Albertus Magnus. Opera Omnia (Borgnet Ed.) - 1890. Volume 32.

Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from

University of Toronto
http://www.archive.org/details/operaomniaexedit32albe
D. ALBERTI MAGNI
KATISHiiNKNSIS EPISCOPI, nHIUNIS PII.KDlCATiiHIIM,
SUMM^ THEOLOGLE
SECUNDA PARS (UUjEST. I-LXVII)
11 ALBERTI MAGNI,
RATISBON lASIS BPISCOPI, ORDINIS PH.EDICATOKUM,
OPERA OMNIA,
BX BDITIONK LDQDDNBN31 BBLIOIOSB OASTIGATA, BT PRO AUCTORITATIBUS
AI) KIDKM VI l.o.Vl I VBRSIONI8 ACCURATIORUMQUE
PATROLOGI :ITM REVOCATA. AUOTAQUB B. ALRERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SDORUM
OPERUM A PP. QUETIK ET BGHAJLD BXABATIS, BTIAM RKVISA ET LOCUPLETATA
CURA AC LABORE
Steph. Oes. Aug. BORGNET,

Sacerdotis dicecesis Remensis.
\N.NTKNTF. PAVBNTEQDB PONT. MAX. LEONE XIII.
VOLUMEN TRIGESIMUM 8ECUNDUM

si \l\l l Tlll OHH.I I PARS SECLXDA (Ol EST. I-IAYII).
PARISIIS
APUb LUDOYIGUM VlVks, BIBLIOPOLAW EDITOREM,
13, VIA VULGO DICTA UELAMUht:, 13
MDCCCXCV
IHI
C I
-743.
D. ALBERTI MAGNI,
RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS l'l! /EDICATORUM,
SEGUNDA PARS
SUMRLE THEOLOGLE.
PROLOGUS.
Exodi, xxxiv, 89, dicitur, quod cum descenderet Moyses de monte Sinai, ignora-
bat ijuod cornuta, sive splendida, esset facies sua ex consortio sermonis Domini : ita
ut non possent filii Israel in faoiem ejus intendere. Utinam et nobis descendenti-
bus de monte, hoe est, de altitudine eontemplationis trinitatis et unitatis,
qui rnons veri luminis est, ia quo, sicut dicitur, Matth. xvn, 2, Dominus
coram discipulis ad formam iucircumscriptilumiais transfiguratus est facies :
mentis nostra 1
ita resplenduerit, quod in eamdem formam lueis et imnginem
transformati, et inferiora creata quffi ab illo sicut ab uno principio
processerunt, discutere valeamus, et vere, et fidoliter, et luculenter !
Sic enim dicitur de Doctoribus, II ad Gorinth. ili, 18 : Nos omnes revelata

facie gloriam Domini specutantes, eamdem imaginem, scilicet luminis,
in
transformamur, a claritate in claritatem, tamquam a Domini Spiritu. Sic

enim verificatur in nobis quod dicit Psalmista, Psal. xxxv, lo : Domine, in
luitii/ir tuo oidebimus lumen. Sicut enim in naturis unum est, quod estlux oor-
poralis, qua actualiter illustrante omnia visibilia videntur : sic in divinis, ut
dicit Augustinus in libro Soliloquiorum, uno est lux veritatis divina?, quade
omni vero judicamus :qufficumjam in prfficedenti libro, licel non quantum
voluimus, tamon quantum valuimus, sit atabilita, sic vere (ideliter et luculen-
XXXII i
3 D. ai.i; M \(, ORD it. i
D
Ler eadem luce utente \>v<< principio, ad consideratiom irum i
i
ranseundum.
Librum ergo de nonsideratione creaturarum in duo dividim
ideremns de principio creaturarum secundum <ju<)<1 prinripium lo,
de oreati live principial

!)< prinripio autem triplicem habemui •
itione
piumomnium Bil unum, vel plura indo, i

sil principium om-
nium?Tertio, Quaasinl ejusdem principii propriel
Sequemur autem ordinem Magistri in Sententiis, quemadmodum i in
praehabitis.
EXPLICIT PROLOGl s.
I\ II P. SUM. THEOL. TR VCT. I. QU EST. I.
TRACTATDS I.
DE PRIMO PRINCIPIO.
QUÊSTIO I.
Utnun iiniiiii prinriphim sil omniiim?
Qi od auteio priocipium iinum sil gister ponat, tameo Bedae sunt. Ergo
omoium, quaeremus quidem hic princi- omnium rerum quaa in mundo sunt,
I
secuudario adjuugemue im- nnnni est principium effectivum.
probationem erroria Platonis, Aristotelis, '). Adhuc, Ambrosius iu Hexameron
<( Epicuri : quos errores Magisler dicil etiam dicit, quod « Moyses dicit, quia
circumstare hunc articulum. l!cii> fecil ccelum et lerram audisti au- :
ctorem, dubitare dod debes. » Et paulo

\n phimum objicitur Bic : post : « Cura tot oracula audias quibus
I. Magister in libro II Sententiarum, testiticatur Deus quod fecit mundum,
dictinctione I, dicit, quod « creationem imli eum sinc principio esse credere. »
« rerum insinuans Scriptura, Deum >
credere dod licet, quo ;il> uno 1
a creatorem initiumque temporis, atque principio, Deo scilicet, dod processerit

« omnium visibilium el invisibilium omae quod in muado est. UDumergoest
« creaturarum, in primordio >m ostendit omnium principium.
« dicens : /// principio creavii Deus cce- i. Vdhuc, Saacti probaut hoc, Dama-
« lutii et terram '. • Ergo omnium crea- scenus sic : suppooil eatm, quod priaci-
korum visibilium et invisibilium unum pium aoa cogaoscitur compara- oisi ex
est principium. tioae ad priacipiatum secuadum emiaeu-
_.Adhuc, Ibidem, « His eteaimverbis ti.iin priacipii Buper priacipiatum : in
« Moyses spiritu Dei afflatus, in udo omnibus autem principiatis, ex hoc ipso
principio a Deo creatore muodum fa- quod principiata Bunt, <lr necessitatt
« ctuni refert. • Ki hasc verba licel Vla- quitur mutabilitas, quia priocipiatum
Genes. i, 1. De verbis Magistri, cf. Com-

1
cap. \. in principio. Tom. XXVU nova editio-
ment. R. Alberti in II Sententiarum, Dist. I, nis nos
D. M.M. M KG. niih n: I h
ei i i
i
aliquo modo mutatum i
: <|in i
ideo dicil Damasri nu quod omni 'i iim quod non < ontii
bile \ erl ibile esl : vel n i undum cle< lio- <l< mon li ationi m snim,
nem, ul i reatura spiritualii : \ i I
ie< un- quod idimi •- -
1 pi im et |»i iiu ip
iliim naturam, ul < reatura corpoi ali iniii ,'li-
\ el secundum ntrumque, ul illa qu e
oomposita <\ corporali el tpiritu ili. S piuiii <-t noii prim ipium, et idem pri»
quitur ergi >. quod omne mutabile, prin- pi.itiiin <t nou principiatum, quod valde
cipiatum esl el nullum principiatum
!
incon> enien
universaliter j
»< t
<
•- 1 esse omnium princi- linquilur
pium : srgo nullum mutabile potesl <
ilii el i|iini| iniiii; j.iiini.
omnium principium mutabile ei principio :quod omnia ni

< t
quod <!< necessitate principiatum est, erit pniK ipio, dependeant ab uno quod
a principio immutabili, quod ante omne iiiiIId alio dependet, omnibu <-t
mutabile est. Quod autem ante omne t/erum el bonum.

mutabile est, non esl niî unum : ei - <i. Adlnn .
< »111111^ multitudo redueiiur
unum Bolum est principiu mnium ad iiiiiiiii. ut probatur in II Arithrm
principiatorum spiritualium <'t corpoi ii~-t.it autem, quod multitm in
lium. principiatis multitudo i
.">. Adbu<\ Omne principiatum secun- multitudo processuum . 1 1 • uno.

dum esse suum et bonum, dependens Dicit etiam Dionysius in bi
est ad aliud quo in esse <'l bono perBcia- Divinii nominibtu, quod i quae rnulta
tur. Ista igitur dependentia, aut deducetur sunl processibus, sunl nnum principio '
: »
in semper unum ab
infinitum ut ali<» quod omnia principial
mstat autem,
dependeat, ita quod in nulio uno stet processibus sunt multa omnia erg :
quod ad aliud non dependeat aul : cir- talia sunt unum principio qua?cumque :
culariter reflectitur in seipsam, aut s!at autem sunt unum principio, ab uno de-
in uno a quo alia sic accipiunt perfectio- scendunt principio, et eorum principiura
nem in esse vcro et bono, quod ipsum est unum : ergo omnium principiatorum
plenitudinem esse veri et boni habet in esl principium unum.
seipso, quani a nullo accipit, sed in oin- In CONTRARIUM ejUS vi<l
nia transfundit. I. Quo 1 dicil Ifanichaeus, scilicet quod

Sed primum borum stare non potesl :
aliud sit principium boni, et aliud prin-
sicut enim dicit Aristoteles in primo <!>• cipium mali, sic objiciens : Bonum
Anima, et in primo Posteriorum, de- malum sunt genera aliorum, ut dicit
monstrationes non abeunt in infinitura :
Aristoteles in Prsedicamentis : nec di-
theorica? enim stant ad causam, practica. cuntur genera aliorum, secundum quod
autem ad opus cum igitur resolutio :
_ qus dicitur ambitus pra?di< ubilium
principiati in principium, viademon- s umlum unam rationem, sicul sul>-
strationis tbeorica sit, nullo modo potest stantia et qualitas dicunlur gonera : vi<l -
abire in intinitum : et si abiret in infini- tur ergo, qunl genera diountur. quia a
1
tum,numquam esset devenire ad boc vel diversis principiis sunt lluentia : videtur
illud principiatum : ante quodlfbet enini ergo, quod duo principia sint. unum
hoc vel illud essent intinita, quae non boni. et altorum mali. Sed quia de hac
contingit pertransire nec actu nec inqua?stione in prima parteSummae
tellectu. t/ieologia*. tractatu (\t- summo bono.
Eodem modo secunda via impossibilis multum disputatum est. ideo quae ibi
1
S. Diontsios, Lib. <le Divinis nominihu?, cap. 13.
l.N II P. SUM. THEOL. rRACT. I. QUjEST. 1. 3
dicta Mint. hic Bubjaceanl el Bupponan- autem autem <i

ordinata : inordinata
1
tur . ordinata ab eodem principio non viden-
2 adhuc plura videnlur esse
\i .i via lur esse : et sic videtur esse aliudprin-
r
principia. V idetur enim, quod spiritua- cipiumcorporaiium,etaliudspiritualium.
lium el corporalium non idem sii prin- Et alia mulla ex Evangelio inducuntur,
cipium : omne enim principiatum per >• et epistolis Pauli de Deo hujua seculi,
aliquam habet Bimilitudinem cum prin- et de arbdre bona et de arbore mala, et
cipio : constat autem, quod primum plantatore bono el plantatore malo : qus
principium summus spiritus est, sternus, diligenter in prima parte SummsB theo-
i t increatus cum hoc autem nullam ha-
: logix, qusstione de summo bono </
bet Bimilitudinem creatura corporalis : s ummo malo notata sunt, nec hic oportet
• videtur, quod creatura corporalia repetere.
non ali eodem principio sit. a quo esi In quod mun-s«d
contsarium hujus est, eontn,
spiritualis. dus archetypus, omnium eorum quaa
Idhuc, Quscumque ab eodem facta sunt, principium est, eo quod sunt
principio Quunt, ejusdem ordinis Bunt et in ipso Bicut artificiata in arte artificis.
consentanea Bibi invicem : corporalis et In omnibus autem generaliter verum
non sunt consentanea
spiritualis creatura est, quod una est ars et una est scientia
sibi invicem. Sapient. i\, I"» Corpus : oppositorum et dissimilium et inaequa-

quod corrumpitur aggravat animam, et Iium : hoc ergo maxime est in prima
terrena inhabitatio deprimit sensum arte,cum, sicut dicit Aristoteles in sexto
multa cogitantem. Ergi corporalis crea- Ethicorum, ars sit factivum principium
tura et Bpiritualis non sunl ab eodein cum ratione omnium eorum de quibus
principio, per locum a destructione con- est ars. Est autem ars prima, quae dicitur
sequentis. mundus archetypus, una notitia boni et
i
omnibus proportionabi-
Vdhuc, In mali : boni per formam, mali per priva-
lia sunt efficienSj et id ex quo lit, sive tionem, et corporalis et spiritualis crea-
materiale principium dicit enim Aris- : turae, et ordinati et inordinati, mobilis et
toteles iu l\ primse philosophix, et immobilis, materialis et immaterialis, et
Commentator ibidem idem asserit, quod multi etunius enim Dionysius inli- : dicit
« nihil est iu potentia in alio, nisi quod bro deDivinisnominibus*, quod «cogno-
uno et eodem motore educitur de illo : » scit mobilia immobiliter, materialia im-
-i ergo Bpiritualium et corporalium non materialiter, confusa in ordine ad unum
esl idem materiale principium, non erit multaunite:» ergo om-
inconfusibiliter^
idem motor qui et corporalia etspiritua- nium horum prima ars videlur unicum
lia de potentia educat in actum constat : principium : sed quorumdam per se,
autem, quod non est idem materiale quas propria virtute facit et constiluit, et
principium spiritualium et corporalium : vocat ad esse et veri formam et boni :
aliud est principium spiritualium, quorumdam autem per deflexionem ab

et aliml corporalium, et sic sunt duo illo, non principii, sed principiati a prin-
pnncipia. cipio : qure deflexio principiatum facit
5. Arguunt etiam Ifanichasi ad hoc, deficere a participatione perfecta esse, ,
dicentes quod eorporalia plerumque veri, et boni, quod omnibus largiter in-
ifusa Bunt cl inordinata, spiritualia tluit primum principium.
1
Cf. i Part. Sammffl theologia I',. Alberti, II. Aii. 2. Tom. XXV.
i
, Memb. 2, \ii.t. 2 et3. S. Diontbios, Lib. i-' Divinis nominibus,
Tom, XXXI nostrss novsB editionis. Cf. etiam, oap. 7.
Comment. li. Alberti in Sententiaram, Disl I
li h \l i; \\ \h. nl:h l'l: l.h
"'"• I i ii i (
•
.11«« dendum : lioi enim p .i umnut iln "b, ti.i. Utu
i onional lidci < latholii .<•
. el etiam philo- bono > i m/ilo, (j I
,ui-
ophi iiK- malum, -i< ul bonum

I
ode dii endum, quod quando qu i quod erroi \l lieeoi um •
« ij^m
lur de uno |n ui( ipio, queeriiui de pi in- provenit. Putabanl enim, qu ul I »«
»
1
ipio quod eal in i ationc efl.cicntis, el iniiii esl i|ii(cl eal •• bo planlatum in
formas, ii lini^ univei veri el boni forma boni >
ita malum
quod eal io omnibui 1 1 eatie, el sine quo > t, quod eal a malo, el plantatun in
iiilnl de 6880 vero <•!
bono potesl esse in foi in.i mali boc j.iin
aliquo creatorum. El hoc principium non iii prashabiiia osli n *um :
potesi habere aliquid pnejacens ex <

j n< in.iliiiii cniii, non eai f<<f ma maii, 1 1 m
el in quo operetur ul in materia, nec litia iKni ea1 foi i aim <li
potesl uli instrumento, nec disposilioni- Dionysius in libro <l U

Imis aptantibus materiam. In omnibus « .M.lllllll I|i< < -t ijlllli
enim |ni i
»i
i
-. quce Bupponunl mate- <|ni<l in existentibus '
: » unde non •
riam ei utuntur instrumento ei disposi- liii iii. i, ied defeclus pulchri ei boni -
tionibus, aliquid <!< esse i sl a materia, cundum formam : e1 ideo illud in q
el aliquid ab instrumento, <•! ;ili<|iiiil a esl in.ilniii. m.ilo Doo formalur, de-
dispositionibus : el sic iila principia non lormatur, et privatur modo, specie, ei
sunt causa universi esse veri el boni ordine in el forma \ ei i el boni,
quod est in causatis, oec sunl sufficientis propter quod oon poteal habere prim -
polentia' producendum in esse sua ad piuiii efficiens, -<<! <]<! ut di<it
causata, et sic non possunt prim Auguatinus : el liberum arbitrium

principia. Primum enim principium Bive hominis v<-l Vngeli deflexum .i rommo
prima causa cst, ut dicitur in libro de llllIK).
Causis, dives in se, et divesin omnibus, El quod <li<it Philosopho

et ut habetur etiam, ad Roman. \. !2 '. nuin, et malum non sunt in genere, in-
Et quod dicitur dives, dicitur propter quml non sunt in -
telligit,
abundantiam potentiaa et virtutis in pro- secundum quod unum genna facit u
ducendo et ideo si in aliquo deficiat

:
coordinatio pradicabiliuin : aed sunt in
potentia in produccndo. sequitur quod omni genere, ita quod bonum in sub-
non sit dives, et per consequens, quod stantia est substantia, et in qualitate
nec sit principium primum. qualitas, et in quantitatc quantitas, et

Hoc autem modo quaerendo de princi- sic dc aliis. .Malum autem in omni genere
pio priino, omnibus ratione utentibus ut privatio boni : et >i<:ut ena -ecun-
ipsa veritas persuadet, primum princi- dum formam et actum, et piivatioen' -
pium non esse nisi unum solum, sicut secundum formam et actum, non redu-
probant auctoritates et rationes ad pri- cuntur in diversa principia agentia in
mam partem inductse. natura. sed in unum agens. et in alterum

Adobject. l.
\ D 1D cr g q UO d objiciunt Manichsei *, deficiens ab illo, quod non est agens, sed
dicendum est, sicut dictum est in prima deficiens ab aclione : ita bonum et malum
1
Ad Homan. x. 12 Xon est distindio Judsei : XXIX.
et Grxci nam idem Dominus omnium, dives in
:
3
Cf. I am Partem Summae theologiae B. Al-
omnes qui inrorant illum. berti, Tract. VI. Quaest. 26 et 27. fom. XXXI
!
Super errorem Manichseorum, cf. Opera B. DOTae editionis nostra?.
Alberti. Gomment. in II Sentenliarum, Dist. I, * S. Diontpius, Lib. de Divinis nominibus,
Art. 2. Tom. XXVII editionis nostra?. Cf. etiani. cap i
IV Sententiarum, Dist. XIV, Art. 31. Tom.

