto plura essent est omnem hominem esse mendacem, et Judaeum
39 S. BRUNONIS CARTilUSIAXORUM INSTITUTORIS OPP. PARS. II. 40

et gentilem, igitur, o Judaee, dic mihi, quid, id est A rentur, tamen timorem Dei lunc non habuerunt ante,
quae causa est quare praecellere debeamus eos, sci- sed post oculos, quia contempserunt. Diceret for-
licet gentiles in salvationem? Nequaquam utique tassis Judanis hac dicta esse de gentili. Contra
prcecellimuseos.Vere nonpraecellimus. Caasati enim quod Paulus Tu, Judaeus, fortassis arbitraris haec
:

sumus, id est convenientibus causis et rationibus non esse dicla de te sed ego et quicunque sancti ;

comprobavimus Judazos et gen tiles omnes (neminem scimus, auctoritati quorum non est obnitendum,
excipio) esse non solum in peccato, sed ita sub pec- scimus utique quoniam quiecunquc loquitur lex, id
cato depressos, quod nemo per se posset resurgere, e>t psalmus iste, procul dubio loquitur his qui sunt

sine gratia adjutrice. Probat de Judseis quod omncs in lege, id est Judaeis; hocnos scire dicimus, ut per
sub peccato sint, dicens In eo quod dico omnes
: hoc dictum obstruatur omneos. Juda?oenim convicto
S3 Judfeos sub peccato esse, Scriptura mihi tesli- non est qui repugnet, cum gentilem sub peccato
moniumperhibet. Hoc enim assero sicut scriptum est non dubium sit ulli. Et sic convictis omnibus subdi-
in psalmo : quia nonest justusquisquam. Illud quia tus fiat omnis 7nundus,taimin Judaeis quam in gen-
in ordine psalmi legitur, non est utique quisquam tilibus, Deo ;id est contiteantur omnesper solam gra-

justus, id est deserens malum et faciens bonum, tiam Dei se salvari. Et jnstum est ut omnis mundus
Et hoc ideo, q\i\a. non est ([aisquam intelligens. Ideo-p subditus sit Deo, et nemo
quoniam non justi-
legi ;

autem non intelligunt,quia non est quisquam requi- ficabitur aliquis ex operibus legis coram Deo, etsi
rens Deum. Quia si Deum requirerent, utique intel- in oculis hominum justus videatur. Sed omnis qui
ligerent, et intelligentes sectarenturjustitiam. Nemo est in lege permanet ibi caro, id est carnalis. Vere
in Judaeis justus est, sed omnes declinaverunt male nemojustiticabitur exoperibus legis. Nam per legem
operando in seipsis. Quod nec sufficiens fuit illis, habetur cognitio peccati, et non justificatio a pec-
sed etiam facti sunt inutiles, id est depravationi catis. Quia si Moyses et David, sub lege
aliqui, ut

aliorum intendentes : qui adeo declinaverunt, quod justificaii sunt, non hoc habuerunt ex lege, sed per
non est inter eos qui faciat bonum. fidem Christi, quem Redemptorem credebant et ex-
Nec dico ut, pluribus a bono exclusis, aliqui in spectabant. Sic omnes justi sub veteri lege non per
bono remaneant sed non est inter eos faciens bo-
; legem, sed per Christum justificati sunt, quem cre-
num, eundo usque ad unum(Psalm. xm) quia nec : dentes exspectabant venturum.
unus faciens bonum inter eos relinquitur. Vel non
, Nota : in prima conditione hominis, homo super-
est faciens bonum, donec veniatur ad unum, id est biendo S3 cecidit ,
quem Deus diu exspectavit, ut,
ad Christum per fidem. Qui enim fide ad Christum si posset, per naturalemintelleclum resurgeret. Ad
venerit, hic utique bonum quod postquam homo se inefiicacem comperit, dixit
facit. Non est in eis qui

bonumfaci&l,sedguttureorumest patens sepulcrum; ^ quia, si legem haberet, per quam mala a bonis, et
1

quod receptis cadaveribus fetet, et adhuc ad reci- e converso bona a malis discerneret, sic tandem re-
pienda cadavera patet. Sic 1111 et de prioribus pec- surgere posset. Deus aulem, ut hominem ubique per
catis fetent, et adhuc ad patranda scelera inhiant ;
se impotentem ostenderet, dedit legem qua bona a
et (quod aperte facere non possunt) agebant linguis malis discernere posset ; nec tamen sic liberari po-
suis dolose (Psal. xiii, cxxxixi, aliud cogitando, et tuit. Deus utique sic futurum de homine bene co-
aliud simulando, et sub labiis eorum (Deut. xxxm, gnoverat, sed pro voto hominis et naturalem intel-
id est in corde quod est sub labiis, est venenum lectum dimisit, et poslea legem indulsit, ut, per
aspidum insanabile : quia nemo, quandiu consenserit haec concessa non liberatus, crederet se nihil osse
illis, poterit sanari.Os quorum Suddzomm p lenu m e*t per se, et sic ad gratiam Dei confugeret, quam Deus
maledictione. Maledicebant enim Christo, dicentes post naturalem intelleclum, post legem, quoe ad ju-
eum filium fabri, et similia. Plenum est eliam eos stificationem non sufficiebant, convenienter indulsit,
eorum amaritudine (Psalm.rx). Amaraverba dice- postquamjam necputari poterat aliudgenus salvatio-
bant, inclamantes : Crucifige, crucifige eum (Marc. nis.Et quia per legem sola cognilio peccati,igitur nunc
x, et Luc.xxm). Et pedes, id est affectiones eorum tandcm hoc oslenso, manifestajustitia est Dei sine le-
Judaeorum, sunt veloces ad effundendumsanguinem, j) gc, id est apertum est Deumjustificarecredentes, per
Prius enim voluntate effuderunt sanguinem Christi, solam gratiamsine omni lege.Illud autcm illativum est:
quam actu. Et quia adeo iniqui sunt, ideo in viis, id quse justitiaDei^e.s^/ica/rt estper gratiam fieri, a lege
est operibus, eorum est contrilio, id est miseraper Moysi et a caeteris propheiis. Probato quod justilia Dei
orbem eorum dispersio, facta per Romanos. Est iial sinelege, subjungit per quae fiat : per fidem scilicet,

etiam in operibus eorum infelicitas, id est anima- et per effusionem sanguinis Chrisli, dicens : Justitia

rum damnatio, quee sola infelicitas dicenda est. Et Dei non fit per fidem Jesu Christi
pcr legem, sed fit

hoc totum fuit eis ideo, quia cognoscere noluerunt in omnes illos qui credunt. Quicunque enim in Chri-
viam pacis, id est Christum, per quem itur ad veram stum credit, justificabilur a peccatis, et etiam super
pacem. Et sicut non cognoverunt eum dilectione, omnes ;
quia justificatus nunquam tantum mercri
sic nec etiam timore. Nonest enim timor Dei ante potest, quin gratia Dei meritum ejus retribuendo
oculos eorum : quia etiamsi in natura timorem Dei superet. Vere omnes juslificantur per fidem. Nam
haberent; et Deum timendum esse bene reminisce- non est distinctio, ul hic justificetur per meritum,
u EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 42
hic per gratiam, propterea non est distinctio, quiaA sicut Judaeorumgentium creator est? Non so-
ita et

omnes, tam Judaei quam gentiles, peccaverunt,ut su- lum Judaeorum, imo etiam gentium Deus est. Quia
pra^ostensum esl; et ideo omnes egent gloria Dei, id si aeque gentiles creavit ut Judaeos, constat Deum
est justiticari per Deum : in qua re gloriosus appa- utrosque velle aequaliter salvare. Vere qui Deus est
ret Deus. Judaeorum, est Deus gentium quoniam quidem unus ;

Egebant utique gloria Dei ,

quia justificati sunt est Deus omniura. Quia si unus tantum est Deus,
gratis sine merito eorum ; per gratiam ipsius, id est constat eumdem esse Deum gentium quem et Ju-
per effusionem sancli Spiritus, cujus gratia data est daeorum. Quandoquidcm unws gentium et Judaeorum
per praecedentem redemptionem, quce est in Christo est Creator, constat quod hic unus idem est, quiju-
Jesu id est per datura pretium sanguinis Christi :
stificavit circumcisionem, id est Judaeos ex
,
fide, et
quem Jesum DeusVatev proposuit, idestin propatulo nonperlegem, et qui justificavit prcepuiium, id est
hominera factum mundo exposuit propitiatorem. In gentiles similiter per fidem. Hi qui insidiantur lit-

Christo enim Deus propitiatus esl mundo per fidetn, terae, dicunt quiddam expressius notari, per hoc
id est his qui sanam fidem de Christo habent. Pro- quod ait ex fide, quam ubi ait per fidem. Vult enim
piliatorem etiamin sanguine ipsius Chiisti ;
quia nec designare dicens ex fide, quod nec etiam aliquod
fides sine effusione sanguinis, nec sanguis sine fide -g initium justificationis habuerint Judaei nisi ex fide.
ad salutem proticeret. Deus utique sic proposuit De gentibus vero quia nulla erat dubietas, non sic
Christum ad ostensionem justitice, id est, ut osten- expressit. Sed Augustinus dicit aequipollere ex fide
deret sejustum etveracem, propterremissionem de- et per fidem, cum alibi dicat Apostolus Judaeos per
lictorum prxcedentium, id est, ut remitteret delicta fidem, gentiles ex fide justificari. Et quia dicimus
Abrahae et justorum, praecedentia in sustentatione per fidem solam justiticari sine operibus legis, ergo.
Dei. Deus enim eorum cum fierent patienter
delicta hoc destruimus legem per fidem in-
id estan propter
sustinuit, donec tempore gratiae purgaret illos ab
in ductam ? Absit hoc ut fides legem destruat Nos uti- !

eis. Proposuit etiam Deus Christum propitiatorem que non destruimus, sed potius statuimus, idest sta-
o.d ostensionem justitice, id est, justificationis ejus, bilem et valentem comprobamus fuisse legem. Nisi
scilicet, ut in hoc tempore gratiae omnibus satis enira fides sequeretur quaejustificaret, pro certo lex
ostensum esset ; cum neque naturalis intellectus, vetus irrita esset quia neque res, neque figura fie-
:

neque lex data a vinculo peccati liberaret, quod ret. Sed modo valens esse probatur, per hoc quod
solus Deus justificare posset. Hoc, inquam, osten- figuravit gratiam, quae sic justificaret per fidem.
deretur utsit Deus, ipsejustus, id est, verax in com- Vult etiam comprobare per exemplum Abrahae
pletione promissorum ; et ut sit justificans omnem quod lex justificare non possit, et ad hoc fides sola
eum a peccatis^ui est exfi.de Jesu Christi. Quando- C sufficiat, qui priusquam legem circumcisionis habe-
quidem (ut supra probatum est) omnis justitia per ret, per fidem solam justiticatus est, dicens.
fidem est, et in omnes. Non enim distinguitur Ju-
deeus a gentili, cum omnes aeque peccaverint ; ergo,
CAPUT IV.
o Judaee, ubi est tua gloriatio ? Non tibi relinquitur
unde jam glorieris in lege, cum per legem nulla sit « Quid ergo dicemus invenisse Abraham patrem
justificatio, sed omnis pertidem. Propterea e xclusa, « nostrum secundum carnem ? Si enim Abraham ex
id est ablata est tua gloriatio, qua per legem teprae- « operibus legis justificatus est, habet gloriam, sed
ferebas gentili. Sed per quam legem exclusa est glo- « non apud Deum. Quid enim .
Scriptura dicit?
rificatio tuae legis? An per similemlegem factorum « Credidit Abraham Deo, et reputatum est illi ad
ablala est? Lex vetus erat lex faclorum ;
quia simi- « justitiam (Gen. xv, 6 ; Galat. m, 6 ; Jac. n, 23). »

liter necesse erat in ea operari immolando, caeteros « Ei autem qui operatur merces non imputatur se-
ritus carnales observando, velul in agro aut 2^5l « cundum gratiam, sed secundurn debitum. Ei vero
vinea. Quia si Deushuic legi factorum aliam similem « qui non operatur, credenti autem in eum qui ju-
legem superinduceret, videretur incongruum et in- « stificat irapium, reputatur fides cjus ad justitiam
differens, ut per facta facta repelleret. Ideo ait non D « secundum propositum gratiae Dei ; sicut et David
per legem factorum exclusa est gloria tua ; sed per « dicit beatitudinem hominis, cui Deus accepto fert
legem fidei, id est per fidem justificantem, cujus » justitiam sive operibus : « Beati quorum remissae
fidei lex est Evangelium. Vere per fidem excluditur « sunt iniquitates et quorum tecta sunt peccata.
gloriatio tua : nam fides sola justificat, sine omni « Beatus vir cui non imputavit Dominus peccatum
opere legis. Et huic loco inserit auctoritatem, di- « (Psal. xxxi, 1). » Beatitudo ergo haec in circum-
cens : Ego etjusti mecum arbitramur juslificari ho- « cisione tantum manet, an etiam in praeputio? Di-
minem per solam fidem sine operibus legis, id est « ciraus enim quia reputata est Abrahae fides ad
licet nulla praecesserint opera legis, sola tamen fi- « justitiara.Quoraodo ergo reputata est, in circum-
des sufficit ad hominis justificationem. « cisione, an in pneputio ? Non in circumcisione,
Diceret Judaeus Concedo per fidem justificari,
: « sed in praepulio. Et signum accepit circumcisionis
sed solos Judaeos. Contra hoc Paulus Non est cre- : * signaculum justitiae fidei quae est in praeputio, ut
dendum quod Deus Judteos solos per fidem justiticet. « sit pater omnium credentium per praeputium , ut
An enimDeuscreator est tantumJudceorum ? Nonne « reputetur et illis ad justitiam. Et sit [alias, ut]

Patrol. CLIIL
43 S. BRUXONIS CARTIIUSIAXORU.U INSTITUTORIS OPP. PARS II. 44

« pater circumcisionis, non his tantum qui sunt ex A legis justificari, sed fides justificat , teste Scriptura.

« circumcisione, sed et his qui seclantur vestigia Quid enim Scriptura dicitt Hoc scilicet, Abraham
« fidei, quae est in prseputio patris nostri Abrahae. crcdidit Dco, et illud credere reputatum estci adju-
« Non enim per legem promissio Abrahae, aut se- stitiam, id est per fidem qua Deo credidit, meruit

« mini ejus, ut haeresesset mundi, sed per justitiam justificari. Reputatum est, ideo dicit, quia multo-
« fidei. Si enim qui ex lege 25 haeredes sunt, exi- ties et diversis temporibus rcpromisit hoc illi

« nanita est fides, abolita est promissio. Lex enim Deus, et nulla vice Abraham haesitavit, sed sempcr
« iram operatur.Ubienimnonestlex,necprtevaricatio. credidit. Quia dixit de Abraham, euin scilicet jusli-

« Ideo ex fitle ut secundum graliam tirma sit pro- ficatum per fidem, non per opera legis, adaptat
et

« missio omni semini : non ei qui exlege est solum, omnibus dicens : Non soli Abrahae hoc fit, nihil sci-
« sed et ei qui ex fide est Abraha?, qui pater est licet justificationis invenire ex operibus lcgis, sed
« omnium nostrum : sicut scriptum est : « Quia pa- etiam omni ciqui operatur, id est qui legemoperum,
« trem mullarum gentium posui te (Gen. xvn, 5), » id est veterem, et non gratiam sequitur : illi non
« ante Deum cui credidisti : qui viviticat mortuos, computattir mcrces secundum gratiam, id est iste

i et vocat ea quae non sunt, tanquam ea quae sunt quserit remunerari non pcr gratiam Dei, sedsecun-
« Qui contra spem in spem credidit, ut fieret pater ~ dam debitum, id estsecundum quod meritis opcrum
« multarum gentium secundum quod dictum est ei suorum debetur. Ei vero qui non operatur, id est qui
« Sic erit semen tuum, sicut stelhe coeli, et tanquam legem operum non sequitur, sed credenti in eum qui
« arena maris (Gen. xm, 15). » Et non infirmatus justificatimpium, id est qui ex impio, si credidit, fa-

« est in fide, nec consideravit corpus suum emor- cit justum, fides, inquam, ejus credentis reputatur
« tuum cum jam fere centum esset annorum, et
:
illi ad justitiam : quia justificatur sine omni me-
« emortuam vulvam Sarae. In repromissione etiam rito : per solam tidem , sicut supra ostensum est in
« Dei non hsesitavit difiidentia, sed confortalus ex Abraham. Vel aliter : Licet dixerim per fidem solam
« fide dans gloriam Deo, plenissime sciens quia sine lege justificari, tamen ci qui operatur, id est
« qusecunque promisit Deus, potens est et facere, qui tempus habet operandi, non est vacandum olio,
« ideo et reputatum est illi ad justitiam. Non est sed bene operando credendum est venienti gratise.
« autem scriptum tantum propter ipsum, quia re- Non enim talibus qui setatem operandi habent impu-
« putalum est illi adjustitiam, sed et propter nos, tatur merces sed fit retributio, non gratia tantum,
;

« quibus reputabitur credentibus in eum. Qui sus- sed secundum debitum.id est sic debent mereri, 26
• citavit Jesum Christum Dominum nostrum a ut per merilum adjuvent gratiam. Ei vero qui non
« mortuis. Qui traditus est propter delicta nostra, et operatur, id est qui non habet tempus operandi ut
< resurrexit propter justificationem nostram. » ~>
pueri statim morientes, sed credenti in eum qui per
fidem justificat impium, illi reputatur fidcs ejus ad
justiliam, id est sola fides sufficit ad justificationem
EXPOSITIO.
ejus, cui tenera aetas opera negavit.

Quoniam quidem ex operibus legis nulla justifica- Sicut superius probavit per exemplum Abrahse,
tio, sed perfidem tantum, ergo quid dicemus ? Abra- omnem credentem juslificari per fidem, ita hic pro-

gentium ut Judseorum se- bare incipit per auctorilatcm David, omnem, justili-
ham patrem noslrum sic

cundum fidem invenisse secundum carnem,id est se- cationem esse ex gratia. Sicut enim fides per gra-
tiam, ita justitia ex sola gralia Dei habetur. Unde
cundum carnalis legis observanliam ? Vel ita Quid :

reputatur omni credcnti ad justi-

dicemus invenisse excarnis circumcisione Abraham sic ait Fides
: «

tiam »quae Institia eslseciuidum propositum gratice

patrem nostrum, id est Judseorum, secundiun car- :

omnis justificatio fit per gratiam Dei

nem, id est secundum propagincm carnis qui om- Dei, id est :
;

quse gratia proposita et praeparata est omni credenti

nium credentium pater est secundum institutionem
Justitia utique fit per gratiam Dei, sicut non ego
iidei? Nullam utique justificationem ex operibus le-
invcnit Abraham quod ita prubat, per quoddam solus, sed ct David dicit : hoc, scilicet ejus hominis
gis :

inconv,-eniens. Vere Abraham non est juslificatus pcr D esse

beatitudinem, id est vilac hujus munditiam, et
ex in futuro vilam aeternam cui Deus accepto, id cst
legem. Nam sijustificalus esse credatur operibus ;

acceptabili Deo vel cui Deus accepto, id est gratis

legis,habet quidem gloriam apud homines, sednon :

sine merito fertjustitiam, id estquemDeus ex gratia

apud Deum gloriosusest, quia nec in conspectu ejus
est, quod impossibilc est ut quilibet ju- justificat, sine operibus justificationem promcrenti-
justificatus
stificatus apud Deum sit ingloriosus. Vel ita si bus. Hoc utique ait David ita dicens (Psalm. xxxi,
:

Abraham justificatus est ex lcge, habet inde refe- 1) Beali sunt illi quorum iniquitates remUscesunt.
:

rendam gloriam meritis suis, sed non apud Deum, Non delerminat per quem, sed sequens versus innuit
id est non esse hoc referendum gralise Dei sed de- : a Domino has remitti. Illi ulique sunt beati iniqui- :

quorum, id est in quibus naturalis fomes pec-

ro°-are gratiae Dei, et derogantem justificari qui in- tates
non possunt. Probavit per le- cati remissus et debilitatus est, quod jam in actum
justus est, simul esse
gem non posse justificari, per praemissum inconve- transire non polest, si velint uti libero arbitrio con-
niens probat per fidem justificari, per sequentem fortato. Sed quia remissum esse fomitem peccati
Impossibile est ex operibus non sufficeret ad salutem, nisi praeterita peccati di-
auctoritatem, dicens :
 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 46

mitterentur, addit : Et beati sunt illi, peccata quo- A. sione carnis, id est Judaeis, sed etiam omnibus his
rum actualia tecta sunt in baptismo. Tecta ideo qui sectantur vestigia fidei Abrahae, exemplo illius
:

quia Deus jam non videt ad puniendum. Beatus bene operando per fidem, quse fides est habita in
etiam vir ille Dominus non imputavit peccatum
cui tempore praeputii, palris nostri Abrahae. Vere Abra-
originale. Hic non mullum videtur agere de gratia. ham pater erit omnium credentium, non per legem
Sciendum tamen est quod lotus psalmus versatur sed per fidem. Nam hujus rei promissio, scilicet, ut

circa commendationem gratke Dei, et probat ncmi- esset haeres mundi, quod idem est quod esse patrem
nem posse justificari nisi per gratiam. Quoniam qui- omnium gentium : haec, inquam, promissio non est
dem ita legitur in David Ergo per auctoritatem : facta per legem, idest merito legis, sed merito fidei
hanc coustat quod beatitudo, id est justificatio (sic- quod si non est promissum per legem, nec impleri
ut dictum est) fit per gratiam. Sed cum sic fiat, vi- debet per legem ;
quod sic ait Promisit quidem :

deamusanhsecbeatitudo mancat in circumcisione, id Deus Abrahce aut semini ejus, id est Christo, utesset
est in Judaeis tantum : an sicut in Judaeis, sic etiam hceres mundi ; ubi dictum est Dabo gentes kaeredi-
:

in prceputio, id est in gentilibus. Yult iterum pro- tatem \ua.m (Ge?i. xvn), etc. Hoc, inquam, non pro-
bare per Abraham qui, priusquam circumcideretur, misit per legem, sed per justitiam fdei, id est quae
per fidem justificatus fuit, sic genliles per gratiam -g justitia ex fide sequitur, quam fidem et justitiam
justificari, ut Judseos, dicens : Ideo qusero an in cir- fidei oportet habere omnes, qui se volunt annume-
ciuncisione solum, an in prceputio maneat hsecjusti- rari in hsereditatem Christi Abraham autem fidem
:

ficatio :quianos dicimus quod fidcs Abrahce reputata in se habuit, et justitiam quam oportet imitari filios
est ei ad justitiam id est quod Abraham per fidem ejus. Vere per legem non fit promissio : quia si ii

justificatus sit : et cum per fidem justificatus sit, tantum qui sunt ex lege, id est Judaei, sunt hceredes
ergo dicendum restat quomodo, id est in quo statu promissionis Abrahae, ergo fides Christi est exina-
reputata est ad justitiam, an in circumci-
ei fides nita, id est iuanis est, et frustra recepistis eam, o
sione, anpriusquamcircumcideretur, dumadhucesset Judsei, si lex sufficiebat vobis, ut hseredes essetis :

in praeputio, id est in gentilitate ? Qusero in quo statu, quod maximum inconveniens judicatis vosipsi, ut
sed palam est quia in circumcisionis tempore non fides Christi frustra sit. Nec hoc solum est, sed
est justificalus per fidem, sed dum adhuc maneret etiam si Judaei solum haeredes sunt, sic abolita, id
in prseputio. Quia si Abraham incircumcisus adhuc est deleta, est promissio et falsa : quod dictum est :

per fidem justificatus est, quare similiter gentiles In semine tuo benedicentur omnes gentes (Gen.
incircumcisi non juslificentur si fidem habeant ? Op- xvn), cum in solis Judaeis haec benedictio fiat. Vere
poneret iterum Judseus : Si circumcisio nihil ad ju- qui ex lege sunt tantum, non merentur hsereditatem.
stificationem Abrahse profuit, quare postquam justi- Nam lex operatur etmeretur solummodo iram quia :

ficatus est se circumcidit ? Opportune, inquam, ut si qui sub lege bene operati sunt, per fidem hoc fuit,

veritatem rei quam habebat occultam in anima, et non per legem. Vere lex operatur iram ;nam
figuraret in carne : intendens magis docere cir- prsevaricationem, et vere prsevaricationem : nam si
cumcisionem cordis quam carnis, quod aequipollen- ubi non est lex, non est prcevaricatio, et ubicunque
ter ait. Et licet Abraham inpraeputio justificatus sit, est prsevaricatio, ibi lex est. Propter supradicta qui
tamen postea accepit in carne signum circumcisionis ex lege sunt, haeredes non erunt : sed ideo qui ex
et juslificationis habitae, non ut per circumcisionem ficle sunt, hseredes erunt, ut promissio facta et im-
justiticaretur, sed ut sic ostenderetur justus. Signum 'plenda secundum gratiam firma sit omni semini, id
dico non apertum omnibus, sed signaculum, quod est, omni imitanti Abraham per fidem non ei so- :

quiddam occultum contineret a simililudine cerae : lum qui ex lege est, id est Judaeo, sed etiam omnm
cui imprimitur sigillum, quse quod in se continet qui est ex fide Abrahce, id est, qui per fidem sequitur
extra non apparet. Sic circumcisio carnis signum Abraham c/ui Abraham est pater omnium nostrum,
:

quidem erat interioris justitise, quod vix aliqui Ju- tam gentilium quam Judaeorum, secundum formam
dsei sane attendcbant. Signaculum dico justitice fidei et justitise. Pater utique omnium est, sicut
ftdei, idestjustificationishabitae ST perfidem,quae D scriptum est in Genesi. Illud quia ad ordinem litte-

fideset quie justitia est in prceputio, id est conside- rse de qua sumptum est, respicit : hoc, inquam,
ratur in Abraham tempore prseputii, et convenien- scriptum est : Ego disposui Abraham, futurum
te,

ter in eo statu Abraham justiticatus est, ut ita sit, patrem secundum institutionem fidei multarum
pater, id est institulor secundum formam fidei, non gentium : te dico per justitiam factum ante Deum,
solum Judseorum, sed et omnium credentium ; sit, id est, in beneplacito Dei cui credidisti.
inquam, pater fidei omnium per prceputium, id est Hinc sequuutur verba Pauli : Qui Deus mortuos
per fidem in tempore praeputii habitam. Et quemad- peccato vivere facit, justiticatos per fidem : nec tan-
modum omnibus credentibus reputetur
illi, sic illis tum vivificat, sed etiam per gratiam vocat ea qucs
credere suum ad justitiam. Et sicutAbraham pater non sunt, id est gentiles, qui propler non habitam
est fidei, ita sit pater, id est institutor, circumcisio- legemnihil esse videntur tanquam ea quce sunt, id :

nis, id est juslificalionis, quaj ex fide consequilur. est, quemadmodum vocat Judoeos qui se solos esse
Sit pater dico non his tantum qui sunt ex circumci- per legem gloriantur. Probavit superius per Abra-
47 S. BRUNONIS CARTHUSI4NORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 48

ham omnem justificationem esse ex fide : ut autem A serat, quae de eo dixit adaptat suae intentioni, di-

in plenitudine fidei perfecte imitemur Abraham, de- cens : Quia Abraham, ideo justificatus
sic credidit

terminat qualitatem fidei Abrahae : ut sicut quaecun- est.Hoc tamen de Abraham non hic scriptum tan-
que secundum visura hominum impossibilia credidit tummodo propter ipsum Abraham, de tanta tide lau-
sibi per Deum impleri, sic et nos de potentia Dei
dandum. Hoc, scilicet, quia reputatum est illi ad
non haesitemus, opponentes ei legem naturae. Unde justitiam : sed etiam scvipium. -propter nos, in fide

sic ait : Abrahae S8 dictum est : Posuit te patrcm Abrahae conformandos, quibus credentibus credere

multarum gentium qui Abraham credidit, contra:

noslrum (sicut in illo videmus) nobis ad justitiam

spcm in spem, posset dicere contra opinionem. rcputabitur. Crcdentibus dico in eum qui suscitavit

Spes Domini cerla exspectatio rei futurae dicitur Christum Jesum Dominum nostrum amortuis, idest
sicut Abraham, quod contra naturam erat, a Deo se
sed congrue dixit contra spem, quia secundum le-
gem naturae visa annositate sua et sterilitate uxo- acceplurum credidit ; sic neque nos haesitemus cre-
dere contra jus naturae Chri-
ris, certissime sperabat non jam se habiturum se-
et oonfiteri, licet sit

men sed contra spem, quam sibi lex naturae porri-

:
stum surrexisse a morluis. Qui-enim auctor est na-

gebat, credidit in spem, quam, fracto jure natura?, tura?, sicut placuit potuit eam inverlere. Haec duo
omnipotentia Dci suggerebat. Credidit utique hoc quae sequuntur : traditus est ad mortem, et resur-
-g
ut fierct patcr multarum gentium : de quo secun- rexit propter justificationem, ad probaiionem prae-

dum bominem satis ambigere posset, cum vidtret missorum necessaria non erant, sed ad instructio-

se unius tantum filii procreatorem. Credidit in- ,

nem Romanorum vidit ea opportuna, et ideo sub-

quam, illud totum quod dictum est ei, id est credi- junxit : non determinat ad quid,
Qui traditus est :

dit se patrem futurum multorum, non solum

se- sed satis patet quia ad mortem. Et hoc propter de~
licta nostra, id est, ut nos mundaret a delictis no-
cundum propaginem carnis, sed secundum imitatam
stris, qui etiam resurrexit propter justificalionem
formam fidei. Hoc, inquam, dictum est ei : Sic erit
et sicut nostram, id est, ut nos mundatos a delictis nostris,
semen tuum, Abraham, « sicut stellac cccli,
arena maris {Gen. xv, 5). » Per stellas cocli, spiritua- per positionem virtulum justos efficerct. S9 Non
les filios Abraha?, luce virtulum conspicuos, signifi-
ideo, ait, morluus est propter delicla nostra, resur-

Perarenam maris, infructuosos carnales filios. rexit propter justifieationem, quin mors ejus causa
cat.
promissum est Abrahse, et accepta hac promis- sit noslrae justitiae, et resurrectio causa remissionis
Sic
sione quandiu differebatur, propterea non est injir-
peccatorum. Sed ideo ait resurrexit, propter justifi-

minus crederet firmae promissioni cationem, ut ostenderet resurrectionem ejus sic esse
matus in fide : ut
utque firmus in fide promissae rei perdu- causam nostrae justificationis, ut esset signum rei
sibi factre ;

corpus suum emortuum, id futurae in nobis duplicis scilicet resurrectionis.

raret, non consideravit :

Prima qua in baptismo a morte peccati resur-

est non pensavit naturalemdefectum generandi posse est,

gimus, ad vivendum Haec autem resur-

immutare voluntatem Dei, cum esset fere centum in justitia.

rectio animae, quae prius mortua in peccatis, nunc

annorum, et tempus generandi jam in eo preeteriis-
autem confortato libero arbitrio potest obniti omni
set. Et non consideravit vulvam Sarce emortuam,
id

est genitaha uxoris defecisse, et vitio sterilitatis malae suggeslioni, Deumque cognoscit. Secunda re-

annorum antiquitate. Non est infirmatus in fide surreclio est futura secundum corpus : quando, im-
et
in repromissione eliam Dei, passibilitate et immortalitate resumpta, conregnabi-
primcc promissionis :

quia Deus multoties idem ipsi repromisit. In repro- mus Christo, si prima resurrectio inlegre fueril cu-

qua Deus, priusquam finiretur stodita, quae resurrectio Christi et Pentecostes, quae
missione utique illa,

annus, se daturum tilium promittebat, in hac utique de eadem resurrectione pendet, ideo variis tempori-

non hresitavit diffidentia. Haesitavit quidem admi- bus celebrantur, quia adhuc ventura praesignant,
revolvendo secum mysterium rei, sed non nec solum dc praeteritis agunt, ut festum Nativi-
rando et

hsesitavit per diffidentiam, ut diffideret non implen- tatis.

CAPUT V.
dum totum quod Deus promiserat, sed confor-
sibi

talus est fide. Cura enim posset objicerc rcm totiesD

« Justificati igitur ex fide, pacem habeamus ad
promissam, diu suslinendo : Dubium me mora fa- « Deum per Dominum nostrum Jesum Christum :

cit, fortior in credulitale rei promissae surrexit : « per quem habemus accessum per fidem in gra-

nihil meritis suis de bono « tiam istam in qifa stamus, et gloriamur in spe
dans inde gloriam Deo :

hujus promissionis ascribens sed in omnibus glo- :

« gloriae filiorum Dei. Non solum autem, sed etiam

hoc plcnissime, sine omni hae- « gloriamur in tribulationibus scientes quod tribu-
rificans Deum,
:
sciens
sitalione quia qucecunque promisit Deus,potensest
:
« latio patientiam operatur, patientia autem proba-

omnem modum quem promisit. « tionem, probatio vero spem. Spes aulem non
etiam facere, juxta
confundit quia charitas Dei diffusa est in cordi-
Et ideo quia sciens promissis Dei plenissime fidem
« :

adbibuit, non solum completum est ei promissum, « bus nostris, per Spiritum sanctum qui datus est
quia sic credidit. sed etiam rcputatum est illi ad « nobis. Ut quid enim Christus, cum adhuc infirmi

justitiain, id est merito tantae fidei meruit justifi- « essemus, secundum terapus pro impiis morluus

cari. Quia raodo satis modum fidei Abrahae expres- « est? Vix enim pro justo quis moritur. Nam pro
 49 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 50

bono forsitan quis audeat mori ? Coramendat au- A Paulus: Per quem, Christum, etiam accessum, id
h tem charitatem suam Deus in nobis, quoniam, si est priraum gradum veniendi ad hanc gratiam, ha-
« cum adhuc peccatores essemus secundum tempus, bemus : quam gratiamconsequimur per fidem, sicut
« Christus pro nobis mortuus est, multo igitur ma- justificationem, quia et fides justificat; et fides gra-
« gis nunc justificati in sanguine ipsius, salvi eri- tiam hanc dat in qua gratia nos stamus, id est per-
f mus ab ira per ipsum. Si e:iim cum inimici esse- severamus. Adae quidem multa gratia collata est,
« mus, reconciliati sumus Deo per mortem Filii sed in ea non stetit. Et stando in hac gratia gloria-
« ejus, multo magis reconciliati salvi erimus in vila mur in spe glorice filiorum,\d est ex eo quia certis-
« Non solum autem, sed
ipsius. et gloriamur in Deo sime speramus nos habituros gloriam quam habent
« per Dominum nostrum Jesum Christura, per quem filiiDei; non solum autem, spe hujus glorise, sed
« nunc reconcilialionem accepimus. Propterea sicut ctiam gloriamur in tribulationibus. Hsecestmaxima
« per unum hominem peccatum in lnmc mundum virtus, in hoc gaudere quod naturale est formi-
« intravit, et per peccatum mors; et ita in omnes dare : ideo in tribulationibus gloriamur, quia scien-
« homines mors pertransiit, in quo omnes pecca- tes suraus quod tribulatio patientiam operatur, id
« verunt. Usque ad legem enim peccatum erat in est quia usus et consuetudo tribulationum nutrit pa-
« mundo. Peccatum autem non imputabatur, cum r> tieniiarn. Patientia autem operatur probationem,
k lex non esset sed regnavit mors ab Adam usque
: id est purgationem; quia sicut aurum purgatur per
« ad Moysen, etiam in eos qui non peccaverunt in ignem, sic quod in istis puvgandum est igne tribu-
« simililudinem praevaricationis Adae, qui est forraa lationis excoquitur : unde eos qui in tribulatione vi-

« futuri. Sed non sicut delictum, ita et donura. Si tam finiunt, sanctos sine aliqua haesitatione confidi-
« enim illius delicto multi mortui sunt, multo magis mus, quia quidquid prius peccaverunt, ignis tribula-
« gratia Dei et donum in gratia unius hominis Jesu tionis totum excoxit. Eos vero qui in pace vitam

« Christi in plures [homines] abundavit : et non finiunt, quantumcunque laudabiliter vixerint (nemo
« sicut per unum peccatum [delictum] : do-
ita ct enim sine sorde est) sine certa miraculorurn
« num. Nam judicium ex uno in condemnationem, ostensione, in catalogo sanctorum non annumera-
« gratia autem ex multis delictis in justificalionem. mus. Probatio vero operatur spem ; certissime
« Si enim in unius delicto mors regnavit per unum, enim sperare potest, qui sufficienter purgatus est.
« raulto magis abundantiam gratise et donationis et Spes autem sic post purgationera liabita non confun-
« justitiae accipientes, in vita regnabunt per unum, dit, id est, non facit erubescere eos qui sperant, quos
« JesumChristum. faceret confusibiles si inexpleta esset. Vere spes non
Igitur sicut per unius delictumin
« omnes homines condemnationem, sic et per
in confundit, sed implebitur, quod certum habemus
« unius justitiam in omnes homines in justiiicatio-
C per Spiritum sanctum qui datus est nobis. Spiritus
« nem vitae. Sicut enim per inobedientiam unius enim sanctus, jara nos ex parte deificans, certitudi-
« hominis, peccatores constituti sunt multi, ita et nem dat : quia nos plenarie deificabimur in futuro,
« per unius [hominis] obedientiam jusli constituen- illuminati secundum animam majori cognitione Dei,
« tur multi. Lex autem subintravit, ut abundaret et secundum corpus incorruptibiles futuri. Quia Spi-
« delictum; ubi autem abundavit delictum, supe- ritus sanctus datus sit nobis apparet ex eo, quia
« rabundavit et gratia, ut sicut regnavit peccatum charitas Dei diffusa estin cordibus ?wstris, id est quia
« in mortem, ita et gratia regnet per justitiam in dileclioDei araplificata estincordibus nostris, quiapa-
« vitam aeternam, per Jesum Christum Dominum rati sumus pro eo et pati et mori. Vel aliter : vere non
« nostrum. » confundit, sed implebitur quod patet ex eo, quia
:

EXPOSITIO. charita* Dei diffusa est, idest, quia Deus abunde di-
Quandoquidem sufficienter cx superioribus pro- ligit nos, et quia cbaritas Dei adeo ferveat erga nos.
batum est omnem justifiealionem esse ex fide; igitur Hoc senlimus in cordibus noslris illuminatis per
justificati ex fide, habeamus pacem, id est concor- Spiritum sanctum qui datus est nobis. Probat
diam inter nos : ut neque Judaeus gentili, nec quod spes (sicut dictum est) impleatur, diversis de
gentilis Juda?o in hac nova gratia se prseferat. UtD causis tum quia si non impleretur, frustra
:

autem magis eos et a discordia deterreat, et ad con- Deus homo esset factus, mortem gustasset,
cordiam inducat, ait : Habeamus pacemad Deum. nisi spem consumraando quod coeperat pie perfi-
Si enim inter nos discordes fuerimus, ad Deum ceret. Tum etiam ideo, si cum impii essemus et
utique pacem non habemus. Habeamus dico pacem damnationis meritum esset in nobis tantum,
per Dominum 30
nostrum Jesum Christum, cui quid facere voluit ut pro nobis, impiis,
in oranibus obedire debemus: qui tradi voluit ad difficultatem morlis subiret , non est ambigendum
mortem propter delicla noslra, etc. Per quem Chris- quin nos, jam justiticalos jam meritum salvatio- et

tum non solum delicta dimissa sunt, vita et justitia nis praetendentes, quod facile est
salvos faciat :

data, sed etiam habemus gratiam istam, id est ei, quia non oportet eura amplius mori. Unde sic
tam excellentem, ul depelleie morbos facereque ail : Vere spes non confundit, sed implebitur, quia
miracula. Sed ne Judaei opinarentur per meritum nisi sicut speramus consummaretur Ut quid Chris- :

legis aliquem gradum habere in hanc gratiam, ait tus mortuus est juslus pro impiis? Vel vice
51 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM 1NSTITUTORIS OPP. PARS II. oi

irapiorum, quia impii mori deberent pro peccato A in mundum hunc, id est, adeo miserum per pecca-
suo, vel causa impiorum redimendorum. Diceret tum factum, et consequenter pcr peccatum unius ho-
aliquis quia mortuus est, ideo non potest. Mortuus minis intravit mors , et corporalis et spiritualis in

dico secundum tcmpus : enim tertia surrexit.

die eumdem hominem : et ita ab eo pertransiit mors in
Iterum adversarius : impii quidem fueratis, sed omncs homincs. Et merito ab eo omnes, quia hic in

jam tempore mortis ejus juslificati : impiis fuit in quo peccaverunt omnes. In lumbis enim Adre

dico ita cum adhuc tempore mortis suae infirmi tota illa massa humani generis peccalo praevarica-
essemus, id est, in impietate perduraremus. Frus- tionis est. Quidam protendunt hunc ver-
corrupta
tra justus mortuus est pro impiis, si justificatos sum, usque ad illud longe inferius igitur sicut per :

salvare deserit. Non estcredendum quod inex- unius, etc. Sed sicut exposuimus, satis abbreviari
pletum dimittat, pro quo tantam difiicullatem potest. Vere omnes peccaverunt in Adam, etsi ante

subiit. Diceret aliquis : Fuitne adeo magnum 31 legem fere ab omnibus hoc ignoraretur. Peccatum
mori pro impiis? Ila inquam. Vix cnim quis, enim erat in mundo ab Adam usque ad legem. Sed
id est aliquis, vel morte dignus, vel cito moriturus, licet ita esset, tamen hoc peccatum non imputaba-

moritur pro justo, id est, vel vice vel causa justi. tur, id est, nemo reus pro originali judieabaturante
Unde magnura quid esse conslat Christum, qui re- -p Moysen, cum lex non esset, quae, postquam venit,

spectu non monturus erat, mon pro

justitiae suae peccatum hoc patefecit, vel dicamus in toto. Pecca-
impiis? Ideo dico vix aliquem mori pro justo nam : tum hoc quidem erat in mundo ante legem, sed ideo

forsitan aliquis audeat mori probono. Quia si du- nesciebatur, quia nullum peccatum impulabatur,
bietas est utrum quis moriatur pro bono, magnum cum non esset. Et licet peccatum originalc antc
lex

fuit mori Christum pium pro impio. Vix aliquis au- legem non imputarelur, lamen per hoc ealis digno-
deat mori pro justo; sed Christus pro nobis mor- sci potct quia mors corporalis, quae poena fuit pro

tuus est, et perhoc commendabilem facit Deus suam originali, illa rcgnavit praemittendo ante se omnes
charitatcm in nobis quoniam si cum adhuc esse-
: miserias suas, sitim, famem, febres, et caetera. Re-
mus peccatores, mortuus est Christus, quod tam gnavit, inquam, ab Adam usque ad Moysen, non so-

difticile et indebitum fuit, justuspro nobis peccatori- lum in eos qui originali peccato sua pcccata adjun-
bus; igitur, id est propterea, multo magis creden- xerunt, sed etiam in eos quinonpeccaverunt. In
dura est quod nos justificuti nunc, qui prius pecca- similitudinem pnevaricationis Adcv, id est, qui ex

tores eramus, insanguine ipsius, id est per effusio- parte sua non similiter praevaricati sunt, 3S ut

nem sanguinis ejus, salvi erimus, liberati ab ira per ip- Adam. Hi sunt parvuii qui non habuere tempus pec-

sum, quem amplius non oportet a statu suo mutari, candi, sed solummodo de originali sunt puniti. Qui
'

uli quando pro peccatoribus mortem subiit. Et quia Adam cst forma futuri Adae, id est Chrisli. Adam
possemusjustificari, nec tamen pacem perditam re- forma Christi fuit, quia, sicut ille pater est omnium
cuperare cum Deo, ait : Vere justificatisalvi erimus, secundum carnem, sic Christus pater fidclium se-
dum jam justificationis meritum pnetendimus, quia cundum fidem. Et sicut ex latere Adae dormientis
eum inimici essemus, et rnerituin damnationis habe- formata est Eva, sic ex latere Christi soporati somno
remus, sumus reconciliati Deoper rem tam gravem, morlis in cruce fabricala est Ecclesia. Kt ideo Adain
ut mortem Filii ejus. Etsi prius inimici, modo morte forma Christi, quia Dcus decrevit per unum Chris-

Filii ejus sumus reconciliati, multo magis creden- tum emendare, quod per ttnum Adam peccatum
dum est quod nos reconciliati, etjam quodammodo est. Vel sic legamus secundum Ambrosium Vere :

salutem promeriti, salvi crimus. Et satis leviter omncs peccaverunt in Adam; nam originale pecca-
salvabit nos : quia in vita ipsius. Non enim jam tum erat in mundo usquc ad legem. Sed licet in
oportet eum mori, sicut prius. Considerandum est mundo esset, tamen non imputabalur illud pecca-
quomodo singula singulis opponat. Peccatorcs justi- tum; quia lex non esset qnae peccatum hoc insinua-
ficati, inimici reconciliati, per mortem in vita, non ret scd licet nesciretur hoc peccatum, lamen pro
:

solum salutem futuram exspectamus, sed etiam spe pcena hujus peccati regnavit mors ab Adam usque
et gaudio illius gloriamur in Deum, etiam dum hic D ad Moysen, non solum in eos qui de actualibus re-
sumus gloriamur, inquit, per Dominum nostrum
: bus peccaverunt, sed etiam in eos qui peccaverunt
Jesum Christum, per quem nunc paulo ante acce- in simililudincm pr*:varicationis Adae, id cst qui

pimus inimici reconciliationem ad Dcum. pro sola similitudine : quia fuerunt filii praevarica-
Opponeret aliquis Christus quidem satis justus
: toris Adae damnati sunt. Ostendit superius Christum
fuit, sed non videtur justitia ejus sufficiens ad sal- unum sufficientem esse ad salvationem omnium, quia
vationem omnium. Quod Apostolus probat, dicens : solusAdam sufliciens fuit ad perdilioncm omnium.
Cura per unius inobedientiam omnis homo lapsus Et sicut personam Christi personoe Adce contulil,
sit, dignum comparatum videtur, ut per
et aeque sic causam Cliristi, id est obedientiam, opponit

unius obcdientiam lapsus humani generis reparetur, causae Adoc, quoe est inobedicnlia; et effeclum
per Jesum solum. Proplerea reconciliari potuimus cau?ac Christi, id cst justificationem in praesenli :

ad salvationem, sicut per unum hominem intravit, et vitam acternam in futuro, opponit effeclui

non immissum a Deo, sedquadam violentia peccatum illius, id est morti temporali, et aeternat damnationi,
53 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — L\ EPIST. AD ROM.
ProbatetiamgratiamChristilongeampIius abundare A peccatorum ,
quibus naturali ratione (licet multa
peccato Adae. Cum enim ab Adam originale tantum parte debilitata) possemus resistere. Videndum
contraximus, gratia Christi non solum originale, etiam quod, licet in peccato Adae multa consideren-
sed cum eo quaecunque actualia dimisit in baptismo. tur, ut superbia, gula, tamen unum solum dicitur
Littera sic jungilur : Adam vetus forma fuit futuri quia inobedienlia probat, quod gratia justificaverit
Adae ; sed licet una persona uni esset opposita, ta- ex multis dclictis, dicens Vere per gratiam Chri-
:

men causae sunt dissimiles. Non enim sicut fuit de- sti justificantur homines ex multis delictis. Nam ac-
lictum Adae, ita est etiam donum Dei quae estgratia. cepta justitia (quod majus est) regnabuat cum
Vere non sic fuit donum Christi, ut delictum Adae : Chrislo in vita geterna, quod aequipollenter ait. Ho-
nam donum Christi multo magis abundavit super mines accipientes abundantiam gratiae ejus, id est,
delictum Adae, quia delictum unum fuit quod voca- abundantem remissionem, quia non solum origina-
mus originale ; Christus autem et originale et quae- lis, sed etiam omnium actualium ; et accipientes
cunque actualia dimisit. Et probat : Vere solusChri- abundcintiam donationis, id est, dona Spiritus san-
stus sufficiens fuit ad justificationem omnium. Nam cti ad confortationem in bono abundantem et acci- ;

si delicto, id est per delictum, unius Adte, et per pientes &hundanli&m justitice, id est, justae opera-
unum (quod in sequentibus plenius dcterminabit), „ tionis : quia postquam dimissa sunt peccata et
id est per inobedientiam : si per hoc, inquit, unum Spiritus sanctus corroborat, sic demum licet bene
delictum (quod originale vocamus) multi peccato operari : haec, inquam, accipientes conregnobunt
mortui sunt, contrahentes illud originale a primo Deo positi in vita aeterna, quae omnia, et gratiam, et
patre (multi non ideo dicit, quin omnes hocpeccato donationem, etregnum, accipient per unum Jesum
pressi sint, sed non omnes in eo perdurantesdetenti Christum. Et vere per hunc unum quia si in deli- :

sunt, deponentes illud originale per acceptam fidem cto unius Adae quod causa fuit perditionis, regna-
Christi) : si, inquit, per unum delictum unius, multi vit mors, etet aeterna per unum deli-
lemporalis
mortuisunt, multo magis secundum dignitatemper- ctum, idper inobedientiam, multo magis se-
est,

sonae Christi et causae, abundavit gratia Dei, id est cundum dignitatem personas, causae et affectus, hi
remissio peccatorum. Abundavit etiam donum, id qui sunt accipientes abundantiam gratiae, donatio-
est corroboratio per Spiritum sanctum. Postquam nis et juslitias, regnabunt in vita per unum Jesum
enim remissa sunt peccata , necessaria sunt arma Christum. Quoniam quidem et similitudo est ibi,
Spiritus sancti, quibus resistamus diabolo male quia Adam unus, Christus unus : et majoritas se-
suadenti. Gratia, inquit, et donum abundavit ingra- cundum dignitatem, quae dicta est : igitur a simili,
tia, id est per gratiam unius hominis. Congrue et a majori inferre possum, quod sicut per deli-
ait per gratiam : quia quemadmodum contractio C ctum unius Adoe (delictum dicto transiens in omnes
originalis fuit per necessitatem, sic salvatio facta est homines) ventum est in condemnationem, sic et per
per gratiam, id est per voluntatem. Nemo enimnisi justitiam unius Christi transeuntem in omnes homi-
ex voluntate salvatur. Sicut, inquit, delictum unius nes secundum potentiam (Christus enim sufficiens
diffusum est in multos, sic aeque comparatum est, prelium pro omnibus dedit), per unius, inquit, justi-
quod gratia unius hominis abundavit in plures. Non tiam ventum est in justiftcationemvitce. Ostenditsa-
dicit in plures gratiam abundasse ,
quam delictum, tis superius quod Christus potens esset, et restau-
sed in plures, id est in multos. Non enim omnes rare sufficeret quidquid lapsum fuerat per Adam,
salvati sunt, quia noluerunt. Unius hominis dico, sed non determinaverat quid in hac reparatione age-
qui nihil nimus potuit quam voluit : nam Jesu Chri- ret, seu per polentiam, seu per meritum, quod hic
sti, id est salvatoris et regis. Sicut causas Christi et determinat, dicens Quia quemadmodum Adam male
:

Adae diversificavit, sic eftectus causarum opponendo merendo per inobedienliam omnes pra?cipitavit, sic
distinguit dicens : Sicut donum Christi tale non fuit, Christus bene merendo per obedientiam omnes rede-
quale delictum Adae ; sic etiam non sicut fit pcr mit.Littera sic jungitur Vereper delictum unius om-
:

unum peccatum Adse , ita fit per donum Christi, id nes condemnatur. Nam per inobedientiam et sicut
est effectus peccati Adae et gratiae Christi diversi sunt D per inobedientiam unius hominis constituti
sunt
quia peccatum 33 simplex, donum vero mul- multi peccatores, quia non omnes remanserunt in
tiplex. Et hoc probat dicens : Vere eftectus peccati peccato, ita et pcr obedientiam unius. Christi hoc
Adae, et effectus gratiae Dei non sunt similes. Nam promerentem, constituentur multi justi. Multi ideo,
judicium, id est justa sententia Dei fit condem-
in quia non omnes justilicari voluerunt.Cummododicat
nationem, id est condemnat filios Adae ex uno Christum justificare homines a peccatis, dicit quod
deliclo, id est solummodo propter originale ; sed etiam transgressores legis a praevaricatione acceptae
gratia Christi fit in justiftcationem, id est justilicat legisjustificat. Et hoc ideo adducit ut comprobetJu-
filios suos cx multis delictis, id est sic de actuali- daeos magis obnoxios esse gratiae Dei,quam etiam gen-
bus ut de originali. tiles, quibus se praeferebant in hac nova gratia : quia
Notandum quod illud primum peccatum de-
est gentiles de naturali solum rei erant, Judaei vero et de
bilitavit quidem naturam noslram, et proniorem fe- naturalis et scriplae legis praevaricatione rei erant.
cit in casum, sed tamen non fuit causa actualium Littera sic jungitur : Obedicntia Christi multos ju-
55 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 56

stificavit autem delictum abundare fecit lex, A

: lex : « minabitur. Quod enim mortuus
est peccato mor- ,

inquit, subintravit quia peccatum prius mtraverat.

,
« tuus est semel quod autem vivit, vivit Deo. Ita et
:

Intravit lex ad \\ocut abundaret delictum, non quia « vos existimate vos mortuos quidem esse peccato,
lex mala esset, sed quia sub illa erant quos reos fa- « viventes autem Deo in Christo Jesu. Non ergo re-
ceret, 3-4=jubendo, non adjuvando. Lex tribus mo- « gnet peccatum in vestro mortali corpore, ut obe-
dis habebalur in tempore suo. Quibusdam enim erat « Sed neque exhibeatis
diatis concupiscentiis ejus.

solummodo in signum ut Abrahse qui circumci-

, : « membra arma iniquitatis peccato sed ex-
vestra :

sus est , non ut per hoc justificaretur, sed in sig- « hibete vos Deo, tanquam ex morluis viventes, et
num justiticationis jam acceptae per tidem. Aliis « membra vestra arma jusliliae Deo. Peccalum enim
lex erat paedagogus :ut quemadmodum puerum ne « vobis non dominabitur. Nos enim sub lege eslis,
insolescat vagando paedagogi coercet custodia; sic « sed sub gratia. Quid ergo ? Peccabimus, quoniam
lex minando poenam coercebat quosdam ab actu « non sumus sub lege, sed sub gratia? Absit
peccati. Aliis autem erat lex causa praevaricatiouis. « An nescitis quoniam cui exhibetis vos servos ad
In his autem duobus quibus lex in signum justitiae « obediendum, servi estis ejus cui obedistis, sive

vel pa?dagogus erat nihil operabatur : quia qui justi « peccati ad mortem, sive obeditionis ad justitiam ?
erant ut Abraham, per fidem hoc erant non per t> « Gratias autem Deo quod fuistis servi peccati,
,

legem qui vero se timore coercebant a malo, non

;
« obedistis autem ex corde in eam formam doctri-
hoc per legem, sed per donum Spiritus sancti, id « nae, in qua tradili eslis. Liberali aulem a peccato,
est per spiritum timoris faciebant. Aliis vero lex « servi facti estis justitise. Humanum dico, propler

causa erat delicli, legem quia praevaricationis. Per « infirmitatem carnis veslrae. Sicut enim 35 exhi-
delictum abundavit, sed per gratiam evacuatum est. « buistis membra vcstra servire immunditise et ini-
1'bicunque enim abundavit delictum, vel sub lege « quitati ad iniquitatem , ila nunc exhibete membra
vel extra legem, ibi gratia abundavil super deli- « vestra servire justitiee in sanctificationem. Cum
ctum : quia non solum remisit peccata , sed et juste « enim servi essetis peccati, liberi fuistis justitiae.

operari concessit. Quia iterum aliqui errabant ex eo « Quem ergo fructura habuistis tunc in illis, in qui-

quod dictum est gratiam superabundasse ubi fuit « bus nunc erubescitis? Nam finis illorum morsest.
delictum, dicentes se impune opportune etiam pec- « Nunc vero liberati a peccato, servi autem facti

care, quia gratia Dei omnia dimitteret, et quanto « Deo, habetis fructum veslrum in sanctificationem,
plura, tanto gloriosior esset, determinat quidem « finem vero vilam aeternam. Stipendia enim pec-
Paulus gratiam Dei, quotquot peccata sint, in ba- « cati, mors. Gratia autem Dei, vita aetcrna, in Chri-
ptismo omnia dimittere, sed postquam justiticati « sto Jesu Domino nostro. »

*~
sunt, si iterum peccant, non sicut prius ex gratia, EXPOSITIO.
sed merito poenitentiae dimittenturpeccata.Unde sic Quandoquidem gratia regnare debet pcr justitiam
ait : Gratia utique Dei abundavit hac lege : Ut sicut conservatam scmper, donec veniat in vitam aeter-
peccatum ante justificationem regnabat ducendo nam, ergo quid diccmus ? Permanebimus iterum
in mortem, ita et gratia, postquam remisit peccata, in peccato justificati jam per gratiam, ut abundet
regnet per acceptam justitiam bene conservatam ,
gratia, iterum remittendo gratis quae iterum deliqui-
eundo in vitam oeternam : non jam amplius res- mus ? Absit hoc, ut tam perversa intentionc rever-
piciendo ad iniquitatem. Hegnet dico, per Dominum lamur in peccatum ! Hic incipit loqui de duplici re-

nostrum Jesum Christum, qui, postquam justifica- surrectione. Prima qua secundum animam justifica-
vit per gratiam, dat vitam aeternam. mur in baplismate, quod baptisma consecravit no-
bis Christus in morte sua, fundendo aquam remis-
CAPUT VI. sionis de latere suo ; insinuans nos debere commori

« Quid ergo dicemus ? Manebimus in peccato, ut sibi in baptismo : ut quemadmodum ille semel mor-
« gratia abundet? Absit! Qui enim mortui sumus tuus ad aclus veteris hominis non est reversus, sic

« peccato, quomodoadhuc vivemus in illo? An igno- et nos semel justificati in baptismo, omncm vetusta-

ratis, fratres, quia quicunque baptizati sumus in D tem peccali ibidem interficicntes resurrcclionem ,

« Christo Jesu, in morte ipsiusbaptizatisumus. Con- animse (ibi cnim juslificata resurgit) custodiamus
ambulando in novitale vitae, quia, si resurrectionem
« sepulti enim surnus cum illo per baptismum in mor-
Christus surrexit a mortuis pcr animae in justitia conservaverimus futuram resur-
« tem, ut quomodo ,

« gloriam Patris, ita et nos in novitate vitfe ambu- rectionem corporum cum Chrislo, in incorruptionc

sumus profecto habebimus. Revertamur ad lilteram, ubi

« lemus. Si enim complantati facti similitu-
resurrectionis erimus. probat non debere reverti ad peccatum, dicens :
« dini mortis ejus, simul et
« Hoc scientes, quia vetus homo noster simul cru- Vere semel justificatis non.est ulterius permanen-

« cifixusest, ut destruatur corpus peccati , et ultra dum in peccato. Nam nos qui in baptismo mortui
« non serviamus peccato. Qui enim mortuus est, sumus hoc ne ultra operemur
peccato, id csl ad
<- autem mortui sumus
justificatus est a peccato. Si peccatum mortui dico secundum depositam vetu-
:

« cum Christo, credimus quia simul ctiam vivemus statem peccati, quomodo, id est qua ralione nos qui
commortui sumus Christo aclhuc vivemus, id
« cum Christo scientes quod Christus resurgens ex
:
sic ,

perseverabimus in illo peccato ? Et vere non

« mortuis, jam non moritur, mors illi ultra non do- est
57 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 58

amplius vivere debelis in peccato illo, quia an igno- A possumus non servire peccato. Nam ille qui mortuus
ratis vos quicunque baptizatisumusin Ckristo Jesu, est in baptismo, a peccato liberatus est. Nec hoc so-
id est per institutionem Christi, vel per Christum lum, sed etiam justificatus a peccato.
consecrantem nobis baptisma. Nos utique baptizati, Postquam de prima resurrectione, quaeest animae,
id est abluti a peccatis sumus in mortem ipsius, id sufficienter edocuit, quomodo esset observanda,
est in similitudinem mortis ejus, ut sicut ille semel subjungit de secunda, dicens : Nos eam habituros
mortuus est et semper vivit, ita et nos semel in merito primae bene custoditiae. Utque magis capia-
baptismo peccatis moriamur, et in justificatione mur amore ejus, ponit commendationem ipsius,
semper vivamus. Sicut probavit quod semel justifi- aperiens quam digna sit et quam utilis, dicens :

cati iterum peccare non debemus, sic etiam probat Non solum mortui peccato justificamur, quae justifi-
quod a peccato nos bene continere possumus, di- calio est prima resurrectio, sed etiam si moriui su-
cens Vere justificati potestatem habemus, si volu-
: mus peccato, hoc est cum quemadmo-
Christo, ut,
mus, non peccandi. Nam nos consepulti sumus, non dum Christus semel mortuus, nunquam ad deposi-
solum mortui cum Christo, in mortem per bapti- tam vetustatem rediit, sic et nos semel per bapti-
smum, quod quemadmoium Christus in sepulcro smum in peccato mortui, non revertamur ad pecca-
positus potestatem non habuit secundum carnem •d tum, credimus utique et nos etiam vivemus in se-
manum vel pedem extendere ad actus veteris homi- cunda resurrectione simul, id est facti impassibiles
nis, sic et nobis, si volumus, in baptismo potesta- et immortales neque hoc alibi nisi cum Christo, id
;

tem dedit jam amplius non revertendi ad vetusta- est in oculis ejus vivemus positi incorruptibiles. Si

tem peccati. Ad hoc utique consepulti sumus, ut mortui sumus cum quod
Christo, profecto credimus
quomodo Christus surrexit a mortuis, non amplius vivemus cum Christo, scientes hoc quod Christus
resumpturus actum mortalitatis (surrexit dico, per surgens a mortuis jam non moritur, id est jam non
gloriam Patris, id est per Verbum sibi unitum, vel ulteriusmortem gustabit quia semel mortuus ad ;

propter magnificandam gloriam Patris), ita nos po- justificationemomnium sufficiens fuit. Nec solum
siti in novitate vito?, id est in resurrectione animae non morilur, sed etiam mors non illiultra domina-
per baptismum justificatae, ambulemus proficiendo bitur. Dominia mortis sunt : Fames, esuries,, febres
in accepta novitale. Vere in novitate vitse possumus et quaecunque miseria?. Caput etiam et completio
ambulare. Nam nos sumus similes resurrectionis omnium miseriarum, mors. Sed nec mors, nec mi-
ejus, quia, quemadmodum Christus resurgens no- seriae quae sunt praenuntiae mortis , dominabuntur
vus homo fuit, ita et nos per baptismum vetustate amplius Christo semel mortuo. Vere Christus jam
peccati deposita, in novitate bonorum operum novi non moritur. Nam hoc quod mortuus est peccato, id

homines simus. Et vere similes resurrectionis eri- ^ est ad destructionem peccati, mortuus est semel, id
mus, si complantati sumus ; nec per nos hoc potest est semel mori suffecit.

fieri, sed per gratiam Dei facti complantati similitu- Et ideo semel commori illi in baptismo sufficiat

dini mortis ejus, id est si commortui fuerimus Chri- nobis, perseverando in accepta justificatione. Probat
sto, ea 30 similitudine, ut sicut ille semel depo- etiam quod mors ultra non dominabitur Christo.
sitis miseriis veteris hominis, ad illas ultra non red- Nam hoc quod vivit vivit Deo. id est vita Dei ;
quia
iit, sic et nos, in baptismo semel deposita vetustate si quemadmodum Deus vivit aeternaliter et sine cor-
peccati, ad illud ultra non regrediamur. Si enim ruptione, profecto nullum dominium in eo mortis
sic complantati sumus similitudini mortis ejus, 5/- erit. Quod dixit in tolo debere commori Christo, ut
mul etiam merito unitate mortis erimus complantati ei convivamus, adaptat modo Romanis, quorum hic
similitudini resurrectionis ejus, in novitate operum intendebat instructioni, dicens : Quandoquidem ne-
proficientes. Complantati ab illa similitudine dictum cesse est commori volumus vivere cum
Christo, si

est, qua ramus bonae arboris, trunco malae arboris eo ita,

; id est hac ratione edocti vos, Romani,

inseritur, fructusque novos ibidem facit ; sic et no- existimate vos quidem esse mortuos peccato, id est
vitas justificationis inserta trunco nostrae vetustatis, credite vos mortuos esse in baptismo, ne ultra ma-
exstincto sapore veteri, fructus faciat insertae novi- D num porrigalis ad actum peccati ;
quod si ita mortui
tatis. Similes utique mortis Christi debemus fieri : estis, existimate etiam vos vivenies Deo, id est
Scientes hoc quia vctus homo noster simul cum Chri- in accepta justificatione animae viventes et hoc me-
sto aflixusest cruci : ad hoc, ut destruatur in nobie rito in corruplione corporum victuros : ethoclotum
corptis peccati ; ita destrualur corpus nostrum in eo in Christo Jesu, id est per Christum Jesum, quietin
quod peccabat, ut ultra non serviamus peccato, sed praesenti justificat, et in juslilicatione permanen-
imperium habeamus super peccatum. Dominus Je- tibus vitam aHernam praeparat. Quod dixerat supe-
sus aliud genus mortis si vellet eligere posset, sed rius, nos mortuos essc peccato, et vivendum esse
non sine mysterio cruci affigi magis voluit, signifi- 37 Deo, videns homincm nullo modo posse in hac
cans nobis, ut quemadmodum manus ct pedes, sen- vila se cohihere a vcnialibus, determinat in quibus
sus scilicet lmmanos affixos habuit, sic ct nos non peccatis mori debeamus et possimus : sciens fomi-

solum opera, sed etiam sensus affixos iiabeamus, ne tem peccati naturaliter incsse cuiquc. Sed jam con-
cogitemus vcl operemur mala. Et bene debemus et fortato libero arbitrio, possumus coercerc fomitem
59 S. BRUXONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 60

peccati, ne prorurapat in actum. Et hoc determi-A cati efficiemini, nec hujus servitutis vincula rum-
nans, ait : Quando quidem viventes estis Deo, ergo pere potestis libertate perdita. Ideo bonum est ut

peccatum, id est, naturalis fomes peccali, non rc- servi facti justitiae, a gratia non declinetis, quia
gnct in vobis. Regnare peccati est, consentiendo, servi facti peccali non potestis vestro jure reverti ad
agendo, et in opere peccati consuescendo. Peccatum gratiam. Idco in justitia perdurate, nec propter hoc
utique non rcgnet in corpore vcstro, id est, quod solum, sed etiam ideo quia cum olim jugo peccati
jam vestrum est, et per confortationem liberi arbi- deposito, facti estis servi justitiae, si iterum ad
trii subjectum dominio rationis. Corpore dico licet vomitum veteris servitutis relabimini, rei estis

justificato, tamen adbuc mortali, et (nisi ratione re- instabilitatis et quod sic ait
juslae perditionis; :

gatun prono in opusQuare videndum est

peccati. Non solum pro eo quod praemissum est perdurare
ne consenlientes mortalitati vestra? non vivatis Deo. debetis in justitia, sed etiam pro eo quod sequitur :

Non itaque regnet peccatum ut obediatis concupi- Unde gratias agoDeo meo, qui vos gratis sine merito
sccntiis ejus, scilicet peccati, id est ut quod male vestro a jugo peccati liberavit.
suadet infirmiias carnis vestrae, opere perficiatis 3SInde utique gratias ago; guia vos aliquando
ne : solum non obediatis opere, sed nequc exiiibcatis fuistisservi peccati, sed jam obedistis, nec coacti, sed
ita ut parata et opportuna per consensum faciatis -r> ex corde, id est propria voluntatc eundo in formam
mcmbra vestra peccato. Quia sicut nec operari, sic doctrina3 , id est, in doctrinam quae vos fecit Deo con-
nec malo consentire debelis. Membra veslra dico formes. Imago enim Dei deformata et excaecata
tunc facla arma iniquitatis, si fuerint exhibita pec- fuerat in vobis sed per instruciionem meam ima-
;

cato. Sienim peccato consenserilis, tunc iniquitas ginem Dei in vobis reformavi. Formam dico illam,
armatur membris vestris, ut per haec arma perficiat id est, tam excellentem sicut reformationem ima-
quod male cupit. Nolite vos exhibere delicto, sed ex- ginis Dei in quam formam traditi estis per miseri-
;

hibete vos Deo, id est, praeparate vos bene operando cordiam Dei et doctrinam noslram. Per vos enim
idoneos Dco. Et justum est, vos dico factos viventcs insufficientes eratis reformari. Olim fuistis servi
in justitia tanquam ex mortuis morlui enim eratis ; peccati, sed nunc liberatia peccato, facti estis servi
in peccato. Nec solum actu exhibete \os Deo, sed justitiaj ; et ideo nolite ullerius redigi in scrvitutem
etiam membra vcstra in consensu et exhortatione peccati. Et vobis factisjam servis justiliae dico hu-
bonorum praeparate Dco. Membra vestra dico facta manum, id est, praecipio vobis quiddam satis leve,

tunc arma justitice. His enim armis perficiet justitia, ad quod humanitas veslra satis potest sufficere. Et
quod bene suadet et cupit. Debelis utique et po- hoc, quia spirituale est arduum, non praecipio vobis ;

testis exhibere vos Deo. Nam peccatum, elsi natura facio proptcrinfirmitatem carnis vestrx, id est, quia

liter sit in vobis, non tamen dominabitur in vobis, si ^ scio vos adhuc carnalitate premi, nec satis firmo

confortato libero arbitrio, velitis uti, sed potius vos in spiritualibus, humanum utique dico. Nam hoc
dominabimini ipsi peccalo, ne habeat actum. Vere humanum est, sicut exhibuistis membravestra ser-
peccatum non dominabitur in vobis : non jam cnim vire immunditice, id est luxuriae, gulae, libidini, ser-
estis sub lege, quae reos iaciebat jubeudo, non adju- vire eliam iniquitati, id est, omm contrario aequitati
vando ; sed estis sub gratia, quae dimittit peccata et ad consummandam iniquitalem, saltem ila nunc
adjuvat operari bona. fideles facti exhibete mcmbra vesira servire justilice
Quia iterum errare ex eo quosdam sentit, quod eundo in sanctificationem, id est in plenitudinem
dixerat per gratiam omnia dimilti, et hac fiducia se juslitiae. Hoc utique satis humanum est, ut quantum
peccare, quia gratia parata erat, et sufficicns re- servistis diabolo, tantum serviatis Deo, cui multo
laxare omnia, contra sic male operanles dicit hac magis eslis obnoxii. Vere quia servi facti estis Dei,
intentionenon esse peccandum, quia gratia omnia iervire debetis justitiae. Nam cum prius essetis servi
quidem dimiltit, sed si aliquis peccando se sub- peccati, liberi tunc fuistis justitiae, id est, expertes
quomodo scit
duxerit graliaf, factus servus peccati, ab omni juslitia, fideliter servientes peccalo. Sed
si ad gratiam reverti poterit, cum jam sub jugo nunc facti servi justitiae, longe fidclius servire de-
peccati ligatus sit ? Quandoquidem sub gratia sumus D betis Deo. Quandoquidem amore peccati fecistis vos
quae sufficienter purgat omnia ergo quid dicemus t : expertes totius justitia? : ergoqucm fructum, id est,

An ideo licite pcccabimus, quoniam nonsumussub quid utilitatis habuistis tunc ante conversionem de
lege, quae jubendo gravat et non adjuvat, sed sumus illis in quibus nunc post conversionem erubescitis ?
sub gratia, qua? et peccata remiltit, et bene operari Ideo sic interrogando invehitur in eos, ut a servi-
adjuvat ? Absit Hoc, inquit, abessedebet, utpecce-
! tute peccali magis deterreat. De tempoiali fructu
mus fiducia gratia? quia an nescilis quod servi cjus
;
peccati ideo solum requiro : nair de fine eorum
estis cui exhibuistis vos ad obediendumt Servidico satis conslat finis illorum est mors, id est, in fine

facti cui obedistis, id est, in ea hora qua cilo obedi- vitae absorbet istos aeterna damnatio. Servi facti

stis. Ejus servi dico ; dve peccali cui obedistis, du- peccati nullum fruclum habuistis, sed nunc per
centis ad mortem, id est ad damnationem sive servi ; gratiam liberati a peccato, servi autem facti Deo,
eslis obeditionis, id est juslitiee ducentis vos ad ma- habelis fructum veslrum, id esl, tide suscepla di-
jorem justitiam ; quia obediendopeccalo, servi pec- gnum fructum
: dico tendentem in sanctificalionem.
61 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. IX EPIST. AD ROM. 62

id est, in plenitudinem justitice. Irapii mortem ha- a malum hoc ago. Si autem quod nolo illud facio,
bent, sed vos babetis finem vltam cuternam. Vere « jam non ego operor illud, sed quod habitat in me
mors est finis illorum: nam mors
stipendium est « peccatum. Invenio igiturlegemvolenti mihi facere
peccati, id est, peccalum ministrat banc stipem, id « bonum, quoniam mihi malum adjacet. Condele-
est mortem. Stipendium dicitur, hoc quod tribunus, « ctor enimlegiDeisecundum interiorem hominem.
vel prsetor, pensatamercede militis, ministrat ei in « Video autem aliam legem in membris meis, re-
exercitu. Mors habetur ex peccato, seivita cetcrna « pugnantem legi mentis meae, et captivantem me
habetur pcr gratiam Dei. Licet enim aliquod meri- • [captivum me ducentemj in lege peccati quae est
tum sit ibi, prima tamen justificatio fuit ex sola « in membris meis. Infelix ego homo, quis me libe-
gratia. Et directio vitae quae sequitur, et eadem « rabit de corpore mortis hujus ? Gralia Dei, per
gratia longe amplius quam meruerit remunerat « Jesum Christum Dominum nostrum. Igitur ego
gratia dat vitam ceternam ; et noc in Christo Jesu, « ipse mente servio legi Dei, carne autem legi pec-

id est per Jesum Christum Dominum nostrum. « cati. »

CAPUT VII. EXPOSITIO.

« An ignoratis, fratres (scientibus enim legem -p Quia superius satis probaverat debere eos subjici
« loquon quia lex in homine dominatur, quanto gratise, etserviendum esse Deo, ne modo in lega-
« tempore vivit ? Xam quae sub viro est mulier, vi- libusputarent se debere servire Deo (peccatum enim
« vente viro alligata est legi, si autem mortuus esse credebant, si etiam in tempore gratife legalia
« fuerit vir ejus, saluta est a lege viri. Igitiv vi- prfetermitterent) probat Paulus non ulterius ser-
« vente viro [maritoj vocabilur adultera, si fuerit viendum esse in legalibus, qua? si deserunt, non est
« cum alio viro ; si autem mortuus fuerit vir ejus, peccatum si faciunt, rei sunt. Non enim tenenda
;

« liberata est a lege viri, ut non sit adultera, si est umbra, postquam venit veritas, et cum carnalem
« cum alio fuerit viro. Itaque, fratres mei, et vos legem expellat, spirituali legi alligat eos. Littera sic
« mortificati estis legi per corpus Christi : ut sitis jungitur Per Christum Jesum est vita aeterna tan-
:

« vos alterius qui ex mortuis resurrexit, ut fructi- tum. Nam per legemnon; quiaarc ignoratis fratrcs,
« Deo. Cum enim essemus in carne, passiones
ficetis ut magis excitet ad intellectum hujus rei, et fratres
« peccatorum quce per legem erant operabantur vocat, etinterrogat. Nec ignorare debetis (scientibus
« in membris noslris ut fructificarent morti. 39 cnim logcm loquor) quia, si bene consultis, idem in-
« Nunc autem soluti sumus a lege mortis, in qua venietis. Anignoratisdico quia lex qugecunque posita
« detinebamur, ita ut serviamus in dominatur in homine, non semper, sed quanto
novitate spiri- sit,

« tus, etnoninvetuslate lilterse.Quid ergo dicemus? ^ tempore vivit lex in eo homine, vel homo sub ea

« Lex peccatum est ? Absit Sed peccatum nonco- ! lege ? Velut si in qualibet urbe prseceptio aliquapo-
« gnovi, nisi per legem. Nam concupiscentiam ne- neretur, usque ad determinatos annos,qui intrahos
« sciebam , nisi lex diceret : « Non concupisces annos praeceptumpositum non attenderet, reus esset
« (Exod. xx, 17; Deut. v, 19). » Occasione autem transgressionis positae legis. Qui vero finitis deter-
« accepta peccatum per mandatum operatum est
, minatis annis faceret contra positam legem, reus
« in me omnem concupiscentiam. Sine lege enim inde non esset, quia tempus ejusdem legis jam prse-
« peccatum mortuum erat. Ego autem vivebam sine de lege Judreorum, qui tempore Moysi
terisset. Sic
« lege aliquando. Sed cum venisset mandatum, pec- usque ad tempus Christi eam non observaret reus
« catum revixit. Ego autem mortuus sum, et inven- esset. Sed postquam venit gratia, jam tempus ejus
« tum est mihi mandatum quod erat ad vitam, hoc legis preeteriit, et sic reus non est qui eam deserit.
« esse ad mortem. Nam peccatum occasione accepta Vere lex posita dominatur, quandiu homo vivit sub
« per mandatum seduxit me, et per illud occidit. lege, vel lex in homine. Nam lex conjugalisisla est
« Itaque lex quidem sancta, et mandatum sanctum, Mulier quae est sub viro, maritali modo foederata,
« et justum, et bonum (I Tim. i, 8). Quod ergo illa alligata est legi viri, vivente viro ; sed si mor-
« bonum est, mihi factum est mors?Absit ! Sedpec-D tuus fucrit virejus, soluta est mulier a lege viri.

« catum, ut appareat peccalum, per bonum operatum Quandoquidem mulier vivente viro alligata est ei.
« est mihi morlem; ut fiat supra modum peccans Igitur si vivente viro suo, habuerit rem cum alio
« peccatum per mandatum. Scimus enim quia lex viro, vocabitur adultera. Sed si vir ejus mortuus fue-
« spiritalis est. Ego autem carnalis sum, venunda- rit, libcrata est a legc viri, ita ut si fucrit juncta
« tus sub peccato. Quod enim operor non intelligo. cum nonjudicetur adultera.Etita, id
alio viro.jam
« Non enim quod volo (bonumj hoc ago, sed quod est simili ratione fratres ^LO mci vos estis morfift-
« odi [malumj illud facio. Si autem quod nolo illud cati veteri legi, quae data fuit solummodo usque ad
" facio, consentio legi quoniam bona est. Nunc au- adventum Christi. Mbrtificati dico pcr corpus Christi,
« tem jam non cgo operor illud, sed quod habitat in id est per Christum advenientem, qui corpus, id
« me peccatum. Scio enim quia non habitat in me, esl veritas ipsius legis fuit, et cujus corporis lex
« hoc est iu carne mea bonum. Nam velle adjacel umbra fuit. Nec mortiticati ut vidui remaneatis, sed
« mihi, periicere autem bonum non invenio. Non ut amodo sitis alterius, ejus scilicet quiresurrexit
« cuim quod volo bonum, hoc facio sed quod nolo ; cx mortuis,\}cr quod satis commendabilis est vobis.
63 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM 1NSTITUTORIS OPP. PARS. II. 64

Resurrexit ad hoc ut per eum fructificaremus Deo, A ne malum habui, licetnon culpa legis, quod sequi-
id est per gratiam ad honorem Dei. Et modo tandem pollenter ait : Licet lex bona sit, lamen peccatum,

fructum facere licet subgratia, quia eum essemus in id est corrupta natura, vel diabolus instimulans,

carne. id est detenti in carnalitate, tunc passiones operatum est in me concupisccntiam omncm, idest

pcccatorum, id estmala desideria, quw Hcet sensua- voluntale, actu, consuetudine peccandi. Hoc, inquit,

lis homo affeclaret, rationalis tamen passiones esse operatum est peccatum accepta occaslone pcr man-
judicabat, quae passiones erant notae per legem et datum. id est per legem mandatam hominibus. Ac-
augmentatse per delictum prsevaricationis, opera- cepta, ait, occasione, id est opportunitate ex lege ;

bantur [n mcmbris nostris, ut fructificarent morti, tum quia fragilitas humana magis tendebat in veti-
id est ut facerent fructum damnationis. Sed nunc tum, tum quia diabolus ferventius, accepta lege, in-
postquam venit gratia, sumus soluti a lege veteri, sultabat homini, videns legem datam fore quemdam

quse erat nobis lex inortis, in qua morte peccati gradum homini redeundi -£= JL ad salvalionem, quem
detinebamur, nec adjutorio legis surgere poteramus. prius quieto jure possidens inquietare negligebat.

Soluti, inquit, sumusa lege carnali ita, idestpro- : Notandum etiam quod peccatum corruptam vocat
pter hoc, ut amodo serviamusin novitate spiritus, naturam. Sunt enim in unoquoque et scnsualis

id est spiritualiter renovantes nos quotidie bene g homo et spiritualis. Scnsualis dicitur pars illa

agendo : juxta illud : « Renovamini spiritu menlib animse, cum corpore quse sensificat corpus, et ita

vestrse (Ephes. iv, 23), » ct non amplius serviamus premilur molo carnis, ut per singulos sensus
tn vetustate litterce, adha?rentes litteraliintellectui, congaudent voluptati, diligens suavia gustu, canora
ut vetustas consuevit. auditu, delectabilia visu, jucunda tactu, bene
Quia dixerat superius Judseos mortificalos esse fragrantia odoratu. Illa vero pars animse quse non
veteri legi, nec esse revertendum ad eam, quia pas- ila premitur carne, ct hic dicitur rationalitas, contra-
siones peccatorum erantper legem, et per eam fru- dicit sensualitati, et naturaliter appetit quod bonum
ctificabant morti, appellaverat etiam eam legem Vere peccatum operatum estinme malum, per
est.

mortis, ne male opinarentur Judaei Paulum hoc in- mandatum. Nam dum eram sine lcgc, morluum erat
telligere, ut lex esset causa peccati efficiens, et ad peccatum, id est corrupta natura secundum quod
peccandum compellens, probat legem, quantum in minus impugnabatur a diabolo, minus cupiebat
ea est, esse bonam. Quia vero Judaei amplius sub peccatum, (juia non erat prohibitum. Peccatum tunc
lege peccarent, hoc corrupla nalura faciebat, non mortuum erat, cgo autem vivebam, id est vivere milii
lex. Littera sic jungitur Quandoquidem per legem : videbar cum essem aliquando sine lege ; quia et
fructificabamus morti, ergo quid dicemus ? Dicemus minus cognoscebam, nec ita concupiscebam pec-
quod lex est peccatum, id est causapeccatiefficiens, ^ catum, nec diabolus adco inardescebat. Ante legem
etcompellens ad peccandum? Absit hoc ut legem mortuum erat peccatum ; scd cum vcnisset manda-
dicamus esse peccatum, quod si diceremus, et le- tum, quod mortuum erat revixit peccatum, id est
gem esse probaremus, etDeum datorem
injustam corrupta natura vires resumpsit, magis stimulante
legis de argueremns, qui legem dedisset
injustitia diabolo, et ut est vitium humanse fragilitatis magis
compellentem ad pcccatum. Per legem utique non concupiscendo interdicta. Revixit ideo ;
quia in

est peccatum, sed bonum cognitio enim peccati. : principio vixerat, ct cognitum fuerat originale, cum
Son enim cognovi peccatum nisi per legem. Ante adhuc reccns crat. Veniente mandato revixit pec-
legem utique fuit cognitio peccati, cum pincerna et catum; ego autem sum mortuus, non solum dc
pistor Pharaonis causa peccati in carcercm missi prioribus, sed etiam de prsevaricatione datae legis
s
sunt. Sed per legem dicit cognitum esse peccatum, reus factus. Et quandoquidem per legem revixit

quia originale fere ab omnibus ante legem ignora- peccatum, et ego mortuus sum, igitur mandatum
batur, et actualia multa nesciebantur esse peccatum quoderat mihi datum ad vilam secundum intentio-
ut concupiscentia de qua subdit ;
poena eliam infer- nem datoris, lioc mandatum, non jam ad vitam, sed
nalis, quae sequitur de peccatis, non ita sciebatur, inversum inventum cst mihi esse ad mortem. Non
nec meritum futurum non peccantibus. Putabant D quia ad peccatum, sed quia amsa fuit
me compellerct
enim omnes in inferno permansuros, licet sub dis- sine qua nec reus essem praevancationis, et causa
similitudine peenarum. Sed per legem cognitum est pro qua diabolus magis insurgeret contra quod
originale, eognita sunt etiam multa actualia, prius lex non adjuvabat, sed prsecipiendo impediebat.
incognita. Nec etiam ea quse cognila erant, tanta Congrue dicit ad mortem; non enim
inventum est

esse credebantur. Cognita est etiam futura damnatio positum erat mandatum ad mortem. Probat man-
pro peccatis, et ideo ait : Per legem cognovi pecca- datum esse sibi ad mortcm, non tamen culpa legis,
tum, etoriginale, et actualia quanta erant, p<Euam- sed vitio corruptse naturse compellentis, dicens :

que pro iis futuram. Vere per legem cognovipecca- Vere mandalum inventum est mihi ad mortem, nam,
tum. Nam hoc, scilicet concupiscentiam, quam esse peccatum, id est corrupta sensualitas seu diabolus
peccatum nesciebam, nisi lex ila diceret : JVon con- accepta occasione , seu quia suasio delectalionis ad
cupisces. Lex quidem bona est, quiadat cognitionem peccandum vehementior est, cum adest prohibitio,
peccati ; sed tamen perlegem niliilbonum, sed om- seu quia diabolus ardentius incumbebat. Sic utique
63 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. AD ROM. 66

accepta opportunitate per mandatum, seduxit me, A lege, inde apparet quod lex et ratio simul sentiant,
utconsentirempeccato; et per illud seducere occidit Hcet carnalitas prsevaleat. Ago, inquit, illud quod
rae, praecipitando in actum peccati. Et quandoquidem odi, id est illudquod nolo. Si autem rationalis nolo
mandatum erat ad vitam, ex culpa peccati inversum illud quod carnalis facio, ecce jam consentio legi, id

est ad mortera. Igitur lex sancta est, id est praecepta est, idem volens testis sum legi de hoc quod bona

legis sancta sunt, et mandatum, id est opus preecep- est. Quandoquidem ego rationalis nolo illud quod

torum, ut jejunare, dare eleemosynam, hoc, inquit, carnalis facio (Illud nunc illativum est), Ergo ego
mandatum sanctum, id est sancitum et firmatum in rationalis jam non operor illud quod me nolente

bono est. Est etiam justum squitatem servans ad pro- operatur caro, sed peccatum, id est, fomes peccati,
ximum. Est etiam bonum, id est utile implenti illud. quod peccatum habitat, id est, assidue remoratur
Modo sufficienter probavit legem esse bonam in se. in me carnali. Et vere peccatum habitat ni me,
Sed diceret Juda?us : Non curo an lex bona sit, quia bonum non habitat in me. Quod sic

cum sit mihi causa damnationis. Quo contra Paulus ait : Scio quidem quia bonum non habitat in me,
probat per legem neminem damnari, sed potius hoc quod dico in me est, id est in carne mea,

enutriri in bono. Corrupta vero natura haec, causa id est in rne carnali. Vere bonum
Et hoc probat :

est compellens ad peccatum. Unde sic ait Quando non habitat in carne mea, nam neque pervoluntatem,
:

g
quidem mandatum sanclum est, ergo illud quod in neque per actum. Per voluntatem quidem non
sebonum est cvedidehel quod mihi factumest mors, habitat. Nam velle bonura adjacet mihi carnali, id

id est causa compellens me ad mortem ? Absit hoc, est quodammodo approximat carni nemo enim tam
:

ut illud quod bonum est sit causa qua? raalum impius quia aliquando saltem bonum velit. Quod
efficiat Mandalum utique quod bonum est, non est
! si adjacet, ergo non habitat inme, vellebonum adja-
mihi factum mors sed peccatum, id est corrupta
; cet. Sed perftcere bonum illud nullo modo invenio in

natura vel diabolus insliraulans peccatum

: ita : carne mea. Vere perficere bonum non est in me car-
dico ut appareat, id est, ut cognoscatur esse pec- nali.Vam egocarnalis non facio hoc bonumquod volo
catum ; illud operatum est mihi mortem perbonum, rationalis. Sed ago carnalis hoc malum, quod nolo

id est accepta occasione a lege quse bona est, coegit rationalis. Vel aliter Vere perficere bonum ex toto
:

me magis peccare, praevaricari quod prius

etiam non invenio in me. Nam etiam hoc bonum non facio
non erat. Operatum est, dicit, itaper bonum utpec- quod bonum esse cognosco, et ideo facere volo. Non
catum ftat peccans nunc in lege supra priorem
'
,• enim omnia bona mihi nota sunt. De eo quod dixit
modum, idest priusquam lexdaretur pcr mandatum, superius ad ahud probandum non quod volo hoc ago, :

id est per -£=S pra?varicationem mandati magis pec- iterum hoc per aliud probato, infert dicens : Quando-
cans. Verelexnon est operatamortem, sedpeceatum. ^ quidem ego ralionalis nolo malum quod ago carnalis,
Nam nos scimus ab auctoritate vim habente. Scimus ergo ego rationalis non operor i//uc?malum, sedpec-
utique quia lex est spiritualis, id est, vel data per catu m id est corruptio natura? quod peccatum habita
, :

Spiritum sanctum, vel nutriens spiritum hominis, tn me malum. Repetit locum

carnali, operatur illud
quorum alterum si sit, constat quia non est causa unde quod nolo illud facio. Quandoquidem
inferat, si

mortis. Lex utique est spiritualis, sed ego sum car- ego rationalis nolo malum, lex autem sicut probatum i

nalis, id est adhserens carnalitati ; venundatus, quem est) malum similiter non vult, Igiturego rationalis in-

primus parens pro gustu pomi venundedit : nec ita ut venio legem esse bonam, id est utilem mihi rationali
sim solum in peccato, sed etiam sub peccato ;
quia et volenti facere bonum. Lex bonum docens, et ratio

si volo, et diu laboro, permetamen surgerenequeo. bonum volens, consentiendo in bono seinvicem inve-
Hic incipit ostendere quod lex et rationalis homo mimt. Volenti facere bonum etnonfacienti, benedico,
in voluntate boni consentiant ; sed tamen ab illo quoniam malum carnalitatis adjacet mihi rationali
tertio, id est a corrupta natura superantur. Et hoc etpropterea bonum quod volo perficere nequeo.
de rationalitate quod bona sit et bonum velit con- Nota quoniam Paulus figurative sub persona sua de
venienter probat. Sicut enim si lex mala esset, dator omnibus loquitur, assumens sibi personam, nunc ante
legis inde vituperaretur, sic etiam si naturalis ratio D -4:3 legem nunc in lege. Vere bonura invenio in
adversaretur bono, juste qui rationem dederat de me. Nam ego condelector legi Dei : quia et illa bo-
malo rationis calumniaretur. Yere sub peccato sum. num vult et ego cum ea. Condelectordico secundum
yam quod ego operor, sive dimittendo bonum quod interiorem hominem, quia interior homo rationalis
utique est operari malura, sive faciendo malum, vult quidem bonum : etsi nequeat operari. Cum
quod, inquam, operor ego sensualis, intelligo ego modo quod lex et rationalitas bonum velint,
dixerit
rationalis non esse operandum. Vere operor d>mit- ostendit utrumque superari a tertio, id est a carna-
tendo bonum, quod intelligo non esse operandum. litate. quod tertium ostendit superandum esse per

Non enim ago hoc bonum quod ego rationalis volo gratiam, et hoc satis idonee facit. Cum enim legem
et vere operor faciendo malum quod intelligo non ostendat deprimi per carnalitatem, nec eos qui sub
esse operandum. Nam ego carnalis facio illud quod lege fuerunt quidquam boni fecisse, nisi per gra-
cgo ralionalis odi. Et nunc quia lex spiritualis et tiam, per hoc plane Judaeos insinuat debere subjici
bona est, rationalitas vero mea bonum vult cum penitus grati» Dei, et non amplius legi. Per hoc
67 S. BRUXOXIS CARTHUSIAXORUM IXSTITUTORIS OPP. PARS II. 68

iterum quod rationalitatem, etsi bonum vellet, suc- A Dei data per Jesum Christum me liberavit , igitur
cubuisse tamen carnalitati dicit, gentiles, ne se de ego ipse qui ante gratiam subjectus eram carnalilati,
libero arbitrio efferant, deprimit, et sic omnes gra- jam quod bonum volebam potens operari, non solum
tiae Dei subjicit. Licet secundum interiorem conde- volo, sed etiam servio mente , id est potestatem ha-
lector legi Dei, tamen video aliam legem in membris beo secundum quod ratio admonet bene -4k^k ope-
meis, id est in carnalitate mea. Legem ideo dicit, rando servire legi Dei. Xecita lamen ut fomes peccati
quia quemadmodum ratio dictat agere quod bonum penilus in me destructus sit, scd potestatem habeo
quod malum est
est, sic sensualitas legem mem- : servire carni, id est secundum carnalitatem legi
brorum dico repugnantem legi mentis mece, id est peccati. In hoc etiam maximum nolat miraculum,
bonis quae ratio suadet. Xec solum repugnantem, quod fomes peccati, contra quem nihil prius pote-
sed etiam captivum ducentem me in legem peccati nunc subjaceat homo.
•'
rat ralio, rationi, si velit
ut operer ea quae corrupta sensualitas dictat ;
quce
lex peccati est in membris meis, id est in singulis
CAPUT VIII.
sensibus diffusa. Et quandoquidem lex membrorum
captivum me ducit in peccatum, ergo rationalis « nunc damnationis est his qui sunt
Xihil ergo
sum infelix : quia sum homo, id est quia carnalitate
g « in Christo Jesu, quinon secundum carnem am-
deprimor ; et me infelicem quis liberabit de corpore « bulant. Lex enim spiritus vitae in Christo Jesu li-
mortis hujus ?idest de morte peccatorum, quae sunt « beravit me a lege peccati et mortis. Xam quod im
in corpore meo : vel de corpore mortis, id est de « possibile erat legi, in quo infirmabatur per carnem.
totabac massa peccatorum quae ducunt ad mortem. « Deus Filium suum mittens in similitudinem carnis

Lex non polest liberare me Judaeum non ratio na- ; « peccati, et de peccato damnavit peccatum in car-
turalis me cum haec in utroque deficiant,
gentilem ; « ne, ut justificatio legis implerelur in nobis, qui

scio liberationem meam, gratiam Dei datam per Je- « non secundum carnem ambulamus, sed secundum
sum Christum Dominum noslrum. Illa profecto libe- « spiritum. Qui enim secundum carnem sunt quae ,

rabit me, et ideo vos non Judaei gratiae efficaci, « carnis sunt sapiunt qui vero secundum spiri-
:

legi impotenti, vos iterum gentiles gratiae Dei non « tum sunt, quae sunt spiritus sentiunt. Xam pru-
rationi debilitatae, subjicimini. Considerandum est « dentia carnis mors est prudentia autem spiritus,
:

quod duplex velle bonum sit in homine. Alterum u vita ct pax. Quoniam sapientia carnis inimica est
secundum naturalem rationem, quae corruptione « Deo Legi enim Dei non est subjecla, nec enim
peccati depressa, bonum quod vult operari non suf- « potest. Qui aulem in carne sunt, Deo placere non
ficit. Alterum velle secundum inspirationem Spiritus possunt. Vos autem in carne non estis, sed in
sancti per quem fomes peccati deprimitur, ut bo-
C spiritu, si tamen spiritus Dei habitat in vobis. Si

num operari possimus. Velle autem naturalis ralio- autem quis spiritum Christi non habet, hic non
nis hoc erat, de quo superius dicebat Non quod : est ejus. Siautem Christus in vobis est, corpus
volo bonum hoc ago. quidem mortuum est propter peccatum, spiritus
Dixerat superius inleriorem hominem et legem vero vivit propter justificationem. Quia si Spiritus
condelectari in bono sola voluntate, non actu, quia ojus qui suscitavit Jesum a mortuis habitat in vo-
contra haec duo invalescebat fomes peccati, legem bis, qui suscitavit Jesum Christum a mortuis, vi-
et rationcm expugnanssed postquam Deus osten-
: vificabit, et mortalia corpora vestra, propter in-
dit utrumque bonum legis et rationis in homine de- habitantem Spiritum ejus Ergo fratresin vobis.
ficere, dedit ad ultimum gratiam suam, quse libc- debitores sumus, non carni ut secundum carnem
rum arbitrium confortavit ut jam si velit homo ; vivamus. Si enim secundum carnem vixeritis,
bonum possit operari, et bene coercere fomitem pec. moriemini. Si aulem spiritu facla carnis morlifi-
cati. Quia autem hominem rcdemptum per gratiam, caveritis, vivelis. Quicunque enim Spiritu Dei
Deus non penitus a fomite peccati divisit, cau- aguntur, hi filii sunt Dei. Xon enim accepistis
sa hsec fuit, quia reliquil meritum homini. Si enim spiritum servitutis ilerum in timore, sed accepi-
homo sala necessitate qui non posset, non pecca- D stis spiritum adoplionis filiorum Dei, in quo cla-
ret, non esset meritum quo salvari deberet. Ut au- manus Abba (paterj. Ipse enim Spiritus
: teslimo-
tem locus esset merendi, fomitem peccati reluctan- nium reddit spiritui nostro, quod sumus filii Dei.
tem dimisit, debilitatum tamen et (si velit homo) Si autem filii, et haeredes : hceredes quidem Dei,
subditum rationi. Quia iterum hominem a pcccato cohaeredes autem Christi : si tamen compalimur,
redemptum, non in tanta dignitale restituit, in ut et glorificemur.Existimo enim quod non sunt
quanta fuerat Adam cum cecidit, factum est ne ite- condignse passiones hujus temporis ad futuram
rum homo de subita et tanta felicitate superbiendo, gloriam, quaa revelabitur in nobis. Xam exspec-
irreparabiliter caderet. Quaread memoriam peccati, tatio creaturae revelationem filiorum Dei exspectat.
et ad custodiam bumilitatis opporlune relicta est Vanitati enim omnis creatura subjecta cst, non
poena peccati; ut etiam perhoc ostendatur vis sancti volens, sed propter eum qui subjecit eam in spe :

Spiritus, adjutorio cujus rationalis homo subigit quia et ipsa creatura libcrabitur a servitute cor-
sibi carnalem : cui subjectus fuit, quandiu sine gra- ruptionis in hbertatem gloriae filiorum Dei. Scimus
tia fuit. Littera sic jungitur : Quandoquidem gratia :
enim quod omnis creatura ingemiscit et parlurit
69 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 70

« usque adhuc. Non solum autem illa, sed et nos- A provenit vita seterna : Vitse dico habitae in Christo
« ipsi primitias spiritus habentes ; et ipsi intra nos Jesu, id est per Christum Jesum, liheravit me a
« gemimus adoptionem fdiorum Dei exspeclantes
, ,
lege peccati, id est a fomite peccati, et a lege
« redemptionem corporis nostri. Spe enim salvi mortis, id est ab actu fomitis peccati, ne quod
« facti sumus. Spes autem quae videtur, non est fomes male suadet, operarer. Vere liberatus sum a
« spes. Nam quod videt quis, quid sperat? Si au- lege peccati nam per Filium Dei. Deus enim misit
;

« tem quod non videmus speramus per patien-

, : Filium suum : non quod Filius abesset alicubi, sed
« tiam exspectamus. Similiter autem et spiritus quia ipse natura invisibilis per unitam sibi carnem
« adjuvat infirmitatem nostram. Nam quid oremus factus et visibilis, missus secundum cogni-
dicitur
« sicut oportet. nescimus ; sed ipse Spirilus postu- tionem nostram. Misit utique Deus Filium suum,
« lat pro nobis gemitibus inenarrabilibus. Qui au- non in carnem peccati, sed in sbnilitudinem carnis
« tem scrutatur corda, scit quod desideret Spiritus, peccati, id est in carnem similem carni peccatrici.
« quia secundum Deum postulat pro sanctis. Sci- Christus enim omnem carnis materiam prseter pec-
« mus autem quoniam diligentibus Deum omnia catum sustinuit et per missum Filium damnavit
;

« cooperantur in bonum, his qui secundum propo- peccatum, id est fomitem peccati, quod erat in
« situm vocati sunt sancti. Nam quos praescivit et g carne nostra. De peccato, id est per Filium qui
« praedestinavit conformes fieri imagines Filii sui, fuit hostia pro peccalis omnium oblata. Unde et
« ut sit ipse primogenitus in multis fratribus. Quos Christus dictus est peccatum. Hostia enim pro
« autem preedestinavit, hoc et vocavit ; et quos ve- peccato oblata, peccatum dicebatur, vel pro peccato.
« cavit, hos et justificavit : quos autem justificavit, Vel itaDamnavit peccatum, id est Satanam de
:

« illos et magniticavit. Quid ergo dicemus ad haec ? peccata quod diabolus fecit in carne Christi. Dia-
:

« Si Deus pro nobis, quis contra nos ? Qui etiam bolus enim jus habebat in omnem hominem propter
« Proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis om- originale peccatum de quo quia Christus reus non
:

« nibus tradidit illum. Quomodo non etiam cum fuit (non enim in concupiscentia carnis natus est),

« illo omnia nobis donavit ? Quis accusabit adver- in eum diabolus indebitum jus usurpavit ; ideo jus
« sus electos Dei? Deus qui justificat. Quis est qui quod concessum ipse erat in omnes, perdidit, et sic

« condemnet ? Christus Jesus quimorluus est, imo qui quia inconcessa captavit, juste concessa perdidit.
« 4=S etresurrexit,quiestaddexteramDei,quietiam Damnavit utique peccatum : ad hoc, ut impleretur
« interpellat pro nobis. Quis ergo nos separabit a in nobis justiftcatio legis, id est quam lex praesigna-
« charitate Christi? Tribulatio ? An angustia? An bat, et implere non poterat in nobis de termino :

« persecutio ? An fames ? An nuditas ? An pericu- qui non ambulamus secundum carnem id est se- ,

« lum ? An gladius ? Sicut scriptum est : « Quia quendo desideria carnis; secl ambulamus secundum
i propter te mortificamur tota die, festimali sumus spiritum, id est secundum quod dictat Spirilus
« sicut oves occisionis (Psal. xliii, 23). » Sed in sanctus vel ratio. Damnavit, dico, peccatum, quod
« his omnibus superamus propter eum qui dilexit s-ulicet damnare peccatum impossibile erat legi.

« nos. Certus sum enim quia neque mors, neque Lex enim impotens erat liberare ab originali, in quo,
« vita, neque angeli, neque principatus, neque vir- id est in implenda justificatione, lex infirmabatur
« tutes, neque instantia, neque futura, neque for- per carnem, id est quia carnalitatem sectabatur.
« titudo, neque altitudo, neque profundum, neque Vere justificatio non impletur,iis quiambulant secun-
« creatura alia [aliqua] poterit nos separare a cha- dum carnem nam ii ^iusectantur carnalitatem, sa-
;

<• ritate Dei, quse est inChristo JesuDomino nostro. piunt,id est saporem bonum capiunt.in his quaz carnis
sunt. kmo&o in sequentibuslonge commendabit legem
EXPOSITIO. spiritualem per oppositum, deprimendo carnalem.
Quid inde diceret aliquis si sapiunt ea quae carnis
Quandoquidem mente servire possum lege Dei, sunt? Malum utique multum est hoc. Nam pruden-
Ergo nunc in tempore gratia? nihil damnationis re- tia carnis est mors, id est vocare iis quae caro sua-
lictum esl his qui sunt in Christo Jesu, id est qui D det, mors animse est. His qui sequuntur spiritum
in fide Christi renati sunt. Non quod modo boni implebitur justificatio legis. Nam qui sunt secundum
sint, modo male agendo non sint, sed quia ita sunt Spiritum, sentiunt, id est sapiunt et sectantur ea
in Ciiristo Jesu, quodnon ambulant secundum car- quae sunt Spiritus. -£=© Et quid inde diceret ali-
nem, non delectantur in malis, sectando car-
id est quis ? Multum equidem. Nam prudentia et spiritus
nahtalem. Ambulare congrue removet. Impossibile viia, id est vivere hic in virtutibus, et est pax, id
enim est non invicem facere quae carnis sunt. est tranquillitas animi, et quies a tentationibus.
Propterea non dixit, qui sunt secundum carnem, Non enim omnes qui vivunt in virtutibus, pacem
sed qui ambulant, id est qui de malo non poenitent, hanc habent, sed admodum pauci ; ideo prudentia
sed consuescendo delectantur in eo. Vero nihil carniset mors, quoniamsapientia carnis est inimica
damnationis est his qui sunt in Christo Jesu. Nam Deo, quandiu inimicatur Deo, vivere nequit. Sed
lex syiritus, id est vel quam Spiritus sanctus di- qui bonum carnalitalis suse Deo prseponit, regnum
ctat, vel ipsa rationalitas, spiritus dico datoris vitai, Dei (quantum in se est) diminuit, subjiciens se re-
id est qui dat hic vivere in virtutibus unde etiam gno carnis. Vere sapientia carnis est inimica Deo.
71 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 72

Nam non est subjecta legi Dei, sed imperio carnis. A Dei agimini, et vivere vivetis, quia filii Dei eritis.

Non est subjecta, quia nec esse potest subjecla, Quod sic ait : Vere si mortiticaveritis carnem, per
quandiu carnalitati adhaeret. Quid enim enumerare spiritum vivetis. Nam quicunque aguntur Spiritu
quaero singula dicens, prudentia carnis est mors et Dei(c[uod est mortificare facta carnis), hi sunt filii

inimica Deo ? ut paucis comprehendam : quicunque Dei, et hax est vita aeterna.

sunt in carne, id est in carnalitate, quandiu ibi de- Postquam satis commendavit legem spiritus,

tinentur, Deo placere non possunt. Quia modo dixe- ostendit quanta utilitas sit nobis per Spiritum
rat, qui in carne sunt Deo placere nequeunt, ne per sanctum. quod jam partim supra ostendit. Vere
hoc deterreret Romanos ,
qui prius justificatione filii estis. Non enim jam estis servi, quod sic
accepta, ad aliqua peccata relapsi fuerant, demulcet ait : Vos quidem acccpistis spiritum, sed non
eos blandiendo, tamen quae facienda sint eis aperle spiritum servitutis : ut amplius servi sitis , et ser-
insinuans. Qui in carne sunt Deo placere non pos- viatis iterum in timore. Dum enim sub lege era-
sunt. Sed vos, o Romani, nonjam estis in carne, nec tis, -4tT timore poenarum quas lex minabatur ser-
vos in carne esseintelligo, sed estis in spiritu. Hac viebatis : qui autem timore poenae servit, pcenam
conditione tamen vos esse in spiritu pronuntio, si evadit, gloriam non meretur. Spiritum servitutis
Spirilus Dei quem in baptismo accepistis habitat, -p utiqne non accepistis, sed accepistis spiritum adop-
id est perseverat in vobis. Si quis autem (non dico tionls filiorum, id est per quem adoptamini in filios
de vobis, sed quicunque ille sit) qui non habet Spi- Dei. In quo spiritu docente, nos clamamus Abba :

ritum Christi, hic non est ejus, scilicet Dei, id est (pater). Abballebraeum est, significans id quod patcr,
non habet partem cum Deo .Hic plane ostendit Apo- vel pater Graecum. Ideo hebraeam vocem posuit, et

stolus Spiritum sic a Fiho, ut a Patre procedere, vocem genlium, seu graecam, seu latinam, ut osten-
ubi ait Spiritum Dei, et Spiritum Christi, et quod dat utrumque populum, Judaeum et gentilem in
idem sit Spiritus Dei, et Spiritus Christi. Si autem novitate spiritus debere servire Deo, non jam in
Christus, id est Spiritus Chrisli, est in vobis, corpus vetustate litteree. Vere in spiritu clamamus : Abba
quidem vestrum mortuum est, id est mortalitati (pater). Nam Spiritus sanctus reddit testimonium
adhuc subjacet propier peccatum, id est vel propter spirituinostro, id est docet rationem nostram hoc
poenam peccati, vel propter custodiam, ne iterum quod sumus filii Dei. Nisi enim Spiritus hoc insi-

cadatis per elationem ; corpus quidem adhuc est nuaret, nescircmus nos esse filios Dei. Si autem
mortuum sed spiritus vesterjam
: vivit propter justi- sumus filii, erimus etiam hxredes. Ecce quod utili-

ficationem, id est per opera justitiae quae exercet tates sunt nobis per Spiritum. Prius adoptamur in
justificatus a peccatis, ubi ait : Si Christus est in filios. Dehinc clamamus. Haeredes etiam constitui-

vobis, innuit Christum et Spiritum sanctum idem ^ mur, nec vilis haereditalis, sed hceredes Dei, quia
esse in substantia Deitalis. Nec solum per spiritum Deus distribuet nobis haereditatem suam ,
id est

habitantem in vobis, vitam spiritus habebitis, sed totius boni sufficientiam. Si quaerimus quomodo
etiamst Spiritus ejus quisuscitavitJesumamoriuis, sumus haeredes Dei, cum usushabeat haeredemessc
pro hac causa quia Spiritus sanctus in eo habilavit. morte decessoris ? respondetur quia Deus, quo-
Si, inquit, idem Spiritus habitat in vobis, vivificabit dammodo nobis morietur in futura beatitudine
etiam mortalia corpora vestra, facta immortalia pro- secundum hoc quod nunc videmus eum per spccu-
pter eamdem causam, scilicet propter inhabitantem lum et in aenigmate, tunc autem facie ad faciem
Spiritum ejus in vobis. Et quia sic de vobis facere sumus visuri. Hseredes erimus Dei, cohxredes autem
possit, et facturus sit praesignavit, in eo quod jam Christi, quia eamdem haereditatem quam Christus,
suscitavit Jesum Christum amortuis. id estincorruptionem secundum carnem modonostro
Quia si quaeritur quare Christus ante omnes in- accipiemus. Hceredes dicit Dei, velut ejus cujus est

corruptibilis suscitatus sit? respondetur ideo quia haereditas, eamque dislribuit. Cohercedes Christi,
de Spiritu sancto conceptus sit ;
quia peccatum non velut ejus qui nobiscum partem capiet haereditatis.
fecit, et quia per eum incorruptionem omnes habi- Cohaeredes erimus Christi, hac tamen conditione
turi sunt, dignum fuitut omnes in hoc, et tempore D dico : si compatimur Christo non intentione laudis
praeveniret, et plus omnibus acciperet. Quandoqui- vel lucri temporalis, sed ut glorificemur, desiderio
dem Deus et jam animam vivificavit, et corpusvivi- tantum aeternae gloriee Compati utique debemus, ut
fratresjamnonsumusdebitores carni,\d
ficabit, ergo glorificemur. Nam ego existimo (et verum est) quod

est jam nihil debemus carnalitati, sed spiritui quia ; omnes passiones hujus temporis, id est quae tempo-
per spiritum vivimus, et adhuc vivificabimur. Debe- rales sunt, et hujus, id est tam brevis temporis,
mus quidem carni quae necessaria suntei, ut victum non sunt condignce ad promerendam futuram glo-
et tegumentum sed nonita vivamus sequentes car-
; riam, quas revelabiturin nobis, <m'\a nec nos ipsi qui

nalitatem. Si enim secundum carnem vixeritis, non eam habituri sumus, quam digna et magna sit in-
moriemini. Si autem facta carnis
vivificabimini, sed telligimus. Vere gloria haec revelabitur in nobis.
mortuafeceritis, per spiritum vivetis, et hic secun- Nam expectatio creaturx, id est totius Ecclesiae
dum animam, et in futuro secundum corporis in- exspectat revelationem filiorum Dei, ut et ipsi inter

corruplionem. Et mortificare debetis ; nam Spiritu filios Dei revelentur. Quia si omnis Ecclesia hoc
73 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. IN EPIST. AD ROM. 74

exspectat, credendum est futurum esse quod ex- A corpus nostrum modo fragile, nulla corrumpetur
spectat. Exspectatio exspectat, frequentiam notat. mulabilitate. Per hoc quoddicit exspectantes, innuit

Creaturam vocat Ecclesiam, nam haec specialiter se de futura adoptione loqui, non de jam liabita.
creatura Dei est, quam etiam justificando novam Rem enim jam habitam non exspectamus. Creden-
creaturam fecit : et quia causa ejus bona omnia dum est etiam Christum assumpsisse ideo corpus

creata sunt, ideo creatura, id est Ecclesia exspectat cum anima, ut utrumque liberaret a corruptione.

hanc revelationem, quia subjecta est vanitati, id est Yere exspectamus, quia spem habemus. Spes autem
miseriis carnis, qua? vange sunt. Si enim modo co- ista magnum habet meritum, nam salvos nos facit.

medit, post modicum iterum esuriet ; si bibit, ite- Quod sic ait, spe, id est merito spei, quia rem invi-
rum sitiet, et sic in caeteris. Et quia haec omnia vi- sibilem et etiam incogitabilem constanter speramus,
det vana, ideo exspectat hoc ubi nulla sit va- hoc merito salvi sumus, et in hac spe facti sumus
rietas. ab alio, non a nobis. Non enim fragilitas nostra
Subjecta quidem est vanitati, sed nonvolens, quia nisi Spiritu sancto confortata speraret, quia nes-
nollet pati haec vana, et licet non volens, tamen ciret, et sic nec meritum salutis haberet ; spe salvi
propter eum sustinet qui subjecit eam his miseriis, facti sumus, tantum meritum habet vera spes; sed
ne iterum snperbiendo periret. Subjecit dico in spe g illa spes, id est res sperata qua? videtur, jam non
positam, ut spem haberet evadendi hanc vanitatem; est spes, nec spei meritum habet. Spes enim est de
in spe dico hac, quia, id est quod ut Christus, sic re quaenon videtur : speramus aliquem nobis
ut si

etiam ipsa creatura liberabitur a servitute corru- dalurum pecuniam, illud quod speramus, nondum

ptionis, id est variabilitatis. transferenda a servitute videmus, scilicet nos habere pecuniam, etsi pecu-
in libertatem, a corruptione in gloriam filiorum Dei. niam ipsam videamus. Rei autem quae jam habetur
Bene dico non volens subjecta est : nam nos sci- non est spes, sed jam usus habetur. Vere rei quae
mus quod omnis creatura, id est Ecclesia, ingemiscit videtur non est spes, nam quod videt quis, illud
animo et parturit, id est maximo conatu laborat quomodo vel quare sperat ? Non est amplius spe-
operando quemadmodum parturiens fructum de randum, sed eo utendum. Rei quae videtur non est
labore exspectans. Parturit dico usqueadhuc, quia dicenda spes, sed si illud quod non videmus spera-
a primo justo semper in labore fuit Ecclesia usque mus, meritum hujus spei habemus. Nam exspecta-
ad hoc tempus. Creatura utique ingemiscit, non mus rem speratam per patientiam, id est in ex-
solum autem illa creatura, sed ctiam nosipsi, qui spectando patienter omnia toleramus, desiderio rei
tantae dignitatis sumus quod etiam dii esse reputa- quam speramus. Et hasc spes, quae tanti est meriti,
mur : nos dico habentes primitias spiritus, quia in per Spiritum sanctum habetur. Nec hoc solum dat
primitiva Ecclesia prius onmibus et abundantius ^ nobis Spiritus sanctus, sed etiam similiter, id est
Spiritum sanctum accepimus, abundantius etiam sicut spem, et per spem patientiam : sic idem spi-
prophetis qui praecesserunt : non enim semper per ritus adjuvat nostram inplrmitatem. Sicut enim
Spiritum sanctum loquebantur, quia aliquando rece- infirmi sine Spiritu sancto essemus in spe, sic etiam
debat Spiritus sanctus ab eis, et quae falsa erant intirmaremur m oratione, nisi doceret nos Spiritus.
preedicebant : ^=S utNathan quandoque et quidam Vere Spiritus adjuvat nos infirmos. Xam nos scimus
alii : sed apostoli nunquam privati sunt semel ac- quid oremus, sicut scire oportet et orare, scimus
cepto Spiritu sancto. Nosipsi habentes primitias quidem quomodo non oportet. Nos utique nescimus,
spiritus, qui adeo digni sumus, etiam ipsi iidem a sed ipse Spiritus postulat, id est postulare nos
Deo fragiles sumus, quod gemimus quemadmodum facit et insinuat. Postulat dico pro nobis, id est vel
creatura. Et ne putarentur gemere compassione sub- vice nostri, vel causa nostraa utilitatis gemitibus :

ditorum, et non pro se, determinat : Gemimus dico inenarrabilibus. Gemitus ideo inenarrabiles dicit,
intra nos, id est pressi tentationibus quae nos con- quia ipsi contemplatores nescirent explicare, nec
turbant interius. Prius ipsi, nota est dignitatis : al- possent, quot et quantis desideriis aestuant. Ex eo
terum ipsi, fragilitatis. Per hoc Apostolus multum quod dictum quidam in erro-
est, Spiritus postulat,

consolatur Ecclesiam, et invitat ad patientiam, quod D res lapsi sunt, dicentes Spiritum minorem Patre et
dicit apostolos eadem fragilitate premi qua premun- Filio, quia qui postulat minor intelligitur eo a quo

tur subditi. Subdit etiam magnam consolationem postulat ; curialitatem Pauli, vertentes in hteresim.
quam habent, dicens : Gemimus dico, exspectantes Sicut enim qui modo docuisset aliquem quo genere
adoptionem filiorum Dei, id est ut adoptemur in loquendi, et quibus verbis loqueretur cum principe,
filios Dei. ille per illum instructum diceretur loqui eidem
Duplex adoptatio est :prima qua Deus peccata principi : sic Spiritus sanctus, quid et quomodo
dimittit et justiticat ; secunda qua in aeterna beati- postulemus nos instruit, et per nos instructos dici-
tudine sanctos cohaeredes faciens Christi, eos re- tur postulare, non aliter.

munerat. De hac autem secunda innuit se Paulus Quod supra dixit : nescimus orare sicut oportet,
intelligere, cum ait: Adoptionem dico, id est re- hoc in ipso apertum est,quicontra salutem spiritum
demptionem corporis nostri, id est in qua adoptione «4.0 Satanae oravit auferri a se datum sibi ob custo-

Patrol. CLIII.
 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 70

diam humilitatis ; ne quia raptus erat ad tertium A et quod inde habent alii filii ab eo habent sic et ;

eoelum, et andierat quao non lieebat homini loqui, Christus Dominus est in hac heeredilate, et quicun-
superbiret sed per impellentem fragilitatem, pusil-
: que aliquid inde habent, ab eo et per eum totum
lanimitatem carnis reminisceretur. Spiritus sanctus habent. Dicitur etiam primogenitus mortuorum,
sperare nos facit, orare nos docet, et exaudiri nos quia primus resurrexit a mortuis, etiam sicut cum
facit. Quod sic ait : Spiritus postulat : ille autem eo incorruptibiles resurrexisse credantur quidam
quiscrutatur corda, id est Deus, scit, id est com- sancti. Si qui autem per Christum suscitati sunt,

plet et approhat quod desiderat, id est desiderare non surrexerunt a morluis quia iterum mori- ;

nos facit Spiritus sanctus. Scit ideo quia Spiritus turi.

postulat secundum Deum, id est docet nos Spiritus Nec solum preescivit, scd quos prcedestinavit, hos
postulare quod Deum bonum est concedere. Postu- etiam vocavit : quia, postquam inspiravit eos, voca-

lat dico pro sanctis, id est vel vice vel causa san- tores adhibuit interius preeparatis, quorum vocatio
ctorum. Scrutatur ab ea similitudine dictum est, frustra esset, nisi spiritus operaretur interius. Et
quia quemadmodum ille, qui multo scrutinio rem in- quos vocavit, hos etiam justificavit, rcmittendo pec-
vestigat, melius rem ipsam cognoscit; sic Deus non cata, infundendo gratiam. Quos autem justificavit,
quod scrutando laboret, sed quasi scrutator et longe -g illosetiam magnificabit in futuro, quando conregna-
melius occulta cordium novit. Non solum Spiritus bunt secum. Vel magniiicavit secundum cerlitudi-
spem dat, orare insinuat, exaudirifacit, sed et quee- nem futuree rei dicit, et secundum quosdan, SO
cunque prospera vel adversa contingant sanctis, quijam cum Deo regnant, quantum ad animas. Quan-
omnia facit ille esse ad bonum. Littera sic jungitur : doquidem Deus electos suos preescivit, praeparavit,
Orare sicut oportet per nos ncscimus, hoc autem per et ad ullimum magnificabit, ergo quid
justificavit,

Spiritum sanctum scimus, quoniam idem Spiritus dicemus ad hcec? Estnealiquid quod contraire pos-
cooperatur omnia, seu prospera seu adversa; in bo- sit huic divinee disposilioni ? Contra hoc utique nihil

num, id est ad utilitatem sanctorum. Xe\omnia coo- potest dici, quia Deus est pro nobis, et si Deus pro
perantur a Spiritu sancto in bonum, ut passive di- nobis, quis potest esse contra nos ? Quis potest ever-
camusjvelin activo sensu omnia cooperantur in tere, ne perficialur quod Deus de nobis preeordina-
bonum, et iterum per Spiritum sanctum. Sententia vit. Vere Deus est pro nobis. Nam ipse est qui non
non mutatur, cooperanlur dico iiligentibus Deum, pepercit etiam Filio suo, sed tradidil, id est dispo-
nec qui modo diligant, modo peccando odiant, sed suit illum tradendum ndmovlem pro omnibus electis
his, id est hujusmodi diligentibusqui a Deo vocati suis. Et cum rem tam difficilem fecerit, sicut est
sunt; ad hoc ut sint sancti : et quia non omnesvo- Filium pree omnibus filiis charum tradere morti pro
cati electi, adjungit :
^ nobis, quomodo, id est qua ratione non etiam dona-
Xocati dico secundum propositumprzescienlice Dei, hit nobis omnia quae restant, cum illo Filio quem
quae nullo modo potest immutari. Vere secundum longe chariorem omni re hahuit, quem nobis in
propositum vocati sunt, et omnia cooperantur illis in articulo morlis dedit ? Non est credendum, ut qui

bonum. Xam Deus preesciviteos ab aeterno sibi ido- Filium dedit, qute minora sunt Filio nobis negaturus
neos et electione dignos. Et quia prcescivit ab sit. Et quandoquidem Deus nos adeo dilexit, ut Fi-

eeterno, prxdestinavit etiam eos, id est preeparavit lium Irnderel pro nobis, quis jam accusabit adversus
in tempore congruo. Ibec prseparatio fuit ohlatio nos electos Dei ? Accusare est adversus electum.
gratiee, et interna aspiratio. Prcescivit, inquit, ct quomodo subvertatur disponere, quemadmodum
prozdestinavit fieri conformes, id est imitatoresima- Salan videns Job in terrenis abundare, quia in his

ginis, id est puritatis filii ejus : quia in hoc mundo putavit Job mente detineri, pertractabat quod res
per puritatem solam imitari licct Filium Dei, quem ejus demoliendo justitiam ejus per impatientiam de
in futuro per majorem puritatem et invariabilitatem damno rerum venientem destrueret sed : quia electus
imitabuntur sancti. Hoc autem de divina essentia erat Job, Satannon potuit. Aprincipio enim ex quo
Filii dicimus, quia si per hoc Filium aPatre videmur dixit: Ponam sedem meam ad aquilonem (Isa. xiv,

diversificare, quia dicimus imaginem Filii, respon- D 13), semper laboravit destruere regnum Christi, in

demus quod quidem per omnia idem

in substantia quo adhuc male perseverat. Diabolus vult accusare,
sunt, sed in personis est varietas. Et in eo quod sed non potest, Deus autem potest, sed non vult :

Pater sine principio, non ab alio Filius autem a : Deusemmest qui justificat. Quis est etiam qui
Patre principium habet, licet semper fuerit cum Pa- condemnet electos Dei ? Satan quidem condemnare
tre, et sic ab alio. Si autem secundum humanitatem vult, sed nonpotest ; Christus quidem posset,
sednon
de Christo hic agimus, congrue sequentia consen- vult quod exeo palam est, quod Christus Jesus est,
:

tiunt,"quse secundum carnem de Chrislo solummodo qui mortuus est pro nobis. Nec hoc solum, imo
agunt, et dicemus : Simus conformes imaginis filii qui ctiam resurrexit ut et nos resurgere faciat; qui
,

ejus, utjsquomodo in novitate spiritus ambulavit, sic eliam est ad dexteram Dei, ubi et nos secum collo-
et nos ambulemus. Ila tamen conformes secundum cabit : qui etiam interpellat pro nobis, ubi est in
utramque sententiam ut ipse Filius sit primogeni-
: dextera Patris, qui heecomnia pro nobis fecit et
tus in multis fratribus, ut quemadmodum primo- facit : credendum quod nos condemnet ? Inter-
est

genitus Filius Dominus est paternee heereditatis, pellare dicitur Christus, non quod voce clamet, sed
77 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 78

assumpta humanitas, quae in oculis Dei est, semper A :< dictus in saecula (7/ Cor. xi, 31)' Amen. Non
Deum pulsat, et memoremfacit, utperficiat illudpro « autem quod exciderit [excidit] verbum Dei. Non
quo Filium carnem assumere voluit quemadmodum : « enim omnes qui ex Israel [circumcisione] sunt,
legalus, per solam reproesentationem personae lega- « hi sunt Israelitae neque qui semen sunt Ab-
,

tionis suae, memorem faceret ad quem missus esset « rahae, omnes filii sunt AbrahaB ; « sed in Isaac vo-
in eo, quod se illi repraesentaret. « cabitur tibi semen (Gen. xxi, 12), » id est, non
Quandoquidem Deus praescivit, justificavit, etc, « qui filii carnis hi filii Dei, « sed qui filii sunt pro-
ergo quis nos separare poterit a charitate Christi, « missionis (Gal. iv, 28), » aestimantur in semine.
ut sic pervertatconsiliumDei ? Separabit nos tribula- « Promissionis enimverbum hoc est : « Secundumhoc
tio, id estquaelibetafflictiocarnis?ylwa»aa^2a?id est « tempus veniam, et erit Sarae filius (Gen. xvm, 10). »
anxietas animi. An persecutio de loco adlocum ? An « Non solum autem illa, « sed et Rebecca ex uno con-
fames ? quia saepe esuriit, ut etiam taederet eum « cubitu habens, Isaac patris nostri (Gen. xxv, 24).
vivere. An nuditast An periculum ?id est commina- « Cum enim nondum nati fuissent, aut aliquid boni

tio mortis ? An gladius ? An ipsa occisio?Nihil utique « egissent, aut mali (ut secundum electionem propo-
horum nos separabit, sicut scriptum est in libro « situm Dei maneret) non ex operibus, sed ex vo-
Psalmorum : illud quia jungitur in posterum Propter :
-g « cante dictum est ei : « Quia major serviet minori
te mortificamur tota die, cestimati sumus ut oves « (Gen. xxv, 23), » sicut scriptum est : « Jacob di-

occisionis (Psal. xliii, 24) : non quse reservantur ad « lexi Esau autem odio habui (Malach. i, 2). » Quid
;

fetus, sed quae sunt occisionis, id est quae steriles « ergo dicemus? Nunquid iniquitas apud Deum?
sunt occiduntur ; et si propter te occidimur, constat « Absit Moysi enim dicit « Miserebor cui misereor
! :

quod non separabimur. Sed quae cura si morti-

a te « [cui misertus sum], et misericordiam praestabo
ficamur ? In liis enim omnibus, tribulatione, angu- « cui miserebor (Exod. xxxm, 19). » Igitur non vo-
stia, et caeteris superamus, propter eum ferventes « lentis neque currentis, sed miserentis est Dei. Di-
amore ejus, qui dilexit nos. Vere superabimus, quia « cit enim Scriptura Pharaoni « Quia in hoc ipsum :

neque mors, id est comminatio mortis neque vita, ;

« excitavi [servavi] te, ut ostendam in te virtutem
id est promissio vitae, vel gloriae mundi neque an- ; « meam, et ut annuntient nomen meum in universa

geli, quilegationeDeifunguntur ; neque principatus « terra (Exod. ix. 16). » Ergo cui vult miseretur, et

id est neque ordo ille qui etiam super angelos prin- « quem vult indurat. Dicisitaque mihi : Quid adhuc
cipatum habet ; neque virtutes, idestneque ordo ille « quaeritur? Voluntati enim ejus quis resistit?0 ho-
cujus officium est operari miracula. Vel ista, si vo- « mo, tu quis es qui respondeas Deo ? « Nunquid di-
lumus, de malis angelis intelligimus, inter quos « cit figmentum ei qui se finxit Quid me fecisti sic ? » :

etiam sunt discretiones officiorum. De singulis enim ^ « (Sap. xv, 7; Isa. xlv, 9 Jer. xvm, 6.) An non ;

ordinibus aliqui lapsi sunt, ut dicamus : Neque an- « habet potestatem figulus luti, ex eadem massa fa-
geli mali, quorum officium est explere legationes ;
« cere aliud quidem vas in honorem, aliud vero in
neque principatus, qui in genere malorum subditis « contumeliam ? Quia [quid] si Deus volens osten-
angelis principantur ; S JL neque virtutes, mali enim « dere iram, et notam facere potentiam suam, susti-
spiritus miracula faciunt. Neque instantia, idestprae- « nuit in multa patientia vasa irae apta in interitum,
sentia seu prospera sint seu adversa ; neque futura « ut ostenderet divitias gloriae suae in vasa miseri-
hujus mundi bona vel mala. Neque fortitudo, id est « cordiae, quae praeparavit in gloriam. Quos et voca-
Neque altitudo, id est
violentia cujuslibet fortissimi. « vit non solum ex Judaeis, sed etiam ex gentibus,
promissio honoris. Vel altitudo ut illa quando dia- « sicut in Osee dicit « Vocabo non plebem meam,
:

bolus purpuratum se et diademate renitentem osten- « plebem meam et non dilectam, dilectam et non
; ;

dit. Neque profundum, id est etsi aperto inferno mi- « misericordiam consecutam, misericordiam conse-
naretur mihi in ipsum praecipitium. Neque creatura « cutam (Ose. n, 23 ; I Petr. n, 10). » Et erit, in loco

alia, id est si novam et non visam creaturam face- « ubi dictum est eisnonplebs meavos, ibi vocabun-
rent. Nihil horum omnium poterit nos separare a « tur filiivivi. Isaias autem clamat pro Israel
Dei :

charitate Dei quce est in Christo Jesu DominoJ)

,
« Si fueritnumerus filiorum Israel tanquam arena
nostro. « maris, reliquiae salvae fient (Isa. x, 22). » Ver-
« bum enim consummans, et abbrevians in aequitate :

CAPDT IX.
« quia verbum abbreviatum faciet Dominus super
« Veritatem dico in Christo Jesu, non mentior. « terram. Et sicut praedixit Isaias « Nisi Dominus Sa- :

« Testimonium mihi perhibente conscienlia mea in « baoth reliquisset nobis semen, sicut Sodoma facti
« Spiritu sancto quoniam tristitia mihi est magna,
: « essemus, et sicut Gomorrha similes fuissemus
« et continuus dolor cordi meo. Optabam enim ego « (Isa. l, 9). » Quid ergo dicemus?Quia gentes quae

« ipse anathema esse a Christo pro fratribus meis, « non sectabantur justitiam apprehenderunt jusli-
« qui sunt cognati mei secundum carnem, qui sunt « tiam, justitiam autem quae ex fide est. Israel vero
« Israelitae, quorum adoptio est filiorum, et gloria, « sectando legem justitiae [justitiam], in legem ju-
« et testamentum, et legislatio, etobscquium, et pro- « stitiae non pervenit. Quare ? Quia non ex tide, sed

« missa : quorum patres, ex quibus est Christus se- « quasi ex operibus. Offenderunt enim in lapidem
« cundum carnem : qui est super omnia « Deus bene- « offensionis, sicut scriptum est « Ecce pono in :
79 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 80

« Sion lapidera offensionis et petram scandali et ; A suntlsraelitce. Temporeenim Jeroboam multi Judaei
omnis qui credit in eum, non confundetur (ha. transierunt ad culturam idolorum, et reputati sunt

« xxviii, 26; / Petr. n, 7). » inter gentes, multoties etiam fecerunt. Multi etiam
de gentibus in ritus Judaeorum transierunt, et inter

Judaeos reputati sunt. Non omnes qui ex Israel

EXPOSITIO.
sunt secundum carnem, dicendi sunt Ne- Israelitae.

5S Jam amplius non separabor a charitate que omnes vocandi sunl Abra-
filii, id est haeredes

Christi, sed olim separatus rai ; et inde multum ha?, ideo quia secundum carnem sunt semen Abra-

doleo, et de hoc quod doleo, veritatem dico positus hce ; Ismael enim de semine carnis Abrahae fuit, nec
in Christo, in cujus corpore mentiri non licet. Nec tamen haeres.
io uno verus, ut in alio mentiar. Sed non in aliqua Unde scriptum est : « Ejice ancillam etfiliumejus,
parte mentior ; nec solum Christo, sed eliam con- non enim haeres erit (Gen. xxi, 12), » etc. ; siceliam
scientia mea milii perhibente testimonium quod non nec filios Abrahae dicimus degcnerantes a fide ejus.
mentior conscientia dico, fundata in Spiritu san-
: Consuetudo enim patrum est, eum vocare filium
cto, cum quo non perhiberet falsum. De hoc, inquit, suum, qui imitatur patrem. Eumveroqui contrarius
dico veritatem : quoniam tristitia magna est inihi •d est factis patris, dicit pater non esse filium suum,
secundum afflictionem corporis, et continuus dolor licet vere sciat de carne sua generatum. Non om-
cordi meo interius : dolor, inquit, est mihi, et me- nes qui secundum carnem sunt de semine Abrahae
rito. Ego enim ipse, qui modo separari nequeo, op- sunt ; sed qui in similitudine Isaac per repromissio-
tabam esse non solum separatus sed eliam ana- ; nem Dei nati sunt, hi vocanturfilii Abrahae. Sicenim
thema, idest separalio aliorum a Christo pro fratri- testatur Scriptura, diccns : In haac, id est in si-
bus meis ; quia hos
qui modo fratres sunt in Christo militudine Isaac crit tibi semen. Nec hoc secundum
separare volebam a Deo : qui etiam sunt cognati carnem, sed vocabitur, id est per vocationem et
mei secundum carnem ;
quia, licet omnibus indile- repromissionem Dei, erunt tibi filii, non tantum se-
ctione obnoxii simus, domesticis tamen generis no- cundum lineam carnis, quantum per imitationem
stri hanc debemus impensius : qui etiam sunt veri fidei. Isaac enim natus non lege carnis, quia de ve-
hraeliloe videntes Deum, quorum etiam adoptio fi- tulo patre, et matre sterili, cujus genitalia jam mar-
liorum, id est qui adoptati sunt in tilios Dei. Quorum cida senio fuerant, significavit non vocandos filios
etiam gloria miraculorum quorum eliam est testa- ; Abrahae propter lineam carnis, sed exemplo Isaac,
mentum; Evangelium repromissum ;
quibus etiam secundum promissionem 53 Dei. Exponit Aposto-
est latio legis, id est spiritualis intelligentia quam lus quid sit hoc. In Isaac vocabitur tibi semen di-
fert lex ;
quibus eliam est ad obsequium, id est C cens .
^ q UOC i fc co semen vocabitur tibi in haac, sic
cultus Dei ;
quibus etiam facta sunt promissa salva- est intelligendum.iVon qui pZlii carnis Abrahae sunt,
tionis ;
quibus etiam patres fuere illi ex quibus hi propterea sunt filii Dei : sed hi qui sunt filiipro-
Christus natusest secundum carnem : ^uisecundum missionis, id est per repromissionem electi, hi cesti-
Deitatem Deus ab initio, manens super omnia,
est mantur in semine Abrahae, imitatores fidei ejus,

Deus dico benedictus aeternaliter in scecula. Amen. quemadmodum Isaac per repromissionem natus est.
Ideo Paulus plures et majores aliis apostolis susti- Et vere per repromissionem. Nam hoc est verbum
nuit persecutiones ;
quia persecutus fuerat Eccle- promissionis, factoe de Isaac, quod verbum locutus est
siam Christi quod idem perhibet dicens « Quia
: : angelus ad Abraham determinans conceptionem filii
plus omnibus laboravi (/ Cor. xv, 10). » Quae ta- diuantepromissi,dicens: Egoveniamsecundumhoc
men augmentatio persecutionis fuit ipsi ad custo- tempus, id est post revolutum annum hac eadem die,
diam justitiae, et incrementum gloriae. Probavit suf- et postquam advenero, erit Sara? filius (Gen. xvm,
ficienter superius quod eleclos Dei nulla res posset 10).»Secundum Ambrosium(l),praemissa litteralonge
a Deo separare. In sequentibus autem probare vult supra aliter jungitur, ita Ego optabam esse separa-
:

hanc electionem filiorum non secundum propagi- tio bonorum a Christo, quod faciebam pro fratribus

nem carnis, sed ex vocatione Dei fieri. Littera sic j) meis, id est amore fratrum meorum Judaeorum etzelo
jungitur : Ego olim optabam esse separalio filiorum legis, quam quia Christianos putabam invertere,
Dei a Christo ; sed tamen non excidit verbum Dei, dolebam nec mirum si pro fratribus meis, quia
:

id est licet mullum saevirem in servos Dei, aliqui sunt cognati mei secundum carnem, et qui esse de-
subverterentur; tamen propterea non cxcidit ver- buissent veri Israelitae, et quorum est adoptio filio-
bum, non inexpleta periit promissio Dei, qua se
id est rum Dei, id est qui debebant adoptari in filios Dei,

promiserat redempturum Israel quia licet multi se- ; nisihoc malitia eorum averteret ; et quibus erat
cundum carnem de Israel a salvalione alienati sint; gloria eloquiorum Dei creditorum, et quibus debe-
omnes tamen veri Israelitae electi sunt, et sic impleta batur testamenlum, id est Evangelium, et quorum
est promissio. Vere etsi aliqui separati sunt a Deo, erat legislatio et obsequium, id est cultus Dei. Et
propterea non excidit verbum Dei
quoniam non om- ;
promissa debebantur eis. Patres quorum fuerunt
nes hiquisunt exhrael secundum carnem, vocandi illi, ex quibus secundum carnem natus est Christus.

(I) Commentaria in oranes Pauli Epistolas non putantur esse Ambrosii : de quo consule Possevim Apparatum.
81 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 82
Sed licet haec promissa impe- A cluderet
illis , iniquitate sua
ita et de sequenti testimonium posuit, ut ;

diente non adepti sint, non tamen ideo dico quod ostendat sequens meritum Jacob insufficiens fuisse,
propterea exciderit verbum, id est impletio promis- et penitus per se indignum fuisse gratia Dei et ;

sionis Dei quoniam si nou omnes qui secundum

: ideo constare quod per misericordiam electus sit, ut
carnem Judaei, tamen quicunque veri Israelitee fue- etiam ostenderet quod Esau juste negata sit gratia,
runt,promissionem Dei acceperunt. Sequens littera quia non esset cooperaturus gratise. Quaeritur cur
non mutatur. Non soium autem hanc Sara promis- Jacob electus sit, et Esau reprobatus : cum in neu-
sionem habuit, sed etiam Rebecca. Convenienter de tro meritum- boni vel mali praecesserit, quae causa
Rebecca inducit, in cujus filiis apertum est, ex ele- fuerit eleclionis unius, et reprobationis alterius? Ad
clione tanlum Dei, bonum aliquem fieri. Si enim ex hoc respondetur, Jacob electum esse per misericor-
genere non est causa quare Jacob magis eligalur diam Esau reprobatum secundum justitiam. Deus
;

quam Esau, in quorum electione vel reprobatione enim, cum primum creavit hominem, multiplici eum
nulla parentum, nulla filiorum merita praeeesserunt, insignivit gralia quam quia peccando a se repulit,
:

et ideo per Rebeccam aperlius probat, secundum indignum se fecit gratia Dei, et cxinde Deus nihil
promissionem filios Abrahae fieri, quam per Saram, homini debuit, sicque non est reliclum homini
quaeSolum eleclum habuit accepit utique repro- unde juste posset conqueri, destituitur gratia
:
B si

missionem Rebecca, habens ex uno eodemque filios Dei.

concubitu Isanc patris nostri. Ut sciatur merila pa- Quia si iterum quaeritur, cum uterque ex justitia
rentum non profuisse Jacob, nec nocuisse Esau, propter originale posset reprobari, nihilque meriti
determinat eos esse generatos de eodem concubitu : in ambobus reperlum sit, pro quo huic sic data sit

ne si (ut quidam pliysici volunt) diversis temporibus gratia, huic negata ;

quare magis Jacob electus sit

generati essent, pularentur parentes esse grati Deo, quam Esau ? Ad hoc respondetur quia Deus Jacob
cum genuerunt Jacob ; ingrati, quando genuerunt idoneum et cooperalurum gratice praescivit; Esau
Esau. Sicut parentum, sic etiam merila filiorum vero non idoneum, quia non cooperaturum ideo :

excludit , dicens : Rebecca ulique habuit promis- uni misericorditer tribuit, quod ab altero juste pro-
sionem. Nam dictum est ei : Major serviet minori. pter originale alienavit, quod satis aperte in Juda
Sed antequam dicat promissionem, convenienter consideratur, quem licet Deus pro cerlo periturum
merita filiorum cum meritis parentum excludit, ut cognosceret, permisit tamen illi gratiam miraculo-
constet omnem electionem esse primum et princi- rum, ut aliis apostolis, cum jam fur esset, et loculos
paliter ex gratia Dei, dicens : Rebeccahabuit filios, haberet. Non tamen ideo quiu sciret illum irrcvoca-
qui cum nondum nati essent, per hoc excludit me- bilem a malo, sed ut comprobaret nobis per hunc,
rita filiorum. Sed tamen quia in ventre matris lu- juste se quibusdam omnem negare gratiam, ut pue-
ctati esse dicuntur, ne ideo putarentur ibi potuisse ris statim sine baptismo morientibus : quibus ideo
mereri, hoc delerminans ait : Aut cum nondum egis- omnem gratiam denegat, quia si tempus haberent
sent aliquid boni vel mali, pro quohic deberet eligi, operandi, et gratia eis concessa esset, abuterentur
hic reprobari. Ideo priusquam agerent bonum vel ea, et sic pro gratia longe gravius punirentur ; cui
malum, dictum est ut propositum, id est pra?desti- si cooperarentur, salvarentur. Ut autem hoc Deus
natio Dei qua hunc eligebat, alterum reprobabat, notum faceret, dedit quibusdam gratiam, de quibus
maneret, id est permanere comprobaretur, secun- non haesitabat quin abuterenlur ea, sed ut etiam pa-
dum eleciionem Dei, quae eleclio non erat facta ex lam oculis haberemus, juste quibusdam omnem se
operibus, id est quia bene egisset J&cob, sed solum- denegare gratiam. Iterum aliud Cum Deus omnia :

modo cx vocante, id estexgratia et beneplacilo vo- creavit, quaedam neccssaria, ut ortum solis et hu-
canlis Dei. jusmodi quacdam voluntaria ut hominem et ange-
;

Hoc ulique dictum esl quia, id est quia major ser- lum constituit. Deus autem sicunum per misericor-
viet minori. Non ideo dicilur servire, quod Esau diam eligit, sicuti alterum per justitiam reprobat
aliquando servierit Jacob, sed plerumque dominatus ut tamen voluntariam facultatem in eis non destruat
sit ei, ut qui fortior eral in terra. Et ideo sic intel- D quia etsi multos in hoc sacculo sanctos multiplici
ligendum est )Iajor scrviet, id est utilis erit minori.
: munivit gratia, non tamen coegit eos ut ex necessi-
Quanto enim Esau magis persequebatur Jacob, tanto tate bonum agerent, nec ad malum si vellent decli-
magis meritum 7» ^ palienliae accrescebat patienti : nare possent, sed adjuvit per gratiam, quia vidit
et ila dictum est in Genesi Major serviet minori : eos gratise cooperaturos. Econtrario non ita Judae

(Gen. xxv, 23). Hoc aulem diclum est Rebeccae, an- subtraxit graliam, ut, gratia sublracta, impellcret
tequam pueri nascerentur, quod dictum est sicut eum, vellet nollet, operari iniquitatem, sed ut ap-
scriptum esl per Malachiarn de eisde.m longe post pareretquid pcr se posset iniquitas. Si enim gratia
eorum decessum. Hoc utique scriptum est : Ego data vel negala compellens esset ac necessaria, jam
dilexi Jacob (Malac. i, 2), et pro hoc praecipue non esset relictum homini meritum salvationis vel
eum. Esau autcm quia odio kabui, reprobavi.
elegi daninationis.Quandoquidem Jacob nullo meritopne-
Odium enim Dei nihil aliud est, quam ex aequilale cedente eligitur, Esau similiter sine merito rcproba-
gratiam subtrahere. Convenienter sicut de praecedenti tur, ergo quiddicemus ? Xunquid iniquitas cst apud
testimonium posuit, ut praxessisse merita eorum ex- Deum f qui Jacob eligcns sinc mcrito, Esau reprobat
83 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 84

similiter sine merito ? Absit! hoc ut propterea Deus A indurat, videtur non velle nos bene agere, cujus vo-

dicatur esse iniquus ! Vere Jacob et re-

in electione hmtatem impossibile est mutari. Paulus ha?c omnia
iniquus Deus, quia hunc ideo dicit, quia videbat Romanos in sapientia mundi
probatione Esau non est
eligendo misericors est, hunc reprobando justus est. nimium gloriari, et ad hujusmodi qua?stiones supra
De sequitur inferius, ubi de Pharaone sub-
justitia
modum insistere : ideo ut magis reprimat eos, sic

Vere quia totum altribuit gratiae Dei, ut nihil videatur relin-

dit, probat de misericordia dicens :

Jacob non est inquus , est enim misericors. quere Quod tamen satis commode
libertati arbitrii.
elegit
55 Moysi enim dixit Deus (Exod. xxxm, 19) : quianecipsum initium bonum volendi ex
intelligilur,

nobis solum esse potest, si non inspiret gratia Dei.

Ejus cujus misereor in praescientia, miserebor in
justificatione. Et cujus miserebor in justificatione,
Unde sic ait Tu dicis mihi quid adhuc quceritur a
:

illiprcestabo misericordiam in salvatione. Ilic satis

nobis, secl o tu, homo adhserens humanitati : tu quis

ostendit omnia esse ex misericordia, quia prsescien-

cs qui respondeas Deo, id est qui siDeusmysterium
omnia fluunt a fonte mise- hujus rei tibi enarraverit, intelligas illud? Vel tu quis
tia, justificatio, salvatio,

Quandoquidem omnia (sicut ostensum est) es qui respondcas, id est qui litiges et disputcs cum
ricordia?.
fiuntpermisericordiam Dei. Jgitur vellebonum non Deo de mysterio hujus rei ? Non habes super hoc res-
est volentis, ut ascribatur ei. Atyue currere
estcur-^ pondere Deo sicut nec opus figuli habct de factura ,

mise- sui contradicere figulo et est apta similitudo quia

rcntis, id est operari non est operanlis, sed
,
;

neque facere bonumpo- quemadmodum figulus de luto sic Deus hominem

rentis est Dei. Neque velle ,

Spiritum san- lutum, et omni pollutione infectum invcnit. Non ha-

test homo, nisi misericordia Dei per
Dei velle et bes utique, quod respondeas Deo.
ctum operetur in eo. Vere miserentis est

perficere, quia non miserentis est neque velle neque

Nunquid enim figmentum dicit ei qui se finxit
perficere (hoc est reprobare) quod aperte in Pha- Quid me sic fecisti breve vel longum, informe vel
raone ostendilur. Dicit enim Scriptura Pharaoni in
formatum ? An non habet figulus potestatem luti,

materia ? Sic Deus vos omnes in luto

Genesi. Convenienter de Pharaone inducit, cui Deus
cujus est luli

sordidatos originali reperit. An non ulique potest

hanc gratiam proposuit ut si vellet per doctrinam :

cx eadem massa, quae tota in se immunda est, facere

Moysi bene agere posset (Exod. ix, 16). Certum qui-
dem DeushabebatPharaonemnunquam pceniturum, aliud 56
quidem vas in honorem, quo bibatur :

concessit, eaque aliud vero in contumeliam, in quo sordida familiae

sed ut in eo cui gratiam doctrinae
reponantur? Et sicut figulus potestatem habetinluto
abusus est plane, nobis ostenderet gratiam juste ne-
gatam Esau priusquam mereretur, et omnibus qui- hoc vas facere, sicutplacet honorabile. Hoc aliud, si-
cutmateria vasis erat immunda, immunditice desti-
bus ita negatur quia si Deus daret gratiam, abute-
:

gravius punirentur ideo etiam ^ nare sic Deus omnem massam hominis corruptam
:
rentur ea, et inde :

adhibuit, ut mala quse prius propter originale inveniens, si partem hujus massse
Deus Pharaoni doctores
modo aperta fierent dum Deo in tot munditiae destinal, misericordiee est quod vero aliam
:
in illo latebant, ;

resisteret, et prophetis et miraculis non partem in immunditia sordescere deserit, sequitatis

et tantis
Hoc, inquam Scriptura dicit Pha- est : et contra aoquitatem reclamare injuslum est,
acquiesceret. ,

quia in hoc ipsum hoc quod in Genesi con- sicut ostensum quod peccato suo sordi-
est. Si illud
raoni : ;

tinuatur : in hoc ipsum in quo tu eras, id est, tu datum est, Deus sequendojustitiamin immunditia de-
serat, non habet homo super hoc quod conlradicat
eras in malo, sed occultus, et in hoc malo excitavi te,

subtrahendo gratiam ut appareres malus sicut eras. Deo. Quid etiam dicelur de hoc, si Deus quibus non
debet ex miscricordia dat gratiam, acccpta gra-
Ideo ulique ut ostendam in te virtutem meam, id
et illi

miraculorum qua3 non ostendcrem si ac- tia abutunlur, nonne qui hujusmodi sunt merito re-
est signa ,

quiesceres. Ideo etiam ostendam , ut nomen meum probanlur? Quod sequipollenter ait. Si, inquam,
annuntietur in universa terra.propter miracula facta Deus volens ostendere iram, id est damnationem im-
piorum aperlam faccre hommibus, sibi quidem no-
in iEgypto Ubicunque enim audiebantur signa Mgy-
ti, dicebatur Magnus est Deus Hebraeorum. Quan-
:
tum erat nunquam eos gratiee datae cooperaturos :

D volcns etiam notam facere polentiam suam id cst

doquidem Deus ex voluntate elegit Jacob, et ex volun- ,

Ergo palam est quodDeus misc- quanta potenlia palicntiae faceret suos persecutioncs
tate reprobatEsau.
quia videt eum cooperaturum gra- impiorum tolerare, per quod nec in impiis reproba-
retur cujus vult :

quia videt eum non ido- tis Deus operatur sine misericordia, cum patienlise
tiae, et indurat quem vult :

Indurare Dei, est gratiam non accom- meritum accrescat suis per indurationem malorum.
neum gratiae.
Volens utique Deus ostendcreiram in impiis, poten-
modare. Quia dixi Deum misereri huic, et indurare
tiam in electis, sustinuit in patientia multa, et se-
hunc ex voluntate, itaque dicis, et objicis mihi: Quid
agamus quirepro- cundum tcmpus, el secundum numerumimpictatum.
adhuc quceritur a nobis ut bene :

Sustinuit dico vasa irce, id est eos in quibus juste

bati bene agere non possumus? Vel ita. Quid adhuc
infundcnda est ira, id est damnatio. Vasa dico apta
quceritur, id est conquterilur Deus de nobis, si of-
ininteritum, id est in perditionem propter solum
fendimus cum indurati non offendere non possumus ?
originale, si nunquam daretur gratia qua abute-
Non est unde quaeratur. Vel quid a nobis requirat :

rentur. Suslinuit ideo, ut ostenderet divitias glorice

quia quU potest resislere voluntati ejus ? Uhi nos
 85 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 86

suce, id est divitem gloriam suam in vasa misericor- A secundum sacrificia et praecepta. Nec super Judaeos
diae, id est in eos in quos infundenda erat misericor- solum sed etiam super terram,
, id est super gentes. Vel
dia ;
quce ?asa preeparavit, id est praedestinavit Deus ita : Salvw /?6'?^r£//<72/ia?. Namperverbumilluddequo
ad habendam futuram gloriam. Nec solum praedesti- dictumest : «Inprincipioeratverbum(/oa«.i, 1), » etc.
navit : sed quos, id est vasa misericordiae etiam Quod verbum, id est Christus, erit consummans et
missis praedicatoribus ^ocavit. Illud quos ad senten- abbrevians lcgem in aequitate, sicut dictum est :

tiam respicit, non adlitteram. Yocavit dico nos, sci- Quia Dominus faciet hoc verbum breviatum , id
licet et quos nos ? id est non solum ex Judceis, sed est secundum assumptam carnem mortalitatis et
etiam ex gentibus : quia quemadmodum Judseos vo- passibilitatis ab angelis minoratum. Juxta illud
cavit, sic et gentes. Probat quod vocatio gentium ex [Psal. vni) « Minorasti eum paulominus ab ange-
:

Deo sit dicens : Vere Deus vocavit gentes, sicut dicit ]is. » Et hoc verbum faciet super terram, idest quod
non Osee, sed Dominus in Osee. IIoc utique dicit in natura deitatis erat invisibile, per assumptam :

Yocabo plebem meam non plebem meam, id est gen- carnem hominibus ia terra exhibebit visibile. Vere
tilitatem, quae modo non plebs mea dicilur. Yocabo per verbum breviatum salvae fient reliquiae. Nam
per gratiam, et faciam plebem meam (Ose. n, 23), nisi Dominus reliquisset nobis hoc semen, perdere-
et non dilectam gentilitatem. Vocaboper graliam, et t> mur et hoc dico non solum ex me, sed etiam sicut ;

faciam dilcctam, justiticando a peccatis et eamdem praedixit Isaias vaticinans de eodem :Nisi Dcminus :

gentilitatem non consecutam misericordiam ; faciam Sabaotk (Isa. i, 9), id est exercituum tam ccele-
consecutam misericordiam in salvatione. In signum stium quam terrenorum reliquissct nobis semen, id
autem salvandae gentilitatis hic Osee prsedicaturus est Christum quem ante tempora sic constituit, et :

salutem gentium, jussus est a Deo ducere uxorem in tempore dedit vel semen, id est verbum praedi- ;

fornicationis, etc. Yocabo ulique gentilitatem, et hoc cationis, per quod fructificant credentes vel nisi ;

erit, in loco ubi dictum cst :Xon plcbs mea vos, id est Dominus ascendens reliquisset nobis semen, id est
in toto mundo ubi Judaei solum plebs Dei vocaban- apostolos, qui in nobis verbum fidei seminarent, nos
tur, gentiles vero non ibidem vocabuntur amodo \i\u\ue facti essemus sicut Sodoma et sicut Gomorrha,
gentes, sed vocabuntur filii Dci vivi, qui vitamaeter- id est penilus periclitaremur, et merito, quia similes
nam quam habet daturus est eis quos ex electione fuissemus spernendo praecepta Dei.
vocavit. Vel ila : in loco, id est in Judaea, ubi dictum Quod superius dixit de vocatione gentium per
est :Non plebs mea vos : ibi vocabuntur filii Dei ;
quia Osee (cap. n, 23), ne Judaei negarent hoc dictum
et de Judaeis electi sunt apostoli, per quos gentes esse de gentibus, sed de se, qui multoties a Deo
conversae sunt ; et in Judaea originem primam ha- recedendo non plebs Dei facti sunt : exponit Paulus
buit Ecclesia. quomodo de gentibus haec verba tantum agant.
Postquam vocationem gentium auctoritate Osee Quandoquidem superius dictum est, non plebem
confirmavit, probat per Isaiam salvationem Judaeo- meam vocabo plebem meam, ergo quid dicemus^.
rum, et convenienter hocprobat. Gentiles enim im- Et quomodo hanc auctoritatem accipiemus ? Hoc
properabant Judaeis, quod semel culpa sua repulsi utique in verbis Osee exponemus, quod gentes quce
et reprobati, ulterius indigni essent salvatione Dei. non scctabantur justitiam, id est quae nec legem
Osee sic dicit de gentibus : Isaias autem clamat et habebant, nec bono rationis suae utebantur, appre-
ailirmat hoc pro Isracl (Isa. x, 22), id est pro ho- henderunt non ex merito, sed ex gratia ingerente
norando Judaico populo , cui multoties mala sua ejus juslitiam : nec carnalem justifieationem, sed
improperavit.Hoc utique clamat. Si, id est licet, justitiam qucv est cx fide. Partem iterum auclori-
fuerit numerus fliorum Israel innumerabilis, tan- tatis quam Isaias pro Israel protulit : hanc scilicet

quam arena maris, tamen reliquice Israel, id est, vi- quod non numerositas filiorum Israel salvaretur,
les et abjecti, qui nihil in carnalitate legis confident, exsequitur Apostolus ponendo causam quare repro-
hujusmodi reliqui* salvce fient. Vel reliquia\ id est belur, dicens : Gentes apprehenderunt justitiam :

quos Deus sibi reliquit, et idoneos salvationi reser- sed Israel, id est Judaicus populus sectando legcm
vavit, hi salvabunlur. Determinat modum salva- D carnalis justitice, non pcrvenil in legem spiritualis
tionis, ne per legem putarent 5T se salvari. justitice.Sed quare nonpervenit? Ideo quianon ex
Vere salvae fient reliquiyo : nam per vcrbum, id fidc credidit se justiticari, sed pra?sumpsit quasi cx
est per doctrinam quod verbum erat consum-
tidei, operibus posset justificari. Et quia non ex fide cre-
mans, id est perfecte justificans, quod lex faccre diderunt se posse justiiicari, ideo offenderunt, id

non potuit. Erit etiam abbrcvians et praecepta legis, est offensionem sibi fecerunt in lapidem, id est in
quae omnia ad dileclionem Dei et proximi reducet, et Christum, qui lapis fuit, qui et inimicos contereret,
sacriticia qoae omnia ad unum sacriticium corporis
;
et in quo fundamenta justorum consistent. Lapidem
Chrisli rediget. Et ne quia lcgem abbreviarel, in- dico offensionis, id est qui lapis per humilitatem
justum judicaretur, hoc verbum, ideo addit, in quam habuit aplus fuit in quo offenderent supcrbi,
Kquitate quia etsi abbreviat legem, aequum tamen
: sicut scriptum cst in Isaia : Ecce pono in Sion, id est

erit et justum. Quod palam est cx eo quod Dominus in Judaico populo, lapidem offensionis, id est Chri-
facict hoc verbum abbreviatum, sicut dictum est stum, r/ petram scandali ilsa. vin, 14; / Peir. n, 7).
87 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS. II. 88

Inter lapidera et petram nulla distantia est, sed A legem justitiae, sed offendenmt in Chrislum, putare-
offensionem vocat peecata facta in Christum. Scan- tur Apostolus Judaeos ideo dicere reprobatos, nec

dalum vocat damnationem ex culpa peccatorum ulterius posse salvari. Dicit se orare pro illis, pro
provenientem. Licet dicam quod ChrisJus lapis quibus utique non oraret, si apud Deum reprobatos
offensionis fuerit Judaeis, tamen non omnes offen- cognosceret. Unde sic ait : Licet Judaei offenderint

derunt in eo : sed omnis de Sion qui credit in cum in Christum, lamen fratres, voluntas cordis mei fit

lapidem, non crubescet se credidisse. pro illis, id est bonam voluntatcm habeo ad illos,

quos si pocniteant confido salvandos. Nec solum

58 CAPUT X. voluntas, sed eli&m obsecratio fit ad Deum pro illis,

e quidem cordis mei et obsecra-

Fratres, voluntas ad habendam illis salutem. Ideo utique obsecro
c tio ad Deum fit pro illis in salutem. Testimonium Deura pro illis, quia tcstimoniumillisperhibeo, quod
« enim perhibeo illis, quod semulationem quidem pro certo habent aunulationem, id est dilectionem
« Dei habent, sed non secundum scientiam. Igno- Dei ; vel eemulationem, id cst indignationem ad-
« rantes enim justitiam Dei, ut suam quaerentes versus sanctos, zelo Dei et suae legis. Existimanles
« statuere,justitiae Dei non sunt subjecti. Finis enim tucndam esse legem suam, persequuntur
sic

« enim legis Christus ad justitiam omni credenti. p sanctos. Ilabent utique emulationcm Dei, sed non
« Moyses enim scripsit [dixit] quoniam justitiam : secundum scientiam. Non enim scienter sic diligunt
« quae ex lege est qui fecerit homo, vivet in ea legem, vel sic indignantur pro legc. Inde ait beatus
« {Levit. xvn, 5). Quae autem ex fide est justitia Petrus : « Scio, fratres, quia per ignorantiam feci-
« sic dicit. Ne dixeris in corde tuo quis ascendet stis (Act. iii, 17\ » etc. Verenonsecundumscienliam,
« in ccelum (Deut. xxx, 14) : icl est Christum dedu- nam ipsi ignorantes justitiatn Dei, id est omnem
« cere ; aut quis descendet in abyssum, hoc est justificationem ex solo Deo esse, et quoercnics sta-
« Chrislum a mortuis revocare ? Sed quid dicit tuere, id est confirmare suam justitiam quod per
« Seriptura ? Prope est verbum in ore tuo et in carnalia opera legis justificarenlur : quaeutique jusli-

« corde luo (Deut. xxx, 14). Hoc est verbum tianon Dei, sed eorum esset. Hoc utique quau-entes
« fidei quod praedicamus, quia si confitearis in non sunt subjccti justitiw Dei, id est Deojustificanti
« ore tuo Dominum Jesum, et in corde tuo cre- sed potius derogando Deo, justitiam quae Dei est
« dideris quod Deus illum excitavit [suscitavit] ascribebant sibi. Vere juslitiae Dei non sunt subjecti.
« a mortuis, salvus eris. Corde enim [autem] Nam Christo noluerunt subjici qui Christus est ad ;

« creditur ad juslitiam, ore autem confessio fit ad justitiam omni crcdenti, id estqui omnem credentem
salutem. Dicit enim Scriptura : Omnis qui credit justificat. Christusdico, quiest finis legis,etsecundum
in illum, non confundetur. Non enim est distmctio ^ impletionem ejus, et secundum hoc quod veniente
i Juda?i et Graeci. Nam idem Dominus omnium, 59 Clirislofinita cst lex illa, et jam per Christum

« dives in omnes qui invocant illum. Omnis enim locum habet gratia. Vere Christus est ad justitiam,
« quicunque invocaverit nomen Domini, salvus erit nam lex non est ad justitiam. Moyses enim sic scri-

« (Joel. n, 32;. Quomodo ergo invocabunt, in quem psit, quoniam, id est quod homo qui fecerit justi-

« non crediderunt ? Aut quomodo credent ei, quem tiam, quos est ex leye, id est carnales observantias
« non audierunt ? Quoraodo autera audicnt sine quas praecipit lex, ipsc vivet in ea (Levit. xvm, 5)

« praedicanle ? Quomodo vero prcedicabunt, nisi lege, id est hoc solum habebit eximpletione carnalis
« miltantur? Sicut scriptum est : Quam speciosi legis, quod non morietur judicio legis. Qui enim

« pedes evangelizantium pacem, avangelizantium legem facit, pcenam solummodo evadit, sed per cam
« bona ! (Jsa. lii,7; Naum. i, 15.) Sednonomnesobe- non justificatur. De justilia legis sic ait. Sed de

f diunt Evangelio. Isaias enira dicit : Dominc, quis justitia qws cst ex fide, sic dicit idem Moyses Ne :

« credidit auditui nostro ? (Isa. liii, 4.)Ergo fides dixeris in cordetuo, idest, nec corde credas nec ore
:
« ex auditu auditus autem per verbum Cbristi
:
loquarishoc: Quisascenditinca;luin'!(Deut.^.\\,\%)
« [Dei]. Sed dico Nunquid non audierunl ? Et : id eslne dubites etiam quosdam ascendisse in coe-
quidem in omnem terram exivit sonus eorum, etD lum, et adhuc quoscunque justos ascensuros esse
in fines orbis terrae verba eorum (Psal. xvm, 5). Idenim dicerc, Quis ascendit xn coelum, est deducere
Sed dico Nunquid Israel non cognovit ? Primus
:
Christum de coelo, id est negare quod Christus in

Moyses dicit (Deul. xxxn, 4) Ego ad cemula- : ccelum ascendcrit. Aut ne dixeris in corde tuo quis
tionem vos adducam in non gentem, in gentem descendit in abyssum, id est in infernum ? quia hoc
insipientem , in irara vos mittam. Isaias autem diccre est rcvocare Christum ex mortuis, quod nec

audet, et dicit : Inventus sum a non quaerentibus Christus mortuus ad infernum descenderit, nec inde

me, palam apparui his qui me non interrogabant Abrahara sanctosque suos abstraxerit, quod utrum-
(Isa. lxv, autem dicit « Tota die
1). Ad Israel : que contra fidem cst. Hoc ne credideris, sed hoc
expandi manus meas ad populum non creden- quod sequitur credc. Quid enim dicit Scriptura per
tem, sed contradicentem mihi >lbid. v, 2). » eumdem Moysen ? 1'rope est verbum in ore tuo, id
est, paratum est verbum doctrinee. Vel verbum Dei
EXPOSITIO. Christus in ore luo, ut confitearis, et rationabiliter
modo Et hoc idem verbum, prope est etiam
Ne quia dixerat : Israel non pervenit in tuearis illud.
89 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 90

in corde tuo (Deut. xxx, 14), utcredas illud. Et hoc A « Quam speciosi sunt pedes, id est adventus evan-
verbum quod prope verbum fidei, id est,
esse dico, est gelizantium, id est bene annuntiantium pacem inter

doctrina habilis ad credendum. Vel Christus in Deum et hominem, et evangelizantium bona (Isa. v),

quem convenienter credi oportet, quod verbum nos id est humilitatem, castitatem, et his similia. Quia
prcedicamus. Hoc, scilicet, inde prsedicamus, quia, supra dixerat eo quod audierunt crediderunt : ne
id est, quod si confitearis Dominum Jesum in ore tuo, putaremus quod solum audire sufficeret ad habendam
et credideris in corde tuo, quod Deus excitavit il- fidem non operante Spiritu sancto interius, ait ;

lum a mortuis, et quaecunque impossibilia de eo Licet dixerim quia audient credent : tamen non
credas, nec legem naturae potuisse ipsi obsistere : omnes qui audiunt obediunt Evangelio. Nec solus
si hoc, inquit, confitearis, et credas, non solum vi- hoc dico : sed Isaias mecum sentiens dicit hoc :

ves vitapraesenti, ut per legem, sed etiam salvus eris Domine, quis credidit auditui nostro ? id est vel his
aeternaliter. Vere si corde credideris, salvaberis. Nam quae audierunt a nobis, vel his quae nos audivimus
corde creditur ad habendam justitiam, id est justi- a te et nuntiavimus illis ? Per hoc quod ait Quis cre-
ficationem a peccatis. Qui autem justificatus est, de didit, innuit multos audissenon omnes, ali- : et si

salvatione securus est. Et vere si confitearis ore, quos tamen credidisse. Et quandoquidem aliqui cre-
salvaberis. Nam confessio fit ore ad consequendam r» diderunt ergo fides habelur ex auditu, id est
:

aeternam salutem. Ideo salutem(quia majus videtur) credunt aliqui, quia audiunt. Non tamen ex omni
posuit ad confessionem oris. Hoc enim confiteri, auditu habelur sana fides : sed e x auditu qui fit per
scilicet Deum, magnum et praecipuum erat in tem- verbum, id est secundum doctrinam Christi, fides

pore Apostoli saeviente persecutione : quo tempore est salubris. Licet pauci crederent auditui nostro :

multi sane credentesnon audebant palam loqui, nec lamen Nunquid non audierunt ? quasi diceret
dico,
confiteri. Probat quod credulitas cordis justificet, De hoc quod non crediderunt inexcusabiles sunt :

ab auctoritate Scripturae : nec tanien determinat quia verbum fidei audierunt. Equidcm in omnem
cujus sit scriptura : sed in psalmis multoties aeque terram exivit sonus, id est fama, eorum praedicato-
valens invenitur. rum. Nec solum fama sed etiam verba corum, id :

Vere corde creditur ad iustitiam. Nam Scriptura est eadem quae ipsi praedicabant, audila sunt in

dicit : Omnis, sive Judaeus, sive gentilis, qui credit fines terraz et ita dico terras quod orbis, id est
:

in illum quem Deus excitavit amortuis, non confun- orbiculatae terrae. In omni enim parte terrae audita

detur, non erubescet quasi male crediderit.

id est sunt verfta apostolorum. Audierant utique, sicut pro-
Bene dico omnis. Nam non est distinctio apud Deum :
batum est. Nec solum eos audisse dico scd dico :

Judaei et Graeci, id est Deus in salvationesua indiffe quod etiam cognoverunt, quod interrogative ponit
renter accipit Judaeum ut gentilem, et gentilem ut ^ ut magis eos excitet, dicens Nunquid Israel, id est :

Judaeum. Vere apud Deum nulla est distinctio Juda?i Judaicus populus, non cognovit ? Duo sunt genera
et gentilis nam idem est Dominus omnium. Qui
: cognitionis. Unum quo sicuti rem bonam esse co-
enim creavit unum, creavit et alterum. Unde appa- gnoscimus, bonum hujus rei diligimus et approba-
ret quod aequam voluntatem habeat ad utrumque, mus et haec est bona cognitio. Alterum quo rem,
:

et sicut vohmtatem, sic etiam habet potentiam. sicuti dicitur, ita esse videmus, nec contradicere
Nam ipse est dives : et abundanter retribuens in om- possumus et lamen rem illam non diligimus, sed
:

nes qui i?ivocant illum. Probat quod confessio fit ad (quod solum possumus) iniquum velle ad illam ha-
salutem. Respondet tamen littera ad proximum. bemus. Ha?c est mala cognitio quam Judau in Chri-
VereDeus est dives in omnes quiinvocant illum. stum habuerunt. Probat auctoritate Moysi ludaeos
Nam omnis quicunque sit ille, sive Judaeus, sive cognovisse Christum, dicens : Vere Israel cognovit.
gentilis, qui invocaverit nomen Domini, salvus erit Nam Moyses primus tempore secundum scripta :

Quandoquidem oportet eos invocare ut salventur, nemo enim ante eum scripsit prophetiam. Per hoc
ergo oportet eos j-rimum credere , ut postea invo- autem quod ait primus, innuit ejusdem rei multos
cent. Quomodo enim invocabunt illum in quem non testes esse, licet non reponat eos. Vel primus, id
credideruntl quasi diceret : Quia credent invoca- D est praecipuus secundum dignitatem. Hoyses, inquit,
bunt. Aut quomodocredent ei quem non audierunt : primus dicit hoc Ego adducam vos, o Judau, ad
:

icl est, quiaaudient credent. Quomodoautem audient cemulationem, id est ad invidiam et indignationem
sine prasdicante ? id est au- quia praidicabilur illis animi, in non gentem, idest contragentilitatem quae
dient. Quomodo vero prcedieabunt nisi mittantur ? prius gens mea non dicebalur quos vosipsi canes :

id est quia Deus mitlet illos, praedicabunt. Ex 60 vocabatis. Vel in non yentem, id est contragentili-
omnibus his interrogationibus intendit totum venire ex tatem quam faciam non gentem, id est non sicut
gratia Dei, a principio vocationis usque ad salvationem genita est dimittam eam, sed faciam novam crea-
eorum. Cum enim dicit pncdicatores a Deo missos turam regeneratam aqua et Spiritu sanclo. Nec
:

quos audicrunt : et post audilum credunt : et deinde solum adducam vos ut videatis sed etiam mitiam :

invocant, et sic ad ultimum salvantur : totum innuit vos in iram, ut persequamini eos. Mittam dico in
referendum esse gratiae Dei. Vere praedicatores iram, id est contra gentilitaiem insipicntem, id est
mittuntur a Deo, sicut scriptum est in Isaia : quae prius erat insipiens, quia, licet multi philosophi
91 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM IXSTITUTORIS OPP. PARS II. 92
gentium scientiara haberent de mundanis, tamen A caecati sunt, sicut scriptum est : « Dedit illis
insipientes erant cum veritatem divini cultus igno- Deus spiritum compunctionis, oculos ut non vi-
rarent. deant, ct aures ut non audiant, usque in hodier-
Per hoc autem quod Judaei vident prophetiam num diem (Isa. vi, 9 Matth. xm, 14; Joan. xn, ;

Moysi completam esse, in eo quia invident gentili- 40 ; Act. xxviii, 26). » Et David dicit : « Fiat
bus factis Christianis, idololatriam deserentibus, et mensa eorum coram ipsis in laqueura, et in ca-
novam legem sequentibus, cognoscunt advenisse ptionem, et in scandalum, et in retributionem
tempus illud de quo hoc praedicebat Moyses, sed illis.Obscurentur oculi eorum ne videant, et
amaritudo eorum non vull acquiescere verae cogni- dorsum eorum semperincurva(Psfl/. lxviii, 83). »
tioni.Moyseshoc dicit de Judaeis. Isaias autem audet, Dico ergo Nunquid sic offenderunt, ut caderent ?
:

et dicithoc de salvatione gentium et reprobatione Absit Sed illorum dclicto salus est gentibus. ul
!

Judaeorum. Audet utique. Hic enim Isaiasquia mani- illos aemulentur. Quia si delictum illorum divitiae
festius OI caeteris salvalionem genlium prophe- sunt mundi, eorum divitiae gentium
et diminutio :

tavit, multa pertulit a Judaeis, et ad ultimura inter- quanto magis plenitudo eorum ? Vobis enim dico
fectus est ab eis. Ideo sic ait : Audet, id est non gentibus. Quandiu quidem ego sum gentium
reformidans, sed cum audacia dicit hoc : Invcntus r> Apostolus, ministerium meum honorificabo : si

sum non qucercntibus me(Isa. lxv, 1). Ubi ait se

a quomodo ad aemulandum provocem carnem
inventum et non qusesitum, quae repugnare viden- meara, et salvos faciam aliquos ex illis. Si
tur, ostendit ex scla misericordia Dei gentes inve- enim amissio eorura reconcilialio est mundi, quae
nisse salutem. Inventus sum, inquam, a genlibus assuraptio nisi vita ex mortuis ? Quia si delibatio
non quaerentibus me, naturali ratione quara eis ad , sancta est, et massa ; et si radix sancta, et rami.
intelligendura me dederam, et apparui his palam, Quod si aliqui ex ramis fracti sunt, tu autem cum
id est in manifesto omnium positus. His dico qui non oleastei esses, insertus es in illis, et socius ra-
interrogabant tne, id est cognitionem mei ab aliquo dicis et pinguedinis olivae factus es, noli gloriari
intelligente. Sienim me sua ratione quaererent, nec adversus ramos. Quod si i:loriaris, non tu radi-
cognoscere sufficerent, opportunum esset ut inter- cem portas, sed radix te. Dicis ergo :Fracli sunt
rogarent ab intelligente, quod ipsi minus intellige- rami, ut ego inserar. Bene. Propter incredulilatem
rent. Sic ait Isaias de gentibus. Ad Israel autem, id fracti sunt. Tu autemfide stas. Noli altum sapere,
est adJudaicum populum, dicit hoc. Tota die, id est sed lime. Si enim Deus naturalibus ramis non pe-
toto tempore per praedicatores vel tota illa die qua ; percit, ne forte nec tibi parcat. Vide ergo boni-
pependi expandi manus mcas, id est aifec-
in cruce, tatem et severilatem Dei. In eos quidem qui ce-
tiones et opera mea, ad populum Judaicum, non cre- ciderunt severilatem, in te autem bonitatem Dei,
dentem. Nec solum non credentem, sed eliam con- <
si permanseris in bonitate. Alioquin et tu excide-
tradicentem mihi. Expansio manuum Christi in ris. Sed etnon permanserint in increduli-
illi si

cruce significavit delictionem, qua semper amplexari tate, inserentur. Potens est enim Deus iterum in-
voluit Judaeos qua etiam in cruce, si poenite-
, serere illos. 6S Nam si tu ex naturali excisus es
rent, paratus erat omnia dimittere. Ecce iterum in oleastro, et contra naluram insertus es in bonam
Isaia ostendit Juda?os cognovisse, cum videant lioc olivam, quanto magis lii qui secundura naturam
quod impletum esse. Ostendit etiam salvatio-
dixit inserentur suae olivae ? Nolo enim vos ignorare,
nem gentium et reprobationem Judeeorum. fratres, rayslerium hoc, ut non sitis vobisipsis sa-

pientes, quia caccilas cx parte contigit in Israel,

CAPUT XI. donec pleniludo genlium intraret : et sic omnis

Israel salvus fieret, sicut scriptura est : « Veniet
Dico ergo : Nunquid repulit Deus populum ex Sion, qui eripiat et avertat impietatem ab Ja-
« suum ? Absit ! Nam sum ex se- et ego Israelita cob (Isa. lix. 20). » Et hoc illis a me testamen-
« mine Abraham, de tribu Benjamin. Non repulit tum, cum abstulero peccata eorum. Secundum
« Deus plebem suam quam prcescivit. An nescitis
, D Evangelium quidem inimici propter vos sccun- ,

« quid dicit Scriptura in Elia quemadmodum in- : dum electionem autem charissimi propter patres.
terpellat Deum adversum [pro] Israel ? « Domine, Sine poenitentia enim sunt dona, et vocalio Dei.
" prophetas tuos occiderunt, altaria tua suffoderunt, Sicut enim aliquando et vos non credidistis Deo,
« et ego relictus sum solus, et quserunt animam nunc autem misericordiara consecuti estis, pro-
« meara (/// Iieg. xix, 10). » Sed quid dicit illi divi- pter incredulitalem illorum ; ita et istinunc non
« num responsum? « Reliqui mihi septem millia crediderunt in vestram misericordiam, ut et ipsi
« virorum ,
qui non curvaverunt genua ante Baal misericordiam consequantur. Conclusil enim Deus
« (/// Heg. xix, 18). » Sic ergo in hoc tempore re- omnia in incredulitate, ut omnium misereatur.
« liquiaesecundum electionem gratiae Dei sahie fient altiludo divitiarum sapientiae et scientiae Dei,
« [facUe sunt]. Si autem gralia jam non ex operibus. quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et
« Alioquin gratia jam non est gratia. Quid ergo ? invesligabiles via? ejus. Quis enim cognovit sen-
« Quod quaerebat Israel, hoc non est consecutus sum Domini, aul quis consiliarius ejus fuit ?(Sa//.
» electio autem consecuta est caeteri vero ex- ; ix, 13; Isai. xl, 13; / Cor. n, 16.) Aut quis
 93 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 94

« prior dedit illi, et retribuetur ei? Quoniam ex ipso, A quam olim, cum non erat tempus gratiae. Hoc, in-
« et per ipsum, et in ip30 sunt omnia, ipsi honor quam, intempore gratice salvce factae suntreliquice,
« et gloria in saecula saeculorum. Amen. » id est illi quos Deus sibi reliquit idoneosque salva-

tioni praescivit. Reliquice salvrv factce sunt, et hoc

expositio. secundumelectionemDei, abaeternopraevisam : quse

electio non fuitpropter merita, sed imt gratice : quia
Quia dico populum Judaeorum non credentem, et per gratiam elegit, et per gratiam salvavit. Si

sed contradicentem ergo dico, id est nunquid pro-

; autem haec electioest per gratiam, \am constat quod
pterea dicere existimor quod Deus repulit populum no?iest ex operibus ,pro merentibus illam : alioquin
suum Judaicum quem prius elegerat '? Absit hoc ut si propter opera eligerentur, jam illud quod vocatur
Deus aliquando repellat populum suum ! Yere non gratia, non esset pura gratia, sed meritum. Hoc au-
repulit. Nam ego Israelitasum, et multi aliiquinon tem convenienter de gratia inducit, ut nec illi quos
sumus repulsi. Xec ita Israelita, ut aliunde natus Deus sibi reliquit putent se electos ex merito sicut :

inJudaismumtransierim, sedsume.r semine Abrahce. malos quia male meruerunt reprobatos et haec di- ;

Nec iterum de Ismaele, vel de filiis Ceturae, sed dc cens bene servit intentioni.
tribu Benjamin. Haec tribus aliis pra?lata fuit ;
quia d Summam auctoritatum supra positarum hic bre-
qui de hac tribu fuerunt, noa tam saepe ut alii ad viter colligit, ut aperiat quod per illas auctoritates
idololatriam delapsi sunt . Et quia ego de semine intendebat, dicens : Quia superius dixi, secundum
Abrahae non sum repulsus, apparet per hoc quod Isaiam Judaeos non credentes, sed contradicentes.
Deus non repulit plebem suam. Illam utique voco Dixi iterum secundum eumdem reliquias Judaeorum
plebem Dei qaam prazscivit, id est prsedestinavit ad esse salvatas. Ergo quid ex his dictis quae sibi ob-
salvationem. Non utique modo repulit, quemadmo- viare videntur colhgemus ? Hoc utique dicemusquia
dum olim existimante Elia omnes praeter se reces- quod quazrebat Israel, id est Judaicus populus sta-
sisse a cultu Dei ; multi tamen, quos ipseignorabat, suam, et in ea salvari, hoc
tuere, scilicet juslitiam

reservati sunt a Deo. Sic modo multos Deus electos non estconsecutus.Israel in toto non est consecutus,
habet, quos ignoramus. Pro certo Deus non repulit sed electio consecuta est, id est hi quos Deuselegit
plebem suam ;
quia an nescitis quid Scriptura dicat de Israel consecuti sunt salvationem. Caeteri vero
in Elia, id est ubi loquitur de Elia : quemadmodutn qui non sunt electi, non solum non consecuti sunt,
ille Elias interpeilat Deum adversus [proj Isracl. id sed etiam sunt exccecati.Et hoc dico sicut scriptum
est ad damnationem Judaeorum, dicens hoc in tertio est in Isaia ; licet aliis verbis, eodem tamen sensu.
libro Regum : Domine, Achab et Jezabel occide- Dedit illis Deus spiritum compunctionis, sci-
Judaeis

runt prophetas tuos ; suffoderunt etiam altaria tua ^ licet spiritum malignum qui pungeret eos, et coge-
(III Reg. xix, 20). Fideles enim de Israel quia ret male agere. Xelspiritum, id estvoluntatemcom-
non audcbant acl adorandum convenire in Hierusa- punctionis : quapungerentur invidendo, et irascendo

lem, latenter ideo in speluncis et silvis construxe- fidelibus. Dedit etiam illis oculos, id est naturalem
rant ara«, ibique immolabant; quas aras etiam a rationem: sed ita ut non videant, id est ut bonora-
fundamentis everterant idololatrae Israelitae, quos- tionis priventur. Dedit etiam aures, id est eamdem
que immolantes inveniebant, occidebant. Alios (in- rationem quasi quod per se non possent intelligere
quit) prophetas occiderunt ; et ego solus relictus debuerant audire et addiscere. Non audiant dico,

sum in cultu Dei, et adhuc qucerunt animam meam, usque in hodiernum diem. Hic dies hodiernus fuit
ut me cum aliis interficiant. 3ic ait Elias Sed quid : prophetae hodiernus etiam usque ad finem mundi
:

dicit illi divinum responsum? Hoc utique Ego reli- : sicut illud in balneis : « Hodie cum pretio, cras sine
qui, id estreservavimihiseptem millia virorum,qui pretio. » Dicit etiam David de excaecatione Judaeo-
non curvaverunt genua ante Baal, id est qui non rum hoc : Fiat mensa eorum, id est Scriptura qua
adoraverunt idola. Non ideo dicit septem millia ut debuerant animadvertere bonum,fiatillis in laqueum,
hic numerus determinatus esset in illis, quod neque id est illaqueentur in illa quotidie deterius intelli-
plus neque minus ibi esset ; sed quia per septem D gendo fiat etiam illis incaptionem, quia captisunt
:

universitas designatur : ideo etiam certus numerus a Romanis et fiat illis in scandalum. Miseriam eo-
:

in incerta re ponitur, ut ostendatur hic numerus rum dispersorum per mundum vocat scandalum :

electorum Deo esse cognitus, elsi ab hominibus fiat etiam itlis in retributionem (Psal. lxviii, 23).
ignoretur. Quod de Elia praemisit, adaptat modo Cum captionem et scandalum retributionem posset
diclis suis ita Quandoquidem in tempore Elise
: vocare, aeternum tamen interitum, quia permanens
mulli fideles reservati fuerant, quos tamen ipse erit, retributionem intelligil. Vel ita mcnsa eorum,
ignorabat ; ergo, id est propterea per simile creden- id est hoc quod se fellitos et acidos intulerunt Deo,
dum est quod sic, id est per misericordiam Dei qui dc conversione eorum refici volebat, fiat illis in

sicuti tunc, Vel sic : Quia quemadmodum tunc laqueum, id est illaqueentur ideo obsidione Roma-
ignorabatur, sic et modo electos Dei discernere non norum. Caetera non mutantur. Et ocuti, id est ralio

sufficimus. 63 nunc ut olim etiam hoc

Sic, inquit, eorum, obscurentur nc /'/.:/('««/, etintelligant boiium.

in tcmpore gratice, qua causa magis credendum est Et dorsum corum, id cst eamdem rationem qua sead
Deum misericorditer sibi reservasse electos magis cognitionem Dei erigere debuerunt, illud incurva in
93 S. BRUNOXIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 96

terrenis, sempermagis magis praecipitando in poe-

et A cietDeusviveremultosinpeccatomortuos : qui exem-
nis. Quia dixi Judaeos excaecatos. Ergo nunquidpro- plo illorum provocati vivent in fide Christi. Proba
pterearficoquod sic offenderunt, ut caderent inutili- quod genus eorum non impediat assumptionem eo-
ter et irrecuperabiliter, quod solummodoin eis casus rum, sed sola incredulitas, dicens Bene dico, as- :

sit ? Hic intendit reprimere gentiles, ne se praeferant sumptio. Nam

bene possunt assumptionem mereri.
Judaeis, licet eos dixit excaecatos : quia casuseorum Si enim dclibatio sancta est, id est siapostoli, etalii
est recuperabilis, et salvationi gentium plurimum qui de genere eorum electi sunt, sancti sunt, con-
utilis, dicens : Absit hoc ut licet offenderint irrecu- stat quod etiam massa, id est illa plenitudo Jud?eo-
perabiliter, ideo cadant, et inutiliter ! Vere non in- rum salva esse potest. Si enim Apostolus nihil obfuit
utiliter, sed delicto, id est per delictum eorum, scilicet genus nec aliis obesse debet.Delibationem dicitab ca
Judaeorum cst facla.salus gentium. Nisi enimJudaei similitudine : quemadmodum parum quid gustatur
respuerent verbum Dei, apostoli non transirent ad de cibo, per quod tota ma.;sa bene an male condita
gentes. Salus utique facta est gentibus, ui genles sit probatur : sic apostoli delibatio dicebantur totius
cemulentur, id estimitentur illos Judseos, qui fideles massae Judaeorum, in quibus planum erat Judaeisge-
fuerunt, et quorum lex firmamentum est Novi Testa- nus niliil obesse. Probatiterum idem per aliud. Ideo
menti. Vel ita. Perdelictum Judaeorum est facta sa- d etiam constat eos bene posse assumi. Nam radix
lus gentibus, ita ut Judaei acmulentur G-^u illos, id eorum, Abraham, Isaac et Jacob, quod si radix
id est
imitenlur gentes in fide Chrisli. Et secundum hoc eorum sancta est, rami etiam sancti esse possunt.
probat, quod casus Judaeorum sit recuperabilis. Quia Dices iterum mihi quod rami illi fracti sunt quod :

si delictum eorum, proquo Judaei repulsi sunt, divi- si aliqui ex ramis per incrcdulitatem a radice fracti
tice sunt mundi, id estcausafuit quare gentilitas di- sunt, tu aufem insertus es in illis, idest loco illo-

taretur gratia D^i ;

quanto magis plenitudo eorum, rum cum esses oleaster, id est sterilis, et a sancta
id est Judaci plenarie salvati,erunt divitix gentiumf radice alienus : factus es etiam socius radicis, idest
Per hoc casus Judaeorum recuperabilis probatur. Si prophetarum, in quibus radicata est
fides. Ei fa-
enim Deus malum Judaeorum utile fecit gentibus, ctus es socius pinguedinis, id est apostolorum: qui
multo magis credendum est quod bonum eorum pinguedinem fidei, et abundantiam sancli Spirilus
longe utilius faciet gcntibus. Delictum eorum sunt habuerunt. Hadicis et pinguedinis dico olivce, id est

divitice mundi, etdiminutio illorum, id est apostoli Judaici populi, quia prophetse et apostoli Judaeis
qui de Judaeis electi secundum se partem Judacorum nati sunt. Et si tu alienus a radice insertus es, noli
diminuerunt. Haec, inquam, diminutio sunt divitice gloriari adversus stantes ramos, neque te praeferre
gentium aposioli enim ditaveruntgentes verboDei.
: illis, quasi lu propter merilumsis eligendus, illi pro-
Non ideo dicit plcnitudo, quod omnes salvandi sint ^ pter genusabjiciendi.QuM silu importune gloriaris,
sicut nec universa gentilitas electa est, sed quia diceturtibi tunon portasradicem, sedradix
: Frater,
multi salvabuntur. Vere plenitudo Judaeorum salva- portat te : nullum exemplum boni in radice
quia in te ;

bitur. Nam etiam in tempore excaecationis eorum vero (ut in Abraham) exemplum totius fidei. Quia
salvabuntur aliqui ex illis. modo abstuli tibi gloriari adversus stantes ramos ergo, :

Et hoc dico vobis gentibus : quia semper quandiu id est propterea dices mihi : quia adversus fraclos
quidcm ego sum apostolus gentium, adquassolum- 65 gloriaberisita. Naturales rami per incredulila-
modo missus sum, honori/icabo tamen meum mini- tem fracti sunt, ut cgo inserar loco eorum. Hoc benc
sterium quia cum officium meum hoc solum exigat
: est, et sic concedo, ait Paulus, sed illi non proptcr

praedicare gentibus, honorificum faciam illud supra genus, sed propter incredulitatcm fracti sunt. Tu
hoc quod debeo : laborando in Judaeis. Honorificabo autem stas loco illorum pro sola fi.de. Et ideo noli
dico si quo modo (quidquid eniufpaterer non cura- alturn sapere, id est superbirecontra fractos, sedti-
rem) provocem carnem meam, id est Judaeos secun- me ne similiterfrangaris timendumutique est, quia, :

dum carnemmihipropinquos ad cemulandum, id est si Deusnon pepcrcit naturalibus ramis, idestJudaeis,

ad imilandum me in fide, et ut sic provocando sal- ne forte nec parcat tibi, cui minus debere videtur
vos faciam, id estDeus per me salvet aliquos ex illis, D non naturali, quia tu non naturalis per gratiam in-
Causamreddit quare debeat laborare in eis: et idem serlus es ; illc naturalis propterculpam repulsusest.
videtursuperius posuisse, sed ibi cumdcterminalione Ergo vide bonitalemet severitatem Dei.In eos quidem
temporis, ubi ait : Plenitudo quam in finem mundi cui ceciderunt, id est in Judacos, vide severitatem. In
constat fore.Hic autem adaliud ponit, et sine deter- te autem qui permisericordiam inserlus es, videbo-
minatione temporis, dicens : Ideolaborabo salvosfa- nitatem Dci. Bonitatem ea legedico, si luperman-
cere aliquos ex illis. Nam si amissio eorum est re- seris in eabonitate, cooperando acceptae gratioe.
conciliatio mundi, id est si excaecalio eorum causa Alioquin si non perrnanseris, sicut Juua^us cxcisus
fuit ut gentilitas reconciliaretur Deo : qucv, id est est, ita tu etiam excideris : et illi Judnei si non per-
qualis dicenda est assumptio Judaeorum in quocun- manserint, in incredulitate iterum inserentur. Et
que tempore nisivitaexmortuist Quia si Deus per bene dico inserentur Deus potens cst iterum : Nam
malum eorum reconciliavit sibi mundum multo ma- inserere illos, sicuti olim eosdem inseruit. Et vere
gis credendura est quodper assumptionem eorum fa- Deus potens est, nam actum hujus potentiae aliquos
97 EXPOSITIO IX EPISTOLAS PAULI. — IX EPIST. AD ROM. 98

licet paucos inserendo hoc tempore paulatira exer- A cationis, qui etiam quadam facilitate avertat quod
cet : quod aequipollenter ait. Deus utique potest eos erit in finemundi, quando Judaei ultro properabunt
inserere : nam si tu gentilis excisus es ex oleastro, ad salvationem. Eripiat dico et avertai impietatem
id est ex infructifera radice, oleastrodico naturali tibi a Jacob, id est a Judaico populo. Impietatem non
per longam consuetudinera ; et si insertus es per dicit hicconsuetam idololatriam, sed denegare cul-
gratiam in bonam olivam, et hoc contra naturam, tum quod Judaei faciebant, hoc vocat im-
Filio Dei,

id est contra consuetudinem, quae diuturnitale tempo- pietatem. Ritus enim eorum, postquam tempus gra-
ris in naturam transierat : quanto magis hi Judaei tiae venit, vere idololatria fuit.

inserentur suse olivae, quce eorum est secundum na- Determinavit per quem salus fieret Judaeis. De-
turam ? Si tu non naturalis insertus es propter fidem, terminat etiam tempus, quando hoc futurum sit, di-

non est causa quare naturales rami non debeant in- cens : Et hoc testamentum, id est haec testata pro-
seri propter eamdem causam. missio, complebitur illis a me : tunc cum abstulero
Probavit superius quod Deus potentinra haberet peccata eorum, eosque justificavero : quod nunc
inserendi illos per actum suae potenliae, quia revera paulatim fit, et in ultimis diebus plenarie. Xunc
inserentur, dicens : Yere Judaei iterum inserentur. quidem eripiuntur ab impielate, et fiunt dilecti. Alii

Xam et nunc tempore excaecalionis eorum secun- -o vero qui nolunt eripi, sunt inimici :et hoc secundum
dum partem inseruntur, et ad ultimum omnis Israel Evangelium, id est proptereaquiEvangelioinvident
salvus iiet. Quia nunc aliqui inseruntur concipimus et detrahunt, per quod gentes convertuntur. Inimi-
ubi ait : « Caecitas ex parte contigit in Israel. » Si enim ci utique sunt. Et hoc propter vos, id est ad utilita-
in parte non in toto, quare non dicimus nunc etiam tem vestram. Xisi enira Judaei verbum Dei respue-
partem eorum reinseri ? Et, o fratres, nolo vos igno- rent, apostoli utique non transirent ad gentes. Alii

rare hoc contigisse, scilicet caecitatem in Israel, ut sunt inimici. Alii autem, id est praedestinati sunt
intrarent gentes quod utique mysterium est, quia
: charissimisecundum electionem, id est non propter
si ordo rei consideralur, causa tamen excaecationis meritum, sed quia Deus elegit- eos per gratiam.
Judaeorum, et illuminationis gentium non intelligi- Charissimi etiam propter patres, non tamen propter
tur. Quam caecitatem et illuminationem, ideo nolo merilum patrum, sed ut impleantur promissiones
vos ignorare essemysterium, ut non sitis vobismct- factae patribus eorum. Vere secundum electionem,

ipsis sapientes, id est ut nou imputare possitis hoc et propter patres. Nam vocatio Dei, id est electio
sapientiae vestne, quae sacramentum hujus rei intel- eorum, et dona, id est impletiones promissionum
ligere non sufiicit. Si enim haec causa non sub my- sunt sine pamitentia, id est sine irnmutatione, quia

sterio occultaretur, sed vobis aperta fieret, praesu- quemadmodum promisit et elegit, sic complebit
mendo imputaretis hoc sapientiae vestrae, quae quia ^ vel ita Vere charissimi secundum electionem. Xam
:

in cognitione hujus mysterii deficit, imbecillitalem dona Dei id est remissio peccatorum, et vocatio
;

suam intelligit, et miratur altitudinem divini con- Dei, id est instructio fidelium, quos, postquam in
Hoc, inquam, nolo vos ignorare quia, id est
silii. baptismo justificavit, per doctores instruit : haec

quod coscitas contigit in Israel. Et hoc ex parte : utique dona et vocatio Dei sunt sine aliquo merito.
non enim omnes excaecati sunt. Contigisse dicit, Xam sine poenitentia corporalis afflictionis, quae rae-
quantum ad ignorantiam hominum, quae causas ritum pcenitentia? praecelleret apud Deum, si dona
hujus mysterii nescit cum tamen nihil contingen- : et vocatio ejus fierent secundum meritum, Judaei

tiae, nihil fortuitum in providentia Dei sit : qui sicut utique eliguntur. Xam sicut vos Gentiles et quidam
omnia, sic et causas omnium novit. Caecitas utique Judaei ante legem vos aliquando non credidistis Deo :

contigit in Israel, donec intraret plenitudo gentium. nunc autem intemporegratiaecortsecw^ estismiseri-
Illud donec, et temporale est et causale. Quasi dice- cordiam, id est ex misericordia salvationem, et hoc
ret : Ideo Judsei excaecati sunt, ut intraret, et tan- propter incredulitatem Judaeorum. Quia enim ver-
diu, donec intraret plenitudo gentium. Xec sic ple- bum Deinon receperunt, hocadgentestransmisitapo-
nitudo ut singuli de gentibus salvarentur, sed eo stolus. Sicut, inquit, vos olim non credentes, modo
respectu quo vix aliqui de gentibus prius salvabantur. D eonsecuti estis misericordiam ; ita et isti Judaei, nunc
Dicitur in tempore gratiae fuisse plenaria salvatio non crediderunt, euntes in vestram misericordiam,
geutium. Et sic, postquam introisset plenitudo gen- id est nolentes salvari, sicut vos per misericordiam
tium, salvus fieret omnis Israel : non tamen omnes Dei, ideo non crediderunt ut quemadmodum vos, :

Hebraei, sed quicunque essent Israel videntes Deum. sicetiam ipsi consequantur misericoniiam. Vobisin-
Senteutia tamen quorumdam omnes Judaeos in
est credulis miserlus est Deus, ut hoc soluramodo im-
fine mundi salvandos. Probat quod Judaei nunc par- putaretur gratiae suae, sic et Judaeis disposuit in in-

tim salventur, et in fine plenarie per auctoritatcm credulitate dimersis misereri, ut uterque Judaeus et
lsaiae, dicens : Quia dico Israel salvum fieri, hoc non gentilis oeque totum referret gratiae Dei, suamque
ex me, sed sicut scriptum est, assero. Hoc utique imbecillitatem cognoscens, non superbiret. Deus
scriptum est (Isa. lix, 20) : Veniet ex Sion, id est enim videns diabolum et hominem utrumque ceci-

ex 66 Judaico populo, qui eripiat quadam violen- disse per superbiam, multum exinde studuit praeca-
tia, et multo Iabore, ut modo fit in tempore excae- vere homini a superbia, quare utrumque Judaeura et
99 S. BRUNONIS CARTHUSIANOROI IXSTITUTORIS OPP. PARS II. 100

gentilem labefactari permisit in incredulitatem, ut A. saecula, id est aeternaliter ; Amen, id est videte ut
quanto magis infimitatem suam cognoscerent, tanto ita fiat. Potevat bic finisse Epistolam, sufficienter
amplius misericordiae Dei sese subjicerent. Vere in- enim utrumquc populum, ne inter se vicissim su-
credulitas Judaeorum causa est ut misericordiam perbirent represserat, multasque raliones inde prae-
consequantur. miserat. Sed quia eis jam non intra se contentiose

Nam
Deus conclusit omnia, nunc gentiles, nunc superbientibus necessaria erat alternata dilectio.

Judaeos in ineredulitate, ut omnibus factis incrednlis, Admonet ideo eos jam a contcntione sedatos sub-
opportunemis£> ?a/u> 0»i/num.Sienimaliivelutrique
, , servire sibi invicem, unumque supportare alterum,

quod misericordia? Dei

in fide perstitissent, profecto ut per hujusmodi subservire, coalescat in eis et

erat, merito fidei suae ascriberent. Et causas borum convalescat vinculum dileclionis.

quare nunc isti concludantur, nunc illi, noli investi- CAPUT XII.
gare, sed admirare consilium Dei mecum, dicens : « Obsecro itaque vos, fratres, per misericordiam
altitudo judiciorum Dei, quibus nunc Judaei repellun- u Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam vivcn-
tur, nunc gentiles inseruntur. Haec utique judicia sic « tem, sanctam,Deo placentem, rationabile obse-
alla sunt, quemadmodum sapientia et scientia Dei. « quium vestrum. Et nolite conformari huic saeculo,
Quod ita ait : altitudo, id est profunditas divitiarum g « sed reformamini in novitate sensus vestri, ut

sapientice, id est divitiis sapientiae et scientiae Dei. « probetis quae sit voluntas Dei bona, et benepla-
67 Sapientia et scienlia Dei dives dicitur secundum t cens et perfecta. Dico enim per gratiam quae
multam copiam. Alta dicitur, secundum inscrutabi- « data est mihi, omnibus qui sunt inter vos, non
tem profunditatem. Sapientia Dei dicitur qua se « plus sapere quam oportet sapere, sed sapere ad
quantus est cognoscit. Scientia qua quaecunque sunt « sobrietatem, et unicuique sicut Deus divisit men-
creaturarum novit. altitudo sapientiae et scientiae « suram fidei. Sicut enim in uno corpore mulla mem-
Dei, quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, id « bra habemus, omnia autem membra non eum-
est nemo sufficit comprebendere profunditatem « dem actum babent ita multi unum corpus su- ;

judiciorum, quae pertractat apud se. « mus in Christo singuli autem alter alterius ,

Diceret aliquis : Quandiu apud Deum pertraclan- « membra. Habentes autem donationes secundum
« gratiam, quae data est nobis, differentes sive
tur judicia, verumquod non intelliguntur sed
est ;
:

in actum deducta, satis comprebenduntur. Contra

« prophetiam, secundum rationem fidei ; sive mi-
hoc Paulus judicia Dei, dum apud Deum pertractan-
:
« nisterium in ministrando ; sive qui docet in do-
« ctrina, qui exhortatur, in exhortando, qui tri-
tur, sicut comprebendi nequeunt ita etiam vice ejus, ;

« buit, in simplicitate, qui praeest, in sollicitudine,

id est operationes ipsorum judiciorum sunt investi-
q « qui miseretur, in bilaritate. Dilectio, sine simula-
gabiles. Probat per Isaiam, quod praemisit dicens :

Dei sunt investigabiles. « lione. « Odientes malum, adhaerentes bono (Amos

Vere sapientia et scientia
v, 15). Charitatem fraternitatis invicem diligen-
Natn quxs cognovit sensum Domini ? Nemo utique « » <•

« tes, honore invicem praevenientes (/ Petr.u, 17). »>

quod Deus sensit, cognoscere potuit. Et vere judi-

cia et opera judiciorum sunt invesligabilia. Nam
« Sollicitudine non pigri, spiritu ferventes, Do-
« mino servientes spe gaudentes, in tribulalione
quis fuit consiliarius ejus (Isa. xl, 13), cujus con- ;

« patientes, orationi instantes necessitatibus san-

silio ordinaret sua? Vel quem in consilio dispositio- ;

nis suae admitteret ? Nemo ulique. Et sicut nemini « ctorum 6§ communicantes ;

« hospilalitatcm
« sectantes (Hebr. xui, 2). » Benedicite persequen-
aperuit sensum suum, ita quaeque bona ex miseri-
cordia tribuit. Quis enim dedit illi ? potuit quidem
« tibus vos ; benedicite, et nolite maledicere. Gau-
aliquis post acceptam gratiam in aliquo mereri. Sed
« derte cum gaudentibus, flete cum flentibus ; id-

« ipsum inviccm sentientes non alta sapientes,

quis dedit illi prior antequam Deus daret gratiam ;
;

et ei sic danti non gratis dabitur a Deo, sed retri-

« sed humilibus consentientes. Nolite esse pruden-
quse au-
« tes apud vosmetipsos. Nulli malum' pro malo red-
buetur quia promeruit ? Haec sunt Isaiae ;

« dentes « Providentes bona non tantum coram

tem sequuntur verba sunt Pauli. Vere nemo prior ;

** « Deo sed etiam coram omnibus bominibus (II

dedit illi, quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ,

ipso sunt omnia. Per diversas praepositiones, ex ipso, « Cor. vm, 21). » « Si fieri potest quod ex vobis
notat distinctionem persona- « est, cum omnibus hominibus pacem habentes
per ipsum, in ipso,
rum Trinitatis. Per idem pronomen ter repositum, « (Hebr. xn, 14). » Non vosmetipsos defendentes
« charissimi, sed dale locum irae. Scriptum est
notat identilatem substantiae, dicens : Ex ipso, id
« enim « Mihi vindictam et ego relribuam, dicit
est ex Patre quod principium non est ab alio ; et :

« Dominus (Deut. xxxn, 3o Ilebr. x, 30). » « Sed

per ipsum, est perFilium, qui a Patre princi- ;
id
« si esurierit inimicus tuus, ciba illum si sitit, po-
pium babet, et per quem Pater fecit omnia ; et in ;

« tum, da illi (Prov. xxv, 21). » « Hoc enim faciens,

ipso, id est in Spiritu sancto, qui a Palre procedit
« carbones ignis congeres super caput ejus. » Noli
et Fibo, qui bonitas Dei dicitur, per quam boni-
« vinci a malo, sed vince in bono malum. »
tatem subsistunt creata. Ex ipso, inquam, et per
ipsum, et in ipso sunt omnia : ipsi itaque de omni- EXPOSITIO.
bus debetur gloria et gratiarum actio, pro omnibus Littera sic jungitur Quandoquidem ex Deo, et
:

bonis quae dat misericorditer. Et haec gloria sit in per Deum, et in Deo sunt omnia. Itaque, fratres, ob-
101 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. - IN EPIST. AD ROM. 102

secro, id est per omnia sacra moneo vos. Obsecro A aequo modo sapiatis, et ideo unicuique sufficiat sa-

ulique per misericordiam Dei, idestper apostolatum pere, sicut Deus divisim dedit singulis mensuram
mihi, non quia meruerim, sed per misericordiam 69 fidei, id est dona sua mensurata, secundum
traditum. Vel obsecro per misericordiam Dei, ex modum et opportunitatem fidei vestrae. Ideo Roma-
qua omnia bona esse superius probavi, ut exhibea- nos a nimietate sapientiae reprimit, quia ipsi supra
tis, id est praeparata faciatis, non solum animas, modum investigabant causas mysteriorum Dei. Hoc
sed etiam corpora vestra. Exhibeatis dico hostiam, autem quod Deusneminitotum saperededit, sed per
id est mortificatam secundum depositionem sor- partes singulis divisit, multum valet ad hoc, ut sibi
dium, et viventem secundum positionem virtutum. subserviant, et ut alter alteri vicissim sese contem-
Nec ad tempusviventem, sed sanctam, id estinvita perent. Cum enim unus ignorat, quod alter sapit, et

virtulum sanctam et perdurantem, et in hac vita et econverso : in diversitate acceptarum gratiarum

sanctitatenon lucrum vel laudem mundi quaeren- subservit alter alteri, de quo congruam similitudi-
tem, sed Deo per omnia placentem. nem supposuit : quia quemadmodum diversa mem-
Et ne quia modo dixerat, exhibete corpora ve- bra inuno corpore diversos sensus [actus] habentia:
stra hostiam, putaret aliquis affligendum esse cor- pes manui subservil, dum
manum ad tangen- portat
pus sine aliqua temperantia, ideo abdit Apostolus :
g dum quod cupit ,
manus
dum pedem vestit.
pedi,
Ita dico hostiam, ut obsequium vestrum sit ratio- Sic et 7ios diversa membra sumus, unum corpus Ec-

nabilc, id est ut cum discretione jejunetis, vigile- clesice efiicientia. Sicut enim ab eadem anima diversa
tis, etc. membra in eodem corpore sensificantur : ita nos in
Modo diceret aliquis : Paratus sum exhibere corpore Ecclesiae per eumdem spiritum omnes vivi-

me Deo, quandiu non conturbat me mundus, sed ficamur. Littera sic jungitur Deus utique dona sua
:

durum est resistere mundo cogenti me. Contra hoc divisim dedit. Nam sicut in uno corpore habenius
Paulus : Vos utique tales exhibete, et nolite con- quidem multamembra, sed non omnia membra ha-
formari, id est conformes fieri huic sceculo, ut in bent eumdem actum : ita nos multi unum corpus
aliquo obtemperetis mundo, blandienti seu deler- sumus in capite Christo: sedsinguli sumus membra :

renti vos. Nolite conformari saeculo, sed refor- ita quodalter alterius, id est, ut hic oculus subser-
mamini per baptismum, qui prius deformati estis viat illi pedi, et sic in caeteris, quae contemperantia
per culpam Adae, vel reformamini, id est quotidie subservitionis plurimum est idonea ad custodiam
innovamini, qui novam formam justificati accepi- humilitatis et unionis. Singuli sumus alter alterius
stis. Reformamini dico, proiiciendo assidue in no- membra : igilur, id est propterea quia voluit nos
vitate sensus vestri, id est semper magis ac ma- Deus ita vicissim subservire, sumus habentes dona-
gis bene operando innovamini, ut sic probetis, id tiones differentes: ut hic prophetiam,hlc doctrinam,

est probabiliter cognoscatis, quce sit voluntas Dei, elc. Si enim singuli omnes donationes haberent,
voluntas dico bona, id est utilis facientibus eam, et non esset unde alter alteri subserviret, vel necessa-
beneplacens, his qui actu experiuntur eam, nec ita rius esset, et sic alter in alterum superbiret, non
inuno bene placens, ut in alio displiceat, sed in relicto unde unus alteri se contemperaret. Habentes
omnibus perfecta. Corpora vestra hostiam exhibere dico differentes donationes : et hoc secundum gra-

Deo illud admoneo, sine aliqua districtione obedien- tiam, id est per Spiritum sanctum, quce gratia data
tiae. Hoc autem quod sequitur dico per gratiam, id est nobis pergratiam non recompensata per meritum.
est praecipio auctoritate nostri apostolatus. Conside- Donationes dico, ut sive habeamus prophetiam, id
randum est quare praedicta solum moneat ;
quae est certamde futuris cognitionem, vel quorumlibet se-
autem sequuntur omni auctoritate interdieat : ea cretorum revelationem, habentes dico prophetiam et
enim quae offensionem generant, licet praelatum hoc secundum rationem fidei. Non determinat cujus
postquam le-
subditis vi obedientiae interdicere, sed fidei, 'vel nostrae vel auditorum, et ad utrumque re-
gem non non ita cogendi sunt ad meliora,
violant, ferripotestita..Sccu»c/um rationem fidei nostrce, quia
solummodo bene faciant, sed ex dilectione mo- Deus secundum quod videt conveniens esse, et mo-
nendi. Si enim districtione obedientiae ad perfectio- D dum fidei nostrae, vel revelat secreta, vel praenuntiat

ra cogerentur, magis in hoc damnaret eos praelalus, futura : vel secundum rationem fidei auditorum,
quam adjuvaret, cum si praeceptum non facerent, quia quemadmodum Deus videt fidem et capacila-
damnarentur propter inobedientiam ; ct ideo potius tem audientium, tantum dat praedicatoribus, ut re-
admonitione trahendi sunt ad meliora, quam co- velent eis vel annuntient. Nos utique habentes pro-
actione, quare sicait : Per gratiam aposlolatus quce phetiam secundum rationem fidei : vel nostrae, vel
data est mihi, dico et praecipio omnibus, et ita om- auditorum simusu//t'?' alterius membra. Sive habe-
nibus quod singulis, quisuntinter vos : hoc scilicet mus ministerium administrandi fratribus tempora-
dico, non plus laboretis saperequam oportet sapere, debemus alter
lia, altcrius esse membra in mini-
id est quam fides sana exigit nec vobis penitus in-
; strando, sicut nobis creditum est. Sive ille qui docet,
terdico sapere, secl volo vos sapere ad sobrietatem, docere dicit, quod et scientiam docendi et graliam
Nec iterum vos omnes ad eumdem tcrminuin volo de sermonis habeat, qui, inquam, docet, sit membrum
sapientia laborare, ut non satis sit vobis, nisi omnes allerius indoctrina. Ille vero qui exhortatur, sit
103 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 104

membrum alterius inexhortandc. Docere est sapienti A ferendum passiones, quae adeo carni repugnant, est
minus scientem, sed exhortari potest et animarc ad necessaria. Si vero non adeo ingruant vobis tribula-
bonum, minus sciens longe se prudentiorem, ut tiones, estote saltem communicantes necessitatibus
quilibet rusticus posset quidem exbortari ad bellum sanctorum, ut indigentiis horum qui patiuntur, vos
fortem mibtem, cujus tamen belli peritiam rusticus et vestra communia faciatis. Nec solum communi-
ignoraret. Qui autem tribuit, tribuat in simplicitatc, cantes, sed etiam sectantes hospitalitatem, ut san-
id est non spe recipiendi, non amore terrenae laudis, ctos quos impii pcrsequuntur, vos intimidi hospitio
sed pro sola dilectioneproximi. Illevero quipr&cst, recipientes, curam eorum habeatis. Patimini quidem
omni vigilantia curam
praesit in solliciiudine, id est tribulantes vos, nec hoc solum, sed etiam benedicite
subditorum gerat. Qui habet quod eroget, simplici- persequentibus vos : necsemel, sed assidue benedi-
ter tribuat. Qui vero non habet quod tribuat, mise- cite : nec ut respectu patientiae vestrae benedicatis,
reatur tamen animo etille quimiserctur, faciat hoc
: et consideratione crudelitatis eorum maledicalis, sed
in hilaritate, idest non coactus praeceplo legis, sed nunquam velitis maledicere. Ut autemdilectio inte-
fervens spiritu dilectionis. gra sit, debetis congaudere gaudentibus, et hoc de
Et quia ut hoc modo sibi invicem subserviendo, spiritualibus bouis haud dubium est, et de tempo-
alter alteri se contemperarent, vidit necessariam -g ralibus quantum ralio admittit. Debetis etiam flere
esse dileclionem : subjungit de illa dicens, ut his cum flentibus, si pcenitenlia ductus affligilur : si

modis alter alterius membrum fiat, sit in vobis di- etiam nimis vehementi dolore carnis angustiatur, in
lectio : et hoc sine simulatione, utet foris se osten- quo tamen dolore modus est habendus. Ut autem
dat, et intus ardeat dilectio. Nec ita diligatis, utmalo vere lugeatis cum lugenlibus, estote sentientes idip-
proximi adhaereatis, sed odientes malum TOejus, sum, \\t non tantum vultu, sed corde interius aftli-

bono vero proximi sitis adh&rentes, id est cooperan- gamini, et hoc invicem hic autem id-
illi, ille isti, ut
tes. Nec sufficiat in vobisipsis habere dilectionem : ipsum sentiatis ; estote non alta sapientes, id est non
sed etiam diligentes charitatem fraternitatis, id est superbienles, sed consentientes humilibus, id est
bonae dilectionis esse in fratribus veslris : charita- idem sentite cum abjectis, et ut noveritis consen-
tem dico invicem habitara, quod alter in alterum tire humilibus ; nolite esse prudentes, id estprovi-
operetur charitatem : vel ita. Sicut vos proximos sores eorum quae expediunt solummodo apud vosmet-
diligere volo : ita volo vos esse diligeutes charitatem ipsos •
sed etiam providele aliis, vos dico non red-

fraternitatis, recompensatam invicem : quod si pro- dentes alicui malum pro malo. Prudentes, inquit,

ximi aliqua opera charitatis recompensant vobis, li- estote,non tantum providentes quce bona sunt coram
benter suscipite. Erant eniin quidam qui bene facie- Deo, sed etiam coram lcominibus omnibus tam fide- ,

bant proximis : sed ne remunerationem bujus me- libus quam infidelibus. Non enim sufficit testimo-
riti perderent, nolebant recipere abquid invicem a nium conscienliae nostrae solum, nisi et extraneo-
proximi : et ut dilectio vestra incrementum semper rum testimonia conveniant. Quare quae laudis sunt,
habeat,sitis honore prmvenientes invicem, idestalter et apud Deum et apud homines, ea utique gerenda
alterum, ut qui citius potest assurgat alii : ample- sunt. Ut autem bona vestra omnibus placeant, silis
ctatur proximum omni genere dileclionis : utque habentes pacem cum omnibus hominibus, si fieripo-
bonum fraternitatis accressat m vobis, estote non test, ut et ipsi velint liabere pacem vobiscum, quod

pigri sollicitudine, ut omni vigilanlia sollicitus sit si nolunt fial pax illa quod, id est quantum ex
, : T1
alter alterius levare necessitalem. Hanc sollicitudi- vobis est. Vel ita habete pacem cum omnibus si fieri
nem superius praecepit prselatis, quam hic fratribus potest, ut caro veslra diligat affligentes se, quod ta-
ex quadam commendat. Quia si non habent
paritate men ex vobis est, quia si vultis ex ratione potestis
quod sollicite tribuant, sint tamen ferventes spiritu, omnes diligere. Quam pacem ut integram servetis :

id est charitas ardeat in animo eorum, licet non ha- non sitis defendentes vosmetipsos, si mala inferunt
beant possibilitatem operandi. Et ne contemplatores si hoc feceritis, tunc charissimi. Ne,
vobis, vos dico
malum putarent a culmine contemplalionis conde- inquam, defendatis vos, sed aequanimiter sustinen-
scendere necessitatibus proximi, ait Paulus : In his D do, date locum ir# porsequenlium, ut liceat saevire

omnibus sciatis nos esse servientes Domino. Deus quomodo volunt ; vel ita : Patiendo malos date lo-
enim hoc genus servitutis multum diligit. Cumque cum Deus enim sic proposuit ulcisci de im-
iros Dei,

sic diligentes in cura proximi studuerilis, ne exspe- piis, ut eorum exerceant iniquitatem
ad libitum
ctetispraesentem mercedem, sad eslole gaudenta spe suam, ut nulla miseria damnationi eorum deesse
futurae remunerationis. queat. Debetis dare locum irae vel hoc, vel illo :

Ostenso quomodo se debeant exhibere bonis, de- modo. Nam scriptum est in Salomone dicente Do-
terminatquomodo se habeant contra malos, dicens: mino Mihi reservate vindictam, et ego relribuam
:

Ne autem spe futura frustremini estote patientes : impiis (Deut. xxxn, 35). Sic autem faciendum est,
in tribulatione ,'vl estpatienter sustinete quaecunque quia haec dicitDominus. Nec solum non defendatis
pro Christo vos pati oportuerit. Ut autem in patien- vos ab impiis, sed etiam diligite illos ct benefacite

tia perseveretis, estote instantes orationi : quia si in ilJis. Quod sic ait (Prov. xxv, 21 ) : Si inimicus tuus
omnibus oratio commoda est, multo magis ad prae- esurierit, ciba illum. Si sitit, da illi potum. Nam
105 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD ROM. 106

hoc faciens, congeres super caput, idest supermen- A quce praedicta sunt, vicissim sibi debentsubditi. Sed
tem ejus carbones ignis, id est vel fervorem dilectio- quiddam majus, scilicet, subjectionem debent prin-
nis : quia admirando patientiam tuam, diligat et cipibus : et ideo omnis anima subdita sit polestati-
imitetur bonum tuum. Yel carbones ignis, id est bus sublimioribus, id est secundum voluntatem Dei
ignitam poenitentiam : quiavidens constantiam tuam, sublimatis. Ideo per animam, quae pars est hominis,

ardenter poenitebit ut tibi assimilari mereatur; ut- totum hominem assignavit, ut ostendat non solum
que super mentem inimici hujusmodi carbones in- corpore, sed et etiam voluntate serviendum esse
geras, noli per impatientiam tuam vinci a malo il- principibus. TS Yere omnis homo debet subdi po-
lius, sed vince malum inimici superando illud in testatibus. Nam non est aliqua potestas, bona seu
bono indeficientis patientiae. mala, nisi a Deo, nec sic a Deo, ut hoc nolens per-
mittat : quia qucecunque sunt, a Deo ordinata sunt,
CAPUT XIII.
id est ordinabiliter disposita, nonfortuito casu ruen-
a Omnis anima potestatibus sublimioribus sub- tia. Quandoquidem et potestas et omnia a Deo sunt
« dita sit. Non est enim potestas nisi a Deo (Sap. ordinata, iiaquequiresistit potestati, resistil ordina-

<r vi, 4). Quae autem sunt, a Deoordinatae sunt. Ita- tioni Dei, id est Deo potestatem hanc ordinanti. Nec
que qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit. g sic resistere leve putetis, quia quisicresistunt, per
« Qui autem resistunt, ipsi sibi damnationem ac- hujusmodi resistere acquirunt ipsi sibi damnatio-
« quirunt. Nam principes non sunt timori boni ope- nem, id est haec sola causa sufficit ad damnationem
>< ris, sed mali. Vis autem non timere potestatem ? eorum. Non est utique resistendum principi. Nam
« Bonum fac, et habebis laudem ex illa. Dei enim principes non sunt timori boni operis, idest qui bene
« minister est tibi in bonum. Si autem malum operatur non est quare timeat principem : quia
« [male] feceris, time. Non enim sine causa gla- etiamsi pro bono opere infestus est ei, eumque per-
« dium Dei enim minister est, vindex in
portat. sequitur, auget virtutem ejus et meritum. Quare
« iram male agit. ldeoque necessitate subditi
ei qui bene operanti non est timori, sed est timori mali
« estote non solum propter iram, sed etiam pro-
,
operis, id est qui raale operatur, ille utique timere
« pter conscientiam. Ideo enim et tributa pra?statis. potest principem. Nunc ex prtemissis consilium col-
« Ministri enim Dei sunt, in hoc ipsum servientes. ligens ait : Princeps non est timendus bonis : quod
« Reddite ergo omnibus debita. Cui tributum tribu- si non timere potestatem, fac bonum,
tu similiter vis

« tum cui vectigal vectigal, cui timorem timo-

,
et bonum faciens habebis laudem ex illa quaecunque
« rem, cui honorem honorem (Matth. xxn, 21.) sit, bona vel mala quia si bona est, de bono lauda- :

« Nemini quidquam debeatis nisi ut invicem ,

bit te, si vero mala, persequeturte bene operantem,
« diligatis. Qui enim diligit proximum legem ,
et ex virtute patientiae laudaberis. Yere laudem ha-
h implevit. Nam non adulterabis. Non occides. Non bebis ex ea. Nam hic idemprinceps minister Dei est
« furaberis. Non falsum testimonium dices. Non tibi in bonum, id est ad utilitatem si bene feceris ;

« concupisces (Deut. v, 18), et si quod est aliud sed si male feceris, time eum. Timendus utique est
« mandatum in hoc verbo instauratur : Diliges pro- male facienti, nam hic judex non sine causa portat
« ximum tuum sicut teipsum (Levit. xix, 18). Di- gladium. Yere non sine causa nam hic minister ;

« lectio proximi malum non operatur (Matth. xxn, Dei est vindex ei, id est ad damnum ejus qui ma-
:

« 39). Plenitudo ergo legis est dilectio. Et hoc scien- lum agit vindex dic in iram, id est in vindictam
:

« tes tempus, quia hora est jam nos de somno sur- Dei faciendam : vel vindex in iram, id estin signum
« gere. Nunc enim propior est nostra salus, quam quam animadvertunt per tempora-
futurae ultionis,

« cum credidimus. Nox praecessit, dies autem ap- lem ultionem quam vident. Quandoquidemhic prin-
« propinquavit. Abjiciamus ergo opera tenebrarum, ceps minister Dei est, ideo estote subditi animo, huic
« et induamur arma lucis, sic ut in die honeste am- necessitati, id estprincipi, cui velitis nolitis subjicie-
« bulemus. Non in comessationibus et ebrietati- mini, ut illud cupias quodcunque necesse est. Sub-
« bus, non in cubihbus et impudicitiis, non in con- diti, inquam, estote, non solum propter iram princi-
« tentione et aemulatione (Luc. xxi, 34); sed indui- D pis ritandam, sedetiam propterconscientiamveslvam
« mini [induite] Dominum Jesum Christum. Et in puritate conservandam, quia nisi animo subjice-
« carnis curam ne feceritis in desideriis (Gal. v, 16 ;
remini principi, polluta esset conscientia vestra, ob-
« I Petr. ii, 11). » vians divinee ordinationi. Debetis utique subditi esse
principi ; nam ideo, id est in signum hujus subje-
EXPOSITIO.
clionis, pr&statis vos tributa, et caetera debita. Vos
Postquam docuit quomodo vicissim inter se agen- dico in hoc ipsum quod tributaprosstatis, potestati-
dum est subditis, docet illos quiddam majus debere bus servientes Deo : nam ipsi principes ministri
praelatis etiam infidelibus, salva tamen integritate
:
sunt Dei, id est ministrant Deo per accepta tributa,
fidei. Erant enim qui crederent se fidelibus dominis quae dant eis vires et potestatem operandi quod Deus
nihil jam debere, quia fratres eorum erant in fide. disponit. Vel ita , vos praestatis tributa et bene faci-
Infidelibus autem dominis penitus omnem servitu- tis. Nam hi principes sunt ministri Dei servientes, id
tem negabant absurdum judicantes ut qui iidelis
; est quos Deus constituit servire sibi in hoc ipsum,
esset infideli subjiceretur. Littera sicjungilur : Haec \n tributis quae a vobis accipiunt. Cum enim Deus
Patrol. CLIII. 4
107 S. BRUNOXIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 10S

primura regem constiluit Saulem, dixit eum non ul-A olim cum primum credidimus. Quotidie enim magis
terius de labore suo victurum, sed de laboribus sub- ac magis futuro judicio propinquamus, in quo
ditorura. Et quia vel vos in boc ipsum quod tributa remunerabimur. Vere nunc prope est nostra salus :

solvitis, Deo servitis, velprincipes inhoc ipsum Deo nam nox, id est ignorantia in infidelitate babita
serviunt, ergo omnibus principibus reddite debita. praecessit, et ideo cavendum est ne in hanc noctem
Cui principi debetis tributum, reddite tributum. recidamus. Nox, inquit, prcecessit, sed dies salvatio-

Cui debetis vecligal, rcddile vectigal. Tributum dici- nis nostrse per premissos radios, ut per fidem,
tur, ut obsoniadomi solvebantur, vectiijal,
illa quse spem, dilectionem, et coetera, appropinquavit, id
quod semper ad domos dominorum vebebatur, ut est prope esse intelligitur. Yirtutes enim quae ha-
est hodie census. Cui debetis hunorem solum, im- bentur in prrcsenti, radii sunt futurae jucunditatis.
pendite honorem. Cui timorem, exhibete timorem et Et quando quidem nox esse desiit, et dies appropin-
omnem reverenliam. Ut breviter omnia colligam, quavit, ergo abjiciamus opera tenebrarum, id est quae
universaliter pra?cipio nemini quidquam debeatis,: operati sumus dum in ignorantia essemus. Vel opera
neque tributum, neque vectigal, neque aliud, nisi ut tenebrarum, id est digna tenebris, et digna non vi-
dilitjntis invicem, quia volo vos semper debitores deri, sed semper occullari. Abjiciamus, inquit, ha?c
esse dilectionis : itaquod nunquam a dilectione ces- -p opera, et induamus nos opera lucis, id est verae

setis, ideo vos volo semper diligere invicem quia : cognitionis, vel opera digna luce et manifcstatione,
proximum, legem i?nplevit(Exod.\x, 14).
qui diligit quae opera sunt arma quibus et fidem noslram tue-
Et vere legem implevit nam non adulterabis non : : mur et insurgentia vitia superamus, ut induti ar-
occidcs non furaberis non falsum testimonium
: : mis lucis, honeste ambulemus, id est de bono in

dices non concupisces (Deut. v, 18)

: etsiquodest : raelius proficiamus, sicut qui positi sunt in die, id

aliud mandatum in lege, instauralur, id est impletur est in cognitione veritatis. Positos enim indie dcvel
hoc verbo : Diliges proximum tuum sicut te ipsum opera ncctis abjicere, et arma lucis assumere. Nos
(Lev. xix, 18). Vere in dilectione proximi impletur dico sic ambulemus in die non remanentes in
omne mandatum legis. Nam dilectio proximi, malum comessationibus, id est in publicorum convivio-
non opcratur (Matth. xxn, 39). Qui enimdiligitproxi- rum conventiculis, et non manentes in ebrietatibus
mum, T3 non adulterabit cum uxore cujus. Non ut nimite potationi incumbamus. No?i etiam in cubi-
occidet eum. Non furabitur res ejus, etc. Et quan- libus, ad quae cubiliade nimietate saturitatis et pota-
doquidem dilectio proximi malum non operatur lionis itur, ibique superflua quies habetur. Et non
ergo dilectio est plenitudo legis qui enim malum
: raanentes in impudicitiis, id est in delectationelibi-
non operatur, legem implevit (Galat. v, 14; Jacob. dinis enim ebrius ad cubile descendit, consc-
;
qui

ii, 8;. Scimusutique quia dilcctio malum non opera- u quenter urgetur facibuslibidinis. Et non manentes

tur : nec hoc solum scimus de ea, sed hoc etiam in contentionc intemperantia enim polus et libidi-
;

scientes sumus de dilectione, quod facit nos de nis frequenter jurgia concilat. Et ne sitis in cemula-
somno surgere bonumque tamen con- operari. Vis tione, id est in invidia : quidam qui non audet con-
tinuationis et sumraa senteniiae pendet ad illud quod lendere, quod potest, invidet proximo. In his ita-

sequitur Abjiciamus ergo opera tenebrarum. Sed

:
que non remanealis : sed induimi?ii Dominum Jesum
praemittit quasdam raliones, unde opportunius in- Christum, id est vestite nudilatem vestram fide

ferat dicens : Dileclionem non operari malum sci- Christi et virtutibus, quse super hanc fidem aedifi-

mus : etiam hoc de ddectione scientes, quia, id est cantur. Homo enim propter peccatum dc paradiso
quod hora est, quasi diceret, tempus est sed ideo ; nudus ejectus est (Cen. v, 16); sed nuditas ista ve-
per horam significavit illud tempus, ut ostendat lari debet ornamenlo fidei ca'terarumque virtulum.
breve esse et cito transiens, et nisi in eo pcenite- Et vos induti Dominum Jesum Christum, ne feceri-
mus irrecuperabile. Scimus utique quia hora est tis, id est non facietis euram carnis. Nec curam
jam, id est amodo ex quo per tidem justificati su- quam T^ necessitas postulat prohibeo ; sed ne
mus surgere nos de somno, id est de calamilate cor- feceritis curam carnis in desideriis, ut desideria
poris, quse ad bene operandum pigros nos facit. D carnis sectemini

Surgere dicit quasi bonis operibus omni studio in-

vigilare. Sunt enim quidam qui postquam justificali CAPUT XIV.
sunt, cum fervere deberent in labore bonae opera-
tionis, torpent et negligunt, quasi securi ex justifi- « Infirmum autem in fide assumite, non in disce-

catione, et quia continent se a criminalibus. Vere « ptationibus cogitationum. Alius enim c/edit se
de somno surgere debemus : nam credidimus, id est «. manducare omnia. Qui autem infirmus est, olus
fidem accepimus, quae fides propinquos nosfecitsal- « manducet. Is qui manducat, non manducantem
vationi; sed nunc per meritum eorum quse post « non spernat, et qui non manducat, manducantem
acceptam fidem operati sumus, propior est nostra « non judicet. Deus enim illum assumpsit. Tu quis
salus quam olim esset cum solurn credidimus, id « es, quijudicas (Jac. iv, 12) alienum servum ? Do-

est cum gralia sola esset in nobis, el adhuc nullum « mino suo stat aut cadit. Stabit autem. Potens est
meritum. Velita : yuncestpropior secundum tempus « enim Deus statuere illum. Nam alius judicat diem
nostra salus, id est dies nostrae salvationis, quam esset « inter diem, alius autem judicat omnem diem.
109 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. AD ROM. 110

Unusquisque in suo sensu abundet. Qui sapit A naret genlilem, dicens eum ideo uti idolothytis, quia
« diem, Domino sapit : et qui manducat, Domino adhuc idolis adhsereret. Littera sic jungitur : Guram
« manducat. Gratias enim agit Deo. Et qui non carnis nefeceritis, sed hocfacite : Infirmum infi.de,

« manducat, Domino non manducat, et gratias agit eum qui non habet lirmam fidem, credendo
id est

« Deo. Nemo enim nostrum sibi vivit, et nemo sibi quasdam creaturas Dei immundas (et hic erat Ju-
« moritur. Sive enim vivimus, Domino vivimus : dseus), illum nolite scandalizare vos qui firmi estis

« sivemorimur, Domino morimur. Sive ergo vivi- in fide, sed assumite eum. Assumere est condescen-
« mus, sive morimur, Domini sumus. In hoc enim dere infirmitati ejus : abstinere a quibus abstinet,

« Christus mortuus est et resurrexit : ut et vivo- et sic alliciendo eum paulatim de integritate fidei

« rum et mortuorum dominetur. Tu autem quid doceat, donec ad perfectionem veniat. Hic scandalum
« judicas fratrem tuum ? (Jac. iv) aut tu quare removit. 75 Assumite infirmum non remanentes
« spernis fratrem tuum? Omnes enim stabimus in disceptationibus cogitationum ejus, scilicet in-
« ante tribunal Christi [Dei]. Scriptum est enim : firmi, id est ne disceptetisjudicantes aliquem de con-
« Yivo ego, dicit Dominus : quoniam mihi tlectetur scientia cordis, quae soli Deo cognita est etnonvo-
« omne genu. et omnis lingua confitebetur Deo bis. Vere infirmus debet assumi. Nam alius est per-
« (Isai.xlv, 23; Phil. n, 10). Itaque unusquisque -r» fectus qui assumere etdocereeum potest. Aliusautem
« nostrum pro se rationem reddet Deo. Non ergo est infirmus qui assumptione indiget. Quod sic ait.

« amplius invicem judicemus sed hoc judicate Alius se credit posse manducare omnia, sciens omnia
:

« magis, ne ponatis offendiculum fratri vel scanda- esse munda, et hic est fide firmus. Alius autem est in-
« lum. Scio et confido in Domino Jesu, quia nihil firmus, putans se non posse omnia manducare. Hic
« commune per ipsum, nisi ei qui existimat quid autem infirmus est, nolens uti carnibus gentilium,
« commune sit esse, illi commune est. Si enim manducet, id est permittatur manducare olus, id est
« propter cibum frater tuus contristatur, jam non si velit abstinere : utique bonum est, nec inquietetur.
« secundum charitatem ambulas. Noli cibo tuo Hic incipit compescere Romanos, ne judicent de
« illum perdere, pro quo Christus mortuus est. Non conscientiis. Qui non vult manducare permittatur ,

« ergo blasphemetur bonum nostrum. Non est enim abstinere. /5 autem qui manducat, sciens omnes ci-
« regnum Dei esca et potus : sed justitia et pax, et bos esse mundos, non spernat non manducantem,
« gaudium, in Spiritu sancto. Qui enim in hoc ser- id est gentilis comedens non contemnat Judseum ab-
« vit Christo, placet Deo, et probatusesthomiuibus. slinentem, arguens eum de imperfectione fidei. Et
« Itaque quse pacis sunt sectemur : et quse sedifi- ille quinon manducat, id est Judaeus, non judicet,
« cationis sunt, in invicem cuslodiamus. Noli pro id est non damnei manduca?item gentilem. Non de-
pter escam destruere opus Dei. Omnia quidem ^ bet alter alterum spernere seu judicare nam Deus :

« sunt munda, sed malum est homini qui per assumpsit illum, id est utrumque et manducantem,
« offendiculum manducat. Bonum est non mandu- et non manducantem. Assumpsit dico per fidem

« care carnem, et non bibere vinum, neque in quo quam jam habent ut servos. Et quandoquidem a
« frater tuus offenditur, aut scandalizatur, aut in- Deo assumpti sunt facti servi ejus, tu quis es quiju-
« firmatur. Tu fidem quam habes penes temet dices servum alienum ? Nec leges mundi hoc pati-
« ipsum, habe coram Deo. Beatus qui non judicat untur, ut servus ab alio quam a doraino suo judice-
« semetipsum in eo quod probat. Qui autem discer- tur. Non utique judicare debes alienum servum quia :

« nit si manducaverit, damnalus est,

, quia non ex servus ille stat bene operando reservatus domino,
« fide. Omne autem quocl non est ex fide pec- id est judicio domini sui, aut peccando cadit a do-
,

« catum est. » mino suo judicandus. Si etiam plane noveris eum

cecidisse, ne tamen judices eum quia cras potest :

EXPOSITIO.
poenitendo essemelior te, et de omnibusbona semper
Quia Romani gravi inter se discordia discepta- suspicio tenenda est. Quia, si etiam cecidit, stabit au-
bant, dicentes : Hi qui de Judaismo conversi erant, tem fortassis cras, id est fortis apparebitin bono. Vere
quosdam cibos esse immundos, nec eis uti debere. D quod stabit suspicandum est de eo nam Deus, cui :

calumniabantur etiam Judaei gentilibus ,

quia come- servus est, potens est iterum statuere eum. Quia Do-
derent idolothyla, dicentes eos adhuc inhserere riti- mini solum estjudicare servum, tu non debes judicare
bus gentilitatis ; e contrario gentiles scientes omnes eum, praeterea ideo nedamnes eum. Nam quod facit,
cibos mundos, utebantur illis, accusantes Judaeos ex judicioet sana intentione animifacit. Quod sic ait :

quod non haberent integram fidem ;

quia in huuc Alius seu Judaeus seu gentilis judicat diem inter
modum confligebant. Apostolus, volens eos revocare diem, idestuno die abslinendum, alio non. Alius au-
ad pacem, instruit eos non facere scandalum fratri- tem judicat omnem diem in abstinentia observan-
bus inter se nec de conscientiis aller alterum judi- dum, et quicunque judicat abstinendum sane sentit,
care. Scandalum faciebat ille, qui proptcr incitan- et inde laudandus est non damnandus. Qui judicat
dam iram proximi comedebat quod proximum offen- abstinendum, sive hic, sive ille, sane sentit : et volo
debat vel eum sub incredulitate comedere faciebat
: ut unusquisque abundet in suo sensu, id est in eo
quod immundum putabat. Judicare de conscientiis quod sapieuter sentit et operatur, ut si modo bene
erat cum Judseus, credens quaedam immunda, dam- abstinet, postmodum melius abstineat, ct caetera
 111 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM 1NSTITUTORIS OPP. PARS II. 112

bona sectetur. Notandum est quod si abstinere eos A prohibere judicium praelatorum in subditos, de qui-
malum esset, nollet eos Apostolus abundare in hoc bus judicaredebent, sed solos subditoscompescit ne
sensu : ideo utique opto, ut in hoc sensu abundent se alterutrum praesumant judicare. Postquam satis
guia quisapit dietn, id est qui in abstinentia obser- ostendit non debere se invicem judicare de con-
vat diem, sapit hoc Domino, id est ad honorem Do- scicntiis, prohibet eos a scandalis fratrum, dicens :

mini : et gui manducat, manducat Do-

similiter Xe judicetis invicem, sed hoc magis judicate, ne po-

mino. Nam manducatu agit gratias Deo : et pro sa- natis offendiculum fratri, vel scandalum. Offendi-
no intellectu habito de creaturis Dei, et quia su- culum vocat, ut si faceret fratrem peccare come-
stentatur his beneficiis. Et ille gui non manducat, dentem in incredulitate, vel si eo animo comederet,
non manducat Domino, id est jejunat ad honorem ut frater hoc abominans rixaretur et sperneret co-

Dei, et gratias iterum agit Domino pro abstinentia medentem. Scandalum vocat contristationem fralris
sibi collata : et per hoc satis ostenditur utrumque habilam ex eo quod videt eum comedere quod im-
sane intelligere, neutrumque pro hoc debere dam- mundum putat. ObjiceretPaulo ille qui omnibus uten-
nari. Vel illud superius aliter legitur : Ne judices dum esse intelligit : Tu fortasse cum Judaeo infirma-
alienum servum ; nam alius, id est homo, judicat ris, qui dicis me offendere cum ulor creaturis Dei.
diem inter diem, id est de praesenti solum. Alius, id -r> Absit hoc, ait Paulus, ut ego accusem te, quin sane
est Deus, judicat omnem diem, sic de futuro ut de credas. Scio enim et hoc confido in Domino Jesu, id
praesenti. Et cum homo sane judicet de praesenti, est per Jesum tibi testor, quod nihil cst commune,
volo ut unusquisque hominum abundet in suo sensu id est immundum : et hoc per ipsum, id est

bono : captera non mutantur. Uterque manducans et per Christum qui nos solvit a lege, sub qua multa
Nam nemo nos-
abstinens gratias agit Deo, et juste. judicabantur immunda ; sed quia evacuata hac lege
trum nemo debet quaerere gloriam
vivitsibi, id est libertas reddita est, jam commune dicendum est.

suam, dum vivit, et nemo justorum moritur simili- Scio utique nihil esse commune nisi ei qui existi-
ter sibi. Vere nec vivimus nec morimur nobis, nam mat aliquid commune esse : illi pro certo commune
Domino sive enim vivimus, Domino, id est ad ho-
:
est, non propter ipsam creaturam, sed propter
norem Domini vivimus sive morimur, Domino ; fidei siue infirmitatem. Ne ponas scandalum fratri.

morimur. Et quiavivimus et morimur Domino, ergo Namsi frater tuus contristatur propter cibum quem
sumus 76
Domini, sive vivimus, sive morimur. sumisjam non ambulas secundum charitatem, quia
Quare tu, quicunque, ne judices alienum servum. non geris curam proximi. Ut ab offendiculo fratris

Vere Domini sumus nam in hocmortuus est Chris- : caveas, noli cibo tuo (qui vile quid estj perdere il-
tus et resurrexit, ut per meritum mortis et poten- lum : ut vel facias euin comedere tecum in infide-

tiam resurrectionis dominetur mortuorum et vivorum. ^ litate, vel rixeris cum illo. Noli, inquam, pro tam
Et cum Deus omnium dominetur, tu autem abslinens vili re negligere eum, pro quo Christus mortuus
quid, id est qn&re judicas fratrem tuum manducan- est, id est quem Christus adeo dilexit, ut pro eo

tem, aut tu manducans quare spernis fratrem tuum mori voluerit. Quandoquidem cibus vile quid est,

jejunantem "?
perdere autem proximum grave est, ergo ne cibo
Nolite vos alterutrum judicare : namomnes stabi- nostro perdatur proximus.

mus ante tribunal Dei, judicandi a Deo. Stabimus Bonum nostrum,id est sanus intellectus quem de

dicit a similitudine exspectantium sententiam judi- habemus, hoc utique bonum non blasphe-
creaturis

cii. Tribunal dicit quasi Deus sessurus sit, ad mo- metur, id est non fiat blasphemabile, ut per hoc
dum cujuslibet polentis pro tribunali. Vere omnes bonum fratrem simplicem offendamus. Determinat in
stabimus : nam ita scriptum est haec dicit Dominus : quibus non sit offendendus proximus : in his scilicet

per Isaiam : Ego vivo Usa. xlv, 23). Ecce sacra- qua; salvationem impediunt, et in quibus non sit se-

mentum , ut quod sequitur certissime credatur. quendus ; in his scilicet quse salutem animae aufe-

Cum tamen Isaias dicebat Vivo, intelligebat de runt dicens : proximum perdere
Cibo non debes ;

Christo, qui gustaret aliquando mortem, quem re- nam esca TTd potus non
regnum Dei, id est uti est

surgentem Pater constitueret omnium judicem : D hac esca et hoc potu, non dat regnum Dei nec tol- :

falsum putaverunt cum viderent lit, si abstineas ab his. Haec non dant regnum Dei.
quod infideles ,

eum mortuum. Et in voce Christi sic ait : Ego vere Sed justitia, id est sequitas servata ad proximum ut in
vivo : quod palam erit ex eo, quoniam mihi flectetur nullo eum offendamus et pax, id est concordia ex
;

omne genu, id est omnis crealura mihi in judicio servata sequitate veniens. Ei gaudium, quod alter in

subjicietur; omnis lingua, id est omnis

et tunc dilectione congaudere alteri ;
quod gaudium in pace
conscientia confitebitur Domino. Et quandoquidem nutritum est in Spiritu sancto, id secundum quod est,

ita Scriptura ait omnes, scilicet, a Deo judicandos, dictatSpiritussanctus. Haec, inquam, sunt regnum
itaque constat quod unusquisque nostrum reddat Dei nam in his servitur Christo. Qui autem in his,
:

rationem Deo pro se, et non pro proximo. Et id est pace, justitia, et gaudio, servit Christo,hic pla-

quandoquidem pro nobis reddituri sumus rationem, cet Deo, et probatus est hominibus, id est haec servi-

ergo non amplius judicemus nos invicem, id est sub- tus probabilis judicatur ab omnibus ; nec est sicut tua
ditus subditum. Per hoc, invicem, innuit se non comestio, in qua offenditur proximus. Ideo prius
 113 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD RO.M. 114

ait, servit Christo, dehinc placetDeo ;

quia ChristusA « perantium tibi ceciderunt super me (Psal. lxviii,
legem pacis et justitiae declit hominibus, qui nisi per « 10). » Queecunque enim scripta sunt, ad T8
Christum placere non possunt Deo. Quandoquidem « nostram doctrinam scripta sunt, ut per patientiam
servitus pacis placet Deo et ab hominibus approba- « et consolationem Scripturarum, spem habeamus.
tur, itaque sectemur eaquce pacis sunt, non litigemus « Deus autem patientise et solatii det vobis idipsum
cum proximo, sed etiam sectemur ea quse sunt cedi- « sapere in alterutrum secundum Jesum Christum,
ficationis : et hoc invicem, ut tu asdifices illum in c ut unanimes uno ore honorificetis Deum, et Pa-
luo bono, et ille te in suo. Quod hic ait axlificatio- « trem Domini nostri Jesu Christi. Propter quod sus-
nis, idem est quod ait superius, infirmum assumite. * cipite invicem, sicut et Christus suscepit vos in
Sectemur ea quae sunt aedificationis, non ea quae « honorem Dei. Dico enim Christum Jesum mini-
sunt destruclionis, quod sic ait : Noli propter escam « strum fuisse circumcisionis ,
propter veritatem
tuam qua pj-oximus offenditur destruere in eo opus « Dei, ad confirmandas promissiones patrum : gentes
Dei, id est fidem quam jam operatus est in eo Deus. « autem super misericordia honorare Deum, sicut
Si enim nimia districtione cogas eum, hoc tantillum « scriptum est : « Propterea confitebor tibi in gen-
boni quod habet deseret. Quare magis est nutrienda « tibus, Domine, et nomini luo cantabo (// Reg. 22,
infirmitas ejus, quam nimia asperitate cogenda « 50). » Et iterum dicit « Lfelamini, gentes, cum
:
B :

quod Petrus idonee satis observabat, cum Jucheos « plebe ejus (Psal. xvn, 5). » Et iterum Lau- : «

quos ad fidem Christi converterat, adhuc circumcidi « date, orrnes gentes Dominum, et magnificate eum,
et in quibusdam legalibus permittebat de quibus : « omnes populi (Psal. cxvi, 1.) Et rursus Isaias ait :

si intemperanter cogeret eos, citius quod ab eo ac- « Erit radix Jesse, et qui exsurget regere gentes, in
ceperant dimitterent, quam ila repentine ad perfe- « eum gentes sperabunt (Isai. xi, 10). » Deus autem

ctionem ascenderent. Sciebat enim eos paulatim « spei repleat vos omni gaudio etpacein credendo,
posse et debere ad perfectionem adduci, sicut fa- » ut abundetis in spe et virtute Spiritus sancti. Cer-
ctum est. Noli propter escam destruere fidem pro- « tus sum autem, fratres mei, et ego ipse de vobis,
ximi, non quod esca immunda omnia quidem sit : « quoniam et ipsi pleni estis dilectione, repleti omni
munda sunt; sed tamen malum cst homini, qui man- « scientia, ita ut possitis alterutrum monere. Auda-
ducat per offendiculum, intendens offendere proxi- i. cius autem scripsi vobis, fratres, exparte, tanquam
mum. Nec solum ut caveas ab offensione proximi « in memoriam vos reducens, propter gratiam quae
debes abstinere ab his, sed etiam ab omni carne et « data est mihi a Deo, ut sim minister Christi Jesu
ab omni potu in quo frater offenditur. Quod ita ait « in gentibus, sanctifieans Evangelium Dei, ut fiat
Bonum est tibi non manducare carnem, nec bibere « oblatio gentium accepta et sanctificata in Spiritu

vinum, neque aliquid in quo frater tuus offenditur « sancto. Habeo igitur gloriam in Christo Jesu acl

se peccando, veloffenditur a te et scandalixatur con- « Deum. Non enim audeo aliquid loqui eorum, quae
tristando, aut infirmalur in tide aliquantulum hgesi- « per me non efiicit Christus in obedientiam gentium,
tando. Ne offendas proximum, debes abstinere ab liis. « verbo et factis, in vMute signorum et prodi-
Tu quidem habes fidem sanam penes temetipsum ; « giorum, in virtute Spiritus sancti : ita ut ab Jeru-
habe illam coram Deo, id est sufficit tibi ut Deus in- « falem per circuitum usque ad Illyricum repleverim
telligat fidem tuam non opoitet ut coram absti-
: « Evangelium Christi. Sic autem hoc prsedicavi
nenle qui offenditur facias opus ejus fidei ; ideo pe- « Evangelium, non ubi nominatus est Christus, ne
nes temetipsum fidem hanc habeas, non coram abs- o super alienum fundamentum aedificarem, sed sicut
tinente. Nam beatus est ille qui non judicat , id est « scriptum est « Quoniam quibus non est annun-
:

qui non damnat semetipsum, in eo quod probat, id « tiatum de eo, videbunt (Isai. lii, 15) ; » et qui
est quod probabiliter verum esse credit. Sed si tu * non audierunt, de eo [al., non habet de eo] intel-
uteris cibis quibus licet uti, ad offensionem proximi, « ligent. Propter quod et impediebar plurimum ve-
in eo quod probas judicas reum offensionis factae
te « nire ad vos, et prohibitus sum usque adhuc. Nunc
in fratrem. Ille qui in eo quod probat se non dam- « vero ullerius locum nonhabens in his regionibus,
nat, beatus est ; sed ille quidiscernit cibosa cibis,di- D « cupiditatem autem habens veniendi ad vos, ex
cens hos mundos, illos immundos, hic, si in hac du- « multis jam prsecedentibus Sed cum in Hi-
annis.
bietate manducaverit, damnatus est ; non quia cibus « spaniam proficisci coepero, spero quod proeteriens
immundus sed quia non comedit exfi.de ut cre-
sit, « videam vos et a vobis deducar
: illuc, si vobis pri-
deret esse munda. Vere, quia non cx fide, damnalus « mum ex parte fruitus fuero. Nunc igitur protici-
est : nam omnc quod non cst cx fide,peccatum est. « scar in Jerusalem ministrare sanctis. Probaverunt
ii enim Macedonia et Achaia collationem [al., collc-
CAPUT XV. « ctionem] aliquam facere in pauperes sanctorum
x qui sunt in Jerusalem. Placuit enim eis et debi- ,

« Debemus autem nos firmiores imbccillitates in- » tores sunt eorum. Nam si spiritualium eorum par-
< firmorum sustinere, non nobis placere. Unus-
et - ticipes facti sunt gcnliles, debent et in carnalibus
« quisquc vestrum proximo suo placeat in bonum, « ministrare eis. Hoc igilur cum consummavero, ct
« ad sedificationem. Etenim Christus non sibi pla- ii
assignavcro eis fructum hunc, per vos proficiscar
« cuit, sed sicut scriptum est * Improperia impro- :
( in Ilispaniam. Scio \al., scicns| autem quoniam
115 S. BRUNONTS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 116

« veniens ad vos, in abundantia benedictionis Chri-A
« veniam. Obsecro ergo vos, fratres, per Domi-
sti
« num nostrum Jesum Christum, et per charitatem
« Spiritus sancti, ut adjuvetis
» stris ad Deum, ut liberer ab infidelibus qui sunt
quem honorem augmentabis, redtlendo incorruptio-
nem. Honorem dico Dei, id est a solo Deo datum.
Deus enim per gratiam dat, et dabit hunc honorem,
me in orationibus ve- ad quem honorandum deficiunt merita nostra. Pro-
bat quod ait Suscepit vos Romanos
: nam Judaeos :

in Judgea, et obsequii mei oblatio accepta fiat in et gentiles, et primum de Judaeis ait : Vere Christus
« Jerusalem [al., Hierosolymis] sanctis, ut veniam suscepit vos, o Judaei. Nam ego dico (cui credi
« ad vos in gaudio per voluntatem Dei, et refrige- oportet) Christum Jesum ministrum fuisse circumci-
« rer vobiscum. Deus autem pacis sit cum omnibus sionis, id est Judaeorum. Christus enim minister

« vobis. Amen. » fuit, et quasi apostolus Judaeorum, quibus in pro-

pria persona praedicavit. Hoc autem fuit non ex me-
EXPOSITIO. rito Judaeorum, sed propter veritatem Dei, id est
propter promissa Dei. Ideo propter promissa ad
Ad hoc diceret ille qui same fidei esset : Si ego, confirmandas, id est ut per ipsum actum confirma-
quod utique tu fateris, sanae fidei sum, omniamunda rentur promissiones patrum, id est faclae patribus eo-
*redens, hic autem infirmatur in fide, justior causa rum. Vel ita Christus minister fuit propter veri-
B :

videtur, ut infirmus firmum sequeretur, quam ego tatem Dei, id est propter completionem promisso-
firmus sequerer infirmitatem illius. Non sic est, ait rum Dei : et ad confirmandas per veritatem facti

Paulus. Sed, hcet tu sanae fidei sis, hic autem in- promissiones patrum, id est quas fecerant patres,
firmae,tamen nos firmiores debemus sustinere, et id est prophetae, patres Judaeorum. Deus enim et per
quadam participatione imbecillitates infrmorum ad seipsum promiserat, ut Abrahae et frequentius per
melius enutrire, et non debemus nobisplacerein om- prophetas. Probavit Deum suscepisse Judaeos, ad
nibus. Nobis non utique placeamus, sed unusquisque quod probandum nullam induxit auctorilatem, quia
placeat proximo suo ; et hoc in bono ; quia ad aedifi- quasi omnibus patens erat. Probat idem de genlibus
cationem proximi, qui secundum charitatem sedifi- per auctoritates, quia dubietas quibusdam inde erat,
candus est. Nobis non utique placeamus : etenim dicens De Judseis hoc dico. Dico eliam quod gentes
:

Christus (quem per omnia sequi debemus) non pla- debent honorare Dcum, super, id est de misericordia,
non consensit infirmae carni, sed sicut
cuit sibi, id est sibi facta. Et hoc dico sicut scriptum est inpsalmo
T9 scriptum est in psalmo (lxviii, 10) ait Chri- (Psal. xvn, 50). Illud propterea in ordine psalmi
stus ad Patrem Improperia improperantium tibi
: vim habel vox Filii ad Patrem
; Domine Pater, :

quadam mole ceciderunt super me, et in morte de ego confitebor tibi in gentibus, id est gentes faciam
presserunt me. Quasi diceret Quia ejeci de templo ^
: confiteri nomini tuo. Nec solum confitebor, sed
vendentes et ementes, in quo tibi improperabant, ideo etiam cantabo et exsullabo nomini tuo. Et iterum
adjudicaverunt me morti. Quid inde, diceret aliquis, dicit Scriptura per Isaiam : vos gentes lcetamini
si ita scriptum est? Multum utique, quia qucecun- cum plebe ejus (Isa. xi, 10;, id est cum Judaeis, qui

que scripta suntde Christo.ai nostram doctrinam dicebantur pcculiaris populus Dei, quas gentes
scripta sunt, ut per doctrinam habeamus patientiam, trustra Isaias invitaret ad laetitiam, nisi consideraret
et in patienlia habeamus consolationem Scriptura- earum susceplionem. Et iterum, Davidde gentibus.
rum, quae plurimum utilis est patientibus, et ut per pa- Omnes gentes, id esl singuli de gentibus laudate
tientiam et hanc consolationem/ia<^a/n?<ss/.n ,
m futu- Dominum (Psal. cxvi, 1) nec solum laudate, sed :

ree retribulionis. Et quia merita vestra et doclrinam etiam magnum ostendite eum operibus bonis, omnes
meam insufficientia video ad hsec obtinenda, opto ut populi, qui in singulis gentibus estis. Et rursus de
Deus, dator paticntice et solatii, det vobis sapere id- eodemaif' Isaias : Jesse, paterDavid, erit radix ejus
ipsum, ut omncs veram cognilionem habeatis, et hoc originis, de qua nascetur Christus qui exsurget re-
in alterutrum, quod sane sentit iste, sentiat et
ut gere gentes : ct ineo rege sperabunt genles (Isa.

ille secundum, idest^er Je-

e converso. Sapere dico xi, 10). Exsurrexit Chrislus, quia solus immunis a
sum Christum : ut xos unanimes unoore et una vo- D peccato inter omnes. Surrexit allius 80 tertia die

luntate, et eadem confessione honorificetis Deum et resumpta incorruptione, cum Deus Pater dedit omne
Patrem Domini nostri Jesu Christi. Non quod Deus judicium huic filio regi. Moneo ut vos suscipiatis

et Pater diversos significcnt, sed in eodcm diversas invicem, sed quia nec viribus veslris, nec doctrina
causas assignat : dicens eum honorificandum tum mea, hoc perficere polestis, precor ut Deus spei in
quia Deus est, tum quia Pater est Domini Jesu Chri- quem spero, et vos sperare debetis, repleat vos omni
sti, per quem omne bonum provenit nobis. gaudio, id estperfeclione dilectionis quod gaudium :

Propter quod, id est ut idipsum sapiatis, et eo- ut digni sitis habere, repleat vos pace, id est omni
dem animo unaque confessione Deum honorificctis ; concordia. Pace dico reformata in credendo, id est
suscipite vos invicem, ut aller alterum omni bcni- in una eademque integrilale fidei, ut eadem fides
gnitate suscipiat : ad instruendum supportantes vos faciat pacem in vobis. Pax vero nutriat gaudium :

in alterutrum. Suscipite dico, sicut et Christtis in repleat dico fide, pace, ct gauclio, utabuncletis in spe,
magna altitudine suscepit vos. Suscepit utique in id est ut quanto melius agetis, firmius et abundan-
honorem. Honor maximus fuit remiltere peccala, tius speretis : et ne spes vestra perturbetur, abundelis
117 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — L\ EPIST. AD ROM. 118
in virtute Spiritus sancti, id est Spiritus sanctus A Hierusalem usqua ad Illi/ricummare necrectavia, :

copiosas vires ministret vobis perseverandi in bono. sed per circuitum, id est singula locacircumeundo.
Paulus incipit hic convenire quosdam Romanos, 81 Sie autem prcedicavi Evanqelium, non iaiu.-
laudans eos de integritate fidei de plenitudine dile- daea ubiChristus nominatus est ,ne atdificarem super
ctionis et omnis scientiae. Sed tamen aliquantulum alienum fundamentum, id est super hdem quam
tangit eos ;
quia non correxerant imperfectionem alii apostoli prsedicaverant.
errantium fratrum, cum bene possent, quia sapien- Nec tamen haec causa fuit quare ibi non praedica-
tes ; cum deberent, quia eos ddigerent ; cum etiam verit, sed quia Deusad gentes eum direxit. Ne cedifi-
necesse hoc esset, quia Paulus, intentus aliis, non carem dico sic sed sicut scriptum est inlsaia Gen-
; :

suthcienter vacare posset correctioni Romanorum ;

tes quibus non est annuntiatum de eo, videbunt
quasi diceret : Conscientia vestra certa est de inte- (Isai. lii, 15) Deum, etqux nec etiam audierunt, in-
gritate hdei eorum : similiter etiam ego ipse certus telligent. Propter quod quia rudibus et quasi lapi-
sum, fratres mei, de vobis, quoniamipsi pleni estis deis praedicabam, plurimum impediebar
venire ad
fide et dilectione. Neclitigatis cum fratribus vestris: vos, o Romani, quare necesse esset ut vos qui sani
repleti omni scientia ; itautpossitis monere alter- eratis, inhrmos aedihcaretis. Olim impediebar sed ;

utrum, id est instruere inhrmam fidem aliorum. Et -g nunc ulterius non habens locum in hisregionibus,
licet pleni sitis dilectione et scientia, tamen auda quia omnes conversi sunt habens autem cupidita-
:

cius, id est cum aliquantula audacia scripsi vobis tem veniendi ad vos, ex multisjam prcecedentibus
fratrcs ex parte, secundum eampartem, qua
id est annis, in quo notare polestis quantam diligentiam
aliquantulum imperfecte agendo, litigia fratrum non habeam ad vos. Cum ego proficisci ccepero in Hi-
compescuistis. Scripsi quidem non vos docens, quos spaniam, spero quodvideam vos, praeterienspervos,
sapientes scio, sed tanquam reducens vosin memo- non enim causa est quare remorer vobiscum qui h-
riam eorum quae credo vos scire, non satis eo- deles estis. Videam vos dico, et deducar illucavo-
rum reminiscimini. Dicerent illi Quia perfectos nos
: bis, si tamen fruitus prius fuero vobisex parte, id
fateris, quare nos redarguis ? Audacter ait Paulus est aliquando remorando vobiscum ;
quia hic ulte-
propter gratiam, id est propter dignitalem apostola- rius locuin non habeo
ad vos transire cupio. Igi-
et

tus, qum data est mihi a Deo, et hoc magisterium tur quod prius faciendum est operabor, scilicet ibo
meum cogit me ut vos sic admoneam. Data est mihi Hierusalem ministrare sanctis.
r
Quando Petrus et
gratia ideo, utsim minister Jesu Christi in gentibus, qui cum eo eraut Paulo et Barnabae dextras dedere
id est per ministerium meum gentes subjiciam Chri- societatis (Galat. n, 9i, injunxerunt eis, ut in Ec-
sto, sanctificans Evangelium Dei : quod sanctifico clesiis gentium collecliones facerent, unde mini-
dum idem operor quod prtedico. Sanctificans ideo, strarent sanctis in Hierusalem ,
quibus inhdeles
ut fiat accepta Deo oblatio gentium, id est ego offe- omnia abstulerant. Vadam ministrare sanctis,quid
rens gentes acceptus sim Deo, vel ut gentes oblatae Macedonia et Achaia, id est Ecclesiae eorum probum
acceptae sintDeo. Oblatio dico accepla,et sanctificata judicaverunt facere aliquam collectionem in pa upe-
in Spiritu sancto, quia per impositionem manus do res sanctorum deferendam, id est, in pauperes sanc-
Spiritum sanctum, quod pseudodoctores facere ne- tos, qui sunt Jerusalem. Probaverunt quidem hoc
queunt. Et quia sanctihco Evangelium, igitur habeo non a nobis quia ita placuit eis ; et si non
coacti, sed,
gloriam, id est glorior multum meo. in apostolatu placeret, debitores tamen sunt eorum et ex debito
Gloriam dico referendam non ad me, sed ad Deum, facere oporteret. Yere debitores sunt eorum. Nam,
et hoc in Chruto Jesu, id est per Cbristum, qui me si gentiles facti sunt participes spiritualium bono-
consecravit apostolum : ideo babeo gloriam, quia rumt'ontmsanctorum,quiasanctiilli spiritualiagenti-
nov, adeo loqui aliquid eorum quoe Christus non bus ministraverunt, debent etiam gentes ministrare
efficit per me ministrum, ut faciunt pseudo, qui di- sanctis in carnalibus. Quandoquidem hoc mihiprius
cunt se fecisse quae nunquam fecerunt. Ea non lo- faciendum restat, igitur cum hocconsummavero, et
quor quae per me non efticit Deus, sed loquor ea cum assignavero, id est, sub sigillo eis reddidero
quae per me Christusefhcit, in obedientiam gentium, D fructum huncproficiscarinllispuniamir&nslensper
id est ut vel ego obediam ipsi in genlibus, vel gen- vos. Scio autcm quoniam veniens longo desiderio
tes per me obediant ei. Efficit dico per me verbo, actus, veniam ad vos in abundantia benedictionis
Christus enim loquitur in me. Efficit etiam factis, Christi, id est, benedictionem Christi faciam abun-
id est in operibus meis, quia quod bene loquor dare in vobis, impertiens illud gratia* Dei quod
operor. Efficit dicom virtute signorumet prodigio- deest. Et quia nunc iturus sum Jerusalem, igitur,
rum, ad quae facienda dat mihi virtutem. Signa vo- obsecro vos fratres, per Domiuum nostrum Jesum
cat, ut depulsiones morborum ,
prodigia, suscitare Chrisium, ut adjuvetis me in oralivnibus fusis/;?-o
mortuos. Prodigiorum dico factorum in virtute Spi- me adDeum, i^hoc adjutorio libcrer ab infidelibus
ritus sancti. Ve! efticit Christus per me in virlute qui sunt in Judtea, ct ut ita oblatioobsequii mei, id

Spirilus sancti, quem per manus meas dislribuit. est in quaobsequor,/ia/ accepla sanctis inJersoso-
Sic, inquam,efhcit, ut ego repleverim , id est plenarie lyma, sine dimiiiutione illis praesenlata ; ut hoc
prsedicaverim Evangelium Christi, incipieudo ab propere completo, veniam ad VOS in gaudio per vo-
119 S. BRUNONTS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 120

luntatem Dei, idest,sicut Deus disposuerit ; et refri- A « tacti, (quod nunc patefactum est per scripturas

gere vobiscum perficiens in vobis quod imperfectum « prophetarum secundum praeceptum aeterni Dei, ad
invenero. Sed quia ad hoc neque per vos, neque per « obeditionem fidei) in cunclis gentibus cogniti ,

me Deus pacis
sufficitis : fit faciens pacem cum om- « soli sapienti Deo per Jcsum Christum, cui honor
nibus vobisAmen. « et gloria in saecula saeculorum. Amen. »

CAPUT XVI. EXPOSITIO.

<< Commendo autem vobis Phoeben sororem no- Finita Epistola, inserit salutationes suas, dicens :

* stram, quse est in ministerio Ecclesiae quae est in Cum his quae superius commendavi commendo etiam
« Cenchris : ut eam suscipiatis in Domino digne san- vobis Phceben sororem nostram, quaz est in ministe-
« ctis [al., satis], quocunque nego-
et assistatis et in rio Ecclesice, id est quae ministrat necessaria cuidam
« tio vestri indiguerit. Etenim ipsa quoque aslitit Ecclesiae, quam constituit Cenchris. Hoc inquam de
« multis, et mihi ipsi. Salutate Priscam et Aquilam, ea commendo, ut suscipiatis eam in Domino digne
« adjutores meos in Christo Jesu (qui pro anima sanctis,\d est vel quomodo vos sanctos decet eam sus-
c mea suas cervices supposuerunt quibus non so- : cipere vel quomodo ea sancta suscipienda est
; et :

« lum ego gratias ago, sed et cunctae Ecclesiae gen- -g eisuscepidd assistatis inquocunque negotio indiguc-
« tium) et domesticam Ecclesiam eorum. Salutate rit vestri. Per hanc Phoeben euntem Romam, dicitur
« Epaenetum dilectum mihi, qui est primitivus Ec- Apostolus misisse suam Epistolam, quam ideo com-
« clesiae Asiae in Christo Jesu. SalutateMariam, quse mendat, ut Romani, audita auctoritate ejus, acquie-
« multum laboravit invobis. Salutate &2 Androni- scant ei in omnibus, quae bene suadebit. Assisten-
« cum et Juniam, cognatos et concaptivos meos, qui dum est ei : etenim ipsa astitit multis sanctis, el
« sunt nobiles in apostolis, qui et ante me fuerunt in mihi ipsi ministrando. Salutate etiam PHscam et
« Christo Jesu. Salutate Ampliatum dilectissimum Aquilam,adjutoresmeosin Christo Jesu. Vel salutate
« mihi in Domino. Salutate Urbanum adjutorem no- in Christo, qui uterque supposuerunt suas cervices
« strum Stachyn dilectum meum.
in Christo Jesu, et pro anima mea. Hi Paulo in multis periculis et car-
« Salutate Appellen probum in Christo. Salutate eos ceribus subvenerunt. Quibus non ego solus gratias
« qui sunt ex Aristoboli domo. Salutate Herodia- ago; sed etiam cunctoe Ecclesiae gentium, qui modo
« num cognatum meum. Salutate eos qui sunt ex non haberent apostolum suum, nisi per adjutorium
« Narcissi domo, qui sunt in Domino. Salutate Try- i-torum. Salutate et domesticam Ecclcsiam, id est
« phaenam Tryphosam, quae laborant in Domino.
et familiam eorum. Salutate Epametum dilectummihi,
« Salutate Persidem charissimam, quae multum la- qui est primitivus Asioz in Christo.Wic primus de
« boravit in Domino. Salutate Rufum electum in Asia fidem accepit a Paulo. Salutate et Mariam, quce
« Domino, et matrem ejus, et meam. Salutate Asyn- multum laboravit in vobis, ab errore revocando vos.
« crytum et Philegontem, Herman, Patrobam, Her- Haec Maria dicitur nuntiasse Aposlolo dissensionem
« men, et qui cum eis sunt, fratres. Salutate Philo- Romanorum : qua occasione scripsit eis hanc Epi-
« logum et Juliam, et Nereum et sororem ejus, et stolam. Et haec Romam redierat, et ideo dicit eam
« Olympiadem, et omnes qui cum eis sunt sanctos. Jaborasse. Salutate Andronicum et Juliam, cogna-
« Salutate invicem in osculo sancto. Salutant vos tos meos, in genere Judaeorum : et concaptivos
« omnes Ecclesiae Christi. Rogo autem vos, fratres, meos ; qui stepe mecum capti fuerunt, qui sunt
« ut observetis eos qui dissensiones et offendicula nobiles in apostolis. Hi de septuaginta duobus
« praeler doctrinam quam vos didicistis faciunt, et fuisse creduntur : qui et ante me fucrunt in Ckri-
« declinale ab illis. Hujusmodi enim Christo Do- sto, qui prius Paulo ad fidem conversi sunt.
« mino nostro non serviunt, sed suo vestri, et per Salutate Apellen probum in Christo. Satutate eos
« dulces scrmones et benedictiones seducunt corda qui sunt ex domo Aristoboli, id est familiam
« innocentium. Vestra enim obedientia in omni loco quia tidelis est. Dominum nequaquam, quia 83
« divulgala est. Gaudeo igitur in vobis ; sed volo vos infidelitatis est reus. Salutate eos qui sunt ex domo
« sapientes esse in bono,et simplices in raalo. Deus D Narcissi, nec omnes, sed eos qui sunt in fide in
« autem pacis conterat Satanam [al., Satan] sub Domino. Aliqui enim ex ejus familia adhaerent
« pedibus vestris velociter. Gratia Domini nostri domino suo in infidelitate. Salutate Rufum electum
« Jesu Christi vobiscum. Salutat vos Timotheus ad- in Domino, ct matremejus,ac meam. Ejus secundum
« jutor [al., habet frater] meus, et Lucas [al., Lu- carnem, meam secundum beneficium. Et, ut tinem
« cius] et Jason, et Sosipater cognati mei. Saluto faciam, salutate vos invicem ex parte mea inosculo
« vos ego Tertius, qui scripsi Epistolam hanc, in Do- sancto, id est alter alteri dicat ; aut ex parte Pauli,
« mino. Salutat vos Gaius, hospes meus, et uni- osculantcs se in osculo pacis in loco ejus. Sicut ego,
« versa Ecclesia. Salutat vos Erastus arcarius ci- sic omnes Ecclesio?, Christisaluiant vos. Ideo Paulus
« vitatis, et Quartus, frater. Gratia Domini nostri ex nomine probatas salutavit personas, ne, cum
« Jesu Christi cum omnibus vobis, Amen. Ei au- modo Romanis a pseudo declinare, forte
suadel
« tem qui potens est vos contirmare, juxta Evange- possent de aliquo horum dubitare quas salutavit.
« lium meum, et prsedicationem Jesu Christi secun- Vos autem fratres salutatos rogoutobservetis.. id est
« dum revelationem mysterii temporibus aeternis ut callide custodiatus vos ab eis qui faciunt dissen-
421 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 122

siones, et etiam offendicula, praecipitando in pecca-A id est farailia ejus, Scdutat vos Erastus, arcarius,
tum Docentes quod prceter doctrinam est, quam vos
. id est thesaurarius civitatis, et Quartus frater.
a me didicistis ; et, ut vos observetis, declinando Oranes isti sicdicentes: Gratia Domini Jesu Christi
penitus, separamini ab illis, quia qui ejusmodi sunt cum omnibus vobis. De omnibus autem bonis vestris
non serviunt Christo Domino nostro, sed suo ven- sit Deo honor et gloria. Ei dico qui potens est con-
tri. Quserunt enira quae sunt, non quae Jesu Christi. firmare vos, juxta Evangelium meum, id est sicut
Et hi tales seducunt corda innocentium, id est sira- ego praedico vobis, et juxta prcedicationem Jesu
plicium per dulces sermoncs, id est seductorios, et Christi, cujus praedicatio eadem est cum meo Evan-
per simulatas benedictiones. Debetis declinare ab gelio. Evangelii dico etpraedicationis habiti secun-
his : nam obedicntia vestra et bonum ejus divulgata dum revelationem mysterii. Mysterium vocat salva-
est inomnem locum, et propterea gaudeo in vobis. tionem hominum quee occulta fuit semper ante ad-
:

Sed tamen volo vos sapienteset astutos essein bono, ventum Christi, sed per eum revelata. Mysterii dico
et in malo simplices, ut malilia pueri sitis. Licet taciti temporibus ceternis ante Christum : quod my-
dixerira vos sapientes, tamen quia sapientia vestra sterium nunc in tempore gratise patefactum est per
parum ex se sola potest, precor ut Deus pacis scripturas prophetarum, nunc landem intellectas per
contcrat Satanam, et membra ejus sub pedibus vcs- -d Christum. Patefactum dico sccundum prceceptum
tris prostrata, et hoc velociter. His dictis salutat eos xtemi Dei, cui ab aeterno hoc in patulo erat : Pate-
Paulus, dicens : Gratia Domini nostri Jesu Christi faclum ideo ad obeditionem fidei in cunctis genti-
sii vobiscum, Salutat vos Timotheus adjutor meus, bus, id est ut cunctae gentes obediant fidei. Quia si

et Lucas, etJason, et Sosipater, vel pater Sosii^ui quaerere velis quare olim lacitum nunc revelatum,
sunt cognati mei. Saluto vos ego Tertius, quiscripsi frustra hoc inquiris : quia raysterii dico cogniti soli
Epistolam in Domino. Hic Tertius erat notarius sapienti Deo semper causam ejus sapuit.
: qui solus
Apostoli, qui salutationibus aliorum suam inseruit. Patefactum dico per Jesum Christum. Cui Christo
Ad salutationes suas revertitur Paulus, et ait : Salu- scilicet qui potens est, sit honor etgloria in s&cula

tat vos Gaius hospes meus, et universa Ecclesia, sceculorum. Amen.

PROLOGUS IN PRIMAM EPISTOLAM AD GORINTHIOS.

Epistola priraa ad Corinthios raultas causas C noverca. Quod facinus licet fornicationem appella-
diversasque complectitur. Quarum partem relatione verit Apostolus, tamen ita condemnavit, ut in
fratrum cognovit Apostolus. Partim ipsorum Co- ultionem facti auclorem talis operis diabolo judica-
rinthiorum sunt litteris indicatoe. Nonnullas vero verit deputandum : imposita judiciorum et litium

pro officii sui cura aut ordinat aut emendat, et variis tertia quaestione. Quarto loco matrimoniorum jura
curationibus medetur diversa iufirmitate languenti- tractantur his. Quinto loco virginitatis consilium
bus. Nam apud eos primum curatur dissensionis velut e vicino conjungitur. Sexto loco de escarum
vitium, quod multi pseudoapostolorum intulerunt, licentia disputatur. Septimo atque octavo loco de
unitatem scindentes Ecclesiae, ut proprii nominis attundendo viris, et mulieribus veJando capite, ac
facerent sectalores, quod his exprobrat 84 verbis sacramentorum communione praecipitur. Nono loco
Apostolus. Hoc autem dico quod unusquisque ve- semulatio quee diversitate donorum spiritualium
strum dicit : Ego quidem sum Pauli : ego autem- noscebatur, sub exemplo membrorura et corporis

Apollo : egovero Cephe: ego autemChristi (ICor. castigatur. Decimo resurrectionis spes multis et
i, 12). Et ob hoc quidem horum se dicit facere nomi- argumentis et rationibus approbatur. Ultimo de col-
nu:n mentionem, ut multo magis erubescant id se liareadis adnecessitatem sanctorura nomine charita-
facere sub falsorum apostolorum nominibus : quod y. tis cura vel aedificatio cultui imponitur. Interserun-
etiam si sub Pauli et Petrifieretnomine, displiceret. tur his pauca quae aut (ut quibusdam videtur)
Secunda causa ejus inducilur, qui paternae oblitus pendent ex superioribus, aut habent, licet proprias,
reverentiee, uxorem sibi non erubuit facere de tamen parvulas actiones.

ARGUMENTUM.
Corinthii sunt Achaici : et hi simililer ab Apostolo audierunt verbum veritatis, et subversi sunt multifa-

rie a falsis apostolis. Quidam a philosophiae verbosa eloquentia ; alii secta legis Judaicae inducti sunt. Hos
revocat Apostolus ad veram fidem et Evangelicam sapientiam : scribens cis ab Epheso per Timotheum,
discipulum suum.

ARGUxMENTUM B. BRUNONIS IN EAMDEM.

Paulus praedicaverat Corinthiis, et eos ad fidem nimis adhaerebant carnalitati. Quandiu autem Pau-
converterat apud quos per annum et dimidium
: lus praesens fuit, adhaeserunt cum simplicitate prae-
(sicut credimus commoratusi est videns quod diu : ceptis ejus : quibus ipsequasi simplicibus simpliciter
et in multis consulendum esset Corinthiis ,
quia prnedicaverat, sciens carnalitati eorum potius obesse
123 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 124
mysteria fidei, si eis revelarentur quam prodesse : A se dignum eura qui a minus digno baptizatus esset
et ideo bonum judicavit simplicitatem eorum magis in hoc utique derogando Deo errabant, etiam in eo,
in simplicibus fovendam esse, quam in altitudine quia corpus Domini paululum discernebant ab aliis
mysteriorum Dei (de quibus potius haesitarent quam cibis. Iterum in eo quia viri velato capite, mulieres
crederent) corrumpendam. Sed Paulo a Corinthiis discooperto orarent. Erat etiam alius error, quia
reverso, introierunt in eos pseudodoctores, qui futuram resurrectionem non (sicut Paulus praedica-
bonam simplicitatem prioris doctrinae inverterent verat)SS credebant. Accusabanturetianinde, quia
quorum doctrina quia in mundanis rationibus versa- audiebatur inlereos fornicatio, quam nec paterentur
batur, quae penitus spirituali doctrinae contradiceret, gentiles. Quidam enim eorum novercam suam
ccepit magis allicere, et ad persuadendum sibi ad- duxerat in uxorem : quem nec corrigendo emenda-
ducere Corinthios, quia magis mundo adhaerebant verant, nec participationem Ecclesiae huic tam faci-
quam Deo, et destruere in eis, calliditate humanae noroso interdixerant; sedper illicitam patientiam huic
rationis, quod Paulus aedificaverat, sequendo sim- incestui consentire videbantur. Quibus erroribus
plicitatem fidei. Corinlhii autem declinantes ab cognitis, Paulus per Sosthenem missum sibi cum
instructione Pauli, praecipitati sunt in multos errores, Epistola a fratribus, qui erant Cloes, qui locus in
ut aestimarent merita baptizantium prodesse bapti- t> archiepiscopatu Corinthiorum claudebatur, scripsit
satis quanto majora essent, etnocere si minora fuis- ad eos hanc Epistolam, in qua agit de Corinthiis
sent. Et hoc modo homini tribuebant, quod solius errantibus: errores eorum enumerando, eosdemque
Dei erat, scilicet dimittere peccata. Qua de re fiebat, congruis rationibus improbando, ea utique intentione
ut qui a digniore baptizatus erat, judicaret minus ut ab his vitiis eos retrahat,

EPISTOLA AD CORINTHIOS PRIMA.

CAPUT PRIMUM. sit rae Christus baptizare, sed evangelizare non :

in sapientia verbi, ut non evacuetur crux Christi.

« Paulus vocatus apostolus Christi Jesu per vo-
Verbum enim crucis pereuntibus quidem stultitia
« luntatem Dei, et Sosthenes frater Ecclesiae Dei,
est, his autem qui salvi fiunt, id est nobis, virtus
« quae est Corinthi, sanctiticatis in Cliristo Jesu vo-
Dei est. Scriptum est enim « Perdam sapientiam :

« catis sanctis, cum omnibus qui invocant nomen

sapientium, et prudentiam prudentium repro-
Domini nostri Jesu Christi, in omni loco ipsorum @ babo (Isai. xxix, 14). » Ubi sapiens? ubi scriba?
« et nostro. Gratia vobis et pax a Deo patre nostro,
ubi inquisitor hujus saeculi ? Nonne stultam fecit
« et Domino Jesu Christo. Gratias ago Deo meo sem-
Deus sapientiam hujus mundi ? Nam quia in Dei
« per pro vobis in gratia Dei, quae data est vobis in
sapientia non cognovit mundus per sapienliam
« Christo Jesu quod in omnibus divites facti
: estis
Deum placuit Deo per stultitiam praedicationis
:

« in illo, in omni verbo, et in omni scientia, sicut

salvos facere credentes. Quoniam et Judaei signa
« testimonium Christi confirmatum est in vobis ; ita
petunt, et Graeci sapientiam quaerunt. Nos autem
« ut nihil vobis desit in ulla gratia, exspectantibus
praedicamus Christum crucifixum Judaeis quidem :

« revelationera Domini nostri Jesu Christi, qui con-

scandalum, gentibus autem stultitiam ipsis au- :

« firmabit vos usque in finem sine crimine, in die

tem vocatis Judaeis atque Graecis Christum Dei
i adventus Domini nostri Jesu Christi. « Fidelis
virtutem et Dei sapienliam quia quod stultum est ;
« Deus, per quem vocali estis (/ Thess. v, 24; » in
Dei sapientius est hominibus, et quod infirmum
« societatem Filii ejus Jesu Christi Domini nostri.
est Dei forlius est hominibus. Videte enim vo-
" Obsecro autem vos fratres, per nomen Domini
cationem vestram, fratres, quia non multi sa-
« nostri Jesu Christi, ut idipsum dicatis omnes, et
pientes secundum carnem, non multi potentes, non
« non sint in vobis schismata : sitis autem perfecti
multi nobiles, sed quai slulta sunt mundi elegit
« in eodem sensu, et in eadem scienlia. Significatum
Deus, ut confundat sapientes; et infirma mundi
« est enira mihi de vobis, fratres mei, ab his qui sunt
elegit Deus, ut confundat fortia : et ignobilia
« Hoc autem
Cloes, quia contentiones sunt inter vos.
mundi, et contemptibilia elegit Deus, et ea quae
« dico quod unusquisque vestrum dicit Ego qui- :

non sunt ut ea quae sunt destrueret ut non glo-

; :

« dem sura Pauli; ego autem Apollo (Act. xvm, 25);

rietur omnis caro in conspectu cjus. Ex ipso
« ego vero Cephae; ego autem Christi. Divisus est
autem vos estis in Christo Jesu, qui factus est no-
« Christus ? Nunquid Paulus crucifixus est pro vo-
bis sapientia a Deo, et justitia, et sanclificatio, et
«

«
bis ? Aut in nomine Pauli baptizati estis ?
Gratias ago Deo meo quod neminera vestrum
redemplio, ut, quemadmodum §G scriptum est,

Qui gloriatur, in Domino glorietur (// Cor. x, 17;

« baptizavi, nisi Crispum et Caium, ne quis dicat
Jer. ix, 22;.»
« quod in nomine meo baplizati estis. Baptizavi au-
EXPOSITIO.
« tem et Stephanae domum caelerum nescio si quera:

t alium vestrum baptizaverim. Non enira rai- Pc.ulus, etc. Quia auctorilate opus erat ad pre-
125 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 126

mendam Corinthiorum sirperbiam, nomen auctori- A tia, id est acceptae justificationis perseverans custo-
tatis ponit dicens : Paulus, quod utique nomen ubi- dia. Sic de pace : Peccatoribus sit pax animi resti-
que notum est. Paulus dico, vocatus a Deo, id est tuta ; non peccantibus tranquillitas animi perseveret.
apostolus divina vocatione constilutus. Vel vocatus Gratia, inquam, et pax sit vobis a Deo Patre nostro,
ab omnibus ;
quia jam omnesnoscunt eum esse apo- et Domino Jesu Christo, a quo solo credite esse
stolum. Apostoius dico, id est legatus Christi Jesu, omnem justificationem : excluso omni merito bapti-
id est non se praesumptuose iugerens ut pseudo, zatoris. Quia de Corinthiis quidam erant perseve-
sed legatus Christi Jesu ; nec a Christo missus per rantes in doctrina Pauli, non communicantes errori
exercendae irae opportunitatem, ut Saul : sed per aliorum, primum separatim loquitur istis, ut audito
voluntatem, id est per beneplacitum Dei. Paulus quod bonum suum tantae aucloritatis sit apud Apo-
utique et cum ; non quia Sosthe-
eo Sosthcnes frater stolum, magis animentur ad bonum ideo et ut per :

nes in hac quidquam scripserit, sed ut

Epistola hoc magis iucumbant correctioni errantium fratrum
Paulus per hoc ostendat omnes errores se cogno- et ut errantes absque reclamatione obediant istis,

scere, quia qui de eisdem erat, et inter eos conver- cum audierint perfectionem eorum tanti esse apud
sabatur, ei nuntiaverat ; ideo etiam ut ostendat Apostolum.
Sosthenem errores eorum nuntiasse sibi, non malo -p Unde sic ait : Gratias acjo Deo meo, id est quem
animo contra eos habito, sed desiderio correctionis meum facio, non detrahendo ei, quemadmodum
eorum. Paulus, inquam, et Sosthenes frater, scri- pseudo, qui dicunt merita baptizantis nocere vel pro-
bunt Ecclesice Dei, quce est Corinthi. Ecclesiai dico desse baptizatis. Gratias utique ago Deo meo pro
sanctificatis, id est a peccatis in baptismo justifica- 8T vobis semper, id est in omni oratione mea. Ago,
tis. Et hoc totum in Christo Jesu, non per meritum inquam gratias in gratia, id est in consideratione
baptizantium. Quia ecclesia collectivum nomen est, gratiae Dei, perseverantis in vobis : quer- gratia data
satis congrue jungitur plurali, ut dicamus Ecclesiae est vobis in Christo Jesu, id est per Christum Jesum,
sanctificatis ; nec solum per Christum sanctiiicatis, qui homini reconciliato Deo ministrat hanc gratiam.
sed per gratiam ejusdem vocatis sanctis, id est ad De hoc utique gratias ago ;
quia, id est quod facti
hoc, ut sanctificarentur ut totum, et sanctificatio ad estis divites in omnibus, quia et singulas gratias, et
vocationem, ipsaque sanctificatio ex Deo esse co- omnes copiose habetis. Facti dico in illo, id est per
gnoscatur, et omne meritumbaptizati et baptizatoris Christum, cujus sola misericordia dat gratiam. In
excludatur. Paulus scribit Ecclesiae Corinthiorum omnibus dico, scilicet in omni verbo, id est in omni
cum omnibus, id est et omnibus Ecclesiis, in eisdem doctrina spiritualium, mediocrium, et simplicium ;

erroribus detentis. Omnibus, dico, qui invocant no- divites etiam in omni scientia litterali, morali, et
men Domini nostri Jesu Christi, quem in eo quem ° allegorica : ita divites in omnibus, sicut testimonium
invocant, confitentur solum esse justificantem . Nec Christi, id est doctrina de Christo altestata vobis
omnibus Ecclesiis dico per mundum, sed his quaa per Scripturas, sicut, inquam hoc, testimonium con-
sunt in omni loco /jjswuwCorinthiorum, id est omni [irmatum est, id est firmiterperseverat in vobis. Ad
Ecclesiae metropoli Corinthiorum suppositae, et in quem modum enim firmam tenuistis fidem Christi,
eumdem errorem lapsae, quae Ecclesiae et si locus ad eum modum ditavit vos Deus suis gratiis cujus :

ipsorum Corinthiorum sunt, quia eis preeferuntur rei confirmatio vestra causa et similitudo fuit. Ita
nostro etiam loco, quia sic eas Corinthiis suppono : utique testimonium Christi confirmatum in vobis,
ut tamen providentiam meam illis semper adhi- ut nihil desit vobis in ulla gratia, id est ut omnem
beam, quemadmodum Corinthiis. Hoc ideo Paulus gratiam tam firmiter teneatis, quanta firmitate vobis
ait ne Corinthii dicerent
, De nobis tantum habes : tradita est. Vobis dico exspectantibus revelationem
judicare, non vero de subditis. Cujus moris adhuc Domini nostri Jesu Christi, id est propter securita-
tenelur regula, quia summus pontifex, et si Eccle- tem quam ex conservata justificatione habetis, se-
sias Ecclesiis subjecerit, de omnium tamen errore cure praestolamini diem vestrae dissolutionis in qua
discutit , sed ex jure mediantibus metropolitanis. revelabitur vobis. Dum enim vivimus, anima nostra
Paulus et Sosthenes scribunt hoc Corinthiis : Gratia D circumsepta carne nequit inlueri divinam essen-
sit vobis et pax. Cum inter Corinthios quidam es- tiam, quam plenius intuebitur, dum a mole carnis
sent, qui gratiam sibi datam in baptismo custodis- liberabitur. Quam revelationem qui bene agit, secure
sent integram, bene agendo : quibus utique remis- exspectat ;
qui vero male, potius fugere hanc vide-
sio non erat optanda, quam jam acceperant, et ac- tur quam exspectare. Vos utique Chrislum exspccta-
ceptam firme tenuerant. Cum vero inter eosdem alii tis, qui quemadmodum vos confirmavit in praeterito,
essent, qui gratiam acceptam errando annihilave- sic etiam con/irmabit continue usque in finem, id est
rant, et his iterata remissio esset necessaria, pro hac usque in diem dissolutionis vestrae. Nec ita dico con-
diversitate perfectorum et imperfectorum, diverso firinabit, ut a venialibus vos cohibere possitis, sed
modo oplanda est haec gratia, ut dicamus vobis, confirmabit sine crimine, id est immunes factos a
qui iterum peccatis, sit secunda gratia,id est iterato capitalibus. In /inem dico, scilicet usque in dic ad-
remiltantur peccata ; vobis autem qui acceptam ju- ventus Domini nostri Jesu Christi, qui unicuique
stificationem non irritam fecistis peccando, sit gra- justo advcnit, in dissolutione suscipiens animam
127 S. BRUNONIS CARTHUSIANORU.M INSTITUTORIS OPP. PARS II. 128

ejus transferendam. Ideo sic determinavit sine eri- Anollet eos gloriari. Quod si non de nomine Pauli,
mine, ne si forte viderent eos in venialibus cadere, multo minus gloriandum est de pseudodoctoribus.
insultarent et dicerent : Ecce nunc apparet justilia Infideles hoc dicunt : Ego Pauli, ego Cephae. Sed
eorum quos Paulus tanti faciebat. Vere de caetero fidelis dicit : Ego sum Christi cujus gralia sola justi-
confirmabit nam hoc promisit, dicens
; « Ecce ego :
ficat. Et quia hic dicit se esse Pauli, hic alterius,
vobiscum sum omnibus diebus usque ad consumma- ergo Christus divisus est, etjamnon unus sed multi
tionem saeculi (Matth. xxvm, 20). » Deus utique, qui Christi sunt. Quisque enim baptizatorem suum facit
promisit, (ideUs est et mentiri non potest :undecon- Christum, dum dimittere peccata, quod Christi so-
fido, quia confirmabit ; confido etiam ideo, quia per lum est, attribuit illi. Vel ita : Christus divisus est,
quem Deum vocati estis. Qui si vos dum in peccato quia divisim dat munera graliae suse, dum minus
essetis, per misericordiam vocavit, credendum est per istum, magis per illum justificat. Vel quia sic
utique quod jam justificatos et jam promerentes con- male dicendo erratis, propterea Christus divisus
firmet de csetero. Per quem utique vocali estis in separatus est a vobis. Vos Christum dividitis, fa-

habendam societatem Fitii ejus, id est ut modo

pro ciendo quisque suum Christum. Vel creditis Chri-

vestro in justitia cum Filio ejus permaneatis. Nec stum divisim dare gratiam, sed nunquid Paulus,
adopfivi filii dico, sed Jesu Christi nostri proprii et £ 1 uem aliqui in vobis Christum suum faciunt, vel

consubstantialis. propter cujus merilum creditis Christum melius

Postquam perfectos in bono suo corroboravit, dare uni quam alii? Sed nunquid Paulus crucifixus
convertit sermonem ad eos qui peccaverant in pree- est pro vobis ? Hoc utique negare non poteslis, quo-

dictis, dicens : Vos perfeclos de confirmatione vestri niam per Christum redempti sitis, quem Paulus
laudo ; sed vos qui erratis obsecro, id est omni distri- non attigit. Aut nunquid in nomine Pauli baptizati
ctione conjuro per nomen Domini nostri Jesu Chri- estis ?

sii, quos tamen fratres appello, licet erraveritis. Siutique verba baptismi solerter altenderilis, qui-
Ideo fratres eos vocat, ne si, non fratres eos appel- bus Deo scli confitemini, intelligeretis omnem justi-
laret, prse nimietale peccati desperarent. Obsecro, ficationem esse ex Deo ; et quandoquidem hoc bo-
inquam,. vos utomnes dicatis idi/>sum, idestutomnes num baptismi vobis errantibus fit in malum, ideo
confiteamini solum Deum posse peccata dimittere ;
quia hoc bonum nonfeci, gratias ago Deo meo quod
et hoc dicendo non sint in vobis schismata, id est neminem vestrum baptizavi nisi Christum et
aliquse scissurae infidelitatis. Schismata non sint; Gaium ;
propterea nolo aliquos baptizasse, nc dicat
sed codcm sensu, id est in eadem
sitis perfecti in aliquisquodinnominemeobaptizati estis. CumCrispo
voluntate, et in eadem scientia, ut idem et velitis et et Gaio baptizavi r£ r/om m?? , id est familiam Ste/)/ja??tf?.

sciatis sunt enim qui idemvolunt, nec tamen idem

: Dehisrecordor sed nescio ; si forte aliqucm alium ba-
sciunt. Sunt alii quorum diversa est voluntas, et ptizaverim. Ideotam paucos baptizavi, quia Christus
tamen est eadem scientia. Propterea sic vos obse- non misit me baptizare. Inhocmultum humiliat mi-
cro, quia significatum est mihi per litteras de vobis nisterium baptizandi, ubi dicit se non esse missum
fratres mei, quod per eam prsedicta repetit. Signifi- ad hoc, quod etiam facere possunt quilibet infideles,

catum est utique ab his qui simt Clocs, quia, id est si necessitas poposcerit. In quo lamen Corinthii vi-
quod contentiones sunt inter vos, id est quod alter cissim se prseferebant alter alteri. Dicit hic sacra-
contendat in alterum. Cloes nomen est loci in ar- mentum Ecclesiae ideo tempore necessitatis conces-
chiepiscopalu Corinthiorum , unde haec contenlio sum esse, etiam infideli quia est illud, sine quo ;

mandata fuerat ipsi per Sosthenem. Quod nomen nemo potest salvari. Sed alia sacramenla promissa
hic ideo ponit, ne errorem suum dissimulare velint sunt ideo solis ministris, quia si ad salutem prosint,
quod Paulus ab eisdem qui inter
Corinthii. Scientes non sunt tamen ea sine quibus homo nequeat sal-
eos conversantur, hoc agnoverit. Ncc solum quod vari ;
quia sola fides baptismatis (si integre servata
88 contendatis novi, sed etiam verba ipsius con- sit) ad salutem sufficit : Hicde baptismo finem facit,

tentionis. Hoc autem dico, quod dicit unusquisque et de praedicalione sua sermonem incipit, dicens :

vestrum praeferens se de baptizatore suo alter in al- D Christus non misit me baptizare, sed evangelizare.
terum. Hoc utique dicit Ego quidem longe majori : Prsedicare quidem misit me, non in sapientia verbi,
justitia discretus ab illo, qui inferiorem habuit, ba- id estnon in verbosa sapientia mundi et hoc ideo, ;

ptizatorem. Ego quidem sum Pauli. Ego autem vt non evacuetur crux Christi. Si enim rationes hu-
Apollo, qui erat archiepiscopus Corinthiorum. Ego manae sapientise sequerer, quae penitus destruunt
vero Cephoe, id est Petri. Non ldeo haec nomina ponit immortalem mori posse, mortuum itcrum vivere,
quod de his gloriarentur, cum nec Petrumvidissent jam penitus comprobaretur Christum non gustasse
sed ideo, quia si nomina illorum pseudo, de quibus mortem crucis, et sic destrueretur prelium totius
gloriabantur, reponeret, dicerent Paulus quia invidet salulis : quare non m verbosa sapientia mundi mis-
istis, nollet nos gloriari de nominibus eorum, sed sus sum, secundum quas rationes facile evacuari
bonum judicaret, si de nomine suo sociorumque potest crux Christi. Vere si sequerer sapicntiam
gloriaremur. Ad hoc removendum posuit Paulus mundi, evacuaretur crux Christi. Nam vcrbum, id

nomen suum el Petri ostendens quod suo nomine est prxdicatio crucix pereuntibus, idest sapientibus
 129 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 430

mundi, qui ideo pereuntes dicuntur, quia sapientia A ita, quod mundus non cognovit Deum per suam sa-
corum cito peribit et destruetur. Vel quia propter pientiam. Hoc fuit in sapientia Dei, id est ita placuit
hanc sapientiam peribunt et damnabuntur. Verbum sapientiae Dei, ut mundanae non admisceret suam.

utique crucis sapientibus quidem hujus mundi stul- Vere per stultitiam salvavit credentes : nam et res
titia est ; quia humana ratio neminem cogit ut Chri- praedicata stulta fuit, et praedicatores stulti. Vere
stus, qui immortalis erat in natura, mori potuerit, qui per rem stultam praedicatam ; nam quoniam Judcri
mortuus iterum vixerit. Pereuntibus quidem est stul- qui jam per signa Deum ut in .Egypto cognoverant,
titia; sed his quisalvi fiunt, id est, nobis, qui a ver- petunt adhuc signa, ad comprobandum esse verum
bosa sapientia declinamus, nobis utique verbum ®O de Christo quod praedicatur et Grceci, id est genti- ;

crucis est virtus Dei. Considerantes enim per tan- les qui Deum ignorant, qucerunt sapientiam, id est
tam debilitatem (uti per mortem) superari antiquum volunt sibi per mundanas rationes approbari quod
hostem, cujus fortitudo in omne genus hominum de Christo dicitur Nos autem,
ut satisfaciamus Ju-
:

praevaluerat, miramur
hoc magis virtutem Dei, in prcedicamas Christuin virtutemDei, quiaJudaei
daeis,

ubi per debilitatem destruxit fortitudinem. Quia si virtutem miraculorum requirunt Graecis vero quae- :

per apertam fortitudinem minorem exstingueret po- rentibus sapientiam praedicamus Christum esse sa-
tentiam, vere non in sapientia verbi misisset me -g pientiam Dei, quod utrumque electis quidem Judans
Deus : sic enim scriptum est in Abdia Ego per- : et Graecis virtus est et sapientia, sed reprobatis scan-
dam ahDommus) sapientiam sapientium
t ( Abdi. \ , 8; dalum est et stultitia. Et ideo diximus per slullam
xxix, 14); sive quia destruam illam, sive quia
Isai. rem salvos fieri credentes. Nunc litteram expona-
damnabo illos propterea adhaeserunt humanae sa-
,
mus. Vere per stultiliam Deus salvat credentes ;

pientiae. Nec solum sapientiam perdam, sed etiam quoniam Judaei quidem petunt signa, qui per mira-
prudentiam, id est providentiam qua callide sciun cula Deum cognoscere consueverunt. Et Graeci
praemunire sententias suas , ne aliqua impugnatione mundanam quaerunt sapientiam, quia aliud non in-
frangantur. Quidam enim habent sapientiam artis telligunt. Nos autem stulti praedicamus rem stultam,
qui tamen nesciunt se satis praemunire contra ca- Christum crucifixum
scilicet : Judceis quidem scan-
villationes objicientis. Illam utique prudentiam re- dalum, quia improperatur eis quod regem suum
probabo ;
quia neminem de hujus mundi prudenti- crucifixerunt ; Gentibus autem stultitiam, quia intel-

bus in ministerio meae praedicationis essumam vel ;

ligere nesciunt qua ratione quem Deum dicimus,
jungitur ibi ubi ait : pereuntibus. Vere pereuntes : eumdem mortuum fuisse dicamus. Judaeis quidem
nam scriptum est : « Peidam sapientiam sapien- et Graecis reprobatis scandalum est et stultitia ; sed
tium, d et vere hujusmodi prudentes reprobati ipsisJudceis atque Grcecisvocatis, idest aDeoelectis,
^ praedicamus Christum virtutem Dei, quod Deus
1

sunt. Haec sunt verba Apostoli. Nam ubi est sapiens,

> id est logicus ille qui in argumentatione sua con- majus miraculum OO
operari non potuit quam per
iidit : et ubi est scriba, id est ethicus qui de mori- mortem destruere mortem. Praedicamus etiam Chri-
bus agit ; et ubi conquisitor hujus sceculi, id est stum sapientiam Dei quia major sapientia nequit;

physicus, qui naturas ornnium rerum conquirit "?

Si inveniri quam per humilitatem superbiam et per de-
logicus ille dicat, si peperit, cum viro concubuit, bilitatem destruere fortitudinem. Vere Christus est
mentitur ;
quia Maria sine coitu virili de Spiritu sapientia Dei. Nam illud Dei quod est stultum se-
sancto concepit. Si ethicus de moribus, de cultura cundum aestimationem hominum, sapientius est ho-
idolorum doceat, repellitur ;
quia novi mores, novus minibus. Vel quia homines tantam sapientiam ca-
cultus inductus est. Si iterum physicus dicat re- pere, vel tam sapienter operari nequeunt. Et vere
pugnare naturae, ut virgo pariat, mortuus vivat, Christus est virtus Dei. Nam illud Dei, quod estin-
mendacii reus Quandoquidem et sapiens, et
est. frmum, secundum aestimationem homi-
vel stultum
scriba, et physicus repelluntur, nonne per hoc pa- num, sapientius est hommibus. Vel quia homines
lam est, quod Deus fecit, id est comprobavit esse tantam sapientiam capere, vel tam sapienter operari
stultam sapientiam hujus mundi; ideo Deus sapien- nequeunt. Et vere Christus est virtus Dei. Nam
tiamhujus mundi repellit nam sic placuit Deo ; et : D illud Dei, quod est infirmum secundum carnales,
cum audias hoc placere Deo, causam hujus ne quae- hoc est fortius hominibus. Vel quia intelligere vir-
sieris. Placuit utiqueDeo per stultitiamprcedicatio- tutem hanc nesciunt. Vel quia tanta fortitudine nihil
nis , id est et per stultam rem praedicatam et per facere queunt. Vel aliter superior littera jungitur
stultos praedicatores salvos facere credentes in se : ita : ideo mundus non cognovit Deum per sapien-
ideo per stultitiam placuit ei salvare credentes, quia tiam; quoniam Judaei petunt signa, et Graeci sapien-

mundus, id est homines mundi non cognoverunt tiam ; nos vero praedicamus Christum crucifixum ;

Dcum per carnalem sapientiam. Judaeis quidem non signum sed scandalum Graecis ;

Quod si aliqui philesophi intellexerunt esse unum autem vel gentibus non sapientiam sed stultitiam.
Deum, quia omnia creasset, non tamen hoc cogno- Et quia in cruce Christi nec virtutem nec sapien-
verunt in sapientia Dei, id est ut intelligerent con- tiam mundus intelligit ideo Deum non cognovit.
:

silium Dei, quo ordine disponebat salvare perditum Et est ibi finis sententiae. Sed licet reprobis Judaeis
hominem per incarnationem Verbi, et ctetera. Vel atque Graecis Christi crux scandalum sit et stultitia,
131 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS. II. 132

tamen ipsis Judaeis vocatis atque Graecis Christus est A per hoctotum esse ex ipso Deo , et nihil ex merito
Dei virtus et Dei sapientia. Sequens littera non mu- doctorum.
tatur ;
probavit ex parte quod per stullitiam : nam Hic optime consideratur effectus stultitiae et infir-

per stultam rem praedicatam salvarentur credentes; mitatis. Vos, inquam, estis in Christo Jesu, qui
probat nunc aliam partem scilicet, quod per stultos Christus factus est nobis sapientiaa Deo, quia Deus
praedicatores salvaverit Deus credentes, dicens Vere : per Christum instruens nos, effecit nos sapientes
per stultitiam salvavit Deus credentes. ministeriorum Dei ; et ut sapientes efficeret, faclus
Yidete enim vocationcm, id est vocatores vestros est nobis justitia, faciens nos vivere in justitia vir-
per quos ad fidem vocati estis. Hoc, inquam, videte tutum. Ut autem in justitia viveremus, factus est
de eis ; quia non multi sapientes, etcaetera. Sedquce nobis sanctificatio. Sanctificavit enim nos remit-
stulta sunt clegit Deus in ministerio vocationis ve- tendo peccata ; et ut sanctificaret, facliis est re-
strae. Yel ita jungitur ad proximum. Vere illud Dei demptio, id est dedit pretium sanguinis sui, quo
quodstultum et injlrmum est, sapientius et fortius nos redimeret, ut redemptos sanclificaret ; sancti-
est /jomitt ^ws.Nammodovidetevocatoresvestros.in- ficatos in justitia virtutum confirmaret, et in juslitia

venietis eos stultos et infirmos. Et secundum hanc manentibus sapientiam daret. Haec omnia factus
continuationem illud procedens, id est quod stultam-o est nobis, ut quicunque gloriatur, glorietur non in
ct infirmumestDci, sapientius et fortiusest homini- se, vel in doctoribus, sed in Deo :ad quem modum
bus, respicit ad comprobandum praedicatores stul- scriptum est in Jeremia sic : In hoc glorietur qui
tos fuisse ; sicut in praecedenti voluit ad hoc osten- gloriatur scire et nosse me, quia ego sum Dominus
dendum, quod res praedicata fuerit stulta. In se- (Jer. ix, 24).
quenti etiam notatur effeclus hujus stultitise et
insipientiae. Yidete, inquam, vocationem vestram, id
CAPUT II.

est per quos vocati estis fra tres ; quia in eis non « Et ego cum venissem ad vos, fratres, veni non
su?it multi sapientes secundum carnem, id est carna- « in sublimitate sermonis aut sapientiae, annunlians
lem sapientiam non sunt multi potentes secundum
;
« vobis teslimonium Christi. Non enim judicavi
carnem non multi nobiles, secundum carnis gene-
;
« me scire aliquid inter vos, nisi Jesum Christum,
rositatem. Dicunt sancti ideo Paulum dixisse, non « et hunc crucitixum. Et ego in infirmitate et
multi, quia ipsi fuit saecularium litterarum perfe- « timore et tremore multo apud vos et sermo
fui :

ctus, terrenarum opum dives, Romana parentela « meus et praedicatio mea non in persuasibilibus
conspicuus. Vocatores utique vestri, nec sapientes « humanae sapientiae verbis, sed in ostensione spiri-
necnobiles, sed Deus elegitea qucestultasunt mundi, « tus et virtutis : ut fides vestra non sit in sapientia
id est quae mundus stulta peputat, ut per haec Deus « hominum, sed in virtute Dei. Sapientiam autem
stulta confundat, id est erubescere faciat sapientes « loquimur inter perfectos. Sapientiam vero non
mundi, videntes se non posse resistere argumentis « hujus saeculi, neque principum hujus saeculi, qui
suis stullis praedicatoribus Dei. Elegit etiam Deus « destruuntur, sed loquimur Dei sapientiam in
infirma mundi : eos scilicet qui nullius potentiae « mysterio, quas abscondila est, quam proedestina-
erantin mundo, ut per haec infirma confundat fortia, « vit Deus ante ssecula in gloriam nostram, quam
id est potentes mundi erubescere faciat. Et ignobilia « nemo principum hujus saeculi cognovit si cniin ;

mundi, id est eos qui de genere suo non possent « cognovissent nunquam Dominum gloriae cruci-
gloriari ; et contemptibilia, idest eos, in quibus nec « fixissent. Sed sicut scriptum est « Quod oculus :

aliqua personarum reverentia ; hacc elegit Deus, et « non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis
(ut singula enumerem) et ea quce non sunt, id est « ascendit, quae praeparavit Deus his qui diligunt
quae nulla esse mundo videbantur, haec elegit Deus, « illum (Isai. lxiv, autem revelavit
4). » Nobis
ut per ea quce non sunt destrueret ea quce sunt, id « Deus per Spiritum suum. Spiritus enim omnia
est quae bona mundi esse videntur. Et hoc totum « scrutatur, etiam profunda Dei. Quis enim scit
sic ideo fecit Deus, ut omnis caro non glorietur, id « hominum, quae sunt hominis, nisi spiritus homi-
est ut omni carni conveniat non gloriari in conspc- D « nis, qui in ipso est ? Ita et quae Dei sunt nemo
ctu ejus, scilicet quia si praedicatores abjeclionem « cognovit, nisi Spiritus Dei. Nos autem non spiri-
sui considerarent : vel gentes eos conversae intelli- « tum hujus mundi accepimus, sed Spiritum qui
gerent, nihil sibi, sed totum referendum esse gratiae « ex Deo est, ut sciamus quae a Deo donata sunt
Dei. Vel ila : Ut ejus non sic obliquetur, non glo- « nobis, quae et loquimur, non in doctis humanae
rietur omnis caro in conspectu ejus Dei, id est con- « sapienliae verbis, sed in doctrina Spiritus, spiri-
siderans virtulem Dei et infirmitatem suam ; nec « tualibus spirilualia comparantes. Animalis auU:m
praedicator sibi nec subditi ascribanl aliquid magi- « homo non percipit ea quae sunt Spiritus Dei :

stris, 1 sed totum gratiae Dei. Sed licet pncdica- « stultitia enim est illi, et non potest intelligere,
tores stulti essent et infirmi, vos tamen nihil minus « quia spiritualiter examinatur. Spirilualis autem
propter hoc habuistis : estis enim in Christo Jesu fi- « judicat omnia et ipse anemine judicatur, sicut
deles facti. Et cum tanta infirmilas praedicatorum « scriptum est : « Quis enim cognovit sensum Do-
appareat, vos tamen nihil minus habetis ; constat « mini, aut quis instruat eum ? (Isai. xl, 13;
133 EXPOSITIO LN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 434

Sap. ix, 13 ; Rom. xi, 34.) » Nos autem sensum A baptismi et qusedam alia, sed quce absconditaest, et

« Christi habemus. nemini nisi paucis per Spiritum sanctum revelata,

Quam sapientiam Deus pr&destinavit ante soecula,
id estDeus ab seterno sic futuram praeordinavit, in
EXPOSITIO.
gloriamnostram, id est omniumfidelium, ut omnes
Dixi quod vocatores vestri stulti et coutemptibi- per hanc habeamus aeternam gloriam. Vel ita in
les fuerunt : et quemadmodum illi, sic ego ipse cum gloriam nostram, id est prsedicatorum, qui ministra-

venissem ad vos, o fratres, non veni per sublimita- mus hanc sapientiam. Conveniens quidem fuit, ut

tem sermonis, id est, laborans artificiose loqui : et nos qui ministramus aliis, copiosius aliis de hac sa-
uti gloriosis verbis, cum utique propter insipientiam pientia intelligeremus ;
quia sapientiam nemoprinci-
non dimisi ; autnon veni per sublimitatem sapientice, pum hujus sosculi, id est philosophorum vel daemo-
ut per mundanam sapientiam vobis praedicarem. num cognovit. Vere principes non cognoverunt :

Sunt enim quidam qui sublimes quidem sermones nam nunquamcruciftxissent, dia-
si cognovissent,

habent, nec tamen tantam sapientiam artis. Iterum boli qui hoc posuerunt in cor Judae, ut traderet

quidam sciunt pi'aecepta artis, non tamen ha- eum, vel in corda Judaeorum, ut crucifigerent Je-
satis

bentes artificii locutionis. Ego, inquam, persubli--r> sum. Nunquam utique crucifixissent, quem per hanc
mitatem sermonis aut sapientiae non veni annun- crucifixionem scirent esse Dominum gloriae. Si co-
tians vobis Christum : et hoc per testimonium, quia gnovissent, non crucifixissent. Sed non cognove-
quod de Christo dicebam, sic testificatum in pro- runt, sicut scriptum est in Isaia. Hoc, inquam,
phetis ostendebam. Vere non in sublimitate sermonis scriptum est, quod oculus non vidit (Isai. lxiv, 4).

aut sapientiae praedicavi »0« enim judicavi : 9« Illud quod de littera Pauli est, et non Isaiae sic

me scire aliquid inter vos, cum utique multascirem, dicentis : Oculus, id est sensualis homo, non per se
nisi Christum Jesum, et hunc secundum stultitiam vidit ; idem sensualis quod per se
et auris, id est

gentium et infirmitatem Judaeorum crucifixum. Non non poluit, abalio docente non audivit
intelligere

enim praetuli me aliis praedicatoribus pro sapientia nec ctiamin cor, id est in ipsam rationem hominis,
mundi quam habueram sed eamdem stultitiam, id ;
id est humaniter sapientis, ascendit ; quia si homo
est crucem Christi prsedicavi quemadmodum illi ,
: intelligeret, tunc utique quod non intelligens vile
per sublimitatem sermonis et sapientiae non veni, credit, ascenderet in eo, et magnum esse crederet.
nec etiam per reverentiam personae ; sed ego fui Haec, inquam, nec vidit nec audivit quae, id est
apudvosin quanta et qu&m digrrn Deus prceparavit his qui dili-
inftrmitate, id est inmulta tribulatione,
et propter hanc infirmitatem fui in timore Dei et gunt eum. Vel illud quod nomen esse legatursic.
tremore corporis. Et licet haec omnia paterer, ^ Scriptum est hic, quia illud quod oculus non vidit,
1

tamen sermo meus quem habebam in privatis, et et caetera est illa quce proeparavit Deus diligenti- :

praedicatio mea in publico habita non fuit in per- bus se. Et est satis bona relatio.
sunsibilibus vcrbis humance sapientice, icl est non Diceret aliquis : Si in cor hominis hoc non ascendit,
tantum studui apposite loqui ad persuadendum ; sed quomodo ergo tu nosti? Ad hoc Paulus Nemo qui- :

fuit praedicatio mea in ostensione spiritus, id est ut demhujus saeculi cognoxil; sed nobis qui jammundum
Spiritus sanctus comprobaretur loqui per me. Et in exuimus, revelavit hoc Deus per Spiritum suum.
ostensione virtutis, idest miraculorum Dei : et ideo Spiritus enim Dei docuit, in quo humanasapientia pe-
in spiritu et virtute Dei solum, ut ftdes vestra, quam nilus deficit. Credendum est utique quod per Spiritum
vobis ministravi, non sil in sapientia hominum, sed 93 suumrevelaveritnobis Deus Nam Spiritus Dei :

constet in virtuie Dei. Et licet nihil me judicaverim scrutatur omnia, non quod ipse ignotum quid ha-
scire apud vos, tamen nos sapientiam loquimur, sed beat, quare eum scrutari oporteat, sed quia aperit
inter perfectos, vobis autem quia imperfecti eratis, nobis omnia quae maximo scrutinio sunt investi-
loquinon potui. Sed licet non loqueremur eam vobis, ganda. Aperit etiam nobis profunda Dei, id est al-
tamen habemus sapientiam, nec carnalem sed spi tiora et occultiora essentiae Dei, ut illud quomodo
ritualem, quae longe dignior est carnali cui adhaere- D Trinitas in unitate, unitas in Trinitate maneat
tis.Quod sic ait : Sapientiam quidem habemus, sed probat quod dixit a minori et a simili ita : Vere Spi-
non eam quae sit hujus soeculi, id est carnalium. ritus Dei tantum scrutari potest ea quae sunt Dei.
Neque etiam eam quae principum hujus s&culi,
sit Nam spiritus homin is lantum novit ea quce inipso
id est vel philosophorum, vel malignorum spirituum, homine sunt ; et si solus spiritus hominis novit ea
qui principantur hominibus mundi, qui principes quas sunt ejus hominis, per simile et a majori con-
destruuntur, et secundum doctrinam et secundum stat, quod Spiritus Dei solus scrutetur ea quae sunt
hoc quod propter falsam doctrinam damnantur. Sa- Dei. Quod sic ait : Spiritus, inquam, serutatur pro-
pienliam hujus saeculi non loquimur, sed loquimur funda Dei. Nam quis hominum scit ea quae sunt ho-
sapientiam Dei, existentem inmysterio. Sapientiam minis alterius, nisi^spiritus ejusdem hominis qui est
Dei hic vocat illud consilium, quo Deus per incarna- in ipso ? Nemo utique. Et quandoquidem nemo cogno-
tionem Filii humanum genus salvare disposuit. Sa- scit quae sunt hominis, nisi spiritus ejusdem ; ita simili
pientiam hanc loquimurlatentem mysterio nec ; ita, ut ratione, et ea qua? Dci sunt, nemo cognovit ?iisi Spi-
quicunque possint eam animadvertere, ut mysterium ritusDei, qui nobis revelavit sapientiamDei. Dixerat
135 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 136
quideraDeumrevelassesibiperSpiritum;sednondum A « tum dedit. Itaque neque qui plantat est aliquid,
dixerat eos accepisse Spirilum illum, de quo subjun « neque qui rigat; sed qui incrementum dat, Deus.
git Nobis non tantum revelavit per Spiritum suum
: « Qui autem plantat et qui rigat, unum sunt. Unus-
Deus, sed etiam nos accepunus spiritumnon hujus « quisque autem propriam mercedem accipiet, se-
mundi, sed Spiritum qui est ex Deo, ut per eum Spi- « cundum iuum laborem. Dei enim sumus adjuto-
ritum sciamwsmysteriaDei, quaz per gratiam donata « res ; Dei agricultura estis; Dei aedificatio estis.
sunt nobis a Deo, quce etiam loquimur et manifes- « Secundum gratiam Dei quae data est mihi, ut sa-
tamus, non in doctis verbis humana; sapientiashsn- « piens architectus fundamentum posui ; alius autem
rendo ; sed loquimur haec in doctrina Spiritus, id est < supereedificat. Unusquisque autem videat quo-
secundum quod dictat Spiritus sanctus, et docetnos. « modo superaedificet. Fundamentum enim aliud
Nec quibuscunque loquimur haec mysteria, sed tan- « nemo quod positum est,
potest ponere, praeter id
tum spiritualibus, nos dico comparantes, id est aequo « quod est Christus Jesus. autem superaedi- Si quis
examine trutinantes spiritualia spiritualibus ;
quia si « ficat supra fundamentum hoc, aurem, argentum,
spiritualem auditorem habemus, spiritualia ipsi da- « lapides pretiosos, ligna, fenum, stipulam, unius-
mus ; si carnalem, reticemus. Spiritualis spiritualia « cujusque opus manifestum erit. Dies enim Domini
percipit ; sed homo animalis qui sensualitale sola « declarabit, quia in igne revelabitur et uniuscu-
jj :

viget, ut aliud animal, non ratione, hic, inquam, « jusque opus quale sit, ignis probabit. Si cujus
non percipit ea quoz sunt SpiritusDei. Propterea non « opus manserit quod superaedificavit, mercedem
percipit, quia stultitia est illi, id est quia quod spi- « accipiet. Si cujus opus arserit, detrimentum pa-
ritus docet stultum reputat adhaerens carnalitati ; et « tietur : ipse autem salvus sic tamen quasi
erit,
quia non potest intelligerc quae
stultitia est illi, ideo « perignem. Nescitis quia templum Dei estis, et
sunt Spiritus Dei. Animalis utique non potest intel- « Spiritus Dei habitat in vobis ? Si quis autem tem-
ligere, quia examinatur, id est comprobatur anima- « plum Dei violaverit, disperdet illum Deus. « Tem-
litas ejus, et de impietate sua conxlncitur spirituali- « plum enim Dei sanctum est, quod estis vos (//
ter, id estper spiritualia illa quae ipsi conceduntur. « Cor. vi, 16). » Nemo vos seducat. Si quis videtur
Deus enim quibusdam dat quasdam gratias, sciens « inter vos sapiens esse in hoc saeculo, stultus fiat
eos pro cerlo gratiae non cooperaturos sed hoc fa- ; « ut sit enim hujus mundi stul-
sapiens. Sapientia
cit ut manifesta sit impiorum justa damnatio. Vel Com-
« titia est apud Deum. Scriptum est enim : <•

ita ut impersonale sit, examinatur. Animalis ideo « prehendam sapientes in astutia eorum (Job. v,
homo non percipit ea quae sunt spiritus ;
quia exa- « 13). » Et iterum « Dominus novit cogitationes
:

minatur, id est fit examinatio et approbata cognitio _ « sapientium, quoniam vanae sunt (Psal. xcm, 11). »
eorum spiritualiter vivendo. Hi autemqui carnaliter « Nemo itaque glorietur in hominibus. Omnia cnim
vivunt, inlelligere nequeunt. Animalis non percipit ;
« vestra sunt, sive Paulus, sive Apollo, siveCephas,
sed spiritualis judicat omnia, id est discernit eli-
« sive mundus, sive vita, sive mors, sive praesentia,
gendo bona, reprobando mala. Etipse spiritualis « sive futura. Omnia enim vestra sunt : vos autem
judicatur a nemine animali. Carnalis enim nequit « Christi ; Christus autem Dei. )>

animadvcrtere causam, quare spiritualis hoc eligat,

EXPOSITIO.
alterum rejiciat. Vere spiritualis non judicatur a
carnali. Nam spiritualis habet sensum Chrisli, Licet fratres spirituales simus, sicut ostensum est,
quem carnalis cognoscere nequit. Quod ita ait : et spiritualia doceamus, tamen ego, fratres, non po-
Quis animalis cognovit sensum, id est sapientiam tui vobis loqui quasispiritualibus, sed quasicama-
Domini, ut noverit disposiliones ejus. Aut quis in- libus locutus sum : et quia carnales eratis, dedi vobis
struat eum quid faciendum ipsi sit, quid non facien- tanguam parvulis in Christo, id est teneris in fide

dum? Animalis utique sensum Domini non cognovit, Christilacpotum. Per lac significat dulcedinem doc-
sed nos per spiritum quem accepimus, habemus sen- trinae per potum, facihtatem. Dedi vobis lac, non
;

sum Christi ; et ideo a nemine carnah possumus ju- escam, id est illam doctrinam in siraplicitate vestra ru-
dicari. D minare, quae potius erat facilitate nulrienda, quam
CAPUT III. difficultatepremenda. Ideo spiritualia non dedi, quia
« Et ego fratres, non potui vobis loqui quasi spi- nondum capere poteratis sednecdumquidempotes-,

« ritualibus, sed quasi carnalibus. Tanquam par- tis, licet denovisdoctoribus modo gloriemini. Vere

« vulis in Christo, lac vobis potum dedi, non escam nondum potestis. Nam adhuc carnales estis. Et vere
« Nondum enim poteratis , sed nec nunc quidem carnales. Nam cum modo sitintervos zelus, id est

« potestis. Adhuc enim carnales estis. Cum enim nonne carna-

invidia animi, et contentio in verbis,
« sit vos zelus et contentio, nonne carnales
inter lesesiis?etnonneambulaiis secundumhominem, id
<• estis, etsecundum hominem ambulatis ? Cum enim est secundum carnalem doclrinam eorurn hominum
« quis dicat, Ego quidem sum Pauli alius autem ; quos sequimini ? Vere carnales estis et secundum
« ego Apollo, nonne homines estis ? Quid igitur est hominem ambulatis ;
quia cum aliquis vestrum di-

« Apollo ? Quid vero Paulus ? Ministri ejus cui cre- cat Ego quidem sum Pauli ; alius autem dicat Ego
: :

« didistis. Et unicuique sicut Dominus 0-5t dedit. sum Apollo : nonne homines estis, id est non se-
« Ego plantavi, Apollo rigavit sed Deus incremen- : cundum hominem sapitis ? Quia dicitis « ego Pauli,
137 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 138
ego Apollo : » igitur dicile mihi quid est Apollo, A posui sed alius eujus est oedificare super hoc fun-
;

quid vero Paulus, et quid eos conferre vobis credi- damenfum, videat quid superaedificet. Alius enim est
tis ? Hoc vere de eis sentire potestis, quia ministri qui eedificat super hoc fundamentum quasi diceret ;

sunt ejus, cuixos credidistis. Et nihil aliud sunt, nisi Quodmeum fuit fundamentnm, posui quod vestrum ;

quod ex preecepto Dei ministrant vobis quae Dei est, videte ut bene superaedificelis. Ille superaedifi-
sunt, licet diverso modo. Quia sicut Dominus dedit care dicitur, qui vel virtutes aedificat, vel si peccat,
unicuique nostrum, ad eum modum ego plantavi, id non ita tamen ut fundamentum destruat quod de- :

est evangelizavi, et acl fidem vos traxi ; Apollo vero struitur per criminalia nisi per aptam poenitentiam
,

rigavit, id est baptizavit, vosjam per me creden- deleantur. Destruitur etiam per venialia, quaa non
tes sed Dcus solus dedit incrementum bonorum
; solum ex necessitate habemus cum etiam
, justus
per Spiritum suum. Sequitur metaphoram plantata? seplies cadat in die (Prov. xxiv, 16). Sed per ea
arboris, quam alius rigat, aliusplantat, et [cui] Deus venialia, quae ex voluntate , et impcenitentes in eis
solus incrementum dat. Et quia solius Dei estincre- consentiendo admittimus. Ego quidem provide po-
mentum dare, itaque neque ille qui plantat estali- sui fundamentum. Videat autem unusquisque ves-
quid, quantum ad donum tidei, neque ille qui rigat, trum quomodo cedificet super hoc fundamentum
aliquidestinremittendispeccatis, sed Dcus totum est g arbitrio enim vestro jam per acceptam gratiara
qui solus dat incrementum fidei, et sequentisjustitiae. confortato relinquitur hoc opus.
Diceret abversarius : Licet ministri sint Dei, Notandum est quod superasdificare dicuntur hi
tamen diversi sunt in meritis, et merita credo ali- solum, quorum culpis non destruitur fundamen-
quid conferre mihi. Contra hoc Paulus : Licet alter tum. Qui enim destruit, potius dicenda est ever-
dignior, alter minus, tamea 95 quiplantat et qui sio peccati ,
quam supersedificatio. Videndum
rigat unum et indifferentes sunt in administrando, utique est vobis de superaedificatione, ne varietur.
solummodo donum Dei dispensant, quod nec au- Nam de fundamento securos vos reddo quia unum ,

geri potest, necminui, bonis malisve meritis eorum. est. Nemo enim potest fundare aliud fundamentum
Licet qui plantat et qui rigat indifferentes sint, in eo
quod sit prceter id quod positum est a me,
quod
quod ministri sunt tamen differunt,
Christi, in eo fundamentum, id est fides, est Christus Jesus. Fi-
quod unusquisque accipiet propriam mcrcedem, des enim tua de Christo (juxta Augustinum) Chri-
mensuratam sibi secundum suum laborem, id est stus est in corde tuo. Si quid enim aliud
praeter
pro modo quo in opere Dei laboravit. Plus enim fidem ponitur, eversio fundamenti non fundamen- ,

ei debetur, qui plus meretur. Et hoc bene ad in- tum est. Fundamentum quidem unum est, et aliud
tentionem. Ubi enim ostendit se magis aliis in fide
q esse nequit, sed superaedificationes sunt diversae
Corinthiorum promereri et de se gloriandum non
, quia alius aurum, aut argentum, alius fenum
vel
esse subditis dicit Longe minus in his qui minus
, : stipulam superaedificat. Quod ita ait Si quis au- :

merenlur gloriandum, et nihil penitus esse osten- tcm supercedificat supra hoc fundamentum, id est
r
dit. Revertamur ad litteram. V ere secundum fidem, aurum, argentum, lapides pretiosos
: per haac

proprium laborem accipiet mercedem nos enim tria, virtutes, sed discretae intelliguntur.
:
Vel ligna,
in vobis Deum plus aliis adjuvimus, et ideo plus fenum, stipulam, per haec tria discreta mala, quae
aliis remunerabimur, quod ita ait : Nos sumus ad- tamen fundamentum non destruant, accipiuntur.
jutores Dei, id est operarii ; et ut servi ministrando Haec autem omnia per ignem(sicutproxime subjun-
praeceptis Domini adjuvimus Deum in vobis, mini- get) probabuntur. Per aurum perfecta justitia,
ut
strando fidem ejus sicut ipse nobis disposuit. Vere eorum nihil penitus purgandum sit, qui utique per
Deum adjuvimus in vobis. Nam vos estis agricultura ignem transituri sunt non ut ibi aliqua acerbitate
;

Dei, id est cultus agri, a quibusjam eradicatae sunt detineantur, sed sicut purissimum aurum igni adhi-
spinae peccatorum. Estis, inquam, agricultura per bitum, 96 non solum nullum patitur detrimentum,
ablationem malorum, et estis cedificatio Dei, per sed per hoc majori nitore fit splendidius , sic per-
positionem virtutum, quia super fidem vestram Deus fecti, ignis utique laesionem
non sentiunt sed
jam alias virtutes aedificavit. Et quod estis agricul- D probabiliores agilitate virtutum ab hoc igne
facil-
,

tura et aedificatio Dei, hoc

per me. Ego enim est lime emergunt. Per argentum significantur
justi,
posui fundamentum, id est fidem super quam fun- in quibus tamen aliqua levia purganda
sunt quia ;

dantur aliae virtutes. Posui utique ut architectus, velut argentum in igne positum decoloratur
qui :

id est princeps tecti, quia et si alios coadjutores in color arte artificis post ignem redditur ; sic illi
vobis habui, ego tamen princeps ibi fui. irchite- ignem quidem patientur, sed leviter, quia levia
ctus dico sapiens, id est cum discretione singulis, commiserunt. Per lapides pretiosos signantur justi
quod capacitati eorum sufficere poterat, impertiens. licetpremantur aliquot venialibus magis tamen ;

Hoc autem feci secundum gratiam Dei : fundare adhaeserunt justitiae, et ideo patientur quidem in
enim vos in fide non possem, nisi operaretur me- igne magis his praedictis ; quemadmodum lapides
cum gratia Dei, ad quam habendam non praemisi pretiosi plus detrimenti per ignem sentiunt , quam
meritum, sed quce ex misericordia data est mihi. argentum. Pluraliter ideo lapides dixit quia in
hoc ;
Ego quod ad me pertinuit , sanum fundamentum gradu diversi erunt, et secundum diversitatem me-

Patrol. CLIII.
139 S. BRUNONIS CARTIIUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 140

ritorum sentient. Per bsec tria, genus perfectorum : A violavcrit tcmplum Dci, dispcrdetut Sed ut com-
per tria quae sequunlur, signanlur imperfecti. Per pungat eos, praemittit interrogationem hanc, di-
ligna accipiuntur hi qui in mundo quidem rema- cens : An nescitis quia vos estis templum Dei;
nent. Uxores, filios et possessiones habent ;
quos Deus autem sanctificat vos ut sitis sibi templum.
pensare oportet, quee uxoris sunt , et filiorum, et Et ita dico templum, quod spiritus Dei 9T omni
ideo plurimum laborare. Nec orationibus ecclesiae assiduitate habitat in vobis. Si quis autem violaverit
propter hoc quomodo deberent, possunt interesse. se templum Dei, deslruendo fundamentum fidei,
Hi tamen, quia non sic diligunt mundum, ut eum vel in se per criminalia , vel in auditoribus do-

Deo pra?ponant, salvabuntur quidem , scd tamen cendo falsa, illum utique disperdet Deus in eeter-

diu per ignem punientur ;

quemadmodum lignum num interitum. Et merilo qui violat, disperdetur.

longa materia est ignis, et multo spatio comburi- Nam templum Dei sanctum esi, et violari non de-
Per fenum signantur illi, qui aliquandiu qui-
tur. bet, quod templum vos estis. Et quia templum Dei
dem aftliguntur per ignem, sed velut fenum, quod eslis : propterea videte ne aliquis pseudodoctorum
cito in igne deficit, cito evadent. Per slipulam vero seducat vos per falsam doctrinam, vel nemo nos-

quae propter ariditatem citius feno comburitur , si- trum seducat seipsumdestruendo fundamentum fidei.

gnantur hi, quorum pcena compendiosa erit in tran- -g JSemo, inquam, seducat se ; sed si quis manens in-
situ lgnis. ter vos videiur sibi cssc sapiens in hoc s&culo, id

Si quisautem aedificat hoec vel hajc, opus uniuscu- cst de sseculari scientia, fiat stultus, id estcredat ct
jusrjuc, seusit aurum, seu lignum, vel quodcunque contiteatur se esse stuhum , ut sic mereatur esse
aliud, manifestum crit. Et boc probat. Nam dics vere sapiens : vere necesse est eum slultum fieri

Domini dcclarabit hoc opus. Diem Domini vocat ut fiat sapiens. Nam sapicntia hujus mundi stulti-

ab bora dissolutionis uniuscujusque usque ad judi- tia cst apud Deum. Et vere
apud Deum. stultilia est

cium. Ex quo enim anima separatur a corpore ,

Nam mundana sapienlia sic
scriptum est in Job de
dies Domini est in eo, quia nihil jam operari po- loquente Deo Sapientes mundi ego comprehen-
:

test praeter i-oluntatem Dei ; sed dum homo vivit dam, id est concludam in ipsa astutia eorum (Job.
dies hominis est, et non Dei ;
quia operatur homo \, 13), id est in eo in quo se magis astutos inlelli-
quod sibi placet, bonum vel malum, ex liberlate gunt, nec resistere poterunt. Et iterum de mundi sa-
Vere dies Domini, declarabit. Nam in igne
arbitrii. pientia scribitur in psalmo Dominus novit cogitatio-
:

revelabitur, id est palam fiet, opus ejus. Hunc nes (Psal. xcm, 11) sapienlium. Nostra translatio ha-
ignem continuum dicit sicut diem. In morte enim bet hominum, id est humaniter sapientium. Hoc no-
—
hominis xparatus est diabolus cum igne et torloribus — vit illis quoniam vanoz sunt.
de Quandoquidem ho-
^ minis sapientia probatur esse stullilia itaque nemo
Et si quid purgandum est, purgat per adhibi- :

tum ignem. Si vero nihil purgationis est opus (ut vestrum ultcrius glorietur inhominibus, id est inhis

in beato Martino) ipsa evasio ignis revelat bonita- doctoribus, de quibus propler humanam sapienliam
tem sui operis, ut in eo quem torquet non fuisse gloriamini. Probat non esse gloriandum in his, lum
aliquid sordis. Sed quia nondum plane potest hoc quia scrvi eorum sunt, qui eis proodicant, etiam
videri, in igne purgatorio singulis singulorum opera ipse idem. De re autem inferiori vel a^quali gloriari

revelabuntur. Vere opuscujusque revelabitur in igne. non licet, sed solummodo de majori se ; tum ideo,
Nam ignis ille probabit, quale sit opus uniuscujus- quia si de Pauloet Cepha non est gloriandum, multo
que, seu sit aurum, seu lignum, vel quodcunque sit. minus de illis carnalibus, quos constat longe esse
Vere ignis probabit singulorum opus. Nam est et inferiores istis. Unde ait : Non est gloriandum vobis
bonum opus et malum bonum utique. Si enim opus
; in hominibus ; nam omnia vestra sunt, id est ser-
alicujus, quod aedificavit super fundamentum man- vituti vestra) deputata ; sive etiam sit Paulus, sive
scrit illeesum, hic utique accipiet mercedem supe- Apollo, sive c&put eorum Cephas, id est Petrus, sive

rcedificati boni. Malum opus probabit ignis. Nam mundus vester est : servit enim vobis ; etsi minis-
si opus alicujus arserit, id est ardere posse in- trat necessaria, ct si aspera qu&elibet ad meritum
ventum fuerit, ut lignum, fenum, stipula, hic uti- Djustilia? vestrce inferat, sive vita vestra est. Nam ut
que patictur detrimcntum et aftligetur per vio- de male actis pocnitcamini, et post bencagendo pro-
lenliam ignis. Sed licet patialur detrimentum, ta- mereamini, praesens vila conceditur vobis, sive mors
men ipse salvus erit. Sic tamen dico salvum, quasi vestra est. Utile enim est amplecti mortem pro
per ignem transitururn. Prius enim quod dulce com- Chrislo, si se ingesserit; siveprxsentia, sive futura
mitlere fuit puniri oportet
,
per amaritudinem bona, vel mala. Veslra sunt vere haec prsedicta : nam
ignis. omnia vestra sunt, vos aulem solummodo Christi
Determinavit modo discretiones operum , quse estis, inquo solo gloriari debetis. Christus autem
non deslruunt fundamentum, dicens omncs salvan- est Dei, non quod Christus ab eo differat in sub-
dos, qui illud non destruunt nunc subjungit dc : stanlia, sed quia per mediantem Christum redu-
operibus his, quae destruunt fundamentum, et the- cimur ad Deum. Cephas, caput; Simon, obediens
saurizant aeternum inlerilum, dicens Si quis non : Barjonafilius columbx
,
dicitur. Quia autem hoc
destruit fundamentum salvabitur si quis autem
, ; nomen Cephas mutavit ei Deus, et vocavit Pc-
141 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD GOR. 142

tram ; inde consuetum est mutare nomina aposto- A ut ministros Christi , id est ut eos qui digni sunt
licorum. ministrare Christum et fidem ejus subditis ; existi-
met etiam nos ut dispensatorcs ministeriorum Dei.
CAPUTIV.
Dispensamus enim ecclesiastica officia, hunc pre-
« Sic nos existimet homo ut ministros Chrisli, sbyterum, alium diaconum consecrando. Yeldispen-
« et dispensatores ministeriorum [mysteriorum] satores mysteriorum, id est secretorum Dei : scimus
« Dei. Hic jam quseritur inter dispensatores, ut fi- enim et loquimur tidelibus consilia Dei. Propterea
« delis quis inveniatur? Mihi autem pro minimo est dico, sicnos existimet homo quia hic, id est inhac
;
« ut a vobis judicer, aut ab Sed neque humano die. Ecclesia Corinthiorum jam, id est anle opportunum
« meipsumjudico. Nihil enimmihi conscius sum, sed tempus judicii. In hoc enim mundo quia occulta
« non in hoc justificatus sum. Qui autem judicat sunt opera, judicare non licet. Vel hic, id est hac
« me, Dominus est. Itaque nolite ante tempus ju- occasione qua dixi nos debere exstimari ministros
« dicare, quoadusque veniat Dominus, qui et illu- et dispensatores propterea jam quceritur inter di-
;

« minabit abscondita tenebrarum, et manifestabit spensatores, quis eorum inveniatur ut fidelh, idest
« consilia cordium , et tunc laus erit unicuique a perfectus ; et cujus justitia conferat discretum ali-
« Deo. Haec autem, fratres, transfiguravi in me, et
•p quid baptizatis suis. Ut fidelis dictum est : sicut
« Apollo, propter vos : ut in nobis discatis, ne supra ibi, « habitu inventus ut homo (Phil. n, 7). » Sed
« quam scriptum est , unus adversus alterum quidquid alii dispensatores sentiant, ego tamen hoc
« enim te discernit ?
[aliumj infletur pro alio. Quis respondeo : Quia mihiprominimo est et parvipendo,
« Quid autem habes quod non accepisti ? Si autem ut a vobis judicer, id est ut vos me condemnetis ;

« accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis ? Jam aut ut judicer ab humano die, id est ab homine, qui
« saturati estis, jam divites facti estis. Sine nobis etiam propter subtilitatem ingenii dies dicatur. Vos
« regnatis. Et utinam regnelis, ut et nos vobiscum me nescitis judicare, sed neque ego ipse judico, id
« regnemus. Puto enim quod Deus nos apostolos est, reprehendo meipsum in aliquo ; ideo quia nihil
« novissimos ostendit, tanquam morti destinatos ; conscius sum mihi, et sicut scientia mea non invenit
« quia spectaculum facli sumus mundo, et angelis, quid judicet ; multo minus vos qui occulta con-
« et hominibus. Nos stulti propter Christum, vos scientiae scrutari non potestis. Sed licet conscientia
« autem prudentes in Christo; nos infirmi, vos 98 mea nullius accusetme ; tamen non in hocjustifica-
« autem fortes vos nobiles, nos autem ignobiles.
;
tus sum, quia fortasse quaedam aestimo bona, quse
« Usque in hanc boram, et esurimus, et sitimus, de radice male pullulant. Nec homo, nec ipsa con-
« et nudi sumus, et colaphis caedimur, et instabiles scientia mea judicare me potest ; sed ille qui judi-
« sumus, et laboramus operantes manibus nostris. c C at, id est, qui judicandi me potestatem habet, Do
« Maledicimur, benedicimus
persecutionem pa-
et ; minus est, et praeter eum nemo hoc potest. Et
« timur, et sustinemus
blasphemamur, et obsecra- ; quando quidem Deus solus judicare potest, homo
« mus tanquam purgamenta huju mundi facti
:
vero non, quia nec seipsum satis intelligit. Itaque
« sumus omnium peripsema usque adhuc. Non ut nolite judicare me, vel alium ante tempus, id est,
« confundarn vos haec scribo, sed ut filios meos nunc cum adhuc occulta latent, quoadusque veniat
« charissimos moneo. Nam si decem millia paeda- Dominus ad judicium qui utique veniet, et illumi- :

« gogorum habeatis in Christo , sed non multos nabit, id est palam faciet, abscondita tenebrarum,
« palres. Nam in Christo Jesu per Evangelium ego id est peccatorum, quia inter peccata qusedam la-
« vos genui. Rogo ergo vos, fratres, imitatores mei tent absconsa. Qui etiam manifestabit consilia cor-
« estote sicut et ego Christi. Ideo misi ad vos Ti- dium, id est opera bona, quae ex consilio et delibe-
« motheum ,
qui est tilius meus charissimus et ratione recti cordis facta sunt, et tunc in adventu
« fidelis in Domino; qui vos commonefaciat vias illo unicuique qui ex consilio cordis recte egit, erit
« meas, quae sunt in Christo Jesu, sicut ubique in laus a Domino.
« omni Ecclesia doceo. Tanquam non venturus sim Quod supra ait Corinthios dicere Ego sumTauli,
:

« ad vos, sic inflati sunt quidam. Veniam autem D ego sum Apollo, exponit hic quomodo figurative
« ad vos cito, si Dominus voluerit : et cognoscam hoc dixerit, significando illos de quibus gloria-
« non sermonem eorum qui intlati sunt, sed virtu- bantur per nomen suum, et per Apollo quod
« lem. Non enim in sermone estregnum Dei, sed in ulique fecit in exemplum humilitatis. Unde sic ait :

« virtute. Quid vultis ? In virga veniam ad vos, an

in charitate et spiritu
Quod supra posui vos dicere, ego sum Apollo, OO
« mansuetudinis ? »
ego Pauli, non ideo sic feci quod de nobis gloria-
remini ; sed, o fratres, ego transfiguravi, id est
EXPOSITIO.
transtuli, hoec inme, figurative loquens, dum nomina
Quia modo adeo se humiliaverat Paulus, dicens, nostra illis pseudo attribuebam. ILec utique trans-
et Apollo vestri sunt, ne proplerea intlarentur Co- me et in Apollo, et hoc propter vos insi-
figuravi in
rinlhii, dicit se esse magnae dignitatis, quia mini- nuandos, ut vos discatis in nobis, ne unus infletur
stros Christi, etc. Littera sic jungitur, licet praemi- adversus alterum pro se facto alio, id est digniori
serim ego Paulus Apollo vestri sumus tamen sic
et : quam alter sit per meritura sui baptizatoris. Vel
nos existimet homo quicunque est inter Corinthios, pro alio, id est pro justiori doctore quem habuit.
 143 S. BRUNOXIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 144

Ne quod supra. Scriptum est

inflemini dico, agentes A novissimi sumus : nam destinati morti ; nam specta-
superius, ut qui gloriatur, non in merito hominis, culum mundo. Et caetera similiter exponantur, sed
sed iu Domino glorielur non debes inflari adversus ; ironice.Nos stulti, vos prudentes vos fortes, nos ;

alterum quis enim est qui te discernit ab alio,

: debiles hic eadem ironia. Nec solum praemissa
;

sciens merila singulorum"? Stultus utique est, qui mala patimur, scd a principio proedicalionis nostrae
te discernere proesumit. Iterum non debes inflari usquein hanc horam et esurimus et sitimus ; et nudi
,

quia quid liabei tu ab illo doctore de quo gloriaris sumtts, ct colaphis ccedimur ,et insiabilcs sumus, de
quod non accepisti a me ? Magis ulique a me ac- loco ad locum fugati ; et laboramus operanles mani-
cepisti, quia fidem, quam ab illo. Iterum non debes bus nosfris, unde victum habeamus. Maledicimur ab
inflari ;
quia si acccpisti a me, quid de alio gloriaris impiis, et nosbenedicimus illos. Patimur persecutio-
quasi non acceperis a mequod ab illo ? magis utique nem, lOO et sustinemus alacriter. Blasphema-
a me. Yel aliter : Noli inftari quia quis est qui te mur, et ohsecramus impios, ne blasphement, vel
discernit a massa perditorum in Adam, ut faciat te Deum, ul ignoscat blasphemantibus. Et adeo saeviunt
vas in honorem nisi Deus solus? Nemo ulique, in nos, quod facii sumus tanquam purgamenta hu-

iterum ne infleris ;
quia quid habes lu boni ab ali- jusmundi. Videtur enim illis quod mundus de nobis
quo, quod non accepisti a Deo? Deus totius boni t> polluatur, et per interitum nostrum purgetur. Facti
est largitor. Iterum non debes inflari ;
quia si tu sumus utique peripsema, id est purgatio omnium
accepisti aliquid a Deo, quid gloriaris inde, ascri- quia jam omnes purgarentur si non essemus, sed de
bens hoc merito hominis, quasi non acceperis illud nobis polluuntur. Peripsema dicilur purgamentum
a Deo ? Dico ne gloriemini, sed male dico ;
quia vos pomi, vel spuma ferri secundum Ambrosium ; tales

merito debetis gloriari : jam enim estis saturati, id facti sumus a principio mundi usque adhuc.

est satis habetis bona in vobis jam etiam facti estis

;
Quia aspere locutus fuerat Corinthiis, incipit eis

diviles, habentes quod dividatis singulis ; etiam iterum blandiri, dicens : Licet ironice dixerim vos
regnatis, id est vos ipsos bene regitis sine nobis. prudentes, fortes et nobiles, tamcn non scribo hcec

Haec omnia ironice, sed amodo serio. Regnaiis dico ut confundam vos, et erubescere faciam ; sed moneo
(et utinam in xerilaie regnctis). Hoc enim cuperem, vos,nunc blande, nunc aspere, ut meos charissimos
ut regimine nostro non indigeretis ; ita regnelis ut Vere (ilios, nam si habeatis decem millia
filios.

et nos regnemus vobiscum, in regno id est ut vos pcedagogorum, id est magistrorum (etiam fidelium
illo Mallem certe
dignitate vitae nos praecederetis. tamen non habetis multos patres, secun- in Christo),
vos praeire, et me sequi, quam converso quia de vere non multos, nam me solum. Ego ;
dum fidem :

me certior sum quam de vobis. Iterum ironice Vos mim genui vos in Christo Jesu per Evangelium : ,

utique regnatis, nos minime quia puto quod vos ^ meum. Et quando quidem ego pater, vos filii. Ergo
;

equidem putatis hoc scilicet quod Deus ostendit

: rogovos, fratres, estote mei iniitatorcs,ulfi\'iiria.[ris.
nos novissimos, id estdeteriores et nullius dignitatis Ideo enim quia filii estis, et ut imitatores sitis :

apostolos. Nos dico tanquam destinatos morti, id est misi ad vos Timotheum, qui est fdius meus charis-
quia adeo aftligimur pro Christo, ut solummodo ad simus et fidelisin Domino, et huic acquiescite. Misi
mortem nati videamur propterea vobis in mundo ideout sit qui vos commonefaciat vias meas, ut sicut
:

tlorentibus, conlemptui sumus. Ideo etiam quia ego, sic et vos, in omni justitia ambuletis quce viae :

spectaculum facti sumus huic mundo : conveniunt sunt insislendae, quia sunt in Christo Jesu, etomnis
enim omnes ad oppressionem nostri, et mala nostra Ecclesia sequitur eas. Quod ita ait : Sicut ego

ludus est eorum. Huic mundo dico : nam et angelis doceo ubique, nec passim in agris, sed in omni Ec-
malis, qui gaudent de aftlictione noslri, et homi- clesia. Per hunc Timolheum dicitur Apostolus
nibus. Et ideo nos reputamur stulti ; sed hanc misisse hanc Epistolam Corinlhiis : locutus est su-
stultitiam bonumessetimilari ; ([uidi propter Christum perius de baptizaloribus illis, et salis probavit non
nos stulti, vos autem prudentes in Christo : quod unum pra'ferendum esse alteri. Causatus est eliam
utique nec estis, nec esse debetis. Nos infinni et illos de mundina sapientia, quod nimiae laudis esset
imbecilles mundo, vos autem fortes et de potentia D apud illos, et de contemptu suo; nunc autem transit
mundi gloriantes. Vos nobiles, nos autem ignobiles ad illud, de fornicalore quodam, qui novercam
Vel aliler, ut sine ironia legatur : Vellem nos suam duxerat uxorern : quem ipsi nec a commu-
regnare vobiscum. Nam certus sum quod revera nione Ecclesiae sejunxerant, nec de peccato fratris
rcgnabimus : puto enim, et hoc utiquc confido quod condoluerant, sed potius inflabantur inde dicentes :

Deus ostendit nos novissimos apostolos, id est simi- Quod si a bono baptizalus esset, nunquam in tan-

les novissimis, id est Enoch et Eliae ;

quia tanta tam peccali foveam rueret, quemadmodum appa-
patimur modo in principio Ecclesiae, quanta illi rebat, in quibus ne similiter peccarent, operabatur
passuri sunt ab Antichristo in fine. Unde idem Pau- justitia baptizatoris. Liltera sic jungitur : Ego sol-

lus ait : « Nos sumus in quos fines saeculorum deve- licitus de vobis ut pater de filiis, mitto ad vos Ti-

nerunt (I Cor. x, U). n Quare etiam Nero dictus est molheum ; sed quidam de vobis sunt inflati ; et for-

Antichristus, quia quemadmodum iste Enoch et tasse propter superbiam suam non eum audituri,

Eliam, sic ille Petrum et Paulum interfecit. Vere ideo de superbia hic tangit eos, ut in omni humi-
 145 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 146

litate inveniat eos obedisse Timolheo. Inflati utique A « idolis serviens, aut maledicus, aut ebriosus, aut
estis tanquamegonon sim venturus ad vos, nec
: sic « rapax : cum hujusmodi nec cibum sumere. Quid
adventum meum reveremini, quem utique vereri « enim mihi est \non habet est] de his qui foris sunt

vos oportet, nisi vos ipsos correxerilis. Fortasse cre- « judicare ? Nonne de his qui intus sunt vos judica-

ditis me non venturum, quia modo milto Timo- a tis ? Nam eos qui foris sunt Deus judicabit. Au-
theum; sed scitote quia cito veniam ad vos quod : « ferte malum ex vobis ipsis. »

tamen juris non est, et ideo determino, si Dominus

EXPOSITIO.
voluerit, cujus voluntali contraire non licet. Yeniam
utique et tunc cognoscam, id est approbabo juxta Utique veniendum est ad vos in virga, quoniam
illud : Dominus qui sunt ejus (7/ Tim. n,
« Novit auditur inter vos esse fornicatio. Auditur utique

19). » Cognoscam utique non sermonem eorum, id

omnino, id est secundum infamiam omnium : de
est non curialitalem et artificium sermonis, cui quo, quia omnes infamant vos (fama etiam hoc at-

adhaerent hi qui per hujusmodi sermonem inflati tulit ad me) non est exspectandus accusator. Nec

sunt ; sed cognoscam et laudabo in vobis virtutem, quae patienda sit, sed talis fornicatio, qualis nec

id est humilitatem. patientiam, etc. Haec enim lau- auditur intcr gentes. id est iuter gentiles primae ge-

dari debent, non sublimitas sermonis ideo cogno- : -n nilurae adhuc adhserentes. Auditur ita ut aliquis de

scam virtutem et non sermonem quoniam non in ;

vobis habeatuxorempatris sui, idest novercam suam
sermone hujus mundi est, id est acquiritur regnum duxerit uxorem. Dicerent illi Quid ad nos ? Mul- :

Dei, sed in virtute integrge fidei et boni operis. Et tum ait Paulus ;
quia enim frater peccavit, vos inde

quod duo vobis proposui sermonem, quem reprobo; inflati estis superbientes, quasi melius illo per ba-
virlutem, quam approbo Quid vultis, id est quid :
ptismum justificati; quia non similiter corruistis.
horum eligilis? veniam ad vos in virga, id est in Nec solum inflati, sed etiam nec habuistis luctum
asperitate correctionis an veniam ad vos in cha- ;
condolendo casui fratris, magis, id est quod eli-
ritate, id est in lenitate ? Et adeo quocl in spiritu gendum esset vobis non inflari. Nec hoc curae ha-
mansuetudinis, id est quasi assuetus manui et gau- buistis, ut tollatur de medio vestrum, id est ut a

dens deservire vobis? Si in sermone invenero, ve- communione Ecclesia? separetis eum, quihoc opus
niam in virga ; si in virtute, veniam in spirilu chari- fecit qui uxorem patris sibi illicite usurpavit vos
:

tatis. Videtur ubi ait. in virga an in chantate, per praesentes non tulistis eum de medio vestrum, sed

hoc innuere, quasi correctio hon sit ex charitate, egoabsens utique corpore,pra?sens autem spiritu, id
si aspera est quod utique falsum est
;
sed : lOl est auctoritate apostolica (dicunt etiam sancti, quod

dicit hoc sccundum infirmitatem eorum, qui totum Spiritus sanctus nota fecerat ei etiam absentium fa-

judicabant esse ex ira, quocl voluntati carnis con-

C clai ;
prtesens utique spmiu jam judicavi, id est con
traibat. demnavi eum, ut siprwsens tierem corpore eum :

dico qui sic opcratus est cum uxore patris judicavi

CAPUT V.
utique : et hoc sciatis m*3 fecisse in nomine Domini
« Omnino auditur inter vos fornicatio, et talis for- nostri Jesu Christi, ne dicatis quod repulsio ejus de-
« nicatio, qualis nec inter gentes, ita ut uxorem pa- trimentum sit Ecclesiae Christi, qui potius iu hoc
« tris sui aliquis habeat. Et vos inflali estis : et honorantur, quam Ecclesia ejus minoretur, quae uti-

« non magis luctum habuistis, ut tollatur de medio que veneno hujus mali iuticeretur, si non hic repel-
« vestrum, qui hoc opus fecit. Ego quidem absens latur. Judicavi utique vobis congregatis tradere hunc
« corpore (Coloss. n, o), pra?sens autem spiritu, Satance. Vel illud, in nomine Domini, adsequentem
« jam judicavi ut praesens eum qui sic operatus est, litteram respicit, sic : Hoc, inquam, de eo judicavi,
« in nomine Domini nostri Jesu Christi, congrega- ut vobis congregatis in nomiae Domini Jesu Christi,
« tis vobis et meo spiritu, cum virtute Domini Jesu, et prajsente meo Spiritu, id est auctoritate mea vobis
« tradere hujusmodi hominem Satanae in interitum cooperante.
« carnis, ut spiritus salvus sit in die Domini nostri Quid inde diceret impius, si spiritus tuus nobis-
« Jesu Christi. Non est bona gloriatio vestra. « Ne- D cu:n multum utique, ait Paulus. Nam Spiritu
s it?