IN II P. SIWI. THEOL. TRACT. I, QILEST. I.
reduci non possunt in diversa principia Bive practico non convenit respectu suo-
agentia, »''il in nnum agens, el in alierum rum principiatorum : quia de i|»s«> dicit
deficiens ab illo : el hoc est quod dicit Anaxagoras, quod est Beparatus el im-
Augustinus in Ubro LXXXIII QusestiO" mixtus nulli, nihil habens commune : et
nu m sic : b Omne quod deficit, ab eo ideo Bimilitudinem non habet ad Bua cau-
quod esl m deficit, et tendit in non sata, nisi per exemplar.
esse. Esse autem et in nullo deficere Ai> Ai.ni) dicendum, i|ui>il queecumque Ailobecl t
bonum est, et malum est deficere. At sunt al> eodem principio essentiali et
ilie ad quem non esse pertinet, non est connaturali, consentanea sunt : sed non
eausa deficiendi : boni ergo tantumcausa es1 veram, quud «juiv<M.iiimiu' Bunt al>
ast. Et mali non potesl esse aliqua causa eodem principio effectivo, quod secun-
nisi deficiens : causa autem deficiens in dum intellectum operatur, et separatum
nulli) potest ease primum » principium '. esl al> effectibus suis, illa sint cnnsenla-
t
o \\< \i dicendum, quod hoc verum ii i> nea : possunl enim ex principiis intrin-
\ omne principiatum aliquam si-
«
1 1 1 « • • 1
is esse discordantia, sicut curpus et
militudinem babet cum principio, si per anima : curpus enim propter currupliu-
et non per accidens principiatur ab nem contractam (quae fomes vocatur)
illo : seil illa Bimilitudo iu his quae agunt potest impelli ad unum.etanimaex ima-
Becundum intellectum, non esl nisi se- gine Dci ijuain intra se liabet, putesl in-
cundum convenientiam ideae et ideati :

clinari ad oppositum : cum tamen sintab
el quia intellectus agens sive practicus eodem principio, sicut dicit Apostolus,
divinus, tam corporalium exemplar est ad Homan. vn, 22 et 2:{ Condclector :
quam incorporalium seipso et uno exem- legi Deisecundum inieriorem homincm :
plari immateriali, ideo principium est video autem aliam legem in membris
tnii corporalium quam incorporalium, meis repugnantem legi menlis mex, et

quamvis corporalia dissimilitudinem lia- captivantem me in lege peccati quse esl
beant in natura ad ipsum el substantia. inmembris meis.

Et bujus exemplum est, quod intellectus Ai> Ai.nn dicendum, quod spiritua- Adobect 4
artificis hominis non operatur aliquid lium nullum est materiale principium, ut
uiiilmn rationem et artem, nisi rujus dicit Hoetius : quia illa de nihilo crcan-
exemplar et ratio esl apud ipsum : se- tur, ut probat Augustinus in libru VF SU-
oundum quod ctiam dicit Aristoteles, per Gencsim ad litteram.
quod in bac consideratione fundamentum Et quud dicitur, quud prupurtiunalia
-t ex hindamento, el paries ex pariete, sunt clliciens el materia, nun generaliter
et ictu< sive plaga ex plaga, et universa- est verum, nisi de efficiente quod in cau-
liter domus ill.i quae esl in lapidibus et sandu suppunil materiam : de talibus
tignis ex illa quae cst in anima archite- enim luquitur Philusophus in IX primie
ctonici, quamvts intellectus architectoni- philosophise, et nun de aliis et ideu de :
ci in substantia <-\ natura nullam penitus jirimo jnincipio niliil facit ad proposi-
habeat similitudinem cum hmdamento, tum : illud enim unn modo secundum
lecto, et domo. rationes diversas exemplariter producit
Et quud dicitur, quml principiata cun- et spirilualia et corporalia, eo quod ip-
veniunt cum principio in susbtantia et îiiu est principium universi essc, ut di-
natura, non universaliter verum est, nisi ctum est.
de illi> principHs quffi nuturalitt.T el ûb- An iltimlm dicendum, quod onfusa <
Adobjec» .5.
Btantialiter sunl in principiatis, el Bic et urdinata ab eodem separato principio
mstituunt ea. Et hoc intellectui agenti essi possunt : quia confusionis et urdi-
> S. Aogus . I.il>. LXXXIIl Quaestionum, Q. 20.

h l). M.lt M KG ORI). i*ii BD.
nationii non i
i
cau a quod •< principii el quod dcllccli >nfo*
diversii sinl : sed potiui ordo ad princi inordinati
pinm Bccundum quod i il in bi lu perl mi ntum fa undum non
«t .
» . causa esl ordinal i
, ed defluxui saui ul im.
ab ordine in causato (quod mulabile i
QILESTIO II.
Ono actu |>i*iiiiiiiii prlnclplum sll princlplum omnlum i per
universi esse ? actum qui proprie el pei mvenit
Et videtur Magrister dicere in libro II principio primo, et est diffusivoj ei pro-
Sentenliarum, distinct. I cap. I : Creator ductivus uui\ quod ille actus
enim esf, ctc. '.
creatio est.
1. Dicit enim, quod creare proprie est Adhuc, Sicut habitum est, princi-
'').
de nihilo aliquid facere : ct quod ereator l»ium j)rimum universi ease nihil suppo-
est, qui de nihilo aliquid facit : ergo vi- nit praeexistenfl actui suo, nec materiam,
detur, quod actu creationis principium instrumentum, ncc disposilionem :
cst omnium et universi esse. quia aliter non esset nniversi esse jtrin-
'1. Adhuc, In eodem capitulo distin- cipium, si aliquid esset quod sibi prae-
guens inter facere et creare dicit sic : supponeret esse, ct ij>>um non esset ab
« Facere est non modo de nihilo aliquid ipso. Quod autem sic nihil prassupponit,
« operari, sed etiam de materia. Unde non potest ess _ nerans univoce vel
« et homo
Angelus dicilur aliquid fa-
et a?quivoce : nc potesl -
secundum
« cere, sed non creare vocaturque fa- : artem operans. quia lioc etiam pranop-
« ctor sive artifex, sed non creator. IIoc ponit et materiam et instrumentum. Curn
« enim nomen scli Deo proprie congruit, ergo actu suo deducat ad esse, ad Roman.
« qui et de nihilo qusedam, et de aliquo iv, El vocat ea quo> non sunt, tan\-
17 :
« aliqua facit. Ipse est ergo creator, et quam ca quse suni non potest habere :
« opifex, et factor : sed creatoris nomcn actum. nisi aclum creationis ille enim :
« sibi proprie retinuit, alia vero etiam solus est ad esse, ita quod nihil pr*sup-
« creaturis cominunicavit
2
. » Ex omni- ponit.
1
Cf. Opp. H. Alberti. Comment. in II Sen- Tom. XXVII hujusce novae editionis, pag.
tenliarum, Dist. I, cap. A, in fine s. j ; « Crea •>.
tor enim est, qui de nihilo aliquid s lbidem, cap. A, j 2.

[N II P. SUM, THEOL. TRACT. I. QU EST. 2. 9
i. Adhuc, Iristoteles in III primse sic iterum sequitur, quod ab illo medio
philosophise vult, quod esse et ens >it aliquid i\it in creato : el big pri-
primum distinguens intellectum : et pro- mum nou eril universi cssc principium,
pter hoc scientia qusa considerat ens in quod in philosophia improbatum est,
quantum ens, est prima philosophia. quia sic primum jprincipium esset im-
Esae ergo el ens prima sunt, qua? nihil perfectum.
sibi prsesupponunt : et deductio ad essej In contrarium liujus est : quia i comr».
non potest esse Quxus ab aliquo quod 1. Si creatio dicit medium inter crean-
vel formale vel materiale principium >it lcm, ct creatum : aut illud medinm est
ejus quod deducitur ad esse. * >in>rt<-t igi- creatum, aut increatum. Si creatum :
tur. (luuil ex nihilo sit : et Bic per locum cum iiiui sit nisi creatione creatum, erit
a diffinitione eril creatio : creare enim creationis creatio : et hoc de necessitate

c\ nihilo aliquid facere. abibil in infinitum : el hoc est impossi-
In contrarii m hujus esse videtur,quod bile : falsum ergo est, quod creatio sil
I. Creatio actio est aliqua, qua primum medium creatum inter creantem, el crea-
principium deducil ad esse : et sic creaturam. Si vero sit increatum, sequitur
tio aliquid medium est inter creantem et quod plura sint increata quia medium :
creatum : medium autem quod causale non est extremum.

medium est, aliquid dal de esse et sic : 2. Adhuc, Omne medium prsesuppo-
cundum prsehabita, primum principium nit extremum quod autcin aliquid pras- :
iiniluin seipsum non erit causa uni- supponit, non ex nihilo lit, sed ex ali-
(8 l, quod falsuin D8t. quo et quod ex aliquo lit, non potost
:
-. Adhuc, Si creare esl aliquid de ni- esse creatum erô mcdium non potest :
liilo facere, sequitur quod creare est fa- csse creatum paulo autem ante habi- :
cere : facere autem semper medium est tum est, quod non potest esse increatum.
inter facientem el factum : videtur ergo, Ergo nec potesl csse crcalum, nec increa-
quod primum principium non per seip- tum et sic nihil est quia omne quod est,
: :
suiu. Bed per aliquid medium causa sit aut est creatum, aut increatum.
universi esse in creato, quod absurduin 3. Adhuc, Constat, quod creatio actio
~t. in Deo creante aliquid cst. Si ergo crea-
Adhuc, Commentalor super quin- tio aliquid est, cl medium est, cum me-
tuni Physieorum Aristolelis dicit, quod dium non sit extremum, erit aliquid in
« actio est comparatio agentis secundum Dco quod Deus non est : quod valde
quod esl agena ad patiens, et passio absurdum est.
comparatio cst patientis sccundum quod
M patiena ad agens. » Et ratio dicti est, Solutio. Magistcr in libro II Senlen- soiutio.
quml agens non aît, nisi forma et vir- iiarum, distinct. I, cap. Verumtamen,
tus formss qua .n:ens actu est, lluat et laborat in solutionc hujus quaestionis di-
procedal in paliens, quando agens ut cens, quod « haec vcrba, scilicet cro<ir<',
itur ad patiens : et pa- « facere, agere, et alia hujusmodi, de

tiens 1
1
>
»ii est patiens, nisi suscipiendo « Deo non possunt dici sccundum eain
formam el virtutem agcntis, qua trans- « rationcm qua dicunlur de crcaturis.
mutetur ad agens vel agentis similitu- « Quippe cuin dicimus Deum aliquid fa-
dinem, quando comparatur ad agens. I.t « ccre, non aliquem in opcrando molum
hoc est quud dicit Aristoteles in II de « illi inesse intelligimus vel aliquam in
Anima, quod « actus activorum sunt in « Iaborando passionem, sicul nobis Bolet
patiente praedisposito. » K\ hoc itcruin « accidere : sed ejus sempiternse volun-

accipitur, quod creatio actio aliquod me- « tatis novum aliqucm signilicamus elfe-
dium est inter crcantcm et creatum : et « ctum, hoc est, aderna ejus voluntate
lii D. \l l'.. M \'- ORD l'i: .1.1»
• 1 m 1
1 1 1 • I ip.\ itei i » El •'•' lolu- <|n.»iI medium
lio bona i I el lumitur <\ vcrbii \w- >,, , ,,, croato ut p iud
. i iDi el Strabi in Glo pei illud eit, d
Geni i i. I : ln prineipio creavil /'<>< cundum quod autom rel w-

rirliiiu rl /rriiini. 1 .1 BIC |>il<t ,\ dictil, t. i;,, QOO
quod creatio actio qod eil aliquid me- creanl I ratio qua
ilmiii inter creantem el creatum. Crea- luntatem (qua omnium •
tiiin enim obedienter se habel ad volun- lur ad h<>< Beri num quod .
inte non fuit.
tatera creatorii, live accipiatur in po- Actio enim in creanu

tentia creantii, aive accipiatur in ii.,. relata per troluntatem ad boc, quod
secundum quod actu eil :
alitei enim aliquid ouni de no oihilo.
non easet verum quod dicitur, ad Roman. \,, A i.n i, dicendum, quod h"< leque-
iv, 17, quod vocatea qusenonsunt, tam- relur, si diceretur creatio medium
quam ea quse sunt. e, quo ul medio uteretui tor
Unde dicendum, quod creatio bic esl iu creando : boc autem jam negalum
cxitus in esse ejui quod Sl ex uihilo, el ,-m.
proprie actio est primi principii, quod \,, u

dicendum, quod didum. n ,,
A
est principium universi esse. Sed idi- Conimentatoris intelligitur de agente el
citur de ipso ea ratione qua dicitur de patienteph] ettaleagena
creaturis : in creaturis enim actio tempo- non potest esae primum principium : il-
ralem motum Bignificat : quia in creatu- l enim nihil >ui influit

u ,l in patiena |
ris ageus ut agens non comparatur ad actum quo agit sed : luum est pro
patiens, nisi per influxum actus et virtu- libertate voluntatis boc \<1 illud <x nihi-
tis in patiens, quibus ipsum agens trans- i a(j est are .
a
,.
Mllll ,
Jia
mutat paticns : et talis influxus motus vocatum est, et nihi itialium
temporalis est. Cum auteni de Deo dici- rum habet in vocato.
tur agere, sive de priino principio, non Jbia qusa in contrarium hujus indu- Ad
i • * l l 1*1 fcCl •
signiticatur ahquid quod actus vet virius cuntur, procederent, si poneremus,

sit in agente influens patienti, sed quod quod creatio essel reale medium, quod
ad imperiuni voluntatis totum creatum secundum ese sset in utroque extremo-
secundum id quod est, et secunduin torum >i,ut actio physica est int<-r agens
,
tum esse suum, ad esse vocetur ex nihilo e t patiens hoc autem non dicimus : :
sine motu agentis. Et hoc est quod dicit creatioenim secundum esse non est nisi
Magister in libro II Sententiarum, di- n creato, quod secundum suum fieri re-
i
stinct. I, cap. Verumtamen : « Cum er- fertur ad creantem : et cum relativum

« go aliquid dicitur facere, tale est ac si de necessitate ponit suum correlati-
« dicatur, juxta ejus voluntatem, vel

per vuni, in creante non ponit creatio ni>i
« ejus voluntatem aliquid noviter con- rationem respectus creantis ad creatum.

« tinêre vel esse : ut in ipso nihil novi Lnde respeclus oppositi, quos dicunt
« continsat^ sed novum aliquid sicut in ereatura et ereator, non secundumunum
« ejus asterna voluntate fuerat, fiat sine modum sunt in utroque relativorum :
« aliqua motione, vel sui mutatione

1
. » sed in creatura respectus estsecundum

prima ergo quatuor argumenta di-
An esse, quia illa mutatur secundum ese
cendum, quod procedunt, et de necessi- in creatore autem non est nisi secun-
tate concludunt. dum rationem et dici, eo quod creando

Ad b -t l
^D 1D uo d P 11110 objicitur in contra-
°i
1
'
non movetur nec mutatur, sed compara-
rium dicendum quod creatio secundum tur ad creatum secundum essentialem
1
Cf. II Seutentiarum, Dist. I, cap. B. Toin. XXMI novae editionis nostree, pag. 23.
l.N 11 P. SUM. THEOL. TRAGT. I, QUjEST. II
voluntatem determinatam ad hoc, quod de nominibus qux temporaliter Deo con-

aliquid uunc fial ex nihilo. veniunt, qusstione de hoc rtomtne,
Alia plura * 1 «.* creatione inquirenda in Creaior, determinata Bunt ».
prima parte Summm theologisB, tractatu
QtLESTIO 111
De proprietatibus priml prineipli.
rertio quaeritur, Quse sint primi prin-

cipii proprietates ? baeenim plures colli-
guntur a Philosophis, Avicenna scilicet,
el Algazele in metaphysicis suis. Et
Bunt inter eas qusedam primse, qusedam iiMimci iMtnu
consequentes ex illis.
Et ideo hanc quaestionem dividimus

in tres partes, ut scilicet primo quaeralur AinicuLUS i.
(1-- primis.
S undo, de consequentibus. Qua intentione dicatur primum ?
Tertio, de comparatione sui ad princi-

piata secundum proprietates etprimas et
consequentes. Quseritur ergo primo, Qua intentione
dioatur primum ?
I. Dicit eiiiiu Aristoteles quod « pri-
muin est, ante quod nihil. » Et intelligi-
tur ante secundum ordineni principii.
MK.MIiltl.M I Si ergo primuin principiuin est princi-

pium universi esse, et (sicut dicit Avi-
Deprimis proprietatibus primi prineipii. cenna) facit debere csse in omnibus aliis :
sequitur quod in universo esse nihil est

ante priinum et sic videtur concludi,
:
Primo quaeritur de primis proprietati- quod ipsum ex nihilo est. Quod autem
bus, quas duae Bunt, scihcet quod pri- ex nihilo est, anteqiiam sit, possibile est
iiiuiu est, et quod principium est. ad esse secundum aliquam causam : et
quud possibile estad esse secundum ali-
quam causam, secundum illam princi-
pialum est : et quod ab alio principia-
1
Cf. I"" Partem Summa theologia B. Al- jusc* nov» editionis.
J)erti, Tract. XIII, Qmest 53. Tom. XXXI hu-
12 I» \l i: M KCm. '»|!|i im: i |i
tuin est, |
• r 1 1 1 1 j 1 1 1 principium non iniuro alioi uro . "|>' qu I sil
I i " .1 |>i ini" ad ultimum .
i
pi imum aliquod jn iii' ipium u
principium e I ante <| I nihil esl , pri-

iiniiii principiuro non esl pi irouro pi in i' quod primun
cipiuro. jii incipium i -i <
j
• j • <• i
non babel
-. Adhuc, \\ n i
iin.i iin ii e( probat, alio, led a --< m
quod "iiinr quod <\ niliil" est, de si ni- "iimiiIhi- quee Bunt. I.t id<
liil est : BJ cmiiii de 86 ;ilii|iiul esset, lnii" dictum est, quod • -i (
Becunduro esse non dependerel <\ alio, iii "iiiin.i ijii.i- iunl ul lumi
sed primo essel in potentia, el postea in omnibus influit illuminationem. i
actu : el si esset in potentia, oporterel ju iiiniiii, ut dicit \i
i|ii"ii illa potentia radicaretur in aliquo (juoil mliil i-i. Si d locutio duplex i
i|iKiil esl ante se : ante bc autem non ha- i\ coropositione, el <li\ 
bel nisi nihil : nihil autera nullius radix • ii i ii» iju.i- es1 (*<!• compositionem in h<
esse potesl : quia non entis, ul dicil \ii- quod dico, nihil, \»'
stoteles in IV Physicorum, non sunl licetet ordinem <jm notaturin habiludine
Bpecies, nec differentiaB, nec potentise, prsepositionis, onte: >{ praedicatum quod
nec virtutes. Ergo videtur, quod potentia intelligitur in hoc termino, nihil: nihil
ad esse uou radicetur in eo quod esl iiiiiu idem est quod non aliquid : el -ui>
niliil : et sir id ijuod ex nihilo est, in hoc Bensu haec tocutio composita esl
quantura ex nihilo est, nullam potenliam vera : <-t sens Primum est, non
habet ad esse et nihil omnino est, et sic ante quod esl aliquid. P< iam d -
de sc nihil est. Si crgo primura princi- gatio ni . praedicatum reli< line

pium est, ante quod nihil, et ex nihilo qui importalur per prspositionem :
est, seijuitur quod dc se nihil sil et ab sic divisa <>t et falsa : e1 esl seni is, Pri-
alio principiatum in esse : et sic seijui- mum principium est, ante quod est non
tur, quod non sit universi esse princi- aliquid : hoc enim falsum est, qoia si -
piuni, et quod non facit omnia d< bere sequeretur quod ei nihilo esset
esse in omnibus quae suut, ut dieit A\ i- Ad primi m erpo dicendum, quod hoc
cenna. Videtur ergo, quodprimum j)rin- non sequitur, nisi in sensu divisionis : et
cij)ium hoc modo non dicatur j>ri- sic falsa est : nec mirum - falsum
mum. sequitur ex fai
3. Adhuc, Cum dicitur, Primum prin- \d aliud dicendum, quod dictum Avi- Ad 2.
cipium, signiticatur cns determinatum cenna? necessarium est : sed primum

et distinctum : ens autem determinatum principium non est ex niliilo : non eniin
et non est primuni cujus
distinctum : sequitur, si nihil est ante primum princi-
probatio cst, quod ad cns determinatum pium, quod negetur et ordo et ens ad
ita
sequitur ens, et non convertitur. Videtur ante, quod ante primum principium .-it
ergoquod primum principium non possit nihil sed sequitur, quod primum princi-
:
esse primum simpliciter. pium non liabet ordinem ad aliquidante,

Sed contra. In CONTRARIUM llUJUS Ost, quod ill sive aftlrmando sive negando. Unde non
omni ordine causa? est unum primum : habet ordinem ad nihil ex quo fit et :
constat autem, quod aliquis est ordo cau- slructo hoc ordine non sequilur aliquid
sarum universi esse, esse enim non a?qui- inconvenientium quae concludit Avi -
voce est in his quse sunt : et regulariter cenna: quia non sequuntur. nisi posito
verum est, ut dicit Aristotelcs in II pri- ordine ad nihil, quod est ante ea quae
mae philosophise quod omne quod ,
est in fiunt ex nihilo.
multis, non a?quivoce ens in illis, est in Ad aliud dictndum, quod duplex est Ad 3.
uno primo quod est principium et causa determinatio in entibus. Est enim deter- V
:
].\ II P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUjEST. 3. 13
minatio ex differentia contrahente : et principium : priraum anteni principium

l l;
,, (
.
relinquil compositionem, el ponil nihil est eorum quorum est principium
ante se ena indeterminatum, Bicul Bpecies el sic hoc modo primum principium non
ponil genus. Est-etiaro determinatio ex

dicituresseprincipium.
relatione : sicul cum dicimus, iste est Si dicatur, quod primum principium
dexter, et ille esl sinister. Et ha?c deter- dicitur principium sicut causa est prin-
minatio quio nihil addit vel minuit vel cipium.

mutat in determinato, ut dicit Boetius, Contra Causa : dicitur quatuor modis,
nullam inducit compositionem sed «qua : scilicet efficiens, materialis, formalis, et
.•.t siraplicitas et in determinato et in Bnalis. Si ergo primum principium di-
aon determinato : el si est »qua simpli- citur principium ut causa, aliquo istorum
citas, et «qua prioritas/quia simplicitas modorum dicetur principium : constat
causa prioritatis est. El hoc modo deter- autem, quod

minatnm ens dicit primnm principium: l. Non Becundum
dicitur principium
quia primumnon dicit nisi privationem causam formalem quamvis enim forma :
relationis ad ante : et principium rela- secundum id quod est principjum for-

tionem eausaa dicil ad posterius : ct ideo male, non haheat causam, tartien se-
non sequitur, quod esse indeterminatum cundum esse in effectu causam habet ef-
Bit ante primum principinm. ficientem: et secundum quod fundatur
Quod objicitur in contrarium, proce- in esse, cxigit materiam ut subjectum.
( |it
1'rimum autcm principium idco dicitur
primum, quia ad nihil dependet ut cau-
sans ipsum, nec scoundum id quod cst,
nee secundum i[)sum essc nec exigit :
aliud in quo fundetur in csse. Ergo non

\u \iiuti Pltnil dicitur principium sicut forma.
'1. Nec dicitur principium sicut mate-
ria : quia quamvis materia siye livle,
ARTICULUS II. cundum quod est, non habeat cau-
id
sam, co quod nec ab efficiente, ncc a

Qualiter principium dicatur ? forma, nec a linc hahct materia, quod
materia est tamen secundum esse in
:
efloctu sive in actu esse hoc vel illud,
Secundo quseritur, Qualiter dicatur causam habet Formam: et ut moveatur

prmcipium ? Ha» est enim secunda pro- ad effectum, causam habel finem qui
prietas ejus. Principium enim in plus est movet materiam dicit enim Aristoteles :
quam causa. in Physicorum, quod materia appetit

I
Dicitur enim principium initium cx formam, sicul turpe bonum, et foemina

quo est rei inchoatio : Bicut dicitur prin- masculum. Habel etiam efficientem quo
cipium 1 i ti • .
i . ex quo esl inchoatio, et movetur ad effectum materia. Principium
principium motus, et principium via? : autem primum ad oihil penitus se habet
cum tamen aihil horum sit causa proprie sicut ad principium quo secundum id
loqnendo. Dicitur enim principium ge- (juod est vel secundum esse aliquo modo
nerationia cor : cum tameu non sit dependeat ad ipsum. Finis aut^m ultimi
causa. non est finisalius: el si primum princi-
El i'onstat. qnod nullo istorum modo- pium sirapliciter esl linis, qui appetituc
rum primum principiuin dicitur primum ab omni eo quod appetit esse.quopumque
principium : eo quod principium hoc modo: esse enim appetitur ab omnibus
modo dictum, aliquid esl ejus cujus es1 in quantum esl divinum ej nropter :
N h. M.r. M \<. n|:|» 1*11 l [).
illinl, licul dioil Dionj unl omnia omne enira permixtum licul liraiutom
qucBcumque agunt, quidquid agunt nlia ad •'•( minoi eju n<-
desideranl ipsum, vel motu aaturalisap« ini\iiini ett, ii.i permixtum est in
petitus, vel sensibilis, vel rationalis, vel el retrai tum -i\ e restrictum ad terni
intellei tualis : tunc Bequitur, quod pri- potentis ejui cui permixtum t. P
iiiiiin principium sit, quod appetitur ab autem, ut dicil \
omnibus, quod Bunt omnia, el ad

et ad extra omnia u lusum,eal doo i i
i|ii«h| moventur omnia, sl quod secundum omnia dod io< lusum, «-t subomnibus non
B6 qod dependel ad aliquid aliudj Bed om- depressum, el supra omnia non elatum,
ni,i dependenl ad ipsum. El hoc quidem oec -i virtulia finitse sed infinita II
concedendum esl secundum dii la Ban« n modo ii"ii potesl di< i principium
ctorum <'t Philosophorum. [Ulllllllll.
Adhuc autem, Primum principium

:{. 8i vero dicatur, <j<i'"i eel principium
dod esl principium ui efficiens: quiahoc efficiens separatum, sicut artifex prii
invenitur dupliciter, scilicel ph] sicum, el pium est artificiati, sep meo ab
metapbysicum. Physicum mixtum •
~ !
ipso : videtur incidere error Platonis.
materiae dehoc enim dicitur ab Aristo-
: Ariifcx enim non est principium i
tele in lib. XVI de Animalibus , quod si per exemplar aliud quod respi- i i
non tangit, non agit et si non agit, : cit, et Bupposita materia. Dicil enim
non scquitur alteratio : sicut virtus for- Aristotelea in VI Ethicomm, quod ai
mativa cst in scmine efliciens et formans. factivum principium cum ration". M -
Et hoc modo non potesl esse principium gister in lihro II Sententiarum, diatinct. I.
efficicns primum principium propter tres cap. I, Creationem, etc., dieil quod
causas : quarum prima est, quod hoc mo- « facere est non modo de nihilo aliquid
do principium existens, principiatum est v operari, sed etiam de materia ' : »> fu-
ab alio : virtus enim formaliva insemine, cere enim dicit motum efficientis, quo
principiata est a virtute formativa in ge- efficiens transmutat materiam in id quod
nerante. Primum autem principium non facit. Constat autem, quod hoc modo
potcst esse principiatum ab aliquo, ne- primum principium non est principium :
que secundum quod est, neque secun-id quia nec ad exemplar respici -ra-
dum csse, neque secundum aliquem exi- tur, nec materiam supponen-.
stendi modum. Secunda causa est, quia \. Adhuc, Constat. quod primum
principium efficiens, quod est in mate- efficiens est efficiena per se : efficiena au-
ria, non potest esse principium univer- tem per se est efli<i<ns per iormam : et
sale, sed particulare non enim est prin- : sic si primurn efficiens est efficiens per
cipium, nisi ad cognata per materiam, se, est principium ut forma, quod prius
eo quod, sicut dicit Aristoteles in II de negatum est.
Anima, actus activorum non sunt nisi S^ Adhuc, Cum primum principium
in suis patientibus et dispositis. Primum in omnibus sit essentialiter, prasentia-
principium autem principium estuniversi liter, et potentiaiiter videtur quod pri- :
esse, nec est esse quod non principiatur mum principium a nullo sit separatum :
ab ipso, et suum esse nulli debet nisi sicut etiam, Act. xvu. 27 et 28, dicitur :
sibiipsi. Tertia causa est, quod primum Non longe est ab unoqueque nostrum. Iu
principium nulli rei potest esse permix- ipso enim vivimus, et movemur, et su-
tum. Unde in libro de Causis dicitur, mus. Et sic videtur, quod non posset dici
quod primum regit res omnes, praeter- principium ut efficiens conjunctum. vel
quam quod commisceatur cum eis : efticiens separatum.
1
Cf. II Sententiarum, Dist. I, cap. A, § 2.
1\ II P. Sl M. THEOL. TRACT. I. <.'l EST. :5. 15
- 11 tio. Dicendum, quod primum rmMiM ergo dicendum, quod non

\n xa i,
principium dicitur principium per Be, hoc modo primum principium dicitur
et non per accidens: quod enim per ac- esse principium: sed dicitur principium
cidens est, noo potesl esse primum, ul ut causa : quia primum prinoipium nihil
prob&t Aristoteles in I <\<- Caslo et Mundo. est eorum quorum est principium, ut
Et dioitur per te principium : quia in se dicit Bernardus super <">i>i/i<<i, Deus est
habet unde -it principium universi essi omnium non materiale, sed cau-
nec est aliquid a quo accipial vel depen- sale.
deat secundum aliquid unde sit princi- Adquod objicitur in contrarium,

id
pium, vel a inid sit principium, vel pro- dicendum quod primum principium di-
pter quod : sed ex seipso habet, et in citur principium et forma, secundum
pso, et propter seipsum esae princi- quod Boetius in libro de Trinitate <lis-
pium : ex se efGcienter: in Be formaliter, linguil formam ab imagine. Forma enim

undum quod causa exemplaris for- dicitur foris manens, et ad se formans,
malis dicitur : propter se finaliter, omnia sicut sigillum. rmago autem formsa dici-
enim propter seipsum fecit. Habet etiam tur formatum imitans illud in materia,
in seipso ut principiet, vel non princi- sicut sigillatum imitatur sigillum, ut di-
piet : eo quoil prima causa domina est cit quod principiata
IMato. Et ideo dicit,
Bui actus, et in sui libertate habet prin- procedunt a primo principio sicut a quo-
cipiare, vel noo principiare : et princi- dam etbivagio sive sigillo. Et hoc modo
piare unum, vel plura, vel multa, vel exemplar et paradigma forma sunt.
pauca, Bic, vel aliter pro libertate volun- Objectio autem facta procedit de forma
tatis : ad nullum enim horum aliquo exqua est imago formae in materia et est
1
:
trinseco vel disponitur vel compellitur, in argumento fallacia aequivocationis.