« scitis, quia modicum fennenluin totam massam meo dico manente cum virtute Domini Jesu quia ;

« corrumpit? » (Galat. v, 9.) Expurgate vetus fer- virtus Dei mihi, et per me vobis cooperabitur. Ju-
« mentum, ut sitis nova conspersio, sicut estis azy- dicavi, inquam, oportere vos tradere eum qui hu-
« mi. Elenim pascha nostrum immolatus est Chri- jusmodi est, Salana?. Tradere Satanse dicit excom-
« stus. Itaque epulemur, non in fermento veteri, municare. Quemadmodum enim diabolus omne jus
« neque in fermento malitiae et nequithe, sed in azy- habet in hominem priusquam per fidem justiticetur,
« mis sinceritatis et veritatis. Scripsi vobis in epi- sic postquam pro culpa a 'J. OS sacramentis Eccle-
« stola : Ne commisceamini fornicariis ; non utique siie, quibus armis contra Satanam muniti sumus,
« fornicariis liujus mundi, aut avaris, aut rapacibus, separalur, exinde sub jugo Satanoe religatur; quia
« aut idolis servientibus : alioquiu debueratis de nec per se resistere potest, nec fortasse vult, el ab
« hoc mundo exiisse. Nunc autem scripsi vobis auxilio Dei penitus destituitur. Tradere dico Satanaj
« non commisceri. Sed is qui [si quis) frater nomi- in interitum carnis, id est ad hoc, ut caro ejus, quae
« natur inter vos, est fornicator, aut avarus, aut in peccalo jucundala cst, sensim intereat afflictione
147 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 148

morborum. Diabolus enimpostquam videt hominemA agni immolationem de .Egyptiaca scrvitute liberati,
sine Deo, debilitalum, libere aggreditur eum, etper transeunt ad terram repromissionis. Hoc enim fe-
varios morbos vexat carnem ejus. Quod ideo Deus stum immolationis agni paschae dicitur apud eos ;

patilur, ut homo videns se, postquam a Deo reces- pascha apud Graecos, transitus apud nos. Ille utique
sit, per tot morbos angustiatum, confiteatur pecca- agnus verum Agnum in quo macula non fuit, Cbri-
tum, et poenitendo revertatur ad Deum,w/ spiritus stum significavit, per cujus sanguinem effusum li-
ejus salrus sit. Vel ita : Tradere Satanae in interitum; niunlur mentes noslrae, et sic hberamur a plaga
quia postquam non protegitur sacramentisEcclesiae, percutientis angeli ; ad esum cujus agni quolidie
de malo quotidie praecipitatur in pejus : qui inter- convenit Ecclesia, per hoc transitura ad verita-
itus anima? est, carnis, id cst per carnem cui con- tem rei, qua nunc utitur sub specie panis et

sentit male suadenti. Nec ideo tradere ut perpetuo vini, quorum licet species maneat, credimus
pereat, sed ut, dum mole peccatorum premitur, tamen revera transire in veram substantiam cor-
condolens de peccatis pceniteat, et sic spiritus ejus poris et sanguinis Christi : per haec transituri in

salvus sit in die, id est in illuminatione Domini no- seternitatem. Epulemur dico non manenles 103
stri Jesu Christi. Tunc enim Christus illuminat in vetcri fermento, sed neque in fermento malitice
eum, cum pcenitendi desiderio fervescit. Quod uti- -g in nobismetipsis habiloe ; nec in fermento nequitiar,
que videndum est Ecclesiae praelatis, utea intentione ut ne quid agamus contra proximum, sed manenles
reos excommunicent qua Paulus, scilicet, ut spiritus in axymis, id est humihtate, sinceritaiis, id est
eorum Quandoquidem luctum non ha-
salventur. puritatis conservatae in nobis, et veritatis ne fraude-
buistis, nec eum de medio vestrum tulistis, inde ap- mus proximum. Paulus jam ante de vitanda forni-
paret quod gloriatio vestra non est bona. Malum est catione scripserat sed dicta ejus, male
Corinthiis ;

enimeumdejuslitiagloriari, qui et salutem proximi interpretantes, existimabant quod de gentibus vi-

negligit, et se morbo ejus inticit. Vere non bene tandis, cum fornicarentur, praeciperet. Nunc autem

gloriamini, quia an nescitis vos quod modicum fru- per hoc quod jam de hoc crimine scripscrat illis,
mentum si fuerit acidum totim pastae massam cor- eos reprehendit, et quomodo scripluram quam mi-
rumpit factam acidam ? Sic et iste serat intelligere (modicum quid
deberent, insinuat, dicens Jure :

secundum numerum Ecclesiae) corrumpit totam Ec- utique arguo vos de hoc, quod non tulistis fornica-
clesiam, factam ream ex cohabitatione hujus cui torem illum de medio vestrum. Ego enim scripsi
participavit. Quandoquidem fermenlum hoc Eccle- foMs inEpistola jammissa, quod noncommisccamini
siae massam corrumpit, ergo auferendo hunc et fornicariis non utique praecipiens hoc dc fornica- ,

omne malum de medio vestrum expurgate fermen- riis hujus mundi, id est de gentibus qui non Deum
^
sed mundum sequuntur. Scripsi etiam vobis ne
1

tum, id est inflationem vestram. Et si quod aliud

scilicet peccatumest expellendum. Fermentum dico cummisceamini autavaris, aut rapacibus, autser-
vetus. Nisi enim vos purgaveritis, estis membra ve- vientibusidolis, id est bis qui vel ad culluram idoli
leris hominis. Expurgate itaque, ut sitis conspcrsio. redeunt, vel qui idolis immolata sub veneratione
Farina per aquam conglutinata sine fermento dici- idoli comedunt. Vere non de fornicariis gcntilium
tur conspersio. Humanitas autem nostra quae perse hoc prohibui : alioquin enim, id est si aliler agens,

sterilis est et arida, per farinam siccam accipitur, de gentilibus vitandis hoc praeceptum darem jam ;

quae rore Spirilus sancli inbaptismo conglutinatur, ut si obedire velletis, debueratis cxisse de hocmundo,
ariditate depulsa, fructum faciat; quemadmodum id est melius esset vobis mori negligendo quoecun-
farina per aquam copulatur, ut utilitatem habeat. que mundus habet, quam propter timorem aliter
Sitis, inquam. conspersio nova, id est facti membra agcntes communicetis fornicariis : olim scripsi, male
novi Adte, scilicet Christiqui vosperSpiritumsanclum intellexistis, nunc delermino vobis quod scri-
sed
renovavit. Nunc estote nova conspersio sicut prius psi non debere vos commisceri cum ejusmodi. Quod
in baptismo fuistis aztjmi, id est sine fermento totius sic intelligendum cst : Siis quifrater est infide, no-
peccati. Bonum est enim sic vos modo per
minatur fornicator, aut avarus, aut serviens idolis
pccni-
tentiam (quae est alter baptismus) purgari, sicutD cultu, vel comcdcndo idolothytum sub veneratione,
prius per baptismum purgati fuistis. AzymusGracce, aul maledicus, aut ebriosus,, id estconsuetus dctrac-
sine fermento dicitur Latine. Zymus est fermentum tioni et ebrictati, aui rapax nominatur cum illo qui

a sine, ut ibi acephali, id esl sinecapite. Vos ulique est ejusmodi, ut omnem communionem excludam :

expurgare debetis etenim Christus immolatus est

: quod levius videtur prohibco scilicet nec cibum su-
in ara crucis quod Christusest nostrum pascha, id
: mere. Notat beatus Auguslinus in co ubi ait : si

de morte ad vitam, decorruplione

est nosler transitus nominatur et non dixit si est, hoc intellcxisse Apo-
ad incorruptionem per quem nunc tandem nos pur- stolum ;
quia si frater e?t criminis reus, et latet
;

gare possumus, qui prius sub jugo diaboli vincti, culpa ejus, non debet cxcommunicari. De incertis
non poteramus. enim non est habendum judicium, sed de crimine
Hic mittit nos ad historiam ubi filii Isracl, ut a quod manifestalum et comprobatum est; etideo di-
plaga .Egypti liberarentur, sanguine immolati agni xil nominatur. De hoc utique non judicandus cst
postes linire jubentur (Exod. xn, ') : post cujus reus. Vcre dc fratribus dcbcmus judicare nam :
149 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. I AD GOR. 150

quid mihi, id est quid ad me pertinet et ad Eccle- A. EXPOSITIO.

siam de liis qui foris sunt, id est, de gentilibus ju-
dicare? nihil utique. Et quod de his qui exlra Ec- Hac occasione, quia de judiciis inccepit, transit,
clesiam sunt judicare non licet, nonne vosjudicatis, ut mala ex judiciis provenientia corrigat in Corin-
id est judicare debetis, cle his qui intus sunt, in Ec- thiis. Si quis enim eorum auferret quidquam alteri,

clesia. Vere de his qui inlus sunt, judicatis tantum. non ille patienter hoc tolerabat, sed impatiens fra-

Natn eos qui foris sunt, id est gentiles, Deus judi- trem ad causam compellebat, nec coram ecclesiasti-
cabit, et ad vos nihil perlinet de illis. Quandoqui- cis judicibus, sed spretis illis, coram saecularibus
dem de fidelibus judicandum est vobis : igitur au- fraudem etiam faciebat fratri, dando munus judiei
ferte malum fornicatoris fratris ex vobis, quod nisi ad oppressionem fratris. Liltera sic jungitur Judi- :

auferatis : jam ipsis, id est, jam culpa ejusdem cri- care quidem vobis licet de fratribus, sed non eo mo-
minis vos contaminalis. do quo intemperanter audetis apud iniquos. Velita :

Auferre malum ex vobis, bonum est. Sed quare au-

CAPUT VI. det aliquis vestrum. Ubi ait, audet, notat esse pec-

« Audet aliquis vestrum habens negotium adver- catum hujusmodi ausum. Cur, inquam, audet ali-
sus alterum, judicari apud non apud °! uis veslrum habens negotium, id est querelam de
iniquos, et B
« sanctos? Annescitis, quoniam sancti de hoc mun- saecularibus rebus adversus alterum fratrem, judi-
« do judicabunt? Et si in vobis judicabilur mundus, care, id est inire judicium cum fratre, apud iniquos

« indigni estis qui de minimis judicetis. Nescitis judices,id est saeculares, et non apud sanctos, id est
« quoniam angelos judicabimus, quanto magis sae- fideles Ecclesiae judices ?

« cularia? Saecularia igitur judicia si habueritis, Dicerent illi :Timemus inquietare sanctos ab ora-
« contemptibiles [contendibiles] qui sunt in Eccle- tionibus suis. Non utique (ait Paulus), quia an ne-
« sia, illos constituite ad judicandum. Ad verecun- scitis vos, quod sanctim futuro judicio judicabunt
« diam vestram dico. Sic non est inter vos sapiens de hoc mundo ? Et si in vobis, id est in comparatione
« quisquam, quipossit judicare inter fratrem suum ? vestri judicabitur hic mundus in ultimo judicio, an
•< sed frater cum fratre judicio contendit : et hoc eslis indigni qui hic judiceiis de minimis ad com-
« apud infideles ? Jam quidem omnino delictum est parationem futurorum, scilicet de temporalibus Ec-
« in vobis,quod judicia habetis inter vos. Quare clesiae rcbus? Et sicut homines , sic eliam dsemones
« non magis injuriam accipitis ? Quare non magis in similitudine nostra judicabuntur ;
quia an nesci-
» fraudem patimini ? Sed vos magis injuriam facitis tis vos, quia apostatas angelosjudicabimus, compa-
« et fraudatis, et hoc fratribus. An nescitis, quia _ ratione veslri. Quod si &ngQlos,'quanto magis soecu-
« iniqui regnum Dei non possidebunt ? Nolite errare: laria licet judicare? Homines judicabuntur mali in
« neque fornicarii, neque idolis servientes, neque» cornparalione bonorum, quia cum ejusdem condi-
« adulleri, neque molles, neque masculorum con- lionis fu-:rint, nec idem cum bonis operati sint, haec
« cubitores , neque fures neque avari neque
, , sola comparatio sententia damnationis eorum est.
» JLO^ebriosi, neque maledici, neque rapacesre- Daemones duplici modo in similitudine justorum
« gnum Dei possidebunt. Et hsec quidem [aliquando] damnabuntur, tum quia firmiores naturae quam ho-
<•
fuistis : sed abluti estis, sed sanctiiicati estis, sed mo creati sunt, nec in bono perstiterunt ; tum quia
« justificati estis, in nomine
Domini nostri Jesu semper invident justis, nec eos superare queunt. Pro
« Christi, et in spiritu Dei nostri. Omniamihi licent, hujus pugnae victoria justi damnabunt malos ange-
« sednonomniaexpediunt.Omnia mihi licent,sedego los. Nunc iterum ironice reprehendit eos de hoc,
« sub nuilius redigarpotestate. Esca ventri et venter quod insipientes constituebant judices : qua de re
« escis Deus autem ethuncet hanc destruet. Corpus
: fiebat, ut causae Ecclesiarum transferrentur ad sae-
« autem non fornicationi, sed Domino, et Dominus culares. Quandoquidem (sicut probatum est) Eccle-
« corpori. Deus vero et Dominum suscitavit et nos sia judicare debet inter fratres : igitur si habueritis
« suscitabit per virtutem suam. Nescitis quoniam smciilaria judicia, id est lites inter vos pro tempo-
« corpora vestra membra sunt Christi? Tollens ergo L) ralibus rebus. Per illud notat melius esse, si non ha
o membra Christi, faciam membra meretricis ? Ab- berent hujusmodi judicia. Si, inquam, habueritis
« sit. An nescitis quoniam qui adhaeret meretrici hiiec judicia, constituite illos ad judicandum, idest
« unum corpus eflicitur? « Erunt enim (inquit) duo praeficite vobisillosin judices, qui sunt contemptibi-
« in carne una (Gen. n, 24 : Ephes. v, 31 ; Matth. leSf id est insipientiores, in Ecclesia. Et hoc ironice
« xix, 5. » Qui aulem adhaeret Deo, unus spiritus est. dicit,quia sic eos facere sciebat. Et hoc quo 1 d\co,con-
« Fugite fornicationem. Omneenim peccatum quod- temptibiles constiluite adjudicandum, hoc
dico ad
« cunque fecerit homo, extra corpus est. Qui autem vestram verecundiam, non praecipiendout facialissed
« fornicatur, in corpus suum peccat. An nescitis memorando quod facitis, ut verecundiam habeatis.
« quoniam « membra vestra lemplum sunt (// Cor. Nam cum ita facitis an sic, id est, adeo insipientes
« vi, 16). » Spiritus sancli, qui in vobis est, quem fncti estis ;
quodnonest intervos quisquam sapiens
« habetis a Deo, et non estis veslri 9 « Empti enim 105 qui possit judicare interfratrem etfratrem?
« estis pretio magno (/ Petr. i, 18), » glorificate et sed quia adeo omnes desipuistis : ideo frater con-
« portate Deum in corpore vestro. » tendit cum fratre, judicio, id est, per causam. Nec
loi S. BRUNONIS CARTIIUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 132

malum contentionis sufficit : sed etiam hoc fit apud A nem fratris. Nec solum h.nec licita dimiltenda sunt,
infideles judices, penuria ecclesiasticorum judicum. sed etiam necessaria corporibus, pro quibus simi-
Quo quidem ex judicio hoc malum evenit : quod liter non debet frater inquietari, ut pro esca, quae
contenditis vicissim, et jura Ecclesiae ad infideles utique paratur ventri, et vcnter sustentatur cscis.
refertis. Jam certe propterea omnino, id est, sicut Sed licet adeo neccssaria sit, tamen non est litigan-
omnibus patet, delictum est in vobis. De hoc quod dum pro hac : quia Deus et hunc ventrem et has
judicia habetis inter vos. Melius enim esset non re- escas destruet. Pro his temporalibus ,
quia cito

clamare sua, quam ex reclamatione tot mala pro- transeunt, nec damnant animam non repetita, ne
venire Ecclesise. Et quia delictum est inter vos fieri curetis habere judicium , sed fornicationem illam
judicia, quare nonmagis accipitis, idesl, sinerecla- non patimini indemnatam. Quod sic jungitur. Esca
matione toleratis, injuriam ejus qui vestra tollit debetur ventri, sed corpus non debetur fornicationi
aperte? Et quare non magis patimini fraudem, id sed Domino servire debet per omnia et Dominus :

est occultum damnum fratris circumventione fa- debetur corpori ibi servienti : quia cum per se nu-
ctum, quam de reclamatione vestra sic vilescat Ec- dum sit, veslit eum Deus ornamento virtutum si

clesia? Bonum esset vos pati injuriam a fratre illa- servierit Domino. Vere Dominus bene faciet cor-
tam, quia non solum non patimini, sed etiam vos -p pori nam Dominus suscitabit nos in incorruptio-
facitis ei injuriam, re auferendo sua. Et etiam fraa- nem : sed hujus rei probationem praemiltit diccns.

datis, id est, occulte judicem prsevenitis munere ve- Vere Deus suscilabit nos : nam ipse suscitavit jam
stro ad oppositionem [oppressionem] fratris : et hoc '5. 06 Dominum Jesum,m quo carnem noslram sus-
totum facitis non extraneis,s?d fratribus, quos sup- citavit : et hoc in nobis perficiet. Et si quaeris quo-
portare deberetis. Et hoc facientes fratribus inique modo suscitet ? scito quia per virtutem suam. IIoc
agitis. Sed an nescitisxos, quia iniquinon possidc- dicit ad comprimendum Corinthios, qui de resur-
bunt rcgnum Dei? Propterea ne a regno Dei alieni rectione dubitabant quod in sequentibus declara- :

sitis, nolite errare fraudando et injuriando fratri- bitur. causam quare corpus dcbeatur Deo
Dixit :

bus. Vere iniqui non possidebunt :namncque forni- subdit causam quare non debealur fornicationi, di-
carii, neque qui scrviunt idolis ,neque adulteri,neque cens Corpus non est subdendum fomicationi
: :

molles qui patiuntur, neque concubitores masculo- quia an nescitis vos quoniam non solum animae, sed
rum qui agunt, neque fures, neque avari, nequc etiam corpora vestra membra Christi sunt? Anima
ebriosi, neque malcdici, nequc rapaccs, regnum Dei membrum est Christi, qnia per rationem figit oculos
possidebunt. interiores in admiralionem Dei. Corpus membrum
Ne modo Corinthii deterrerentur his, et despera est Christi : dum per manum ministrat paupcri ,

rent : quia fortasse ad haec post baptismum redie- ^ pedibus visitat infirmum, etc. Et quando quidem
rant, consolatur eos Paulus blandiendo eis ; undc membra Christi sumus : ergo tollens membra Chri-
ait : Nolite terreri praemissis : vos quidemcthaicfe- sti, faciam ea membra mcrelricis ? Absit hoc. Pos-
cistis quae praemisi ; sed abluti estis ab his in bap- sunt utique fieri membra meretricis : quia an nc-
tismo, sed etiam sanctificatiestis, id est confirmati scitis vos quod quiadhceret merctrici,efficitur unum
donis sancti Spiritus, sed estis justificati possessione corpus cumilla Duobus modis adhaerens meretrici
?

virtutum in nomine Domini nostri, id est Patris et : corpus ejus eflicilur uno per illam commislionem
:

in nomine Jesu Christi, et in Spiritu Dci nostri, qui carnis, per quamdam unitatem astringun-
quam in

ab utroque procedit, quae nobis commemorata sunt tur ; altero Quod per con-
tit participatione peccali.
in baptismo. Quia dixeratsuperius : Quarenonma- junctionem carnis unum corpus efficiantur probat,
gis injuriam accipitis, dicerent illi : Nonne licet no- quia de hoc magis ambigebatur, vere unum corpus
bis repetere nostra? determinat Paulus : quia quae- efticiuntur nam Moyses dicitin Genesi
: « Eruntduo :

dam sunt, quae si licent, ut melius prosint dimissa, in carne una (Gen. n, 24). Hoc tamen de legitimo
»

et haec sunt res temporales. Quaedam sunt quae sic matrimonio dixit : sed eadem conjunctio et identi-
licent, ut judicium eorum dimitti non debeat, et tas carnis fit in copula adulterii, sicut in matri-
haec sunt criminalia, quae animam occidunt. Lillera D monio. Qui adhaeret mcrelrici iil unum corpus cum
sic jungilur : magis
Licet dixerim accipite injuriam illa, sed qui adluerct Domino, unus spiritus est, id
quam tamen quod mihi et unicui-
reclametis, scio est unitur Domino in identilate spiritus. Et quia
que vestrum licent haec omnia, id est repeteresua, tantum malum fornicationis est, propterca fugitc
causam inire cum fratre, elc. sed quamvis liceant, ; fornicationem.
tamen haec omnia non expcdiunt, id est non expe- Nolandum est quod ait : Fugile fornicalionem ;

ditos ad bona nos faciunt, imo impeditos. Idem ite- hoc eniin peccatum non est exspectandum : sed
rum nunc subdit aliam causam Omnia mihi liccnt, : antequam veniat quibus adjumentis possumus ab ,

sed tamen ego propterea non redigar sub potestatem eo fugiendum est difficile enim est evadere ab ea
:

ullius judicis, aut alicujus rei ut magis charam ha- postquam igneas sagiltas fornicatio intorsit et ideo ,

beam illam, quam pacem fratris. Vel ita Ego non : dixit, fugite, et non exspectate quia ubi aliquos :

redigar sub poteslatem ullius judicis. ut pracmio, accessus habet, nonest hominis indeeam expellere.
vel aliquo obsequio praeveniam eum ad opprcssio- Subdit causam quare fugienda sit fornicatio , di-
153 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 154

cens : Icleo utique fugere debetis fornicationem. A visa patientia hujus, gaudeant contumeliam pati pro

Nam omne aliud peccatum quodcunque fecerit homo, nomine Cbristi (Act. v, 41). Portate dico Deum non
extracorpusest :sed i\\e qui fornicatur, pcccat intra solum in anima, sed etiam in corpore vestro, utmun-
corpus suum. Sunt utique quaedam peccata, quaepe- ditia corporis vestri digna sit portare jugum Cbristi.

nitus ut homi-
nullam delectationem afferunt carni :

cidium. Manus enim

non in eo delecta-si occidit,

tionem sentit. Sunt tamen qusedam alia in quibus CAPUT YII.

delectatur caro, ut quando cibus bene respondet

palato vel quando videtur quod oculos pascit, au-
: « De quibus autem scripsistis mihi Bonum est :

ditur quod jucundum est auribus, et bujusmodi. « homini mulierem non tangere propter fornicatio- ;

Sed tamen haec omnia dicuntur esse exlra corpus, ic nem aulem unusquisque suam uxorem habeat, et
ad comparationem fornicationis quia qui fornica- : « unaqueeque suum virum babeat. Uxori vir debitum
tur, peccat intra corpus suum quia ipsa anima : « reddat, similiter autem et uxor viro. Mulier sui
transit eo actu in ipsam carnalitatem in hoc enim : « corporis potestatem non habet, sed vir. Similiter
omnis seusualitas consentit et cooperatur, et in ipsam « autem et vir sui corporis potestatem non habet, sed
carnem transit. Yel aliter secundum Ambrosium, -g « mulier. Nolite fraudare invicem, nisi forteexcon-
ut fornicationem hic de adullerio solum intelbga « sensu ad tempus, ut vacetis orationi : et iterum
mus Fugite fornicationem, id est adulterium quia
: : h revertimini in idipsum, ne tentet vosSatanas pro-
omne aliud peccatum est exlra corpus, id est extra « pter incontinentiam vestram. Hoc autem dico se-
uxorem sed qui fomicatur peccat in, id est contra,
: « cundum indulgentiam, et non secundum impe-
corpus suum, id est contra uxorem suam quia pro : « rium. Volo autem omnes vos homines esse, sicut
peccato fornicationis uxor potest separari ab eo, et « meipsum. Sed unusquisque proprium donum ha-
non propler aliud. Corpus viri dicitur uxor : quia « bet ex [al., a] Deo alius quidem sic, alius vero
:

cum maritus et uxor unum corpus efficiantur, vir « sic. Dico autem non nuptis et viduis bonum est ;

quidem caput est, mulierautem portio eodem viri in « illis si sic permanserint, sicut et ego. Quod si se

corpore. Yel aliter secundum novitatem quorum- « non continent, nubant. ?Jelius est enim nubere,
dam : et videbitur hfjec sententia continuari adillud, « quam uri. His autem qui matrimomo juncli sunt,
quod prius dixerat, fornicatorem illum ejiciendum « prsecipio non ego, sedDominus, uxorem a viro non
ab Ecclesia. Omne peccatum quodcunque fecerit « discedere. Quod si discesserit, manere innuptam,
aliquis homo, id est utens ratione, illud est extra « aut viro suo reconciliari. Et vir uxorem non di-
corpus, id est extra Ecclesiam, quse capitis Cbristi « mittat. Nam caeteris dico ego, non Dominus. Si
corpus est : quia quoe ratione utens facit, venialia « quis frater uxorem habet infidelem, et hrjec consen-
sunt : et propter hoec non separatur abEcclesia:sed « tit habitare cum illo, non dimittat illam. Et si qua
ille qui foraicatur, peccat in corpus suum, id est « mulier fidelis habet virum infidelem, et hic con-
contra Ecclesiam, cujus corporis memb.-um est : pro « sentit habitare cum illa, non dimittat virum. San-

peccato enim fornicationis ab Ecclesia separatur. a ctificatus est enim vir infidelis per mulierem fide-
Iterum causa quare fugiant fornicationem, proplerea .( lem, et sanctificata est mulier infidelis per virum fide-
fornicatio fugienda est: quia an nescitis quod mem- « lem. Alioquin tilii vestri immundi essent, nunc
JLOT bra vestra tcmplumsunt Spiritus sancti,id « autem sancti [mundij sunt. Quod si infidelis disce-
est Spiritus sanctus membris vestris utitur, dum per i dit, discedat. Non enim servituti subjectus estfra-
manum nostram eleemosynam dat pauperi. Pedibus « ter vel soror in ejusmodi. In pace autem vocavit
itur ad visitationem infirmi. Etquia membris veslris « vos Deus. Unde enim scis, mulier, sivirum salvum
sic ulitur Spiritus in administratione sua, nolite il- « facies ? Aut unde scis, vir, si mulierem salvam
lum fornicando expellere a vobis. Iterum ideo, quia « facies ? Nisi unicuique sicut divisit Dominus, unum-
qui Spiritus in vobis est assidua mansione, nec ideo « quemque sicut vocavit Deus, ita ambulet, et sicut
iterum repellatis eum, quia quem Spiritum babetis « ubique in omnibus Ecclesiis doceo. Circumcisus
a Deo, ipse enim dator satis vobis commendabile D « aliquis vocatus est ? non adducat pracputium. In
facit donum suum. Et pro tot causis nolite membra « prceputio aliquis vocatus est ? non circumcidatur.
vestra subdere fornicationi. An etiam ignoratisquod « Circumcisio nihil est, et pra?putium nihil est, sed
vosnon estis veslri juris, sedDei ? Qui enim alterius « observatio mandatorum Dei. Unusquisque in qua
est, imperio ejus mancipare se debet. Yere nonestis « vocatione vocatus est, in ea permaneat. Servus
vestri, estis enirn ernpti, et ejus servi estis, qui vos « vocatus es ? non sit tibi curae : sed et si potes fieri

emit.Nec emptilevi pre/io sed magno quiasanguine

;
« liber, magis utere. Qui enim in Domino vocalus
Christi. Etideo nolitc fornicari sed glorificate Deum « est servus, libertus est Domini : similiter qui liber
Glorificare Deum est munditia vitae Dei gloriam nun- « vocatus est, servus cst Christi. Pretio empliestis ;

tiare. Qui enim videt justitiam justi, glorificat Deum, « nolite tieri hominum. Unusquisque ergo in
servi
causa cujus et adjutorio sic vivit. Glorificate dico, « quo vocatus est frater, in hoc permaneat apud
et portate Deum. Portare Deum cst onus totius ad- « Deum. De virginibusautem praeceptum Domini non
vcrsitalis, quaD causa Dci infertur, sustinere patien- « habeo consilium autem do, tanquam misericor-
:

ter : etexemplo paticntiae Deum ad alios portare, qui, « diam JLOS conseculus a Domino, ut sim lidelis.
155 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 156

« Existimo ergo hoc bonum esse propter instantem A tionem unusquisque habeat suam uxorem, et una-
« necessitatem, quoniambonum est homini sic esse. quwque tnulier habeat suum virum, hoc concedo.Ubi
« AUigatus es uxori ? noli quaerere solutionem. Solu- ait suam uxorem, excludit eos quibus non licitum est

« tus es ab uxore ? noli quaerere uxorem. Si autem legitime ducere uxorem, ut eos qui altari ministrant.
acceperis uxorem, non peccasti ; et si nupserit Ubi ait mulier habeat virum, excludit eas, quae non
« virgo non peccavit ; tribulalionem tamen carnis lia- legitime copulantur, nec habent viros, juxta illud in
« bebunt hujusmodi. Ego autem vobis parco. Hoc Evangelio : Hic quem « nunc habes, non est tuus
« itaque dico, fratres : Tempus breve est : reliquum vir (Joan. iv, 18). » Licet unum bonum conjugiihic
« est, ut et tanquam non haben-
qui habent uxores, solummodo reponat, scilicct vitationem fornicalio-
« tes sint ; et tanquam non flentes et qui
qui flent, ; tamen sunl,
nls, ista scilicet intentio sobolis, fides
« gaudent, tanquam non gaudentes et qui emunt, ;
tori, id est ne fornicentur, et figura veri conjugii
" tanquam non possidentes et qui utuntur hoc ; Christi et Ecclesioe. Quando enim Deus primam fc-
« mundo, tanquam non utantur praeterit enimfigura : minam junxit viro, de costa viri formatam, figuravit
« hujus mundi. Yolo autem vos sine sollicitudine Ecclesiam jungendam Christo de latere ejus in cruce
« esse. Qui sine uxore est, sollicitus est quae Domini formatam. Nec ita vir et uxor conveniant (sicut qui-
« sunt, quomodo placeal Deo. Qui aulem cum uxore g dam pseudo praedicanl) sine commistione, velut
« est, sollicitus est quae sunt mundi, quomodo pla- fratcr et soror cohabitent ; sed vir rcddat debi-
« ceat uxori, et divisus est. Et mulier innupta et tum uxori similiter autem et uxor reddat debi-
:

« virgo cogitat quae Domini sunt, ut sit sancta cor- tum viro. Sciens hoc quia mulier non habet potesta-
« pore et spiritu. Quae autem nupta est, cogitat quae tem sui corporis, ut si velit contincat, sed vir. Simi-
« sunt mundi, quomodo placeal viro, Porro hoc ad liter et vir non habet potestatem sui corporis, sed
« utilitatem vestram dico, non ut laqueum vobis in- mulier, id est neuter potcslatem habet contincndi
« jiciam, sed ad id quod honestum est, et quod fa- 109 sine consensu alterius. Et propterea nolitc
« cultatem praebeat sine impedimenlo Dominum ob- fraudare invicem, id est non subtrahat se alter alteri
« secrandi [Domino observandi]. Si quis autem tur- in opere conjugii : nisi fortehocCmtex conscnsu ulri-
« pem se videri existimal super virgine sua quod sit usque : et hoc non continue, sed ad tempus, el pro
« superadulta, et ita oportct fieri quod vult, faciat ;
hac causa ut purius vacetis orationi. Quod si Iegitime
« non peccat, si nubat. Nam qui statuit in corde suo nuplos oportet continere, ut digne mcreantur orare,
« firmus, non habens necessitatem, poteslatem au- mullo magis illos qui fornicantur. Et eos qui non

« tem habens suae voluntatis, et hoc judicavit in solum orant, sed quorum manus eiiam Dominica
« corde suo servare virginem suam, bene facit. Igi sacra tractant, et populo dispensant. Et, tempore
tur et qui matrimonio jungit virginem suam, bene orationis praetento, revertimini in ipsum opus con
« facit : et qui non jungit, meliusfacit. « Mulier al- jugii, ne vos a legitimo cessantes lentet Satanas,
« ligata est legi, quanto tempore vir ejus vivit quod ;
stimulans vos adillicita. Et hoc dico propter incon-

« si dormierit vir ejus, liberata esl (Rom. vn, 2j : tinentiam vestram. Scio enim fragilitatcm vestram,
« cui vult nubat, tantum in Domino. Bealior autem quae magis per indulgentiam nutrienda est, quam
« erit, si sic permanserit secundum meum consi- per asperitatem delerrenda. Licct propter vilandam
<t lium : puto autem, quod et ego Spiritum Dei ha- fornicationem concesserim vobis ducere uxorcm,
« beam. » hoc tamen dico secundum indulgenliam, ne videar
EXPOSITIO. vos intempcrate cogere. Non hoc dico sccundum
Hic de fornicatore illofmis est sed hac occasione. ; imperium, ut hujus rei pncceptum faciam. Si hoc
quia de fornicatione loqui cnmerat, convenienter re- enim praeeeptum esset, jam omnes ex necessitate
spondet Corinlhiis, qui per litteras cum interroga- uxores ducerent. Et licet ita vobis indulgcam, ta-
verant, scilicet et conjugia celebrare. An necessitas men ego volo omnes homines esse sicut meipsum :

Christianac religionis coget eos, debere in continen- quemadmodum cgo, sic ornnes continerent. Ex hoc
tia perdurare? Erant enim apud eos quidam supra verbo inlelligitur, Paulus (et lioc testalur Ambro-
modum religiosi, qui dicerent neminem in opere D sius) virgo fuisse : sed quidam altestantur uxorem
conjugii manenlem posse salvari. Sed Apostolus eum prius habuissc. Hic ctiam objiciunt, quia, ait,

sciens infirmitatem fidei eorum, paliebatur lioc in il- volo conlinere omnes, quod conjugium deslruere
lis. Non quod crederet eos salvandos, sed utsic enu- vellct, sed nihil est : quia si omnes exemplo Pauli
triret Ecclesiam paulatim ducendo in perfectioncm. conlinerent, ipsi idem aliquos ex seipsis conjugia
Littera sic jungitur. Fornicatio est fugienda: necta- inire cogerent, nc bonum Dei inslitutum periret.
men conjugium destruamus, sed ut propter
sic ut Dicit etiam bcne Augustinus (lib. De bono conjugii,

fornicationem vitandam unusquisque habeal suam. cap. 10), quia si omncs essent sicut Paulus, cilo
Et hoe dico respondens ad ea de quibus scripsistis civitas Dei et numcrus fralrum implcretur.
mihi, interroganles an liceret nubere, an necesse es- Ne iterum, quia dixcrat : Volo vos esse sicut
set conlinere. Et de hoc respondeo vobis : Quod me, putarent se non salvari, nisi per continentiam
bonum est utique homini mulierem non tangereillo assimilarentur ei, conlra hoc ait Paulus : Licet
modo coeundi, sed lamen propter vilandam fornica- dicam quod vellem vos imiiari mcpercontinentiam.
 157 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 158

tamen unusquisque vestrum habet proprium donum, A per virum fidelem, inde docentem eam. Yel aliter :

sufficiens sibi ad salutem quod ego fortassis non Mulier infidelis in ipso coitu sanclificata et munda
:

habeo. Et hoc donumhabet^ Deo. Alius quidem sic, est, praevalente fide viri sui. Non debent utique

quia largus in eleemosyna. AUus vero sic, quasi vicissim se dimittere propter praemissa, sed simul
fortis in patientia, magnus in oratione. Sic dico de manere : quia alioquin, idest, si alter alterum dimi-

conjugatis. Hoc autcm dico non nuptis, id est virgi- serit, filii vestriessentimmundi, id estnon legitimi,
nibus in utroque sexu, et viduis in utroque sexu, sed spurii. Si enim connubium solvitur, legitimum
quia bonum est illis si sic continendo permaneant :
fuisse non creditur et ideo filii non legitimi si se
;

sicut plures, etego contineo. Quod si non se conti- dimittunt, filii sunt immundi sed nunc, id est, si :

ncnt, id est continere nolunt, vel non possunt se- : cohabitant : filii sunt sancti, id est, judicantur legi-
cundum indulgentiam dico nubant: \deo nubere hu- timi. Yel aliter : Ideo non separemini, alioquin, id
jusmodi concedo : quia melius est nubere(non dico est, si aliter fiat, filii vestri essent immundi, id est
quam fornicari), sed (quod minus est) quam uri, id in infidelitate permanerent. Sienim alter parentum,
est desideriis libidinis agitari et vinci. Non nuptis cum infidelis esset, ad fidem transiret, filii utique
etviduis alterum secundum indulgentiam alterum se- illi parenti adhaererent, qui in priori secta rema-
cundum consilium dico sed his qui matrimonio : t> neret : in qua filii nati essent, et in qua consue-
juncti sunt : non solum dico sed prxcipio, non vissent. El ideo amore filiorum bonum est parentes
ego, sed Dominus, id est non mea auctoritate simul manere. Filii utique vestri essent immundi
sed Domini praecipientis in Evangelio uxorem , per infidelitatem. Sed nunc si simul manserint pa-
non discedere a viro. Hoc praeceplum quia satis rentes, sunt sancti, id est per fidem purificati. Prae-
nolum erat imperfectum , posuit, praetermit- cipio ne fidelis, sive vir, sive mulier, separetur ab
tens hoc nisi causa fornicationis. Quod si uxor a infideli. Quod siinfidelis,\e\ vir, vel uxor, discedit,
viro discesserit, propter fornicationem aut per con. et non consentit habilare cum fideli, discedat : non
sensum continentiae^praecipio illam manere innuptam, sequatur eum qui fidelis est. Ideo dico permittatur
aut reconciliariviro suo. Et vir similiter non dimit- infidelis discedere, remanente fideli : Nam frater,
tat uxorem, nisi propter causam prsemissam for- aut soror fidelis, non est subjectus servituti in rebus
nicalionis. Hic iterum praeceptum imperfectum po- ejusmodi, quee fidem ejus destruant. Debent ulique
suit, quia pra?miserat. Et est ita intelligendum : alter alteri subservire lege conjugii, sed non contra
Yir non dimittat uxorem nisi propter fornicationem ; fidem. Dico si discedit discedat : sed tamen mallem
quam si propter hoc dimiserit, maneat innuptus, vel vos in pace cohabitare. Nam deus vocavit nos ad
uxori reconcilietur. In libro B. Ambrosii hoc tamen fidem in pace, id est, utconjugii copulam non rum-
(

invenitur : ideo non totum de viro praeceplum esse '

peremus. Si enim nollet nos remanere in conjugio,
quod de muliere : quia uxor membrum viri est, et prius utique amovendi eramus a conjugio, et deinde
penitus viro subjecta : quare si a viro discedit, non vocandi ad fidem.
licet adhaerere alteri. Sed vir, quia sub se uxorem Notandum, qmedam esse in quibus Deus vocat
habet, et ubique dominatur ei : ideo licere viro si hominem : in illis, scilicet opus quorum non con-
justa causa ab uxore discesserit, ducere alteram quod tradicit fidei : ut Petrum in piscatione, cui post vo-
non licet uxori. His non ego praecipio : nam ccrteris cationem ad piscandum reverti licuit. Alia sunt
tanlum ego dico non Dominus, id est ex aucloritate a quibus vocat, ad quae post fidem reverti non
mea. Non quod Dominus non consentiat, sed quia licet, ut Matthaeum a teloneo vocatum, nec ad opus
auctoritatem ejus de hac re in Scriptura non inve- telonei postea reversum. Inde apparet, quia fides
nio. Caeteris dico, id est fideli et infideli, et econ- Christi nemini s'atum priorem aufert, solummodo
verso lege conjugii juuctis. Hoc utique dicoquod st- fidem non destruat. In pace propterea vobis cohabi-
quis fratrer fidelis habet infidclemuxorem, JL lO tandum est, quia undescis, tu, mulier fidelis, sisal-
ct Imc \nt\de\isconscntithabitare cumillo non
tideli, vum
virum infidelem? Autundescis, tu, vir
facies
dimittat illam, nec quia tidelis est aspernetur eam iidelis, sisalvam facies mulierem infidelemj? fiisi sic
infidelem, et econverso. Si qua mulier fidelis habctT) ambulet quisque vestrum, sicut Deus divisim pro-
virum infidclem, ct hic infidelis consentit habitare posuit unicuique vestrum. Yiro scilicet, ut regat
cum illa fideli, non dimittat virum. Yere fidelis mu- uxorem, uxori ut subserviat viro : et unde adhuc
lier non debet dimittere virum infidelem. Nam hoc scitis nisi ambulet quisque vestrum ita sicut
plerumque vir infidelis sanctificatus, id est fidelis Deus vocavit unumquemque, ut si in conjugio voca-
factus est, per mulierem fidelem, cohabitantem ei, tus fuit, maneal in conjugio ? Si simul habitaveritis
et saepius commonentem eum ad fidem. Yel aliter : tunc sciri poterit, an fidelis infidelem lucrabitur :

Fidelis mulier non dimittat virum infnlelem, nam sed si separamini, quomodo hoc scielur ? Et hoc
vir intidelis in ipso opere conjugii sanctificatus, id dico vobis in conjugio simul manere, sicutinomni-
est mundus, est, et hoc per mulierem fidelem, id est bus Ecclesiis doceo. Hoc ideo dicit ,
quia impone-
per virtutem, fidei quam habet nudier. Et ilerum : bant ei quidam quod Corinthiis (quia nimis carnales
Yirfidelis non dimiltat uxorem infidelem. Nam ple- erant) conjugia indulgebat, quse ab aliis Ecclesiis
rumque mulier intidelis sanctiticata est accepta fide pcnitus interdiccbat. Sicut modo dixit non esse
159 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM IXSTITUTORIS OPP. PARS II. 160

mutandum statum conjugii propter tidem, sic per A. meum tenendum est. Hoc enim dico , tanquam mi-
simile aliof status, in quibus vocati sunt, concedit scricordiam consecutus a Domino. Misericordiam
salva tamen integritate fidei. Et illud Sicut : vocat hic et remissionem peccatorum, et maxime
in omnibus Ecclesiis doceo sequenti litterae , apostolatum suum, quod utrumque per gratiam
JL JL 4
conjungit, ila Qui vocatus est in conjugio
:
,
accepit a Domino. Ita misericordiam consecutus
permaneat in eo. Et sicut ego in omnibus Ecclesiis sum, ut sim fidclis in commisso apostolatu : fideliter
doceo Si aliquis circumcisus vocatus est, id est, in
: enim dispenso mysteria fidei credita mihi a Deo, in
ritibus Judaeorum qui fidem non violant, ille non quo quia fidelis sum, non est ambigendum, quin
cogatur adducere prceputium, id est morem gentili- ulile sit consilium meum. Et quia fidelis sum, ergo
tatis, ut cogatur uti cibis, quos non consueverunt, secundum fidem existimo hoc praedictum consilium
qui nec nocent, nec adjuvant comesi, vel non co- essebonum, scilicet permanere in virginilate, si
mesi. Iterum si aliquis vocatus est in prmputio, id Bonum utique, est proptcr vitan-
possunt, ut ego.
est in gentilitate,non circumcidatur, id est non co- dam necessitatem instantcm, id est, quae quotidie
gatur sequi ritus Judaei. Neuter utique cogendus est, inslat conjugatis in nutriendis filiis ,
et in se al-
quia nec circumcisio aliquid est, necprceputium ali- terutrum sustentandis, etc. Majus bonum est virgi-
quid est, id est nec abstinere nec comedere bos ci- beatitudo permanens, qufe merito virginita-
g nitatis
bos prodest, vel nocet ad beatitudinem, sed solum- tis acquiritur, quam vitare penurias mundi , sed
modo observatio mandalorum Dei ad habendam infirmis auditoribus temporale bonum virginitatis
beatitudinem sufticit. Et sicut de circumciso et pre- praetendit. Quia enim carnales, erant, sciebat eos
putiato hoc universaliter dico, quod unusquisque magis utilitate carnis posse ad bonum induci ,
quam
veniens ad fidem, permaneat in eo statu in quo vo- utilitate spiritus ;
quia spirituales non erant. Hoc ideo
catus est ; hunc slatum vocationem Dei,
et sciat exislimo bonnm esse, quoniam ita est in rei veritate.
quia Csicut supra dixi) si Deus hunc statum neglige- Quod sic ait : Bonum cst homini utriusque sexus sic
ret, nunquam vocasset eum ad fidem, quandiu in esse permanere,scilicet invirginitate vel eontinentia.
co fuisset, et ideo si tu vocatus es servus, non sit JL JL S Quia adeo bonum continentiae pnetulerat,
tibi manere in servitute sed ct si potes liber
cura? ; ne ideo putarent conjugati debere solvi matrimo-
fieri aliquo modo, magis utere ipsa servitute, quia nia, et continere, contra hoc Paulus opponens ait :

quanto plus nunc deprimeris, tanto plus in futuro Licet dixerim bonum esse sectari castitalem, tamen
exaltaberis. Ideo dico magis utere servitute quia ; si alligatus es uxori, noli qiuerere solutioncm, bona
ille quivocatus est servusmar\cmi?i Domino, hic est enim est castitas conjugalis. Opposita sententia.
liberlus, id est servus Domini et similiter servus ; Sed quiamelior est conlinentia vidualis, si solutus es
P
est Christi ille, qui liber vocatus est. Servus et li- ab uxore, noli iterum qucerere uu orem, sed contine.
bertus hic idem significant, sed honestius vocabu- Iterum ne innupti dicerent : Verum quidem est
lum servo dedit, ut magis alliceret eum sibi. Quod quod conjugati non debent dissolvi, sed nos qui in
quia uterque servi estis Christi, propterea nolite lege conjugii non tenemur, peccatum facimus si

fieri servi hominum

quod in vobis pereat ser-
; ita nupserimus ? contra hoc Paulus : Licet bonum sit

vitus Christi et est pnemissa causa

; empti enim : homini esse in castitate, lamen si tu vir acceperis
estis pretio sanguinis Chrisli. Et licet dicam nolite , uxorcm, non peccasti; et si virgo nupserit, non pec-
fieri servi hominum tamen unusquisque frater, id
; Scd licetvirginibus sine peccato nubere liceat,
cavit.
est fidelis vocatus est in servitute vel in libertate, tamcn si nupserint, liabehunt tribulalwncm carnis
in hoc maneat, et ita quod apud Deum. Propter vi- hujusmodi, id est, quae sequitur modum conjugii,
tandam fornicationem , concessit superius unum- gemitus ventris, nutrimenla tiliorum, et si-
scilicet
quemque voluntatem habere suam. Dedit etiam milia. Conjugatre habebunt quidem tribulationem
praeceptum Domini de conjugatis, ne a se invicem carnis, sed cgo vobis virginitalem custodire volen-
discederent. Dedit praeceptum suum de his quorum tibus parco, dum ad ea vos provoco, quae tribula-
ne ab infideli discederet.
alter esset fidelis, tiones carnis et memoratas sollicitudines excludunt.

Sed quia praeceptum permanendi in virginitate D Postquam concessit, ut quae nolunt continere nu-
non dederat, quaerere possent Corinthii, quare hoc bant, delcrminat quomodo secundum salutem animre
Ad hoc respondet Paulus. Littera sic
praeterisset. in coMJugio se debeant habere, dicens : Quia sine
jungitur De conjugatis praeceptum Domini de his
: ; peccato accipere uxorem coneessi, itaque, id est, ut

autem quorum alter fidelis est, meum praeceptum sine peccato maneatis in conjugio, determino vobis,
dedi. Sed de virginibus prceceptum ideo non deter- ut qui habent uxores, sinttanquam non habentes, id
mino quiainde p: aeceptum Domini non habeo. Non est, non magis voluptati quam Deo inservientes. Et
-

enim invenio in scriptis, Dominum praccepisse ut qui flent de damnis saecularibus, sic foris fleant ut
omnes perseverent in virginitate et quia praeceptum : interius perspem gaudeant; et qui gaudcnt ex pro-
Domini super hoc non liabeo, propterea do consi- speritate temporali, ut intus spiritualiter timeant,
lium illud supradictum : Bonum est virginibus, si nec dolent se corrumpendos felicitati, nec adversi-
sic permaneant ul ego, etc. ; nunc autem consilium lati frangendos. Quod autem sic se habere debeant
istud approbat, dicens : Hoc utique consilium hoc dico, tratres, quia tempus islud breve est, et in
161 EXPOSITIO IX EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 162

proxirao est finis. Unde quia tempus breve est, boc A observare munditiam vestram, cum ad hoc non
hoc solum saluti relinquitur, impediat vos tribulatio carnis quae conjugatas
est religuum, id est, ,

premit. Fortassis dicerent parentes Yirginibus

habent uxores, sint tanquam non habentes;
:

ut cjui
quidem nubere licet, sed nostra culpa est quod
etqui flent, tanquam non flentes ; etqui gaudent,
nostras, ut in virginitate maneant, non cogi-
tanquam non gaudentes, ut quidquid in hoc mundo filias

est pro parvitate temporis potius non esse videatur mus. Contra hoc Paulus ait Licet continentes dixerim :

quam esse et qui emunt, sint tanguam non possi-

;
habere facultatera ut sine impedimento serviant Do-
dentes, id est utantur velut sine quibus non possunt, miuo, quod non habent conjugatae, lamen si guispatev

sed non delectentur et qui utuntur hoc mundo, fa-

;
existimat se videri turpem, id est timet se infamari
ciant tanquam non utantur, id est totum ex neces- super, id est, de virgine sua volentenubere : guod illa

sitate, niliil ex delectatione : propterea sic respuen- sit non solum aduita:sed et superadulta : et si ita

dus mundus, quia figura hujus mundi prceterit

est .
oportet fieri, quia nisi maritetur, in proximo est infa-

Mundus quidem non praeteribit, sed formEe substan- mia, faciat pater guod vult filia. In hoc enim non
tiarum ejus destruentur, ut aurum rubore perdito peccat paler, si nubat filia, quae mavult conjugium

redibit in terram, et caetera similiter. Damnatis enim quam castitatem. Ilerum, quia quidam patres filias

impiis, figura hujus mundi mundanorum ignium in proposito virginitatis manere volentes, cupiditate
g incrementum generis, pro
conflagratioue peribit, sicut factum esl mundanarum dotis, et ut habeant et

Et quia tigura mun- hujusmodi coguut violenter nubere, iuterdicit

aquarum inundatione diluvium.
di praeterit, ideo volo vos esse sine sollieitudine, ne Paulus, ne hoc iiat. Littera sic jungitur : De Patre
gravati terrenis damnum coelestium incurratis. Sine qui filiam volentem perraittit nubere, dico quod
sollicitudine dicit, ut conjugati quantum possunt non peccat nam de illo qui filiam volenlem con-
:

exonerent se mundanis. Continentes sint expertes cedit manere in virginitate, quid aliud dicam, nisi

totins mundanae sollicitudinis. quod benefacit ? Ille utique gui statuit incordesuo
id est qui rationabili disponit concilio ille dico
Et ita exsequitur dicens : Volo quidem omnes esse :

sine sollicitudine, sed tamen alter expeditior est ad firmus, et perdurans, in hoc non utique habens
necessitalem praedictam quia de filia non timet in-
hoc, alter impeditior. Qui enim sine uxore est, virgo,
:

vel continens sollicitus est, id est sollicitus esse po- famiam : sed habens potestatem suce voluntatis effi-

testin his quce sunt Domini, id est quae ad Deum ciendae, quia filia consentit : et qui hoc non solum
pertinent. Licet etiam esse sollicitum, quomodo pla- statuit : sed etiam judicavit, id est deliberationes

ceat Domino. Ubi ait : Sollicitus est guce suntDomi- in corde suo fecit : considerando pondus conjugii,
de his quae saluti sufiiciunt, et sine admirando decus virginitatis. Hic utique si judicavit
ni, intelligit „,

quibus nemo salvatur. Ubi ait : Quomodo placeat servare virginem suam, benefacit, dum eam volen-

Deo, intelligit illam summam perfectionem, cui tem in virginitate custodit.Quandoquidem qui
non sufficit hoc solum, quod necessarium est volentem permittit nubere, non peccat et qui :

saluti, nisi bona sua pauperibus disperserit, nolentem nubere bene facit, si conservat in virgiui-

mundum deseruerit, nudus nudam crucem se- tate. lgitur etgui matrimonio jungit virginemsuam,
ita\o\ei\tembene facit et gui non jungit nolentem
:
cutus sit. Qui sine uxore est, sic ei licet : qui
autem cum uxore est, cogente necessitate sollicitus jungi, bene et melius facit. Sicut de virginibus dixi,

est de his quce sunt mundi, ut ministret uxori et non peccat quae nubit: et quae non nubit, melius

pueris, sine quibus durare nequeunt. Sollicitus facil : sic de mulieribus, quod illa quae viro juncta

etiam est quomodo placeat uxori, dando monilia, est non peccat : sed quae in castitate manserit, bea-

4 43 praeparando ornaraenta, et sic divisus est, tior erit. Quod ita ait : Mu lier alligata est viro,

quia ex raaxima parte distrahitur in cultu uxoris, et quanto tempore vivit vir ejus. Quod si dormierit

cultura familiae : etsatis modica pars ejus obsequio vir ejus, liberataest alege viri. Et licet nubere cui
Dei relinquitur. Sicut vir continens tantummodo in Domino, id est legali more
cogitat ea quae vult,

sunt Domini sic etiam mulier quae innupta est

:
conjugii. Sed quamvis liceat ei nubere tamen erit :

id est virgo et vidua, cogitat ea quce sunt Domini:^ perfectior si permanserit sic, id est innupta, agens
ut sit sancta et corpore et spiritu, id est per secundum consilium meum. Quid inde dicerent illi,
utramque integritatem corporis et spiritus. Ea si tu ita consulis ? Ad hoc Paulus : Non est sper-

vero gwenuptaest, cogitat ea guce sunt mundi, id nendum consilium meum guod sicut: quia puto

est necessaria domui, et guomodo placeat viro in alii apostoli : sic et egohabeam spiritum Dei, etper

superfluis et cum
coramendem vobis continen-
ita spiritum, graliam consiliii.
;

tibus continentiae bonum, porro, id est non aliter,

hoc dico, quam acl utilitatem vestram, scilicet non CAPUTVIII.
ut per hoc injiciam vobis lagueum cogens vos ,

vovere virginitatem, quod votum postea frangatis :

« De his autem, quse idolis sacrificantur, scimus
sed hoc dico, hortando vos ad id, guod est hone- « quia omnes scientiam habemus : scientia intlat,
stum, id est a contagione alienum, et quod prae- « charitas vero aedificat. 41-4= Si quis autem se
beat facultatem obsecrandi vos Domino sine impe- « existimat scire aliquid, nondum cognovit quem-
dimento tribulationis carnis. Per hoc enim potestis « admodum oporteat eum scire. Si quis autem diligit
 163 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM LNSTITUTORIS OPP. PARS II. 164

« Deum, hic cognitus est abeo. Deescis autemqiue A Modus enim hic est, scientiam contemperari chari-
« idolis immolantur, scimus quia nihil est idolum tate. Opposita sententia : Qui inilatur, scientiee mo-
« in mundo : et quod nullus Dcus nisi unus. Nam dum non cognovit : sed si quis diligit Deuin, quia
« et si sunt qui dicantur dii, sive in ccelo, sive in liabet charitatem proximi, hic ulique cognitus et
c terra quidem sunt dii multi, et domini multi)
(si approbatus est a Deo. Nunc determinat scientiam
« nobis tamen unus Deus, Pater ex quo omnia, et nos eorum, in quo laudanda quo reprobanda
sit, ct in

« in illo et unus Dominus Jesus Christus, per quem

:
dicens : Scimus quod diligens Deum, a Deo cogno-
« omnia et nos per ipsum, sed non in omnibus est scitur.De escis autem quce immolantur idolis, sci-

< scienlia. Quidam autem cum conscienlia usque mus, id est, vos tide quodidolum
iirmimecum scilis,

« nunc idoli, quasi idolothylum manducant ; et con- nihilest inmundo, id est in creatione mundi. Deus
« scientia ipsorum cum sit iniirma, polluitur ; esca quidem lapidem vel lignum unde formatur idoluin,
« autem nos non commendat Deo. Neque enim creavit, sed facturam idoli non fecit. Non enim

« si non manducaverimus, deficiemus neque si ;

creaturae ilh ex Deo hoc provenit, ut dicatur idolum,

« manducaverimus, abundabimus. Videte autem ne sed ab artjfice. Et hoc etiam scitis, quod non est
« forte hsec licentia vestra offendiculum fiatinfirmis. ullus Deus nisi unus solus, unde conslat idolum non

Si quis enim viderit eum, qui habet scientiam in esse Deum. Vere unus tantum est Deus. Nam etsi
«
g
« idolio recumbentem : nonne conscientia ejus, cum sunt quidicantur dii : sivein ccelo, ut angeli ; sive

« sit infirma, sedificabitur ad manducandum idolo- in terra, ut apostoli ;

juxta illud : « Ego dixi : Dii

a thvta ? Et peribit infirmus in tua conscientia frater estis (Psal. xxxvi, 1). » Bene dicodicantur dii, qui,

« propter quem Christus mortuus est ? Sic autem siquidem in veritate sunt multi dii : et in diis mulli

« peccantes in fratres, et percutientes conscienliam domini, JL 'X S ut in coelo archangeli dominantur

Christum Qua- angelis, in terra apostoli martyribus. Licet ulique sint
« eorum infirmam, in peccatis.
« propler si esca scandalizat fratrem meum, non multi dii, nobis tamen est unus DeusPater,exquo in

« manducabo carnem in aeternum, ne fratrem principio creata sunt omnia, et nos creati subsisti-

« meum scandalizem. »
mus in illo per gubernationem ejus ; et unus Deus
est Dominus Jesus Ckristus. Et bene de unitate Chri-
EXPOSITIO. sti cum Patre subdidit. De hoc enim ha?sitabant
Error erat in Corinthiis de usu ciborum. Quidam Corinthii, per quemJcsum Christum facta sunt om-
enim scientes omnia esse munda, sana enim omnia condidit in Filio, et nos per
iide come- nia. Pater

debant omnia. Hi autem qui ipsum Christum mediantem sumus in Deo. Sed licet
fide infirmi erant, cum
viderent prudentiores se idolothyta comedere, cre- in his sanam habeamus scientiam, tamen non in om-

debant eos sub veneratione idoli sic agere, et dice- ° nibus scientia nostra oeque perfecta. Vere non in
bant Bonum est ut revertamur ad idolothyta. Nisi
:
omnibus ; quidam enim nonintegrae iidei, conscien-
enim intelligerent aliquid esse idolum, non come- tia ido/imanente usque nunc, qua idolum venerandum

derent immolata iliis hi, qui inter nos prudentiores esse credunt, manducant quasi idolothytum, id est

sunt. Cum autem sic quidam eorum errarcnt nole- immolata idolo sub veneratione idoli. Et hoc fa-

bant tamen desistere prudentiores a cibis illis, et sic ciendo polluiturconscientiaipsorum, cumsit infir-
percutiebant conscientias infirmorum. Et de hujus- ma pro imperfectione iidei : illos quidein polluitesca,
modi incipit hic Paulus dicens : De conjugiis per qua utuntur, quia nos vident sed illa esca non uti,

epistolam interrogastis me ; sed de his quce sacrifi- commendat nos Deo. Nunquam enim propter hanc
cantur idolis , nihil requisistis a me : nec oportuit, escam chariores erimus Deo. Quare noninhocde-
quia scimus, id est et vos scitis et ego scio ; et cum beremus offendere. Vere hsec esca non commendat
aequaliter sciamus, non oportuit vos quaerere a me : nos Deo nam si non manducaverimus hanc escam
:

et hoc dicit ironice. Scimus utique de his, quia neque ideo deficiemus a Deo, neque si manducave-
omnes non hanc solam, sed habemus quamcunque rimus, propterea abundabimus in bono. Et quando-
scientiam. Modo improbat hanc scientiam, per quidem nil impeditabstinere, niladjuvat comedere :

malum quod inde sequitur, dicens nos utique D Videte ergo, ne forte hozc licentia vestra noceat. Li-
scimus : sed scientia ista non satis laudanda est : cet utique secundum sanam fidem vestram, sed non
quia inflat, idest facit vos superbire contra infirmos ita licet ut perhoc fiat offendiculum infirmis fratri-
fratres, in quibus non ex charitate agitis, sed male : bus, quod contuitu nostro manducando idolothyta
quia charitas cedificat, nutriens virtutes in perfe- peccent, quia sub veneratione idoli. Propterea dico
ctionis consummationem , et ideo scientia vestra ne fiat offendiculum; quia si </u/snonsanae fidei vi-

inflat, quia non contemperatur charitate. Impro- deriteum recumbentem inidolo, id est in"Jocoubi
bavit scientiam eorum per malum superbiae, conse- immolatur idolo; eum dico qui habet scientiam quod
quens illam nunc ipsam scientiam ostendens eos
; : omnis creatura Dei munda sit, nec contaminetur
inscientes, in quo se existimant esse scientes. Licet propter idolumsi sana iides sit , videns hoc infir-
dixerim vos scientes, tamen si quis existimat se scire mus, nonne conscientia ejus cum sitinfirma anima-
aliquid, uti vos, sine charitate profecto hic non- ; bitur exemplo tuo ad manducandum idolothyta, sub
dum cognovit ad quem modum oporteat eum scire, veneratione idoli? Et sic per intirmam conscien-
165 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. IN EPIST. I AD COR. 166

tiam peribit infirmus fratcr in tua scicntia, cujus A « dispensatio mihi credita est. Quae est ergo merces

exemplo comedit. « mea ? Ut Evangelium praedicans, sine sumptu po-

Nec hoc leve putes quia hic est frater, propter
,
« nam Evangelium, ut non abutar potestate mea in
quem Christus mortuus est et propter quem modi- ,
« Evangelio. Nam cum liber essem ex omnibus,

cum cibum non vis dimittere, nihil tibi conferen- « omnium me servum feci, ut plures lucrifacerem.

tem? Et quia in tua scientia peribit frater, peccas « Et factus sum Judaeis tanquam Judaeus, ut Judaeos
in fratrem. Sic autem peccantes in fratres, etper-* « lucrarer ; iis qui sub lege sunt, quasi sub lege

cutientes cibovestro infirmam conscicntiam eorum « essem (cum ipse non essem sub lege), ut eos qui
peccatis contra Christum qui mortuus est propter (i sublege erant lucrifacerem iisqui sinelege erant, ;

infirmum. Quapropter, id est, quia peccare in fra- « tanquam sine lege essem (cum sine lege Dei non
trem, peccare est in Christum, si esca mea scanda- « essem, sed in Iege essem Christi), ut lucriface-
lizat fratrem meum , non manducabo carnem in « rem eos, qui sine lege erant. Factus sum infirmis

ceternum. Verum quidemest, quia in seternitate neino « infirmus, ut infirmos lucrifacerem. Omnibus om-
utetur cibo carnis, sed ideo sic ait ut magis deter- « nia factus sum, ut omnes facerem salvos. Omnia
reat a scandalo fratris, cum dicit : Quia si in seter- « autem facio propter Evangelium, ut particeps ejus
num cibus carnis comederetur sibi, respueret eum -r> « efficiar. Nescitis, quod hi qui in stadio currunt,

ne poneret offendiculum fratri, ideo nollem in aeter- « omnes quidem currunt, sed unus accipit bravium ?

num manducare carnem. Non ideo solum ne fra- « Sic currite ut comprehendatis. Omnis autem qui

trem meum peccare facerem, sed ne eum scandali- « in agone contendit, ab omnibus se abstinet et :

zem, id est saltem animo contristem. K illi quidem ut corruptibilem coronam accipiant,
« nos autem incorruptam. Ego igitur sic curro, non
CAPUT IX. « quasi in incertum ; sic pugno, non quasi aerem
« Non sum Non sum apostolus ? Nonne
liber ? « verberans ; sed castigo corpus meum, et in ser-

« Christum Jesum Dominum nostrum vidi ? Nonne « vitutem redigo, ne forte cum aliis praedicaverim,

« opus meum vos estis in Domino ? Et si aliis non « ipse reprobus efficiar. »

« sum apostolus, sed tamen vobis sum : nam si-

EXPOSITIO.
« gnaculum apostolatus mei vos eslis in Domino.
«t Mea defensio apud eos qui me interrogant, ha3 c Dissuadet iterum ab offendiculo fratris dicens :

« est. Nunquid non habemus potestatem mandu- Licet sana sit fides vestra, debetis tamen abstinere a
« candi et bibendi ? Nunquid non habemus potesta- cibis pro quibus offenditur infirmitas fratris quem- ,•

« tem mulierem sororem circumducendi, sicut et

r
admodum videtis me, qui cum habeam potestatem
'

« caeleri apostoli, et fratres Domini, et Cephas ? accipiendi temporalia a Corinthiis, quibus praedico,
« Aut solus ego et Barnabas, non habemus potesla- nolo tamen offendiculum praebere intirmitati eorum.
« tem hoc operandi ? Quis militat suis stipendiis Et quod posset accipere ab eis jure proedicationis
« unquam ? Quis plantat vineam, et de fructu ejus praemittit, dicens Possum quidem a vobis carnalia:

« non edit? Quis pascit gregem, et de lacte gregis accipere, si voluero quia nonne sum ego liber ? ;

« non manducat ? Nunquid secundum hominem Nonne habeo libertatem illam quam habent alii apo-
« haec dico ? An et lex haec non dicit ? Scriptum stoli, qui de praedicatione sumptus accipiunt ? Sic
« est enim in lege Moysi « Non alligabis: os bovi ideo ait quia bonum suum illi pseudo verterant in
« trituranti (Deut. xxv, 4 / Tim. v, 18). » Nunquid
; malum dicentes : Ideo non a vobis necessaria aeci-
« de bobus cura est Deo ? An propter nos utique pit ;
quia scit se non esse aposlolum, cum illisolum
« hoc dicit ? Nam propter nos scripta sunt, quo- sint apostoli, qui cum Christo in terris conversati
« niam JL JLO debet in spe qui arat arare et qui ; sunt, hic autem non vidit eum. Vere liber sum, ut
« triturat, in spe fructus percipiendi. Si nos vobis alii : Nonne ego sum apostolus ?Non, dicerent illi

« spiritualia seminavimus, magnum est si nos car- quia non vidisti Christum. Contra hoc Paulus Sum :

« nalia vestra metamus ? Si alii potestatis vestrae utique apostolus. Nonne vidi Christum Dominum
« participes sunt, quare non potius nos ? sed non D nostrum ? Vidit eum in hora vocationis, quando di-
« usi sumus hac potestate. Sed omnia sustinemus, ctum est ei : « Saule, Saule, quid me persequeris?
« ne quod oftendiculum demus Evangelio Christi. (Act. ix, 4.) Vidit iterum eum, quando illi oranti in
« Nescitis, quoniam qui in sacrario operantuv, quae templo dictum est : « Portabis nomen meum in gen-
« de sacrario sunt, edunt ? Et qui altari deserviunt, tibus, » etc. (Act. xxm, 11.) Sum apostolus, quia
« cum altari participant ? Ita et Dominus ordinavit vidi Christum. Sum eliam ideo, quia nonne opus
« his qui Evangelium annuntiant, de Evangelio vi- meum, id est mei apostolatus vos estis : et hoc in
« vere. Ego autem nullo horum usus sum. Non Domino, cujus gratia in me, et in vobis operatur
« autem scripsi haec, ut ita fiant in me. Bonum est sine omni merilo. Vos utique estis meum opus in
« enim mihi magis mori quam ut gloriam meam ,
Domino quia etsi, id est licet, aliis non sumaposto-
« quis evacuet. Nam si evangelizavero, non est mihi lus (quod utique sum), sed tamen vobis, apostolus
•• gloria necessitas enim mihi incumbit
: vae enim : sum. Vere vobis praecipue. Nam vos estis signacu-
« mihi est, si non evangelizavero. Si enim volens lum apostolatus mei, id est quia signatae et expressae
« hoc ago, mercedem habeo ; si autem invitus, sunt in vobis gratiae Dei, pcr ministerium mei apo-
167 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 168

stolatus. Ideo vos estis approbatio aposlolatus mci : A nas infidelitatis eradicare de bono fidei, eum qui
et hoc totum in Domino, quia et aposlolatus mei et intidelis est excolere. Triturare dicit, postquam jam
gratiae vobis dataa suat, per misericordiam Dei. Hoc sunt in Ecclesia, accepta fide triturat eos praedica-
ideo dicebat, quiaCorinlbiiacceperant diversas gra- tor, separans grana a paleis, bonos a malis. Et qui
tias, ut curationes, et genera Iinguarum, quam gra- arat, et qui triturat, meretur accipere temporalia.
tiam aliis praeferebant, cum esset minima, JL JL T Probat iterum idem aliis rationibus dicens : Et si

ut ipse dicturus est. Et quod per gratias acceptas nos pr&'dicatores seminavimus vobis spiritualia , ma-
estis siguaculum mei apostolatus, haec est mea de- gnum est modo, id est, nullius pretii reputari debet

fensio, id est, per hoc defendor et comprobor esse si nos mctamusa vobis vestra carnalia ? Et si alii, id

apostolus apud eos, quimeinterrogant, id est, qui est pseudodoctores, sunt participes vestrce rei, ita ut

dubitant de me ;
quia non corpore cum Christo con- potestati sua; faciant de vestris quod placet, quare
versatus sim, utrum sim apostolus, an non. Post- non potius sanam doclrinam ministramus?
nos, qui
quam probavit se apostolum, probat quod jure apo- Probato quod quod lege ministerii
sit apostolus, et
stolatus possit accipere temporalia ab his, quibus potestatem habeat accipiendi ab eis, tandem venit
miuistrat spiritualia, Quandoquidem (sicut
dicens : ad illud, propter quod incocpit dicens Licet apo- :

probatum est) apostolus sum. Nunquid non habcmus r» stoli essemus et poteslalem ex apostolatu habere-
potestatcm manducandi et biboidi apud eos quibus mus, tamen non sumus usi hac potestatc, ut aliquid
pnvdicamus? Et nunquid non habemus potestatem a vobis acciperemus.
circumducendi mulierem, id est, ut circumquaque
Dicerent illi : Fortasse non indiguistis. Egemus
nobiscum ducamus mulieres, quse nobis de suis
utique, scdtamen sustinemus omnia, famem, sitim,
tcmporalibus ministrent. Mulierem dico non in
nudilatem. Proptereans demusaliquid offe?idiculum
opere carnis, sed iide et pia conversatione sororem.
Evangclio Christi, id est, ne in aliquo videamur impe-
llanc formam habendi fideles mulieres in comitatu
dire bonum nostrae pra?dicationis. Timebat Paulus
suo traxerunt apostoli a Domino Jesu, qui ideo mu-
lieressecum cohabitare voluit, ut ostenderet sicut
in hac re JB, JL S plura offendicula ;
quia si acciperet
ab eis qui minus erant avari, mallent non audire
virum, ita se redimere mulierem. Unde quidam du-
praedicationem, quam dare temporalia. Praeterea,
bii erant propterea, quia mulier causa fuit totius
quia si Paulus acciperet, acciperent simililer pseudo :

perditionis. Nunquid, inquam, possumus hoc sicut

qui licet Paulo adversarentur, tamen in hoc et in
et coeteri apostoli possunt ; etiam fratres Domini,
quibusdam eum sequebanlur, non audentes facere
scilicet,Jacobus Ilierosolymitanus, etJudas Zelotes,
quod Paulus non accipiebat qui si exemplo Pauli ;
qui Jacobi fratrer dicitur, ct sicut Cephas, id est,
Petrus qui utique mulieres in suo comitalu habuit ? C occasionem accipiendi haberent, pro paucis cibis

(quia gulosi erant) absolverent eos a magnis pec-

Et cum omnes habeant, aut ego solus et Barnabas,
catis, et hac occasione ipsi Corinthii securius
qui mecum laborat in Evangelio, non habemus pote-
peccarent. Non utimur potcstate, ne faciamus offen-
statem operandi hoc, id est, ut quemadmodum alii
diculum. Ideo enim non dimittimus quin nobis
sic et nos accipiamus a subditis ? Quod licitum sit
liceat : ?iescitis e?iim, quod quiin sacrario,'\d estin
ei accipere probat et humanis rationibus, et per
opere templi, ut in corlinis, vel in aliqua repara-
legem veterem, et per Evangelium, dicens Vere :
1

ione operanlur, edunt illa quae sunt de sacrario ?

debemus ex licito hoc operari. Quis cnim unquam
Sacrarium dicitur quasi secretarium post altare.
mililat in castris, vivensde propriis stipendiis ? Lex
Et, a?i ncscitis, quod sacerdotes qui deserviunt al-
militioe non patitur hoc. Et, quis plantat vincam, et
tari, partem capiunt cum altariol Parsenim super
nonedit fructum ejus?E{,quis pascitgregem, elnon
allarc comburebalur, et pars sacerdotibus in cibo
manducat de lacte gregis ? Sed, nunquid secundum
reservabatur. Vel aliter, ut illud procmissum de
hominem, id est, secundum humanas rationcs dico,
gentilibus dicamus : Ncscitis quoniam hi qui ope-
et approbo hoc quod carnalia a subditis accipere
rantur in sacrario gentilium, edunt ea quae sunt de
debeam ? Dico etiamhocper legem; quia an etiam
sacrario ? Et qui serviunt altari Judacorum, partici-
lex hosc non dicit ? utique, quia sic scriplum D
pantur cum altario ? ita, id est eodem ordine, vivere,
est in lege Moysi : Non alligabis os bovi trituranti
scilicet, de praedicatione, ordinavit Dominus hisqui
(Deut. xxv, 4; / Tim. v, 18) in area, sed comedet
annuntiant Eva?igelium, ubiaitin Evangelio. « Eden-
de his quae triturat.
apud illos sunt (Luc. x, 7), » etc,
tes et bibentes quac
Diceret carnalis Quid ad te ? De bove enim hoc
:

Et licet Dominus sicordinavcrit, tamen <?#o won sum

praeceptum est, non de homine. Contra hoc Paulus :

usus aliqno horu?n, vel cibo, vel potu, vel tegu-

Nunquid Deo cura est bobus in lege, ut de eis prae-
mento.
ceptum ibi posuerit ? De bobus ulique non est haec
cura Deo. Sed an propter nos utique hoc dicit ? Vere Dicerent illi : Callide Paulus agit ita loquens, ut
propter nos : nam etiam lKecalia propternos scripta quod prius simpliciter non accepit, modo duplica-
sunt, scilicet quod ille, qui arat, debet arare in spe tum recipiat. Contra hoc Paulus Licet ita scribam, :

percipiendi temporales fructus, et ille qui triturat, tamen ?ion ideo scripsi htvx, scilicet, me non fuisse
in spe percipiendi fructus triturat. Arare dicit spi- usum aliquo horum, utita fiant in me deinceps, id
165 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 170

est, ut quod prius uou modo multiplicatum A coepi, mercedem habeo. Ergo dicamus modo quce cst mer-

recipiam : amodo volo fieri in me,

ideo nec feci, nec ces mea, id est qualis debet esse voluntas, pro qua
quia magis bonum est mihi mori nedum pati penu- mihi merces veniat talis essedebet voluntas,«£ ego
:

riam, quam ut quis evacuet gloriam meam, id est re- prcedicans Evangelium ponam, id est collocem
munerationem quam exspecto de Evangelio. Si enim Evangelium, et fundamentum ejus constituam, sine
cum offendiculo fratris evangelizarem, gloriam uti- sumptu acceptoa Gorinthiis pro quo offenderentur.
que meriti mei evacuarem. Vel ita : Bonum est Ideo sine sumptu, ut non abutar, idestutnon male
mihi magis mori, quam modo moriar. Nunc enim utar potestate mea, concessa mihi in Evangelio .Vo-
multis tribulationibus morior, sed mallem adhuc ma- tens enim sum de Evangelio sumptus accipere, sed
jori egestate mori quam ut quis evacuet gloriam si fratrem in hoc offendero, male utor hacpotestale.
,

meam. Vere gloria mea ne evacuetur timendum Credendum est quod sine sumptu ponam Evange-
mihi est. Nam si ego evangelizavero sic id est cum ;
lium, ne offendatur infirmitas auditorum : nam (quod
offendiculo fratris, cupiditate accipiendi sumptus a sumptu majus est) cum liber essem ex omnibus, et
vobis, jam non est mihi gloria, sed perit remune- nulli eorum aliquid deberem, feci me servum om-

ratio mei. Vere non debetur mihi gloria nam ne- : nium, ut sic lucrifacerem plures.Et qui pro utili-
cessitas, id estegestas incumbit mihi quae me evan- r> tate eorum jugum servitutis sub omnibushabui cre- :

gelizare cogit, ut sic habeam stipendia. Vere neces dendum est quoda sumptucontineam, timens offen-
sitas incumbit : nam si non cvangelhavero, est mihi sionemfratris, pro quo lucrando servum me exhibui.
vce, id est dolor egestatis, famis scilicet et nuditatis. Vere servum omnium me feci nam Judseorum, Sa- ;

Si ex necessitate evangelizavero, non est mihi glo- maritanorum,gentilium, et infirmorum fratrum. Quod
ria. Siautemhoc ago volens, idest ex voluntate tan- ita exsequitur Factus sumjudceis
: tanquam Judceus
turn, non pro cupiditate sumptuum tunc habeo mer- : condescendens ritibus eorum, abstinendo a carni-
cedem mei Evangelii. Vel aliter, ad hoc quod supe- bus a quibus abstinebant, ut sic lucrarer Judaeos, li-

rius dixit Malo mori,quam gloriam meam evacuari.

: benlius mihi acquiescentes, quia ritus eorum nonas-
Diceret aliquis Si Evangelium tuum res talis es-
: pernarer. His etiam qui sub lege sunt, idest Sama-
set, pro qua, si non fieret, non deficeremus vel pro ; ritanis, qui quinque libros Moysi tenent, sed pro-
qua, si sit, non in melius abundemus, ut esset ido- phetas non habent, factus sum quasi sublegeessem :

lothyta sana fide comedere, credi posset quod glo- cum tamen ipse non essem sub lege; sed ideo feci
ria tua periret, si cum offendiculo fratris evangeli- ut hoc modo lucrifacerem eos qui erant sub lege,
zares. Sed quia Evangelium tuum res tantae digni- id est Samaritanos. Samaritani sunt quos rex Assy-
tatis est, per quam salventur homines, non est cre- riorum captivitatis filiis Israel posuit ad incolenda
dibile quod pro offensione iniirmi fratris pereat ^ loca Samariae , et sunt ex origine Persarum (IV Reg.
gloria tua de Evangelio. Evacuabitur pro certo, ait xvn, 24) ;
qui quinque libros Moysi receperunt, cum
Paulus : Nam si evangelizavero tantura, et ab offen- mullis tribulationibus vexaret eos Deus, quia terram
diculo fratris non declinavero , non erit mihi gloria populi sui Israel sibi illicite usurpassent. His etiam
pro solo enim meriti est
evangelizare. Nullius qui erant sine lege, id est gentilibus, sum factus
sic evangelizare, ut offensionem fratris non cavea- tanquam essem sine lege, coutens sibi eorum et as-
mus. Vere non est multum evangelizare solummodo. serens Deum elegisse eos, cum tamen non cssem
Nam necessitas evangelizandi incurabit mihi, ex sine lege Dei, sed essem in lege Christi ; sic ideo
injuncto officio. Et vere necessitas officii mei factus sum ut lucrifacerem gentiles qui erant sine
evangelizare me cogit. Nam vae, id est, damnatio lege. Factus sum etiam infirmis fratribus infirmus :

mihi est si non evangelizavero. Et inde palam est abstinens a licitis cibis, ne generarem offendiculum
quod non est tanti evangelizare, cujus gloria pro- eorum intirmitati, ut sic lucrifacerem in/irmos. Et
pter offendiculum fratrisnon pereat. Si ex necessitate quid enumerem singula ? Omnibus factus sum om-
4 JL O
ministerii mei tantum evangelizavero, non nia : perfectus perfectis ; et sic in singulis, ut om-
est mihi gloria: sed sihoc ago volens, non ut cupidi- nes salvos facerem. Haec autem omnia faciopropter
tate sumptus fratrera offendam, tunc habeo ego de D collocandum Evangelium ; quod nisi sic facerem,
Evangeliomeo mercedem. Sed si hoc facio invitus, evacuaretur propter offendicula fratrum. Propter
id est neeessitate coactus, parvipendens offendere fra- Evangelium ideo, ut efjiciar particeps ejus, id est
trem, hoc quidemverum estquod dispensatio dono- utpartemcapiam remunerationis, quam Evangelium
rum Dei credita est mihi, id est quod non minus pro- atteslatur, et iidelibus promillit. Hic totum quod de

pterpeccatum meumdispensat Deus gratiassuas,sed seinduxit adaptavit. Quasidiceret : Quemadmodum

tamen sine mercede mea. In lioc verbo mihi invito omnibus omnia factus sum propter Evangelium, sic

et peccanti per offendiculum fratris credita est clis- et compatimini infirmitati fratrum ut parlicipes sitis

pensatio gratiarum Dei, accipiunt sancti auclorita- promissae beatitudinis. Dixi abstinendum esse vobis
tem : quod licet dona tamen Dei
minister malus sit, a licitis, causa infirmorum fratrum , sicut ego apo-
per eum dispensata non minuuntur, propter pecca- stolus vester a licitis abstineo, ne dem offendiculum
tum illius, sicut nec augentur propterjustitiam ejus. Evangelio Christi ;
quod totum ideo facio : ut acci-
Et quia dixi si volens hoc ago, tunc ex volunlale pere merear quod exspecto. Inductus exemplo eo-

Patrol. CLIII. 6
171 S. BRUXOXIS CARTHUSIAXORUM IXSTITUTORIS OPP. PARS II. 172

rum temporalem coronam accipiant, abstinent

qui, ut A « neque idololatne efficiamini sicut quidam exipsis,

ab omnibus quce ad aceipiendam coronam JLSO « quemadmodum scriptum est : Sedit populus man-
ducare et bibere, et surrexerunt ludere (Exod.
eos impediant. Quia an nescitis quod hi qui in stadio
«

xxxn. Xeque fornicemur, sicut quidam ex

currunt, omnes quidem currunt, sed unus accipit 6).
«

ipsis fornicati sunt (A'um. xxv. 1), ct ceciderunt

bravium, id est coronam vel pramiium cursus? Sta- «

dium dicitur spatium ducentorum et viginti quinque c una die Xeque tcntemus Chri-
viginti tria millia.

passuum, quantum Hercules uno anheliiu cucurrit, « stum, sicut quidam eorum tentaverunt, et a ser-

et non respiravit et dicitur stadium a stando, quia

;
« pentibus perierunt (Xum. xxi 6). Xeque murmu-

statur in fine cursus. Quandoquidem currentes in « raveritis, sicut quidam eorum murmuraverunt, et

stadio sollicite intendunt ad accipiendum bravium, « perierunt ab exterminalore. Haec autem oninia

sic ergo currite abstinendo ab omnibus qure impe- < in figura conlingebant illis ; scripla sunt autem
dire vos possunt, ut omnes compreliendatis bra- « ad correptionem nostram, in quos lines saeculo-

vium aeternre felicitalis. Si enim omnes bic currunt

« rum devenerunt. Itaque qui se exislimat stare, vi-

ubi unus lantum accipit bravium, multo sollicitius u deat ne cadat. Tentatio vos non apprehendat, nisi

currere debetis, ubi omnes aeteruum bravium acci- « humana. autem Deus est, qui non patietur
Fidelis

pietis. Sic utique currere debetis abstinendo ab , « vos tentari

id quod potestis, sed faciet
supra

omni quod vos impedire possit. Xam omnis ille qui « etiam cum tentatione proventum, ut possitis sus-

contendit in agone, id est in certamine cursus, ab- « tinere. Propter quod, charissimi mihi, fugite ab
« idolorum cultura. Ut prudenlibus loquor Yos ipsi
stinet se ab omnibus impedientibus cursum. Et illi
:

in stadio sic se abstinent, ut acci- « judicate quae dico. Calix benedictionis cui bene-
quidcm currentes
piant corruptibilem coronam : nos accepturi incor- « dicimus, nonne communicatio sanguinis Christi

ruptibilem, longe amplius abstinere nos debemus,

« est ? Et panis quem frangimus nonne participa-
quanto digniori corona remunerabimur. Et quia in- « tio corporis Domini est ? Quoniam unus panis, et
corruptam coronam exspecto, igitur ego sic curro, t unum corpus mulli sumus : omnes ISI quidem
nonquasiin inc.ertum. We currit in incertum qui « de uno pane, et de uno calice participamus. Vi-

modo male, modo bene agit. Cum enim bene agit, « dete Israel secundum carnem : nonne qui edunt
sperat se accepturum quando vero male, diffidit. « hostias, parlicipes sunt altaris ? Quid ergo ? Dico
;

Currere dicit bene operari, sine impedimento illaUe « quod idolis immolatum sit aliquid, aut quod ido-
tribulationis : Pugnare dicit quando infertur tri- « lum sit aliquid ? Sed quae immolant gentes, « dae-
bulatio, et forliter resistit. Sic etiam pugno non quasi « moniis immolant, et non Deo (Deut. xxxn, 17). »

verberans aerem, ut quod bene dicam, opere in me « Xolo autem vos socios fieri daemoniorum. Xon po-
J calicem Domini bibere et calicem da>mo-
testis
non compleam qui cnim in vanum verba dicit,
:
« ,

aerem solum verberare dicitur. Vel ita : Son quasi « niorum non potestis mensae Domini parlicipcs
:

aerCm verberans, non fruslra id est ictus meos pro- « esse, et mensae daemoniorum. An aemulamur Do-
jiciens, sicut ille qui pugnat cum boste, quando
« minum ? Xunquid fortiores illo sumus ? Omniamihi
projecto ictu, non tangit hostem, dicitur vcrberare « licent, sednon omnia expediunt. Omnia mihi licent,
aerem sed ego couterens liostem, non verbero
;
« sed non omnia acdificant. Xemo quod suum est
aerem sed castigo corpus meum, id est carnis con- « quacrat, sed quod alterius. Omne quod in macello
,

cupiscentias compiimo : et itaquod corpus redigo « venit, manducale, nihil interrogantespropter con-

in servitutem, id est ut caro non solum non rcpu- « scientiam. « Domini esl terra, et plenitudo ejus

gnet, sed etiam serviat spirilui. Ideo sic casligo et « (Psal. xxv, 1). » Si quis vocat vos iniidelium ad

redigo, ne forte contingat quod contingcre posset, » ccenam, et vultis ire : omne quod vobis apponitur,

ut, cum pnedicavcrim, ipse cfficiar reprobus

aliis
« manducatc, nihil interrogantes propter conscien-

et damnabilis. Ubi ait nc forlc, bene ostendit Deum « tiam. Si quis autem dixerit Hoc immolatum est :

sic eligere suos ut non cogal eos : ne liberlatem « idolis : nolite manducare propter illum, qui indi-

arbitrii in eis destruat, quin si velint iterum cadere, « cavit , et propter conscientiam. Conscientiam au-

possint. D « tem dico, non tuam sed alterius. Ut quid enim li-

CAPLT X. « bertas mea judicatur ab aliena conscientia ? Si ego

« Xolo enim vos ignorare, fratres, quoniam pa- « cum gralia participo, quid blasphemor pro eo,
« tres nostriomnes sub nube fuerunt, et omncs « quod gratias ago ? « Sive ergo manducatis, sive
« mare transierunt, et omnes in Moyse baplizati sunt « bibitis, vel aliud quid facilis, omnia in gloriam

« in nube et in mari (Exod. xm 21). Et omnes ,

« Dei facitc (Coloss. m, 17). » Sine offensione estote
« eamdem escam spiritalem manducaverunt, et om- .< Juda'is ct gentibus ct Ecclesioe Dei sicut et ego
:

« nes eumdem polum spiritalem biberunt. Bibebant « per omnia omnibus placeo, non quaerens quod
« autem de spiritali, consequente eos petra. Petra « mihi ulile est, sed quod multis, ut salvi fiant. »

« autem erat Cbristus. Sed non in pluribus eorum

EXPOSITIO.
« beneplacilum est Deo. Xam prostrali sunt in
« deserto (Nvm. xxvi, 6o). Haec autem in figura Quia Paulus dixerat Castigo corpus meum, etc, :

« facta sunt noslri, ut non simus concupiscentes ne ipse reprobus efficiar, ad hoc diceret aliquis :

« malorum, sicut et illi concupierunt (Psal. cv, 14» Quare tantopere laboras, ne reproberis? Xon enim
173 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 174

credendum est Deura leviter reprobare nos, quibus A eorum beneplacitum est Deo ; quia peccando, datis
baplismum, fidem et caetera sacramenla Ecclesise sacramentis indignos sefecerunt. Vere plures eorum
contulit, etiamsi injuste aliquaudo simus operati. non placuerunt Deo ; nam prostrati sunt in deserto,
Contra hoc Paulus probat nihil valere ad salutem provocantes super se iram Dei male agendo.Et ha:c
sacramenta, si desint bona opera. Patres enim Ve- prtedicta non solum causa eorum facta sunt, sed
teris Testamenti eadem quae babemus in veritate, etiam in figura nostri. In omnibus enim praedictis
babuerunt in figura ; sed quia male operati sunt figurala est veritas sacramentorum, quse data est
non profuerunt illis sacramenta; sic nec nobis pro- nobis per Christum. Ideo in figura nostri facta sunt,
derunt, si mala fuerint opera nostra. Littera sic ut non simus concupiscentes milorum, sicut ctilli
jungitur Propterea tantopere laboro, ne reprobus
: multoties mala concupierunt.
efficiar. Video enim non mihi sufficere accepta sa- Hic Paulus se inserit eis, ut melius eos relrahat,
cramenta, si defuerint opera ;
quemadmodum nec pa- peccata quorum compatiendo sua facit. Nunc quae-
tribus nostris sub Veteri non suffecerunt, quia male dam peccata Judaeorum reponit, quae vidit in Co-
operati sunt. Quod ut videatis, nolo vos ignorare, o rinthiis esse, dicens : Ne sitis concupiscentes malo-
fratres, quoniam patres nostri,, idest Judaei, qui nos rum, scilicet, neque efficiamini idololatrae. Hic jam
in cultu Dei praecesserunt, et docuerunt, et quorum j* separat se ab illis quibus in idololatria non consen-
figurae veritatem nostram genuere. Illi, inquam, sit, ne, inquam, sitis idololatrce sicut quidam eorum
patres omnes, nullo separato, fuerunt sub nube. Nu- fuerunt. Corinthii autem idololalrae erant ;
quia vel
bes illa quse inler .Egyptios et Judaeos posita fuit sub/veneratione idoli idolothyta comedebant ; vel non
usque ad mare Rubruni, signiiicavit divinam mise- curantes offendere fratrem manducando idolothyta,
ricordiam, quae catechumenos protegit, donec ve- causa erant quare infirmus frater idololatra esset,
niant ad baptismum. Et omnes patres nostri trans- et sic de idololatria accusabiles. Idololatrae fuerunt
ierunt mare Rubrum,'\ta etnos omnesperbaptismum quidam Jud&orum, quemadmodum de eis scriptum
transimus ; etomnes patres nostri in Moyse, id est estin Exodo Seditpoputus Judaeorum manducare ct
:

in regimine Moysi baptixati sunt, id est profecti sunt bibere, quae immolaverunt vitulo conflatili, et postea
in nube, separante eos ab .Egyptiis, et in maris surrexerunt ludere (Exod. xxxn, 6), idestchoreas
transitu. Raptixati dicit, cum nec ista vox de illis ducere, et caetera coram idolo. Vel surrexerunt lu-
tunc dicla sit, nec mare illud veritas baptismi fuerit, dere, id est idolum adorare : quod ludus et derisio

quia figura tantura, sed nomen significatae rei, pro videbatur de bis, qui per tot miracula erant in-
ipso significante ponit ;
quia quemadmodum illi in strucli. Neque fornicemur, sicutquidam cx ipsis for-
ducatu Moysi protecti sunt, longe melius nos duce nicati sunt cumMadianitis, ct propterea cecidcrunt
Christo protegimur in baptismo, in quo nobis pec- viginti tria millia (.Xum. xxv, 1 ). Fornicatio erat
cata remittit, et liberum arbitrium nostrum confor- in Corinlhiis, ut in eo qui duxerat uxorem patris,
tat ut possit resistere diabolo male suadenti. Ideo cujus per consensum alii erant rei. iSeque tentemus
etiam ait, baptizati sunt ; quia quam efticax nobis Christum, sicut quidam eorum tentaverunt, dicen-
est baptismus ad salutem, sic esset eis transitus tes: « NunquidpoteritDeus parare mensam indeserto
maris, si credentes mandatisDeiobedirent. Etomnes (Psal. lxxvii, 19) » et illi perierunt a serpentibus,
patres noslri manducaverunt eamdem escam, id est venenantibus eos, donec Moyses serpentem aereum
manna. Escam dico spiritualem, id est spiritualis erexit in ligno, quem qui Judaeorum videbat, ea die
escae corporis et sanguinis Christi signiticativam. a laesione serpentum securus erat qui serpens si- :

Ideo etiam spiritualem ;

quia quod esca corporis et gnificavit Christum secundum humanitatem, ut idem
sanguinis Christi facit in nobis, idem prodesset eis in Evangelio perhibet Sicut exaltavit Moyses ser- : «.

ad salutem manna illud, si in bono perslitissent. pentem in deserto, sic oportet exaltari Filium ho-
Non quod aliud fuerit quam manna. Et omnes bibe- minis {Joan. m, 14). » Tentabant Corinthii Deum,
runteumdem potum,\d est aquam fluentem de petra dum de resurrectione dubitabant, quasi Deus non
potum dico spiritualem ; quia potum 1S3 san- posset, quidquid ex bonitate vellet. yeque murmu-
guinis Chrisli figurantem, et idem in fide valentem eis D raveritis, quod utique faciebant Corinthii, quorum
si boni essent.Nec semel inde biberunt, sed bibebant quidam dicebant Paulum non esse apostolum, et
assidue de petra, id est de aqua manante de petra similia sicutquidam Judaeorum murmuravcrunt, ut
:

consequente eos, quia quocunque ibant in deserto, filii Core et Dathan et Abiron, dicentes Moysennon

aqua illa sequebatur illos. Petra dico spirituali, id ex praecepto Dei consecrare Aaron in sacerdotem,
est spirilualem petram Christum significante. Quare sed pro exaltalione sui generis ; et ideo perierunt
non semel, sed continue bibebant quia non sufiicit ; ab exterminatore, id est a perculieute angelo.
nobis qui quotidie in peccatum labimur semel su- Notandum est quod, quia Judaei rudes erant, nec
mere sanguinem Christi, quia sicut quotidie cadi- spiritualia capere possent ; ideo in carnalibus ser-
mus, sic jugi medicamine egemus. Pet ra autem illa vire Deo proposilum fuit illis. Et sicut in carnali
unde manabat aqua, erat Christus, de cujus latere servitute offendeutes, secundum carnem punieban-
fluxit aqua nostrae regenerationis. Et licet tot sacra- tur ; sic et nos quibus spirilualia data sunt, si in eis
mentahabuerintpatresnostri, tamen non in pluribus offendfrnus, secundum animam puniemur. Non so-
 175 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 176

lum prsedicta sacramenta in figura noslri praecesse- A si digne sumimus, et a prioribus peccatis liberamur,
runt, sed etiam hcec omnia, et peccata, et pcenae et contra venientia confortamur; cui calicinos bene-
peccatorum, contingebant illis in figura nostri ;
quia dicimus, laudantes eum, quod nunquam bujusmodi
si illi JLS3 manentes in umbra, pro transgressu calix fuerit, qui et a peccatis liberaret, et ne ultra
umbrse damnati sunt, quanto magis nos, si in ipsa peccaremus confortarct. Vel calix benedictionis, id
veritate peccamus ? Non solum hcec illis in figura est quem ipse Deus benedicit et consecrat, et cui
nostri contigere, sed etiam scripta sunt hwc ad cor- nos benedicimus per officium nostrum Deus enim :

reptionem nostram, ut per exempla eorum corripia- boc efficit per sacerdotem ministrum. Hic itaque ca-
mur. Nostram dico, in quos devenerunt fines scecu- lix nonne cst communicatio sanguinis Christil id
lorum quautumcunque duratura sint baec m-
;
quia est nonne per sanguinem assumptum unimur Chris-
:

cula, nos tamen fines babemus quia bi ritus, qui ;

lo, ipsique conformamur ? Et panis, id est verum cor-

per Evangelium dali sunt, fiunt ultiini ritus. Et ipsi, pus Christi, qui sub specie sola panis accipitur. Panis
quandiu mundus erit, non finientur. Vel ila In nos : dico quem nos in altari frangimus, ut quod unum
dcvenerunt fines s<eculorum quia finita est omnis ,
est in veritate (licet ita videatur), sciendi lamen non
ssecularitas, scilicet veterum rituum carnalitas, et potest, dividentes significemus nos, qui diversoe
tradita est nobis ipsa veritas. Quandoquidem priora t> personae sumus, unum fieri in Christo. Hic, inquam,
sacramenta patribus nostris niliil profuerunt propter panis qucm frangimus, nonne cst participatio cor-

peccatum, et haecad nostram doctrinamscriptasunt. poris Domini nonne per hoc corpus Deum
? id est :

Itaque, idest propterea ille veslrum qui se existi- innobis capimus, eumque nobisincorporamus? Ideo
mat stare, scilicet qui sane intelligit de creaturis in duabus substantiis, corporis scilicet et sanguinis
Dei, sibique licere omnia, videat ne cadat per offen- sacrificium JL^^LhocDeusinslituit ; ut per carnem
diculum fratris. Et, ne in hoc verbo quia dixerat vi- in altari tradilam ostenderet se redimere carnem
deat ne cadat, turbarentur Corinlbii, scientes justum nostram, per haec sacramenta in incorruptioncm
ctiam septies in die cadere, determinat Paulus de quandoque transferendam et per sanguinem quem ;

quo casu intelligat, dicens : Videat quisque ne ca- tradit, insinuaret se similiter redimisse animam no-
dat, sic ut non apprehcndat vos tentatio, id est dele- stram ; ad quod de anima insinuandum : quia re in-
ctalio peccati, nisi qua* sit humana, id cst necessi- corporali uti non poluit, digne per sanguinem, qui
tate carnis veniens, scilicet venialis. Quod ad vos sedes animoe dicitur, animam figuravit. Nec in duas
pertinet, videle ut faciatis ;
quia Deus fulelis est et substantias distribuit, ut diversas partes ejus intel-
verax in pron.issis, qui fideles suos in nullodeserit ligeret. Qui enim sanguinem tantum, vel corpus so-
qui Deus non patietur vos tevtari supra id quod pati lum, totum accipit : qui utrumque accipit, non
potestis. Secundum enim quod videt fortitudinem niagis per ulrumque, quam per alterum accipit.
vel teneritatem cujusque, tribulationes disponit. Nec Quod corpus sicut vera caro Christi est sub specie
solum non patietur vos supra modum tentari, sed panis, ita per solam speciem atteritur, diminuitur,
etiam faciet vobis cum tentatione proventum, idest in partes dividitur, cum in veritate incorruptibile,
e-t augmentum virtutis qua perseveretis, el augmen- indivisibile, impotens diminui permaneat. Vere per
lum tribulationis : faciet, dico, ita ut vos possitis sus- acceptionem sanguinis et corporis Christi unimur
tinere, ne in tribulatione deficiatis. Christo quoniam multi sumus unus panis,\dest sic-
;

Propter quod, id est quia videndum est stanti, ne ut in pane diversa grana in unitatcm panis trans-
cadat, et Deusprceslo est qui manum porrigat. Ideo eunt, ita et nos unimur fide, spe et charitate. Su-
fugite a cultura idolorum ; si hoc facitis, tunc eritis mus unumcorpus secundum diversita-
etiam multi
mihi charissimi. Fugere a cultura idolorum dicit et tem membrorum sibi mvicem in unitate dilectionis
intirmis qui sub veneralione idoli comedebant, et subservienlium. Nos omnes sumus unus panis ct
his qui, licet sanae tidei essent, tamen causa erant unum corpus quiparticipamus de unopaneet de
:

qua fratrum infirmitas corrumperetur. Et ut fugiatis uno calice, id est de corpore et sanguine Christi per
a cultura idolorum, rem subtilem dicturus sum, in quem connimur Christo, incorporanles eum nobis.
qua loquor vobis non ut simplicibus, sed ut pruden- D Modo secundum Ambrosiuro, quod sequitur dica-
tibus ; et ideo vos ipsi judicate, id est quantosubti- mus Israel, id esl o tidelis anima, quae Deum
:

lius potestis, apud vos discutite hoc quod vobis dico. intueris, quod in spiritualibus modo vobis ostendi,
Summam sentenlite breviter extra colligamus : Ideo videte idem iieri secundum carnem, id est per carna-
fugere debetis a cultura idolorum ;
quia, sicut ille lem participationemidolothyti diabolo communicare.
qui corpori et sanguini Christi communicat, unum Xonne enim qui edunt hostias immolatas diabolo,
quodammodo fit cum Christo, sic ille qui communi- participes su?it altaiis diaboli ? id est : nonnecom-
cat idolo, idolotbyta comedendo incorporatur dia- municant ipsi diabolo per hoc quod participant quae
bolo. super altare idoli immolantur? Quemadmodum in
Nunc liltcram exponamus : Fugiendum vobis est spiritualibus, sic in carnalibus quin fiat, negari non
a cultura idolorum, quia calix, id est sanguis Chri- potest. Quia dico comedentes immolata idolo parli-
sti. Calix dico benedictionis,per quem benedictiones cipare diabolo, ergo quid dico, id est an hoc dicere
gratiarum accipimus : quia per sanguinem Christi, existimor quod immolatum idolis sit aliquid aliud
177 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 178

quam priusquam immolaretur ? Absit hoc ut

esset A quod in macello venit, id est venditur, manducate
videar hoc dicere quod idolum sit aliquid aliud nihil interrogantes propter conscientiam, quam in
quam lapis vel lignum, vel illud unde fabricatum sequentibus determinabit. Manducate omnia, quia Do-
est quia per immolata ipsi dico hominem uniri
! mini est terra et plenitudo ejus (Psalm. xxv, 1). Si
diabolico. Non ulique dico quod immolatumidolis, quis autem inftdelium vocat vos&d prandium, et vul-
vel idolum aliquid quod prius non fuerit sed hoc
sit ; tis ire, quod bene licet (quia de infidelibus non ha-

dico, quod gentes quceimmolant hcec, immolant il\a bemus judicare) ornne quodvebis apponitur mandu-
dcemoniis, et per hoc uniuntur ipsis. non per carnem cate, nihilinterrogantes propter conscientiam, quam
immolatam, quod aliud sit quam caro, neque per iterum determinabit, vos nihil interrogelis. Sed si
idolum, quod aliud sit quam prius fuerit. Dcemoniis quis dixcrit vobis : Hoc est immolatum idolis, nolite
immolant, et non Deo quare diabolo sese incorpo-
: illud manducare propter illum qui indicavit, et pro-
rant. Vel aliter (ut extra librum adaptationem simi- pter conscientiam, quam nunc determinat. Consci-
litudinis accipiamus), ita : Quia communicantes cntiam autem dioo non tuam, quifide sanuses, sed
corpori et sanguini Christi uniuntur Christo, ita per propter conscientiam alterius, id est infirmi fratris,
simile participantes immolatis idolo uniuntur dia- ne offendat te. Dixit conscientiam, primum notans
bolo. Et hoc extra litteram accipiamus, ut quod per r> conscientiam Judgei qui, si videat Christianum ido-
spiritualia ostendit, in carnalibus videatis : Videte lothyta comedentem, dicet non adhaerendum esse
modo Israel, id est Judaicum populum, secundum Christianae fidei; quia revertunlur ad culturam
carnem, secundum carnales ritus agentem.
id est idoli. Secundo conscientiam gentilis, qui videns
Nonne enim qui apud Judaeos cdunt hoslias immo- illud idem dicet Quare dimitterem idola mea, cum
:

latas Deo, participes sunt altaris, id est participant Christiani ad ea revertantur ? Tertio conscientiam
Deo cui immolant in altari ? Eodem modo qui edunt causam saepe dictam. Propter
infirmi fratris, propter
idolothyta, participes sunt diaboli. Et hoc extra li- conscientiam allerius abstinere debes. Quia ut quid
brum. lihertas mea, id est hoc quodmihi ex sana fide licet,
Sequens liltera sic jungitur ;
Quandoquidem dico judicatur, id est judicabilis fiat et damnabilis ab

comedentem idolothyta participare diabolo, ergo aliena conscientia, id estpropter infirmam conscien-
quid videor dicere ? Sequens littera non mulatur. tiam fratris. Et si e go participo \do\o\h\-\is, cum gra-
Propterea volovos fugere a cultura idolorum, quia tia, id est comedens in nomine Domini, quare blas-
nolo vos fieri socios dcemoniorum , sicut probatumest phemor, id est cur me blasphemabilem exhibeo, pro
esse eos qui idolothyta comedunt. Ideo essetis socii eo quod gratias ago ? Putat enim me infirmus vel
dcemoniorum, quia non potestis
nisi idola fugiatis, infidelis idola venerari, cum ago gratias Deo. Quan-

bibere calicem dcemoniorum et calicem Domini. Et ^ doquidem cooscientia nullius lsedenda est, ergo sive
non potestis esse pa >iicipes mensce Domini et mcnsce manducatis, sive bibitis, vel aliud quid facitis, ha?c
dcemoniorum. Debemus fugere acultura idolorum, et omnia facite, non in licentiam fidei vestrae, sed in

ne associemur daemoniis. Debemus etiam ideo, quia gloriam Dei, ut nemo juste velinjuste possit calum-
participando mensae daemoniorum, aemulamur, id niari fidem Christi. Et ut in gloriam Dei omnia fa-
est invidemus Domino, cujus regnum ex JL S5 no- ciatis, eslote sine offensione Judceis et gentibus, et
bis ipsis, et imitatoribus nostris diminuimus. Sed an Ecclesice Dei, id est infirmis fratribus, sicut supra
cemulamur Dominum ? Malo ulique nostro invidemus determinatum est. Estote dico et sicut ego placeo id
ei, quia nunquid fortiores illo sumus ? Qui autem est placere laboro omnibus per omnia, non qucerens
fortiori se invidet, male agit, quia opprimitur ob illo. quod mihi solum utileest, sed quod u\i\e sit multis,
Dicerent ad haec, qui sana fide idolum illique im- ut sic salvi ftant multi per me. Et ut multis utiles
molata nihil esse crederent. Videris, Paule, intelli- sitis, cstote in hac re imitatores mei. Quod si mei

gere immolata idolo aliquid esse, cum nos propterea eritis et Christi, sicut et ego Christiimitator sum.
dicas fieri socios daemoniorum. Absit hoc
ait Pau- !

lus, Hoc enim plane quod omnia ista licita

profiteor,
CAPUT XI.
sunt mihi, et cuicunque sanam fidem habenti ex fide D
comedere, sed tamen ideo non licere, quod non « Imitatoresmei estote, sicut et ego Christi. Laudo
omnia expediunt, sedpolius beatitudinem per often- « autem vos, fratres, quod per omnia mei memores
diculum fratris impediunt. Iterum idem, omnia uti- « estis et sicut tradidi vobis praecepta mea tenetis.
;

que mihi licent, secundum sanam fidem, sed non « Volo autem vos scire, quod omnis viri caput Chri-
omnia cediftcant proximum, et in eo quod destruunt « stus est; caput autem mulieris vir (Ephes. v, 23)
eum, non licent. Et quia ad aedificationem proximi « caput vero Chrisli,Deus. JLSO Omnisvir orans
omnia agenda sunt, propterea nemo qucerat quod «. autprophetans, velatocapite, deturpat caput suum.
iuum non proximi, sed quaerat quod
est lantum, et n Omnis autem mulier orans aut prophetans, non
alterius,idestquodad sedilicationem proximi valet. « velato capite, deturpat caput suum unum est
:

Quia modo dixit secundum fidem licere, propter « enim, ac si decalvetur. Nam si non velatur mu-
offendiculum fralris non licere. Determinat modum « lier, tondcatur. Si vero turpe est mulieri tonderi
quando his cibis uli liceat, et quando non, dicens. a aut decalvari, velet caput suum. Vir quidem non
Ne in pra?dictis offendatis, sic discernite : Omne a debet velare caput suum; quoniam imagoet gloria
179 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS. II. 180

« Dei est, mulier autem gloria viri est. Non enim A orarent in Ecclesia; mulieres vero denudato : quod
« vir ex muliere est, sedmulier ex viro. Etenim non ne ulterius fiat in eis, probibet et lege conditionis
« est creatus vir propter mulierem, sed mulier pro- eorum et auctoritate sanctorum, et quia natura re-
« pter virum. Ideo debet muliervelamenbabere su- pugnat. Liltera sic jungitur : De boc quod vel sub
« per caput suum, et propter angelos. Verumtamen veneratione idoli, vel sub offendiculo fratris idolo-

« neque vir sine muliere, neque mulier sine viro, in tbyta comeditis, vos reprehendo. De boc autem
« Domino. Nam sicut mulier cle viro, ita et vir per laudo vos, o fratres, quod estis memores mei per
« mulierem omnia autem ex Deo. Vos ipsi judi-
: omnia quaa imperavi vobis. Memores ideo quia, ;

« dicate decet mulierem non velatam orare Deum ?

: sicut tradidi robis prsocepla mea, sic tenetis nihil

« Nec ipsa natura docet vos, quod vir quidem si inexpletum praetermiltentes. Et hoc totum ironice ;

« comam nutriat, ignominia est illi : mulier vero si quia mandatum ejus vix Sed in aliquo tenuerant.
« comam nutriat, gloria est illi;quoniam capilli pro licet ita laudem vos, in eo tamen vitupero, quod vir

velamine ei dati autem videtur con-

sunt. Si quis velato capite, mulicr nudato, delurpat se. Sed pra;-
« tentiosus esse, nos talem consuetudinem non ba- mittit rationes, quibus sic non debere fieri appro-

« bemus, neque Ecclesia Dei. Hoc autem praecipio : bet, dicens Ne tam perverso more deturpelis ca-
:

non laudans, quod non in melius, sed in deterius g pita vestra, volo vos scire quod Christus caput est
convenitis. Primum quidem convenientibus vobis 1ST omnis viri divitis vel pauperis a Deo enim ;

« in Ecclesiam, audio scissuras esse inter vos, etex principium habet non ab alio. Et quemadmodum in
« parte credo. Nam oportet et hrereses esse, ut et capite omnes sensus habemus, et nullum in corpore
« Conve-
qui probati sunt, manifesli fiant in vobis. pneter tactum, qucm habemus iterum in capite ;

« nientibus ergo vobis in unum, jam non est Domi- sic omnes sensus nostri consentire, et cooperari
nicamccenammanducare. Unusquisque enim suam debent capiti suo Cbristo ; Christus est caput viri :

« coenam praesumit ad manducandum. Et alius qui- vir autein caput est mulieris, id est principium. De
« dem esurit, alius autem ebrius est. Nunquid do- costa enim viri fabricata est mulier, et sic mate-
« mos non habetis, ad manducandum et bibendum? riam principii sui traxit a viro : qui vir a Deo tan-
« Aut Ecclesiam Dei contemnitis, et confunditis eos tum habuit principium. Christus est caput viri
c qui non habent? Quid dicam vobis? Laudo vos ? in Deus vero est caput, id est principium Christi,
« hoc non laudo. Ego enim accepi a Domino, cjuod secundum hominem caput specialiler ;
quia immu-
i et tradidi quoniam Dominus noster Jesus
vobis, nem a peccato per unitam ipsi divinitatem Chri-
« Christus in qua nocte tradebatur, accepit panem, stum Dcus conslituit. Secundum Deitatem Deus
ct gratias agens fregit, et dixit Accipile ct man-
«
p est caput Christi, quia Filius principium habet a
:

« ducate Hoc est corpus meum, quod pro [omni-

:
Patre, Pater non ab alio. Et quia vir Chrislum
« bus] vobis tradetur; hoc facite in meam comme- solummodo caput habet, ideo omnis vir orans in cc-
« morationem. Similiter et calicem, postquam cce- clcsia Dominicam orationem, vel quaslibet orationes,
« navit, dicens Hic calix novum testamentum est
:
aut propbelans prophetare dicit, vel symbolum ;

« in meo sanguine;hocfacite,quotiescunquesumi/is, dicere, in quo carnis resurrectio et vita aeterna,

« in meam commemorationem. Quotiescunque enim quae futura sunt praedicuntur; vel prophetans, id cst
« manducabitis panem hunc, et calicem bibetis, legens in ecclesia et revelans quse praeterita sunt
« mortem Domini annuntiabitis, donec veniat. «Ita- vcl futura solummodo de Christo vir ita faciens, ;

« que quicunque manducaverit panem, vel biberit deturpat caput suum.

« calicem Domini indigne, reus erit corporis et san- Possemus hic dicere caput viri Cbristum quem,
« guinis Domini (Joan. vi, 39;.» Probet autem se- dum inhoneste agit, quantum ad sc delurpare vide-
« ipsum homo, et sic de pane illo edat, et de calice tur, cujus jussa spernit ; sed quia sequens littera sic
bibat. Qui enim manducat et bibit indigne, judi- non patitur, dicimus : Vir velato capite orans detur-
« cium sibi manducat non dijudieans cor-
et bibit,
pat proprium caput, dum libenatem quam babet
« pus Domini. Ideo inter vos mulli infirmi ct imbe- (quia sub nullo pneter Christum est) tegit vela-
cilles, et dormiunt multi. Quia si nosmelipsos di- D m enlo : quod signum est erubescendfe subjcctionis.
« judicaremus, non utique judicarcmur. Dum ju- Vir velato capite orans deturpat proprium caput
« dicamur autem, a Domino corripimur, utnoncum scdomnis mulicr orans aul prophetans (sicut snpra
« hoc mundo damnemur. Itaque, fratres mei, cum expositum estj non velato capite, deturpat pro-
« couvenitis ad manducandum, invicem exspectate. prium cuput, quod sempcr velarc deberet, in signum
« Si quis esurit, domi manducet, ut non in judicium ejus erubescentia?, quod tolius perditionis causa sit
« conveniatis. Caeteraautem cum venero disponam. mulier, et maxime cum in Ecclesia suo pracscnla-
tur judici, cui omne genus hominum infestum fe-
EXPOSITIO. cit, dum diabolo consensit, et ad consentiendum
eidem virum impulit. Vere, mulicrcm non velare
Postquam de immolatis idolo reprehendit eos ne caput, est deturpare caput. Nam unum ct idcm

vel sub offendiculo fratris, vel sub veneratione idoli est, quod non velat caput ac si decalvetur, id est
participarent illis, transit ad aliud, quod nimis im- capillos in frontc discriminet, cum certum sit

pudice consueverant, scilicet ut viri velato capite quod nolit tonderi. Decalvetur tantum posuit,
181 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. I!

quod utique habet pro inconvenienti, quia scie- A Haec prsemissa leguntur sub allegoria sic : Vir qui
bat illas nullo modo velle tonderi. Vere non velare in prima creatione factus fuit a Deo, in multa ra-
caput est decalvari nam si non velatur mulier,
: tionalitatis fortitudine significat rationem, quae sem-
tondeatur : quod quia nullo modo faciet, sequitur per regere debet sensualitatem ; mulier autem quae
ut non velato capite decalvetur. Ex non velato ca- non adeo fortis fuit, sicut vir, significat sensuali-
pite, sequitur necessario vel decalvari, vel tonderi tatem quse, bene gubernata, obedire debet rationi.
sei si turpe cst mulieri, quod utiquededeceret ton- Quod utique diabolus subtilitcr intuens virum se
deri, xeldecalvari, vclet caput suum, quod deceret. non posse pervertere, cum magis ratione vigeret,
Mulier velet caput, sed vir non debet velare caput, quam sensualitate mollesceret aggressus est mulie- ;

quoniam vir est imago Dei, aquo formam et prin- rem, quam sensit magis sensualitate premi, quam
cipium habet, et est vir gloria Dei. Si enim bene ralione erigi. Et secundum hoc, sic dicimus Vir :

egerit, gloriatur Deus in eo. Vir est imago et gloria non debet velare caput, quoniam vir est imago Dei,
Dei.Sed mulicr est gloria viri ; quia debet a virogu- id est per vim rationis imaginatur Deum, et per ra-
bernari et si bene gubernata fuerit, gloriam habet
; tionem agendo gloria est Dei. Glorificatur enim Deus
super his qure mulier bene gessit. Vere vir solius in bene agenlibus servis ; roulier autem, id est ipsa
Dei gloria est, et mulier gloria viri. Nam vir non -p sensualitas, gloria est viri per rationem Deum ima-
est cx mulierc, id est in prima conditione vir non ginantis : sensualitas enim bene operando consen-
habuit originem ex muliere, quae necdum erat ;
tiens rationi, gloria ejus est. Et licet per virum
sed mulier principium habuit ex viro, quia de costa rationem, per mulierem accipiamus sensualitatem,
Adae a>dificata est Eva. Iterum vere vir est gloria non tamen negamus quin utrumque sit in utroque,

tantum Dei, et mulicr viri. Etenim vir ?ion est et ratio in muliere vir dicitur ; et sensualitas in
creatus propter mulicrem, ut serviret ei, quia Deo viro mulier appellatur. Nec sic de ratione et sen-
soli ; sed mulicr creata est propter virum, ut omni sualitale hic agimus, quin semper ad ipsas perso-
servitute manerct in adjutorio viri. Et quia mulier nas respiciamus. Vir debetesse gloria Dei, et mulier
ad gloriam viri facta est, et ut semper viro subes- viri. Nam non est ex muliere, id est rationali-
vir

idco mulicr debet semper habere polcstatem, id

set, tas non debet pendere ex sensualitate, sed mulier
estsignum quod sit alienos potestatis, supra caput, ex viro, id est sensualitas ex ratione. Vir utique
quod velare debetin signum subjectionis et propter ;
non est ex muliere. Etenim vir non est creatus, id
angelos, id est propter doctores Ecclesiae, qui angeli est ratio non ad hoc data est homini propter mulie-
dicunlur, quia Dei nuntii sunt, ne visa lascivia im- rem, id est ut scquatur sensualitatem, sed mulier
pndicarum mulierum, illicite moveantur ad eas. propter virum, id est sensualitas creata est pro-
Vel proter angelos Dei, qui praesentes sunt m om- ^ pter obediendum rationi. Et quia mulier propter vi-
nibus Ecclesiae sacramentis , ne offendantur in- rum creata est, ideo deberet habere signum pote-
temperantia tanta1 libidinis. Vel propter angelos, id statis supra caput, et propter angelos, sicut dictum
est propter pati'iarchas et priores sanctos, qui ne est.Sed licet virum tanta dignitate praetulerim mu-
hoc fieret prohibuerunt. Quia modo adeo depresserat lieri,tamen neque vir sine muliere, nec mulier
muliebrem sexum, sic per omnia viro indi- JLS® sine viro, id est alter non praecedet alterum in
gniorem factum. Nunc relevat et consolatur eum, Domino, id est in beatitudine, solummodo bcne
dicens Licet in prima creatione vir mulierem prse-
: opercntur licet in prima crealione vir mulierem
:

cesserit, lamen in sequenti successione generandi, praecesserit , vere alternon praecedet aherum in
vir et mulier pares sunt ,
quia neque vir sine muliere, salvatione ; nam illud quod supra dictum est, mu-
ncque mulier sinc viro generare queunt, sedparlici- lier de viro, vir non de muliere, nihil nocebit, cum
pationc alterius aequaliter generat uterque. Nec ta- in successione generationis vir ita sit de muliere,
men quod ex se procreari possint, sed totum in sicut mulier de viro, licet in prima creatione mu-
Domino Domimis enim per conjunctionem masculi
: licr de viro solo generata sit, oimria autem ex Deo,
et femina' creat hominem. Vere nec vir sine mu- sicut dictum est.

liere, nec mulier sine viro : nam sicut mulier ge- D Probavit secundum ordinem crealionis secundum
neratur dc viro ; ita ct vir generatur per mulierem. instituta Patrum, virum non debere velari, nec mu-
Hic quidam insidiantur verbis Pauli, quare dixe- lierem denudare caput. Probat idem per naturam
rit mulier de non de mulierc, sed per
viro, vir utriusque : quoe viro breviores capillos dedit in
mulierem, viri semine concipi
dicentes de solius signum libertatis ; mulieri prolixos in signum ve-
puerum sine semine matris, sed tantum per mu- landi pudoris. Licet cnim quidam viri longiores
lierem fovcri pucrum in utero matris, nec mater habeant, hoc fit per artem, non per naluram. Si
habeat ibi semen, sed solam uteri nulrituram. Male vero feminae breviores habeant, hoc est ex aliquo
exponentes verba Pauli, cum per tam bene sit ma- vitio, non ex natura. Littera sic jungitur. JLSO
teriale, quemadmodum de. Licct dicam mulierem Probavi superius per ordinem creationis velandum
generari de viro et e converso, tamen haec et omnia esse caput mulieris. Nunc vos ipsi, Corinthii, ju-

quaecunque sunl ex Dco sunt ;

quia ncc vir ncc dicate, quod non debere tieri probabo per naturam,
mulicr per sc possunl aliquid sinc Deo. Judicafe, inquam, an dccct mulierem non velatam
183 BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 184

Deum ? Non utique quia nec ipsa natura do- A damnabimini penitus. Propter scissuras non licct
orare ;

cet vos imo prohibet. Et cum natura

sic agere, corpus Christi accipere. Ideo etiam vobis non licet :

prohibeat, si vir quidem nutriat coynam, ignominia quia unusquisque vestrum pnrsumit, id est, praesu-

mendo anlicipat propriam ccenam, non solum ad

est illi, quia contra naturam agit. Si vero mulier
nutriat comam,gk>ria est illi ; quoniam capilli longi apparandum, sed etiam ad comedendum. £^praeterea
dati sunt ei a natura pro velamine, id est in signum aliud malum quia alius quidem (qui non habet
:

velaminis, quod semper debet supponi. Pro-

capiti unde esurit. Iterum aliud malum
sibi praeparet) :

bavi per ordinem creationis, et per legem naturae, Alius autem ebrius csi. Sed sic in ecclesia come-
virum non debere caput velare, nec mulierem de- d.enles,7iunquid non habetis privatas domosad man-

nudare. Sed si quis inter vos videtur contentiosus, ducandum et bibendum ? quas si non haberetis,
nec consentit nostris rationibus, hoc unum dice- tolerabiliusesset inplateacomedere. Aut contemnitis

mus ei : Frater, nos non habemus talem consuetu- 130 Ecclesiam Dei, in qua inebriamini ; et con-

dinem, nec habuimus in synagoga Judaeorum, neque funditis eos, id est verecundiam infertis pauperibus,

adhuc haberaus in nova Ecclesia Dei, ut vir velato qui non habent quid sibi praeparent ? .

capite, mulier non velato oret. Et quia consuetudo Et quia sic impudenter agitis, quid dicam vobis ?

sine charitate estis, contemptores Dei, sccta

hoc non habuit, nec adhuc habet, propterea, quia g Certe
admonitione nostra abuteris, jam non solum sua- tores gulae, etc. Laudo ego vos in hoc ? utique non

deo, sed ex auctoritate nostra praecipio ne ulterius laudo, imo vitupero. Yel ita : Laudo vos in qui-

fiat hoc insuetum. busdam aliis, sed in hoc nullatenus laudo. Postquam
Postquam ab hoc malo coercuit Corinthios, transit vituperavit in eis ordinem in quo male consueverant,
ad alia , in quibus longe deterius offendebant : determinat eis quomodo sacramenta Christi accipere

seducti enim a pseudomagistris , dereliquerant debeant, scilicet in abstinentia, non in ebrietate,

institutionem Pauli, quam eis tradiderat de susce- sed in dolore, etin tribulatione. Littera sicjungitur :

ptione corporis et sanguinis Christi. Suaserant enim yon laudo vos quia corpus Domini ebrii suscipitis ;

eispseudo, quod post ccenam communicari deberent sic enim non esset accipiendum, sed in commemo-
hac enim hora Christus tradiderat haec sacramenta ratione tribulationis et mortis Christi. Sed priusquam

discipulis suis participanda. Unde in multa mala ad hoc veniat, commendat illud quod dicturus est
devenerant ;
quia, cum inter eos essent schismata, auctoritate Domini, dicens Ego accepi ab ipso :

ad unitatem corporis Christi accedere praesumebant Doiaino quod jam tradidi vobis, et nunc iterum tra-
et aliud malum, quia prius coenabant et inebria- dam, hoc scilicet quod Dominus noster Jesus

bantur, et hoc in ecclesia et in his coenis eos qui Christus in illa nocte ,
(nox signum est
autem
tantos apparatus non habebant, erubescere facie- ^ adversitatis et tristiliac ;
in qua nocte non epula-
bant, nec indigentibus aliquid ministrabant, et post batur, non inebriebatur, sed ad mortem pro pcccatis
haec mala mensae Domini se ingerebant. Littera nostris tradebatun acccpit panem, id est veram

sic jungitur :Hoc quod praemissum est ne fiat prae- substantiam panis. Et agens gratias Deo Patri de
non laudans, sed magisimprobans.
cipio, illud aliud hoc ;
quia, sicut per eum disposuerat, humanum
Hoc scilicet,quod convenilis ad ccenam Dominicam, genus redimebat, et in obedientia Patris perseve-

in qua deberetis unum fieri, vos dico non per hoc rabat. In his verbis quibus Christus gratias egit
profecturos in melius, sicut deberetis, sed lapsuros in Patri, dicitur substantia panis et vini apposita in
cum multa sint mala vestra, primum qui-
deterius. Et altari, transire in veram carnem et verum sanguinem
demomniumhoc repono, quod, vobis convenientibus Christi. Gratias, inquam, agens fregit illud, quod

in ecclesiam, audio inter vos esse scissuras et discor- unum et inseparabile durat in aeternum ; sed fregit,

dias, cum Ecclesia unitatem exigat, et, sicut audio, cum singulis totum dedit : ut per hoc insinuaret,

bene credo ex parte, id est propter partem de vobis, nos, qui personis diversi sumus, debere unum fieri

quos in schismatibus scio gloriari. Credo utique, in dilectione Dei. Fregit, inquam, ct dixit : Accipitc,

nam oportet credere. Nam religiosse personae man- id est, acceptabile hoc habete, et subliliter discutite

daverunt mihi. Vel ita : scissurae invobis ideo sunt; Dmysterium hujus sacramenti ; ut, quemadmodum
nam oportet esse scissuras, id est quaslibet discor- ego pro vobis, sic et pro nomine meo et proximis
dias.eiiquodmajus est) hcereses. yecesse est enim ut pali gaudeatis. Accipite, inquam, et manducalc. In
vcniant scandala, ad hoc, ut qui probati sunt et a qua re Christus insinuare voluit non sufficere nobis
Deo electi, fiant manifesti in vobis, perdurantes in si credamus, nisi gustando videamus quam suavis

tentationibus, et ut reprobi fiant similiter manifesti. est Dominus sicut manducare non proficeret. nisi
;

Quandoquidem scissuraj sunt in vobis, ergo conve- crederemus. Et hoc quod panis paulo ante erat,
nientibus vobis in unum, qui unitati contradicilis, nunc vere est corpus meum ; quod corpus tradetur
jam non est, id est, pro sola causa discordiae nou pro vobis in mortem, licet nunc illud vobis porrigam
licet manducare Dominicam ccenam, id est corpus et immortale et impassibih'.
sanguinem Christi, quae Dominus discipulis in coena Noianilum cst hoc eliam sic esse signa substantiae ;

tradidit vel jam, id est in hoc mundo, Dominica

; neque mortalitatem,
ut nullam ibi qualitatem notent,
ccena vobis pro discordia inlerdicitur, sed in futuro neque immortalilatem. Nec mirandum est si (quem-
 185 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. IN EPIST. I AD COR. 186

admodum ait Augustinus) manibus mortalibus se A bibitnon indulgentiam, sed judicium, id est damna-
immortalem ferebat, eum in transfiguratione (Matth. tionem sibi et merito, quia non dijudicam, id est
;

xvn), qui tunc et postea mortalis fuit, se in gloria parum discernens ab alio cibo corpus Domini,
immortalitatis et impassibilitatis Petro, Jacobo et quemadmodum non discernebant Corinthii quia ;

Joanni ostendit. Manducate, inquit, corpus meum : quod in toto prsemiserat, de Corinthiis maxime in-
et hoc facite, id est, conlinue sumite. Non in gaudio tellexerat. Ex praemissis infert in eos : Quia indigne
et ebrietate, sed in meam commemorationem : utvos sumitis corpus Domini, nec ab aliis cibis illud diju-
semper memores passionis et mortis meae, et pati dicatis : ideo inter vos, o Corinthii, multi sunt in-
et mori velitis pro me. Similiter sicut corpus, accepit firmi, febribus et hujusmodi passionibus ; et multi
calicem postquam ccenavit (hic innuit, quod post imbecilles, qui virtute membrorum privantur ; et
coenam corpus similiter dederit) accepit, inquam, ; etiam dormiunt multi somno mortis. Quia non exa-
calicem, dicens : Hic calix qui paulo ante vera minamus nos, ideo sic atfiigimur; si vero nos metipsos
substantia vini erat : hic utique calix est meus dijudicaremus, id est mala facta nostra dijudicare-
sanguis : et in hoc meo sanguine est novum testa- mus, id est damnaremus flagello poenitentiae, non
mentum, id est nova promissio. Lex enim vetus utique judicaremur, id est damnaremur pro his a
carnalia promittebat sed hoc sacramentum cor-
; t> Domino. Unde enim homo seipsum judicat, inde li-
poris et sanguinis mei rem novam, quia spiritualem ber evadit judicium Dei. Et licet per infirmitatem et
beatitudinem promittit. Testamentum eliam ideo imbecillitatem sic atfiigamur a Domino, tamen dum
novum, quia nunquam
immutandum, ut alii est sic judicamur, et, secundum quosdam de nobis male

ritus inducantur. sanguinem meum

Et hoc, scilicet ;
agentes, damnamur, nos ne similiter peccemus,
alii,

facite, idestsumite, in meam commemorationem, id corripimur a Domino; in quo enim Deus judicio agit
est contrito et humiliato corde, non semel, sed contra impios, in eo misericorditer castigat suos.
quotiescunque sumitis. Et justum est ut hoc sumatis Corripimur dico, ut correcti non damnemur cum
inmemoriam mei quia quotiescunquemanducabitis
; hoc mundo; ideo non ait cum Corinthiis, sed cum
panem hunc, id est verum corpus meura, quod spe- mundo. Inlelligit enim eis quipeccant non plus pro-
ciem et saporem panis retinet (ne sumentes illud desse accepta sacramenta, quam his qui in mundo,
abhorreant) ; et quoties bibetis liunc calicem, id est id est in gentilitate, adhuc permanent : quandoqui-
sanguinem JL 3 JL meum (propter saporem et spe- dem indigne sumentes damnantur et quia per ;

ciem vini retinentem), quoties, inquam, hsec sumetis, damnationem impiorum corripimur. Itaque, fratres
annuntiabitis, id est reprassenlabitis mortem Do- mei, ut digne et bene correpti suscipiatis, cum vos
mini, cui sernper compati et commori debetis convenitis ad manducandum coenam Domini, exspe-
facientes hoc donec Dominus veniat adjudicium, et ^ ctate invieem, id est alter alterum, non anticipantes
seipsum vobis facie ad faciem tradat. Dominicam coenam.
constitutam lioram accipiendi
Notandum est cur Dominus Jesus post coenam, Secundum enim traditionem Domini, consuevit Ec-
celebrato veteri pascha, corpus et sanguinem suum, vesperum communicare. Dico
clesia in die ccense ad
novum scilicet pascha discipulis tradiderit ;
quod ut exspectetis. Si quis vero esurit, et legitimam
ho-
satis competenti ordine factum est. Si enim prius ram exspectare negligit, malo ut manducet domi,
novum pascha, deinde vetus celebraret, non videre- quam ante horam anticipet coenam Chrisli non ta- ;

tur per hoc novum sacramentum destruere vetera, men, postquam comederit participaturus mensse ,

nec finem esse veterum ; sed videretur innuere quod Christi. Sic invicem exspectare vos volo, ut non
iterum, post heec nova, reducturus adhuc esset illa conveniatis in judicium, id est conventus vesternon
vetera. Ut autem ostenderet omnia vetera in hoc sit vobis causa damnationis. Haec supradicta JL 39
novo sacrificio finem habere, nec illa unquam esse modo vobis proposui, quia scio vos sine his non
reducenda, congrue vetus pascha ad destructionem posse salvari. Ca?tera autem, sine quibus tamen
novum pascha, quod permansurum erat,
pryernisit, et salvari potestis, sed ad incrementum gloriae profi-
supposuit in quo omnium veterum finis fuit, quan-
;
cua, illa cum ego venero disponam vobis.
doquidem in commemorationem et in conformitatem D
Christi sumenda sunt ha?c sacramenta. Itaque qui-
CAPUT XII.
cunque manducaverit panem, id est corpusDomini,
vel biberit calicem, id estsanguinem Dominiindigne, « De autem nolo vos ignorare, fra-
spiritualibus
id est in scissura, vel in hujusmodi
in ebrietate, « tres. autem quoniam cum gentes essetis,
Scitis
malis, ille erit reus corporis et sanguinis Domini, id u ad simulacra muta prout ducebamini euntes.
est damnabilis propter corpus et sanguinem Christi « Ideo notum vobis facio quod nemo in spiritu Dei
indigne acceptum. Ne autem reus fiat homo, probet 'i loquens, dicit anathema Jesu. Et nemo potest di-
seipsum, id est examinet et dijudicet se, non confe- « cere « Dominus Jesus, » nisi in Spiritu sancto.
rens illi qui male agit, quasi per hoc justitiam suam « Divisiones vero gratiarum sunt, idem autem spiri-
prseferat ; sed seipse in contuitu infirmitatis suse di- « tus. Et divisiones ministrationum sunt, idem au-

judicet. Et sic probatus edat de pane illo, et de ca- « tem Dominus. Et divisiones operationum sunt,
lice bibat. Oportet ut homo sic seipsum probet. « idem vero Deus, qui operatur omnia in omnibus.
Qui enimmanducat etbibit indigne, hicmanducatet « Unicuique autem datur manifestatio spiritus ad
187 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II.

t utilitatem. Alii quidem per spiritum datur sermo A perant, desperabant, quia inferiores erant in donis
« sapientiae; alii autem sermo scientiae, secundum Spiritus sancti. Qui vero majoribus gratiis abun-
« eumdem spiritum ; alteri fides in eodem spiritu ;
dabant, arrogabant hoc meritis suis ; et meritis in-

« alii gratia sanitatum in uno spiritu ; alii operatio feriorum hoc improperabant, in hunc modum dero-
« virtutum ; alii prophetia ; alii discretio spirituum ;
gando spiritui. Errabant etiam in hoc,quod gralias
« alii genera linguarum ; alii interpretatio sermo- illas quae inferiores erant, ut genera linguarum,
« num. Haec autem omnia operatur unus atque praeferebant caeteris, magisque appetebant. Ut au-
« idem spiritus, dividens singulis prout vult (Rom. lem imnc errorem depellerct, instruit eos sic, dicens :

« xii, 6 ; Ephcs. IV, 7). Sicut enim corpus unum JL33 Csetera quee disponam cum venero prae-
« est, et membra habet multa, omnia autem mem- termitto, sed de spiritualibns vos docerc illud nullo
« bra corporis cum sint multa, unum corpus sunt; modo differo. Nolo, inquam, vos, fratres, ignorare
« ita et Christus. Etenim in uno spiritu omnes nos de spiritualibus, id est de donis Spiritus sancti, quid
« in unum corpus baptizati sumus ; sive Judaei, sive de his sentiendum sit vobis. Hoc autem de Spirilu
« gentiles, sive servi, sive liberi ; et omnes in uno dico quod facit cessare a malo, et operari bonum.
« spiritu potati sumus. Nam et corpus non est unum Sed ad hoc inducendum praemittit similitudinem, di-
membrum , sed multa. Si dizerit pes, quoniam -p cens Ideo scitole quod Spiritus sanctus faciat non
:

« non sum manus, non sum de corpore num ideo :

separari a Christo, quoniam scitis quod, cum adhuc
« non est de corpore? Et si dixerit auris, quia non essetis gentes, id est gentiles, vel gentiliter viventes,

- sum oculus, non sum de corpore num ideo non ;

euntes ad simulacra mutaproutduccbaminiz.
eratis

« est de corpore ? Si totum corpus oculus, ubi au- maligno spiritu quia alius ad immolandum, alius
;

h ditus ? Si totum audilus , ubi odoratus ? Nunc ad thurificandum, alius ad adorandum ducebalur.
« autem posuit Deus membra, unumquodque eorum Ubi ait, muta idola, ostendit quod ratione non duce-
« in corpore sicut voluit. Quod si essent omnia banlur, quae satis discernereposset,idolum non esse
« unum membrum, ubi corpus ? Nunc autem multa Deum, sed per malignum spiritum. Et ideo quia a
« quidem membra, unum autem corpus. Non po- maligno spiritu ad malum ducebamini, per simile

« test autem oculus dicere manui Opera tua non :

notutn facio vobis, quod per Spirilum sanctum a
« indigeo ; aut iterum caput pedibus : Non estis mihi priori malo desislilis. Quod aequipollenler ait : IIoc

« necessarii. Sed multo magis quae videntur mem- faciovobis notum, quod nemo loquens in SpirituDci,
« bra corporis infirmiora esse, necessariora sunt. loquens actu, cogitalione et verbo : spiritus enim
« Et quae putamus ignobiliora membra esse corpo- qui res est invisibilis, non cognoscitur esse in ho-
« ris , his honorem abundanliorem circumdamus. mine, nisi per haec quae cxlrinsecus videntur vel

« Et quae inhonesta sunt nostra, abundanliorem ho-

C audiuntur. Xemo, inquam, loquens in Spiritu Dei,
« nestatem habent : honesla aulem nostra nullius dicit similiter actu, verbo, cogitatione, anatlwma, id

« egent ; sed Deus temperavit corpus, ei cui deerat est separationem a Jesu. Nemo enim habens do-
« abundantiorem tribuendo honorem , ut non sit num Spiritus sancti poterit operari, cogitare, vel

« schisma in corpore, sed in idipsum pro invicem loqui, pro quo separetur a Jesu, quandiu Spiritus
« sollicita sint membra. Et si quid patitur unum ineo manserit. In hoc multum relevat desperatio-
« membrum , compatiuntur omnia membra ; sive nem eorum, qui minores gratias acceperant, cum
« gloriatur unum membrum , congaudent omnia dicat non posse separari a Jesu, in quo Spiritus Dei
« membra. Vos autem estis corpus Christi, et mem- per aliquod donum manserit.
t bra de membro. Et quosdam quidem posuit Deus Nec solum facit Spirilus nc separemur a Jesu,
« in Ecclesia : primum nemo potest dicere verbo, opere, cogita-
apostolos, secundo prophe- sed etiam
« tas, tertio doclores, deinde virtutes exinde gra- tione. Jesus cst Dominus meus, quia cgo servus ;

« tias curationum, opitulationes, gubernaliones, ge- ejus, id est, nemo potest bonum operari, nisi in

« nera linguarum, interpretalionessermonum. Nun- Spiritu sancto, qui per eum operatur. Jesus estDo-
quid omnes apostoli ? Nunquid omnes prophelae ? minus meus. Hoc nequit dicere, qui non est servus
« Nunquid omnes doctores ? Nunquid omnes vir-Dejus, quia, si non est servus, mentitur potius quam
« tutes ? Nunquid omncs gratiam habent curatio- verum d>cat. Ilic multum deprimit eos, qui de ma-
« num ? Nunquid omnes Jinguis loquuntur ? Nun- joribus donis se prseferebant aliis cum dicat nihil ;

« quid omnes inlerprelautur ? yEmulamini autem esse ex merito hominis, sed tolum in Spiritu sancto.
« charismata meliora [al., majoraj. Et adhuc ex- Licet hoc indifferenter det spiritus declinarc a malo
« cellentiorem viam vobis demonslro. » et facere bonum ;
gratiae tamen ejusdem Spiritus
divisim distribuuntur diversis. Sed licet divisiones

EXPOSITIO. sintgratiarum, tamen idem ct indivisus est Spiritus,

qui divisas dat gratias. Et sicut sunt divisiones gra-
Hic tinis est de sacramentis altaris : nunc transit tiarum, ila sunt divisiones effectuum earum, sci-
ul doceat eos de donis Spirilus sancti, in quibus licet ministrationum. Hic enim ministral in episco-
graviter errabant. Qui enim majora dona accepe- pio, hic in sacerdotio, et sic in caeleris gradibus
rant, gloriabantur adversus eos quibus minores Ecclcsiae. Dicimus etiam ministrationes in quibus-
gratiee concessee fuerant. Hi autem qui minus acce- cunque, idonee ministramus proximo. Et licet divi-
 189 EXPOSITIO m EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD ROM. 190

siones sint ministrationum, tamen ictem est Domi- A id est diversa, sunt unum corpus. Ila Christus di-
nus qui dat gratiam rn qua ministramus. versa membra habet in Ecclesia et tamen in eo ;

Sunt eliam divisiones operationum, quee in nobis- capite unum sunt nec mirum quia sicut per eam-
:
;

ipsis bene operamur, orando, vigilando, jejunando ;

dem animam diversa membra vivunt, sic per eum-
et hse operationes sunteffectus gratiarum. Et licet dem spiritum universa membra ejus reguntur. Vere
divisce sint operationes, tamcn idem est Deus, qui Christus est unum corpus etenim omnes nos sumus :

operatur omnia quascunque opportuna videt saluti in baptimti et vivificati in uno Spiritu, transeuntes in
omnibus. Quod ila ait : Idem Spiritus, idem Domi- unum corpus Christi. Omnes dico indifferenter, iive
nus, idem Deus ; non quod diversas intelligat sub- simus Judan, sive gentiles, sive servi, siveliberi. Et
stantias, sed ut Trinitatem in personis, unitatem sicut baptizati, sic etiam omnes post baptismum po-
designet in substantia. Et licet sunt divisiones gra- tati sumus uno eodemque Spirituin confirmatione,
tiarum, tamen unicuique datur manifestatio Spiri- et in caeteris ordinibus Ecclesiae. Vere nos baptizati
tus, id est aliquod bonum per quod Spiritus operari sumus omnes, id est vere sumus diversa membra.
in eo manifestetur, ad utilitatem. Sic enim utile est Nam sicut corpus hominis non est unum membrum, ,

minus donum cui datur, sicut majus donum alteri. sed multa ;et per simile non est Christus unum
Deus enim non secundum merita hominum gratias & mcmbrum, sed multa. Illud etiam totam refert sen
suas distribuit plerumque enim minus digno ma
: tentiam. Nunc infert a superiori, quod nos omnes
jus donum plerumque digniori minus datur se-
;
uno Spiritu baptizati et potati, sumus unum corpus
:

cundum quod Deus hunc magis opportunum

videt Christi quia unum ;
igitur si dixeritpes, id est in-
:

ad illud exercendum, illum ad aliud enumerat gra- ; feriusmembrum in Ecclesia, quoniam non sum ma-
tias, dicens : Divisiones utique sunt gratiarum. nus, id est talis operator ut ille ideo non sum de ;

Nam alii quidcm, id est discrete datur per Spiri- corporc Christi non ideo sequitur eum non esse de
;

tum sapientia, id est sermo cognilio divinorum, ct corpore Christi. Quod est dicere : Ille qui est infe-
quod bene sapit.
sapientice, ut gratiose cloqui possit rior non potest se abrumpere ab unitate Christi ;

Alii autem datur scientia de humanis et sermo, ut quia habet alium superiorem se in eodem corpore
expedite loquatur quod scit et hocsecundum eum- ; Christi. Et sicut pes non abrumpitur, quia non est
dem Spiritum, excluso meritohominis. Alteri datur manus ; ita si dixcrit auris, id est ille quem per
fides, id est JL3^5t vel constantia fidei, ut pro fide alium docentem oportet intelligere, qaia non sum
luenda non dubitet mori. Vel fides, quia novit sa- oculus, id est quia perme non omniaintelligo ideo ;

cramenta fidei ; et hoc in eodem Spiritu. Alii datur non sum de corpore ; non scquitur ideo non esse de
gratia sanitatum, ut per virtutem spiritus possit corporc.
depellere morboshoc in uno eodemque Spiritu,
; et ^ Dixerat superius, quod corpus non est unum mem-
quia taedebat eum singulis donis spiritum apponere, brum, sed non dederatrationem. Quare et hoc nunc
comprehendit caeteras gratias, et ad ultimum sub- subdit, dicens Vere auris, licet non sit oculus, ta-
:

dit omnes dari per Spiritum. Alii datur operatio men est de corpore quia si ideo non esset, seque-
;

virtutum, id est miraculorum quse contra legem na- retur quod oculus esset totum corpus. Sed si oculus
turse fiunt, ul caecum illuminare, mortuum susci- esset totum corpus, ubi est auditus ? Ecce penuria
tare. Alii datur propiietia, id est revelatio futuro- in corpore. Et si auditus est totum corpus, ubi est
rum, vel intellectus Scripturarum. Alii datur dis- odoratus ? Iterum penuria. Per odoratum, discretio-
cretio spirituum ;
quia scit discernere, quo spiritu nem Ne autem in corpore
boni et mali accipimus.
quisque operetur aliquid, vel loquatur. Alii dantur nunc Deus diversa mem-
esset haec penuria, posuit
gencra linguarum : quiascit loqui diversis linguis. bra, unumquodque eorum in uno corpore, sicut vo-
Alii datur interpretatio sermonum ; quod Graecum distribuens eis gratias. Non solum propter
luit re-
scit interpretari per Latinum, vel e converso. Vel novendam penuriam, unum membrum non est to-
interpretatio sermonum, id est expositio allegoria- tum corpus, sed etiam ideo esse non potest quia ;

rum. Et cum diversis haec divcrsa dentur, tamen si esscnt omnia membra unum mcmbrum, 1JI5
hac omniaopcratur unusatqueidemSpiritus, quem D ubi csset corpus? Periret utique corpus, quia si omnia
supra vocavi Deum et Dominum : Spiritus dico, di- membra essent manus, nec sic esset corpus homi-
videns singulis proult vult, id est per gratiam, non nis. Si iterum omnes in Ecclesia essent apostoli,
per merilum. vel unum aliquid, nec ipsi iidem essent apostoli,
Kic incipit ostendere diversitatem membrorum in cum non essent quibus praedicarent. Quandoquidem
eodem capite, qui est Christus; et quomodo illa si unum membrum totum corpus dicitur, et penuria
diversa unum fiant in capite Christo. Littera sic in corpore, et etiam defectus corporis sequitur. Pro-
jungitur. Bene dico spiritus dividens singulis, id est pterca nunc quidem multa eldlscreta suntmembra,
diversis membris diversas conferens gratias. Nam corpus autem horum membrorum unum est. Etquia
Christus est unum corpus diversa habens membra : ex necessitate inferiora ut superiora membra sic
quod corpus hominis, unum est, et tamen
sicut vides sunt in corpore, igitur nonpotcstoculus diccre ma-
habct multa mcmbra, id cst diversos actus habentia; nui, id est superior inferiori Non indigco opera :

et tamcn omnia mcmbra corporis cum sint multa, iua ; cum unum mcmbrum ablalum penuriam faciqt
191 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 192

corpori. Per hoc satis apparet quod qui rnajus do- A mum, id est inprimo et excellentissimo gradu po-
num accepit, non habet unde se pneferat ei qui nens apostolos. Secundum post apostolos posuit/^ro-
minus accepit ; cum inferior sic faciat penuriam phetas, id est viros illuminati sensus, qui aperirent
corporis, ut superior, si removeatur. Aut iterum ca- Scripturas. Tertio gradu sub prophetis posuit docto-
put pedibus, superior similiter inferiori dicere non res, qui de moribus instruerent. In his tribus serva-
potest : non estis mihi necessarii; cum oculus pur- vit ordinem, 136 reliqua sine ordine miscuit.
gatione per manum indigeat, caput ut pedibus por- Deinde post doctores posuit virtutes, eos scilicet qui

tetur ad hoc quod gustare, audire, vel videre desi- in virtuteDei caecos illuminarent, mortuossuscitarent.

derat. • Exinde posuit gratias curationum, cos scilicet qui

Inferioranon tantum sunt necessaria, sed etiam dono Dei morbosdepellerent. Dehinc opitulationes,
multo magis sunt necessaria aliquando ea membra id est adjutores praedicationis, ut Barnabam et Ti-
corporis quee videntur esse infirmiora. Plerumque motheum : quo officio adhuc funguntur legati Ro-
etiam quilibet idiotae magis necessarii sunt in pro- manee sedis. Post heec posuit gubernationes, id est

curatione ecclesiaslicorum, quam hi qui magis sa- episcopos, presbyteros : qui Ecclesias tidelium gu-
pientes sunt, secundum opportunitatem temporis. bernarenl. Ad ultimum posmt genera linguarum, id
Et ea Ecclesioe qua° putamus ignobiliora, -d est ultimam gratiam, quam vos, o Corinthii, maxime
membra
quia labuntur, aliquando his circumdamus abundan- desideratis. Et congrue Deus diversitates gratiarum
tiorem honorem, id est hos tales solertiori cura fovere in Ecclesia ordinavit. Nunquid enim omnes fuerunt
debemus, et reducere ad meliora. Nostra etiam apostoli ? Si omnes utique, nec unus. Nam si, cum
membra quce inhonesta sunt ul pudenda in corpore omnes essent apostoli, non essent quibus prscdica-
:

et fornicator ille qui uxorem patris duxerat in Ec- rent verbum Dei, quia ornnes perfecti iterum, nun- ;

clesia Corinthiorum ut David quando peccavit in

; quid omnes essent prophctce ? Sic jam nihil alicui
uxoremUriae; haec inhonesta habent abundantiorem posset revelari, quia singuli essent prophetse. Nun-
honestatem, id est diligenset honesta curaexhibenda quid iterum omnes erunt doctores ? Non essct quem
est eis, ne, si spernantur, desperent quia fortasse de moribus instruerent, quia omnes docti. Nunquid
;

cras perfecti erunt, ut in David visum est. Inhonesta omnes virtutes ? Sic nec esset, cui ficrent miracula. -

indigent honestate sed honesta memhra. nonegent

: Nunquid omnes habent gratiam curationuml Non :

ullius honoris impensi sibi ab alio. Qui enim per- quia non esset quem curarent. Nunquid omnes va-
fecti sunt, non egent alio. Honesta quidem nullo riis linguis loquuntur? Sic jam vile et commune

egent sed Deus temperavit, id est moditicavit cor-

:
fieret donumDei. Nunquid omnesinterpretantur, id

pus, ut honesta ornarent inhonesta. Temperavit, est, linguam in linguam transferrc noverunt ? Si

inquam, tribuendo abundantiorem honoremel mem-

'

omnes interpretes, pro nihilo fieret inlerpretatio.

bro cui aliquid deerat, ut membrum apgrum majori Cum autem sint tot dona Spiritus sancli, wmulami-
dilectione fovercmus, quam sanum. Ideo sic tempe- ni, id est desiderate ea charismata, id est gratuita
ravit, ut nonsit schisma, id estdiscordia, in corpore dona spiritus, quae inter praedicta sunt meliora.
Christi; sedomma. membra sollicita sintproinviccm, Charisma gratuitum dicitur. Et preeter heec quee

id estalterum pro altero ; sentientes idipsum, id est supra monstravi, demonstro robis adhuc viam ex-
angustiam proximi judicanles propriam. Et si quid ceUcntiorcm, id est charitatem, quaevia est, et omni
molestiee patiturunum mcmbrum compatiantur ,
dono excellentior ;
quia caetera omnia non sufficiunt
omnia membra; sive gloriatur unum membrum, con- ad beatitudincm sine charitate.
gaudcant omniamembra. Etquidquid dixi de unitate

corporis Christi, totum spectat ad vos, o Corinthii; CAPUT XIII.

unum corpus Christi, ct diversa membra
quia vos estis
pendentia de membro Christi, qui vos de fide docuit. « Si linguis hominum loquar et angelorum, cha-
Vel membra pendentia de membro, id est de capite « ritatem autem non habeam, factus sum velut aes

Christo, qui supremum membrum est Ecclesiee. « sonans, aut cymbalum tinniens. Et si habuero pro-
Locutus est superius de diversitate memhrorum D « phetiam, et noverim mysteria omnia, et omnem
Christi, quomodo unum sint in capite suo Christo ;
« scientiam , et si habuero omnem fidem, ita ut

loquitur adhuc de eisdem membris secundum diver- « montes transferam, charitatem autpmnonhabeam ,

sitates donorum quee habent a Spiritu sancto ; vo- « nihil sum. Et si dislribuero in cibos pauperum om-

lens comparare dona illainter se, quae magis sint « nes facultates meas, ct si tradidero corpus meum
utiha, quam minus ut charitas et prophelia, quee
:
« ita ut ardeam, charitatem autem non habuero,
maxima sunt. Loqui diversis linguis, longe his in- « nihil mihi prodest. Charitas paliens est, benigna
ferius. Et heec ideo comparat, quia Corinthii genera « est. Charitas non eemulatur, non agit perperam,
linguarum (quae ultima eratj preeferebant omnibus « non inflalur, non est ambitiosa, non quaerit quee

gratiis. « sua sunt, non irritatur, non cogitat malum, non

Littera sic jungitur : Vos estis membra pendentia « gaudet super iniquitate congaudet autem veritati.
;

de membro, id estde capite Christo, in quo unum « Omnia suffert, omniacredit, omnia sperat, omnia
corpus estis ; et in hac unilate discrelio, quia quosdam « sustinet. Charilas nunquam exoidit ; sive prophe-
quidem, id est discrete, posuit DeusinEcctesia.Pri- « tiae evacuabunlur, sive linguee cessabunt, sive
193 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 194

scientia deslruetur. Ex parte enim cognoscimus, A id est nemini invidet. Non agit perperam, id est

« et ex parte prophetamus. Cum autem venerit quod perverse, aliquid ; non inflatur, id est non superbit,

n perfectum est, evacuabitur quod ex parte est. Cum de temporali bono vel spirituali ; non est ambitiosa,
k essem parvulus, loquebar ut parvulus, sapiebam ut dignitates mundi concupiscat ;non quaerit quce
b ut parvulus, cogitabam ut parvulus. Quando au- sua sunt tantum, sed eeque utilitati intendit proximi

n tem factus sum vir, evacuavi quae erant parvuli. ut suae. Vel non quaerit, id est non requirit, quce sua
« Videmus nunc per speculum in amigmate tunc : sunt, si quis abstulerit ei. Non irritatur, id est non
« autem facie ad faciem. Nunc cognosco ex parte : provocatur ad iram, non cogitat malum, ut dicat

« tunc autem cognoscam, sicut et cognitus sum. vel inferat alicui. Non gaudet super, id est de ini-
« Nunc autem manent fides, spes, charitas tria : quitate; si videt inique agi in proximum, potius
« hsec. Major autem horum est charitas. » compatitur ; congaudet autem veritati, id est secun-

dum veritatem loquenti vel agenti. Omnia eliam

adversa quae inferuntur, patienter suffert, tolerat
EXPOSITIO.
omnia credit, quaecunque de Deo sane credi oporlet.
Quia vult Corinthios magis appetere charitatem Omnia sperat, et in praesenti virtutes, et in futuro

quam linguas, probat charitatem excellentiorem esse -p gloriam. Omnia sustinet, id est, si differatur retri-

quam loqui linguis, dicens : Charitas utique linguis butio, longaminis est in sustinendo. Alia excellentia

est excellentior ; nam si ego loquar linguis omnium charitatis, scilicet quia charitas nunquam excidit, id

hominum, loquar etiam angelorum (non quod

linguis est, permanens est in aeternum, et nunquam praeter-

angeli linguis loquantur, sed quibusdam signis al- iit. Vere charitas sola non excidit. Nam prophetiae
teri alter voluntatem suam significat), et si ego tantae et scientia, quee inter csetera magis stare videntur,
perfectionis essem, ut mouitiones angelorum co- illa destruuntur. Sive enim propheticesint, evacua-

gnoscerem, X3T
vel linguis angelorum loquerer buntur in futuro. Cum enim omnia omnibus aperta
(cum enim angeli assumpta forma aliqua hominibus fient, quid propbetarent ? Sive linguce sint, illee ces-
loquunlur, necesse est ut verba bumana proferant) sabunt, omnibus enim in futuro identitas erit ser-

si aulem ha?c eadem verba loquar. Vel ita : Si loquar monis ; sive scientia quae nunc habetur, illa de-
linguis hominum , id est humaniter viventium : et struetur. quibusdam videbatur
Quia de scientia

linguis angelorum, id est eorum qui in hoc mundo quod permanens esset, probat quod revera scientia
contemplative vivunt, charitatem autem non habeam, praesens destruetur quia nunc cognoscimus, id est
;

factus sum inutilis vclut ce.s sonans, quod infructuose scimus ex parte, id est imperfecte. Et vere prophetia
quantum ad se perlunditur, aut velut cijmbalum vacuabitur. Nam nunc prophetamus exparte, id est
tinniens, quod aures hominum delectat, seque per- ^ imperfecte ;sedin{uturocumvenerit quodperfectum
tundit et diminuit. Et si habuero prophetiam, ut est, evacuabitur omne illud quod ex parte, id est

illuminato sensu ventura prsedicerem et sunoverim imperfectum est.

;

omnia mijsteria, id est figuras operum Dei (ut dilu- Opponeret aliquis Verum quidem est quod scien- :

vium figura fuit baptismi et similia) et si noverim tia nunc est imperfecta, sed perfecta erit in futuro
;
;

omnem scientiam, id est ipsorummysteriorum signi- sed tamen illa pars scientiae quae nunc est, non
ficationem et si habuero omnem fidem, ita ut mon-
; destruetur, sed in illa totalitate scientiaa claudetur.
ies (ad litteram) transferam (hoc enim erat meritum Et hoc per inductam similitudinem Paulus destruit,
fidei, ut si fidelis diceret monti tollere hinc, et quod nec illa scientia quee nunc est permaneat
mittere in mare [Matth. xxi, 21], ita pro certo fieret). quia quemadmodum puer nil per rationem, 138
Vel aliter Si habuero tam perfectam fidem ut tollam
: sed per sensus et per quasdam imagines intelligit :

montes, id est diabolos ab obsessis corporibus de lapide quod durus sit et solidus, et de aliis simi-
transferam in porcos vel in hujusmodi, charitatem liter cum autem idem puer factus est vir, dimissis ;

autem non habuero, nihil sum, id est, nullius meriti imaginibus, jam non corporali sensu discernere
propter fidem sine charitate judicor. Etsidistribuero quserens, sola vi rationis longe melius cognoscit de
id est diversis tribuero,non superflua mea tantum, D eisdem ; ita ut sensualis et imaginaria cognitio,
sed eliam facultates meas, id est, quse facultas et quam puer habuit, nulla jam sibi ratione utenti esse
possibilitas esset mihi retinere distribuero dico non
: videatur. Sic scientia hujus mundi per quasdam
in superflua, sed incibos; necdivitum, sed pauperum; similitudines imaginatur Deum ; ut quia videt ali-
et oranes, quotquot sunt, facultates et si tradidcre quem potentem, pensat Deum qui hunc creavit,
corpus meum, ita ut ardeam, sicut B. Laurentius, longe potentiorem ; et de caeteris similiter. Sed in
charitatem autem non habuero, nihilmihiprodcst. futuro cognoscemus Deum sicuti est : quem non
Caetera sine charitate non prosunt ; sed charitas, cognoscimus modo sicuti est, sed tantum imagina-
eliamsi per se considerari queat, patiens est, id est mur per quasdam similitudines. Et quia tunc per-
virtutem palientiae habet, etiamsi nihil quandoque fecta, nunc imperfecta tunc secundum veritatem ;

patiatur. Est etiam benigna, id est larga et abun- rei, nunc secundum imagines tantum propterea :

dans dilectione proximi, etiam non habet quid

si dixit scientiam autem non de-
destrui. Dilectio
Postquam bona
tribuat. in charitate posuit, mala struetur quia eumdem tunc diligemus quem nunc
:

removetab eadem, dicens : Charitas non cvmulatur, diligimus, licet tunc perfectius. Vere quod imper-
 195 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 196

fectum est evacuabitur, cum venerit quod est per- A « tur 139, aut quod citharizatur ? Etenim si in-
fectum : quemadmodum videtis quod, cum essem « certam vocem del tuba, quis parabit se ad bellum ?
.
parvulus, vim rationis ignorans, loquebar ut parvu- « Ita et vos per linguam nisi manifestum sermonem

sapiebam ut parvulus, cogitabam ut parvulus

lus, « dederitis, quomodo scielur id quod dicitur ? Eritis
omnia imperfecte. Scd quando factus sum vir, et « enim in aera loquentes. Tam multa, ut puta ge-
•vim rationis exercui, evacuaviea quaz erant parvuli; « nera linguarum sunt in hoc mundo, et nihil sine
quia jam ratione longe melius intellexi ea quae, « voce est. Si ergo nesciero virtutem vocis, ero ei

dum eram parvulus, vix per imagines et sensus « cui loquor barbarus, et qui loquitur mihi barbarus.
aliquantulum cognovi. •< Sic el vos quoniam aemulatores estis spiriluum, ad
quemadmodum pueri, videmus nunc, id
Similiter, « aedificationem Ecclesiae, quaerite ut abundetis. Et
est in praesenti, Deum per speculum, id est non per « ideo qui loquitur lingua, oret ut interpretur.
veritatem rei sicuti est, sed per quamdam similitu- « Nam orem lingua, spiritus meus orat, mens au-
si

dinem qua Deum imaginamur; nec per speculum <• tem mea sme fructu est. Quid crgo est? Orabo
quod aliquantulum sit lucidum , sed positum in « spiritu, orabo et mente ;
psallam spiritu, psallam
cenigmate, id est, in obscuritate tanta, ut veritas rei « et mente. Caeterum si benedixeris spiritu, quis
secundum quod est, nullo modo cognoscatur ; sed -p « supplet locum idiotae? Quomodo dicet amen super
tunc in futuro vidcbimus Deum facie ad faciem, id « tuam quoniam quid dicas, ne-
benedictionem ,

est, videbimus Deum sicuti est. Et quia sic erit, « scit? Nam quidem bene gralias agis, sed alter
tu

apparet quod praesens scientia penitus destruetur ;

<• non aedificatur. Gralias ago Deo [al., meo] quod
sed charitas permanebit : dum eumdem quem nunc •• omnium vestrum lingua loquor. Sed in ecclesia
dibgimus, in futuro diligemus. De vobis utique sic « volo quinque verba sensu meo loqui, ut et alios
erit, utnunc imperfecte, tunc perfecte cognoscatis ;
« instruam, quam decem millia verborum inlingua.
quia ego ipse nunc cognosco Deum ex parte, id est « Fratres, nolite pueri effici sensibus, sed malitia
imperfecte sed tunc in futuro cognoscam eum tam
;
• parvuli eslole, sensibus autem perfecti eslote. In
perfecte, sicut et ego cognitus sum a Deo, cui nihil « lege enim scriptum est : « Quoniam in aliis hn-
latet in me. Ideo charitas est excellentior, quia, it guis et in labiis aliis loquar populo huic ; et nec
cum alia destruentur, illa sola permanebit ; et eliam i sic exaudient me, dicitDominus (Vsa.xxvin, 11). »

nunc, dum in praesenti cum aliis virtutibus perma- i Itaque linguae in signum sunt non fidelibus, sed
net, excellentior est omnibus illis. Sed liltera sic « infidelibus : prophetiae autem non iniidelibus, sed

jungitur. In futuro destruentur, sed nunc manent fidelibus. Si ergo conveniat universa Ecclesia in
charitas. Per has omnes virtutes intel-
fides spes, < unum, et omnes linguis loquanlur, intrent autem
quod fidem, spem et charitatem, satis leviter
ligit ^ -
i idiotae aut infideles, nonne dicent, quid insanitis
habere poteslis, quia non sunt nisi tria hcp.c ; et cum '
Si autem omnes prophetent, intret autem quis
tam pauca sint, praeparant omnem gloriam. Et licet infidelis vel idiota, convincitur ab omnibus, diju-
simul maneant, tamen charitas est majorhorum, ld dicatur ab omnibus. Occultaenimcordis ejus ma-
est inter haec, vel major his, fide scilicet et spe; et nifesta fiunt, et ita cadens in faciem adorabitDeum
quia permanebit in aeternum, et nunc major est, <
pronunlians quod vere Deus in vobis sit. Quid
ideo sectamini charitatem praecipue, non genera ergo est, fratres ? cum convenitis,, unusquisque
linguarum vestrum psalmum habet ; doclrinam habet ; Apo-
i
calypsim habet ; linguam habet ; interpretationem
CAPUT XIV. habet omnia ad aedificationem fiant. Sive lingua
:

quis loquitur secundum duos, aut ut multum tres,

<• Sectamini charitatem, aemulamini spiritualia, et per partes, et unus inlerpreletur. Si autem non

« magis autem ut prophetetis. Qui enim loquilur fuerit interpres, taceat in ecclesia, sibi aulem lo-

« lingua, loquitur, sed Deo. Nemo

non hominibus < quatur et Deo. Prophela^ autem duo aut tres di-
u enim audit, autem loquitur mysteria.
spiritus cant, et caeteri dijudicent. Quod si aliquid [aliisj

« Nam qui prophetat, hominibus loquitur ad aedifi- D « revelatum fuerit sedenti, prior taceat. Potestis

« cationem, et exhortationem, et consolationem. « enim omnes per singulos prophetare, ut omnes

« Qui loquitur lingua, semetipsum aedificat qui ;
« discant, et omnes exhortentur; et spiritus pro-
« autem prophetat, Ecclesiam aediticat [al., Dei]. « phetarum prophetis subjectus est. Non enim dis-

« Volo autem omnes vos loqui linguis, magis au- « sensionis est Deus, sed pacis ; sicut in omnibus
<• tem prophetare. Nam major est qui prophetal, « ecclesiis sanctorum doceo. Mulieres in ecclesiis
<• quam qui loquitur linguis ; nisi forte inlerprete- « taceant : non enim permittitur eisloqui, sed subdi-
« tur, ut Ecclesia aedificationem accipiat. Nunc au- « tas esse, « sicut et lex dicit (Gen. m, 16). » Si

« tem, fratres, si venero ad vos linguis loquens, « quid autem volunt discere, domi viros suos inter-
« quid vobis prodero, nisi vobis loquar, aut in reve- « rogent. Turpe est enim mulicri loqui in ecclesia.
•• latione, aut in scientia, aut in prophetia, aut in « An a vobis verbum Dei processit ? aut in vos solos

« doctrina? Tamen quae sine anima sunt vocem « pervenit ? Si quis videtur propheta esse, aut spi-
« dantia, sive tibia, sive cithara, nisi distinctionem « ritualis, cognoscat quae scribo vobis, quia Domini
« sonitum dederint, quomodo scietur id quod cani- « sunt mandata. Si quis autem ignorat, ignorabi-
197 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. I AD COR. 198

i tur. Itaque, fratres, aemulamini prophetare, et lo- A de Scripturis. Vel doctrinam de moribus, in quo
« qui linguis nolite prohibere. Omnia autem ho- operari oportet : scientiam denaturis rerum, in quo

« neste et secundum ordinem fiant in vobis. » speculatio sola sufficit. Prophetiam vocat continuam
futurorum cognitionem, non per tiguras aliquas, sed
sola insinuatione Spiritus sancti revelationem
EXPOSITIO. ;

vero, subitam cognitionem futurorum, ut aliquis ab-

Postquam de charitate probavit, quod excellen- reptus a Spiritu subito futura prsedixerit, et mox
tior essetnon solum linguis, sed et omni virtute, Spiritus ab eo recesserit ; vel revelationem, id est
probat quod prophetare dignius et utilius sit in Ec- cognitionem futurorum per somnia, ut in Daniele et
clesia, quam loqui linguis. Et hoc probat multis Joseph, vel per res gestas, ut Noe per arcam.
modis. dicens :Licet dicam prse omnibus seciamini Probat idem similitudine inanimatorum, dicens :

cliaritatem, volo tamen cemulemhii spiritualia, id Licet de me ipso exemplum vobis adduxerim, tamcn
est desideretis spirituales gratias. Et cum omnes non oportuit quia in his qua? sunt sine anima, vo-
;

utiles sint, tamen desiderate ut prophetetis magis, cem, id est sonum dantia ; sive hoc sit tibia, sive ci-
quam loqui linguis. Et magis utique est desideran- thara nisi dederint'distinctionem sonituum, quomo- :

dum quia ille quiloquitur lingua incognita, loqui- p do scietur quod canitur aut quod citharizatur ? Sic
; ,

tur non hominibus, id est non ad aedificationnm ho- et vos, quia indistinctos sonos eonfunditis, non in-
minum, sedDeo, id est ad honorem Dei tantum, telligitur quod dicitis. Iterum per aliud probo non
qui iinguam dedit. Vere non hominibus, ?iam nemo esse appetendam confusionem linguarum. Etenim
hominum audit, id est intelligit quae ille loquitur, si tuba det incertim vocem, cum distincta sit vox
sed licet nemo audiat, lamen Spiritus sanctus loqui- tubae, invitans ad bellum, quis propter incertam vo-
tur mysteria per illum loquentem lingua incoguita. cem parabit se ad bellum ? Nemo utique. Vel illud
Vere mogis utile est prophetare quam loqui linguis ; etenim jungitur ad proximum. Cithara vel tibia con-
quia ille qui prophetat loquitur hominibus ad aedi- fuse sonans non intelligilur. Nam tuba per simile
ficationem. Vel jungamus ad proximum, ut tamen dans vocem incertam non intelligitur. Et sicut tuba
eademsit sententia :propterhocquod nam, quia, enim dans incertam vocem non intelligitur, itaet vos, nisi
proximis respondere debent ; loquenslinguisnon lo- per linguam dederitis manifestum sermonem,quo-
quitur hominibus. Nam ille tantum qui prophetat, modo scic tur abaudilovibus idquod a vobis dicetur?
id est qui obscuritates Scripturarum aperit, hic Nescietur utique. Nam vos eritis loquentes in aera,
loquitur hominibus ad cedificationem, id est ut in- id est frustra verberantes aerem. Loquentes dico
struat rudilatemI4:Oeorum ; et postquam instru tammulta utputa, idestsicut genera linguarum in-
cti sunt ad exhortationem, ut ad meliora se erigant ;
C n ta sunt i rl }t0 cmundo, etin singulis linguis nihil
f, j

et ad consolationem ut in tribulationibus fortes ap- est sine voce unumquodque habet proprium et dis-
:

pareant. Ille vero qui loquitur lingua incognita, ut tinctum ab aliis vocabulum. Ergo quia linguse sunt
plus cedificat semetipsum quandoque nec se quia
:
; diversae, et voces distincta?, si ego nesciero virtutem,
non intelligit, opposita sententia. Sed ille qui pro- id esl significationem vocis quam profero, ero bar-
phetat, dum Scripturasaperit,totam Ecclesiam cedi- barus ei cui loquar; et qui loquitur mihi, barbarus
ficat. Et quia tanta utilitas est prophetandi, volo uti- similiter videbitur ; sic estis et vos in alterutrum
que vos omnes loqui linguis, sed tamcn magis volo barbari. Vel ut hic incipiat versus. Sic, id est hac
vos prophetare. Propterea. quia ille qui prophetat ratione ; quia incognite loquitur, barbarus judica-
major est dignitate, etmerilo, et utilitate, quam ille tur ; vosetiam,quoniamestiscemulatores spirituum,
qui loquitur linguis, nisi forte (quod vix contingit) id est desideratores bonorum, qucerite spiritualium
ille interpretetur, id est exponat cognita lingua, ut abundetis ad oydifico.-
in his donis qua? valent
quod incognita loquitur, ut sic Ecclesia accipiat tionem Ecclesia? ut prophetia. Et ne intendatis
,

cedificationem per ejusinterpretationem, quas inter- varietatibus linguarum quia illa dona appetere ;

pretatio idem quod prophetia. Probat per si-

valet debetis ,
quae valeant ad aedificationem I-=4I
militudinem sui, quod non debeant insistere varie- D Ecclesiae. Ideo ille qui loquitur lingua incognita,
tatibus linguarum dicens Quia per linguam in-
:
oret Deum ut interpretetur, id est ut sciat inter-
cognitam Ecelesia non aedificatur, non sunt linguse pretari audientibus, quod aliena lingua loquitur.
ideo multum appetendae, nec etiam ideo, quia sic Vel ita : Qui loquitur lingua, oret, id est loquatur :

ego nunc etiam cum jam conversi esth, et linguas itaufquod perorat interpretetur. Sicutique loquen-
habetis, venero ad vos, fratres, loquens linguis inau- dum est, ut interpretatio comes sit. Nam si ego ipse
ditis, quid vobis, prodero, nisi loquar vobis, aut in orem, id est loquar, vel orem Deum lingua incognita,
revelationem, autinscientia, autinprophctia,aut in spiritus meus, id est Spiritus sanctus mihi datus :

doctrina, id est sinihil loquar vobis in aliquo genere vel spiritus meus, id est ratio mea, qu<e, licet non in-
instructionis. Revelationem et propheliom, dona Dei telligat, bonum tamen scit esse quod dicit, quia ex
intelligit, scientiam et doctrinam industrialia : ha- dono Dei : ratio, inquam, vel spiritus meus in me
bentur enim per industriam hominis. Et vocat do- orat Deum. Velora^, idest loquitur : sed mens, id est
ctrinam, quod quis addiscit ab alio. Scientiam au- intellectus meus, cst sine fructu, id est sine utilitate
tem hoc, quod studio et proprio excercitio intelligit compunctionis, quia per hoc quod non intelligo,
 199 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 200
corapungi nequeo. Quandoquidem si lingua incognita A ctando linguas quarum sensum non habeatis, nollte
loquor, sine fructu sum, quia non interpretor. Quid pucri effici sensibus, qui loquuntur quod non intelli-
ergo est, id est quoraodo orandum est ? Ita utique gunt ; sed estote parvuli secundum JL^Sl2 mali-
orabo,\el loquar spiritu, id est voce incognita quam tiam :et hocdicit, quiaerantmultummalitiosi sensibus
spiritus dat, vel ratio est et ita orabo ut etiam mente, vel cogitalione, verbo et actu. Parvuli quidem mali-
id est inlelligentia, quia quod intelligain, illud tan- tia, sedsensibusestote pcr/'t'c^',idestperfectam intel-

tum proferam. Vere orabo spirilu et menle : nam ligentiam appetentes, ut prophelare possitis. Iterum
ego psallam spiritu psallam et mente. Psallere dicit ideo linguae non sunt appetendae vobis : quia fideles
orare Deum consona vocis modulalione, qua? conso- estis et linguce non fidelibus, scd infidelibus pro-
nantia diversarum vocum in Ecclesia innuit omnes sunt. Et quort ita sit, auctorilatem praeraillit Isaiae
in consonantia fidei et vitae debere laudare. Bonum i
xxviii, lli: quam tamen in lege csse dicit, legis no-
est spirilu siraul et mente orare : cceterum, id est sed mine propheliam designans. Vere non fidelibus sed
si tu bene dixeris spiritu, id est voce incognita tan- infidelibus. Nain in lege scriptum est illud, quoniam
tum, quis in tua oratione supplet locum, id est vo- vel ibi continuatur, vel hic ponitur pro quod Hoc, :

cem idiota; ? Consuetudo erat in Ecclesia ut idiotae, inquam, scriptum est, quod in aliis linguis, id est in
id est rudes in fide, eliam illitterati quando perora- -p varietate linguarum, et in aliis labiis, id est in aliis

bat sacerdos, responderenta?n???, etcumspiritu tuo sermonibus : quia prius de carnalibus, nunc autem
sed modo perorante aliquo lingua incognita, eliani de spiritualibus loquar populo huic Judaico infideli,

prudenliores nesciebant ubi finis, ubi raedium ora- ut mirantes novitatem linguarum, audiant me : et
tionis, quia non intelligebant : et sic non poterant tamen nec sic, id est pro tam evidenti miraculo, cx-
facere, nec illud quod idiotae consueverant respon- audient me. Quodque ita sit credile quia haec dicit :

dere. Idioma dicitur proprium, inde dicuntur idiotae Dominus (ait in aliis labiis nihil ad probationem, sed
qui in proprietate naturse adhuc sunt : nihil scientes mos esl ut auctoritates perfectae ponantur).
nisi quod a matribus pueri didicerunt : vel illud, Nunc de lege praemissa infert Paulus. Quia po-
caeterum, nomen sit ita : Propter hoc quod praemis- pulo incredulo diversae linguae proposilae sunt : ita-
sura est, non debetis orare lingua tantum ccete- : que per boc apparet, quod linguce in signum, id est

rum, id estaliud, propter quod ne faciatis idem, quia causa miraculi sunt non fidelibus, quorum fides non
si tu bene dixeris spiritu, etc. Vere nemo supplet lo- aget miraculis, sed infidelibus, qui novitate miracu-
cum idiotae quando tu incognita voce peroras
: : lorum ad fidem trahendi sunt. Opposila sententia.
quomodo enim dicetamen, supertuam benedictionem Linguae non fidelibus sed infidelibus : prophetice au-
etiam sapiens quoniam nescit quid dicas ?Non enim
: tem non fidelibus, stultum enim esset mysteria fidei

intelligit, quando lu, incognita lingua loquens, fi- ^ revelare incredulis, sed fidelibus. Et quia vos fide-
nire debeas aut procedere. De hoc quod proximus les estis, quaerite prophetiam quae iidelibus congruit.
te non intelligit reprehendo te nam secundum pro- : Iterum aliud quare non appetant linguas : quia si

priam personam te nonreprehendo. Nam tu quidam illis loquentibus in Ecclesia variis linguis, forte in-
bene gratias agis quantum in te est : sed ideo male, fideles intraverint : putabunt eos insanire. Littera
quia alter, id est proximus, non cedificatur : quia sic jungitur : Quia linguae non sunt in signum fide-

nec intelligit. Vel ibi supra jungitur : Juste dixi be- libus : ergo vos qui estis Ecclesia, quare propter
nedixeris ; nam tu quidem bene gratias agis, quan- linguas insani reputaraini ? Si enim conveniat uni-
tum in te est : sed frater non instruilur. Probat ite- versa Ecclesia in unum, et omnes loquantur linguis
rum exemplo et auctoritate sua, quod non adeo de- incognitis, illis autem varietate linguarum concla-
beant sectari linguas, dicens : Nolite loqui lingua, mantibus, intrent idiotaz Ecclesiam, aut infideles
ita ut non sit instructio proximi : nam ego, quem aliqui,nonne dicer^nt quod vos insanitis, quia phre-
imitari debetis, volo loqui in Ecclesia quandoque, id nelico more tumultuatis ? Varietate linguarum con-
est pauca verbameo sensu, id est intellectu, ut quod clamantes insanos dicent. Sed si omnes in Ecclesia
loquar intelligam. Per hoc notat eos sic quandoque prophetent, aperiendo Scripturas, intret autem illis
loqui, quod nec ipsi se intelligerent. Volo, inquam, J) prophelantibus aliquis infidelis vel idiota, statim
loqui meo sensu ctme : ut et alios instruam, quam convincitur ab omnibus ibi prophetantibus. Audiens
electivum, quod nullo modo volo : loqui : scilicet, de- enim praecepta Dei mysleria fidei, sua conscientia
cem millia, id est infinitatem verborum lingua inco- convincit eum et arguit : et ita dijudicatvr, id est
gnita : quod utique possem si vellem, et inde gra- judicabilem et damnabilem se cognoscit, instructus
tias ago Deo : quoniam ego, si placet, loquor lingua ab omnibus, qui ibidem prophelant, et tunc occulta
omnium vestrum : sed, idesttamen, inEcclesiavolo, cordis ejus manifesta sunt sibi ipsi : quia in quibus
etc. Ideo Paulus se dixit habere genera linguarum, se peccasse non putabat, per doctrinam quam audit,
ne dicerent Corinthii, quia non habet linguas. Ideo graviter se reum cognoscit. Et ita convictus, cadens
nobis de linguis improperat. Iterum aliud quare non in faciem , adorabit Dcum, ut accipiat remissionem
appetant linguas, quia efficiuntur sic parvuli. Sed peccatorum, pronuntians etiampalam omnibus, quod
littera sic jungitur ad proximum : Sicut in me vide- Deus vere sit in vobis prophetantibus : quos linguis
tis, loquimini vestro sensu : et similiter, fratres se- tumultuantes paulo ante dicebat insanire. Quia ncc
201 EXPOSITIO IX EPISTOLAS PAULI. — IX EPIST. I AD COR. 202

indiscrete eos vull loqui linguis , ne judicentur in- A dico vobis : sicut ego idem doceo in omnibus Eccle-
sani ; nec iterum vult eos penitus rejicere donum siis, doctrinam quam imitamini : quia Ecclesiis
Dei, scilicet, loqui linguis, determinat quomodo ut- sanctorum. Vel illud idem sequenti litterae jungitur :

antur hoc pnecipue omnia faciendo

et aliis donis : Omnes quidem viri prophetare possunt, sed mulie-
ad utiiitatem proximi. Littera sic jungitur Quando- : res nunquam :et hoc dico sicut in omnibus Eccle-

quidem linguis tumultuantes insani dicimur. Pro- siis doceo : imo taceunt mulieres in ecclesiis : non
phetantes vero Deum in nobis habere dicimur. Quid enim a me vel alio doctore permittitur eism eccle-

ergo faciendum est, fratres ? Prophetabitis semper, sia loqui : sed praecipio eas ubique subditas esse vi-
neglectis penitus linguis ? IJinime : sed cum conve- ris, quibus se parificarent, si in ecclesia ioqui prae-
unusquisque habet donum suum. Alius habet
nitis, sumerent. Et hoc de mulieribus dico, quod subdi-
psalmum, ut cantet, vel interpretetur psalmos in tee sint, sicut etiam lex dicit in Genesi : « Sub viri

Ecclesia. Alius habet doctrinam, ut sciat instruerede potestate eris, etipse dominabitur tui (Gen. m, 16). »

moribus. Alius habet Apocalypsim, id est revelatio- Dicerent illaB : Xolumus loqui sed tantum interro-
nem occultorum. Haec tria posuit solum ad simili- gare. Xon sic utique. Sed si quid volunt discere, in-
tudinem ; duo quae sequuntur, ad intentionem. Alius terrogent viros suos, non in ecclesia, sed domi : in

habet linguam incognitam. Alius habet ^interpreta- •p ecclesia nunquam. Namloqui in ecclesia, turpe est
tionem Scripturarum, id est prophetiam : et cum mulieri, id est turpem et impudentem probat mu-
haecomnia habeatis omnia fiant in vobis : acl azdi- lierem. Hsec de prophetis et mulieribus, etquaecun-
ficationem Ecclesix. Sive illud faciatis, sive 4^3 que supra docui, nolite superbiendo repellere, ut
aliud : sive aliquis loquitur lingua incognita quia an a vobis processit
novitates vestras inducatis :

hoc fiat secundum duos, id esl duobus tantum sic verbum Dei ad alias Ecclesias, ut modo novas indu-
loqui permitto : aut secundum tres, ut multum di- catis [inferatis] doctrinas ? Aut gloriamini quasi in
cam : non enim plus quam tribus hoc licere conce- vos solos pervenerit verbum Dei, et vos soli Deum
do : nec hic duo vel tres in eadem parte templi con- credatis ? Xemo vestrum praesumendo quasi sapiens
clament ; sed per partes, ut si ille in capite, hicin sit negligat praecepta mea : sed si quis videtur inter
fine ecclesiae. Vel per partes diei, ut hichora tertia, vos esse propheta, id est Scripturas intelligens : aut
ille sexta. Xec hi loquantur sine propheta, sed sem- etiam spiritualis, id est spiritualem vitam ducens,
per unus praesto sit : ut quod inusitato modo dici- quicunque sit, cognoscat ea quae scribo vobis, et

tur,'populari lingua interpretetur. Siauiem objicitis, oportet : quia haec mandata non mea sunt, sed Do-
quod quandoque non fuerit praesto interpres, malo mini. Si quis autem contumeliose se efferens igno-
ut loquens hngua in ecclesia taceat, quam sine in- rat, dedisrnans attendere haec mandata, dico vobis

terprete barbarum frendat. Ecclesiee non, sed lo- ^ de illo, quod pro certo ignorabitur a Deo. Quando-
quantur sibi et Deo, id est instruclioni suiet divinae quidem ignorans heec mandata, a Deo ignorabitur
laudi. Sicut loquentes linguis, sic etiam propheta? Itaque, fratres mei, wmulamini, id est desiderate
duo aut tres dicant in ecclesia, et per partes simi- prophetare, sicut praecipio, et tamen loqui linguis
liter. Dicerent alii Xos qui tantumdem scirrus,: nolite prohibere, sicut supra determinavi. Xolite
nonneprophetabimus ?Minime sed caeteriprophetae prohibere, sed omnia fiant in vobis honeste, id est
;

dijudicent ea quee docentur ab illis fratribus, ut si ad eedificationem Ecclesiae : et 4-5-4= secundum

quid male doceant, caeteri corrigant illos. Ilerum ordinem, quem supra disposui, ut pauci loquantur
aliud de prophetis. Si vero repente fuerit revelatum vel prophetent, et per partes.
quid a spiritu alii sedenti, surgat et loquatur ille,

et qui prior loquebatur, modo taceat. Contingebat CAPUT XV.

enim plerumque ut spiritus subito arriperet ali-

quem et de hoc : quando

praecipit Apostolus, ut « Xotum autem vobis facio, fratres, Evangelium
hoc contigerit, hic Loqua-
talis permittatur loqui. « quod preedicavi vobis, quod et accepistis, in quo
tur qui prius sedebat, et alter taceat. Et hoc ideo « et statis. Per quod et salvamini : qua ratione pree-
dico, quia vos omnes potestis prophetare : eundo per D « dicaverim vobis, si tenetis, nisi frustra credidistis.

singulos solummodo videatur, ut omnes discant,

: « Tradidi enim vobis imprimis quod et accepi :

id est instruantur per prophetantem. Plerumque « quoniam Christus mortuus est pro peccatis no-
enim contingit ut qui sapientem se putabat, addi- « stris secundum Scripturas et quia sepultus est, :

sceret quod nesciret, per illum subito inspiratum. « et quia resurrexit tertia die secundum Scripturas ;

Discant dico, et sic omnes exhortentur ad meliora: « et quia visus est Cephae, est posthaec undecim.

ideo preecipio ut prior taceat. Xam spiritus prophe- « Deinde visus plusquam quingentis fratribus
est

tarum subjectus est prophetis, id est Spiritus San- « simul, multi manent usque adhuc,
ex quibus
ctus non compellit eos loqui, velint nolint, quia cum « quidam autcm dormierunt. Deinde visus est Ja-
spiritus sitDeus, Deus dissensionis, quse uti-
non est « cobo, deinde apostolis omnibus novissime au- :

que dissensio fieret, si conclamando litigarent. Sed « tem omnium tanquam abortivo, visus est et mihi.
est Deus pacis et concordiae quee pax servatur si : « Ego enim sum minimus apostolorum, qui non
se alternatim supportaveriut. Hoc aulem de linguis « sum dignus vocari apostolus, quoniam persecutus
et prophetia et charitate et omnibus preemissis , « sum Ecclesiam Dei. Gratia autem Dei sum id
Patrol. CLIII.
 203 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM IXSTITUTORIS OPP. PARS II. 204

« quod sum : et gratia ejus me vacua non fuit,

in A « autem terrestrium. Alia claritas solis, alia claritas
« sed abundanlius illis omnibus laboravi. Non ego « lunae, et aliaclaritas stellarum. Stella enim a stella
« autem, sed gratia Dei mecum. Sive enim ego, sive « differt in claritate : sic et resurrectio mortuorum.
« illi, sic praedicavimus, et sic credidistis. Si au- « Seminatur in corruptione, surget in incorruplio-
« tem Cbristus praedicalur, quod resurrexit a mor- « ne. Seminalur in ignobilitate, surget in gloria.
« tuis, quomodo quidam dicunt in vobis quoniam i Seminatur in infirmitale, surget in virtute. Semi-
« resurrectio mortuorum non est, neque Cbristus « natur A-4tS corpus animale, surgetcorpus spi-
« resurrexit. Si autem Cbristus non rcsurrexit, « rituale. Si est corpus animale, est et spiriluale,
« inanis est praedicatio nostra, inanis est et fides « sicut scriptum est : « Factus primus homo Adam
« vestra. Invenimur autem et falsi testes Dei, quo- i in animam viventem (Genes. n, 7) » novissimus
« niam lestimonium diximus adversus Deum, quod « Adam in spiritum vivificantem. Scd non prius
« suscitaverit Christum, quem non suscitavit si ,
« quod spiriluale esl, sed quod animale est, deindc
« mortui non resurgunt. Nam si morlui non resur- « quod spirituale est. Primus homo de terra lerre-
« gunt, neque Christus resurrexit. Quia si Christus « nus : secundus homo de ccelo ccelestis. Qualis
« non resurrexit, vana est fides vestra. Adhuc enim « lerrenus, tales et terreni ; et qualis ccelestis, la-

estis in peccatis veslris. Ergo et qui dormierunt -r> « porlavimus imaginem

les et coelestes. Igitur sicut

« in Christo, perierunt. Si in hac vita tantum m « terreni, imaginem coeleslis. Hoc au-
portemus et

« Christo sperantes sumus, miserabiliores sumus « tem dico, fratres, quoniam caro el sanguis regnum
« omnihus bominibus. Nunc autem Christus resur- « Dei possidere non possunt, neque corruptio in-
« rexit a mortuis primitiae dormientium, quoniam « corruptelam possidebit. Ecce mysterium vobis
« quidem per hominem mors, et per hominem re- « dico Omnes quidem resurgemus, sed non omnes
:

« surrectio mortuorum. Et sicut in Adam omnes « immutabimur. In momento, in ictu oculi, in no-
« moriuntur, ita in Christo omnes vivificabuntur. « vissima tuba canet enim tuba, et mortui resur-
:

« Unusquisque autem in suo ordine, primiliaa « gent incorrupti, et nos immulabimur. Oportet
« Christus : deinde hi qui sunt Christi, qui in ad- « enim corruptibile hoc induere incorruptionem,
« ventu ejus crediderunt. Deinde finis, cum tradi- « et mortale hoc induere immorlalitatem. Cum au-
« derit regnum Deo et Patri, cum evacuaverit om- i. tem mortale hoc induerit immortalitatem, tunc
« nem principatum, et potestatem, et virtutem. « fiet sermo qui scriptus est « Absorpta est mors :

« Oportet autem illum rcgnare, donec ponat omnes « in vicloria (Ose. xm, 14). » Ubiest, mors, victoria
« inimicos sub pedibus ejus (Psal. cix, 1). Novis- « tua ? Ubi est, mors, slimulus tuus ? Slimulus au-
« sime autem inimica destruetur mors. Omnia enim « tem mortis peccatum est, virtus vero peccati lex.
« subjecit sub pedibus ejus (Psal. vni, 8). Cum au- « Deo autem gratias, qui dedit nobis victoriam, per
« tem dicat : Omnia subjecta sunt ei, sine dubio « Dominum nostrum Jesum Christum (/ Joan. v, 5).

« praeter eum qui subjecit ei omnia. Cum autem « Itaque, fratres mei dilecti, stabiles estote et im-
« [Nam cuml subjecta fuerint illi omnia, tunc ipse « mobiles : abundantes in omni opere Domini, sem-
« iilius subjectus erit illi qui subjecit sibi omnia, « per scientes quod labor vester non est inanis in
« ut sit Deus omnia in omuibus. Alioquin quid fa- « Domino. »

« cient, qui baptizantur pro mortuis ? Si omnino

« mortui non resurgunt, ut quid et baptizantur EXPOSITIO.
« pro illis ? Ut quid et nos periclitamur omni bora ?

« Quotidie morior propter vestram gloriam fpro Postquam docuit eos de baptismo, de corpore et
« vestra gloria], fratres, quam habeo in Christo Je- sanguine Domini et de donis Spiritus sancti, ad
« su Domino nostro. Si secundum hominem ad be- ultimum instruit eos de resurrectione mortuorum,
« stias pugnavi Ephesi, quid mihi prodest si morlui quam partim credebant, partim negabant. Crede-
« non resurgunt ? Manducemus et bibamus, cras bant enim Christum verc surrexisse a mortuis ; eos
« enim moriemur (Sap. u, 6; Isa. xxn, 13). Nolite etiam qui in novissima tuba morerentur, et integra
« seduci. Corrumpunt mores bonos colloquia mala. D carne stalim reviviscerent, hos tales credebant re-
« Evigilate justi, et nolite peccare : ignorantiam surrecturos. Sed eos quorum corpora in cincres
« enim Dei quidam habent. Ad reverentiam vo- dissolverentur, dicebant nulla ratione posse resur-
« bis loquor. Sed dicet aliquis Quomodo resurgent : gere. Naturalibus supra modum adhaarentes argu-
« mortui ? Quali aulem corpore venient? Insipiens, mentis. Littera sic jungitur: De linguis et prophetia
« tu quod seminas non viviticatur, nisi prius mo- sic vos doceo. De resurrectione autem mortuorum,
« riatur. Et quod seminas, non corpus quod fulu- notum facio vobis, fratres : notum, inquam, facio
« rum est seminas, sed nudum granum, ut puta Euangelium, id est, resurrectionem mortuorum ;

o tritici, aut alicujus caeterorum. Deus autem dat quod maxima pars est meae praedicationis ; quod
« illi corpus sicut vult, et unicuique seminum pro- Evangelium de resurrectione ego prcedicavi vobis,
« prium corpus. Non omnis caro eadem caro sed : ne obtendatis vos quasi ignoranter peccare ;
quod
« alia hominum, alia pecorum, alia volucrum, alia etiam accepistis, et turpe esse debet quod semel
« autem piscium. Et corpora coelestia, et corpora bene credidistis : iterum negare, in quo etiam statis
« lerrestria : sed alia quidem ccelestium gloria, alia nisi enim resurrectionem credatis, frustra in fide
20o EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. IN EPIST. I AD COR. 206

stetis; per quod etiam Evangelium salvabimini : A vertitur ad quod supra. Vere Christus resurrexit.

carnis enim resurrectionem partem dicimus fidci, Nam sic prcedicamus, sive ego, sive illi alii apostoli,

sine qua nemo possit salvari. Salvabimini dico si locus ab auctoritate. Vos etiam sic credidistis, quod
tenetis hoc Evangelium ea ratione qua vobis prce- Christus vere resurrexit : nolite negare. Si autem
dicavi : et ?iisi hoc sit quod vos frustra credidistis, prccdicatur et negari non potest, quod Christus sur-
id est, nisi fidem vestram inutilem dicitis, quod Co- rexit a mortuis, quomodo quidam in vobis dicunt,
rinthii nullo modo faterentur eos, scilicet frustra quod non est futura resurrectio mortuorum ? Si Chri-
credidisse. Trado vobis Evangelium. Nam hoc quod stus resurrexit ( quod utique verum est) resurrectio
ego tradidi vobis inprimis, id est, inter potiora fidei; mortuorum sequitur ex necessitate. Probavit supe-
quod etiam non a me habeo, sed accepi a Deo. Hoc, rius auctoritatibus Scripturarum et testimoniis san-
scilicet, Evangelium quod Christusmortuus est pro
:
ctorum, qui viderunt Christum vere surrexisse a
peccatis nostris delendis; et si peccata nostradeleta morluis, et ex eo intulit, quia si Christus surrexit,
sunt, quorum pcena mors est, quare in morte deti- et resurrectio mortuorum erit. Hanc autem conse-
nemur ? Mortuus est Christus : et hoc dico secun- quentiam sic probat : Vere si Christus surrexit et
dum Scripturas prophetarum idem attestantium. resurrectio mortuorum est. Namsiresurrectio mor-
Cum modo debeat probare de resurrectione, prse- -d tuorumnon est, neque Christusresurrexit. Hiclocus
mittit Christum vere fuisse mortuum, ut verse morti a simili est, et inter causam et effectum diversis
vera sit resurrectio. Hoc etiam tradidi vobis de respectibus. Similitudo in eoest quia si Christus in

Christo quod sepultus est, ne statim post mortem morte detineri non potuit, quia peccatum, quod est
resurgens, diceretur : Non vere mortuus est. Hoc causa mortis, in eo non modo no- fuit, nec nos pro
etiam tradidi vobis de eo quod resurrexit tertiadie. morte detinebimur. Quia
stro justificati a peccatis in

Et hoc dico secundum Scripturas, quse hoc perhi- si mortem evadimus, tunc resurgemus, per hanc

bent. similitudinem, scilicet, quod peccatis justificati su-

Probavit per testimonia Scripturaruro, probat mus, cum Christo resurgemus sed quia Christus ;

etiam Christum resurrexisse, per testimonia eorum longe major nobis est in justitia, ideo major erit in
quibus post resurrectionem visus est. Et hoc tra- gloria resurrectionis. Iterum resurrectio Christi et
didivobis, quia visus est Cephce, id est, Petro.Hanc quaecunque operatus est in terris, omnia spectave-
apparitionem ubi, et quomodo facta sit non legimus, runt ut homo restitueretur perditse beatitudini. Quia
sed tantummodo scriptum est : Surrexit Dominus et si hic effectus, scilicet, resurrectio mortuorum non
apparuit Petro, etposthaec visus est undecim&po- sequitur, frustra causag illae prsecesserunt, sed
stolis, JL-SlH quando Thomas cum eis (Luc Christus resurrexit
erat et hoc probat per multa incon- :

xxiv, 39). Deinde visus est plus quam quingentis Wenientia, ex eo non resurgente provenientia. Dico
fratribus simul ex quibus multi manent usque
: quod Christus surrexit. Nam si Christus non sur-
ad hoc tempus; et si placet, quserite ab eis quiclam ;
rexit, ergo prcedicatio nostra estinanis, id est sine
autem eorum dormierunt. Christum dicit mortuum, re ;
quia res illa quam
non sic est et de praedicat ;

hosdormisse. Deinde etiam visus est Jacobo Hiero- eodem quoniam ftdes vestra est
aliud inconveniens,
solymitano episcopo, qui videns Christum in cruce, inanis, id est infructuosa, si Christus non resurrexit,
devovit se non manducaturum panem, donec vide- quod Corinthii, scilicet, fidem suam esse inanem
ret Christum resurrexisse. De his duabus appari- nullo modo faterentur. Iterum aliud inconveniens,
tionibus, nihil in Evangeliis invenitur. Deinde visus si Christus non resurrexit ;
quia tunc invenimur nos
est omnibus apostolis (Act. ix, 3), in die Ascensio- falsi testes Dei Patris, ideo quoniam diximus testi-
nis. Novissime autem omnium visus est mihi(Act. monium contra Deum non enim : placet Deo, si quis
xxn, 17) prius in via, post in templo oranti. Mihi
;
quod non feeerit Dcus attribuat ei; hoc, scilicet te-
dico, tanquam abortivo, id est vi quadam et compul- stimonium quod Deus suscitaverit Christum, quem
sione in apostolatum nato. Abortivum se dicit, quia pro certo non suscitavit si mortui non resurgunt.
extra tempus natus in Christo, apostolatum accepit, Verum est quod mortui resurgunt sicut vos dicitis.
in ccelo recepto Domino cum carne. Bene dico D Nam si mortui non resurgunt, neque Christus re-
abortivo. Namego sum minimus apostolorum, qui surrexit idem superius posuerat, sed ad aliud ibi
: :

nec etiam dignussumvocariapostolus, quoniamper- enim ut illam probaret veram si Christus sur-
secutus sum Kcclesiam Uei. Et licet dignus non fue- rexit et mortui resurgent. Hic autem ut inferret ve-
rim, tamen sum id, id est apostolus qui utique sum ram eam quae dicit non suscitatum esse Christum nisi
per gratiam Dei, et licet prius persecutor fuerim, 4^T mortui resurgant. Diceret Corinthius : Mal-
tamen ex quo recepi gratiam ejus, ipsa gratia non lem negare resurrectionem Christi, quam concedere
fuit vacua, id est otiosa in me, sed laboravi omni quod resurgant mortui. Probat iterum per inconve-
genere passionis abundantius omnibus aliis aposlo- niens Christum resurrexisse : Vere Christus surrexit,
lis. Et licet dicam laboravi, tamen non ego per me nam si non resurrexit Christus, ftdes vestrade Chri-
hoc potui, sed gratia Dei operata est mecum. Cum sto vana est. Nulla fuit illa fides, quamaccepistis. Ve-
dicat se tot et tanta sustinuisse, per hoc satis appro- re si Christus non resurrexit, vana est iides vestra.
bat resurrectionem, spe cujus omnia patitur. Re- Nam adhuc estis in peccatis vestris. Legiinr sur-
 207 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 208
rexisse propter justificationem nostram. Quia si non A creaturis paternam dilectionem adhibere. Cum tra-
resurrexit, nec nos justificavit, sic igitur vana est diderit dico regnum : el cum evacuaveril omnem
fides vestra. Et quia adhuc homines sunt in pec- principatum, et potestatem, et virtutem.
catis, ergo illi qui dormierunt in Christo, id est Notandum est quod in angelis diversitates officio-
mortui in Christi damnati sunt.
fide perieruni, id est rum Deus posuerit, et hoc totum causa hominum,
Iterum aliud inconveniens. non resurrecluri Et si ut angeli administrent saluti eorum. Sed postquam
sperantes sumus in Christotantummodoin hac vita, homines jam in perfectione erunt, et nulla admini-
sicut vos dicitis, futuram non habituri, tunc sumus stratione egebunt, nomina illa destruenlur in angelis,
miserabiliores omnibus hominibus quia nec hac, : quibus vocabantur pro diversitate humanae admini-
nec alia vita fruemur cum quotidie in angustiis
:
strationis. Sunt enim quidam inter angelos, qui
devolvamur quandoquidem tot inconvenientia ex
:
principatumhabent super omnes alios. JL-4tS Sunt
negata resurrectione seingerunt : igiturwuwc, id est etiam alii qui poteslalive periiciunt ea, quae aprin-
ex praemissis rationibus colligilur quod vere Chri- cipatu injunguntur eis. Sunt alii qui dicuntur virtu-
stus resurrexit a mortuis. Christus dico primitice et tes, quia miraculorum sunt operatores. Similiter et
secundum tempus, et secundum dignitatem, quia et in malis angelis quidam sunt principes super omnes
si quidam ante eum suscitati fuerunt non a mortuis, t> alios. Alii habentes potestatem efticiendi quod prin-

sed in numero morientium relapsi sunt. Dignitate, cipes praeceperint alii virtutes, qui aliqua nova :

quia majorem omnibus gloriam habebit,et quidquid inducant quasi miracula. Et haec iterum in fine
alii, totum habebunt ab illo, et per illum. Christus evacuabuntur. Quia sicut boni angeli ullra non
dico primitice dormientium. Per hoc innuit, cum habebunt in quo homines tueantur sic nec mali in ;

dicit Christum primitiae, quod alii dormientes quo noceant hominibus. Sic etiam inter homines
secuturi sint eum in resurrectione. Diceret ahquis : omnis differentia praelationis vel subjectionis destru-
Non videtur ut per meritum unius hominis Christi etur : inter quos nulla erit regiminis inaequalitas. In
omnes homines resurgere possint. Contra hoc fine tradet Christus regnum suum Patri : sed interim
Paulus : Vere caeleri dormientes per primitias suas, dum nondum finis est, oportet regnarc, id est Chri-
id est Christum, resurgent, quoniam quidem per stum cum potentia Ecclesiam suam regere. Oportct
hominem unum fuit morsomnium, itaet perhominem ideo dicit : quia sic prophetatum est in Scripturis,
unum erit resurrectio mortuorum. Unde hoc a simili. quas ex necessitate oportet impleri. Regnare dico,
Wam sicut in solo Adam omnes moriuntur, ita etin donec Deus ponat omnes inimic o s Chrisii sub pedi-
solo Christo omnes vivificabuntur. Si enim culpa bus ejus, id est tam plenaria subjectione, sicut sunt
solius Adae, ad damnationem omnium sufficiens aliqui pedibus aliorum prostrati. Vel sub pedibus
fuit, ut praetermissa majoritate similitudinem solam C ejus, id est subjectos humanilati Christi. Quae per
loquamur, quare simili modo justitia solius Christi ad pedes ideo signatur : quia per humanitatem assum-
justificationem omnium non sufficeret. ptam, divinitas venit ad homines. Et postquam haec
Postquam probavit resurrectionem omnium vere omnia erunt evacuata, tunc etiam destruetur mors
futuram, congrue subdit de ordine ejus resurrectio- novissima quia postquam non erit peccatum
: nec :

nis ut per hoc magis cerlificaret eos et invitaret

: poena peccati, scilicet mors remanebit. Mors dico
ad eamdem resurrectionem, dicens : Licet omnes inimica : cui et homines inimicantur, et quae ini-
aeque resurgant, tamen unusquisque erit in suo micatur hominibus. Vere inimici ponentur sub pedi-
ordine qui enim plus promeruit, plus accipiet
:
bus Christi. Nam scriptum est in Psalmo « Omnia :

gloriae et ita quod Christus erit primitue tempore

: subjecit Deus sub pedibus ejus (Psal. vm, 8), » id
et dignitate, sicut superius. Deinde post Christum est Christi, sicut expositum est in Psalmo. Tamen
erunt in gloria ii qui sunt Christi. In eo dico eos habetur, subjecisti. Curn autem Scriptura dicat,
esse Christi, scilicet, qui crediderunt in secundum omnia sinedubio subjectasunt Christo, omnia. prceter
adventum ejus, id est resurrectionem : et ita credi- eum qui ei, scilicet Christo, subjecit omnia, scilicet
derunt integritate fidei et boni operis : euntes obviam praeter divinitatem. Deus, qui Christo subjecit omnia,
in adventum Christi. Potuisset dicere, qui credi- D non est Christo subjectus. Sed ipse Christus erit
derunt in nativitatem Christi vel passionem sed ; subjectus illi, omnia ipsi,
id est Deilati : qux subjecit
ideo in adventum dixit, quia resurrectionem com- id est Christo. Diceret aliquis Interim quidem :

mendare eis intendebat. Et postquam ii qui sunt Christus erit subjectus Deo, donec sibi Deus sub-
Christi resurgent, deinde erit finis, id est impletio jecerit omnia sed postea non. Erit utique (ait
:

promissae beatitudinis : cum Christus tradiderit Paulus) quia cum subjecta fuerint Christo omnia,
rcgnum, id cst Ecclesiam suam, quam cum potentia tunc ipse Christus subjectus erit Deo, qui ipsi
regit. Tradiderit dico Deo et Patri tunc Chrislus : subjecit omnia. tamen subjectus, ut sit aequalis,
Ita
dicetur tradere regnum Patri, cum Ecclesiam suam scilicet, ut Christus sit Deus in omnibus, id est in
locabit in oculis Dei, ut quod hic vidit per speculum singuhs creaturis et ita in omnibus quod omnia
:

et in aenigmate, ibi videat facie ad faciem. Deo dicit singulis, id est perfecta bcatitudo, perfecta gloria,
et patri, ut ostendat eum qui ab alio initium non et pax superans etiam omne hominis desiderium.
habuit. Ut etiam notet eum et Creatorem esse, et Revertitur ut probet resurrectionem mortuorum
209 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD COR. 210

dicens : Mors per Christum destruelur, et homines A fidem resurrectionis. Perhoc quod dicit seduci, no-
tunc resurgent : alioquin, id est si dicas non esse tat seductores esse inter eos. Nolite credere sedu-
resurrectionem mortuorum, quid facient illi qui bap- ctoribus. Nam mala non solum fi-
colloquia illorum
tizanlur pro mortuis ? Tangit hic reprobum mo- dem violant corrumpunt bonos mores.
: sed etiam
rem quorumdam, qui, audito quod resurrectio fu- Qui enim futuram vitam non credit, nescio quare
tura esset eorum qui baptizarentur, cum essent bonis moribus laboret adhserere. Et ne a seductori-
baptizati, iterum loco infidelis patris jam mortui bus corrumpamini, evigilate ad hoc ut silis justi,
baptizabant se : ut sic pater vel mater salvarentur etut justitiam conservetis. Nohte ulterius peccare :

in resurreclione. Et hoc adducit ad verecundiam necessarium est ut evigiletis. Quidam enim inter vos
Corinthiorum : quia si illi perversi tantam fidem de habent ignorantiam Dei, id est ignorant aequitalem,
resurrectione habebant, quanlo magis Corinthii et fidem Dei : el hoc loquor vobis ad reverentiam, id

deberent resurrectionem credere ? Liltera sic est : est ad erubescentiam), ut verecundemini de pecca-
Quid facient illi qui baptizantur pro mortuis spe tis vestris.

resurgendi, si omnino mortui non resurgunt ? Ut Postquam Paulus per necessarias rationes, pcr in-
quid etiam baptizantur pro illis justificandis : cum convenientia quaa inde proveniunt, iterum per po-
nec illi justificentur? Si enim juslificarentur a -p tentiam Christi, futuram resurrectionem approba-
peccatis et resurgerent. Yel aliter sic : Alioquin, vit, vult illam approbare per legem naturse quia :

id est si resurrectio non est, quid facientWYiquibap- humana sapientia magis argumentatur secundum
tizantur pro mortuis operibus, id est pro peccatis, passibilitalem [possibilitatem] natura?. Quasi dice-
qua? mortem operantur ? Baplizantur dico spe resur- ret : Licet superius resurrectionem satis approba-
rectionis. Et quid facient, si omnino mortui non verim, tamen secuudum legem naturae objiciendo,
resurgunt ? Ut quid etiam baptizantur pro illis, id dicit mihi aliquis : quomodo resurgunt mortui in

est, ut justificentur a peccatis ? Yel aliter : Alioquin pulverem jam dissoluti ? Natura non videtur hoc pati.

si non resurgunt mortui, quid facient illi qui bapti- Iterum si aliquo modo pulvis ille conglutinatur, ta-
zanturpro semortuis, id esl mortificandis peccato : men quali corpore venient homines qui resurgent ?
Vel pro se mortificatis per peccalum Deo. Csetera Num credi potest ut tanta gloria possit venire dis-
sicut dicta sunt. Iterum si resurrectio mortuorum soluto pulveri, ut tu praedicas ? Priori respondet quae-
non est, ut quid etiam nos apostoli periclitamur om- stioni. Natura bene patitur mortuos resurgere. II-
ni hora ? Non enim finem habent tribulationes nostree, ludenimquod tu insipiens, quide resurrectione du-
quas gaudemus pati spe futurfce JL -4tO resurrectionis. bitas, semen, inquam, illud, quod tu seminas non
Vere periclitamur : nam quotidie morior, id est vivificatur, id est nullo modo vivere potest, nisi
pericula mortis patior, fratres, propter vestram glo- '

prius moriatur, et computrescat : quemadmodum

riam, ut vos digni sitis gloria resurrectionis. Yel vides quod oportet semen putrefieri, ut sic postea
secundum Augustinum : Morior, et hoc juro per vivat : ne dubites jam hominem iterum post mortem
vestram gloriam, fratres quam gloriamspe quidem : vivere posse, cum per mortemoporteatvivere. Pro-
jam habco, in Christo Jesu Domino nostro : qui bat aliam qupestionem, futuram scilicel gloriamcor-
jam in gloria cum carne mea resurrexit. Qui etiam porum, ejusdem seminis similitudine, dicens Vere :

ut secum resurgerem promeruit. Si iterum mortui corporum venient.Nam quodsemi-

in majori gloria
non resurgunt quid mihi prodest si secundum ho-
: nas tu, non seminas illndcorpus quod futurumest,
minem, id est secundum humanae rationis poten- scd seminas nudum granum corpusautemde nudo :

tiam. Yelsecundum hominem quia ego homo illi : , grano fulurum multa grana, paleas et culmos est
bestiae. Secundum hominem utique pugnavi contra habiturum. Similiter non sit tibi absurdum, si dica-
bcstias Ephesi, id est contra Ephesianos bestiales mus corpora noslra in majori gloria resurrectura :

quia resurrectionetn quam hic seminentur. Tu seminas nudum granum,

negando, hominem in hoc
mundo solum vivere dicunt quod et bestiae utputa, id est sicut est granum tritici, aut granum,
,

faciunt. alicujus cceterarum segetum. Tu seminas nudum

Quid, inquam, illa pugna mihi prodest, nisi post D granum sed Deus dat illi grano corpus sicut ;

mortem habiturus sim gloriam ? Ephesii negabant granorum, spicarum et culmorum

vult, fertilitate
rcsurreclionem : contra quos Paulus multo laborc gloriosum unicuique tamen
: et seminum 150
disputavit, approbans futuram esse resurrectionem. reddit proprium corpus : quia si seminatum est
Et quandoquidem secundum vos vita non restat triticum, pullulat triticum ; ct sic in identitate se-

post hanc nihil jam aliud agendum est

: nisi ut : minum singula grana resurgunt, el hoc in exem-
desperantes manducemus ct bibamus : quia non plum meliorata^ non amissae sub-
resurrectionis,
ultra victuri moriemur (Isa. xxil, 13 ; Sap. II, 6.) stantia?. Cumque omnes in hoc conveniant quod ,

Hoc verbum dixerunt Judaei, cum affligerenlur in resurrectionis gloriam sunt habituri in eo tamen
captivitate Babylonis, et despcrarent de adjutorio differunt quod quidam gloriosiorem sunt habituri,
Dei. Similitcr qui resurrectionem ncgant, dc auxilio quidam non adeo, secundum differentiam merito-
et potentia Dei desperant. Et quia, frotres, non sic rum. Diceret aliquis Cum omnis hominum mate- :

est despcrandum, sedderesurreclionc confidendum, ria ex eisdem constet elemenlis, vidcturut quidquid

ideo nolite scduci a pseudoapostolis, qui non liabent uni conferetur, totum in alio possideat similis ma-
211 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 212

teria. Quod Paulus (ut ad raeliora semper provocet A bus, et non vivificans. Et vere surget corpus spiri-

eos) per similitudinem aliarum creaturarura impro- tuale; nam novissimus Adam, id est Christus, dici-

bat quia quemadmodum omnia animalia ex eisdem

:
tur Adam, quia natus de ipso secundum lineam car-

elementis facta sunt, eadem tamen materianon au- nis : ideo autem novissimus, quia post eum non est

fert, quin alia et alia inter se sint. In ccelestibus futurus alius Adam, qui novam inducat generatio-

etiam creaturis ex eisdera matenis constitutis diffe- nem. Omnis enim homo, vel carnalis Adae filius vel

renlia est ad invicem claritatis ; sic in homini- spiritualis. Hic, inquam, novissimus Adam, ASdL
bus natura carnis omnibus eadem non impedit factus est in spiritum non viventem, sed vivifican-
quin possint diversificari in gloria resurrectionis. tem. In illa enim resurrectione sic anima corpus
Liltera sic jungitur : Licet omnes resurgant in raa- vivificabit, ut nullo egens alimento vivat perpetuo.
tamen differenter nec hoc im-
jori gloria carnis, : Diceret ille : Licet Christus qui Deus fuit , ita

pedit eadem omnibus materia condilionis sicut vi- : potuit vivificari, ego non sic potero ,
qui tantum

des quod non omnis caro, eadem caro, licet omnis homo sum. Nihil impedit, ait Paulus ,
quia licet

ex eadem materia, sed alia est caro hominum et Christus Deus sit, tamen non prius fuit illud corpus
alia est pecorum. Alia autem est caro volucrum : quod est spirituale, sed prius fuit illud corpus quod
alia autem est caro piscium. Et sicut terrena cor- -g est animale : et deinde fuit illud corpus, quod est
pora inter se differunt, sic ccelestia a terrenis. Sunt spirituale. Vere primus homo factus cst in animam
enim corpora ccelestia, et corpora terrestria : et viventem, nam priraus homo factus est de terra
cum in hoc quod corpora sunt conveniant tamen , : terrenus, et secundus Adam factus est in spiritum

in hoc differunt quod alia quidem est ccelestium cor- vivificantem. Nam
secundus homo factusest cceles-
porum gloria, alia autem terrestrium. Et sicut tis veniens deccelo. Et qualis fuit primus ille terre-
coelestia a terrenis differunt, sic ipsa ccelestia inter nus, tales sunt et lerreni, qui adhaerent ejus terre-
se. Nara alia est claritas solis, et alia est claritas nitati. Etqualis fuit secundusille cailestis, tales etiam

lunoe, et alia est claritas stellarum. In ipsis eliam erunt imitatores ejus coelestes. Et quandoquidem
stellis differentia : nam stella differt a stellain cla- qui terrenum sectabilur, terrenus erit ; et qui coeles-

ritate : et sicut hae creaturae vicissim a se differunt tem, coelestis portavimus imaginem
; igitur sicut

claritate, sic etiam resurrectio mortuorum differens terreni Adae per peccatum, sic amodo portemus ima-

erit justis in claritate gloriae. Et licet in gloria resurrec- ginem ccelestis Adae, per justitiam vitae : ut, deposilo

tionis differant, hoc tamcn indifferenter habent quod onere terrenitatis, gaudeamus in levilate gloriaecce-
hic seminatur corpus hominism corruptionem, id est lestis. Quia modo dixerat qualis fuit ccelestis, tales

ad hoc ut corruptioni subjaceat. Seminare dicit a die erunt adhoerentes ei. Dixerat etiam portcmusimagi-

quo concipitur homo usque ad diem resurrectionis,

nem ccelestis : ne occasione horum verborum puta-
omnium. Seminatur quidem in corruptione sed :
remus nobis ad salvationem sufficere veterem homi-
surget in incorruptione, id est ut ab orani corru- nem in baptismo deponere, et novum hominem ibi-
ptione alienura sit, et hoc surgere erit in die judicii. dem assumere. Determinat Paulus non satis esse hoc
Seminatur non solum in corruptione , sed etiam in raodo imagincm coelestis portare, nisi conlinua imi-
ignobilitate. In multa enim vilitate carnis homo ge- tatione operum portemus. Littera sic jungitur :

neratur, sed tunc surget in gloria, perpetua habenda. Licet dixerim ,

portemus imaginem ccelestis, et

Seminatur hic in infirmitate, omnibus enim morbis erimus ccelestes, tamen hoc dico, id est determino
et diversis hic subjacet miseriis : sed tunc surget in vobis, fratres, quoniam, id est quod, caro et san-
virtute impassibilitalis ct immortalitalis. Seminalur guis, id est, qui carni acquiescunt et sanguini, qua>
hic corpus animale, quod quotidianis ciborum fo- dam enim peccata sunt ex carnalitale, ut mollislu-

mentis sustentari oportet, ut quodlibet animal : xuria : quaedam ex vitio sanguinis, ut ira ex mclan-

sed tunc surget corpus spirituale, quod spiritu solo cholia : et quicunque carnem et sanguinem peccati
regitur, sine usu corporei cibi. Yere animale cor- sectanlur, hi non possunt possidere reqnum Dei, id

pus seminatur siquidem hoc vestrum corpus ani-

:
est seipsos in futura gloria. Regnum cnim Dei nihil
maleest, surget idem spirituale corpus siquidem : D aliud est, quam ipsi homines , in hac vita nemo
spirituale tunc erit. Vel aliter Vcre corpus surget : possidet se : quia nulla dies est, qua non quisque
spirituale ; nam si corpus modo dicilur animale, vo- possidcatur a peccato, sed in futura beatiludine

candum est etiam idem corpus spirituale : nam ani- quisque justorum possidebit se. Ubi nemo tenlatione*
male non diceretur, nisi respectu spiritualis, ut carnis inquielabitur. Vere caro et sanguis non pos-

quasi vim relativorum habeant, animale et spiri- sidebunt regnum Dei nam : caro et sanguis est
tuale vere corpus hoc est animale, sicut scriptum
:
corruptio. Regnum autem Dei est incorruptio. Cor-
est in Genesi (Gen. n, 7) Primus homo, hicaulem : ruptio vero non possidebit incorruptelam : igilur

dictus est Adam, factus est\n animam non vivifi- caro et sanguis non possidebunt regnum Dei.

cantem corpus : quia cito morte dissolutura cst, sed Quia modo superius dixcrat : Quicunque por-
in animam viventem, id est quae viveret ibi in car- taverit imaginem coelestis, rcsurget in gloria.

ne : nisi enim corpus cibis aleretur, anima non vi- Dixerat itcrum quod caro et sanguis nullo modo
veret ibi. Et ideo dicitur vivens, quasi alienis viri- possidebunt regnum Dei : ne haec verba in-
 213 EXPOSITIO IX EPISTOLA5 PAULI. - IX EPIST. I AD COR. 214

telligeret aliquis esse contraria, solvit illud absol- A iu aculeo suae caudse, mortem loco veneni gestabat ?
vendo omnem contrarietatem, dicens Xe praedieta : Ait Paulus : bene dico stimulus : nam peccatum est

verba mea male interpretemini, eccc dico vobis stimulus mortis, id est aculeo suo mortem homini-
mysterium, id est aperio vobis rem occultam, ut bus instimulans. Pro eo quod Paulus quid sit sti-

per ejus apertionem auferam a vobis bujus rei du- mulus exponit, praecedentia verba putantur non
bietatem. Yere quidem est fsicut praefatus sum) esse ipsius : vel si sunt Pauli, non tamen mutatur
quod omnes resurgemus, idest omnes corpora resu- sententia. Insultando enim dicit morti, quia modo
memus, sed tamennon omnes immutabimur, inacci- absorptaes. Ubiest, o mors,tua victoria ? Caetera non
piendo gloriam : quia quidarn resurgent ad poenam mutantur. Ne iterum dicerent : Cum destructo
sibi augmentandam alii ad gloriam. Resurgemus
: peccato destruatur mors, bene modo nobis est,

quidem in momento, et ut majorem facilitatem quia per legem destruemus peccatum. Contra boc
resurrectionis aperiat, corripit quod dixerat, in Paulus : Peccatum est stimulus mortis. Lex vero
momento, dicens Resurgemus in ictu oculi, id est,
: nullomodo debilitatpeccatum imo est virtus, et :

quam cito oculus transit ad pervidendum aliquid : augmentum peccati. Et hoc congrue removit, ut
vel, quam cito palpebra palpebrae jungitur. Hoc sicut per Christum probaverat fieri resurrectionem,
autem fiet in tuba novissima non quod vox tubae : t> sic per eumdem ostendit esse omnem peccati re
ibi audiatur, sed sicut vox tubae victores invitat ad missionem. Et quia !ex auget peccatum, ideo nulla
palmam ; victis vero fit ad terrorem : ita vox illa legi gratia, sed Deo omnes agamus gratias : qui
signum erit justis ut triumphi meritum accipiant, dedit nobis victoriam peccati et mortis, et hoc pcr
impiis autem terrorem pocnae incutiat. Xovissima Dominum nostrum Jesum Christum. Et quiaexDeo
ideo, quia cum multas voces dederit Christus in et per Christum omnis victoria ; itaque, fratres mei,
mundo, unde terreret impios, laetifiearet justos : vox ut sitis Deo dilecti, estote stabiles in bono, dum in

illa judicii novissima erit consummans justis gloriam, quiete pacis estis. Estote etiam immobilcs a fide,

impiis iram indeficientem. Et quia de tuba hac nihil si adversa irruerint. Yos dico abundantes in opere
amplius dixerat , Bene dico tuba.
subdit : I5S Domini, ut semper melius et melius operemini. Vos
Nam canet tuba. Xon determinat utrum Christus vel dico semper scicntes quod labor vcster non est ina-

angelus tuba illa canere debeat. Vel ut sit nomina- nis, id est sine fructu; sed in gloria magna re-

tivus, tuba illa canet et in voce tubae rcsurgent Domino, id est per Domi-
surrecturi estis, et hoc in
mortui incorrupti, id est in integritate membrorum num misericorditer agentem in vobis.
restaurati quidam tamen dolore poenarum corrum-
:

pendi, sed nos electi Dei immutabimur, accipiendo CAPUT XVI.

gloriam resurrectionis. Yere immutabimur ; nam ^
oportet, id est ^ut vere sint Scripturae) inevitabile i De collectis autem, quae fiunt in sanctos, sicut
est : oportct, inquam corruptibile hoc_ id est, corpus « ordinavi in Ecclesia Galatiac, ita et vos facite. Per
tot miseriis attritum, induere incorruptioncm. Et « unam Sabbati unusquisque vestrum apud se
quia incorruptum posset esse ad tempus, ut tamen « reponat, recondens quod ei bene placuerit : ut
non evaderet ; addidit et oportet mortalc hoc corpus n non, cum venero, tunc collectae fiant. Cum au-
induerc immortalitatem. « tem praesens fuero quos probaveritis per Episto-
,

Yere hoc mortale fiet immortale : nam mors <• las, hos mittam perferre gratiam vestram in Je-
absorpta, id est destructa et deglutita est, in victoria « rusalem. Quod si dignum fuerit, ut ego eam,
Christi, quando morte sua mortem superavit vel :
« mecum ibunt. Yeniam autem ad vos, cum Mace-
in victoria sua, id est mortis per hoc enim quod : n doniam pertransiero. Xam Macedoniam per-
mors invadere Christum praesumpsit, in quo non erat « transibo. Apud vos autem forsitan ma-
peccatum, quod est causa mortis, in ipsa sua prae- h nebo, vel etiam hyemabo, ut vos me de-
sumptioae occubuit. Haec autem auctoritas in Osee sic « ducatis 153
quocunque iero. Xolo enim vos
invenitur t mors ero mors tua (Osee xm). » Et
:
« modo in transitu videre Spero enim me aliquan-
quia hanc scripluram quidam male interpretaban- D « tulum temporis manere apud vos, si Dominus
tur, dicentes hoc scriptum esse de morte animae, « permiserit. Permanebo autem Epliesi usque ad
non corporis, praemittit Paulus expositionem hujus b Pentecosten. Ostium enim mihi apertum est ma-
auctoritatis dicens : Cum autem hoc mortale corpus i
gnum, et evidens, et adversarii multi. Si autem
induerit immortalitatem. Xon enim (sicut quidam « venerit Timotheus, videle ut sine timore sit apud
male suspicantur) anima sola evasura est mortem, « vos opus enim Domini operatur sicut et ego.
:

sed cum anima etiam corpus : tunc fiet, id est i

Xe quis ergo illum spernat deducite autem illum :

implebitur sermo ille qui scribitur in Osee : Absorpta < in pace, ut veniat ad me exspecto enim illum :

est mors in victoria, sicut dictum est. Yerba quae se- i

cum fralribus. De Apollo autern fratrc vobis
quuntur ejusdem prophetae esse dicuntur, insultantis i notum facio, quoniam multum rogavi eura, ut ve-
ipsi morti, quia destructa sit, et dicentis. Quando i niret ad vos cum fratribus : et utique non fuit
quidem absorpta est, ubiest, o mors, nunc, tua vi- i
voluntas cjus, ut nunc veniret : veniet autem,
ctoria, qua juri tuo omnia subjiciebas ? Et, o mors, i
cum et vacuum fuerit. Yigilate, state in fide ; vi-
ubi est modo tuus stimulus, id est peccatum quod i riliter agite et confortamini : omnia enim vestra
215 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 216

in charitate fiant. Obsecro autera vos, fratres, A iturum ad vos, prius tamen permanebo Ephesi usque
nostis domum Stephanae, et Fortunati, et Achaici ad Pentecosten. Et necesse est ibi permanere me ;

• quoniam sunt primiliae Achaiae, et in ministerium quia ostium apertum est mihimagnum, id est quia

« sanctorum ordinaverunt seipsos, ut et vos subditi multi Ephesiorum ad fidem se praeparant. Et ostium
« sitis ejusmodi, et omni cooperanti et laboranti. evidens ; quia jam quaedam signa fidei video in eis :

« Gaudeo autem in praesentia Stephanae, et Fortu- et oportet me insistere ;

quia adversarii multi sunt,
« nati, et Achaici : quoniam id quod vobis deerat, qui volunt eos subducere Christo. Ego modo Ephesi
« ipsi suppleverunt. Refecerunt enira et meum spi- manebo: Si autem 15-4 Timotheus, deferenshanc
ritura, et vestrura. Cognoscite ergo qui ejusmodi Epistolara, venerit ad vos, videte ut sine timore sit

sunt. Salutant vos omnes Ecclesiee Asiee. Salu- apud vos. Quidquid enim raihi de vobis nuntiavit,
lant vos in Domino multura Aquila et Prisca, cum ad correptionem vestram fecit, et ideo videte ne
« domestica sua Ecclesia : apud quos et hospitor. eum inquietetis, utique sine timore debet esse apud
Salutant vos omnes fratres. Salutate invicem in vos ;
quia opus Domini operatur invobis sicut ego,
osculo sancto. Salutalio mea manu Pauli. Si quis et alii discipuli, et quia opus Domini operatur : ergo
non amat Dominum nostrum Jesum Christum, sit videte ne quis spernat eum, sed obtemperate monitis
anathema, Maran Atha. Gratia Domini nostri g ejus. Nec solum non spernatis eum, scd etiam illum
Jesu Christi vobiscum. Charitasmea cum omnibus revertentem ad me deducite in pace, ut illeesus vc-

« vobis in Christo Jesu, Amen. » niatadme : ego enim exspecto illum cum aliis

fratribus. Apollo episcopus Corinthiorum fugiens

dissensionem eorum reversus fuerat ad Paulum,
EXPOSITIO.
de quo Corinthii scripserant Paulo ut eis remitteret

Postquam singula qua? praecipiendia erant, dispo- episcopum suum. Respondet eis Paulus quod
suit, secundum ordinem rectse fidei in fine Episto- Apollo nolit reverti, priusquam bene sint correcti,
lae, de quibusdam privatis eos admonet, scilicet ut dicens : De Timotheo sic agite ; de Apollo autem
sancti qui erant in Hierusalem, quos et rapina in- fratre nostro, et episcopo vestro, significo vobis, quo-
fidelium, et publica fames oppresserat, subvenirent, niam multximrogavi ut veniret ad vos : et utique non
ministrantes aliquid de suis abundantiis. Littera sic fuitvoluntas ejus, ut nunc veniret ad \os, sed venict
jungitur : De resurrectione mortuorum sic credite. cum vacuum ei fuerit, et vos bene correctos intel-
De collectis autem quce fiunt deferendae in sanctos, lexerit. Ut autem adventum hujus patris vestri me-
qui sunt in Hierusalem, ita et vos facite per unam reamini, vigilate, id est studiose cavete vobis nc
diem Sabbati, id est septimanae, sicut ordinavi de- erretis, et state in fide, ut a sana fide non devietis,

bere fieri in Ecclesiis Galatice. Et ne putetis haec ^ et in fide stantes agite viriliter, id est bene opera-
collecta meis usibus me velle deputare, praecipio ut mini. Nec ad horam sed in bonis actibus perseve-
unusquisque vestrum reponat apud se : non tamen rando confortamini, studentes ut omnia vestra fiant
sic ut suura esse putet illud, sed recondens, et quasi in charitate, id est in dilectione Dei et proximi, in
alienura integre conservet : quod ei bene placuerit quahucusque nimium tepuistis. Obsecrovos, fratres,
pauperibus sanctis erogare. Ideodico facite per unam ut subditi sitis Stephanae et Fortunato, et debetis.
Sabbati, ut non cumvenero, tuncprimum collectce Nostis enim domum Stephance et Fortunati, et

incipiant fieri. Ut autem omnem suspicionem au- Achaici. Hoc, inquam, nostis ^uorf isti sunt primitice
feram a vobis male suspiciosis, cum ego prcesens Achaice. Primi enim de Achaia crediderunt. Corin-
vobis fuero, non proprios legatos, sed hos quos pro- thus in Achaia est. Nostis etiam hoc quod isti ordi-
haveritis (id est quos ex vobis ipsis elegeritis) mittam navcrunt scipsos inminislerium sanctorum quibus :

perferre gratiam vestram, id est gratuitum donum propriis manibus et de suis rebus ministravcrunt.
vestrum in Hierusalem. Mittam dico per Epistolas, Hoc, inquam, obsecro vos, ut suhditi sitis his om-
id est cum signum ipsis tradilis.
Epistolis raeis, in nibus qiue in vobis sunt ejusmodi, et omni coope-
Dicerent Corinthii Aliomm munera ipse defers,
: ranti illis in bono, et laboranti similiter in ministerio

et nostra quare deferre dedignaris ? Ad hoc Paulus : D sanctorum. Ut autem subditi sitis illis, scilote quo-
Certe si dignum fuerit donum vestrum, ut ego ire niam ego gaudeoin prxsentia Stephante, Fortunati,
deheam, ihunt mccum legati vestri, ut ego simul ve- et Achaici sic enim mihi est dc illis quasi si prae-
:

niens commendem graliam vestram. Sic faciam de sentes eos habeam. Gaudeo, inquam, et merilo ;

gratia vestra, Yeniam etiam ad vos cum pertransiero quoniam impleverunt in me et in sanctis hoc
ipsi

Macedoniam : prius sum enim ad Macedonas iturus. quod deerat vobis : ipsi enim ministraverunt nobis
Benedico pertransiero : nam vere pertransibo Macc- in temporalibus, quod cum vos debuissetis, nc-
doniam sed postea manebo apud vos forsitan, id
; glcxistis. Vere ipsi suppleverunt ; nam refecerunt
est si Deus concesserit. Yel etiam ut plus dicam. spiritum meum ministrando necessaria, et pcr hoc
Hiemabo .penes vos, ut vos deducatis me quocunque spiritura vestrum. Nisi enim bonis suis fovissent

a vobis discedens iero. Ideo hiemabo; quia nolo nos, non possemus tandiu immorari veslree instru-

vos modo videre in transilu. Ideo non in transitu ctioni, Et qtiia refecerunt spiritum meum et vestrum,
videbo vos ; quiaspero me aliquantum manere apud ergo cognoscite, id est ex dilectione obedite eis, et

vos si Dominus permiserit. Et licet dicamme trans- omnibus qui sunt ejusmodi. Salutant vos, o Corin-
217 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD GOR. 218

thii, omnes Ecclesice. Salutant multum in Domino A non saluto; sed sit anathema, id est separatus a
Aquila etPrisca, cum domestica sua Ecclesia, id est Deo anatliema dico llaranatha. Hoc verbum ex Syro
et eorum familia vos salutat. Salutant vos omnes sermone conficitur et Hebraeo, et sonat Dominus
fratres. Salutate vos invicem in osculo sancto, id est venit Quasi diceret Qui non amat Christum, sepa-:

osculamini vos alterutrum, evacuantes a vobis retur ab eo dum ipse Dominus ad judicandum venit.

schismata. Salutatio quae sequitur facta est propria Vel sit anathema, et malo suo ;
quia Dominus venit
manu, mea dico scilicet Pauli, haec, scilicet gratia fortassis hodie vel eras, ut ulciscatur de eo. Haec
Domini nostri, etc. autem est mea salutatio, a qua impios separo. Gra-
Mos erat Pauli, ut ipse idem manu propria Epi- tia Domini nostri Jesu Christi sit vobiscum e\cha-
stolam clauderet, ne dubitaretur quin a se mitteretur ritas mea sit cum omnibus vobis, id est omnes vos
Epistola : et hoc propter pseudo, qui sub nomine diligatis me, licet aliquantulum asperius vos cor-

Pauli furtivas mittebant epistolas. Ab hac autem rexerim, et hoc sit in Christo Jesu, id est propter
salutatione sua excludit infideles, dicens : Si quis amorem Christi Jesu. Amen, id est ita fiat.

non amat Dominum nostrum Jesum Cliristum, hunc

125B PROLOGUS IN SEGUNDAM EPISTOLAM AD CORINTHIOS.

In secunda ad Corinthios Epistola, quasi in parteB viler in prima contigerat ; ut prompto ac libenti

superiori, post suarum

tribulationum relationes, animo necessaria praesentis vitae non habentibus,
reddit causas quare ad eos secundo non ierit ;
quo- largiantur, et utilitate spiritualis commercii com-
niam non levi mutatione consilii fecisse se asserit, mutent preesentia cum futuris, atque abundantia
sed ne adventu suo tristitiam incurreret, cum in sua sanctorum inopiam suppleant ; ut vicissim eo-
peccato praemanere discipulos reperisset. Deinde rum inopiasanctorum abundantia suppleatur. In
post agnitos fructus pcenitentiae, reconciliat eum fine repetit quod superius contra pseudoapostolos
Ecclesiae, quem
prima propter fornicationem, a
in egerat, et jactationem eorum, praedicationesque de
consortio sanctorum jusserat amoveri. Tertio con- se gloriosas, vel collata antiquitate generis, vel ca-
tra pseudoapostolos officii sui dignitatem tuetur, et talogo injuriarum ac periculorum suorum evacuat
Novi Testamenti ministros tanto anteire gratia dicitque eos operarios subdolos, qui ad imitationem
ostendit, quanto Evangelium est lege praestantius. Satanae transfigurentur in apostolos Christi, sub prae-
Immoratur etiamin causailla plurimum, quam bre- dicationis spc lucra pecuniaria quseque sectantes.

ARGUMENTUM LN EAMDEM.
Post actam a Corinthiis poenitentiam, consolatoriam scribit eis Epislolam Apostolus a Troade per Titum,
et collaudans eos hortatur ad meliora contristatos quidem eos, sed emendatos ostendens.
;

ARGUMENTUM B. BRUNONIS IN EAMDEM.

Paulus hanc iterum Epistolam scribit ad Corin- C ceptum de eo ponit, ut restitueretur Ecclesiae, aqua
thios, quorum alios sufficienter per priorem Episto- pro peccato se alienatum humiliter toleravit. De
lam correxerat ; sed quidam eorum eo adhuc errore collectis etiam, de quibus in prima Epistola illis

gravabantur ut pseudodoctores Paulo praeferrent, scripserat, in hac diffusius agit, ut qui brevi admo-
accusanles Paulum de simplicitate sermonis, extol- nitione abusi fuerant, iterata et magis producta ad-
lentes pseudo in sapienlia carnali. Quare et in hac monitione de eodem contemnere non audeant. In
Epistola satis immoratur in depressione pseudo- hac autem Epistola materia sunt ipsi iidem Corin-
doctorum, et in commendatione sui apostolatus. thii correcti seu incorrecti. De his autem agit con-
In primis etiam eos qui justi erant in Corinthiis, solando bonos, ne deficiant in adversis ; sed per
seu qui modo per Epistolam Pauji bene fuerant cor- patientiam tribulationum certatim proficiant in au-
recti, seu illos qui a principio acceptae fidei perdu- gmentum virtutum. Incorrectis vero errorcm suum
raverunt, in bono consulendo. Hi enim multa pa- et peccatum improperat, ea ulique intentione de
tiebanlur a fratribus perversis, quos illi pseudo utrisque habita, ut diversitatem eorum in quam-
concitabant in sanctos. Cumque omnes bonos indif- dam redigat unitatem, scilicet ut et boni in melius
ferenter consoletur, eum quem ex nomine repre- proticiant , et mali declinando errorem suum, salu-
henderat, quia uxorem patris ducere praesumpse- j) bri imitatione bonos insequantur.
rat , quia bene correctum audivit, singulare prae-

EPISTOLA II AD CORINTHIOS.
159 CAPUT PRIMUM. « versa Achaia. Gratia vobis et pax a Deo palre
« Paulus apostolus Christi Jesu, per volunlalem « noslro, et Domino Jesu Christo. « Benedictus
t Dei, et Timotheus frater, Ecclesioe Dei quae est « Deus et Paler Doniini nostri Jesu Christi (Ephes.
« Corinthi, cum omnibus sanctis qui sunt in uni- « i, 3 ; / Petr. i, 2). » Pater misericordiarum e
219 S. BRUXONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 220

c Deus totius consolationis, qui consolatur nos in A es[) Paulus inquam apostolus, id est legatus Christi
« omni tribulatione nostra, ut possiraus et ipsi con- Jcsu : gloriam enim Christi annuntiat. Apostolus,
« solari eos qui in omni pressura sunt, per exhorla- dico, non per temerariam praesumptionem ut pseu-
« tionem, qua exhortamur et ipsi a Deo. Quoniam do ,
sed per voluntatem, id est per beneplacitum
<i sicut abundant passiones Christi in nobis, ita et Dei, et cum eo Timotheus frater, id est cooperator
« per Christum abundat consolatio nostra. Sive in opere Christi. Ideo Timotheum reponit, per quem
« autem tribulamur pro vestra exhortatione et sa- primam Epislolam miserat , ut sciant sibi cognita
« lute, sive consolamur pro vestra consolatione, esse omnia quao apud eos gcrunlur. Paulus, in-
« sive exhortamur pro vestra exhortatione et salute, quam, et Timotheus scribunt Ecclesice, id est convo-
« qua? operatur tolerantiam earumdem passionum, cationitidelium. Ecclesia'. dico Dei, id estin qua gra-
« quas et nos patimur : ut spes nostra firma sit tia Dei tantum operatur, et non racrita doctorum ut
« pro vobis, scientes quoniam sicut socii passio- pseudo gloriantur. Ecclesiae dico quoe est Corinthi. Co-
« num estis, sic eritis et consolationis. Non enim rinthiorum utique Ecclesiae scribit cum omnibus, id
« volumus ipnorare vos fratres, de tribulatione est et omnibus sanctis, id est in baptismo per Chri-
« nostra quae facta est in Asia, quoniam supra mo- stum sanctificalis : cum omnibus dico qui sunt in
« dum gravati sumus, et supra virtutem, ita ut tae-j> I5T univcrsa Achaia. Quasi diceret : Ecclesiae
« deret nos eliam vivere. Sed ipsi in nobisipsis re- Corinthi omnibusque Ecclesiis illi subjectis. Achaia
« sponsum mortis habuimus, ut non simus fidentes enim dicitur provincia, in qua metropolis Corinthus
« in nobis, sed in Deo qui suscitat mortuos qui de : sila erat. Yobis Corinthiis sit gratia, his qui pecca-
« tantis periculis nos eripuit et eruit : in quem spe- verunt secunda remissio : his qui bene correcti
« ramus, quoniam et adhuc eripiel adjuvantibus sunt, vel qui post acceptam fidem non peccaverunt,
« et vobis in oratione pro nobis : ut ex multarum sit perseverantia gratiae bene custoditae. Et ei scili-

« personis facierum ejus quse in nobis est donatio- cet pax, id est bona tranquillitas animi a Dco qui
sit

« nis per multos gratiae agantur pro nobis. Nam potest Patre nostro, qui pium ad nos affectum ha-
:

« gloria nostra haec est, testimonium conscientiae bet, et a Deo qui similiter potest , Jesu Christo, et

« nostrae, quod in simplicitate cordis et sinceritate vult : quia salvare nos officium ejus est. Nunc im-
« Dei, et non in sapientia carnali, sed in gratia primis gratias agit Deo pro perseverantia eorum qui
« Dei conversati sumus in hoc mundo, abundanlius lapsi non fuerant, et pro correctione eorum, qui er-
« autem ad vos. Non enim alia scribimus vobis, rore contempto bene se emendaverant : consolatur-
« quam quae legistis et cognovistis [cognoscitis]. que eosdem exemplo suo, ut fortes sint in adversis,

« Spero autem quod usque in finem cognoscetis, quaecunque oporteat eos pati, dicens : Quia vos in
« sicut et cognovistis nos ex parte ;
quia gloria ^ fide Christi laborare video, inde gratias agens dico :

« vestra sumus, sicut et vos noslra, in die Domini Benedictus sit Deus Domini nostri Jesu Christi : et
« nostri Jesu Chrisli. Et hac confidentia volui prius Pater Domini nostri Jesu Christi. Deus ejus est,
« venire ad vos, utsecundam gratiam haberetis, et secundum quod Christus homo fuit Pater Chrisli :

« per vos transirem in Macedoniam, et iterum a est, secundum deitatem in qua Filius aequalis est

« Macedonia venirem ad vos, et a vobis deduci in Patri ipse tamen principium habens a Patre, non
:

« Judaeam. Cum ergo hoc voluissem, nunquid levi- Pater ab eo. Qui si Jesu Christi Patcr est, cum nos

« tate usus sum? Aul quaecogito, secundum carnem Chrisli filii simus : sic per Christum Deum Patrem
« cogito, ut sitapudme est, et non ? Fidelis autem habemus. Duo praedicla, Deus et Pater, spectant ad

« Deus, quia sermo noster qui fuit apud vos, non Christum : eadem duo quae scquuntur, spectant
« est in illo est et non : sed est in illo est \non ad homines. Benedictus ctiam sit qui Deus et Pater

« habet sed et in illo est] : Dei enim Filius Jesus est Christi. Pater est etiam misericordiarum. Cum
« Christus, qui in vobis per nos praedicatus est, per posset dicere dator misericordiarum , dixit pater :

« me et Silvanuin et Timotheum, non fuit in illo ut ostendat eum et datorcm, et ex paterno affectu
« est et non, sed est in illo fuit. Quotquot enim nobis bona dantem. Patcr, inquam, raiscricordiarum,
« promissiones Dei sunt, in illo est. Ideo et per D et Deus totius consolationis. Misericordiae dicuntur
« ipsum : Amen Deo ad gloriam nostram. Qui au- omnia dona Dei, seu dentur in adversis seu in ,

« tem confirmat nos vobiscum in Christo, et qui prosperis consolatio autcm dicitur lantum ubi fuit
:

« unxit nos Deus, et qui signavit nos, et dedit pi- desolatio. Posset eliam dixisse, si vellet, pater con-

« gnus Spiritus in cordibus Ego autem te-

nostris. solalionis et Deus misericordiarura, idcmque esset.
« stem Deum invoco in animam meam, quod par- Deus dico consolationis non imperfectae, sed totius, id
« cens vobis, non veni ultra Corinthum : non quia est perfeclac. In quibuscunque enim desolamur, po-

« dominamur fidei vestrae, sed adjutores sumus tens et praesto est consolari nos Deus quia conso- ;

« gaudii vestri. Nam ide statis. » lalio nunc eis fuerat opportunior ideo circa bona :

consolationis inagis immoratur dicens Qui Deus , :

EXPOSITIO. consolatur nos, me scilicet etcondiscipulos meos, in

More suo salutem praemiltit, dicens : Paulus tribulatione noslra, quam patimur. Ncc in quadam
(quod nomen tam humilitatis quam auctoritatis tantum, sed in omni. Ubicunquc cnim tribulamur,
221 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD COR. 222

facile vel difficile secundum modum tribulationis, A patimur : nam nos supra modum gravati sumus in
prsesto est medicina consolantis : consolatur, in- Asia. Sed priusquam hoc dicat, prsemittit unde in-
quam, non solum ut nos liberel sed, etiam ut possi- tendant totum spectare ad sese quidquid dicturus
mus et ipsi qui tribulamur consolari eos, qui modo est. Gravati quidem sumus : et hoc non volumus nos
videbamur desolati : et per exemplum patientiae ignorare, fratres, de tribulatione nostra, quce facta
nostrae, et per exhortationem sermonis. Consolari est in Asia, Ibi enim apud Ephesum, quia puellam
dico eos qui suntinpressura tribulationum. Nec in spiritum pythonis habentem mundavit, et sic domi-
quadam tantum, sed in omni pressura interiori vel nis ejus quaestum quem de divinatione puellae habe-
exteriori, possumus eos consolari pcr exhortatio- bant abstulit : instinctu eorura tota civitas irruit
nem. Posset dicere per consolationem, sed ut osten- in eum. Cumque rationem reddere vellet, ne audi-
deret se non simpliciter consolari, sed etiam fortiores retur conclamabant Magna Diana Ephesiorum.:

fieri : ait per exhortationem qua alii sancti et nos ipsi Ibique tot verberibus afflixerunt eum, ut in platea
exhortamur a Deo : ut videntes Deum praesentem velut mortuus relinqueretur (Act. xvi, xix) : hoc,
nobis in tribulatione, nihil dubitemus in quaecun- lnquam, nolo vos ignorare, quoniam ibi apud Ephe-
que tormenta irrumpere, ct alios ad exemplum ac sum gravati sumus supra modum priorum tribulatio-
virtutem patientiae, verbo et exemplo invitare. -p num, et supoa humanam virtutem. Virtus enimho-
Et vere exhortamur a Deo : quoniam sicut abun- minis tanta pati non posset. Ita utique gravati su-
dant passiones Christi, id est quas vel pro Christi mus, ut tcederet nos, non dico pati, sed etiam vivere :
noinine, vel pro exemplo Christi pro nobis passi nec lantum taeduit nos vivere, sed etiam ipsi habui-
suslinemus. Sicut enim passiones abundant in no- mus in nobis, id est in anima nostra responsum mor-
bis, ita copiose abundat etiam consolationostraper tis : quia consulentes animam nostram, si forte vivi

Christum nos consolantem. Vel per Christum quia : evaderemus, respondebat nobis mortem. Ne per
per exemplum patentiae ejus consolamur. Et quae- hoc quod dicit, taedebat nos in tormentis vivere,
cunque patimur, et quandocunque consolamur, putaretur sibi contraire, ubi ait : Consolatur nos
hoc non solum propter nos, sed etiam ad instructio- Deus in omni tribulatione, contra hoc ait Ideo :

nem vestri : sive enim tribulamur, hoc fit provestri tantum gravati sumus usque ad taedium vitae et
exhortatione, ut ad patiendas tribulationes fortes responsum mortis, ut non simus fidentes in nobis,
sitis, et sic pro salute aeterna habenda : sive etiam id est viribus nostris nihil ascribamus sed in Deo :

consolamur hocfit pro vestri consolatione,

, ut sciatis tantum confidamus, qni suscitat mortua : me enim
vos similiter a Deo in tribulatione consolandos, et de morte, id est de eo pro quo alius homo morere-
sic pro futura salute habenda : sive etiam exhorta lur liberavit qui etiam frequenter eripuil nos de
:

mur: hoc totum fit pro vestri exhortatione , ut vos ^ tantis periculis quae passi sumus, in quem euntes
exemplo nostro et doctrina exhorlati sitis ad me- bene agendo spcramus, quonia?n ut olim, sic etiam
liora, et 158 sic pro habenda vobis salvatione. adhuc in futuro eripiet, in hac ereptione adjuva?iti-
Videndum est quod hsec verba, tribulamur, consola- bus aliis fidelibus et vobis inoratione, id est per ora-
mur exhortamur
, hicinpassivasignificatione legun- tionem factam pro nobis sic dico adjuvantibus, ut :

tur : vere totum pro vobis, quia quce tribulatio, con- per ?nulios adjutores agantur Deo gratice pro ?iobis :
solatio etexhortatioo/wrtfrtrinvobis, verbo etexem- gratiae dico ejus donationis, id est patienliae et spei

plo nostro, tolcrantiam passionum etiam earum- et omnis bonae donationis q\m i?i nobis est. Agantur
dem quas patimur etiam ?io*, qui tantae auctoritatis dico ex personis ?nultarum facierum, id est ex per-
apud Deum sumus
non ergo miremini, si vos in- : sonis multiplici facie virtutum variatis. Sicut enim
feriores Deus permittat vexari. Operatur in vobis homo facie distinguitur ab alio, sic in Ecclesia hic

tolerantiam, ut spes nostra habita pro vobis, qua et per humilitatem quasi facie distinguitur ab alio et :

vos speramus in bono perseverare, et salutem aater- alius per patientiam ab isto, et sic membra Eccle-

nam apprehendere : ut haec spes sit firma, id est siae diversas virtutes distinctas habent facies. Ex
permanens : et veritate virtutis roborata. Non ait personis autem multarum faeierum, id est varietale
de vobis, sed pro vobis : ut ostendat suam charita- D virtutum distinctis, agantur gratice Deo pro ?iobis-

tem pro bono eorum affectuose sollicitam esse. Pa- Vel ita : Ex personis multarum facierum, id est ex

timur, inquam, scientes quoniam sicut estis non : diversitate aetatum et sexus : personas multarum
dicam participes, sed socii passionum nostrarum, facierum vocans pueros, juvenes et caeteras aetates

sic eritis etia?n socii consolatio?iis, quam futuram utriusque sexus. Vel ita : Agantur pro nobis gratice

exspectamus nobis et vobis in gloria. Et per hoc I&O donationis quaeest innobis. Agantur dicoper
quod socios eos vocat, multum animat ad patien- multos, et quod dico per multos, hoc est ex personis
tiam. Ea occasione quia de passionibus loqui coepit, multarum facierum. IV r hoc quod ait, vobis adju-

transit ad enumerandas difficultales, quas passus est vantibus pro ?whis satis commendat etallicit eos sibi

in Asia; hoc autem facit ne possent objicere Corin- quos tanti facit : ut pro Apostolo intercedere digni
tliii Exemplo tuo nos, Paule, provocas ad ferendas
: sint. In his enim verbis parificat eos sibi.

tribulationes, qui nunquam fortasse tam graviter ut Hucusque de Corinthiis perfectos consolatus cst.

nos tribulatus es. Littera sic jungitur Bene dico : Hic transire vidctur ad illos, qui nondum satis cor-
223 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 224

recti, adhaerebant pseudomagistris : memorans hic A sionem, et volui pervos transire in Macedoniam : et
quam digne conversalus sit apud eos: et quomodo a Macedonia revertens, itcrum volui venire advos :

in nullo gravis fuerit eis a quibus nec victualia re- et a vobis volui deduci in Judceam. Et quia sicprius
cepit dicens : dignum utique est, ut gratias agatis volui : ergo cum voluissem hoc, id est venire advos,
pro nobis : nam nos conversati sumus apud vos in nunquidusus sum levitate, quia non veni sicut prius
simplicitate ctsinceritatc. Sed priusquam hoc dicat, volui ? Aut quia non veni, an ea qucv cogito secun-
praemittit testimonium hujus rei, dicens : Et si vos dum carncm, id est carnale commodum cogito, ut
negetis nos bene conservatos esse apud vos, non ideo venire dimiserim, quia nihil me a vobissperarem
curo. yam gloria nostra hccc est, id est in hoc mul- recepturum inquam, secundum carnem cogito
? an,

tum de puritate mca? conversationis glorior, habcns ut propterea sit apud me, est, et non, id est affir-
testimonium conscicntice nostrce. Conscienlia enim matio et ncgatio de 160
eodem? Quod apud me
mihi testis est quod in simplicitate non ut defrauda- non sit, est etnon, apparet in illo sermone qui nostcr
rem vobis res vestras ut pseudo, sed in simplicitate sermo fui apud vos dum praesens essem inter vos :

nihil a vobis accipiens : et in sinceritate Dei, id est quia in illo sermone tunc habito non fuil est ct non,
in puritate fidei : non admiscens (ut illi) falsa veris : id est affirmatioet negatio de eodem et quod ila sit :

et non in sapientia carnali : non enim

car-g Deus qui fdelis est et verax hoc novit. Vel aliter
adhscsi :

nalibus documentis ut illi sed in gratia Dei, id est Vere apud me nonfuit est etnon quia Deus fidelis,
: :

in magnificando gratiam Dei ex qua ornne bonum id est verax est. Cum aulem Deus doclores veritatis
:

et nihil ex carnali sapientia in cjratia, inquam, Dei se daturum promiserit

: si me doctorem falsitatis :

conversati sumus in hocmundo abundantius tamen instiluit, profecto mendacii reus est. Et quod Deus
'.

conversati sumus ad vos apud cjuos majora susti- sit fidelis promittens doctores veritatis apparct
nui, cum nihil a vobis reciperem, ne arguendi vos in eo quia sermo noster qui fuit apud vos, in illo :

auctoritatem amitterem. Dicerent Corinthii Ideo sermone non fuit est etnon. Verc Dcus fidelisest: : :

Paulus hic conversationis sua? memoriam facit ; ut nam in Christo Jesu qui Christus Jesus Filius Dei
quod olim non accepit, modo multiplicatum reci- est, qui etiam Christus prcedicatus est in vobis per
piat. Contra hoc Paulus : Ne putetis intentione ac- nos : perme et Silvanum et Timotheum. In
scilicet

cipiendi a vobis conversationem meam apud vos me- illo non fuit est et non, id est affirmatio et
Christo
morare. Non enim alia in hac Epistola scrihimus vo- negatio de eodem : sed semper/wif in illoesi, id est
bis, quam quce in priori epistola lcgistis : in qua scri- veritas scu negando, seu affirmando. Vere in illo non
psi me niliil accepturum a vobis. Nec alia modo fuit est et non : nonquolquot suntpromission.es Dei
scribimus quam vos cognovistis de nobis : quandiu Patris in illo sunt cst, id est verae et completae ; vel
apud vos fuimus, nihil a vobis accipiendo
° etiam Et quia per Christum complela?
: sed de similiter.
labore manuum vivendo. Et sicut tunc cognovistis : sunt promissioncs Dei patris in illo sunt cst, id est

sic etiam spero quod usque in finem cognoscetis, me verae et complelae sunt promissiones Dei : ideo et
nihil accipere a vobis : sicut jam ctiam cognovistis per ipsum Christum dicimus amen, id est ita csse
nos manentes apud vos. Cognovistis dico ex parte, complctum sicut promissum est, et hoc totum Dco,
id est secundum opus quod exterius videbatis sed : id est ad gloriam Dci, et ad gloriam nostram, quia
aliam partem, id est voluntatem, ignorabatis : ideo per veritatem Dei comprobatur veritas nostra. Licet
talem me volui cognosci, scilicet nihilaccipientem a dicam ad gloriam nostram tamen non nobis, sed
vobis : quia nos sumus gloria veslra, sicut et vos no- Deo debeturgloria qui Deus confrmatnos vobiscum
:

stra, id est, quia volui me gloriari in obedientia ve- ut veritasin vobis sit: et hoc in Christo. Qui ctiam
stra : et vos gloriari in doctrina noslra : qua? utique Deus unxit nos oleo sanctificaticnis in baptismate.
gloria non esset, si gravarem vos, temporalia a vo- Qui ctiam signavit nos, id est signum discrctionisab
bis accipiendo. Malletis enim repellere Doctorem, aliis (scilicet virtutes) dedit nobis. qui etiam pignus
quam eum sustentare quae gloria : mihi de vobis et spiritus dedit, id est Spiritum sanctum ut sit nobis
me apparebit in die Domini
vobis de ncstri Jesu Chri- arrha futurae gloriae : quem spiritum dedit in cordi-
sti :quando vos de obedientia exhibita, ego de do- D bus nostris habitatorcm continuum. Et cumSpiritus
ctrina remunerabimur. Transit itcrum ad aliud sanctus sit in nobis, non est credendum, quod levi- :

Illi enim accusabant eum de levitale, quia in priori tas vel mendacium fuerit in nobis.
Epistola dixerat se venturum ad eos, et non vene- Postquam se cxcusavit, quod nec quolcvitatc, neque
rat.De mendacio autem non poterant cum arguere. sccundum carnem cogitans ad cos venire dimiscrit,
Dixerat enim Vcniam si Dominus permiserit. Lit-
: subdil causam quarc non venerit, dicens Pro le- :

tera sic jungitur : Et hac confidentia, vel quia sim- vitale, vel quia carnaliter cogitarem vcnire non di-
pliciter ct sincere conversatus sum apud vos ; vel misi sed ideo ut parccrem vobis non veni. Et ut
:

quia vos estis gloria mca, ego vestra : inquam

hac, credatis, ut vobis venisse, ego in-
parccrem me non
vel hac confidenlia volui venire ad vos : prius quidem voco Deum Maliquidem negligcn-
tcstcm\m\\i?> rei.
volui, sed modo nolo. Volui utique tunc, ul per ad- tes offendere Deum, testem falsilatis non mullum
venlum meum sccundum gratiam, id est
haberetis curarent advocare Deum : sed Paulus qui se totum
quia post baptismum peccastis in secundam rcmis- in Deo posucrat, nonpraesumeret Deum faccretestem
225 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD COR. 226

ejus rei, quam veram non intelligeret. Aliter enim A « sti bonus odor sumus Deo in his qui salvi fiunt,

agens, mendacii Deum argueret. Deum ulique invoco « et in his qui pereunt. Aliis quidem odor mortis
testem : non solum contra corpus, ut si mendax c in mortem, aliis autem odor vitae in vitam. Et ad

fuero, in solo me puniat corpore, sed etiami», id est « haec quis tam idoneus ? Non enim sumus sicut

contra animam meam, ut perdat eam cum corpore « plurimi adulterantes verbum Dei : sed ex sinceri-
si mendacii testem facio Deum. Inde Deum advo- « tate, sicut ex Deo coram Deo in Christo loqui-

co testem : quod parcens commodius

vobis, id est ut « mur. »

possem parcere vobis, non veni CoHnthumultra, id

EXPOSITIO.
est ulterius quam prima vice.
Priusquam dicat inquoeis non veniendo pepercerit, Postquam determinavit quomodo dixerit parcens;
determinat hic quod ait, parcens. Corinthii enim in- determinat in quo pepercerit, dicens : Ego ulique
sidiantes verbis ejus, dicerent : Ita ais tepepercisse, non veni Corinthum, sed hoc ipsum quod in
statui

ac si regia potestate habeas nos cogere ex tua volun- priori Epistola statueram. Statui, inquam, apud me,
tate. Parcens non ideo dico, quia nos dominamur fi- non praecipitio inconsideratae sententiae, sed apud
dei vestraz :enim res est voluntaria, non ne-
fides me diligenter pertractans ex consilio statui, ne ite-
cessitale dominii cogenda. Dominari autem dicitur -g rum venirem ad vos in tristitia, id est ad contristan-
in potestatibus illis, ubi filius succedit patri usu ne- dum vos. Iterum dicit, quia in prima Epistola ve-
cessario : sed in praelatis Ecclesise (etiam in saecu- nerat contristari eos, quia lapsi fuerant in pecca-
laribus qui non lege successionis, sed per electionem tum : si non praesentiahter, tamen per epistolam.
praesunt) potius dici debet servitus quam dominium. Vel ita : Ego jam semel veneram, sed ideo nolui
Ideo non dominamur fidei vestrae scd sumus
ait : iterum venire, ne adventus meus esset vobis in tri-

adjutores vestri, non cessantes orare Deum pro cor- stitia. Ideo Paulus venire noluit, quia si praesens
reolione vestri, adjutores dico gaudii vestri : in illa fieret, oporteret eum, ut impoenitentes severitateju-
enim re vos adjuvamus de qua habituri estis perma- dicii removeret ab Ecclesia : quia praesens non pos-
nens gaudium : quare nobis obsequi debetis. Vere set uti tanta lenitate, videns mala eorum : quanta
non dominaTiur vobis nam vos : statis fide : quae temperantia erga illos per Epistolam utitur, et sic

voluntatis res est, non necessitatis, si vos statis. malum hoc eveniret : ut cum in unitatem Ecclesiae
eos revocare deberet : potius per districtionem ju-
46JL CAPUT II.
stitiae eos ab invicem separaret, quos absens per
« Statui autem hoc ipsum apud me ne iterum ;
lenitatem misericordiae, ad unitatem revocare po-
« iu tristitia venirem ad vos. bi enim ego contristo tuisset, quod utique fecit. Ideo nolui iterum venire :

« vos : et quis est qui me lsetificet, nisi qui contri- quia si ego contristo vos quocunque modo quis est
« statur ex me ? Et hoc ipsum scripsi vobis, ut non in vobis qui me lcetificet, nisi ille qui contristatur
« cum venero super tristitiam habeam,
tristitiam ex me, id est secundum meam voluntatem, ut conlri-
« de quibus oportuerat me gaudere; confidens in status de peccato poeniteat ? Quod si venirem, non
« omnibus vobis, quia meum gaudium omnium ve- fieret ut aliquis me hoc modo laetificaret. Me enim
« strum est. Nam ex multa tribulatione et angustia praesente districtio justitise magis vos deterreret
« cordis scripsi vobis per multas lacrymas : non ut quam ad poenitentiam suaderet. lllud etiam innuit,
« contristemini, sed ut sciatis quam charitatem ha- ac si diceret : Propter Deum quidem poenitere de-

« beam abundantius in vobis. Si quis autem con- buissetis et (ut illud omitiam) pro eo solo ut me
« me, non me contristavit sed ex parte,
tristavit ; doctorem vestrum laetificaretis. Et hoc ipsum, sci-

x ut non onerem omnes vos. SufTicit illi, qui ejus- licet ne veniens in tristilia neminem qui me laelificaret
« modi est, objurgatio hsec quae fit a pluribus, ita invenirem, scripsi vobis ideo : ut cum praesentialiter

« ut e contrario magis donetis et consolemini ne : venero, non habeam tristitiam super tristitiam.
« forte abundantiori tristitia absorbeatur, qui ejus- Hujusmodi quidem tristitiam audiens vos peccasse
« modi est. Propter quod obsecro vos, ut contirme- habebo secundam, si veniens vos incorrectos inve-
« tis in illum charitatem. Ideo enim et scripsi vobis, D nero : utque vos correctos inveniam scribo nunc me
« ut cognoscam experimentum vestrum, an in om- in eo laetificari lantum qui ad poenitentiam contri-
« nibus obedientes sitis. Cui autem aliquid dona- statur. Tristitiam dico habeam de vobis incorrectis :

« slis, et ego nam et ego quod donavi, si quid

: JL 69 de quibus modo primum oportuerat me gau-
« donavi, donavi propter vos in persona Christi, ut derebene corrcctis. Etreveragaudebo sicut oportuit.
« non circumveniamur a Satanna non enim igno- ;
Nam confidens sum in omnibus vobis, quod de cor-
« ramus cogitationes ejus. Cum venissem autem rectione vestri gauJebo propterea quia quandiu
:

« Troadem, propter Evangelium Christi, et ostium eram apud vos, gaudium meum erat gaudium om-
« mihi apertum esset in Domino, non habui requiem nium vestrum : quia ut primum videbatis me gau-
« spiritui meo, eo quod non invenerim Titum fra- dentem, etiam non intellecta re de qua gaudebam
« trem meum : sed valefaciens eis, profectus sum pia affectione congaudebatis mihi : et propterea con-
« in Macedoniam. Deo autem gratias qui semper tidoquod revera de vobis, correctis gaudebo. Vel ita:
« triumphat nos in Christo Jesu, et odorem notitiae Confidens sum in vobis, quia gaudium meum est
« suae manifestat per nos in omni loco : quia Chri- gaudium omnium vestrum, id est quod gaudium
 227 S.BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 228
quod futurura exspecto (ut digni sitis habere Deum A rigeretur ab Ecclesia expulistis) obsecro, inquara,
oro) et vos habituros confido. Ideo ait confidens in ut charitatem hanc confirmetis, id estfirmam etper-
omnibus, ne peccantes putarent Paulum diffidere de fectam osteudatis in illum, indulgendo, et in Eccle-
salvatione sui. Quia dixit tristitiam habeam super siam recipiendo, quam charitatem inco pistis eum i

tristitiam, dicerent illi : Habuistine trislitiam ? Uli- abjiciendo. Debetis indulgere ei : nam ideo scripsi,
que habui. Nam ego scripsi vobisex multa tribula- ut cceptam charitatem consummelis : et ut cognoscatn
tione corporis, jejunando, vigilando, ut Deus parce- experimentum vestrum,id est vos expcrtos cum eum
ret vobis : et ex multa angustia cordis sollicitus de ab Ecclesia ex JL03 obedientia separastis ; co-
salute vestra scripsi vobis, affligendo me per multas gnoscam, dico, an obedientes sitis in omnibus, ut
lacrymas. Nec ideo me tribulatum et angustiatum sicutprius obedistis eum rcmovendo, sic nunc obe-
essememoro, ut vos mecum contristemini sed ut : diatis indulgendo ipsi. Et, sicut moneo, debetis in-
sciatis quantam charitatem habeam ad omnes. Cha- dulgere : quia si vos alicui condonastis aliquid, et
ritatem dico abundantius in vobis ostensam : apud ego vobiscum indulsi
quos et diutius mansi : et nihil a vobis recipiens, Dicerent illi : Donasti fortasse, sed non proptcr
de labore manuum vixi. Ostensa causa, quare ad nos. Ita, inquam : nam quod ego donavi, si aliquando,
eos non venerit, quae causa ad suasionem correctio- -p donavi aliquid, hoc propter vos donavi. Ubi ita
nis idonea fuit, subdit de illo quem ab Ecclesia se- diclum suum reprimit : Si quid donavi, ostendit se
parari jusserat in alia Epistola : quia duxerat uxo- paucis indulsisse pro alio, ut nos admoneat non pro
rem patris : cujus pcenitentiam (quia audivit indul- carnali dilectione, sed magis pro fructu pcenitentiae
gentia dignam) scribit Ecclesiae Corinthiorum, ut dimittenda esse peccata. Iterum ille. Quid inde si tu

eum recipiant : scientes Paulum indulsisse illi. Lit- condonasti ? Multum utique quia hoc donavi in per-
tera sic jungitur : Nolo ut vos contristemini ; sed si sona Christi, idem valuit illi cui donavi ac si Chri-
quis contristavit me (ut ille qui uxorem patris duxit) stus donaret ei in propria persona. Oportet utique
non me tantum contristavit, sed vos et hoc ex vos indulgere ei tum propter me, propterea ut non
:

parte non enim omnes contristati estis, sed boni

; circumveniamur, id est ne decipiamur a Satana.
tantum condoluere fratri peccanti. Ex parte ideo Sicut enim in nhnia mollitie decipit, sic in severi-
dico ut non onerem omnes vos, id est indignum est
: tate quae supra modum est, diabolus circumvenit :

hoc onus imponere vobis omnibus. ut fratri non ideo moneo ne circumveniamini a Satana quia nos :

compatiamini. Hoc autem ironice dicit propter eos non ignoramus cogitationes ejus Satanae, quam ver-
qui superbierunt de lapsu fratris, cui condolere de- sutae sint ubi etiam intelligimus virtutem, ut in :

buerant vel ita Non me contristavit tantum sed

; : disciplinando peccatore suam inferat fallaciam.
;

vos ex parte, id est secundum partem bonorum et ^Ostendit iterum Paulus, quod culpa eorum fuit, dum :

hanc partem excipio, ut non onerem omnes vos de propositum veniendi ad eos mutavit, quia eos in-
contemptu peccantis fratris quidam enim vestrum correctos audivit. Non ultra veni Corinthum, sed
:

(sicut justum erat) condoluerunt. De illo aulem qui veni usque Troadem. Cum autem venissem Troadem
me et vos contristavit, scitote quoniam sufficit illi propter Evangelium Christi praedicandum (ubique :

qui est ejusmodi, id est tantae fragilitatis quod (si enim praedicabant) et cum ibi, Troade, essct mihi
:

nimia districtione vexetur) desperabit. Illi, inquam, apertum ostium, id est, mentes eorum paratae essent
sufficit haec objurgatio, qua eum objurgati estis, pel- ad recipiendum verbum Christi, et hoc in Domino
lendo ab Ecclesia pro peccato. Objurgatio dico, quce (Dominus enim corda eorum aperiebat) cum ita ve-
fit illi a pluribus peccanti fratri juste condolentibus nissem, non habui requiem spirituimeo. Requiem se
sufficit ita ut vos e contrario agentes, ut sicut ab
: dicit non habuisse, quia in praedicando non potuit

Ecclesia prius separastis, nunc econtrario Ecclesiae tunclaborare. Rcquiem non habui, eoquod non inveni
eum restituatis. E contrario, inquam, sicut amplius in Troade fratrem meum Titum. Per Timotheum et

objurgastis et ille patienter magis do-

sustulit, ita Titura epistolam primam Corinthiis miserat : Timo-
netis, id est remittatis ei peccatum suum, et ne pu- theus autem reversus erat ad Paulum : sed Titus de-
tet hoc vos agere, quasi non curantes de eo, conso- D tinebatur adhuc Corinthi, laborando de correctione
lemini eum frequenter per consolationes Scriptura- eorum. Hoc autem quod propter absentiam Titi
rum. Ideo dico donetis et consolemini, ne forte (quod Troadibus praedicare non potuit, culpa fuit Corin-
cito contingere posset) hic qui est ejusmodi, id est thiorum, quorum incorrectio Titum detinebat. Pro-
multae fragilitatis, absorbeatur, id est desperans de- pter Titum noluit Troade praedicare Paulus : vel quia

glutiatur abundantiori tristitia. Si enim supra mo- Titus prius eis praedicaverat, ne Paulus, eo absente
dum coerceatis eura, desperabit de salute : et cito pracdicans, videretur minuere potestatem Titi. Vel
revolvetur etiam in deterius peccatum. Melior est quia Titus interpres erat Pauli, et linguam eorum
enim misericordia ad salutem quam severitas justi- expressius loqui poterat. Non ulique requiem habui,
tiae generans desperationem. Propter quod, ne ille sed valefaciens eis, Troadibus, profectus sum in Ma-
absorbeatur cum possem imperare magis ex cha- : cedoniam. Hi Macedones in magno honore susce-
ritate, obsecro vos ut charitatem bene incoeptam(cha- perunt Apostolum ut etiam de rebus eorum quid-
:

ritas enim fuit quod eum ex praecepto meo, ut cor- quid vellet, disponere posset.
229 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. II AD COR* 230

Hic incipit Paulus magnificare se, et ministerium A « Christum ad Deum non quod sufficientes simus

suum : et pseudoapostolos mullipliciter deprimere, « cogitare aliquid a nobis ,

quasi ex nobis ; sed

quia quidam Corinthiorum illos praeferebant Paulo. « sufficientia nostra ex Deo est qui et ido-

Profectus sum in Macedoniam : ibi autem sum « neos nos fecit ministros Novi Testamenti, non
constitutus triumphator in Christo, et inde gratias « littera sed spiritu. Littera enim occidit , spi-

ago Deo qui semper triumphat nos, id est triumphare « ritus autem vivificat. Quia si ministratio mortis

nos facit in Christo Jesu, id est per Christum Jesum, « litteris deformata in lapidibus fuit in glo-

in quo non triumphant pseudo et qui Deus mani- : « ria, ila ut non possent intendere filii Israel in fa-

testat odorem notitue siue, id est Chrislum per : « ciem Moysi, propter gloriam vultus ejus quae eva-
cujus humanitatem odoramus divinam et indivisi- « cuatur, quomodo non magis ministratio spiritus
bilem essentiam. Yel manifestat per nos odorem « erit in gloria ? Nam si ministratio damnationis in

suse notiliae, id est praedicationem nostram, per c gloria est, multo magis abundat ministerium ju-
quam virtus Dei manifestatur in omni loco quo « stitiae in gloria. Nam nec glorificatum est, quod
praedicamus. Manifestat utique per nos : quia nos « claruit in hac parte, propter excellentem gloriam.
sum^is bonus odor Christi, id est si quis puritatem « Si enim quod evacuatur per gloriam est, multo
actuum nostrorum considerat, potest odorare boni- -g « magis quod manet in gloria est. Habenles igitur
tatem Christi, cujus nos sumus ministri. Bonus, « talem spem, multa fiducia utimur. Et non sicut
inquam. odor sumus et si non quibusdam incre-
: a Moyses « ponebat velamen super faciem suam
dulis, tamen Deo, qui videt interiora cordis nostri. « (Exod. xxxiv, 33), » ut non intenderent filiis Israel

Bonus, inquam, odor sumus quantum ad Deum et ;

« in faciem ejus, quod evacuatur, sed obtusi sunt
in his qui salvi fiunt per Evangelium nostrum, et « sensus eorum. Usque in hodiernum enim diem,
in his qui pereunt. per contemptum ejusdem Evan- « idipsum velamen in lectione Veteris Testamenti
gelii,quantum ad Deum in utrisque salvandis et ; « manet non revelatum, quod in Christo evacua-
perituris bonus odor sumus sed quantum ad homi- : « tur, sed usque in hodiernum diem cum legitur

nes, aliis quideni sumus odor mortis. Increduli enim « Moyses, velamen positum est super cor eorum.
audientes a nobis fidem Christi, dicunt se odorare « Cum autem conversus fuerit ad Deum, auferetur
rem mortiferam. JL©-£= Odor mortis, dico, valens « velamen. « Dominus autem spiritus est (Joan. iv,

eis in mortem, id estad damnationem. Aliis autem, « 24). » Ubi autem spiritus Domini, ibi libertas.

id est fidelibus, sumus odor vitce. Per doctrinam « Nos vero omnes revelata facie gloriam Domini
enim nostram odorant vitam justitiae, eundo sic in « speculantes, in eamdem imaginem transformamur
vitam aeternam. Deus per nos manifestat odorem « a claritate in claritatem, tanquam a Domini spi-

ad haec manifestanda quis inter ^

1

justitise sua? : et « ritu. »

pseudo tam idoneus sicut ego et coapostoli mei ?

EXPOSITIO.
Nemo utique tam idoneus : nam nos non sumus
sicut plurimi, scilicet pseudo, adulterantes verbum Et quia dico nemo ad haec tam idoneus, dicitis

Dei : sicut enim adulter rem alterius usurpat illicite, propterea quod iterum, ut in alia Epistola ubi dice-
sic pseudo minislerium praedicationis a nemine sibi bam Omnibus omnia factus sum (I Cor. ix, 22) etc,
injunctum. Sicut etiam adulter fructum sobolis non incipimus commendare, id est magnificare nosmcti-
quaerit in opere turpitudinis suae, sed solummodo psos. Non utique : sed ministerium Dei in nobis.
explere libidinem : sic illi pseudo solummodo ut Aut nunquid egemus sicut quidam (scilicet pseudo)
lucrari possint temporalia, non curant de eis quos commendatitiis epistolis missis ab ad vos ; aut aliis

docent, sive pereant, sive non pereant. Non, in-
quam, adulteramus verbum Dei sed loquimur ex
sinceritate, id est secundum puram fidei veritatem.
Non iterum adulteramus sed loquimur in Christo,
id est secundum lidem et inslitutionem Christi
ex vobis, missis adalios? Illienim pseudo, ut magis
: possent lucrari, cura transibant de loco ad locum,
precabantur ut illi a quibus irent commendarent
: eos per epistolas, illis ad quos transibant. Ego uti-
que non egeo epistolis commendatiis nam vos estis :

loquimur ex Deo, id est secundum quod DeusD nostra epistola, quia signaculum mei apostolatus,
loqui insinuat et coram Deo, id est in benepla- qui vos in fide Christi fundavi. Epistola dico scripta
cito Dei. in cordibusnostris, fidem enim vestram nunquam ob-
liviscimur : Deum roga-
sed de salute vestra sollicite
CAPUT III.
mus JLOS qua> epistolascitur ab oimiibus. Omnes
:

t Incipimus iterum nosmetipsos commendare ? enim sciunt vos per me ad fidem conversos, et quae
« Aut nunquid egemus (sicut quidam) commenda- Epistola legitur ab omnibus. Si quis enim velit co-
« titiis epistolis ad vos, autexvobis? Epistola nostra gnoscere qualis sim in vobis, me legit et cognoscit.

« vos estis, scripta in cordibus nostris, quae scitur Vosdico manifcstati, quoniamcstis epistola Christi:
« et legitur ab omnibus hominibus, manifestati, quia fides vestra et bona vita ostcndit virtutem Chri-
« quoniam epistola estis Christi, ministrata a nobis sti. Epistola Christi dico, ministrata a nobis. Per
« et scripta, non atramento, sed Spirilu Dei vivi. hoc enim quod eslis mea epistola qui vos instruxi,
« Non in tabulis lapideis , sed in tabulis cordis ego autem epistola Christi, sic me mediante estis
« carnalibus. Fiduciam autem talem habemus per epistola Christi : quem Christum vobis dispensavi.
23 i S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 232
Epistola dico scripta, non atramento, id est non de- A avidius ruat in vetitum : cumulat etiam peccatum
lebiliter. Vel atramento, id est aliqua contagione praevaricationis, quod non erat ante legem datam.
ut pseudo suos sequaces polluunt, sed scripta Spi- Littera quidem sic occidit : sed Spiritus, id est Evan-
ritu Dei, id est indelebiliter. Dei dico vivi, qui et gelium cum adjutore spiritu datum, facit vivere in
vos perpetuo vivere faciet non iterum scripta in ta-
: sustitia. Commendato Evangelio suo, eamdem com-
bulis lapideis, id est induratis, et verbum Dei non mendationem refundit in se, dicens : Et quia mini-
sentienlibus : sed scripta in talibus carnalibus, id est ster sum testamenti, exislentis in spiritu, merito
sensibilibus : et verbum Dei ad fructum faciendum spiritualis administrationis habebo JLOOgloriam.
suscipientibus. Tabulis dico cordis, id est interioris Vere ministratio spiritus erit mihi in gloria ;
quia
intellectus, ubi ait : In tabulis lapideis, mittit nos ministratio mortis fuit moysi in gloria. Hoc ita ait :

ad memoriam veteris legis, quae data est in lapideis Quia siministratio mortis, idest veterislegis : quae
tabulis (Exod. xxxiv, i), signitlcans corda Judaeo- et concupiscentia majore
et nova praevaricatione
rum lapidea. Quia sicut lapis sculpturam quidem re- mortem inferebat : inquamSi,ministratio haec ,

cipit, sed nihil sentit ; sic corda Judaeorum, corti- mortis litteris tantum formata non adjutorio spi-
cem quidem legis, id est carnalem intellectum sus- ritus proficua facta : formata dico in lapidibus. In
ceperunt : sed medulam lcgis spiritualem, scilicet, -g sabulis enim lapideis lex Moysi data fuit, ut signiti-

intellectum non senserunt Dixit superius. Nemo : caret lapidea corda judaeorum. Si, inquam, hac mi-
tam idoneus ut ego iterum vos estis epistola mea,
: nistralio fuit Moysi valens in habenda gloria : ita

et per me estis epistola Christi, et ad haec subdit ta- dico in gloria, ut filii Israel non possent intendere in
lem fiduciam, scilicet, quod tiducialiter dixi me ma- faciem Moysi propter gloriam vultus ejus, (/utegloria
gis idoneum, elc. Hanc talem fiduciam non nobis evacuatur. Hanc enim gloriam vultus scimus cito
praesumimus referendam sed habemus hanc fidu- : elapsam a iMoyse. Si, inquam, ministratio mortis
ciam referendam adDeum. Quia enim idoneussum, fuit Moysi in tanta gloria : quomodo ministratio spi-
quod vos estis epistola mea hoc tolum Deus ope- : ritus, id est Evangelii cum quo per manus meas
ratur. Habemus, inquam, ad Deum, eiper Christum Spirilus sanclus administralur quomodo hoc non ;

mediantem Christus enim secundum imperium Dei

: erit mihi magis valens in habenda gloria quam
consecravit me idoneum Apostolum. Fiduciam uti- Moysi ? Non hoc dicit ut se merito praeferat Moysi,
que hanc habemusad Deum non ita quod sufficien- : sed sola dignitate ministerii. Permanus enim Moysi
tes simus cogitare, nedum operari aliquid anobis, id praecepta sola dabantur, nulla gratia : sed a Paulo
est utilitatem nostram. Quasihoc possitesse ex nobis, et praecepla : et per imposilionem manus ejus, gra-

id est ex viribus nostris, sine cooperante gratia Dei. tia Spiritus sancti adjuvans, ut quae praecipiebantur,
Et licet nihil sufficiamus ex nobis, tamen sufficimus ; posset homo operari. Quia ait in faciem Moysi non
sed illa sufficientianostra nontantum cogilandi, sed, posse intendere Judaeos, signum erat quod spiritua-
sicut prtemissum est, idonec operandi. Omnis haec em intellectum legis capere non poterant : quem
sutficienlia qualiscunque sit, ex Deo est. facies, id est inteliectus Moysi lucide cognoscebat.
Commendavit personam suam satis nunc com- : Iterum quod gloria vullus ejus evacuata est : signifi-

mendat ministerium suum, quod iterum retorquebit cavit illa quae ministrabat temporalia esse, non per-
ad commendalionemsui, dicens Qui Deus fecitnos : manentia, pro quibus temporalem habebat gloriam.
idoneos ministros. Quomodo idoneos supra satis Vere ministratio spiritus erit mihi in gloria ; nam
osteudit, sed cujus rei ministri sint, illud subdit : administrare spiritum, est administrare justiliam.
Ministros dico novi testamenti. Vetus Vestamentum Ministerium autem justitiae est valens in habenda
prius quod et delendum erat per Novum, et
fuit, gloria. Nam si minislratio damnationis, id est ve-
carnales secundum carnalitatem instruens. teris legis, quaeetpeccatum et praevaricationem pec-
Sed Evangelium testamentum novum est, docens cati facit ; si, inquam, haec ministratio Moysi est in

etinnovans spiritum hominis, nec alio testamento multo magis ministerium, idestadministratio gloria,
immutandum. Ministros dico Novi Testamenti exi- justitiae abundat mihi in gloria. Abundat ideo, quia

slentis nonin littera tantum, ut Vetus sed in spi- D gloria mea permanens, illa transitoria. Ubi supra
:

ritu et littera. Vetus enim lex litteralia quidem ait Minislratio mortis, mortem peccatum intelligit. :

praecepta debat, sed quia gratiam Spiritus non ha- Hic autem per damnationem, pocnam peccati acci-
bebat, ideo magis nocebatquam adjuvaret. Ideo dico pit. Vere ministratio mea abundat in gloria mullo

novum testamentum esse in spirilu quia si in lit- magis nam nec glorificatum est, id est non debet
; ;

tera tantum esset, occideret. Littera enim occidit, dici glorificatum hoc quod claruit in hac parte, id
sed spiritusvivificat. Les vetusquaein httera tantum est in facie Moysi propter excellentem gloriam, id est
existebat, occidere dicitur non quia Deus dator le- : ad comparationem gloriae meacexcellenlioris. Vel ita

gis, vel Moyses minister legis hoc faceret sed impia : Non debet dici glorificatum illud quod claruit in
carnalitas hominum, quae non promeruit ut haberet Moyse in hac parte, id est respectu hujus meae par-
adjutricem gratiam cum littera. Quae littera ideo tis : propter excellentem gloriam, meae quae partis
occidit, quia auget concupiscentiam peccati, dum est, et non partis Moysi. Vere gloria mea super ex-
prohibet : natura est enim nostrae fragilitatis, ut cellens est, nam mea permanet : illa autem transit.
233 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD COR. 234

Et vere illud quod manet est in gloria mihi, si Vetus A Ubi est spiritus Domini, ibi esl libertas. Nos vero
Testamentum quodevacuaturNoysiestpergloriam : habemus spiritum Domini : Habemus utique. Nam
idem valet quod in gloria multo magis Evangelium : nos discipuli Christi revelata facie, id est illuminala

meum quod permanet est mihi sufficiens in habenda mente, speculantes de alto virtutum in quo positi

gloria. sumus. Vel speculantes, id est, per speculum non-

Notandum est quod prius ait se ministrare spiri- dum perfecte intuentes. Vel hoc vel illo modo spe-
tum, per spiritum vero justitiam, deinde quod per- culantes gloriam Domini, id est essentiam Deitatis :

manet Moyses vero ministravit litteram contra

;
transformamur in eamdem imaginem : quia quam
subtiliter Christus scripturas intelligit, idemper spiri-
spiritum damnationem contra justiliam. Hoc quod
;

evacuatur, contra hoc quod permanet. Et sicut dam- tum nos docuit. Transformabimur plenius resumendo
natio effectus est peccati, sic justitia effectus spiri-
impassibilitatem eamdem et immortalitatem. Trans-

tus. Hucusque ministerium suum ministerio veteris formamur dico a claritate virtutis, eundo in majorem
legis prsetulit, ubique deprimens pseudo, qui vete- claritatem. Vel a claritate fidei et spei, quse nunc est,
rem legem reducebant. Si enim Moyses minister translati in claritatem rei, ut videamus Deum sicuti
mortis est et damnationis, quanto magis hi qui est.Transformamur, inquam, a claritate in claritatem

tanta indignitate inferiores sunt Mo\ se ? Quia excel- J$ tanquam a Spiritu Domini, id est, quanto dignius

lentem gloriam exspectamus : igitur nos habentes et magis egregie spiritus Domini valet hoc efficere.

talem spem (scilicet permanentis glorise) utimur CAPUT IV

multa fiducia : non reprimentes verbum Dei for- « Ideo habentes hanc administrationem, juxta
midine cujuscunque difficultatis Utimur qui- . « quod misericordiam [Dei] consecuti sumus, non
dem fiducia : et non facimus sicut Moyses, qui « deficimus, sed abdicamus occulta dedecoris, non
ponebat velamen super faciam suam (Exod. xxxiv, « ambulantes in astutia, neque adulterantes verbum
33) ideo, ut non intenderent filii Israel in fa-
; « Dei : sed in manifestatione veritatis, commendan-
ciem ejus : quod velamen modo per Evangelium « tes nosmetipsos ad omnem conscientiam hominum
nostrum evacuatur. In Evangelio enim aperitur « coram Deo. Quia si etiam opertum est Evangelium
quidquid in figuris veteris legis claudebatur. Diceret « nostrum, in his qui pereunt, est opertum in qui- :

167 ille : Quare dicis velamen legis evacuatum, « bus Deus hujus soeculi excsecavit mentes infide-
nunc obscuratur ? Contra hoc
quae sicut prius ita et « lium ut non fulgeat illuminatio Evangelii gloriae
,

Paulus Evacuatum est quidem velamen legis, sed

: « Christi, qui est imago [invisibilis] Dei. Non enim
sensus impiorum peccato infidelitatis sunt obtusi. Et « nosmetipsos praedicamus, sed Jesum Christum
vere obtusi : nam a tempore datae legis usque in ho- „ « Dominum nostrum. Nos autem servos vestros per
diernurn diem meum, id velamen ipsum quale prius « Jesum, quoniam Deus qui dixit de tenebris lu-
erat, manet in lectione Veteris Testamenti non reve- « men splendescere, ipse illuxit in cordibus nostris
latum. Cum enim infidelibus exponuntur iigurae ve- « ad illuminationem scientise claritatis Dei in facie
teris legis, infidelitas claudit corda eorum, et sic ve- « Jesu Christi. Habemus autem thesaurum istum
lamen legis non est illis revelatum. Non quia Evan- « in vasis fictilibus ; ut sublimitas sit virtutis Dei,

gelium nostrum hoc velamentum non auferal, sed « et non ex nobis. In omnibus tribulationem pati-
quoniam non accedunt adChristum in quo Christo, : « mur, sed non angustiamur. Aporiamur, sed non
id est in fide cujus, evacuatur hoc velamen. Vela- « destituimur. Persecutionem patimur, sed non de-
men quidem est Veteri Testamento, non ideo quin « relinquimur. Humiliamur, sed non confundimur.
Vetus Testamentum per Evangelium apertum sit, « Dejicimur, sed nod perimus. Semper mortifica-
sed quia usque in hodiernum diem, cum legitur et « tionem Jesu Christi in corpore nostro circumfe-
exponitur eis Moyses, velamen infidelitatis cst posi-
: « rentes : ut 168et vita Jesu in corporibus no-
tumsuper impcenitens cor eorum, quodvelamen eva- « stris manifestetur.Semper enim nos qui vivimus,
cuatum est in Christo, ad quem converti nolunt. Et « in mortem tradimur propter Jesum ut et vita :

quod ita dicendum sit, sequens littera innuit Ve- : « Jesu manifestetur in carne nostra mortali. Ergo
lamen super cor eorum, quia non accedunt ad Chri- D « mors in nobis operatur, vita autem in vobis. Ha-
stum sedcum conversifuerint ad Dominum, ablato
: « bentes autem eumdem spiritum fidei, sicut scri-
prius velamine cordis ex quo animum poenitendi ha- « ptum est Credidi propter quod locutus sum
:

buerunt ; auferetur deinde velamen intelligentiae, et « (Psal. cxv, 1), » et nos credimus, propter quod et

aperte cognoscent mysteria legis. Vere, quia con- « loquimur : scientes, quoniam qui suscitavit Jesum,
vertenturad Dominum, auferetur velamen. Nam Do- « etnos cum Jesu suscilabit, et constituet vobiscum.
minus est spiritus autem spiritus est Domini,
: ubi « Omnia enim propter vos ut gratia abundans, per ;

id est, spiritus Dominus intransitive dictum vel ; « multos in graliarum actione, abundet in gloriam
spiritus Domini transitive, Deus enim seipsum dat : « Dei. Propter quod non deficimus : sed licet is qui
ubi autem est spiritus Domini, ibi remoto velamine « foris est noster liomo corrumpatur, tamen is qui
est libertas intelligentia?. Quod si Domlnus est spi- « inlus est, renovatur de die in diem. Id enim quod
ritus, spiritus autem aufert velamen, quia est liber- « in praesenti est momentaneum et leve tribulationis

tas, igitur conversis ad Dominum auferetur velamen. « nostree, supra modum in sublimitate seternum
Patrol. CLIII. 8
235 S. BRUNONTS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 236

« gloriae pondus operatur in nobis : non contem- A. »0 strum. Nos autem proedicamus servos, non so-
« plantibus nobis quae videntur, sed quae non viden- lumJesu, sedeliam vestros,perJesum, id est utchari-
« tur.Quae enim videntur, temporalia sunt, quae talem Jesu in vobis aedificemus. Et meritoper Jesum :

« autem non videntur, ooterna sunt. » quoniam Deus illuxit incordibusnostris, aperiens no-
bismysteriasua : utdocti simusevangelizarevobis.il-

EXP05ITIO. luxit Deus qui dixit, id est qui solo dicto fecit, splen-
descere JL OS> lucem de tenebris. Cum enim in prin-
Et ideo quia speculamur gloriam Domini, eundo cipio massa totius creaturae tenebrosa esset, nulla

Nos propterea habentes banc

a claritate in claritalem. formarum varietatedistincta, dixit « Fiat lux (Gen. :

i, 3) j, et in hoc dicto tenebras expulit, et fecit lu-

minisirationem Evangelii, uonpropler meritumno-
strum nobis traditam, sed juxta quod consecuti su- cere illam massam, quae in unum confusa erat, dis-

mus misericordiam aDeo, non deficimus inbacad- cernendo per varias formas. Hic, inquam, Deus il-
ministratione, quaecunque adversa se nobis ingerant :
luxitincordibusnostris, ad illuminationem scientix,

sed abdicamus non solum aperta, sed eliam occulta id est ut nos illuminaret de scienlia claritatis Dei,
dedecoris, id est peccatibominemdedecorantis. Nos id est divinae essentiae : de qua nos illuminare non
dico non ambulantes in astutia extorquendae pecu-T, potuit, nisi in facie, id est, in cognitione et fide

niae, ut nequc adulterantes ver-

pseudo a subditis :
Christi Jesu. Nisi enim Christus se nobis visibilem
bum Dei, ut pseudo sed, praedicando in manifes-
;
ostenderet, in quo lota Deitas, nequaquam scien-

tatione purae veritatis :non enim ut illi curamusappo- tiam claritatis Dei intelligere sufficeremus. Com-
site loqui ad persuadendum, sed commendantes pu- mendavit se secundum spiritum, nunc se mul-
satis

ritate sermonis et vitae nosmetipsos, non ad oculum, tum vUificat secundum corpus, et per hanc vilifica-
ut illi, sed ad omnem conscientiam hominum. Licet tionem commendans Evangelium sibi traditum. Nisi
enim verbo nos insequantur, tamen apud se lau- enim gloriam Evangelii sui mirabilem intelligeret,
dant puritatem nostram. Commendantes dico coram nequaquam pro eo tot et tanta pati vellet. Illumina-
Deo, id est in beneplacito Dei : cui placere pseudo vit nos Deus de scientia divime claritatis, quae licet

parum, aut nihil curent. Yel ita : Quia ita sit de no- adeo digna sit, tamen is tum thesaurum clarilalisBei
bis, boc dico coram Deo, ut ipse nobis testis sit, qui habemus nos in vasis fictilibus, id est in corporibus
solus occulta nostra novit. nostris. Thesaurum bene vocat. Thesaurus enim

Quia dixit ibi in manifestatione veritatis, objice- est, quod diligitur et erogatur. Vasa spiritus vocat

ret illequibusdamoccultatum esseEvangelium. Con- corpora : quia spiritus nihil operaretur, nisi per ad-
tra quod ait Ulique nos evangelizamus in manife-
:
ministrationem membrorum. Manu enim porrigi-

statione quod eiiam, si opertum est Evangelium no-

:
C mus pauperi, et sic in caeleris. Fictilia dicuntur

strum, scitote quod opertum est in liis, id est in pec- propter fragilitatem,quod omni corruptioni subja-
cato eorum, qui per infidelitatem pereunt : in quibus ceant corpora nostra. Idco thesaurum istum habe-
pereuntibus, exc&cavit mentes eorum : quia adbuc mus in vasis fictilibus, utsii sublimitas virtutis Dci,

infidelium Deus hujus sxculi, id est diabolus, qui his id est ut in omnibus qui bene operantur virtutis

qui de mundo sunt dominatur juxta illud « Prin-

;
: Dei sola sublimetur, et extollatur : et appareat nibil

ceps mundi hujus ejicietur (Joan. xn, 31). » Vel di- esse ex nobis fictilibus : ideo competens fuit ut

camus : Deus hujus non tantumsaiculi, id est qui thesaurus Dei in fragili vase reconderetur, ne si

coelestia, sed etiamlerrenagubernat.Fuit enim error virtus hominis aliqua esset, incaute sibi usurparet
quorumdam, Deum coelestia gubernare tantum, ter- quod proprium Dei est. Vere et nos fictiles sumus,
rena solo casu fortunae volvere. Velita Deus liujus :
et virtus Dei est in nobis fragilibus. Namm omnibus
sxculi. Homines enim de mundo diversos sibi deos et locis et rebus patimur tribulationem corporis :

faciunt. Hic avaritiam colit, ille voluplatem, et ab sed tamen non angustiamur spiritu, imo dilatamur.
hujusmodi deo excaecantur. Excaecavit ita ut illumi- Aporiamur, id est pauperamurexterius, sednonde-
natio Evangelii, id estilluminalum Evangelium non stituimur a Deo interius. Aporos Graece, pauper La-
fulgeat, sed opertum sit illis. Evangelii dico gtorix D tine. Persecutionem patimur de loco ad locum, sed
Christi, id estin quo Christus gloriosus approbatur : 7ion derelinquimur a Deo. Dejicimur, idestverbe-
qui Christus est imago Dei, id est repraesentans no- ribus prosternimur, vcl de alto praecipitamur, et ta-

bis Deum. Non sic imago, ut filius alius sit a Patre men non perimus. Ut finem faciam, semper sumus
in substanlia ; sed ideo imago ;
quia qui videt Fi- circumferentes hac illac in corpore nostro mortifi-
lium, videt et Patrem, imago Dei invisibilis : et cationem, id est illa quae faciunt mortem : tribu-

quia Deus in natura Deitatis invisibilis, ideo opor- lationes, scilicet quae sunt accessus mortis. Et debe-

tuit ut per Chrislum fieret visibile, quod in natura mus libenterpati : quiamortificatiohaec estjesu, quam
sua est Vere evangelizamus gloriam
invisibile. ipse pertulit pro nobis : et nos exemplo ejus banc
Christi. Xam non prcedicamus nosmetipsos. Vel ibi circumferentes : ut vita Jesu Chrisli non sohim in
supra jungitur Vere non ambulamus in astutia, ut
:
animabus sed etiam in corporibus nostris manifeste-
pseudo. Nam
non praedicamus, id est praedicando tur, reddita nobis immortalitate et impassibilitale. In

commendamus nosmetipsos, idesthoc quod ex nobis depressione corporis sui adhuc immoratur : osten-

ipsis est sed praedicamus Jesum Christum Dominum

:
dens se haec omnia pati ad commendationem Evan-
237 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — LN EPIST. II AD COR. 238

gelii sui et gloriae Christi, dicens. Benedico circum- A Quia loquimur humiliati sumus verberibus, quod
ferentes mortificationem : nos enim semper tra- tamen inde sequitur. Credimus et ideo loquimur,
dimur. Non ait semper, eo quod mori posset saepius, agentes sicut scriptum est in David : « Credidi pro-
quam semel sed quia quotidie tanta patiebatur,
: pter quod, » id est quia credidi, locutus sum. Et
quae virtus hominis (nisi moriendo) non evaderet : credendo et loquendo optimam fiduciam habemus :

sed per virtutem spiritus , Paulus in melius restau- scientes quoniam Deus qui suscitavit Jesum susci-
rabatur. Mortificationem vocat tribulationes, quibus tabit etiam nos, cum Jesuloco et immortalitate po-
paulatim propinquat ad interitum. Mortem vero di- nendos et ibi constituet, id est in aeternum man-
:

cit, ultimum ictum in quo dissolvitur. Nos, inquam, suros locabit. Constituet dico vobiscum, quos para-
tradimur in mortem superius dixit exemplo Jesu : : tus est, si vultis, suscitare cum Jesu. Ideo ait, nos vo-
hic ait, propter Jesum, id est amore Jesu. Xos dico, biscum constituet, ne putarent illi se nulla vitae jus-
qui licet ita moriamur, tamen vivimus, id est vivere titiaApostolo posse pacificari quare ostendit quod :

possemus in gloria mundi longe melius quam : non secundum dignitatespraelationum, sedsecundum
pseudo vestri si reticeremus quae Christus injunxit. fructus operum singuli remunerabuntur. Per hoc
Yel ita Nos quidem secundum corpus tradimur in
: etiam quod ait, nos vobiscum, multum eos allicit ad
mortem quia tamen per mortem carnis melius vi-
: -p appetitum justitiae. Ideo dico vobiscum constituet
vimus secundum justificationem animae. Vel ita
, : na m nos omnia patimur, et operamur propter vos
Nos quidem tradimur in mortem, secundum inju- instruendos ut gratia abundans inme, abundet in
:

riam illatam corpori qui tamen vivimus, non defi- : vobis. Quomodo in Paulo abundaret satis notum est.
cientes per virtutem Dei. Morimur propter Jesum : Ut inquam, abundans in me abundet hac re,
gratia,
ut vita Jesu manifestetur sicut in anima, ita et in scilicet,gratiarum actione per vos multa facta in :

carne nostra. Idem in praecedenti versu J.TO gloriam Dei. Qui merito debet glorificari a nobis,
dixerat : sed repetit ut solvat quod hic posset objici. qui nobis abundantem gratiam dedit ipse quidem :

Yita Jesu erit in carne nostra. Quia carnem si objicis, non ait, abundet gratia in vobis sed per hoc quod :

nostram mortalem non posse fieri immortalem, quod ad agendum gratias gloriae Dei admonet, satis hoc
et caro Jesu, utique dico quia in carne nostra mor- innuit. Frustra enim agerent gratias Deo, nisi ab-
tali fiet vita Jesu et per Jesum caro quas mortalis undarent gratia Dei. Sicut haec omnia se pati dixit
est, pro certo fiet immortalis. Quandoquidem in ad gloriam Dei,sic modo totum retorquet ad utilita-
mortem tradimur ergo mors operatur in nobis, quod
: tem Corinthiorum dicens Propter quod, id est , :

suum est mortificando corpora nostra ; sed in vo- quia omnia patimur propter vos, ut modo de gloria
bis qui spreta imitatione nostra adhaeretis pseudo Dei sileam etiam pro sola utilitate vestra non de-
:

In vobis utique est vita, id est vos nihil patimini, ^ ficimus quaecunque inferantur tribulationes. Diceret
sed malo vestro. Vel ita : Quia vita Jesu manifesta- aliquis : Mirum est quod te dicis non deficere, quem
bitur in vobis mortificatis, ergo mors ista operatur, quotidianis tribulationibus videmus corrumpi. Ad
id est utile opus facit in vobis, scilicet , vitam Jesu. hoc ait non deficimus, sed renovamur.
: Utique
Quia si mors vitam Jesu in vobis operatur : tunc Licet, is id est tam vilis noster homo, id est caro
vita praesens quam diligitis operatur in vobis con- quae nostro imperio, id est spiritui semper obedire co-
trarium vitae Jesu , scilicet , damnationem. Vel ita : gitur : qui homo foris est : ut pluvias, aestus, quae-

Quia per mortem, vitam Jesu habituri sumus , ergo cunque adversa patiatur licet, inquam is noster : ,

mors operatur in nobis quod bonum est, et per ITI homo corrumpatur tamen is homo laudabi- :

mortem nostram vita operatur in vobis : quia merito lis qui intus est, ubi debet vexatione exterioris ho-

mortis nostrae in fide et justitia vivitis. Diceret ali- minis muniri ; is, inquam, qui intus est : quanto ma-
quis : Non oporteret te a Deo mortificari, si justi- gis is qui foris est corrumpitur : tanto magis hic re-
tiam tuam quietam haberes, nec fidem Christi in novatur de die in diem, id est continue. Vel de die
conspectum hominum assereres. Contra hoc Paulus in diem, id est de virtute eundo in virtutem. Dico non
ait se non posse reticere fidem Christi, quia habet deficimus : et merito. Nam id tribulationis nostrae
spiritum : et per spiritum fidem : et quia fidera ha- D quaecunque sit magna vel parva : quod, scilicet, tri-

bet, ideo loquitur : et quia loquitur, mortificatur. bulationis in praeienti est momentaneum, id est est
Et quod sic oporteat eum facere, probat auctoritate citissime transiens, nec intolerabile, sed leve : haec,
David in persona martyrum agentis dicens : Ideo inquam, talis tribulatio operatur in nobis pondus
aporiamur, dejicimur, mortificamur : quia nos ha- glorioz aetemum : pondus contra leve, gloriae con-
bentes spiritum datorem fidei, eumdem quem David tra tribulationis, aeternum contra momentaneum : et

et alii sancti habuerunt : vel eumdem quem vos ha- in sublimitate, id est in coelo contra hoc quod ait in

betis, si pro Christo pati velitis. Virtus enim spiri- praesenli. Pondus dictum est ab ea similitudiue,
tus nulli deficit : nisi ei qui sibi ipsi primum defe- quia quod in trutina pondus habet, carius est, illud

cerit. Nos, inquam, habemus hunc spiritum, et ideo autem quod leve, deterius. Ideo haec quae patimur
nos credimus propter quod, id est quia credimus. levia et quasi nulla judicamus : quia nobisnon con-
Loquimur eliam in conspectu hominum quod credi- templantibus, id est non affectantibus, ea quai viden-

rnus.Quia tribulationes praemiserat non subdidit tur,sed ea quae non videntur. Ideo quce videntur sper-
239 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 240

nimus : quia lemporalia sunt quae videntur. Ideo A mortalitate adhuc tenemur, et tempus notat,- quando
quce non videntur desideramus, quia ceterna sunt haec habituri sumus solum post dissolutionem, di-
quae non videntur. cens : Vere quae non videntur eeterna sunt nam nos :

quibus credi oportet, scimus quoniam, JLTJS5 id

CAPUT V.
est quod si terrestris domus nostra, id est corpus
« Scimus enim quoniam si lerrestris domus no- nostrum, materia et loco habitationis terrenum; quia
« stra hujus habitationis dissolvatur, quod aedifica- et de terra est, et in terra habitat. Domus ideo quia
tionem ex Deo habemus, domum non manufactam, anima in eo habitatvelut aliquisin domo. Si, inquam,
« sed aeternam in coelis. Nam et in hoc ingemisci- domus nostra hujus tam brevis et tam miserce ha-
c mus, habitationem nostram quae de coelo est su- bitationis dissolvalur, praedictis tribulationibus pro
« perindui cupientes si tamen vestiti, et non nudi
:
Christo hoc, inquam, scnnus, quia sic
passis :

« inveniamur. Nam
sumus in tabernaculo
et qui
« islo, ingemiscimus gravati eo quod nolumus ex-
« spoliari, sed supervestiri, ut absorbeatur quod
« mortale est, a vita. Qui autem efficit nos in hoc
dissolvelur quando dissolvetur quod habemus
: et
, prceparatam cedificationem ex Deo, id est corpus im-
mortale, nobis aedificalum a Deo : non quod Deus
mortale corpus non fecerit sed quia illud per mi- :

ipsum, Deus, qui dedit nobis pignus spiritus. Au- p> nisterium masculi et feminae concrescere jussit. Im-
« dentes igitur semper, et scientes quoniam dum su- mortale autem corpus sine ministro et ipse idem :

« mus in hoc corpore, peregrinamur a Domino. Per in eo faciet immortalitatem. Habemus utique aedifi-
« fidem enim ambulamus, et non per speciem. Au- cationem, scilicet, domum, non manu, id est non
« demus autem, et bonam voluntatem habemusma- per ministerium alterius factam, sed ceternam in
« gis peregrinari a corpore, et praesentes esse ad ccelis et permanentem. Perdomum et per aedificatio-
i Dorainum [DeumJ, et ideo contendimus sive ab- nem, corpusimmortaiesignificat. Vere habebimusdo-
« sentes sive praesentes placere illi. Omnes enim mura seternam in coelis namnosingemiscimus non :

« nos manifestari oportet ante tribunal Christi, ut propter ea quae patimur, non quod de habenda im-
« referat unusquisque propria corporis prout gessit, mortalitate timeamus sed ingemiscendo desidera- :

« sive bonummalum. Scientes ergo timorem

sive raus in hoc, id est in hanc immortalitatem venire.
« Domini hominibus suademus, Deo autem manife- Ingemiscimus, inquam, cupientes superindui : nos
« sti sumus. Spero autem et in conscientiis vestris jam sumus justificationem animae et super
induti :

« manifestos nos esse. Non iterum commendamus hoc volumus indui habitationem nostram, id est
« nos vobis, sed occasionem damus vobis gloriandi corporis immortalitatem quse habitatio est nobis ve-
« pro ncbis ut habeatis ad eos, qui in facie glo-
; niens de coelo. Immortalitas enira vobis reservatur
« riantur, et non in corde. Sive enim mente exce- C in coelis. Hac tamen conditione dico superindui : si
« dimus, Deo : sive sobrii sumus, vobis. Charitas nos inveniamur in die illo vestiti justificatione ani-
« enim Christi urget nos eestimantes hoc, quoniam :
mae, quae in baptismo data est nobis prima vestis.
« siunus pro omnibus mortuus est, ergo omnes Dicerel ille : Sicut vestiti ita et nudi omnes indis-
« mortui sunt, et pro omnibus mortuus est Chri- crete superinduentur. Hoc removet. Vestiti quidem
« stus : ut et qui vivunt, jam non sibi vivant ; sed induentur : sed nudi justitia animae non vestientur
« ei qui pro ipsis mortuus est, et resurrexit. Itaque corporis immortalitate. Notat hic duo genera bono-
« nos ex hoc neminem novimus secundum carnem : rum : contemplalivos, de quibus modo praedixit : et
« et cognovimus secundum carnem Christum,
si eos qui in activa vita manentes, justitiam tamen
« sed nunc jam non novimus. Si qua ergo in Chri- Dei custodiunt : de quibus subdil dicens : Vere per-
« sto nova creatura est, vetera transierunt, et ecce fecti ingemiscunt, cupientes superraduiimmorlalita-
« facta sunt omnia nova (Isai. xnn, 19 ; Apoc. xxi, tem : nam etiam nos minus perfecti, qui sumus in
« 5). Omnia autem ex Deo, qui nos reconciliavit tabcrnaculo isto : quibus bonum est esse in carne
« sibi per Christum : et dedit nobis ministerium et nutrire eam : quae caro tabernaculum dicitur :

« reconciliationis. Quoniam
quidem Deus erat in quiain ea militare debet anima Deo : nos etiam tales
« Christo mundum reconcilians sibi non reputans :
D ingemiscimus : superindui similiter cupientes licet :

« illis delicta ipsorum et posuit in nobis verbum, gravati simus eo corpore quod lamen foventes :

« Pro Christo ergo legatione fun-

reconciliationis. nolumus exspoliari, id est ab anima separari : sed
« gimur, tanquam Deo exhortante per nos. Obse- (si volumus sine illata morte super-
possibile esset)
" cramus pro Christo, reconciliamini Deo. Eum qui vesliri immortalitate ita ut corpus quod nunc mor- :

« non noverat peccatum, pro nobis peccatum fecit :

tale est, non gustando morlem, repente absorbeatur
« ut nos efficeremur justitia Dei in ipso. » a vita superveniente immortale. Et
: et sic fiat licet

dicam, nos ingemiscimus et superindui cupimus :

EXPOSITIO.
tamen non a nobis hoc est sed qui efficit nos :

Dicerel aliquis : De aeternitate invisibilium ,

quid in hoc desiderio,, et ita in hoc ut sit ipsum, id est per-
scitur nisi ostendantur? Utique ait Paulus. Quan- manens in nobis hoc desiderium qui, inquam, hoc :

diu in terrena habitatione tenemur, videre non pos- desiderare nos facit, Deus est. Vel aliter praecedens
sumus ; sed dissoluti statim accipiemus. Et causam versus legitur sic : Debemus ingemiscere desiderio
ponit, quare videre non possumus, id est quia in ejus habitationis quae est de coelo. Nam etiam de
,
241 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD COR. 242
siderio terrenorum ingemiscimus. Quod ita ait : A mum hoc beneficium promeruit gessisse dicitur :

Nos qui sumus in tabernaculo isto, id est in carne mortuus quod vel disposuit fieri, vel promeruit.
ista quam
nutrimus, licet gravati mole hujus car- Quia omnes ante tribunal Christi manifestabimur :

nis, tamen ingemiscimus eo quod, id est ideo, quia ergo scientes timendum esse Dominum, suademus
nolumus exspoliari carnalibus istis sed subito vel- : hominibus timorem Domini, ut de conspectu judicis
lemus supervestiri immortalitate ut, quod mortale : referant bonum. Opponeret ei aliquis Suades :

est, absorbeatur a vita hoc non mutatur. Et licet : hoc non tam ad utilitatem hominum, quantum ad
ingemiscamus amore terrenorum, tamen Deus est commendationem tuam. Contra hoc ait Suade- :

qui efficit in hoc ipsum, ut cupiamus superindui mus sic hominibus Deo autem sumus manifesti,:

habitatione qua: de ccelo est : praeponentes coelestia qua intentione suademus, seu utilitati hominum,
terrenis : Deus dico qui nos vere efficiet immorta- seu commendationi nostrae. Nec solum Deo sed :

les. Quod ex eo credi potest : quia dedit jam nobis etiam spero nos esse manifestos in conscientiis ves-
pignus spiritus, id est Spiritum sanctum, qui est tris : quia et si ore de nobis maledicitis, tamen

arrha et principium immortalitatis, quam perficiet intus nobismetipsis bene sentitis. Et hoc dicentes
in nobis. Et quia Deus efficit nos in hoc ipsum, igi- quod manifesti simus Deo et conscienliis vestris :

tur audentes audemus. Audentes assiduitatem no- t> non iterum (sicut in alia epistola opposuistis) com-
tat audemus in eodem actu adhuc esse signiticat.
: mendamus nos vobis : sed potuis damus vobisocca-
Audcntes, inquam, scmper etbenescientes. Quidam sioncm, id est opportunitatem gloriandi pro nobis,
enim audent quod nesciunt sciunt quod quandoque : magistris vestris. In excellentia enim magistri prav
1T3 non audent.Nos utique semper audentes et cellitis alios. Pro nobis dico, ita ut habeatis quid
scientes, quoniamdum sumus inhoc mortali corpore, respondeatis contra eos qui gloriantur in facie, id
peregrinamur, idest separamura Domino. Peregri- est in oculis hominum : et non gloriantur in corde
nus dicitur qui tendit illuc, quo nondum pervenit : suo ; sed male torquentur in propria conscienlia, hi
hoc mundo tendunt ad Deum, cujus
sic sancti in sunt pseudo. Vere opportunitatem habetis gloriandi
faciem nondum apprehenderunl. Yere in corpore pro nobis : nam quidquid facimus, facimus vel ad
manentes peregrinamur a Domino nam hic ambu- : gloriamDei, vel ad utilitatem vestram. Quia ita ait :

lamus per fidem. De re autem quae non videtur, fi- Sive nos excedimus mente humanam naturam, ut
des dicitur : et non ambulamus per speciem, id est audiamus illa quse non licet homini loqui sive nos ;

per veram rei operationem. Nos, inquam, audentes sumus sobrii, id est deponendo ebrietatem secreto-

audemus licet utique caro repugnet, tamen con-

: rum Dei sobrie condescendendo
: intirmitati vostrse,

stanter audemus : et cum audacia bonam volunlatem ut quando de conjugio

o praecipiebat et hujusmodi.
n * 1 i - i -

habemus. Quidam enim audent sine bona voluntate ^ : Si, inquam, sobiii sumus, haec sobrietas vobis uti-
quidam bene volunt, qui tamen non audent. Habe- lis est. Et bonum est nos ita sobrios esse : nam
mus, inquam, voluntatem magis peregrinari a cor- charitas Christi (etiam si nollemus) urget nos, ut
pore : quia natura carnis est, ut nunquam velit contemperemus nos vobis. Yult ostendere Chri-
dissolvi ; ideo ait : Magis volumus separari a cor- stum solum ad juslificationem et salutem sufficere,
pore, et prcesentes sic esse ad Deum quam rema- et veterem legem quam \. T-5= pseudo nituntur
nere cum corpore : nec Domino pra?sentes fieri. Et reducere, nil prodesse, sed multum nocere, dicens:
ideo ut praesentes simus ad Dominum, contendimus, Charitas Christi urget nos, cxistimantes hoc, quo-
id est laboramus, placere illi, sive dum adhuc in hac niam si inius, mortuus est pro
scilicet, Christus
vita absentessumus a Deo, sive cum in gloria prce- redimendis omnibus omncs mortui suni origi-
: ergo
sentes erimus Deo laboramus, ut hic et ibi placea- nali peccato, per mortem unius. Nec pro hoc solo

mus ei. Et necesse nobis est ut placeamus illi : mortuus est ut peccato moreremur sed ut per ;

nam oportet, id est necesse est omnes nos manife- moriem ejus juslitia3 viveremus. Quod sic ait Est :

stari ante tribunal Christi, id est coram Christo. Christus mortuus pro omnibus : ideo ut qui mortui
Per tribunal, quod sedes judicis est, judicium de- sunt peccato.^ qui vivunt justitiae. jam non vivant
signat : ut unusquisque referat, id est reportet inde D attribuentes hoc quod vivunt, sibi (ut fiebat sub
propria corporis non quod commissa animse non: veteri iege), sed vivant ci, id est ad gloriam ejus,

sit relaturus, sed propria corporis, id est quae ope- qui mortuus est pro ipsis peccato mortiticandis : et

ratus est dum in corpore vixit. Referat dico propria resurrexit pro eisdem, ut in justitia resurgerent.

prout gessit, si tamcn tempus operandi habuit. Par- Quando quidem in morte Christi mortui sumus pec-
vuli enim, sicut baptizali per solam gratiam, salva- calo : et eo resurgeute resurreximus justitiae, id

buntur : sic pueri non baplizati, propter solum est, quia Christus ad oranem justificationem sufli-

originale damnabuntur. Referet propria prout ges- cit : postquam Christus passus
itaque nos ex hoc,
sit, sive bonum fuit, sive malum, quod gessit. Hic cst, et resurrexit ncmlnem novimus, id est, appro-
:

iit quaestio, ut quia ait, prout gessit, irrita videntur bavimus ambulantem secundum carnem, id est, se-
csse beneficia, qurc fiuut pro mortuis. Sed contra cundum carnales ritus veteris legis. Objiceret ille.

hoc dicitur : quia si mortuus ut hoc pro eo tieret, Quare ita improbas lcgem, quam Christus approba-
pie ordinavit ; vel, si charitative agens contra proxi- vit et tcnuit ? Contra hoc Paulus. Etsi, id est quam-
243 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 244

vis nos olim cognovimus in quo ad- A crationem nostram nolite spernere sed habeatis
tempore illo ;

huc insistendae erant figurae ambulantem
secundum carnem, id est operantem ritus veteris
legis sed, id est tamen, nunc postquam data est
:
gratia jam olim quidem novimus sed jam am-
:
eam tanquam per nos Deo exhortante vos, id est,
Christum
obsecrationem meam sciatis esse Dei exhortationem.
Bonum et dignum est vos reconciliari Deo, qui
Deus eum, id est, Christum qui non noverat pecca-
:

plius non novimus Christum secundum carnem. tum (licet per scientiam, non tamen per experien-
Et quia jam neminem novimus secundum carnem, tiam facti) illum fecit Deus pcccatum pro nobis
ergo vetern transierunt. Praemittit locun unde in- redimendis. Peccatum factus est Christus secundum
ferat, dicens Si quacreatura est in Christo, id est
: poenam peccati quam pertulit sicut aliquem inno- :

si hoc est quod homo secundum recreationem ani- centem suspensum diceremus furem, secundum
mae accipiat in Christo nova, id est innovata : ve- poenam furli quam pateretur, licet actus furti non
tustale peccati deposita, apparetquod vetera trans- esset in eo. Yel Christus dictus est peccalum.
ierunt. Et ecce in evidenti est. Facta sunt omnia Hostia enim illa quae pro peccato offerebatur pecca-
nova creatura in Christo. Adhuc ohjiceret ille Et : tum vocabatur : sic Christus quia pro peccato
si Christus hoc operetur, tamen quia legem a Deo omnium oblalus est, peccatum dicitur. Pro nobis,
datam evacuat, non est sequendus quia ex Deo : p» inquam, Deus Christum fecit peccatum, ut nosef-
non operatur, sed contra Deum. Et Paulus in quo ficeremur, non tantum justi, sed etiam ipsa justitia
adversarius volebat infirmare rationes suas, scilicet, nec falsa, vel legis ; sed vera justitia Dei, et hoc m
quia Christus secundum Deum hoc non faceret, in ipso, id est per Christum.
eodem approbat dicens Dcum operari per Christum
evacuationem veteris legis. In Christo facta sunt CAPUT VI.
omnia nova : haec autem omnia quae Christus ope-
ratur, sunt e x Deo : qui Deus per Christum hoc ope- « Adjuvantes autem exhortamur, ne in vacuum

ratur. Reconciliavit enim humanum genus sibi per « graliam Dei recipialis. Ait enim : Tempore ac-
Christum, id est per hominem illum,qui fuit medie- « cepto exaudivite, et in die salutis adjuvite. Ecce

tas in qua connecterentur duae extremitates longe a i< nunc tempus acceptabile ecce nunc dies salutis. :

se differentes homo, scilicet, et Deus et qui Deus

: : h Nemini dantes ullam offensionem, ut non vitu-
dcdit nobis, mihi et aliis apostolis, ministerium re- « peretur ministerium nostrum. Sed in omnibus
conciliationis, id est ut ministraremus hominibus, « exhibeamus nosmelipsos, sicut Dei ministros, in
quomodo per Christum reconciliati sunt Deo, si « multa patientia, in tribulationibus, in necessila-

volunt ut reconciliati Christo reconcilientur Deo. « tibus, in angusliis, in plagis, in carceribus, in

Quia ilerum Deus posset hoc operari per hominem ^
1
« seditionibus, in laboribus, in vigiliis, in jejuniis,

Christum ita quod non tota divinitas sic habitaret

: « in castitate, in scienlia, in longanimitate, in sua-
in homine illo. Determinat Paulus quomodo Deus « vitate, in Spiritu sancto, in charitate non ficta,

fecerit per Christum, scilicet, plenitudine divini- « in verbo veritatis, in virtuteDei. Per arma justi-
tatis habitante in eo corporaliter. Determinat etiam, « tise, a dextris et a sinistris. Per gloriam et igno-
quomodo ipse factus sit minister reconciliationis, « bilitalem, per infamiam et bonam famam. Ut
scilicet, verbo tantum ut eam praedicaret genlibus. « seduclores et veraces: sicul qui ignoti, et cogniti.
Sed Christus sic fuit minister reconciliationis vel- , « Quasi morientes, et ecce vivimus : ut castigati, et
uti per quem, et in quo res ipsa operala fuit bene : « non mortiticati. semper aulem gau-
Quasi tristes,

dico Deus reconciliavit nos sibi per Christum, quo- « dentes sicut egentes, multos autem
: locuple-
niam quidem Deus erat in ipso Christo, id est tota « tantes tanquam nihil habenles, et omnia possi-
:

divinitas in homine illo. Deus dico reconcilians sibi « dentes. Os nostrum palet ad vos, o Corinthii. Cor
mundum, id est homines mundi per Christum. Re- « nostrum dilatatum est. Nonangustiamini innobis,
concilians dico ita, non reputans, id
scilicet, est « augustiamini autem in visceribus vestris. Eam-
non exigens, sed indulgens illis, id est mundo, de- « dem autem habentes remuneralionem, lanquam
licta ipsorum. Et hujus rei ministeriumitadedit no- D « filiis dico, dilatamini ct vos. Nolite jugum ducere
bis, quod posuit in nobis verbum reconciliationis, « cum iniidclibus. Quae enim parlicipatio juslilia3
id est ut praedicaremus reconciliationem taclam « cum iniquitate? Aut quse societas luci ad tene-
per Christum, ut homines reconciliantes se Chri- « bras ? Quae autem conventio Christi ad Belial ?

sto, reconciliarentur Deo. Et quia Deus posuit in « Aut quoe pars fideli cum infideli ? Quis autem con-
nobis verbutn reconciliatiomis, ergo nos fungimur « sensus lcmplo Dei cum idolis ? Vos cnim estis
legatione Dei. Nec vilipendatishanc nostram legatio- « templum Dei vivi, sicut dicit Deus, quoniam in-
nem, quia fungimur ea pro Christo, id estaucloritate « habitabo in illis : et inambulabo inler cos, et ero
Christi scientes contemptum meum, contcmptum
: « illorum Dcus, etipsierunt mihi populus (Lev.xxxi,
1T5 esse Christi. Et quia hac legatione fungimur « 12). Propter quod exite de medio corum, et sepa-
pro Christo, obsecramus vos, fralres, reconciliamini « ramini, dicit Dominus (Isa. lii, 11) et immun- :

Deo, declinantes a rnalo, facientes bonum. Recon- « dum ne tetigcritis, et ego recipiam vos et ero :

ciliamini dico, et hoc pro Christo, id est, amore « vobis in patrem et vos erilis mihi in filios et
:

Christi, qui tanta charitate vos dilexit. Et obse- « filias, dicit Dominus omnipotens (Jer. xxxi, 9). »
245 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD COR. 246

EXPOSITIO. A Simus ministri Dei, in castitate et in scientia, id est

Obsecramus adjuvantes : nos autem ut efficiamini in casta scientia non : sit versipellis scientia nostra,

justitia Dei adjuvantes per ministerium praedica- ut scientia pseudodoctorum. Simus etiam ministri
tionis Domini in vobis. Vel adjuvantes vos instru- Dei in longanimitate. Quod si differtur corona, pa-
ctione et orationibus ad Deum, exhortamur vos, ne tienter tamen sustinemus onera. Simus etiam ministri

gratiam Dei in vacuum recipiatis : quasi diceret Dei in suavitaie, id estinleni mansuetudine habita,
Vos utique gratiam Dei recepistis, sed videte ne in in Spiritu sancto, non adulatoria suavitate. Exhi-
vacuum, id est, ne inutilem vobis receperetis. Bene beamus ilerum nos Dei ministros, in charitate non
dico gratiam nunc enim est gratia. Ait enim Pa-
: ficta, ut vere diligamus Deum et proximum et :

ter ad Cbristum integrum cum membris suis, quae in verbo veritatis, ut in pura veritate sonent verba
est Ecclesia : Ego exaudivi te, id est complevi quod nostrse proedicationis non ut pseudo qui intendunt :

postulabas dimittendo peccata. Exaudivi, inquam, fallere mendacibus verbis. Simus etiam boni mi-
te in tempore accepto : et Deo cui in eo placuit mi- nistri in virtute Dei, ut persignamiraculorum com-

sereri homini : et accepto homini ,

quia in
solutum a morte peccati 176 gravisus est.
divi te, dimittendo peccata. Adjuvi etiam te
tatum ad bona opera similiter in tempore accepto
in die, id est in claritate verae cognilionis positum.
Die, dico, salutis, quia per veram cognitionem iter
eo se probem me esse idoneum magistrum. Exbibeamus
Exau- etiam nos ministros Dei per arma justiticr, habentes
confor- -r» justitiam Ioco armorum a dextris ct a sinistris, id
: est,a prosperis et ab adversis, quod nec prosperis
seducamur nec per adversa dejiciamur. Quae amodo
sequuntur, partes sunt dexlri vel sinistri. A dexlris

est ad aeternam salutem. Hoc legitur in Isaia (c. dico ut per gloriam, quod si aliqui glorificant nos,
XLViii, v. 8). Modo Paulus quando hoc tempus ac- ut ibi quando voluerunt ei aedificare aras, in hac
ceptum intelligendum sit, exponit , sic : Deus ait gloria exhibeamus nos tanquam Dei ministros. A

tempore accepto, et ccce fratres nunc, id est, apas- sinistris sicut per ignobilitatcm, ut quando detra-

sione Christi, in posterum est illud tempus acce- hunt nobis, dicentes nos falsa prredicare. In hac

ptabile : et ecce nunc est illa dics salutis, in qua Deo ignobilitate exhibeamus nos sicut Dei ministros. Ite-
acceptum est exaudire et adjuvare. Et ideo sic ex- rum per infamiam quae pars sinistrae est, ut quando
hortamur vos nos ncmini dantes ullam offensio-
: dicebatur ei : « Insanis, Paule (Act. xxvi, 24). » Et
nem, id est, sicnoshabentesmoribusverbo ethabitu iterum per bonum famam : ut quando ab aliis prae-

ut nulli generemus offensionem, in aliquo horum. dicatio ejus extollebatur, per haec utraque exhibea-
Ideo non dantes offensionem, ut non vitupcretur mus nos sicut Dei ministros. Nos iterum babiti

ministerium nostrum, id est ne apostolatus noster ut seductores, et ab aliis habiti ut veraces, exhi-
vituperabilis sit, quod utique esset, si quodbene do- ^ beamus nos sicut Dei ministros, Nos iterum ITT
ceo, in meipso non ostenderem.Nullam damus offen- habiti, sicut qui ignoti sint Deo, et secundum
sionem ; sed exhibemus nos ministros Dei ; et ut in alios habiti tanquam Deo cogniti, in utroque
eopermaneamus Deus hoc concedat, ut exhibeamus exbibeamus nos sicut Dei rainistros. Nos iterum
nosmetipsos in omnibus quse loquimur et agimus, habiti sicut morientes, id est in criminalia caden-
sicut, id est, vere ministros Dei, ut ubi quasi modo tes secundum quosdam, et ccce secundum alios in

geniti, scilicet in patientia multa, id est, multipli- justitia vivimus : in utroque exhibeamus nos sicut
citer patiendo corpore et animo exlhbeamus nos Dei ministros. Nos iterum habiti ut castigati, se-
Dei minislros. Subdit partes patientiae in multapa-
: cundum quosdam ,
qui post illata nobis verbera di-
tientia dico, habita in tribulalionibus, ut quocunque cerent : Ecce non amplius audebunt loqui : et se-
modo corpus nostrum tribuletur, oequanimiter tole- cundum alios habiti non castigati qui dicerent :

remus. Habita etiam patienlia in necessitatibus, ne Nunquam propterea reticebunt Dei verbum, quae
aliqua indigentia deficiamus. Habita iterum patienlia castigatio esset mortificatio : et ideo ait mortiftcaii
in angustiis animi, et in plagis corporis, et in car- in ulroque exhibeamusnos sicut Dei ministros. Nos
ceribus. Patientia etiam in seditionibus quas adver- iterum habiti quasi tristes secundum quosdam,
sum nos concitant intideles. Patientia iterum habita J) quod contristemur adversis corpore vel spiritu

in laboribus : manibus enim nostris laboramus, ne habiti autem semper gaudentes

secundum alios

aliquem gravemus (/ Thess. n, 9). Patienlia habita corpore et spiritu in utroque exhibeamus nos si-
:

etiam in vigiliis, plerumque enim eum vigilare cut Dei ministros. Nos etiam secundum quosdam
oportuit disputantem de fide. Habita etiam patientia habiti egcntes, vel corporali bono vel spiriluali
in jejuniis : quia multoties eum jejunare oportuit, secundum alios autem liabiti quasi locuplelantes
modo coactione, modo indigentia, modo voluntate. multos in spiritualibus bonis : in utroque exhibea-
Hsec omnia praemissa partes sunt patientiae, cselera mus nos sicut Dei ministros. Nos iterum existimati
coaequoeva sunt illi. Exhibeamus nos sicut Dei mi- tanquam uihil pcnitus habentes boni temporalis,
nistros in castitate, quod casti simus animo et cor- seu spiritualis seciradum quosdam : ct secundura ali-

pore. Exhibeamus nos eliam ministros Dei, in scicn- os existimali tanquam omnia, id est Deum posseden-
tia, ut sufficienter de omnibus docti simus. Vel, ut tes : in utroquc exhibeamus nos sicut Dei ministros.
caslitatcm et scicntiam unum membrum dicamus : Ut pseudodoctorcs in conspcctu vestro deprimam :
247 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 248

o Corinthii, os nostrum modo patet ad vos : multa de A ita apparebit quod ego ero Deus illorum, et ipsi
gloria nostra et satis diffuse loquendo, qui in priori eritis mihi populus. Quicunque enim viderint justi-
Epistola me servum omnium proposui. Et utique tiam eorum, dicent Hi sunt populus Dei, et Deus
:

os nostrum digne patere potuit, quia cor nostrum habitat in illis. Nunc de hac auctoritate infert Pau-

dilatatum est : quaecunque enim de gloria nostralo- lus aliam de eodem Ezechiele sumptam. Ubi in ca-

quor, oninia in me circumspicit esse conscientia ptivitate Babyloniae Judaeis suadebat exire, et sepa-
mea. Et quia os patet et cordilatatum est, jam am- rari ab operibus malis gentilium. Quod si facerent,

plius non angustiamini in nobis. Quia enim simpli- promittebat eis a Deo liberationem, dicens : Propter
citer vos docui, quos rudes inveneram, dicitis cul- quod, scilicet, ut sitis populus Dei, de medio impio-
pam meam esse quod in charitate angusti estis : rum exite : non operantes quae operantur. Separa-
sed utique in exeraplo nostro bene apparet quod mini etiam ab eisdem voluntate, non tantum opere.
non angustiamini in nobis : sed angustiamini in Sic autem fieri necesse est, quia haec dicitDominus :

visceribus vestris, id est hujus tenacitalis et angu- Ne etiara tetigeritis immundum, id est nec etiam
stiae fomes est in cordibus veslris. Yel aliler,'ut delectationem habueritis in immunditiis eorum, quod
pauca superius mutemus :Hortamur vos, ne gratiam saltem placeant vobis. Et si hoc feceritis, ego reci-

Dei frustra recipiatis : quod ne fiat nemini sitis piam vos : et vobis receptis ero in patrem, et vos
jg
dantes ullam offensionem pravo opere vel exemplo, eritis mihi in filios, vel etiam in filias quae majori

ut ministerium nostrum, id est ne magisterium no- diligenlia ornanlur a parentibus. Et haec omnia cre-
strum per vos offendentes sit vituperabile. Ne detis dere et facere vos oportet, quia haec dicit Dominus
offensionem, sed exhibeamus nos in omnibus, ut omnipotens.
melius eos alliciat ad bonum, cumeisdem se inserit
CAPUT VII.
dicens : nos sicut Dei ministros. Et secundum hoc
sicut in propria significatione erit. Omnia quae « Has igitur habentes promissiones, charissimi,
sequuntur non mutantur, nisi quod sicut ad Pau- « mundemus nos ab omni inquinamento carnis et

lum, sic exposita ad eos spectare dicantur. Et quia, « spirilus, perficientes sanctificationem in timore
o Corinthii, nunc multa et ampla praecepta do vobis, « Dei. Capitenos. Neminem laesimus. Neminem cor-
modo patet os nostrum ad vos multa praecipiendo, « rupimus. Neminem circumvenimus. Non ad con-
qui me prius arguebatis vos comraonitos esse de « demnationem vestram dico. Praediximus [Praedixi]
paucis. Nec mirum si patenti ore multa vobis praeci- « enim quod in cordibus nostris estis ad commo-
pio, quia cor nostrum dilatatum est, id est omnia in « riendum et ad convivendum. Multa raihi fiducia
me invenio quae vobis operanda trado. Et ex hoc « est apud vos, multa mihi gloriatio pro vobis. Re-

jam apparet : quia non angustiamini in nobis si « pletus sum consolatione superabundo gaudio in :

pauca operamini, sed angustiamini in visceribus « omni tribulatione nostra. Nam et cum venisse-
vestris. Nolite autem angustiari, sed charitate dila- « raus Macedoniam, nullam requiem habuit caro
temini : hoc dico
sicut aliae Ecclesiee ita et vos : et « nostra , sed omnem tribulalionem passi sumus.
vobis tanquam fdiis, vos dico spe quidem jam ha- « Foris pugnae, intus tiraores.Sed qui consolatur
bcntes eamdem remunerationem quara nos habe- « humiles, consolatus esl nos Deus in adventu Titi.
mus, scilicet coelestem gloriam. Et ut in mandatis « Non solum autem in adventu ejus, sed etiam in
Dei dilatcmini. ISolite ducere jugum cum infidelibus « consolatione qua [qui] consolatus est in vobis,
pseudo. Per jugum veterem significat legem, quae « referens nobis vestrum desiderium, vestrum flc-

graviter opprimebat observatores suos. Non debetis « tum, vestram eemulationem pro me : ita ut magis
ducere jugum cum infidelibus : quia vos justi, illi « gauderem. Quoniam etsi conlristavi vos in epi-
iniqui : vos lux, illi tenebrae : in vobis Christus, in « stola, non me poenitet. Et si poenitcret videns
illis Belial : vos fideles, illi infideles : vos lemplum « quod epistola illa, et si ad horam vos contristavit,
Dei, illi idolorum. Et quaz participatio justitice cum « nunc gaudeo, non quia contristati estis sed quia :

iniquitate ? Aut quaz societas luci ad tenebras ? Nulla « contristati eslis ad poeniientiam. Contristati enim

utique societas debet esse membrorum, ubi est dif- D « estis secundum Deum, ut in nullo detrimentum

ferentia capitum : sed Christus caput nostrum Belial « patiamini ex nobis. Quae enim secundum Dcum
caput illorum. Qux autem conventio Christi ad « tristilia est, poenitentiam in salutem stabilem ope-
Belial? Aut quce pars fideli cum infideli ? Quis au- h ratur saeculi autem tristitia mortem operatur.
:

tem consensus 1T8 tcmplo Dei cum idolis, id est « Ecce enim hoc ipsum secundum Deum contristari
cum illis impiis, qui velut idolum sedes sunt daemo- « vos, quam tam in vobis operatur sollicitudinem :

nis ? Sicut enim in idolo, sic in ipsis responsa da- « sed defensionem, sed indignationem, sed tirao-
bat daemon. Bene dico templo Dei : nam vos fideles « rera, sed desiderium, sed eemulationem , sed vin-
estis templum Dei vivi, quia in vobisipsis vivit, dum « dictam. In omnibus exhibuistis vos inconlamina-
vos in bono vivere facit. Et hoc dico, sicut dicit Do- « tos esse negolio. Igitur et si scripsi vobis, non
minus Deus per Ezechielem licet aliis verbis. Hoc, « propler eum qui fecit injuriam, nec propter eum
inquam.dicitDeus quoniam, : id est quod inhabitabo « qui passus est, sed ad manifestandam sollicitu-
inillis fidelibus justificando eos perfidem, etetiam « dinem nostram, quam habemus pro vobis coram
inambulabo de virtule promovendo in virtulem. Et t Deo. Ideoque consolati sumus. In consolatione
249 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD COR. 250

« autem nostra, abundantius magis gavisi sumus A stris vos insererem, sed estis in cordibus nostris ad
« super gaudio Titi : quia refectus est spiritus ejus commoriendum, id est, ut velim vos mecum com-
« ab omnibus vobis. Et si quid apud illum de vobis mori peccato, ad convivendum, id mecum
est, ut

« gloriatus sum, non sum confusus sed sicut om- : vivatis justitiae. Vel ita ut perfectioribus loquatur :

« nia vobis in veritate locuti sumus, ita et gloriatio Estis in cordibus nostris ad commoriendum, ut ve-

« nostra quae fuit ad Titum, veritas facta est : et lim vos mecum mori in praosenti tribulatione, ut sic

« viscera ejus abundantius in vobis sunt : remi- mecum sitis ad convivendum in aeternitate : ideo
« omnium vestrum obedientiam, quomodo
niscentis dico capite nos: quia multa fiduciamihi est apud vos
« cum timore et tremore excepistis illum. Gaudeo de futuris bonis : ut cilo suasioni quam facturus
« quod in omnibus confido in vobis. » sum acquiescatis. Multa etiam gloriatioeslmihi pro
vobis. Multa enim apud alias Ecclesias glorior de

EXPOSITIO. bono correctionis vestrae, praeferendo vos illis in

exemplum. Propterea multa fiducia mihi est apud
4 TO Quandoquidem vobis exeuntibus de medio vos de futuro jam enim repletus sum consolatione
:

impiorum (dicit Dominus) eritis mihi in filios et fi- in omni tribulatione, qusecunque sit seu facilis, seu

lias etc. Igitur, o charissimi, vos habentes has, id est -p difficilis, seu intus, seu foris nec quoquo modo
praefatas promissiones, ut eas apprehendamus, mun- consolor de correctione vestra sed in tantum quod :

demus nos ab omni inquinamentocarnis, et ab omni superabundo gaudio : magis enim de vestra corre-
inquinamento spiritus. Inquinamenta carnis vocat ctione gaudeo, quam doleam de omni tribulatione
libidinem, ebrietatem et hujusmodi. Inquinamenta nostra. Dicerent illi : Estne tibi tribulatio? Utique

spiritus, ut iram, invidiam, et hujusmodi, quae ipsam bene dico. Nam alibi et etiam cum venissemus in
animam sine contagio
inficiunt carnis. Sic nos in Macedoniam caronostra non habuit ullam rcquiem
:

utroque mundemus a peccatis : perficientes dehinc sed passi sumus omnem tribulationem foris, id est :

sanctificationem, id est, ut malis mundati in virtu- in corpore erant pugnce, dum flagellis affligebant

tibus perfecti simus. Hoc autem perficientes in ti- me : et intus, id est in animo erant iimores, ne fi-

more Dei, id est, non timore hominum ut quaeramus deles passionibus meis scandalizarentur, et judica-
apparere justi in facie et non in corde sicut pseudo, rent me non esse sequendum, quia condemnatum.
sed in timore. Nec tantum poenarum, ut per hoc so- Vel ita : foris, id est ab his JL 80 qui extra Eccle-
lum modo poenas evadamus, sed in timore Dei, ut siam erant, fidebant mihi pugnae, sicut dictum est :

Deum timeamus offendere, qui timor dicitur chari- intus autem, id est in Ecclesia, erant timores, ne a
tas. Vel aliter littera illa dividitur : Mundemus nos falsis fratribus seducerentur simplices. Foris et in-

ab inquinamento carnis : ut sit ibi versus, et nos ^ tus adeo patiebar : sed Deus qui consolatur humi-
mundati perficientes sanctificationem spiritus, id les, idestafflictos,cono/a^«5 estnosin adventu Titi.
est, secundum quod docet spiritus, vel illa ratio, Gavisus sum enim de receptione fratris qui partici-

vel perficientes sanctificationem spiritus id est ra- paret tribulalionibus nostris. Non solum autem in
tionis, vel Spiritus sancti. Sententia est eadem. In adventu ejus consolatus sum sed etiam in consola- :

timore Dei similiter. Et ut mundati perficiatis san- tione qua idem Titus consolatus est in vobis : per
ctificationem, capite nos, id est, accipite imitationem hoc solatium ejuscorrectionemvestram intellexi. Et
nostram. Vel ut ibi versus non sit : Vos perficientes ideo cum de reditu ejus gauderem simul consolatus
sanctificationem, capite nos, id est, imitamini nos sum : intelligens correctionem vestram in ejus so-
sicut dictum est. Nos utique capere debetis, nemi- latio. Consolatus est, inquam, me Titus, referens
nem enim vestrum lcesimus improperando, quod vel nohis desiderium vestrum, quanto voto desideraretis
canes essetis, vel hujusmodi : me autem magnifi- adventum nostrum. Referens etiam fletum vestrum,
cando de genere Abrahae, ut faciunt pseudo. Nemi- id est quod lacrymis peccata dilueretis. Referens
nem iterum vestrum corrupimus, perverse docendo, etiam vcstrtim cemulatio?iem, id est indignationem.
vel pravo exemplo depravando, ut iterum pseudo, qua contra pseudo pro me quem improbant, indi-
qui falsa veris admiscendo, corrumpunt fidem ve- D gnamini. Ita referens haee ut magis modo gaiiderem
stram : pravo etiam Nemincm etiam
vitae exemplo. de pcenitentia vestra, ]uam prius contristatus essem
vestrum circumvcnimus, quemadmodum pseudo, de impccnitentia. Vel magis gauderem de vestra
qui cum aperte nequeunt extorquere a vobis, frau- conversione, quam dolerem de mea tribulatione. Et
dulenta seduclione, eliciunt magis quam impetrent. hoc nosse debemus quia cum Aposiolus priorem ,

Quod autcm significo vos corruptos et seductos esse Epistolam per Timotheum misisset Corinthiis, ma-
ab illis pseudo : hoc non dico ad condemnationem gis ad indiguationem moti sunt, quam ad poeniten-
vestram, id est, ut per hoc intendam condemnare tiam, temerarium judicantes quod Apostolus tanta
vos, quasi reprobatos a Deo. Quodque non dicam severitate auderet eos arguere : quo cognito, Pau-
ad condemnationem vestram scire poteslis ex eo, lus per Timotheum pconituit eum scripsisse illis.
quia prcedixi in hac eademEpistoIa, quod vos estis Sed Tito apud Corinthios diulius morante, et Epi-
in cordibus nostris, ubi ait : Vos estis Epistola no- stolam Pauli saqnus relegente, sub admonitione Titi
stra scripta in cordibus noslris. Quia si vos con- facerunt fructum dignum pcenitentiae. Quo audito,
demnatos intenderem, nequaquam in cordibus no- Apostolus magis gav-isus cst de pcenitentia, quam
251 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 252

prius doluisset de impoenitentia eorumdem. Quod A catore illo ageret, non ad illum dirigebat sermo-
sic ait Vere per relationem Titi, foctum est mihi
:
nem, sed ad totam Ecclesiam, intendens ne unius
ut gauderem quoniam et sicontristavi vosin Epi-
:
pollutione raulti inflcercntur. Et quia sollicitudo

stola prius missa, non tamen modo pcenitet me au- nostra pro vobis habita nunc manifestata est ,
quia
dita relatione Titi, licet prius pceniteret audita re- completa, ideo siunus consolati. In consolaiione au-
latione Timolhei. Prius quidem pomituit, videns tem nostra gavisi sumus, et de correctione vestra,
quod Epistola illa prius missa conlristavit vos ad et de gaudio Titi abundantius, quamdoluissem prius
indignationem ad horam et ideo venialius
: licet : de peccatis vcslris, vel de tribulationibus meis. Et
me modo nunc enim gaudeo, non ideo
pcenitet : cum de corrcctione vestra et gaudio Titi abundan-
quia prius contristati estis sed quia modo contri- , tius consolaremur, tamen magis abundantius ga-
statis estis ad pvnitentiam.NeTitoulkiue gaudeode visi sumus super gaudio Tiii, quam de correctione
vobis ad pcenitentiam contrislatis : nam contrista- vestra. Similis positio. Virgilius doctior est Horatio
tiestis secundumDeum: deserendomala,adhaerendo et Lucano : magis tamen doctior Lucano, quam IIo-

bonis, itasecundum Deum, ut jam in nullo facto ex ratio. Ideo Apostolus magis de gaudio Titi, quam
nobis patiam; ni detrimentum, quia etipsapriorcon- de correctione Corinthiorum gavisus est : quia si

tristalio de qua verebar, ne vobis tieret ad detri- -g non esset gaudium Titi, nec eos correctos esse cre-
mentum, correcta est secundumDeum. Vereinnullo deret. Ideo eliam quia nisi Tilus de hoc gauderet
ex nobis patimini derimentum :nam trislitia vestra, exanimatus ex toto deficeret : quod nec in Ecclesia

quce est srcundumDeum, operaiur, in vobis pceni- Corinthiorum, nec alibi laborare vellet. Unde ipse
tentiam, valentem vobisin stabilem, id est aeternam vel causas ponit : ideo magis gavisus sum super
salutcm. Tristitia secundum Deum operatur salu- gaudio Titi : quia spiritus ejus refectus est ab omni-
tem : sed tristitia sceculi, qua^ adhuc in quibusdam bus vobis, etiam ab incorrectis, de quibus spem bo-
est apud vos, qui nolunt contristariad pcenitentiam, nam habet corrigendi per eos, qui jam bene corre-
haec tristitia operatur.mortem, id est stabilem perdi- cti sunt : qui spiritus penitus deficeret ab instru-
tionem.Hoc congrue inservit ad deterrendum eos, ctione, si Corinthios incorrigibilcsinveniret. Et idco
qui nondum po^nitebant. Vere tristitia secundum etiam magis de gaudio Titi : quia sicut apucl illum
Deumoperatur poenitentiam insalutem nam opera- : Titum gloriatus sum de vobis, o Corinthii : cum cnim
tur sollicitudinera, defensionem, et caeteras partes reformidaret venire ad vos, accusans inhumanita-
verae poenitentiae. Quod sic ait Ecce enim in evi- : tem vestram, dicebam vos benignos esse, eumque
denti est hoc ipsum tam exiguum ad comparationem honorifice recepturos. Si quid, inquam, gloriatus
salutis quam
n operatur
_j hoc ipsum
r -_ dico, scilicet
;
, — _ _ , —
sum de vobis,, non sum confusus
__.___._. in hoc :

mc
quia sicut
,

contristari vos secundum Deum : ecce quantam sol-^ ei praedixi, tales vos invenerit ; et idco dixisse

licitudinem proficiendi semper in melius operatur in non erubui sed gloriatio nostra quce fuit habita ad
:

vobis. Ista scilicet quae sequuntur copulativa sunt Titum dc vobis, ita factaest veritas, sicut dum apud
valentia tantum ad ornatum orationis. Operatur vos essemus, omnia locuti sumus vobis in veritate,
etiam in vobis defensionem : quia jam zelum Dei id est sicut manens apud vos vera dixi vobis de aliis :

habentes defenditis me contra pseudo, qui me im- sic modo vera dixi Tito de vobis. Et ideo adhuc ma-

probant. Operatur etiam indignationem, graviter gis de gaudio Titi quia viscera ejus abundantius :

enim indignamini contra eos, qui seduxerunt vos. modo sunt in vobis corrcctis, quam prius in incor-
Operatur etiam timorem. Timidi enira semper estis, reclis. Ejus Titi dico reminiscentis obedicniiam om-
ne inlaqueum recidatis. Operatur etiam desiderium. nium vestrum, id est quara devote sibi odedislis, et

Desideratis enim appetitum bonorum, et cemulatio- nobis : reminiscentisetiam, quomodo cxcepistis eum
nem, id est imilationem justorum. Operatur etiam cum imore animi et tremore
! corporis, scilicet inomni
vindictam. Si quis enim in Ecclesia vestra delinquit, quomodo digne cxcepisti eum,
reverentia. Et videns
statim per injunctampcenitenliam vindicatis culpam gaudeo quod confido in vobis, non tantum in hac re,
181 ejus. Et ut breviter bona vestra colligam, sed etiam in omnibus qucecunque mandavero
inomnibusexhibuistisvosesseincontaminatosnego- D exsequendis
tio, id est religioni ecclesiaslicce. Vel incontaminatos
CAPUT VIII.
esseanegotiosaeculari,idest a peccato.Et quiainom-
nibus vos incontaminatos exhibuislis, igitur nunc appa- « Notam autem facimus vobis, fratres, gratiam
ret intentio mea quam habui in priori epistola, quia etsi Dei, quae data est in Ecclesiis Macedonise : quod in

scripsivobis,nonldimen propter eum solum quifecit multo experimento tribulalionis abundantia gaudii
injuriam, ducendouxorempatris, nec iterum propter ipsorum fuit : et altissima paupertas eonim abun-
eumsolumscripsi qui passus est injuriam, tractus ad davit in divitias simplicitatis eorum. Quia secun-

sa'cularesjudices:sedscripsi ad manifestandam sol- dum virtutem testimonium illis reddo, et supra

licitudinem nostram, quam sollicitudinem habemus virtutem voluntarii fuerunt : cum multa exhorta-
pro vobis : et hoc coram Deo, id est in beneplacito tione obsecrantes nos gratiam, et communicatio-

Dei hoc enim bene placet Deo ut de salute vestra sollici-

:
nem minislerii, quod fit in ___*«_* 3 sanctos. Et non
tussim. Vel hoc dico coram Deo, id est leste Deo, qui sicut speravimus, sed semelipsos dederunt, pri-
conscientiam meam novit. Cum enim Paulus de forni- mum Domino : deinde nobis per voluntatem Dei,
253 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. IN EPIST. II AD COR. 254

ita ut rogaremus Titum, ut quemadmodum coepit, A qua?dam aliae gratiae. De hac gralia facio vobis no-
« ita et perficiat in vobis, etiam gratiam istam. Sed tum, (juod in multo experimento tribulationis : mul-
« sicut in omnibus abundatis fide, et sermone, et tas enim et acres tribulationes expertae sunt Ecclesiae
« scientia, et omni sollicitudine, insuper et chari- Macedonum. Inmulto, inquam, experimento tribu-
« tate vestra in nos, ut et in hac gratia abundetis. lationis fuit abundantia gaudii ipsorum, id est
< Non quasi imperans dico, sed per aliorum sollici- abunde gravisi sunt : quia pro Christo contumeliam
« tudinem etiam vestrae charitatis ingenium bonum pati digni habiti sunt, et paupertas ipsorum. Infide-
« comprobans. Scitis etiam gratiam Domini nostri lesenim pauperabant fideles. Paupertas, inquam,
« Jesu Christi : quoniam propter vos egenus factus ipsorum altissima, id est maxima. Vel altissima, id
« est, cum esset dives : ut illius inopia vos divites est dignissima. Paupertas, inquam, abundavit : quia
« essetis. Et consilium in hoc do. Hoc enim vobis quanta plus dederunt, tanto pauperiores effecti sunt.
« utile est : qui non solum facere, sed et velle cce- Abundavit dico in divitias eorum quia licet pau- :

« pistis ab anno priore. Nunc vero et facto perficite, peres essent in habendo, divites tamen erant in admi-
« ut quemadmodum promptus estanimus voluntatis; nistrando eleemosynam. Indivitias dico, simplicita-
« ita sit et perficiendi ex eo quod habetis. Si enim tis eorum. In simplicitate enim dabant, non putan-
« voluntas prompta secundum id quod habet ac-
est, -p tes se propterea liberius posse peccare. Abundavit
« cepta est, non secundum id quod non habet. Non utique in divitias : quia fuerunt voluntarii secun-
« enim ut aliis sit remissio, vobis autem tribulatio, dum virtutem et supra virtutem. Secundum virtutem
« sed ex aequalitate in pra?senti tempore, vestra dare est 183 quae sibi necessaria sunt, primum
« abundantia lllorum inopiam suppleat : ut et illorum retinere, deinde quod superabundat in pauperes
« abundantia vestrae inopioe sit supplementum, ut fiat erogare. Supra virtutem dare, est nihil sibi penitus
« aequalitas sicut scriptum est : Qui multum, non reservare. Et quod secundum virtutem eisupra vir-
« abundavit, et qui modicum non minoravit (Exod.
,
tutem voluntarii fuerunt, inde reddo illis testimo-
« xv, 18). Gratias autem ago Deo, quidedit eamderh nium : nec coacti a nobis, sed obsecrantes nos, id
« sollicitudinem pro vobis in corde Titi : quoniam est per qusecunque sacra adjurantes, cum multa
« exhortationem quidem suscepit ; sed cum sollici- exhortatione, dicentes : Ne sollicitus sis de nobis,
« tior esset, sua voluntate profectus est ad vos. Mi- quia laboriosi sumus, et de labore nostro (etiam si

« simus etiam cum illo fratrem nostrum , cujus laus nihil nobis residuum
bene sustentabimur. Obse- sit)

« est in Evangelio per omnes Ecclesias. Non solum crantes utique nos accipere gratiam, id est eleemo-
« autem, sed et ordinatus est ab Ecclesiis comes pe- synas, ab ipsis, et communicationem, id est res
« regrinationis nostrae in hanc gratiam, quae mini suas, quas omnibus communicare intendebant.
« stratur a nobis ad Domini gloriam, et destinatam ^ Communicationem dico ministerii, id est admini-
« voluntatem nostram : devitantes hoc, ne quis nos strationis : quod ministerium sit deferendum in
" vituperet in hac plenitudine quae ministratur a no- sanctos, qui erant Hierosolymis.
«. bis in Domini gloriam. Providemus enim bona, Hic notandum quod de abundantia nostra prius
« non solum coram Deo, sed etiam coram homini- sustentandi sunt sancti de eo autem quod residuum ;

« bus. Misimus autem cum illis et fratrem nostrum, fuerit, quicunque egentes. Obsecraverunt utiquenos:
« quem probavimus in mullis saepc sollicitum esse :
et non fecerunt sicutsperavimus, id est non hoc ani-
« nunc autem multo sollicitiorem, confidentia multa mo eorum multa pateremur, sed primum
ut vitia
« in vos, sive pro Tito, qui est socius meus etin vo- dederunt semetipsos Deo, emendantes vitia. Deinde
« bis adjutor; sive fratres nostri, Apostoli Ecclesia- dederunt se nobis, sumptus offerendo fratribus et :

i rum, gloriae Chrisli. Ostensionem ergo quae est hoc per voluntatem Dei. Hoc enim vult Deus prius :

« charitatis vestrae, et nostrae gloriae pro vobis, in seipsum, postea sua devovere : ita dederunt utro-
« illos, ostendite in faciem Eeclesiarum Dei. » garcmus Titum ut, quemadmodum bene coepit, ita
etiam perftciat in vobis alias gratias et etiam istam :

EXPOSITIO. gratiam, exemplo Ecclesiarum Macedonise.Nonso-

D lum rogavimus Titum ut hanc gratiam perficeret in
enim uno quomodo de futuro facturi sitis
In hoc vobis, sed etiamwi pereumabundetis inhac gratia.
intelligo. Nunc de collectis de quibus in prima Epi- Perficere adTitum Abundare, pertinet adCorinthios.
:

stola compendiose dixerat, diffusius admonet sua- : Vel ita : Non tantum rogavimus Titum perficere hoc
dens eis et exemplo aliarym Ecclesiarum, et multis in vobis ; abun-
sed etiam ego ipserogo vos ut, sicut
inductionibus. Littera superius jungitur : Cum ve- datis in omnibus graiiis (scilicet in fi.dc) sanam enim
nissemus in Macedoniam, caro noslra non habuit tidem, et bonis operibusabundantem habetis, abun-
requiem : sed non habere-
licet in primis requicm datis eliam in sermone et scientia, quia expeditum
mus, lamen Deus in Ecclesiis Macedoniae dedit pa- sermonem ad exhortandum habetis, et scientiam ad
cem etgratiam. Quodsic ait : JSotam facimus vobis, intelligendum; abundatis etiam in omni sollicitu-
fralrcs, gratiam Dei, quce data est in Ecclesiis Mace- dine : omni enim studio solliciti estis ut melius et me-
doniv. Gratiam Dei digno nomine vocat cleemosy- lius operemini; abundatis in charitatc, id est in dile-
nas intelligens majorem esse gratiam Dei mini-
:
ctione vcstra extensa in ?ios (sicut in his gratiis) sic
strandi pauperibus, quam sint genera linguarum, et rogo ut ctiam in hac gratia e\ecmosyna.mmabunde-
255 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 256

tis. Et hoc non dico quasi imperans, id est non de hac A tum detis quantum vobis reservabitis ; sed tantum
re praeceptum constituto : ne, si forte non obtempe- unde aequaliter ut vos securi sitis ab egestate.
ratis imperio, rei essetis inobedientiae. Non utique ex Ideo abundanlia vestra suppleat illorum inopia, ul
imperio dico : sed dico hoc comprobans ingenium, etiam abiwdantia illoru?n, perfectorum quee est in
id est rationem cum voluntate. Debetis enim ratio- virtutibus, sit supplementum vestrce inopice. Qui si

nabililer pensare quod detis, scilicet temporalia ; et divites estis terrenorum, inopes estis coelestium.
quid pro his recepturi sitis, scilicet aeterna : et cum Suppleat, dico, ita ut vicissim suppleti ftat cequa-
ratione debet esse voluntas libentissime dandi, litas illis in aeterno bono; ut, quemadmodum sancti
comprobans, inquam, bonum ingenium etiam vcstrce in hoc mundo participant fruclibus laborantium, sic
charitatis per sollicitudinem aliorum, id estper hoc in futuro hi qui modo ministrant sanclis, partici-
<Juod soUiciti estis supplere inopiam indigentium pent remuneralionem eorum. Nec ita dico ftat
fratrum. Vel comprebans charitatem vestram per cequalitas, ut tantum accipiant imperfecti quan-
sollicitudinem aliorum, id est per hoc quod Titum tum perfectiores, sed in hoc aequalitas, quod sin-
et alios discipulos de vobis facio sollicitos. guli singulos nummos accipient, id est perfectam
Et utique debetis abundare in bac gratia, ?mm vos et sufficientem beatitudinem. Ideo non statutum fuit

scitis gratiam Domininostri Jesu Christi; quoniam, •d ut alii hominum laborarent, alii orationi vacarent,
id est quod, cum esset dives, id est Deus in divitiis ut oratores sustentarentur aliorum labore, laboratores
omnipotentiae suae, qui aeternus erat, propter nos vero salvarentur eorum orationc. Fiat, dico, cequali-
salvandos factus est egenus in tempore. Nec dives tas, sicut scriptu?n est figurative de futura aequali-
fieri voluit ; sed factus est egenus, id est in omni tate : qui multum mo-
habuit, no?i abundavit super
egestate carnis vivens, praeler egestatem justitiae. dice habentem el qui ?nodicum habuit, non mino-
:

Ideo factus est egenus, ut inopia, id est merito inopiae ravii, id est, non habuit minus eo qui multum colle-
illius vos essetis divites justitiae. Et in hoc quod be- git. Qui enim multum habet de gloria coelesli, non

nignitatem Domini Jesu circa vos exhibilam vobis sic abundat ut is qui minus habet indigeat sed utri- :

recordor, in hoc utique do vobis consilium salutis. Et que et multum et modicum habenti sequalis cst
bene dico consilium. Hoc enim (scilicet abundare in abundantia quia utrique quod satis est, licet ta-
:

eleemosyna) utile est vobis : qui non solum ccepislis men differentia sit illis in gloria. Hoc ad litteram
facerc, sed etiam incoepistis velle a priore anno. scriptum est de manna quod colligebant Judoci ,

Nota quod prius facere, postea augmentat velle ;

quia qui multum collegerat, licet amplius quam
facere enim non sufficit, nisi ex voluntate; sed velle plenum gomor, non plus habuit quam gomor :

sufficit licet non sit copia faciendi. Ccepistis olim et qui minus collegerat quamgomor, non minus ha-

velle ; nunc vero perftcite id voluntate et facto , ita ^ buit quam plenum gomor (Exod. xv, 18).
ut quemadmodum vromptus est animus, id est dis- Dixi superius quod rogavi Titum. De lioc autcm
cretio voluntatis 184 (quod supra vocavit bonum gratias ago Deo, qui dcdit i?i corde Tili eamdc?n sol-
ingenium) ila promptus animus perficiendi. Et
fit licitudinem pro vohis, quam et in corde meo. Eam-
suadeam, perficiendi tamen dico ex eo, id est
licet ita dcm benc dico, quonia?n ipse quidem bene suscepit
secundum hoc quod habctis, et ministrare fratribus exhortationem pro vobis factam, sed etsi benigne
ferre potestis. Ideo dico ex eo quod habetis, quia, si suscepit, tamen profectus est ad vos cu?n essct solli-
voluntas vestra prompta cst ad dandum, secundum citior de vobis sua voluntate quam mea cxhorta-
,

id quod habet, in hoc utique accepta est Deo, non tione. Misimus etiam cum illo scilieet Tito, fratrcm
solum si dederit secundum idquod non habet.
in eo nostrum laus cujus est in Evangelio. Hunc fratrem
:

Quod secundum id quod habet, et quod non ha-

ait alii dicunt Lucam, alii Barnabam. Si Lucam dici-

bet, idem est quod ait superius secundum virtutem mus, laus cujus est inscribendoEvangelio si Bar- ;

et supra virtutem. Qui enim necessaria sibi reser- nabam, ita laus cujus est in praedicando Evangelio
vat, et ea quae superabundant, erogat, hic secundum per om?ies Ecclesias. Omnis enim Ecclesia laudat
quod habet dicitur dare ; qui vero nihil sibi retinet, cum. Non solum aulem laudatur in Evangelio, sed
sed omnibus erogatis nudus nudam crucem sequi- D eliam ab Ecclcsiis ordinatus est comes nostrce pere-
tur, sccundum id quod non habet. Sed quia
hic dat gri?iatio?iis. Hoc magis de Barnaba videtur dicerc :

hujus perfectionis non vidit eos capaces, hortatur ad quem cum Paulo fratres qui erant Ilierosolymis mi-
id quod levius est. Opponeret aliquis Cogis nos : serunt in gcntcs ad praedicandum Spiritu sancto di-
dare, ut, aliis de nostro ditescentibus, nos postea cente illis « Scgregate mihi
: Barnabam et Saulum
egeamus. Minime ; sed secundum quod habetis, et in opus quo assumpsi eos (Act. xih, 2). Peregri- >•

non secundum id quod non habetis ; ego enim no?i nationis ideo dicit cum cnim a Jud&'a mitlitur in
;

impero hoc ut per vestra data sit re?nissio aliis, et gentes, exit patriam, ct ad loca peregrina transit.

remissi torpescant otio, vobis autem inde sit tribu- Co?nes, dico, factus I^Si hanc gratiam eleemo-
i?i

lalio, unde illis remissio. Hoc quidem non impero, synarum simililer pnedicandam, quce gratia a nobis
sed hoc rogo ut vcstra abundantia, qu;e est in tem- recipientibus, a vobis ministratur sanclis qui sunt
poralibus, suppleat inopiam illorum in praesenti Hierosolymis ; de quo gauderc debetis, quia mini-
tempore ; et hoc fiat ex cvqualitate, non ut illis tan- stratur ad gloriam Do?nini. Et vere Deus in hac ad-
257 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. II AD COR. 258

ministratione glorificatur et, ut Domini

; de gloria A « bis evacuetur in hac parte, ut quemadmodum dixi,
sileara, si non esset aliud, ministrare deberetis ad « parati sitis ; ne cum venerint Macedones mecum,
complendam voluntatem nostram, doctrina cujus « et invenerint vos imparatos, erubescamus nos, ut
filii Dei estis. « non dicamus [al., dicam] vos in hac substantia. Ne-
Yoluntatem dico utique sequendam, quia destl- « cessarium ergo existimavi rogare fratres, ut prae-
natam, id est in boc velle ordinatam Deo. Deus enim «
« veniant ad vos praeparent repromissam benedic-
me sic velle disposuit. Misimus Titum et cum illo « tionem hanc paratam esse, [al., sic] quasi benedic-
alium fratrem, devitantes hoc ne quis nos vituperet « tionem, non quasiavaritiam. Hocautem dico : Qui
in hac plenitudine eleemosynarum, quae a nobis mi- « parce seminat, parce et metet ; et qui seminat in
nistratur sanctis in Hierosolymis. Ideo Paulus tot « benedictionibus, de benedictionibus et metet unus- ;

idoneos testes mittebat ad accipiendas collectas, ne, « quisque prout destinavit in corde suo, non ex tri-

si per suspiciosarn personam hoc faceret, vitupera- « stilia aut ex necessitate. « Hilarem enim datorem
rent eum, dicentes quod de copia eleemosynarum in « diligit Deus (Eccli. xxxv, 11). » Potensest autem
suos usus retineret. Dico ne quis nos vituperet, et <( JL 86 Deus onmem gratiam abundare facere in
bene ; nam providemus bona non
nos sic facientes « vobis, ut in omnibus semper omnem sufticientiam

solum coram Deo, sed etiam coram omuibus homini B « habentes, abundetis in omne opus bonum, sicut

bus. Nemo enim aliquid vituperabile poterit suspi- « scriptum est : Dispersit, dedit pauperibus, justitia

cari, ubi tot testes viderit. In hoc verbo

idoneos « ejusmanet in saeculum saeculi (Psal., cxi, 9). Qui
Pauli concipitur quod qui se talem exhibel ut de eo « autem administrat semen seminanti, panem ad et

sinistra possit oriri suspicio, eliam si non sit reus « manducandum praestabit. Et multiplicabit semen
inde, peccat tamen, dum, per negligentiam suam « vestrum, et augebit incrementa frugum justitiae

minus provide agens, in fratre suscitat culpam. « vestrae , ut in omnibus locupletati abundetis in
Cum Tito autem et cum illo alio fratre misimus « omnem simplicitatem, quae operatur per nos gra-
etiam fratrem nostrum quem in multis probavimus, « tiarum actionem Deo. Quoniam ministerium hu-
et scepe sollicitum esse de vobis. Hunc fratrem non « jus officii non solum supplet ea quae desunt sanctis,
nominat sedcredimus hunc esse Apollo, episcopum
; « sed etiam abundat per multas gratiarum acliones
eorum, qui, in prima Epistola rogatus a Paulo, no- « in Domino per probationem minislerii hujus, glo-
luit ire (/ Cor. xvi, 12), audiens illos adhuc incor- « rificantes Deum in obedientia confessionis vestrae
rectos sed nunc audito per Titum quod essent cor-
; « in Evangelio Christi et simplicitate communi-
recti, revertitur ad illos. Dico eum fuisse sollicitum ;
« cationis vestra^ in illos et in omnes ; et in ipsorum
sed sciatis nunc multo sollicitiorem esse de vestr « obsecratione pro vobis, desiderantium vos propter
salute, conftdentia multa habita in vobis, sive pro
C « eminentem gratiam Dei in vobis. Gratias ago Deo
Tito qui commendavit correctionem vestri illi, sive < super inenarrabili dono ejus. »

pro his qui sunt fratres nostri, id est et pro Tito et

pro his. Pro Titodico, qui est socius meus iu omni- EXPOSITIO.
bus, et maxime adjutor in vobis, et pro his qui sunt
Ut charitatem vestram in illos ostendatis, admo-
fratres nostri apostoli, id est legati Ecclesiarum glo- neo. Nam scribere vobis de ministerio, id est de col-
riae Chrisli, id est ad praedicandum gloriam Christi.
lectis illis, quod ministerium sit transferendum in
Et quia tam probatas personas ad vos misimus.
sanctos, dehoc, inquam, scribereesi mihi ex abun-
Ergo ostendite in illos charitatem vestram, et (ut
danti, id est supertluum judicavi. Proptereaex abun-
plus dicam) ostendite in illos ostensionem quce osten-
danti, quia scio animum vestrum promptum essead
sio est charitatis vestrae. Si enim vos ingratos exhi- ministrandum pro quo scilicet quia parati estis,
;

bueritis, palam erit vos ex timore quod in peccatis

glorior de vobis ita in charitate diftusis, apud Mace-
eratis, et non ex charitate ministrasse Tito et aliis ;
donas, dicens. Quoniam non solum Corinthus, sed
sed benignitas vestra nunc ad istos exhibita erit
etiam tota Achaia sub Corinlho, parata est niini-
ostensio vestrae charitatis, quia approbabit vos ex
strare sanctis ab anno praiterito, et sic vestra cemu-
Charitate fecisse quod prius fecistis. Ostendite etiam D latio> id est imitatio provocavit p i U rimos ad idem
ostensionem nostrce glorice habitae apud illos pro vo- faciendum. Videndum est quanta subtilitate Paulus
bis ; multum enim gloriatus sum et proraisi quod in primis, exemplo Maeedonum, inducat Corinthios,
honorifice eos suscipietis. Ostendite dico in facie
nunc e converso Macedonas exemplo Corinthiorura.
caeterarum Ecclesiarum, ut vossitis facies et forma,
Et licet aniraus vester promptus sit, tamen misimus
quorum similitudini imprimantur alite Ecclesiae.
ad vos hos fratres ; ut quod gloriamur apud alios de
vobis, ne evacuctur, id est non destruatur in hac
CAPUT IX.
parte, id est in parata administratione. Misimus, in-
« Nam de ministerio qure fit in sanctos, ex abun- quam, ut, quemadmodum in alia epistola dixi pa-
« danliest mihi scribere vobis. Scio enim promptum rati sitis,ne,cum Macedones mecum venerint advos,
« animum vestrum, pro quo de vobis glorior apud et invenerint vos imparatos ,erubescamus nos in hac
« Macedones ;
quoniam et Achaia parata est ab anno substantia, id est eleemosyna non praeparata. Nos
« praeterito, et vestra aemulalio provocavil plurimos. dico erubescamus ut non dicamus quod vos erube-
« Misimus autem fratres, ut ne quod gloriamur de vo- scatis, qui utique si imparati estis, merito erubesce-
259 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 260
tis. Eleeraosynam vocat substantiam : quia per eam A gratia in temporalibus. Augebit etiam merito elee-
subsistimus in prsesenti. Et quia vos imparatos no- mosynarum frugem, id est meritum justilise vestrae
lui, ergo existimavi necessarium rogare\\osfratrcs, in vobis habitae sine aliqua distributione eleemosy-
ut prceveniantme ad vos, et vos prceparcnt benedic- narum. Augebit, inquam , incrcmcntum frugum
tionem eleemosynarum, non parandam cum venero, justitice vcslrce, accrescere faciens meritum privatae
sed cssc raraiam : hanc benedictionem dicorepro- justitise per meritum eleemosynas ; ita augebit, ut
missam a vobis ; videte ne in promisso intideles si- vos locupletati in omnibus, et in multiplicatione
tis. 1'neparent dico, bcncdictioncm, sic, quasi bene- seminis, et incremento justitiue abundetis merito in
dictioncm, id est largam donationem, et non quasi omncm simplicitatem, id est in perfeclam et simpli-
avaritiam. Si enim modicum dant, magis avaritia cem erogationem. Nunc iterum subdit plura bona
judicabitur quam donum. Volo ut ipsi praeparent ;
de eleemosynis provenientia, dicens : Qux simpli-
ego etiam propria voce hoc ipsum dico ; et admoneo citas opcratur per actionem gratiarum Deo, quia.
7ios

ut affluenter detis, quia qui parce seminat, id est qui de administratione vestra gratias agiraus Deo, ecce
avare eleemosynam dat, mctet quidem, idest remu- unum bonum Et merito gratias, quoniam minis-
:

nerabitur, sed parce. Seminare dicit eleemosynam terium hujus officii, id esl ministratio vestrae simpli-
dare, quia, sicut ille qui seminat, ad praesens perdit g cilatis non solum supplet ea qua desunt sanctis,sed '

quod in futuro multiplicatum recipiat, sic qui dat etiam abundat in Domino, id est in gloria Domini
eleemosynam, ad praesens perdit quod centuplica- actione gratiarum facta per mullos. Abundat etiam
tum colliget in gloria. per probationem ministerii hujus, quia omnes appro-
Qui seminat parce,metet parce : et qui seminat in bant et magnificant hujusmodi ministrationcm. Per
benedictionibus, id est in aftluentia dandi, hic utique multos, dico, glorificantes Deumin obedientia con-
metet de benedictionibus, id est de copiosis remune- Jessionis vestrce, id estin eo quodtidei confessionem
rationibus. Et, licet adeo affiuenter dare suadeam, fecistis in Evangelio Christi cui creditis , et in
tamen unusquisque tribuat prout dcstinavit, id est obedientia, quia fidcm habentes confitemini et statim
sicut posuit in corde suo, id est ex arbitrio propriae Christo obedistis. Glorificantes etiam Deum in sim-
voluntatis. Non tribuens ex tristitia, ut doleat se plicitate communicationis, id est in eo quod simpli-
tribuere. Aut ex necessitate coacta voluntate tribuat. citer quae propria sunt communia facitis. Commu-
Posset enim coactus velle, tamen sine trislitia. Non, nicationis dico factae in illos sanctos et in omnes.
inquam, ex necessitate, sed ex hilaritate. Hilarem Glorificantes etiam in obsecratione ipsorum quibus
enim datorem diligit Deus, qui hilaris hilare donum ministratis. Obsecratione dico facta pro vobis : Ip-
tribuit. Supponit causas quare hilariter dandum sit, sorum dico desiderantium videre vos. Non pro eo
quia temporalibus 18T bonis prseterea virtutibus quod temporalia ipsis datis, sed propter gratiam
in prsesenti ; in futuro co?lesti gloria merito eleemo- Dei quam sciunt eminentem esse in vobis. Et quia
synae abundabit, dicens : Date in hilaritate, quia tot bona de hac administratione consequuntur, ideo
potens est Deus abundare facere in vobis omnem gratias ago Deo super, id est de dono ejus quod
gratiam, id est etcopiam temporalium, et virtutes, et vobis contulit, scilicct graliam eleemosynarum.
futuram gloriam, ila ut vos sempcr habentes omncm Dono, dico, enarrabili, id est ut omnibus enar-
sufjicicntiam ;omnibus, id est in singulis his
et in retur in exemplum. Vcl dono inenarrabili, enarrari
gratiis. Ilabentes, inquam, omncm et in omnibus de- enim nequeunt quot bona de hoc dono prove-
siderioharumgratiarum abundetis inomne opus bo- niant.
num ut eleemosynam et copiose et hilariter, iterum CAPUT X.
tam in vestitu quam in victu sine omni querela tri- « Ipse aulem ego Paulus obsecro vos per man-
buatis. Abundetis, dico, in hoc opus bonum, sicut « suetudinem et modestiam Christi, qui in facie
scriptum estin psalmo de eleemosynario justo (Psal. « quidem humilis sum inter vos, absens autem
cxi, 9i. Dispersit, id est non uni, sed diversis sua « confido in vobis Rogo autem vos, ne prsesens

bona distribuit, nec intcntionerecipiendi ; sed dedit, « audeam, per eam confidentiam qua existimor au-
nec eis qui non egerent, sed pauperibus et ideo ju- D « derein quosdam, qui arbitrantur nostan- JLSS
stitia, id estmeritumjnstitiae, ejus permanetin ceter- « quam secundum carnem ambulemus. In carne
num. « cnim ambulantes, non tamen secundum carnem
Opponeret aliquis : Malo mihi in futurum reser- » militamus. Nam arma militiae nostraenon carnalia
vare quam modo dispergere, et in tempore egestatis « sunt, sed potentia Deo ad destructionem muni-
indigere. Oontra hoc Paulus exponens etiam quid « tionum, consilia destruentes, et omnem altitudi-

supra intellexerit, dicens omnem gratiam. Dcbetis « nem extollentem se adversus scientiam Dei, et

utique abundare in omne opus bonum, quia ille qui « in caplivilatem redigentes omnem intelle^tum in
administrat semen seminanti, id est res temporales « obsequium Christi, et in promptu habentes ul-

eleemosynam etiam prcestabit panem in

danti ; ille « cisci omnem inobedientiam, cum impleta fuerit
sequenti anno, non ad superfluitatem, sed ad man- « vestra obedientia. Quae secundum faciem sunt
ducandum. Multiplicabit etiam semen vestrum, ut « videte. Si quis confidit Christi se esse, hoc co-
affluenter habeatis ad iterandas eleemosynas. Ecce « gitet iterum apud se, quia, sicut ipse Christi est,
261 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD COR. 262

ita et nos. Nam et si amplius aliquid gloriatus A vendo superbiam. Dum praesens fui secundum vos
« fuero de potestate noslra, quam dedit nobis Do- humilis eram sed modo absens confido, id est con-
;

« minus in non in destructionem

a?dificationem, et fidenter et imperiose ago in vobis, quod quasi non
« vestram, non erubescam. Ut autem non existi- auderem in aliis Ecclesiis. Non solum quasi postu-
« mer tanquam terrere vos per Epistolas, quoniam lans obsecro, sed quasi rem debitam exigens rogo,
« quidem Epistolse, inquiunt, graves sunt et fortes, ne prcrsens audeam, id est : sic vos corrigere stu-
« praesentia autem corporis infirma, et sermo con- deatis, ne, cum praesens fuero, audeam, id est se-

« temptibilis ; hoc cogitet qui ejusmodi est, quia cundum vos audacter praesumam. Audeam dico in,
« quales sumus verbo per Epistolas absentes, tales id est contra, quosdam adhuc incorrectos agere per
« et praesentes in facto. Non enim audemus inse- eam confidentiam, id est tam confidenter et potesta-

« rere aut comparare nos quibusdam, qui se ipsos tive, quia coniidentia existimor a quibusdam absens
i commendant ; sed ipsi nobis nosmetipsos me- per epistolam audere.
« tientes, et comparentes nosmetipsos nobis. Nos Jt^O Contra quosdam dico, qui arbitrantur/a«-
« autem non in immensum gloriabimur, sed se- quam nos ambulemus secundum carnem. Ambularet
« cundum mensuram regulae quam mensus est Paulus secundum carnem, amore temporalium, si vel
« nobis Deus (Ephes. iv, 71), mensuram pertin- qua3 ab eis acciperet, parceret eisdem. Vel
si male
-p
« gendi usque ad vos. Non enim quasi non pertin- sibi conscius timeret pati pro Christo. Bene dixi

« gentes ad vos, superextendimus nos. Usque ad lanquam ; nos enim vere non militamus secundum
« vos enim pervenimus in Evangelio Christi, non carnem. Militiam vocat suam praedicationem. Dice-
« in immensum gloriantes in alienis laboribus, spem ret aliquis : Tu quidem aliquid singularedonum Dei
« autem habentes crescentis fidei veslrce, in vobis habes : quo ita possis egredi carnem quod donum :

« magnificarisecundum regulam nostram ; in abun- quia non habemus, necesse est carnem sequi. Contra
« daniia etiam in illa quae ultra vos sunt, evangeli- hoc Non militamus secundum carnem. Nos uti-
ait :

>• zare, non in aliena regula in his quae praeparata que ambulantes in carne ; similiter enim ut vos
« sunt gloriari. » Qui autem gloriatur, in Domino onus carnis patimur et tameneam superamus. Vere
;

« glorietur (/ Cor. i, 31 ; Jer. ix, 23). » Non enim non militamus secundum carnem : nam arma mili-
« qui seipsum commendat, ille probatus est ; sed tix; id est praedicationis, et omnis vitae nostrae, non
« quem Deus commendat. » sunt carnalia. Arma militiae vocat miracula, per quse
prsedicationem suam confirmabat. Arma dicit etiam

EXPOSITIO. virtutes, et bona opera. Arma militiae

quaecunque
nostrae non sunt carnalia si enim carnem sequere- :

Postquam de gratia eleemosynarum multiplici c mur, profecto arma illa statim nos desererent sed ;

commendatione correctos sufficienter admonuit, arma nostra sunt potentia Deo, id estper Deum, vel
transit ad increpandum mcorrectos, qui adhuc pseu- ad gloriam Dei. Potentia sunt addestructionem mu-
do praeferebant sibi quos pseudo plurimum hic de- nitionum ; ut facile per haec arma destruamus quasli-
;

primit, auctoritatem suam mulliphciter et idonee bet munitissimas haereses, vel philosophicas ratio-
commendans. Non ut per hoc quaerat gloriam suam, nes. Vere arma nostra sunt potentia destruere. Nam
sed hoc solum intendit ut, vilificatis pseudo, Corin- etiam iu actu sumus destruentes : ubi actus est,
thii non ultra adhaereant, sibique lam gloriose com- potentia abesse nequit. Littera tamen ibi jungilur.
mendato exinde gaudeant adhaerere. Littera sic jun- Non militamus secundum carnem ; nos, dico, de-
gitur Vos bene correctos de gratia eleemosynarum
:
struenles consilia, id est exquisitas rationes. De-
adhortor vos autem incorreclos hoc non admoneo,
; struentes etiam omnem altitudinem physicalis scien-
quos gratia3 Dei indiguos scio ; sed obsecro, id est tiae, extollentem se adversus scientiam Dei ; ut illos
per quaecunque sacra adjuro vos ipse ego Paulus. non potuisse virgi-
qui per naturae legem opponunt
Nota quod ait ipse ego. Dicebant enim Corinlhii nem parere, mortuum resurgere; nec solum de-
quod, quandiu Paulus prsesens fuit, illis humiliter struentes, sed etiam redigentes omnem intellectum
satis, et non ad laesionem alicujus quidquam locutus D cujuscunque infidelitatis in captivitatem, quia su-
fuit, timens fortassis ; nunc vero absens imperiose peratis intidelibus deponunt jugum diaboh, et ca-
minabatur eis, ac si potestatem imperialem haberet ptivant se sub jugo Christi. Redigentes utique in capti-
in eos. Propterea ait : Ego ipse Paulus nunc impe- vitatem ducendo eos in obsequium Christi : ut qui
riose agens, quiolim humiliter, obsecro vos pcrman- prius male obsequebantur diabolo, amodo bene
suetudinem et modestiam Chrisli. Mansuetudinem obsequantur Christo. Quod ait onxnem intellectum,
dicit, ubi gratis sine judicio omnia dimisit. Mode- omnem altitudincm, nqn quod singulos infideles con-
stiam dicit, quia cum ageretjudicio, modesle judica- verterit, sed quia de omni genere infidelitatis ali-
bat,condiens cequitatem misericordia. Per mansue- quos ad fidem traxit. Redigentes quidem in obsc-
tudinem utique et modesliam Christi obsecro vos quium Christi quod si aliqui sunt nolentes redigi,
:

egoPaulus, qui humilis quidem, et omnia paliens sumus habentcs in promptuulcisci omncm inobedien-
existimor fuisse inter vos ; quae humilitasquidem, se- tiam, id est aposlolica auctorilate omnem inobe-
cundum quod opinamini, in facie fuit, et non in cor- dienlem damnare. In promptu hoc habet, quia nec
de : simulabam enim extra humililatem intus fo- conscientia mala eum revocat, nec temporali mu-
263 S. BRUNONIS CARTIIUSIANORUM 1NSTITUTORIS OPP. PARS II. 264

nere seducitur. Diceret aliquis : Quandoquidem in A modi est, id est qui me dicit contemptibilem et in-
promptu habes ulcisci, quare ergo non ulcisceris ? firmum. Cogitet, inquam, quiaquales sumus absen-
Ulciscar utique, non tamen modo, sed cum impleta tes, in verbo per epislolas misso, tales erimus etiam
fuerit vestra obedientia, id est, cum separavero de prcesentes, non solum in verbo, sed etiam in facto
medio malorum per patientiam exspectationis eos quia quod per epistolam minamur, idem verbo et
qui de vobis obedituri sunt tidei ex voluntate. opere praesentes exercebimus. Vere quales sumus
Diligeuter intuenda est subtilis modestia Pauli, absentes verbo, lales praesentes erimus in facto.
qui ultionem reproborum differt, videns in hac sua Non enim sumus de impuden-
vestris pseudo, qui se
exspectatione electorum salutem. Si enim inultos non missi a Deo, nec
ter inserunt, id est ingerunt,
pateretur reprobos. atque hac causa reus esset, certe audemus nos inserere, ut (quod nobis commis-
hos tamen benigne patiendo judicat, ne cum lolio sum non esset) usurpemus illicite. Aut non aude-
frumeulum Quia non secundum carnem
eradicet. mus inserti a Deo nos comparare quibusdam, id cst
militemus, probavi per hoc quod destruimus altitu- pseudo, qui non a Deo commendati seipsos com-
dinem mundanas scientiae, et rebelles captivamus me?idant, commendaiitias epistolas hinc inde defe-
in obsequium Christi ;
quae rationes non adeo rentes his non audemus nos comparare, ut men-
:

videntur singulis ; sed modo videte et cognoscite j> suram ofticii nostri inexpletam negligamus. Quidam
idem, scilicet, quod non ambulamus sccundum enim ex electione regulariter inserti, postea perverse
carnem. Yidete, inquam, perea quce sunt secundum agendo, perversis secomparant. Nonausisumus inse-
faciem, id est quae sunt secundum corporalem rere nos sed ipsisumus metientes nosmetipsos inno-
visionem, et sine omni obstaculo videri possunt. bis, ut mensuram a Deo vobis traditam non excedamus :

Vel ita Illos qui secundum faciem sunt, id est qui

: quod alienum est usurpando, ut illi qui se inserunt.
in facie se bonos simulant intrinsecus autem lupi : Sumus etiam nosmetipsos comparantes nobis : nihil
sunt, illos modo videte. Si quis pseudo, confidit injuncti officii linquentes inexpletum. Comparantes
non Deo seb sibi praesumptor enim est non electus;
: nos nobis, non subsistentes intra propositam me-
si quis, inquam, confidit sibi se esse Christi,id est tam. Et licet metiamur et comparemus nos nobis, ta-
quod ipse sit apostolus Chrisli, non hoc solum, sed men nos non gloriabimur in immcnsum. Vel potest
hoc iterum similiter cogitet ; nec inaniter, sed apud hucusque constructio non supplendo sumus
duci,
te, subliliter discutiens : quia sicut et ipse Christi est ita. Nos metientes et comparantes nos nobis non
discipulus, ita et nos sumus. Vere JLOO sicut gloriabimur. Nos autem qui utique digne possemus,
ipse est Christi, ita et nos. Nam nos sumus ita am- non gloriabimur in immensum, sed gloriabimur
plius eo. Quod amplius fuero glo-
sicait : Si aliquid secundum mensuram regulce, qua me et subditos
riatus de potestate nostra, qua incorrectos ab Ec- idonee regulavi Tunc fortasse diceret aliquis Hanc
. :

clesia separare possum, et de caeteris apostolicas mensuram tibi usurpasti. Contra quod Paulus :

potestatis : quam potestatem dedit mihi Dominus, Quam mensuram mensus est nobis Dcus. Iterumille
sed vobis pseudo non dedit : utique mihi dedit in sed non usque ad nos. Mensuram utique dico pertin-
(fdificationem vestram, id est ut vos in fide et virtu- gendi usqne ad vos. Et vere pertingimususquead vos.
libus aedificarem, et non dedit in destructionem ve- No?i enim superextendimus nosquasi qui non sumus
stram, sicut male opinantur quidam, scilicet me pertingentes advos secundum mensuram nobis aDeo
destructorem Ecclesiae : si, inquam, amplius glo- mensuratam. Vere non superextendimus nos. Nam
riatus fuero, non erubescam inde ;
quia gloria mea usque advosexmensuva.I)eipervenimus inEvange-
vere major est. UoChristi, praedicando. Opponeret ilerum : Ingressus
Opponeret aliquis : Cum debeas aedificare, et non es in alienum laborem. Contra hoc ait: Pervenimus ad
destruere, noli impatienter nos cogere. ne forte po- vos, non gloriantes in alicnis laboribus, id est
tius destruas quam aedifices. Contra hoc Paulus : super alienum fundamenlum non aedificavi, non
Licet mihi opponatis quod, cum debeam aedificare, gloriantes dico ; et non in immensum duplicanda
destruam; tamen scitote quia quales sumus per epi- est illa negatio ; vere pervcnimus usque ad vos.
stolas absentes, tales erimus prcesentesin facto;et D Nam etiam ultra vos, quod sic ait : JLOJL Non
hoc ideo ut non existimer tanquam terrere vos ab- in immensum gloriantes, sed habentes spem cres-
sens per epistolas. Tanquam tcrrere bene dicit quia : centis fidei vestrce, id est, per crescentem fidem
si minaretur absens quod implere formidaret praesens, vestram magnificari in vobis : viso enim fructu fidei

hoc utique non esset terrere, sed tanquam terrere. vestrae dicetur : Magnus est doctor et institutor fidei
Existimer ideo dico, quoniamquideminsiinquiunt. hujus. Magnificari dico in vobis secundum regulam
Epistolce Pauli graves sunt, id est ponderosae et multae nostram, id est, secundum hoc quod ex omni
severitatis ; et fortes, id est fortitudinem et quoddam aequitate regulavimus vitam veslram, magnificabi-
imperium minitantes, sed prcesentia corporis ejus mur in vobis. Spem etiam habentes evangelizare
infirma est. Contra hoc quod ait, fortes, el sermo in illa loca quce ultra non sunt; et hoc in abundantia.
praesentia ejus fuit contemplibilis, id est humilis In multis enim locis evangelizabo. Vel evangelizare
satis et rudis: nunc autem gravis : ut, inquam, non in abundantia signorum et sermonis : et nonhaben-
existimer tanquam terrere vos : hoc cogitetqui hujus- tes spem gloriari in aliena regula, id est, in alieno
265 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. IN EPIST. II AD COR. 266

regimine : scilicet, in his locis quce prceparata, id est A « plurimis, in carceribus abundantius, in plagis
evangelizata su?it ab aliis apostolis. Ego nolo gloria- « supra modum, in mortibus frequenter. A Judaeis
ri in aliena regula. Similiter autem quicunque glo- « quinquies quadragenas una minus accepi. Ter
riatur, videat ut glorietur in Domino, mensurante « virgis caesus sum. Semel lapidatus sum. Ter nau-
sibi : nec temere sibi usurpet, quodDeus alii men- « fragium feci. Nocte et die in profundo maris fui,
suravit. Omnem utique gloriantem oportet gloriari in « in itineribus saepe, periculis fluminum, periculis
mensura Domini. Non enim ille qui seipsum com- « latronum, periculis ex genere, periculis ex gen-
mendat, id est, qui se sine Deo alterius ingerit re- « tibus, periculis in civitate, periculis in solitudine,
gimini, ut pseudo, ille utique non est approbatus u periculis in mari, periculis 193 in falsis fratri-
a Deo, sed ille quem commendat, et cui propriam « bus : in labore et aerumna, in vigiliis multis, in
mensuram distribuit. « fame et siti, in jejuniis multis, in frigore et nu-

CAPUT XI. « ditate : praeter illa quae extrinsecus sunt, instan-

« Utinam sustineretis modicum quid insipientiae « tia mea quotidiana, sollicitudo omnium ecclesia-

« meae, sed et supportate me. iEmulor enim vos « rum. Quis infirmatur, et ego non intirmor? Quis
Dei aemulatione. Despondi enim vos uni viro vir- « scandalizatur, et ego non uror ? Si gloriari opor-
« ginem castam exhibere Christo. Timeo autem ne, g « tet, quae intirmitatis meae sunt, gloriabor. Deus et

« sicut serpens Evamseduxit astutia sua. (Gen. iii. 4), Pater Domini nostri Jesu Christi scit, et qui est

« ita corrumpantur sensus vestri, et excidant a i benedictus in saecula, quod non mentior. Damasci
« simplicitate quae est in Christo Jesu. Nam si is « praepositus gentis Aretae regis custodiebat civi-
a qui venit, alium Christum praedicat, quem non « tatem Damascenorum, ut me comprehenderet
« praedicavimus, aut alium spiritum accipitis, quem « (Act. ix, 24), et per fenestram in sporta dimis-
« non accepistis, aut quod non
aliud Evangelium, « sus sum per murum, et sic effugi manus ejus. »

« recepistis, recte pateremini. Existimo enim nihil

EXPOSITIO.
« me minus fecisse a magnis apostolis. Nam etsi
« imperitus sermone, sed non scientia, in omnibus Dico qui gloriatur, glorietur in Domino, et susti-

« autem manifestus sum vobis. Aut nunquid pec- neretis modicum quod insipientice mece, id est pa-
« catum feci, meipsum humilians, ut vos exaltemi- tienter ferretis aliquanlulum meae gloriationis, quae
« ni ? Quoniam gratis Evangelium Dei evangelizavi secundum reprobos insipientia dicitur, quod utique
« vobis. Alias Ecclesias exspoliavi, accipiens sti- verum concederem, si per hoc gloriam meam quae-
« pendium ad ministerium vestrum, et cum essem rerem, sed per commendationem mei hoc solum
« apud vos et egerem, nulli onerosus fui. Nam quod intendo, ut vos ab errore pseudodoctorum retra-
t mihi deerat, suppleverunt fratres qui venerunt a ham. Quare dicitur quidem insipientia, sed. non est
> Macedonia, et in omnibus sine onere me vobis insipientia. Dico quasi postulans, utinam sustinere-
« servavi, et servabo. Est veritas Christi in me, tis non hoc modo sed etiam praecipio, supportate
: ;

« quoniam haec gloria non infringetur in me, in me, non contradicentes imperio meo, ut filii patrem,
« regionibus Achaiae. Quare ? Quia non diligo vos ? discipuli doctorem. Me utique supportare debetis,
« Deus scit. Quod autem facio et faciam, ut ampu- ego enim cemulor vos, id est ferventi motu animi
« tem occasionem eorum qui volunt occasionem, diligo : et hoc cemulatione, id est dilectione, non
« ut in quo gloriantur, inveniantur sicut et nos. Nam mei, ut vos mihi ascribere velim, sed aemulatione
« ejusmodi pseudoapostoli sunt operarii subdoli, Dei ;
quia Dei solius vos esse volo. Tractum est a
« transfigurantes se in apostolos Christi. Et non similitudine ejus qui sponsam alterius diligit non
« txirum. Ipse enim Satanas transfigurat se in an- sibi ipsi, sed ad utilitatem et honorem sponsi :sicut

« gelum lucis. Non est ergo magnum si ministri Joannes, quando sponsus Ecclesiae, id est Christus
« ejus transfigurenlur velut ministri justitiae ;
quo- esset putatus dilexit Ecclesiam, id est sponsam non
« rum finis erit secundum opera ipsorum. Iterum sibi, sed sponso Christo dicens : « Qui sponsam habet,
« dico : ne quis putet ne insipientem esse. Alio- sponsus est ; amicus autem sponsi stat et audit eum
« quin velut insipientem accipite me, ut et ego mo- D (Joan. iii, 29). » .Emulatio dicitur motus animi sive
« dicum quid glorier. Quod loquor, non loquor se- ad iram, ad amorem. Vere aemulatione Dei
sive
« cundum Deum, sed quasi in insipientia, in hac aemulor vos ego enim despondi vos. Haec despon-
:

« substantia gloriae. Quoniam multi gloriantur se- satio Ecclesiae incipiens a baptismo durat usque ad
< cundum carnem, et ego gloriabor. Libenter enim diem resurrectionis omnium in quo Ecclesia nu- :

« suffertis insipientes, cum sitis ipsi sapientes. Sus- ptui tradetur sponso suo Christo, recipienti tunc
« tinetis enim si quis vos in servitutem redigit, si eam in amplexibus : quam a principio fidei subar-
« quis devorat, si quis accipit, si quis extollitur, si rhavit annulo Spiritus sancti. Despondi utique vos
« quis in faciem vos caedit. Secundum ignobilitatem uni ; et si uni, ergo non mihi. Et uni viro, id est qui
« dico, quasi nos infirmi fuerimus in hac parte. In vir legitimus ; non sicut ille de quo dictum est : Hic
« quo quis audet (in insipientia dico), audeo et ego. « quem nunc habes, non est tuus vir (Joan. iv, 18).
« Hebraei sunt, et ego. Israelitae sunt, et ego. Semen Despondi vos uni viro exhibere, id est ut exhibeam
« Abrahae sunt, et ego. Ministri Christi sunt, et ego. vos illi uni viro Christo virginem, id est incorruptos
« Ut minus sapiens dico, plus ego. In laboribus actu peccati. Virginem dico castam id est carentem
Patrol. CLIII. 9
267 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 268

aestu, quod nec voluntate consentiat iniquitati. Ego A onere, et similiter servabo de caete-ro. Et in hoc quod
quidera volo vos exhibere Christo ; sed timeo ne, sic- me revera sic servabo, vcritas Chrisli et in me.
ut serpens astutia sua seduxit Evam (Gen. iii. 4), Quasi diceret : Per veritatem Christi sic me serva-
ita sensus vestri seducti corrumpantur ab islis pseu- turum assero. Veritas, inquam, Christi est in me,
do, et corrupti excidant a simplicitate fidei, quae de hoc quoniam, id est quod iuec gloria, scilicet,
simplicitas est in Christo Jesu. Fides enim Christi in quod sic me servabo, non infringetur in me haec
simplicitate consistit, non in versuta duplicitate in- gloria non tantum in Corintho, sednecm regioni-
:

lidelitatis, bas Achaix. Iterum sic agis, quia nobis inimicaris.

Valde Corinthios deprimit, dum eos comparat Contra hoc Paulus : Non utique infringetur ; sed
Evae, doctores vero eorum venenato serpenti. Timeo quare ? Dicctis me ideo facere, quia nondiligo vos?
ne corrumpantur. Ne autem corrumpamini ab eis, Dcus scit quia vos diligo: sed quod/acioet faciam,
non debetis eos pali. Nam si is, id est pseudo, qui nihil scilicet accipiendo, hoc ideo facio, ut ampu-
venit a se, non a Deo. Vel qui venit, id est qui ven- tem occasionem eorum pseudo, qui ame volunt ha-
ditur, vobis (hic enim prsedicationem suam optime bere occasionem accipiendi ;
quia, si ego acciperem,
venditati inquam, prxdicat alium Christum,
; si is, tunc et illi. Amputom dico ut illi inveniantur sicut
quemnos non pr&dicavimus vobis aut si ab co«c- ; g et nos, nihil accipientes quo tamen facere ali- : in

cipitisaliumSpiritum, quem non accepistis anobis quid sicut nos valde gloriantur,
licet nos pcrsequan-

aut si ab eo accipilis aliud Evangelium, qaod Evan- tur. Vel ita Ut amputem occasionem pseudo, qui
:

gelium non recepistis a nobis, si hsec, inquam, es- volunt occasionem accipiendi in quo gloriantur, id

sent, tunc recte pateremini eum ; sed quia alium est in accipiendo : uon enim quaerunt aliam gloriam,
Cliristum non praedicant, Spiritum sanctum non nisi ut aliqui, qui eliciant in eo inveniantur sicut

tribuunt quem Evan-

a nobis accepistis, et aliud nos nihil accipientes. Inluenda est subtilitas Pauli.
gelium non praedicant ideo a vobis patiendi non
;
Si enim Paulus acciperet, continuo et illi ;
post-

sunt. Eos utique pati non debetis, sed me quia (ut ;

quam autem de bonis eorum viverent, auctoritatem

de illis sileara) existimo me nihil minus fecisse per viderentur habere praedicandi eis : quod si ex aucto-
quod minus separatus sim a magnis apostolis, id est ritate praedicarent, procul dubio tidem eorum cor-
a Petro ;
et ab illis qui videbantur esse columnce : de rumperent et in hunc modo similitudo Pauli nu-
:

quorum magislerio hi pseudo (falso tamen) se mihi trimentum esse corruptionis Corintlnorum. Diceret
prseferunt, quia nec illorum discipuli sunt. Hic aliquis : Tu dicis ut inveniantur sicut et nos, pos-

callide respondet eis qui objiciebant ei quod sunlne pseudo inveniri similes nobis? Utique ait
,

quia non esset apostolus ,

non acciperet sum Paulus : Nam
hujusmodi pseudoapostoli sunt sub-
ptus de praedicatione, ut Petrus et alii. N ihil
C doli operarii, in eo quia, transfigurantes sein apo-

193 utique minus illis feci nam e/sj$visus sim :

stolos Christi, accipiendo siilli accipiant. abstinendo

vobis imperitus sermone,quia simpliciter loculus sum si illi abstineant, et in caeteris. El non est mirum si

vobis,tamen scitote quod non sum imperitusscicn tia. in apostolos Christi sese transfigurant, quia ipse Sa-
Sed quid hoc dico ? vobis autem in omnibus tam tanas, caput eorum, plerumque transfiguratur in
scientiaquam sermone sum manifestatus in nullo angelum ; et quia Satanas
lucis transit in angelum

esse imperitus. Vere nihil minus magnis apostolis lucis, ergo non est magnum admirandum si ministri
feci, quia etiam plus illis. Et hoc latenter dicit, Satano?., id est pseudo, transfigurantur facti velut

quasi sub quadam minoritate sui redigens, hoc ministri justitiae ; finis quorum et ministrorum Sa-
mododicens: Aut nunquid peccatum feci,humilians tanae et ministrorum justitise erit secundum opera
meipsum, subripiendo mihi id quod jus praedicationis ipsorum.
exigit, ut vos per meam humiliationem exaltemini? Gloriatus est superius de apostolatu suo, tradito
Nisi enim mehumiliarem, nihil accipiendo, ma-
ita sibi a Deo ;
gloriatus est etiam de hoc quod plus
luisselis verbum Dei respuere, quam mihi mini- omnibus laboravit, gratis evangelizando Evange-
strare. An, inquam, peccavi, quoniam gratis, id est lium Dei, et de caeteris, in quibus utique juste po-
nihil accipiendo a vobis, evangelizavi vobis Evange-T) terat gloriari nunc vero transit ut referat quaedam
;

lium Dei ? secundum carnem de gloria generis, quod tamen

Quoererent illi : Unde ergo vixisti ? Ait : Ego qui- (sicut aperte innuitj nullam intelligit gloriam sed ;

dera exspoliavi alias ecclesias, accipiensab illis sti- tamen necesse erat ut de carnalitate generis gloria-
pendium ad ministerium vestri , id est ad admini- retur. Cum enim pseudo de hujusmodi se extollerent

strandum vobis Evangelium. Iterum illi Forsitan : nisi Paulus idem haberet, gloriarentur sibi esse pri-

nullo indigebas.Et ille Cum essem apud vos, et pro : vilegium quod Paulo deesset, et JL 9^l sic insipien-
certo omnibus egerem, nulli tamen vestrura fui one- tium Corinthiorum fidem facilius subverterent
rosus. Ubi ait onerosus, plurimum eos de avaritia quam gloriam Pauli ; dum in se esse ostendit,

arguit. Iterum illi : Undeergo supplebas egestatem? nihilque sibi conferre, vituperat eos qui de hac re
Bene ait Paulus Nam quod mihi deerat, fratres qui
: gloriantur in qua fructus non est. Liltera sic jungi-
venerunt a Macedonia suppleverunt, etitainomni- tur : Utinam sustineretis insipientiam
Dixi superius :

bus tam vestimento quam viclu servavi me vobis sine meam nunc iterum de eodem dico,ne quis me putet
;
269 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD COR. 270

insipientem esse, de prsemissa gloriatione. Alioquin, A alium deprimere. Vere in quo audet quis, audeo et

id est si propter praemissam gloriara insipientise me ego. Nam et illi sunt Hebrcei, id est Hebraica lingua
arguitis, nunc accipite me velut insipientem, dum diserti, ct cgo similiter. Hebrsei dicuntur ab heber,
de carnalitate glorior, quse longe prsemissa gloria prudentia, cujus hsec lingua reservata est. Si illi

est inferior. Dicit velut insipientem : non enim ju- iterum gloriantur quod sunt Israelitce, et ego simi-
dicandus est vere insipiens, quia gloriando de car- liter Israelita sum. Hebraei et lsraelitse possent esse,
nahtate non quserit in hoc gloriam suam, sed solam nec tamen de Abraham, ut proseliti, qui agentilitate

Corinthiorum sedificationem, quod palam est in eo in circumcisionem transibant. Ideo addidit : Si illi

dumidemreprobat carnis gloriam. Accipite me velut sunt scmen Abrahce secundum carnem, similiter et
insipientem, ut sicut pseudo sic et egoglorier, idest ego.
referam de gloria carnis : quod, scilicet, hoc modo Postquam in gloria generis se contulit illis, tran-
gloriari, modicum quid est, nec vere glorise immo- sit ad gloriam ministerii; non enim JLOS suffi-

randum. Bene dico insipientem ; quia quocl loquor ceret illis pseudo in veteribus gloriari, nisi etiam
de gloria carnis, non loquor secundum Deum, apud gloriarentur in discipulatu Christi. Unde sic ait : Si

quem humilitas commendatur : carnis gloria depri- gioriantur quod sunt ministri Christi, prsedicantes
mitur, sed quasi in insipientia hoc loquor. Quasi-o Christum, et ego similiter administroChristum. Dico
dicit, quia non vere insipiens, dum non veram esse et ego ; plus etiam ego sum minister Christi quam
credit carnis gloriam. Loquor quidem in insipientia illi. Et hoc dico ut minus sapiens, dum rae prsefero,
immorando in hac, id est carnali gloria, ubi est illos humilio. Quod ait plus ego, exsequitur ita per
substantia, id est in qua subsistere et pedem figere partes : Ostensus sumplus esse minister Christi, in
debemus. Et hoc ironice quia in gloria carnis nullo
: laboribus pluribus, quos , et manibus Jaborando, et

modo subsistendum esse intelligit. Diceret aliquis : immensis periculis sustinendo, ssepius illis pertuli.
Cum gloria carnis non sit secundum Deum, quare Abundantius etiam ostensus minister Christi in car-
in hac imraoraris ? Ideo utique quoniam multi, id est ceribus, quam illi, qui, ut viderentur apostoli Chri-

pseudo, cjloriantur secundum carnem, ideo et ecjo sti, quandoque se patiebantur incarcerari. Ostensus
gloriabor, id est pauca referam de eadem gloria. etiam minister Christi in plagis supra modum hu-
Gloriabor, tum quia multi sic gloriantur, prsetera manse virtutis toleratis. Et frequenter ostensus mi-
quia vos suffertis, id est grave onus eorum portatis. nister Christi in mortibus, id estin peenis qusemor-
Suffertis, dico, insipientes, id est illos pseudo, in tem cuicunque inferre sufficerent, et mihi secundum
insipientia gloriantes. Suffertis, dico, libenter, id est hominem, nisi quia Spiritus sanctus reservabat me.
a nullo coacti, quia sic libet vobis, cum sitis ipsi Plagas enumerat dicens In plagis benedico a Ju-
: ;

sapientes, ironice, id est cum vobis arrogetis sa- ^ dceis enim accepi quadragenas, id est quadraginta

pientiam, raale consonat hoc quod suffertis eorum percussiones minus una (Deut. xxv, 3). Nec hoc
insipientiam. In quibus illos sufferant exsequitur, semel, sed quinquies, id est quinque vicibus.
dicens : Utique sufferlis, sustinetis enim si quis Traditio Judseorum sic habebat, ut aliquis contra
illorum pseudo redigit vos in servitutem, id est co- Synagogam agens quadraginta ictibus puniretur, si

git deservire sibi ut servos : Si quis etiam eorum immisericorditer contra eum agerent ; sed si mise-
devorat bona vestra. Illi enim pseudo voraciter res ricordes essent, de quadraginta quot vellent, ictus
eorum consumebant. Sustinetis etiam si quis eorum Modo quia Paulum a verbo prse-
dimittere possent.
accipit, id est capit vos ad se dolo, id est si quis compescere nequibant, secundum ritum
dicationis
vos decipit. Si quis etiam eorum extollitur, dicendo suum ducebant in Synagogam et ne penitus immi- :

se de genere Abrahse , vos autem canes ; hsec duo, sericordes arguerentur, unum ictum crudeli astutia
decipere et extolli, opportuna erant ad devorandum relaxabant adhuc de plagis. Ter etiam apud gentiles
bona eorum et ad redigendum eos in servitu- in Macedonia ccesussumvirgis (Act. xvi, 22). Semel
tem. ab Ephesiis lapidatus sum (Act. xiv, 18), quando
Sustinetis si quis extollitur, et si quis se extol- puellam a Pythonico spiritu liberavi (ibid., 9). Ter
lendo ccedit vos, id est improperat vobis quod incir- D etiam feci naufragium, id est ter in mari naufraga-
cumcisi estis, et hujusmodi. Csedit, dico, non in tus sum. Nocte etiam et die in profundo maris fui.
absconso, sed in faciem, id est in oculis vestris prse- De hoc non legitur, sive, quemadmodum Jonas, iu
sumit improperare vobis. Csedit vos, dico, secundum raare demersus sit ibique a Deo reservatus, sive in
ifjnobilitatem generis, quam improperat vobis. Illos profundo, id est in medio alti maris diei et noctis

utique sustinetis; nos autem minime quasi fuerimus continuum passus sit naufragium. Haec naufragia
infirmi in hac parte, id est impotentes gloriari se- patiebatur, dum ad prsedicandum transiret navigio.

cundum carnem. Sed non sumus in hoc infirmi Ostensus etiam plus minister Christi in itineribus
quia in quocunque aliquis eorum audet gloriari, au- scepe. Periculis , id estper pericula fluminum, quo-

deo similiter ego. Ubi ait audet et audeo, notat po- rum impelus passus sum, et per pericula latronum
tius prsesumptionem esse quam veram gloriam. Et verberantium et spoliantium me. Etper pericula ex
quod dico, ego audco, hoc dico in insipientia, sa- genercmeo, id est quae aJudseis patiebar. Et per^e-
pientia enim admonet, neque se prseferre, neque ricula ex gentibus, id est quae patiebar a gentilibus.
 27! S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS. II. 272

Et per ptricula in civitate saepe mihi Tllata ; et pcr A. tionis est mihi iste, ut portet nomen meum coram
pericula latronum vel bestiarum in solitudine tole- regibus et filiis Israel (Act. ix, 15). » Ego enim os-
rata, dum causa pra?dicationis nemora pertransirem ;
tendam illi quanta oporteal eum pro nomine meo pati.

per pericula etiam practermissa in mari saepe tole-

rata, per pericula eliam quae in falsis fratribus saepe CAPUT XII.
pertuli; per haec omnia praemissa ostensus sum plus
esse minister Christi quam illi. Ostensus sum etiam « Si gloriari oportet (non expedit quidem), ve-
minister Christi in laborc et (erumna, id est in « niam autem ad visiones et revelationes Domini.
aerumnoso labore, quando febres vel aliquos morbos « Scio hominem in Christo ante annos quatuorde-
patiebar, et me tamen laborare oportebat. In la- « cim, sive in corpore, sive extra corpus, nescio,
boie, dico, etiam habito in multis vigiliis; quia, « Deus raptum hujusmodi usque ad tertium
scit,

cum lota die praedicasset, nocte laborabat unde vi- « coelum. Et scio hujusmodi hominem, sive in cor-
veret. Vel orationi plerumque invigilabat. Ostensus « pore, sive extra corpus, nescio, Deus scit, quo-
sum etiam minister Christi, in fame et siti, et in « niam raptus est in paradisum, et audivit arcana
jcjuniis multis, modo sponte, modo penuria tolera- « verba quae non licet homini loqui. Pro hujusmodi
lis. Ostensus sum eliam minisler Christi infrigore t> i gloriabor : pro me autem nihil, nisi in infirmila-

ct nuditate ; quia, si frigus me cogebat, nuditas erat « tibus meis. Nam et si voluero gloriari, non ero
quae frigus fovebat. Haec de quibus modo gloriatus « insipiens. Veritatem enim dicam. Parco autem,
sum, in corpore pertuli ; sed prxter illa quoe ex- « ne quis me existimet supra id quod videt in me,
trinsecus, id est in corpore sunt tolerala, est aliquid « aut audit aliquid ex me. Et ne magnitudo revelar-

quod me vexat interius, scilicet, quotidiana sollici- « tionum extollat me, datus est mihi stimulus car-
tudo omnium Ecclesiarum, id est quod omni die i nis meae, angelus Satanae, qui me colaphizet.

sollicitussum de statu totius Ecclesiae. Haec sollici- « Propter quod ter Dominum rogavi ut discederet a
tudo est mea instantia, id est assidue mihi instat, i me, et dixit mihi : Sufficit tibi gratia mea; nam
et pungit, et graviter me stimulat. Plus est instan- « virtus in infirmitate perficitur. Libenter igilur
tia quam sollicitudo. Instantia enim vexatio dicitur i gloriabor in infirmilatibus meis, ut inhabitet in

corporis et animi ; solliciludo solius animi. « me virtus Christi. Propter quod placeo mihi in
Vere pro omnibus sollicitus sum, quia quis fra- « infirmitatibus meis, in contumeliis, in necessi-
trum infirmatur, cadens inpeccatum, vel etiamper « tatibus, in persecutionibus, in angustiis pro Chri-
JL 96 morbum corporis, e t ego statim non infir- « sto. Cum enim infirmor, tunc potens sum. Fa-
—
mor, , id
._ estnonjudico
j infirmitatem ejus
„

condolendo. Et quis fratrum scandalizatur vel in

meam esse
°
«

«
ctus sum insipiens
,

vobis debui commendari.

;
,
vos me coegistis.
Nihil
Ego
„ enim
enim minus
a
feci

cibo, vel in aliquo alio, et ego statim non uror, id « ab his qui sunt supra modum apostoli. Tametsi
est propter scandalizatum fratrem anxietate animi « nihil sum, signa tamen apostolatus mei facla sunt

non comburor? Gloriatus sum in praemissis de his « super vos in omni patientia, in signis et prodi-
quae sunt meae infirmilatis : et adhuc de eisdem glo- « giis, et virtutibus. enim quod minus ha-
Quid est

riabor, si me gloriari oportet, sicut revera necesse « buistis prae caeteris Ecclesiis, nisi quod ego ipse

est ut deprimantur pseudo, et aedificetur Ecclesia. « non gravavi vos ? Donate mihi hanc injuriam.
Et in his de quibus gloriatus sum et gloriabor, Deus « Ecce tertio^hoc paratus sum venire ad vos et non :

scitquod in nullo horum mentior : qui est Deus et « ero gravis vobis. Non enim quaero quae vestra

Pater Domini mei Jesu Christi:et per Jesum Chri- « sunt, sed vos. Nec enim debent filii parentibus

slum familiaris mihi qui Deus est benedictus in

:
« thesaurizare, sed parentes filiis. Ego autem liben-

seecula per Christum Jesum ; et permeam praedica- « tissime impendam, et superimpendar ego ipse

tionem. De hoc, inquam, non mentior, quod Damasci, « pro animabus vestris licet, plus vos diligens, mi-
;

id est apud Damascum proipositus illus gentis, prae- « nus diligar. Sed esto. Ego vos non gravavi, sed
positus dico Aretce regis, id est sub Areta rege, qui « cum essem JLOT
astutus, dolo vos ccepi Nun-

ibi imperavit, hic pnepositus, conductus prece etD « quid, per aliquem eorum quos misi ad vos, cur-
pretio Judaeorum, custodiebat civitatem DQ.masceno- « cumveni vos ? Rogavi Titum, et misi cum illofra-
rum, ut me comprehenderet. Paulus enim baptiza- » trem. Nunquid Titus vos circumvenit ? Nonne
tus ab Anania, aliquandiu remoratus Damasci, affir- « eodem spiritu ambulavimus, nonne eisdem vesti-
mabat Synagoga, quoniam hic est Christus
ibi in « giis? Olim pulatis quod excusemus nos apudvos ?
Quo zelo commoti Judaei con-
(Act. ix, 22-24), etc. « Coram Deo in Christo loquimur. Omnia autem, cha-
venerunt cum judice urbis, ut Paulus comprehen- « rissimi, propter aedificationem vestram. Timeo
deretur ,
qui reus esset. Praepositus volebat me « enim ne forte, cum venero, non quales volo inve-
comprehendere, et ego per fenestram in sporta niam vos, et ego inveniar a vobis, qualem non vultis,
demissus sum a fratribus per murum (domus enim « ne forte contentiones, aemulationes, animositates,
in qua hospitabatur, haerebat muro), et sic effugi « dissensiones, detractiones , susurraliones, inflatio-

manus ejus praepositi (Act. ix, 2oj. Non effugit ut « nes, seditiones, sint inter vos, ne iterum, cum ve-
reformidaret pati pro nomine Christi ; sed ut im- « nero, humiliet me Deus apud vos, et lugeammultos
pleretur quod vox divina dixerat de eo : « Vas elec- « ex his qui ante peccaverunt, et non egerunt pceni-
 273 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD COR. 274
« tentiam super immunditia et fornicatione, et im- A Cherubim etSeraphim, dicens ordinem certium. Et
i pudicitia quam gesserunt. » in quanta perfectione hic tertius ordo intuetur
Deum, tam perfecte Paulus vidit et cognovit arcana

EXPOSITIO. Dei. Vel aliter : Ut dicamusprimum 198 coelum

corporeas coeli creaturas, solem, lunam, etc; se-
Gloriatus sum superius de meis infirmilatibus. Si cundum coelum, incorporeas, ut angelos ; tertium
iterum gloriari oportet (sicut utique propter pseudo ccelum, divinam essentiam, ad cujus cognitionem
opportunum est. Interpositio), si oportet, non expe- raptus est Paulus. Scio etiam hominem hujusmodi,
dit quidem, id est me in nullo facit expeditum haec sive in corpore sive extra corpus, nescio, Deus scit
gloria. Si, inquam, oportet, veniam ad visiones, etc; hoc scio quoniam, id est quod, raptus estin paradi-
aut jungitur ibi Lice quantum ad me non expe-
: sum, tam deliciosam quietem mentis ut
id est in

diat, tamen veniam ad visiones et revelationes Do- Paradisus enim dicitur

nihil sentiret carneae molis.

mini, et in illis gloriabor. Visiones dicit et revela- hortus deliciarum. Et hic homo, ita raptus, audivit
tiones, quiaquod vidit revelalum est ejus cogni- arcana verba quce non licet komini loqui, id est quae,
tioni sed quidam habuerunt visiones, ut Pharao
; juxta quod homo est, nemo intelligere sufficit. Dicit
et Nabuchodonosor, nec tamen visionum revelatio- g beatus Augustinus haec arcana esse quod vidit quo-
nes. Nunc de se loquendo per tertiam personam, modo Trinitas in Unitate, Unitas esset in Trinitate.
visiones enarrat, dicens : Scio hominem (me scili- Et pro ejusmodi homine qui sic raptus audire me-
cet") positumiw Christo, raptum, etc; et hoc factum ruit gloriabor, sed pro me, id est secundum vires
est ante annos quatuordecim, nunc transactos. Quod meas nihil unquam gloriabor, nisi in meis infirmi-
tot annis reticuit, nondum aperiret, nisi contemptus tatibus. Ideo dico gloriabor. Nam etsi voluero glo-
sui ministerii eum vehemenler urgeret. Baptum, riari, sive in revelationibus allis, sive in infirmita-
sive in corpore nescio, sive cxtra corpus raptum, tibus meis,non ero insipiens. Ideo quia veritatem
nescio, Deus scit. Si Paulus in corpore raptus est ad in omnibus dicam ; sed neque hoc adhuc sufficit, ut

hanc visionem, corpus quidem localiter motum non de omni veritate liceat gloriari, addendum est quia
est sed anima, quae in carne premitur, incarcerata
; et veritatem dicam, et ad aedificationem Ecclesiae
mole carnis, ita ut nihil sentiat, nisi prius aliquo per hoc proficiam. Quod idem in sequentibus ponit:
sensu corporeo excitata, anima quidem hujus ita Et licetitapossimgloriari, tamenparco, id estparce
expedita tempore ejus revelationis ut nihil
fuit in de gloria refero, ne forte quis existimet me esse
sentiret carneae molis ipsum autem corpus ita cre-; supra id quod videt inme. Videt enim me hominem
ditur temperatum ut nullo pondere sui agilitatem miseriis pressum ; sed quia ex altera parte videt
animae perturbaret. Si vero extra corpus anima ^ per me fieri miracula, putat de me supra humanita
quidem, libera pondere carnis, quo Deus voluit, tem quam videt in me, ut i1 11 qui voluerunt illi

potuit duci, sed sive alio ducta sit, sive ibidem construere aras (Act. xiv, 12). Vel existimet de me
subsisterit, nihil impedit, quia postquam non sensit supra id quod audit ex me, quemauditsitire, algere,
molem carnis ex voluntate Dei, videre potuit eum caeteris miseriis subjacentem. Parco quidem glo-
quem in futuro videbit sicuti est. Hominem hujus- riari, etbenefacio, quiarae magnitudo revclationum
modi scio raptum usque ad tertium ccelum, id esl extollat me in superbiam, datus est mihi stimulus
usque ad tertii ordinis visionem. Visio coelum dici- camis meaj , scilicel angelus, idestlegatus Satanoe,
tur, quia pluribus celatur, paucis aperitur. Primum principis daemoniorum ;
quem immisit ut me cola-
ccelum, in est prima visio dicitur, qua Deus corpo- phizet, id est ut, si ex magnitudine revelationum
raliter ostendit aliqua secreta ; ut Gedeoni in sicco erigere cervicem volo, colaphum incutiat tentatio ;

vellere et madida area (Jud. vi, 38), et Machabaeis et sicquod Satanas intelligit ad pcenam, disponit
qui viderunt ignitas acies in aere, praefigurantes mihi Deus ad perfectionem.
bellum (// Mach., v, 2). Secundum ccelum, id est Quidam dicunt per stimulum carnis, quascunque
secunda visio est quando, non per rem corpoream, tentationes intelligi ; alii solum tentationem libi-

sed per imaginem aliquid ostenditur, ut beato Petro D dinis. Propter quod, id est quia Satanas colaphizat
imagines omnium reptilium ostensae sunt, quando me, rogavi Dominum ter (finitum pro infinito ) id est
dictum est ei : « Macta et manduca (Act. x, 11) ; » multipliciter, ut hic angelus discederet a me etDo- ;

quarum imaginum res ibi non erant. Tertium minus dixit mihi roganti Quia ita tentaris, Paule, :

coelum, id est tertia visio dicitur illa, a duabus hoc est gratia mea ; et haec gratia sufficit tibi, id est
praedictis diversa, quando neque per rem, neque est tibi sufficiens ad salutem si enim haec gratia, ;

per imaginem rei ostenditur ; sed sicuti proprietas scilicet custodia humilitatis tibi deesset omnis , ,

rei est, simplici veritate aperitur. Et hoc tertio mo- gratia tibi collata irrita foret. Hsec, inquam, gratia
do manifesta sunt Paulo arcana Dei, non per rem, sutficit. Nam omnis virtus per/icitur in infirmitate,
neque per imaginem. bene tolerata. Virtus enim quae habet infirmitatem
Vel aliter Sicut Dionysius Areopagita novem or-
: contrariam, cum qua legitime certet ut postea coro-
dines angelorum in tres rcdigit, angelos, archange- netur, perfecta est. Hucusque verba Domini, nunc
los, virtutes dicens primum esse ordinem princi-; Pauli : Quia virtus perficitur in intirmitate, igitur
patus, polestates, dominationes secundum; thronos, libcnter amodo gloriabor ininfirmitatibus mcis, ut
275 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 276

merito bene toleratae infirmitatis, inhabitet in me A pna persona ; sed dicetis hoc quod, cum essem
virtus Christi, quam oportet in infirmitate perfici. astutus et ex astutia ipse nollem accipere, dolo vos
Propter quod, quia per hoc inhabitabit in me virtus cepi, id est dolose decepi vos, quod per me nolui,
Christi, amodo bene placeo mihi in infirmitatibus per alios a vobis extorquendo.
meis, scilicet, in contumeliis, quas verbo et opere Vel aliter ut tota hoc solum ita Ego
littera dicat :

pro Christo gaudeo pati, et in necessitatibus victus quidem (sicut ostensum

non gravavi vos ; sed
est)

et vestimenti, et in persecutionibus de loco ad locum esto, id est istud concedetis quod negare nequitis,
fugatus, et in angustiis animi, his omnibus pro scilicet quod ego non gravavi vos in propria per-

Christo toleratis. Ideo in infirmitatibus placeo mihi, sona. Sed tamen objicietis istud quod, cum essem
quia, cum in/irmor in corpore, tunc merito, infir- astutus, dolo vos cepi. Sic dictum est : Non utique
mitate carnis, potens swmspiritu. Nunc multis modis decepi vos, quia, si hoc facerem, per aliquem eo-
gloriatus sum ; et itame commendando factus sum rum quos misi, vos deciperem, sed neminem
per
insipiens, sicut ssepe dictum est, me extollens, eorum decepi vos. Quod sic ait : Nunquid per ali-
alium deprimens ; sed vos coegistis me ad hanc in- quem eorum quos misi ad vos, circumveni vos ? Mi-
sipientiam. Vos utique me coegisiis ut me commen- nime. Circumveniret, si discipulis suis injungeret
darem. Nam ego debui commendari a vobis quod, t> ut commendando se, qusecunque possent sibi callide
quia non fecistis, oportuitme facere.Utiquecommen- congregarent. Vere per neminem eorum quos misi,
dari debuissem JLOO a vobis, quia nihil minus circumveni vos. Nam neque per Titum, neque per
fecit per quod separatus sim ab his qui secundum alium. Qui sic ait : Ego quidem rogavi Titum, ut
vos sunt apostoli supra modum meum. Illi secun- iret ad vos, et cum illo misi fratrem. Hic fraler cre-
dum vos supra me sunt ; sed licet nihil sim reputa- ditur fuisse Barnabas, qui frater et coadjutor erat
tione vestra,tamen signa apostolatus mei facta prcedicationis. Paulo enimetBarnabae leguntur apo-
sunl super vos, per quae revera apostolus esse com- stoli dedissc dextras societatis (Gal. n, 9). Ti-
probor. tum utique misi nunquid Titus circumvenit
: sed,
Facta dico in omni patientia apud vos habita, et vos ? Minime. Nonne ego et Tilus ambulavimus in
in signis, curando claudos, illuminando caecos ; et verbo Domini eodem spiritu,id est eadem voluntate,
in prodigiis, suscitando mortuos ; et in virtutibus ut vel eodem Spiritu sancto repleti ? Et nonne ambula-
in curationibus tebrium et hujusmodi. Vel, in vir- vimus iisdem vestigiis, id est iisdem operibus quod ;

tutibus, humilitale, sobrietate et cacteris. Vere nihil id et non aliud quam ego Titus operatus est ? Sicut
minus illis feci, quia quid est hoc quod habuistis enim vestigia indicia sunt ambulationis, sic opera
minus cxteris Ecclesiis, per quod illae sintprae vobis, voluntatis. Quod dico me nihil accepisse a vobis et
nisi hoc quod ego ipsc qui debuissem, non gravavi ^ caetera praemissa olim, ex quo incocpi me
id est
vos, aliquid a vobis accipiendo ? Ironice : Donate commendare, putatis quod per hanc commendalio-
mihi hanc injuriam, quia injurius fui dum vobis nem quasi rei in aliquo excuscm nos inde apud vos,
indulsi, in quo nemo alius suis indulsit Eccclesiis. id est quod haec non loquamur secundum veritatem,
Et sicut in praeterito non gravavi vos ita de caete- ; vel ad instructionem vestn sed ut sic tegamus ;

ro non ero gravis vobis, ego qui paratus sum ve- culpam nostram. SOO
Scitote autcm quod quid-
nire ad vos. Ecce hoc tertio apparatu ideo non ero ; quid loquimur, coram De»,id est quasi in praesentia
gravis vobis, quia non quosro quae vestrae sunl, sed Dei loquimur ; si enim ipse Deus adesset, nihil eo-
vos ipsos. Et juste vestra non requiro, quia filii car- rum quae dico timore falsilalis mutare oporteret.
nales non debent thesaurizare paren libus carnalibus, Loquimur coram Deo nos positi in Chisto ; loqui-
sedparentes filiis. Licet filii spirituales hoc debeant mur hacc non solum quia vera sunt sed ctiam ;

parentibus spiritualibus, sed ego non solum quae propter vestram a?dificationem,i\\. vos per haecaedi-
spiritualis pater debet filiis ; sed etiam omnem dul- ficati a pseudo non seducamini. charissimi, ideo
cedinem carnalis patris exhibeo vobis. Non quaero haec omnia loquimur. Hic bene supplevit dicendo
quae vestra sunt, sed ego libentissime impendam vo- propter vestram aedificationem, quod supra dee-
bis et spiritualia : et si qua habuero carnalia quae D rat, ubi ait Licet gloriari, veritatem enim dicam.
:

velitis ; etsuper hoc etiam quod impendam, ipse ego Ideo autem ecdificalioni vestrae tam studiose in-
impendar pro animabus vestris, id est paratus sum cumbo, quia timeo ne forte (quod facile contingere
mori pro vobis salvandis, licet ego plus diligens potestj inveniamvos non quales volo, id est incorre-
vos, quia spirituali et carnali legc minus diligar a ctos, cum venero; et tunc ego inveniar a vobisqua-
vobis.Licai plus diligens vos, minus diligar a vobis, lem me invenire non vultis, id est ex districtione
tamen esto, id est concedatur istud ; non enim justitiae culpas vestras punientem. Haec duo scili-

curo propter hoc insequi vos modo. cet,ne inveniam vos non qualcs volo, primum ex-
Objicielis iterum mihi, quod callide ne quid in sequitur deinde illud, ne inveniar a vobis qualem
;

propria persona a vobis acciperem me continui, ut non vullis, Videte ne inveniam vos qualcs
diccns :

per legatos^ meos callidius et amplius acciperem. non ne forte (ad quas leviter declina-
volo, scilicet
Quod sic ait : Ego quidem non gravavi vos (sicut tis) sint iuter vcs conlenliones, quod de benignilate

probatum estj accipiendo quidquam a vobis in pro- baptizantium litigabant vicissim. Neeliam sint azmu-
277 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. IN EPIST. II AD COR. 278

lationes, id est invidise (quod alter alteri invidet), A k ni, idipsum sapite. Pacem habete, et Deus pacis
de merito baptizatoris ; neve sint inter vos animosi- « et dilectionis erit vobiscum. Salutate invicem in
tates ,
quod alter alterum cogebat agere causam « osculo sancto. Salutant vos omnes sancti Gratia
coram infidelibus judicibus ; neve ideo sint dissen- « Domini nostri Jesu Christi, et charitas Dei, et
siones ;
propterea enim discordia erat inter eos et « communicatio sancti Spiritus sit cum omnibus
odium ; neve sintquod bona proximi
detractiones ,
« vobis Amen.
quae sunt detrahendo, mala quae non sunt impona-
tis neve sint susurrationes, id est occultae proximo-
;
EXPOSITIO.
rum depravationes neve sint inflationes, id est ne
;

hic qui oculus est in Ecclesia , spernat eum qui pes Ostenditquidintelligeret, dicens non quales volo. :

est, ne forle pro hac inflatione sint inter vos sedi- Nunc ostendit quod dicebat Inveniar a vobis qua- :

tiones, ut alter alterum verberibus praesumat aftli- lem non vultis. Littera tamen ibi jungitur. Ne cum
gere. Cavete haec non sint inter vos ; ne iterum venero, etc. Dicerent illi Tu ne venturus es ? Ecce, :

cum venero, iievnm humiliet,id est affligat me Deus ait Paulus, tertio, hoc apparatu non dico veniam ;

a/jud vos, si incorrectos invenero. Quando prima sed jam venio ad vos. Nec cum venero, patiar vos;
vice venit : omnesque infideles reperit ; humilia- t> sed stabit, id est stare oportebit, omne verbum, seu
tus quidem est apud eos , et afflictus diversis vexa- eorum qui accusant, seu qui defendunt. Stare ver-
tionibus ; sed nunc deterius humiliabitur, si quos bum dicitur, cum verum esse probatur. Stabit dico,
fideles fecit, apostatantes adhuc repererit. Humi- in ore quorum vel trium, nec quarumlibet persona-
liet me Deus, et lugeam multos ; si enim tres sunt, rum, sed testium, id est eorum qui idonei sunt ad
multi videntur. Multos dico, ex his qui ante prius testificandum. Dicerent illi : Minitaris te venturum,
missam Epistolam ,
pcccaverunt ; et admoniti sed cum facies? Contra hoc Pau'us
veneris, quid :

per Epistolam , non egerunt pocnitentiam de Yeniam utique non parcam, quia prcedixi vobis,
et
praedictis malis. Etiam super, id est de immunditia, cum essem prcesens, me non parciturum ulterius,
cum omne carnis peccatum immunditia dici possit et idem nunc absens prcedico per Epistolam, ut

illud libidinis, quod est contra naturam, antonoma- prcesens, id est tanta virtute quanta praesens vobis-
stice vocat immunditiam. Nec de fornicatione, nec cum agebam. Praedico, inquam, his qui ante prius
impudicitia, quam gcsserunt, id est quam in gestu, missam Epistolam peccaverunt, nec adhuc correcti
et assiduo usu habuerunt, poenitentiam egerunt. For- sunt, et caeteris omnibus quicunque in peccatum la-
nicationem vocat non lege conjugali tangere mulie- buntur, hoc utique pra;dico quoniam , id est quod
rem. Impudicitiam vocat impudicum habitum. Cum si venero iterum (sicut dispono)«ow parcam iterum,
uxore enim qui se intemperanter habet, impudicus ^ sicut prius peperci, cum ex ignorantia peccavisse-
est. tis. illi Quidquid modo minetur,
Dicerent iterum :

CAPUT XIII. tamen, cum venerit leviter poterit placari. Ad hoc

,

« Ecce tertio hoc venio ad vos, et « in ore duo- Paulus Quod non parcam, satis non creditis sed
: ;

« rum vel trium testium stabit omne verbum (Deut. an quaeritis vos experimentum ejus Christi, id est
i xix, 15). » Praedixi enim et praedico, ut praesens ut ideo maneatis incorrecti, ut polentiam ultionis
« vobis, et nunc absens, his qui ante peccaverunt et Christi experiamini, qui Christus loquitur in me?
« caeteris omnibus, quoniam si venero iterum, non Non enim haec quae loquor a me sunt, sed a Christo.
« parcam. An experimentum quaeritis ejus, qui in Salubrius est, ut vos corrigatis quam, dedignantes
« me loquitur Chrislus ? Qui in vobis non infirma- corrigi, validam manum Domini experiamini. Qui
« tur, sed potens est in vobis. Nam etsi crucifixus Christusnon infirmatur inter vos, id est non intir-

« est ex infirmitate, sed vivit ex virtute Dei. mus apparuit vobis, non operando miracula ; sed
« Nam et nos infirmi sumus in illo, sed vivemus potcns est in vobis , id estpotentia ejus manifestata
« cum eo ex virtute Dei in vobis. Vosmetipsos ten- est vobis per miracula quae Christus operatus est
« tate si estis in fide ; ipsi vos probate. An non co- per nos in medio vestri. Vere Christus potens est.
• gnoscitis vosmetipsos quia Christus Jesus in vo- D Nam ct si objicitis mihi eum in cruce damnatum,
« Spero autem quod
bis est ? Nisi forte reprobi estis. impotentem apparuisse, faicor quidem crucifixus est
« cognoscitis quia nosnon sumus reprobi. Oramus sed ex secundum infirmitatem
infirmitate, id est
« autem Deum ut nihil mali faciatis non ut nos ; mortalitatis et quam in carne nostra
passibilitatis
« probali parcamus, sed ut vos quod bonum est, fa- assumpsit sed licet ita crucifixus sit, tamen vivit,
;

<• ciatis. Nos autem ut reprobi simus. Nos enim id est potenlialiter agit ex virtute Dci, id est secun-
« possumus aliquid adversus veritatem, sed pro ve- dum deitatem, cujus virtus ab eo non recessit, et
« ritate. Gaudemus enim quoniam nos infirmi su- in quo omnis divinitas corporaliter habitavit.
« mus, vos autem potentes eslis. Hoc et oramus Vere Christus vivit ex virtute Dei nam nos longe ;

« vestram consummationem. Ideo enim haec absens infcriores illo vivemus ex virtute Dei. Quod sic ait.
« scribo ut nonpraesens durius 52 O JB_ agam secun- Nos quidem infwmi sumus in illo, id est in simili-
« dum poteslatem ,
quam Dominus dedit nihi in tudine illius , ut quemadmodum ille pro nobis, sic
« ajdificationem , et non in destructionem. De caete- et nos pro eo patiamur. Sic quidem inlirmi sumus ;

« ro, fratres, gaudete. Perfecli estote. Exhortami- sed vivemus, id est potentialiter agemus in vobis cx
279 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 280
virtute, id est per virtutem Dei, quam habemus fa- A tentes, puram habentes conscientiam, et ideo judi-
miliarem in eo, scilicet Christo. Ne autem nos vi- cmm nostrum non formidantes. Non solum gaude-
ventes ex virtute Dei districtius agamus in vobis, mus, sed etiam oramus hoc, ut vos potentes sitis,
tcntate vosmetipsos, id est subtili considerationein- scilicet vestram consummationem, id est justitise

vestigate vos. Tentate dico, si adhuc estis in fi.de vestrae perfectionem. Et ideo quia gaudemus et ora-
quam accepistis per me. Si enim in meritis baptizan- mus hoc, ego absens scribo ho?c vobis ; propterea
tium contidunt, si vetera reducunt, infide non sunt, ut cum fuero prcesens non agam durius, secundum
quia gratiee Dei detrahunt. Tentate si estis in fide potestatem apostolatus mei. Nec utique si ex potes-
et vos in fide inventi ipsi probate vos , id est bonis tateagerem, grave vobis esse deberet, quia hanc
operibus probabiles facli, fidem vestram decorate. potestatem dedit mihi Dominus in cedificationem
Quod si in fide non estis, vos soli damnamini. Nihil vestram, et non in destructionem.
a me requiritur, quia an non cognoscitis vosmet ip- Postquam de his quge feceranl satis eos corripuit,
sos in eo quod Clwistus Jesus, id est fides Christi transit ut in his quae de futuro reslabant corripiat
Jesu, in vobis posita est per ministerium meum, illos, dicens : In his praemissis sic vos habete ut do-
nisi forte, quodleviter esse potest, vos esti reprobi, ceo et de ccetero, id est in futuro, fratres, gaudete,
id est aDeoreprobati, dum vos indignos exhibuistis -p id est sic agite ut de opere vestro gaudium semper
sacramenlorum fidei. Dicerent illi : Nec mirum si vos exspectetis, et ut vere gaudeatis perfecti estote, ;

reprobi,cumipsereprobus sis. AdhocSOSPaulus. etvos perfecti exhortamini imperfectos ad perfec-

Quidquid vos opponatis ; tamen spero quod bene co- tionem. Vos veroimperfecti idem sapite cum perfec-
gnoscitis hoc de nobis quod nos in nullo sumus re- tis exhortantibus vos,habetepacem cum illis, id est
et

probi ; et licet in nullo reprobi, sed in omnibus inve- ne abutamini correctione eorum sed cum omni mo- ;

niamur probati, tamen nolumus vos esse malos, destia amplectiminijussa eorum, quia si idem sapi-
ut quidam praelati, qui ut videatur probitas eorum tis et pacem habetis, sic erit vobiscum Deus pacis,

exercendopraelationemsuam, gaudentculpis subdito- qui discordes abjicit,concordes eligit. Et idem Deus

rum. Nos autem non sic, sed oramus Deumut vos dilectionis erit vobiscum, quia non sufficit pacem

elnon oramus hoc ut nos appa-

nihil mali faciatis; habere, nisi secundum Deum sequatur diligere. Et
reamus probati. Si ex auctorilate prselationis vin- ut pax et dilectio Dei sit vobiscum, salutate vos
dicaret culpam subditi , tunc probatus appareret. i?ivicem in osculo, id est alter osculetur alterum,
Hoc non oramus, sed ut vos faciatis quod bonum mortificataomni contentione inter vos. In osculo
est; nos vero nihil dignum ultioneinvenientes in vo- dico non quod ore tantum fiat, et non corde, sed in
bis ut simus, id est appareamus, reprobi. Tunc prae osculo sancto, quod nulla irae scintilla in occulto
latus non est quidem, sed apparet reprobus, quando ^ cordis lateat. Et sic debetis vos invicem salutare,
non mvenit m quo exerceat potestatem commissi ju- quia salutant vos omnes sancti, commendantes vo-
dicii. Iterum sunt quidam prselati, qui licet subditi bis dilectionem exemplo sui. Salutatio propria Pauli
eorum boni sint, vexant tamen eos ex imperio sus- sequitur. Gratia Domini nostri Jesu Christi, id est
ceptae potestatis. Contra hos Paulus Ideo oramus : Dominus noster Jesu Christus dans gratiam, qua pec-
ut non simus reprobi, vobis facientibus quod bonum cata dimittit. Etcharitas Dei, id est Deus Pater cujus
est, quia nos non possumus aliquid adversus veri- charitas pro salute hominum, Filium voluit incarnari.
tatem, id est, ubi vera justitia est, eam impugnare Et communicatio sancti Spiritus, id est Spiritus
nonlicet ; sed possumus proveritate tuenda, si quis communiter procedens a Patre et Filio. Vel commu-
eam male vel agendo vel dicendo impugnat. Ideo ora- nicatio sancti Spiritus, id est Spiritus sanctus com-
mus ut vos faciatis quodbonum est, quia gaudemus municans vobis gratias suas, sit cum omnibus vobis,
quando nosinfirmi sumus, et potestas nostra locum amen, et ut ita fiat vos laborate, et Deus concedat.
non habet perfectis omnibus. Vos autem estis po-

S03 ARGUMENTUM IN EPISTOTAM AD GALATAS.

Galatse sunt Greeci. Hi verbum veritatis primum ab apostolo acceperunt sed post discessum ejus tentati ;

sunt a falsis apostolis, ut in legem et circumcisionem verterentur. Hos Apostolus revocat ad fidem veritatis,
scribens eis ab Epheso.

PROLOGUS BEATI BRUNONIS LN EAMDEM.

Galatialocus quidem est in Grsecia, et in ea Pau-D reverso, pseudodoctores (quorum labor erat perse-

lus per aliquod tempus convcrsatus fuerat, praedi- qui Ecclesiam Christi) introierunt ad eos impie
cans Galatis verbum Dei, quos etiam in fide funda- destruendo quod Paulus religiose eedificaverat, di-

verat. Et quandiu Paulus apud eos remoratus est, centes Paulo non esse credendum, neque doctrinam
satis honeste se habuerunt in fide ; sed Paulo inde ejus tenendam, quia nec cum Christo conversatu
 281 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD GAL. 282

fuerat, in terris, nec ab eo edoctus vel electus, nec A docuit secundum infirmitatem carnalis intellectus ;

saltem a Petro, vel ab his qui cum Christo conver- adhuc enim carnales erant, nec mysteria divinitatis

sati fuerant erat instructus. Hi etiam pseudo gratiae capere poterant, quia licet accepissent Spiritum;
Dei plurimum derogabant, dicentes eam non suffi- nondum tamen datus erat, nisi tantum ad remissio-
cere ad salutem nisi circumcisio, et caetera veteris nem. Quod idem Jesus plane innuit, ubi ait : « Multa
legis tenerentur. Inquo Paulum male docuisse ar- habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo.
guebant, cum legem destrueret quam (sicut omni- Cum autem venerit Spiritus (Joan. xvi, 12), » etc,
bus notum est) Deus per Moysen dederat quam ipse ;
illos, inquam, adhuc mortalis quasi carnales docuit,

Christus, dum
homines conversabatur, obser-
inter sed Paulus jam factus immortalis, jam sedens in

vaverat, et hoc dicentes apud eos qui simplices erant, dextera Patris, jam dato Spiritu sancto, elegit, vo-
videbantur inducere congruas rationes. Quibus fal- cavit et docuit, et sic apparet quod, in quo Paulus
laciis jam adeo fuerant seducti quod, nisi sollicitudo videbatur inferior, longe caeteris est gloriosior. Ve-
Pauli cito per hanc Epistolam occurreret, jam se dis- terem legem sic improbat, ostendens eam datam ut
ponebant ad circumcidendum et ad caetera legalia. esset in tempore, et veniente gratia statim finem ha-
In hac autem EpistolaPaulus agit de commendatione beret, velutumbra, veniente corpore ;
quse lex, quan-
personae suae, quam pseudo deprimebant. Agit etiam-g diu duravit, nihil aliud quam grave jugum et onus
de deslructione veteris legis, non quod improbet importabile et inutile fuit, quia neminem justificare

eam, eo quod tenenda fuit. Agit etiam de commen- potuit. Destructa lege gratiam Christi commendat,
datione gratiae Christi. Haec tria sunt hic materia : ut eam quse sola sufficit ad salutem, et sine qua nec
Se in hunc modum commendat quod, cum illi obji- ante datam gratiam nec post, aliquis potuit salvari.
ciant ei se non vidisse Christum, nec ab eo electum De his omnibus sic agit, ea intentione ut Galatas
vel instructum probat quod longe dignius aliis apo- volentes judaizare retrahat ne faciant, nec ultra
stolis electus sit a Christo et edoctus ; illos enim, pseudomagistros audiant.
dum mortalis inter mortales conversaretur, elegit et

EPISTOLA AD GALATAS.
narum mearum traditionum. Cum autem
S04 CAPUT PRIMUM. Y,
i

« ei qui me segregavit ex utero matris meae, et vo-

placuit

« Paulus apostolus non ab hominibus, neque per ii

cavit per gratiam suam, ut revelaret Filium suum
« hominem, sed per Jesum Christum et Deum Pa- ,
« in me, ut evangelizarem illum in gentibus, conti-
« trem, qui suscitavit eum a mortuis, et qui mecum « nuo non acquievi carni et sanguini. Neque veni
« sunt omnes fratres, Ecclesiis Galatiae, gratia vo- « Hierosolymam ad antecessoresmeos apostolos, sed
« bis et pax a Deo Patre nostro, et Domino Jesu « abii in Arabiam, et iterum reversus sum Dama-
« Christo, qui dedit semetipsum pro peccatis no- ii
scum. Deinde post annos tres veni Hierosoly-
« stris, ut eriperet nos de praesenti saeculo nequam, •I mam videre Petrum, et mansi apud eum diebus
« secundum voluntatem Dei et Patris nostri, cui est « quindecim. Alium autem apostolorum vidi nemi-
« gloria in saecula saeculorum. Amen. Miror quod sic « nem, nisi Jacobum fratrem DominL Quae autem
« tam cito transferimini ab eo qui vos vocavit in ii scribo vobis, ecce coram Deo, quia non mentior.
« gratiam Christi in aliud Evangelium, quod non est « Deinde veni in partes Syriae et Ciliciae. Eram au-
« aliud, nisi sunt aliqui qui vos conturbant, et vo- « tem ignotus facie Ecclesiis Judaeae, quae erant in
« lunt convertere Evangelium Christi. Sed licet nos, « Christo. Tantum autem auditum habebant, quo-
« aut angelus de evangelizet vobis prseter-
coelo « niam qui persequebatur nos aliquando, nunc evan-
j)
* quam quod evangelizavimus vobis, anathema sit. « gelizat fidem, quam aliquando expugnabat ; et in
•i Sicut prsediximus, nunc iterum dico Si quis
et :
« me clarificabant [glorificabant] Deum. »

« vobis evangelizaverit praeter id quod accepistis,

« anathema sit. Modo enim hominibus suadeo, an EXPOSITIO
« Deo ? anquserohominibus placere? Si adhuc homi- Paulus, etc. In hoc principio haec tria, circt quae
« nibus placerem, Christi servus non essem. Notum maxime versatur, scilicet commendationem sui, im-
« enim vobis Evangelium, quod evan-
facio, fratres, probationem legis, approbationem gratiae breviter
« gelizatum est a me, quia non est secundum homi- colligit, dicens Paulus apostolusnomen suum (quod
:

« nem. Neque enim ego ab homine accepi illud, ne- in omni Ecclesia notum fuerat) ad auctoritatem po-
« que didic.i sed per revelationem Jesu Christi.
,
nit. Paulus, inquam, apostolus, non ab hominibus,
« Audistis enim conversationem meam aliquando in eligentibuseum, neque per hominem, consecrantem
« Judaismo : quoniam supra modum persequebar eum, ut illi objiciunt per Ananiam. Ideo ait, non ab
« Ecclesiam Dei, et expugnabam illam, etproficiebam hominibus neque per hominem. Quidam enim non
ii in Judaismo supra multos coa?taneos meos in ge- ab hominibus, sed a Deo electi per hominem tamcn
;

« nere meo, abundantius aemulator existens pater- sunt consecrati, et e converso. Velita : Paulus apo-
283 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 284

stolusnon ab hominibus eligentibus, vel consecran-A a vobis. Miror, inquam, dehoc quod transferimini.
tibuseum, neque per hominem, id est non per Ut gravius eos deprimat, sic ait. Transferuntur
Christum mortalem, et in humanitate viventem, sed enim insensibilia, ut lapides, ducuntur irrationalia.
per Jesum Christwn suscitatum. De eo quod sequi- Aguntur ralione homines sed istos judicat insensi-
;

tur, suscitavit, convenienter accipimus suscitatum. biles. Unde in sequenti vocat eos insensatos. Miror
Dicerent illi : Etiam si Christus legem destruat, quod transferimini abeo, scilicet Deo, qui Deus vo-
non credimus, quia dissentit a Deo, qui legem de- cavit vos non merito legis, sedper gratiam. Vocavit

dit. Ideo subdit Apostolus per Christum suscitatum, dico et interius aspirando, et praedicatores adhiben-

e t per Deum Patrcm, qui suscitavit eum a mortuis ;

do in gratiam Christi, id est ad hoc ut essetis par-
quem frustra mori vellet, si aho modo per legemju- ticipes gratise Christi. Transferimini dico in aliud
stificare posset hominem ; sed quia legem irritam Evangelium. Secundum illos, veterem legem vocat
vidit, legem exclusit, ut per gratiam Christi perfice- Evangelium quod tamen Evangelium non est aliud
;

ret in quo lex deticiebat. Paulus, inquam, et omncs a nostro, nisi sunt illi aliqui qui vos conturbant, id

fratres qui mecumsunt, scribimus Ecclesiis GaiatUe. est pseudo, qui veterem legem carnaliter docentes,

Ideo fratres sibi in salutatione jungit, quia objiciebant dissentire faciunt ab Evangelio Chrisli cum quo ;

pseudo Paulum 205 solum esse in destructione -g idem est intellectum spiritualiter. Conturbant, dic-
legis, quam Petrus et alii in suis paterentur Eccle- tum est a similitudine lurbalae aquae in qua nihil ,

siis. Ubi ait se non ab homine, sed a Christo susci- clare discerni potest. Ita isti intellectum Galatarum

tato, et a Deo Patre factum apostolum, satis in hoc turbaverant, quod jam malum a bono non discer-
se commendavit. Yobis, o Galatae, sit gratia, id est nebanl . Conturbant vos, et volunt convertere Evan-
his qui peccaverunt, sit secundaremissio. His qui in gelium Christi.

justitia permanserunt, sit perseverantia gratiae. Sit Convertcre dictum est, a similitudine alicujus iter
etiam vobis pax, id est tranquillitas animi, a Deo agentis, qui ab obstante sibi retro, converlitur ; sic

Patre nostro et Domino Jesu Christo, qui uterque et et isti Galalae, accepta iide Christi per Evangelium
potest et vult. Pauli, jam bene directi fuerant in semita boni ope-
Modo commendabit gratiam Christi per oppositum ris, a quo volebant eos convertere illi pseudo. Ubi
improbando legem dicens Qui Christus dedit se- : ait volunt, innuit Galatas nondum opere consensis-

metipsum non aliud sacriticium, quia nihil praeler se illis, licet assensu. Illi volunt convertere sed li-
eum sufficeret. Semetipsum dico, qui tantus erat. cet nos, id est ego vel ipse Petrus, aut angeius ma-

Scmct, ad discrelionem, ipsum ait admagnitudinem. lignus veniens decozlo, id est in splendida figura ut
Dedit semetipsum pro peccatis nostris delendis quae facilius suadere possit. Si enim emergens de tene-
;

si lex destruere posset, monstrum putaretur quia ^ bris inferni torvum et informem sese ingereret ad
;

jam Pater superflue in mortem traderet Filium. Nec decipiendum, non tam idoneus esset. Vel, angelus
ut peccata praecedentia solummodo tolleret, mori bonus venicns de ccelo, si cvangelizet prwtcrquam,
voluit, sed ut, destructis peccatis, eriperet nos de id est praeter hoc quod evangelizavimus vobis, sive

prcesenti sceculo, in quo vidit neminem posse morari sit apostolus seu angelus, illum non solum audeo

sine peccato. In quo notatur maxima virtus Christi, separare a corpore Christi, sed etiam sit anathema
qui in fornace peccatorum nos liberat ab incendio ut ipse separatus sit separalio illorum. Hic callide
peccati [eriperet de prcr.scnti swculo nequam, id est respondet illis, qui objiciebant illi, quod Ju- S06
de conformitate praesenlis mundi qui non allicit, daicos ritus non paleretur in Ecclesiis suis, non
,

ct tanto plus capit, quanto aeterna minus videntur].
Eriperet, dico, quasi vi convcrsationis bonae de
sseculo, sed nequam, id est secundum nequitiam pec-
cati, Christus a saeculo suos eripit. Quod Christus
in mortemsededit, hocfactum est sccundum volunta-
intelligcntes Petrum ideo pati, non quod illud appro-
baret, sed ne ruditatem fidei eorum potius his con-
cessionibus nulriendam, quam nimia asperitale
deslruendam terreret. Hoc autem solis paliebatur
Judseis sed Paulus qui gentibus praedicabat, non :

tem Dei et Patris nostri, qui quia legem inutilem habebat eis indulgere in his in quibus nunquam
vidit, ut nos salvaret, ex pietate Filium in mortem D fuerant. Quod etiam poslmodum, ut fides Christi

tradidit. Et quia Christus dederit se pro peccatis solida essct, difliciliori labore destruere oporteret.
nostris in mortem per voluntatem Dei, scitote ex Et quia nec angelum, nec apostolum patercmur
eo, quia cui Christo cum Deo est gloria de remis- aliud vobis praedicantem, igitur si quis pseudo cvan-
sione peccatorum, non legi in haec praesentia scecu- gclizaverit vobis praeter id quod accepistis a me,
la : et permanebit in saecula horum sceculorum con- anathema sit. Et hoc nunc iterum dico dc pseudo,
secutiva. Amen, id eslvere ita est, quod Christo glo- sicut modo praedixi de nobis et de angelo. Vel ita :

ria, non legi. Amen quandoque affirmalivum , Praedixivobis cumapud vos essem, me omnes pscudo
quandoque optativum est. Et quia Christus dedit se excommunicaturum ; sic ctiam nunc itcrum dico. Si
pro peccatis nostris sccundum voluntalem Dei, et quis vobis evangelizaverit,prceterid quod accepislis,
legem evacuavit, miror ergo quod sic, id est, tam anathema sit. Dico anathema sit, ct hoc ot caetera

vehementer omnibus mandatis meis derelictis; et praemissa, zelum Christi habens dico, quia an modo
tam cito : parum enim est temporis ex quo disccssi suadeo hominibus, id cst an sccundum voluntatem
285 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD GAL. 286

hominum suasibiliter loquor : an suadeo, Deo, id est A ita persequerer Ecclesiam Christi, apparet quod ante
ad gloriam Dei ? Quasi diceret Ideo dico, anathema :
conversionem Evangelium non didici.
sit, etc, quia olim quidem ante fidem suadebam Subdit quod post subditionem non didicerit. Ego
hominibus ,
praedicans legem ; sed modo in fide sua- ita persequebar Ecclesiam Christi ; sed cum placuit

deo gloriam Dei jam suadeo hominibus,

; ideo non ei, ex gratia, non ex merito, ei dico qui quam
quia non quaero placere illis. An enim quwro amplius potentialiter me segregavit de utero matris meoe, de
placere hominibus ? Si legem praedicaret, quam ho- quo nunquam exirem, nisi misericordia ejus extra-
mo virtute sua poterat operari, tunc placeret homi- heret me, tam misericorditer vocavit meper gratiam

nibus sednolo placere, quia si adhuc placeremho-

:
suam ad fidem. Vel ita Qui me segregavit de matre
:

minibus, praedicando legem, jam non essem servus mea, id est a Synagoga, in qua puer nutritus et

Christi dum quod altribuerem legi, detraherem

,
doctus fueram, nec de sinu vel gremio, sed de ipso
gratiae Christi. Vel ita : Anmodosuadeohomhnbus, utero Synagogae. Pharisaeus enim eram inter prin-

anDeol Silegem praedicaret, hominibus suaderet; cipes legis, et me inde segregatum vocavit ad fidem

quae enim lex prsecipit, homo satis potest operari per gratiam suam, non quia zelum legis habueram.
ut abscindere pelliculam, immolare pecudem et hu- Vocavit, inquam, ut revelaret in me Filium suum.
jusmodi. Quod si per hsec salvum diceret hominem, -g Si quis enim vocationem mei considerat, intelliget
Deo detraheret salutem homiais, et ascriberet ho- omnem salutem ex Christo, nullam ex lege, quae

mini. Caetera non mutantur. mihi non profuit. Nec ideo solum vocavit ut in
similitudine mei revelaret gratiam suam, sed ad hoc
Ad quod superius dixit, non ab hominibus,
illud
etiam ut evangelizarem illum in gentibus, et notam
neque per hominem, hic respondere incipit. Littera
facerem misericordiam Dei. Cum ita Deo de me
tamen prope jungitur ideo hominibus placere non :
placuit, continuo non acquievi carni etsanguini, id
quaero, sed Christo, quia Evangelium meum non
est Judaeis male suadentibus mihi, qui nihil aliud
est secundum hominem, sed a Deo. Et ideo facio
sunt quam caro voluptuosa. Et sanguis, id est anima
vobis notum. fratres, Evangelium : non illud vetus,
non secundum rationem, sed secundum quod per
sed quod evangelizatum est a me ; hoc de eo facio
motum sanguinis turpia cupit. Neque continuo veni
vobis notum, quodnon estmWn traditum secundum
Uierosolymam ad apostolos antecessoresmeos, quia
hominem. Et hoc probat Vere non secundum ho- :
me in fide antecesserant, ut docerer ab illis, sed
minem, quinequeaccepiilludExaugelinmab homine,
continuo abii in Arabiam. Haec Arabia est in qua
consecrante me in hoc ministerium, neque didici
est mons Sina, prope iEgyptum in deserto. Et iterum
illud ab homine. Posset consecrari a Deo, et tamen
ab Arabia reversus sum Damascum. Deinde post
postea discere prsecepta illa ab homine. Non accepi q annos tres veni Hierosolymam, non ut quasi minus
ab homine, nec didici, scd per revelationcm Jesu
sapiens interrogarem, sedsolummodo videre Petrum.
Christi, id est per Jesum Christum aperte revelan-
Et mansi apudeum diebus quindecim, et tam brevi
tem mihi, non per parabolas loquentem, sicut alios
spatio, si indigere, non satis possem doceri. Petrum
apostolos docuit, dum in carne esset adhuc morta-
ibi vidi sed alium apostolorum?ieminem\l\olempore
;

lis et illi intellectu infirmiores vere non didici :

vidi, nisi Jacobum fratrem Domini, qui episcopus
illud ab homine, quia nec ante conversionem, nec
erat Hierosolymis. Et sic apparet quod post con-
post conversionem. Ante conversionem prius osten-
versionem nihil didici quce autem scribo vobis,
;
dit, dicens :Audistis conversationemmeam aliquan-
scilicet quod nec ante nec post didicerim, credite
do, id est tempore infidelitatis habitamin Judaismo ;
quiainhis non mentior. Ecce enim loquor haec coram
hoc audistis quoniam quod persequebar Ec-
, id est
Deo. Quod si Deuspraesensadesset, nihil in sermone
clcsiam Dei supra morfwmpersecutorum nemo enim :
meo falsitatis argueret. Deinde visis Petro et Jacobo,
tam violens erat in servos Dei. Persequebar dico et
veni in partes Syrice et Ciliche. Ego vero eramigno-
expugnabam illam secundum quosdam multos enim
tus facie Ecclesiis Judcece, quce erant in Christo ;
vclentes converti, adhuc spirans minarum et ccedis,
quod si me non viderint, apparet me nihil ab eis
retroduxi. Plures etiam Jiam fideles fidem negare .^ j:,i:„-„„„ f„„-„ -j „ ••.
• , j
& Pacie quidem eram lgnotus, sed auditum
t ,
f) didicisse.
coegi expugnabam, dico, et proficiebam in Judai
;
tantummodo Jiabebant de me. Hoc, inquam, audie-
smo. Lex enim mea magis ac magis per me in in-
rant quoniam, id est quod Paulus qui persequebatur
crementum proficiebat. Proficiebam dico agendo su-
nos aliquando, id esttempore infidelitatis, nunc
pra multos coadancos qui juvenes et laboriosi ,
evangelizat fidem Christi, quam fidem e.vpugnabat
erant, ut ego. Coaelaneos dico, non proselylos, sed
aliquando. Et hoc audientes in me converso, et
in genere meo, ita filios Abrahae ut ego et in lege
sic prsedicante clarificabant Deum, et magnificabant
nutritos. Et dico existcns annulator, id est imitator
misericordiam Dei.
et amator ; non tantum legis, sed etiam patcrnarum
traditionum. Prophetaeenim, praeler legem, quasdam CAPUT II.

tradiliones dederunt, ut Zacharias jejunium primi, «Deinde post annos quatuordecim, iterum as-
et jejunium quarti (Zach. vui, 19), etc. Traditionum, « cendi Hierosolymam cum Barnaba assumpto et ,

SOT mearum, quia tam bene operabar illas,

dico, « Tito. Ascendi autem secundum revelationem, et
quod quasi mese propriae esse videbantur, et cum ego « contuli cum illis Evangelium, quod praedico in.
 287 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 288

e gentibus. Seorsum autem his qui videbantur A lymam, adducens secum idoneos testes, Barnabam
« aliquid esse, ne forte in vacuum currerem, aut de Judeeis, Titum de gentilibus, quia Ecclesiae qui-
c cucurrissem. Sed neque Titus qui mecum erat bus praedicabat, opponebanl ei, quod dissentiret in

« cum esset gentilis, compulsus est circumcidi, sed praedicatione a Petro et ab aliis. Quam dubietatem
« propter subintroductos falsos fratres, qui subin- removere volens, cum testibus ascendit Hierusalem,

troierunt explorare libertatem nostram ,

quam non quod dubius esset in aliquo, sed ut certum fieret

habemus in Christo Jesu, ut nos in servitutem his qui dubitabant quod non dissentiret a Petro.
« redigerent. Quibus neque ad horam cessimus Ascendi non tantum quia sic volui, sed etiamascendi
« subjeclioni, ut verilas Evangelii permaneat apud secundum revelationem, id est quia revelavit mihi

« vos. Ab his autem qui videbantur esse aliquid Deus sic oportere fieri ; et tunc non didici ab illis,

iquales aliquando fuerint, nihil mea interest sed contuli cumillis Evangelium, dicens : Sicet sic

« Deus enim personam hominis non accipit \Deut. praedico. Nonne et vos eodem modo ? Diceret ali-
« x, 17 Rom. n, 19]. Mihi autem qui videbantur
;
quis : Reticuisti queedam, quae gentibus praedicas.
esse aliquid, nihil contulerunt. Sed econtra cum Non utique ait Paulus, sed Evangelium quod prced ico
« vidissent quod creditum est mihi Evangelium in gentibus. Nec inde verbum subticui, contuli

praepulii, sicut et Petro circumcisionis qui enim publice cum tota Ecclesia. Seorsum autem, id est
« ;
g
operatus est Petroin apostolatu circumcisionis, ope- separatim contulicum his quividebantur esse aliquid,
t ratus SO§ est et mihi inter gentes. Et cum co- id est cum apostolis, non tamen seorsum cum his ut

« gnovissent gratiam, qua? data est mihi, Jacobus, et alios excluderem, et private cum his agerem sed ;

Cephas et Joannes, qui videbantur columnae esse, prius sermo meus publice fuit ad omnes, nunc ad
dextras dederunt mihi et Barnabae societatis, ut istos. Vel ita : Contuli cum illis seorsum factis his,

« nos in gentes , ipsi autem in circumcisionem, id est apostolis, ne viderer impotens esse defendere
« tantum ut pauperum memores essemus. Quod Evangelium meum sine auxilio eorum. Ideo sic

'•
etiam sollicitus fui hoc ipsum facere. Cum autem contuli«e forte 'quod contingere posset) currerem,
« venisset Cephas Antiochiam, in faciem ei restiti, id est currere putarer, aut cucurrisse in vacuum,
« quia reprehensibilis erat. Prius enim quam nisi per hanc collationem approbarem meum Evan-
« venirent quidam ab Jacobo, cum gentibus edebat. gelium. Nec tantum conferendo illud comprobavi,
« Cum autem venissent, subtrahebat et segregabat sed neque etiam Titus qui mecum erat, cum esset

« se , timens eos qui ex circumcisione erant. Et natione gentilis, compulsus est circumcidi. Per hoc
« simulationi ejus consenserunt caeteri Judaei , ita quod ait compulsus, innuit illos pseudo multum
« ut Barnabas duceretur ab eis in illam simula- laborasse contra Paulum, ut circumcideretur Tilus.
« tionem. Sed cum vidissem quod non recte am- Nec tantum Titus non est compulsus ad hoc ; sed
bularent ad veritatem Evangelii, dixi Cephae coram neque etiam adhoram cessimus subjectioni. Quiasic
« omnibus : Si tu, cum Judaeus sis gentiliter vivis, ait Non est compulsus circumcidi nec propler
: ;

« et non Judaice, quomodo gentes cogis judaizare ? subinlroductos falsos fratres. Infideles enim Judaei,
Nos natura Judaei, et non ex genlibus peccatores. quibus Paulus quia infidelibus, non responderet,
u Scientes autem quod non justificatur homo ex praemio conducebant falsos fratres, per quos Paulum
« operibus legis nisi per fidem Jesu Christi ; et nos impugnarent. Propler illos , inquam ,
qui dolose
« in Christo Jesu credimus, ut justificemur ex fide subintroierunt explorarc libertatem nostram, id est
« Christi, et non ex operibus legis. « Propter quod fidem quae nos liberos facit a jugo legis ;
quam liber-

i ex operibus legis non justificabitur omnis caro tatem habemus in Christo Jesu. Explorarc 209
« (Rom. iii 20). » Quod si quaerentes justifi- ideo, ut nos, si possent, redigerentin servitutem, id
,

« cari in Christo, inventi sumus et ipsi peccatores, est in veterem legem quae gravis servitus est. Per
<•
nunquid Christus peccati minister est ? Absit ! Si hoc fidom Christi multum commendat, quia vocat
« enim quae destruxi, iterum haec reaedifico, praeva- libertatem, legem deprimit quam vocat servitutem.

" ricatorem me constituo. Ego enim per legem legi Propter illos, inquam, neque saltem ad horam ces-
" mortuus sum, ut Deo vivam. Christo confixus D simus subjectioni, id est legi quae cedentes sibi

« sum cruci. Vivo autem jam non ego, vivit vero subjicit non cessimus, ut veritas
servituti. Ideo
« in me Chrislus. Quod autem nunc vivo in carne, Evangelii noslri permaneat apud vos, id est ut sicut
" in fide vivo Filii Dei, qui dilexit me, et tradidit praedicavimus legem esse inutilem, gratiam esse
« seipsum prome. Non abjicio gratiam Dei. Si enim sufficientem, ita semper crederetis.

" per legem justitia, ergo Christus gralis mortuus Paulus alio tempore Hierosolymam veniens, ut
« est. i)
omnem de se suspicionem tolleret, Timotheum jam
circumcisum iterum fecit circumcidi, non quod
EXPOSITIO. crederet aliquid jam conferre circumcisionem, sed
quia imposuerant quidam ipsum dixisse legem
ei
Deinde post annos quatuordecim a primo adventu omni tempore fuisse inutilem. Quod ut nihil esse
transactos, iterum ascendiHierosolymam cum Rar- probaret, Timotheum exhibuit ad circumcidendum ;

naba, assumpto etiamet Tit o. Ascendi dicit secun- sed modo Titum circumcidi nulla ratione voluit,
dum situm loci. Paulus ideo secundo venit Hieroso- quia, si modo cum venisset Hierusalem, ut proba-
 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD GAL. 290

ret nihil esse circumcisionem, eum circumcideret, A concordiae ,

quo se invicem confocderabant antiqui.
dicerent Ecclesise gentium : Ecce falsitas Pauli Societatem nobiscum pacti sunt, ita ut nos JLO S
quem, vellet nollet, Titum, in Hierusalem circum- preedicaremus in gentes, ipsi autem in circumci-
cidere oportuit. Ostendit per illam collationem sionem. Hoc tantum singulare nobis imponentes, ut
Evangelii quod post conversionem non sit inven- essemus memores pauperum, qui erant Hierosoly-
tus inferior Petro et aliis. Adjungit etiam quod ante mis, quod illi nisi per nos non poterant. Quod, sci-
conversionem longe dignior illis fuerit sub lege licet, benefacere pauperibus non solum volui, sed

callide tamen quasi pro nihilo sibi sit dignitas quam etiam sollicitus fui facerc, ita quod hoc ipsum, id

ante fidemhabuit. Littera sic jungitur : Gontuli cum est non minus feci quam illi peccati sunt.

illis, et apparui secundum post acceptam fidem irre- Postquam ostendit illos nihil contulisse sibi, et se
prehensibilis, sicutilli ; sed quales fuerint aliquando, potius necessarium illis, secundum memoriam pau-
id est ante fidem Petrus et alii, qui videbantur ab perum, addit quoddam majus, scilicet quod, cum
his secundum carnem sapientibus esse aliquid, hoc ipse esset irreprehensibilis , reprehensibilem etiam
memorare quales illi fuerint qualis ego sub lege ni- ostendit Petrum dicens : Conferens cum Petro et
hil mea interest, id est nihil confert in meare. Ve- aliis nihil mihi conlulit, sed ego contuli Petro. Quia
rum quidem est quod ego tunc dignior illis eram, r> cum venisset Cephas Antiochiam ego restiti ei;

sed tamen non curo hujusmodi gloriam. Yidebantur nec in occulto, sed in faciem, id est in conspectu
dicit, quantum ad illos qui Petrum et alios ita judi- Ecclesiae. Ideo restiti, quiaerat reprehensibilis ; et si

cabant magnos. Paulum nihil. Ideo quales tunc non per intellectum, tamen per exemplum. Ideo Pau-
fuerint, dicere praetereo. Scioenim quod Deus nonac- lus restitit Petro in faciem, quia Petrus non peccabat
cipitpersonam hominis, id est Deus non habet accep- in se, de quo quidem secreto esset corrigendus, sed
tum hominem propter personam generis divitiarum peccabat in cauta simulatione, corrumpendo Eccle-
vel scientiae. Dicere quales prius fuerint ; ideo nihil in- siam, et qui in publico peccabat, publice arguendus
teresse dico in mea re, quia hoc solum mihi sufiicit erat; qui enim viderant offensionem, necesse erat
ad commendationem quod Pelrus et alii qui dice- ut iidem viderent offensae emendationem. Petrus
bantur esse aliquid, nihil mihi contulerunt, idestin utique eratreprehensibilis, quiapriusquam venirent
nullo me correxerunt. In nullo mihi profuerunt quidam conversi de Judceis ab Jacobo, qui cathedram
dum contuli cum eis Evangelium. Vel per, autem, habebat Hierosolymis, priusquam hi venirent, Pe-
copuletur dicere, quales fuerint ante fidem nihil trus edebat cum gentibus, sine discretione ciborum.
mihi confert ; sed hoc dicere quod illi qui videban- Prius sic faciebat sed cum illi
; venissent, sxibtrahe-
tur esse aliquid, nihil mihi contulerunt ; satis est ad bat se a mensa gentilium, nec latenter subtrahebat
commendationem. Nihil quidem contulerunt mihi, ^ sed segregabat se,id est seorsum faciebat Judaeorum
sed etiam affectantes societatem nostram, mihi et mensam a grege gentilium vel in alia domo, vel in
Barnabae discipulomeo dederunt dextras societatis. alia mensa, timens offendere eos qui erant ex cir-
Quod sic ait : Nihil contulerunt, sed econtrario cum cumcisione, id est Judaeos, si participaret gentilibus,
illi vidissent quod creditum est Deo Evan- mihi a et huic simulationi ejus (non enim credebat discre-
gelium prceputii, id est gentilitatis eadem dignitate tionem ullam Judaei et gentilis, sed tantum pro evi-
sicut Petro creditum est Evangelium circumcisio- tanto scandalo simulabat) simulationi, inquam, ejus
nis, id est inJudaeos. Econtrario dicit secundum opi- consenserunt cceteri Judcci, ita ut etiam Barnabas,
nionem eorum qui Paulum indigniorem judicabant discipulus meus, duceretur ab eis Judaeis in eamdem
Petro. simulationem, et nolletcommunicare gentilibus. Pe-
Bene dico cum vidissent, viderunt enim, quia trus simpliciter non considerans per hoc corrumpi
idem Deus qui operatus estPetro, idestad gloriam fidem Ecclesiae, declinabata scandalo Judaei fratris,

et commendationem Petri, miracula per eum fecit in per hanc simulationem. Sed ego, cum vidissem,
apostolatu circumcisionis, similiter operatus est et quod non recte ambularent Petrus et qui cum eo
mihi, id est ad mei commendationem inter gentes ;
erant, non recte dico ad comprobandum veritatem
gentium enim Apostolus erat. Cum vidissent credi- D Evangelii, qui praedicaverant ritus Judaicos jam
tum esse mihi Evangelium, et cum idem per effe- inutiles, nec esse tenendos. Cum hocvidissem, dixi
ctum cognovissent, videntes gratiam quce data est Cephce coram omnibus (sic enim oportebat, dum ejus
mihi (plures enim quam illi convertebam ad fidem). simulatio totius Ecclesiae esset corruptio.) : Hoc,
Cognovissent dico Jacobus,et Cephas, et Joannes, inquam dixi, si tu, Petre, cum sis natione Judceus
qui videbantur esse columnce, id est sustentatores vivis, id est vivere soles gentiliter, nihil judicans
Ecclesiae. Ii enim honoratiores caeteris erant, quia immundum, et non vivis ultra judaice, ut secundum
Christus eos in secretioribus suis semper admitte- rilus illos cibos de immunditia damnes; si, inquam,
bat, coram quibus transfiguratus fuit in monte tu naturalis Judaeus non judaizas quomodo,: id est qua
(Matth. xvn, 2). Ii, inquam , hoc cognoscentes, de- ratione gentes quae nunquam judaizaverunt, cogis
derunt mihi et Barnabce dextras societatis, intelli- judaizare, exemplo tuo, licet non ita praedices ?
gentes nos non inferiores illis, sed pares, non disci- Nisi enim in hoc publice correctus esset a Paulo,
pulos sed socios. Conjungere dextras, signum erat seque ideo reprehensibilem confiteretur, putarent
 291 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 292

non solum Judaei, sed etiam gentiles inutilem esse A difico, praevaricatorem legis me constituo. Nam ego
fidem sine lege. deserui legem, per ipsam legem ita praecipientem,
Hucusque satis probavit se non esse inferiorem ne veniente gratia teneretur. Et non dicit deserui,
Petro, et aliis, imo necessarium et correctorem mortuussum legi, ld estita legem destruxi sicut
sed
eorum. Modo transit ad improbandam legem, quod nunquam amplius ad illam reversurus, quomodo a
nullomodo tenenda sit, dicens Gentes utique non : morte non fit reversio ad vitam. Legi ideo mortuus
debent judaizare quia nos per naturam Judxi; si
: sum, ut vivam Deo, id est per gratiam Dei. Vere de-
amodo judaizamus, inutililer agimus. Quod sic ait : serens legem, vivit Deo per fidem; nam cessat a malo,
Nos quidem sumus Judaei per naturam in Judaismo etoperaturbonum. Quod sic ait : Confixus sum cruci
nati, et semper insistentes operi legis. Judaei sumus, Christi, id est affixos habeo sensus meos per virtu-
et non sumus peccatores ex gentibus, id est non pec- tem crucis Ghristi, ne quandiu in fide Christi sum,

cavimus ad similitudinem gentium, adorantes idola liceat porrigere manum vel pedem ad opusmalum.
et bujusmodiquod non fecerant Judaei. Et cum
: Confixus sum cruci Christi , id est ad gloriam Chri-
simus per naturam Juda_i, tamen non justificamur sti, qui me sic confixit, et per haec habemus cessare
ex operibus legis. Et nos boc scientes quod nullus a malo. Christus si genus mortis
voluisset, aliud

homo justificatur ex operibus legis, nisi per fidem-o ipsum genus mortis my-
elegisset, sed voluit ut nec

Jesu Christi, ut gentiles, sic et nos Judaei credimus sterio careret, prsesignans hoc in aftixione suorum

in Christo Jesu, ut sic justificemur ex fide Christi membrorum, quae secundum veterem hominem pas-
tantum, et non ex operibus legis. Propter quod, id sibilis et mortalis usque ad diem crucis sustinuerat,
est quia nos Judaei ex fide sola juslificamur non ex ul sicut membra sua confixa, secundum virtutem
lege. Ergo omnis caro, id est omnis gentilis carni obe- hominis ad aliquos actus exlendere non potuit,
diens, Deum nesciens, non justificabitur ex operi- quod in illa cruce sic configebat hominem juslitiae,

bus 2
JL __L legis, siea fecerit. Si enim Judaeo non ut quandiu fidem Christi non violaret ad actum inju-
prosunt opera, multo minus gentili. Carnem vocat stitiae declinare non posset. Confixus sum cruci,

gentilem, quia nunquam in cultu legis Dei, sed sem- cessans a malo. Yivo autem jam uon ego, qui eram
per fuit in opere carnis. Vel ita, quia si Judaeus non secundum legem ; sed vivit in me Christus, id est
est justus ex lege, multo minus caro, id est peccator vigo ego ipse factus Christus per conformitalem, et
ex gentibus. Probat iterum idem per impossibile et per hanc partem habemus operari bonum. Vivo
inconveniens. Dico quod ex fide Christi justificabi- uliqueDeo per fidem, per dilectionem, per traditio-
mur quod si ita non est, hoc est quod ait Si nos : nem. Hoc ita ait. Ego vivo; quod autem nunc vivo,
7 —
quozrentes
;

justificari in
_, ,
Christo,
..., id est r —
per
__ fidem posilus in carne,. quia
_

^ tamen
x
licet caro impugnet

me
, _, spiritum,
jugulat desideria car-
Christi, non dico putati existimationem stultorum spiritus in vivit, et

non curo, sed si per fidem Christi quaerentes justi- nis, quod miraculum est ita vivere in carne. Quia
ficationem inventi sumus ut gentiles etiam nos ipsi vero sic vivo in fide, id est per fidem Filii Dei vivo,
peccatores, quia legem deseruimus, ad fidem Chri- non per opera legis sed per dilectionem Cbristi,
et ,

sti transeuntes ; si hoc, inquam, est, tunc Christus qui dilexit me, hominem personaliler uniens sibi.
minister est peccati ; ipse enim docuit legem non Vivo etiam et per traditionem, quia Christus tradi-
esse tenendam, sed ex fide esse omnem justifica- dit semetipsum in mortem pro me, redimendo a

tionem. Sed quia exhorrebat Christum dicere mini- morte, quod non poterat effici per legem. Et quia
strum peccati, dicit hoc sub admiratione sic : Nun- per fidem vivo, et non per legem, igitur non reduco
quid aliquis inscnsatus audet dicere quod Christus legem. Quod tamen sic ponit Non abjicio gratiam :

minisler est peccati ? Absit hoc ut Christus minis- Dei, quia reducere legem, 2^!L2 esset abjicere
ter sit peccati gratiam. Ideo non reduco legem, quia non per legem
Vere Chrislus non est minister pcccati. Nam ego justitia. Si enim per legem esset justitia, ego Chri-
destruxi legem, quam non reaedifico, ne me con- stus gratis, id estsupertlue mortuus est, utjustitica-
stiluam prsevaricatorem. Si enim destructam legem ret, cum per legem habeatur justitia sed Christum ;

reaedificans, ideo praevaricationis reus sum. TuncD superilue, mortuum nolletis concedere
bene sequitur quod Christus, quia legem exclusit,
non est minister peccati. Quia sic ait :Si legalia qua? CAPUT III.
destruxi hxc iterum recedifxcabo, docens ea esse
tenenda, tunc profecto constituo me prozvaricatorem « insensati Galatae, quis vos fascinavit non
legis, quam reduco. Ipsa enim lex praecipit se con- « obedire veritati ante quorum oculos Jesus Christus
temni, postquam venerit gratia, ut ibi per Moysen : « proscriptus est, et invobis crucifixus? Hoc solum
« Prophetam suscitabit vobis Deus de fratribus ves- « a vobis volo discere. An ex operibus legis spiri-
tris ipsum audietis tanquam me(Deut. xvm, 45). »
; « tum accepistis, an ex auditu tidei ? Sic stulti estis

Quasi diceret Interim donec veniat, audite me. Cum

: « ut, cum spiritu ctoperitis, nunc carne consum-
venerit (me derelicto) confugite ad eum. Reaeditico « memini ? Tanta passi estis sine causa ? si tamen
ideo dicit Imponebant enim ipsi quidam quod prius
: « sine causa. Qui ergo tribuit vobis Spiritum, et
stulte docuisset legem non esse tenendam sed mo- ;
« operatur virtutes in vobis, ex operibus legis, an ex
do correctus, reducebat legem. Vere si legem reae- « auditu fidei? Sicut scriptum est :
« Credidit Abra-
293 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD GAL. 294

« ham Deo, et reputatum est ei ad justitiam (Gen. A ei. Fascinatos dicit , accusans insipientiam eorum ;

« xv, 6 ; Rom. iv, 3). » Cognoscite ergo, quia qui non enim differunt a vetulis, quae credunt quosdam
« ex fide sunt, hi sunt filii Abrahae. Providens au- fascinatores solo visu posse corrumpere quos volunt.
« tem Scriptura, quia ex fide justiticat gentes Deus, Vos dico fascinatos ante oculos quorum (quiaipsam
« praenuntiavit Abrahae, quia « benedicentur in te veritatem habetis et cognoscitis) et in oculis vestris

« omnes gentes (Gen. xn, 3). » Igitur qui ex fide Christus Jesus proscriptus est. Proscriptus dicitur,

« sunt benedicentur cum fideli Abraham. Quicun- qui a regno et haereditate sua depellitur. Ii autem
« que enim ex operibus legis sunt, sub maledicto Christum a regno et haereditate sua depellabant, dum
« sunt. Scriptum est enim « Maledictus omnis :
seipsos in quibus regnare debebat, et qui ejus erant
« [homo] qui non permanserit in omnibus quae scri- haereditas, Christo subducebant. Non solum pros-
« pta sunt in libro legis, ut faciat ea (Deut. xxvn, criptus ; sed etiam Christus est in vobis crucifixus.
« 26). » Quoniam autem in lege nemo justificatur Non enim magis viluit SJL3 Cbristus in oculis
« apud Deum, manifestum est, quia « justus ex fi- Judaeorum et Pilati, quam in vobis, qui sic eum con-
« de vivit (Habac. n, 4 Rom. i, 17). » Lex autem;
temnitis. Vel ita : Anle oculos quorum Christus
« non est ex fide sed « qui fecerit ea, vivet in illis
:
proscriptus est in aliis, quos malo exemplo depra-
« (Levit. xvni, 5). » Christus autem nos redemit t> vastis, et eliam in vobis ipsis, qui Christum repelli-
« de maledicto legis : factus pro nolfis maledictum, tis a vobis. Et licet ita sit proscriptus, tamen ipse
« quia scriplum est : Maledictus omnis [homo] qui pro vobis est crucifixus, nec ita esset proscribendus.
« pendet in ligno (Deut. xxi, 23), » ut in gentibus Hoc evidenter inseruit. Modo revertitur ad illud.
« benedictio Abrahae fieret in Christo Jesu, ut pol- vos insensati, licet modo satis probaverim fidem
« liciiationem spiritus accipiamus per fidem. Fra- valere, legem irritam esse, et licet vos insensati si-
« tres (secundum hominem dico) tamen hominis tis, tamen vos ipsos faciam confiteri et probare quod
« confirmatum testamentum nemo spernit, aut su- ex fide sit juslitia, et non ex lege. Quod sic ait :

« perordinat (Hebr. ix, 17). Abrahae dictae sunt Multa alia occurrunt per quae hoc probare possem,
« promissiones, et semini ejus. Non dicit et semini- sed hoc solum sufficit, et hoc volo discere a vobis an
« bus, quasi in multis, sed quasi in uno, et semini accepistis Spiritum sanctum e.v lege, an ex fide.

« tuo qui est Christus. Hoc autem dico, testamen- Ex lege non, quia yos, gentiles, legem non habuis-
" tum confirmatum a Deo. Quae post quadringentor tis. Et non ita simpliciter ponit, sed addit.Ex ope-
« et triginta annos facta est lex, non irritum facit ribus legis, an ex auditu fidei, deprimens legem,
« ad evacuandam promissionem. Nam si ex lege cujus opera erant importabilia, commendans fidem
« jam non ex promissione. Abrahae au-
haereditas, quae facillime ex solo auditu habetur. Et cum ex fide
« tem per repromissionem donavit Deus. Quid igi- ^ Spiritum accepistis, sic modo stulti estis ut cum
« tur lex ? Propter transgressionem posita est, do- per Spiritum cceperitis salvari, nunc carne, id est
« nec veniret semen, cui promiserat, ordinata per per carnalem legem consummemini, id est perficia-
« angelos in manu Mediatoris. Mediator autem mini. Plurimum desipitis cum illud quod minus est

« unius non est ; Deus autem unus est. Lex ergo (scilicet incipere) Spirilui datis, et illud quod majus
« advcrsus promissa Dei ? Absit ! Si enim data esset (id est perficere) attribuitis carni. Et quia per carnem
« lex, quae posset vivificare ; vere ex lege esset ju- consummationem quaeritis, sine causa estis passi
« stitia. Sed conclusit Scriptura omnia sub peccato, tanta. Vos quidem multa passi estis ab infidelibus

« ut promissio ex fide Jesu Christi daretur creden- sed frustra. Sine causa dico vos tanta passos ; ta-

« autem quam veniret fides, sub lege

tibus. Prius men hac conditione, si rine causa, id est si incorri-
« custodiebamur conclusi in eam tidem quae reve-
; gibiles estis. Si enim poeniteatis, prsesto est indul-
« landa erat. Itaque lex paedagogus noster fuit in gentia. Et sic dicens revelat spem eorum. Per illos

« Christo, ut ex fide justificemur. At ubi venit fi- quos ex fide sola probavit habere Spiritum, quia
« des, jam non sumus sub paedagogo. Omnes enim nunquam legem habuerant. Vult modo probare de
« filii Dei estis per fidem, in Christo Jesu. Quicun- se quod, cum utrumque habuerit, legem et fidem ;

« que enim in Christo baptizati estis, Christum in- D per fidem tamen Spiritum accepit, non per legem.
« duistis. Non est Judaeus, neque Graecus non est ; Quod nisi probaret, dubietatem relinqueret.
« servus, neque liber ; non est masculus, neque Unde sic ait Quandoquidem : vos ex fide Spiritum
« femina. Omnes enim vos unHm estis in Christo accepistis, et non ex lege, ergo Paulus qui tribuit
« Jesu. Si autem vos Christi, ergo semen Abrahae vobis Spiritum, id est per manus cujus accepistis
« estis, secundum promissionem haeredes. » Spiritum sanctum, et qui operatur virtutes et mira-
cula in vobis, dicite modo an ex operibus legis ha-
buit Spiritum , an ex auditu fidei ? Ex vobis per
EXPOSITIO. simile judicare potestis quia ex fide non ex lege,
,

licct utrumque habuerit. Ex fide habetur Spiritus.

Et quandoquidem per fidem justitia, et non per le- Ex fide habetur justitia, et ex fide promissio. Littera
gem, o insensati Galatce, qui vos fascinavit utnon sic jungitur : Ex tide sic habetur Spiritus, sicut ex
crederetis veritati ? Veritatam habetis in vobis, sci- eadem fide habetur justitia. Juslitia utique ex fide.
lioet fidem Christi, quaeverejustificat, et non creditis Nam Abraham credidit Deo, id est fidem habuit, et
 295 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 296
hoc credere, reputatum est ei sufficiensad habendam A onus legis, quantum nec ipsi patres eorum portare
justitiam. Et quia Abraham per tidem habuit justi- potuerunt.
tiam, ergo cognoscite quia, quicunque sunt ex fi.de ,
Probavit modo, per Abraham et Moysen, juslitiam
et non ex lege (sicut nec Abraham tunc erat) ii per haberi ex fide, et benedictionem (Acl. xv, 11), hoc
Mem sunt filii Abrahce, id est justi, quia imitatores utrumque esse ex fide iterum probat per Habacuc.
fidei sunt Abrahae. Nom solum per fidem habetur Et considerandum est quomodo fidem semper prae-
Spiritus etjustitia, sed etiam in fide habetur bene- ferat legi, et per Abraham qui fuit ante legem, et
dictio, sicut ibi legitur. Abraham in te, id est per Moysen ejusdem legis datorem, et per Habacuc,
in similitudine fidei tuae , benedicentur non solum sub ipsa lege viventem.Ex fide habetur justificatio.
Judaei, sed etiam omnes gentes. Sed antequam po- Quia autem in lege nemo justificatur (non dico apud
nat hanc auctoritatem praedicit, quomodo intelli-
, cxistimationem hominum) sed apud Deum, manifes-
gendum sit illud, in te, dicens : Scriptura in Genesi tum est in Habacuc, quia ait quod ex fide fit homo
providens, id est ostendens Deum providisse ; sic justus, et qui justus est, vivit, id est proniissam
enim ab aeterno. Deus deliberavit, providens, in- benedictionem apprehendit, et si ex fide sola justus
quam, hoc quia, id est quod Deus justificat non tunc non ex lege. Opponeret ille
vivit, Verum qui- :

solum filios carnis Abrahae, sed etiam gentes, justi- g dem, quod per fidem oportet justificari horainem ;

ficat, dico, non ex lege, sed ex fide. Illa Scriptura sed lamen lex adjuvat fidem, et quodammodo ne-
longe ante tempus gratiae praenuntiavit, id est os- cessaria est fidei. Quod ita infert. Ex fide vivit
tendit Deum praenuntiasse Abrahae, quia in te per justus, non ex lege. Lex autem non est, id est non
imitatam fidem benedicentur omnes gentes (Gen. pendet ex fide, nec ullum adjumentum est fidei. Sed
xn, 3). vultis scire quid melius faciat ? Hoc, scilicet, qui
feceritea, quae lex praecipit, vivet in quod illis, id est

Notandum est quod, cum debeat probare de be- habet dimittetur ei sed nihil merito legis augmen-
;

nedictione, ait : Justificat ex fide, intelligens quod tabitur ei. Quia dixerat superius Maledictus omnis :

ubi pnecedit justitia, ibi ex necessitate sequitur be- qui non fecerit praecepta legis, diceret ille Quan- :

nedictio. Quod hic vocat benedictionem, idem in- doquidem Moyses sic ait Licet simus in fide, necesse
telligit promissionem", testamentum , haeredilatem. tamen est ut faciamus legera, ne maledictum Moysi
Praeterea videndum est quod non incongruo ordine incurramus. Conlra hoc Paulus Licct Moyses ma- :

ex fide prius habetur Spiritus, dehinc justitia. Ad ledixerit omni non facienti legem, non tamen ideo
ultimum benedictio. Post fidem enim statim datur adhaereatis legi; Chrhtus enim redemit nos de illo
Spiritus, sine quo nemo potest bene operari. Dehinc maledicto legis. Quod et Moyses cum malediceret,
per adjuvantem Spiritum, sequuntur opera justitiae. '

intellexit. Redemitnos Christus factus pro nobis re-

Post justitiam sequitur benedictio , 91-4 id est dimendis, non solum maledictus, sed etiam male-
justorum operum retributio. Et qui Scriptura sic dictum. Si quis enim crucifigentium Christum vo-
ait perfidera mediante, justitia benedictionem con- luit maledicere alicui, maledieebat, dicens : Sic tibi
sequi, igitur ii qui sunt ex fide, idest qui esse suum contingat, quomodo Vere pro nobis
illi crucifixo.
collocant in fide, quod utique David et multi alii factus est maledictum, quiascriptum est in Deute-
cum essent sub lege, subsistere tamen habebant ex ronomio « Omnis qui pendet in ligno sit maledi-
:

fide. li utique qui sunt ex fide benedicentur cum ctus (Deut. xxi, 25). » Christus autem in ligno pen-
Abraham, non circumciso, sed fideli, id est non per dens, non utique ex culpa proprii crirainis, sed in eo
legein, sed per fidem.Nec hoc praetereundum est solo maledictus, quod pcenam maledicti sustinuit.
quod Abraham ex fide justificatus sit priusquam cir- Moyses enim praeceperat, ut si quis reus damnaretur,
cumcisusfuerit. Vere ex fide solum habetur bene- in ipsa damnatione ipsi malediceretur. Vel ita omnis
dictio ; nara ex lege non habetur, sed potius male- qui pendet in ligno sit maledictus. Deus enim primo
dictio. Quicunque enim sunt, id est subsistere se homine creato, benedixit ei, si in obedientia persti-
credunt ex operibus legis, ii sunt sub maledicto. Et tisset ; sed quia peccavit, maledixit ei; Quod male-

hoc probat Vere sunt sub maledicto; nam ita scri-

: D dicere nihil aliud fuit nisi spoliare eum de concessa
ptum est in Deuteronomio, id est in abbreviatione impassibilitate et immortalitate. Christus vero, car-
legis, quando Moyses datam legem breviter recapi- nem veteris Adse assumens, fuit maledictus, quia
tulavit , et oranibus praeceptis collectis postea ait : passibilis et mortalis. Quod in eo palam fuit, dum
Omnis ille qui non permanserit in omnibus quce in ligno pependit ;
pati enim non posset, si impas-
scripta sunt in libro legis hujus fnon dico perraan- sibilis esset. Objiceret ille gentilis : Et si Christus
serit voluntate : sed ita ut faciat omnia eaj « male- solvit maledictum legis, nobis nos habentibus legem
dictus sit (Deut. xxvn, 26). » Et hoc dicens Moyses nihil profuit. Contra hoc Paulus : Christus redemit
idem erat ac si diceret Hanc legem non trado vo- : nos, ut sicut in Judaeis, sic in gentibus 35 ±S
bis, ad habendam in ea justificationem sed ad de- ; fieret benedictio, id est repromissio Abrahce habenda
primendam duritiam vestram. Et scitote fugiendum in Christo Jesu, non per legem. Fieret dico pro-
vobis esse ad gratiam, ut maledictum legis evacuet missio, ita ut accipiamus pollicitationem, id est
gratia Christi. Ipse etiam Petrus dicit tantum esse rem frequenter pollicitam.
297 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPLST. AD GAL. 298

Pollicitationem dico Spiritus, id est factam nobis A lege, quod tamen esse nequit, si ex lege, jam non
per Spiritum ;
jam Spiritum san-
vel Spiritus, quia habetur ex repromissione. Quia si non ex repromis-
ctum per quemjam partim deificamurarrham haben- sione, falsus est Deus qui promisit. Quod si ita est,

dse beatitudinis accepimus. Accipiamus dico, non ergo nec ullo modo habetur. Sed verus est Deus
per legem, sed per fidem. Quod modo probavit per qui promisit. Ergo ex repromissione ejus et non ex
auctoritatem legis et prophetse, scilicet per fidem lege. Si ex lege, non ex repromissione sed ex re- ;

accipere benedictionem, idem probat per legem hu- promissione habetur. Vere ex repromissione, quia
manse consuetudinis, dicens Quia sicut testamen- : Abrahce donavit Deus haereditatem per repromissio-
tum cujuslibet hominis legaliter factum destrui non nem. Ergo non per legem. Et quia probo per legem,
potest, ita lex testamentum Dei irritum facere non nec justitiam, ne haberi benedictionem. Igitur op-
potest. Quod si objiciunt legem esse antiquiorem pones mihi quid profuit lex ? Frustra videtur esse
hoc testamento, et vetus non debere destrui per no- data, cum neque justificet neque salvet. Verum

vum, nihil dicunt, cum hsec promissio facta sit quidem ait Paulus,quod neque justificat, neque
Abrahae longe ante legem. Littera sic jungitur : salvat , nec tamen ideo inutilis, quia posita est

Quod per auctoritates modo probavi, idem fratres propter transgressiones multiplicandas, addidit enim
nunc dico secundum hominem, id est per humanas g peccatum praevaricationis quod non erat. Et necesse
consuetudines affirmo sic Tesiamentuni hominis,
: erat ut abundarent transgressiones. « Ubi enim
licet sit cujuslibet vilis hominis, tamen testamen- abundavit delictum, superabundavit gratia (Rom.
tum hoc confirmatum, id est legaliter factum, ut sint v, 20). » Vel ita : Posita est lex propter vitandas
ibi testes : Moriturus testator, etc. Hoc testamentum 2 JLO transgressiones ; lex enim puniens reum, ti-

nemo spernit, ut inexpletum deserat. Aut nemo su- mere facit peccatum. Iterum ille : Si propter trans-

per hoc, aliud testamentum ordinat. Et sicut testa- gressiones ; ergo lex utilis tenenda. Minime ait

mentum hominis nemo destruit, ita lex testamen- Paulus, quia lex ad tempus posita est, donec veniret
tum Dei non facit irritum. Antequam hoc ponat, semen, id est Christus, de quo ait : In semine tuo,
quod vere testamentum Dei factum sit, et
prsemittit etc, cui semini promiserat, id est promissio facta
postea quod testamentum antiquius lege fuerit. Te- fuerat. Lex dico ordinata, id est non permansura
stamentum hominis nemo spernit, testamentum au- sed secundum ordinem suum in tempore disposita.
tem a Deo factum est, quia Abrahai dictce sunt Prius enim lex naturalis ; dehinc ista lex scripta.
promissiones. Non dicit quod de diversis fuerint Ad ultimum gratia, ordinata, dico, per angelos, id
promissipnes, sed idem multis repetitionibus et di- est per Moysen et Aaron, qui fuerunt nuntii Dei
versis temporibus est pollicitum. Abrahse dictae sunt !
ad populum vel, per coelestes angelos, quorum
;

Abraham ministerio tradita fuil lex Moysi. Iterum ille Quod

1

promissiones, et per dictse sunt semi?ii :

ejus, id est Christo. Sicut quando promiltitur patri per angelos factum est, destruere malum est. Con-
fecunditas filiorum, augmentum hsereditatis, licet tra hoc Paulus : Ita dico per angelos ordinata ut es-
filius ejus nondum sit, tamen in patre promissio fit set in manu, id est in potestate Mediatoris Christi
filio. Promissio facta est semini, hoc non
dicit, et Angeli enim quicunque fuissent, hoc voluerunt,
dicit, facta est seminibus. Vel ita : Semini dicit, non ut, veniente fide, evacuaretur lex. Et quia modo dixe-
dicit, in seminibus quasi in multis debeant hseredi- rat mediatoris ;
qui enim medius est duas extremi-
tare gentes, sed quasi in uno, id estsemine tuo hae- tates conjungens, videtur diversus esse ab iis quse
reditabunt gentes qui semen est Christus. Bona est
;
conjungit, ne putaretur Christus, dum mediator
relatio, qua proprium sequitur. Hic ostendit testa- esset inter Deum et hominem, vel non esse Deus,
mentum Dei factum esse ad Abraham, nunc osten- sed aliud a Deo, qui conjungebat hominem. Vel si

dit testamentum esse antiquius lege. Dico promis- Deus esset, putarentur duo, unus qui conjungeret
siones factas Abrahse, de eodem autem dico quod medius duo extrema alter Deus, cui conjungeretur ;

hoc testamentum confirmalum est a Deo, juravit homo.

enim Deus illud se impleturum. Hoc, inquam, testa- Et ad removendum hoc subdit Dico mediatoris ; :

mentum lex non facit irritum quce post quadrin- ;

D Mediator autem concedo quod non est unius rei tan-
gentos et triginta annos factaest. Si enimtestamen- tum mediator, sed duarum extremitatum, quia pro-
tum cujuslibet hominis non fit irritum, quanto pter unum non diceretur medius. Et, licet non sit

magis testamentum Dei, quod cum juramento polli- unius mediator, sed duorum, tamen propterea non
citus fuit, et Abrahse tanto viro, et tanta antiqui- sequitur quod duo dii, sed unus tantum est
sint
tate temporis irritum non erit ! Lex non facit irri- Deus. Vel Lex est posita in manu mediatoris
aliter :

tum ad evacuandam promissionem, id estutevacue- hic autem mediator non est unius, id est Judaici
tur promissio. populi tantum ; sed est unus, id est aeque gentilis
Quod ait lex non facit irritum, sic debemus intel- sicut judsei. Hoc inde constat, quia est Deus tam
ligere facit irritum, ut ipsa lex justificet, benedictio- bene gentilis sicut Judsei. Infert a superiori : quia
nem tribuat, sicut per fidem tieri promissum est testamentum hominis nemo spemit,aut superordi-
Abrahse. Vere evacuetur promissio, si testameutum nat. Testamentum autem ante legem factumest.Ergo
sit irritum per legem. Nam si hcereditas habetur ex lex non destruit promissa Dei. Sed hoc sub interro-

Patrol. CLIII. 10
299 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 300

gatione sic ponit : An fatendura est quod lex sit A masculus neque femina, id est non natio, non condi-
adversus promissa Dei, ut per legein habeatur quod tio, non sexus differens est in fide Christi. Omnes
per fidera promittitur? Absit hoc ut lex sicadverse- enim vos unum corpus estis per fidem in Christo
tur proraissis Dei, ut efficiat benedictionera, quae JesurSi autem vos estis Ckristi, cum Christus sit
per fidem promittitur ! Yere lex non est adversus Abrahae supra enim dictum estet semini tuo qui est
;

promissa Dei, ut possit benedictionem dare. Nam Chrislus, crgo per Chrislum vos, gentiles, estis

si lex data esset qua; possit vivificare, id est promis- semen Abrahae. Et si semen, ergo hxredes benedic-
sam benedictionem dare, tunc vere juslitia esset tionis ejus.non per \egem,sedsecundum promissio-
ex lege, nisi enim justitia praecesserit, benedictio nem. In eodem quod superius
probavit adhuc imrao-
nequit apprebendi ; sed ex lege non est justitia. ratur ; enim probavit non amplius revertendum
sicut

Scriptura enim conclusit, id est ostendit conclusa. esse ad legem, quia paedagogus fuit fide autem per- :

Yel Scriptura, id est eadem lex, et, per additum, fectis, paedagogo non est opus idem adhuc aliis ;

peccatum quasi violenter conclusit, et conclusa esse rationibus probat, scilicet Judaeos nonamplius debere
ostendit omnia sub peccato. Ideo omnia conclusa operari sub lege, propterea quia lex loco tutoris et acto-
sunt sub peccato, ut sic conclusi crederent, et illis ris fuit : quo tutore et actore non indiget maturitas fi-

tandem credentibus, darelur promissio, id est pro- g dei. Et hoc probat per similitudinem pupilli quem
missa benedictio, non ex lege, sed ex fide Jesu pater moriens sub tutore et actore esse disponit,
Christi ; posset enim putari quod, licet crede- donec maluritas aetatis faciat eum dignum libertate.

rent, non tamen merito fidei acciperent benedi- Tutor pueri dicitur, qui contra impugnantem tuetur
ctionem. eum. ne exhaeredari possit. Actor pueri dicitur, vel

Nola : ideo conclusit omnia sub peccalo, ut crede- idem, vel alius ; sed pro diversa causa, scilicet quia
rent ; nisi enim homines ita ligarentur sub vinculo agit etdispensat bona pupilli, solvit census, respondet
peccati, quod nec viribus suis respirare possent, pro eo in causis. Lex similiter tutor et actor dicitur.

nunquam ad misericordiam quse in fide constat, Homines enira parum habentes divinae cognitionis,
confugerent. Sed quamvis lex vivificare non possit, et in eodem satis miseri et pupilli, indigebant prius

tamen opportuna fuit qifia, priusquam veniret fides,

;
lege quae constringeret eos ut servos, ut, sub hac
nos Judaei positi sub lege custodiebamur, id est sub districtione nutriti, migrarent ad perfectionem fidei

custodia legis nutriebamur ad venturam gratiam. et tunc lex erat eis tutor per praecepta quae dabat,
Sub lege dico conclusi, id est conslricti in carcere dicens Ne facias hoc et illud. Quod si feceris,
:

velut servi. Minabaturenim pcenam, non promitte- morte morieris. Sic per data pra?cepta tutabatur eos
bat requiem. Custodiebamur dico, ex hac custodia lex, et defendebat contra irruentia vitia, a quibus
transiturun eam fidem quce tunc figurislegis velata, timore cessabant, nondum dilectione. Lex etiam
erat revelanda per Christum. El quia sublege custo- erat ejusdem populi actor, per sacrificia quibus age-
diebamur in fidem, itaque lex fuit pxdagogus no- batur apud Deum ut expiarentur a peccatis. Littera
ster, nutriens nos ponendos in Christo, ideo in sic jungitur. Non solum per id quod praemissum est,
Christo, ut nos Judaei justificemur ex fide Christi, scilicet quia lex paedagogus fuil probo non ultra ma-
non ex lege. Paedagogus dicitur nutritor pueri, qui nendum esse sub lege, sed etiam per hoc quod lex
semper sequitur pedes ejus. Similiter lex paedagogus loco tutoris et actoris fuit. Quibus quia ultra non
noster fuit, nutriens pueritiam et simplicitatem no- indigemus, legem tenere injustum est. Vel aliter
stram, sicut solet puer nutriri verberibus et minis. jungitur, ut sit adversa sententia, ita : Quia unum
Nos pueri eramus sub paedagogo. At ubi, id est sumus in Christo et per fidem semen Abrahae su-
postquam, Sll venit fides, id est maturitas mo- mus, verum quidem est quia propler haec non jam
rum, et jam adulti sumus ; nos Judaei, jam non debemus tenere legem sed tamen necessaria fuit, ;

sutnus sub paidagogo, id est sub lege. Ideo nos Judaei dum tutore et actore adhuc pupilli indigebamus. Et
ampliusnon sumus sub lege, quia vos omnes, Gala- secundum hanc continuationem causa quae prius
tae, gentiles estisDei per fidem, habitam in
filii non erat reddita modo supplebitur.
Christo Jesu non minus quam nos. Et si vobis ni- D
hil minus est apud Deum per fidem quara nobis, CAPUT IV.
frustra tenereraus legera, quae per nos probatur
nihil conferre nobis. Quia si nos Judaei legera, quia « Dico autera : Quanto tempore haeres parvulus
inutilem dimittimus, utique vos qui non habuistis, est, nihil differt a servo, cum sit dominusomnium ;

insania esset apprehendere. sed sub tutoribus et actoribus est usque ad prae-
Bene dico vos filios Dei ia Christo Jesu. Quicunque finitum tempus a patre. Ita et nos cum essemus
enim baptixati estis in Christo, id est ininstitulione parvuli, sub elementis mundi eramus servientes.
Christum. Indueredicit. Homo
Christi Jesu, induistis At ubi venit plenitudo temporis, misit Deus Fi-
enim per peccatum nudus et penuriam patitur et Jium suum factum ex muliere, faclum sub lege,
ignominiam sed in baptismo veniens ad Christum
; ut eos qui sub lege erant redimeret, ut adoptionem
induit eum, et ad tegendam nuditatem suam et ad filiorum reciperemus. Quoniam autem estis Filli

gloriam. Bene dico quicunque non est enim Juda?us Dei, misit Deus Spiritum Filii sui in corda vestra
neque Grcccus, non est servus neque liber ; non est fnostra] clamantem Abba, Pater.: 2 ® Itaque
\.
301 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD GAL. 302
« jam non est servus, sed filius. Quia si filius, et A suo Cum, id est quamvis, futurus sit dominus
:

« haeres per Deum. Sed tunc quidem ignorantes omnium, nihil differt, sed pupillus ille est sub tutori-
« Deum, his qui natura non sunt dii serviebatis. bus, qui tuentur haereditatem ejus, ne violenter au-
« Nunc autem cum cognoveritis Deum (imo cogniti feratur, et sub actoribus qui causas pro eo agunt,
« estis [sitis] a Deo), quomodo convertimini iterum et de haereditate ejus disponunt. Est utique sub illis

« ad infirma et egena elementa, quibus denuo ser- usque ad tempus quod prcefinitum est a patre suo,
« vire vultis ? Dies observatis, et menses, et tem- id est, quandiu pater suus constituit eum esse alieni
« pora et annos. Timeo [vos] ne forte sine causa juris. Consuetudo enim erat usque ad xxn annos
« laboraverim in vobis. Estote sicut ego, quia et puerum esse sub patrono, ne dissiparet illicite sub-
« ego sicut vos, fratres, obsecro vos, nihil me lae- stantiam suam. Quia Paulus non adaptat omnem
« sistis. Scitis autem quia per infirmitatem carnis similitudinem,bonum est ut adaptemus singula.
« evangelizavi vobis jampridem et tentationem ve- Quanto tempore (hoc enim fuit a primo homine
« stram in carne mea non sprevislis, neque respui- usque ad Christum) hic qui est futurus haeres, sci-
« tis ; sed sicut angelum Dei accepistis me, sicut licet Judaicus populus : cui erat repromissa salus,
« Christum Jesum. Ubi est ergo beatitudo vestra ? quandiu hic haeres est parvulus omni tempore usque
« Testimonium enim perhibeo vobis, quia si fieri -g ad Christum, in cognitione Dei parvulus fuit, et
« potuisset [posset], oculos vestros eruissetis et cum parvulus est, nihil differt populus ille a servo.
« dedissetis mihi. Ergo inimicus vobis factus sum, Si enim praecepta sibi faceret , vitebat poenam ; sin
« verum dicens vobis ? ^Emulantur vos non bene, autem, torquebatur ut survus asperrime ; nihil in-
« sed excludere vos volunt, ut illos eemulemini. terim differt a servo, licet sit futurus dominus
« Bonum autem aemulamini in bono semper, et non omnium bonorum haeredilatis ; sic populus ille pres-
« tantum cum praesens sum apud vos. Filioli mei, sus servitute legis 3 si de lege transiret ad fidem,
« quos iterum parturio, donec fermetur Christus in constituendus erat dominus coelestis haereditatis.
« vobis.Vellem autem esse apud vos modo, et mu- Parvulus nihil differt a servo,sedestsub tutoribuset
« tare vocem meam, quoniam confundor in vobis. actoribus, id est sub lege quae tutatur eum per prae-
« Dicite mihi, qui sub lege vultis esse, legem non cepta : et agit pro eo per sacrificia. Est utique sub
« legistis ? Scriptum est enim quoniam Abraham usque ad tempus quod
illis praefinitum a Deo S19
« duos filios habuit, unum de ancilla (Gen. xvi, 15), Patre in quo tempore de servitute legis transferre-
« et unum de libera (Gen. xxi, 2). Sed qui de an- tur ad libertatem tidei. Et quemadmodum parvulus
« cilla secundum carnem natus est :qui autem de haeres sub tutoribus etactoribus est, itaet nos cum
« libera, per repromissionem ;
quse sunt per allego- essemus parvuli in cognitione Dei, eramus non liberi
« riam dicta. Ha?c enim sunt duo testamenta. Unum sed servientes sub elementis, id est sub legalibus.
« quidem in monte Sina, in servitutem generans, Quia sicut puer per elementa alphabeti transit ad
« quae Agar. Sina enim mons est in Arabia
est : cognilionem lilterarum, sic per legem transeundum
« qui conjunctus est ei, quae nunc est Hierusalem, erat ad cognitionem Dei, in fide habendam. Ele-
« et servit cum autem quae sursum
filiis suis. Illa mentum dicitur vel quasi elevamentum per hoc ;

« est Hierusalem, libera est, quse est mater nostra. enim ad scientiam quis elevatur. Vel quasi elimen-
« Scriptum est enim « Laetare sterilis quae non
:
tum, ab elimo, elimas, etc. Vel quasi hylementum
« paris. Erumpe et clama, quae non parturis quia : hyle enim materia. Eramus subelementis mundi, id
« multi filii desertae, magis quam ejus, quae habet est, quae lex et mundana promittebat, et carnalia
« virum (Isa. liv, 1). » Nos autem, fratres, secun- docebat.
« dum Isaac promissionis filii sumus. Sed quomodo Prius sic pavuli eramus. At ubi, id est postquam,
« tunc is qui secundum carnem natus fuerat, per- venit plenitudo temporis, sive tempus plenitudinis :

« sequebatur eum qui secundum spiritum, ita et plenitudo ideo, quia quaecunque exspectata fuerant
« nunc. Sed quid dicit Scriptura ? Ejice ancillam et in anteactis sa?culis, tunc fuere completa ; tune
« filium ejus. Non enim haeres erit filius ancillae, cum enim perfecta justificatio, quae antea non fuerat ;

filio liberae. Itaque, fratres, non sumus ancillae filii, D tunc praesens et plena salvatio, quam ante diem
« sed liberee, qua libertate Christus nos liberavit. illum exspectabat Abraham cum caeteris sanctis. Vel
aliter Postquam venit plenitudo, id est finis et con-
:

expositio. summatio temporis, quod constituerat primum prae-

terire Deus, tunc misit Deus Filiumsuum. Cum Fi-
Dixerit quidem non amplius opus esse psedagogo, lius Dei ubique totus et praesens esset, hoc mittere
sed causam non posuerat quare. Quam hic subdit, nihil aliud fuit, quam quod eum qui invisibilis erat,
dicens : Licet vos modo unum in Christo pajdagogo in forma servi visibilen exhibuit. Filium dico, quem
non egeatis, tamen dico quod vos jam indiguistis, adeo humiliavit, ut factum ex muliere, id est ut eum
sicut videtis quod, quantocunque tempore secundum qui infactus et sempiternus erat, facturam novam
dispositionem patris parvulus est, hic qui est hceres ex muliere vellet suscipere. Factum etiam sub lege,
futurus quanto tempore, sive xx, sive xv, parvulus quia sub lege vixit, et legem implevit, dum hostia
est. Licet sit destinatus heeres, tamen nihil differta pro illo data fuit. Ideo sub lege, ut pretio sanguinis
servo, quia saepe conslringitur, etverberatur atutore dato redimeret eos qui erant sub lege. Nisi enim sub
 303 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 304

lege legemque teneret, a lege liberare, et le- Aidem, quod idolum fuit olim. Vere convertimini ad
fieret,

gem destruere non posset, sicut oportuit ut mortem legem; nam vos jam observatisdies, id est Sabbata ;

gustando, mortem destrueret. Ut redimeret, et ut observatis etiam menses, id est innovationes lunae ;

redempti reciperemus adoptionem /iliorum, id est et tempora, id est jejunia Hebraeorum, in tempori-
essemus tilii suscipientes adoplionem, idestha^redi- bus statuta ; observalis etiam annos, id est septimum
tatem aeternam, quam nobis gratia Dei adoptavit. annum, et jubilaeum more Hebraeorum .

Ubi ait factum ex muliere, quaeritur, cum ubique Et quia sic agitis, timeo vos, id est nihil adeo in
Deus quomodo magis fuerit in uturo Vir-
totus esset, vobis timeo Timeo, inquam, ne forte
sicuti vos.

ginis. Cujus rei ponunt sancti similitudinem hujus- (quod cito conlingere potest) laboraverim iu vobis
modi, quod, sicut anima, dum est in corpore, cor- sine causa. id est sine fructu utilitatis. Sed ne me
pus ipsum sensificat, regit et vivere facit ; segregata frustra laborasse contingat, estote sicut ego, noncu-
a corpore, alibi quidem tota similiter est, nec tamen rantes legalia, quiaet ego fui olim legalis sicut vos
ibidem officium facit : ita divinitas, licet alibi tota esse vultis, et deserui. Modo videte, quam insipien-
sit, non tamen sequitur quod
ut in utero Virginis, ter hoc velitis. Vel ita : Estote sicut ego, quia ego
idem operetur alibi quod in utero Virginis. Supe- sum sicut vos, gentiliter vivens. Imponebatur Paulo
rius notasse debuimus quod, quemadmodum par- -g ab illis pseudo, quod odio haberet Galatas, et ideo
vulus ille, si prius quam veniat ad maturos annos non aperuisset illis omnem ve$atalem. De que modo
moritur, haereditatem amittit; sic qui dele ge ad ma- excusat se, et laudat eos de priori conversatione,
turitatem fidei transire noluerit, expers fit hoeredita- in qua se multum benignos exhibuere Paulo. Ideo
tis. etiam sic blanditur, quia post pauca verba asperius
Dicerent Galatse : Vos quidem, Judaei, recipietis est eos aggressurus. Littera sic jungitur : Estote
adoptionem filiorum : sed quid proderit nobis ? Ad sicut ego, et obsecro piam
vos ut sitis fratres mei,
hoc Paulus : Non solum nos sumus filii, sed quod affectionem habentes erga enim la?sistis me ; nihil
vos gentiles similiter estis filii. Probat hoc quod me in aliquo. Quare ego odiens vos debuerim subti-
Deus misit Spiritum Filiisui, id est eumdem quem cuisse veritatem. Nihil me laesistis ; sed scio (et vos
Filius habuit, vel quem Filius dedit. Misit, dico in bene scitis) quiaevangelizavi vobis per infirmitatem
corda nostra, id est meum et vestra, Spiritum dico carnis non tamen spiritus, quia si infirmabar et
;

clamantem, id est clamare nos facientem : Abba, contemptibilis eram secundum carnem, in virtute
Judaeos ; Pater, gentiles. Et quandoquidem ulrique Spiritus per miracula fortis apparebam. Praedicavi
filii sumus et clamamus. llaque jam non est aliquis per infirmitatem nec pauco tempore, sed jam pri-
:

servus, sed filius. Quia si Filius, erit etiam haires die, quod taedio vobis esse posset mea infirmitas. Et

beatae haereditatis. Et quod ita futurum sit, testor cum tanta me premeret infirmitas, vos tamen non
vobis per Deum. Vel ita : Hasres erit per Deum, id sprevistis cum praedicabam, neque respuistis, cum
est per misericordiam Dei, non per legem. Nunc primum ad praedicandum veneram, tentationem ve-
reducit eis ad memoriam priorem statum, quem ha- stram factam in carne mea. In infirmitate enim mea
buerunt in cullura idolorum, probans pro nihilo tentabat vos Deus, quasi diceret : Si infirmitatem
idola dimisisse, legem accipiunt. Lex enim jam
si Pauli abjiciunt, rei sunt. Si benigne suscipiunt, di-
est idololatria ex quo venit gratia. Quia qui legem gni sunt. Respuere plus estquam spernere, sicut
putat esse ad justificandum necessariam, derogando penitus abjicere magis est quam patiendo contem-
Deo, quod Dei est, legi attribuit, quemadmodum nere. Non me me sicut an-
sprevistis, sed excepistis
idololatrae altribuebant quod Dei erat, idolo. Nunc gelum Christum Jesum. Et cum per hoc
Dei, et sicut
etiam si legem accipiunt, deterius erit quam prius ;
appareat nullam odii, sed multam esse causam dile-
tunc enim per ignorantiam, nuuc vero scientes et ctionis, male sentit qui suspicatur inimicari vobis.
prudentes manum mittent in ignem. Littera sic Et quia in exceptione mei adeo benigni fuistis, ergo
jungitur : Nunc estis filii, sed tunc quidem ante ubi est beatitudo vestra, qua sic prius Evangelio obe-
conversionem serviebatis his qui non erant dii. Et diatis ? Et vere beatitudo, quia ipse testimonium
si per opinionem, SSO non tamen per naturam. D perhibeo vobis, quod si fieri posset eruissetis oculos
Tunc sic serviebatis, sed nunc, cum cognoveritis vestros, et dedissetis mihi. Posse fieri intelligit quod
Deum, contra hoc quod ait ignorantes ; et dicens opportunum est fieri.
cum cognoveritis Paulum dixisse eos et corrigo, imo Et quia tanta vi dilectionis mihi devincti eratis,
cum vos cogniti, id est approbati estis a Deo, quo- ergo nec credendum est quod ego factus sum inimi-
modo, qua ratione convertimini iterum, quia
id est cus vobis. Quod ideo putatis quia sum dicens verum
olim in eodem eratis, ad elementa, id est ad illa le- vobis. Si veritatem reticerem, et vos blandimentis
galia infirma, id est etiam tempore suo impoientia palparem, sic me judicaretis amicum. Ego nonsum
justificare quemlibet ; et etiam in illa infirmitate inimicus vobis ; sed illi asmulantur, id est diligunt
ccena ,
id est alieno auxilio egentia. Hoc enim tan- vos non bene ; sed ideo quia volunt vos a fi.de Christi
tulum quod faciebat [fiebat] nisi per auxilium fu- excludere, ita ut, postquam vos plenius in errorem
turae fidei non poterat, quibus elementis modo ser- suum duxerint, vos xmulemini illos, et exigant a
vire vultis et denuo. Lex enim amodo vobis erit vobis imperiose quod voluerint. Sed nolite semulari
305 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD GAL. 306

illos ; sed (smulamini et me et quemlibet bonum, A qusero an legistis quoniam ipsa lex se non esse te-
nec aliquando in malo, suadeam, sed sem-si forte nendam aperte innuit. Scriptum est enim in lege
per in bono ; et non tantum cum prcesens sum apud quoniam Abraham habuit duos filios. Multos quidem
vos aemulamini me, sed etiam cum absens fuero. filios habuit Abraham, sed de his duobus conveniens

Idem quod superius probavit, scilicet legem nos figura fuit ad fidem et legem. Haec autem verba
esse tenendam, adhuc probat per verba ipsius non eadem inveniuntur in Genesi sed aeque valen- ;

ejusdem legis. Sicut enim postea ostendit veniente tia. Dc quibus duobus Moyses totum ad finem
filiis

22 Jl libertate fidei repudianda est servitus legis. usque descripsit, quod non fecit de cseteris. Quia
Littera sic jungitur : JEmulamini me, et quem- Paulus non secundum singula allegoriam sequitur,
libet bonum. Illos vero ne aemulemini ;
quod si eos bonum est ut eisdem verbis eam aperiamus. Abraham
aemulari vultis, o filioli mei, dicite mihi. IIIuc usque qui interpretatur pater multarum gentium, habens
pendet constructio : Eos qui prius erant filii secun- duos filios, id est duos populos, significat Deum ha-
dum integritatem fidei, diminutive filiolos appellat, bentem duos filios, Gentilem scilicet et Judaeum.
quia volentes adhaerere perversis, plurimum dimi- Non tamenquod singuli eorumsint filiiDei, nisi quiin
nuli erant in bono filiationis. Filioli mei, quos ego utroque populo, digni fuerint inventi. Duos filios ha-
parturio, id est de quoium instructione , maximo t» buit Abraham, unum de ancilla, id est Ismael de
conatu laboro. enim
Parturire dicitur labor ille, Agar, et unum de Libera, id est Isaac de Sara. Fi-
quem in emisione pueri mater patilur, priusquam lius de ancilla significat Judaicum populum, filium
puer extra mittatur. Quos parturio iterum ; olim ancillae, id est legis, qui bene dicuntur filii ancillse,

enim cum infideles eratis, multum laborem habui qui velut servi serviebant timore pcense et amore
in vobis. Parturio et laboro in vobis, donec in Chri- carnalium in carnalibus. Filius autem liberae

sto reformemini in fide cujus reformati estis ,

quia significat populum fidelem qui in libertate fi- ,

illis pseudo saltem consensistis. Nec ait donec refor- dei Deo ex dilectione servit, non ex timore
memini, sed donec Christus formetur in vobis. Chri- nec propter temporalia, sed propter aeterna. Etlicet
stus enim deformatus est, et formam suam perdidit uterque esset filius Abrahae, tamen diver^o SSS5
in vobis seductis. Vel, deformatus est in vobis, id modo nati. Qui enim fuit de ancilla, scilicet lsmael
est in similitudine vestri. Audientes enim alii quo- de Agar, hic natus est secundum carnem, quia et

modo fidei Christi detrahitis , dicunt exemplo Agar juvencula erat et fecunda. Similiter legalis po-
vestro insufficientem esse ad salutem fidem pulus natus est de ancilla , id est de lege secundum
Christi. carnem, quia et in carnalibus et amore carnalium
Ut magis eos deterreret, aggravavit dictum dum serviebat ; si peccaret , stalim in carne puniri time-
ait donec formetur Christus ,
quem, quasi diceret, bat. Filius autem qui fuit de libera, scilicet Isaac, de
deformastis. Filiolos vos appello; sed, licet absens, Sara nalus est non secundum carnem. Sara enim
dicam filiolos. Tamen modo vellem esse praesens vetula erat et sterilis, sed per repromissionem Dei.
apud vos, el sic mutare vocem meam, quia si modo Deus enim, sicut pie promiserat, virtute sua nasci
vos appello filiolos, praesens dicerem vos alienos de- facit filium de sterili et decrepita. Similiter populus
trahentesDeo, et multa alia opprobria. Quae Paulus fidelis, qui fuit de libera, id est nalus ex fide, quae

licet diceret, si praesens esset, noluit tamen in Epis- libera est per dilectionem, non sicut ex ancilla per

tolascribere, sciens Epistolam permansuram, et de timorem. Hic populus natus est perrepromissionem,
correctione eorum confidens, quorum improperium quia Deus misericorditer promiserat se per fidem fa-
durare noluit ; cum essent corrigendi. Si
et merito, cere salvalionem. Ideo erat per repromissionem,
apud vos essem, mutarem vocem,ideo quoniam quia non servit Deo desiderio carnalium, quae videt,
nunc confundor, id est verecundor invobis. Lauda- sed amore spiritualium quae nemo vidit sed per ,

veram enim fidem vestram apud alias Ecclesias solam repromissionem Dei habiturum se confidit.

quae, audientcs corruptionem vestrae fidei, aestimant Quo/. omnia, Abraham habuisse duos fi-
scilicet

me reum mendacii, et super hoc erubesco. Vos fi- lios, hunc de secundum carnem, hunc de
ancilla

lioli mei, dicite mihi. Vel, si placet, non oportet D libera per repromissionem, haec omnia dicta sunt
illuc usque protendere sic continuando : Mmulami- per allegoriam, id est per alium intellectum quam
ni me, quod utique debetis, quia vos estis filioli mei sit litteralis hic habendum. Ipse tamen non singu-
quos iterum parturio, etc. Sententia verborum non lorum allegoriam exsequitur, nisi solum de ancilla et
mutatur. Et quia confundor in vobis seductis, modo libera. Vere sunt dicla per allegoriam. Haec cnim, id

dicite et respondete mihi : Vos qui sub lege vultis est ancilla et libera, sunt, id est significant, duo

esse, non legistis Complexionem facit

vos legem ? Testamcnta, Vetui et Novum. Unam quidem Testa-
illis utrinque ferientem, quia si legem non legerunt,
;
mentum, id est legem gcnerans filiosirc servitutem,
stultum est transire ad illud quod nesciunt. Si autem quia et limorc poenae et pro carnalibus serviebant.
legerunt, cum eadem lex veniente fide prohibeat Ulud unum dico datum in montc Sina ; ibi enim lex
se teneri, plurimum desipiunt qui eam tenerc vo- data fuit in descrto. Sina iuterpretatur mandatum,
lunt. Alterum tamen membrum complexionis exse- et per montem altitudinem superbiae accipimus, ut
quitur, hoc est, si legem legerunt. dicamus generans in servitutem in monte Sina, id
Dicerent illi : Quid inde si legem legimus '.'
Ideo est in superbia mandati. Judaei enim, qui soli legem
307 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 308

habebant, superbiebant, dicentes se populum Dei, A Ad litteram, quare sic intelligendum est ? Vere li-

alios non populum, sed canes. Unum Testamenlum bera est, nam sic ait Isaias : tu sterilis Ecclesia

datum est in monte Sina, quce est Agar, id est quod Quia quaedam steriles, quae postea pariunt per gra-
Testamentum significat Agar. Relatio bona est per tiam, ut eadem Sara et Elizabeth, ideo addit Tu :

quce, quia sequitur proprium feminini generis. Agar sterilis, quas non paris, l&tare animo. Erumpe
interpretatur alienatio, ex ipso nomine innuens Ve- etiam exteriori gaudio et clama, id est invita alios
tus Testamentum alienandum esse et destruendum. ad congaudendum tibi. Tu dico quae non solum non
Idem significavit hoc quod non in terra repromis- paris, sed nec etiam parturis, id est spe carens in
sionis, sed in deserto datum fuit, quod nunquam tempore legis de pariendo, non conaris. Probavit
per opera hujus legis venturi essent in veram ter- quod sit libera ;
probat etiam quod sit mater. Lit-
ram repromissionis. Vere in servitutem ,
nam tera tamen respondet ad proximum. Ideo laitare,

Sina est mons Per hoc enim quod,

in Arabia. etc, quia filii deserta?, id est Ecclesiae, quae in
dum essent in captivitate, accipiebant hanc legem, tempore legis cohabilatione a Deo derelicta fuit non
significabatur quod lex in captivitate data genera- dilectione. In tempore etiam legis magis dilexit

bat eos in servitutem ;nunquam per opera legis ven- Deus libertatem fidei quam servitutem legis.
turos in liberlatem. Idem allegoricus innuit intellec- Filii, inquam, desertae magis multi sunt quam
-g
tus. Arabia enim humilitas vel afftictio interpreta- sint filii ejus legis ,
quae nunc habet virum. Tunc
tur. Unde sic dicimus Sina mons est in Arabia,
: enim lex multos generabat, sed qui fideles erant,
id est mandatum, et superbia est in aftlictis seu, ut Moyses et prophetae, videntes duritiam eorum,

quod idem est, humiliatis. Per hoc enim quod su- nec saltem cogitabant eos de spiritualibus docere,
perbiebant de mandato, et seepissime velut mali servi quos quotidie in carnalibus mandatis videbant tran-
affligebantur per legem, apparet quodlex illa gene- sgressores esse. Lex quidem tunc habebat virum,
rasset eos in servitutem. Sina mons est in Arabia, id est Deum cohabitatione, non tamen dilectione.
qui mons conjunctus est, id est assimilatus ei Hie- Duae matres sunt : altera libera, altera ancilla. Sed
rusalem, id est Judaico populo videnti Deum, quia nos fratres, ego et quicunque fideles, sumus filii,

aliae gentes tunc temporis nesciebant Deum. Hieru- non servitutis, sed promissionis, id est perpromis-
salem dico, qua? nunc est, id est quae in praesentibus sam gratiam Dei, secundum, id est in similitudinem
videt, et colitDeum non in spiritalibus, et ideo Isaac, qui non lege carnis, sed virtute divini pro-
non visura in futuro. missi natus fuit. Ostendit nos esse natos in similitu-
Mons ille conjunctus est, non quod radices ejus dine Isaac, quia eadem signa quorum figura prae-
porrigantur usque Hierusalem, sed assimilatus Ju- ces6it in illo, videntur hodie in filiis Ecclesiae. Et
daeis, quia per montem Sina signiticatur superbia tamen adversatur conjunctio litterae, hoc modo : Li-

eorum, qua de mandato superbierunt. Per Arabiam cet simus filii promissionis tamen quomodo tunc ,

eorum, qua peccanles per legem

significatur afflictio in tempore Abraham, hic qui sccundum carnem
affligebantur more servorum. Ei, Hierusalem, quse natus fuerat, id est Ismael, persequebatur eum qui
nunc est, et quse servit timore poenae, non amore. secundum spiritum natus est, scilicet Isaac. Ismael
Servit dico cum filiis suis , id est cum prosely- enim natu major verberabat Isaac adhuc tenerum ;

tis, qui de gentilitate in circumcisionem transeunt. quem videbat dominum sibi et haeredem futurum.
Vel servit tota insimul Synagoga cum filiis suis pro- Ita etiam fit nunc, quod qui carnales sunt perse-
priis. Hic illo genere servitutis, hic alio. Hierusalem quuntur spiritales et affligunt , et quia sicut Isaac
quae nunc est servit, sed illa Hierusalem qua? est affligebatur ab Ismael , ita et nos spirituales affligi-

sursum, id est non carnalia, sed spiritalia appetens, mur a carnalibus. Itaque, fratres, per hoc apparet
haec est libera, quia non ex timore, sed servit ex quod non sumus filii ancillae ; fuimus quidem servi

dilectione : S23 nec temporalia quaerit, sedeeter- olim sub lege , sed jam sumus filii liberae, id est

na. Haec est Ecclesia fidei, qua? superior Hierusalem Sed interserit quaedam dicens Qui secun-
gratiae. :

est mater nostra. Ecclesia enim nos genuit in liber- dum carnem sunt, persequuntur nos, sed non est
tatem fidei. Vere libera ; nam laetatur, erumpit ei cla- D curandum ipsi enim ejicientur, et nos in haereditatem
;

mat Vere mater

: ; nam filii ejus multi. Quod sic ait : introibimus.
Libera est mater nostra. Nam sic de ea scriptum est in Quod sic ait Quid dicit Scriptura ? In eodem
:

Isaia : L&taretu. Sara sterilis, quae modo nonpa- Moyse invenitur quia, cum Sara vidisset Agar et
ris; erumpe etclama, qux non parturis (Isa. iv, \), puerum ejus superbientes contra se et Isaac, ait ad
id estquaenec de pariendo laboras. Ideolaetare, quia Abraham : Ejice ancillam et filium ejus (Gen.
magis multi filii lui desertoe Saraequam sint filii ejus xxi, 16). Similiter Domine, ejice
filii gratiae dicunt :

Agar, quK nunc habet virum. Habebat Agar Abra- ancillam, id est Iegem,et filium ejus.id est Judaicum
ham cohabitatione, non tamen dilectione. Carebat populum. Non enim filius ancillce, id est legis, h&rcs
Sara Abraham cohabitatione, quem tamen habebat erit in promissa beatitudine cumfi.Uo liberaz, id est

dilectione, quia colebat et diligebat eam ut legiti- fidei,quemadmodum filius Agar ancillae non fuit
mam uxorem. Isaias, qui post longa saecula fuit ab hacres cum filioSarae liberae. Itaque, fratresjam non
Abraham, frustra sic loqueretur de Sara et Agar. sumus filii ancillai (sicut expositum est), sed liberce,
309 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD GAL. 310

qua libertate, id est per hanc libertatem quam ha- Aper legem. Et ideo quia liberi estis state , id est
bemus, Christus habens eamdem libcravit nos per perseverate in hac libertate fidei, et nolite contineri
eam. jugo servitutis, id est atteri onere legis itcrum. Et
bene iterum, quia vos fideles jam circumcidimini,
224, CAPUT Y. si

idem est quod ad idola converti, quibus antea ser-

« State et nolite iterum jugo servitutis contineri.
viebatis. Dicerent illi :Nolumus omnem legem sus-
« Ecce ego Paulus dico vobis quoniam, si circum-
cipere nisi solam circumcisionem quam habuit
« cidamini, Christus nihil vobis proderit. Testificor
Abraham, qui fuit sine lege. Contra hoc Paulus :

« autem rursum omni homini circumcidenti se quo-

Nolite contineri jugo legis, quoniam Christus, id est
« niam debitor est universfe legis faciendae. Evacuati
fides Christi, nihil proderit vobis, si circumcidamini,
« estis a Christo, qui in lege justificamini ; a gratia
et ecce ego Paulus, cujus auctoritas ubique vulgata
« excidistis. Nos enim spiritu ex fide spem justitiae
est, hoc dico et affirmo vobis quod si circumcida-
< exspectamus. Nam in Christo Jesu, neque circum-
mini, fides Christi non proderit vobis. Non solum
« cisio aliquid valet, neque praeputium, sed fides,
quia Christus non proderit vobis, sed etiam propter
« quae per charitatem [dilectionem] operatur. Curre-
importabile onus legis non debetis circumcidi. Quia
« batis bene : quis vos fascinavit [impedivit] veritati
sic ait Testificcr rursum, id est vel sicut olimdum
« non obedire ? Nemini consenserilis. Persuasio haec " :

eram in lege testificabar. Yel rursum, id est iterum,

« non est ex eo qui vocavit vos. Modicum fermen-
hoc adduco ad idem dissuadendum quod per prae-
« tum totam massam corrumpit (I Cor. v, 6j. Ego
missa dissuadebam. Testificor omni homini circum-
« confido in vobis in Domino quod nihil aliud sa-
cidenti se quoniam, id est quod, ipseest debitor uni-
« pietis. Qui autem conturbat vos, portabit judicium,
versce legis (aciendce. Circumcisio enim exigit ut se-
« quicunque est ille. Ego autem, fratres, si circum-
quantur caetera opera legis, quemadmodum fides
cisionem adhuc praedico, quid adhuc persecutio-
post baptismum exigit ut sequantur opera fidei. Et
« nem patior? Ergoevacuatum est scandalum crucis.
ne putetis vos posse circumcidi, nisi onus legis per
«

«
Utinam et abscindantur qui vos conturbant Vos
enim in libertatem vocati estis, fratres, tantum ne
!

omnia portetis. Yere Christus nihil proderit S«5

vobis ; nam si circumcidamini , evacuati eshs a
« libertatem in occasionem detis carnis sed per ,
Christo, id est inanis facta est vobis fides Christi.
« charitatem spiritus servite invicem. Omnis enim
Dicerent illi : Malumus a Christo evacuari quam non
« lex in uno sermone impletur Diliges proximum :

circumcidi, sicut Deus mandavit. Ad hoc Paulus :

« tuum sicut teipsum (Matlh. xxn, 39). Quia si in-

Non solum a Christo, sed etiam excidistis a gratia
« vicem mordetis et comeditis, videte ne ab invicem
Dei vos, quicuv.quc in lege justijicamini, id est per
consumammi. Dico autem m Christo. Spirilu C legem justmcationem qua? ritis. Hic bene deter-
« ambulate et desideria carnis non perficietis. Caro
minat quomodo prohibeat circumcisionem, scilicet
« enim concupiscit adversus spiritum, spiritus au-
ut per eam non quaerant justificationem, cum tamen
« tem adversus carnem. Haec enim sibi invicem ad-
passus sit circumcidi Timotheum, ut tolleret a se
« versantur, ut non quaecunque illa faciatis. Quia si
suspicionem, uterque tamen Paulus et Timotheus
« spiritu ducemini, non estis sub lege. Manifesta
intelligens nihil conferre justiliae circumcisionem.
« autem sunt opera carnis, quae sunt fornicatio, im-
Yere nemo justificatur in lege ; nam nos solum qui
« munditia, impudicitia, luxuria, idolorum servitus,
sumus ex fide, exspectamus spem justitiai, id est
« veneficia, inimicitiae, contentiones, aemulationes,
beatitudinem quae ex justitia speratur. Et quod ex-
« irae, rixae, dissensiones, sectae, invidiae, homicidia,
spectatio nostra certa sit, constat ex eo quia exspe-
« ebrietates, comessationes, et his similia, quae prae-
ctamus per Spiritum, sic nos sperare insinuantem.
« dico vobis, sicut praedixi, quoniam qui talia agunt,
Ideo ex fide tantum spem habemus namin Christo ;
« regnum Dei non consequentur. Fructus autem
Jesu, id est in fide Chrisli Jesu, neque circumcisio
« spiritus est charitas, gaudium, pax, patientia, be-
aliquid valet, nequeprceputium, sed sola fides, quce
« nignitas, bonitas, longanimitas, mansuetudo, fides,
tamen non sit otiosa, sedoperetur ; neccontumeliose,
« modestia, continentia, castitas. Adversus hujus-
D sed per dilectionem Dei et pioximi.
« modi non est lex. Qui autem sunt Christi, carnem
Fides sola valet in Christo, et in hac fide vos
« suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis
bcne, id est per dilectionem currcbatis, id est ope-
« (I Petr. n, 11). Si vivimus spiritu, spirilu etambu-
rabimini. Sed quis impedivit vos male suadendo non
« lemus. Non efficiamur inanis gloriae cupidi, invi-
obedirc veritati, quam a me didicistis ? Utautem obe-
« cem provocanles, invicem invidentes. »
diatis veritati, ne consenseritis alicui carnalium,

EXPOSITIO.
quia hoec persuasio eorum non
ex eo, id est se- est
cundum Deum, qui per gratiam suam vocat vos ad
Licet enim Christus sub lege fuerit, lex tamen regnum. Ideo ne consenserilis, quia modicum fer-
non est dominata ei qui peccatum non habuit sed ; mentum, id est vel saltem consensus, vel sola per-
ex sola libertate fecit, quidquid fecit. Et quia filii suasio, vel illi pauci male suadentes, hoc, inquam,
liberae sumus ; et per Christum libertatem apprehen- modicum corrumpit totam massam, et facitacidam,
dimus, sicut ex eadem lege aperte colligitur, insa- Ld est vel totam Ecclesiam, vel omnia bona eorum.
nia est ut, qui per fidem liber est, servum se taciat Modicum quidem fermentum corrumpit totam mas-
311 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 312

sam ; sed vos non corrumpemini. Ego enim confido A estis, secundum spiritum ambulabitis. Etiam aliud
in vobis, et hoc in Domino, id est per cooperantem bonum inde provenit, quia desideria carnis, et si per
vobis gratiam Dei, quod nihil aliud sapietis quam impugnationem sentiatis, non tamen actu pcrficietis.
quod sanum est, et ego vos docui. Yos non aliud Sed licet non perficiatis, tamen caro concupiscit
sapietis ; sed ille qui conturbat vos, id est qui puri- adversus spiritum ; et sic impugnationem sentitis.
tatera fidei vestrae admistione infidelitatis turbidam Vel dicamus iterum : Bene dico desideria carnis,
facit, ille portabit judicium, id est sustinebit dam- nam caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus,
nationem etiamsi sit Petrus, aut angelus de coelo.
;
id est ratio concupiscit ea quae sunt adversus car-
Modo respondet ad illud quod imponebant ipsi pseu- nem. Vere caro et spiritus alter adversus alterum
do, scilicet quod prius quidem destruebat circum- concupiscit. Hcec enim, id est caro et spiritus, ad-
cisionem ; sed , modo Hierosolymis corrcclus a versantur sibi, non caro carni, necspiritus spiritui,
Petro et ab aliis, praedicabat circumcisionem. Quod sed invicem, id est caro in spiritum, spiritus in car-
falsum esse comprobat dicens : Illi vos conturbant, nem. .Adversantur, ita ut non faciatis omnia illa
sed ego non conturbo vos. Si autem, fratres, sicuti quozcunque vultis, seu carnales, seu spiritales. Nemo
illi imponunt, adhuc prcedico circumcisionem, adhuc enim adeo justus, qui non ad vicem cadat. Nemo
ideo, quia, dum erat Judaeus, praedicabat eam : si, -g adeo malus qui nos ab aliquo quod caro suadet, se
inquam, sic praedico adhuc, sicut a principio prae- aliquando cohibeat. Dixit quod si vivimus, spiritu
dicationis patior persecutionem a Judapis. Quia sicut ambulare possumus. Quia si spiritum sequimur,
imponunt si praedico circumcisionem, ergo evacua- desideria carnis non perficimus, quia caro pugnat
tum scandalum crucis. Judaei enim scandaliza-
est adversus spiritum. De qua pugna carnis et spiritus

bantur in hoc quod per solam crucem praedicabam modo vult dijudicare, dicens : Caro contra spiritum ;

justificari hominem. Quod si cruci admisceam cir- spiritus pugnat contra carnem. Quia si vos ducimini
cumcisionem, et ex utroque dicam justificari, placati spiritu, id est ratione, jam non estis sub lege. Lex
sunt mihi Judaei. Ego non vos conturbo, sed illi enim posita est ut peccatores cohibeat, sed si se-
conturbant vos. Et utinam non solum pellicula prae- cundum spiritum agitis, jam non peccatis, et qui
putii, sed penitus abscindantur illi qui vos contur- non peccat, liber est a lege. Qui spiritu ducitur, non
bant. Non intelligit Paulus membrorum abscisionem, est sub lege ;
qui autem carne , is captivalur sub
sed sicut abscisi testiculi non generant, sic isti lege. Quod aequipollenter ait : Opera spiritus nemi-
abscindantur, ne quemlibet generare possint in er- nem redigunt sub lege ; sed opera carnis illa sunt
rore suo. Conturbant utique vos, dum in servitu- manifesta, non oportet improperare ea. Turpitudo
tem legis redigere volunt. Nam vos, fratres, vocati enim eorum omnibus est nota et captivitas. Ideo non
estis in libertatem Dei. Hoc tantummodo videte, ne curat detestari carnis opera, quia sola corum no-
libertatem vestram detis inoccasionem carnis, id est mina satis assignant foeditatem. Opera carnis dico
ne propter libertatem licentius vos posse peccare quce sunt haec, scilicet fornicalio, immunditia, impu-
credatis. Nec hoc faciatis, sed servitute invicem per dicitia, luxuria. Fornicationem vocat cum meretri
charitatem spiritus, id est, per spiritalem dilectio- cibus, vel conjugatis pollui ; immunditiam, turpitu-
nem agentes. dinem illam quae fit praeter naturam. Et etiam in

Accepta occasione vult ostendere, eis facilitatem incestis osculis, et in tractatione polluta. Impudici-
novai legis quae in uno sermone impletur, et hac iterum tiam vocat etiam, si non sit fornicator, vel immun-
occasione corripit eos a detractione, dicens : Servite dus, sed in verbis et habitu, et motatione membro-
invicem per charitatem. Nam omnis lex impletur rum non sit pudice temperatus. Luxuriam vocat
S26 in uno sermone , in hoc scilicet : Diliges superfluitatem carnis, sive in gula, sive in coitu.

proximum tuum sicut teipsum, sicut in epistola ad Quae luxuria etiam haberi potest in uxore si super-
Romanos exposuimus (Fiom. m). Lex praecipit dile- tlue ea ulatur.
ctionem, quod si spernentes \egeminvicemmordetis, Opera carnis etiam sunt servitus idolorum, venc-
detrahendo alter alteri, nec solum mordetis, sed ficia, inimicitue, id est longa odia, contentiones in
etiam comeditis, id est bona proximi per invidiam D verbis, cemulationes, quod quilibet invidens laborat
penitus devoratis. Videte ne consumamini, id est ne usurpare sibi bonum alterius. Sunt etiam ira?, id

devoremini invicem, idesttu, quiadetrahisproximo ;

est subitae commotiones animi. Et de ira rixce,

ille, quia detrahit tibi. Posteaquam satis probavit quando res agilur pugnis. Sunt ilerum dissensiones,
legem non esse lenendam, incipit nunc approbare quae saepe fiunt in Ecclesia. Sunt etiam scct<e, pro
fidem et gratiam. Littera sic jungitur : Videte ne quo in Graeco habetur haereses. Sunt etiam invidice,
consumamini secundum suasionem carnis, mor- id est malus livor animi ;
qui licet se non consecu-
dendo et comedendo vos invicem sed dico vobis : ;
turum sciat rem proximi, invidet tamen ei eumquc ,

Ambulate spirilu, id est perficite bene operando se- eam habere nollet. Iterum homicidia, ebrielatcs, id
cundum quod hortatur vos spiritus, id est ratio. est consuetae supra modum potationes, et comes-
Ambulate dico spiritu, et hoc in Christo, id est quod qum modo prcedico vobis, sicut
sationes et similia his
tantum licet facere per Christum et non aliud, ut ;
olim prcedixi, cum vobis primum praedicavi ut ,

quis secundum rationem operetur. Si in Christo caveatis ab illis, quoniam qui talia agunt, hi
313 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. 1N EPIST. AD GAL. 314

non consequenlur regnum Dei, si in hoc actu A « enim serainaverit horao, haec et metet. Quoniam
SST comprehensi sunt. Haec praedicta sunt ope- « qui seminat in carne sua, de carne et metet
ra carnis; sed opera spiritus sunt hcee. Et non « corruptionem ;
qui autem seminat in Spiritu,

ait opera, ad commendationem, ait fructus

sed » de Spiritu metet vitam aeternam. Bonum au-
Spiritus. His enim operibus frui prodest et opor- « tem facientes non deficiamus tempore enim suo ;

tet. Fructus, inquam, Spiritus est charitas, id est « metemus, non deficientes. Ergo dum tempus ha-
dilectio Dei et proximi, de qua charitate sequitur « bemus, operemur bonura ad omnes, maxime
gaudium et pax. Gaudium vocat lsetam conscien- « autem ad domesticos fidei. Videte qualibus lit-
tiam pacem ad omnes ex dilectione concordiam.
;
« teris scripsi vobis mea manu. Quicunque enim
Est etiam Fructus Spiritus longanimitas, id est spes. « volunt placere in carne, hi cogunt vos cir-

Si enim tardat retributio ; non tamen minus sperat, « cumcidi ; tantum, ut crucis Christi persecutio-
vel impatienter exspectat. Et est opus Spiritus « nem non patiantur. Neque enim qui circum-
patientia, qua quaecunque toleramus adversa ; et « ciduntur, legem custodiunt, sed volunt vos cir-

bonitas, id est pia affectio animi ; etiam sinonha- « cumcidi, ut in carne vestra glonentur. Mihi
bet quid tribuat ; benignitas, id est largitas commu- « autem absit gloriari nisi in cruce Domini no-
nicandi quae habet : mansuetudo, quod ita attracta-jg « stri Jesu Christi, per quem mihi mundus cru-
bilis et affabilis est omnibus et fides quae recte credit
;
cifixus est, et ego mundo In Christo enim !

in Deum; modestia, id est temperantia verborurn « Jesu, neque circumcisio aliquid valet. neque
et actus ; continentia, qua etiam a licitis continet se « praeputium, sed nova creatura. Et quicunque
aliquis ; castitas, quod caste utitur licitis, ut vir « hanc regulam secuti fuerint, pax super illos et

uxore. Haec sunt opera Spiritus, et adversus opera « misericordia et super Israel Dei. De caetero

hujusmodi non est lex ; sicut supra diximus, non « nemo mihi molestus sit. Ego enira stigmata
estis sub lege. Haec sunt opera carnis. Haec sunt « Domini Jesu in corpore meo porto. Gratia
opera Spiritus qui autem sunt Christi, faciunt opera
;
« Domini Jesu Christi cum spiritu vestro, fratres.

Spiritus. Quod sic ait Crucifixerunt hi qui sunt : « Amen. »

Christi, carnem suam, quod nullos sensus quan- EXPOSITIO.

diuin Christo sunt, inclinare queunt ad vitia. Illi S38 Postquam in communitate omnem Eccle-
dico certantes cum vitiis et cum concupiscentiis. siam correxit et instruxit,nunc divisimadmonet prae-
Vitia accipit in actu ; concupiscentias, in voluntate. latos, ut in lenitate instruant peccantes subditos, et
Non solura carnem crucifigamus, ne malum opere- econverso admonet subditos ut asquo animo in omni
mur sed etiam ambulemus Spiritu,
;
r id est *proficia-
n cbedientia audiant praelatos,
r dicens Quia
* ' vivitis — v '
:
—
mus bene operando secundum quod admonet ratio ^ Spiritu, ambulate Spiritu vos autem qui spirita ; ;

justum est ut ambulemus Spiritu, quia vivimus les estis, id est praelati : omnis enim perfectus
Spiritu ; et si justificati vivimus Spiritu, sequitur etiam si ofticio careat, imperfecto tamen praela-
ut ambulemus Spiritu. Vivit homo per
etiam tus est ; vos, inquam, spiritales licet in aliquo
justificationem fidei. Ambulat cum operatur ea quae delicto prceoccupatus fuerit aliquis ; nec mirum si

fides exigit. Et si vivimus et ambulamus, inhacam- peccat quia homo : praeoccupatus dicit non quod
bulatione non efficiamur cupidi inanis, id est mun- ex industria peccaverit, sed quia providere sibi
danae gloriae. Non
peccatum si bene agentes est nescivit, vos, inquam, praelati instruite hominem
laudamur, sed si laudari cupimus non simus ; hujusmodi in spiritu, non furoris, sed in spiritu
cupidi inanis gloriae. Nos dico qui hoc cupimus lenitatis. Nunc de plurali transit ad singularem,
invicem provocantes quia superbiaquaenon patitur ; loquens similiter cuilibet praelato. Cum lenitate
parem, nisi praeferatur omnibus, indignatur, pro- corrige delinquentem tu, quicunque praelate, con-
vocans ad litem. Et si non aperte provocare au- siderans teipsum, ne tu etiam tenteris similiter.
dentes, saltem animo invidentes invicem , id est Saepe enim Deus sic pie disponit ut, qui in-
alter alteri. dignando obhorret casura proximi, in idem prseci-
CAPUT VI. D pitetur, vel in pejus. Nec solum instruatis de-
« Fratres, et si praeoccupatus fuerit homo in linquentem, sed etiam portate oneraalter alterius,
« aliquo delicto, vos qui spirituales estis , hujus- praelatus onus subdili. Portate dico compatiendo,
« modi instruite in spiritu lenitatis , considerans orando, etjejunando ut fiat ei remissio. Et sic vi-
« teipsum, ne et ut tenteris. Alter alterius onera cissim supportando vos adimplebitis legem Christi.
« portate, et sic adimplebitis legem Christi. Nam Christus enim nescius peccati, dum peccata nostra
« si quis existiraat se aliquid esse cura nihil sit, hanc in se legem attulit, ut alter
in cruce portavit,
« ipsese seducit. Opus autem suum probet unus- sicportaret peccatum proximi. Considera teipsum,
« tantum gloriam ha-
quisque, et sic in semetipso ne similiter tenteris. Nam si quis inconsiderate
« bebit, et Unusquisque enim onus
non in altero. agens, existimat se esse aliquid, cumcx se nihil sit,
« suum portabit. Communicet autem is qui cate- et si gratia in eo aliquid sit, ipse sic opmans seducit
« chizatur verbo ,
qui se catechizat in omnibus seipsum, id est seductor sui ipsius est. Nolite sedu-
« bonis. Nolite errare. Deus non irridetur. Quae c\,sedunusquisque probet, id est videat, anprobabile
315 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 316

sit opus suum, et sicprobatus habebit gloriam tan- A rneam. Ethis quae scripsi obedire debetis, non illis.

tummodo in semetipso, id est apud se in conscien Quicunqueenim volunt placere illis Judaeis in carne,
tia, et non in altero, id est non in consideratione et id est in carnalibus persuasis, hi
cogunt vos circum-
contemptu alterius. In se debet gloriari non in al- cidi. Cogunt utique, quia importuno sermone vos
tero. >'am unusquisque seu justus, seu peccator, compellunt ad id quod rationibus comprobare ne-
illo onus suum, id est manipulura
porlabit in die sciunt. Cogunt vos circumcidi, hoc tantummodo in-

suum, quem opera sua colligere digna sunt, seu tendentes, ut non patiantur a Judaeis persecutionem
bonum, seu malum. Yel ita de peccatore tantum crucis Christi, quam praedicant. Judaei enim crucem
sermo sit. Tu, ut juste, ne glorieris in contemptu Christi cum circumcisione bene concedebant praedi-
peccatoris. Nam unusquisque peccator portabit cari. Vere ideo tantum ne patiantur, quia amore le-
onus suum, id est pondus peccati sui. gis nihil faciunt. Quod sic ait Hi pseudo quicircum-
:

Admonitis praelatis, quales se debeant exhibere ciduntumon custodiuntlegem, sedpro eo solo volunt
subditis, admonet subditos ut reverenter obediant vos circumcidi, ut glorientur apud alios in carne ve-
praelatis, dicens : Praelatus cum lenitate instruat sub- stra circumcisa. Aiunt enim illis Videte quantum :

ditum. Is autem qui cathechizatur, id est qui in- incrementura per nos lex vestra babeat, illi glorian-
struitur, licet non exemplo boni operis : sed saltem -p tur in carne. Sed mihi absit gloriari, nisi in cruce
verbo :is, inquam, communicet et obediat et inom- Domini nostri Jcsu Christi ! Ego enim nec quaero,
nibus bonis quae facit et hortatur. Ei dico qui se ca- nec praedico gloriara, nisi crucls. Per quem crucem.
teclii^at, id est qui instruit illum. Dicocommunicate Crux enim secundum Priscianum, de dubiis generi-
his quivos instruunt, et nolite errare, id est nolile bus est et secundum Haimonem, in Graeco, mascu-
;

vos excusare, dicentes non esse obediendum eis qui lini, et ideo translator noluit mutare relationem.

verbo bene docent, et non sic agunt, ideo nolite sic Per quem crucem, vel per quera Christum cruci-
errare, quia Deus non irridetur, id est non calva tixum, quod idem valet. Mundus estmihi crucifixus,
occasione decipietur. Quod si deciperetur, irrisibilis ita quod niliil amplius de suis oblectamenti offerat
esset. Vere non irridetur, quia quce seminaverit mihi mundus. Ego etiam crucifixus sum rnundo ;
quod
homo, hozcutique metet. Et vere seminata metet, si mihi mundus aliqua offert, ita crux Christi me con-
quoniam qui seminat in carne sua, id est qui opera- firmatum astrinxit quod non possim declinare ab
tur corruptibilia carnis desideria, hic utique metet illa. Ideo in cruce tantum glorior, quia in Christo
de carne corruptionem quia seminavit corruptionem.
,
Jesu nequc circumcisio valet aliquid, nequeprcepu-
Quivero seminatin Spiritu, id est secundum ratio- tium, sed solummodo nova creatura, id est fides quae
nem, hic metet de Spiritu spiritalia, scilicet, vitam innovat mentem, et etiam carnem quam facit a pec-
aeternam. Postquam divisim praelatos, deinde sub- ^ catis liberam. Non ideo addidit praeputium, quod
ditos instruxit, iterum omnem Ecclesiam mistim aliquid putaret illud valere ad fidem, sed ut ostende-
admonet, dicens : Vos praelati in lenitate subditos ret circumcisionem non plus conferre in Christo
instruite. Vos subditi in omni bono his qui vos in- quam pnypulium. Ego tantum glorior in cruce, et
slruunt, communicate. Omnes aulem, tam praelati quicunque hanc regulam crucis secuti fuerint, utin
quam xque bonum facientes non deficiamus
subdili, ea tantum glorientur, pax fit super illos Galatas qui non
bene operando. Nec deficere debemus in operando, peccaverunt, etmisericordia, id est secunda reraissio
quia metemus mercedera operis tempore suo, id est his qui lapsi sunt. Et non tanlum super illos, sed
opportuno, non deficientes in metendo. Et quia me- ctiam super omnem Israel, non qui fuerit carnis,
temus non deficienles, ergo, dum tempus operandi sed Dei. In Christo tantum quaerite gloriam. De cce-
habemus, id est in hoc mundo : operemur bonum ad tero, id est de circumcisione (quara excludo) nemo
omnes, maxime tamen ad domesticos fidei. Prius mihi molcstus sit. Vel ita in praeterito me moleslati
enim fidelibus necessaria ministrare debemus, de- estis, sed de caetero, id est amodo, videte ne quis

hinc si superabundat eliaminfidelibus. mihi moleslus sit. Nec debetis me molestare. Ego
Ab hoc loco Apostolus propria manu praescripsit Epis- enim porto in corpore meo stigmata Domini Jesu
tolara,neGalatae ambigerenthancEpistolam 3S9 D Christi. Stigma dicitur signum, quod fit calido fer-
esse Pauli ,
quia destruebat hic circumcisionem, ro. Hic autcm Paulus catenas et caetera tormenta
de quo illi pseudodixerantGalatis quod modo Paulus sustinens, pro Christo stigmata, id est signa, quod
doceret circumcisionem. Unde sic ait :Ut haec pree- miles Christi esset, in corpore portabat. Gratia Do-
cepta credatis esse mea, videte qualibus litteris scri- mini nostri Jesu Christisit cum spiritu vestro, fra-
psi vobis, ab hinc mca propria manu, ut cognitione tres. Amen.
scripturae meae certi essetis hanc Epislolam esse

ARGUMENTUM IN EPISTOLAM PAULI AD EPHESIOS.

Ephesii sunt Asiani. Hi accepto verbo veritatis, perstiterunt in fide. Hos collaudat Aposlolus, scribens
eis ab urbe Roma de carcere per Tichicum diaconum. ,
317 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD EPHES. 318

PROLOGUS B. BRUNONIS IN EAMDEM.

Ephesus civitas est in Asia. Non haec est Asia quae A recidat, ita semper habet quo crescat. Agit etiam
dividit orbera, sed est provincia quaedam in Graecia, hic, quomodo patres debeant praeesse filiis , filii pa-
habens septem civitates, quarum Ephesus metropo- rentibus subjici. Similiter de dominis et servis ; de
lis est, quibus Joannes , relegatus in Pathinos in- uxoribus et maritis, quanta confcederatione sibi vi-

sulam, scripsit Apocalypsim. Hi Ephesii audito cissim pro modo conditionis et sexus debeant sub-
verbo fidei a Paulo, crediderunt, et opera fidei lau- servire. De beneficiis Dei in hunc modum ideo agit,
dabiliter 2 30 operati sunt. Quibus Apostolus, ne Ephesii de bono quod agunt occasionem habeant
dum Romae essetin carcere, scripsit hanc Epistolam, superbiendi, dum nihil ex se, sed totum se habere
sollicite providens eis ne forte de eo quod in fide audiunt ex misericordia Dei. Iterum ideo ne tor-
bene perstiterant superbirent , et hoc virtuti suae as- peant in bene agendo , dum audiunt se posse inve-
criberent.Quod, sicut incoeperat in eis misericordia nire quo crescant in obsequio Dei. Hos Ephesios
Dei, pie consummabat. In hac autem Epistola ma- Paulus discedens ab eis in unum convocavit, dicens
teriam habet beneficia Dei. De quibus in hunc mo- eis Ecce sanam fidem tradidi vobis, videte ne hanc
:

dum agit, ostendens ea esse non ex merito homi- Ego enim amodo liber sum, sed si
irritam faciatis.
nis, sed ex beneplacito Dei. Ostendit etiam beneficia male egeritis, Deus hoc requiret a vobis (Act. xx,
Dei esse hujusmodi, quod nemo tanta perfectione ^> 27). Pro his verbis et hujusmodi solertiores fuerunt
ascendit in illis, quin adhuc relinquatur ei quo as- providere sibi.

cendere possit. Sicut enim horao semper habet quo

EPISTOLA AD EPHESIOS.
CAPUT PRDIUM. « tias agens pro vobis, memoriam vestri faciens in

« Paulus apostolus Jesu Christi per voluntatem « orationibus meis, ut Deus, Domini nostri Jesu

« Dei, sanctis omnibus qui sunt Ephesi, et fideli- « Christi Pater gloriae, det vobis Spiritum sapientiae

« bus in Christo Jesu gratia vobis et pax a Deo q « et revelationis in agnitione ejus ; illuminatos ocu-
,

« patre nostro, et Domino Jesu Christo. Benedictus « los cordis vestri, ut sciatis quae sit spes vocatio-
« Deus et Pater Domini nostri Jesu Christi qui be- « nis ejus, et quae diviliae gloriae haereditatis ejus in
,

« nedixit nos in omni benedictione spirituali in cce- « sanctis, et quae sit supereminens magnitudo vir-
« lestibus in Christo , sicut elegit nos in ipso ante « tutis ejus in nos, qui credimus secundum opera-
« muudi constitutionem, essemus sancti et im- ut « tionem potentiae virtulis ejus, quam operatus est
« maculati in conspectu ejus in charitate. Qui prse- « in Christo Jesu, suscitans illum a mortuis. Et con-

<• destinavit vos in adoptionem filiorum per Jesum c stituens ad dexteram suam in coelestibus super
« Christum in ipsum, secundum propositum volun- « omnem principatum, et potestatem, et virtutem, et
« tatis suae , in laudem gloriae gratiae suae, in qua « dominationem. Et omne nomen quod nominatur
« gratificavit nos in dilecto Filio suo, in quo habe- « non solum in hoc saeculo sed etiam in futuro et
, ;

« mus redemptionem per sanguinem ejus in remis- « omnia subjecit sub pedibus ejus. Et ipsum dedit
« sionem peccatorum, secundumdivitias gratiae ejus, « caput supra omnera Ecclesiara, quae est corpus
« quae superabundavit in nobis in omni sapientia et « ipsius S3JL et plenitudo ejus qui omnia in
« prudentia, notum faceret
ut nobis sacramentum « omnibus adimpletur. »
« volunlatis suae, secundum beneplacitum ejus quod
« proposuit in eo , in dispensatione plenitudinis
D EXPOSITIO.

« temporum instaurare omnia in Christo, quae in Paulus, etc. Paulus apostolus ChristiJesu, quem
« coelis et in terra sunt in quo etiam nos ipso. In Christus Jesus Apostolum gentibus consecravit. Uh-
« sorte vocati sumus, pra?destinati secundum pro- de apparet quod vobis Apostolus sit. Paulus, inquam,
« positum ejus, qui operatur omnia secundum con- apostolus Christi, non per meritum suum, sed per
« silia voluntatis suae, ut simus in laudem gloriaeejus solam voluntatem et bonum placitum Dei. Sic et vos
« nos qui ante speravimus in Christo. In quo et vos quod boni estis non merito vestro sed gratiae Dei ,

« cum audissetis verbum veritatis, Evangeliura sa- referatis. Paulus, inquam, apostolus, per volunta-
« lutis vestrae recepistis. In quo et cred entes signati tem Deiscrib\tom?iibus sanctis, id est perfectioribus
« estis Spiritu proraissionis sancto, qui est pignus qui in virtutibus sanciti sunt ; scribit etiam fidelibus,
« (arrha) haereditatis nostrae in redemptionem acqui- id estminusperfectis, qui tamen bene servaverunt in-
« sitionis in laudera gloriae ipsius. Propterea et ego tegrilatem fidei. Fidelibus dico in Christo Jesu, id
« audiens fidem vestram quae est in Christo Jesu, est qui fidem Christi Jesu custodiunt. Sanctis dico et
« et dilectionem in omnes sanctos , non cesso gra- fidelibus qui sunt Ephesi. Optat hoc Paulus. Gratia
319 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 320
sit vobis perseverans, qui non peccavistis; his qui A immortalitatem, sed ut totum referret gratise Dei in
saltem in venialibus lapsi sunt, sit gratia secundae adoptionem, id est in incorruptionem filiorum ex sola
remissionis. Sit etiam vobis pax a Deo Patre nos- adoptione Dei nobis concessam. Adoptionem dico
tro, ct Domino Jesu Christo, sicut saepe expositum habendam per Jesum Christum. Nos dico veuturos
est. Dt ostendat omne beneficium esse ex misericor- inipsum, ut sicutipse, sicet nos immortales 292
dia Dei, in primis de beneficiis suisDeo gratiasagit, ct impassibiles. Prasdestinavit dico secundum pro-
dicens : Benedictus sit Deus et Pater Domini nos- positum voluntatis suas, id est secundum voluntatem
tri Jesu Christi, qui si Pater est Cbristi,nos au- suam propositam. Propositam, id est sic ab aeterno
tem fide filii Christi ; sic per Christum Pater nobis praeordinatam ; vel propositam, id estoblatamomni-
est. Benedictio noslra in Deo, nihil aliur) est quam bus salvandis, nisi culpa eorum impedierit. Pros-
laudareet magnificare gloriam ejus. Benedictioautem destinavit, inquam, ex sola voluntate in laudem
Deiinnobis.exaltationostri est et provectus nostrae gloria;, gratine sua? ; id est ad hoc ut laudetur gra-
Hic nunc exsequitur duas electiones Dei in
salutis. tia sua, in qua gratia multiplex est gloria. Sunt
nobis.Primam, qua nos ab aeterno tales futuros ele- enim quaedam gratiae Dei, ut ista temporalia quae
git alteram in tempore, quando nobis Spirilum co-
; pie ministrat; in quibus non est gloriandum, sed in
operantem nobis misericorditer infudit, et utriusque r> incorruptione multiplex est gloria. Et hoc dixisse de
electionis completiones adjungit. Primum ponens bueramus, quia primum incipit communiter a bene-
eam quae tempore ultima qua immortalitatem fit, in dictionibus, quae fiuntpublice omnibus justis. Dehinc
et impassibilitatemrecuperaluri sumus. Hanc autem descendit ad illas quae fiunt apostolis. Tertio subdit de
quia dignior est ,
proponit ei quae completur, ubi illis, quas Deus dedit Ephesiis.
anima per misericordiam Dei ab onere peccatorum Posita duplici electione et dignioris completione
liberatur, dicens Benedictus sit Deus qui bene-
: praemissa, subdit complelionem alterius, dicens :

dixit, id est exallavit nos. Ideo per praeteritum quod In qua gralia gratificavit nos, id est gratos nos fe-
futurum est designavit, ut ostenderet se adeo certum cit in dilecto Filio suo, idest in fide dilecti Filii sui,

de hac futura benedictione, quomodo aliquis certus quem quia diligit et nos filios Filii sui diligit. In quo
est de eo quod videt praeterisse. Ideo etiam sic ait, Filiohabemus redemptionem. Nec pervile pretium,
quia intellexit sanctos
jam secundum animas conre- sed per sanguinem Filii effusum. In quo etiam ha-
gnare Christo. Benedixit nos Deus in omni benedi- bemus remissionem peccatorum. Omnes habcnt re-
ctione. Omni, ideoquia sufficiens Benedictione dico : demptionem, quia pretium sufficiens redemptioni
spiritualis, licet enim secundum corpus fiat haec bene- omnium si vellent, datum est. Sed hi soli habent
dictio, tamen est spiritualis, quia sicut spiritus ho- remissionem, qui se dignos redemptione Christi ex-
minis solo intuitu gloriae Dei sustentabitur, sic cor- hibuerunt. Habemus remissionem secundum divi-
pus pabulo visionis Dei salurabitur. Benedictione dico tias ejus, id est secundum gratiam ejus in hoc divi-
habita jam quibusdam secundum animas, et plene tem, quia et originalia et actualia, et sive pauca
sanctis omnibus honoranda, non in hac terra, sed fuerint , sive multa , omnia sine differentia
in ccelestibus, ut etiam dignitale loci benedictio remisit. Enumeratis beneficiis quae sanctis fiunt.

haec commendabilior sit. Benedixit dico, sic in Chri- in publico , ab hac communitate , descendit ad
sto Jesu, id est in operatione Christi Jesu, in quo apostolos, dicens : Quce gratia abundavit in nobis
Pater omnia operatur. apostolis, super, id est magis quam in ceeteris.
Ostensa impletione alterius electionis, subdit ele- Et dignum fuit, quia ab his accepturi erant alii.

ctionem quaesecundum justificationem animae imple- Abundavit dico in omni sapientia et prudentia.
tur hoc tempore, determinans praedictam impletio- Sapientiam de cognilione divinorum dicit : pruden-
nem esse ex misericordia Dei per electionem, de qua tiam, quasi providentiam qua Paulus bene sciebat
subdit, dicens : Sic nos Deus ex gratia benedixit, providere suis Ecclesiis. Omni, non quia omnia sci-
sicut ex sola gratia elegit nos arxte constitutionem rent, sed quia quidquid sibi necesse erat, tam de di-
mundi.\^h\ planum non praecessissemeritum ho-
est vinisquam de humanis, inpromptuhabebant. Itasu-
minis. Elegit nos dico in ipso Christo in quo omnia D perabundavit ut nobis apostolis notum faceretsa-
fecit, vel in ipso permansuros. Ad hoc elegit ut es- cramentum, id est secretum voluntatis suoz, id est

semus sancti ct immaculati : sancti positione bono- ordinem redemptionis humanae. Sacramentum dicitur
rum, immaculati emundatione malorum. Essemus quasi socretum, eo quod non omnibus, sed paucis il-
utique tales in conspectu ejus, id est ut conspicere- lud liceal aspicere. Notum faciet sacramentura hoc,
mus eura solum et in nullo mundum attenderemus. scilicet instaurare secundum bonum placitum ejus,

Vel, in conspectu ejus, id est qui ab eo conspicere-
raur. Elegit nos, dico, in charitate, id est in
dilectione. Dicta electione quae hic completur secun-
dum justitiam animae, subdit illam electionem cu-
jusjam praeposuit completionem, dicens Elcgitnos
ut essemus sancti; quia etiara prmdestinavit id est
non secundum meritum hominis, quia nullum erat
sola quod bonum placitum in eo Christo proposuit, id est
praeordinavit ab aeterno. Vel proposuit, id cst palam
exposuit, Deus bonum placitum suum, si velit. Pro-
: posuit dico in dispensationeplenitudinis temporum,
, id est in plenitudine temporum.Tempus enim gratiae,

praeordinavit ab aeterno ; vel praeparavit in tempore plenitudo temporum dicitur. Vel quia omnia ante
nos in adoptionem filiorum habendam. Noluit dicere praedicta et exspectata in eo per Christum fuere
321 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD EPHES. 322

completa. Vel plenitudo, id est finis et consummatio A Dei, ipsis collata Ephesiis, dicens : In quo Christo
temporum quae Deus ante tempus gratiae praeire vos vocati estis sicut nos, et praedeslinati non ex
constituerat. Plenitudine dico congrue dispensata. merito vestro, sed cum audissetis verbum veritaiis,

Prius enim voluit Deus experiri homines, quod li- quia ex sola gratia misit ad vos prsedicatores, et vos
bertate arbitrii et naturali lege nihil possent. Dehinc interius inspiratos audire fecit. Nec solum vocati,

scriptam legem tradidit, per quam iterum irrpoten- sed in quo Christo vos etiam credentes signati estis,

tesevadere peccatum apparuerunt. Et postquam ut appareatis de militia Christi, Spiritu sancto. Spi-
homo undique se cognovit impotentem, tunc demum ritu dico promissionis, id est vel quem Deus nobis
apposuit Deus opportune gratiam cujus adjutorio promisit, vel qui Spiritus, jam secundum animam
posset homo quod per se non poterat deificans nos, promittit nobis immortalitatem cor-
Instaurare dico omnia in Ckristo, id est per Chri- poris in futuro. Qui Spiritus estpignus, id est arrha

stum, quo2 in coelis sunt imperfecta, etqucein terra et principium habendae fmreditatis nostrce, nobis
sunt per peccatum corrupta. Ad hoc enim Deus fe- promissae in futura gloria. Signati estis in redem-
cit hominem et redemit ut diminutionem angelorum ptionem, id est ut appareatisdehis quosChristus re-

reintesrraret salvato homine. Ideo etiam Christus demit. Redemptionem dico acquisitionis. Per hanc
carnem accepit ut hominem corruptum in peccatis g enim et nos Deum acquirimus, et Deus non acquisi-
restauraret in justitia. Sed hoc restaurare diversis vit. Vocati estis et signati, etc. In laudem glorice
modis accipitur. Christus enim fuit causa restaura- ipsius, id est ut per vos laudetur gloria ejus. Modo
tionis angelorum non quantum ad eos necessitas.
;
determinat intentionem suam, dicens : Quia vocati
Angeli enim puri erant, licet quibusdam sociis im- credidistis, et Spirilu sancto signati estis ; Propter-
minuti. Christus vero causa et necessitas restaura- ea ego (et sancti qui mecum sunt,) ago gratias pro

tionis hominum. Causa ut per eum reintegraretur vobis, et agens gratias non cesso. Hic bene innuit

lapsus angelorum. Necessitas ideo quia nisi restau- non esse torpendum illis securitate suae justitiae, sed
raretur a Christo, perditus erat per peccatum. In- omni hora de incremento perfectionis laborandum.
staurare dico quce in terra sunt, ita quod in ipso per- Ego, inquam, non cessoaudiens fidemvestram qxioz
maneant. Nisi enim in fide ejus permanserint, re- est in Christo Jesu. Hoc ad minus perfectos respicit,

stauratio S33 eorumnullaerit. Vel aliter : Instau- de quibus in principio ait, fidelibus in Christo Jesu.
rare in Christo ea quce in ccelis sunt, id est sanctos Audiens etiam dilectionem vestram habitam in
quorum animae jam in coelis regnant cum Christo, omnes sanctos. Hoc ad perfectioresrespicit. De qui-
et ea quce in terra sunt, in ipso, id est justos, qui si bus ibidem ait omnibus sanctis. Non cesso, gratias
adhuc conversatione tenentur in terra, puritate ta- agens pro vobis, faciens memoriam vestri oratio-
men vitae jam in ipso sunt. Dicerent Ephesii : Vos nibus meis, pro habendisbonis. Quasi diceret Sicut :

quidem apostoli ad tantam altitudinem vocati estis jam accepta bona intelligo esse ex gratia Dei, sic
ad quam nos posse pervmire stultum esse saltem sentio de omnibus quas habituri estis. Faciomemo-
opinari. Ad hoc Paulus : In quo Christo etiam nos riam vestri, ut Deus Domini nostriJesu Chrisli, cu-
apostoli vocati sumus, non merito nostro, nec digni- jus secundum humanam naturam Deus est, et Pa-
tate generis, sed sorte, id est divina electione. Sors ter gloriae ejus Christus enim secundum deitatem
;

dicitur divina electio, utquando humanumjudicium quae in eo gloria est, Dei Filius est, ut Deuset Pater
deficit, conferunt se homines ad electionem Dei. det vobis Spiritum sapientice et revelationis,utve\e-
Non solum gratia vocati sumus, sed etiam prcedesti- late possitis intelligere mysteria Dei. Sapientiae dico,

nati, idest praeparati, sumus secundum propositum et revelationis habitae in agnitione ejus, ut Deum
ejus, id est secundum quod pietas ejus de nobis ejusque mysteria cognoscatis.
proposuit. Ejus dico, qui sicut haec in nobis, sic ope- Det etiam vobis illuminatos oculos, non dico cor-
ratur omnia in singulis secundum consilium volun- poris, sed cordisvestri. Trangit hic stultum errorem
tatis suae, id est secundum voluntatem suam consilio quorumdam (maxime gentilium) qui in primitiva
et discretione agentem. Vel ita : Non solum vocat fide, qui consueverant idola sua, quae habebant
nos ex gratia, sed etiam qui omnia, quae post voca- D manu tractare, S34
putabant caeca mente Deum
tionem sequuntur, operatur in nobis secundum con- remhujusmodiesse,quaeet oculis carnis videri, etma-
silium suce voluntatis, sicut dictum est. Ideo vocati nibus posset palpari. Det vobis illuminatosoculos, ut
et praedestinati, ut simus in laudem gloria; ejus, id sciatis qu&,id est quam digna res, et quam valens
est ut digna laude glorificemus Deum qui vult laudari sit spes. Non tantum res sperata, sed solummodo
a nobis.Nonquod laus nostra quidquam conferat illi, sperare beatum est. Quce sit spes vocationis ejus,i&

sed ut habeat causam benefaciendi nobis. Simus est rei ad quam vocamus, vel vocatorum, id est ele-
dico, nos qui antequam vos speravimus in Christo. ctorum ejus. Et quce sunt divitice gloriai hcereditatis
In tempore tantum vos praecedimus, sed si vultis, in ejuSf id est quam digna sit hsereditas ejus, in qua
gloria non praecedimus. Sed fortassis praecedetis sunt divitice, id est nulla penuria, sed omnis copia.
nos, cum dona Dei in sole electione consistant, non In qua etiam est gloriaj, id est pennanens gaudium
in genere, vel in prioritate temporis. sineadmistionedeloris./for£a!t£a/*'sdicodistribuenda3
Nunc ab apostolis descensum facit ad beneficia in quibuslibet sanctis. Et ut sciatis quae sit magni-
323 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 324

tudo virtutis, id est virtus ejus magna et incompre- A « Deus autem qui dives est in misericordia,
caeteri.

hensibilis. Et cum haec magnitudo futura sit per k propter nimiam charitatem suam qua dilexit nos,
omnes sanctos, supereminens tamen futura innos « et cum essemus morlui peccatis, convivificavit

apostolos, qui prius aliis credidimus. Et quod hanc « nos in Christo, cujus graliaestis salvati. Et conre-
virtutem Deus operetur in nos, probo per hoc quia « suscitavit et considere fecit in ccelestibus in Christo

jam est operatus eam in Christo. Quod sic ait Vir- :

« Jesu, ut ostenderet in saeculis supervenientibus
tutem hanc futurara in nos affirmo secundum opera- « abundantesdivilias gratite suaein bonitatesupernos

tioncm potenticc virtutis ejus, id est secundum virtu- « 335 inChristo Jesu.Gratiaenimsalvati estisper
tem ejus potentialiler operantem, quam virtutem « fidem et hoc non ex vobis ; Dei enira donura est,

operatus est in Christo. Et hanc virtutem exponit, « non ex operibus, ut ne quis glorietur. Ipsius enim
approbans per hoc quod similiter et possit et ope- « sumus factura, creati in Christo Jesu in operibus
retur in nobis. Operatus est virtutem in Christo, « bonis, quae praeparavit Deus ut in illis ambulemus.
suscitans illum amortuis, per quod et nos suscita- « Propter quod memores estote quod aliquando vos
bit, et apparet quod possit. Et illum, scilicet Chri- « qui gentes eratis in carne, qui dicebamini prae-
stura, suscitatum constituens a dexteram, id est ad « putium ab ea quae dicitur circumcisio in carne
jequalitatem suam in ccelestibus, et ita quod supra -g « manufacta qui eratis illo in tempore sineChristo,
;

omnern principatum, et potestatem, et virtutem, et « alienati a conversatione Israel et hospites testa-

dominationcm. « mentorum, promissionis spem non habentes, et

Hic quatuor ordines angelorum habemus ; et per « sine Deo in hoc mundo nunc autem in Christo :

hoc quod sequitur omnenomen, inlelligimus reliquos « Jesu vos, qui aliquando eratis longe, facti estis

ordines. Quod nomen nominatur, id est nominabile « prope, in sanguine Christi. Ipse enim est pax
est, non solum in hocsceculo, sed ^iam quodcunque
« nostra, qui fecit utraque unum, etmedium paiie-
nominabitur si futuro. Hoc ideo addidit, ne quis « tem maceriae solvens inimicitias in carne sua.

objiceret ei : Secundum hoc quod parum de angelis « Legem mandatorum decretis evacuans, ut duos

modo cognoscitis, concedo Christum supra poniillis, « condat in seipso in uno novo homine faciens
sed secundum hoc quod de illis in futuro plenius « pacem, ut reconciliet ambosin uno corpore, Deo

cognoscetis, caro Christi non supraponetur illis. « per crucem, interficiens inimicitias in semetipso.

Contra hoc Non solum quod nominatur in hoc

ait :
« Et veniens evangelizavit pacem vobis qui longe

saeculo, sed etiam supra omne illud quod de angelis

« fuistis, et pacem
his qui prope, quoniam per

cognoscetur in futuro, eum supraposuit omnibus « ipsum habemus accessum ambo in uno Spiritu
et omnia supposuit ei. Quidam enim sunt suprapo-
« ad Patrem. Ergo jam non estis hospites et ad-

siti multis, qui,licet inferiores, non tamen sunt sub- u « venae, sed estis cives sanclorum et domestici Dei,

jecti eis. Unde ait : Omnia subjecit sub pedibus « superaedificati super fundamentum apostolorum
ejus(Psal. viii, 8), id est tam plena subjeclione, ut « et prophetarum, ipso summo angulari lapide

ille qui pedibus substernitur, vel sub pedibus, id « Christo Jesu quo omnis
; in aedificatio constructa

est sub humanitate Chrisli omnia subjecit. Diceret « crescit in templum sanctum in Domino, in quo
Et quid per hoc probac, si Christum suscita-
« et voscoaedificamini in habitaculum [tabernaculum]
ille :

tum super omnia posuit, et omnia ipsi subjecit ? « Dei in Spiritu sancto. »

Bene per hoc probo, ait Paulus, quod ipsum Chri-

EXPOSITIO.
stum Dens dedit caputsupra omnem Ecclesiam ; quaz
Ecclesia estcorpus ipsius Christi. El putalis quod in Dixit superius Ephesios ex electione Dei vocatos,

capite gloriosus, et in corpore remaneat

ignominio- Spiritu sancto signalos, seque pro eis orare ut
sus? Ecclesia est corpus, et plenitudo ejus Christi, quod Deus pie ccepit in illis quotidiano perficiat
qui Christus per eam adimpletur. Nisi enim postquam tam dignos eos
justi incremento ; et dixit in

resuscitentur eundo usque ad ultimum justum, hac novitate gratiae, reducit eis ad memoriam prio-
corpus Christi remanet imperfectum. Qui Christus rem statum quem habuerunt in peccatis, ut memo-
licet plenitudine Ecclesiae adimpleatur, ipse tamen D r es iramunditiae suae non audeant praesumere, nisi

est omnia, omnis perfectio, in omnibus, id est

id est de gralia Dei, quasi merito suo aliquid novitatis
in singulis membris, quia nec ipsa membra possunt habuerint. Iterum propter hoc commemorat eis

adimplere eura, nisi per ipsura. statum infidelitatis, ut cum videant quod gratia Dei
eos de injustitia ad juslitiam traxerit , certum
CAPUT II.
habeant quod, si jam justi laborent, Deus qui illis

vos [convivificavit] cum essetis mortui injustis contulit, multo amplius et libenlius conferet
« Et
vestris, in quibus aiiquando jam justificatis, si promereri voluerint. Litlera sic
« delictis et peccatis
« ambulastis secundum saeculum mundi hujus,secun-
jungitur : Nos apostoli credidimus, et vos simililer

« dum principem potestatis aeris hujus spiritus ;

qui credidistis ; vel ibi : Deus suscitavit Christum a
« nunc operatur in filios diffidentiae, in quibus et mortuis, et vos similiter suscitavit a morte peccali

t nos omnes aliquando conversati sumus in deside- vel cum verbo quod inferius sequitur, sic con-
« riis carnis nostrae, facientes voluntatem carnis et struere possumus. Christum dedit caput supra Ec-

i cogitationum. Et eramus natura filii irae, sicut et clesiam, et vos convivificavit Christo. Quocunque
325 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. - IN EPIST. AD EPHES. 326

taraen jungatur, ibi tamen pendet sententia, ubiait: A catis etiam nos apostoli, sicut vos Ephesii omnes,
Christum dedit caput supra Ecclesiam, et vos dedit etiam Petrus, aliquando, id est ante fidem, con-
membra ipsius. Vos , inquam , cum essetis mortui versati sumus. Vere inpeccatis; nam in desideriis
delictis et peccatis. Moriui ideo, quia ita consepulti carnis nostrce, ut quod carosuggerebat, desiderare-
peccalo quod nulla vi humana poterant evadere mus. Nec solum indesideriis, sed etiam facientes
laqueum peccati. Delicta vocat, quando quod Deus opere voluntatem carnis, sicut comedere ad super-
praecipit non faciendo deserimus. Peccala dicit actus fluitatem, et luxuriari. Facientes etiam voluntatem
illos, fornicari, furari, et hujusmodi. Peccatis dico cogitationum, in quibus non ita caro delectatur ut
vestris, id est quae jam consuescendo in illis, quasi laborare de gloria mundi ; vel, dictante avaritia
vestra propriafeceratis. Quomodo in peccatis fuerint multa pati pro congregandis multis. Nec tan-
exsequitur, dicens : In quibus peccatis vos aliquando, tum in actualibus istis, sed etiam eramus, nos
id est tempore infidelitatis , ambulastis, id est de Judaei, filii irce, id est geniti ad vindictam
malo in pejus praecipitabamini secundum sceculum , tolerandam, natura, id est propter originale nos
mundi hujus, id est sequentes saecularitatem, quae Judaei, sicut et caeteri, licet tunc falso opinaremur
nunquam de Deo, sed semper sollicita est de mun- per circumcisionem mundari a peccatoAdae. Ira Dei
danis. Et ut magis aggravet peccatum, addit non -r> nihii aliud est quam vindicta. Si continuemus, vel
solum secundum saeculum, sedetiam secundumprin- ad illud quod aitNos credidimus, et vos credidi-
:

cipem spirituum, id est secundum diabolum qui stis ; vel ad illud : Suscitans Christum et vos susci-
princeps imperium babens super caeteros mali-
est, tavit ; tunc hic bene versus erit. Si autem inferius
gnos spiritus vel secundum principem spiritus, ut
; ad illud, convivificavit, porrigatur constructio, non-
collectiveaccipiamus, quasi daemoniorum vel secun- ;
dum finitur versus itadicendo. Cum essetis mortui,
dum principem spirituum, id est aliorum daemouum. convivificavit vos Christo ; Deus autem fuit qui con-
Sicut enim in bonis angelis quidam praelati sunt, vivificavit ; vel, si ibi finis est, versus sic continua-
quidam subditi, sic in rnalignis distinctiones eaedem bimus : Nos quidem eramus in peccatis, sed Deus
sunt, et tamen unus solus omnibus praelatus esse qui dives est et copiosus in misericordia, misericor-
creditur. Principem dicopotestatis aeris hujus, id est dia enim ejus super omnia opera ejus (Psal. cxnv,
qui potestatem habet in hoc aere commovet enim ; 9), Deus utique propter charitatem suamnimiam,
plerumque ventos et turbines in aere, quibus noceat id est, incomprehensibilem gua charitate dilexitnos.
hominibus, et fructibus terrae, ut ventus ille qui a Putarent illi : Dilexit nos justificatos, sed non quod
regione deserti veniens, subruit domum, et filios diligit aliquos Ad hoc Paulus Dilexit
in peccato. :

Job oppressit S36 ab eo (Job i, 19), permissione dico etiam cumessemus mortuipeccatis. Ne videatur
tamen Dei, creditur immissus. Quodmalignosspiritus absurdum, quod Deus diligere dicitur hominem in
ideo in aere conversari Deus disposuit, quia si in peccatis ;
creaturam enim suam ubique semper di-
terra cum hominibus essent, et fructus terrae cor- ligit, sed malum quod in ea est, odit.

rumperent, homines ipsos intolerabiliter afflige-

et Deus, inquam, quia dilexit nos convivificavit, id
rent. Per hoc autem quod eos vocavit spiritus, vult est vivere nos fecit per justitiam animae, Christo, id
curiosos reddere homines ut provide agant, quia est ad similitudinem Christi, quod sicut ille justus,
hostis qui imminet, invisibilis est. Per hoc iterum sic et nos justi. Gratia cujus, scilicet, Dei ut nos,
quod in aere esse dixit, de eodem nos admonet, sic etiam vos estis salvati, id est convivificati per
quia insidiator prope est. justitiam animae ; vel sipendeat infraconstructio, ut
Qui princeps diabolus nunc, quando vos gratia dicamus convivificavit nos et vos Christo ; tunc dice-
Dei ab eo liberavit, operaturin filios diffidentice, id mus cujus gratia estis salvati de futura salvatione.
est de quorum salute nos diffidimus ; Spiritus enim Convivificavit nos prima resurrectione animae, con-
significabat Paulo in quibus laborare deberet, et in resuscitavit etiam secunda corporumresurrectione.
quibus non, sciens cor eorum impoenitens. Vel, in Propter certitudinem quam inde habet, quod futu-
filios diffidentice ,
qui diffidunt de salute ; audientes rumest significat per praeteritum. Et nos conresus-
enim quod resurrecturi sint, ccelum ascensuri, D citatos Christo fecit consedere, ut jam in quiete re-
stultum hoc judicant, et ideo nolunt converti. Et gnaturos. Consedere dico Christo in ccelestibus, ut
cum de tantis peccatis gratia Dei ad justitiam vos haec beatitudo commendabilior sit etiam ex loco :

traxerit, videte ne, unquam praesumentes, gratiae Consedere dico Christo in Christo Jesu, et
Dei detrahatis. Quod ad augmentum perfectionis S3T cum eo et per eum, ideo convivificavit, et
pervenire possint ex sequentibus indicat, quasi resuscitatos consedere fecit, utper hoc ostenderetin
respondendo objicientibus sibi Ephesiis. Nobis tanto sceculis supervenie?itibus his, id est futuris, divitias
onere peccati prius depressis, non licet sperare de gratice sua?, id est divitem gratiara suam abundan-
aliqua perfectione, sed sufficit si aliquo modo pos- tem in nobis. Gratiae dico factae in bonitate, id est ex
simus salvari. Ad hoc Paulus removendum, se et solo beneplacito suo, quia ad promerendum gratiam
apostolos parificat illis, quia ante fidem similiter nullum praecessit meritum. Bonitate dico facta super
fuerunt in peccatis, tamen dissimili modo, sicut nos, id est quae nos superavit, quia tauta est quod
indicabunt sequentia. Unde sic ait : In quibus pec- nec eam intellectus noster capere sufficit. Et haec
327 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 328

omnia dico in Christo Jesu ; in ipso enira, et per Aprope, utrique in Christo Jesu, id est per Christum
ipsura, haec omnia in nobis operatur Deus. Ideo vo- Jesum. Et quomodo per Christum determinat : In
luit Deus haec nota fieri his qui erant futuri, ut in- sanguine, id est per effusionem sanguinis Christi.
telligeret homo quanta (si vellet) sperare posset de Probat de utroque, sed de Judaeis primum, dicens ;

bonitate Dei. Modo ponit illud quod meritum vide- Vere facti estis prope Judaeos, quia ipse Deus est pax
tur hominis, id estfidem, et meritum non esse osten- nostra,id est pacificavit nos simul, gentiles et Ju-

dit. Vere in bonitate, nam vos per gratiam salvaii, daeos, qui Deus facit utraque, idest Judaeum etgen-
id est justificati Concedo etiam ut apponas
estis. tilem, unum per unitatem tidei et morum et sacri-
per ft.de m ; etenim, id est fides non est ex vobispro- ficii. Unum autem hoc modo solvens parietem me- :

merentibus ut fidem habeatis. Vere fides non est ex dium, id est qui in medio positus, alterum separabat

vobis, nam est donum Dei, et non ex operibus ve- ab altero. S3§ Hic paries fuit ex parte Judaeorum
stris. Et ideo Deus omnia ex gratia, et nihil ex ope- observationes eorum ex parte gentilium, cultus
;

ribus esse voluit, ut non gloriaretur aliquis. Videns idolorum. Et hunc parietem eorum solvit, dum ido-
enim angeli casum et hominis fuisse ex superbia, lolatriam et ritus Judaicos evacuavit. Parietem dico
mullum praecavere voluit homini a superbia. Et macerioz. Maceria dicitur, secundum quosdam, pa-
sicut fides ex dono Dei, sic opera quae fidem se- g ries firmiter compactus et connexus. Hic paries
quuntur per gratiam Dei.Bene dico, utne quisglo- erat maceria, id est fortis et ad destruendum diffi-

rictur in fide ; nam etiam in operibus quae sequun- cilis, quiaJudaei, auctoritate legis et prophetarum,
tur fidem, non reliquit Deus hominiundeposset glo- ritus suos tuebantur. Gentes autem, per philoso-

riari. Quod sic ait : Nos sumus factura ipsius Dei, phiam, suum (in quo male consueverant) defende-
cum nihilin bono essemus creati in Christo, id est bant ; vel dicitur maceria congeries lapidum sine

per Christum Jesum in bonis operibus, quce opera coemento congregala. Sic iJle paries fuit maceriae, id

prosparavit nobis Deus, ul in illis ambulemus, est debilis et Christo levis ad diruendum, ut sicca
per eum proficiamus crescamus. Vel, factura sit
et congregatio lapidum, et, soluto medio pariete,.solvit

ablativus, ita factura, id est per facturam Dei su- in carne sua quam assumpsit inimicitias utriusque
mus creatiinChristo. Nihil ibi mutatur. populi. Destructis enim ritibus Judaei et gentilis,
Quod supra ait Nos fuimus in peccatis sicut vos,
: jam non erat unde inimicarentur sibi. Quomodo
modo determinat dicens Judaeos non tam graviter solverit inimicilias ostendit in parte Judaeorum, quo-
peccasse, sicut gentiles, sed licet ante fidem etiam rumratiomagisoppugnabat ; sed quia gentibus nulla
viles Judaei abominarentur gentiles, Deus tamen ratio erat, de his nihil subdidit. Solvens inimicitias,
sine discretione personarum parificavit eos, non illis qui&evacuanslegemcamdilmm mandatorum, decre-
qui prius improperant eis, sed sanctis acperfectis.
'

tis, id est datismandalis exdiscretione inventis, ideo

Etper hoc probateos et gratias Dei multum obnoxios, evacuans, hinc legem, inde idolum, ut duos, id est
et quod de incremento justitiae, secure si volunt, Judaeumet gentilem, condat utrumquein semetipso
possunt laborare, dicens Propter quod, ut ne quis
: et quia in se condere posset adhuc divisos addit,

vestrum glorietur, estote memores quod aliquando Condat, inquam. faciens pacem, id est pacificans
tempore infidelitatis vos gentes, id esttales qualesin eos sibi vicissim. Et in quo pacem fecerit, subdit :

peccato geniti eratis in carne, id est in operibus car- Faciens pacem dico in se uno novo homine. Novo,
nis.Vos dico qui prceputium, id esl ipsa immundi- quia horao gratiae, ideo novo ;
quia, si esset legalis,

tiadicebamini ab ea circumcisione, id est Judaeis, oppositus esset gentili ; si iterum gentilis, oppositus
quae dicitur circumcisio, id est ipsa munditia. Et esset Judaeo, et neuter consentiret inimico suo. Pro-

nihil est, quia haec circumcisio in carne erat non in bavit quod gentilis sit prope Judaeum; probat eum-
corde, facta etiam manu cujuscunque.nonper Spi- dem esse prope Deum,
dicens: Et ideo solvens ini-

ritum sanctum. Memores etiam estote quia illo tem- micitias ut reconcilietDeo ambos, id est Judasum et
pore infidelitatis eratis sine Christo, quia Christus gentilem copulatos in uno corpore, idestin Ecclesia.
non proraittebatur vobis. Eratis et alienati a con- Reconciliationis modum subdit. Iieconciliet dico,

versatione Israel, id est Judaici populi ; non enim D interficiens ipse Christus in semetipso inimicitias
tunc conversabantur vobis ; vel, si forte cum eis quae erant inter Deum ethominem. Ita in semelipso
conversabamini, utproselyti; eratis hospites testa- quod per crucem, id est per mortem crucis.
mentorum, id est instabiles, id est modo euntes, Haec autem omnia parum prodessent, nisi praedi-
modo redeuntes ad legem ducebamini. Testamen- cata forent;ideo addit Et ipse Christus veniens in
:

torum Moyses suum, Isaias

ideo pluraliter dicit, quia carnem evangelizavit per apostolos. pacem ad Deum
suum, et quilibet propheta suum habebat Testamen- restitutam vobis gentibus, qui longe fuistis a Deo,

tum. Eratis etiam tunc non habentes spem promis- Deo in hoc mundo eralis.
quia sine Christo et sine
sionis factae ad Abraham, nec enim licebat tunc gen- Evangelizavit etiam pacem his, id est Judaeis, qui
tibus sperare salutem ; et eratis sine Deo, idola ad- prope erant, quia Deum colebant. Hoc praedicare fe-
orantes. Vos dico in hoc mundo, id est his munda- cit, quoniam per ipsum Chrislum ambo et Judaeus et

nis adhaerentes. Olim sic eratis, sed nunc vos, qui gentilis, habemus accessum ad Patrem Deum, non

aliquando eratis longe a Deoeta Judaeis, facti estis ambo positi inuno Spiritu fidei, cum hic prius esset
329 EXPOSITIO IX EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD EPHES. 330

in Spiritu legis, hic in spiritu idoli. Et quia arabo A « siam, multiformis sapientia Dei, secundum praefi-

in eodem Spiritu positi accessum habemus ad Deum, « nitionem saeculorum, quam fecit in Christo Jesu
ergo vos gentiles Ephesii jam non estis hospites Te- « Domino nostro. In quo habemus fiduciam et ac-
stamentorum, sicut illi improperabant. Et jam non « cessum in confidentia per fidem ejus. Propter
estis advence, id est non ultra vocamini proselyti, « quod peto ne deficiatis in tribulationibus meis pro
quia licet tunc stabiles essent in lege, semper ta- « vobis, quae est gloria vestra. Hujus rei gratia
men dicebantur adventitii. Non estis hospites, sed « flecto genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu
estis concives ; nec eorum qui vobis improperabant, « Christi, ex quo omnis paternitas in ccelis, et in
sed sanctorum, id est quorumlibet perfectorum. Et « terra nominatur, ut det vobis, secundum divitias
non estis advence, sed domestici, id est naturales de « gloriae suae, virtutem corroborari per spiritum
domo ; nec eorum, sed domestici Dei. Yos dico su- « ejus in interiorem hominem, Christum habitare per
percedificati hodie pietas ; cras super hanc aedifica- « fidem in cordibus vestris, in charitate radicati et
bitur humilitas. Et sic supercedificati super funda- « fundati, ut possitis comprehendere cura omnibus
menlum, id est doctrinam apostolorum et propheta- « sanctis, quae sit latitudo, et longitudo, et sublimi-
rum quorum doctrina fundata est Ecclesia. Vel su- « tas, et profundum : scire etiam supereminentem
per fundamentum, id estChristura, super quem apo- -g « scientiae claritatem Christi, ut hnpleamini in om-
stoli et prophetae fundati sunt. /Edificati ipso dico nem plenitudinem Dei. Ei autem qui potens est
Christo Jesu existente lapide propter firmitudinem, « omnia facere superabundanter quam petimus,
summo, id est consummante justitiam vestram, an- « aut intelligiraus secundum virtutem quae opera-
gulari, id est utrumque populura Judaeum et genti- « tur in nobis, ipsi gloria in Ecclesia et in Christo
lem in se connectente. Lapis iste ubi ad litteram « Jesu, in omnes generationes saeculi saeculorum.
fuerit, certura non habemus fuisse tamen credi- ; « Amen. »

mus quod, donec in consummatione utriusque pa-

expositio.
rietis, non idonee poni potuit sed in sumrao mira- ;

bili convenientia utrumque parietem coagulavit. Hic Ut magis obnoxios reddat gratiae Dei, dicit quod
lapis significavit Christum, Judaeum et gentilem in Deus fecerit eum Apostolum propter illos vinctus
;

perfectione fidei copulantem. Qui Christus sicut est est etiam pro eisdem revelavit etiam ei Deus my-
S39
;

summus consummator justiliae, sic est et steria sua propter eorum utilitatem. Vos cocedifica-
principium justitiae. Quod sic ait :In quo lapide omnis mini in Christo, et gratia hujus rei ut et vos coaedi-
cedificatio constructa per fidem, crescit per operatio- ficemini. Ego Paulus vinctus Jesu Christi, quem af-
nem in templum sanctum, ut sit homo templum in llictum non oportet
-j contristari. Vinctus un^v, pro
,„.„„..„,„ utique ^, ,

quo habitet Deus. Sanctum dico in Domino, id est ^ V0 Ms gentibus ; si eniro saluti vestne non prsdica
per Dominum. hi quo etiam lapide Christo, vos gen- rem, nequaquam in vinculis essem. Pro vobis dico,
tes cocedificamini cum Judaeis in habitaculum, id est ita tamen si audistis dispensationem gratice Dei, id
ad hoc ut sitis habitaculum Dei. Coaedificamini dico est gratiam, scilicet, apostolatum ex
gratia Dei mi-
in Spiritu sancto, id est per Spiritum sanctum, pu- hi traditum.Gratiam dico dispensatam a Deo, quia
rificantem vos Deo. Deus bene dispensavit apud se, quare me Apostolum
constituit . Vel quam gratiam ego dispenso vobis et
CAPUT III.
caeteris Ecclesiis. Si, inquam, audistis gratiam, cjuce

« Hujus rei gratia, ego Paulus vinctus Christi Jesu data est mihi in vobis, id est sicut vere credidistis
« pro vobis gentibus , si taraen audistis dispensatio- me esse Apostolum vobis, ita vere credite me esse
« nem gratiae Dei ,
quae data est mihi in vobis. vinctum pro vobis. Gratia utique haec data est mihi,

« Quoniam secundum revelationem notum mihi fa- quo?iiam sacramentum, id estsecretum Dei, factum
« ctum est sacramentura, sicut supra scripsi in bre- est mihi notum secundum revelationem, idestitaut
« vi (Sap. i, 19), prout potestis legentes intelligere revelate sciam inde loqui. Notum factum est dico,
« prudentiam meam in ministerio [al., mysterio] sicut supra scripsi vobis in brevi serraone, ubi ait :

« Christi, quod in aliis generationibus non est agni- D Ipse est pax nostra, et estvera, usque ad ergo non
« tum filiis hominura, sicuti nunc revelatum est estis hospites. Ita scripsi prout bene potestis intelli-
« sanctis apostolis ejus, et prophetis in spiritu, esse gere. Potestis utique legentes, id est si attente per-
« cohaeredes gentes, et concorporales et comparti- non tantura sacramen-
legitis illud. Intelligere dico

« Evan-
cipes promissionis ejus in Christo Jesu per tum, sedetiam potestisintelligere prudentiam meam,
« gelium, cujus factus secundum do- sum minister, habitam in mysterio. Idem est quod insacra- 2-iO
« num gratiae Dei, quae data est mihi, secundum raento Christi, quia etmysteriumnovi et prudenter ,

« operationem virtutis ejus. Mihi enim omnium aperire scio, quod mysterium non est cognitum filiis
« sanctorum minimo (I Cor. xv, 9) data est gratia hominum in aliis generationibus, idesi'ma.\iis aetati-
« haec, in gentibus evangelizare invcsligabiles divi- bus. Vel si aliquibus non ita cognitum sicut nunc re-
« tias Christi, et illuminare oranes quse sit dispen- velntum est sanctis apostolis ejus, nec in hoc videar
« satio sacramenti absconditi a saeculis in Deo qui gloriari quia revelalum est in Spiritu sancto etiam
« orania creavit, ut innotescat principatibus [prin- prophetis, id est quibuslibet illuminatis sensu hoc
« cipibusj et potestatibus in coelestibus per Eccle- mysterium, scilicet, gentcs esse cohceredes Judaei in
Patrol. CLIII. 11
331 S. BRUNONTS CARTIIUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS. II. 332

futura aetate ; et hic esse concorporales, id est in A mundo, quai tribulatio est gloria vestra. Si enim a
eodem corpore Christi ; id esl in Ecclesia esse eliam tribulatione mea vires boni operis sumitis, tunc di-
comparticipes promissionis factae ad Abraham. Co- gni estis gloria. Si autem propter me tribulatum
haeredes dico concorporales comparlicipes esse in deficitis, ignominia digni estis. Et gratia hujus rei,

Christo Jesu, qui fecit utraque unum esse sic in id est ne deticiatis, quia haec, res grata est mihi, vos

Christo, et hoc pcr Evangelium, praedicationecujus, scilicet non deficere, ideo flecto genua. Sicut per

ad fidem veniunt. genu erigitur corpus, et humiliatur, ita per genu

Quod Evangelium non est meum, sed cw/usEvan- erectum et tlexum, elatio mentis et humiliatio ac-
gelii factus sum minister. Nec hoc ex merito meo, cipitur. Paulus utique genua carnis flectebal, ut hu-
sed secundum donum gratice Dei quam gratiam : militatem spiritus innueret. Flecto genua ad Patrem
iterum non promerui ut haberem, sed quo?. data est Domininostri Jesu Christi ; qui et Pater nobis est,
miki secundum operationem virtutis ejus, quia vir- cum simus filii Christi, cujus Pater S-4JL est. Ex
tus ejus operata est multa per meam infirmitatem. quo Patre, id est ex institutione et exemplo cujus
Data est mihi. Et cui mihi ? Mihi utique minimo om- est nobis omnis paternitas, id est suntnobis omnes
nium sanctorum, data est gratia haec, scilicet cvan- habemus angelos provisores
patres, quos vel in coclis
gclizare in gentibus divitias Christi investigabiles, id nobis, vel quos habemus in terra ut episcopos, et
g
est incomprehensibiles. Datum est etiam mihi illu- quoslibet Ecclesiae Patres. Paternitas non ita sim-
minare omnes de hoc; qucv id est quam digna sit pliciter est, sed nominatur, id est quicunque nomi-

dispensatio, id est impletio sacramcnti absconditi a nabiles dignilate virtulum sunt nobis Patres. Vel ita :

prioribus swculis. In Dco tamen, id est in notitia Palernitas nominatur, id est ii provisores nostri pa-
Dei existentis ;
qui Deus ignorare non potuit, quia tres dicuntur solo nomine, id est nuncupative tan-
omnia creavit. Ideo evangelizare, illuminare, ut sa- tum, non substantialiter quod Deus solus est. Flecto
pientia Dei per ecclesiam quae in piaedicatione no- genua ad Deum : ut det vobis secundum divitias glo-
stra constituitur, sapientia, inquam, Dei per hoc rioe suo3, id est abundanter etgloriose, scilicet, cum
iiinotescat principibus etpotestatibus, id est ordini- potentia. Det dico virtute corroborari, id est ut vos
bus angelorum, existentibus in coclestibus. Angeli corroborati silis in bono. Et hanc virtutem in vobis
enim nescientes salvationem hominum, mirantur et non vestram esse credatis, sed per spiritum ejus,
laudant Deum, cum, per praedicationem Apostolo- ut gratiae Dei omnia ascribatis. Det dico virtutem
rum, visa conversione, intelligant salvationem eo- non exterius, sed in interiore homine.
rum. Sapientia Dei multiformis, quia hunc lenitate Ideo Deus virtulem justitiac in anima ordinavit,
sermonis, hunc asperitate intirmilatis convertit in- quia si essel in corpore quod omni adversitati ex-
diversomodo in diversis. Multiformis dico, osten- positum est, sicut corpus, tam cilo deficeret virtus
sa secundum prccfinitioncm sreculorum, id est in sae- quae longe melius sedet in anima, de quo ait Chri-
culis a Deo ordinante praefinitis. Quam praefinilio- stus : « Postquam occiderintcorpus, animae non ha-
nem, id est hoc quod in saeculis se facturum prsefinie- bent quid faciam (Matth. x, 28), » ut det vobis Spi-
rat, fccit, id est Domino
complevit in Christo Jesu ritum, et ut det vobis habitare Christum in cordibus
nostro, in quo, id est per quem Christum habemus vestris : non quod ibi corporaliter sedeat ; sed per
fiduciam accedendi ad Deum. Nec solum fiduciam, fidem. Licet ubi Spiritus, ibi Christus, tarnen neu-
sed etiam habemus accessum ad Deum, non timen- trum est superfluum ,
quia Spiritus per dilectionem,
tes repulsionem, sed in confidentia, id est de intro- Christus per fidem. Flecto genuaideo ut vos radicati
ductione confidentes. Confidenlia dico habito per fi- et fundati in charitate. A similitudine arboris in al-
dem ejus, scilicet Christi, cui et in quem credimus. tum radicatae, et ex abundantia humorum quibus
Commemoravit se propter utilitatem eorum con- in alto radices ahundant copiose fructificantis, ait

secratum a Deo Apostolum. Vinctum etiam se pro- radicali, id est fructificantes in charitate, et fundati,
ptereos, revelata sibi esse mysteria Dei ad instruen- id est super fundamentum in quo firma sit et cre-
dum eos. Proj ter quod, quia haec omnia facta sunt scat aedificalio domus Dei. Vt vos, inquam, radicati
propter vos, quia etiam accessum habetis ad Deum D et fundati possilis comprehendere, intellectu et utili-
per fidem Christi nobiscum, propter hoc non modo tate cum omnibus sanctis, id est sicut comprehen-
precor, sed quasi rem debitam peto, et a vobis dunt omnes sancti, quce sit latitudo, et longitudo, et
exigo, ne deficiatis in tribulationibus mcis. Ideo per sublimitas, et profundum. Latitudo, a dextera in si-

hanc exhortationem vult eospraemunire Paulus, quia nistram crucis Christi , amplitudinem dilectionis
dubitabat ne forte tribulatione et afflictione magis- significavit qua etiam proinimicis oravit. Longitudo
tri contemptui haberent, quod ab eo qui contemptibi- crucis a capite in pedes, perseverantiam dilectionis
liter tractabatur didicissent. Tribulationibus dico significavit, quia cum dilexisset suos, in finem di-
meis, habilis pro vobis. Ideo enim Deus me permit- lexit eos (Joan. xm, 1). Sublimitas crucis, id est
tit atfligi ut qualis vestra sit fides in tentatione mea pars illa quae supereminebat capiti, in qua Pilatus
apparere Deus enim Abraham et quoslibet
faciat. titulum scripsit, respectum divinum significavit, ut
alios non ideo
tentavit, quod quid futurum esset innueret Christus se non amore mundi pati, sed ut
ignoraret, sed ut fidem eorum probabilem indicaret faceret voluntatem Patris sui, qui est in ccelis. Pro-
333 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD EPHES. 334

fundum, dicta est pars illa crucis quae in terra fixa A « omni humilitate et mansuetudine , cum patientia,
fuit, quod profundum designat occultam gratiam m supportantes invicem in charitate. Solliciti ser-
Dei, qua sine merito bona multiplicat suis eisdem « vare unitatem spiritus in vinculo pacis (Rom. xn,
nescientibus quare sic faciat. Haec tamen in ipsis « 10). Unumcorpus, et unus spiritus, sicut vocati
intelligimus, sic exponendo Possitis compreben-
: « estis una spe vocationis vestrae. Unus Dominus,
in

dere quae sit latitudo, id est quam latos oporteat « una fides, unum baptisma. Unus Deus et Pater
vos esse in charitate, ut etiam bene faciatis his qui « omnium, qui super oinnes, et per omnia, et in
vos oderint. Et longitudo, id est quam longos et « omnibus nobis. Unicuique autem nostrum data
perdurantes in dilectione oporteat vos esse.utetiam « est gratia secundum mensuram donationis Chri-

si proDeo vel proximo.

expedit non formidetis mori « sti. Propter quod dicit Ascendens in altura cap-
:

Et qua) sit sublimitas, quomodo superno respectu, « tivam duxit captivitatem, dedit dona hominibus
non respectu mundi quaelibet bona faciatis. Et quod « (Psal. lxvii, 19). Quod autem ascendit, quid est,
sit profundum id est occulta gratia Dei in vobis,
, « nisi quia et descendit (Joan. m, 15) primum in
qua vos sine merito justificavit, et provehitut eliam « inferiores partes terrae. Qui descendit, ipse est et

possitis scire charitatem Christi, id est quomodo « qui ascendit super omnes ccelos, ut adimpleret
Christus vos dilexerit. « omnia. Et ipse dedit quosdam quidem apostolos,
B
Charitatem dico supereminentem omni scientice. « quosdam autem prophetas. Alios vero evangelis-
Nulla enim scientia comprehendere sufficit quanta « tas, alios autem pastores et doctores (Cor. xn,
,

sit charitas Christi. Vel ita : Possitis scire charita- « 28), ad consummationem sanctorum- in opus mi-
tem scientiae Christi, secundum scientiam. Ignoran- « donec
nisterii, in sedificationem corporis Christi :

tes enim plerumque diligimus, sed, si cognitionem « occurramus omnes in unitatem fidei, et agnitionis
rei quam diligimus habeamus, multo magis in boni- « filii Dei, in virum perfectum, in mensuram aetatis
tate rei cognitae diligenda accendimur. Ideo ait cha- « plenitudinis Christi : ut jam non simus parvuli
ritatem scientiae Christi, id est secundum scientiam « fluctuantes, et circumferamur omni vento doctri-
de Christo habitam. Charilatem scientiae dico super- « nae, in nequitia hominum, in astutia ad circum-
eminentem charitati ignorantiae. Bonum quod igno- « ventionem erroris. Veritatem autem facientes in
ratur minus diligitur. Possitis comprehendere et « charitate, crescamus in illo per omnia, qui est ca-
scire, ideo ut impleamini eundo in omnem, id est « put Christus, ex quo totum corpus compaclum,et
in omnium bonorum plenitudinem Dei, id est ex « connexum per omnem juncturam subministratio-
Deo habitam. Ego flecto genua ut vos possitis com- «. nis, secundum operationem in mensuram unius-
prehendere et scire. Ipse autem Deus potens est fa- « cujusque membri, augmentum corporis facit in
cere omnia qucecunque opportuna S-^S sunt. Fa- ^ « aedificationem sui in charitate. Hoc igitur dico et
cere dico abundanter supraquam petimus, aut supra « testificor in Domino, ut jam non ambuletis, sicut

quam intelligimus. Nemo enim hominum auderet hoc « et gentes ambulant in vanitate sensus sui, tenebris

petere a Deo ut Filium suum Deum, hominem faceret « obscuratum habentes intellectum, alienati a vita
quod tamen fecit. Nemo etiam intelligere posset « Dei per ignorantiam, quas est in illis propter cae-
quo ordine pietatis hominem perditum restauravit, « citatem cordis ipsorum ;
qui desperantes, semet-
et innumera bona quae facit, et ideo bene ait, supra « ipsos tradiderunt impudicitiae, in operationem im-
quam petimus, aut intelligimus. Et quod tanta po- « munditiae omnis, in avaritiam (Rom.i, 21-31). Vos
tens sit facere probare possumus, eundo secundum « autem non ita didicistis Christum, si tamen illum
virtutem, qua? virtus ejus operatur in nobis, quia, si « audistis, et in ipso edocti estis, sicut est veritas
considerantur ea quae nobis contulitpotestas miracu- « in Jesu. Deponite [al., deponere] vos secundum
lorum, et multa alia, per haec plane colligimus quod « pristinam conversatiouem veterera horainem qui
ex voluntate potens sit de caetero consummare om- « corrumpitur, secundum desideria erroris (Col. ui,
nia in nobis. Ei autem qui sic potens est facere, « 8). Renovamini autem spiritu mentis vestrae, et in-

ipsi soli non humanae virtuti, sit gloria in Ecclesia, « duite novum hominem, qui secundum Deum crea-
id est in consideratione bonorum, quae confert Eccle- D « veritatis (Rom. vi,
tus est in justitia et sanctitate
siae, et etiam in Christo<Jesu, quia nec ipsi Christo « 48). Propter quod deponentes mendacium, loqui-
secundum hominem de bonis quae gessit gloria de- « miniveritatemunusquisquecumproximo suo (Hebr.
betur, sed Deo. Gloria dicopermanens inomnesge- « 12; I Petr. n, 3), quoniam sumus invicem mem-
nerationes ; ab Abel enim primo justo nulla praete- « bra. « Irascimini, et nolite peccare (Psa/. iv, 5). »

riit generatio, quae non haberet aliquos in quibus « Sol non occidat super iracundiam vestrara. Nolite
gloriaretur Deus. Gene rationes dico s&culi, a prin- « locum dare diabolo. Qui furabatur jam non
cipio usque ad iinem. Sseculi dico saeculorum, in » furetur (Jac. iv, 7); raagis autem laboret, ope-
quo multa saecula continentur, ipsi gloria. Amen, « rando manibus suis quod bonum est, ut liabeat
pro certo ita est. « unde tribuat necessitatem S43
patienti. Omnis
CAPUT IV. « sermo malus ex ore vestro non procedal sed si ;

t Obsecro itaque vos ego vinctus in Domino ut « quis bonus est ad aedificationem fidei, ut det
« digne ambuletis vocatione qua vocati estis, cum « gratiam audientibus. Et nolite contristare Spiri-
335 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 336

u tum sanctum Dei, in quo signati estis in die re- A omnes Estetiamperowmialoca, nec ulla-
potestate.
>< demptionis. Oranis amaritudo, el ira, et indigna- tenus ab eo licet effugere. Qui si ita communiler
« tio, et clamor, et blasphemia tollalur a vobis, est super omnes ct per omnia tamen in omnibus ,

« cum omni malitia. Estote autem invicem benigni, elcctis cst familiarius dando gratias suas.
,

« misericordes , donantes invicem {Colos. m, 12, Hic potest intelligi Trinitas. Super omnes, Pater ;

« 13), sicut et Deus in Christo donavit vobis. » per omnia Filius in nobis amor Patris et filii, id
, ; ,

est Spiritus sancti. Quiadixerat sumus nnum corpus,

EXPOSITIO. unus spirilus, unus est nobis Dominus, una fides, ne

per hoc male opinarentur omnes aequaliter esse
modis ne intu- in hac nova gratia, ut nemo praelatus, nemo subdi-
Postquam admonuit eos diversis
tus, nemo servus, nemo Dominus, determinat hoc
mescerent de bonis gratiae Dei, neve torperent, sed
semper de proficiendo in melius vigilarent, quae
dicens : Licet unum simus, unumque Deum, et unam
videtur versari circa magis per- iidem habeamus, tamen unicuique nostrum data est
utroque admonitio
grutia Dei non eadem omnibus, sed secundummen-
fectos, transit ad moralem instructionem, quoe ma- ,

gis pertinere videtur ad minus perfcctos. Prius ins

suram donationis, id est donatoris Christi. Huic illa
truens omnes in communi, dehinc conditiones sexusB S rali "' huic ista et plerumque in eadem gratia di- >

Quia Deus vcrsilas, quia hic minus, hic plus habet de eadem
et setatesdivisim. Littera sic jungitur :

potens est facerc vobis supra quam petimus aut in- gralia.Propter quod comprobandum (scilicet 2^l&
per omnia sacra quod sit donator gratiarum Spiritus sanctus dicit in
telligimus. Itaque obsecro, id est

t>osadjuro, ego vinctus in Domino, id est propter Psalmo (Psal. lxvii, 19) Homo Christus ascendens
:

offendere non est mi- in altum, id est super altitudinem coelorum cap-
Dominum, quem in vinculis ,

culpa. Obsecro, inquam, ut ambuletis per gra- tivitatem, id est humanam naturam prius a para-
nima
diso et coelo expulsam reduxit in se homine capti-
dus virtutum digne, vocatione qua vocati estis; non
enim vocali estis ad complenda desideria carnis, sed vam, quia a loco (qui ipsi per peccatum naturalis
erat) ablatam revexit ad coelos, scilicet ad patriam
ut secundum spiritum carnem mortificctis, scilicet,
ambuletis cum omni liumilitate, et in animo habita, prius ipsi (nisi peccaret) destinatam. Homo enim,

foris ostensa. Culpa enim est intus' esse humi-

in puritate creatus, paradisum habuit ad habilan-
et

lem, et foris simulare superbiam , cum sic de se dum, ut tibi peracta obedientia inde transferrelur

occasionem tribuat maledicendi, et occultelur vir- ad ccelos ; sed quia peccavit et repromissum ccclum
imitatione potuit instrui proximus. Foris perdidit, et a loco habitationis, id est a paradiso
tus cujus
autem humilem, intus esse superbum nulli dubium ;
depulsus in terra ista captivatus est. Quam terram

quin sit culpabile in omni humilitate, et in omni peccatum ita homini fecit naturalem, sicut justitia,
mansuetudine ut tractabilis,
sit ad omnes et quandiu in ea fuit paradisum naturalem fecit. Ite-
affabilis, et cum omni patientia servata in quibus- rum Christus destructo peccato hominis, humanam
libet adversis, supportantes invicem alter alterum, naturam a miseria ista (qui locus jam ipsi per pec-

si molestiam intulit ei. Vel supportantcs , id est catum naturalis erat) captivam ;
quia a naturali loco

compatiendo proximo si forte lapsus fuerit, eumque ablatam reduxit ad priorem patriam, scilicet ad

adjuvando oratione, et jejunio. Supportantes dico ccclos. Sed quanto prior captivilas miserior, tanto
in charitate , non in exspeclalione vindictae. Vos secunda gioriosior. Ascendens Christus utique in
dico solliciti servare unitatem in vobis, ut sit apud altum, dedit dona hominibus, quia misit Spiritum

vos idem velle, idem nolle. Unitatem dico Spiritus, sanctum in corda discipulorum. Et quia dedit dona,
id est quam dictat Spiritus sanctus scrvarc eam in
probalum est Christum esse donalorera gratiarum.
vinculo pacis quae pax exterius servata vinculum Quis autem intellectus colligi debeat ex eo quod
;

nutrimentum spiritualis unitatis. Et ut ait ascendens in altum, vult explanare, non taraen
est, et
hanc unitatem servetis, estote unum corpus, id digrediens ab intentione. Dico ascendens. Sed quid

unum in operatione. Et eslote unus spiritus, id est, id est quid per hoc intelligendum est quod Do-
cst
est unum in voluntate. Ita sitis unum corpore et^ minus ascendit '! Ascendens et ascendit pro eodem

spiritu, sicut res illa ad quam vocati estis una est. habet, nisi hoo intelligamus quod , si ascendit, se-

Quod sic ait Vos estis vocali

: in una spe, id est ad quitur quod prius quam ascenderet descendit, id est

unam rem speratam. Spe dico vocationis vestrce, id in humili loco fuit. Si enim ascendit, sequitur quod
est qua digna est vestra vocatio. Iterum debetis esse de inferiori ad superius ascendit. Descendit dico

unum corpus, et unus spiritus, quia Dominus unus in inferiores partes terras, id est in infernum qui

vobis dominatur, et fides vestra una est, et indiffe- utique in terra, sed in inferiori parte esse creditur.

rens; et baptisma vestrum unum est, omnes aeque l Ideo probavit eum qui ascendit, prius in humili

justificans ; non secundum quod quidam dicunt, loco, sicutverum hominem habitasse, ut scientes
secundum merita diversorum baptizantium dignius Christum datorem gratiarum, sicut nos sumus, ita
velindignius. Et est unus Deus id est creator ,
esse hominera, fiducialibus ab eo petamus gratias
omnium, et unus Pater omnium, qui vos secundum suas, qui nisi comparticipasset humanitati noslrae,

dilectionem iiliorum gubcrnat. Qui, Dominus Deus multo nobis inexorabilior essel. Et quia ille ascen-
Pater dominando creando diligendo est super
, , ,
dit primum, igitur qui descendit et qui ascendit super
337 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD EPHES. 338

omnes ccelos , ipse unus et idem est indivisus A. crescat caro, nec in augmento virium, nec longitu-
Christus, homo Deus. dinis. Omnes enim, sive juniores sive seniores, in
Vel aliter : Quid est quod ascendit humanitas eodem puncto aetatis resurrecturi sumus in quo
Christi, nisi quia primum descendit divinitas in in- Christus mundum exivit et resurrexit. Ideo alios
feriores partes terrae , id est ad uniendam sibi prophetas, alios doctores velpastores dedit, utjam
humanitatem inter homines? Si enim usque ad glo- olim quidem sic fuimus, sed amodo non simus par-
bum solis et lunae descenderet , infra esset, sed vuli intellectu. Nec simus ex nobis fluctuantes, modo
ad terras descendere fuit inferius. Et licet alius bene, modo male agentes, et ut non per alios circum-
videatur ascendens, id est, homo alius descendens, feramur modo hac, modo illac, omni vento doctrina;.
id estDeus tamen qui descendit et qui ascendit
;
Alludit similitudini. Mare enim mundum ventus, , ;

super omnes ccelos, ipse idem est unus divisa per- seductores navis, Ecclesiam
; quae modo infra, ,

sona. Sic iterum bene ad intentionem Quia cum : modo supra persecutione malorum depellitur, si-
tantam videamus ejus potentiam ut homo Deus gnificat. Doclrinae dico faclae in nequilia hominum ;

super ccelos ascenderit , fiducialiter postulare pos- nequissimi enim sunt seductores hujusmodi. Do-
sumus ab eo qui omnia potest. Ascendit ideo ut ctrinfe etiam factaj in astutia , latenter seducunt
adimpleret omnia donis suis, juxta quod idem ait -p : simplices. Astutia dico tendente ad circumventio-
« Nisi ego abiero Paracletus non veniet ad vos, nem erroris , id est ut nos.circumveniant de errore
(Joan. xvr, 7). Postquam probavit Christum dona- suo. Non simusfluctuantes, sed crescamus in chari-
torem gratiarum ostendit diversitatem donorum.
, tate, id est in dilectione Dei et proximi. Yeritatem,
Bene dico adimplerct omnia, et enim ipse Christus id est puram a mendacio doctrinam non solum au-
dedit quosdam quidem, id estdiscrete ab aliis apo- dientes , sed etiam facientes opere. Crescamus
tolos. Quosdam autem cledit prophetas, qui revela- eundo per omnia bona cooperatione et consensu.
rent Scripturas ; alios vero evangelistas, id est prae- Crescamus dico in illo adjuvante in quo satis cres-
dicatores; alios autem pastores et doctores id , cere possumus, quia qui est caput, id est altitudo in
est episcopos, qui de mensa corporis Christi subditos qua semper ascendendum est etqui est Christusrex
pascant, et de Novo et Veteri Teslamento doceant. noster, ex quo capite Christo totum corpus Ecclesiae
Ideo alios et alios dedit in opus ministerii ,
quia si compactum est per fidem. Et quia nondum sufiicit,

uni omnia daret, dum unus ad omnia non sufficeret, possint enim compingi in eamdem fidem, et se invi-
ministeria Christi imperfecta remanerent. Ministerii cem non sequi, sicut ligna solummodo compacta, si
dico valentis ad consummationem sanctorum, id est trahatur unum, non sequitur alterum. Et hocmalum
ut qui jam justi sunt ad perfectionem ascendant. esset si membra caput non sequerentur ideo addit ,

Ministerii etiam valentis in a?difcationem ,; c

corporis C corpus Ecclesiae compactum per fidem, et connexum
Christi, id est ad hoc utde iis qui adhuc sunt incre- percharitatem. Dilectioenim clavus est, quo.sine di-
duli aedificetur corpus Christi , id est Ecclesia. Compactum dico et connexum per
visione ligantur.
Dicerent illi quos (ne propler unitatem Ecclesiae se omnem juncturam fulei, charitatis, et omnium vir-
debere esse aequales putarent) admonuit. Parum tutum. Juncturam dico quae est causa subministra-
prodest quod fidem accepimus si semper in sub- , tionis, id est alterum membrum subministret alteri.

jectione nos oporteat permanere. 3-5tS De hoc Subministralionisdico factx secundum operationem
consolatur eos dicens : Ne grave sil vobis si alii sub- quoz fit in mensuram uniuscujusque membri Eccle-
jiciuntur , alii enim hujus diversi-
praeferuntur. Cito siae. Aliud enim membrum magis, aliud minus , se-
tatis erit finis. Diversitatis dico non amplius dura- cundum quod facultas sibi est, subministrat. Totum,
turae, nisi donec occurramus secundum desiderium inquam, corpus sic compactum et connexum facit
sanctorum ait Occurramus omnes existentes in uni-
. augmentum corporis Ecclesiae. Secundum incremen-
tate fidei, id est quibus una de Christo fides, et tum justitioe in fidelibus facit , et valens in asdifca-
existentes in unitate agnitionis filii Dei, id est in tionem sui corporis, id est Ecclesiae cujus membrum
unitate bonorum operum fidem sequentium ,
per est,adificaUonem, sicut supra, secundum incredulos
quae opera filius Dei agnoscitur. Vel, in unitate D qui aedificantur ad fidem. Augmentum et aediticalio-
agnitionis Dei, ut de cognitione Deitatis non labo- nem dico faclam in charitatc, id est secundum di-

remus, donec occurramus in virum perfectum, idest lectionem Dei et proximi.

ut simus perfectus vir, impassibilitale et immorta- Velita construamus, non mutata senlenlia : Ex quo
litate recepta. In virum perfectum dico, scilicet in totum corpus compactum ct connexum per omnem
mensuram, id est in metam cetatis Christi. .Etatis juncturam subministrationis facit augmentum cor-
dico plenitudinis , qua Christus plcnitudi-
id est in poris ina>dificationcmsui, facit dico secundum ope-
nem habuit, scilicet post resurrectionem factus im- rationcm distributam in mensuram uniuscujusque
passibilis et immortalis. Vel aliter : Occurramus in membri, et hoc totum in charitate, quiaDeus quosdam

virum perfectum , sicut dictum est , et in metam dcditapostolos,uU<iscvangelistas,aliosdoctores,\\oc

aetatis Christi triginta trium annorum ct dimidii ; autem ad consummationem 3-4:0 vestri. Iterum,

quae aetas fuit plenitudinis. quia totum corpus Ecclesiae compinxit et connexuit
Postquam enim ad illam ventum est, non est quo perjuncturam tidei et charitatis, igitur hoc dico et prae-
339 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 340

cipio vobis, nec simpliciter dico, sed etiam testificor A etiam eum secundum desideria erroris, id est vel de
in Domino, id est in hac admonitione vestri Deum errore venientia, vel in errorem praecipitantia, qui
testem adduco, ne amplius quidquamde vobis a me, vetus homo in ipso suo opere corrumpitur. Quanto
sed (si peccatis) de manibus vestris requirat. Haec enim frequentius peccat, tanto ipsa caro magis de-
verba Paulus habuit ad illos, quando convocata Ec- bilitatur et deformatur. Vel in eadem sententia recte
clesia Ephesiorum ait : « Non amplius faciem meam sequamur litteram. Deponite veterem hominem qui
visuriestis state in eo quod vos docui
: Mundus : corrumpitur, non solum secundum opus , sed etiam
enim ego sum amodo a sanguine vestro (Act. xx, deponite secundum desideria erroris. Veterem de-
25). » Yidete quid feceritis, quia requiretur de ma- ponite, novum autem hommem induite. Et ideo reno-
nibus vestris. Testificor, inquam, in Domino, ut jam vamini, jam enim per baptismum semel novi facti

non ambuletis sicutoYim ambulastis, etgentes adliuc sunt, ait : lterum renovamini in Spiritu sancto illu-

ambulant. Ubi ait;'aw, significat eos prius ambu- minatore mentis vestros. Vel intransitive renovamini
lasse. Non ambuletis sicut gentes ambulant in vani- spiritu mentis vestrm, id est sequendo spiritalem
tate, id est in sa?cularitate sui sensus. Sensus enim mentem vestram, et sic renovati induite novum ho-
mundi vanitas est. Gentes dico habentes intellectum, minem. Novum ideo quia nova facit omnia, qui no-
id est naluralem rationem obscurata tenebris, id est r> vus homo creatus est, S-4tT non secundum legem
adeo ut per totum tenebrse et nihil sit luminis. Gen- carnis sed secundum Deum, de Spiritu sancto con-
,

tes dico alienati a vita Dei, id est ab aeternitate in ceptus et natus. Induite dico Christum in justitia
qua Deus vivit. Alienati cognitione et participatione servata ad proximum, et in sanctitate, id est possi-
sicut idem ait Alienatiper ignorantiam, quiaigno-
: dentes vos ipsos in sanctificationem Deo. Sanctitate
rant vitam Dei ,
quae ignorantia est in illis propter dico et juslitia non simulationis , sed veritatis, ne
c&citatem cordis, id est propter excaecatum cor eo- simulemus nos esse justos, cum mali simus. Prop-
rum. Cum enim prius praedicatum est illis verbum ter quod, id est quia vetus homo deponendus est,
Dei, facultatem habuerunt intelligendi ; et non intel- novus induendus , ideo assumamus membra novi,
ligendi, sed quia elegerunt ignorare , ideo excaecati deponentes membra veteris scilicet deponentes men-
sunt adeo quod jam impotentes sint quod bonum dacium quod membrum veteris est. Loquimini unus-
est animadvertere. Haec non ideo loquitur illis, quod quisque veritatem cum proximo suo. Verilas enim
Ephesii in aliquo male erraverint, sed quia vereba- membium est Christi. Veritatem loqui debemus cum
tur ne faciles essent ad ritus gentilium retrahi, in proximo, quoniam sumus membra invicem, id est

quibus ante fidem fuerant conversati. Quod non er- alter alterius. Sic qui defraudat proximum, in cor-
raverint colligitur ex eo quod paulo inferius vocabit pore suo fraudem facit, iterum induendo novum.
eos sanctos ;
qui excaecati desperantes. Cum enim ^ Irascimini contra peccatum fratrum , et in ira-

audiunt : Homo resurget in gloria , conregnabit scendo nolite sic peccare , ut de contemptu peccati
Christo, etc, frivolum hoc putantes desperant, et improvide rualis contemptum proximi. Sic enim
in

ideo tradiderunt semetipsos, et non tantum consensu peccatum odiendum est ut nihil minus diligatur

et voluntate euntes in operationem omnis immundi- creatura Dei. In irascendo autem non peccabitis, si
tiae, quia quod male voluerunt, deterius operati sunt. sol, id est divinitas illuminans vos, vel sol, id est il-

In operationem immunditiae dico, in avaritia. Quanto luminala ratio vestra non occidat , id est non de-
enim immundius operabantur, tanto avidiores facti struatur super , id estpropter iracundiam vestram,
sunt immunditiarum. quod ira in vobis non superet rationem. Sol occidat
Vel aliter : Tradiderunt se in immundiliam et in supcr iracundiam, a similitudine eorum dictum est
avaritiam. Gentes sic impudice et immunde ambu- quibus, invallepositis,monsmagnus superessetsuper
lant ; vosautem non ita didicistis Christum ambu- quem eis occideret sol, dum altitudo montis a valle
lasse ,
quem sequi debetis. Hac tamen condilione solem averteret. Vel aliter quasi diceret : Video vos
dico, si audistis, id est intellexistis illum Christum, non posse penitus contineri ab ira. Patior vos.
et si edocti eslis in ipso, id est in informatione ip- lrascimini et ita quod nolite peccare id est iram ,

sius. Quod verum est, quod audistis eum, et

utique D actu consummare. Et hoc cavendum ulile erit, si
in ipso edocti estis non de falsitate, sed sicut est , sol non occidat super iracundiam vestram, id est si
veritas in Jesu. His enim quae docui vosde Christo, priusquara veniat vespera , deponatur ira. Dicerent
nihil falsitatis admiscui, ut Nicolaitae, qui praedicant illi : Praecipis nolite peccare, sed quomodo polest hoc
Christum non improbasse communem usum mulie- ne peccemus fieri? Ad hoc ait : Utpeccatum evadc-
rum , et caeteris falsitatibus veritatem Christi con- re possitis, nolite locum, id est opportunilatem pec-
fundunt. Et quia secundum veritatem edocti eslis in candi dare diabolo in vobis, sed fugite eum. Nolite
Christo , igitur deponite vos veterem hominem. Vel locum dare diabolo ; sed ille qui prius furabaturjam
ita : Edocti utique estis in Jesu dcponere vos veterem amodo non furetur. Ad litteram Sed magis laboret,
hominem non quod carnem ab , eo derivatam depo- id est laborare eligat operando manibus suis, non
natis, quae semel deponitur per mortem sed depo- , homicidia vel hujusmodi, sed quod bonum et ulile
nite eum secundum pristinam conversationem , id est. Et adeo laboret ut habeat sibi, et unde tribuat
est secundum vetustatem operationispeccati. Deponite proximo necessitatem patienti. Iterum aliud Omnis :
34i EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD EPHES. 342
sermo malus non procedat, id est nullus sermo malus A « pterea nolile fieri imprudentes, sed intelligentes
procedat ex ore vestro. Sed si quis sermoest bonus « quae sit voluntas Dei (Piom. xn, 2 ;/ Thess. iv, 5).
et utilis ad (edificationem fidei, id est ut proximum « Et nolite inebriari vino, in quo est luxuria, sed
aedificet in fide, ille procedat. Ita lamen ut det gra- « implemini Spiritu sanclo, loquentes vobismetipsis
tiam audientibus, ut gratus sit iis qui audiunt, et « in psalmis, et hymnis, et canticis spiritualibus,
loco, et tempore. Vos prselati (sicut dictum est) do- « cantantes et psallentes in cordibus vestris Do-
cete. Et, vos auditores, nolite contristare, non dico « mino, gratias agentes semper pro omnibus, in
solum eos qui vos instruunt, sed qui in eis loquitur « nomine Domini nostri Jesu Christi, Deo et Patri.
Spiritum sanctum. Spiritum, dico, Dei. Videte quam « Subjecti invicem, in timore Chrisli. 3Iulieres viris
gravis culpa, quia si praedicatorem, et spiritumin eo « suis subditae sint, sicut Domino, quoniam vir ca-
loquentem ; et si spiritum, offenditis et Deum ; ita qui « put est mulieris, sicut Chrislus caput est Ecclesise
praedicatorem offendit, Deum offendit : Nolite con- « (I Cor. xi, 3) ; ipse salvator corporis ejus. Sed si-

trislare Spiritum, in quo Spiritu signati estis ; vos . « cut Ecclesia subjecta est Christo, ita et mulieres
enim cera, Spiritus sigillum impressum vobis. Si- « viris suis in omnibus. Viri, diligite uxores vestras
gnati dico in die redemptionis, id est baptismi, in « (Col. iii, 18 ; I Petr, m, 1), sicut et Christus di-
quo ab omni peccato redempti cstis. Nolite con- r, « lexit Ecclesiam, et seipsum tradidit pro ea, ut
tristare Spiritum, sed tollatur a vobis omnis amari- « illam sanctificaret, mundans lavacro aquae in
tudo animi, et ira, id est subita commotio animi et « verbo vitae, ut exhiberet ipse sibi gloriosam Eccle-
indignatio. Si enim ignobilis superabundat vobis « siam, non habentem maculam, aut rugam, aut
nobilibus, ne indignemini. Et clamor, ne inordinate « aliquid hujusmodi, sed ut sit sancta et immacu-
conclametis litigando, et blasphemia facta in Deum « lata. Ita et viri debent diligere uxores suas, ut
vel proximum. Qui enim sic ait Quare hoc Deus : « corpora sua. Qui suam uxorem diligit, seipsum
Videtur dixisse quod Deus non bene fecerit.
f ecit ? « diligit. Nemo enim unquam carnem suam odio ha-
Utbreviter omnia removeam haec cum omni mali- ; « buit, et fovet eam, sicutet Christus Ec-
sed nutrit
tia, id est omnis malitia tollatur a vobis. Ne sitis « clesiam quiamembra sumus corporisejusde carne
:

amari velblasphemi, sed estote benigni, id est largi « ejus et de ossibus ejus. Propter hoc relinquet homo
invicem alter dando non habetis quid
alteri. Et si « patrem et matrem suam, et adhaerebit uxori suae,
detis, estote saltem misericordcs animo, donantes « et erunt duo in carne una (Gen. n, 28 ; Matth.
invieem, id est indulgendo alter alteri, sicut deus « xix, 5). Sacramenlum hoc magnum est. Ego aulem
donavit vobis peccata in Christo, id est per Chri- « dico, in Chrislo et in Ecclesia. Verumtamen et
stum. « vos singuli unusquisque uxorem suam sicut
,

C « seipsum diligat uxor autum timeat virum

,

&4L& CAPUT V.
« suum. n

« Estote ergo imitatores Dei, sicut filii charissimi,

EXPOSITIO.
« et ambulate in dilectione, sicut et Christus dilexit
« nos, et tradidit semetipsum pro nobis oblationem Et quia Deus donavit peccata, ergo estote imita-
« et hostiam Deo in odorem suavitatis. Fornicatio tores Dei, sicut filii charissimi, dimiltendo alter
« autem, et omnis immunditia, autavaritia, nec alteri. Nec solum donando imitamini, sed etiam
« nominetur in vobis, sicut decet sanclos, aut tur- ambulate in dilectione, ut alter allerum diligat,
« pitudo, aut stultiloquium, aut scurrilitas, quag ad sicut et Christus dilexit nos. Dilexit utique ; etenim
« rem non pertinet, sed magis gratiarum actio. Hoc tradidit semetipsum pro nobis oblationem et hos-
« enim scitote intelligentes, quod omnis fornicator, tiam Deo in odorem suavitatis. In veterilegeoblatio-
« aut immundus, aut avarus, quod est idolorum nes dicebantur panes propositionis, luminaria, et hu-
« servitus, non habet haereditatem in regno Christi jusmodi. Hostia vero, quod mactabatur in altari.
« et Dei. Nemo vos seducat inanibus verbis ;
propter In Christo vero, oblatio fuit omnia illa bona qua?
« haec enim venit ira Dei in filios diffidentiae. Nolite gessit usque ad diem mortis. Hostia autem dictus
« ergo effici participes eorum. Eratis enim aliquando D est, quando seipsum obtulit in ara crucis, et illa

« nunc autem lux

tenebrae, in Domino ; ut filii lucis vetus hostia dicebatur esse suavissimus odor Deo,
« ambulate Fructus enim
: lucis est in omni boni- secundum sacrificium Christi, quod pnvfigurabat ;

« tate, et justitia et veritate : Probantes quid sit be- secundum se enim fetidum erat. Estote imitaiores
« neplacitum Deo. Et nolite communicare operibus Dei, non autem fornicatores. Quod sic ait Forni- :

« infructuosis tenebrarum ; magis autcm redarguite. catio omnis immunditia (sicut saepe exposuimus)
« Quae enim in occulto fiunt ab ipsis, turpe est et aut avaritia, non solum dico non sit, sed nec
« dicerc. Omnia autem quae arguuntur, a lumine etiam nominetur in vobis, id est ne vos tales im-
« manifestantur. Omne enim quod manifestalur lu- provide exhibuerilis unde quis male saltem possit
« men est. Propter quod dicit : Surge qui dormis, opinari. non nominelur in vobis, sicut de-
Dico
« et exsurge a mortuis, et illuminabit te Chrislus. cet sanctos, quod eslis vos, non tantum coram
« Videte itaque, fratres, quomodo caute ambulelis, Deo, sed etiam providere bona coram hominibus.
« non quasi insipientes, sed ut sapientes (Col. m, 5), S-4=0 Vocans eos sanclos, innuit se non scribere
« redimentes tempus, quoniam dics mali sunt. Pro- haec, quiapeccaverint, sedpropler hocsolum etsibi de
343 S. BRUNONTS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 344

csetero provideant. Fornicatio non nominetur m vo- cum male egisse. Vel aliter Omnia quae
poenitet se :

bis, aut turpitudo, aut stultiloquium aut currilitas. , arguuntur a lumine (sicut dictum est) manifestan-
Turpitudinem vocat altrectationes et illas mulie- tur ipsis qui prius enim ignora-
reprehenduntur ;

rum deosculationes ; stultiloquium, in illis qui labo- bant pondus peccati quod per reprehcnsionem
sui,

rant apposite loqui mulieribus ad persuadendum. agnoscunt. Omne autem quod sic manifestatur
Scurrilitas est pectere et ornare se , ut placeant illis lumen est, quia in eo quod jam cognoscit peccatum
qui judicant curialilatem, quse scurrilitas non per- suum, quodammodo illuminatur,et appropinquat ju-
tinct ad rem, id est non spectat ad aliquam utilita- stitise. Propter quod comprobandum scilicet quod ,

tem, ideo non nominelurin vobis, scd magis actio

et tenebraefiunt lumenpermanifestationem, dicit Spiri-
(jratiarum, id est sic honeste vos habete, ut in vo- tus sanctus in me. Haec enim auctoritas alibi non
bis agant gratias Deo qui bona vestra viderint. invenitur in Scripturis. Dicit, inquam, ita : Tu qui
Ideo haec non nominentur in vobis, quia qui hujus- dormis per ignorantiam in peccato surgc per cogni- :

modi cst, non habet haeredilatem in regno Dei. Vel tionem peccati, seu per confessionem, et cognito
ita : Non solum ideo non nominentur in vobis, quia peccato exsurge a mortuis, id est a peccatis quse
non pertinent ad rem ; sed etiam ideo quia auferunt generant mortem. Vel a morluis, id est a numero
regnum Dei. Quod sic ait scitote hoc, intelligentes, mortuorum id est peccatorum faciendo fructus
:
g , ,

id est subtili intelligentia hoc discutientes, quod om- dignos pcenitenlia; et sic tibi exsurgenti illuminabit
nis fornicator, autimmundus, aut avarus, quod, sci- Christus, in fundendo gratiam
licet avarum esse cst servitus idolorum. Dum enim Dixit superius redarguite opera tenebrarum ;
quae
avarus magis pecuniam quam Deum, eam
diligit enim arguuntur per manifestationem, de tenebris
sibi facit Deum. Fornicator, inquam, cum illis non S50 tiunt lumen, et quia de redargutione tanta
habet hcvrcditatem in regno Christi et Dei, etneab sequitur utilitas ut quod tenebrosum est fiat lumen.
haereditale regni alieni sitis videte. Nemo seducat Itaque fratrcs redarguite opera tenebrarum : et ut

vos verbis inanibus, id est falsis et mendacibus. Hoc libere redarguatis, videte quomodo ambuletis caute,
ait proptcr illos Nicolaitas, qui suadebant Deo non id est ne forte inveniatur in vobis, quod in aliis re-

displicere qusecunque carnalia. darguitis. Caute ambuletis, non quasi insipientes

Videte, nemo seducat vos ; Nam propter hcec quse qui enim quod in se est, in alio reprehendit, insi-
superius prohibita sunt, venit ira, id est vindicta pienter agit, dum quod sibi in alio displicet in se
Dei in filios di/pldentue, id est quorum salute dif- sibi placet : Non quasi insipientes, sed ut sapientes,
fidimus, vel qui de salute Dei diffidunt. Et quia pro- id est priuspurganles conscientiam, et tunc libere
pter haec venit ira Dei, ergo nolite effici participes mala proximi redarguentes. Caute, inquam, ambu-
eorum, id est fornicationis, immunditias, aul avari-
^ late.Nos dico, redimentes tempus. Secundum beatum
tia?. Ideo non debetis participare his, quia modo dif- Gregorium tempus redimere, est anteacta mala fle-
ficilius esset vobis peccare, quam olim ; tunc enim tibus diluere. Cum enim male agimus, tcmpus per-

per ignoranliam, sed nunc prudentes manum mit- dimus eum vero mala quae gessimus per pceniten-
;

teretis in ignem. Quod sic ait : Eratis aliquando, tiam emendamus, ct deinceps bene agimus, tempus
id est ante fidem tencbrce, id est ignorantes ; nunc perditum redimimus. Vel redimcntes, id est prsepa-

autem lux in Domino, id est illuminatiperDominum. rantes vobis tempus.Tunc enim tempus redimimus,
Et ideo ambulate ut filii lucis debent ambulare. cum nos ad agendum quod bonum sed idoneos pra>
Ambulate dico omni bonitalc habila in vobis, et
in paramus. Sicut enim qui male agit, tempus perdit,
justitia servala ad proximum, et in veritate ut vera sic qui bene agit tempus quidem habet, sed non

verba dicalis. Ideo in liis quia sic ambulare est non redimit ; sed proeparando se, ut sit idoneus ad bene
simpliciter opus, sed fructus lucis, id est fructife- agendum, tempus redimere di-
his proeparationibus

rum opus illuminatorum. Ambulate ut filii lucis, citur. Videlc ut caute ambulclis, et lempus rcdima-

probantcs, id est probabiliter considerantes, quod est tis, quoniam dies mali, id est homines in diebus

beneplacitum Deo. Et ut quod bencplacitum est ei islismali su?*£. Elpropterea quoniam dies mali sunt,

communicarc operibus tcncbrarum,

faciatis, nolite D nolite fieri imprudcntes, idestimprovidearguentes,

id est tencbrosorum. Operibus dico infructuosis et sed intelligentcs, id est ex intelligenlia et calliditate
inutilibus, nolite communicare,.s^ magis redarguite mala proximi corripientes. hitclligentes, dico, qum
opera tenebrarum. Non debetis communicare, quia sit voluntas. Domini. Voluntas enim Dei est magis
turpe est etiam dicerc,nedum facere ea quce fnint ab humiliter condescendere proximo, quam nimia as-
ipsis in occulto. « Qui enim male agit lucem odit peritate eum deterrere. Nolile fieri imprudcnles, et
(Joan. iii, 20). » Opera tenebrarum redarguite. Modo nolite inebriari vino, in quo vino est cum ebrielale

assumil Omnia autem quai arguuntur a lumine, id

:
luxuria ; sed inebriamini Spiritu sancto. Quod sic

est reprehenduntur ab illuminatis, manifestantur ait: Implemi?iiSpiritu sancto, loquentes vobismetip-

per confessionem, et dum arguuntur poenitet se sis, id est cum intellcctu eorum quae profertis. Lo-

male egisse. Et utile est si manifestantur. Omne quentes, dico, in psalmis. Psalmus dicitur cantus ille

enim quod sic per confessionem nianifeslatur lu- qui motu manuum tit in instrumento illo, quod di-
men est id est jam incipit esse in lumine juslitise, citur psalterium. Unde sic ait : Loquentcs in psal-
345 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PADLI. — IN EPIST. AD EPHES. 346
mis, id est in his quae pertinent ad instructionem A. sum. Uxor enim cara viri est, et ideo debet eam
mortalitatis. Loquentes in hymnis. Hymnus dicitur diligere. Nemo enim unquam habuit odio carnem
laus Dei cum cantico ; hymnos etiam hic vocat, vel suam, sed nutrit cibis, et fovet eam vestimentis.
laudes Dei vel gesta sanctorum similiter ad gloriam Martyres etiam qui carnes suas tradiderunt ad
Dei. Loquentes etiam in canticis spiritalibus. Canti- ignem, dicentur dilexisse carnem, dum eam volue-
cum dicitur exsultatio de coelesti bono, et ideo ait runt patiad horam, ut sic requiesceret in aeternum,
spiritalibus : quibus canticis maxime utuntur mo- Sicut infirmus qui carnem suam medico tradit ad
nachi, agentes ibi in desiderio futurae beatitudinis. urendum, et secandum, ut per asperitatem unius
Non solum cum intellectu loquentes psalmos, hym- diei habeat longo tempore quietam sanitatem cor-
nos, cantica, sed etiam operantes quod loquuntur. poris. Nutrit dico et fovet, sicut Christus nutrit et
Quod sic ait : Cantantes in hymnis et canticis,e£ fovet Ecclesiam scilicet nos qui Ecclesia ejus sumus ;

psallentes, id est bene operantes in psalmis. Cantare ideo nutrit nos, Ecclesiam suam, qua sumus mem-
in hymnis et canticis pro modo suo operari est. bra corporis ejus Christi, id est Ecclesiae. Nos dico
Cantantes dico, et psallentes Domino in cordibus existentes quidam de carne ejus. Hi sunt infirmi
vestris, id est ex dilectione non quasi coacti; agentes minus fortes in Ecclesia. Quidam vero existentes de
etiam graiias semper Deo et Patri, qui et creavit et p ossibus ejus, id est de robustioribus in Ecclesia.
diligit. Gratias dico pro om?iibus seu adversis, seu Christus carnem habuit, secundum infirmitatem
prosperis. Agentes dico in nomine, id est ad glorifi- cujus taedebat et pavebat. Habuit ossa, id est ratio-
candum nomen Domini nostri Jesu Christi. Yos dico, nem secundum quam dicebat : « Spiritus promptus
subjectiinvicem alter alteri in timore, id est in di- est (Matth. xxvi, 41). » Sic hodie in Ecclesia qui-
lectione Christi. dam caro, quidam ossa dicuntur. In hoc etiam
Postquam hoec praecepta in publico dedit, admonet verbo mittit nos ad primam creationem, quando
separatim sexus et condiliones, quomodo cohaerere Adam videns Evam creatam ait : « Hoc nunc os de
debent alter alteri. Littera sic jungitur : Dico sub- ossibus meis, et caro de carne mea (Gen. n, 23). »

jecti estote invicem, sed mulieres alio genere subje- Propter hoc, quia uxor caro viri est, relinquet liomo
ctionis subditce sintviris suis, ita subditae sicut Do- patrem et matrem suam, et adhcerebit uxori su&, et
mino. Ideo viris subjiciantur ut Domino, quoniam erunt duo, vir et uxor, in carne xma. Cum homo
vir caput , id est rector est et principium mulieris, caro sit patris et matris in carne, quorum originem
sicut et Christuscaput est Eccleske, gubernando eam habuit ; magis dicitur vir caro mulieris, et secun-
quam formavit de latere suo. Sicut enim de costa dum naturam creationis, quae de viro mulier for-
viri mulier (Gen. n, 21, 22), sic de latere Christi mata est. Et secundum vim illius conjunctionis in
Ecclesia. Ipse etiam Christus salvator est corporis qua mirabiliter transeunt in unitatem carnis, adeo
ejus, id est Ecclesiae, cum enim salvat; sed vir re- ut dicant physici quod, si sanguis viri et mulieris,

gere quidem potest mulierem, sed salvare nequit. qui carnaliter commisti sint, in eodem vase pona-
Et licet in hoc differant, quod Christus salvat Eccle- tur, indivisibiliter commiscetur. Si vero sanguis
siam, vir non salvat mulierem tamen non propte-
;
eorum qui rem simul non habuerint, similiter po-
rea minor sit subjectio. Sed sicut Ecclesia subjecta natur, non sic admiscetur, sed sanguis viri per se
est Christo, ita et mulieres subjectce sint viris suis et mulieris, sicut ante vel post positum est, rema-

inomnibus quae oportet. Mulieres subdantur viris. net. Propterea quia una caro sunt, vir debet uxo-
Vos autem viri non dico estote subditi mulieribus, sed rem diligere. Prseterea ideo quia hoc, id est relin-
diligite uxores vestras ; nec parum, sed sicut Chri- quet homo patrem, etc, est magnum, id est magnae
stus dilexit2ii J. Ecclesiam .DWexllutlque ;etenim rei sacramentum. Quod enim ait: Relinquethomopa-

tradidit seipsum in mortem pro ea, ut sanctificaret trem, significat Filium Dei reliquisse Patrem, dum
illam a peccatis, mundans eam lavacro aquce. Hic ipsiper naturam deitatis invisibilis sicut Pater, sub
aquam ostendit necessariam absolutioni. Mundans forma servi praebuit se visibilem. Reliquit iterum
dico in verbo. Yerbum dicit prolationem Trinita- matrem, id est Synagogam in qua nutritus erat, et
tis. Verbo dico vitce, id est in quo Verbo accipitur D adhaesit uxori suae, id est Ecclesiae quam sibi annulo
vita justitiae. Vel Verbo vitae, id est Christo qui in fidei desponsavit. Hoc, inquam, est sacramentum.
baptismo vilam nobis justititiae restituit. Sanctifica- Ego autem dico rem hujus sacramenti existere in
ret ideo ut in die nuptiarum ipse sihi exhiberet Ec- Christo, et in Ecclesia, sicut dictum est. Si omnis
clesiam, decore virtutum gloriosam, non habentem alia causa in conjugio cessaret, celebrandum tamen
maculam, id est aliquid criminale, aut rugam, id est esset pro sola dignitate rei cujus figura est. Sed
dolositatem : aut aliquid ejusmodi, quod velmacula licet res luijus sacramenti in Christo tanlum sit et

videatur esse vel dolus, sed nt sit sctncta, posi- in Ecclesia, non verumtamen et
in viro et muliere,
tione virtutum, et ut sit immaculala, remotione vi- vos singuli, non uxorem proximi, sed unusquis-
ille

tiorum. que diligat suam sicut seipsum; uxor autemnon so-

Sicut Christus Ecclesiam, ita diligant viri uxores; lum diligal, sed etiam timeat virum suum. Sic viri
itaetiam debent diligere ut corpora sua. Vereitaut ad uxores, et uxores se habeant ad viros.
corpora. Quicnim attigit suam uxorem, diligit sdp-
347 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 348

cunda tabula. Duae tabulae dalae sunt Moysi. In pri-

CAPUT VI.
ma posita sunt tria mandata, pertinentia ad Deum

« Filii, obedite parentibus vestris in Domino scilicet diliges Deum tuum, et Dominum Deum tuum
« (Col. in, 20) : hoc enim justum est. Honora pa- adorabis, et illi soli servies. Et non assumesnomen
trem tuum, et matrem tuam, quod est mandatum Dei tui in vanum, etc. In secunda tabula septem
primum in promissione, ut benesit tibi, et sislon- mandata posita sunt, ad homines perlinentia. Hoc
« gaevus super terram (Exod. xx, 12; Eccl. m, autem Honora patrem, praepositum est aliis sex.
:
9
« Matth. xv, 4). S5S Et vos patres nolite ad ira- Hoc etiam mandatum fuit datum in promissione,
quia statim post mandatum subjuncta est mandati
n cundiamprovocare filios vestros : sed educateillos
« in disciplina et corruptione Domini. Servi, obedite promissio ; haec scilicet ut bene sil tibi honoranti
« dominis carnalibus cum timore et tremore, in patrem, et ut sis longcevus super terram hanc, et in

" simplicitate cordis vestri, sicut Christo. Non ad vera terra repromissionis longaevus, quia perma-
« oculum servientes, quasi hominibus placentes, nens. Filii obediant parentibus. Et, vos patresnolite
« sed ut servi Christi facientes voluntatem Dei ex filios vestros provocare ad iracundiam , sededucate

» animo. Cum bona Do-

voluntate servientes, sicut illos in disciplina, docentes eos quae eis addiscenda
« mino non liominibus scientes quoniam unus- J$
et ;
sunt, et in correptione, ut si peccaverint, quomodo
« quisque, quodcunque fecerit bonum, hoc recipiet decet corripiatis. Disciplina et correptione dico Do-
« a Domino, sive servus, sive liber. Et vos do- mini, id est secundum Dominum facla. Filii obedite

» mini eadem facite illis, remittentes minas: scien- parentibus ; vos etiam, servi, obedite dominis, etiam
« tes quia et illorum et vester Dominus est in coelis carna libus. Obedite dico cum timore animi et tremore
« et personarum acceptio non est apud eum corporis. Et in simplicitate cordis vestri, id est sine

« (Bom. n,ll; Act. x, 34; IPetr. i, 17). Decaetero, omni dolositate, obedite illis sicut Christo obediv-e-
tis. Vos dico non servientcs illis adoculum, id estut
« fratres, confortamini in Domino, et in potentia
« virtutis ejus. Induite vos armaturam Dei, ut pos- in facie Domini devoti sitis retro autem superbi. ;

« sitis stare adversus insidias diaboli; quoniam non Dico non servientes ad oculum, quasi perhoc pla-
» est nobis colluctatio adversus carnem et sangui- ceatis hominibus, sed sicutservi Chrisli, exanimo,

« nem, sed adversus principes et potestales, adver- non coacti, facientes voluntatem Dei, id est sicut
« sus mundi rectores tenebrarum harum, contra bonum esset vobis facere voluntatem Dei, ita sitis

spiritualia nequitiae in ccelestibus. voluntate sicut Domino, et

Propterea servientes illis cum bona
ait sicut Domino, cum enimnon sicut hominibus. Ideo
« accipite armaturam Dei, ut possitis resistere in
« die malo, et in omnibus perfecti stare. State ergo pro peccato suo vel parentum servi facti sint, si
p
« succincti lumbos vestros in veritate, et induti lo- hanc poenam peccati patienter tulerint Deo magis
« rica justitiae, et calceati pedes in praeparationem obedire videntur quam homini, qui eos sub hac

« Evangelii omnibus sumentes scutum

pacis, in conditione pro peccato redegit. Servite illis sicut

« fidei, in quo possitis omnia tela nequissimi ignea

S53 Domino, scientesquoniam unusquisque, sive
« exstinguere. Et galeam salutis assumite, ac gla- servus sive liber, percipiel a Domino remunerante

« dium spiritus (quod est verbum Dei), per omnem sibi quodcumque bonum fecerit. Servi, obedite domi-
» orationem et obsecrationem oranles omni tem- nis, et vos domini facite illis eadem, non quod illis
serviatis, sed ut labores eorum pie remuneretis Ea-
« pore in spiritu, et in ipso vigilantes in omni in-
« stantia et obsecratione pro omnibus sanctis et pro ;
dem facite illis, remittcntes minas, id est nolite eos

« me, ut detur mihi sermo in apertione oris mei, vexare minis, scientes quia idem Dominus illorum
et vester estin coelis, et scientes quoniam acceptio
« cum fiducia notum facere mysterium Evangelii
« pro quo legatione fungor in catena ita, ut in ipso
personarum non est apud Deum; non enim minus
diligit servum quam liberum solummodo bonus
« audeam, prout oportet me, loqui. Ut autem et vos ;

sit.
« sciatis qu« circa me sunt, quid agam, omnia vo-
« bis nota faciet Tychicus, charissimus frater et fi-
Postquam singulares admonitiones ad sexus et
fecit, revertitur ad communem Ecclesiae
in D
conditiones
« delis minister in Domino : quem misi ad vos
ipsum ut cognoscatis quae circa nos sunt, et
admonitionem, timens defectum eorum, et sciens
» hoc
« consoletur corda vestra. Pax fratribus, et chari-
eos non araplius visuros faciem suam. Sic filii ad

Domino Jesu parcntes, servi ad dominos se habeant, et e converso.