ut dicit Boetius in libro 111 de Consola- Id Ai ri.M quod objicitur de causa ma- Aci 2.
tione philosophise '

: teriali, simpliciter concedendum est.
Deus enim non est principium ut niate-

Quem nuii externsB pepulerunl Bngere causee ria quamvis hoc dixerunt quidam IMii-
:
riae Quitantis opus: verum insita sammi losophorum, ut in praehabitis ostensum

i
in. i boni lii ii ens.
rst. Et quod objicitur de causa linali,
simpliciter concedendum est. LJnde,
|'t ideo oportet, quod sit principium Proverb, xvi, t, dicitur: Universa pro-
per intellectum practicum Bive operati- pter semetipsum operatus est Dominus.
vuni, el per voluntatem, ut in libro II Ad ii) quod objicitur de causa efli- Ad 3-
v ,'•
itiarum dicit Magister, distinct. I, ciente, dicendum quod Deus non est
ip. 2 : <« Cum ergo aliquid dicitur face- principium ut causa efficiens in materia,
« re, talr est ac si dicatur, juxta ejus sicut probant objectiones ad lioc indu-
voluntatem, vel per rjus voluntatcm ctffl : sed cst efficiens ut causa separa-
« aliquid noviter contingere vel esse : tn, sicut artifex principium est artili-
« ita ut in ipso nihil novi contingat, sr<l ciati. Non tamen sequitur aliquid de
.. novum aliquid sicul in ejus seterna errore Platonis : non enim dicimus,
« vohratate fuerat, tiat sine aliqua mo- quml respiciens ad exemplar, respiciat
« tione, vel -ui mutatione \ » Sic ergo ad aliquid quod non est ipse, vel extra
dicitur principium universi esse, (,
t seipsum, sed exemplar esl idem ipse -i :
cundum causam efBcientem, finalem et 1'uiin exemplar esset diversum ab ipso,
fornuilem. cum exemplar aliquid principiet et cau-
1
Rof.tii;^, I.ih. III (!"-> Con«^|.^linnf, phil. * Cf.N Sententiarum, l'i i. ip. B, in me-
phi.p, nu*tr. 9. ttio. Tom. \X\ll opp li. Alberti, |
_
16 l> \I.K. M \<< ORD l'i: 1 D
sol d< •
non i 1 1 i| i « totiui e! tol autera qua 'l im
univei i esse, el i< non i et principium ipsum qu rimum: qusedam
primum etperse. Simiiiter 1 preesup- tem, quia est principium.
poneret sibi materiam, cum matei I
ip um, qu primum,
principium -sil esse alicujus, non I 1
quia ip um
ipse per se cau a totius et universi 1
•
et omnimodc, nullo mod< in
l'.t ideo principium esl ad esse vocani potentia lecundum aliquid sui.
el materiam el materiatura, sicul dicil El bocprobatui
Vpostolus, ad Roman. iv, 17: Voeat ea l. N< multipl lictum
quss non sunt, tamquam ea quss tunt. esl : quse multipli in tribus mo
Unde artifex faciens artificiata ad exem- est. Dicitur enim neet
plar quod non est ipse, et praesupponens Bive hypothesi, icut
materiam, esl efficiens imperfectum : cum dicitur, Si videro te ambulare, ae-
milla autem imperfeotio coiivonil |»rin- cn-
mum non convenit artifici, nisi per emi- tingens : nec te ambulare uit n<
nentiam et excellentiam, sicut el alia rium, sed contingens. Dicilur etiam

mystica de Deo exponuntur. cessarium eausaliter, sicut dicimus,
Ad '• An
quod objicitur de forma, dicen-
[D quodluna interposita inler visus nosli
clmn qnod principium primum formali- et solem, m esl eclipsari solem. Kt
ter principium paradigma et est, nt hoc necessarinm esl in demonstrationi-
exemplar scd non est ut forma quie-
: bus. Tertio, dicitur m ium
scens in roateria, quse imago et non pro- i|uando scilicet rem si •
prie forma dicitur. qnod in nulla parte Bui esl possibilia vel
A(l "••
Ad quod ohjicitur, quod Dons
illud contingens.
cst in omnibus esscntialiter, praesentiali- lli modi redncuntur ulterius a<l <lu 1
ter, potcntialitcr, dicendum quod non scilicet, ad ne< essarium conseqnentisB, et
dicitur ideo, quod Deus sit immixtus ad necessarium consequentis sive rei.
omnibus sed ideo quia localitate rei

: Neccssarium consequentiae cst, quod ex
non diffinitur: quod enim tcrminis rei habitudine |
-itionum et terminorum
crcata? continctur et commcnsuratur, de necessitate seqnitur ad altcrum. N -
finitum est Deus autem infinitus est

: cessarium autem qnod nnlla po- rei cst,
'
secundum esse, et secundum potentiam: sitione facta potest fieri p<»s<ibile ad non
et ideo non potest essc intra aliquid, esse. Et hoc solum est illud, quod ad
quin ])ossit esse extra ncc extra ali- nihil exlra se vcl intra se c\i>t<-ns habet
—
:
quid, quin sit intra : nec supra, quin sit dependentiam secundum Dico au- • .
subtus : nec subtus, quin sit supra abs- tem exlra se ut ad cauâm efficientem, y
que sui commixtione per essentiam cum formalcm, finalem, et materialem. Quod
re aliqua. enim dcpcndct ad causam aliquam se-
cundum esse, posita illa causa nonesse,
sequitur et ipsum non esse : et sic ali-
MEMBRTM II. qua positione facta, possibile est ipsum
non esse ct sic non necesse est <:-
:
De consequentibus proprietatibus primi omnino et omnimode. Et dico intra se,

principii. sicut id quod habet partes sive essen-
tiales, sive integrales, sive potestativas :
quod enim partes tales habet, secundum

Deinde, Quaaritur de consequentibus esse dependet ad ipsas : et si ponatur
proprietatibus primi principii. una vel plures earum non esse, et ipsum
l\ I! IV SUM. Tlir.nl. TRACT. 1, QILEST. 3. 17
non erit : el Bie non omnino n< b1 dependeret possibile: jam autem babitum
est, quod primum secundum esse ad
Et cx boi aeqaitur, quod primum, niliil dependet : ergo primum non potest
qu<>ii necesse esl esse, Bi1 simplex el esse possibile, s <'<l m cesse esl esse om-
unum, iu qno nullus penilus eel nume- nimode.
rus : et, sicul dicil Proclus, Beipso est i. Ailhur. Si detur primum non ne-
unuin el unicum . Bicul unitas Boipsa una cesse esse, cum ad noo necesse esse se-
est. quitur possibile oon es9e, sequitur quod
- quitur etiam ex boc, quod i>l quod primum |)i»ssihi| t
'
esl non esse. Pona-
uece8se i b1 ess nnino el omnimode, nius ergo non esse : falso enim et non
es1 causa omnium aliorum, a nullo cau- impossibili posito, quod accidit est fal-
Batum. sum et non impossibile, ul dicil Aristo-

- quitur etiam ex hoc, quod impos- teles in Priorum sed priinum, ut dicit
I :
sibile cst, ijunil ipsum secundum ali- Avicenna, facil esse debere omne quod
» muid Boi sit in potentia. Cujus probatio est : si ergo primum ponatur non esse,
•. quia quoii possibile est esse, lioc sequitur quod oihil est, et nihil potest
,'tiain aliquo non modo possibile est esse : hoc autein falsuin est et impossi-
ise. (£nod autem aecesse eel esse, non bile : el sequitur ex hoc, quod primum
possibile es1 non esse possibile autem : ponitur esse ens possibile : ergo primum
iioii esse, et non possibile non esse, esse ens possibile, est impossibile : relin-
contradictoria sunt: ergo necesse esse, quitur igitur, quod primum principium
et possibile non esse, babenl se ad invi- sit ens necesse et nullo modo possibile.
ceni ut contradictoria. In eoilern ergo Haec est igitur prima proprietas quae
numqnam sunt necesse et possibile esse. sequitur adprimum principium in quan-
2. Ailhur. Necesse esse, et possibile tum est primum et ex hac, ut dicit :
el contingens esse, ordinem ha- Avicenna, sequitur quod primum nullo

bent inter se : e1 probatum esl in Bexto niodo est accidens : accidentis enim esse
primm philosophue, quod ab eo quoJ est inesse, et secundum esse dependet ad
neeesse sive semper, causatur id aquoest etin quo habet esse
subjectiiin :
quod esl raro, et id quod es1 frequenter jam autem habitum est, quod primum
per defectum ab ipso sed quod esl raro :
ad dependet secundum esse, vel
nihil
\.'l frequenter, esi possibile et contin- secundum aliquem modum essendi.

gens : ergo omne possibile et contingens Sequitur etiam ex hoc secundum Avi-
causatum probatum autem est est : cennain, quod primum nec est virtus
paulo ante. quod primum principium corporalis, nec virtus in corpore. Virtus
nullo modo potest esse causatum ergo : enim corporalis est, qme major est in
nullo modo potest essr possibile vel majori corpore, et minor in niinori, ut
contingens, Bed necesse omnino esl esse < aliditas, et albedo, et ad subjectum de-
it omnimode. Kx quo Bequitur, quod pendet secundum esse : habitum autem
onnif secundum posl primum princi- c-{, quod
primum prinCipium ad nihil
pium, esl aliquo modo possibile el con- dependet secundum esse. Virlus vero in
tiogens : primura autera solum oecesse i orpore dicla est, qua.' licet non sit in
( esse omnimode. omnino el majori major, et in minori minor, ta-

Vdhuc, v daretur primum possi- ;
men instrumentaliter utitur et comple-
bile esse, cum omnis possibilitas radice- xione et compositione corporis, ut visus,
tur in aliquo, quod ut principium est auditus, <'l universaliter anima: et sic
ante possibile, oporterel quod ante pri- cundum e6se "'t operationem virtus
inum essel aliquid in quo radicaretur illa quss dicitur virtus in corpore, oor corpo-
possihilitus, <i ud quod Becundum esse ralis, dependet ad aliud : babitum 1 1 lem
11X11 2
ix D M B M \<' OHD. PH ED.
ett, quod primum principium ne< ecoo- qood I ut P

dum C88C nci ecundum operationera ad phyriu Lutem tale in quo coaa-
altud dependeti nec aliquo indi ed mune eontrabitur el dctcrminatur per
siln sufflciens esl ad esee el operationem diflereotiam, dependel ad commune
omnino et omnimode. cundum m < »-<uii.il<i ;
Sequitur etiam ei hoc lecundum \\i- habitum autem quod ci ad

cennam, quod primum non esl corpus. nihil dependel im-
Omne enim corpus divisibile est, el i i
po *ibil< quod plura tinl qoorum
in qua? dividitur, natnra budI ante ip- quodlibet sil ens n I iint <l fl
sum : habitum autem est, quod ante pri- rentiii propriis determins
iiitiiii principiura natura vel intelleclu l
etiam secundom tviceni
nihil est. relinquitur, quod nihil potest designari
Adliur, Orane corpus compositum esl pei prsedicationem de ipso, qaod siiquo
ex forraa el hyle : habitum autem est, modo sit additum esse ipeios. I.t I.
quod primum simplicissimum est et non probal tviceonasic: Detor, qood sii-
compositura: igitur corpus esse oon pot- quod designetor quod doh -it ipsum, ef
est. sitinipso: licut -i dicator sapieos vel

Sequitur etiam ex hoc, quod primum booos booitate vel sap qosB noo
uou pendet ex aliis eo modo quo alia b'i1 ipse:ha?c sapieniia el bonil u-
bendent ex ipso omnia enim pendenl : Btat,quod erunt causata in ipso.Aut ers
ex ipso secundum esse quod habent ab ase, aut ab alii S Umcidemeril
ipso, et sic secundum rem referuntur sd agens el patiens: aotem idem
nihil
ipsum, ct indigent ipso ipsum autem ad : agena et patiens nisi compositum, ut - -
nihil refertur secundura rem, sed secun- cundum aliquid sui -. _ in-
dum rationem tantum, et nullo indiget. dum aiiquid sui sit patieoe : jam aotem
Ex hoc iterum sequitur Becuodum habitum quod primom i^n po
est,
Avicennam, quod impossibile est duo esse composilum ergo hoc modo niliil :
esse vel plura, quorum unumquodque potest desigoari in ipso. Si aotem -it
sit ens necesse. Et hoc sic probat Avi- causatum ab alio, cum secundum hoc
cenna : quia si duo sunt, vel plura : aut sit sibi aliquid esse, seqnitor quod - -
sunt omnia similia et indiflcrentia, aut cundum aliquid Bui - lependet ad
dilferentiani babentia ad invicem. Si in- aliquid, a quo scilicet passom est se-
ditlerentia : cum difierentia sit causa cundum hoc jam ante im-
illud esse : et
numeri, ut Damascenus, sequitur

dicit probatum est. quia primum ad nihil de-
quod inter ea nullus sit numerus et sic : pendet. Et propter hoc dicit Dionysius
nec duo nec plura, sed unum et idem. in libro de Divinis nominibus ', quod
Si autem est differentia inter ea se- : primum nec cogitare possibile est, nec
quitur, quod unum sit universale in docere, nec totaliter aliquo modo con-
differentibus : per ditferentiam enim, templari, propter hoc, quod ab omnibus
sive propriam, sive mag-is propriam, est segregatum et superignotum. Et hu-
sive communem, non contrahitur nec jus ratio est, quia omnis attributio sive
determinatur nisi commune, ut genus in pra?dicatio est aliquo quinque modorum.
specie per diiferentiam specificam, spe- Prima per substantialia, scilicet coae-
cies in individuo per materiam, et acci- quala et converlibilia : sicut quando de-
dens incommunicabile a quo sumitur finitio attribuitur definito. Et hoc non
differentia communis et propria, eo quod potest convenire primo principio : quia
accidens ad esse non conducit, nec ejus nec substantialia habet ante se, nec defi-
1
S. Diontsics, Lih. de Divinis norainibus cap. 5.
I.N II P. SUM. Ilir.nl. TRACT. F. QU EST. 3. 19
nitionem, cum sit primum ante quod In c.ti.Mit \itii m laraen hujus videtur s«d ontra.
niliil. Secunda attributio esl persubstan- esse : quia

lia qod coaBquata el aon con> ertibilia :
1. Nihilesl ita cogno^cibile sicul pri-
ut cum dicitur, Homo esl animal el :

iiiuiii principium omnis cognitionis :
cuin bic subjecto attribuitur substan- principium autem universi esse, esl prin-
tiale, quod esl anle ipsum, et principium cipium omnis cognitionis : enim
dicil
cum autem nihil actu vel

ipsius : Augustinus, quod prima veritaa esl qua
intelleclu sit ante primum principium a de omni vero judicamus : ergo videtur,
quo dependeal secundum esse, hoc modo quod primum principium maxime sit
nilnl potest attribui sil>i per quod desi- designabile per attributionem.
gnetur. fortia altributio est per acciden- 2. \illmc, Sicut se habel ens in com-
talia coaeqdata, ut per propria quae egre- munitate Bive proprietate uaturse ad
diuntur de esse subjecti, Bicut risibili de caetera entia determinata, sic sc habet
homine : el habere tres angulos aequos primum principium in ordine causarum :
duobua rectis, de essentialibus (riangulo scil (Mis in ordine prioritatis naturae est
rectilineo. Et hsdc attributio non conve- primum distinguens intellectum, et per
nit primo principio : quia nihil rsl adae- Boipsum cognoscibile, et maxime co-
quatum primo principio quod non sit gnoscibiie : ergo in ordine causarum si-
I
» - 1 1 1 1 1 : passio autem talis egrediens <Ic iniliter primuin principium erit primuni
Bubjecto, nihil cst de esse subjecti, Bed distinguens intellectura, per seipsum co-
subjecti consequens. Quarta attri- gnoscibile, et maxime cognoscibile.
butio esl secundum accidentia communia Adhuc, Supcr illud primi Meta-
A.
quaB intrinsecua insunt. ut quantitas, et physicorum: « <unnes homines natura