« tas cum fide, a Deo patre et
« Christo. Gratia cum omnibus, qui diligunt Domi- Vos aulem fratres, in communi de caitero, id est
in futuro, confortamini, id est fortes estote in Do-
« num nostrum Jesum Christum in incorruptione.
mino, et ut confortemini state in potenlia virtulis
« Amen. »

ejus, id est potentes estote per virtutem ejus. Vir-

EXPOSITIO.
tulem hic vocat arma quae sequuntur, quibus poten-
Vos etiam, /ilii, obedite parentibus vestris, ita tes sunt contra hostes. Ut autem fortes et potentes
tair.en quod in Dvmino enim quae contra ; in his sitis, induite vos armaturam Dei, ut armis Dei in-
fidem sunt, parentes audiendi non sunt. Obedite duti possitis more pugnantium slare adversus insi-
dico hoc enimjustum est, hoc scilicet honorapatrem
; dias diaboli, id est diabolum insidianlem vobis, et

tuum et matrem,quod mandatum primum estin se- ne in hac pugna negligentes sitis, quianon est no-
349 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD PHILIPP. 350

bis colluctatio adversus carnem et sanguinemfid est A scutum et protectionem vobis. In quo scuto fidei

contra visibilem hostem. Ubi ait colluctatio, innuit possitis exstinguere omnia ignea iela illius nequis-

pugnam esse de proximo. Sed est nobis colluctatio simi adversarii. Assumite etiam galeam salutis, id
adversus principes, id est malignos spiritus qui ;
est spes et desiderium seterna? salutis sit vobis galea,

etiam aliis spiritibus principantur, et etiam adver- qua caput hoc involvatis. Sicut enim caput dignius
sus potestates, id est eos spiritus qui super principes membrum est, sic futura salus dignior respectus
potentiam habent. Et adversus rectores mundi, non est. Assumite etiam gladium Spiritus sancti, quod,
quod saeculum hoc regant, sed rectores tenebrarum id est qui gladius verbum Dei est. Et hoc gladio,
harum, id est horum in peccatis tenebrosorum ;
scilicet verbo Dei feriuntur hostes et cadunt. Vos
eos enim tantum, non alios regunt. Et est nobis dico orantes per omnem, id est per omnismodi
pugna contra spiritualia, id est contra invisibiles orationem S54 et per omnem obsecrationem.
hostes. Spiritualia dico nequitice ; nequissimi enim Oratio dicitur ut simpliciter : Deus adjuva me; obse-
sunt hi spiritus. Haec autem pugna est in ccelestibus, cratio, cum adjuramento, ut : Per passionem tuam,
id est non pro terrenis, sed ut ccelestia gaudia au- libera nos, Domine. Orantes, dico, omni tempore
ferant a vobis. Vel, secundum Augustinum, contra non lingua tantum, sed spiritu, id est ex corde.
spiritualia habitantia in ccelestibus, id est in aere. jj Et in ipso, id est in orando sitis vigilantesin omni
Et propterea quia contra principes et spiritualia instantia et in omni obsecratione, facta pro omnibus
pugna est, accipite ideo spiritualem armaturam Vei, me ad hoc ut detur mihi
sanctis, facta etiam pro
id est virtutes, ut per arma possitis resistere
haec sermo in apertione oris mei, id est ut aperto ori
in die malo, id est in tempore hoc qui dies malus accommodetur gratia sermonis. Et ut detur mihi
dicitur, quia sancti in hoc tentationibus aftliguntur. cum fiducia notum facere mysterium, id est secre-
Nec solum resistere, sed etiam possitis stare per- tum Evangelii mei. Pro quo mysterio revelando
fecti consummata justitia. Stare dico in omnibus, fungor legatione positus in catena. Ita detur cum
tam adversis quam prosperis. Et quia in hac fiducia ut audeam in ipso Evangelio loqui, prout

pugna armatura Dei necessaria est, ergo accipite me oportet, non amplius venturus ad vos. De his

cingulum, loricam, scutum etc. Quod sic ait : quae vobis agenda sunt, sic vos docui. Ut autem et

State in pugna succincti lumbos vestros, id est ha- vos sciatis tribulationes, quai circa me sunt ;etquid
bentes cingulum in lumbis, quo reprimatur luxuria. ego agam in illis. Tychicus, charissimus frater etfi-
Succbicti dico in veritate. ne forte extra simuletis Domino, nota faciet vobis omnia,
delis minisier in

castitatem, intus lasciviam habeatis. Vel succincti Quem Tychicum misi ad vos in hoc ipsum ut co-
lumbos in charitate, quod dilectio Dei cingulum sit gnoscaiis per eum quaz circa nos sunt, et ut conso-
lumborum, mortificans in nobis luxuriam. State letur corda vestra cum audieritis me pati pro no-
etiam induti loricam justitios, id est, justitia sit vo- mine Christi, pro quo omne onus leve est, omne
bis lorica, sine laesione quoslibet ictus excipiens. jugumferre suaveest (Matth. xi, 30). Hic Thychicus
Non ideo dicit veritatem cingulum lumborum, et ju- fuit per quem hanc Epistolam misit, intendens per

stitiam esse loricam, quin e converso idem dicere utrumque eos consolari. Vobis fratnbus sit pax et
bonum esset. charitas cum fide , id est et fides a Deo Patre et
Stale etiam calceati pedes, id est affectiones ve- Domino Jesu Christo. Gratia sit cum omnibus qui
stras bene habentes munitas. Non dico tantum in diligunt Dominum yiostrum Jesum Christum Dili- •,.

Evangelio, sed etiam in prceparatione Evangelii, ut gunt dico in incorruptione, id est in integritate dilec-

primum oslendam quod aliis Evangeliza-

in vobis tionis. Dictum est a similitudine sponsae,quae se mari-
bitis. Haec enim praeparatio bona est. Evangelii dico tum diligere probat, dum ei integritatem suam
pacis, id est per quod inter Deum et hominem pax reservat. Vel ita : Gratia sit illis in incorruptione

reformatur. Calceati pedes vos dico, sumentes in id est in spe incorruptionis, id est vitae aeternae.

omnibus impugnationibus scutum fidei, idestfidem, Amen.

ARGUMENTUM IN EPISTOLAM AD PHILIPPENSES.

Pilippenses sunt Macedones. Hi accepto verbo veritatis, perstiterunt in tide nec receperunt falsos , apo-
stolos.Hos collaudat Apostolus, scribens eis a Roma de carcere per Epaphroditum.

PROLOGUS B. BRUNONIS IN EAMDEM.

Macedonia inde Philippen-

Philippi civitas est in : D sua (// Cor. in, 5). Apud hos Philippenses aliquan-
ses. autem de numero eorum fuerunt, quos in
Ii diu conversatus fuerat Paulus, praedicans cis ver-
secunda Epistola ad Corinthios acleo magniticavit bum Dei, et per eum susceperunt fidem Christi ;

Paulus, dicens : Seipsos primum dederunt ; deinde quibus confortatis in mandatis Dei, discessit ab eis,
351 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 352
sed cum Romae esset in vinculis, propter absentiara A. modo ut approbet eos persecutionem libenter debere
et tribulationem pastoris, existimaverunt persecu- patipro fide Christi, Cum Aposlolum suum gauden-
tores justitiae et pseudo apostoli, depravatores veri- tem audiant in vinculis, qui dignus habitus sit pro
tatis, sibi datam esse opportunitatem aggrediendi nomine Jesu contumeliam pati cum etiam sciant ;

quos Paulus instruxerat Philippenses, ut et facilius Jesum pro salute eorum passum. Iis et aliis causis
cederent persecutioni, propter atilictionem et con- patientiam cum humilitate commendat eis. lterum
temptum magistri, et ut pseudo opportunius per- doctrinam eorum pseudo illis adeo deprimit ut vo-
verterent fidem eorum, absente Paulo qui confir- cet eam stercora, et multas dat raliones, quare non
maret eos. Quam utramque pugnam (scilicet perse- sint audiendi. Et in hunc modum agens de hac utra-
cutorum et pseudodoctorum) Paulus inlelligens, que pugna, intendit eos armare in hoc bello per
scripsit eis hanc Epistolam, in qua agit de illa du- hanc Epistolam, ne vel cedantpersecutioni, velcon-
piici pugna persecutorum et pseudodoctorum, eo sentiant errori.

EPISTOLA AD PHILIPPENSES.
355 CAPUT PRIMUM. B « sive per vitam sive per mortem. Mihi enim vivere
« Christus est, et mori lucrum. Quod si vivere in
o Paulus et Timotheus, servi Jesu Christi, omni- « carne, hic mihi fructus operis est, et quid eligam
bus sanctis in Christo Jesu, qui sunt Philippis « ignoro. Coarctor autem e duobus : desiderium
cum episcopis et diaconibus. Gratia vobis et pax « habens dissolvi, et esse cum Chrislo, multo magis
a Deo Patre nostro, et Domino Jcsu Christo. Gra- « melius ;
permanere autem in carne, necessarium
tias ago Deo meo in omni memoria vestri, semper i est propter vos. Et hoc confidens scio quia ma-
in cunctis oralionibus meis pro omnibus vobis, « nebo permanebo omnibus vobis ad perfectum
et

cum gaudio deprecationem faciens, super com- « vestrum, et gaudium fidei, ut gratulatio vestra
municatione vestra in Evangelio Christi a prima « abundet in Christo Jesu in me, per meum adven-
die usque nunc, confidens hoc ipsum, quia qui n tum iterum ad vos. Tantum digne Evangelio
ceepit in vobis opus bonum, perficiet usque in « Chrisli conversamini, ut, sive cum venero et

diem Christi Jesu. Sicut est mihi justum hoc sen- ii videro vos, sive absens audiam de vobis, quia
tire pro omnibus vobis, eo quod habeam vos in « statis in uno spiritu unanimes, collaborantes fidei

corde, et in vinculis meis et in defensione et con- « Evangelii, et in nullo terreamini ab adversariis ;

firmatione Evangelii, socios gaudii mei omnesvos « quae est illis causa perditionis, vobis autem salu-
q
esse Testis enim mihi est Deus, quomodo cupiam « tis, et hoc a Deo : quia vobis donatum est pro
vos omnes in visceribus Jesu Christi. Et hoc oro, « Christo, non solum ut in eum credatis, sed ut
ut charitas vestra magis ac magis abundet in « eliam pro illo patiamini : idem certamen ha-
scientia et in omni sensu, ut probetis potiora, ut « bentes, quale et vidislis in me, et nunc audistis

sitis sinceri, et sine offensa in diem Christi, re- « de me. »

pleti fructu justitiae per Jesum Christum, in lau-

EXPOSITIO.
dem et gloriam Dei. Scire autem vos volo, fratres
quia quae circa me sunt, magis adprofectum vene- Paulus, elc. Nomina dignitatis hic non apposuit,
runt Evangelii, ila ut vincula mea manifesta fierent sciens Philippenses non dubitare deapostolatu Pauli,
in Christo in omni praetorio, et in ca:teris omni- quem magistrum et Apostolum suum coniitebantur,
bus, et plures e fratribus in Domino confidentes dum, sicut illis tradiderat Paulus, in fide opcraban-
in vinculis meis, abundantius auderentsine timore tur ; sed commendare eis humilitatem,
intendens
verbum Dei loqui. Quidam quidem, et propter cum nomen (se servum dicens)
paticntia humilitatis

invidiam et contentionem, quidam autem et inseruit. Unde sic ait Paulus et Timotheus. Non :

propter bonam voluntatem Christum praedicant ;

ideo Timotheum apposuit quod cum Paulo Episto-
quidam, ex charitate, scientes quoniam in defen- " lam scripserit, sed quia in eadem voluntate Paulo
sione Evangelii positus sum. Quidam aulem ex conccssit ; ideo etiam, quia, sicut in sequentibus

contentione Christum annuntiant non sincere ;

innuit, missurus erat eis in proximo Timotheum.
existimantcs pressuram se suscitarevinculis meis. Cui in ornnibus obcdirent, dignum fuit praescri-

Quid enim ? Dum omni modo, sive per occasionem, bere commendatione Pauli. Paulus et Timotheus,
sive per veritalem Christus annuntietur, et in hoc servi Jesu Christi, sic et vos servitutem Christi in
gaudeo, sed et gaudebo. Scio enim quia hoc mihi omni humililate patientcs custodite. Paulus, in-
proveniet ad salulem per vestram orationem et quam, et Timotheus scribunt omnibus sanclis qui
subminislrationem Spiritus Jesu Christi, secun- sunt Philippis. Sanctis dico in Christo Jesu, id est

dum exspectationem et spem meam, quia in nullo in fide Christi Jesu sancitis et confirmatis. Ubi ait

confundar, sed in omni fiducia, sicut semper, et omnibus communitatem

sanclis, Ecclesiae intelligit,

subditos, quibus in eadem

•
nunc magnificabitur Christus in corpore meo. id est, salutatione praela
353 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. IN EPIST. AD PHILIPP. 354

tos adjungit, dicens : 256 Scribunt omnibus san- A diem suum babuit, faciens bonum vel malum, quod
ctis, id est subditis cum episcopis, id est et episcopis voluit. Yel si dicimus diem Christi, diem judicii,
et diaconibus in eadem Ecclesia. Hic per episcopos tunc erit ad probationem. Ita perficiet in vobis opus
accipimus presbyteros ; cum in eadem civitate non bonum usque, id est, assidue faciens boc in justis
sint, putandum plures esse episcopos. Vel si etiam usque in diem Christi Jesu, id est, quandiu mundus
Philippi regio esset diversas habens civitatas, ab- durabit. Confidens et faciens deprecationem tantam
surde transiret ab episcopis ad diacones, intermissis sicut est justum non minus precor pro vobis
; id est,

presbyteris. Nec absurdum est, si sacerdotes dican- quam justitia vestra qua me honori-
et benignitas,

tur episcopi cum, secundum Augustinum, quilibet

, fice suscepistis exigit. Justum, inquam, estmihi qui

paterfamilias, quia super intendit domui, episcopus nullius beneficio ingratus sum, sed benigne recom-
possit dici. Paulus, inquam, et Timotbeus sic scri- penso. Sicut, inquam, justum est mihi non solum
bunt Gratia vobis et pax a Deo nostro Patre, et
: deprecari, sed etiam sentire hoc pro vobis ; sentio
Domino Jesu Christo. Sicut saepe exposilum est. Hic enim tribulationem vestram ex vi compassionis, ac
modo in primis mistim de utraque pugna commen- si eam in carne mea sustinerem. Pro vobis dico

dans eis humilitatem cum patientia agit , usque omnibus ,

quia omnes perfecti estis. Sentire me
illud inferius, ubi ait : Scire autem, etc. Quasi dice- r> dico et sentio, eo quod habeam vos non in labiis
ret : Audiens fidem et patientiam vestram, gratias tantum, sed in ipso corde. Tribulor enim interius
ago Deo meo, id est mihi bene in vobis faventi. pro vestris tribulationibus. Habeo vos in corde,
Nostrum dicimus Deum, quando pie concedit quod et dum sum in vinculis, etdum sum in defensione,
precamur. Gratias, inquam, ago Deo meo in omni et positus in confirmatione Evangelii. In vinculis
memoria vestri, quia, quoties audio aliquid devobis meis habeo vos in corde, memorans vos S57
(quia digna fide Christi sunt), gratias ago non Deo , pati persecutionem sicut et me. Et in defensione
in quadam, sed in omni memoria vestri. In omnibus Evangelii ,
id est in quo defendo fidem contra
bonum audiens de vobis, gratias, inquam, ago Deo pseudo, qui nituntur pervertere eam. Habeo vos in
in omni memoria vestri faciens deprecationem pro corde, memor quod vos cum pseudo pro tuenda fide
vobis omnibus, quia nemo se indignum mea inter- vestra decertatis. Per vincula et defensionem utrius-
cessione facit : Et hoc cum gaudio. Si peccarent que pugnae eorum faciens mentionem, confortat eos
illi, precaretur quidem pro eis, sed in tristitia. in utraque. Habeo etiam vos incorde, in con/irma-
Quia vero perfecti sunt, restat ut oret pro eis cum tione Evangelii , id est quando simplicibus Chri-
gaudio. Faciens deprecationem in cunctis
inquit, stianis contirmo fidem suam per Scripturas etc.

orationibus meis. Nunquam enim oro quod piaeter- Memor sum vos similiter fidem simplicium confir-
mittam vos. Orationibus dico non raro, sed semper, ^ mare
id est continue celebratis. Ago, inquam, gratias Et sicut memor sum tribulationum vestrarum, sic
semper, id est de communitate vestra ostensa in et vos estote participes humilitatis meee. Inutilis
Evangelio Christi. Communicastis enim Evangelio enim est patientia, quam non comitatur humilitas.
Christi, credendo quam cito audistis. Faciendo etiam Quales habeo vos in corde : tales, scilicet omnes vos
opera fidei, et praedicando aliis mecum fidem Christi. esse socios gaudii mei, remunerationis meae in aeterno
Vel ita : Gratias ago super communicatione vestra, gaudio , sicut enim tribulationis meae, participes
id est de hoc quod res vestras communes exhibuistis eritis gaudii. Vere habeo vos in corde. Testis enim
omnibus sanctis. Communicatione dico facta in mihi est Deus, quomodo, id est quam infinito desi-
Evangelio, id est secundum Evangelium Christi, quia derio ego cupiam omnes vos esse, non in pedibus
vos primum Deo, dehinc vestra sanctis tradidistis, Christi,'sed in visceribus Christi Jesu, id est non in
et in Evangelio per haec et omnia preecepta adim- inferioribus ; sed inter magis dilectos Dei qui dicun-
plendo. Communicatione dico incoepta a prima die tur viscera ejus. Et quia sic cupio de vobis, ideo
conversionis vestrae usque nunc, id est ad praesen- oro hoc ut charitas vestra magis\, proficiendo abun-
tem diem. Ago gratias, faciens pro vobis depreca- det, temperata in omni scientia, id est in omnimoda
tionem, et hoc ipsum, id est sicut postulo integrum D discretione. Ideo scientia necessaria est charitati,
confidens me impetraturum ; non tamen ex virtute quia, si sine discretione fuerit, plerumque sic ob-
vestra, sed ideo confidens, quia Deus qui ccepit in horrebit aliquid veniale in proximo ut intemperate
vobis bonum opus, ipse idem perficiet. Ideo ait ccepit reprehendendo suscitet litem, vel aliquid majus cri-
et perficiet, et, ut superius, gratias ago, ut ostendat men, cum, si discrete ageret , melius per lenitatem
principium et finem justitiae suae totum et gratia Dei proximum corrigeret, ideo ait charitas abundet
esse. Ideo etiam ait confidens, quia si pietas Dei in omni scientia. Et quia quidam habentes scien-
bona ccepit in illis qui mali erant, multo magis cre- tiam plerumque actum ejus obliviscuntur, addit,
,

dendum est ut in iis qui jam justi sunt, perficiat et in id est in omni animadversione, ut
omni sensu,
consummalionem. Perficiet usque in diem
dico semper memoriter animadvertamus et in promptu
Christi Jesu, in morte cujusque, quantum ad eum qui habeamus scientiam. Abundet ita ut non tantum
moritur, incipit dies Christi. Ex hoc enim jam nihil bona a malis, sed etiam probelis, id est probabi-
facit praeter voluntatem Christi, qui, dum viveret liter eligatis potiora, id est de bonis meliora. Pro-
 355 S. BRDNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 356

betis ita ut sitis sinceri, id est puri in vobis, et sine A invidiam , quia volunt diminuere nomen Pauli, in
offensione ad proximum, sic eundo in diem Chrisli, quo non est alligatum verbum Dei. Et si non putent
quod nihil in die judicii mundandum inveniatur in se posse usurpare laudem Pauli sibi ,
praedicant
vobis. Vos dico repleti tunc in die Christi fructu, etiam propter contentionem, certantes se parificare
id est remuneratione justilice vestrae quam hic ha- Paulo in laude praedicationis. Quidam autem qui
buistis. Repleti dico per Jesum Christum, distribu- boni sunt prcedicant Christum non patiantur ; et si

torem illius fructus. Justitice dlco habitse in gloriam tribulationem propter bonam voluntatem habitam
et laudem Dei, id est ita ut dicatur in vobis glorio- ad omnes, quia vellent venire omnes homines ad
sus et laudabilis Deus in sanctis suis. Vel ita. Tales agnitionem veritatis. Quidam etiam similiter boni
sitis in diem Christi. Vos dico interim dum vivitis ex charitate, id est privata dilectione, quam habent
repleti non justitia (quae facultatem non habeat ope- erga me, praedicant Christum, scientes quoniam ego
randi) sed fructu, id est operibus justitia?, ut et positus sum invinculis in defensione, idestpropter
justitia et opera justitise in usu vobis sint. Iiepleti defensionem Evangelii. Vel ita : Scientes quoniam
dico per Jesum Christum, ex quo omnis justitia. Et ego sum positus, Deo indefensione,
id est ordinatusa

hoc in gloriam et laudem Dei, id est ut Deo to- id est ad hoc ut defendam Evangelium ii preedica- ,

tum et vobis nihil ascribatis. GloriaDei, diciturcla- g bant ex privata charitate, dicentes : Dilectus noster
ritas deitatis. Laudem Dei accipimus in iis quae vi- Paulus ;
quia ligatus est, non potest modo inslruere
demus corporalibus oculis. Sinceri, si componimus Ecclesias suas, suppleamus vicem ejus, ne forte
ex sin et coera, perducilur media syllaba, nomina- quod aedificavit, evertant illi pseudo. Et sic carna-
tivus , singularis sincerus ,
habens duo pluralia lis dilectio erat ad profectum Evangelii.
sinceri et sinceres , ut diaconus diaconi et dia- Quidam autem perversi, sicut illi, ex privata cha-
cones. Sisecundum Isidorum, ex sine carie com- ritate, sic isti excontentione, id est ex privato odio
ponimus, media syllaba corripitur et singulari , annuntiant Christum, non sincere, id est non in pu-

caret. ritate, existimantes se hoc modo suscitarc pressu-

Hucusque mistim de utraque pugna tractavit ; ram, id estaggravationem vinculismeis, id est mihi
hic separatim de pugna persecutorum incipit, di- posito in vinculis. enim perversi disputaverant
Ii

cens. Audiens bona de vobis, gratias ago. Deprecor cum Paulo, tt Paulus supcraverat eos nunc autem ;

cum gaudio confidens de vobis. Ego sic ago Yos : quod audierant ab eo praedicabant, ideo ut cum di-
autem volo scire, fratres, ea quce circa me sunt. ceretur eis Quare verba ejus scilicet damnati Pauli
:

Haec ideo eis notificat ut exemplo suo ad patientiam praedicatis? diceret hoc, non a nobis, sed sic ab illo
et humilitatem eos inducat. Scire, inquam, vos volo, accepimus, portet ille poenam istorum, et iis verbis
quia ea qucecircame sunt. Circa, ideo quia unde- intideles concitati vehementius desaeviebant in Pau-
que circumvallant me mala. Vel circa, quia extra lum. Objiceret aliquis ad hoc quod superius ait :

in corpore affligor, sed intus, in anima vires con- Vincula mea venerunt ad profeclum Evangelii, in
grego. Ea, inquam, quce circa me sunt, venerunt ad bonis quidem qui exemplo tuo animati praedicave-
profectum Evangelii magis quam ad detrimentum, runt, profuerunt quidem ; sed in iis qui ex invidia
sicut ipsi putaverunt quod ligato Paulo, alligatum et contentione pra?dicabant, vincula tua nil profue-
esset verbum Dei. Venerunt ad profectum, ita ut runt. Ad hoc Paulus. Profuerunt utique etiam in iis;

vincula mea , id est utilitas vinculorum meorum quid enim nocet dum
solum modo annuntie-
, id est

manifesta fierent in Christo, id est in magnifica- tur Christus omni modo, scilicet sive per occasionem

tione nominis Chrisli. Manifesta dico in omni prce- suscitandi mihi pressuram, ut faciunt pseudo sive ,

torio, el in cceteris omnibus, id est apud principes, per veritatem, ut annunciant boni? Ego non curo
et apud inferiores. Et si enim ubique non
sciatur quicunque sit solummodo auditores in
annuntians ;

Paulus esse in vinculis, tamen utilitas vinculorum iide proficiant. Gaudeo in hoc quod Christus annun-
suorum ubique diffunditur, dum fides Christi S58 tiatur per occasionem, et in hoc gaudeo, quod su-
per eum dilatata ubique praedicatur. Vel ita : Vene- scitant milii pressuram, nec modo solum, sed sem-
runt ad profectum, ita ut ipsa eadem vinculameaj) per gaudebo in eodem. In Deo gaudeo et gaudebo,
est quse pro Christo scio enim quia hoc, id est quod pressura mihi sus-
fierent manifesta in Christo, id
patiebar. Manifesta dico in omni prcetorio, et in cilatur, proveniet mihi in salutem per veslram ora-
cceteris omnibus locis. Ubique, enim dicebant Vi- :
tionem intercedentem pro me, et per subministra-

dete constantiam. Pauli, qui etiam in vinculis non tionem, id est per fulcimentum et sustentaculum
cessat praedicarefidem Christi. Ita fierent manifestauf Spiritus. Sicut enim columna medio posita susten-
in

domum, ne cadat mc. Spiritus

sic Spiritus fulcit
plures ex fratribus confidentes in Domino, vinculis tat ;

meis, id est propter vincula mea in quibus positus dico Jesu Christi, id est quem Christus dat, pro quo
audacter pradicabam, exemplo meo confisi auderent patior proveniet dico in salutemsecundum exspcc-
abundantios loqui gentibus sine timore verbum Dei; tationem spem meam, id est non minus salutis
et

qui prius propter timorem non audebant. Ii sunt conferens quam exspecto et spero. Exspectatio dici-

boni fratres, sed quidam quidem, id est discreti a tur longanimitas insustinendo.sinecertitudinetamen,

bonis, quia perverse prcedicant Christumet propter Spesvero certa preestolatio ; ideo secundum spem,
357 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD PHILIPP. 358

quia non confundar, id estnon erubescam in aliquo, A est pro meritoChristi, nonsolum ut credatis in eum,
ut ego deficiam in Evangelio Christi propter instan- sed etiam ut patiamini pro illo. Vos dico, habentes

tem tribulationem. Non confundar, sedsicut semper, idemcertamen quale in vidistis in me, cum apud vos
id est de praeterito magniticatus est, ita et nunc, essem, et quale nunc audistis de me quod patior
id est in futuro magnificabitur Christus, non solum Roma?. Vos autem imitamini quod me in humilitate
in anima, sed etiam in fragiliori parte, id est in pati videtis, sectantes patientiam et humditatem.
corpore meo. Magni/icabitur utique sive per vitam
sive per mortem, id est in vita corporis et in CAPUT II.

morte. Debeo magnificare Christum per vitam ,

USO nam Christus et vivere mihi, id est ego ad « Si qua ergo consolatio
in Christo, si quod so-

aliud non vivo, nisi ut magnificem Christum. De- « latium charitatis, qua societas spiritus, si qua
si

beo magnificare per mortem nam Christus est mihi ;

« viscera miserationis, implete gaudium meum, ut
lucrum mori, id est ad moriendum, ipsum enim « idem sapiatis, eamdera charitatera habentes, una-
Christum accipiens lucror, si pro Christo morior. « nimes idipsum sentientes. Nihil per contentionem,
Vel ita Per mortem debeo magnificare Christum
: ;
« neque per inanem gloriara, sed in humilitate su-
nam mori est mihi lucrum, id est nam in morte lu- -r> « periores sibi invicem arbitrantes, non quae sua
cror ego, accipiens in coelis retributionem laborum « sunt singuli considerantes, sed ea quae aliorura.
meorura. Et cura mori sit mihi lucrum, restat ut « Hoc enim sentite in vobis, quod et in Christo
eligam mortem. « Jesu. Qui cum in forma Dei esset, non rapinam
Adversa sententia, sed tamen licet mori sit lu- « arbitratus est esse se aequalem Deo, sed seraet-
crum, vivere in carne est mihi fructus operis, hic « ipsum exinanivit, formara servi accipiens, in si-

scilicet quod per vitam magnificabitur Christus. Et « militudinera hominum factus, et habitu inventus
quia mori mihi est lucrum tantae beatitudinis, et « uthomo. Hurailiavit semetipsum factus obediens ,

vivere in carne est mihi fructus magnificandi Chri- « usque ad mortem, mortem autem crucis. Propter
stum, en, id est ecce, quid horum eligam ignoro, « quod et Deus exaltavit illurn, et donavit illi no-
vitam an mortem,ideo iguoroquiacoarctor. Vel non « men quod est super omne nomen : ut in nomine
solumignoro, sed etiam coarctor, habens desiderium e « Jesu omne genu flectatur, coelestiura, terrestrium,

duobus, idestdedissolvi, et de permanere in carne; « et Et omnis lingua confiteatur, quia

infernorum.
cum Christo esse multo melius, quan-
sed dissolvi et « Dominus Jesu Christus in gloria est Dei Patris.
tum ad me. Permanere autem in carne necessarium « Itaque, charissimi mei, (sicut semper obedistis)
est propter vos, ut Christus per me magnificetur « non in praesentia mea tantum, sed multo magis
in vobis. quod necessarius et utilis ^
Et hoc, id est
1

« nunc in absenlia 360

mea, cum metu et tre-
ero confidens. Scio quoniam manebo et etiam diu « more vestram salutem operaraini. Deus est enim,
permanebo omnibus vohis ad profectum vestrum, et « qui operatur in vobis et velle, et perficere, pro
ad gaudium fidei vestrae, id est ut de merito fidei « bona roluntate. Omnia autem facite sine murmu-
gaudeatis. Tunc habet justus gaudium de fide, cum « rationibus et haesitationibus (/ Petr. iv, 9), ut
jam non timet adversa, et securus est de praemio. « sitis sine querela, et simplices filii Dei, sine re-
Permanebo vobis ad profectum, ita ut gratulatio id , « prehensione in medio nationis pravs et perversae;

est exsultatio vestra, vel actio gratiarum, utrum- « inter quos lucetis sicut lurainaria in raundo ; ver-
que enim significat gratulor, et gaudeo et gratias « bum vitae continentes ad gloriam meam in die
ago, gratulatio, inquam, vestra abundet in Christo, « Christi, quia non in vacuum cucurri, neque in
id est in laudem Christi Jesu, in me, id est in con- « vacuum Sed et si immolor supra sacri-
laboravi.
sideratione mei. Abundet dico per meum adventum « ficium, et obsequium fidei vestrae, gaudeo, et con-
iterum factum ad vos. Abundabit utique tantum- « gratulor omnibus vobis. Idipsum autera et vos
modo videte ut vos conversemini digne Evangelio « gaudete et congratulamini mihi. Spero autem in
Christo, id est sicut decet etdocetEvangelium, quod « Domino Jesu, Timotheum me cito mittere ad vos,
accepistis. Ita digne, ut sive cum venero et videro D « ut et ego bono animo sim, cognitis quae circa vos
vos, sive absens quocunque modo fuero, vel absens « sunt. Neminem enim habeo tam unanimem, qui
vel praesens audiam de vobis hoc, quia statis in uno « sincera affectione pro vobis sollicitus sit. Omnes
Spiritu sancto justificante vos. Et quia in eodem « enim quae sua sunt quaerunt, non quae sunt Jesu
spiritu stare possent ; hic in humilitate, hic in ca- « Christi (/ Cor. xm, 5). Experimentum autem ejus
stitate tamen non habentes inter se dilectionem,
; « cognoscite ,
quia , sicut patri filius mecum
,

ideo addit unanimes in dileclione, et collaborantes « servivit in Evangelio. Hunc igitur spero me mit-
per patientiam tribulationum fidei Evangelii, id est « tere ad vos, mox ut videro quae circa me sunt.
quam fidem in Evangelio didicistis. Audiam etiam « Contido autem quoniam et ipse ve-
iu Doraino,
quod vos in nullo terreamini ab adversariis, qucs « niam ad vos cito. Necessarium autem existimavi
causa, scilicet quod volunt terrere vos, est illis « Epaphroditum fratrem et cooperatorem et com-
causa perditionis, vobis autem, qui interriti statis, « millitonem meum, vestrum autem apostolum , et
est causasalutis. Et hoc vobis a Deo quod non ter- « rainistrum necessitatis meae, miltere ad vos, quo-
remini, ideo, quiavobis donatum est proChristo,id « niam quidem omnes vos desiderabat, et moestus
359 S. BRUNONTS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 360
« erat propterea quod audieratis illum infirmatum. A sed sicpungat vos ut propria. Vos dico unanimes,
« Nam et infirmatus est usque ad mortem sed Deus id est aequum animum compassionis ad omnem pro-
:

« misertus est ejus, non solum autem ejus, verum- ximum habentes. Vositerum nihil facientes percon-
« etiam et mei, ne tristitiam super tristitiam habe- tentionem, ut alter qui magis palitur contendat se
« rem. Festinantius ergo misi illum, ut viso illo praeferre alteri minus patienti. Vel, nihil disponentes
t iterum gaudeatis, et ego sine tristitia sim. Exci- de rebus ecclesiasticis per contentionem, neque fa-
« pite itaque illumcum omni gaudio in Domino, et cientes aliquid per inanem, id estpropter mundanam
« ejusmodi cum honore habetote quoniam propter ; gloriam, sed estote arbitrantes alios superiores vobis
« opus Christi usque ad moitem accessit, tradens invicem ; quodalter reputet allerum se superiorem;
« animam suam, ut impleret id quod ex vobis de- nec hoc ficta superbia, sed in humilitate, ut, sicut
« erat erga meum obsequium. » alter praeponit sibi alterum, sic eamdem humilitatem
habet in corde putans eum, quem praeponit, superio-
rem se. Et quomodo alter alterum sibi superiorem
KXPOSITIO.
arbitretur, consilium ponit, dicens : Ut arbitremini
Dixit superius : Vincula quce circa me sunt, vene- aller alterum superiorem sibi, non sitis consideran-
runt ad profectum Evangelii ; quod etiam vos pati- j-}
tes singuli bona, qucesua sunt; sed eatantumbona
mini, vobis est causa salutis, et ita vobis pati do- considerate quce sunt aliorum. Si enim (postpositis
natum est pro merito Christi. Ex istis nunc infert vestris) virtutes aliorum attenditis, sic eos vobis
dicens : Quia et me pati profectus est Evangelii, et superiores arbitrabimini. Ut utrumque commendet
quae pro Christo similiter patimini vobis est causa eis, humilitatem et patientiam, exponit quanta fue-
salutis ; ergo, fratres, implete gaudium meum, quod rit humilitas et patientia Christi, dicens : Bene dico
gaudium jam quo pro Christo contu-
incepistis, ex in humilitate ; nam hoc debetis habere in vobis quod
meliam passi estis. Implere gaudium intelligit, si ita non solum in me, sed etiam in Christo Jesu praeci-
pro Christo patiantur ut habeant humilitatem pa- pue videtis. Nec solum habete hoc, sed etiam sen-
tientiae semper associatam. Hic enim apertius hor- tite, id est per experientiam rei probate. Ideo ait

tabitur eos, ut cum patientia habeant humilitatem, sentite. Multi enim sunt qui existimant se omnia
ne, si patiuntur pro Christo, ideo se quasi dignio- posse pati pro Christo, qui, si forte venirent ad
res caeteris praeferant. enim sine humili-
Patientia experimentum, deficerent. Sentite, inquam, in vo-
tate inutilis, est. Implete gaudium meum si qua con- bis humilitatem, patientiam ;
quod in me ei in Chri-

solatio vobis est in Christo, id est si ex Christo con- sto Jesu precipue videtis ;
qui Christus Jesus cum
solationem quaeritis in aliquo. Vel (ut de Christo esset in forma, id est in aequalitate Dei patris, ita

sileamj si quod solatium charitatis, id est fraternae invisibilis, coaeternus, et consubstantialis illi scivit

dilectionis habere vultis, tunc implete gaudium se esse aequalem Deo. Et in hoc quod scivit, major
meum. Vel ita : Si qua consolatio mihi datur apud humilitas. Si enim ignorata allitudine sua, ita se
vos in Christo, id est propter amorem Christi, et humiliaret, humilitas ejus propter ignorantiam non
si quod solatium charitatis, id est fraternae dile- adeo commendabilis esset. Sciens utique se esse
ctionis mihi est apud vos quod me pro fralerna aequalem Deo, non arbitratus est rapinam, ut sibi

charitate consolari velitis, tunc implete gaudium usurparet rem alienam. Vel sic in eadem sententia
meum ; et, si est vobis qua, id est aliqua societas Arbitratus se esse cequalem Deo, non faciendo rapi-
spiritus, id est si in Spiritu sanclo societatem ha- nam, sicut malignus angelus, quod dicens : « Po-
betis cum aliis Ecclesiis ; et si sunt in vobis aliqua nam sedem meam ad aquilonem, et ero similis Al-
viscera, id est aliqui pii affectus miseralionis, id est tissimo (Isa. xiv, 13) ; » et homo cui serpens dixit.

exhibitionis misericordiae, implete gaudium meum. « Eritis sicut dii (Gen. m, 5). » Hic utcrque rapinam
Viscera hic ponuntur quasi misericordia ;
pius au- fecit, dum quod Dei proprium erat, male sibi usur-
tem affectus (etiam si nihil operetur) misericordia pare voluit. Christus autem non rapinam, quia ar-
dicitur. Effectus autem misericordiae miseratio vo- bitratus est rem propriam.
catur, ideo tam obnixe obtestatur eos quia vult eos D Et licet Christus esse in forma Dei, tamen exi-
tenere humilitatem, sine qua patientiam eorum in- nanivit, id est evacuavit claritatem deitatis, dum
telligit irritam. Implete dico gaudium, ita ut sapia- eam sub forma servi posuit. Exinanivit dico semet,
tis idem, id est ut prosperitates proximi tam bene id est ipsam deitatem, ipsum, id estineodem, tamen
sapiant in vobis ac si vestree sint. Sapiatis dico, cum Patre permanentem ; sic enirn assumpsit quod
habentes eamdem charilatem, id est ad omnempro- non erat, ut maneret quod erat, et in hoc multa

ximum aequam dilectionem. Licet enim quandoque humilitas. Si enim quilibet rex amisso jure regni
oporteat habere majorem familiaritatem ad quos- humilis sit, non multum est sed si habens jus ;

dam, sicut Christus habuit ad Joannem, haec tamen regni, ab eo se in humilitate manens alienat, com-
non est dicenda charitas, sed major familiaritas, mendabilis est ejus humilitas. Exinanivit, dico, ac-
quae habetur secundum quod quidam sunt opportu- cipiens formam servi. Incomparabilis est humilitas,
niores ad S61
quaedam, alii minus. ubi Dominus elegit esse servus. Iterum formam
Sitis cliam sentientes idipsumin a.dversisproximi, servi posset accipere sine corruptione, ut non sen-
ut angustiam ejus non solum in animo sentiatis, tiret miserias carnis. Ideo addit, factus, id est fa-
361 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD PHILIPP. 362

cturam novam accipiens in similitudinem hominum. A simplices filii Dei, id est ut simplex filiatio Dei per
Sic enim passibilis fuit et mortalis ut alii homines. innocentiam sitinvobis, ut etiam sitis sine repre-
Iterum in similitudine hominum esseposset, manus hensione ; quod nec aliqua occasio appareat in vobis,

habens et pedes, et non haberet se ut homo. Ideo unde reprehensibiles videamini, licet culpa non sit
subdit et habitu, id est, in habendo se inventus est in vobis. Dicerentilli Grave est sine reprehensione
:

ut homo, a tentatore diabolo. Diabolus enim inve- vivere inter tot invidentes justitiae. Ad quod ille Ve- :

stigabat eum an esset Deus, an homo sed, cum in- ; rum quidem est, quia vos habitatis in medio natio-
venit eum esurientem, putavit eum solummodo ho- nis prava? etperversa;\i\ se, id est pervertentis alios,
minem. Nec solum factus est in similitudinem ho- inter quos tamen per fidem et bona opera lucetis sic-
minum, sed etiam humiliavit semet (qui tantus erat) ut luminaria in mundo. Sicut enim sol et luna mun-
ipsum, scilicet in gloria tamen deitatis perduran- dum illuminant, sic justitia vestra tenebras eorum
tem. Humiliavit dico, factus obediens Patri in om- illuminat. Vos, dico, continentes verbum vitx, id
nibus, usque ad mortem, nec mortem personse quae est Evangelium Christi, in fide cujus vita seterna
digna esset, sed mortem crucis. Quod genus mortis habetur. Continentes dico ad modum vasis quod
prae omni alio ignominiosius erat. Ubi ait mortem, liquoreminfusum sibi bene continet et propinat aliis ;

commendat in eo patientiam. Ubi ait crucis, humi- -d sic et vos, in vobis verbum Dei custoditis, et aliis
B
litatem. Propter quod, id est quia, in tantahumilitate ministratis. Continentes dico ad gloriam meam
et patientia Deo obedivit, ipse se merito suo et Deus quod si ego gloriam habiturus sum de hoc quia ver-
secum exaltavit, id est in magna altitudine posuit, bum vita3 continetis, multo magis vos qui promere-

S6S illum, scilicet ad dexteram suam. Et illi ex- mini. Gloriam dico, mihi habendam, in die Christi,
altato donavit nomen, id est honorificentiam, quod quando Christus suos remunerabit. Habebo utique
nomen est super omne nomen, id est superius omni gloriam meam, quia ego non cucurri in vacuum,
nominabili, ita super, ut in nomine, id est ad ho- neque laboravi invacuum.
norem, Jesuomne genu flectatur, id est omnia ipsi Cucurrit secundum illos quos facile convertit. La-
plene sujiciantur, sicut ille qui geneflectit, subji- boravit secundum difficiliores in accessu fidei. Cu-
citur. Omne genu dico, quia ccelestium, id est an- curri quidem et laboravi in vobis, nec me poenitet
gelorum, et terrestrium, id est hominum, etinfer- sed etiam, si oporteat me immolari pro vobis, in
norum, id est dsemonum et animarum, quae ibi sunt, hoc congratulor vobis. Quod sic ait Etiam si ego :

Jlectatur genu, et omnis lingua confiteatur. Hoc immolor supra sacrificium fideivestroe, et supraoi-
erit in die judicii, quando, velint nolint, Christum sequium fideivestrse, idest, ego fidem vestram obtuli
confitebuntur impii Deo, quasi sacrificium in odorem suavitatis. Et
Confiteatur dico, quia, id est quod, Dominus Jc- ® sequium, id est bona opera vestra in quibus post fi
sus Christus est in gloria, id est in aequalitate Dei dem Deo obsecuti estis. Sed si adhuc post hos la-

Patris, secundum deitatem, et post Patrem primus, bores opporteat meimmolari pro vobis, gaudeo inde
quantum ad humanitatem super omnem creaturam ; et congratulor, id est gratias refero. Vel congaudeo
quod Christus adeo patiens et humilis fuit, et per cum omnibus vobis, qui gaudere debetis, si voluntas
utrumque sic exaltatus itaque, charissimi mei,
: Dei fuerit ut ego immoler pro vobis. Vos autem id-
operamini vestram salutem id estvestri exaltatio- , ipsum recompensando mihi, ut pro me similiter

nem, conjungentes in vobis patientiae humilitatem. immolemini, gaudete et congratulamini mihi, qui
Vos, inquam, sicut semper obedistis mihi, quandiu vos ad rem tam dignam armavi, sicut est pro

apudvos eram, ita modocum metu animie^ tremore S6 3 Christo immolari. Iterum Scio, vos ad patien- :

corporis, timendum enim semper est stanti ne ca- tiam et humilitatem per Epistolam eedifico. Spero
dat. Operamini vestram salutem, ut non in praesen- autemin Domino Jesucito me mittere Timotheum
tia mei tantum dicamini obedisse, sed multo magis ad vos. Ideoutego, cognitis quce circa vos sunt, sim
nunc in absentia mea probetur vestra obedientia. bono animo et securo de vobis; quos propter instan-

Ideoque nunquam securi, sed semper cum metu et tem utrinque pugnam vereor perturbari. Ideo Ti-
tremore, quia Deus est qui operatur in vobis (utnihil D motheum magis mittam ad vos, neminem enim ka-
vobis relinquam) etiam velle; et postquam per gra- beo tam unanimem vobis, et qui tam sincera
tiam dederitvelle, similiter in vobis operatur perfice- affectione sollicitus sit pro vobis. Vere neminem ;
re.Nec hocpro vestro praecedenti merito, sedsolum- onmes enim qui modo mecum sunt, quceruntqux
modo pro bona voluntate sua, Deusomnia operatur sunt, non ea quae sunt Jesu Chrsti. Illum pro vobis
in vobis; vos autem, cooperantes Deo, facite omnia sollicitum mittam ad vos. Vos autem honorifice eum
sine murmurationibus , ne si diu vos pati necesse suscipiendo cognoscite.
sit,contra Deum impatienter murmuretis, quasivos Non dicit eum simpliciter, sed experimentum
injuste permittat affligi. Omnia etiam facite sinehx- ejus, id est eum mihi bene expertum. In multis enim
sitationibus, id est ne dicatis : Cras vigilabo, jeju- experimentum habui. Experirr.entum bene dico, quo-

nabo cras, pro Christo pati incipiam sic. Ideo facile niam ita servivit mecum in Evangelio, sicut filius
ut sitis sine querela, id est ut non sit in vobis de obediens patri. Et quia sincera affectione vos diligit,

quo erga vos homo juste possit conqueri. Et ut sitis et sicut patri mihi servivit. Igitur spero hunc me

Patrol. CLIII. 12
 363 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 364

mitlerc ad vos, mox ut videro finem eorum quce circa A « trimenta. Verumtamen existimo orania detrimen-
me sunt. Ideo sic ail. Nero enim disposuerat se in « tum esse, propter eminentem scientiam Jesu
proximo daturum de eo sententiam, an eum occide- « Christi Domiui mei, propter quem omnia detri-
ret, an reservaret. Sperabat autem se evasurum, « mentum feci, et arbitror ut stercora, ut Christum
quia plures de domo Caesaris instruxerat ad fidem, « lucrifaciam, et inveniar in illo non habens meam
qui de sua liberatione laborabant. Propterea subdidit « justitiam, quae ex lege est, sed illam quae ex fide
Confido aulem in Domino, quoniam ipse ego cito « est Chrisli Jesu, quae ex Deo est justitia in fide

veniam ad vos. Et licet me venturum dicam, et Ti- « ad cognoscendum illum, et virtutem resurrectio-
motlieum missurus sim, lamen interim nccessarium « nis ejus, et societatem passionis illius, configura-
existimavi mittere ad vos Epaphroditum fratrem « tus morti ejus, si quomodo occurram ad resur-
meum et cooperatorem in pra?dicatione, et commili- « rectionem quae est ex mortuis non quod jam ac- ;

tonem in tribulatione. Vestrum autem aposlolum, id « ceperim, aut jam perfectus sim. Sequor autem, si
est vel legatum, quia bunc legaverant ad Paulum, vel « quo modo comprehendam, in quo et comprehen-
apostolum, id est praedicatorem eorum, vel cpisco- « sus sum a Christo Jesu. Fratres, ego me non ar-
pum eorum, et ministrum nccessitatis mece, id est « bitror comprehendisse. Unum autem, quae quidem
qui quac misistis mibi, ministravit in tempore neces- -p « retro sunt obliviscens, ad ea vero quae sunt priora
sitatis. Ideo existimavi bunc mittendum ad vos, etsi « exlendens meipsum, ad destinatum persequor, ad
necessarius esset mihi, quoniam quidcm desiierabat « bravium supernae vocationis Dei in Christo Jesu.
omnes vos, et erat mrestus, non pro se verberato, « Quicunque ergo perfecti sumus hoc sentiamus et ;

sed propterea quod audieratis illum infirmatum, « siquid aliter sapitis, et hoc vobis Deus revela-
et nolebat vos conlristari pro eo. Hic Epaphroditus, « vit [revelabit.] Verumtamen ad quod pervenimus,

dum Paulo ministraret, interceptus a custodibus, « ut idem sapiamus, et in eadem permanearaus re-

vehementer affiixerunt eum verberibus. Infirmotum « gula. Imitatores mei estote, fratres, et observate
dico ideo ; nam ulique infirmatus cst usque ad mor- « eos qui ambulant, sicut habetis formam nostram.
tem, sed Deus misertus ejus, non solum autcm ejus, « Multienim ambulant quos saepe dicebara vobis
verumetiam in eo misertus est mei. Et quia vos « (Rom. xvi, 17,) nunc autem et flens dico, inimicos

dolebatis de eo, crgo fcstinantius quam facerem(ne- « crucis Christi, quorum finis interilus, quorum
cessarius cnim mihi erat) misi illum, ideo ut viso « Dcus venter est, et gloria in confusione ipsorum,
eo, gaudeatis iterum. Olim enim cum apud voserat, « qui terrena sapiunt. Nostra autam conversatio in
gaudebatis. Et \deom\siulego sim sine tinstitia, quia « ccelis Unde etiam salvatorem exspectamus
est.

de vobis contristatis pro eo Iristitiam habeo. Et quia « Dorainum nostrum Jesum Christum qui reforraa- ,

adeo diligit vos, et vos eum, mittimus ad vos. Ita- ^ « bit corpus humililatis nostrae, configuratum cor-
que excipite eum cum omni gaudio, non in citha- « pori claritatis sua?, secundum operationem vir-

ris et tibiis, sed gaudio habito in Domino, et homi- « tutis suae, qua possit etiam subjicere sibi orania. »

nem ejusmodi qui tanta passus est pro vobis, et

EXPOSITIO.
adeo vos diligit, habetole cum omni honore, et ju-
stum est, quoniam ipse accessit usque ad morlem Postquam eos sufficienter instruxit in pugna per-
propter opus Christi, quod operabatur in me, tra- seculorum, commendando semper cum patientia hu-
dens animam suam, et ut impleret erga meum ob- militatem, instruit eos in alia pugna, quam infere-
sequium id quod deerat ex vobis ; vos quidem pe- bant illis pseudodoctores, deprimendo eis legem et
cuniam mittebatis, sed praeler eum nemo erat qui extollendo fidem. Quasi diceret : Sicut vos docui,
auderet ministrare mihi. Per hunc Epaphroditum patientes et humiles estote ad persecutores ; de cce-
Paulus hanc illis Epistolam misit. tero, id est dealia pugna quam vobis inferunt pseu-
do, ita vos instruo, fratres mei, gaudete in Domino,
CAPUT III.
id est ne quaeratis gaudium alibi, sicut illi male
« Decaetero, fratres mei, gaudete in Domino. Ea- docent in carnalibus. Sed omne gaudium vestrum
« dem vobis scribere mihi quidem non pigrum, vo- L) ponite in Domino. Ipse enira solus juslificat, et
« bis autem necessarium. Videte canes, videte ma- nihil eorura ad hoc prodest quae praedicant pscudo.
« los operarios, videte concisionem. Nos enim su- Proplerea non in carnalibus, sed gaudete in Do-
« mus circumcisio, qui spiritu serviraus Deo, et mino. Et ut gaudere Domino, mihi quidem
sciatis in
« gloriamur in Cliristo Jesu, et non in carne fidu- qui promplus sum et diligens ad inslructionem fi-
« ciam habentes, quanquam et ego habeam confi- liorum, non est pigrum ; quod fortassis repetere
« dentiam in carne. Si quis alius videtur coniidere pigeret alios non loqui, Verba enim cito a memoria
« in carne, ego magis circumcisus octavo die exge- elaberenlur ; sed scribere vobis, ut manenle scriptura
« ne:e Israel, de tribu Benjamin, Hebraeus ex He- perduret in vobis traditionum mearum meraoria,
« secundum legem Pharisaeus (Act. xxm, 6),
braeis, mihi non pigrum. Vobis autcm cra.1 necessariummc
« secundum aemulationem persequens Ecclesiam non pigere, sed scribere. Ut autem gaudealis in
« Dei, secundum justitiam quae in lege est conver- Domino, videte canes, id est providete vobis ab illis
« satus sine S64 querela. Sed quaemihi fuerunt pseudo, qui congrue canes dicuntur. Quia sicut ca-
« lucra, hyDC arbitratus sum propter Christum de- nis ei, quem viderc consuevil, applaudit etiam si ille
365 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD PHILIPP. 366
veniat ad destructionem domus, vel ad interfectio- A parentem de Israel,secundum alterum de gentibus
nem sui ; illis autem quos non consuevit oblatrat, ut David, qui secundum alteram partem fuit de ge-
etiam si illi veniant ut pascant eum, vel ad utilita- nere Ruth. Gentilis ideo addit natus de tribu Benja-
tem domus pseudo carnalibus quos consue-
: sic isti mini; quia iterum quidam de Benjamin ad idola
verunt, applaudunt, licet sit in hoc et mors eorum lapsi sunt, apj.osuit Hebrceus natus sum ex Hebrceis.
et destructio domus, id est Ecclesiae; praedicatoribus Fui etiam Pharisceus, id est egregius secundam le-
autem veritatis oblatrant, solummodo, quia non gem, et per intellectum. et per completionem legis.
consueverunt in istis qui tamen veniunt ad vivifi- Phares divisio ; inde Phansaeus aivisus, quia separati
candum eos, et ad aedificationem domus Dei. Et de erant a populo, egregii in lege, intellectu etcontem-
hujusmodi pseudo ait : Videte canes applaudentes platione. Fui etiam persequens Ecclesiam Deisecun-
consueta? carnalitati, oblatrantes insolitae spirituali- dum cemulationem, id estpropter zelum et dilectio-
tati : quibus non sufficit contradicere veritati, sed nem defendendae legis. Ut omnibus illis in lege prae-
etiam sunt mali operarii superseminantes zizania, latus esse videar, conversatus sum in lege sine gue-
et hos malos operarios videte, ne falsa doctrina se- rela; sic enim me nemo de me potuit
servavi quod
ducant vos. Videte etiam vos eosdem concisionem, conqueri. Sine querela dico secundum justitiam,
qui sicut concisa peilicula caesum habent corpus, g non quae vera est, sed eam quce est in lege, quam
sic omnem intellectum caesum et separatum habent homo satis potest operari per se. Abscindere enim
a bono. Qui non solum concisi sunt, sed etiam sunt pelliculam illam, mactare hircum, et hujusmodi, fa-
concisio aliorum quos seducunt. Vere illi carnales cile quilibet potest operari. Et quiatantus in lege fui,
sunt concisio, nam nos spnituales soli sumus cir- siqua in carne gloria esset, nulli major quam mihi,
cumcisio, id est, purificatio 365, id est, non solum tam praeeminens in lege fui; sed tamen ea quce ante
purificati, sed etiam doctrina et exemplo sumus gratiam fuerunt mihi lucra; lucrum enim erat ope-
aliorum purificatio. Abscisio enim illius superfluae rari figuras, dum adhuc exspectaretur veritas.
pelliculse signum erat omnia superflua circum- Hcec utique prius lucra, modo arbitratus sum de-
cidenda esse a corde. Illi vero concisa pellicula cor trimenta, id est verum bonum destruentia propter
habent incircumcisum : nos vero rem tenentes, id Christum amplexandum. Quandiu enim in umbra
est circumcisionem cordis, umbram eorum negli- essem, corpus, id est Christum, non comprehende-
gimus. rem. Sed licet dicam propter Christum haec vetera
Nos, inquam, sumus circumcisio, qui servimus medimisisse, verumtamen ut hanc causam, id est
Deo, non in carne quae vile quid est, sed in digniori Christum, sileam, existimo ego omnia esse decentia
parte, scilicet in spiritu
A ' I /1quantum enim
;
spiritalitas
X /*1
verum bonum solummodo
•**•»—*• wwi^.i*»^. v« v |/l
propter eminentem OUtP/(-~
l/|/*l/l L/#IH/lL/fcfcL//l' scien-
praeeminet carnalitati, tantum servitus nostra eorum ^ tiam quam modo in Scripturis assecutus sum. Prius
servituti : servimus Deo in spiritu, et gloriamur in enim dum eram in lege, videbar habere scientiam
Christo Jesu, id est, Christus Jesus est gloria nostra legis, quam in veritate non habebam; sed veniens
et gaudium nostrum, et nulla gloria nobisin alio. Ita ad Christum tunc primum habui veram scientiam
,

gloriamur in Christo Jesu , non dicam ut non glo- Scripturarum longe eminentem illi quam prius ha-
riemur in carne, sed etiam non habentes vel mini- bere putabar. Scientiam dico Jesu Christi Domini
mam fiduciam in carne, id est in carnalibus quae mei, id est quam Jesus Christus venientibus ad se
suadent. Dicerent illi : Fortassis nec tibi esset unde distribuit. Secundum Ambrosium, amore motus Do-
confideres in carne:Namse, etc. Ad haec ille : Non minum suum dixit. Propter quem Christum compre-
erubesco vel confidoin carne, quanquamego habeam, hendendum non solum arbitratus sum, sedetiam/eci
idest habere possem, confidentiam si qua essetm videri aliis haec omnia carnalia detrimentum.
,

carne. Ego utiquehaberemconfidentiam, siquaesset S66 Nec solum ea arbitror detrimentum, sed
in carne ; nam si quis videiur confidere in carne : etiam ut stercora. Omnem enim adhaerentem sibi
(hic dico alius, id est longe diversus a me, qui in coinquinant, haec ideo arbitror stercora, ut sic Chris-
Christo tantum confido) ego utique magis illo in carne tum faciam lucrum meum, quia deserens illa, lucror
possem confidere. Magis ideo, quia ego circumcisus D mihiChristuminfuturoplenius habendum;ideo etiam
octava die secundum legem ; ille fortassis jam adultus sic arbitror ut interim dum nondum plene accipio
transiens ad Judaismum, fuit circumcisus. Circum- Christum, inveniar membrum in illo, id estincor-
cisio quae fiebat octava die, significabat quod per pore ejus. Ego dico jam non habens mcamjustitiam
justitiam cujus forma erat circumcisio, reversuri meam utique, quia quce justitia est ex lege. Opera
eramus ad illam octavam, quam per culpam Adae autem legis quilibet potest operari , scilicet habens
perdidimus. In signum cujus octavae diemDomini- illam justitiam qucs est
ex fide Jesu Christi, id est
cam celebramus. Hic enim mundus per septem dies quam habemus per hoc quod in Christum Jesum
volvitur finito autem mundo, incipiet haec octava
; credimus. Diceret ille : Justiliam legis dicis esse
non habilura finem in aeternum. Quia circumcide- tuam; illam autem quae est ex fide Chrisli, opponis
bantur oclava die etiam qui non erant de Israel, ut quasi tua non sit. Ita ait Paulus Mea non est, sed :

filii proselytorum ; ideo addit : Ego etiam sum de qucejustitia est ex Deo. Justitia dico sicut habetur
genere Israel, quiaiterumquidamsecundumalterum per fidem ita perdurans in fide. Quia opmaretur
367 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 368

aliquis : Verum quidem est quod ex Deo fides, et A non arbitror me comprehendisse Christum, nisi per
nisi per tidem non potest haberi justitia; sed jam speculum fidei. Non arbitror me comprehendisse, sed
habila justitia, non est ullra necessaria iides, ideo pcrscquorunum, idest rem unam, de quo 267
ait, qiua sicut per fidem ortum habet justitia, sic uno ille clamabat « Unam petii a Domino, hanc re-
:

perdurare habet non sine illa.

in fide, et quiram (Psal. xxvi, 4). » Unum sequitur, qui in
Dixit superius quod per Christum habebatur emi- eadem operatione boni semper est. Duo sequitur, qui
nens scientia, etiam in hoc mundo. Nunc autem modo bonum, modo malum operatur. Persequor
subdit quod per eum habeatur longe major cogni- unum ego quidem oblivisccns ea quce retro sunt, id
lio ; sed haec in futuro, quando Dominum visuri su- est temporalia et quaecunque carnalia. Vel ita : Obii-

mus sicut cst. Qua? justitia est in fide. Justitia dico viscens quce rctro sunt, id est praeterita merita ; ad
valens ad agnoscendum illum in gloria, sicut est, ca vero quce sunl priora, id est potiora, quia aeterna,
non sicut modo per speculum, et ad virtutcm rcsur- vel ad ea merita quaa suntpriora utililate, et si po-
rcctionis ejus, id est ad resurgendum in immortali- steriora praecedentibus tempore. Ideo ultima priora,

tate quae nostra resurrectio virlus est resurrectio- quia praocedentia irrita essent, nisi sequerentur ista
;

nis ejus. Resurrectio enim ejus hoc efficit, ut nos quas faciunt vim illa Ad illa quae sunt priora
habere.
similiter resurgamus. Justitia iterum valens ad ha- -g omni desiderio extendens meipsum et carne et spi-
bendam societatcm passionum illiusul, quemadmo- ritu, eundo sic ad dcstinatum, id est ad rem mihi
dum ille pro nobis, sic nos pro eo paliamur. Pas- deslinatam, scilicet ad bravium, id est ad praemium
siones Christi vocat, quae anlecrucem toto tempore Bravium dico vocationis Dei ad quod
laboris. acci-

[corpore] loleravit. Valens ctiam ad habendam con- piendum vocat me Deus.

figurationem mortis cjus, ul nos omni modo confi- Vocationis dico supernce, id est in supernis ccelo-
guremur morti ejus- Ut sicut ille ex sola dilectione rum habenda?, in Christo Jesu, distributore hujus

mortuus esl pro nobis, sic et nos in dilectione ejus bravii suis cerlatoribus. In his verbis et certitudi-

mori gaudeamus. Id quod diximus significant verba nem et commendationem rei quam exspectat, inse-

ejus, quae tamen sic construuntur Inveniar in illo : rit. Per destinatum et vocationis certitudinem, per
cgo.dico, confujuralus morti ejus. Diccret aliquis : supernceet Dci, et inChristo Jesu, dignitatem ejus
Quare ita vis configurari morli ejus, cum juslitia tua Quia ego Paulus nondum accepi ali-
rei significat.

sine morte ad habcndam gloriam sufficial ? Ad haec adhuc perfectus sum sed sequor utcom-
quid, nec :

Paulus ; Ideo configurari volomorti ejus, si quomodo prehendam, exlcndens me ad destinatum bravium
ego non curarem quocunque genere passionis vel supernae vocationis, ergo vos quicunque perfecti
mortis haec haberem. Si quo modo, inquam, occur estis hoc idem sentite, scilicet, vos nondum Chris-
Servus et dominussibi invicem occurrunt ; hic ^ tum eo modo accepisse, aut in cognitione ejus adhuc

bene serviendo, ille bene remunerando. Sic Paulus perfectos esse. Nec hoc per secundam personam di-

occurrit Christo, dum moritur pro eo, sicut Chri- cit, sed more suo, ut eos melius inducat sese inter-
stus mortuus est pro Paulo. Occurram dico tendens serit, dicens :

adresurrectionem. Vel ita : Si quo modo occurram Quicunque perfecti sumus, hoc sentiamus. Quod
ad resurreciionem, ut in occurrere desiderium san- supra ait Non quod jam perfectus sim, videturop-
:

ctorum notemus, quoe resurrectio est ex mortuis. positum ad hoc quod hic ait, perfccti sumus, sed
Nos enim extra societatem mortuorum resurgemus, non impedit. Ibi enim ait de perfectione cognitionis
scd impii non resurgent ex mortuis, quia de die in Dei, in qua nemo in hoc mundo perfectus est. Hic
diem morientur. Ideo dico siquo modo quiawonin- ;
ait de perfectione virtutum, quam habere possu-
telligo quod jam acceperim aliquid de gloria illa ad mus in hoc mundo, in qua pcrfectione multi gradus
quam tendo; aut quod jarn perfectus sim in cogni- sunt. Paulus enim perfectior alio, et quilibet sine

tione Christi, ad cujus cognilionem sic modo utimur naevo crimi nali vilam ducens, perfectus dicitur. Et quia
fide, sicut aliquis utitur spcculo ad cognitionem cu- dixit sentiamus nos sic imperfectos, ne ideo de so-
juslibet rei. Nondum accepi, sed sequor sicut rem lemni, qui si quid aliter, id est minus perfecte, sapi-
non habitam, et quam desidero. Sequor, inquam, si D #*> 1 - quod jam sapitis vobis revelavit, hoc
us f
I
ui

quo modo (sicut supra dictum est) comprehendam etiam quod sapiendum restat vobis revelabit. Vel
eum. Ex abundantia affeclionis ait, comprehendam. ita Si quid aliter sapitu, id est quod jam ad ali-
:

Ac sidiceret Sieum consequi possem, in amplexus

:
quem gradum cognitionis pertingitis, Deus hoc re-
meos includerem. Comprehendam dico in eo modo velabit vobis, et sicfaciet illud quod restat.Vel ita :

in quo comprehensus sum a Christo Jesu, quando ut Sentiamus nos imperfectos, et si vos aliquid aliter
sicut Christus me perfecte cognoscit sicut sum, ita sapitis, quam sapiendum sit, a carnalibus decepti,

ego cognoscum eum sicut est. Vel ita Comprehen- : Deus revelabit vobis hoc quomodo senlirc debeatis,
dam Cliristum in eo modo clarilatis. in quo cgo qui jam aliquid fecit in vobis. Dicerent illi Etquia, :

comprehensus sum aChristo Jesu, quando mc voca- sicut dicis, sumus imperfecti, ideo slare non possu-

vit in via, ut in quanta claritale tunc erat, possem mus, nec mirandum si labimur. Ad hoc Paulus Li- :

eum amplexari. Ideo dico comprehendam, quia ego, cet nondum perfecti simus, verumtamen oportet ut
fratres, et si raptns sum ad tertium ccelum, tamen sapiamus, id esl intelligamus idem omnes. Nec in
369 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD PHILIPP. 370

carnalibus idem, sed illud idem ad quod intelligen- A « deprecor, idipsum sapere in Domino.Etiam rogo
dum fide pervenimus, et oportet ut permaneamus in « et te, Germane compar, adjuva illas quse mecum
eadem regula, id est in eadem rectitudine vivendi. « laboraverunt in Evangclio cum Clemente, et cacle-
Ut autem in eodem pcrmaneatis, o vos, fratres, es- « ris adjutoribus meis, quorum nominasunt in libro

tote mei imitatorcs, quia, si opponitis me, quem non « vitse. Gaudete in Domino semper, iterum dico :

videtis non posse imilari, ad hoc respondeo Obser- : « Gaudete. Modestia vestra nota sit omnibus homi-
vate, id estdiligenter considerate, eos quiita secun- « nibus. Dominus enim prope est. Nihil solliciti

dum fidem ambulant, sicut adhuc habetis, credo, in « sitis, sed in omni oratione et obsecratione, cum
memoria formam nostri, quemadmodum doceba- « gratiarum actione pelitiones vestrse innotescant
mus et vivebamus dumapud vos essemus. Sicut enim « apud Deum. Et pax Dei, quae exsuperat omnem
faciem hominis olim visi quis recolligit, sic et vos « sensum, custodiat corda vestra et intelligentias
formam nostrae doctrinee et morum. Ideo dico, qui « vestras in Christo Jesu. De caetero, fratres, quae-
ita secundum formam nostram ambulant multi ; « cunque sunt vera, quaccunque pudica, quaecunque
enim ambulant in genere mali, quos multos sospe «. justa, quaecunque sancta, quaecunque amabilia,
cum apud vos eram, dicebam vobis esse inimicos « quaecunque bonas famae, si qua virtus, si qua laus
cruci Christi, dum enim aliunde quam per crucifi- -p « disciphnre, haec cogitate. Quee et didicislis, et acce-
xum Christum hominem justificari, pro certo
dicunt « pislis, et audistis, et vidislis in me, hacc cogitate
Tunc si dicebam vobis,
inimicantur cruci Christi. « et agite, ct Deus pacis erit vobiscum. Gavisussum
nunc autem idem dico dolens et flcns, et de dam- « autem in Domino vehcmenter, quoniam tandem
natione eorum, et de seductione vestri. « aiiquando refloruistis pro me sentire, sicut et sen-
Ut ab hujusmodi consensu Philippenses retrahat, « tiebatis. Occupati autem eratis. Non quasi propter
improbat illis pseudo partem vero suam approbat,
;
« penuriam dico. Ego enim didici in quibus sufficiens
dicens : Finis quorum inimicorum Christi est intcr- « sum. Scio ethumiliari, scio et abundare.Ubique et
itus, id est aeterna damnatio, et Dcus quorum est v:n- « in onmibus institutus sum, et satiari, et esurire, et
ter, id quodcontinetSCSS pro eo quod continetur, « abundare, et penuriam pati. Omnia possum in eo
id est esca. Deum enim per escam se purificari cre- « qui me confortat [conforlavit]. Verumtamen bene
dunt ;
quod Dei est, escae attribuunt. Vel ita : Quorum « fecistis, communicantes tribulationi mea?. Scitis

Deus venter est; non enim amore Dei praedicant, sed « autem, et vos Philippenses, quod in principio

ut ventrem impleant, et gloria ipsorum qui terrena « Evangelii, quando profectus sum a Macedonia,
sapiunt, id est qui carnalia sectantur et docent , est « nulla mihi Ecclesia communicavit in ratione
vi confusione . Dicuntur enim truncati. Erubescere « dati et accepti, nisi vos soli, quia et Thessaloni-
etiam possunt, dum illi rationales credunt, se justi-
^ .. cam semel et bis in usum mihi nisistis. Non
ficari per immolationem irrationalis hirci. Finis « quia quaero datum, sed requiro fructum abundan-
eorum est interitus, sed nostra, non solum voluntas, « tem in ratione vestra. Habeo autem omnia, ct

sed etiam conversatio qui crucem Christi diligimus, « abundo. Repletus sum acceptis ab Epaphrodilo
est in co?.lis ; terrenis enim postpositis, anhelamus « quae misistis in odorem suavitatis hostiam acce-
ad ccelestia. Unde, id est quia, conversatio nostra « ptam, placentem Deo. Deus autem meus impleat
estincoelis, hac fiducia securi exspectamus adjudi- « omne desiderium vestrum secundum divitias suas
cium salvatorem Dominum nostrum Jesum Chris- « in gloria in Christo Jesu. Deo autem et Patri

tum, qui corpus humilitatis, id est abjectionis nos- « nostro gloria in saecula saeculorum. Amen. Salu-
trce (nos enim per peccalum nosmetipsos abjecimus « tate omnem sanctum in Christo Jesu. Salutant
a gloria inqua conditi eramus) : corpus, inquam, hoc « vos qui mecum sunt fratres. Salulant vos omnes
reformabit, quando enim primum hominem creavit, « sancti, maxime autem qui de Caesaris domo sunt.
in multa eum claritate formavit. In resurrectione au- « Gratia Domini nostri Jesu Christi cum spiritu
tem majori adhuc claritate reformabit corpus no- « vestro, Amen. »

strum configuratum corpori, id est in eadem figura

EXPOSITIO.
posituminqua suum corpus erit, nec corpori mor- D
talitatis, quod prius habuit, sed corpori claritatis S€50 Et quia reformabit nos qui conversamur
suce ;
quam claritatem immortalitatis accepit in re- in ccelis, itaque, fratres mei, sic nobiscum conversa-
surrectione, et in liac eadem claritatc immortalitatis mini. Fratres dico charissimi, pro jam bene gestis, et

corpus nostrum reformabit. Et hoc notandum quod desiderantissimi, id est qui me multum desideralis.
nostra humilitas cjus fuit claritas. Quia aulem po- Vel (lesideratissimi, id est plurimum a me desiderati.
tens sit reformare, subdit dicens : Reformabit agens Vos dico gaudium meum in praesenti bonum enim ;

secundum operationem ; in qua operatione non so- mihi est gaudere de veslra perfectione vos et co- ;

lum hoc facere, sed etiam possit sibi omnia subjicere. rona mea in iuturo, pro vobis cnim coronari confido.
Vos, fratrcs, statc in Domino sic, id esl vel sicut vos
CAPUT IV.
docui, vel sicut usque modo stctistis, sicut cliarissimi
« Itaque, fratres mei charissimi et desideratissi- de praMerito, ita charissimi pro futuro bono. Vosita
« mi, gaudium meum et corona mca , sic slale in in communi admoneo ; sed Evodiam, quasi qiwe cito
« Domino, charissimi. Evodiam rogo, et Synlychen consentiat, rogo, ct Syntychen, quoe minus videtur
371 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 372

exorabilis, deprecor, sapere utrasque idipsum, id est A Deum innotescit petitio, si qui petit justus est , et si
unitatem fidei. Idipsum dico non inlege, sed in Do- quod petit, idoneum est. Petitiones dicuntur de re-
mino. Hae duae matronae erant, quae ministraverant bus quae modo opportunae sunt, modo transeunt, ut
Apostolo et discipulis in prsedicatione sed per mu- ; pluvia in siccitate , aestus in messe. Quod ex vobis
liebrem levitatem quod fecerant Apostolo , idem fa- potestis, tacite, et in quo vos deficitis Deus ex pie-
ciebant illis pseudo, putantes se bene agere, et su- tate suppleat. Quod sic ait : Pax Dei, id est Deus
per hoc redarguuntur a Paulo. Rogo etiam te, o pacis, et congrue 3TO (quiapugnam patiebantur)
Germane, qui mihi compar es in prfndicatione Evan- nominat hic Deum pacis : pax inquam, Dei quce
,

gelii, adjuva illas docendo, ne sic errent ulterius, exsuperat omnem sensum : intellectus enim hominis

(et dignum est,) quia quce laboraverunt mecum in eam capere non sufficit; pax.inquam, haec custodiat
Evangelio, de suis mihi ministrando ;
quae etiam la- corda, id est voluntates vestras , et intelligentias
boraverunt cum Clemente et c&teris adiutoribus vestras in Christo Jesu, qui totius boni custodia est.
meis, similiter ministrando. Nomina, id est merita, Quidam idem intelligunt, sed non idemvolunt. Qui-
quorum, per quae coram Deo nominabilessunt, no- dam idem volunt, qui tamen idem non intelligunt.
mina, inquam, sunt in libro vitce. Liber vitae mens di- De praeteritis sic vos instrux' de ccetero, id est de ;

vina dicitur, inqua boni ab aeterno memoriter scripti -g futuro, fratres, cogitate quxcunque suntvera, quce
sunt. Hic Germanus erat coadjutor Pauli in prsedica- cunque pudica. Hfec duo, vera et pudica, circa fidem
tione. Has personas ex nomine sic admoneo, in com- accipiuntur, quorum alterum sine altero licet ne-
mune autem hoc praecipio Gaudete non in lege, non: queat esse in fide. Si enim veritas est infideet pu-
incarnalibus, sed inDomino (sicutadmonui inprinci- dicitia, quia si falsa fides est, est etiam adultera,
pio); nec ad horam, sed semper gaudete in Domino, tamen non sunt superflua, quia verum et pudicum,
et iterum idem dico : Gaudeteva. Domino. Si semel diversas laudes signant infide. Cogitate etiam, quce-
diceret gaudete, non videretur hoc velle quam aliud ;
cunque juxta ad proximum, qucecunque sancta in
sed quia hoc magis suadere intendit, nunquam ni- vobis, qucecunque etiam sunt amabilia, id est pro
mis quod nunquam nimis fit. Ita autem gau-
dicit quibuscunque amatur religio vestra, et quazcunque
dete inDomino ut modestia vestra nota sit omnibus sunt bonce famce, id est de quibuscunque bona lo-
hominibus, adexemplumboni. Modestiam dicit quasi quuntur homines. Ita tamen dico bonae famae si qua
mensuram, ut sic mensurati sint, ne ultra Dominum virtus est in eis. Vel si non est tanta virtus, sit ibi sal-
gaudium quaerant, nec infra gaudere praesumant. tem aliqua laus disciplince ; sufficit enim solummodo
Ultra Dominum gaudium quaerit, qui fidei adjungit disciplinaChristiana, ut appareatlaudabilis. Cogitate,
carnalia. Infra subsistit, qui in propriis viribus gau- inquam, hozc omnia, quce et didicistisame, et etiam
dium quaerit. ^ accepistis a me ; et lurpe est ut deseratis quae bene
Dicerent illi : Bonum esset ad cultum Dei legem etiam audistis esse in me, et cum
inco^pistis, quos

adjungere fidei. Ad hoc Paulus : Sic estote modesti, apud vos essem vidistis in me. lloec non solum co- '

quia Dominus prope est, id est paratus semper est gitate, sed etiam agite, et tunc Deuspacis erit coope-
auxiliari modestis. Iterum illi : Si teneremus disci- rando vobiscum. Sic vos de futuris admoneo, de
plinam legis, ad corrigendum inquietos esset utilis. praeteritisautem gavisus sum vehementer inDomino,
Ad hoc iterum Paulus : JSihil sitis solliciti, id estne scilicet, quod tandem multo tempore praeterito, et

sitis dubii de auxilio Dei, quod vobis accelerat di- tunc aliquando, id est semel non amplius refloruistis.
missio legis. Vel latius accipiamus hoc ita ut ad Cum enim aqud vos eram, tunc circa me floruistis,
utramque pugnam respondeant haec verba. Quasi nunc autem refloruistis non solum minislrare, sed
diceret Vos utrinque impugnamini, sed gaudete in
: etiam sentire pro me. Sic enim gravis fuit vobis mea
Domino semper quia digni estis a persecutoribus,
,
egestas, ac si vos eisdem indigeretis. Sentire dico,
et a pseudo pro nomine ejus pati. Iterum dico Gau- : sicut olim cum apud vos eram, pro me sentiebatis.
dete. Duplexest pugna, duplex exhortatio. Sic au- Refloruistis convenienter ait. Sicut enim de flore,

tem gaudete, ut modestia, id est temperantia, pa ita fructus exspectatur de hac administratione. Nunc
tientiae vestrae omnibus hominibus. Ut autem
nota sit D tandem refioruistis, sed prius occupati eratis, et ideo
modesti sitis, sictote quia Dominus prope est, qui excusabiles estis , si aliunde impediti non ministra-
non deserit sperantes in se. Et quia prope est, ni- stis. Gavisus sum utique, et non hoc dico quasipro-
hil ergo solliciti sitis, id est ne persecutores dubite- pler penuriam, quae mihi gravis esset; egoenimdi-
tis. Ne sitis dubii, sed petite in omni oratione,etob- dici esse sufpciens in quibuscunque sum. Scwenim
secratione, et cum gratiarum actione. Oratio dicitur, et humiliari, id est pauperari. Scioetiam abundare.
quando res impetrabilis petitur et deprecative. Ob- Ille scit humiliari, qui non frangitur egestate; scit
secratio dicitur, quando per adjuramenta ct quod ad abundare, si cum auctoritale novit subditis impe-
impetrandum difficile videtur postulamus. Redditio rare, non tamen sibi ad gloriam , sed ad utililatem
etiam gratiarum ad impetranda futura utilis est, Ecclesiae. Scio humiliari et abundare ; ego enim
sicut ingratum esse nocuum est. Sic autcm petite sum institutus, id est assuetus ubique, id est in omni
ut petiliones veslraz innotescant apud Deum, Id est loco, sive sint ibi pauci, seu plures, seu pauperes, seu
cognitae et approbatae sint apud Deum. Tunc apud divites. Et in omnibus TQbusswm ego institutus, et sa-
 373 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD COL. 374

turari, et esurire ; et(ut latius dicara) scio abundare A Deo. Per incensura (qui dicitur odor suavis Deo) si-
etpcnuriam pati. El licet dicam sciopati, etc.,tamen gnificatur oratio. Hsecautem eleemosyna non minus
haec omnia possum, non in viribus meis, sed in eo grata Deo quam devota oratio. Misistis et hanc
fuit

adjuvante qui me per gratiam suam confortavit. Et eamdera hostiam acceptam Deo, nec quoquomodo ac-
licet dixerira me non propter penuriara gavisum esse, ceptam, sed beue placentem Deo. Hostia vocabatur,
verumtamen non sum ingratus beneficiis, sed bene quod pro devictis vel devincendis hostibus offere-
fecistis communicantes tribulationi mece, id est batur. Hi autera, si se vel verberibus, vel jejuniis
mihi tribulato. Dico scio abundare et penuriam pati mactarunt, ut invisibilis hostis tentationes supera-
vos autem, o Philippenses haec scitis, quia quando non magis placerent Deo quam haec admini-
rent,

profectus sum a Macedonia, in principio Evangelii, stratio. Repletus sum a vobis, Deus autem meus

nulla Ecclesia communicavit mihi in ratione, id est impleat omne desiderium vestrum. Non secundum
in consideratione datiet accepti, ut consideraret me hoc quod meruistis, sed secundum divitias suas. Im-
dare sibi spiritualia, et me debere ab eis accipere pleat dico in cjloria et hoc in Christo Jesu, distribu-
carnalia. Vel econverso quod acciperet a me spiri- tore gloriae. Quia me replevistis sic oro pro vobis
tualia, et deberet dare temporalia. Deo autem et Patri nostro pro his et pro omnibus
Nulla, inquam, communicavit, nisi vos soli, qui quae bene gerimus, sit gloria in scecula horum sce-
misistis mihi Thessalonicam et semel etbis, nonta- culorum consecutiva. Amen. Salutate omncm suii-
men in congregandum thesaurum, sed in usum, id clum in Christo Jesu. IIoc ait de discipulis suis, si

est quod usui meo sufficeret. Dicerent illi Ideo nos : forte pertranseuntes viderent illos. Salutant vos
laudat, ut sic nos ad dandum inducat. Ad hoc Pau- fratres qui mccum sunt. Hoc iterum de discipulis
lus Non ideo vos laudo, quia qucero datum, id est ut
: suis qui secum erant ait. Salutant vos omnes sancti
detisraihi, sedrequiro abundantcm fructumin-ratio- hsec ait de conversis. Maxime autcm salutant vos
ne, id est in administratione vcstra ex ratione facta. hi qui sunt de clomo Ca^saris. Yoluit significare eis,

Quasi diceret : Non amore accipiendi qusero a vo- de familia Neronis quosdam per eum conversos
bis, sed ut exhibeam me capacem materiam vestne esse, quorum ope existimabat se evasurum ut visi-
STl benignitati, ut s'c fructificare possit. Ideo non taret eos. Signum Epistolse. Gratia Domini nostri
quaero datum, quia ego habeo omnia, quae oportet, et Jesu Christi cum spiritu vestro sit, ut in spiritualibus

abundoinillis. Abundoulique, quiarcpletussumacce- Deo serviatis, in quo et semper gaudetis. Amen.

ptis ab Epaphrodito qucemisistisinodorem suavitatis

ARGUMENTUM IN EPISTOTAM PAULI AD COLOSSENSES.

Colossenses, sicut et Laodicenses, sunt Asiani; et ipsi praeventi erant a pseudoapostolis. Nec ad hos ac-
cessit Apostolos, sed et hos per Epistolam corrigit. Audierat enim verbum ab Archippo, qui et ministerium
in eos accepit. Ergo Apostolus jam ligatus, scribit eis ab Epheso, per Tychicum diaconum et Onesimuin ,

acolvthum.

PROLOGUS B. BRUNONIS IN EAMDEM.

Hi Colossenses Asiani erant, affines Laodicensi- C secundum doctrinam Archippi et Epaphrae, super-
bus, quibus in Apocalypsi Joannes scribil cum cse- venerunt pseudo, praedicantes illis legem. Populus
teris Ecclesiis, quibus similiter Paulus Epistolam autem adhuc rudis, existimans eos esse audiendos
scripsit, quia tentabantur similiter a pseudoaposto- non minus quam illos priores, fere incipiebat con-
lis, et praecepitut Epistola Colossensium legeretur in sentire eis. Sed Epaphras, audiens Apostolum prope
Ecclesia Laodicensium et e converso. His autem Co-
; esse Ephesi, pertransiit ad illum, nuntians illi ordi-
lossensibus non praedicaverat Paulus, nec ad eos nem rei, et postulans ab eo ut praedicationem suam,
venerat, sed Archippus discipulus Pauli, filius for- S73 et Archippi confirmaret per Epistolam illis

tasse Philemonis, cui Paulus pro Onesimo recon- missam, eorum vero partem qui contradicebant,
ciliaodo scribit, prsedicaverat illis, et ad fidem eos improbaret. Hac occasione Paulus scribit eis hanc
converterat. Quibus jam sic in fide promotis, Epa- Epistolam, in qua materiam habet Christum et le-
phras quidam, ex eodem populo natus, instructus gem hi enim Christum, illi legem pra?dicabant. De
;

etiam a Paulo in fide, supervenit, affirmans quod his sic agit approbando fidem Christi, multis et evi-
Archippus praedicaverat illis. Quein libenter audie- dentibus causis, ei improhando legem non ultra jam
runt concives sui, et per eum incrementum accepe- esse tenendam. Ea intentione de utroque sic agit ut
runt fidei. Dum autem florerent in fide ambulantes D contirmet eos in puritate fidei qui est Christus.

EPISTOLA AD COLOSSENSES.
CAPUT PRIMUM. « Dei et Timotheus frater, his qui sunt Colossis,
« Paulus apostolus Jesu Christi per volunlatera « sanctis, et fidelibus fratribus in Christo Jesu.
375 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 376

o Gratia nobis et pax a Deo patre nostro. Gratias A « perfectum in Christo Jesu, in quo et laboro, cer-
« agimus Deo et Patri Domini nostri Jesu Christi, « tando secundum operalionem ejus quem operatur
« semper pro vobis orantes, audientes fidem ves- « in me in virtute. »

«i tram, in Christo Jesu, ct dilectionem quam ha-

« betis in sanctos omnes, propter spem quae repo- EXPOSITIO.
« sita est vobis in ccelis, quam audistis in verbo
« veritatis Evangelii, quod pervenit ad vos, sicut Paulus, etc. Quia hic auctoritas necessaria erat,

« et in universo mundo est, et fructificat et crescit dignitalis nomen non intermisit, dicens Paulus apos-
:

« sicut in vobis, ex ea die qua audistis et cog- tolus, S73 non legis, sed Christi Jesu. Aposto-

« novistis gratiam Dei in veritate, sicut didicistis lus dico per voluntatem Dei. Scitote quia qui mihi
contradicit, contradicit ct voluntati Dei qui autem
« aft Epaphra , charissimo conservo nostro ,
qui :

« est fidelis pro vobis minisler Christi Jesu; qui Archippo et Epaphrae discipulis [coadjutoribus] meis,
similiter et mihi et Deo. Paulus, inquam, et Timo-
« etiam manifestavit nobis dilectionem vestram in
« spiritu. Ideo et nos ex qua die audivimus,- non theus frater scribunt/iis qui sunt Colossis. Hisdico
im- sanctis, id est qui sancili sunt et confirmati in ju-
« cessamus pro vobis orantes et postulantes, ut

omni sa- stitia fidei. Sanctis, inquam, et fidelibus fratribus,

« pleamini agnitione voluntatis ejus in -d

« pientia et intellectu spiritali, ut ambuletis digne id est minus perfectis. Sanctis et fidelibus dico in

omni opere bono Christo Jesu, quia si ChristusJesus vobis ad sancti-

« Deo per omnia placentes, in
« fructificantes, et crescentes in scientia Dei, in ficandum sufficit, frustra legem apprehenderevultis,
« omni virtute confortali secundum potentiam cla- Timotheum ideo secum in salutatione ponit, quia

« ritatis ejus in omni patientia et longanimitate, notus erat illis, ethabebant eummagnae auctoritatis.

« cum gaudio gratias agentes Deo et Patri, qui di- Hic autem auctoritate sola opus erat. Non enim con-

« gnos nos fecit in partem sortis sanctorum in lu- tradicebant Petro vel Paulo, vel cuiquam Chrislum

« mine. Qui eripuit nos de potestate tenebrarum, et praedicanli, sed simpliciter opinabantur illos pseudo
« regnum Filii dilectionis suae. In quo
transtulit in sic esse ex Paulo, ut illosveros. Paulus, inquam, et
« habemus redemptionem et remissionem peccato- Timotheus sic scribunt. Gratia vobis et pax a Deo
« rum, qui est imago Dei invisibilis, primogenitus patre nostro, sicut saepe expositum est. Nunc in pri-
« omnis creaturae, quoniam in ipso condita sunt mis commendat fidem eorum, quam tradiderant illis
« universa in ccelis et in terra, visibilia et invisi- Archippus et Epaphras, dicens Audientes fidem vc- :

« bilia, sive throni, sive dominationes, sive princi- stram gratias agimus Deo pro quautique nonage- :

« patus, sive potestates, omnia per ipsum et in ipso rem gralias, si esset imperfecta. Sed agimus gratias
creata sunt. Et ipse est anle omnes, et omnia in C Deo, et Patri Domini nostri Jesu Christi, cujus fides
« ipso constant : et ipse est caput corporis Eccle- tradila est vobis. Cui sicut ego consentio, sic Chri-

« siae qui est principium primogenitus ex mor- slus et Pater ejus Deus. Videte ne vos negligcntes
,

t tuis (/ Cor. xv , 20), ut sit in omnibus ipse discipulos contemnatis me magistrum, quiasi me, et
« primatum tenens, quia in ipso complacuit omnem Christum et Patrem ejus Deum contemnilis. Gratias
« plenitudinem divinitatis inhabitare , et per eum agimus nos, orantes pro vobis, ut in fide quam acce-
« omnia
reconciliari in ipsum, pacificans per san- quod utique non orarem nisi fidem
pistis proficiatis,

« guinem crucis ejus, sive quae in cuelis, sive quse hanc approbarem. OranJesdicononraro, sedsemper.
« in terris sunt. Et vos cum esselis aliquando alie- Videte ne laborem orationis meae irritum faciatis.
« nati et inimici sensu, in operibus malis, nunc au- Unde gratias ogat, proximesubdit, commcndando
« tem reconciliavit in corpore carnis ejus, per mor- fidem , sicut tradiderant illis Archippus et Epaphras,
« tem, exhibere vos sanctos, et immaculatos, et ir- dicens: Gratias agimus audientes fidemvestram esse
,

« reprehensibiles coram ipso, si tamen permanetis in Christo Jesu et audientes bonum effectum vestrae
« in fide fundati, et stabiles, et immobiles a spe fidei, scilicet dilectionem, quam habetis in omnes
Evangelii, quod audistis, quod praedicatum est in sanctos quibus ex charilate vestra communicatis.
« universa creatura, quae sub cuelo est, cujus factus D Dileclionem dicohahiUm propterspcm, idcstpropler
« sum ego Paulus minister qui nunc gaudeo in rem speratam ;
quae spes est posita, id estabscondila
;

« passionibus pro vobis, et adimpleo ea quae desunt vobis, et reservata in tam digno loco sicut in ccelis.

« passionum Christi, in carne mea, pro corpore Per hoc quod dicit, speratam positam esse etabscon-
« ejus, quod est Ecclesia, cujus factus sum ego mi- sam, commendat meritum eorum, qui sperant a Deo
« nister secundum dispensationem Dei, quae data quod nec viderunt nec audierunt. Ubi ait in cazlis,
« esl mihi in vobis, ut impleam verbum Dei. My- dignitatem speratae rei ex loco in quo futura cst,
« sterium quod absconditum fuit a ssoculis et gene- ostendit. Dicerent illi : Spes ista ex lege habetur.
« rationibus nunc autem manifestalum est sanctis
;
Ad hoc Paulus : Quam rem speratam et audistis et
« ejus, quibus voluit Deus nolas facere divitias intellexistis inverbo veritatis. Neque haec veritas in

« glori.e sacramenti hujus in genlibus, quod est lege fuit, sed veritatis Evangelii. Lex enim falsitalis

« Christus, in vobis spes gloriae, quem nos annun- est verbum, sed Evangelium vcrbum est veritatis.
« tiamus corripientes omnem hominem, et docentes Iterum illi Malumus non obedirc tibi, quam rem
:

« in omni sapientia, ut exhibeamus omnem hominem inauditans suscipere. Ad hoc Paulus Quod Evange- :
 377 EXPOSITI0 IN EPISTOLAS PAULI. IN EPIST. AD COL. 378

lium (pertransiens jam multas Ecclesias) venit ad A dico sic fructificando crescentes in scientia Dei, id
vos. Quod autem omnis Ecclesia tenet, vosne re- est in cognitione divinae essentiae, quam nemo ha-
pellere vultis ? Iterum illi : Pervenit utique ad nos, bere potest nisi non
prius operetur quae sunt Dei ;

sed non sic integrum ut ad alios. Ad hoc ait : Per- enim per cognitionem ad opera, sed per operaprae-
venit utique ad vos, sicut pervenit in universum missa ad cognitionem ascenditur. Haec scientia Dei
mundum. enim eadem fide quam tradiderunt
In hac et agnitio voluntatis ejus quam praemisit longe a se
vobis, totus mundus post Christum abit. Pervenit differunt : ibi enim ait, quid velit Deus, quid non
dico et est, id est sic permanet in universo mundo, velit ;
quod facile patet quibuslibet : hic autem de
et fructificat bene operando, et crescit tam numero cognitione divinae essentiae, quam aperit puritas vi-
quam cognitione Dei. Non per aliud quam tradilum tae, convenienter ascendit. Prius enim intelligenda
est vobis, sed sicut isti posuerunt in vobis. Dicerent est voluntas Dei ;
qua intellecta, ambulandum est in
illi : Crescit quidem in nobis, ex quo coepimus au- ea, nec ibi subsistendum, sed in melius fructifican-
dire hos qui noviter intraverunt. Minime, aitPaulus, dum. Tum demum patet introitus ad cognitionem
sed crescite.z ea diequce audistis fidem abArchippo, Quo postquam
divinae essentiae. venitur, restat so-
et cognovistis per testimonia Scripturarum, approba- lummodo perseverare. Unde ait : Postquam fructi-
tam vobis gratiam Dei quse est in fide.Gratia enim -p ficaveritis et creveritis in scientia Dei, estote con
B
legis in manu abscindentis pelliculam vetulse con- fortati, id est roborati etperseverantes, inomni vir-
sistit. tute, idest humilitate, temperantia et quaecunque sunt.
Gratiam Dei dico in veritate, credite mihi, quia Confortati dico secundum potcntiam ejus, id est ita

haec est vera gratia Dei. Gratia legis umbra erat. confortati sicut ipse potens est vos confortare. Po-
Audistis dico, et sicut vos didicistis, et utique turpe tentiam dico claritatis ejus, id est quae vos clarifica-
est didicisse, quod derelinqueretis, et e converso : vit. Qui enim cum essetis in tenebris peccatorum,

Didicistis dico ab Epaphra charissimo nostro, qui ita vos clarificavit justificatos, facilius poterit et debet
servit Christo in Evangelio ut Petrus vel ego. Ne consummarejam justos. In omni virtute dico, scilicet
ergo minus audiatis eum. Dicerent illi : Vocas eum in omni patientia et longanimitate confortati cum
conservum ; sed alia ministravit nobis, quos a te non gaudio. Quia has duas virtuies vidil magis necessa-
didicit. ST-4l Minime, ait Paulus, quia qui est rias ad perseverandum, ideo subjungit in omni pa-
fdelis minister, nil addens , nil diminuens. Mi- tientia, id est ut sicut acerbilatem malorum, sic et
nister dico Christi Jesu, id est vel quia Chri- opprobria patiamur. Qui enim pati non vult con-
stum ministrat, vel quia Christus instituit eum mi- tendit, repercutit, et sic dilectio perit. Addidit
nistrum, vel minister ad honorem Christi. Et quod etiam in longanimitate . Qui enim loganimis
minister est, hoc certe pro vobis, qui populus ejus° ^ in sustinendo non est, si differtur remuneratio,
estis, quia nisi pro dilectione vestra esset, credo non projicit onus Dei, et sic omnis in illo pe-
virtus

ministraret. Quietiam ?nanifestavitnobis nonodium rit. Iterum patientes et longanimes esse malum
vestrum, non dissensionem, sed dilectionemvestram est, nisi ex voluntate, et ideo addit cum gaudio, ut
esse in spiritu, id est contemnere carnalia, diligere non tristentur ; sed gaudeant pati et diu exspectare.
spiritualia. Vult illis modo improbare legem, dicens se et alios
Ostenso unde gratias agat cum approbatione ac- apostolos qui in lege nati fuerunt, quia in tenebris
ceptae fidei, subdit quod orct pro eis inserendo im- tunc erant, legem deseruisse, et gratias agere Deo,
probationem legis, dicens : Et quiamanifestavit no- ex eo quod ad fidem vocavit eos ; et si naturales le-
bis dilectionem vestram in spiritu, ideo oramus pro gis, illa neglecta, adhaerent fidei. Stultum est eos
vobis etnon cessamus orantes, ex ea die qua audivi- qui nunquam in lege fuerunt, et fidem acceperunt,
mus fidem et dilectionem vestram. Orantes dico ct confundere puritatem fidei admistione iegis. Unde
postulantes, id est quasi remjustitiae vestrae debitam, sic ait : Non cessamus orantes provobis, ct gratias
cum fiducia petentes ut impleaminiagnitione volun- agentcs Deo Patri, qui nos fecit dignos in partem
tatis ejus, id est ut plenarie cognoscatis voluntatem sortis, id est participationem hcereditatis sanctorum
Dei. Impleamini dico in omni sapien^ia. Sapientiam D id est, quam habituri sunt sancti. Nos dico positos
hic ponit quasi scientiam, et quod ait in omni sa- in lumine, id est in vera cognitione. Velm lumine, id
pientia idem valet quod in omni cognitione activae STSest in Christo illuminante nos. Patrem ait se-

vitae. Impleamini etiam in omni spiritali intellcctu cundum diversos possessores, non quia ibisint segre-
ut, sicut in corporalibus, sic voluntatem Dei intelli- gata? partes, quia omnibus una beatitudo. Haeredi-
gatis in spiritualibus. Ut intelligcntes voluntatem ejus tatem sanctorum vocat sortem, quia non per meri-
ambuletis pcr omnia, id est bene operemini. Ambu- tum hominis datur, sed sorte, id est divina electione.

letis dico, digneDeo, id est ut sitis dignihabere Deum. Quomodo dignos hac sorte fecerit subdit, dicens :

Vel digne Deo ut Deus dignum judicct habitare in Posuit, inquam, luminc qui primum cripuit nos
in
vobis. Vos dico sic ambulando placentes. Vclambu- de potestate tencbrarum, id est vel daemonum vel
letis placentes pcr omnia, quod idem valet. Nec in peccatorum, vcl ignominiae. Potestatem ideo dicit,
ambulando subsistere velitis, sed in omni opcre bono quia vis humana per sc non poterat evadere. Et
fructificantes, id est incrementum habentes. Vos nos ereptos transtulit, id est transformavit, in re-
379 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 380

gnum Filii, id est ut Filius suus regnaret in nobis. A ideo primatum lenons, quia complacuit Deo Patri ha-
Filii dico dilectionis suce. Omnes enim praeter istum bitarein ipsoY\\\o plenitudinem omnium bonorum,
filii fuerunt irae. Omnes enim in peccato nati sed ; sicut Joannes ait : « De plenitudine ejus omnes acce-
hic solus Filius dilectionis, quia a peccatoimmunis. pimus » Et placuit Deo per eum Filium
(Joan. i, 16).
De quo Pater ait : < Hic est Filius meus dilec- reconciliare sibiomnia, tam gentiles quam Judaeos.
tus, 11 etc. i Matth. m, 7.) Modum ereptionis subdit: In Omnia tamen dico manentia in ipso. Qui enim in
quo habemus redemptionem pretium enimsan-
Filio ;
ipso non manserit, expers crit reconciliationis. Pla-
guinis in cruce datum est omnibus sufliciens. Per cuit reconciliare pacificans mundum sibi, vel Ju-
quem etiam habemus remissionem pcccatorum in daeos et genliles inter se per ?anguinem non fusum
baptismo qui Filius secundum divinam naturam est
;
aliquo gcnere honestae mortis ; sed per sanguinem
imago Dei invisibilis, id est plena repraesentatioPa- crucis ejus ; quod genus morlis contemptibilissimum
tris, quia quidquid in Patre, totum est in Filio, non 3T6 erat. Pacificans dico Dco, sivcquce in cailis
tamen imago, quod aliud sit, nisi quantum ad di- sunt, id est sanclos quorum animae jam regnant in
stinctionem personarum, sed plena identilas in coclis, sive quae in terris sunt, id est eos qui adhuc
substantia. Possumus construere, invisibilis imago peregrinanlur in terra. Vel ila Sive quce in coslis :

Dei, vel imago Dei invisibilis. Et ex his v^rbis ha--n sunt, id est angelos, sivequce in terris sunt, id est
bemus Filium consubstantialem Patri, quia, si om- homines. Ante Christum inter angelos et homines
nia de substantia Fihi quae de substantia Patris di- dissidium erat sed justificatus homo, mox pacem :

cuntur, profecto consubstantialis est ei. habuit cum angelo. Nunc landem descendit ad illud
Fihus dico primogenitus omnis creaturx, id est quod intendebat ex praemissis dicens Nos Judaeos , :

ante omnem creaturam genitus cx Patre; ipse solus paciiicavit, et vos gentiles similiter reconciliavit.
genitus , caetera creata non modo illius genita ; nec Vos dico, cum, id est quamvis, essetis aliquando, id
ipse creatus, et in his verbis habemus eum coaeter- est tempore infidelitatis, alienati a Deo per ignoran-
num Patri. Yere genitus est ante omnem creaturam, tiam : et essetis inimici, id est inimicaremini Deo,
quia universa sunt condita in ipso, id est pcr ipsum, sensu, id est ex voluntate. Inimici etiam in operibus
juxta illud : « Omnia in sapientia fecisti (Psal. malis. Vel, quamvis essetis inimici sensu, tamen re-
cm, 24), » hoc est in Filio. Universa dico, quia conciliavit vos, nunc autem reconciliavit in corpore,
visibilia et invisibilia in coelis, ut angeli, sol et luna, nondum immortali, sed corpore carnis ejus, id est
et visibilia et invisibilia in terra, ut spiritus anima- adhuc mortalis. Et si in corpore mortali hoc fecit,

lium, et omnia terrae corpora. In ccelis bene dico, quid faciet in immortali? Longe amplius. Reconci-
quiasiue throni,sivedominationes,siveprincipatus, liavit in corpore per mortem ; ut enim vos reconci-
sive potestates, omniacreata sunt peripsum, etita^ liaret, pati voluit mortem, id est ut exhibeat vos san-
per ipsum quod creata contineantur in ipso, id est ctos positione virtutum, et immaculatos, remotione
intra amplitudinem ejus ; ipse enim in omnibus et malorum, et irreprehensibiles coram ipso Deo. Quod
jam extra. Et ipse est ante omnes dignitate secun- nec subtilitas ejus (cujus oculis omnia nuda sunt)
dum utramque naturam, et omnia creata constant inveniat in eis quid reprehendat. Ita tamen dico
in ipso, id est exislere habent per ipsum. Sicut exhibeat, si vos permanetis fundati et firmi in fide.
enim esse non poterant, nisi per ipsum, sic nec Et si permanetis stabiles quantum ex vobis est. Et
creata consistere, nisi per ipsum, et ipse Christus immobiles si immineat persecutor a spe, id est a
est caput, id est principium et regimeu Ecclesia?. sperata re. Spe dico Evangelii, id est quam spera-
Quod ita ait : Caput corporis Ecclesiae, quia sicut lam beatitudinem promittit Evangelium quod Evan- ;

corpus hominis omnes sensus habct in capite, sic gelium audistis a di.-cipulis nostris. Nec debetis illud
Ecclesia omnes vires suas habet in Chrislo, capite, refcllere, quia sic accipiunt omnes justi. Et hoc ita

principio suo et rectore. Opponeret ille : Quaredicis ait : QuodE\<ingc\i\imprtftlicatumestuniversazcrea-

Christum caput Ecclesiae, cum Abel et mulli justi turae, et permanet sic in universa creatura. Creatu-
fuerint prius illo, tempore ? Hoc ita removet : Vere ram vocat justos per excellentiam, quia licet omnes
caput Ecclesiae, quia, qui est principium Ecclesiae. D sint crcaturac Dei, justi tamen privilegio quodam
Licet enim multi sancti carnem Christi praecessis- crcaturac dicuntur in quibus prior generatio quae
sent tempore, nunquam tamen salvarentur, nisi per fuit in delicto carnis per baptismum deleta est, et

fidem membra essent capitis Christi. Potuit itaque novitas fidei generavit eos novos filios in Cbristo.

caput esse Ecclesiae, quia primogenitus est ex mor- Unde sic ait : In universa creatura, id est in omni-
tuis. Primus enim omnium surrexit ex mortuis. Et bus justis in fide Christi nova creatura factis. Uni-
primogenitus, quia ipse habet omnem haereditatem versa dico, non unius regionis, sed quxcunque sub
Patris. Et quicunque inde aliquid habet, oportet ut ccelo est. Vel ita : Creatura quae sub coelo est, id est

ab illo habeat. Sicut primogenitus filius habct om- quae adhuc peregrinatur in mundo, post modicum,
nem haereditatem patris, et nemo quidquam nisi ab merito fidei transferenda super coclos. Et in hoc
eo. Nec primogenitus repudiandus, ut Esau sed ita ; verbo satis commendat fidem illis.

primogenitus ut ipse sit tenens primatum in omnibus Modo ponit auctoritatem suam, quae necessaria
creaturis. Princeps enim constitutus est omnium ;
erat illis ad confirmationem dicens : Cujus Evangelii
381 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD COL. 381

ego Paulus (cujus auctoritati contraire non licet) A dum plene cognoscentes mysterium Dei de salute
factussum a Deo, non utique dator, sed minister gentium ;
quibus Deus voluit notas facere diintias
qui etiam ut magnificem Evangelium, nunc patior glorke. Divitias ideo, quia infinita sunt dona Dei
positus in vinculis, et in passionibus illis gaudeo pro Glorios, quia gloria est in omnibus illis. Divitias dico
vobis instruendis. Si enim viderent Paulum refu- sacramenti hujus, cujus minister factus sum. Sacra-
gientem pro fide pati, vituperarent fidem ex ipso tnenti dico in gentibus ; salus enim gentium fere
Paulo qui ostenderet in se non esse patiendum pro omnibus occulta erat, sed de salute Judaeorum non
ea. Gaudeo, inquam, et gaudens adimpleo ea pas- dicitur mysterium, quia illis aperte Christus pro-
sionum Christi quae adhuc desunt, et implendamihi missus erat in lege, cum in gentibus non esset
restant. Passiones suas dicit esse Christi, et quia Deus, qurd sacramentum est Christus, qui in lege
Christus sic eum pati instituit, et quia patitur pro sub mysterio fuit promissus. Christus dico spesglo-
nomine Christi. Adimplere se dicit, quia ad mortem riae in vobis, id est in quo vobis sperare licet omnem
vadit, in quaconsummatio passionum. Vel ita
est : gloriam in remissionem peccatorum, et justitiam
Adimpleo ea passionum Christi, quae adhuc desunt. vitse, et futuram gloriam. Quem talem scilicet spem
Christus multas passiones habuit, patiendo oppro- totius gloriae (futurae) nos annuntiamus, omni fiducia
bria, vexationes, et flagella, ad ultimum, mortem. -ocorripientes omnem hominem et docentes corripien-
Sic Paulus opprobria, verbera, multas affiictiones tes errantem a veritate, vel fidei contradicentem. Do-

passus erat, et ad mortem festinabat, ut sicut Chri- centes et eum qui nihil scit, vel adhuc simpliciter sa-
stus pro eo, sic ipse moreretur pro Christo. Adim- pit, corripientes et docentes in omni sapientia, id est
pleo passiones Christi : non non inin damno rei, tam de corporeis rebus quam de spiritalibus, ideo,

opprobriis solum, sed in carne mea. Ipsam enim ut exhibeamus non Judaeum tantum, sed omnem
carnem exhibeo ad poenam, ethoc pro corpore ejus, hominem, nec gentilem minus, Judaeum perfeclius ;

scilicet Christi multiplicando. Non corpore quod re- sed omnem hominem aeque perfectum in Christo
ceptum est super coelos, sed pro corpore quod est Jesu, qui solus ad perfectionem sufficit. In quo, id est
Ecclesia. Potuisset dixisse simpliciter pro Ecclesia ;
inqua re, ut omnem hominem perfectum exhibeam,
sed ubi ait : Pro corpore ejus quod est Ecclesia, plu- non solum corripio et doceo, sed etiam laboro cer-
rimum commendavit fidem, quae facit hominem tando. Laborat jejunando, vigilando, et per hujus-
membrum hujus corporis, cujus caput est Chri- modi certat contra persecutores sustinendo, contra
stus. Cujus iterum Ecclesiae ego factus sum mini- pseudo fidem confirmando. Laboro et certo agens
ster secundum dispensationem, quia scio dispensare secundum operationem ejus quam opcraturin me in
unicuique pro modo suo ; huic majorem, illi STT ^ virtute miraculorum, id est, sic Deus cooperatur
minorem gratiam. Dispensationem dico Dei, id mihi in labore et certamine, sicut in operatione
est quia vel Deum ipsum dispenso, vel quia Deus miraculorum, in quo etiam infideles virtutem Dci
me dispensatorem instituit, secundum dispensatio- confilentur in me esse.
nem quaz data est mihi in vos. Videtur hoc super-
fluere, quae data est mihi in vos, quia dixerat, CAPUT II.
secundum dispcnsationem ; sed quibusdam tradita
est dispensatio, qui tamen praeventi martyrio, non Volo enim vos scire qualem sollicitudinem
habuerunt tempus dispensandi sed Paulus et offi- ; « habeam pro vobis, et pro his qui sunt LaoJiciae,
cium dispensationis accepit, et data est ei facultas « et quicunque non viderunt faciem meam in carne,

dispensandi. « ut consolentur corda ipsorum, instructi in cha-

Licet ad illos non fuerit, dicit tamen sibi datam « ritate, et omnes divitias plenitudinis intellectus
esse dispensationem in eos, quia de apostolatu ejus « in agnitione mysterii Dei Patris et Christi Jesu,
sunt, et per discipulos ejus edocti. Data est mihi « in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae

ideo, ut impleam verbum Dei, quod et locutus ab « absconditi. Hoc autem dico, ut nemo vos decipiat
aeterno, et in tempore vaticinatus est per prophetas « in sublimitate sermonum. Nam et si corpore
suos. Magnae auctoritatis apud Deum Paulus se D « absens sum (/ Cor. v, 3), sed spiritu vobiscum
cum dicat per se compleri quod tot ante
asserit, « sum, gaudens et videns ordinem veslrum, et fir-

tempora praedictum fuit, et donec ad ipsum inex- « mamentum ejus quae in Christo est fidei vestrae.

pletum remansit, scilicet salvationem gentium. Ver- « Sicut ergo accepistis Jesum Christum Dominum
bum Dei dico, mysterium quod absconditum
id est « nostrum, in ipso ambulate, radicati et supraedifi-
fuit a prioribus stfculis, et. ita a saeculis quod etiam « cati in fide, sicut et didicistis, abundantes 3T8
a generationibus, id est quod quicunque in priori « in illo in gratiarum actione. Videte ne quis vos
genitura erat, hoc secretum ignoraret. Licet pauci « decipiat per philosophiamet inanem fallaciam,

tunc cognovissent, et hi justificati per fidem venturi « secundum tradilionem hominum, secundum ele-
ut Abraham. Olim fuit absconditum, sed nunc in « menta mundi, et non secundum Christum, quia
diebusgratiae,manifestatum est sanctis ejus, scilicet « in ipso inhabitat omnis plenitudo divinitatis cor-
Christi, nec omnibus, sed illis quibus Deus voluit. « poraliter, et estis in illo repleti, qui est caput
Ut ibi apparuit, quando discipuli reprehenderunt « omnis principatus et polestalis. In quoet circum-
Petrum, quia recepisset gentilem Cornelium, non- « cisi estis, circumcisione non manufacta in ex-
383 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 384
spoliatione corporis carnis, sed in circumcisione A altiludinem cognitionis divinae, primum oportet
Jesu Christi, consepulti ei in baptismo, in quo et nos considerare corporea, quae subjacent oculis ;

resurrexistis per fidem operationis Dei, qui susci- dehinc incorporea in nobis, id est animas. Per
tavit illum a mortuis. Et vos cum mortui essetis animas, iterum incorporea in coelis, ut angelos, et
in delictis et praeputio carnis vestrae, conviiica- ab angelis conscendimus ad Deum, intelligentes eum
vit cum donans vobis omnia delicla, delens
illo, ex puritate creaturarum magis purum, magis spiri-
quod adversus nos erat chirographum decreti, talem et incomprehensibilem. In quo Jesu Christo
quod erat contrarium nobis. et ipsum tulit de sunt omnes thesauri sapientice et scientice, id est in
medio, affigens illud cruci, et exspolians princi- quo omnis sapientia et spiritalibus, et scientia de
patus et potestates, traduxit confidenter palam, corporeis recondita est, sicut in thesauro ; ipse enira
triumphans illos in seipso. Nemo ergo vos judicet est thesaurus. De plenitudine omnes sine diminu-
in cibo, aut in potu, aut in parte diei festi, aut tione ditantur. Thesauri dico absconditi, id est
neomeniae, aut Sabbatorum, quae sunt umbra paucis revelati.
futurorum ; corpus autem Christi. Nemo vos Dicerent illi : Thesauros istos non vidimus, ut
seducat volens in humilitate et religione angelo- in utroque sapientiam et scientiam habeamus. Ad
rum, quae non ambulans frustra inilatus
vidit
B hoc Paulus : Et si in Christo ST9 totius boni
sensu carnis suae, non tenens caput, ex quo
et thesaurum invenitis, frustra legem fidei adjungere
totum corpus per nexus et conjunctiones submi- vultis. In Christo sunt thesauri sapientioe et scientiae.
nislratum et constructum, crescit in augmentum Hoc autem ideo dico in Christo, scilicet omnes esse
Dei. Si ergo mortui estis cum Christo ab elementis thesauros, ut nenio decipiat vos in sublimitate, quia
hujus mundi, quid adhuc tanquam viventes mundo illi pseudo plurimum student in sublimibus verbis.
discernitis ? Ne tetigeritis, neque gustaveritis, Sublimitate dico sermonis, quia haec sublimitas in
neque contractaveritis ;
quae suut omnia in •sermone tantum esl, non in sententia, sed fidelcs
secundum praoccpta et doctri-
interitu, ipso usu, simplicilatem habent in verbis, sublimilatem in sen-
nas dorainum, qua? sunt rationem quidem haben- tentiis. Ideo dico Nemo vos de futuro decipiat
:

tia sapientiae, in superstitione et humilitate, et nam nondum decepti eslis. Et si, id cst licet enim
non ad pascendum corpori, non in honore aliquo absens sum a vobis corpore, scd, id est \amen, vobis-
ad saturitatem carnis. » cum sum praesens spiritu. Hanc gratiam multi san-
ctorum habuerunt, ut Martinus el Nicolaus, quam
EXPOSITIO. creditur praecipue habuisse Paulus, ut absens sciret
per spiritum, quid Ecclesiae suae facerent, vel ad
Ideo laboro et cerlo, quia sollicitudincm habco quid se disponcrent. Spiritu vobiscum sum gaudens.
pro vobis, et hanc volo vos scirc qualem, id est quam In hoc verbo innuit eos nondum lapsos. Gaudens
infinitam, sollicitudinem habeam pro vobis confir- dico de vestra perfcctione, et videns ordinem ves-
mandis, etpro his qui sunt Laodicice. Quos contra trum, id est quam congruo ordine ad singula vos con-
eamdem rem armavit per Epistolam illis missam. temperetis ;
parum est enim bona agere, si fiant sine
Sollicitus etiam sum pro his affinibus vestris, ordine, ut ille qui jejunat incomposita veste, seu
quicunque non viderunt faciem meam in carne. intemperato sermone, in jejunio suo se judicat.
Faraa enim viderunt me, ideo sollicitudinem habeo, Videns eliam (irmamcntum Jidei vcstrai, id est con-
ut ipsi consolentur corda ipsorum, id est sua. Ipsi iirmalam fidem vestram quae cst in Christo, non in
dico instructi per me in charitate, id est in dileclione lege, et quia confirmati estis in fide, et ego con-

Dei, ut memores Christum pro sola dilectione pas- gaudeo ordini vestro. Ergo, sicut acccpistis non le-
sum esse pro eis, accensi dilectione ejus paticndo gem, sed Dominum Jcsum Christum, sic ambulatc
festinent occurrere illi. Instructi dico in charitate, non in lege, sed in ipso. Possent enim Christum ac-
et instructi in agnitione mysterii Dei, ut cognoscant cepisse, etinlege ambulare. Ambulate, radicati se-

aliqua mysteria (secretaj Dei. Velquomodo Trinitas cundum fructum piae operationis, ct aedificati, ut
in Unitate sit, et e converso, vel aliquid hujusmodi. D sitis domus Deo adinhabitandum. Haecbene adprac-

Si quis enim cognoverit quolibet mysterium Dei, latos, in quibusDeus sedens distribuebat gralias
pro certo per hoc augmentabitur in dileclione cjus. suas subditis, per manus praelatorum, oedificati ho-
Et quia ad invisibilia humanus sensus penetrare die et cras super&dificati, et sic semper in incre-
nequit nisi per visibilia, pnemittit instrucli in cha- mento boni operis. Radicati dico et superaedificali in
ritate et in omnes, id est transeundo per omnes ipso, et confirmati iu fidc, ut in bono perseveretis.
divitias plenitudinis intellectus : omnes divitias, ut In fide dico non alia , sed sicut vos didicistis (non
de omnibus rebus aliquis sciant, licet non perfecte : enim aliam trado). Et confirmati in aclione gratia-
pleniludinis, ut de singulis plenariam habeant rum, quae plurimum valct ad impelrandum de fu-
cognitionem. Vel plenitudinis, ut de tribus vel qua- turo. Et justum cst ut confirmati gratias agatis,
tuor ad plenum omnes divitias, ut de omnibus quia jam estis abundantes multis bonis in illo Chri-
plena sit illis cognitio. Et per omnes divitias pleni- sto acccptis.
tudinis intellectus instructi in ugnitioncm mystcrii Dico ambulate. Ut autcm libere ambuletis,v£d<^e
Dei Patris Christi Jesu. Ut cnim perveniamus ad nequis decipiat vos. Haec dicens, ad illud supra
385 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD COL. 386

respicit nemo vos decipiat. Decipiat dico per philo- A cutis carnis. Nihil enim aliud fitibi, nisi quod abscin-
sopltiam, sicut illi reputant , et quam ego dico ina- ditur cuticula carnis, sed estis circumcisiin circum-
nem fallaciam. Fallacia, quia nulla veritasibi,inanis, cisione Christi,qu3i vos Christus purificavit. Vel ita
id est sine utilitate. Sunt enim multa mendacia, ut construamus : Circumcisi estis circumcisione non
poetarum quse suntinutilia. Philosophiam et inanem manufacta. Circumcisione dico facta in exspolia-
fallaciam dico existentem secundum traditionem
,
tione corporis ; quod corpus erat carnis, id est supe-
hominum, id est humauiter sapientium, scilicet se- rabatur asensualitate. Exuistis enim corpussecundum
cuudum legem quae lex ante Chrislum quidem fuit
;
carnalitatem, ut jam obediat spiritui, circumcisione
traditio Dei. Sed ubi Veritas venit, et Deuseamces- non manufacta, sed in circumcisione Chrisli, qua
sare voluit jam non Dei, sed traditio hominum lex Christus omnia superflua, et dependentia vitia a vo-
fuit. Secundum traditionem hominum ct fallaciam bis amputavit in hac circumcisi et purificati estis.
;

dico, exercitatam secundum elementa. Eamdem le- Exspoliamur corpore carnis in baptismo in quo ,

gern elementa vocat, quia, sicut pueri per elementa peccata deponuntur, et liberum arbitrium hominis
prius addiscunt, ut sic transeant ad perfectionem accepta justitia confortatur, ut jam, si velit, bene
litterarum, sic illa legalia elementa dicta sunt, quia agere possit. Non solum sumus cireumcisi deposi-
populus carnalis impotens capere spiritalia instrue- -o tione peccatorum, sed etiam consepulti Christo in
batur per carnalia, ut in his assuetus in cultu Dei baptismo, ubi conforlandum est arbitrium nostrum.
transiret, poslmodum ad serviendum in spirituali- Consepulti itaque, quia Christus sepultus ad actus
bus. Elementa dico mundi, quia et praecepta carnalia veteris hominis ultra non rediit ; sic nos, si velimus
erant, et carnales qui accipiebant. Hacc philosopbia uti ratione, confortati in baptismo non revertemur
est secundum elementa mundi, et non secundum ultra ad actum vetustatis peccati. In quo etiam
Christum, quem accepistis et didicistis. Vere qui Christo resurrexistis, quantum ad justificationem
legem tradunt, non sunt secundum Christum, quia animae. Resurrexistis dico per fidem operationis Dei,
in ipso Christo est omnis plenitudo ; quod illi non id est quam fidem Deus operatur in vobis. Resurre-
credunt qui extra Christum, scilicet in lege aliquam ctio Chrisli duplicem resurrectionem operatur in
justitiam quaerunt. In ipso Christo habitat omnis nobis primam quam jam adepti sumus, secundum
:

plenitudo divinitalis. Habitai bcne ait. Quiasic est animam alteram quam exspectamus in immortali-
;

divinitas in Cbristo ut in aeternum permaneat in tate corporis reparata. Et quod futuram corporum
illo. Plenitudo divinitatis, idest plenaria et perfecta resurrectionem habituri simus ,
probat per resurre-
divinitas, quae nullatenus est imperfecta. Omnis in ctionem Christi, quae et causa est et figura nostrae

Christo, quia omnes gratiae quaecunque in omnibus resurrectionis, dicens : Sicut resurrexistis prima
fuerunt, in Christo sunt, et abundantior adhuc gra- ^ resurrectione animae, sic etiam vos convivificabit in
tia, quia in eo dieitur humanata divinitas, quia, sic- immortalitate corporum. Sed hujus rei probatio-
ut anima unitur corpori, sic ipsa divinitas persona- nem praemiltit, dicens : Qui Deus sicut suscitavit
liter unita est homini illi. Divinitas diversis modis Christum a mortuis, ita el vos, cum, idest quamvis,
est ubique. Est enim S80 in omni creatura, se- essetis mortui, ita ut viribus vestris ad justitiam
cundum quod [nee esse habet sine divinitate , nec nullo modo respirare possetis. Mortui dico in deli-
permanere. Hoc et alio modo est in sanctis, quia, ctis, id esi in praevaricatione naturahs legis. Deli-
per gratiam ; et hoc utroque modo fuit in Christo, ctum enim dicitur, quando quoddebetur, negligitur.

etadhuc abundantius, quia (sicut dictum est) ad Mortui etiam in proeputio carnis vestrce, id est in
quem modum anima in carne hominis humanatur, originali peccato, quod congrue pcr praeputium si-
sic divinitas humanata est in Christo. Plenitudo di- gnificat, in quo sedes est generalionis. Hoc autem

vinitatis babitat in Christo corporaliter, id est im- originale contrahimus, quia id concupiscentia paren-
pletive, non quod divinitas facta sit corpus, sed quia tum geniti sumus.
umbrae praecesserant, et in Christo veritas umbra- Licet ita essetismortui, tamen convivificavit. Quod
rum fuit, quia, impletio omnium quae praedicta vel futurum est, per praeteritum dicit, ostendens se adeo
praefigurata erant. D certum de hoc futuro sicut de praeterito. Convivifica-

Probant iterum idem. Vere tradentes legem non vit ponendos cum illo in eadem dignitate loci ;
posset
sunt secundum Christum. Nam vos estis repleti enim reddita immortalitate convivificare, et alibi

omnibus bonis in illo, id est per Christum, quod di- quam cum Christo ponere. Convivificavit, inquam,
cunt non posse fieri sine lege. Qui Christus est ca- donans vobis gentibus omnia delicta, et originalia

put, id est principium et regimen omnis principatus et actualia. vos ab originali per fidem liberavit
Et sic

et potestatis. Per hos duos reliquos ordinesaccipia- sicut etiam nos Judaeos, qui falso putabamur per
mus. In his verbis ostendit posse Christum omnia circumcisionem inde liberari. Quod ita ait Delens :

replere, quia, si angelos, haud de hominibus dubium similiter chirographum decrcti, qua id est legis, in

est. Vult veritatem omnium quae lex praecipit in Deus quid vellet fieri 381
decreverat. Quod chi-

Christo ostendere, dicens : In quo Christo non so- rographum erat advcrsum nos Judaeos. Chirogra-
lum repleti, sed etiam circumcisi estis, circumci- phum dicitur manuscriptio, quod in duo partitur ut
sione non manu facta, sicut in lege, in exspoliatione utrinque memoria factae rei teneatur. Hujus autem
 387 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 388

chirographi partem habebat diabolus, qua Judaeos A quam celebrare signum erat innovationis corporis
accusabat apud Deum de transgressione legis ; alteram nostri, quam futuram exspectamus in incorruptione.

partem habebat Judaeus, quem similiter propria ac- Quae neomenia sabbatum jam non debent cele-
et

cusabat conscientia. Unde sic ait Chirographum, id

: brari quia sunt umbra futurorum, id cst praefigu-
,

est memoriam peccati, quod de decreto, id est de lege rantia futuram veritatem, sicut umbra visa prope
veniebat, et adversabatur nobis, illud delevit ; nec corpus esset designat. Futurorum ait, secundum
solum chirographum, sed etiam ipsum decretum, id tempus legis, quando praesens erat umbra, futura
est ipsam legem, quae erat coutraria nobis, quia et verilas. Haec sunt umbra futurorum. Sed Christus
magis nos instimulabat diabolus, et majori ardore est corpus, id est veritas et impletio omnium ho-
in vetitum tendebamus et peccatum praevarica-
, rum ; vel corpus est Christus, id est impletio perti-
tionis lex adjungebat. Jpsum inquam, decretum , net ad Christum ; ipsius enim est implere quae figu-
tulit de medio, id est de communitate, utnec Judaeo rata fuerant.
relinqueret nec gentili tenendam. Posset enim au- Quia dixerat : Nemo vos judicet, subdit modos
ferre peccatum legis, et dimittere legem. Ipsum illos in quibus timendum erat ne seductos illos con-
tulit de medio, affigens illud cruci, id est ipsam le- demnarent dicens : Ut autem non judicemini, vi-
gem confixit, ut ultra non teneretur, quando expi- t> dete : Nemo vos seducat S§3 in humilitate ser-
rans ait : « Consummatum est (Joan. xrx, 30) ; » monis, id occultorum foris ostensa, et in religione
ostendens finem esse et completionem omnium eorum habitus barbarum vel jejuniorum simulata humili-
quae in lege praecesserant, et ulterius umbram non tate et religione dico angelorum ; non enim magis
esse tenendam, postquam veritas orta est. Affigens humiles aut religiosos se exhiberent angeli Dei
dico illud cruci. In cruce enim (sicut diximus) finem apparentes hominibus, quam isti pseudo ad oculum.
legi posuit, omnibus consummatis, sicut praedicta Vel, angelorum, id est verorum praedicatorum, qui
fuerant. nuntii Dei sunt ad populum, quorum auctoritatem
Opponerent illi Quomodo dicis nos non posse
: istipseudo simulatorie sibi usurpant. Nemo in- ,

nisi per Christum justificari, cum Abraham et caeteri quam, vel hoc vel illo modo seducat vos, volens, id
sancti qui praecesserunt, sine eo justificali sint ? est amans, et facere in se et vobis persuadere ea,
Probat Paulus eosdem similiter liberatos per Chri- qucB non vidit, id est quae nunquam intellexit, quia

stum, dicens Sicut nos contemporaneos sibi libe-

: figuras videt et veritatemnescit. Ille dico ambulans
ravit a lege et a peccato legis, sic ipse exspolians et in sacramentis Ecclesiae quae recepit et hoc fru-
principatus et potestates apud inferos. Non ait de stra. Nihil enim illi proderit baptismus qui detrahit
quibus exspoliavit , sed per exspolians significat fidei. Qui licet humilitatem foris ostendat, inftatus
Christum spolia sua ab inferis revexisse. Exspo- ^ tamen sensu quia glorialur subtiliter se
est intus ,
'

lians, inquam, traduxit, ceu viclor praedam perme- sentire, quod simplicitas aliorum capere non suf-
dios raplores, ipse dico triumphans illos principatus ficiat et hic morbus elationis maxime regnat in hae-
;

inferorum confidenter, id est non dubius de trium- reticis. Sensu dico carnis suoe ; hic enim secundum

pho. Triumphans dico, in semetipso, non per ange- sensus carnis judicat de singulis, noa aliter intelli-
lum, vel quemlibet ministrum, sed per seipsum. gens quam subministrant ei oculi et aures carnis
Quod ('eum scilicct triumphasse;, palam est angelis in quo non differunt a mutis animalibus quae ,

et hominibus. Quia Christus donavit omnia delicta. etiam sensum habent de rebus secundum quod vi-
Peccatum legis et legem tulitde medio. Videte ergo dent et audiunt. Inflatus utique et non tenens ca-
nemo vos ulterius inducat in legem. Et ut magis put, id est non concordans capili suo Christo. Ille

deterreat, ait : Nemo vosjudicet, id est faciat judi- non tenet caput Christum qui aliunde quam a capite,
cabiles, id est damnabiles. Judicet dico, si non re- unde vigeat, requirit, et sicut membrum non est
ductos in tota lege, saltem in aliquo, quia pro minima capitis, si aliunde vigorem capit, quod fieri nequit
traditione damnaremini. Quod ita ait : Nemo vos sic qui fidei unitatem rclinquit, Christo non valet
judicetm cibo, vel vitato propter immunditiam, vel conjungi.
sumpto propter munditiam, aut in potu, sumpto si- D Ex quo capite totum corpus Ecclesiae constru-
militer vel vitato, aut in parte diei festi observata. ctum per conjunctiones fidei ut caeterarum virtutum,
Dies festus quiddam tolum apud illos erat, partes etsubministratum quod alteri subministretur ab al-
habens, neomeniam, sabbatum, exitum de ^Egypto, tcro per nexus, id estper charitatem, quae clavus est
introitum terrae repromissionis, etc. Unde subdit etnervus connectens membrum membro. Sicutenim
aut in parte neomenice, id est innovationis lunae, in humano corpore membra prius constructa, id est
aut in participatione sabbatorum ,
quao Judaei cele- simul congregata, si non conjungerentur, id est
brare consueverunt. Ideo, per aut, unamquamque unumquodque loco suo aptaretur, sine nervis adhuc
partem disjungit, ut ostendat vel minimam partem alterum membrum non sequeretur alterum; et ideo
sufficere ad damnationem observantis. Si autem co- oportet ut conjuncta membra nervis connectantur,
pulasset per et, videretur pro omnibus simul, et et tunc tandem alterum alteri subministrat ; sic in

non pro uno tantum observantem judicari. Neos corpore Ecclesiae nos diversa membra in unum
nova, mene luna{; inde neomenia, innovatio lunce construimur, et congregata secundum discretionem
389 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD COL. 390

virtutum, conjungimur per fidem, etc. Sed quia A serio dicantur a Paulo, sic : Quae dicunt rationem
nondum alterum colligatum est alteri, necessaria videntur habere, sed utique non habent. Quse etiam
est dilectio, quo clavo connexa membrorum diver- sunt ad non parcendum corpori, et stultumest ut in
sitas sibi invicem cohaerendo subserviat. Corpus, in- quo damnant animaui, corpori saltem non parcant.
quam, sic subministratum crescit et
construclum et Quae etiam non sunt in honore aliquo. Dum enimfi-
numero membrorum, incremento virtutum, do-
et dei Christi legem quasi necessariam appouunt, in

nec veniat i?i augmentum Dei, id est usquequo au- hoc dehonorant Deum. David etiam et alios sanctos
geatur in mensuram quam Deus proposuit, id est qui in lege nullam dixerunt esse justitiam, inhono-
donec impleatur numerus fratrum, ultimo justo ap- rant dum legem apponentes fidei, contradicunt
,

Nunc aliquantulum aspere invehiturin quos-

posito. eorum testimoniis. Quse etiam non sunt ad saturita-
dam eorum qui jam incipiebant, et si non operari, tem carnis. Extremse autem estamentise, ut damne-
saltem animo consentire et discernere dicentes : mus animam, carnem affligere.
Quare melius sequeremur illos quam istos ? et hu-
jusmodi. Unde sic ait Quia per Christum tota Ec-
:
CAPUT III.
clesia crescit in augmentum Dci, quare igitur discer-
nitis quasi dubii cui adhrerere debeatis, Christo an -p « Igitur si conresurrexistis cum Christo, quae sur-
legi ? Sed praemittit quare non debeant discernere, « sum sunt quaerite, ubi Christus est in dextera Dei
dicens : Si vos estis mortui cum Ciiristo, quia mors « sedens ;
quae sursum sunt sapite, non quae super
Christi operata est in vobis mortem peccati ; mortui « terram. Mortui enim estis, et vita vestra abscon-
dico ab elementis, quia prius elementa, solem, lu- « dita est cum Christo in Deo. Cum autem Chri-
nam, et csetera colebatis, quod idem facitis, si le- « stus apparuerit, vita vestra, tunc et vos apparebi-
gem accepta gratia tenetis ; elementa dico hujus « tis cum ipso in gloria. Mortificate ergo membra
mundi, quia et mundani qui colunt, et mundana « vestra, quae sunt super terram. Fornicationem,
sunt quae coluntur : si, inquam, mortui estis ab ele- « immunditiam, libidinem, concupiscentiam ma-
mentis, quod nec respirare ad horum culturam de- « lam, avaritiam (Ephes. v, 3.) quae est simula-
et

betis, quid, id est quare, adhuc tanquam viventes in « crorum [idolorum] servitus propter quae venit ;

mundo, id est carnaliter sicut prius in cultura « ira Dei super filios diffidentiae [incredulitatis] in
mundi discernitis, dicentes ne tetigeritis cadaver ? « quibus et vos ambulastis aliquando, cum vivere-
vel hujusmodi, quidquid lex prohibet ne tangatur. « tis in illis. Nunc autem deponite et vos omnia,
Neque gustaveritis porcum ? vel aliquid hujusmodi. « iram, indignationem, malitiam, blasphemiam,
Neque contrectaveritis quae scilicettangerencnlicet? « lurpem sermonem de ore vestro. Nolite mentiri
ut sunt pudenda contrectare, quoe omnia sunt in in-
^ « invicem, exspoliantes vos veterem hominem cum
teritum, id est operantur damnationem. Non tamen « actibus suis, et induentes novum (Ephes. vi, 23)
semel facta, sed ipso usu, id est, si quis negligens « eum qui renovatur in agnitionem Dei secundum
traditiones legis, haec in usu S83 habuerit. « imaginem ejus, qui creavit eum ubi non est gen-
Quod dico ea esse in interitum, hoc non secun- « tilis et Judaeus, circumcisio et prseputium [ma-
dumme, sed secundum prcecepta et doctrinas homi- « sculus et femina], barbarus et Scytha, servus et
num, id est humaniter sapientium dico. Praecepta « liber, sed omnia et in omnibus Christus. Induite
vocat, quod solo imperio auctoritatis suae compelle- « vos ergo sicut electi Dei (Ephes. vi, 11), sancti,
bant hoc facere. Doctrinas, quando aliquas rationes « et dilecti viscera misericordiae, benignitatem, hu-
ad probandum quod suadebant videbantur adduce- « militalem, modestiam, patientiam, supportantes
re. Heec sunt praecepta hominum, quae etiam sunt « invicem et donantes vobismetipsis ; si quis adver-
habentia, id est videntur habere, rationem quidem « sus aliquem habet Dominus
querelam, sicut et
sapientice, a qua longe discreta sunt. Rationem dico « donavit vobis, ita Superomnia autem haec,
etvos.
babentia in superstitione. Superstitio dicitur, verae « charitatem [al. add. continuam] habete, quod est
religioni superaddita falsa religio. Hi autem qui ac- « vinculum perfectionis. Et pax Christi exsultet in
ceptse fidei legem superaddebant, merito supersti- D « cordibus vestris ; in qua et vocati estis in uno
tiosidicuntur. In superstitione dico et humilitate fo- « corpore, et grati estote. Verbum Christi habitet
ris simulata, videntur rationem habere. Quse etiam « in vobis abundanter, in omni sapientia docentes
sunt secundum verba eorum ad non parcendum cor- « et commonentes vosmetipsos, in psalmis et hym-
pori. Dicunt enim nos non tenere legem, ut liberius « nis et canticis spiritualibus, in gralia cantantes
indulgeamus nobis in his quae jucunda sunt corpori, « in cordibus vestris Deo. Omne quodcunque faci-
se autem more legis Dei nolle parcere corpori. Quoe « tis in verbo aut in opere, omnia in nomine Do-
etiam non sunt illis in honore aliquo. Dicunt enim « mini nostri Jesu Christi, gratias agentes Deo et
se ideo secundum legem humiliari quia non quae- « Patri per ipsum (/ Cor. x, 31). Mulieres, subditae
runt honorari a populo sicut nos quae etiam non ;
« estote viris, sicut aportet, in Domino (Ephes. v,
sunt ad saturitatem carnis. Dicunt enim se, ut
illis « 22 ; / Petr. m, 1). Viri, diligite uxores vestras, et
legem observent, velle macerare carnem, et nos de- « nolite amari esse ad illas. S§4 Filii, obedite
struere legem ut de omnibus liceat ingurgitare ven- « parentibus per omnia hoc enim placitum est in ;

trem. Vel aliter, ut non ad parcendum corpori, elc. « Domino. Patres, nolite ad indignationem (iracun-
 391 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 392
diarn] provocare filios veslros, ut non pusillo A vindictaDaetiam supcr filios incredulitatis. Quod si
« [pusillanimes] animo fiant (Ephes. vi, 4). Servi, bi qui fidem non acceperant, damnati sunt pro bu-
t obedite per omnia dominis carnalibus, non ad jusmodi, quid putatis de vobis qui fidem accipiendo,
t oculum servientes, quasi bominibus placentes, haec omnia abdicastis? In quibus membris corporis
« sed in simplicitate cordis timentes Dominum (/ peccati, vos etiam sicut alii increduli ambulastis ali-
« Petr. ii, Quodcunque facitis, ex animo opera-
18). quando, cum viveretis in illis, scilicet tempore infi-
« mini sicut Domino, et non bominibus, scienles delitatis.
« quod a Domino accipietis retributionem ha^redita- Olim ambulaslis in illis. Sed nunc, jam fideles
« tis. Domino Chrislo servite. Qui enim injuriam facti, deponite vos, et praedicta, et omnia quae se-
« facit, recipiel id quod inique gessit (Rom. n, 11). quuntur, scilicet iram, id est subitam commotionem
« Et non est personarum acceptio apud Deum animi, indignationem, id est ne de aliqua prosperi-
« (Ephes. vi, 9 ; Act. x, 34). » tate inferioribus vobis indignemini. Deponite eliam
malitiam et animi et corporis, et blasphemiam in
EXPOSITIO. Deum et proximum. Deponite etiam omnem tur-
pem sermonem de ore vestro. Et nolite mentiri in-
Et quia mortui cum Christo, jam ultra non vivitis
d vicem, ut alter allerum decipiat. Utique breviter
mundo. Igitur quaerite quce sursum sunt, id est coe- omnia hujusmodi inlerdicam, sitis cxspoliantes vos
lorum jucunditatem, et omnera justiliam, ad id quod veterem /iominfw,idesthabitumpeccatorum S§5
sursum est ducentem. De swsum dicitur quidquid cum actibus suis. Quidam enim habitum deponunt
de mundo non est. Qucerite dico, si consurrexistis peccati, qui quandoque cogente fragilitate in actum
cum Christo, id est quia resurrectionem animae per peccati labuntur. Non tamen resumentes habitum
Christum adepti estis, quae sursum sunt, et potestis peccati, licet actum, quia post casum festinant ad
et quaerere debetis. Sursum dico, scilicet ubi Chri- poenitentiam. Exspoliantes vos veterem hominem,
stus in dextera Dei sedcns, id est in aequalitate Pa- et induentes novum, id est habitum virtutum, eum
tris quiescens et judicans. Christus autem, in dex- scilicet qui renovatur quotidie crescens in novitate
tera Patris sedens, causa, 'signum et certiludo est justitiae. Renovatur dico, tendens in agnitionem Dei,
nos cum Nec solum qucerite,
Christo surrecturos. quia semper crescit in cognitione deitatis quantum
sed sapite, id est dulcedinem praelibate eorum quce in virtutibus ascendit. Renovatur, inquam, secundum
sursum sunt. Sapite, inquam, quce sursum sunt,et imaginem, id est puritatem ejus qui creavit eum pro
non ea quce sunt super terram. Non debetis sapere modo suo ei se conformando, ubi, id est in quo novo
quae sunt super terram vos enim mortui esiis terre-
; bomine nonest masculus et femina, id estnemo re-
nis. Debetis sapere quae sursum sunt. Nam vita ve- C c ipitur vel abjicitur propter sexum. Ubi etiam non
stra est in Deo, et in tanla dignitate quod cum Chri- est gentilis vel Judazus, id est nil nocet esse genti-
sto. Yita dico abscondita, id est non omnibus, sed lem, nil prodest fuisse Judaeum ;
gentilis et Judaeus
paucis revelata. In hoc verbo multi erraverunt, di- dico generatione. Et quiaquidam deJudaeis in gen-
centes stultum esse hominem pro eo laborare quod tilitatem, et quidam de gentibus transierunt in cir-
homini revelatum non sit. Nunc illa vita vestra est cumcisionem, ideo addit ubi non est circumcisio et
abscondita; sed cum apparuerit C hris tu ,veniensad pra?putium, quia non plus prodest fuisse circumci-
judicium, Christus, dico, vita vcstra, in cujus aeter- sum quaraesse praeputiatum. Ubi item non est Bar-
nitate vobis paratur aeternitas, tunc, apparente barus et Scytha, qui barbarior est barbaris. Ubi non
Christo, vos etiam apparebitis cum ipso ponendi in est servus et liber ; sic enim in corpore virlutum,
gloria. Lege satis improbata el fide sufficienter com- servus suscipitur ut dominus. Substantiaa enim nec
mendata, sicut in Epistola ad Ephesios, subjungit nocent, nec prosunt in novo homine, quia omnis
moralem instructionem, prius docens in publico substanlia creatura bona Dei est, sed qualitates, ut
Ecclesiara, deinde sexus, aetates, et conditiones, di- justitia, vel injuslitia, quae a nobis superadduntur,
cens : Quia vita vestra in Deo est, apparituri estis hae vel prosunt vel impediunt. Gentilis et Judaeus ibi
cum Christo in gloria, ergo mortificate membra quoe D non sunt, sed Christus, id est virtus veniens ex
vestra sunt super terram, id est in terrenis haerentia. Christo, est omnia, id est omnis perfectio. Et ita

Haec membra vocat peccata, quae membra sunt cor- quod in omnibus, id est in singulis, sit omnia.
poris peccati, sicut in sequentibus innuit. Membra Et quando quidem novus homo induendus est, ergo
mortificate vestra, scilicet fornicationem, ut est ha- induite vos membra novi bominis. Induite dicit et
bere rem cum uxore proximi. Aliud merabrum im- secundum decorem, quia nuditate peccati deturpati
munditiam libidinem, id est libidinosam volunta- eramus et secundum depulsionem frigoris iniquita-
tera, et concupiscentiam. Et quia de bonis concupi- tis, Induite, inquam, vos, sicut electi Dei, id est,
scientia dicitur, addidit malam, ut est concupiscere quos Deus ab aeterno et in tempore per ministros ad
rem alienam. Mortificate etiam in vobis avaritiam, fidem vocando elegit. Electi dico et sancti, id est
quce est illicita congregando et retentando, quae ava- positione virtutum in bono sanciti, et in utroque,
ritia est servitus idolorum. Qui enim Deum postpo- id est in electione et sanctificatione dilecti induite
nit ut pecuniam augere possit, spreto Deo, pecu- vos misericordiam. Et ad majorem incitationem
niam colit. Propter quce supradicta venit ira, id est expressius ait : Yiscera misericordice, ut in ipsis vi-
393 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. - IN EPIST. AD COL. 394
sceribus redundet pia affectio. Indulte vos etiara cum A Christi. Vel aliter : Omne quodcunque facitis in ver-
raisericordia animi hoc membrum novi hominis, bo, aut in opere, ita quod sit omne, id est perfectum,
scilicet benignitatem largiendi,
humilitatem in et non pro laude hominum faclum, facite in nomine
verbo et incessu, et modestiam, id est temperantiam Domini nostri Jesu Christi. Vosdico, semper agentes
in omnibus, et patientiam, si adversa incumbunt. gratias Deo et Patri, per ipsum Christum, per quem
Supportantes vos invicem, id est alternis orationi- omnia bona vobis contulit. Actio enim gratiarum
buset jejuniis alteralterius onera portando. Et si quis plurimum valet ad impetrandum.
vestrum habet querelam, id est justam repetitionem Postquam in communi Ecclesiam admonuit, se-
cujuslibet rei, adversus aliquem fratrem, donantes paratim instruit sexus, aetates, conditiones, dicens :

vobismelipsis invicem, nec ut pretium relaxetis, et Invicem vos supportate, sed vos, mulieres, amplius
minus solito diligatis, sed sicut Dominus donavit quam cseteri estote subditceviris vestris, sicutoportet.
vobis , debitum dimittendo, et dilectionem superad- Opportunum enim est mulierem subditam esse viro.
dendo, ita et vos condonate vobis invicem. Patien- Subditse tamen in Domino, id est secundum Domi-
tiam, etc, induite ; super ha?c autem omnia, id est nura. Si enim volunt vos supponere adulteris, in hoc
superiorem et digniorem his omnibus, habete chari- nolite subdi.Vos autem,i>in", diligite uxores vestras,
tatem. Vel ita : Super hcec, id est magis laborate ad -g et nolite amari esse ad illas. Nimia enim austeritas,
habendarn charitatem quam ad pra?missa. Quod, quandoque peccatum generat. Et vos, filii, obedite
scilicet, habere charitatem est vinculum, id est col- parentibus per omnia, ita tamen quod inDomino,
ligamentum perfeclionis, id est cseterarum virtutum non in cultura idoli vel homicidio. Obedire dico,
quas perfectum faciunt. Omnes enim virtutes con- quia hoc, scilicet obedire parenti, placitum estDeo.
gregatse sine charitate, sunt quasi pulvis dissolutus, Et vos, patres, nolite provocare ad iracundiam
qui facile ad impulsionem venti (quia sine caemento filios vestros, ut non fiant pusillo, id est modico,
fuit) dispergitur. Sic enim virtutes sine csemento animo, in patiendo, et percussi a vobis, repercutiant
charitatis congregatae facile cedunt cuilibet tenta- vos. Et vos, servi, obediteper omnia dominis, etiam
tioni. Et ut incharitate perfecti sitis, pa.r,idest ex- carnalibus, non servientes illis ad oculum, id est

terior concordia, pax dico Christi, id est quam Chri- quandiu estis in oculis eorum, quasi per hanc ser-
stus in mundo habuit, et habendam docuit, sit in vo- vitutem placeatis hominibus tantum, sedinsimpli-
bis, ita quod in cordibus vestris, non coaclione, sed citate cordis servite illis, timentesm hoc Dominum
ex voluntate pacem habeatis ad omnes, et ita sit in Deum qui pro peccato vestro vel parentum, vos ser-
cordibus quod ibi exsultet, id est de quotidiano gau- vos constituit, ut de filiis Cham legimus (Gen. ix,
deat incremento. In qua, id est ad quam, pacem ha Nec objiciatis quod dominimale retribuunt vobis,
25).
bendam vocati estis a Deo in uno corpore, id estnon ^ scientes quod vos accipietis a Domino Deo retribu-
tantum ut ad unitatem corporis veniatis, sed ut in tionem haereditatis, id est hsereditatem retributam
illa unitate perraaneatis. Pax sit in cordibus vestris. jugum impositum vobis a Deo patienter
vobis, quia
Et \os estote grati, id est gratias 2&G semper sustinuistis. Et cum dicam mulieres subditas esse,
agentes Deo de collatis vobis beneficiis. Grati dico, viros diligere, filios obedire, servos servire, in om-
docentes et commonentes vosmetipsos. nibus his servite Domino Christo, ne, propter obse-
Sed quo docere et commonere se debeant prae-
in quium hominis, contemnatis Deum. Vos, servi, sic

mittit, Ut possitis vos docere et comrao-

dicens : operamini, quia quicunque facit injuriam, sive sit

nere, verbum, id est doctrina, Christi, id est vel de servus, sive sit Dominus, recipiet id quod inique
Christo, vel quam Christus docuit, habitet continue gessit, id est raercedem iniquitatis in futuro. Ideo
in vobis. Et ita quod abundanter, id est abundan- dico quicunqueinjuriam facit, quia apud Deum non
tiam habeatis in omni sapientia, id est in omni ge- est acceptio personarum, ut hic acceptus sit, quia

nere intellectus historici, moralis et allegorici, do- liber ; ille projectus, quia servus.
centes vosmetipsos studendo in Scripturis, et bene
docti commonentes alter alterum. Pluriraum enim CAPUT IV.
valet exhortatio, etiam in rebus quas bene scimus. D
Docentes et commonentes dico in psalmis, inquibus « Domini, quod juslum est et aequum servis prae-
bona moralitas continetur; et in hymnis, in quibus « state, scientes quoniam et vos Dominum ha-
laus Dei, vel sanctorum ad gloriam Dei refertur « betis in ccelo. Oralioni instate [instantes], vigilan-
etin canticis spiritualibus, id est de spiritualium « tes in ea in gratiarum octione, orantes simul et pro
bonorum gaudio agentibus. Nec solum docentes et « S8 T Deus aperiat nobis ostium sermo-
nobis, ut
commonentes, sed etiam cantantes Deo, id est ad glo- « nis, ad loquendum mysterium Christi (propter
riam Dei, non solum in labiis, sed etiam in cordibus « quod etiam vinctus sum), ut manifestem illud, ita
vestris. Cantantes dico in gratia,id est in conside- « ut oportet me loqui. In sapientia ambulate
ratione gratiseDei, qua peccata condonans vosjusti- « (Ephes. v, 15) ad eos qui foris sunt, tempus
ficavit. Ut paucis absolvam quid vobis faciendum « redimentes. Sermo vester semper in gratia sale
sit : Omne quodcunque facitis in verbo, aut in opere, « sit conditus, ut sciatis quomodo oporteat vos uni-
hsec et omnia seu in habitu, seu in cogitatione, fa- « cuique respondere. Quae circa me sunt omnia vo-
citein nomine, idestad honorem, Domini nostri Jesu « bis nota faciet Tychicus , charissiraus frater et fi-

Patrol. CLIII. 43
395 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS. II. 396

« delis minister, et conservus in Dornino, quem A tiam, ut sic ad id quod vellent, facilius inducerent.

« misi ad vos ad hoc ipsum ut cognoscat quae circa

Ut in sapientiu ambuletis, sermo vcstcr semper sit
cum One- quod
in gratia, id est gratiosus auditoribus, et ex eo,
« vos sunt, et consoletur corda vestra,
et fidelifratre, qui est ex vobis. sit conditus sale, id est contemperatus sapienti dis-
<- simo charissimo,
« Omnia quae hic aguntur nota faciet vobis. Salu- cretione. Vel ita Sermo vestcr sit conditus sale,
:

quod semper in gratia, id est in commenda-

tat vos Aristarchus concaptivus meus, et Marcus
ita sit
«

« consobrinus Barnaba?, de quo accepistis mandata. tione gratiae Dei, et nunquam in lege. Ita conditus

« Si venerit ad vos, excipite illum. Et Jesus, qui sale, ut sciatis quomodo oporteat vos respondere uni-
« dicitur Justus ,
qui sunt ex circumcisione. Hi soli cuique interroganti, pro simplicitate ejus vel pru-
< sunt adjutores mei in regno Dei, qui mihi fuerunt dentia. Sic vos de praemissis instruo ; omnia autem
« solatio. Salutat vos Epaphras, qui ex vobis est, quce circa me sunt, et vincula et caetera, nota faciet

« servus Jesu Christi, semper sollicitus pro vobis vobis Tychicus , charissimus frater et fidelis ministcr.

« in orationibus, ut stetis perfecti ct pleni in omni Credite illi quia nihil praHer fidem ministrabit, et

« volunlate Dei. Teslimonium enim illi perhibeo, conservusin Domino, quia, sicutego,sicSSS ser-

« quod habet multum laborem pro vobis, et pro his vitDomino in Evangelio, et patitur pro eo, Quem
et qui Hierapoli. Salutat vos Tychicum misi ad vos, ad hoc manifestandum, et ad
qui sunt Laodiciae, B
« Lucas (// Tim. iv, 1 i ), medicus charissimus, et ipsum, ut cognoscat quce circa vos sunt, et egoper
« Demas. Salutate fratres qui sunt Laodiciae et eum, et consoletur corda vestra, desolata pro vin-
» Nympham, et quae in domo ejus est ecclesiam. culis cum Onesimo cha-
meis. Nota faciet Tychicus,
« Et cum lecta fuerit apud vos Epistola haec, facite rissimo et fuleii fratre eum, quia natus est
; audite

« ut el in Laodicensium Ecclesia legatur. Et dicite ex vobis. Hi duo facient vobis nota omnia quce hic
« Archippo Vide minislerium quod accepisti in
:
aguntur. Ideo commendavit eos, ut crederent illis,
« Domino, ut illud impleas. Salutatio mea manu sicut et sibi. Salutat vos Aristarchus concaptivus

« Pauli. Memores estote vinculorum meorum. Gra- meus, qui, sicut ego, pro Evangelio in vinculis

« Domini nostri Jesu Christi vobiscum. Amen. captivalur. Salutat vos etiam Marcus, consobrinus
tia
Barnabce. De quo utroque non recipiendo accepistis
mandata me. Sed si uterque modo venerit ad vos,
a
EXPOSITIO.
excipite illum, utrumque reconciiiatos mihi. Hic
Servi, obedite dominis, et vos, domini, prcestate Marcus nolens obedire Paulo in quadam legatione
scrvis quod justurn est, et secundum quod meren- divisus est ab illo Barnabas autem, amore carnali
;

tur, et quod est cequum, id est ut pensetis eos aeque nimium ductus, abiit cum Marco (Act. xv, 39). Pau-
homines esse sicut vos, scientes quoniam servi et G i us vero ne quid extra fidem praedicarent segregati
vos domini habetis eumdem Dominum in ccelo. Ad- ab illo, scripsit Ecclesiis ne audirent eos qui modo
monitis his personis, iterum ad publicam instruc- correcti, erant cum Paulo; et ideo de eis excipiendis

tionem Ecclesue revertitur, dicens Vos, servi et do- : iterum scripsit. Salulat vos etiam Jesus, qui dicitur
mini, sic vicissim agite Universa autem ecclesia,
: Justus, testimonium justitise habens abomnibus.
instate orationi vigilantes, vel nocturnis vigiliis, vel Qui Marcus, Barnabas, Jesus, sunt excircumcisione,
studiosi in ea vigilantes semper in actione gratiarum, et hi soli ex circumcisione sunt adjutores mei, in
orantes, sitnul etiam pro nobis, quando oratis pro praedicando regno Dei. Quieliam'fueruntmihisolatio
vobis. Vel simul, id esl tota ecclesia pro me com- in vinculis. Salutat vos Epaphras, qui est natus ex
munem orationem faciat, ut Deus aperiat nobis vobis. llle dico servus Christi Jesu, et sollicitus pro
ostium sermonis, id est labia perquae egreditur ser- vobis in orationibus, semper habitis. Pro vobis, in-
mo. Aperiat dico ad loquendum mysterium Christi, quam, utstetis perfecit in eo quod accepistis, non
id est salutem gentium, quae usque ad Christum sub ut aliud accipiatis. Et ut sletis pleni in omni vo-
raysterio latuit. Aperiret Deus sibi os, si sermo luntate, id e§t plenarie cognoscentes omnem volun-
ejus auditoribus fuerit gratiosus. Quia propter tatem Dei. Vere sollicitus pro \obis ; nam ego per-
compositiones verborum, propter subtilitates sen- D hibeoillitestimonium, quodhabetmultum laborem,
tentiarum, nunquam os ent apertum, nisi bpintus vigilando, orando pro vobis, et pro his qui sunt Lao-
operetur in cordibus auditorum, propter quod, id dicice, et qui sunt Hierapoli. Vicinae Ecclesiae crant
est quia, loquor mysterium Christi, post multas af- Colossensibus. Salutat vos Lucas, medicus charis-
flicliones , etiam nunc vinctus sum ad loquendum simus. Hic fuit evangelista. Et Demas vos salutat.
ita ut ego manifestem illud mysterium, ita sicut Salutate fratres qui sunt Laodicice. Salutate etiam
oportet me loqui pro loco, tempore ac capacilate au- Nympham illam matronam, et ecclesiam quce est in
ditorum. ego loquor verbum Christi, ita
Et sicut domo ejus. Haec solita erat ministrare praedicatori-
et vos pnedicate. Ambulate ad eos qui foris sunt, id bus, et timebat Paulus ne seducta ministraret illis
est ad infideles. Ambulate dico in sapientia, id est pseudo. Et cum fucrit lecta apud vos hcec Epistola,
inomni discrctione praedicnndo. Vos dico redimen- facite utetiam legatur in Ecclesia Laodicensium, et
tes tempus, id est comparantes vobis opportunitatem ut vos legatis eam quce est Laodicensium. Et dicite
ambulandi in sapientia. Hoc esset redimere tempus, Archippo, episcopo vestro, qui, quia contemptus est
si vocarent ad ccenam, ct captarent ibi benevolen- a vobis, ab officio cessavit, dicite illi : Vide, id est
397 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. I AD THESS. 398

provide, ageministerium quod accepistiin Domino, j^Salutatio scripta mea manu; mea dico non notarii,
ut impleas illud, quia modo correcli parati sumus sed mea Pauli. Praemittit quiddam salulationi.
obedire tibi. Dignum est enim ut quem contemptus Estote memores vinculorum meorum, ut vel mihi
vester deposuit, obedientia vestra restituat. Hic ministretis in vinculis. Vel, ut exemplo meo pro

Archippus, iratus quia audierant contra se ilios Christo patiamini. Salutatio haec est Gratiu Do- :

pseudo, dixerat se non amplius episcopaturum eis mini nostri Jesu Christi vobiscum. Amen.

ARGUMENTUM IN EPISTOLAM PRIMAM AD THESSALONICENSES.

Thessalonicenses sunt Macedones. Hi in Christo Jesu aecepto verbo veritatis perstiterunt in fide etiam ,

in perseculionecivium suorum. Praeterea nec receperunt falsos apostolos, nec ea quae. a falsis apostolisdi-
cebantur. Hos collaudat Apostolus scribens eis ab Athenis per Tychicum diaconem
, et Onesimum aco- ,

lvthum.

PROLOGUS B. BRUNONIS IN EAMDEM.

Thessalonicenses sunt in Macedonia. Hi, au- B aberrans, Paulus ab Athenis Timotheum ad eos
dito verbo fidei a Paulo, crediderunt, accepta direxit. Quoreverso, ubi Paulus quorumdam fidem,
mulla gratia in ipso exordio fidei. Sed Paulo aliorum errorem per Timotheum certus cognovit,
reverso ab eis, quidam (sicut ab eo acceperant) scribit illis hanc Epistolam, in qua utramque par-
imitatores Pauli perstiterunt in bono ;
quidam temeorum, perfectos scilicet et errantes, habetma-
autem eorum paulatim corrupti sunt, labentes in teriam bonos de perfectione fidei collaudando, et
:

S89 foveam fornicationis. Cceperunt etiam esse ad incrementum bonorum, quae coeperunt adhor-
oliosi, laborare nolentes, et curiosi, rumores urbis tando ; errantes a curiositate, otio, fornicatione, et
multo studio perquirentes. Errantes etiam dubitando a dubitatione habita de futura resurrectione con-
de resurrectione mortuorum. Quare etiam se supra gruis rationibus retrahendo. In qua re aperta satis
modum affligebant in morte amicorum, putantes est ejus intentio, scilicet ut boni de incremento la-

eos non amplius resurrecturos. Cum autem duse borent ; alii, dimisso errore, bonorum perfectioni
partes eorum essent, altera directo itinere Pauli fide et opere se conforment.
incedens ; altera, sicut dictum est, a via veritatis

EPISTOLA I AD THESSALONIGENSES.
CAPUT PRIMUM. q « Deum a simulacris servire Deo vivo et vero, et
« Paulus, et Silvanus et Timotheus , Ecclesiae « exspectare Filium ejus de coelis (quem suscitavit
« Thessalonicensium, in Deo Patre nostro et Do- « ex mortuis) Jesum, qui eripuit nos ab ira ven-
« mino Jesu Christo. Gratia vobis et pax. Gratias « tura. t

« agimus Deo semper pro omnibus vobis, memo- EXPOSITIO.

u riam vestri facientes in orationibus nostris sine Paulus, etc. Sicut moris ejus est , salutationem
« intermissione , memores operis fidei vestrae, et praemittit, dicens : Paulus, et Silvanus, et Timotheus
« laboris, et charitatis et sustinentiae spei Domini Sylvanum secum ponit, quia in con-
in salutatione
<> nostri Jesu Christi, ante Deum et Patrem no- versione eorum secum collaboravit, auctoritatem
« strum, scientes, fratres dilecti a Deo, electionem habens apud ipsos. Timotheum ideo, quia ex con-
« vestram, quia Evangelium nostrum non fuit ad silio Timothei qui ab eis reversus fuerat, hanc eis
« vos in sermone tantum, sed et in virtute, et in Paulus scribit Epistolam. Ideo etiam Timotheum
« Spiritu sancto, et in plenitudine multa, sicut sci- ponit, ut noverint nihil eorum quae fiunt apud eos
« tis quales fuerimus in vobis propter vos. Et vos latere Paulum. Paulus et Silvanus et Timotheus
« imitatores nostri facti estis, et Domini, excipien- scribunt Ecclesix Thessalonicensium. Ecclesiae dico
« tes verbum in tribulatione multa cum gaudio existenti in Deo Patre, et Domino Jesu Christo,
« Spiritus sancti, ita ut facti sitis forma omnibus "
T)
id est hoc quod est Ecclesia, habet a Deo Patre et
« credentibus in Macedonia et in Achaia. A vobis Jesu Christo. Perseveret itaque in fide ipsius, a quo
« enim diffamatus est sermo Domini, non solum jam nomen accepit electionis. Hoc, iuquam, scri-
« in Macedonia et in Achaia, sed in omni loco bunt, gratia vobis etpax. In primis partem eorum
« fides vestra, quae est ad Deum, profecta est, ita quae fidei iutegritatem servaverat, alloquitur ; fidem
« ut non sit nobis necesse quidquam loqui. Ipsi eorum magnificans, et gratias illis in principio fidei
« enim de nobis annuntiant qualem introitum ha- concessas, ut per laudem Apostoli, animentur in
« buerimus ad vos, et quomodo conversi estis ad melius, dicens : Audientes fructum fidei vestree,
399 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 400

ayimus yratias Deo, nec raro sedsemper,elproom- A. fides ve-

illis. Nec solum sermo Domini, sed etiam
nibus vestris, qui in eo quod vobis tradidi, perseve- sira plurimum profecta est, qux fides est ad Deum,
ratis. Agimus gratias, facientes memoriam, id est id est gloria mundi spreta, Deum solum de^iderat.

Deum memorem vestri in orationibus nostris, habilis lla. est profectaut non sit nobis neccsseloqui quid-
sine intermissione, quia et jugis est oratio, et in quam de introitu nostro ad vos, vel de conversione
nullo vos praetermitlo. Unde 290 gratias agat, vestra. Ideo non est necesse quidquam loqui, quia
subdit : Gratias agimus memores operis fidei vestrre, ipsi eidem annuntiant de vobis, idestad gloriam ve-
Cum multa sint opera tidei, lioc pnecipuum [princi- strae fidei, qualem, id est quam difticilem, introitum

pium] fides babet contileri quodcredit. Hi autem in habuerimus ad vos. Multa enim passi sumus in ve-
conspectu persecutorum non formidabant Chrislum niendo et apud vos, propter quae tamen non spre-
contiteri. Memores etiam laboris vestri. Hi enim vistis verbum ex me. Annuntiant etiam de vobis,
pauperati ab infidelibus, laborabant unde viverent. id est quam perfecte conversi estis ad Deum a simu-
Memores eliam charitatis vestrae. Adeo enimproxi- lacris. In quibus, simulatio tantum, nulla veritas.

mos diligebant ut illis otiosis fructum laborum suo- Conversi dico non tantum credere, sed etiam servire
rum communicarent. Memores etiam sustinentice Deo vivo, id estaeterno qui vilam aeternitatis dalu-
vestrir. Multa enimpaliebantur ab intidelibus. Susti-o rus est vobis. Deo vivo et vero, id estin quo veritas,
nentieedico spei, id est speratoe rei. Res enim quam sicut in idolo simulatio. Nec quoquomodo servire,

speratis, tanlam patienliam operatur in vobis. Spei sed eliam conversiestis cxspectare Filiumejus, ven-
dico Domininostri Jesu Christi. Ad Christum enim turum de cailis adjudicium. Adeo enim bene agendo
perlinet implelio hujus spei, habitae ante Deum et securi sunt, ut gaudeant occurrere judici, non for-
Patrem nostrum. Sic enim confidenter sperabant, ac midantes pomam, sed de praemio securi. Quem Fi-

si jam Deum prae oculis haberent. lium Deus suscitavit ex mortuis factum nobis Jesum,
Commendala fide et charilate eorum, dicit magis id est Salvatorem, 291 cujus suscitatio nostram
miras gratias Deum contulisse illis in initio fidei operatur resurrectionem ; qui Filius eripuit nos ab
quam aliis Ecclesiis. Et haec dicit ad incitationem ira, id est ab ultione, ventura impiis. Eripuit utique
eorum , facientes memoriam vestri in orationibus in baptismo dimittenspeccata.
nostris, scientes, fratres dilecti a Deo, electionem
vestram, id est quos quia dilexit, elegit. Et iterum CAPUT II.

post electionem amplius dilexit, ideo dilecti prse-

posuit electioni , ut ostenderet bona eorum esse « Nam ipsi scitis, fratres, introitum nostrum ad
ex dileclione Dei. Scientes dico electionem vestram; ^ « vos, quia non inanis fuit, sed ante passi multa, et
J
hanc, scilicet, quod Evanyelium nostrum non fuit « contumeliis affecti (sicut scitis) in Philippis, fidu-
ad vos tantummodoinsermone, ut scilicet sola verba « ciam habuimus in Deo nostro, loqui ad vos Evan-
fierent in vestra conversione ; sed fuit in virtute « gelium Dei in multa sollicitudine. Exhortatio enim
miraculorum, et in Spiritu sancto. In ipsa enim « nostra non de errore, neque de immundilia, ne-
acceptione fidei multas gratias habuistis ; et ita in « que in dolo, sed sumus a Deo, ut
sicut probati
virtute et in Spiritu, ut in multa plenitudine el mi- « crederetur nobis Evangelium ita loquimur, non
;

raculorum et gratiarum spiritualium. Sic ista, scili— « quasi hominibus placentes, sed Deo, qui probat
cet et virtutes miraculorum et gratias Spiritus san- « corda nostra. Neque enim aliquando fuimus in
cti fuisse in vobis scimus, sicut vos scitis hoc visi- « sermone adulationis, sicut scitis neque in occa- ;

bile de nobis quales, id est quam vehementer tribu- « sione avaritiae, Deus testis est nec quaerentes ab
;

lati fuerimus in vobis ; et hoc propter vosipso'. lu- « hominibus gloriam, neque a vobis, neque ab aliis,
crandos, non propter aliud commodum. Sic fuit « cum possemus vobis oneri esse, ut Christi apo-
ad vos Evangelium nostrum, et vos slatim facti estis « stoli.Sed facti sumus parvuli in medio vestrum,
nostri imitatores, et quia nostri, ideo imitatores Dei, « tanquam si nutrix foveat filios suos. Ita deside-
quem gloriosum est imitari. Imitatoresdicoin multa « rantes vos cupide, volebamus tradere vobis non
tribulatione tolerata, cxcipientes, id est in excipien- D « solum Evangelium Dei, sed etiamanimas nostras,
do, verbun; ut primum enim accepistis verbum fidei, « quoniam charissimi nobis facti estis. Memores
statim cum fide incoepistis pati. Tribulatione dico « enim estis, fratres, laboris nostri et fatigationis :

accepta non invita, fedcum yaudio Spiritus sancti, « nocte et die operantes, ne quem veslrum gravare-
quia affluentia gratiarum ,
quae erat in vobis , facie- « mus, praedicavimus vobis EvaDgelium Dei. Vos
bat vos gaudere in tribulationibus. Fuislis nostri « testes estis et Deus quam sancte et juste et sine
imitatores, ita ut facti sitis forma patientia; omni- « querela vobis qui credidislis, affuimus, sicut sci-
bus credenlibus in Macedonia elin Ach-ia, qui prius « lis, qualiter unumquemque vestrum (tanquam pa-
vobis crediderunt. Videnles enim vos praecedere illos « ter filios suos) deprecantes vos , et consolantes,
ad coronam laudabant fidei vestrae velocitatem,
,
« testificati sumus, ut ambularetis digne Deo, qui
accusando suam tarditatem. lllis utique facti estis « vocavit vos in suum regnum et gloriam. Ideo et
forma sermo enim Domini diffamatus est a vobis, id « nos gratias agimus Deo sine intermissione, quo-
est notiticatus exemplo vestro, non solum in Mace- « niam, cum accepissetis a nobis verbum auditus
doniact Achaia, sed etiamin omni Ijco adjacente « Dei, accepistis illud, non ut verbum hominum,
401 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD THESS. 402
sed, sicut est yere, verbura Dei, qui operatur in A Vere non quasi placentes hominibus, neque enim
« vobis qui credidistis [al. add. inipsum]. Vos enim aliquando fuimus in sermone adulationis, sicut vos
« imitatores facti estis, fratres, Ecclesiarum Dei, scitis, et vos in testes appello. Neque fuimus in ser-
« quse sunt in Juda>a, in Christo Jesu, quia eadem mone avaritice; nec etiam in occasione ut saltem
« passi estis et vos a contribulibus vestris, sicut et suspicari posset de nobis Deus inde testis cst.
; et
« ipsi a Judaeis, qui et Dominum occiderunt Jesum Et non fuimus qucerentes gloriamab hominibus, quia
« et prophetas, et nos persecuti sunt, et Deo non neque a vobis neque ab aliis. Non fuimus in occa-
,

« placent, et omnibus hominibus adversantur, pro- sione avaritiae,cum, id est quamvis, possimus vobis
« hibentes nos gentibus loqui ut salvi fiant, ut im- esse oneri, accipiendo temporalia a vobis ut apostoli
« pleant peccata sua semper. Pervenit enim ira Christi. Non quaerentes gloriam, sedfactisumus par-
« Dei super illos usque in finem. Nos autem, fra- vuli in medio, ideslhumiles in corrmunitate yes^rum.
« tres, desolati a vobis ad tempus horae, aspectu, Nullus enim fuit cui non condescenderim. Parvuli
« non corde , abundantius festinavimus faciem ve- dico, tanquam nutrix condescendens parvulo et ,

« stram videre cum multo desiderio, quoniam vo- multa sustinens ab illo. Nec nutrix conducta pretio,
« luimus venire ad vos. Ego quidem Paulus et se- sed si foveat proprios filios, quibus ex dileclione
« mel et iterum, sed impedivit nos Satanas. Quae est sola parvula nihil ibi quaerens
B sit ; pra?ter filios.
« emm nostra spes aut gaudium, aut corona glo- Tanquam nutrix filios ita desiderantes vos, non res
« riae? Nonne vos ante Dominum nostrum Jesum vestrascupide, volebamus tradcre vobis non solum
« Christum estis in adventu ejus ? Vos enim estis Evangclium Dei, sed etiam, oporteret, animas
si ve-
« gloria nostra et gaudium. x
stras. Ideo quoniim facti estis nobis charissimi,
facti sumus utique parvuli tanquam nutrix. Vos enim,
EXPOSITIO.
fratres,memores estis laboris nostri et fatigationis :

Dicendo superius qualem introitum et quales fra- posset enim laborare non usque ad faligationem,
tres, bis significaverat vobis difficultatem introitus sed plerumque a Deo laborabat ut magis defessus
sui ;
quam, quia exsecutus non fuerat, modo satis desisteret quam voluntarius. Bene dico laboris et fa-
callide inserit, dicens : Non oportet me dicere qua- tiijationis ; nos enira prcedicavimus in vobis Evan-

lem introitum habuimus ad vos nam, vos ipsi fra- ;

gelium Dei, operantes nocte ac die, quantum diei
tres, salis scitis introitum nostrum ad vos, quia id residuum erat a prtedicatione et oratione. Ideo sic

est quod, non fuit inanis, id est inutilis. Inanis es- operantes, ne qucmvcstrum gravaremus; et quod ita

set si pro rebus mundi pateretur, vel sipati resurge- fecerim, vos estis testes et Deusquam sancte in me,
ret, vel, si in eis fructum tidei nou faceret. Non fuit et quam juste ad proximum, et sinc querela, id est
inanis, sed ante, id est in veniendo, passi sumus in innocenter, sine omni malo, fuimus vobis qui credi-
Phiiippis acerbitatem tribulationis etiam affecti
, et distis. Quia sancte etjuste fuimus vobis sic notum ,

contumeiiis , id est afflicti opprobriosis verbis. Passi habetis sicut scitis hoc, qualiter testificati siwius
et affecti dico sicut vos ipsi scitis. Nos, inquam, ita unumquemque vestrum, deprecantes vos etconso-
passi et affecti fuimus apud vos in multa sollicitu- lantes tribulatos tanquam pater consolaretur filios

dine, id est curiosi de domesticis rebus. In multa suos.

enim penuria eramus, et curiosi ne vos, videntes sumus ut ambularetis digncDeo, id est
Testificati

contemptum nostrum, contemneretis in nobis ver- ut essetis Deum. Vel ut dignum sit
digni habere ,

bum Dei. Et licet in tanta sollicitudine essemus, ta- Deum habitare in vobis qui Deus vocavit vos in
:

men habuimus fiduciam loqui ad vos Evangclium csuum regnum, id est ad hoc ut modo regnaret in
Dei. Habuimus dico in Domino nostro ; prae nimia vobis, qui prius eratis regnum diaboli, et in haben-
enim difticultate vis humanain nobis deficiens com- dam gloriam in futuro. Et quia in regnum Dei vo-
pellebat nos Deum consulere. Ideo fiduciam habui- cati estis, ideo nos gratias agimus Deo sine intermis-

mus quia exhortatio nostra facta ad vos non erat sione, quoniam, cum a nobis accepissctis verbum au-
SOSrfc errore, id est de suasione erroris, ut doce- ditus, id est ex solo auditu exciperetis verbum Dei,
rem vos errare in fide, neque de immunditia, sicut D accepistis illud, non ut verbum hominum, sed sicut
illi Nicolaitae qui suadent mulieres omnibus esse verbum Dei (quod verum est), qui Deus operatur
communes. Neque exhortatio nostra est in dolo, id in vobis quotidie qui crcdidistis. Et vere operatur
est in deceptione. Posset enim esse ncquede errore, in vobis. Nam vos, fratres, facti estis imitatorcsEc-
ncque de immunditia, el tamen in dolo, si intenderet clesiarum Dei, quae sunt in Judaea ; quae sunt dico
accipere ab eis. Non fuit in dolo , sed sicut probati, in Christo Jesu. Imitatores in hoc, quia passi esiis
id estprobabiliter sumus inspecti a Deo, ut ab illo eadem et vos a ccntribulibus vestris , sicut et ipsi
crederetur nobis Evangelium. Sicut probati sumus, non mirum si perse-
passi sunt a Judcvis. Qui Judaei
ita loquimur, id est non minus in nobis Deus inve- quuntureos, quia occiderunt Dominum Jesum etpro-
nitquam se inventurum praevidit. Loquimur dico, phctas. Nos etiam persecuti sunt, in quo utique non
non solum non placentes, sed nec etiam facti quasi placent Deo, licet persequendo nos, arbitrenlur ob-
placentes hominibus, sed quaerentes placere Dco, sequium se praestare Deo. Qui etiam Judaei adver-
qui probat corda nostra, id est cui etiam aperta est santur omnibus hominibus, id est utilitati omnium
nostra voluntas. hominum, prohibentes nos loqui gcntibus, ut salvx
403 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM 1NSTITUTORIS OPP. PARS II. 404

fiant. Prohibentes ideo utsemperimpleant peccata A. « mus propter vos ante Dominum Deum nostrum,
sua, donec juste et sufficienter probati sint, et « nocte ac die abundantius orantes, ut videamus
293 impii ad cumulum daranationis veniunt. Ideo « faciem vestram, et compleamus ea quae desunt
sic prohibent quia ira, id est excaecatio, Dei venit « fidei vestrae ? Ipse autem Deus et Pater noster, et
super illos usgue in finem, quando Deus auferet « Dominus Jesus Christus [al. deest Christus] dirigat
velamen de cordibus eorura et tunc reliquiae salvae ,
« viam nostram ad vos. Vos autem Dominus mul-
fient (Rom. ix, 27 xi, 5). Vel, usgue in finem, id
:
« tiplicet, et abundare faciat charitatem vestram in

est ad raortern, quando tradentur perpetuo igni. « invicem, et in omnes, quemadmodum et nos in
Et quia vos eadera passi estis, ideo, fratres, nosde- « vobis ad confirmanda corda vestra sine querela,
solati a vobis, causa enim desolationis nostrae ve- « in sanctitate ante Deum et Patrem nostrum, in

niebat a nobis, non quia plangeremus casum, sed « adventu Domini nostri Jesu Christi cum omnibus
quia timebamus desolati dico ad tempus, id est ex
:
« sanctis ejus. Amen. »

quo Timotheum ad vos misiraus, donec per euradera

EXPOSITIO.
constantiara vestrara audivimus ubi ait ad tempus, ;

innuit eos non peccasse desolati dico remoto ore, :

Propter quod quia eadem passi estis, et quia nos
id est sermone nostro a vobis, et aspectu remoto : -o desolati sumus a vobis, et quia vos estis gaudium,
non lamen remoto corde abundantius, quam prius et corona nostra, propter hoc non sustinentes am-
fcstinavimus videre faciem vestram cum multo de- plius, sustinentes ideo ait quia, donec per Timo-
siderio. Bene dico cum desiderio, quoniam voluimus theum S94 consolatus eos est, et per eumdem
venire ad vos, et in ipso itinere jam eramus. Ego quomodo in fide starent accepit, quasi grave pondus
quidem Paulus, quidquid alii formidarent, et semel timens casum eorum sustimht. Non sustinentes am-
et iterum venire volui sed Satanas impedivit nos. ;
plius, placuit nobU mihi et Silvano remanere
, ,

Satanas ideo, ut, remota consolatione magistri, fa- Athenis, solis, id est ita ut soli esseraus a solatio Ti-
cilius vos pervertere posset. Deus ideo hoc consen- mothei qui necessarius erat nobis. Hic significat ab
sit, ut vos de tentatione superata gloriosiores habe- Athenis hanc se direxisse Epistolam. Remansimus
ret ; ideo Satanas impedivit, quia vos estis spes misimus Timotheum fratrem nostrum,
Athenis, et
nostra, etc. Vel ita : Ideo venire voluimus, quia quce etministrum Dei in Evangelium Christi. Commendo
est nostra spes habenda in futuro, aut quod est eum vobis, ipsum audite. Misimus, inquam, adcon-
gaudium tunc iterum mihiparatum, aut corona glo- firmandosvos, ut in melius proficeretis. Confirman-
rios, id est gaudium illud non erit mediocre, sed dos et exhortandos dico pro fidevestracuslodienda.,
corona glorice, id est, corona gloriosa : dico quod ne erret vel deficiat.Confirmandos dico ut nemo ves-
est gaudium et corona mea ? Sed nonne vos estis ^ trum moveatur istis, quasetvos
in tribulationibus
per puritatera vitae positi nunc ante Dominum nos- patimini et nos patimur. Ubi ait Nemo moveatur, in-
:

trum Jesum ? Estis dico corona praeparata mihi in nuit eos nondura motos, et se nolle saltem unum a
adventu ejus. gaudium mihi et co-
Vere tunc eritis fide moveri. Nec debetis moveri ; ipsi enim bene sci-
rona, quia etiam jam, ubi carne pressus, minus in- tis quod nos et vos positi sumus in hoc ut adversa
telligo, estis vos gloria nostra et gaudium. patiamur. Scitis utique. Namcum apudvos essemus,
prosdicabamus vobis nos esse passtiros tribulationes,
CAPUT III.
sicut utique pro dicto meo factum est, et vos bene
« Propter quod non sustinentes amplius, placuit scitis esse factum. Propterea, id est quia, passus
nobis remanere Athenis, solis \al., solos] ; et mi- sum tribulationes, ne tribulatio magistri causa esset

« simus Timotheum fratrem nostrum, et ministrum defectus vestri, ego non amplius sustinens. nisi ad
" Dei in Evangelium Christi, ad confirmandos vos cognoscendum fidem vestram, ut per lcgatum fidem
« et exhortandos pro fide vestra, ut nemo moveatur vestram cognoscerera. Nisi ideo, ne forte tentaverit
in tribulationibus istis. Ipsi enim scitis quod in vos is qui tentat, id est, cujus officiura est tentare :

t hoc positi sumus. Nam et cum apud vos essemus, et ne sic labor noster fiat inanis vobis, succumben-
« praedicebamus vobis passuros nos tribulationes, D tibus lentationi. Olim misi : nunc autem Timotheoa
sicut et factum est et scitis. Propterea et ego vobis veniente ad nos, et eo annuntiante nobis fi-
« amplius non sustinens, misi ad cognoscendam dem quam firmiter tenetis, et charifatem vestram,
« fidem vestram , ne forte tentaverit vos is qui qua omnes nos diligere probatis : annuntiante etiam
« tentat, et inanis fiat labor noster. Nunc autem quia, id est quod, habetis memoriam nostri bonam,
« veniente Tiraotheo ad nos a vobis, et annuntiante sicut debetis : desiderantes semper videre nos, sicut
« nobis fidem et charitatera vestram, et quia me- nos quoque, desideramus videre vos : illo hoc annun-
« moriam nostri habetis bonam seraper, dcside- tiante, consolati sumus, fratres,in vobis. Ideo, id
« rantes nos videre , sicut nos quoque vos ideo ; est pro eo quod sic annuntiante de vobis, et non
« consolati sumus, fratres, in vobis in omni neces- propter aliud ;
posset enim hoc ipsi annuntiari, et

« sitate et tribulatione nostra per fidem vestram, pro alio consolari : consolati sumus in vobis per
« quoniam nunc vivimus, si vos statis in Domino. fidcm, id est propter fidem vestram firmiter stan-
« Quam enim gratiarum actionem possimus Deo tem. Vel, per fidem vestram juro me consolatum
« retribuere pro vobis in omni gaudio quo gaude- esse, quam diligens non pejerarem. Consolati dico
 405 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. I AD THESS. 406

In omni necessitate, id est penuria : et in omniA « placere Deo, sic et ambuletis ut abundetis magis.
tribulatione nostra, quarn a persecutoribus patior : « Scitis enim quae praecepta dederim vobis per Do-
quia nec etiam afflictio mea potest gaudium pertur- « minum Jesum. Haec est enim voluntas Dei san-
bare quocl habeo de vestra firmitate. Ideo dico nos « ctificatio vestra (Piom. xn, 2 ; Ephes. vi, 17), ut

consolatos : quoniam nune etiam in tribulatione et « abstineatis vos a fornicatione, ut sciat unusquisque
penuria vivimus, id est in gaudio nos vivere credi- « vestrum vas suum possidere in sanctificatione et
mus : si vos statis inquod utique verum
Domino ,
« honore, non in passione desiderii, sicut et gentes
est, quia statis. Illud si approbativum est. « quae ignorant Deum. Et ne quis supergrediatur,
Merito ideo vivimus quia quam actionem gratia-
:
« neque circumveniat in negotio fratrem suum,
rum possumns retribuere Deo pro vobis : in fide et « quoniam vindex est Dominus de his omnibus,
charitate manentibus. Possumus dico nos positi « sicut praediximus vobis, et testificati sumus. Non

in omni gaudio, quogaudemus propter vos, existentes « enim vocavit nos Deus in immunditiam, sed in
ante Deum nostrum. Vel, gaudemus ante Deum « sanctificationem. Itaque qui haec spernit, non

nostrum propter vos placet enim in conspectu

:
« hominem spernit, sed Deum, qui etiam dedit Spi-
Dei , quod oblitus meae tribulationis, congaudeo « ritum suum sanctum in nobis. De charitate au-
bonis vestris. Retribuere ideo dicit, quia bona quae r> « tem non necesse habuimus scribere
fraternitatis

Deus tribuit Ecclesiis Pauli, Paulus annumerat col- « vobis. Ipsienim vos a Deo didicistis ut diligatis
lata esse sibi. Gaudemus non solum gratias agen- « invicem (Joan. xm, 34). Etenim illud facitis in
tes : sed etiam orantes nocte et die abundantius, « omnes fratres, in universa Macedonia. Rogamus
quam prius nondum audita perfectione vestra :
« autem vos, fratres, ut abundetis magis, et ope-
orantes hoc, ut videamus faciem vestram : et prae- « ram detis ut quieti vestrum negotium
sitis, et

sentes ea compleamus in vobis qux adhuc desunt « agatis ; et operemini manibus vestris, sicut pra>
fidei vestrce. Paulus cum primum tradidit illis tidem, « cepimus vobis, et ut honeste ambuletis ad eos qui
quia adhuc simplices erant, non sufficientes capere « foris sunt, et nullius aliquid desideretis. Nolumus
mysteria Dei, secundum ea quae fidei necessaria « autem vos ignorare, fratres, de dormientibus, ut
erant, eos initiavit : sed quia modo perfecli sunt, « non contristemini, sicut et ca?teri qui spem non
si modo esset apud eos, aperiret Scripturas et « habent. Si enim credimus quod Jesus mortuus est
mysteria Dei : quae sicut prius superflua essent « et resurrexit, ita et Deus eos qui dormierunt per

eorum simplicitati, sic modo deerant eorum per- « Jesum adducet cum eo. Hoc enim vobis dicimus
fectioni. Oramus videre faciem vestram ipse au- :
« in verbo Domini, quianos qui vivimus, qui residui

tem Deus et paternoster, et Dominus Christus diri- « sumus, in adventu Domini non praeveniemus eos
gat viam nostram, id est faciat directum iter nostrum « qui dormierunt. Quoniam ipse Dorainus in jussu

ad vos. Sive autemveniam,sive non \emam, Dominus « et in voce archangeli, et in tuba Dei descendet de

semper mulliplicet vos secundum augmentum mem- « ccelo, et mortui qui in Christo sunt, resurgent

brorum et faciat abundare charitatem vest ram in in-

:
« primi. Deinde nos qui vivimus, qui relinquimur,

vicem : quod omnes vicissim diligatis vos in Ecclesia et :

« simul rapiemur cum illis in nubibus obviam
in omnes, id est etiam ad infideles, transeat charilas « Christo [al., Domino] in aera, et sic semper cum
vestra.SOS Faciat abundare, quemadmodum et « Domino erimus. Itaque consolamini invicem in

nos abundamus charitate in vobis. Abundare dico, ad « verbis istis. »

confirmanda corda vestra ut voluntas vestra in omni

EXPOSITIO.
bonosit confirmata. Confrmanda dico, sine querela,
ut nulla sit ibi injustitia, et confirmanda in sanctitate, Hucusque partem perfeclorum collaudavit, et ad
ut in bonis sanciti sitis et confirmati. Sanctitate incrementum perfectionis adhortatus est. Nunc in-
dico, habita ante Deum et Patrem nostrum, id est in cipit instruere partem illam, qua? videbatur cor-
beneplacito Dei Patris. Corda dico sic confirmanda rumpi fornicatione, curiositate, otio, et de resur-
in adventu, idest in consideratione adventus Domini rectione dubitando, dicens : Vos perfectos sic laudo,

nostri Jesu Christi. Qui enim bene semper memorD et ad incrementum invito. De ca?.tero ergo, fratres,
erit adventus Christi ad judicium, timebit peccando id est ad alteram partem agens, rogamus vos quasi
provocare eum. Vel ita Confirmanda in adventu, id : obsccramus mitius agentes, dum
rera debitam, et
est usque in adventum Domini nostri Jesu Christi. precamur quod imperare licet obsecramus, in- :

Christi dico venturi cum omnibus sanctis suis, qui quam, in Domino Jesu, si de illo gaudere vultis,
cum eo judicaluri sunt mundum. Vel, confirmanda ut quemadmodum accepistis a nobis quomodo opor-
cum omnibus sanctis ejus, ut sic confirmet et vos teat vos ambulare et placere Deo ; ambulare dicitur,
quemadmodum confirmavit sanctos suos. Amen, in his quoe ex dilectione sine quibus homo nequit
id est ita fiat, ut vos sic confirmemini. salvari ;
placere in his quoe ex dilectione homo su-

CAPUT IV.
peraddit, ut servare 296 virginitatem, nihil pos-
sidere in mundo ;
quse si non faceret, posset tamen
« De caetero ergo, fratres, rogamus vos et obsc- salvari : oporteat arabulare, sicut credo, quod am-
« cramus inDomino Jesu, ut quemadmodum acce- bulatis, licet sic vos admoneam : rogamus et obse-
« pistis a nobis quomodo oporteat vos ambulare et cramus, ut abundctis magis, arabulando et placendo
407 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 408

admoniti a rae, quam prius. Et debetis abundare ; A (Joan. xv, 12), » etc. Ideo iterum non est necesse
scitis enimquae, id est quam digna, prceceptadede- scribere vobis, quia vos facitis illud praeceptum

rim vobis per Dominum Jesum, sic instituentemmibi. dilectionis in omnes fratres existentes in universa
Digna utique praecepta dedi vobis. ^am hoec estvo- Macedonia. Sed licet non sit necesse ideo scribere

luntas Dei vestra sanctificatio, id est ut vos sancti- vobis, tamen rogamus vos omnes, fratres, ut magis
ficati sitis, remoto omni vitio a vobis. Haec est, solito abundetis in charitate, et detis operam utsitis

inquam, vestra sanctificatio, ut vos abstineatis a for- quieti, non ita per urbem curiosi rumoribus inqui-

nicatione, ne corrumpatis uxorem proximi. Et ut rendis et ut silis quieti, agatis vestrum negotium, ne,
;

sciatunusijidsquc vestrum vassuum possidere, idest contemptis propriis, aliena negotia curetis. In his
suum corpus. Sicut enim miles in tabernaculo, sic verbis vitium curiositatis interdicit. Et ut sitis
spiritus in corpore mililare debet Deo : manibus, quieti, operemini manibus vestris, unde vobis ha-
ministrando pauperibus ; pedibus, visitando infir- beatis, ne otiosi alienos labores illicite consu-
mos, et similia, in caeteris membris. Possidere ideo matis. Hic otiositatem prohibuit. Operemini dico,
dicit, quia corpus ita debet domari a spiritu ut pos- S9 T sicwf parentes prcrcepimus vobis. Operemini,
sideatur quasi servus rationis, portans quodcunque quia proecepimus vobis, et uthoneste ambuletis ad eos,
onus imponitur sibi. Possidere dico in sanctifica- -p qui foris sunt, idest in conspectu infidelium, ne ha-
tione, ut fiat sanctum in habitatione virtutum, et beant in quo possint detrahere vobis. Ideoetiam opere-
possidere in honore, ut non inclinetur ad actum mini, ut nullius aliquid desideretis, id est ut haben-
turpitudinis, et non in desiderio, ut saltem deside- tes de proprio labore res alterius non concupiscatis,
retturpem actum, nedum operetur. Desiderio dico quod egestas veniens ex otio desiderare compellit.
quod est esse in passione. Gravis enim passio est Nunc dubietatem quam de resurrectione habe-
animi vivere in desiderio carnis. Vivere in passione bant, congruis rationibus absolvit, dicens : De cha-
desiderii, sicut falsi Christiani, et gentes quas igno- ritate non est necesse scribere vobis ; sed de dor-
rant Deum, faciunt. Abstinete a fornicatione, et ab mientibus nolumusvos ignorare,fratres. Dormientes
adulterio. Quod sic ait Ne quis supergrediatur fra-
: vocat mortuos, ut ostendat tam facile Deum resus-
trem suum in ullo privato negotio cum uxore ejus citare mortuos quam facile est dormientera susci-
habito, neque circumveniat in eodem. Supergredi tari et sorano. Ideo nolumus vos ignorare de dor-
esset, si violenter raperet alterius uxorem. Cir- mientibus, ut non contristemini immoderate super
cumvenire, si seductione pretii vel precis subver- mortes propinquorum, sicut gentiles et etiam falsi

teret uxorem proximi consentire sibi. Hanc sen- Christiani, qui non habent spem resurrectionis futu-
tentiam non satis aperte innuunt verba libri, sed rae. Et de resurrectione desperantes sic contristari

priora et sequentia hanc velle videntur. Vel illa ^ non debetis, c/iua,s£ credimus quodJesus resurrexit,
priora mutantur. Abstinete a fornicatione cum me- et ut veram ejus resurrectionem probet, praemittit :

retricibus, ut sciat unusquisque vestrum possidere Jesus vere mortuusest et resurrexit; si hoc, inquam,
suum vas, id est suam uxorem quae corpus est viri credimus, ita et credere debemus quod eos qui, vi-
in saactificatione, id est, in munditia et in honore. vendo per Jesum, dormierunt per Jcsum, id est vita
Non in turpitudine, et non in passione desiderii, id quorum et mors in Jesu fuit, eos, inquam, adducet
est ne nimis carnaliter afficiatur circa uxorem, Deus cum eo, id est cum Jesu impassibiles, immor-
sicut gentes faciunt quce Deum ignorant. Illud quod tales in gloria. Falsam quorumdam opinionem, qui
sequitur non mutatur, ideo nemo circumveniat fra- dicebant corpora in die illo adhuc integra posse
trem, etc, quoniam Dominus vindex est de his omni- resurgere, ea vero quee essent dissoluta in cineres,
bus, tam de fornicatione, quam de adulterio, sicut nunquam resurgere, destruit,dicens : Vere qui dor-
prazdiximus vobis cum essemus apud vos, et tesiifi- micrunt adducentur cum Jesu ; nam hoc dicimus
cati sumus testimoniis Scripturarum. vobis in verbo Domini. Deus enimhoc nobis revela-
Vere Dominus vindex est de his nam Deus non ; vit, quia, id est quod, nos qui vivimus in adventu

vocavitnos in immunditiam operandam, sed in san- Domini, et qui residui sumus tot malis. Ponit se
ctificationem habendam, et quia non in immundi- D quasi futurum in die ultimo, ideo quia perseculio
tiam, sed vocavit nos Deus in sanctificationem. apostolorum et fidelium sub Antichristo futurorum,
Itaque qui spcrnit hoc cavere, scilicet a fornicatione simili difficultate comparabilur. Unde idem alibi.

et adulterio, non spernit hominem, sed Deum, qui Nos sumus « in quos fines saeculi devenerunt
vocat in sanctificationem : spernit etiam hospitera (I Cor. x, II). i Nos, inquam, qui residui sumus
suum Spiritum sanctum. Quod sic ait Qui Deus : inadvcntuDomini, non prozveniemuscosquidormie-
dedit Spiritum suum sanctum in nobis, quem si runt in resurrectione qui ante nos dormierunt, ut
Deum spernitis, cum Deo spretum perditis. De for- Abraham et caeteros. In hoc versu utrumque fecit,
nicatione et adulterio sic vos instruimus ; sed de et veritatem resurrectionis omnium approhavit, et

charitate fraternitatis non habemus necesse scribcre de quibus duhitabant, corum resurrectionem prius
vobis, quia vosipsi didicistis a Dco vel interius inspi- futuram esse ostendit.
rante, vel in Evangelio hoc docente, ut diligatis Hic tamen notandum quod justorum resurrectio-
invicem, ubi ait : <<
Hoc est praceptum meum nera solummodo approbat. Vere nos residui non
409 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD THESS. 410

prseveniemus priores, quoniamipse Dominus Chri-A « Omnia autem probate, quod bonum est tenete, ab
stus descendet de ccelo in jussu et cum imperio, qui « omni specie mala abstinete vos. Ipse autem Deus
olim descendit in obedientia et humilitate ; descen- « pacis sanctificet vos per omnia, ut integer spiritus
detetiam in voce archangeli. Sive hic, archangelus « vester et anima et corpus sine querela in adventu
significet Christum propria voce insonaturum sive , « Domini nostri Jesu Christi servetur. Fidelis est qui
alium angelum determinatum non habemus quis , « vocavit vos ,
qui etiam faciet. Fratres , orate pro
illam vocem daturus sit ad quam resurgent mortui. <-
omnes in osculo sancto.
nobis. Salutate fratres
In voce archangeli et in tubaDei; vox enimillaerit « Adjuro vos per Dominum, ut legatur Epistola haec
quasi tuba ,
qua3 suos excitat , adversarios terret, « omnibus sanctis fratribus. Jratia Domini nostri
sic vox illa invitabit sanctos ad palmam, impios de- « Jesu Christi vobiscum, Amen. »

terrebit ad poenam. Sic, inquam Jesus descendet, ,

mortui qui jam diu sunt in Christo, ut Abra- EXPOSITIO.

et tunc
ham et caeteri , surgent primi. Et deinde post illos Postquam resurrectionem corporum satis dilucide
nos quivivimus, in tempore illo, et qui relinquimur approbavit, subdit de illa ultima die, quae justis ad
tot persecutionibus Antichristi, simul rapiemur cum gloriam , impiis futura est ad pcenam , ut terrore
illis Nubes enim portabunt
prioribus in nuhibus. r> illius diei hi qui in peccato fornicationis , curiosi-
nos obviam Doniino in aera, ubi de omnibus judi- tatis et otii erant , resipiscant ; desiderio futuree
cabit, et exinde erimus cum Domino semper nos gloriae conformitati bonorum se inserant. Litlera sic
electi. Erimus, inquam, sic, id est cum corporibus jungitur : De resurrectione mortuorum quia ignora-
resumptis in incorruptione. Et quia ex his verbis batis, scripsimus vobis sed de temporibus futuris
;

approbata est vobis veritas resurrectionis , itaque usque ad diem judicii , id est quot tempora , seu
consolamini invicem in verbis istis, id est alter al- centum , seu mille anni futuri sint usque ad diem
terum, dicentes : Vere resurgemus impassibiles, cum judicii : vel, de temporibus , id est , an sestate an
Domino erimus, etc. hieme, an die, an nocte futurum sit judicium et de
momentis, id est qua hora diei vel noctis , aestatis an
CAPUT V.
De
hiemis. his utique, fratres, non indigetis ut scri-
« De temporibus autem et momentis non indigetis bamus vobis. Ideo non indigetis, quia vos ipsi diligen-
« ut scribamus vobis. Ipsi enim diligenter scitis, ter, id est diligenti investigatione Scripturarum,
« quia Domini sicut fur in nocte
dies , ita veniet scitis hoc quod nos inde scimus, id scilicet, quia dies
« (Apoc. III, 3).Cum enim dixerint 298 : Pax et Domini itavenietsicut fur venit in nocte. Diem non
« securitas , tunc repenlinus eis superveniet interi-
p ideo dicit quod determinate sciat in die futurum
,

« tus, sicut dolor in utero habentis, et non eftugient. judicium, sed ideo, quia tunc in illo judicio omnia
« Vos autem, fralres, non estis in tenebris, ut vos erunt quasi in die , id est in aperta manifestatione
« dies illa tanquam fur comprehendat. Omnes quae prius fuerant occulta , domini dicit hunc esse
« enim vos filii lucis estis, et filii diei non sumus : diem ,
quia tunc incipient omnia fieri ex volunlate
« noctis neque tenebrarum. Igitur non dormiamus et imperio Domini sed nunc fiunt in hoc mundo ,

« sicut et caeteri , sed vigilemus et sobrii simus. non ex voluntate Dei multa, sed tiunt ex permissio-
« Qui enim dormiunt , nocte dormiunt, et qui ebrii ne. Dies inquam Domini veniet ita sicut fur, ut
, ,

« sunt, nocte ebrii sunt. Nos autem qui diei sumus, magis occultus sit veniens in nocte. Fur quidem si
« sobrii simus , induti loricam fidei et charitatis, et in die veniat facilius providere nobis possumus ab
,

« galeam spem salutis (Ephes. vi, 17). Quoniam non eo sed si in nocte nox ipsa opportunitatem mi-
; ,

« posuit nos Deus in iram, sed in acquisilionem nistrans adjuvat furis iniquitatem. Ideo dies ille

« salutis per Dominum nostrum Jesum Christum, venire dicitur sicut fur in nocte ,
quia , sicut quili-
« qui mortuus est pro nobis, ut sive vigilemus, sive bet dives, sero multa circumdatus opulentia, nocte
« dormiamus simul cum illo vivamus
, propter : interceptus a fure, in crastina se nudum invenit, sic
« quod consolamini invicem, et aedificate alterutrum, illi qui in peceatis negligunt a die illo providere
« sicut et facitis. Rogamus autem vos, fratres ut , D sibi, sero divites in mundanis , in crastino sublati
« noveritis eos qui laborant inter vos , et praesunt de mundo invenientur nudi ,
perditis temporalibus,
« vobis in Domino , et monent vos , ut habeatis et aeternis mancipati incendiis. Dies Domini hic
« illos abundantius in charitate , et propter opus maxime intelligitur dies judicii ;
quoe tamen dies
« illorum pacem habete cum eis. Rogamus autem Domini in morte uniuscujusque incipit.

« vos, fratres, corripite inquietos, consolamini pu- 399 Notandum etiam quod dies illa impiis
« sillanimes, suscipite infirmos, palientes estote ad quidem, nolentibus providere sibi, sicut fur in nocte
« omnes. Videte ne quis malum pro malo alicui veniet ; sed justis semper vigilantibus ,
quacunque
« reddat , sed semper quod bonum est sectamini in hora venial , non venit sicut fur ,
quia potius tunc
« invicem et in omnes. Semper gaudete, sine inter- augebuntur quam in aliquo diminuantur. Vere ila

« missione orate (Eccli. xvm, 22 ; Luc. xvm, 1), veniet sicut fur, quia cum illi amatores mundi dixe-
« in omnibus gratias agite. Hsec est enim voluntas rint : Pax est nobis in praesentibusc/ securitas de
« Dei in Christo Jesu, in omnibus vobis. Spiritum futuro, tunc supervcnict eis repentinus interitus, id
« nolile exstinguere ,
prophetias nolite spernere. est improvisa damnatio. Repentinus dico, sicut dolor
411 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 412

habenti in utero repentinus supervenit. Non deter- A simul cum illo in aeterna gloria. Sivevigilemus, id
minat quid in utero habeat, sed hoc esse dictum de est sive vivi in adventu Chrisli inventi fuerimus, sive
praegnante muliere satis intelligitur. Et propter donniamus, id est sive mortui inveniamur. Propter
utrumque ,
praegnantis dolori comparavit, et quia quod, id est quia fidem, charitatem et spem dedit
ille dolor subitus est , nec scit praegnans determi- nobis in acquisitionem salutis, ideo consolamini in-
nare sibi horam certam , sed ubicunque intercepta vicem eos qui noverunt haec, et cedificate alteru-
fuerit ,
parit ; et propter majorem angustiam hujus trum eos qui ignorant sicut credo quod vos etiam
doloris , sic in illo die et improvisus veniet interitus facitis.
et omui plenus angustia. Ne videretur hic interitus Postquam partem perfectorum de fide et bono fi-

esse transitorius, sicut dolor praegnantis, subjungit dei satis collaudavit, alteram vero partem de cor-
Superveniet quidem interitus, et non effugient impii rectione admonuit, 300 subditos et praelatos ab-
illum semper in eo perdurantes. Quia
interitum hinc alternatim aediticat quomodo se contemporare
modo tanta asperitate verborum eos deterruit, in debeant subditi praslatis, et e converso, dicens :

sequentibus demuleet eos dicens eos non esse quibus Bonos de incremento laborare errantes a peccatis ,

debeat hic interitus supervenire. Impii quidem non declinare admoneo. Vos autcm, fratres, qui subditi
cffugient repentinum interitum, sed vos, fratres, non-o estis, rogamus ut noveritis cos qui laborant inter
estis in tenebris, id est ignorantia et obscuritate vos, id est, praelatos, qui jejunando, orando et do-
peccati, ut illa dies comprehendat vos, tanquam fur. cendo, de salute vestra laborant : noveritis dicit, ut
Comprehenderet eos si in peccatis impoenitentes in- in his quibus indigent, ministrent illis : qui laborant
veniret. Yere non estis in tenebris. Namvos, omnes dico, et prcesunt vobis in Domino sic disponenle, et
estis fdii lucis, id est geniti inluce fidei, et estis/t/ii qui monent vos ad meliora; non solum ut noveritis,
diei, id est in bonis operibus generati , quia sicut sed etiam ut abundantius habeatis illos in chari-
lux praecedit, dies sequitur ; sic fides prior est, opera tate quam soliti sitis. Et habete pacem, id est con-
bona sequuntur. non eslis filii tene-
Filii lucis et cordiam, cum eis, si vos acrius reprehendunt, pro-
brarum, id non tilii noctis, id est
est ignorantiae, et pter opus illorum, id est scientes quia sic exigit opus
densitatis peccatorum. Sicut enim tenebrae noctem ministerii illorum , ut vos aberrantes ad viam justi-
praecedunt , sic prius ignorantia veritatis , et per tiae compellant. Subditos sic rogamus ; vos autem,
ignorantiam venitur in densitatem peccati. Et quia fratres, qui praelatiestis, rogamus hoc, corripite as-

filii lucis et diei sumus, non noctis et tenebrarum, perioricorrectione inquietos, id est curiosos vagan-
igitur non dormiamus id est non torpentes simus
, tesperurbem, consolamini pusillanimes ,
pusillum

n animum
sicut —
infideles — etiam
et falsi fideles sed vigilemus, in passione tribulationum habentes. Vel
,
'
;
' --»— ' *

id est in bono operando studiosi simus ct sobrii, id ^ pusillanimes, id est pusillam confidenliam de mise
est non amore temporalium inebriati simus. ricordia Dei habcndo, pro immanitate scelerum de-
Debemus vigilare et sobrii esse, quia qui dormiunt, sperantes ; suscipite infirmos, id est eos qui infirmae
id cst dormiunt noctc, id est propter
torpescunt, illi sunt de resurrectione desperanles, suscipite ad
iidei,

noctem id est densitatem peccatorum in quibus

, sanandam infirmitatem fidei, sicut medicus suscipit
sunt, etquisunt ebrii amore temporalium, obliti , aegrotum. Et cstote patientes ad omncs, et ad inquie-
coelestium, hi sunt ebrii nocte, id estpropter noctem, tos, et ad pusillanimes, et ad infirmos, ne, si contra-
id est (sicut dictum estj densitatem peccatorum. Qui dicunt, conferatis ideo manus ad litigium. Dicerent
ebrii sunt, nocte sunt ebrii, sed nos qui sumus non illi : Patimur quidem illos, sed non ultra docebimus
noctis sed diei, simus sobrii, id est non amore tem- eos. Ad haec Paulus : Estote patientes, et in patiendo
poralium excaecati. Simus, inquam, sobrii, induti lo- videte ne quisreddat alicui malum pro malo, subti-
ricam fidei. Et bene fidem loricae comparavit quia ,
centes verbum instructionis, licet prius impatienter
sicut in lorica multi hami sunt concatenati in unum, auditum, sed semper sectamini id quod bonum est, id
sic in fide multa sunt ad credendum necessaria, est utile ad instructionem Ecclesiae. Sectamini dico et

concatenata tamen eamdem unitatem. Induti etiam

in invicem, id est inter vos in Ecclesia, et etiam trans-
loricam charitatis qua Deum diligamus et proximum, D eundo in omnes, docendo etiam infideles. Elsemper,
securi simus : et bene protecti fide et charitate ad sive pati oporteat, sive non, gaudete, et orate sine

omnem impelum hostium. Et induti galeam hanc, intermissione determinatorum horarum , ut certa

scilicetspem futurae salutis, ut sicut galea protegit tempora orationis non negligatis. Vel , orate sine

caput, ita mens nostra spe futurae beatitudinis ob- inlermissione, ut sive dormiatis, sive vigiletis, sem-
volvatur. Debemus sperare salutem, quoniam Deus per oretis. Et, juxta lianc sententiam, dicunt sancti
non posuit not in iram, id est in perditionem, sed po- illum semper esse in oratione qui in nullo offendit,

suit nos in praemissis, fide, charitate et spe , in ac- sed, sive vigilet, sive dormiat, semper ad Christum
quisitionem salutis hoc acquiramus , id est ut per anhelat. Et in omnibus qu;ecunque facitis, vel dici-

perpetuam salutem. Salulis dico habendae, per Do- tis, agite gratias Deo, sive incumbant adversa, sive

minum nostrum Jesum Christum. Ponit meritum demulceant vos prospera. Orate et agite gratias, quia

Christi, quo istam salulem nobis promeruit, dicens : voluntas Dei hoec est in omnibus \obis : ut omncs
Qui Christus mortuus est pro nobis, ut nos vivamus oretis et agatis gratias. Est dico in Christo Jesu, id
413 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD THESS. 414

est in institutione Christi Jesu, cumque sit institutio A potestis ; ipse autem Deus pacis perficiat in vobis

Dei voluntas, oportet orare, gratias agere. Quod illudjin quo deficitis, scilicet sanctiftcet vos per om-
ibi ait Semper gaudete, etc, ad praelatos spectat
: nia, et in sanclificatione ab eo data vos conservet
et ad subditos, ornnes gaudete et orate. Vos autem, perseveranter. Quod ita ait : SanctipZcetvos,et ser-
prselati, nolite exstinguere Spiritum, ut ea quee Spi- vetur integer, id est non corruptus aliqua tabe mali,
ritus sanctus ministraverit subditis, occultetis. Et spiritus vester, id est ratio vestra, ne velit consen-
vos, subdili nolite spernere prophetias, id est revela- tire sensualitati, et anima, id est sensualitas, ne
tiones Scripturarum, factas vobis apraelatis. Et licet male suadeatrationi, et corpus serv etur sine querela,
dicam nolite spernere, tamen omnia probate, id est ne polluatur opere cujuslibet turpitudinis. Servetur
probabiliter prius considerate, ne admistione falsi- dico in, id est usque, advenlum, vel in adventu,
tatis decipiamini. Et postquam probaveritis, tenete id est in consideratione adventus Domini nostri Jesu
illudquod bonum, id est utile est, et abstinete vos Christi. 301 Orateet csetera quae sequuntur faci-
non solum ab eo quodmalum est, sed etiam ab omni te, quia fidelis est Deus qui vos per gratiam vocavit,
specie mala, id est ab eo quod aliquam imaginem qui etiam faciet, id est in vobis consummabit, id ad
mali retinet, etiamsi malum sit. Ideo maxime dixit quod vocati estis. Nos ita laboramus pro vobis, et,

a specie mala, quia illi hseretici mutuabant voces -p vos, fratres, orate pro nobis, etsalutate omnes fra-
fidei, ut per aequipollentias vocum, simplices trahe- tres ex dilectione nostra in osculo sancto, ut alter
rent in errorem. Vos, prselati et subditi, facite quod osculetur alterum.

ARGUMENTUM IN EPISTOLAM SECUNDAM AD THESSALONICENSES.

Ad Thessalonicenses secundam scribit Epistolam Apostolus, et notum facit eis de temporibus novissimis,
et de adversarii dejectione. Scribit hanc Epistolam ab Athenis per Titum diaconum et Onesimum acoly-
thum.

PROLOGUS B. BRUNONIS IN EAMDEM.

Hanc iterum Epistolam scribit Thessalonicensibus C Ideo etiam hanc iterum scripsit, quia illi curiosi et

ideo quiain pnecedenti epistola ex verbis Pauli, ubi otiosi non ad imperium Pauli fuerant correeti. Scri-

dixerat : nosqui vivimus rapiemur obviam Domino psit iterum ideo, quia perseculiones ad patientiam
inaera, etc, sumpserant hanc suspicionem et ipsis quarum eos in priori armaverat, nondum defece-
viventibus futurum putarent Antichristum diemque rant ; sed fortassis augmentatae fuerant. H?ec tria,

judicii. Unde et plurimum erant perterriti. Sed quia persecutiones, diem judicii, et illos incorrectos,
malum erat eos de falsitate terreri, judicavit Paulus materiam habuit, arraando eos ad patienda omnia,
ideo iterum scribere non determinaretur
eis, ne si ostendens justis gloriam qui tribulantur, eosque tri-

haec ambiguitas, dum post dies Pauli invenirent non bulantibus futuram damnationem. Determinans etiam
contigisse quod Paulum putabant sic praedixisse et , certis et evidentibus signis futuram diem judicii. II-

in hoc et in omnibus quse docuerat, arguerent Pau- losque incorrectos praecipiens a communione Eccle-
lum de mendacio, et sic a via veritatis, quam illis siae sequestrari, non tamen jam eis, sed scribens
tradiderat, recederent. Prseterca aliud malum ex Ecclesiae de illis. Ea utique intentione sic agit ut
hac dubietate posset contingere ut si Satanas, vi- qui patiuntur pro Christo perseverantes sint in pa-
dens illos credentes in proximo fulurum judicium, tiendo, et qui territi erant propinquitatem putantes
ostenderet se in aere insignitum diademate, seque y. judicii, non terreantur de falsitate : et qui adhuc in-

Christum venientem ad judicium asserens, falleret correcti fuerant, saltem erubescendo, se a comrau-
Thessalonicenses, de quibus pervertendis tanto am- nione aliorum projectos resipiscant. Salutationem
plius laborabat quanto eos perfectiores esse sciebat, praemittens ait :

vel, in somniis apparendo, eos in eodem ludificaret.

EPISTOLA II AD THESSALONICENSES
CAPUT PRIMUM. « gnum est, quoniam supercrescit fides vestra, et
t Paulus et Silvanus et Timotheus , Ecclesiae « abundat charitas uniuscujusquc vestrum in invi-
« Thessalonicensium in Deo Patre nostro et Domino « cem, ita ut et nos ipsi in vobis gloriemur in Eccle-
« Jesu Christo. Gratia vobis et pax a Deo Patre no- « siis Dei pro patientia vestra et fide, etin omnibus
« Domino Jesu Christo.
stro et Gratias agere de- « persecutionibus vestris ct tribulationibus, quas
« bemus semper Deo pro vobis, fratres, ita ut di- « sustinetis in exemplum justi judicii Dei, ut digni
415 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 416

u habeamini regno Dei, pro quo et patimini,

in si A secundum intellectum et voluntatem vestram pati-
« tamen justum est apud Deum retribuere SOSlri mini. Quod judicium Dei justum sit, quo justi ad
« bulationem [retributionem] his, qui vos tribulant, purificationem affliguntur, impii ad consummatio-
« et vobis qui tribulamini requiem nobiscum in re- nem iniquitatis hic prosperantur, probat peraffectus,

« velatione Domini Jesu de coelo cum angelis virtu- et finem utriusque justi et impii. Ideo per finem ;

ii tis flamma ignis dantis vindictam iis, qui

ejus, in quia per ista quae videntur non possct darc idoneas
< non noverunt Deum, et qui non obediunt Evan- causas quare justus affligeretur, impius prosperare-
« gelio Domini nostri Jesu Christi. Qui poenas da- tur ;
juxtaquod ait David in eo psalmo
illud

« bunt in interitu aeternas a facie Domini, et a glo- Quam bonus (Psal. lxxu, 16) Existimavi ut co- :

11 ria virtutis ejus, cum venerit glorificari in sanctis gnoscerem, quare hic pocna justo, prosperitas tri-
« suis, et admirabilis fieri in omnibus qui credide- buatur impio ; sed hoc cognoscere labor est, id est,

« runt, quia creditum est teslimonium nostrum su- si attendo tantum ea quae sunt ante me, id est
« per vos in die illo. In quo etiam oramus semper praesentia, judicium Dei justum est, quo justi ad
« pro vobis, ut dignetur vos vocatione sua Deus no- purificandum in pracscnti affliguntur, impii ad au-
•i ster, et impleat omnem voluntatem bonitatis suae gmentum impietatis prosperantur.
« [non hab. suae], et opus fidei in virtute, ut clarifi- -g Hac tamen conditione justum esse dico, sijustum
« cetur nomen Domini nostri Jesu Christi in vobis, est apud Deum. Apud homines enim qui secundum
« et vos in illo, secundum gratiam Dei nostri et visum judicant, sanctos affligi, malos prosperari in-
ii Domini Jesu Christi. » juslum est. Si, inquam, justum est apud Deum re-
tribuere in futuro tribulationem, qui vos modo tri-

EXPOSITIO. bulant, et vobis qui modo tribulamini in futuro

retribuere requiem, tunc est juslum vos justos

hic per tribulationes purificari, et impios con
Paulus et Silvanus, et Timotheus scribunt Eccle-
cessione prosperitatis ad futuram tribulationem prae
six Thessalonicensium existenli in Deo Patre nostro
parari Vobis utique retribuere requiem nobiscum
et Domino Jesu Christo. Sicut totum in priori Epi-
:

stola exposuimus, in primis collaudat eos de passio-

303 habendam,in eadem enimgloria eritisin qua

nibus suis, supponendo gloriam eorum qui patiun-

et nos apostoli. Nunc determinat modum gloriae
justorum, et damnationes impiorum, ut justos laeti-
tur, et pcenam eorum qui passiones inferunt, sic
dicens Gratias agere ficet, impios deterreat, dicens Retribuct impiis tri-
eos armando ad patientiam,
:
:

bulalionem, nobis requiem, in revelatione Domini

debemus Deo, id est non solum graiias agimus, sed
Jesu, id est quando Dominus Jesus, qui nunc infide-
semper debitores gratiarum sumus Deo pro vobis, p
quia fratres Agere dico, ita ut dignum est:
estis.
'

libus occultus est, omnibus in judicio revelabitur.

quia magna sunt dona Dei, et multa, oportet et ma- Jcsu dico, venturi ad judicium de crelo. Ubi ait de
potentiam venientis indicat. Venturi dico de
gnas et multiplices agere gratias, ideo quoniam /i- coelo,

des vestra supercrescit. Yel super hoc quod prius

ccelo cum angelis virtutis ejus. In illo adventu an-
geli virtutis esse dicuntur, quia tunc omnia poten-
erat majorata. Yel super tribulationes crescit, quas
tialiter, et bonos in requiem, et malos porrigent in
omnes superat, et ideo agere gratias, quoniam abun-
davit charitas, id est dilectio uniuscujusque vestrum
ignem sed inpraesenti quandoque eos etiam quibus
;

praesunt ab impiis patiuntur affiigi, tunc autem non

in invicem. Hoc tantum ad perfectos spectare intel-
sic. In his verbis aeque et laetificat justos, quibus ve-
ligendum est. Ita supercrescit fidcs, abundat chari-
niet ad salutem, et deterret malos, quibus veniet ad
tas ut etiam nos ipsi qui non gloriaremur de parvare
poenam. Modo subdit quae tanlum sunt ad deterren-
in Ecclesiis Dei, gloriemur in vobis, idestin osten-
dum malos, dicens Veniet Jesus de ccelo in (lamma
sione perfectionis vestrae. Glorior apud alias Eccle-
:

ignis, id est in ignita flamma. Illa flamma praeci-

sias pro paticntia vestra, qua pro Christo patimini
pro fide vestrain integritate, servata fide pue ignis essc dicitur, quia flamma praesentis ignis
omnio, et
contemperatur admistione aquae, et caeterorum ele-
et patientia. Dico habita in omnibus persecutionibus
vestris,quando de loco ad locum 'fugamini, et inD mentorum, sed futura flamma adeo terrens et aspera
erit quod nullius elementi admistionc videbitur con-
tribulationibus, quando verberibus et opprobriis tri-
quas persecutiones et tribulationes vos temperari. I/i flamma ignis Christus dicilur venire,
bulamini,
sustinetis in exemplum justi judicii Dei, id est ex non quod flamma circa eum sit, scd quia eo adve-
nientc consurget illa, sicut quilibet princeps dicitur
justo judicio Dei. Justum cnim cst sanclos tribulari,
venire in ignc occisione, quia eo adveniente et
ut purificentur impios polestatem haberc in justos,
et
;

eorum consummetur. Et ita sustinetis mulli occiduntur, et multa comburuntur. Ignis dico
ut impietas
ex justo judicio, ut sitis in exemplum justi judicii. dantis vindictam, id estpoenam his qui non noverunt
In vobis enim exemplificare possumus aliis quam Deum, id est qui fidem non habuerunt, non lamen
justum sit judicium Dei. Sustinetis ideo ut digniha- solum, sed etiam his qui si fidem habuerunt, non
beamini in regno Dei, id est in quibus Deus regnetin tamenobedierunt Evangelio Domininostri JesuChri-
regno Dei. sti; qui utrique, «t non cognosccntcs Deum, et non
praesenti. Vel digni sitis recipi in futuro
Vos, sicut intelligo, sustinetis ut digni habeamini obedientesEvangelio dabunt xiermspcenas ininter-
pro eo, quo eodera ut digni habeamini in vos, etiam itum, id est in locum pcenarum, projectia facieDo-
417 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD THESS. 418

mini, ne ultra videant eum : et projecti a gloria A « illustratione adventus sui eum, cujus est adven-
virtutis ejus, juxta illud : « Tollatur impius ne vi- « tus secundum operationem Satanae,omni vir-
in

deat gloriam Dei (Isa. xxvi, 10). » Dabunt ea simili- " tute, et signis, et prodigiis mendacibus, omni et in

tudine dicit, quia non majoris donum gaudii pos- « seductione iniquitatis his qui pereunt, eo quod
sunt dare sanctis quos afflixerunt quam poenas quas « charitatem veritatis non receperunt, ut salvi fie-

patientur. « rent Ideo mittet illis Deus operalionem erroris, ut

In his verbis impios perterruit. In sequentibus « credant mendacio, ut judicentur omnes qui non
Isetificat justos, dicens : Impii dabunt poenas cum « credideiunt veritati, sed consenserunt iniquitati.
Christus venerit glorificari, id est ut gloriosus ap- « Nos autemdebemus gratias agere Deo semper pro
pareat in sanctis suis remunerandis, quia et si in « vobis, fratres dilecti a Deo, quod Deus
elegerit nos
hoc mundo per miracula et quaedam alia gloriosus « primitias in salutem in sanctificatione spiritus, et
videtur in sanctis, tunc longe amplius glorificabilur « in fide veritatis, in qua et vocavit vos per Evan-
in illis, quandc illos ab omni inquietudiue ereptos, « gelium nostrum, in acquisitionem glorise Domini
gloria indeficienti circumvallabit. Nec solum glori- « nostri Jesu Christi. Itaque, fratres, state, et tenete
ficari, sed etiam (quod majusest) admirabilis venerit « traditiones quas didicistis, sive per sermonem,
fieriinomnibus qui crediderunt, id estqui per solam t « sive per Epistolam nostram. Ipse autem Dominus
fidem salvabuntur, si setatem operandi non habue- « noster Jesus Christus, et Deus et Pater noster, qui
rint. Ideo retribuet vobis requiem, quia testimo- « dilexit nos, et dedit consolationem seternam et

nium nostrum in die illo, id est hoc, quod testificati « spem bonam in gratia, exhortetur corda vestra et

sumus vobis de die illo quo sanctis requiem, impiis « confirmet in omni opere et sermone bono. »

retribuet tribulationem : hoc, inquam, creditum est a

EXPOSITIO.
vobis, quia bene credidistis huic testimonio nostro,
quod testimonium fuit super vos, quia bene suppo- Postquam ad patientiam sufficienter eos armavit,
suistisdorsum oneri quodcunque imponebamus, determinat certa et evidentia signa dando futurum
credentes et operantes quod docebamus, in quo die diem, pro quo illi lerriti erant, putanles prope in-
ut Dominus dignetur, id est faciat vos dignos sua stare illum diem. Quasi diceret : Spe futurse retri-
vocatione, nos etiam semper oramus pro vobis, utin butionis ad patientiam sic vos armamus ; ne autem
fuluro dignetur vos, etut in prsesenti impleat omnem cito moveamini, rogamus vos quia fratres : rogamus,
voluntatem bonitatis, id est in omnibus ad plenum inquam, per adventum Domini nostri Jesu Christi,
bonam voluntatem habeatis, e t ut impleat in vobis id est, si in ipso adventu Christum salutarem habere
opus fidei. Confiteri Christum in oculis persequen- vultis, ct per adventum nostroz congregationis in
tium, hoc estopusquod fidesexigit. Opus fidei dico, ipsum, id est, si cum congregatione fidelium obviam
in virtute : cum enim confitetur quis fidem coram Christo advenire vultis, vel congregationis venturae
persequente, tunc necessaria est virtus constantiae. in idipsum quod Christus est, scilicet in incorru-
Oramus etiam ut nomen Domini nostriJesu Christi ptionem hoc, inquam, rogamus vos, ut non cito mo-
:

in hoc mundo clarificetur in vobis, secundum fidem veamini. Cito esset si toto tempore vitae moveren-
,

agentibus, et ut vos in futuro clarificemini in illo tur. Moveamini dico a vestro sensu, id est ab eo quod
remuneranle vobis, non secundum meritumvestrum, sensistis, et per me docentem intellexistis. Neque
sed secundum abundantem gratiam Domini nostri terreamini quasi instetdies Domini, quiarevera non
Jesu Christi. instat. Terreamini dico nequeper spiritum malignum,

quocunque modo significantem hsec vobis neque

304 CAPUT II.
per sermonem, id est per doctrinam illorum pseudo
;

« Rogamus autem vos, fratres, per adventum Do- neque per epistolam missam a deceptoribus, tan-
« mini nostri Jesu Christi et nostrse congregationis quam per nus. Signabant enim epistolas nomine
« in ipsum, ut non cito moveamini a vestro sensu. Pauli, ut hoc genere fraudis seducerent Ecclesias
« Neque terreamini, neque per spiritum, neque per Pauli. Rogamus, ne terreamini, et ne aliquis unquam
« sermonem, neque per Epistolam tanquam per nos D seducat vos praemissis modis, vel ullo alio modo, ut

« missam, quasi instet dies Dominj. Ne quis vos se- credatis instare diem Domini, quoniam non instabit

« ducat ullo modo.
« [dissensio] primum,
« cati, filius perditionis,
Quoniam nisi venerit discessio hic dies, nisi primum venerit discessio. Discessio-
et revelatus fuerit homo pec- nem quoniam Romanum, id est
vocat Ambrosius,
qui adversatur et extolli- Christianum imperium quocunque mutetur, sive
,

« tur supra omne quod dicitur Deus, aut quod co- Constantinopoli, sive alibi. nihil impedit solum-
« litur, ita ut in templo Dei sedeat, ostendens se modo Christianum duret imperium. Quoniam, in
« tanquam sit Deus. Nonne retinetis quod, cum quam, hoc Christianum imperium dissolvetur, quod
« adhuc essem apud vos, hsec dicebam vobis? Et nec reges erunt qui haeretieos puniant, pervaso-
« nunc quid delineat scitis, ut reveletur in suo tem- res ecclesiarum destruant, nec Romano pontifici,
« pore. Nam mysterium jam operatur iniquitatis, qui spiritale imperium habet, mundus in unitate
« tantum ut qui tenet tunc, teneat donec de medio fidei subjectus erit, sed sic ab utroque Christiano
« fiat. Et tunc revelabitur ille iniquus, quem Domi- imperio, et sseculari, sicut sunt reges, et spiritali, ut
« nus Jesus interficiet spiritu oris sui, et destruet 305 papa, mundus discedet ; tuncprimum para-
419 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 420

tum erit jumentum quod ascendet Antichristus, id A tas fidei et Christianum imperium fiat de medio, id
est infideles, qui membra Antichristi certatim in de- est sublatum auferatur de communitate. Ab ea si-

structione fidei cooperentur tali capiti, et facta, hac militudine dictum est, qua dicimus : Hic homo
discessione veniet ^ntichristus in sua opportunitate. mortuus factus est de medio, id est sublatus de
Sed si modo veniret mundo, obediente ex majori communitate hominum. Vel ita Tantummodo hoc :

parle Romano pontifici in unitate fidei, et regibus moratur Antichristum ut qui nunc tenet Christianum
Christianis adhuc fidem tuentibus, imparatum ha- imperium et unitatem fidei, teneat hoc tandiu, donec,
beret jumentum, quod ascenderet, et non suo modo iniquitas, quae modo est sub mysterio, fiat de medio,
proticere posset. Quando tamen futura est illa dis- id est de communitate, ut sicut modo fides in com-
cessio in sede beati Petri, etsi in paucis, fides ta- muni est, iniquitas in occulto, sic in tempore An-
men perdurabit. Quod dicunt sancti obtinuisse illam tichristi fides sit in occulto, iniquilas in communi,
orationem Christi, de qua Petro ait : « Ego pro te quia membra ejus^non plus erubescent actum im-
rogavi, Petre, ut nondeficiatfides lua(Luc. xxn, 32). pietatis quam pielatis, et qui fidem habeant, paucis-
Alii vocant discessionem (ut de saeculari imperio simi erunt. Et tunc postquam hic qui nunc detinet
taceant) quando homines ab unitate fidei discedent, eum, auferetur de medio, vel postquam iniquitas
et diversas erroris vias ingredientur, tunc veniet as- fiet de medio, tunc, inquam, vevelabitur ille iniquus,
g
censor Antichristus strato jumento quod ascendat. quem Dominus Jesus interficiet Spirituorissui. Dicit
Nisi, inquam, primum vencrit discessio, et facta dis- beatus Ambrosius Jesum se^ostensurum Antichristo,
cessione revelatus fuerit, qui modo occultus est et clamante 306 Jesu, interficietur hic impius; sed

homo. Contra hoc quod dicturus est, Deum vocat quid clamabit, nescimus. Dicunt quod Michael alii

eum hominem, ab omni deitate alienum. Homo, in- solo terrore hunc Antichri-
suo interfecturus sit

quam, peccati, quia sicut Christus homo justitiee, sic stum. Jesus quidem interficiet eum, et postea de-
iste totius peccati ; et filius perditionis, id est geni- slruet eum damnatum et in corpore et in anima.

tus ad perditionem suorum, sicut Christus ad sal- Destruet dico illustralione adventus sui, id est eo
vationem justorum ;
qui etiam et nomine et opere adveniente ad judicium in magna claritatis illustra-

adversatur Christo. Unde et Antichristus vocabitur; tione. Eum dico adventus ,cujus est secundum opera-
et qui extollitur supra omne quod dicitur Deus, id tionem Satance ; quia sicut Christus operatione Spi-

est quod nuncupative Deus dicitur, et non est sub- ritus sancti, sic iste secundum operationem Satanae
stantialiter, ut sunt sancli, secundum illud : « Ego adveniet. Operationem dico quam facturus est in
dixi : Dii estis (Psal. xxxi, 6) : » Qui etiam extolli- omni virtute, scilicet in signis etprodigiis. Signa mi-

tur supra omne quod colitur Deus, et vere Deus est. nora, prodigia vocat ; majora, miracula. Signis et
^ prodigiis dico mendacibus, vel quia non erunt in
Extollitur, ita ut sedeat in templo Dei (adlitteram in
Hierusalem) in quo Christus docuit, asserens se rei veritate, sed ila, permagicam, videbuntur esse.

esse verum Deum, Christum autem fuisse decepto- Vel mendacibus, quia, etsi miracula vera sint, ideo
rem et magum. Sedeat dico in templo Dei, osten- tamen mendacia, quia quod probare intendunt, exi-
dens se sicut sit Deus. Nisi, inquam, haec signa prae- tus rei falsum probavit, Antichristum scilicet non

cesserint, non prius instabit dies Domini. Et cre- esse Deum ; ad quod probandum miracula praeces-
dere etiam debetis non aliter instare diem Domini, serant. Erit etiam adventus ejus in omni seductione
quia non retinetis memoriter, quod cum adhuc essem iniquitatis, quia omni genere impietatis seducet.

apud vos dicebam vobis haec praecessura esse diem Seductione dico facta his qui pereunt, quiajustinon
Domini. In eo quod ait, cum adhuc essem, significat seducentur. Pereunt merito, eo quod non receperunt

se circa horam discessus sui haec tradidisse illis. Mos charitatem veritatis, id est Christum qui est pura
enim erat Pauli in primis simplicitatem Ecclesiarum veritas, el in quo tanta charitas ut in mortem tra-

simplicibus fovere documentis ; sed, illis jam perfe- deret se pro nobis. Non receperunt, ut salvi fierent

tis, eoque volente recedere lunc primum revelabat

,
per eum, ex quo omnis salus. Et ideo quia nolue-
illis occulta mysteriorum Dei. runt salvari mittet illis Deus operationem erroris, id

Facta discessione veniet Antichristus, et quid hoc D est erroneum operatorem Antichristum, ut credant
sitquod nunc detineat eum, ne ad praesens veniat, mendacio, et utjudicentur, id estdamnentur, omnes
vos bene scitis, hoc scilicel detinet eum, ut reveletur qui non credunt veritati, id est Christo sedeonsen- ;

in suo, id est in sibi opportuno tempore ; sed si, serunt iniquitati, id est Antichristo

durante unitate fidei et Christiano imperio, veniret, Quia dixerat superius venturum Antichrislum in
in suonon tempore revelaretur. Vcre in suo tem- omni virtute signorum et prodigiorum, et in omnise-

pore revelabitur, nam etiam jam non suo tempore duclione, ut damnentur omnes non credentes veri-
operatur mysterium iniquitatis id est mysticam ,
tati, sed consentientes iniquitati, ne in his verbis

et velatam iniquitatem, per membra praecedentia deterrerentur illi, timentes hunc esse venturum in

hoc nefandum caput. Tantummodo hoc residuum diebus suis, super hoc consolatur eos Paulus, di-
est ad revelationem ejus, ut qui nunc tenet, id est cens non eos visuros diem Antichristi. Littera sic
detinet eum, ne veniat, scilicet Christianum impe- jungitur Veniente quidem Antichristo judicabun-
:

rium et unitas fidei, detineat eum tandiu, donec, uni- tur consenlientes iniquitati; nos autcm debemus
421 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD THESS. 422

semper agere Deo gratias Deo (sieut supra exposui- A Dei. et [al. add. in] patientia Ghristi. Denuntiamus
mus) pro vobis, quia fraires estis dilecti a Deo, id autem vobis , fratres , in noniine Domini nostri

est quos Deus dilexit. Ideo praecipue gratias agere Jesu Christi, ut subtrahatis vos ab omni fratre am-
quod ex dilectione elegerit nos, me et vos Deus, non bulante inordinate, et non secundum traditionem
finem Ecclesise, in quos veniat Antichristus, ventu- quam acceperunt a nobis. Ipsi enim scitis que-
rus in novissimis. Sed elegit nos primitias, id est madmodum oporteat imitari nos, quoniam non
primitivos in fide ; elegit, inquam, in habendam neque gratis panem man-
inquieti fuimus inter vos,

seternam salutem per hoc quod posuit nos in san- ducavimus ab aliquo, sed in labore et fatigatione
ctificationem Spiritus. Per Spiritum enim sanctum nocte et die operantes ne quem vestrum gravare-,

justificavit nos in baplismo, qua sanctificatio via est

1
mus. Non quasi non habuerimus potestatem,
in illam salutem. Y.t ut sanctificaret, posuit nos in sed ut nosmetipsos formam daremus vobis ad imi-
fide veritatis , ut confiteremur Christum, qui est tandum nos. Nam et cum essemus apud vos,
pura veritas, sicut Antichristus error etmendacium. hoc (heec) denuntiabamus vobis quoniam si quis ,

In qua fide habenda, sicut elegit nos, ita et vccavit non vult operari, nec manducet. Audivimus enim
vos per Evangelium nostrum, ut totum vobis esset inter vos quosdam ambulare inquiete, nihil ope-
ex gralia. -d rantes, sed curiose agentes. His autem qui ejus-
Vocavit, inquam, non in otium, sed in acquisi- modi sunt, denuntiamus, et obsecramus in Do-
tionem glorix, id est ut, operando quomodo fides mino Jesu Christo, ut cum silentio operantes, ,

exigit, gloriam vobis cum dignis operibus acquira- suum panem manducent. Vos autem, iratres, no-
tis. Glorios dico, Domini nostri Jesu Christi, id est lite deficere benefacientes. Quod si quis non obe-
eamdem quam habet Dominus Jesus Christus, ad dierit verbo nostro per Epistolam hunc notate, ,

illamacquirendam vos vocavit. Considerandum est et non [ne] commisceamini cum illo, ut confunda-

quomodo praepostero ordine omnia posuerit. Prius tur. Et nolite quasi inimicum existimare , sed
enim vocantur ; deinde in fide confitentur ; fidem corripite ut fratrem. Ipse autem Deus [Dominus]
confitentes per baptisroum sanctificantur ; sanctifi- pacis det vobis pacem sempiternam in omni loco.
catis (si perseverant) salus aeterna reservatur. Dominus [Deus] sit cum oranibus vobis. Salutalio
Quandoquidem, fratres, vocati estis in sanctificatio- mea manu Pauli, quod est signum in omni Epistola.
ne Spiritus, et in acquisitione glorite. Itaque state, Ita scribo : Gratia Domini nostri Jesu Christi cum
id est fortes estote in bono opere, qnod coepistis : omnibus vobis. Amen. »

et tenete perseveranter traditiones vitse fidei et ha-

EXPOSITIO.
bitus, quas a me didicistis, sive yer sermonem, dum
n
praedicaverim vobis, sive per Epistolam nostram, De patientia conservanda, de cognitione ultimse
ad vos directam. Moneo, slate, et tenete. Ut autem diei et adventu Antichrisli vos instruxi. Nunc, fratres,
tenere possitis, ipse Dominus noster Jesus Christus, de ccetero, id est de alia re, vos adhortor, scilicet
et Deus, et Pater noster voluntatem jungit semper hoc : Orate pro nobis, ut sermo Domini currat, id
cum potentia. Pater, nomen pice voluntatis ; Deus, est multos in fide per nos comprehendat, et ita ut
est potentise. Qui dilexit nos et dedit nobis ceternam in omnibus clarificetur sermo Domini integritate
consolationem, in 30T praesenti enim tribula- fidei et exsecutione pii operis. In quibusdam enim
tione incipit nosconsolari, continuansconsolationem currit sermo Domini, qui satis cito credunt, sed quia
usque in peternam requiem. Qui etiam dedit nobis in vitiis remanent, non clarificatur in illis. Clarifi-
spem bonam singulariter dicendam. Spes enim de cetur dico, sicut in aliis Ecclesiis clarificatus est, et
ccelesti gloria super omnia quae sperantur , dicenda apud vos. Orate etiam ut ego, et qui mecum prae-
est bona. Hanc utique spem dedit nobis in gratia, dicaut, liberemur ab hominibus importunis qui
,

quando nobis remisit peccata ; in baptismo solvere, quem arripiunt mulla importunitate afficiunt et ma-
scilicet nos a peccalis, tribuit nobis spem habendae lis. Duplex malum notat, importunitatem, scilicet de
gloriae. inquam, Deus, qui per gratiam tot
Ipse, suasione mali esse importunum. Ideo dico orate ut
bona jam tribuit exhortetur corda, id est voluntates D liberemur, quia fides non est omnium, id est, quia
vestras stare in quo estis, et de incremento laborare, nondum omnes fideles sunt, sed multi fidem perse-
et confirmet, id est fortes et perseverantes faciat in quuntur. Vel ita : Orate ut liberemur ab importu-
omni opere bono, et in omni sermone bono, ut nulla nis et malis, quia fides non est omnium illorum, id
vobis desit perfectio. est, in omnibus illis non est qui fidem habeat. Ne-
CAPUT III. que quia dixcrat orate ut liberemur, dicerent illi

« De caetero, fratres , orate pro nobis , ut sermo Quid sperandum est de nobis, cum magister noster
« Dei currat et clarificetur, sicut et apud vos, et ut adeo sibi timeat ? ad hoc ait Licet dixerim orate : :

« liberemur ab importunis et malis hominibus. Non ut libercmur, tamen confido quia Dominus fidelisest,
« enim omnium est fides. Fidelis autem Deus est, qui pro se patientibusait :« Ecce ego vobiscum sum,

« qui firmabit vos, et custodiet a malo. Confidimus usque ad consummationem sa'culi {Matth. xxvm,
« autem de vobis, fratres, in Domino, quoniamquae 20): » Deus, inquam, est fidelis, qui (ut de me sileam)
« [quaecunque] praecepimus, et facilis , et facietis. confirmabit vos in bono quo estis, et custodiet
« Dominus autem dirigat corda vestra in charitate a malo, ne cadatis. Volens quiddam novum suadere
423 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 424
30§ illis, scilicet ut subtrahant se ab illis otiosis A quem vestrum gravaremus tamen non ; ideo quasi
elcuriosis, qui per prioremEpistolam noluerunt cor- non habucrimus poteslatem accipiendi a vobis si
rigi, captat eos collaudando de praemissis , dicens : vellemus, sed ut dnremus vobis nosmetipsos formam
De observatione patientiap, de diejudicii, de oratione ad imitandum nos, ut deserentes otium, exemplo
facienda pro nobis nos quidem sumus vos adhor- meo de labore viveretis. Intendebamus utique dare
tati, sed bene confidimus de vobis in Domino, quo- vobis formam operandi Nam eliam cum essemus .

niara qucecunque pnecepimus et modo facilis, et\n praesentes apud vos, denuntiabamus hoc vobis quod
futuro facictis. Ut autem benefaciatis, Dominus di- si quis vacans otio, non vult operari, nec manducet
rigat corda vestra, id est faciat directas voluntates de laboribus alienis. Ideo praecipio nolentem operari
veslras in charitate Dei, ut sicut Deus vos dilexit, non manducare, quia audivimus quosdam inter vos
et vos eum diligatis, et in patieniia Christi, sicut ambulare inquiete, nihil operantes, scd agentes cu-
Christus passus est pro vobis , ita et vos pro Chri- riose, rumores urbis sollicite perquirendo. His au-
sto patiamini. Nos autem dico, scientes vos faclu- tcmqui sunt ejusmodi, id est nihil operantes etcu-
ros quaecunque ex Deo praecipimus, dcnuntiamus riosi, denuntiamus ex aucloritate Dei, et obsccra-

vobis. Scitote hoc praeceptum Dei esse, non nostrum, mus in Domino Jesu Christo , id est praecipimus et
nisi tantum quod vobis, fralres, nunliamus innomine -p precamur, si in Christo salvari volunt, ut ipsi ope-
Domini nostriJcsu Christi, id est, si curatis nomen rantes pulso otio et cum silentio, non de rumoribus
et honorificentiam Domini Christi. Hoc ex eo de- curiosi, manducent panem suum, id est nonalie-
nuntiamus, ut subtrahatis vos ab omni fratre ambu- num, sed proprio labore lucratum. Ne autemquiadi-
lante inordinate , id est naturalem orJinem dese- xerat Unusquisque manducet suum panem,putarent
:

rente. Hoc enim etiam gentiles inordinatum asse- illi qui solebant ministrare pauperibus, non ultra esse
runt negligere propria, curare aliena , ut quidam ministrandum illis , ait : Licet dixerim manducent
curiosi inter vos faciunt. Fratre etiam dico, non suuni panem, vos tamen, fratres, bene facientes fra-

ambuhnte secundum traditioncm quam acceperunt tribus qui indigent, nolite deficere bene faciendo,
a nobis, id est quo modo tradidimus illis, et polli- quia non omnibus potest sufficere suus labor. Denun-
centes se sic servaturos sicut acceperunt. Ideo sim- tiamus illis ut operentur, etc. Si vero aliquis eorum
pliciter dico , acceperunt a nobis tradenti-
sicut non obedierit huic nostro verbo mandatop^r episto-
bus illis, et non expono hanc traditionem, quia vos lam, hunc notate, id est signiiicate mihi quisille sit,

ipsi bene scitis quemadmodum oporteat vos imitari et interim non commisceamini cura illo, ut, vobis
nos. non communicantibus illi, confundatur, id est eru-
Ne ±11 i aberrando dicerent : In oratione, jejunio, bescat de peccato suo. El licetnon commisceamini
vigiliis scimus te imitandum, determinat quid in-
^ cumillo, tamen nolite eum existimare quasiinimi-
tendat dicens : Imitamini in hoc quod non fuimus cum, ut eum odio habeatis, sed ex dileclione corri-
inter vos inquieti, id est curiose discurrentes per pite eum ut fratrem. 309 Ut autem in omnibus
urbem neque manducavimus apud vos panem otio-
; quae preecepi vobis perfecti sitis, ipse Dominus pacis
sum sumptum ab aliquo ; nec nostrum panem gra- det vobis pacem sempitemam, id est hicet in futuro,
tis, id. est sine labore otiosi, sed fuimus operantes et in omni loco, id est apud domesticos et apud ex-
nocte et die, et in labore et fatigatione, id est labo- traneos. Et ut veram pacem habeatis, Dominus sit
rantes usque ad fatigationem. Nocte ideo praeponit, cum omnibus vobis. Salutatio scripta mea manu.
quia noctemaxime vacabat operibus, orationi etprae- Hea dico Pauli, quod signum ita scribo in omni
dicationi praecipue vacans in die. Operanles ideo, ne Epistola, quam mitto. Hoc signo discernite ne frau-
gravaremus aliquem vestrum accipientes a vobis , dulentcr sub nomine meo inferant vobis suam epis-
necessaria. Paulus non ab istis sicut nec a Corin- , lolam illi pseudo qui dicebant vobis me intelligere
thiis quidquam accipere voluit, diversa tamen inten- propinquum esse diem judicii. Haec,inquam, est sa-
tione. A Corinthiis enim noluit, quia erant avari. lutatio Gratia DomininostriJcsu Christi cum om-
:

Ab istis noluit, sed magis operari, ut in sedaret eis nibus vobis. Amen.
exemplum uepulso otio laborandi. Operabamur, ne D

ARGUMENTUM IN EPISTOLAM PRIMAM AD TIMOTHEUM.

Timotheum instruit et docet de ordinationc episcopatus, et diaconii, et omnis ecclesiasticae disciplinse :

scribens ei a Laodicia per Tychicum diaconum.

PROLOGUS B. BRUNONIS IN EAMDEM.

Consuetudo erat apostolorum ut cujuslibet civi- conversis Ephesiis, consecravit illis in episcopum
tatis populo, doctrina eorum converso ad fidem, non Timotheum, collaboratorem Evangelii , ut, Paulo
ibi subsisterent , sed (consecrato ibi episcopo ,
praetereunte ad Macedonas convertendos, haberent
qui fideles factos instrueret de his quod post fidem Ephesiani Timotheum ,
qui eos ne singulis instrue-
tenenda sunt.j transirent ad alios populos congre- ret, ne forte, illis sine doctore dimissis periret ,

gandos ad fidem . Cujus rei formam Paulus tenens labor Pauli in eis. Quos Ephesios Paulus primus
 425 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULL — IN EPIST. I AD TDI. 426
ad fidem convertit ;
quibus Joannes evangelista A. sit et Ephesianis audientibus a Timo-
reverentiae,
postmodum in episcopum praefuit, Timotheo in opus theo idem doceri quod a Paulo, cui tradita est hsec
Evangelii a Paulo revocato. Hanc autem Epistolam doctrina a Christo. In hac autem Epistola Paulus
cum tribus aliis quae sequuntur, scribit ad personas agit de docens ab Ecclesia
ecclesiastico ordine,
Timotheum tertiam ad Titum quartam
duas ad ;
;
repellendos pseudodoctores, illisque denuntiandum
ad Philomonem caeteras scribit ad Ecclesias. Con-
; ne perverse doceaut; quod si ideo non desistunl,
secrato (sicut dictum est) Timotheo Epbesiis in populis denuntiandum est, ne eos audiant. Docet hic
episcopum, consurgunt contra eum pseudodoctores, etiam Paulus Timotheum de ordine sacerdotali et
dicentes, nova lex inducta sit, cum ea tamen
licet letivico, quomodo eligendi sint et probandi. Docet
tenendam esse circumcisionem et veterum ritus sa- etiam de ordine viduarum, quomodo ministrare
crificiorum. Quo intellecto, Paulus Epistolam hanc doceat illas in Ecciesia. Docere autem, etiamsi sa-
dirigit ad Timotheum, non quod de eo ambigat pientissimse sint, nunquam mulieribus permitten-
quod in aliquo consensurus sit pseudodoctoribus, dum. docendo de ecclesiastico ordine intendit
Sic
sed ut doctrina ejus, roborata auctoritate Pauli, Paulus ut, pro modo doctrinae suae, teneat Ephe-
idem cum Timotheo docentis, majoris auctoritatis siana, omnisque cum ea Ecclesia.

EPISTOLA I AD TIMOTHEUM.
CAPDT PRDIUM. B « Deo honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.
« Hoc prteceptum commendo tibi, fili Timothee,
« Paulus apostolus Jesu Christi, secundum im- « secundum praacedentes in te prophetias, ut milites
* perium Dei Salvatoris nostri, et Christi Jesu spei « in illis bonam militiam, habens fidem et bonam
« nostrae. Timotheo dilecto filio in fide gralia mi- ,
« conscientiam, quam quidam repellentes, circa
« sericordia, et pax a Deo Patre et Christo Jesu « fidem naufragaverunt ex quibus est Hymenseus ;

« Domino nostro. Sicut rogavi te, ut remaneres « et Alexander, quos tradidi Satanae, ut discant non
« Ephesi,cum irem in Macedoniam, ut denuntiares « blasphemare. »

« quibusdam ne aliter docerent, neque intenderent

« 3 JL O fabulis et genealogiis interminatis, quae
EXPOSITIO.

« quaestiones praestantmagis quamaedifieationem Dei, Paulus, etc. Scripturus discipulo, salutem praa-
« quse est in fide. Finis autem praecepti est charitas, mittit dicens : Paulus ; quod quidem nomen est hu-
« de cordepuro, et conscientia bona, et fidenonficta. militatis. Paulus emim quasi modicus dicitur. Hic
« A quibusquidam aberrantes, conversi sunt in autem ubi auctoritate opus est, auctoritatis nomen
« vaniloquium, volentes esse legis doctores, non est Paulus enim nomen multum notum erat. Unde ;

« intelligentes neque quse loquuntur, neque de qui ut magis refellerel pseudodoctores ait Paulus apo- :

bus affirmant. Scimus autem quia bona est lex, ^ stolus, id est legatusxelmissus. Cum autem omnes
« si quis ea legitime utatur, scientes [sciens] hoc sancti, legati Dei sint, praecipue apostoli sic vocan-
« quia justo lex non est posita, sed injustis, et non tur, sub quibus omne genus sanctorum, supraquos
« subditis, impiis et peccatorihus, sceleratis et con- vero solus Christus, invenitur. Apostolus, inquam,
« taminatis, parricidis et matricidis, homicidis, Christi Jesu, quia a Christo solum apostoli missi
« fornicariis, masculorum concubitoribus, plagia- sunt. Ab apostolis autem cseteri sancti, ut a Paulo
« riis [plagariis], mendacibus, et perjuris, et si Timotheus. Quia si Paulus apostolus Christi sit,

« quid aliud sanae doctrinae adversatur, quae est constat quod qui Paulo contradicit, contradicit et
« secundum Evangelium gloriae beati Dei, quod Christo, qui Patdum misit qui vero Timotheo a ;

« creditum est mihi. Gratias ago ei qui me confor- Paulo misso, ef in Paulum et in Christum offendit.
« tavit in Christo Jesu Domino nostro, quia fide- Paulus, inquam, apostolus Christi Jesu secundum
« lem me existimavit, ponens in ministerio. Qui imperium. Ponit in aliisEpistolis secundum volunta-
« prius fui blasphemus, et persecutor, et contume- tem, sed ut majorem districtionem signaret, posuit
« liosus ; sed misericordiam Dei consecutus sum, hic imperium. Volumus enim quaedam, qua? non-
« quia ignorans feci in incredulitate. Superabun- imperamus quae autem fieri imperamus, el volu-
;

davit autem gratia Domini nostri cum fide et di- D mus, et, ne non fiant, prohibere videmur. Unde ait
« lectione, quae est in Christo Jesu. Fidelis sermo secundum imperium DeiPatris. Deus enim Pater im-
« et omni acceptione dignus, quia Christus Jesus peravit me apostolum fieri. Dei dico Salvatoris
« venit in hunc mundum peccatores salvos facere, nostri, id est qui imperio suo obedientes salvat; non
« quorum primus ego sum. Sed ideo misericordiam obedientes vero a salule alienat. Unde timendum
« consecutus sum ut in me primo ostenderet Chri- est, non parentibus imperio Timothei, quia, nec
« stus Jesus omnem patientiam ad informationem mihi, nec Deo, qui imperavit me Apostolum esse,
« eorum, qui credituri sunt illi in vitam aeternam. obediunt, et sic a salvatione Dei alieni sunt. Secun-
« Regi autem saeculorum immortali, invisibili, soli dum imperium Dei Patris dico ; et secundum impe-
Patrol. CLIII. 14
 427 S. BRUNONTS CARTHUSIANORU.M INSTITUTORIS OPP. PARS II. 428

riura Christi re<ns et sacerdotis. Secundura homi- A se habere jactaret, et sic ministri Ecclesiae, etiam

nera dico qui et immolavit seipsum in ara crucis, qui justi essent, in contemplum venirent. Cujus rci

ut nos mundaret a delictis, seque immolandum no- Christus formam relinquens, suscitato Lazaro,

bis quotidie in altari dedit. Regis etiam, quia et dixit discipulis eum etsinite abire (Joan. n,
: «Solvite

bona dat, et in bonis regit. Christi dico Jesu, id est 24), » oslendcns ncminem posse solvi nisi per mi-
Salvaloris, qui et in praescnti salvat a malis, et in nistros, quibus haec ministeria credita sunt. Graiia

futuro salulem seternam daturus est suis. Christi utique misericordia, et pax, a Deo qui, cum
sit tibi

Jesu dico, auctoris spei nostrce, id est recuperandae Deus sit, haec et omnia Deo dico Patre, qui,
potest.

irapassibilitatis et immortalitatis, quas per eum nos ex eo quod Pater est, voluntatem et piam affectio-
recuperaluros speramus, qui carnem nostram in se nem circa te et omnem filium habet. Sit etiam tibi

verbo Dei unitam extulit supra omnem creaturam, hoc idem a Christo Jesu ,
qui cum sit rex, et

nihil supra eam relinquens praeter divinitatem sibi salvare venerit, voluntatem similiter habet. A Chri-
cohaerentem. Spes enim dicitur, non de his quae sto dico Domino nostro, quem, quia Dominus est,

habemus, utjustificationem JL JL apeccatisin ba- 3 hoc ct omnia posse-apparet.

ptismo, sed de his quae nos habituros credimus, ut im- Finita salutatione incipit Epistolam dicens : Ti-
mortalilatem et impassibilitatem per Chrislum. Spes r> mothee, ita fac subaudi, sicut rogavi te, ubiait sicut,

enim est exspectatio futurae bonae rei cum deside- nolat quantitatem. Quasi diceret Ego multis modis :

rio. frequenti repetilione monui te, ut docendo insiste-

Paulus, inquam, apostolus sic et sic oplat, mandat, res, et sicut monui te, omnibus modis, omni assi-

vel aliquid tale Timotheo filio bene imitanti se, quem duilate fac. Ubi ait : Rogavi, cum qui praelatus

genu\l in (ide, quia, cum intidelisesset, iidelemeura com-

erat, dicere posset ut discipulo praecepi, satis

fecit Filio dico dilecto peculiari et speciali modo, mendat Timotheura, insinuans eum talem qui non
quia, cum omnis utique fidelis diligendus sit, ex imperio coercendus esset, sed ex quadam parita-

quidam lamen in eis sunt qui privilegio amoris di- tis dignitate cohortandus. Sicut, inquam, rogavi te

ligendi sunt. Paulus, inquam, mandat Timotheo ut remaneres Ephesi ad ordinandum ibi ecclesiasti-

hoc, sibi, vel tibi, Timothee, gratia, misericordia, cum ordinum, cum ego, conversis Ephesianis, irem
elpax. In aliis ponere solet gratia tantum et pax, in Macedoniam, ut Macedonas verbo praedicalionis
significans ibi per gratiam, quod hic per miseri- converterem, in quo et lu mihi necessarius esses,
cordiam, remissionem scilicet peccatorum ;
quae teque mecum iturum ex voluntate obtulisti ; videns
gratia dicitur, quia gratis sine pretio vel merito tamen quod major necessitas incumberet, dimisi te,
nostro dimittuntur. Misericordia, remissio dicitur, ut Ephesianos instrueres. Hic primum incipit de

quia non misericordiara Dei peccata dimittuntur. ^ pseudodoctoribus repellendis, dicens Remaneres, :

Misericordia itaque, id esl remissio peccatorum.et inquam, ideo ut denuntiares. Nuntiare dicimus in-
pax, id est tranquillitas animi quam hic habent ter pares ; denuntiare autem,. ut a praclato subditis.
sancti praelibantes per hoc dulcedinem aeternae pa- Denuntiares utique quibusdam, id est doctoribus

cis. H«c, inquam, misericordia et pax, sint perse- illis qui singularem duetrinam inducunt a commu-
verantia tibi. Non ideo hoc optat, cum bene sciat nione Ecclesiae declinantes. Hoc, inquam, denun-
remissionem peccatorum faclara esse Timotheo, tiares 3 JL 2 ne docerent aliter , id est quidquam
sibique partem sanctorum esse, sed ut in his per- alienum a doctrina mea qua Ephesios docui, et tu ad-
maneat. Haec duo, misericordia et pax, omni fideli huc doces. Quia si doctores tedenuntiante illis nollent
optanda sunt, et provenire possunt hoc autem ; desistere, denuntiares subditis ne intenderent do-
tertium,id est gratia, praelatis tantum optandum est clrinis eorura, vel audirent eos. Cujus reiforraa adhuc

et provenire potest. Accipil enim per graliam do- servatur in Ecclesia. Prius enim perversus praelatus
nationera Spiritus sancti, qui utique, non a prae- ab Ecclesia prohibetur. Quia si inobediens non ccs-
latis, sed per ministerium eorum, sine difTerentia sat, subditis dehinc interdicitur obedire illi. Non in-

meritorum, sive justi, sive injusti sint praelati (so- tenderent, dico fabulis pseudopraedicatorum, qui
lum-nodo pura sit consecratio eorumi, datur his D dicunt circumcisionem et vetera sacrificia tenenda
quos sanctificant, si idonei sint in quibus habitare esse nova lege. Fabula dicitur illud ubi verba
in

debeat Spiritus ;enim habitabit in corpore

« non tantum sunt, res autem non est sic in doctrina ;

subdito peccatis ( 4i. i Quia si quaeriturcur

Sap. i, eorum. Verba quidem erant nuda a rei veritate,
subditi, propter peccata, Spiritum sanctum acci- quia circumcisio et illa quae docebant, salvare non
pere non raereantur, cum per ministerium praelato- poterant. Intenderent, inquara, fabulis et genealogiis,
rum qui peccatores sunt (solummodo justa sit sa- id estsermonibus de generatione sua factis. Dicunt
cralioeorum) detur ? Ad hoc respondendum est quia enim quod sibi, natis de carne Abraham et David,
a Deo, et non a praelato, qui quod non habuit dare salus solum repromissa sit, et non aliis. Genealo-
non potuit datur tamen per ministerium praelati.
; giis, dico, interminatis id est prohibitis ne aliquis
,

Nec sine causa Deus per ministerium lioc dare vo- confidat in illis. Vel interrainatis, id esl nullum ter-
luit, cum, si sine ministris Spiritus sanctus dare- rainum, nulluraque finera habentibus ubi subsistant
tur, unusquisque, praesumendo Spirilum ssnctum probala sicut dicunt. Si quis enira considerat, vide-
429 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD TIM. 430

bit multos filios Abrahae secundum carnem repro- A313 et per hocerrantes. Separatio enim averitate
batos, ut Esau ; inveniet etiam multos, non de error est. Aberrantes utique conversi sunt, non ad
carne Abraham genitos, quos tamen Deus elegit, ut fidem, sed in vaniloquium, loquentes quae vana et
Job. inutilia sunt, circumcisionem scilicet tenendam
Quce genealogiae prcestant qucestiones, id est liti- esse dicentes. Quibus non sufficit haec vana apud se
gia, et nullas solutiones. Hoc, inquam, praestant loqui, sed, quod deterius est, volentes esse doctores
magis quam cedificationem, quam nullomodo prae- legis, id est docentes tenendas esse carnales obser-
stant. Hic enim magis electivum est de non partici- vantias legis. Et hoc salis impudenter, non intelli-
pantibus agens. /Edificationem utique virtutum non gentes neque ea quce loquuntur, id est circumcisio-
praestant quae aedificatio est non per circumcisio-
;
nem, quam docent, ideo sub veteri lege in carne
nem, sed qv.ce est in fide, id est per fidem. Omnis tenuisse, ut figuraret circumcisionem cordis tenen-
enim justificatio est ex fide, quae ut fundamentum dam esse in tempore gratiae, non carnis. Neque
et

jacitur et super hanc quasi fundamentum caeterae

; etiam intelligentes Scripturas prophetarum de qui-
rirtutes aedificantur. Probat quod in fide sit aedifi- bus, id est per quas affirmant circumcisionem et
catio Dei, dicens: Si ex fideprocedit bona conscien- vetera sacrificia, quae loquuntur, tenenda esse in
tia, id est spes ex spe autem purum cor, et de
:
-d tempore gratiae, vel e converso. Non intelligentes ea
puro corde charitas. Charitas vero sit finis, id est quae loquuntur de prophetis ad probandum quod
impletio totius prcecepti, seunovaeseu veteris legis. tenenda sint ea quae docent. Neque intelligentes cir-
Quia si hoc modo ex fide sequitur omnis praecepli cumcisionem et sacrificia, cujus rei mysteria es-
impletio, tunc in fide est omnis aedificatio Dei, et sent, cum fierent, de quibus ipsi affirmant quod ad-
non alibi. Sed in fide est impletio totius mandati, huc tenenda sint. Quia improbavit paitem adversa-
igitur et aedificatio Dei. Quia transverso ordine sic riorum,dicens non intelligentes, etc. Hoc utique non

ponit : Vere in pZde est aedificatio Dei finis enim, ; sufficeret, nisi et partem suam commendaret, et
id est quia impletio totius praecepti veteris seu causam commendationis enim ali-
insereret. Posset
novae legis est charitas, id est dilectio Dei et pro- pseudodoctorum per-
ter sic ipsi objici. Si doctrina
ximi, in quo mandato universa lex pendet et versa est, tua vero non melius approbanda, unde
prophetae (Matth. xxn, 40). Qui enim hoc manda- melius adhaerendum tibijudicas quam illis ? Ad hoc
tum, id est charitatem impleverit, novam et veterem refellendum, improbata parte adversariorum, subdit
legem procul dubio implevit. Vel autem legatur ibi et Pseudo utique doctores
approbat suam, dicens :

sic continuatim. Ubi ait superius, ne docerent etne. non autem scimus, id est in-
intelligunt legem, nos
intenderent, innuit quosdam perverse et docentes et telligimus legem. Et quidam amplius addit quod
intendentes. Unde sic ait : Licet illi pseudo aliter ^ valet ad causam, dicens Scimus utique non solum:

doceant quam ego, tamen finis, id est omnis imple- legem, sed etiam hoc de lege scimus quia lex est
tio legis charitas est, sicut ego doceo. Unde quod bona, id est utilis et justificans spiritualiter intel-
ipsi docent vetera non sunt reducenda. Charitas lecta, secundum quod nos intelligimus. Sed, secun-
procedit de puro corde, id est de mundaintelligen- dum carnalem intellectum eorum potius non bona,
tia ;
quod aliquis purum intellectum habeat conser- quia neminem justificat, et crudelis est. Unde quod
vans &e qua Deus purificavit eum in
in puritate ipsi de lege intelligunt, non est reducendum. Lex
baptismo. Intelligens diligendum sibi esse creato- utique bona est, si quis utatur ea, id est intelligen-
rem suum, nec in aliquo offendendum. Charitas tia ejus legitime, id est secundum quod lex ipsa
etiam procedens de conscientia bona, id est de spe. docet et praecipit, scilicet, ut spiritualiter intelliga-

Non quia conscientia sit idem quod spes, sed ea tur. Scimus utique de lege quod bona est, scientcs
affinitate qua illi cui malae conscientiae scrupulus hoc etiam, de eadem lege, quia lex vetus non est
abest, et ubique in animo se circumspectans, nihil- posita justo id est sub nova lege justificato. Nec
,

que quod eum mordeat inveniens ; sic tandem spe- etiam sub ipsa veteri lege posita est alicui justo. Lex
rare licet : qui enim se peccatorem conspicit, ti- enim data est ut vel puniret reum, vel peccare vo-
mendum illinon sperandum. Cha- D
est de peccato, lentem coerceret ne delinqueret. Sed qui justus est,
ritas etiam procedens de fi.de non ficta. Nos enim non est coercendus non enim voluntatem habet
;

credimus Christum verum Deum et verum hominem, peccandi, nec est perlegempuniendus. Maculaenim
non fingentes illum vel hominem sine Deo, vel in illo nulla est qui justificatus est. Unde et justis
Deum sine homine. Et ut quidam pseudo dicunt illis qui sub veteri lege fuerunt, quantum ad se, non

habuisse Christum non verum, sed aereum corpus. esset necessarium tenere legem, qua tamen con-
Vel ita Fide dico nostra robusta et inviolabili non
: grue usi sunt, ne, lllis respuentibus legem, contem-
ficta, id est non fragili ad modum fictilis vasis, sicut ptui iieret lex, utique auctoritate eorum devotius
est doctrina pseudodoctorum. tenerCnt eam hi quibus propter peccata hecessaria
Commendata par-te sua, improbat partem adver- erat. Ideo etiam justi tenuerunt veterem legem ut
sariorum dicens A quibus charitate, scilicet con-
: quod ipsa praeiigurabat de Christo et de tempore
,

scienlia bona, et fide quidam aberrantes id est : gratiae, ipsi attestarentur implendo legem. Justo
,

illi singularem doctrinam inducentes separati utique non est posita lex, sed injustis, id est Judaeis
431 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 432

quibus ante legem datam Hoyses moralia praecepta A Deus credidit mihi Evangelium, gratias ago ei, et
dedit, quce non observando injusti facti sunt. Inju- non legi, pro hoc beneficio, et pro his quae sequun-
id est Judaeis, qui Deo, tur, quiDeus existimavitme fidelem. Hic aiunt qui-
stis utique, et non subditis,
danti per Moysem legem, noluerunt subdi ul ab in- dam insidiosa esse verba Pauli, quasi diceret. Inde

justitiis recederent. Quos vocet

injustos et non sub- gratias ago Deo quia, cum infidelis essem, fecit me
ditos exponit, dicens Lex utique posita est impiis,
:
fidelem. Quodque dignus essem qui iidelis fierem
id est irreligiosis animo contra Deum, et
peccatori- existimavit, id est providenlia Dei quae falli nescit

bus, id est juod irreligiose cogitant, irreligiose ope- ab initio prccordinavit, meque factum fidelem con-
rantibus, et sceleratis, id est eis qui videntes sa- fortavit, id est fortem fecit, quod neque mors, ne-
criticare idolis vel hujusmodi, placuit illis ut simi- que gladius poterit me separare a charitate ejus. Et

liter praevaricarent. Lex etiam posita esi contamina- postquam mihi credidit Evangelium pacis, ponens
iis, id est illis qui violenlia tormentorum compulsi me inministerio, id est in ipso opere prcedicandi ;

sunt sacrificare idolis. Haec quatuor conlra Deum multis enim Evangelium qui ta-
prcelatis creditur ;

principaliter fiunt. Caetera quce sequuntur contra se men torpentes non minislrant subditis quod cre-
et contra proximum fiunt, non quod omnia peccata ditum est illis. Positus sum in ministcrio Christi

contra Deum non sed quia quatuor prcedicta

sint, g Jesu, id est ad honorem et gloriam Chrisli Jesu Do-

Deum specialiter sine aliquo medio videntur offen- mini nostri. Vel confortavit me in Christo Jesu Do-

dere. Posita est etiam lex parricidis, id est inlerfe-

mino nostro, qui mihi caedes anhelanli, in via appa-

ctoribus patrum, quibus, cum multum dcberent, ruit. Ego utique fidelis factus sum, etc, postquam

ex eo quod homincs essent, longe ideo magis pa-

deserens legem subdidi me gratiae Dei. Qui prius cum
tres erant matricidis etiam similiter
;
1L-4, et ho- 3 essem sub lege in omnia mala prcecipitabat. Fui
micidis, etfornicariis, idest maculantibus se adulte-
enim tunc blasphcmans, Christum dicens eum ho-
rio, vel quolibet genere fornicationis, et concubito- minem sine Deo, filium fabri et similia. Fui etiam
ribus masculorum, quod deterius est, quibusnon suf- persecutor quorumlibet justorum (Actor. ix, 1). Fui

ficit se maculare, nisi etiam corrumpant

alios et ;
etiam contumeliosus, quia si quos comprehendere

plagiariis, id est plagas proximo inferentibus vel, ;

poteram contumeliis et verberibus afficiebam ; sed

plagiariis quasi plagiosipis, id est plagam de re

qui adeo perversus sub lege eram , statim ut hanc

quis furaretur patri filium dimisi consecutus sum misericordiam, id est remis-
viva inferentibus, ut si

suum, vel hujusmodi. Mendacibus ctiam qui falla- sionem peccatorum. De hoc autem consecutus sum
incumbunt, quodque mendacio Pauli deterius misericordiam, quia, id est quod ignorans feci, id
ciis
hujusmodi posita estlex. Preeter est ignoranter peccavi, et quia Christum ignora-
est perjuris, his et
quid aliud a praedictis
u bam, ideo in incrcdulitate manebam. Sic quia pro
hcec etiam imposita est illi si

quod adversatur sance doctrince, id est naturali et quod legimus ; non enim sufficeret ad causam, ut
sicut in veteri, quia ignoranter peccaverit, ideo misericordiam con-
morali legi. Moralia enim prsecepta
sic nova lege perdurant. Unde
in ait : Quce sana secutus sit. Alio modo tamen quia legitur ad cau-
doclrina est secundum Evangelium, id est sequitur sam. Quasi diceret aliquis Tu olim sub lege, le-
:

novam legem. Evangelium dico glorice, id est quod gem praedicabas tenendam. Tu vero, relicta eadem
prcedicat gloriosum Deum. Vcl Evangelium gloriae, lege, legem praedicas relinquendam. Cui ergo credi
id est quod sequenlibus se dat aeternam
gloriam. debeat, vel tibi sub lege, vel tibi non sub lege am-
bigimus.
Glorise dico Dei beati. Qualem enim beatitudinem
Contra hoc Mihi sub lege non credendum,
Deus habet, talem ab eo habituri sunt sancti. Bea- ait: fuit

sanctis autem, quia ignorans feci, etquia ignoravi.ideojnincreduli-

tus enim dicitur cui nihil deficit ;

cum Christo nihil defuturum est. Hoc nomen Deus tate 55 X5 mansi. Nec solum misericordiam, idest
indiget, ut dicatur beatus, vel ali- remissionem peccatorum consecutus sum, sed etiam
nullo adjectivo
gratia Domini nostri abundavit in me super miseri-
quid horum, sed ul innueret cujuswodi gloriam ha-
cordiam quia et peccata remisit, et multas alias
biturus sit Deus et daturus suis apposuit beati,
:

quasi diceret : Gloria quam Deus habet et dat, et D gratias dedit, ut cognitionem divinae essentice, elc

sibi et quibuscunque dat, suflicit. Et quia sana do Vel aliter. Dum persecutor eram Ecclesiae Christi,

Evangelium se inviccm sequuntur, ideo multum zelum legis habui, sed tamen nunc super-
ctrina et
abundavit gratia Dei in me, quia si tanta oporluisset
hcec tantum tenenda sunt et non reinducenda cir-
cumcisio et vetera. Hic ingreditur ostendere quod
me pali pro veteri lege quanta pro Chrislo palior,
utique defecissem. Caetera sicut dicta sunt. Super-
quia recessit a veteri lege, omnia bona sibi collata

sint cui legi quandiu adhaesit, semper

;
in praecipi- abundavit, inquam, gratia cum fide et dilectione :

quia fides et dilectio Dei semper creverunt in me

dum malorum ruit. ;

quce fides et dilectio est in Christo Jesu, id esthabe-

Unde sicait Quod Evangelium creditumestmihi,
:

tur per Christum Jesum, et non per legem. Hanc

id est praevidit miscricordia Dei me
idoneum, cui
crederet Evangelium. Evangelium autem bonum
autem misericordiam quam ego consecutus sum, fa-
cile est et vos consequi. Ut enim peccatores salvi
nuntium dicilur, eu enim bonum ; angelium vero
fierent, Christus Jesus in hunc venit mundum. Sed
nuntium. Unde angelus nuntius dicitur. Et ideo quia
 433 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD TIM. 434
antequam hoc dicat, praeponit commendationem rei A uno militaret, implesset quod dixerat, milites, sed
quam diclurus est sic : Sermo iste quem vobis ma- ut semper et in omnibus se velle eum militare osten-
nifesto , est fidelis , id est talis cui fides adhibenda deret: 3 JLO &ddidilmilitiam bona^n, ideslutilem.
sit, et qui bene sit credibilis. Nec solum fidelis est, Utile enim erit sic te militare. Commendo inquam,,

sed eliam dignus acceptione, id est qui acceptabilis ut milites in illis omni visione
prophetiis, id est in
esse debeat. Sunt enim multi sermones credibiles, et intellectu quem habes de Deo. Prophetia enim
non tamen acceptione digni quia inutiles. Hic au- ,
visio ; propheta videns dicitur. Milites moneo secun-
tem sermo et credibilis et acceptus , quia ulilis.
, , dum prophetias prcecedcntes in
te, id est secundum
Dignus utique acceptione non una vel in uno solo quod tempore praecedenti edoctus es in sacris Scri-
tempore ut vetus lex, sedomm, id est et in preesenti pturis. Timotheus enim patre gentilis, matre vero
et in futuro, et secundum corpus et secundum ani- Christiana editus (Act.xxi, 1), ab ipsapueritia tra-
mam quia in omni lempore, et secundum utrum-
, ditus est sacris litteris imbuendus. Unde ait secun-
que salvat. Hic, inquam, est ille sermo, quia, id est dum prophetias in te prmcedentes. Vel aliter : Com-
quod Christus Jesus venit in mundum hunc, id est mendo fibi ut milites secundum prophetias praece-
adeo despicabilem et in quo tot miserias eum pati , dentes in te, id est de te. Spiritu enim prophelise
oportuit. Venit, inquam , salvos facere peccatores, t> edoctus, assumpsi te in opus Evangelii. Vide autem
qui si per legem salvari possent, lrustra Deus Chri ne degenerando a fide mendacem facias Spiritum,
stum suum in miserias hujus mundi deponeret. Quo- qui ut te eligerem docuit me. Militare debes, tum
rum peccatorum ego et quicunque legalis primus, id quia bonum et utile est : tum quia bene potes, ha-
est praecipuus et deterrimus sum. Deteriores enim bens fidem per quam plene justificatus habens es,
invenit Deus Judaeos, legi adhaercntes ,
quam quos- etiam conscientiam bonam ,-nonenimtibiprsedicanti
cunque exleges. objici potest quod bene doceas et male vivas. Modo
Quod supra posuit absolute, hic ponit cum causa, paulisper reverlitur ad pseudodoctores, dicens :

dicens : Licet deterrimus in peccatoribus essem, ta- quam bonam conscientiam quidam repulcrunta se.
men consecutus sum misericordiam, ideo, ut Chri- Qui enim perverse agit et docet, non habet unde sibi
stus Jcsus in me primo, id est maxime peccatore, vel bene conscius sit : et quia repulerunt hanc, ideo
primum, idestmaxime ostenderet patientiam ; non naufragaverunt circafidem, id est fregerunt navem
in qualibet una re, sed omnimodam. Pertulit enim suam, circumeuntes fidem, et non ingredientes ad
me blasphemantem, persequentem, et contumelias eam. Ex quibus pseudodoctoribus naufragantibus
sanctis inferentem. Omnem utique patientiam os- estHymenceus ctAlexander principes eorum qui cir-
tendit in me, ad informationem eorum qui crcdi- cumcisionem reducere volebant, quos ego tradidi
turi sunt me doceretnemini despe- ^ Satana?. (I Cor. v, 5), id est separavi excommunica-
1

illi, id est ut per

randum ,
propter immanitatem scelerum, quin cre- tos ab Ecclesia. Nec ideo ut in aeternum pereant :
dat in eum. Credituri sunt enim illi in vitam a?ter- sed ut sic discant non blasphemare, id est ut hoc
nam, id est ut per fidem hanc habeant vitam aeter- modo correcti et pcenitentes, quiescant a perversi-
nam. Et quandoquidem Christus salvare peccatores jam non blasphemantes auferantur ite-
tate sua, et
venit, ad quod lex insufficiens fuit, Christo igitur rum Satanae, recepti in sinum Ecclesiae. Nota
quod
regi sozculorum inde sit honor et gloria : quia nec excommunicare est tradere Satanae, quia cum ex-
legi, nec alii praeter Christum debetur inde gratia. communicatur quis, Satanae traditur, cujus erat
Aut sic continuatur. Christus in me ostendit om- priusquam per baptismum justificaretur.
nem patientiam ; illi autem Christo Regi saeculorum
immortali , id est immutabili, qui semper in eodem
CAPUT II.
est, etinvisibili, id est cujus deitatem nulla creatura
sufficit intelligere ; huic Deo Creatori soli (salvare « Obsecro igitur primum omnium fieri obsecra-
enim solus potest), huic tanto et tali sit honor et « tiones, orationes, postulationes, gratiarum actio-
gloria. Honor dicitur, ut de virtutibus , humilitate, « nes, proomnibus hominibus, pro regibus, et pro
prudentia, et hujusmodi, quae homo potest habere. D « omnibus qui in sublimitate sunt constituti, ut
Gloria dicitur de his quae Dei solum sunt et non ho- « quietam et tranquillam vitam agamus, in omni
minis, ut resurgere tertia die, et hujusmodi. Honor, « Hoc enim bonum est et acce-
pietate et castilate.
inquam, illi sit et gloria in soscula praesentium sas- « ptum coram Salvatore nostroDeo, qui onmes ho-
culorum consecutiva, et hoc quod precor amen, id « mines vult salvos fieri, et ad agnitionem veritatis
est certe ita erit. Quandoquidem ex Christo Jcsu « venire.Unus enim Deus, unus et Mediator Dei et
omnis salvatio, et ex lege nulla, ideo o Timothce , « hominum homo Christus Jesus, qui dedit redem-
fili, commcndo tibihoc prceceptum, ut in omnibus « ptionem semetipsum pro omnibus. Cujus testi-
palam sit te nulli posse parcere vel lolerare in hac « monium temporibus suis confirmatum est, in quo
re. Hoc enim praeceptum est quod transgredi non « positus sura ego praedicator et apostolus (// Tim.
licet, summaque tibi obedientia commendatum, ut « i, 11). Veritatem dico, non mentior; doctor gen-
milites excludendo ab Ecclesiapseudodoctores ; mi- « tium in fide et veritate. Volo ergo viros orare in
lites , eliam disponendo alium ecclesiasticum ordi- « omni loco, levantes puras manus sine ira et dis-
oem, milites utique bonam mililiam. Si semel vel in « ceptatione. Simililer et (al., autem) mulieres in
435 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 436

habitu ornato cum verecundia et sobrietate ornan- A quantum in se est, in Deo non remanet, sed beni-
« tes se, non in tortis crinibus, aut auro, aut mar- gnitatem Dei injustitia impiorum averlit.
garitis, vel veste pretiosa (IPetr. m, 3) : sed, quod Unde in Deo duple.x voluntas consideratur. Altera

« decet mulieres, promittentes pietatem per opera benignitatis et clementiae, qua omnes vult salvos fie-

t bona. Mulier in silentio discat cum omni subje- ri ; altera est voluntas juslitiae Dei, qua malos re-
« ctione. Docere autem mulieri non permitto (/ Cor. probat, bonos eligit. Secundum autem voluntatem
« xiv, 34), neque dominari in virum, sed esse in si- benignitatis Dei, praecipit Apostolus orare pro om-

f lenlio. Adam enim primus formatus est (Gen. i, nibus, ut quod Deus pie vult, et nos, sequendo
« 27), deinde Eva, et Adam non est seductus, mu- pietatem ejus, velimus, utque voluntas Dei fiat ore-
« lier autem seducta in praevaricatione fuit. Salva- mus, quod si non fieret, a clementia Dei dissentire

bitur autem per filiorum generationem si perman- videremur. Yel aliter praecedentia legamus, ut de-
« serit (permanserint) in fide, et dilectione, et san- missa mentio in his non sit. Obsecro fieri obsccra-
« ctificatione cum sobrietate. » tiones, id est adjurationes illas, ut in lretania, ubi
adjuratur per passionem, per resurrectionem et si-
EXPOSITIO. militer, quasi si quis adjuraret Deum pro conver-

Postquam Paulus admonuit Timotheum ut milita- -d sione cujuslibet sceleralissimi, quod vix a Deo im
ret, consequenter insinuat m quibus eum militare petrari posse videretur ; impio autem illo per preces

praecipiat, dicens : Quandoquidem Christus salvare justi converso faceret, justus orationes pro eo, ut
peccatores venit in hunc mundum, in cujus rei Deus cum fide daret illivirtutes quae sequuntur. Qui-

praedicandae ministerio me conslituit, ut et per bus acceptis jam restarent postulationes (sicut di-

eum salvemini, et praedicatio mea in vobis fru- ctum est) pro co>lesti gloria quae jam habenli virtutes

ctificet. Jgitur, propter haec praemissa, ob-

id est debetur. Pro his autem omnibus, id estconversione,

secro ut oretis. Nisi enim Deus per Spiritum san- possessione virtutum, concessione ccelestis gloria?,

Ctum operelur in cordibus vestris, sermo meus sequuntur gratiarum actiones ;

quod fecit Justinus

3 JL T inutilis erit. Obsecro igiturprimu?» omnium, presbyter, qui, suscepto spiritu Laurenlii in coelis,

id est potissimum ante omnia fieri obsecrationes, etc. in actionem gratiarum sacrificium laudis Deo oblu-
Apostolus in omni genere orationis prae- lit. Obsecro autem hoc fieri pro omnibus hominibus
Quia vidit

valere celebrationem missae, in qua memoria fit (sicut diclum est).

passionis Christi, per quam omne hominum genus Quia fortassis putarent quidam non esse oran-
redemptum est, ideo cum et aliis modis orandum dum pro principibus et tyrannis, qui premunt Ec-

sit, hoc genus orationis, quia praevalere vidit, prae- clesiam Dei, adjungit : Sic dico orandum pro om-
posuit, dicens : Primum omnium, id est ante omnia nibus, ut nec etiam persecutores Ecclesiae exclu-
obsecro fieri obsecraliones. Orationes illas quae ob- dam, sed orate etiam pro regibus, et pro omnibus
secrationes, id est juxta et antequam corpus Domi- qui in sublimitate sa^culari sunt, scu ducibus, seu
nicum sacretur, praecedunt (ut in principio missae) consulibus. Et pro eis vos orare non solum proficiet

vocat obsecrationes, quasi juxta sacrationem dictas. illis, sed etiam vobis. Ad haec ut, illis a tyrannide

Orationes autem et postulationes, et gratiarum ac- sua cessantibus, agamus vitam quietam a persecu-
tiones fieri obsecro. Orationes vocat preces illas, in tione, nec in una re, sed etiam tranquillam, id est

quibus, cum dicuntur, substantia illa panis et vini, in omni re quietam. Tranquillitas Ecclesiae plurimum
in altari apposita, transit in corpus et sanguinem prodest quibusdam tenerioribus, qui in pace Eccle-

Christi. Postulationes vocat preces quae fiunt post siae justificationem suam conservant ;
quos si tor-

communionem, ut illud : «< Perfice in nobis, Domine, menta comprehenderent fortassis a fide recederet.
,

quod tua sancta continent, » id est postquam nos 318 Et ideo orandum esse dicit pro regibus et

pavisti hoc corpore et sanguine tuo, restat hoc qua- principibus. Agamus dico vitam tranquillam in omni
si ex debito, ut quod pie coepisti perficias,
pascens pieiate, id est religione, et in omni castitatc, id
persecutio ingrueret,
nos indeficienti cibo gloriae tuae in coelis, quod hic est in integritate fidei ;
quae si

in altaripraelibamus Postulatio enim dicitur, quasi D non omnibus integra perduraret, ideo moneo
sic in

oratio facta de re quae jam misericordia vel merito orare pro omnibus. Hoc cnim ut oretur pro omni-

debetur. Gratiarum actiones vocat, ut illud quod in bus bonum, id est utile est ad profectum Ecclesiae,
fine missae dicitur Benedicamus Domino, Deo gra- et tale bonum quod sit acceptum et gratum Deo. Nec

Ut hoc dicentes innuamus totum referendum sicut in tempore placeat, ct in tcmpore displiccat,
tias.
esse graliae Dei quod dedit, et quod in aeternum da- sed sic acceptum ut sit coramDeo, id est ut semper
turus est. Haecautem obsecro fieri pro omnibus homi- maneat in oculis beneplaciti ejus. Deo dico Saha-
e\ voluntate Dei. Quod si quae-
nibus, ut salvi fiant tore nostro, qui quomodo nos salvavit, vult omnes
ritur cur pro omnibus jubeat orare Apostolus, cum homines salvos sccundum voluntatem benigni-
fieri,

sicut supra diclum cst. Et ut salvi fiant,

quidam a Deo reprobati sint, pro quibus qui orat tatis suee,

videtur offendere Deum, qni eos rcprobat. Contra vult omnes venire ad agnitionem veritatis, id est ve-

rae fidei per quam iter est ad salutem. Probat quod

hcec dicitur quod Deus quidem ex benignilate et cle-
Vere Deus vult omnes salvos tieri quod pa-
mentia sua velit omnem hominem salvum fieri, quia, dixit. ;
 437 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD TIM. 438

tet ex eo, quia unus est Deus, id est creator om- A dicant. Quia si discipuli mei veri sunt constat me ,

nium. Cumque Deus omnium creator sit , non est doctorem eorum non esse mendacem.Quia praedica-
causa quare benignitatem suam neget uni, et det torem et Apostolum se nominat, non elationis verba
alteri creaturae, quam impius utique sibi negat, sunt, sed ut per hanc auctoritatem dictorum suo-
quia impie agit, salva et integra perdurante ad om- rum fidem corroboret.
nes benignitate Dei. Inde etiam palam est quod Deus 319 Quoniam quidem sufficienter probatum
velit omnes salvos fieri, quia unus est mediator Dei estorandum esse pro omnibus hominibus, ergo volo
et hominum ,et non plures mediatores. Unde con- omnes viros, et mulieres orare, ut secundum volun-
stat quia omnibus seque velit proficere, factus est tatem Dei salventur. Yolo utique viros orare non
omnium mediator. Christus mediator dicitur, quia tantum in ecclesia, sed etiam in omni loco, habentes
duo extrema et a se prorsus divisa, Deum scilicet, puras manus, etc. Hic docet quales se praeparare
in quo omnis justitia, et nihil injustitiae, et homi- debeant ad orandum. Puras manus vocat mundas
nem, in quo omnis injustitia et nihil justitise, con- affectiones, ut nihil velint dari sibi a Deo, quod
cordes fecit per assumptam sibi humanitatem, justi- Deum dare nefas sit, sed maxime omnium salva-
ficanshominem. Probat adhuc Deum velle omnes tionem postulent. Puras dico levantes per incre-
salvari dicens Hic autem mediator, cum in deitate
: p menta boni operis et piae orationis, et hoc sine ira,
gloriosus esset, homo factus est, tam vilis res et tam id est sine odio proximi. Qui enim odit proximum,

contumeliosa quod nunquam fieret, nisi vellet sal- ab unitateEcclesiaesediscerpit. Et sine disceptatione
vare homines. Hic autem mediator est Christus id est sine diffidentia, orate, facti tales quales timore
immolans sacrificium pro nobis semetipsum Deo ,
peccati non oporleat disceptare an Deus daturus sit

et rex dirigens nos ad salvationem. Hic autem est vobis quod petitis, necne. Quasi diceret : Orate
Jesus salvator quem hoc nomen designat Salvatorem cum dilectione Dei et proximi. Mulieres etiam cum
omnium, qui Christus Jesus dedit redemptionem, viris volo orare, similiter sine ira et disceptatione
nec aurum vel argentum sed semetipsum pretium ,
existentes in habitu,non qui ornet illas, sed ornato,
dedit pro omnibus redimendis. id est qui ornetur illis, quod tanta sit reverentia
ab
Sed licet non omnibus pretium illud profuerit, mulierum ut etiam earum vestimenta videantur or-
quia in impietate perduraverunt, Christus tamen nata, quia sanctae mulieres iliis utantur. Manentes
prelium dedit, quod sufficiens esset saluti omnium, cum verecundia, utpudibundaeomniafaciant, et cum
si omnes boni esse vellent. Et quia pro omnibus sobrietate cibi, potus et verborum. Cum aliis virtu-

redemptionem dedit, omnes aeque salvare voluit tibus has duas maxime commendat mulieribus, quia
cujus rei (scilicet, quod omnes vult salvos fieri) te- vidit eas maxime laborare morbo impudicitiae et

stimonium confirm(Uumes,\, quia quod propheta- te- ^ intemperantia?. Mulieres dico ornantes senon intor
stati sunt ante Christum de eo Salvatore, confirma- lis crinibus, aat auro, aut margaritis, vcl veste pre-
vit Christus, implendo omnia quae de se prophetae tiosa, id est non studentes cultui corporum, sed per
praedixerant. Haec autem per impletionem confirmata bona opera quae foris operantur, promittentes pieta-
sunt temporibus suis , id est congruis , ut nativitas tem, id est in propatulo mittentes religionem men-
Christi quodam tempore in alio, passio et caetera tispcr bonam opcrationem exhibitam foris. In oran-
de Christo diversis temporibus. Nisi enim Chrislum do volo viros et mulieres similes esse ; sed in docen-
testimonia prophetarum praecessissent, parum vel do, vel interrogando volo dis.-imiles esse. Mulier
nihil crederetur ei, quod idem innuit, cum duobus enim discat, audiat sermonem in ecclesia, non in-
discipulis post resurrectionem apparens ait : « terrogando, neque respondendo, sed sit in silentio,
stulti et tardi corde ad credendum in his quae locuti et si in aliquo haesitat, cum venerit domum, virum
sunt prophetse (Luc. xxiv, 25), » etc. Quod eliam ipse interroget. Discat autem in silenlio cum omni sub-
alibi in Evangelio ait : In hoc est verbum verum : jectione, post viros stando capite velato, aspectu in
quod alius est qui seminat, et alius qui metit (Joan. terram fixo. Cum enim in ecclesia convenimus, ibi

iv, 37 ). » Prophetae quidem seminaverunt, Chri- Judici repraesentamur, quem per seductionem mu-
stus autem cum apostolis suis seminis fructus col- D lieris in iram provocavimus cujus rei memor mu-
;

legit. Ad idem probandum, quod Deus vult omnes lier, quod totius perditionis auctor fuerit, in prae-

salvos fieri, auctoritatem suam adducit, dicens : In sentia Judicismultum debet verecundari. Ut discat,
quo, id est in qua re praedicanda, scilicet quod Deus concedo mulieri. Docere autcm virum doctrina spi-
pro salute omnium pretium dederit semetipsum et ritali illud nullo modo permitto mulieri, neque domi-
ego positus sum prccdi-
caetera quae praemissa sunt, nari aliquo dominio in virum, sed semper
spiritali

cator a Deo, ut hoc praedicem omnibus, et magnae esse non solum in silentio interrogandi vel respon-
dignitatis praedicator, quia etiam Apostolus ad hoc dendi, sed etiam in silentio confabulandi cum ali-

praedicandum constitutus, ego procul dubio dico

et quo in ecclesia
veritaten, nec in qualibet una parte scd ita quod Ideo mulier non debet dominari in virum, quia
non alicubi mentior, et ego jam constitulus sum Adam primus formatus est, deindeEva. Ordo autem

docior gcntium in (idc ct veritale, id est jam multos Creationiseorum signat virum debere dominari in
discipulos docui, qui iideles sunt et verilatem pree- mulierem, non mulierem in virum. Cum enim ante
439 S. BRUNONTS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 440

hominem vel eoclem momento cum homine, Deus, A « primum, et sic ministrent, nullum crimen ha-
creare posset mulierem, non siue re tem- bentes. Mulieres similiter pudicas, non detrahen-
si vellet,
omnibus. Diacones
pore posteriorem viro fecit, ideo adhuc mulier non tes, sobrias, fideles in sint
«

debet in virum dominari etenim Adam non cst se- ;

« unius uxoris viri, qui filiis suis bene praesint, et

ductus illo modo quo mulier, ut crederet se gustu « suis domibus. Qui enim bene ministraverint, gra-

pomi fieri Deum, sed in hoc quidem seductus fuit « dum sibi bonum acquirent, et multum fiduciam
quia, suadente sibi muliere quam Deus in adjuto- « in fide quae est in Christo Jesu. Haec tibi scribo,

rium sibi dederat, utrumque existimavit posse fieri, « fili Timothee, sperans me venire ad te cito. Si

et uxori se morem gerere, et patrati sceleris acta * autem tardavero, ut scias quomodo oporteat te in

poenitentia a Deo se posse veniam obtinere. Adam « domo Dei conversari, quae est Ecclesia Dei vivi,

non est seductus, mulierautem seductafuit, credens « columna et firmamentum veritatis. Et manifeste
se lieri Deos ut serpens suaserat, in prcevaricationc,
« magnum est pielatis sacramentum, quod manife-
id est in actu peccati, scilicet in comestione pomi. statum est in carne, et justificatum est in spiritu,
«

Et propter tot causas mulier semper subjici debet « appavuit angelis, prsedicatum est genlibus, credi-

viro, non prseferri ; spiritalipraelatione dico, si enim < tum est in mundo, assumptum est in gloria. »

bene dominari in soeculari

servos habet, licet illis
g EXPOSITIO.
dominio. Potest etiam mulier mulieribus spiritali

modo praeesse, sed viro nunquam. Ne autem alicui Postquam communitatem Ecclesiae admonuit ora-
videretur mulierem non posse salvari, quia causa re, et ex hoc publicum praeceptum in omnibus de-
fuerit totius perditionis, et quia idem Paulus adeo dit, subdit quacdam divisa praecepta, quae non de

detestatus mulierem, subdit de salute ejus di-

sit omnibus agant, scilicet de sacerdotio et diaconatu,
cens Licet mulier seducta sit non seducto viro
:
insinuans quales , et quomodo ad istos ordines sint

tamen mulier salvabitur. Non solum virgo vel con- promovendi. Quod praeceptum quia onerosum et vidit

tinens, sed etiam vadens per generationem filiorum, difficile quibusdam, antequam proponat commendat,
idestetiamnupta.Haccondilionedico3SOs£;?er- dicens : Hic sermo quem dicturus sunt fidelis est,
manserit in fide, et quod sanam fidem habeat, ct in id esl credi debet, et nemini est onerosus. Hic uti-

dilectione Deiet proximi, ctmsanctificatione quam que est sermo quem commendo oportet episcopum
:

accepit in baptismo. Permanserit dico in his cum esse irreprehensibilem. Hic autem per episcopum si-
sobrietate, quam ideo repetit quod in hac plurimum gnificat sacerdotem. Superfluc enim Timotheum,
soleant peccare mulieres, ideo conjugatas salvari qui Ephesiorum cpiscopus erat, de ordinando epi-
posse de virginibus vel viduis solum
dixit, quia, si scopo Ephesiis instrueret, cum eo ibi episcopante,

dixissel, putaretur intellexisse salvari non posse

^ alium ibidem episcopari absurdum esset, nec cre
conjugatas, quae cum salvandae sint, constat per hoc dendum est. Praeterea si de diaconibus praeceptum
de salute virginum et viduarum. Vel continuemus daret (praetermisso sacerdotali ordine qui praecedit)
aliter Licelmulieri non permittam docere in Eccle-
: absonum videretur et inordinabiliter factum. Nec
sia, tamen salvabuur, id est poterit salvationem me- mirum si per episcopum signat presbyterum, cum
reri per generationem filiorum, id est spiritualiter in hac eadem Epislola, per presbyterum significet

instruendo domi tilios suos, salvabitur hac lege si episcopum. Et quia volentem episcopari irreprehen-
(quantum in illa eril) filii ejus permanserint in fldc, sibilem esse necesse est, ideo si quis desidcrat epi-
etdilectione, etsanctificatione,cum sobrielate , sicut scopatum, id commissos intendere,
est super sibi

dictum est. hic desiderat non aurum non divitias, non jucun- ,

ditatem saeculi, scd opus, id est laborem bo-

CAPUT III.
num, id est utilem sibi et his supra quos in-
« Fidelis sermo. Si quis episcopatum desiderat, tendit. Episcopus enim superintendens dicilur,
« bonum opus desiderat. Oportet enim episcopum scopos enim intentio, epi super intcrpretatur. Et
« irreprehcnsibilem esse unius uxoris virum, so- quoniam qui dcsiderat episcopatum operari ,

« brium, ornatum, prudentem, pudicum, hospita- D 3SJL bonum desiderat, ergo oportet episcopum,
« lem, doctorem, non vinolentum, non percusso- id cst necesse est volentem episcopari esse irreprc-
« rem, sed modestum, non litigiosum, non cupi- hensibilem, quia si sit reprehensibilis quandiu in eo
« dum, sed suae domui bene praepositum, filios ha- est, bonum operari nequit. Irreprehensibilem vocat
« bentem subditos cum omni castitate. Si quis nullius criminalis reum, qui, etiam licet crimen
« autem domui suae praeesse nescit, quomodo Ec- non habeat, cuslodit se sic quod nec in eo aliqua
« clesiae Dei diligentiam habebit ? Non neophytum, criminis occasio videatur, unde criminosus suspi-
« ne in superbiam elatus, in judicium incidat dia- cetur. Hunc aulem episcopum, id est volentem sa-
« boli. Oportet autem et illum teslimonium habere cerdotio fungi, oportet fuisse virum unms uxoris,
« bonum ab his qui foris sunt, ut non in opprobrium quod unam tantum uxorem (dum sibi uxorari licuit)
« incidat, et in laqueum diaboli. Diaconos similiter habuerit. Non quod in episcopatu eam habeat, vel
« pudicos, non bilingues, non multo vino deditos, quod si nullam habuit, repudiari dcbeat, sed magis
« non turpe lucrum sectantes, habentes myslerium accipi. Ideo viro multarum uxorum negat sacer-
« fidei in conscientia pura. Et hi autem probentur dotium, quia, illo soluto a priore uxore. cum se-
441 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD TIM. 442

cundas nuptias contraxit, indicavit se continere non A oportet esse pudicos, id est custodes castitatis, et
posse, incontinentera autem episcopari non licet. Et nonbilingues, id est non inter fratres discordias
ut irreprehensibiUs sit , oportet episcopum esse so- seminantes, non deditos multo vino, quo quidem
briutn et verbo, et opere. Prudentem etiam qui sciat sobrie licet uti ; non sectantes turpe lucrum, ut nec
de thesauro pectoris sui novam et veterem legem fenerent, nec negotientur ; habentes etiam myste-
proferre rium, id estsecretum fidei, ut cognoscant illa se-
Oportet etiam eum esse non vinolentum, jugi po- creta fidei nostrae, quae simplicitas vulgi capere
tatione dissolutum. Non etiam percussorem corporali non sufficit. Diaconorum enim officium est evange-
percussione, habet enim spiritalia arma, quibus uti lizare verbun Dei populo : 922 in cujus rei
debet contra adversarios, verbum s^ilicet Dei, quare signum traditur eis Evangelium ad legendum. Quare
non oportet eum uti corporalibus armis. Non per- oportet eis nota esse arcana fidei qui de fide sunt
cussorem, sed modestum, id est totius moderationis omnia habeant, tamen ante-
docturi. Et licet haec
custodem. Oportet eum esse non litigiosum, id est quam ordinentur, probenturprimum interrogationi-
non convicium pro convicio reddentem, sed ad bus illis, quibus ante ordines solent interrogari, ut
omnia patientem. Non etiam cupidum, ne cupiditas illud. Vis servare castitatem et similia ? Hi utique

prohibeat eum bona Ecclesise erogare in pauperes, t> probentur, et similiter sacerdotes de quibus hoc
quorum patrimoma sunt, non propna episcoporum. nonpraemiserat. Et sic demum ordinati ministrent,
Oportet etiam eum fuisse bene proepositum domui id est res Ecclesiae in necessariis usibus distrihuant,
suae,quod privatam familiam suam bene coercuerit ut in cibis pauperum et similibus.
a quibusque viliis nec solum reliquam familiam,
; Statutum enim fuit etiam in primitiva Ecclesia,
sed etiam filios habentem subditos, id est qui nec in ut illi septem diaconi res ecclesiasticas et domesticas
filiis coercendis paterna affectione deceptus sit. Nec disponerent ,
pauperibus ministrarent (Act. vi, 2),

ita dico ut post patratum vitium correxerit eos ; sed etc, ut apostoli hujusmodi curis soluti, liberius
cum omni castitate, id est omni integritate servata, vacarent praedicationi. Unde adhuc si jure fit, per
quia adeo districtus fuit in custodia filiorum quod manus diaconorum ministeria distribuuntur Eccle-
ad actum sceleris eis pervenire non licuit. Sic siarum. Ministrent dico non habentesullum crimen
scientem praeesse domui suae,bonum estin sacerdo- actu, nec etiam suspicione, tanta enim vigilantia
tium promoveri. Sed si quis nescit prceesse privatae debent se circumspicere, quod occasionem non ha-
domui suce, in qua pauca disponenda sunt, quomodo beat hostis, vel suspicari criminale quid de illis.

hic habebit diligentiam, id est diligentem custodiam Non habentes crimen, idem est quod supra ait irre-

EcclesioB Dei, in qua tot et tanta procuranda sunt ? prehensibilem. Hic inserit praeceptum de mulieribus
Praeter praedicta oportet eum non esse neophytum, ante etpost agens de diaconibus, quod intersertum
id est noviter conversum, ne, si adhuc rudis in fide nisi ad diaconos aliquomodo pertineat, inconveniens
promo/eatur in sacerdotium, elatus in supcrbiam hic ordovidetur. Ut autem quod ait de mulieribus
cogitando secum, Si modo non essem conversus, convenienter insertum judicetur, sic exponimus :

non esset praeter me qui sciret praeesse Ecclesiae, Mulieres quae nuptao fuerint his qui in diaconatum
sic superbiendo incidat in judicium, id est damna- promoventur, similiter oportet esse pudicas, id est
tionem diaboli ,
qui per superbiam damnatus fuit, necesse est profiteri castitatem, skut viros earum.
ut et hic neophytus similiter per superbiam damne- Melius enim esset ut cum viris in castitate conjugii
tur. Neque haec solum necessaria sunt illi, sed manerent, quam separatae a viris impudice vive-
etiam oportet, id est necesse est illumhabere bonum rent.
testimonium, non solum a fidelibus, sed etiam ab Et ideo earum non recipiantur in Ecclesia,
viri
his qui sunt foris, id est extrafidem, scilicet ab infi- eorum profiteantur castitatem, quas
nisi et mulieres
delibus, ut non incidat in opprobrium, quia si modo non solum pudicas esse oportet, sed etiam non de-
infideles videant illum sacerdotem factum, praedi- trahentes, quia si detractioni vacant, melius fuisset
cantem verbum Dei convicientur ei dicentes
, Tu esse cum viris, qui corrigerent eas. Oportet etiam
:

quipaulo ante furabaris, adulterabas, etc, jactas te D eas esse sobrias in cibo, in potu et in vestitu. Sicut
modo magistrum nostrum, in cujus ore etiam bona etiam ftdeles in omnibus, id est justificationem a
contemptibilia sunt. Hic autem hoc audiens, accen- peccatis,quam per fidem acceperunt, salvam per
sus ira alterna reddat opprobria, et hoc modo in- omnia custodientes. Vel ita Fideles sintinomnibus, :

cidat inlaqueum diaboli, quiiisdolis laborat illa- quod si quid de ecclesiasticis committitur illis (ut
quearc eum. Quare oportet eum qui promovetur ministrare pauperibus) fideliter exsequantur. Dia-
in sacerdotium, etiam cum infidelis fuit, ainequerela cones eliam si?it, id est fuerint viri unius uxoris,qui
conversatum fuisse inler suos. filiis suis bene prossunt, et suis domibus, sicut de
Quales presbyteros oportere esse diximus, oportet episcopo fuit expositum. Vel si placet mulieres dia-
esse diaconos sobrios, et caetera quae non reponit. conissa?, scilicet moniales, simihter oportet esse
Per hoc quod ait similiter intelligenda esse in ordi- pudicas, etc, sicut dicta sunt. Ne autem cuilibet
natione diaconorum signiticavit, qui ordo parum difticile esse videretur sic se praepararepro habendo
dignitate discrepat a sacerdotio. Diaconos, inquam, diaconatu, ait : Non sil vobis onerosum tales et
443 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS H. 444

tales fieri ut hunc ordinem conscendatis, quia qui A mentum prcedicatum est gentibus ab apostolis, cre-
bene et religiose ministraverint in diaconatu.rtc^wi- ditum est etiam in mundo, mundus enim jam credit

rent per hoc sibi majorem gradum, bonum, id est in Christum. Assumptum est eliam in gloria, ubi

utilem sibi, presbyteratumscilicet seu episcopatum. sedet in dextera Patris, oceurrentibus illi angelis in

Et si forte non accepto majori gradu moriantur, die ascensionis suae.

qnia bene ministraverunt in diaconatu, acquirent

CAPUT IV.
mtl Itam, id est multiplicis boni fiduciam, scilicet

coelestis : in fide, id est juslificari per fidem quceest « Spiritus autem manifeste dicit, quia in novis-

in Christo Jesu. Vel ita, ut quamdam privatam iidem « simis tcmporibus discedent quidam a fide, alten-

intelligamus. Sic acquirent fiduciam in fide, quae est

« dentes spiritibuserroris, etdoctrinis daemoniorum,

in Christo Jesu, id est in persona Filii. Licet non « in hypocrisiloquenlium mendacium, et cauteria-
in una persona plena fides sit, sed in tribus. Fidem « tainhabenlium suam conscientiam, prohibentium
privatam in Christo dicit, quod per redemptionem et « nubere, abstinere a cibis quos Deus crcavit, ad

ca^tera, quae propria personae Filii sunt : confidit se « percipiendum cum gratiarum actione fidelibus, et
salvari. Hoc de ordine sacerdotalietlevitico etcsetera « his qui cognoverunt veritatem. Quia omnis crea-

Timothee, sperans me tamen (licet « tura Dei bona est, et nihil rejiciendum^quod
scribo tibijili B cum gratiarum aclione percipitur. Sanctificatur
modo tibi scribanncifo venire ad te.

Ubi ait se scribere cum cito sit venturus, multam « enim per verbum Dei et orationem. Hsec pro-
necessitatem (ut observentur ea quse scribens im- « ponens fratribus, bonus eris minister Christi
quidem spero me ven- « Jesu, enutritus verbis fidei et bonae doctrinoe,
perat) per hoc innuit. Cito

turum ad te ; sed si forte tardavero, scribo, ut per

« quam assecutus es. Ineptas autem et inanes

domo « [aniles., i. e. infructuosas] fabulas devita (// Tim.

hoc scias quomodo oporteat te conversari in
Dei, id est quaula vigilantia custodire debeas fideles,
« n, 23). Exerce autem teipsum ad pietatem. Nam
in quibus Deus ut in domo habilat. Et quia domus de « corporalis exercitatio ad modicum utilis est. Pietas

paucis dici possit, addit : Qua; domus cst Ecclesia,

« autcm ad omnia utilis est, promissionem habens
« vitce, quoe nunc est, et futurae. Fidelis sermo, et
id est inqua Deus multos ad fidem convocavit. Ec-
clesia dico Deivivi, id est qui vitam aeternam, quam « omni acceptione dignus. In hoc enim laboramus
« et maledicimur, quia speramus in Deum vivum,
habet, dat suae Ecclesiae. Quae Ecclesia est columna
o qui est salvator omnium hom.inum, maxime
secundum quosdam firmos et directos in fide, qui
« iidelium. Praecipehsecetdoce.Nemoadolescentiam
columna dicuntur quantum ad se. Finnamentum
etiam veritatis dicuntur, quantum ad alios debiles
« tuam contemnat ; sed exemplum esto fidelium
« in verbo, in conversatione, in charitate, in fide,
infide, qui, nisi firmarentur exemplo et exhorta-
tione istorum, titubarent in fide ; in qua Ecclesia
« in caslitate. Dum venio atlende lectioni, exhorta-

3S3 est sacramentum, id est Christus : et hoc

«

«
tioni et doctrinse. Noli negligere

te est quae dala est tibi per prophetiam

gratiam, quae in
cum
sacramentumpietatis,idestloiiusre\\giomsmagnum ;

est, quia magnitudinis cjus non est finis. Est utique

« imposilione manuum presbyteri [presbyteriij.