qualitas. El haec primo principio conve- scire desiderant » dicit Commentator, :
nirenon possunt eo qood haec : sine quod quaestio quam omnes liomines
motu non insunt, augmentationis sci- Bcire desiderant, esl quaestio de intelle-
licel . el diminutionis, el alterationiE :
ctu Dei, qui causa cst universi esse, et
I
» ri (ii 1 1 ii i autnn principium penitus im- pcr consequens principium cognoscendi
mobile est, et ab aeterno : omne autcm omne quod est : et sic videtur, quod
quod movetur, in tempore est, Quinta priinuin piincipiuin niaxiinc designabile
altributio est per ea quae extrinsecus sit et intelligibile.
contingunt, quae non variant Bubstan- \.Quidam etiam theologice objiciunt

liam, ui agere, non agere, esse a dextris sic Ail Roman. i, 20
: Invisibilia ipsius :
t
vel ii sinistris, esse patrem vel lilium. Et scilicct Dei, per ea qux facta suni, in-
haec non convenit

attributio iterum tellecta, conspiciuntur : sed quae con-
primo principio quia quamvis haec non :
spiciunlur intellecta. designabilia sunt :
addanl ad substantiam, tamen quaedam ergo primum principium designabile est.
eorum addunt ad complenientum, vel Si enim sempiterna virtus et divinitas
Buum oppositum seeundum actum, ut ductu rationis conspiciuntur, cum ex

agere dicit complementum, pati vero virtute cognoscatur principium, videtur
opposilum. Et haec non possunt conve- quod primum principium cujus aclus
nire primo principio quia nihil additur : esl creatio, per rationem cognocibile sit.
vel demitur complemeuto ejus. I.\ hoc Adhuc, Philosophi posuerunt crea-
").
arguii Avicenna, quod cum cognitio tionem et creatorem. Unde Avicenna in

ejus quod quid est, sit per aliquam at- ultiina parte sua' metapkysicas dicil sic :
tributionem, et nullam attributionem « Si fucril alicujus esse post non esse

sit facere primo principio, in primo prin- absolute, tunc adventua ejua a causa erit
cipio non cst cognoscere quid est. creatio : e1 haec esl dignior omnibus mo-
dis dandi esse, quia privatio remota esl
2(1 I). AUJ M \«. oiui 1*1; 1.1»
• >in ii t m i , el indui itar purani 3( «l qnod » icientis lentalium tna
si ponatur privatio laliter, quod • confert ad cientiam <*ju»quod quid est : »
prci edal eam : tu todui dandi ljljl'1 lllll MTIJlllJlJlll I
erit geoeratio, quflB impossibilii esl ni i iii pei substantialia, i

quata.
ex materia : el lalis inductio i sive i»"ii adaequa i unduui p< u-
esse rei ex re : el b"<' modo • !••- (••iii i|t-nin qux.l quid •
ir
bile, lnr\ e, el Bnitum. Videtui per ai cidentalia equata,

quod primum creationis prim ipium Phi« iioii adaequata : quia ill i lluunt «1< >
losophi |>"i tnultas attributiones desi- Bontialibus potentiie eju -

. Ni tutem
gna> erunt, modo designabile es1 primum prin< i-
ii. \illiin, Augustinus ia libro \ II piuiii secundum quod quid ea1 qnia li
Confessionum : « Procurasti mihi per ita designaretur, compn-lwnîbib- <---.t
quemdam hominem quosdam Platoni- primmn principiom. Comprehenditur

corum libros ex Graeca lingua iu l.aii- • iiiiu iliud, iit dicil AugustinuB, cojui
nam versos: el ibi legi, non quidem eie- fim amspiciuntur : id aut« m <ju<.<1
dem verbis, sed hoc omnino tnultis el quid est, finei »ui esee bnbet in Babstu-
multiplicibus persuaderi rationibus, quod lialibns : fines autem nii poete habetra
in prmcipio erai Verbum, et Verbutn accidenlalibufl qme Buunt de rabstantia-
eraiapud Deum usque ad illud, Ei : libus, i-t suut nataralefl potenl
mundus eum non cognovit '. Quod au- rirtutefl ipsios. Primom aut«-iu prioci-
tem sequitur: /// propria venit, et sui piuiu et inlinitum est in < t mlini-
eum non receperunt. Et iterum, Verbum tum est in ;
non eompreheneam
2
caro factum est, et habitavit in nobis : loco, n«ec tempore, nec iatellectu. Bt
non ibi legi \ » Ex hoc accipitur, quod ideo secuinlum scieotiam <jui«l est non eat
priuium principium Pliilosophi cogno- desigoabile. Et iste < >t iatellectofl Philo-
verunt et descripserunt. sopliorum, et iateliectafl D oajui qui
dicit, quod « talibus designationibu- n
soiutio. Solutio. Dieendum, quod primum intelligilur quid sit primum principium
principium proprie designabile non est, vel Deus, sed quid non nt. » (Juid au-
neque per substantialia, neque per ac- tem sit, non intelligitur nisi per eminen-
cidentalia. Et hujus vera causa est, quia tiam et excellentiam iufinitain supra
non cognoscitur quod quid est et ejus : omne quod intelligitui [oid : et hoc
si cognoscitur hoc quod est, non cogno- modo iotelligere quid est, inteUigitor
scitur nisi per illum niodum, quo illud substantiae pelagus infinitum, ut dicit
*
dicit pelagus substantia? inlinitum : co- Damasceoos : et hoc non est intelligere
gnitum autem ut inlinitum, non est de- quid designatum per atlributum et de-
signabile omnis autem designatio, ut
: terminatum.
vult Aristoteles in primo de Anima, est Ad autem quod objicitur in contra- Adr
id
ad cognoscendum quod quid est. Et sic rium, di«ceodom quod primuin ]irinci-
patet designatio enim per substantia-
: pium per se maxime cognoscibile
lia, sive convertibilia, sive non conver- sed minime cognoscibile est nobis, quia
tibilia, designat ipsum quod quid est non signatur nobis ut quid est nisi
designatio autem per accidentalia, sive inlinite. Et per hoc patet solutio ad pri-
convertibilia, sive non convertibilia, fit mum : priacipmm oognitionis
quia licet
propter cognitionem ejus quod quid est. sit, et sit designabile secundum se, nobis
Et ideo dicit Aristoteles in 1 de Anima, tamen non est designabile nisi infinite.
•Joan. i, 1-1 1. S. Auglstincs, Lib. VII Confessionum, cap.

!
Ibidem, i. 1 i.
IN 11 P. SUM. THEOL. TRACT. I, ni.KST. 3. 21
»•-. Ad.uiid dicendum, quod qou estsi- letici, ninni ei i|ui>il lit, subjectam dixe-
mile de ordine communitatis et priori- runt materiam, el materiam non
esse
latis naturae entia ad entia determinala, Factam esse. t ^*^ ralio adjuta interius
et deordine primi principii ad alias cau- per inspirationem el lidem, el es leriua
- quia ens primum aliquid esl de pcr sacrflB Scriptursa inspectionem, legia
ente sei undo, el esl quid determinatum Bcilicet, et Prophetarum: exterius etiam
in ipso, ft ideo comprehensibile secun- inljiitii per opus 'i
I opificem ostendit,
iltiiii Bcientiam quid est. Primum autero ut dieil Ifagister in lihro primo Senten-
principiom niltil est causae secunda?, nec tiarum, distinct. III, ct, Sapient. xm, 5:
accipit determinationem in ipsa, sed A magnitudine enim speciei et creaiura
remanel infinitum, et i<leo remanef in- cognoscibiliter poterit creator horum
comprehensibile el incognoscibile secun- oideri. E1 hoc modo poteranl cogno-
dum quod quid est. iv omnipotentiam primi principii : ct
Ao \i.u i» dicendum, quod illutl non quia omnipotenlia in summo est, et qui;i
probal nisi quod primum principium majoris potentiaa cst Facere aliquid ex
mazime per - cognoscibile est, Bicut sol nihili>, (|u;iin ex aliquo, lioc modo pote-
maxime de Be visibilis, nobia tamen non liinl cognoscere primum principium esse
innotescit secundum hoc quod quid est, creans : ^*'d boc inodo non cognoscitur,
nisi ut pelagua rabstantiae infinitum. nisi quia primum principium esl omni-
1.4. Ai> Ai.un dicendum, quod invisibilia potcns. Quid autcm sit omnipoteutia
Dei per non cognoscuntur,
creaturas cjus, non scitur nisi infinite, ut dictum
nisi quia Bunt, sed non secundum quod est.
quid sunt. Et hoc modo cognoscitur rea Ad quod de Augustino adducitur, Ad

id object.».
non per attrihutionem alicujus quod sit dicendum quod in ipsis verbis patet,
in ipsa per inhasrenliam, vel identita- quotl hoc dixerunt Philosophi adjuti pcr
lem : sed ex alio quod separatum est ab inspectionem, sicul dicitur, ad Roman.
ipsa : sicul causa cognoscitur per effe- i, 19: Deus enim illis manifestavit, sci-
ctum, quia est, sed non quid est. licet per inspectionem Prophetarum, et
*•&• Andicendum, quod Philosophi
ai.ii n non ex solo et simplici ductu rationis
ductu rationis non adjutaB per aliquid naturalis.
intus veJ extra, non potuerunt cogno-
• re principiuin creationifl vel etiani
creationem, secundum quod proprie
dicta est creatio productio alicujua ex
niliilo : ct liujus causfl est, quia sicut MEMBRUM III.
dicil [saac in lib. Definitionum : « Non

est animae rationalis Faciens cur-
virtus De comparatione prineipii adprincipiata
rere causam in causatum. » Causam dico secundum proprietates ct primas ct
consequentiae, vel consequcntis, vel consequcntes .
utriusque. El iste actus rationis dicitur

ratwcinatio, quae est aclus rationis, quo
philosophice inquiritur veritas. El patet, Ti.iuio, Quaeritur <lc comparatione
quod non discurrit ni>i de ente in ens: principii ad principiata secundum pro-
et non potosi devenire in nibil quod est prietates et primaa el consequenl
ante omne ens causatum. Bl ideo sicut Primum, sicul habitum est, unumso-
'
dicit A.ristoteles in I Physicorum : « Om- lum cst ; et, utdicil Algazel, « non habet
aes Philosophi convenerunt in hoc, quod comparem, nec consortem, nec con-
ex nihilo nihil lit : «t omnes tain Epi- trarium. » Probaverunt autem Philo-
curei, quain Stoici, quam etiam Peripa- sophi, quod ab uno non esl nisi unum.
i). \i.i'. \i \«. onn i'i( l.i»
I ii. !«• quee lio i •

i, I nde venial multi- ra q| .1 i ii Philofophui aa
tudo iii creatii el <li\ 01 il i
'
cumque difTerunt lubjecl
l niim ••iiiin |n 1 1 1 1 j 1 1 1 limpiex est, et numero. Subje ,
in liiic limplicitatii >\> uno autem im- iii nive, el alia in <l<-
plici qod esl nisi -

implex. Secuudo •
aln^ ailii». | . ,
queeritur, I 1 1 1 . \ i iii, ii coropositio in Boetius, iii., unum in di -
creatis ? bus \'-l iii pluriltus |m imul, v.-l
Similiter, Pi imum principium imrao- diffinilive, vel cin umsi i ipl . I
bile esl immutabile et al> immobili

el : modo quffl diffierunl lubjeclo, diflerunt
I
immutabili per se non eel nisi immo- 1«.- q. Numero rero, in quibus, ut di
bile <'i immutabile : ideo terlio queeri- Boetius, invenitur <l a num
lur, Unde in crealis veniat mutabilil odo. I.t beec est divei -
Dicit enim Augustinus, quod « line sui li.iin, quae per Formas div<
mutatione facil mutabilia. » •
uikIiiim uu.iiii partem est in uno,
Adhuc, Primum principium unum secundum sliam in alio. Omne enim
et uno modo se habens el eic non nisi :
dividens causa roullitudinii eel in paiii-
unum deberet resultare in creato ab bus <li\ isi. t.t hasc raultitudo m itei
ipso : resultant autem tria, Bcilicet nu- est, - iiinliiiii <pi<i<l jti.it' i ,i . -t fund
merus, pondus, et mensura : sive mo- mentum et lubjectum primum.
dus, species, et ordo : ideo quaeritur Est alia multitudo materi undum
quarto, Undc hoc sit ? quod materia subjecta eet privalioni et
potentis per motum progredientis a<J
actum : sicut <licit Philosophus in primo

de Ccelo ei Mundo %
<juo<J quaa sunt
unum non sunt
per materiam, sive <|ij;«-
lir.llltltl TERTII ex materia sua tota, transmutantnr ad

iuvii iiii et quorum non est inat<ria
:
una, nec transmutantur ad invicem, snnt

AHTICLLLS I. ex materia sua Lnde tota. corraptibi-
lium et incorruptiljilium non est materia
Unde causetur multitudo et diversitas una, sed diversa.
in creatis ? Similiter ex forma est diversitas et
multiludo. Sicut enim in continuis divi-

dens continuum, facit unum, et unum,
Primo ergo quaeritur de causa diver- et sic multitudinem : ita in communihus
sitatis et multitudinis in creatis, cum genere vel specie dividens et distin-
principium sit unum solum. guens, facit unum, et unum, et multi-
Et, ut intelligatur quaestio, pra?mit- tudinem, et diversitatem : sicut diffe-
tendum est, quod non quaerimus hic rentia constitutiva addita treneri, cum
de causa multitudinis, nisi hoc modo opposita ditTerentia causat muliitudinem
quo unum principium ad mullitudinem specierum.
refertur scimus enim. quod diversitas
:
Secundum esse autem per motum cui
et multitudo aut accipilur a principiis adjacet tempus. diversitas formae cau-
multitudinis in re ipsa, aut in esse rei : satur et multitudo : sicut dicit Aristo-
aut accipitur ex diversb processu multo-
teles in V Phi/sicorum, quod « non est
ruin ab uno multitudinis principio.
eadem sanitas in mane, et vespere. »
Iu re autem inul.iludo aliquando Hoc autem modo non quaerimus de
causatur a materia, aliquando a foima,
causa multitudinis : quia nulla istarum
aliquando a motu qui est in tempore. A multitudinum est multitudo prima : pri-
[N II P. SUM. THEOL. TRACT. I. QUjEST. 3.
nu, dico, propinquissima primo prin- Adhuc, Voluntas Dei efficiena causa
5,
cipio, quod est, caasa per se unius et est omnium creatorum: voluntas autem
multoram. Sed lalem causam quaerimus, ana esi el immutabilis videtur ergo, :
qusa «-11111 sit dispositio primi principii, quod omne creatum sub unilate debei
ex ipsa sicut ex causa causatur multi- esse et immutabilitate.
tudo increatisei diversitas. 6- Adhuc, Sicui io antehabitis deter-
Videtur enim, quodab uno solo singu- minatum est, Deus in triplici ratione
lariter existenti, aoa debeat creari nisi causae est, efficientis scilicet, formalis, el
anum, secundum dicta Philosophorum : finalis : et in hac triplici ratione princi-
1. Dicit enim Aristoteles in II de Gene- pium anum esl omnium creatorum :
ratione <•/ Corruptione, quod * idem videtur ergo, quod creata omnia debeanl
eodem modo Bemper facii
Be babens, esse anara Bub forma unitatis : simili-
idem principium autem oniversorum

:
tudo enim debet esse inter principiatum
esl in omnimoda unitate ergo esl idem :
el principium, quoniam principium per
rt eodem modo Be habens mper : i se principiati principium est : niultitudo
la.it idem forma, et materia, et loco. autem ad unitatem aullam habet simili-
2. Adhuc, Munilus archetypua unua est tudinem.
in forma, et re : et ideo, ut dicit 1'lato, Adhuc, Actum creationis non cir-
7.
unus est mundua Bensibilis ei aon : si cumstant nisi duo, scilicet ex quo est,
esi unus in forma, ei Bubjecto, quaeratur, et a quo esi creatio. A quo est, est pri-
umlr veniat multitudo ? non enim pot- mum principium quod omnino stat in
est cauâri ex unitate mundi archetypi. unitate. Ex quo est, est nihil quia ex :
Si quia dicat, quod in mundo arche- nihilo lit ereatio : nihil autem nec uni-
lypo esi Bicut in exemplari ab uno enim : tatis nec multitudinis causa potest esse :
exemplari possunt formari plura exem- et adhuc relinquilur, quod creatum

sic
plata, sicut al> uno libro multi libri et : debet esse sub unitate, et non sub mul-
ita ab uno mumlo archetypo possunt titudine.
formari multi mundi, sive multae res
mundij forma, materia, et loco diffe- l ltkrius hic quceritur de solutione
rentes. Gknrraa : Qupe exemplantur ab quorumdam, quam quidam induxc-runt
uno, ad minus unum suut iu forma philosopliantes, et dixerunt, quod a pri-
exemplaris. Si ergo sic esset in mundo mo quod est vere unum, ut dicit
archetypo et mundo sensibili, oporteret Boetius, in quo nullus uumerus est, et
quod omnia quae sunt in mundo sensi- nulli innititur, non est immediate nisi
bili, unum essent in foriua inundi arche- unum, mediate autem possunt ab eo
lypi, quod est aperte falsum. esse plura.
i. Adhuc, Si quis dicat, quod rnulti- 1. Dicunt enim, quod immediate a
tudo provenit ex hoc, quod licet primum primo est intelligentia primi ordinis, quae
principium sit unum solum secundum intelli^ entia intelligit se, et id a
r
quo est,
substanliam, multiplex esi tamen Becun- et ita intelligit plura, ct stat in binario :
dum Contra
exemplaria. Exemplaria : intelligitenim se, etida quo est. Intel-
io Deo non sunt sub mullitudine, sed leclus autem primi principii in uno stat,
sub unitate omnia enim exemplaria
: quia non intelligit nisi se. Biaarius au-
unum sunt. quod esi essentia divina Bive tem, ut dicit Pythagoras, principium est
natura. Cum ergo principiatum imitetur multitudinis, et nou unitas : et sic per
priacipium, Becandum hoc oporteret, intellectum inteliigeotise primi ordinis,
quod omnia principiata esscnt unum in primuin principium causativum et pro-
essentia, quamvis sint diversa in forma, ductivum esi multitudinis. Hoc videtur
quod falsum est. srroneum quia sic ax intellectu :
24 h \l.l; M \(\ <i|:n l*H I I).
intelligentiae cre • •
1 1 il potenl ia Di i .m atui multitudo in i intell
potentia I lei id bo< quod aliquid po el, ado enira I qu

indigeret intelieclu iulelligeutias, el ute- eliam intel inlellif m aatui
retur ipso tamquara in Irumento : cum intellei tu i I quia inlelligit *c intelli-
intellectu enim inlelligentiae i ausan i • t

hoi iterum intelli minaiur
multitudinem, qunm sine ai lu intelli- • t triplii '
quadruplicalui mt< -lle-
gentiae causare aon posset, quod t/alde ctus, el »i< iit pi incipium mullitudini
absurdum est. <i sic procedil ab eo mnltiiudo lo
2. Adhuc, Sccundum hoc inleilectus mullitudinia.

intelligentne aliquid posset uninrili.it'', wtea h qaod
quod non pos6el intellectus di \ inus 1 . Iut<lli. atum ••
irtutii aab
potesl enim intellectus intelligenliae cau- »i semel dicatur, quantum li ler \<-l
Bare multitudinem immediate, quod non quater dicatur.

potest intellectus divinus. 2. Adhuc, lni< I
[
noi dicit cau-
A. Ailhuc, Si intelligentia angelica sam multitudinis sed potentiae intelb -
principium est multitudinis per hoc quod ctus in intelligendo et ita videtnr, quod
intelligit plura, lunc etiam cum Deus non ponatui moititu-
sive primum principium inteliigal Be et dinis . -i iniiii semei dicatur, lantum
idquod ab ipso est, polest esse princi- virtuiis habet, quantum si ler vei qua
pium multitudinis : el Bic Bine causa dicatur : et -i< iteratio non potesl
additur intelligentia angelica. causa multitudinis.

4. Adliuc, Inutilis videtur talis locu- 3. Adhuc, Si intellecltu il
tio : intellectus enim practicus non est multitudinifl est, ut i-ti dicnnt : tonc
principium formae in opere, nisi illius cum per hoc quod eat intellei lua, sit
ad quam rcfert opus : sicut faber in fa- iusa, oportet formam intellecttu
brili, et aedificator in sedificio. Gum au- in omnibus creatis : et uc omnia creata

tem intelligentia intellimt se et illud a erunt intellectualia, et non tantuin An-
quo est, ad illud intellectum non refert gelus et homo^ quod est falsum.
opus : ergo ex illo nihil resultat in opere :
i. Adhuc. Secundom istoa intellectus
et sic nec unitas nec multiludo polest angelicus procedit a primo principio,
esse in re creata ex hoc quod intelli- quia primum principium intelligit se : et
gentia intelligit se et illud a quo est, vel iste est int<'llectu^ <onsistens in unita:
ex hoc quod primum principium intel- ergo non est nisi causa uniu-.
ligit se et id quod est ab ipso : et sic Quaeratur eriro. Unde est. multitudo An-
Pliilosophia ista inutilis est. gelorum ? et non poterit assignan causa.
1. Si forte aliquis diceret, quod a
Ulterius quoeritur de solutione alio- multitudine aciu« creationis eat multitu-
rum, qui subliliora dicere nituntur, et do creatorum, et quia semel creat hoc,
dicunt sic, quod divina intelligentia in- et alia vice illud. et sic deinceps : et ideo
telligit se, et intelligendo se, causa est in multitudine sunt creata. Gontrarium
aliorum qua? sunt ab ea. Et confirmant est, quod actus distinguuntur ab obje-
per Gregorium Nazianzenum, qui dicit, ctis circa quae sunt, et in forma, et in
« quod primum excogitavit Deus ccelestes numero : ergo distinctio actuum crea-
essentias : » et excogitatio ejus, opus tionis et multitudo, potius est a creatis,
est, sicut dicit Damascenus in principio quam e converso : et sic muititudc
secundi libri sui '. Dicunt ergo, quod creationis non est causa multitudinis
ad multiplicationem modi intelligendi, creatorum, sed e converso.
1
S. J. Damasce.nus, Lib.II de Fide orthodoxa, cap. 3.
IN II P. SUM. rHEOL. TRACT. I. QU.EST. 3. 23
2. Si forte dicat aliquis propter hoc, I.r hoc ooncedendum est. Sicut etiam soimio.
Aiistotdrs \'| Ethicorum

quod quantum ad conditionera creantis dicit in : Sa-
res omnes procedunt in veritate. Et ideo piens est, qui ex ratione finis in uno-
dicit Dionysius iu libro de Divinisnomi- quoque operum suorum rationem de*
nibus 1
quod ques sunl multa processi-
,
monstrat operis, et facit et ordinal omnia
luis. suut uuuui principio, boc est, pro- quse Bunt ad Bnem operis illius : quae
prietate principii : Bed in Bjupsis propter Bcientia dicitur dispositio. » I ade cum
distantiam • primo prtncipio, accipiunt bonum universi consist.it iu Deo Bicul
materialem et formalem divisionem et in ducc exercitus, ut dicit Arisloteles

difierentiam, et illa est causa multitu- in XI primst philosophise, ars in Deo
diuis. Et liujus rationem dicunt ease : comprehendens et disponens qualiter
quia ante primam causam multitudinis bonum universi participaretur ab omni-
non eat quserenda alia causa : priraa bus, licel in mente efficientis essel una :
autem multitudo c>t boc, el boc : et tamen non potuit esse unius, Bed mul-
prima causa multitudinis c>t faciens torum bonum cnim universi non cst
:
boc, et boc : primum faciens hoc,

sed onius, sc.l multorum et est uniuscu- :
et boCi esl dividens per formam et mate- jusque secundum propriam analogiam
riam id ijuimI creatum est : ergo ante quam liabct ad illud bonum. Sicut et
illam causam multitudinis non est qnse- ars faciendi domum, licet sit unius opi-
renda alia : el aic in creatore non est ficis, et unius finis, qui est protegi ab
quserenda eausa multitudinis, sed in imbribus, et caumatibus, et custodia re-
creatnra. rum ad se pertinenliuin : tamen est de
In contrarium bujus est, quia multis : quorum omnium analogia est
1. Greator creando demonstrat suum ad lincin illum, ut lapidum, Lignorum,

posse : poaae autem suum magis demon- ca?menti, fundamenti, parietis, et tecti,
Btratur in multa crcando, quam in camersB, et aulae : uniuscujusque tamen

tndo unum : et sic videtur, quod in propna analogia. Kt si quseritur cau-
cauaa multitndinis creatorum debeat Bfl muititudinis in paitibus domus,
ex parte i reationis. causa prima ejus est et proxima, dispo-
2. Adbue, Sicut dicit Dionysius in sitio artis,qua inulta disponit ad iinem
1
libro dc Divinis nominibus -, creatio est doinus, co quod ex uno et in uno per-
- amoris, qua non 1
sinit ipsum fecte induci non potest. Ita est in uni-
solum omnibus modis quibus
esse, sed verso, quod perfecta potentia Dei, et
possibile est, bonitatem suam commu- perfecta communicatio bonitatis ejus, et
uicare major autem communicatio
: perfecta demonstratio sapientiae, ad linem
est quando communicatur multis ergo : universi proccdere non potcrat, rebus
videtur, (juod multitudo communicatio- existentibus sub unitate formae vel ma-
nis per intentionem aliquam debet cau- lciiaB, sed existentibus sub mulliludine :
sari a creatore. e1 ideo produxit res ad universum pcr-

"». Adliuc, Omnia in sapientia fecit ' : tinentes sub multitudine, et non sub
sapientia autein major est in multis, unitate, quia per unum ad finem universi
quam in uno : et sic videtur ex intentione devcnire non potuit.
!)»>v~it -. Lih. de bivinis uominibus, * Psal. cm. 21 Domine, omnia in sapientia
cap. 13. feciiti.
5
Idem, Ibidera, ':ap. *.
ii \i i;. M .G ORD PH II»
multitudinis, nisi illa 10I1 quie prima intellcctum el per volunlatem, i
i
i, et quaB esl extrii multa in quibui verura . hm en m cum
esl iiniliiiinlii l.i i iiin omnifl i
*
j t
lur, •! ralio lumilui ex lii et
dicunl Philosophi, tvicenna el alii, el quando quorura virtutibuj

etiam Sancti, aint in intelleclu creatoria, ioducitai finia, operantui plura el
ilcut artiflciata aunl in mente arlificis ducunl «t conetitounl in ordia

causa multitudinis el divereitatia
ratio el flnem quando lini
\ el unum,
non polesl esse, msi quee dicta eat, operalur unum. buju I t . .
ratio Bumpta ex flne universi,

scilicet licel in lalibm unum eolom
Becundum quod universum constituitur simplex, tamen ratio ad qoam io»pici<
r\ omnibus quae aliquam analogiam facil <>|>ij^, et qua in opere, multa
habent ad flnem illum. Sicut providentia t
: el adducil et constituit nnum-
(lucis exercitus ex omnibus constitnit quoque in gradu virtutii -u.r, qoo ah-
exercitum unum, quae aliquo modo ana- quam analogiam et influentiara babel
logiam habenl ad flnem victoriae : qni finejn : el aliter opns ejua boo
finis per unum haberi non potest, sicnt perfectum. I nde hoc priacipiom eodem
non habetur per unam virtutem, sed per modo se habeos in indum divi
multas in qua coquus est in analogia

: sitatem operis Eaeil onum el molta.
suae viriutis marescallus qui equestrem
: Ao jjliuo dicendum, qnod moodoi ar-
habet potentiam, in analogia Buae virtu- ehetypus eat nnns, quia ille eat sinipiex
tis : gladiorum et armorum factor qui ars opificis secundum qnod eal ia men
annorum habet polentiam, similiter in ajna : et licel sil unum simplex, taaaen
analogia suoe virtutis. Similiter cst de est de multia secundom quod eal ratio
milite, et de athleta, el sic de altis :
operia : el Becundum quod Bic habet
propter quod oporlet duceni ex provi- reapectnm ad mnlta qnae ex providentia
dentia sua adducere plura, et non unum : providel et disponit et ordinat opifex
quia ex virtutibus plurium sequilur summus, sic ex muodo archetypo sim-
triumphus, et non ex virtutc una, vel pliciad multa respectum habeati causa-
unius. Similiter cst in univcrso, ad cujus tur multitudo in inundo sensibili.
finem Angelus se habet in propria ana- Ad dicendum. quod non eat

alild
logia, ccelum in propria, elementorum sunile de exemplari et sigillo. Exempla-
unumquodque in propria, hpmo in pro- tum enim ab exemplari non recipit nisi
pria, et unumquodque in propria om- :

formam, sicut et Bigillatum a siîllo. et
nia enim, ut dicunt Dionysius et Aristo- est una habitudo in utrisque. Sicut eniin
teles appctunt esse divinum, et propter sigillum se habet ad sigillatum in una

illud agunt quidquid agunt. Tnde cum, et cadem habitudino, si M_illata se ha-
sicut dicit Augustinus, Deus nihil ope- bent ad sigillum in una et eadem habi-
retur nisi secundum rationem sui operis, tudine : et sic similiter ad invicem se
quam prseordinavit et scivit : oportet habent exemplata ad exemplar. Sic au-
quod ex illa ratione adducat multa et tem non est in principio primo et princi-
disponat, ex quibus consequi potest tinem piatis ab ipso : licet enim principium
universi. primum uno modo se habeat ad omnia
Ad id quod objicitur, quod ab uno et ad unumquodque in largiendo ess
non est nisi unum : dicendum, quod hoc divinum, non tamen omnia et unum- '
est verum in agentibus per se, et per quodque participanlium esse divinum,
naturae necessitatem : sicut calidum facit uno modo se habent ad ipsum sed in :
calida, et frigidum frigida : et sol accessu diversa habitudine participant esse di-
luminis sui generationem, et recessu vinum, et unumquodque in propria ana-
corruptionem. Sed in operantibus per logia : et ideo necesse est, quod forma-
:
IX II 1*. Sl/M. THEOL. TRACT. I, QUJ5ST. 3. ^T
liter differant. Differunt enim specie" cunduro quod exemplar et ratio illud est
quscumque potentia et rirtute partici- multorum. In unitate autem el Bimpliei-
pandi speciem illam differunt : et baec tate imitari non possunt propter diverai-
est i iusa, quod dicit Aristotelea in pri- tatem essentieB, ut ante dictum est : orea-
mo de Aimiin, quod « ratio animalis tam enim essentiam impossibile esl >im-
tundum unumquodque accepta rsi pliciter unam et Bimplicem esse : sed
altera et altera. » sufticit ei, ut dicil Proclus, quod sit
An Ai.ii i) dicendum, quod exempla- unita et sit una et indivisa in bo : et in
ria in mente divina sub unitate sunt et boc imitatur, sc<l non adsquat unitatem
Bimplicitate tamen per rationem (alias,
: primi principii.
respectum) referuntur ad multa secun- An ultimum dicendum, quod ex nihilo ki 1%
dum quod sunt rationes multorum, et m-r unum est, nec multa, sicut objici-
bic sunt cauaa multitudinia et multo- t U r ; Bed ex uno principio operante
rum : nec tameo oportet, quod multa secundum intellcctum, secundum ratio-
essentialiter siut unum sicut exempla- nem quae dirigit in Gnem operis, potesl
ri.i : quia quando actus primi principii et debel procedere multitudo eorum quae
largitur esse in diversitate essentise, analogiara babent ad finem operis, ut
, lunc principiatum propter coarctatam dictum est.
potentiam essentiae creatae, non in um-

nibua potest imitari creatricem essen- Ad id quod inducitur dc Philosopho- De soiutione
liam, sed imitatur eam pro possibilitate rum solutione, diccndum, (juod hoc morum.
Nirluti- Bua et capacitatis, et sic retinet do inducta esl fallacia, sicut objiciendo
similitudinem idealem, et cadit ab essen- probatum est : laincn non ita dixerunt
identitate et simplicitate : quando Philosophi, scd dicere intenderunt hoc
aulcm largitur esse in idcnlitate csscn- quod dicitur in libro dc Causis, quod
tia . tnnc verum est, quod per omnia primum est dives per se, et dives in
Bsqnale et simile esl ease in eo qui largi- omnibus aliis : sed in se et per se opus
tur, et in eo qui accipit : et ideo per ejus est creatio quod tamen nulli coni- :
omnia similia esl Piliua Patri, per omnia municat aclus enim creationis nulli
:
Spiritus sanctus Filio et Patri. communicabilis est, quod in diversitate