« Haec meditare, in his esto, ut profectus tuus

hoc sacramentum in ea manifestum, id est apparens
membra « manifcstus sit omnibus. Attende enim tibi et
per multa miracula quae operatur Deus per
ab ea similitudine sacramentum
« doctrina\ insta in illis. Hoc enim faciens et tei-
Ecclesise. Christus
dicitur, sicuti sub veteri lege quaedam sacramenta
« psum salvum facics, et eos qui lc audiunl. »

intemplo recondebantur quae non licebal videre

EXPOSITIO.
populo, sic in Christo licet multa videantur, tamen
multa in eo absconsa sunt quai nulla creatura com- Ne modo Timotheus objiceret Paulo : quoniam
prehendere sufficit. Sacramentum autem res myste- lantum sacramentum (ut ais) in Ecclesia est, non
riis involuta dicitur. multum me vigilare oportet pro custodia ejus, quia
Quod sacramentum, id est

Christus, manifestatum per hoc sacramenlum sufficienter custodietur. Con-

cst in carne, quia per ver-
bum Dei incarnatum, deitas quodammodo per car- D tra hoc Paulus ait Scias omni vigilantia conser- :

nem visibilis facta est quae, nisi in carne, penitus vandam esse Ecclcsiam Christi, quia in novissimis
;

invisibilis erat. Hoc ideo sacramentum, id est temporibus discedent quidam a fide. Hoc autem non
Christus justificatum est, non quodpeccatum habue- leviter a quolibet accepi, sed Spiritus sanctus diccit

rit, sed homo ille quem Deus assumpsit justus mihi non sub aliquibus figuris, sed manifestc, quia
factus cst inspiritu, id estper spiritum, scilicet per temporibus discedcnt quidam haeretici
in novissimis

deitatem counitam sibi, quia cum alii homines ex a fide Chrisli, attendentes spiritibus erroris, id est
concupisccntia carnis concipiantur, Christus ex daemonibus loquentibus per ora seductorum, atten-
dilectione patris conceptus est. Hoc iterum sacra- dentes non tanlum rationibus eorum, sed etiam
mentum apparuit angelis, id est fecit se Christus doctrinis, idestassertionibusdoctrinarum eorumdem
cognosci ab angelis, per haec quse homo factus opera- dcemoniorum, loquenlhimmendaciumin hypocrisi,
tus est in terris. His enim visis, multum profecc- id est in simulatione boni,cum vere mali sint, ct ha-
runt angeli de cognitione Dei, non enim omnia bcntium suam conscient iam, id est33-4: mentem
mvsteria revelata fuerant illis. Hoc etiam sacra- suam lotuis mali consciam, cauteriatam, id est foris
 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD TIM. 446
manifesta adustione signatam. Cauteriare a caveo, A. in fide, sciens quod in Christum credere oporteat.
caves, dicitur, cauterium enim adustio illa dicitur, Enutritum etiam bona doctrina, id est instructione
quae fit deprehensis furibus, ut qui viderint illos, morum. Talia propohe fratribus sed fabulas ineptas ;

per hoc signum caveant sibi ab illis, scientes quod quse nullam veritatem habent, ut de prohibitione
fures sunt. Ab ea similitudine dicit habentium con- ciborum et nuptiarum ; fabulas ineptas etiam ina-
scientiam cauteriatam, quia dolosae mentis suae nes, id est inutiles, quae, licet veritatis similitudinem
quaedam signa foris emittunt, per hoc quia prohi- teneant , ut reducere circumcisionem , sine omni
bent nubere. Haec est enim coctura illa quae nobis utilitate tamen sunt ; illas non solum sicut praemo-
aperit malum conscientiae eorum, quod prohibent nui interdicas, sed devita, si quis inde tecura secreto
nubere, id est quod praecipiunt non nubere : et prae- velit discutere ; nec etiam solus studeas in illis,

cipientium adhuc abstinere a cibis quos Deus creavit sed potius exerce te, nec partim, sed teipsum totum
ad percipiendum fidelibus, et hoc cum actione gra- et corpore, et animo ad pietatem , id est ad doctri-
tiarum, quia de hoc agendae sunt gratiae creatori nam et custodiam religionis, utque totus fortiter va-
Deo, ne forte si sine benedictione perciperemus care possis pietati, ne supra modum carnem tuam
(quod saepe auditum est) diabolus cum iis ingrede- affligere velis. Nam haec corporalis exercitatio per
retur. Creavit utique ad percipiendum fidelibus, et -r> jejunia utilis quiderc, sed respectu pietatis ad mo-
his, id est etiam eisdem talibus qui cognoverunt dicum valet. Quid enim prodest praelatum sic se affli-
veritatem, hanc scilicet quia omnis creatura Dei, in gere, ut prae debilitate carnis instruclioni subdito-
eo quod a Deo creata est, bona et utilis est omni rum 325 nequeat vacare? Affiictio corporis pa-
hoc credenti autem nociva est alicui, utcoluber,
; si rum est utilis : pietas autem, id est ex pietate mi-
propterea fit quia non credidit bonam esse sibi hanc serationis intendere filiorura instructioni : haec, in-
creaturam Dei, ut, si modo crederet quis non esse quara, pietas utilis est ; non ad quaedam, sed ad
bonum se comedere carnem etiam licitam, et tamen omnia. Ideo de afflictione corporis Timolheum sic
comederet, peccaret, quia uteretur eo quod bonum quodam modo redarguit : quia noverat eum adeo
esse dubitaret. Cognoverunt etiam fideles nihil esse jejunare, et a potu vini se cohibere, quod storaachus
rejiciendum. Determinat quoddicit nonrejiciendum. ejus ideo debilitaretur : quare praecipit illi in sequen-
Illud scilicet quod quod percipien-
percipitur, id est tibus uti vino. Quae pietas est habens promissionem
dum est cum actione gratiarum, non enim omnis vitce quaz. nunc est, id est vitationem maliet augmen-
caro comedenda est. Percipere inquam, et agere , tum justitiae, quae in hac vita licet habere. Habet
gratias bonum est, quia creatura illa quae in cibum etiam promissionem futuras et perpetuae vitae. Hic
sumitur, sanctificatur rper verbum, id est perFilium
*

Dei. Per Filium enim et omnia creavit, et onraia

'
n
u
autem sermo,' quem
corpus
->
dixi intendere pietati,
r nec "-
ita ' —
aftligere, ut impediatur pietas, fidelis est, et
creata sanctificavit. Sanctificatur etiam per oratio- est dignus omni acceptione : quia confortato cor-
nem, id est et per benedictionem quae praecedit, pore fovetur pietas utilis ad omnia. Quodque acce-
et per gratiarum actionem quae sequitur. ptum esse debeat exercere ad pietatem apparet inde :

Nota cum de tempore Antichristi Timotheum

, quia in hoc, id est in pietate laboramus nos, cibos
Paulus instruat, innuit membra Antichristi per de labore manuum quaerentes. Maledicimur etiam
longa tempora caput suum praecedere. Innuit etiam ab infidelibus : ideo quia speramus intendentes in
quod hsec instructio omni Ecclesiae, et secundum Deum vivum, qui vitam aeternam quam habet dabit
omnia futura tempora facta sit. Haec quae superius sperantibus in se. In eo merito sperandum est qui
dicta sunt, nuptiis non detrahere, cibos quos Deus ,
est Salvatoromniumhominum, bonorum et malo-
ad percipiendum tidelibus creavit, non derogare, et rum salvatione temporali quia « solem suum facit :

caetera praemissa tu proponens, id est in propatulo oriri super justos et injustos (Matth. v, 45). » Cum-
ponens fratribus licet sic proponendo quibusdam
, que sitomnium Salvator, maxime tamen et praeci-
videaris nimis remissus et indulgens carnalitati, sic pue fidelium est, quibus vitam aeternam dabit, quam
tamen erisminister Christi Jesubonus, id estutilior negabit impiis quos tamen in hoc mundo salvat in
:

illis qui modum nimia districtione excedentes pro- D temporalibus bonis. Quoniam quidem exercere te ad
hibent nubere, et uti carnalibus. Sic debes propo- pietatem bonum nos in eodem laboramus
est, et :

nere, tum quia sic bonus, id estutilis eris, praeterea quos tamen in hoc mundo imitari debes.
quia potes ; tu enim enutritus, id est extra rudimenta Tu igitur vacando pietati prxcipe his qui sciunt,
et nutrituram puerilem positus doctus es verbis fidei. sed pigri sunt ad operandum hazc scilicet prae- :

Nosti enim in quem , et quomodo te oporteat cre- cepta quaB prsemissa sunt. Si qui etiam suntnescien-
dere. Enutritus etiam es verbis bona? doctrina;,\A est tes, doce eos et hoc utrumque cum tanla severitatc
utilemmorum instruclionem didicisti ,
quam doctri- etmunditia,ut ?i£mo contemnat tuam adolescentiam ;

nam plenarie assccutus es per me ,

qui et te bapti- ut honestas vitae et habitus aetatem tuam annis ju-
zavi, et quae adhuc docenda erant sufficicnter docui. venilem moribus faciant maturam. Nemo, inquam,
Hic enim Timotheus amatre fideli litteris sacris addi- te contemnat : sed esto exemplum quorumque fi-
scendispuer traditus est, non tamen donec a Paulo delium in verbo : in humilitate alloquens omnes in
baptizatus est ; et ideo dicit eum enutritum esse convcnationc, omnibus omniafactus in charitate, id
447 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 448
est in dilectione proximi in fide, id est in justifica- A « Nam quae in deliciis est vivens
est. Et , mortua
tione permanens. Etincastitate, quae virtusgemma « hoc praecipe, ut irreprehensibiles sint. Si quis au-
virtutum est in juvene. Ideo de castitate juvenem in- « tem suorum (et maxime domesticorum) curam
struit, adolescentia enim aetas est magis lascivire « non habet, fidem negavit, et est infideli deterior.
appetens quam alia. Et ut sis exemplum fidelium « Vidua eligatur non minus sexaginta annorum,
attende lectioni, id est assidue revolve sacram pa- « quae fuerit unius viri uxor, in operibus bonis
ginam, dum id est donec ego venio. Postquam
, « testimonium habens : si filios educavit, si hospitio
enim ad te venero sufficienter monebo te viva : « recepit, si sanctorum pedes lavit, si tribulationem
enim vox magis animat quemcunque quam lectio : « patientibus subministravit, si omne opus bonum
sed tamen multi satis sciunt, qui, nisi lectione inci- « subsecuta est. Adolescentiores autem viduas de-
tarentur, torperent dum monitor eorum abesset ; et « vita. Cum enim luxuriatae fuerint, in Christo nu-
ideo ait : Attende lectioni, et attende exhortationi, « bere volunt : habentes damnationem, quia pri-
id est exhortare eos qui docti sunt, et tamen ad ope- « mam fidem irritam fecerunt. Simul autem et
randum pigri. Attende etiam doctrince , id est doce « otiosae discuntcircuire domos : non solum otiosse,
eos qui nesciunt : et ut in his attentior sis, noli ne- « sed et verbosse et curiosae, loquentes quae non
gligere gratiam Spiritus sancti^uo?^ in te collata. -p « oportet. Volo ergo juniores nubere filios pro-,

Gratiam dico pontiticalem, quce dala est tibi per « creare, matres familias esse, nullam occasionem
prophetiam id est per prsevisionem spiritu enim
, ; « dare adversario maledicti gratia. Jam enim quae-
prophetiae praedoctus , vidi te idoneum pontiticali « dam conversae sunt retro post Satanam. Si quis
gratiae : et haec data est tibi cum impositione ma- « fidelis habet viduas, subministret illis ut non gra-
nuum presbyterii, id est episcopi qui consecrando « vetur ecclesia : ut his quae vere viduse sunt sufii-
te episcopum, manus libi imposuit. Vel presbyterii, « ciat. Qui bene prsesunt presbyteri, duplici honore
id est presbyteratus : quia unus specialiter
licet « digni habeanlur, maxime qui laborant in verbo
manus imponat et consecret, tamen caeteri episcopi « et doctrina. Dicit enim Scriptura : Non alligabis
qui astant eumdem cum illo consecrant. « [in frena] os bovi trituranti (Deut. xxv, 4 ; / Cor.
Nota quod per impositionem manus Spiritus san- « ix, 9). Et : Dignus cst operarius mercede sua.
ctus datur non ideo fit quin sine hoc posset dari
:
; « Adversus presbyterum accusationem noli recipere,
sed ideo manus imponitur, ut plenam subjectionem « nisisub duobus aut tribus testibus (Deut. xix, 15,
per hoc discat exhibere Deo et consecratori suo ille « 45). Peccantes coram omnibus argue, ut et caeteri
qui sacratur. Unde sacrator ille hanc prselationem « timorem habeant. Testor coram Deo et Christo
habet super eum quem consecrat, quod nunquam « Jesu, et electis angelis ejus, ut haec custodias
"
ab eo ultra judicabitur. Prophetia etiam illa quam « sine praejudicio, nihil faciens in alteram partem
dixit, quia non ita modo potest fieri, non enim sic Manus nomini imposueris, neque
« declinando. cito
modo spiritales sunt episcopi, fit tamen secundum « communicaveris peccatis alienis. Teipsum castum
quod potest fieri : ubi qui consecrandus est praesen- « custodi. Noli adhuc aquam bibere, sed vino mo-
tatur consecratori, et requiritur de lide et cseteris « dico utere propter slomachum tuum et frequen-
ut habet Ordo. Et (ut conserves gratiam quee in te « tes tuas infirmitates. Quorumdam hominum pec-
esf) meditare ha?c quae moneoet esto in his per :
« cata manifesta sunt, praecedentia ad judicium,
operationem 3S6 ut
meditando et operando sic « quorumdam autem et subsequuntur. Similiter au-
profeclus tuus manifestus sit omnibus, et exemplo « tem et facta bona manifesta sunt, et quse aliter
tuo proficiant. Utque sic proficere possis, attende non possunt.
« se habent, abscondi »
tibi subtiliter, corrige vitam tuam, et te undique cir-
cumspecto attende doctrince, id est doce alios. Vita EXPOSITIO.
enim tua si sit kudabilis praedicalionem tuam com- Et ne Timotheus (quem sic admonuit proecipe, ,

mendabit, et ideo insta in illis, id est in directione doce, elc, indiscrete doceret, non attendens diver-
vitae et doctrina subditorum. Hoc enim faciens, id sitates aetatum et sexuum, subjungit Paulus quo-
est instando in teipsum salvum facies. Atten-
illis
j) modo singula setas docenda sit, dicens Licet dicam :

dendo tibi, eos ctiam salvos facies per doclrinam tamen ne cum austeritate incre-
praicipe, doce, vide
qui ie audiunt. cum tanta dili-
paveris seniorem aetate, sed obsecra
gentia, ut patrem ; juvenes autem obsecra, ut fra-
CAPUT V.
tres; anus vero, ut matres ; juvenculas utsorores. ,

« Seniorem ne increpaveris, sed obsecra ut pa- Et quia Timotheus juvenis erat, ideo cum de juven-
« trem, juvenes ut fratres, anus ut matres, juven- culis diceret, in omni castitate apposuit rectissime ;

« culai ut sorores in omnicastitate. Viduas honora, cnim in alloquio juvencularum juvenis de omni ca-
« quae vere viduse sunt. Si qua autem vidua filios stitate admonelur, ne saltem minima carnis titilla-

« aut nepotes habet , discat primum domum suam tione circa eas moveatur. Timolheo instructo qua
€ pie regere et mutuam vicem reddere parentibus. discretione docere deberet subdit proeceptum de
« Hoc enim acceptum est coram Deo. Quae autem viduis, determinans quse de bonis Ecclesiae de-
« vere vidua est et desolata, speret in Deum : et in- beant sustentari, et quae non dicens Juvenculas , :

t stet obsecrationibus et orationibus nocte ac die. sic obsecra ; Viduas vero confugientes ad Ec-
449 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. I AD TIM. 450

clesias honora eo modo quo honorandae sunt : A bus exhibuit non formidans minas persecutorum
;

321 dando scilicet victum et vestimentum illis so- qui damnabant quoscunque ministrantes sanctis si ;

]um quce sunt vere viduas, nolentes ulteriusreverti ad etiam subministravit patientibus tribulationem, id
ea quae mundi sunt, ut amplius nubere velint illis ; est sanctis incarceratis. Ut omnia comprehendam,
etiam quae sunt desolatae, quod subdit inferius. De- si subsecuta est omne bonum opus, eligatur.
solatas vocat quae fiUos vel parentes non habent qui Viduae sexagiuta annorum eligantur, adolescentio-
eas sustentare queant, vel cum quibus ipsae rebus res autem viduas, quae non sunt tot annorum, illas

suis, si quas habent, possint uti, et instruere eos. volo nubere, et ideo devita, non accipias eas in mi-
Honora, inquam, eas quae vere sunt viduae, sed si nisterium Ecclesiae. Devita ideo quia si suscipias,
qua vidua habet filios aut nepotes, haec utique quia cum, id est postquam fuerint luxuriatce, id est prae-
desolata non est, discat (primum quam sumptus Ec- nimia abundantialascivientes, volunt nubere. Et hoc
clesiae accipiat) specialiter regere domum suam, id in Christo, id est legaliter non meretricari, tales illae

est fdios ac nepotes ; et si parenles adhuc habet habentes damnationem, quia sic frangendo vota, fe-
discat reddere muiuam vicem parentibus, qui eam ceruntirritam etiam primam fidem, quam in baptis-

aluerunt cum infans esset. Benefaciat, inquam, pa- mo pollicitae fuerant, ubi adiabolo se abrenuntiare di-
rentibus quia hoc, id est et suos specialiter regere, -p xerant, cui frangendo votum continentiae quam vove-
accepium est coram Deo magis quam si parentes in rant, se lterum mancipaverunt, patenter mnuentes,
calamitate desereret. Yidua quae filios habet non quia egentes confugerunt ad subsidia Ecclesiae, non
transeat ad Ecclesiam, scd illa quce vere vidua est no- amore Quaenon solum
continentiae. nubere 328
lens amplius reverti ad conjugium ; ct quae est deso- volunt sedetiam simul congregatae discunt circuire
:

lata non habens filios aut nepotes, illa speret in Deum clomos. Et hoc ideo quia otiosce sunt, et non solum
id est sustentetur bonis Ecclesise, et ibi instet obse- otiosa>, sed etiam verbosce, inquirentes rumores ur-
crationibus et orationibus nocte et die. bis. Loquentes etiam curiose, et cummultostudioea
Vel aliter ut in hoc versu delerminetur quse sit quce non oportet, scilicet quaelibet impudica. Et quia
vere vidua. Dico alendas ab Ecclesia vere viduas ;
propter otium in tantam perniciem delabuntur, ergo
ne autem decipiaris in illis, scito quod illa vere vi- propter hoc volo juniores viduas, quae praefixos an-
dua est et desolata, quae sperat in Deum , et non in nos non habent, volo, inquam, eas nubere, filios pro-
filios aut nepotes, et quae instat obsecrationibus et creare, matresfamilias esse, ut habeantquibus inten-
orationibus nocte etdie. Quae vere vidua est haec so- non solito modo otientur. Et sic volo eas
dant, et
lum sperat in Deum, Namilla vidua quce
vel speret. non dare ullam occabionem adversario, id est infideli
est in deliciis carnis, vivens mundo, mortua estD&o, gratiamaledicti, id est cui valde gratum est, habere
et talis non debet recipi in Ecclesiam. Hoc etiam ^ occasionem maledicendi de fidelibus. Propterea malo
prcecipe de viduis quod cum sint vere viduae et de- eas nubere quam recipi in Ecclesia, jam enimquce-
solatae, sint et irrepr ehensibiles id est nec crimen , dam voventes continentiam conversce sunt ab eo
habentes, nec occasionem criminandi se in aliquo quod voverunt, euntes retro post Satanam. Quod si
tribuenles. Vidua quae habet filios aut nepotesregat hae viduae non inveniunt cui possint nubere, volo
eos, quia si qua vidua non habet curamsuorum quos quod si qua, vel si quis fidelis habet has viduas, vel
regere debet, et maxime prae caeteris curam domesti- matrem, vel sorores, velfilias, subministret illis, et
corum, id est filiorum aut nepotum, haec talis negavit non gravetur Ecclesia in sustentatione illarum, ut

fidem, quam promisit Deo. Planum est enim quod, possit sufficere his quae suntvere viduae et desolatae.
curam proximi non habens, proximum non dilexe- Dato praecepto de viduis , insinuat quibus modis
rit, et sic nec Deum diligit. Qui enim non diligit fra- presbyteri sinthonorandi a populo, dicens : Sic praa-
trem, quem videt, Deum, quem non videt, quomodo cipe de viduis. Praecipe etiamut presbyteri habeantur
potest diligere? Quia si nec Deum diligit, fidemplane digni duplici honore, et spiritali, ut inclinetur eis,

negavit. Estetiam deterior infideli, qui nunquam fi- et obediatur oorum praeceptis, et corporali ut tem-
dem habuit, quia reus est pacti quod Deo pepigit, et poralia ministrentur eis sufficienter a subditis. Hi
sic irritum fecit. Vel ita Vidua regat filios et ne-
: D utique presbyteri qui prassunt bene, id est quorum
potes si quis autem eorum expellat matrem viduam
; praelatio utilis est subditis, quia vel vacant instru-
volentem sustentari ab illis, quod aequipollenter ait ctioni eorum, vel orant pro eis. Cumque hic duplex
Si quis non habet curam suorum, fidem negavit, et honor omni presbytero debeatur, his tamen maxime
est infideli deterior. Haec autem vidua est, si quae impendatur qui laborant in verbo fidei, docentes
praemissa sunt habet. JSon tamen eligatur ad reci- quid credere oporteat, et in doctrina, id est in in-

piendum in Ecclesia minus sexaginta annorum, quce structione morum. Duplicem honoremdixit exhiben-
etiam fuerit uxor unius viri, ne ducendo secundum, dum esse presbyteris, quorum alterum, id est spi-
rea incontinentiae visa sit, quee etiam vixerit stu- ritalem, quia vidit nulla ad
ratione posse negari ,

diosaiw operibus bonis. Habens eliam bonum testimo- eum probandum Sed alterum scilicet
nihil subdidit.
nium ab Ecclesia : si filios educavit spiritualibus do- de rebus populi sustentare sacerdotem quia vidit :

cumentis ; si pauperes hospitio recepit; si lavitpedes quosdam avaros hoc negaturos, probat hoc aucto-
sanctorum, id est si omne pietatis opus praedicatori- ritate Veteris etNovi testamenti, dicens : Sicutprae-
451 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS. II. 452

cipio digni habendi sunt presbyteri, quia dicit Scri- A dicio quemlibet exarainaveris, si eum indignum
putura : Non alligabis os bovi triluranti (Deut. xxv, sacerdotio per examinationem inveneris, nihil facias
4; ICor. ix, 9). Mos fuit veteribus (et adhuc est in declinando in partem aliara ab eo quoddocuit exa-
aliquibus partibus) ut segetes in area positas conte- minalio : quem malum examinando invenisti,
ut
rerent boves, et caetera docla ad hoc opus animalia ; postea seductus aliquo modo consecres in sacerdo-
sed tamen proprium bovum hoc erat ut hoc modo tem. Si vero probatus inventus sit dignum secun-
contrita messe, grana seligerentur a paleis. De qui- dum quod modo visum est, tamen nemi?ii eorum
bus praecepit Moyses ne bovi conterentiin area alli- cito manus imposueris, id est non slatim consecres,

garetur os, sed de eo in quo laborabat licenter come- sed differas adhuc per congruum tempus, ut si forte

deret, hoc praecipiendo intendens aliud, scilicet ut quid latet in eo non inve-
quod examinatio facta
praedicator triturans in area Domini de labore suo nerit, per dilationem temporis inveniatur. Et nihil
sufticientia sibi susciperet ab illis pro quorum in- faciendo sine praejudicio, nec praeceps in consecra-
structione laboraret. Dicit etiam Dominus in Evan- non commuvicaveris alienis pcccatis.
tione alicujus
gelio. « Dignus est enim non examinares, vel nimis cito consecrares,
operarius mercede sua (Luc.x, Si
" . > id est praedicator ab his in quibus instruendis particeps esses omnium criminum quae injuste con-
operatur, quae necessaria sibi sintaccipiat. Quiaite--r> secratus committeret in sacerdotio Utque alios :

rum vidit Apostolus quod, presbytero reprehendente subtiliter examines, digne consecres custodi teipsum :

vitia subditorum, quidam male moverentur, volen- castum, id est in omni virtute integrum.
tes depravare vitam presbyteri ne hoc temere cre- Quia autem de castitate eum admonuit, ob cujus
,

deretur, ait Presbyter sic honoretur a subditis, ad-

: custodiam vino non utebatur quare et slomachus :

versus quem presbyterum noli recipere accusa- ejus debilitabatur, ne penitus a vino abstinendum
tionem factam de crimine, nisi sub duobus vel sibi esse crederet, ait Paulus : Noli bibere aquam
tribus testibus. adhuc. Per hoc quod dixit adhuc, designavit eum
Quod si de debito, vel de qualibet re saeculari con- prius uti aqua. Noli bibere aquam, sed utere non
venitur, respondeat singulis. Nunc utique, quia ma- semel, sed in usu habe. Utere, inquam, vino : sed
gis ac magis in deterius lapsi sunt homines, nec modico, id est custodiendo non modum, scilicet

multo pluribus testibus, conceditur hodie, ut re- propterebrietatem, sedpropter stomaclium tuum, id
spondeat presbyter, nisi interpelletur de haeresi. Sub est propter morbum crebro stomacho insidentem ;

duobus vel tribus testibus respondeant presbyteri. et propler frequentes tuasinfirmitates, id est propter
Si autem peccantes sint, id est si presbyteri in eo multiplices accessus et aestuationes ejusdem morbi,
quo arguuntur, peccasse convincantur, argue eos ut quilibet febricitans morbum quidem semper in
coram omnibus, ut sicutcrimen eorum, sicpoeniten- se habet, licet modo acrius, modo remissius patia-
tia criminis omnibus palam sit, ne forte si privatim tur, sed accedentes aestus febris vicissim patitur, et

poeniteant, non poenitere putentur qui ab omnibus non semper. Sic iste Timotheus naturam quidem
peccasse deprehensi sunt. Ideo coram omnibus argue morbi in stomacho jugiter habebat, sed accessus
ut hoc viso timorem habeant peccandi cceteri sacer- morbi vicissim dimcillime patiebatur. Ideo necessaria
dotes, 33dscientes simili poena se pleclendos, si est examinatio priusquam presbyter consecretur,
peccaverint. Velcceteri, id est subditi, quiviso quanta quia peccata quajdam quorumdam hominum mani-
districtione coerceantur praelatimagis timeant sibi , festa sunt prcecedentia ad judicium ; quiapriusquam
qui sunt subditi. Ne
autem aliquos presbyteros veniatur ad judicium vel ad discussionem, praeces-
contingat sic de peccato convinci (non enim parvum serunt discussionem illam quaedam peccata illorum
malura est eos in scelere deprehendi, qui forma qui probandi sunt satis cognita per solam famam. De
boni esse debent aliis) ; ne hoc utique conlingat, his autcm quae palam sunt non oportet discutere.
praecipio ne quem consecres sacerdotera sine prae- Quosdam autem subsequuntur peccata discussione
cedenti examinatione. Ut autem hoc mandatura facta quia priusquam de his discussio fieret, oc-
:

nulla causa praetereas, obtestor te coram Deo Patre culta erant crimina quae per discussionem aperta
ut Deus hoc non a me, sed de manu tua requirat, D sunt, et propter haec occulta crimina necessaria
si tamen feceris. Teslor etiam coram Christo Jesu, fuit discussio. Similiter ut de malis quaedam bona
qui futurus est judex omnium, ut in judicionon me, facta eorum qui probandi sunt manifesta sunt, et
sed te inde arguat. Testor etiam coram electis an- examinatione non egent, et e converso bona eorura-
gelis rainisterio quorum in die judicii boni separa-
: dem quce habent se aliter, id est quae non sunt raa-
buntur ab impiis, ut in die illo rei hujus mihi testes nifesta, abscondi non possunt in discussione ad :

sint, nec me ideo repellant a parte piorum. Testor quae bona invenienda opportunum fuit discutere. Et
te, inquara, ut hczc quae dicturus sum custodias, quia sic in quibusdam peccata, in aliis bona 330
scilicet nihil facias, id est neminem ad sacerdotium facla occulta sunt : ideo necesse est eos qui conse-
promoveas sine prcejudicio, id est sine praecedenti crandi sunt examinare, ut qui mali inventi fuerint,

examinatione. Praejudicium accipitur hic, quasi reprobentur fqui vero boni, promoveantur. Haec
proecedens judicium : sed in canonibus praejudicium sententia beati Augustini est. Ambrosius autem sic

praecipitata sententia dicitur. Curaque praeraisso ju- ad proximum verba jungit : Moneo te uti vino, in
453 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — LN EPIST. I AD TIM. 454

quo te obedientem esse bonum est quia licet non A : < stat nobis omnia abunde ad fruendum, bene agere,
omnibus appareat hoc te bene agere, ne ideo refor- « divites fieri in bonis operibus, facile tribuere,

mides quia verum quidem est quod quaedam bona

: « communicare, thesaurizare sibi fundamentum bo-
facta manifesta ount, et quaedam facta quae aliter se « num in futurum, ut apprehendant veram vitam.
habent, id est quae manifesta non sunt, non possunt « Timothee, depositum custodi, devitans profanas
abscondi in die judicii ; ita si modo non videris bene i vocum novitates, et oppositiones falsi nominis
agere utendo vino, quia prius noverunt te omnes « scientise : quam quidam promittentes, circa fidem
abstinere ab hoc ob custodiam sobrietatis, ne cu- « exciderunt. Gratia tecum. Amen. »

res : quia licet non modo, tamen in die judicii ma-

EXPOSITIO.
nifestum erit te bene egisse, dum, mihi obediendo,
usus es vino. Quod quaedam bona manifesta sint, Quia iterum vidit Paulus quosdam servos ad fidem
quaedam vero non, apparet per contraria, quia pec- conversos indignari , nec velle servire dominis
cata quorumdam hominum manifesta sunt prsece- suis infidelibus, putantes absurdum esse, ut si quis
dentia ad judicium quorumdam autem et subse-
: fidelis esset serviret intideli : nec etiam fidelibus
quuntur, sicut expositum est. Similiter in ordine dominis, dicentes, cum omnes fideles in Christo
litterae legitur. g331 fratres sint, debere fieri omnes ejusdem con-
ditionis. Ut malum hujus opinionis refelleret, ait
CAPUT VI.
:

Sicut praedixi de consecrandis presbyteris observa ;

« Quicunque sunt sub jugo servi dominos suos praecipe etiam hoc, ut quicunque servi sunt sub jugo
« omni honore dignos arbitrentur, ne nomeu Domini infideliumdominorum, arbitrentur dominos suos di-
« et doctrina blasphemetur. Qui autem fideles ha- gnos omni honore ; fidetamen in omnibus custodita.
« bent dominos, non contemnant, quia fratres sunt Ideo per jugum infideles signavit, qui difficilius pre-
« sed magis serviant, quia fideles sunt et dilecti : mebant servos quam fideles domini. Ideo sic domi-
« quia beneficii participes sunt. Hoc doce et exhor- nis subjiciantur, ne, si aliter fieret, blasphemetur no-
« tare. Si quis aliter docet, et non acquiescit sanis men Domini, dicentes Deum injustum, qui conditio-
t sermonibus Domini nostri Jesu Christi, et ei quge nes mulaverit, et servos qui pro peccatis suis seu
« secundum pietatem est doctrinae, superbus est, parentum servi facti sunt, ut Cham filius Noe, cum
« nihil sciens, sed languens circa quaestiones et pu- generatione sua (Gen. ix, 25), quia pudenda patris
« gnas verborum : ex quibus oriuntur invidise, con- detexit, liberos non fecerit, ideo etiam serviant do-
t tentiones, blasphemiae, suspiciones mala?, confli- minis, ne doctrina, id est praedicatio sanctorum
« ctationes hominum menle corruptorum : et qui blasphemetur et contemptibilis fiat, dum quae sua
« veritate privati sunt, existimantium quaestum esse sunt, dominis autem servi qui habent
auferat. Illi

t autem quaestus magnus, pietas cum

pietatem. Est fideles dominos, non contemnant eos quia (ratres
« sufiicientia. enim intulimus in hunc mun-
Nihil suntm Christo ; sed magis, non. quodpluradebitasol-
« dum, haud dubium quia nec auferre quid possu- vant, sed majori dilectione serviant eis, ideo quia
t mus. Habentes autem alimenta et quibus tega- fideles sunt, et dilecti a Deo, et quia participes sunt
t mur, his contenti simus. Nam qui volunt divites beneficii Dei, id est justitiarum quae habentur in prae-
« fieri, incidunt in tentationem et in laqueum dia- senti, et futurae beatitudinis. Hos scilicet servos
« boli, et desideria multa et inutilia et nociva, quae subjectos esse dominis doce eos, qui nesciunt, et
t mergunt homines in interitum et perditionem. exhortare superbos, qui sciunt et servire dedignan-
« Radix enim omnium malorum est cupiditas quam : tur. Si quis vero pseudo aliter docet, servos scilicet
t quidam appetentes, erraverunt a fide, et inserue- non debere servire dominis, et a te prohibitus ne
« runt se doloribus multis. Tu autem, o homo Dei, hocdoceat, non acquiescit sanis sermonihus Domini
« haec fuge. Sectare vero justitiam, pietatem, fidem, nostri Jesu Chrisli, et nonacquiescitci doctrina? quaz
« charitatem, palientiam, mansuetudinem. Certa bo- est secundum pietatem. Doctrina enim Dei pia est,
« num certamen fidei : apprehende vitam aeternam nonmutans conditiones, nulli toilensquod suum est.
« in qua vocatus es, et confessus bonam confessio- D Etiam ideo pia quia per hoc dominos multum invi-
« nem [fidem] coram multis testibus. Praecipio tibi tat ad fidem et allicit, quam utique doctrinam, si

« coram Deo qui vivifiat omnia, et Christo Jesu qui servos eis auferret, intolerabilem judicarent et ab-
« testimonium reddidit sub Pontio Pilato, bonam jicerent. Servis etiam per hasc pia est : quia cum
« confessionem, ut serves mandatum sine macula pro peccatis suis, seu parentum servi facti sunt, si
« irreprehensibile usque in adventum Domini nostri pcenam hanc peccati patienter sustinent, merentur
« Jesu Christi : quem suis temporibus ostendet bea- justificari per humilitalem; si vero renuunt, dam-
« tus et solus potens Rex rogum et Dominus domi- nantur per superbiam. Si quis, inquam, aliter do-
« nnntium, qui solus habet immortalitatem, et lu- cet, nec prohibitus desistit ; hic abjiciatur ut super-
« cem habitat inaccessibilem : quem nullus homi- bus et nih.il sciens, cum se putet aliquid scire, et
« num vidit, sed nec videre potest : cui honor et omnes homines unius conditionis esse asserat. Ni-
« imperium sempiternum : Amen. Divitibus hujus hil, inquam, sciens, sed languens, id est dissolutus
« saeculi praecipe non sublime sapere, neque sperare et languidus circa quxstiones quas objicit et absol-
« in incerto divitiarum, sed in Deo vivo, qui prae- vere nescit ; el circa pugnas verborum, id est circa
455 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 456

pugnantia verba, ut illud : « Si vos Filius liberave- A. ctare etiam patienticun,id est patientersustine,si quis

rit, vere liberi eritis (Joan. yhi, 36) » et illud : : tua rapuerit. Sectare etiam mansuetudinem, id est
« Reddite Caesari quae sunt Caesaris (Luc. xx, 25), » noli litigare sicut cupiditas facit. Seclare haec, et
qus tamen sibi contraria non sunt. certa certamen : frequentiam notat. Certamen dico

quibus pugnis verborum oriunlur invidice,

Ex fidci, quod bonum et utile est pro fide Christi cer-
quod domini invidcnt superbientibus servis. Oriun- \.o.re:et apprehende vitam celernam,in quam haben-

tur etiam contentiones, quia dominicontendunt cum dam vocatus es de iniidelitate per gratiam. Con-
servis verbis. Oriuntur etiam blasphemue, quia (sic- fcssus es etiam (duin in episcopum consecrareris)
ut dictum est) blasphematur inde Deus, et doctrina coram multis testibus, qui te mecum consecrabant,
ejus. Oriuntur etiam malce suspiciones, quia putant confessionem, a qua recederenon debes quia bona, :

domini quod praedicatores accipiaut munera a ser- id est utilis est tibi et subditis, si in ea perseverave-
vis. Oriuntur etiam conflictationes hominum proedi- ris. Monui superius ut cupiditatem fugeres, et con-
cantium hoc, quia etiam pugnant cum his qui hoc traria cupiditali sectareris, quod ut facias non so-
praedicant. Hominum dico, id est perditorum mente lum moneo, sed et prcecipio tibi, faciens cuin ad-
corruptorum, corruptum habenl intelle-
id est qui monitione mandatum : ut si hoc transgrediaris, reus
ctum,<7uietiam privati sunt omni veritate verborum. g inobedientise convincaris. Praecipio, inquam, tibi

Hominum dicoadhuc cxistimantium pietatem,id est haec coram Deo Deus amplius requi-
Palre, ut nihil
Christianam doctrinam esse gucestum, id est qui ex rat de manu mea, qui Deus vivificat omnia. Vide
doctrina sua putant licere sibi per hoc congregare ergo ut (implendo quae praecipio) vivas in eo per
divitias, sed falso putant, quia pietas non est quae- quem vivunt omnia. Prsecipio etiam tibi hoc coram
stus temporalium, sed est qucestus magnus, id est Christo Jesu, qui judex omnium nihil horum a me
magnae et incomparabilis rei pietas, cum sufficientia, requirat in die judicii, qui Jesus reddidit testimp-
id est cum victu et vestitu, quod cuique sufficere de- nium sub Pontio Pilato. Cum enim interrogaretur a
bet. Ideo quia nosnudinati nihil intulimus in hunc. Pilato : Filius Dei es tu ? respondit Tu dixisti : : quia
mundum, et haud dubium est quin exeuntes de revera Filius Dei ego sum (Matth. xxvn, 11) : sicet
mundo non possumus auferre quid inde. Ne autem, tu, Timolhee, confilere Christum, etiam si tormenta
quia se nudos dixerat intrare mundum, nudosque vel mors immineat.
reverti, putaret in nuditate conversandum esse in Reddidit, inquam, testimonium, scilicet confessio-
mundo. Contra hoc ait Licet nihil intulerimus in
: nem bonam, id est utilem, quid enim tam utile ad
mundum tamen dum in eo manemus simus haben-
: redemptionem quam et quod fuit, et confessus est
tes alimenta et indumenta quibus tegamur : non in se esse Filium Dei ? Profecto si negasset, non cruci-
quibus luxuriemus, et his alimentis et tegumentis ^ figeretur, nec genus humanum redimeret : et ideo
shnus content i : ideo quia videmus 333 eos qui utile fuit confiteri quod esset Filius Dei. Pilatus a

volunt divites fieri quodincidunt in tentationem ani- Ponto insula Pontius vocabatur. Quia nec haeretici

mi,et per hanc in laqueum diaboli,\d est in opus lenta- invertere possent dictum esse de alio Jesu, vel alio
tionis. Postquam etiam divites facti sunt, incidunt Pilalo : multi enim tunc Jesus dici poterant, ideo
in multa desideria domos et praedia.
: cupiunt enim Paulus addidit Pontio. Praecipio, inquam, ut serves
Desideria dico inutilia : necsolum sine utilitate, sed hoc mandatum quod amplius sine culpa praeterire
etiam nociva quia mergunt homines desiderantes in
: nequis. Mandatum dico sine macula, quia in nulla
interitum, et post mortem in aeternam perditionem. parte doctrinae meee maculatio aliqua potest inve-

Vere haec desideria sic mergunt homines. Nam cu- niri : sed in doctrina haereticorum licet aliquod bo-
piditas est radix omnium malorum : non quod sin- num praemittatur, ut sic melius fallant, macula ta-
gula mala fiant per cupiditatem pecuniae, sed nullum men cito invenitur inserla. Mandatum dico non so-

genus estmali,in quo genere non sit factum aliquod lum sine macula. sed etiam irreprehensibile : quia
malum per cupiditatem divitiarum. Quam cupidita- nec occasio reprehendendi inde potest concipi, si

tem quidam appetentes, erraverunt a fi.de : negantes quis sane attendat. Serves dico usque in adventum
Deum desiderio divitiarum, quas ut cupide augerent, D Domini nostri Jesu Christi, id est usque in diem
inseruerunt se mullis doloribus, vexantes corpora mortis tuae quando enim moritur quis fidelis, eo
:

sua et animas, per mare, per terras. Qui cupiditali va- die dicitur Deus ad eum venire, quia tunc re-

cant, errant. cipit eum Deus in gloria, quem, quasi alienum a se

Sed tu, o homo Dei, Timothee, fuge hcec desideria, in miseriis mundi dum viveret, dereliquerat quandiu :

hsec fuge, sectare vero justitiam, erogando tua indi- 333 enim justus detinetur in mundo, videtur Deus
gentibus proximis, quod cupidilas nunquam facit. non venire ad eum, quia ibi permittit eum affligi,

Sectare etiam pietatem, quia si tam rara habes, ut sed cum justus carne solvitur, venire Deus ad eum
non inde possis dare proximo sine tua indigentia dicitur, cujus animam suscipit in requie. Diceret
(quod faceres justitia non te cogeret), impertire ta- fortassis Timolheus : Sustinerem Deum,
non tar- si

men ei ex pietate. Sectare etiam fidem, quam qui- daret ejus adventus. Contra hoc ait Paulus Bone :

dam negaverunt propter cupiditatem. Sectare etiam vir, sustine quia quem adventum ostendet Deus
:

charitatem, id est dilectionem Dei et proximi. Se- suis, id est, congruis temporibus : quando enim
 457 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. - IN EPIST. II AD TIM. 458
tempus idoneum viderit, adveniet tibi. Causam po- A homo dormit, corporei sensus nihil tunc sentiunt :
nit quare sustinere debeat dicens : Servare debes anima vero tunc sola vigilat.
hoc, donec Deus adveniat, quia ille beatus beatitu- Quia superius dixerat Paulus Habeamus alimenta :

dinem dabit libi si sustineas : etille solus potens po- et indumenta quibus tegamur ne ideo Timotheus ;

tentem te faciet super omnes perseculores. Rex arbitraretur pauperes tantum recipiendos, divites
etiam regum regem te faciet : quia nec persecuto- vero ab Ecclesia repellendos, contra hoc ait Licet :

rem, nec tentationem cum eo positus timebis : qui alimentis et tegumentis contentos nos esse debere
etiam Dominus est dominantium : etfaciet te domi- dixerim, ne tamen abjicias divites, sed divitibus
nari inimicorum tuorum. hujus scecuU prcecipe nonsapere sublime, idestnon
Nota quod quidam potentes sunt, nec tamen do- propter divitias superbire neque seperare inincerto
;

minantur aliorum. Qui Deus solus habet immortali- divitiarum, id est in incertis divitiis,
quasi qui hodie
tatem, id est immutabilitatem : quia semper in habet, cras fortasse non habiturus est, sed sperare in
eodem statu permanet qui etiam habitat lucem. Lo-
:
Deo /etcausam subditquare: qui Deus prcestat nobis
quitur de Deo a similitudine illius qui habitaret in omnia abunde: non solum ad utendum, sed etiam ad
splendida regione. Habitat, inquam, lucem : quia fruendum, id est, cumjucunditate utamur illis. Frui
omnis vera lux habitat in eo. Lucem
dico inaccessi- -g dicimus de re quae suavis est et utilis uti vero de re, :

bilem, id est ad quam lucem intelligendam nullus quae, licet ulilis sit, amarum tamen usum habet ; ut
accedere potast : quod ipse determinat ,dicens inac- plures potationes quae amarum gustum habent, et
cessibilem, ideo, quia quam lucem in Deo, vel quem utiles sunt. Praecipe etiam divitibus bene agere
Deum in luce, nullus hominum secundum hominem eosque fieri divites in bonis operibus : quae auro et
vidit, sed nec de futuro secundum quod homo est argento potiora 334 sunt. Praecipe etiam facile
videre potest : cui Deo est gloria secundum deita- tribuere sua pauperibus ; nec hoc solum, sed etiam
tem ;honor, secundum hominem imperium, ; communicare pauperibus,ut divitias non
in bonis suis
secundum judicium quo judicat, et judicaturus est magis faciant proprias sibi, quam egenis et sic ;

omnes.Imperiumdico duraturum in sempiternum:el distribuendo sua, praecipeillos thesaurixare sibi fun-

quod opto ut sit ei gloria et honor, Amen, id estcerte damentum, id est virtutes in quibus firmiter fundati
ita erit et deesse nequit. Nota quod dicit Nullus homi- sint. Qui enim hodie castus est, cras incestus, hic
num Deum vidit : in eo quodhomo est accipi debet: quasi in lubrico non in fundamento eam habuit.
et
quia et Paulus raptus est ad tertium coelum, ubi au- Fundamentum dico bonum, '\&z$,iu\.\\e,infuturum;
divit quae non licebat audire homini cum tamen : ad hoc ut pcrillud apprehendant vitam oeternam qui
Paulus antequam raperetur, et post, homo fuerit
et hic in virtutibus fundati sunt. Ut autem de divitibus
Et cum de Joanne evangelista idem factum sit, ideo ^ et de oranibus quae praecepi sanam observantiam fa
homo secundum quod est homo, lucem Deitatis vi- cias,ideo,o Timothee, custodi depositum, id est cora-
dere non sufiicit quia anima hominis incarcerata
: missum et creditum tibi donum Spiritus sancti. Ut-
deprimitu;' in carne, ideoque nec aliquid videre que bene custodias, esto devitans novitates, id est
potest, vel cogitare, nisi excitata aliquo corporeo alternas aequipollentias vocum fidei nostrae : quia
sensu, visu, vel auditu, ve) hujusmodi. Quia si quan- profanae sunt. Haeretici enim voces quibus fidem Dei
diu anima in carcere carnis clauditur, nequit facere confitemur, mutant, ponendo aequipollentes donec :

quidquam non excitetur per corporeos sensus

; si : sensim per has aequipollentias incautum fidelem de-
de quibus planum est, quod vix parum de Deo in- ceperint quare praecipit novitates vocum devitare.
:

telligunt credendum est quod nec anima hominis,

: Devita etiam oppositiones, id est disputationes so-
quandiu in homine est, in cognitione Dei corporeos phistarum. Oppositiones dico scientim quae est falsi
sensus excedit. Si autem anima Pauli, seu Joannis, nominis : falso enim vocatur scientia, quiaverono-
de Deo vidit quod videre homini non locuit, credi mine vocaretur insipientia. Quam falsam scientiam
oportet quod vel anima ejus penitus illa hora cor- quidam promittentes ,id est jactantes se habere, exci-
pus deseruit, vel si in corpore mansit omnes , derunt circa fidem, id est perierunt qui noluerunt :

sensus corporis excessit, et secundum haec extra D ingredi ad fidem. Et ut hoc depositum cuslodias,
hominem fuit : quia tunc temporis quasi mortui gratia Dei sit tecum, Amen, id estita certe erit ; vide
fuere corporei sensus.Unde visiones raagis dormien- tamen ut perseveres.
tibus ostenduntur quara vigilantibus. Dum enim

ARGUMENTUM IN EPISTOLAM SECUNDAM AD TIMOTHEUM.

Item Timotheo scribit de exhortatione martyrii et omnis reguhe veritatis , : et quid futurum sit tempori-
bus novissimis et de sua passione, scribens ei ab urbe Roma.
:

PROLOGUS B. BRUNONIS IN EAMDEM.

Praemissa Epistola a Roma missa dicitur esse Ti- Roma hanc secundam misit. Postquam enim Paulus
motheo a Paulo. Quia si priraam constat, quia et a Romam venit , inde non discessit donec pro Christo
Patrol. CLIII.
4o9 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 460

martyrium suslinuit. Hanc iterum Paulus cum esset A dens passiones suas illi cum passionibus Christi et
Romae in vinculis Timotheo rescripsit. Audieiat morte : oslendens quantus fructus de passionibus
quidefn de eo mulla bona, sed tamen aliquantulum his proveniat : easque multis modis commendat ei :

remissum : et timore passionum et mortis,-non (sicut eo fine ut sic exhorlatus, paratus sit etmoripro
pati

deberet) praedicalioni instantem : quare in hac Epi- Christo ; et quasi morti ultro se ingerens, omni
slola agit ad eum de passionibus et morte : pra.>ten- instanlia prsedicet verbum Dei.

EPISTOLA II AD TIMOTHEUM.
CAPUT PRIMUM. B Aposlolus dico secundum promissionem vitx. Pro-
missa est utique vita legitime certantibus : quam
« Paulus apostolus Jesu Christi per volunlatem
promissionem bene sequor, legilime certans. Tu
Dei, secundum promissionem vitae, quae est in
vero animatus sequere mecum promissionem vitce :
« Christo Jesu : Timotheo charissimo filio gratia et
non praesentis, sed ejus vitae quoe est in Christo
« misericordia et pax a Deo Patre ct Christo Jesu
Jesu, id est acternac. Si enim legitime cerlamus,
i. Domino nostro. Gratias ago Deo meo cui servio a
vitam aeternam utique habebimus. Paulus scribit
« progenitoribus meis in conscientia pura [bona],
haec : Timotheo charissimo filio ;sint tibi gratia, mi-
t quod sine intermissione habeam tui memoriam in
sericordiaet pax a Deo Patre et Christo Jesu Domino
« orationibus meis,nocte ac die : desiderans te videre,
nostro, sicut supra exposuimus. Hic in primus blan-
« memor lacrymarum tuarum, utgaudioimplear. Re-
ditur ei Paulus, ut sic melius inducat eum in id
« cordatiouem accipiens ejus fidei quae est in te non
quod suadere nititur dicens Gratias ago Deo cui :

« ficta, quae et habitavitprimum in avia tua Loide,et

ego servio edoctus a progenitoribus mcis, id est ab
malre tua Eutice \al., Eunice] certus sum autem
;

Abraham, Isaac et Jacob. Hic enim Paulus de tribu

« quod 335 et in te. Propter quim causam admo-
Benjamiu. Servio dico in pura conscientia : in nullo
« neo te, ut resuscites gratiam Dei quae est in te,per
manuum mearum. Non cnim C enim conscientia mea puram
carpit me ; sic et tu
« impositionem dedit
habe conscientiam, et commis-
sic servare poteris
« nobis Deus spiritum timoris , sed virtutis, et dile-
sam tibi gratiam. De hoc utique gratias ago, quod
« ctionis,et sobrietatis. Noli itaque erubescere testi-
habeam memoriam tui sine intermissione in oralio-
« monium Domini nostri , neque me vinctum ejus,
« sed collabora Evangelio secundum virtutem Dei :
nibus meis, id est, quiaDeus telalem fecit, cujus me
« qui nos liberavit et vocavit vocatione sua sancta :
velit et dignuin sit seroper esse memorem : ita quod
nec semel orare possum sine tui memoria, nocte ac
« non secundum opera nostra, sed secundum pro-
die, id est continue, desiderans videre te. Si enim le
« positum suum et gratiam, quae data est nobis in
« Christo Jesu ante tempora saecularia. Manifestata
viderem, non utique me praesente formidares mor-
« est autem nunc per illuminationem Salvatoris no-
tem. Ego dico memor tuarum lacrymarum, quas ef-
fudisti : quia in pace te dimilterem Ephesi,volentem
« stri Jesu Christi, qui destruxit quidem mortem,
« illuminavit autem vitam et incorruptionem per
mecum transire et sustinere vincula et mortes. Vide

« Evangelium in quo positus sum ego praedicator,

:
ut sicut rae praesente, sic modo, visa epistola mea,
ultro te ingeras passionibus et morti. Ideo utique
« et apostolus, et magister gentium. Ob quam cau-
« sam etiam haec patior, sed non confundor. Scio
te videre desidero, utimplear gaudio. Sienimprae-
« enim cui credidi, et certus sum quia potens est
sens essem, mortem
utique non formidares de :

jj
meum quo plurimum gauderem. Accipiens etiam recorda-
« depositum servare in illura diem. Formam
tionem ejus fidei qua? est in te non ficta, id est non
« habe [habeos] sanorum verborum quae a me au-
vel non fragilis quce fides habitavit
inventitia,
« disti in fide et in dilectione in Christo Jesu. Bo- :

« num depositum custodi. per Spiritum sanctum

etjam primum inavia tua Loide,etin matre tua Eu-
nice. Quia si in progcnitricibus tuis et in muliebri
« qui habitat in nobis. Sed enim hoc, quod aversi
sunt a me omnes sexu exemplum habes fidei, quasi jam naturalis sit
« qui in Asia sunt, ex quibus est
« Philetus etHormogenes. Det misericordiam Do- tibi,debes utique per hoc plurimum fervere in fide.

« minus Onesiphori domui quia saepe me refrige- :

In matre et in aviatua fides fuit. Certus autem sum
« ravit, et catenam meam non erubuit sed cum :
quod etiam in te habitat fides : sed utinam fer-

Romam veret
« venisset, sollicite me quaesivit, et inve-
I

« nit. Det illi Dominus invenire misericordiam a Propter quam causam, quia et fidem et exemplum

« Domino in illa die : et quanta Ephesi ministravit fidei, quasi naturale in te video, admoneo te, ut
« mihi, tu melius nostri. » gratiamDeiquceestintepcr impositionem manuum
mearum (cum enim te consecrarem episcopum per
EXPOSITIO. impositionem manuura rnearum, gratiam Spirilus
sancti accepisti) ; volo utique ut illam gratiam ali-
Paulus, etc. Paulus apostolus Christi esu per vo- quantulum in te sopitam resuscites, id est evigiles :

luntatem Dei, sicut in praccedenti expositum est. et aestuante illa gratia in te,gaudeaspatiet moripro
461 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD TI.M. 462

3 36 nomine Christi. Memor illius : quia Deus de- A plo illius custodi depositum , id est episcopalem
dit nobis Spiritura sanctum : non spiritum timoris gratiam tibi commissam. Hoc enim depositum bo-
sed virtutis, id est constantias : ut virtuose tolere- num, id est utile, est, si custodiatur. Neque hoc vi-

remus omnia ; et spiritum dilectionis Dei. Dedit ribus tuis custodire te posse opineris,
sed per co-
eliam spiritum sobrietatis, id est temperantiac. Tem- adjuvantem Spiritum sanctum qui habitat in nobis.
perantia enim nutrit dilectionem, dilectio virtutem : Utque depositum bene custodias, esto habens for-
ubi enim dilectio, ibi profecto non est timor. Per- mam sanorum verborum, quce a me audisti, id est
fecta enim charitas foras mittit timorem. Vide ergo adeo expresse conformare mihi, ut videaris esse
ut, sicut socius mihi fuisti suscipiendi gratiam Spi- Paulus. Formam meam utique habe in fide conser-
ritus sancti, sic imitator sis passionum mearum. vanda habenda quae fides et dile-
et in dilectione :

Et quandoquidem spiritum virtutis et dilectionis rlio sunt in Christo Jesu. Plurimum autem necesse
raecura accepisti : ila.quenolierubescere testimonium est ut tu depositum custodias eo quodeve7'si sunt ':

Domini nostri Jesu Christi. Quia si improperatur a me omnes discipuli, qui, me relicto, suntin Asia :
tibi quod crucifixum adores, confitere plane quia et hoc idem tu bene scis : ex quibus est Philetus et

sic adoras. Neque etiam erubescas me vinctum ejus. Hermogenes.

Quia si quis iterum improperat : Ecce magister tuus -p Hos ideo deterrainat sibi ex nomine, ne si veni-
in vinculis damnatus est ; ne ideo verecunderis rent ad eum, putans adhuc eos fideles, facilius pos-
sea collaboraEvangelio etpraedica mecum secundum sent suadere ipsi, et quasi ex parte Pauli fallere.
virtutem Dei, id est, sequendo constantiam quam di- Ephesus enim in Asia erat. Hi aversi sunt a me, sed
lectio Dei nutrit : qui Deus liberavit ?ws a jugo dia. Onesiphorus permansit et ideo det Dominus non :

boli, et vocavit nos vocatione sua sancta, id est ad soli, sed etiam domui Onesiphori misericordiam,
hoc ut essemus sancti. Et ad hanc sanctitatem non id est relributionem misericordiae quam mihi
vocavitnos merito operum nostrorum, sed secundum 33T fecit : quia scepe refrigeravitme, et in fide
propositum suum, id est secundum provisionemsuam consolando, et necessaria ministrando : etnon eru-
qua nos misericorditer praevidit idoneos sibi futuros : buit catenam meam. Vide ne et tu erubescas : sed
et sicut vocatio, sic nec provisio fuit ex aliquo me- amplectaris. Non utique erubuit : sed cum venisset
rito, sed secundum gratiam, quce data est, id est Romam, sollicite qucesivit me, et quaesitum invenit.
quae praeordinata est nobis dari in Christo Jesu ante me invenit, det illi Dominus Pater invenire
Et quia
tempora scecularia, id est ab aeterno ante haec tem- misericordiam , id est fructum hujus misericordia?,
pora nostra, quse volvuntur per ssecula Olim pro- a Deo, id est a Christo judice, in illa die, judicii.
missa fuit haec gratia
°
terapore Christi manifestata, id est impleta
dari nobis. Nunc autera in
est, sic-
n Romaj in —
vinculis
Ephesi ministravit, tunosti melius, quam heec quae
sic ministravit. Quanta
* etiam

ut promissa fuerat per illumiaationem Salvatoris no- modo ministravit : vel, melius quam alii disci-
stri Jesu Christi, id est per Christum in lumine co- puli.

gnitionis nostrae positura per assumptam sibi huma- CAPUT II.

nitatem. « Tu ergo, fili mi, confortare in gralia, quae est

Ad quod forte diceret Timotheus : Nolo mori, sed « in Christo Jesu : et quae audisti a me per mul-
manere in hac illuminatione. Contra hoc Paulus : « tos testes, haec commenda fidelibus hominibus,
Ne timeas mori quia Christus moriendo quidem
;
« qui idonei erunt et alios docere. Labora sicut
destruxit mortem, et etiam destructa morte illumi- « bonus miles Christi Jesu. Nemo militans Deo im-
navit, id est revelavit et cognitam fecit, vitam non « plicat se negotiis saecularibus, ut ei placeat cui
transiloriam, sed incorruptionem, id est vitam in- « probavit. Nam et qui certat in agone, non co-
corruptibilem, in qua impassibiles et immortales « ronatur nisi legitime certaverit. Laborantem
erimus. Illuminavit dico per Evangelium suum : in « agricolam oportet primum de fructibus accipere
quo Evangeliopraedicando egopositus a Deoprced ica- « dabit enim tibi
[percipere]. Intellige quae dico ;

tor, et apostolus, etmagister gentium : quem pro tot « Dominus omnibus intellectum. Memor esto
in

auctoritatibus justum est, ut non erubescas imitari. D « Dominum Jesum Christum resurrexisse a mortuis
Ob quam causam, id est quia hoc Evangelium do- « ex semine David, secundumEvangelium meum, in
cui gentes, passus sum raulta. Hcec etiam vincula t quo laboro usque ad vincula, quasi male operans
nunc patior : sed tamen non confundor, id est non « sed verbum Dei non est alligatum. Ideo omnia
erubesco, sed gaudeo pati pro Christo : sic et tu ne « sustineo propter electos ut et ipsi salutem con- :

erubescas. Ideo patiens non confundor : quia scio « sequantur, quae est in Christo Jesu cum gloria
cui credidi, id est in quo fidem habui : scilicet in « ccelesti. Fidelis sermo. Nam si coraraortui sumus,
Deo. Vel ita : Scio cui credidi, id est cui coramisi « et convivemus si sustinemus, et conregnabi-
:

passiones meas et opera et ccrtus

: sum de mercede « mus si negaverimus, el ille negabit nos
: si non :

horum quia ille cui comraisi potcns est depositum,

;
« credimus, ille fidelis permanet, negare seipsum
idest commissum, meum servare usque inillum diem « non potest. Haec commone [commoneo] testificans
remunerationis omnium. Et quia vides quod Deus « coram Deo. Nolicontendere verbis, ad subversio-
custodit quod penes eum deponitur, tu igitur exem- " nem audicntium. Sollicite autem cura teipsum
463 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITCTORIS OPP. PARS. II. 464

probabilera exhibere Deo operarium ineonfusibi- Amilitans Deo, implicat se swcularibus negotiis, id
.. lem, reete tractantem verbum veritatis. Profana est non intendit discussionibus sapculaiium causa-

t autem et vaniloquia devita. Multura enim profi- rum, sed spirilualium. Habet enim mundus saecu-
« ciunt ad impietatem, et sermo eorum ut cancer lares judices, qui judicant de temporalilms. Epi-
« serpit. Ex quibus est Bymenaeus et Philetus, qui scopi autem vocare debent doclrinis spiritualibus.
t a veritate exciderunt, dicentes resurrectionem Vel ita Militans Deo non se implicat negotiis sae-
:

« esse jam factam, et subverterunt quorumdam fi- cularibus, ut in pnedicatione sua negotietur et

u dem. Sed firraum fundamenlum Dei stat, babens vendat eam, requirens ideo pretium ab auditoribus.
c signaculum hoc cognovil Dominus qui sunt ejus,
: Ideo militans Deo, se non implicat hisut placeat ei,

« et discedit ab iniquitate omnis qui invocat fnomi- scilicet Deo, cui bene vivendo bonam existimatio-
« nat] nomen Domini. In magna autem domo non nem de se pracbendo, per anteactam vitam proba-
i soium sunt vasa aurea et argentea, sed et lignea vit se placiturum. Probat ab eo quod rainus est
« et tictilia et quaedam quidem in honorera, quae-
: mililans Deo non implicat se mundanis , ut sic

dam autem in contumeliam. Si quis ergo emun- placeat Deo. Nam eliam (quod minus est) ille qui
daverit se ab istis, erit vas in honorem sanctifi- certat in agone, id est in certamini aliquo, ut in
catum et utile Domino ad omne opus bonum pa- -p palaestra-vel in stadio, hic nisi certaverit legitime,

ratum. Juvenilia autem desideria fuge sectare : id est secundum legem ejus certaminis, non corona-
« vero justitiam, fidem, spem, charitatem et pacem, tur, id est non accipit laudem vel bravium.

« cum his qui invocant Dominum [nomen DominiJ Ne modo opinaretur Timotheus quia interdixe-
« de corde puro. Stultas autem et sine disciplina rat ei negotia saecularia, nihil in temporalibus acci-
i quaestiones devita, sciens quod generant lites. piendura esse a subditis, ait Paulus : Licet interdi-
« Servum autem Doraini non oportet litigare, sed cam tibi saecularia negotia, lamen volo te accipere
« mansuetum esse ad omnes, docibilem, palienteir, de fructu praedicationis temporalia. Te enim labo-
« cum modestia corripientem eos qui resistunt ve- rantem in cullura Dominici agri oportet accipere de
« ritati : ne quando det illis Deus pcenitentiam, ad fructibus allius agri, id est temporalia quae ager, id
« cognoscendam veritatem, et resipiscant a diaboli est populus, dare potest. Accipiat, inquam, primum
« laqueis, a quo captivi tenenlur ad ipsius volun- de fructu quod sibi sufiiciat : et si superabundat,
« tatem. » secundario accipiant pauperes. Vel primum, id est
EXPOSITIO. multum inde accipiat quia res quam ministrat, :

Quia propter aversionem quorumdara magis ne- plurimum digna est. Accipere autem de praedica-
cessarius es quia etiam exemplo perseverantium
: tione quod sufficiat, non est negotium saeculare. Vel

de fortitudineadmoneris ergo tu, fili mi Timothee, :

^ lta jungamus Dico non implices te saecularibus,
:

confortare, id est fortis esto, non paveas. Confor- nec necesse tibi est ;
quia de fructibus praedicationis
tare, inquam, in gratia quce est in Christo Jesu, id in qua laboras, accipies quae opportuna fuerint tibi.

esl in pontiticali doctrina, cujus gratiam contulit Quod aequipollentcr ait, ne forte Timotheus absur-
tibi Deus. Vel, confortare in gi atia, id est in remis- dum judicaret vivere de praedicatione : quia Paulus
sione peccatorum, et vita aeterna praedicanda. non ila, sed de raanuum labore viveret. Ait Paulus :

Haec enim est gralia quae est per Jesum Christum. Ea quce dico, id est te de fructu praedicationis op-
Utque confortatus magis proiicias, hcec quae tibi portuna accipere intellige causam quare non acci-
,

docenda commendo, commenda et tu fidelibus, id piam quod jubeam te accipere. Hujus rei causam
est constitue sub te praedicatores, qui tecum prae- dicunt esse sancli, quod quia Timotheus infirmus
dicent populo Dei hi autem sint sanae iidei
:
cum- : erat, et si, laboraret manibus pradicationi non ,

que sint fideles, oportet esse tales qui erunt idonei posset insistere : Paulus autem, fortis et laboriosus,

et scientia et gratia eloquentiae docere alios sibi erat ad utrumque sufficiens, ideo ipse nihil acci-
commissos. Talibus, inquam, commenda haec quce piebat, et ideo accipere Timotheum volebat. Poteris
tu audisti a me, id est quae ego docui te, appro- utiquc causam hanc intelligere : quia Dominus da-
bando ea per multos testes, id est per multa testi- D bit tibi intcllectum, et in hac rc et in omnibus
monia legis 33§et prophetarum. Quod enim te More boni militis labora sicut praemonui. Et ut ita

de fide Christi docui, totum in lege et prophetis labores, raemor esto resurrectionis Christi : et te

praesignatum ostendi. Ne forte Timotheus pularet cum eo (si bene laboraveris) resurrecturum. Spem,
se modo posse quiescere, constitutis sub se pr;edi- inquam, habens resurgendi, memor esto Christum
catoribus, contra hoc ait Paulus : Licet quosdara Jesum resurrexisse a mortuis. Solus Christus a
ut doceant alios praefeceris, ne tamen ideo tu tor- mortuis resurrexit : quia postea nec actum mor-
peas : sed labora sicut miles Christi Jesu, id est talitatis habuit , nec mori potuit : sed Lazarus
memor esto te militare in castris Christi. Labor et quicunque resuscitati, mortem iterum passi
autem congruit non otium. Labora sicut
militanti, sunt.
miles bonus, id est utilis. Quomodo bonus determi- Diceret fortassis Timotheus : Quia Deus fuit, ct

nat in sequentibus, dicens Si miles bonus fueris, : potuit resurgere. Contra hoc Paulus : Rcsurrexisse
stecularibus negotiis non implicabis te. Nemo cnim dico Jesum ex semine David, id est secundum quod
465 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — 1N EPIST. II AD TIM. 466

horto fuit ; quia secundum carnem solum filius Da- A buendo.NegareenimDeiestbonaaclernanontribuere.

vid fuit. Resurrexit utique secundum Evangelium Diceret fortassis Timotheus Incredibile videtur, :

meum, id est secundum quod ego praedico cui cre- ; quod Deus propter peccatum abneget eum qui fidem
dendum est, quia apostolus a Deo missws sum. Vel ei confessus sit. Contra hoc Paulus Si non credi- :

ita Ex semine David fuit Christus secundum Evan-

: mus quod negantem se sit negaturus Deus, ille ta-
gelium meum in guo quia resurrexit, praedicando
: men permanct ftdelis, id est verax et credibilis, qui
ego laboro usquc ad vincula. Propterea enim quia sic ait «
: Qui erubuerit me coram hominibus, ego
praedico, in vinculis positus constringor, quasimale erubescam eum coram Patre meo (Luc. ix, 26). »
operans, 339 idestquasi deprehensus in aliquo Sic autem permanelfidelis, quodimpossibile est eum
crimine. Quasi diceret : Et poenam palior, (et quod non veracem esse. Xon enim potest negare seipsum,
amplius gravat) opprobria. Si enim putarent me pati id est se esse Deum : si enim mentirelur, utique
pro justitia, solatio mihi fieret. Et ego quidem in Deus non esset. Hoc, scilicet, ut commoriaris Chri-
vinculis teneor :sed verbum Dci non est alligatum : sto, et sic doceas alios spe convivendi ipsi, commo-
quia etiam in vinculis praedico. Yide igilur, ne et in te neo, te testificans, hoc tibi coram Deo, ne amplius
timor alliget verbum Dci. Memor esse debes Chri- . requiratDeus sanguinem Timothei de manu Pauli.
stum surrexisse : quia ideo quod memor sum, sci- commoneam, tamen noli
Etlicet te tantadistrictione
B
licet resurrectionis illius, credo ne resurrecturum : contenderc verbis, immoderate docendo quod doceo.
per eum, sustineo omnia vincula et opprobria. Di- Yel ila : IIoc, id est commoriendum esse Christo
ceret aliquis : Etiam si haec non sustineres, mun- spe convivendi , commone alios , testificans ha?c eis

ditia vit33 et fides sana sufficeret. Conlra hoc ait : coram Deo : ne sanguis eorum de manu tua requi-
Sustineo utique proptcr electos Dei salvandos : ut ratur. Et in commonendo noli contendcrc vcrbis,
et ipsi preeelecti aDeo consequantur salutem, id est ad nihil cnim utilecst litigare, nisi ad subversionem
justificationem a peccatis in praesenti, qua? salus est audicntum. Si enim insipientes audiunt quoslibet
in Christo Jesu. Consequanlur, inquam, hanc sahi- litigare, eos qui magis clamosi sunt, putant justio-
tem cum cmlesti gloria : quia per remissionem pec- rem causam habere. Stultorum est enim stultis ad-

catorum, quae hic fit, pervenitur ad aeternam gloriam. haerere. Si vero neuter litigantium clamore supera-
Hic autem sermo quem dixi, laborandum scilicet verit, 3-4LO dubitant simplices, ulri magis adharen-
esse spe resurreclionis, fidelis est et bene credibi- dum sit. Noli contendere : sed sollicite cura exhi-
lis. Fidele est utique et bene credibile : quod si le- bere teipsum Lotum, et corpore et animo probabilem,
gitime laboras , resurges quemadmodum Christus. id est laudabilemDeo. Lt autem sis probabilis, opor-
Nam sumus commortui, derelinquentes actus ve-
si tet te esse operarium inconfusibilcm quod non :

teris hominis Adae, convivemus etiam cum ipso, ^ erubescas pnedicare crucem Christi, etc. Et recte,

facti impassibiles et immortales ut ille Christus uti- id est sine contentione cum omni modestia, trac-
; ,

que quandiu in mundo conversatus est, actus omnes iantem verbum veritatis. Utautem recte queastrac-
veteris hominis (praeter peccatum) habuit. Esurivit tare verbum Dei, devita profana, id est illa penitus
enim (Mattli. iv), sitivit Joan. xix), fatigatus est, ut abominanda. Devila etiam inaniloquia, idest quae si
patet inEvangelio Joannis (Joan. iv, 6), ad puteum inutilia tamensunt. Devita ideo,
nonita profaua sunt,
cum Chananaea (Joan. iviloquens qui vere mortalis quia haec inania verba multum proftcicnt ad impieta-
ct passibilis erat. Sed postquam mortem pro omnibus icm pcrsuadendam sermo eorum, inania loquen-
:ct
pertulit, neque manum , ne jue pedem, ad aclus ve- tium, serpit paulatim ut cancer, qui morbus paululum
teris hominis extendit immor- : factus impassibilis et carnis primum occupat, sed paulatim magis ac ma-
talis. Si noscommorimur ei inbaptismate, quod
vero gis augmentatur, donec oecidat. Et sic haerctici

in cruce ad justificationem hominum consecravit, ef- prius callide inducunt ,

quod nec prodesse nec no-
fundens aquam de latere suo, et justilicati per baptis- cere videatur, et dehinc alternando rationcs, sensim
mum ulterius ad actus veteris hominis, id est ad mi- in maximam haeresim excrescit doctrina eorum. Ex
serias peccali, sensus nostros non exlenderemus con- : quibus vaniloquis cst Hymenceus, et Philetus, qui
vivemus illi : facli cum eo impassibiles et immorla-D cxcidcrunt a vcritatc fidei.

les. Si vero hujus mortis participes non fuerimus, nec Determinat qua? sit haeresis eorum, ut si forte ve-

vitae ejus participabimur. Si solummodo commori- nerint ad Timotheum, priecaveat sibi : diccntes re-
mur ei : vivemus cum eo. Si vero (quod majus est) surrectioncm jam essc factam, vel in his qui cum
sustinebimus , ut marlyres, quibus mori peccatis Christo surrexerunt, vel in baptismo, in quo a morte
non satis fuit, sed pro justitia voluerunt pali : nos uti- peccati ad vitam virtulum resurgimus. Illa enim
que quia sustinebimus, conregnabimus, id est non trina immersio, sepulluram Christi trium dierum :

solum vivemus, sed etiam palma et quidam trium- elevatio vero, resurrectionem Chrisli signitieat. Et
phus fiet nobis pro dignitate martyrii. Licet omnibus sic dicentes subvcrtunt ftdcm quorumdam. Scd licet

esse cum Christo sufticiat, tamen in illa beatiludine illi subvertant, tamen fundamentum Dci, id est in

discreliones sunl diguitatum. Yerc si commorimur, quibus iides bcnc fundata est, et qui e converso in
convivemus : quia si ncgavcrimus Deum maleagen- , fide per Deum fundati sunl : hoc, inquam, funda-
do ille etiam ncgabit nos, vitam aetcrnam non tri-
: mcnlum est ftrmum habcns signaculum. Hoc dictum
467 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 468

est a similitudine strenui ducis, qui signum dat mi- A sccndam veritatem fidei : et agnita fidei veritate re-
litibus suis, quo discreti fiant ab aliis. Sic Deus si- sipiscant a laqueis diaboli, id est a peccatis quibus
gnat suos ut, viso signo, diabolus praetereat eos, diabolus illaqueaverat eos : a quo diabolo tcnentur
sciens nihil sibi esse cum illis. Signum aulem hoc caplivi, quandiu in peccatissunt. Tenentur, inquam,

est : Cognovit Dominut qui sunt ejus ; hoc Paulus ad exsequendam ipsius diaboli voluntatem.
ex parte sua ponit, significans electionem Dei in ju-
stis, dicens Dominus cognovit ab aeterno qui futuri
:
CAPUT III.

sunt cjus. Hoc autem sequens Isaiamait. Agens de

a Hoc autem
scito, quod in novissimis diebus in-
potestate liberi arbitrii dicens Disccdat omnis homo :

« stabunt tempora periculosa et^erunt homines :

qui potens est per liberlatem arbitrii et qui invocat

n seipsos amantes cupidi, elati, superbi, blasphe-
,
nomen Domini fide et opere, ab iniquitate. Divina
« mi, parentibus non obedientes, ingrati, scelesti,
electione et lilibero arbitrio quod per bona opera ,
« sine affeclione, sine pace, criminatores, inconti-
occurrit divinae electioni. His duobus signali sunt, qui
« nentes, immites, sine benignitate, proditores, pro-
in justitia sunt permansuri. Deus enim sic unum-
« tervi [procaces], caeci, tumidi : voluptatum ama-
quemque electum praevidit futurum bonum ut et ,

« tores magis quam Dei, habentes speciem quidem

opera bona simul in eo praevideret. Quicunque autem -g
« pietatis , virtutem [veritatem] autem ejus abne-
electione Dei et bonis operibusliberiarbitrii signan-
« gantes. Et hos devita. Ex his enim sunt qui penc-
tur, Dei fiunt. Ne tamen ideo mireris, si in domo Dei
« trant domos, et captivas ducunt mulierculas, one-
hoc fit, ut quidam a fide recedant alii : in fide per-
« ratas peccatis, quae ducuntur variis desideriis :
severent : quia etiam in qualibet magna domo non
« semper discentes, et nunquam ad scientiam ve-
solum sunt vasa aurea et argcntea sicut in domo :

« ritatis pervenientes. Quemadmodum autem Jam-

Dei quidam sunt perfectiores, alii perfecti sub illis ;
« nes et Mambres restiterunt Moysi (Exod. vn, H);
sed eliam sunt in eadem domo lignea vasa et ficti-
« ita et hi resistunt veritati homines corrupti
lia : sicut in domo Dei quidam mali, alii deteriores.
,

« mente, reprobi circa fidem : sed ultra non proti-

Et quiedam quidcm eorum vasorum sunt in hono-
« cient. Insipientia enim eorum manifesta erit om-
rem, in quibus potiones bonae reconduntur. Qucedam
« nibus, sicut et illorum fuit. Tu autem assccutus
autcm sunt in contumeliam : ut ad recipiendum uri-

nam, et hujusmodi tamen sicut honorabiliora vasa

:
« es meam doctrinam, inslitutionem, propositum,
» fidem, longanimitatem dilectionem, patientiam,
in domo sunt necessaria, eodem modo vasa contu-
,

« persecutiones, passiones : qualia mihi facta sunt

meliosa. Sic in Ecclesia Dei mali et boni utrique
« Antiochiae, lconii, Listris, quales persecutiones
modo sub necessarii sunt. Si enim mali non essent,
v « sustinui : et ex omnibus eripuit me Dominus. Et
non esset meritum bonorum. Si enim non sit perse-
« omnes qui pie volunt vivere in Chrislo Jesu, per-
bonorum ?
cutio, ubi patientia
« secutionem patientur. Mali autem homines et se-
Quoniam quidem vasa aut in honorem sunt, aut
« ductores proficiunt in pejus ; errantes, et in erro-
in contumeliam et nihil ibi medium est
: ergo si :

« rem mittentes. Tu vero permane in his quae di-

quis mundavcrit se ab istis, id est si quis non fuerit
« dicisti et credita sunt tibi : sciens a quo didice-
vas in contumeliam, erit vas in honorem Dco. Vas
« ris : et quia ab infantia sacras litteras nosti, quae
dico sanctificatum, id est juslificatum a peccatis et
« te possunt instruere ad salutem per fidem quae est
ctiam utileDomino : quia paratum esl ad omneopus
« in Christo Jesu Omnis enim scriptura divinilus
bonum faciendum. Profana devita : nec hocsolum :

« docendum, ad arguendum,
inspirata utilis est ad
sed etiam fuge desideria juve^iilia, id est quae lubri-
« ad corripiendum, ad erudiendum in justitia ut :
cam juventutem instimulant. Haec fuge, sectare vero
justitiam, id est aequitatemadomnes Fidem in Deum « perfectus sit homo Dei, ad omne opus bonum in-
« structus. »
castitatem carnis et animi. Paccm, id est concor-
diam, 3^Stdi habeto cum his qui de puro corde in-
EXPOSITIO.
vocant Dominum. Nec solum juvenilia fugias, sed
etiam devita quxstiones stultas in quibus nec scienlia D Devita stullas quaestiones : devita etiam homines
est, nec esse videtur. Dnvita etiam eas qute licetnon habentes speciem pietatis, etc. Sed priusquam hoc
ita stultae sint, sunt tamen sine fructu Christianae ponat, praemiltit causas, quare tales devitandi sint,
disciplina?, ut dialecticae qucestiones : sciens hoc quod dicens : Non solum quod pr&emissum est faciendum
quae sunt hujusmodi, generant Servum au-
lites. esse scias, sed etiam hoc scito, quod in novissimis
tem Domini quod (
tu es, et esse debes) non oportet diebus, id est circa finem mundi, instabunt tempora
litigare : sedoportct esse mansuetum, id est inom- periculosa, id est in tempore illo instabunt docendo,
nibus moderatum et ad omnes, scilicet, docibilcm, et eos qui non consentient afiligendo periculosi do-
id estcum habilitate docentem alios; patientem etiam ctores qui credentes sibi in mulla demergent pc-
:

quaecunque inferantur ei : et corripienlcm cummo- ricula et tunc in tcmporibus illis erunt homines
:

destiaeos qui resistunt veritati, non cum litigio : amantes seipsos, id est carnalitati suae morem ge-
ideo sic corripientem, ne quando, id est ut aliquando, renles hismodis. Erunt cnim cupidi, id est amatores
sed Deus illis pcenitentiam. Fortassisenim aliquando pecuniae. Erunt etiam elati id est aliis se su- ,

se male egisse poenitebunt, veniendo sic ad cogno- perponere cupientes. Erunt superbi, id est in adeptis
469 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. II AD TM. 470

honoribus illicite gloriantes. Erunt etiam blasphemi A Mulierculas dico oncratas peccatis, dum seductpe sunt
contra Deum et doctrinam ejus. Erunt etiam non diabolo : quoz mulieres ducuntur variis desideriis :

obedientes parer.tibus , seu carnalibus (quod nefas quia semper discentes ,et nunquam pervenientcs ad
est), seu spiritalibus, ut episcopis et presbyteris. scientiam veritatis, id est semper laborantes, et
Erunt ingrati : quia si quis bona docuerit eos, un- nunquam ad perfeclionem venientes. Et isti tales
de grati esse debuerant, molesti erunt doctoribus non tantum in domibus privalis docent, sed etiam
suis. Erunt etiam scelesti : homicidia et hujusmodi hi homines resistunt veritati in aperto quemadmo- :

scelera patrantes. Erunt sine affectione, piam vo- dum Jamncs et Mambres, duo fratres magi in ^Egy-
luntatem non habentes ad proximum; 3-5_S etiam pto restiterunt Moysi coram Pharaone, faciendo
sine nihil dare queunt. Erunt sine pace, id est sine qua?dam per incantationes suas quae Moyses facie-
concordia : sed semper iu litigio. Erunt criminato- bat, nec tamen omnia (Exod. vn, 11). Ili homines
rcs, id est juslis crimina imponentes : cum ipsi sint dico corrupti mente, id est depravati intellectu et
incontinentes : sed passimruunt ad quaecunquesce- opere et circa fidem errantes. Ad quam quia non
:

lera. Erunt immites, id est sine omni mansuetudine ingrediuntur, reprobati sunt a Deo.
crudeles. Et sine benignitate, id est sine largitate, Ne modo his praedictis deterreretur Timotheus,
non erogantes sua indigentibus. Erunt ttiam pro- -p consolatur eum Paulus, dicens : Tales quidem fu
ditores, tradentes justos ad morlem. Erunt etiam turi sunt ; sed ne timeas quia ultra non proficicnt.
protervi, id est de maledictis inverecundi : et etiam Ideo quia insipientia illorum sicut Jamnae et Mam-
si reprehenduntur, iade impatientes. Erunt etiam brae ad ultimum manifesta erit, illi non uitra profi-
tumidi, id est inflati animo : etiam si nec honorem cieut tu autem, quasi diceret, proiicere debes et
:

nec spem honoris habeant : et hi tales erunt, aina- potes : tu enim assecutus es meam doctrinam in

magls quam
tores voluptatum, id est totius luxuriae, scientia : et meam institutionem in dispositione vitae

Dei quem in nullo videntur diligere. De his autem

: et in moribus et meum propositum, quia sicuti vi-
:

subtiliter cavendum est tibi. Hi enim sunt habentcs tam aeternam finem laboris mei proposui ita et :

speciem pietatis, id est simulantes se religiosos, et tu assecutus es eliam fidem : quia sane credis ut
virtutem ejus pietatis, id est dilectionem, quae vir- ego et longanimilatem in spe quia paratus es,
; :

tus est totius religionis. Valida enim est sicut mors quandiu Deo placebit, mecum. sustinere. Habes
dilectio. Yel virtutem, id est vcritatcm religionis, etiam dilectionem Dei et proximi : et patientiam,
opere abnegantes : ethos tales devita. id est ipsam virtutem : etiamsi nihil operari necesse
Diceret Timotheus : Quare de his praemunis me, sit, et actus illius patientiae, scilicet persecutiones
qui futuri sunt circa finem mundi ? Ideo ait Paulus : de loco ad locum, et passiones tormentorum. 3-5=3
Hos devita ;
quia ex Msfuturis in novissimis diebus C Xosti etiam qualia facta sunt mihi Antiochiae,
sunt illi qui penetrant domos, etc. Notandum est Iconii, Lystris, et, praetcr haec, quales persecutiones
quia ex quo coepit mundus, habuit in eo Deus re- ego susti?iui in multis locis. Sed quid inde timen-
gnum suum, et diabolus suum. In Abel enim Deus, dum? Ex omnibus enim eruit me Dominus; et sic

et in Cain diabolus regnare coepit. Deus autem re- eruet te de his quae te pati contigerit. Incitari debes
gnum suum assumendo carnem, et quas secuta sunt ad continentiam exemplo mco , et omnium religio-

operando consummavit regnum suum, remittendo sorum. Omnes enim qui volunt pie, id est religiose,
peccata, etc, quomodo consummari potuit in prae- vivere in Chrisco Jesu, patientur persecutionem : et
senti quod regnum ad plenum consummabit in fu-
: ideo ne turberis si aliqua pateris. Pie viventes pa-
turo, dando vitam aeternam. Sicut autem Deus in tientur homines autem mali in se etseductores alio-
:

bono sic diabolus in perfectione iniquitatis con-

: rum proficient quidem in mundanis [immunditiisj,
summaturus est regnum suum circa finem mundi sed hoc tolum erit illis in pamis et in damnatio- ,

per Antichristum. Et sicut palriarchas et prophetas nem. Ipsi dico, errantes in se, etideo malimittentes
adventum Christi Deus preecedere voluit ; sic multa etiam alios inerrorem, et ideo seduclores. Ipsi erra-
membra Antichristi prarcedent caput suum, id est bunt : tu vero permane in his praeceptis quce didi-

Antichristum. Contra cujus membra Paulus instruit D cisti a me, et in his quae credita sunt tibi, id est in

Timotheum , dicens : Ex his quos descripsi , sunt pontificali gratia, scicns et rememorans hsec a quoet

pseudodoctores, qui penetrant domos, non auden- quanto doctore didiceris ista. Si enim recordaris
tes docere in plateis, ne doctrina eorum pateat in meae auctoritatis, conlemptui fiet tibi falsa doctrina.
audientia bonorum : sed ut liberius seducant, pri- Et te inde memorem esse volo: quia tu nostisacras
vatim in domibus docent, et sic mulierrulas (quae litteras ab infantia , traditus scholis a matre tua,

quolibet vento doctrinae levitcr falluntun ducunt se- quac fidelis fuit : quce omnia possunt te instrucre ad
ductas s quolibet inductu illo factas captivas : quia babendam salutcm aeternae vitae , ad quam itur per
captivatae sunt a Deo, et datae sunt sub jura diaboli. fidem, quae fides est in Christo Jesu. Vere sacrae
Vel ad cumulum improperii sicut feminas : sic et litterae possunt te instruere ad salutem : qui omnis
viros vocat mulierculas, id est molles omni vento scriptura inspirata divinitus, id est spiritualiter se-
doctrinae cedentes : ut audito nomine improperii cundum Deum intellecta, utilisest ad docendum eos
sui cilius crubcscant et convcrtantur ad Domiuum qui ncsciunt, et ad arqucndum ,
id est ad convin-
471 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 472

cendum eos ad corripien- A Judicaturus est etiam ante diem judicii mortuos.
qui fidei contradicunt, et
dum peccantes et se peccasse non abnegantes, et ad Vel judicaturus est vivos ac mortuos, id est justos
erudiendum eos qui adhuc rudes sunt et simplices. et peccatores. Testificor etiam tibi per adventum

Erudiendum dico in justitia, id est ad hoc utjustifi- ipsius Christi, ut ita paratus sis quasi qui quotidie
centur, exuendo rudimenta infidelitalis. Sic, in- judicem advenientem exspectet, ut timore ejus facias
quam, erudiatur ut quantum in doctore est, sit quae hortor. Testificor etiam tibi per rcgnum ejus,

ille qui, eruditur perfectus homo Dei. Perfectus ita in quo ipsi conregnabunt sancti, utamore conre-
ut sit instructus ad omne opus bonum faciendum. gnandi Christo studiose facias quod moneo. Hoc,
inquam, teslificor tibi : Prcedica verbum, id est do-
CAPUT IV.
ctrinam Dei, et prsedicando insta opportune eis qui
* Testitlcor coram Deoet Christo Jesu, qui judi- libenter audiunt. Insta etiam importune eis qui pri-
« caturus est vivos et mortuos, et per adventum et mitus ad audiendum difficiles sunt, sed postmodum
« ipsius regnum ejus : praedica verbum, insta oppor- cognita ratione libenter audiunt. Argue etiam, id
« tune, importune ; argue, obsecra, increpa, in est convince, contradicentes fidei. Obsecra etiam
c omni paticntia et doctrina. Erit enim tempus, cum justos, ut semper in raelius promoveantur. Incrcpa
sanam doctrinam non sustinebunt sed ad sua : » etiam debita austeritate deprehensos in peccatis.
« desideria coacervabunt sibi magistros prurientes Haec autem fac in omni patientia : ut quaecunque
« auribus : et a veritate quidem audilum avertent, inferantur libenter sustineas ; nec ita ut docere de-
« ad fahulas autem convertentur. Tu vero vigila, in sistas, sed semper esto in doctriua. Ideo tanta in-
« omnibus labora opus fac evangelistae, ministe-
; stantia te docere commoneo : quia erit tempus circa
« rium tuum implo, sobrius esto. Ego enim jam finem mundi, cum homines non sustinebunt sanam
« delibor, et tempus resolutionis meae instat. Bo- doctrinam. Si autem in tempore illo non roboretur
« num certamen certavi cursum consummavi, , Ecclesia doctrina apostolica, peribit fides. Sanam
« fidem servavi. In reliquo reposita est raihi corona doctrinam non patientur, sed coacervabunt sibima-
« justitiae, quam reddet mihi Dominus in illa die gistros juxta sua desideria. Si luxuriosi fuerunt, lu-
« justus judex non solum autem mihi, sed ethis
: xuriosum : et sic in eaeteris. Homines dico tunc
« qui diligunt adventum ejus. Festina venire ad me prurientes auribus, id est nova et inaudita audire
« cito. Demas enim me dereliquit, diligens hoc sae- cupientes ; in quibus veritas non erit : et a veritate
« culum, et abiit Thessalonicam, Grescens in Gala- quidcm avertcnt auditum suum, sed ad fabulas (in
« tiam, Titus in Dalmatiam. Lucas est mecum so- quibus rei veritas non est) convertentur.
« lus. Marcum assume adduc tecum est enim et :
Eli sic intendunt fnbulis : tu vero vigila, id est
mihi utilis in Tychicum autem misi
ministerio. C mni sollicitudine praecave tibi : et labora in omni
« Epbesum. Penulam, quam reliqui Troade apud bus fsi potes) convertendis. Utque labor tuus ido-
t Carpum, veniens affer tecum, et libros, maxime neus sit, fac opus evangelisice, id est praedicatoris :

« autem membranas. Alexander aerarius multa scilicet quod operandum praedicas, operare. Et ita
« mala mihi ostendit reddet illiDominus secundum :
fac ut impleas tuum ministerium, id est officium
« opera ejus ;
quem et tu devita, valde enim restitit praedicatoris, quod non infra subsistas, sed quid-
« verbis nostris. In prima mea defensione nemo quid praedicatoris est facias, et laborando in aliis et
« mihi affuit ; sed omnes me dereliquerunt : non in te opere complendo quod alios docueris. Et lice
« illis imputetur. Dominus autem mihi astitit et sic moneam, fac opus evangelistae : tamen esto so-
« confortavit me, ut per me praedicatio impleatur, brius, non ultra modum abstinentiae deditus, ne ni-
« et audiant omnes gentes, quia liberatus sum de mietate jejunii debilitatus (quomodo decel) incum-
« ore leonis. Liberavit me Dominus ad omni opcre bere nequeas praedicationi. Propterea tanta instan-
« malo, et salvum faciet in regnum suum coeleste tia te commoneo : quia ego jam delibor, id est sacri-
« cui gloria in saecula soeculorum. Amen. Saluta ficor, et paulatira in vinculis quotidie deficio : et
« Priscam et Aquilam, et Onesiphori domum. Era- tenpus meos resolutionis, id est dies mortis meae,
stus remansit Corinthi. Trophimum autem reli- D instat et in proximo est :quem diem instare ex co
« qui infirmum Mileti. Festina ante hiemera ve- certus sum, quia certavi certamen (frequentiam no-
« nire 3^-4L Salutant teEubulus, et Padens [al... tat) bonum, id est utile. Ecclesiae Dei. Certavi uti-
« PrudensJ, etLinus, et Claudia :et fratres omnes [al. que patiendo quaecunque pati oportuit, et cursum,
« non habet orr-nesj ejus. Dominus Jesus Christus id estvelocitatem bene agendi, ubi nonita pali ne-
« cum spirilu tuo. Gratia vobiscum. Amen. » cesse hunc utique consummavi : quia adeo as-
fuit,

cendit mea justitia, quod ultra non habet quo as-

EXPOSITIO.
cendat; et in certando et in currendo servavi fidem.
Et qui Scriptura Dei nota tibi utilis est ad do- Et quia jam consummavi cursum, ideo in reliquo,
cendum, et ad argendum, et ad corripiendum : id est in vita quae nobis futura rclinquitur, reposita
ideo testificor tibi coram Deo, ne hoc ultra a me mihi corona justitice, id est
est, id est custoditur,
exigat. Et coram Chrosto Jesu, qui judicaturus est promerita per juslitiam quam coronam quasi de- :

vivos et mortuos quos invenerit vivos 'in hora judi-

:
bitam reddet mihi Dominus in illa die fulurae retri-
cii, qui sub momento dissolventur et resurgent. butionis, nec milii negare polest : quia est justus
473 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPLST. AD TIT. 474

judex : et justitia exigit ut hoc raihi reddatur. Mihi A venies ad me , cave tibi ab Alexandro : hic enim
quidem, sed non solum mihi, sed etiam omnibus his Alexander cerarius (nomen dignitatis) ostcndit mihi
qui diligunt adventum ejus judicii, id est qui puram multamala nec inde curo quia Dominus reddet
: :

habent conscientiam qui enim sibi raale conscii :

ei secundum operaejus. Quem Alexandrum tu etiam

sunt ,
adventum judicis non diligunt, sed
hi utique devita hic enim valde restitit verbis nostris. Veni
:

formidant. Per hoc plurimum animat Timotheum, utique quia necessarius es. In prima enim defen-
:

quod ait praeparari coronam justitiae diligentibus sione mea, quando defendi me in conspectu Nero-

adventum Dei. nis, nemo discipulorum affuitmihi : sed omnes dere-

Instructo Timotheo in his quae publice agenda liquerunt me. Ut autem hoc non imputetur illis,

erant de quibusdam propriis mandat ei, dicens

,
: precor : me ; sed Dominus astitit
\\Y\ dereliquerunt
3-4=*» Quia in proximo dies meos resolutionis mihi et astando fortem fecit me ideo et adeo utprw.-
: :

instat ideo festina cito venire ad me : et necessa-

:
dicatio implerctur per me, non cedentem minis ejus.

rius mihi es quia Demas apostatando reliquit me,

:
Si enim consentirem ipsi, inexpleta fieret praedica-

diligens hoc praesens sazculum, et ille abiit Thessa- tio :ideo etiam confortavit uihaec audiant gentes : :

lonicam. Crescens vero, alius discipulusin fideper- et hoc etiam audiant quod liberatus sum, ut non
manens, abiit in Galatiam. Titus vero abiit in Dal- r> consentirem, de ore leonis, id est Neronis, vel diaboli,
matiam. Et sic, aliisdispersis, solus Lucas mecum per Neronem invadentis me nec solum a leone, sed :

est. Veni, inquiam. et in veniendo asiume Marcum, liberavit me Dominus ab omni opere malo, ne quid

et addhuc tecum ad me. Hic enim est mihi utilis in male operarer : et me liberatum salvum faciet, trans-

ministerio. Fortassismissurus erat eum Apostolus in latum in regnum suum coeleste : cui Domino est glo-

aliquam legationem. Tychicum autem ynisi Ephesum, ria in so?xula sceculorum, Amen. Accepta autem hac
ubi tu episcoparis. Tu vero veniens ad me affer te- Epistola, saluta Priscamet Aquilam, et familiam
cum pcnulam quam apud Carpum reliqui Troade : Onesiphori. Erastus autem remansit Corintld : et
affer etiam libros : et maxime prse caeteris affer Trophimum reliqui Mileti infirmum : et quia tot ab-
membranas, quibus opus habeo ad mittendas Epis- sentes sunt, festina venire ad me ante hiemem. De
tolas. Penula vestis erat tradita Tharsensibus a his autem qui nobiscum sunt, salutant te Eubolus,
Romanis propterea quia sponte
: , et non bello in etPudens, etLinus, et Claudia, et omnes fratres.
imperium Romanorum devenerant : quam ideo ju- Et ego saluto te. Dominus Jesus Christus sit cum
bebat afferri , ut comprobaret se esse civem Roma- spiritu iuo et concedat ut gratia sit nobiscum, id
:

num, apud Festum. Seu penula

sicut appellaverat est dilectio inter me et te coepta penseveret.

alia vestis erat quam contra frigus afferri sibi po-

: Amen.
stulabat, acturus hiemen in carcere. Dum autem
C

ARGUMENTUM IN EPISTOLAM AD TITUM.

Titum commonefacit de constitutione presbyterii et de
et instruit : spirituali conversatione, et hrereticis
vitandis : qui traditionibus Judaicis credunt scribens ei a Nicopoli. ;

PROLOGUS B. BRUNONIS IN EAMDEM.

Paulus, conversis Cretensibus, consecravit ibi Ti-D ut instruat eum quales consecrare debeat episco-
tnm archiepiscopum ,
qui eos instrueret de quibus- pos per civitates sui archiepiscopatus : maxime
cunque opportunum videret. Cum autem Paulus circa hanc instructionem immorans , ut potestate et

isset Nicopolim ( quod hsec Epistola videtur inuuere imperio pontificali utatur : quia licet simplicem esse
in sequentibus), scripsit hanc Epistolam ad Titum. bonum tamen nimia humilitas episcopi incom-
sit,

Audierat enim de eo, quod nimis simpliciter episco- modum facit regimini Ecclesise ei ideo monet Ti- :

pale exerceret officium : quia haereticos , seu quosli- tum, ut cum imperio episcopali doceat, exhortetur,
bet perversos, non expellebat ab Ecclesia pontificali et arguat et si qui haeretici corrigi nolunt
: ab Ec- ,

imperio, sicut deceret. Denuntiabat quidem eis quod clesia depellat. Et sic de episcopali officio agens,
male agerent, et desistere deberent sed eis ab in- : intenditTitum perfectum reddere episcopum. Ut
coepto malo non cessantibus quod ponlificalis digni- (
per exemplum istius, quoscunque episcopos nimis
tas exigeret ), non coercebat eos, sed humiliter patie- simplices animatos redderet, et episcopali imperio
batur. 346
Quarc Paulus hanc Epistolam scribit utentes.
ad Titum : agens in ea de pontificali officio : eo modo

EPISTOLA AD TITUM.
CAPUT PRIMUM. « secundum pietatem est in spem vi-
veritatis, quae
« Paulus servus Dci, apostolus autem Jesu Chri- « tae aeternae : quam
promisit, qui non mentitur, Deus
« sti secundum lidem electorum Dei ct agnitionem « ante tempora saeculari manifestavit autem tem- :
47c S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 476
poribus suis verhum suum in praedicatione, quae A rum praeordinavit nec de hac promissione dubitare :

<• credita est mihi secundum preeceptum Salvatoris licet promisit enim hanc ille qui non mentitur :

« nostri Dei. Tito dilecto filio secundum commu- et mentiri non potest quia Deus est. Nec in tem- :

« nem fidem gratia et pax a Deo Patre et Christo pore promisit sed ut diligenlia promissae rei in :

« Jesu Salvatore nostro. Hujus rei gratia reliqui te Deo consideretur, promisit haec ante tempora scecu-
« Cretae, ut ea quee desunt corrigas , et constiluas laria ,
id est ab aeterno sic praeordinavit ante tem-
n per civitates presbyteros sicut et ego disposui pora, quae volvuntur per saecula. Promisit, inquam :

« tibi : si quis sine crimine est, unius uxoris vir, fi- manifestavit autem , id est complevit quod promi-
« lios habens fideles non in accusatione luxuriae , serat suis , id est in congruis temporibus vitam
t aut non subditos. Opovtet enim episcopum sine oeternam : quia Abel vidit inde aliquid, perfectius au-
<•
crimine esse , sicut Dei dispensatorem non su- : tem Abraham et ita paulalim prophetae, quanto
:

« superbum, non iracundum, non vinolentum non , amplius propinquabat redemplio, tanto magis de ea
« percussorem, non turpis lucri cupidum sed ho- : cognoverunt et Joannes magis omnibus, qui digito
:

« spitalem prudentem
, benignum
sobrium ju- , , ,
demonstravit vitam aelernam, id est Christum : sed
€ stum sanctum, continentera, amplectentem eum
, maxime in tempore gratiae manifcstavit Deus vitam
« qui secundum doctrinam est fidelem sermonem, j>
aeternam, scilicet Verbum suum, id est Filium incar-
« ut potens sit exhortari in doctrina sana , et eos natum, natumque et aliis modis. Manifestavit etiam
« qui contradicunt arguere. Sunt enim multi etiam hoc Verbum in pr&dicatione, qucecredita est, id est
< inobedientes , vaniloqui et seduclores : maxime per prscdicalionem quae commissa est mihi. Credita
« autem qui de circumcisione sunt ,
quos oportet ulique mihi est sccundum prmceptum Dei, id est
« redargui : qui universas domos subvertunt, do- quia Deus ita praecepit. Dei dico noslri Salvatoris.
« centes quac non oportet, turpis lucri gratia. Dixit Paulus, inquam, lalis et talis scribit, Tito dilecto
« quidam ex illis, proprius illorum propheta : Cre- quodam speciali modo.
« tenses seraper mendaces malae bestiae, ventres , Tito dico Jilio secundum communem, id est ca-
« pigri.Testimonium hoc verum est. Quam ob cau- tholicam, fidcm, in qua eum genui, et non secundum
« sam increpa illos dure, ut sani sint in fide non : carnem. Catholicon enim commune vel universale
« intendentes Judaicis fabulis, et mandatis hominum dicilur. Vel Tito filio optat sapere secundum com-
o aversantium [al., averlentium) se a veritate. muncm, id est vulgarem, fidem : et non secundum pri-
« Omnia munda mundis : coinquinatis autem el in- valas doctrinas haereticorum. Sit tibi , Tite, gratia
« fidelibus nihil est mundum , sed inquinatae sunt et secundum remissioncm peccatorum, et secundum
« eorum et mens et conscientia. Confitentur se episcopale officium. Sit etiam tibi pax, id est tran-
« nosse Deum, factis autem negant : cura sint abo- ^ quillitas animi, quanta hic haheri potest. Haec utique
« minati \al., abominabiles] et incredibiles , et ad tibi sint a Deo Patre qui potest , et qui voluntatem
« omne opus bonum reprobi. » habet. Et ea Jesu Christo ,
qui similiter et potest,
Salvatore nostro et voluntatem habet. Finita saluta-
EXPOSITIO. tione, sic alloquitur Titum : Tite, ego rcliqui te
consecratum archiepiscopum Crctoz gratia hujus
Paulus , etc. Sicut mos ejus est , salutationem rei, id est pro hac re, quae, si iiat, grata erit mihi.
praemittit dicens Paulus servus Dei, id est simplex
: Res autem illa haec est : ut tu corrigas , id est ut
et hurailis ad raodum servi. Hic innuit honam corrigendo quae corrigenda sunt perficias ea qure
quidem esse simplicitatem. Servus utique Dei, dcsunt. Hoc autem dictum est de moribus. Et cor-
sed tamen apostolus Jesu Christi id est agens et , rigendo mores constituas etiam presbyteros, id est
coercens singulos quomodo apostolicae sublimitatis episcopos per singulas civitatcs subjectas tuo archi-
imperium exigit. Tu itaque exemplo meo sic esto episcopatui. Constituas, inquam, eo modo sicut et
simplex, ut pontificale imperium non impediat ni- ego tibi disposui. Ubi ait : Sicut ego tibi disposui,
mia hurailitas. Non ideo dixit Servus Dei et apos- notat quod cum apud eura esset , intruxerit eum de
tolus Christi, quin et apostolus sit Dei et servus J) consecratione episcoporum. Eum scillicet constitue

Christi : sed ideo ut innuat, quod per Christum Deus episcopum, siquis fuerit sine crimine id est, sine ,

Pater in ministerium apostolatus Paulum direxerit. actu et infamia cujuslibet criminalis. Qui etiam fue-
Apostolus dico secundum fidcm electorum Dci. Se- rit vir unius uxoris, ut idem alibi exposuimus. Ha-
quitur enim et praedicat ftdem quam lenuerunt pro- bens eliam /i/zos fideles, id est, qui in fidc sana filios

phetae , ct quicunque electi Dei. Apostolus etiam suos instruxerit non habcns eos in accusatione
: et
secundum agnitionem veritatis, id est secundum luxuria' : quod nec ctiam malus rumor inde exierit.
quod agnovit de vera cognitione Dei. Non cujuslibet Si enim filios suos permisit luxuriari exemplum ,

veritatis dico, sed ejus quce est secundum pietatem, dedit non se bene correcturum lilios Ecclesiae. Aut
id est quae veritas scquitur cultum Dei. Fides di- non habens filios non subditos, id est inobedientes
co et agnitio verilatis, euntia in spem vitce osternm : sibi. enim remissus apparuit in privatis filiis,
Si
3^«kT quia per fidem acceptam , et per agnitam ostendit quod non sulficienter coerceret creditam
veritatem, speramus nos consequivitam aelernam.Nec sibi Ecclesiam. Ideo volo ut qui sine crimine fuerit,
frustra : quia quam vitam promisit, id est se dalu- constituatur episcopus oportet enim episcopum :
477 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD TIT, 478

esse sine crimine, et actu, et suspicione, sicut dis- A intendere his, quia fabulae et quia sunt mandata ;

pcnsatorem Dei, id est, sicut eum qui Doum ipsum hominum, et non Dei olim enim sub veteri lege :

dispensat his quibus prsedicat. Oportet etiam episco- Deus quidem mandavit circumcisionem et csetera ;

pum non esse superbum, id est.non cupientem se su- sed postquam venit tempus gratiae, Deus praecepit
perponereallis. Non iracundum, sed bene regat hoc non fieri. Et ideo ait Non intendant mandatis, :

animum. yon vinolentum, id est non multo vino non Dei, sed hominum aversantium se a veritate ;

deditum. Non percussorem, id est qui corporalibus quia veritatem legis, spiritalem scilicet intellectum,
armis non percutiat habet enim arma sancti Spiri-
; nolunt accipere. Ex quibus sequentibus innuit, quod
tus : non percutientem conscientias auditorum
vel ;
hi tales quibusdam cibis abstinendum esse prcedi-
ne tale quid pra?dicet unde prava opinio oriatur. carent, dicens : Non est intendendum fabulis Ju-
Non cupidum turpis lucri, id est non negotiis sae- daeorum, qui judicant quosdam cibos immundos,
cularibus implicitum : sed hospitalem, quipauperes cum omnia quibus uti consuetudo est, sint munda
hospitio receperit : receptisque pauperibus, et qui- mundis, id est his qui in munditia et sanctitate
buscunque benignum, id est, large sua ministrantem. percipiunt ea.
Sobrium etiam Justum etiam
cibo, potu et vestitu. Hos enim cibos Deus condidit ad sustentationem
3^S et ad proximos sibi. Sanctum etiam ad t> servientium sibi : quare munda et digna sunt his
Deum. Continentem etiam, ut exemplum continendi qui mundo corde et opere Deo serviunt. Omnis
sit aliis. Et praeter haec oportet eum esse amplecten- etiam creatura in eo quod a Deo creata est, munda
tem, id est diligenter et assidue tractantem, sermo- est. Hic tamen non est necesse de omnibus agere
nem fidelem, id est veracem nec : omnem verum, sed Mundis conscientia omnia sunt munda, sed
et fide

eum qui est secundum doctrinam, id est qui idoneus coinquinatis conscientia et infidelibus, etiam quod
est ad praedicationem. Sunt enim mulla vera quibus mundum reputant, non estiWismundum. Cum enim
intendere episcopum culpa esset. in Creatorem non credant, et inquinatam habeant
Et ideo amplectatur hunc sermonem, ut et per conscientiam, injustum est eos uti aliqua creatura
usumet pev scientiam potens sit exhortari fideles in Dei. Nihil illis est mundum : sed mens, id est intel-
doctrina sana. Possit etiam per usum et per scien- lectus, fides scilicet, eorum et conscientia sunt in-
tiam arguere eos qui contradicunt sanae doctrinae, id quinatce : quare nihil eis est mundum. Fortassis di-
est convincere infideles qui fidem impugnant. Et ne- ceret aliquis Quare isti sunt inquinati, cum con-
:

cesse est ut sic potens sit arguere ; quia sunt multi fiteanturDeum ? Scioquidem (ail Paulus) quod con-
inobedientes episcopis. Sunt etiam vaniloqui, lo- fitenturoresenos.se Deum, sed quid hoc prodest ?
quentes inutilia: etin hac vana locutione sunt sedu- Negant enim Deum in factis suis. Negant pro certo,
ctores, id est habent artem et calliditatem seducendi
^
cum sint abominati, id est male ominati velanu- :

auditores per vaniloquia. Possent enim vana loqui mero hominum redempti per Deum. Cum etiam sint
sine calliditate seductionis : et maxime prae omnibus incredibiles, id est non habiles crederepro nimietate
seducunt illi qui sunt de circumcisione Judaei : quos impietatis 3-4LO suae. Cum etiam sint reprobati ad
ideo oportet rcdargui : quia praecipui seductores sunt. omne bonum opus quia nihil quod boni similitudi-
:

Hi enim qui de circumcisione venerunt, subvertunt nem habeat operantur. Plerumque enim quidam in-
non solum patremfamilias domus sed etiam uni- :
fideles faciunt talia, quae licet vere bona non sint,
versas domos, id est omnem familiam, docentes gra- bona tamen esse videntur.
tia, id est amore, turpis lucri ea qux non credere,
nec docere oportet. Verc in Cretensibus sunt mali
CAPUT II.
seductores : quod av>ov obdX quidam exillis Cretensi-
bus proprius, idest naturalis ipsorum; quare magis « Tu autem loquere quae decent sanam doctri-
credendum est ei hic autem propheta, id est videns,
: « nam, senes ut sobrii sint, pudici, prudentes, sani
secundum quod subtiliter consideravit vitia Creten- « in fide, in dilectione, in patientia, anus similiter
sium hic autem dictus est Epimenides, qui dixit
: i in habitu sancto, non criminatrices, non multo
hoc deillis Cretenses s emper sunt mendaces et sunt
: D « vino servientes, bene docentes, ut prudentiam
bestix, bestialiter meditantes ; et malas, id est quo- « doceant adolescentulas ut viros suos ament, fi-

modo meditantur, sic crudeliter operantes. Sunt « lios suos diligant, prudentes, castas, sobrias,
etiam pigri ventres, id est luxuriantes et onerantes « domus curam habentes, benignas, subditas viris
se cibis. Ideoque ad omne bonum tardi. Ne aulem « suis, ut non blasphemetur verbum Dei. Juvenes
de veritate horum dubitaretur, quia gentilis fuit ille « similiter hortare, ut sobrii sint. In omnibus te-
qui hoc dixit, asserit hoc Paulus dicens : Testimo- < ipsum praebe exemplum bononim operum, in do-
nium hoc, quod Epimcnides testatus est de Cretensi- « ctrina, in integritate, in gravitate. Verbum sa-
bus, verum est ob quam causam, quia mendaces
: « num, irreprehensibile : ut is qui ex adverso est
sunl, etc, increpaeos, scilicet Cretcnses dure, id est « vereatur \al., vincaturl : nihil habens malum di-
scilicetcum austerilate et pontificali imperio, ut sani k cere de nobis. Servos dominis suis subditos esse :

perseverentinfi.de, non intenderites Judaicis fabu- « in omnibus placentes, non contradicentes, non
lis: quia quodde circumcisione reducenda docent, fa- « fraudantes, sed in omnibus fidem bonam osten-
bulae sunt, nec rei veritatem habent. Non debent - dentes : ut doctrinam Salvatoris nostri Dei ornent
479 S. BRDNONIS CARTHUSIA.NORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 480

« in omnibus. Apparuit enim gratia Dei SalvatorisA sibi imperato : ut cum laborare dcbent vacent otio
nostri omnibus hominibus, erudiens nos, ut ab- sed ostendentes in omnibus actionibus suis fidem
negantes impietatem et saeculuria desidcria, so- Christianam esse bonam, id est utilem ut sic ;

bie, et juste, et pie vivamus in hoc saeculo : faciendo orncnt in omnibus doctnnam Dei Salva-
exspectanles beatam spem, et adventum gloriae loris nostri.
magni Dei, et Salvatoris nostri Jesu Christi. Qui Cum enim servi facti fideles non subducant : sed
dedit metipsum pro nobis, ut nos redimeret
st
j
devotius dominis utiquc serviant, ornatur per hoc
ab omni iniquitate et mundaret sibi populum : doctrina Dei et laudatur, quse scrvos sic inslruxit fi-

acceptabilem, sectatorem bonorum operum. Haec deles et subditos esse dominis. Ideo moneo te labo-
loquere et exhortare, et argue cum omni imperio. rare in omnibus : seu servi sint, seu domini, seu
Nemo te contemnat. » senes, scu juniores : quoniam Deus pro omnibus
salvandis apparuit. Apparuit utique cum Verbum
EXPOSITIO. Patris faclum caro in ulero Virginis praebuit se vi-
sibile hominibus. Apparuit, inquam, gratia Dei, id
Reprobi sic perverse agunt : tu vcro non sic, sed est, Deus per gratiam : non ex meritis hominum :

loquere ea qua? dccclloqin, sanam doctrinam. Hoc -g sed per solam misericordiam.Dei dico nostri Salva-
scilicet loquere senibus, ut sencs sobrii sint, non toris : et sicut pro nobis salvandis apparuit quod
dediti polationi. Sint etiam pudici, id est casti. jam pcr fidem justificati sumus, sic pro omnibus
Sint prudentcs, ut noverint docere juniores : sint hominibus salvandis apparuit ct ideo in omnibus :

sani in fide sint sani in dilectione : ut sicut dome- laborare debes. Et quia apparere Dei non ad salu-
sticos, sic omnes alios diligant. Sint etiam sani in tem sufficeret, nisi ab eodem instrueremur, ait, ap-
patientia : quod non sic patiantur convicia, quod ad paruit Deus per gratiam erudiens nos omnes hoc ;

opprobria impatientes sint. Anus similitcr admone, scilicet : ut nos abnegantes impietatcm, id est cul-
ut sint in habitu sancto, id est qui sanctitntem ea- turam idolorum, cl abnegantes desideria sa-cularia,
rum indicet : et ut non sinl criminatrices, id est non id est quae et saeculum ministrat, et quorum causa
imponant crimina quibuslibet, morbus maxime
qui cst, vivamus subric, id est tcmpcrate in nobis ipsis :

vetularum est. Von sint etiam scrvientes multo vino, et juste ad proximum et pie vivamus ad Deum : :

sed bene docentes : nec in ecclesia vel viros doceant etiam in hoc tam fragili corpore, in quo vix juste
sed ita dico, ut adolescentulat doccant prudentiam : vivere licet sic sobrie, juste ct pie vivendo exspe-
:

hanc scilicet, ut amcnt viros suos, et non adulteros : ctantcs bcatam spcm, id est speratam beatiludinem,
et etiam diligant filios suos omni sollicitudine, fo- et exspcctantcs adventum glorice Jesu Christi, id
ventes eos : et doceant easesse prudentes, elcastas, est, quando Christus qui prius in humilitatc ut
et sobrias, et in cibis, et in ornamentis : et ha- erudiret nos apparuit, adveniet cum gloria judicare
bentes curam domus, id est, laborent cum viris bene soeculum. Christi dico, magni Dci ct nostri Salvato-
procurare familiam. Doceant etiam eas esse beni- ris : quia tunc in judicio, velint nolint, confitebuntur
gnas in erogatione eleemosynarum, et subditas viris eum magnum Deum et Salvatorem sanctorum ve- :

suis ; non super viros habentes imperium. Haec nientem tunc cum potestate magna et majestate :

omnia admone fieri ut verbum, id est pra?dicatio, Dei : qui usque ad illum dicm nunquam confcssi sunt
non blasphemetur : si enim mulieres contra viros Christum esse Deum. Qui Christus Jesu inter hos
superbirent, si essent incestae, etc, opinarentur in- duos advcntus dedit scmciipsum pro nobis : ideo ut
sipientos sic contineri in Christiana doctrina, et rcdimcrct nos ab omni iniquitate, id est et a fragili-
ideo blasphemerent verbum Dei. Juvencs similiter tate carnis, ct a potentia ct suggestione diaboli.

omnes
hortare, utsobrii sint, el temperati. Ut autem Priusquam enim Christus in cruce nos redimeret,
exemplumaYns
convenientercorrigas,p?Y*?Z>e teipsum non poteramus obniti diabolo, et suggestioni ejus,
bonorum operum: nec in quibusdam, sed in omni- nec fragilitati noslrae carnis a quo periculo nisi :

bus operibus. Praebe, inquam, te exemplum eis in nos Deus liberaret, etiamsi mundarct nos ab om-
doclrina : ut quod utile auditoribus sit doccas : et D nibus peccatis, niliil tamen prodesset : nisi et virlu-
in intcgritatc omnium virtulum, quod perfectus et tcm daret rcsistendi suggestionibus diaboli et fra-
integersis in bonis ; eldoce in gravitate, id est cum gililali carnis. Qui enim primum hominem in tanta
severitate et imperio pontificali. Rt verbum doctri- virtute creatum subvertere potuit, quanto magis
nae tuac sit sanum : nihil infidelitatis habeat admi- eum qui tol miseriis passibililatis et mortalitalis
stum ; sit etiam irrepre hensihilc : quod nec aliqua oc- premilur ? Dedit etiam semetipsum ut nos mundaret
casio reprehensionisinde queat concipi : et hoc ideo ab omni delicto : seu originali, seu actuali, in ba-
expedit, ut is qui est ex adverso, idest infidelis insi- ptismo. Nosdico, iactum populum acceptabilem sibi

diator, vereatur malum dicerede nobis : nihil habens post emundationcm baptismatis : pcr lioc quia secta-

unde male dicere possit. Hortare etiam servos csse torem bonorum operum ;
prius enim ab imperio
subditos dominis suis, ne superbiant contra eos : diaboli et fragilitate carnis erqit, dehinc ab omni
sed bene sint placentes eis in omnibus sibi 3£SO delicto mundat, ct hoc utrumquc in baptismo : post-
imperalis : non contradiccntcs eis in aliquo, et non ea per posilionem bonorum facit nos acceptabiles
fraudantes, vel de rebus sibi creditis, vel de labore Deo. Wcc.c predicta, Deum scilicet apparuissc per
481 EXPOSITIO IX EPISTOLAS PAULI. — IX EPIST. AD TIT. 482

gratiam, venturum autem in judicium cum gloria A sed modestes et benetempevSiios, ostendentes omnem
etc. , loquere et doce eos qui nesciunt et exhortare : mansuetudinem et humilitatem : non lantum ad do-
eos qui sciunt : ut praeparent se dignos secundo minos, sed eliam ad omnes homines. Propterea sic

adventui. Quod si admoniti obedire renuunt, argue volo omnes obedire etiam infidelibus dominis ,
quia

eos cum omni imperio, id est episcopaliseveritate : fortassis qui modo infideles sunt fient cito fideles
ita ut nemo te contemnat. id est ut nimia humililas sicut et nos. Eramus enim aliquando, id est paulo
tua non generet conlemplum pontifiealis auctorita- ante, insipientes, etiamsi sapienles mundi essemus.
tis. Et quia de cognitione Dei nihil sapiebamus, ideo

CAPCT III.
eramus increduli, non habentes fidem Dei. Eramus
etiam errantes, id est peccantes, et servientes desi-
t Admone illos principibus et poteslatibus subdi- desiderabamus pecuniam seu honores,
deriis, quia si
« tos esse, dicto obedire, ad omne opus bonum multo labore serviebamus ad haec consequenda ser- ;

« paratos esse : neminem blaspbemare, non liti- vientes etiam voluptatibus carnis variis, id est se-
t giosos esse, 35 JL sedmodestos, omnem osten- cundum omnes sensus. Quod enim oculus videbat,
« dentes mansuetudinem ad omnes homines. Era- vel auris audiebat, manus hoc comprehendere labo-
« mus enim aliquando et nos insipientes et incre- -p rabat. Xos dico, agentes in malitia, quia quaemala
« duli, errantes, servientes desideriis et voluptati- licet erant,inferebamus proximis, agentes etiam in
« bus variis, in malitia et invidia agentes, odibiles, invidia, quia cum amplius non poteramus, proximis
« odientes invicem. Cum
et hu- autem benignitas invidebamus. Xos dico odibiles aliis, et e converso
« manitas apparuit non ex
Salvatoris nostri Dei, odientes alios, eundo invicem, id est in recompen-
« operibus justitise quce fecimus nos, sed secundum sationem odii. Tales prius eramus, sed cum beni-
« suam misericordiam salvos nos fecit per lavacrum gnitas Dei, id est Deus per benignitatem, et huma-
« regenerationis et renovationis Spiritus sancti, nitasDei apparuit : designat quare, et per quidhoc
« quem effudit in nos abunde, per Jesum Christum factum fuerit, propter benignitatem scilicet et per
« Salvatorem nostrum, ut justificati gratia ipsius, humanitatem cum
Deus causa benignitatis
: utique
« haeredes simus secundum spem vitae aeternae. Fi- per humanitatem counitam Verbo Patris apparuit
a delis sermo est. Et de his volo te coniirmare, ut mundo ; Dei dico, nostri Sulvatoris, quia sicut pro
« curent bonis operibus praeesse qui credunt Deo. nobis, sic pro eis qui adhuc infideles sunt salvandis
« Hsec sunt bona et utilia hominibus. Stultas autem
ex operibus justitix qux nos apparuit : nec hoc fuit
« quaestiones, et genealogias, et contentiones, et aliquando fecimus, id est, hoc, ut Deus appareret,
« pugnas legis devita. Sunt enim inutiles et vanae. nunquam promerueramus sed secundum suammi- ;

« Haereticum hominem post unam [al., primam] et C sericordiam fecit nos salvos Deus per lavacrumre-
i secundam correptionem devita, sciens quia sub- qenerationis, id est per baptismum in quo prima ge-
« versus est qui ejusmodi est, et delinquit, cum sit neratio, quae in peccatis est, destruitur : et secunda
« proprio judicio condemnatus. Cum misero ad te spiritualis, sciiicet generatio habetur : et per lava-
« Artemam, aut Tychicum, festina ad me venire Xi- crum renovationis . Baptismus enim quia praecedit,
« copolim. Ibi enim statui hiemare. Zenam legis- tales nos efficit, qui quotidie crescendo in melius,
« peritum et Apollo sollicite preemitte, ut nihil illis magis ac 353 magis renovamur ;
juxta iilud :

« desit. Discant autem et vestri bonis operibus prae- « Renovamini spiritu mentis vestrae (Ephes. iv, 23). »
« esse ad usus necessarios, ut non sint infructuosi. Undeait: regenerationis, perevacuationemmalorum;
« Salutant te qui mecum sunt omnes. Saluta eos et renovationis per positionem bonorum : quod
« qui nos amant in fide. Gratia Dei cum omnibus ulrumque et regeneratio et renovatio est Spiritus
« vobis. Amen. •
sancti ; per spirilum enim sanctum et remittuntur
peccata, et accipiuntur virtutes. Quem Spiritum
EXPOSITIO.
sanctum effudit Deus in nos abunde, id est sutficien-

Ne modo Titus, quia dixerat Paulus omni inipe- ter ad remissionem omnium delictorum ; effudit, in-

rio, opinaretur commissum sibi populum, sibi tan- D quam, per Jesum Christum Salvatorem nostrum
tum subjici debere, et non potestatibus mundi, haec secundum hominem hoc intellectum. Deus enim qui
removendo ait Admone illos, Cretenses, subditos
: inhomine illo erat, per hominem illum dedit Spiri-
esse principibus mundi, ut regibus et caeteris pote- tum sanctum ad hoc ut nos justificati per gratiam
:

statibus, solvendo tributa, et census debitos illis. ipsius Dei, simus hazredes vitce aiternx : elh.oo.se-
Admone etiam illos obedire dicto, id est praeceptis, cundum spem, id est secundum quod speramus dum
principum, nec tamen ad opus nefarium sed para- ; in hoc mundo tenemur.
tos esse ad omne opus bonum, quod praecipitur eis Hic sermo quem dixi, scilicet per lavacrum rege-
a principibus suis. Si enim ad culturam idoli ireju- nerationis nos salvari, et ha;redes futuros esse vitx
berent eos principes, seu ad quodlibet nefarium, non &tern&, etc. : hic inquam sermo fidelis est et bene
esseteis eundum « Oportet enim magis obedire Deo
: credibilis. Et ideo de his quae praedixi, volo te, o
quam hominibus (Act. v, 29). » Admone eos etiam, Tite, confirmare Cretenses, ut haec firmiter creden-
neminem dominorum suorum blasphemare : nec tes, curent prccesse bonis operibus, ul si hodie bene
etiam litigiosos, id est nec decertare contra dominos, operantur, cras meliora operando praeesse faciant
 483 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM 1NSTITUTORIS OPP. PARS II. 484
hodiernisbonis. Curent etiara praeesse aliis, dando A videmus, judicamus de interioribus : quia enim in
exemplum bonorum hi qui crcdunt Dco. Et hcec, episcopatu eos manere videraus, quem per pretium
scilicet pra^esse bonis operibus, sunt bona illis ipsis, adepti sunt, judicamus de eis ut de credentibus pe-
e/sunt utilia hominibus eos imitantibus. De his con- cunia posse possideri Spiritum sanctum. Quod si
firma Creten^es ; sed stultas qucestiones etgenealo- dicunt beneficia temporalia solum se emisse, et non
gias et contentiones quae certant inter se de intel- consecrationem, ideoque non esse Simoniacos, lon-
lectu Scripturarum, et pugnas legis, id estquae sibi ge deterius senliunt. Scriptum est enim Qui sepa- :

invicem videntur contraire, qu^cunque sunt hujus- raverit se, dicatur illi anathema. Sicut enim corpus
modi, devita. Sunt enim inutiles, sine aliquo fru- et anima nequeunt separari ut alterum vivat sic ;

ctu, (quodque pejus est) vance, id est sine veritate ;

beneficium temporale a spiritali in episcopo nequit
quaestiones has de vita. Devita etiam hcereticum ho- separari. Hbc senliendum de ordinibus et tempora-
minem, id est ab unitate fidei divisum. Devila dico, libus honoribus.
si incorrigibilis fuerit post unam, id est priraam, et Postquam docuit Titum de rebus ecclesiasticis,
secuudam correptionem, quia si bis admonitus non ad eum de quibusdam privatis didens Curi
scribit :

pcenituerit , hic qui est ejusmodi, id est haereticus, misero ad te, o Tite, Arlhemam aut Tychicum, fe-
subversus est; non per ignorantiam, sed sciens et g stina venire ad me Nicopolim ; ibi enim statui hie-
prudens manum mitlit in ignem, et hic talis delin- mare. Et antequamvenias, prcemitteZenam peritum
quit proprio judicio, id est expropria deliberatione, legis, vel Scripturae divinse, vel saecularis, et cum
nullo impellente eum, et ideo condemnatus est a eo Apollo. Hos utique praemitte sollicite, id est bene
Deo. procuratos, dando illis quae necessaria sunt ; ita di-
Nota quod ex hoc loco colligitur quod si quis im- co sollicite, ut nihil desit illis. Quod si quseris unde
prudenter errat, et errorem suum non defendit, hic haec accipias, volo et jam utnostri Cretenses discant
non est judicandus haereticus sed ille tantum qui : proeessz bonis operibus, de die in diem meliorando :

quod male de fide sentit (quod deterius est) incorri- sic ulique praeesse, administrando necessarios usus
gibilis asseverat et defendit. Quod si hoc ratione praedicatoribus, ut hi Cretensesnora sint infructuosi
Simoniacos negaraus esse haereticos : sciunt enim doctoribus suis ; sed ministrent quaecunque usui eo-
se male agere, nec approbant, sed ambitiose caecan- rum necessaria « Laborantem
sunt. enim agricolam
tur contra hoc dicitur, quia quid ipsi intenderint
: oportetprimum de 353
fructibus accipere(// Tim.
pretio comparantes dona Spiritus sancti nescitur n, 6). » Salutant te omnes qui mecum sunt, et tu
soli enim Deo occulta cordiura revelala sunt, sed saluta eos qui nos amant in fide,idesl fideles. Gra-
q
secundum quod in exterioribus eorum factis dona tia Deisit cum omnibus vobis . Amen.

ARGUMENTUM IN EPISTOLAM AD PHILEMONEM.

Phileraoni familiaris litteras facit pro Onesimo servo ejus, scribens ei ab urbe Roma de carcere per ipsum
Onesimum.

PROLOGUS B. BRUNONIS IN EAMDEM.

Paulus familiares litteras scribit ad Philemonem, D Paulo exinde et fortassis de furata pecunia. Quem
quem ad fidem Romae vinctus in car-
converterat, Paulus reconciliare cupiens, remiltit servum cum
cere. Accepta inde occasione, quia quidam servus hac Epistola ad dominum, in qua agit dePhilemone,
Philemonis Onesimus, cum adhuc infidelis esset, a obsecrans eum multis et diversis causis ut indul-
domino furtim elapsus, de pecunia domini secrete geat servo quod peccavit. In qua re intendit nos in-
asportaverat. Dumque se absentaret a Domino, ve- struere, etorandum esse pro delinquente, si poeni-
nit Romam ad Paulum in carcere. Ibique accepto tuerit, et parcendum esse (ab eo qui habet potesla-
verbo fidei, a Paulo baptizatus est ministravitque temj delinquenti, si ad misericordiam confugerit.

EPISTOLA AD PHILEMONEM.
t Paulus vinctus Christi Jesu, et Timotheus fra- « Christo. Gratias ago Deo raeo, semper memo-
t ter, Phileraoni, dilecto adjutori nostro, et Appiae « riam tui faciens in orationibus meis, audiens
«• sorori charissimae et Archippo commilitoni no- « charitatem tuara, et fidem quam habes in Domino
« stro, et Ecclesiae quae in dorao tua est. Gratia vo- t Jesu, et in omnes sanctos, ut communicatio fidei
« bis et pax a Deo Patre nostro, et Dornino Jesu « tuae evidens in agnitione omnis operis boni in
 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD PHIL. 486

Christo Jesu. Gaudium enim magnum habui, et A quem ideo in hac Epistola salutat, ut benevole hor-
« consolationem in charitate tua, quia viscera tetur parentes indulgere Onesimo. Scribunt etiam
« sanctorum requieverunt per te, frater. Propter Ecclesice, id est familiae ad fidem Christi convocatae,

« quod multam fiduciam habens in Christo Jesu im- quce Ecclesia est in domo tua : ideo totam familiam
« perandi libi quod ad rem pertinet, propter cha- salutat, quam tam digno nomine, id est ecclesiam
<• ritatem magis obsecro, cum sis talis, ut Paulus appellat, ut omnis familia secum pro Onesimo apud
« senex, nunc autem et vinctus Jesu Christi, obse- Philemonem intercederet, dicens Vobis omnibus
:

« cro te pro meo fdio, quem genui One-

in vinculis, patrifamilias, matri, filio, et familiae sit gratia, idest

« simo, qui tibi aliquando inutilis fuit, nunc autem remissio peccatorum, et pax, id est tranquillitas

« etmihi et tibi ulilis, quem remisi tibi. Tu autem animi. Sint, inquam, vobis haec a Deopatre nostro :

« illum ut mea viscera suscipe [fdium meum cha- qui potest et vult, et a Domino Jesu Christo, qui si-

« rissimum]. Quem ego volueram mecum detinere, militer vult et potest.

« ut pro te mihi ministraret in vinculis Evangelii. Ut Apostolus exorabilem faciat, ait : Ego audiens
« Sine consilio autem tuo nihil volui facere, uti ne charilatemtuam, id est dilectionem Dei et proximi,
« velut ex necessitate bonum tuum esset, sed volun- audiens etiam fidem, id est le in fide Christi per-

« tarium. Forsitam enim ideo discessit ad horam a t> severare ; ideo charitatem prseposuit, quia inten-
« te, ut in seternum illum reciperes, jam non ut ser- debat eum movere ad in indulgendum proximo :

« vum, sedpro servo charissimum fratrem, maxime quam Domino Jesu, ut in eo

cbaritatem habes in
« mihi. Quanto autem magis tibi et in carne et in qui fundamentum est dilectionis, quam etiam habes
« Domino? Si ergo habes me socium, suscipe illum id omnes sanctos, id est in omnes sanctificatos per

« sicut me. Si autem aliquid nocuit tibi aut debet, baplismum quare et in Onesimum sanctificatum in
;

« hoc mihi imputa. Ego Paulus scripsi mea manu. fide, habenda est charitas, et bonitas : hoc, inquam,
« Ego reddam, ut non dicam tibi quod et teipsum audiens, ago gratias Deo meo, memoriam
faciens
« mihi debes. Ita, frater, ego te fruar in Domino, re- semper in orationibus meis. Ego enim de concessis
« fice viscera mea in Christo [Domino.] Confidens bonis gratias ago, et ut semper incrementum ha-
« in obedientia tua scripsi tibi, sciens quoniam et beant, oro ut communicaiio fidei tuce, id est ut fides
« super id quod dico facies. Simul autem et paramihi tua, quaa bona tua sanctis communicat, fiat evidens,

« hospitium. 35-4Nara spero per orationes vestras idestomnibusappareat inagnitioneomnis boni,

esse,

« donari me vobis. Salutat te Epaphras concaptivus id est per fidem promovearis ad omne bonum, et

« meus in Christo Jesu, Marcus, Aristarchus, De- illud sit omnibus agnitum, ideo pro incremento cha-

« mas el Lucas, adjutores mei. Gratia Domini noslri ritatis tuae sic oro. Ego enim habui gaudium ma-

« Jesu Christi cum spiritu vestro. Amen. » ^ gnum, et cum gaudio consolationem in tua charitate,
id est in administratione tuae charitatis, et gravisus
EXPOSITIO. et consolatus sum, quia viscera sanctorum, id est

Paulus vinctus, etc. Ut citius ad misericordiam conversiper prsedicationem sanctorum, requieverunt

moveat Philemonem reticendo hic dignitatum no- per te administrantem eis. frater Philemon,mul-
mina, ut, apostolus Christi, etc, inducit nomina tam enim quietem habuerunt per te depellentem
miseriarum quas patiebatur, dicens : Paulus vinctus frigus, et esuriem eorum. Propter quod, id est quia

Chrhti Jesu, quem ideo gravius est offendere, quia tantam charitatem circa sanctos habere consuevisti,
in vinculis premitur. Videretur enim Paulus con- ex eo habens multam fiduciam non tantum quia sic
temptui esse Philemoni vel in nullo compati, si au- meruerim, sed in Christo Jesu imperandi tibi. Pos-
diens eum vinctum esse, clauderet servo, pro quo sum enim,si volo, auctoritate apostolatus, accepta a
precabatur, viscera misericordiae : cum nec Paulus ChristoJesu, imperare tibi quodad rem pertinet, id
vinctus esset pro culpa sua, sed pro Christo Jesu. est ad utilitatem tuam. De eo enim quod utile est

Utque quanto plures viderit deprecantes, tanto ci- cogere te possum, si placet, sedimperium praetermit-
tius indulgeat Philemoni, ait : Paulus et Timotheus tendo, 3S>S» obsecro te propter charitatem magis
fratres scribunt Philemoni, quadam spiritualitate ;
Dquamimperem propterauctoritatem. Et obsecrandus
nec hoc solum dilecto, sed etiam adjutori nostro, esa me: cum lusis talis ut Paulus, scilicet, senex.
qui non cessat adjuvare et sustentare de rebus suis iEtas enim consimilis hortatur ut senex seni con-
fideles nostros. Scribunt etiam Paulus et Timotheus sentiat, nec hoc solum, sed etiam magis ad exau-
Appice uxori Philemonis, sorori nostrae secundum fi- diendum invitat hoc quod Paulus nunc, id est, in
dem, et quadam sigularitate dilectionis charissimce. tempore quo obsecro, est vinctus Jesu Christi. Qui
Ideo Apostolus scribit mulieri, ut illa videns sibi ab enim eum in vinculis non exaudit, profecto Jesum
Apostolofieri quodin sexumuliebri non consueverat, Christum, pro quo vinctus est, offendit. Obsecro, in-
conveniendo dominum suum, flectet eum ad par- quam, te per hsec praerrissa, pro meo filio quemge-
cendum servo. Scribunt etiam Paulus et Timotheus nui in vinculis. Sicut enim siparentes filium genera-
Archippo filio Appiae et Philemonis, nostro commili- rent in carcere, acceptior esset illis, quia in adver-
toni, militat enim Deo nobiscum in prgedicatione. sitatibus suis natus esset, sic Paulus commendat
Hic est Archippus qui Colossenses fundavit in fide, Onesimum, quem incarceratus baptizavit, qui fidem
 487 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 488
non erubuit propter vincula Pauli. Praemissa
Christi A. socium. enim odisti eum, qui tibi proximus est
Si

multa recommendalione, ejus nomen ad ultimum proiecto nec Deutn diligis et non diligenti Deum :

subdit. non est habenda ulla communio. Modo fortassis

Obsecro, inquam, pro filio quem ego spiritualiter diceret ille Reddat quae abstulit, et ego indul-
:

genui, scilicet Onesimo, qui fuit tibi inutilis, [\xv\im geam ipsi. Bene enim justum est dimittere, sed
elabendo a te, aliquando, id est cum infidelis esset, pminiam repetere religio Christiana non prohibet.
nune «(//t^nfactusfidelis, utilis fuit wi/iiministrando Contra hoc Paulus : Suscipe illum. Si autem nocuit
in vinculis, et per boc utilis tibi. Quidquid enimipse tibi aliquid, subducendose tibi, aut si debet aliquid,
boni fecit, inde tibi debetur, cujus et servus est, et quod, te nescio, asportavit, ideonon minus miserea-
fortassis pecunia fuit. Quem Onesimum remisi tibi ris ei ; sed hoc tolum imputa mihi, quasi ego horum
cum bacEpistola. Tu autem suseipe eum sieut mea debitor sim. Et mihi sane imputare debes et potes.
viseera, id est scito bunc esse -in visceribus meis. Ego enim Paulus scripsi mea manu : Ego reddam
Quare bunc non suscipis, mea viscera abjicis.
si tibi quod debet Onesimus. Ideo ait mea manu
;

Quem Onesimum volueram detinere mihi ; etenim ponebat enim quaedam signa in Epistolis suis, ut
esset mihi necessarius ul hic mihi ministraret, mihi suas esse nemo dubitaret qui signa videret. Quod
detento in vinculis Evangelii, id est quae vincula ille debet ne renuas imputare mihi : ut non dicam
patior, propter Evangelium quod praedico ;
quse tibi indurato et indulgere nolenti, quod lu debcs mihi

ministratio esset pro te, id est pro tua utilitate. Si non hoc solum, sed etiam teipsum. Paulus jus habe-
enirn servus tuus demptus mihi ministraret,
hic bat super eos, et in rebus eorum quos ad fidem
tibi dominus eras mercedem acquireret. Sed
qui converterat. Ut negationem obtendere non 3S»G
licet mihi necessarius esset, tibi autem, si demptus audeat, subjungit adjurationem, dicens : Frater
mihi ministraret, utilis, tamen nihil horum facere Philemon ita ego fruar te in Domino, si indulseris
volui sine tuo consilio, ideo ut ne, id est ut non Onesimo, ut est illud Horatii (3, 1 ) : Sic te diva potens,
esset bonum hoc tuum velut ex necessitate, id est etc. Et ideo refice viscera mea, id est Onesimum in
velles nolles, sed ut esset voluntarium. Debes eum Christo Jesu, id est propter Christum. Hoc ut, scili-

suscipere.ideo quia discessit adhoram a te,forsilan cet, reticiaseum. Et prcemissa scripsi tibi, confidens
propter hoc ut modo reciperes eum ceternum, id est de obedientia tua ; confido enim te obediturum mihi
perpetuo manentem tecum. Si enim in intidelitate superhis. Seiens etiam quodtufacies Onesimoquod
perdurans conspectui tuo semper astaret, in hoc dico ; et etiam supcr his postulo, quia non solum
saeculo (quod parum est) tecum esset, quia mortuus indulgebis : sed reddita ipsi gratia tua (si quibus
cum impiis deputaretur, tu vero cum justis sed : indigeat) ministrabis. Sic facias. Simul etiam cum
modo quia fidelis est, et nunc et in futuro tecum est C istis mandatis, para mihi hospitium. Nam spero me
permansurus, ideo ait forsilan, quia dispositio Dei donari vobis per orationes vestras. Per hoc etiam
incerla est hominibus. Et jam amplius non habeas quod se adventurum dicit, Philemoncm ad miseran-
eum ut servum solummodo, sed babeas eum charis- dum servo inducit. Si enim Apostolus veniens inve-
siinum fratrem in Domino pro servo, id est in loco niret dominum immisericordem, severius corriperet
servi. Vel quod habere scilicet ut fratrcm, plus eum. Salutat te Epaphras in Chrislo Jesu. Vel con-
servo, id est quam haberet servum charissimum, caplivus meus in Christo Jesu : qui propter Christum
mihi pro certo charissimum. Quia si mihi adeo Jesum captivitatem mecum palitur. Salutant te
charus est, cui tantum in Deo frater est, quanlo etiam Marcus, Aristarchus Demas, Lucas, adjutores ,

magis autem tibi charus esse debet, et in carne mei. Gratia Domini nostriJesu Christi sit cum spi-
secundum quam servus est, et in Domino, in quo ritu vestro,\d est cum Philemone et ejus familia. Amen.
Quandoquidem adeo charus est mihi,
tibi frater est. Sicut in principio, sic infine omnes salulavit, ut
ergo suscipe illum sicut me, si vis habere me omnium affectiones circa Onesimum mitigaret.

ARGUMENTUM IN EPISTOLAM AD HEBR/EOS.

In primis dicendum est cur apostolus Paulus in hac Epistola scribenda non servaverit morem suum, ut
vel vocabulum nominis sui, vel ordinis describeret dignitatem. Haec causa est quod ad eos scribens qui ex
circumcisione crediderant, quasi gentium apostolus et non Hebraeorum sciens quoque eorum superbiam, :

suamque humilitatem ipse demonslrans, meritum officii sui noluit anteferre. Nam simili modo etiam Joan-
nes apostolus propter humilitatem in Epistola sua nomen suum eadem ralione non praetulit. Hanc ergo
Epistolam fertur Apostolus ad Hebraeos conscriptam Hebraica lingua misisse cujus sensum et ordinem re- ;

tinens Lucas evangelista, post excessum apostoli Pauli Graeco sermone composuisse dicitur.

PROLOGUS B. BRUNONIS IN EAMDEM.

In Judaea erant Ecclesiae, in fide Christi constitutae, D et de Christo incarnationem, mortem, et resurre-

quibus et ipse Christus praedicaverat : et per apo- ctionem, et caetera bene credebant ; sed in eo plu-
stolorum doctrinam ejus, et quibus ascendens insti- rimum errabant, quod circumcisionem, et quaedam
tuendas Ecclesias commiserat, fidem susceperant, legalia observabant ; credentes sine his neminem
 489 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEB. 490

posse salvari, et iii hoc detrahentes eminentiae et A Ideo etiam haec reticuit quia exosus erat illis,

fidei Christi.Et super hoc multas verisimiles addu- propterea quia legem persequebatur, et ubique de-
cebant rationes, scilicet quod Christus sub lege natus, struebat. Unde saepius incusaverunt eum, imponen-
legem per omnia observasset, et si quando de solu- tes ei quod legem a Deo non esse datam diceret, et
tione legis incusaretur, reddebat raliones quod legem omni tempore fuisse inutilem. Quare ut se purgaret
in nullo solveret, quando opposuerunt ei
ut ibi, abistis, oportuit eum in Hierusalem secundum ritus

quia in Sabbato curaret non observare Sabbatum, Judasorum purificare et purificatum in templum
reddidit rationem et a ;
t : Si vos in die Sabbati bo- ascendere (Act. xxi, 26; xxiv, 18), et Timotheum
vemvel asinum solventes adaquatum ducitis sine discipulum circumcidere (Act. xvi, 3). Si autem,
transgressione legis, quomodo ego solvendo homi- cum ut persecutorem legis suae eum odio haberent,
nem a dcemonio legem transgredior ? (Luc. xm, dignitatis suae nomina praeposuisset, in principio

15.) Non recordantes quod Christus finem illi legi obstreperent, diceutes nec audiendum illis esse ini-
dum vetus Pascha celebravit,
posuisset, et illi veteri micum suum, etiam si secundum rationem suade-
mox novum Pascha (novum scilicet sacriiicium) ret. Propter haec devitanda dignitatis suae mentio-
consecravit, tradens corpus et sanguinem suum nem non fecit. Quasi diceret : Nulla mea auctoritas
apostolis suis ; ostendens quidquid praecesserat um- t> vos compellit, sed attendite auctoritates legis veslrse
bram fuisse, nunc autem primum veritatem se tra- et prophetarum, et ex ipsa lege et prophetis intel-
dere. Propter hoc quia Christum legem viderant ligetis in Christo fuisse finem legis. Et quia in cae-

observasse, quia iterura Petrus et alii, qui praedica- teris nomen suum non praeposuit, dixerunt quidam
verant Judaeis a circumcisione et hujusmodi legali- hanc non esse Pauli ; sed alii Bernabae, alii Lucae,

bus, non eos coegerant recedere, timentes impa- alii Clementis esse dicebant. Contra quos sic argu-
tientiam eorum quia mallet omnem fidem deserere, mentatur Hieronymus nomine non ti-
: Si quia Pauli

quam 35? his in quibus consueverant renun- tulatur, Pauli non est, ergo, quia nullius nomine

tiare. Sciebant enim Petrus et alii quod sic enutri- titulatur, sit nullius. Lucas utique hanc de Hebraeo

rent eos in pueritia, non posse eos alitevperduci ad transtulit in Graecum. In hac autem Epistola mate-

Propter hoc, inquam cir-

virilitatem perfectionis. , riam habet eminentiam Christi et inutilitatem legis
cumcisionem cum fide Christi tenebant sed Pau- ; comprobans per eamdem legem et prophetas eorum-
lus videns Christum inutilem illis esse quandiu ,
dem in Christo finem habuisse ; legalia quae nec eo
legem cum fide tenerent, juxta illud quod ad Gala- tempore quo esse debebantalicui proderant, nisi per
tas ait : « Si circumcidamiui, Cliristus vobis nihil fidem venturi, sed Christus sic ad justiticationem
proderit (Gal. v, 2), » ex superabundanti hanc illis sufficit, ut adjutorio legis non indigeat, et si lex
Epistolam cum tamengentiumtantum Apos- ^ admisceatur, fidem irritam faciat. Eo fine sic de
scripsit,
tolus esset, agens secuudum quod ad Romanos ait Christo et lege ait, ut Judaei legalia deserant, et in
« Honorificabo ministerium meum si quomodo ad eminentia Christi justificationem quaerant et acci-
,

aemulalionem provocem carnem mearn (Rom. xi, piant. Circa finem etiam Epistohe instruit eos de
14), » etc. Quare, quia non erat eorum Apostolus, moralitate, quia sicut vitium naturale Judaeis sem-
nomina dignitatis in hac Epistola praeponere noluit, per fuit, luxuriosi nimis erant in cibis et in libidine.
sicut solet in singulis.

EPISTOLA AD HEBR.EOS.
CAPUT PRDIUM. D « ritus, et ministros suos flammam ignis. Ad Filium
« Multifariam multisque olim Deus loquens patri- « autem : Thronus tuus Deus in saeculum saeculi,

« bus in prophetis, novissime [in] diebus istis locu- « et virga aequitatis virga regni tui. Dilexisti jus-

« tus est nobis in Filio, quem constituit haeredem « titiam et odisli iniquitatem ,
proplerea unxit te

« universorum, per quem fecit et saecula. Qui cum « Deus tuus oleo exsultationis [laetiliae] prae partici-
« sit splendor gloriae et figura substantiae ejus, « pibus luis, et tu in principio, Domine, terram fun-
« portansque omnia verbo virtutis suae, purgatio- « dasti : et opera manuum tuarum sunt cceli. Ipsi
« nem peccalorum faciens, sedet ad dexteram ma- « peribunt, 3v»S tu autem permanebis, etomnes
« jestatis in excelsis, tanto melior angelis effectus, « ut vestimentum velerascent ; et velut amictum
« quanto differeutius prae illis nomen haereditavit. « mutabis eos et mutabuntur autem idem ipse , tu

« Cui enim dixit aliquando angelorum meus : Filius « es, et anni tui non deficient. Ad quem autem an-

« es tu, ego hodie genui Ego ero te ; et rursum : « gelorum dixit aliquando Sede a dextris meis.do- :

« illi in Patrem, et ipse erit mihi in Filium. Et cum « nec [quoadusque] ponam inimicos tuos scabellum
« iterum introducit Primogenitum in orbem terrae, « pedum tuorum ? (Psal. cix, 1, 2.) Nonne omnes
« dicit Et adorent eum omnes angeli Dei. Et ad
:
« sunt administratorii spiritus in ministerium missi,
« angelos quidem dicit : Qui facit angelos suos spi- « propter eos qui haereditatem capiunt salutis? »>

Patrol. CLIII. 16
491 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 492

EXPOSITIO.
A Filium novissima fuit , nullius novitate locutionis
ulterius immutanda , sed olim locutus in prophetis
Multifariam, etc. Nunc in principio probare in- est novissime, quia veritatem locuturus in Filio des-
tenditChristum Filium Dei audiendum csse, confe- tructurus erat umbram, quam loquebatur in pro-
rendo eum prophetis, qui, si ideo audiendi fueruut phetis. Et si prophetas audistis, quia Deus locutus
quia Deus per eos ut per instrumentum locutus est, est in prophetis, abundantius observate quae de
multo magis observanda sunt praecepta Christi, in Deo in Nunc incipit magnificare
Filio audistis.

quo Deus locutus est, ut in Filio. Confert iterum Filium, modo secundum humanam, modo secun-
Christum angelis, quia si verba angelorum per eos dum divinam modo secundum utramque simul
,

prophetarum prolata observabantur observanda , substantiam dicens Quem Filium Deus Pater :

sunt verba Christi longe amplius, qui longe melior constituit firmiter
, id stabilivit
est hceredem
angelis est effectus. Et haec omnia quae praemittit universorum, id est firmum possessorem omnium
spectant ad conclusionem [illationem] inferius posi- non haeredem quasi Pater ejus decesserit, 359
tam, ubi ait : Propterea abundaniius, elc. Quasi quod in humanis legibus fit, sed haeredem secun-
diceret : Observate quae dicta sunt a Filio, quia dum quod idem ait « Omnia quaecunque habet :

Deus olim loquens patribus nostris, id estprioribus t> Pater, mea sunt (Joan. xvi, 15). » Haec constitutio
Judaeis qui et in carne et in cullu Dei palres nobis secundum quod homo est, facta est in eo, in quo
sunt, loquens, inquam, patribus in prophetis. Non secundum divinam ab aeterno fuit omnis plenitudo ;

enim prophetarum erant, quae loquebantur, sed Dei per quem iterum fecit non solum ccelestia, sed etiam
loquentis per eos ut per instrumentum. In hoc nomi- scecula, id est quaecunque saecularia videtis, juxta

ne quod Deus est, multum opponebant Paulo, di- illud Omnia in Sapientia fecisti (Psal.
: « ciii, 24). »

centes quia Deus immutabilis esset. Legem autem Hoc secundum divinam dictum est de Filio ;
qui
Deum dedisse negari non posset, immutabilem de- Filius cum sit splendor glorue, id est divinae essen-
bere esse legem, quam, qui mulari non poterat, tiae Patris, quae divinitas per excellentiam gloria di-

dedisset. Olim, inquam, Deus loquens patribus in citur, et consideratione illius nihil gloriosum vide-
prophetis multifariam, id est multoties, ut cum po- tur. Filius, inquam, splendor est gloriae,quia sicut

sitione dictionis non insistamus. Multoties, inquam, radius solem significat lucere, ita Filius radius est
quia et Abraham, et Isaac, et Jacob, et unicuique notificans Patrem, non tamen aliud a Patre, sicut nec
eorum multis vicibus. Loquens etiam multis modis, radius aliud est a sole. Hoc autem secundum utram-
quia modo per somnia ut Danieli, modo aperta voce, que naturam, maxime secundum divinam dictum
ut Moysi, nunc interiori aspiratione, ut David. Vel est de Filio. Qui Filius etiam cum sit figura sub-
mutifariam , id est diverso genere locutionis, ut stantice ejus, id est plena ostensio essentiae Patris.

huic in somnio, illi sermone aperlo, illi interius as- Figura autem, non quod diversus a Patre, sed idem ;

pirando, et ideo diversis modis, quia si in somnio eadem enim substantia Filius est cum Patre, haec
tantum, putaretur inane quod ita fuisset auditum, secundum divinam tantum. Porlans etiam omnia,
sed ubi hic aperto sermone, hic in somnio, alius quia, sicut nisi per Filium creari non poterant sic ,

omnes idem et de eodem perhi-

interna aspiratione, nisi per Filium creata subsistere non possent. Por-

bebant, certiorem fidem tot modis intelleclae rei tans omnia verbo, id est sola voluntate sicut quem- ,

faciebant. Multifariam, inquam, id est multo ge- libet regem judicaremus potentem, qui solo verbo

nere locutionis, et multis modis, id est diversis gubernaret imperium suum. Portans inquam, ,

operationibus, ut in ardenti rubo Moysi, in vellere omnia verbo virtutis suce, id est virtuoso verbo suo.
sicco et udo Gedeoni, et similiter multis aliis. Olim Haec omnia nihil adhuc ad illos, quia dicerent
loquens patribus in prophetis, loculus est nobis in Quid prodest nobis si per eum facta sunt omnia, si
Filio. Quod ad illud antiquius praesens tempus, po- splendor sit gloriae, etc. Ad hoc Paulus respondet :

nit loquens, etquod quasi praesens erat,

ad illud purgationem peccatorum, id est
Filius dico faciens

posuit praeteritum locutus, significat idem se loqui purgans homines a peccatis, et quod purgare possit
per Filium quod locutus est per prophetas, nisi quod D comprobalur ex praemissis; per quem facta et por-
in prophetis occulta veritas, et adhuc complenda, tata dicuntur omnia, et qui cum Patre eadem est

in Filio autem aperta veritas et completa. Dicens subslantia, etc. Quod etiam tempore legis Judaei

etiam Deus loquens patribus locutus est nobis filiis confitebantur, ubi dicebant eidem Christo : « Quis
eorumdem palrum, innuit eidem populo non diversa potest dimittere peccata nisi solus Deus ? » (Marc.
fuisse locutum, sed si per prophetas Judaeis per Fi- n, 7.) Hic plane ostendebant neminemposset salvari

lium solis loquerelur gentibus, posset opinari ad di- a peccatis per legem. Purgalionem peccatorum fa-
versos populos de diversis fuisse locutum. Loculus ciens. Hoc de Filio dictum est secundum divinam.
est nobis novissime, scilicet in diebus istis, adhuc Qui Filius cum sit tatis et talis, sedet ad dexteram
enim multi supersunt qui eum loquentem et audie- majestalis, id est ad aequalitatem paternae majori-
runt et viderunt. Vel ila : Locutus est diebus istis, tatis. Majestas enim dicitur essentia Dei, nec in illo

sicut dictum est. paradiso unde pulsus est Adam , sed sedet in ex-
Locutus dico novissime, quae haec locutio Dei per celsis coelorum, locatus in dextera Palris, hoc se-
493 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — LN EPIST. AD HEB. 494

cundum humanam. Nunc Filium comparat angelis, A raphim, qui ordo dignitate alios praecedit. Facit
ita tamen ut longe preeferat illis dicens Filius, : ministros suos etiam secundum humanam naturam
inquam, effectus tanto melior angelis, quanto diffe- obsequentes illi. Hoc Pater ait, pertinens ad ange-
rentius hcereditavit nomen, id est honorificentiam los. Hoc autem idem ait ad Filium. Deus Filii,
postquam resurrexit et ascendit. Differentius ideo thronus tuus, id est judicialis sedes tua pertnanel in
quia cum adhuc esset passibilis et mortalis, diffe- sceculum sceculi. Et merito, quia virga regni tui est

rens nomen habuit, quia angeli ministrabant ei virga equitatis, id est directa sequitas et inflexi-

(Matth. iv, 11), sed ascendens multo differentius bilis. Virga regis recta, et ideo deaeresolet fieri, ut

nomen possedit. Et quia differentius esse posset, signum sit directae et inflexibilis aequitatis, quae

non tamen prse angelis, ideo ait differentius, ita ut sequitas in Christo directa est et inflexibilis. Merito
sit prce illis angelis. Vere nomen haereditavit prae iterum thronus tuus est in seternum : quia tu di-
angelis. Nam vox Patris ait ad illum : Filius meus lexisti justitiam, id est omne bonum non coactus,
es tu (Psal. ii, 7) ;
quod nulli angelorum dixit. Sed sed ex dilectione amplexatus es. Et sicut dilexisti
ad majorem confirmationem sub interrogationem,hoc justitiam, ita odisti iniquitatem, id est omne ma-
ita ait Cui angelorum dixit aliquando, id est nec
: lum. Quidam enim sic diligunt justitiam ut tamen
priusquam confirmarentur, nec postquam per causam t> quasdam injustitias odio non habeant.
aliorum confirmali sunt : Dixit, inquam Tu es : Et propterea ut thronus tuus esset in aeternum,

filius meus consubstantialis, non adoptivus, ego enim ut virga equitatis esset tibi, ut diligeres justitiam,
Pater genui te hodie (ibid.), id est in aeternitate. Pro- propter Jicbc omnia ut existerent in te, o Deus Filii,

pter infirmitatem intellectus nostri, cum hodie (quod Deus Pater unxit, ego scilicet qui;loquor, unxi te.
nota prsesentis temporis est) posuit praeteritum ge- Alii per ministros ut David et Saul uncti sunt ;

nui, ne si diceret hodie gigno te, suspicaremur eum Christus autem propria operatione Patris. Unxit te,
non ab seterno genitum de Patre. Et ideo genui inquam, Deus tuus consubstantialis tibi, oleo, id est
dixit, secundum infirmitatem nostram, hodie secun- Spiritu sancto, quia sicut oleum carnem, sic Spiri-
dum divinitatem in qua nihil prasteritum, nihil fu- tus sanctus fovet et demulcet animam. Oleo dico
turum, sed omnia ibi hodie pra?sentia. exsultationis. Et merito dicitur exsultationis, quia
Et rursum cuiangelorum dixit hoc aliquando?vel homo ille per spiritum de quo conceptus est, a
sine interrogatione. Rursum Pater hocait deFilio. Ubi peccato permansit immunis. Unctus est Christus
ait rursum de eodem significat esset dictum. Ait Pa- Spiritu sancto in utero Matris. Accepit iterum Spi-
ter : Ego ero illi, id est honorem illius, ero illi ritum sanctum in baptismo, quando in specie co-
in patrcm et ipse mihi in filium (II Reg
filius erit lumbae super eum non ta-
visus est (Matth. iii, 16),
vn, 14) ad me magnificandum. Ero et erit posuit, ^ men in baptismo Spiritum accipiens, quasi nova
non quia hic Pater, ille Filius non sit ab 360 justificatione indigeret, sed ut ostenderet quod Spi-
seterno, sed quantum ad communem notitiam ho- ritum sanctum hominibus in baptismo ad justifican-
minum. Nec ad hoc ille Pater, nec iste Filius, sed dum tribueret. Unxit te Deus odeo prce participibus
in diejudicii erit Pater, erit Filius, cum omnesimpii tuis, id est prae apostolis et caeteris, qui Spiritum
cognoscent Christum esse Christum Filium Dei ; sanctum acceperunt. Prse illis ideo quia Christus de
quod viventes negaverunt. Haec duo secundum divi- Spiritu sancto, omnes alii de semine carnis conce-
nitatem dicta sunt de Christo. Et iterum dicit Pater pti sunt. Hsec omnia secundum humanitatem de
deeodem Filio, adorent eum omnes angeli Dei(Psal. Filio dicta sunt ; haec Pater dixit de Filio, et iterum
xcvi, 7). sed prsemittit quando hoc dictum sit. Cum propheta ad Patrem de eodem Filio secundum di-

Pater introducit, id est ostenditintroducendum Pri- vinam. Domine Pater, tu fundasti terram, id est
mogenitum, suum Chrislum in orhem terrm. Intro- firmiter stabilisti hanc Ecclesiam quae terra dici- :

ducit ideo quia in interiora cordium ductus est tur comparatione superioris Ecclesiae angeloriim. ;

cum, inquam, introducendum ostendit, dicit. Illud Fundasti dico in principio, id est per principium
et jungitur in littera psalmi, adorent eum, scilicet Fi- quod est Filius juxta quod idem de se ait « Ego :

lium secundum humanam naturam omnes angeli Dei. D principium qui et loquor vobis (Joan. vm, 25). »
Et hoc de eo post resurreclionem accipiendum est. Fundasti terram, et coelum, id est majores sanctos,
Ulud praecedens ero illi in Patrem, in Isaia inveni- ut apostolos, qui mysteria tua compluunt subditis.

tur, in psalmo etiam « Misericordias Domini, » quod

: Hos, inquam, non solum fundasti, sed dicendi sunt
idem valet, ibi habetur : « Ipse invocabit me, Pater propria opera manuum tuarum. In excellentia enim
meus es tu (Psal. lxxxviii, 27). » Illud quod sequi- horum apparet manus tua fuisse operata, sicut qui-
tur, « adorent eum, » habetur in psalmo :
» Dominus libet artifex diceret : Haec imago egregia opus
regnavit, exsultet terra (Psal. xcvi, 7), » nisiquod meum est, sed in illa deterius facta non cognosco
ibi est adorate, hic adorent. Dicit etiam Pater de me, cum tamen utraque opus ejus sit. Et ipsi JL 36
eodem Filio pertinens ad angelos. Hoc, scilicet, qui coeli peribunt, id est morte destruetur quidquid ex

Filius facit coelestes spiritus suos angelos, id est natura sua erunt, sed tu permanebis in illis, id
suos legatos mittens eos quo placet . Nec tantum il- est justitia et caetera quae tu operaberis in illis

los inferiores : sed etiam flammam ignis, id est se- permanebunt, et omnes sive cceli, sive terra veiera-
 495 BRUNONTS CARTIIUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II.
S.
496

scent, idest paulatim corrurapentur miseria carnis. A eum super opera manuum tuarum. Omnia subje

peribunt ut vestimentum, id « cisli sub pedibus ejus. enim quod omnia in In eo

Veterascent dico, et
subjecit, nihil dimisit non subjectum ei. Nunc
secundum corpus quod in eis est, circumdans
«
est
autem necdum videmus omnia subjecta ei. Eum
animam tanquam vestimentum. Ipsi peribunt, et tu
«

mutabiseosvclut amictum, id est corpus, quod quod

« antem qui modico quam angeli, minoratus est,
amictns animae est. Mutabis impassibile factum et « videmus Jesum, propter passionem morlis, gloria
Mutabuntwr etiam secundum animas « et honore coronatum, ut gratia Dei pro omnibus
immorlale.
« gustaret mortem. Decebat enim eum, propter
gloriosiores factas, et in cognitione Dei proficien-
tes. Ipse peribunt et veterascent, tu autem es idem
« quem omnia, et per quemomnia, qui multos filios

contra hoc quod ipsi vete- « in gloriam adduxerat, auctorem salutis eorum per
ipse, id est immulabilis
rascunt.e/ anni tui non dcficicnt, id est asternitastua
« passionem consummare. Qui enim sanctificat ct
« qui sanctificantur, ex uno omnes. Propter quam
permanens est. Contra boc quod illi morte peribunt,
non solum per praemissa major angelis comproba-
« causam non confunditur fratres eos vocare, di-

« Sede a « cens Nuntiabo nomen tuura fratribus meis, in

sed etiam per hoc dictum Filio
:
tur, :

quod nulli dictum est angelo. Quia ad

« medio ecclesiae laudabo te. Et iterum : Ego ero
dextris, >
fidens in eum. Et iterum Ecce ego et pueri mei
quem angelorum dixit Pater aliquando, sicut idem
« :

g
judica et « quos dedit mihi Deus. Quia ergo pueri communi-
verbura supra notavimus. Sede, id est

quiesce a dextris , id est in potioribus meis, « caverunt carni et sanguini,et30S ipse similiter

inimicos tuos scabellum pcdum « participavit eisdem, ut per mortem destrueret

quoadusque ponam
« eum, qui habebat mortis imperium, id est diabo-
tuorum (Psal. cix, 1,2), id est ita plenarie subjectos
subjicitur pedibus ? Per pedes « lum, et liberaret eos, qui timore morlis per totam
tibi, ut scabellum
humanitas Christi intelligitur, quae ultima « vilam obnoxii erant servituti. Nusquam enim an-
taraen
Haec autem plena subjectio consum-
« gelos apprehendit, sed semen Abralue apprehendit.
pars in illo.

manda est id ultimo judicio secundum humanitatem « Unde debuit per omnia fralribus assimilari, ut
angelorum dixit hoc quod dixit « misericors fieret et fidelis Pontifex ad Deum, ut
Filii. Vere oulli
« repropitiaret delicta populi. In eo enim in quo
Filio, sede a dextris, quia angeli ministri sunt Filii

sint Christi, et « passus est ipse et tentatus, potens est et eis qui
hoc aulem repugnans est ut ministri

est ut ministri sint Christi hoc « tentanlur auxiliari. »

hoc autem repugnans
ejusdem dignitatis. Quod ita ait ideo constat hoc :

EXPOSITIO.
non esse dictumalicuiangelorum, quia nonne omnes
angelici spiritus quotquot %unt, sunt ad ministratorii, Ex omnibus superioribus infert; ad hoc enim
id est dispositi ut administrent Christo ? Et quia comprobandum omnia adduxit, dicens : Quia si in
quidam ministri constituti sunt, quibus imperare prophetis et in Filio locutus est Deus, quia per
non audent domini, ad hoc removendum addit. lta Filium omnia facta sunt, quia major est angelis,
dico administratorii, quod missi in ministerium quia diclum est Filio : « Sede a dextris, » quod nulli

quocunque sibi placet etiam propter eos, id est dictum est angelo, propterea oportet nos observare
propter homines. Multum subjectos constat esse ea quas audivimus a Filio abundantius quam ea quae
Christo, imperio cujus deserviunt etiam hominibus, audivimus a prophetis. Prophetas quidem abundan-
qui minores sunt angelis. Propter eos dico, qui ca- ter, sed Filium abundantius oportet audire, ne forte

pient hcereditatem salutis , id est qui possidebunt nonaudiendo Filium, percffluamus. Nos mullis mise-
aeternam salutem in haereditatem, id est firmara sibi riis et peccatis quotidie effluimus, sed, si non obser-

possessionera. vemus mandata Christi, pereffluimus, quia omne

bonum elabetur a nobis, et poena totius justitiae
CAPUT II.
nobis residua erit. Probavit Filium esse audiendum,
Propterea abundantius oportet observare nos tum quia in Filio locutus est Deus, sicut in prophe-
u ea quae audivirnus, ne forte pereffluamus. Si enim tis, tum quia Filius major est angelis, et hoc per
« qu i per angelos dictus est sermo, factus est fir- D auctoritates eorumdem probavit modo mandata ;

« raus, et omnis praevaricatio et inobedientia accepit Filii observanda dicit ideo quia non effugient poenam

« justam mercedis retributionem, quomodo nos qui neglexerint propositam sibi a Filio salutem.
« effugiemus, si tantam neglexerimus salutem ? Quae Quod ita probat : Vere quae audivimus a Filio nisi
« cum initium accepisset enarrari per Dominum, ab observaveriraus, perefflueraus, id est puniemur, quia
« eis qui audierunt, in nos confirmata est, con- sisermo angelorum non impletus poenam intulit
-
testante Deo signis et portentis et variis virtutibus, non observantibus, tunc salus Filii neglecta, qui
« et Spiritus sancti distributionibus secundum suam major cst angelis, poenam inferet negligentibus.
« voluntatem. Non enim angelis subjecit Deus or- Quod ita : Si sermo, id est ostensio voluntalis Dei,
€ bem terrae futurum, de quo loquimur. Testatus est seu in lege, seu in prophetis, qui sermo dictus est
« autem in quodam loco quis dicens. Quidesthomo per angelos. Angeli enim et Moysi legem et caeteris
« quod meraor es cujus, aut tilius hominis quoniam prophelis ministrabant, quaecunque illi docebant,
« visitas eum ? Minuisti eum paulo minus ab ange- si, inquam, hic sermo factus est firmus, id est con-
" lis, gloria et honore coronasti eum, et constituisti firmatus est, sicut lex data Moysi, per quaedam
 497 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEB. 498

miracula, id est per tonitrua ibi audita, etiam A His omnibus factis sccundum voluntatem suam
quibusdam minis et pollicitationibus confirmata. (non enim considerabat meritum, sed beneplacitum
Si, inquam, sermo per angelos factus est firmus, et misericordiee suae) dixit quod negligentes salutem
ideo omnis prasvaricatio et inobedientia. Praevarica- Christi non effugient Nunc subjun-
ejus vindictam.
tionem vocat, non solum dimittere quod praecipitur git, quod vindicandi omnes habeat potentiam.
in
in lege, sed etiam contra legcm facere, ut qui jube- Dixi : Quomodo nos effugiemus, et vere non effugie-
tur diligere proximum, non tanlum non diligit, sed mus vindictam negligentes salutem Filii, cum prae-
etiam occidit. Inobedientia dicitur non implere varicatores sermonis angelorum puniti sint, quia
quod in lege prsecipitur etiam sinihd contra legem
;
Filio suhjiciet orbem terree quem angelis non sub-
operetur ut qui jubetur diligere non diligat. Ideo
: jecit. Hic locus fidem facit a minori. Quod ita ait :

ait omnis praovaricatio et inobedientia, et non omnis Deus pater non subjecit orbem tcrroz angelis, mini-
prsevaricator et inobediens, significans unam solam sterio quidem eorum multa in orbe fiunt. Sed omnia

praevaricationem, vel inobedientiam non effugere speclant ad Dei imperium.Orbem terrae dico futu-
poenam. Praevaricator autem vel inobediens multa- rum subjectum ei de quo loquimur, scilicet Christo.
rum praevaricationum vel inobedientiarum reus esse Vel ita Orbem nonsubjecit angelis, quod, scilicet,
:

potest. Si, inquam, omnis praevaricatio et inobe- -p ut subjiciatur, futurum est ei , de quo loquimur,
dientia accepit retributionem mercedis, id est mer- Christo. Quod autem orbis subjiciendus sit Christo,
cedem retributam. Merces dicilur quae, pro quali- probat auctoritate David; qui tamen de hac subje-
tate facti, sive malum sive bonum sit, redditur. ctione futura loquitur, quasi de praeterita, sicut ad-
Retributio significat quantum meruit tantum esse missus in divino consilio. Et ut certius exaltationem
redditum ei. Retributionem dico justam. quia sic Christi super omnia probaret, praemittit humilitatem
retribuendo Deus agit ex justitia, nec putetis eum ejus, ne si (tacita humilitate) exaltationem assere-
sic misericordem esse ut obliviscatur justitiae. ret, ambigeretur alium esse qui humiliatus, alium
Si, inquam, praevaricatio vel inobedientia sermo- Unde sic ait Non ego solus dico
qui exaltatus est. :

nis dicti per angelos accepit retributam rnercedem, orbem subjiciendum Chrislo, sed etiam testatus est
quomodo ?ios effugiemusillud pereftluere si neglexe- idem mecum quis dicens in quodam loco (Psal.,
rimus, non dico prsevaricatores exstiterimus, sed viii, 5. 6). Haec auctoritas adeonota erat, quod nec
(quod minus est) si saltem neglexerimus, in quo erat nomine indigeret.
id est auctoris nec loci
intelligerecontemnamus, non dico sermonem, sed Haec, inquara, testatur David loquens ad Palrem.
salutcm ? Verbum enim Christi creditum credenti- Domine, liomo ille Christus quid est, admirative, id
bus, causa efficiens est salutis. Salutem dico tantam, est magnum quid futurus est, sed quanlum quid
id est indeficientem. Salus enim haec quando remit- ^ sit hoc tamen totum per hoc quod tu memor es ;

tuntur peccata principium habet positionem vir- ejus hominis. Memor fuit Deus hominis Christi,
;

tutum habet incrementum, in aeterna beatitudine quando eum immunem a peccalo conservavit. Homi-
consummationem. Nec eos reddit inexcusabiles, quod nem eum appello, aut ut expressius dicam homo
nequeant opponere se, quasi remotos hanc audisse ille Filius hominis magnum quid est in eo quod tu
salutem dicens : Quce salus cum accepisset ini- visitas eum. Sicut medicus ut visitet, ingreditur ad
tium non constitutionis ,
quia ab a-terno 363 infirmum, sic Deus visitavit Christum in seplucro,
sic fieri erat dispositum ; sed initium enarrari ingrediendo ad eura ut incorruptibilis resurgeret.
per Dominum angelorum, id est per Christum quod Ubi ait Filius hominis et verum hominem, et non
Chiistus enarrare ccepit hanc salutem. Tunc, in- de semine viri nalum ostendit, hominis enim Filius,

quam, cum accepisset hoc initium confirmata est in non hominum. Et sicut cognovi ejus incarnationem,
nos, idestinvos Judaeos ab eis qui audierunt ab ipso sic minorationemejusdem, mi?iuistien\m eum Filium

ore Christi, scilicet per apostolos, quorum justitia Deiin virtute per assumptam naturam passibilitatis
et auctoritas firmitatem hujus salutis vobis com- et mortalitatis. Minuisti dico pauln minus, id est

mendavit. Confirmata dico, Deo contestante. Ipsi minus per paulum, quia licet mortalis, tamen in
enim apostoli auctoritate sua satis hanc atteslaban- D hac mortalitate imperabat angelis. Minuisti paulo
tur, sed Deus idem testabatur cum illis signis et minus separatum ab angelis, id est ab illa dignilate
portentis. Signa vocat, ut morbos depellere, quod loci, Deus enim homo factus inter homines est con-

ars medicinalis possetefficere. Portenta autem, quae versatus.

contra naturam erant, ut ca?co nato oculos aperire, Posita humiliatione Christi, incipit de cxalta-
Lazarum suscitare : qiue et aliud significabant. tione dicens : Coronasti cum gloria, id est claritate
Contestante autem etiam Deo variis virtutibus, hic immortalilatis ct honore : quia ipsi tlectitur omne
veras virtutes significat, ut justitiam, prudentian., genu. Coronasti ab ea similitudine dicit, qua sicut
et hujusmodi, quae ministrabat fidelibus suis. Con- virtor revertens de triumpho, coronam suscipit ; sic

testante etiam distributionibus , id est per distribu- Christus triumphata rnorte, gloria ct honore coro-
liones Spiritus sancti, huicenim genera linguarum, nari meruit. Et eum coronatum co?istituisii super
illi revelationcs Scripturarum, et cyeleris ca?teras opera manuum tuarum super homines el angclos,

gratias distribuebat. quac proprie dicunlur opera manuum Dei, et ila super
499 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 500

opera, quod omnia subjecisti sub pedibus 364=

Anullo glorificaretur, damnato bomine. Et cum pro-
ejus, id est ipsi plenaria subjectione. Posset enim su- pter Deum glorificandum, et per Deum facta essent
perior esse dignitate ;
quod non tamen inferiora ali- omnia, consilium ejus impleri oportuit, ut glorifi-
qua subjectione essent Modo Paulus quod
ei obnoxia. caretur in creaturis, ne, non providere salutem his
David ait omnia subjecisti, quomodo intelligendum quce fecerat, absurdum esset. Consummatio Christi

sit, exponit dicens, ait David Omnia subjecisti. : in resurrectione incipit, perfectionem habitura in
Ineo autem quod Scriptura subjecit, id est ostendit die judicii, quando omnia subjicientur ei.

subjecta ei omnia, nihil dimisit non subjectum ei, Probat quod decuit consummare Christum per
quia ubi ait omnia nihil excipit. Si enim babetur, passiones, quia dicerent illi satis indecens esse ut
superius jungitur. Benedico orbem futurum Christo quod auctor erat salutis, cui omnia deberent subjici,

subjectum, quia in eo quod subjecit ei omnia, nihil eum in ignominias passionis deponere. Unde ait :

dimisit non subjectumei. Et licet dixerit omnia sub- Vere sic eum consumraare non dedecuit quia qui
jecisti, nunc tamen nondum videmus omnia esse sanctificat praedestinatos ad gloriam, id est Christus,
subjecta ei, quare dicebam futurura subjectum ei. et qui sanctificantur, id est prsedeslinati omnes pen-
Hodie enim aliquid subjicitur, sed necdum omnia, dent ex uno, id est ex Deo Patre. Sic enim Chrislus
cras iterum aliquid, et necdum omnia, et istud nec- -p homo potestati Dei subjectus est, sicut hiqui pereum
dum dici poterit, donec in judicio etiam subjicien- salvantur. Et cum Deo pendeat, non de-
Christus ex
tur ipsi impii. decuit si disposuit de eo quomodo sibi placuit. Pro-
Opponeret aliquis : Sicut necdum subjecta sunt, bat quod sanctificans et sanctificati ex uno pendeant
sic nec in seternum subjicientur. Ad hoc Paulus : Li- per auctoritates, sic dicens : Propter quam causam,
cet necdum subjecta sint ei omnia tamen quia
, quia sanctificans et sanctificati ex uno sunt, propter
partem prophetiae in eo completam videmus, scili- hoc, inquam, non confunditur, id est non erubescit
cet coronatum gloria et honore, certi sumus partem 3 O 5» Christus eos vocare fratres dicens in psalmo

quae restat implendam, scilicet ut subjiciantur ei Nuntiabo nomen tuum (id est honorificentiam tuam)
omnia. Quod ita ait : Eum qui minoratus est modico, fratribus meis, et laudabo te positus in medio Eccle-
id est per modicum quam angeli
; posset enim ab sice (Psal. xxi, 23), quasi columna sustinens et ful-

eo quod erat minorari, ut tamen reraaneret major ciens domum, ne quid in ea ruat. Et iterum probat
angelis, minor factus quam angeli. Eum, in-
ait idem auctoritate Isaise loquentis in persona Christi

quam, videmus jam Jesum, id est salvantem suos, sic : Ego Christus ero fidens in eum (Psal. xvn, 3),
coronatum gloria et honore, id est claritate immor- id est in Deum Patrem. Cumque in Deum se dicat

talitatis, et quod omne genu flectatur illi. Corona- confidere, apparet eum sicut alios ex Deo pendere.
tum, inquam, non sine merito, sed propter passio- Et iterum probat quod sanctificans et sanctificati ex
nem, quae passio non quoquomodo tolerabilis sed ; uno sint, dicens in Isaia : Ecce ego Christus paratus
passio mortis. Hic jam ostendere incipit, non solum sum obsequio Dei et pueri mei, quos Deus dedit mihi
propter potentiam et ultionem mandata Christi de- (Isai. viii, 18). ait Ecce ego, et Deus dedit
Ubi :

bere observari, sed (ut illa praetermittaraus) propter mihi ostendit se ex Deo pendere. Probavit quod
dilectionera qua nos adeo dilexit ut pro salvatione non dedecuit, concludit modo quod per passionem
nostra mortem eligeret. Minoratus ideo, utgustaret oportuit Christum auctorem esse salulis hominum,
mortem pro omnibus praedestinatis, vel pro omnibus dicens Quia Christus qui sanctificat, et homines
:

universaliter. Pretiura enim datum est omnibus, si qui sanctificantur ex uno sunt. Ergo Christus par-
velint, sufficiens. Gustaret dicit, propter amaritudi- ticipavit eisdem hominibus, similiter ut passibilis et

nem mortis, quae interius illi sapuit. Vel gustaret, mortalis ficret. Et quare qui sanctificat participavit

quia mors illa cito praeleriens, quasi in gustu fuit, eisdem ? Ideo quia pueri quos sanctificabat com-
non inebrians per raoram. Gustaret, inquam, et municavcrunt carni et sanguini, id est corpori et
hoc gratia, id est per gratiam Dei, non enim hoc animse. Per sanguinem enim animam accipit, non
promeruerat homo. Ideo gustaret mortem pro om- quod sit anima, sed quia sedes est animae. Commu-
nibus quia decebat eum, id est DeumPatrem propter D nicare carni et sanguini dicit, veros homines esse.
quem glorificandum facta sunt omnia, et per quem Et quare Christus ideo parlicipavit humanitati ?
facta suntomnia. Eum dico qui adduxerat, id est quia pueri quos sanctificabat homines erant ;
pro-
adducendos praedestinaveratmuMos/i/ios, id est ho- pterea, scilicet ut per mortem pro puerorum salute
mines justificatos ad gloriam, id est ad salvationem. passam destrueret eum, qui habebat imperium mor-
Eum, inquara, decebat auctorem salutis eorum fi- tis, id est diabolum, qui imperabat lege mortis omni

liorum (scilicet Christum) consummare per passio- homini. Nisi enim per mortem non posset destruere
nem mortis sicut promisit. Frustra enim facta es- mortem mori autem non posset, nisi homo fieret,
;

sent omnia, si homo non redemptus periret. Omnis et idco oportuit cum participare eisdem similiter.
enim creatura terrena homini deservit ut horao in ; Deus enim hominem primum purum et in libertate
illismateriam habeat laudandi Deum. Si autem creavit, quem diabolus seductum (quia imperium
homo non salvaretur, dispositio Dei falleretur, qui Dei transgressus esl) imperio suo ut servum man-
propter se glorificandum fecerat omnia , cum in cipavit. Homo autera corruptus per peccatum nulla
 501 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEB. 502

virtute hanc servitutem evadere potuit. Cum autem A fabricatur ab aliquo. Qui autem omnia creavit
homo per se servus factus esset, si per alium Kbe- « Deus est. Et Moyses quidem fidelis erat in tota
raretur quam per hominem, violentia esset, et dia- « domo ejus, tanquam famulus, in testimonium eo-
bolus injuriam sibi tieri juste reclamaret. « rum quae dicenda erant Christus vero tanquam ;

Propterea ut homo redimeretur, oportebat inve- « filius in domo sua. Quae domus sumus nos, si fi-
niri hominem in quo peccatum non esset, ut diabo- « duciam et gloriam spei usque ad finem firmam re-
lus, in eo usurpans sibi potestatem in quo, quia » tineamus. Quapropter sicut dicit Spiritus san-
peccatum non esset, nullam haberet, per hoc quod « ctus : Hodie si vocem ejus audieritis, noliteobdu-
homini sine peccato mortem (quae poena est peccati) « rare corda vestra, sicut in exacerbatione secun-
inferret, usurpando quod suum non erat, juste pro t dum diem tentationis in deserto, ubi tentaverunt
hac praesumptione perderet omnem hominem quem « me patres vestri ,
probaverunt et viderunt opera
jusle possederat. Homo autem sine peccato inveniri « mea quadringenta annis. Propter quod offensus
non potuit inter homines, quia omnes in concu- « [infensus] fui generationi huic, et dixi : Semper
piscentia nati. Si autem (ut quidam opponunt) an- « autem non cognoverunt vias
hi errant corde. Ipsi
gelica natura incarnaretur, cum uterque angelus et « meas quibus juravi in ira mea, si introibunt in
,

homo in natura haDeat peccare, facillime caderet, ^ « requiem meam. Videte, fratres, ne forte sit in
cum utramque naturam per se constet cecidisse. Sic « aliquo vestrum cor malum incredulitatis disce- ,

relinquitur humanam naturam nullo modo sine pec- « dendi a Deo vivo. Sed adhortamini vosmetipsos
cato posse consistere, nisi uniretur ei divinitas. Ideo « per singulos dies, donec hodie cognominatur, ut
etiam (sicut aiunt Deus voluit homo fieri
sancti) « non obduretur quis ex vobis fallacia peccati. Par-
ut per hoc homines redderet magis obnoxios suae « ticipes enim Christi effecti sumus si tamen ini- ;

dilectioni. Ostendit Christum non solum per mor- a tium substantiae ejus usque ad finem firmum reti-
tem destruxisse mortis imperium, sed etiam me- « neamus, dum dicitur Hodie si vocem ejus au- :

rito mortis suae legem (quae Judaeos in servitute te- « dieritis, nolite obdurare corda vestra. quemadmo-
nuerat) evacuasse. Unde sic ait Vt per mortem :
« dum Quidam enim audien-
in illa exacerbalione.
destrueret diabolum, et utpermortem liberareteos, « tes exarcebaverunt non universi qui pro-
, sed
Judaeos ad quos hic sermo erat, qui per totam vitam « fecti sunt ab .Egypto per Moysen. Quibus autem
timore mortis obnoxii fuerant servituti y id est legi, « infensus est quadraginta annis ? Nonne illis qui
quae ut servos cogebat eos, dicens : Si hoc feceris, « peccaverunt, quorum cadavera prostrata sunt in
morte morieris. Sed Christus, nolens vos servire « deserto ? Quibus autem juravit non introire
timore mortis, legem evacuavit, ut sicut servi prius '< [quibus autem juravit ut non introirent] in re-
timebatis, sic modo per gratiam liberi diligatis. Vere C « quiem ipsius, nisi illis qui increduli fuerunl? Et
participavil similiter ut homines sanctificaret, nus- « videmus quia non potuerunt introire in requiem
quam enim apprehendit, id est in nulla Scriptura le- « ipsius propter incredulitatem. »

gitur apprehendisse angelos, id est angehcam natu-

turam, ut angelos redimeret, sed apprehendit, id est EXPOSITIO.

legitur apprehendisse semen Abrahce, carnem sumens A superioribus infert quod ex vindicta et potentia
de Abraham, ut qui per fidem semen sunt Abrahae, Christus timendus est, quia iterum ex dilectione
eos salvaret. Unde quia semen Abrahae apprehendit, pro vobis mortem gustavit rediligendus a vobis,quia
debuit similari fratribus per omnia passibilis factus potens et praesto est tentatis auxiliari. U?ide, id est
et mortalis, ut misericors (quod eratinnatura) fieret per haec omnia, o vos sancti fratres, facti partici-
operis exhibitione, et 3G*fipontifex, id est factus
pes ccelestis vocationis. Ad participanda enimcoeles-
nobis pons, quo transeamus adDeum. Pontifex dico tiabona vocati estis. Vos, inquam, diligendo etope-
fidelis, quia nec ab his quos ducebat, nec a Deo cui rando quae praecipit, considerate Jesum, id est Sal-
tradebat munera suae ductionis quaesivit. Similari vatorem, Apostolum quem Pater legavit ad vos, et
etiam ideo, ut repropitiaret , id est propitiando re-
pontificem, id est factum nobis pontem, quo tran-
mitteret, delicta populi. Et vere potens est repropi- D seamus in gloriam, Jesum pontificem confessionis
tiare delicla populi, nam in eo , id est in inferiori nostrce : quia quidquid alii faciant, nos eum fide
ejus substantia in qua ipse passus est sub Pilato,
confitemur Salvatorem nostrum. Comparavit Jesum
tentatus a diabolo, potens est ipse auxiliari eis prophelis, comparavit eum angelis, ita ut illis omni-
quicunque tentantur, et a tentationibus liberare.
bus majorem ostenderet. Nunc eum comparat Moysi,

CAPUT III.
ita iterum ut digniorem Moyse asserat, quanto filius

dignior est dispensatore servo. Unde sic ait : Con-

« Unde, fratres, sancti vocationis ccelestis parti- siderate Jesum, qui Jesus fidelis est ei, id est Deo
« cipes, considerate apostolum et pontificem con- Patri qui facit illum, id est qui facturam humanam
« fessionis nostraeJesum qui fidelis est ei, qui fe-
:
univit Filio. Fidelis ideo quia non suam, sed Patris
« cit illum, sicut et Moyses in omni domo ejus. gloriam semper quaesivit, nec timore territus, vel
« Amplioris enim gloriae iste prae Moyse dignus ha- amore seductus mandata Patris occultavit. Fidelis
« bitus est, quanto ampliorem honorem habet do- inquam, est ei, sicut et Moyses fidelis fuit in omni
« mus qui fabricavit illam. Omnis naraque domus domo illius Jesu, vel Dei Patris, in qua Moyses non
503 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 504

dominus, sed minister erat. In omni ideo, qua in A est perdurantem usque ad finem vitae, quando quod

omnibus quae necessaria erant etin docendo, et in modo speramus accepturi sumus. Quapropter quia
pascendo, et in ducendo domum illam, id est po- retinendo fiduciam et gloriam spei sumus domus
pulum Judaeorum, fideliter enutriebat. Vel ita con- Christi. Propter hoc videte, fratres, ne forte quod

struamus. Jesus fidelis est Deo, sicut Moyses fidelis contingere potest , sit in aliquo vestrum. In aliquo
fuit. 36T/««s dico fidelis in omni domo illius, ideo ait quia plures sciebat in Ecclesia posse
tam in Judaeis quam in gentilibus non in quadam : esse perfectos, ne, inquam, sit in aliquo ves-
domo sicut Moyses in Judaeis. Illud sicut similitudinem trum cor incredulitatis, ut increduli sitis, putantes
tantum notat, non quantitatem ;
probat per effectum Christum non sufficere ad justificationem, sed le-
quod ait : Vere Jesus fidelis est, sicutMoyses. Nam gem esse necessariam. Cor dico incredulitatis ma-
Jesus kabitus est dignus ; iste, inquam, Jesus, qui lum, id est in multa mala praecipitatum. Ex quo
filius longe praecellit miuistrum dignus est gloriae, enim incredulis est aliquis, praeceps ruit in actum
sicut Moyses, qui etiam amplioris glorice dignus est peccati. Nec parum nocet cor incredulitatis, quod

prm Moyse, id est quam Moyses vel prae Moyse exi- est habere cor discede?idi a Deo. Et male vobis si a
stens in merendo. Tanto utique amplioris, quanto Deo disceditis, quia Deo dico vivo, a quo qui disce-
ampliorem honorem domus, id est in domo apud -d dit, vitam perdit,qui ad eum incedit, vitam invenit.

eos, scilicet qui in domo sunt. Vel domus, id est de Videte ne sit in aliquo cor incredulitatis quod ego
domo fabricata habct ille qui fabricavit illam do- prohibeo, sicut idem prohibens dicit Spiritus san-
mum. Ampliorem dico quam ille qui dispensator est ctus in Davidhis verbis (Psal. xciv, 8, 11) : Hodie,
in ea. Nunc duo residua sunt ad probandum, et quod id est tempore gratiae, sic enim David loquebatur
domus non a se, sed ab alio fabricata sit, et quod quasi spiritu praesens in diebus Christi. Per hodie
eam
Christus fabricaverit. autem totum tempus gratiae, a Christo usque in fi-
Haec autem omnia de spiritali domo accipienda nera mundi intelligitur. Hodie, inquam, in diebus
sunt. Saepe enim contigit ut, in domibus nostris ho- Christi, nolite obdurare corda vestra; si audieritis
norabilior esset qui in ea minislrabat quam ille cu- vocem ejus, sicut revera audietis. Illud si affirmati-
jus erat domus. Quasi diceret : Bene dico qui fa- vum est. Nolite obdurare cor, 368 agentes sicut
bricavit illam ;
per se enim non potest fabricari, in exacerbatione, id est multoties exacerbando me
omnis namque domus fabricatur abaliquo. Ad hoc fecerunt patres vestri. De multis exacerbationi-
ille Si ab aliquo, non tamen a Deo. Ad hoc Pau-
: bus unam reponit, dicens Nolite obdurare secun- :

lus Vere domus fabricatur a Deo nam Deus est

: ; dum diem, id est sicut illi obdurati sunt in die ten-
qui creavit omnia, quod si omnia creavit, constat tationis, quando tentaverunt me, dicentes : « Nun-
quod et domum, quam quia fabricavit, sequitur ut ^ quid poterit hic parare mensam populo suo ? » (Psal.
amplioris gloriae habeatur in illa quam qui in domo lxxvii, 19.) Tenlationis dico factae in deserto, ubi
tantum ministrat. Propterea quia fabricavit domum, magis confugiendum illis esset ad auxilium Dei,
in qua Moyses dispensavit, prae Moyse ideo dignus quam ad provocandum eum per tentationem. Vos
habitus est. Propterea etiam amplioris gloriae est, autem positi in deserto mundi hujus, videte ne per
quia Moyses quidem ut famulus in domo non sua ;
tentationes Deum irritetis, ubi, id est in quo deserto
Christus vero Filius in domo sua. Quidem, et vero, tentaverunt me patres vestri. Videte si secundum
distributivae conjunctiones sunt. Moyses quidem fi- carnem patres sunt, ne sint patres secundum imita-
delis erat in tota domus ejus, scilicct DeiPatrisvel tionem. Tentaverunt, inquam, et probaverunt, id est
Christi, tanquam famulus ,
quia solummodo famu- probabilcmme invenerunt ; etenira viderunt opera

labaturin ea. Famulus autem qui hodie est indomo, mea quadraginta annis, in quibus me omnia posse
cras fortassis expelletur, nunquam adeo fidelis crit, experti sunt. Propter quod, scilicet quia tentavcrunt
sicut filius qui haereditate possessurus est domum. me, offensus fui, id est iratus huic tam pessimae ge-
Moyses tanquam famulus erat in testimonium eo- neralioni, et dixi de illis. Istisemper errant, ethoc
rum, id est ut solummodo testiticaretur ea, non ut corde, id est ex propria deliberatione, quia serio
gratiara adjutricem ad operanda mandata dare pos- D peccant, poteutes et scientes recte agere. Et, licet
set; eorum, dico, quoR dicenda erant, id est quae sic dicerem illis, tamen ipsi non cognoverunt vias
conveniebant dici illi carnali populo, qui spiritalia meas, id est cognoscere noluerunt opera mea, in
capere non posset. Moyses tanquam famulus m domo quibus ambulare debuissent ; sed quia non cogno-
non sua ; Ckristus vero sic erat fidelis tanquam fi- verunt, si ipsi introibunt in requiem meam, quam
lius, quem illius domus manebat ha:reditas. Filius, illis pollicitus eram ? Defectio orationis, ut intelli-
dico, in domo non alterius, sed sua. Quce domus gantur quaelibet inconvenientia, quasi diceret : Si

Christi nos renati per gratiam sumus, hac condi- introibunt, ncmo mihi credat ulterius. Vel quaefibet
tione dico, sumus domus, si retineamus fiduciam hujusmodi. Illud si quidam dicunt cssc quasi non,
spei, id est spem futurae beatitudinis cum fiducia, attendentes vim sententiae, non dictionis. Si introi-

ut fiducialiter speremus et si retineamus gloriam

; bunt dico ut ego juravi, id est firmiter stabilivi eos
spei, id est gloriosam spem, quia de jucunditatecae- non intraturos juravi utique in ira mea,
;
id est

lesti. Retineamus dico tiduciam spei firmam, id quando iratus eram illis quod utrumque et ;
ira el
505 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEB. 506

juramentum aufert eis introire in requiem. Si, qui- A non potuerunt intrare in requiem propter incredu-
bus, ibi, sit eadem manet in sententia sic : Si in- litatem suam.
trabunt in requiem meam illi, quibus in ira mea CAPUT IV.

juravi quod non essent in requiem intraturi. Et quia, a Timeamus ergo, ne forte relicta pollicitatione
fratres, propter cor in incredulitate obduratum pa- « introeundi in requiem ejus existimetur aliquis ex
tribus vestris requies negata est , ideo, fratres, vi- « nobis deesse. Etenim et nobis nuntiatum est,

dete ne forte sit in aliquo vestrum cor malum in- « quemadmodum et illis : sed non profuit illis sermo
credulitatis discedendi a Deo vivo, sicut expositum « auditus, non admistus fidei ex his quae audierunt.
est.Ne, inquam, sitis increduli, sed adhortamini « Ingrediemur enim in requiem qui credimus ;

vosmetipsos de incremento virtutum dicentes per « quemadmodum dixit. « Sicut juravi in ira mea,

singulos dies: Venite, exsultemus, etc, donec, id est « si introibunt in requiem meam (Psal xciv, 11). »

quandiu cognominatur in vobis hodie, id est tempus « Et quidem operibus ab institutione mundi perfe-
gratiae. Cognominatur, ideo ait, ne remoti a diebus « ctis dixit enim quodam loco de die septima sic
: :

Christi putarent minus sibi conferre Christum quam « Et requievit Deus die septima ab omnibus operibus
temporaneis. Hodie, inquam, cognominatur, quia « suis (Gen. n, 2). Et in isto rursum Si introi-
»> :

haec gratia qua3 etiam ultimis tribuitur, cognata est -g « bunt in requiem meam. Quoniam ergo superest
gratiae datoe in diebus Christi, tantum valens poste- introire quosdam in illam, et hi quibus prioribus

ris quantum primitivis. « annuntiatum est, non introierunt propter incre-

Adhortamini, inquam, ut non obduretur aliquis ex « dulitatem, iterum terminat diem quemdam, hodie
vobis fallacia. Scitote enim quod diabolus vos fal- « in David, dicendo, post tantum temporis (sicut
lit, si forte obduramini. Fallacia dico causa pec- « supra dictum est) : Hodie si vocem ejus audieritis,

cati, quia, postquam deceptus est aliquis, magis ac « nolite obdurare corda vestra. Nam si eis Jesus re-

magis dehinc praecipitatur in peccatum. Debetis vos « quiem praestitisset, nunquam de alia loqueretur

adhortari et non obdurare, quia, quod non eramus, « posthac die. Itaque relinquitur Sabbatismus po-
effecti sumus per gratiam, participes Christi, id est « pulo Dei. Qui enim ingressus est in requiem ejus,
partem capientes cum Christo in haereditate Patris. « etiam ipse requievit ab operibus suis, sicut et a
Hac tamen conditione dico participes, si retineamus « suis Deus. Festinemus ergo ingredi in illam re-

firmum usque ad ftnem vitm, quod nunquam desera- « quiem ut ne in idipsum quis incidat increduli-
:

mus initium substantias ejus, id est fidem quae est « tatis exemplum. Vivus est enim sermo Dei et ef-

initium bonorum et per quod jam deificamur, et

,
« ficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti, et per-

divinae substantiae quodammodo participamus. Re- « tingens usque ad divisionem animae ac spiritus :

tineamus, dico, dum, id eet quandiu dicitur in no-

C ,
« compagum quoque ac medullarum, et discretor
bis : Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare « cogitationum, et intentionum cordis (Eccli. xv, 20).
corda vestra, quemadmodum patres vestri obdurave- « Et non est ulla creatura invisibilis in conspectu
runt in illa exacerbatione praefata. Bene dico in exa- « ejus. Omnia autem nuda et aperta sunt oculis

cerbatione.Quidam enim eorum, audientes mandata « ejus, ad quem nobis sermo. Habentes ergo ponti-

Domini, exacerbaverunt Deum. Non tamen universi « ficem magnum qui penetravit coelos, Jesum Filium
quiprofecti sunt ab JEgypto per Moysen, id est per « Dei, teneamus spei nostree confessionem. Non
ducatumMoysi exacerbaverunt Deum, quianecCaleb, « enim habemus pontificem, qui non possit compati
nec Josue. Similiter et vos profecti ab .Egypto per « infirmitatibus nostris, tentatum autem per omnia
Moysen, id est a tenebris infidelitatis per Christum « pro similitudine absque peccato. Adeamus ergo
consecrantem vobis aquam remissionis, nolite exa- « cum fiducia ad thronum gratiae ejus, ut miseri-

cerbareDeum. Verequidamexacerbaverunt, quiaqui- « cordiam consequamur, et gratiam inveniamus in

bus infensus est Deus quadraginta annis, nonne « auxilio opportuno. »

illis qui peccaverunt (et non impune) ne impunitatem EXPOSITIO.

promittatis vobis, quia cadavera quorum peccantium Et quia propter incredulitatem intrare non potue-
prostrata suntin deserto? Illis utique Deus infensus D runt in requiem, igitur timeamus ne forte aliquis ex
fuit. 360Iterum ad idem Quibus autem juravit : nobis existimetur secundum veritatem deesse ab illa
Deus non introire in requiem ipsius, id estin cceles- requie. Sed praemittit possibilitatem introeundi no-
tem Hierusalem, ubi est vera requies, nisi illis qui bis concessamdicens. Timeamus, inquam, nc relicta
fuerunt increduli :etin verbisDomini fidem non ha- pollicitatione,id esl frequenli promissione introcundi
buerunt ? Quibus pro peccato prostratis sicut abstu- in requiem ejus, scilicet Dei : unde nos habere con-
lit terram repromissionis ; sic veram requiem quae stat facultatem introeundi, ne, inquam, hac relicta
significabatur per illam terram : Videte itaque ne per incredulitatem existimetur aliquis nostrum de-
vos increduli (quod utique estis) si legem quasi ne- esse a requie. Bene dico pollicitatione etenim nobis ;

cessariam non credentes posse justi-

tidei reducitis nuntiatum est (quemodmodum et illis) per fidem
ficare Deum pro incredulitate non intretis in re- posse intrare in requiem. Illis quidem nuntiatum
quiem. Deus quidem juravit eos non intraturos in fuit, .Wtamen non profuil illis sermo nuntiationis
requiem et sicut juravit, impletum videmus quia
: : aucWus tantum, et non admistus fulei, ut crederent
507 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 508

his qui a Deo audiebant. Fidei dico acceptae ex his A fectis operibus nuntiatum est nobis. Dixit enim
quce audierunt, ut sicut audiebant, sic Deum imple- Scriptura vel Moyses in quodam loco de septima die
turum crederent. Vel ita : Sermo auditus et non ad- sic. Ideo non determinans locum dicit in quodam
mistus fidei, ex his, id est propter ea qua? audie- loco, quia et hic locus Scripturae satis notus erat
runt ab illis exploratoribus reversis, non profuit illis. illis, et quia hic locus discretus el egregius erat, ubi
Secundum hanc sententiam ad historiam nos mittit, de salvatione sermo habebatur : dignitate, inquam,
quando duodecim exploratores missi a Moyse rever- discretus ab illis, ubi de tauro immolando habetur
tentes terruerunt filios Israel, dicentes (Num. xm, sermo. Vel si ibi non sit, enim, nihil oportet repe-
28, 34) Terram quidem esse frucliferam sed filios
: : lere, sed dicamus operibus perfectis. Dixit in quo-

Enachim ibi esse giganteae staturae, quorum in con- dam loco de die septima, sic illud et quod sequilur
spectu stare non possent ;
quibus et hujusmodi au- vim habet in ordine litterae, unde sumptum est
ditis dixerunt : «Faciamus3VO nobis ducem et quasi diceret : Hoc et hoc fecit Deus; et his factis
reverlamur in ^Egyptum (Num. xiv, 4), » in incre- requievit die septima. Non diciturDeus requievisse,
dulitate exacerbantes Deum. Vere sermo auditus quasi qui labore aliquo vexaretur sed ut per hoc ;

tantum quia non est admistus fidei, non profuit il- significaret Deus requievit, id
requiem futuram ait :

lis : nam quia in nobis est admistus fidei proderit j> est ccssavit ab omnibus operibus suis, quod nihil

nobis. Locus a contrariis. Quod ila ait : Nos qui cre- postea operaturus sit ; cujus materia vel simililudo
didimus, id est qui fidem audilis admiscuimus, in- in priori creatione non preecesserit, materia in rebus

grediemur in veram requiem : cujus et figuram et corporeis ; similitudo in corporeis ut in animabus.

veritatem illi (quia increduli) perdiderunt. Nos, in- Statim sexta feria facto homine, Sabbato requievit,
quam, ingrediemur ;
quemadmodum dixit nos per quasi per hoc diceret homini : Si obediens mihi
fidem ingressuros ; ubi ait : Sicutjuravi in ira mea : fueris, heec eadem requies peracta obedientia parata

Si introibunt in requiem meam. Et hoc dicere fuit est tibi. Ubi ait : requievit die septima, sic de re-

per conlrarium, quia ubi illos propter increduli- quie nuntiatum est, ut et figura requiei exspectare-

tatem non intraturos dixit in requiem, ibidem per tur, scilicet terra repromissionis. Et veritas figurae
contrarium nos, quia credimus dixit ingressuros in in diebus Christi, ante quem nemo veram habuit

requiem. Vel singula reddamus singulis.Nobis nun- requiem. Sicut in praefato loco, sic etiam in isto
tiatum est de requie illa, quia nos qui credidimus rursum nuntiatum est. Vel dicit Scriptura de re-

ingrediemur requiem : ilis non profuit sermo au- quie illa ubi ait rursum de eodem significat esse di-

ditus tantum, quemadmodum dixit : sicut juravi in ctum.

ira mea si introibunt in requiem meam. Sic, inquam, nuntiatum est : Si introibunt in re-

Dixit superius : Videte ne sit in aliquo vestrum quiem meam. Ubi enim hoc dicendo incredulis nega-

cor incredulitatis, quia propter incredulitatem non in- bat requiem, significabatesserequiemfidelibuspossi-

traverunt in requiem pollicitam, de quarequie nun- dendam. Haec autem Scriptura inveniturin David, qui
tiatum esl vobis, quod si iidem habeatis, hanc re- jam 3T JL de figura, scilicet de terra illapromissio-

quiem habere potestis. Quibus autem modis, etqui- nis non poterat prophetare quam filii Israel jam multo :

bus temporibus nuntiatum sit subjungit, ostendens tempore possederant. Et ita secundum David non de
duas nuntiationes de hac requie factas esse in fi- figura quae jam habebatur, sed de veritate rei quae in

gura, quia nemo adhuc requiem illam habere pote- Christo exspectabatur hsec prophetia erat. Secun-

rat : cujus requiei tertia nuntiatio facta est, non in dum Moysen autem qui hoc idem dicebat filiis Israel
figura, sed in ipsa veritate, quando jam et haberi prophetia erat, et de figura nondum habita, et de

poterat, et habebatur ipsa requies, scilicet in die- veritate in Christo accipienda. Praemissis de eadem
bus gratiee. Littera sic jungitur : De requie illa uti- requie duabus nuntiationibus in figuris, subjungit

que nuntiatum est nobis : nam et in hoc loco et in lertiam secundum impletionis veritatem, dicens :

illo, et in alio. Illud et diversitates locorum ubi de Quia hoc et illo modo de requie illa nuntiatum est, ergo
requie agitur significat : illud quidem discretionem ut implerentur praedicta, terminat iterum agens de
temporis : quia tempus quo primum de requie hac D eadem diem quemdam Spiritus sancti dicendo
requie,

nuntiatum est, scilicet constitutio mundi, longe di- hodie in David. Diem hunc dicit quemdam, id est
stabat atempore impletionis, scilicet a diebus Christi. discretum et omnibus qui ante fuerunt praecellen-
Unde sic ait Nunliatum quidem nobis est de re-
:
tem quia in hoc die impletur salus, quae in ante-
:

quie et quidem operibus perfectis incipiendo ab in-

:
aclis diebus nuntiari tantum potuit nunquam imple-

stitutione mundi .-nuntiatum estnobis derequie llla. ri. Dicendo hodie in David post tantum temporis.
Facto homine, perfecta dicuntur esse opera Dei, Multum enim tempus praeterierat a Josue qui ter-
cum omnis creatio mundi fuerit propter hominem : ram promissionis Judaeis distribuit, usque ad diem
si homo caput creaturarum deesset, imperfecta es- David unde apparet David aliam requiem intelle-
:

sent omnia propter hominem creata. Et quia a Deo xisse futuram, quam illam terram quam jam diu

perfici consummari secundum opinionem quo-

et possederant. Dicendo, inquam, hodie sicut supra di-
rumdam possent, et non principium habere a Deo, ctum est ibi. Hodie si vocem ejus audieritis, nolite

obdurare corda vestra, quia sicut priores patres

ideo ait incipiendo ab institutione mundi. Vere per-
509 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEB. 510

propter incredulitatem etiara figuram perdiderunt : A et cum tantam habeat potentiam, non minorem ha-
sic et vos (si increduli fueritis) veram requiem non bet sapientiam. Est enim penetrabilior omni gladio,

possidebitis. Post tantum temporis ideo terminal : id est omni humano ingenio : quod quia occulta pe-
quoniam superest, id est restat adduc quosdam in- netrat, dicitur gladius perforans interiora. Gladio
troire in illam requiem. Ideo etiam ait nolite obdurare dico, ancipiti : quia sicut gladius anceps qui in me-
corda quia hi quibus prioribus annuntiatum est de
:
dio tenetur ante et retro percutit ; sic humanum in-

requie propter incredulitatem suarn : nec saltem genium : et de sapientia spiritali, et de scientia hu-
introierunt in figuram , nedum in ipsam veritatem. mana intelligit. Sermo etiam Dei estpertingensus-
Vel ita manente eadem sententia. Quia sic et sic que ad divisionem anima? ac spiritus, quia scitbene
pollicita est requies illa : ergo ut impleantur pro- discernere quae sint animae, id est sensualitatis : et

missa : quosdam introire in illam requiem.

superest quae sint spiritus, id est rationis. Discernit etiam
Et quoniam superest quosdam introire, ideo iterum ipsos actus sensualitatis inter se et dispositiones :

terminat quemdam diem, post tantum temporis, di- quia aliquando sensualitas rationem secum trahit in
cendo hodie in David. Et quoniam hi quibus prio- peccatum, modo bene operando consentit spiritui.

ribus annuntiatum est de requie illa, propter incre- Scit etiam discernere ea quae sunt spiritus inter se,

dulitatem non introierunt in eam : ideo hodie si d quomodo nunc repugnet sensualitati, quandoque
vocem ejus audieritis nolite obdurare corda vestra : consentiat : quandoque bene operari secum cogat,
sicut supra dictum est patribus vestris. Vere super- pertingens usque ad divisionem compagum. Vel
est quosdam intrare in illam terram : nam (sicut (quod idem valet) : Discretor etiam compagum ani-
falso putatur a quibusdam) Jesus, id est Josue non mse et spiritus : quia scit seriem illam quodam or-
prsestitit eis illam requiem. Si enim hic Jesus, id est dine compactam nunc in sensualitate, nunc in spi-
:

Josue prmtitisset eis hanc requiem, nunquam David ritu sicut quando sensualitas desinit male agere,
:

loqueretur de alia requie longe post Josue : dicendo et dehinc bene operando consentire spiritui, et sic

hac die, id est est hodie. Vel ita : Nunquam David gradatim ascendit etiam spiritus, primum bene
loqueretur dealia die post hac, idest si intellexisset operari incipit : dehinc contemplari illa caelestia, a
a Josue veram requiem distributam esse. Assumatur coelestibus transiens, oculum in ipsum Deum. figit

ita : Sed Jesus Josue non praestitit illis veram re- Discretor etiam medullarum, id est omnis subtilita-
quiem. Et quia promissa est, et nondum praestita, tis animae et spiritus : quia nulla subtilitas eura la-
itaque hoc solum ex praemissis relinquitur, scilicet tere potest. Discretor etiam omnium cogitaiionum :

Sabbatismus populo Dei. Sabbatismus dicitur jucun- quia novit quidquid homo cogitat, nec solum cogi-
ditatis et illa delectatio quae fit in Sabbato signifi-
:
tationum, sed etiam discretor intentionum cordis,
cans jucunditatem veri Sabbati. Et bene dico Sab- G quia novit quidquid per cogitationes intendat. Et (ut
batismus. Nam quicunque ingressus est in requiem sapientiam ejus breviter comprehendam) non est
ejus, sive Abraham, sive quilibet sanctus, invenit non appareat
ulla creatura invisibilis, id est quae
hunc Sabbatismum. Quod ita ait Non solum Chri- :
inconspectu ejus, qui tantus est ut simul omnia
stus sed etiam ipse qui ingressus est requievit ab comprehendat. Et cum sermo Dei ita sit efficax ut
operibus suis, id est ab omni labore sicut et Deus :
potentiam efficiendi quidquid velit habeat, et cura
quievit a suis operibus. Quies enim Domini, signum adeo sit sapiens, bene et poterit , et sciet quid uni-

et causa fuit nostrae quietis. Deus enim sexta die cuique debeat retribuere. In conspectu ejus nulla

hominem fecit, sexta aetate redimere venit, sexta creatura invisibilis : sed omnia sunt nuda, id est

die, et ejusdem diei sexta hora eum redemit, quie- revelata et (quod majus est) etiam interius aperta
scens Sabbato in sepulcro , significans stcum in ae- oculis, id est perspicacitati ejus, ad quem tam po-
terno Sabbato quieturos. Et quia requies relinquitur tentem, tam subtiliter omnia prospicientem, nobis est
populo Dei, et quicunque ingrediens in illam, sicut sermo : huic enim reddituri sumus rationem de sin-
Deus ita requiescit : ergo bene operando, et sane gulis. Festinate ergo ad eum relicto malo incredu-
credendo, festinemus ingrediin illam requiem : ita litatis. Comparavit quidem Jesum, et majorem os-
festinemus ut ne quis nostrum incidatin idipsum ex- D tendit prophetis, etangelis, dicens eum Filium Dei,
emplum incredulitatis, id est in eadem increduli- sedquomodo in eo penderet tota salus hominum,
tatem, in quam patres nostri inciderunt. Nos di- necdum dixerat ad quod possent illi objicere
: :

co, gravius nunc offendentes, quia nos habemus Quid prodest nobis si major angelis sit Filius Dei,
illos in exemplum cavendi nobis, illi sine praece- cum Deus in eo non disposuerit non salvari ? Ad haec
denti exemplo ceciderunt. Festinare nos oportet in respondet Paulus dicens, quod in eo Deus omnem
requiem, et non incidere in incredulitatem quia : salutem proposuit per sacerdotium Christi, Leviti-

sermo Dei, id est verbum patrisjuxta illud « Omni- : cum destruens sacerdotium, et per gratiam Christi
potens sermotuus, Domine, a regalibussedibusvenit inutilepondus veteris legis. Liltera sic jungitur :

(Sap. xvn, 15). » 3T2? Hic, inquam, sermoDeiest Quia ad istum tam potentem, tam sapientcm nobis
vivus, id est vitam habens, suisquevitam minislrans. est sermo : ergo teneamus confessionem spei nostrae,
Cumque sit vivus est etiam efficax, id est faciens quod- id est iidem per quam nobis conceditur sperare fu-
cunque vult, remunerando pios, damnando impios :
turam gloriam. Teneamus, inquam, habentes ponti-
oli S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM IXSTITUTORIS OPP. PARS II. 512
ficem, qui factus est nobis pons in salutem. Pontifi- A < terpretabilis ad dicendum, quoniam imbecilles fa-
cem dico magnum longe preeomnibus Leviticis : qui «. cli estis ad audiendum. Etenim cum deberetis ma-
pontifex noster penetravit ccelos in sublimitate po- » proptertempus, rursum indigetisut vos
gistri esse
tentiae, sacerdotes autem de Levi semel in anno « doceamini quae sint elementa exordii sermonum
licebat introire in sancta sanctorum, ubi tamen non « Dei, et facti estis quibus lacle opus sit, non solido
erant nisi manufacta. Hic autem potentialiter pene- « cibo. Omnis enim qui laclis est particeps, expers
tratis coelis, sedet in dextera patris. Pontificem is- « est sermonis justitiac, parvulus enim est. Perfecto-
tum dico Jesum, id est salvatorem nostrum et poten- « rum autem est solidus cibus, eorum qui pro con-
tem salvare, quia Filium Dei. Nos talem habentes « suetudine exercitatos habent sensus ad discretio-
pontificem, teneamus spei nostroe confessionem. lte- « nem boniac mali. »

rumne pramagniludine Jesu desperarent infirmifra-

EXPOSITIO.
tres, dicendo quia FiJius est Dei, quia ccelos penetra-
vit, nunquam dignabilur condescendere infirmitatibus
Dixit superius adeamus Christum cum fiducia, ut
nostrisaitPaulus. Sinediffidentialeneamus confessio- perhunc pontificem consequamur misericordiam et
nem quia nonhabemus pontificem, ^wi licet Filius gratiam in au.rilio. Nunc autem probat a minori,
:

3T3 Dei sit, nontemenpossit compati et condes- -p quod per hunc pontificem Christum possumus mise-
cendere infirmitatibus nostris, etsecundum fragilita- ricordiam consequi, dicens Vere per Christum pos- :

temnaturae, et etiam lapsis, sed habemus pontificem sumus consequi misericordiam in auxilio. Namque
tentatum in carne per omnia genera tentalionis. Ten- per ministerium omnis pontificis homines sub eo
tatum dico pro similitudine, id est quia similis fuit possunt misericordiam consequi, qui pontifex longe
nobis, mortalis et passibilis. Yel, tentatum pro simi- minor quiasumptu; ex hominibus Christus autem ;

litudine, id est ut exemplum in se daret nobis resi- pontifex ex Deo. Et in quibusdam verbis pontificem
stendi tentationibus, et sic tentatum tamen absque istum Christo comparabit, et ia aliis minoremosten-
peccato. Ex eo enim quod tentatus est,scit conpati; dct. Nec hoc repugnare videatur quod ait Omnem :

ex eo autem quod sinepeccato, polest liberare. Ergo, pontificemconstilui, ut per ministerium ejus miseri-
quia et compaiientem et potentem liberare habemus cordiam consequantur subditi. Cum in multis hoc
pontificem, ergo cum
adeamus ad thronum
fiducia defuerit, quia licet hoc deesset, velpropter peccatum
gratice, id est adChristum, inquonon quaedam gra- ministri vel populi, ad hoc tamen pontifex consecra-
tia, sed thronus et sedes est omnis gratiae. De pleni- tus fuit ut per ministerium ejus misericordiam con-
tudine enim ejus omnes accepimus (Joan. i, 16), sequeretur populus, nisi in altero peccaverit. Quod
adeamus ideo, ut per eum consequamur misericor- ita ait Consequemur misericordiam per pontificem
:

diam decommissis, et apudeuminveniajnus gratiam^ Christum. Namque omnis pontifex ex hominibus

in auxilio, id est auxiliatricem ad bene operandum Quia antequam eligatur, sic est ex hominibus, quod
de futuro. Auxilio, inquam, non pro velle nostro sed non plus possit conferre alii quam ille sibi. Hic, in-
opportuno, quia quocunque modo Deus opportunum quam, pontifex assumptus, id est divina voluntate
videat, nunquam suos inadjulos deseret. electus. Electio enim divinaqua 374 assumitur,
hoc efficit in eo ut possit intercedere pro populo, qui
CAPUT V. priusquam sic assumatur, impolens est in hoc : velut

Omnis namque pontifex, ex hominibus assum- alius homo. Assumptus, inquam, constituitur proho-
« ptus, pro hominibus constituitur in his quae sunt minibus, qui paulo ante erat ex hominibus. Consti-
« ad Deum, ut offerat dona et sacrificiapropeccatis, tuitur, inquam, pro hominibus, non utpraesit eis in

« qui condolere possit his qui ignorant et crrant, saecularibus, sed in his quce sunt, id est quae perti-
« quoniam et ipse circumdatus est infirmitate. Et nent ad Deum, scilicet ut obsecret ct sacriticet pro
« propterea debet quemadmodum pro populo, ita illis.

« etiam et pro semetipso offerre pro peccatis. Nec In his ad Deum ita constituitur ut offerat dona et

« quisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a sacrificia pro peccatis populi delendis. Dona voca-
Deo tanquam Aaron. Ita et Christus non semet- D bantur inlegc veteri illae minores oblationes. Sacri-
« ipsum clarificavit ut Pontifex fierit, sed qui locu- autem, quando immolabalur taurus vel hujus-
ficia

« tus est ad eum Filius meus es tu, ego hodie ge-

: modi. In Christo aulem preces et quaecunque fecit
« nui te. Quemadmodum ot in alio loco dicit : Tu es usque ad horam passionis dona dicuntur. Sacrificia
« sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchi- autem quando seipsum in ara crucis obtulit. Ubiait
<• sedech. Qui in diebus carnis suae preccs supplica- assumptus ex hominibus, ibi ostendit majoritatem
« tionesque ad eum qui possit [posset] illum sal- Chrisli, qui ex electione Dei assumptus sit ; in his

« vum facere a morte ; cum clamore valido et la- quae preedicta sunt, similitudinem, quia, si per il-

« crymis offerens, exarditus est pro sua reverenlia. lum pontificem offerentem dona et sacrificia conse-
« Et quidem cum essetFilius Dei, didicit ex his quee quuntur homines misericordiam, quare non similiter
« passus est obedientiam, et consummatus factus per Christum haec eadcm offerentem ? Constituitur,
« est omnibus obtemperanlibus sibi causa salutis inquam, pontifex qui possit, id est qui in usu habeat
« eeternae, appellatus a Deo pontifex, juxta ordinem condolere his qui ignorant, id est ignoranter ex sim-
«. Melchisedech. De quo nobis grandis sermo, etin- plicitatepeccant, et his qui errant, id est scienter in-
513 EXPOSITIO IX EPISTOLAS PAULI. — IX EPIST. AD HEB. >14

cidunt in peccatum. Talis enim clebet elegi qui om- A quo mihi bene complacui (Matth iii, 17). > In his
nibus infirmitatibus fratrum sciat compali, non qui verbis Filium clarificavit. Adjungens autem : « Ip-
impalienter pra?cipitet sententiam clamnationis in sum audite (ibid). » in hoc verbo pontificem con-
subditos. In hoc bene Christus similis, qui tentatus secravit. Ut Pater ostenderet dignitatem Filii : tu es
per omnia compatitur infirmilatibus nostris. Dico Filiusmeus. ItadeChristo ait,quemadmodumde pon-
possit condolere, et utique debet, quoniam sicut tificatu ejusdem etiam inalioloco ejusdem Scripturae
subditi, ita etiam ipse circumdatus est infirmitate, ait Tu es sacerdos, duraturus in ceternum secundum
:

id est et fragilitate carnis, el saepius actu peccati. ordinem, id est secundum dignitatem ordinis Melchi-
In hoc autem Christus major quia absque peccato. sedech. Sacerdotium autem Leviticum non in aeter-
Et quia ipse circumdatus est infirmitate : propterea num, sed in tempore duraturum. Ideo sacerdotium
qucmadmodum offert pro populo absolvendo a pec- Christi necesse est ut maneat in aeternum, quia sic-
catis, et conservando de futuro, ita etiam eodem ut, nisi per eum, beatitudo non potest haberi, sic,

modo debet (et necesse est) offerre pro semetipso, nisi per eum habita, non potestretineri. In hoc ite-
in quo est infirmitas conservando de futuro, et pro rum quod in aeternum praelatus est sacerdotio Levi-
peccatis praeteritis delendis. In hoc iterum Christus tico, quia, illud in tempore. Et si destruendum sa-
major quia non indiget ut offerat pro se, nisi tantum -g cerdotium prodesse potuit, multo magis aeternum
pro populo. Quomodo hic pontifex assumendus sit, sacerdotium Christi ;
quod etiam alterius est digni-
subjungit, dicens : Hic pontifex sic debet offerre, et tatis, quia secundum ordinem Melchisedech. Qui
quisquam horum pontilicum non sumit, id est non Christus ut certi sitis vos ia eo consecuturos mise-
se ad sumendum honorem ingerit. Sumit dico ricordiam, in diebus carnissuce, id est passibilitatis
sibi, id est respectu eorum quoe sua sunt. Sumeret et mortalitatis suae. Naturale enim est carnis pati et
sibi, si per pecuniam, sipropter personam, si prop- mori. In his, inquam, diebus obtulit preces et sup-
ter genus, propter saacularem potentiam vel hujus- plicationes ad Deum. Preces vocat quascunque po-
modi ingeratur in honorem. stulationes ante passionis articulum fecit. Supplica-
Heec enim omnia ex eo sunt, sed qui propter vir- tiones, quando, instante hora passionis, tanta
dicit
tutes, patientiam, humilitatem et hujusmodi, sume- intentione oravit ut sanguineum sudorem emitteret.
retur ad honorem, hic non sibi, id est ex eo quod Obtulit, inquam, ad eum, qui possit salvum facere
suum est, sed ex virtutibus quae Dei sunt, sumeret illum a morte. Non ut non moriatur, sed ne mors
honorem. Nemo sumit sibihonorem, sed ille qui vo- ipsi diu dominetur. Intendens per se liberatum a
catur a Deo, id est qui divina vocatione eligitur. morte, humanum genus ab eadem liberandum. Ob-
Non
diatur, sed
_,.--._
dicitur, vocatur a
, si
Deo,,„quod vox divina
propter vututes Dei ab his
ibi

qui sani
au
°
tulit,,

ita
inquam,
_ _ eum
ad _ , cum
_ clamore valido,
„„, non quod
n
alle clamaverit, sed cum valido clamore, id est
——
sunt eligitur, idem valet ac si Deus diceret : Veni quia cum maxima intentione, et cum lacrymis. Alibi non
dignus es accipere pontificatum. Yocatur a Deo vc- eadem hora lacrymasse Christum, nisi in
invenitur
lut Aaron a Deo vocatus est. Aaron tamen non com- hoc Evangelio Pauli ; cui non minus est credendum,
muni electione electus est, quia Filii Core contra- quia, si pro Lazaro et pro destructione Hierusalem,
dixerunt. Quare illato igne alieno, thurificantes ab miserando ubique humano defectui, lacrymasse di-
igne consumpti sunt, et Dathan et Abiron pro eo- citur, multo magis lacrymasse dicendus est, ut,

deua murmurantes, a terra absorpti sunt (Num. xvi, cocsummatione obedientiae suae, defectum humani
31). SedMoyses ex praecepto Dei, et per miraculum generis sanaret. Offerens, inquam, preces cum la-
assumpsit Aaron in sacerdotium. Praecepit enim ut crymis exauditus est, completo quod postulabat,
de xii tribubus xn virorum xn virgae in taberna- pro sua reverentia, id est pro suareligione. Vel pro
culo ponerentur, ut cujus virga floruisset, ponlifex sua reverentia, id est pro obedientia qua se Patrem
secundum manifestam voluntatem Dei fieret. In ele- semper reveritum fuisse probavit. Non tantum pre-
ctione autem Aaron ostendit quod, si pauci sint qui ces cum lacrymis obtulit, sed etiam didicit, non
juste eligant et multitudo contradicat, tamen pauco- cognitione, sed per experientiam rei obedientiamex
rum sententia canonice eligentium sequenda est, D Jds quce passus est, id est per mortem; cum, id est
multitudinis error reprobandus (Nutn. xvn, 2, 10). quamvis esset Filius Dei potens omnia, sic tamen
Pontifex ille si tanquam Aaron vocatus sit, non se in- sacerdotium suum implere voluit. Et ipse consum-
gerensinhonorem, hominibus prodessepotest. Sic et raatus, id est mortuus. Vel consummalus, id est in
Christus simili de causa suis auxiliari potest, quia dextera Patris, ut nihil imperfectum haberet consti-
Christus non clarificavit idest nonse magniticando
, tutus, factus est causa salutis ceternre omnibus ob-
ingessit ad hoc, ut fieret pontifex, sed Pater clari- temperantibus sibi non illis qui sibi renuunt obe-
,

ficavit Christum qui locutus ad eum, dicens : Tu es dire. Causa utique salutis bene potest esse, quia
Filius meus 375 ego hodie genui te, sicut in prin- appellatus est pontifex non ab hominibus, sed a Deo,
cipio Epistolae exposuimus. Haec autcm non sunt verba, nec secundum Leviticum, sed juxta dignitatem or-
quibus Pater eum clarificavit ; sed in quibus Christum dinis Melchisedech. Dicturus eis quomodo sacerdo-
sacerdolio dignum ostendit : quando autem , dum tium suum legale destruat sacerdotium , et quo-
Christus baptizaretur, ait : c Hic est Filius meus, in modo omnia legalia in eo linem habeant, quomodo
 515 S. BRUNONIS GARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS. II. 516

vero suum sacerdolium praecesserit legale, et in A. « sus crucifigentes sibimetipsis Filium Dei, et
aeternum sit permansurum. Primum eos (secundum « ostentui habentes. Terra enim saepe venientem
partem tamen ) aspera invectione aggreditur, et con- « super se bibens imbrem et germinans fgenerans]
venienter primum eos corrigit, ut correcli devotio- « herbam opportunam illis a quibus colitur accipit
res sint ad audiendum, et proniores ad creden- « benedictionem a Deo proferens autem spinas ac ;

dum, dicens Dc quo, id est quomodo Christus sit

: « tribulos, reproba est , et maledictio proxima, cu-
pontifex secundum ordinem Melchisedech reslat « jus consummatio in combustionem. Confidimus
nobis sermo grandis, id est multa comprehendens, « autem de vobis dilectissimi meliora et viciniora
et ininterpretabilis, id est qui modo non possit in- « saluti, tametsi ita loquimur. Non enim injustus
terpretari, nec a me, quia non habeo congruos au- « Deus ut obliviscatur operis vestri et dilectionis,
ditores, nec vobis interprelabilis quia capere non ,
« quam ostendistis in nomine ipsius, qui ministra-
potestis. In interprelabilis dico ad dicendum, id est « stis sanctis et ministratis. Cupimus autem unum-
ad exponendum vobis, quoniam vos facti estis im- « quemque vestrum eamdem oslentare sollicitudi-
becilles adaudiendum, id est ad intelligendum. Yel « nem, ad expletionem spei usque in finem, ut non
sermo iste grandis est et interpretabilis, 376 « segnes efficiamini verum imitatores eorum qui
,

quia multa sacramenta hic continentur, quae oportet r> « fide et patientia haereditabuntpromissiones. Abra-

exponi. Grandis ideo dico quoniam vos facti estis hse namque promittens Deus, quoniam neminem
imbecilles ad audiendum. Vere imbecilles, nam cum « habuit per quem juraret majorem, juravit per
deberetis esse magistri propter tempus, prolixum « semelipsum dicens Nisi benedicens benedicam
, :

quod habuistis ad discendum ; vos enim in ipso « te, et multiplicans multiplicabo te. Et sic lon-
initio praedicationis conversi Cum, inquam,
eslis. « ganimiter ferens, adeplus est repromissionem.
deberetis esse magistri, nunc rursum indigetis ut « Homines enim per majorem sui jurant, et omnis
vos doceamini quce sint elementa e xordii sermonum « eorum finis ad confirmationem, est
conlroversiae
Dei. In sermonibus Dei multi gradus continentur : « juramentum. In quo abundantius volens Deus
primum simplex instructio dehinc media ad ul- , « ostendere pollicitationis suae haeredibus immobili-
timum perfecta. Exordium autem vocat, ut quando « tatem consilii sui, interposuit jusjurandum, ut
aliquis docetur credere incarnationem, passionem <« per duas res immobiles quibus impossibile est
Christi, et hujusmodi simplicibus opportuna. Ele- « mentiri Deum , fortissimum solatium habeamus,
menta autem exordii sunt ut seriatim enarrare , « qui confugimus ad tenendam propositam spem,
materiam passionis vel aliquid hujusmodi. Vos , « quam sicut anchoram habemus animae tutam ac
etiam facti estis tales quibus
7
opus
r sit lacte, id est
p
« firmam, et incedentem usque ad interiora velami-
puenh msinuatione,
: . .

et
.

lta lacte quod non solido

c «
'
nis, ubi praecursor pro nobis introivit Jesus, se
cibo, id est perfecta doctrina. Vere ita lacte, quod « cundum ordinem Melchisedech pontifex factus in
non opus sit solido cibo. Nam omnis ille qui par- « aeternum. »

ticeps est lactis, id est cui necessaria est insinuatio

EXPOSITIO.
puerilis, hic talis expers sermonis est justitios, id
est doctrinae justorum, id est perfectorum ; ideo ex- 3 77 Eis duriter increpatis, iterumblandilur in-
pers, quia parvulus est sensu. Vos autem perfecti serendo se, dicens. Quapropter, id est, quia propter
malitia, sensibus vero pueri. Parvulorum est lac, tempus magistri esse deberetis, et quia exercilatos
sed perfectorum est solidus cibus, id est solida doc- sensus in lege Domini vos oportet habere, ideo nos,
trina ;
perfectorum, id est eorum qui habent sen- intermittentes scrmonem inchoationis Christi, id
sus, id est intellectus suos pro consuetudine, id est est elementa exordii, quibus aliquis inchoat in cog-
pro assiduitate studii exercitatos ad discretionem nitioneChristi, hanc, inquam, pueritiam dese-
boni et mali, ut bonum discernere sciant a malo, et feramur ad perfectionem, ut sciamus quo-
rentes,
etiam de bonis, quse magis sint bona quae minus, modo in principio erat Verbum, et Deus erat Verbum,
sciunt discernere ; et de malis, similiter. etc. Feramur, inquam, adperfectionem, non rursum
D jacientes fundamentunpcenitentia? ab operibus mor-
CAPUT VI.
tuis, etc Opera mortua vocat, vel peccata, quae
.

« Quapropter intermittentes inchoationis Christi mortificant, vel priora bona, propter peccalum su-
« sermonem, ad perfectionem feramur, non rursum perveniens mortificata. Pcenitere autem ab operi-
« jacentesfundamentum poenitentiae ab operibus bus mortuis est fundamentum, quia nisi hic lapis
« mortuis, et fidei ad Deum, baptismatum doctri- primum ponatur, nihil aedificabitur; fundamentum
« nae, impositionis quoque manuum, ac resurrec- etiam pZdei, quae sit ad Deum; qui enim aliunde
« tionis mortuorum, et judicii aeterni. Et hoc facie- quaerit justificationem, vel non omnes partes fidei
« mus, si quidem permiserit Deus. Impossibile est credit, hic fidem non habel ad Deum fundamentum ;

« enim eos qui semel sunt illuminati, gustaverunt .

etiam doctrince baptismatum. Pluraliter ideo dicit
« etiam donum coeleste , et participes facti sunt baptismatum, quia est baptismus in aqua; dicitur
« Spiritus sancti, gustaverunt nihilominus bonum etiam baptismus in lacrymis poenitentiae tertio modo, ;

« Dei verbum, virtutesque saeculi venturi, et pro- in effusione sanguinis pro Christo. Fundamentum
,« lapsi sunt, rursus renovari ad poenitentiam, rur- etiam impositionis manuum ; nisi enim quis
517 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEB. 518

credat quod per impositionem manus et peccata A iterari non potest, scilicetut quis ibi renovetur. Re-

dimittantur, accipiendo Spiritum sanctum, et contra novari dico, eos qui semel illumi?iati pev fidem quia
futura mala reboremur, hic fundamentum non ba- crediderunt, qui etiam, postquam fidem confessi
bet, quia irritum est quidquid supersedificat ; funda- sunt, gustaverunt, quasi suavem gustum etjucun-
mentum etiam resurrcctionis mortuorum, nisi enim dum, casleste donum scilicel remissionem de peccato
quis credat resurrectionem Cbristi effecisse resur- per baptismum quod donum desursum est. Haec
;

rectionem mortuorum, fidem perdidit, et nonbabet duo circa fidem. Qui etiam facti sunt participesSpi-
supra quod aedificet ; fundamentum etiam judicii ritus sancti quod generajinguarum, vel caetera dona
ceterni. iEternum dicit judicium, quia quidquid habuerunt. Qui etiam (quod majus est) gustaverunt
isti constituetur de bonis sive malis, in aeternum nihilominus quam nos bonum, id est jucundum
durabit.Qui autem futurum judicium non credit, verbum Dei, id est divinitatem Filii intellexerunt. Qui
fundamentum non babet, quia infidelis est. etiam gustaverunt, id est quadam anticipatione prae-
Haec omnia propterea dicuntur fundamentum, libaverunt virtutes venturi sceculi, idestimpassibi-
quia nisi haec in fundamento praecesserint, nemo litatem et immortalitatem, eos qui etiam haec omnia
aliter potest bonum operari. Haec autem omnia ne- habuerunt, et prolapsi sunt ; impossibile et reno-
cessaria erant illis, scilicet fundamentum poeniten- t> vari rursus motos ad poenitentiam, et impossibile
tiae ab operibus mortuis, quia peccaverant graviter, est eos rursum esse cruciftgentes Filium Deisibimet
et bona opera quae in eis praecesserant, sicut su- ipsis, id estin alia vita impotentes efficere ut ulterius
pia ait, multa eos passos pro Christo a contribuli- valeat sibi crucifixioChristi, et rursum non habentes
bus suis, peccando irrita fecerant. Iterum fides ad Filium Dei ostentui, id est ostensioni ut imitentur
Deum, quia si intelligerent quomodo ex fide Cbristi ejus ostensionem. Quasi diceret : Rursum impo- :---"

omnis justificatio habeatur, non recurrerent ad cir- tentes imitari Filium Dei. Vel aliter ut iteralionem
cumcisionem, quasi sibi necessariam. Si iterum de baptismi negemus in hoc versu : Impossibile est eos
baptismo bene docti essent, quomodo in illo omnia qui tales et tales fuerunt, nedum inferiores rursus
peccata dimittantur, legalia confiterentur esse su- renovari, id est rebaptizari motos ad poenitentiara.
perflua. Si etiam scirent qaomodo per impositionem Ipsi dico si rebaptizantur, rursum crucifigentes si-
manus Spiritus sanctus et priora dimittat, et con- bimetipsis Filiura Dei, non quod in re iterum cru-
fortet contra venientia mala non curarent legalia cifigant, sed in peccati paritate, quia una fides,
Si iterum resurrectionem Christi crederent esse ef- unum baptisma, et Christus consecrans illud semel
ficientem causam nostrae resurrectionis in gloria, pro peccatis nostris mortuus est. Ideo dicuntur rursura
nihil praeter Christum quaererent. Iterum, si pen sibi crucifigere Filium Dei paritate peccati, quia, si

sarent quomodo Christus judex futurus sit omnium, ^ prius per baptismum justificati postea peccaverunt,
per fidera Judicis soli studerent placere Judici. Quia primum baptisma putant propterea sic irritum esse
his omnibus indigebant, propterea ait : Feramur ad ut poenitentiam de futuro ad justificationem non
si

perfectionem jacientes (sicut lapis in fundamento valeat. Hi tales iterum volunt crucifigere Christum,
jacitur) fundamentura pcenitentiae, et sequentia, sic- ut ex iterata crucifixione iteratam habeant remissio-
ut exposita sunt. Jacientes dico non rursum, id est nem, nescientes quod unum baptisraa et una mors
non iterato priori modo, ut sicut prius jecimus in Christi, ita post peccatum sicut ante (solummodo si
vobis omnia haec, et vobis peccantibus destructa pceniteat), adomnemjustificationem sufficiat. Osten-
sunt rursum eadem iterata destruantur. Ut secun- tui in priori sententia pro ostensioni inusitate qui-
dum hanc sententiam illud rursura negeinus lan- dem ponitur, sed satis bene est secundum originem
turamodo. Vel si ad omnia ponatur negatio, senten- vocis : ab ostendo, ostendis. Ubisupra ait prolapsi:
tiamanet eadem sic Feramur modo ad perfectio-
: illud pro, gravitatem casus designat, scilicet in cri-
nem, ita ut simus rursum, id est amplius jacientes minale. Dixit superius feramur ad perfectionem, et
fundamentum poenitentiae modo quidem jaciemus, ; quibusdam interpositis adjunxit. Hoc, inquam, fa-
sed videte ne rursum oporteat jacere. Sic ad omnia ciemus, id est ad perfectionem feremur, si Deus
ponr.tur negatio, raanente sententia.Moneo feramur D permiserit, et de eodem subdit Vere id faciemus
:

ad perfectionem et utique hoc faciemus, id est ad quod ad perfectionem feremur et justum est quo- :

perfectionem feremur, si quidem Deus permiserit, id niam terra bibens irnbrem. Per terram horaines ac-
est si in vita hac spatium concesserit quo peccata cipil, qui ut fructum faciant, excoluntur verbo
nostra possint redirai. Ideo dico si Deus promiserit, Dei.
quia impossibile est in alia vita per poenitentiam re- Haec, inquam, terra bibens imbrem, id est cum mag-
novari ; ibi enira locus accipiendi quod meruit ; hic no desiderio suscipiens divini verbi doctrinam, sicut
locus 378 merendi. Quod ita ait. Si Deus per- enim imber siccatam et induratam terram inebriat,
miserit, ideo dico, quia in futura vita non per- sic verbumDei corinduratum mollescerefacit, etcon-
mittet. temperat, ut fructus facere possit. Terra, inquam, bi-
Impossibile enim est renovari per recuperatam bens imbrem so?.pe venientem. Saepeideoquia necas-
justitiam aliquos in alia vita motos ad pcenitentiam ; sidua, nevilescat, necnimis parca,ne opportunitatera
quod renovare rursus esset. Hic enim licet quod ibi fructificandi amittat, debet esse divina doctrina ; sed
519 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 520

sjepe ut sit opportunior utrinque contemperata. Ve- A opere suo. Ministrastis olim et adhuc in eodem
nientem super se, quia et a Deo et a praelatis, qui estis : cupimus autem de fuluro unumquemque ve-
superiores sunt in Ecclesia, descendit doctrina. Ter- strum, ut nec unus desit ab hoc opere ostentare,
ra, inquam, sicimbrem et generans herbam,
bibens id est frequenter ostendere eamdem sollicitudinem
id est fructum boni operis. Herbam dico opportu- administrandi usque in finem vestrum. Osten-
sa.nclis

nam illis a quibus colitur, id est prsedicatoribus qui tare dico ad expletionem spei, id esl in futura bea-

eam excolunt. Opportunam ideo quia facit non de- titudine compleatur in vobis quod modo speratis.
generem, sed fructum divinitalis, id est secundum Ita cupimus ostentare, ut non efficiamini segnes in
quod docentur operari, et vident in docloribus suis. hac sollicitudine, sed sitis imitatores eorum, id est
Haec, inquam, terra sic generans accipit benedictio- sanctorum quiluereditabunt promissiones, id estpro-
nem, id est multiplicationem bonorum a Dco. Bona missas beatitudines : non propter genus, sed fi.de et

terra accipit benedictionem. Terra autem profcrcns patientia, id est per fidem, et quia diu sustinendo

spinas ac tribulos, reproba est. Vel si habetur enim, non fuerunt fatigati.
itajungatur non mutata sententia. Vere terra, ge- Quia sciebat Paulus multum placere illis si pa-
nerans herbam opportunam accipit benedictionem. tribus eorum diceret repromissam salutem, ait, ac

Nam teira proferens spinas ac tribulos reproba est. g si quilibet interrogaret : Suntne factse promissiones ?

3 TO Proferens, notat tam male peccare, ut pravo Sunt utique ; nam Abrahse. Et tria subjungit quod

exemplo corrumpat alios. Per spinas, peccata acci- et promissiones factce sint, et per jusjurandum con-
pit minus pungentia ;
per tribulos (qui asperius pun- Abraham jam impletae dicens Deus
firmalae, et in :

gunt) graviora. Terra, inquam, spinas ac tribulos promittens Abrahw juravit per semetipsum, et ideo
proferens reproba est, id est inimica Deo, et pro- persemetipsum, quoniam neminem habuitmajorem
xima maledicto, id est perditioni. Ubi ait proxima, per quem juraret et quare ? Ideo quia majorem
;

significatpoenam quidem prope esse, sed adhuc per non habuit, per se juravit, subdet, sed verba juris-
pomitentiam posse evadcre. Consummatio, id est jurandi praemittit : juravit, inquam, dicens OAbra- :

finis cujus reprobae terrae erit in combustionem, id ham nisi benedicam te, id est incremento virtutum
est in perpetuum ignem nisi pceniteat. Idem versus ditavero te in hac vita. Benedicam dico, benedicens,

proximse litterae conjungitur, non tamen sic idonee. semper maneam,

id est ita ut in officio benedicendi

Vere in alia vita nemo potest renovari ad pceniten- et nisi multiplicabo remu-
te in futura beatitudine

tiam ; nam terra, id est homo in hac vita tantum nerando fidem tuam. Multiplicabo, inquam, multi-
bibit venientem imbrem, id est potest niti ad cmen- plicans, id est non hujus multiplicalionis finem fa-

dationem. Hic enim locus merendi, ibi recipiendi ciens nisi hoc fecero, (defectio locutionis) sequatur

Vel secundum aliam sententiam, impossibile est

C quodcunque inconveniens. Et sic Abraham certifica-
renovari, id est rebaptizari. Nam terra semel bibit tus,Abraham ferens longanirniter, quia et diu et
imbrem, id est homo semel suscipit aquam bapti- multa adversa sustinuit, adeptus est tandem repro-
smatis. missionem, id est saepe promissam beatitudinem.
Quia satis duriter eos increpavit, dicens superius, Ideo juravit quia homo jurat. Ideo per se, quia

cum deberetis rursum indigetis ut

esse magistri ;
major eo non homines enim
est ; jurant per 380
doceamini, etc. Per hoc iterum quod prope dixit de majorem sui ; ideo Deus post promissionem juravit
benedictione bonae terrae, suasit eis fructum oppor- condescendens consuetudini hominum, quorum usus
tunum facere, et per contrarium deterruit, nunc est certos fieri per jusjurandum, sicut Jesus diebus
blanditur eis, ut sicut minis concussit, ita modo suis secundum morem illius regionis, in parabolis

foveat blandimentis, dicens Tametsi ita loquimur, :

et similitudinibus loquebatur illis, cum tamen jurare
increpando vos superius, tamen, o dilectissimi nos Dei nihil aliud sit, quam immutabiliter stabilire. Ho-
mines jurant per majorem sui, et juramentum
confidimus de vobis meliora, quam combustionem, finis

et viciniora saluti vestrae, quam sint spinae et tri- est omnis controversioe, id est altercationis eorum,
buli. Ubi ait de vobis, significat talem naturam esse valcns ad confirmationem allerius partis, in quo,

in eis, quse sit idonea correctioni. Meliora et vicinio- D scilicetper juramentum, Deus volens abundantius
ra haec comparatio non fit inter participantia. Pro- ostendere. Abundanter enim per promissionem, sed

pterea de vobis confidimus quia multa bona olim abundantius ostendit per juramentum. Volens osten-
operati estis quae si (postquam pcenitueritis; Deus dere immobilitatem, id est immutabilitatem sui con-
;

non retribueret, injustus esset, sed Deus non est in- silii. Consilium Dei fuit (quod vix aliqui cognove-
justusut obliviscatur operisvestri ; quoomnia vestra rant) per fidem Christi salvare homines.

omnibus communia fecistis, et dilectionis quia hoc Hoc, inquam, consilium ostendens immobile hce-
opus non timoris, sed ex dilectione processit, quam redibus pollicitationis, idest frequentispromissionis,
dilectionem ostendistis in nomine ipsius, id est ad ho- posuit jusjurandum inter promissionem et impletio-

norem Dei. Operis vestri bene dico, quia vestra mi- nem medium. Ad hoc posuit, utperduas resimmo-
nistrastis sanctis, et adhuc eadem dilectione mini- biles, scilicet per promissionem et jusjurandum, in

strastis. Triplex bonum notat in eis, scilicet opus quibus impossibile est mentiri Deum, quia nec in al-
bonum, et dileclionem et honorificentiam Dei in tero ;
per has duas res habeamus solatium fortissi-
521 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. IN EPIST. AD HEB. 522

mum, id est omni adversitate fortes nos fa- A

quod in i cimatus est. Adhuc enim in lumbis patris erat,
ciat, volentes ad horam pati ut in aeternum regne- « quando obviavit ei Melchisedech. Si ergo con-
mus. Jusjurandum dicitur, quasi quod jus est ad « summatio per sacerdotium Leviticum erat (po-
jurandum. Perjurium autem non jusjurandum, sed « pulus enim sub ipso legem accepit) quid adhuc
jus non jurandum dicitur. In hoc juramentoDei au- « necessarium fuit secundum ordinem Melchisedech
ctoritatem habemus jurandi, ila tamen ut nec su- « alium surgere sacerdotem, et non secundum or-
perflue juremus, etiamsi veritatem dicamus, nec, « dinem Aaron dici ? Translato enim sacerdotio,
ubi necesse est, veritatem juramento confirmare de- « necesse est et ut legis translatio fiat. In quo enim
seramus. Habeamus solatium nos qui confugimus in « haec dicuntur, de alia tribu est, de qua nullus
omni tribulatione ad spem tenendam, non propter « altari praesto fuit. Manifestum est enim quod ex
adversa deserendam. Spem duco propositam']&m no- « Juda ortus Dominus
sit noster, inqua tribu nihil
bis in Abraham et impletam. Vel propositam, id « de sacerdotibus Moyses locutus est. Et amplius
est omnibus in fide sperantibus oblatam. Ule con- « adhuc manifestum est, si secundum similitudi-
fugit ad spem, qui tribulationem spernit gaudio « nem Melchisedech exsurget alius sacerdos, qui
beatitudinis ,
quam sibi futuram sperat. Quam « non secundum legem mandati carnalis factus est,
spem habemus sicut anchoram animce tutam ac « sed secundum virtutem vitae insolubilis [dissolu-
B
firmam ; ut sicut anchora navim tenet ne submerga- « bilis]. Conteslalur enim, quoniam. Tu es sacer-

tur sic spes animam

; nostram faciat tutam ne ;
« dos in aeternum secundum ordinem Melchisedech.
submergatur consenliendo iniquitati, et firmam quod « Reprobatio quidem fit praecedentis mandati, prop-
nunquam refugiat pati saltem in minimo titubans. « ter infirmitatem ejus et inutilitatem. Nihil enim
Spemetiamdicoincedentem usque in interiora vela- « ad perfectum adduxit lex. Introductio vero melio-
minis, id est in interiorem et velatam beatitudi- « ris spei, per quam proximamus adDeum, et quan-
nem, quam nemo viventium vidit. Interiora velami- « tum est non sine jurejurando. Alii quidem sine
nis dicebatur locus Sancta sanctorum quae post ve- « jurejurando sacerdotes facti sunt ; hic autem cum
lamen erant. Ante velamen autem locus dicebatur a jurejurando per eum qui dixit ad illum : Juravit
Sancta, in quo stabant sacerdotes, sed ad sancta « Dominus non poenitebit eum tu es sacerdos
et :

sanctorum semel in anno ingrediebatur pontifex ; « in aeternum. In tantum melioris testamenti spon-
quse interiora velaminis significabant ccelestem bea- « sor factus est Jesus. Et alii quidem plures facti
titudinem, nobis in hac vita velatam. Et sicut spe- « sunt sacerdotes, idcirco quod morte prohiberen-
ramus illuc utique incedemus, quia uhi, id est in « tur permanere hic autem eo quod maneat in
;

quae interiora introiit Jesus prcecursor, id est prce « aeternum, sempiternum habet sacerdotium. Unde
nobis currens ut eum sequamur, cursor ideo quia ^ « e t salvare perpetuum potest, accedens [acce-
in
nulla culpa cursum ejus aliquando reflexit. Introiit, « dentes] per semetipsum ad Deum, semper vivens
inquam, pro nobis introducendis. Pro nobis optime « ad interpellandum pro nobis. Talis enim decebat
dico, quia factus est pontifex noster duraturus in « ut nobis esset pontifex, sanctus, innocens, impol-
ceternum, secundum dignitatem ordinis Melchise- « lutus, a peccatoribus, et excehior
segregatus
dech. « ccelis Qui non habet necessitatem quoti-
factus.
« die, quemadmodum sacerdotes prius pro suis
CAPUT VII.
,

« delictis hostias offerre, deinde pro populo. Hoc

« Hic enim Melchisedech rex Salem, sacerdos « enim fecit semel seipsum offerendo. Lex enim
« Dei summi, qui obviavit Abrahse, regresso a caede « homines constituit sacerdotes, infirmitatem ha-
« regum, et benedixit ei, cui et decimas omnium di- « bentes ; sermo autem jurisjurandi qui potest le-
« visit Abraham, primum quidem qui interpretatur « gem est, Filium in ceternum perfectum. »

« rex justitice, deindeautem rexSalem, quod rex est

« pacis, sine patre, sine matre, sine genealogia, ne- EXPOSITIO.
« que initium dierum, neque finem vitae habens,
« assimilatus autem Filio Dei, manet sacerdos in D Quomodo secundum ordinem Melchisedech, multis
« perpetuum. Intuemini autem quantus sit hic, cui et interpositistandem exsequitur, dicens Bene dico :

« decimas dedit de praecipuis Abraham patriarcha. Jesum pontificem secundum dignitatem Melchise-
« Et quidem de filiis Levi sacerdotium accipientes, dech. Hic enim Melchisedech rex Salem, qure nunc
« mandatum habent decimas sumere a populo se- Hierusalem, tunc dicebatur Salem sed propter Je- ;

« cundum legem, id est a fratribus- suis, quanquam busaeos eam postea inhabitantes, additum est Hieru
« et ipsi exierunt de lumbis Abrahae. Cujus autem ad Salem, et exinde nomen habuit Hierusalem. Hic,
« generatio non adnumeratur in decimas
eis , inquam, rex Salem, fuit sacerdos Dei summi, id est
« sumpsit ab Abraham et hunc qui habebat repro- non ab hominibus neque per hominem, sed de di-
« missiones 38 JL benedixit. Sineullaautemcontra- gnitate sua coniidens assumpsit sibi sacerdotium
« dictione,quod minus est, a meliore benedicitur. Et Dei; qui Melchisedech obviam vcnit Abrahceregresso
« hic quidem morientes homines decimas accipiunt, a ccede rcgum, qui Lot nepotem suum ducebant
« ibi autem contestatur quia vivit. Et ut ita dictum captivum, et ei Abrahae benedixit Melchisedech, cui
« sit per Abraham et Levi, qui decimas accepit de- benedicenti sibi Abraham divisit decimas omnium
Patrol. CLIII. 17
 523 S. BRUXONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 524
spoliorum {Gen. xiv, 20). Hic primum quidem di- A hocquodaliqui de filiisLevi accipientes sacerdotium,
ctus est Melchisedech, qui id est quod nomeu inter- habcnt mandatum sumere decimas a populo, necalio
prctatur rex jusiiticc. Deinde autem dictus est rex modoauderent, et hoc sccundum legem, in qua servi
Salem, quod est interprelatum rex pacis Hicilerum sunt. A populo dico, id est a fratribus suis, qui,
Melchisedech, sine patre, sine matre, non quod pa- propterea quia fratres, libenler tribuunt eis, in hoc
rentes non habuerit, sed quia Scriptura eum ha- quod sumuut decimas, differunt a populo ; quan-
buisse nullatenus dicit. Fuit etiara sine genealogia, quametiam ipsi filiiLevi exierint de lumbis Abrahce,
nou habens fdios vel iilias, nequc inilium dierum sicut reliqui de populo. Filii Levi sumunt decimas
habens, neque /incm vitce, quod Scriplura loquatur, a fratribus, sed Melchisedech gcneratio, cujus non
forlassis serio praetermittens. Ilic auicm Melchise- adnumeratur in eis, id est in Judaeis, hic, inquam,
dech assimulatus in praemissis Filio Dci, manet sa- sumpsit decimas ab Abraham et benedixit hunc in
cerdos, id est sacerdotium ejus durat in perpetuum. tempore majoris dignitatis suae, scilicet, quando
Quomodo assimulatus Filio Dei, revertcntes exse- jam habebat repromissiones a Deo.
quamur per singula. Melchisedech dicitur rex justi- Nunc ex praemissis colligit, Abraham dedit, Mel-
liae quis autem rex justitiae nisi Christus, qui per
: chisedech benedixit, sine ulla contradictione. Nullus
procellas mundi, suos regit in juslitia. Christus p enim hoc contradicere potest, quin illud quod mi-
etiam rex Salem, postquam
id est pacis : quia, nus est bencdicetur a meliore. Etiam enim si, se-
suos in justitia rexit, in pace vera angelorum loca- cundum aliud, major sit qui benedicitur, in eo ta-
tos regere non desinit. SacerdosDei summi quis au- : men constat esse minorem quod ab eo qui benedi-
tem tanlus sacerdos sicut Christus, qui propter ino- cit, hoc quod non habebat qui benedicitur, accipit.
bedientiam 38S Patris seipsum obtulit in ara cru- Hoc etiam modo inluemini dignitatem Melchisedech,
cis qui obviam venit Abrahae regressoa caede quin- quia hic quidem, id cst in sacerdotid Levitico mo-
que regum. Quinque reges, quinque sensus corpo- rientes homines accipiunt decimas. Ibi autem in
ris sunt, per quos omnia vitia in homine dominan- superiori loco Scripturae contestalur Moyses, quod
tur, ut, per visum, cupiditas, dum dcsiderat quod Melchisedech vivit, dum de vita loquens de morte
vidit ; et sic per caeteros sensus, juxta quod in nil adjunxit. Hoc etiam modo intuemini dignitalem
Evangelio mulieri dictum est. « Quiuque viros ha- ejus, quia Levi qui decimas accipit, ipse etiam Levi-
buisti(/oa«. iv, 18). i) ticus ordo decimatus est, id est decimas dedit. Et
Per Abraham quicunque hoc dico, ut ita dictum sit decimas dedisse Levi pcr
fidelis intelligitur ; uni-
cuique autem fideli Abraham, id est per materialem causam. Quando
revertenti a caede hostium, id
est vitiorum per quinque sensus dominantium,
,
enim Abraham decimas dedit, adhuc omnes erant
obviam venit Christus, dando incrementum boni ^ in lumbis Abrahae. Quod optime sequi videtur. Si
operis. Legitur etiam ibi obtulisse Abrahae panem enim omnes in Adam peccavimus, quia in lumbis
et vinum (Gen. xvi, 18), quod hic non habetur quae ejus, quando peccavit, eramus, quare Levi dedisse
;

panis scilicet et vinum, corpus et sanguinem Christi decimas non dicatur, qui in lumbis Abrahae erat,
significant quorum participatione et peccata dimit- Abraham dante decimas ? Et vere Levi decirnas de-
tuntur, et suscipiens de futuro contra vitia confor- dit per Abraham dantem, quia adhuc Levi erat in

tatur. Cui divisit, Abraham (Ibid., 20), id est fidelis lumbis patris sui Abrahce, quando Melchisedech ob-
decimas omnium, id est perfeclioncs omnes quae viam venit ei Abrahae danti sibi decimas. Si enim
habuit. Quisque enim fidelis omnem perfectionem tunc temporis3S3 essetlsaac, non diceretur Levi
suam Christo attribuit per decem, qui numerus per- tunc in lumbis Abrahae fuisse, sed in lumbis Isaac :

fectus est (quia usque ad decem numerus crescit, sed quia adhuc erat in lumbis Abrahae per Isaac,
nec ultra sed a principio recapitulat dicendo, unde- similiter et Levi. Levi dicitur decimatus in lumbis
cim, id est unus et decem) perfectio designatur. Abrahae, non Christus, licet fdius sit Abrahae
et :

Primum quidem dictus Melchisedech, qui interpre- quia Christus non secundum concupiscentiarn car-
tatur rex justitiae. Deinde rex Salem quod est rex nis de lumbis Abrahae natus Leviautem per legem
:

pacis ; ita Chrislus prius regit suos in justilia hu- D membrorum, quae est concupiscentia carnis, de lum-
jus vitae ; in alia vila regit eos in pace. Sine patre bis Abrahae natus est.
Christus secundum carnem, sine matre secundum Ostendit superius, sacerdotem esse Christum se-
deitatem, sine genealogia, quia fdios carnis non ha- cundum ordinem Melchisedech, sufficienterque pro-
buit, non habens initium dierum, nec finem secun- bavit hoc sacerdotium, et tempore et multa dignitate
dum divinitatem, coaetemus Patri. Per praecedentia excellentius esse sacerdotioLevi:quod iterum multis
satis commendata est dignitas Melchisedech, sed modis depressit. Nunc autem commendato sacerdo-
nunc etiam ad augmentum dignitatis ejusdem intue- tio Christi, transit ut ostendat quomodo per sacer-
mini, quantus sit hic Melchisedech, cui Abraham dotium Christi, Leviticum destruatur sacerdotiura :

patriarcha, id est princeps patrum nostrorum, Isaac quo destructo, ex necessitate probat sequi destruc-
et Jacob, dedit decimas, quasi servus ejusque tribu- tionem legis. Littera sic jungitur Quandoquidem :

tarius, et de prcecipuis quae habebat. Et hoc etiam Christus factus est sacerdos secundum ordinem
alio modo intuemini, quantus sit Melchisedech : per Melchisedech, et hoc sacerdotium omnimodo praeesse
525 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. IN EPIST. AD HEB. 526
Levitico probatum est
satis Ergo, tu legalis, :
A manifesium est amplius, id est ampliori et firmiori
responde mihi de hoc quod sequitur Si per sacer- : ratione, quia magis valet probatio de ritu quam de
dotium Leviticum erat consummatio, id est, habeba- tribu. Manifestum est, inquam, translatum sacerdo-
tur perfecta justificatio. Et benc dico per sacerdo- tium esse, si hoc est quod sectindum similitudinem
tium debere tieri consummationem quia popalus : et ritum Melchisedech exsurgat sacerdos alius, sicut
acc epit legem existentem sub ipso sacerdotio. In ma- praedictum est : qui alius non est factus sacerdos se-
nu enim sacerdotis lex erat, et lex impleri non po- cundumlegcmmandati carnalis, id est quae lex so-
terat, nec saltem minimum operari, nisi ministerio lummodo mandabat et promittebat carnalia sed :

sacerdotis. Si, inquam, consummatio erat per Le- factus est sacerdos secundum virtutem, id est deita-
viticum sacerdotium, quid adhuc postquam vetus tem quae erat in eo.
sacerdotium consummaret, necessarium fuit dici a Virtutem dico vitce insolubilis, id est per quam
propheta David surgere sacerdotem alium a Leviti- dabat credentibus in se vitam insolubilem, id est
cis, etsecundnm tribum. Surgere secundum dignita- aeternam. Vel ita : Non est secundum legem man-
tem ordini; Melchisedech. Et ne ille diceret, utique dati carnalis, id est secundum carnalem intellectum
surgat secundum hunc ordinem ita ut commistim legis, sed secundum virtutem ipsius legis, spirita-
teneat ordinem Aaron. Ad hoc ait ita dici secundum lem, scilicet, intellectum. Virtutem dico vitse inso-
ordinem Melchisedech, ut non sit in aliquo secun- lubilis, quia spiritalis operatio legis vitam promittit
dum ordinem Aaron. Surgere ideo ait quia Levitici aeternam, sicut infirmitas vitam carnalem. Dico
sacerdotes depressi erant impolentes excutere, vel a translatum est saceidotium, si surrexit alius sacer-
se, vel a populo jugum peccati per legem.Hicautem dos ; sed sacerdos alius surrexit et hoc ab auctori-
Christus surrexit, per cujus sacerdotium fideles tate probat, dicens : Vere surrexit alius sacerdos,
excutientes jugum peccati ad beatitudinem exsur- quia David contcstatur, id est mecum vel cum mul-
gunt. Quasi diceret : Si per Leviticum sacerdotium, tis aliis Quoniamtu, Christe, es
Scripturis testatur.
esset consummatio, frustra surgeret aliud sacerdo- sacerdos in ceternum secundum ordinem Melchise-
tium secundum Melchisedech ad consummandum : dech. Cum dederet dicere, Christus est sacerdos ut
sed surrexit aliud sacerdotium, Leviticum igitur fideliter poneret verba prophetiae,
ait Tu es sacer- :

non consummabat : habemus assumptionem trans- dos. Causam quare vetus sacerdotium sit destructum,
lato sacerdotio, etc. et novum inductum subjungit ne adversarius oppo-
Littera tamen sic jungitur. Quasi diceret aliquis neret. Quare dicis Deum dedisse aliud sacerdotium
Quare dicis legem sub sacerdotio, et sacerdotium ad reprobationem veteris, qui vetus utique sacerdo-
esse destructum, surgente alio sacerdote ? Quid per tium instituit ? Ad hoc respondens ait Beprobatio :

hoc intendis ? Ideo utique dico legem sub ipso, et C quidem prcecedentis mandati fit et veteris legis
ipsum Leviticum sacerdotium esse destructum, quia propter infirmitatemejus, idestquia etiam tempore
translato sa,;erdotio,necesse est ut fiat translatio le- quo tenebatur infirma erat quia et si aliquam non :

gis ejns sacerdotii, cum lex sit in manu sacerdotis. tamen perfectam dabat justificationem : reprobata
Destructionem autem legis probare intendo, dum propter inutilitatem ejus : quia jam non solum est
sacerdotium ejus destruo. Vere alius surrexit sa- infirma si damnosa. Vere infir-
tenetur, sed etiam
cerdos, et vere sacerdotium est translatum, quod mitatem habuit. Tempore enim quo tenebatur lex,
idem est : nam alius secundum tribum et secundum nihil adduxit adperfectum, id est nihiladducere va-
ritum. Vel quia translatum est, quia et secundum luit ad perfectionem, quia et si aliqui sub ea fuere
tribum et secundum ritum. Secundum tribum esse perfecti, non per eam, sed per fidem venturi. In eo
translatum prius ostendit, dicens : Vere translatum quod lex dicitur prsecedens, significatur aliud de-
est, vel vere sacerdos alius est ; nam Christus in quo, bere consequi ad corrigendam legis imperfectionem.
id est in cujus consideratione dicunturhaic ; de alia Reprobatio quidem prsecedentis mandali, introdu-
tribuest, etnondetribu Levi, de qua alia tribu nul- ctio vero fit melioris. Ut magis commendet, non ait

lus fuitprxsto, id est prsestabiliter aitari. Et vere de mandati sed spei : quia hoc novum mandatum
alia tribu : quia manifestum est quod Dominus no-J) Christi tale est, in quo habeatur spes, non carnalis
ster Christus ortus sit ex Juda, inqua tribu Moyses sed gloriae coelestis :perquam spem non solum pro-
nihit locutus est de sacerdotibus, ut quilibet de illa pinquamus, sed etiam proximamus ad Deum. Le-
autem sacer-
tribu deberet sacerdos fieri. Translatio gem fuisse infirmam, mandatum autem Christi cau-
dotiisecundum tribum jam praecesserat in Samuele, sam esse qua proximemus ad Deum, multum est ad
reprobatis filiis Heli, qui secundum lineam generis laudem novi sacerdotis. Et quantum hoc iterum est
haeredes erant sacerdotii : quae transmutatio signifi- ad commendationem ejus, quod nonsine jurejurando
cabat veram (quae futura erat in Christo) transmu- Jesus factus est sacerdos : Alii quidem, id est Leui-
tationem [translationem]. Probat iterum secundum tici tanquam
facti sunt sacerdotes sinejurejurando,
ritum translatumesse sacerdotium quod non amplius illudquod deberet mutari hic autem Jesu cum ju- :

visum fuerat ;
quia 3S4=licet tribus reprobaretur, rejurando, factus est sacerdos per eum, id est per
ritus tamen non sunt mutati. Unde ait : Probavi se- Deum Patrem, qui dixitad illum Jesum Tu es sa~ :

cundum tribum transferri sacerdotium. Adhuc etiam cerdos in oeternum. Et quod sacerdotium tuum sit in
527 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 528

ccternum juravit Dominus ct de hoc non posnitcbit A non habentem infirmitatem, sed duraturum inacter-
:

eum, id est non immutabit tuum sacerdotium Ait num et perfectum.

quidem David, Deum hoc jurasse, sed ubi, vel quan- CAPUT VIII.
non lnquan- « Capitulum autem super ea quae dicuntur. Talem
do, vel quibus verbis hoc juraverit ait.

tum cum jurejurando Jesus, illi autem sine jureju- habemus pontificem, qui consedit in dextera sedis
rando, et inquantum per Jesum proximamus ad magnitudinis in coelis, sanctorum minister, et

Dcum, et per legem nemo adducebatur ad perfec- tabernaculi veri, quod fixit Deus, et non homo.

tum, intantum Jesus faetus est sponsor, id est iir- Omuis enim pontifex ad offerenda munera et
matoret asscrtor testamcnli melioris, id est meliora, hostias conslituitur. Unde necesse est et hunc ha-

quia aeterna, promittentis. Sicut promissis sic eliam hac bere aliquid quod offerat. Si ergo essetsuper ter-
dignitate quae sequilur Jesus Leviticos sacerdotes
:
ram, non esset sacerdos, cum essent qui offerrent
praecellit, quia«/u quidcm, id est Lcvitici sacerdo- secundum legem munera qui exemplari et um- ;

tcs facti sunt plures. Idcirco plures quod permancre brae deserviunt coelestium, sicut responsum est

in xila. prohiberenlur morte superveniente. Hic autem Moysi, cum consummaret tabernaculum. Vide,
Chrislus habet sempitemum sacerdotium, eo quod inquit, omnia facito secundum exemplar, quod

maneat in wlernum. Unde quiamanensinaelernum tibi ostensum est in monte. Nunc autem melius
g
sempiternum habet sacerdolium, salvare eliam po- sortitus est ministerium, quanto ut melioris tes-

tcst in perpetuum, 3§5

cum constet mortales « tamenli mediator est, quod in melioribus repro-

legis sacerdotes lempore sacerdolii sui potuisse ali- « missionibus sancitum est. Nam si illud prius

quas salvationes conferre. « culpa vacasset, non utique secundi locus inquire-

Ostenso quomodo, per sacerdotium Christi, velus « retur. Viluperans enim eos dicit. Ecce dies ve-
saceidotium, et lex destruatur, et ipso sacerdotio « niunt, dicit Dominus, et consummabo super do-
Christi satis commendato, commendat etiam nunc « mum Israel et super domum Juda testamentum
actum et exhibitionem sacerdotalis officii in Christo, « novum non secundum testamentum quod feci
:

deprimendo per contrarium operationem veteris sa- « patribus eorum in die qua apprehendi manum

cerdotii, dicens Potest Jesus salvare in perpetuum,

:
« illorum, ut cducerem illos de terra iEgypti, quo-

ipse, dico, accedens ad Deum, non per alienas ho- « niam ipsi non permanserunt in lestamento meo,
stias animalium, sed per semetipsum, hostiam vivam « et ego neglexi eos, dicit dominus. Quia hoc est
in ara crucis oblatum. Jesus, dico, semper vivensad « testamentum quod disponam domui Israel post
interpellandum Patrem pro nobis, quia caro ejusad u dies illos, dicit Dominus Dando [daboj leges :

hoc semper in ccelis vivit, ut repraesentatione sua « meas in mentem eorum et in corda eorum su- ;

Patrem pro nobis. Dico accedens per ~ perscribam eas, et ero eis in Deum, et ipsi erunt
jugiter pulset '
«

semetipsum ; decebat enim et necessarium erat ut « mihi in populum. Et non docebit uniusquisque
talis, et per semetipsum accedens, esset nobisponti- « proximum suum, et unusquisque fratrem suum,
fex, sanctus in se possessione virtutum, innocens ad « dicens Cognosce Dominum, quia omnes scient
:

proximum, et, cum sanctus habitu bonorum, im- « me, a minore [minimoj usque ad majorem eorum ;

pollutus etiam absentia vitiorum. Nec modo impol- < quia propitius ero iniquitatibus eorum, et pecca-
lulus ut aliquando fuerit pollulus, sed omni die « torum [peccatumj illorum jam non memorabor
segregatus a peccatoribus, id esl agrege peccato- « [commemoraborj 3^6
Dicendo autem novum,
rum segregatus, Jactus etiam excelsior ccelis, id est « veteravit prius. Quod autem antiquatur et senescit,
omni coelesti crealura. Qui pontifex talis et talisnon « prope interilum est. »

habet necessitatem quotidie offerre pro se, quemad- EXPOSITIO.

modum sacerdotes Levitici necessitatem habent Quasi pauca dixisset de hoc sacerdote, breviter
offerre hoslias, prius intercedentes pro suis delictis, complectitur modo dignitatem ejus, super hoc quam
deinde pro delictis populi. Non ait quotidie, quasi in pramissis complexus sit. Quasi diceret : Multa
aliquo die necesse sit Christo offerre pro se, sed ut re- quidem dixi de laude hujus sacerdotis, sed nunc
moveat a Christo quod altribuit illis quotidie ha- D faciam capitulum, id est brevem multorum comple-
bentibus necessitatem offerendi pro se. Non habet xionem. Capitulum dico, super ea, id est superius et
Christus necessitatem hanc. Hoc enim, scilicet of- dignius ad laudem Christi continens quidem ea
ferre, fecitsemel, non tamen pro suis, sed pro de- omnia quoz dicuntur in praemissis; hoc, inquam, est
lictis populi fecit, inquam, offerendo se. Et ejus
; capitulum. Nos habemus talem pontificem qui jam-
semel facta oblatio sufficiens fuit omnibus ad re- diu est quod consedit cum Patre quiescens et ju-
;

missionem omnium. Quare non est nccesse ut ite- dicans. Consedit dico in dextera, id est in sequa-
retur. Sacerdotes illi habent necessitatem quotidie litate sedis magnitudinis , id est sedentis divini-
offerendipro se,quia lex sacerdotes constituit homi- tatis. Magnitudo enim Pater dicitur qui similiter
nes habentes infirmitatem et fragilitatis naturae et sedens quiescit et judicat. Consedit dico in ccelis,

peccati. Lex tales constituitsacerdotes, sed sermoju- id est vel super illos materiales coelos, vel super-
risjurandi qui post legem datam per David dictus est, thronos et dominationes. Hic pontifex dico ibi mi-
constituit sacerdotem non hominem, sed Filium Dei nister sanclorum. In ccelis enim minislrat gloriam
529 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. IN EPIST. AD HEB. 530

per Sancta sanctorum significatam, minister et jam A non cum inciperet, sed cumconsummarettabernacu-
ibidem veri tabernaculi, id est veritatis, quam laber- lum. Quasdam enim figuras per se invenire potuit :

naculum vetus praefigurabat, scilicet justitiam in sed cum omnes per se non posset invenire, rever-
praesenti Ecclesia, gloriam in futura. Quod verum sus est ad Deum , ut sicut de veritate, sic de figuris

tabernaculum fxxit Dominus in aeternum perman- edoceretur. Cui Dominus inquit : Yide, Moyses, fa-
surum illud vero umbratile legis tabernaculum,
; cito omnia, id estfigurasomnes secundum exemplar ,

non fixum, sed erat portabile de loco ad locum. id estsecundum veritatem, quod exemplar ostensum
Diceret Judaeus Et legale quidem tabernaculum
: est tibi in monte : illi habent ministerium deservire
fixit Dominus per ministrum Moysen. Utique ait exemplari et umbrse; sed Jesus sortitus est ministe-
Paulus, sed boc fixit Dominus, ita quod non fuit hic rium melius : quia et in spiritalibus ministrat, et
cum eo cujus minislerio figeret sed propriam per- ; spiritalia dat. Sortitus dico nunc postquam osten-
sonam fixit. Vere Christus minister est nam omnis ; sum est eum non offerre, quod sit super terram.
pontifex constituitur ad ministrandum, scilicet ad Ministerium dico lanto melius quanto et ipse Jesus

ojferenda tnunera et hostias. Unde quia omnis pon- dator est testamenti melioris, id est meliora, quia
tifex constituitur ad offerendum, necesse est hunc aeterna promittenlis. Et non ait dator, sed mediator,
etiam pontificem Christum habere aliquid quod offe- r» quoniam medius inter Deum et hominem a Deo
rat, et cum necesse sit eum habere aliquid ad offe- accipit, quod homini tnbuit. Quod testamentum
rendum, aut illud erit super terram, aut coeleste, sancitum, id est confirmatum, est duraturum in
sed non super terram. Si enim super terram, jam aeternum. Sancitum dico repromissionibus , id est

non esset sacerdos, nedum pontifex. Ergo coeleste multis ac diversis pollicitationibus. Repromissioni-
erit quod offerret. Super terram esse dicit quidquid bus dico melioribus sicut ssepe dictum est. Dixit

in carnalibus et pro carnalibus offerret. Si csset su- ibi : Christus est dator melioris testamenti, et hoc
per terram quod Jesusofferret, non solum nego cum probat dicens : Yera testamentum Christi melius est

pontificem, sed nec esset sacerdos ; frustra enim in testamento priori. Nam illud prius testamentum
carnalibus sacerdos esset, cum essent multi sacer- non vocavit a culpa Christi autem testamentum va-
,

dotes quiofferrentmunerasecundum legem, idestsu- cat a culpa. Si enim illud prius testamentum vacas-

per terram. Diceret ille : Multi quidem sunt offerentes, set a culpa, non daretur secundum testamentum ;

sed quia nemo sic digne possit offerre, bonum erat sed quia secundum datum est, apparet primum
ut Jesus offerret secundum legem, et hoc removet, fuisse imperfeclum, et secundum perfectum. Fru-

dicens : Cum secundum legem offerrent,

essent qui stra cnim prius teslamentum destrueretur, nisi

et qui deserviunt exemplari. Exemplar dicitur illud esset imperfeclum. Et frustra secundum darelur ad
ad cujus similitudinem fit aliquid. Exemplum au- G correctionem prioris imperfecti, si non esset perfe-

tem similitudo, quae ab exemplari capitur. Qusndo ctum. Quod ita ait Si : illud prius testamentum va-
Deus Moysen vocavit in montem, ibi revelavit ei casset a culpa, non ait si homines sub illo vacassent
omnem (quae implenda erat) de cullu Dei verilatem. a culpa, sedipsum testamentum vacasset, id
illud

Sed Deus cum Moyse intelligens populum illum car- est vacuum esset a culpa in hoc enim ipsa lex non ;

nalem non statim posse capere spirilalia, dixit Moy- esse vacua videbatur a culpa, quam praecipiebat et

si, ut, sicut veritatem quam ibi videbat, faceret figu- gratiam adjutricem quam ministraret non habebat :

ras illi populo carnali, in quibus puerilis populus tan- sic omnes legales faciens culpabiles.

diu enutriretur, donec de pueritia tigurarum transire Si, inquam, illud prius vacasset a culpa (idem
posset ad maturitatem virtutis, et hoc modo veritas pro certo dico vobis) non inquireretur locus, id est
prius ostensa exemplar fuit tigurarum factarum, ad opportunitas secundi testamenti dandi. Inquireretur
similitudinem prius ostensae veritatis. ideo ait quia Deus primum per Noe, deinde per pa-
respectu figurae dicuntur exemplar triarchas, postea per legem et prophetas in lege
Iterum alio ;

secundum impletionem
veritatis, illius, ad similitu- pauiatim instrucndo carnalem ruditatem hominum,
dinem figurarum praecedentium, et secundum hunc inquirebat locum, quo, illis ad peifeclionem instru-

modum figuras hic vocat exemplar. In sequentibus D ctis, opportune daret spiritale testamentum. Si, in-

autem verilatem prius in monte Moysi revelatam, quam, prius testamentum vacasset a culpa, non in-

exemplar vocat respectu figurarum ad simililudinem quireretur locus secundi testamenti. Sed locus se-
ostensae virtutis [veritati] inventarum. Deserviunt, cundi inquiritur, hoc probat per testimonium
et

inquam, exemplari, id est figuris, et quia exemplar Jeremiae Vere inquiritur. Nam Spiritus
dicenlis :

quandoque est veritas, non figura, addit et umbrct, sanclus vitupcrans eos legales, dicit per Jeremiam.

quia illae figurae, exemplar erant, non veritatem, Ecce veniunt paulatim propinquando magis ac ma-
per Christum le- gis dies. Tempus Christi dies vocat, quia veniente
sed umbram habentes veritatis,
Christo, tenebrae pulsae sunl. Et illuxit dies, id est
viter depellendam. Cum essent, inquam, qui deser-
complendo omnia, veritatis cognitio. Et hoc quod veniant hi dies : non
viunt umbrae ccelestium , ita

sicut a Deo respousum est Moysi, et cum illi sacer- ego, sed Dominus dicit credite illi, et in diebus :

dotes 3§T
bene legem implerent frustraJesus : illis consummabo, id est dabo testamentum novum,

hoc sacerdotium assumeret. Responsum est Moysi

quod erit consummans vctus quia ad perfectum :
331 S. BRUNOMS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 532

adducens quomodo novum satis in sequentibus A

:
minore enim hoc impossibile
est doceri majorem.

determinabit. Consummabo, inquam, illud in domo Et ero eis inDeum, omnes iterum scient me, et haec
Israel et in domo Juda. Ad litteram per Israel et omnia faciam eis, quia propitius ero iniquitatibus
Judam, Judaei tantum intelliguntur, sed secundum eorum, et jam non memorabor peccatorum illorum.
interpretationes vocum, omnis videns et confitens Iniquitates ait, quando non servant aequitatem ad
Deum intelligitur. Israel et Juda dividit, quia post proximum suum peccata, quando in seipsis male
;

mortem Salomonis, qui in utrisque regnum habuit, agunt. Vel ut peccatum et iniquitatem idem accipia-
Roboam filius ejus tribum Juda et dimidiam tribum mus, ita dicimus, dicit : Propitius ero iniquitatibus
Benjamin tanlum habuit, et aliae tribus Israel ab eo eorum. Et quia propitialio dici posset, si absque
die, recedentes ab eo adhaeserunt Jeroboam (III Reg. ultione dimitteret in praesenti, ideo addit : Ita pro-
xn, 19). Hoc testamentum novum dabo super do- pitius eroquod jam ultra non memorabor peccato-
mum, id est ut quasi de supernis veniens domine- rum eorum in futuro. Habent quidam libri, pecca-
tur Israel et judce : et non sit quasi lex vetus an- tum illorum, et secundum hanc litteram intelligitur
manu sacerdotis. Et
cilla in quia posset esse testa- originale. Ab hoc loco incipit Paulus. Dixit pro-

mentum novum, quia nova terrena promitteret et pheta : Dabo testamentum novum. Dicendo autem
praeciperet, determinat hoc dicens:Novumita ut non •g novum, veteravit priustesldimenlum in activa signi-
sit secundum testamentum
illud quod ego &&&
ficatione. Vel veteravit, id est vetus factum est prius

feci patribus eorum. Et quia quibusdampatribus, ut testamentum, in passiva. Et bene dico veteravit
Abraham, spiritale testamentum fecerat, ideo de- prius, quia prope interitum est quod ita ait Quod : :

terminansait quodfecii/i die quaapprehendi manum autem antiquatur sicutin animatis, et scnescit, sicut
illorum, ut educeremillos deterra JEgypti. Appre- in animatis, omne hoc estprope interitum. Senectus
hendi manum , ea similitudine dicit qua aliquis ma- enim et antiqualio praenuntiae sunt mortis.
num in luto jacentis, et per se surgere impotentis
apprehendit, et erigit ; sic Deus eos per se impo- CAPUT rx.
tentes apprehendit, et de aerumna /Egyptiorum
extraxit. « Habuit quidem et prius justificationes culturae

Quomodo eos vituperaverit nunc ait Ego qui- : « et sanctum saeculare. Tabernaculum enim factum
dem apprehendi manum eorum, sed quoniam ipsi « est primum : in quo erant candelabra, et mensa,
non permanserunt in testamento meo, ipsi neglexe- « et propositio panum quae dicitur Sancta. Post
runt me, et ego neglexi eos : etsi dicovos neglectos « velamentum autem secundum tabernaculum, quod
a Deo, ne molesti sitis mihi ; quia hoc dicit Domi- « dicitur Sancta sanctorum, aureum habens thuri-

nus : Vere dabo testamentum novum, et non secun- « bulum, et arcam testamenti circuralectam ex omni
dum quod dedi patribus eorum quia hoc est
illud : « parte auro, in qua urna aurea habens manna, et
testamcntum quod ego disponam, id est ordinabiliter « virga Aaron quae fronduerat, et tabulae testamenti,
dabo domui Israel, id est omnium videntium Deum, « 389 superque eam erant Cherubim gloriae
nec modo, sed post dies illos determinatos, et hoc « obumbrantia propitiatorum de quibus non est ;

iterum credite quia sic dicit Dominus. Disponam

: « modo dicendum per singula. His vero ita compo-
utique dando leges meas in mentes, id est in intelli- « sitis, in priori quidem tabernaculo scmper introi-

genlias eorum, nec solutn disponam, sed etiam scri- « bant sacerdotes sacrificiorum ofiicia consum-
bam eas, ut in aeterno maneant, in corda, id est in « mantes. In secundo autem semel in anno solus
voluntates eorum : quia et intelligent et ex voluntate « pontifex, non sine sanguine, quem offerret pro

leges meas operabuntur. Scribam dico qua?i illud « sua et populi ignorantia ; hoc significante Spiritu
quod superesse debet eisque dominari, et postquam « sancto nondum propalatam
esse sanclorum viam,
in mente et in corde eorum leges meas scriptas ha- « adhuc priore tabernaculo habente statum. Qurc
bebunt ero eis in Deum, quia dicetur Vere Deus in
; : « parabola est temporis instantis, juxta quam mu-
istis habitat, qui tot refulgent miraculis, et ipsi « nera et hosliae offeruntur, quae non possunt juxta
erunt mihi in populum : quod dicetur de eis. Hi re- D « conscientiam perfectum facere servientem , so-
vera sunt populus Dei. Haec pars prophetine imple- « lummodo in cibis et in potibus, el in variis baptis-

tur in hoc mundo quod sequitur implendum re-

;
« matibus, et justitiis carnis usque ad tempus cor-
stat in futuro. Erunt mihi in populum, et non doce- « rectionis impositis. Christus autem , assistens
bit unusquisque proximum suum. Diceret aliqnis « pontifex futurorum bouorum peramphus ,
et per-
fortassis, quia non curabit de eo, ideo addit nec « fiidius tabernaculum non manufactum, id est non
unusquisque docebitetiam/Vrt/rtfm suum, quem mul- « hujus creationis, neque per sanguinem hircorum
tum diligit, dicens ila : Frater, cognosce Deum. Ideo « [laurorumj aut vitulorum, sed per proprium san-
alter non docebit alterum. quoniam scient me a mi- « guinem introivit semel in sancta, aelerna redem-
nore usque ad majorem eorum. Hoc autem comple- « ptione inventa. Si enim sanguis hircorum et tau-
bitur in die judicii, quando etiam impii confitebun- « rorum et cinis vitulae aspersus inquinatos sancti-
tur Christum Filium Dei. Notant sancli, quod ait a « ficat ad emundationem carnis, quanto magis
minore usque ad majorem, et non e converso ut : « sanguis Christi, qui per Spiritum sanctum semet-
ostendat omnes tunc perfecte Deum cognoscere a ; « ipsum obtulit immaculatum Deo, emundabit con-
533 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEB. 534
« scientiam nostram ab operibus mortuis ad ser- A restituebantur (Ibid., 30). Quod tabernaculum conti-
« viendum Deo viventi. Et ideo novi testamenti me- nens haec dicitur&&€> Sancta. Erat autem exlra
« diator est, ut morte intercedente in redemptionem hoc tabernaculum altare sub dico, super quodimmola-
« earum praevaricationum quae erant sub priore tes- bantur animalia. Post velamentum autem erat secun-
« tamento repromissionem accipiant qui vocati sunt dum tabernaculum. Velum enim interpositum fuerat,
« aeternae haereditatis. Ubi enim testamentum est, quod prius tabernaeulum a secundo separabat. Quod
« mors necesse est intercedat testatoris. Testamen- secundum tabernaculum dicitur Sancta sanctorum.
« tum enim in mortuis confirmatum est. Alioquin Secundum tabernaculum dico habcns thuribulum
« nondum valet, dum vivit qui testatus est. Unde aureum, et habens arcam testamenti, id est conti-
« nec primum quidem sine sanguine dedicatum est. nens testamentum, in circuitu tectam auro. Et quia
« Lecto enim omni mandato legis a Moyse universo exterius circumtecta posset esse auro et non inte-
« populo, accipiens sanguinem vitulorum et hirco- rius, ideo addittectam auro ex omni parte et intus
« rum cum aqua et lana coccinea ethyssopo, ipsum et extra qua arca erat urrm aurea, id est gomor
; in
« quoque librum et omnem populum aspersit, di- de auro factum, habens manna, ut memoriter lene-
« cens : Hic sanguis testamenti, quod mandavit ad rent quo pane Deus paverat eos in deserto. Et erat
« vos Deus. Etiam tabernaculum et omnia vasa -p in eadem arca virga Aaron, quae fronduerat, id est
« ministerii sanguine similiter aspersit. Et omnia per quam electus est in sacerdotem, et erant ibi-
« pent; in sanguine secundum legem mundantur, dem tabula; testamenti, in quibus lex scripta fuit, et
« et sine sanguinis non fit remissio. Ne-
effusione super eam arcam erant cherubim, idest duo angeli.
« cesse est ergo exemplaria quidem coelestium his Cherubim dico glorice, id est gioriose decorata, et
« mundari ipsa autem coelestia melioribus hostiis
; illa Cherubim erant obumbr antia propitiatorum. Ta-

« quam istis. Non enim in manufactis sanctis Jesus bula erat super arcam quae dicebatur propitiato-
« introiit exemplaria verorum, sed in ipsum coe- rium, eo quod inter duo cherubim super eamdem
« lum, ut appareat nunc vultui Dei pro nobis. Ne- tabulam confixa apparere solebat angelus, dans di-
« que, ut saepe offerat semetipsum, quemadmodum vina responsa. Et in hoc secundo tabernaculo erat
« pontifex intrat in sancta per singulos annos in templo vero erant duo tabernacula
altare incensi; in
« sanguine alieno. Alioquin oportebat eum frequen- quee velum interpositum dividebat. Erat in primo
« ter pati ab origine mundi. Nunc autem semel in tabeniaculo juxta introitum mensa, et super eam
« consummatione saeculorum , ad destitutionem duodecim panes, et super singulos eorum thus.
« [destructionem] peccati per hostiam suam appa- Erat et candelabrum ex una quaque, parle habens
« ruit. Et quemadmodum stalutum est hominibus tria brachia medio stipiti cohaerentia, in quibus
semel mori, post hoc autem judicium ; sic et ^ brachns erant sphaerulae : post sphaerulas Iilia, post
Christus semel oblatus est ad multorum exhau- eas scyphuli.
« rienda peccata. Secundo sine peccato apparebit Primum itaque tabernaculum Ecclesiam fide-
« exspectantibus se in salutem per fidem [deest per lium quae in mundo est signiiicat, in qua ministri
« fidem]. » Ecclesiae orationes quaque die offerunt et sacri-
EXPOSITIO. ficia. Mensa aulem templo juxta portam, Scrip-
in
Sed licet prius testamentum sit prope interitum ;
tura divina inlelligitur, quse per fidem intran-
tamen habuit quidem etiam prius testamentum jus- tibus Ecclesiam pro eorum capacitate ministratur.
tificationes non veras, sed pro modo cuiturce suae, Panes vero duodecim sunt duodecim apostoh, quo-
id est carnales, quia carnalis erat cultus, et habuit rum doctrina fideles in Ecclesia reficiuntur. Hoc
sanctum non spirilale, sed sceculare, quia ab homi- autem quod superveniente aliqua necessitate aliquis
nibus quidem putabatur ibi sanctitas, quae tamen de panibus sumebatur, et alius subslituebatur loco
non erat, et hoc probat. Yere priustestamentum ha- illius, scilicet significat quod, aliquo apostolorumvel
buit sanctum, nam tabernaculum primum habuit et suorum successorum de mundo ablalo, alius qui
secundum. Quod itaait Factum est primum tabcr-
: ejus vice fungatur, loco illius shbslitui debet. Qui
naculum, in quo primo erant candelabra. Licet plu- D panes omnes in Sabbato absumuntur quia post- :

raliler dicatcandelabra, unum tamen erat candela- quam ad verae gloriae requiem in die judicii perve-
brum, habens hastile in medio, in quo inniteban- nietur, jam nullum episcopi officium vel eccle-
tur sex brachia, tria a sinistra (Exod. xxv, 32) et ; siasticae cura^ exercebitur. Hi panes de simila di-
erat in illo tabernaculo mensa slatim post introitum, cuntur fuisse, quia in apostolis nihil nisi in-
et super hanc mensam erat propositio panum, id nocentiae puritas et virtutum neque perfectio fuit,

est duodecim panes Deo per sanctificationem pro- in eorum successoribus debet esse. Thus autem su-
positi, de quibus si forte per necessitatem aliquis pcrpositum, cujus odor jucundus est, oraliones sunt
absumeretur (hic enim sanctificatus panis erat ne- eorum, quae Deo acceptabiles sunt, et suis subjectis
cessarius ad sacrificia) paratus erat panis similiter jucundae et utilcs. Ilastile vero candelabri, cui tria
de simila, qui statim loco assumpli substituebalur. brachia ex dextera parte inhaerebant et totidem ex
Hi autem duodecim panes in Sabbato ponebantur : sinistra, Christus est, cui quasi tirmo stipiti tam ve-
quibus in sequenti Sabbato ablatis, alii duodecim teris Ecclesiae fideles quam novoe inhaercnt, et hoc to-
333 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM IXSTITUTORIS OPP. PARS II. 336

tum quod sunt vel fuerunt ex eo habent. Tres enim A mundanis et de ccelestibus jure aureus fuisse dici-

rami qui ex dextera parte sunt, tres ordines fidelium tur. In eo autem quod igne charilatis in Deum et

hujus Ecclesia? (quae dignior est quam vetus) osten- in proximum plenus fuit, et jucundum orationum
dunt, hos habes in Evangelio ubi dicitur « Duo : odorem pro mundo Deo effudit, thuribulo jure assi-
erunt in lecto unus assumetur, alter relinquetur. »
: milatur ignem continenti, et odorem thuris in su-
Duo in agro, unus assumetur, alter autem relin- periora emittenti. Idem etiam est arca testamenti,
quetur. Duo in molendino, unus assumetur, et alter id est in qua reservabatur testamentum et latebat,
relinquetur (Luc. xvn, 34, 35). Duo in lecto, conti- quia in sapientia Patris, cum qua idem personaliter
nentes, quorum illi relinquentur qui vel pro favore erat, praccepta veteris legis et novae latebant, etjam
mundi abstinentes, pro Deo hoc facientes, ta-
vel ex ejus dispositione pendebant qui etiam ea claudit ;

men deficiunt. autem qui pro Christo hoc fa-

Illi et nemo aperit, aperit et nemo claudit (Apoc. m, 7).

ciunt et perseverant, in gloria assumentur duo in ; Haec arca omni parte tam interius quam extcrius
agro, sunt laborantes in Ecclesia quae Dei ager est, et anima et corpore om-
auro tecta erat, quia ipse
quorum (sicut de aliis dictum est) quidam ad glo- nium consummalione virtutum cnituit, et nulla ei
riam assumentur, quidam ad poenam relinquentur ;
defuit justilia. In hac arca erat urna aurea, quia
duo in molendino, demonstrant hujus saeculi posses- -r> in corpore Christi erat vera et humana anima, et

sores in mundanarum rerum manentes,

volubilitate eadem omni virtute et perfecta sapientia plena. In

qui laborant quomodo vir placeat mulieri, et mu- urna erat manna absconditum, quia in anima
lier viro. Horum illi relinquentur, quod ipsius mundi Christi est ipsa divinitas ;
quae est panis et refe-

delectatio in crimina et perniciem trahit. 391 ctio angelorum . Erant etiam in arca virga Aaron et

Illi vero assumentur, qui in crimina non incidunt, et tabulae Testamenti. Virga Aaron verum significa-
de mammona iniquilatis amicos sibi faciunt (Luc. vit sacerdotium. Tabulae Testamenti corda eorum
xvi, 9). sunt, in quibus legis piaecepta insident et quies-
Illi autem tres rami, qui sinistrae parti inhaerent, cunt.
tres ordines fidelium sub veteri ostendunt : quos Sunt itaque in arca virga Aaron et Tabulac Testa-

habes per Danielem, per Noe, per Job. Daniel et- menti, quia in verum est sacerdotium, et
Christo
enim qui vixitcaste, continentes sub veterilege osten- unusquisque fidelis unde in Evangelio ait « Manete
; :

dit. Noe vero fabricator et artifex arcae Domini, in me, et ego in vobis (Joan. xv, 4). » Superarcam

doctores legis praesignavit. Job vero qui in conjugio erat tabula quae vocabalur propitiatorium, in qua
et rerum possessione fuit, demonstrat illos qui in Deus apparens per angelum propitiabatur peccatis
conjugiis et rebus mundanis Deo placuerint. In eorum. Super propitiatorium, duocherubim semper
omnibus autem his ramis erant sphaerulai* ,
quia ^ inclinato vultu illud aspicientia, ct conjunctione
rotunditas perfectionis erat in omnibus, et eequali- alarum suarum desuper extensarumilludobumbran-
tas justitiae. Has autem sphaerulas lilia sequebantur, tia. Idem Christus propitiatorium est, secundum
quia postquam aliquis perfectus esl gratus odor quod ab eo quae volumus, postulamus, et sua mi-
Deo, et in Ecclesia exemplo bonorum operum redo- sericordia nostris peccatis, propitiatur Super eum
lens efficitur. Post liliavero succedunt scyphuli, quia sunt duo cherubim, quia etiam altiores ccolorum
cum aliquis probatur perfectus, et exemplo bonae virtutes ei innituntur, et firmanentum suae stabili-

operationis tanquam hlium sua odore cognoscitur, tatis habent illum. Eadem cherubim propitiatorium
restat ut efficialur praedicator, et calholicae doctrina? semper aspiciunt : 39S sed desuper obdurant,
indigentibus propinator. Qui operatione et doctrina quia ccelestes virtutes misericordiam Dei semper
talis effectus, et seipsum igne charitatis accendit, contemplantur, sed, quo intentius eum aspiciunt,
et aliis lumen in tenebris ostendit.Secundum au- lanto obscurior et magis ignotus efficilur, « quoniam

tem tabernaculum a primo veli interpositione divi- misericordia Domini abyssus multa (Pnal. xxxv,7). »

debatur, in quod pontifex solus et semel in anno cum In arca autem qualuor crant annuli, in quibus
sanguine ingrediebalur. vectes imniittebantur, et sic arca quo res poscebat
Tabernaculum illud ccelestis Ecclesia est. Illud D deferebatur. Quatuor annuli, quatuor sunt EvangcHa;
autem obtegitur velo, quia dum sumus in hac adhuc vectes, sancti predicatores, qui, in doctrinam Evan-
mortali carne vel Ecclesia, quae et quanla Deus suis gelii immissi, et Christum et ejus fidem quo Deus
praeparet ignorantiae caecitate cognoscere non pos- vult et praordinat deferunt. Hoc autem, quod de
sumus. Pontifex aulem qui semel in anno, et cum lignis setim (quae imputribilia suntj facla est, cor-
sanguine introibat, Christus est, qui, in perfeclione pus Christi post passionem immortale et impassi-
temporum semel sanguinem suum offerens, viam bile futurum praesignavit. Haec in primo et sccundo
coelestis patriae nobis initiavit. Quod vero ipsa hoslia sunt tabernaculo(dc quibus modo dicendum)
non est

uno quoque anno reiterabatur, imperfectionem eundo per singula eorum interpretanda. De singulis
ipsius hostiae ostendebat, et ex ipsa sua ileratione quidem non est discendum, sed de his ita compo-
aliam hostiam quam iterari non oporteret, exspe- sitis est dicendum Jioc, scilicet quod in prhis quidem

ctari preecipiebat. Thuribulum aureum Clirislus est, tabernaculum semper introibani sacerdotcs con-
qui in eo quod perfectam sapientiam habuit, et de summantes officia sacrificiorum, id est perficientes
 537 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEB. 538

sacrificia secundum ritum officii sui in prius sem- A correctionis, id est usque ad Christum, perfectione
per. testamenti cujus corrigeretur impertectio vete-
Sed in secundum tabernaculum semelin anno in- ris. Munera et hostiae legales neminem possunt fa-

troibat solus poniifex, einonsine sanguinc, quoac- cere perfectum, sed Christus invenit aeternam re-
cepto, de animali foris immolato, tingebat de eo demptionem, quod est dicere Chrislus facit perfe-
cornua altaris incensi ;
quem sanguinem offert sa- ctum. Sed per quid seternam redemptionem invenerit
cerdos pro ignorantia sua, et pro ignorantia /?o/)u/i praemittitdicens : non determi-
Christus assistens
dimittenda, Spiriiu sancto signiftcante perhoc quod nat cui assistat. Et possumus dicere Christus as- :

in prius omnes secundum nullus prae-

introibant, in sistens Patri repraesentatione sua, semper interpel-
ter solum pontificem, viam sanctorum nondum esse lans pro nobis. Vel Christus assistens, pro nobis
propalalam, id est sanctos non posse introire in erigens infirmitatem nostram ad coelestia, porigendo
coelos, quae vir propalanda erat eis in Christo eo nobis manum auxilii. Christus, inquam, assistens
resurgente. quando nondum propalata
Et adhuc pontifex noncarnalium, sed bonorum futurorum, id
erat via sanctorum, sed Abraham et omnes sancti est ccelestium. Yel bonorum futurorum, id est

tenebantur in tenebris, tunc, inquam priore taber- praesentis justitiae et aeternae beatiludinisom- ;
quae
naculo habente statum. Donecenim via sanctorum, t> nia tempore legis futura erant. Christus, inquam
Christo celebrante novum Pascha, propalata fuit, pontifex talis introivit tabernaculum, nomine si-
vetus lex statum suum ex Deo habuit. Quce omnia gnificantis designat significatum.

de omniprioriet vero tabernaculo est parabola in- Tabernaculum dico peramplius, quia si illud ve-
stantis temporis, id est figura pertinensad hoc tem- tus mille vel plura millia hominum capiebat, coele-
pus quod nunc instat, quia quidquid ibi figuratum ste tabernaculum etiam peramplius est late capiens
fuit, nunc in Christo impletum est. In prius taber- infinitatem omnium ingredientium in illud. Taber-
naculum semper introibant sacerdotes consummantes naculum perfectius, quia in illo tabernaculo tolius
sacrificia, quia in praesentem Ecclesiam quotidie beatitudinis accipitur perfectio. In legali taberna-
introimus consummantes spirituale sacrificium culo ubique erat imperfectio. Tabernaculum dico,
Christi. In secundum autem tabernaculum pontifex nonmanu factum ; et ne quilibet hoc perverse acci-
semel ingrediebatur in anno, quia Christus verus peret, putans non esse factum manu, id est opera-
pontifex ingressus est in ccelestem Ecclesiam semel, tione Dei, determinat dicens Id quod dico non :

non ulterius reversurus a gloria. Quod verus sacer- manufactum, est dicere illud tabernaculum non est
dos singulis annis introitum illum secundi taber- hujus, id est humanae ereationis, sicut vetus. In quo
verum pontificem
naculi reiterabat,, c Christum non_ — mulieres nebant cortinas, fabri in genere
„ ,
suo ope-
dum introisse in suum tabernaculum in ccelis, sed rabantur, et similiter caeteri artifices. Introivit qui-
adhuc intraturum exspectabat. Legalis pontifex non dem hoc tabernaculum neque per sanguinem hirco-
introibat sine sanguine, quia Christus non pene- rum et vitulorum effusum, quod opportebat fieri in

travit ccelos, nisi prius sanguine suo effuso in re- introitu secundi tabernaculi, sed introivit per pro-
demptionem omnium quem sanguinem Christus
;
prium sanguinem eftusum in cceleste tabernaculum,
obtulit non utique pro sua, sed pro totius populi scilicet inSanctasanctorum. Introivit utique ; scmel,
delenda ignorantia. Juxta quam parabolam, id est et per sanguinem semel effusum. Quod enim semel
figuram offeruntur in veleri lege munera, idestmi- introireetsanguinem semel effundere dicit, signifi-
nores oblationes. cat perfectionem ejus sacrificii quod non oportuit ;

Offeruntur etiam hostire animalium. Sic in hac iterari.Quodautem sacrificium vetus toties iterabant,

praesenti Ecclesia munera nostra sunt orationes significabat in illo non esse nec adhuc venisse per-
in odorem suavitatis Deo, et hostiae sunt i 111 qui fectionem. Introivit in Sancta inventa redcmptione.
pro Christo mactantur, ut Laurentius, etiam qui Non determinat a quo inventa an se, an ab alio, et

seipsos mactant jejuniis, vigiliis, et multimodis af- utrumque dicere possumus. Redemptione inventa
flictionibus. Quce munera et hostiae in veteri lege a Christo, quia hic pontifex in sacrificio suo invenit
non possunt facere perfectum scrvientemm his. Et D redemptionem hominum a peccatis : in qua inven-
si perfectus est secundum reputationem hominum, tionelegales semper defecere pontifices, vel redem-
nontamen perfectus juxla conscientiam suam, quia ptione inventa a nobis. Nos enim in Christo redem-
se reum sceleris factum, et non mundatum per le- ptionem nostraminvenimus. Redemptione dico ceter-
galia, conscientia sibijugiter insusurrat. Nec mirum na, quia quos redimit aeternos facit. Probat hoc a
si non perfectum, quia servientem dico illum solum- minori dicens : Vere per sanguinem Christi inventa
modo in cibis et in potibus quia copiose manducat
: estredemptio, quia si sanguis hircorum cttaurorum,
et potat, et in variis baptismadbus, id est ablutio- el si cinis vitulce combuslx aspcrsus superpopulum,
nibus factis secundum ritus legalium ; servientem sanctiftcat inquinalos, id estmundat pollutionespec-
etiam in justitiis, sed carnis, quia carnales sunt illae catorum Sanctificat dico valens ad cmendationem
:

justitiae; corpus quidem a pcena legis liberantes, sed non utique animae, sed carnis tantum, quia car-
animam in vinculispeccatideserentes. Justitiis carnis, nem liberat a poena legis, anima polluta remanet ;

393 dico, impositis ut durarent usque ad tempus si, inquam, sanguis illorum animalium aliquo modo
539 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 540

sanctificat quanto magis sanguis Christi emundabit A stamentum, quia ubicunque fit testamentuminhu-
nos? giu Christus obtulit non hircum, non taurum, manis legibus, necesse est ut intercedat, id est inter
sed semetipsum Deo se dico immaculatum, quod : dispositionem testamenti et completionem media
nulium sacrificium potuit esse in lege. Immacula- veniat mors testatoris, id est testamentum facientis.
tum dico per Spiritum sanctum, unitum sibi in ute- Ideo necesse est mortem testatoris intervenire, quia
ro matris de quo conceptus est, factus per hoc im- omne testamentumconfirmatum est in mortuis tes-
munis a peccato. Velobtulit se perSpiritum sanctum, taloribus, id est per mortem eorum qui testamenta
dictantem sibi ut in omni patientia obediret Patri. disponunt. Alioquin, id est aliter sit quod mors
Quanto roagis, inquam, sanguis Christi emunda- testatoris non interveniat, nondum valet dispositum
bit, non dico carnem, sed etiam conscientiam no- testamentum, dum, id est quandiu vivit ille qui te-

stram quod nec relinquetur unde conscientia sibi

; status est. Si enim testator mortem evadit, iterum
formidet. EmundabiL utique ab operibus mortuis, siplacet testamcntum mutabit. Unde quia omne le--
id est a peccatismortem operantibus, ad servien- slamentum sanguine et morte confirmatur. Primum
dum Deo. Hcec enim duo sanguis Christi efticit in quidem testamcntum nonestdedicatum, idestcon-
nobis, quia et mundat a peccatis, et virtutem li- firmatum sine sanguine. Ulique non est dedicatum
beri arbitrii restituit, utDeo servire possit. Deo dico -o sine sanguine : lecto enim omnimandato legis: om
viventi positum ad causam, quia servientibus sibi ni ideo quia qusedam dimitteret, viderelur di-
si

vitam aeternam dabit. Obtulit semetipsum: etestme- missa reprobare, et tantummodo lecta confirmare.
diator, idest datoriYow Testamenti. 3d-4:Medius Lecto, inquam, omni mandato a Moyse, idem enim
inter Deum a quo accipit, et hominem cui tribuit, Moyses legit, universopopuloaudiente. Tunc Moyses
ideo dator Testamenti Novi, ut morte ejus interce- postquam legerat, accipicns sanguinemvitulorum et
denle, id est interveniente media inter dispositio- hircorum cum aqua mistum: accepta etiam coccinca
nem et completionem testamenti. Morte dico neces- lana et hyssopo de quibus fit aspersorium ipsum
saria in redemptione, non dico gentilium de quibus etiam librum, et omnem populum aspersit sanguine,
constat, sedin redemptione earum prwvaricationum, dicens ita : Hic sanguis de quo vos aspergo est tesla-
qux erant sub priori [veteri] Testamento. Lex enim menli, id est ad contirmandum testamentum quod
illa prior praecipiendo praevaricationes addebat, a Deus mandavit ad vos. Sicut librum, sic etiam taber-
quibus nullo modo solvere poterat. Ut, inquam, inter- naculum et omnia vasa ministerii s\m\l\\er aspersit
cedente morte , accipiant repromissionem azternoz de eodem sanguine. Et omnia pene, aitPaulus, se-
haereditatis, id est eeternam hcftreditatem frequenter cundum velerem legem mundantur in sanguine :

sibi promissam non omnes, sed qui

: accipiant, Etquidquid de %\iissi\,remissio peccatinon sitin vete-

vocati sunt a Deo, electiab eeterno. Postquam Chri- ^ ri lege sine effusione sanguinis, id est nullum pecca
stus Novum Testamentum disposuit, pro confinna- tum remittebatur, nisi quodlibet animal in sacrifi-
tione ejus testamenti necesse fuit eum mori : tum cium occideretur. Similiter Christus, qui per Moysen
quia si caplus a Judaeis negaret quod antea dixerat, significalur lecto omni mandato novae legis suae in
et pro assertione eorum refugeret pati, putarent cama, universo populo discipulorum audiente post- :

discipuli Christum non intellexisse vera esse quee quam omnia legit, Jesus accipiens sanguinem
docuerat, dum ea timore mortis negaret. Praclerea vitulorum et hircorum, id est proprium sangui-
mori oportuit ut, a morte resurgeus quae se praedi- nem, qui Christus dicitur vitulus propter virtutcm
xerat impleturum consummaret, scilicet redemptio- 395 crucis : cujus cornibus impios vcntilavit.
nem Israel. Vitula de qua superius, diximus, rufa Qui etiam Christus dictusest hircus, propter similitu-
erat, typum gerens sanguinis Christi, et tota com- dinem carnis peccati, et quia hoslia propeccato fuit,
burebatur in cinerem redacta, ut esset holocaustum dum peccata nostra super lignum portavit. Acci-
Domino : cujus cinis aspergebatur aqua : ita Chri- piens, inquam, Christus sanguinem suum cum aqua
stus multis tribulationibus attritus, et morte tan- egressum de latere suo in cruce : per aquam san-
demquasi in cinerem redactus fuit. Cinis autem vi- clificans baptisma, pretio sanguinis redimens nos a
tulae, qui super homines projiciebatur, signiticat J) peccalis : accipiens illum cum lana coccinea qui :

memoriam contritionis Christi, quee semper ingeren- color igncus est ct cum hyssopo. Lana enim signi-
da est hominibus. Sic, frater, esto memor Christum ficat charilatem Christi, quod coccinea fuit similis
pro te passum et contritum, ct peccando noli eum igni fervorem dilectionis Christi : hyssopus autem
provocare. Si autem cinis emundabat car- vitulee qui valet ad depellendum tumorem pulmonis, hu-
nem, longe dignius emundat animam.
cinis Christi militatem Christi, qui per fervorcm diiectionis ct
Dixit superius, Christum datorem Novi Tesla- humilitatem pro redemptione nostra sanguinem
menti morte intcrcedente nunc autem quod opor- : suum Ipsum etiam librum, id est Evange-
effudit.

tuerit eum mori pro confirmatione Novi Testamenti, lium suum quod intercedente morte confirmavit,
approbat consuetudine humanae legis. Quasi diceret et omnem populum fidelium aspersit, id est sancli-
aliquis : Quid opus fuit ut ad confirmationem Tes- ficavit sanguine suo dicens Hic est sanguis Novi :

tamenti Novi mors Christi intercederet? Oportuit Testamenli affirmator, quod Testamenlum Deus
utique, ait Paulus, ut morte intercedente daret Te- mandavit ad vos. Hic Moyses multum fideliter pro-
541 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEB. 542

havit, dicens eadera verba quae Christus, cura post A etiam non debet altera vice mori : quia caeteri ho-
ccenam calicem sui sanguinis tradidit dicens Hic : mines semel tantum moriuntur. Et quemadmodtim
calixNovi Testamenti est in meo sanguine. Aspersit statutum est hominibus mori semel;post hoc autem
librum, aspersit etiam tabernaculum similiter san- quod mortui sunt, restat de illis judicium. Sic et
guine. Eadem allegoria accipitur per tabernaculum, Christus semel quidem oblatus Deo per mortem ad
scilicet Ecclesiam Christi sanguine ejus redemptam, exhauriendam, id est evacuanda peccata multorum.
quae supra per omnem populum accipiebatur. In hoc quidem quod semel mortuus est similis est

Aspersit etiam omnia vasa ministerii ,

quia Chri- homini :sed in hoc quod homo moritur ,
judicetur
stus doctores Ecclesiae in quibus continentur mini- Christus, ut judicet dissimilis. Quia ita ait : Se-
steria sua, et sanguine redemit, et redemptis spiri- cundo adventu veniens ad judicium apparebit Chri-
tum sapientiae et scientiae tribuit, et orania secun- stus sine peccato, id est non similitudine carnis
,

dum legera Christi mundantur in sanguine ejus. peccati, sed glorificatae per claritatem immortalita-
Illud pene nihil habet in allegoria. Et sine effusione tis et impossibilitatis. Vel apparebit sine peccato,
sanguinis Christi non fit remissio cujuslibet peccati. id est non veniens ut sicut prius iterum fiat hostia

Et quia omnia oportet mundari in sanguine, et sine pro peccato. Apparebit utique in salutera, non im-
effusione sanguinis nulla fit remissio. r» piis, sed exspectantibus se in justitia et tiraore.
Ergo necesse est exemplaria quidem ccelestium,
id est legalia quse sunt figura spiritalium, mundari CAPUT X.
his supra dictis, scilicet vitulorum et hircorum. Ex-
emplaria verorum necesse fuit mundari his hostiis, « Umbram enim habens lex futurorum bonorum,

sed ipsa ccelestia, cujushaec erantfigura necesse fuit « non ipsam imaginem rerum, per singulos annos
mundari melioribus hostiis quam istis praedictis, « eisdem ipsis hostiis quas offerunt indesinenter,
hirco et vitulo. Et vere melior hostia fuit qua mun- « nunquam potest accedentesperfectos facere. Alio-
data sunt nam
ccelestia : Jesus, et vere ista sunt « quin cessassent offerri , ideo quod nullam ha-
ccelestia, nam non manu facta, etc. Quod ita ait : « berent ultra conscientiam peccati cultores se-
Jesus introiit non manens in sanctis manu factis, « mel mundati. Sed in ipsis commemoratio pecca-
quae manu facta sancta quidera fuere exemplaria « torum per singulos annos fit. Impossibile enim
verorum , sed introiit in ipsum c&lum. Ad hoc in- « est sanguine taurorum et hircorum auferri pec-
troiit, ut nunc postquam ostensum est, inutilia esse « cata. Ideo ingrediens mundura dicit Hostiam et :

manu facta sancta appareat vultui, id est beneplacito « oblationem noluisti corpus autem aptasti mihi. ,

Dei pro nobis in ccelum, secum introducendis. Introiit « Holocaustomata et pro peccato non tibi placue-
quidem in ccelum sed neque saepe
C
, ita introiit , ut « runt. Tunc dixi Ecce venio. In capite libri scri-
:

inde revertens iterum offerat semetipsum quasi non « ptum est de me Ut faciam, Deus voluntatem : ,

omnibus, et omni tempore sufficiat sacrificium suum « tuam. Superius dicens, quia hostias et oblationes
semel ablatum. Non ut saspe offcrat quemadmodum « et holocaustomata et pro peccato noluisti , nec
pontifex legalis per singulos annos quia non sufficit, « placita sunt tibi quae secundum legem offeruntur.
sacrificium suum iterans intrat in Sancta sanctorum « Tunc dixi Ecce venio, ut faciam, Deus, volunta-
:

non in suo sicut Christus , sed in alieno sanguine. « tem tuam aufert primum ut sequens statuat. In
: ,

Quare, quia alienus sanguis est ,

justificare non po- « qua voluntate sanctificati sumus per oblationem
test. In hoc et sacrificium suum sufficiens, et legale « corporis Jesu Cbristi semel. Et omnis quidem sa-
insufficiens ostendit. « cerdos praesto est quotidie ministrans , et easdem
Alioquin, id est si aliter vis dicere, ut Christus « saepe offerens hostias, nunquam possunt au-
quae
saepe debeat se offerre, tunc procul dubio (si ita estj « ferre peccata. Hic autem unam pro peccatis offe-
oportebat eum frequenter pati, incipiendo ab origine « rens hostiam , in sempiternum sedet in dextera
mundi. Si enimillis tantum qui in tempore suo fue- « Dei : de caetero exspectans donec ponantur inimici
runt, passio ejus profuit, et singulis futuris aetatibus « ejus scabellum pedum ejus. Una enim oblatione
oporteat eum iterato pati : tunc ulique necesse erat D « consummavit in sempiternum sanctificatos. Con-
ut incipiendo a diebus Abel singulis aetatibus , sin- « testatur autem nos (nobis) et Spiritus sanctus.
gulas cruces portaret, vel Abraham et caeteri sancti « Postquam enim dixit Hoc autem Testamentum :

non erunt redempti. Sic quidem oporteret. Sed nunc « quod testabor ad illos post dies illos dicit Domi-
postquam ostensum est tantum inconveniens inde « nus. Dando ^dabo) leges meas in cordibus eorum,
consequi, dicendum est quod semel Christus appa- menlibus eorum superscribam eas
« et in , et pec-
ruit in consummatione scr.culorum. Tempus Christi
« catorum eorum jam non recorda-
et iniquitatum
dicitur consummatio quia Christus, quidquid prae-
:
« bor amplius. Ubi autem horum remissio jam non
dictum de eo fuerat, consummavit. Et cum ante in « est oblatio pro peccato. Habentes itaque, fratres,
nullo fuerit consummatio, id est vera perfectio, ipse « fiduciam in introitu sanctorum in sanguine Chri-
omnium perfectionem attulit. Apparuit , inquam, quam nobis viam novam
< sti ,
initiavit et viventem
ad destitutioncm, id est ad destructionem per hostiam per velamen, id est carnem suam
« sacerdotem
396 nonalienam, sed suam. Quia plene pecca- u magnum super domum Dei, accedamus
: et

cum vero
tum destruxit non oportet iterumChristum pati, ideo « corde in plenitudine , fidei aspersi corda a con-
543 S. BRUNONTS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 544

« scientia mala , et abluti corpus aqua munda , te- A memoriam prioris peccati, pro quo jam immolaverat,
neamus spei nostrae confessionem indeclinabilem. ostendens imperfectionem sacrificii illius per quod ,

t Fidelis enim est qui repromisit. Et consideremus si justificatus esset, frustra vetus peccatum recapi-
invicem in provocationem cbaritatis et bonorum tularet. Quod ita ait : Alioquin, id est si hostiae legis
« operum, non deserentes collectionem nostram, perfectos facerent, procul dubio cessassent illae ho-
« sicut consuetudinis est quibusdam, sed consolan- stio2 pro praeteritis peccatis. Ideoque cultores sacri-
a tes et tanto magis, quanto videritis appropinquan- ficiorum semel immolata hoslia, mundati, nonultra
c tem diem. Voluntarie enim peccantibus nobis post haberent ullam conscicntiam praeteriti peccati. Ces-

« acceptam notitiam veritatis, jam non relinquitur sassent quidem offerre, sed pro prceterilis hostiae
« pro peccatis bostia terribilis autem qua?dam ex-
;
non cessarent offerri in enim hostiis pro : ipsis

« spectatio judicii et ignis aemulatio, quae consum- recentibus culpis per singulos annos oblatis sit com-
< ptura est adversarios. Irritam quis facicns legem memoratio praeteritorum peccatorum igitur hostiae ,

« Moysi, sine ulla miseratione duobus vel tribus te- illse perfectos facere non possunt. Et necesse est ut

« stibus moritur, quanto magis putatis deteriora me- per singulos commemoralio praeteritorum, quia
fiat

« reri supplicia ,
qui Filium Dei conculcaverit, et impossibile est auferri peccata sanguine hircorum
sanguinem Testamenti pollulum duxeiit in quo et taurorum. Ideo quia per sanguinem laurorum
«
g
« sanctificatus est et Spiritui gratise contumeliam
, et hircorum auferri nequent peccata propterea :

« fecerit ? Scimus enim qui dixit : Mibi vindictam, ingrediens mundum, id est Propheta inducens Filium

« et ego retribuam. Et iterum Quia judicabit Do- : Dei raundum ingredientem per assumnlionem car-
« minus populum suum Horrendum est incidere : nis, dicit in voce filii ad patrem. Domine Pater,
« in manus Dei viventis. Rememoramini autem pri- tu noluisti hostiam et oblationem secundum legalem
« stinos dies, in quibus illunainati magnum certamen traditioiiem. Hostias de animalibus, oblationem de
« 39T suslinuistispassionum et inallero quidem : panibus et luminariis dicit. Illa quidem noluisti sed

« opprobriis et tribulationibus spcctaculum facti, in aptasti, id est aptare mihi voluisti corpus, ut de
altero autem socii taliter conversantium effecli. corpore meo hostia tibi fieret beneplacens et munda.
« Nam et vinctis compassi estis , et rapinam bono- Corpus Christi aptum fuisse dicitur, quia et immune
« rum vestrorum cum gaudio suscepistis ; cogno- a peccato, et passibile , et mortale fuit. Nisi enim
« scentes vos habere meliorem et manentera sub- sine peccato esset, hostia raunda esse non posset.
« stantiam. Nolite ilaque amittere coniidentiam ve- Si autem impassibile et immortale fieret mortem ,

« stram, quaa magnam habet remunerationem. Pa- non destrueret quam immortalis raortem gustare
,

« tientia enim vobis necessaria est , ut voluntatem non posset. Sed quia et immunis a peccato, et
« Dei facientes reportetis promissionem. Adhuc impassibilis et immortalis fuit, ideo congrue ait
, :

« enim modicum aliquantulumque qui venturus ,

Corpus aptasti mihi, hostiam et oblationem noluisti
« est veniet, et non tardabit. Justus autem meus ex holocaustomata eiiam, id est sacrificium totum in-
« fide vivit. Quod si subtraxerit se, non placebit censum, el pro peccato, id est hostia quaj vocabalur
« aniraae meae. Nos autera non siraus subtractionis peccatum vel pro peccalo. Haec, inquara, nonplacue-
« filii in perditionem , sed fidei in ac quisitionem runt tibi, et tunc postquam vidi hoc displicere tibi,

« aniraae. » ut munda ct placens hostia offerretur tibi ; dixi, id

expositio. est deliberavi apud me hoc : Ecce opportune venio,
Christus ideo oblatus est ad exhaurienda peccata, quia nunc reprobatis illis legabilus, hostia nova ero
quia lex non potest facere perfectos , scilicet non et beneplacens Deo.
exhaurire peccata. Et quare lex non possit facere Venio ad lioc ut faciam voluntatem iuam, id est

perfectos praemittit , dicens : Lcx habens umbram ut pro modo volunlatis tuse offeram tibi meipsum
futurorum bonorum, id esl futurte justitiae in prae- sacrificium novum in odorem suavitatis. Quod ita
,

senti Ecclesia, et salvationis in futura. Ita habens eonstruere debeamus : Venio ut faciam, idem 398
urabram quodnec ipsam imaginem rerum, quod nec docet in sequentibus : Faciam voluntatem tuam ;

habet in se aliquam partem veritatis. Imago enim D sic enim scriptum cst de me in capite libri. Liber
saltem figuras membrorum singulas ostendit, umbra dicitur Christus homo ,
qui in exemplum justitke

autem confuse omnia commiscet. Lex, inquam, ha- expositus est omnibus. Caput libri dicitur divinilas
bens umbram eisdem ipsis hostiis quae seraper habitans in Christo, quod regit eum in omni per-
idera, id est imperfecte erant, quas hostias offerunt fectione. Vel in capile libri , id est in principio

per singulos annos, et hoc indesinenter, id est vel Genesis vel Psalterii scriptum est in lege Domini
singulis mensibus, vel singulis hebdomadibus. Lex, voluntas ejus, ctc. Praemissa auctoritas quomodo
inquam, eisdem hosliis tolies rcpetitis, nunquam po- intelligenda sit , Paulus exponit , ita Propheta in
test facerc porfectos accedcntcs ad se. Quod non voce Filii, dicens superius ad respeclum superioris
faciat perfectos probat per hoc, quia si modo iramo- partis, ait superius. Dicens, inquam, hoc, quia, id

lassent pro aliquo peccato, et secundum legem ab- est quod, tu Pater, noluisti oblaliones et holocausia
solverentur, ab illo : si iterum peccarent, et pro et pro peccato id est non postulasti haec ab eis ut
,

novo peccato iterum iramolarent, faciebat sacerdos tierent tibi, nec (etiam si faciunt injussi) non sunt
545 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. - IN EPIST. AD HEB. 546

placita tibi. Diceret aliquis fortasse Ideo non pla-

: A lern, adhortans eos in primis ut puro corde integri-
cent, quia non fiunt ordinabiliter secundum legem. tatem fidei teneant ; et si incumbat persequi, audac-

Ad hoc removendum ait Non sunt placita tibl ea : ter confiteantur, gaudentes pati pro Christo, et sic

qux offeruntur secundum legem, id est licet fiant in fide, et confessione firmam spem habeant. Unde
secundum legis institutionem tunc reprobatis lega- sic ait : Quia pontifex Christus semel offerens sanc-
libus hostiis dixiEcce venio ut faciam voluntatem
: titicat veteres, ncc quotidianis sacrificiis 399
tuam, o Deus, haec, inquam, dicens. In his verbis prodesse possunt. Itaque fratres, nos habentes /?-

aufert primum testamentum, ita ut statuat, id est duciam in introitu, id est de introitu sanctorum,
perpetuo durandum stabiliat sequens, Novum scili- scilicet quod nos Sancta sanctorum vere introibimus.
cetTestamentum, in qua voluntate, id est in quo Habentes, dico, iiduciam in sanguine Christi, quem
Novo Testamento ex voluntate Dei constituto, nos semel offerens pro nostra emundatione fudit : quem
sumus sanctificati, positione virtutum post emun- viam , id est introitum sanctorum viam dico nova,
dationem malorum. Sanclificati dico, per oblationem id est noviter in Chrislo reseratam (nemo etiam
Christi Jesu , id est per corpus Christi oblatum se- ante Christum ambulavit banc viam quam initiavit
mel, in qua semel facta oblalione sufticiens fuit ad nobis Christus.) Viamnovam et viventem, id estper-
purgationem omnium macularum. -d durantem in aeternum. Initiavit dico per velamen,
Opponeret aliquis : Sacrificium pontificis ideo in- id est per signiticatum illius velaminis, quod duo
sufticiens erat, quia semel tanlum in anno fiebat tabernacula dividebat, id est per carnem suam.
sed quotidiana sacrificia proderant ad auferenda Yelamen enim illud quod Sancta sanctorum occul-
peccata. Ad hoc removendum ait : Sicut pontifex tabat, carnem Christi quae deitalem sibi unilam
,

semel facto sacrificio auferre peccata non poterat, velabat, prsefigurabat. Unde, expirante Christo in
sic etiam omnis quidem legalis sacerdos quotidie cruce consummatis omnibus, scissum est velum tem-
ministrans prwsto est : et ipse saepe repetendo re" pli (Matth. xxvi, 51 ; Mart. xv, 38 ; Luc xxiii, 45),

ferens easdem hostias heri hircum, hodie iterum hir- significans apertam esse viam in Christo intrandi in

cum, quia sicut non heri, sic nec hodie proderat Sancta sanctorum. Vel ita initiavit nobis viam per
offerens, inquam easdem hostias, quae hostiae
,
velamen, id est per carnem suam, cujus carnem et

nunquam possunt auferre peccata. Pontifex seu sanguinem in accessu morlis accipimus viaticum ad
quilibet sacerdos legalis repetens hostias, peccata patriam.
nequit auferre , sed hic pontifex Christus offerens Carnem dico et sanguinem specie panis velatam.
hostiam non repetitam, sed unam solam pro pecca- Initiavit nobis per carnem suam, et per se sacerdo-
tis omnium, sedet, id est quiescit et regnat positus tem quotidie Patrem pro nobis interpellantem. Sa-
in dextera, id est in aequalitate Dei patris sessurus Ccerdotem dico magnum ad comparationem legalium.
ibi in sempiternum. Nec reversurus ut iterum offe- Magnum dico constilutum super Domum Dei, id est

rat, quasi hostia ejus fuerit insufficiens, sed de cm- praesentem et futuram Ecelesiam. Nos, inquam,
tero, id est de futuro exspectans ibi in dextera Dei habentes talem fiduciam accedamus,
fratres, id est

donec inimici ejus ponantur scabellum pedum ejus, approximemus ad Dominum cum vero corde, id est

id est omni modo subjectionis subjicianlur ei, quod cum recta intelligentia in plenitudine fidei, id est

futuram est in die judicii. Offerens hostiam unam, habentes fidem, non de quibusdam tantum, sed de
ideo unam, quia una sola oblatione sanctificavit, et omnibus credendis plenariam. Accedamus, inquam,
sanctificatos perfectione consummavit,
virtutum aspersi corda, id est habentes mundata corda, non
permansuros in sempiternum. Nos quidem dicimus solum a peccato, sed etiam a mala conscientia, quod
Christum una oblatione sanctificatos consummasse. nec cujuslibet mali conscientia nos mordeat;ef
In hoc autem contestatur, id est confirmat nos; abluti corpus aqua munda, id est habentes purifi-
idem nobiscum affirmans etiam Spiritus sanctus, catam carnem baptismo mundante nos, teneamus
; quod si
quia postquam dixit in Jeremia Hoc autem est : opereet corde confessionem ingruant mala,

testamentum quod testabor ad illos, et hoc dicit inde non formidemus ideo contiteri Christum. Con-
Dominus : post dies illos dabo leges meas in cordi- D fessionem dico indeclinabilem, quod nec in dexte-
bus eorum, et superscribam eas in monte eorum. ram declinemus nec ad sinistram, quae confessio
,

Postquam hoc dixit, adjunxit Spiritus sanctus et
jam amplius non recordabor peccatorum, iniquita-
tum eorum. In his autem verbis contestatur Spiri-
tus sanctus unam oblationem consummasse sancti-
: estcausa nostrce spei. Si enim fidem Christi in con-
spectu persecutorum non timuerimus confiteri, tunc
pro certo sperare possumus futuram gloriam sanctis.
Diceret ille Quis tandiu, et tanta tolerando, posset
:

ficatos quia ubi est peccaiorum remissio, jam non

: sperare rem fortasse nunquam habendam ? Ad hoc
est necessaria oblatio pro peccato. Paulus : Si audaeter confitemini, salva spes est vo-
Postquam per pontificium Chrisli , sufficienter bis, quia Deus est fidelis et mentiri non potest, qui

vetus pontificium destruxit, et vetera sacriticia re- repromisit coniitentibus se bona quae speratis. Te-
probata, et in sacrificio Christi semel oblato, om- neamus confessionem et consideremus invicem, id
nem justificationem consistere perhibuit, faciens est alter alterum, non in litigio et detractione : sed
tinem de hujusmodi, transit ad instructionem mora- inprovocatione charitatis et bonorum operum, idest
 547 S. BRDNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 548
alter exemplo alterius provocetur ad dilectionem et A gratiam attulit, licet peccemus non tantum non
,

ad bene operandum. damnabit, sed indulgebit. Ad hoc removendumPau-

Nos, dico, non deserentes collectionem nostram, lus probat Christum esse judicem, nec propter mi-
id est congregationem Ecclesiae, timore urgentium sericordiam deseruisse judicium, dicens Verecon-
:

persecutorum terrili, sicut est con&uetudinis quibus- culcans Filium Dei, deteriora patietur.Nos enim
dam, ut ad tempus credant, et in tempore tenta- scimus eum qui dixit hoc in Deuteronomio (Deut.
tionis recedant <Luc. vm, 13). » Non deserentes, xxxii, 35 1 : Mihi reservale vindictam, si proximus
sed consolantcs collectionem Ecclesise ; tanto magis peccat, mea est ultio in proximum, et ego retri-
laborantes in hoc, quanto amplius videritis appro- Inunn ei$, in lempore pro modo delicti. Quod si

pinquantem diem mortis. Vel ita provocemus fra- peccare in proximum non deserit inultum ,
quanto
tres ad charitatem, non deserentes collectionem no- magis peccare in seipsum? Et iterum Scriplura
stram, id est si peccaverinl fratres non ideo su- , approbans judicium Dei ait Quia judicabit Domi- :

perbe indignantes separemur ab eis, sicut est con- nus populurn suum. Et quia Dominus judicans red-
suetudinis quibusdam, ut labenti fratri dedignentur det unicuique vindictam peccali, videte ne peccetis
compali ; sed consolantes nostram collectionem, et ait Paulus ,
quia horrendum est incidere in manus
tantomagis per compassionem revocate eos a malis, „ Dei viventis , id est quaecunque vult potentis.
quanto videritis appropinquanlem diem retributio Postquam asperius corripuit illos, nunc rememo-
nis. Malis male, bonis bene. Ideo teneamus fidem rando priora bona illorum, blanditur eis ut quos
et confessionemnon deserentescollectionem nostram. terrore judicii concussit, quibusdam blanditiis alli-
Haec omniapraedicta ideo faciamus, qui nobis peccan- ciat, dicens : Videte ne incidatis in manus Dei,
tibus voluntarie, id est ex voluntate et propria de- sed rememoramini pristinos dies in quibus vos il-

liberatione in peccato manentibus, post acceptam luminati per fidem, statim accepta fide sustinuistis
notitiam veritatis, id est postquam Christum qui est magnum certamen passionum ; multa enim tunc
ipsa veritas cognovimus, fidemque suscepimus : passi estis a conlribulibus vestris. Sustinuistis uti-
si voluntas peccandi perdurat in nobis, jam non re- que passiones, et enim in altero, id est in una parte
linquitur, nihil proderit nobis Christus factus hoslia quidem facti estis spectaculum mundo, opprobriis,
pro peccatis delendis. Vel ita jam non relinquitur, id est propter opprobria et tribulationes illatas vo-
id esl non reservatur Christus ; ut pro iterum pec- bis. In altero autem, id est ex una parte effecti es-
cantibus, iterum fiat hostiapro peccatis. Sedhoc re- tis socii conversantium taliter, sicut nos, id est
linquitur nobis, scilicet, qucedam 400 terribilis omnium illorum quiin religione fidei conversabantur
exspectatio judicii futuri ; et relinquitur nobis cemu- vobiscum. Vere socii. Nam et vos compassi estis
latio, id est invidia ignis, quae aemulatio consump-Q vinctis, ministrando eisin vinculisnecessariade bonis
tura est adversarios veritatis. opprobria et tribulationes passi estis. Vos
vestris, et
Probat a majori puniendos esse peccantes in enim suscepistis cumgaudiorapinambonorumves-
Christum, dicens : Vere qui voluntarie peccat, in trorum, cognoscentes vos habere in ccelis substan-
veritatc punietur. Nam aliquis praevaricando faciens tiam meliorem, quia spiritalem et permanentem. Et
irritam legem )Ioysi, quae non erat nisi umbra ve- quando quidem tales in principio fidei fuistis, itaque
ritatis, moritur sine illa miseratione convictus de nolite degenerando amittere confidentiam vestram,
peccato sub duobus vel tribus testibus. Et si praeva- id est bona opera, per quae licet confidere : quce con-
ricans in lege Moysi moritur, quanto magis putatis fidentia si perseverat, magnam habet remuneratio-
eum mereri deteriora supplicia, qui conculcaverit nem. Dicerent illi : Difficile est tot vexationes, et tan-
Filium Dei? Ille conculcabilem et nimis vilem in- diu pati. Ad hoc Paulus Nolite patientiam amittere.
:

telligit FiUum Dei, qui ad remittenda peccata eum sed estote longanimes in patiendo, quia patientia
impotentem dicit, nisi adjungatur circumcisio ; et longanimis est vobis necessaria, ut patiendo facien-
qui duxerit, id est intellexerit sanguinem testamenti tesvoluntatem Dei, reportetis promissionem, id est
esse pollutum sanguinem Christi, quo con-
, id est promissam gloriam. Nec semper oportebitpati, </uia
firmatum est testamentum novum. Sanguinem Christi D adhuc modicum quidem temporisef aliquantulum
dicit ille pollutum, qui in eo dicit non posse mun- passionis, sed leve et momenlaneum restat. Et post
dari omne delictum. Si enim Christus munda hostia hoc veniet vobis ille qui venlurus est. Et postquam
fuit, etiam ab omni culpa mundare potuit quod si : venerit,^=0 J. non tardabit, id est non tarde dabit
mundare non potuit, sequitur ut polluta hostia ite- vobis gloriam quam promisit, martyribus non tar-
rit, in quo, sanguine sanctificatus est quicunque datur gloria, sed statim exeuntibus de mundo datur.
baptizatus. Ille etiam deteriora meretur qui fecerit His autem qui in pace Ecclesiae quiescunt tardare
contumeliam Spiritui sancto. Qui aliunde quam per videtur ,
propterea quia de quibusdam quae illicite

Spiritum dicit peccata remitti, in Spiritum contu- contraxerunt, necesse cst prius poenitentiam agere.
meliose agit. Spiritui dico gratioe, qui gratis datur, Qui venturus est veniet et non tardabit, et interim
et gratis peccata remittit. Diceret ille : Licet lex dum venit, vos justi ex fide vivetis, quia dixit

Moysi quae sine misericordia erat, damnaret prasva- Deus per prophetam : Justus meus ex fi.de vivit
ricatores suos, Christus tamen qui misericordiam et {Habac. n, 4). Si vero juBtus subtraxerit se a fide,
549 EXPOSITIO rN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEB. 550

non placebit animce, id est voluntati mece. Dico si A « Moyses grandis factus, negavit se esse fdium filiae

subtraxerit se,sednos nonsumusfiUi subtractionis, « Pharaonis, magis eligens affligi cum populo Dei
ituri sic in perditionem, sed sumusfidei inacquisi- « quam temporalis peccati habere jucunditatem,
tionem, id est ad hoc ut per fidem acquiramus sa- « majores divitias aestimans thesauro JEgyptiorum,

lutem animce nostrae. « improperium enim in remune-

Christi. Aspiciebat

CAPUT XI. « rationem. Fide reliquit JEgyptum, non veritus

« Est autem fides sperandarum substantia rerum, « animositatem regis. Invisibilem enim tanquam vi-
« argumentum non apparentium. In hac enim testi- « dens sustinuit. Fide celebravit Pascha, et sangui-
« monium consecuti sunt senes. Fide intelligimus « nis effusionem, ne qui vastabat [vastaret] primitiva,
« aptata esse saecula verbo Dei, ut ex invisibilibus « tangeret eos. mare Rubrum,
Fide transierunt
« visibilia fierent. Fide plurimam hostiam Abel « tanquam per aridam terram quod experti JEgy- :

« quam Cain obtulit Deo, per quam testimonium « tiidevorati sunt. -^OS
Fide muri Jericho cor-
« consecutus est esse justus, testimonium perhibente « ruerunt, circumitu dierum septem. Fide Raab me-
« muneribus ejusDeo; et per illam defunctus adhuc « retrix non periit cum incredulis, excipiens ex-
« loquitur. FideHenoch translatus est, ne videret « ploratores cum pace. Et quid adhuc dicam? Defi-
« mortem, et non inveniebatur, quia transtulit il- j$ » ciet enim me tempus enarrantem de Gedeon, Ba-

« lum Deus. Ante translationem enim ejus testimo- « rac, Samson, Jephte, David, Samuel, et prophe-
« nium habuit placuisse Deo. Sine autem im- fide « tis, qui per fidem vicerunt regna, operati sunt
« possibile est placere Deo. Credere enim oportet « justitiam adepti sunt repromissiones, obturave-
« accedentem ad Deum quia est, et inquirentibus se « runt ora leonum, exstinxerunt impetum ignis.
« remunerator sit. Fide Xoe, responso accepto de « Effugaverunt aciem gladii, convaluerunt de infir-
« his quae adhuc non videbantur, metuens aptavit « mitate, fortes facti sunt in bello. Castra verterunt
« arcamin salutem domus suse, per quam damnavit « exterorum acceperunt mulieres de resurrectione
« mundurn, etjustitiae, quae per fidem est, haeres est « mortuos suos. Alii autem distenti sunt, non sus-
« institutus [factus]. Fide qui vocatur Abraham, obe- « cipientes redemptionem, ut meliorem invenirent
« divit in locum exire, quem accepturus erat in « resurrectionem. Alii vero ludibria et verbera ex-
« haereditatem, et exiit nesciens quo iret. Fide de- « perti, insuper et vincula et carceres , lapidati

« moratus est in terra repromissionis, tanquam in « sunt, secti sunt , tentati sunt , in occisione gladii

« aliena, in casulis habitando cum Isaac et Jacob « mortui sunt. Circuierunt in melotis, in pellibus
« cohaeredibus repromissionis ejusdem. Exspectabat « caprinis, egentes, angustiati, afflicti, quibus di-
« enim fundamenta habentem civitatem, cujus ar- .< gnus non erat mundus, in solitudinibus errantes,
« tifex et conditor Deus. Fide et ipsa Sara sterilis 1 in montibus et speluncis, et in cavernis terrae. Et
« virtutem in conceptione seminis accepit, etiam « hi omnes, testimonio fidei probati, non accepe-
« praeter tempus quoniam fidelem credidit
aetatis, « runt repromissionem, Deo pro nobis melius ali-
« esse eum qui repromiserat. Propter quod et ab « quid providente, ut non sine nebis consummaren-
« uno orti sunt et hoc emortuo, tanquam sidera
; « tur. »

arena quae ad EXPOSITIO.