Ad Ai.ni) dicendum, quod voluntas essentiae consistit cum primo principio
Dei una est nnitate volentis : sed non et de his sufficienter diclum est in pri-
est una unitate volitorum, et ex illa mo tractalu de his quae temporaliter de

parte producit similitudinem. Deo dicuntur, quaestione de creatione*.
Au ai.iiii dicendum, quod licct unus In aliis autem divitias suas ostendit,
Deus, una causa in triplici ratione cau- influendo bonitatcs, intelligentiam, et
,
sit principinm unum nniverea rei : naturam, secundum quod dicit Aristo-
tamcn rationes causalitatum prout refc- teles et Peripatetici, quod « tolum opus
rnntur ad causata, non sunt in ratione natursB est opus intelligentise :» et quod
causalitatis uniue : et unum unitate cau- intelligentia dat omnes formas, sicul
S89 velprincipii, dummodo sitin plurium dicit Avicenna in VI de Naturalibus,

causalitatum ratione, el ad plura causata eo quod prima forma lumen intelligen-
sub ratione formae causati referatur, tiee est : el Lumen illud principium est
formae dico exemplaris, per se causa plu- cognitionis et esse, eo quml esl lumen
rium est : et plur.i imitantur ipsum, et intellectua practici, qui et intellectus est
habent aliquam simililudinem in ipso,se- et operativus, et ideo principium est et
1
Vide I" Partem Summs theologiaa B. Al- jusce novaj editionis.
berti, Tract. XIII, Quosst. 53. Tom. XXXI hu-
28 h. \| B M \'.. «»1:1» l'l: l.l)
cognitionii el esse et determinatnm "I et ordinii in r< demus

esse hujui rei vel illiui, intellectualiter in unoquoque sapii ecundum qunna-
vel corporaliter, eit forma f i u j
i j ^ , vel libet artem, quod pra?ntituil primu UnoflD
illius, constitueni ipsum in i e el co- univerai op lum conducit mnlta
ooscibilitate. per quc linem illum <jui potent,
\i> ai.ia quatuor dicendum, •
j • i • ><1 el di linguit et ordinat unumquodque
bene improbanl positionem si< intelle- secundum analogiara sd (inera qnem io-
ctam : sed hoc aon intenderanl Philo- tendit.

Bophi. \i» quod dicitor qnod ante primara
ii»
multitudinem non esl multitud »-
Dealiaso-
lutiune.
\i>
•
natione intetlectui,
lli i|ii< ><l
•
ii
quod meo
ull eriui
ii <|
ili<**inluin
n.ilil II r <lr u'<ini- iluiii. quod \ •! u 111 est, qUod BOU
ii
mullitudo quae actu sit multitudo tamen
-ii :
judicio niliil valet. Intellectui enim |»r<i- ante quamlibel multitndinem •
cticui uon operatnr nisi hoc qnod intel- multitudinis, quss non iliud oisi
ligit ut operabile existens, e1 de qno est 'multorum dispositio : qnae qnidem nna
voluntai ut liat nihil autem operabi- :
est in disponente, >sed in dispositii n n
liuni intelligit, per hoc quod intelligit esl de uno, »3ed de multis ul dictnm est.
se, et per hoc quod intelligil Be sic intel- E1 qnod dicitnr, ijmxl res procedunt
tigere, et quantumcunque geminetnr, in unitate primo principio : dicendnm,
idem erit nnde per hoc nec unitas, nec
: quod hoc Ealsum eat, nec Dionysiui I;
multitudo, nec identitas, nec diversi- v di<it, sed dicit quod in ipso suut in
tas, causatur in rebus. unitat-- sivi- ut unum : s*-d procedentia

Unde illa quae objiciuntur contra hoc, ab ipso in diversitate esi iti», elongan-
meo judicio procedunt. tur ab eo, et quo plus elon_ antur. r
<li>tin-
guuntur gradibns entis, et vicinantur m -
A(J lm
Ad quod qu-eritur de actu creatio-
ii) teria? : et nobilitas et potestas primi
nis, dicendum quod in veritate actus occumbit et obumbratur in secundo, el
creationis circa creatum, a creante non secundi in tertio, et sic deinceps, sicnt do-
habet distinctionem, nec pluralitatem, cet Isaac in libro de Officiis, et Dionysios
sed potius ab eo circa quod est : et licet inlibrode Divinis nominibtu '. \A hoc
prima multitudo sit ex ipso, secundum modo primum procedens a primo princi-
quod multitudo est actus multarum re- pio, est intelligentia pura et simplex, quae
rum tamen ipse non potest esse prima
: cum occumbit per determinationem ad
causa multitudinis in rebus. materiam, conjungitur continuo et tempo-
Adhuc enim qua?ritur, quare et quo- ri, et lit intellectus compositus sive ratio,
modo Deus multis creationibus creat cujus lumen dum iterum occumbit per
multa, cum ipse sit unum solum? et determinationem ad materiam a lumine
cum posita adhuc remaneat solutione cognitionis sensibilium, nou retinet nisi
eadem qurestio, patet quod solutio nulla motum vitalem, qui est vegetatio : et sic
est. est de aliis procedentibus a primo, sicut

Unde dicendum est ut supra, quod philosophice in libro de Causis demon-
dispositio multorum ad unum fmem stratur : et hoc modo procedentia a primo
universi in mente opificis, prima causa principio, sunt multa processibus, et
est multitudinis in rebus : et diversitas unum in principio effectivo : quod enim

proportionis ad participandum finem immediate primo procedit, a quod facit
illum secundum propriam analogiam debere esse in omnibuset omnia. ut dicit
uniuscujusque, est causa distinctionis Avicenna, hoc est simplex esse, in quo
1
S. Dionysius, Lib. de Divinis nominibus, cap. b.
IN II P. SIM. Illl.oi.. TRACT. I, QILEST. 3. •2\)
procedentia non distinguuntur, sed per esl bicuI potentia ad actum, <-\ aicul ge-
distantiam a primo vitali processu dis- lius ,hl differentiam constitutivam. Se-
tinguuntur a se invicem : el efficitur unum cundum genus compositionis est, quando
inteltectuale, et alterum animale, el ter- duo vel plura ita conveniunl ad unum
tium naturale per materiam corporis tle- constituendum, quod unum illorum esl
lerminatam ad esse: el Bunl in unoquo- sicut cujus esl actus et esse, <•! alterum
que istorum gradus, propter quod sunt Bicut quo effective vel formaliter vel
multa intelligentis, multSB animsB, mul- utroque modo esl esse in illo : el hajc vo-
ta eorpora specie e1 numero et genere : catur compositio rj- quo est et quod est:
quia proprie loquendo corruptibilia et quod enim est, non esl es Be in aclu
incorruptibilia non Bunl in genere uno : essendi, sed dependet ad aliud a (juo
el sic intelligitur verbum Dionysii quod effective vel formaliter vel utroque modo
v( qua3 Bunt multa processibuSj sunt unum aecipil esse. E1 hoc estquoddioitBoetius
principio. • in tibro de Hebdomadibus sic : Quod est
Illa qusB iu contrarium adducuntur, habere aliquid potest prater id quod

procedunt. ipsum esl : esse vero nihil admixtum ha-
enim dicil
bet. Sicut Avicenna, quod c.v/,
Becundum seipsum ei nibil, et cx nihilo jf
est, sed esse sibi est ab eo quo est efli-
cienter vel fornialiter vel utroque modo:

mi timti 1 1 im ii et ideo dicit Boetius, quod « in omni
creato aliud quod est, et aliud est

est
quo est. » Isti erô duo sunt modi com-
ARTICrLUS II. positionis qui sunt in esse secundum ra-

tionem.
Undeveniat eompositio m creaturis, cum EbI aliud genus compositionis in esse
primum prineipium sit omnino sim- secundum rem. Et pri-
simpliciter, sive
plex '.'
mum in genere illo secundum rationem

compositi est, quod plures partes discre-
tas habet numerus, et acer-
in actu, sicut
Secundo quamtur, l"nde veniat com- vus quselibet enim pars numeri et actu
:
positio in creatis, cuin primum princi- numerat, et actu numerata est, sicut et
pium quod dat esse, sit omnino simplex quaelibet pars acervi quia, sicut ait IV- :
ft in fine simplicitatis ? thagoras, numerus est acervus unitatuin.

Et ut intelligatur quod qiueritur, acci- Cujus autein partes minus discrets sunt,
piantur modi compositionis qui inve- aut sunt partes esse simpliciter, aut par-
niuntur in rebus. tes esse determinati per quantitatem. Si
Bsl enim compositio secundum ratio- primo modOj tunc est compositum ex
nem, <( compositio secundum rem. materia et forma quia primsB partes es- :
Secundum rationem duplei eomposi- sentiales existentis Bimpliciter, sunt ma-

lio invcnitur. Primum enim u enus com- r
teria el lonua. Si autem sunt partefl
positionis est, ubi duo vel plura in i sse determinati per quantitatem, aut
ratione potentiae et actus conveniunt ad sunt partes homogeniae, aut heterogenisa.
constitutionem unius essentialem, ex Si homogeniae, dicitur compositio quan-
quibus est esse et quidditas illius : sicut titativa, sicut linca ex lineis, e1 superfi-
partee in diffinitione positsa habent se ad cies es sUperficiebus, el corpus ex cor-
diHinitum. In diffinitione enim, ut dicit poribus in mathematicis. In phvsicis
Aristoteles, omnes ditTerentia; priores ha- autem sicut caro ex carnibus, et sanguis
bent se ad ultimam, «|u;»- convertibilis i\ Banguinibus. Homogeniss enim parti
•{II I». U.li M \L. <i|<h l'l: 1 h
'
dicuntur apud Philoeopho quarura t.iiiiijin potenlia ili- unt, quam illa
•
1
1 1 . 1 1 > • i
nora ii fiabet el i alionem to- qute a< iii d nil.
iius : nicut quffilibel pai linea- lii niliter i omposilio q

ti quaelibel pai i cai nit, caro «•
il . b( lni- integralibuii l .
•
ip-
de aliie. iut habet pai tea bel ponil -iln compositionera qua
hoc eat| diversaj in forma : licul < ompo- pai libui conlinuia -iuuliL •
Ik.ui
miiii corpus bominifl ex capite, 1 1 « > niifl : oninc enira li< niura i om-
iii.iini, pede : quae el intra le forma live ponilur cx horan
figura diiTerunl , el nulla nomen babel el Similitei illa compoaitio qo
rationem totius: caput enim oon eal ho- mogeniis, pra?supponit libi iltara qu
imii, ied para hominii : el hasc comp i\ materiaet forma: quia qua*libet par-
lio compositionum habet

mulla genera iiiiin homogeniaram >ntinuaram,
suli 86, quaa ab Aristotelein V prinue »-\ ui.iii m,i eal el f »i m i. \'lliin illa qu
philosophise et in V Physicorum deter- % esl ex maleria et forma, presupponit
minantur et notantur hoc versu :
illam qii el dirTerentia i
quod illa <|uae e ere et dine-

Tactus, colla, porus, iusertum, continuamdant. rentia, forma mdum m ! illa au-
ti-in qi forma el com-
materia,
Tactu composita sunt, quorum ulti- positi est, et non alterius componentium.
mum unius est cuni ullimo alteriua. Praeter omnea iataa compositionefl
Colla composita sunt, quae glutino aliquo compositio substantias in _ ie
sicut csemento simul continentur. Poro determinataB cum proprietatiboa raiai

COmposita sunt, qua- foraininibus t%{ cla- jiot"iitii> qua-IIiiiini ab essentialibus >uli-
vis inunissis siinul conclavata tenentur, quod Boetiufl in libro hi-

Btantiae illius :
ut paries. lnserto composita sunt, qua? visionum vocat totum poteslativum rive
incastraturis sive cavationibus in uno virtuale : sicut est compoaitio animae i um
faclis, in alio autem labio in extreino di- potentiis, qua lluunt ab ipso vegelalivo
misso sibi invicem immittuntur, sicut in scilicet, sensibili, et rationali: quarum
plnsicis est in scia sive in femore, ubi quaedam sunt conjunctae corpori ut actufl
unum os per modum pyxidis cavum est, organo, quted.nn autem non sunt con-
propter quod etiam a mcdicis py-iis vo- junctae, ut intellectus et ralio: et ha?c
catur : alterum autem per modum globi compositio aliquo modo est ante illaiu
immissum est in illud, ut facile vertatur quae est ex genere et differentia, eo quod
in ipso : et ideo vocatur vertebrum. In etiam substantia generis multarum eat
arlifieialibus aulem est, sicut quando ar- potentiarum.
chitecti in conjunctione parietis unum Est etiam in his compositionibus alia
asserem cavant, et alterum in exlremo differentia : quaedam enim sunt compo-
acuunt, etinserunt incavum. Et omnibus sitiones, in quibus partes compositae con-
his modis dicitur compositio continni. stituunt tntuni, ita quod esse totius esi
Est etiam in istis compositionibus ali- ex esse paitium, siout in omnibus com-
quando ordo, quod una pra?supponit
ita positionibus ante ultimam dictis : quae-
sibi aliain : compositio enim materialis dam autem est in qua partis esse coiisli-
quae est ex partibus actu exislentibus in tuitur et est ex esse totius, sicut est in
ratione compositionis, prior est composi- toto potentiali : esse enim animae substan-
tione quae est ex partibus potentia discre- tiale non constituitur ex vegetativo, sen-
tis tantum : plus enim habet de ratione sibili, et rationali : nec ex memoria,
et natura compositionis illa quam ista, intelli-rentia, et voluntate : sicut nec esse
licetsecundum esse sit e converso, quia regni in civilibus constituitur ex ofticio
plus in esse uno sunt componentia cruse preesidis. et poteslate, et ex officio ducis,
:
IN II IV SUM. THBOL. TRACT. I. QILEST. 3. II
Btexofficio praefecti : sed potius b regno compositionis in creatis oulla causa sit.
sicutatoto potestativo parliales potesta- I