« coeli in multitudine, et sicut est
« oram maris innumerabilis. Juxta tidera defuncti Quia de fide sermonem inccepit, dicens : Nos su-
« sunt omnes isti, non acceptis repromissionibus, mus etc, subjungit quasi diffinitionem fi-
filii fidei,
« sed a lo;ige eas aspicientes, et salutantes, etconfi- dei quae tamen non est diffraitio, sed fidei com-
;

« tentes quia peregrini et hospites sunt super terram. mendatio. Ad cujus fidei commendationem diu im-
« Qui enim haec dicunt, significant se patriam in- morando, multa veterum exempla supponet. Ait au-
« quirere. Etsi quidem illius meminissent, de qua tem Nos sumus filii fidei Fides autem est subs-
: :

« exierunt, habebant utique tempus revertendi. tantia, id est existentia et acquisitio rerum speran-
« Nunc autem meliorem appetunt, id est coelestem. darum, id est futurorum bonorum, quae singulariter
« Ideo non confunditur Deus vocari Deus eorum. etpraecipue speranda sunt. Fides, inquam, sic est
« Paravit enim illis civitatem. Fide obtulit Abra- D substantia futurorum bonorum, quia nec sine fide in
« hamlsaac cum tentaretur, et unigenitum offere- quolibet subsistunt, nec nisiperfidem acquiruntur.
« bat in quo susceperat repromissiones, ad quem Vel ita dicamus : Fides in prsesenti habita est in
« dictum est Quia in Isaac vocabitur tibi semen
:
;
futuro substantia rerum, id est bonorum ccelestium.

« arbitrans [cogitans] quia et a mortuis suscitare Merito enim hic habitae fidei tunc subsistunt bona
« potens est Deus. Unde eum et in parabolam acce- illa in eo hoc mundo habuit; rerum
qui fidem in

« pit. Fide et de futuris benedixit. Isaac, Jacob et dico nunc per fidem sperandarum. Fides etiam est
« Esau. Fide Jacob moriens singulos tiliorum Joseph argumentum, id est approbatio rerum non apparen-
« benedixit, et adoravit fastigium virgae ejus. Fide tium, id est bonorum, qua? (dum in hoc mundo ma-
« Joseph moriens de profectione filiorum Israel me- nemus) videre non possumus. Si quis enim considerat
1 moratus est, et de ossibus suis mandavit. Fide Abraham, quomodo merito fidei possedit gloriam,
« Moyses natus occultatus est mensibus tribus a idem de sepotestsperare quod, siper fidem imitabitur
« parentibus suis, eo quod vidissent elegantem in- Abraham, sicut ille, quam non vidit, per fidem pos-
« fantem, et non timuerunt regis edictum. Fide sidebit gloriam. Dico fides est substantia futurorum
551 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 552

bonorum et argumentum. Propterea sic commendo A Sinc fide auiem impossibile est aliquem placereDeo.
fidem, quia in hac, id est infide, senes, id est anli- VeresinefidenemoplacebitDeo nam accedentem, id ;

quiores patres consecuti sunt bonum testimonium. est volentem approximare ad Deum, oportet credere

Senes dicit non detate, sed temporis praecessione. quia Deus unus est, et quia Deus sit remunerator
Abel enim , etsi tamen quam
junior annis, senior inquirentibus se. Si hoc solum crederent gentiles,
Abraham anliquitate praeeuntis temporis. Sed oppo- quod creator unus esset, et singulis pro eorum
neret aliquis Fidem dicis argumentum esse re-
: actibus retribueret, satis esset illis. Noe etiam ac-
rum, quae non apparent. Sed quomodo credi pos- cepto responso de his quai non videbaniur adhuc, id
sunt quae videri nequeunt "? Ad hoc Paulus : Fides est de diluvio futuro, mctuens illud diluvium per
utique argumentum rerum non apparentium.
est fidem quam habuit in verbis Domini, aptavit arcam
Nam (ide, id est per fidem intelligimus scecula ap- in salutem domus suce, id est in qua salvaret filios

tata, id est apte formata esse. Aptata dico verbo, id suos et filias. Per quam fidem, quia secundum ver-
est Filio vel imperio Dei, quod idem est. Et si de sae- bum Dei fulurum credidit diluvium, damnavit, id
culis credimus, quod per verbum Dei formata sint est damnabilemfecit mundum. Dum enim Noe cre-

(quod tamen nemo vidit hominum) credamus simi- didit, homines stultum esse crediderunt quod
et

liter per fidem de rebus nondum apparentibus. Sae- -g praeparabat arcam, in qua salvaret domum suam

cula , inquam, credimus aptala verbo Dei, ita ui comparatione fidei ejus damnati sunt. Et ipse
fierent visibilia, id est res visibiles exinvisibilibus, Noe est institutis hceres justitice ejus quce est per

quando enim chaos erat sicut scriptum est : € Tene- fidem.

brae erant super faciem abyssi (Gen. 1, 2). » Tene- Nunc ad patres Judaeorum descendit, ostendens
brae ideo, quia elementa illa videri non polerant, in eis et in prioribus omnem justitiam ex fide ha-
etiamsi tunc esset ,
qui visum humanum haberet. buisse originem. Iile etiam qui merito fidei nunc
Sed postquam elementa separata sunt, et creaturis vocatur Abraham, prius dictus Abram per fidem,
formatis in quamdam spissiludinem coalescendo obedivit Deo exire de Ur Chaldaeorum in locum illum
creverunt, elementa prius invisibilia, jam fuere vi- quem merito fidei accepturus erat in hcereditatem.
sibilia. Nec mirum si videri non poterant, licet res Obedivit, inquam, et exiit de terra nationis suae,

essent corporeae, cum humorem illum ,

qui est in nesciens quo Idem Abraham per fidem moratus
iret.

grano seminis, unde culmus et spica pullulat, videre est in terra repromissionis tanquam in aliena, habi-
nec discernere possimus, licet in illa massa grani tando ibidem incasulis, id estin tentoriis cum Isaac
contineatur. Vel ita sunt verbo Dei ut fierent visibi- et Jacob,non quod Jacob eodem tempore quo Abra-
lia ex invisibilibus, id est secundum invisibdia quae ham fuerit, sed quia Jacob eamdem terram sicut

praecesserant in consilio -4LO Dei. Prius enim Deus 3 Abraham habitavit, inquirens cum patribus suis

ab aeterno in consilio suo omnium creaturarum for- non illam, sed veram terram repromissionis. Isaac
mas disposuit, et secundum quod singula in consi- et Jacob dico, cohceredibus ejusdem repromissionis ;
lio praeordinata fuerant, invisibilia adliuc secundum illis enim frequentur Deus, sicut Abrahae, repro-
modum illum facta sunt visibilia in tempore forma- misit. Abraham ideo habitabat in casulis, quia

tionis singulorum. exspectabat civitatem habentem fundamenta, id est

Vere senes consecuti sunt testimonium per fidem stabilitatem aeternilatis, coelestem, scilicet, Hieru-

Abel enim fi.de, id est per fidem obtulit hostiam plu- salem, cujus civitatis Deus est artifex, id est arte

rimam, magis acceplabilem Deo quarn fuerit

id est sua disponens sibi singula ; et idem eorum quae
hostia Cain. Hostia Abel grata Deo fuisse cognosci- disponit est conditor ipsemetfabricansilla. Abraham
tur, quia agnus quem obtulit igne divino consum- habitans in casulis ostendebat se non curare Hie-

ptus sit. Hostia Cain reprobatur, quia non super- , rusalem terrenam, sed inquirere coelestem. Ipsa

venierfte igne, manipulus frugum quem obtulit etiam Sarasterilis, et nonagenaria per fidem accepit
integer mansit. Per quam fidem Abel justus conse- virtutem inconceptione, id est concipiendi seminis.

cutus est testimonium hoc, scilicet, se essejustum. Ipsa dico non solum sterilis, sec eliam prceter tem-
Ait enim Christus in Evangelio. « A sanguine Abel D pus cetatis, quia (sicut dictumest) nonagenaria erat,
justi (Matth. xxm, 35), » etc. Moyses autem justi- accepit ideo, quoniam credidit Deum esse fidelem,

tiam Abel commeudat, et multi prophetarum. Con- id est veracem qui illi promiserat semen, propter
secutus est Abel testimonium Deo perhibente testi- quod quia Deum credidit fidelem, et ab uno ventre
monium muneribus ejus sicut praefati sumus, et per vel ab uno patre, et hoc uno emortuo velventre, vel

illam fidem Abel defunctus loquitur adhuc, quiafa- patre, orti sunt filii tanquam sidera cceli, nec secun-

cit nos loquentes de fide ejus. Ilenoch eliam per fi- dum^O^t claritatemvirtutum comparo sideribus,
dem quam habuit , translatus est ad alias patrias. sed eundo in multitudinem eorum. Orti sunt eliam
ideo ne videret mortem, et translatus non invenie- sicut arena, nec iterum sccundum sterilitatem tan-

batur, quiaDeus transtulit illum ; qui siab homine lum arense comparo sed quce est innumerabilis id
; ,

translatus esset, facile inveniretur. Deus ideo tran- est secundum innumerabilitatem eorum quae arena ;

stulit eum quia ante translatimem habebat testimo- est ad oram maris, id est juxta liltus gentilitatis.

nium placuisse Deo. Per fidemsic isti placueruntDeo. Multi enim de filiis Abrahae virtulibus micuerunt,
 533 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPLST. AD HEBR. 554
ut sidera, multi sterilcs et infructuosi in littus A sui (Psal. xliv, 1). Joseph moriens fide, id est per
[al., ritus] gentilium sunt pra>cipitati. Et omnes isti, fidem,memoratus de profectione fdiorum Israel,
Abraham, scilicet, Isaac et Jacob, defuncti sunt, quod profecturi essent de iEgypto, et\\oc memorans,
etiam cum morerentur, existentes juxta fdcm, mandavit de ossibus suis, ut deferrentur ad sepul-
id est credentes se accepluros promissa Dei. De- turam Abrahae , confidens et resurreeturos esse
functi, inquam, sunt, non acceplis repromissionibus cum Christo illos quibus facla erat repromissio, si

in vita, sed aspicicntes eas repromissiones futuras corpora eorum invenirentur in terra repromis-
a lonye, id est in diebus Christi, et salutantes, sicut sionis.
nautae patriam, quam a longe videnles multum de- Moyses natus per fidem, quia crediderunt pa-
siderant, et confitentes de se quia ipsi sunt super rentes hunc magnum futurum, videntes ejus ele-
terram peregrini, semper ad alia transeuntes, et ganii&m, occultatus est tribus mensibusavarentibus
hospites, id est aliunde venientes. Ideo et sic confi- 4:05 suis,eo quod vidissent infantem elecjantem,
tenles ;
qui enim dicunthcec, scilicet, se peregrinos etnon timuerunt edictum regis, quiomnem mascu-
esse et hospites, his verbis significant se veram lum in pueris Hebneorum jusserat interfici. Moyses
patriam inquirere. etiam grandis factus, negavit se esse filium filice

II"»- cum popu-

Diceret aliquis
*
Inquirebant
T-
alienam,» quia
:
-*— - fortas- T>
Pharaonis per fidem,eli(jcns
^ ' magis
»"~—
' affligi r~ t ~
>

sis ad suam patriam reverti non poterant. Ad hoc lo Deiquamhabere jucimditatem temporalis pecca

Paulus : Hajc dicebant, et si quidem meminissent ti, et impropcrium Christi, quod in se patiente pro

illius patriae, de qua exierunt, volentes illuc reverti, Christopra3figurabat,e.£zs£i»!fl?zs esse divitias majo-
utique habebant tempus, id est opportunitatem, re- res omni thesauro JEgijptiorum. Ideo sic existimans
vertendi. Sed nunc, postquam illius non memine- quia aspiciebat in remiuierationem futuram,non in
rant,appetunt meliorem patriam, id est ccelestem. laborem prsesentem vel jucunditatem. Moyses per
Et quia coelestem appetunt, ideo Deus non confun- fidem reiiquit Mgyptum, educens inde populum
ditur, id estnon erubescit vocari Dcus eorum : ut Judseorum,??cm veritus animosiiatem regis .Egyptio-
dicatur Deus Abraham, Isaac et Jacob. Ideo Deus rum. Ideo non veritus quia sustinuit invisibilem, id
eorum vocatur, quia paravit illis coslesiem civitatcm. estexspepectavitDeum,quemviderenonpoterat, tan-
Abraham iterum per fidem obtulit Isaac, cum ten- quam corporaliter eumvidens, adhibeusfidemsermo-
taretur; Deus non tentabat Abraham, quasi qui fidem nibus Dei. Idem Moyses celebravit Pascha effusione
ejus ignoraret,sedut ipse Abraham et mundusvirtu- sanguinisagniper fidem,ideo,ne qui vastabat primo-
temsusefidei cognosceret. Et, ne putaretur Abraham genita -Egypti tangeret Judceos. Fidem habuit in
ideo immolare Isaac quia in alio filio implendas ex- sanguine agni, quod per virtutem agniinnocentiae (id
spectaret promissiones ait. Et ipse Abraham qui sus- C est Christi quem prsefigurabat) posset salvari. Filii
ceperat repromissiones ad quem dictum est : Quia Israelper fidem transicrunt mare Ilubrum tanquam
in Isaac vocabitur tibi semen, ipse offerebat hunc per aridam terram. Etnequis dicathocfuissecasum,
unigenitum, arbitrans quia Deus potens est eum sus- quod scilicettransiremare ^Egyptii experti,devorati
citare a mortuis, et pereum suscitatum Abrahae vo- sunt. Muri Jericho per fidem corruerunt circuitu
cari semen. Unde quia ita credidit, accepit eum fi- septem dierum. Ilaab meretrix excipiens explora-
lium, etinmultiplicationemseminis, etinparabolam, tores Judasorum cumpace, non periit cum incredu-
id est in figuris Christi. Aries enim, qui inter vepres lis, propter fidem qua credidit quod Deus traderet
cornibus hserens repertus est, et Isaac, unum Chri- urbem in rnanus Judaeorum.
stum Deum et hominem signiticabant. Per hoc igi- Multa de laude fidei dixi, et quid adhuc amplius
tur quod aries quidem est immolatus, Isaac vero dicam ? tempus enim (si exsequar omnia de fide) de-
morti subtractus, significatum est Christum, secun- fciet, id est deseret me enarrantem de Gedeon, qui
dum carnem, passurum, secundum diviuitatem vero, vellus in area posuit ; de Barac, qui fide populum
mortis discrimen non esse sensurum. Aries enim liberavit ; de Samson, qui per fidem multa operatus
immolatus , carnem Christi immolandam ; Isaac est ; de Jephte, qui dux populi liberavit populum,
vero subtractus, divinitatem Christi non lsedendam js licet stulto voto filiam immolaverit de his quatuor ;

per passionem praefiguravit. Isaac etiam benedixit in libroJudicum plenius invenitur de David etiam, ;

Jacob et Esau, habita fide etdeillis, quomodo major qui multa per fidem fecit, et de Samuele, et aliis
serviret minori, et de futuris, quorum typum gere- prophetis, qui vicerunt regna, id est reges superave-
bant, scilicet, quomodo primogenitus Judaicus po- runt per fidem, qui etiam operati sunt justitiam per
pulus primogenita sua (cultum scilicet Deij dese- fidem ; adepti sunt i'epromissas beaiitudincs per ti-

reret, et minor, gentilis sibi usurparit. Jacob in dem; obturaverunt ora leonum perfidem, ut Daniel
yEgypto moriens, per fidem benedixit singulos filio- exstinxcrunt impetum ignis, ut tres pueri cffuga- ;

rum Joseph, scilicet Manassem

Ephraim, et ado- et runt aciem gladii, ut Judas Macliabaeus; convalue-
ravit fasiigium virgai ejus Joseph, qui secuudus a runl de infirmitatc, ut Ezechias ; fortes facti sunt
rege zEgyplisceptrumgerebat, in signum sua: digni- in bello complures ; everlerunt castra exterorum,
tatis, adoravit fastigium virgae, id est Christura, per illis fugatis ; mulicres acccpcrunt mortuos suos de
Joseph iiguratum, cui virga a;quilatis virga est regni resurrectione venientes, ut vidua Sareptana per Eliam
Patrol. CLIII. 18
 555 S. BRUNOXIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 556

filiumunicum,et Sunanimitis per Elisaeum. Alii autem A « gaudii, sed moeroris postea autem fructum pa-
;

distcntisunt in eculeis, ut septemMachabaei, «on su- « catissimum exercitatis per eam reddet justitiae.
scipientcs redemptionem, id estnolentes a tormentis « Propter quod remissas manus et soluta genua eri-
redimi, ut meritopassionum invenirent meliorem re- « gite, et gressus rectos facite pedibus vestris, ut
surreetioncm. Quanto enim magis quis patitur, « non claudicans quis erret ; magis autem sanetur.
tanto melius coronabitur. Alii vero sunt experti lu- « Pacem sequimini cum omnibus et sanctimoniam,
dibria,et verbera, insuper,et vincula et curceres ,la- « sine qua nemo videbit Deum. Contemplantes ne

pidati sunt, secti sunt, ut Isaias ; tentati sunt, an « quis desit gratiae Dei, ne qua radix amaritudinis
timore poenae negarenl fidem ; moriui sunt in occi- « sursum germinans impediat, ct per illam inqui-
sione gladii ; circumierunt fugiendo bac illac in me- « nentur multi. Ne quis fornicator aut profanus, ut
lotis. Melota est (ut aiunt) vestimentum de pilis ca- « Esau, qui propter unam escam vendidit primi-
melorum. Yel melus animal est quod dicitur taxo, « tiva [al., prirr.ogenita] sua. Scitote enim quoniam
et a melo melota dicitur. Circumierunl etiam in pel- « et postea cupiens haereditare benedictionem, re-
libus caprinis, cgentcs temporalibus, angustiati ani- « probatus est. Non enim invenit poenitentiaelocum,
mo, afjlicti corpore, quibus sanctis mundus non crat «. quanquam cum lacrymis inquisisset eam. Non

dignus, ul lales haberet, vel quibus dignus non erat ^> « enim accessistis ad traclabilem montem, et acces-
mundus, secundum verba impiorum dicentium Hi : « sibilem ignem, et turbinem, et caliginem, et pro-
tales inquinamenlum mundi sunt, purgelur mundus « cellam, et tubaesonum.et vocem verborum ;
quam
ab illis. Errantes in solitudinibus ut Matathias, et qui « qui audierunt , excusaverunt se , ne eis fieret

cum eo erant, et in montibus,et in speluncis,et in « verbum. Non enim portabant quod dicebatur :

cavernis terrce. Speluncae naturales foveae sunt. Ca- « Et si bestia teligerit montem, lapidabitur. Et ita

vernge, arle cavatse.Ef hi omnes probati testimonio « terribile erat quod videbatur. Moyses dixit Ex- :

fidei, non acceperunt repromissionem, id est repro- « territussum et tremebundus. Sed accessistis ad
missamba?reditatem,Zte0 providente aliquid melius « Sion montem et civitatem Dei viventis Jerusalem
pro nobis, scilicet ut priores sancti non consumma- « ccelestem, et multorum millium angelorum fre-
rentur in perfectione jur.unditatis sine nobis. Si enim « quentiam, et Ecclesiam primitivorum, qui con-
sine 106 incarnalo Christo acciperent illi a?ternam « scripti sunt in ccelis, et judicem omnium Deum,
beatitudinem. Christus non incarnaretur, quia fru- « et spiritum [spiritus vel spirituumj justorum per-
stra, cum alio modo salus existeret, et sic priores « fectorum, et Testamenti Novi mediatorem Jesum ;

sancti salvareutur sine nobis. « et sanguinis aspersionem melius loquentem quam

« Abel. Videte ne recusetis loquentem. Si enim illi
CAPUT XII. C < non effugerunt recusantes eum, qui super terram
• loquebatur, multo magis nos qui de ccelis loquen-
« Ideoque et nos, tantam habenles impositam nu-
deponentes omne pondus,
k tem nobis advertimus, cujus vox movit terram
(i bem lestium, et cir-
< tunc nunc autem repromittit, dicens
; Adhuc se- :
« cumstans nos peccatum, per patientiam curramus
< mel, et ego movebo non solum terram, sed et
« ad propositum nobis certamen, respicientes in
i coelum. Quod autem adhuc semel dicit, declarat
« auctorem fidei, et consummatorem Jesum, qui
> mobilium translationem, tanquam factorum [fa-
« proposito sibi gaudio sustinuit crucem, confusione
i cturam] utmaneantea quae sunt immobilia. Itaque
« contempla, alque in dextera sedis Dei sedet. Re-
i regnum immobile suscipie.ntes, habemus [habea-
<> cogitate enim eum qui talem sustinuit a peccato-
t mus] gratiam, per quam serviamus, placentes
« ribus adversus semetipsum contradictionem, ut
Nondum « Deo cum metu et reverentia. Etenim Deus noster
« non fatigemini animis vestris deficientes.
< ignis consumens est. »
« enim usque ad sanguinem restitistis, adversus pec-
«. catum repugnantes, et obliti estis consolationis,
EXPOSITIO.
« quae vobis tanquam filiis loquitur, drcens Fili :

« mi, noli negligere disciplinam Domini, neque fati- Adductis tot commendationibus fidei, infert ex
geris, dum ab eo argueris. Quem enim diligit D omnibus : Quandoquidem iides tot testimoniis com-
« Dominus, castigat flagellat autem omnem filium
;
mendabilis est, ideo sicut priores, ita et nos haben-

« quem recipit. In disciplina perseverate. Tanquam ies tantam nubem testium, commendantium fidem
u filiis vobis offert se Deus. Quis cnim filius, quem impositam nobis. Nubem ideo dicit, quia sicutnubes
« non Quia siextradisciplinam estis,
corripit pater? ab aestu protegit et pluvia, sic pragfatorum sancto-
« cujus participes facti sunt omnes, ergo adulteri, rum exempla muniunt nos contra irruentia 40T
« et non filii estis. Deinde patres quidem carnis mala. Nos etiam sicut deponentes per pceniten-
illi

« nostrce eruditores habuimus, et reverebamur eos. tiam omne pondus peccati quod perpetravimus, de-
« Num multo magis oblemperabimus patri
[non] ponentes etiam peccatum nos circumstans undique,
« spiriluum, et vivemus ? Et illi quidam in tempore id est omnem pravam suggestionem per patientiam
« paucorum dierum, secundum voluntatem suam, curramus, non reflexi a bono certamen propositum
« erudiebant nos : hic autem ad id quod utile est in nobis, non enim ad blanditias vocati suraus, sed ad
« recipiendo sanctificationem ejus. Oranis autem tolerandos labores. Curramus, inquam, imitando
« disciplina in praesenti quidem videtur non esse aspicientes in Jesum auctorem fideinoslvx, idestqui
557 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEBR. 558

nos consummabit in gloria, si fides nostra perduret A nisi prsesto sit gratia Dei. Disciplinam diconon per-
integra. Qui lesus suslinuit crucem, contemptanon secutorum, sed Domini ; ipsi enim nihil possunt
tantum acerbitate, sed etiam confusione, id est eru- nisi ex permissione Dei, hoc modo purgare filios

bescentia de ignominioso genere mortis. Sustinuit, suos volentis. Noli negligere disciplinam, neque fa-
inquam, gaudio proposito sibi in gioria merito pas- tigeris, id est ne fessus refugias pati dum argueris,
sionis. Vel, proposito sibi terreno gaudio, id est ter- id est reus esse convinceris a Deo per hanc disci-
renis facultatibus propositis sibi a crucifixoribus plinam indulgente tibi. Per hanc etiam disciplinam,
suis, si vellet se diffiteri Filium Dei. Atqueideo quia homo et fragilitatem suam cognoscit, et (si patienter

crucem sustinuit, confusionem contempsit, sedet in sustineat) indulgentiam proineretur de peccatis.

dextera sedis, id est in aequalitate sedentis Dei Pa- 408 Non debes fatigari dum argueris, eumenim
tris. Curramus propositum certamen imitantes Je- quem diligit Dominus castigat, id estin castitate et

sum, qui contempta confusione sustinuit crucem ;

conlinentia vitiorum per disciplinam agit ; illum
eum, inquaro, aspicite crucem in morte sustinentem ;
quem diligit, castigat, omnem autem filium quemre-
recogitate etiam eumdem Jesum qui sustinuit con- cipit, priusquam recipiat, flagellat. Licet enim pec-
tradictionem, ut sicut in morte, sic etiam imitemini cata dimittat, nulli tamen poena remittitur, quin vel

eum in patienda contradictione. Quidquid adversi- -p in hac vita, vel in futura solvatur, vel ab ipso ho-
tatis tulit Jesus usque ad horam passionis significat mine spontanea voluntate, quod opus acceptius est,
hic per contradictionem. Vel si habetur enim, ita vel alio sibi inferente. Sicut per originale probare
Jesum sustinentem cru-
jungatur. Debetis aspicere possumus, quod quidem in baptismo dimittitur,

cem, nam etiam hoc quod in Christo minus est, sci- poena tamen ejus peccati (mortalitas scilicet et pas-
licet contradictionem quam sustinuit, recogitate, id relinquitur. Et quando quidem disciplina
sibilitas

est frequenter debetis mandare memoriae. Quod ita Domini adeo commendabilis est, igitur pcseverate
ait : Recogitate Jesum qui sustinuit contradictionem in disciplina, id est in patientia tribulationum, in
talem, id est adeo contemplibilem et difficilem, qua utique perseverare debetis ; Deus enim offert se
quodque magis potuit gravare eum, ipse qui pecca- vobis in tribulationibus adjutorem tanquam filiis.

tum non novit, illatam sibi a peccatoribus sustinuit, Bene dico tanquam filiis, quia quis est filius quam
non adversus Petrum, vel quemlibet discipulorum, non corripiat pater ? Deus utique filium non habebit
sed adversus semetipsum. Recogitate, inquam, hanc incorrectum. Filius non erit nisi qui corripitur.
contradictionem, ad hoc, ut memores ejus non fati- Quod si, id est si vero vos estis extra diciplinam,
gemini, id est ne sitis fessi patiendo adversa, vel si quod subtrahatis vos a disciplina Domini, cujus di-
fatigamini corpore, ne fatigemini in animis vestris, sciplinae participes facti sunt omnes filii Dei. Si, in-
sed carne infirma spiritus tamen prompti sint. Si C quam, extra disciplinam estis, ergo non estis filii

enim tanta sit contradictio ut fatigentur animi, sicut legitimi, sed estis filii adulteri, id est adulterini qui-
idem Paulus de se ait « Gravati sumus supra mo-
: bu» pater non adhibet paedagogos, quia eos non cu-
dum, ila ut taedeat nos vivere (// Cor. i, 8) » non ; rat. Vel estis filii adulteri, id est diaboli, adulte-

tamen deficientes, sicut nec Paulus defecit, licet rantes vos.

fatigatus esset animus. Deficerent, si timore tribu- Probavit per testimonia Scripturae, debere eos
lationum fidem negarent, debetis utique sine fatiga- perseverare in disciplina ; nunc rationibus humanae
tione et defectu sustinere ,
quia et si restilistis, consuetudinis idem approbat, quasi diceret Quia :

nondum tamen usque ad sanguinem, id est nondum in disciplina perseverandum nobis sit, per auctori-
effusus est sanguis vester, quod si oportet, pro fide tates ostendi, deinde post testimonia Scripturarum,
patiendum est. humanse consuetudinis rationes induco, ad idem
Nondum usque ad effundendum sanguinem resti- probandum. Nos quidem habuimus patres non ani-
tistis, vostamen repugnantes adversus peccatum ; ita marum, sed carnis nostrce : lineam enim carnis ab
dicens in altero laudat eos quia repugnaverunt. In ipsis traximus, et carni nostrae a carne parentum

altero ostendit adhuc posse ascendere, scilicet ad derivatae Deus animam contulit. Hos autem patres

effusionem sanguinis. Repugnantes, inquam, adver- '£) habuimus eruditores, et reverebamur, honorem eis

sus peccatum ne locum haberet in vobis. Dum enim exhibendo timebamus eos. Revereri enim est, cum
impiis consentire renuitis, contra peccatum statis, timore honorem impendere. Et si patres carnis re-
quibus si cunsentiretis, peccatum statim locum ha- verebamur, nonne multo magis obtemperabimus Pa-
beret in vobis. Repugnastis olim adversus peccatum, tri spirituum, id est Deo qui dat animas longe cor-

et nuncquare obliti estis consolationis , idestdivini- pore digniores ? cui obtemperanles vivemus in aete-

tatis vos in tribulatione consolautis? quce divina num quod patres carnis nec sibi nec nobis conferre
consolatio loquitur nobisnon tanquam alienis, sed queunt spirituum magis obtemperan-
? Patri utique

tanquam filiis, quos fovere intendit dicens in Sa- dum quidcm patres carnis in tempore
est quia illi

lomone (Prov. m, 4) tu fili mi, noli negligere di-

: paucorum dierum erudiebant nos secundumvolun-
sciplinam, id est persecutiones et vcrbera quae sunt tatem suam,hic adgrammaticam,ille ad fabrilem ar-
disciplina. In his enim homo addiscit quanta sit tem, plerumque ad inutilia. Hic autem Pater spiri-
fragilitas sua, et quam parum viribus suis possit, tuum, ad id quod pro certe utile est, erudit nos per
539 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 560

disciplinam in recipicndo sancti/icationem cjus, id A tes vos infructuosa poenitentia damnalionem eva-
est patientiam et coeteras virtutes, positione quarum dere, quia scitote hoc de Esau, quod et ante venditio-

suos sanctificat. Quia illi possent objicere,dicentes : nem,t' tpostea cupiens kcereditare benedictionempn-

Quis potest hujusmodi disciplinam, in qua sem-

pati mogeniti, reprobatus est, et si nonapatre, tamen a
per moeror, nunquam gaudium ? ipse idem ut solvat Deo. Vere reprobatus,?*o?2 ciim invenit locum pceni-
objieit sibi, dicens : Ego quidem commendo vobis tentice ; poenituit quidemse vendidisse primitiva, sed

patientiam disciplina?, sed tamen confiteor quod haec pamitentia locum opportunitatis non habuit,

omnis tempore quidem vide-

disciplina in prcesenti quanquam inquisisset eam poenitentiam cum lacry-

tur, his qui superficiem rei lantum aspiciunt, non esse mis. Si enim lacrymaretur confitendo peccalum, et

gaulii, scd solummodo mceroris. Moeror enim hic puniendo iniquitatem suam, locum haberet ejus pce-
semper est, nunquam gaudium. Nunc solutionem nitentia, sed quia in ipsis lacrymis indignabatur de
subdit, videtur quidem in praesenti esse mceroris, eleclione fratris, cogitans interficere fratrem, si pos-
scd postea, id estinfuturo cxercitatis per eam disci- set, ideo locus poenitentiae ipsi negatus est. Debetis
plinam, non adulterinis extrapositis reddet Deus pacem et sanctimoniam sequi. Videte nc amaritu-
fructum Fructum dico non sicut fructus est
justitice. dinis radix germinet in vobis, etc, quia non acces-
mundi, qui nunquam est in tranquillitate, sed fructum t, sistis ad legem importabilem et tenibilem eam fa-
pacatissimum, id est in omni quiete possidendum. cienti et inutilem, sicut prior lex, sed accessislis ad
Propter quod, quia exercitatis per disciplinam adeo legem multa facilitale jucundam, ad gratiam ad-
fruetuosa eritjustitia sua, erigite ideo remissas ma- jutricem, ad cceleslium repromissionem. Quod dif-

nus,'\d est operationes charitatis, priusintensas,modo fuse ait sic incipiens : non
ad ignem tra-
accessistis

dissolutas. Erigite etiam genua soluta, id est fortitu- ctabilem et accessibilem. In dationeenim veteris le-
dinem prius habilam, nunc timore disciplinae reso- gis ignis fuit corporeus, si paleretur Deus qui pos-

lutam. Ideo per genua soluta, amissionem virtutis set tractari humanis manibus, et ad quem possibile
significat quia in genibus prius apparet tremor, si esset accedere. Nec ad turbinem, et cali-
accessistis

fuerint dissoluta ; erectio si fuerint confortata. Eri- ginem, et procellam. Turbo enim, id cst ventorum
gite genua commotio ibi fuit, et tenebrosa caligo et procella.
et facite pedibus, id est affectionibus ve-
strae fidci, rectos gressus. Primus gressus fidei est, Ventis enim percellentibus se invicem, contusio crat
contileii deinde, si necesse sit, pati ita rectos facite
; grandinis. Nec ad sonum tubce, et vocem verborum ;
:

ut non erret aliquis vestrumrecedens a via fidei, nec clangor enim tubarum et vocalia verba ibidem au-
saltem sit claudicans in via posset enim fidem te- ditasunt, quam vocem Judaei qui audierunt cxcusa-
;
,

nerc, sane credens, 409

etclaudicare inea, si ti verunt se, obtendentes fragilitatem suam, ne fieret
meret confiteri. Et pro assertione fidei non erret ali- ^ eis vcrbum, id est ne Dominus loqueretur eis, sed
quis, sed magis sanetur ab errore, si forte erraverit. Moysi, et Moyses illis ideosic se excusaverunt quia :

Ut autem recti sint gressu? vestri, sequimini pacem non portabant, id est non poterant portare illud
cum omnibus, etiam cum inimicis. Sequimini etiam quod dicebatur eis. Deus ideo in tanta asperitate ter
sanctimoniam, id est omnem sanctitalem, sine qua roris legem dabat eis, quia sciebat per lenitatcm di-

pace et sanctimonia nemo videbit Deum. lectionis nil boni cos operaturos, el ideo quasi ser-
Quomodo sanctimonia sequenda sit, insinuat, di- vos per supplicia cogendos. Praesignabatur eliam in
cens : Sequimini sanctimoniam, contemplantes ne tanta multiplicitate terrorum eos nunquam posse
quis vestrum desit gratice Dei ; gratia enim Dci pa- portare legem illam.
rataest vobis, videte ne repellatis cam ; contemplan- Et dictum erat in acccplione legis, quia si bestia te-

tes etiam ne aliqua radix, id est suggestio peccati, tigerit montem illum, in quo dabatur lex, lapidabi-

Radix dico amaritudinis, quidam putent esse iicet tur (Exod. xix, 12). Vel secundum quosdam ex
dulcedinis, videte, inquam, ne radix hujusmodiim- judicio, vel secundum alios ex grandinis confusione.

pediat vos, gcrminans sursum, id est prorumpens in omnia per oppositum figurabant dationem no-
Ilaec

actum peccati. Tunc enim suggestio sursum gcrmi- Nos enim accipiendo gratiam, accessimus
vse legis.

nat, cum quod male suadet per actum consummat. D ad ignem, id est ad ardorem Spiritus sancti, nec
Videte ne qua radix sic vos impediat, et per illam tractabilem, nec accessibilem, sed spiritualem. So-
sursum germinantem inquinentur mulli, proniores nus tuboe qui O
fuitibi, suggestionem significa-
--SLfl

ad imitalionem turpitudinis, quam honestatis. Con- vit, actum peccati, ut tuba provocat ad
quae sic ad
templantcs eliam ne quis "vestrum sit fornicator aut bellum. Quanto magis enim Judaeis prohibebatur,
profanus, cultum Dei deserens, sicut fuit Esau, qui tanto ardentius ruebant in vetitum. Ibi iterum fuit
propter unam escam lenticularum vendidit primoge- turbo, id est commotio suggestionum, actus scilicet

nita sua fratri suo Jacob. De fornicatione Esau non peccati. In nova gratia et suggestio, ct actus peccati
alibi invenimus. Vel si allegoriae insistimus, dica- removetur. Ibi iterura fuit procella, id est contusio
mus ita ne sit quis fornicator in cultu Dei. Forni- grandinis, scilicet consuetudo peccandi. Fuit iterura
catores erant qui fidei Cbristi necessariam esse cir- caligo, id est excaecatio, ex consuetudine peccandi
cumcisionera crcdebant ; aut, ne quis sit profanus, procedens. In gratia ista etconsuetudo peccandi re-
fidem penitus deserens. Ne sitis sicut Esau, putan- mota est et omnis caecitas illuminata ; ibi fuit vox
561 EXPOSITIO IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEBR. 562
verborum, quam audire potuerunt. Hic inspiratio A manebunt omnia immobilia, itaque nos qui tunc
interius, quam qui praelibat, multo desiderio currit erimus suscipientes regnum illud immobile, iiabea-
ut comprehendat. Illi non portabant quod dicebatur. mus aliquam gratiam, per quam placentes Deo ser-
Onus autem hujus leve, et jugum suave est (Matlh., viamus ei, cum metu animi et reverentia, id esttimo-
xi, 30). Ibi dictum fuit : Si bestia tetigerit montem re corporis et exhibitione honoris. Necesse estenim
lapidabilur (Exod. xix, 12), quia hic si quis bestia- ut serviamus Deo cum metu et reverentia ; etenim
lis vitae, et intelleetus posuerit os suum blasphe- Deus noster est ignis consumens, id est excoquens
mando in montem, id est in divinitatem, lapidabi- 411 omnis peccati rnbiginem, etideonecesseest
tur, contusus potentia deitatis, et eo quod adeo ut purgatos inveniat non purgandos.
terribile eratquod videbalur, ita dixit ipse Moyses :

Exterritus swmanimo, et iremcbundus corpore. Ad CAPUT XIII.

legem terroris et inutilem non accessistis, sed ad
Sion, id est ad vitam speculativam. Sion dico mon- « Charitas fraternitatis maneat in vobis, et hospi-
tem, id est altitudine virtutum eminentem, et ad ci- « lalitatem nolite oblivisci. Per hanc enim placue-
vitatcm Dei viventis, id est civibus suis vitamseter- « runt quidam angelis hospitio receptis. Mementote
nam dantis, scilicet ad coelestem Hierusalem, et ad t> « vinctorum, tanquam simul vincti, et laborantium,
frequentiam multorum millium angelorum, ut cum « tanquam et ipsi in corpore morantes. Honorabile
eis in gloria Dei personetis, et ad Ecclcsiam primi- « connubium in omnibus, et torus immaculalus.
tivorum, id est patriarcharum et prophelarum, qui « Fornicatores enim et adulteros judicabit Deus.
conscripti sunt senatores in ccelis, et ad DeumVdi- « Sint mores sine avaritia, contenti prsesentibus.
trem omnium judicem, et ad spiritus justorum et « Ipse enim dixit : Non te deseram, neque derelin-
perfectorum, idest quos Spiritus sanctus justos facit « quam ita ut confidenter dicamus : Dominus mihi
et perfectos, propter diversitates donorum. Sicut « adjutor est, non timebo quid faciat mihi homo.
Joannes solet, pluraliter ait Spiritus. Et accessistis « Mementote prsepositorum vestrorum, qui vobis lo-
ad Jesum datorem Novi Jesiamenti. Vel ita dica- « cuti sunt verbum Dei quorum intuentes exitum
;

mus ad Dominum omnium, et ad Deum spirituum, « conversationis, imitamini fidem. Jesus Christus
id est animarum justorum perfectorum. « heri et hodic, ipse et in ssecula. Doctrinis variis
Accessistis etiam acl aspersionem sanguinis, id est « et peregrinis nolite abduci. Optimumest enim

ad sanguinem Christi, quo aspersi mundati estis. « gratia stabilire cor, non non profue-
escis, quae

Sanguinem Christi dico loquentem melius quam san- « runt ambulantibus in eis. Habemus altare, de quo
guinem Abcl de quo scriplum est : « Sanguis fratris « edere non habent potestatem qui tabernaculo de-
tui Abel clamat ad mede terra (Gen. iv, 10) ; » ideo ^ « serviunt. Quorum enim animalium infertur san-
melius quia sanguis Abel ultionem, sanguis Chri- « guis pro peccato in sancta per pontificem, horum
sti clamat remissionem. Et quia sanguis Christi « corpora cremantur extra quod et
castra. Propter

loquitur pro vobis, videle itaque ne male agendo, « Jesus ut sanctificaret per suum sanguinem popu-
recusetis illum loqucntem pro vobis quia malo ves- « Exeamus igitur ad
lum, extra portam passus est.
tro, si recusatis. Si enimilli recusantes eumqui lo- « eum extra castra, improperium ejus portantes.
quebatur super terram, id est Moysen, vel angelum, « Non enim habemus hic manentem civitatem, sed
non effugerunt ultionem, multo magis nos non effu- « futuram inquirimus. Per ipsum ergo offeramus
giemus quiavertimus Deumloquentemnobis, non de « hostiam laudis semper Deo, id est fructum labio-
terra, sed de ccnlis. Yox cujus loquentis, tunc in da- « rum confitentium nomini ejus. Beneficentise autem
tione veteris legis terram movit, nunc autem repro- « et communionis nolite oblivisci. Talibus enim ho-
mittit in Aggseo, dicens : Adhuc semel ; adhuc ideo, « stiis promeretur Deus. Obedite pracpositis vestris,
quia jam moverat terram, Ego movebo, non solum « et subjacete eis. Ipsi enim pervigilant quasi ratio-
ierram, quam olim movi, sed etiam ccelum (Agg. n, « nem pro animabus vestris reddituri, ut cum gau-
7), mutabilem eorum transferens in immutabilita- « dio hoc faciant, et non gementes. Hoc enim non

tem. Nunc Paulus exponit : Quod autem dicit pro- D « expedit enim
vobis. Orate pro nobis. Confidimus
pheta adhuc et semel, per adhuc declarat transla- « quia bonam conseientiam habemus, omnibus in

tioncm mobilium. Translala enim elementa, de mo- « bene volentes conversari. Amplius autem depre-
immobilia. Translationem dico mobi-
bilitate fient « cor vos hoc facere, quo celerius restituar vobis.
lium tanquam factorum, id est sicut eorumquse fe- « Deus autem pacis, qui eduxit de mortuis Pasto-
cit. Qui enim ea de nihilo fecit, facta levius trans- « rem magnum ovium, in sanguine testamenti
fcrre potuit. Semel dicit ut translatione facta ea « asterni Dominum nostrum Jesum Chrislum, aptet

maneant immobilia, quae modo sunt mobilia. Et « vos in omni bono, ul faciatis voluntatem ejus,
quandoqnidem omnia in immobilitatcm transferen- « faciens in vobis quod placeat coram se per Jesum

tur, itaqucnos suscipicntes regnum immobile, id est « Christum, cui est gloria in saecula sa*culorum.
nos in immobilibus regnaturi, habcmus aliquam gra- « Amen. Rogo aulem vos, fratres, ut sufferatis ver-

liam in nobis a Deo praemissam. Nisi enim praecedc- « bum solatii. Etenim perpaucis scripsi vobis. Co-
ret in nobis aliqua gratia Dei, non susciperemur ab « gnoscite fratrem veslrum Timotheum dimissum,
eo in immobilitate regnaturi. Vel ita, quia translata « cum quo si celerius venerit, videbo vos. Salutate
563 S. BRUNONIS CARTHUSIANORUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 564

« omnes praepositos vestros, et omnes sanctos. Sa- A tum ad illos, hodie etiam est paratus in eodem
« lutant vos de Italia fratres. Gratia cum omnibus quanlum ad vos ipse etiam praesens erit in omnia
;

« vobis. Amen. » s&cula sperantibus in se, quibus ait « Ecce vo- :

EXPOSITIO. biscum sum usque ad consummationem saeculi

Cum metu et reverentia servite Deo. Charifas (Matth. xxvin, 20). » Imitamini fidem praepositorum,

etiam perseveranter maneat in vobis. Cbaritas dico sequentes doclrinam eorum. Et doctrinis variis,

fraternitalis, quam fraternitas reposcit. Hoc enim qute nunc unum nunc aliud asserunt, et peregrinis,

quod fratres estis exigit ut vos invicem diligatis ; et id est extraneis aliunde quam a nobis procedenti-

nolite oblivisci hospitalitatem, quae est pars cbarita- bus ; inquam, doctrinis nolite abduci ab eo quod
his,

tis, in qua olim valuistis. Per hoc quod ait, nolite a nobis accepistis. Erant enim quidam seductores,

oblivisci, signat eos prius devotos in hospitalitate, qui dogmatizabant, ex eo quod Paulus omnes cibos

nunc remissos esse. Ideo sectanda est hospilalitas, mundos esse et sanctificatos a Deo dixerat , ut

quia per hanc virtutem placuerunt quidam Deo, ut quanto magis ingurgitarent ventrem opulenlia esca-
Abraham et Lot, quos Deus inde significavit sibi rum, tanto magis essent grati Deo, qui omnes cibos
placuisse, angelis receptis hospitio. Ideo enim an- sanctificaverat ad edendum. Inde ait : Nolite hu-

gelos suos immisit, quasi hospites, ut per hoc ho- t> jusmodi doctrinis abduci, quia optimum est, non
spitalitatem gratam sibi esse cagnoscerent. Charilas corpus, sed cor stabiliri et confirmari gratia, id est
maneatinvobis. Mementote eii&m vinctorum, id est ex libertate quam Deus intuht nobis in usu omnium,
his minislrate, qui in vinculis opprimuntur, tan- quam stabiliri escis, id est multiplicalione volupta-

quam simul vincti, id est memores vos simul esse tis, quaz escae non profuerunt ambulantibus in volu-

vinctos, quia si illi in carcere, vos vincti molestia ptatibus, et supra modum locum dantibus eis. Escis

carnis. Vel ita : Mementote vinctorum tanquam si- utique non debemus cor stabilire, quia habemus

mul vincti, id est sicut velletis reminisci vestri, si altare, id est corpus Cbristi, quod in altari conse-

Mementote etiam labo-

similiter in vinculis essetis. cratur ; supra quod principatum a nobis vota et
rantium quocunque genere mundanae miseriae tan- orationes Deo offerimus. De quo altari, id est cor-

quam et ipsi laborantes sitis quod idem ait -41 ;

9 pore Christi non habent potestatem edere quicunque
tanquam morantes in corpore. Quicunque enim pre- deserviunt tabernaculo, id est corporis voluplalibus

mitur onere carnis, nunquam expers est aerumnae et sic enim horam mansuri sumus in corpore, sicut

laboris. Sit etiam in omnibus vobis honorabile con- miles in tabernaculo militari. Probat duplici aucto-

nubium ; hic removet fornicalionem. Et conjugiis ritate veteris primum, deindc novae legis, eumdem
celebratis sit torus immaculatus ; hic adulterium sensum in utraque colligens auctoritate quod pro-
abdicat. Ideo moneo connubia, castitatem tori, re-
^ misit, dicens Vere qui deserviunt tabernaculo vo-
:

movendo fornicationem et adulterium, quia Deus luptatis,non habent facultatem edere de hoc altari,
judicabit, id est damnabit fornicatores et adulteros qui non sunt extra castra, id est quia secundum

non quod homicidia et reliqua mala judicare non dimissiones voluptatum non exeunt corpora sua.

debeat, sed nunc de his duobus tantum sermo erat. Quod ita ait : Eorum animalium quorum sanguisin-
Mores etiam vestri sint sine avaritia, ut non concu- fertur per pontificem in Sancta sanctorum pro
piscatis superflua. Vos dico contenti prcesentibus ;
peccato populi delendo, et hoc semel in anno. Horum
Dei enim est providere de crastinis. Debetis esse animalium corpora cremantur extra castra. Moserat
sine avaritia. Ipse enim Deus dixit ad Josue, et pcr (sicut saepe fati sumus) ut pontifex legalis semel in

eum ad omnem fidelem. tu Josue, seu quicunque anno sanguinem inferret in Sancta sanctorum. Hic
ego non deseram te penitus abjectum, neque
fidelis, autem sanguis assumebalur de -4: animalibus, 13
sallem aliqua hora derelinquam te inadjutum Deus ;
extra castra crematis. Pontifex autem ille Christus

hoc dixit ita, ut supra hoc quod prius diximus nos : est, qui pro peccato omnium delendo sanguinem
scilicet contentos esse praesentibus, nunc confiden- suura in cruce fusum intulit in Sancta sanctorum

ter dicamus : Dominus est mihi adjutor, et ideo non Quod autem illud animal cremebatur ut cinis fieret,

timebo quid faciat mihi homo, etiam si tollat prce- D signum erat contritionis Christi, quam sustinuit,

sentia. einis cujus, id est memoria passionis dcbet aspergi

Mementote etiam prcepositorum vestrorum,ui ejus super capita, id est in mentibus singulorum. Quod
conformemini, qui locuti sunt vobis verbum Dei quo- cxtra castra cremabatur, significabat omnem volen-

rum exitum, id est finem bonum esse intuentes. Exi- tem mundari oportere, ut exeat extra castra id est

tum dico conversationis, id est bonae operationis in carnales voluptates.

qua conversantur. Imitamini primum fidem eorum, Nunc subjungit Novi Testamenti auctoritatem
ut sic bona conversatio et bonus exitus similiter sit idem cum Veteri sentienlcm dicens Propter quod :

in vobis. Dicerent illi Non possumus perfectionem

:
comprobandum scilicet, quod qui tabernaculo de-
eorum sequi, quia ipsi, ab ipso Christo edocti, ha- serviunt, non habent edere de hoc altari, vel pro-

buere majorem affluentiam gratiae quam nos possi- pter quod praefiguralum in Veteri,nunc implcndum.
mus habere. Ad hoc Paulus : Bene, inquit, imitari Jesus eliam passus est extra portam, signiiicans par-
potestis ; Jesus Christus enim qui fuit heri, quan- ticipantes altari suo debere fieri extra portam, id
 565 EPISTOLA B. PAULI AD LAODICENSES. 566

est extra sensus voluptatis. Sensus enim portae sunt A Dixit superius orate pro nobis nunc autem de-
;

animse, qui per oculos ducitur ad concupiscendum precor vos amplius hoc facere, id est orare pro no-
quod videt, et sic per caeteros sensus. Jesus passus bis instantius, quo, id est eo ut restituar vobis cele-
est extra portam, ideo ut per proprium sanguinem rius, deferens mecum fructus eleemosynarum , si

sanctificaret populum. Quia Jesus extra portam pas- forte solvar a vinculis. Dico orate pro nobis, ego
sus est, igitur exeamus ad eum, positi extra castra, autem sic oro pro vobis. Deus pacis aptet vos in omni
id est extra voluptates tabernaculi ; nec hoc solum, bono, qui Deus eduxitDominum nostrum Jesum
sed etiam portantes (si improperium
necesse fuerit) Christum de mortuis, id est a numero mortuorum.
ejus, id est mortem crucis. Et utique sic debemus Jesum dico Pastorem magnum, id est super omnia
exire, quia etiam si volumus hic manere, non habe- magnificatum. Pastorcm dico non luporum, sed
mus hic manentem civitatem, sed inquirimus fu- ovium, id est mansuetorum. Pastorem dico factum
turam, id est aeternam. Et quandoquidem futuram insanguine, id est per oblationem sanguinis sui.
inquirimus, ergo ut apprehendamus eam, offeramus Sanguinem dico confirmatorem testamcnti ceterni,
per ipsum Jesum hostias laudis, id est laudes non id est in aeternum duraturi. Hic, inquam, Deus aptet
minus quam hostise promerentes Deo, et hoc semper. vos in omni bono. Aptatos eos intelligit, si bona vo-
Et quod dico hostias laudis est dicere Offeramus
, : ~ luntas in eis fuerit. Aptet ita, ut faciatis vo-
fructum labiorum. Per labiorum, faciliiatem, per luntatem ejus Dei, nec viribus vestris, sedita facialis

fructum dcsignat utilitatem. Labiorumdico confiten- .4= JL^£= ut ipse sit faciens in vobis quod placeat
tium nomini, id est glorise ejus. Offeramus laudes. coram se, id est in beneplacito ejus, faciens dico per
Beneficentioe autem, id est largilatis eleemosynarum Jesum Christum, qui cst gloria in scecula sa'culo-
et communionis (postquam non propria, sed com- rum. Amen. Quia aliquantulum asperius correxerat
munia dicebatis) nolite oblivisci. Nec debetis obli- illos, nunc blanditur eis, ne moveantur visa asperi-

visci, quia talibus hostiis, id est per beneficentiam tate verborum, dicens ^Deus si aptetvos, ego autcm,
et communionem. Deus promeretur inpassiva signi- fratres, rogo vos, ut hoc verbum non reprehensionis
ficatione. Lt autem horum memores sitis, obedile (ut forte aliqui de vobis existimant), sed Epistolam
praepositis vestris, qui perfecti sunt, et bene vos in- solatii suffcratis, id est in omnipalientia suscipiatis.
struunt, et subjacete eis, id est obedite, ut omnem Et potestis satis sufferre, quia scripsi vobis perpaucis.
subjectionem verbo et opere exhibeatis illis. Debetis Hic significat eos impatientes, quibus multo plura
utique subjacere eis, quia ipsi pervigilant pro vobis, scripsisset, si patienter audituros cognosceret. Suf-
quasi illi qui reddituri sunt rationes pro animabus ferteverbum et fratrem vestrum Timotheumame
vestris, sibi commissis. Et ideo sic subjacete eis, dimissum ad vos, vel a vinculis quibus ligatus me-
ut faciant hcec, id est pervigilant pro vobis cum C cum erat, nunc dimissum. Eum, inquam, delatorem
gaudio, etnon gementes, produritia et intemperan- hujus Epistolae, cognoscite, id est honoritice et cum
tia non gementes non enim expcdit
vestra. Dico ; omni charitate suscipite, cum quo videbo vos, sicut
vobis hoc, ut eos gemere faciatis. Obedite praepositis autumo, si celerius revertens a vobis, venerit ad
et orate pro nobis. Dicerent illi Tu gentem nostram
: me. Salutate omnes pratpositos vestros. Ipsiscnim,
et ritus nostros persequeris, et quomodo dicis, orate quia perfecti erant, non scribebat Epistolam, sed
pro nobis ? Ad hoc Paulus : Orare pro nobis debe- quibusdam subditorum incorrectis. Salutate etiam
tis. Nos enim confidimus, id est contidenter vobis omnes sanctos in Ecclesia vestra. Erant enim qui-
dicimus quod habemus bonam conscientiam
in om- dam subditorum perfecti, quibus similiter non scri-
nibus, id est ad omnes volentes bene conversari ad bebat. Salutant vos fratrcs de Italia. Gratia Dei
illos. Ubi autem conscientia pura est, et opus mun- cum omnibus vobis. Amen. Signum Pauli quod
dum est, ne ergo molesti sitis mihi. Epistola ipsius esset.

EPISTOLA B. PAULI AD LAODIGENSES,

Nuper in antiqua bibliotheca inventa :

Sed quia inter catholicas vulgo non legitur, non est a B. Brunone elucidata.

Paulus, apostolus non ab hominibus, neque per D vos avcrtant a veritatc Evangelii, quod a mc prcedi-
hominem, sed pcr Jesum Christum, fratribus qui catur. Et nunc faciet Dcus ut quisunt ex me ad pro-
sunt Laodicitv. Gratia vobis et vax a Deo Patre no- fectum veritatis Evangelii, deservientes sint, et fa-
stro et Domino Jesu Christo. Gratias ago Christo per cientes benignitates opcrum quaz sunt salutis vita?
omnem orationcm mcam, eo quod permanentcs xternaz. Et nunc palam suni vincula mea, quce pa-
cstisineo, et perseverantes in operibus bonis, pro- tior in Christo, quibus lcetor et gaudeo, ct hoc inihi
misszim exspectantcs in die judicii. Neque desti- factumest ad salutem pcrpctuam, quod ipsum fa-
tuant vos quorumdam vaniloquia insinuantium, ut ctum orationibus vestris, et administrante Spiritu
567 S. BRUNONIS CARTHUSIANOTIUM INSTITUTORIS OPP. PARS II. 568

sancto, sive pervitam, sive per mortem. Est cnim Alucro. Omnes sint petitiones vestrce palam apud
mihi vivere. vita in Christo, ct mori gaudium wel Deum, ct estote firmi in sensu Christi, et quce in-
lucrum). Et ipse in vobis faciet misericordiam tegra. et vera, ct pudiea, et casta, et justa, et
suam, ut eamdem dilectionem habeatis et sitis una- amabilia sunt, facite. Et qucv audistis et accepistis,
nimes. Ergo, dilectissimi, ut audislis pr<rsentiam in corde retinetc, et erit vobispax. Salutate umncs
Domini, ita retinete et facite in timore Dei, ct erit fratres in osculo sancto. Salutant vos sancti omnes.
vobis vita in a;ternum. Est enim Deus qui operatur Gratia Domini nostri Jesu Christi cum spiritu
in vo!is,et facite sine retractu vcl peccato qucecun- vestro.Et hanc facite legi Colossensibus, et
que facitis. Et quod est optimum, dilectissimi, Colossensium vobis.
gaudete in Christo, et prcecavcte sordidos omnes in FINIS EPISTOLARUM B. PAULI APOSTOLI.

^ 1S HEGATOSTICHON APOLOGETICUM D- JAGOBl HIERONYMI

CARTHUSLE PARISIEXSIS ALUMNI,
Quo Phrasin B. Bruxonis, qua? nasutis humilior videatur a calumnia defendit, et sententiarum
pondera lance justa appendit.

Quis novus harmonico mulcens stridore lyristes B Affluite, errantes (ait) atque audite, tenelli,

Allobrogum longi saxa nivosa jugi Cum Domini rege docebo metum.
lyrico
Transiliens colles, saliens in montibus ? quam Ille ego qui malens inhonorus honoribus illuc

Per ccelum auritas omne moratur aves, Cedere, quo puppim numinis aura vocat.
Ore senem, cultu macieque professus eremum, Parisii mundo profugum quem perpulit horror
Et nihil agresli pectine agreste sonans ! 4IO Funeris, ut coeli hsec septimus astra sequar
Frons erecta polo est, pedibus calcantur honores, Astra dedere viam, divi arrisere tot esse
Septenum in capitis vertice sidus inest. Millia, sic hamis illaqueanda meis.
Deliciis mollique toro nemo arguet usum, His agor auspiciis. Ceu vox clamantis eremo,
Nec quidquam a studiis et pietate vacans. Pertaesi mundum sterno Tonantis iter.
Non aurum digiti, nec habet lyra dia smaragdos, Baptistae reparando vias disjectaque membra,
>iec fucum allophylum sancta camena petit. Castra monoptolemis singula condo meis.
Nec sibi calvitiem sacra veridicentia texit, Deserto deserta placet Carthusia Christo,
Nec calami stratas captat ab arte comas. Tuscala cui laudum nocte dieque calent
Alter an Amphion, redivivus an inclytus Orpheus, Invia Psalmologi deserta inaquosaque terra est,
Illecebrae nervis surda elemenla trahens, p Qua pateat virtus gloriaque alma Dei.
Restiluens sensum, quibus hunc natura negavit ? Undc columbinis avide latera instruit alis,
An lyra naturae robore majus habet ? Discat ut huc fugiens seque Deoque frui.
Oppida jam putent inculta, arridet eremus. Discipulis eadem tribus haec in monte refulsit
Dum fremit armorum turbine mundus hebes. Gloria, quo fieri vult tria castra Petrus.
Dum tam grata canunt superis epinicea silvae, Cernere Zacchaeus per turbam nescil Jesum
Angelicisque opplent invia lustra choris, Cui, Turba opprimeris, discipuliquc canunt.
Militet ut sancto jam omnis doctrina parenti Sic, monache, infcsti fugiens contraria raundi,

Spiritui, vertens signa aquilina cruci. Naviter effectum nominis hujus habe.
videam charites Chisto connubia pactas, Hasce igitur partes mihi delegavit Jesus,
Atque eadem castas foedera Castalides. Asperula in planas sternere lustra vias.
Imo adeo cunctas deserto Helicone videbo, Laeviget ut Christo rigidos citharaedia saltus :

Deserli fabricam jamque levare novi. Militiae tollens hic nova signa piae.

Alternum miscere melos sub nomine Christi, Nulla Madaurensis Milesia habemus aselli.
Per templum bifidis e regione choris. Nulla Lycambaeae conscia tela necis.
Nec tacitis cellis deerit symphonia psallens Semina divinae mihi sunt uberrima fiammae,
I»
Spiritu, et alternse leclio juncla preci. Devoto nihil est dignius otiolo.
Hiccine Carthusi, Bruno, caput ordinis, olim Exuro, gelidos exsurgcre cogo jacentes ;

Clarum agiographiae nomen in orbc gerens, Et nunc illecebras, nunc quoque vim facio.
Quo schola Francorum nequaquam invidit Athenis, Nunc lyra Davidis, nunc Pauli buccina pleno
Rostraque Romano nil theodoxa foro ? Ore quidem hnec, digitis concrepat illa meis.
Ecce movet citharas, et naula prophetica ductor Haec, Carthuse, libi ratio est praescripta silendi
Ordinis et vitae consona plectra suae. Ut, claudens homini labra, loquare Deo.
Exemplum signumque suis illustre relinquit Quipfead eum, Paulo aut Davide interprele, fari est
Vivere, et aethereo Principe digna loqui. Et jactura tuum nulla silere qualit.
Compellare virum propriusque audire juvabit. Nec Laliae offendat linguae neglectior usus,
Nempe (nisi auditu fallor) et ipse vocat. Dictio si tritae est corporis aequa togae.
569 SERMO DE GONTEMPTD DIVITIARUM. 570

Sublimes humili sensus attempero linguae : A Jam mihi purga aures atque excute faece palatum,
Nec mihi ab ore sed ex pectore verba fluunt. Vel magis intra animi septa redito tui.

Niliacis ornate alii delubra tropaeis, Non linguae, sed cordis ad htec delectus habendus :

Laudo sed in praesens causa aliena mihi

;
est. Nam mihi cum rebus tota palaestra fuit.

Humanae verbis sophiae inclarescere nolens ,

Ne sensu haec sapias , sed quo sunt prodita gustes
Paulus adest doctis debitor et rudibus. Spiritu, et hoc animae viscera pasce bono.
Cum David cinere, et cilicino horrescat amictu, Consultum pariter summis minimisque volebam,
Rhetoricis compta quis volet esse rosis ? Et ratio captus omnis habenda fuit.

Sequitur in editione Colonicnsi tomus seu pars III Operum S. Brunonis. Continet, prceter sermones
quosdam, opuscula De laudibus Ecclesiae, De omatu Ecclesice De novo mundo, De fcstivitatibus festivi- ,

tatum. Quce tamcn non sunt Brunonis Carthusiani sed Brunonis Astensis epncopi, et cjus Operibus
,

annumerantur (Yide infraad annum li25.) Opuscula supradicta cxcipiunt S. Brunonis epistolce bince,
.

Sermo De contemptu divitiarum et appcndix De origine sacri Carthusiensis ordinis.

DiVS BRUNONIS
EPISTOLvE BINyE
Quas scripsit ex eremo Calabriee cum ex urbe Roma ad eam se solitudinem, in qua et obiit,
postliminio se recepisset.

AdRaduIphum Yiridem, Ecclesice Remensis prcepositum, ad contemptum mundi, vitam eremiticam con-
templativam optimam Marice partcm, insuper ad voti impletionem, exhortatoria.
(Vide inter Acta S. Brunonis, n. 683, hujus tomi col. 420,)

II.

Ad filios suos Majoris Carthusice.

(Vide ubi supra col. 418.)

SERMO DE CONTEMPTU DIVITIARUM.

Facilius est camelum per foramen acus iransire, B scriptum est : Pecunice obediunt omnia(Eccl. x,19).
quam divitem intrare in regnum coclorum (Matth. In hac autem sedet impielas, quoniam divites et

xix, 24). Hoc autem significabat illa amphora, in avari, quia misericordiam et pietatem non habent,
qua impietas clausa erat de qua ne egredi posset,
, non solum impii, verum etiam impietas recte vocan-
massa plumbea os amphorae claudebat (Zach. v, 6, tur. Sed quid melius per duas illas mulieres quae

7). Qua in quam

re datur intelligi difficile sit de amphoram ferunt ,
quam sollicitudo et deceptio in-

ventre avaritiae hominem avarum vel extrahi vel se- telligi polest? Semper enim avari solliciti sunt in
parari posse. Narrat enim Zacharias propheta se acquirendo, et deceptores alieno aliena rapiendo.
V'disse amphoram egredientem , de qua cum inter- Unde et alas milvi hae mulieres habere dicuntur,
rogaret quid esset, dictum est ei : Hcec est amphora quoniam milvus inter alias aves rapacissimus est
egrediens, et hic estoculus eorumin universa tcrra ; qui semper pusillis et mansuetis avibus insidiatur.
et eccetalentum plumbi portabatur : et ecce mulier Ferunt autem hae mulieres, id est deceptio et prava
una sedens in medio amphorce (ibid.). De qua cum sollicitudo, amphoram in terram Sennaar, sive Ba-
interrogaret quae esset, dictum est ei quod esset im- bylonis ,
quia his duobus vitiis divites et avari in
pietas. Os autem amphorae massa plumbea clausum perditionem rapiuutur. De hac enim Babylone scri-
Babylon mcretrix
Et ecce duce mulieres cgredien tes. quae habebant
r ptum Cecidit, cccidit et
erat. est : illa :

alas quasi milvi, levavcrunt amphoram intefterram factaest habitatio dcemoniorum (Apoc. xiv, 8). Mi-
et cxlum ut aedificetur ci domus in terra Sennaar, sjri igitur et per omnia infelices qui inter dae- ,

ct stabiliatur, et ponatur ibi super basim suam, etc. monia habitaturi sibi in terra Sennaar domum iu-
Quid enim per amphoram nisi avarilia significalur ? venerunt. A qua nos eruat mitissimus Dominus
Hic oculus eorum. Quorum eorum ? Eorum vidclicet noster Jesus ,
qui cum Patre et Spiritu sancto
qui eam diligunt in universa terra. OmDes enim ad vivit et regnat Deus per aeterna saecula. Amen.
eam spectant, omnes ad eam tendunt, quoniam sicut
571 APPENDIX AD S. BRUNONEM. 572

CONFESSIO S. BRUNONIS.
(Edidit Mabill., Analect., nov. edit., p. 447.)

Fidcm magistri Brunonis, quam communiter fra- A et resurrexit. Ascendit ad coclos, inde venturus est
tribus suis protestatus est, cum horam sibiappro- judicare vivos et mortuos. Credo sacramenta quae
pinguare sensisset, ut omnis carnis viam ingrede- calholica credit et veneratur Ecclesia , et nomina-
retur, scriptam servare curavimus,eoguod satis tim quod consecratur in altari, verum corpus esse,
intime coram Deo nos illius fidei tcstes esse ro- veram carnem et verum sanguinem Domini nostri ,

garet. Jesu Christi, quem et nos accipimus in remissionem

peccatorum nostrorum , in spem salutis aeterna?.
Credo firmiter in Patrem, et Filium, et Spiritum Credo carnis resurrectionem, vitam aeternam. Amen.
sanctum, Patrem ingenitum, Filium unigenitum, Confiteor et credo sanctam atque ineffabilem Trini-
Spiritum sanctum ex utroque procedentcm, et has tatem Patrem
, el Filium, et Spiritum sanctum, ,

tres personas unum Deum. Credo quod idem Dei unum Deum naluralem , unius substantiae , unius
Filius conceptus sit de Spiritu sancto ex Maria Vir- naturso , unius majestatis atque virtutis. Et Patrem
gine. Credo quod virgo castissima fuerit ante par- quidem non genitum , non creatum, sed ingenitum
tum , et post partum virgo in seter-
virgo in partu , profitemur. Ipse Paler a nullo originem ducit, ex
num permanserit. Credo quod idem Dei Filius con- quo Filius nativitatem et Spiritus sanclus proces-
,

ceptus sit inter homines, ut verus homo, sine sionem accepit. Fons ipse igitur et origo est totius
B
peccato. Credo quod idem Dei FiJius invidiose a divinitatis ipse quoque Pater essentia quidem inef-
:

perfidis Judaeis captus sit, injuriose tractatus, in- fabilis, substantia sua Filium genuit ineffabiliter,

juste ligatus, consputus, ilagellatus , mortuus et se- nec tamen aliud quam quod ipse est. Genuit Deus
pultus. Descendit ad inferos , ut captivos suos inde Deum, lux lucem. Ab ipso ergo est omnis pater
liberaret, descendit propter redemplionem noslram, nitas in coelo et in terra. Amen.

APPENDIX AD S. BRUNONEM
DE ORICxINE SACPJ CARTHUSIENSIS ORDINIS
AUGTORE ZAGHARIA BENEDIGTO, VIGENTINO, GARTHUSIANO.

Quis Carthusiaci jecit fundamina primum
Ordinis, et quae causa illi, vis nosse viator ?
Hisloriam hanc sequere, hos etiam tu perlege versus.
Fructum si quajras, aderit compunctio sancta.
In Senonum planis urbs praj stantissima campis
Emporium Sophise, turrito vertice surgit
Quam Parides, fugiens Trojana incendia, fertur
Exstruxisse, patrisque memor dixisse Parisos
Cultores, illisque insignia et arma dedisse.
Sequana vorlicibus qua multis alluit arces
Et peregrina suas transmittit ad aequora merces.
Hic est assiduo fecunda academia cultu
Huc et Cecropidum translata cst Pallas ab oris,
Missaque de summis ingens sapientia rebus.
Hic ita clarus erat virtutibus omnibus atque
C Heu ! bonus interiit pastor, vir sanctus obivit,
Per fora clamabant, nemo dabit amplius illa
Docta salutiferi sermonis et aurea verba.
Funeris intcrca lugubris pompa paratur,
Exsequiae multo fiunt et nenia fastu
Conveniunt passim cives, clerus, schola tota
Docta coit, crepitant ex ictibus aera sonoris.
Ferlur honoratum majora ad templa cadaver,
Marmore sub Pario condendum et aromata subter,
Triste sacerdotcs recitando in carmine fatum,
Ardentes faculas, et cerea lumina portant,
;
Procedunt querulae longo simul ordine turmae,
Atque vias omnes nigro velamine complent.
Accidit inter tot res admiranda relatu,
, Judicium cccleste, et formidabile cunctis :

His disciplinis (quee libera lempora poscuntj
Doctorut, ascenso suggesto sive cathedra,
Esse videretur magni vox inclyta Pauli,
Atque verecundis in moribus alter Joseph.
Hunc, veluti co;!i divum de culmine lapsum,
Totus adorabat populus, namque ille sacerdos.
Inclyta Virginei post incunabula parius
Elapsis annis mille octoginta duobus,
Contigit buic homini postremum claudere tempus.
Atque subire grave imperium jura aspera lethi,
Et sane ipsa Dei sententia, grandis abyssus,
Cui soli detecta manent abscondita cordis (Ps. xxxv).
Quos sibi delegit, vel quos privavit olympo,
Solus habet notos, solus discrevit ab aevo.
j) Nos homines cieci rerum secreta videmus
Sicut Apollineum discernit noclua lumen.
Ecce sub argento qui porlabatur et ostro
Morluus, et tanto fuerat cumulatus honore,
Cum foret ad fanum sublimi in mole locatus
, Quo melius posset cerni cunclisque pateret, ,

Jamque jaccl vivo gelidum sine sanguine corpus ;

Ilesponde mihi, dum legitur, res ecce stupenda,
Rumor ubique strepit dolor anxius undique mansit,
, Eminus attollit vultus exsangueque pectus,
,

Et gemini sexus resonant lamenta per urbem. Ac circumspiciens torvo cum lumine turbas,
 573 DE ORIGINE SACRI CARTHUSIENSIS ORDINIS. 574

Claraore horribili feretro sic dixit ab alto : A Vir pius,et sapiens, ac praestantissimus omni
Consilio superum secreto, et legibus aequis, Munere doctrinae, templi Remensis alumnus,
Heu me accusatus, peto Judicis ora tremendi.
I Tunc sacra Parisiae genti documenta legebat,
Deposuitque caput taciturus, et arida membra. Exsequiis aderat muito comitatus honore :

Contremuit primo aspectu, ac obmutuit omnis,
Cuncta silent, cunctique pavent, plebs arrigit aures.
Prodigium insuetum vix credit mente labanti.
Stant pollinctores trepidi, et terrore subacti,
Menteque conceptum nequiens celare dolorem
Talibus ostentis, mox ut sua septa petivit,
Solus inexhausto lacrymarum flumine planxit.
Hei mihi dicebat Vae, vae quia tempora trivi.
:

Audentque exanimum minus hoc contingere corpus.
Obriguere comae, et tremulis vox faucibus haesit.
Ingentes strepitus post ipsa silentia fiunt
Confusus sonitus vocum juvenumque senumque
Longius auditur discurrit fama per urbem.
;
Gens agoraea (2) venit, properando vulgus anhelat.
Concava templa crepant variis rumoribus, et gens
Non capitur, premitur pede pes, et tergore tergus.
Vi faciunt auditus, procumbunt cardine postes.
Hique gradus summos, illi pinnacula scandunt
Ut nova prospiciant isthaec miracula ab alto.
Extollens iterum liventia mortuus ora,
Hucque illucque tuens oculis terrentibus omneis,
Mugitu insolito dixit Vae, vae mihi, namque
: Huc ego non veni facturus inania verba.
Judicium jara in me latum est a Numine sancto.
Utque prius jacuit nullo cum murmure vocis.
Ima tremor gelidus languorque per ossa cucurrit
Corda pavent, trepidant pueri, terrentur et ipsi
Hac novitate senes nuptarum implentur acutis
; Consilium duxi, quidquidve sit utile nobis,
Infanlum, juvenumque sacrae clamoribus auiae,
Exorant veniam superos, et pectora tundunt,
Atque aliis suspensis auribus aiunt : Quis, precor, ex nobis hominem pensasset iturum
Quidnam hoc esse potest?hic vir sanctissima semper
His populis mandata dedit, vixitque probale,
Sese accusatum tamen, ac audisse supremura
Judiciura a superis miseranda voce fatetur.
Quid faciam demens ? ex quo qui ut sanctus ab omni
Plebe colebatur, sic infeliciter ardet,
Ad loca Cerberei rictus, immane barathrum ?
Hisque animum verbis, nunc huc, nunc dividit illuc
Pervigil, in melius cupiens convertere vitam.
Mane scholas repetens Bruno, circumdatus amplo
Servorum numero, cathedram conscendit, amictus
Cyclade lugubri, defixaque lumina terris
Fert, et erant multo rubra atque tumentia luctu,
: Qualia somni expers habet, ut crudelia dudum
Pervigiles inter noctes suspiria duxit.
B Aggrediturque suos tali sermone sequaces,
Innumerus quasi coetus erat, tacitusque manebat :
Hactenus humanis soliti rationibus uti,
docti juvenes, omnes erravimus una,
Sed satis atque super ; divumraodo jussa sequamur.
Huc veni, ut referam quid sentio, quodque tenendum
Ut pedicas hujus secli fugiamus, et illud
Hesternae lucis dirum, et miserabile fatum.
Ad Stygae, Cocytique ardentia guttura, tanlis
Moribus illustrem, tantoque nitore docendi
Perspicuum, et tantis naturae dotibus almum?
Vidimus, heu quantura nos lippi fallimur, et quot
!

Haec portenta aliquid certe mirabile signant. Nostra per errores versatur opinio fallax.
An tumulo tradi sacrato debeat, omnis Quid miseris nobis longo peccantibus usu
Ambigit ancipiti praesul venerabilis urbi
; Eveniet, si tanta homini damnatio perpes
Servari supra tellurem consulit, usque Est data ? si in viridiligno hoc factum est, quid in ipso
Dum Deus ex alto, quid sit, declaret, agendum. q Arenti tiet ? (Luc. 25) quae nos vindicta moretur,
Tum rursum exanimus feretro caput extulit alto, Cernite discipuli dulces, librate parumper,
Atque infelicem, se contemplando, locutus, Quanta tot ingentes purgabunt februa sordes.
Sic ait immenso luctu grandique boatu : Hujus ad hoc etenim mundi sapientia nil est
Parcite funeribus, mihi nil prodesse valetis. Et justum apparere foris sanclumque videri.
Infortunatum cur me genuere parentes ? chari comites, vestros miserescite casus :

Ah miser aeternos vado damnatus ad ignes.

! Cernite, vicino mors est in limine, curvam
Indeque conticuit semper, jacuitque supinus. Extendens harpen, viridesque secabit in herbas,
Exstasis et planctus turbas invadit, et omnis Temnite divitias, quas nec deferre valetis
iEdes sacra sonat gemitu varioque tumultu, Vobiscum post fata, precor, si verba magistri
Femineis late resonant ululatibus aedes. Penditis et si me digno servatis honore,
;

Hique tenent postes amplexi, illique columnas,
Praegravibusque oculis quasisomnia habere videntur.
Mirantur tanti de perditione magistri,
Mirarique satis nequeunt exstincta fuisse
Tot bona, totque pios pro relligione labores.
Linquite Pentapolim, fugitivaque saecula mecura,
Atque specus cum Lot, montesque subite latentes.
Aspicitis, quantum praesens haec vita caduca est
Quae dicenda magis mors est quam vita, fatebor.
Erigite ad coelum mentes ibi patria nobis,
;

Protinus e sacro benedictae margine terrae, Nostra quies ilhc, aeternaque niansio pacis :

Perfusi lacrymis populi extraxere cadaver,
Atque in telluris foveam clausere profanae.
Hinc sambucus olens oritur, tristisque cicuta.
Oceanitidibus Titan se raerserat undis
Deliaque albentes monstrabat ab aethere vultus,
Quando vulgus iners, cives, simul agmina docta
Mentibus attonitis in propria tecta redibant,
Languida cum strato cessissent membra cubili
In somnis videre faces, dirasque figuras,
Errantes Erebo manes, furiasque triformes,
Quae quasi lethaeum noctu incussere timorem.
Parisius nec adliuc horum estoblita dierum,
Tempore abhoc siquidem prorsus tremefacta recusat
Vita haec exsilium nobis, et pondus iniquum,
Sunt ubi tot clades, totque adversantia tela.
p, Ast ubi tot quondam terraque marique potentes
Sunt reges ? ubi, quaeso, duces ? diadema superbum
Induperatorum toto spectabile mundo ?
,
Nunc ubi bellorum quondam virtute periti?
Aut oratores ubi sunt, clarique poetae ?
Pictores, medicique graves, sophiaeque magistri ?
Hi periere omnes, pessumque abiere sub iraas
Terrarum caveas, ubi mors truculenta moratur,
Et solum monimenta sui liquerc sepulcra,
Immundos cineres ct fetida corpora bustis.
Heu vitae fallacis amor qui spargere flores
!

(Respondc mihi) cantare haec, sed Iectio quarta Et violas per agros, ac lilia odora videris,
Incipit hic. Quantas habeo res tlebilis aevo
; Atque metis spinas, texos et toxica demum
Bruno sacerdotum splendor, rectorque scholarum, Et risnm in fletus, et gaudia in anxia vertis.
Quem genuit celebri germana colonia partu. Viventi servire Deo suavissima res est.

(2) 'AYOpKioi;, id est forensis.

575 APPENDIX AD
Sunt lacrymas dulees, suspiria dulcia,' dulces
Prolixae excubire, jejunia dulcia, dulce
Subdere se imperiis, atque inler septa morari.
Quid debet nunc esse polis, ubi carne soluti
Et miseris curis, locaque in secura recepti
Laeta vident claris obtutubus ora supremi
Principis unde liuunt felicia gaudia semper.
: Perge, tuum completo animum, tua vota secunda,
Quid facimus, chari comites ? ad claustra quicta
Nos citat omnipotens, per tot miracula,
Cur sumus ignavi tanti ad spiraminis auram ?
Pergecdum quo dextra vocant nos sidera, quo nos
Ronfer impellit zepbyrus caurusque secundat.
Cedamus patria, moniti meliora sequamur
Quippe mibi mens est urbana relin juere tecta,
Et petere incultos auditus, taciturnaque saxa
Atque inter Faunos, et semina dura leonum
Antoni mores amplecti, et nitrea Pauli
Lustra sub exesis latitabo incognitus antris.
At vos, egregii comites generosa propago,
Experti toties lnunana pericula mecum ; j$ Mox abiere, torusque omnis spiravit amomo.
Mene sequi vultis per tot discrimina rerum ?
Mene juvat, veluti semper fecistis, habere
Ductorem, fidumque patrem, dulcemque magistrum ?
Dux ego vester ero. Nunc, nunc comitabor euntes.
Sic ait et tepidos fundentia lumina flelus,
Saepius admoto siccat velamine Bruno.
E numero tanto sex surrexere priores
Ingenio et sophia, rebusque ac sanguine prisco :
Andraeas, Hugoque sacer, Vegetusque Garinus,
Laudunus, Stephanus Burgensis, itemque Diensis.
Hi duo postremi Libyci doctoris alumni,
Et canonum asseclse magni de caelibe Ruffi
Coenobio, mira et pollebant dogmatis arte,
Et successive rupere silentia, tali
Ordine Praeceptor, cui non est aller in orbe
: Inter complexus, inter sancta oscula, dextras
yEquandus, te nos sumus a puerilibus annis
Sectati, et semper fuimus parere parati
Imperiis, diclisque tuis, per numina, per tot
Quot per olympiacos scintillant sidera tractus
Testamur, sine te possemus yivere nuuquam.
Per medios ignes, te per media arma sequemur,
Eveniat qua>cunque tibi fortuna sinistra
Fare, mori tecum mens est, et ducere vitam.
Vivite felices, veraque in pace valete,
comites, tanto non possumus absque magistro
Degere sub membris, et grata luce potiri.
Incedat quocunque libet, comitamur ovantes.
Nos igitur pariter spelnea petemus et antra.
Vos iterum socii, vos et terrena valete :
Tuque Parisina urbs, nostrorum theca laborum.
Germani valeant, valeant utrique perentes,
Divitiae atque domus, et pinguia rura, valete.
Nos sequinmr superos, pereuntia temnimus arva ;
Nos fugimus terram, et coeli properamus ad arcem.
Finierant, cunctique ruunt in dulcia pacis
Oscula, el amplexus lacrymisque rigantur utrinquc.
Sicque revertentes in propria tecta gemebant.
Bruno capit nullam tacita sub nocte quietem ;
Sed qualem reperire locum (quo tutus ah omni
Sit strepitu gentis, maneatque latentior) anceps
Cogitat, et secum versat, crebro atque reversat.
Vertitur interea cfnlum, et Latonia lampas,
Oppositas primo nebulas scindebat in ortu,
Cumque diu orasset superos, arisque dedisset
Mvstica cum gemitu libamina, jusquc Minervae
Pasceret, ardentem lychnum suspensa tenebat,
Id multam solus vigifans praecordia noctem :
Opprimitur sumno, et lepido dat memhra cubili
Procumbit languens, et mox ut lumina
Matutina quies, facies incedere cernit
Angelicas, labiisque sales miscere modestis.
Aftixit nitidae fidei signacula fronti,
Atque ait 0, tali qu<B vos sub imagine fcrtis,
:
Gaudentes animae, per maxima sceptra Tonantis
Adjuro^ a Stygiis estis vel missae ab olympo ?
S. BRUNONEM. 576
A Illa3 alacri vultu, facieque et fronte decora,
Ne trepida, dixere Dei sacrate minister,
:
Mittimur buc etenim summis e sedibus ad te.
Et paradisiaci ferimus mandata Parentis.
le feliccm, quem de tot millibus unum
Elegere poli, monachos reparare labantes !
Hoc tibi divinus Sator imperat, ito citatus
Numen. Granopolim, dicunt vulgari idiomate Galli,
Hugonemque petas antistitem, et ille docebit,
Quem tibicondidimus sublimi in vertice campum,
Voce sub Hebra>a Cartbusia dicitur, hoc est,
;
Sermone Ausonio, perfecta vocatio divum.
Vos quoque sumatis tanto de nomine nomen,
: Et Curthusiaci vestri appellentur alumni.
Vade igitur felix, te totus honorat olympus
Bruno, tibique dabit divinum in saecula nomen.
Talibus
effati fluxcre in nubila vultus
Angelici, et sumplae densato ex aere formoe.
Ille gemens, tantique labans dulcedine verbi,
Corripit e strato corpus, tenditque supinas
Ad superos cum voce raanus, gratesque rependit.
Numina (tum dixit) cceli quae limen habetis,
Si mihi sint totidem linguae quot lumina fertur
In membris habuisse Argus, persolvere dignas
Haud possem laudes, istud quod munus obire
Me facitis dignum; tua sunt haec munera Christe. ,
Est nihil excellens in me, vos omnia fertis,
Optima coepta dale, gressusque parate secundos,
Ccelicobe, quibus est humanae cura salutis.
Bruno jubet socios ad se sub mane vocari.
Continuo adveniunt, illis ea singula narrat.
Irriguos inter iletus, roresque tepentes,
Dant pariter, iideique arrhas , et foedus amoris.
Constituere omnes opus accelerare futurum,
Atque reservatis paucis ad fana struenda,
n Caetera pauperibus bona distribuere per urbem.
Praecipiunt famulis ut equos adducere certent
Ac sellas et frena parent ; tunc ocius omnes
Imperio parere student, et jussa facessunt.
Codicibus jumenta onerant et plaustra citati.
Fit strepitus, vocesque per ardua tecta volutant
Mirantur subitos dominorum ex a?de recessus,
Parcere nec possunt lacrymis, miseroque dolori.
Convertere pios ad summa palatia vultus,
Singultuque gravi, et gemitu dixere. patenti,
Aula superba, vale, redimita aulaca, valete,
Non eritis per nos ultra visenda, oolonis
Linquimus externis vos esse habilauda, valete.
Imus ad ignotas (nunquamque redibimus) oras.
Sicque viam carpunt, et equis calcaria figunt.
Mox igitur septem stellas ex aethere summo
Demisere poli, quibus una nitentior ibat
Ante alias, nec non Phoebi nasccntis ab ortu,
Fcrre videbatur grcssum ad sublimia tecta
Prresulis Hugonis, rigidumque ascendere callem,
I)
Qui vicinus erat, celsoque incumbere saxo.
Talia, cum dulci decumberet ille sopore,
Suscipit. A somno postquam expergiscitur, omne
Mente agitat factum, pensat secum atque repcnsat.
Quid bone vult Deus, hoc, inquit mirabiie signum ?
Quid, rogo, portendunt haec septem sidera mundo?
Allius haec igitur dum cogitat, imminet urbi,
Sex sociis doctor comitatus, et introit aedes
Pontificis, quem se secreto affamine dixit
: Visere velle. Intra penetralia ducitur aulae.
texit Et comites seni se inclinant, oscula figit
Sacratis manibus Bruno, sicque incipit ore :
Grande decus fidci, reclissima norma Parentum
Hugo, ab olympiacis monili per somnia divis,
Venimushuc adte,nostramquoquepandimu8omnena,
Quam superi tetigere suo spiraraine, rnentem.
Terruit borrendo nos summa potentia monstro,
577 DE ORIGINE SACRI CARTHUSIENSIS ORDINTS.
Quod puto non lateat quoque te, cum
Hac novitate rei multis sit plena diebus
quara cruda dies, grandique tremenda pavore,
qua? nos tanto calefecit amore.
Illa fuit,
Singula tu nosti melius, sanctissime pastor,
Quem Deus illustrem majori lumine fecit.
Hi sex discipuli rigidum conscenderemontem
Relligionis in his mecum regionibus optant.
Uno animo cuncti in vasta veilemus eremo
Degere et in rigidis vitam deducere seplis.
Jam saturi mundo, nos fastidimus in illo
Quidquid adest, omnesquepariiuilammamuramore
Ergo locum nobis aptum, Pater inclyte, pande,
Pande, rogo. Scirnus quoniam patefecit olympus
Tanta tibi, temetque juvamina grata daturum
Hoc in opus, nobisque ducem ad deserta futurum.
Sic Bruno. At verbis socii assensere loquentis.
His Pater auditis nequiit cohibere cadentes
Ex oculis fluvios, levat ac amplectitur illos,
Suspiciensque polos, mox verba erupit in ista
supreme Dator, devolvens tetherisorbes,
Infiuxusin eos, qui tempora lauaminislrant,
Aureaque effusa deducunt ssecula pace
Quali ego te digne verbo laudare vel actu,
Affectuve queam, nostro qui tantasub aevo
Mhafacis, tantoque hominem dignaris araore
Demere de luteis,etad axem attollere curis.
Yisa mihi in soranis ea septem sidera. Quid ? ni
llosce viros signant, haec septem pectora raonstrant,
Pkua Deo, occiduos collustratura penates
Namque suos ad nos oriens transmisit honores,
Gallia tu felix, quse tanto germine gaudes,
Quamve peregrino decorant a climate gentes.
Mox illis dulci sic est sermone locutus
Arbitror esse locura, vobis divinilus aptura
Qua declinarunt septera de nubidus astra.
Ipse situm recolo, memorique in pectore servo;
Ardua deducit gibbosaque semita uipis
IIluc, effetus locus est et frigidus, ultra
Quara dici possit sunt saxa albentia semper,
; Et rivos egere amplos, ad fluminis instar,
Assiduis nivibus surgente carentia sole,
Mane soporati simul ibimus, inspiciemus,
Quidquid erit. campos ibi contemplabimur arctos.
Interea raecum, nati, maneatis in aula,
Et memores estote mei, memoresque meorum.
Sicque quieverunt hic facto fme loquendi.
Cumque diurna novo sole intervalla redirent,
Tum montana petunt omnes etculmenapricum
Al supremum tandem venerecacumen.
igitur
Hernica saxa vident, horrentesque undique rupes.
Non arbusta illic, non ligna ferentia fructus.
Vixibi sunt herbas virides, hurnilesque genistae.
Hicque rigore loci praesul perterritus, inquit,
quantura doleofratrum dilecta corona,
Tam steriles adiisse sinus, sublimia septa.
En infecundae vallant nos undique cautes.
Vix solem aspicimus, vesperque manere videtur
Hic semper, nebulaeque graves hic nulla ferarum -q Fumus odoratus veniens e thure Sabaeo,
,
Lnstra tuor, huIIos aditus, vestigia nulla.
Non avis, huc, non vir, non bellua forsitan ulla
Accessere, horrent sane hsec loca frigida, semper
Perpetuis nivibus surgente carentia sole.
Ergohomines viveni, renuunt ubi vivere bruta?
Pandite quid facitis, sique hic habitare valetis?
Sicque loquebatur. Repetenlem singula Bruno
His interrupit verbis candideprinceps,
: Sitque novse domui nomen Carthusia, mandat
Nonne putas melius sufferre incommoda montis
Hujus, et algores gelidos quam ferre vel uno
Uferni tormenta die, variosque dolores ?
Ad superos attollo acies, et mente revolvo
Jucundos sine morte dies, et munera semper
Duratura olim, nullumque videntia finem.
Huc vocat Omnipotens nos, et raanifesta dedere
Signa poli, et modicis damnis terrebimur hujus
Vitaa infelicis, vitseque decore carenlis ?
578
Gallia tota A Absit sum potius discriraen iturus iu omne.
!
Hic igitur sii nostra quies, et sancta voluptas.
Dixit, et unanimes cuucti assensere loquenti.
Res memoranda statim vir prsestantissimus Hugo,
Cum Brunone simul cunclisquesodalibus, ista
Ore uno dixere alacres in carmine verba :
salve semper regio tutissima mundi,
salve qusesita diu, tu saxea moles,
Purgatura pias longa a rubigine mentes,
Et multos missura animos intecta deorura.
salve, superum mons impinguatus amore,
: Cujus terra, licet sterilescat munere glebae,
Culturaque carens et frugibus, haud tamen unquam
Est caritura illis fruticetisatque virore
Illo, ex quo sancti giguuntur in «there fructus.
Herbis aret humus, sedagervirtutibus almis
Pinguescet semper, merilis cumulatus opimis.
Salvete, o tacita^: silvse, tenuesque myricae
Suraile nos hilari vestra in consortia vultu,
:
jj Yenimus huc victuri omnes, simul et morituri.
Post haec artifices ccepere excidere saxa
Cotibus ex altis, calcemque parere tenacem.
! Hi fodiunt, ast hic cumulos componit arenae.
Ille solura sternit, lateres hic portat et undas.
Scalpra sonant, dolabraeque graves, duraeque bi-
[pennes.
Longius auditur strepitus, rumorque virorum,
Planitie insumma cellseque et fana struuntur :
Christiparseque sacrum genitrici ac ara dicatur.
Illelocus privatus erat pluvialibus undis.
Non ibi cisternse, puteusque nec ullus ibidem :
In fovea tantum pluvialis lympha manebat
j.Iortua et interdum luteo fetebat odore.
:
: In moerore omnes incommoda tanta ferebant.
Sed quid certa fides non impetrat atque meretur ?
Sededit in lacrymas, oravitque inclytus ille
Ccetus, et obtinuit supplex quod ab axe petivit.
Namque statim in dura fodere crepidine rupis.
q Nec mora, continuo latices tluxere recentes,
Lambit adhuc curvo fons ille cacumina cursu,
Cellarumque hortos vitreo circumfluit amne.
Durat adhuc signum renovans miracula Mosis,
Qui sterili deduxit aquas de marmore dulces :
Quando Hebrsea cohors arabum deserta petivit.
Jamque dies solemnis erat, quo machina surgens
Hospitio poterat monachos servare decenti.
Hugo ciet clerura, civesque invitat ab urbe
Ad summos aditus, incultaque limina mentis,
Yisuros fieri festivi encaenia templi,
Atque viros tantos habitum persumere sanctae
Rusticitatis, et exesas latitare per alpes.
Ipso igitur clero comitante cacumina silvae ,
Scandit at hic segre Bruno fratresque ferebant
;
Agmina tot gentis, tot per pia tecta tumultus.
Praesul adest, sacras solito capit ordine vestes,
Et decus imponit capiti, bifidamque tiaram :
Altius ascendit, fanique volumiua complet.
Ponlifici cathedram parat ille, hic stragula sternit,
Jamque sacerdotes sequo discrimine vocura
Incipiunt cantus, rutilas assurgit ad aras
Pastor, et ereclis coeli ad fastigia palrais
Mystica sancta litat, superis et munera libat.
Dedicat intereatemplum claustrumque sacerdos,
:
Condendasque domos habituras nomen ab illa.
Prsedia donavit, donavit pinguia villae
Jugera quo monachi sine queslu vivere possent.
Tunc adyta ingreditur Bruno, senique sodales.
Singulus exuitur pretiosis usque lacernis
Mollibus, atque trahunt crcpidas e cruribus omnes
Confestim, tondeut generoso e vertice crines,
Apparent juvenum formosa et lactea membra,
Nudatique raanent, genubusque et corpore flexi.
579 APPENDIX AD
Mox operit lugens villoso tegmine pastor
Candida doctoris, fratrumque tenerrima dorsa,
Atque rudi sacco, niveumque iraponit amictum
Virgine de lana, nivea tum cannabe cingit,
Atque tegit scapulas albo clausoque cucullo,
Indicio aeternae clausuroe munditiseque.
Innumerae astabant turbae, cunctique gemebant.
Nec poterant retinere pios pia pectora planctus.
Tunc etiam summi nitido de vertice coeli
Angelici venere cbori, cantuque sonoro
Festa celebrarunt ; bos murice clarus et ostro
Praecedens David citbaram pulsabat eburnam.
Huc et Joannes villosa pelle cameli
Cinctus, proedulces circumplexurus alumnos
Venerat ; bic Paulus tectus velamine palmae,
Hic erat Hillarion celeberque Antonius heros,
Candentique toga Benedictus et ore verendus
Spectaturi aderant solemnia tanta parentes,
Qui latebras olim fuerant saltusque secuti.
Discite mundano vosqui insudatis honori,
Qui caput erigitis, tumidum quipectus habetis
Praesenti speculo, et tanta dulcedine moti,
Alta supercilia elatae deponere frontis.
Tum pater excelsae Christi qui praefuit aulae
Victor, olympiacos forte aspiciebat in axes,
Felicesque chores vidit splendore corusco,
Sedibus e summis laetum associare Tonantem,
Carthusiae sanctos pergentem invisere colles.
Obstupuit, montes illos etcliraa notavit,
Cursoremque illuc celerem, celeresque tabellas
Misit, et Hugoni visa ha?c miracula scripsit.
Hugo admiratus, quodcunque evenerat illo
Tempore rescripsit, quaeve in confinibus illis
Egerat Omnrpotens, calamo dat nota volanti,
Doctorem et senos comites a turbine mundi
Conversos, septem stellarum Iumina, necnon
Ordinis incoepli seriem, strictumque rigorem.
Nuntius abscessit, Latiamque redivil ad urbem.
Maximus ut pastor cepit nova nuntia, gaudens
Convocat extemplo Patres, sanctumque senatum,
Quos Romana facit sublimes purpura pandit:
Omne quod acciderat factum, et divinitus auctum
Conhrmavit opus, votis concordibus aulae.
Divinisque illud, confecto grammate, donis
Munivit, variisque eflecit dotibus almura,
Servanturque notis signata bifrontibus aera.
Hoc et idem plures surami fecere Parentes
Qui caput excelsum triplici diademate cingunt.
Hugo autem nusquam potuit desistere coeptis,
Quos semel adjuvit, fovit quoque semper et auxit.
Jugiler inter eos studuit consistere, claustro
Conditus, albentes tunicas quoque sumpsit ab illis,
Nonnisique inter eos voluit decedere vitam.
Femineos vultus ibi quadraginta par annos
Aspexit nunquara, nullosque ambivit honores.
Demum est in divos post funera sancta relatus.
Tunc etiam divi Theophredi maximus abbas,
Guillelmus cessit mitrae, baculumque reliquit
, p. Vidistis,
Sacratum, necnon monachorum ditia templa,
Degereque elegit solus sub paupere tecto,
Sub Brunonisope, et niveum suscepit amictum.
Victore assumpto, successit honoribus urbis
Cluniacae gentis princeps, Urbanus, in omni
Praeclarus sophia fuerat Bruno illius olim
;
Doctor, et idcirco cupiens in rebus agendis
Praeceptoris ope, et monitis sapientibus uti,
Consiliisque ejus, Romana mittit ab urbe,
Ad Carthusiaci gelidissima culmina montis
Nuntium ut in sanctae Brunonemconvocet aulae
:
Obsequium, hicque Patris summi mandata capessens,
Pergit, et optatas cursu pervenit ad aedes.
Pontificis chartas accepit Bruno, legensque,
Anxius addubitat quid tunc esset agendum,
sibi
An tantare viam, seu respondere precando,
Ne se proposito retrahat, ne grata relinquat
S. BRUNONEM. 580
A Antra, quibus latitare nihil contingere posset
Dulcius. At, postquam partes evolverat ambas,
Bruno, reluctari votis, jussisque supremi
Pontificis putat esse nefas, concludit eundum.
Sic licet invitus, Carthusiadeseritarva.
Heu quantos gemitus, heu quot lamenta, perosus
Romuleos fasces, curas atque aspera cellae
Exsilia emisit Bruno, emisere sodales ?
Ceu clavo amisso, ac veluii temone refracto,
Puppis erant, adeo dispendia multa tulere.
Tunc omnes. Laudumnus erat moderator ovilis.
Protinus ut surami Bruno pervenit ad aulam
Pontificis, toto prostratus pectore figit
Oscula sacratis pedibus ; sed papajacentem
Attollit manibus, venienti applaudit amico.
Dat faciles aditus, et loeta fronte magistrum
Suscipit hospitio, multoque exceptus honore,
Pontiticis lateri consul fidissimus haeret.
Hujus et hortatu raotus, diversa coegit
g Consilia Urbanus, generosa Placentia testis,
Sunt testes Melphi. Clarus mons testis, ibidem.
Mulla sacrosancti decrevit Pneumatis aura ;
Instituit Mariae celebrari Virginis horas
Quotidie a cleris huic Sabbata cuncta dicari
;
In Mahumetanos (quae gens contraria Christo est)
Millia multa hominura, fidei succensus emore,
Armavit, qui signa crucis subiere, parati
Christo immortali mortalem reddere vitam.
Dux Godfredus erat, Billonius optimus armis :
Sanguineque antiquo virtuteque magnus et audax,
,
Auxilio superum Turcas prostravit, et urbem
Ingressus sanctam, capiti diadema recusat
Imponi regale suo, cum Christus in illa
Urbe coronatus sit spinis dispare forma.
Interea doctor nequiens tolerare tumultus
Urbis, apostolicos interpellasse parenles
Fertur, ut optatas sinerent se visere silvas :
Atque frui solitae dulci solamine pacis.
n Nolentes vero tantum sub nube nitorem
Celari, renuere Patres, fecereque Rerais
Pontificem toto populo exsultante ; sed ille
Cessit, et indignum tanto se dixit nonore,
Atque onere ; agnoscebat enim, discrimine quanto
Quisque subire queat praelati nomen, et ingens
Pondus at instanti discessum ex urbe rogatu
;
Obtinet, ad Calabras exivit protinus oras,
Pristina non repetens CarUiusi habitacula montis
Ne fortasse sequi Romani antistilis aulam
Arte videretur tacita ; nam papa quietos
Tum fines adiit Gallorum, urbemque reliquit.
Ad Carthusiacae cultores scripsit eremi
Bruno, quid impediat reditum, et quae causa remete
Transtulitin Calabros, quippe illi firma voluntas,
Perstitit, antiquos aliquando revisere colles,
Dum foret optalis occasio commoda rebus.
Optata gaudens de libertate recessus,
Alloquitur Bruno charos hac voce sodales :
comites, Romanae tot mala gentis
Quis numerare potest ? memet narrare volentem
Impediunt lacrymae ; sunt mille pericula, mille
Sunt laquei, et nostrae sunt mille incommoda vitae.
Bella, neces, rixas, et litigiosa popelli
Jurgia, livores, odia inveterata, tumultus
Vidimus, et misera quosdam ambitione tumentes,
Hinc, precor, avertamus iter; Deus evocat hincnos.
Eripit a tenebris dum lux praecedit, eamus.
;
Antiqui repetamus iter, repetamus amorem
Propositi, cellas humiles, silvasque quietas,
Atque intermissse solatia dulcia vitae.
Dixit, et ad cursum promptos sermonibus urget,
Optalasque vias concordi mente sequuntur.
Post haec discipulos alios hinc inde coegit,
Linquebant opulenta alii patrimonia, cultus
Corporis, et ventris curas, ditissima castra.
Denique quidquid habet fallacis gloria mundi,
581 GUIGO I CARTHUSLE MAJORIS PRIOR
Spreverunt penitus, per inhospita saxa secuti
Brunonera, quocunque manus divina vocasset.
Purpura calcatur Bruno feliciter artus
: Sergius, excubiis noctis praefectus ab illo,
Veste tegit nivea, dat vestimenta salutis.
Insontes, humilesque notans hos esse futuros,
Hos tenues habitare specus, et lustra docebat.
Hoc fervore animi, quo sex instruxerat ante,
Dum Carthusiacis Bruno degebat in antris.
Per nemus umbrosum sibi construxere cavernas,
Finibus in Calabris nam paupertate coacti,
: Patraturus erat (ni obstarent numina) fraudem.
Non poterant cellas sublimi attollere tecto.
At princeps Calabra fungens ditione Rogerus,
In nemus ire parat venatum. Lteta juventus.
Retia rara ferunt, venabula, odora canumque
Agmina deducunt, sonipes spumantia mandit
Frena, ruunt equites cinctis ad terga pharetris,
Postquam frondiferi ventum est ad culmina montis,
Invia lustra patent, dejectaa a vertice saxi,
Ecce ferae aufugiunt, et pulverulenta fatigant
Crura jugis, vallesque petunt, camposque patentes.
Tela sonant, clamantque viri, volitantque sagittae.
Dantque lyciscae agiles saltus, cervosque sequuntur :
Antra petunt ubi Bruno latet, sanctique sodales.
Majestate virum moti, teliure cadentes
Inflexere genu, caudasque movendo sub illis,
Numen adorarunt, implent latratibus auras.
Et dun errat equo mediis in vallibus atque
Baubatus varios audit, forsanque repertum
Credit aprum, aut aliquem descendere rupe leonem.
Insequitur cursu nuncque hos, nunc praeterit illos.
Ad latebras tandem pervenit, easque, lyciscas
Aspicit oranticaudis applauderesancto,
Popliteque incurvo fixos accumbere terra.
Mox descendit equo, faciera vultusque verendos
Contemplatus , humi cecidit causamque requirit,
Tam vasta audendi deserta tenere. Beatus
Singula narravit doctor, verbumque salutis
Protulit atque ducem superura calfecit amore.
Mox fieri delubra jubet, cellasque domosque,
Divitiasque dedit, terrasque ac oppida princeps,
Jumenta atque pecus varium. Carthusia nobis
Ista fecunda fuit virtutibus inclyta multis.
Hinc dux Brunonis precibus, comitumque piorum
Confisus sperabat opem, si quando necesse
In dubiis quidquam bellorum eventibus esset.
Hunc etiam nec spes, nec opinio vana fefellit,
AXNO DOMINI MXXXVII.
GUIGO
I
CARTHUSLE MAJORIS PRIOR GENERALIS QUINTUS.
NOTITIA.
[Histoire litttraire de la Franee, tom. XI, pag. 646.)
I. Vita.
Guigues, surnomme, selonles uns, du Chatel; se-
lon les autres, du Pin, naquit, l'an 1083, d'une fa-
mille noble et vertueuse, dans le bourg de Saint-
Romain, au diocesede Valenee, enDauphine (Mart.
amp. Coll. t. VI, p. 163 Labbe Bib. 7hss. t. I, pag.
; le temps que la priere leur laissait. Ce genre de tra-
639 ; An. Carth. ; Mir. Script. pag. 431.) II recut
une education conforme a sa naissance et a la piete
deses parents. Surle point de s'etablirdans lemonde,
jllequitta (l'an 1107) pour aller s'ensevelir dans le
V. — NOTITIA. 582
A Quando quidem Capuae dum muros undique circum
Obsidet, agminibus late implens oppida multis :
Sancta dalas fidei violavit foedera, falso
Quae juramento divum promiserat aris.
Principi enim Capuae tacita sub nocte latentes,
Se patefacturum ad sibi credita castra Rogeri.
Res infanda aditus animo promisit avaro.
!
Jamjam nox aderat, qua proditor impius omnem
Oppositae stabant acies, properabat iniquus
Sergius hostiles furtim introducere turmas.
Dux tenuem in somnum tunc declinarat ocellos.
Bruno quiescenti (res admiranda), repente
Astitit illacrymans, et scissis vestibus iras
Denudans in eum Capuani militis, inquit :
Surge, cape arma, vide, princeps, si numina coeli
Teque tuosque velint a proditione parata
Eripere, Attonitus somno sese excutit, agmen
g Excitat, ut, veri quid haberet visio, nosset.
Arma capit, fiunt strepitus, it clamor in auras.
Anxia turba ducem sequitur, licet inscia motus
Tam subiti, castris mox Sergius atque sequaces
Aufugiunt, Capuamque petunl, dux impiger illos
Persequitur Capuani obsunt, pugnatur utrinque.
Tela sonant telis. Tandem victore Rogero,
Detexere dolos istis incursibus, hostes
Devicti captique. Memor certusque Rogerus,
Quod Brunonis ope hanc fraudem evasisset, adivit
Hunc, et ob id grates magnis cum vocibus egit.
Non ego, Bruno inquit, sed, coeli missus ab axe
Astans principibus, bellorum tempore fraudes
Angelus, in somnis tibi praemonstravit iniquas.
Bruno post longi victricia bella laboris,
Coelestibus sanctam delegit reddere mentem,
Innocuumque animum coenoso a carnis odore,
Cujus et illustres obitus, sublimia passim.
Agmina spirituum cantu venerata superno,
p Usque ad sidereos comitata fuere senatus,
Qua Pater excelsos aeterna pace triumphos
Aspicit, et divos mira dulcedine vultus :
Hic pro ereraicolis raagno dat vota Tonanti.
Innuraeris etiam post inclyta funera claret
Prodigiis, nam fons vivus de fauce sepulcri
Continuo emanat, mullis languoribus aptus
Curandis, et adhuc Brunonia lympha vocatur.
D d6sert de la Grande-Chartreuse. Le detail des vertus
qu'il pratiqua dans cette simple retraitenest point du
ressort de notre histoire. Nous nous bornerons a
dire que 1'etude celle qui convient a un solitaire,
,
ne fut point bannie de sesexercices. On sait que les
premiersChartreux employaient, a copier des livres,
vail plut infiniment a Guigues par la facilite qu'il lui
procurait de se familiariser avec la parole divine et
les plus beaux monumeuts de la tradition. II amas-
sait ainsi, dans le silence, un tresor de savoir qu'il
583 GUIGO I CARTHUSLE MAJORIS PRIOR
comptait ne devoir servir qu'a sa propre edification.
Mais la Providence en avait autrement dispose
Trois ans s'etaient a peine ecoules depuis son entree
en religion, que les pieux compagnons de saretraite
jeterent les yeux sur lui pour le mettre a leur tete.
La sagesse de son gouvernement fit voir que le
Saint-Esprit avait preside a ce choix. Puissant en
paroles et en oeuvres, il montra, par ses instructions,
la voie qu'il fallait tenir et la fraya par ses exemples. par de frequentes infirmitcs. II supplea, par son
L'ordre etait encoie renferme dans la Grande-Char-
treuse. La reputation de Guigues servit a 1'etcndre
et ale mulliplier. Pressepar dcspersonnes de mcrite
et de credit, il envoya successivement sept colo-
nies de son desert en differentes contrees de la
France. On a eu tort, neanmoins, de conclure de
la, qu'il a ete le premier general des Chartreux.
D. Martene (ibid., praef. n. 37) a solidement prouve
que les disciples de saint Bruno ne formerent pro-
prement un corps de congregation que sous le suc-
cesseur de Guigues, en 1140; quece fut alorsqu'ils g lcltrcs de saint Jerome auparavant eparses en di-
commencerent a reconnaitre pour chef commun le
prieur de la Grande-Charlreuse, et a tenir des cha-
pitres gtmeraux ou tout se determinait sans 1'auto-
rite de 1'eveque diocesain. Mais ce qui manquait a
Guigues du cole de la juridiction, il le regagna par
l'attachement, la confiance et le respect que lui td-
moignerent, en toutc occasion, les monasteres qui
lui devaient leur etablissement. Ses talents ne bril-
lrrent pas moins dans l'economie des choses tempo-
relles que dans le gouvernement des ames. L'ex-
terieur de la Grande-Charlreuse reprit une nouvelle
face par ses soins et son habilete. II en fit recons-
truire les edifices renverses, l'an 1133, par un acci-
dent terrible, leur donna une meilleure forme, et y
mit toutes les commodites n^cessaires au maintien
du bon ordreetau besoin de ceux qui devaient les
occuper(M.\RT. ibid., pag. 164; Labbe ibid., p. 639.)
Les progres des Chartreux et la celebrit6 qu'ils
acquirent de son temps et par ses soins nc lui ins- q les et des mensonges qui s'y etaient gliss6s, nous
pirerent aucun sentiment contraire a l'humilite. 11
s'estima toujours, lui et les siens, au-dessous des
autres moines, loin de regarder son ombre comme
le cenlre et 1'asile unique des vertus du cloitre. II
cut pour celui de Citeaux une veneration singuliere
donl il donna des preuves marquees en diverses
rencontres. Ce fut par ses avis que Pons, seigneur
de Lazare, au diocese de Lodeve, embrassa cet in-
stitut, l'an 1135, apres s'etre distingue dans le
monde par sa valeuret son csprit (llist. du Langue-
doc, t. II, p. 422;. Elienne d'Obazine etant venu le
consuller, la meme annee, sur l'observancequ'ilde-
vait etablir danssa maison. Guigues lui lil la reponse
suivante (Mab. Annal., lxxvi, n. 72) « Les Cis-
: editeur de saint Jerome n'indiquc aucun de ceux-ci,
terciens tiennent la voie royale. Leurs statuts peu-
vent conduire a teute perfection. Chez nous le nom-
bre des personnes que nous pouvons admettre est
fixe comme la quantite des fonds qu'il nous est per
mis de posseder. Pour vous qui avez deja plusieurs j, grande quantite de lettres, dont six seulement, y
moines sous votre gouvernement et qui etes resolu
d'y en ajouter beaucoup d'autres, vous devez pre-
ferer la vie c^nobitique dont le merite ne depend ni
du nombre de ceux qui la pratiquent, ni des pos-
sessions dont ils jouissent, rrais de lareligion etde
1'exercice des vertus quelle prescrit. » Telle etaitla
facon de penser modeste, equitable et desinteressee
de Guigues.
Parmi les amis illustres que lui altira son merite,
on n'en voit point qui lui aient bUi plus etroitcment
unis que Pierre le Vdmerable et saint Bernard. Non
contents d'etre en commerce de lettres avec lui, l'un
et l'autre voulurent se procurer la satisfaction de le
voir et de s'edifier au milieu de sa respectable com-
munaute. L'abb6 de Cluni fit souvent lc voyage de
la Grande-Chartreuse, du vivant de Guigues. II est
bon de 1'entendre, lui-mcme, raconter les charmes
(1) D. Mabillon (Not. in Op. S. Bern.
V. 584
A
qu'il goutait dans sa conversatiou « Les frequenls :
entreliens, dit-il, que j'ai eus avcc cct homme in-
comparable, m'enlevaient comme hors de moi-meme.
Ses paroles nVenflammaient comme si c'eut ete des
6tincclles sorties de sa houche. Jc ne tenais plus a
la terre en 1'ecoutant, et toutes les idees de ce
monde s'evanouissaient de mon esprit. »
Les dernieres anndes de sa vie furent exercees
courage, aux forces qui lui manquaient. Mais enfin
il succomba sous le poids de sa faiblcsse, le 27 juil-
let de l'an 1137, dans la cinquante-qualrieme ann6e
de son age (Boll. 1 Apr., p. 37).
§ II. —
Scripta genuina.
Guigucs s'est distingue dans la carriere lilteraire
sous deux titres celui d'dditeur et celui d'auteur.
:
Ce qui lui merita le premier fut principalement le
soin qu'il prit de ramasser en un seul corps les
vers manuscrits, d'en corriger le texte grossiere-
ment altere par 1'ignorance des copistes ou la ma-
lice des hereliques, et d'en separer celles qui por-
taient faussement le nom du saint docteur. II rend
compte de ce travail dans une lettre aux Chartreux
de Durbon, publiee, pour la premiere fois,dans les
Analecta de D. Mabillon, p. 464, et inser^e ensuite
au sixieme tome de la nouvelle edition de saint Bcr-
nard. (Bern. Op. nov. edit. t. VI, p. 1056). Guigues
nous y apprend qu'une pareille entreprise n'etait
pas son coup d'essai dans ce genre et qu'il avait
deja rendu le meme service a d'autres Peres. « En-
tre les ouvrages des ecrivains catholiques, dit-il, que
nous nous sommes occupe a ramasser et a corriger,
les lettres de sainl Je>6me ont particulicrement fix6
notre attention. Nous les avons fait rechercher de
toutes parts, et apres les avoir purgees, suivant le
degre de lumi6res que Dieu nous a donne, des fau-
les avons redig^es en un seul grand volume. Or,
dans l'examen quenous enavons fait, quelques-uncs
nous ayant parutres-peu dignes d'un si grand homme,
soit par la difference du style et des pensees, soit
en consultant les ecrits des autres docteurs, nous
avons cru dcvoir les retrancher. » II en nomme huit
dc cette especc et donne les raisons de critique qui
en demontrent la supposition. Nous ne pouvons
dire s'il existe encore des exemplaires de cette edi-
tion manuscrite. II serait aise" de les reconnaitre
a la lettre de Guigues aux Chartreux de Durbon,
qu'il recommande expressement de mettre a la tete
de son recueil pour lui servir de preface. Le nouvel
et il nc parait pas que les bibliotheques des Char-
treux lui aienl fourni les plus legers secours pour
la publication des oeuvres de ce Pere.
En qualit6 d'auteur, Guigucs composa : 1° une
compris celle que nous venons de rapporter, ont
ecluippe aux injures du temps. La prcmiere, impri-
mec parmi celles de Pierre le \en6rnh\e(Bibl. Clun.,
pag. 654), est une reponse acet abb6, lequel, en en-
voyant un crucifix auprieurde la Grande-Chartreuse,
avait accompagn<j ce present d'une lcttre pleine d'es-
time et d'affection pour lui et pour toute sa commu-
naute\ Guiguestemoignc etre aussi reconnaissantdu
presentque confus de la lellre. Ilconjurc son ami d'e-
tre a 1'avenir plus m6nager de ses louanges envers
des personnes quienmeritent sipeu, deconsultcr au-
tant leur interet quesa propreedification enleur6cri-
vant et de craindre que par des expressions trop
flatteuses il ne les expose, faibles commeils sont, au
danger de la vainegloire. « Surtout, ajoute-t-il, dis-
pensez-vous (c'est une grace queje vous demande a
genoux) d'honorer du nom de P6re (1) un homme
n. 28) remarque que ,
jusqu'au treizieme siecle , le nom de
585
aussi indigne que je le suis de cette quatite. Cest
assez, c'est raeme trop, que vous daigniez m'appe-
ler votre frere, votre arai, votre fils. Le norndeser-
viteur serait encore au-dessus de ce qui m'est dii. »
Cette lettre est la seule que nous ayons de Guigues
a Pierre le Venerable. Mais il est certain quils s'en
dicrivirent un tres-grand nombre. Scribebam ei fre-
quenter, dit 1'abbe de Gluny enparlant de Guigues a
saint Bernard, et sczpe cum co .litteris fami-
. . . neanmoins approuver les moyens violenls que l'on
liaribus delectabar et eum in epistolis meis patrem
nominabam (Ibid., p. 895 E).
La seconde lettre de Guigues, adressee a Hugues
de Paganis, prieur et instituteur des chevaliers du
Temple, renferme une instruction tres-solide sur les
devoirs de cette nouveile milice (Bern. Op. t. VI, p.
1054). Elle fut ecrite peu de temps apres le concile
de Troyes, tenu l'an 1128, auquel Hugues assista et
ou il obtint la confirmation de son oidre.
Sa troisieme, ecrite au pape Innocent, de la part de
tous les solitaires de la Grande-Chartreuse, a pour
objet les affaires de 1'eglise de Grenoble. Elle n'ex-
plique pas neanmoins la nature de ces affaires, parce
que Hugues, abbe de Pontigni, qui en etait le por-
teur, s'etait charge de les detailler au Saint-Pere.
Guigues se contente, sur ce sujet, d'exposer 1'etat de
caducite de 1'eveque Hugues, etat qui le mettait
presque au rang des morts par rapport a fexercice
des fonctions de son ministere. Qui, quod sine lacry-
mis non scribimus, dissolutus morbis et scnio inter
defunctos, quantum ad episcopale spectat officium,
potest annumerari. De la il passe a ce qui regarde la
personne dTnnocent et le schisme excite par Ana-
clet, son competiteur. II s'etend ensuite sur les pre-
rogatives du Saint-Siege et finitpar-recommandera
Sa Saintete les deux ordres naissants de Citeaux et
Fontevraut. Cette lettre, ayant ete remise au pape
durant la tenue du concile de Reims, celebre l'an
1131, fut lue en pleine assemblee par Geoffroy,
eveque de Chartres. Innocent et tous les assistants
enparurent extremementsatisfaits (Mab. An. I.lxxv,
n. 121). Elle est rapportee tout au long dans le se-
cond livre de la Chronique de Morigny (Ckr. Maur.,
pag. 379, ap. Duchesne script. Rer. Franc. IV,
379).
La quatrieme porte les noms de Hugues, eveque
de Grenoble (Hugues II), de Guigues et de la
communaute de la Grande-Chartreuse. Elle est
adressee au concile assemble a Jouarre l'an 1133,
pour deliberer sur ce qu'il y avait a faire par rap-
port au meurtre commis en la personne de Thomas,
prieur de Saint-Victor. La conformite de style que
nous remarquons entre cette lettre et les autres de
Guigues nous porte a croire qu'elle est egalement
de lui, du moins pour les expressions. L'auteur in-
siste sur la necessite de punir les meurtriers en fai-
sant voir les suites funestes de Fimpunile. II ne s'a-
git point ici de peines seculieres> mais de penitence
canonique. Guigues demande surtout que les chefs
de 1'attentat, qui etaient ecclesiastiques, soient pri-^ tenant a reprendre ? Je prevois neanmoins ce que
ves de leurs benetices. Le concile fit droit a ces re-
montrances. II parait par la reponse dTnnocent
qu'on y exerca la meme severite contre les assas-
sins d'Archambaut, sous-doyen del'Eglised'Orleans.
Jean Le Picard a le premier fait part au public de
cette piece dans les notes sur les lettres de saint
Bernard (Bern\ Op. vol. I, not. fus., p. 25). Le P.
Labbe l'a reproduite dans le dixieme tome des con-
ciles (pag. 765).
La cinquieme lettre est adressee au cardinal Hai-
meric, chancelier de 1'Eglise Romaine (Berx. Op. t.
VI, pag. 105, 1053). Ce prelat,etant venualaGrande-
Chartreuse, y avait contracte une liaison tres-elroite
avec Guigues. Celui-ci lui ^crivit quelque temps
apres (vers l'an 1134) pourle remercier de sa visite.
Pere ne se donnait, parrai les moines, qu'aux seuls abbes. C est
Patrol. CLIII.
NOTITIA. 586
A Mais a son remerciment il crut devoir meler un t^-
moignage reel de sa reconnaissance, par des avis
relatifs a la situation du cardinal et a 1'etat des af-
faires de la rcligion. Tout etait alors en combustion
par la guerre ouverte qu'Innocent et son rival com-
mencaient a se faire, les armes temporelles a la
main. Aussi attache qu'Haimenc au parti du pre-
mier, le prieur de la Grande-Chartreuse ne pouvait
mettait en usage pour rendre la paix a 1'Eglise. II
croyait voir la source de cet abus dans les moeurs
de la cour romaine. Accoutumee a imiter les cours
seculieres dans le faste et la mollesse qui leur sont
propres, elle avait acheve, selon lui, de seconfondre
avec ces dangereux modeles, en se servant de leurs
armes pour combattre ses ennemis. Cest sur quoi
roule cette lettre, ou Guigues s'attache a faire con-
naitre au cardinal les deux ennemis interieurs que
1'homme a le plus a redouter, savoir : 1'orgueil et la
volupte. montre combien ces deux vices sont
g II
odieux par eux-memes et combien surtout ils sont
deplaces dans des temps de calamite. II rappelle a
ce sujet la conduite des Juifs en pareilles occasions
et, la comparant a celle des Chretiens, il gemit de
voirceux-ci surpasser en durete ce peuple grossier"
et charnel. « Car les Juifs, dit-il, avaient recours
aux jeunes et aux cilices pour flechir la colere di-
vine, tandis que nous, au milieu des perils qui nous
environnent, et sous le poids des peches dont nous
sommes accables, nous ne mettons aucunes bornes
a notre orgueil et a notre sensualite. Ce n'est plus
un mouton ni un veau que nous prenons dans le
troupeau pour satisfaire notre avidite, c'esl le trou-
peau tout entier que nous devorons. Tels qu'Ama-
lech, nous trainons une multitude innombrable
d'hommes et de chevaux dont nous inondons tous
les dioceses, saisissant tout ce qui tombe sousnotre
raain, n'epargnant ni le profane ni le sacre\ de-
pcuillant les eglises, renversant les autels, enlevant
q
tables saintes, croix, images, calices, et pour quelle
fin ? Est-ce pour soulager les pauvres, fonder des
monasteres, racheter des captifs ? Non certes, mais
pour reunir des machines de guerre, pour soudoyer
des archers, des cavaliers, des fantassins et les em-
ployer a la ruine des Chretiens les employer, dis-je,
;
a piller et egorger ceux pour lesquels nous devrions
etre prets a sacrifier notre vie. douleur inexpri-
mable Aujourd'hui les souverains pontifes et, a
!
leur exemple, les autres pasteurs par toute la terre,
ne rougissent pas d'armer le frere contre le frere,
j'entends le Chretien contre le Chretien et l'or ;
du sanctuaire devient le nerf de ces funestes cxpe-
ditions. Voila les triomphes dont s'applaudit au-
jourd'hui 1'Eglise notre mere, et 1'aveuglement est tel
que, la conscience souillee de meurtres etles mains
teintes de sang, on monte sans hesiler a 1'autel
pour y celebrer les divins mysleres. Ah si l'on !
doit tolerer de pareils exces, qu'y a-t-il donc main-
vous allez me repondre. Ces armes, direz-vous,
sont tirees du palais de 1'empereur. J'en conviens.
Mais plut a Dieu qu'elles y fussent toujours de-
meurees, au heu d'etre transportees dans les Heux
saints Car, lequel des deux vaut-il mieux, dites-
!
moi, que 1'Eglise donne des lois aux palais, ou
qu'elle en recoive elle-meme du palais? Est-ce en
effet aux palais que les Eglisus ont ete confices
pour les instruire, ou bien sont-ce eux-raemes que
les Egliscs ont droit d'enseigner? Les palais onl-
ils donnc Jesus-Christ aux Eglises, ou i)ien ont-
ils appris d'elles a lc connaitre ? Ah qu'il serait !
bien plus convenable que les rois regussent de nos
mains le cilice que Temprunter nous-mernes la
prourprc des rois ? Qu'il serait bien plus avanta-
la raison pour laquelle notre auteur le refusait.
19
587 GUIGO I CARTHUSLE MAJORIS PRIOR V. 688

geux que nous leur communiquassions notre pau- A Le diner consistait en des ceufs ou des legumes que
vrete, nos jeunes, notre humilite, que d'adopter, chacun appretait soi-meme lorsqu'il mangeait dans
comme nous faisons, leur avarice, leur delica- sa cellule. Au refectoire, oii l'on se rasscmblait
tesse, leur vanite? » Le reste de la lettre est de les jours de fete, on ajoutait du fromage et des
la meme force. II parait quelle n'avait pas ete fruits.
faite pour le seul Haimeric, mais pour toute la Cap. 38. On usait rarement de remedes, a l'ex-
cour de Rome. Guigues le prie, au cas quelle ception du cautere et de la saignee. Celle-ci, nom-
ne fasse aucune impression sur les autres, de mee minutio, se pratiquait cinq fois 1'annee en des
s'appliquer a lui-meme les verites qu'elle renferme. temps marques. Ceux qui voulaient s'en dispenser
On a 1'obligation a Horstius d'avoir tire cette im- profilaient des memes soulagements qu'on accordait
portante piece des tenebres pour la joindre a la se- aux autres pendant trois jours consecutifs.
conde et a la troisieme dans son edition des ceuvres Cap. 28. Les habits et les meubles etaient pau-
de saint Bernard. D. Mabillon lui a donne le meme vres. Cetaient, entre autres, des peaux pour les cou-
rang dans la sienne. vertures de lit, et des pelisses,a cause dugrandfroid
2° Guigues redigea par ecrit les coutumes de son des montagnes. « Car, dit Guigues, c'est a nous
ordre que saint Bruno s'etait contente de tracer de particulierement, entre les moines, qu'ilconvient de
vive voix et par son exemple, laissant a la ferveur porler des vetements grossiers et d'exprimer dans
de ses disciples le soin de les maintenir et de les tout ce qui est a nolre usage la pauvrete et l'humilite.
er son
perpetuer. Ce fut par 1'ordre du B. Hugues I , Cap. 12 13, 14. Lorsqu'un frere etait dange-
,

eveque, et, a la priere des trois prieurs des Portes,
de Saint-Sulpice et de Meyria (environ l'an 1128),
que nolre auteur entreprit ce travail (Fleury, Hist.
eccl., 1. lxvii, n. 58.).
II declure dans sa preface que jusqu'alors les
Chartreux n'ont rien observe que ce qui est ren-
ferme dans les Epitres de saint Jerome et la Regle
de Saint-Benoit. D. Mabillon tire de la sa principale
preuve pour montrer que les premiers Chartreux
ont reconnu saint Benoit pour leur Pere ( Mab. An.,
1. lxxvi, n. 75) preuve qu'il renforce de 1'autorite
;
d'un ancien manuscrit dont le titre est Statuta Gui-
: metlait de passer dans un autre ordre.
gonisCarthusiazpriorisetaliorumPatrumsccundum
regulam sancti Benedicti. Mais Fauteur des Annales
des Chartreux (An. Carth. mss.) soutient, au con-
traire, que ni saint Bruno, ni ses premiers disciples,
n'ont jamais preHendu s'astreindre par prcference a
aucune des regles monastiques etablies avant eux,
s'etant toujours reserve, dit-il, la liberte de prendre
partout indifferemment, dans les £crits comme dans
les exemples des anciens, ce qu'ils trouveraient de
g reusement malade, on commencait par lui adminis-
trer 1'extreme-onction, ensuite on lui essuyait le
visage, et chacun venait lui donner le baiser comme
pour lui dire adieu. Cela fait, il recevait le viatique.
Des qu'il entrait en agonie, on 1'etendait sur la
cendre. Le jour de son enterrement, la commu-
naute mangeait au refectoire comme un jour de
fete.
Cap. 77. Les fugitifs, lorsqu'ils revenaient et
donnaient des marques d'un sincererepentir, ^taient
regus, mais au dernier rang, ou bien on leur per-
Cap. 4, 14. II n'y avait d'autre argenterie dans
1'eglise que le calice et un chalumeau pour prendre
le pr^cieux sang a la communion. Le prfitre hebdo-
madier disait une messe pendant la semaine pour
tous les bienfaiteurs du monastere, pour les habi-
tants du lieu et pour les delunts. « Car, on dit ici
rarement la messe, ajoute 1'auteur, parce qu'on
s'y attache priucipalement au silence et a la re-
^
traite. >•

plus conforme a la perfection de la vie eremitique.
Cest une question oii le plan de notre Histoire ne
nous permet pas d'entrer plus avant. Le corps de
1'ouvrage est partage en qualre-vingts chapitres, dont
voici les endroits qui nous ont paru les plus dignes
de remarque : tete le procureur pour lesconduire. Leprieur y des-
Cap. 1. Les freres disperses un a un dans leurs
cellules (ils etaient deux a deux sous saint Bruno)
n'en sortaient, les jours ouvriers, que pour aller
dire en commun vepres et matines a 1'eglise. Us re-
citaient le reste de 1'office en particulier. Le samedi
ils se confessaient au prieur ou a celui qu'il avait
charge de les entendre.
Cap. 34. Le dimanche apres prime on s'assem-
blait dans le chapitre. La messe conventuelle se di-
sait avant tierce, a moins que le cel6brant n'eut
quelque cause de differer. On retournait au cloitre
apres none, pour s'entretenir de choses utileset edi-
-O
fiantes. La, le sacrislain donnait a chacun de l'en-
cre, du parchemin, des plumes, de la craie, des
livres, soit pour lire, soit pour copier. Le cuisinier
pareillement leur distribuait des legumes, du sel, et
le soir, apres souper, ils recevaient encore un pain
bis, torlam, et retournaient dans leurs cellules.
Cap. 31. Ils ne se servaient point de signes pour
suppl^er a la parole comme dans la plupart des mo-
nasteres, « parce que vivant seuls, dit notre au-
teur, ils n'ont besoin d'aucun arlirice pour commu-
niquer leurs pens6es, et que d'ailleurs ils croient la
langue 1'instrument le plus naturel et le plus con-
venable pour cetle fonction. » Ainsi, lorsqu'ils
avaient quelque chose de necessaire a dire, lls le
faisaient de vive voix et en peu de mots.
Cap. 33. Les jeunes etaient continuels comme
dans la Regle de Saint-Benoit, depuis le 14 de sep-
tembre jusqu'a Paques. Pendant le reste de 1'annee
on jeunait trois jours seulement chaque semaine.
Cap. 36. On ne permettait 1'entr^e du chceur a
aucun etranger quaux religieux, et eux seuls pou-
vaient coucher dans la maison d'en haut. Les lai-
ques couchaient dans la maison d'en bas. Cetait
celle ou demeuraient les freres convers, ayant a leur
cendait de temps en temps, et c'etait le plus foin ou
il pouvait s'etendre ; car il ne lui elait pas permis de
sortir des bornes de la Chartreuse.
Cap. 78, 79. Le nombre des religieux de choeur
6tait iixe a treize, celui des convers a seize. Guigues
conseille a ses successeurs de diminuer encore ce
petit nombre si les facult^s du monastere ne sont
pas suffisantes pour 1'entretenir, plutot que de re-
courir a la necessite de mendier et de vaguer.
« Car nous avons en horreur, dit-il, la coutume
d'aller de cdte et d'autre et de qu^ter, comme
tres-dangereuse; c'est avec douleur que nous la
voyons etablie chez plusieurs personnes dont nous
louons d'ailleurs la sainte maniere de vivre, et cela
sous prelextc de charit^, pour avoir de quoi donner
aux survenants. »
Tels sont les principaux articles des coutumes de
la Grande-Chartreuse redigdes par Guigues. Le ton
dont il s'explique d'un bout a 1'autre est plutot
celui d'un historien que d'un legislateur. Content
de rapporter ce qui s'observait dans la Grande-
Chartreuse, il ne parait pas vouloir assujettir les
autres maisons aux mcmes usages, sans doute
parce que, rfayant aucune juridiction sur elles, il
croyait devoir laisser aux superieurs locaux le
soin d'en faire autant de lois pour ceux qui leur
etaient soumis. Du reste, enproposant la lettre, il a
toujours soin d'en montrer 1'esprit en peu de
mots et d'ennoblir jusqu'aux plus minces pratiques
du cloilre par des vues puis^es dans les sources les
plus pures de la morale chrelienne. Nous venons
 589
d 'en donner des exemples. Pour counaitre a quel
oint ces coutumes de Guigues furent respectees
point
par les anciens Chartreux, malgre les alterations
qu'elles souffrirent dans la pratique, il est a propos
de rapporter le decret que 1'ordre fit a ce sujet dans
le chapilre tenu l'an 1259. « Quoiqu'on ait fait, y
est-il dil, quelques changements quant a 1'obser-
vance dans les coutumes de D. Guigues, nean-
moins le chapitre ordonne que chaque maison les
conserve sans rien changer au texte, et que, si l'on
en a raye quelque endroit, il soit au plus tot retabli
(Oudin, Script.,t. II, p. 1133). Ordonne en oulre
qu'a chaque annee bissextile on en fera la lecture
en communaute, afin que tous apprennent par la
combien nous sommes dechus de la perfection de
nos premiers peres. * Ce fut sans doute pour se
conformer a Fesprit de ce d£cret que D. Grior,
prieur dela Chartreuse du montSaint-Jean, pres de
Fribourg, les mit a la tete de son recueil des an-
ciens et nouveaux statuts des Chartreux, imprime g
l'an 1510 a Bale, chez Armerback, en un gros vo
lume in-folio. Celte edition (2), extremement rare
aujourd'hui, renferme de plus les privileges de l'or-
dre, precedes, ainsi que les statuts, d'un ample re-
perloire ou table des matieres. Non content de re-
donner le texte des coutumes de Guigues dans sa
purete originale, 1'auteur du premier volume des
Annales des Chartreux, publie l'an 1683 a la Cor-
rerie, a juge a propos d'y joindre un Commentaire,
dans lequel il les compare avec les reglements qui
ont ete taits depuis. Enfin, en 1703, D. Innocent
Masson renouvela 1'edition de 1510, avec une pre-
face et des remarques de sa facon, a Paris, chez
Dezallier, dans un volume in-folio, dont le titre est
Disciplina ordinis Carthusiensis in tres libros dis-
tributa.
3° Guigues composa la Yie de saint Hugues (Boll.
i. Apr., p. 37), premier du nom, eveque de Greno-
ble. le pere, le protecteur, 1'ami et meme, pendant n
quelque temps, le compagnon des solitaires de la
Grande-Chartreuse. Des que 1'illustre prelat eut quitt^
la terre, notre auteur souhaita que quelque plume ha-
bile fit connaitre au public ses vertus. ffltais, quoique
fortement sollicite par Hugues II, successeur du
premier, et par 1'eveque de Maurienne, d'entrepren-
dre lui-meme cet ouvrage, ilnosa, dit-il, s'en char-
ger, tant il croyait la matiere au-dessus de ses for-
ces. II fallut un ordre expres du pape Innocent II
pourlever ce scrupule. Parsa lettre datee de Pise le
premier de mai de l'an 1134, ce pontife lui mande,
quayant appris le detail de la vie de Hugues et
les merveilles que Dieu operait par soninlercession,
il avait juge a propos, de 1'avis des archeveques,
eveques et cardinaux assembles en concile dans cette
ville, d'ordonner qu'il fut honore d'un culte public,
et d'assigner le jour de sa fete a celui de sa mort.
« En consequence, ajoute-t-il, nous vous enjoignons,
instruit comme vous etes de tout ce qui concerne la
personne de ce prelat et des miracles qui ont mani- j)
fest6 sa saintetL-, de mettre ce que vous savez la-
dessus par c-crit, pour l'edification de la posterit6. »
Telle etait la soumission de Guigues pour les vo-
lontes du Sainl-Siege, que ni le prejuge oii il etait
de son incapacite, ni les infirmites dont il se trou-
vait accable, ne lui permirent d'en eluder ou mcme
d'en differer l'execution. II prit aussitot la plume, et
envoya, dans la meme anuee, au pape, la premiere
partie de son travail, c'est-a-dire 1'histoire de la vie
du saint telle que nous 1'avons dans Surius et Bollan-
dus. II reslaitencore a traiter de ses miracles. Nous
ne savons s'il a rempli cet objet du moins, il n'en
; tert. cur. vol. II, praef. in hunc tract., p. 196). Dom
subsiste plus de vestige.
4° Guigues composa des medilations dont le m6-
(2) II est bon d'avertir que tous les exemplaires de
celte edition ne sont pas complets. Dans les uns, comme,
par exemple, dans celui de Saint-Cermain-des-Pres, on
NOTITIA. 590
A rite a fait multiplier les6ditions
; elles furent im-
primees et reimprimees a Anvers l'an 1550, l'an
1554 et l'an 1589, chaque fois en un volume in-24,
lequel, outre ces meditations, renferme celles de
Guillaume de Saint-Thierri. Le meme recueil fut
remis sous presse, a Paris, en 1600, dans un format
plus petit. On joignit a 1'ecrit de Guigues, dans une
quatrieme edilion, qui parut a Munich l'an 1685,
deuxautres opusculcs, l'un de saint Eucher de Lyon,
1'autre de saint Martinde Brague. Enfin, ces medi-
tations ont 6te placeesdans les trois grandes Biblio-
Iheques des Peres. (Bibl. PP., Pai-is ., suppl. t. I,
pag. 787: Colon. t. XII; Lugd. t. XXII, pag. 1104.)
L auteur les a distribuees en vingt chapitres, dont
chacun, a l'exception des trois derniers, qui forment
des discours suivis, consiste en pensees d^tachees,
mais relatives a un meme sujet. Ces pensees, cour-
tes, nobles et solides, sent exprimees avec force et
onction. Guigues s'attache egalement, dans cet ou-
vrage, a convaincre 1'esprit et a toucher le coeur
Le P. Labbe (Bibl. mss. suppl. 8) dit avoir vu,
dans la Bibliotheque des Chartreux de Paris un ,
manuscrit qui contient cent meditations de Jean de
Stotorien, avec un pareil nombre de cellcs du ve-
nerable Guigues. Le manuscrit n'y exisleplus, mais
il y a bien de 1'apparence que les meditations de
Guigues sont les memes que celles dont nous venons
de rendre compte.
Cest ici que se termine la liste desecrils sinceres
de nolre auteur qui ont passe jusqu'a nous. Ils sont
en petit nombre, mais ils suffisent pour justifier les
eloges qui ont ele donnes de tout temps a la beaute
du genie et a 1'excellence de la piete de Guigues.
: On y apercoit en effet de tres-beaux sentiments, un
certain air de noblesse et de ces traits vifs et per-
cants que saint Bernard (ep. 1) admirait dans les
lettres qu'il recut de lui, et dont on ne voit de tra-
ces que dans les reponses de ce saint. La liberle
avec laquelle il s'eleve contre les abus de la cour de
Rome, en ecrivant au cardinal Haimeric, montre une
ame elevee au-dessus des prejuges de son siecle et
incapable de deguiser la verite. II fut le seul qui osa
blamer ouvertement 1'usage que faisait le pape In-
nocent des armes temporelles pour la defense de sa
cause. Sa morale est puisee dans les grands princi-
pes de la religion. Les applications qu'il fait de
l'Ecriture sont frequentes et presque toujours heu-
reuses. Sa diction n'est pas lameme dans tous ses
ecrits; elle est plus correcte dans ses lettres, parce
qu'elles etaient adressees a des personnes instruites ;
ailleurs elle est plus negligee. On doit lui pardonner
les expressions barbares qu'il emploie quelquefois
dans le recueil des coutumes de son ordre. Des ter-
mes plus recherches n'eussent pas £te aussi facile-
ment entendus de tous ceux a 1'edification desquels
cet ouvrage etait consacre.
. § III. —
Scripta supposititia.
Nous n'hesitons point de mettre a la tete des ceu-
vres supposees de notre auteur un ecrit que le pu-
blic cependant ne semble plus lui contester, et qui
reellement est digne de sa plume a plusieurs egards
c'est la celebre lettre aux Charlreux du Mont-Dicu
sur 1'excellence et les devoirs de la vie solilaire.
Avant dom Mabillon, les critiques en faisaient hon-
neur tantot a saint Bernard, lanlot a Guigues, tan-
tota Guillaume de Saint-Thierri. Mais ce savant l'a
revendiquee au dernier par des preuves qui ont
reuni tous les suffrages de son temps (Berx. Op.
Marteneest venu depuis, et s'est d.clar. pour Gui-
gues avec le m.me succes, en sorte qu'il a entraind
cherclierait inutilemeut 1'ouvrage de Guigues; dans d'au-
tres manquent les privileges de 1'ordre.
591 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS
jusqu'a ce jour tous les gens de lettres dans son
opinion. Cependant, les raisons dont il 1'appuie sont
plus specieuses que solides, et pour les aneantir
d'un trait de plurne, il suffirait d'observer que la
lettre en question est adressee non pas a Geoffroi,
premier prieur du Mont-Dieu, mais a Haimon, qui
lui succeda en 1144, c'est-a-dire huit ans apres la
mort de Guigues. II est surprenant que Dom Mar-
tene et ceux qui l'ont suivi ne se soient pas apercus
de cet anachronisme, sur lequel dom Mabillon les
avait prevenus. II ne l'est pas moins que nul d'en-
tre eux n'ait senti combien les eloges que l'on donne
a la vie des Clinrtreux, dans cet ecrit, sont mal as-
sortis aux sentiments et au langage de notre auteur.
Comment, par exemple, a-t-on pu supposer a Gui-
gues ce debut ? Fratribus de Monte-Dei orientnle
lumen et antiquum illum in religione jEgypiium
fervorem tenebris occiduis el Gallicanis frigoribus
inferentibus occurre et concurre in gaudio
sancti Spiritus anima mea Auditu oris audic-
ramus,nec credebamus legebamusin libris etmi-
rabamur de antiqua vitce solitarice gloria cum
subito invenimus eam in campis silvce,inMonte-Dei.
Reconnait-on la celui qui avait coutume de s'intituler,
dans ses lettres, ihumble prieur des pauvres Char-
treux ; qui se croyait indigne, lui et les siens, de toute
louange, et qui regardait comme la plus dangereuse
des tentations celle qu'il etait oblige de recevoir?
Est-ce encore le prieur de la Grande-Chartreuse
qui parle ainsi de sa maison Salva per omnia Car-
: Gervais, a qui elle fut envoyee, etait lui-meme Char-
thusice debita sanctitate et cum omni laude prcedi-
canda reverential Ajoutons un dernier trait qui
monlre, avec la meme evidence, que cette piece est
etrangere a Guigues. L'auteur, dans le prologue,
dit qu'il avait fait un voyage au Mont-Dieu. Or, les
statuts de la Grande-Chartreuse, rediges parCuigues,
defendent au prieur de passer les limites de la mon-
tagne. Est-il vraisemblable que Guigues ait enfreint
une loi que ses predecesseurs avaient si religieuse-
ment obssrvee et que lui-meme venait de renouveler ?
Ces remarques nous dispensent d'entrer dans la
discussion des preuves tirees, de part et d'autre, de
1'autorite des manuscrits. II y a des exemplaires
pour Guigues,il yen a pour Guillaume, et quelques-
uns qui ne designent 1'auteur que par la lettre initiale
W, commune aux noms de nos deux ecrivains. Les der-
NOTITIA ALTERA.
Opp. S. Bernardi edit.
Guigo I, cognomento de Castro, natione Gallus,
patria Delphinus, nativitate Valentinensis, Cartjiu-
sia> majoris a B.Brunone prior generalis quintus,
Bernardo charissimus, ut constat tum ex epist. 11,
tum ex lib. m Vitae S. Bern..
cap. 1, vir insignis
modestise, uti suis se ipse coloribus depinxit in qua-
dara epistola ad Petrum Cluniac. (exstat lib. i Epist.
Petri Ven. ord. 25) : Petimus, inquit, per eam qua
in nos indignos vestra fervent viscera dilectionem,
ut quando nostrce exiguitati vestra scribere digna-
tur serenitas, ita de propria cogitetis cediftcatione,
ut infirmitatem nostram periculosa non infletisela-
tione. Et illud prce omnibus et super omnia qu&su-
mus, et defixis in terram genibus obsecramus, ne vi-
litatem nostram Patris nomine dignam ulterius ce-
stimelis. Satis et supersatis est, si frater, si amicus,
si jilius appelletur, qui nec servi nomine dignus ha-
betur. Quo quidem exemplo ipse Venerab. Petrus ad
Bernardumscribens postmodumusus est, ut videreli-
cetepist. 388 ;uterque forsitan semulatus Bernardum
epist. 72. Scripsitvero et ipseplura, quibus,inquitTri-
V. 592
A niers ne decident rien mais entre les seconds, celui
;
de 1'abbaye de Signi, ou Guillaume finit ses jours,
merite d'autant plus de consideralion que c'est en
ce lieu surlout qu'a du se conserver le souvenir de
ses verilables ecrits.
Un autre ouvrage que nous croyons devoir egale-
ment refuser a notre auteur cst un traite moral, en
forme de iettre, qui se rencontre dans toutes les
editions de saint Augustin et de saint Bernard. II
est intitule,dans les premieres, YEchelle du Paradis,
et. dans les dernieres, YEchelle ducloltre. D. Mabillon
a fait voir (Bern. Op. vol. II, p. 311) qu'il n'apparte-
naitni a l'un ni a 1'autre de ccs Peres, mais a un Gui-
gues, chartreux, suivant cette inscription qu'il porte
dans un manuscrit de la Chartreuse de Cologne :
Epistola Domini Guigonis ad fratrem Gervasium de
vita contemplativa ; et ensuite : dilecto fratri suo
Gervasio frater Guigo, delectari in Domino. Reste
presentement a savoir si c'est le premier ou le se-
g cond des deux Guigues quiont gouverne laGrande-
Chartreuse. Dom Mabillon ne prononce rien la-des-
sus. Mais voici des raisons qui nous paraissent suffi-
santes pour decider en faveur du second. D'a-
bord, cette leltre renferme plusieurs pensees et
plusieurs expressions empruntees de saint Bernard,
comme tout homme verse dans la lecture de ses
ecrits peut s'en apercevoir en la lisant. De plus,
lorsquelle fut ecrite, il devait y avoird'aulres Char-
treuses que la grande puisquelle suppose que
,
treux. Cependant, 1'auteur la coraposadans les pre-
mieres annees de sa conversion. Car, non-seulement
il mande a son confrere qu'il lui dedie les premices
de son travail, raais il s'annonce lui-meme comme
une plante nouvellement edifiee dans la solitude.
Hcec nostri laboris initia tibi primiius offero ut no-
vellce plantationis primitivos fructus colligas. Ce
n'etait donc pas ce merae Guigues sous le gouver-
q nement duquel furent fondees les premierescolonies
de 1'ordre. Nous pourrions ajouter une troisieme
raison, mais elle trouvera mieux sa place a 1'article
de Guigues II. Cest au meme article que nous re-
servons a prouver que Duchesne a pris un des Gui-
gues pour 1'autre, en donnant au premier un traite
Des quatre degr6s spirituels et un opuscule De la
virite et de lapaix (Bib. Clun., pag. 112, not.)
Mabill., not., pag. xv.
J) themius, noraen suura imraortalitate donatum est
nempe Vitam S. Hugonis Gratianopolilani episcopi,
quae Innocentio II dicata reperitur apud Surium to-
mo II, die i Aprilis Meditationes, quae exstant in
:
Biblioth. PP. Tractatum de veritate et pace, ras. in
biblioth. Carthusirt; Coloniens. Institutorum Car-
thus. lib. unum, item librum De contemplatione,
epistolasque varias, ex quibus quatuor hichabes to-
mo VI, aliis a me post Horstium inutili diligentia
perquisitis. Cum enim ea de re scripsissem ad rcve-
rendissimum P. D. Joannem Pegon, priorcm Carthu-
siae Majoris atque ordinis generalem, hoc ab eo re-
sponsum habere merui, nimirura post sex incendia,
quse sacra illa domus ab incunabulis passa est, vix
quidquam superesse instr uctissimae illius mss. supelle-
ctilis quam majores sui summa cura et diligentia
adornaverant.Tribuitur etiam eidem Guigoni lib. de
Scala claustralium, relatus tomo V. Nec omitten-
dum quod de illo referl Trithemius, scilicet quod
epistolas S. Hieronymi nimio scriptorum vitio de-
pravalas diligenti studio ad veritatis limam emenda-
 593 EPISTOLE. 59!

verit et in unum comportaverit. Guigonis hac de re A prioratus sui xxvn, vel circiter, non sine sanctitatis
epistolam habes hic ex tomo I Analectorum. Porro opinione spiritum Domino reddidit an. Domini 1137,
quinquagesimum aetatis agens annurr, inquit Sutor, ab inchoatione vero ordinis liii. Ita ille.
lib. n Vit. Carth., cap. 5, conversionis vero xxx,

GUIGONIS I

GARTHUSIyE MAJORIS POST S. BRUNONEM PRIORIS QUINTI

EPISTOLiE.
i. B est : tum quia prsefati doctores nunquam inter se
praesentialiter sunt locuti, tum quia eadem
Ad Durboncnses (3) fralres. — De supposititiis benti nec apud eos, nec apud caeteros
quaestio
fidei catholicae se-
Hieronymi epistolis.
ctatores adhuc usque potuit liquido definiri. Hujus
(Mabill. Anulcct. nov. edit., p. 464.) disputationis tale reperitur principium : Cum apud
Amicis et fratribus in Christo dilectissimis. La- vos caslestis cloquentia purissimi fontis. Ne autem
praedicti doctoris epistolae sine rationabili causa
zaro Durbonensi priori, et caeteris in eadam eremo
apud imperitos suo videantur nuraero diminutae,
Deo famulantibus, Carthusiae prior vocatus Guigo,
has nostrae parvitatis litteras in principio collocate.
aeternam a Domino salutem.
Inter caetera catholicorum virorum, quae ad erudi- Valete. Oratepro nobis.
tionemfideliumelaboraveruntopera, quasnostra quo-
II.
queparvitas congregare studuit vel emendare ; etiam
epistolas beati Hieronymi, quotquot potuimus, un- AdPetrum Venerabilem, Cluniacensem abbatem.
(Bibliotheca Cluniacensis, p. 653.)
decunque quaesitas, et pro concessa a Deo facultate
mendaciis expurgatas, in unum grande volumenre- Domino et Patri in Christo reverentissimo abbati
degimus. Abscidimus autem ab eis quasdam, quas C Cluniacensi Petro, dignationis ejus servus et filius,

vel ex aliorum doctorum scriptis, vel ex styli sen- Carthusiensium pauperum inutilis Guigo famulus,
tentiarumque distantia, titulo tanti viri comperimus perpetua pace gaudere per Christum.
indignas : ex quibus illa est cujus est titulus ad Crucifixum, crucifixus et ipse, crucifigendis mi-
Demetriadem, hoc habens initium : Si summo inge- sistis. Gratias itaque reddimus, pro qualitate mu-
nio pariquc frctus scientia. Hanc quippe beatus Au- neris, charitati muneratoris. Verumtamen vestra in
gustinus in opere contra Pelagiura De gratia Christi litteris quas misistis expressa charitas, nostrae etsi

et de peccato originali, ejusdem Pelagii esse dicit, magnam praestat consolationem infirmitati, non mi-
quaedam ipsius frustra tractatui suo interferens at- norem tamen humilitas confusionem ingerit extre-
que redarguens. Huic adduntur et istae, ad Titatium Unde petimus per eam, qua in nos indignos
mitati.
de morte filia?, cujus initium tale est : Charitatis tuoz vestra fervent viscera, dilectionem, ut quando no-
scripta percepi. Ad Oceanum consolatoria , tale ha- strae exiguitati vestra scribere dignatur serenitas,
bens initium : Diversorum opprobria , tribulationes ita de propria cogitetis ssdificatione ut infirmitatem
multiplices. Ad viduam, quae sic incipit : Magnam nostram periculosa non infletis elatione. Et illud
humilitati nostrce ftduciam scribcndi. Ad virginem, prae omnibus et super omnia quaesumus, et defixis
sive ad filiam Mauricii (dupliciter quippe intitulata p. in terram genibus obsecramus, ne vilitatem nostram
reperitur) exordium istud accipiens : Quantam in Patris nomine dignam ulterius aestimetis. Satis et
c&lestibus beatitudinem. Item de lapsu virginis, sive supc, satis est, si frater, si amicus, si filius appel-
de poenitentia, ad Susannam : uterque enim titulus letur, quinec servi nomine dignus habetur. Valete.
Quae tam diversis ti-
in diversis codicibus invenitur. Salutate reverendos Patres et dominos nostros, qui-
tulatur auctoribus, ut eorum nullius sit decoranda bus paternam curam impenditis, quorum pariter et

vocabulo, cujus hoc est in quibusdam libris initium. vestris precibus nostram illuminari coecitatem, ro-
Puto leve essccrimcn. Inaliisistud : Quidagis, ani- borari iniirmitatem et aboleri petimus iniquitatem.
ma ? quid cogitationibus aestuas ? Ad Desiderium de Domni Arberti majoris prioris infirmitatibus, tan-
xii lectoribus a nescio quo in irrisionem doctorum quam antiqui ac familiaris amici, nostro dolore
composita. Ad Celantiam sicincipiens : Vcteris scri- compatimur. Domnum quoque Petrum, vestris lit-

pluroz celebrata scntentia est. Haec stylo quidem no- teris specialiter inditum, specialiter et ipsi saluta-
biliore est scripta, sed nec sic beato Hieronymo di- mus. Pro visitatione etiam quam nobis vir egre-
gna. Postrema est de origine animae disputatio gius prior claustrensis et domnus Hugo de Creceio
quasi inter beatos Hieronymum et Augustinum ubi , nuper exhibuere, paternitati vestrae gratias agimus
licet multa ex eorum scriptis ponantur, falsa tamen Incolumem vos assiduo virtutum profectu, ad no-

(3) Carthusia Durbonensis in Provincia , dioecesis Vapincensis.

595 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. m
strura et totius Ecclesiae gaudium, clementia divina A. suum de monte Oreb (Exod. xxxiii, 5). Itcmque alias
conservet. Apud fratres nostros noslra coramenda- luxit populus, et nullus eorum indutus cst ex culto
tione non indigetis. Ipsemet enira vestris meritis suo. Sicut etNinivitarum rex, homo gentilis, adunius
vestrisque litteris eorura visceribus vestram merao- hominis ignoti vocem et naufragi, descendit dc solio

riam insolubililer alligastis. suo, ct abjecit vestimenta sua a sc , ct indutus est

sacco, etsedit inpulvere, etclamavit ad Dominum
III.
(Jon. III, 6) ; eamdem austeritatem non solum omnis

Ad Haymericum cardinalcm ct ranccUarium. — aetatis et sexus homines, sed jumenta subire com-
Monel duos esse hostcs quibuscum maxime sit pellens. Et nos itaque Dominici corporis, quod est
pugnandum, etcontra Ecclcsiai adversarios non Ecclesia, cruenlam scissionem, quara nonnisi no-
armis corporalibus, sedhumilitatc ct pcenitentia stris evenisse credendum est meritis, nec immotis
utendum.
visceribus, nec siccis aspiciamus oculis ; alioquin
(Opp. S. Bern. edit. Mabill., vol.II, p. 1051.)
pretiosis ornati vestibus, herminiis et griseis confoti
1 . Domino et araico in Christo reverendissimo, se- pellibus, nnmerosis et exquisitis rcfecti dapibus,
dis apostolicse cancellario H.vymerico, amici (si ta- plumis instar Sardanapali non tam imposili quam
men dignum est) ejus, et sui Carthusienses fratres, j. immersi mollibus, divinam indignationem quomodo
terrena despicere, et amare coelestia. nostris pulamus placandam precibus? et non ma-
Quam grata fuerit nobis vestra praesentia recor- gis metuimus ne tum prophetica contra nos diriga-
datione sentimus unde, qucesumus, sic agite ut curo tur invectio, dicaturque : Yce qui opulenti estis in
ab secundum Apostolum mali sunt,
his diebus qui Sion, et co?ifiditis in monteSamarice, optimates, ca-
et secundum Psalmistam sicut umbra deficiunt, ad pita populorum, ingredientcs pompatice domum
dies bonos et annos seternos transierili-?, non de Israel ! qui comeditis agnum de grcgc, ct vitulos de
nostra fquid enim nos vel sumus vel erimus?) sed medio armenti, quidormiiis in lectis eburneis, et la-
de illius visione et societate cum sanctis omnibus scivitis in stratis vestris ! (Amos vi, 10.)dequibus

laetemini, propler quem nostram et obscuritatem concluditur, et nihil patiebantur super contritione
nosse, et necessitatem supplere, et, quod longe Joseph.
pluris ducimus, tot et tantis ecclesiasticis, quibus 3. Erubescamusadhoc, dulcissime, sero cognile,
nunquain caretis, interpositis negoliis, latebras no- brevi conspecte, cito rapte, et corporalibus oculis
stras, non solum humiliter, sed et laboriose pene- nunquam deinceps fortc conspiciendc : ab amoris
trare, nosque ipsos oculo ad oculum invisere, et ore tamen nostri complexibus nullis casibus, nullis

ad os loqui, non est dedignata vestra sublimilas a ; avellende temporibus. Erubescamus ad hoc, nosque
quo solo summo beneficio et bono, societate scilicet *~>
ipsos, si possumus, deileamus, quod cl Judaicam et

et visione Dei, non spatiis locorum aut temporum gentilem videamur superasse duriliam, dum illi di-

(semper enim est et ubique, et ipso vivimus, mo- vinam severitatem media ciborum et vilitatc simul
vemur et sumus) sed meritis sejungimur peccato- atque asperitate mitigaut vestium, nos in peccatis
rum, sicut scriptum est Non est abbreviata manus : multis atque periculis, nec glorke modum damus,
Domini, ut salvare nequcat ; nequc aggravata auris neque deliciis. Neque enim agnum jam de grege,
ejus, ut non exaudiat : sedpeccata vestra diviserunt aut vilulos tanlutn de mcdio armenti, sed gregcs
inter vos et Deum vestrum(Isa.u\, 1). Quaequoniam inlegros et armenta tota consumimus. In modum
pene cuncta de mentis elatione aut de carnis ve- quippe Amalech, cum innumera muHiludine ho-
quorum nobis alterum cum belluis,
niunt voluntate, minum et jumentorum supervenientes ccclesiis

alterum cum commune, sed reprobis,

angelis est cuncla complemus, quidquid tetigeiimus, devastan-
nitendum summopere est ut et mentis superbia pre- tes ; nec his conlenti, tibulas, cruces, calices, et sa-

matur humilitale, et carnis luxuria sobrielate. Hinc cras spoliamus imagines. Et ut quid hoc ? forle ut
Dominus : Yidete, inquit, ne graventur corda vestra paupcres sustententur, monasteria conslruantur,

in crapula, et ebrietate, et curis hujus vitce (Luc. xxi, captivi redimantur? Non ita : sed polius ut ad in-
34). Itemque : Discite amequianiitis sumcthumi- JJ teriicicndos Christianos et sagiltarii, et ballistarii,

lis corde (Matth. xi, 29). equites et lancearii conducantur ; et his eripiant res

2. Non crgo in multa nostra diffimdatur intentio. et animas ,

pro quibusdebuerunt ponere suas. Proh
Duo sunt tantum adversus quae nobis totis est viri- dolor ! a summis hodie pontificibus, et per totum
bus dimicandum : elatio in mente, voluptas in cor- pcne orbem, exemplo sedis apostolica 1
, frater in fra-

pore. His superatis, nil remanebit vincendum, nil trem, id est Christianus in Christianum, sacra pe-
supererit meluendum. Cupiditas enim rerum exte- cunia conducilur ct armatur ; et talibus triumphis
riorum non ob aliud inflammalur, nisi ut his modis Ecclesia mater gratulatur, etposl haec totis manibus
omnibus serviatur. Contra qua? si nostrum senti- cruenta conscientia divina pergitur ad sacrificia.

mus non satis esse conatum, divinum imploremus Si hoc ferendum, quid reprehendendum ?
auxilium sed iraploremus humiliter, imploremus
; 4. Al regalia, aiunt, haec sunt, et de imperatoris
devote, corde, ore, aclu, habitu. Dictum quippe sumpta palatio. Non negamus. Atque utinam in pa-

cum peccasset, est populo Jam nunc

Israelitico, : latiis mansissent scmper, non in sacrariis, imo
pone ornatum tuum. Deposuerunt ergo ornatum magis ncc in palatiis unquam fuissent, nec in ec-
 597 EPISTOL.E. 598
clesiis ! Quanto enim melius Ecclesiae palatiis leges, A Pastorem magnum ovium in sanguine Testamenti
quam palatia darent Ecclesiis ? nunquid enim Ecclesiae aaterni, Dominum nostrum Jesum Christum, aptet
palatiis, et non potius palatia docenda commissasunt vos in omni bono, ut faciatis voluntatem ejus fa-
Ecclesiis ? aut palatia Christum Ecclesiis, non Ecclesiae ciens in vobis quod placeat coram se, per Jesum
dedere palatiis ? Quanto ergo rectius a nobis reges Christum, cui estgloriain saecula sseculorum, amen.
cilicia, quam nos ab eis purpuras sumeremus ! Nobis autem misereatur idem ipse omnipotens Deus,
Quanto utilius ipsi nostram paupertatem, nostra je- per vestras et totius Ecclesiae Romanae intercessio-
junia susciperent, atque humilitatem, quam nos nes et opera sacra, exhilarans corda nostra fragran-
eorum avaritias, delicias atque elationem ? Quod si tissimis et saluberrimis odoribus famae vestrae, et
quis in Ecclesiis vel ecclesiasticis tentaverit quid continuisin veritate profectibus. Rerum valete. Sa-
horum arguere nonne statim respondebi-
personis, lutate nobis reverendos Patres Albanum scilicet et
tur hoc agentibus ? Quid me meis, con-
: Quid agis Ostiensem episcopos [Matth^um et Albericum] : et
tra evangelicam sententiam meliorem vis facere si quos alios vestrae visum fuerit discretioni. Valete
magistris ? Nunquid non Ecclesia Romana variis, tertio. Habetote, quaesumus, domum istam in mente
griseis, herminiis, marturinis, jugulatis, et lum- vestra, sicut ipsa vosreclusit in sua.
batis (4), nec non et sericis abutitur indumentis ?
B
Nunquid Ecclesia Romana convivia respuit, exer- IV
citum non conducit, bella non conficit ? Non est au-
tem discipulus supra magistrum, neque apostolus Ad Hugonem S. militice priorem. — Docet qua ra-
major eo qui misit illum sed potius perfectus om- tione bellum spirituale sitagendum.
;

nis erit, si sit sicut magister ejus. Quid ad haec di- Dominis et amicis in Christo charissimis ac reve-
quam arcto
cetur ? Videtis in constituti sumus. Aut rendissimis, Hugoni, sanctae militiae priori, et omni-
enim quod malum est, bonum dicere, aut Deo re- bus qui reguntur ejus consilio, servi et amici Car-
gente prorsus non faciemus ; aut apostolicam se- thusise fratres, spiritualium simul et corporalium
dem (quod ?) reprehendere aut, quod
quis audeat ; Christianae religionis hostium victoriam plenariam
forte lutius est, omnino tacere compcllimur. Et o et pacem per Christum Dominum nostrum.
apostolorum tempora infelicissima, in quibus ad 1. Quoniam in revertendo sicut in veniendo, ,

Dei regnum, nisi per famem et sitim, frigus et nu- praesentiae vestrse gratissima allocutione frui nequi-
ditatem aditus non patebat viros illos ignorantiae !
vimus, visum est nobis ut perlitteras vobiscum sal-
tenebris involutos, et omni miseratione dignissimos !
tem pauca colloqueremur. Ad corporea quidem bello
qui ut ad vitam quoque pertingerent, propter ver pugnasque visibiles dilectionem vestram exhortari
ba labiorum Dei, tam duras vias custodiebant, et u nequaquam novimus ; ad spiritualia vero, in quibus
haec nostra compendia nesciebant. et quotidie versamur, excitare idonei non su-
etsi
5. Haec non doctoris aut reprehensoris auctori- mus, admonere saltem desideramus. Frustra quippe
tate, sed dolentis et lamentantis affectu fuderimus, exteriores hostes impetimus, si non prius intimos
zelo domus Dei, cujus diligimus decorem, rodente superamus. Et pudendum nimisest et indignumquo-
viscera nostra, rogantes et obsecrantes, si non in rumlibet velle ditioni nostrae subjicere agmina, si

caeteris, in vobis saltem nonnihil proferant fructus. non prius nostra nobis subjecta fuerint corpora.
Si, inquam, hi cum quibus conversamini, saluti suae Quis enimferat exterius in amplas terras extendere
aut nullam, aut parvam, aut non sufficientem adhi- velle nos dominationem, et exiguis cespitibus, id
bent curam, vos tamen, vestri non immemores, est carnibus nostris, ignominiosam perpeti vitiorum
animam vestram nolite negligere. Scriptum est servitutem ? Acquiramus itaque, dilectissimi, prius
enim Custoditcmetipsumetanimam tuam sollicite
: nosmetipsos, ut secure deinceps ad exteros pugne-
(Deut. iv, 9); et iterum : Miserere animce tuce pla- mus inimicos ; mentes nostras prius a vitiis, dehinc
cens Deo (Eccli. xxx, 24) ; itemque : Omni custodia terras purgemus a barbaris.
conscrva cor tuum (Prov. iv, 23);etDominus Quid 2 Non igitur regnet peccatum in nostro mortali
:

prodest,a\{,homini,simundumuniversumlucrctur,T} corpore ad obediendum desideriis ejus nec exhi- ,

animce vero suce detrimentum patiatur ? aut quam beamus membra nostra arma iniquitatis peccato,
commutationem dabit homopro anima sua ?(Luci\, sed exhibeamus nos Deo, tanquam ex mortuis vi-
25.) Non igitur ejus vobis curam eripiat aut favor ventes, et membra nostra arma justitiae Deo, et si

principum, aut nitor ornamentorum, aut frequentia caro concupiscit adversus spiritum indomabiliter.
negotiorum, aut gloria pomparum, aut deliciae con- Hcec enim, inquit Apostolus, sibi invicem adversan-
viviorum, aut oblatorum quantitas ulla donorum. tur, ul non qucecunque vultisfaciatis. Vellemus nam-
Semper et ubique vestro versetur in animo, quia que omni, si fieri posset, carere concupiscentia.
nescitis in tremendo Christi judicio cum quibus fu- Sed si in hac vita, quae tota tentatio est, concupi-
turi sitis, utrum cum illis quibus dicitur : Ite ma- scentia ad plenum carere non possumus, concu-
ledicii, aut cum illis qui audicnt : Venite, bene- piscentiis saltem non serviamus. Ad quod quia viribus
dicti. Valete. Deus Pater, qui eduxit de mortuis nobis parum sufficientes sumus, confortemur in Do-

(4) Lumbatse sunt braccce modicse et breves.

599 GCIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 600

mino et in potenfia virtutis ejus, induamusque ar- V.

maturam Dei, ul possimus stare adversus insidias
diaboli. .Von enim, sicut ibidem sequitur, colluctatio Ad Innoccntium papam II. Consolatur summum —
ponti/icem advcrsus schismatis molestias.
nobisestadvcrsuscarnemetsanguincm,sedadvcrsus
principesetpotcslates,adversusmundircctorestene- Domino et Patri charissimo ac reverendissimo
brarum, contraspiritualianequiticein ccelcstibus, id apostolicse sedis summo pontifici innocentio, servi
est contra vitia et eorum incentores nequissimos et filii Carlhusia? pauperes, illam quam mundus
spirilus. Qui si (quod et David rogat) nostri domi- dare non potest paccm, suaeque paternilatis devotam
minati non fuerint , tunc immaculati erimus , et servitutem, et non necessarium licct obsequium.
emundabimur a delictis maximis. Multas ad vestri apostolatus sacratas aures, etc.

3. Stemus ergo succincti lumbos nostros in veri- Yidein Innocentio II, adan. 1143.
tate, et calciati pedes in praeparatione Evangelii pa-
cis, inomnibus sumentes scutum fidei, in quo pos- VI.
simus omnia tela nequissimi ignea exstinguere ; ca-
put galea salutis obtectum, dexteram gladio salutis Hugonis Gratianopolitani episcopi, Guigonis ct Car-
thusiensium fratrum epistola ad Patres in synodo
munitam babentes. Gurramus, non quasi in incer- t>
I Otrensi congregatos propter necem Thomce,
tum pugnemus, non quasi aerem verberantes sed
;
;
Sancti Yictoris Parisiensis prioris, ab impiis cru-
casligemus corpus nostrum, et subjiciamus servi- deliter occisi.
tuli, quia hic cst hominis, id est animalis ad Dei
(Labde, Consil., X, col. 975.)
imaginem conditi, status ordinatissimus, cum et

caro servit spiritui, et spiritus subditur Conditori. Dominis et Patribus in Chrislo reverendissimis,
In hoc bello tanto erit quisque robustior, tantoque, archiepiscopis, episcopis et caeteris religiosis per-
regente et protegente Deo, numerosis proslratis ho- sonis in praesentcm locum defendendae jusiitiae gra-
stibus triumpho gloriosiore sublimior, quanto per tia congregratis, Hugo, Gralianopolilana?. Ecclesiae

omnia sategerit esse humilior; tantoque econtra ad vocatus episcopus, et filii ejus, Carlhusiensium
omnia bona iniirmior et inconstantior, quanto vo- pauperum servus inutiiis Guigo, et qui secum sunt
luerit esse superbior. Deus enim resistit superbis. fratres, agenda cognoscere, cognita viriliter adim-
Non ergo opus est ut ad debellandos eos aliunde plere per Christum Dominum nostrum.
quaeratur pugnator, quibus omnipotens resistit prae- Quod homines sumus, ad naturam ;
quod justi,

lialor.Quos contra David dicit Custodiens parvulos : ad meritum ;

quod episcopi, vel presbyteri, vel ar-

Dominus atque idipsum expertus in seipso sub

;
chidiaconi, vel aliquid hujusmodi, ad ecclesiaslicum
junxit Humiliatus sum et liberavit me. Utamur ^
: pertinet officium. In primo existimus, in secundo
exemplo, si simili cupimus uti remedio. Faciamus salvamur, in tertio providendi aliis qua? subliliora

quod fecit, si desideramus quod accepil humilie- ; sunt, potestatem accipimus. Duo ergopriora ad nos,
mur, ut a malis omnibus liberemur. Apostolus etiam tertium refertur ad proximos. Quod si manifestum
de Domino Jesu Christo Ilumiliavit, inquit, semet-
: fuerit ,
juxta illud ticulneae evangelicae exemplar,
ipsum, factusobedicnsusqtieadmortem, mortemau- quae tandiu exspeclala fructum non altulit, officium
tem crucis. Ncc incassum. Propter hoc enim, ait, et nos inutililer habere susceplum, nulla justa cur in

Dcus exaltavitillum, ct donavitilli nomcn, guodest eo relinquamur remanebit occasio. Quid ergo si non
super omnc nomem, ut in nornine Jcsu omne genu solum inutiles Ecclesiae, sed etiam perniciosi, vel
flcctatur, ccelcstium, tcrrestrium, etinfernorum et verbis vel exemplis exstiterimus ? Nonne non solum
omnis lingua confitcatur quodDominus Jesus Chri- dejici, sed eliam digni sumus puniri ? Elsi igitur

stus est in gloria Dci Patris. Et hiuc quoque vel beati Thomae, et caeterorum qui rccentcr lotis in

maximesumamusexemplum, siardemusadpracmium. sanguine Agni stolis suis ad coelestia demigrarunt,

Faciamus quod fecit ut sequamur quo praecessit.
, in conspecluDomini mors pretiosa mundana ultione
Sectemur viam tantoe humilitatis, ut perveniamus ad non egeat, tamen si Ecclesiam Dei, sine qua nec
gloriam Dei Patris. Omnis enim qui se humiliatJ) publie;e res sahoesunt nec privatae, utilitate careat
exaltabitur, etquise exnllat, humiliabitur, testante disciplinjc, rogamus supplices et obsecramus, qua-
eodem Domino nostro Jesu Christo, qui cum Palreet tenus armatura fidci protccti, et rectituilinis zelo
Spiritu sancto vivit ct regnal Deus, per omnia sae- sanclorum Jlosis, Phinees, Mathathise,
succensi, et
cula saeculorum. Amen. Omnipotentissima miseri- bealorum quoque aposlolorum Pelri ct Pauli adver-
cordia, et miscricordissima omnipotentia Dei , tam susSimonem, Ananiam et Rarjesupie desaevientium,
in spirituilibus, quam etiam corporalibus praeliis maximeque ipsius Domini venditores de templo
faciat vos semper et felicissime pugnare et glorio- caedendo proturbautis, exempiis animali, in sacrile-
sissime triumphare. Optamus vos bene valere, et in gos homicidas ecclesiastici rigoris intrepide gladium
sacris quie tuemini locis , nostri , cum oratis , me- pioducatis, eosque, si fieri potest, omnibus sacro-
moriam habere, charissimi et praestantissimi, et rum officiis privelis et beneficiis, quatenus omnis
meritis insignissimi fratres. Has litteras per duos Israel audiens timeat, et nequaquam ultra quispiam
diversos nuntios transmisimus, ne quo impedimento faciat sirnile. Ipsi cnim magis quam homicidae, in
(quod absit) non quirent pervenire, quas petimus, quorum cruentas delicias, vota complenda, et odia
ut cunctis fratribus exponi faciatis. satianda, sanctorum sunt corpora laniata. Qui nisi
601 MEDITATIONES. 602

tantae nequitiae non solura fructu caruerint sed et ,

A. profundite. Iterum valete. Participes nos faciatDeus
poenam senserint, omnibus apud nos justitiae defen- sanctorum operum vestrorum ,
gestorum et geren-
soribus similia sunt metuenda. Valete. Orate pro dorum. Valete terlio cum reverendis principibus
nobis, et, sacris elevatis dextris super partem mundi Blesensi et Nivemensi.
in qua siti sumus, benedictionem et obsecrationem

MAJORIS CARTHUSLE PRIORIS GENERALIS QUINTI

MEDITATIONES.
(Bibliotheca Patrum Lugdun., tom. XXII, pag. 1164.)

CAPITULUM PRIMUM. B pateris ei, autnon eum diligis, aut id quod spernit
vile ducis, tanquam si respuat aeger salubrem medi-
De veritateet pace, et quomodo persolam veritatcm
cinam.
pax habetur.
Veritatem sine fine pax sequitur communis cum
Veritas ponenda est in medio, tanquam pulchrum
angelis ; mendacium, labor et dolor, communis cum
aliquod. Nec judices si quis eam abhorret sed ,

diabolo. Non defenditur veritas sed tu illa indi-

compatere. Tu vero cum ad eam venire desideres,
ges.
cur respuis eam, cum de tuis vitiis increparis ? Vide
Amara et insuavis est veritas generi tuo nimis
quanta paliatur veritas. Dicitur ebrioso : Ebriosus
valde, non suo , sed eorum vitio; sicut lux fulgens,
es ; luxurioso , superbo linguosoque, similiter. Hoc
infirmis oculis. Vide ergo ne tu eam amariorem fa-
autem verum est. Insaniunt tamen illi protinus , et
cias, dum non eam sicut debes dicis, id est chari-
veritalem in suo praedicalore persequuntur et occi-
tate ; sicut enim pius medicus, qui salubrem et
dunt. Vide quantum honoratur mendacium. Dicitur
amaram aegro dat potionem, linit oram vasis melle,
pessimis et vitiorum omnium servis Boni domini. :

quod (dum est dulce) libenter sumitur

ut etiam ,

Placantur, gaudent et mendacium ipsum in ita lo-

quod salubre est, hiatu facile capiatur. Prodesse au-
quente venerantur.
Sine aspectu et decore, crucique affixa adoranda
p tem hominibus tuum officium totum.
Si dicis verilatem non amore veritatis sed desi- ,
est veritas.
derio laedendi alium non praemium dicentis verita- ,
Quanto quaeque creatura nobilior est et potentior,
tem sed poenam conviciatoris assequeris.
tanto libentius subditur veritati imo hinc potens et ;
,

nobilis, quia subditur ei. Vide quantum supplicii passurus es, cum lux vera
Pungunt temporalia, cur non fugis ad alia, id est perfecte ostenderit te tibi si tantum cruciatur, cui ;

ad veritatem ? uno verbo aliquid malorum suorum ostendis. Tunc

Ideo ultra omnia adversa amara est nobis veritas, enim patebunt consilia cordium.
quia singulae adversitates singulas aut plures op-
,
/Equaliter peccas cura vel alium vituperas, vel ab

pugnant voluptates. Veritas autem simul omnes ca- alio vituperaris ; in utroque enim veritatem aut pro
lumniatur. malo recipis, aut pro malo irrogas. Qui ergo te fla-
Si colores omnes , et caetera quae per oculos ex- gellare voluerit, vitam tuam , id est veritatem arri-
periri possunt esses experlus, aut ab aliis sensibus piat ;
per illam te caedat et cruciet.

corporis sis expertus, si rumores omnes aut recita- Veritas est vita et salus aeterna. Debes ergo com-
res, aut audires, quae utilitas ? Sic nec in tantis quae pati ei cui displicet. In tantum enim est mortuus et
expertus es vel audisti. Dperditus. Tu autem perversus non ei diceres verita-
Neminem odisse potes, nisi tua iniquitate. Nam tem, nisi putares araaram illi esse atque intolerabi-
etiam iniquis optare bonum , sanctorum est. Veri- lem. Ex te enim metiris alios. Sed hoc pessimum
tatem tantum et pacem ,
quae ex ea proccdil amare estquando ut placeas hominibus dicis veritatem, ,

oportet. quam diligunt et mirantur sicut diceres mendacia

Minister veritatis amet quod ministrat, et cui mi- aut adulationes. Non ergo vel quia displicet vel quia
nistratur. Et, cum idipsum ab alio ministratur sibi, placet , dicenda est veritas , sed ut prosit. Sileuda
cum gratiarum actione suscipiat, tanquam id quod est autem tantum ne noceat , sicut lux infirmis
amat. oculis.
Charitas sit tibi causa dicendi veritatem, tanquam Panis , id est veritas , confirmat cor hominis ne
medendi. Quod si quis etiam non recipit , aut com- succumbat corporum formis.
 603 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 604
Beatus , cujus mens solummodo cognitione et A CAPITULUM II.

amore veritatis movetur sive afficitur , corpus vero

ab ipsa tanlummodo mente. De utili displicentia sui ipsius, ct de hutnili con-
Ila enim et corpus a
fessione peccati.
sola veritate movetur. Si enim nullus in mente mo-
tus nisi veritatis , nullus in corpore nisi mentis Initium redeundi ad veritatem, est displicere [sibi
nullus quoque in corpore esset nisi veritatis, id est in Emendalionem pracedit
falsitate. vituperatio
Dci. Non enim libet mulare nisi quod displicet. Quia
Propter pacem facis omnia, ad quam iter est per ergo semper indiges mutari , semper indiges tibi
solam veritatem quae est adversarius tuus in hac displicere.
;

vita. Ergo aut illam tibi, aut te illi subjice. Non enim In omni cura quam pro salute tua geris , non
aliud tibi reslat. est ullum officium vel medicamentum utilius tibi

quam teipsum vituperare atque conteranere. Qui-

Adversitas monet pacem desiderare. Tu autem
cunque ergo hoc facit adjutor est tuus. Hoc enim ,
caecatus id desideras quod, dum amas atque deside-
agit quod tu agebas aut agere debuisti, ut salvus
,
ras, impossibile oranino est te pacem habere.
fieres.
Cur rapis in te id quod in alio ita displicet, id est , Meo places quia nihil boni a habere non
B tibi te te
ira? Irasceris ergo, quia ille irascilur. Imo jam tibi intelligis. A te tibi nil nisi malum. Nullas ergo tibi
irascere, quia irasceris. Si ita ipsa tibi vere displice- grates debes. Malum omne a tc tibi est. Pcenas itaque
ret, non admitteres eam, sed fugeres. Quod fit tan- magnas pro vindicta dcbes.
turamodo tenendo pacem. Facile est iter ad Deum ,
quoniam exonerando
itur; esset autem grave, si onerando iretur. In tan-
Non gloriatur lacus quod abundet aqua de fonte ;

enim
tum ergo te exonera ut, dimissis omnibus , teipsum
est. Sic de tua pace. Semper enim aliud aliquid
abneges.
est causa pacis. Tanto ergo infirraior et fallacior est
Qui se vilem esse novit viluperationes suas
pax tua quanlo mutabilius est id unde oritur. Quam ,

tanquam suas scntentias quietus suscipit el hu-

vilis est ergo cum oritur ex jucunditate humanae
milis. Laudes vero respuit tanquam non suas ,
faciei ?
sententias.
Tulus appetit esse omnis homo. Quod tanto Cum aliquis de te malum dicit si non est ita, ,

minus est quanto raagis potest inquietari. Tanto eidem nocct, non tibi sicut si vocet aurum stercus, ;

enim magis potest inquielari quanto sunt paratiora quid auro nocuit. Si verurn est quod dicitur de
"habere se , aliter quam vult, ea qu?e diligil. Dicat
te malum doceris quid caveas. Qui autem quod
,

ergo aliquis hominum tibi : Ego tibi malura faciam ;

C bonum est dicit , non ei quera laudat, sed sibi ipsi
ego tibi pacem auferam. Cogitabo quippe de le malum prodest. Cum vero bonum tibi dc tc dicitur, ut quid
aut dicam. Ecce quam paratus es mortificari et
rumores quos tu raelius nosti , narrantur 1 Tu te
turbari.
solura vitupera.
Non sint temporalia causa pacis tuae ; tam vilis Sua vitia quisque fugiat ; nam aliena non noce-
enim et tam fragilis erit quam illa. Haec pax tibi com- bunt.
munis erit cum brutis ; tua sit cum angelis, id est, Continuum mendacium esthabitus tuus, etcorona
quys de veritate procedit. tua, quoniam quod deest significant.

Quidquid ob pacem
Cum aliquis dolet se commisisse furtum, ob na-
et beatitudinem tenueras et
tum sibi non eum poeninet furti,
inde opprobium ,

amaveras , contemne , nisi pacem et beatitudinem

sed dolet opprobrium incurrisse. Nec horret aut ma-
omnino vis perdere.
lum ducit peccare sed puniri. Justis autem non
,

Pax est bonum illius animi in quo ipsa est. Propter

aliud est peccare et aliud puniri. Ipsum nimirum
seipsam igitur appetenda est, tanquam bonus sapor.
peccatum atrocissimam pccnam ducunt et ideo ,

Tanta sit in te, ut et malos non excludas.

nullam iniquitatem impunitam posse esse, eo quod
Non turbetur cor vestrum, neque formidet (Joan. D iniquitas peccati magna pcena sit, nihilque pejus ea
xiv, 27), Sabbatum est verum. Hoc celebral, qui nec cuique valcat irrogari. Et idcirco ipsam pra3 omni-
illicitur nec cogitur, hic habet se in potestate , hic bus malis cavendam ac fugicndam censent, etiara si

potest de se eleemosynam facere ; ut sicut alius nihil aliud mali eam sequatur.
viderit expedire, iratus sit aut placatus. Si quem odisse debes , neminem ita ut te. Nemo
enim tantum nocuit tibi.
Araor ternporalis pacis necessario parit inquietu-
Si nihil melioratur , nisi prius vituperatum , tunc
dinem mentis. Qui crgo habet hanc pacem et amat,
qui non vult vituperari, non vult utique meliorari.
necessario caret pace.
Scriptum est enim Qui odii increpationes, insipiens
:

Si malefacientibus tibi non invideas, erit tibi pax est (Prov. xn, 1) Qui autcm acquiescit increpatio-
;
cum eis.
nibus, possessor est cordis (Prov. xv, 32).
Sicut per simililudinera ct paccm consistunt,
De confessione.
ita per dissimilitudinera et discordiam cuncta in-
tereunt. Nullus publicano esse poterat ad salutem reditus,
605 MEDITATIONES. 606

nisi humiliter confessus fuisset, quod ei Pharisaeus A vestimenta. Veslibus indiges contra frigus, non co-
superbe improperaret. lore illo vel illo, sic cibo contra famem, non saporc
Hoc solo justus es, si ob peccata tua damnan-
te illo aut illo.

dum agnoscas et dicas. Si justum te dicis, mendax . Voluptas bestialis, ex sensibus carnis ; diabolica

es, et a Domino veritate damnaris, ut contrarius ei. vero, omnis fastus et invidiae et fallaciae ;
philoso-

Dic te peccatorem, ut verax Domino veritateconve- phica vero, nosse creaturam; angelica, nosse et

nias liberandus. amare Deum.

Magnorum est pro confitentibus intercedere, ut eis Quae in transitoriis plus delectant, harcmagis mor-
ignoscatur majorum autem, pro his etiam suppli-
: tifera sunt.

care benigne qui nondum suum recognoscunt rea- Eadem aut pejor est stultitia, genuflectere his
tum, ut cognoscant, et pro his qui ; aut quia eru- quae tu feceris, et animum inclinare his quae de-
bescunl, aut quia amant reatum suum, non confi- struis, id est saporibus vel aliis sensibilibus.

tentur, ut confiteanlur. De regionibus congregavit eos, a saporibus scili-

Omnis anima rationalis volens ulcisci se, hoc ir- cet et odoribus, et carneis tactibus eruens animos
rogat alteri quod sibi ipsi metuit, et abhorret et sanctos, in se colligit.
malum ducit. Nihil autem libentius ad ulciscendum -g Ita conantur homines facere veram voluptatem
se quam veritatem arripit , nec ullum malum vene- sive beatitudinem, quasi aut nulla sit, aut fieri

natiore mente infligit. Ergo nil sibi magis abhorret possit, cum ipsa sola sit, fieri vero nullo modo pos-
fieri quam veritatem dici. Hoc quippe adversarius sit. Id autem est facere sibi beatitudinem et Deum
de alio dicit quod, si is cui dicitur humiliter reco- et putare non esse beatitudinem, et non esse Deum.
gnoscit, salutem mereatur aeternam. Qui enirn adul- Vide si omnes homines, dimissis omnibus aliis

terum, adulterum vocat, hoc ei dicit pro malo quod rebus quibus intendunt, uni lantum colori aut sa-
ipse pro salute sua fateri debet gratis. Libenter pori ex toto intendant, quam miseri foedi stulti erunt.

ergo hoc recipiat, nec qua intentione, sed quid
dicatur attendat.
Qui non videri, sed esse verax veraciter diligit
nec videri, sed esse mendax veracitermetuit, statim
ut se mentitum advertit, sibi contradicit, nec ab hoc
ulla eum vel improperia vel damna revocant. Ma-
modo, cum tam multis ac diversis rerum
sibi Sic sunt et
qualitatibus intendunt. Non enim magis plures aut
universae creaturae, Deus noster aut nostra salus
sunt quam una quslibet earum.
Cum gaudemus unde et bruta, id est de luxuria,
ut canes de voracitate, ut porci, et caetera, anima ;

vult enim verax mori, quam mendax vivere, si ta- nostra fit similis animabus illorum, et non horre-
men vivit mendax, cum scriptum sit Os quod men- mus. Ego autem mallem corpus habere canis quam
:

iitur occidit animam. (Sap. i, il).

^ animam. Et tamen si corpus nostrum in tantam
1

Hoc quod vis abscondere, id est peccatum tuum,
improba et jam non erit quod abscondere debeas.
Delere enim illud potes, abscondere non potes.
Nihil cnim opertum quod non reveletur, nec occul-
tum quod non sciatur Quare ergo morbum mavis
celare quam sanare? Quomodo morbos tui corporis
canini corporis transiret similitudinem, in quantam
animae caninae similitudinem anima nostra per
luxuriam transit, quis non ferret? quis non hor-
reret ? Melius autem ac tolerabilius esset, corpus
nostrum in besliam commutari, anima in sua digni-
tate, id est Dei imagine, permanente, quam, corpore

libenter aliis, ut compatianlur, ostendis, et si nolunt manente humano, animam iieri bestialem. Et haec
credere, miserum te habes, augeturque dolor, sed mutatio tanto est horribilior magisque deflenda,
et irasceris, et ita de animse aegritudinibus ipsis fa- quanto anima praeeminet corpori. Unde David ; No-
cito. lite fieri sicut equus et mulus, quibus non est in~

tellectus (Psal. xxxi. 9). Non enim de corporis

CAPITULUM III. hoc similitudine, ne sit ridiculum, dici putandum
est.
De voluptalibus ac vilibus delectationibus quinquc
sensuum. Coaptare aliquid, sicut cibum aut potum, tantum-
D modo ut plus delectet, diabolo cooperari est in per-

Vide duas experienlias ingestionis et egestionis, niciem nostram, et acuere gladium, quod facilius et

quid te magis quod per hanc, an quod per

beatiticet altius nostra possit viscera penetrare. Quanto enim
illam experiris. Jlla onerat inutilibus, haec exone- his amplius delectamur, tanto gravius ac profundius
rat. Quid prosit utrumque, circumspice. Hoc est to- vulneramur.
tum devorasse expertum esse. Nil ultra spei rema- CAPITULUM IV.
net. Sic in omnibus sensualibus. Vide ergo quid
beatitudinis omnia hujusmodi, sive in spe, sive in De vanis timoribus, doloribus, et cruciatibus filio-

re, in te effecerint, et sic cogita de futuris. Cogita,

rum hujus satculi, quos contrahunt ex peritu-
rorum cupiditate et amore.
inijuam, prospera praeterita, et sic futura judica.
Quac speras, pcritura sunt omnia. Et tu quid post Sponle sc implicat homo corporum ac vanitatis
hsec ? Aliquid ama et spera quod non transeat. amori, sed velil, nolit, cruciatur timore ac dolore
Pingi vis ligna coloribus, igne consumenda, cum pro eorum interitu, sive cum auferuntur ipsa cor-
ea quae consumis, vis esse decora, seu cibos , seu pora, sive cum ipse vituperatur. Amor enim peritu-
607 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 608

rorura est quasi fons timorum inutilium etdolorum, A quantum laborat propter mundum, nalale ejus tan-

ac sollicitudinum universarum. Pauperem ergo a quam martyris agcretur.

potente liberat Dorainus, solvendo eum a vinculo Sicui ex glacie frigus, ita ex temporalium arnore
mundani amoris. Qui enim nil periturum diligit, ubi timor inutilis animam invadit, et cseterae miseriae.

a quolibet potentc la?datur non habet, et omnino Remove a te universa qiue tibi timendi causa sunt,
inviolabilis est, quia sola inviolabilia sicut diligenda sicut quas frigoris. Remove dico non a loco, sed ab
sunt, diligit. animo. Non est enim tiraendum nisi quod potest et

Si omnes capillos capitis tui abscindat quis, non quod expedit vitari, id est peccatum. Quidquid
te laedet, nisi cum eos qui capiti adhaerent tetigerit. aulem vitari expedit, vitari et potest, adjuvante Deo,
Sic te non laedent, nisi ea, quae per concupiscentiam id est iniquitas.

in te fixere radices, quis tangat. Quae pro plura Vide quam sis in poteslate hominum ad turban-
fuerint et raagis amata, eo plures hac vehementio- dum et cruciandum. Quam facile est eis vituperare

res dolores parient. te verbis , aut cogitationis opinione, tara facile est
Aut exstingue penitus concupiscentiam, aut para perturbare. Quid ergo? Si displices eis, pertubaris.
te ad conturbandum, id est ad timendum et dolen- Ergo eorum es potestate. Sive quis haec faciat,
in

dum unde non debes. •g sive non; tu tamen ita ex praeparatione mentis ex-
Anima humana tandiu in se cruciatur quandiu positus es. Si in bono displices eis, ipsis hoc nocet,

potest cruciari, id est quandiu aliquid amat praeter non tibi. Labora ego tunc mutare corda eorum,
Deum. Deum enim nequit amittere nolens. Dimittere non bonum tuum. !si in malo displices eis, non ip-
ergo eum potest, non amittere. Nemo enim laeditur sum displicere tibi nocet, imo prodest, sed ipsum
nisi a seipso. malum tuum.
Quot rerum amoribus, quae tibi, vel quibus tu per- Dicmt martyres Deo : Propter te mortifwamur
iturus eras, te Dominus liberavit a totidem te tristi- tota die (Psal. xliii, 22) ; tu quibuslibet vilitalibus :

tiae timoribus et doloribus absolvit Propter vos conturbor tota die.

Dum corporum species vel formae, quibus tibi ad- Restringe te et colligc undique : ne forte volubi-
haerentibus fcedaris, pcreunt (tanquam syllabae suis litas mutabilium inveniat te in ipsis, et crucieris.

temporibus , Deo modulante), cruciaris. Eraditur Quod aliquo modo cruciaris, sive timendo, sive
enim quae increverit rubigo. irascendo, sive odiendo, sive quolibet modo dolen-
Nil tibi laboriosius quam non laborare, id est do, tibi tantummodo imputa, id est concupiscentiaj

contemnere omnia unde labores oriuntur, universa tuae, ignorantiae, vel torpori. Quod si quis vull tc

scilicet mutabilia. C laedere, ejus imputa concupiscentiae. Laesura tua et

mundo dolor, indicium est peccati tui ; amasse te, scilicet

Vide quanta turba generis tui pro labora-
vit, et non solum non sunt adepti, sed insuper se- leesibile aliquid, Deo dimisso.
ipsos amiserunt. Tu autem si studueris, plus acqui- Laesis spectaculis doles. Tibi et errori tuo hoc

res sine ulla comparalione quam est id propter imputa ,

qua laesibilibus inhaesisti. Nam in tantum
quod omnes laborant aut laboraverunt. consuevit homo malum omne in aliud retorquere,
ut si aut in lapidem ofienderit, aut igne adustus fue-
Turbatio animi stulta, ipsa est misera ; haec fere
rit, ipsas Dei crealuras culpare ac maledicere au-
semper fit in tc, cum causas mortis tuae, id est
deat quoe nisi hoc facerent, tanquam invalidoe at-
ea quibus male adhaerebas, corrumpit Deus, ut ea ;

quc emortuae raerito culparentur, et non potius suae

deserens vivas.
debilitalis lugere miseriam.
Ancillam diligis turpiter, id est crealuram ; ideo
Vide quomodo, tanquam mare tam innumerabi-
tantum cruciaris, cum Dominus ejus , id est Dcus
lium forraarum corporearum et animorum humano-
tuus, agil de ea quod bene vull.
rum nunquam in eodem statu perraanentium, nun-
Uni ex syllabis magni carminis adhaesisli , ideo
quam sinaris quiescere.
turbaris cum canendo proceditcanlor sapientissimus.
Subtrahitur enim tibi syllaba, quam solani amabas,
D Quamvis parvulum acceplo passere
sciat nutrix
laetaturum, timet tamen summopere ne accipiat, ac
et succedunt aliae ordine suo. Non enim canit tibi
tanto magis, quanto magis eumdem inde laetaturum
soli, nec tuae voluntati, sed suae. Quae autem succe-
exislimat, certe omnes homines et se,et quosamant,
dunt syllabae, ob lioc tibi conlrariae sunt, quia im-
gaudere optant. Cur ergo id nutrix puero non so-
pellunt eam quara male amabas.
lumnon optat, scd insuper tanquam magnum ma-
Quod syllaba in carminc, hoc loci aut temporis
lum, ne habeat cavet? Certe vult eum gaudere. Cur
obtinet unaquaeque res in mundano discursu, ideo
ergoetunde gavisurum scit subtrahit? Cur nisi quia
ergo cruciaberis quia deterioribus inhaesisti, et suo
futuram tristiliam attendit, cujus esse causam islam
ordine transeunt tanquam syllabae in carmine.
novit esse laetitiam ? Scit enim profecto, tanto post
Haec omnia quae dicuntur adversa, non sunt ad- ha?c graviorem tristitiam animum pueri subituram
versa nisi malis, id est amantibus creaturam pro quanto vehementius gaudium tale praecesserit, ex
Creatore. quantitale praesentis utique laetitiae, futurae tristitiae
Si ille aut ille tantum laboraret propler Deum, metiens magnitudinem. In quo facto quid aliud mu-
609 MEDITATIONES. 610

lier ista suggerit esse faciendum, nisi omnia illa A unius tantum spatio contentus est, imo ejectis aut

gaudia quae sui^sequuntur lamenta, tanquam pestem confractis quod potest multorum laterum, uni sibi

venenumque vitanda ? Nec atlendendum quid suavi- vindicat locum.

tatis habeant in prsesenti dum adsunt, sed quid ama- Quid tibi videtur de eo qui totam intentionem
ritudinis generent in nobis cum abeunt. Talia sunt suam, et tempus impendit ad fulciendam aliquam
omnia temporalia gaudia. Cur non ergo vineam pos- domum, quam fulciri est impossibile ex his rebus
sideidam, pralum, domum spatiosam, agrum ; cur ex quibus nil omnino fulciri potest, vel si possit,

non aurum argentumque, cur non opiniones homi- ipsae fulturae indigent lotidem fulturis aliis quot ipsa
num laudesque, ac caetera similia, eadem causa domus quae ex his fulcienda est ; et illae fulturae to-

provida cautela devitem ? quis dabit decrepito pu- tidem, et ita in infinitum ? Vita haec, domus fultor, ;

ero et tamen stulto, id est humano generi toti orbi tu ; fulturae, temporalia, quse nunquam in eodem
diffuso, quamdam magnam, quamdam sapientissi- statu permanent, et nec fulcire, nec fulciri omnino
mamnutricem, quaetali cura ac sollicitudine subtrahat possunt.
ei, vel revocet eum a gaudiis, quse futurorum semi- Longam tentationem petit, qui longam vitam pe-
na sunt dolorum ? Sed unde tantus in toto orbe ge- tit. Tentatio est enim vita fwminis super terram
mitus fletuum, nisi quia haec nutrix piissima ac po- t> (Job. vii, 1).

tentissima nunquam cessat, sive per semetipsam, Quod in suis amicis vel parentibus non amavit
seu aliter, humano generi, causas dolorum, id est Deus, id est potentiam, nobilitatem, divitias, hono-
temporalia, tamquam passerem puero, auferre aut res, non ames tu in tuis.
non dare. Laqueos comedis, bibis, vestis, dormis ; omnia
laqueus.
CAPITULIM V.
Exsules amore, voluptate, aftectu, non loco. Ex-
De cupiditaie, amore, et gloriatione terrenorum et sules in regione corruptionis, passionum tenebra-
temporalium, et quomodo per ea vera miseria rum, ignorantiae, malorum amorum et odiorum.
non tollatur, sed augealur.
Quantum diligis te, id est hanc vitam tempora-
Duobus modis, cum duae res sunt aequales, potest lem, tantum diligad transitoria, sine quibus esse
haec major illa fieri, aut suo proprio augmento, aut non potes, necesse est. Et quantum spernis hanc
sociae detrimento. Hoc posteriore modo omnes prin- vitam, et ejus fomenta.
cipes et potestates saeculi aut gaudent, aut nituntur Grave est tibi hoc vel illud amisisse. Ne quaeras
caeterisomnibus esse majores, eorum, videlicet, de- ergo amittere. Quaeril enim amittere, quisquis ea
jectione et detrimento, non sua, id est corporis aut diligit et acquirit, quae retineri non valent.
animi sui erectione aut augmento. Neque enim aut Omnis miseria in hoc est. Omnes amant aliquid
corpora eorum, aut mentes ullo modo meliorantur, semper intentionem habent fixam.
principaliter, ubi
sed videntur sibi profecisse et crevisse, quia illi de- Tu vero quid? Ecce omues quasi thesauro invento
fecerunt et decreverunt. Quod
omnia diminuta si ita arreptis mundi partibus singulis, singuli inlendunt,
essent, ut in nihilum redacta essent, in quo cresce- aut certe inter plures scinduntur, ac si canis inter
ret ex hoc anima vel corpus tuum? duo frusta carnis positus, ignoret cui potissimum
Sicut qui vult lateres facere, plateam praeparat, appropinquet, alterum timens amittere.
ubi eos interim ponat, non utique ibi remansuros, Si haec in quibus confidis aut delectaris, face-
sed, cum exsiccati fuerint, alibi transferendos ; et rent hoc in semetipsis, irrideres tanquam stulta, imo
ita platea illa nullis specialiter lateribus parata est, lugeres tanquam perdita. Et si omnes ita insaniunt,
sed omnibus aequaliter qui faciendi sunt, ita hunc nunquam bonum est tibi insanire ? Si teipsum tam
locum humanae habitationis, creandis hominibus et immundum toleras, cur non quemlibet alium ? Quot
alibi peracto suo tempore transferendis, fecit Deus. ea quae diligis casibus subjacent, totidem et animus
Et, sicut figulus alios aufert, ut recenter facti in eo- tuus.
rum succedant locum, ita Deus morte, tanquam Qui hoc amat quod amandum non est, miser est
translatione priorum, successuris praeparat locum. D et stultus, etiamsi nunquam vel ipse, vel illud pereat.
Stultus ergo etinsanus est qui in platea cordis amore Nunquid enim idololatra propter hoc tantum miser
inhaeret, ac non potius quo sit transferendus hinc est, quia periturum est quod adorat ? Ergo non esset
semper sollicitus meditatur. Nec injustum aut au- miser, siillud nonperiret ? Certe manente idolo ejus,
sterum videri lateribus debet, cum hinc transferun- miserrimus est adorator, licet incolumis corpore , et
tur, nimirum cum hac intentione positi fuerint. Ne- temporalibus bonis plenus.
que videbitur nisi his qui se hinc necessario trans- Non te faciunt adversa miserum : sed ostendunt
ferendos non cogitant, qui commune et nulli pro- fuisse et docent. Prosperitates vero excaecant ani-
prium, sed innumerabilibus futuris communiter mum, tegendo et augendo miseriam, non auferendo.
deputatum, insana cupiditate tanquam suum vindi- Vide quomodo capiatur anima rebus corporeis, et
cant proprium. Vide in hac eadem re aliam insaniam capta crucietur, utpote in puero. Capilur enim viso
nihilo minorem. Cum enim hi lateres fere omnes passere, quem, cum acceperit, subjacet tot casibus,
ejusdem sint quantitatis, vix tamen eorum ullus, quot passeripse. Quomodoautem est tuta priusquam
611 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 612

talibus capiatur? Ea enim quae placenttenent illam, A Amor uniuscujuscunque hominis est omnium. Sin-
ut possit adversis multari. guli enim omnes amare debent. Qui ergo hunc sibi
Data nave, flatibus ferebamur ad gaudendum seu specialiter exhiberi vult, raptor est, et ideo reus
dolendum alternatione occursantium formarum. contra omnes efticitur.

Quomodo non glorietur aut superbiat de fortiludi- Ecce huic corpori immistus. satis miser eras ;

ne vel pulchritudine, quando de infirmilate vel tur- omnibus enim ejus corruptionibus usque ad morsum
pitudine gloriatur homo ? Gloriatur enim si vehalur pulicis, vel sorunculi subjacebas. Non suffecit hoc
equo, aut ejus turpitudo pannorum decore veletur, tibi. Immiscuisti enim te aliis, quasi corporibus,
cum potius gloriari posse videretur, si equum sua opinioni hominura, admirationi, amori, honori, ti-
ipse virtute portaret, aut non indigeret, et
certe eo mori, et aliis simihbus, et sicut ex corporis, ila cx
fulgore suo vestes ipse decoraret, aut earum saltem horum laesione, dolore afticeris. Ipscmet ligna, qui-
decore non indigeret. Haec enim et his similia indi- bus combureris tibi adhibuisti. Laeditur nempe
gentiam ejus ac turpitudinem prolestantur. honor tuus cum conlemneris sic de ;
caeteris. Ila
Quam libenter ostenlaret homo suam pulchritu- etiam de formis corpornm cogita.
dinem si haberet, qui tam libenter ostenlat alie- codem
Quo te ille aut ille vitio contempsit, tu te
nam, videlicet in vestibus sive pelliciis, sive cujus- t>
conlemptum tanquam timidus doluisti, scilicet su-
libet modi ?
perbia. Et quo tibi vilio abstulit, eodem lu doluisti
Non minus dolendum est pro eo qui gaudet tem- ablata, id est amore periturorum.
poralium adeptione quara qui amissione dolet. Uter-
Nisi contempseris quidquid possunt homines vel
que enim febre vexatur, id est amore mundi.
adversando, vel adjuvando, non poteris contemnere
CAPITULUM VI. eorum affectus, id est odia vel amores ; quare, ncc
opiniones bonas autmalas.
De inutili et vili appetitu laudum et glorice, vel
favoris humani. Vide quomodo vendis amorem et caeteros affeclus

animi tui ad obolatas aut nummalas, sicul in taber-

bene scires naturara ac potentiam humanae opi-
Si
na vinum. Rursum attende qualiter emas opiniones
nionis, vel favoris, nunquam vel exigue pro eis la-
et amores ac caeteros affectus, sive motus humano-
borares, aut gauderes, aut contrislareris. Nil enim
rum animorura, ad obolatas et nummatas, sicut in
prosunt cui impenduntur ; sicut colores, et caeterae
taberna vinum.
formae, corpora, vel res quibus insunt, deturpant,
et ipsis nil prosunt aut obsunt. Quid enim profuit Hic homo dedit pro laudibus omnia sua ; ille, pro

soli aut lunae quod eos pagani deos putaverunt ? Aut p voluptate ventris et gutturis. Quis horum pejus ope-
quid eis, quod tu eos creaturas esse cognoscis, ob- ralus est? Hoc quidem nescio, sed scio alterum por-

Quod etiam stercora eos esse putares, quid cina, alterum diabolica voluptale actum.
est ? si

eis noceret? Quare, sicut naturam et potcntiam il- Quare vis amari ab hominibus ? Utique, ut adsint
lius aut illius herbae sive ligni, ita harum rerum mihi, id est huic vitae meae. Ergo quia sentis te in-

scrutare. Facile, adjuvante Deo, id poteris, ex cujus firmum , et eorum violentiae succumbere paratum.
opinionibus vel favoribus caetera metienda. Quasi dicas : Si voluerint homines, moriar ; si vo-
In hoc cognoscis quae soli Deo debentur, quia ex- luerint, vivara. Quod falsura est. Necessario cnim
hibitacuicunque rei nil prosunt, ut cognitio, araor morieris, sive illi Quid enira ages
velint, sive nolint.

ad favendum, timor, reverentia, admiratio, etc. Haec ut non moriaris ? Ergo optas magna de le vel bona
enim, eo ipso quod ei cui exhibentur nil prosint, opinari homines, ut te ament aut timeant. Ament
ostendunt se ei soli degeneri qui nullo eget. Si enim autem vel timeant, ut prcwint, vel non obsint. Econ-
laudari vel cognosci aut admirationi esse prodesset, tra metuis vel abhores prava de te vel mala opinari

quis non quotidie mercede conduceret tanquam ope- homines, ne oderint aut contemnant, aut ne no-
rarios, qui haec sibi exhiberent assidue, ut sine in- ceant, aut certe ut non prosint. Hoc autem propter
termissione proficere possct ? Quae mater tiliis suis ipsam experientiam infirmitatis atque debilitatis

id non sine cessalione impenderet ? Quis non ve- L> quam <:ontraxisti, a Deo recedendo, et instabilibus

stes, praedia, jumentaque, seipsumque die noctuque atque infirmis inhaerendo et innitendo. Si enim non
bona diceret, ut sic meliora laudando redderet ? sentires eorum vilitatem atque infirmitatem, non ti-
Nihil ergo ista prosunt, cui impenduntur. Quis meres pro eis, atque doleres. Sed times pro eis ac
autem exhibet, exhibendo deterior aut melior ef- doles, cum videlicet pereunt aut auferuntur. Ergo
ficitur. Si autem amat, aut admiratur, aut timet cognoscis eorum vilitatem et infirmitatem. Quapro-
id quod debet, melior si autem non debet, deterior
; pter nullam potes omnino excusationern praetendere,
utique fit. Similiter in caeteris. Quam ergo pius quod ea diligis, aut eis inniteris. Mirumtamen val-

est Dominus, qui nihil a nobis exigit, ut sibi prosit, de est alicujus rei infirmitatem sentire, et tamcn
multuraque a nobis sibi ser*-iri reputal, si quod no- inniti ei, vilitatem nosse, etamaresive mirari. Dum
bis est utile semper agamus. ergo propterea doles aut metuis, duo in te, quae si-
Sicut radicum, herbarum, vel caeterarum rerum mul posse esse non videntur esse demonstras, id
naturas, ita opinionis, favoris, laudis, vel vitupera- est et nosse te et sentire eorum infirmitatera ac vi-

tionis, expende. litatem, et tamen amare et inniti eis. Nam nisi ho-
613 MEDITATIONES. 614

rum alterum inesset tibi, id est, si aut non amares A reverentiae atque admirationis affectu. Hic enim so-

aut non nosses eorum vilitatem, nullo modo dole- lus cultus verus et perfectus. Quicunque ergo alicui

res pro eis pereuntibus. rei prseterquam Deo hunc exhibet, idololatra verus

est. Qui vero hsec vult sibi exhiberi, cujus, nisi

CAPITULUM VII. diaboli veraciter locum tenet, qui modis omnibus

De vera laudejustorum, et vituperatione malorum, hsec ab hominibus conatur extorquere ? Itaque om-
et quis sit laude dignus vcl indignus. nes quaerelse hominum in hoc sunt quod scilicet
Esto talis qui lauderis ; non enim bene laudatur, aut pereunt, aut auferuntur eis dii eorum, id est

nisi bonus, quod non est qui laudis cupidus est, creaturee, quibus hunc verum et divinum exhibebant

non ergo laudatur. Cum ergo laudatori blandus es cultum, sive quod talis eis non exhibetur cultus.
jam non tuo laudatori blandus es ; non enim jam tu Vide ergo quantum adhuc in te, et in toto mundo
laudaris, quippe tam vanus. regnet idololatria.
Cum dicitur quam bonus, quam justus, qui hoc Nulla res debet velle amari tanquam bonum, nisi
est laudatur,non tu qui non es, imo etiam vitupera- quae eo ipso quod amatur, suum beatificat amato-
ris non parum, quippe tam malus, tamque injustus. rem. Nulla autem hoc facit, nisi quaa amatore non
Laus enim justi, injusti est vituperatio. Ergo tua, cm non p ro desl nec ab amari nec
B eget> id est alio
ut injusti. Cum ergo laudatori justi applaudis, tuo amare aliud. Crudelissima igilur res est, qua; vult
verissimo vituperatori applaudis, quia injustus es. ut quis in ea intentionem suam et affectum et spem
Non est enim justus, qui se justum putat, nec unius constituat, cum ipsa ei prodesse non possit. Hoc fa-
diei infans. ciunt daemones, qui pro Dei servitio, suo volunt
Qui gaudet laudibus, perdit laudes. Si amas lau- homines occupari. Clama igitur tu amatoribus tuis :

des, noli laudes sciri, hoc est, si vis laudari, ne velis Cessalejam, miseri, nunc me admirari, revereri, vel
laudari. Non enim potest vere laudari qui vult lau- quolibet honorare modo, quoniam ego miser nec
bona jactantur. Qui autem
dari. Ille Iaudatur, cujus mihi nec vobis auxilium ullum ferre possum, imo ego
vult laudari, non solum vacuus est omni bono, sed egeo vestro.
magno et diabolico malo, nimi-
insuper plenus est
Quantum in te est, omnes homines perdidisti, in-
rum magna arrogantia. Non ergo laudatur. Justus terposuisti enim te inter Deum et ipsos, ul, verso in
autem econtrario semper laudatur ; cujus vitupera-
te intuitu, et, dimisso Deo, te solum admirarentur,
tio nulla esse potest. Vituperatio quippe est malo-
intuerentur, atque laudarent : tibique et eis omnino
rum improbatio qua? autem justus non habet, non
;
hoc inutile, nec dicam damnosum.
improperan, quare non potest vituperan
possunt
TT .
ei
,., . ]„»•„
Universahler autem omnis justorum laudatio, inju-
•.„!„ •„•„ C
^ ''
u »
Nil disrnius" m creatuns rationabihbus,
...
mentibus
P^sertim piis, nil vihus corruptionibus corporum.
storum est vituperatio, et omnis injustorum vitupe-
ratio est justorum vera laudatio. Cum vero quis
Cum ilaque visesseadmiraUoni homimbus, hac ipsa
superbia caecatus, vide ad quam miseranda devene-
de bono laudatur, non laudato, sed laudatori pro-
ris. Vide ergo justitiam Dei. Tu eniii proposuisti
dest.
te Deum, id est admirandum excellentissimae parti
Laudat te quis propter sanclitatem, sursum tendit.
Tu creaturarum, et ille subjecit te infimae. Tu enim
Ultra te est enim quod ei placet, id est sanctitas.
voluisti et fecisti, quantum in te fuit, te ab omnibus
vero si amas illum non tanquam cui placet sanctitas,
hominibus sciri, videri, laudari, admirationi et ve-
sed tu deorsum tendis.
aliquo tempo-
nerationi haberi, amari, timeri, honorari quae om-
Qui dolet aut irascitur amisso ;

nia ab excellentissima omnium creaturarum parte,

rali, eo ipso se dignum qui amitteret ostendit.
id est solis rationabilibus mentibus, soli Deo deben-
Similiter qui accepto convicio irascitur, aut dolet,
eo se dignum fuisse demonstrat. Tautum enim vel-
tur. Juste ergo factum est ut qui Deum dignissimis
creaturae partibus te proponebas, quod in ea vilissi-
let laudari, quantum noluit conviciari.
Contemptus aut parvi habitus doluisti ; hoc ipso mum est, ut Deum acciperes, et qui ab excellentis-

contemnendum ac parvi habendum fuisse, et ideoD simis ' <I

uid q uid soli Deo debebatur, extorquere per-
versa usurpatione voluisti, quidquid ipse debebas,
jure id factum demonstraris. Nisi enim contemnen-
soli Deo vilissimis, id est corruptis corporum cada-
dus ac parvi habendus fuisses, contemni nec parvi
haberi nequaquam timuisses aut doluisses. Hoc enim veribus impenderes. Nam omnia quae superius po-

ipso solo, vel maxime contemnendus etparvihaben- suisti, soli Deo debita amorem scilicet, etc, istis

dus es, quod id times aut doles. Prorsus non timet exhibes toto corde. Dum ergo usurpas quidquid est

contemni Dei, laudari scilicet, etc, amisisti quidquid est ho-

vilis haberi nec contemni, nisi vilis et
minis, laudare Deum, ad quod creatus es, etc Et
dignus.
summum locus non est, nec infra infi-
quia supra
CAPITULUM VIII.
mum, dum supra summum tendis, infra infimum
De his qui volunt atnari et admirationi haberi, et rursus es. Qui enim aliquo fruitur, ei necesse est
quomodo per talem ippetitum homo diabolo assi-
milatur, et seipsum facit idolum cxterorum. per amorem subdatur. Tu autem frueris infimis.

Ergo infra infima trusus es, ubi locus nullus est.

Vere colit Deum ille solummodo qui in eum vere
intendit, eum vero timoris, vel amoris, honoris vel Amicitia mundi hujus, ut beatus Jacobus dicit,
 615 guigonis i carthusle majoris prioris V. 616
inimica est Deo. Qui enimvolueritesscamicuss&cu- A Qui te in te frui vult, eas a te gratias meruit quas
li hujus.inimicus Dci constituitur (Jac. iv, 4). Qui muscae et pulices, tuum sugentes sanguinem.
autem diligit vel unam muscam in hoc mundo, totum Si haec (quibus in mente tua impressis admira-
mundum diligat necesse est. Totus enim ei quam tione etamore, qui cultus soli Deo debetur, succum-
diligit rei necessarius est. Porro quandiu amor hu- angulo domus, seu sculpta, seu picla,
bis) in aliquo
jus mundi, tandiu inimicitiae inter Deum et homines admiratione seu amore, seu corporis inclinatione
sunt. Cum ergo ab eis te vis diligi, ut inimici Deo venerareris, et innotesceret populo, quid de te fa-
fiant vis. Praedicas autem ut quidquid est creatum, ceret ?
contemnatur, quatenus Deo reconcilientur. Nunquid Mulier quae propter hoc non fornicatur, et deserit
ergo te solum excepturus es, dicturusque homini- proprium virum, quia non invenit adulterum diu
bus : Omnia contemnite propter Deum pneter me, mansurum, non vitatadulterium, sed quaerit diutur-
ut scilicet nil sit aliud quod impediat reconciliari num. Tu autem ad mali cumulum divaricasti crura
homines Deo, nisi tu, atque ita propter te solum mentis tuae omni transeunti, ut vel momentaneis
inimicitiae inter Deum et homines perseverent, sit- adulteriis fruereris, quia diuturnis vel aeternis non
que nemo salvus, dum diligendo te, totum mundum poteras.
diligere coguntur tanquam sibi necessarium ? Aliud r> Haec est prorsus pravitatis humanae summa, me-
est autem diligere homines in mundo vel propter liora se deserere, id est Deum ; et minoribus se in-
mundum, ahud in Deo vel propter Deum, aliud cu- tendere, fruendoque eis inhaerere, id est tempora-
pide vel misericorditer. libus.
Scarabaeus dum supervolat, cuncta intuens nil
CAPITULUM IX.
pulchrum aut sanum sive durabile eligit, sed, sicubi
De anima quce pcr fruitionem et amorem tempo- stercora jacent felentia, eis protinus insidet, spretis
raliumaDeo recedit, et a dozmonibus constu- tot pulchris. Ita animus tuus coelum terramque, et
pratur.
quae in eis magna et pretiosa sunt, intuilu pervolans,
Dicant temporalia bona : Si Deus sanaverit nos a nulli adhaeret, conlemptisque omnibus, vilia multa
morbo corruptionis, quid ages ? In ipso usu consi- ac sordida, quae cogitanti occurrunt, libens ample-
dera in quo melior ex nobis fias, vel quid inde spe- ctitur. Erubesce ex his.

res in posterum. Expertus es nos. Quid ergo ? Vis CAPITULUM X.

in nos mutari, an nos in te ? Quid tibi et nobis ? De impudentia et frontositate animae fornic.antis,
Quid doles de transitu nostro ? Maluimus inlerire, qua? petit a Deo in suo scelere confoveri.
secundum Domini voluntatem, quam manere se- Cum rogas Deum ut non auferat tibi aliquid cui
n
cundum tuam cupiditatem. Nullas tibi pro hoc amo- inhaesisti cupide, ita est ac si raulier, a viro suo in
re tuo referimus gratias, sed potius ut stultum irri- ipso adulterio deprehensa, cum debeat petere veniam
demus. Cui enim potissimum obedire debemus, Deo criminis, roget potius ne interrumpat ei ipsius adul-
an tibi ? Dic, si audes, nonne hoc est fere tuum to- terii voluptatem.
tum officium, nos in putredines devorando conver- Non satis tibi est a Deo fornicari, nisi ipsum ad
tere? hoc inclines, ut ea quibus corrumperis fruendo, au-
Haec tua utilitas, tua potentia, ut per te nostra sa- geat, conservet, et coaptet, id est formas corporum,
nies transeat affluenter ; non enim facere vales ut sapores et colores.
maneat hoc tuum studium. Haec tua beatitudo, ut Quae est adeo impudens mulier ut dicat viro suo :

nostris non careas sordibus, quibus votive succum- Quaere mihi illum aut illum cum quo dormiam, quia
bis, corrumpente et constuprante te per eas diabolo, placuit mihi plus te, alioquin non quiescam ? Tu ta-
non sine sua voluptate magna, et gaudio de tua de- men facis hoc viro tuo, id est Domino, cum praeter
ceptione et interitu. ipsum aliquid diligens, id ipsum ab eo petis.
Quacunque forma frueris, ea quasi masculus est Cum dicis Deo : Da mihi hocautillud, hoc estdi-
tua: menti. Cedit enim et succumbit ei et non ipsa ; cere : Da mihi in quo te offendam, et a te fornicer.
tibi, sed tu ipsi conformaris et assimiliaris. Ejus- D Cum enim aliquid aliud ab eo quam ipsum petis,
demque formae imago remanet impressa tanquam ipsa petitione tua reatum ei tuum et fornicationem
simulacrum in templo suo, cui non bovem, non hir- ab eo ostendis, et nescis.

cum, sed animam rationalem et corpus, id est te- Misericors vindicta, si sponsus, sponsam suam
ipsum totum immolas, cum ea frueris. adulteram deprehcndens, eam tantum subtrahit eis
Vide quomodo, quasi in taberna, amorem tuum cum quibus fornicabatur. Quam vero impudica et
quasi venalem prostitueris, et ad mensuram mune- inverecunda est ipsa, si ad injuriam hoc accipiat 1

rum pariter ipsum hominibusimpendis. Nihil in hac Nulla alia fere tibi est causa dolendi, nisi talis, id

taberna accipit qui nihil dat, aut daturus speratur. est de subtractis fornicationibus tuis. Ipsi ergo do-
Et tamen nec quod venderes haberes, nisi tibi nil lores tui arguunt foruicationes tuas, ita ut non sit

danti gratis esset datum desuper. Recepisti ergo opus aliis testibus.
raercedem tuam. Haec solet a sponsi oculis quamlibet inverecunda
Evacuatio et elongatio a Deo praeparat ad concu- etimpudica mulier abscondere, lacrymas quas pro
piscendum. damnis quae contingunt adultero, et quas pro injuriis
617 MEDITATIONES. 618

ab adultero, sibi irato, illatis fundit ; ipsas quoque A sed etiam magnum animae suae detrimenlum in-

injurias, similiter et gaudia. Vide nunc si id saltem currit. Dum enim propriam quaerit, qua". nulla esse
tu ad Deum facias, si non aperte coram eo pro dam- potest. a communi repellitur, id est a Deo. Sicut

nis adulterii tui, id est mundi hujus, luges, et pro- enim omnium hominum una est natura, ita et uti-

speris exsultas. Frons ergo meretricis mutierisfacta litas.

est tibi (Jer. m, 3). Fefix est omnis qui niliil vult quod sibi prosit.
Potest ergo homo velle quod sibi non prosit, aut
aut
CAPITULUM XI. obsit ? Utinam vel semel in vita tua tota velis quod
expedit sicut volendum est ! misera sors, non
De ignorantiasuiipsius quahomo, per amorem ter- posse nolle quod obest !

renorum extra seipsum effiisus, se considerare

Si interroges homines quare sint miseri, utrum
non potest.
non velint quod sibi sit utile, an quia non habeant
Penuria interioris spectaculi, id est Dei (nonquod quod nolunt, respondebunt statim quia non possunt
non insit, sed quod a te interius lippo non videatur), habere quod volunt.Hoc autem est dicere Illumi- :

imo
facit ut a tuis interioribus foras libenter exeas, nati quidem sumus, et bene quid utile nobis sit no-
in te lanquam in tenebris nequeas commorari, et •g vimus et amamus, sed infirmamur. Quod falsum
exterioribus corporum formis, seu opinionibus ho- est. Quis enim saecularium omnium diligit aliquid

minum vaces admirando. Nec imputes formis cor- quod eum facere potest meliorem ? Nil optant bomi-
poreis, quod te aut detinent aut terrent, sive aliquo nes quod non sit vilius ipsis. Et quomodo id quod
modo movent, sed tuae caecitati, atque a summo bono melius et pretiosius est ac dignius, ex deterioribus
vacuitati. ac vilioribus et indignioribus potest meliorari ? Heu
Vide quanlum teipsum ignores. Nulla est enim re- quot suntqui agunt quod volunt, quam pauci qui
gio tam remota et ignota tibi, de qua facilius credas velint quod sibi prosit adeptum Et tamen quis un-
!

falsa narranti. quam poterit hoc persuadere filiis Adae ? Quando

Aliquando malum displicet sine mercede boni, credentur non amare utilitatem suam, cum parati
velut, siduo velint in domo una propriam superbe sint jurare, nihil se sibi male optare, et omnia quse
exercere voluntatem, uterque malum vult. Horum si patiuntur in tot laboribus propter suam utilitatem
alterutrum sibi displiceant voluntates, non odio su- se tolerare ? Tanquam si dicas idololatrae quia non
perbiae fit, sed amore . Odit enim illius superbiam, hic colit Deum. Statim enim insiliet, jurans se colere
qui amat suam, quee impeditur ab illo. Hic laqueus Deum , etquanta in cultu ejus expendat annume-
est valde ocoultus. rabit,ipsumque etiam quem colit Deum , digito de-
Ita te habes in hoc mundo, quasi ad spectandum monstrabit. Et tamen non colit Deum, sed errore
ei mirandum formas corporum huc adveneris. deceptus pro Deo habet. Ita homines sine dubio
Si spectaculis interioribus non careres nunquam ,
non utilitatem suam diligunt aut volunt, sed quod
ad exteriora exires, sive vacares. errantes utilitatem suam putant. Et ideo quidquid
Sicut in fabula puella defecit intuendo solem, ita pro re tafi aut agunt aut patiuntur, pro utilitate se
es tu ad necessario perituras corporum formas et agere putant aut pati. Non autem vult aut diligit
opiniones humanas. utilitatem suam, nisi qui Deum diligit. Ipse quippe
Hoc spectaculum nullius oculis in hac vita, nisi solus, tota et sola est utilitas~humana? naturae. Scri-
Dei maxime, et tuis pro captu tuo patet quam vide- ptum vero est : Quoniam gui manet in charitate,\d
licet corporibus, et eorum formis, vel opinionibus est qui Deum diligit,in Deo manet, et Deus in eo
humanis et favoribus superferatur animus tuus, aut (I Joan. iv, 46). Talis est ergo utilitas humana ut
subjaceat. eam, nisi qui habet, diligere nemo possit, et quse
Vide quomodo aversus a Deo intrasti in hunc a suo dilectore non possit omnino sejungi. Hoc ergo
mundum, inhiante ore ad omnia praeter ipsum. ipsum quod homines diligere se quidem
dicunt
utilitatem enim qui hoc non sit ju-
suam (quis est
CAPITULUM XII. D rare etiam paratus?) sedeam non habere, hocipsum,
inquam, testimonium est, eos aliud diligere, non
De vera utilitate hominis, et qualiter omnium homi-
ipsam suam utilitatem. Nihil enim aliud homini fa-
numestunaet eadem utilitas.
ciendum est ut utilitatem suam habeat nisi dili- ,

Beatus qui eligit ut secure laboret. Haec est au- gere. Sed ipsi homines conantur assidue facere eam
tem secura electio, et labor utilis, id est omnibus quasi non sit, sicut pagani Deum. Nam si solus
velle prodesse, ita ut talis velis esse eis qui tuo Deus utilitas est hominum, quo carere non potest,
non egeant auxilio. Tanto enim minus agunt quod nisi qui eum nequaquam diligit, non facienda utique

expedit, quanto propriis utilitatibus videnlur inten- est, cum sit eeterna, sed tonlum diligenda. Hoc so-

dere. Haec est autem propria uniuscujusque utili- lum prorsus est totius miserise nostra? causa quod ,

tas, omnibus velle prodesse. Hoc autem quis in- scilicet utilitatem aut non cognoscimus et non ama-

telligat ? Qui ergo propriam quoerit agere utilita- mus, aut non quantum vel sicut cognoscenda et
tem, non solum nullam suam utilitatem invenit, amanda est, cognoscimus et amamus.

Patuol. CLIII. 20
 619 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 620

Aeorum, enim accenditur ad excitat motus. Alius

CAPITULUM XIII. rapiendum, alius ad furandum, alius autem ad pau-
peribus erogandum. Qui stultus est, dicit beatum
De prudenticautela quautcndum estad suamutili-
ejuspossessorem; qui sapiens, luget ejus amatorem.
tatcm quibuslibet prosperis vel adversis.
Nec in bona mente malam, nec in menle mala bo-
Ecce constristalus et conturbatus, quereris de illo nam voluntatem excitare valet, sed omnino et baec,

aut illo, quod conturaeliosa et odio plena tibi dixe- et aliae seu corporumj seu rerum aliarum species
rit verba. Doles ergo aut talia tibi, aut tali mente sive causae, mentes humanas, secundum praepara-
esse loculum. Bene omnino, si propter ejus utilila- tiones earumdera, movent. Et ideo tota causa mali-
tera doles. tiarum nostrarum nobis ipsis imputanda est, non
Non enim boc ei autem propter te,
expedit. Si ipsis rebus in peccamus. Ergo nihil aliud
quibus
prave. Nil enim tam sanctum ac bonum tam san- : nobis faciunt, nisi probare. Ostendunt enim quales
cte ac bene tibi dicere potuisset, quod esset utilius in occulto eramus, non faciunt nos tales. Quam enim
tibi quam haec erunt, si bene eis utaris. Sive enim firmo et immobili amore sponsa sponso adhaereat,
bona sive mala, bene vel male dicat tibi quis vel aliorum virorum probat intuitus. Si enim bene
faciat, talia tibi erunt qualiter eis usus fueris. Sibi d casta est, nullius allerius pulchritudine permove-
autem qui fecit aut dixit, talia erunt, quali ea volun- tur. Ita quoque tu, si firmissimo affectu adhsereres
tate fecit aut dixit. Sicut enim mentitur iniquitas Deo, nullius creaturae illicereris aspectu. Omnia
sibi tantummodo, non tibi, si non consentias, et si namque tuam erga Deum, quanta sit, probant
,

redarguas, ita omniamala facit sibi ac dicit, id est castitatem.

ad perniciem suam, si pie ac compatienter non con-
CAPITULUM XIV.
sentias sedredarguas. Ei ergo quimalum tibifecit aut
condolere debes,non tibi, cui etiam alienamala
dixit, Le adversitatibushujussaeculi, qualiter tolerandaz
bonum, si eis beneutaris, cedent, et in tam bonum
in sunt, quia per eas cogimur utiliter ad Deum
redire.
quam bene eis uteris. Ergo et tantum in malum quam
male uteris eis, sive mala sint sive bona quae facta ,
Vide quomodo te pungat Deus, quocunque extra
vel dicta tibi sunt, quoniamdiligentibusDeumomnia eum extenderis per concupiscenliam in creaturis,
cooperantur in bonum (Rom. vm, 28), in tantum tanquam nutrix pueri brachiura extentum extra cu-
omnia, ut etiam aliena mala. Odientibus autem nas ne pereatfrigore.
Deum, econtrario omnia cooperantur in malum Propitius tibi sit Deus, ne inveniat ubi requiescat
ipsorura, etin tantum omnia, ut etiam bona. Totam pes mentis tuae ; ut saltem coacta, o anima, redeas
igitur querelam in teipsum male utentem verte. ^ ad arcam, sicutcolumba Noe.
Nam et si re vera mala sunt quae facta aut dicta Egestas ipsa, vel asperitas , temporalis tortoris
sun( tibi, tibi mala esse nullo modo poterunt,
certe vice cogit nos bona, atquehis diversa desiderare.
nisi eis maleutaris sic nec bona bona, nisi bene
; Sed quia nos tantum temporalibus assueti sumus,
eis usus fueris. multum diversa ab his
nihilque aliud novimus, non
Hoc semper intuendum quid fiat in animo tuo ; quae patimur desideramus, et vel iras eorum, id est
nec quid sive boni sive mali alii faciant , sed quid asperitates, temperamento, quasi quadam reconci-
tu de ipsis eorum factis facias, quomodo scilicet liatione, ad momentum interrumpere, vel non mul-
utaris bonis et malis quantumque ex eis
eorum, tura diversa ab his, subire optamus.
proficias sive favendo et adjuvando, sive compa- homo qui dolorem pateris, viseumlenire? Volo.
tiendo et emendando. Tunc enira de omnibus factis Temporaliter an aeternaliter ? iEternaliter. iEternum
hominum bene operaris, cum nullis eorum benefi- ergo linimentum, id est Deum, desidera ; nam ideo
ciis illiceris ad favorem, nullisve malefactis deter- te percussit, ut eum desideres, non herbas, non
reris ab amore. Tunc enim gratias amas. Non enim ligaturas.
est ullius meriti pacem habere, nisi cura iis qui eam Una febris aufert omnia contra quae pugnas, id
nobiscum non habent. D est oblectamenta quinque sensuum. Quid restat
Quidquid fiat tibi, dummodo animus tuus nec irae, ergo, nisi ut Deo gratias pro collata victoria refe-
nec odii nec tristitiae
, nec metus motum incur-
, ras ? At tu contra quaeris cui succumbas, odiens 1i-

rat, neque horum causam, in futuro saeculo nihil bertatem.

nocebit. Quae spes est, si laqueis inimici gratisincumbis et
Oppone duas pilas radio solis, unara de argila, non solum non caves, sed insuper li-
jaculis, si haec
alteram de cera ;
quamvis sit unus idemque radius benter amplecteris, teque illis detegis, ab illis ad illa
non tamen idem in utraque operari potest, sed se- confugis ? Ea putas remedium, ea solatium, ea desi-
cundum praeparationes earum , diversa in eis agit, deras, et abesse non pateris.
hanc indurans, illam liquans, neque enim terream Prosperitas laqueus est, culter incidens hunc la-
liquare, autceream durare potest. Ita etunametalli queum, adversitas ; carcer amoris Dei, prosperitas;
species, aurum scilicet, conspectum a pluribus, di- confringens hunc aries, adversitas
versos in eis, secundum praeparationem mentium Dicit tibi advcrsitas : Niteris ut recedam. Quod
621 MEDITATIONES. 622

modo prohiberes si bene velis, poteris.

certe nullo ,-
A quid hujusmodi , materiam quoque unde illud fieri

Non enim possum Domino modulante manere, possit, amat, ligna Omnis ergo
scilicet aut lapides.

quippe syllaba. qui bonos diligit, nunquam aliunde

malos, eo quod
Si erga homines pessimos velut agnus esse debes, boni fiant, diligat necesse est. Cur enim non amas
quid ad Deum, cum ab eo corriperis flagello aliquo ? id unde potest angelus fieri, si illud amas unde scy-

Vide quomodo sis quasi in bello Sitis torret, : phus fieri possit ? Scriptum namque est de homini-
opponis potum fames cruciat, opponis escas fri-
: ;
bus Erunt cequales angelis Dei (Luc. xx, 36).
:

gori, vestem aut ignem morbis, medicinam. Con- ; Quam pulchra ars vincere in bono malum con- ;

tra haec omnia opus est patientia et mundi con- ,

traria enim a contrariis superantur.

temptu, ne alio bello, quod hinc surgit, supereris, Positus es quasi signum ad retundenda jacula ini-
catervis videlicet vitiorum. mici, id est ad destruendum malum, oppositione

Quando quidem sola voluptate caperis, sola dele- boni. Reddere autem malum pro malo non debes

ctabilia sunt cavenda. Nusquam ergo secura est unquam, nisi forte medicinaliter, quod jam non est
anima Christiana, nisi in adversis. malum pro malo, imo bonum pro malo, reddere.
De his quae diligis, libi fecit Deus virgas. Pro- Qui mundum amant, artem qua id quod amant
spera fugiendo, in adversa irruendo cruciaris. Om- g assequantur vel fruantur ,
laboriose addiscunt

nia flagella sunt, prseter ipsum, qui flagellum des tu Deum vis assequi, et artem qua acquintur, id est

truit, quasi tilius est qui virgam patris verberantis retribuere bonum pro malo, contemnis.
frangit. Aut hinc recede , aut propter quod hic positus es
Corpus a validioribus victum aut impellitur aut age, id est medere, patere.
attrahitur, similiter voluntas. Tu vero non quod Hic stultus est, id est homo inimicus ; ille calli-

corpus vincendo moveat, sed mentem et voluntatem dus, diabolus scilicet qui per hunc te impugnat. Cir-

cura. ca hunc blandus, ut eum liberes, esto; contra il-

Vse non his qui perdiderunt temporalia , sed his lum, cautus.
qui perdiderunt suslinentiam. Nulla enim passio Turbaris, quia ego turbatus sum ; turbatus turba-
superatur, nisi per ipsam. Non enim edendo con- tum reprehendis. pudor Loripedem rectus deri-
!

traitur fami, sed servitur, sicut bibendo siti. Ad hoc deat, ^Ethiopem albus. Ego quidem corrigar, nec
enim tendunt ista ut scilicet ad fruendum exteriori- amplius hoc malum 1'aciam. Tu autem quid facies

bus corporum formis inclinent animum. Quod de hoc vitio tuo, quo non solum mihi mederi non
quando fit non superantur, sed regnant
,
finem , vales, sed nec ferre salutem potes ?

suum, id est —————— — animi inclinationem

P
Quare vis fratrem illum dimittere ? Quia iracun-
praeparationem
et jr-—r

ad faciliorem et majorem inclinationem obtinentes. dia et omnibus viliis plenus est ? Sic ergo faciat libi
Omnium dolorum et cruciatuum sola medicina Deus. Ex ore tuoprobasti quod non debeas eum di-
est contemptus eorum quae laesa sunt, et conversio mittere. Nonest sanis opus medicus, sed male ha-

menlis ad Deum. bentibus (Matth. ix, 12). Si malrem interroges

Quot voluptates carnales et quam vehementes quare filium suum derelinquat, et responderit quia
spernis, totidem et tam validos diaboli laqueos de- debilis est et aegrolus, interroga si idipsum velit

vitas. Quot tribulationes, praesertim pro veritate, ipsa fieri sibi a filio. Et cum dixerit : Non ; adde :

fugis, totidem, medicinalia remedia spernis. Mala ergo causa odisti. Sic est de medico.
Non sit exactor vindictae qui petitor est veniae.
Si teipsum tam immundum toleras, cur non etiam
CAPITULUM XV. quemlibet alium ?

Hierusalem eant alii, tu usque ad patientiam aut

Devera patientia ,
qua tolerandi ei amandi sunt humilitatem, hoc est enim te ire extra mundum, il-
peccatores et infirmi, pie sperando correctionem
lud intra.
eorum.
Qualem erga te Deum et homines voluntatem ha-
Vide quomodo in spe diligere possis frumentum, D bere vis, quatumcunque aut quomodocunque offen-
in herba triticum gibbosum : sic eos dilige qui non- das ; talem te aliis exliibe, quantumcunque aut quo-
dum boni sunt. Talis esto erga omnes, qualis erga modocunque delinquant.
te Veritas exstitit. Qualem te sustinuit et amavit ut
meliorem faceret, tales sustine et ama, ut meliores
CAPITULUM. XVI.
facias.
Blasphemas medicum, desperando aegrotum. Tam
De pia compassione et medicamine infinnorum, et
facilisenim est ejus sanitas, quanta illius in me- quomodo mente incorrupta vivendum est inter
dendo potestas et benignitas. eos.
Vide ne, propter opus hominis , contemnas opus
Dei. Opus enim hominis, homicidium est, adulte- Laesa mater a filio non requirit in vindictam lae-
rium est , et caetera similia ; opus vero Dei, ipse suram ejus, eo quod hanc quoque suam depulet.
homo. Qui diligit aliquid, sicut domum aut ali- Quare si quis eam ulcisci volens laedat iilium, non
 623 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 624

putandus est ei fecisse vindictam, sed iterasse lae- A nitate minus habere , computandumque id tibi

suram. Ita debet esse omnis Christianus ad omnes deesse.

homines, misereri scilicet desiderantis certissimas Indue eum prius quem judicare vis aut corripere,
causas doloris sui, id est peritura. ut, sicut tibi expedire senseris, si ita sis, sic ei fa-
cito. In qua enim mensura mensus fueris, in eadem
Tam facile est inter fratrem tuum et vitium ejus
remetietur tibi, et in quo judicio judicaveris, in
discernere quam inter bonum et malum. Denique
eodem judicaberis (Matth. vn, 2), nam et Christus
viso homine, quis irascitur, quis indignatur? Viso
prius induit hominem, quam judicaret.
vitio ejus, quis non offenditur, nisi quis valde sa-
piens et bonus, qui norit hoc potius eidem obesse Non tibi conandum est ut domini tui, quorum
quam cuiquam alii, ac per hoc eidem compatien- servitio ab eorum Patre, id est Domino Deo tuo de-
putatus es, quod tu vis, sed quod eis prosit agant.
dum esse ?
Te enim ad eorum utilitatem, non eos ad tuam vo-
Charitate, sapientia replelur frater, nec communi-
luntatem inclinare debes, quia non ut prsesis, sed
cas ; ira, odio, furoreque repletur, nec evadere po-
ut prosis eis, tibi commissi sunt, sicut et aeger me-
tes quin communices. Insanus sanis indiget, ut eum
dico, non ut ei dominetur, sed potius medeatur,
vel servent, vel curent.
B committitur. Nec contra aegrum, sed pro asgro, id
Quod solum tibi a Deo exhiberi desideras, id est
est contra aegritudinem ejus, esl medicus, totamque
benignitatem, hanc omnibus hominibus exhibe, sive et sufficientem vindictam pro omnibus quae ab eo
flagello, sive Jenitate. Quid insultas caecis et infir-
patietur, salutem ejus habet: neque enim aliquid
mis?Tu, idipsum ; aut si aliud, non per teipsum, ei imputat, sed ipsi morbo, et ideo plena est ei ul-
nec a teipso. tio, morbi ipsius exstinctio.

Cogita,omnes homines si semper et insania ita Duobus medicis commissi fuerunt qualuor homi-
agerentur, quid tibi agendum esset. Nunquid ideo nes ; sanus unus cum aegro uno, uni, et sanus alius
turbari deberes ? Cur ergo, cum unus aliquando cum aegro alio, alii ; promissaque est merces pro
turbatur, turbaris? Medicinam ei debes, non turba- cura sive conservandae sive recuperandae sanitatis.
tionem. Quomodo enim insania insaniendo curari Itaque alter eorum fecit, susceptis quidquid pro
potest? conservanda vel restituenda salute fieri debuit, et

Cur tibi tui generis placent cruciatus ? An quia tamen mortui sunt. Alter nihil eorum quae fieri de-
justum est? Ergo et tui Deo placeant, quia justum buerunt fecit, et tamen qui sanus erat ita mansit, et
est. Haec autem sentenlia ignibus te tradit aeternis. aeger convaluit. Quis horum mercede dignus est,
„. ,. c cuius suscepti
r ambo mortui sunt, an cuius vivuntet
,.
Stultus medicus nolens opinionem
,
. .

suam mmuere, ^ , „ _, . , , . . '

, , , . „ .

valent ? Ille sine dubio, qui quod debuit fien, pia

quidquid non bene contingit, licet culpa sua sit, ip-
voluntate fecit, laude et mercede non minus dignus
sis tamen imputat aegris. Ita facis tu subjectis tuis.
est quam si illi viverent et valerent. llle vero qui
Qualem animum haberes ad omnes homines, si noluit facerc quod debuit, poena non minus dignus
remotus esses ab eis cogitans eorum peccata atque est quam si illi mortui essent.
miserias, omnino saltem nunc talem habeto , cum
Duo ergo perficiunt medicum voluntas bona, et
:

videas oculis perire eos aut caecitate, aut intirmi-

perfecta scientia. Nam ut omnes quibus curam im-
tate : aut enim falluntur a diabolo per temporalia,
pendit sanet, hoc non est ejus. Non enim scire quis-
aut superantur.
quam potest qui desperabiliter, vel qui cum spe sa-
Horresce inscrutabilia judicia Dei super te.Quid- lutis aegrotet. Et ideo omnibus adhibenda est cura,
quid enim es super alios, nescis quare ipsi non fue- et cum omni benignitate, tola in singulis ars exse-
rint super te. Talis ergo esto ad illos quales vides quenda. Sic enim apud Patrem omnium non minus
illos esse debuisse ad le, si essent super te. gratiae et praemii pro defunctis quam pro sanis me-
rebimur.
Non secundum profectum subjectorum, sed secun-
dum desiderium tuum et conatum erit merces tua, D Para te ad cohabitandum malis mente incorrupta,
sive illi proficiant, sive non. quod est angelicum. Quae autem gloria est, hoc fa-
cere cum sanctis ?
Cum bene probaveris illum esse sceleratum, erit
tibi necesse ut lugeas peccatum ejus, quia et Domi- Angelorum virtus est, vivere cum vitiosis, nec eo-
nus luxiftuum. Cur enim rimaris languidi morbum, rum corrumpi vitiis. Summorum medicorum est
si cognito morbo non solum non condoles nec me- degere cum aegris, et insanis, et non solum minime
deris, sed etiam insultas. corrumpi, sed salutem eis restituere.

Dum vides vel audis mala aliena, respice animum CAPITULUM XVII.
tuum, ut probes quantum ei verae dilectionis erga
De viriute et effectu amoris Dei et proximi, et
homines insit.
quemadmodum charitas opfanda est et impen-
Non gaudendum denda.
te meliorem
tibi est, si caeteris

esse contingat, sed dolendum potius eos de bo- Qui fruitur aliqua forma corporis, quod sibi bene
 625 MEDITATIONES. 626

videtur ex ea non sibi , sed eidem formae imputat, A. Appetit aliquid creatum homo , vel inhseret ei

et propter hoc eam mente laudat et amat. Sed nec sensu corporis et sui obliviscitur, quando tu ita ad
se bonum, sed illam ducit ; se autem bonum, ex ea. Creatorem ?

Nec in seipso remanet, sed in illam tendit et transit Beatitudinem tibi praecipit Dominus, id est perfe-
tanto utique nisu mentis et motu voluntatis, quanto ctum amorem sui , unde venit non formidare nec
magis eam fruendo miratur et diligit. Et ideo si turbari, id est pax et securitas.

quis eamdem formam aut lgeserit aut abstulerit, non Declinare a malo sola veritas novit, et solus ejus

ei, sed sibi injuriam factam putat. Et quia paradisus amor potest. Ergo non localiter declinatur a malo.

et beatitudo ei erat, eidem inhaerere infernus ac mi- Amato quod amando carere nequeas , id est

seria ei est, ab ea separari. Ita esto tu ad Deum. Deum.

Si adhaerere Deo, totum et solum boniun est tibi,
Si imago stercoris ex auro fiat, melior est utique
ita separari ab eo , totum solum malum est tibi,
et
substantialiter quam imaginaliter. Substantialiter
et nihil aliud. Hoc tibi gehenna hoc tibi infernus.
,

namque aurum , imaginaliter vero stercus erit. Si

Ablactare amodo ab istis corporum formis, pu-
autem angeli imago auro imprimatur ,
imaginaliter
deat tenon posse esse sine islis. Et quia ista, velis
erit melior quam substantialiter. lmaginaliter enim
o nolis quandoque es amissurus, fac modo volens,
,
substantia viva spiritualis ac rationalis , substanlia-
cum magna mercede aut gratia, quod etiam nonsine
liter autem corpus insensatum et sine vita. Itaque
,
magno supplicio quandoque facturus es. Nunquid
cum mens tua corporibus mortuis ac perituris cum enim et si nullus auferat, non es hanc vitam
, ct ,

amore afiicitur melior est ulique substantialiter

,
omnia quae ad illam pertinent contempturus ? Ecce
quam imaginaliter. Substantialiter enim vita est ra- habeto omnia nunquid non es his omnibus quan-
;

tionalis ad Dei imaginem facta imaginaliter vero ;

doque cariturus ? Fac ergo modo quod facturus es
talis est qualia sunt ea quibus intendit ac fruitur.
,
quando omnia amiseris, id est, disce esse sine istis,
Cum ergo a seipsa effusa per corporis sensus, in ea
disce vivere et gaudere de Domino.
intendit, a meliore perfecto, id est a substantia viva
ac rationali, quod est ipsa , in deteriora tendit De dilectione proximi gratuita.
quantoque id vehementius agit, tanto deterior 'effici-

tur. Cum autem super seipsam effusa, veritate , id Qui omnes diligit, salvabitur sine dubio ;
qui vero

est Deo afficitur, melior sane et pretiosior est for- ab hominibus non ideo salvus erit. Sicut
diligitur ,

maliter quam substantialiter. Substantialiter enim odium tui omnibus est impedimentum ad vitam ita ,

anima formaliter autem (si dici fas est) Deus est.

:
omnium tibi. Expedit ergo tibi omnes diligere illis ;

Ego enim dixi : Dii estis et filii Excelsi omnes p quoque prodest diligere te.
,

(Psal. lxxxi, 6). Cum itaque a seipsa in ipsum tendit

Optanda est dilectio gratis, id propter suam dul-
a deteriore in id quo nihil melius esse potest, tendit;
cedinem propriam tanquam nectar suavissimum
,
;

etiam si omnes insaniant non vendenda ulla mer- ,

quantoque id efficacius aget, tanto melior efficitur.
cede. Nobis enim utilis est nosque beat quidquid ,

Cum volitur bonum quod indiget aliquo bono,

alii faciant.
non miseria excluditur, sed indigentia cumulatur et
Si amas quia amaris, vel ut ameris, non tam amas
augetur. Ergo velis bonum quod non indiget alio
quam redamas, amorem pro amore rependens ;
bono. Omnia autem bonitate bona sunt. Igitur
cambitor es, recepisti mercedem tuam.
omnia egent bonitate ut bona sint. Bonitas autem
Ad eum qui injuriam libi fecit, affabilem magis et
nullius eget per se enim est bona. Hanc itaque ama,
;
privatum te exhibe; ad eum cui tu fecisti, supplicem
et beatus eris.
et erubescentem.
Vide quale est bonum cujus ultima vestigiorum Sicut quidquid boni ab hominibus fit tibi, Dei
vestigia, id est temporalia, tot et tanlis laborum er- munera a?stimas, et ei totam gratiam referendam
rorumque discriminibus a tot rationabilibus et irra- credis quidquid tu boni hominibus exhibes, ejus
; ita
tionabilibus appetuntur. beneficia, non tua deputa.
Nil gaudendum est libi in te omnino, vel in alio,
D Cum amas aliquem ut amicum optas autem ei ,

divitias tanquam bonum excellentius eas amas ,

nisi in Deo.
quam ipsum. Eum enim ut egentem has autem ut ,

Omnia vitia et peccata quia propter creaturam

sufficientiam amas paratior nimirum isto carere
,

iiunt, id est ultimum bonum, bonitati Creatoris ad- quam illis.

versantur, id est summo bono.
Qui in iniquitate sua occidit iniquum, eo quod
Si tantum appetitur ventus generis nostri , id est odio habet iniquitatem , et vult eam delere, fallitur.
opinio vel laus ,
quantum appetenda est salus generis Morluo enim iniquo in sua iniquitate , seterna est
noslri, id est Crealor Si tam dulce est dici bonum,
! iniquitas. Qui ergo odit iniquitatem , det operam ut
ut etiam qui hoc esse nolunt, mali, hinc gaudeant, corrigatur iniquus, ct sic peribit iniquitas ejus.
quanto est dulcius esse ! Et si tam amarum et foedum Deus charitas est (IJoan iv, 8). Qui ergo cha-
est dici malum, ut etiam qui lcetantur , cum male ritalem exhibet alicui , nisi propler ipsam , Deum
fecerint, et exsullant in rebus pessimis (Prov. n, vendit , beatitudincm suam vendit : non enim bene
14), hoc nequeant tolerare, quanto est detcrius esse illi est, nisi amando.
 62: GLTGONTS I CARTHCSLE MAJORIS PRIORIS V. 628

Si chari as. et ejus signa, id est alacritas, etc, A

ita tibi placent in alio, cur non in animo tuo multo CAPITCLCM XIX.
dulcior est ?
De vera etinteriori animce pulchritudine, et in quo
Qui dat alicui aliquid, vel quia decht, vel quia da- consistat omnis hominis vcra perfectio.
turus est aliquid, non habet a Deo gratiam ; sic tu

de pace et dilectione. Nullam rem cernis, quae non in suo genere natu-

Si amas tantum amore cogeris, objurga. . si ipso ralem quamdam pulchritudinem habeat atque per-
verbera si aliter facis, teipsum condemnas. Omnia
;
feclionem. Quae cum deest aliquo imminuta modo,
eo animo quo tibi a Deo vis tieri, facito aliis. jure tibi displicet, ut, verbi gratia, si hominem naso
Charitas Dei diffusa est in eordibus nostris per truncatum contingit videre, statim improbas. Sentis
Spiritum sanctum, qui datus est nobis iRom. v. 5 .
enim quid ei desit ad perfectionem naturalem hu-
Tu autem nec Deum nec proximum nisi propter , ,
manae naturae ita est in omnibus rebus usque ad ;

temporalia beneticia diligis. Per temporalia ergo folium urticae vel cujuslibet herba?. Quis vero neget
diffunditur in te , non per Spiritum sanctum, non humanam mentem naturalem quamdam ac propriam
est charitas qua? ita diffunditur, sed cupiditas. habere pulchritudinem atque perfectionem ? Quae
Ecce nullum aliud est oflicium tuum quam erat -d utique ,
in quantum adest ei , merito approbalur ;

antequam prior fieres. Votis enim ac precibus et in quantum deest ,

justo vituperatur. Hujus itaque

aflectibus agebas quod nunc factis agere incoepi_ti, pulchritudinis atque perfectionis quantum tua?

id est prodesse hominibus. Non autem debent opera menti desit, adjuvante Deo, considera, atque hoc
affectus ipsos minuere , sed incitatione augere. improbare non cesses. Quae est ergo naturalis animse
quacunque re castitatem erga Deum, in eadem
In pulchritudo ? Devotam esse erga Deum.
poteris etiam erga proximum tuum justitiam custo- Et quantum ex tota anima et ? Ex toto corde, et ,

dire, quod fit non concupiscendo. ex omnibus viribus (Luc. x, 27i. Adhuc pertinet ad
Diflicile credunt homines ex charilate fieri quod eamdem pulchritudinem benignam esse erga pro- ,

sibi molestum est. ximum. Quantum ? Csque ad mortem. Quod si hoc

non fueris, cujus erit damnum ? Dei quidem nul-
CAPITULCM XVIII.
lum proximi fortasse aliquod tuum autem sine ;
;

Deperfecta angelorum justitia et quce sit differcnlia , dubio summum. Naturali enim pulchritudine ac per-
interjustitiam illorumet nostram. fectione privari nulli rci non potest esse damno- ,

Cum qualibet re perfecte quis fruitur sui oblitus, sum. Nam si rosa desistat rubere , vel lilium bene

se quasi derelicto et contempto tendit in illam , nec olere ,

damnurn mihi quidem nonnullum esse vide
• • i • i • i • •!!___ c
^* 1 ..... .* ^._-_l._«-__r_»/%_» l.nlnp rtATV.
hujuscemodi /-*_-__ _r__.»_-r__*riti
diligenti • C /\r\ _a C
sed eis 1*
id
bitur voluptates
_ _

atteudit quid in se, sed quid in illa agatur, necqua- ; ,

lis ipse , sed qualis ipsa sit. Ergo angeli magis se est , rosae vel lilio , multo majus multoque infestius
contomnunt quam nos. In Deum quippe toto nisu naturali ac propria pulchritudine viduatis.

tendentes , seipsos cum caeteris crealuris post se Rationalis creaturae vera perfectio est, unamquam-
tota intenlione derelinquunt ; nec saltem respicere que rem tanti habere ,
quanti habenda est. Nam
sese dignantur , ita se viles ducunt. Tota se utique pluris vel minoris eam habere, errare est. Porro
mente contemnentes , suique obliti , toti ad illum omnis res naturaliter aut supra ipsam aut juxta ,

vadunt, nec quid aut quales ipsi, sed ipse sit, alten- ipsam, aut ir.fra est. Supra, Deus justa, proximus; ;

dunt. Et quanto se amplius contemnunt , seque a infra, caetera. Deum itaque tanti debet habere quanti
seipsis avertunt, suique obliviscuntur, tanlo simi- habendus est. Tanti vero habendus est, quantus est.
liores ei, et ideo meliores fiunt. Tanti autem quantus est habere eum nemo poterit, ,

Angelos ducit Christus in amplexum sponsi sui ; nisi quantus est noverit. Sed quantus sit, non nisi
nos avellit ab adultero, id est a mundo. Illos fortes Quantum enim no-
a seipso nosci poterit perfecte.
et constantes efficit ad fruendum sponso , nos ad stram ejus essentia, tantum nostram ejus de seipso
carendum adultero, id est mundo. Illos tenet in vincit notitia . Cnde sicut essentiae ejus nostra col-
specie seu re, nos in fide et spe. IUis perfectum dat D ]ata, nihil est ; ita notitia? ejus de se, si nostra com-
gaudium in vera beatitudine, nobis tolerantiam in tri* paretur , caecitas et ignorantia est. Sola igitur ejus
bulatione. Illis, beatam vitam, nobis aulem, ut mul- de se perfecta, ac sibi aequalis notitia est. Cnde Do-
tum, pretiosam mortem. IUis, vivere sibi, id est, minus Nemo novit Patrem nisi Filius (Mattk. xi,
:

Deo ; nobis , mori mundo. Illis, gaudere de suis _;" Sicut ergo sola ejus de se sibi perfecta cogni-
bonis ; nobis, dolere de nostris malis. Illis, laeta tio ; ila sola ejus de se aequalis et par est ex toto di-
corda ; nobis, contrita. Illis, juslitiam ; nobis, poeni- lectio. Solus quippe , se quia perfecte quantus est
tentiam. Illis, finem ; nobis, initium boni. Confiden- novit, perfecte quantus est diligit.

ter juro angelos nullum a Deo percepisse munus Redi nunc ad illam definitionem quam in princi-
majus aut dignius pretiosus sive utilius et ideo , , pio posui. Sublilius enim inspecta , non rationali
optabilius, nec pulchrius, charitate. Quis hoc intel- creaturae , sed tantum Deo convenire convincitur.
ligat aut credat ? Deus enim charitas est. Et ideo Nam ut caetera laceanlur seipsum sicut ostensum , ,

qui majus aliquid aut melius charitate habet , ali- est, non nisi ipsemet tantum ex toto quantus est et
quid majus aut melius Deo habet. novit, et diligit. Qua. ergo crealurae rationalis per-
 629 MEDITATIONES. 630

fectio est? Ea scilicet ut orania et superiora, id est A nullus nisi a Deo. Nec erit peccatum, id est perver-

Deum, et sequalia, id est proximum, et inferiora, id sitas voluntatis, nec poena peccati, corruptio vide-
est spiritus brutos, etc, tanti habeat, quanti a se, licet et dolores et interitus carnis. Nuda mens, nu-
id est a creatura rationali liabenda sunt. Quanti dse adhaerebit veritati, nullis verbis, nullis sacra-

autem habenda sint, sic collige. Deo nihil praefertur, mentis, nullis similitudinibus, ut ad eam perveniat,

nihil aequatur, nihil pro media . nihil pro tertia, vel iudigens, aut exemplis. Ibi enim non docebit vir fra-

pro quantacunque usque in intinitum parte compa- tremsuum, dicens Dominum. Omnes
: Cognosce
ratur. Nihil ergo pluris, nihil tanti, nihil pro rae- enim a minore usque dd ma.vimum scient me, dicit
dia, vel pro quantacunque in infinitum parte habeat. Dominusjcr. xxxi. 34 mxmomncs erunt docibiles
> ;

Nihil plus, nihil tantum, nihil pro aliqua parte ad Dei (Joan. vi, 43").

comparationem illius diligat. Hinc ipse Dominus :

Diliges DominumDeum tuum e.v toto corde tuo, et ex CAPITULUM XX.

tota animatua etexomnibusviribustuis.et exomni
De incarnatione Verbi, et guemadmodum in seipso
mente tua (Luc. x, 27), hoc est, nihil aliud ad fruen-
nobis perfectionetn prcedictam plenissime demon-
dum, ad innitendum diligas. Habes de superioribus. stravit.
^Equales autem naturaliter, id est quantum ad na- -g

turam attinet, sunt omnes homines. Omnes itaque Has virtutes seu justitiae lineas etiam nunc in hac
tanti habere debet, quanti se. Ergo sicut de supe- mortali vita. si valde munda esset anima, per semel-
rioribus, id est de Deo in dilectione nec praeferre, ipsam in ipsa veritate atque sapientia Dei videret.
nec aequare, nec ulla debet ex parie comparare, ita Videret etiam non solum se, id est animam huma-
nec saluti cujuslibet hominis, et quidquid pro sem- nam immortalem atque a?ternam fore , sed etiam
piterna sua salute facere vel pati debet, idipsum to- carnem suam talem in resurrectione futuram. Nam
tum facere vel pati debet pro sempiterna salute cu- et eamdem resurrectionem ibidem , id est in Dei
juslibet hominis. Hinc enim Dominus Diliges ait : Verbo et Sapientia, clare conspiceret, sed quia haec
proximum sicut teipsum. Habes de mediis. In- non poterat propter immunditiam suam, adita est
feriora vero sunt quaecunque post spiritum rationa- Verbo mens humana, quae ipsum Dei Verbum ple-
lem sunt, id est sensualis vita, communis cum peco- nissime suscipiens, eique omnino conformis atque
ribus, et quae vegetat corpus, communis cum herbis consimilis, eoque solo tota et ex toto impressa. Sic-
et arboribus , et substantia corporis cum formis et ut scriptum est Pone me sicut signaculum super
:

qualitatibus, cum metallis communis et lapidibus. cor tuum (Cant. viii, 6V In ejusitaque similitudinem
Sicut itaque nihil plus quam superiora, nihil tan tota redacta,, sicut —
ad sigilli
Q similitudinem cera re-
tum eorum debet diligere,
in comparatione ita nihil ° digitur,ipsum nobis in seipsa videndum sciendum
minoris quam inferiora, nihil tam parvi, nihil in que exhiberet. Sed nos ita caeci eramus ut non so-
comparatione eorum, pro quantacunque usque in lum Dei Verbum, sed nec humanam animam videre
infinitum parte, vile debet habere. Et hoc est quod possemus, idcirco additum est etiam corpus huma-
scriptum est : Nolite diligcre mundum, nec ea qiur num. Pone enim haec tria, Dei Verbum, humanam
in mundo sunt (I Joan. n, 15). Habes de inferiori- mentem, corpus humanum. Si primum, bene videre
bus. Habebit itaque talis superiora gaudium, aequa- possemus, non indigeremus secundo. Quod si sal-
lia ad consortium, inferiora ad servitium. Devotus tem secundum videremus, non indigeremus tertio.
erit ad Deum, benignus ad proximum, sobrius ad Sed quia nec primum, nec secundum, id est nec
mundum, Dei servus, hominis socius, mundi do- Dei Verbum, nec humanam menlera videre potera-
minus sub Deo constitutus, erga proximum non
; raus, additum est tertiura, id est corpus huraanura.
elatus, mundo non subditus redigens inferiora ad ; Atque ita Verbum caro factum est, et habitavit no-
utilitatem mediorum, media ad honorem superio- biscum (Joan. i, 14) in exterioribus nostris, ut vel
rum ; nec impius, nec blasphemus, nec sacrilegus sic nos introduceret aliquando ad interiora sua.
ad superiora, nec elatus, nec invidus, nec iracun- Anima itaque rationalis, habens carnem, addita est
dus, adaequalia ; necfuriosus, nec flagitiosus, ad in- D Verbo, quae per ipsara carnem quidquid nobis do-
feriora; nihil ab inferioribus, nihil ab aequalibus, cendis et corrigendis necessarium erat, doceret, fa-
sed totum a superioribus suscipiens ; a superioribus ceret, pateretur. In illa sola perfectissime fuerunt,
impressus, inferiora imprimens ; a superioribus mo- qua? supra tractavimus, id est devotio ad Deum, be-
tus, inferiora raovens ; a superioribus affectus, in- nignitas ad proximum, sobrietas ad mundum. Ni-
feriora afficiens ; superiora sequens, inferiora tra- hil enim Deo praetulit, nihil aequavit, nihil pro parte
hens : ab illis possessus, ista possidens ; ab illis in aliqua comparavii, niliil pro quantacunque parte ad
eorura similitudinem redactus , ista in sui similitu- comparationem illius. Unde ait : Voluntatem ejus,
dinem redigens. Ad hanc perfectionem in hac vita id est Patris, facio semper (Joan. vm, 29). Proximum
tendimus, quam tamen non nisi in fulura perfecte vero perfectissime dilexit sicut seipsum. Nulli enim
obtinebimus. Hanc tanto tunc plenius obtinebimus, ex iis quae infra se, id est infra rationalem mentem
quanlo nunc ferventius affectamus. Nullus tunc erit erant, pepercit, sed omnia ad utilitatem proximi
motus in mente, nisi a Deo nullus in corpore, nisi ; convertit, el vitam, sed sensualem, et eam quae car-
ab anima, atque ita nec in anima, nec in corpore nem vegetat, et ipsam carnera. Nam et dolores pro
 63 i GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 632
nobis sustinuit acriores, et mortem contra vitamAipsum Dei Verbum et Sapientia tripliciter, id est
vegetabilem, et vulnera contra ipsam carnem. Ad sacramentis, verbis etexemplis, quid agendum, quid
mundum autem tantam sobrielatem, tantumque ha- tolerandum, et Non enim se-
per quid esset ostendit.
buit contemptum, non habuerit Filius hominis
ut qui homo Deum, nec poterat, nisi
debebat nisi
ubi saltem caput reclinaret suum. Nil ab inferiori- hominem. Assumptus est igitur homo ut, dum se-
bus, nihil a mediis, sed totum a superioribus, id est quitur quem potest, sequatur et quem debet. Item
Dei Verbo, cui ad unitatem personae conjuncta est, non poterat conformari nisi Deo, ad cujus imagi-
suscepit. Non sacramentis, non verbis, non exem- nem factus est ; nec poterat nisi homini. Ilaque
plis, sed Dei tantummodo Verbi praesentia est docta Deus factus est homo, ut, dum conformatur homini
ut intelligeret, et accensa utamaret. Per eam nobis cui potest, conformetur et Deo, cui prodest.

GUIGONIS
CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS QUINTI

GONSUETUDINES.
(Annales ordinis Cartliusiensis, curante D. Innocentio Lemasson, Correriae 1687, fol. t. I, p. 30.)

MONITUM.
AD FRATRES CARTHUSIENSES.

Antequam ad elucidationem et explicationem Con- B estis, nec unquam ab avita Carthusiensi observantia
suetudinem R. Patris Guigonis deveniamus, debe- degenerandi. Censorum notaspraeviderat, reverendus
mus et nos ad imitationem tanti viri pauca vobis Pater Guigo, et forte jam suis temporibus expertus
proloqui, ut perfectius possitis intelligere tum men- erat, atque ideo teneras bonorum Carthusianorum
tem auctoris, tum suscepti a nobis operis proposilum, conscientias, ne inde in scrupulos deciderent, aut in
dum istas Consuetudines, quae ciunc vulgo statuta animi perplexitates, contra illorum argutias praemu-
vocantur, hic referre et de novo imprimi curamus. nire voluit, ut ex variis locis vobis apparebit, et

Quifacit veritatemvenil adlucem, ut manifcsten- maxime ex cap. 20, et ex cap. 57, n. 4. et aliis locis.

tur opera ejus (Joan. m). HacergoChristi voce edoc- Tertio, ut tandem fervorem a pluribus conceptum
ti et invitati thesaurum nostrum, id estprima instituti et varie exhibitum circa anliqua ordinis statuia com-
nostri rudimenta et documenta veluti de tenebris pescamus, quorum aliqui ex devotione, quam ha-
eruimus, ne illum abscondere vclle ultra videamur, bent erga ordinem, quaedam exemplaria e cellulis
his praesertim de causis : nostris sublata, magno pretio a mercatoribus eme-
Primo, ut sit vobis veluti lucerna accensa et po- runt, illius veluti elementa et ipsi nosse cupientes
sita super candelabrum, cujus beneficio possitis in- alii vero ex ipsis antiquis statutis contra praesentem
strui, dirigi, et accendi. Instrui de primorum ordinis p statum ordinis sinistras opiniones sibi formave-
Patrum religiosa conversatione ; dirigi in vestrae vo- runt.
cationis adimplcndre modo et fidelitate ; accendi in Quod ergo quodammodo latebat, publicum reddi-
illorum imitationis et charitatis non ficl* aemulalione. mus, ne ultra quorumdam animos subeat temeraria
Secundo, ut ex veritatis coram vobis expositae lu- suspicio,qua veluti degeneres filii habeamur, qui
mine, quo videbitis qualiter ordo in vigore et spiritu Patrum praeclara gesta abscondereconantur, ne indc
sui instituti, ex singulariDei protectioneconservatus illorum appareat decidium. Sic enim his cxtremis
fuerit, consolationem accipiatis : et dissipatis nube- temporibus (quod dolentes et lugentes refcrimus),
culis inquietudinum, quas in quorumdam pusillorum sic, amici et fratres in Christo charissimi, charitas
animos quaedam opinio ingesserat decidii ordinis refriguit ; imo aurum illud optimum charitatis, quo
Carthusiensis, novum fervorem concipiatis honbran- caput coelestis Sponsi constare asserit sponsa Cantici
di institutum nostrum lam singulari Dei protectione (Cant. v), obscuratum est, et color ejus optimus
honoratum, ethuc usque conservatum, atque digne mutatus , ut non tantum quaerere iniquitatem in
Deo ambulandi in hac sancta vocatione, qua vocati domo justi, et vastare requiem ejus, contra S. Spi-
633 CONSUETUDINES. 634

ritus enatum (Prov. xxiv), quidam licitum esse A voluerunt, dum viderint a nobis ipsis omnia ingenue
aestiment ; sed etiam ea quae in aliqua parte dubia et sincere proferri, in nihilo nobis ipsis parcendo nihil
esse videntur, non in meliorem partem interpretari occultando, sed potius nos ipsos (quantum veritas, justi-
sed in pejorem, novo jure introducto, quod certenec tia etcharitas permittunt) data occasione objurgando.
Dei nec Ecclesiae est, jam liberum sibi esse credant Absit a nobis ut sanctitatem illam, quse merito
imo ea quae vere et absque ulla dubielatebona sunt, primis Patribus nostri tribuitur, nobis velimus
sinistra interpretatione absque ullo scrupulo, veluli usurpare ; sed id tantum nobis concedipetimus, quod
conspurcare posse putent, ut foetere incipiant ; et a nemine, qui justitiae osor non sit, potest negari,
sic,quod prius boni odoris erat et aedificationis, nempe ut corpori ordinis et animae, ut ita dicam,
nauseam excitare incipiat. instituti nostri non imputetur,
quod singularium
Legantur Evangelia, libri apostolici attente revol- personarum culpis tantum debetur, aquibusordinem
vantur ; ibi legimus : Charitas non cemulatur, non nec ipso reverendi Patris Guigonis tempore exem-
agit perperam, non cogitat malum (II Cor. xm), et ptum fuisse constabit ex cap. 77 istarum Consuetu-
alia plura similia. Sed nihil reperiemus unde lici- dinum. Clament quantum velint. Tolle, tolle, contra
tum esse probetur, famam proximi laedere, et ut slatutorura ordinis transgressores et ab ejus spiritu
longe lateque ejus defectus sive veri sive falsi spar- -r> aberrantes, non abnuemus
sed et succlamabimus
; :

gantur, quasi super tecta ascendere. Si sic agere Puniantur, puniantur, sic enim non cura raodica
cum singulari persona illicitum esse Scripturae san- nostra et bonorum omnium consolatione, factum
ctae decernant, quid de communitate, quid de ordine fuisse in ordine a die suae institutionis usque ad haec
integro, cujus fama integra est, censendum est? nostra tempora apparebit, per chartas et ordinatio-
Christi et sacrarum Scripturarum sensura seque- nes capitulorum generalium, quas antiquis statutis
batur D. Thomas , dum paradigmate hominis qui ex professo data occasione attexemus, ut haec scri-
triginta facies haberet, quique in pulchriori ab in- pta et propalataexistant in generatione altera, et
tuentibus procul dubio aspiceretur, utebatur, ut sen- populus qui creabitur laudet Dominum, qui talem
sum suum super hac re exprimeret, quem sensum zelum, unanimitatem, propositi tenacitatem dedit
amplecti omnibus sequi debemus. Non enira ad
et in miseris homuncionibus, natione, educatione, genio
succensendum his qui de nobis minus benesenliunt, naturali tam diversis, etiam tempore illo, quo Eccle-
hcfic pauca de immutato charitatis colore diximus, sia Dei per deflendum schisma in plures partes di-
sed ut meliora charismata semper aemulemur, et visa, ordinem nostrum in tot partes etiam scissum
caveamus a prava interpretatione verborum illorum post se traxerat, sub finem quarti decimi saeculi et

Apostoli dicentis Spiritualis judicat omnia, et ipse

: initium decimi quinti, donec concilium Pisanum ce-
a nemine juiicatur (I. Cor. n), quibus nonnunquam ^ lebraretur, ut suo loco dicetur. Id velut grande mira
spirituales viri, proprio sensu decepti et obcsecati, culum a Domino factum oculis mentis apparet, quod
incidunt ct ipsi in laqueum diaboli. dum intueor obstupesco et succlamo Digitus Dei est :

Tentationes spirituales non minus cavendae sunt iste; non euim similes fructus profert terra cordis

quam carnales, imo longe cautius et subtilius, ma- huraani spinas et ti*ibnlos ex se tantum germinans.
xime a solitariae vitae professoribus, quia a carnali- Porro de rei veritate judicabunt qui opus istud in
bus objectis et desideriis abstracli evanescerent sensu pietatis et spiritu charitatis lecturi sunt.

facile in cogitationibus suis et in judicia temeraria De quibusdam adhuc monitos vos esse volo, ante-
inciderent, nisi a dasmonio meridiano propriae opi- quam ad interpretationem Consuetudinum istarum
nionis, et proprii judicii laqueos ipsis ponente, sol- R. Patris nostri Guigonis deveniaraus, quibus moni-
licite sibi caverent. Ipse enim Satanas transfigurans tis ad faciliorem intelligentiam sensus et verborum
se in angelum minus caulosetin hac parte sibi
lucis piissimi scriptoris perveniatis.
ipsis fidentcs decipit, ac in errorem semel dejeclos, Primo ergo notandum est illum succincte admo-
proprio sensu deinde obcaecatos, strictius ligat et a dum scribere, tum ut exhibeat se in scribendo etiam
correctione tandem ferc totaliter alienos efiicit. leges silentii servare velle, dum superflua verba re-
Hi sunt miseri gradus descensionis, quos sibi fa- D secare studet, et ea tantum proferre quae necessaria
bricant Spiriluales a proprio judicio non sibi satis videntur, tum quia Carthusiani propositi observato-
caute caventes, a quibus longe distabimus, si ribus scribit, qui ideo uno vel, ut ita dicam, dimi-
semper ob oculos habeamus illa Christi Salvatoris diato verbo quidquid sibi volebat reverendus Pater
nostri verba : Nolitc judicare, ct non judicabimini Guigo intelligebant, nec indigebant ut omnia veluti
(Luc. iv) ; ct illa D. Pauli : Quis es tu qui judicas minutatim exprimeret. Consuetudines ergo tantum
scrvum alienum ? Domino suo stat aut cadit (Rom. veluti substantiaies, majoris et primariae Carthusiae
xiv). Ilemque : Nolite ante tempus judicare, quoa- sociis et fratribus communicat, id a se postulantibus,
dusf/ue vcniat Dominus, qui illuminabil abscondita ut uniformitas illa, quai ab initio et deinceps in or-
tenebrarum, elmanifestabit consilia cordium : ct dine fuit in tanto prctio habila et continuo studio
lunc laus erit unicuique a Deo (I Cor. iv.) servata, introduceretur :

Nunc ergo quiescent, ut speramus, qui tanta avi- Secundo, plura quae in antiquis statulis continen-
ditate statuta ordinis nostri, aut legere, aut carpere tur nec in Consuetudinibus R. P. Guigonis expri-
635 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 636
muntur, non ideo novitatis debere argui, quia R. A. sint sufficienter explicata, ut possit illorum genuinus-
ille Pater nullam de illis mentionem facit, sed ad sensus capi ab his qui rilus Carthusianos per pra-
rationem condendorum statutorum pertinere ; cre- xim non norunt, etiamsi sint alias docli et cordati
scente enim numero domorum et personarum ordi- viri. Inde oritur ratio indulgendi his qui vellent se-
nis, cum statuta essent condenda quae simplices cundum suum sensum istas Consuetudines in quibus-
consuetudines in quasdam veluti fixas regulas ver- dam locis intelligere et applicare, quibus ideo illud
terent, et quas actus multorum hominum in variis apostolicum posset in hoc , salva illorum reverentia,
agendis in unam consonantiam et praxis uniformi- applicari, non intelligentes,nequc de quibus loquun-
taiem adducerent, ut in eadem veluti regulam col- tur, neque de quibus affirmant (I Tim. i).
limarent, necesse prorsus erat ut enucleatior fieret Poro circa tempus quo R. P. Guigo has Consue-
expressio singulorum agendorum, et modi quo sin- tudines scripsit, nihil potest certissimum assignari
gula erant agenda, ne in hac multitudine ex singu- sed supputando annos ab accessu S. Patris nostri
larum personarum abundantiori multiplicatione com- Rrunonis adrupes Charthusiae, eas scripsisse videlur
posita, facilior pateret aditus singularibus personis, 44 aut 45 circiter annis post incceptum ordinem.
ad quaedam secundum proprium sensum interpre- Adhuc enim vivebat S. Hugo episcopus Gratiano-
tanda et detorquenda, unde uniformitatem in praxi -p politanus, ut ex ipso Prologi textu innotescit. S. P.
sensu depravandam fore, nemo non videt. Bruno ad eremum Carthusife venerat cum sociis
Tertio, sanctum illum virum, qui erat in utrisque anno circiter 1084, et a die sui adventus usque ad
litteris divinis et humanis apprime eruditus, styli ejus obitum effluxerunt 17 anni. Decem quidem an-
elegantiam, quam ad manum habebat, nonnunquam nis praefuit in domo Carthusiae B. Lauduinus, unus
deseruisse, ut in scribendis Consuetudinibus ordinis e sociis sed S. Bruno in Calabria degens, adhuc in
;

simplicitatem sectaretur, et inde nos instrueret vivis erat, supervixit enim B. Lauduino, inter mar-
quantum a loquendi aut scribendi modis, qui fastum tyres merito collocando, integro anno et 19diebus.
aliquem redolent, abstinere debeamus. Scintillae Cui B. Lauduino successit R. Pater Petrus Fran-
autem coelestis eloquentiae simul et humana?, quibus cus, et is annis tantum duobus prsefuit eique suc- :

pollebat quasi aeris candentis, ex illius nihilominus cessit R. P. D. Joannes primus, qui R. P. Guigonem
calamo non raro proruperunt, ut videre est in illo Ecclesiee Gratianopolitanae decanum recepit in ordi-
De vitce solitarice commendatione,
mirabili capitulo ne, ubi tantum profecit, ul post tres aut quatuor
ex quo discimus quantum versatus esset in colligen- annos in priorem Carthusia3, anno videlicet 26 ordi-
dis ex sanctarum Scripturarum campo floribus, ex nis nati, electus sit.
quibus prudenter collectis et venuste contextis serta His ergo 26 annis si 18 aut 19 addantur, donec
componere noverat coelestem odorem exhalantia. ^ prior existens scripserit Consuetudines istas, anno
Unde etiam instruimur in nullo nos laedere simplici- 44 aut 45 post ordinem natum, ut supra diximus,
tatem Carthusianam, si sacrorum istorum librorum eas scriptas fuisse constabit. Ex his etiam apparet
eloquentiam addiscamus, ut qui jam per consolatio- R. Patrem Guigonem venisse ad ordinem quinque
nem Scripturarum spemhabemus, inloquendo etiam aut sex tantum annis post mortem S. Brunonis, et
eloquia illa Domini casta eructare aemulemur, et sic tum per opera. tum per verba, ab ejus discipulis qui
optatumB. Pelriapostoliin nobis compleatur dicentis etiam cum S. inslitutore vixerant ea omnia didi-
:

Si quit loquitur, quasi sermones Dei (I Petr. iv). cisse, quae in istis scriptis Consueludinibus posteris
Quarto, plura reperiri in ipsis Consuetudinibus reliquit, quae Consuetudinum nomen non mereren-
quae a solis Carthusiani propositi observatoribus tur, nisi a pluribus jam annis inslituta fuissent, et
possunt bene intelligi,cum verbis satis barbaris non- moribus utentium approbata et confirmata. His prae-
nunquam sint expressa, et, ut supra diximus, non notatis nunc ad rem veniamus.

PROLOGUS D. GUIGONIS.
Incipit Prologus Consuetudinum doinini Guigonis prioris Carthusise.

1. Amicis et fratribus in Christo dilectissimis, Bernardo Portarum, Humberto S. Sulpitii, Miloni Majo-
raevi prioribus et universis qui cum eis Deo serviunt fratribus, Carthusiae prior vocatus Gciigo et qui se-

cum sunt fratres, perpetuam in Domino salutem.

2. Charissimi ac reverendissimi nobis Patris Hugonis Gratianopolitoni episcopi, cujus voluntau" resistere

fas non habemus, jussis et monitis obtemperantes, quod vestra non semel dilectio postulavit, Consuetudi-

COMMENTARIUM.
Prolog.— Num 2. Consuetudinet domusnostrce... vata tum ab illo tum a sociis in domo seu potius

Ea quae a S. Patre Brunone inslituta erant, et ser- eremitorio Carthusise, a successoribus illorum fidcli
 637 CONSUETUDINES. 638

nes domus nostras scriptas memoriae mandare curavimus [al. curamus]. A quo negotio rationabilibus, ut
putamus, de causis diu dissimulavimus, videlicet quia vel in epistolis B. Hieronymi, vel in Regula beati
Benedicti seu in caeteris Scripturis [al. caeteris libris] authenticis, omnia pene quae hic religiose agere con-
suevimus contineri credebamus. Et nos, qui tale aliquid facere possemus vel deberemus, dignos minime
putabamus.
3. Huc accedebat quia doceri magis quam docere ad humilitatis nostrae propositum pertinere noveramus,

tutiusque esse aliena polius bona quam sua praedicare, Scriptura dicente : Laudet te alienus, et non os

tuum ; extraneus, et non labia tua (Prov. xxvn, 2). Domino quoque in Evangelio prsecipiente :

Videte ne justitiam vestram faciatis coram hominibus ut videamini ab

, eis (Mattk. vi, 1).

COMMENTARIUM.

ter custodiebantur. Pro statutis illis erant tunc cha- A annum 1509, nomen statuti etiam Consuetudinibus
ritas et pietas, quarurn impulsu ea quae a Patribus Guigonis in capite paginarum fuerit praefixum, sicut

tradita erant et commendata opere complebant; et statulis antiquis, quae ex professo composita fue-
nihil tunc de sua observantia scriptis mandaverant, rant, ut vere essent constitutiones sive statuta or-
qu>a adhuc illorum propositum velut in cunis erat dinis quamvis in titulo nomen etiam consuetudinis
et observantiae ordinis, veluti sub incude et expe- adhuc legatur.
rientise malleo adhuc versabantur. Yile suumpropo- Ibid. Scriptas memorice mandare. Id est scri-
situm, ut alibi loquitur piissimus scriptor, non con- bendo cognitioni hominum et posteritatis memoriae
siderabani veluti fontem illum parvulum, qui cre- servandas exposuimus et tradidimus. Phrasis est
scere debebat in fluvium ; imo nec hac de re cogi- monastica, captui modo loquendi tunc temporis
et

tabant. Filios Rechab imitabantur, quibus pro lege usitato potius accommodata quam regulis purae la-
et statutis erant ea quse a patre sibi commendata tinitatis. Quod hic semel notatum sit pro omnibus
fuerant et tradita ; et tunc institutum Carthusiense, nam in plerisque locis similibus phrasibus et verbis
quod ubique solo propositi nominescviplov exprimit, sanctus vir utitur.
sola traditione constabat. Ibid. Quiavel in epistolisB. Hieronymi... Omnia
De consuetudinibus ergo a R. P. Guigone scri- -p pene quce hic religiose agere consuevimus contineri
bendis hic agitur, non proprie de statutis. Cur au- credebamus. Hinc patet libertas, qua S. Bruno et
tem in capitibus paginarum libri typis mandati ha- successores ejus voluerunt propositum et modum
betuv Statuta Guigonis ? Accine rationem. Cumordo sibi vivendi eligere, et componere, prout spiritus et
jam crevisset et necessarium visum fuisset statuta prudentia suggererent, et non se astringere ad illas

condere quibus tum politia externa, tum disciplinae regulas seu constitutiones specificas, quae in variis
regularis forma, tum observantiae Carthusianae seu ordinibus monasticis sive in Oriente sive in Occi-
austeritatis et solitariae vitae ratio, tum demum in- dente jam dudum fuerant conditae. Nihil sibi elegit
stituti Carthusiani mens exprimerentur et scriptis S. Bruno pro vivendi modo, quod non esset sancto-
mandarentur, ac per modum legalis instituti omni- rum Hieronymi, Benedicti et aliorum scriptis lau-
bus servanda traderentur : R. P. D. Rifferius prima datum, non ideo illorum regulis se addixit
sed
illa, quae antiqua vocamus, statuta condidit, in qui- quamvis inde veluti spiritualis apis collegerit unde
bus ea omnia transcripsit qu» in Consuetudinibus mel et ceram propriam componeret. Non ergo me-
R. P. Guigonis habentur, paucissimis exceptis quae rito improperari potest sui instituti professoribus,
ex professo notabimus, ut omnibus perspicuum sit, quod has vel illas sanctorum sive Antonii, sive Cli-
quantum errarent qui occasione capituli De repre maci sive Benedicti, sive Bernardi aut veterum ,

hensione (quod quartum in secunda parte primo- ^ orientalium Patrum instituta et praxes non sequan
rum illorum statutorum numeratur) non secundum tur, quia sui propositi non sunt, nec illas servandas

sensum auctoris, intellecti, decidium ordinis ab sibi elegerunt.

initio jam evenisse putarent. Ibid. Et nos qui tale aliquid possemus.lnde etiam
Inde ergo accidit ut quod simpliciter consuctudo apparet quod de condenda nova et singulari regula
primo vocabatur sub reverendo Patre Guigone, in non cogitarent, sed tantum formam quamdam ere-
quamdam juris speciem scnsim per mores ulentium mitice simul et ccenobitice vivendi, sibi ipsis compo-
transiret, sicut fert ipsa consuetudinis defmitio apud nere proponerent. Cujus exemplo attracti, Bernar-
jurisperitos sicutque accedente postea quadam
: dus Portarum et alii in Prologo nominati, sodalitium
approbatione S. D. N. Innoccntii papeell atquc etiam piorum in idem genus vitae conjuratorum, singuli
ordinatione capituli generalis, sub S. Antelmo circa sibi etiam fecerunt, et eremos sibi elegerunt, ubi
annum 1143 celebrati, ubi dicitur servandas esse. eremitoria construxerunt, quae hodie sunt antiquio-
prcescriptas consuetudines, jam in statuta transierant res domus ordinis.
tempore revercndi Patris Rifferii. Qua ratione fa- Num. 3. Quia doceri magis quam docere. In abs-
Ctum est ut dum statuta typis essent mandanda circa condito faciei Dei latere, conversationem in ccelis
639 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 640

4. Verum quia tantorum precibus et auctoritati, sive dilectioni, resistere non debemus, quod Dominus
dederit, eodem ipso juvante, dicamus ; et a digniori parte, officio videlicet divino sumentes exordium, in
quo cum caeteris monachis, multum, maxime in Psalmodia regulari, concordes inveniamur [al. invenimur].

INGIPIUNT
CONSUETUDINES D. GUIGONIS.
CAPITULUM PRIMUM.
De officio divino.

1. A Kalendis itaque Novembris usque ad octavas Pentecostes, omni die, exceptis duodecim lectionum
solemnitatibus, tres lectiones cum tribus responsoriis dicimus ; illud observantes ut si ante quintam feriam
praedicti mensis Kalendae contigerint, in pracedenti Dominica responsoria et prophetas incipiamus ; se-
quenti et deinceps feria tres lectiones cum responsoriis delibris eisdem recitantes.
2. Sin autem quinta vel post quintam, sequenti Dominica eosdem prophetas cum suis responsoriis in-
choemus ; dierum qui inter Kalendas et Dominicam sunt, alterum cum tribus propter marlyres, alterum
cum una lectione transigentes.
CAPITULUM II.

Item de eadem re.

1 Sabbato primae adventus Dominicae cohaerenti commemorationem de cruce usque ad secundam post
oclavas Paschse Feriam ; de sancta vero Maria usque ad primam post octavas Epiphaniae diem inter-

mittimus.
2. In prtedicla Dominica finitis Ezechiele et duodecim prophetis (nam Danielem in refectorio legimus)
Isaiam incipimus, usque ad vigiliam Nativitatis co contenti. In quo toto spatio capilulis, versibus et ora-
tionibus ad adventum pertinentibus utimur, Gloria in excelsis usque ad primam in Nativitate missam
tacentes.
COMMENTARIUM.
semper quaerere, amare ab hominibus nesciri et pro A cibus quae ab Ecclcsia Lugdunensi in nostrum usum
nihilo reputari, et quidquid ad veram et profundam constat fuisse transumpta.
humilitatem conducit, omnium virtutum radicem et
— Capitulum. Hoc verbum, quo in
Cap. I. statutis
veluti fontis gratiae Dei canalcm, in omnibus ample-
nostris materiarum notatur, nunc com-
dictinctio
cti, hoc instituti Carthusiani summa et iinis est.
muniter per verbum Caput exprimitur sed ad reve- ;

Num. Verum quia tantorum precibus. Hic ha-

4.
renliam Patrum antiquorum hoc verbum in ordine
bes formam sanclae libertatis adimplendae et obslina-
rctinuimus, sicut ct alia similia imo et modosquos- :

tionis in suo sensu a Carthusianis iugienda:, et qua-

dam pronuntiandi, qui etiam in antiquis statutis ex-
liter charitas et obedientia, scientia et humilitas in
presse designabantur, adeo semper apud nos in
vitae solitariae stalu, simul possint et debeant a no-
pretio habita est stabilitatis et anliquitatis veneran-
bis concordari, et inde simplicitas Carlhusiana com-
dae tenacitas.
poni, ut nihil unquam quaeratur a vero Carthusid.no
Num. 1. /1 Kalendis. Totum hoc capitulum repe-
cx propriae voluntatis instigatione, quod a vitae abs-
ritur transcriptum in prima partc Statut, antiq.,
conditae cenlro illum retrahat ; sed nihil obstinato
cap. 21, n. 8 et 9, ct nulla est differcntia nisi quod
animo fugiatur, quando ad agendum aut loquendum
ea quae hic succincte dicuntur, ibi latius explicantur,
ex Superiorum judicio impellitur. Quod adhuc evi-
prout ratio condendorum statutorum exigit. Idem
dentius patebit infra, ndi de obedientia Carthusiana
prorsus etiamnum a nobis observatur.
agetur.
Ibid. fn quo cum multum. Non dicit in
cceteris... Cap. H. — Idem Capitulum reperitur Iranscri-
totum, quia revera in componendo divino ufficio plum, cap. 2, i part. antiq. Statut., num. 3, 5, 6, 8

Carthusiano ritus quidem monasticus in duodecim ct 9.

psalmis, tribus canlicis et 12 lectionibus et aliis Num. 2. Gloriainexcelsis, usque ad... tacentes.
similibus assumptus est, sed non pauca etiam ei ad- Ex hoc loco et aliis infra notandis patebit, non bene
juncla fuerunt ex ritibus tum Ecclesiae Lugdunensis, opinari eos qui putant quod olim in ordine raro missa
tum Gratianopolitanae, in cujus dicccesi sita est Car- a nostris celebrabatur. Certum est illos tunc tan-
thusia, ut probari potest ex antiquis Missalibus Ec- tum habuisse unum altare, et raro duo; quod ex
clesiae Graiianopolitan*, et modo celebrandi missam charta cap. gencralis anni 1250 probatur, ubi dici-
tunc ibi usitato, quae in nostris ad unguem fere re- tur De duobus altaribus suscipiendis requiratur
:

feruntur ; itemque ex veteribus Antiphonariis etpre- consensus conventuum. Uarilatemergoistam non ad

641 CONSUETUDINES. 642

3. Antiphonas sapientia, cum aliis sex, et antiphonas proprias ad matutinas laudes ita incipimus, ut

die ante vigiliam Natalis Domini finiantur.

4. Singulae adventus Dominicae propriis responsoris et anliphonis ad matutinas laudes decorantur, sed
et cseteris diebus semper ad Magnificat et Benedictus antiphonas de adventu dicimus.

CAPITULUM III.

Item unde supra.

1. In Sabbato jejuniorum temporalium sextam et missam cum quinque, excepta epistola, lectionibus, et

deinde nonam continuatim in ecclesia cantamus ; idem in caeteris jejuniis similibus facientes, nisi quod
in mense primo post nonam propter Quadragesimam.
2. In Sabbato infra octavas Pentecoste inter tertiam et sextam, et in mense septimo post sextam mi-
sam ipsam celebramus, nonam usque post dormitionem in cellulis dicendam differenles.

CAPITULUM IV.
Item unde supra.
1. A quarto Nonas Januarii usque ad Septuagesimam, beati Pauli apostoli Epistolas legimus.

2. Ab altera post octavas Epiphanias die usque ad Septuagesimam, ferialia dicimus responsoria, prima
post ipsas Dominica Domine, ne in ira tua incipientes.
3. In Sabbato quod primam Septuagesimae Dominicam antecedit, ad vesperas tantum dicimus Alleluia,
ad Missam similiter sancti Sabbati recepturi.
4. Ab ipsa autem Dominica usque ad Dominicam de Passione Domini Heptaticum tam in ecclesia quam
in refectorio legimus, prima et secunda Dominica, In principio, caeteris vero Dominicis usitata Responsoria
decantantes.
5. In Capite jejunii capitula nocturna et diurna, et orationes mutamus : sextam et missam et nonam in

ecclesia cantamus.

6. Hac die cruces cooperimus in Parasceve detegendas.

7. Antemissae initium cinis post confessionem sacerdoti benedicendus offertur; quo benedicto et aqua
sancta resperso, omnes per ordinem genibus ante presbyterum tlexis participant, dicente ipso : Reco-
gnosce, homo, quia pulvis es, etin pulverem reverteris; caeteris vero Anliphonas istas canentibus : Exaudi
nos, Domine ; Juxta vestibulum, etc. Quibus finitis subdit sacerdos Dominus vobiscum, ; et istam oratio-
nem Concede nobis, Domine eadem hora duobus sequentibus diebus Missas facimus. ;

9. Ih hoc Sabbato Dominicalia capitula mutamus ad vesperas.

10. Capitulum, Domine, miserere nostri, in Quadragesima et in Adventu festivis diebus ad primam di-
cimus.
11 A sequenti secunda feria usque ad Coenam Domini septem psalmos cum litania post primam in cel-
lulis quotidie, exceptis duodecim lectionum festis, exsolvimus.

COMMENTARIUM.
conventuales missas, sed ad privatas tantum perti- j^ ter officia divina singularibus diebus assignata re-
nuisse putamus, quae a monachis sacerdotibus sta- censetur.
tutis tantum diebus celebrabantur. Totum ergo hoc Cap. IV. — Textus hujus capituli usque ad illa

capitulum fuit in antiqua statuta transfusum. verba, Sabbatum sequens, etc, de verbo ad verbum
_ refertur cap. 5 primae Statutorum,
Cap.
. ,
TTT
III. — Item unde supra.la
.
TJ
r estdeeademma-
.

.
,

n. 56; cap.
„„ -
7, n.
.

1; cap.
partis
„
9, n. 1
antiq.
.
et
.
a
2;
A
cap. 10,
.

tena, de quajam supenus actum est. . .

m i t
• , .-» , • • ,
nn. l, z, o et 4.
Textus hujus Capituh
r repentur
r de verbo ad ver- ,T „ c . , .
TT .

, .„ ,. Num. 5. Sextam ct missam

,

et nonam. Hic etiam

bum ,
relatus cap.
* 3. i part. antiq. Statut.,
.„ ,» . ;
num. 8
.
,
de missa quasi ordinate
,. ,,,,..
celebranda fit mentio.
cap. 11, i part., num. 10, cap.
r 19, ejusdem partis ,T ,, .

^um.8. Sabbatum sequens missacaret. TT

. . .

„ . n„ „ A .,
'
. .
Hicautem
num. 7, et cap. 27, num. 5. De dormitione ldem
,

,
locus sic exprimitur
... *
part., cap.
... n. 1, antiq.
.

- . „.
refertur cap. 34
.
ejusdem
,
partis.
.

...
i
r 11, '
1,
' 7
„, , , . . .

„ Missa propna caret, cantatur missa de

,
Totum ers-o
»
,

capitulum lstud
x

.
,

,
. . , . ..
fuit m
.

statuta anti-
.

,,»,.._,
Statut.
B. Maria conventu; in
•,
et
quibus verbis sensus R. P.
, •
r. t.

qua transtusum, et eadem prorsus nunc observa- „ .7

mus, excepta dormiUone diurna, quae

,.,.,.
est abrogata.
,
(jruisroms
, .

clanus exprimitur circa missam de jeju-

. . .

,..
, • •

n ° .

mo, quae etiam nunc vacat

.
m
.

nostns
, .

Missalibus,
,

Num. 1. In menseprimo, etc. Hinc probatur quod et ce lebratio missae de beata Maria Virgine, diei illi
mensis Martius tunc adhuc primus reputabatur, " assi^natur
nam in mense isto jejunia temporalia communiter N u m- 9> Jn hoc Sabbato, usque ad ha^c verba si
occurrunt.
sacerdotum. Idem textus sefertur de verbo ad ver-
Num. 2. Missam celebramus. Ecce hic adhuc fit bum cap. 11 primie partis ant. Statut., nn. 2, 3, 5
missse mentio quse communiter celebratur, et in- et 10.
643 GUIGONIS I CARTHUSIJl MAJORIS PRIORIS V. 644

12. Nonam et missam cum praefatione de Quadragesima et vesperas omni die in ecclesia canlamus, si

sacerdotum adsit copia, vel qui adsunt aliqua rationabili non impediantur de causa.
13. Dominica de Passione capitula mutamus, consueta suifragia usque ad secundam post octavas
Paschae feriam intermittimus ; a quo die usque ad Coenam Jeremiam partim in ecclesia, partim in re-

fectorio, propter noctium brevitatem legimus. In quo temporis spatio, nisi duodecim lectionum solemnitas
intersit, ad invitatorium et ad Responsoria et ad introitum Gloriam non dicimus.
14. De festo trium lectiouum commemorationem tantum facimus.
15. Sabbato quod Dominicae Palmarum juogitur, missam non dicimus.
16. Ad vesperas capitulum, Hoc sentite, responsorium, Fratres mei, usque ad Coenam.
17. Dominica in Palmis cantata tertia, et induto casula sacerdote, posl confessionem rami benedicun-

tur, aspersique aqua benedicta omnibus a sacerdote traduntur et interim cantatur antiphona College- ; ,

runt sequitur Dominus

• vobiscum et oratio isla Omnipotens sempiterne Deus. :

18. Si Annuntiatio vel festivitas sancti Benedicti quarlam hujus hebdomadae transierint feriam, nullam

postea de ipsis facimus mentionera.

19. In Coena festum facimus, novem sicut clerici lectionibus contenti, ad Benedictus lucernam exstin-

guimus, Ecclesiae morem tantilla ex parte imitantes.

20. Ad primam convenimus, post capitulum tertiam in cellis dicimus, et mundilias singuli facimus,

sexlam quoque ibidem cantantes, nomam et missam et vesperas in ecclesia celebramus.

21. In missa, hostia Dominici corporis integra in Parasceve a sacerdote sumenda servatur.

22. Post refectionem omnes, in quantum possibile est, monachi et laici ad mandatum in capitulum

convenimus, ibique pedes cunctis a priore vel cui hoc ipse injunxerit, ipsique ab eo qui prior est ordine

abluuntur, terguntur, osculantur, caeteris congruas antiphonas canentibus. Dehinc priore aquam infun-
dente, lotis omnium manibus, accensa candela evangelium legitur, stanlibus cunctis usque ad id, Cum re-

cubuisset iterum.
23. A quo loco eamdem lectionem sedentes audimus, usque dum dicatur, Surgite, eamus hinc. Tunc
enim, praecedente diacono, in refectorium pergimus, quod superest lectionis sedenles audituri; qua
finita vinum a minislris apponitur singulis. Dataque a sacerdote benedictione, bibimus el abimus. Post

quae nudatur altare.

24. Hac die post prandium, sive post mandatum, duorum sequentium lectiones et responsoria praevi-

dent fratres, tanquam usque ad Sabbatum post refectionem, adclaustrum non reversuri.
COMMENTARIUM.
Num. 12. Sisacerdotum adsitcopia, velquiadsunt A brevitatem ordinabantur, et lectiones longiores,

aliqua rationabili non impediantur de causa. Haec vel breviores fiebant in matutinis, juxta noctium
verba non reperiuntur in antiquis statutis relata, qualitatem. Agitur autem hic de fine Quadragesimae,
ex quibus et conditione apposita colligitur quod si quo tempore constat dies fieri longiores et nocles
omnes monachi tempore R. P. Guigonis ad sacer- breviores. De istis vigiliis infra agetur suo loce.

dotium nondum essent promoti, plures tamen erant, Num. 19. Novem... lectionibus contenti. His ver-

etomnes ad clericatum idonei, ut ex cap. 73 ista- bis vult exprimere, his tantum diebus austeriores
rum Consuetudinum patebit. Ex praetermissione au- vigilias a nobis paululum relaxari, ac lampadem ad
tem verborum istorum, in antiquis statutis non Benedictus exstingui ; sicque tribus illis diebus, quae

relatorum, id tantum colligitur quod terapore quo sunt tantilla pars respeclu totiusanni, nostras matu-
statuta anliqua condita fuerunt, apud nos sacerdotes tinas Ecclesiee usui esse conformes.
saepius celebrabant quam tempore R. P. Guigonis, Nura. 20. Munditias singuli facimus. A solis Car-
unde conditionem illam ponere jam fere superfluum thusianis id potest inlelligi, et significat consuetu-
esse visum fuit. De causa illa rationabili impedimen- dinem quae hucusque in ordine conservata est in die
tum afferente suo loco agetur. Coenae Domini, ut privatim in cellis pedes munde-
Caetera iisdem fere verbis referuntur prima parte jj mus etlavemus antequam ad capitulum, ubi apriore
Statut. antiq., cap. 11, 12, 13, 14, lo, 17, 18 lavari debent, veniamus. Id vocat R. Pater Guigo
et 19. munditias facere.
Num. 13. Partim in ecclesia, partim in refecto- Num.24. Hac die post prandium sive... ad clau-
rio. Innotescere incipit usus, qui semper in or- strum non reversuri. Hic obscure indicat usum re-
dine viguit, ut Biblia sine in ecclesia, sive in re- cordationum, quae in claustro fiebant, quem non
fectorio, sive in colloquio singulis annis, ex integro plene exprimit quia res erat communis et nota his
legantur. ad quos scribebat, et inde elucet qualiter res potius
Ibid. Propter noctium brevitatem. Quod de aliquando innuere contentus fuerit R. P. Guigo

noctium brevitate hic dicit, refertur ad vigiiias, quam illas late explicare. Quid essent autem istae
quae olim in ordine juxta noctium longitudinem aut recordationes, et quomodo iieri deberent, sub titulo
645 CONSUETUDINES. 646
25. Corapletorium postea sonatur.
26. In Parasceve genua flectimus, Miserere mei, Deus, dicimus.
27. Totisque his tribus diebus preces singuli quique in silentio dicimus in omnibus horis , haac una ora-
tione contenti, Respice, qucesumus, Domine ; totumque fere officium juxta clericorum morem exsequi-
mur. Psalterium aliis omissis operibus frequentamus ; a sacrista laicis juvantibus mundatur ecclesia. Signo
aliquanto tardius quam solet dato, sexta et nona continuatim in cellis dicuntur, et interim sacerdos indui-
tur, datoque iterum signo ad ecclesiam convenientes officium ex more celebramus. Praecedit lectio, sequitur
tractus et oratio Deus a quo et Judas ; item alia lectio, et tractus, deinde
passio absque Dominus vobiscum,
post quam orationes ;
quibus finitis exuitur sacerdos casula, nudamus pedes, oblatamque a diacono crucem
venerabiliter osculamur, dicentes intra nos singuli : Adoramus te, Christe, et benedicimus tibi, quia per
sanctam crucem tuam redemisti mundum. Interim conventus cantat antiphonam, Nos autem gloriari
oportet, et Responsoria, Popule meus et Expandi manus meas. Post quae ad locum pristinum cruce
relata, sacerdos lotis manibus casulaque indutus, calicem cum vino corpore Domini
superposito, a diacono
eodem communionem, Hoc corpus. Quibus in altari compositis, post modicum silentium
suscipit, inchoante

Oremus, prxceptis salutaribus moniti. Agnus Dei non dicitur, necin Sabbato. Percepto autema
icipit sic,

sacerdote Domini corpore, vesperas alterutrum cum silentio dicimus.

28. Sabbato, cantatis in cellulis sexta et nona, et interim sacerdote induto, ad ecclesiam congregati, prae.

missis quatuor lectionibus cum tribus tractibus et litania perbrevi, missam a Kyrie eleison solemniter
inchoamus ;
Gloria in excelsis Deo dicimus, duas candelas accendirnus, pacem accipimus ,
incensum vero
non adolemus. Quibus expletis pulsato tintinnabulo vesperas juxta morem monachicum solemnissime can-
tamus.
29. In die sancto Paschae inter matutinas et primam, cunctis, in quantum eorum sinunt obedientiae, laicis
praesentibus et communicantibus, ea celebritate qua Dominicis solet diebus missa cantatur, duobus vel
tribus monachorum sacerdotem juvantibus.
30. In majori missa communicat conventus, et qui de laicis communicaturi sunt.
31. Totos quatuor hos dies celeberrimos ducimus. Feria secunda,
tertia, quarta in matutinis laudibus
duas candelas accendimus incensumque offerimus. Feria quarta recedunt laici. Quinta, sexta, Sabbato,
sextam in ecclesia cantantessimulreficimus. Hebdomadarum Paschae et Pentecostes prioribus diebus quatuor
nullum omnino sanctorum festum celebramus. Tribus vero posterioribus, si trium lectionum festum occur-
rerit,solam commemorationem, sin autem duodecim, totum facimus. Responsoria paschalia quatuordecim
diebus cantamus.
32. Actus apostolorum tribus hebdomadibus, canonicas vero Epistolas exinde usque ad Ascensionem
et ab Ascensione usque ad Pentecosten Apocalypsim tantummodo ,
partim in ecclesia, partim in refectorio
perlegimus.
33. Feria tertia Rogationum semel reficimus, sed coquinam facimus.
COMMENTARIUM.
specialicap. 35 primaepartis antiquorum Statutorum AHic apparere incipit usus festorum solemnium, quae
fuse expressum habetur, prout ratio condendorum ideo candelarum in antiquis statutis et veteribus

statutorum exigit. Monachi in claustrum simul con- libris ordinis appellantur, quia in signum solemnis
veniebant certis diebus, et alia faciebant de quibus gaudii in matutinis et vesperis illarum festivitatum
suo loco agetur. Hic tantum adnotamus nihil novi cerei accendebantur.
debere imputari ex hoc loco posterioribus R. Patri Nmn. 33. — Feria tertia Rogationum semel refi-

Guigoni Patribus, qui in antiquis statutis egerunt de cimus, sed coquinam facimus. In antiquis Statutis
recordationibus nam late tantum explicant
: et i part. cap. 17, N. 6, legitur Feria tertia et se- :

firmant usum antiquum recordationum, qui hic in- cunda Rogationum semel reficimus, sed feria tertia
digitatur ; sed clarius, succincte tamen, exprimitur caseo et ovis licet uti. Ad intelligendum autem quid
infra cap. 9. R. P. Guigo verbo coquince in hoc et aliis
sibi velit

Num. 28. Sabbato cantatis in cellula . Idestper- locis, est tunc fuisse in usu apud nos,
sciendum
solutis, nam extra chorum apud nos nunquam offi- idque per plura saecula continuatum fuisse, ut mo-
cia divina fuerunt cantata, et piissimus scriptor fere nachi partem victus sui sibi coquerent in propria
ubique verbum cantare pro persolvere usurpat. cella, offas nempe et quaedam legumina eisque tan-

Num. 29. Duobus vel tribus monachorum sacer- -g tum ministraretur a coquinario ,
et dispensatore

dotem juvantibus. Inde apparet quod tunc recto
tantum tono missam istam cantarent nunc mona-
chi omnes huic missae assistunt et cum notis de-
cantant.
Num. 31. Feria secunda, etc,
communipanis, vinum et id quod in plerisque locis
; Consuetudinum R. P. Guigonis pitantia appellatur.
Coquinam ergo istam semper sibi faciebant exceptis
diebus abstinentise, et diebus refectorii, quibus tunc
duas candelas, etc. simul in refectorio comedebant. Locus antiquorum
647 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 648

34. Iq vigilia Ascensionis sextam et missam in ecclesia eantamus ; Ascensionem celeberrime colimus.
35. In vigilia Pentecostes nonam et missam in ecclesia dicimus, totamque hebdomadam sicut Pascha-
lem ducurrimus, nisi quod feria quarta et Sabbato, sextam post missam sine intervallo cantamus. Hac
quippe hebdomadajejunia Quatuor Temporum facimus.

CAPITULUM V.
Item unde supra.
1. Post hebdomadam hanc, die quacunque festum occurrerit, Iibros Regum incipimus, responsoria vero
ejusdem historiao sequenti Dominica.
2. A Kalendis Augusti usque ad Kalendas Septembris, Parabolas, Ecclesiasten, librum Sapientiae, et de
Ecclesiastico quantum tempus permittit, legimus.

3. Kalendas Septembris, Job duabus septimanis sive tribus, duabus sequentibus Tobiam, Judith, Esther.
4. A Kalendis Octobris usque ad Novembrem, Machabteorum libros.

5. Totoque hoc tempore, id est a Pentecoste usque ad Novembris Kalendas, una, nisi festum intersit,
leclione, sicut caeteri monachi, contenti sumus.
6. Nunquam autem pro trium lectionum festo, lectiones Historiae dimittimus, nisi in vigilia Natalis Do _
mini, et tribus post festum Inuocentum diebus el hebdomadibus Paschas et Pcntecostes, et infra octavas
Assumptionis beatae Maria?.
7. Invitatorium igitur tantum et versiculi, et responsoria et orationes, et matutinae laudes, sed et ad pri-
mam antiphona, ad tertiam quoque et sextam, si semel prandendum est, sin autem bis ad tcrtiam tanlum,
antiphonae, versus et orationes, pro tali festo dicuntur.

8. Dominus regnnvit non solum in talibus festis, sed etiam a Nativitate usque ad octavas Epiphaniae, et

a Pascha usque ad octavas Pentecostes, ad matutinas laudes quotidie dicimus.

CAPITULUM VI.
Item unde supra.
Et hoc sciendum quod in nulla solemnitate processionem facimus, nec ullum festum vel vigiliam tran-

smutamus.
CAPITULUM VII.

De officio Dominicali.
1. Omni Sabbato post nonam in claustrum convenimus lectiones et caotera necessaria recolimus. ;

2. Et quia tota hebdomada in cellis silentium tenemus, peccata nostra priori, vel quibus ab eo injun-
ctum est, confitemur.
3. Quod si nova responsoria inchoanda sunt, magnum responsorium in vesperis cantamus.

COMMENTARIUM.
statutorum exprimit tantum quod hic subauditur, A liqu. Statut., n. 16. Nunc aliquas processiones faci-
sedin aliis locisConsuetudinum R. P. Guigonis idem mus, tum ex praescripto Ecclesiae, ut in solemnitate
satis exprimitur, ubi explicatur quando ovis et caseo Corporis Chrisli, tum aliquando ex devotione et ;

uti licitum esset. hoc potius ad pietatis augmentum pertinet, quam ad

Eadem quae in hoc capitulo continentur etiam defectum.
nunc observantur , imo ri^idius, quia usus simul
conveniendi in claustrum ad recordationes faciendas
Cap VIL -
}• ~ Num "
0mni Sabbatoposl nonam,
. . . etc. In Statutis antiquis, cap. 35, sic legitur Omni :

Cap. V. — _...,,.
Quidquid lnc
,

habetur, etiam
.

m
.

anli-
. sabbato et in viqiliis feslorum duodecim lectionum
...
, ...
et in vwilia
.
r n
.

Domini. T1 _,
Idem Cama
autem expnmit
. .
,
_ .

quis Statutis repentur, cap. 21,

2, 3 et 4.
.

Itemque cap. 20,

^
.

„
n. 1
pnm.
;
.

part., nn. 1,
cap. 21, n. 13;
infra
, ,
tantum mentionem
R p
,. ' -
facit
..
9
_,
ad
_
3
.
Sed ^
expnmendum quodjcfieret.
,
dg ^^
, , .
P' ' ' ' ^* ' ' ' /' ' '
*.'
in Sabbato primo rccordatio, ac deinde confessio
Num. Si semel r vrandendum est, sin
7. auiem . ,.
, . , ,. ,. ,. . sacramentahs.
bis. Id est si sit dies qua bis comedatur, ct ccena
sicut et prandium ministretur , sicque bina refe- Num. 2. Et quia tota hebdomada in cellis silen-

ctio habeatur; unde in ordine usus invaluit, ut 33 ^iwm, etc. Subaudi, nisi casu advenerit, quo juxta
dies quibus non jejunatur , dies binae refectionis ejusdem R. Patris Guigonis Consuetudines silentium
vocentur. frangi permittitur, ut infra nolabilur. Idem refertur

Num. 8. ad matutinas
Dominus regnavit, etc, cap. 11, n part. anliq. Slatut.
laudes. Hic locus indicat illum loqui de solis laudi- ab eo injunctum est. Inde
Ibid. Priori vel quibus
bus, quando alibi bis verbis utitur, nempe, matuti- patet quod tunc temporis deputabantur quidam ad
nis laudibus. confessiones audiendas prout nunc lit, et libcrtas ,

Cap. VI. Idem refertur cap. 1 prim. part. an- dabatur pcenitentibus, quem vellent eligendi.
649 CONSUETUDINES. 650
4. Dominica, post primam, capitulum tenemus. Inde fratribus ad cellas redeuntibus, si missa ea die
cantanda est, id est si sacerdos vel sacerdotes rationabili non impediantur de causa, statim signum pul-
satur ;
alias enim usquequo tertia sit dicenda differtur : quod spatium, quantum infirmitas necessitasve
permittit, spiritualibus profectibus attribuilur.

5. Post haec sacerdos, tempore congruo ad ecclesiam reversus, induitur, signoque tertia [al. terna] in-
cisione pulsato, pnesentibus cunctis aqua sacratur. Quam sacerdos spargendo, altare circuiens ; anteipsum
altare monachis, ad ostium chori laicis dispergit, canentibus cseteris antiphonam, Asperges me ; reversus-
que ad lectorium addit precem, Ostende nobis, Domine, misericordiam tuam, deinde Dominus vobiscum
et orationem hanc, Exaudinos, Domine, saucte Paler. Post, tertiam inchoat, quam sequitur missa.

6. Gloria in exelsis Deo in omnibus solemnitatibus, praeter Adventum et Septuagesimam, cantamus,

7. Credo in unum Deum tam in Dominicis diebus quam in caeteris, exceptis confessorum et martvrum
festivitatibus, et tribus diebus Paschae et Pentecostes, dicimus.

8. Post missam ad cellas aquam sanctam ferentes, parvum facimus intervallum ; deinde signo pulsato
ad ecclesiam redeuutes sextam cantamus; et sic in refectorium pergimus, animarum
pariter et corporum
escam sumpturi. Exeuntes autem de refectorio a Kalendis Novembris usque ad Purificalionem Beatse Ma-
riae statim nonam cantamus, ex quo die usque ad Pascha, spatium quod ibi, id est inter prandium et no-
nam, facimus, lectioni vel aliquibus talibus exercitiis deputatur. Exinde tota aestate, pro dierum quantitate
nunc brevius, nunc longius quieti datur.

COMMENTARIUS.
Num. 4. Si missa ea die cantanda est, etc. Hic A ut observantia regularis, et sic stricte, ut de hac
locus obscurus apparet. At ibi de missa conventuali reloquensR. P. Guigocap.29, n. 5.dicat :Nonenim
non agitur, sed de missa privata, quae illa die uitra monemur solum, sed etjubcmur horis ad quietem
majorem sive conventualem celebrari consueverat, deputatis, dormitioni magnum impendere studium.
quod satis probatur per verba sequentia Post hazc : Unde patet magna Patrum discretio, qui nolebant
sacerdos tempore congruo. Ex quibus patet superius aliquid per propriam volunlatem detrahiex his quas
dicta esse omnino diversa a missa conventuali, cu- ad vires tum corporis tum animi conservaudas nc-
jus celebratio et modus eam celebrandi necnon of- cessaria esse sciebant.
ficia post missam dicenda, fixe designantur sed id : Circa illud longius vel brevius spatium dormitioni
amplius probatur ex n. 4, cap. 8, ubi dicitur : Se- impendendum, aliquid procul dubio proescriptum
cundam missam post matutinas laudes incipiente erat, quo omnes possent se uniformiter ordinare.
luce sicut fieri solet in Dominicis dicbus,cantamus.
, At nihil de hac re scriptum reperimus, et ideo tra-
Ibid. 4. Quodspatium, quantum infirmitas neces- ditioni relictum fuisseputamus, quod in plerisque
sitasue permittit, spiritualibus profectibus... Inde etiam aliis evenisse indubitatum est. Pro exemplo sit
incipit apparere, quod plenius ex sequenlibuspatebit, absliaentia a carnibus, etiam in morbis, de qua nulla
primos nostri propositi institutores discretionem -p fit mentio apud R. Patrem Guigonem. Porro dormi-
semper in pretio habuisse, veluti solitariae vitae in tio illa diurna per statuta ordinata, jamdudum apud

primis necessariam, sicque ab omnibus excessibus nos fuit abrogata eo tempore quo vigiliarum ordo
et extremitatibus sibi ac successoribus suis cavere mutatus est, utsuo dicetur loco : illa siquidemsesta-
voluisse, ut omnia viribus humanis gratia? cielestis tistempore concedebatur, ut suppleretur quod mi-
auxilio adjutis, et habita personarum qualitate, ut nus spatii assignatum erat ad dormiendum nocte,
ssepius insinuant, essent accommodata. Infirmitatis propter noctium abbreviationem. Nam post matutinas
ergo aut necessitatis mensuns, mensuram etiam ad lectum nullo redibant tempore ; et sicut noctes
exercitiorum spiritualium volunt adaptari. sensim crescunt et decrescunt, sic spatium dormi-
Num. 8. Exeuntes autem de refectorio... statim tionis diurnae brevius vel longius noctium cursum
nonam, etc. Id tantum nunc observamus diebus non sequebatur, ut tempus ad dormiendum tam nocte
festis intra Octavas Nativitatis Christi. Caeteris au- quam die destinatum esset sequale, et in idem spatium
tem festis intra idem tempus occurrentibus idem fere collimaret. Hieme autem ea vicissitudine dor-
intervallum facimus, quod postea R. P. Guigo ex- mitionis diurnae opus non eral, cum ex. longis no-
primit. Ex quo, etc. ctibus spatium esset ad sufficienter dormiendum et
Ibid. Exinde tota cestate, pro dierum quantitate absque divisione somni, prout illos tunc observasse
nunc breuius, nunc A Purifica-
lo7igiusquieti datur. ^ ex infra dicendis apparebit.
tione usque ad Pasclia, spatium inter prandium et Num. 9. Post nonam... dcutilibus locuturi. Inde
nonam dari perhibetur, et cui occupationi spatium evidens est illorum silentiuin non fuisse perpetuum,
illud destinetur, exprimitur : et poslea subdilur, et usum colloquiorum ab initio, in ordine fuisse usi-
Exinde tota azstate, etc, id est a Pascha usque ad talum, sicque tempus loquendi et tcmpus tacendi
Kalendas Octobris, ut ex cap. 29 colligitur, inter fuissesemper apud nos observatum. Imo lunc lici-
prandium et nonam dormitio diurna ordinatur. tum illis erat, quod nunc non licet, nempe a coqui-
lbxc dormitio a nostris religiose servabatur vel- nario plura petere et accipere.
Patrol. CLIII. 21
 551 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 652

9. Post nonara in claustrum convenimus, de utilibus iocuturi. In hoc spatio incaustum, pergamenum,
pennas, cretam, libros seu legendos seu transcribendos a sacrista ; a coquinario vero legumina, sal et ca>
tera hujusmodi poscimus et accipimus.

10. Post coenam singulas tortas tanquam Christi mendici accipientes, cellas repetimus.
11. In omnibus autem similibus festis pene similiter facimus.

12. Dominicis autem quae sunt infra octavas Natalis, Apparitionis, Ascensionisve Domini, antiphonas,

responsoria, versus et oclo priores lectiones de ipsis solemnitatibus dicimus, quatuor posteriores de homi-
liis Dominicalium evangeliorum : Evangelium quoque ipsum post Te Deum laudamus, et antiphonae ad Be-
nedictus et Magni/icat, el oratio et missa, Dominicalia sunt : scd postea fit commemoratio de solemnita-
tibus. Similiter agitur Dominica quse inter octavas Natalis Domini Apparitionem et, nisi quod priores etiam
octo lectiones Dominicales, id est de Epistolis beali Pauli legimus, et commemorationem de nativitate non
facimus.
13. De sancto Sylvestro commeraoralio tantum fit ; verum de his quae quadam speciali dignitate solemnia
celebraraus, specialiter quoque dicendum putamus.
CAPITULUM VIII.
ltem de officio divino.
1. Igitur Omnium Sanctorum, Natalis Domini, Paschee, Asccnsionis, Pentecostes , sancti Joannis, bea-
torum apostolorum Petri et Pauli, Assumptionis beatse Mariae vigilias in pane et aqua facimus, missasque,
in aestate quidem cum sexta, in hieme vero nonam supponentes, continuamus : altare paramus, in vesperis

et matutinis et missa itemque vesperis duas candelas accendimus, incensum ponimus.

2. Porro in vigilia Natalis Dominici in matutinis laudibus genua non flectimus ; Dominus regnavit dici-

mus, miserere mei, Deus, tacemus, duas ad missam candelas accendimus, sed thus non adolemus, pacem
sumimus.
3. Si Dominica in hac vigilia occurrerit, versum ante evangelium et totum deinceps officium de vigilia
dicimus, commemorationem tantum de Dominica facientes. Eodem modo in vigiliis Paschae et Pentecostes

missas celebramus.
4. In matutinis quatuor ultimas lectiones de Evangeliis legimus. Primam missam inter nocturnum et

laudes celeberrimam facimus, secundam post matutinas laudes, incipiente luce, sicut fieri solet in Domi-
nicis diebus, cantamus, in qua laici communicant, in hac etiam commemoratio fit de S. Anastasia.
5. In majori missa communicat conventus, pacemque a sacerdote et ab invicem omnes monachi acci-
piunt. Hoc ipsum in omnibus festis talibus agimus, excepta Circumcisione Domini, el Natali beatorum
apostolorura Petri et Pauli, et Dedicationis, et sancti Michaelis. Sequentes tres dies fere similiter celebra-
raus. Die quarta laici recedunt, sicut in Pascha et Pentecoste.
6. Reliquis tribus sextam in ecclesia dicimus, et nonam, prandium simul et ccenam facientes.
7. Circumcisionem, Apparitionem, Puriticationem, Annuntiationem, Ascensionem, Natalem sancti
Joannis, beatorum apostolorum Petri et Pauli, Assumptionem, Dedicationem, Nativitatem beatae Mariae
scmper Virginis, festum angelorum simili colimus ritu.

8. Porro in Purificatione beatse Mariae ante missam post confessionem candelas benedictas demanu sacer-
COMMENTARIUS.
Ibid. Legumina, sal etccetera hujusmodi. Perver- A tur, referuntur in antiquis statutis fere de verbo ad
ba illa et ccetera, apparet plura, qu« in istis Con- verburn, cap. 35, prim. p., n. 1, cap. 11, sec. p.,
suetudinibus specificata non sunt, monachos tunc po- n. 1, cap. 20 i part., n. 12, cap. 34, n. 3, cap. 43,
tuisse petere et accipere a fratre coquinario, unde n. 5 ; cap. 32, n. 3 ; cap. 34, nn. 12, 13, 3,7, 10 et
sibi ipsis facerent coquinam illam in cellis suis, de 9. Itcm cap. 6, n. 6 ; cap, 17, n. 19 ; cap. 5. n. 43.
qua supra fit mentio, cap. 4, n. ult, et sibi ipsi quae- Lcclorem vero non moveat quod hic loca antiquo-
dam esculenta condirent. rum statutorum inverso ordine citemus. Id enim fit
Num. 10. Post ccenam singulas tortas. Quid esset ut ordinem scribendi a R. Patre Guigone servatum
torta illa, et ex quo grano componeretur, habebis sequamur, et sic facilius possit fieri locorum ad in-
infra cap. autem nullo modo dicitur
34, n. 2. Hic vicem collatio.
quod tortailladareturprototahebdomada,proutqui- In nullo ergo per statula antiqua hic contentis
dam censuerunt : sed erat tantum pia caeremonia, fuissederogatum perspicuum est, quae etiam apud
quae eo fine inlroducta eral,ut paupertas, quam vo- nos nunc plene servantur, imo rigidiori modo, nam
vimus, eo mendicitatis actu amplius honoraretur, et dormiendi interdiu licentia nobis ablata est item- ;

nos Christi mendicos esseprotestaremur. Quse ccere- que facultas loquendi cum coquinario, et ab illo
monia eliam nunc integre servatur. Idautemeviden- _ alicujus esculenti materiam petendi et recipiendi, ac
ter probatur ex cap. 31, n. 2, et ex c. 46, n. 1, ubi demum libertas coquinara nobis facicndi in cellula.
fit mentio de pane petendo et accipiendo. Cap. VIII. — Ea
omnia quae in hoc capitulo haben-
Porro ea omnia qnae in prsesenti capit. « haben- tur fere de verbo ad verbum in antiquis statutis re-
653 CONSUETUDINES. 654

dotis monachi, et qui de laicis adsunt, accipimus, cantantes antiphonam, Lumen adrevelationem gentium,
et evangelium, Nunc dimittis, ac perversus singulos antiphonam repetentes. Sequitur Dominus vobiscum,
et oratio, Exaudi, qucesumus, Dotnine, deinde missa ; candelas autem post evangelium offerimus

CAPITULUM IX.

Quoties radamur in anno.

1. Sexies in anno radimur servato silentio ; in vigihis Paschae, Pentecostes, Assumptionis, Omnium San-
ctorum, Natalis Domini, et in capite jejunii.

2. In vigiliis beatorum Jacobi, Laurentii, Bartholomaei, Matthaei, Simonis et Judae, et Andrese semel
quidem reficimus, sed coquinam, si talis dies est, facimus, missasque non cantamus.
3. In caeteris duodecim lectionum festis, quibus capitulum non tenemus, nec missam dicimus, in vigilia

tantum post nonam in claustrum pro recordatione convenimus.

COMMENTARIUS.
feruntur, cap. 14, n. 1 sec. part. Itemque cap. 4 prim. A Guigonis, nec etiam diebus festis duodecim lectio-

par., nn. 4 et 10, cap. 5, nn. 2, 3, 16 et 38. Item- num celebraretur, quod veritati adversari credimus,
que cap. 32, n. 1, cap. 8, n. 4. cum de missa majori etiam privatis diebus apud
Apponitur tantum in antiquis statutis conditio nostrosfrequenter celebrari consueta evidenter pa-
ista, circa abstinentias in pane et aqua in istis vigi- teat exlocistum supra relatis, tum infra referendis.

liis servandas, nisi veniantin festis duodecim leclio- Id ergo intelligendum esse nobis videtur de missis
num, de qua circumstantia non fit expressa mentio privatis, a quibus, illis etiam diebus festis duodecim
in Consuetudinibus R. Patris Guigonis ; sed ex cap. lectionum communiter tunc abslinebant, sed non
52, n. 1, satis subintelligitur. semper, prout infra apparebit es n. 1, cap. 14. Quae
Porro eadem a nobis etiamnum servantur, exce- abstinentia a missis celebrandis, per antiqua statuta
ptis abstinentiis in pane et aqua, de quarum dispen- probata non fuit, me-
atque ideo aliter de hac re in
sationis ratione, imo necessitate, suo loco agetur. lius dispositum est :nam missarum celebralio ad
Cap. IX. — Num. 1. Sexies in anno. Idem habe- pietatis et spiritualis exercitationis augmentum per-
tur in antiquis statutis cap. 15, sec. part. n. 16, et linet. Ex antiquo eliam usu ordinis in vetustis co-
ex cap. 28 praesentium Consuetudinum apparet quod dicibus expresso, notatur in Kalendariis missa, sub
singuli haberent novaculam ad caput. n festis sanctorum, quae ibi scribuntur celebranda
Num. 2. In beatorum, etc. Idem refertur
vigiliis cum tribus tantum lectionibus, ut fiat discretio in-

cap. 14, ejusdem sec. part. Si talis dies est, id est, ter festa hujusmodi, quae missam conventualem de
si ea die occurrant qua coquinam facere licet, et festo habent, et alia quae non habent. At nihil simile
illis diebus non eveniant abstinentiae deputatis, quae notatur, nec in solemnitatibus, nec in festis capiluli,
in praesentibus Consuetudinibus notantur. nec in festis duodecim lectionum, quae ultima festis
Ibid. Missasque non cantamus. Id in antiquis sta- duplicibus cotequantur. Certum est autem quod nec
tutis omittitur. An autem intelligi debeat tum de diebus solemnitatum, nec diebus festorum capi-
missa majori, lum de privatis, a quibus, illis speci- tulimissam conventualem omitterent, et inde potest
ficatis diebus, utpote jejunio destinatis, tempore R. concludi quod ista festa omnia aequaliter missam
Patris Guigonis abstineretur, aliqua apparet dubi- propriam et conventualem haberent, sicut univer-
tandi ratio, maxime propter verbum illud non can- saliter observari videmus in Ecclesia, circa festa

tamus, quia conventuali missae tantum applicari duplicia.

posse videtur. At ut supra cap. 4 sub finem notavi- Ibid. 3. In vigilia tantum post nonam. Ibi clare

mus, verbum illud a R. Patre Guigone communiter expressum habes usum recordationum iisdem die-
etiam usurpatur, pro pcrsolvimus aut dicimus. Id bus fieri solitum, quae in antiquis statutis specifican-
ergo de missis privatis potest intelligi, cum etiam tur : et inde perspicies in antiquis statutis ea ordi-

in jejunio quadragesimali omni die missa conven- nate et expresse fuisse posita, quae in Consuetudini-
tualis, id est major, celebraretur, prout ex n. 12, bus R. Patris Guigonis sparsim tantum, succincte

cap. 4, probatur. Probabilius tamen est, quod his et veluti implicite fuerant scripta : et probatum ha-
tantum diebus missam conventualem celcbrareut, bebis quod in Prologo de hac diximus.
quibus missa propria ex prascripto missalis tunc Cur rasura nunc apud nos ? Id pertinet
pluries tiat

erat assignata. Missae quoque pro defunctis conven- ad majorem reverentiam adhibendam in missarum
tualiter celebrabantur, prout in aliis locis clare vi- celebratione, quae frequentior nunc est apud nos
debitur. quam primis ordinis temporibus, ut suo loco videbi-
Num. 3. In caeteris, etc, necmissam dicimus. Hic tur. Sed ex ipsa rasurarum multiplicatione, rigorern
se offert occasio facile errandi nisi sequentia cum nostrae observantia- potius auctum esse quam dimi-
praccedentibus prudenter concordentur, et inde con- nutum, proprio experimento facile discent, qui rem
cludendi quod missa conventualis tempore R. Palris in dubium vocare volcnt.
655 GUIGONIS I CARTHUSI.E MAJORIS PRIORIS V. 656

CAPITULUM X.
Quales hospites introducantur inchorum.
\. chorum nostrum hospites tantum
In religiosos introducimus, cum quibus in claustro communemlicet

habere sermonem.
2. In partem vero ducere aliquem, vel duci, aut quasi secreto aliquid intimare, aut mandare aliquibus
non licet, nisi licentiam danle priore. Quam licentiam non ad nos, sed ad eos, si tanti habent, attinet

petere. Nunc de his quae pro defunctis vel circa defunctos gerimus, aliquid est dicendum.

CAPITULUM XI.
De of/icio defunctorum.
1. Altera itaque post Omnium Sanctorum festum die, nisi in Dominica evenerit, pro defunctis universis

afendam post nocturna cum novcm lectionibus dicimus, hac una tantum oratione contenti, fidelium Deus
omnium; dehinc, post primam, missam praesente conventu celebramus.

2. In nullo autem duodecim lectionum festo, vel infra oclavas Natalis Domini, Paschae, vel Pcntecostes

defunctorum officium facimus, nisi forte defunctus praesens fuerit, vel tricenarium agi contigerit. Quod
tamen tribus diebus ante Pascha, et ipso die Paschs, vel Pentecostes, seu Natalis Domini, siforte eveniret

quantum ad missam [al. officium missae] attinet, minime faceremus.

3. Abhocigitur die, id est a quarto Nonas Novembris usque ad Septuagesimam, agendam in ecclesia

post nocturna dicimus. A Septuagesima verousque adpraedictam diem post vesperas jejunii die, alias post

ccenam [additur in ms. vel ante] idem officium in cellis exsolvimus. Quod si anniversarium fuerit, in eccle-

sia statim post vesperas cura novem lectionibus et antiphonis agitur.

4. ln Quadragesima tamen, ne fratres graventur, post refectionem in cellis dicitur.

CAPITULUM XII.
De visitatione cegroti.

1. Cum autem frater aegrotus morti propinquare putabitur, congregatur conventus ad visitandum eura,

COMMENTARIUS.
Cap.X. — Num. 1. Inchorum nostrum, etc. Quan- A rentii, sibi invicem quotidianas suac cellae opellas

doquidera ingressus in chorura licentiae silentium rapientes pie expellebat dicendo : Ite ad oves ve-
frangendi per commune colloquium cum quibusdam stras, etc.

hospitibus tunc temporis eonjunctus erat, non est Eadem prorsus habentur in antiquis Statutis

rairura cur fierit selectus personarum, quae chorum cap. 9, num. 1 et28 secundae partis.

ingrederentur ;
alioquin silentio pernicies fuisset il- Cap. XI. — Eadem prorsus quae in hoc capitulo
lata, hac de causa scrupulose arcebantur a chori
et habentur, in antiquis Statutis referentur cap 28
ingressu aliae personac. His vero temporibus, quando prim. part., n. 5, etcap. 46, num. I, 14, 7 et 11.
licentia colloquium comraune habendi cura hospiti- Num. 1. Agendam post nocturna. Agenda, quo
bus abrogata est, ingressum chori omnibus quidem nomine officium defunctorum, id est vesperas, ma-
passim non permittimus, sed non tam scrupulose tutinas et laudes ab antiquis vocamus, in choro a
interdicimus. Ingressus ille olim pertinebat ad ob- quarto Nonas Novembris usque ad Septuagesimara
servantiam regularem personalem propter silentii ,
tunc tantum dicebatur; caeteris vero anni temporibus
custodiam nunc sublata ista licentla colloquendi,
; in cella post vesperas, nisi officium illud in conventu
ad politiam mere externam pertinet, quae potest, ha- pro r:nniversario reddi dcbuisset. Nunc vero agen-
bita temporum et causarum ratione, absque ulla g dam in choro semper exsolvimus, excepto Quadra-
observantiae regularis lsesione relaxari. Per observan- gesimae tempore.
tiam autem personalem intelligo, ea quae per se ten- Num. 3. Quod si anniversarium... cum novem
dunt ad macerandam carnem, etpropriam volunta- lectionibus. Per istam expressionem nouem lectio-
tem frangendam. num, anniversariis specifice attributam, innuitusum
Num. 2./n partem ducere... nisi licentiam dante qui extensius explicatur in antiquis statutis, et qui
priore, etc. Inde evidens est quodtempore R. Patris tunc talis erat, ut communes agendae cum tribus
Guigonis, sicut et nunc servatur, cum licentia prius tantum lectionibus etnovem psalmis reddcrentur.
per extraneos a priore petita et obtenta,, non per Nihil ergo in hac parte reperitur relaxatum, imo
nosmetipsos, ipsi extranei poterant nobiscum priva- potius aliquid auctura, quia nunc agenda semper in
tim colloqui, et inde observatur etiam nunc, ut sae- choro dicitur post vesperas, et semper cum novem
culares licentiam obtinere debeant a priore, ante- lectionibus.
quam possint a nobis in cellam ad colloquendum Cap. XII. — Idem capitulum integre relertur in
admitti. Quod autempriraisilfis temporibus extranei antiquis statutis cap. 47 prira. part.
possent etiam in cellas nostras recipi, ex ipso S. Rru- Nura. 2. Tunc confitetur peccata sua. Id de con-
nonis exemplo innotescit, qui tum sanctum Hugo- fessione sacramentali non intelligitur, et ne inde
nem episcopum, tum piissimum priorem SanctiLau- suspicio oriretur confessionis publicae, quaenunquam
657 CONSUETUDINES. 658

et dicit sacerdos, Pax huic domui et omnibus habitantibus in ea, spargens aquam sanctam; respondetur
Amen.
2. Tunc confitetur peccata sua, et post absolutionem dicit idem [al. item] sacerdos : Salvum fqc servum
tuum ; Esto ei, Domine ; Nihil profciat, Dominus vobiscum, Deus qui famulo tuo, Deus quiper apostolum
tuum.
3. Deinde dicitur psalmus, Domine, ne in furore tuo, primus, post cujus finem inungitur ei visuset dici-
tur : Per istamunctionem suam piissimammisericordiam indulgeat tibiDcus quidquid peccastiper visum-
et

4. Et ita post singulorum psalmorum septem finem, repetitur haec eadem oratio ad singula in quibus
inungitur loca, id est ad auditum, ad odoratum, ad gustum sive loquelam, ad tactum, id est ad manus, ad
incessum, id est ad plantas, ad ardorem libidinis, id est ad renes.
5. Postea tergitur os ejus, et ab omnibus, tanquam profecturus, pie exosculatus communicat, cantan-
tibus qui adsunt communionem : Hoc corpus.
6. Post haec dicuntur orationes istae, Respice, Domine; Deus, qui facturce tuce ; Deus, qui humano gcneri.

CAPITULUM XIII.
Quomodo tractayidus sit qui moritur.
i. Cum jam [al. jamjam] mori videbitur, ab his qui ei serviunt signo dato, postposita omni occasione
accurrunt cuncti, nisi cum [al. tamen] divinum in ecclesia contigerit officium celebrari.

2. Tunc enim prior, vel cui ipse injunxerit, cum duobus aut tribus ad morientem festinat. Depositoque
eo super benedictum cinerem, litaniam prout res patitur longam vel brevem faciunt. Sequitur, Pater no-
ster, et preces, Salvum fac, Esto ei, Nihil proficiat, deinde oratio haec, Misericordiam tuam; post hanc
quinque psalmi, Verba mea, Domine,nein furore, primus, Dilexi quoniam, Credidi, De profundis, Pater
noster, A porta inferi ; oratio, Deus, cui proprium est. Exinde agenda plenaria cum laudibus et vesperis ;

post hanc, Psalterium.

3. Interea defunctus abluitur et induitur; monachus cilicio et cuculla, caligis et pedulibus ; laicus tunica

et caputio, caligis et pedulibus, inde imponitur fcretro et intermissa psalmodia dicit sacerdos, In memoria
ceterna, Ne tradas bestiis, ne inlres injudicium ;
post haec orationem istam, Deus,cui omnia vivunt.
4. His expletis fertur in Ecclesiam, et cantatur responsorium, Credo quod Redemptor ;
post haac dicit
sacerdos : A porta inferi, Nihil preficiat, Neintres, Oremus, Suscipe, Domine, animam.
5. Posito autem in ecclesia defuncto, repetitur psalmodia ubi fuerat intermissa ; et hoc omnino procura-
tur ut duo ad minus psalteria dicantur, unum in ecclesia, alterum in cellis cum veniis ; si vero de illo

quod in ecclesia dicendum est, restiterit aliquid, redditur in cellis ; nam si tempus permittit eadem die,

non tamen nisi post missam pro eo cantatam, sepelitur. Sin autem, servatur in crastinum, noctemque
ipsam monachi cum laicis, et pro sui numero et pro ipsius quantitate dividunt, circa corpus psalterium
frequentantes.
6. In crastino autem, missa cunctis praesentibus cantata, sepelitur hoc modo. Stat chorus juxta corpus,
et dicit sacerdos, Paternoster; precem A porta inferi ; orationem Deus, vitae dator; responsorium, Credo
quod Redemptor, Kyrie eleison, Pater noster; precem Ne intres, orationem Deus, quianimarum ; respon-
sorium, Ne abscondas me, Kyrie eleison, Pater noster ; precem, Ne tradas bestiis, oratio Non intresin
judicium ; responsorium, Ne intrcs, Kyrie eleison, Pater noster ; precem, Requiem ceternam; orationem,
Fac, qucesumus, Domine.
7. Tunc portatur ad tumulum, cum his psalmis, In exitu Israel, Miserere mei, Deus, Confitemini cxvn,
Quemadmodum, Memento, Domine, probasti me, Inclina, Laudate Dominum de coelis, Benedictus Dominus
Deus Israel, Magnificat.
COMMENTARIUS.
fuit in usu apud nos, nisi pro certo genere culparum A nius, et tunc pro prresentibus tantum mortuis redde-
in statutis expressarum ,
quae in capitulo recogno- batur, eratque devota occupatio eorum, qui custodie-
scuntur, id lucidius in modernis statutis exprimitur, bant corpus defuncti. Exinde id conversum fuit,per
ubi dicitur quod aegrotus dicit, Confiteor Deo, et consuetudinem a singularibus domibus introductam,
subdit sacerdos, Misercatur, etc. in quoddam beneficium, quod saecularibus etiam ali-
Eadem ad litteram nunc servamus. quando concederetur. Contra hanc consuetudinem
et inde monachi gravarentur, recla-
ne excresceret,
Cap. XIII. — Idem capitulum integre refertur in ma verunt antiqui Patres, ut videre est prim. part.
antiquis statutis cap. 47 prim. part. antiq . StatuL cap . 49> num . 15 e t 16, et in ordina-
Num. Posthanc Psalterium, etc, hocomnino
2-5. tionibus plurium capitulorum generalium, de quibus
procuratur, ut duo ad minus Psaltcria dirantur, alibi fusius tractabitur.
unum in ecclesia, alterum in cellis cum veniis. Hic Iu statutis modernis eadem prorsus referuntur,
habes originem suffragii, quod monachatum voca- sed latius et dislinctius ordinata.
659 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 660

8. Cum ventum est ad sepulcrum, dicit sacerdos, Pater noster, A porta inferi ; orationem Tibi, Domine,
commendamus. Tunc benedicit fossam et aspergit aqua sancta et thurificat, deinde ponitur corpus in ea ;

et dum operitur dicit sacerdos orationes istas, caeteris praedictos psalmos canentibus, Obsecramus, Deus,
apud quem, Te, Domine, Oremus, fratres, Deus quijusiis, Debitum humani, Temeritatis quidem, Omni-
potentis Dei, Inclina, Domine.
9. Quibus pariter et Psalmis expletis sequitur Pater noster, et orationes Tibi, Domine, commendamus,
et Deus, cujus miseratione. Dehinc a sepulcro redeunt cantantes Miserere mei, Deus, et in ecclesia hac

oratione totum complent officium, Fideliwn Deus.

CAPITULUM XIV.
Item de cura mortuorum.
\ . Ab ipso autem sepulturae die usque ad tricesimum, quotidie pro eo, non tamen in conventu, missa
cantatur, et prima in agendis oratio ei specialiter deputatur. Notatoque in Martyrologio obitus ejus die,
semper anniversaria in conventu pro eo missa, hieme post, aestate ante primam, celebratur.
2. Eo autem die quo defunctus sepelitur, cellas fratres tenere non cogunlur, et consolationis gratia, bis,

nisi praecipuum jejunium fuerit, simul vescuntur.

3. Et hoc sciendum, quod sine ulla personarum acceptione, pro omnibus defunctis nostris idem et par
officium facimus, nihil pro monacho plus quam pro laico, vel pro praelalo quam pro subdito [al. subjectoj.

4. Pro benefactoribus vero nostris, excepta assidua commemoratione, quae fit semper in precibus eccle-

siastici officii, penultima in omnibus agendis oratio dicitur, et per singulas hebdomadas tam pro eis quam
pro omnibus hujus loci habitatoribus, et universaliter pro cunclis iidelibus defunctis ab hebdomadario,

aestate ante primam, hieme post, missa una cantatur.

5. Raro quippe hic missa canitur, quoniam praecipue studium et propositum nostrum est silcntio et

solitudini cellae vacare juxta illud Jeremiae : Sedebit solitarius et tacebit {Thren. m) ; etalibi : A facie ma-
nus tuaz solus scdebam, quia comminatione replesti me (Jerem. xv). Nihil enim laboriosius in exerciliis
disciplinae regularis arbitramur quam silentium solitudinis et quictem. Unde et beatus Augustinus dicit :

Amicis hujus mundi nihil esse laboriosius quamnon laborare. Sed hsec hactenus ; nunc caeteraproscquamur.

COMMENTARIUS.
Cap. XIV. — Num.
Ab ipso autem sepulturaz A munes et in his Consuetudinibus designatas, a saecu-
1.

die usque ad tricesimum. Hichabesoriginem suffra- laribus expeterentur, et maxime de illis contra quas
gii, quod nunc t ricenarium vocamus, et perprivatas invehitur cap. 41, n. 4, ubi dicit Audivimus enim, :

missas redditur, excepta prima, quas conventualiter quod non probamus, plerosque totics splendide con-
dicitur in die sepulturae. Et ex hoc capitulo abun- vivari, missasque facere paratos, quoties aliquipro
dantius probalur usum frequenter celebrandi apud suis eisvoluerint exhiberedefunctis, etc. Statimergo
nos missas conventuales, atque ctiam non raro pri- atque egit de speciali missa pro benefactoribus et

vatas fuisse ab initio observatum. cunctis fidelibus defunctis, singulis tantum hebdo-
Num. 2. Usus iste fuit apud
Cellas fratres, etc. madibus cclebranda, prout etiam nunc observatur,
nos postea correctus, nunc diebus sepulturae nul-
et ad missas illas convertitur, quas lemporibus ilhspa-
lum habetur colloquium bis tamen adhuc simul
; rentes defunctorum cxpetebant celebrariamonachis,
comedimus in refectorio. ad quos simul mittebant bonum prandium, de quo
Num. 3. Idem et par o/ficium. Inde nobis indicatur loquens sanclus vir dicit, splendide convivari, elc.

quam sedulo primi ordinis Patres charitatis exhibitoe Has ergo missas specialiter in mente habuisse arbi-
&;.|ualitatem inter suos servari vellent, quam imitari tramur, dum dicit : liaro quippe hic [subaudi hujus-
debemus, non tam facile singularia beneficia post j>modi} ynissa canitur ; et subdit rationem, quoniam
et

mortem reddenda postulare aut concedere. Singula- prwcipue studium etpropositumnostrum est,silen-
ritas enim charitati derogare videtur, dum alius alii tio, etc. Parentes enim ipsi ad monasterium accede-

prcefertur in auxilio praeslando. Inde cliam apparet bant missam audituri, et forsitan postea ibidem
quantum nos omnes distarc vellenl a personarum pransuri, quod a silentii et solitudinis proposito ct
acceptione. Superiores vero ab omnibus, quae super- studio alienum erat. Sed quia locus iste valde obscu-
cilium, fastum, aut singularilem redolent. rus erat, ista verba, raro quippe hicmissa canitur,
Num. b.Abhebdomadariowstateanteprimam,clc. in antiquis statulis non fuerunt posita. Caetera vero
De sacerdote hebdomadario hic tit mentio et de missa in ipsis referuntur prim. part. cap. 48, n. \, cap. 47,
quse pro benefactoribus et pro cunctis fidelibus de- n. 28. Item cap. 48, num. 8 et 13, etcap. 9secundaj
functis singulis hebdomadibus privatim celebratur. part., n. 26.
Quid ergo sibi vultR. P. Guigo. dumsubdit : liaro Num. 5. Nihil enim laboriosius in exercitiis, etc.
quippe hic missa caniturt Facile hic erratur nisi in- Hic loqui incipil de solitudinis ct silenlii proposito
de quibus missis hic loquitur vir sanctus.
telligatur et natura. Nihil vere laboriosius est naturae humanae
Agitur ergo hic praecipue de missis quac ultra com- quam socielate sibi similium, et loquendi libertate
661 CONSUETUDINES. 662

CAPITULUM XV.
De ordinatione prioris.

i. Cum priorem domus hujus obire contigerit, post ejus sepulturam convocatis fratribus, triduanum
cunctis indicitur jejunium, maneque et vespere in ecclesia psalmus, Ad te levavi, expleto officio, communi
devotione cantatur, procumbentibus super formas omnibus : Kyrie eleison, Pater noster, et preces, Salvos
fac servos tuos,Mitte eis auxilium de sancto,Nihil proficiat inimicus in eis, et oratio, Prcetende, Domine,
supponuntur. Quinta autem die mane missa de Spiritu paracleto in conventu devotissime celebratur. Inde
in capitulum convenientes, majorum meliorumque consilio ex seipsis unum eligunt, aut sacerdotem, aut

ad sacerdotium promovendum, statimque in praedecessoris transferunt locum. Totamque diem illam gau-
dio dedicantes, bis nisi praecipuum jejunium fuerit, in refectorio comedunt.

COMMENTARIUS.
se privare, quia nihil est in quod propensius tendat ; A tio, quae ex concurrentia corporalium et spiritualium
ususque libere conversandi et loquendi, est quod- exercitiorum simul prudenter mistorum et tempe-
dam germen delectalionis naturalis, quo per solitu- ratorum, statui humano sic est cum debita propor-
dinis et silentii exercitium quodammodo suffocato, tione accommodata, ut secureproverbium illud dica-

vim patitur, quia ne sursum germinet impeditur. mus Serva ordinem,

: non tantum
et ipse te servabit,
Sed nihil est quod naturam corruptam possit am- in anima, sedet incorporis atque etiam animi bona
plius et securius edomare, atquea periculis servare, valetudine, et pia hilaritate.
quia inde occasiones ei auferuntur se in conversa- Omnia etenim sunt discrete in statutis nostris
tione hominum dissipandi, et in profusione verbo- temperata, servandam perseveranter solitudi-
ad
rum sese evacuandi, ex quibus communior peccandi nem, viribus humanis prudenter accommodala, et
materia componitur, et dumambae istae viae societa- desupera Domino benedicta. Quod continuis et quo-
tis et collocutionis, solitudine et silentio , veluti tidianis experimentis probatum habemus in his om-
spinis spiritualibus sepiuntur, homo se ad Deum et nibus qui suae professionis habitus sibi comparare
ad seipsum convertere cogitur. a juventute religiose studuerunt, et in cella se utili-
Per silentium et solitudinem mundo et vanitatum ter occupare. Secus autem si ordo non bene serve-
objectis januae clauduntur ; et dum a sensibus huma- -p tur. enim Carthusiano illi, statim clamamus,
Vae
nis removentur ea quae carnalia desideria atque etiam quia tribulationem et dolorem invenit, laborem et
mentalia excitare consueverunt, anima sibi et Deo afflictionem spiritus saepe patitur in mente, et per
liberius vacare discitet assuescit. Si ergo silentio et suam indiscretionem, id est per aliqua opera aut
solitudine naturae corruptae propensio velut opprimi- exercitia non secundum ordinem aut praeter ordi-
tur, et cum sit ex amicis mundi, laboriosius ei nihil nem, proprii judicii et propriae voluntatis ductu
sit, secundum D. Augustinum hic laudatum, quam suscepta, deficit in corpore, et lapsum spiritualem
non laborare, id est secundum suam propensionem incurrit in interiori homine. De laboribus vitae soli-

agere, loqui, conversari, certum est quod in utrius- tariae nunc haec pauca dixisse sufficiat.

que exercitio magis quam in aliis quibuscunque vim Sed cur R. Paler Guigo de vigiliis et abstinentiis,

patitur. Nihil aeque naturam mortificat, quia aliae de aliis duris et asperis quae in ordine observantur
mortificationes carnem macerant, sed haec etiam ad nullam hic mentionem fecit, ac si pro nihilo illas

animum pertingit ; at dum sic angustiantur vasa austeritates reputaret ? Quia essentia instituti Car-
carnis, dilalari possunt spatia charitatis, et exerci- thusiani in celhe et silentii observantia, atque per-
tatio illa, licet in praesenti videatur esse mceroris et fecta propriae vohmtatis abnegatione consistit unde
:

taedii, fructum tamen pacatissimum exercitatis red- alias austeritates solum aestimat, in quantum ad
dit salutis et intimae consolationis : nam per eam obedieutiam referuntur, prout ipse explicat cap. 35,
gustatur et videlur quoniam suavis est Dominus, et n. 3, ubi ait : Licet enim multa sint et diversa quce
quae sit illa Christi pax exsuperans omnem sensum, observamus, uno tamen et solo obedientice bono,
corda atque intelligentias custodiens, suavissimo cuncta nobis fructuosa futura speramus.
dignoscitur experimento, si lamen exercitalionis Cap. XV. —
Num. 1. Cum priorem domus hujus,
illius susceptio ccelesti vocatione fuerit praeventa, etc. Loquitur tantum de domo Carthusiae, quia non le-

et, ut par secundum mentem et discrelionerr

est, ges aliis praescribere, sed tantum consuetudinem
ordinis a nobis observata, qui in omnibus providit. introductam, et jam per usum contirmatam in domo
Ne quid nimis. In solitudine enim servanda modus Carthusiae, aliis communicare intendit. Nulla de
etiam adhibendus est, ne cx excessu communem forma juris servanda inter eos fit mentio, nec de
hominum statum superante, animus hebetetur, aut confirmatione habenda, quia de titulo fixo superiori
eliam in suo naturali statu laedatur, quibus incom- inler nos dando nec cogitabant. Unde semper in or-
modis prudenter in ordine provisum est. Nam ex dine nomen prioris usurpatum est ad designandum
exercitiis sibi invicem succedentibus, et veluti intcr- eum qui aliis praeposilus est, ut indicaretur, eum
textis, inter quae conversationi quandoquc datur qui aliis praeest inter nos, csse tantum primum in-
locus quantum satis, fit quaedam salutaris composi- D ter pares, et aequalium directorem ac ministrum,
663 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 664

2. Qui quamvis omnibus verbo et vita prodesse debeat, et cunctorum sollicite gerere curam, monachis

tamen, ex quibus sumptus est, quietis et stabilitatis et coeterorum, quaa ad eorum vitam pertinent exerci-

tiorum, exemplum maxime prcebere debet.

3. Quatuor itaque septimanis in cella cum caeteris monachis exactis, quintam facit cum laicis. Quo
spatio ejus erga fratres officium aliquis ab eo jussus exsequitur.

4. Ipse tamen eremi terminos non egreditur. Sedes ejus nbilibet, vel vestitus nulla quasi dignitate vel

pretiosilate differt a coeteris, nec quidquam gestat unde quod sit prior appareat. Supplicatur ei, et hoc
modice, solummodo ad lectionem eunti et redeunti, vel cum ante eum transitur, et cum ad aliquos venit

assurgitur.
COMMENTARIUS.
non dominum. Hic libet referre locum illum exhor- A nachi aliquando, quamvis raro, vel prsesente vel
tationis quam ab antiquis prior Carthusioe singulis permittente priore simul deambulabant recreationis
annis in tine capituli generalis solet astantibus fa- Hinc nomen spaliamenli,
gratia, etsic spatiabantur.

cere, ubi sic loquitur prioribus : Cogitent se domo- quo deambulatio illa intra terminos assignata desi-
rum suarum ministros esse, non dominos, quibus, gnalur, ortum accepit, et hucusque in ordine ser-
iit ait Apostolus t dispensatio credita cst. Eccequcesit vatum est.
mens ordinis et qualiter singulis annis prio.ibus pu- Terminos illos possessionum tunc temporis non
blice proferatur. Eadem autem nunc forma serva- tantumprior Carthusia; non egrediebatur,prout nunc
tur in electione, additis tantum iis quoe ex juris dis- ab eo servatur, sed idem observabant communitcr
positione necessario erant addenda,' quando sta- alii domorum priores et par erat ratio in omnibus,

tuta in ordine fuerunt condita, ct jamdudum insti- quia cum possessiones domorum intra terminos in-

tutum Carthusiense inter monasticos ordiues fuerat clusae essent, nulla instabat necessitas inspectionem

relatum. et curam pastoralem exerccndi, nisi tantum in his

Num. 1. Prcecipuum jejunium. Id est jejunium a rebus ad nos spectantibus, quse intra terminos con-
tota Ecclesia sub pra?cepto servari solitum, non vero tinebantur. Dixi, communilcr, nam certum est ne-
jejunium illud quod lantum ex ordinis prdcscripto -p cesse aliquando fuisse ut priores terminos suos egre-
mstitutum cst. dercntur, exempli gratia, ad fundationes domorum
Num. 3. Quatuor ergo sepiimanis... quintam fa- acceptandas et dirigendas, et similia peragenda, quae
cit. Adlocum illum bene intelligendum, sciendum est, personolem induslriam et prtesenliam requirebant.
ut ex sequentibus patebil, fratres conversos tunc Haec autem cura possessionum primis ordinis
temporis non habuisse fixum domicilium in domo temporibus solis prioribus competebat, ut suo loco

monachorum, quse superior vocatur, quia in emi- probabitur, quam tamen per procuratorem et fra-
nentiori loco rupium Carthusiae sila est quam alia, tres conversos adrninistrabant, ea tantum per se fa-

quae ideo inferior vocatur, sed in illa inferiori man- cere et disponere contenti, quae eorum personalcm
sisse. Qualuor ergo hebdomadibus cum monachis prsesentiam requirebant intra istos terminos : quos
transactis, prior ad inferiorem pergebat, et ibi per tamen aliquando ex morali necessitate, sed cum
hebdomadam integram cum conversis morabatur, magna cautela, fratres conversi et non alii, egredi
ut pastoralem curam circa eos vicinius exerceret, poterant cum licentia. De quibus terminis qualiter
et sic domum inferiorem perlustrans nihil ibi ab in ordine tunc assignarenlur, necnon de aliis prso-

observantia regulari deviare permitteret. libatis plura suis locis diccntur. Nunc de eremo Car-
Ibid. Aliquis ub eo jussus. Hic apparere incipit thusia\ extra quam prior Carthusioe (qui nunc
officium vicarii, quod tunc fixum non erat, nec uni " reverendus Pater dicitur) non egreditur, pauca
singulari monacho assignalum ; sed poslca iixum dicamus
fuit et merito, quia ad poliliam ordinis prudcntcr Amplissima csl illa ercmus, plures habens altissi-

disponendam sicmaxime conveniebat. mos montcs et profundas valles, ita ut vix credi pos-
Num. 4. Ipse tamen eremi terminos, etc. Termino- sit illic contineantur pascuorum et
quanta spatia
rum nominc apud nos intelliguntur ccrti Hmitcs de- ncmorum rupium praerupta nascentium et ibi
intra

signari, intra quos statutum fuit ab initio, ut pos- morientium, quia non patet via ad ligna inde trans-
sessiones posssemus liabere, quoe sufficcrcnt ad sin- portanda, et his novissimis tantum temporibus,
gularum domorum ordinis suslcntationem, ita ut non cum magnis laboribus inlra quasdam rupes via aperla

indigeremus vagari et quaerere ad procurandum est, cujus beneticio aliqua pars istarum silvarum
nobis unde sustentaremur : quia id erat proposito potcst esse utilis, mcdiantibus oihV.inis ferrariis.

nostro contrarium, et absque dubio in brevi tem- Tota vero ilia eremus non pertinet ad Carthusiam,

pore fuisset nostri instituli destructivum. Duplex sed tantum magna illius pars, qurc sensim ad illius

autem apud nos terminorum species distinguitur, possessioncm devcnit. Quando enim primi patrcs
quorum una possessionum, alia monachorum voca- nostri ad Carthusiam vencrunt, sanctus Hugo epi-
tur. Qui termini monachorum longc angustiores D scopus Gratianopolitanus et vcnerabilis Siguinus,

olim erant quam possessionum nam : intra eos con- abbas Cas;c-Dei dcdcrunt S. Brunoni et sociis ejus
tinebantur, et spatium designabant intra quod mo- quidquid juris in ea habebant : sed postea crcvit in
665 CONSUETUDINES. 666

5. In Nativitate quoque et Pascha et Pentecoste, et cum frater aliquis professionem facturus est, mis-

sam cantat majorem. Quod idcirco scribimus, ne quis forte posterorum cornua sibi velit assumere vel ,

nomen suum quacumque gloria vel eminentia celebrare.

6. In Adventu aulem et Quadragesima propter arcliorem sui custodiam, apr&edicta etiam abstinet visi-

tatione, nisi aliqua magna necessitas coegerit vel utilitas. Sed et cseteris temporibus non passim aut leviter
et pro quacunque vel persona vel causa ad domum descendit inferiorem.

COMMENTARIUS.
eadem eremo Carthusiana possessio, per pietatem A Hunc laudabilem usum terminos non egrediendi
proborum saecularium, qui illis ex charitate dede- semper servaverunt priores Carthusiae, subaudi ex-
runt quod in ea possidebant, etiam aliquando id po- tra casus urgentis necessitatis, prout sunt bellorum
stulantibus nostris eremitis, ut ab inquietudinibus, tumultus, peslis, vocatio summi pontificis et alia

quas non raro a rusticis patiebantur, eximerentur, hujusmodi, quae legem non habeut, non semel et

nec non ut termini illius Carthusiensis eremi, maxi- evenerunt in ordine. Nec ab hoc laudabili usu un-
me a parte Sancti Laurentii, per naturales termi- quam, Deo protegente, discedent, ad aliorum Prio-
nos, id est per praeruptas rupes, notarentur et clau- rum ordinis exemplum, quamvis circa illos, neces-
derentur. sitate cogente, res aliter sancita fuerit, ut suis locis

Sic ego sensim creverunt termini Carthusiae, ju- notabitur.

vantibus etiam certatim illustrissimo capitulo Gra- Haec autem stricta residentia prioris Carthuske
tianopolitano et aliis, unde Carthusiae obvenerunt intra propriam eremum necessaria judicata est.

pascua illa ampla, quae in summitate altissimi mon- non tantum ut eo exemplo caeteri priores ab inuti-
tis vocati Charman-son (quod Latine sonat amcenis- libus discursibus extra terminos domorum suarum
simam summitatem) sita sunt. Etinde est quod ter- abstinerent, et concessa ex necessitate extra eos egre-
mini Carthusiae bifariam distinguantur, nempe in r> diendi libertate non abutercntur, sed etiam ut nego-
terminos privilegiatos, et terminos possessionum tia ordinis, quae undique ad illum, sive per litteras,
Termini privilegiati dicuntur illi qui initio ordinis sive per expressos nuntios deferuntur , sic damnum
designati fuerunt, per gratiam summorum pontifi- ex responsionum dilatione non paterentur, cumsem-
cum sub protectione sedis apostolicaepositi, et variis per in domo Carthusiae, vel saltem intra eremi am-
privilegiis decorati ,
prout sunt prohibitiones , ne bitum prior Carlhusise certo reperiri sciatur. Haec
mulieres possint illos ingredi, ne homo possit intra pauca de eremo Carthusiae et de priorum ejus resi-
illos capi, quod est aliqua immunitatis ecclesiasticae dentia nunc dixisse sufficiat.

participalio, et alia hujusmodi, quae antiquis et pri- Ibid. Sedes ejus ubilibet vel vestitus. Ex hoc
mis illis terminis fuerunt concessa. Termini vero loco incipit apparere cur in ordine titulus abbatis,

possessionum dicuntur illi, qui aliis terminis sen- nec ab ipso priore Carthusiae ordinis generali, etiam
sim per varia tempora accesserunt, ex donationibus impellente aliquando S. sede apostolica, fuerit ac-
et attributionibus nemorum pascuorum, et etiam , ceptatus. Mens enim ordinis, amici et fratres in
agrorum, quae tamen antiquis terminis sunt conti- Christo dilectissimi (iisdem enim verbis, quibus so-
gua, et in ipsa magna eremo continentur. Sine quo cios alloquitur R. P. Guigo, erga vos uti non desi-
terminorum augmento certum est nunquam domum nam), mens, inquam, ordinis est, hic et ubique in
Carthusiae potuisse, crcscenlibus in dies oneribus ,
^ statutis postea expressa, ut in dilectione et humili-
subsistere absque vagandi et quaerendi necessitu- tate ambulemus, et priores nihil sibi usurpent, nec
dine, quae per se nostri instituti destructiva est, ut in titulis nec in rebus, sive ad victum, sive ad vesti-
omnibus cordatis pervium est. Quam ctiam de causa tum, sive ad supellectilem pertinentibus, quod eos a
non vagandi nec quaerendi necesse fuit ut tum in , monachis distinguat. Et quidquid apparet in his per
majori Carthusia tum in aliis domibus licentia pos- statuta monachis non esse concessum, sibi ipsis
sidendi aageretur, ut suis locis probabitur. Sed quoe etiam debent credere non licitum, exceptis iis quae
et quanta esse jam inciperent illa onera tempore R. ita prioratus muniis sunt anncxa, ut absque illis non
P. Guigonis, ipse narrabit inferius cap. 19. possint bene et juxta mentem ordinis adimpleri.
Crescentibus ergo sic terminis possessionum Car- Num. 5. Quodidcirco scribimus... cornua sibi ve-
thusiae in ipsa eremo, quasi per juxta positionem, lit, etc Istum loquendi modum e Scripturis sacris
crevit etiam ratio in prioribus Carthusias inspiciendi assumpsit Guigo, in quibus non raro ambitus
Pt. P.
quid ageretur, aut quid agendum esset intra dictos ille se supra alios exaltandi, per cornua assumpta
terminos. Et inde est quod ab initio ordinis serva- exprimitur, veluli psal. lxxiv Nolite extollere in
:

verunt sibi libertatem personaliter invisendi quid- altum cornu vestru/n.

quid antiquis terminis contiguum de novo accede- D Num.6. Sed et ccvteris temporibusnon passim, etc.
ret, cum semper ad eremum Carthusiae pertinere Hic patet quod hospitalitatis gratia, personas graves
censerentur. Quippe in eremo aconcursuhominum, et honestas prior deducebat ad domum inferiorem,
a pagis et villis rcmota consistunt, atque de terminis vel ibi eas visitabat ; nam tunc temporis ibi came-
non scrupulose et physice, sed moralitcr inlelligen- ras, in quibus iiospites communiter ad pernoctan-
dis hic agitur. dum in hac majori Carthusia exciperentur, exstitisse
667 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 668

CAPITULUM XVI.
De procuratore domus inferioris
i. Praeficilur enim ab eo eidem domui unus e monachis diligens procurator, sic enim eum volumus
appellari. Qui universorum strenue curam gerens, si magnum aliquid aut praeter consueludinem agendum
est, ad prioris recurrit semper consilium, nec grande aliquid, praeter ejus licentiam, donare praesumit
aut agere.
2. Sed et ipse, quamvis exemplo Marthae, cujus suscepit officium, circa multa sollicitari et turbari ne-
cesse habeat, silentium tamen et quietem cellae non penitus abjicere aut abhorrere solet. Sed potius,
quantum domus negotia patiuntur, quasi ad tutissimum el quietissimum portus sinum, ad cellam semper
recurrit, ut legendo, orando, meditando et turbulentos animi sui motus ex rerum exteriorum cura vel
dispositione surgentes sedare, et in arcanis sui pectoris aliquid salubre, quod fratribus commissis in ca-
pitulo suaviter et sapienter eructet, possit recondere. Tanto enim frequentioribus praedicationibus indi-
gent, quanto minus litleras norunt.
3. Qui si, quod absit, negligens aut prodigus aut contumax inventus fuerit, saepiusque corruptus emen-
dare noluerit, subrogato in locum ejus meliore, ad cellae prolinus custodiam revocatur, ul qui nequit
alienam, suam saltem operetur salutem.
CAPITULUM XVII.
De infimto quimittitur ad infcriorem domum.
1. Quod si quem alium ex monacliis ad inferiorem domum fecerit prior descendere (fit autem raro,

magna quadam et pene inevitabili necessilate, vel ad importabile laedium relevandum, vel ad periculosam
aliquando lentationem sedandam, vel ad genus aliquod morbi gravissimi mitigandum), si quem ergo ta-
lium [al. aliumj inferius descendere prior fecerit, de dispositionibus et negotiis totiusque domus cura nulla
se curiositate intromittet.

2. Non enim expedit liabitalori cellae nosse hujusmodi, tum etiam totius domus paci contrarium est.

COMMENTARIUS.
certum est, quamvis etiam aliqua diversoria in su- A exsequendi in ordine. Cui si se conformare studeant
periori domo haberentur, ut infra videbitur. officiales, non obstante ipsa rerum externarum ad-
Porro ea omnia quae in hoc capitulo continenlur, ministratione, veri Carthusiani esse perseverabunt
de verbo ad verbum relata habentur in antiquis sta- si ver0 m rerum temporalium curas ita se immer-
tutis II part. cap. 5, nn. 1 et seqq.; cap. 6. nn. 1, gan t u t studium orationis intimae, cellae secretum,
;

23, 30, 2, 3 et 24 ; et ideo nihil prorsus ex hoc ca- e t spiritualis lectionis occupationem a se abjiciant,
pitulo fuit omissum quod in vetera statuta non fue- hic contra se habent judicium conscriptum.
rit transfusum. Cap. XVII. — Ex hoc capitulo apparere incipit
Cap. XVI. — De procuratore domus inferioris. Ea discretio quam sibi pro regula principali posuerant
omnia quje in hoc capitulo habentur, procuratori instituti nostri fundatores, et ibi exprimuntur casus
domus inferioris possunt tantum applicari : nam in in quibus aliquod levamen, salva propositi nostri
domibus in quibus domus inferior non erat ,
plura subslantia, intirmis dare tunc consueverant. Sed id

quae hic dicuntur non faciebat, prout per ordinatio- non est amplius in usu apud nos, eo quod post pri-
nes capitulorum generalium deinceps determinatum mum ordinis saeculum, in omnibus fere domibus
fuit, ut suis locis videbitur. Cur autem domus infe- quae constructa? fuerunt, nulla fuerit aodificala do-
rior constructa fuerit in domo Majoris Carthasiae, r> mus inferior a domo superiori separata, quia con-
et postea ad ejus imitalioncm in antiquioribus do- sultius judicatum est, ad perfeclionem instiluti no-
mibus ordinis, quae etiam Correrice vocantur, nomine slri observantiam, ut omnes tam monachi quam
assumpto ab illo inferiori domo Carthusiae quac Cor- conversi intra unius et ejusdem domus ambitum
reria dicitur ? Id faclum credimus ut a domo supe- morarcnlur sub ejusdem prioris oculis et sub ,

riori, ubi monachi habitabant, omnis strepitus ille iisdem spiritualibus exercitiis conslituti, sedifica-

arceretur, qui rei familiari procurandae naturalis est, tis tamen separatim a claustro officinis et aliis ,

et ne ex tumultu recedentium quies monachorum in similibus, ubi absque monachorum interturbatione

suis celiulis turbaretur. hospites reciperentur, et res familiares perficerentur.
Num. i. Qui universorum, etc, aut praetcr con- Usus ergo ille antiquus est in melius mutatus ,
ct

suetudinem. Hic procuratoris cura qualis esset, et ad subsidia intra eamdem domum cautius nunc mini-
quaeseextenderel exprimitur, nempead universaquae strari possunt infirmis, adinstar eorum quae in illa

geri solebant in domo inferiori, et juxla consuetudi- domo inferiori antiquitus polerant concedi.
nem, nam statira atque quid prseter consueta ge- Num. 2. Non enim expcdit habitatori cellae, , etc.

rendum occurrit, ad priorem hic remittitur. Hic expressum habemus quantum curiositas se im-
In hoc capitulo, quod de verbo ad verbum relalum miscendi negotiis temporalibus domorum nociva ab
habes in anliquis Statutis, part. n, cap. 8, n. 1 et initio judicata sit viris pio Mariae exercitio addi-

n. 33, habetur egregia forma ministerium Marthae scendo et exercendo deputatis : et illud idem est
 669 CONSUETUDINES. 670

Extraneis, nisi jussus, non loquetur, nec, conversis passim et quibuslibet, sed bis tantum quibus priori
vel dispensatori placuerit : ut si talis est qui erudire et consolari potens sit, cum his loquatur qui erudiri
et consolari egent ; sin autem ipse consolatione vel eruditione opus habet , cum his qui hsec prestare
noverunt.
CAPITULUM XVIII.
Item de procuratore.
Hoc etiam omittendum non est, quod pene tamen obliti fueramus, quia praedictus procurator in domo
inferiori vices prioris exercens, hospites suscipit, osculatur, et si tali (id est circa sextam) veniunt tem-
pore, et tales personse, hoc est religiosae sunt, et prsecipuum non est jejunium, prandet cum eis, absti-

nentise censura soluta, et ad priorem quos dignos judicat congruenter transmittit.

COMMENTARIUS.
quod tam antiqua quam moderna
statuta nostra A bant, ut etiam jejunium ordinis posset frangi a pro-
tantopere commendant, eadem verba repetendo quas curatore illos excipiente. Verbum autem, prandet,
hic scribit R. P. Guigo, et alia plura addendo. quo etiam coenam exprimit R. Pater Guigo, lecto-
Num.
2. Extraneis nisi jussus, etc. Id signifi- rem movere non debet cum alibi, nempe cap. 5,
cat quod cum extraneis, ad domum inferiorem pas- n. 7, eodem verbo ad exprimendum tum coenam,
sim advenientibus, monachus infirmus illuc missus tum prandium utatur."
loqui non poterat sine licentia (hoc sibi vult ver- Hospitalitatis ilaque religiosse urbanitas, quae
huc
bum nisi jussus ,
quo etiam pro licentia signifi- usque in ordine commendata, a primis Patri-
fuit
canda alibi utitur R. Pater Guigo), nec etiam cum bus nostris originem sumpsit, quse si semper et
quibuscunque conversis. De dispensatoris autem ubique in domibus servetur juxta moderationem
placito hic fit mentio, quia, ut infra videbitur ad , et discretionem in modernis statutis expressam,
conversum, qui officium dispensatoris exercebat, tunc immunes erimus ab omni naevo justse reprehen-
pertinebat in absentia prioris et procuratoris dare sionis. Secus vero, si limites honestse mediocritatis,
aliis conversis licentiam loquendi, sine qua licentia servata personarum et locorum qualitate, exceda-
silentium frangere illis illicitum erat, nisi in casi- mus , cum id tum per antiqua statuta, tum per
bus qui per statuta determinantur. j> nova vetitum sit, nisi ad id nos cogat inevita-
Ibid. Ut si talis est, etc. Inde apparet quantum bilis necessitas. Explico exemplis. Viget bellum,
in dandis colloquendi licentiis habenda sit ratio domus aliqua ordinis undique militibus circumda-
majoris utilitatis spiritualis, secundum mentem R. tur, et in periculo est maxima damna incurrendi,
Patris Guigonis, ut solatium externum interno et nisi duGum et officialium gratiam sibi conciliet,
spirituali non remaneat destitutum, servata pru- prout lot annis experli sumus in domibus Picar-
dentise discretione juxta qualitatem infirmi et infir- diae , Belgii et Germaniae : quis cordatus pos-
mitatis. sit juste reprehendere officiales domus illius si
Cap. XVIII. — In domo inferiori, vices prioris invitent duces, et splendida qusedam instruant
exercens, etc, hospites suscipit. Inde evidens est convivia (5) ad captandam virorum militarium be-
quod procurator vicem agebat prioris in domo nevolentiam, qui nesciunt statutis regularibus at-
quod tunc hospites ad Carthusiam ve-
inferiori, et tendere, sed putant injuriam sibi fieri nisi men-
nientes in domo inferiori primo recipiebantur, et sam opipare paratam inveniant ; cui si aliquid de-
postea ad priorem ad domum superiorem milte- sit quod suse conditioni deberi putant, irascuntur
bantur, servata discretione hic notata, qui tamen et occasiones se vindicandi quserunt ,
prout
prior ad hospites invisendos, si id mererentur, ad identidem experti sumus, irao nec excusationes
domum inferiorem descendebat, ut supra cap. xv, admittunt ab impossibilitate reperiendi pretiosiora
ii. 6, exprimitur. esculenta deductas. Idetn nonnunquam accidit circa
Circa sextam, etc, et prcecipuum non est jeju- quosdam nobiles sseculares, quorum favoribus in
nium, prandet, etc In hoc apparet quantum abesset certis casibus absolute indigemus, quibus si mensa
a primis ordinis professoribus obslinata qusedam illorum qualitati aut appetitui convenienter parata
adhserenlia suis abstinentiis ,
quas subdendas esse non offeratur, se offensos reputant, et ex amicis
aliquando charitati et semper obedientiae, verbis fiunt nobis infensi. Videre est miseriam. In istis
docebant et exemplis demonstrabant. Quo fine ergo casibus, quibus ceditur tantum necessitati,
id facerent ? Ut propriam subditorum ordinis volun- temere judicarenl, qui hsec videndo nos de nimio in
tatem ad omnia semper flexibilcm redderent, et ex- epulis illis splendore condemnarent.
hiberent ad nostri instituti rationem perlinere, ut Cessantibus vero istis causis, id est, si eadem
omnia omnibus, quantum satis, fieri studeamus. faceremus, quando eum cordatis et piis viris nobis
Hospitalitatis ergo gratia hospites advenientes, sic agendum est, qui sciunt bene perpendere quid a
probata charitatis urbanitate apud nos recipi vole- veris Carlhusianis possit, servata decentia et quali-

(5) Quando de instituendis pro vhis militaribus mantur ex respectu ad usum consuetum ordinis. Hcec —
splendidis conviviis loquimur, id non intelligimus secun- Edilor Garihusiatms in Monito ad Lectorem ad calcem
dum usum siecularis splendoris, sed secundum usum volitminis.
ordinis, id est quod convivia ista splendida a nobis assu-
671 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 672
CAPITULUM XIX.
De cquitaturis hospitum.
1 Ipsorum autem hospilum pcrsonas tantum, non etiam equitaturas procuramus, talesque lectos eis et
cibos qualibus ipsi vescimur, praeparamus. Quod (videlicet quod equos non procuramus) ne cui forte
videatur austerum, ct non discretioni sobrise sed duritiae potius et avaritiae imputet vitiosae ; consideret,
quaesumus, quam arcta, quam dura, quam pene sterili maneamus in eremo, et quod nihil, hoc estnullas
possessiones nullosque reditus extra possideamus. Praeterea frequentiam attendat hospitum, quibus ne-
quaquam pasturae, nedum annonre possent nostrce sufficerc, quippe qua3 nec nostris sufficiunt animalibus,

nam et sagmarios nostros et oves cxtra mittimus hyematum.

2. Accedit etiam ad hoc quod vagandi et quaesitandi horremus omnino, tanquam periculosissimam,

COMMENTARIUS.
latis personarum reverentia, desiderari non tan- A Patres nostri, sed non justo desiderio habendi intra
tum mereremur de relaxatione argui, sed etiam terminos sibi assignatos unde pacifice possent sub-
irrideri. Et ha^c videndo prudentes hospites jure et sistere, et nccessitatibus suis sufficienter providere,
merito possent in corde suo dicere : Hi, si essent et non tanlum illis necessitatibus quas absolutas
veri Carthusiani, scirent utique quce et qualia a se vocamus, sed etiam illis quae morales dicuntur,
ministrari debeant suis hospitibus, ut religiose cum cum ex praesenti et sequentibus capitulis pateat
eis agatur. illos tunc habuisse non tantum unde hospites
De hoc ergo pronunlio nos potius mereri irrisio- advenientes honeste exciperent, sed etiam unde
nem quam approbationem, si notabiliter et scien- eleemosynas facerent.
ter in hac parte excedamus. Sed fatendum est etiam Rationem assignat pius scriptor, cur non pro-
in hoc posse facile errari et temere judicari ab ex- curarent equitaturas hospitum, quaeralio adhuc sub-
traneis, qui nescienles causas et ratioues, quibus sistit. Nam in tanta omnigenarum hospitum multi-
non raro quasi invite movemur ad mensam paulo plicatione ad invisendam domum Carthusiae undique
lautius inslruendam, statim nos condemnarent, ct confluentium (quorum numerus ad septem aut octo
quod necessitati tantum tribuendum est, nostrae li- millia hominum in anno nonnunquam extenditur),
berae voiuntati imputarent. t> nec redilus nec oeconomia Carthusiae possent suffi-
Omnibus tandem occurretur, si discretio in po- cere, si cquitaturae nobilium hospitum a nobis
stremis statutis notata bona fide servetur, ubi res procurarentur sive alerentur. Hac de causa, nu-
per haec verba concluditur : Quanto rarius, tanto mero hospitum in dies crescenle, adacti fuimus nu-
melius. peris annis construendum hospitium publicum
ad
Demum si aliquando in quibusdam domibus et extra pontem Carlhusiae, in quo publicus hospes
ab aliquibus officialibus in hac parte erraretur, ncc equitaluras, et cursores, ut vocant, hospitum exci-
ordini nec conventui regulari domorum id imputan- peret. Si qui vero de hac re contra nos murmurent,
dum esset. Conventus enim, quo corpus ordinis respondeat illis pro nobis R. P. Guigo, qui frequen-
componitur, nisi prorsus commune habet cum re- tiam illam hospitum Carlhusiam invisentium jam suo
ceptione hospitum, et nullo modo participat istis tempore natam, imo et quasi adultam fuisse nos
excessibus, cum pitantiam aequahterordinatam sem- edocet.
per habeant in cella singuli conventuales. Imo nec Ibid. Talesque lectos eis et cibos, etc. Hic locus
sciant quid in camera hospitum ministretur, sed intelligendus est in sensu discretionis. Nam absur-
ad solos priores et procuratores pertincret ista dum esset putare quod diebus abslincntise deputatis,
personalis transgressio, quae ad visitatorum examen pancm tantum et aquam cum sale suis hospitibus
in sequenti visitatione adduci, et condigna animad- tunc offerrent, sicut de monachis ordinatur, sed
versione plecti deberet. id intelligendum est in genere de escis illis quibus
Idem judicandum est de aliis similibus tran- uli solebant, prout sunt pisces, ova, caseus et fru-
sgressionibus, quae personales sunt, et quae nunquam ctus, servatis lamen forsitan temporibus , ut in
in ordinem poterunt ju?te refundi, quandiu per con- Adventu et aliis diebus per slatuta ordinis assigna-
dignas reprehcnsiones et anima versiones contra tis, nec ova, nec caseus, etiam ipsis hospitibus,
eas reclamabitur , et pro possibili punientur ; hi exccpta rationabili causa, ministrarentur.
enim tantum qui tacent consentire videntur. Ad lectos autem saecularibus praeparandos, non
Totum hoc R. Patris Guigonis capitulum trans- habebant matalitia, sed eosdam honeste coopertos
missum habetur cap. 8 et sec. part. antiq. Stat. offerebant, quibus nostri utebantur, nempe in mo-
Cap. XIX. —
Num. 1. Ipsorum autem hospitum dum secundum morem qui etiam
abaci compositos,
etc, non etiam equitaturas Ex hoc et sequenti- . nunc perseverat ct in omnibus Carthusianorum cel-
bus capitulis debet hauriri unde postea capitulum lulis vidctur. Qui modus satis commodus est, ma-
41, ubi de fugienda cupiditate agitur, possit recte in- xime in locis frigidis, prout est Carthusia, quia
telligi. Perspicuum enim est quod cupiditali aliquid qui in ipsis dormiunl sunt velut in abaco con-
possidendi extra terminos renuntiarent primi D clusi, et sic a majori frigore servantur. Si veronostris
673 CONSUETUDINES. 674

consuetudinem, quam in multis ,

quorum pios labores et sanctam in Christo conversalionem satis laudare
non sufficimus, occasione misericordioe , ut scilicet quod supervenientibus tribuatur acquirant, multum
inolevisse dolemus.

3. Sed et ipsis hospitibus non pa^um hoc expedire putamus, qui nostris spiritalibus seu corporalibus ita
debent bonis communicare , ut nos ad mala non cogant declinare. Ad mala autem decliuare tunc faciunt,
si suis nos expensis ad vagandum quaerendumque compellunt.

CAPITULUM XX.
Le pauperibus et eleemosynis.

i. Pauperibus saeculi panem vel aliud aliquid, quod vel facultas offert vel voluntas suggerit damus,
raro tecto suscipimus, sed ad villam magis mittimus hospilatum. Non enim propter alienorum temporalem
curam corporum , sed pro nostrarum sempilerna salute animarum in hujus eremi secessus aufugimus.
Et ideo mirandum non est si plus familiaritatis et solatii his qui pro animabus quam qui pro suis huc
corporibus veniunt , exhibemus. Alioquin non in tam asperis et remotis et pene inaccessibilibus locis

(quo quicunque corporalis solatii venerit gratia ,

plus patiatur laboris quam assequatur remedii) , sed in
strata potius publica olim debueramus utique consedisse.

COMMENTARIUS.
temporibus aliquid apud nos indultum sit circa A horrendam , invehitur R. P. Guigo ,
quia ex dia-
lectos hospitum, id ad meram politiam externam et metro pugnat cum instituto nostro , ad quod ser-
ad temporum decentiam pertinet, nec in ullo laedit vandum unum e duobus eligendum est : nempe, vel
observantiam regularem , cum ad personas ordinis habendum est unde personss et domus ordiuis paci-
non spectet, quae eisdem semper lectis utuntur fice sustententur, absque ulla necessitate quaerendi,
quibus primi Patres ordinis utebantur. cum vitee solitariae ratio id exigat, et necesse sit ut
Num. 1. Sagmarios nostros extra mittimus hie- monaehus cesset esse solitarius , statim atque quae-
matum. Per sagmarios mulos intelligit quorum , rere sibi necessaria extra domum cogitur ; vel sinon
adminiculo ea lantum possumus etiam nunc habere habeatur, jam ex necessitate sibi providendi cesset
quae extra eremum nascuntur aut crescunt, prout sunt etiam esse solitarius, ac proinde Carthusianus. De
vinum, triticum, oleum, etc. Nam currus non pos- hac ergo re idem dicendum quod de
est nive. Non
sunt ex pede rupium usque ad Carthusiam ascendere potest esse nix calida ; statim enim atque calida est,
unde mulorum dorsis ea ad nos advehi necesse est. desinit esse nix.
Adhuc etiam cogimur vaccas et alia animalia extra Zelum autem suum hic discrete exerit sanctus
eremum miltere hiematum. Sagmarii autem nomea, vir, et videndo quo praelextu quidam monachi tunc
a sagmate formatum est, quod verbum pro jumenti g temporis pruritum possessiones multiplicandi et
sella, sive strato, accipitur, a quo sagmarius vocatus absque ullo fine acquirendi velabant, occurrit nobis
est mulus sagmati portando destinatus. et velamen illud aufert et rejicit , ne quando tenta-
Ex hoc autem loco evidens est quod, licet renun- tio eo utendi nostros invaderet ,
prout hic legitur.
tiarent optimi Patres cupiditati aliquid possidendi Habeant ergo idem R. Patris Guigonis responsum
extra eremum , id stricte intelligendum est de spe- officiales ordinis qui apud nos etiam semper nova
,

ciebusrerum quae incapitulo 41 inferius exprimentur. acquirendi pruritum vellent , ementito illo pietatis
Nam certum est illos tunc habuisse stabula et pascua praetextu et colore admittere, et audiant a me do-
in continibus eremi Carthusiae , ad pedes videlicet mos et officiales ordinis eadera via et eodem gressu
rupium existentia, quorum adminiculo animalibus a sui instituti et a suae professionis spiritu discedere,
suis tempore hiemis providerent. Erat enim inevita- quo absque justa et necessaria causa, novas et su-
bilis necessitas id habendi, alioquin magno pretio illis perfluas possessiones conantur et student sibi com-
elocanda fuissent stabula, et fenum emendum ad parare. Sic enim ex spiritualibus sensim fiunt tem-
nutrienda animalia,acsic expensarum gravitas res fa- porales, et ex mpnachis soeculares. At nihil horum
miliares integre absorbuisset. Id quidem satis proba- ad noslros spectat claustrales, quibus ordinis corpus
tumhabetur per cap. 76. Consuetudinumprsesentium: componitur, sed ad officiales qui sunt lantum istius
sed nullus remanet scrupulo locus , dum visuntur ^ corporis membra singularia. Claustrales enim, et si
adhuc rudera veterum istorum stabulorum quae possessiones augeantur ac inde ex temporalium
, ,

animalibus excipiendis inserviebant. In quo etiam multiplicatione officialium, sollicitudines etiam mul-
loco congregabantur triticum et alia necessaria, tiplicentur, semper remanent in claustro quieti, nec
quae postea per horribilem transitum , qui vocatur quidquam illorura attingit eos , imo nesciunl nec
le Frou, humeris hominum ad summitatem cujusdam quid domus habeat aut possideat, nec quid ab offi-
rupis deferebantur ; unde postea dorsis mulorum cialibus agatur.
imposila per villam vocatam Ruclieriam ad domum Cap. XX. — Num I. Pauperibus sceculi pancm,
Carthusiae transvehebantur. etc, sed ad villam, elc. Sa?culi nomine intelligit
Num. 2. Vaganali et quccsitandi, etc. Merito con- pauperes saeculares , in quibus juvandis qualitatem
tra hanc consuetudinem ,
quasi contra rera nobis facultatum , et in dando libertatem servari volebat.
675 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 676

2. Habeat itaque Martba laudabile quidem , sed tamen non sine sollicitudine et perturbatione minis-
terium, nec sororem sollicitet Cbristi vestigiis inha±rentem, et quoniam ipse est Deus vacando videntem,
spiritum suum scopentem , suamque orationem in sinum suum convertenlcm , et quid sibi in se

loquatur Dominus audientem, sicque ex quantula, per speculum et in amigmale partepotest, quam
est suavis gustantem et videntem, et tam pro ipsa quam pro cunclis taliter laborantibus exoran-
tem.
3. Quod si sollicitare non desinit, babet illa non solum justissimum judicem , sed etiam fidelissimum
advocatum, ipsum videlicet Dominum, qui propositum ejus non solum defendere , sed etiam commendare
dignatur dicens : Maria optimam partem elegit qucs non auferetur ab ea (Luc. x). Dicendo optimam, non
tantum commendavit , sed et sororis laboriosis actibus praetulit. Dicendo non auferetur, defendit, et ne
sollicitudinibus ejus et perturbationibus, quamlibet piis, sese insereret, excusavit.

COMMENTARIUS.

Cur vero raro id est extra magnam necessitatem,

, A nes augere debuit. Alioquin non potuisset absque
apud nos tecto tunc susciperentur ? Id prudentis- quserendi (quod horrendum est R. P. Guigoni) ne-
sime fiebat, ne inde attraberentur ad banc eremum cessitate subsistere.
pauperum catervac quao solitudinem nostram inter-,
Principium hujus capituli usque ad illa verba,
turbarent et totam rem familiarem absorberent ne , mittimus hospitatum, relatum babetur eisdem verbis
etiam sub praetextu paupertatis venirent ad nos cap. 26 secundae part. antiq. statut., n. 1. Caetera

vagi et otiosi homines imo non raro scelesti, qui , vero in antiqua statuta non fuerunt transfusa, quia
commissis enormibus criminibus, fixum nou audentes statutorum condendorum rationi non conveniunt,
haberc domicilium assumptis peregrinorum insi- , cum tantum conlineant zelosam quamdam rationis sui
gniis ubique discurrunt. A longe praesentiebat vir facli et dicti redditionem ,
quam tamen indiscussam
sanctus quod postea domui huic irremediabiliter non praetermittemus.
accidit, per concursum omnigenum hominum et Jam probabiliter prodire cceperant tempore R.
peregrinorum quibus pro posse mensa tectum et
, , Patris Guigonis susurrationes et murmurationes
pecuniaria eleemosyna minislrantur, et quibus eorum qui inslitutum nostrum inutile quid in Ecclc-
nunquam sufficerent reditus et oeconomia liujus sia Dei esse blaterabant , et contra nostros solita-
domus nisi ea quae illustrissima comitissa provin-
, _. rios murmurabant, quod sibi solis vacare volentes,
ciaedomui huic contulit a primis temporibus in , avara quadam sedulitate advenientium saecularium
ova, butyrum caseum, pisces et similia esculcnta
,
(etiamsi egeni essent) turbas quantum possent a
impendere per commulationem cum vicinis rusticis sua eremo repellerent. Haec et similia per vulgus
liceret. spargebant isti indiscreti aut invidi aunulatores ; et

Usus ergo iste sensim introductus est , et chari- ne ex illorum sparsis rumoribus pusilli scandaliza-

tate, cujus viscera ex pracscntibus vagorum istorum rentur, occurrit illis R. P. Guigo, et ingenuo aeque
necessitatibus sive veris sive fictis movebantur, ac prudenti et acuto doctoque modo, vanas illorum
impellente, tandem in consuetudinem versus est, ita rationes refutat.
ut ex quodam fictitio jure ab illa consuetudine ex- Num. I. No7i enim propter alienorum tempora-
orlo, velut in axioma publicum aliquando transicrit, lemcuram corporum, etc. si plus familiaritalis, clc.
quod cuique liberum esset ad Carthusiam venire, et Ilic plene convincit errare eos qui duritiae imputa-
ibi per tres dies continuos hospitii beneficio frui, bant scdulitatem illam arcendi a sua eremo mendi-
tanquam ex fundatione talibus hospitibus debito. cos extraneos ; et cxplicat a nostro proposito non
Quid inde inquietudinis, expensarum (quae laboris et esse alienum, cum pia femiliaritate eos cxcipere,
longe melius in juvandis veris pauperibus circum- qui pro spirituali profectu quawendo ad nos ve-
vicinis impenderentur) huic domui Majoris Carthusiae C niunt.
evenerit, vix potest explicari. Ut enim paupertatem Num. 2. Habeatdtaque Martka. Hic pie simul et

melius tingant, non raro calceos et tibias inlcr ve- docte occurrit argumenlis eorum qui vitam Cartbu-
pres abscondunt priusquam ad limen domus acce-
,
sianam impetere volunt, et de inutilitate aut otiosi-

dant, ut seminudi et discalccati apparentes, ctiam tate arguunt. Si autem tanti viri ineluctabilibus ra-
vigente frigore , recipiant calceos et alia quibus tionibus addere aliquid nobis liceat, haec dicemus :

tegantur. Quae lepide dicla sint, ut agnoscatur qua- Certe quando aliquis concionalor intra scrinii se-

lis sit peregrinorum nostrorum astutia et industria. cretum se recipit, ut componendis concionibus
ibi

Prrcsentiebat ista vir sanctus, sed crescente sensim vacet, nemo cst qui operi incumbcnlem
tam utili

ordine et hujus eremi opinione per totum orbcm se de inutilitate arguat. Ad hoc enim tantum ab ocu-
divulgante , impossibile fuit , moraliter loquendo, hs et a consorlio bominum se retrahit, ut praeparet
hanc vicissitudinem devitare, a qua etiam impossi- unde possit verbis compositis veritales Christianas
bilius cst se unquam liberare. Id vero una ex prae- illis exponere, et ad regno coelorum vim faciendam

cipuis causis fuit , cur domus Carthusiae possessio- incilarc. Quo autem veritates ab illo pracdicandae
 COSSCETCDIM 5.
4. Brgo ego i_tkia ceDa mea, dbnstro meo, et qnid proposuerim oMitus, propier grroragos gvrovasns
- - _ . _ . . . ; ; - ; . ;
-
;
: ,
- '

; _ -
.
.

.: i.
-:- '. ; : . :._ . ; ; ;:- : 5 ."_:' .
. . . _—__-_; - .-.
; . _ - .
- -
.
_ - -
_. . .... ... . . . _

. . - - : . :; .;i.. ;'_.;. 11;:.; -_;•: .: :-.:.:. _; ::. - -- -

5.;r:~ .::::; ;:5:;_: :.: i : :;.t ;;:.:_..

5. Ific fbrtasse duesil qcdspiani : Qnid ergo de Ms qnae rohas snpexant uenis? Qoi mtwAenti hoc
i"_~: _ — :_::: _....:. 1:1 ; 7 :;-_:- ;- —
: :
r;:_::: : . _.. 3 .. 3 - "•"_: ... _.— '
- - •_.
.
; :: _ _ ; : ; : ;

._ ; : :.: :i: : . : :_. :. 1 :-_".i; :: .: __:_ -:: : .

:
.:; 5 1. .::.:::. 1. ; ;.. :
.
;;::•_— .1 - -•- — _ -.
- - .
-
.

: :_._i 3.333-: ___.:.__" : ::.: :.:._.: ;::_ .3. 3 .:.._..:_...:. ._:•: 3; : .. : . . ; ; •.-... :-.•_.. __:. :—.-... ;. '-.:. ,;••_:.-- •

od i&wiaticw fiidi «.Galmt. xi

COlDIENTABirS.
_ . _ . . . - - - .- . . ^- •;__-__: ::::•:.:-
A -:--:--= ~-::_i_.::._ -____.: ::.:_-:. ; :i;-.5 :;;.-
".
in -.: -. : 3 . ; . 1 1; : :; ::;... 3 . ; .
~.:

:.-_. i::~z. :: 5
;
i::3i"i '-...:. ::: ' ~- = t: ; :
^'-=-': -"• -"-'-_
i:.::: : ~_i_; 55-. :;•;:; .: :
: ::::::i:. -: : ;.;:.. .:: :
: :-::. ;; _:: .5~. 5 .- :.; . :
-.. - -
::: ::::_. ;;-: ;;- _.;;;.;
.
;;;;;.__-..
.:;;i;.5 -.: :: ::__!____: .5 _-.:::_. . : : ~ ^' " ;:--::-:3:.::::.:;:;: ;:i;.i:: :.::~:.: .:.'_-:.
.:: -~: ".. : ' :::
__ziz.i~.zz. : . : :
-
- -'• ~ - '- ":-.;•::-- 5;.;5_i:; -; ;i^ .• -
:
-
:
-'- '-'- '
5 ; _

:~___i___ -;:;-. ;..:: '-.-.: ~-r'..:-.:..:: ~ : : : -"

- - -
'-

— -'- '—'- ;:::.-: : .

;-:,- _..i 5: -.-_- --._
_ir~:Li ..!."; ::-:....:: ..... :_ .
'•"
:
F
- :
- -
:- - - -'-'---- 3i. :; r .i5 5.:: :.:..:_= :.-_--
•
. : : . :~.i. -n :
:
:
- ~ -~ :.:._..".... . - :
- -

'-' : " '.:'-..-:. .5 ;-i . : ;;-. ;;:;.;.; 1.5 . T :..:;- :5

l
"-"- " ; -
:
: -
-"-'- ~- -''- '-.:..: ?~~ .5 ;__; ; 515:: :.• .

-• : : -•-- '--'-
: I :. :;.;_-
-
'- '- '
- : :::_:.::.: : _. : : .:. _ _ .:•_ _-
**» -— -* **» ** illam alns per exemplwsi aonnnnljiat ; rn-viirrP
:: :: __;:: : .: : : . : : : r ' .
. : .
:
; ; , -- . .

: .-. : .-: _: - -- --.-..... . 5 ."..." ..- .

~ -;:._-
•- —'•'- '-'-': -xe::;:_._;:-r ;::r5Z5 __f :
~- tmn
^*: 5 ; 5: _____ Deo giafns, nee alfis otOis ^se potest, enm nee sabi
: .::.:_.. ~ " r
--'-'- f " :: '.5. :::;:
"
- -• : :. 5 ::i_i.5 :: T i. .:_:;".
: .
.

--• ---3 ..: .:;_.;

- : -: ___._z.__; _;. 1:1 .:;-;-
'---'-
— •
, -- -
;
.
"; :
.:
.
"_ _ -
. .: .;;:;. 5 : ::::.5
'.
:.'.:. ::: .: " " : :
"
- ; :
: : t
.
-_ 11: 1 : : : :: T - -
- -
- - - - - : ' . 5 _ ; : ; : ; 5 . :i , ; 5.

-_~i\ ::-_
~
:.; -------- :_-.'. _ -____-_
... ;;. .:. 5; -
.
. .
:
-
. . _ .

;_.5~:_ : ::: -
------ -
;
:: -::.-.-.-' -.: :._.._ :.:~_z_::. ;;-;;.; .;

-
::
;:.";

i";: -;:: :..= :.::

,
.:.:. ..;:.:
: -. ~; : ; :
—
. . . .

-— -•—
:;;
'__.
: _
-
_; ; : '- : : -i - : - ; :
-
; ::~ :;:-:
—— : "
: : 5 : : .
-
. : : 5; :;. 5 ;;•=:;
3. : : ; :i . : T 5 :: -
T :
:
_; ::.::. ;~ :>:»;; ; ::;;-: ; ..

. :. ::;:.::: 1..5; : :; '- '--

'
' " - - -
"-
'-
: :'_~ : ~. : 3 :
- :
- -
; ; ; :
-
-;

;. 5-5 :: 5:-. — :: :::. . .

-
-:.'--::: E. i_. _____•. .-. ; -
;; •-
: ..;.
. . 5 :'_:.. :
:- •
:i : 5 ;__;;.- -5; :
_— ";:.: ..'__.:; ;;;.. ;; .;. .-;...
— : : 5555 : : 5 : . : _ ; . :..•; 1:
. .
.:

___;;:: __: ;:i :__L;._!r5 ::...: :

.;:: ::. . ::-
?- :-::; .— -•;.; 1.5 ;; .1.;' ,..- 5-'. •
:::.::: : :: : ; . :;:;;.; _.: -
5 5 ; - .-
_ 5;:; 1 ;:
. : ::..:_..; .- :
-
:
-
. ;
:
; ; . 1;
-
_ ;
- • - _ ;
— -
15;: 5 :

-: ::—-_." .5 1 - \ ;
5 ".; -: ;::•;: ;
~-_
: ; - 5. _•: _;;•;:
An propter mscipiendo* ptut
offieia ireddL .::;:_:•
sacadmns, liiR. P. Gnigo, efidmr ttrcuL
..;; -
T . ..11 _-..;.:; Nnm. oQmU ergo _fe JkisfMswKf nst
679 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 680

6. Sunt etiara hic villae proximae, notis nobis plenae pauperibus, quo portari distribuiquc possit, si

quid nobis reliquum fuerit. Hoc enim melius rectiusque putarnus, ut si quid plusculum distribuendum
est, illuc ma^is quidquid est deportetur, quam inde huc multitudo vocelur.
7. Verura qui domus hujus expensas noverit, non de superfluis quaeret quid faciamus, sed potius stupe-
bit quare non egeamus.
8. Ha?c, fratres dilectissimi, si prolixius forte quam decuit prosecuti loquaciusque sumus, patimini et

indulgete nobis.

COMMENTARIUS.

tis t Doctissime simul et fortissime hic diluit argu- A tantum possunt ? Quot boum aratris ad providen-
menta mordentium, qui nodum semper in scirpo dum de his quae tot hominum necessitatibus sufli-

quaerentes, hoc saepe tantum residui habent ex suis ciant ? Certe octoginta mille libris annui rcditus

argutiis, quod sibi nomen malum fecerint, et proxi- opus esse nemo cordatus id audiens statim non
mos scandalizaverint. Qualiter autem ordinem si- censebit, ad lam amplam familiam sustenlandam,
mul et prudentiam in charitate servare debeamus, ut unusquisque modicum quid accipiat. Sed verissi-
egregie hic exprimit. mura esse protestor omnes reditus fixos Carthusiae

Nura. 6 Sunt etiam hic proximce plence pau-

villos vix tertiam partem sumraae istius superare, casuales
peribus.elc.quam inde huc mullitudo vocetur. Opli- vero ex venditione lignorum, nutrimento pecorum
ma et irreprehensibilis propositio. Sic enim agno- et similibus (si officinas ferrarias nuper aedificatas

sceremus an veris pauperibus nostra daremus in ; ad ligna inter rupes pereuntia utiliter consumenda
multitudine vero illa per eleemosynas ad nos attra- excipias) vix ad sex mille libras ascendere. Quis
cta, quis verus pauper sit nescimus. Mittendo resi- haec audiendo non obstupescat ? Soli ergo providen-
duum facultatura nostrarum ad domos pauperum, tiae divinae, res nostras sub honestae parcimoniee et
eremum nostram et solitudinem a tot advenientium oeconomiae regulis disponenti et dirigenti, impu-
hominum concursu liberam redderemus, sed hic -p tanda est subsistentia domus Carthusiae. Et si alii

dando, multitudo ad nos indirecte vocatur. Hanc nolint de hac re obstupescere, ego certe ipse obstu-
tanti viri propositionera libenlissime observaremus ;
pesco, dum rem intueor, et nobis ipsis applico haec

sic enim pios et honestos tantum hospites, qui de- Prophetae verba : Hcec dicit Dominus : Comedent et

votionis causa ad nos venirent, in hac eremo exci- super erit (IV Iieg. iv, 43).

peremus, vicinorum pauperum, quibus abundamus, Sed dicet aliquis Cur tantum numerum familia-
:

egestati uberius consulere possemus, et a magnis rium personarum apud vos habetis ? Nuilam pror-
curis et laboribus domus ista liberaretur at impos- ; sus superfluara apud nos servari ex infra dicendis
sibile est aliquid in hac parte nunc mutare. Rem constabit.
optimam habemus in desiderio et voluntate sed ; Tres domus nunc unitae sunt, et in unam veluti

illam plene exsequi non valemus in opere. Tumultus conflalae in domo Carthusiae, nempe ipsa domus
vero iste hospitum claustrales nostros, qui, ut dixi, Carthusiffi, domus Curreriae et doraus Calesii, quae
corpus ordinis efficiunt, in nullo tangit aut inquie- ambae postremae nunc intra terminos eremi Carthu-
tat : monachi enira Carthusiae aeque quiete et soli- siae late sumptos silae sunt, et olim quaelibet earum

tarie in claustro degunt, ac si rarissime hospites ad suum conventum habuit. Cum autem istae domus
nos venirent. parvae essent, maxime post incendium domus Cale-
Num. 7. Verum qui domus hujus expensas, etc. ^ ab ha;reticis postremo saeculo factum, conve-
sii,

Facile adhibebunt fidem lectores piissimo scriptori, nientissimum judicatum est etiam domum Calesii
quia sciunt Carthusiam tunc amplas possessiones domui Carthusiae Majoris unire, sicut ante trecentos
non habuisse. Nunc vero, quia de raagnis posses- annos jam ei unita fuit domus Curreriae, et inde
sionibus et divitiis cumulalis ubique audimus, quasi factura est ut claustrura Carthusiae augeri debuerit,
paradoxum videretur, si nos eadem verba nobis novis cellis constructis, quasi pro tribus monaste-
usurparemus. Sed vere et absque ullo rcendacii riis.

tiraore eadem proferre non dubito, et testis est mihi Numerus ergo monachorum in ipsa domo Carthu-
Christus quia non mentior. Ut autem aliquo modo sire commorantium, ad quadraginta quinque com-
via credulitati id legentium aperiatur, hic animi muniter solet ascendere. Cum vero missae et alia

gratia aliquid de quotidianis domus hujus Carlhusiae divina officia recto tono aut saltem submissa voce
oneribus diceraus. in domibus Curreriae et Calesii persolvi debeant,
Ducentas quinquaginta et ultra personas domus prudenter ordinatum fuit ut monachi et conversi
Carthusb- babet quotidie alendas et de omnibus seniores, debiles et infirmi ad domum Curreriae
providendas, hospitibus advenientibus non numera- mitterentur, cum sufficienti familia ad eis inservien-

tis, qui non raro quinquaginta, sexaginla, imo fere D dum, qua ideo communiter decem tam monachi
in
octoginta aliquando in una die Carthusiae perno- quam conversi residere solent in domo vero Ca- :

ctantes non serael numerati sunt. Quot mulis opus lesii tres monachi cum tribus vel quatuor plus mi-
est, quorum dorsis omnia necessaria huc advehi nusve fratribus. In domo vero Carthusiae tot fere
681 CONSUETUDINES. 682

CAPITULUM XXI.
De mulieribus.
1. Mulieres terminos intrare nostros nequaquam sinimus, scientes nec sapientem, nec prophetam, nec
judicem, nec hospitem Dei, nec filios, nec ipsum Dei formatum manibus protoplaslum potuisse blanclitias

evadere vel fraudes mulierum.

2. Salomon, David, Samsom, Lot, et qui acceperunt sibi uxores quas elegerant et Adam in mentem ve-
niant, nec posse hominem aut ignem in sinu abscondere, ut vestimenta ilhus non ardeant, aut ambulare
super prunas plantis illaesis, aut picem tangere nec inquinari.
3. His expletis, de celhe observantiis disseramus. Et quoniam incipientes novitios vocamus, de ipsis pri-
mo quae occurrerint intimemus.
CAPITULUM XXII.
De novitio.
\ . Novitio itaque misericordiam postulanti dura proponuntur et aspera totaque vilitas et asperitas vitae,

quam subire desiderat, prout fieri potest, anle oculos ponilur. Ad quae si imperterritus manserit et immo-
tus, elegitque, juxta beatum Job (vn, 15), suspendium (a temporalium videlicet amore) anima ejus, et mor-
tem ^de qua dicitur : Si commovemur et convivemus [II Tim. u.] ) ossa ejus ;
promptissime spondenspro-
pter verba labiorum Domini paratum se custodire vias duras ; tunc demum suadetur ei, omnibus qui ad-
versus eum aliquid habent, juxta Evangelium, reconciliari. Et si quid aliquem defraudavit, et si non qua-
druplum, ut Zachaeus, simplum saltem, si habet unde, restituere. Et quia congregationis hujus quotus es-
set debeat certus est numerus, certus ei, nsque ad quem venire debeat, datur et terminus.

COMMENTARIUS.
sunt fratres laici quot monachi. Junctis ergo simulA charitate, ut dando illi propensionc un-
eorum in

monachis Carthusiae, Curreriae et Calesii, numerus quam abuti omnibus enim dicit Non
voluisset ; :

eorum ad quinquaginta quinque circiter ascendit, qucerimus quce vestra sunt, sed vos (II. Cor.xn,
tratrum vero totidem : et sic totalis numerus per- 14). Accepit tantummodo quantum salis, ut posset
sonarum ordinis, quibus conventus Carthusiae intus de propriis reliqua perficere. Ista ad consolationem
et extra componitur, ad centum et decem extenditur. posterorum nostrorum paulo fusius explicuimus ;

Sed restant adhuc centum et quadraginta capita et si loquacius hic aliquid de hac re diximus, indul-

ut numerus hominum supra assignatus impleatur. geri etiam nobis cum R. P. Guigone apprecamur.
Quid opus est vobis tot mercenarios et tot servos Cap. XXI. — Num. 1. Mulieres terminos intrare
habere? Oh si qui, inde, de superfluitate servorum
! nostros nequaquam, etc. Hac de causa primi Patres
vellent nosarguere, eremumistam ad tempus inco- obtinere curaverunt a S. sede apostolica privilegia,
lerent, ubi propter viarum et locorum asperitates de quibus supra dictum est cum de terminis agere-
et inaequalitates, nonnisi magno labore opera pos- tur. Sed ista domui Carthusiae com-
privilegia soli

sunt perfici, in brevi silentium sibi imponerent. Ad petunt nec aliis domibus convenire possunt,
,

onera tantum vehejida plus quam viginti quinque cum in eremo Carthusiee omnia sint unita simul et
servis incessanter operantibus ; ad ligna compo- -r> contigua, nec aliquis saecularis ibi aliquid habeat
nenda et scindenda, tum ad ignem, tum ad dolan- quod continguitatem illam interrumpat. In aliis vero
dum, tum tecta grangiarum sarcienda , etc, plus domibus, inlra ambitum tenninorum assignatorum,
quam quadraginta fabris lignariis, caementariis et plures saeculares habent suas possessiones, a qua-
mercenariis continue occupalis opus est ; ad ani- rum accessu cum uxoribus et liberis promiscui sexus
malia pascenda et providenda numero notabili. Certe non possunt impediri. Id tamen hic exponit R. Pater
tempus mihi in narrando quam
deiiceret, et plus Guigo, ut omnes scirent quanta circumspectione
decem aut quindecim supra numerum designatum studerent primi Patres nostri a sua eremo mulieres
reperirem, si capitatim recensere illos hic vel- abigere. Causas diserte assignat vir sanctus, quae
lem. omnibus hominibus Filiis Adam notae sunt qui cu- ;

Si vero his omnibus addatur numerus latomorum juscunque virtutis sint, quo minus de seipsis in hac
et fabrorum, qui ab anno 1676 quo accidit totale parte dissidunt, eo magis ad cadendi facilitatem
incendium, vel potius incineralio domus Carthusioe accedunt. Semper ergo verba ista SS. Augustini
usque ad hanc diem stipendium acceperunt et accr et Gregorii ob mentisoculos habere debemus : Filii

piunt, fere miraculosum apparebit, quonam modo hominum homines sunt. Reminisci debemus quia
tot expensis provideri potuerit. At non tantopere caro sumus.
stupebunt ,
qui sciverint quanta charitate omnes C Cap. XXII. — Num. 1. Novitio misericordiam,
domus ordinis in hoc casu matri Carlhusia? subve- etc. Ab hac expressione, qua usi sunt primi Patres
nerint, ita ut nonnullis dicere debuerimus; jam suf- nostri ad significandum in genere quidquid conven-
ficit, oleum charitatis in vasa
ut sic veluti staret lualilerpetimussub misericordicenomine pclanms. Et
nostra dccurrentis quandiu vacuum vas habuimus et quia in singulis capilulis generalibus priores petunt
indiguimus. Absit autem a matris tenera erga filios a suis officiis absolvi sub titulo misericordice, inde

Patrol. CLIII. 22
683 GUIGONIS I CARTHUSI/E MAJORIS PRIORIS V. 684

dalum autem terminum veniens, post supplicem in conventu postulationem, in examinatione ad

2. Acl

minus annua ponitur, suis omnibus inlegre usque ad diem professionis omnino reservatis. Quod ei non nisi
sub tali sponsione conceditur, ut si forte nostrum nequiverit aut noluerit tolerare propositum, ad saeculum
nequaquam redeat, sed aliquod potius aliud religionis genus quod ferre possit accipiat. Quod si in ipsa

examinatione laudabiliter se babens mortuus fuerit, quidquid pro professo et sacrum habitum gestante
facimus, pro eo similiter faciemus.
3. Cui in cellam inlroducto seniorum aliquis deputatur, qui eum pev unam, vel amplius si opus fuerit,

hebdomadam, horis competentibus visitans, de necessariis instruat.

4. Qui tamen blande leniterque maxime tractatur in primis, nec ei lotam subito institutionis asperita-
tem subire conceditur, sed paulatim, et ut ratio vel necessitas postulare videtur ; nam et cum coquinario
quandoque loquendi licenliam habet, et a priore saepius visitatur.

COMMENTARIUS.

sit ut in chartis capitularibus domorum ordinis no- A non adsit, et alius idoneus se proesentct, illum libere
mina ordine antiquitatis sigillalim scribantur, et in recipimus, quia a promissione nostra liberi sumus.
singulis dicatur priori domus N. Non fit miseri-
: Num. 2. Quod ei non nisi sub taii sponsione, etc.
cordia, id est petitio illa non est admissa, qua sub Hoc est singulare, et illis tantum temporibus licitum
nomine misericordiae prior a prioratu absolvi petiit. fuisse credendum est ; libertatem enim aliqualitcr
Sed quando dicitur, Fit misericordia tunc indica- , adimebat, nostrum ordinem ingredi volentibus. Unde
tur pelitionem suam fuisse admissam, et illum abso- haec conditio non fuit in antiquis statutis nostris re-
lutum esse a prioratu. Haec notamus, ut extranei is- lata, quia fueral correcta.
tam, ut vocant, miscricordiam Carthusianorum, Num. 3. Seniorum aliquis deputatur, qui eum
mirari desinant. perunam, etc, hebdomadam. Hic oriri incipit usus
Hic autem tradere incipit R. P. Guigo formam semper deinceps in ordine servatus, ut unus cx mo-
quam sequi debemus in probandis, imo, ut ita di- nachis deputetur ad horas dicendas cum novitiis,
cam, in tentandis juvenibus qui ad nos accedunt ut addiscant qualiter et cum quibus caeremoniis offi-
Ordinem pctituri, ita ut terrere eos potius conemur, cium divinum persolvere debeant, qui ideo monachus
quam blandimentis delinire ut alliciantur. Alioquin secundum majorem vel minorem novitii in hoc addi-
imperterritus non maneret postulans, sicut optat p scendo sagacitatem, plus vel minus ad eum pergit.
sanctus vir, si illum ex charitatis et prudentiae indu- Num. 4. Qui tamen blande, etc, nec ei totam
non conaremur, et merilo nam
stria veluti tcrrere : subito institutionis asperitatem, etc Ecce qualitcr
institutum nostrum, cum sitdurum et asperum, ne- antiqui Patres nostri discretionis regulas in omni-
minem debet admittere qui non tanlum vocatione bus servandas sibi proposuerunt. Terrere volunt
coelesti appareat praeventus ; sed etiam naturali qua- postulantem prima fronte, ut inde discernant quo
dam animi fortitudine, sana vero atque hilari corpo- spiritu ducatur et ordinis ingressum petat. Sed pos-
ris constitutione sit pracditus ;
qui enim constitutio- tea scientes quod omnia debeant suaviter disponi
nis melancoliae, sive atrabiles no-
sunt, solitudini circa humanam infirmitatem, ut ad finem fortiter
strae non sunt apli. Hic autem rigor probandi, imo attingatur, gradus observant in probationis exerci-
tcrrendi postulantes, quem suggerit vir sanctus, si tiis ; visitatur sa?pius a priore novitius, ut in spiri-
semel a nobis sub indiscreto praetextu charitatis re- tualibus instruatur, et sic spiritualibus alimenlis enu-
laxetur, infirmis et debilibus domos nostras reple- tritus adolescat in suo proposito, donec ad institu-
bimus, a quibus propositi Carthusiensis observantia tum servandum per professionem et vota emissa
non poterit servari ; et quid inde eveniet? Nemo non se obliget. Tales autem licentiae loquendi cum coqui-
videt. Ex dispensationibus enim multiplicatis nas- nario nostris novitiis non amplius dantur, et intcgra
cunlur consuetudines ex consuetudinibus contra
;
^ observantia ab illis exigilur, quia sufficere creditur,
instituta monastica semel inlroductis nascitur prava si spatiamentum cum monachis semel in hebdo-
liberlas, et ex hac liberlate ruina observantiae regu- mada habeant.
laris. Ecce quo tandem perveniret quoedam mollitia Haec veterum Patrum nostrorum circa novitios di-
in probandis et educandis noviliis, si apud nos ad- sciplina bonis de causis et per varias experientias
milterctur. confirmatis, tuit aliqua parte in melius mutata, per
Et quia conyrcgationis, etc, certus nu-
Ibid. \. posteriora statuta, sicut videmus factum esse per
mcrus, etc. Nurrerus monachorum apud nos non sacra concilia posteriora, quae tempus probationis et
potest excedere numerum cellularum quce in quali- aelatem professionis aliterdeterminaruntquampriora.
bet domo constructae sunt. Cum enim soli degamus Poterunt tunc ab ordine expelli monachi, si valde
in singulis cellulis, ad solitudinemservandam dispo- discoli aut vitiosi fuissent effecti, ut videbitur infra
sitis, novitii sicut et monachi debent soli habitare. cap. 77, et sic ovilia monaslica ab ovibus lue infe-
Et haec est ratio cur terminum, id est certum tempus ctis purgari. Nunc vero aliter juribus ecclesiasticis
postulantibus assignemus, quo elapso, si postulans et civilibus sancitum est.
685 CONSUETUDINES. 686
5. Cum autem tempus quo benedici debeat institerit, si probabilis apparuerit et in petendo misericor-
diam sedulus fuerit, dies ei quo, si perseveraverit, in totum suscipi debeat certus constituetur. In quo cum
in capitulo itidem misericordiam humiliter postulaverit, facultas ei seu recedendi si voluerit, seu sua omnia
quomodo vel quibus placuerit, distribuendi libera tribuetur. Quod si perseveraverit pulsans, optatus ei tri-

buetur assensus, et tunc vel ipse vel alius, si scribere nescit, hanc ei professionem scribet.

CAPITULUM XXIII.
Professio Novitli.
1. « Ego frater ille promitto stabilitatem, et obedientiam, et conversionem morum meorum, coram Deo
et sanctis ejus et reliquiis istiuseremi, quae constructa est ad honorem Dei et beatce semper Yirgiois Mariae,
et beati Joannis Baptistae, in praesentia domni illius prioris. » *
COMMENTARIUS.
Num. 5. Vel alius siscribere nescit. Id intelligen- A domus, esse tantum sub hac conditione emissum,
dum est non de totali scribendi imperitia, nam qui nempe ut non fiat mutatio loci absque causa, quam
scribere nescisset ineptus ad clericatum fuisset, ad ordo justam judicaverit. Inde certum est monachum
quem apti esse debebant omnes qui ad statum mona- Carthusianum, qui absque necessitate, et ex propria
chorum admittebantur, prout inferius cap. 75 proba- voluntate, sive sub fictis praetextibus, sive subrep-
bitur, sed de imperitia pulchre scribendi, prout titiis modis licentiam obtinet, vel potius extorquet
scribere docebantur nostri ad libros transcribendos, domum mulandi, peccare contra votum stabilitatis.
sicut habetur cap. 28, n. 2. Ha^c autem stabilitas sic intellecta nostro instituto
Porro totum capitulum istud, excepta conditione essentialis est, quia ad vitae solitariae ralionem et ad
illa supra notata, relatum invenies sec. part. antiq. illius habitus assumendos necesse est.
statut., cap. 23, nn. 5, 9, 16et20, itemque cap.24, Primo. Ingenio humano ad novitates mire propenso
n. 1. aditum occludere, et stabilitatis praxi propensionem
Cap. XXIII. — Num.
Promitto stabilitatem.
1. illam mortificare et subjugare, ut sic addiscat sensi-
Omissa discussione eorura quae passim a variis scri- bus ab objectis externis jam abstractis aliquam habi-
ptoribus circa votum stabilitatis dicta sunt, ea tan- tualem dissuetudinem procurare, quae solitarii ani-
tum proferemus quae apud nos circa illud tum ex g mum quietius agere sinat.
slatutorum tenore, tum ex capitulorum generalium Secundo. Per firmam et stabilem in claustro man-
ordinationibus, tum demum ex praxi ordinis pro sionem cavere, ne tot importunis phantasmatibus,
certo habenda sunt. ex rerum relictarum objectis de novo mentem illius

Primo. Per stabilitatem illam recognoscitur adhae- ex prsesentia ferientibus, etexrei novitate violentius
rentia fixa, et quodammodo indissolubilis stalui mo- sese imprimentibus, iterum animus ejus vulneretur.
nastico et carlhusiano debita, cui monachus profes. Qua de causa non debet, nec in solo transilu, saecu-
sionem emittens, sciens et volens se per votum lum videre velle.
alligat. Et inde dicere non dubitamus monachos qui Finis ergo illius stabilitatis subverlitur, dura mo-
ad episcopatum vocantur, non posse ullo modo eximi nachus Carthusianus mutationem domus appetit et
ab iis observanliis instituti carthusiensis, quae cum obtinet, nam et appetendo mente jam in novitatum
episcopalibus muniis possunt concordare, prout est tentationes lapsus est, et per saeculum ambulare in-
abstinentia a carnibus, quia per votum emissum sta- coepit ; et obtinendo quod desiderat, tentationes il-
bilitatis servandse in propositio carthusiensis ad id las ad actum deducit. Unde natura ad cellam postea
obligantur, et obligatio voti servandi esl de jure di- reversa, et adprimum privationis statumreducta, ibi
vino. Quibus autem causis opus sit ad valide dispen- litigare, imo per imaginationum collisiones quasi
sandum in re quae divini juris est, lectorem remitto furere in islum ambulatorera denuo inchoat ,
qui
ad D. Thomam, Toletum et illos probatissimos doc- ideo justam in se instabilitatis suae mercedem reci-
tores. pit. Non mirum ergo est si in proverbium apud nos
Secundo. Per stabilitatem intelligitur adhaerentia versa sint verba illa auctoris libri. De imitatione

loco, id est domui, sive in qua professionem mona- Christi Rarosanctificantur,

: quimultum pergrinan-
chus emittit, sive ad quam per obedientiam ordinis tur, quia id verum esse experientia docente didici-
mittitur. Ad quam stabilitatem sive adhaerentiam mus, in his qui apud nos (subaudi ex propria vo-
per votum etiam se astringit, ut satis id explicat ipse luntale) de domo in domum pergere ad suam in-
sanctus Paler Bruno loco infra citando, et tum ex stanliam quaerunt.
antiquis chartis capitularibus, tum ex antiquis sta- Si instcnt aliqui ct dicant se mirari quod apud
lutispervium est, ab hac instabilitale, id est pruritu nos quasi pro criminibus habeantur quaedam, quae
aut importuna petitione mutandi domum, a noslris in aliis ordinibus vetuti licila et innoxia aestiman-
esse abstinendum, velutia revoto stabilitatisadversa, tur, ac facile permittuntur ; breviter respondebi-
prout suis locis plenius probabitur.Sed certum est mus eis, statuum diversitatem in hoc esse attenden-
ex continua praxi ordinis, quae optima legum inter- dam, et sicut in statu sseculari plura quibusdamper-
pres est, votum illud quoad hanc parlem mutationis D sonis nociva non reputantur, quae aliis valde peri-
 687 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V- 688

2. In ipsa autera raissa, qua suscipiendus est, post Ofterendam ad gradum ante altare venit, inclinatus-
que versum hunc tertio repetit, choro respondente eumdem : Suscipe me, Domine, secundum eloquium tuum
et vivam ; et non confundas me ab exspectatione mea. Post cujus tertiam repetitionem additur, Gloria Patri

Kyrie-eleyson, Pater noster. Interira novitius ante singulos monachosgenua flectens dicit, Orapro me, Pater.
Post ha?c rediens, in eodem qno prius, stat iuclinatus loco. Tuncsacerdos ad illum conversus subdit : Et ne
nos inducas, Salvum fac servum tuum, Mitte ei, Esto ei, Dominus vobiscum sicque cucullam super gradum
:

ante novitium positam benedicit, dicens :

COMMENTARIUS.

Culosa aut indecora esse censentur, ac ideo prohi- A e contrario sit remedium opposilum , ne quid sen-
bentur, sic plura vttae solitariae professoribus noxia sim mutetur ex humana intirmitate, quod anliquo
sunt, et ideo prohibenda, quae aliis regularibus non proposito Carthusiensi adversetur.
tantum noxia non sunt, sed etiam non raro utilia, et Hoc stabilitatis votum multum , inquam , con-
ideo ipsis a suis superioribus injungenda, quod ex- fert ad antiquum ordinis propositum illibate ser-
emplis probare in promptu esset , sed ad proposi- vandum : et sic ad hoc pertinere constat ut ipse S.
tum nostrum non perlinet. Pater Bruno in hormlia de Purificatione, de mona-
Stabilitas ergo ista in ordine Carthusiensi , velut chis loquens, id diserte exprimat , dicendo : Fran-
nervus a quo pendet illius perseverantia in suo in- guntur axella?, quia vagandi licentia tollitur, etloci
stituto, consideratur ; ex illius enim voti emissione proposiliquc stabilitas impcratur. Quibus verbis pro-
et observantia, Deo singularem gratiam ipsi adjun- posito, locum etiam adjungit, ut indicet secundum
genle, laudabilis illa tenacitas adhaerendi suis anti- mentem suam, stabilitatem in utroque. esse servan-
quis usibus, et nihil innovandi in his, quae ad natu- dam. nova collectione statutorum
Id amplius ex
ram et substantiam sui instituti spectant nata est, ex ordinis probatur, Qui
ubi dicitur cap.
22, n. 61 :

qua firmitas illa veteris observantiae servandae ad vcro prcesumpserint per litteras suppressis nomini-
haec usque tempora pervenit. o bus infamare ordinem noslrum, aut prcelatos ejus,
enim mutatum videtur in numero et qua-
Si quid vel aliquem ex ipsis, aut tentaverint institutinostri
litate abslinentiarum in pane etaqua, de quibus suo naturam cvertereet immutare, ipso facto omni officio
loco agitur revera quasi non mulatum censendum
; et voce priventur, et excommunicationis sententiam
est, quia ab initio ad nutum superioris tantum ser- incurrant, a quanon possint absolvi, nisiperreveren-
vandae erant et si nunc non plene servantur ut an-
: dum Patrem, aut aliquem ex visilatoribus Talisergo
tiquitus, id ex necessitate subveniendi indigentiis et attentatusreputaturmateriapeccati, et quidem morta-
conservationi corporum processit, et exigente ex- lis, cum excommunicalionis pcenaesubjaceat ; etmeri-
perientia , a superioribus in capitulis generalibus to, quiaigiturde voti transgressione in materia gravi,
legitime congregatis fuit ordinatum, ut jam cap. 7 qualis est attentatus ille procurandi eversionem et

diximus. infractionem slabilitatis veteris et sancti instituti

Nihil prorsus mutatum est in ordine nisi quod , quod a tot annis per stabililalem in vigore perseve-
experientia multorum annorum prius docuit, in me- rat. Si enim qui machinanlur aliquid contra pacem
lius esse convertendum, idque non voluntate infe- et utilitatem civium unius civitatis, graviter pec-
riorum, sed generalium capitulorum judicio fa- cant; quid de monachis censendum est, qui post
ctum est. Pro exemplo sit forma electionis priorum, votum emissum stabiliter inhaerendi proposito sui
prout nova collectione statutorum ante centum
in ^ instituti, illud everlere et immulare conantur?
annos facta staluitur cap. 2, n, part., n. 33. Datur Aliquas immutationcs et alterationes quaerere in
ibi facultas, quae in antiquis statutis non erat con- anliquo usu et instituto Carthusiensi, et illud ever-
cessa, nempe quater repetendi scrutinium in eadem tere, idem est ; inde euim ordinis Carthusiensis
die , sed aufertur ibi libertas remittendi actum eli- laudabilis illa tenacitas, et in suis antiquis usibus
gendi in diem crastinum, quia experientia docue- stabilitas destrui incipit. Nam si qui monachi solitarii

rat inde notabilia evenisse damna, ex pactis et aliis semel in hac parte ad suam instantiam aliquid obti-
similibus industriis, quae Spiritum sanctum ab ipsa nere niterentur, vel etiam per modos subreptitios a
electione arcebant, ut ipsorura statutorum verbis S. sede apostolica obtinerent, inde janua illis ape-
utamur. rirelurad quaslibet novitates excogitandas, appeten-
Imo, si quid additum esse videtur per ordinatio- das et quaerendas. Mentes illorum intra cellae parie-
nes capitulorum generalium, id tantum factum est tcs cogitabundae mille figmenta componerent, quae,
occasione irrepentium abusuum, ad quorum effe- instigante diabolo et amore privato lenocinante ,

clus, vel praeveniendos vel corrigendos, aut erro- velut juslissima et convenientissima reputarent, nec
neas interpretationes destruendas remedium per quiescerent, donec media reperirent ad suum in-
istas ordinationes appositura est, ut videri potest in D lentum obtinendum ,
et donec tandem tolaliter

nova editione stalutorum, in qua plures ordinatio- amore privato obcaecatae arbitrarentur etiam obse-
nes insertae habentur. Id ergo non veluti novum quium se praestare Deo, si institutum vetus evertere
quid, aut stabilitati adversum reputandum est cum , niterentur.
 689 CONSUETUDIXES. 690
CAPITULUM XXIV.
Oratio super cucullarn.
Domine Jesu Christe, qui tegimen
mortalitatis induere dignatus es, obsecramus immensam
nostrce
abundantiam, ut hoc genus vestimenti, quod sancti Patres, ad innocentice vel humili-
tuce largitatis

tatis indicium, sceculo abrenuntiantes ferre sanxerunt, ita benedicere digneris ut hic famulus tuus, ,

qui hoc usus fuerit, te induere mereatur. Qui vivis et regnas cum Deo Patre. Dehinc cappa detracta [al.
tracta] cuculla novitium induit, sicque ad cornu accedens ajfaris, professionem suam aperte et distincte.
audientibus omnibus, legit, lectamque super exosculatum offert altare. Inclinatusque ad sacerdotis pedes,
tali deprecatione suscipit benedictionem.
COMMENTARIUS.
Et obedientiam. Non additur secundum re-
Ibid. A gradus obedientiae a sanctis Patribus descriptos
gulam, quia vovemus eam absolute et absque ulla semper ascendere, illosque in corde suo pie dispo-
condilione, est enim apud nos supra regulam, et est nere. Si vero e contrario gradus descensionis sibi
velut substantia reguhe, ut infra manifestabit R. P. disponat, quaerendo media ad propriam voluntatem
Guigo cap. 35, et ibi de hac re fusius agemus. hberius exsequendam, imo ad rumpenda vincula sui
Ibid. Et conversionem morum meorum. Perillud instituli, in quo et secundum quod Deo servire pro-

votum exprimitur promissio semper aspirandi ad perspicuum est illum peccare tum contra vo-
misit,
meliora, et nunquam recedendi a proposito se emen- tum obedientiae, tutn contra votum conversionis
dandi unde concludendum
: est illum monachum morum, quibus ligatus est, et sic ligatus ex vi voti
apud nos, qui sola voluntate, vel actibus desereret emissi, ut, juxta instituti Carthusiensis normam, pro-
emendandi peccare
propositum proficiendi aut se ; priam voluntatem integram absque ulla restrictione
contra hoc votum graviter aut leviter secundum aut exceptione, virtuti sacrae obedientia?, a sanctis
rationem materiae de qua ageretur. Si de simplici Patribus assignati tales sunt.
imperfectione, in qua haerere vellet, similem cul-
Primus est, ut res a superiore jussae sedule
pam incurreret contra conversionem morum ; si de compleantur exterius.
peccato veniali infirmitatis, idem peccatum ; si de t>
Secundus gratus est, ut intus voluntas inferioris
peccato veniali voluntario, similiter, si vero de
conformet se plene voluntati superioris,
ila utpro-
aliquo peccato mortali, lethaliter etiam peccaret
priam reclamantem abneget. De hoc loquitur divus
contra votum conversionis morum. Duplicatur ergo
Joannes Climacus grad. iv, art. 3 dum dicit : Obe-
culpa ratione voti, sicut duplicatur meritum ex fi-
dientia est sepulcrum proprice voluntatis et exci-
deli adimpletione voti emissi. Hac ratione videant,
tatio humilitatis.
quomodo se possent extricare aut excusare a pec-
Tertius gradus est, ut intellectus obedientis con-
cato, qui vellent aliquas observantias^statutorum or-
formetur intellectui praecipientis, ut jam, secundum
dinis negligere, et in ista negligentia quiescere,
D. Bernardum, similis sit apostolo Paulo, de quo
sub hocpraetextu, quia simplex statutum per se non
obligat ad peccatum.
dicitur in Actibus apostolorum (cap. ix , 28) :

Votum ergo illud exigit a Carthusianis, ut adper-

Apertis oculis nihil videbat, ad manum autem il-
fectionem suae professionis et virtutum aspirent, et
lum trahentes, etc.

continuis studiis et conatibus tendant, vim sibi Ecce qui et quales sunt gradus quos sibi debet
et naturae corruptas inferendo, quae vis qualis esse disponere monachus Carthusianus, ex obligatione

debeat, pulchre nova statutorum collectio exprimit et necessitate votorum obedientiae et conversionis
cap. 19, n. 5, ubi dicitur : Debent enim professi G morum, quae emisit juxta statutorum formam, quam
omnes, imo tenentur ex neccssitate voti suce pro- non ignoravit, imo sciens et volens relative ad il-

fessionis, habere animum paratum resignandi in lam, professionem emisit in ordine Carthusiensi.
manibus prcesidentis sponte et libere ea omnia Totum hoc capitulum relatum habes in antiquis
quce sibi concessa sunt, sive libri fuerint, aut ali- statutis, cap. 24 n part nn. 4 et 5. et eadem
, ,

quid aliud carum vel vile, quoties superior volue- prorsus apud nos etiam nunc observantur.
rit, et fieri mandaverit. Nec si hoc fecerit, de-
bent murmurare aut conqueri, alioquin nondum Cap. XXIV. — Idem refertur in antiquis statutis
se et sua reliquerunt, et proptcrea pauperem ii part., cap. 24, num. 5, et eadem forma a nobis
Christum sequi, et ejus imitatores, et discipuli servatur. Cuculloe autem nomine, intelligimus ve-
non possunt, nec ejus paupertate ditari.
fieri stem illam superiorem et talarem, cui adhaeret ca-
De paupertate ibi agitur, at etiam inde videtur putium, et cujus utraque pars per vittam latam co-
quam strenue nostri debeant adperfcctionem in om- pulatur, et sic fit, ut quamdam crucis formam ante
nibus tendere. et retro feramus, quando publicum apparemus
in
Si ergo, ut perspicuum est, tota meriti actuum nam dum soli in cella sedemus, et divinorum offi-
Carthusiani monachi ratio, in obedientia consistat, D ciorum recitationi non vacamus, deposita illa talari

et ad ejus perfectionem adipiscendam ex vi voti cuculla, parvam quae funiculis alligatur assumimus
conversionis morum aspirare teneatur, debct per ut liberius operari possimus.
691 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 692

CAPITULUM XXV.
Oratio super novitium.
Domine Jesu Christe, qui es viasine qua nemo venitad Patrem, qucesumus benignissimum clemen-
1.

tiam tuam ut hunc famulum tuum, a carnalibus desideriis abstractum, per iter disciplinaercgularis de-
ducas ; et quia peccatores vocare dignatus es dicens : « Venite ad me, omnes qui onerati estis, et ego
vos reficiam ; » pr&sta ut hcec invitationis tuos vox ita in co convalescat, quatenus peccatorum onera de-
ponens, et quam dulcis es gustans, tua refectione sustentari mereatur, ct sicut attestari de tuis ovibus

dignutus es, agnosce eum inter oves tuas, utipse te sic cognoscat [al. agnoscat] ut alienum non sequatur,
scd neque audiat vocem alienorum, sed tuam, qua dicis : « Qui mihi ministrat me sequatur. » Qui vivis

et regnas, etc.
2. Ex hoc tempore qui susceptus est, ita se ab omnibus quae mundi sunt intelligit alienum, ut nullius
prorsus rei, nec sui quidem ipsius, sine prioris licentiababeat poleslatem. Cum enim ab omnibus qui re-
gulariter vivere decreverunt, obedientia magno studio sit servanda, ab his tamen tanto devotius ac solli-
citius, quando districtius asperiusque subiere propositum, ne si, quod absit , ista defuerit, lanti labores,

non solum careant prsemio, sed et supplicium damnationis incurrant.

3. Hinc enim Samuel enim [al. inquit] obedientia quam victimas, et auscultare magis quam
: Melior est

offerre adipem arietum, quoniam quasi peccatum ariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatria; nolle
acquiescercil. Reg. xv, 22). Quod unum testimonium et obedientiae laudem et inobedicntiae sufficientem
habet vituperationem.
CAPITULUM XXVI.
De ordine congregationis.
Ordinem autem, sive in refectorio, sive ubicunque, eum cuncti tenemus, quem singulis suus dedit adven-

tus, nisi quem forte prior aliquam vel supposuerit, vel praeposuerit ob causam.

CAPITULUM XXVII.
Dc a^tate suscipiendorum.
Pueros sivc adolescenlulos non recipimus, quia [al. quae] per eos monaslcriis multa contigissc dolemus
et magna, spiritualia simul et corporalia pericula formidantes ; sed viros qui, juxta praeceptum Domini pcr
manum Moysi, viginti ad minus annorum sacra possint ad bella procedere. His expletis, quod de cella
promisimus exsequamur.
COMMENTARIUS.
Cap. XXV. — Num. \. Eadem forma benedicendi A proverbium nobis conveniat. Adhuc majori pretio
novum professum refertur in antiquis statutis, n nos emere, quod jam illis magno pretio constitit.
part. cap. 24, num. 5. Cur divina providentia sic sensim ad cognitionem
Num. 2. Et hoc tempore, etc. Hic discrtis verbis inconvenientioe quarumdam rerum, quse aliquando
exprimit sanctus vir, quod obedientia sit veluti cen- valde convenientcs visae sunt, nos devcnire pcrmit-
trum instiluli Carthusiani, de qua re loqui remitti- tat ? Id ita fieri censendum est, ut evidenter nobis

mus infra, sub cap. 35. Eadem vero relata reperies appareat quam incertae sint providentiae nostrae,

de verbo ad verbum in antiquis et novis statutis. quantum a proprii judicii opinione , et in nos-
Cap. XXVI. — Gradus et locus, juri quodammodo tro sensu perlinacia cavere debeamus, quantumque
naturali annexus, hic assignatur, at totum obedien- duritia cordis nostri in plerisque rebus indigeat ex-

tise obsequio subditur, dum prioris arbitrio subja- perientia, qua veluti malleo lunclatur alque emol-
cere dicitur, ob causam, de cujus validitate aut liatur, ut non facile sibi fidat, propria desideria non
sufficientia judicium illi , absque ulla conditione sequatur, et proprio experimento emat firmitatem,
relinquitur. Eadem prorsus relata habentur tum in qua veritati propriis laboribus, et, ut ita dicam, pro-
antiquis, tum in novis slatutis. priis expensis agnilse adhaereat , nec ab ea tam
Cap. XXVII. —
Perexperientiamtemporum sensim jj facile per innalam levitatcm et mobilitalem recedat.
discitur, quarum rerum capax sit liumana infirmi- Discat etiam non temere arguere mutationcs, quas
tas, quidve magis illi conveniat. Unde non est mi- aliquando fieri necesse esse proprio cxperimento vi-
randum si, juxta diversitatem temporum et expe- det, et sic agnoscat imprudenter valde saperc ct

rientiarum, quaedam, quoe prius valde bona vidc- agere eos, qui nimis tenaciter vellent adhaerere an-
bantur, per eventuura experienliam non lam bona tiquitali, et nullam unquam in antiquis monaslicae

esseappareant quam existimabantur, imo eliam ali- vitec usibus mulationem admittere.
quando nociva esse postea reputata sint, et ideo mu- Experimento ergo alieno edocli Patres nostri,

tata aut abrogata. Unde summopere cavendum est pueros a se rejiciunt, nec apud se, ctiam sub pio
in ordine ne quasdam mulationes, cum maluro etcon- proetextu illos educandi a teneris in disciplina Do-
siIioetmaturadeliberationefactas,velincaute argua- mini, volunt admiltere, scd tantum viros aut saltem
mus, vel corrigere attentemus, ne proprio experi- juvenes, quibus maluritas deliberalionis ad nostrum
raento, etcumpropriodamnodenuo addiscamusquod proposilum assumendum necessaria adesse creda-
Patres nostri forte cum suo didicerunt, et sic vulgare tur.Quod eo strictius a nobis nunc servandum est,
 693 CONSUETUDINES. 694

CAPITULUM XXVIII.
De utensilibus cellce.

Accipit itaquecellse incola ad lectum paleam, filtrum, pulvinar, cotum vel coopertorium de grossissimis

ovinm pellibus, et panno rustico coopertum. Ad vestitum autem, duo cilicia, duas tunicas, duas pellicias,

unam deteriorem, alteram meliorem, duasque similiter cucullas, triaparia caligarum, paria pedulium qua-
tuor, pelles, cappam, sotulares nocturnos et diurnos, sagimen quoque ad ungendum, iumbaria duo, cingu-
lum, omnia canabina et grossa, et quidquid prorsus ad lectum vestitumve[a/. vestimentumve]pertinet, cujus
grossitudinis colorisve sit non curabit. Cum enim ad omnes monacbos, tum maxime ad nos, humilitatem
attritionemque pannorum, et universorum quibus utimur, vilitatem, paupertatem et abjectionem certum
est pertinere. Habet etiam acus duas, filum, forfices, pectinem, novaculam ad caput, cotem vel calculum,
et corrigiam ad acuendum.
2. Adscribendum vero, scriptorium, pennas, cretam, pumices duos, cornua duo, scalpellum unum ad
radenda pergamena novaculas sive rasoria duo, punctorium unum, subulam unam, plumbum , regulam,
postem ad regulandum, tabulas, graphium. Quod si frater alterius artis fuerit (quod apud nos raro valde
contingit, omnes enim pene quos suscipimus, si fieri potest, scribere docemus), habebit artis suae instru-

menta convenientia.
3. Adhuc etiam libros ad legendum de armario accipit duos, quibus omnem diligentiam curamque prae-
bere jubetur, ne fumo, ne pulvere, vel alia qualibet sorde maculentur. Libros quippe tanquam sempiter-
num animarum nostrarum cibum cautissime custodiri, et studiosissime volumus iieri, ut, quia ore non
possumus, Dei verbum manibus praedicemus.

COMMENTARIUS.
quo jam exclusa est janua expellendi etrejiciendi a A et subtilius judicare, et facilius carpere visi sunt, ne
nobis discolos, quae non tantum temporibus R. P. inde scandalizarentur. Ovium pellibus ad lectum ea-
Guigonis patebat, prout ex cap. 77, istarum Consue- dem ratione amplius non utimur.
tudinum innotescit, sed pluribus adhuc saeculis post- Ibid. Cujusgrossitudiniscolorisve sitnoncurabit.
ea in ordine aperta fuit, ut ex infra dicendis vide- Non inde credendum est quod de diversitate coloris
bimus. Hac ergo necessitate, qua3 introducta est, hic agatur, ut alii rufa vestis, alii nigra, alii can-
supposita, bonos et malos in ordinibus regularibus dida ministrari posset. Ridiculum enim esse simile
servandi, pronuntiare non dubito satius esse pro quid vel cogitare, sed de coloreplus aut minus albo,
bono totius ordinis Carthusiensis, uni ex cellulis intra eamdem tamen speciem id debet intelligi.
claustrorum nostrorum ignem admovere, ut flammis Ibid. Humilitatem attritionemque etc, etuniver- ,

devoretur, quam in illa admittere monachum, qui sorum quibus utimur. Hic judioium conscriptum
vocationem bonam et bene probatam, quantumfieri habemus contranos, sires curiosas et pretiosas ultra
potest, non habeat, et congruis mentis et corporis honestam decentiam ad usum nostrum adbibeamus.
dotibus, ac devota voluntate Deo, ut par est, ser- Num. 3. Libros tanquam sempiternum, etc. Hoc
viendi in ordine destitutus sit. Dum id mente cogi- verbovult exprimere libros esse speciemcibi quiper
to, veluti fervore non dubitans affirmare
repleor, usum non consumitur ; et exhocloco patetquantum
majora ordinum regularium damna inde ortum primi Patres vellent nostros circa librorum scriptio-
accepisse et accipere. Sed calamum hic reprima- nem occupari ;
quae ideo illorum tunc erat commu-
mus, ne quid diffusius dehac re scribamus. nior occupatio, ut exhoc capitulo evidenter apparet.
Cap. XXVIIL— Num. 1. Ad lectumrpaleam, etc. Ibi. Ut, quia ore non possumus Dei verbum ma- ,

Inter supellectilem illam quae ad lectum componen- nibus prcedicemus. Quot enim libros, etc. Publicae
dum et ad indumentum concedi sohta recensetur, ergo utilitati etiam vacabaut Patres nostri, maxime
nostros nunquam renuntiasse pellium usui, et ab cum tunc temporis nondum inventa esset ars typo-
initio eas sibi adhibuisse manifestum est. Imo tunc graphica, etnulla pateret leclioni et studiis via, nisi
duse pelliciaeinhacMajoriCarthusia singulis assigna- manuscripti codices haberentur. Si sic opinarentur
bantur, quarum altera quotidie induebantur, eratque antiqui Patres et vellent nos nostro modo praedica-
illis pro tunica talari et superiori, altera vero diebus tioni vacare, transcribendo libros ab aliis compo-
solemnibus utebantur ; sicque contra frigus in istis sitos, non recusabanl eos qui a nostris componeren-
frigidis locis erant bene muniti. Nunc vero vestes tur, etiam posse transcribi. Uude durius quam con-
nostrae ab illis differunt, nam pellicea tunica supe- venit eos loqui censendum est, qui a componendis
riori hieme et nocte tantum utimur, et interdiu alia libris vcllent nostros omnino repellere, et sub prae-
ex grosso panno patriae composita. Qui tamen usus C textu vitae occultae et solilariaa , illos tantum Deo pro
pelliciarum etiam interdiu gestandarum, haud ita hominibus, non vero de Deo hominibus, nec etiam
pridem adhuc vigebat in hac domo, prout a testibus per calamum, loqui debere existimarent. Qui sie
et adhuc legimus in libris ra-
oculatis audivimus, opinarentur a sensu R. Palris Guigonis per exces-
tionum domus Carthusiae. Quod tamen pro tempo- sum aberrarent, et tacite condemnarent tot egregios,
rum ratione mutatum est, cum homines delicatius et pios scriptores, qui in ordine numerantur. At fa-
695 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 696

4. Quot enim libros scribimus, tot nobis veritatis prjecones facere videmur, sperautes a Domino merce-
dem pro omnibus, qui per eos, vel ab errore correcti fuerint, vel in catbolica veritate profecerint ,
pro

cunctis etiam qui velde suis peccatiset vitiis compuncti, vel ad desiderium fuerint patria; ccelestis accensi.

5. Et quia sicut caeteras necessitates quae ad vilitatem et humilitatem pertinent, coquinam etiam ipsi

nobis facimus, dantur et ollae duae, scutellae duae, tertia ad panem, vel pro ea mantile, quarla grandiuscula
est ad faciendas munditias, cocblearia duo, cultellus ad panem, justa, scypbus, vas aquarium, salaria

patella, duo ad legumina sacculi, manutergium. Ad ignem focile, esca, lapis [al. lapis ignilus], ligna, secu-

ris. Ad opera vero dolabrum. Haec qui legerit nec irrideat, quaesumus [al. quis], nec reprebendat, nisi

forte prius iu cella, inter tantas nives et tam horrida frigora, longiore fuerit tempore commoratus.
6. Idcirco enim uni tanta concedimus, ne, quod illicitum ducimus, exire de cella compellatur. Hoc enim
nequaquam conceditur, nisi eum ad claustrum aut ecclesiam convenitur ;
quod hoc ordine fieri consuevit.

CAPITULUM XXIX.
Quotempore de cella exeatur, et de vigiliis et distinctione horarum.
1. Omnitempore, except :
s duodecim lectionum festis, etNatalis Domini, Paschae quoque et Pentecostes

COMMENTARIUS.
tendum est magnam cautelam apud nos in hac parte A fastidiunt, putanles ista minus seriosa monachum
adhibendam esse, ne ex pruritu scribendi et libros dedecere ,
qui totus spiritualis esse deberet : et hi

edendi, vanae sui ipsius opinioni detur locus, aut ex sunt, quosR. PaterGuigoad experientiamprovocat.
minori perilia scientiarum, quse in viris solitariis ab Ex hoc capilulo apparet quam discrete semper, et
academicis exercitationibus remotis raro superabun- in omnibusagendumcsse,nosdocuerint primiPatres,
dat, quaedam in publicum non satis castigate com- et quantum ab extrcmis esset cavendum, ne et nobis

posita prodeant. Sed circa ha c, %

moderna statuta conveniret axioma illud philosophicum omne vio- :

prudentissimos modos posuerunt et sanxerunt ,

lenlum non est durabile. Corporalibus enim solita-
quibus adhaercndo omnia moderate et discrete per- rioruni necessitatibus , cum honesta mediocritate,
ficientur. Scripta ergo Carthusianorum non sunt a hic providisse videmus, maxime ne frigore vexaren-
praelo penitus excludenda, dummodo ob iisnihil scri- tur, delicias a nobis in hoc arcerc tantum contenti,
batur quod cum intentione R. P. Guigonis non con- et ne otiosi unquam remaneremus, tot instrumenta
cordet, atque ideo de iis tantum materiis a Carthu- singulis monachis hic determinate assignant, alia
siano tractetur, quae ad catholicae veritatis assertio- etiam indeterminate concedenda esse praescribunt,
nem, vitiorum exstirpandorum et virtutem acquiren- dum dicitur, ei qui iuhabilis esset ad scribendos li-
darum studium, promovendum conducunt. bros, et alterius artis esset, ministranda esse instru-
B
Num. 5. Hoscqui legerit nec irrideat, etc, nisi menta arti suas convenientia.
forte prius in cella, etc. Praevenire conatur vir- Num. 6. Hoc enim nequaquam conceditur, nisi
humanam infirmitatem, seu potius insipien-
sanctus cum ad claustrum, etc. Id moraliter intelligendum
dum sensum proprium vult sequi, circa
tiam, qua?, est, nam certum est tunc nostrospotuisse aliis etiam
eaquorum experimentalem cognitionem non habct, dc causis e cella egredi, prout manifeste apparct ex
in suis cogitationibus et opinionibus saepe delirat. cap. 17 et 32, et ex aliisvariis locis, suadetque ratio.
Prudenter ergo vir sanctus provocat talesjudices ad Poterant enim ad priorem accedere ad exponendum
experimentum, qui, si vel una hebdomada intra cel- illi suas necessitates et petendas hcentias, Egressus
lulae parietes continerentur, tunc aperirentur oculi ergo illenon concessus, idem erat qucm
e cella
caecorum el aures surdorum paterent, et quod super- etiamnum egressum e cella inordinatum, id est su-
fluum prius arbitrabantur esse in cellula Carthusiana, perfluum, et absque morali nccessitate faclum voca-
in hortulo, in instrumentis ad laborem manuumaptis, mus, de quo culpam noslram debcmus dicere in
jam necessarium omnino esse protcslarentur. Cur capitulo. Imo persuasum habeo quod nonnunquam
aulem solitariis nostris sic provideatur de rebus ad darctur eis licentia deambulandi intra cremum re-
occupationes externas necessariis, rationem subdit,
/~y
gratia,/iprout ex vetuslissimo
creationis e> • - ms. codice
„„«..„„ —
ne, mquit, quodillicitum ducimus,de cellaexire com^ qui in postremo domus incendio flammis infelicitcr
pellatur. Non enim credendum est quod homo intra absorptus est. Ibi enim legi qualiter res disponeren-
cellulae parietes possit diutius commorari, nisi ibi tur, quando deambulatio intra rupes Carthusiae
habeat quasdam benc ordinatas se occupandi male- concederelur, maximc dum pcrgercnt ad montem
rias. Cum autem non possit semper rebus spiritua- qui dicitur, le Grand Son, quod Latine sonat
libus applicari, nec id possit aggredi fragilitas bu- magnam summitatem et imminet Carthusiae, ad
mana absque periculo amittendae sanitatis, tum quem scandendum ampliori temporis spatio et
mentis, tum corporis, necesse est eliam ut habeat labore opus cst.
unde animum per aliquam occupationem externam Porro totum hoc capitulum relatum habes in an-
relaxarepossit et rccreare. Imprudenter ergo, imo tiquis stalutis, parte n, cap. 16.
et insipienter cogilant, quividcntes monachum Car- Cap. XXIX . —Num. \ . Omni tcmpore cxccptis, etc.
thusianum aliquando opusculis fabrilibus vacare, id Ex ista exceptione errandi daretur occasio, et cre-
697 CONSUETUDINES. 698

hebdomaclibus , signo pulsato nocturnum ecclesiae officium congruis vigiliis in cella praevenimus. Quae ab

Idibus Septembris sensim paulatimque crescendo in Kalendis Novembris perfeclae, quinquaginta psalmis non
nimis festine cantandis sufficiunt. A quo tempore usque ad Februarii Kalendas taliter perseverant. Inde
usque ad Pascha decrescendo paulatim , ad tantum spalium ,
quod matutinis sanctae Marise sufficiat, redi-
guntur. Ex quo usque ad praedictas Septembris Idus in eadem quantitate perdurant.
2. Secundo autem signo pulsato , ad ecclesiam festinantes , tertii signi finem praevenire satagimus , ubi
super formas, preveniente priore vel cui hoc injunxerit, procumbentes, et ter Pater noster, caeleris semel
horis, graviter devoteque persolvimus, surgentesque psallere divino cum timore incipimus.
3. Cantatis autem nocturnis breve faeimus intervallum ,
quod ad plus septem psalmos
poenitentiales ca-
pere valeat. Sequuntur deinde matutinae laudes, quas a Kalendis Octobris usque ad Pascha lux terminat,

COMMENTARIUS.
dendi quod diebus istis qui excipiuntur, statim post A rum deveniatur. Exinde ferialibus diebus in eodem
primum signum pergendum fuisset ad ecclesiam, statu permanet usque ad festum Purificationis B. V.
nisi explicaretur quid vigilarum nomine sibi velit Mariae, a qua die sensim retardatur usque ad Pascha,
R. P. Guigo. quo tempore ad pristinum statum redit. Quae omnia
Vigiliarum ergo nomine intelligendum est spa- paulo fusius explicamus, ut inferius dicenda facilius
tium illud temporis quod ultra necessarium ad per- intelligantur.
solvendas matulinas de B. Maria protenditur ,
quae Num. 3. Cantatis nocturnis breve, etc. Spatium
quotidie a nobis in cellulis dicuntur inter primum durationis istius intervalli exprimit. Sed quid
psalmum matutinarum et secundum, ita ut , dum durante intervallo illo fieret non exprimit. Animi
spatium tantum sufficiens ad istas malutinas devote attentionem sic relaxare voluisse credimus et ideo ,

persolvendas datur , vigiliae istae communes sint ad cellam interim reverti polerant, prout ex anti-
cum vero ultra protenditur, id vigilias auctas voce- quis statutis constabit.
mus. Sensus ergo R. Patris Guigonis est ut, diebus Ibid. Sequuntur deinde matutince laudes, quas a
hic exceptis, sive aestate sive hieme venerint, nullae Kalendis Octobris usque ad Pascha lux terminat. Id
unquam serventur vigiliac ultra tempus necessarium est ea hora tunc finiunlur, qua jam dies clara est,
ad persolvendas matutinas et laudes de beata vel saltem clarescit. Exinde inchoat. Id est ea hora-
U
Maria. diei incipiunt qua dies illucessit. Ex hoc loco evi-
Ibid. Quce ab Idibas Septembris sensim paulatim- dens quod nocturnae vigiliae tunc ab eis alio
est
que crescendo , etc. Jam explicaturus est qualiter modo quam nunc a nobis servarentur, dormirentque
vigiliae islae ordinarentur. Ad quarum faciliorem in- absque interruptione quantum satis toto tempore ,

telligentiam ad memoriam revocandum est quod jam quod inter Kalendas Octobris et Pascha occurrit. A
supra cap. 7 , num. 8 , dictum est de longioribus aut Paschate autem usque ad praedictas Kalendas, in
brevioribus noctibus ,
quas sensim crescere apud se lecto jacebant, juxta noctium majorem aut minorem
reputabant ab Idibus Septembris , id est a vigilia brevitatem ,
quam sequebatur etiam matutinarum
Exaltationis sanctae erucis usque ad Kalendas No- brevitas (nam tunc lectionibus carent, nisi occurrat
vembris , sive festum Omnium Sanctorum. A qua festum), sed quod minus dormirent nocte supple- ,

die usque ad festum Purificationis beatae Mariae se bant per dormitionem diurnam quae illis assigna- ,

ordinabant , ac si in eodem longitudinis statu noctes batur inter sextam et nonam unde mirum est si :

permanerent. Exinde usque ad Pascha noctes de- nunquam post matulinas ad lectum redirent.
crescere reputabant, sed a Pascha usque ad Exalta- Qua hora tuncpulsaretur admatutinas conjecturis
tionem sanctae crucis, noctes in eodem statu perse- tantum astruere possumus, et ex eis judicare quod
verare, quoad nocte surgendi horam, censebant. ^ lunc vigiliae nostrae nocturnee, ab illis quae in Regula
Ibid. 1. Quinquaginta psalmis. Ad hoc horaintegra S. Benedicti prsescribuntur , non multum different.
et ultra opus est id ergo significat quod vigilire istae
; Ut autem res evidentius pateat, hic adnotabimus
crescerent sensim ab Exaltatione sanctae crucis, quod non tantum conjecturis sed assumptis etiam ,

usque dum pervenirent ad spatium horae integrae in experientiis discere conati sumus.
ipsis Kalendis Novembris. In quo spatio horae inte- Constiluta ergo quadam veluti epocha Kalcnda-
grae perseverabant usque ad festum Purificalionis. rum Novembris ,
quo tempore sicut et aestate com-
A qua die ad inslar noctium sensim de-
vigiliae istae plelorii pulsus fieri debet cum adhuc legi potest, id
crescentes ad primum tandem statum redibant in est dum dies sic in noctem vertitur, ut adhuc in libro
Paschate, id est circa tempus Paschae ; nam in ipsa tiltcrae legi possint, exploravimus ex professo, qua
die Coenae Domini cessant istoe vigiliae. hora id contingeret , et reperimus serena die inter
Idem prorsus nunc observamus circa istas vigilias, montes Carthusiae, et in eodem loco ubi stat sacel-
et vigiliarum etiam cursum sequitur pulsus comple- lum sancti Brunpnis id contingerc paulo post sextam.
torii , nam sensim pulsus ille anticipatur a festo Illo vero tempore imo a Kalendis Octobris prout
,
,

Exaltationis sanctae crucis prout ab antiquis Patri- supra dicitur , matutinas laudes lux terminabat, ac
bus servabatur, donec ad festum Onmium Sancto- D proinde illas tunc terminatas fuisse circa sextam
699 GUIGONTS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 700

exinde inchoat. Adlectos autem post matutinas, nullo reditur tempore. A praedictis Kalendis similiter usque
ad Pascha primam lux inchoat , exinde solis ortus exspectat, exceptis tantum diebus solemnibus, usquc ad
Kalendas Novembris, in quibus reliquos dies imitatur gestalis. Sed et in Quadragesima diebus itidem so-
lemnibus, ut diutius orationi vacari possit, pene usque ad ortum differtur solis. Cseteris vero diebus, quibus

tenetur capitulum a Kalendis novembris usque ad Quadragesimam, donec possit in libro legi, protelatur.

Qua autem hora a pascha usque ad Kalendas Octobris prima, eadem a Kalendis Oclobris usque ad Qua-
dragesima tertia pulsatur, sole scilicet [al. videlicet] summos irradiante montes. Spatium autem vel a prima
usque ad tertiam hiemis tempore , vel a matutinis usque ad primam aestate , exercitiis spiritualibus man-
cipatur. A tertia vero usque ad sextam hieme, et a prima usque ad tertiam aestate, manuum deputatu
operibus, quae tamen opera brevibus volumus orationibus interrumpi, et qua sibi vicinitate in hieme sexta
et nona , eadem in aestate tertia sextaque conveniunt. Tali autem inter se spatio separantur ,
quo regularis
longius, quieti deputatur aestate. Et quod nonam vesperasque disterminat [al. determinat|, manualibus
occupatur operibus, semperque in operando ad breves et quasi jaculatas licet orationes recurrere. A vespe-
ris usque ad completorium spiritalibus opera datur.

COMMENTARIUS.
matutinam credendum est. Si ergo supputentur A citiores ad primam pulsatur ,
quod sic observabant
horae quibus durabat divinum officium nocturnum, ut possent vere et ad litteram dicere, Jam lucis orto
adjunctis vigiliis illis de quibus supra diximus , re- sidere, in hymno qui quotidie ad primam dicitur.
periemus per experientiam, quam etiam nunc faci- Exccptis tantum diebus solemnibus. Sensus
Ibid.

mus, quatuor horas integras communiter numerari, est quod dies solemnes inter Kalendas Octobris et
quae si demantur ab undecim circiter horis, quae Novembris cccurrentes ritum dierum sestivalium ,

excurrunt inter mediam

sextam ves- circiter post sequerentur.
pertinam et sextam matutinam, restabant septem et Ibid. Sed et in Quadragesima ut diutius orationi,
ultra horae, qua? dormitioni absque interruptione etc. Ex hoc loco obstruuntur ora eorum qui dicunt
erant deputalae. Sed in vetustissimo codice reperi- nullum apparere tempus praefixum apud Carthusianos
mus scriptum quod ,
circa festum Omnium Sanclo- pro oralione mentali ;
quibus breviter respoudcmus,
rum octo horae non interruplae dormitioni deputa- islam temporis expressam determinationem fere
bantur. superfluam visam fuisse R. Patri Guigoni et aliis,

Quo tempore mutatio illa facta sit cerlum non quia vita boni Carthusiani est oratio mentalis fere
habemus, quam tamen ducentos annos vix superare assidua, quamvis ex hoc loco perspicuum sit , sem-
credimus, cum ad manum habeamus manuscriptum -p per in ordine tempus ad hoc pium excrcitium fuisse
codicem, qui non adeo vetustus apparet, ubi de dor- specialiter assignatum.
mitione diurna monachorum non interturbanda per Ibid. Cceteris vero diebus quibus tenetur capitulum.
discursum sive deambulationes in claustro omnes vocamus quia in eis
Id est festis quae ideo capituli ,

monere so-
astantes in capitulo generali inter alia semper capitulum tenetur, Donec possit in libro legi,
lemus. Eodem autem tempore quo ordinem vigilia- id est circa sextam horam quod adhuc eodem :

rum per somni intercisionem mutatum esse credimus, modo a nobis observatur , excepto soiis ortu quem
dormitionis diurnae consuetudinem eliam cessasse iestate jam non possumus propter somni in-
sequi
putamus. troductam interruptionem. Eadem enim fere hora
Qua ratione mutatio illa antiquarum vigiliarum qua surgebant aestale antiqui Patres, nos stratum
in austeriores ex intercisione somni facta sit, nullibi post persolutas matutinas nunc repetimus.
scriptum reperimus, sed conjicimus id factum fuisse, Ibid. Qua autcm hora a Pascha usquc ad Kalendas

ut, licet ex isto dimidiato somno natura aliquid ma- Octobris, etc. Sole videlicet summos irradiante mon-
joris taedii tamen animi ex tam
pateretur , vires tes. Non de uno tantum monte loquitur, sed de plu-

longa applicatione ad diurnum officium, quod fere ribus. Est autem rupes altissima vocata la pointe ,

tunc nocturno conjunclum erat non nimis fatiga- , du Midi, ac si diceretur, acus meridionalem lincam
rentur et per somni interpositionem discrete sic
,
^ designans , cui radios infigit sol statim atque ortus
reparatae conservarentur maxime cum canlus Gre-
; est in rcstivo solstitio, paulo post quartam , sed an-
gorianus apud nos in usu esset (quem temporibus tequam montes sic sint irradiati hora quinta est,

primorum Patrum admissum fuisse in ordine non unde colligimus quod aestate inter finem matutinarum
credimusi, et eo cantu officii divini prolixitas non et primam vix saepe hora intercederet , vcl ad sum-
mediocriter aucta fuisset. mum hora et media.
Num. 3. A pnedictis Kalcndis primam lux inchoat. Ibid. Exercitiis spiritualibus. Ecce expresse nota-
Inde colligitur quod brevi intervallo post matutinas tum tempus ad orationem mentalem et devotas le-
facto, die paulo amplius lucida, liac anni parte, pul- ctiones apud nos scmper assignari solitum. Et si
saretur ad primam. Exinde solis ortus exspectat. Id plures horse orationi mentali impendendae apud nos
est altera anni parte a Pascha usque ad Kalendas non assignentur , meminerit lector , vitam boni Car-
Octobris , secundum varios sohs ortus tardiores aut thusiani dictam a nobis supra fuisse , orationem
701 CONSUETUDINES. 702

4. In completorio autera pulsando illud attenditur, ut quando plus differtur cum adhuc legi potest pul-

setur. Post cujus finera oratione Dominica-ter tantum cum devotione finita, nequaquam ultra differimus

accubare.
5. Non enim monemur solum, sed et jubemur, horis ad quietemdeputatis dormitioni magnum impendere
studium, quo temporibus caeteris alacriler vigilare possimus.
6. Generaliter autem in ecclesia matutinas et vesperas, in cellis vero semper completorium dicimus.
Alias enim, nisi festivis diebus, aut vigiliis, aut anniversariis ad ecclesiam non venimus.

CAPITULUM XXX.
De his qui in cella manentibus imporiune seingerunt, et de coquinario.

1. Si aliquis importunus ad cellam venerit, vel nutibus, vel, si non intelligit, verbis ad coquinarium eum
mittimus ; amplius cum illo [al. eo], nisi jussi, non loquimur, nec si sit germanus.
2. Coquinarius autem portam servat, advenientibus respondet, eleemosynam petentes ad inferiorem
transmittit domum. Domos et communes usus pertinent custodit. Porro
universa quae ad coquinae terminos,
ostium videlicet refectorii, quo ad eam tenditur, nemo nisi jussus transgreditur.

COMMENTARIUS.
mentalem continuam, prout statim amplius proba- A adhuc potest in libro legi, et hoc
circiter septima
bitur. bene concordat cum vigilia, quae per Regulam S.
Ibid. A tertia vero usque ad sextam hieme, etc. Benedicti assignatur.
Ibi habes tempus operibus manualibus mane assi- Num. 5. Non enim monemur solum, sed et jube-
gnatum, quae nunquam ab orationis studio apud nos mur, etc. Hinc probatum habemus spiritum ordinis
separari debent, et sic nobis exhibet R. P. Guigo a nobis exigere ut nihil ex propria voluntate detra-
qualiter verba illa Chrislipossimus et debeamus imple- here attentemus sub quolibet praetextu, subsidiis
re : Oportet semper orare et non deficere (Luc. xvm) corporalibus quae ordo instituit, quod est maximae
Ibid. Et qua hiemesexta et nona,
sibi vicinitate in discretionis indicium, quam sic necessario servan-
etc, valeant explicari. Per regularem horamintelli- dam esse, circavitae solitariss professores bene diri-
git officium diei, et per duas de S. Maria intelligit sex- gendos, proprio experimento sciebant antiquiPatres,
tam et nonamdeB. Maria undeconcluditur quodspa- ; ut in hac parte, nec ullum exercitationis aut morti-
tium inter sextam aestate erat tantum mediae circiter ficationis zelum admittere vellent. Quod amplius ex
horae : nam ad illa parva officia devote persolvenda cap. 35 probabitur.
mediae horae tantum spatio opus est. Num. 6. Generaliter autemin Ecclesia matutinas
Ibid. Spatium vero quod sextce non&que interest, r> et vesperas, etc. De missa nihil habetur in codice im-
etc, quietideputatur. Eccedormitiodiurnaproaesta presso ; at in vetustissimo codice manuscripto legi-
tis tempore assignata, de qua jam diximus cap. 7, n. 8. mus, matutinas, missam et vesperas, unde merito
Ibid. Et quod nonam vesperasque, etc, manuali- credimus mendum essetypographicum. Sedquidquid
bus. Hinc patetquod bis indie quolibet tempore ope- sit, jam de missa in primis capitulis dixerat. Et
satis

ribus manualibus monachi apud nos vacarent, semel si missam hic omiserit, potest dici illum de horis
mane ut supra dicitur, et semel vespere, inter nonam tantura canonicis hic loqui voluisse, et sensum illius
et vesperas. esse, ut generaliter omnibus diebus matutinae et
Ibid. A vesperis usque ad completorium spirituali- vesperae dicantur in ecclesia, et completorium sem-
bus, etc Ecce adhuc tempus designatur ad orationem per in cellis, quod hodie eodem prorsus modo ob-
et exercitia spiritualia. servatur.
Num. 4. In completorio autem, etc, ut quando Porro hoc capitulum integre refertur 1 p. antiq.
plus differtur. Nihil certum ex hoc loco possumus statut. cap. 41, n. 4, 9, 10, 12 et 13.
colligere circa horam qua ad completorium pulsaba- Cap. XXX. — Num. 1 . Si aliquis importunus. Hic
tur aestatis tempore ; nam de hieme id potest facile loquitur de extraneis, qui ad domum Carthusiae
determinari, prout
i
supra
i .
diximus, nempe paulo
< i i
post
r .-,
venientes, et claustrum ingressi
i
o non reperiunt
1 - quem
i — —
sextam. Sed inde evidentius probatur ex magna di- alloquantur, pergunt ad cellulae januam qua pul-
versitate pulsandi ad completorium, quod vigiliarum sata venit raonachus, qui audita pulsantis pclitione,
nocturnarum ordo longe diversus erat ab eo quem habet hic qualiter se gerere debeat, etiam cum ger-
nunc servamus, quia luccnte adhuc sole ad comple- mano fratre.
torium pulsaraus aestate, hic vero dicitur illos tan- Ibid. Xisijussi. Hoc est, nisi cum speciali licentia
tum pulsare solitos esse, cum adhuc in libro legi ab eo petita, qui vult nos alloqui, juxta ea quae jam
posset, quod nonnisi post solis occubitum accipit. supra cap. 17, n. 2, diximus.
Tempus vero quo plus differtur circa Pascha incidit Num. 2. Coquinarius, etc Corjuinarius erat tunc
el eodem modo continuatur usque ad Kalendas oeconomus universalis, et vices procuratoris agens
Octobris. Quo tempore, scilicet circa Pascha, hora in domo superiori.
703 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 704

3. Quod si ex nostris ad cellam venerit aliquis volens loqui nobis, interrogatur prius , si prior jusserit

aliter ad colloquium non recipitur.

4. Ipsi quoque coquinario in cellis residere et tabulari non licet, nisi quem forle segrotare contigerit.

CAPITULUM XXXI.
Item de cella.

1. His ita prselibatis, ad cellam redeamus, cujus habitatorem diligenter ac sollicite decet invigilare, ne

quas occasiones egrediendi foras, vel machinetur vel recipiat, exceptis his quae generaliter inslitutae sunt

sed potius sicut aquas piscibus, et caulas ovibus, ita siue saluti et vitae cellam deputet necessariam. In
qua quanto diutius, tanto libentius habitabit, et quam si frequcnler et levibus de causis exirc insueverit»
cito habebit exosam. Et ideo statutis ad hoc horis petenda jubctur petere, et accepta tota diligentia custodire.

2. Quod si qualibet vel sua vel alterius negligentia, pane, vino, aqua, igneve caruerit, vel insolitum

strepitum aut claraorem audierit, vel periculum ignis exstiterit \al. institcrit], licebit exire, et subsidium
praestare vel petere, et si periculi magnitudo poposcerit, silentium etiam solvere.
3. Soli enim degentes signa coenobiorum, aut nulla aut pauca novimus, sufficere putantes linguam

solam, non etiam caeteros artus reatibus implicare loquendi. Et ideo si tanta necessitas urget, uno vel
duobus, aut certe paucissimis verbis quod respostulat maluimus [al. malumus] indicari.

CAPITULUM XXXII.
De fratribus qui in aliquo opere occupantur.
Cum aliqui ex monachis, emendandis vel ligandis libris, vel alicui tali operi mancipantur, ipsi quidem
loquuntur ad invicem, cum supervenienlibus vero nequaquam, nisi priore prgesente aut jubente.

COMMENTARIUS.
Num. 3. Quod sicx nostris, etc, interrogatur, si A patet quod non tantum festis diebus in colloquio
prior jusserit, etc. Indc evidensestquod monachi se possent necessaria petere a coquinario, sed etiam
etiam aliquando visitarent cum prioris licentia. Id quando id necessitas postulabat, certis tamen horis.
semper inlelligcndum est, quoti^-s R. Pater Guigo Num. 2. Quod si qualibet, ctc, pa?ie vino, , etc
verbo jussionis utitur. Hic adimit omnem scrupulioccasionem, exprimendo

Num.4. Residereetfabulari,e[c.,nisiquemforte quod per cellae et silenlii indictam custodiam non

cegrotare, etc Coquinarius ergo ille, qui tunc procu- i(J e° privatur Carthusianus libertate egrediendi, et

ratoris vices gerebat in domo superiori, habebat etiam loquendi, quando id exigit justa ratio aut

licentiam, sicut et nunc habet procurator, ad ostium necessitas, qualis hic exprimitur. Ex pane autem
celhe pauca verba loquendi, el forsilan tunc etiam nk notato, et libertate petendi panem cura deficit,
intrandi cellam, ratione supellectilis coquiname innuitur tortam illam panis, qua3 supra cap. 7,

ordinandse, quia lunc monachi singuli ,coquinam " 1°. dari memoratur singulis monachis, tanquam
sibi faciebant eo modo qui supra, cap. 28, expri- Christi mendicis, post refectorium, datam non fuisse
mitur, sed non ibi residendi aut fabulandi : quo P ro lola hebdomada, sed donec consumpto pane
fabulationis verbo indicantur verba ultra necessita- iDo, alius ministraretur, diebus infra hebdomadam
quo segrotabant mo- statutis.
tem prolata. Tempore vero B
nachi, coquinarius poterat libere cellam segroti in- Num. dcgcntes signa camobiorum. Inde
3. Soli

trare, et illi conveniens auxilium praestare. innotescit quantum primi Patres amarent simplici-
tat em ct sinceritatcm, quantumque utrasque nobis
Totum hoc capilulum rclatum habetur in anti-

quis stalutis n part., cap. 17, n. 5, et item m transferrc vellent, nolendo uti alia re ad sensum

part., cap. 10, n. 1. Eadem prorsus nunc obser- suum exprimendum, quando necessitas id exigebat,
vantur etiam rigidiori modo, quia extra casum quam eo membro, quod ad id a Deo destinatum est
infirmitatis coquinarius nunquam ingreditur cellas et repellendo ea omnia, quibus fallendi nasci posset

monachorum, absque spcciali licentia. occasio, et a nostri Instituti Proposito sensim aber-
randi. Nam sicut videmus mutos per nutus miscere
Cap. XXXI. — Nihil nobis addcndum est verbis colloquia, ita etiam silentio addicti idem addisccre,
R. P. Guigonis, qui diserte et paucis vcrbisexprimit et exsequi possent, si ablata loquendi libertate, si-
quid professor observare debeat,
g nor um
vilae solitaric-e si
usus fuisset introductus, et passim per-
velit bonos liabitus sibi formare, ut pacifice et missus.
quiete vitam transigat in statu suo. Totum noc capitulum relatura habes in antiquis
Num. 1. Exceptis his quai generaliter instituUe _ statutis n part., cap. 17, n. 1 et sequentibus.
sunt. Semper inducit piissimus et expertissimus vitae Cap. XXXII. —
Ex hoc capituloevidentcr apparet
solitaria3professor, undea mente solitariorum abigat quod non tantum primis Carthusianis licitum esset
indiscretas singularitates, et excessus eliminet, pro- nonnunquam se invicem visitare, quando prior ex
pter causas de quibus agemus infra cap. 35. rationabili causa id pcrmittebat, sed quod non raro
Ibid. Statutis ad hoc horis petenda, etc Hinc plures monachi simul convenirent ad aliquod opus
705 CONSUETUDINES. 706

CAPITULUM XXXIII.
De jejuniis atque cibis.

1. Nunc de jejuniis cibisque dicendum est. Secunda, quarta, sextaque feria, pane, et aqua, et sale, si

cui placet, contenti sumus.

2. Tertia, quinta et Sabbato legumina, vel aliquid bujusmodi ipsi nobis coquimus, a coquinario vinum,
et in quinta feria caseum, vel aliquid cibi lautioris accipientes.
3. Ab Idibus Septembris usque ad Pascba, exceptis solemnitatibus, non nisi semel in die manducamus.
4. A Pascha autem usque ad praedictum terminum, tertia , et qninta feria, nec non et Sabbato iterato
reficimus.
5. Ad ccenam, vel ad prandium, cum semel edimus, herbas crudas, vel fructus, si adsint, accipimus.
Quae retinentes quandiu sufficiunt, alia ejusdem duntaxat generis non acclpimus. De caseo namque seu
piscibus aut ovis, vel si quid ejusmodi, quee pitantias vocamus, semel sumimus, quod superest reddimus.
6. Vinum nonnisi in prandio vel coena potamus.

COMMENTARIUS.
sibi a priore commissum perficiendum, et si conve- A circa coquinam illam, quam sibi ipsis faciebant sin-

nientes , solula tunc silentii lege , inter se libere guli monachi in cellula, ad quam faciendam ordi-
loqui possent, sed non cum supervenientibus, nisi nate ministratur illis a coquinario provisio qua-
priore praesente aut permittente. rumdam rerum comostibilium, quas apud se serva-
Idem de verbo ad verbum refertur in antiquis bant, ut inferius dicitur, donec deficerent, et tunc
n part., cap. 18, n. 2. Et nunc etiam eodem
statutis novas peterent et acciperent. Et adverte quod nulla
prorsus modo praescribitur et servatur. huc usque sit mentio de pitantia, et per verba illa,
Cap. XXXIII. — Num. 1. Secunda, quarta sex- aliquid hujusmodi, non possumus certo scire quid
taque feria, etc. Subaudiendum est, nisi in ipsis hoc esset, quod etiam sibi coquere possent.
diebus occurreret festum capituli. Id per cap. 52 Ibid. A coquinario vinum, etc. In quinta feria
evidenter apparet, ubi fratres ipsa eliam feria sexta, caseum vel aliquid cibi lautioris, etc. Ecceapparere
qua3 vulgariter dies Veneris dicitur, ex superve- incipit quod feria quinta portio casei, ultra solitum
niente festo ab abstinentia servanda eximuntur ordinate ministraretur, vel aliquid cibi lautioris, sed
quamvis illam semel tantum in hebdomada servarent. nondum hic fit mentio ovorum et piscium, quamvis
Hic autem exprimitur, quas et quales essent absti- etiam dici possit quod per aliquid cibi lautioris
nentiae illae, quasi initio ordinis a nostris observatas -p idipsum indicaretur.
fuisse constat, circa quas a quibusdam nunc de re- Num. 3. Ab ldibus Septembris, etc, exceptis so-
laxatione arguimur, quia non eodem modo servantur. lemnitatibus, nonnisi semel, etc. Per solemnitates
Sed antequam rationem de hac re suis locis redda- intelligi debent festa capituli, hoc enim verbo utitur
mus, et probemus non ideo institutum Carthusianum R. P. Guigo, etiam de festis duodecim lectionum
ullo modo fuisse relaxatum, cum ista observantia loquens, prout ex cap. 4, n. 43, probatur. Hic vero
non absolute, sed semper sub conditione fuerit in- designatur tempus quo jejunium ordinis servatur,
troducta et observata in ordine : Notet lector condi- quod semper fuit et est eodem tempore observatum.
tionem illam esse expresse declaratam in sequenti Num. 4. A Pascha autem, etc, tcrtia et quinta
capitulo 35, ubi dicitur : Sed et si cui pitantiam feria, necnon Sabbaio iterato refcimus. Id est non
aliquam, seu cibi, seu somni, vel alterius cujuslibel tantum prandium sed ct coenam sumimus, unde et
reifacere, id estpraestare, priorvoluerit, repugnare hi dies vocantur apud nos, dies binae refectionis.
fas non habemus, etc. Ex quibus verbis luce ciarius Num. 5. Ad ccenam vel prandinm, cum semcl
patet istas abstinentias ab omnibus et a singularibus cdimus, herbas crudas, vel fructus si adsint accipi-
personis, ttntum nunc fuisse servandas et servatas, mus. Quce retinentes, etc. Ex hoc loco non est intel-
quando et quandiu posse et convenire prior judi- ligendum quod diebus jejunii ordinis ad prandium
caret , absque sanitatis illarum detrimento. Dico, cum semel ederent, herbis tautum crudis vel fru-
sanitatis, quia superflua prorsus et inutilis fuisset ctibus, si adessent uterentur ; contrarium enim evi-
ista conditio, si sanitatis corporalis nulla fuisset denter apparet n. 2, ubi dicitur quod sibimet legu-
habenda ratio, et in hoc elucet magna discretio, mina coquerent : sed tantum id significat quod
quam veluti basim posuerunt primi
instituti sui herbis crudis, id est oleribus quorum provisio illis

Carthusiani, cavere volentes, ne ex nimia austeri- dabatur, vel fructibus quando habebant, tunc libere
tntibus corporalibus adhaerentia, plures e suis in via uti illis licitum esset, quae ideo apud se servare
sulitarise vitao deficerent, sicut jam evenisse scie- poterant quandiu durabant ; id autem exprimitur
bant antiquis quibusdam anachoretis et aiiis. Quae ad distinclionem rerum comestibilium quas in cella
discretio mirum in modum profuit ad servandum servare poterant, et escuientorum quae sumpta
ordinem in suo vigore. refectione reddere debebant, de quibus subditur.
Num. 2. Tertia, quinta, et Sabbato legumina, vel Ibid. De caseo namque, seu piscibus aut ovis,aut
aliquid hujusmodi ipsi nobis coquimus, etc. Hic re- si quid hujusmodiquce pitantias vocamus. Hicaperte
fricanda est memoria eorum quaejamcap. 7 diximus exprimitur quod non tantum caseo, sed et piscibus
 "707 GUIGONIS 1 CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 708
Quod panis et vini superest, Sabbato redditur. Quaudo in refectorio reficimus , caseus, vel aliqua talis
pitantia, oleribus vel leguminibus superadditur, et in coena , vel fructus vel herbae crudae si adfuerint
apponuntur.
8. In Adventu nec ovis nec caseo vescimur.
CAPITULUM XXXIV.
De mensura vini et casei.
1. Mensura vini sive in cellis sive in refectorio eadem perseverat, eodemque modo teraperatur.
2. Xara puro [al. puro namque] non utimur.
3. Panis, quamvis de tritico, torla [al. tamen torta] est, album enim panem non facimus.
COMMENTARIUS.
et ovis, aliisque hujusmodi ad victum uterentur, etA antiquis statutis n part., cap. 14, nu. 5, 6, 9, 10,
inde componeretur portio cibi singulis monachis 11, 13, 17 et 19. Et ut ex hujus capituli recta intel-
minislrandi, quam pitantiam, et aliquando pulmen- ligentia via pateat ad plura alia recte intelligenda,
tum vocabant. Quibus autem diebus ministraretur quae in ConsuetudinibusR. P. Guigonis passim occur-
talis pitantia ? Certum est quod diebus Dominicis et runt, et errandi occasio tollalur, illius capiluli
festis in refectorio daretur ; itemque feria quinta, elenchum hic addimus. Ex hoc ergo capitulo ista

ut ex n. 2 praesenlis capituli conjicitur, sed et aliis eruuntur: 1. Primi Patres recipiebant a coquinario
etiam diebus juxta domus facultates, et prioris ordi- provisionem leguminum, id est fabarum, piso-
nationem, nonnunquam ministrari perspicuum erit rum, etc. Itemque olerum, quaesibi coquebant, alque
ex sequentibus, exceptis tantum diebus abstinentiae etiam fructuum, et haec apud se servabant, donec
deputalis. consumpla essent, quibus consumptis aha petebant
Num.5. Semel sumimus,quod superestreddimus. et recipiebant. 2. Vinum et panem recipiebant, et
Id est, quod sumpta refectione ex pitantia sibimini- servare in cellula polerant usque ad Sabbalum,
strata, non poterant monachi ex illa aliquid reser- vinoque tum in prandio tum in coena utebantur,
vare, vel in ccenam, vel in crastinum, sed quod exceptis diebus abslinenliae deputatis. 3. Ullra ea
residuum erat, debebant in fenestella reponere, a quae sibi in cella coquebant, statutis diebus pitan-
R
coquinario resumendum, prout semper in ordine tiam a coquinario recipiebant, ex qua nihil in

fuit et est observatum. sequentem refectionem reservare sibi poterant,

Ex his autem verbis liquido constat quod non subaudi semper sine priorislicentia; et haec pitanlia

tantum diebus festis, sed etiam ferialibus pilantias a ex caseo, ovis, vel piscibus, aut aliqua re hujusmodi
coquinario acciperent ; non eaim possunt applicari constabat. 4. Diebus refectorii, pitantiae legumina
diebus festivis, quibus in refectorio comedebant, in prandio addebanlur. 5. A festo Exaltationis
quia ibi pitantia illis ministrabatur, et finito prandio S. crucis usque ad Pascha, jejunium, quod vocamus
residuum a ministranlibus resumebatur, ut mensa ordinis, servabant, et illud vocatur jejunium non
esset vacua, quando lectori refectorii signum daba- praecipuum, quod procuratori et aliquando prioii in
tur ut leclioni tinem imponeret, superfiuum fuisset graliam hospitum frangere permittebatur. Praeci-
de pitantiis in refectorio ministratis dicere, semel puum vero dicebatur, quod ex praecepto Ecclesiae
sumimus, quod superest reddimus. Id enimin com- erat servandum. 9. A festo Paschae usque ad festum
edentis libertate non erat, quando in refectoriocom- Exaltationis S. crucis, binam refectionem sume-
edebat, necesse ergo est ut id pitantiis in cella mi- bant, id est prandium et ccenam, exceptis diebus
nistratis applicetur. abstinentiae vel jejunio deputatis.
Num. i). Yinum nonnisi in prandio vel cxnapo-G Plura adhuc de hac re dicenda occurrent sub
tamus. Id quod extra prandium et coenam
significat capitulo 52.
ordinate vinum bibere non debeamus. Sed inde
apparet quod primi Carthusiani, exceptis diebus
Cap. XXXIV. — Num. 1. Mensura vini. Nulla
ergo fiebat distinctio intcr dies festos et alios circa
abstinentiae deputatis, vino in refectione mane et
vini mensuram, cum semper aequalis esset. Addilur
vespere communiter uterentur.
in novis statutis prohibitio et pcenitentia ei e nostris
Num 7. Quod panis et vini superest, Sabbato
quipurum biberet vinum.
redditur. Ibi videtur quod eliam ex vino sibi mini-
stralo, aliquid in cella servare possent, quod tamen Num.3. Panis quamvis dc tritico torta est, album
Sabbalo reddere debebant, sicut et residuum panis enim panem, etc.Per torfam intelligitpanem subru-
ministrari. Vinum aulem in cella sic servare nobis fum, qualis adhuc fit in ordine, ideoque nomen
nunc non licet. tortae retinet, et semper ministratur monachis simul

Ibid. Quando in refectorio reficimus, caseus, etc, cum parvo pane albo eadem quantitas tortae, ut sic
oleribus vel leguminibus superadditur. Indeapparet media pars panis, qui nobis ministratur, torta sit,
quod bina fercula in refectorio ministrarentur. Illud et alia panis albus. A plerisque autcm nostrum,

nempe quod pitantiam vocabant, et insuper legu- j) haec torta praefertur pani albo, quia certe plus sapit.
mina aut olera. Sed quia albus leviorest, etstomachum minus gra-
Totum autem hoc capitulum relatum habetur in vat, hac de causa usus ejus in ordine introductus
709 CONSUETUDINES. 710

4. Caseus eodem, tam in cellis quam in refectorio pondere datur.

CAPITULUM XXXV.
Quod nulll liceat majora exercitia faverc, nisi favente priore.

1 Abstinentias vero, vel disciplinas, vel vigilias, seu quselibet alia religionis exercitia, quae nostrae insti-
tutionis non sunt, nulli nostrum, nisi priore sciente et favente, facere licet.

2. Sed et si cui pitantiam aliquam seu cibi seu somni vel alterius cujuslibet rei facere, aut durum et

grave aliquid imponere voluerit, repugnare fas non habemus, ne cum ei restiterimus, non ei sed Domino,

cujus erga nos agit vices, restitisse inveniamur.

3. Licet euim multa sint et diversa quae observamus, uno tamen et solo obedientise bono , cuncta nobis

fructuosa futura speramus.

COMMENTARIUS.
est et inolevit, ut portio panis albi simul cum torta A Cap. XXXV.— Ex his R. P. Guigonis verbis in-

monachis ministraretur. notescit quod obedienlia Carthusiana a primaevo ins-

Ex hac autem sollicitudine advehendi triticum in tituto in illa est apud nos existimatione, et talis esse

istas rupes Carthusiae, unde panis monachis con- debet, ut praeter eam nihil proficuum aut validum
ficeretur, evidenter apparet quam discrete omnia reputetur in ordine, ipsaque censeatur veluti cor
disponenda esse docuisset alumnos suos S. Bruno instituti Carthusiani.
inslitutor noster, ut perseveranter possent illsesa Hoc autem capitulum non solum in antiquis sta-
sanitate in suo proposito servire Deo, et aequali tutisrelatum habetur n part., cap, 14, nn. 25, 27 et
passu in sui instituti praxi semper incedere, atque 28, sed etiam in novam statutorum collectionem
cavere ne illis eveniret, quod pluribus evenisse idem de verbo ad verbum translatum est. Et nemo
sciebat, qui extremitatibus gaudentes rigidas absti- inter Carthusianos numeratur, qui vota sua non

nentias quidem suscipiebant et ahquo tempore per- emiserit sciens et volens, relative ad verba in hoc
tinaciter exercebant, sed postea laesa inde corporis Ex his autem verbis liquet.
statuto contenta.

valetudine, ad omnes sensim observantias inhabi- Primo, monachum Carthusianum per professionem
les reddebantur, et deinceps non solum ad exerci- suae obedientiae, abrenuntiasse quibusdam
etiam
tia spiritualia relinquenda, sed etiam ad corpus stu- -g operibus pietatis, quse aggredi non potest, nisi
diose ibvendum et nutriendam compellebantur. His priore sciente et favente ;
quod maximse prudentiae
ergo inaequalitatibus aditum occludere volens, de est, ut solitariis auferatur occasio incidendi in gra-
bono pane triticeo voluit suisprovideri. Triticum au- ves indiscretiones, quibus prae cseteris statibus ob-

tem non fert eremus Carthusiae sicut nec vinum. noxius esset solitariorum status, nisi obedientiae re-
Accessus rupium erat tunc valde diflicilis et dor- girnine duceretur.
sis tantum animalium, vel solis hominum humeris Secundo, paratum esse debere ad recipiendum
ex aliqua parte, poterat huc afferri. Triticum et vi- indulgenter a superiore levamina qusedam in cibo,
num magno pretio constabant ; at nihilominus pa- potu, somno praeter statutura ;
quod etiam verae

nem ex tritico voluit monachis quo semper confici, discretionis est, ut ex superioris judicio sanitatis

uterentur, vinumque semper ministrari. Sciens enim solitariorum cura pendeat, et a solitario monacho
bonum panem, vinum, et ova esse apud nos prae- omnis obstinationis in proprio judicio, et indiscre-

cipuam materiam unde sustentemur et firmam va- tionis occasio amoveatur; status enim ille, ut jam
letudinem servemus haec nostris ministrari prsescri- dictum est, discretione indiget, ut in eo cum sani-

psit. Legimus quidem pro solis infirmis pisces emi tate et alacritate absque interruptione aut relaxa-
solitos fuisse, at de ovis nihil tale scriptum est. tione Deo jugiter serviatur.
Num. 4. Caseus tam in cellis, etc. Inde apparet ^ Tertio, illum similiter ad obediendum teneri in

bene ordinata stabilitas et conveniens proportio, duris et gravibus praeter statutum, quae ei a supe-
quam ubique a nobis servari volebat, rejectis sin- riore injunguntur. Unde Carthusianum ex vi
patet
gularitatibus, id est rebus ex propria voluntate professionis suae voluntatem propriam sic obedien-
susceptis, et non ex superioris licentia aut praes- tia? virtuti subjecisse, ut eam Deo obtulerit, aesti-

cripto, quas sciebat a vitae solitariae professoribus mandam sicut ovis occisionis.
magno studio esse proscribendas. Exillis enim non Quarto, hanc vira obedientiae in eo slatu mona-
raro nascitur quoddam vanitatis supercilium, aut chum Carthusianum constituere, ut in persona su-
pacis turbatio ; ex sequenli autem capitulo eviden- perioris Denm ipsum considerare debeat.
tius apparebit, quanta circuraspeclione primi S. Pa- Quinto et postremo sensum ordinis et spiritum
tris nostri Brunonis successores voluntarias singu- instituti Carthusiani in obedientia sic consistere, ut
laritatcs et indiscretiones a suis vellent eliminare, ex illa sola observantias Carthusianas vim meriti
•
et qualiter in sola obedientia rerum Carthusiana- assumere, et extra eam nullius meriti esse, pro
rum summam et instituti nostri rationem ponerent. certo habendum sit.

Totum hoc capitulum in antiquis slatutis refertur lnde factum est ut qui formam celebrandi capitu-
parte n, cap. 14, nn. 15, 16 et 18. D lum generale instituerunt, R. Patris Guigonis et
711 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 712

CAPITULUM XXXVI.
De hospitibus suscipiendis
1. Pro cpiscopis et abbatibus et cunctis in religioso babitu constitutis (tales enim a priore ad mensam
suseipiuntun, si tali hora vencrint, jejunium ab eodem, nisi sit [«/., fuerit] praecipuum, solvilur ; non enim
vel gyrovagi, val a religione refugae, vel personae laicae ad ejus mensam suscipi consueverunt.

2. Episcopi autem et abbates etiam sedem prioris tam in ecclesia quam in caeteris tenent locis. Sed
episcopi benedictiones etiam dant ; abbates sola sedis honorificentia sunt contenti ; benedictiones autem
juxta morem sacerdos hebdomadarius tribuit.

3. Quos, id est episcopos et abbates, cum veniuut inclinati et usque ad terram ilexis genibus, cseteros

autem reverenter tantum supplicantes osculamur.

4. In superiori autem domo non nisi religiosi hospites jacere consueverunt. Et quoniam de priore
sermo se intulit, addendum est qualem se in susceptae domus negotiis soleat exhibere.

COMMENTARIUS.
primorum Patrum vestigiis inhserenles, ibi expresse A qua parte debet imputari ista mutatio quae est in ,

notaverint formam et circumspectionem, qua? ser- melius facta, dummodo res intra metas mentis slatu-
vanda esset quando capitulum generale in aliqua torum semper contineatur.
re rigorem ordinis minuendum esse censeret ser- Num. 2. Episcopi autem et abbates, etc. Inde edo-
;

vata etiam similiter libertate observantiis anliquis cemur quantum distare debeamus ab omni specie
aliquid novi et durioris addendi, quod ad finem in- jurgiorum, quse non raro nascunlur hodie pro gra-
stituti nostri consequendum magis conducere, pen- dibus servandis. Videmus enim quod in omnibus
sata temporum personarum et experientiarum ra- episcopis dignitatem characteris indistincte honora-
tione, sibi videretur. Quod eodem modo buc usque verint primi Patres nostri, servata tamen semper
observatum esse suis locis probabitur ; sicque nec Ab hoc
singulari reverentia pro episcopo dioecesano.
a mente nec a liltera in hoc cap. 35 per R. P. Gui- nunquam aberrare debemus cui hono-
ergo spirilu ;

gonem expressa, capilulum generale ordinis, atque rem, honorem superabundanter potius quam parce
ideo ordinis corpus aberrasse, cuique cordato pa- reddendo, ut in hoc cognoscant omnes, quod simus
cifice et in spiritu charitatis res pensare volenti primorum Carthusianorum discipuli, humilitatem
perspicuum erit. animi, humanilatem conversationis hospitalitatem ,

Cap. XXXVI. — Num.

Pro cpiscopis et abba-
1. ac sinceram dilectionem in omnibus exhibendo.
tibus cunctis, etc. Jam cap. 18 fuerat expressum Ibid. Bcnedictiones autemjuxta morem sacerdos
qualiler et quam beaigne hospites essent a procu- hebdomadarius tribuit. Hic locus confirmat quod
ratore suscipiendi. Nunc vero R. P. Guigo declarat jam diximus de frequenti apud nos missarum con-
quomodo a priore suscipi debeant, qui etiam hos- ventualium celebratione , cum expressa fiat mentio
pitalitatis gratia jejunium ordinis frangit, et ad sacerdolis hebdomadarii. Unde raritas illa missarum,
mensam non tantum episcopos et abbates, sed et de qua. loquilur R. P. Guigo in quibusdam locis,

cunctos in religioso habitu constitutos recipere de- longe aliter intelligenda est quam quidam censue-
bet. Quod nunc tempcratius exercetur, ne ex ne- runt.
cessitate toties suscipiendi hospites, ipse prior a sui Num. 3. Quos, id est episcopos, etc. Habemus hic
officii muniis retrahatur. Unde in modernis statutis qualiter humilitatis spiritum, quo abundare
intus
id limitatur ad hospites, quibus id commode negari debemus, etiam exterius in actum reducere debea-
non potest, etinsuper additur : Quanto rarius, tanto mus nec unquam apud nos admittere quidquid
; saa-

melius. Quantum enim temporis insumitur in simi- cularis fastus aut supercilii tenuem habet umbram.
libus, quod alibi fructuosius impenderetur ? Quot Supplicantes, id significat apud nos inclinationem
superflua verba profcruntur ? Res ipsa loquilur. corporis, qua salutationes facimus, imo ea ulimur in
Ibid. Xon enim gyrovagi, etc, vel personm laicw, C ccclesia loco gcnuflexionis. Osculamur; inde evidens
etc, consueverunt etc Non absolute dicitur quod
, est quod forma salutandi in osculo sancto, prout
laici ad ejus mensam prorsus non suscipiantur, sed dicit Apostolus, apud nos semper fuerit in usu scd ;

tantum dicitur quod non sit consuelum eos ibi reci- hac forma salutandi utendum tantum est, habita
pere, sicut recipiuntur alii qui in religioso habitu ratione personarum et decentia?, temporum et rcgio-
sunt conslituti,qui cuncti suscipiuntur, laici vero non, num.
nisi illius qualitatis sint cui id negari non possit, et Num. 4. ln superiori autem dotno nonnisi reli-
in hoc convenit sensus R. P. Guigonis curo moder- giosi, etc. Ibi ergo tantum pernoctabant, qui ad
nis statutis ubi dicitur, cap. 3, n part., n. 31 : mensam a priore debebant suscipi, in chorum in-
Prior in domo sua cum hospitibus advenientibus gredi, et ad colloquium admitti cum monachis ;

non debet passim etindifferenter comedere, sed lan- nam simul ista conjungi videmus ex hoc loco et ex
tum cum honcstis personis et talibus, quibus hoc capitulo decimo.
commodenegarinon poterit;et tunc etiam quanto Porro totum hoc capitulum refertur in anliquis
rarius, tanto mclius. Temporum etiam rationi ex ali- statutis part. n, cap. 9, nn. 27, 3, 2 et28.
713 CONSUETUDINES. 714

GAPITULUM XXXVII.
De tractando consilio.
1. Si quid igitur magnum vcl grave tractandum fuerit, prior omnes in unum monachos praecipit conve-
nire. Ibique cum omnes quid sentiant lihere pronuntiaverinl, quod melius rectiusque existimat, sine ulla
personarum acceptione, exsequitur.
2. Et hoc omnino tanquam utilissimum rectissimumque servatur, ut nemo vel alterius, vel suam con-
tentiose praesumat defensare senlentiam ; ne bonum, quod absit ! consilii in discordiam furoremque vcrtatur.
3. In levioribus vero rebus et magis consuetis suo tantum et maturiorum est conlentus consilio.
4. Qui ne forte temporalium curarerum, ac sollicitudine praegravatus, spiritualibus minus possit inten-

dere, tales singulis obedientiis fratres satagit deputare, quorum eas fidei secure valeat credere.

CAPITULUM XXX VI II.

De cura infirmorum.
1. Qui cum erga omnes, praecipue erga infirmos ac debiles atque in tentationibus positos, sollicitum,
benignum atque misericordem debere se noverit existere : Non enim, secundum sententiam Domini, sa?iis

est opus medicus, sedmale habentibus (Matth. ix, 12) : qui tamen et ipsi secundum B. Benedicti dicta, ne
superflua vel impossibilia petendo, velforte murmurando servientes sibi contristent, diligentius admonen-
tur attendere, et ut memores arrepti propositi, ut sanosasanis, ita aegrotos ab aegrotis saecularibus debere

cogitent discrepare, nec illa in eremis, quse vix in urbibus inveniantur, exposcere.
2. Isti igitur Christi passiones, illi suadentur attendere miserationes. Hinc isti fortes ad ferendum, illi

prompti ad subveniendum ; dumquo propter Christum etisti sibi serviri, et illi servire considerant, nec
isti superbiunt, nec illi deficiunt, ab eodem utrique Domino mercedem sui preestolantes officii, isti patiendi,
illi miserendi.
COMMENTARIUS.
Cap. XXXVII. — Hoc capitulum tolum refertur A Hic apparet forma humanitatis, discretionis et cha-
in antiquis statutis n part., cap. 7, n. 1, et adhuc ritatis, quae casuum indigentiam a prioribus
juxta
enucleatius cxprimitur in modernis statutis. apud nos semper debet servari, maxime erga aegro-
Ex hoc autem capitulo apparet quod antiquitus tos, et id suadet ratio. Cum enim solitarius opus
apud nos, nulla habita rerum distinctione nec suffra- habeat occupalione tum spirituali tum corporali ad
giorum quantitate, cum omnes libere pronuntiassent tempus utiliter in solitudine transigendum, et ideo
quid sentirent, prior quod melius rectiusque existi- seipso, ut ita loquar, utidebeat, idque praestare non
mabat, sine personarum acceptione, exsequebatur. plene valeat dum aegrotat : tunc ergo per providen-
Rationem subdit R. P. Guigo cur res ita ab eis ob- tiam pastoralem prioris id debet supplcri, fam per
servaretur. Sed quia jus ecclesiasticum pluradeinde se quam peralios. Qui si in aliis debet agere ut pa-
instituit circa novitiorum receptionem etalia similia, ter, in casibus hic expressis se gerere debet ut ma-
quas observare ordo debuit, inde factum est ut in ter, et factis probare quod , si cceli stellas posset
statutis aliqua addita fuerint, qure in certis rebus advehere ad auxilium praestandum affliclo aegroto in
priorem ad accipienda ex necessitate et sequenda lecto jacenti, id libentissime faceret. Ecce qualis de-
suffragia monachorum adigunt. bet esse affectus charitatis in priore, et quid ab eo
Num. 4.Quine fortetemporalium curarerum, etc.
p requirit R P. Guigo, qui fcre oblivisci videtur au-
Inde evidens est quod cura temporalium tunc tem- steritatis Carthusianae, dum de infirmorum cura agi-
poris pertinebat ad priorem, qui ideo monelur sin- lur. Sed tum ipse prior tum a?grotus subditus de-
gulis obedientiis, id est coquinae, portae pontis, agri- bent semper arrepti a nobis propositi rationem ha-
culturae, etc, ut ex infra dicendis patebit, tales bere eta virtutis Chrisli praxi nunquam discedere ;

fratres praeponere, ex quorumsedulitate et industria quod optime slatim explicat

posset illius sollicitudo minui et temperari. Ex anli- Ibid. Qui tamen et ipsi, etc. Hic blande inducit
quis statutis id liquidius constabit, et quod computa, aegrotos ad quaedam vitanda, nempe ut superflua et
id est rationes receptorum expensorum, ipse prior impossibilia non petant, nec murmurando ser-
scriberet et redderet. vientes sibi contristent, ut illa demum in eremis
Ex hoc autem loco via aperitur ad recte intelli- non exposcant, qua) vix in urbibus reperiuntur ; ad
gendum quid sibi velint slatuta antiqua et capitula quem iinem illis utitur verbis ; ut sanos a sanis, ita
generalia, quando officialibus succensere videntur. cegrotos ab cegrotis scecularibus discrepare clcbere
Non de clericis sive monachis agitur, e quorum nu- cogitcnt. Inde evidens est quantum distet mens R.
mero assumebatur tantum unus procurator, quinun- Patris Guigonis a sensu illorum qui vellent ejus au-
quam terminos egrediebatur, sed de conversis, qui probandum durum et quasi inflexi-
ctoritate utiad

a primaevo instituto, utin istis consuetudinibus vi- bilem modum agendi, etiam circa monachos aegrotos,
debitur, foras ex necessitate egrediebantur. esse servandum. Hoc euim semper a Carlhusiano
Cap. XXXVIII. — Num. 1. Quicum erga omnes. spiritu et usu alienum fuit. Porro nihil religiosius

Patiiol. CLIII. 23
715 GUIGONIS I CARTIIUSLE MAJORIS PRIORIS V. 716

3. Propter hos solos, si tanta fuerit oegritudo, pisces emere solemus.

CAPITOLUM XXXIX.
De minutione
\. Medieinis autem, excepto cauterio et sanguinis minutione, perraro ulimur. Minuimur autem in anno

quinquies. Post Octavas Paschae, post solemnitatem apostolorum Petriet Pauli, secundahebdomadaSeptem-
bris, septimana ante Adventum et hebdomada ante Quinquagesiman. In quo tempore, minutionis scilicet,

per tres continuos diesbis reficimus, aliquid cibi melioris accipientes.

COMMENTARIUS.
et diserlius potest scribi, quam qua^ hic dicit vir A tur. Proceritalis etiam corporum diversitas potest in

sanctus, circa modum agendi, tum a prioribus, tum testimonium adduci. Ossaprimorum Patrum cum ve-

ab a?grotis nostris servandum. neratione in quodam sacello, sub quo est cavca, ser-
Num. 3. Propterhos solos, etc. Pisces cmeresole- vamus, quae si cum nostris comparentur, nos adole-

mus. Noninde concludendum est quod pisces lan- scentium, illi vero virorumperfectorum ossahabuisse
tum comederent primi patres nostri, quando aegro- evidens est, in comparalione nostrorum.
tarent. Id enira falsum esse convincitur cx cap. 33, Unde ergo ista virium corporalium diminutio,

aut quod piscibus tantum vescerentur, cum eis ab quae tantee erant, ut primi Palres sanguinis emissio-

extraneis darentur. Sed sciendum est intra eremura nem quinquies in anno faciendam sibi pra?scribe-

Carthusiee torrentem fiuere qui optimos fert pisces, rent, absque periculo diminutionis virium ? Nos ve-

et in ea abundantia, quae certe tunc temporis pro ro vix sernel in anno id audemus permittere, absque
parvo conventu communiter sufficiebat. Sensus ergo causa, cxperimenlis edocti de necessitate abstinendi
auctoris est, quod eo tantum casu pisces emere so- a minulione sanguinis, qua vires nostrorum ener-
lerent, id est pro aegrolis, quando vel ex proprio vantur, ila ut, si id permittatur, deficiant, ct in infir-

torrente obvios (nam certis temporibus impossibile mitates habituales non raro incidant, quibus tandem
est piscari), vel ex vicinorum charitate oblatos non o ad observantias ordinis inhabiles,et nonnulli inutiles
haberent. Nihil simile dicit de ovis. personae efficiuntur ? Id ex tribus causis evenisse

Totum autem hoc capitulum refertur in antiquis persuasum habeo ;

quarum :

slatulis, parte prim. cap. 44, nn. 1 et 4. Primam ex natura simul cum mundo sensim defi-

CAP. XXXIX. — Num . 1 Medicinis... perraro, etc. ciente procedere credo.

Subaudi extra tempus aegritudinis, nam tunc medi- Secundam, quse praecipua mihi videtur, ex usu
corum ordinationi standum est. sensim introducto, aucto, et quotidie cresccnle de-

HndJIinuimur in anno quinquies, etc.Hunc locum licatius vivendi et pueros educandi in saeculo ,
pro-
rairamur omnes: nam id tantum ad servandam fir- venisse arbitror ; ex qua delicatiori vivendi et pue-
mam valetudinem tunc a nostri adhibitum fuisse ros educandi consuetudine variae necessitates sub-
pro certo habemus. Et ex hoc capitulo salis proba- ortae sunt. Modus enim enutriendi corpora, ex
tur; nam in cibo, somno et aliis rebus sibi magis consuetudine inliabitum, et ex habitu in necessi-

indulgere videntur; quod certe ridiculum esset, si tatem versus est, et inde factum est ut corpora no-
ex spirilu mortificalionis ex una parte sic se minui stra, quae, antequam ad ordinem adduceremus, in
sanguine per venae aperlionem certis temporibus saeculo per viginti ad minus annos fuerant delica-

curassent, et ex alia queedam corporalia commoda tius nutrila et istis necessitatibus assueta, jam com-

extra communem regulam procurassent. Si autem ^ muniter non valeantea ferre quae antiquorum Car-
tale quid istis temporibus altentaremus, omnes fere thusianorum corpora ferre facile valebant, prout
monachos in brevi necaremus, imo magna cautione sunt abstinentiae illae in pane et aqua, de quibus
opus nobisest, ut vel semel autbis in anno alicujus suis locis dicemus. Has nedum permittere nunc vix
monachi venam absque iniirmitatis necessitate nunc audemus, sedquibusdam etiam petentibus negare,
aperiri sinamus. imo prohiberc cogimur, adeo experientia edocti su-
Bx hac ergo necessitale, quae sensimseseprotulit, mus quid istes abstinentiae efficerent his temporibus
abstinendi ab hac vicissitudine minuendi monachos, in plerorumque solitariorum corporibus, siin paneet

probalum habcmus vires corporum veluti sencscen- aqua servarentur. Quod supra diximus probatur in
te mundo imminutas esse, et longe minores nunc rusticis, quorum pueri in pane el aqua et caseo enu-
csse quam lunc erant sicque vera ad lilleram esse
; trili longe robustiores sunt quam honestorum urbi-

verba illa D. Gregorii, qui robur corporum sui tem- corum filii, et plura ferunt et faciunt quam isti. Cur
poris cum antiquis conferens, et mundum etiam se- autem monachi Carthusiani juniores, ad eumdem
nescerc ac deficere probare volens, ita loquitur : vivendi modum, qui rusticis ordinarius est, per dis-
Mundu* inannis prioribus velutin juventute viguil, suetudinem vivendi prout in saeculo vivebant, deve-
ad propagandam huniuni generis sobolem robustus J)riu-e nequeunt ? Ad hoc respondemus medium et
fuit; salute corporum viridis, opulentia rerumpin- modum constitui debere in rebus, ultra quod pro-
guis.Atnuncipsasuaseneclute deprimitur, etquasi gredi vitiosum est.
advicinam mi rtem,molestiis crcbresccntibus urgc- Juvcnes ad nos cx saecuio venientes in magnam
717 CONSUETUDINES. 718

2. Primaque die, ne quiil adversi ex rainutionis occaskrae contingat, ad colloquium refecti convenimus
post prandium etiam vinum bibendi licentiara habemus, non lamen in alterius cella.

3. Nihil enim unquam alimentorum in aliena licitum habemus sumere celia.

4. Per hos tres dies mane redimus ad lectos , necessaria dicimus coquinario , a quo duobus prioribus
diebus etiam tria ad ccenandum ova suscipimus.

CAPITULUM XL.
De ornamentis.

1. Ornamenta aurea vel argentea, praeter calicem et calamum, quo sanguis Domini sumitur, in ccclesia

non habemus, pallia tapeliaque reliquimus.

COMMENTARIUS.
satis incidunt mutationera per labores ,
per vigiiias, A explicat licentias et recreationes ,
quae tunc diebus
per jejunia, quibus statira in ordine addicuntur, per minutionum dabantur.
vivendi modum ,
per animi applicalionem , cujus Ibid. Non tamen in alterius celta. Hinc evidenter
labor opera corporalia longe superat ,
quibus omui- apparet quod licenlia etiam daretur a priore se in-

bus, siipsi robustiores rustici applicarentur, nonnulli vicem visitandi in cella, sed nunquam ibi comedendi
statim deficerent. Qua de causa discretione opus aut bibendi, prout etiam nunc stricte servatur; nam
esse perspicuum est, ne a justo medio tolerabili, et frustra raentionem faceret R. P. Guigo de vino
absque mutatione aut relaxalione, portabili atque nunquam in alterius cella bibendo, si alterius cellam

durabili, aberretur. ingredi cum licentia non licuisset.

Omnes fere ad ordinem venimus in adolescentia Porro totum hoc capitulum relatum habes in an-
circa vicesimum annura, dura aetas viget et alimento tiquis stalutis parle sec. , cap. 15, nn. 3, 6 et 7 .

convenientiindiget, quod ideo saltem ex aliqua parte Cap. XL. — Num. 1. Prceter calicem et cala-
possit cum naturali usu in saeculo assumpto concor- mum, ctc. De isto calamo, quo sanguis Christi su-
dare, quodque si non ministraretur in no-
discrete mebatur , nulla tit menlio in antiquis statutis, sed
stro statu solilario, maxima pars nostrorum juvenum tantum de calice : unde colligitur adhuc tempore
inhabilis esset ad plures observantias regulares an- -d R. P. Guigonis viguisse consuetudinem nonnun-
tequara trigesimum annuni attingeret. Quid autem quam communicandi sub utraque specie, quod la-
inde eveniret, et quo deveniret nostra observanlia ? men soli diacono concessum fuisse credimus. Quam
nemo non videt. consuetudinem apud nos jam exlinclam fuisse ar-
Sed maxime ad prudentiam regimis solitariam bitramur temporibus R. Patris Rifferii ,
qui cenlum
vitam protitentium in genere, et discretam agendi et viginti circiter annis post Consueludines a R.
formam singulorum in specie pertinet , ut res no- P. Guigone scriplas , statuta illa edidit quae anli-

strae Carthusianae in eo semper medio constituantur, qua vocamus quia de ,

illo calamo nullam amplius
ad quod minus robusti possint perlingere sicut et mentionem facit.
robustiores , ut ex infra dicendis cap. 54 evidentius Hic apparet simplicitas quam etiam in supellectili
patebit , eamdera mensuram conveniendo
et sic in ecclesiastica servare volebant primi Palres. Sed no-
omnes possint Deo alacriter servire, in bona vale- tandum est quod illis temporibus, quando nondum
tudine perseverare, in eadera semper observantia detectae erant a nostris Indise Orientales et Occiden-
permanere frequentioribus dispensationibus non
, tales, aurum et argentum atque etiam bombycinum
indigere , ad solatia quae in ordine noslro prohibila sive sericum , valde rara erant iu islis partibus, ita
sunt (ut est exire e monasterio) non aspirare et , ut a solis regibus et principibus vestimenta serica,
absque singularitale unanimes in domo Dei ambu- ^ vel auro intertexta, usurparentur ; unde res salis in
lare. solita fuisset, si a primis Patribus id genus vestium
Iste semper fuit scopus ordinis in rebus nostris sericarum admissura fuisset ,
quorum diviliae in
disponendis qui scopus a R. P. Guigone fuitjamdudum paupertate et simplicitate jacebant. Per Pallia et
nobis assignatus, a capilulis generalibus semper tapetia forsitan intelligit vir sanclus aulaea , et his
deinceps inlenlus, in statutis expressus, ac denique similia ,
quibus nullibi in domibus nostris utimur,
a posleris nostris semper intuendus, ut vestigiis Pa- quamvis in quibusdam, solemnibus tamen dunlaxat
trum vetcrum quam recenliorum in omnibus
tain diebus, tapete operiatur gradus, sive pedistilium al-

inha^rentes, ne quid nimis aut minus, ordinem in sua laris. Cur aulem candelabra Iampades et similis ,

integritate conservent. supellex argenlea inplerisque domibus ordinis nunc

Tertiam tandem rationem enervationis virium cor- habeatur ? Id primo processisse a fundatoribus do-
poralium ex majori ingeniorum vivacitale ipsas morum credendum est qui talia dederunt in usum ,

vires corporis exhauriente procedere credo. Hsec Ecclesiaa , deinde quia plures eeclesiae ordinis in
autem paulo fusius nolavimus, ut indiscretis quo- vicinio magnarum urbium conslructae sunt , ad quas
rundam arsrumentis occurramus. plerique saecularcs veniebant ex devolione ut sacris
Num. 2. Primaque die ne quid adversi , etc. HicD interessent, congruum visum est ad cullum Dei de-
719 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 720
»
2. Feneratorum et cxeoramunicatorum munera non accipimus.
3. Chartulam quoque, quam de quibusdam talibus rebus conscripscramus, huic scriplurae injecimus.

CAPITULUM XLI.
Ut nulla cxta eremum possideantur, et de sepultura pcregrinorum.

i. Cupiditatis occasiones nobis et nostris posleris, quantum Deo juvante possumus, prsecidentes ,
prce-

sentis scripti sanctione slatuimus, qualenus loci hujus habitatores, extra suse terminos eremi nihil omnino
possideant, id cst non agros, non vineas, non hortos, uon ecclesias, non csemeteria, non oblationes, non
decimas et qusecunque hujusmodi.
COMMENTARIUS.
centius et honorificentius coram saecularibus islisA possint in cella (nam si unus ad id non consituere-
exsequendum ,
paulo pretiosiori supelleclile eccle- tur pro omnibus, singuli sibi providere cogerentur,
siastica , eliam in ecclesiis nostris uti, maxime quia omnes a cellulae
et sic quiete arcerentur) ;
qui , in-

sericae vestes et vasa argenlea sic communia jam quam, ad hujusmodi officium assumitur, si laxet

erant , ut in conlemplum divini cultus abstinentia a habenas cupiditali habendi, acquirendi et possidendi
vestibus sericis et supellectili argentea, venire me- quiquid potest et obvium venit , necesse est ut sta-
rito timeretur. In quibusdam etiam regionibus res tim sese immergat in dissipationes , discursus , eva-
per consuetudinem temporum eo devenerunt, ut see- gationes et similia quae aeque contraria sunt spiri-

culares valdc scandalizarentur, nisi viderent omnia tui suae professionis , ac strepitibus forensibus aut
argento et auro fulgere in nostris altaribus et in militaribus exercitiis ipsa cellulae custodia. Unde
supellectili ecclesiastica. evidens est illum spiritu Carthusiano esse destitu-
Nimiam nihilominus inhoc sumptuositatem repro- tum, ac proinde cessare esse Carthusianum, statim
bamus, raaxime dum urgent necessitates pauperum, atque in istam cupiditatem decidit, quam radicem
pro quibus sublevandis omnia ista distrahi debent omnium malorum merito vocat Apostolus, et post

et in cibos illorum erogari. Sed illas domos mul- illum R. P. Guigo. Sed hanc radicem perditionis
lum laudamus quae (servala tamen in omnibus vocare non dubito pro raonachis maxime Carthu-
,
^ ,

religiosa decenlia et locorum ratione) simplicitalem sianis, cum per professionem monasticara et statum
antiquam student semper, eliam in istis, aemulari. a se libere susceptum isti infelicissimae cupiditati

Porro plus vel minus in hac materia adhibere, renuntiareDeo promiserint quam postea in suas ,

nihil confert ad personalem observanliam mona- professionis conlemptum sequi volentes, merentur
chorum, qui nihil inde comraodi hauriunt. a Deo tradi in reprobum sensum.

Num. 2. Fcneratorum, etc. Ibi videtur quam scru- Tertio, ad temperandas solliciludines eorum qui

pulose Roni Patres nollent communicare peccatis ad providendum necessitalibus totius conventus so-
alienis. litariorum qui nec temporalium rcrum, nec sui
,

ipsorum ullam sollicitudinem habere debent ex sui

Cap. XLI. — Anlequam ad explicationem hujus
inslituti praescripto, atque ad subveniendum familiae
capituli deveniamus, quaedam notanda veniunt, qui-
integrae ac oneribus tum certis tum casualibus totius
bus ad sensum R. P. Guigonis absque erroris peri- monasterii, certum est habendam esse honestam
et ideo quae su-
culo capiendum lector disponatur, sufficientiam bonorum temporalium. Honestam voco,
perius attigimus, hic iterum repetere non dubitamus. quamdam rationabilem latudinem habeat,
qusc ita

Primo , certum est nihil esse magis oppositum u t quando , sive per calamitates communes sive per
solitariae vitae professoribus ,
quam cupiditas acqui- C defectum solutionis a conductoribus rerum nostra-
rendi et possidendi bona temporalia, ultra id quod rum, reditus annuus non integre percipitur, possit
necessarium esl ad honeste et quiete vivendum in nihilominus communibus indigentiis domus provi-
suo slatu , considcratis circumstantiis pcrsonarum, deri absque vagandi et quaerendi necessitudine. Quod
temporum et regionum. Ad quid enim venit mona- eo justius in domibus nostris debet admitti
quo ,

chus ad cellulam, si ibi inclusus, mente et desideriis secundum spiritum professionis nostrae tenacius hor-
adpossidendalemporaliaanhelel? Quomodo adpedes rere debemus ab exercilio vagandi, queerendi et ex-
Christi se cum Maria recipiet ;
et pio ejus otio ternorum favores et dona nobis conciliandi, ut pos-
fruetur audiendo verba Christi, mente si et desideriis simus subsistere ; et merito , nam id solitariae nostrae
per mundum divagctur ? Non tantum inutile , sed professioni et instituto Carthusiensi prorsus contra-
etiam stultum esse dieendum est, se in cella inclu- rium est. Unde sequitur unum e duobus eligendum
sisse, ut sic concupiscentiae frena laxarentur. esse , aut inslituto Carthusiensi renuntiare , aut ha-
Secundo, quas sollicitudines, quot labores et stu- bere possessiones ac reditus qui sufiiciant, modo in

dia requirat temporalium rerum cura quot discur- ,

morali latiludine constituta, ad sustentationem tolius
sus et difficultales pariat experimento quotidiano conventus et ad onera illius portanda.
videlur. Qui ergo ex solitariis eligitur ad officium D His positis dicendum est mentem S. institutoris

ordinis, cui annexa est cura providendi aliis, ut per nostri , et post illum R. Patris Guigonis, in illis tri-

unius ministerium c&leri Hariae exercitio vacare bus supra notatis consisterc ,
quod ex jam dictis
721 CONSUETUDINES- 722
2. Simili etiam tenore sancitum est, ut neminem prorsus, sive intra, sive extra eremum istam dcfun-
ctum suo sepeliant in coemeterio, nisi forte aliquem hujus propositi bic obire contigerit.
3. Sed et caeterarum religionum, si quis bic defunctus fuerit, quem sua congregatio binc asportare, aut
nequiverit, aut neglexerit, bunc sepelient.

4. Nomen vero cujusquam in suo non scribent Martyrologio, nec cujusquam anniversarium ex more
facient. Audivimus enim, quod cron probamus, plerosque toties splendide convivari, missasque facere para-
tos, quoties aliqui pro suis eis voluerint exbibere defunctis. Quae consuetudo et abstinentiam tollit et vena-
les facit orationes, dum quotus pastuum numerus totus est et missarum ; necullumibi veljejunandi cerium,
vel obsecrandi constat propositum, ubi non devotione facientis, sed de pascenlis potius pendet arbitrio.
Nulla quippe die conviviura vel missa deerit, si qui pascat nunquam defuerit. Quod si quis talem consue-
tudinem contentiose jurat laudabilem, non resistimus, agat ut libet, redditurus illi ralionem, qui scrutans
corda et probans renes reddet unicuique juxta viam et juxta fructum adinventionum suarum.

COM.MENTARIUS.
probari potest, et ex infra dicendis amplius probabi- A est,quoad alias domos ordinis, nisi talia intra ter-
tur ; jam dictis autem conslat
ex : minos sint : nam de hujusmodi rebus extra termi-
Prirao, quod prirni Patres renuntiassent odibili- nos non possidendis, hic tantum agitur.
bus, ut aiunt, vagandi et quaerendi exercitiis, ad Ibid. Nihil omnino possideant, idest nonagros, etc.
quod necesse erat ut baberent unde in sua solitu- quaecunque hujusmodi. Inter ista specificala, quibus
dine, absque illa vicissitudine, pacifice viverent domus Carthusice incolas pro se et suis posteris
Secundo, quod vcllent procuratores ordinis ad renuntiasse asserit vir sanctus, non ponit pascua ad
cellae quietem et secrctum semper aspirare et re- animalia nutrienda, nec etiam certos reditus, qui
currcre veluti ad salulis suae portum
; : absque fundi proprietate aut ulla possessione haberi
Tertio, quod haberent sufticientiam rerum tempo- possunt, prout est assignatio cerli annui census
ralium, ea morali latitudine sumplam, quam supra super quoedam loca aut praedia recipiendi, aut a
explicuimus. Nam habuisse illos conslat unde sibi et quadam cathedrali aut collegiala ecclesia solvendi.
bospitibus et faunliae providerent, atque etiam elee- Quae tunc Carthusiam possedisse, non tantum ra-
mosynas pauperibus erogarent. tione sed experientia probatur, nam (ut supra dixi-
Num. 1. Cupiditatis occasiones, ctc. lociliujus ha- mus cap. 19) tempore R. P. Guigonis, domum
Intatores, elc. Hic pro domo Carthusiae specifice -n Carlhusioa habuisse certum est pascua et jura pa-
loquitur : nam fere sola est inter omnes domos scuorum ad pedes rupium, et extra lerminos sita,

ordinis in vasta eremo constituta ; et quse ideo possit atque grangias constructas, ad quas necesse erat
amplos habere terminos, intra quos nuili compos- deducere animalia ad hiemandum, cum in rupibus
sessores reperiantur, quod certe domibus aliis con- Carlhusiae ab initio mensisNovembris usque ad fmem
venire non potuit. Fundatoribus enim domorura mensis Maii non reperiantur herbae, quibus anima-
liberum non erat, unum veluti globum, pos-
sic in lia nutriri possint, unde necesse est foras quaerere,

sessiones necessarias ad domus sustentationem con- ut satis explicat ipse R. P. Guigo.

gregare ; unde ad fundationes domorum constituen- Quoad reditus illos, absque fundi proprietate et
das dare coacti fuerunt redilus huc illucque disper- possessione, id etiam experimento constat per eos
sos. Et haec est prima causa cur, primis steculis quibus adbuc haec domus Carlhusiae gaudet, et qui
ordinis, licentioe speciales datae fuerint quibusdam a capitulis tum cathedralis ecclesiae, tum S. Andreae
domibus ordinis aliquid extra terminos possidendi, Gratianopolitanis ei adhuc quotannis solvuntur. Et
quce lamen similia boca in emphyteusim, quantum certe qui statum eremi Carthusiae noverunt, pro re
poterant, dare solebant, ut sic curis se extricarent. indubitata facile habebunt domum Carlhusias nun-
Certum tamen est in ordine fuisse religiose serva- quam potuisse cum istis oneribus hospitum et pau-
tum, ut certi termini assignarentur singulis domi- ^ perum
1

subsistere, nisi ista subsidia extra eremum

bus, extra quos possessiones agrorum haberi non habuisset, quod ideo in statutis antiquis clarius ex-
possent, ut jam cap. 15, num. 4, dixiraus. pressum fuit.

Dum haec scriberet R. P. Guigo, bona fide illum Num. 2. Neminem prorsus, etc. Loquitur rolative
putasse indubitatum est, quod ea quae Umc posside- ad usum temporis illius, quo, pro sepulturis jura sibi
bant Patres nostri intra eremum Carlhusias, adjunclis specialiter attributa slricte servari, nec in ulla parle
aliis de quibus statim dicetur, sufticere semper de- laedi volebant clerici et parocbi, qua de causa jurgia
buissent ad quiete vivendum ct onera domus por- et liles tunc facilemovebantur : atque etiara relative
tanda in ea mediocritate, quam inferius exprirait ad nostrae vitae solitariae statum, qucra nolebant per
dicendo yostrum qualecunque vile propositum pc-
: sepulturas saecularium interturbari. Id sic intelli-
nurium, Deo gratias, raro sentit, autabundantiam. gendum esse satis innuilur per libertatem hic reli-
Et notandum est quod ista renuntiatio versetur lan- clam sepeliendi non lantum aliquem propositi no-
tum circa ea quae sunt extra terminos unde in re- : stri, id est quamcunque personam ordinis diem ex-

bus quas statim nominatira explicat subaudicndum trcmum liic claudenlcm, sed etiam religiosos qua-
723 GUTGOXIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 72i
5. Nostrum qualecunque vile propositura, penuriara, Deo gratias, raro sentit aut abundantiam. Narn si

quisquam nobis pisces aut hujusmodi miserit aliquid, ea mensura, et die reficiendis infertur fratribus, qua
propositum poscit et instilutio.

CAPITULUM XLII.
De divino officio fratrum laicorum.
1 Quse ad rnonachorum pertinent consuetudines, prout potuimus, explicatis, ea quae laicorum sunt,
quos conversos vocamus, Domino juvante, dicamus. Semper cum ad matutinas surgendum est, bis parvo
interposito spatio signum pul.satur. Primo pnpparantur, secundo ad ecclesiam servata gravitate concurrunt.
Et si quiclem monachus, qui eis praepositus est, adest prcesens. divinum eis officiura, pene ut supra scriptum

est, festinantius tamen, persolvit. Quem ipsi sumrao studio, silentiura quietemque seivantes, ad inclinatio-
nes et caeteros religiososcorporismotussedulo imitantur.
2. Ex quibus in vigil.iis solemnitatura, in quibus capitulura tenetur, medietas, prout eorum patiuntur
obedientiae, ad vesperum cum a suis disjunguntur laboribus, ad superiorem conscendunt ecclesiam, matu-
tinas et caeterum sacrum officiurn audituri ; ibique post raonachorum capitulum, verbum Dei a priore velab
eo cui hoc ipse injunxerit audiunt, et si quas habent confitentur offensas.

COMMENTARIUS.
rumcunque religionum, si illos hic obire contigisset. A Capitulum istud relatum habetur in antiquis sta-
Num. 4. yomcn vero cujusquam, etc. nec cujus- tutis secunda parte, cap. 19, num. 1 ; cap. 49primae
quam annivcrsarium ex morc facicnt, etc. Audivi- partis, num. 20. 21 et 17, et cap. 14 secundae partis,
musenimquosdam, etc. HicrationemaffertR.P.Gui- num. 20.
go cur ista anniversaria repudiaret. Consuetudo enira Cap. XLII. — Num. 1. Et si quidcm monachus qui
istis lemporibus vigebat, de qua jam cap. 14 dixi- cis pnrpositus,e[c. Divinum cis officium, penc ut su.
mus, et ibi explicuimus quahter intelligendus est pra scriptum est, fcslinantius tamen, pcrsolvit. Per
locus rarohic missa canitur, quodhic rcpetere
ille, monachum procuratorem intelligit, et cx hoc loco
superfluum esset. colligi potest quod primi Patres recto lono psallc-
Ibid. Quce consuetudo abstinentiam toilil et vcna- rent. Nam cum certura sit procuratorem solum non
lcs, e'.c. Hinc patet quo semper zelo flagraverint potuisse cum notis totum officium persolvere ; et hic

Patres nostri, quera etiara in statutis, lam anliquis dicatur quod divinum officium eis persolvit pene ut
quam modernis expressum videmus, ad eliminandum supra scriptum est de monachis, ea tantum servala
a nobis quidquid paclum redolet pro beneficiis de. differentia, ut festinantius officium persolvat ; inde
functorum. Hic aulem videtur quae et qualis erat evidenter apparet quod procurator recto tono can-
consuetudo contra quam invehitur vir sanctus, p taret, sicut in antiquis slatutis aperte exprimitur.
modeste tamen, nam statim subdit : Quod siquis ta- Exslat tamen quidam prologus in capite quorumdam
lcm con iuetudinem contentiose jurat laudabilem, Antiphonariorum positus, qui R. P. Guigoni tribui-

non resistimus, etc. Sed nihilominusinlrahmiles ge- tur. Sed cum ibi tantum dc Antiphonarii composi-
nerosi zeli stare non desislit, provocans lalium con- tione agatur, et cantus studium ibidem parvipendi
suetudinum auctores et fautores ad judicium Dei videatur, fortior videtur praesenlis loci auctoritas,
considerandum. quam prologi istius, qui de solo selectu et composi-
Num. Nostrum qualecunque, etc. pcnuriam,
'6. tionc litterae Antipbonarii intelligi potest, vel si ali-

Deo gratias, raro sentit autabundantiam. Hicvide- quem cantum admittat, diversum a Cregoriano quo
tur quam modeste et humiliter de se sentirent primi nunc utimur, et eo succinctiorem fuisse non dubi-
Patres nostri, qui vilitatis epithetum suo proposito tamus.
attexunt , ut ostenderent quanlum distarent ab in- Ibid. Qucm ipsi siunmo studio. Ex lioc loco et cx
tentione opinionera hominum sibi inde conciliandi, scquenti capitirio apparet quod, praesente clerico,
et quantum humilitas, abjectio et vilitas a veiis qui divinum officium eis sic persolveret, nihil ex
Carthusianis essent semper in pretio habendae. Ap- sua parle dicerent, sed sola assistentia, attcntione
paret etiam quod res nostras in ea mediocritale et caeremoniarum imitatione, quas per religiosos
conslitui veilent, quam a Deo petebat Salomon di- C motus exprimit reverendus scriptor, officio satisfa-

cens Mendicitatem
: et divitias ne dedcris mihi, etc. cercnt.
{Prov. xxx, 8). Num. 2. Ex quibus in vigilii solemnitatum. in qui-
Ibid.Nam si quisnobis pisces aut hujusmodi mise- bus capitulum tcnctur, eic. Ex boc loco evidens cst
ril aliquid, etc. Hic loquitur per oppositioncm con- quod R. P. Guigo quidcunque festum capituli solem-
sueludini illi quam supra reprehendit in missas fa- nitatem vocat.
cere paratis toties nempe splendide epulandi quoties Ibid. Matutinas et cxterum sacrum officium audi-
aliqui pro suis eis voluerint exhibere defunctis ; et turi, etc. De audilu solo ofiicii Iiic fit menlio, non
exprimit qualiter utendum nobis sit muneribus ad recitalione aliqua. Cur autem id mutatum fucrit, et

nos missis pro pastu conventus, quae his tantum nunc nostri conversi. canente conventu, officium
diebus ministrantur, quibus per statuta licet. suum persolvant, prout absente clerico illos tunc
 725 CONSULTUDINES. 726
3. Ascensuri autem, ad coquinariura veniunt, et cum ejus licentia, servato pergent silentio, quod praece-
perit portaturi ; ibi quoque, id est superius, sicutubique, a completorio usque post primam, et a capitulo
usque post nonam, in silentio permanentes.
4. Coquinario tamen et adjutori, sive adjutoribus ejus, de neccssariis loqui licet. Cum silentio etiam
descendunt, quod jussi fuerint reportantes, vesperas in capella a deputato sibi monacho audituri.

CAPITULUM XLIII
Item de eadem re, et quo temporc ad lectos redeant.
4. Quoties autem sunt sine clerico, Orationem Dominicam pro psalmis habent, et de ea horas omnes, ct
totum, ubicunque sint, complent ofiicium.
2. In matutinis igitur, si duodecim iectionum festum est, iuclinati tantum, alias enim supar formas se-
mel, Pater noster cum magna dicunt attentione ; eamdem sexies repetunt orationem, per sin
deinde erecti
gulas supplicantes, et Gloria Patri dicentes. Deinde considunt et eamdem orationem bis et vigies repe-
tunt. Et postea surgentes eamdem cum supplicatione, et, Gloria Patri sexies iterant, ac deinceps in stando
perseverantes ipsam eamdem sine Gloria et supplicatione viginti et duabus vicibus dicunt. Quam eiiam
pro collccta semel subjungunt.
3. Post matutin^s ad orationem constitutam festinant. Quam ideo scribere nolumus, quia, vulgaribus
verbis, aliis ab aliis insinuatur.

4. Et quia a Kalendis Octobris usque ad Pascha non reditur ad lectos, in spatio quod usque ad primam
remanet, pro quantitate noctium longum vel breve, vestes suas suunt, vel sotulares ungunt, vel rapas ra-
dunt. vel si quid aliud eis injunctum est, sine strepitu duntaxat, operantur. Si nihil tale ur°-et, intendun*'
orationi quanlum possunt.
5. A Pascha usque ad Kalcndas Octobris adlectosredeunt, in quo toto temporis spatio, orto sole prima
pulsatur. In messe tamen, prout necessitas postulat, citius. Abinde usque ad Pascha summo mane primam
ita incipiunt : Adjutorium nostrumin nomine Domini, qui fecit ccelum et terrarn ; deinde, Pater nostra
cum Gloria Patri, et venia, vel supplicatione sccundura tempus, tertio ;
quarto etiam pro collecta. In cae-
teris horis similiter, cxcepto quod in vesperis unum additur Pater noster. Post completoriumleclos adeunt,

et, ut dormiant, satagunt, ne forte, cum vigilare debuerint, dormire compellantur.

COMMENTARIUS.
facere debuisse in sequenti capitulo describitur. Id A Num. 4. Vesperas in capella, elc, audituri. Adhuc
provenisse arbilramur ex dissuetudine introducta de simplici auditu hic lit mentio.
aedificandi in nostris doraibus domos inferiores. Totura hoc capitulura relatum habes in antiquis
Unde factum est ut omnes conversi in dorao supe- statutis parte m, cap. 1, num. 1 et seqq.
riori existentes ibi nocturnis officiis interesse debe- Cap. XLIII. — Num. 1. Quoties autem. Inde evi-
rent, quibus ex cantu prolixioribus eftectis, ista dens est quod absente tantum procuratore tunc ipsi-

precum vocalium occupatio eis assignala fuit, ne in raet matutinas persolverent, et pro psalmis Oratio-
otium, aut taedium, aut somnum, durantibus matuti- nem dominicam haberent, illam recitantes modo et
nis, deciderent. numero qui hic exprimitur. Unde constat officium
Ibid. Et si quas habent culpasconfttentur.ld-po- nostrorura conversorum tunc fuisse longe minus
test intelligi tum de confessione sacramentali, lum prolixum quam nunc est. Nam tunc oS vicibus Ora-
de publica recognitione culparum, nam utraque solet tionem Dominicam repetebant et 12 vicibus Gloria
fieriapud nos post capitulum. Sabbato quidem post Patri pro toto prodiurno autem 25
officio nocturno ;

recordaliones ad confessionem sacramentalem tem- vicibus Orationem Dominicam, et 24 Gloria Patri :

pus monachis assignatur supra cap. 7, num. 2. Sed nihil vero reddebant pro officio de B. Maria.
quia conversi tunc non aderant et circa alia occupa- p Num. 3. Post matutinas ad orationem constitu-
bantur, aliud tempus, nempe post capitulum, cis tam, etc. quadam formula devotae
Hic agitur de
assignatur. oralionis quam adhuc maternam vocant, quia ma-
Num. 3. Ascensuri autem ad coquinarium, ctc. terna lingua fit, et ab invicem illam addiscunt.
Jam diximus quod coquinarius erat veluti pnccipuus Num. 4. El quia a Kalendis Octobris, etc. Non
ooconomus, qui etiam viccs procuratoris agebat, et opus erat tunc ut redirent ad lcctos, quia ritum mo-
in mullis licentias dabat. nachorum imitantes, absque interruptione dormie-
Ibid. Ibi quoque, id est superius, sicut ubiquea. bant quantum satis.
completorio, etc. etacapitulo, etc. Sensus illius loci Ibid. Intendunt orationi quantum possunt. Nihil

est quod fratres in domo superiori existentes, a ca- eis in hac parte fixum assignatur, quia juxla quan-
pilulo usquc post nonam, debent eodem modo ser- titatera operum manualium et nccessitates occurren-
vare silenlium, quo ubique extra domum superio- tes plus vel minus otii habebant.
rem existentes, illud servare debent a completorio Num. 5. .1 Pascha usque adKalendas Octobrisad
usque post primam, lectos rcdeunt, etc. Cur illis id permitlerctur quod
727 GUIGONIS I GARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 728

6. Sive autem dormiant sive vigilent, quiete ac sine ullo, quantum potesl fieri, slrepitu manerc ju-

bentur.
CAPLTULUM XLIV.
Qvi prccsidere vel respo?idere debeat.
1. Cumque absente qui sibi praelatus est monaebo, ad ecclesiam conveniunt, is praeest officio qui praeest

ordine. Similiter et in caeteris locis vel operibus, nisi forte obedientia, in qua fuerint, alicui specialiter sit

injuncta. Tunc enim cui proprie injuncta est caeteris praesidet, tacentibusque aliis adventantibus vel obvian-

tibus respondet.

2. Non eniin passim vel sine licentia, licet eis, quod, vel cum quibus, vel quandiu voluerint, loqui.
3. Unde obviantes vel supervenientes inclinato tantum licet capite resalutare, viam ostendere, ad inter-
rogata, est vel non, respondere, et quod amplius loquendi cum eis licentiam non habent [al. babeant]
excusare.
CAPITULUM XLV.
Quod cumprcelato suo fratribus loqui liceat.

\ . In qualibet autem constituti obedientia, cum praelato sibi possunt de necessariis loqui fratres [al. fra-

tre], petita per signum licentia. Habent enim signa pleraque rusticana, et ab omni facetia vel lascivia
aliena, per quae de his quae ad sua perlinent oflicia, rebus vel instrumentis possunt ad invicem sine voce
commemorari.
2. Aliena autem discere signa, vel sua docere alienos licitum non est eis.

CAPITULUM XLVL
De coquinario.
\. Nunc per singulas curramus obedientias. Coquinae praesidet unus efratribus, qui solitos cibos, legu-

mina scilicet ct hujusmodi, fratribus praeparat et dispensat. Horis competentibus signum pulsat. A quo
etiam panem, vinum statutis diebus, sal, cochlear, scutellas, lumbaria, acum, filum, ceram ad cerandum
accipiunt. Aliud autem quidquam praeler procuratoris licenliam eis dare non potest. Qu-dia autem aliis

generaliter minislrat, talia sumit et sibi.

2. Dare vel accipere ab his qui domus liujus non sunt, sitie procuraloris praecepto nihil audet. Qui si

forte abfuerit et aliqua interim necessitas acciderit, ita faciet quemadmodum ipsum, si adesset, facturum

fuisse existimaverit, redeuntique quid et quomodo egerit indicobit. Fratrum aliquem in coquinam, nisi

justae causa necessitatis induccre non potest, inductumque transacta necessitate statim emittit, inviolato,

quantum res sinit, silentio.

COMMENTARIUS.
tunc monachis non erat concessum ?Quia conversis, A Cap. XLV. Num. 1. Habent enim signa ple- —
laboribus manuum depulatis dormitio diurna non raque rusticuna, elc. Inde notandum est primos con-
erat permissa, tota enim die labori incumbebant. versos domus Carthusiae fuisse ut plurimum pios
Ibid. Post completorium lectos, etc. Illis etiam rusticos ex eadem regione ;
quod hic annotamus ad
pnpscribilur ut tempus dormitioni deputatum sedulo faciliorem intelligentiam cap. 53 istarum consue-
impendant, et sic omnia et singula suo quaeque tudinum.
tempore ordinate perficiantur. Num- % AUena mtcm discerc sigm> etc Id refer . _

Idem capitulum relatum habes in antiquis statu-

tur ad ea qute> cap Mf jam expre; sa sunt pr0 m0 _
tis part. m, cap. 2, n. 1.
nachis. Si cnim signa quaedam a se invicem disce-
Cap. XLIV. — Num. \. Cumque absente qui sibi rent> possent sic Slbi mutu0 loqui ex signis condi .
prcelatus, ctc. Nomine ergo pradati R. P. Guigo cfis> sicut cum mutis fieri solet> quod esset a silen _
intelligit eum qui aliis praepositus est, sive conver-
tfi finc el proposito alien um.
sis in genere ut esl procurator, sive quibusdam tan-
tum ut est conversus, cui per obedientiam deman- Cap -
XLVL— Nura. \. Qui solitos cibos, etc, fra-

datura est aliquod opus, ad quod perficiendum dan- Mbtu prceparat ct dispensat, elc. Monachoscoqui-

tur illi adjutores, tunc is cui talis obcdicntia; dirc- nain sibi facere in cella superius vidimus, sed non
R sic cum conversis agitur, quia ad laborem manua-
ctio est injuncta, adjutoribus sibi concessis dicitur
praelatus in illo opere. lem nuc iMucque dispersi non poterant coquinam
Ibid. Tacentibusque aliis adventantibus et obvian- sibi facere ld er g° facit P r0 omnibus frater coqui-
>

tibus respondet. Silentium illud tunc servandum ad nanus.

advenientes vel occurrentes spectat, non autem ad fia- Num. 2. Dare vcl accipere, etc. Semper et in om-
tres siinul laborantes, nam tunc loqui inter se pos- nibus praescribitur nostris forma obediendi, non
sunt, servato moderamine, de quo in sequcnti capi- tantum dando sed et accipiendo, quia obedienlia
tulo. In hoc autem capituio et in sequenti assignatur veluli insliluti Carthusiensis principium, est atlen-
conversis modus loquendi et tacendi, et relatum ha- denda et consideranda, ut discrte exprimit ipse R.
betur in antiquis statutis parte iii, cap. 3, n. 1 P. Guigo supra cap. 35.
729 CONSUETUDINES. 730

3. Ecclesiam custodit, portae praeest, advenientibus respondet, ferramenta communia servat ; domus et
universae communis supellectitis curam gerit. Ex quibus omnibus, si aliquid deperierit, postratus humi
reum se culpabilemque clamabit. Haec eadem servat quicunque vices ejus, exsequitur.
4. In diebus solemnibus vel ipse, vel qui supplet locum ejus, advenientibus de villa proxima nihil habet
dare vel commodare, sed tantum ut recedant, jubetur respondere, ne per tales dies assuescant inquietudi-
nem et molestiam facere.
CAPITULUM XLVII.
De pistore.
Pistor annonam recipit, siccat, custodit, venlilat, molit, panes conficit et dato adjutorio coquit, et coqui-
nario in pistrino reddit.
CAPITULUM XLVIII.
De sutore.
Sutor coria tenet, incidit, sotulares facit ac reficit.

CAPITULUM XLIX.
De pra?.posito agriculturce.

Qui praeesl agriculturae, grangiae et boum, et cunctorum, quae ad illam pertinenl obedienliam,
diligentiam habet.
CAPITULUM L.

De magistro pastorum.
1 Pastorum magister cunctas illius obedientiae res et instrumenta custodit. Et emendo, et vendendo
ad suum pertinentia ministerium, cum extraneis commercium facit. De rebus aliis fabulandi cum eis

licentiam non habet. Cui negotio vel verbis, sociorum, nisi quem advocaverit, nullus se intermisccat [al.

intermiscet].

2. Ipse vero juramenta, mendacia, fraudes et csetera qua3 talibus interesse solent negotiis, vitare
praecipitur mala, sempiternamque animae suae salutem temporalibus rebus et commodis anteferre. Ipse
etiam et socii ejus grangiam magna ex parte cuslodiunt. Domus inquafiunt casei, quam vocamus arcellam,
ad eorum proprie curam pertinens, sicut aliqua de cellis servanda praecipitur. Generaliter autem in alterius
cellamnullus nisi jussus ingredilur. Cum ad hiemandum foras exeunt, nihil vel accipere vel dare
praeceptum habent. A puero mercenario qui est cum eis ad molendinumitur, panis coquilur, vinum emitur,
neipsi, quod periculosum est, ad villas, inquantum vitari potest, ire cogantur. Tertia feria et Sabbato
ultra communem fratrum morem vinum habent, Ea quoque die qua locum mutant, quia cibos sibi

praeparare non possunt, vinum accipiunt. Haec autem misericordia propter continuos labores et multa quae
ibi patiuntur incommoda, eis impenditur.
COMMENTARIUS.
Num. 4. Advenientibus de villa proxima, etc. Id A agri illi avenam tantum ferunt, et aliquando favas
est de pago Carthusiae, inter rupes Carthusiae sito et similia, triticum vero nunquam.
versus Gratianopolim, qui hodie nomine parochiae Cap. L. — In istis apparet oeconomicus agendi et
Carthusiae vocatur, ad dislinctionem domus Carthu- res disponcndi modus, quem R P. Guigo et sui

siee. Hoc capitulum referlur in antiquis statutis praedecesscres ordinaverant, ut rem familiarem pro-
part. iii, cap. 11, nn. 1, 2, 4 et 5. moverent et a disperditione servarent, servalo reli-
Cas>. XLVII. — Hoc capitulum relatum habes in gioso et innoxio agendi modo, qui hic describitur,
antiquis slatulis part. in ; cap. 12, n. 1. Istis autem et ex simplicitatis fragranti odore piorum lectorum
singularibus officiis conversus deputabatur, qui per animos non modice recreabit
se opus complebat, dalo tamen sibi adjutorio, cum Num. 1. Cumextraneiscommercium facit. Dere-
solus opera perficere non poterat. bus aliis fabulandi, elc. Quam pulchrum esset nunc
Cap. XLVIII. — Per sotularesintellige calceos. His videre tales mercatores, qui etiam in suo commercio
verbis utebaturviralias eruditissimus, quiaex vulgari a verbis ad rem non pertinentibus abstincbant.
usu introducta erant, et Gallico idiomati similiora, Num. 2. Ipsc vero juramenta etmendacia, etc,
illis temporibus facilius intelligcbantur. Nec vere- quas talibus interesse solcntncgotiis, etc. Eccequam
batur de corrupta latinitale argui, sicut nec de ser- r> sincere in suis innoxiis commerciis noslros vellent
monis elegantia cupiebat laudari. agere, et a saicularibus agendi et loquendi modis
Idem refertur in antiquis slatutis part. ni, omnino abstiuere.
cap. 13. Ibid. Cum ad hiemandum foras exeunt, nihilvel
Cap. XLIX. — Agricultura illa exercebatur in accipcrc, etc. Hic cvidenler apparet quod jam supra
loco qui vocatur Chartroussettc, ubi adhuc stat attigimus cap. 41. Foras exibanl, id est, extra ter-
grangia boum, atque ctiam in monlis declivitate, quae minos eremi et pecora ad hiemem transigendam ad
a Correria usque ad molendinum proteuditur. Sed vicina loca deducebant. Ex prohibitione autem ali-
731 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 732

CAPITULUM LI.

Quo tcmpore vinum fratrcs habeant.

1. Caeteri autem fratres qui domi sunt, quinta tantum feria, et in solemnitatibus quae capitulum habent,

semel in die vinum accipiunt. In Natali tamen Domini diebus quatuor, Circumcisioue, Apparitioue,
Puriticatione, Annuntialione, si Dominica die contigerit, Pascbse diebus quatuor, Ascensione, Pe.ntecostes
diebus tribus, solemnitate S. Joannis, apostolorum Petri et Pauli, Assumptionis, Dedicationis, Nativitatis

B. Mariae, Sancti Michaelis, Omnium Sanclorum, bis habent vinum.

2. Ascendentibus etiam propter aliquod festum in crastino cclebrandum, si monachos in refectorio

ccenare contigerit, vinum datur. Hoc autem non evenit nisi duo festa, quibus in refectorio comcdilur, sibi

cohaeserint.

COMMENTARIUS.

quid ibi accipiendi aut dandi nobis indicatur, quanta A cretae intelligentiae regulis nunquam rccedebant.
cura primi Patres vellent nostros retrahere, et ser- Videamus nunc, si tantis viris nos meliores esse
vare a familiaritale ssecularium attrahenda pcr credamus, ut timcndum jam nobis non sit, quod
munuscula data aut accepta. Sciebant enim quid tunc illi timebant, et tanta cura cavebant pro suis
periculi suis conversis ex ista farailiaritate sensim extra monasterium, quasi habitualiter, aliquo tem-
enasci posset, qui ex loci paulo amoeniori situ, ex pore degentibus. Alibi loquctur R. P. Guigo de his
relictis, licet exigente necessitate, monasterii com- qui in solo transitu, extra limites iter agebant.
munibus exercitiis, si his contracta cum extraneis lbid. Tertia fcria ct Sabbatoultra communem fra-
familiarilas adjungeretur, facile possent primo in trum morem, etc. De hoc more dicetur in sequenti
naturte laqueos laborem fugientis et appetentis capitulo. Miscricordia; autcm nomine intclligilur
relaxationem incidere, et poslea in diaboli laqueos indulgentia aliqua, quae ex menle primorum Patrum
ctiam decidere. discrele conceditur, prout hic videtur, quolies id
Utinam semper prae oculis habeamus hoc primo- postulat rationabilis causa, ab extremis enim om-
rum Patrum exemplum et ab illo nunquam defle- nibus cavebant, et justum mcdium sequebantur.
ctere satagamus, sollicitecurantes, ut ad excmplum
illorum ncminem e nostris extra monasterium de-
Cap. LI. — Num. 1. Quinta tantum feria, et in
B solemnitalibus qua? capitulum habeni semclin die,
gerc permittamus, nisi quantum et quandiu exigit
etc. Nomine solemnitatum, ut jam notavimus, omnia
inevilabilis necessilas, quia inde graviora ordini
feslacapituliinlelligebat R. P. Guigo. Non est autem
damna in utroque stalu temporali et spirituali eve-
putandum quod vinum hic semel in die fratribus
nire posse indubitalum est.
ministrandum ea tantum mensura darelur quae suf-
Dixi, inevilabilem necessitatem, quia, quandiu
ticeret uni refectioni, scd quae prandio ct coenoe
vitari potcst, aut per aliquam industriam suppleri,
sufiiceret, ut cx infra dicendis patebit, et ex antiqua
id pro maxirno lucro, id, inquam pro maximo lucro
consuetudine hujus domus Carthusiae adhuc pro-
aestimandum est. Sufficiat hic unam pro multis ra-
batur, qua fratribus minislrabatur vinum pro utra-
tionem jam in supcrioribus allatam iterum tangere.
que refectione, quod in cclla apud se servabant.
Ilomines monaslerii exercitiis assucti, et ab ob-
Cur aulem fralribus gravibus manuum operibus
jectis saecularibus videndis cx solitariaa vitan profes-
addictis, non tam frequenter vinum assignelur quam
sioneremoti et dissueti, ab ipsis postea occurrentibus
monachis ? Quia labor mentis longe gravior cst
vivacius et vehementius tanguntur, quam qui illis
quam corporis, ct vinum reparationi exhaustorum
videndis sunt assueli ; ab assuetis enim, ut dicunt
spirituura multum confert.
pbilosophi, non fit passio, et ideo ab iliis sunt cau-
tius vitanda, rejectis mille figmcntis amoris privali, Ibid. In NatalitamcnDomini, etc, bis vinum ha-
quibus necessitates fingere novit, ubi rcvcra nulla bcnt. Hic cnarrat R P. Guigo pracipua fcsta, quae nunc
.

occurrit solemnitatcs vocamus, addifferentiam feslorum qu.o

Turbam famulorum sunt tanlum capituli. His ergo diebus, cum bis in
Ibid. A puero mercenario, etc.

lunc post se non trahcbant optimi opiliones isli,

rcfeclorio comederetur, mane videlicet et vcspere,

scd per se omnia facie! ant. Alioquin tenuem rem bis etiam fratribus vinum ministrabatur.
familiarem, integram pcr mercenarios cito devoras- Num. 2. Asccndeniibus etiam, ctc, Simonachos in
scnt. Ad hoc tantum opera pucri mercenarii dabatur, refectorio, ctc. Idcum praeccdentibusconcordat, nam
nc ipsi, quod pcriculosum cst, ad villas, in quanlum quia tunc monachi in refeclorio comedunt, vinum

vitari polcst, irc cogantur. Periculosum vidcbatur eliam ministratur fratribus ad domum supcriorcm
istis sanctis viris piissimos conversos tunc cxtra ascendentibus, ut sic fiat quaedam observantiae in

monaslerium ad tempus, quasi taraen habitualiter utrisque conformatio.

(quod notandunij degcntes, sincread proximas villas Iloc autem capitulum rclatum habes in anliquis
ire, in quantum, ut aiunt, vitari potcst : nam a dis- slatutis, p. m, cap. 19.
733 CONSUETUDINES. 734

CAPITULUM LII.
De jejunio fratrum.

1. Sexta semper feria pane et aqua et sale contenti sunt, exceptis solemnitatihus. In adventu quoque et

Quinquagesima et jejuniis Quatuor Temporum, quarta etiam feria eamdem abstinentiam faciunt. Yigiliis

Paschse, Ascensionis , Pentecostes , sancti Joannis , Petri et Pauli , Assumptionis , Omnium Sanctorum,
Natalis Domini similiter vivunt.

2. In vigiliis vero apostolorum Jacobi, Bartholomaei , Matthaei , Simonis et Juda1 , Andreae , S. Laurenlii

martyris, semel quidem comedunt, sed pulmentum habent. Cseteris autem diebus, ne nimio labore frangan-
tur, bis comedunt, sed semel tantum pulmentum accipiunt.
3. Generaliter autem communes hujus domus cibi sale tantum condiuntur. Quinta feria et solemnitatihus

capituli, ultra consuelum , aliquid melioris escae suscipiunt. Paschae tamen et Pentecostes feria quinta, et
altera post festum Innocentum die, si hac, id est quinta feria, ibi contigerit, vinum sine aliqua [al. alia]
pitantia sumunt.
COMMENTARIUS.
Cap. LIl. — Num.
Sexta semper feria, etc, Aherbis crudis, fructibus aut radicibus pascerentur,
1.

cxceptis solemnitatibus, etc. Scmel ergo lantumin cum illis eadem laborandi adesset necessitas quae
hebdomada abstinentiam faciebant, idque feria sexta, aliis diebus.
nisi festum capituli occurreret , tunc enim ab illa Num. 3. Generaliter autem communes hujus do-
abstinentia eximebantur, quod eliam circa monachos mus cibi sale tantum condiuntur. Erat magna diffe-
observatum fuisse indubitatum est. Cur enim mona- rentia inter modum esculenta condiendi illis tem-
chi non fuissent eadem ratione exempti, qui tres in poribus, et eum quem nunc ubique servari videmus
hebdomada faciebant abslinentias , cum fratres, non enim tunc habebantur speciej aromatum et ,

qui unam tantum observabant, ab ea, ratione super- butyrum vix erat in usu. Tunc eliam erat, prout
venienlis festi capituli hic eximantur ? Nulla fit nunc videmus in variis regionibus magna circa
, ,

mentio translalionis abslinentise, unde perspicuum rem istam secundum consuetudines va-
diversitas,
est quod eo casu inobservata transiret nunc vero ; rias cibos condiendi, ex quarum usu quo semel na-
non sic nam quando festum capituli occurrit feria
, tura imbuta est, nascitur nausea circa cibos aliter
sexta, abstinenlia ad aliam diem transfertur. proeparatos, et talis nausea quse vix vinci possit.
Ibid. In Adventu quoquc, etc, quarta ctiam feria. Quod in domo experimento non semel
hac nostra
Id etiam nunc observatur iisdemque diebus , absti- probavimus tempore capituli generalis, cum Patres
nenlia tit a fratribus, eo modo quo nunc iste absti- B Germani, Itali, Hispani, Belgae, Poloni, Galli, simul
nentiarum ritus servatur apud nos. conveniunt ;
qui tamen Gallicae consuetudini in hoc
Num. 2. In vigiliis apostolorum Jacobi, etc Sed facilius assuescunt ,
quam aliarum regionum. Et ut
pulmentum habent, etc Pulmenti nomine pitantia vicinius rem tangamus, boni Patres Hispani hutyrum
intelligitur, nam quasi synonyma ista esse ex eodem in condimentis vix ferre possunt , piscesque cum
capilulo innotescet ; et inde magis probatum habe- aqtia, sale , herbis et similibus cocti eis sapiunt, sed
bis quod supra di^imus, suh cap. 33, et qualiter cum vino coctos mirantur. Quae hic tantum notamus,
intelligenda sint ista verba R. P. Guigonis, n. 5 ejus- ut advertatur distinctionem in similibus faciendam
dem ad ccenam, vel ad prandiumcum semel
capituli, temporum, regionum et con-
esse juxta ditferentias
edimus, herbas crudas vel fructus, si adsint, acci- suetudinum. Porro hic loquitur de communihus
pimus. Herbas crudas vocat ad differentianr cocta- cibis, nec inde potest concludi quod in omnibus ,

rum. Absurdum autem esset credcre quod herbas nec oleo , nec herbis ad condiendas pitantias ute-
istas crudas comederent absque ullo condimcnto, rentur. Sale tantum utebantur et non aroma- aliis

prout a bestiis comeduntur, nam quaedam illorum tum speciebus ,

imo forsitan
quae tunc rarae erant ,

sanilati multum obfuissent. a splendide et delicate convivantibus tanlum impen-

autem diebus, etc, bis comcdunt,
Ibid. Cceteris debantur.
sedsemel tanlum pulmentum aceipiunt. Sensus est Ibid. Quinta fcria ct solemnitatibus capituli , etc
quod jejunia ordinis, quae scrvantur a monachis a festo De puhnentis etiam diebus jejunii minislrari solitis
Exaltationis S. crucis, conversi non servant, excepto supra fit mentio, et hic etiam feria quinta aliquid
Advcntus tempore , semel tamen illis ministralur ultraconsuetum dari perhibetur. Quid hoc esset
pilantia, et insuper hcrbas, aut fruclus, aut radices ignoramus sed certum est quod ultra consuetum
:

accipiunt pro coena, quae etiam pulmento in pran- aliquid melroris escae susciperent.
dio adduntur diebus jejtmii quando tanlum semel
, Ibid. Paschas tamen etPentecostes, clc, sinc, etc
comedunt , quod illis vcrbis intelligendum est, in Illis feslivilatibus in domo superiori erant et diebus
prandio si semcl comcdunt. Cum enim a jejunio or- hic notatis inde recedebant , ut ad domum inferio-
dinis ex professo eximercntur, ne nimio labore de- rern redirent , ubi eis consueta ministrabantur , et
bilitarentur, incongruum esset credere quod diebus ha*c cst ralio cur vinum tantum et nihil aliud reci-
jejunii, quibus semel comedere licitnm cst , solis perent his diebus.
735 GUIGONIS I CARTHUSI.E MAJORIS PRIORIS V. 736

4. Herbas crudas, fructus aut radices, cura adsunt, in coena tantum, vel in prandio, si semel comedunt,
accipiunt. Pulmenti vel pitantioe quidquid uni prandio superfuerit reddunt : vinum datum non nisi in pran-

dio vel coena bibunt.

5. Quidquid ex pitantiis remanet , vel pulmentis ,
quod usui aptum sit, coquinario redditur, ne quis
forte non concessam occulte faciat abstinentiam.

CAPITULUM LIII.

Quo tcmpore vescantur avenario pane.

A Kalendis Novembris usque ad Pascha avenae vescuntur pane. In Adventu tamen et Quadragesima per
singulas hebdomadas. singulas triticeas ex pitantia recipiunt tortas.

COMMENTARIUS.
Num. Herbas crudas fructus aut radices, cumA
4. ,
Capitulum istud relatum habes in antiquis statu-
adsunt, in ccena tantum vel in prandio si semel ,
tis, iii part., cap. 20, n. 1.
comedunt, etc. Hic clarius exponit R. P. Guigo quod Cap. LIII. — Num. 1. Avenoevescuntur pane, etc.

succinctius et ideo obscurius dixerat , cap. 33, de Hic locus fere intolerabilem austeritatem sonat his
monachis loquens. Hic enim clare videtur differen- qui usum istius patriae non norunt , nam in aliis re-

tia inter res comestibiles quas apud se servare po- gionibus ubi triticum abundanter crescit, vix tem-
terant monachi et conversi quandiu durabant, quas- pore famis possunt rustici ex hujusmodi pane com-
que monachi in cellis sibi parabant et coquebant, edere, quia non sunt assueti , et non habent indu-
et pulmentum sive pilantiam quae ex coquina illis striam bene conficiendi panem ex avena. Sed desi-
ministrabatur. Junge hunc locum cum his quae hic nent mirari quando scient in hac regione panem
,

dicuntur , n. 2 et videbis quod eliam diebus jejunii

, avenae esse consuetum alimentum ruslicorum, imo
pulmentum sive pitan-
ecclesiastici ministraretur eis honestorum civium vicorum et villarum circumvi-
tia ,
quacunque hebdomadae eve-
specifica die unius cinarum , cui comestioni sunt assueti ab ipso e cunis
nissent exceptis tantummodo diebus abstinentiae
, egressu, et inde fiunt robusti et vegeti, adeo ut pos-
deputatis, et inde conclude a forliori eadem fuisse sint vix reperiri in opulentis regionibus ,
qui sanius
observata pro monachis quae pro conversis. x> et diutius vivant, et quorum proles magis raultipli-
Ibid. Yinum datum non nisi in prandio , ctc. Si cetur. Unde iste usus comedendi panem avenae?
iicitum illis erat bibere vinum in cnena sicut ct in Quia triticum valde rarum est in istis rupibus, quod
prandio , et tamen semel in die communiter vinum rustici servant ad offas aliquando componcndas,
reciperent ; inde potest conjici quod vinum eis da- avena vero pro conficiendo pane utuntur, quae satis

retur in ea mensura, quse utrique refectioni suffi- abunde in istis raontibus crescit , et praecellit avcnis
cere posset : non disjunclive sed copu-
et illud vel quce alibi crescunt. Insuper necessitas, omnium ma-
lative accipiendum ut sensus sit, quod extra
est gistra, eos docuit qualiter panem satis bonum inde
prandium et comam vinum non deberent bibcre, quod coniicerent ; nam priusquam ad molam deferant,
monachis etiam praescriptum erat. avcnam siccant in clibano tepido, unde fit ut per-
Num. o. Quidquid ex pitantiis remanet, etc, ne fecte molatur et extrahatur candidissima farina, qua
quis non concessam forte faciat ctc. Ex hoc loco , poslea panem conficiunt. Talis est communis panis
apparet quanta et quam subtili circumspectione patriae. Non ergo tantopere mirandum est si fra-

vellent primiPatres ab indiscretis abstinentiis nostros trcs conversi qui pro maxima parte erant ex inco-
,

arcere, nihilquein illa parte vcllent omninoadmiltere, lis patrice jam cap. 4o notavimus
, ut tunc per
, , ,

^
quod obcdienliae
„~^ , directioni et discretioni non
- plene
y - - quinque menses vescerenlur pane avenario, cum
, -J
... .

subjaceret, tanti momenti erat apud illos , solilariai convicanci illorum toto anno simili pane vescantur.
et Carthusianoo vitae professores a voluntariis et ar- Scd temporc R. Patris Guigonis, conversis cx alia
bitrariis cxercitationibus repellere , ne caput aut patria oriundis ,
qui simili speciei panis non erant
corpus sibi Uederent , et pro obedicntia, sub absii- assueti nec poterant assuescere ,
dabatur ex eodem
nentiarum praetextu, singularitatem, privatum amo- pane quo monachi alebanlur.
rera , subtilem vaniiatem et in suo sensu pertinaciam, In Adventu, etc, singulas triticeas ex pitanlia
quae revera sunt vitac solitari^e carcinomata, substi- recipiunt , etc Multum errarent qui ex hoc loco
tuerent et enutrirent. crederent his anni temporibus tortam panis triticei

Volunt ergo quotidie omnia reddi coquinario , ut pro tota materia pitantiae singulis hebdomadibus
videlicet scirent an convenienter ex puhnenlis aut fuisse tantum singulis ministratam ex supradictis ,

pitantiis quisque comedisset, statimf|uc exigi posset enim apparet quod ministraretur illis pulmentum sivc
ralio a reddente pitanliam, qua de causa non com- pitantia sed sensus est quod in Adventu et Quadra-
;

edisset, an aegrotaret, atque de hac re stalim posset gesima panis triticeus eis darctur quasi pro au-
superior moneri. Ilic locus valde notabilis est , et gmento prima diehebdomadae recipien-
pitantice, et

demonslrat evidcnter qualis scmper fuerit spiritus do pitantiam pro prandio, simul reciperent ettdrtam
ordinis circa abstinentias et alias exercilationes, D illam triticeam pro tota hebdomada. Ad cujus rei
quas ex professo notat R. P. Guigo, capite 35, no- memoiium adhuc apud nos servatur in plerisque
stra? institutionis non cssc. domibus ordinis, ut tempore Adventus et Quadragc-
737 CONSUETUDINES. 738

CAPITULUM LIV.
J)e minutione eorum.
i. Quater in annominuuntur, circaKalendas Maii, circa Idus Julii, circaKalendas Oclobris, circa Kalendas
Februarii. Minutis tribus diebus pitantia mane, vinum autem bis dalur. Duobus prioribus diebus, tria, si adsunt,

ova adduntur coenae.

2. Si silierint post prandium, vinum bibunt, non tamen in alterius cella. Hoc enim nequaquam conce-
ditur, ut quilibet in cujuslibet cella quidquam vel bibat vel comedat. A laboribus vacant, ad lectos redeunt,

a post prandium usque ad vesperas colloquium de bonis faciunt. Qui vero non minuitur eamdem quam
minuti compellitur accipere refectionem.
CAPITULUM LY.
Desilentioad prandium.
\. Edentes, ubicunque sint, silentium tenent ;
quod licet et prius, tamen post exemplum reverendissi-
morum ac Deo dilectorum Cisterciensium [al. Deo dilectissimorum Cislellensium] monachorum, quos et

roligione et numero in brevi multum crevissegaudemus, perfectius custodimus. Ipsorum emm laici sive

monacbi non loquunlur in prandio.

2. Nostri etiam, in quacunque obedientia constituti, cum alterius obedientice fratribus loqui non

habent.
CAPITULUM LVI.
Quid agendum sit in periculis.

Si alicubi vel morbi subitanei, vel ignis, vel alicujus talis periculi necessitas ingruerit, soluto silen-

tio, quipriuspotest succurrit.

CAPITULUM LVIL
De vestitu fratrum et utensilibus cella;.

1. Ad vestitum habent tunicas tres, caligarum paria tria, pedulium duo, solutares nocturnos et

COMMENTARIUS.
simae ministretur fratribus feria secunda in prandio A nemexjusta causa abiit, et esset ahquid singulare,
placentula triticea , modico oleo et sale mista, quod nec ab aliis servatur nec servari posset, sic
de qua comedere possunt per totam hebdomadam, enimjuxta hic expressa compellunlur eamdemquam
nam illam apud se servant sicut et panem. Ex istis alii accipere refectionem. Credo etiam S. Patrem
tortis pluries comedimus. Brunonem, virum aeque sanctitate ac prudentia et
Idera relatum habes in antiquis statutis, part. m, doctrinapra-ditum, hunc spiritum et agendi modum
cap. 20, num. 12. successoribus suis insinuasse hac maxime de causa,
Cap. LIV.— Num. 1. Quater in anno, etc. Quin- quia sciebat spiritum sanctae libertatis solitariis
quies minuebantur monachi, conversi quater tan- bene dirigendis essenecessarium ut in scrupulos et
tum, ea forsitan ratione, quia per laborem violen- animi anxietates non decidant, ab obstinatione m
lumse facilius ab humoribus superfluis vacuabant. suo sensu servantur, etab his rebus, quae occultam
Hic vero exprimuntur subsidia corporalia et recrea- complacentiam movere aut nutnre possunt, remo-
tiones, quae illis concedebantur, eis non absimiles veantur.
quas monachis concessas fuisse vidimus, cap. 39. Cap. LV. —Num. 1. Edentes... silentium tenent.

Num. 2. Qui vero non minuitur eamdem quam Ecce qualis est lex silenlii ab eis servandi inmensa,

minuticompellitur, etc. Ex hoc loco evidenter appa- -g sed id non spectat ad alia tempora et exercitia, m
ret quantum mens primorum Patrum, et spiritus quibus silentio illos non sic astringi perspicuum
instituti nostri distet a scrupulosa et obstinala au- est.

s'.eritatum corporalium interpretatione, a spiritu Quod licet et prius, tamcn post exemphm,
Ibid.

coactionis, et singularitatis, et e contra velit a no- etc. Hoc exemplo vult incitare fratres conversos ad
bis observari piam et discretam spiritus libertatem, strictius servandum quod jam abipsis exordinis m-

animi flexibilitatem, et singularitatum, etiam in re- stituto servabatur •

bus bonis, eliminationem. Ecce enim bic videmus Num. 2. Nostri etiam in quacunque obedientia
fratrem conversum bene valenlem non minutum, constituti, cum alterius obedientioi fratribus, etc.
necideo istis subsidiis et recreationibus indigentem. Sed inter se dum simul laborant in eadem obedien-
possunt, ut ex capilulis 44 et 45, et alus
At nihilominus boni Patres volunt, imo si recuset, tia loqui

compellunt illum ad ulendum iisdem beneiiciis qui- locis evidens est.

bus alii utuntur. Quare hoc ? nisi ut doceant nos, ut Idem refertur in statutis antiquis, part. m, cap.

diximus, qualiter priores Carlhusianos solitarios 3, num. 8 et 3.

dirigere debeant, et qualitcr monachi Carthusiani Cap. LVI. — Idem rcfertur in antiquis statutis,

sinere debeant se a superioribus dirigi ? Inde non iii part., cap. 22, num. t.

est mirandum si prudentes superiores nunc aliquan- C Cap. LVII. — Num. 3. In superiori dormitorio,

do negent quibusdam monachis licentiam servandi etc. Cellas singulas distinctas habuisse tunc fratres
abslinenliam in pane et aqua, quia id in dissuetudi- conversos ex ipso titulo liquet. Al nihiloimnus dor-
739 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 740

diurnos, pelliciam, pelles, mantellura, caputium, mitanas [al. mitaneas] laneas duas, lumbaria duo,
cingula duo, sotulares eorum de bovina pelle fiunt.
2. A Kalendis Novembris unam tunicam veterem reddunt , unaraque novam accipiunt : similiter

par caligarum reddunt , et par caligarura parque peduliura sumunt. Pelles et pellicias accipiunt veleres,

eas videlicet quas reddunt monacbi , cum novas accipiunt. Habent adhuc ad leclum paleam, filtrum, pul-
vinar, cotum.
3. A Pascha usque ad festum S. Michaelis a prima usque ad complelorium noctumis sotularibus

non utuntur. In superiori etiam dormitorio communes lectos ,

pellicias , sotularesque nocturnos lia-

bent. In omnibus bujusmodi aliud nihil curatur, nisi ut frigus arceatur et nuditas tegatur. Nam
et ligaturas sotularium et renum cingula de cruda gerunt canabe lumbariaque ipsa canabina suut. Adeo non
quid vanitas aut voluptas, sed quod [al. quid.] sola necessitas aut utilitas postulet cogitatur.

4. Habent et scutellas duas ad cibos, ad panem unam mantilis loco , ad munditias unam grandiorem,
juslam, scyphum, salariam, cocblear et cultellum, vas aquarium, ferramenla eliam, securim , fossorium,
dolabrum, subulam, falciculam, acus duas, iilum forfices terebrum. Ha?c quicunque legerit ridere vel

reprehendere non festinet, nisi prius vilaraliujusraodi in talisolitudine et interlanta duxerit frigora.

CAPITULUM LYHI.
Quod loquendi cum extraneis Hcenliam non quaerunt.
1. Colloquendi siraul cum bis qui domus hujus non sunt licentiam non quaerunt, nec [al. ne.] cum ger-
mano quidem.
-2. Nihil omnino, nisi cum licentia apud se tencnt.

3. Accusali, sine mora prostrati veniam petunt. Repreliensorem in eadcm die non reprehendunt.

CAPITULUM LIX.
Quod fiat dcre alicui nostrum missa.
Si alicui nostrum sive laico sive monacbo, ab aliquo, vel amico vel propinquo, vel veslis vel aliquid
hujusmodi missum fuerit, non ei sed alii potius datur, ne quasi proprium babere videalur.

COMMENTARIUS.
mitorium erat in superiori domo, id est ampla ca- A nonsunt licentiam non qucerunt,nec cum, elc. Idem
mera separatis ab invicem lectulis repleta, ad quam jam dixit pro monachis R. P. Guigo, cap. 3. Ad
divertebant fratres a domo inferiori ad supcriorem conversum non pertinet quaerere licentiam sicut nec
diebus festis ascendenles. Impossibile enim erat ut ad monachum, ut loquatur etiam cum germano fra-
duplices cellas singuli habcrent, unam in inferiori, tre sed nihilominus tum germanus frater, tum alii
;

et alteram in superiori domo. Per communes lectos possunt licenliam illam petere a praesidenle et ob-
intelligit, qui occupabantur a singulisfratribusprout tinere, prout ex cap. 10 et30 evidenter constat. Non
occurrebat, ita ut alicui singulari proprius non assi- sic de his qui domus sunt : nam licentiam petere
gnaretur, qui eo absente ab alio non posset occu- cum his colloquendi, nec hic nec alibi prohibitum
pari. esse comperimus.
Num. 3. Inomnibus hujusmodi aliud nihil cura- Nura. 3. Accusati sinemora, etc. Iieprchensorem,
tur nisi ut frigus, etc. Hic haberent judiciumcontra elc. Hic formam habemus morlificalionis intimce,
se conscriptum qui apud nos vellent sive in panno quam profitebantur primi Patres nostri, in qua ser-
quo vestes componuntur, sive in ipsa vestis compo- vanda modum non apponebant sicut in austcritati-
sitione aliquid curiose quaerere, quod nitorcm saecu- bus corporalibus illos sludiose apposuisse constat,
larem redoleret. Sed, ut prudenter statim subdit r> sed volebant amori privato in excusationibus nun-
R. P. Guigo, si eliminandae sunt a nostris vestibus tium absolute remitti. Quod certe genus morlifica-
vanitas et voluptas, necessitas aut utilitas non sunt lionis omnes ausleritales corporales longe superat,
repudiandae, et ad studium conversionis morum.de qua votum
Num. 4. Ihec quicunque legerit, elc. Hic repetit emiltimus, spectat, sicque ad medullam verae morli-
circa fratres quod jam dixerat circa raonachos, cap. ficationis et sui ipsius abnegationis in homine inte-
28. Sciebat enim vir sanclus mundura abundarc riori, ubi Deus invenitur, nos aspirare debere exem-
censoribus indiscretis, qui seipsos negligentes, judi- plo illo docebant, quod in prologo modernonrm
ciis nihilominus, censuris, atque factis aliorum in- stalulorum, ubi de Deo in inleriori homine quae-
discriminatim arguendis, fere totum vitae tempus rendo agitur, diserte explicatur.
impendunt, et ne inde nostri ad scrupulos move- Idem relatum invenies in antiquis statutis, part.
rentur preevenit eos, et ita hic ex professo loquitur. m, cap. 3, num. 4. Item cap. 23, num. 5, itemque
Totum hoc capitulum relatum habes in antiquis cap. 12 n partis, num. 13.
Slatutis, part. m. cap. 23, n. 1, 4 et 5. Cap. LIX. — Non eised alii potius datur, etc.
Cap. LVIII. — Num. 1. Cum his qui domus hujus Inde apparet quam stricte vellent omnem proprie-
741 CONSUETUDINES. 742

CAPITULUM LX.
Quid de re inventa faciendum sit.

1. Si intra [al. infra] terminos nostros aliquid inventum fuerit, ei protinus cujus est, si adest, sin autem,
procuratori redditur. Si autem extra terminos aliquid a nostris inventum fuerit, fratribus, aut suo domino
statim, si fieri potest, redditur, aut ei, per quem melius et iidelius reddi posse putatur, commendatur ;

alias intactum dimittitur.

2. Vestili singulis tunicis et cincti jacent in cellis et dormitorio.

CAPITULUM LXI.
De brachis et parvis pelliciis fratrum.
1. Pastores autem habent brachas canabinas, quas tunc induunt cum caseos faciunt ; aliter lineis

omnino non utuntur [al. utimur] veslibus, ne feminalibus quidem.

2. Concessimus adhuc pastoribus pellicias parvulas, quae duabus fere vervecinis pellibus possint fieri,

quibus, nisi cum hiematum foras exeunt, non utuntur.

3.Inmulgendo,ubicunquesint, sempersilentiumtenent.

CAPITULUM LXII.
De fratre qui sagmarios curat.
1. Frater qui sagmarios curat, quando foras egreditur, in culcitra non jacet, nihilque nisi hospitium
quaerit, nisi vel prior vel procurator aliquid ei specialiter injunxerit.

COMMENTARIUS.
tatis speciem a se excludere. Si autem quisquam a A perseverantiae totius ordinis in genere, ex suis sta-
me quaereret in quibus consistere crederem austeri- tutis et ordinationibus capitulorum generalium
tatem primorum Carthusianorum, absque ulla haesi- debent colligi, quia inde ea tanlum sunt haurienda
tatione responderem illam constitutam fuisse : quae toti ordini possunt imputari, non autem ex
Primo, in volu^tatis proprise abnegatione, qua- quarumdam singularium personarum actibus.
lem requirit R. P. Guigo ; Haec quatuor componunt scopum, ad quem ten-
Secundo, in amoris privati, ut ita dicam, suffo- dere debemus, quemque nobis, sicut et sibi consti-
catione, qualem describit in praecedenti capitulo ;
tuerunt S. P. Rruno et ejus successores, et ad quem
Tertio , in omnis proprietatis abdicatione, qua- studiorum suorum et affectuum jacula emittebant,
lem hic notat; proponere debemus. At cum certum sit illos ut ho-
Et quarto, in solitudinis devota observantia, cui mines nihilominus aliquando tunc peccasse, non
adsint studium orationis intimae et a rerum tempo- debemus etiam nunc res aestimare, ac si possemus
ralium inutilibus curis et concupiscentiis elongalio, et deberemus esse impeccrbiles. Si ergo interdum

nam si illa deficiant, solitudo nec potest esse devota erramus ut homines nunquam ab hoc scopo ,

nec quieta. recedamus, sed semper in proposito et studio habea-

Ad hsec pondera debet quisque nostrum volunla- -p mus :

tis suae propositum, actus suos et voluntarios affe- Primo, abnegationem proprico voluntatis ;

ctus adducere, secundum quod plus minusve ab Secundo, amorem correptionis ac studium conti-
his ponderibus aberrabit, secure pronuntiare plus nuae emendationis, per relationem ad votum con-
vel minus ad spiritum nostri instituti et primorum versionis morum quod emisimus ;

Patrum vicinius accedere aut longius ab eo distare. Tertio, abdicationem proprietatis

;

Parum attendendum est diminutioni illi abstinen- Et quarto, observantiam devotse solitudinis a tem-
tiarum in pane et aqua, quia id primi Patres nostri poralium rerum cura et concupiscentia dissitse.
sub obedienliae regimine constituerunt, et sub hac Idem relatum habes in anliquis statulis part. n,
tantum conditione admiserunt, ne veluti res nostras cap. 22, n. ult.

in istis consistere putaremus, quas fere pro ni- T v AT

hiloR. P. Guigonem habuisse constat, ex cap.
^•^-XumA.Aliasintactumdimittitur.mc
apparet 1 uan ta puntatis ^onscientiae circumspeclione
35, in comparalione obedientue. Unde ex hac parte
nulla relaxalio potest juste ordini imputari, ut suis
nollent n0Stn
.

™
rem all am habere, cum nec in hoc
- u- t „
tvt j . ,•„ & hoc exemolo ^" de-c casu a suis tangi dlam vellent. Et
Nec etiam, est» attendendum i
•
i
locis probabitur. tem-
,• „, j monstrant quantum a rerum terrenarum wm,upi concuni-
porahum rerum et curarum augmento, dummodo
,
...
. i
. .
, ,

mtra metas per moderna statuta praenxas et expres- v

P , C scentia iiben esse debeamus.
, , .

.• ,•• , • Idem relatum habes m antiquis llus ^

statutis aiu "»
nart. n.
sas contineatur, qma ld temporum rationi et neces-
i ,
i
„
sitati impulandum est.Et insuper res ista ad paucos
v '
' "

officiales speclat, non ad claustrales, quibus con- Cap. LXI. Linum dislinguunt a canabe, et —
ventus regularis et corpus ordinis conflatur. Sed primi usum rejiciunt quia est delicalius. Hic ,

ex quatuor principiis supra notatis omnia argumen- autem exprimunt quidquid ad frigus arcendum, et
ta nostrse singulorum perseverentiae in primo Car- modestiam in opere de quo agitur servandam con-
thusiensi instituto debent deduci. Argumenta autem ducit.
 743 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 744

2. Nullius nostrum vel verba vel salutes adaliquem exteriorem, nulliusque exterioris ad aliquemnostrum,
nisi priore vel procuratore jubente, fert aut refert. Saeculares rumores ubi audit, ibi jubetur dimitterc.

CAPITULUM LXIII.
De horto.
Horlus et quae ad eum pertinent uni deputatur e fratribus, qui de omnibus ad procuratorem recurrit,

eique de cunctis rationem reddit.

CAPITULUM LXIV.
De custode pontis.
1. Pontis custos cum nullo prorsus, nisi specialiter jussus, fabulandi licentiam habet; nutibus tantum,
vel, si non intelligitur, etiam verbis eos qui non debent transire, repellit. Idipsum servare jubetur,
quicunque vices ejus exsequitur.
2. Et omnino quicunque in quacunque obedientia cujuslibet agit vices, nihil omnino in ea sine licentia
mutare permittitur. In cellis quoque ipsis sive superius sive inferius, nihil nisi prius ostensum et jussum
mutari fierive sinitur, ne domus laboriose factae curiositate deteriorentur [al. deterantur] vel destruantur.

CAPITULUM LXV.
De disciplinis fratrum.
1. In Adventu et Quinquagesima per singulas hebdomadas singuli singulas accipiunt disciplinas.

2. Quod si domi non fuerint, septies pro disciplina Pater noster cum veniis dicunt.

CAPITULUM LXVL
De cinere.
Cinerem qui adsunt in inferiori capella de manu procuratoris accipiunt. Qui non adsunt, ter Pater
noster cum veniis dicunt.
CAPITULUM LXVII.
Quid faciant pro missa.
Item ter Pater noster a Capite jejunii usque ad Pascha, post nonam proslrati pro missa solvunt.

CAPITULUM LXVIII.
De Carna Domini.
In Ccena Domini, qui inferius remanent, veniunt post prandium ad coquinam , et ab eo qui prior est
ordine lavantur caeteris pedes, offerturque singulis vinum, et bibenles recedunl.

COMMENTARIUS.
Idem habetur in antiquis statutis part. m, cap. 18, A Idem habetur in antiquis statutis part. m, cap.
n. 17; cap. 3, n. 2; cap. 18, n. 18. 27, n. 1 ; cap. 28, n. 30.
Cap. LXII. —
Ex hoc capilulo
y evidenter apparet,
ff . »
--,, IV , r
c AP< LXV. — Idem m•„••,,,•
T1
anliquis m,statutis, part.
.

quod
" supra diximus, sa^manorum
o nomine mulos , .
e . . ,
..
- *\ >
ca p, 4 ; n _ i ;
reierlur, et eodem modo etiamnum ,

signitican, et quantum nostros cavere vellent a pru-

ritu curiose discendi quid in saeculo agatur, aut
rumoribus publicis attendendi.
Cap -
LXVL ~ Locmitur R P ' '
Gui S° dc feria
uarta ante Quadragesimam, quae Cinerum vocatur,
Idem refertur in antiquis statutis part. m, c. 26,
°-

, eo quod ea die cinis capilibus imponatur.

'ca'p LXIII. - Ex hoc capitulo et aliis, ubi de

Idcm referlur in antia- uls statutis - m >
can '
5'

rei familiaris administralione agitur, apparet quam ' '

ordinatc cuncta disponi et sub obedieutiae merito Cap LXVII. - —

Hic statuilur pietatis pensum,
constitui vellent. quod pro missa Quadragesimali solvant, quae quo-
Idem refertur in anliquis statutis c. 15, part. m, tidie ia superiori domo conventualiter celebrabatur.

n# j #
Idem refertur in antiquis statulis cap. 6, part. m,
Cap. LXIV. — Pons iste situsest inter duas pr£e--p n « *•

ruptas et excelsas rupes ex parte itineris Gratiano- Cap. LXVIII. — Domus inferior non poterat ab
politani, inter quas praeterfluit torrens aquarum ex omnibus deseri ; maxima ergo parte ad domum su-
monlibus et fontibus circumvicinis contluentium. periorem ascendente, domi remanebant ca^re-
qui
Qui torrens, quando ex pluviarum vel nivium lique- moniam lotionis pedum exsequebantur, quamtantum
scentium abundantia inflatur, tanto impetu et boatu hic innuere videtur, adeo succincte de illa scribitR.
inter saxa decidit et excurrit, ut fragores tonitrui P. Guigo, quod et in pluribus aliis similiter fecit.
aemuletur. Offerturque singulis vinum, et bibentes recedunt.
In hoc autem capitulo nihil aliud nolandum oc- Imitabantur in hoc ritum qui a monachis servari
currit, praeter eamdem silentiiet obedientiae forrnam praescribitur supra cap. 4, n. 23.
servandam, quae in omnibus per istas R. P. Gui- Idem refertur in antiquis slatutis part. m, C. 7,

gonis Consuetudines assignatur. n. 3.

745 CONSUETUDINES. 746
CAPITULUM LXIX.
De Parasceve.
\ . In crastino, hoc est in Parasceve, qui ibidem, hoc est inferius, sunt, post nonam, quae plus ea die
quam caeteris differtur, veniunt ad ecclesiam, ibique Pater noster semel pro Ecclesia, semel pro papa,
pro episcopis et cunctis sacris ordinibus, pro imperatore, pro catechumenis, pro cunctis afflictionibus et
periculis, pro haereticis, pro Judaeis, pro paganis, veniis, exceptis Judaeis, ad singula subjunctis, dicunt.
2. Deinde oblatam a coquinario crucem venerabiliter osculantur, dicentes intra se Adoramus : te, Chri-
ste, et benedicimus tibi, quia per sanctam crucem tuam redemisti mundum. Qui hoc non scit, dicit se-
mel, Pater noster.
CAPITULUM LXX.
Quomodo se habeant in solemnitatibus.
Omni totius anni die quo capitulum tenetur, qui sursum non ascendunt, nisi prohibuerint obedientiae,
cellas tenent, et spatium quod inter Tertiam et Sextam est, orationi impendunt.

CAPITULUM LXXI.
Quid faciant pro defunctis.
Pro recenter defuncto trecentas Orationes Dominicas debent, quarum medietatem cum veniis reddunt. Et
in singulis anniversariis, novem cum totidem veniis.

CAPITULUM LXXII.
De rasura fratrum.
\. Quoties monachi, toties raduntur et laici. Sed laici insuper etiam capita lavant. Omnia autem obse-
quia, quamlibet privata, quae sibi ipsis singuli non occurrunt aut non possunt facere, ab aliis humiliter de-
voteque complentur ; ita ut felicem se putet cui tale quidquam fuerit imperatum.
2. Obviantes etiam sibi invicem, amica alacritate et humili supplicatione mutuo locum dantes, servato
pertranseunt silentio. In quo juniores, id est qui posterius venerunt, satagunt prsevenire majores.

CAPITULUM LXXIII.
De novitio suscipiendo.
\. Laicis ad professionem suscipiendis, idipsum pene fit quod et clericis, nam similiter dura proponuntur
eis et aspera.
COMMENTARIUS.
Cap. LXIX. — Ibi notantur quaedam publica A mus omnes in mutuis obsequiis nobis invicem red-
pietatis exercitia a remanentibus in domo inferiori dendis.
peragenda, et idem refertur in antiquis statutis, Num. 2. Obviantes autem sibi invicem, etc. Hic
part. m, cap. 7, n. 4. videmus quam alienum esset a spiritu et praxipri-
Cap. LXX. — Hic luce clarius apparet nomine morum Carthusianorum illa vultus et gestuum as-
solemnitatis pium scriptorem intellexisse quodlibet peritas quae spiritum melancholicum redolet, cum e
festum capituli. Hic etiam statuitur qualiter tempus contra vultum potius gaudii et piae hilaritatis velint
impendere debent qui in domo inferiori diebus fes- a suis in occursu fratrum assumi, et longe ab illa

tis remanent. rustica inurbanitate distantes exigant comitatis et,

Idem refertur in antiquis statutis, part. m, cap. 8, ut ita dicam, urbanae charitatis praxes a nobis mo-
n. 1. deste servari. Male ergo intelligunt statuta, qui
Cap. LXXI. — Id tantum reddebant pro recenter verbum sanctce rusticitatis ibi reperientes, putant
defunctis in propria domo, nam tunc temporis nulla omnia a nobis cum incompta rusticitate esse agen-
flebat mentio Beneficiorum pro aliis per suffragia da. Non sic, amici et fratres in Christo dilectissimi,
reddendorum. non sic rusticitas ita intelligenda est, sed per san-
Veniarum nomine intelligimus piam caeremoniam -g ctam rusticitatem intelligere debemus modos agendi
qua genua flectimus, et scamnum aut terram oscu- simplices, sinceros et ingenuos, qui nos a mundi
lamur. Idem refertur in antiquis statutis, part. m, longe distare testentur, quosque
spiritu et vanitatibus
cap. 9, n. 1. in omnibus servare debemus.
Cap. LXXII. —
Num. 1. Sed insuper etiam ca- Idem refertur in antiquis statutis, iii parte, cap.
pita lavant. Omnium nunc capita lavantur et ra- 21, num. 1 et 4, cap. 3, num. 2.
duntur. Nullam autem mentionem facit de barbis Cap. LXXIII. —
Num. \. Laicis ad conversionem,
conversorum longioribus, quia tunc fere similes ha- etc. Inde natus est usus in ordine vocandi conver_
bebant monachi, cum sexies tantum in anno rade- sos illos fratres qui ad clericatum non sunt apti aut
rentur. Praecipuam rationem istius mutationis assig- dispositi.

navimus supra, cap. 9. Ibid. quodet clericis. Per cleri-

Idipsum pene fit

Ibid. Omnia autem obsequia, etc. Hic habemus cos R.P. Guigo monachos. Unde patet quod
intelligit

formam humilitatis et charitatis quam sequi debe- tunc (prout etiamnum servatur) nullum reciperent
Patrol. CLIII. 24
747 GUIGONIS 1 CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 748

2. Jubentur etiam adversum se habentibus aliquid reconciliari, et

in quanta priori placuerit, non minus

tamen quam annua, admittuntur probatione, et ad eorum inter quos conversati sunt, laicorum scilicet, susci-
piuntur testimonium, sicut clerici ad teslimonium, monacborum.
3. Ea autem die qua eorum professionem facturus est aliquis, ad capitulum perducitur
monachorum, ubi
de stabilitate et obedientia caeterisque necessariis audiens, cum immobilis imperterritusque permanserit,

rogat aliquem ore proprio, ut suam sibi scribat professionem, in cujus fine ipsemet' manu propria signum

crucis depingit. Quam etiam manu gestans, post evangelium et offerendam ad cornu dextrum appropinquat

altaris, eamque, sicut est in ejus dextera, diaconus, cunctis audientibus, legit ita dicens.

CAPITULUM LXXIV.
Professio laici.
\. Ego fraterllle, promitto obedientiam et conversionem morum meorum, et perseverantiam omnibus
diebus vitoe mece, in hac eremo, coram Deo et sanctis ejus et reliquiis istius eremi quce constructa est

ad honorem Dei et beatce sempcr virginis Uarioe, et sancti Joannis Daptistce, pro timore Domini nostri
Jesu Christi et remedio animce mece, in prcesentia domini, illius, prioris. Quod si aliquo tempore un-
quam hinc aufugere vel abire tentavero, liceat sefvis Dei qui hic fuerint me plena sui juris aucloritate
requirere, et coacte ac violenter in suum servitium revocare.

2. Post haec hanc ipsam chartam offert super altare, et osculato altari incurvatur ad pedes sacerdotis,

tali obsecratione benediccndus : Salvum fac, Mitte ei, Esto ei, Dominus vobiscum, Oremus, Domine Jesu
Christe, qui es via. Require superius.
CAPITULUM LXXV.
Quomodo se habeat frater postquam susceptus est.

Ab hoc tempore noverit [al. novitj se nihil omnino, neque baculum quidem quo per viam gradiens inni-
tilur, sine prioris habere licentia ;
quippe cum nec ipsemet suus sit. Erga quem idipsum quod superius de
monacho diximus, servabitur, ut scilicet pro eo nihil minus fiat, si intra examinationis tempus acceplabili-
ter agens mortuus fuerit, quam si professus esset.

COMMENTARIUS.
ad statum monachorum qui ad clericatum non es- A communiter assignata sit apud nos his temporibus
set idoneus. Inde nata est vetus illa interrogatio quse antequam frater laicus ad statum conversorum ad-
fit antequam admittatur An pos-
novitio in ordine : mittatur.
sis ad sacros ordines ascendere ? Sensus est, an Num. 3. Rogat aliquem ore proprio, etc. Id ita
aliquod impedimentum sive corporale, sive spiri- statuitur, quia maxima pars conversorum Carthusiae
tuale, habeas, quo a sacris ordinibus arcearis. Om- erat ex statu mechanico aut rustico oriunda : quam-
nes ergo, R. Patris Guigonis tempore, poterant ad vis postea viri valde nobiles statum illum ex hu-
sacerdotium promoveri. Sed quamvis plures sacer- militate et devotione amplexi sint, qui ordinem
dotes essent in monasterio, certum est quod non magno virtutum splendore decoraverunt.
omnes tunc celebrarent, eo modo et tempore cele- Idem capitulum refertur in antiquis statutis, m
brare contenti, quae in primis istarum consuetudi- parte, cap. 24, n. \.

num capitulis exprimuntur. Cap. LXXIV. — Num. 1. Et perseverantiam. Id

Ibid. Nam similiter dura
proponuntur, etc. Pro- sequivalet verbo stabilitatis, quod proferunt mona-
batio conversorum non minus severa debet esse chi insua professione, imo aliquo modo superat,
quam monachorum, quia conversi nisi bona voca- quoad exprimendam stabilitatem manendiin eodera
tione, id est cuelesti, aut putata tali, ad monasterium -r» loco.
fuerint adducti, et nisi intenso studio suae vocatio- lbid. Quod si aliquo tempore, etc. Ista expressio-
nis officiis adimplendis strenue vacent, per exerci- nis extensio fiebat, ut obligationem stabiJitatis ab
tia externa quibus destinati sunt, facilius in dissi- eis servandse plenius intelligerent, et ex consensu
pationem, deinde in relaxationem habitualem, et expresso in illam conditionem, qua possint per vim
postmodura in varias peccandi occasiones decidere ad servitium domus reduci, scirent se in servitutem
possunt, quod monachis in claustro semper degen- Dei per votum expressum devenisse, et
et ordinis
tibus non tam facile evenire potest. conditionem servorum pro Dei amore voluntarie
Num. 2. Et in quanta prioriplacuerit, non, etc. assurapsisse. Ex qua conditione videtur quod non
In prioris ergo tunc erat arbitrio tempus probationis sint comprehensi sub conditione fugitivorum, de
ultra annum et quantum vellet prorogare ; et de quibus inferius, cap. 77.
testimonio a laicis tantum recipiendo, non de suffra- Idem refertur hi parte antiquorura statutorum,
gio necessario requirendo lunc agebatur, de qua re cap. 24, num. 5.
jam quaedam diximus c. 37. Indenon est mirandum Cap. LXXV. —
Ne baculum quidem, etc. Sine
si bonis decausis et ex rationibus experimentalibus, prioris habere licentia, atc. Insinuat noviter professis
probatio quinque annorum in statu donatorum R. Pater Guigo qualis debeat esse suimetipsorum
749 CONSUETUDINES. 750

CAPITULUM LXXVI.
De hospitio Fratrum qui foras mittuntur.
Cum aliqui foras mittuntur in vicinis montanis, id est, a Cornelione superius, et a Bocoirone, et ab
Intermontes, et a Scalis, nec escam a quoquam nec hospitium accipiunt, nisi aut specialiter jussi, aut aliqua

inevitabili et inopinata necessitate coacti.

CAPITULUM LXXVIL
De fugitivis, sive expulsis.

Si quis habitatorum loci hujus vel aufugerit, vel pulsus fuerit, et ductus pcenitentia redierit, promittens
suarum emendationem perversitatum, et ejus proprie vitii propter quod pulsus fuerat vel aufugerat, tractabit
prior causam ejus communi consilio, et sicut vel fratrum numerus vel domus utilitas, vel etiam salus ipsius
postulare videbitur, faciet ei ; et si consilium recipiendi placuerit, ad probationem humilitatis in ultimo
constituetur loco. Sin autem, dabiturei licentia ad aliquam aliam religiosam eundi domum, in qua suam
possit animam salvam facere.
COMMENTARIUS.
abnegatio, in proprio non habendo et in propria vo- A sed super peccatore gemerent, compaterentur et sibi

luntate deserenda. caverent.

De licentia autem prioris hic tantum fit mentio, Hic videtur quid tunc fieret ut caulae monasticaa
quod ad obedientiam refertur, et nihilominus de ab infectis ovibus purgarentur, ne alias inficerent.
paupertate perfecte servanda etiam agitur. Ratio est Non specificatur casus pro quo monachus aut con-
quialicet votum paupertatis non explicite emilta- versus potuisset expelli, sed generaliter perversita-
mus, sicut nec votum castitatis, certum est quod tumet vitii nomina usurpantur. Non dicitur etiam

in voto obedientiee contineantur veluti infans in quod fugitivos monachos requirerent. Id tamen sub-
utero matris, et ita semper fuit intellectum in or- audiendum esse videtur, cum in forma professio-
dine. Unde non est mirum si R. Pater Guigo obe- nis conversorum innuatur, quamvis huic interpre-
dientiam veluti omnium bonorum nostrorum fon- tationi obstare videantur verba sequentia. Sed omnia

temubique consideret et praedicet, quia est veluti conciliabuntur, si fiat distinctio inter fugitivum
mater in sinu habens alia vota paupertatis et casti- simpliciter, et fugitivum simul et perversum, et

tatis, cunctasque observantias ordinis ; si autem dicatur primum ad se etiam coacte revocare po-
mater lfedatur aut moriatur, quid de progenie ejus tuisse, secundum autem noluisse, quia causa per-
sperandum est ? Hsec comparatio si non plene, certe -g versitatis etiam expelli merebatur.
valde convenit sensui R. P. Guigonis, et nostro Et ductus pamitentia redierit. Hic non de coacto
instituto exponendo, et recte capiendo. reditu agitur, sed de libero pcenitentiae ac intimse
Idem refertur tertia parte antiquorum statutorum, conversionis motivo procedente.
cap. 25, num. I. Promittens suarum emendationem perversita-
Cap. LXXVI. — Foras
mittuntur : id est extra tum. Perversitatum nomen inplurali positum graves
terminos. Hic autem exprimuntur loca in vicinis culpas indicat, et quasi habituales effectas, ex solo
montanis aut planis sita, ad quae communius poterant enim peccandi habitu, homo perversus et quasi
mitti conversi ubi hospitium et escam a quoquam
; moribus depravatus dicitur peccator vero tantum
;

recipere prohibentur, idque ea de causa quam supra dicitur, qui ex humana infirmitate in peccatum in-
attigimus, ne in familiaritatum et inde in relaxatio- cidit, nec peccare perseverat.
num occasiones inciderent. Tractabit prior causam ejus, etc. Talis ergo fugi-
Cap. LXXVII. — Vel aufugerit vel pulsus fuerit. tivus aut expulsus, etiam sponte reversus et poeni-
Hic expressum habemus modum agendi tunc usita- tentia ductus, non statim recipiebatur;.unde apparet
tum cum his qui erant aut fugitivi, aut propter quantum illis temporinus circumspecte agerent boni
pravos mores e monasterio expulsi. Non est autem Patres, et cum scrupulo cavere vellent ne ovem
mirandum si in quibuscunque communitatibus, etiam ^ aliquam morbidam reciperent, quae aliis damnum
in propositi sui nativo fervore constitutis, re- inferre posset, bonum communitatis praeferendo uti-

perianlur homines qui in similes casus decidant. litatibus privatte personae.

Status enim monasticus, quantumlibet sancte insti- Et sicut vel fratrum numerus, vel domus utilitas,
tutus et acquirendae sanctitati atque conservandae vel etiam salus, etc. Exfratrum numero gravitatem
aptissimus, non potest efticere ut homines cessent consilii ex plurium conglobato sensu provenientem
essehomines, cum nec status apostolicus effecerit vult exprimere R. P. Guigo ; et hic varia capita

ut Judas non fuerit proditor, ac deinde suiipsius consideranda seu ponderanda assignat, ex quibus
homicida. Cur ergo tam alte exclamant homines su- veluti principiis convenientior deduceretur con-
per casu alicujus monachi ? Quia seipsos nesciunt, clusio, qua communitatis utililas, et quod saluti

et propria opinione csecati seipsos non attendunt, et expulsi aut fugitivi magis conveniebat simul con-
quotidie cadentes ut miseri homines,adhucignorant cordarentur.
quidsit essehominem. Si ergo saperentet intellige Et si consilium recipiendi placuerit, ad probatio-
rent, zelum quidem contra peccatum exercerent, D nem /iumi/iteto,etc.Hincapparet quodantequam ad
751 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 752

CAPITULUM LXXVIII.
De numero habitatorum.
1. Nuraerus babitatorum hujus eremi, monachorum quidem tredecim est, non quod semper tot simus,

nunc enim non sumus tot, sed quod tot, si Deus eos miserit, suscipere instituimus. Sed et si talis aliquis

quar-
unus, cujus utilitas et honestas videatur vix posse recuperari, misericordiam poslulaverit, addetur et
tus decimus, si tamen facultas domus tolerare posse putabitur.

COMMENTARIUS.
pristinum statum expulsus aut fugitivus adraittere- A cerate discolos, et satius est ut vitiosi intra mo-
tur, fieret probatio humilitatis, ut ex probata humi- nasterii septa reclusi comprimantur, quam ut in li-

litate veritas conversionis agnosceretur. Iu qua pro- bertate positi pristinum vitae austerioris usum per

batione, adinstar ejus quae fit in novitiis antequam vitiosam conversationem compensare sinantur.
ad professionem admittantur faciendam, credendum Ad haec quid respondebimus ? Unum tantum mihi
est quod si defecissent, iterum pulsi fuissent, nec occurrit, salvo meliori judicio, objiciendum. Occur-
ad plenam reconciliationem in ordine admissi. runt cerli casus, in quibus revera ordinibus mo-
Sinautem,dabitur ei liccntia, etc.Tunc ergolici- nasticis valde compatiendum est, et in quibus pro-
tum erat propria auctoritate dare licentiam trans- visio aliqua de convenienti ramedio optanda esset
cundi ad alium ordinera, quod nunc non licet. et hi casus ex deceptione procedunt, atque ex saecu-
In hoc capitulo videtur qualis erat tunc politia larium mera culpa, qui ut rebus suis provideant,

monastica, jure etiam antiquo canonico approbata, infelices monachos facere student. Sunt enim juve-
qua caulas monasticas primi Patres purgare pote- nes qui vel a parentibus incitati, vel mera necessi-
rant a morbidis ovibus, reliquumque gregem immu- tate pressi, vel aliis motivis mere humanis ducti,

nem reddere a tot damnis, vexationibus et scanda- veniunt ad monasterium absque ulla vocatione cce-
lis, ex discolorum tepida aut mala conversatione p lesti, ubi per annura novitiatus se cohibentes, ac
provenientibus. Ex qua purgatione certum est disci satis modeste et religiose viventes, conventum qui-

plinam monasticam, et saniorem, et puriorem et dem regularem, sed seipsos magis quam alios deci-

durabiliorem tunc potuisse servari : habebant enim piunt. Nam professione emissa seipsos jam ferre

ad manum remedium quo possent malum de

efficax, non valentes, quales sint manifestare incipiunt, et

medio sui auferre. Nunc vero gravibus de causis ad pro zelo semper inviaDei proficiendi, relaxationum
publicum bonum status tum ecclesiastici, tum ci- quaerendarum industriara substituunt, et in praxim
vilis, pertinentibus, jurisprudentia illa mutata est, reducunt circa ista damna lugenda et remedia eis
:

et si quae ex ovibus ad professionem semel admissis adhibenda disserere desinamus, sed quod nostrum
morbidae aut vitiosae fiant, cura bonis mixtas in ea- est facere curemus.
dem caula nunc servare cogimur, resecato illo pri- His ergo temporibus, quibus reraedium purga-
stino purgationis remedio, quod tantum ex raris tionis caularum nostrarum ablatum est, quid agen-
causis nunc conceditur. dum est ? Si temporibus R. Patris Guigonis, cum
Magnam inde cladem statui monastico evenisse vi- remediura in raanibus haberent, tam circumspecte
detur. At majoribus damnis rainora postponi debere circa receptionem eorum qui volebant fieri Carthu-
justissimura est. Ex raultiplicatione enira monaste- siani, se gerebant, longe circumspectius et rigidius
riorum et religiosorum, atque etiam ex majori faci- ^ cum postulantibus nunc agamus, et omni industria
adreligiosamprofessionem admittendi juvenes,
litate probare salagamus, et scirean vocatione ccelesti
sub illa fiducia quod si non religiosi viverent, attracti, Deum in professione Carthusiana quaerere
possent expelli.multiplicatus est eliam numerusisto- veniant, et an dispositiones ad onera ordinis por-
rum expelleudorum et expulsorum, qui ad saeculum tandahabeant.
reversi Ecclesiam et familias non raro vago, otioso, Porro humanum dicendo, cum Apostolo, propter
et inordinato vivendi modo scandalizabant et per- iniirmitatem huraanam, quaestionem istam his ver-
turbabant. Sensim ergo crescente isto e monaste- bis concludamus. Nunquam fuit nec erit congregatio
riis expulsorum numero, et scandalo publico inde monastica, quantumlibet bene ordinata, quae cum
augmenta capescente, sensim etiam crevit Ecclesiae bonis et mediocribus aliquos non habeat qui voca-
attentio ad januam expulsionis occludendam. tionis suae gratiam ex culpa sua neglexerint vel ami
Si de hac re conqueramur, respondebitur nobis : serint. Ex hoc capite et alio quod supra notaviraus
Attendite vobis et cauta discussionerigorosoqueexa- de intrantibus in religionem absque vocatione cce-
mine probate eos quos ad professionem adraittitis, lesti, et ex nimia indulgentia in puniendis excessi-
nulla vis vobis infertur monachos.
ad recipiendos bus et transgressionibus, nascuntur fere graviora
Portate ergo quos libere et voluntarie monachos D damna in monasteriis.
fecistis non est enim justum ut pro vestrocommodo
; Cap. LXXVIII. — In isto capitulo nihil praefixum
respublica detrimentum et Ecclesia scandalum ex habetur unde concludi possit quod mens primorum
tot decucullatis religiosis patiantur. Circumspecte Patrum esset, ut singulae domus ordinis admittere
agite, cum recipitis novitios ad professionem illos ; tantum debuissent certum aliquem numerum mo-
bene in disciplina regulari educate corripite, incar- ; nachorum , ultra quem non esset progrediendum.
753 CONSUETUDINES. 754

2. Laicorum autera numerus, quos conversos vocamus, sexdecim statutus est ; nunc vero plures sunt,
nonnulli namque eorum senes ac debiles erant et laborare non poterant, et ob id alios sumus coacti susci-

pere. Unde pro bis qui nunc fragiles sunt, cum obierint, alios non accipiemus.
GAPITULUM LXXIX.
Quare tam parvus sit numerus.
1. Hanc autem numeri paucitatem eadem consideratione delegimus qua nec bospitum equitaturas pro-
curamus, nec domum eleemosynariam babemus ; videlicet ne ad majores quam locus iste patitur expensas
coacti quaerere et vagari, quod horremus, incipiamus.
2. Quod si posteri nostri hunc ipsum tam parvum numerum aliquibus occasionibus, quas ignoramus,
hoc in loco sine quaerendi et vagandi odibilibus officiis procurare nequiverint, si nostris voluerint acquies-

cere consiliis, ad eam redibunt quantitatem quam sine praedictis possent portare periculis. Nos enim qui
in prassentiarum hic degimus, quamvis pauci simus, multo pauciores esse mallemus quam ad illa mala,
servato vel multiplicato numero, pervenire.
3. Attendentes igitur non munera quae mittuntur, neque enim propter incerta beneficia, onera certa
quae nec portari nec deponi sine grandi possint periculo subeunda nobis videntur ; non ergo munera con-
siderantes, sed quid haec ipsa in qua sumus eremus, sive ex agricultura, sive ex pecorum nulrimento red-
dere possit ;
putamus proefatum numerum homlnum hic vivere posse, si tamen humilitatis, paupertatis,
sobrietatis, in victu et vestitu et caeteris ad usum pertinentibus rebus, idem quod hucusque fuit studium
perseveret, et si postremo mundi contemptus et Dei araor, propter quem ferri et fieri omnia debent, pro-
fectum in dies accipiat.
COMMENTARIUS.
Explicat tantum R. Pater Guigo quod apud se sta- Achorum aliquando assurgant, et sic possint integram
tuerat pro domo Carthusiae, concordando numerum observantiam regularem in cantuet lectura refecto-
personarum et onera domus Carthusiae cum ejus rii adimplere, quod certe a parvo numero raro
facultatibus, ut statim videbitur. Sed ista in anti- potestdiscrete exigi propter senes et valetudinarios :

quis statutis enucleatius expressa reperientur. unde fit ut pondus totius cantus et lecturarum in
Hoc capitulum relatum habes in antiquis statutis, quatuor aut quinque monachorum humeros deeidat.
part. ii, cap. 25, nn. 1 et 3, etcap. 34, part. iii, n. 2. Qua de causa statuta ordinis ordinant cantandum
—
Cap. LXXIX. Hic aperte exprimit R. Pater Guigo esse recto tono in illis domibus quae octo monachos
rationem cur habitatorum eremi Carthusiae numerus non habent.
ad tredecim aut quatuordecim monachos et sexde- Numerus ergo habitatorum in domibus ordinis,
cim conversos fuerit determinatus, ne ad majores Deo ita providente, nonnisi mediocris est ; amplis
quam locus iste patitur, inquit, expensas coacti, enim locis et sumptibus opus est ad construendam
qucerere et vagari, quod horremus, incipiamus. et dotandam domum in ordine, quia ex Instituto

Idipsum repetunt et saepe inculcanttum vetera tum nostro quisque raonacborum domunculam sive cel-
moderna staluta, et magno studio semper in ordine lam ab aliis separatam habere debet, prout in clau-
servatum est, ita ut si omniura domorum ordinis -p stris nostris visitur, ad quod magnus claustri ambi-
habitatores in unum conflarentur, bis mille et quin- tus necessarius est. Insuper sustentatio monacho-
genti circiter monachi, mille et trecenti circiter rum Carthusianorum pluris constat quam aliorum,
conversi et donati, ac 170 moniales invenirentur, quisque enira habere debet in cellula singularem fo-

qui per singulas domos distributi, vix ad duodecim cum, supellectilem et similia, quae alibi in communi
monachos et novem laicos pro singulis domibus ministrantur. Haec autem explicatius annotamus ut
computarentur. mens ordinis, prout semper fuit et est, circa nume-
Domus Carthusiae, ut jam dixi, quadraginta quin- rum monachorum evidentius agnoscatur, quam hic
que monachos habere posse censenda est, sed pro etiam satis explicat piissimus scriptor, n. 2.
tribus domibus nempe Carthusiae, Curreriae et Ca- Num. 2. Quod si posteri nostri, etc. Non satiari

lesii reputatur. Domus Parisiensis quadraginta mo- videtur vir sanctus repetere officia illa quaerendi et
nachos capit, iteraque domus Avenionensis, Papiae, vagandi, quae odibilia nominat ex cordis abundan-
Neapolis, aliae etiam quatuor aut quinque ad sum- tia, adeo persuasum habebat id in horrorem poste-
mum circa amplissimas civitates constructae eum- ris suis esse vertendum, quod et factum est. Nam

dem numerum habere possunt. Quaedam vero vi- Patres ordinis in vetcribus et novis statutis adhuc
ginti usque ad triginta monacbos possunt recipere. severius de hac re loquuntur.
Sed reliquae domus pro maxima parte fundatae sunt ^ Mum. 3. Attcndentes igitur non munera quce

ct aedificatae pro tredecim monachis, id est, duode- mittuntur, etc. Hic apparet evidenter quanta pru-
cim monachiscumpriore, qui numerus convenit cum denlia polleret R. P. Guigo, et quam aptus esset

numero hic a R. Patre Guigone expresso. Reperiun- ad omnia discrete disponenda et praevidenda. Reci-

tur tamen non paucae, quae octo, novem aut decem picbantur quidem tunc munera, nam de praesenti

tantum monachos habent. Sed omnimodis conari loquitur, sed cessationem illorum praevidens, omnia
debemus ut ad numerum illum tredecim mona- disponit ac si jam cessassent.
755 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 756

CAPITULUM LXXX.
De commendatione solitarice vitce.

\ . Habetis, dilectissimi, sicut petistis, consuetudines qualescunque nostras quoquo modo descriptas, in

quibus multa vilia sunt et minuta, quae scribi forsitan non oportuerat, nisi quia vestra dilectio compellebat

nibil judicare, sed cuncla potius parata complecti.

2. Non tamen ita omnia ut nibil omnino remanserit, putamus nos boc scripto potuisse concludere. Sed

facile, si quid effugit, collocutione preesenti poterit indicari.

3. De commendatione autem bujus vitae, solitariae scilicet, pene tacuimus a multis sanctis et sapientibus

et tantae auctoritatis, ut eorum vestigia non simus calcare digni, copiose commendatam scientes , et vobis

quod seque aut melius nostis ostendere superfluum judicantes.

4. Nostis enim, in Yeteri et in Novomaxime Testamento, omnia pene mqjora et subtiliora secreta, non
in turbis tumullosis, sed cum soli essent Dei famulis revelata, ipsosque Dei famulos, cum vel subtilius ali-

quid meditari, vel liberius orare, vel a terrenis per mentis excessum alienari cuperent, fere semper multi-
tudinis impedimenta vitasse, et solitudinis captasse commoditates.

5. Hinc est, ut aliquid inde tangamus, quod in agrum ad meditandum Isaac egreditur solus (Genes.
xxxii), quod ei non casuale, sed consuetudinarium fuisse credendum est. Quod Jacob praemissis omnibus
solus remanet, facie ad facicm Deum videt, benediclione simul et nominis in melius mutatione felix effici-

tur (Genes. xxiv), plus assecutus uno momento solus quam toto vitae tempore comitatus.
6. Moyes quoque, Elias atque Eliseus solitudinem testis est Scriptura quantum diligant, quantumve per
eam in divinorum secretorum revelationibus crescant, quoque modo et inter bomines periclitentur assidue
et a Deo, cum soli sunt, visitentur.

7. Sed et Jeremias, quod et superius commemoravimus, solus sedet quia Dei comminatione repletus est

(Jer. xv), poscens etiam dari aquam capiti suo, et oculis suis fontem lacrymarum, ut lugeat interfectos
popub sui ; locum quoque, ubi se tam sancto possit in opere liberius exercere, postulat dicens : Quis dabit

COMMENTARIUS.
Num. Putamus prcefatum numerum tiominum
3. A. ubi cum magna animi consolatione legi possunt.
hic vivere posse,si tamen, etc. Hic babemus pul- Cap. LXXX. —
Num. 1. Multa sunt vilia et
cherrimamlectionem, quam ubique in domibus nos- minuta, etc. De illis vultloqui quae circa officia su-
tris scriptam legere et ante oculos babere debe- toris et pistoris, de bracbis fratrum, id est femora-
mus ; ex qua lectione discemus quanam ratione fieri libus, et similibus dixit, etc. Nihil judicare, id est
possit ut ex paucis reditibus multa faciamus, prout nihil discernere, sed indiscriminatirn cuncta com-
in mullis domibus ordinis videmus et miramur, ma- plecti, quae optari a vobis credebamus.
xime inillis quee a concursu hominum remotae sunt. Num. 2. Non tamen ita omnia, etc. Id refertur
Unum pro pluribus exemplum mihi hic referre ad ea quae diximus, illum non enucleate omnia sus-
sufficiat. Domus quaedam monialium habet sexaginta cepisse proferenda, sed eo modo qui sufficeret,
circiler personas ordinis, quibus si addatur nume- juxta illud Proverbii : Intelligenti pauca.
rus famulorum et mercenariorum ad rei domesticae Num. 3. De commendatione autem hujus vitce,

administrationem necessariorum, numerus iste ad etc. Id relationis habet cum sacris Scripturis ista vi-
septuaginta et amplius extendetur. Domus autem ista tae solitariae commendalio, ut quoties legatur, no-
sex mille libras annui reditus vix habet, ultra ea vum semper gustum in anima legentis ex-
suavitatis

quae sibi ad usum proprium ex oeconomia agraria -r. citet, quamvis illam centiesjam legerit. Ibi enim re-
assumit. Quis crederet esse possibile ut cum tam peritur qusedam styli suavitas, quae sinceris et veluti
tam ampla familia posset subsistere ?
parvis reditibus naturalibus argumentis et modis rationem ipsam prae-
Attamen Centum domos
res certissime ita se habet. venit et convincit, ac tandem suaviter rapiens pro-
ordinis in medium afferre possem, quibus idem ex- nuntiare compellit, virum certe fuisse Spiritu san-
perimento probatur et inde gaudeo, sed et gau- : cto afflatum qui ista scripsit, cui Scripturae velut
debo. Majora onera domorum ordinis ut plurimum pro lingua materna erant, quique in ccelestis scri-

non ab intrinseco oriuntur (nam cum res ordinate niiatramenlo calcmum intingebat. Certum est autem
et religiose fiunt, vix credere possent saeculares quod de solitudine physica hic agat, id est de soli-
quam multa fiant ex paucis), sed ab extrinseco nas- tudine illa quae vere hominem solum, a sociis sepa-
cuntur ; a concursu nempe expensarum fere inevi- ratura, cum solo Deo existentem efficit, nihilque
tabilium, quastemporum, locorum, negotiorum et prorsus dicat quod alii solitudinis speciei ullo modo
personarum cxternarum ratione facere coguntur. Et convenire possit. Res ita per se evidens est, ut su-
indefit ut paucissimae reperiantur quae intra decem perfluum judicemus bic per aliquas glossas hujus
annos possent accumulare unde uno anno subsistcre rei veritatem probare.
possent, si reditus annuus totaliter deficeret. Num.l.Omniapene.quce inhacnostra institutione
Porro eadem quae hic dicit R. Pater Guigo non ^ sunt, optima, quiete et solitudine, silentio et supe-
tantum referuntur inantiquis statutis, p. n, cap. 25, riorum appetitione, etc. Hic brevissime recenset
num. 5. sed etiam latius expressa sunt in modernis, piissimus scriptor vitae Carthusianae principia, quae
 \

^57 CONSUETUDINES. 758

mihi diversorium vialorum in solitudine ? (Jer. ix.) Tanquam hoc eum in civilate facere non vaca-
ret ; hoc modo indicans quantum \al. quam] impediant socii gratiam lacrymarum, Qui etiam cum dixisseta

Bonum est pr&stolari cum silentio salutare Dei (Thren. 111) ; cui negotio maximum praestat solitudo suffra-

gium ; addidissetque : Bonum estviro cum portaverit jugum ab adolescentiasua, ubi nosplurimum consola-
tur, qui propositum istudpene omnes a juventute subivimus ; adjecit etait : Sedebit solitarius et tacebit, quia
levabit se supra se, omnia pene quae in hac nostra institutione sunt optima, quiete et solitudine, silentio

et superiorum appetitione signiticans.

8. Quae studia suos alumnos quales efficiant postea manifestat dicens : Dabit percutienti se maxillam,
saturabitur opprobriis, quorum in altero patientia summa, in altero perfecta refulget humilitas.
9. Joannes quoque Baptista, quo inter natos mulierum, juxta Salvatoris praeconium, major nemo sur-
rexit (Matth. xi), quid solitudo securitatis quidve utilitatis afferat evidenter ostendit ;
qui nec divinis ora-
culis quibus pra?dictum fuerat quod ab utero Spiritu sancto repletus (Luc. i), in spiritu et virtute Eliae

Christum foret Dominum praeventurus, nec mirabili nativitate, nec parentum sanctitate securus, frequen-
tiam hominum fugiens tanquam periculosam, deserta solitudinis tanquam tuta delegit, tandiu pericula
mortemque nesciens, quandiu eremum solus incoluit, ubi quid virlutis lucratus quidve sit meriti Christi
baptismus et pro justitia mors suscepta monstravit. Talis enim factus est in solitudine, ut dignus esset
lavantem omnia Christum solus lavare, et pro veritate nec carcerem nec morlem declinare.
10. Jesus ipse Deus et Dominus, cujus virtus nec secreto juvari, nec publico poterat impediri, ut suo
tamen nobis consuleret exemplo, priusquam praedicaret vel signa faceret, tentationibus atque jejuniis quasi

probatus est in solitudine, de quo Scriptura refert quod, relictis turbis discipulorum, in montem solus

ascenderet orare (Matth. xiv). Qui et imminentis jam tempore passionis apostolos reliquit solus exora-
turus, isto vel maxime insinuans exemplo quantum solitudo prosit orationi, quando comitibus, licet apo-
stolis, non vult mistus orare.

11. Jam vos ipsi, sancti ac venerabiles Patres Paulus, Antonius, Hilarion, Benedictus et cseteri nobis
innumerabiles quantum in solitudine mente profecerint, per vos considerate, et probabitis suavitates psal_

modiarum, studia lectionum, fervores orationum, subtilitates meditationum, excessus contemplationum,

baptismata lacrymarum, nulla re magis quam solitudine posse juvari.

12. Non autem haec vobis pauca quae diximus sufficiant exempla, ad suscepti laudem propositi ; sed ipsi
potius vobis plura coacervate, vel de rerum usu praesentium, vel de sanctarum paginis Scripturarum :

quanquam ipsum tali commendatione non egeat, quoniam et sua raritate et suorum sectatorum paucitate
sufficienter sese commendat. Si enim, juxta Domini verba, arcta est via quce ducit advitam, et pauciinveniunt
eam (Matth. vn) ; et e contra ampla est quce ducit ad mortem, et mulli vadunt per eam, inter Christianae re-

ligionis instituta, tanto se unum quodque melioris et sublimioris ostendit meriti quanto pauciores, et tanto

minoris et inferioris quanto plures admittit. Bene vos semper valere et nostri meminisse optamus.
Expliciunt Consuetudines D. Guigonis prioris Carthusix.

COMMENTARIUS.
sunt, quies a mundanis rebus etaffectibus, solitudo ab A Cognovit Dominus qui sunt ejus (II Tim. n, 19),
hominum conversatione et vanitatum visione, silen- et quos in istanostravocatione Carthusiana compre-
tium a verbis inutilibus, et superiorum appetitio, id hendi velit, nos nescimus. Caveamus ergo in re

est ea quae sursum sunt quaerendo et sapiendo. De momenti ne nostrum sensum aut affectum se-
tanti
caeteris non loquitur, quia quasi accidentia referuntur quamur, sed voluntati Dei tantummodo adimplendae
ad substantiam propositi Carthusiensis, quae est obe- attendentes, illam unice circa eos qui ad ordinem
dientia in quiete, in solitudine et in silentio reddita. veniunt exsequi satagamus, ea devote et sincere ob-
Num.12. Quoniametsuararitate etsuorum secta- servando, et in spiritu verae charitatis exsequendo,
torum paucitate suf/icienter sese commendat etc. , ex quibus et vocatio coelestis et voluntas Dei digno-
Ostendit statim R. P. Guigounde argumentum istud sci possunt in hac vita.
sibi sumat, ne aliquid paradoxum aut quibusdam Nec nos unquam decipiant argumenta ex illo

injuriosum proferre videatur. Ex hoc autem argu- Evangelii loco desumpta : Compelle intrare, utim-
mento ad nostrum profectum istas conclusiones de- pleatur domiis mea(Uic.TLiv ,Z%).l&zmm\oc?L\.\om.&<\
ducere debemus. Solius Dei est facere monachos, et fidem Christianam tantum convenit, quoe ad salutem
quoties humano consilio' aut humana industria mo- omnino necessaria est, et nihil tradit circa mores,
nachorum multiplicatio atlentabitur, miserabilium j> quod ab omnibus cum Dei gratia non possit et de-
potius personarum quam virorum sanctorum nu- beat adimpleri, sed non vocationi ad statum mona-
merus augebitur. Statutorum ergo mentem semper sticum, et maxime Carthusianum. Ille siquidem sta-
stricte sequamur, tum circa domos novas non nisi tus non homines tantum in fide stabiles requirit, sed
cum magna discretione recipiendas, tum circa sub- cos qui ex singulari Dei vocatione ad illud vivendi
ditos in ordine admittendos. genus advocentur, quod ad lucendum speciali quo-
759 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 760

dam modo in Ecclesia sua disposuit, et ad hunc fi- A hoc semper in mente habentes, nempe quod si ordo,

nem super candelabrum poni et accendi voluit : in Deo ita disponente, ex defectu subditorum deficere

quo vivendi genere plura occurrunt quibus vires debeat, tuncres absque Deiinjuria, absque Ecclesiae
humanae impares sunt, et in actu veluti permanente scandalo et absque ullo ordinis dedecore evcniet,

servari nequeunt absque speciali gratia, quam Dei nam quasi in proprio lecto cum honore morietur.

vocationi ad statum illum annexam esse firmiter At non sic, si ex incauta et indiscreta subditorum
credimus. Multi quidem ad fidem vocati, pauci vero receptione, illum repleamus hominibus ,
qui a Deo
ad Carthusiensem ordinem prseordinati. ad fidem tantum vocati sunt et non ad Carthusianam
Meminerimus virorum illorum de quibus fit men- religionem. Stragera enim in ordine, loco boni cer-
tio in libro primo Machabaeorum, cap. v, ubi dum taminis exhibebunt, per relaxationes et affectuum
quidam volunt fortiter agere et certamen inire, cla- inordinatorumexsecutiones, irao perbella ordini eos
dem multis inferunt et pro ratione ibi dicitur, quod
; cohibere volenti forsitan indicta, et inde eveniet ut
nonerant de semine virorum illorum per quossalus tandem ordo, cum Dei injuria, cum Ecclesiae scan-

facta est in Israel. Idem nobis eventurum lore pro- dalo, etcum ipsius dedecore raisere pereat. Indulgeri
nuntiare non dubito, si humana industria Carthu- autem mihi precor, ad exemplum R. Patris Guigo-
sianos monachos facere attentemus. -o nis, si de hac re paulo fusius scribam.
Novit Deus quandiu subsistere et quo monacho- Ecce habetis, fratres et amici in Christo dilectis-
rum numero componi debeat ordo Carthusiensis. simi, prima Carthusiani propositi instituta, ad quae,
Divinae ergo providentiae rem totam committamus, et velut ad principia, omnia quae deinceps in ordine
quod nostrum est tantum facere religiose studeamus, iutroducta et ordinala sunt.

VITA SANGTI HUGONIS

EPISCOPI GRATIANOPOLITANI

AUCTORE GUIGONE PRIORE GARTHUSIENSI.

(Rolland., Acta sanct., April., t. I, p. 36.)

MONITUM.
1. Inter illustres viros qui eximio sanctitatis splendore saeculo Christi ix et xn floruerunt, censeri potest
S. Hugo, episcopus Gratianopolitanus in Delphinatu superiore, familiaris S. Rrunoni Carthusiee fundalori,
et S. Rernardo abbali Claravallensi. Natus est S. Hugo anno Christi 1053, episcopus ordinatus anno 1080,
cum ferme annorum esset viginti septem, ut infra in Vita, numer. 5, legitur. Ad Dominum migravit anno
aetatis suae lxxx, consecrationis in episcopum 32, Christi 1132, kalendis Aprilis, sexta ante Dominicam
Palmarum feria, uti infra numer. 33 legitur. Erat annus ille bissextilis, quo cyclo lunae 12, solis 21,litteris
Dominicalibus CB, Pascha celebratum Tuit die 10 Aprilis. Haec de ejus aetate.
2. Excepit S. Rrunonem anno episcopatus sui sexto, eumque in condenda Carthusia strenue adjuvit;
quo ab Urbano II, pontifice maximo, Romam evocato, Carthusiam rexit Lauduinus, primus S. Brunonis in
vita religiosa socius. Hoc aliisque duobus, qui pro Carthusiae supremo regimine successerant, vita functis,
substitutus est, circa annum Christi 1110, quintus Carthusianorum prior Guigo, mortuus anno 37, supra
millesimura centesimum adeoque superfuit annis solun quinque post obitum S. Hugonis, cui sanctissima
;

semper fuit amicitia conjunctus. Qua autem dilectione utrumque amplexus fuerit S. Bernardus Claraval-
lensis, explicat in hujus Vita Gaufredus monaehus his verbis « Cum jam Dei famulus Bernardus aliquot
:

in Claravalle annos peregisset, subiit animura ejus, ut S. Hugonem Gratianopolitanum episcopum et Car-
thusienses fratres devotionis gratia visitaret. Quem praedictus episcopus tam gratanter et tam reverenter
suscepit, divinara intelligens in ejusdera hospitis visitatione praesentiara, ut prostratus solo tenus adoraret.
Videns autera servus Christi episcopum, aetate grandaevum, celebrem opinione, sanctitate conspicuum, coram
se procidentem, vehementer expavit, ipse quoque pariter corruens ante eum, et ita demum susceptus in
osculo pacis, humilitatem suam tanti viri veneratione confusam, non sine gravi gemitu causabatur. In cujus
pectore singularera obtinuit ex eo tempore locum, ut fierent cleinceps duo illi filii splcndoris cor unum et
anima una, et se invicem fruerentur in Christo. Sicut enim regina Saba de Saloraone testatur, utcrque sese
in altero longe arnplius, quam fama vulgasset, invenisse gralulabatur. Carlhusiae quoque a viro reveren-
dissimo Guigone priore, et a caeteris fratribus, codem affectu et eadem veneratione, susceptus est scrvus
Christi, exsultantibus illis in gaudio, qui qualem eum per epistolam prius noverant, talem invenerunt et
praesentem. »
3. Hcec ibi. Exstant inter epistolas S. Bernardi duae ad dictum Guigonem num. 11 et 12, ex quibus qui-
libet facile potest advertere quanta tunc sub dicto Guigone in Carthusia vitae sanctitas et puritas floruerit.
At quanta Guigoni aliisque Carthusiae Majoris monachis fuerit rerura oranium, pro Ecclesice defensione,
761 VITA S. HUGONIS GRATIANOPOL. 762

cum Hugone communicatio indicat epistola horum omnium, anno 1130, ad concilium Jotrense pro ju-
S. ,

stitia congregatum, cum B. Thomas, prior abbatiae S. Victoris Parisiensis, esset crudeliter ab impiis pro
justitia occisus. Epistolse dictae hoec est inscriptio « Dominis et Patribus in Christo reverendissimis
:
ar- ,

chiepiscopis, episcopis et caeteris religiosis personis, in praesentem locum defendendae justitiae gratia con-
gregatis, Hugo Ecclesiae Grationopolitanse vocatus episcopus, et tilii ejus, Carthusiensium pauperum servus
inutilis Guigo, et qui secum sunt fratres, agenda cognoscere, cognita viriliter adimplere, per Christum
Dominum nostrum. » Omittimus illam epistolam recensere, concilio Jotrensi insertam de ipso B. Thoma ;

acturi ad 20 Augusti cujus Vitam, et martyrium a se an. 1665 editum, nobis obtulit Philippus Gourreau,
;

dictae abbatiae prior.

4. Erat eo tempore, cum Jotrense concilium haberetur, Innocentius II papa in Galliis ; qui ad archiepis-
copos Remensem, Rothomagensem et Turonensem, eorumque suffraganeos litteras dedit, atque ad vindi-
candam dicli prioris necem incitavit. Huic pontifici optime innotuerant Guigonis et aliorum Carthusien-
sium sancti mores atque virtutes, et intima animorum conjunctio cum S. Hugone quem anno sui ponti- :

ficatus tertio pie ac sancte mortuum, anno dein pontificatus quinto sanctorum catalogo ascripsit, in concilio
Pisano, anno Christi 1)34, utiindicatin epistola, Pisis scripta x Kalendas Maii ad Guigonem, Carthusne ,

priorem, huic mandans ut vita ac miracula S. Hugonis diligenter describeret. Priorem prsecepti apostolici
partem explevit Guigo, qua res gestas S. Hugonis a prima nativitate ad obilum usque deduxit alteram ;

vero partem, quae ejus coruscantia miracula debebat complecti, non attigit morbis et morte, ut remur, ;

impeditus; anno, ut dixinius, 1136, vita functus. « Erat autem Guigo de castro Valentinensis dioicesis
(verba sunt Petri Sutoris lib. n, Vitae Carthusianae tract. 5, cap. 7), claris ortus parentibus, ingenio praes-
tans, memoriatenax, clarus cloquio, exhortatione efficacissimus litteris saecularibus et divinis mirum in
,

modum eruditus, nec minus conversatione quam doctrina venerabilis ; qui quintus post. S. Brunonem ma-
joris Carthusiae prior effectus, antecessores suos fama et auctoritate longe praacessit, et rigorem ordinis
observavit ad unguem. i Haec ibi. Habemus hanc Vitam in duobus codicibus antiquis optimae notae in per-
gameno, quam cum Suriana editione collatam nostris adnotationibus illustramus. Eamdem in compendium
contractam ediderunt Vincentius Bellovacensis, lib. xxn Speculi historialis, cap. 8; Petrus de Natalibus,
lib. iv,cap. 22; Petrus Dorlandus, lib. n Chronici Carthusiensis, c. 1 Zacharias Lippelous, Franciscus ;

Haraeus, et passim alii Vitarum hujusmodi collectores.

5. Nomen. S. Hugonis exstat variis fastis sacris ascriptum, tam manu exaratis quam praelo editis. Ex
his sunt Grevenus et Molanus, in Auctario Usuardi Maurolycus, Galesinius, Canisius ; et ex monasticis,
;

"Wion, Menardus Dorganius. Bucelinus ei longum encomium texuit; Natalibus canonicorum ascripsit Con-
stantinus Ghinius in Martyrologio Gallicano plurimum eum laudat Saussaius, cum quibus omnibus ita
;

celebratur in Martyrologio Romano « Grationopoli S. Hugonis episcopi, qui multis annis in solitudine
:

vitam exegit, et miraculorum gloria clarus migravit ad Dominum. »

EPISTOLA INNOCENTII II PAP^E.

Innocentius episcopus, servus servorum Dei, dile- A raculorum coruscatio (6) qua Deus eum facit apud
cto filio Guigoni, priori Carthusiensi, salutem et homines praefulgere, tuae maxime dilectioni non ex-
apostolicam benedictionem. Divinis respondentes stant incognita, auctoritate B. Petri et noslra tibi

beneficiis, cognita vita ejus et auditis quse per B. mandamus quatenus ea quee tibi super hoc nota fue-
Hugonis merita fiunt miraculis, supernae majestatis rint diligenter describendo posterorum memoriae
clementiam collaudavimus, et archiepiscoporum, tradas, ut et Deus honoretur in sancto, et clerus le-

episcoporum et cardinalium atque aliorum qui no- gens ac populus audiens gratias agant Domino, at-
biscum aderant, commuaicato consilio, ipsum inter que ipsius intercessione peccatorum veniam perci-
sanctoset electos honoraripraecepimus, et diem ejus pere mereantur. Orantes pro vobis, dilectos filios
assumptionis cum gaudio solemniter celebrari. Quia nostros Carthusienses fratres per te in Domino
igitur ipsius vita quam pie duxit in corpore, et mi- salutamus ac benedicimus. Data Pisis x Kal. Maii(7).

IIVCIPIT VITA.
PROLOGUS. B 1. Non pepercit nostrae vel verecundiae vel impe-
Ad pontificem Romajium. ritiae apostolatus vestri imperiosa dignatio. Sicut
Domino et patri charissimo, ac reverendissimo enim huic opusculo praefixaj vestrae serenitatis indi-

sedis apostolicae pontifici, Ixxocentio, Carthusien- canl litterae, B. Petri auctoritate et vestra mandastis,
sium pauperum servus inutilis Guigo, perpetuam ut vitam B. Hugonis Gratianopolitani episcopi, no-
salutcm et pacem in Domino, et si quod apud scendam posteris, scripto commendaremus. Roga-
Deum tantipotest peccatoris oratio. verant quidera idipsum jam pridem complures alii,

(6) Videtur Guigo voluisse miracula tractatu singulari necdum vestigium reperimus.
dcscribere, cum ea in hac Vita non attingat; sed eorum (7) Anno 1134.
763 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 764
sed raaxime non spernendae aucloritatis Arialdus (8) A infirraa mundi elegit Deus, ut confundat fortia, et
et Hugo (9), Mauriennensis (10) et Gratianopolitanus ignobilia mundi et contemptibilia elegit Deus, et ea
episcopi. E quibus prior, habitu et vita. regularis, quae non sunt, ut ea quae sunt destrueret ut non ;

beati viri in tractandis ecclesiasticis rebus per tri- glorietur omnis caro in conspectu ejus (/ Cor. i, 26). »

ginta fere comes exstitit annos posterior vero, ex ;

Verum quoniam ii qui de virlutibus tractavere san-
nobis monachus, ita et in ecclesiastico regimine suc- ctorum, etiam carnalesinveniuntur non tacuisse na-
cessit ut propter diuturnam ac vehementem infir- tales,dicamus et nos breviter quod B. Hugo, natione
mitatem ipsius, in ejus locum, ipso petente vestraque Valentinensis, loco juxta Isaram (11) fluvium sito, cui
pietate jubente, priusquara obiret ipse, consecrare- Castrum-Novura nomen est, parentes habuit et se-
tur. Et erga eos quidem quos prae longa familiaritate cundum saeculi dignitatem non infimos, et (quod
vel convictu latere non poteram, nostra nos impe- excellit) sanctitatis praerogativa conspicuos. E qui-
ritia seu verecundia, et quae forte non minus impe- bus pater, Odilo nomine, praeter alia quamplurima,
diebat carnis infirmitas, sufficienter poterant excu- quoe militari licet in habitu laudabiliter gessit vel
sare, ad tantae vero pondus auctoritatis, ne mutire habuit, veritatis et castitatis amator exstitit. Nam et
quidam prsesumpsimus, ne dum ei non obedimus raendacia, ingenua mentis affectione, religiosis quam
cui totus commissus est mundus, cum offendere- -g plurimis amplius evitabat ; et licet duas, priore de-
mus a quo factus est raundus et dum apud homi- ; functa, cilius fuerit sortitus uxores, nullos tamen,
nes vitamus imperitiae confusionem apud Deum , quod his temporibus et hac temporum labe (praeser-
incurreremus damnationem. Obsecramus autem eos tim in potentibus) monstro simile ducitur, praeter
qui haec legerint, ne tanti sanctitatem Patris, nostra uxorios est experlus amplexus. Idemque ipse aevo
non solum facundia, sed et cogitatione longe raajo- jam gravis, sanctissimo monente filio, tanto fervore
rem ex ista scriptura metiantur, et maxime, ne pu- contempsit saeculum, ut senectutis immemor et de-
tent nos, ultra quam sua postulant merita, nostris licatoe consuetudinis, duras, quas Carthusia propter
eum sermonibus efferre potuisse. Tantum enim abest verba labiorum Deicustodit, vias aggredi non dubi-
ut sanctitatis illius magnitudinem plus aequo value- taverit ; ubi annis fere decem et octo in tanta sobrie-
rimus, quasi favorabiliter, extollere, ut nec illam tate, tanta vixit humilitate, ut cunctis ibidem Deo
ipsam sanctae conversationis ejus praerogativam, famulantibus charus, cunctis haberetur veneratione
quod sine ficlione dicimus, tum propter imperitiam, dignissimus. Cui viam universae carnis ingressuro
tum propter sermonis inopiam, ut erat dignura, po- (erat quippe ferme jam centenarius) venerabilis
tuerimus explicare. affuit filius, eumque propriis et inunxit et sacra com-
munione replevit manibus ; expletoque condigna
CAPUT PRIMUM. '

veneratione tam sancto funere, obitus diem, sicut et

matris, eleemosynis, quoad vixit , celebrem duxit et
S. Hugonisparentes, studia, canonicatus.
sacrificiis.

2. Cum ergo praefati Patris sanctissimi mores et 3. Quae videlicet venerabilis mater ejus, cum post
opera, Deo placentia, sufficientem sermoni adeoprae- abscessum viri (praeter quem nullum penitus nove-
stent materiam ut non solum nostram, sed et quo- rat) vellet et ipsa cuncta relinquere, quia feminarum
rumlibet vincant facundiam, carnis ejus tacendam religiosarum rara tunc erant monasteria, pii filii

ex toto duceremus originem, eo quod indifferenter salubribus instructa monitis, continentiae et eleemo-
de bonis bonos, de malis malos, de bonis malos et synis, orationibus atque jejuniis, ac reliquis sanctis

de malis bonos, per divini judicii inscrutabilera al- operibus in domo propria, quod reliquum erat im-
titudinem, nasci quotidie nullus ignoret, nec referat pendit temporis, filios etiam suos, militaribus stre-
aliquid qualibus sit ortus quisque parentibus, sed nuos actibus, ab immoderatis, quantum poterat, fre-

qualibus vixerit moribus, nec augmenta confcrat nans excessibus. Cui decumbenti, ea qua obiit ae-

meritorura potentia, divitiis et nobilitate terrena cla- gritudine, optata filii adest praesentia ; adoranda
ruisse, sed omnia pro Christo contempsisse,
haec tradit raysteria, extrema non multo post sepulturae
cum videamus etDominum pauperibus ortum paren- D solvit obsequia, prompta solvens obedientia quod
tibus, et in apostolis insigniores sumplos ex pisca- imperat Deus lege Mosaica, dicens : « Honora pa-
toribus. Unde et beatus ad Corinthios scribens Pau- trem tuum et matrem, ut sis longaevus super terram
lus : « Videte, inquit, fratres, vocationera vcstram, (Exod. xx, 12.) De qua utique terra Psalmista Do-
»

quia non multi sapientes secundum carnem, non mino dicere creditur « Tu es spes raea, portio mea
:

mulli potentes, non multi nobiles; sed quae stulta in terra viventium (Psal. cxli, 6). » Haec autem dicere
sunt raundi elegit Deus, ut confundat sapientes, et fuerat solita, quod dum praegnans suis eum ferret vis-

(8) Arialdus, mss. nostris Airaldus , et Ailardus,

in Arcum fluvium e monte Ciniso defluentem, in ducatu
alibi cx monacho et priore Carthusia: l'or-
Ayrardus , Sabaudiae, versus orientem. distans Gratianopoli xi M. P.,
tarum, dio:cesis Lugdunensis, factus episcopus anno 1 115, sed montibus interrupto ilinere.
mortuus an. 1167. (11) Supra Valentiam lihodano influit Isara , ad qucm
(9) Hugo II, ex professo Carthusia? Majoris, episcopus adjacet Castrum Novum, adhuc hoc tempore Chateauneuf
Gratianopolitanus, dein an. 1153 factus archiepiscopus dictum. Perperam Wion, in Notis ad Martyrol. Benedict.
Viennensis. Valentiam Hispanicam assignat.
(10) Maurienna, vulgo S. Joannis de Maurienne, ad
 765 VITA S. HUGONIS GRATIANOPOL. 766

ceribus, visura sibi per somnium fuerit elegantem Atulabundus assensit, tum dilecti comitis gaudens ho-
creasse parvulum, quem sistendumDeiconspectibus, noribus, tum Ecclesiae favens profectibus, cujus
sancti (in quibus et beatus erat Petrus) deferebant etiam sacris officiis futurum non dubitabat oppor-
in ccelum. Hincfactum est, eadem adnitente, ut dis- tunum. At vero ille, repentino timore concussis ab
cendis applicaretur litteris ; sperabatur enim (nec imo visceribus, toto reniti corpore, magnisque cla-
frustra) singularis apudDeumgratia?futurusetmeriti. mare vocibus, at sese aHate, scientia et postremo
4. Amavit autem studia btterarum non medio- moribus et vita tantis mysteriis imparem ccepit af-
criter ;
propter qua? etiam in exteras profectus re- firmare, nec ullatenus pati, in suae salutis periculum,
giones, multa sustinuit. Inerat quippe illi, et usque sua vilitate officia veneranda fcedari. Quam utique

ad ultimam senectam inesse non destitit, verecunda de se sententiam, profundissima humilitate conce-
sobrietas; quaeeum etinter suos etiamnecessariorum ptam, usque ad finem non exuit semper enim, in ;

saepe cogebat ferre inopiam, dum nec amicis, si quid quantiscunque sanctitatis et bonorum profectibus
eum angebat, pudore victus poterat confiteri; quo operum, inutilem se servus et pontificatus admini-
quasi freno a multis comprimebatur illicilis. Cum stratione indignum protestari non erubuit, semper-

autem a scholis reversus, Valentiae, ubi majoris ca- que ad deponendum, sicut ex consequentibus lique-
nonicus erat ecclesise, inter saeculares et lubricos, -g bit, paralus fuit. Vir autem profundi consilii, qui
juvenis licet, pudibundus demoraretur et sobrius praedictis eum concesserat clericis, etsi gaudebat
(statuerat enim, sicut ipse dicebat, ab omni deinceps quod in hac aetate et habitu (erat enim habitu saecu-
contaminatione immunem se, Deojuvante, servare), laris, et annorum ferrhe viginti septem) honores non
contigit dominum Hugonem, Galliarum omnium ex modo non appeteret indebitos, sed et repudiaret
praecepto beatae memoriae Gregorii septrmi (12) lega- oblatos, ccepit tamen, rationabili qua pollebat facun-

tum, ad eamdem virum scilicet in

venire civitatem
ecclesiasticis negotiis strenuum et famosum, Eccle-
siae Diensis tunc praesulem (13),posteaLugdunenseni
archiepiscopum. Qui cernens juvenem elegantem
vultu, statura procerum, eloquio temperatum, mori-
bus verecundum edoctusque ab eis qui noverant
;
;
dia ejus erigere trepidationem, solari verecundiam,
frangere pertinaciam, asserens, in talibus vel sub-
eundis velportandis oneribus, non de sua quemquam
virtute,sed de Dei potius debere benignitate prse-
sumere, a quo deberet sperare bonum quod deerat,
et ad quem referre quidquidacceperat. Hujus itaque

cujus esset eruditionis et generis et, ut erat tara in et caeterorum, qui aderant, virorum gravium conso-
rebus humanis quam divinis ingenii perspicacis, lationibus fractus atque hortatibus, tandem aliquando
agnoscens in eo magna quaedam futurae probitatis et cessit electioni.

amplexatus
sanctitatis insignia, hilariter et affabiliter 6. autem eo tempore Viennensi Ecclesiae
Praeerat
est,rogans ut adseveniret, suorum certaminum co- archiepiscopus, Garmundus nomine (45), quem
mes futurus et particeps. Quibus non solum adversus propter Simoniam, cujus sustinebat infamiam, sibi
laicos, qui ecclesias, decimas ac ccemeteria sacrilege manus imponere non admisit. Cunctis itaque, praeter
detinebant, sed et contra sacerdotes, quorum vitam episcopi, a non sine reverentia memorando legato
inhonesta conjugia maculabant, Simoniacos etiam, sumptis ordinibus, eodem comitante profectus est,
qui cupiditate caecati, sacra profanaque miscebant, ut a sedis apostolicae summo consecraretur antistite.
paucis juvantibus, acerrimus insudabat. Quod ipse Ubi dum, consecrationis statutum opperiens diem,
libenter amplexus est. commoraretur, in ipsis quodammodo divinae servi-
tutis initiis, et in primis sacrae militiae tirociniis,
CAPUT II. gravissimam hostis antiqui impugnationem, rudis
Episcopatus Gratianopolitanus susceptus. et talium inexpertus , incurrit quae sanctam ipsius
;

animam, usque ad illam aegritudinem qua et decu-

5.Aliquando dehinc temporis exacto spalio, idem
buit moriturus, die noctuque, nunc acrius, nunc
Iegatus apud Avenionem, non ignobilem Provinciae mitius, non destitit excruciare. Quia enim sanctae
civitatem, grande celebravit concilium (14), in quo
conversationis et illustrium operum insignibus me-
multa ad Dei honorem et Ecclesiae utilitatem praco- D ritiS) magnam in popuIo Dei famanif ma menU
nio digna patravit. Ad hoc consilium, episcopo ca
habiturus gloriam,
et ne forsitan extolleretur, an-
rentes et episcopum quaerentes Gratianopolitani ,
gelum Satanae, sicut et beatus Apostolus, qui se co-
venere canonici compertoque praefatum juvenem
;
laphizaret, accepit (// Cor. xn, 7). Sic etiam apud
conventui interesse praesenti, petierunt suppliciter,
prophetam Zachariam, Jesu sacerdoti magno, veri
suffragante concilio, ab ejus venerabili patrono, cui
Salvatoris mysterium praeferenti, Satan stabat a
gratae officium societalis exhibebat, ut hunc sibi daret dextris, ut adversaretur ei (Zach. m, 5). Nec hoc
sine dilatione episcopum. Quibus ille protinus- gra- mirandum, cum conditorem et rectorera omniura

(12) S. Gregorius VII, papa, ante Hildelirandus dictus,

Est sila urbs in meditullio Delphinatus, Valentia distans
creatus 22 Aprilis an. 1073, moituusan 1086 die 25 Maii,
diei itinere.
quo insciiptus est Martyrol. Rora.
(14) Anno 1080, in quo , deposito Achardo, Gibilinus
(13) Diensis episcopus crcatus est Hugo an. 1073, ac
factus est Arelatcnsis archiepiscopus.
translatus ad archiepiscopatura Lugdunensem an. 1092.
(15) Guarmandus aliis, seditab anno 1077 ad 1083.
767 GUIGOMS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 768

Deura, humana carne vestitura, impiis ausibus ten- ADeum venerans famulo, diei consecrationis ejus ne-
tare praesumpserit ; et postremo, ostensis totius cessaria cuncta subministravit, pastoralem, quo diu
mundi regnis cum sua gloria, « Haec, inquiens, om- usus est, baculum dedit, additis psalmorum secun-
nia libi dabo, si prostratus adoraveris me (Matth. iv, durn B. Augustinum Explanationibus, cum B. Am-
9), » idololatriae etiara scelus persuadere conalus brosii voluraine, cujus est tilulus De officiis, totoque
fuerit. Sicut ergo ipsi Doraino incredibili praesum- quo deinceps tempore vixit, tanquara verum Dei
ptione idololatriam, sic et ejus servo suggerebat vi- famulum sincera devotione spccialitcr honoravit et
perea machinatione blasphemiam, scilicet ut de Deo, coluit, sitiens ejus instanter et consiliis instrui et
vel de his quae ad Deum pertinent , aliquid cogilaret oratione defendi.
indignum. Sed sicut a Domino, sic, eodem juvante, 9. His ita non solum prospere sed et religiose
ab ejus servo victus et confusus abscessit. peraclis, ad susceptam reversus Ecclesiam, invenit
7. Cum igitur impugnationem, ut diximus, insu- clerum et populum, in divinis nimis rudem etincom-
spicabilem sensisset hostis antiqui, reputans ne forte positum, etsanclarum observationum in tantum in-
indignalusadversum se fuisset Dominus, quod eligen- scium, ut non solum gradus inferioris clerici, sed et
tibus cesserat vel invitus, electioni in se factae abre- sacerdotes uxores ducerent, nuptias publice celebra-
nuntiare modis omnibus deliberavit, et sacras admi- -d rent, eraere ac vendere sancta non haesitarent, ec-
nistrationes, quibus in dies se magis ac magis clesias, oblaliones, decimas et ccemeteria laici, et

depulabat indignum, nullo pacto contingere. Quam eorum dilioni sacerdotes subditi possiderent ; usu-
deliberationem, ut putabat, saluberriraam, simul rarii sive foeneratores injusta ex alienis damnis lucra
cum ipsa tentatione, ab irao corde lacrymis profusis coarcervarent, nec ob hoc tamen rainus eorum ali

atque suspiriis, ei, qui se duxerat, festinavit osten- qui vel ecclesias intrarent, vel mysteria sacrosancta
dere. At ille defectu ejus, et nimio (quanquam a re- perciperent. Adeo erant omnes disciplinae totius ex-

ligione profecto) timore, ex parte interira rationabili pertes. Porro substantia domus episcopalis, dissi-
responsione sedato, ad raemoratum papam pergere, pantibus non tam episcopis quam tyrannis qui pra>
et quidquid ejus angebat animum (utpote Christi vi- cesserant, pene fuerat tota consumpta ; unde mullas
cario) totum revelare suasit. Quod cum humiliter ibidem etiam necessarii victus inopias per plures per-
devoteque fecisset, tanta consolationis ab ejus ore tulit annos, eo quod nec illicitis contractibus (sicut
sagina perfusus est, lantumque erga se dilectionis pluribus mos est) suas indigentias supplere volebat,
expertus affectum, ut de hac ipsa, quae in despera- etmutuare, unde redderet non habere se cogitans,
tionem eum pene compulerat, tentatione gaudere, et minime praesumebat. Verum tot et tanta suscepti
felicioris insuper spei raateriara sumere cogeretur. populi vitia vel peccata, quanta vigilantia quibusve
Docuit enim beatus papa, utpote in rebus his nec praedicationiset disciplinae flagellis persecutus fuerit
rudis nec inexpertus, arguere Dominum et castigare quos ibidem labores, quos discursus, quasve sollici-
quos diligit, et omnem filium flagellare quem recipit tudines insumpserit quaejejunia, quas vigilias, quas
;

(Hebr. xii, 6), et ideo quanto durius cordi ejus im- psalmodias, quos gemitus, quas preces, quosque la-
posuerat fiagellum, tanto evidenlius paternae in eura crymarum imbres, ad propitiandum pro eis Domi-
dedisse dilectionis indicium. Praesensisse eliam jam num, paterna pro eis coropassione profuderit, non
jamque diabolum quanta per eum ipse damna pas- est nostrae facultatis evolvere. Sed nec, quis ex lan-
surus, quanta Dei populus virtutis foret incrementa tis laboribus provenerit fructus, nostris exponi vcrbis
sumpturus, et idcirco omnes inveteralae maligniiatis aut potest aut opus est, cum rerum in melius mani-
insumere conatus, ut a sacris eum quoque modo de- festa mutatio idipsum cernentium evidenter ingerat
terrere possit officiis, permiltente Deo , ad ipsius oculis.

quidem ignominiam et pcenara , ad hujus aulera co-

ronara et gloriam. CAPUT III.

Hujusmodi sermonibus, et veritate plenis et au-

8.
Monachatus Cluniacensis per annum. Frequens in
ctoritate roboratis, non quidem tentalione penitus
Carthusia cum S. lirunone et aliis conversatio.
exstincta, sed tamen consolatione suscepta, animae- D Inter ajjlictiones donum lacrymarum.
quior effectus, consecrationem ab eodem post mo-
dicum suscepit episcopalem. Tantus autem et in ipsa 10. Ipse vero interim, pennatorum in Ezechiele
consecratione, et toto illo quo ibidem demoratus est animalium, coram sua semper facie gradientium,
tempore, illius viri tanti amor in eum ostensus est, sedulus imitator, sese ante se ponere, et sua vel pe-
ut patenter ostenderetur, divinae in eo graliae ma- ricula vel profectus sublili examinatione discutere
gnum aliquod praesensisse praesagium. Sed et comi- non cessabat. Contemplans itaque suam vel actatcm,
tissa Mathildis (16), habitus quidem feminei, sed vel morum imperfectionem (in quam preecipue usque
animi per cuncta virilis, quae rerum humanarum lu- ad mortem mentis oculos intentos et ipse habuit et

multus atque pericula, instar prophetissce Deborae, alioshabere persuasit) et suscepti pondus officii,
prudenter sedare et forliter noverat tolerare, in suo necdum duobus post consecrationem expletis annis,

(16) Acta collegit et edidit Italice Franciscus Maria ep. Lucensis, a nobis edita, ad diem 18 Martii, potissi-
Florentinius. Plurima de ea dicuntur in Vita S. Anselmi mum cap. 2.
769 VITA S. HUGONIS GRATIANOPOL. 770

contemptis omnibus, Casae Dei (17) ordinis Clunia-A Deum suae dignationi habitaculum construentem
censis factus est monachus : ibi quippe majus tunc stellas etiam septem ducatum sibi praestantes itineris.

pauperitatis et humilitatis studium visebatur. Ubi Erant vero et hi septem. Quapropter non isrorum
sanctorum, quorum ibidem aderat copia, virorum tantum, sed et qui successerunt eis.consilia libenier
succensus exemplis, eosque suis, quanquam novitius, amplexus est, et usque ad mortem Carthusiae habi-
non minus ipse succendens, annum fecit ; cum cae- tatores consiliis fovit semper et beneficiis.

teris bonis, tum prsecipue humilitate (cujus prae 12. Licet vero et prius divini amoris totus arde-
cunctis virtutibus sectator exstitit indefessus) cunctis ret incendiis, non alitertamenad disciplinae coelestis
amabilis. Ita namque sese gerebat ut cunctorum imi- exercitia eorum exemplis et familiaritate inferbuit
tatione pariter et veneratione dignus existeret. Post quam si flammanti quisfaci plures circumponat alias
hoc cogente, qui se sacraverat, memorato sedis apo- ardentes. Erat cum eis, non ut dominus aul epi-
stolicae prsesule Gregorio septimo, ad episcopatum scopus, sed ut socius et frater humillimus, et ad
a monasterio, quo fervens intraverat, ferventior est cunctorum, quantum in ipso erat, obsequia paratis-
reversus, ex unius anni studiis tanta virtutis incre- simus, adeout vir venerabilis Guilhelmus, prior lunc
menta reportans, quanta de diuturnae vitae laboribus S. Laurentii, postea S. Theofredi (20) abbas, magi-
vix assolent multi ;
pro claustro circumspectionem -g stro Brunoni etiam ipse religiosa devotione non me-
habens pervigilem ,
qua non tantum sui sensus cor- diocriter alligatus, B. Hugonis contubernalis (bini
poris, sed et cognitiones comprimeret cordis ;
pro quippe tunc per singulas inhabitabant cellas apud
abbate justitiam, a cujus mandatis nec prosperis magistrum Brunonem), non leviter conquereretur
unquam potuit nec adversis abduci ;
pro congrega- quod pene omnia, ad humilitatem spectantia, intra
tione autem religiosos (quibus, propter illud : « Cum cellam sibi praeriperet officia ; et episcopus non secum,
sancto sanctus eris, et cum viro innocente innocens saltem ut socius, sed potius conversaretur ut famu-
eris [71 Reg. xxn, 26], » carere nunquam voluit) lus, non licere sibi tristis asserens ex servilibus ope-

socios, imo totam universaliter Ecclesiam, quam ribus quidquam attingere, quae juxta morem debe-
tam sincerae dilectionis complectebatur affectu, ut bant per vices efficere, eo sibi cuncta praeripiente.
ejus nec adversa nec prospera inconcussis posset In tantum autem eremum devotus incolebat sedulus,
tolerare visceribus. Nam juxtaillud Apostoli : <t Quis ut eum rnagister Bruno nonnunquam exire compel-
infirmatur, et ego non infirmor ? quis scandalizatur, leret : « Ite, dicens, ite ad oves vestras eisque, ;

et ego non uror? » (II Cor. xi, 29), semper Ecclesiae quod debetis, exsolvite. Eo
tempore, magna? pau-
>

et laetabatur prosperis et torquebatur adversis. pertatis et humilitatis ardore succensus, voluit equi-
11. In his agebat, et ecce tribus necdum in epi- taturas suas cunctas vendere, et, diviso pauperibus
scopatu, post monasterii reditum, completis annis, ^ pretio, propriis pedibus in praedicatione discurrere.
adest magister Bruno (18), Yir religione scientiaque Sed homo profundi cordis, magister Bruno scilicet,
famosus, honestatis et gravitatis ac totius maturi- cujus consiliis non aliter quam praeceptis obtempera-
tatis quasi quoddam simulacrum. Habebat autem bat abbatis, non consensit, timens ne apud se forsan
socios magistrum Landuinum (qui post eum Carthu- extolleretur, aut a caeteris de singularitate judica-
sise prior exstitit), duos Stephanos, Burgensem et retur episcopis, aut (quod dubium non erat) idipsum
Diensem (hi S. Rufi (19) canonici fuerant, sed desi- propter asperitatem et inaequalitatem itinerum con-
derio vitae solitariae ei, abbate favente, sese con- summare non posset.
junxerant), Hugonem etiam, quem cognominabant 13. Faclum est autem, ut, dum contemptis car-
Capellanum, eo quod solus ex eis sacerdotis funge- nalibus, spiritualia zelo ferventiore sectaretur, prae
retur officio ; duos laicos, quos appellamus Conver- nimiis vigiliis, jejuniis et lectionibus, orationibus et
sos, Andream et Guarinum. Quaerebant autem locum meditationibus, et reliquis sacris exercitationibus,
eremiticae vitae congruum, necdumque repererant. capitis et stomachi gravissimam decideret in a?gri-
Hac ergo spe, simul et suavi sanctae conversationis tudinem, cujus molestiis et cruciatibus, omni fide
cjus odore trahente, ad virum sanctum venerunt. frequentioribus et acrioribus, per quadraginta ad
Quos ille non solum gratanter sed et reverenter sus- D minus annos, quoad vixit, nequaquam caruit, atque
cepit, tractavit, et voti compotes fecit. Ipso namque itaad illum, cujus supra meminimus, Satanae ange-
consulente, juvante, comitante, Carthusiae solitudi- lum, quo multiplicius colaphizatus minus extollere-
nem intraverunt atque exstruxerunl. Viderat autem tur, alter est additus. Quantum autem his duabus
circa id tempus per somnium in eadem solitudine affiictionibus, tentatione videlicet et aegritudine, tan-

(17) Casa-Deimonasterium in Arvernia, fundatum a Hugo credi socius in scholis fuisse magistri Brunonis. »
S. Roberto primo ibidem abbate, mortuo anno 10.j8, die
(19) Erat tum hoc S. Rufi monasterium ad muros urbis
24 Aprilis, ad cujus Acta plura de illo monasterio dicun-
Avenionensis; sed postea ab Albigensibus vastatum, dein
tur. Wion perperam S. Hugonem appellat abbatem
Valentiam translatum est.
Caslesiensem.
(20) Monasterium S. Theofredi , a S. Calminio duce
(18) Hffc referuntur in Vita S. Brunonis, ad
lalius Arrernorum exstvuctum, sex leucis distat Rodio in cujus
,
6 Octobris , hinc ob sinceritatem et antiquitatem illus- estdicecesi.Coluntur S. Calminius 19 Augusti, et S.
tranda. Lib. i Speculi Carthusise, cap. 5, dicitur « S. Theofredus 18 Aug.
 771 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 772
quam aurum in fornace, decoctus atque purgatus, A gulis, aut obscuris aut secretis locis eas audire so-
in spiritualem erga Deum devotionem, et in omnium litus erat ; sed potius ubi a pluribus conspici posset,
veram compassionem excreverit, nec ipse
afflictorum et aurem quidem satis familiariter applicabat , ocu-
adhuc vivens ad plenum, si vellet etiam, posset ex- lorum autem in alteram partem vertebat aspectum,
ponere. Quo enim per haec magis affligebatur, eo auditum solum, propter insidias diaboli, hujusmodi
vehementius spretis, quae mundi sunt, in Deum, re- negotiis asserens applicandum.
fugium verum et unicum, totus efferebatur, volupta- CAPUT IV.
tem inde, sicut aiebat, tanto pleniorem hauriens
Oculorum et aliorum sensuum ac linguaz sancta
atque suaviorem, quanto fuerat angustiam passus custodia.
acerbiorem, juxta illud psalmi : « Secundum multi- 15. Praedictam suorum oculorum custodiam incre-
tudinem dolorum meorum in corde meo, consolatio- dibili semper et ubique circumspectione servabat,
nes tuae laetificaverunt animam meam (Ps. xcm, 19). ita ut cum potentes ac nobiles mulieres juxta illud
Hujusmodi alteritatum (21) in eo ad finem usque Apostoli : « cui honorem, honorem (Rom. xiii, 7), »
non cessavere vicissitudines ; nunc enim in superna ad colloquium honorifice hilariterque frequenter
totis viribus spiritalibus erectis oculis, gustando et susciperet, multa coram se diuque tractantium facies
videndo quoniam suavis est Dominus, ineffabilibus -g penitus non videret. Dicebat enim cogitationes illi-

recreabatur gaudiis ; nunc humanae

pondere relapsus ad
gustiis. Utrobique lacrymae
taedio. Quid plura
panes die ac nocte
siccabant adversa
his divina meditari.
infirmitatibus citas difficillime posse vitari, nisi quis corporis sen-
solita, prioribus non vacabat an- sus vigilantia multa compresserit ; intrare autem,
; ibi pro gaudio, hic pro secundum Prophetam, mortem per has quasi fene-
? Factae sibi fuerant lacrymae suae stras, et ingredi domos nostras(/£r. ix, 21). De qua
; non has illi prospera, non has etiam cohibentia sensuum dum vice quadam cum re-
; vix legere, vix psallere, vix sine ligiosis quibusdam colloqueretur (inter quos erat vir
Adeo namque harum in eo ex- litteris et puritate conspicuus dominus scilicet :

creveratjlgratia ut frequenter nec edenti, nisifrenatae, Airaldus, archipresbyter tunc ipsius, nunc Maurien-
deesseut ; multoties enim per has sibi etsociis con- nensis episcopus), respondit idem vir Domini Airal-
vivium, maxime aliquot ante finem annos, vel im- dus passim se mulieres aspicere, nec earum sibi
pediebatur, vel fuscabatur. nocere contuitum est enim castissimus. Ad quod
;

14. Habebat quippe lectorem, a quo sanctos co- ille, non a mulierum tantum, sed a virorum quoque

dices, quorum non paucos scribi fecerat, et alibi et vultibus religiosae mentis avertendum respondit in-
praecipue sibi ad mensam legi faciebat, ut duplicatis tuitum ; asserens (quod experientia sua potedt quis-
deliciis sese suosque saginaret. Cumque lectori de que conjkere), per communionem humanae mutabi-
divinis vel severitatibus vel miserationibus aliquid ^ litatiis atque compassionem, fieri ut affectiones
occurrisset insigne, idipsum bis aut ter dicere com- conspecti frequenter ad conspicientem inaestimabili
pellebat ; nec mora, spiritali per Scripturam volu- velocitate pertranseant, et, verbi gratia,' de irato
ptate gustata, concussis ab imo visceribus, tantis iratus, et de tristi tristis, ct de lascivientc fiat lasci-
lacrymarum infundebatur irriguis ut voluptatem viens ;
quas passiones satis esse habere quemquam
ventris et gutturis, et sibi fundilus tollerel, et in proprias, non in se transcribere taliter alienas : nul-
sociis temperarct. Edocti itaque per experientiam lius se totius episcopatus sui mulieris, praeter unius,
comites, cum molus cernerent imminere, in-
tales ita faciem aspexisse, ut ex consideratione vultus, si

nuebant lectori cedere et aliquantisper a legendo occurreret, quaenam esset, posset agnoscere. Quid
cessare, ut taliter molestiam hanc possent ad tempus hac responsione castius ? quid circumspeclius ? quid
declinare. Hanc autem divini muneris gratiam pec- philosophia vera refertius? Talem utique se mulie-
catores, ob confessionem ad eum venientes, vel ribus exhibuisse, castissimum ; talia.in humanis af-
maxime sentiebant, clementer enim hos humiliterque fectionibus advertisse, sapientissimum. Hincfuit illud
suscipiens, patientissime audiebat; aliquando flens quod cum de matre mea (quae cum eo, quae voluit,
ipse cum flentibus, aliquando vero ad lacrymas suis quandiu voluit, locuta fuerat) ab eo quaesissem utrum
eos excitans fletibus : quod uno liquebit sufiicicnter D eam valde senecta fregisset, paululum secum praeme-
exemplo. Vir Deo charus Gauterius (22), cognomenlo ditans, « Nescio, inquit, utrumsitvctusannon. » Hinc
Calnesius, qui apud nos in monachatu diu laudabi- et illud, quod muliere quadam, potentia nobilitate-
liter vixit et obiit, solebat referre, quod cum in que praeclara, cujus nomen edicere nolumus, in ejus
saeculo positus, suas ei confiteretur offensas (erat conspectu, quam morose placuit, multa loquente ;

enim in Ecclesia Gratianopolitana lilteris et honore cum et ipse,quodlibuit, respondisset, illaque disces-
prseclarus), incubuerit ipse super caput ejus, et tan- sisset, dicerentque socii ejus, quos prudentes et re-
tam lacrymarum infuderit copiam ut made-
vertici ligiosos semper habere curabat, cur non eam corri-
factiscapillis, deorsum etiamrivuliper confitentis ora puisset, quod se suamque faciem tam facete tamque
defluerent. Porro mulierum confessiones non minus lascive poliret, respondit ille, non sine horrore quo-
caute quam benigne suscipiebat : non enim in an- dam et exsecratione, faciem ejus se peDitus non vi-

(21) Alteritas, vicissitudo. S. Augustinus De rausica, cam, alteritate corpus afliciunt. »

lib. vi: « Cum adhibentur ea, quae nonnulla, ut ita di- (22) Aliis Galterius et Gualterius.
773 VITA S. HUGONIS GRATIANOPOL. 774

disse. Et quidera mirum, quod faciem illius unius A eum se respondit scienter nullatenus audisse men-
non viderat, qui nullam noverat ? Ubi nunc sacerdo- titum. De veriloquio igitur ipsius hoc unum hostis
tum, ubi plurimorum in sacro habitu constitutorum et irati sufficiat testimonium.
curiosa lascivia , lascivaque curiositas ? Attendant 17. Et quanquam digressionis forsitan arguamur,
haec et imitentur, si possunt; mirentur et reverean- quia tamen per comitem beati viri patuit veritas,
tur, si non possunt. Sed et qui sanctitatem sine mi- per eumdem monstretur consequenter etiam chari-
raculis nihili ducunt ;
quse nos ideo non magni fa- tas. Infestissimus, ut dictum est, erat ei, adeo ut
cimus, quoniara ab electis haec et reprobis haberi non in suis domibus, sed aut nobiscum, aut Lugduni
communiter scimus, et in majoribus patriarchis mul- demoraretur ejus quippe civitatis Ecclesia magnam
;

tisque aliis qui Deo valde placuere sanctis vel nulla illi reverentiam, magnumque in suis tribulationibus
vel pauca reperimus : qui tamen, ut dicere coepera- praesidium semper exhihuit, ejusque consiliis in gra-
mus, miracula quaerunt, etiam atque etiam conside- vioribus uti negotiis pergratum habuit. Cum ergo
rent utrum mirabilius ab homine, mortali carne diequadam de comite pariter loqueremur, ait ipse
circumdato, quidquam debeat exigi et utrum cui- ;
bonam se de salute illius spem gerere, nec assecu-
quam possit non impossibile videri, per quinquagin- turum Dei misericordiam desperare, quia nunquam
ta et amplius annos grandem episcopatum a quolibet -g delectabilius aut ferventius quam pro eo solitus fuis-
homine regi, et prseter unius, nullius omnino feminae set orare. Miranda charitas, sed et stupenda non
faciem sciri. Et certe erat haec ipsa parum quidem minus humilitas Quid enim charitateplenius, quidve
!

formosa, sed consilii ejus satis indiga. Et tamen ad apud homines singularius quam orare non segnius
ipsius prsesentiam, non solum ex suo, sed etiam ex pro persequente quam obsequente ? Quid autem hu-
aliis episcopatibus, seu pro confessione, seu aliis milius quam hanc ipsam devotionem non ad sua,
causis innumeris, tanto devotius frequentiusque ve- sed ad ipsius referre merita, non quaejam esse sci-
niebant, quanto sanctiorem cognoverant. ret,sed quae futura speraret ? Quiaigitur certum est
16. Non autem hunc solum, id est, oculorum sen- ab eo mandatum esse impletum, quo dicitur Di- : <t

sum, sed omnes simili diligentia cohibe-

et caeteros ligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt
bat. Aures namque et linguamcuma cseterisillicitis, vos, et oratepropersequentibus et calumniantibus vos
tamen quam maxime ab obtrectationibus frenans, (Matth.x, 44), dubitari non licet assecutum etiam
aiebat sufficere unicuique propria peccata, nec esse mercedem quse sequitur : «Ut sitis filii Patris vestri,
necesse ut alienis, suam vel audiendo conscientiam, qui in coelis est, qui solem suum oriri facit super bonos
vel loquendo, contaminet linguam. Rumores nec in- et malos, etpluit super justos et injustos (ibid., 45).»
terroarabat, nec facile referebat. Veracem autem eum Qua profecto mercede nihd beatius, ut et praecepto
quo certius quam inimici
fuisse in suis sermonibus,
w
nullum sublimius. Accedant itaque, qui cordis non
testimonio probare poterimus ? Guigo (23) comes, carent oculis, ut videant cujus sit meriti qui talis
ad ea quae mundi sunt homo satis idoneus, circa exsecutor praecepti, tanti compos est praemii.
eumdem etiam Dei famulum tranquillitatis tempore 18. De tactu vero vel odoratu superflue facimus
valde devotus, invictissime pro justitia resistenti, mentionem quorum alterum, id est odoratum, ad
;

molestias non parvas nec paucas intulit, bis namque, hoc solum curabat, ut putorespropterpassiones ce-
ui multa taceamus, ab eo pro suis est excommuni- rebri non admilteret alteri vero, id est tactui, et
;

catus excessibus, bis eum episcopalibus expulit do- antequam ordinaretur, intotum valefecerat.Necideo
mibus. Itaque cum grande placitum inter eos habe- se suosque sensus ab intuitu feminarum tam disci-
retur, in praesentia Guidonis (24) Viennensis archi- plinate frenebat, quod circa iibidinis vitium se sen-
episcopi, qui posteapapa Calixtus effectusest, etvir tiret infirmum (quippe quem et pragfata? tentationes
Dei, justa illudquod scriptum est « Justus quasi :
atque infirmitatis angustiae, et ecclesiasticae dispen-
leo confidens absque terrore erit (Prov. xxvm, 1), » sationis multiplices curas, et maxime assiduum le-
justitiam adversus comitem aperta conlradictione gendi, psallendi, orandi, meditandi, speculandique
defenderet, indignatus ille atque iracundise facibus divina studium, ad hujusmodi delectationes pene fe-
inflammatus, paratusque, sicut apparuit, ' quidquid D cerant insensibilem), sed ut sui habitus et officii,
potuisset objicere, quasi pro gravi crimine intulit, qualem decebat, maturitatem severitatemque serva-
dicens : « Audivi aliquando a vobis ego, quod verum ret ; et contra inveterati hostis insidias, circumspe-
non erat dici. » Ad haec sanctus episcopus, coram ctionis infirmioribus ,
quae sequerentur, exempla
cunctis qui aderant (aderant autem diversi ordinis monstraret ; docens non debere quemquam de quan-
non pauci) interrogavit utrum se scientem audisset talibet puritate vel firmitate praesumere, cum et
mentitum. Tunc ille, quanquam iratus, quanquam homo, testante Job, in eodem statu non perseveret
furore repletus, veritatis tamen pondere pressus, (Job\iv,%) ; et adversarius rugiendo sicut leo cir-

(23) Floruerunt isto tempore Guigo Crassus, filius
Guigonis veteris, qui ei coraes Albonensis ct Guigo
comes Forestensis, dequibus agitNicolaus Choirerius, lib.
n Delphinatuspag. 797. At quisnam hic avTOvojxadTtxwi;
Guigo comes appelletur, dijudicent alii.
(24) Guido, e nobilissima comitum Burgundiae familia,
, creatus archiepiscopus anno 1083, dcin legatus aposto-
licus, papa electus est an. 1119, et Calixtus II dictus,
raortuus an. 1124.
775 GUIGONIS I CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 776
cumieas, quaerat sine cessatione quera devoret A 20. Yerum si scribere velimus quanta modera-
(/ Petr. v, 8) ; David et Salomonem pro oculispo- tione haec ipsa pro personis, viribus, affectibus et
nendo, quorum, quia se circa mulieres exhibuere facultatibus dispensare solitus erat, quamque sa-
licentius, alter ex summa innocentia in adulterium pienter et sobrie res suas in suorum et suos spirita-
decidit et homicidium ; alter de sapientia, qua mor- les et corporales usus, nec non et pauperum solatia
tales cunctos excesserat, in servitutem usque desi- distribuerit, erit quidem non solum sanctitatis ejus,
puit idolorum. Desideria porro ventris et gulturis sed et solertiae documentum evidentissiraura : sed
vir beatus instantia quanta represserit, res ipsa, lectoris debemus vitare fastidium. Illud sane quo
tacentibus nobis, certioribus probat indiciis. Capitis pacto praeterire possumus, quin vel breviter attin-
namque dolores et stomachi, his maxime creati stu- gamus, quod cum frequentissime suorum et alieno-
diis, satis et super satis eum ab hujuscemodi mon- rum causas mundanas et ecclesiasticas audiret, ven-
strant abstinuisse deliciis. tilaret, terminaret; cumque in subditis sibi clericis

per tam prolixum vitae spatiumtotiesconsecrationes,

CAPUT V.
degradationes, reconciliationes, pro personarum et
EleemosyncB Jactce, munerasprcta, dissidiz sublata, ecclesiarum competentibus causis et necessitatibus,
conciones, auctoritas summorum pontificum
manus suas tamen ab omni, secundum pro-
** celebraret,
defensa.
pheticum praeconium, excussit munere (Isai xxxm,
19. Eleemosynae sane fuit et per se diligens exse- 15). Eo judice, nulli unquam, personae dignitas,
cutor, et in aliis etiam fervidus exhortator; exceptis nulli pecuniae profuit quantitas, nullum paupertas,
enim domus suae duntaxat necessitatibus, cuncta nullum quantacunque officiorum sive natalium rerum
pene, quae consequi poterat, non in thesauros con- fecit extremitas non mitiorem amicus, non durio-
;

gerebat, posterorum vel dissipanda litibus, vel con- rem expertus est inimicus non deargentatam con-
;

sumenda luxibus, sed sciens illud Apostoli : « Hila- viclis vel confitentibus imposuit pcenitentiam, non
rem datorem diligit Deus (// Cor. ix, 7), »> distribuit lucrosam in placitis defendit ediditve sententiara ;

lsetus egentibus. Denique annulos aureos et gemma- non considerabat personam pauperis, non honorabat
tos, calicem etiam similiter aureum vendidit, tem- vultum potentis quod beati viri eo praeclarius illu-
:

pore magnae famis, borreis defectum minantibus, et strat meriturn, quo rarius vel in praesentibus, vel in
alendis impendit pauperibus. Adjuvantes etiam non praeteritis habet exeraplum. Quanla nobis hoc loco,
minime hanc in eo gratiam potentes et nobiles, qui si laudare coraparatione malorura bona velimus, of-

sanctae conversationis ejus, longe lateque salubriter fertur materia in praesentium temporum faeces inve-
suaviterque fragrantis, odore percepto, de remolis hendi ; in quibus, cum dedecore atque eversione ho-
etiam regionibus, quamvis eum non vidissent, ob ^ nestatis et aequitatis, pecunia templa penetrat, alleria
divinam tamen reverentiam beneficia multa mit- maculat, sacerdotia venundat, innocentiam exter-
tebant. Procul non a mensa tantum ejus, sed a totis minat, omnia divina profanaque contaminat ! Ex-
etiam atriis, histriones tanquam vasa perditionis et csecantnunc munera oculos sapienlum, etsubvertunt
organa falsitatis, procul militares clientes, tanquam verba justorum ; omnes diligunt raunera, sequuntur
rapinarum et caedium et totius instrumenta crudeli- relributiones ; a minirao usque ad maximum omnes
tatis, procul etiam equites, nisi rari, et ipsi raro, avaritae student, a propheta usque ad sacerdotem
respectuque quam maximi specialis (25) utilitatis. cuncti faciunt dolum, non deficit de plateis nostris
Non enim sequum putabat ecclesiarum bona, quae usura et dolus, postremo in capite omnium avaritia,

patrimonia sunt sestimanda pauperum, in aliorum etpecuniae obediunt omnia. Sed haec hactenus; non
expendi, praesertim malorum, usibus hominum; imo enira ista suscepimus.
magis semetipsum, tanquam ex pauperibus unum, 21. Ad Dei igitur hominem verba vertamus, qui
graviter accusabat, quod sibi ac sociis, de rebus sibi temporalium negotiorum litigiosas causas aeternorum
commissis competenlem sumeret copiam, ac non amore non amare, sed tolerare, magistra pietate,
cum pauperibus
potius sustineret et ipse pauper in- didicerat. Dicebatenimomnifebremolestiora sibi pla-
opiam. Eleemosynam igitur, ut diximus, libenter D cita, modisque omnibus his abrenuntiaturum si non
faciebat, sedule suadebat, pro satisfactione etiam in hocDeum se sciret offensurura. Intererat autem
poenitentibus injungebat. Haec namque tria praecipue illis tantummodo pacis obtentu, maxime pauperum
culpas suas emendare cupientibus sectanda prseci- atque ecclesiarum his elenim noverat gravius molus
;

piebat, orationera, jejunium, eleemosynam, non et nocere guerrarum. Ubi vero inexorabilia in aliqui-
huraanara in hoc temeritatem, sed evangelicam se- bus odia et inexpiabiles repererat iras, lunc demum
quens auctoritatem. Dicit enim Dominus pessimum fortissime, de Dei fisus auxilio, totusquc in charitatis
daemoniorura genus ejici non posse, nisi in oratione atque hurailitatis solutus affectura, inslantissime ac
etj ejunio (Marc. ix. 28). Alibi quoque Pharisaeis lo- devotissime, offensis pro his qui offenderant, sup-
,

quens : « Date, inquit, eleemosynam, et ecce orania plicabat. quoties salulis humanac quasi caecatus
munda sunt vobis (Luc. xi, 4;. » desiderio, in ccenosa se pro talibus causis loca pro-

(25) Loco specialis in altero nostro ms. legitur spiritualis, quod et margini apud Surium appositum est.
777 VITA S. HUGONIS GRATIANOPOL. 778

jecit ! quoties ad pedes contemptibiliurn etiara per- A si humilitas, quis dejectior ? si eleemosyna, quis lar-
sonarum diu prostratus jacuit Nec facile, imo pene
! gior ? si oratio, quis devotior? si lacrymarum gratia,
nunquara frustrabatur optatis nam et si quinegas-; in quo effusior ? si contemplatio, in quo sublimior?
sent, non solum gratis, sed et cum satisfactione poe- si tolerantia, quis in tribulationefortior ? si justitia,

nitentes, offerebant postea non roganti quod nega- quis districlior ? si prudentia, quis circumspectior ?
verant supplicanti. Tantam quippe omne genus ho- si temperantia, quis moderatior ? Yerum, cum talis

minura ei reverentiam deferebat, ut Deum graviter esset ac tantus, ipse tamen, juxta illud Evangelii

offendisse se crederet quisquis ei postulata negas- « Cum feceritis omnia, dicite : Servi inutiles sumus
set. (Luc. xvii, 10) ; se infructuosurn, se semper accu-
22. Fuit etiam praedicator egregius ; erat quippe sarenon cessabatinutilem, qui episcopi locumoccu-
non mediocriter litteratus. Sed et ingenio et memo- paret, episcopi honorificentiam susciperet, episcopa-
ria bene praeditus erat, inquantum molestia capitis lia bona consumeret, episcopi vero nec merita, nec
non obtundebat nam et litteras suas ipse dictabat,
; fructus haberet. Et certe prsesto erant quae possent
eas praesertim quarum ei cura propensior erat. Ideo menti ejus non modo solamen afferre, sed et in su-
autem praedicans facilius suadebat, quia quod verbis perbiam, nisi tam solida esset, extollere. Ut enim
dicebat, operibus ostendebat. Ul enim commissam t> taceamus quae clero pariter et plebi per eum bona
efficacius instrueret plebem, faciendo praoveniebat provenerant, eremus Carthusiae, Calesiensis abba-
sermonem, sicut et de Domino scriptum est : « quia tia, excubiarum eremus, regularium canonicorum
coepit Jesus facere et docere (Act. i, 1). » Instruebat apud Miserenum et apud S. Georgium domus, ipso
igitur ad confessionem, excitabat ad pcenitentiam, adnitente coeperant, ipso spiritaliter et corporaliter
promptara ad ignoscendum divinaramonstrando cle- fovente profecerant. Sed ipse imperfectionem suam,
menliara ; nec quaerebat in quo a litteratis quasi qua nec Apostolus carebat, dicens « Non quodjam :

sapiens laudaretur, sed quod ab auditoribus etme- acceperim aut perfectus sim (Phil. m, 12). » tan-
lius intelligeretur et utilius retineretur. Denique in tummodo cogitans ; et cum Psalmista dicente : « Ut
tantum auditores ejus interdum praedicatione ejus sciam, quid desit mihi (Psal. xxxvin, 5); non quid
movebantur, ut capitalia etiam aliqui crimina, Deum sibi virtutis adesset, sed quid deesset subtili admo-

magis verentes quam homines, publice faterentur dum discussione considerans, episcopalem sarcinam
quod sequens declarabit exemplum Apud Yinnai- : modis omnibus exuere desiderabat ;
qua sententia
cum castrum (26), populo multo, ad dedicationem vel desiderio, sicut in principio diximus, ab initio
ecclesiae congregato, verbum fecit quo in multas la- suae promotionis ad mortem usque non caruit.
crymasaudientium corda resolvit. Ibi mulieres duae, 24. Hac igitur voluntatein dies augmenta sumente,
quae (sicut apparuit) ejus verba profundius aure cor- ° Romam legatos et litteras in hoc ipsum ad vene-
dis imbiberant, audientibus pluribus scelera cm- randae memoriae papam
misit Honorium (27). Sed
fessae sunt quae commiserant et posterior quidera
;
cum legati non impetrassent, imo magis
postulata
quid dixerit, non satis habemus compertum prior ;
litteras ad eum consolatorias et ad perseverandum

autem suum seprodidit occidisse maritum. Cumque exhortatorias accepissent, ipsemet, quamvis morbis
vir Dei necis exqnireret modum,
retulit in escam ac senectute gravatus, spe tamen in posterum quie-
illi venenum; post quae jussit praesentes
se dedisse scendi roboratus, eumdem Romanum ponlificem
abscedere, ut ei caeteri, quod volebant, Hberius adire curavit, rogans suppliciter et obtestans dari
possent ostendere. Tanta vero ad confitendum fuit senectuti suae licentiam quiescendi, etEcclesiae Gra-
reliquae plebis instantia, ut ne dimidiam quidera tianopolitanae meliorem in suura locum pas-
partem ejus, in tali opere valde licet devota, auscul- torem substituendi. Sed nec ipse (.quamvis multas,
tare quiverit tolerantia. Hoc a viro aetate et sanc- ut putabat, justas et animi et corporis allegaret oc-
titate reverendo Wilhelmo, S. Theofredi nunc abbate, casiones) impetrare valuit, ut sibi tantum et Deo
tunc monacho, nos audivimus, qui beati viri per an- vacare permitteretur. Creditum est enim quod sola
nos plusquam viginti comes exstitit individuus. auctoritate et sanctse conversationis exemplo plus
quandonos omnia bona ejus, vel breviter Dposset plebi prodesse subjectae debilis et aegrotus,
23. Sed
tangendo, memoriae mandare poterimus? Congesserat quam quivis alius, robuslus licet et sanus. Conces-
namque in illum unum divina gratia virtutum orna- sis itaque caeteris quae petebat, honoratusque a

menta plurima, quae dispertita per singulos, plurimos summo pontifice et consolatus ut potuit, ad propria
illustres sufficienter facere possent atque conspicuos. remeavit dimittendi tamen episcopatum non depo- ;

Si enim laudatur castitas, quis illo mundior? si ser- suit desiderium.

monis veritas, quis in loquendo cautior ? siDeicha- 25. Defuncto autem Honorio (28), cum per tyran-
ritas, quis ferventior? si proximi, quis benignior ? nicam et schismaticam rabiera, non suis meritis, sed

(26) Vinnaicum castrum, vulgo Mnay oppidum , sex (27) Successit Calixto II pontifici Honorius II, anno
M. P. ab Antoniano ccenobio distans. In altero ms. legi- 1124, U Deeemb. Et obiit mense Februarii anni 1130.
tur Insuakum; et Surio adjectuni est Jumakum. ^28) Successit jam dictis mense et anno Innocentius II.

Patiiol. CLIII. 23
 79 GUIGONIS I CARTHCSLE MAJORIS PRIORIS V. 780

coguatorum et fratrum fullus prcesidiis, Petrus Leo- A et temporaliura rerum continens formas. Ea ergo
nis (29) adversos veslram innoeenliam, quae beatae memoriae parte obliterata siveconfusa, pars illaquae
memoriae Honorio successerat , emersisset, atque veritatis et justitiae lotiusque divini cultus impressa
hoc vir Dei certissime comperisset , morbis lineis in hominibus sanctis et angelis tantum con-

licet, ut diximus, et aetate consumptus, zelo tamen gruit pietatis actibus, non solum aeque ut prius,
domus Dei, cujus diligebat decorem, perrexit AnL verum etiam constantior interdum ferventiorque
cium (30 |, ut eumdem cum aliis episcopis excom- innotuit , adeo ut litaniis et psalmis pectorisque
municaret schismaticura. Quse profecto excommuni- conlusionibus, diebus ac noctibus divinae clementiae
catio, propter auctoritatem tanti viri, contulit mul- aures inlerpellando, religiosis, qui sibi serviebant,
tum et profectum Calholicis et detrimenlum schis- onerosus plerumque fieret fratribus.
maticis. Et certe tam idera Petrus, quam pater ejus, 27. Aderant namque ad serviendura ei, tam ex
sancto viro raullas oiim venerationes et obsequia sociis propriis quam ex nostra et Calesiensi, nec
praestiterant ; sed beatus homo in lali negotio, id est, non et Excubiensi domibus, octo vel novem, et in-
ubi periclitabalur justitia, nec amicitia flectebalur, terdum etiam decem, partim litterati, partim sine
nec potentia lerrebaiur. Nam et ante aliquot annos, litteris, omnes religiosi fralres; nec ulla prorsus per-
cum Henricus imperator papam Paschaiem, cum ^ sona saecularis ad ipsius admittebatur obsequium. Hi
clericis et parte civium, in ecclesia B. Pelri nefanda verodie noctuque corporalibus ac spiritualibus neces-
proditione cepisset, et eorum qui secum erant capti, sitatibus ejusdevotissime serviebant. Ergaquos, ser-
pietate victum, ad illicita pacla coegisset, ipse prae vilores videlicet suos, quantum in humililate (quam
cunctis, ut apud Viennam (31) excommunicarelur, inter caeteras virtutes prsecipne sectatum supra re-
effecit ;
qua excommunicaticne, Ecclesise sua? Do- tulimus) profecerat, quamque profunde puri cordis
mino roborante sententiam, tyranni illius in conlra- sacris eam impresserat recessibus, manifestis osten-
rium est mutata prosperitas, et imperiali dignitale dit indiciis. Nam si quid opus habebat, non a quo-
privata prosperitas. Declinante igitur persecutiones quam eorum jubendo lanquam dominus, sed rogando ;

praefati schismatici sereuitate vestra, et Gallias in- nec humanam, sed divinam potius remunerationem
gressa, occurrit ei Valentiam B. Ilugo, cum lacry- imprecando, suppliciter exposcebat, verbi gratia :

mis rogans et obsecrans (quod et pridera ab ante- « Exbibe vel fac mihi hoc aut illud propter Deum,
ccssore vestro peticratj, ut scilicet cunctis sarcinis ut Deus hoc libi relribuat in futuro. » Mirabantur
et honoribus ecciesiasticis absoiveretur, et utilior autera et vehementer stupebant quod qui subjectos
in Ecclesia Gratianopolitana pastor eiigeretur ; sed omnes, et propriam pra-sertim familiam tanta au-
nunc tunc quidem impetrare potuit ,
quod tam effi- ctorilale tantaque severitate regere consuevit, in
caciler humiliterque petivit. ^ 1

sogritudine, quando solent alii, morbi slimulanle

molestia, ad irarum et indignationum motus esse
CAPDT VI.
procliviores, tantam raansuetudinem, tantam indue-
Morbus, visitantibus rnonita data, mors, sepultura. rat humilitatem. Nam, etiamsi quis vel modice re-
•26. Ab hoc tempore coipit in dies magis raagis- prehendisset eum, vel aliquam molestiam in ejus
que deficere et morli crebrescenlibus molestiis pro- famulatu se pertulisse dixisset, protimus pugnis gra-
pinquare. E duobus namque Satanae angelis, quos reum clamabat, et virga-
viter pectus verberans, se

ei ad coiaphizandum, ne extolleretur, datos supra rum disciplinam imponi sibi devotissime flagitabat.
retulimus, tenlatione videlicet atqne infirmilate, al- Quod quia cuncti propter multam circa eum reve-
ler, id esttentatio, ita exstinctus est ut nec vesti- rentiam recusabant, flebat ubertim, confessionemque
gium ejus nullum relinqueretur ; aller vero, hoc est illam, qua mysteria celebralurus uti fuerat solitus,

infirmitas, excrescere quolidianis non cessavit aug- innumerabiliter repetebat. Psalmos quoque et divi-
mentis, donec illo obeunte, ipse quoque pariter fi- nanim Scripturarum sententias, litanias etiam et
niretur. Sed cum et antea semper verbis et operi- orationes ecclesiasticas die noctuque incredibili in-
bus, in ejus beata anima Deum habitare claruerit, stantia frequentabat, ita ut nocte una (sicut nobis

tum pnecipue in hac infirmitatis affliclione postrema, D veraci narratione relatum est) Dominicas orationes
quis vel quanti foret meriti, et quam sincero Do- trecentas expleverit. Cumque a servientibus sibi cor-
minum venerarelur affectu, et quam vera dilectione riperetur,quod haec agendo non solum suo fatiga-
in tam diuturna vi'a sua juslitiam veritatemque de- lionem corpori, sed etiam augmenta praeberet infir-
fensasset, latere non poluit ; nam per ejusdem infir- mitali, respondebat ille, non solura non hinc suis
mitatis nimiam violenliam , deieta vel perturbala incrementa miseriis, sed insuper magna provenire
est pene tota mcraoria, in ea duntaxat parte quae remedia.
bonis malisqne communis est, et bonis ad bonos, iB. Ita quippe his assueverat studiis, et ita dulce-
malis ad ma!os indifferenter usus deservit, localium dinem divinae laudis et obsecrationis medullitus im-

Petrus Leonis Romanus , anno 1120, creatus (30) Aniciurn seu Podium B. Maris in Arvernia , ubi
cardinalis, antipapa dictus AnacletusII, de quo egimus Gerardus ep. Lngolisraensis depositus est.
lOFebr. in vita S. Guiiielmi eiemit;<j oeeasktne Guilielmi , (31) AnDO 1112, praeside Guidone archiep. Viennen.,
ultimi ducis Aquitanix, a S. Bernardo ab hujus schismate et valde collaborante S. Godefredo, ep. Ambianensi, qui
ad Innocentii II cbedientiam reducti. colitur 8 Novemb.
781 VITA S. HUGONIS GRATIANOPOL. 782
biberat, ut cura caetera pene omnia per passionem, A divinis beneficiis non sine pectoris contusione con-
memoria diffugissent, haec
ut prsediximus, capitis de testans. Quadam autem vice quidam ex sociis, tantis
prorsus de sanctissima ejus mente nulla vel phre- ejus fietibus atque suspiriis molus, quasi consolatu-
nesis vel alterius morbi vi potuerint aboleri. Imo rus « Quid, inquit, Pater, tantum plangis, cum nec
:

tanto haec instantius et delectabilius revolvebat, homicidium, nec perjurium, nec aliud quid criminale
quanto caetera, oblivione quoque juvante, rarius in- ccmmiseris ? » Protinus ille « Quid hoc, inquit, :

cursabant. Et cum plerumque, hac ipsa oblivione refert, cum sola cupiditas et vanitas, si divina non
cogente, ubi esset, vel cum quibuis esset, nesciret in- adsit clementia, perditionipossinthumanae sufficere?
terrogatus tamen dehis quseadjustitiam religionem- Quid prudentius aut compendiosius ab incolumi et
que pertinebant, sine cunctatione veracissime sapien- integrse memoriae potuit responderi? Omnia quaevel
tissimeque respondebat. Nam cum falsus rumor boni piis studiis aversantur, vel mali perniciosis ni-
exisset quod comiti Amedeo (32), qui comitis sibus consectantur, duobus verbis, cupiditatis et va-
Umberti, patris videlicet sui, secutus exemplum, non nitatis, inclusit.
exiguam beato seni reverentiam exhibebat , filius 31. Diensis etiamepiscopusdominusOdolricus(35),
natus fuisset, quaererentque qui assistebant ei an unus ex ejus alumnis, et in Ecclesia Gratianopoli-
eum vellet ipse baptizare, illico non sine asperna- g tana per omnes honores usque ad decanatum (qui
tione respondens : « Non, quo quis bapti-
inquit, a post episcopatum major ibidem est dignitas) ab ipso
zetur curandum est (33), cum baptismus, a quocun- provectus, vitae regularis habitum per reverendas
que datus, sit semper idem. » Item disceptantibus manus sanctissimi senis desiderans sumere, devotus
inter se qui aderant quis successorem ejus, eo ipso advenit, ipso jam multa, morbis ingravescentibus,
petente jam electum, in sacerdotem consecraret, debilitate gravato. Cujus adventus causa, ministris
similiter indignatus respondit non eligendum intra indicantibus, vir beatus audita, tanto exsultavit
Ecclesiam catholicam ordinatorem, cum, licet diver- gaudio, tantaque protinus et repletus laetitia, ut
sis et a diversis datum sacerdotium, non possit esse oblitus infirmitatis, venienti occurrere gestiens, pene
diversum. Indignabatur autem in talibus facilius et se de lectulo praecipitaverit. Accedente autem illo,
vehementius, quia vel dubitare in his blasphemiam osculatus est eum, et prae gaudio lacrymas fundens
deputabat. « Exuat, inquit, te Deus veterem hominem cum
29. Accurrentibus etiam ad visitandum eum cle- actibus suis, et indual te novum qui secundum ,

ricis et laicis, satis multum venerabiliter ac devote, Deum creatus est in justitia et sanctitate veritatis, »

pro personis et officiis, monitus saluberrimos infun- memoria, ut jam dictum est, ad communia ultra
debat. Inler quos Guigonem Desiderii, unum de fidem deficiente, ad divina solito nonnunquam am-
majoribus post comitem, erga se prae multis devo- ^ plius exuberante. Nam et post multa sanctissima et
tum, cum flexis genibus (ita quippe omnes faciebant) saluberrima monita cum abiret, necdum atria cuncta
ante lectum ejus benedictionem flagitaret, severa transisset, id etiam mandare curavit ut de caligis
increpatione corripuit, dicens eum, injustas in sub- pedules abscinderet, quatenus praeter pedes totus
ditos exactiones faciendo, animae suae perpetua tor- jaceret vestitus; dolebat enim nonnullos in religioso
menta lucrari. Ad quae ille stupefactus ait non haec habitu, ad sanctitatis injuriam, tibiis dormire nu-
sibi ab illo jam pene
qui inter mortuos deputari datis. Post haec, juvantibus ministris, in planum de-
poterat, sed a Deo potius, qui ei revelaverat, dici, scendit solum, prostratusque in faciem, magnas Deo,
asserens gravissimam revera recenter terrae suae pro eo quod factum fuerat, cum lacrymis gratias
multam imposuisse, necdumque accepisse, nec post obtulit ; his indiciis, quantum salutem desideraret
haec ejus monita accepturum deinceps esse. humanam, pene jam defunctus ostendens.
30. Carnotinus etiam episcopus, dominus Gau- 32. Ridere autem, vel oliosis vacare verbis, aut
-

fridus (34), servo Dei ex quo notus singulariter etiam rumores inutiles recitare,suos, nequa-
servitores
charus, post visitationem (quam ei tanto gratiorem quam patienter enim hoc ipsum
habebat ; statim
quanto magis desideratam exhibuerat) Valentiam, severa increpatione frenabat, asserens tempora fle-
ubi tunc eratis, ad vestri prsesentiam reversurus, D tibus debita et poenitentiae, occupanda lamentis, nec
cum, quid ex sua vobis parte dici praeciperet, quae- cachinnis, nec nugacibus relationibus, nec otiosis
reret, ait ille ut pro se vestra benignitas Dei cle- terenda sermonibus. Unde, quaesumus, etiam etiam-
mentiam exoraret. Sed et hic cum quaereret quid pro que considerent, qui mirari nisi insolita non norunt,
se vellet orari « Ut Deus, inquit, in me mundanum
: utrum vel in Scripturis, vel in humanis relalionibus
exstinguat, et suum accendat amorem. » ldipsum tale quidquam nosse potuerint, et utrum non omnino
religiosos fratres, qui sedulum sibi exhibebant obse- impossibile et contra naturam, et ideo incredibile
quium, saepissime precabatur, reum se et indignum etiam videatur, potuisse hominem corporalia et a

(32) Hic est Amedeus II, comes Sabaudiae, filius Hum- (31) Sedit Gaufridus ab anno 1116 ad 1138, legatus
berti anno 1105, mortuo successit,
II, cui, in Cypro insula apostolicus Innoccntii II, uucm anno 1130 excepit Carnuti
defunctus Kalendis Aprilis, an. 1149. ct jam reducebat in Italiara.

(53) Scilicet sive is episcopus fucrit , sive parochus (35) Aliis Odoricus et Uldricus ,
qui traditur vixisse
sacerdos. usque ad annum'1144.
783 GUIGONIS l CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS V. 784

puero consueta de memoria perdere, et divina non A feria, circa gallicinium, B. Hugo, inter sui temporis
poluisse, cum id potius naturae vel consuetudinis episcopos operibus et fama singularis, pacata domo
exigat ratio, ut spiritualia et divina, tanquam subli- et cunctis referta bonis, commissa etiam Ecclesia ac
liora in minus assueta, captuque difficiliora, prius plebe tranquilla pace fruente, migravitad Dominum,
abscedant; illa humanae
vero, utpote familiariora et successorem substitutum jam sibi Carthusiensem
infirmitati ad cogilandum faciliora, diutius maneant. (sicut diu multumque desideraverat ante) relinquens.

Quod si ea, quae circa sanctos contingcre solent, quo Servatum est autem corpus ejus insepultum, usque
rariora eo sunt etiam mirabiliora, quid eo mirabi- ad terliam sequentis hebdomadae feriam, serenis
lius, cujus pro sui raritate, nec in scripturis diebus et calidis, ita ut nemo desideraret aestatem,
ullum, nec humani» rebus exstat exemplum ?
in mirantibus plurimis, quod nec clementia aeris, nec
Et sentiat quisque quod vult, nobis autem vi- circumstantis constipatae multitudinis aestu, nec ce-
detur (nec aliter peritiores, eos maxime qui phy- reorum calore tabesceret. Ad cujus venerandas ex-
sicam norunt, sensuros existimamus) non mi- sequias tres accurrerunt episcopi, Diensis, Gratia-
nus singulare, minusve, imo forle amplius fuisse nopolitanus, Carnotinus ;
qui praecedenti die, post
mirabile, inter tot tamque diuturnas et acerbas ce- secundam, quam ei in hacsuaultima debilitate visi-

rebri passiones, divinam cognitionem atque invoca- -d lationem exhibuerat, vix tandem recesserat ; ro-

tionem et religiosam non perdidisse devotionem, gans, ut si brevi deficeret, post cum (quod et fa-

quam inter eculeos ardentesque laminas et succensas ctum est) protinus mitteretur.
craticulas insuperabili conslantia Christianam non 34. Statim vero ut ejus obitus fama percrebuit,
negasse fidem. Ibi enim, quod infestat, exterius to- accurrerunt, non ex suo tantum episcopatu, sed ex
tum ingeritur ; hic ipsa rationis instrumenta ipsaque remotis quoque regionibus innumerabiles populi,
divinorum et humanorum sensuum, quasi cellarium cereos ac diversi generis oblationes afferentes.
memoria, intrinsecus impugnantur ; et qui eis prae- Omnis aetas, sexus atque conditio devotissime os-
sidet animus, non aliunde nec alibi quam ex eis et culabantur pedes ejus, intantum ut sandalia ipsa,
in eis quibus juvari debuerat, dignioribus scilicet et tanquam tincta pellis, saliva pariter et lacrymis ob-
sublimioribus, sibique pro sui sublililate conjunctio- scurarentur ; nam et lactentes offerebantur parvuli,
ribus sui corporis partibus, attentalur. Horum alte- quo tara sancti corporis tactu adversus omnia muni-
rum in reverendis martyribus, alterum miramur in rentur adversa. Nonnulli etiam sandalia ipsa, ar-
B. Hugone. Verumtamen hoc illi nec novum nec dentiori fide osculando) mordebant ; aliquid inde ob
recens fuerat, in suae namque mentis excessibus, sanctificationem secum ferre volentes. Annuli ac

quos utique cebros et sublimes habebat, relictis non nummi et res aliae sancto applicabantur corpori, ut
solum caetcris, sed et semet sub se,supernam dulce- eo sepulto pro reliquiis haberentur. Aderant ex
dinem delectabiliter gustare solitus fuerat unde ; nostris et Calesiensibus atque Excubiensibus plures
etiam ad id recurrebat afflictus, quod incolumi fue- conversi, sanclissimaeglebae custodes assidui, mona-
rat dulcius. Apparet igitur B. Hugonem, sicut et chorum quoque et clericorum cum ecclesiasticis

sanctum Job, ideo tanlis tribulationum procellis exa- apparatibus greges quam plurimi ; tantusautem con-
gitatum, tantisque dolorum fornacibus instar auri cursus undique fuerat populi, et tam grata cunctis
decoctum, ut et ad societatem sanclorum purior et etiam defuncti praesentia, ut vix tandem eum per-
clarior hinc exiret, et quod non superficie tenus, sed miserint sepeliri. Denique quinta defunctionis die,

ex totis medullis Deum dilexerat, mundus agnosce- tertia, ut diximus, post Palmas feria, deceperunt
ret, dum ab ejus invocatione nec doloris ncc phre- turbas, promittentes quod ipsum extra ecclesiam
nesis vis cum ulla compesceret. Quid plura ? In his efferrent ut eum liberius et intuerentur et tange-
usque ad ultimum perseveravit spiritum. Erga suam rent. Hac itaque spe exeuntibus et ita ecclesia ,

Carthusiam, ejusque priorem indignum (quod sine Bcatae semper virginis Mariae, ubi sepeliendus erat,
lacrymis non scribimus) specialem dilectionem, eo- ex parte vacuata ; obseratis protinus firmissime ja-
rum in tantis afflictionibus memoria non carcndo, nuis, sacri corporis venerandae reliquiae, in praepa-

demonstrans. D rato sarcophago, cum multa reverentia et ingenti

33. Anno itaque ab Incarnatione Domini mille- lamentanliura pariter et psallentium clamore, po-
simo centesimo trigesimo secundo, aetatis porro suae nuntur. Frequentia porro turbarum circa sepulcrum
ad minus octogesimo, mense quarto, consecrationis ejus, modo rarior modo densior, ob spem divinse in

autem itidem ad minus quinquagesimo secundo, se miserationis, propter ingentia beati yiri merita,
Kalendis Aprilis, sexta ante Palmarum Dominicam nunc usque perseverat.
 ANNO DOMINI MGLXXXVIII.

GUIGO
CARTHUSLE PRIOR GENERALIS
HUJUS NOMINIS SECUNDUS

BERNAKDUS, JOANNES, STEPHANUS DE GHALMETO

GARTHUSIANI

NOTITIA IN GUIGONEM
(Fabric, Bibliolheca medice Latinitatis, III, 135. — De aliis vide infra Praefationem Petri Francisci
Chiffletii)

Guigo II, Carthusiaz prior generalis, qui abdicato an 1176 generalatu diem obiit an. 1188, auctor
,

habeturlibri in capita 36 divisi, Deguadripertito exercitio cellce, rerum saecularium declinatione, meditatione,
oratione et opere manuum. Hunc cum aliis antiquis monumentis non dissimilis argumenti edidit Petrus
Franciscus Chiffletius S. J. Divione 1657, 8°, in libro cui titulus Manuale Solitariorum ex veterum
:
,

Patrum Carthusianorum eellis depromptum. Recusum cum iisdem in Bibl. Patrum Lugd. tom. XXIV, pag.
1468-1501. Fortasse huic Guigoni tribuenda etiam Scala paradisi sive Sctla claustralium seu traclatus ,

de modo orandi, et de vita contemplativa ad fratrem Gervasium editus inter S. Auguslini Opera in
;

appendice, tom. VI, pag. 643, edit. Amst., et inter S. Bernardi, tom. II, edit. novae, pag. 325-330.

SCALA PARADISI
SEU TRACTATUS

DE MODO ORANDI ET DE VITA CONTEMPLATIVA

Guigoni II fortasse ascrihendus.

(Exstat inter S. Augustini Opera, tom. VI, seu Patrologice tom. XL, append., col. 997.)
787 GUIGONIS II CARTHUSLE 3IAJORIS PRIORIS. 788

GUSGONIS CARTHUSI/E PRBORIS

EJUS N03IENTS SECUNDI

LIBER DE QIIADRIPIRTITO EXERCITIO CILLK.

ACCEDUNT

Bernardi Garthusice Portarum primi prioris ; Joannis , Stephani de Chalmeto , ejusdem

Carthusia? monachorum ,

EHSTOLiE
NECNON

Alexandri III papce ad Arthaudum priorem Carthusice Alverice Epistola.

(Bibl. PP. XXIV, 1463, ex Manuali Solitariorum, cura et studio Petri Francisci Chiffletii, societatis.

Jesu presbyteri, edito.)

DE SEQUENTIBUS OPUSCULIS P.EFATIO.

Quia hcecopuscula curis nostris lucem nunc primum A. reperiuntur. His quasi vestigiis deducti, illumB.
aspiciunt, et ignota fuisse videntur etiam Theodoro cui tractatus iste inscribitur, priorem Carthusia3
Petraeo, qui nusquam eorum meminit in Bibliotbeca Wittheamensis, haudaliumesse censuimusaBovone,
Carthusiana, nostra sane interesse credimus, ut magna3 religionis et spiritus prophetici viro, quem S.
quibus ex bibliothecis, et quam vetustis ex codici- HugonisLincolniensis episcopi Vitaprolixior, quinque
bus prodierint, quibus ab auctoribus conscripta in libros digesta ab auctore ejus domestico, Hugoni
fuerint, et qualia denique sint, per nos ipso in ex priore Wittheamensi ad episcopatam assumpto,
operis vestibulo inlelligatur. anno Christi fere 1186, in ejusdcm Wittheamensis
/. Liber De quadriptrtito exercitio cellas auctore Carthusiae adminislralione successisse confirmat,
,

(ut videtur) Guigone, priore Carthusiai, ejus cum ante quinque admodum annos magnopere auctor
?wminis secundo. fuisset, ut Anglorum regi Hugo idem Wittheamensi
Hunc librum ex codice Carfhusiae Portarum de- dornui praefuturus concederetur : sic enim habet
scripsimus, deinde ex codice Carthusiae Parci, in Vita illa S. Hugonis, lib. n, c. 3 ; in consultatione

Cenomanis, acceptas variantes aliquol lectiones, ubi Patrum Carthusiensium super eo negotio : Unus
opus fuifvel textui ut saniores alligavimus, vel ad Bovo, quem postea priorem Witthamioe hoc scepius
nostrum exemplar inter uncos adnotavimus, prae- fereferentem audivimus, a Deo exisse verbum regis
missis litteris Par : quibus Parcensis codex significa- asserebat ; de Hugone haec subjiciens Credite mece :

retur. Qui autem has diversas lectiones ad me transmi- parvitati. Inter praicipua Ecclesia; luminaria ipsum
sit yir humanissimus, atque admodum venerandus, in brevi audietis, super candelabrum ecclcsiaslici
domnus Joannes Chauvet, generalis scriba ordinis rcgiminis sublevari. Dudummihi virtutibus Hugo,
Carthusiensis, simul admonuit eura codicem Par- cpiscopus potius visus estquammonachus exstitisse
censem de illorum esse numero quos sanctus Gau- Notalu autem digna res est, quod in dedicatoria scri-
fridus de Lauduno, Cenomanensis episcopus (sic bitur B. Prior pauperum Christi, quiin Wittheam
:

enim vulgo nuncupatur, quamvis nulla Romana3 commanentes ordinem sunt Carthusienscm pro-
:

sedis auctoritate vindicatus), Carthusiae Parci fun- fessi. Qua forma et Guigo prior V majoris Carlhusiae
dator secundus, ei domui contulit circa annum sic orditur prologum Vitae S. Hugonis episcopi Gratia-
Chrisli 1244. Quod si ita habet, affirmare necesse nopolitani. Domino et Patri charissimo, ac reveren-
erit descriptum esse Parcense illud exemplar ante dissimo sedis apostolicae pontifici Innocentio,Carthu-
annos circiter quadringentos. Portarum vero codex sicnsium pauperum servus inutilis Guigo, perpetuam
etiam vetustior ex eo deprehenditur, quod habet salutem, etc, et Carlhusienses Majorevi, inter episto-
voces quasdam remotioris aevi, et a puro Latio lasPetri Cluniacensis.lib. vi, epist. 23 : Petro Venera-
magis abhorrentes, quae in Parcensi emendatae biliet honorando Dei gratia Cluniacensiumabbati,
789 LIBER DE EXERCITIO CELL.E. — PRJIF. 790
frater humilis pauperumMajorevipriorvocatus,cum A priore loco Bovo Carthusiae monachus , tum Guigo
eisdem pauperibus, aitcmam a Domino salutem. ex priore domus ejusdem. Et haec quidem imprae-
Ut minime dubium sit quin Cartbusiani prisco aevo sentiarum ex conjectura. In posterum si quid diver-
pauperes vulgo cognominati fuerint ;
quod scibcet sam sententiam novae lueis affulserit, nos in
in eam
eorum victus ac vestitus vel tenuitas vel asperiias ultro ac lubentes concedemus.
prae caeteris emineret : quam inrem, videndus praetcr Caeterum in hoc opere mirari quis possit quod ait
alios Petrus Venerabilis, lib. II De miraculis, c. 28 auctor, cap. 28, reprobos angelos charitatem nun-
et 29, qui et quanti fecerit Carthusiense institutum quara habuisse, adeoque charitatis quidem capaces
saepe alias declarat ;
praesertim vero libri sexli fuisse, non tamen charitatem capientes Ezechielem ;

epistola duodecima ad Eugenium papam, vicesima pro se allegans, cap. xxvm, versu 13, juncta inter-
quarta ad fratres Majorevi, et quadragesima ad pretatione sancti Gregorii papse. Ruperti sane
Basilium priorem Carthusiae. Kunc porro procedamus institisse videtur vestigiis, hoc ipsum asserentis lib.

ad inquirendum hujus auctorem operis quem etsi : i, De operibus Trinitatis, cap. 16, et eodem ex loco
neuler codex de nomine appellavit, quibusdam tamen Ezechielis, imo et Gregorii papae, quem hic sublegit
inspersis rerum adjunctis, ad Guigonem ex priore ac pene transcripsit. At islos seu Patres seu doctores
Carthusiae, ejus nominis secundo, nos quasi manu -g sunt qui explicant decharitateactuali, quam angelos
deduxit qui nimirum abdicato generalatu, ad annos reprobos nunquam habuisse haud improbabile est,
duodecim superstes, privatam in Carthusia vitam praesertira posila quorumdam sententia, asserenlium
egit ;obiit autem V Kalendas Octobris, anno Christi eos uno tantum instanti a primo suo conditu ad
1188, cum jam ante biennium Bovo Wittheami lapsum usque perstitisse. Quia tamen probabilius
priorem agere ccepisset. Nam in primis auctor, est tam brevem non fuisse angelorum viam, et quia

capite 15, et passim aliis locis Carthusianum se fruslra infusi viderentur habitus supcrnaturales, si

prodit. Deinde cum citet pluries juxta antiquam nullum unquam in actum prorupissent; malim dicere
formam statuta Guigonis, quae postea anno Christi cum Joanne Martinon, disp. 43, de Angelis, sect.
1259, aliter digesta sunt medio tempore inter
; 5, n. 41, cum Gregorio potius intelli-
Ezechielem
Guigonem primum (qui scripsit circa annum 1130) gendos de charitate, non simplicitcr, sed aucta per
et annum 1259 scripsisse illum necesse est. Ad haec merita ; ut indicat verbum repleri vel ctiam con- ;

eodera illo capite 15, et locis aliis, loquitur tanquam summata per beatitudinem et gloriam, ubi charitas
potestatem habens, ac priores ipsos totius ordinis in actu secundo tanto major et intensior est, quanlo
Carthusiensis velut in generali capitulo pnesentes visio Dci prcestat actui fiiei. Minusautem probabile
alloquitur, et ea sententiarum gravitate compellat, est quod aiunt Hugo de Sancto Victore in bumma
quae aut generalis praepositi auctoritattm, aut saltem ^ Sentent. tract. 2, c. 2 Petrus Lombardus in 2,;

ejus magistratus olim gesti reliquias redolet. Fuit dist. 3, part n Bonaventura ididem, dist. 4, art. 1,
;

igitur auctor et Caiihusioe incola, et praecipuae in ea quaest. 2, et alii nonnulli, angelos malos in statu
dignitatis. Atque haec omnia vix invenias in quem purae naturae creatos fuisse, nec ulla gratiaseucha-
apte conveniant, cum ab uno hoc Guigone discesseris: ritate habituali praedictos ;
quod angelico Doctori
de quo haec tradit quidam ejus ordinis scriptor : adversatur, quaest. 62, art. 3, imo etsanctis Patribus
Magnus sanevir, admirabili docilitatc, ct prudentia Graecis aeque ac Latinis, si bene illorum mens
sine dubio humana majore, contemplationi ac quicti percipiatur. Vide interpretes Ezechielis, ad locum
impense deditus, a capitulo generali absolutionem propositum, et theologos scholasticos in citata loca
onus illud sibi longe gravissimum
petiit et accepit, Magistri et S. Thomae, necnon Petavium, tom. III

cxcutiens, quod se minus idoncum putaret, propter Theologicorum dogmatum. lib. l cap. 16.
inexperientiam rerum humanarum, quas multa di-
vinarum contemplatione neglexerat. Pius tandcm II. Bernardi Carlhusice Portarum primi prioris
Guigo spiritum ad luccm cmittit perpetuam v Kalen- ,
epistolcc tres.
das Octobris 1188, anno 12 post absolutlonem non :

tamvivendiraiionecommendabilis,quamquibusdam D Hujus Bernardi, Portarum primi prioris, et ejus

suprahumanum naturai cursum dictis factisqne ad- discipulorum Joannis ac Stephani, quas hic dedimus
mirabilis. Appellabaturideo a plerisque omine non epistolas, uni debemus membraneo et bonao notae
inani Angelus ; quiob vitcs innocentiam, angelorum ms. codici inclyti monasterii Juriensis, quod olim
feriaspostera a morteluccapud superos agere me- a primo suo exortu Condatescense, exinde sancti
ruit. Ita, sinostraeconjecturae locusest,ediderit,Guigo Augendi sive Eugendi, novissime Sancti Claudii
opus istud ad Bovonem Witthamioe priorem circa an- nuncupatum est.
numChristi 1187, spiritalis ejus uteri filium sc appe- A fundata Portarum Carthusia, hoc est, ab anno
lans, fortasse quod illo praefeclo spiritus, aut cons- Christi 1115 usque ad annum circiter 1260, quinque
arcanorum consciaarbitroque usus fuisset
cientiae suae omnino Bernardos priores ei domui praefuisse com-
in Carthusia. SaneBovonis prae Guigone exccllentiac pcrtum nobis est, vel admonitu domini Hugonis
nonnullius argumentum est, quod in tabulis rci gestae Buat, in Carthusia Majorevi coadjutoris , viri
inter abbatem Bonaevallis et Jocelinum Carthusiae humanissimi , et sui maxime ordinis historiarum
priorem, datis ad annum 1185, testes inscribuntur, scientissimi ; vel inspectione ipsa autographarum
791 GUIGONIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 792

veterum tabularum. In quarto et quinto discer- A nensis Bernardum Moriennensem episcopum, in pri-
nendis nihil admodum negotii fuit. Quartum enim, vilegioeidem Ecclesiae concesso, a Conrado Roma-
cognomento de Turre, ex priore Portarum praefuisse norum rege, anno regni ejus octavo, die Appari-
constat toti ordini Carthusiensi ab anno 1253 ad tionis Domini (nempe 6 Januarii), anno vero ab
1258. Quinto cognomen fuit de Samia, qui et ab Incarnatione Domini 1146. Abdicarit autem anno
anno circiter 1236 ad 1260, Portarum priorem egit. eodem, vel proxime sequenti 1147, quo illum vidimus
At alios Bernardos tres superioris aevi Portarum Portarum duntaxat pnorem, die mensis Decembris
priores(quosplerique scriptores in unum conflarunt) 21. Hic est Bernardus de Porta. seu de Portis, ad
distinguere sane quam operosum est. Paucis rem quem adhuc privatum sunt epistolae S. Bernardi
exse juar, quoad tamen argumenti ratio feret. Clarevallensis abbatis 153 et 154, in quibus testa-
Primus Bernardus Portarum prior, idem et fun- tur se ejus hortatu et crebris epistolis incitatum,
dator fuit, ex monacho Benedictino Ambroniacensi, sermones aliquot conscripsisse in Cantica Salomo-
anno Christi 1115, unde et Portarum Carthusia, nis. Eumdemque BernardumdePortis ab Innocentio
primuma majore Carthusiacis Alpesjure antiquitatis papa II vocatum fuisse ad aliquem episcopatum
locum obtinet, et est ordinis totius post secundam in Longobardia, Mediolanensem dicuntnonnulli, ne-
Calabricam tertia. Hujus obitum ac forma adno- t> scio quo certo et fide digno auctore lestatur idem
tatura legi in Necrologio Majorevi (cujus nominis S. Bernardus, sequenti epistola 155, qua rogat im-
originem indicabimus in appendice hujus Manualis, pense Innocentium, ut Bernardus de Portis congru-
num. 31). Pridie Idus Februarii obiit Bernardus, entiori loco atque alteri populo reservetur. Nec fru-
primusprior Portarum. MCLII. Sedjammulto ante slra ; nam ille pro Longobardio episcopatu sortitus
abdicaverat. Etenim ex tabulis Majorevi, anno est Bellicensem per id tempus quod designavimus.
Chrisli 1147, die festo S. Thomae apostoli, me- Dictus cst autem de Portis, a quopiara hujus nomi-
minit Bellicensis sui episcopatus abdicati Bernardus nis praedio ? Eodem ipso fortassis, in quo Portarum
de Portis, idemque Portarum tunc prior. At erat jam Carthusia fundata est, cui sese addixit. Saltum enim
episcopus Bellicensis Willelmus Kalendis Septem- illura jam olim Portas appellabant, quod in eo na-
bris 1141. Testatur enim Falco Lugdunensis archie- tivae ipsae rupes, certis locis veJut artificis manu
piscopus, eo anno Christi 1141, indictione iv, pon- excitas portas ementirentur. Dicet quispiam, veteri
tificatus Innocentii papae II anno xii, sui porro epi- se ut Bernardus Mauriennensis a Bellicensi fuerit
scopatus anno secundo, Kalendis Septembris, luna plane diversus argumento necrologii Majorevi, in
;

27, venisse ad se Bernardum Portarum priorem, quo ad xvn Kalendas Januarrii hoc tantum ascribi-
cum Poncio, Bosone, et Stephano ejusdem domus tur Obiit Bernardus de Portis, monachus et epis-
:

monachis, qui ab anno Christi 1115, per viginti copus Bellicii, MCLII. Adnotandus enim videbatur
quinque amplius annos in eremo Portarum Christo etiam episcopatus Mauriennensis si eidem quoque
Domino deservierant, ut de suae ditionis limitibus obtigisset. Verum cum moriens Bernardus de Portis,
orta inter vicinos controversia, ipsius Falconis nec esset Mauriennensis episcopus, nec Bellicensis,
archiepiscopi, necnon Guillelmi Bellicensis episcopi, sed tantum Portarum prior, a Bellicensi potius epi-
atque Israionis Ambroniacensis abbatis arbitrio scopatu appellandus fuit, ad cujus titulum primo
dirimeretur. Fuit autem exinde Guillelmus Bellicensis consecratus fuerat. Nunc reliqua prosequamur.
episcopus saltem usque ad annum 1157. Cum igitur Prior erat Portarum Bernardus de Portis anno 1 147,
Bernardus de Porta (quem a Bernardo de Portis ex episcopo Bellicensi et Mauriennensi. Igitur Ber-
non distinguimus)tantummonachusPortarum legatur nardus Portarum primus prior ac fundalor, qui vixit
in diplomate Portensi, dato ad annura 1135, in usque ad annum 1152, Bernardum de Portis jam
Nonas Maii (dc quo et nos Stephano de
ab anno saltem 1147 sibi suffecerat. Obiit autem
infra, in
Chalmeto), illum medio tempore Nonas uterque hic Bernardus anno 1152 fundator pridie
inter iii ,

Maias 1135, et Kalendas Septembres annilUl, epi- Idus Februarii, alter xvn Kalendas Januarii sed ;

scopum Bellicensem fuisse necesse est imo medio tamen hic prius illo ; quia more Gallorum veterum,
;

tempore inter annos 1135 et 1138. Nam Bernardus Dannus hic 1152 ducendus est a Paschate, vcl ab In-
de Portis fuisse quoque asseritur Mauriennensis carnatione, hoc est, a 25 Martii, non autem, ut
episcopus post Airaldum, cujus obitum anno Christi nunc, a Kalendis Januariis. Ab obitu Bernardi de
1138 ascribunt Mauriennenses. Meminit certe Portis, usque ad obitum Bernardi domus Portarum
Airaldi et Bernardi episcoporum Mauriennensium fundatoris, sunt dies omnino 58. Per hoc tempus
ex raonachis, Gaufridus abbas Altecumbae in superstes Bernardus fundator Antelmura seu Nan-
Vita sancti Petri Tarentasiensis episcopi (ut est telmum, suum olim novitium, tunc autem ex priore
in ms. meo exemplari) lib. i, cap. 16, et Carthusiae, Bernardo de Portis in Portarum prio-
utrumque e Portarum Carthusia assumptum affir- ratu substituit. Unusque et idem est Bernardus prior
mant Mauriennenses. Videtur ergo Bernardus de Portarum, de quo auctor aequalis Vitae S. Antelmi,
Portis fuisse Mauriennensis episcopus ex Bellicensi, cap. 2, dicit quod Antelmura in Carthusia Portarum
ab anno 1138 usque ad annum saltem 1146, cum receperit ; et cap. 10,quod jam senio gravis, domus
appellatum legerimus in mss. tabulis Ecclesiae Vien- Portarura praefecturam in Antelmum derivarit. Prae-
793 LIBER DE EXERCITIO — PR.EF. CELL/E. 794

fuit Antelmusfere biennio, usque ad annum 1154, A numeramus) a nativitate Christi vel a Kalendis Ja-
indeque ad suam cellulam in Carthusiam primariam nuariis 1153, qni tamen adhuc erat tantum 1152,
rediit. Post novennium, nempe anno 1163, conse- Gallis a 25 Martii sequente suum annum 1153 au-
cratus est in episcopum Bellicensem ab ipso Alexan- spicaluris.
dro papa III, die Nativitatis beatae Mariae virginisi Post Bernardum secundum, cognomento de Por-
quae tum in Dominicam incurrebat cum nempe : Nantelmus prior Portarum tertius, fere per
tis, fuit

esset littera Dominicalis F. obiit autem anno 1178, biennium, hoc est ab anno 1152 ad 1154. Cui abdi-
episcopatus sui xv, sexto Kalendas Julii, post Com- canti, ut in suam Carthusiae solitudinem se recipe-
pletorium : et ejus depositio, seu dies sepulturae sic ret, successit Bernardus tertius : qui deinde creatus
est adnotata in Necrologio Majorevi v Kalendas : ab Alexandro papa 111 Diensis episcopus, virtutibus
Julii obiit Nantelmus Bellicensis episcopus. At in et miraculis claruit.

Ecclesia Bellicensi colitur ipso die obitus, sexto Ka- De Bernardo primo haec in codice ms. Portarum
lendas Julii, sub nomine Antelmi, cum tamen et se legisse mihi testatus est domnus Hugo Buat :

eum Carthusiani, et ipse se Nantelmum appellaret. Nonnullas epistolas ad virtutem et ad vitatn reli-
Vide appendicem, num. 2. giosam commonentes scripsit, quarum prcecipue
Nantelmo excedenti e Portarurr. prioratu, anno -r, habentur, ad Falconem decanum Lugdunensem, et
1154, successit Bernardus, tertius ejus nominis Por- ad eumdem jamepiscopum factum, ad Aymondtim
tarum prior, et exinde Diensis episcopus, de quo de Rohieres, ad Rainaldum inclusum, ad moniales
nomenclatura priorum Carthusiae, antiquis statutis de Lugduno, adBerlionem episcopum Bellicetisem,
et impressis manuscriptis adnexa, sub Guigone ad moniales de Blesio ad Eugcnium papam ad , ,

priore Carthusise, hujus nominis secundo, circa an- divum Bernardum Clarevallis abbatem et ad ,

num Christi 1176 : Eo tempore floruit dominus Ber- lsmionem abbatem Ambroniacensem, quos omnium
nardus, olim prior Portarum, postea episcopus est pulcherrima , in qua declarantur causos cur
Diensis, qui mortuos suscitavit, leprosos mundavit, monastcrium dereliquerit et ad eremum Portarum
et innumeris aliis claruit miraculis. Et in codice transfugerit ; incipiens in hcec verba : [In montem
ms. Portarum legisse se asserit, jam supra a nobis salvum te fac, ne et tu simul pereas.] Ex his epis-
laudatus domnus Hugo Buat, haec ipsa verba ad pa- tolis tres tantum ad nos devenerunt.
ginam 42 Sub beato pontifice Alexandro tertio,
: Prima ad Aymonem de Varennes, et Aymonem
nobis ereptus est domnus Bernardus prior quon- de Rohoria, De fuga saeculi. De quibus viris memi-
dam noster, vere vir Dei et sanctus, ut cpiscopus nit his verbis tabularium Arveriae, inter ejus domus-
Diensis prozficeretur. Tum pagina sequenti : Itaque benefactoresAymo etHugo de Varennes azdificave-
sanctus vir Bernardus episcopatum Diensem mira C runt Ecclesiam, nempe Arveriae. Aymo de Rivoria
patientia, majori pietate, et ferventissima chari- fecit dormitorium fratrum
tate gubernavit, ovesque propria mirabili dexteri- Secunda est ad sanctimoniales Lugdunenses, hor-
tate de fauce tartari eripuit et liberavit. Bernardo tatoria ad capessendam magno animo, quam recens
huic tertio, cum ad episcopatum Diensem vocatus susceperant, regularem disciplinam. Duo puellarum
est, successisse videtur Stephanus prior Portarum, asceteria Lugdunensia memorat Leidradus Lugdu-
cujus mentio ad annum Christi 1171, in bulla Ale- nensis archiepiscopus, in Epistola ad Carolum Ma-
xandri papae III. Ac fortasse hic ipse est Stephanus gnum : In eadem, inquit, civitate alias restauravi ec-
de Chalmeto, de quo infra. Stephano successit Ro- clesias. Unam quidem in honorem Sanctaz Eulalias
sthannus, quem appellat bulla Lucii papae III, data (ubi monasterium) puellarum) in honorem
fuit
ad in Nonas Februarias 1182, indictione i. Bernar- S. Georgii quamde Novo operui, etex partema-
:

dum vero tertium quia plerique omnes scriptores, cerias ejus de fundamentis erexi. Tum paucis inter-
etiam Carthusiani recentiores, ut Petrus Sutor, Pe- jectis Monasterium quoque puellarum, in honorem
:

trus Dorlandus, Theodorus Petraeus et Laurentius sanctiPetri dedicatum, ubicorpus sancti Annemun-
Surius in Vita S. Stephani Diensis episcopi, cum Ca- di martyris humatum est (quodipse sanctus martyr
nisio nostro, et Saussayo in suis Martyrologiis, et D et episcopusinstituit) ego a fundamcntis tam Ec-
aliis plerisque, nunc cum Bernardo primo, modo clesias quam domum restauravi : ubi nunc sancti-
cum secundo confuderunt, sic nobis illi ex dictis moniales numcro 32 secundum institutionem regu-
discernendi sunt. larem viventes habitare videntur. Cum autem nunc
Primus Bernardus, fundator domus Portarum anno scateat Lugdunum monialium coenobiis, de S. Petri
1115, ex monacho Ambroniacensi prioratum jam , monasterio Benedictinarum, etiamnum opibus ac
abdicaverat die sancti Thomae apostoli 1147, Ber- religione inclyto , Bernardi Portensis epistolam
nardum de Portis ex Bellicensi episcopo sibi substi- accipio ea ratione quod ejus aevo unicum Lugduni
tuens. At Bernardo de Portismortuo 1152, xvn Ka- fuisse existimem. Nam vetus illud S. Eulalia3 (ubi
lendas Januarii ,Bernardus primus
ei superstes nunc aedes S. Georgii) suo tempore jam desi-
Nantelmum ex priore Carthusiae, Portarum priorem tum indicat Leidradus. Alia porro omnia puta
constituit. Nec multo post, nempe diebus 58 post Clarissarum , Carmelitanarum Annuntiatarura , et
obitum Bernardi de Portis cxcessit e vivis Bernar- caetera, post Bernardum fundata esse non dubium
dus primus, pridie Idus Februarii, anno (ut hodie est.
795 GUIGONIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS 796

Tertia ad Rainaldum inclusum, qualiter coram A ctiam cum episcopi, abbates, aut cujuscunquc dig-
Domino sit vivendum. Ecquis esset Rainaldus iste nitatis persona? adessent. Nara S. Antelmus prio-
inclusus, docuit me vetus membrana e tabulario ralu majoris Carthusioe abierat anno Christi 1454.
Majorevi, quae incipit, Guido de Aranda, descripta- Inde vero ex privato prio:- Portarum fuit per bien-
que est a nobis in Appendice Ea hujus Manualis. niura, ab anno scilicet 1152 ad 1154, quae tempora
charta sinenota temporis, Hugonem
cum inter testes cum Joanne de Montemedio apte comparantur. Vix
Majorevi procuratorem subseriptum babeat, quem autem adducor ut harum epistolarum auctorem
aliae tabulae circa annum Christi 1134 id muneris agnoscam Joannem quemdam, ex abbate Abundan-
gessisse significant ; vel ex hoc indicio, Rainaldi tiae, monachum Arveriae; hoc est, ex Augusliniano
ad S. Ragnebertum inclusi &?tatem agnoscat licet, Carthusianum qui nonnullis in schedis legitur anno
quod et ex ipso tabularum charactere deprehendere Christi 1-202 e vivis abiisse : quia iis quae dixi argu-
est. Fuit igiturhic Rainalduseremita inclusus, seor- raentis Joannes hic noster et Portarum Carthusia-
sim a fratribus cellam habens, haud procul a mo- nus, et illo Joanne antiquior deprehenditur.
nasterio S. RagnebertiBenedictinorum, quod duabus
admodum leucis horariis abest a Portarum Carthu- IV. Stephani de Chalmeto, monachi Portarum, epi-
sia et a Ragneberto Radeberti ducis filio nomen stola ad novitios Sancti Sulpicii, De pcrseverantia
:
B ordinis.
habet, quem olim Ebroini nequitia martyrem fecit.

Prius autem id monasterium Bebronnense nuncu- autographis ta-

Richardus de Benuntia (ut legi in
pabatur, a Bebronna quo alluitur torrente ac fun-
:
bulis, datis ad tertiumNonas Maii, anno Christi 1 135)
datum fuerat a S. Domitiano abbate, ad Kalendas
aliquot fundos dedit Carthusiae Portarura, inmanu
Julias Martyrologiis inscripto. In cujus vila, quam domni Bernardi prioris : sub testimonio mona-
ex veteri ejusdem monasterii codice olim descripsi-
chorum cjusdem loci, Bernardi de porta, Boso7iis
mus, emendandum est illud, quod S. Domitianus procuratoris, Stephani de Chalmeto adhuc novitii.
Juliani Apostatae persecutionera fugisse dicitur. Non Nec raro alias in eodem archivio Portensihunc Sle-
euim id convenire potest cum iis quae adduntur de phanum ascriplum reperias, nunc novilium, nunc
Doraitiani congressibus cura Vincentio Lirinensi, monachum Porlarum. Haec porro habet codex ejus-
Hilario Arelatensi, et Eucherio Lugdunensi, quos dem Carthusia;. Stephanus de Chalmeto nobilis
annis fere centum post Julianum tloruisse omnes genere, nobilior pictate, fit Portarum monachus
norunt. annoi 1 35). Nonnulla pia opuscula conscripsitet epi-
stolas addiversos, ejus sanctitatemredolentes ,tran-
III. Joannis Portarum monachi epistolos quinque.
p smisit. Diversus est hic Stephanusaprimo et quarto
Carthusiae Portarum se monachum profitetur Joan- ejusdem nominis prioribus Majorevi et utroque ju-
nes hic, initio epistolae quintae ad Bernardum nepo- nior. Nam Stephanum Majorevi primum priorem
tem; quem cum his alloquitur verbis : Novimtis enim, obiisse certum est 4 Januarii 1118. Quartus autem
de domo in qua es, et de Carthusiensi , et de nos- praeesse cceperat anno 1130 vel 1131. Dubitari ve-
tra, ct de aliis hujus propositi, particularcs exisse ; risimilius possit, num Stephanusde Chalmelo, idem
quorum nonnulli post paucos dies, aliqui vero post ipse sit Stepbanus prior Portarum, cujus mentio in
paucos menses obierunl, Carthusianum quidem cum Bulla Alexandri papa?III, Portensibus data anno 1171,
faisse significat, non tamen de primaria Carthusia, qui erat abejus conversione ad vitam monasticam an-
aut etiam de domo Portarum. Fratrem autem se di- nus 36 vcl 37. Caeterum, S. Sulpicii domus, cujus novi-
cit carne et spiritu, Stephani illius quem epistola tios spectat haec epistola, diocaesis Bellicensis fuit, or-

sua prima veheraenter cohortatur ad vanitatem soe- dinis porro Cisterciensis ; fundata ab Amcdeo,
culi abdicandam. Quo mihi arridet conjectura , hunc Sabaudiae comite, anno Christi 1130, ex Pontiniaccnsi
ipsum esse Joannem de Monte medio, Carthusice raonastcrio monachis eo deductis; ut docent funda-
Portarum monachum, cujus mentio ad inilium pri- lionis tabulae antiquae, apud Samuelem Guichenon,
mae epistolae Bernardi Portarum prioris ;
qui fratri virum cruditum,in HisloriaBressiae et Bugeyi. Certe
suo Stephano de Chalmelo auctor fuerit atquc hor- D hos novitios, ad quos scribit Stephanus de Chalmeto,
tator ad vitae saecularis sarcinam abjicicndam. Di- non fuisse Carthusienses vel ex illis ejus verbis in-
versis enim cognominibus distingui fratres, in nobi- telligitur ;
Quia vcro quidam, cum ad nostrumvel
libus praesertim familiis, uti nunc passim vidcmus, vestrum propositum venerint, solcnt velde nostro ad
ita et prioribus saeculis in usu fuit. De hoc ipso vcstrum, vel de vestro ad nostrum suspirare ; ne vero
Joanne accipiendum puto antiquum auctorem Vitae et nobis hujusmodi suggestionibus tentator illudat
S. Antelmi Bellicensis episcopi, cap. 13, apud Su- audiamus Apostolumdicentem : Unusquisque in qua
rium, 26 Junii. Antelmus, inquit, cx priore prima- vocatione vocatus cst, in ea permaneat (I Cor.vn,20).
riae Carlhusiae factus prior Portarum, post Bernar- Fuisse tamen pcr haec ipsa tempora cjusdcm tituli

dum qui senio gravis prfcefccluram suam in eum de- domum aliquam ordinis Carthusiensis, cx eo pro-
rivarat, Domno Bernardo prcestabat rcverentiam, barividetur quod circa annum Chrisli 1130, Guigo
illum sibi anteponens. Idem erat erga rcligiosum primariae Carthusiae quintus prior, slatuta sui or-
Christi servum Joannem, cui adventanti solebat re- dinis a se recens conscripta nuncupavit Bcrnardo
verenter assurgere. Nec id unquam proztermisit, Portarum, S. Sulpicii et Miloni Majorevi prioribus.
797 LIBER DE EXERCITIO CELL.E. — PR.EF. 798

Quomodo enim disciplinae suae domesticae arcanas A

leges homini externo recognoscendas praden-vir VI. Appendix, probationcs continens eorum quce
tissimus transmitteret ? aut quomodo cum duobus de primis tribus Bernardis Portarum prioribus, et
Carthusianis prioribus tertium Cisterciensem illa- Ids illigato Nantelmo, adhujus prcefationis nume-
rum secundum disputata sunt.
rum arbitrium esse pateretur ? Hujus S. Sulpicii
Carthusiae vestigia etiamnum superesse nonnulli Hicmoram facere possit, ad hujus Appendicisn. 4,
affirmant, haud procul abbatia S. SulpiciiCistercien- diploma Rainaldi Lugdunensis archiepiscopi, de no-
sium, in dioecesi Bellicensi, loco ejusdem monlis mine et origine Majorevi, et quae in eo describuntur
abditissimo ac pene inaccesso, quem hodieque ab superius aevum spectantia. Yidimus certe his oculis
indigenis Carthosam vocitari dicunt. At Guicheno- in archivo Majorevi, tabulas Rainaldi autographas,
nus, in Historia citata, exstare ait in episcopatu Gra- datasAprilimense anni 1213, et ejus sigillomunitas.
tianopolitano monasterium quoddam S. Sulpicii no- Ut minime dubium sit, quin si in probando excu-
mine, quod olim Carthusiensium fuisse asserit. tiendoque Valentiniani privilegio peccatum est, id
Haec si vera sunt, harum Carthusiarum alterutri ille erroris Rainaldo ipsi archiepiscopo, aut ejus cancel-
(opinor) praefueritHumbertus prior, cujus in statu- ariotribuendum sit. Nec tamen a Rainaldo descri-
torum praefatione meminit Guigo. d buntur Valentiniani ipsius tabulae, sed quaedam tan-
tum beneficii ab eo in Majorevum collati declaratio,

V. Alexandri Papce III epistola ad Arthaudum prio- quae pluribus post Valentinianum saeculis a tabellione
rem Arverice, de schismate sui temporis. quopiam, apud Isernoros, sive Isarnodorum con-
scribi potuit ; ac meminisse privilegii Majorevo jam
Hujus epistolae pontificiae autographum vetus per- olim concessi. Quod refert adnotasse, ne quis hic
legimus ipsi in Carthusia Arveriae. Celebrato Turonis ascriptionem consulatus, aut caeteram rescriptorum
concilio adannum c. 1163, Alexander papa adcivi- imperialium formam desideret ; vel causetur absen-
tatcmSenonensemmoraturusaccessit, quoniam ipsa tiam Valentiniani ab Isarnodoro (Insulae Gallicae et
metropolis valde formosa crat et fertilis. In quo loco Sebusianorum, seu mavis Segusianorum oppido)
a Kalendis Octobris usque ad Pascha secundi anni anno 385, cum Gallias obtinente Maximo tyranno,
moram diuturnam faciens, universalis Ecclesiaene- Valeutinianus sese in Italia contineret. Nam datum
gotiainibiprosui dcbito officii pertractavit. Sic Acta esse potuit a Valentiniano privilegium Romae, aut
hujus pontificis, ex codice Vaticano, apud Baronium Mediolani,aliove Italiae loco, quod longo post tempore
anno Christi 1163, num. 18. Cum igitur ex his con- datis Isarnodori tabulis declararetur. Hujus vero ce-

stet Alexandrum pontificem in civitate Senonensi clarationis si Rainaldus archiepiscop. aurei sigilli a
habitasse, a Kalendis Octobris anni 1163 usque ad ^ se visi emblemata descripsisset, de fide illius atque
Pascha anni 1165, et data sit haec ad Arthaudum antiquitate liberet ratiocinari. In caeteris, quod scri-
epistola, Senonis quarto Kalendas Martii, quam diem ptum falsi redarguat, nihil agnosco. Caesus est dolo
ibidem egit annis duobus consequentibus ; dubium Arbogastis Valentinianus junior, anno imperii sui
haeret an adannum 1164, vel 1165, referenda sit. 17, Arcadio II et Ruffino consulibus ; et quidem
De Arthaudo, sive Artholdo priore Arverioe (qui ut (ut notat Epiphanius in libello de mensuris etpon-
beatus apud suos colitur pridie Nonas Octobris) hasc deribus) Idibus Maii, die Sabbati, pridie Pentecostes
in sacris fastis adnotata sunt : Vir Dei Arthaudus, quaetum in xvn Kalendas Junias iucurrebat, quae
ex Carthusiano grege ad Bellicensem prcesulatum omnia annum designant aerae Christianae 392. Sed
arctatus, senio confectus ad claustri sui quietem re- jampridem inter Arbogastem et Valentinianum in-
diens, in Arveriae eremo in pace Deo spiritum red- valuerant odia et suspiciones, ut colligere est vel ex
didit. Episcopus Bellicensis post Rainaldum fuisse Zosimo, libro quarto. Inierat Valentinianus idem
scribitur, ab anno Christi 1184 ad 1190. Exinde pri. post morlem patris cognominis, a die x Kalendas
vatusvixitadultimam usqueaetatem, etannumChristi Decembris, anno Christi 375, P. C. Gratiani iii et

1206. Sane cum illum in ercmo Arveriae latentem Equitii decimo post anno, Christi 385. Majorevi
invisit S. Hugo episcopus Lincolniensis (aestate ni-D Valentiniano a cubiculis, tentari jam potuit fides ab
mirum annil200), proc esserat indiebus suis, ul Viloe Arbogaste, ac probata^ regia merces decerni. De
S. Hugonis auctor, ejus aequalis, qui et addit : Nec Jovino Popa templi Montis aegrorum, cujus ad coer-
dissimilescrant animipontifici nostro, licetin&tate cenda latrocinia ?dajorevum castrum exstruetum
dissimili. Nimirum sexagenarius lum erat S. Hugo, dicitur, illum ego non alium fuisse censeo a Jovino,
quatuor fere ante obitum suum mensibus, cum erat qui dudum promctus aJuliano per Gallias magister
affectae jam aetatis B. Arthaudus, ac fortasse nona- armorum (ut ait Ammianus lib.xxvi) in eodem mu-
genario major. Interim vel ex hujus epistolae argu- ncre magistri utriusque militia?, sequentibus aliquot
mento intelligis, quamvere affirmet antiquus scriptor impcratoribus fidam operam navavit. Qui ct consul

Vitae S. Anselmi, cap. maxime a Car-

15, adjutum cum Lupicino ad annum aeroe Christianae 367, quo
thusianis atque a Cisterciensibus Alexandrum pa- otiam anno Rcmis data sunt ad eum duo rescripta
pam, in negotio schismatis pcrquam difiicili quod : Valentiniani ct Valcntis Impp.leg. 9 et 10 Cod. Th.,
et ex Gaufrido Altaecumbae abbate colligerc possis, De re militari. A quo et originera duxit uxor Con-
in Vita S. Petri archiepiscopi Tarentasiensis. sentii, de qua sic Sidonius in Narbone icarm. 23) ;
799 GUIGONIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS 800
Huicsummi ingenii viro, simulque A et apri, et cervi, et damae, domitor exhibea-
et leonis
Summce nobilitatis atque formce tur ;
quibus feris vel barbaros populos ab eo proili-
Juncta est femina, quce domum admariti, gatos, vel exauctoratos suisque exturbatos sedibus
Prisci insignia transferens Jovini, cacodaemones apte designari negaverit nemo. Simul
Implevit trabeis larem sophistce , deprehendo cur fuerit Jovinus a Majorevo contu-
meliose appellatus. Erat scilicet Majorevus, ut ple-
Qui et Christitinissimus in testamento S. Remigii, rique qui tum vel palatinamvel castrensem militiam
et apud Flodoardum lib. i Hist. Remensis, cap. 6, profitebantur, more majorum suorum, idolorum
illiusque Remensis basilicae fundator, quae olim a cultui addictus. Graviter ferebat a Jovino disturbari
Beato Agricola, nunc a Sancto Nicasio nuncupatur. idola, ac eorum delubra opibus suis atque ornamen-
Gujus etiam ibidem anniversaria memoria recolitur tis spoliari. Illum idcirco nefarium et ferocem appel-
ad vn Idus Septembris. Unde et minime dubitandum lavit Popam templi Monlis aegrotum adeo tamen
:

reor quin buic ipsi Jovino excisum fuerit monumen- praepolentem eum agnoscens, ut ab ejus invasioni-
tum marmoreum, quod nunc post priraariumtempli bus, etiam castro exstructo cavendum sibi pularet.
ejus ostium, ad dextram, aliquot columnis imposi- Ethnici nimirum et militaris hominis est convitium
tum visitur monumentis emblema ex aeneo -r»
: cujus istud : Excubarein JSsculapii templo solitos aegrolos
typo expressum et eleganti commentario
edidit, innuunt Solimus cap. 7, Polyhistoris, et Plaulus in
illustravit Tristanus Sanctamantius in Hadriano. Sed Curculione. .Esculapio autem consecratum fuisse
huic additum velim, non veram aliquam ferarum templum in monte Lybiae, testatur Trismegistus in
infectationem olim a Jovino peractam signis illis re- Asclepio : et fere id observatum ab antiquis, ut
praesentari, sed symbolicamduntaxat, etemblemati- iEsculapio templa, et in montibus ad aurae salubri-
cam. Vix enim quis credat confectum leonem ab com-
tatem, et haud procul ab aquis ad segrotorum
homine Gallo, cujus nec ab Ammiano, libris xxi, moda Aigremont
constituerent. Plurima hodie castra
xxn, xxvi et xxvii (ubi de illo agit), nec ab aliis Gallorum vulgus nuncupat, quod estMons aegrorum,
scriptoribus, extra Gallias, Italiam, Germaniam et ex eoquem dixi ritu. Fuerat fortasse Jovinus noster
Britanniam (quae regiones leonum feraces non sunt) aut alicui yEsculapii templo quondam praefectus,
res gestae ullae memorantur. Aprum autem, aut da- priusquam Christo se addiceret, autjam Christianus
mam, aut cervum venabulo confixisse, et viri Chri- nosocomium aliquod excelso loco, cum aede sacra,
stianissimi, et militum magistri frigida sane laus ritibus Christianis Hinc Popa templi
fundaverat.
erat, neque digna quoe tam operoso mausolaeo ad Montiseegrorum Majorevo dictus, per ludibrium, ac
sempiternam memoriam omnibus posteris commen- per contumeliam quia templa idolorum, Christia-
;

daretur. Cum igitur legam apud Ammianum locis C nissimi principis jussu pessumdabat. Haec satis, ex
citatis, in iis quas diximus regionibus non semel a conjeclura, ne Rainaldi Lugdunensis archipraesulis
Jovino perdomitos Romanorum hostes ; et apud Pro- prudentiam temere redarguas, qui fidem habere vi-
sperum lib. m. Depromissionibusetpraedictionibus, sus est huic diplomati de castro Majorevo ; in quo
cap. 38, Theodosii religiosi principis imperio, per Carlhusiensibus domus posita est, jam ab anno
Jovinum et Gaude?ilium comites otnnia templa ex- Christi 1116, inter domus totuis ordinis secundum
spoliata; intelligo demumcur ille in aeternomarmore, fundationis antiquitatem sexta.

LIBER DE QUADRIPERTITO EXERCITIO CELLiE

AUCTORE, UT VIDETUR, GUIGONE, PRIORE CARTHUSLE, EJUS NOMINIS SECUNDO.

Ex mss. codicibus Carthusiae Portarum, et Carthusiee Parci.

PROLOGDS. D mea fortassis parvitas haberet, super quo nec in-

Reverendissimo domino, et Patri in Christi vi- juste, ut sibi videtur, in vestram sub judice magni-
sceribus dilectissimo,B. priori pauperum Christi, tudinem agere posset. Nam ecce dum attendit po-
qui in commanentes, ordinem sunt
"Wittheam tens auctoritas vestra ,
quid in me sibi liceret,

Carthusiensem professi, Dei servorumque Dei ser- attendere quoque supersedit moderamen discretionis

vus indignus, spiritualis uteri vestri filius, in prae- vestrae quid infirmitas mea valeret. Hinc praedicator
senti sanctitatem in merito, et in futuro felicitatem in egregius, cum omnia sibi asserat licere, negat nimi-
praeraio. rum omnia expedire. Ut enim quod pro tempore et
Si vocare liceret in jus vel patrem suum filio, loco, pro causa et negotio pertinet ad rem, imponat
vel dominura servo, nonnihil (mi Pater reverende) jubendo pater filio, et praelatus subjeclo, sententiae
801 LIBER DE EXERCITIO CELL.E. 802

quidem est sed videndum prius si ad ferendum A

: sistat ; et maxime quae illa sint sanctae religionis
quod imponitur, tam unus quam alter quantum ad exercilia, quibus inhabitator cellae intendere debeat
scire et posse sufficiens est. Sane velle nunquam assumptis hinc inde (prout ratio exigebat) sacrae
debet deesse, ne tunc quidem cum scire et posse Scripturae testimoniis, conatus sum pro posse de-
contigerit non adesse. Haec idcirco praelibavi, quia monstrare. Sunt autem quatuor exercitia illa, stu-
injunxit veneranda paternitas vestra mihi, ut scripto dium sacrae lectionis, maturitas defecatas meditatio-
conarer ostendere quibus poLissimum exercitiis in nis, devotio purae orationis, strenuitas utilis actionis.
cella debeat intendere, qui sanctum ordinem Car- Quatuor haec major, horum oratio est. Hinc est
:

thusiensem professus, in ea debet solitarius manere : quod huic libro hunc titulum, videlicet De quadri-
nec aliquo de ea tempore, nisi causis rationabilibus pertito officio ce/tedignum duxi prseponendum, nisi
exigentibus (quae juxta ejusdem ordinis tenorem forte paternitati vestrae aliud fuerit visum. Capitula
expressas sunt) occasione aliqua exire. Utile (ut ve- quoque ante libri exordium universa posita sunt, eo
rum non diffitear) opus ; sed ad id solus sufticit quoque ordine quo sibi invicem succedunt : ut cum
evpertus. Ego aulem non ignoro ad hsec me idoneum aliquid quaeritur, absque omni statim difficultate re-
non esse, qui scio quidem mel esse dulce, sed ma- periatur Non solum autem, sed et in ipso libro ,

gis auditu quam gustu. Scio etiam, ut ait philosophus -g eadem capitula in locis sibi singula convenientibus
ille, quod nescio, videlicet haec dicere ex sententia. apponuntur ; ut cum prEefixum capitulum attenditur,
Nec scio ore meo loqui, quasi legens quod prophetam unde tractet quod sequitur evidenter agnoscatur.
fecisse ejus nolarius asseruit. Certe de Sapientia Accipiat jam dilecta mihi in Domino patemitas
perditio etmors dlxerunt Auribus nostris audivi-
: vestra munus quidem parvum non parva tamen ei ,

mus famam ejus (Job. xvm, 22). Nunquidoculisvide- devotione oblatum et si forte non multum in eo
:

runt decorem ejus ? nequaquam. Nunquid faucibus viderit quod ipse jure debeat approbare, devotam
suis perceperunt suavitatem ejus ? ne hoc quidem. So- saltim acceptam ha-
offerentis voluntatem dignetur
lus in eis ad famam viguit auditus, sed nec ad speciera bere. Obsecro etiamvos ut pro eo quod, omissis aliis
visus, nec ad dulcedinem gustus. Et ego quid loqui quibusdam quibus intendere mihi dulcius esse (etsi
digne possem de duicedine cella1 ,
quem constat forte non utilius) vestram sum, etsi non ut debui
(sicut negare non valeo, sic nec volo) aliquid de ea certe ut potui, jussionem exsecutus , hanc mihi pro
vel tenuiter audisse : quae vero, qualis quantave sit, labore meo mercedem reddatis, ut in orationibus
vel nihil omnino, vel modicum certe aliquando ex- vestris mei reminisci velitis : sitque remuneratio
pertum fuisse? Verum ariolandi incurrere peccatum promptae obedientias meae, instantia pro me ad Deum
et scelus idololatriae metuens ; et magis deprehendi orationis vestrae devotae. Venerandam paternitatem
ea vacuus quae inflat, quam quae aedificat, eligens ; ves t ram Deus omnipotens Pater, per dilectum Fi
vim mihi ipsi inferens, ut jam essem volens qui , lium suum , in sancto utriusque Spiritu ab omni
ante fueram nolens institi ut potui docens quod
; :
malo custodiat, diesque vestros in sua pace dispo-
non didici, et tradens quod non accepi. Consequens nat, atque ab aeterna damnatione vos eripi, et in
proinde est quod nisi ad excusandam hanc magnam electorum suorum jubeat grege numerari. Amen.
in me temeritatem et praesumptionem, obedientia
cum charilate, charitas cum obedientia procedat
illis jure debeam adnumerari, quos asserit Aposto-
lusesseconxeTsosinvaniloquium : volentes esse legis CAPITULORUM SERIES.
doctores : non intelligentes neque quceloquunturne-
que de quibus affirmant. Sed esto. Ecce factus sum I. De modo et causa adventus priorum ordinis
insipiens,sedsapienter; quiavosme coegistis.Indeest Carthusiensis ad annuum capitulum, et de triplici
quod si accusat praesumptio, sed excusat coactio. fructu adventus eorum.
Nam etsi a me silentium exigit imperitia mea, sed II. De suavitate sublimi, et sublimitate suavi,
os meum aperuit jussio vestra. Inde mecum actum quaz i?i ordine Carthusiensi in tribus specialiter
est quod silere timui, qui loqui erubui : magis vo- j) consistit.
lens per imperitiam locum in me dare confusioni, III. De spirituali conversatione fratum Carthu-

quam pro eo, si resisterem potestati, ac perinde et siensium inqua euntpost Christum, per Christum,
Dei ordinationi, subjici damnationi. Igitur vestrum ad Christum.
pro posse aggrediens exsequi praeceptum, applicare IV. Quid spiritualiter debeat accipi per vilitatem
curavi et studio animum, et calamo manum, et quod et asperitatem habitus Carthusiensium, et de pau-
mihi de hac materia ad praesens occurrit, pro eo pertate victus eorum.
quod ut de ea tractarem, vestra me paternitas com- V. De puritate contcmplationis intemce, quce ad
pulit sicut in studio deprehendi sic scripto digessi.
; cellce potissimum solitudinem spectat.
Quia vero in rigore capituli generalis, quod singulis VI. Qualiter suavis cellce quies, etquietaejus sua-
apud Carthusiam annis convenientibus in eodem loco vitas in quibusdam sacrce Scripturce locis expressa
de longe et de prope ejusdem ordinis prioribus, te- sit.

netur vigor totius ordinis et robur consistere non du- VII. De eadem quiete cellce : qualiter per viros
bitatur : ab eo hujus meaeloculionis curavi exordium sanctos a Moyse usque ad Isaiam ejus secretum sit
sumere. Sicque in quibus ipsa ordinis summa con- expressum.
 803 GUIGONIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 804
VIII. De quibusdam viris sanctis qui fuerunt ab A in mente meditantis causamgignitet admirationis
Isaia usque ad Christum : et de quibusdam quifue- et de eo quod per ea qua; facta sunt conspicitur ipse
runt post adventum Christi, qualiter per eos fuju- qui fccit.
rata sit ccllo? quies. XXVII. De vocibus et anima
locutionibus quas
IX. Dc quictc eellcequod non cxpedit ei qui in
; et spiritualiter audit : anima ad imaginem
et qualitcr
ca habitat, utcuriositate icmeraria nimis diu cxtra Dei facta sit, et quemmotumsuscipiat, et cujus mo-
eam morctur. tus susceptibilis non sit.
X. De eo quod cella, ab co qui eam inhabitat, jugi- XXVIII. De illis bealis spiritibus, qua; videlicet
ter tenenda est ; et quod ei periculum eveniat si illa sintqua; adeospertinent etquiddeillisin pura;

temerarie ab ea fuerit egressus. mcditatione sua, cella; debeat intra se habitator

XI. De magnis multisque pcriculis quie ille incur- revolvere.
rit qui habitator est cella;, et dc illa male exit; et XXIX. De illo meditationis gcnere quod intra
de eo quod magnam anima;
quietem sancla?. confert nos in ipsis intimis cordis nostris debemus habere,
plena et perfecta abjeclio sacularium rcrum. cum de Deo studemus cogitare : et qualiter de illo
XII. De satcularium (cui precipue intcndunt Car- nos doceat et liceat sentire.
thusiensesmegotiorum et sollicitudinum ac possc- r> XXX. De trinitate personarum, de unitate sub-
ssionum abjectione. stantice qua; Deus cst, et quod prosjudicium aliquod
XIII. De loco sanctaz voluptatis, ct de spiriluali nec Trinitas unitati, nec unitas facit Trinitati.
fuga sancti Job. XXXI. De diligcnti sollicitudine, et sollicita dili-
XIV. Quomodo spiritualiter egrediebatur fluvius gentia quam orationi nostra; quando ciincumbimus
de loco voluptatis ad irrigandum paradisum: et quis debemus impendere : et de magna instabilitate qua
ille fluvius sit. in cordc, orationis tempore, per otiosa et nociva,
XV. Quodqui adannuum convcniunt capitulum dispersis cogitationibus nostris miscre ac miserabili-
priores, ordinis debent diligcntcr intendere renova- ter fluctuamus , et per innumera evagamur.
tioni : et de quatuor exercitiis sanctis, quibus solli- XXXII. De mentis evagatione, quam nobis oratio-
cite studere debet omnis qui in cella vult fructuose nis tempore inesse sentimus : et qualiter et quare
commorari. per tertium quide loco voluptatis egreditur fluvium,
XVI. De commendationc cclla;, et de quatuor ca- qui ct Tigris vocatur, orationis accipienda devo-
pitibus illis inquce fluvius dividitur qui ad irrigan- tio sit.
dum paradisum de loco voluptatis cgreditur. XXXIII. Quales nos exhibere debeamus priusquam
XVII. Quod qui habitalor cst cella;, omnemdebeat ad orationem acccdamus ,ut cum adeamvenerimus,
illicitam devitare locutionem : et quoe illa sint bona sic eam Deo offcramus, ut ipse eam sibi acceptam,
ad quce nos sacra lectio provehit. et nobis misericorditer efficiat fructuosam.
XVIII De generibus sanctarum meditationum,
. XXXIV. De eo quod cum ad orationem accedimus
quibus inlendere debet qui in cella solilarius sedet etillis qui innos diliqucrunt, ex puro corde dimilte-
et de studiosa sacrce Scripturce recordatione. re, etsi sunt qui habent aliquid adversumnos, plene
XIX. De illo meditationis modo qui in animo me- eis ac perfecte reconciiiari debemus.
dilantis, timoris gignit causam et doloris, qui in XXXV. De quatuor cogitationum generibus, qua;
octo modos dividitur. nobis neccssariumestinmente habere,sipure, et de-
XX. De gencrali rcsurrectione mortuorum , et vote, atque fructuose Dominum volumus orare.
pcenis damnatorum, et qualiter repeti debeant illi XXXVI. De opere manuum, cuidcbet cellos inha-
octo modi, in quibus timoris cxistit causa et doloris. bitalorintendere,ct quibus horis spiritualibus exer-
XXI. Qualiterinanimomeditantis,timor expcllit citiis, et quibus insistere debeat manuumoperibus,
elationem ; et de tertiomeditationismodo, qui occa- et de pluribus aliis quue ad eumdem cellai incolam
sionem administrat amoris et consolationis. pcrtinent.
XXII. De guarto meditationis modo, qui causam
gignitinanimomeditantis, pietatis ct compassionis : D CAPITULUM PRIMUM.
et quod quoedam quoz videmus ab aliis mala fieri,
magis debeamus intranosplerumque excusare quam De modo causa adventus priorum ordinis Carthu-
et
temere judicare. siensis adannuumcapitulum,
et de iriplici fructu

XXIII. Qualiter quintum meditationis modum op- adventus eorum.

ponere debeamus in mente nostra, contra illam qua De adventu veneraljilium Patrum nostrorum, or-
jugiter pulsamur tentationem carnis, et diaboli, et dinis Carthusiensis priorum ad annuum capitulum ,

mundi. magnus ordinis ejusdem universitati provenit fru-

XXIV. De tasdio quod aliquis putitur qui cella; ctus. Sane conveniunt eremo Carthusiensi sicut
in
habitator est : et quomodo illud aserepellere, seque omnes ex locis diversis, sic et multi eorum ex lon-
renovare et reparare possit. ginquis. Et ut non diffiteamur quod verum est,
XXV. De hisquce in carne operatus est Chrislus; conveniunt non sine magno [Cod. Parci multo]
et de laboribus
sanctorum suorum. labore, cum ingenti devotione, sed hilaritate, sed
XXVI. De septimo meditationis modo, qui stuporis alacritate, sed humilitate, sed simplicitate, sed be-
805 LIBER DE EXERCITIO CELL.E. 806

nignitate, sed pietate [Cod. Parci, puritatc], sed A Diximus aliqua de modo et causa adventus domi-
charitate. Et haec quidem adventus illoi^um est causa. norum ac Patrum nostrorum, priorum videlicet, ad
Priraum quidem ut ostendant debere se promptam generale capilulum, et quis de hoc eorum adventu
et humilem (sicut decet tam sincerce conscientiae proveniat fructus. Nunquid eis tali modo talique ex
viros) antiquae ordinis institutioni obedientiam exlii- causa convenientibus dicendum esse putamus, quod
bere. Ipsa nimirum est qua tenentur annis singulis, quibusdam Corinthiorum dicit Apostolus, videlicet
tempore illo quo generale teneri debet capitulum, quod jam non estDominicam caznam munducaret
in praedicto loco convenire. Excipiuntur quoque (I Cor. xi, 20.) Absit. Imo sic convenientibus eis in
illi qui ne forte plerumque possint adesse, ju- unum jam est Dominicam coenam manducare Cce- !

stam habuerint occasionem et causam, eisque ut nam diximus Dominicam, non Holophernis, quae plena
remaneant, ab ipso fuerit discrete capitulo ac mise- est voluptate : sed nec Herodis, quae polluta est
rabiliter induitum. Secundo vero, ut sese in orani sanguine ; sed ccenam Domini, in qua munditiae
jucunditate spiritali, etiam corporaliter videant, linteo praecincli, pedes suorum lavent discipulorum,
mutuamque in invicem dulcissimae in Domino fra- qui sunt affectiones et intentiones eorum. Et con-
ternitatis charitatem masris ac magis adausreant. surgentes diluculo, atque offerentes holocausta per
Tertio quoque ut ordiuem quem sunt professi, pro-p singulos, obstent omnibus quibus potuerint modis,
nosse ac posse suo, cum zelo secundum scientiam, ne forte peccent, et benedicant Deo in cordibus
discretione praevia ex communi consilio et assensu suis. Sicque digni erunt ut ad illam coenam, quam

reparent, et in statu bono solident ac confirment. homo quidam fecit magnam, perveniant. Ipsa est ad
Et tam in destruendo noxia, quam in consfruendo quam ne velint venire, adhuc hodie multos impe-
utilia, intentos se in omni secundum Deum et solli- diunt, et villa vanitatis, et jugum quinarias curiosi-

citudme fervida, et fervore sollicito exhibeant : talis, et uxor voluptatis. Igitur faciant hi viri sancti

gemino salutis opere studiose

sicque illum in hoc quam sollicite, proul possunt, propter quod conve-
imitentur, quem ad hoc constituit Dominus super niunt. Ordinis institutioni obediunt in eo quod con-
gentes et regna, ut evelleret, et destrueret, et dis- veniunt : convenienter vero se invicem corporaliter
perderet, et dissiparet, et aedificaret, et plantaret. visitant, sicque mutuum in se fraternae charitatis
Et est funiculus triplex, quo ligati in Christo Patres amorem multiplicant. Superest jam ut tertiam pro
et Domini nostri conveniunt ; fortitudo humilit-alis qua conveniunt causam adimpleant. Quod nimirum
profundae, dulcedo charitatis fraternae, sollicitudo faciunt, cum de ordine colloquentes, tam exstirpare
curae sibi commissae. Qui nimirum difficile rumpi- quaeeis apparuerint mala, quam apponere quae bona,
tur, imo penitus impossibile ut in sanctis dun- ct in devotione sollicita, et sollicitudine devota, si-

taxat viris rumpatur, roborante eum Domiuo, ac in

C
u mul universi student. Igitur egrediatur fluvius de
sua magis ac magis integritate conservanle. Cum loco voluptatis, ad irrigandum paradisum. Quid
enim ipse dicat humilitatis amator et auctor Discite : putamus nos posse convenienter per hunc accipere
a me, quia mitis sum et humilis corde (Matth. xm, paradisum juxta tropologicum, secundum quem in-
29), nimirum quos constat perseveranter usque in cedere proponimus, sensum ? Accipiamus per eum,
finem veritatis esse discipulos, patet et eos conse- ordinis quem professi sumus suavitatem in Domino
quenter suavi humilitatis esse vinculo ligatos. Item sublimem, et sublimitatem nihilominus suavem,
cum juxtaApostolum Qui proximum diligit, legem
: nisi forte alicui aliud visum fuerit quod melius,
implevit (Rom.xm, 8) et ut idemin continenti con-
; verius et congruentius sit. Certe si quid aliter quis
cludit, plenitudo ergo legis est dilectio (Job 10;; li- alius sapit, et hoc ei Deus revelavit. Et nobis vide-
quet aperte hujus apud illum funiculi integritatem tur quidem sic posse non interim sentire absque
in nullo posse dissolvi, apud quem imo intra quem praejudicio duntaxat sententiae melioris. Intuemur
fraternae constat charitatis perfectionem non minui. enim qua?, et qualis, ac quanta utriusque boni hujus
Et de eo quid possumus, sive quid debemus dicere, in eo praerogativa sit : unde est quod sic audemus
qui praeest in sollicitudine ? Nonne pastoribus vigi- sentire. Non solum autem, sedetillud nonnunquam,
lantibus, el custodientibus vigilias noctis supragre-D etsi perraro, vel tenuiter nobis experiri datum . Sane
gem suum, angelus stat juxta illos, et claritas Dei consistit hujus gemini boni praerogativa in his tri-

circumfulgetillos? Patetquianontimentsibiab aliqua bus : in externa exercitatione, in jugi solitudine

laesione, qui juxta se habent angelum stantem ; non cellae, in plena hujus saeculi abjectione. Itaque com-
ab aliqua obscurilate, qui claritatem nihilominus mendant praecipue quoque ordinis, quem paradiso
Dei habent se circumfulgentem. Et unde eis haec assimilavimus, sublimitatem suavem, et suavitatem
duo eximia bona ? Incle utique qucd vigiiabant, et nihilominus sublimem, intcr caetera multaet magna,
vigilus noctis supra gregem suum custodiebanl. quae ei insunt bona, probabilis externa exercitalio,
Porro sic vigilare sicque custodire ,
quid est aliud jugis cellae solitudo, perfecta saeculi abjeclio. Tria
quam mala destruere, bona vero construere ? haec. Major autem horum cst cellae solitudo : et ideo

CAPITULUM II. major, quia ipsa est quae nec utilis esse valet exer-

De suavitatc sublimi, ct sublimitate suavi qucr, in citatio externa, nec saeculi abjectio perfecta. Si
ordine Carthusiensi in tribus specialiter consistit. quidem ut illa tam Deo quam hominibus placere,
807 GUIGONIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 808

et eam exercenti prodesse queat, occasionem et A deditet Filio habere in semetipso (Joan. v,26), intel-
causam praestat, et istam absque consumptione ligimus quia unum sunt et coaequales, et coaeterni,
consummat. Nos autem, ut primum hoc magnum si subslantiales Pater et Filius. In sola vero hujus
bonum vel breviter attingamus, ad externam exer- vitae visione et participatione, et gaudii nostri pleni-
citationem referimus vilitalem, asperitatem, parci- tudo, et lota nostraconsistitbeatitudo. Porro veritas
tatem ; vilitatem in habitu, asperitatem in ciliciiusu, es, o bone et benigne Jesu, in utraque natura tua,
parcitatem in victu. et assumente et assumpta, quiaquod nobis promittis
homo, rcddis Deus. Vos itaque, o domini et fratres
CAPITULUM III.
nostri, vos, inquam, itispost ipsum ; itis et per ipsum,
ut pervenialis ad ipsum. Sic ire desiderabat ipse,
De spirituali conversatione fratrum Carthusien-
sium, in qua eunt post Christum, per Christum, cujus erat oratio hunc habens modum : Deducme in
ad Christum. via tua, et ingrediar in veritate tua. Lxtetur cor

Et nunc obsecramus vos, Patres in Domino vene- meum (Psal. lxxxv, 11). In hac via sinceritas est

randi, et fratres dilecti, ut aequanimiter sinatis nos in rectitudine ; in hac veritate claritas est in cogni-
in medium proferre, et in altum efferre religiosam tione ; in hac laetitia, vera felicitas est in beata el

et sanctam conversationem vestram. Et hoc adg beatificanle Dei visione.Idem etiam eumdem in alio
vestram quidem quantulamcunque consolationem, psalmo alloquens Tenuisti, ait, manurn dexteram
:

sed est ad illius potissimum gloriam etlaudem, qui mcam, et in veritate tua deduxisti me, et cum gloria
ei est causa pariter ut sit, et forma nihilominus ut suscepisti me (Psal. lxxii, 24). Tenuisti, deduxisti,

talis sit. quem Pater sanctificavit, et misit

Ipse est suscepisti. Tenet vestram dexteram manum qui via

inmundum(Joan. x,36),ut vivamusper eum. Quod est, ut eatis post ipsum ; in bona voluntate sua
tunc fit cum sapientis oculi,, ut ait Ecclesiastes, in deducit vos, qui veritas est, ut eatis et per ipsum,

capite ejus (Eccle. n, 14) monet Joannes) ; ut (sicut cum gioria quoque suscipit vos qui vita est, ut in

qui se in eo manere dixit, ambulet sicut ille ambula- fine pervenialis ad ipsura, et sine fine sitis cum
vit (Joan. n, 6) unde ethoec vox ejus Nemo venit
; :
ipso. Et quidem vera esse verba haec clamare non
ad Patrem nisi perme, sed et isia est quoe tunc tem- cessat excellens religio vestra. Volitat de ea longe
poris dicta est Non vultis venire ad me, ut vitam
:
lateque fama bona. Vos autem modis omnibus stu-

habeatist (Joan. xiv, 6.) Duobus quoque fratribus, dete ut non sit inferior illa, sancta conversatio

quos hominum fecit piscatores, venite, ait, post vestra. Alioquin si falsa fuerit, quod absit, quae de
mc <Matth. xi, 28), o, postme, o, per me, o,adme. vobis dispergitur fama, quid ni iufamia crit?Non

His tribus viis ambulatis et vos, venientes post eum, solum autem, sed et ruboris maximi erit occasio et
p Qui
venientes per eum, venientes denique ad eum. Ait, causa. Ut enim Roetius dicit : « falso prffidi-

itaquc, post me, per me, ad me. Quare nobis, o canlur, suis ipsi necesse cst laudibus erubescant

dulcis et bone Jesu, eundum est post te ? Utique quia (De cons. phil. I. m. pr. 6). » Idcirco provideteut qui

via es. Et quare per te ? nimirum quia veritas es. de vobis audiunt quse probabilia sunt, hoc de vobis
Quare etiam ad te ? certe quia vita es. Ego, inquit. dicere possint ;
quod de se dudum confessa est re-

sum via, veritas et vita (Joan. xiv, 6). Verum est gina Saba illi magnifico regi Salomoni : Probavi,

hoc, quia tu via, tu veritas , et tu vita ; via plane in inquit, quod media pars mihi nuntiata non fuerit
exemplo, veritas in promisso, vita in pra?mio. Via (III lieg. x, 7).

nobis es, o mediator Dei et hominum, Deus et homo,

Christe Jesu, in humanilate tua, quam de nobis
CAPITULUM IV.

sumpsisli pro nobis, quia sanclae nobis in ea mon- Quid spiritualitcr debeat accipi per vilitatem et
strasti conversationis exemplum. Vita nobis es in asperitatem habiius Carthusiensium ; et de pau-
periate victus eorum.
divinitate tua, in qua Patris es coaequalis, coaeternus,
et consubstantialis. Quia sicut habetipse Patervitam Superexcellens quoque hsec conversatio vestra
in semetipso (Joan.x, 26), sic dedit tibi Filio vitam penitus est a mundo et his quae sunt mundi segre-
habere in teipso. Dedit, quia genuit. Nequaquam D gata : unde et jure valet, et debet paradisus videri,
dedit Fiho quod anle non habuit sed illud dare, ab : sed eam dunlaxat amanti, et cum ingenti eam fer-

aeterno gignere fuit, imo est. Et dedit vitam, non vore, totis conatibus exercenti. Est itaque vilitas, est
quidem aliam quam illam quae ipse est, ul sit vila et asperitas in liabitu vestro. Quid in his vester
data a vita, Fihus genilus a Patre, Deus de Deo, vobis habilus innuit, nisi duo illa eximia bona, solius
lumen de lumine ; et una eademque vita ille qui autem Dei dona ; humilitatem vidclicet cordis, ct
dedit, et ille cui dedit, sicut non alius et alius, mortificationem carnis ? Nos enim ad humilitalem
sed unus idemque Deus, et gignens el genitus. Inde referimus vilitatem, asperitatem vero ad mortifica-
est quod sicut habet Pater in scmetipso, sic dedit et lionem. Et illa quidcm tumorem in mente premit
Filio habere in semetipso, ut credamus quia non est elationis, hsec autem fetorem in corpore perimit
genitus gignente posterior, sicut nec gignens genito corruptionis. Haec profecto sunt duo pravitatis sme
prior, licet a nullo Paler sit, quia est Pater ; Filius vincula, quibus in reprobisantiquus illc hostisgenus
vero a Patre sit, quia est Filius. In eo quod audivi- ligat humanum. Ipse nimirum est serpens, verus et
mus, quia sicut habet Pater vitam in semetipso, sic tortuosus ;
pectore (ut in translatione veteri legitur)
 809 LIBER DE EXERCITIO CELLiE. 810
repens, et ventre. Nam mundi ille rector tenebra- CAPITULUM V.
rum harum, hinc quosdam erigit inaniter supra se, De puritate contcmplationis internce, qum ad cellae
hinc quoque alios enerviter prosternit subtus se. potissimum solitudinem spectat.
Hic sic et hos sua fortitudine vincit, quam habet in Contuendum post haec, quia jugis cellae solitudo
lumbis suis, propter sexum superiorem ; et in umbi- secundum bonum est, quod ad spiritualem retulimus
lico , propter inferiorem. Ha?c autem in electis paradisum. Certe a vero illum deviare non puto, qui
suis venit disrumpere vincula, qui de puella humili jugem solitudinem cellse dicit paradisum. Sed nunc
et incorrupta natus est, humilis ille Dei hominumque putabit aliquis, quiqusp, qualia, ac quanta ei insunt
mediator, et sanctus, docens eos super jumenta bona per experientiam novit. Cur enim verear cel-
terrae, et super volucres cceli erudiens eos. Quod lam vocare paradisum, quam constat esse ipsum
etiam in ipsa cruce sua morte excellenter expres-
et coelum? Ut enim ex re nomen habeat, et id vocetur
sit. Morte, inquiunt, turpissima condemnemus eum quod sonat quid cella, nisi cceli aula? Vere Domi-
;

(Sap. ii, 20). Vox est Judaeorum in mortem Salva- nus in cella, quia non est ipsa aliudnisi domus Dei
toris conspirantium. In eo sane quod auditis eos et porta cceli (Gen. xxvm, 17). In ea namque ange-
vellecondemnare illum morte, notale asperitatem :
lorum fit ascensus et descensus supra Filium homi-
quid enim magis asperum quam mors ? In eo autem Quod
g nis in scala charitatis. praefiguravit in se ve-
quod proponunt et deliberant, ut eadem mors non nustus vultus Rachelis decorae; quod lseta, et laetifi-
modo turpis, sed et turpissima sit, ipsam vos sciatis cans quies sedentis et audientis Mariae , hoc totum
debere intelligere crucem ejus. Quod enim magis habet in se jugis cellae solitudo : et in re quidem
vile genus mortis quam crux ? Nam crux probrosum magis quam in signiticatione non in
: solo olfactu,
supplicium est. Et opprobrium referte ad vilitatem, verum etiam in gustu. Ignorat laboriosam turbatio-
supplicium ad asperitatem. Itaque factus Dei Filius nem Marlhae gaudet autem vehementer super pla-
;

obediens Patri usque ad mortem : et ne hoc quis cida, sed tranquilla, sedquieta, sed suavi, sed dulci,
modicum putaret, dignum duxit Apostolus addere, sed jucunda, sed bono, sed serena, sed amoena, sed
mortem autem crucis (Phil. n, 8). Talem pro nobis speciosa, sed luminosa, sed deliciosa sessione Ma-
mortem patiendo praefiguravit quidem in semetipso, riae. Et quando sufficienter quae in hac cceli aula
quod notare potestis non inconvenienter in habitu sunt bona poterimus admirari, enarrare, collaudare?
vestro. Et quid hoc ad utilitatem vestram ? Multum In tantum certe etomnem eorum et magnitudo men-
per omnem mundum. Ut humiliantes nimirum vos suram, et mullitudo excedit numerum, ut ad eorum
sub potenti manu Dei , exaltari ab eq mereamini in 'mmensitatem explicandam sic aliqua lingua sit lo-
tempore visitationis. Simili modo spiritu facta car- quens, sicut est stilla parvula tenuiter cadens, ad
nis mortificantes, ad vitam perveniatis. Ethumilita- C fluctum latissimum et profundissimum perenniter.
tem (ut jam dictum est) habitus vestri vilitas, et mor- Num hyperbolice aut adulatorie loquimur ?
tificationem asperitas Sane parcitas victus
notat. Absit. Imitamur namque in hoc pro posse, illum qui,
principi resistit coquorum, ne destruatmuros Jeru- ut de se dicit Neria? filius, ex ore suo loquebatur
salem, et ipsa profecto valde necessaria nobis ;
quia quasi legens (Jer. xxxvi, 18) Nimirum quia lectio
:

si verumest quod Salomon ait Qui delicate a pue- :

divina tam falli quam fallere nescia, est experientia
ritia nutrit servum suum, posteaeum sentiet con- copiosa. Ista est quas nos ex nonnulla parte super his
tumacem (Prov. xxiv, 21). Nonne tantum, taleque eruditos reddit, et certos, propter quod et loquimur.
possiderebonum,quemdam estpossidereparadisum? Discurramus jam ex more, si placet, per amccna et
Nam elevati estis supra mundum, de cujus amatore fecunda prata Scripturarum, et videamus quibus
Dominus dicit, quia Induebatur purpura et bysso, et qualibus, quam pulchris videlicet et odoriferis,
et epulabatur quotidie splendide(Luc. xvi, 19). In quam suavibus et salubribus respersum habeat
purpura color, in colore species in specie nitor, in ,
flosculis, haec coeli aula, illum qui in ea est lectu-
nitore vanitas, in vanitate superbia est. In bysso lum ; ut possit unusquisque vestrum dicere ex sen-
autem mollities, in mollitie suavitas, in suavitate tentia : Lectulus noster floridus (Cant. i, 16). In
carnis pruritus, in pruritu titillatio, in titillatione D amore quidem tam salubris et reli-
exercitii hujus
voluplas, in voluptate luxuria est.Itaque elatumeum giesi studii, ostenditis vos plene scire, in quantum
fuisse purpura, et lubricum byssus ostentat. Quod sancta in se solet Scriptura hanc et figurare placidam
autem non interpolatis diebus, sed quotidie epula- Sanctorum quietem, etapprobare. Ecce, cum in pro-
batur splendide, notamus eum gastrimargiae fuisse toplastum sopor immiltitur formatam ex se feminam
subditum. Vos autem non sic. Magis autem mendico statim inluetur et aliquid in se esse quod regat
:

illi vos assimilamus, quia mendicare alicujus estet virile, et aliquid quod rcgatur muliebre. Quandiu
vilitatis. Qui erat ulcenbus plenus, non mendaciter sanctus Abel intus fuU, nimirum non in morte, sed
eum asseruimus, quantum ad hoc in asperitate in vita fuit. Ex quocerte ad suggestionemCain foris
fuisse. Nam in eo quod cadentes micas non accepit, exiit, ipsam quoque mortem incurrit. Vox itaque
ab eo qui epulabatur quotidie splendide longe dis- Cain ista est : Etjrcdiamur foras (Gen. iv, 8). Est
junctus fuit. autem suggeslioeorum,qui terrena illicite possident
qui et agrieoke ac per hoc terreni non coclicoloe ,

Patrol. CLIII. 26
811 GUIGONIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 812

sunt ;
quia illos decipere nituntur, qui pnesens A Chrislo absconditam babeat. Juxta puteum habitat,
exsilium lugent, ut omissis internis, in externis se Isaac cujus nomen est viventis et videntis (Gen. xxv,
totos per appetitum et per actum effundant. Nam 11', ut sit in anima devota, quae ad acternae exsulta-
Cain posscssio, Abel vero luctus interpretatur. Sed tionis risum festinat, et visio vivens, ne caeca cali-
quid inde sequalur, audite, quod audilis, vitare et get a vero ; et vita niliilominus videns, ne pigra tor-
omnibus modis sludele. Quid enim verax historia peat a bono. Dormit profugus irae fratris Jacob, ad
dicit ? Cumque essent in ayro, consurrexit Cain caput habens lapidem (Gen. xxvm, 11, 12), mentem
adversus fratrem suuni, et interfecit eum. Nec in Chrislo : sanctosque nunlios puris intuetur oculis,
mirum quod interfectus fuit, qui foras in agrum in scala charitatis ascendentes et descendenles super
exiit : ut enim per semetipsam Verilas ait : Ayer Filium hominis ; ut hinc mente excedant Deo, hinc
est hic mundus (Matth. xui, 38) ; qui cum totus vero sobrii sint nobis. Morilur, sed vitaliter sanclus
(ut dicit apostolus Joannes) in maligno positus Joseph cenlum et deccm annorum (Gen. l, 25), in

(Uoan. v, 19) sit, quomodo morlem poterit evadere, sanctitatis perfectione decalogum custodiens ;
quia
quicunque in eum per voluntalem, per voluplalem, ct numerus centenarius perfectionem, et denarius
pcr actionem nefariam moraturus introierit ? innuit legem. Et odoriferis spiritualium virtutum

CAPITULUM VI.
d aromatibus conditus, deponitur intra seipsum, in
interni secreti loculo, dum corpore est, in hujus sac-
Qualiter suavis ccllce quies, et quieta ejus sua- culi /Egypto, et ita sit in mundo, ut non sit de
vitas in quibusdam sacrce Scripturce locisex-
mundo.
pressa sit.

manibus
CAPITULUM VII.
Delectat adhuc intendere iis quae in
habemus, ut quae et quanta sit cellae quies demon- Item de eadem quiete cellce, qualiter per viros san-
stremus. Eccc sanctus Enoch pro eo quod cum Deo ctos a Moyse usque ad Isaiam ejus secretum sit
exprcssum.
ambulat, non apparet, quia tollit eum Deus (Gen.
iii, 24). Quod, juxta tropologiam, quid aliud est, nisi Pascit oves Moyses, minans eas ad interiora de-
quod illi qui soli Deo se dedicant, dum illi militant, serti ut magnam videns visionem, in rubo absque
negoliis se saecularibus non implicant. Ut autem ei combuslione (Exod. iii), ignis deprehendat ardorem.

medullitus placeant cui se probaverunt, exteriora a Nulrit verbo Dei cogitationes intra se simplices et

se univcrsa pro posse excludunt. Sic, sic, dum solis innocuas animus sanctus , easque perducens ad
pu-
internis intendunl, in occupationis immoderatae intima secrcti, puro conspicatur vere fidci intuitu :

blico apparere refugiunt. Justus coram Deo Noe, et divinam una eadcmque Christi persona nalu-
in

ut juxta interpretationem nominis suis requiem ha- C ram, et humanam et tanto talique fcedere utramque
:

beat, quo vehementius inundare super terram aquas sibi invicem unitam , ut nec glorificatio consumat
diluvii considerat, eo libentius ipsius se arcae lati- inferiorem, nec assumptio minuat superiorcm. Non
bulis occultat : sed et columba ubi requiescat pes solum autem, sed in una singularis mcriti puella,

ejus, et non invenicns, intus sibi requiem quaerit prae cunctis quae sui sexus sunt, nitere virginitatcm,

(Gen. vii et vm) ;

quia sancta anima, simplex et sed fecundam ; fecunditatem, sed virgineam ; sicque
innocens, eo delectabilius in interioribus pausat, in se utramquehabeat, ut neutrum alteri praejudicium
quo se studiosius omnium prorsus exteriorum de- faciat. Et adhuc aliud quod eidem Moysi in hac vi-

lectabilius in interioribus pausat, quo se studiosius sione praefiguratum est quod illius ; ut videlicet sciret

omnium prorsus exteriorum dclectatione evacuat. populi ducatum habiturus erat, qui sic legis ignem
Super Abraham irruit sopor, in quo magnus eum susciperet, ut peccati spinam non vitaret. Cernunt

invadit horror (Gen. xv, 12) et dum dici sibi ver- ; promissionis tcrram de longe Caleph et Josue, quam
bum absconditum audit, quasi furlive auris sua vc- et asserunt lactis et mellis rivis fluere (Num. xm)
nas susurri ejus suscipit. Iloc cst, sanctarum cogi- idque agnosci posse per botrum qui portatur in
lationum paler animus sanclus, per contemplatio- vecte, Christum videlicet qui adoratur in cruce. Dor-
nem quidem excelsus, co magis plerumque in interna pv mit in tabernaculo, ubi arca Dei est, puer Samuel
meditatione pavere compeUitur, quo plenius ut ei li- (/ Hey. m) ;
qui a Domino meretur vocari, et quid
bere possit intendere, omnis in eo extcriorum nego- respondere vocanti debeat, doctus a sene puer, sic
tiorum cura sopitur. Sicque dum per infusionem in- dicit : Loquere, Domine, quia servus tuus audit. Ra-
spirationis inlimae, in sublimilalem silenter intra se pitur et ardet ingenti et sanctodesiderio sanctus Da-
loquentis contemplationis elcvatur, causas quoque vid qui dicit : Quis dabit mihi pennas sicut colum-
ejus, et origines, occasicnes, et modos in intimo b(B, et volabo, et requiescam ? Psal. liv, 7.) Ut au-
snnclae puritatis secrelo deleclabililer rimatur. Sara tem nobis ostendat ubi in his pennis columbae et san-
moritur, et morlua in spelunca duplici sepelitur cto volatu isto requiem invenire queat, adjungit, Ecce

(Gen. xxni, 2, 19). Quod utique lunc spiritualiter fit, elonyavi fuyiens, et mansi in solitudine (ibid., 8).
cum in anima sancta et pura, omnium visibilium lgitur inelongalione autfuga, et maximein mansione
affeclum, et appclitum, plenus eorum conlemplus, et soliludinis requies ejus. Merito dicitur de eo quod ha-
abjectio exstinguit perfecla. Sicque dc caetero ge- beataetatis plurimos dies, virlutum scilicet spiritua-
mino huic sanclo exercitio, contemplationis videlicet Iium multas claritates, nec aliquam in fallacibus mundi
defecatse, et actionis egregiee diligenter inlendat : hujusbonisdelectationem habeat ;
quia cum operire-
et hoc modo vitaliter morlua, in Deo vitam cum tur vestibus, non calefiebat (llllieg. i, 1). Nam ter-
 813 LIBER DE EXERCITIO CELLiE. 814
rena omnia quasi quaedam corporis sunt indumenta. A celsum et elevatum (Isa. vi, 1), ipsum in puritate
Idcirco dormit in suavibus Abisag amplexibus, quae contemplationis internse intuens ; universitatis Con-
patris mei rugitus interpretatur, per quam vera sa- ditorem intellectui praesidere creaturae angelicae, in
pientia disiguatur. Haec est adolescentula speciosa, sua permanentis sublimitate, et humanae per unum
quaesita in omnibus fmibus Israel ; et inventa addu- medialorem a lapsu erectae. Sedhocnon nisi in an-
cla est ad regem ,
quae stat coram eo ad rectitudi- no quo mortuus est rex Ozias, praesumptuosus sci-
nem, fovet eum ad suavitatem, dormit cum eo ad licet ille et leprosus.Et ut quid haec ? Nimirum ut
quietem, calefacit eum ad verum et castum amorem. sciamus non posse adesse puritatem contempla-
illi

Quae ita calida est ut in eo accendat ardorem divinae tionis, in quo per affectum adhuc et effectum domi-
cliaritatis ; et tam casta est, ut eum non stimulet natur et vivit, et tumor elationis, et fetor corruptio-
neque excitet ad libidinem mundanae, seu carnalis, nis. Denique post haecdicit: Secretummeum mihi.
vel diabolicae vanitatis, voluptatis, curiositatis. Nam, Secretum meum mihi (Isa. xxiv, 16). Cor suum
ut Scriptura dicit : Rex David non cognovit eam percutit Josias cum lectionem audit libri quem in
(ibid., 4). Nam cognosceret si de data sibi desuper domo Dei Helchias reperit (IV Reg. xxn) : eumque
sapientia inaniter superbiret. Sanctus Elias minas consolatur Olda quanquam femina, quae habitat in
meretricis et veneficae metuens (III Reg. xix), et t> secunda. Jeremias virgam videt vigilantem (Jer.
dimittens puerum suum (puerilem videlicet sensum), i, 11), qualenus sciat quia vigilat Dominus super
pergit ad latibula deserti, et projiciens se, dormit in verbum suum ut faciat illud ;
quem de lutoso pro-
umbra juniperi. Desiderium vero habens dissolvi et fundo, et profundoso luto levant funes, quibus inter-
cum Christo esse, petit ut tollatur anima sua, et sunt imo sublersunt [Par. subsunt] panni veteres.
universa quae sua sunt, in dilectione Dei, et proximi Et ideo quidem hoc. ut ascendens a convalle plora-
constituens, bis soporatus, bis excitalus, bis deni- tionis, et cantans cantica graduum, vulnerato a cha-
que refectus, abiit in fortitudine cibi illius. Donec ritate Christi corde ejus, gestet verba ejus in visce-
post observationem Evangelii et legis, quasi post ceribus quasi sagittas acutas. Et hoc quidem pro-
quadraginta dies veuiat ad montem Dei ; ubi in car- pter funes. Sane propter pannos veteres, gestat
nis manens spelunca, post spiritum grandem et for- etiam exempla servorum Dei, quos de mortuis vivos,
tem, qui et altitudines dejicit, et duritias conterit et de nigris lucidos facit, tanquam carbones vasta-
post commolionem timoris, post ignem amoris, si- tores. Ezechielem in cincinno capitis sui, missa ad
bilum audit aurae tenuis, in subtilitate purae con- eum similitudo manus apprehendit (Ezech. vm, 3) ;

templationis ; et hoc audito sibilo, quasi qui clau- et elevalum inter terram et coelum, in Jerusalem de
stra cupit carnis exire, egressus stat in ostio ; et ne Chaldaea in spiritu ducit, ut abominationes quae ibi

scrutator majestatis onprimatur a gloria etiam vul- '

sunt aspiciens, de funiculis facto flagello, et ementes
tum suum operit pallio. Eliseus moritur, et mor- et vendentes ejiciat de templo, dicendo : Quoniam
tuus sepelitur (IV Reg. Cur hoc erat di-xni, 20). zelus domus tuce comedit me (Joan. n, 17). Daniel
cendum, cum non sit novum, sed antiquum ? non cum tribus sociis suis abstinet ab eo quod suave est
alicui singulare, sed omnibus absque ulla exceptione ventri, ut ad id perlingere possit quod non fallaci-
commune ? Ideo quidem, ut valde venerabile sepul- ter dulce est menti ; dignus effectus extunc, perci-
crum illius ostendatur, quia, cum in illo [Cod. Par- pere intelligentiam omnium visionum et somniorum.
ci, illud] nescio quis mortuus projicitur, tactis ejus Non solum autem , sed et super flumina Babylonis
sanctis ossibus etiam vitae pristinae redonatur. Reli- sedens, et in recordatione supernae Sion flens, fene-
giosus rex Ezechias, in promissione a propheta acci- stris cordis sui ad Deum apertis,tribus vicibus orat
pit, quia quod de Juda salvalur, et quod reliquum in die contra Jerusalem ; suspirans in vera spiritus

est, mittet radicem deorsum (IV Reg. xix), quan- sui claritate, et ad securitatem supernae pacis, et ad
tum ad occultum mundae cogitationis et fructum ; beatam et beatificantem visionem sempiternae Tri-

faciet sursum, quantum ad publicum egregiae actio- nitatis. Pfaeparat cor suum Esdras scriba doctissimus
nis. Qui etiam ad peccatorum suorum qui inter ip- etvox, utinvestiget legem Domini (/ Esdr. vn, 10),
sum et Deum dividit parietem, convertens faciem D faciens et docens praeceptum in Israel et judi-

(IV R.eg. xx, 2), dicit prius iniquitates suas ut justi- cium ; sciens animal esse mundum quod pariter
ficetur : imitatus in hoc illum qui ait : Iniquitatem ruminat et ungulam findit. Et bene primum faciat,

meamego cognosco, et peccatum meum contra me deinde doceat, ut et a mandatis Domini intelligat, et
est sempcr (Psal. l, 5). Et ideo plorans orat, et orans in ornatu pontificis prius superhumerale, deinde ra-
plorat, et diluere studcns peccata magna magno fletu, tionale ponendum agnoscat. Consolator Nehemias,
sicut pullus hirundinis sic clamat, medilatur ut co- juxta interprelationem nominis sui muros reparat
lumba. Jerusalem (// Esdr. m), aedificans in eis portas sex,
CAPITULUM VIII. quae sunt forlassis visus, auditus, gustus, odoratus,
De quibusdam viris sanctis qui ab Isaia fuerunt us- affalus et tactus. Ecce porta Grcgis, porta Piscium,
que ad Christum, ct de quibusdam qui fuerunt
porta Vetus, porta Vallis, porta Sterquilinii, porta
post adventum Christi, qualiter per cos /igurata
sit quies cellce. Fontis. Et ut ad tempora gratiae veniam, videns Je-

Vidit Isaias Dominum sedentem super solium ex- sus turbas, ascendit in montem (Matth.v,i);el alia
815 GUIGONIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 816

\\ccascenditinmontem solus orareiMalth. xiv, 23). A ciuntur, in hoc consulere, si faciunt eos exire. Sed

Domini futurus praecursor bealus Joannes adhuc hi nimirum sola quaedam minus providae discretionis
puer, crescit et confortatur spiritu manens in deser- imagine falluntur. Id enim penitus non expeJit. Sen-
tis, usque ad ostensionis suae diem ad Isrel (Luc. titur certe utcunque momentanca quaedam sine
i, 80;. In superiora Petrus ascendit ut oret, nec abs- quiete quies, et sinedulcedine dulcedo, et sine con-
que esurie ;
pracclara Cornelii fide (Act. x, 9) post- solatione consolalio ; sed succedit absque mora pcr-
modum, ac post modicum satiandus. Monet Timo- turbata amariludo, et amara perlurbatio, et intole-
theum proedicator egregius Paulus (/ Tim. iv, 13), rabilis omnino desolatio. Mox enim ut ad cellam re-
ut dum venit attendat lectioni, exhortationi, doctri- dierit, apprehendet ac penetrabit, ac circumdabit
nae (ibid., 19) ; asserensquodhaec faciens, et semel- eum intrinsecus, durissima agonia et durissima an-
ipsum salvabit, et eos .jui illum audiunt (ibid., 8). gustia spiritus, gravissimum taedium cordis, atro-
Qui et dicit, corporalem exercitationem admodicum cissima evisceratio menlis. Quia quoties minus diu
utilem esse, utilem vero ad omnia esse pietatem : extra eam in evagatione curiosa ct vana moratu-
quam et asserit promissionem habere vitae quae rus quis temere cellam egredilur, tolies quasi novus
nunc est, et futurae. Cum fores sunt clausae, ubi inhabitator reverlilur, aliumque se sensit et invenit
proptermetum discipuli congregali sunt venit Jesus, t> regressus, quam erat antequam fuit egressus. Acce-
et stat in medio, et dicit eis : Pax vobis (Joan. xx, dit ad hoc quod de se quaedam ait, quia egressa est

26). Succedent tria haec videlicet, venire, stare et plena, el vacuain reduxit eam Dominus unde, nec :

dicere ; si haec tria praecesserint, scilicet sero, die amplius Noemi sed Marath se voluit extunc vocari
illo, una Sabbatorum. De manu angeli stantis super (Ruth. i, 21); quia quae pulchra erat priusquam
mare et super terram, Joannes apostolus in Apoca- egrederetur, regressam vero jara sc esse sibi et in
lypsi Cx, 9) accipit librum, et ab eo devoratus facit se araaram experitur. Et de quo loco egressa est?
amaricari ventrem suum. Sed est in ore suo tan- nonne deBethleem? Et quae suae egressionis causa ?
quam mel, dulcis. Sacram quippe Scripturam adim- nonne fames ? Et quo egressa est ? ulique in regionem
plevit opere, ille magni consilii angelus, potens in Moabitidem. In qua certe, ut verax historia dicit,
opere ct sermone Dominus Jesus circumcisionem, ;
morabatur sic quod in ea peregrinabatur. Et ideo
quae ad terram refertur justificans ex fide. ; et prae- quandiu ibi fuit peregrina fuit. Et quare peregrina,
putium quod ad mare, per fidem, ut cum aquilo nisi quia ibi non fuit in proprio, sed in alieno ? Nam
dat auster non prohibeat. Quem librum, cum acci- propria habitatio non alias ei quam in Belhleem.
pit Joannes, amaritudo quidem in ventre, sed dul- Quid in his vobis videtur de iis ? Cur veremur cel-
cedo fit in ore ; una in adimpletione et experienlia lam. quandam vocare itaque audemus, sed spiritua-
altera vero in recordatione et intelligentia. Haec lem non temporalem [Par., corporalem], non histo-
omnia (o Carthusienses) et singula si diligenter in- rialem sed moralem. In historica illa Belhleem,
tenditis, quae, el qualis, et quanta sit ccllae quies evi- Beala mater semel peperit Jesura Christum ; in hac
denter deprehendetis. Cuinimirum, ut novit qui ex- autem tropologica, ut novit omnis qui aliquoties
pertus est, quo instantius intendilis, co dulciorcm, est cxperlus, quotidie, imo indesinentur confert nobis
sed suaviorem, sed jucundiorera, sed sereniorem, mater graliam suavem pariter et salu-
sanctilalis
sed delectabiliorem, sed faciliorcm, sed clariorem brem fruclum. Suavcm propter unctionem, quod so-
sentietis. nat nomen islud quod est Christus salubrem vero, ;

CAPITULUM IX. propter salvationera, quod in se habet hoc nomen

De quiete quod est Jcsus. Nam unctum, ut scitis, sonat hoc

cellaz, etquod non expediat ei qui in ea
habitat, ut curiositate temeraria nimis diu cxtra nomen quod est Christus Salvatorem vero, beatum
;

eam moretur. hoc nomen quod est Jesus. Igitur si vultis reciperc,
Hoc autcm unicuique qui moratur in cella scien- illi qui cellam inhabitat eo modo quo inhabitare de-

dum, et diligenter est ei in tenaci meraoria recon- bet, spiritualem verae sanctilatis confert gratia fru-

dendum, quod non vult haec de qua loquimur cella, ctum, et propter exsultationem qua intrinsecus

ut qui inea conversatur, nimis diu extraeam temereD gaudet, jucundum et suavem. Quod est, Bealam
demoretur. Et quis diu extra eam temere morari Mariam, quantum ad hunc attinet secundum (quem
amat, nisiqui quanta ei insuntbona penitusignorat ? modo incedimusjtropologicum sensum, in Bethleem
Et quidem quantum in ea morari fructuosum, tan- parere Christum, et propter religionem quara exte-
tura cxlra eam longe vel diu vagari periculosum. rius exercet, utilemct salubrem? quodex juxta eum-
Non enim diutius habilator cellas vivere potest spi- dem sensum, ipsam beatam Mariam in Bethleem pa-
rilualiler extra cellam, quam corporaliter piscis ex- vere Jesum. Verum cum haec dicimus, nemo putet
tra aquam. Considerale quia pisciculo illi, qui halec quod aliquam faciamus differentiam seu divisionem
dicitur, unum idemque momentum est, et extra inter Jesum et Christum, quantum ad illam duntaxat
aquam esse, et exspirare. Et cella quidera forma- personam spectat, quae sic dicitur quia, qui Chri- ;

tur ex hac dileclione halec cum convertitur. Et pu- stus, ipse quoque Jesus esse non dubitatur. Sed

tant aliqui non recte considerantes, illis qui aliquo propler divcrsam horum nominum interpretationem,
(ut nonnunquam solet evenirej in cella taedio affi- diversam quoque in eis accipimus significationem.
817 LIBER DE EXERCITIO CELL^E. 818

Nam persona quidem una, signitlcatio quoque nomi- A piens Quis mollis et dissolutus est in opere suo, fra-
:

num ejusdem personae diversa. Ilaque aliud notat hoc ter est sua opera dissipantis (Prov.wm, 9).Nonne
nomen qoud est Jesus, aliud istud quod est Chri- vobis videtur iste quodammodo mulier esse, quem
stus : non tamen alia persona notatur per Jesum, constat molli et dissoluto ac dissipanti similem esse ?
alia per Christum, quia non alius et alius, sed unus Talis est egrediens Dina, per quem notatur ille qui
idemque est Jesus Christus, Filius Dei, Dominus reprehensibiliter exit de cella. Et quae talis est, ad
noster mundi Redemptor, et Deus et homo, Dei ho-
;
hoc egreditur ut videat tales, mulier, videlicet mu-
minumque mediator. In eo quod homo, Patri pro Et quid ejus est videre, nisi
lieres. amare? Quo
nobis supplicans in eo quod Deus, cum Patre (cui
; enim se amor extendit, illic et oculus tendit, et ubi
per omnia aequalis est) nobis propitians. Itaque ei qui aspectus, ibi et affectus. Nam dilige iniquitatem tu,

in cella fructuose est, a matre gratia spiritualem et diliget te iniquilas. Unde et quae egressa est ut
conferri fructum, suavem, et salubrem hoc est ; videret, et ipsa visa est ; nam Scriptura dicit : Quam
(secundum quemdam quodam modo sensum mora- cum vidisset Sichem, et addidit, adamavit (Gen.
lem) in Bethleem nasci Christum Jesum. Sed licet xxxiv, 2). Nimirum illud videre, adamare fuit, quia
juxta nominis sui interpretationem, in Bethleem sit profectoubivisiotemerariapraecessit, ibiconsequenter
panis (utpote quae domus dicitur panisi, est tamen -p et illicitus amor successit. Neque lavantem se mulierem
nonnunquam in ea praesentia famis. Nam adest ei David illicite concupisset, nisi eam primitus incaute
nimirum praesentia famis, cum adest ei absentia pa- vidisset. Et dormivit cum
haud dubium, quin ea ;

nis. Liceat audenter dicere ad vos, quia cum tae- Sichem cum Dina. Quod non est aliud, nisi mollem
dium cordis (ut nonnunquam contingere solet) pro hunc et dissolutum, atque dissipauti similem, qui
eo quod multis repletus miseriis homo nunquam in temerariam de cella non vitavit egressionem carni, ;

eodem statu, permanet et torpor spiritus in eum mundo ac diabolo damnabiliter consentiendo, illici-

qui habitor est celiae irruit tunc nimirum in Be- ; tam ad se et in se admittere suavitatem ;
per cujus
thleem fames tit. Verumtamen non egrediatur pro- experientiam , ad aeternam pertingat perditionem
pter hanc famem (consulo) de Bethleem Noemi f
Par: damnationem]. Ut opprimens virginem. Ecce,
sed sciat quia post tempus inopiae, veniat tempus quia ante egressum virgo fuit, post vero corrupta.
Quod si egressa
abundantiae. fuerit, sciat se regres- Quid enim est eam opprimi, nisi corrumpi ? Verum
suram omnino amaram et ; (sicut de se dicit ipsa qute est oppressa vi, patet nimirum quia non ideo
Noemi) revertetur vacua, quae egressa fuit plena. quidem ut opprimeretur egressa est ; attamen quia
Et eo accedet hoc, ut ipsamet se judicet, non de temerariam admisit egressionem, quia ad illicitam

caetero Noemi vocandam, sed potius Marah. Ecce aspiravit visionem, ex hac gemina culpa quae prae-
quia ubi aliquando pulchritudo, jam ibi amaritudo. ^ cessit, digna fuit et meruit, ut et illam quae non tam
Similiter vero ubi dudum plenitudo, ibi jam vacui- successit quam accessit, licet violentam, incurreret

tas est. Et tam magni, tamque horribilis mali causa oppressionem. Sed jam de ista sic egressa, sic visa,
est, sola illa quae juxta hunc sensum egressio facta sic adamala, sic corrupta, sic et oppressa quid in

est. fine dicit historia ? Ecce advertite : Tristemgue blan-

CAPITULUM X. ditiis delinivit. Et ecce quia Dina quidem tristatur,

De eo guod cella ab eoguiillam inhabitat jugitrr

sed blanditiis eam corruptor ejus et oppressor deli-

tenenda est : et guod ei periculum eveniat si te- nire conatur. Et haec est seductoria vox, qua tristem
meraric ab ea fuerit egressus. delinire studet. Quare tristis est anima tua o Dina,
Quaedam de cella diximus, et quod ei qui eam in- et quare teip^am conturbas ? Num doles quia egressa

habitat, omnino non expedit ut nimis pueriliter de es ? quid deliquisti in hoc ? quod sacramentum est

ea egrediatur ; et egressus (quod tamen raro, et non ut sedeas sola in domo inclusa ? Quae ista religio, si

nisi rationalibus ex causis contingere debet) nimis tamen religio, ut nocte ac die sala maneas in domo ?
temeraria vagatione extra eam demoretur. Nam ut quae auctoritas talis religionis ? Num eam beatus in-
ostendamus nunc plenius, sicut jam ex parte osten- slituit Benedictus ? Num magnus ille Augustinus ?
dimus, quam periculosa talis egressio sit ; ecce quia D Ergone religiosi et sancti non sunt Cluniacenses,
verax historia dicit, quod Dina cgressa est, et egressa Cistercienses, et alii quamplures ordines qui talem
est ut videret, non quidem viros, sed mulieres (Gen. vitam non ducunt ? Et si hoc fortassis in quibusdam
xxxiv, 2), et ipsa quidem mulier. Nec mirum nam ; aliis tolerabile est, sed in te nequaquam quae talis ac

vulgo dicitur : Similis similem qucerit ; testimonium tanta es. Abundat namque in te prae multis aliis

hoc verum est. Et quid accipimus per mulierem nisi scientia profunda, eloquentia nitida, acumen sen-
mollitiem ? Non enim nunc in sexum agimus, sed tiendi in corde,verbum eruditionis in ore. Quae ta-
quae illa sit, quae per naluralem ejus accipi potest men omnibus his ? Nam universa haec
ulilitas in

intirmitatem, utriusque sexus debilitas reprehensibi- abscondita sunt. Manifesta ergo te mundo, ctesto in
lis nolatur. Omnis igitur qui reprehcnsibilitcr mollis mundo, in quo, si vis, ita esse poles, ut non sis de
est, juxta quemdam quoque modum mulier est : etsi mundo. Noli itaque diutius includi in domo sciens ;

non naturaliter quautum ad sexum, tamen rcpre- multo tibi esse utilius et frucluosius, ut lecum salves

hensibiliter quantum ad actum. Dicit sane vir sa- multos, (juam te solam. His quidem blandimentis de-
819 GUIGONIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 820

linita stulta heec, seductorios libenter audit cantus A Aderit certe ex more sine mora, Pater ille raiseri-

sirenae nec salvat jam aliquem, insuper et seipsam

;
cordiarum, et Deus totius consolationis, qui post

perdit. Ecce quae et qualia, quot et quanta mala jam hanc tempestatem tranquillum faciat, et nubilum in
incurrit quae temere egressa fuit. Nam omnia haec serenum vertat, confortabit pusillanimcm, helificans
quee dicta sunt de Dina, ad eum referimus qui curio- moestum, invalidum roborans, et vacillantem contir-
sitate nimis temeraria, et temeritate nihilominus mans, nutantem ad stabilitatem ducens, et fugatis

curiosa, tam mente quam corpore egreditur de undique ventis, sedatis et fluctibus, mare~turbidum
cella. in placidum et securum littus commutans. Euntes
proinde discite quid sit : Ipse Dcus meus, Salvator
CAPITULUM XI. meus, adjutor meus, non emigrabo (Psal. lxi, 7).
Demagnis multisque periculis, quce ille incurrit,qui Tunc vos arctius in cella contineatis, cum aliquod
habitator est cellaz, et de illa male exit, et de eo plerumque solet taedium vos
in ea forle, ut evenirc ;

quod magnam animce sancta? confert quietcm sustinere Revocate ad memoriam quia illa
scntilis.
plena ac perfecta abjectio scecularium rcrum. puella, genitrix Dei salva virginitate mox futura,

Itaque, ut Scriptura dicit, egressa est Dina, et ad intus in ipsis penetralibus est inventa, quando a
hoc egressa est ut videret. Egressa vero ad viven- g Gabriele est visitala. Sic enimlegitis : Ingressus an-
dum, et ipsa ad magnum malum suum visa est. Porro gelus ad cam (Luc. i, 28). Patet quia non foras, scd
visa, etiam est adamata. Sic etiam adamata corru- intus erat, ad quam angelus nisi ingrederelur, quasi
ptionem suam sustinuit ; ad quam quidem coactione venire non poterat. Sed ex abundanti est, super hoc

quadam violenta, fortassis tamen voluntaria attracta commonere vos ; in pleno namque ac perfecto exer-
fuit. Carnalis etenim delectalio in causa fuit, quod citio istorum praevenistis et nos, el sermones no-
sic trahi potuit ; et ideo potuit quia non nimis forte stros. Hcec tamen idcirco diximus, ut quis sit in si-

restitit, nec voluntate plena contradixit. Siquidem lenlio et solitudine cellae fructus spiritualis, ex parte

diu est ex quo primum dictum esl : Trahit sua quem- aliqua vobisostenderemus. Quaevobis quidemmagis
que voluptas. Et ne post haec omnia, misera haec et antiqua quam nova sunt ex longo
; utpote quaj jam
stulta prsevaricatrix rediret ad cor, et contristaretur tempore, favente Domino, per jugem experientiam
secundum Deum ad poenitentiam, etiam tristis blan- didicistis. Inde est quod super his per locutionis

quam magna etquam multamala

ditiis delinitur. !
nostrac ministerium erudiri non indigetis. Porro
Et eorum omnium quae fuit occasio et origo, vel quantus in plena saeculi abjectione el quam quietus
quae causa ? Ulique temeraria egressio ejus ; nullum sit animae fructus, et quies fructuosa, evidenter ex
enim horum malorum incurrisset, si se intus tenuis- multimodis, quas perferunt angustiis, ii qui curis
set. Sed quia curiose exiit, ad haec mala damnabili- illius et sollicitudinibus implicantur, perpendere va-
ter pervenit. Nam, quia curiositas in causa fuit ut lemus. Et quia nimis longum, imo impossibile est
exiret, per hoc nimirum patet, quia, teste Scriptura, nobis easdem angustias singillatim exprimere in
ad hoc egressa est ut videret. Erat autem et huic praesenti, unum libet nunc exemplum congruum
satis

curiositati voluptas adjuncta, quia egressa est ut ponere, per quod possunt qui indigent, quantum
videret mulieres. curiositas supra modum peri- inter eorum occupationem, et sanctorum qui Deo in
culosa ! Nam pretiosum foras depositum pcrdidit otio sine otio serviunt, distet quietem, addisccre.
quod nunquam postea recupcrare potuit denique Ecce ipsi tcpidi, et de sua multoties vita penitus in-

virgo exiit, et corrupta rediit : sicquc illum sublimis certi, sed ct omni plerumque spe frustrati, contra
puritatis statum foras se amisisse doluit, ad quem procellas tempestatum, contra seevitias flucluum, con-

ulterius conscendere nequivit. Sic et pilosus illc ac tra violentias ventorum anxia laborant. Isti vcro ab
in modum pellis hispidus (Gen. xwu), nimiam foris iis omnibus, ct caeteris quse in hunc modum sunt
moram faciens, a benedictione paterna se fecit alie- periculis prorsus alieni, securi et laeti, in serena «t
num, nec ad eam deinceps potuitpervcnire. Cupiens amoena tranquilhtalc, in tranquilla et aracena sere-
enim (ut ait Apostolus), hcereditare benedictionem, nitate, in serena amomitate cujusdam
ct tranquilla

reprobatus est. Non enim (ut itlemsnhjungil) invcnil D placidissimi littoris quantum dispcndium
stant.

paznitentiae locum, quanquam cum lacrymis requi- apud illos, quantum compendium apud islo qui sunt
sisset eam (//c6r.xii.l7).Nonitaqueutlongesuperius tanquam nihil habentes et omnia possidentes. De-
dictum est, egressio de cella, illi qtii aliquo forte in sperant namque, nec ultra jam vivunt, gaudentque
ea nonnunquam taedio afficitur, confert consolatio- vehementer ex invcntione sepulcri eligente suspcn-
nem, sed infert duplicem desolationcm. Et fit quidem dium anima eorum, et mortem ossibus corum et ;

hoc ad instar hydropici, qui quo avidius bibit, co et ideo dormientes silent, et somno suo requiescunt,
vehementius in se sitim accendit, ut hoc sit eum malorum timore sublato. Sciunt cnim in tcmpore
amplius sitire ; multum bibere. Quid ergo est? Qti- vacuitatis scribendam esse sapientiam, ct quod qui
que cum quis tacdio se sentit affici, quasi pro obside minoratur actu ipse inveniet eam : cisque csse va-
det corpus suum parieti cellae, et dc cgressu fundilus candum, ut vidcant Deum, quia. Dominus ipse est
non cogitans recurrat ad oralionem, lectionem, me- Deus. Et quia abyssus dicit de Sapientia : Non est in
ditationem atque ad utilem aliquam actionem.
, mc,et mare loquitur : Non cst mecum (/oixxvm,14).
821 LIBER DE EXERCITIO CELL.E.

CAPITULU.M XII. A propositum, ubi non de devotione facientis, sed de

pascentis potius pendet arbitrio. Nulla quippe die
De scecularium (cui prcecipue intendunt Carthu- convivium vel missa deerit, si qui pascat, nunquam
sienscs) negotiorum et sollicitiiclinum, et pos-
,
defuerit. Et de his usque huc. Dicit autem et supe-
sessionum abjectione.
rinsidem vir (Guigo, Statutorum cap. 40) hoc modo :

Hanc quidem a saeculo segregationem vos abun- Ornamenta aurea, vel argentea, praeter calicem et
danter habetis, quide redditibus ecclesiarum, paro- calamum quo sanguis Domini sumitur in ecclesia
chiarum, et decimarum vos non intromittitis; contenti
non habemus pallia tapetiaque relinquimus fene-
;
:

paupertate vestra, plena divitiis. Nihil enim extra ratorum et excommunicatorum munera non accipi-

terminos vestros vultis possidere, sicut nec debetis, mus. Et ita praedictus homo Dei scribit de his. Vos
ut abundantius quieti et paci vestrae consulatis. Ut
autem, o Carthusienses, haec quidem diligenter et

autem hac via ad regnum Dei compendiosa, secura cum omni sollicitudine custoditis, et bene facitis ;

et munda incedatis, exemplo et verbo

vestri vos et
et ideo bene facitis, quia quo minus de saeculo acci-

docuere praedecessores, et Patres qui magis volebant pitis, eo et minus ei debetis. Sed hoc addendum,
quia quo minus saeculo, et his quae saeculi sunt, non
pauperes esse quam divitcs quia (si non mentitur :

Paulus) qui volunt divites fieri, incidunt in tcntatio- d solum per affectum, sed et per actum intenditis, eo li-

berius et purius, eo sincerius et suavius, eo peramplius

ncm, et desideriamulta inutilia et nociva, quce mer-
cjunt homines in interitumet perditionem (I Tim. VI, et perfectius soli Deo intendere potestis, ut ad per-
fectionis tendentes desertum, ne ungulam quidem in
9) ; et adjungit Radix enim omnium malorum est
:

cupiditas quam quidam appeienlcs erraverunt afide, -Egypto remanere permittatis ex omnibus, quae ad

et inscruerunt se doloribus mullis(ibid.,\0).El ecce sacrificium divinum necessaria sunt. Sed plene ac
stalim admonitio salubris : Sectare vero justitiam, pcrfecte omnia, quae ad haec tria
intellexistis hsec

pietatcm,fidcm, charitatcm, patientiam, mansuetu- diximus perlinere ; videlicet ad externam exercita-

dinem (ibid.,\\). Et in praecedentibus : Habentcs, in-
tionem veslram, ad jugem quam tenetis cellae solitu-

quit, alimcnta et quibus tecjamur, his contenti simus dinem, ad plenam denique saeculi, et eorum quae

(ibid., 8). De hac abjectione sa'cularium negotiorum saeculi sunt abjectionem. Non vobis (ut arbitramur)

et terrenarum possessionum, ut immutata absurdum, quod ordinis vestri, quem

et invio- videri debet

lata in ordine perpetuis temporibus habeatur, te-

commendant, suavitatem sublimem, et
haec tria

neatur, custodiatur, ita pise memorise (ut ipsi scitis)

sublimitatem quoque suavem, quemdam diximus

vir vitae venerabilis domnus Guigo (Statutorum esse paradisum. Vere paradisus est, hortus utique
,

homo magnas religionis Cupiditatis deliciarum, omni delectatione referlus, et amceni-

cap. 41), scribit :

° tate omnimoda plenus. Sed rigetur iste paradisus,

occasiones nobis et posteris nostris, quantum, Deo
juvanle, possumus, prsecidentes, praesentis scripti hoc enim probabile et valde bonum. Porro irrigatio
sanctione statuimus quatenus loci hujus habita- ejus, augmentatio ejus ; irrigatio ejus, profectus ejus.
;

tores, extra suae terminos omnino possi-

eremi nihil
Nam tunc irrigatur, cum robur ei et incrementum
deant. id est, non agros, non vineas, non hortos, confertur. Et paradisus est, et irrigari ei necessa-

non ecclesias, non coemeteria, non oblationes, non rium est. In conversatione quippe spirituali non pro-
decimas, et quaecunque hujusmodi. His etiam hoc ficere deficere est. Dum enim (utScriptura dicit, cum
modo vir Dei adjungit. Simili etiam tenore sancitum consummaverit homo, tunc incipit (Eccli. xvm,
est, ut neminem prorsus sive intra, sive extra ere- 6), paradisum quidem patet, paradisum esse, et irri-

mum istam defunctum suo sepeliant in.ccemeterio,

gatione tamen indigere. Amplius Cum juxta quod :

beatus Job dicit (Job xiv, 1), et nos omnes jugiter

nisi forte aliquem hujus propositi hic obire conti-
experimur, nunquam in eodem statu natus de mu-
gerit. Sed et caeterarum religionum, si quis hic de-
liere permaneat homo, vel ascendit ad alta munere
functus fuerit, quem sua congregatio hinc asportare
roborantis eum gratiae, vel descendit ad ima pondere
aut nequiverit, aut neglexerit, hunc sepelient. No-
infirmitatis propria?. Ideo ex his luce clarius patet,
men vero cujusquam in suo non scribent Martyro-
logio, nec cujusquam anniversariumexmore facient. D quia qui de augendo spirituali profectu suo solliciti

Quod profecto ne forte alicuinimis durum et crudele

non sunt, nimirum indefeclum teterrimum corruunt.
quam rationabili causa, ct intentione
Qui enim hujusmodi sunt ibi (ut longe ante nos di-
videri debeat,
ad quae praecavenda mala hoc institu-
ctum est) deftciendi incidunt pcriculum; ubiprofi,-
discreta, et
eicndi deposuere appetitum. Idcirco ipse paradisus
tum fuerit : praedictus Jesu Cbrisli famulus, bomo
irrigetur, quia qui lotus cst, indiget quoquc ut pedes
magnae suo tempore (ut adhuc hodie apparet) tam
lavet. Et cum omnibus apostolis plus laboraverit
religionis quam scientiae evidenter manifestat, hoc
Paulus, indignum se tamen asserit ut vocetur apo-
modo subdens audivimus enim, (quod non proba-
;

stolus.
mus) plerosque toties splendide convivari missas- :

quc facere paratos, quoties eis aliquis pro suis CAPITULUM XIII.
voluerint exhibere defunctis. Quae consuetudo et

abstinentiam tollit, et venales facit orationes ; dum De loco sanctce voluptatis et de spirituali fucja san-
cti Jacob.
quotus pastuum numerus, totus est et missarum.
Nec ullum ibi vel jcjunandi, vel obsecrandi constat Quomodo, ait aliquis, iste paradisus irrigabitur ?
 823 GUIGONIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 824

In Genesi quid scriptum est ? quomodo legitis? A loco ; dormiat, inquam, quantum ad quietem ; in

Nonne Scriptura dicit, quia fluvius egrediebatur de eodem loco, quantum ad suavitatem, ut sil illius et

loco voluptatisad irrigandum paradisum ? (Gen. II, quies suavis et suavitas quieta. Sicque in suavitate

10.) Et quis fluvius iste? imo quis hic voluptatis lo- hac, in quiete hac ,
purificatis videns oculis mentis

cus? Nam hoc prius quferendum, quia nimirum sicut charitalis scalam ; et in imis per compassionem pro-

de fluvio hoc procedit irrigatio, sic et de loco volu- ximi demissam, et in summis per desiderium Dei
ptatis sit fluvii egressio. Itaque ut patet ex his, diffi- defixam angelorum quoque, qui sunt veritatis prae-
:

cile, imo impossibile, ut paradisus iste irrigelur, cones, et per contemplationem ascensum, et per
nisi prius de loco voluptatis quicunque ille s<fc flu- actionem intueatur descensum eumque qui reddet :

vius, egrediatur. Idcirco ex quo ita est, quis hic vo- mercedem laborum sanctorum suorum, eidem scalae
luptatis locus est ? Nobis videtur (si ita vobis sedet) innixum. Jam cum pavore obstupescens et cum
quod dulcis et suavis sincerae charitatis uuanimi- stupore expavescens, evigilando ad se reversus ex-
tas, quam secundum Deum in invicem habetis pu- clamet, et dicat : Vere Dominus estmlocoisto.Ubi
ram ac defaecatam, bonam pariter et jucundam, in enim Dominus, nisi in quiete cui deest omnis per-
omni (pro nosse, ac pro posse in Christo) et ad turbatio ? nisi in suavitate cui inest omnis dulcedo,
omne malum nolle, et ad omne bonum velle, quidam -g et nulla prorsus amaritudo ? Et ego, inquit, nescie
non incongrue possit et debeat dici locus voluptatis bam. Nec mirum non enim hoc eo potuit scin,
Vere locus hic, locus voluptatis est, voluptatis in- quoad usque id ei datum est experiri. Verum extunc
quam non carnalis, sed spiritualis ; non qua caro scivit, ex quo ad locum illum venit, de lapidibustu-

vel spiritus inquinatur, sed magis qua et spiritus lit, tollens capiti suo supposuit supponens dormivit, ;

et caro purificatur, adornatur, decoratur. Hic locus dormiens, scalam et quae in ea agebanturvidit. Nec
est ad quem venit qui a facie mortem ei commi- sic dicimus quia scivit veniens, tollens, supponens,
nantis pilosi fugit, in quo vult requiescere occum- dormiens ;
quasi ei hanc scientiam conferre pos-
bente jam sole. Sic enim in historia vera^ci contine- sent, si non scalam, et ad eam pertinentia vidisset.

tur : Cumgue venisset (haud dubium quin Jaeob) ad Sed quia heec quatuor ad hoc praecesserunt, ut quin-
quemdam locum, etvellet in eo requiescere post solis tum succedere posset, cui sextum, hoc est scientia,
occubitum (Gen. xxvm, 11). Quis fugiens iste, nisi non tam successit quam accessit. Igitur tunc scivit
ille de quo praecipitur in onere in Arabia per lsaiam quando vidit et sicut nisi videret non sciret, sic
;

iis qui in terra Austri habitant, ut ei cum panibus non videret nisi dormiret, nec dormiret nisi suppo-
occurrant? Ipse est electus quislibet fidelis, qui a neret, non aulem supponeret nisi tolleret sed non ;

superfluitate carnali seu mundiali, magis se ac ma- tolleret nisi veniret. Itaque quando vidit tunc scivit,

gis elongat ne mortem incurrat. Cui necessarium ^ quia quando expertus est, et quantum expertus est,
valde ut cum panibus occurratur ab inhabitantibus nimirnm tunc et tantum scivit. In tanta quippe tali-
terram austri, quatenus qui spirituales sunt, in- que re, tantam et non amplius comprehendi scien-
struant in spiritu lenitalis hujusmodi; et eos qui tiam, quantum sentit ipsa experientia. Addidit etiam
triduo sustinent illum, in domos suas Dominus jeju- ad haec Quam terribilis est locusiste ! Nihil verius.
:

nos non dimittat, ne deficiant in via. A facie, inquit, Nam terribilis diabolo, terribilis mundo, terribilis
gladiorum fugerunt, a facie gladii imminentis, afa- et homini pravo; et sic terribilis, ut castrorum
cie arcus extcnti, afacie gravis pr&liiflsa.xxi, 15). acies ordinata. Illi soli amabilis est, illi soli acces-
Haecomniaadmortemspectant, quam minatur pilosus sibilis est, qui fugit a facie pilosi, et in morem pellis

leni, Esau Jacob : quam nc incurrat, per fugain sibi hispidi, cum sit ipse lenis. Non est hic aliud nisi

consulere parat. Itaque fugiens venil ad quemdam lo- donius Dei, et porta cazli. Verum et hoc, neque ali-

cum. Et ipse est voluptatis locus, quia locus quietis quid sub coclo verius vel est, vel esse potest in hoc
est nam et hoc sequitur. Et vellet i?i eo requiescere
:
quippe loco potissimum manet Deus, sed et ad cedurn
post solis occubitum. Quando soloccubuit? quando per ipsum introitus est.

fervor tentationis deferbuit. Impossibile ut hic fu-

giens requiescat, antequam iste sol occumbat ;
quia D CAPITULUM XIV.
quandiu mentem exurit ardor tentationis, in sereno
non pausat internae quietis ac per hoc nec adhuc ;
Quomodo spiritualiter egrediatur fluvius dc loco vo-
luptatis ad irrigandum paradisum, et quis illc
ad locum pervenit spiritualis voluptalis. Nam quo-
fluvius sit.
modo ibi suavitas ulla, ubi tranquillitas nulla? Sed
tunc fugiens iste, et ad hunc locum venit, et in eo Iste specialiter locus Dei est, ubi et auditur vox
requiescit, cum suavem secundum Deum quietem, commotionis magnse, bcnedicta gloria Domini de
et quietam nihilominus suavitatem apprehendit, loco suo. Nam sudarium, quod fuerat super caput
apprehendens tenet, tenens non dimittit. Jam tollat Domini sepulti ipso etiam resuscitato inventum est
de lapidibus qui jacent, de viris videlicet divitiarum, separatim involutum in unum locum. Quare hic lo-
qui in civitate Domini virtutum, in veree fortitudinis cus dicitur unus, nisi quja locus est voluptatis ?
multitudine se humiliant : illum omnium sanctorum Non enim in scissura mentium sed in unitate Deus
Sanctum, eumque mentis suae capiti per imitatio- est ; et ubi illa deest, ibi vera animae suavitas non
nem supponat ; sicque ei inhaerens dormiat in eodem est. Hic locus est talis unanimitas vestra, qualis a
825 LIBER DE EXERCITIO CELLiE. 826

nobis superius breviter descripta est. De hoc loco A Capitulum convenistis : si, inquam, est apud vos et
emanant fluvii magni et multi : siquidem locus est inlra vos fluvius iste, ''mo quia est, scitote quia jam
fluviorum, ubi rivi lalissimi et patentes. Sed ille tempus non tam instat quam exstat, ut egrediatur
quam maxime fluvius de loco illo egreditur, ut pa- ad irrigandum paradisum. Et dicitis Quomodo fiet :

radisus vester irrigetur. Nulla fluvio huic participa- istud ? Quomodo superius ostensum est. Convenite
tio, societas, et conventio cum fluviis illis, de quibus in unum spiritualem secundum Deum, ex Deo, pro
Dominum alloquens Psalmista : Tu, inquit, siccasti Deo, cum Deo consensum, sicut in unum jam con-
fluvios Ethan. (Psal. lxxiii,
1 5) sed nec cum illis de ; venistis corporalem locum, et tam singuli quam si-

quibus eidem Domino dicit Habacuc Fluvios scin- : mul omnes, cum magna devotione, et illo qui secun-
des terras {Habac. m, 10) multo minus cum illis: dum scientiam est, zelo, id est, discreto de ordinis
qui dicuntur Abana et Pharphar, fluvii Damasci. reparatione, renovatione, corroboratione, tam in si-
Magis autem assimilari et valet et debet fluvio, qui nistris, si quse sunt, corrigendis, quam in bonis in-
Jordanis appellatur ; in quo lavatur, et lotus munda- stituendis, adaugendis, confirmandis, strenue vos
tur Naaman Syrus (IV Reg. v, 12, 14); et aquis intromitlite. Itaque levate oculos vestros ; et videte

Siloe, in cujus natatoriis lotus illuminatur caecus regiones si alb<e jam ad messem, an (quod
sunt
natus (Joan.ix, 7). Valet etiam ex parte assimilari -o absit 1
siccee ad ignem. Mane surgite ad vineas, vi-
fluvio illi, de quo sanctus Joannes in Apocalypsi dete si tloruit vinea, si flores fructus parturiunt, si

visione septima hoc modo scribit ; Ostendit mihi floruerunt malapunica. Ibi potissimum dabit sponsa
(haud dubium quin angelus) fluvium aquoz vivce, ubera sua sponso. Quo autem hsec attineant, ideode-
splendidum procedentem de sede Dei et Agni (Apoc. vitamus apertius exponere scrutari profundius,
xxii, 1). Nam quod sedes Dei et Agni, locus in- profusius edicere, quia haec nullo modo potestis,

comprehensibilis cujusdam voluptatis sit, nemo qui quantum ad ipsam duntaxat experientiam spectat,
contradicere velit vel possit. De hac sede flu- ignorare, si vestrum studetis tam jugiter quam viri-
vius procedit incomprehensibilis illa superabundans, liter pro loco et tempore, pro negotio et causa, pro
viva et aeterna felicitas, qua in aeternum fruentur mensura modo, ut licet, decet et expedit officium
et

electi ; in contemplatione indeficienti divinae visio- exercere. Hoc autem quam sollicite procuret fluvius
nis. Dicit enim Dominus de hoc electis suis : Men- iste, ut sicegrediatur de loco voluptatis ad irrigan-
surambonam, confertam et coagitatam, et super-
et dum paradisum, quatenus inde dividatur in quatuor
fluentem dabunt in sinum vestrum (Luc. vi, 38;. capita. Nam sic veraxrefert historia(Gen. n, 10) nos :

Ecce mensura sine mensura, de qua quod superfluit di- autem, siin praesenlimelius non habetis, haec quatuor
citur : verum hoc non in prsesenti est, sed in futuro capita referimus ad totidem sanctae religionis exerci-
erit. Et tamen non solum possunt verba haec de illa ^ tia, in quibus ipsa consislit totius ordinis nostri

intelligi felicitate, qua fruentur qui digni habebun- forma [Par., summa]. Suntautem, lectio, meditatio,
lur, in praemio, quia possunt, et de sanctitate qua oratio, actio quatuor haec, major autem horum est
:

nunc ditantur in merito. Ut autem vos diutius non oratio. Omni quippe hora cum ab ipsis corporalibus

protrahamus, videtur nobis quod fervens et indefi- necessitatibus vocamus (quibus quandiu hic vivi-

ciens purae mentis vestrae quidam sit flu- devotio, mus, servire compellimur)inaliquo istorum quatuor
vius perenniter fluens qui tunc quidem egreditur
; inveniri, eique quam sollicite intendere tenemur. Et
de loco voluptatis, apud vos extrinsecus apparens, oportet quidem ut lectio evidenter intelligatur et

quasi ad publicum procedens, et inde tamen non re- memoriter retineatur : meditatio, ut nullius phanta-
cedens, non exeundo exit de secreto (qualem in smatis caligine obscuretur, sed plena verilatis luce
praecedentibus descripsimus) vestrae unanimitatis. illustretur oratio quoque
; ut coelesti in omni puri-
,

Ipsa itaque qua intrinsecus erga Deum et ea qure Dei tate sincera et sinceritate pura desiderio inflamme-
sunt inflammati eslis mentis devo;io, iste est fluvius, tur, et integra, recta, directa atque erecta piarum
qui tunc egreditur quando certis foras indiciis ma- lacrymarum effusione humectetur. Actio vero abomni
nifestatur, cum eam cohibere prae nimia ejus vehe- prorsus tepore, segnitie, et perturbatione, ac mur-
mentia ipse quoque animus non sinitur. Et iste est D mure aliena, omne quod potest obesse omittendo,
fluvius qui egreditur de loco voluptatis acl irrigan- nulla maliticV alicujus peste corrumpatur ;
sed magis
dum paradisum. Ecce quia quis iste sit paradisus cum perfecta sollicitudine, alacritate, hilaritate,

quis etiam locus voluptatis, quis vero iste fluvius, strenuitate, quidquid valet prodesse, pro posse et

quidve sit hunc paradisum irrigari, diximus vobis nosse admittendo, omni probabili exercitio adorne-
jam, et audistis. tur. Nisi sanctis his quatuor exercitiis sanctitatis
CAPITULUM XV. intendere diligenter et indesinenter curemus, fru-
Quod qui ad annuum conveniunt Capitulumpriorcs, ctuose in coelis nostris morari non valemus. Quam
ordinis debent diligenter intendere renovationi : quam suave, quam bonum, quam jucundum,
dulce,
et de quatuor sanctis exercitiis, quibus sollicite
quam deleclabile, quam amabile videri servo Dei
studere debet omnis qui in cella vult fructuose
commorari. debet, latenti in cella, his quatuor intcndere ! ut

Itaque si est apud vos, imo intra vos (vobis autem nunc studiose intendat lectioni, nunc purac incum-
dico revercndi Patres nostri priores, qui ad annuum bat orationi, nunc necessariae suam impendat dili-
827 GUIGONIS H CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 828

gentiam actioni ; et ita ut in singulis his nulla hora A sed ha?c in te coraestio magis famem adauget quam
vel momento mens sua defecata? desit meditationi. minuit : multum bibere
et nihil est aliud quam am-
Ipsa namque cum singulis his absens est, nulla pe- plius sitire. Sicque verum esse invenitur quod ipsa
nitus in exercitio suo plene fructuosa est. Etenim de se Sapientia dicit: Qui edunt me, adhuc csurient,
absque pra?sentia ejus, nec lectio valet per intelli- et qui bibunt me adhuc sitient (Eccli. xxiv, 29).
gentiam apprehendi et retineri, nec oralio in sum- Quando te poterit arripere pusillanimitas spiritus,

mis suspendi et morari, nec actio ad necessaria et animi tempestas, agonia cordis, vel contristare ali-
utilia extendi et dirigi. Idcirco necessarium valde quod laedium, cum quadripartitum hoc apud te vi-
ut unamquamque reliquarum trium ista pra?cedat, guerit exercitium ? Quarequidam cella? soliludinem
et comitetur, et subsequatur : praecedat dico unam- et quietem [Par., silentium] abhorrent, et suf-
quamque, ut bene incipiatur ; comitetur, ut bene in- ferre grave deputanl ; nisi quia quae, qualis quan-
cepta, plena consummetur ; subsequatur, ut plene taque sit eorum suavitas et dulcedo pcnitus igno-
consummata, firmiter roboretur. Consolare (libi rant ? Cui comparabo te, vel cui assimilabo tc, qui
dico, qui inhabitator cella? es) consolare, inquam, et amalor et inhabitator es celloe qui eam et amando
;

laetare in Domino, cum Domino, pro Domino, quia inhabitas, et inhabitando amas? Quis in hac vita
illam quam speras in futuro habiturum quietem,
tc -p homo in hac te dulcedinis experientia supeiior ? quia
jam modo quibusdam suis quodammodo primitiis
in talis ut mihi videtur nullus invenitur. Sed quis tibi

habes et lenes. Audenter dicimus tibi, quia si eo vel a?quari poterit? Num aliquis eorum qui summi
modo quo esse debes, in cella es, juxta quemdam sunt rerum domini ? Nullus omnino. Nempe supe-
modum in ipso coclo es. Eccelegis etoras, meditaris et riores te esse fortassis videntur, quantnm ad quam-
operaris : ha?c sunt exercitia quibus intendis in cella. dam nomine tenus, et superficie tcnus dignitatem
Quam sanctum os tuum, quam sancta et auris tua ! periculosam ; de qua ct pro quain districto Dei judi-
Cum auras (si tamen eo modo oras, quo orare de- cio reddituri sunt rationem. Sed longe sunt te omnes
bes^i, tuum in aure Dei est. Et ego verebor illud
os inferiores et minores quanlum ad singularem hanc,
os sanctum dicere quod in ipsius aure Dei video in qua tu exsultas et tripudias suavitatem ; sed ju-
esse? Cura vero legis, et os Dei in aure tua est. cunditatem, sed dulcedinem, sed hilarilatem , sed
Et aurem hanc ego sanclam non dicam? Sive alacritatem, sed ameenitatem, sed serenitatem, sed
ergo tu loquaris Deo (quod utique facis cum oras) : sinceritatem, scd delcctalioncm, sed omnis denique
sive loquatur tibi nimirum fit
Deus (quod tunc (ut brevi multa sermone concludam) boni plenitudi-
cum legis), beatum te incunctanler assero. Quid di- nem et quamdam illius ad quam suspiramus beali-
cam de meditatione pura?quid de actionc egregia? tudinis coclestis imaginem, et similitudinem. quam
Nam illa sanctificat animum, ha?c autem exornat ^ magna quamque multa in his quatuor exercitiis dul-
manum. Quis neget Deum esse intra te, cum in cedo, in leclione, in meditatione, in oratione, in
mente tuanihil non bonum et sanctum, nihil non actione Magna; necadeam altingitmensura; mulla;
!

sincerum religiosum, nihil non mansuetum et

et nec video quod aliquis sit ejus numerus. Et qualuor
pium, non purum et mundum, quantum dun-
nihil ha?c, fortassis illa quatuorsunt capita in qua? fluvius

laxat ad crimen pertinet; sed quod cst sanctitatis ille dividitur, qui ad irrigandum paradisum de loco
ct bonitalis, quod sinceritatis et religionis, quod voluptatis cgreditur. Videamus jam quid dicat Scri-
mansuetudinis et pietatis, qucd purilatis et mundi- ptura dc quatuor capilibusistisNomenuni Physon, :

tia?, in ea versatur. Quis etiam tunc negct eum esse nomen secundi fluvii Gyon, nomcn tcrtii fluvii Tyyris
apud te, cum nihil nisi quod utile est operaris ? Sunt fluvius vero quartus est Kuphrates. Et de Physon di-

itaque quibus in cella jugiter intendis, qui habilalor citur quod circuit omncm lerram Evilalh, dc Gyon
es cellae, quatuor cxercilia haec lectio studiosa mc- quod circuit omnem terram ;Ethyopia?, et Tygris
ditatio pura, oratio medullata, actio ncccssaria. vadit contra Assyrios. Non autem dicitur quod Eu-
phrates aliquam terram circumeat, vel quo vadat
CAPITULUM XVI. sed solummodo dicitur, quod fluvius quartus ipse
De commendalione cellce, etde quatuor capitibusT) est Euphrates. Num aliquid istorum otiose dictum
illis in quce ,'luvius dividitur, qui ad irrigandum est? Non utique. Jam crgo inlendamus his. Os pupillae
paradisum de loco voluptatis egreditur. dicunt sonare Physon. Et si hoc verum est sicut ,

Quid melius, quidve jucundius, tu qui habitalor ad pupillam visio , sic ad os locutio refcrri potest
cellae cs, a?stimare debcs, quam has dic ac nocte di- nam in ore lingua cst qua loquimur, in oculo pupilla
ligenter alternare vices? Sane tara dulce tibi inten- qua videmus. Et ubi quod verum est videmus, nc in
dere his, tantamque in unoquoque eorum suavilalem caliginc falsitatis abcrremus, nisi in studiosa sacra?
invenis, ut quando uni intendis, vix. ab co evelli Scriptura? lectione ? Etquando cx ordinis indulgentia
possis ut ad aliud accedas. Eo magis singula ha?c diebus fcslis locuturi convcnimus, undc quseso loqui
tibisapere et dulcescere sentis, quo magis eorum debcmus, nisi dc iis qua? Icclio in se continet sacra?
saporem et dulcedinem nec tam sa?pe ([uam semper, Scriptura? ? Merito pcr os ct pupillam, studium sacra?
nec tam frequenter quam indesinentcr percipis. Et Icctionis cxprimitur, in qua Jux fulgct veritatis, pcr
quidem comcdis et bibis cum his studiose intendis ;
quam ad claritatem pertingimus luminosa? cogni-
829 LIBER DE EXERCITIO CELL/E. 038

tionis ; et legiraus verbum sacrae eruditionis, de quo A net. HincPater etdux atque advocatus monachorum
conferimus ad invicem ad documentum tam propriae beatus Benedictus, in Regula monachorum sic scri-
quamfraternae tedificationis. De eo autem quod primo bit : Scurrililates,vel verba otiosa, et risummoven-
loco posuimus, loquitur in secunda Epistola sua Pe- tia, ceterna clausura in omnibus locis damnamus, et
trus, Habemus, inquiens, firmiorempropheticum ser- adtale eloquium discipulum aperire osnonpermit-
monem,cuibene facitis attendentes, sicut lucernce timus \Regula S. Benedicti, c. 6J. Scito,dilectissime

lucenti in caliginoso loco (II Petr. i, 19). De eo vero nohis, qui habitator es cellae, quia fabulationes^et
quod secundo, sanctus David ipsum communem Do- nugae, quae in ore multorum saecularium fere indesi-
minum ommium alloquens Lvcerna,inqmt,pedibus : nenter sunt, in ore virorum religiosorura, et maxime
meis verbum tuum etlumen semitis meis (Psal.
,
in ore Carthusiensium, blasphemiae sunt. Certe, ut
cxviii, 105). aitDominus, bonus homo de bono thesauro profert
bona (Matth. xn, 35). Si in thesauro cordis tui re-
CAPITULUM XVII. posita est per amorem ardentem, et exercitium con-
Quod qui habitator est ccllce omnem debeatillicitam tinuum lectio, meditatio, oratio, utilis actio proferet

devitarelocutionem, etquceilla sint bonaadquce utique lingua, aliqua istarum cum se moverit ad
nos sacra lectio provehit. loquendum/Si hoc modo egeris, sensus tuus illu-
B
Tu ergo, serve Dei, qui in cella solus ; et non ta- strabitur, et exterius os tuum venustabitur ; et

men omnia quae pertinent ad sa-

solus habitas ; si utrurnque hoc bonum per studiosam tibi leclionem
cram Scripturam per plenam notitiam apprehendis conferelur ; ut non sine magno mysterio Physon, os
ad clarissimam quamdam in mente visionem pertin- pupillce interpreletur. Haec autem, de qua jamquae-
gis. Cum vero quoties tibi indultum fuerit ut loqua- dam diximus, lectio studiosa erudit nos, ut cante-
ris, si inhis linguam tuam occupare studueris, jam mus Domino canticum novum et sanclae semper vitae
non solum visum intrinsecus clarificatum, sed et os novitatem parturiamus ,
quia et Physon circuit
tuum mundum intrinsecus habebis et ornatum. Sic, omnem terram Evilath. In hac sanctae novitatis par-
sic, non sine causa interpretari os pupillse dicere turitione, verae sapientiae nascitur aurum, ct terrae

poteris Physon, per quod sacrara nos posse per le- illiusaurum horum (haud dubium quin Evilath)
ctionem accipere diximus; dum per eam tantara optimumest. Quianimirum est sapie?itia qucedesur-
acquiris et in intuitu interno claritatem, et in ore sum est, primum quidem pudica cst, deinde pacifica,
exterius verbum veritatis, ad tuam et eorum qui te modesta, suadibilis, bonis consentiens, plenamiseri-
audiunt aedificationem. Absit semel et iterum, absit cordia ct fructibus bonis, judicans sine simulatione
saepe et semper, ut in claustro festis diebus cum os Jac. xiii, 17). Sapientia sanenonne sapida scientia
tuum ad loquendum aperies, loquacilatem in eodem ^ est ? Et aurum quod non solummodo bonum, sed
ore tuo inordinatam assumas : hoc enim gravitatem quod optimum est, in terra Evilath nascitur, quando
etmaturitatem tuam omnino non decet. Non mul- et ab anima pia, et in qua per studiura sacrae lectio-
tum apparet, quod diebus aliis studiosae lectioni, nis visus interior \Par., intrinsecus nihil proferturin
purae meditationi, medullalae orationi intentum te ore, nisi quod pertinet ad aedificationem ? cum san-
exhibueris, si os ad loquendum aperiens, loquaci- clae novitatis parturitioni intendit, diligitur bonum,
tati aut garrulitati, et maxime disceptationi et con- et in ipso inlerno palato suo, cum abjecta prorsus
tentioni linguam tuam ex prava consuetudine accom- omni dulcedine illicita, nihil ei dulcescit nisi solus
modaveris :haec enim omnia, sed et omne verbum Deus, sapit ei quod omnium est bonorum optimum.

stultum et vacuum, mendax, dolosum, otiosum, Et sic est uni nomen Physon et sic circuit omnem
:

impudicum, excusatorium, detraclorium, commina- terram Evilath, ubi nascitur aurum, et aurum terrae
torium, iratum, superbum, ab illis spiritualibus illius optimum est.

exercitiis, quibus in cella intendere debes, prorsus

aliena sunt. Memento quid per semetipsam Veritas CAPITULUM XVIII.
dicat: Omne verbum otiosumqtiodlocutifuerintho-
mines,reddentrationemde eoindiejuclicii(Matth.D De generibus sanctarum mcditationum quibus
xii, 36). Si ergo est reddenda ratio de verbo otioso,
intenderc debet qui in cella solitarius sedet, et
de studiosa sacrce Scripturce recordatione.
quanto magis de noxio ? quamquam non possit esse
non noxium etiam verbum otiosum. Sed noxium hoc Porro nomen secundi fluvii Gyon, qui cum sit
loco verbum vocamus, verbum deceptorium, adula- praeruptio, circuit omnem terram /Ethiopiae. Ipsa est
torium, litigiosum, falsum, et caetera in hunc mo- meditatio, qua? quidquid est .Ethiopicac nigredinis,
dum verba criminalia, si quidem est crimen plerum- ad peccati pertineniis deformitatcm, priusquam per
que in ore, sicutet in corpore. Caetera, inquam, in consensum animam deformcm reddcre possit, virili-
quibuset Deus multum offenditur, et onmis qui au- ter et valenter rcsistendo pcrrumpit. Cum enim in-
dit non mediocriter heditur, ipse etiam qui loquitur, ternae meditationis puritatianima sancta ex omni-
gravi peccato addicitur : ipso Domino testc : Sicut parte se inlendit, nulla eam sibi quamtumlibet vio-
ex verbis tuis justificabcris, sic et cx vcrbis tuis con- lenta tentatio pcr conscnsum subjicere valet. Mox
dcmnaberis (Matth. xxn, 37). Yide quanta debcas quippe ut ad ipsam mentis januam pulsarc lentatio
praecavere cura ne illud incurras, quod te condem- incipit, si in dclkcala mcditatione perfecte mens
831 GUIGOXIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 832

occupata fuerit. non tam qua;

Ejus nimirum vires, A meditationum genera quae ralionabiles et
fortassis

jam nocuerunt abrumpit, quam ne de novo nocere convementes ex se causas producunt sed isla nobis ;

valeant perrumpit \Parc. praerumpil]. Idcirco, tu, in praesenti occurrerunt. Et nunc audi plenius et
qui babitator es cella\ sicut tibi sapit studiosa le- perfectius, tu qui habitator cellae es, quaxlam quaa
ctio, quae est Physon, cum ejus aquas bibis, (quae pertinent ad haec. Itaque, ut primum de primo modo
circuit omnem terram Evilath. ubi optimum nascitur sermonem habeam ad te, sedens in cclla tua, mente
aurum ;) sic nihilominus snpiat tibi meditatio pura, per omncs divinae paginae libros discurre comitanle ;

quae et circuit omnem terram .Ethiopia?. Nam nimis silentem hanc ruminationem et recordationem luam
periculose evomis quidquid scribendode aquis sum- intelligentia, eamque clarificante, revolve apud te,

psisti Physon, nisi statimde aquis bibas Gyon. Sicut imo inlra te, in mcnte, quae in libris sunt legalibus,
enim legere et non intelligere negligere est, sic pro- et libris prophetarum,et agiographorum; sed et quae
fecto lecta et intellecta oblivisci, quid aliud est quam continentur in libris quae ad Te- Novum pertinent
omnino perdere quiclquid legendo et intelligendo slamentum, evangelistarum videlicet et aposlolorum,
acquisisti ? Sunt autem plures medilationum modi, atque doctorum calholicorum narrationes et genc-
quibus cum studiose inlenderis, ab stabilem nimi- rationes, evenlus et gesta ; sive quae historice, sive
rum mentem tuam maturilatem, et maturam stabi- t> quae allegorice aut tropologice, vel certe anagogice,
litatem restringere poteris. Sicque coges eam ut so recle et calholice intelligenda sunt. Duc considera-
lide subsistat in se, nec se vel inaniter elevet supra tioncm luam ab ipso mundi exordio, per ca quae per
se, vel enerviter dejiciat subtus se. Nec sordescat, quatuor successionum variationem [P«r. narratio-
inquam, cum fuerit ab illo summo magistro super nes] sunt facta et dicla, per aetates sex, per tem-
tumenta terrae edocta; nec inanescat cum super vo- pora tria,per stalus duos : etalempore Incarnationis
autem hujus de qua loqui
lucres coeli erudita. Sicut Chrisli usque ad hujus temporis fecem, quae ad
proponimus meditationis diversi modi sunt, ita et ipsum Christum, quae etiam ad apostolos, et marly-
diversas in animo meditantis causas gignunt. Nos res, et confessores, et virgines spectant. Quam ma-
autem illum primo loco modum ponimus, quo in gnum sub silenlio in corde tuo mulliloquium in sin-

medilantis mente causa procedit eruditionis se- ; gulis ! Num quando hax omnia ct singula inlra te
cundo, qui causam gignit doloris et timoris terlio ; ruminas, esse solus in cella dicendus es?Non utique
vero loco ponimus illum, qui occasionem adminislrat tunc solus es, quia cum his diligenter intendis, uni-
amoris et consolalionis quarto quoque, de quo per-
;
versse de quibus agit vetus et nova Scriptura, et de
cipit mens causam pietatis et compassionis quinto ;
quibus in Scripturis Patrum qui post Incarnationem
vero, de quo discretionis causa venit et abjectionis; fuerunt mentio fit, lecum quodam modo personae
sexto loco illum ponimus modum, de quo venit mv sunt. Nisi quia hoc fortassis peramplius ct perfectius

anima renovatioms suae causa et reparatioms ; se- est, quia in le quoque sunt : et magnam quidem ac
ptimo quoque, de quo stuporis causa venit et admi- multam hic percipies erudilionem, qui ipsam inlra
rationis ; octavo illum ponimus modum, quo in te sacrae Scripturae comprehendis universilatem.
mente meditantis illa revolvuntur, quae sunt invisi-

bilia etspiritualia;scd et illum nihilominus ponimus, CAPITULUM XIX.

quo mens sobria et sancta ab omni non solummodo
affectione impura, sed et ab omni cogitationc otiosa
De illo meditationismodo, quiin animomeditanlis
prorsus expers effecta et aliena, per visionem non timoris gignit causam et doloris, qui in octomo-
dos dividitur.
jam spirilualem, sed nec rationalem, sed per visio-
nem potius intellectualem, in insis veris ipsam ve- Medilationi huic succedit alia, etcst(o tu, qui ha-
ritatem b?atis conspic.t. Hic puroe mentis beatus fit
bitalor es cellae) quae specialiter pertinet ad te.
excelsus in Deum, qui jam non simplex medilalio, Sedens itaquc in cella tua recogita in amaritudine
sed excellens valetcontemplatio vocari. Inea eamque animae luoe annos et dies tuos volvens intra te et ;

pia et succensa mens, omne corpus, omnesque cor- revolvens quae et quanta et qualia mala, ubi et
poreas imagines similitudinesque transccndens, inD qua ndo, qua volunlate ct intentione, sed et quandiu
ipsa luce Veritatis, in qua vere et vcra sunt omnia sive in menle sive in carne tua commisisti. Cogita
praeterita, pnesentia et futura ; nec aliter pra-terita, et recogila intra te, quarn sis et mente et corpore
quam futura vel praesentia ; nec aliter praesentia, infirmus, quam proclivis ad vitia, quam invalidus
quam pr.eterita vel futura; nec aliter fulura, quam ad virtutes, quam multis sis timoribus contractus,
praesentia, vel praeterita; sed simul, et semper, et doloribus affliclus, erroribus vagus, curis anxius
eodem modo omnia, quaecunque ei Veritas revelavit suspicionibus inquietus : quibus quantisque pericu-
simplici inluitu contemplatur. Quidquid in hac fuerit lis sis expositus, vinculis ligatus, sordibus inquina-
visione ab anima sancla pure comprehensum vcre ,
tus, piaculis repletus, quam magnorum sis multo-
luminosum esse conslat, et certum. Ipsa est quae rumque malorum molibus oppressus. Qualiter fere
semota visione imaginaria pariter et phantastica, vi- inccssanter alienis a te, dilanieris in te, dilacereris
sionem sensualem et spiritualem clarificat, ut fiat in inlra te, dissiperis extra te, dejiciaris infra te (et
ea videns, vel mysteria loquens, vel occulla patefa- prosternaris sublus te, scd et inaniter eleveris supra
ciens, vel ventura praenuntians. Sunt autem et alia te. Et quia nimis longum est, imo impossibile no-
833 LIBER DE EXERCITIO CELL.E. 834

bis est omnes numerare calamitates, quas intus et A xiv, 30). Unus homo erat qui pro eo solus ingressus
extra miser patitur homo, cogita quomodo sis ipse est sine macula, qui et solus liber inter morluos
siinilis descendentibus in lacum : et nisi tibi gra- fuit, solus quoque dicere potuit : Venit admeprin-
tuila Conditoris tui adsil gratia, talis es in tenta- ceps mundi hujus, et in me non habet quidquam.
tione, qualis est vel cera a facie ignis, vel pulvis Non est aliquis nostrum in quo non habeat aliquid

levissimus in flatu vehementissimi venti. Repraesen- suum. Intuere post haec considerationis tuse oculo, in
tet tibi post haec in mente tua ipsa meditatio tua, ipsa interna meditatione tua quid de tuo corpore ,

quam terribilis sit ipse universse creaturae Conditor erit, postquam ab eo anima tua recesserit. Non au-
in consiliissuper filios hominum, reproborum nec tem necesse habet multum laborare in praevidendo
mala diluens, nec bona acceplans, insuper et corda hoc meditatio tua quia quid super hoc debeat sen-
;

eorum juslo sed occulto judicio suo non emolliens, tire, ipse quoque te certum reddit corporalis aspec-

sed etiam indurans, ne convertatur et sanet eos. Co- tus. Nam vade modo, et cujus volueris mortui se-

gita intra te quod Ecclesiastes dicit, quia sunt justi pulcrum aperi et inspice. Nonne si hoc feceris, in
e/ sapientes, et opera eorum inmanuDeisunt ; etta- tantum et aspectui erit et olfactui quod apparebit
men nescit homo utrum amore an odio dignus sit horrori, ut neutrum aliquo possit modo vel ad mo-
(Eccie. ix, 1); sed omnia in futurum servantur. Tunc -p mentum sustinere ? Certe apparebit cadaver horribi-
erunt certa, quando ut se emendet homo, nec lo- biliter fetens, putredine scatens, vermibus scatu-

cum jam habebit, nec tempus. Dicit item idem ipse : riens usque ad hoc deveniet istud de quo loqui-
: et

Considera opera Dei, quod nemo possit corrigere, mur corpus, ut sit post exitum animae, fetor, post
quem ille despcxerit (Eccle. vn, 14). Statue post haec fetorem, putredo post putredinem, vermis post
; ;

ante oculos considerationis tuae, ipsum animae tuae a vermem, omni pulvere abjectior, vilior, fedior, et

corpore egressum depingens modo intra le, quam fetidior pulvis.

lerribilis tibi erit hora illa, et ideo non mediocriter

CAPITULUM XX.
etiam nunc metuenda ? quanta erit tunc, et in ani-

ma lua trepidatio, et in corpore tuo afflictio, quando De generali resurrectione mortuorum, et pce.nis
duos istos (ut sic dicam) socios, qui simul aliquan- damnatorum, et qualiter repeti debeantilli ocio
to fuerunt (dico autem de corpore tuo et de anima modi, in quibus timoris cxistit causa et doloris.

tua) separabit ab invicem amara et inimica mors. Jam tibi, qui habitator es cellae praemonstret, de
Meditare nunc apud te, imo intra te, quse tunc qua sermonem habeo ad te, tua meditatio, aliquade
erit tibi in mente, non solum omnium quas in hoc futura illa in novissimo die resurrectio mortuorum
mundo sunt rerum,' sed et cunctorum charorum, generali quando in iine sceculi veniet ipse Rex re- ;

C rC
amicorum et parentum oblivio. Et erit tunc quidem ^ gum, et judex vivorum et mortuorum. Et vemet m
hiuc egressio, sed ignoratur penitus quo emigratio potestate magna et majestatejudicaturus, qui in in-
sicutquidem ait de seipso : Egreiiar, sed nescio quo, firmitate et humilitate dudum venit judicandus. Et
sed nescio quando ; nec aliqua spiritus ad corpus cum (sicut ipse promisit) sic venerit, venient et
ante novissimum diem speratur reversio, juxta illam omnes angeli ejus cum eo, et congregabuntur ante
veram sancti viri sententiam, quae talis est : Homo cum omnes gentes. Tunc dicet justis, et ideo salvan-
cum dormierit non refulget, donec atteratur ccelum dis : Yenite, benedicti; injustis, etideo damnandis :

non evigilabit, nec consurgei de sornmo suo (II Cor. Discedite a me, maledicti. Illis dicet : Possidete re-
v, 10). Deserit corpus spiritus, ipsoque illud dese- gnum ; istisvero : Itein ignem cetemum . ! pos-
rente moritur corpus. Itaque corpus quod vivit ex sidete regnum. ! ite in ignem aeternum. Erit tunc
anima, fit exanime. Ut enim beatus dicit Augustinus impletum veraciter quod de reprobis in Apocalypsi
(quod et nos quotidie in iis qui nos praecedunt in- sua sanctus Joannes narravit quasipraeteritum, quod
luemur ; sicut et in nobis, cum tempus nostrum adhuc est futurum. Sustulit, inquit, angelus lapi-
advenerit, qui erunt superstites intuebuntur) disce- dem quasi moiarem magnum, et misit in mare, di-
dente anima, qui ambulabat jacet, qui loquebatur cens : Hoc impctu mittetur Babylon illa civitas ma-
tacet : lucem non capiunt, aures nulli
clausi oculi D gna, ct ultra non invenietur Upoc xvm, 21). Hic

voci patescunt, omnia membrorum officia conquie- angelus ille est, qui vocatur magni consilii angelus;
scunt. Non est qui moveat egressus ad ambulandum, fortis quidem, quia Dominus ipse fortis et potens
manus ad operandum, sensus ad percipiendum. (Psal xxin, 8). Ipse magnara illam reproborum sti-
Nonne ista est domus, quam nescio quis invisibilis pulumsiccamaeternis iucendiis praeparatam (qnae la-
habitator ornabat? Recessit qui non videbatur, re- pis dicitur, propter insensibilem dnritiam ;
molaris

mansit quod cum dolore videatur. Haec beatus Au- vero, quia in circuitu impii ambulant [Psal. XI, 9])

gustinus de his. Convertat se jam ad aliud meditatio mittetin mare aeternaedamnationis. Qui lapismolaris,
lua, et praevideat prout potest praesentationem ani- illa est sic in hoc mare mittetur,
Babylon magna, quae
mae tuae a corpore exutae, ad tribunal illius judicis quod ultra non invcnielur, Et magnam quidem so-
lerribilis, enim Apostolus ait
judicis districti. Ut : let haec in anima meditatio facere moram, depin-

Omnes nos manifestari oportetante tribunalDomini gens apud eam, imo intra eam illura judicis qui
nostrijesu Christi; ut unusquisque referat propria tunc apparebit, inaximum terrorem, omnium occul-
corporis,proutgessit,sivebonum,sivemalum(Joan. torum aperitionera. Nara judicium sedebit et libri
 835 GUIGOXIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 836

praeteritarum conversalionum et internarum con- A judicio illo, ad quod ipsa congregabitur generis hu-

scientiarum aperientur ; et judicabuntur singuli, mani universitas de terrore judiois in quo reprobis
;

secundum id quod scriptum habebunt libri. De- apparebit ; de prolatione terribilis sententiae, quae
pinge quoque virtutes coelorum motas, coelos et talis erit : Ite, maledicti, in ignem cetemum (Matth.
terras ardentes, ipsam quoque terribilem el horri- xxv, 41). Octava est de suppliciis eorumdem repro-
bilem quam in reprobos exercebit vindictam, /JOHftts borum in aeternum damnatorum ; ad quae pertinet
eosut clibanum ignis in tempore vultus sui, quos ille de quo Isaias dicit, ignis exurens, vermis corro-
ipse conturbabit,et devorabit eos ignis (Psal. xx, 10). dens (Isa. lxvi, 84), et utriusque aeternitas ;
quia
Ignis utique qui ut legimus, non exstinguitur. Et de illo dicitur quod erit inexstinguibilis ; de isto vero
multa alia terribilia, et horribilia, atque tremenda, quia erit immortalis.
quae potest anima utcunque praevidere ,
quae huic
studuerit meditalioni sollicite et diligenter inten- CAPITULUM XXI.
dere. Jam vero post hsec circumeat meditatiotua, et
perambulet terram illam tenebrosam, et opertam Qualiter in animo meditantis timor expellit ela-
mortis caligine, terram miserice et tenebrarum, ubi tionem, et de tertio meditatiords modo, qui
occasionem administrat amoris el consolationis.
umbra mortis etnullus ordo, sed scmpiternushor-
g
ror inhabitat (Job, x, 21, 22). Yideat in terra illa Istae medilationes, quas numero octo tibi qui ha-
poenas aeternas reproborum, gehennam infernalem, bitator es cellae, proposuimus, ad illum pertinent
ubi ignis erit inexstinguibilis, vermis immortalis : meditationis modum quem secundo loco proposui-
ubi etiam innumera verbo brevissimo concluda-
i'ut mus, quo eliam diximus quod doloris gignat
de
mus) nihil aderit boni, nihil deerit mali. Eccemedita- causam et timoris. Et verum quidem diximus quid :

tiones octo, quas tibi, qui habitator es cellae, propo- enim in singulis octo his aliud animus invenit medi-
sui sex quidem in capitulo praecedenti, duas vero
; tantis, quam quod validi ei timoris causam occasio-
in hoc sequenti. Ia has vero octo meditationes illud nemque gignat, et doloris ? Istae sunt meditationes,
secundum meditationum genus dividitur, in quo ti- quae mentem cum eis diligenter intenderit pun- ;

moris paritercausa consislit et doloris. Has quoque gunt et percutiunt, verberant et flagellant, vulneranl
meditationes octo, repetitione volumus compendiosa et cruciant, ad compunctionem provocant et ad la-
enarrare, ut eas et arctius in memoria retinere, et crymas excitant. Dolet quippe supra modum anima
cum volueris intra te possis revolvere. Prima est his intra se meditationibus diligenter intendens ; do-
de multis quantum ad nos absque numero, et de let inquam et timet. Dolet multum, quia se sentit
magnis sine mensura excessibus, quos et in mente in praesenti pati tam gravia ; sed magis timet, quia
et in carne damnabiliter commisimus. Secunda, de formidat ne in fuluro patiatur valde graviora. Hunc
miseriis, quae et ipsee mensuram excedunt, et nu- in se habuit dolorem et timorem, qui concussus et
merum non admittunt, quas in corde et in corpore compunclus, illi terribili judici hoc dicebat : In me
sustinemus ; tam illis quae ad culpam pertinent qua transierunt irce tuce, et terrores tui conturbaverunt
polluimur, quam quae ad poenam qua cruciamur. me (Psal. lxxxvii, 17). Postquam irse suae in nos

Tertia est, de secretissima, severissima, et in seter- transierunt, terrores etiam sui nos conturbant, quia
nitate immobiliter fixa animadversione, qua ille cum supra modum nobis videantur dura quae nunc
terribilis super hominum, justus et oculatus
filios toleramus, metuimus quoque ne exigentibus culpis
atque districtus judex Deus vigilat super creaturam nostris, ad toleranda in fine sine tine longe duriora
rationabilem reprobam quam et ab aeterno repro-
; perveniamus. Iste meditationis modus, quem in octo

bat, et in aeternum damnat. In qua meditatione de- modos divisimus, libi qui habitator es cellae, quem-
prehendimus nos non absque grandi timore et ter- dam dat ignitum sentire affectum ; sicut praecedens
rore ignorare, in qua via habitet lux, et tenebrarum ille, ad luminosum quemdam et praiclarum te per-
quis locus sit, et nescire utrum amore simus an ducit intellectum. Et cum uterque modus sit admo-
odio digni. Quarta quoque est de illa resolutionis dum bonus, magis tibi iste est necessarius, quia
hora terribili, in qua corpus ab anima et animam D ille quidem te instruit, sed iste te afficit ; ille quasi
a corpore continget separari. Quinta est de manifes- multas divitias ostendit, iste vero ad carum te pos-
tatione animae ante tribunal judicis ;
quando talis ibi sessionem perducit. Vide quia ille dici dives debet
praesenlatibur, qualis hinc egredietur : cui apparebit qui divitias multas possidet, non autem ille qui eas
et hostis, de omnibus eam quae commisit illicitis, solummodo (cum et non sux) oculis
sint alterius,
quae per poenitentiam et confessionem et satisfactio- videt. Ibi percipies scientiam, hic autem sapientia ;

nem deleta non sunt, accusans : et conscientia iis ibi ut agnoscendo scias, et sciendo agnoscas hic ;

altestans, et ipse judex secundum sua ei merita autem ut timendo doleas, et dolendo timeas. Quod
reddens. Sexta profecto est de eo quod evacuatum ibi est, quasi tenuiter fragrat in olfactu, quod vero
anima corpus sepullurae traditui:, terra terrae com- hic est, plene sapit in gustu. Illi intendere, nisi si-

mendatur, cinis in cinerem revertitur, caro vermi- militer intendas et isti, periculosum est libi ;
quia
bus esca datur, in putredinem redigitur post putre- ille nonnunquam administrat elalionem, hic autem
dinem abjectissimus pulvis efficitur. Septima est de semper humihtatem, nam scientia inflat, et cognitio
generali resurrectione mortuorum, et de tremendo mentem inaniter exallat : dolor vero, dum compun-
837 LIBER DE EXERCITIO CELL.E. 838
gendo flagellat, inflationem detumescere facit ; et ti- Adium, proditio ; foedus ipse, cruentus et dolosus. Et
mor ;
dum quasi minando excruciat, inanem in difficile quidem imo impossibile ut rumperetur, nisi
mente exaltationem premit. Itaque causa est multo- ijiiia ubi abundavit delictum , superabundavit, in eo
ties scientia et cognitio, elationis ; sed est dolor et et gratia. Nam haec ejus peccata erant ; incestus,
timor semper causa profundas humilitatis. Itaque in crudelitas, et dolus. Sed ubi abundavit incestus, su-
primo illo modo, quasi cernis quandam
meditationis perabundavit munditia ; ubi abundavit cradelitas,
maximam lucem quemdam maxi-
; in boc secundo superabundavit pietas ; superabundavit et simpli-
mum sentis calorem et idcirco statim postquam : citas puritatis, ubi abundavit dolus proditionis. Certe
diligenter intenderis illi, intende non minori dili- muhiplicantur supernumerum qui lales sunt, sive-
gentia et isti, ut si forte inquinasti in illo pedes limus (quod tamen non possumus) revocare ad me-
tuos, in isto quoque laves eos. Verum, sicut pri- moriam universos quorum misericors Deus et pius
mus modus indiget isto secundo, ne nimis ina-
ille remittit iniquitates, tegit peccata ; abluens eos, et
niter per tumorem elationis erigat ita nihilominus ; juslificans , ac sanctificans in Spiritu sancto. Sic
et iste secundus indiget quodam terlio, ne nimis le- sic, quantum distat ortus ab occidente, longe fecit
thaliter perhorrorem desperationis dejiciat. Quiaigi- ab eis iniquitates eorum, ponens in eis bonum ubi
tur nihil in hoc secundo meditationis modo tua, o, qui r> erat malum, ubi injustitia ibi meritum, et gratiam
hahitator es cellae, mens invenit nisi quod est dolo- ubi culpa. Et hic est terlius meditationis modus, de
ris, quod magnae est amaritudinis ; ne forte (quod quo tibi diximus, qui habitator es cellae, quia occa-
absit) abundantiori tristitia absorbeatur quando sionem gignit et causam amoris et consolationis ;

haec cogitat, bene facit si sibi lseta qusedam et dul- sicut praecedens, qui secundus est, timoris admini-
cia, ad mitiganda tristia ha?c , et ad minuenda ne strat causam et doloris. Et necessarium valde ut hic
in id quod nimis est se extendant amara ista, repra> modus tertius succedat primo, quatenus quemadmo-
senlat. Idcirco repraesentet hic tertius meditationis dum primo evacuat tumorem elationis,
secundus in
modus tuae intrinsecus menti, quantae sit dulcedinis ita et tertius horrorem a secundo auferat despera-
et pietatis, quantae clementke et bonitatis ipse Deus, tionis. Sicque in duobus his modis, secundo vide-
quod suavis est universis quod miserationes ejus su- mens tua Deo cantare valeat, non so-
licet et tertio

per omnia opera ejus, quodmultus est ad ignoscen- lum misericordiam, ne eam elevet temeraria pras-
dum, quod prsestabilis super malitia, quod longa- sumptio, nec solum judicium, ne eam absorbeat
nimis est in exspectando, quod multum misericors mortifera desperatio ; sed misericordiam pariter
in remiltendo, quod Pater est misericordiarum et et judicium ut nequaquam in unam sui partem clau-
Deus totius consolalionis, qui consolatur suos in dicet, ne (quod absit) a recta semita exorbitet, sed
omni quod quomodo miseretur
tribulatione eorum, via recta incedere curet non declinans, vel a dex-
:

pater filiorum ita [Par., ipse.] quoque timentibus tris, insipienter in spe vana [Par., vacuaj exultans ;

se miseretur. Id autem quam maxime meditatio, haec vel a sinistris, damnabiliter in desperalione pro-
menti tuae repraesentet, quod proprio Filio suo non funda trepidans.
pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum om- :

nia nobis in illo donans ; et in ipso, et per ipsum,

CAPITULUM XXII.
mundum sibi reconcilians. Quod idem Filius in
quod lavit nos a peccatis nostris
tanlu.n nos dilexit
De quarto meditationis modo qui eausam gignit ,

in quod pro nobis indutus est carne,

sanguine suo ; in animo meditantis pietatis 'et compasslonis :

turpatus cruce multatus morte. , Quod carnem et quod qucedam quce videmus ab aliis mala fieri,

suam et sanguinem suum dedit nobis, et animam magis debeamus intra nos plerumquc excusare,
quam temere judicare.
pro nobis carnem ad duram, et diram, et ig-
;

nominiosam passionem sanguinem vero ad ; Meditationis quoque quartus modus est, de quo
largissimam de quinque locis sacratissimi corpo- percipere debes tu, qui habitator es cella?, causam
ris sui effusionem , animam ad emissionem. Et pietatis et compassionis. Et apte modus iste, illi suc-
si volumus aliquid interius in his scrutari, D cedit tertio modo, qui causam tibi administrat con-
nobis et carnem dedit in cibum, et sanguinem in solationis ;
ut tu numirum consolatus quoscunque
potum, et animam in pretium. Quid hoc ad nos ? videris vel miseria afflictos, vel culpa contaminatos
multum per omnem modum ; ut reticiamur vi- magis prosilias ad compatiendum, quam ad judican-
delicet jejuni, potemur aridi, redimamur caplivi. dum magis ad consolandum te promplum exhibeas
;

Qui tot ct tanta passus est pro te putas quod quam ad exprobrandum.IIoc ideo diximus, quia illi
deserat te ? Absit ut hoc putes. Quam multos, qui habitu religionis induti videnlur, seu monachi
qui longius quam tu recesserant ab eo vocavit ad se ? seu etiam clerici regulares, in claustris suis moran-
Nam ipse est, qui ubi abundavit delictum, supera- tes, vel nos quoque anachoretoe et eremitae, qui soli
bundare gratiam facit. Testis est sanctus David, qui degimus iet utinam soli), cum aliquid intuentur ipsi
peccavit peccatum grande. Xam, adulterio pollutus, quod eis displicet, intuemur et nos nulla discretione
homicidio cruentus, adauxit quoque gcminum ma- prae oculis habita. absque
compassione aliqua. Et
lum hoc abominatio proditionis. Erat autem quo li- illimultoties ad judicandum potius quam ad consolan-
gatus fuit funiculus triplex ; adulterium, homici- dum concurrunt concurrimus quam saspe et nos.
 839 GUIGOMS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 840
Dt quid tu qui iu angulis cellae tuae latitas, alios ju- A passio debet adesse. Idcirco cum sinistrum aliquid
dicas ;non quidem jam ad similitudinem lupi rapa- fieri videris, puta id evenire ex infirmitate, pula ex
cis, sed magis mordens ad instar pulicis mordacis ? subreptione, puta ex casu. Excusa intentionem operan-
Nec jiulicas, ut ille judex justus, in aequitate, sed tis, si excusare non potes ipsum opus. Quod si nec

magis ut judex iniquus, qui nec homines times, nec ipsam videris prorsus aliquam excusationem admit-
Deum revereris, in iniquitate. Nam impingis in prio- tere, puta tentationem nimis fuisse vehementem. Cum
rem tuum, aut in eum qui loco ejus, ipso absente itaque aliquem videris spirilualiter aegrotare, sic ejus
seu in provisorem tuum, vel in aliquem
tibi praeest, tibi displiccat aegriludo, ut placeat tamen tibi qui
fratrum tuorum. Nunquamaliquem istorum reperies, aegrolus jacet : nec tibi placeat quod acgrotus est, sed
qui non tibi mullolies reprebensibilis appareat, elsi ille tibi placeat qui segrotus est. Sic, sic diliges ho-
unusquisque veraciter irreprebensibilis, sicut bomo minem, et persequeris peccatorem : qui tamen pla-
Quomodo. ait, erit istud,
esse potest existat. ut cum cere tibi debet, non quia peccator est, sed quia
aliquis eorum merito reprehendi non debeat, mibi homo est. In malis proinde, quae videris apparere
quoque unusquisque eorum jure reprebendendus ap- in hominibus, nec zelus tibi, nec compassio desit :

pareat ? Ex eo quidem est quod tu superbus et ira- et sic tam ille quam ista in te sit, ut ulriusque causa,
cundus, immitis et impatiens es, et nunquam pro- principium quoque,
g et medietas, atque finis, sincera
priam tuam, quantuncumque fuerit perversa volun- et ordinata charitas adsit.
tatem vis frangere; eam semper contra jus et
sed
fas, protervus et rebellis, atque quanlum in te est CAPITULUM XXIII.
penitus invincibilis conaris adimplere. Cumque omne
Qualiter quintum meditationit modum opponere
quod in te est, sic sit in te, ut non ab aliquo alio, Jebcamus in mente nostra, contra illam, qua
sed a teipso sit ; tu tamen non id tibi, sed aliis po- jugiter pulsamur, tentationem carnis , diaboli
tius imputas, quia oculos quidem tuos ad alios ape- et mundi.
ris, ad teipsum autem ex toto eos claudis : unde fit De quinto meditationis modo, despeclionis causa
ut salubriter teipsum videre non possis, dum nun- venit et abjectionis, et venit hoc modo. Jugis te ex-
quam te, sed semper alios attendis. Si enim tuus te perientia debet reddere certum, qui habitator cellae
oculus plene videret, nullus multoties. tibi alius es, quia nullatenus absque tcntalione esse potes.
qui~quam quam tuipse, libiipsi reprehensibilis ap- Si enim vera est illa sancti viri sententia Tentatio :

pareret. Sed quia quadam nimis gravi infirmitate est vita hominis super terram (Job. 1, 7), imo, quia
deprimeris eos qui etiam bene tibi in omnibus mi- vera est, tentatio nunquam deesse potest quandiu
nistrant, semper reprehendis cum hoc te cogat fa : vita super terram est ? Consequens proinde est, ut
cere non eorum aliqua (quia prorsus nulla est) ne- ^ cumjam non super terram amplius vivis, scias quod
gligentia, cum omni tibiipsi serviant diligentia sed ; nequaquam ante, sed tunc primum sine tentatione
tua potius infirmitas magna. Nec ista idcirco dixi- sis. Nunc te tentat caro, tentat mundus, tentat et
mus, quod omnia quae ab aliis vides fieri, semper ille hostis antiquus. Trahere te nilitur caro, ad vo-
debeant laudari, et nunquam pro loco ct lempore, luptatem , mundus ad vanitatem, diabolus ad illum
pro persona et causa a te reprehendi (cum non tam quo ipse plenus est, superbiae et tumoris, invidiae et
saepe,quam fere semper magis reprehendenda vi- livoris, irae, odii, et aliorum quae in hunc modum
deas quam laudanda), sed ut sic, cum causa exigit, sunt vitiorum spiritualium horrorem. Tu autem cum
alios accuses, ut in iis in quibus tuipse digne accu- aliqua istarum tentationum pulsari te sentis, statue
sari debes, te nunquam excuses. Et sic fiet ut dum te ante te, sedens in cella tua : ct in interna medi-
incessanter attendis quam gravia sunt mala propria, tatione tua vide et considera qualiter eam despicere,
tolerabiliora tibi videantur aliena dumzelustuus
; ut et a te abjicere possis. Cum te caro tentando alloqui-
plene temperatus fuerit etiam nimius esse non tur, voci ejus nefariae non praebeas aurem, sed ab-
possit. Eritque hoc cum nunquam nimis vel subsi- sque omni mora fac eam silere fac autem hoc :

stens citra, vel se extendens ultra, sub modo se co- modo. Considera in medilatione tua quam impura,
hibeat et mensura ; via quidem regia ambulans et D quamque feda sit haec caro quam portas, quam im-
nequaquam nimis temere vel a dextris vel a sinistris munda et brevis sit omnis delectatio ejus, quod post
declinans. Ilaque tu qui habitator es cellae, cum non modicum morti est tradenda, et post mortem futura
nulla vel audieris vel videris a quibusdam mala com- est vermis, et putredo, et fetor post vermem vero, ;

mitti, sic ea per zelum et rectitudinem accuses, ut fetorem et putredinem, abjcctissimus et vilissimus
ex nonnulla parte per pietatem et compassionem pulvis. Cum igitur ad experientiam illicilae et scelc-
excuses. Nequaquam laudandum putes quod jure de- ratae,ac ideo morliferae dulcedinis trahere te nititur,
bet reprehendi, sicut nec reprehendendum, quod depicta ab illo seductore callido coram mentis tuac
merito laudari : ne illud propheticum incurras quod oculis, carnalis species forrme ; considera, non qui-
taleest : Vce qui dicunt malum bonum, etbonumma- dem qualis utcunque extrinsecus videtur apparcre,
lum; ponentes amarum in dulce, et dulce in ama- sed magis qualis in ipsa rei veritate, in seipsa eliam
rura, ponentes lucem tenebras, et tenebras lucem nunc in vita sit, et qualis post mortem futura sit. Vi-
(Isa. v, 20); sed sicut semper cum laudas, adulatio debis aperte, quia quasi saccus quidem foris nitidus
debet abesse; ita nihilominus cum reprehendis com- apparet, sed intus omni spurcitia, et immunditia, et
841 LIBER DE EXERCITIO CELLiE. 842

corruptione intolerabili fetet. Nunc mentis tuae cons- A lacrymarum humor ;

spirituatis in le emarcuit viror,
pectibus talis per omnia appareat vivens, qualis erit interiit decor. Dilaniatam et dilaceratam, confusam

mortua in sepulcro jacens, et vermibus scaturiens, et et discissam, tristem et amaricatam portas animam

evidenter deprebendes quod cum illa concupiscitur, tuam : et ubi eam ad quietem componas non habes.
nihil aliud quam tabes et putredo desideratur. Sic cum Non jam sapit tibi lectio, oratio non dulcescit, solitos

beatoJob,testasaniem rades (Job 9) adpetram 11, ; sic meditationum spiritualium imbres non invenis, et

miserae filiee Babylonis parvulos allides. Cum autem in quidamplius dicemus ? Nihil in te remansithilaritatis,

auribus tuis os aperit mundus immundus, suggerens alacritatis, jucunditatis spiritualis. Ad cachinnos, ad

tibi ut illam qua ipse plenus est desideres vanitatem, ad

fabulationes et otiositates promptus et velox es ;

considera quod fumo similis estomnis altitudo ejus, et silentium ad agendum aliquid utile, et ad
vero,

omnis gloria ejus ad finem ignominiosum velocissime omne spirituale exercitium tardus omnino et piger
tendit. Cum aliquem videris in eo exaltatum, et ele- es. quam misera mutatio studiorum Jam idem !

vatum sicut cedros Libani, transi, et ecce non est. ipse non es qui aliquando fuisti, sed ex toto alius.

Nam laus ejus brevis est, et gaudium ejus ad instar Sed consurge, excutere de pulvere, solve vincula
puncti. Si ascenderit usque ad ccelum superbia ejus,
Conare qui sic discissus es reparare te et
colli tui. :

caput ejus nubes tetigerit, quasi sterquilinium in renuntians huic vetustati, intende tolis viribus tuae
et g
fine perdetur, et qui eum viderant, dicent : Ubi est ?
renovationi. Quomodo hoc, inquis, facere potero ?

Velut somnium avolans, non invenietur ; transibit Audi, 'et intellige quomodo hoc possis facere. Re-
quasi visio nocturna (Job xx, 0-8) ; et caetera quee ab preesenla tibi coram oculis tuis sociorum [Par.,
inimicis sancti viri, mendaciter quidem, de eo dicta sanctorum] preecedenlium et labores magnos, quos

sunt, sed veraciter de superbo quolibet et impio qui, sustinuerunt in tempore, et preemia longe majora

contemptis omnino coelestibus, sola quae mundi sunt quee jam perceperunt in eeternitate. Conjunge vectes
cogitat et amat. Jam vero ad destruendam vocem vectibus, in interno tabernaculo tuo, corde tuo : ip-

amici versipellis et malitiosi, nihil (ut mihi vide- sis quoque annulos aureos impone, ut firmum sit
tur) vivacius poterit opponi, quam omnimoda perfec- eedihcium mentis tuae, et non vacillet. Vectes utique

tio illa sanctitatis (quam in corde hahuit, et in ore vectibus conjunguntur, cum virtutes virtutibus co-

protulit, et opere ostendif) Salvatoris tui. Ut clavus pulantur. Vide quomodo vectes vectibus ille aposto-

clavum expellit, in nihilum penitus redigat in corde lorum princeps in secunda epistola sua conjungat,
qui in ea sic ait : Ministrate in fi.de vestra virtutem,
tuo abundantiam malitiee diaboli, habita semper prse-
oculis mentis tuae, inaestimabilis [Par., ineffabilis in virtute autem scientiam, in scientia autem ab-
illaplenitudosanctitatisDominietRedemptorisnostri stinentiam,inabstinentia autempatientiam, inpa-
L tientia autem pietatem, in pietate autem fraterni-
Jesu Christi. Nihil omnino ad^mortem pertinens ille

tibi per consensum infundere poterit, quod non fun- tatis amorem, in fraternitatis amore charitatem
ditus annihilet in mente tua, superabundans sanctitas (HPetr.i, 5). Quanta aulem ex hacvectium insimul
hujus, cum plene et perfecte per puram medilatio-
copulatione ulilitas proveniat, subdendo manifestat :

nem, cum devotione et amore intra te perseveranter

licec vobiscum adsint, snpcrent, non vacuos
enim si

manserit. Haec itaque meditatio est, causainlibi con- necsine fructuvos constituentinDomini nostriJesu
Cliristi cognitione (lb., 8). Sed vectes hos annulis au-
ferens cujusdam bonae despectionis et abjectionis :

docens videlicet reis impone hoc est, considera in mente quae et qua-
:
te despicere in te, et abjicere a te,
lia, et quanta sint preemia quae jam perceperunt. Nam
quidquid tibi suggerit susurrans in interna aure tua,
per aurum claritas, per annulum vero, in quo nec
vel caro ad foedam voluptatem, vel mundus ad ins-
initium nec fmis valet inveniri, perpetuitas designa-
tabilem vanitatem, vel ille magnus hostis noster ad
tur. Ut scias nimirum, ineffabihter preemiorum suo-
omnimodam perditionem.
rum et perpetuitatem esse claram, et claritatem per-

CAPITULUM XXIV. petuam. De ipsis quoque vectibus simul copulatis, et

annulis aureis, hoe modo Psalmista facit mentionem :

De toedio quod aliquis patilur qui cellce habitator ibunt devirtute in virtutcm: videbitur Deusdeorum
est, et quomodo illud a se repellere seque reno- ,
^
vare ac parare possit. in Sion. (Psal. lxxxiii, 8). De virlute ire in virtu-

tem, ad vectes : videre Deum deorum in Sion ad

Ad ea vero in quibus renovationistuae existit causa
annulos aure.os spectat.
et reparationis, tibi dico, qui habitator cellae es, sex-
tus meditationis pertinet modus, quamhoc modo in- CAPITULUM XXV.
tra te debes habere. Apprehendit te mulloties cum De iis quai in carne operatus est Christus, et de
solus in cella es, inertia queedam, languor spiritus, laboribus sanctorum suorum.
taedium cordis; quoddam et quidem valdc grave fa- Vade ergo, et in primis considerationis tuae oculis
stidium sentis in te ipso ; tu tibi oneri es, interna illa pone illum Sanctum sanctorum, qui tuum et electo-
qua tam feliciter uti solebas suavilas, jam defecit rum omnium caput est, ut sic te probes esse sapien-
tibi. Dulcedo quae tibi inerat heri et nudiuslertius tem : Nam oculi sapientis in capite ejus. Itaque vide
jam in magnam amaritudinem versa est ; cx toto eum absque omui impuritate conceptum, et nalum,
aruit ille quo abundanlissime perfundi solcbas et pannis iuvolutum , et in prnosepio reclinatum,

Patrol. CLIII. 27
 843 GUIGONIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 844

lacle materno nutrilum, circumcisioni subditum A Jacobus proslratus, Joannes in ferventis olei dolium,
;

apparentem Magorum fidei Deum aeternum, Regem et demum in exsilium missus et caeleri omnes ;

omnipotentem. bominem mortalem in templo prae- aposloli consummati, illi vero bimuli, testimonium
;

sentatum, in ^Egypto cum matre ductum. et in terra Christo non voce, sed morte ferentes. Appareat et
Juda reductum, proficientem sapientia, et cetale, et sanctus Stepbanus lapidatus, Laurentius assatus ; et

gratia. Considera eum baptizatum, jejunantem, esu- (quia nimislongum, imo impossibile est, singulatim
rientem, tentatum, cum bominibus conversatum, ex universorum qui pro Christo passi sunt martyrum
conversantem per omnia sancle :
itinere fatigatum, referre passiones) reprcesenta tibi prout poteris, et
operantem mira, praedicantem salubria, docentem quanlum poteris, eorum in utroque sexu, in diversa

vera, patientem dura, suslinentem indigna, tacentem aetate, admirabiles agones et triumphos. Sed et

ad convicia, tolerantem opppobria, lavandis disci- sanctorum confessorum venerabiles conversationes,

pulorum pedibus se bumiliter inclinantem, corporis qui elsi per sanguinis sui effusioncm per apertum
suiac sanguinis sacramenla porrigentem, in agonia martyrium non migrarunt, vitam lamen sanctam
faclum prolixius orantem, sudorem sanguinis emit- martyrio non dissimilem duxerunt. Si his diu im-

tentem. Aspice eum vendilum, emptum, osculo tra- moratus fueris, pulamus quod ab hoc quo gravaris
ditum, cum gladiis et fustibus captum, ligatum, t> et oneraris taedio, continuo liberaberis ; atque alle
adductum, falso accusatum, injusle judicatum, cru- viatum et exhilaratum, et alacrem effectum sentire
deliter damnalum, spulis illilum, colapbis caesum, Consulimus autem ut hsec sollicitius tunc
te poteris.

velalum, passum. Cerne eum flagellatum,

alapis quidem facere studeas, quando aliquid libi forte
derisui habitum, chlamyde coccineaindutum, spinea (ut nonnunquam evenire solet) contra voluntatem
corona caput sanctissimum habentem dilaceratum, tuam dictum factumve fuerit per quod, et propter ;

sceptrum arundineum tenentem, purpura ad igno- quod nimis efficeris pusillanimis et trislis, turbalus
miniam tectum, in derisu adoratum, ab Herode et et iratus ; disceptationibus amaris, susurris, iniquis

exercitu suo contemplum, in veste alba illusum, a comminationibus , objectionibus , responsionibus,

militibus male tractatum, crucem suam bajulantem, intrinsecus miserabiliter vastalus. Curre tunc, cum
clavis cruci crudeliter aftixum, verbis duris convi- haec fuerit in mari cordis tui tempestas magna, et
ciatum, felle cibalum, aceto polatum, caput incli- projecto a te silente clamore, et clamoso silentio,

nantem, spiritum emittentem, dileclam illam animam strepente, et horribiliter tumultuante in foro mentis

suam in manus Palris commendantem. Inluere illum tuae : suscita pium Jesum, qui adjutor est in oppor-

lancea militis in latere vulneratum ; et ex eo sangui- tunitatibus , in tribulatione ;

petens ut periclitanti

nem ad nostram redemplionem, et aquam ad nostram tibi succurrat. Idcirco veniat ante oculos mentis tuae

spiritualem ablutionem, effundentem, de crucc depo- sanctus Abel a fratre occisus, Jacob per fugam
situm, sepultum, inferos spoliantem, ipsum infernum humilem germanae iracundiae cedens, Joseph a fra-

mordentem, mortem morlificantem, resuscitatum, tribus venditus, quia peccare noluit, quod pecca-
apparentem, cum discipulis convescentem, ascen- verit accusatus, sine culpa carceri mancipatus, et

dentem ubi erat prius qui nec inde recessit cum

;
innocens in lacum missus. Veniat ad cor tuum, imo
huc venit, nec hinc abiit cum illo accessit. Hoc inlra cor tuum, mitissimus super omnes homines
modo habe oculos tuos in capite tuo. Quod si dili- qui morabantur supra terram, Moyses sanctus, pro

genter haec oinnia, et alia quae hoc modo de eo sunt, populo iniquo lapidare se volente intercedens ; con-
cum devotione debita, et compunctione pia, apud tradictionem et rebellionem contentiosam a Dathan,

te, imo intra te ruminaveris, putamus quod

ab hac et Abiron atque Chore sentiens : et fratris sui, et

inertia tua ex nonnulla parle eripi poteris. Nam in sororis detractionem sustinens? Veniat etiam ille,

quanlo honore et gloria illa sit exaltata natura in quem accusare nemo juste potest, conversatus sine

dextera Patris, quae et sine omni contagio alicujus querela ab adolescentia usquc ad canos, qui grande

prorsus peccati, processit ex matris Virginis utero, se peccavit peccatum committere, si non pro deji-

et magnam agoniam pependit

tolerans dirae morlis ciente eum a principalu populo intercederet. Qui et

in li"-no, ul id tibi possimus explicare, omnino non D lugere non cessavit regem a Deo abjectum, nec
possumus comprehendere. Hoc tamen indubilanter, tunc quidem quando se ab eo limuit occidendum.
,-eraeiter promittente ipso scimus, quod ubi est ille, Veniat nihilominus et ille qui persecutorem suum
ibi et minister ejus erit. Et est ejus oratio ad humiliter fugit ut dominum ; et se ulciscendi occa-

Patrem, hunc habens modum : Volo, Pater, ut ubi sionem accipiens, et locum, non recognovit inimi-

ego sum, et illi sintmecum; ut videanl claritatem cum : quem etiam flendo planxit occisum, cum se

mcum quam dedisti mihi iJoan. xvn, 24). Appareat tamen non ignoraret ejus in regno successorem
inter hsec (ut a capite desccndamus ad membra», futurum. Ipse est qui pietate pectus habens plenum,
appareat, inquam, intcrn.e considerationis tuaeoculis parricidam filium deflet exstinctum : et interdicit ne
Baptista Joannes capite truncatus Petrus pedibus ; feriatur servus maledicens ei, cum sit ab eo vir

sursum erectis, et capite deorsum pendente cruci- sanguinum, vir Belial vocatus. Etutmontes etcollcs

fixus Paulus decollatus. Appareat Andreas, biduo transilientes omiltamus (ne faslidium tibi ingera-
;

in cruce vivens, Jacobus occisus gladio, alter vero mus), alios innumeros viros misericordiee, quorum
845 LIBER DE EXERCITIO CELL.E. 846

justitiae oblivionem non acceperunt, et saltura facia- A Postea tribus praecedentibus diebus eleraenta in
mus ad caput eorum ; scis ipse quia homo vocatus locis sibi compelentibus sunt disposita ; sicque crea-
est vorax, et potator vini, amicus peccatorum et tura visibilis est formata. Nam
prima die lux facta
publicanorum, et daemonium habere dictus est, et est, et a tenebris divisa. Secunda die firmamentum
Samaritanus vocatus : et cum accusaretur a multis, inter aquas superiores et inferiores locatum. Tertia
nihil respoudit ;
qui et sicut agnus ad immolandum die aquae in unum locum sunt congregatae, quarum
ductus est, et non aperuit os suum. His condimen- congregationes maria sunt appellata, et terra gra-
tis refove viscera tua, cum lethali ea veneno studet minibus et arboribus est vestita. In tribus quoque
contaminare pacis ille turbator, et unitatis divisor, subsequentibus diebus ordine convenienti exornan-
qui fervescere facit ollam quasi profundum mare ;
tur. Priraum fiunt luminaria, sol, Iuna et stellae.
omne sublime videns, et rex super omnes filios Die quinta fiunt pisces et volatilia. Et sexta repen-
superbiae existens. Hoc enim salubre tibi ut facias tia, jumenta ac bestiae terrae ; et ipse homo, omnium
quatenus depulsa a te turbida et tenebrosa, qua visibilium dominus futurus. In Sabbato vero, die
cooperitur mens tua, nube hac, repareris pariter et videlicet septimo dicitur quievisse, quia nihil legitur
renoveris : et surgente Jesu io fluetuante, et vacil- in eo fecisse. Itaque si diligenter intra te conside-
lante, et fluctibus jam cooperta, atque periclitante -o raveris informera creaturae corporere creationem,
navicula cordis tui, et imperante tentationum ven- si creatorum formationem, formatorum dispositio-
tis, et profundae atque tumidae amaritudinis mari, nem, primi hominis creationem, institulionem, post
tranquillitas magna fiat. lapsum reparationera, et sex aetatura eventus qui in
eis contigerunt, putamus quod stuporis tibi causa
CAPITULUM XXVI. non deerit et admirationis. Inter ha?c in ipsa men-
De septimo meditationis modo qui stuporis in mente tis tuae meditatione tange, et audi. Haebet namque
meditantis causam gignit, et admirationis, et de ipsa mens tua quemdam tactum, habet et quemdam
eo quod per ea quce facta sunt conspicitur ipse auditum sed utrumque spiritualem, quia
; et ipsa
qui fecit.
mens spiritus est. Contingat itaque tactus ejus spi-
Modus vero meditationis quem septimo loco po- ritualis tria quse insunt
creaturis. Primura est quod
suimus, ille est qui in te, qui habitator es cellee, cum ex se secundum quod ex creatore tertium vero
: :

in eo aliquandiu moraris, stuporis causarn adrai- bifarium est, digno merito condignum reddens sti-
nistrat et admirationis. Hunc si habere in te modum pendium vel ut justitiae, vitam vel ut nequiti*
; ;

desideras, oportet ut solitarius sedens, et cogitatio- mortem. Iq primo contemptus operis in secundo ;

nem tuam puram et stabilem, ab ipso mundi exor- gloria conditoris ; in tertio famulationis beneficium,
dio, per aetates et generationes singulorum, usque admonitionis consilium, damuationis supplicium.
ad hoc tempus in quo tu es perducas, et qus in eis Horum itaque trium primum quidem auxiliatur,
illae universse creaturae conditor, atque dispositor secundum exhortatur,
comminatur. Inter tertium
mirabilia mirabiliter, ipse mirabilis operalus sit, haec accedat tactus tuus spiritualis ad tria visibilia
diligenter attendas. Considera absque exceptione visibilium creaturarum, et primum quidem immen-
aliqua omnia ^quae praeter ipsum sunt de non esse sitas est, formositas secundum, utilitas tertium. In
ad esse ipso volente prodiisse et venisse ipsumque : prima reperit tactus iste spiritualis admirationem,
qui vivit in aeternum creasse omnia simul et tamen :
m secunda approbationem, in tertia revelationem
primo omnium creatam quidem sapientiam cum ; [Par. relevationem). Nam earum prima multitudi-
verax quoque dicat Scriptura quia In principio : nem et magnitudinem vendicat sibi, et est multitudo
creavit Deus ccelum et terram (Gen. i, 1). Sed in his in similibus, in diversis, in permistis : magnitudo
nullam prorsus esse contrarietatem putes : quin vero in mole, quae est in massa, etpondere ; et in
potius inter ipsum temporis initium et prarogativam spatio, quod est in longo et lato, profundo et alto.
dignitatis, distinctionem factam agnoscas. Quan- Multitudinis vero testes sunt stellae cceli , arena
tum enim ad id quod primo loco posuimus : Qui maris, guttae pluviarum, dies saeculorum, horoe
vivit in cecernum, creavit omnia simul,et in princi-J) dierura, momenta horarura, pili animalium, gramina
pio creavitDeus c(elum ct terram (Eccl. xvm, 1). camporum, folia arborum, squamae piscium, pennae
Quantum vero ad id quod secundo, primo omnium crea- volucrum, el universa hujusmodi. Magnitudinis vero
ta est sapientia, quae est rationalis creatura. Yisibilis testes sunt, moles montium, concava vallium, tra-
quoque creatura, priraum in rudi, et quodammodo ctus fluminura, altitudo cceli, latitudo terrae ,
pro-
informi apparuit materia ;
quae ad illa quatuor per- fundum abyssi, et innumerabilia in hunc modum.
tinet elementa, quae sunt, ignis, aer, aqua et terra ; Quantum ad nos, nec illa numerum, nec ista admit-
deinde per intervalla sex dierum in forraara redacta. tunt mensuram. Porro formositas admiranda illa ,

Sane in tribus hanc de qua loquimur creaturam quatuor comprehendit : situm , motum , speciem ,

comprehendimus in informi creatione non existen-

; qualitatem. In situ compositio, et dispositio, qua?
tium, in formatione sic creatorum, in dispositione sibi vendicat res, loca, et tempora. Motus vcro qua-
quoque formatorum. In ipso quippe initio tcmporis, drifarius est ; localis, qui est ante ct retro, sursum
ante omnem diem, in illis quatuor elementis infor- et deorsum, dexlrorsum et sinistrorsum, et circum ;

mis et rudis, de non esse ad esse prodiit materia. naturalis, qui auget et minuit ; animalis, qui appe-
847 GUIGONIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 848

tit et sentit ; rationalis, qui discernit et facit. Spe- A provisa didici. Omnium enim artifex docuit me Sa-
ciem quoque haec quinque mirabilem clamant : pientia (Sap. vn, 17-21). Igitur si hacc omnia intra te

formositas, deformitas, immanilas, parvitas, raritas. diligenter ruminaveris, habebis profeclo in hac medi-
Qualitatemvero haecquinquemirabilem asserunt, quae tatione tua nonnihil, unde obslupescas et admireris.

totidera sensus corporis pascunt ; decor colorura

demulcens aspectum, melos sonorum auditum, fra- :apitulum xxvii.
grantia odorum olfactum, suavitas saporum gustum,
aptitudo corporum tactum. Utilitatem quidem crea- De vocibus et locutionibus, quasanima spiritualiter
turarum haec quatuor exornant aptiludo, gratitudo, :
audit : et qualiter anima ad imaginemDei facta
sit, et quemmotum suscipiat, et cujus motus sus-
placitum, necessitas. Non potes utique non obstu- ceptibilis non sit.
pescere et admirari, tu qui habitator es cclla?, cum
haec intra te diligenter cogitas et meditaris. Visi- Tempus est jam, ut ad illum accedamus octavura
bilium naraque et sensibilium creaturarum Dei dili- meditationis raodum, quo diximus, in animo medi-
gens inspectio, magna et pervalida tibi erit admira- tantis quae spirilualia et invisibilia sunt revolvi.

tionis causa et occasio. In eis si quidem ipsa invisi- Haec autem, de quibus loqui proponimus, spiritualia

bilis sapientia quodammodo videtur, quae in seme- d et invisibilia, ad animam pertinent humanam, ad
tipsa a nemine sicuti est, in praesenlis exsilii cseci- creaturam angelicam, ad naturam etiam divinam.
tate videri potest. Hinc illud est quod quidam de Et quidem de his tribus, hoc est, de anima hamana,
Sapientia dixit : In viissuis ostendit se hilariter illis de ipsis angelis, et de Deo aliqua tractare in his ca-

(Sap. vi, 17 1. Yiae invisibilis Sapientia?, ipsius sunt pitulis proxime subsequentibus, in proposito habe-
visibiles et sensibiles creaturae : in quibus profecto mus. Tu ergo, qui habitalor es cellae, et solus in ea
viis se ostendit, quia in suis juxta quemdam modum consistens, et non solus, in primis erige intra le

operibus apparei ;
quae in semetipsa nos adhuc latet. auditum illum spiritualem, quem superius diximus
Et bene dictum est hilariter quia quasi quaedara ad- in anima haberi, et audiat trium spirituum vocem.
modum cujusdam jucundilatis hdaritas
delectabilis Primus noster est, secundus angelicus, lertius vero
Vide ille est qui condidit istos. Dicit enim de illo spiritu,
est, in inspectione opcris, visio conditoris.

igitur inlra te in meditatione tua, qualuor ista qui Deus et homo est Spiritus est Deus (Joan. iv,
:

elementa, et ex eis formata corporalia universa. 24). Habet autem unusquisque istorum spirituum

Vide omnia sub terra repentia, de terra gerrainantia, vocem suam, et unamquamque quidem tunc tu vo-
super terram gradientia, in aere volantia, in aquis ccm audis. cum de unaquaque diligenter ac pure
nataatia, in firmamento lucentia et quaecunque :
meditaris. Quae illorum voces cum ad firmamenlum
formata
u pertineant prima sub ipso, secunda de ipso, tcrtia
sunt a Deo corporalia et visibilia creata, ;

et scito has esse invisibilis Sapientiae supra ipsum est et in hac gradum coguntur ani-
et disposita
:
:

vias. in quibus se tibi hilariter ostendit. Ut enim malia figere, et alas submiltere. Percipiat etiam au-

Apostolus ait: Invisibilia ipsius, a creatura mundi, ditus iste, et audiat spiritum increatum, hos quatuor

pereaqucefactasunt,intellcctaconspiciuntur(Rom. alloquenlem : angelos, sanctorum animas, diabolum,

i, 20 1. Non autem alia sunt invisibilia Dei, aliud homines. In locutione prima, infusio est divinae

ipse Deus quod habet, hoc est. Unde et

quia animadversionis : in secunda , immissio spontaneae
;

adjungit Apostolus Sempitcrna quoque virtus ejus, :

exspectationis. Tertia vero quatuor recipit modos.

et divinitas : et nihil est aliud, haec invisibilia Dei, per Primus increpationem continet nequitiae, secundus
ea quae facta sunt conspici, quam ipsum invisibi- laudem justiliae, tertius tentationis concessionem,

lium factorem, in iis quae fecit et per ea quae fecit, quartus vero prohibitionem. In duobus vero distin-

quodammodo videri. Sed sic videntur modo invisi- guitur verbum illud, quod Spiritus de quo nunc lo-
bilia haec creatura mundi ;
quia ratione utens crea- quimur, increatus quasi dicit ad horaines. Ulud

tara nobilis, anima videlicet humana, hoc modo namque per se, aut per subjectam format creatu-
adhuc exsulans, in ipsis visibilibus invisibilem con- ram per creaturam videlicet angelicam, et in octo
;

spicit, et in factis factoris notitiam apprehendit. Nam D modis reperitur : nara formatur verbis, rebus, simul

creatura coeli (ipsa est angehca) non hoc facit : verbis et rebus, imaginibus cordis oculis ostensis,

non enim indiget in creatura videre creatorem quaa imaginibus et ante corporeos oculos ad tempus ex
ipsum indesinenter videt in seipso. Tu autem qui aere assumptis, coelestibus substanliis, terrenis,

hoc necdum potes ; interim eum qui fecit conspice simul coelestibus et terrenis. Sed quod formetur
in

in iis quaefecit. Ait quidam : Ipse dcdit mihi horum illa quae per se est, animalis homo non percipit.

quai sunt scientiam veram, ut sciam dispositionem Sane hoc tandiu latet intellectum, quandiu et expe-

elementorum initium et
orbis terrarum, et virtutes rimentum. Illum adhucquieis loquitur, hos quatuor
consummationem, et medietatem temporum, vicissi- audit alloquenles. Modo uno angelos,et animas uno:

tudinum permutalioncs ct commutationes tenvpo- illos, incomprehensibilem divinitatis intinalitalem

rum,annicursusctstellarumdispositiones;naturas admirando istas vero vindictam sanguinis exspe-

:

animaliumet iras bestiarum, viam ventorum et co- ctando. Diabolum tribus modis, et totidem horaines.
giiationes hominum, et differentias virgultorum, et Illum, malitiara celare non volendo innocentiam ,

virtutes radicum,etqucecunque sunt absconsa etim- injuste accusando, et eam ad tentandum malitiose
849 LIBER DE EXERCITIO CELLyE. 850

expetendo: homines quoque, precando veniam pec-A variationem, quia mutabilis est. Est autem motus
catorum, gratiam meritorum, gloriam praemiorum. seoundum locum, secundum tempus, secundum for-
Lege secundum, et vigesimum octavum librum mam. Illius vero motus, qui secundum formam est,
Moralium beati Gregorii in eis invenies, quam ; tres quidam dicunt species esse, augmentum, dimi-
profunde, quamquenitide idem vir de his disserat, nutionem, alterationem. Movetur quidem aliquid
quem inter caeteros constat fuisse doctores et inge- secur.dum locum, cum ipsum de loco adlocum,
nio acutum, et in eloquiodecorum. Vide inter heec, mediante loco transitquod ad solum corpus perti-
:

in ipsa meditatione tua interna,

quod ex duabus net ; non enim hoc humano, vel angelico
spiritui
substantiis homo factus est una corporea, incor- ; convenit. Secundum tempus alia moveri dicuntur,
porea altera. In quantum (ut ante nos longe dictum quoe prius et posterius suscipiunt. Secundnm au-
est) ex corporea est, cum caeteris animalibus com- gmentum vel moventur quee
diminutionem illa

munis naturee habet participationem sed in formee : quantitate augentur vel minuuntur. Motum aulem
compositione, ad alia animalia differentiam habet. alterationis illa suscipiunt, quae formarum etactuum
Nam illa formam ad terram habent inclinatam et diversitate quodammodo alterantur. Sunt autem
pronam : quo significatur, praeter ea quae terrena res quoedam, qu?e omnium generum motuum susce-
sunt, ab eis nulla esse appetenda. Hominis vero -p ptivae sunt; velut res corporeoe, quialocoet tempore
forma in altum erigitur, et sursum elevatur ;
qui et moventur. Spiritus quoque creati variis affeclibus
praeter caelera animanlia [Par., animalia] rectum moventur quos incipiunt habere, et desinunt. Et ita
habet incessum, et ad superna aspectum. Quo li- molum secundum formam, semper sequitur motus
quide declaraliu*., et eum quse sursum sunt sapere secundum tempus. Spiritus ergo creati, quia de
debere, et tota mentis intentione illuc tendere ubi bono in malum moventur, de malo in bonum, de
Christus sedet in dextera Dei Patris.Unde etquidam beno in bonum, de malo in malum, duabus specie-
ait :
bus motuum moveutur. Motus vero secundum lo-
Pronaque cum spectent animalia caztera terram, cum, animae convenire non potest sed illius qui ;

Os homini sublime dcdit, ceelumque videre[tueri] secundum tempus, et secundum formam tit, sus:e-
Jussit, eterectos adsidera tollcre vultus. ptibilis est. Nam per varias affectiones ssepe varia-
tur, quod sine motu temporali fieri non potest.
(Ovid., Metam., 1. i, 84.)
Non enim mediante loco, ad locum de locomovetur,
Sic ergo homo ex corporis forma admonetur, in quia localiter non movetur. Dicit quoque beatus
appetitu bonorum a caeteris differre animalibus, Augustinus « Nihil quod corpus non est, in
: loco
quanquam cum eis corporis communem habeat na- est. » Sed et Boetius in libro de Trinitate nec

turam. At secundum animam, cum aliis animantibus quantitates, nec qualitates in loco dicit esse : quas
non habet proprietatis communionem. Ea namnue tamen verum est in subjecto esse. Etenim aliud est

sola ad imaginem Dei et similitudinem facta est. esse in subjecto, aliud in loco : sicut aliud est ani-
Ad imaginem, ut aiunt, Dei facta est, secundum mam esse in corpore, aliud animam esse in loco.
substantiam et puritatem rationis. Sed ad similitu- Quse enim in loco sunt, locum replent, locum occu-
dinem, secundum imitationem puritatis et amorem pant, quod soli corpori convenit. Nam nonsine causa
charitatis. Vel, ad imaginem Dei facta dicitur, philosophus dicit quod « singulae particulae loci, ob-
quantum adveritatis cognitionem ad similitndinem : tinent singulas particulas corporis(lib. iv, Physico.).*
vero,quantum ad naturce et rationis puritatem. Corpus quippe in loco esse, est ipsum corpus locum
Est autem anima imago Dei ad imaginem : nec replere estipsum distantiam facere; id estsursum,
;

ejusdem naturse cum Deo, sed longe ab eo differen- deorsum, relro et ante, dextrorsum etsinistrorsum.
tis ;
quia profectus et defectus capax est, et ideo Hoc nimirum animasncn convenit, quassic est in loco,
variationi subjecta est. Et in hoc longissime a Deo et sic circumscriptibilis est, quod nullius loci ambitu
distat (quanquam, imago ejus quaedam sit, et si- continetur et includitur, sicut continetur et inclu-
militudo), unde et ab illa imagine valde remotaest, ditur corpus. Hoc autem falsum esse nullus dicit,
quae cum ipso Deo circumquaque idem est, id est D qui quantum natura spiritus a corporea distetnatura
a Filio Dei Patris, qui circumquaque idem cum comprehendit.
Patre est. Inest autem animae naturalis simplicitas CAPITULUM XXVIII
essentiae suee. Est etiam ei idem esse quod vivere.
De illis beatis spiritibus,qua? videlicet illa sint quic
Non autem dicimus quod est vivere, vel bene ad eos pertinent,et quid de illis inpura medita-
quantum ad sanctitatem, vel beate quantum ad feli- tione sua, cellw debeat intra se habitator revol-
citatem. Cum enim non possit ex quo creata cst vere.

aliquando non vivere, sicut nec aliquando non esse, Nunc autem tibi, qui habitator celUc es, aliqua
potest tamen vivere male, cum est iniqua et mi- ; de istis ccelestibus spiritibus dicerc Iibet. Nam tua
sere, cum est damnata. Estin ea et libcrtas arbitrii, polissimum conversatio cum illis esseper purilatem,
qua inter bonum et malumdisccrnit, et quod edrum et aviditatem , atque pcr desiderium debet. Non
voluerit diligit et eligit, ut in iis meritum ejus sit. enim pulare debcs quod quando in cella es, solus in

Ecce in anima, essentirje simplicitas, vitee perpelui- ea sis. Nam nunquam minus solus es, quam cum in
tas, arbitrii liberlas. Suscipit quidem moluum ea solus es (ita dicimus hoc), si in illa eo es modo
851 GUIGONIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 832

quo esse debes. Tune tunc solus es, cum in interno A quia foramina sua in die qua conditus est dicit

purae et mentis tuae eubiculo inclusus,

defecatae praeparata, quia charitatis quidem capax fuit ; sed
clauso ostio cordis contra universa inutilia, oras in nunquam impleta, quia charitatem capiens non fuit.
spiritu Patrem tuum ? Solusnc tunc es, cum inipsis Exponit namque hoc modo haec verba prophetise
internis animi tui, quibusdam maturis et integris [Par., prophetae| bealus Gregorius in libro Moralium
intellectus luminosi, et affectus succensi passibus, trigesimo secundo (cap. 18) : « Aurum, inquit, opus
exclusis a te bora eadem universis cogitationibus ejus exstitit, quia sapientice claritate canduit, quam
levibus et otiosis, lucidas et pulcberrimas peram- bene creatus accepit. Foramina vero idcirco in la-

bulas et circumis mansiones spirituum beatorum, pidibus fiunt, ut vinculali auro, in ornamenti com-
qui in ccelis semper vident faciem Patris ? Quomodo positione jungantur ; ut nequaquam a se dissidant

tunc solus es, cum in dilatatis et purificatis, et in [Par., discedant] quos interfusum aurum repletis
longis praetoriis spiritus tui, in lumine et ardore foraminibus ligat. Hujus ergo lapidis in die condi-
magno, non absque gaudio ineffabili et exsultatione, tionis suee foramina praeparata sunt, quia videlicet
discurris per cuneos patriarcharum, per collegia capax charitatis est conditus : quia si repleri voluis-
prophetarura, per senatum apostolorum, per deco- set, stantibus angelis, tanquam posilis in regis
ras rosas marlyrum, per formosas violas confesso- -r> ornamento lapidibus potuisset inhaerere. Si enim
rum, per amoena et suave olentia lilia virginum? charitatis auro sese penetrabilem praebuisset, san-
Quambonum est hic te esse!quam dulce est etsuave clis angelis sociatus, in ornamento (ut diximus)
formosae et speciosae columbae, et animae (cujus hasc regio lapidis fixus maneret. Habuit ergo lapis iste

vox est : Dileclus meus mihi, et ego illi (Cant. n, foramina, sed per superbiae vitium, charitatis auro

16) : sed et ista : Yulnerata charitate egosum (Ibid., non sunt repleta. Nam quia idciro ligantur auro

5), inter ejusdem dilecti laevam et dexteram dormire? ne cadant ; idcirco iste cecidit, quia etiam perfora-

ubi eo securius pausat, quo sollicitius et diligentius tus manu artificis, amoris vinculis iigari contem-
pro illius quiete ipse vehementer, ipse zelans omne psit. Nunc autem caeteri lapides, qui similiter fue-
quod hunc vigilem ejus soporem turbare valet, et rant perforati, penetrante se invicem charitate li-

diminuere, ac impedire, procul repcllere non cessat. gati sunt, atque hoc in munere isto cadente me-
Denique cum adjuratione quadam admirabili allo- ruerunt, ut nequaquam jam de ornaraento regio

quitur filias Jerusalem: Ne suscitetis, ait, neque evi- cadendo solvantur. » Heec beatus Gregorius, et hoc
gilare faciatis dilectam, donec ipsa velit (Cant. m, modo de his. Hoec autem quatuor in ipsa sua crea-
5). Et nunc, dilectissime nobis, tu qui inhabitator tione , angeli suscepisse creduntur : substantiam
cellae es, dans in quantum potes, transitoriis tergum videlicet simplicem et immaterialem ; discrctionem
terrenis et infimis, faciem vero sempiternis, coelesti- ^ personalem sapientiae, et intelligentiae veritatis ac

bus et supernis, erige cordis tui cogitationem ad ea bonitatis divinae ; formam rationabilem, et libcrta-

quae de spiritibus illis coelestibus sentienda et te- tem arbitrii, id est, facultatem bonum a malo dis-

nenda sunt. De non esse, ad esse volente Deo [Par. cernendi, et in alterutrum per electionem se ile-

illo]omnipotente universae creaturae Conditore pro. ctendi. Ideo simphcem et immaterialem substan-
dierunt. Non enim Deo coreterni sunt, sicut nec co- tiam, quia ex nulla diversitate partium subsistunt.

aequales, nec consubstantiales : quia licet valde prae- Ex partium etiam compositione, sed nullius dimen-
celsae et dignae, creaturae tamen sunt. In ipso mundi sionis suscipiunt quantitatera : id est, nec longiludi-
exordio creati sunt, quando coelum et terra primum nem, nec latitudinem, nec altitudinem. Sunt autem
condita sunt. Et simul quidem creati fuerunt, et boni omncs in personali proprietate differentcs. Scienlice
qui perstiterunt, et mali qui corruerunt ; sicut si- vero apliludinem habuerunt, et tanto majorem,
mulet aversi praecipitati, et conversi confirmati. quanto purioris substantiae sunt. Haec habilitas co-
Sic enim asseruerunt, et in suis scripturis reli- gnoscendi erat, per quam scire poterant quid con-
querunt doctores catholici, qui de iis tractaverunt. ditori, quid sibi, et quid consortibus suis deberent.
Creati rationales, et omnes quidem, tam illi qui Eorura vero potestas tripertita dicitur esse. Nam ad
futuri erant mali, quam illi qui futuri erant boni, D se (ut dicitur) potestatem habebant, et inter se, et

Non autem dicimus

charitatis creati sunt capaces. adea quae erant extra se. Quam vero ad se habue-
quod charitatem omnes erant capientes, sed cha- runt potestatem , non omnes habuerunt aequalem ;

ritatis capaces. Nam qui se a Deo averterunt, et quia secundum substantiae suae subtilitatem , ac na-
in aeternum damnati sunt nunquam
, charitatem turae puritatem , in hac erant potestale differentes.
habuerunt, sed nec unquam habebunt ; et ideo Quanto enim quis subtilioris naturae ac perfectioris

charitatem capientes et habentes, mali crcati non erat, tanto in hac potestate alium superabat, et

Nam habere potue- hoc promptior erat ad contemptum mali et ap-

sunt, sed charitatis capaces. ,

runt, sed contra Conditorem suum inlumescentes, petilum boni. Et hac potestate quam ad se ha-
eam habere noluerunt. Dicit ergo prophetaEzechiel, buissc dicuntur, facile poterant et bonum assc-

de illo qui ruinae illorum auctor exstitit hoc modo : qui, et malum aspernari. Verum illa quam intcr

Aurum, opus decoris tui et foramina tuain die qua se habent , dominationis esse dicitur, in qua
dominationis alii superiores alii infe-
conditus es,prceparatasunt (Ezech. xxvni, 13).Ecce potestate ,
853 LIBER DE EXERCITIO CELL/E. 8o4

riores eo quod isti praecipiunt, illi praecipientibus

: A ad Deum conversi sunt, glorificationis
spiritus qui

pro debito subjectionis obediunt. In qua potestate praemium acceperunt beatitudinem aeternam, qua
non solura sunt excellentes, sed et differentes. Nam pro meritis digni facti sunt gratia Dei adjuvan-
etab illis quibus dominari debent, ex eo quod eis te , absque coactione quidem, et in aeternum

dominantur differunt. Potestas vero quae ad ex- Deum videntes. in ipso, de ipso, et cum ipso sine

terna est, potestas administrationis a quibusdara fine gaudent [Par., gaudebunt]. At vero qui a Deo
nominatur. Nam illa circa bonos operantur quae aversi sunt, inferni sunt rudentibus traditi. (quod

eorum saluti necessaria sunt, aut ad bonam eos ex culpa meruerunt Deo deserente, absque oppres-
voluntatem inclinando, aut ad habitam explendam sione tamen), et in aeternum Deum non vidcbunt
vires praebendo, et a contraria potestate eos tuendo. Dispositio vero bonorum in duobus consistit : in

Mali etiam homines per eos stepissime puniuntur, laude videlicet divina, in qua jugiler perseverant,
quia, quemadmodum ait Augustinus, « per bonos administrationis multarum in hocmundo
et in officio

angelos per malos, homines malos nonunquam

et gerendarum, sive circa homines, sive circa alias
Deus tlagellat. » Sed quod per angelos bonos un- quascunque res, in quarum administratione divinae

quam Deus homines bonum flagellaverit, dicit se obediunt disposilioni. Maxima vero eorum admini-
legisse non recolere. Hujus autem potestatis non t> stratio circa homines consistit, tam in corporalium,

minima pars est, libertas arbitrii eorum. Est au- quam in spiritualium beneficiorum exhibitione :

tem liberum arbitrium, judicium voluntatisliberum : quae quidem sine omni labore, sed tamen non sola

quo quippe fere modo et a philosophis descriptum in- voluntate adimplere possunt (quod solius Dei est,

venitur. Aiunt enim : « Liberum arbitrium est, liberum cujus velle facere cst), sed aliquo vel visibili, vel

de voluntate judicium. » Id est, liberum arbitrium invisibili, prout eis competit, actu. Ordines vero
est potestas discernendi inter bonum, etmalum cura ipsorum beatorum spirituum, secundum tres hic-
voluntaria electione boni et reprobatione mali.Nam rarchias distincti sunt, quarum quaelibet ordines
arbitrium ad discretionem judicium [Par., judicii] continet tres. In prima hierarchia sunt tres ordines
perlinet, unde arbitros judices dicere solemus : isti, seraphin, cherubin et throni. In secunda, do-
libertas quam liberam habet
vero ad voluntatem, minaliones, principalus et potestates. In tertia

creatura rationalis. Nam libere bonum vult illa quae virtutes, archangeli et angeli. Qua vero ratione et

bonum vult et libere malum vult illa quae malum

:
causa talia ordines isti sortiti sunt nomina, satis

vult. Sed illud fit gratiaDeipraeveniente, id est, quod superque multorum catholicorum doctorum oslen-
creatura rationalis vult bonum : hoc autem fit gra- sione notissimum est, et idcirco necesse non est,

tia Dei deserente, id est, quod creatura rationalis ut de illa nos ratione et causa aliquid in praesenti
vult malum : sed semper utrumque tit voluntate. ^ loquaraur. Sed
1
ut ad te veniamus, qui babitalor es
Nam nec gratia Dei adjuvans, voluntatem premit cellae, pro quo omnia dicimus, erige
et cui haec

necessitate, nec deserens spoliat libertate. Inde est quatenus imo quatenus tibi datum fuerit,
licet,

quad voluntas preemium meretur et poenam, quia defcecatos purae considerationis luae oculos ad hos
libere et absque omni coactione ad utrumque se novem beatorum spirituum ordines, ut ex parte
inclinat, id est ad bonum et malum. Non autera videas quae eorum sint sublimitates et dignilates.

sine causa dictum est liberum voluntatis judicium, In ipsa intra te interna recordatione, stude olfactu
vel liberum de voluntate judicium. Sola vero vohm- memorise vel tenuiter odorare : et gustu amoris, in
tas semper creaturae rationalis est. Nam ad volun- quantum potes, aliquid de gaudiis coclestium spiri-
tatem habendam nullo indiget extra se posito crea- tuum praegustare, qui in singulis ordinihus sunt :

tura rationalis : quod in mala voluntate omnes esse quomodo singuli in seipsis sunt incorrup:i et inte-
novimus. Nam ad eam habendam ex se sola, crea- gri, jucundi et laeti : in araore sincerissimo, arden-
tura rationalis sufficiens est : sed ad bonum haben- tissimo, et perseverantissimo invicem benevoli et
dum, ex se sola, creatura rationalis sufticiens non benigni : pace imperturbabili tranquilli, in perfe-
est, nisi sit adjuta a gratia Dei. Sed licet sine gra- ctissiraa certitudinc securi, individui, puri, sereni,

tia bonam voluntatem habere non possit, non

Dei, J) ipsum Deum facie ad faciem videntes, Deo inces-
tamen aliquo extrinseco eget ad bonam voluntatem santer aehaerentes nulla interposita re alia : in Dco
habendam. Nam nisi culpa creatura' rationalis obsi- et ex Deo beati existentes, Dei indesinenter in ple-
stat, nunquam gratia Dei deest ad bonam volunta- niludine verae et in aeternum indeficientis dilectio-
tem habendam. Nihil est ergo quod sic sit potesta- nis, et exsultationis, laudibus et praeconiis insisten-

tis creaturae rationalis, sicut est ipsa voluntas, quam tes : quibus (ut multa brevi semone concludamus)
semper libere habet ratione discernente au bona nihil penitus adest, nih.il deest, boni. quanta sua-
sit vel mala. Bene ergo liberum arbitrium dicitur vitas et dulcedo in verbis istis ! Si tu aquila es, imo
liberum voluntatis judicium, vel liberum de volun- quia tamen sicut
es, si in cella esse debes, ita in ea
tale judicium,eo quod (ut dictum est) crcatura es, elevare, elevare ab eis quac sunt infra te, et ab
semper habet potestatem libere volendi
rationalis eis quae sunt cxtra te : et elevare medianlibus his
bonum vel malum, cum electionc hujus, id est boni, qua) sunt inlra tc ad ista de quibus loquimur, subli-
et judicio reprobationis illius, id est mali. Illi vcro mia ct magna, perfecla et integra, tranquilla et
 85S GUIGONIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS 856

quieta, secura et certa, festiva et laeta, jucunda et A est esse quod est. Ipse sibi esse, ipse et omnibus
amccna, lucida et prseclara, dulcissima et suavissima esse est. Sed ipse qui solus est, qui solus habct
ietquia verba sunt ha?c; et omni denique quod ap- immortalitatem, quid est ? Nihil porum quae condi-
petendum est plena, et ab omni nihilominus quod dit, ipse est : non ex tempore.
quia ab aeterno est,

fugiendum est aliena quae sunt supra te. Sic, sic Omuium creaturarum creator
est unde con- ille ;

pone in arduis nidum tibi, et in petris manens, et stans est quia ipse creatura non est. Scimus tibi

in praeruptis silicibus commorans, atque inacessis dicere, qui babitator cellae es, quid Deus non sit,

rupibus inde contemplare escam. Cum itaque hoc

;
sed quis dicere potest quid sit ? Dicit enim de his
modo in pura consideratione, cum pleno amore et hoc modo beatus Dionysius in libro angelicae Hie-

desiderio, et te sedens in cella illis beatis spiritibus, rarchiae, capitulo secundo : « Itaque et colendam
et illos tibi repraesentas, scito quia intus duxit te superessenlialis divinitatis beatitudinem manifcsta-
rex in cellam vinariam, ut ordinaret in te chari- tivorum eloquiorum mysticae traditiones, aliquando
tatem, qui et potest jam dicere cum Paulo : Xostra quidem ut rationem, et intellectum, et essentiam
conversatio in ccelis est iPliilip. m, 20), et illud : laudant ; divinam rationalitatem et sapientiam ejus

Consedere nos fecit in ccelestibus, in Christo(Ephes. declarantes, et vere existentem substantiam, et eo-

n, 6).Tunc Paulus, ut beatus Gregorius dicit, in g rum quae sunt subsistentiae causam veram : et quasi

carcere fortassis tenebatur, cum se sedere in Cbristo lumen eam formant, et vitam vocant, tantis mira-
in coelestibus testaretur. Sed ibi (ut subjungit bea- bilibus formationibus castioribus manentibus, ct

tus Gregoriusi erat, ubi ardentem jam mentem fixe- materiales formatioues excellere quoquo modo pro-
rat, non illic. ubi illum necessarie pigra adhuc caro batis deficientibus, et sic divina ad verilatem simi-
retinebat. Vade, et tu in cella tua fac similiter, et litudine. Est enim super omnem scientiam et vi-

poteris cum redieris ad nos, dans gloriam Deo, di- tam, nullo quidem ipsam lumine characterizante,
cere nobis, quod in arduis posuisti nidum tibi, in omnique ratione et intellectu, similitudine ipsius

petris etiam mansisti, in praeruptis silicibus es com- iracomparabiliter derelictis. Et aliquando vero dis-
moratus, et in inaccessis rupibus cotemplatus es similibus manifestationibus ab ipsis eloquiis, super-

escam. mundane laudant eam invisibilem, et infinitam, et

incomprehensam, vocantibus : et quae, et ex quibus

CAPITULUM XXIX. non quid est, sed qui non est significatur. Hoc
eniin, ut aestimo, potentius est in ipsa. Quem qui-
De illo meditationis genere quod intra nos in ipsis dem (ut occulta et sacerdotalis traditio subintro-
intimiscordis nostri debemus habere, cum de Deo duxit) hoc quidem non esse secundum quid eorura
sludemus cogitare, et qualiter de illo nos deceat C quae sunt, eam vere dicimus. Ignoramus autem su-
et liceat senlire.
peressentialem ipsius, et invisibilem, et ineffabilem
Jam quidem eo usque pervenimus ut tecum ali- infinalitatem. Si igitur negationes in divinis veroe, af-
quid, qui inhabitator cellae es, de ipsis invisibilibus firmationcs vero incompactae, obscuritati arcano-
Dei conferamus. De quibus invisibilibus praedicator rum magis apta est per dissimiles formationes ma-
egregius sic dicit : Invisibilia ipsius, a creatura nifestatio. » Haec beatus Dionysius de his verba qui-
mundi,per eaqux facta sunt, inlellecta conspiciun- dem perplexa, sed intelligentia ineis latet profunda.
tur (Rom. i, 20). Et certe non aliud haec ejus invisi- Ecce quia nos dicit ignorare superessentialem ipsius,
bilia sunt, quara id quod ipse est. Unde et idem Apo- et invisibilem, et ineffabilem colendaminfinalitatera.

stolus, ut nos instruat quid de his invisibilibus sen- Ecce, quia subjungens asserit, negationes in divi-
tire debeamus, adjungit :Sempiterna quoque ejus iiL- veras, affirmationes vero incompactas. Et id-
virtus et divinitas. Sua ipsius sempiterua virtus et circo dicit obscuritati arcanorum magis aptam essc
divinitas ipse est, quiDeus sempiternus est. Si qui- per dissimiles formatior.es manifestalionem. Certe,
dem habet sempiternam virtutem et divinitatem ;
superessentialis ipsius, et invisibilis, et ineffabilis
sed quod habet, hoc est. Locuturi autem de Deo, infinalitas nihilest, nisi id quod ipse est. Et qui
quod ipse sit dicere non possumus, quia hoc cogi- D hanc ipsius infraalitatcm ignoramus cum haec infi-
tare non valemus. Quod ergo comprehendere non nalitas sit ipse, quid ipse sit quomodo non ignora-
possumus raente, consequenter nec expriraere pos- mus? Si autem negationes in divinis sunt verae, af-
sumus ore. Certe quidquid est vel ipse est, vel est firmationes vero incompaclae, vera est nostra nega-
creatura quam condidit ipse. Sed a suo esse, crea- tio cum dicimus hoc non est, quia quod non sit
:

turse esse tam longe est, quod de ea dici potest, scimus ; incompacta veroconfirmalio, cumaffirman-
quod ipsa secundum quemdam modum non est, sed tes dicimus : hoc est, quia quid sit ncscimus. Et ta-
quod ipse solus est. Est namque viri sancti senten- men si nescimus hoc quod ipse est, scimus utirjue
tia de hoc, hunc habens modum : Ipse enim solus quia ipse est. Nisi enim sciremus eum esse, quo-
est,etnemo potest avertere cogitationes ejus ; et ani- modo possemus eum diligere ? Nara quod nescimus
ma ejus quodcunque voluit, hoc fecitdob xxm, 13). esse, quantum ad nostram duntaxat cogitationem
Et Apostolus dicit quod solus habet immortalitatem nec habet esse. Et ideo quomodo a nobis diligi po-
(I Tim, iv, 16). Quomodo non solus immortalis est, test, quod quantum ad nos nec est ? Sed eum esse
qui etiam solus est ? Solus utique est, cui soli idem nos scimus, eumque super omnia diligimus, et ad
857 LIBER DE EXERCITIO CELUE. 858

eum totis prsecordiis suspiramus. Sed quem tantum A super omnia est, sed non exaltatus subtus omnia, ;

eum amando, et ad eum suspirando esse scimus, sed non substratus; intus et extra, nec inclusus ta-
quid eum esse scimus ? Et quidem electo famulo suo men, nec exclusus semper ipse, et ubique ipse :
;

dixit se esse, cum ait Ego sumgui sum. Hocetiam

: sed nec unquam tempus, nec usquam locus. Est qui
de se sciscitantibus voluit de se responderi Ego est, et idem ae eodem modo, nec ei quidquam vel
:

sum, inquiens, guisum. Hcec clices, ait, filiislsracl evenerit, inerit, vel transit, infuit. Magna virtus ejus,
Quiest, misit me ad vos (Exod. iii, 14). Dixit quia et sapientia? ejus non est numerus (Ps. cxlvi, 5).
est non autem dixit quid hoc sit quod est. Sed
: Et, o manus omnia potens o nihilominus et oculus !

fortassis dicens quia est, in hoc utique dixit quid omnia videns ! non est quod illam effugere, quod
hoc sit quod est, quod dixit quia est. Nam quidquid istum possit latere. Ipse plenus seipso, et sine ipso
de eo potest catholice credi, quidquid veraciter nihil, qui sibi et est, quia suum ipsius et
omnibus
dici, in hoc verbo instauratur quod est, est. Et omnium est. Nusquam est, in eo quod loco non
quando strepitus oris nostri ubi verbum incipitur clauditur ; et tamen nusquam non est, quia non ex-
et finitur, aliquod emittet verbum, quo sufficienterpos- cluditur loco. Et quis sine eo locus ? Ex ipso, per
simus exprimere Deum ? Et quidem Deus Dei Filius, a ipsum, in ipso, ipsi gloria. Cui ipsi? Regi quoque
Deo Patre genitus, unus idemque GumPatre, et san- x> sseculorum iramortali , invisibili soli Deo. Deus est
cto utriusque Spiritu Deus existens, ipse est Yerbum ; saeculorum, cui nequaquam ipsa vel accedere potue-
sed Verbum non transeunter prolatum, sed aeterna- runt vel decedere : nec tamen coaeterna sunt. Quae
liter genitum, non factum ; eique cujus est Verbum, enim in se aliquando vel erant, vel erunt, in ipso
coaequale, et consubstantiale, atque coaeternum, quo semper sunt et quidem sicut ab aeterno, sic et in
:

in principio erat etapud Deum erat, et Deus erat. aeternum. Neque enim ipsi vel quod fuit transit an-
In principio erat Verbum (Joan. i, 4). Ecce eeterni- tiquum, vel quod novum sed utrumque
erit eveniet :

tas ejus quod enim in principio erat, nunquam fa-

: ei stat, inest tam quod jam est, quam quod nec-
;

ctum erat sicut de ccelo et terra dictum est In prin-

; : dum est. Et, o quam mirabilis in seipso est, qui
cipio creavit Deus ccelum el terram (Gen. i, 1). Sed rerum omnium creator est, cum tam mirabilia sint
erat hoc est, ab seterno erat. Et verbum erat apud
; qua; ab ipso creata sunt Et quidem valde sunt mi- !

Deum. Ecce quia diversa Verbi persona ab illius rabilia,ipsumque eis longe clamitant mirabiliorem.
persona cujus est Verbum. Si enim alius apud alium Ostendunt enim se creataquae condiditbona bonus :

erat, alius profecto ille qui erat, alius ille apud
quem erat. Sed ne putes aliud Et Deus, inquit,
erat Verbum. Ecce divinitas Verbi nec alia, sed
eadeni quae ejus est, cujus est Verbum. Igitur Ver-
bum quod apud Deum erat, idem ipse cum eo Deus
erat apud quem erat, ut sit utique Verbum alius
apud quem erat, non quidem alius Deus, sed alia
ostendunt, inquam, se bona, pulchra, dulcia, multa
: et magna. Nam bona ad usum, pulchra ad visum,
: dulcia ad gustum, multa ad numerum, et ad mensu-
^ ram magna. Haec, inquam, se ostendunt, etmirabi-
liter se ostendunt : sed haec se ostendendo, crea-
torem suum oslendunt longe meliorem, pulchriorem,
dulciorem et majorem qui est omnium bonorum ,

persona a Patris persona, cum quo tamen unus optimus,omniumque pulchrorum pulcherrimus, om-
idemque Deus, ex Deo Deus, ex Patre Deo Filius nium dulcium dulcissimus, omnium magnorum ma-
Deus. Non certe aliud, quia eadem cum eo substan- ximus utpote vera, summaque et aeterna sui ipsius
;

tia, aeternitas et divinitas. Itaque alius, propter per- bonitas, pulchritudo, et (si ita dicere licet) multi-
sonarum diversitatem ; sed non aliud, propter sub- tudo, magnitudo. Quidquid in hoc mundo, de hoc
stantiae divinae unitatem.Sed cum totum hoc dici- raundo videmus, audimus, gustamus, odoramus et
mus, quid dicimus ? quando verba habebimus, qui- tangimus, nonest ipse. Quid ergo est ipse Dominus
bus quid sit Deus dicere possimus ? Multa dicemus, Deus noster quid, quaeso, est ? Non est decor mul-
;

ait sapiens quidam, et deficiemus verbis (Eccli. tus et magnus, quem aspectu cerno corporeo non :

xliii, 29). Vere verbis deficiemus, magis quam ad vox est quam corporaliter audio non odor, quem :

id quod intendimus perfecte dicendum proficimus, olfacio, non sapor quem gusto, non aptitudo quam
et quando multa dicemus. Et verba quando utcun- D tango. Et tamen quaedam quodammodo quasi mul-
que sunt, quid aliud quam voces mentis sunt ? Et titudo est, qusedam magnitudo, quidam decor, quse-
quidem vel necdum sunt, vel jam non sunt, quia dam vox, quidam odor, quidam sapor, quaedam apti-
nisi transeundo non sunt. Sed antequam transire tudo. Quasi quaedam multitudo, sed cum una simpli-
incipiant, necdum sunt, et cum transierint, jam non citate, et simplici unitate, in quam nullus numerus
sunt. Unde, vel quando mihi verba, quibus tibi qui cadit. Magnitudo sed sine quantitate, quam nulla
,

habitatores cellae, loquendo ostendam quid sit Deus? mensura comprehendit. Decor, quem nulla offuscat
Ecce in cella absque cessatione Deum ardentissime deformitas. Vox, quam nullum rapit tempus. Odor,
amas, Deum devotissime oras, ad Deum meduliitus quem nullus dispergit flatus. Sapor, quem aliqua
pervenire desideras ; sed sic amando, sic orando, non minuit comestio. Aptitudo ,
quam aliqua non
sic desiderando, quid Deum esse cogitas ? Scis quia contaminat corruptio.
invisibilis est, nec est aliqua creatura invisibilis co-
ram eo : principium sine principio, linis sine iine ;
859 GUIGONIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 860

CAPlTULDM XXX. A. pra modum nefas est. Sunt ergo hae tres personae :

Dc Trinitate pcrsonarum, ct unitatc substantuB Pater gignens, Filius a Patre genitus, Spiritus san-
qux Dcus cst, et quod prcejudicium aliquod nec ctus a Patre et Filio procedens. Quarum quidem
Trinitas unitati, ncc unitas facit Triniiati. personarum nulla altera est quia non est una per- ;

Ecce quae tibi, qui habitator es cellae, diximus de sona, sed tres. Xam una persona non potest gignere

Deo. Et multa quidem diximus sed quid in his ,

se, et gigni de se, et procedere a se. Hae tamen
omnibus diximus ? nunquid non verbis deficimus ? tres persona una substantia sunt, natura una, divi-
j

Multa dicemus, inquit, et deficiemus vcrbis \Eccli. nitas una, majestas una, seternitas una. Recte qui-
xliii, 29). Si multa sunt verba quae dicimus, quare dem fidem catholicam tenes, tu qui habitator es cel-
verbis deficimus ? Ximirumquia eum, de quo verba lae.Sed quid est (quaeso te) quod mihi numerum
multa dicimus, quid sit ad plenum non exprimimus. sine numero proponis, eumque mihi das, ct statim
Dicimus quoque, si tamen ita dicere licet, quia unus eum tollis ? Nam si tres sunt, nonne numerus est ?
cum sit multus est, sed sine numero, magnus sed Si autem tribus est substantia una, si natura, si di-

sine quantitate simplex, sed sine extenuatione bo- vinitas, si majeslas, si aeternitas una, ubi numerus ?
; ;

nus, sed sine qualitate ; semper, sed sine tempore Xumerus, ais, ad personas refertur, quia tres sunt ;
;

ubique, sed fineloco omni re, sed sine sui diffi- B

; in non autem ad substanliam, quia una est. Bene dicis,
nitione in omni tempore
; sed sine aliqua sui ,
sed nunquid aliud istas tres personae sunt, quam est
mutabilitate. Xec potest ullo modo, vel pro sui pu- istauna substantia? aut aliud haec una est substan-
ritate maculari, vel pro sua simplicitate dividi, vel tia, quam istae sunt tres personae ? Xon, inquis, quia

pro sua immensitate comprehendi, vel pro sua in- istae tres persona?, ista una substantia sunt : et hnec

tinahtate mensurari. Xec potest ullatenus cognitione una substantia, illarum est trium personarum. Nulla
variari qui sapientissimus est, nec affectu mulari namque trium personarum est ea quae altera ; sed
qui optimus est. Cujus potentiae omnis effectus sub- unaquacque tamen est id quod altera. Quid Pater
jicitur, cujus sapienlia? omne occultum manifesta- quidcm alius est quam Filius, vel Spiritus sanctus,

tur, cujus deliberationem omnis eventus sequitur, sed non aliud ; et Filius est alius quam Spiritus san-

cujus aeternitatem non capit lcmpus, nec bonitalem ctus, vel Pater, sed non aliud. Spiritus sanctus alius

virtus, nec sapientiam sensus, nec potentiam opus. quam Pater vel Filius, sed aliud non est : quia Pa-

Ipsi gloria qui rex est saeculorum, colendus et ad- ter, et Filius, et Spiritus sanctus, est unus naturali-
orandus, metuendus et tremendus, ac dominans Deus, ter, idemque Deus. Sic damus singulispersonis suam

immortahs, invisibilis ; ex quo, et per quem et in proprietatem, quod substantiao non tollimus unita-
quo omnia. Xam omnia ex ipso, quia omnium ipse tem quia in nullo praejudicat vel substantiaa unitas,
:

p
principium et auctor. Omnia et per ipsum, quia per personarum Trinitati, vel personarum Trinitas, sub-

ipsum, omnibus confertur ut subsistant, sicut et stantiae unitati. Quocirca nec a substantiae unitate,

collatum est ipsis ut essent. Sed et in ipso omnia. personarum Trinitas ; nec a personarum Trinitate,

Nos tamen potius virtutis debemns mirari magnitu- substanliae unitas seorsum est cogitanda, vel sepa-

dinem, quam loci alicujus somniare dimensionem. randa ; sed potius et unitas in Trinitate, et Trinitas

Dicimus adhuc si tamen hic aliquid dicere vel sci-

|
in unitate veneranda et adoranda. Si, ut dicis, ita

mus, vel valemusj, Deus Pater, Deus Fihus, Deus est, imoquiaita quomodo ita cst?Non plene, ais,
est,

Spiritus sanctus : personae tres, quarum nulla est per scientiam capio quomodo est, sed pie per fidem
alia ; et substantia una. Et libenter hoc catholica credo quia ita est. Optime dicis nam credere pie- ;

suscipit auris.Sed cum hoc dicimus, quid dicimus ? tatis est, discutere temeritatis : plene autem ac per-

Multum, ais, et magnum quid dicimus, cum hoc fecte nosse, vita, et vita aeterna est. Dicit autem
dicimus. Dicimus enim, ais, in uno eodemque Deo, beatus Augustinus quod lantus est solus Pater, vel

praeterquem alius non est, esse et personarum Tri- solus Filius, vel solus Spiritus sanctus, quantus est

nitatem, et substantiae unitatem. Bene, inquam. Sed simul Pater, et Filius, et Spiritus sanctus ; cujus

nunquid aliud esse dicis ibi personarum Trinitatem, nunc libet vcrba tibi, qui habitator cellae es, ad me-
quam substantiae unitatem ? Non, inquis ; sed habent D moriam revocare, quae in sexto libro de Trinitate
personae istae proprietates suas : quia solius Patris ultimo videlicet capitulo ejusdem libri posuit, occa-
est gignere, et ideo a nullo est ; solius Filii est gigni, sione illorum trium profundorum verborum Hilarii

et ideo a Patre est autem Spintus sancti

; solius est quae sunt, aeternitas in Patre, species in imagine,
procedere, et ideo a Patre et Filio est. Sed non sic usus in munere. Scribit itaque beatus Auguslinus
a Patre et Filio Spiritus sanctus est, sicut est Filius hoc modo : « Horum verborum, id est, Patris et

a Patre quia procedit ab utroque fa Patre videlicet imaginis et muneris, aeternitatis et speciei et usus,
;

et Filio Spiritus sanctus sed a neutro gignitur. At i

abditam scrutatus intelligentiam in quantum valeo,

vero Filius a solo Patre gignitur et ideo Pater qui- ;

non eum secutum arbitror in aeternitatis vocabulo,
dem gignens est, Filius autem genitus : et inde est nisi quod Pater non habet Patrem de quo sit Fdius :

qnod Paler Pater est, et Filius est. Alioquin plures autem de Patre est, ut, sit, atque ut illi coaeternus
essent in illa Trinitate Patres, et Filii quod nimi- sit. Imago enim, si perfecte implet illud eujus imago
,

rum credere, nimis abominabile, et horribile, et su- est, ipsa coaequatur ei, non illud imagini suae. In
 861 LIBER DE EXERCITIO CELLJE. 862

qua imagine speciem nominavit, credo, propter pul- A tius nolumus, quia dum tantus talisque sol, et lucens

chritudinem, ubi jam est tanta congruentia, et prima illuminat, et ardens inflammat, dignum est ut lu-

a^qualitas, et prima similitudo,nulla in re dissidens, cerna lutea recedat, et ne ultra appareat, sub silen-
et nullo modo ina^qualis, et nulla parte dissimilis, tii latibulo se abscondat.

sed identidem respondens ei cujus imago est. Ubi est

prima et summa vita, cui non est aliud vivere, et CAPITULUM XXXI.
aliud esse, sed idem et esse et vivere : et primus ac De diligenti sollicitudine et sollicita diligentia
,

summus intellectus, cui non est aliud vivere, aliud quam orationi nostrce (quando ei incumbimus)
intelligere, sed id quod estintelligere, hoc est vivere. debemus impendere, et de magna instabilitate
qua in corde, orationis tempore per otiosa et no-
Hoc esse est, unum omnia, tanquam Yerbum per-
civa dispersis cogitationibusnostris , misere ac
fectum ; cui non desit aliquid, et ars quaedam omni- miserabiliter ftuctuamus, et per innumera eva-
potentis et sapientis Dei, plena omnium rationum, gamur.
viventium incommutabilium : et omnes unum in ea, In transvadando fluvium illum secundum, qui egre-
sicut ipsa unum de uno, cum quo unum. Ibi novit ditur de loco voluptatis, cui nomen est Gihon, ali-

omnia Deus, quae fecit per ipsam : et ideo cum de- quam fecimus moram. Nec debet, ut arbitramur,
"
cedant vel succedant tempora, non decedit vel suc- g Y ei j psa quam fec imus mora reprehendi, vel super
cedit aliquid scientise Dei. Nonenimhaecqucecreata ea aliquis nimium admirari, qui quanta duntaxat,
sunt, ideq sciuntur a Deo, quia facta sunt, ac non vel ejus sit latitudo et profunditas non ignorat.
potius ideo facta sunt, vel mutabilia, quia immu- Nnnc autem ad tertium qui de loco voluptatis egre-
tabiliter ab ea sciuntur. Ille igitur ineffabilis quidam ditur fluvium, cui Tigris nomen est, accedamus, ut
eomplexus Patris et imaginis, non est sine perfe- per transeamus. Nos vero per hunc fluvium,
eum
ctione, sine charitate, sine gaudio. Illa ergo dile- qui dicitur Tigris, quantum ad moralem duntaxat
ctio, delectatio, felicitas, vel beatitudo (si tamen attinet sensum, devotam diximus accipiendam esse
humana voce aliquid dignum dicitur) usus ab illo
orationem sicut per illum qui Gihon vocatur, puram
;

appellatus est breviter et est in Trinitate Spiritus meditationem. Et de meditationum quidem generi-
sanctus non genitus, sed genitoris, genitique suavi- bus aliqua tibi, qui habitaior cellae es, diximus ; et
tas, ingeuiti [f.
ingenti] largitate atque ubertate utinam tam sint dicta tibi fructuose, quam sunt a

perfundens omnes creaturas, pro captu earum ; ut nobis dicta profuse ! Nunc autem de devotione ora-
ordinem suum teneant, et locis suis acquiescant. tionis aliqua tibi dicenda sunt ;
quae (si quid de ea
Haec igitur omnia quae arte divina facta sunt, et sufticieuter dicere vel sciremus, vel possemus) eo
unitatem quamdam in se ostendunt, et speciem, et magis tibi debent esse necessaria, quo inter omnia
ordinem. Quidquid enim horum est, et unum aliquid quibus in cella intendis exercitia, in frequentissimo
est, sicut sunt naturae corporum, ingeniaque anima- soles hanc usu et consuetudine habere. Sed quid tibi
rum, et aliqua specie formatur isicut sunt figura? de ea dicere vel scimus vel valemus ? Ut autem scias,
vel qualitates corporum, ac doctrinaj, vel artes ani- tu qui habilator cellse es, qualiter ei intendere de-
marumt ; et ordinem aliquem petit aut tenet. sicut beas, magis illa indiges quae de omnibus docet un-
sunt pondera vel collocationes corporum, et amores ctione, quam nostra eruditione. Dicit enim Apostolus
aut delectationes animarum. Oportet igitur ut Crea- quia quid oremus sicut oportet,nescimus ; sed ipse
torem per ea quae facta sunt intellecta conspicientes, Spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus
Trinitatem intelligamus, cujus in creatura quomodo (Rom. viii, 26). Utique pro nobispostulat, quia quos
dignum est, apparet vestigium. In illa enim Trini- replet, postulantes facit : et ex ejus solius munere,
tate, summa est origo rerum omnium, et perfectis- et gratiae nobiscum agitur, ut sicut
suae infusione
sima pulchritudo, et beatissima delectatio. Itaque oportet orare sciamus. Magis quidem cum interno
illa tria, et se invicem determinari videntur, et in gemitu et dolore magno conqueri et nosmetipsos
se infinita Sed hic in rebus corporeis, non
sunt. accusare debemus, quod fere nunquam sicutoportet
tanlum est una, quantum tres simul et plus aliquid :
oramus, quam ut alios orare doceamus : quia qua-
sunt duae, quam una res. Caeterum in summa Tri- D hter sicut oportet oremus nos certe nescimus. Nun-
nitate, tantum est una, quantum tres simul tantum ;
quid tunc sicut oportet oramus ,
quando in oratione
duae quantum una. itaque et singula sunt in singulis, nostra, vel nihil penitus, vel omnino modicum (et
et omnia in singulis, el singula in omnibus, et om- hoc rarissime), omnium eorum qua? ore proferimus,
nia in omnibus et unum omnia. Qui videt hoc, vel
,
corde versamus. Quando vero sic nobis ipsis ab-
ex parte, vel per speculum et in aenigmate, gaudeat sentes, et quod ore dicimus, funditus nescientes,
cognoscens Deum, et sic Deum honoret et gratias orare nos arbitramur, periculose nimium fallimur ;

agat. Qui autem non videt, tendat per pietatem ad eisque per omnia similes effieimur, de quibus Domi-
videndum, non per caecitatem ad calumniandum ; nus per prophetam dicit : Populus hic labiisme ho-
quoniam unus est Deus, sed tamen Trinitas. Nec norat,cor autemeorum me(Isa.wix, 13)
longe csta
confuse accipiendum est, ex quo omnia, per quem Dixit autem beatus Augustinus Re- clericis suis, in
omnia, in quo omnia nec diis nmltis, sed ipsi glo-
: gula (^cap. 4i eorum « Psalmis et hymnis cum ora-
:

ria in saecula. » Et haec beatus Pater Augustinus et tis Deum, hoc verselur in corde quod profertur in
doctor insignis de his. Nos autem de his loqui diu- ore. » Sed et beatus Benedictus sic de hoc in Regula
863 GUIGONIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 864

monachorum (cap. 19j dicit : Ubique credirousdi- A tuor seniores habere phialas aureas, plenas odora-

vinam esse praesenliam, et oculos Domini in omni mcntoritm {Apoc. v, 8). Et ut sciamus quidperhax
loco speculari bonos et malos maxime tamen hoc : odoramenta accipere debeamus, adjungit, qua; sunt
sine aliqua dubitatioue credamus, cum ad opus divi- orationes sanctorum. Quae sunt hae phialae aureae,
num assistimtis. Ideo semper memores simus quod nisi mentes sanctae, puritate munditiae clarae, et

ait Propheia Servite Domino in timore Psal. n, U),

: |
maxime amoris Dei et proximi decore pretioso ador-
et iterum : Psallite sapienter (Psal. xi.vi,'8); et : nalae ? In talibus phialis intcgra et incorrupta con-
In conspeetuangelorumpsallam tibhPsal. cxxxvii, servanlur odoramenta ,
quia a cordibus puris et
]i. Ergo consideremus quahter oporteat nos in con- charhate plenis accepta Deo emittuntur et offerun-
spectu divinitatis et angelorum esse, et sic stemus tur piarum orationum incensa. Unde et dicitur quod
ad psallendum, ut mens nostra concordet voci no- ilte mulieres portaverunt aromata qua3 paraverant

strae. » —
« Si cum hominibuspotentibus volumusah- (Luc. xxiv, 1). Nam minus quidem nos parata aro-
qua suggerere, non praesumimus, nisi cum humilitate mata portamus, cum Deo tales orationes (si tamen
et reverentia, quanto magis Domino Deo universo- orationes) ofterimus, quas instabilium et immunda-
rum cum humililale et puritatis devotione suppli- rum cogilationum abjectissimus pulvis exinanit ct
candum est"? Et non in multiloquio, sed in purilate-o corrumpit, et ipsis divinis auribus indignas reddit
cordis et compunctione lacrymarum nos cxaudiri Sed prius aromata parentur, et sic aromata ad Do-
sciamus. Et ideo brevis debet esse et pura ora- minum portentur. Hoc cst, prius oraliones noslras
tio : nisi forte ex affectu divinae inspirationis gra- puras efficiamus, et tunc eas omnipotenti Deo, ut
tiae protcndatur (Reg. S. Den., c. 20;. » Hoec illi ei acceptabilcs sint, devote offeramus. Verum, heu
modo senserunt de
eximii viri hoc his. At nos miseri nos miseri minus parataad eum aromata portamus,
!

cum oramus, imo cum nos orare decepti putamus, qui quando nos orare pulamus, quid ore profcra-
vel somno inerti soepissime deprimimur, vel cogila- mus, in corde nec per intellectum, nec per affectum
tione instabili extra nos, non tam frcjuenter quam mulloties et fere temper versamus. Et quomodo
fere incessanter, per quaeque otiosa et frivola, per nos illam a Deo exaudiendam esse oralionem spe-
noxia et inutilia vagamur. Si talem orationem Deo rare possumus, quam sic offerimus, quod nos qui
esse placitam putamus, absque dubio fallimur. Quod eam utcunque videmur offerre, necperamorem,ncc
si pertinaciter insistentes, et arroganter instantcs, per intelligentiam sentimus. Et quando hcec aro-
illam contendimus conlra conscientiam nostram matamulieres parata portaverunt? utique una Sab-
Deo placere, menlimur, et veritatemnon facimus, et bati, valde diluculo. stabilitas ! o tranquillitas !

veritas in nobis non est. Non enim talis est oralio o et claritas ! itaqueuna Sabbati, valde diluculo por-
ad quam nos Paulus mvitat, qui nos monet ut ore- C taverunt quae paraverant aromata, ut sciamus debere
mus in spiritu, et vigilemus in oratione, in omni nos habere cum oramus, intra nos, et unitatem
instantia. Sed et ipse Dominus apostolos alloquens, quantum ad cogitationum nostrarum slabilitatem ;

et ad orandura exhorlans : Yigilate , inquit, et et quietem quantum ad paccm, et claritatem quan-

orate (I Cor. xiv, 15); praemisit vigilate ,

per tum ad cognilionem quatenus orationis tempore ;

hoc erudiens nos, quatenus si et Deo placitam, nec per otiosa aliqua et illicita nos in mente evagari
et nobis fructuosam nostram esse oralionera permitlamus, sed quanlura per Dei gratiam possu-
praeoptamus , omni nimirum studio et conatu mus, illis solis quas ore proferimus, percogitalioncm
contra insolentcs et instabiles, contra nocivas et inlendamus. Sed ncc aliquam intrinsecus perlurba-
inutiles cogitationes, et ante tempus orationis, et in tionem revolvamus ; scd in plena crga omnes homi-
ipsa quam maxime vigilemus orationc (Coloss. iv, l ; nes, et maxime erga fratres et patrcs nostros, quibus

Ephes. vi, 18 ; Marc. xiv, 38) : ne quod lingua quasi cohabitare tenemur unanimes in domo, pace quieti
orando proferre videtur, efficiente hoc cogitationura sumus. Ad cxtremum nec alicujus phanlasmatis
instabilium evagatione, omni penitus fructu spiri- caligine obscuremur, sed potius lucis cujusdam
tuali privetur. Ut enim ait Ecclesiastes : Muscae spiritualis a Deo a nobis immissaj illustratione cla-
moricntes perdunt suavitatem ungucnti (Eccle. x, j) rificemur.

1):et(utnon tam frequenter, quam fere indesinenter

experimun desccndunt volucres super cadavera. CAPITULUM XXXII.
Et est valde necessarium ut abigat eas Ahram ; ne
forte penitus quod oflert perdatur, si contigerit l'e mentis evagatione, quam nobis orationis tem-
Sed mulieres (ut pore inesse sentimus, et qualiter et quare pcr ter-
(quod absit!) ut ab eis rapialur. et
thtm qui dc loco voluptatis egreditur fluvium, qui
eorum quae gessit Dominus, relator egregius sanctus el Tigris vocatur orationis accipienda dcvotio sit.
,

Lucas nobis manifestat) ad monumentura Domini

venerunt, portantes quee paraverant aromata (Luc. Cogit nos ut tecum, qui habitatorcellrc es, aliquid
xxiv. 1 ). Et quae sunt hcec aromata, nisi suavia et adhuc agamus dehis cogitnos, inquam, magna qua
;

odorifera sanctarum orationum odoramenta? Unde satis deprimimur miseria, noslri non oblivisci. Non

et petit Psalmista, orationem suam dirigi in con- enim possumus non suspirare et gemere, super in-
spectu Domini sicut incensum <Psal. cxl, 2) et : genti instabilitate miseri et raiserabilis cordis nostri.
sanctus Joannes in Apocalypsi asserit, viginti qua- Supra modum vagum et profugum est, et sc sibi ferc
 LIBER DE EXERCITIO CELLiE. 866

incessahter furatur, et antequam sentiat, atque de- A perfecte sine omni excusatione reputamus injustos.
prehendat, extra se fusum comminuitur, et per in- At tu fortassis, qui cellae habitator es, ita nobis re-
numera dispergitur. Sic autem comminutum et spondes ad haec : multum me in verbis istis sollici-

dispersum vix se permittit ad se revocari et colligi, tum et pavidum reddidisti , multuraque turbasti,
et intra se redintegrari : et si forte vel aliquando commovisti, concussisti : nam plene mihi ac plane
ad se fuerit collectum, nec uno (ut ita dicamus) miseriam meam magnam, qua supra modura hac in

intra se momento permittit se demorari. Et cum parte oneratus ac vastalus sum demonstrasti, et om-
tantis ac talibus indesinenter raiseriis raiserabiliter nem mihipenitus excusationem abstulisti. Si quidem
devastetur, oneretur, prematur, tunc quidem magis omnia haec ita in me sentio, sicut ea te dicere au-
ab eis vexalur cum ad orationem convertitur. Nam dio. Est utique quidquid dicis verum, non est in et

quando vel in codice legimus, vel manuali alicui his verbis tuis aliquod mendacium. Omnia enim
operi intendimus, aliquantum nonnunquam cor ap- qua3 dicis, sic esse ut dicis, certissimum me reddit
ponere valemus, et ut iis de quibus nos introrrit- non solum imo continua
scientia, sed et quotidiana,

timus, utcunque licet multum renitens et reluctans, mea experientia. Sed quid mihi prodest quod valida
morari se permittat efficimus verum cum ad : (sicut ego ipse eo plenius scio, quod molestius eam

orandum accedimus , confestim quasi hoc supra -g sentio) me dicis aegritudine vexari, nisi et mihi
modum exosum, et in pleno ac perfecto odio cor ostendas quomodo possit et debeat curari? Dic
nostrum habeat, se sibi furari, se a se extrahere, proinde, quaeso te, prout tibi occurrit, qualem me
longe a se secedere \Par., recedere], et iis quae in oratione exhibere debeam, ut eam offerre Deo
in ore proferuntur dorsum vertere velociter fugiens possim acceptam. Et nos tibi sic respoudemus : Hoc
festinat. Et siforte ad se vel rarissime redit, statim ille tibi in corde tuo silenter dicit, absque cujus
a se recedit, et rursum vagationi pristinae se tradit. solius munere, oratio tua nec illi accepta, nec tibi

magna miseria quam bene illud dictum est

! : valet esse fructuosa : cujus plerumque dixisse,
Factum est silentium in ccelo quasi media hora ! fecisse esl. Diceret tibi fortassis et per nos; licet

(Apoc. viii, 1.) Nequaquam plena hora, sed dimi- loqui de hoc sine raagna ru- nostra confusione et

dia stabilitas et quies fit in animo ;

quod est bore non possumus. Nonne confusio debet esse no-
fieri silentium in ccelo. Sed nec illa dimidia, saltem bis quod alios docemus, nos ipsos autem non do-
ut dimidia sentitur, quia et quasi prcemittitur. cemus ? quod pulchrum depingiraus hominem, ipsi
cordisingensmorbus et quidem omnino incurabilis ! pictores fedi ? quod alios cibo potuque reficimus, qui
quandiu corpus quod corrumpitur aggravat ani- fame ac siti perimus ? quod alios vestimentis opti-
mam, et deprimit terrena inhabitatio sensum multa mis induimus, et ipsinudi ambulamus ? Etin tantum
cogitantem. Ubi nobis in tanta miseria spes, nisi in ^ nudi. quod cunctis apparet confusio nuditatis no-
sola misericordia Dei, qui exercitio quod inter illi, stras,et videtur ab omnibus turpitudo nostra. Igitur

omnia quibus intendimus exercitia magis est nobis ut ad tuam aedificationem, tu qui habitator celiae
necessarium, sicut debemus, intendere non vale- es, intendamus his, retulimus (sicut ipse scis) longe

mus? Quid de ipsis apertis malis nostris dicemus, superius, et adhuc referimus juxta tropologicum
quando ipsa bona nostra, non posse bona esse vi- sensum, ad hunc tertium fluvium qui egreditur de
demus? Quid inter haec? Nosraetipsos incessanter et loco voluptatis, puritatem devotae orationis. Ejus
acritor in conspectu Deiarguamus, reprehendamus, vero nomen est, ut verax dicit historia, Tigris. Est
accusemus, et miserara animam nostram in mani- ergo Tigris sagitta, oratio pura et devota : quae
bus nostris portantes, carnes nostras laceremus quidem velox est, perforans et penetrans, scindens
dentibus nostris. Erit fortassis apud pium Con- et pertingens. Certe ad instar sagiltae velocissime
ditorem nostrum, qui cognoscit figmentum nostrum, volantis, et ipsa volat usque ad ipsum Deum. Deni-
qui et recordatur quia caro sumus, aliqua hujus que oratio justi penetrat nubes. Quid ei obsistere
nostrae fragilitatis excusatio, ipsa nostra accensa et potest ? universa quae visibiliter apparenl quasi dura
humilias accusatio. Et quidem quasi pannus men- et clausa, ipsa perforat et penetrat, a puro spiritu
struatce, ut ait Isaias, omnes injustitiae nostrce (Isa. J) emissa, et ab eo non amissa. Sed et qusccunque
lxiv, 6);utabsque dubio sciamus quid de ipsisinjusti- quasi obviantia spiritualis suae puritatis acumine
tiis nostris sentire debeamus, qui justitias quoque no- scindit, nec unquam usque ad ipsum qui
resilit, si

stras (si tamen justitias) a tanto propheta tali rei assi- super omnia est pertingit. Non solum autem, sed
milari audimus. Correptionem proinde severam, et et omnia quae sunt nobis adversantia, quae sunt
redargutionem acutam , atque accusationem mor- contraria, quae sunt nociva, ipsa debellat, exsupe-
dentem intrinsecus in corde extrinsecus in ore, , rat et annihilat. Et hoc fortassis est, quod de tluvio
semper et ubique coram Deo circumferamus ipsum ; isto dicitur quia vadit contra Assyrios. Nam per po-
devo!e exorantes, quatenus nobis pie concederedi- pulum Assyriorum quidquid spirituali nostrae militat
gnetur, ut sit impetratio veniap, hurailis haec noslra laesioni,putamus esse accipiendum. Contra hoc As-
cum interna contritione cordis, et pura confessione syrios vadit istetluvius Tigris, quia omnibus qua3 no-
oris, cognitio culpae : nos quoque aliquo modo co- cere nobis possunt (nisi forte ut prosint, et ut eorum
ram se in hoc deputet justos, in quo nos plene ac obesse nihil aliud quam prodesse sit) sirailis acutoe
 867 GUIGONIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 868
sagittse, citissime volantis, puritas resistit et contra- A ctuosae existant, alacres eas et robustas exhibeant
dicit devotae orationis. Si nos fatigat alicujus vehe- lam imum humilitatis, in infirmo cas ne superbiant
mentia tentationis, si nos premit (ut nonnunquam premens quam ardor charitatis, et in Deum eas et
;

assolel) moles ponderosa alicujus furentis adversila- in proximura ne frigescas inilammans. Nam Aaron

tis, contra hos et universos alios qui intra hunc mons fortitudinis interpretalur. Et quidem verae
mundum sunt Assyrios, vadit fluvius iste Tigris ; humilitatis virtus et sublimis est, et fortis; quia
quia valenter obsistit eis devotae sinceritas orationis ; illam quam ex toto occupat mentem, et excelsam
cum nos plerumque fatigant, nunquam nos exsupe- redit et robuslam. Nam qui vere humilis est, quo
rent, nec aliquando nos opprimant, etsi multolies magis in suis est oculis in imo, eo magis in divinis
premant. Num menti nostrae excidit, quia venit du- est oculis in excelso, et quo sibi apparet infirmior,
dum Amalec ut pugnaret conlra Israel ? Quod nimi- eo coram Deo existit fortior : quia nimirum virtus
rum adhuc hodie fit, cum reproborum populus ter- in se habet humilitatis et fortitudinem humilem, et
rena et transitoria per aiieclum et desiderium quasi humilitatem fortem, ut neutra alteri praejudicet
lingens, pravis suis tam exemplis quam monitis, ad quatenus humililatis sanctae virtus et in imo sit in
peccati deleclalionem ac perpetrationem, mediante oculis propriis, et in excelso in oculis divinis. Porro
illicito consensu pertrahere contendit. Sed ut scia- -p Hur ignem sonat, et charitatis ardorem desiimat.
mus quomodo vadat lluvius Tigris contra Assyrios ; Itaque hae virtutes eximise, fortis videlicet celsitudo,
perculit eum Josue usque ad internecionem, cum in celsaque fortitudo humilitalis, et inexslinguibilis
monte manus levat Moyses (Exod. xvn). Nam juxta ardor cbaritatis, ne lassentur, tuarum devotionum
hunc secundum, quem modo incedimus sensum, sustentent manus : tibi dicimus, qui habitalor cellae
unum quid innuit et Moyses ut expugnetur Amalec,
;
es, qui verus ac sinccrus juxta hunc sensum Moyses
in monte manus levans et fluvius Tigris contra
; es. Et haec omnia idcirco diximus, ut quomodo
Assyrios vadens. Et quis iste Moyses? Num his in- moraliter accipiendum sit ostendamus, quod fluvius
sistendum est vobis, ut tu, qui habitator cellae est tertius qui egreditur de loco voluptatis (per quem
sedificeris ? An a nobis est relrahendum, ne id quod devolam esse accipiendam orationem asseriraus)
dicimus putans esse nimium, incurras faslidium ? adhuc hodie sed spirilualiter vadat contra Assyrios.
Sed quis sapientium dicit esse nimium, quantum- Ecce quanta ac qualia contra cuncta adversa, conlra
cunque fuerit in verbis prolixum, dummodo pos- quaeque nociva, virtus orationis, cura ei intendiraus
sint singula verba spiritualem in audientibus sanctae eo modo quo intendere debemus, solatia nobis et
aedificationis augere profectum ? Quis ergo isle est auxilia impendit : ut pateat nobis, quod nequaquam
Moyses, nisi tu qui verus et sincerus cellae inhabita oliose Scriptura dicit, quia Tigris contra Assyrios
tor es ? Nam nomen lioc Moyses, quod more mul- ° vadit. Et quis ille est modus quo et intendere debe-
torum celebre et frequens habetur, ex aqua as- mus ? Nam quis sit ille, quaeris, qui habitator es
sumplus interprelalur. Et nonne tu ex aquis es as- cellse, sciens nimirum
tibi esse fructuosum hoc
sumptus, qui visitante te gratia Dei, a fluxu es mun- scire, fructuosiusautem opere et veritate per expe-
danae conversationis ereplus, et ad suavem ac dul- rientiam exercere. Hoc autem non a nobis, sed ab
cem cellae quietem translatus ? Sed Moyses dicitur experto quaerere deberes, id enim quid sit, sola
manus levare, quia tu in cella sine intermissione, experienlia capit. Verum quia inde nos aliquid di-
juxta admonitionem apostolicam, debes orare (/, cere compellis, loquemur quod Dominus dederit
Thess. v, 17). Et ad hocut effugetur Amalec, manus nobis, qui nos non vis philosophos putari, quod for-
levet Moyses ;
quatenus fluvius Tigris vadat conlra tassis ficret si taceremus. Yidetur nobis quod si

Assyrios. Sed oportet ut montem conscendat, pona- fructuose orare desideras, tria quaedam diligenlis-
tur lapis super quem sedeat, et uterque (tara Aaron sime considerare debeas. Primum quidem, qualis
videlicet quara Hnr) manus ejus suslentel. Quandiu ad orationcm accedas. Secundo qualem te Deo in ea
levatae fuerint, superabit Israel et superabitur Ama- offeras. Tertio quoque qualem te post tempus ora-
lec ; cum autem vel ad modicum quasi lassatas de- tionis exhibeas. Quam mundus videlicet et quiclus
posuerit manus, superabit Amalec, et superabilur D ad eam venias, quam purus et integer in ea per-
Israel. Sed ne hanc ipsis Israelitis valde periculo- sistas, quam gravis quoque ipsa devote celebrata
sam manus ejus lassitudinem incurrant, eas Aaron et finita quamque malurus quandiu potes per-
,

et Hur sustentent. Quid sibi volunt haec ? Con- maneas ; itaque de oratione te in cella tua intro-
scendat montem Moyses ut sanctae conversatio-
, mitlens, quo sollicitius haec tria exercueris , co
nis apprehendas sublimitatem, tu qui cellse inha- nimirum oratio tua ct acceptior Deo, et fructuosior
bitator es. Sed et super lapidem sedeas, ut in firma erit tibi. Si his modis Patrem in illius nomine qui
cogitationum mundarum stabilitate, et stabili earum cl vocabulo dicitur et rc essc Jesus petieris, abs-
firmitate requiescas. Ad cxtremum vero ne manus que dubio quod sic petis impetrabis, sed univcrsis
tuae lassentur, et lassatae deponantur, ab Aaron et qusecunque illa sint quse tibi adversari moliuntur,
Hur sustententur. Nam ne cogitationes tuae (tibi di- efficaciter et valide resistere, ut ea devincas et
cimus, qui habitator cellae es) in oratione tepe- destruas, potenter valebis, qualenus ipsa te tua cer-
scant, ac proinde nec Deo acceptae, nec tibi fru- tum expcrienlia reddat, qualiter fluvius iste tertius
869 LIBER DE EXERCITIO CELL.E. 870

qui de loco egreditur voluptatis, qui et Tigris voca- A humili, et fideli ; satisfactione condigna, cum per-
tur, contra Assyrios vadat. fecto, per gratiam Dei, de caetero conlinendi propo-
sito emendare, et a te abjicere stude. Idcirco dico,
quidquid conscientiam luam remordere valet, quia
CAPITULU.tf XXXIII.
sunt quamplures qui nullum fere semper in cunctis
Quales exhibere debeamus priusquam ad oralionem excessibus suis morsum conscienliae suae sustinent,
accedamus, ut cum ad eam venerimus sic eam , cum tamen indesinenter quod illicitum est
commit-
Deo offeramus, ut ipse eam et sibi acceptam, et tere non cessent. Non est enim timor Dei ante ocu-
nobis misericorditer efficiat fructuosam.
los eorum, non propriae salutis desideriura. Inde
Antequara fluvium illum quartum intremus, quem est, quod in nullis quae commiltunt illicilis, ad suam
de loco voluptatis egredi legimus, cui nomen est sciunt conscientiam redire : et cuncta quae commit-
Euphrates, petis tu qui habilator cellae es, ut de lunlmala ca;ca mente pertranseuntes, nec se etiam
oratione lecum adhuc aliquid agamus, quo enim ei cum constet quod in in-
in aliquo reos aestiment,

frequentius incumbis, eo nimirum erudiri qualiter numeris delinquant. Cum vero plerumque aliquid
eiintendere debeas, ardentius concupiscis. Annui- quasi boni, vel tenuiter, et superficietenus viden-
mus, gerimus tibi morem, et pro posse et scire no- tur utcunque agere, hoc etiam apud se introrsum
g
stro tuam in hoc parati sumus implere voluntatem. indesinenter, non in Domino sed in se gloriantes,
Diximus, si reminisceris, circa finem illius quod revolvere, et extcrius ore laudem quaerentes huma-
istud proxirae prsecedit capituli, ut oratio tua, et nam, non cessant arroganter referre. Non sic tu, qui
a Deo accepta haberi, et tibi fructuosa possit fieri, habitalor cellae es, non sic, sed in omnibus quae vel
tria quaedam debere a te diligentissime considerari. mente revolvis vel ore dicis, vel opere committis,
Primum quidem est, ut attendas sollicite, qualis ad ad conscientiae tuae semper et ubique testimonium
eam accedas. Secundum quoque est, qualem te Deo revertere, et ipsam in plena veritatis luce pervidens,
in ea offeras. Tertium vero, qualem te post finem quod ipsa veraciter de singulis tuis et revolutionibus
orationis exhibeas. Ut autem primum de primo in internis, et moribus externis judicaverit ; hoc tu tam
hoc capitulo agamus (non enim de tribus his simul in iis quae ipsa reprobat arguendis, culpandis, cor-
sufficienter tractare in hoc capitulo valemus) ut, in- rigendis, quamin iis quae approbat, acquirendis, re-
quam, primum in capitulo hoc de primo agamus, tinendis, exercendis, adaugendis, per omnia ralum
instanter te, qui habitator celke es, admonemus, ob- habet. Itaque ki balteo cordis tui,aculum semper
nixe exoramus, opportune quoque tibi et importune gerens propriae accusationis paxillum, sede te hu-
in Doraino praecipimus ut , cum ad adorandum miliando, fode te corrigendo, ut sic quod a te foede

Dominum Deum tuum properas, et maxime cum ac fetide non tam per naturam egestum, quam per
imraolare Patri Filium, ubi specialiter Deus est in culpam gestum est, cooperias poenitendo, sciens et
eodem Christo mundum reconciliaus sibi, accedere beatos esse quorum tecta sunt peccata, et quia in

cogitas,diligenter in memoria habeas, et absque sanclis animahbus, sicut duae pennae singulorum
omni dubio scias, cum in omni loco oculi Domini jungebantur, sic nihilominus et duae tegebant cor-
speculentur bonos et malos, tunc te potissimum in pora eorum. Quid autem sibi velint haec, beatus
conspectu Dei et sanctorum angelorum, qui praesen- Gregorius magis aulem propria te expe-
te doceat,

tes adiunt, atque omnium sanctorum apparere. Et rientia certum reddat. Sed et si aliqua quasi bona

quod orando offers Deo, tam illo quam illis bealis videris in te, in primis cerlissime scias ipsa non
coelestis curiae spiritibus, sed et omnibus sanctis esse a te, deinde non ignores quia ipsam quoque
cum in cella solus non solus, et cumin oratorio
(et Jerusalem justus ille, et districlus judex scrulabitur
cum aliis oras) praesentibus te offerre. Et si hoc ita in lucernis : et cura acceperit tempus, ipse etiam
est, imo quia ita est, attende diligentissime qualiter justitias judicabit. Quia nimirum sicut si venerit ad
accedas, et qualem te in hoc accessu exhibere de- te, non videbis eum, sic quoque etsi abierit, non
beas. Et dicis mihi? Ad te attinet me docere, qua- intelliges, ut si quando ridet ad te, non credas ei.
liter me debeam hora illa exhibere ad me autem, ;
D Sicque bonum tibi, quatenus experimento discas,
et humiliter audire, et pro posse ac nosse effectui bonorum esse, ibi culpam aestimare, ubi culpa non
devote mancipare. Et ego, ita fiat, ut dicis : pre- est. Itaque illa mortiferae excusationis protoplasto-
corque Deum ut sic faciamus. Itaque ad orationem rum a te fundilus projice perizomata, quibus innu-
accedens, diligenter stude, et totis viribus conare, meri hodie sua ad magnam insipientiam sibi tegunt
ut cor mundum per omnia afferas ,
qualenus et verenda. Sicque scias, nihil aliud esse culpam excu-
Deo placentem et tibi salubrem oralionem offeras. sare, quam
et simplicem geminare et exiguam ,

Quomodo, ais, fiet istud ? Audi, et intellige, et au- adaugere. Magis autem in ipsis internis tuis quod-
diens aique intelligens, etiam opere periice. Quid- dam rigidum capitulum ratio quidem teneat con- ;

quid conscientiam tuam remordet, imo quidquid seientia vero parcere , silere ac celare nescia,
conscientiam tuam illicite a te vel per cogitatio- proclamationes faciat. Ipsa nihilominus mens ab
nem, aut per locutionem seu certe per operatio-
, omni excusationis , defensionis, contradictionis,
nem, aut quocunque modo commissum remordere tcrgiversationis penitus raacula obrautescat ; abjectis

valet, pcenitentia prius plena ; confessione pura, et potuis pravae (quibus tegebatur huc usque) tacitur-
871 GUIGONIS II CARTHUSLE MAJORIS PRIORIS. 872

nitatis vestibus ;
per puram confessionem, nudam A damuabile malum, a nobis orationis tcmpore depel-
se et despoliatam faciat : et in pra?sentia rationis lendum, geminum se babct Domini proeceptum. Hoc
buic capitulo praj sidentis, profunde, se bumilians, autem unum est : Cum stabitis ad orandum, dimit-
rigidam prout ipsa judicaverit, cum firmo de ca'te- tite si quid habctis adversus aliqucm (Marc. xi, 25);

ro emendandi proposilo, condigna? satisfactiocis aliud vero est : Sioffers munus tuum ad altare, et
disciplinam subire parata et prompta cxistat. Cum csetera quae sequuntur. Sed de eo quod primo loco
autem ha?c omnia boc modo, tu qui babitator cellae posuimus, prius agamus, antequam ad aliud acce-
es, penes te debeas babere sed tunc quam maxime
; damus. Cum stabitis, aitDominus, ad ora?idum, di-
ea te decet exercere, cum ad orationem proponis mittite si quid habetis adversus aliquem. Et item : Si
accedere ;
quia et de se dicit Psalmista, quod ini- dimiscritis hominibus peccata eorum, dimittet et
quitatem si aspexit in corde suo, non exaudiet Do- vobis Patcr vester c&lestis peccata vestra ; si autem
minus ; sicadjungit: Proptcrea exaudivit Deus, et non dimiseritis hominibus,nec Pater vestcr dimittct
attendit voci deprecationis mece (Psal. lxv, 16). peccatavestra (Matth.\i, 14, 15). Ecceaudisti,tuqui
Subaudis : quia non aspexi ego, exaudivit, attendit babitator cellae es, et quid nos Dominus exhortetur,
Deus. Si vero tu quae dicta sunt, et eo modo quo et quid nobis comminelur. Exbortatur siquidem,
dicta sunt, exercueris, cum gaudio confide exau- •d ut cum accedimus ad orandum, dimittamus ; com-
diendam esse orationem luam a Deo quia jam ini- ; minalur vero quod si nos non dimitlimus, nec dimil-
quilatem non aspicis in corde tuo. Si enim aliqua telur nobis. Exbortatio, fateor, valde salubris, com-
in eo aliquando fuit, jam ante deleta est. minalio vero valde terribilis. Si dimitlimus, et di-
miltctur nobis : si non dimittimus, nec nobis dimit-
tetur. Ecce quia in nostra voluntate positum est,
CAPITULUM XXXIV.
utrum nos foveat gratia, an feriat ira. Itaque acce-
dens ad oralionem, tu qui babitator cellse es, di-
De eo quod cum ad orationemacccdimus, et illis qui
in nos deliquerunt ex puro corde dimittere, ct si mitte ut dimittatur tibi ; sed eo modo dimitte, quo
sunl qui habent aliquid adversum nos, plene eis libi cupis dimitti. Dicis fortassis tu : Quid est di-
ac perfecte reconcilvri debemus. hoc
mittere ? et sic nos respondemus tibi : est di-

Inter boec, tu qui babitator cellae es, apostolicum mittere, demente emittere, ut nihil eorum in men-
illud babe diligenter in memoria praeccptum et qui- te penes te et intra te retineas, quae tibi a quoquam

dem saluberrimum, de quo in Epistola suadileclum perperam dicta vcl facta sunt. Si cnim aliquid eo-

et electum alloquens discipulum : Lcvantcs, inquit, rum quEe tibi vel durius ab aliquo dicta, vel durius

manus,sine disceplatione (I Tim. *»jvy. acta sunt, commotus

n, 9) ^«.wm-wm-.-^w etdolens,
-- trislis etconquerens,
puras
U Ul ttO //tU/tl*0 Ofr/£l> ira et Ul)Ol/lV|/
t/lC' C'f l'l*'V«.l//»^^A*f*#V. ~ - 1 7

Quam putamus esse distantiam inler disceptationem iratus et amarus, disceptans, et disputans intra te re
et iram ? Videtur utique nobis quod qui adversus volvis, et aptum reddendi talionem et vicem tempus

aliquem nimis injuste et indiscrele, nimis acriter exquiris ; et si quid ei contigerit adversi, ab alio

et crudeliter movetur ; hic certe in ira est. Qui vero quidcm, non per teillatum,