>stra: sed comra.
s tluimt in eos qui in partem sollicitu- L. Nihil seipsum componit: ergo ne-
dinis % , . uitur. Etsicul ab esse animse cesse est,quod omne compositum aliam
partiales potestates Quunt, quae dicuntur a se causam babeal busb oompositionis.
potentia ipsius. I.t in talibus totum non -• Vdhuc, Boelius in libro de Uebdo-
constituitur ex partibus, eed potius ab madibus « In omni creato,eo ipso quod :
esse totiua fluunt partes. creatum est, aliud esl q sst, el aliud
Cumergo in rebnscreatis tot invenian- est quod est. » Ergo videtur, quod com-
tur genera compositionum et diversimode [> »si t ii > Bequatur creatum in quantum
babentia, queritur, quaa sit prima creatum creatum autem in est : quantum
causa compositionis ? creatum, a primo principio esl ergo vi- :
Videtur enim, quod primum princi- detur, quod compositio aj primo princi-
pium non potesl esse causa. pio sil sicut a causa.
L.Primumenim omnino simplex estel ;

l. Adhuc, Constat, quod primumprin-
in fine simpiicitatis, compositio autem cipium in perfectione profert res creatas
it elongationem et dissimilitudinem ;i sicut enim dicitur in Dculeronomio,
primo : inter principium autem causale xxxu, Date magnificentiam Deo
;
i et i- :
dans esse, et principiatum causatum de- nastro. Dei perfectasunt opera. Ubi dicit
bet esse convenientia : videturergo, quod Augustinus in Glossa,quod « omne quod
compositio in rebus creatis non causetur creavit Deus, perfectum cst, vel in via
a primo principio. perfectionis factum : ut luna, quae secun-
2. Adhuc, Augustinus XI de
in libro dum translationem Septuaginta, in initio
itate Dei: a Est bonum solum sim- noctis facta est, el sic in lumine imper-
plex, ct bocsolum incommutabile, quod fecta: tamen in semicirculo sui deferentis
esl Deus. Ab hoc hono creata sunt omnia facta quo deferlur ad solis oppositionem,
bona, sed non Bimplicia, »'t ob boc mu- etsic perGcitur el impietur lumen solis.»
tabilia '. » Quseritur ergo causa compo- Es quo accipitur, quod nihil imperfe-
sitionis, (ju.f .\ primo principio esse ii"ii ctum creavil Deus. Et hoc est quod dicit
potest. Boetius in libro III de Consolatione phi-
Adhuc, Augustinus contra adversa-
\. losophise :
rium Legis et Prophetarum » Bona :
mutalnlia propterea bona sunt, quoniam Mundum mente gerens, similiqne ab imagine
.i Bummo bon»> facta sunt: propterea mu- formans,
tabilit, quia non de ipao, sed de nihilo Perfectasque jubens perfectum absolvere par-
les-
faclasunt*. b Constat aulcm, quod se-
enndum Augustinum mutabile sequitur
mpositum: dicit enim, quod omne ^ 1 '^ m creatura niliil est perfectum
compositum mutabile esl mutabile :
secundum compositum vide- esse nisi :
autem non fundalur in ente, sed in non tur ergo, quod omne quod creavit Deus,
ente enim Augnstinus in libro
: dicit compositum est. Probatio mediae quiu :
Contra epistolam /undamenti, quodcres omne componens materialiter imperfe-

non cst mutabilis quia esl ex aliquo, Bed ctum est, eo quod esl in potentia ad alte-
quiaesl exnihilo:n ergoet compositio ram. Similiter componens formale im-
fundatur in non ente non ens aulem : perfectum est in esse, quia non esl in Be,
nullius est causa : et sic videtur, quod Bed in altero cujus forma est. Cum ergo
S toGOsnft s, Lib. XI de Civitate Dei, cap. Ioni , Lib. contra adversarium Legii et
'0- Propbetarum, cap
32 I» \l l: M \(, oitii \'U 1 H
omne creatum it limplex , \ el compo ei quo eal tun< in quod i

•
iinn i <t m simplex, aut est i ompom < t <|ii el Mi quo e»t, •
materialiter, aul formalitei ,

1
1 neulrum quo esl . ' t lin« ,il. l,ii iii iiilitntuin.
I
ii- 1 reclum ost in < e, e! omne i realura 2. .\'llnii . I in* I
..nii
perfecl ura esl in i

• •
quil ur, quod t n in : .iij t 1 1 habel nisi principium primum. alio esl una, tum de ill<> it' i un qu i
<|u<> illn'1 -it liinuii ? \ut <niui alio, •nit
QufrM. i. ,h\i\ hoc ulteriui qusritur, I trum seipso. v i alio, ibitur in infinitum. S*
simplicitai conditio lil qute possil con- idem eal <pj'-'l asl uaum, •
venire creato ? (jtio esl iimiiii : <t ik non in omsi reato <
El videtur, quod Bic : constat enim, esl <jii')'l att el qo distinctum, led
quod componentia in composito limpli- in aliquo idem -unt.
cia sunt, aliler iretur in infinitum in :{. Adliuc, Cum di< iliii. 11'un B0-
componentibus. Brgo videtur, quod iii". constal <jii'i<] quod est hnportatur
componentia sint creata, et quod aliquod per Mil)j<< tnin. el guo e$t per prcdii -
creatum sit limplex, et aliquod compoei- tum : < iiiii ergo idem de -<•
prasdicetui in
tum et sic limplicitas conditid eet 'juge
: hac propositione, videtur quod in •
potost convenire creato. idem sit quod est et quo est : et »i< non
Sed contra. CoNTIlA ! in omni croato eal aliud quod esl <-t quo
1. Primo libro Sententiarum, distinct. est.
VIII, cap. Eademque*, dioitur, quod

sola divina natura simplex es(, et lioc I'lii:hh- qusBritur, Quare non dicitur, uwmi
habet proprium : proprium autem ost quod oninis croatura cniij' '
\
quod uni soli convenit ergo videtur, : materiali el formali ?
quod hoc non possit convenire creaturae. Videtmr enim hoc omm creaturae < <>n-
2. Adhuc, Creatio creantis est actus : vcnire.

actus autem omnis est supor parliculare 1 . < >mnis onim creatura inse liitl"-t unde
hoc vel illud particulare autom hoc vel : ab alio iecipiaf, el quo in aliud ag <1
illud omne compositum est ergo crea- : unde recipiat est material>-. quo agat - t
tio educens do non esse ad esse, non nisi formale : videtur ergo. quod omni- i<a- <
compositi est. tura ex niatoriali ot formali composita est.

2. Adhuc, Ouod est. ut dicit Boetius,
Qusest. 2. Ulterils qua^ritur, Itrum omnis subjectum est, in quo aliud prctter se
croatura composita est ex quod est, et esse potost. Dicit enim Boetiu- -!< ;
quo est ? « Quod est habero aliud potost pra?ter

Hoc enim videtur ex diclo Hoetii, qui ipsum quod est : essc voro. sive quo est,
dicit in quod
libro de Hebdo?nadibus, nihil habot admixtum : » sed omnis po-
a in omni eo quod est citra primum, tentia recipiendi in soipsum aliud a seip-
aliud est quod est, et aliud est quo est » : so, est materia in qua prima ratio est et
ergo videtur, quod omnis creatura com- potentia recipiondi : dicit enim Philo>o-
posita est ex quo est, et quod est. phus, quod primum fundamontum est
Sed contra. In CONTRARIUM hujus CSt, quod hyle : ergo quod est, nihil est nisi mate-
1. Quod estetquo est, in creato creata riale principium : et per oppositum quo
sunt et si in omni creato est quod est
: est, nihil erit nisi formale : ergo omne
f
Cf. I Sententiarum, Dist. VIII, eap. D. Tom. 250.
XXV nostra? editionis opp. B. Alberti, pag.
:
I.\ II P. SUM. THKOL. TRACT. I. (Jl.KSI 33
quod est, compositum esl es formali el r.i Bimiliter Bubstantiam formatam non
materiali. producil sine proprietatibus, nec e con-
vorso, sril unum in alio. Similiter nec
S Dicendum secundum Catho-
i.i pio. definientia nisi in diffinito, nec acciden •
licam fidem, quod compositum extra, tia nisi iu Bubjecto, nec partes continui,
cauaam bubb compositionis non babet nisi nisi in continuo, nec partes potestativas
primum principium Bed intra, causam : nisi in toto potestativo : et bic est de
habel compositionis componentia, quee omnibus aliis. El sic intelligitur, quod
materialia Bunl ad formam totius : com- Dei perfecta sunt opera '. II is ita notatis,
ponentia enim dependenl a Be invicem, facile erit respondere ad objecta.

unum Bicul i — Buscipiens e1 determina- Ad enim dicendum, quod cau-
primi m a«i i.
tum ad 68se hoc vel illud, alterum Bicul sa compositionis extra et efficiens, non
•
conferens, cujus proprius actua esl esl nisi primum principium : causa au-
in eo quod est. El compositionis tem compositionis intra, non potest esse
istorum non es1 causa nisi primumprin- primum principium : quia causa compo-
cipium, quod secundura rationem accep- sitionis intra, sunt componibilia : com-
tam a fine universi, unumquodque pro- ponibilium autem utrumque dependet ad
ducil el vocat in esse in ordine el gradu alterum secundum aliquod esse, ct
quo incursum el influxum habet infinem utrumque simul dependet ad formam.

universi inducendum : sic enim esl in totius primum autem principium cum
:
Bcientia creatoris, quae dicitur dispositio, sit necesse esse omnino et omnimode, ad
qu;i' concernit rationem el ordiuem sci- nihil seeundum aliquod esse dependere
liilium Faciendorum : el eum hoc compo- potest.
nentia Becundum quod componentia sunl El inl id quud objicitur, quod inter
per -' Bumpta vel Bimplicia nullum ha- principium et principiatum debet esse
beant incursum vel influxum ad finem convenientia, dicendum quod verumest
inducendum, numquam producil Deus sed illa convenientia non consistit in
opere creationis componens in actu el forma exemplari : compositio enim for-

B8si componentis simplicis, sed in esse iuain exemplarem 'non habel in Deo :
compositi, el ideo non producit mate- dicit enim Augustinus in libro XI de Ci-
liam Bimplicem >ine forma. Similiter for- oitate Dei, quod « (anta est simplicitas
ina nullum babel incursum in finem in in Deo, quod ipse esl quidquid habet 8 » .
esse formae Bimplicis, sed in actu <'t es Et hoc non potest esse in aliquo creato :
compositi : ''t ideo Deus in omni uni- in creatura enim omne habens, essentia-
versitate creaturarum quidquid producit, liter diversum esl ab eo quod habet,

.< in se sil Bimplex, sive compositum, Bive habitum sit essentiale, sive acci-
producit in compositi : unde for- dentale ita quod alia esl essentia ha-
:
inain producit in composito, et materiara bentis, et alia essenlia habiti. Sed con-
Bimiliter : el sic esl de omnibus compo- venientia ilia est in his quae operantur
nentibus secundum diversitatem om- per intellectum practicum, ratio disposi-
niuin compositionum superius enumera- tionis uniuscujusque operandorum ad
tarum, ita quod e1 animam humanam ultimum operis et in bac ratione
linein :
non creal Bine corpore, Bed infundendo materiam el quod esl producil Deus ut
createam, e1 creando infundil : el corpus fundamentum in quo fundatur esse, quia
non creat sine anima, Bed organizando sir facil ad finem universi : el producil
corpus animat, et animando organizat. formam et quo esl ul dantem esse et ;
1
DeuteroD xxx, 4. 10.
A.UGUSTINUS, Lib. XI do Civitate Dei, cap.
XXXII
34 n \l.u. M \«. ORD PH ll).
terminantem potentiani materia bibet mulabilc in rationo mutabtli

ejua quod eel ! i' enim unumquodqi i
ptum tum in i >m-
habet convenientiam ad rationcm opifi* positi, in <lr. prinripia proxima
cis, iju.i disponil unumquodque inordine redoci I
'
quia mutatio prini itio
et gradu quo operatur ad finem univei i eet, quaa eal educlio enlii de nibilo
El hoc modo aatura quaa imitatur opifi- i a uihilo incipit, el principium
cem primum, el ara quae imitatur natu* habel nihil, el omn i
ram, producunl omnia quae producunt. nihilum tendunt, <t in nihiluni decide-
Lioel ergo compositio aecundum •
j
• i <
'<1 renl nisi manun Omnipol
compositio est, dical dissimilitudinem el ret, ut dicit Cjn motabili-
elongationem a Bimplici primo aecundum taa fundatui in nihilo. Gompositio autem
formam exemplarem, eo quod accidil semper fundatur in ente quia com] :
creaturae in quantum creata est, el in di- nentia, quaa proxima principia sont om- <
versitate essentias a primo : convenien- positionis, entia sunt. Similiter primum

tiam tamen ponit ad rationem creantis, principium, quod unumquodqne prodo-
qua disponit omnia qua) creat, ul secun- cil secundum formam et modom qoo
dum illud esse producatur quo conve- meliua operatur ad finem nniversi, eni
nientissime operatur ad Gnem universi. eet. Omnia enim artificia sapientishi
Ad 2. Ad aliud dicendum, quod sicul « 1 i et forma
solus incommutabilis : » et hoc osten- producere, <ju<< compendiosiua et utilius
suni est in libro I Sententiarum, dia- operatur ad finem intenlum in op<
tinct. VIII, tractatu de simplicitate et Ad id quod in contrariom objicitur, .vdobj*

1
incommutabilitate essenlise divinse . jam patet solutii mi enim u- -
AdJiuc, Verum
quod dicil Augu- est sa composittonis. Efficiens enim est prin-
stinus, quod onine compositum inutaltile cipium primum, ut dtctum eat. Causa
est. Et causam hujus dicit Anselmus, materialis vel quasi materialis, compo-
quia omne compositum, actu vel intel- sitionis subjectum, lia*c enim esl in po-
lectu vel utroque modo resolubile est in tentia ad formam compositi. Causa for-
sua componentia omne autem resolu- : malis est actus compositi : finalis. sic vel
bile, mutabile est : et ex primo principio sic operari ad finem universi.

est compositio sicut ab efticiente, et per Ai» aluii dicendum, quod -icut dicit Adobje
rationem disponentem qualiter quodlibet Boetiu-s omne creatum esl hoc et hoc :
producatur secundum modum quo con- et ideo ut dicit Proclus, non •

-t ununi.
venientissime operatur ad fmem universi, sed unitum, et sic attin. itatem et
sive ut per se simplex, sive ut composi- bonum quod enim unitum est, salvati-
:
tum, sive ut componens. Et haec est vera vum est et quod salvativum est, bonum
:
et prima causa compositionis. est. Primum autem principium esi so-
Ad 3. Ad aliud dicendum, quod licet muta- lum unum, et non unitum, et est (ut di-
bile sit compositum, et e converso, tacit Boetius) in quo nullus numerus <
men ha?c conversio sive convertibilitas et nulli innititur. Et sic bene concedi-
non est secundum rationem mutabilis et mus, quod compositum sequitur crea-
secundum rationem compositi sed haec :
'
tum in nullo enim creato verum est,
:
convertuntur sccundum supposita, sic quod creatum secundum id quod est. sit
quod illud quod est mutabile, est compo- sua essentia qua est sed in solo primo :
situm, et e converso. Et ideo nihil pro- principio hoc verum est et ideo solum :
'
Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- jusce novae editionis.
tiarum, Dist. VIII. cap. C et D. Tom. XXV lm-
1\ II P, SUM. rilBOL. TRACT. I. QL EST. 3.
i
simplex esl et in eo i»l»Mn quod esl el versitatis secundum esse aliquo modo :
quo esl : quod qod esl in aliis : in illis el hsec uon convenit nisi Deo, qui uulla
• ii quod est, est Bubjectum esse «'t
i ni : plica habitudinis ad aliquid intra vel ex-
(jui.i hoc subjectum es1 quasi fundamen- tra dependel secundum esse diversum
tum in quo fundatur esse, et essentia est aseipso:el haecesl simplex omnino et
cujus actus est esse : et esse est actus es- omnimode in Gne Bimplicitatis qusa :
Bentise in eo quod esl : et bsecinterse Bimplicitas nulli Qreato convenire potest.

ponunt diversitatem. Et ideo creatum Et esl simplicitas quae aon habel plicam
compositum est <'t concretum habitudi- habitudinis secundum esse ad compo-
nibus multis, ut in qussstione de simpli- uens intra, lic<'t habeat dependentiam ad
eitate determinatum est, el .1 Vlagistro causam extra, cujus esl dare esse, et fa-
tractatur in libro I Sententiarum, ilis- cere debere esse in omnibus qua? sunt :
tinct. VIII '. <'t hsec simplicitas non ost omnino sim-
Ad ai.ii d dicendum, quod perfectum plex, sed concreta habitudinibus multis,
in simpliciter compositum est, ul Becundum dependentias quas habet ad
probatur in objiciendo : sed perfectum in principia sui esse : et hoc modo simples
ess 1 ili vel tali non oportct esse compo- est materia, et Bimplex forma, et simplex
situm : materia enira in esse materiae est quod est, et simplex quo est : et haec cst
perfecta, el forma in esse formae, et sic Bimplicitas qusa potest convenire creato :
de aliis componentibus et compositis : hoc enim quamvis non componatur ali-
sed perfectum in esse Bimpliciter, com- quando ex partibus componentibus esse

positum est : hoc enim est singulare et totius, tamen semper dependet seeun-
prima substantia in unoquoqur. Et itleo durn esse ad causam efQcientem a qua
Deus creat et simplex e1 compositum, accipil esse : et ha?c dependentia essen-
unumquodque in esse suo. El sic intel- tialiter non est ipsum, quamvis insepara-
ligitur dictum Moysi : Dei per/ecta suni bilis sit ab ipso : et ideo non omnino
ra '
: el sic in antehabitis tlictum est, simplex est.
quod esl principium universi esse : quod Per hoc patet solutio ejus quod objici- Adobjeet 1
(ut dicit Avicenna) facil debere in tur in contrarium : simplicitas enim

omnibus quae Bunt, et cujus proprius primo modt) dicta, proprietas creatoris
actus creatio est, ut prsehabitum est. est : sed simplicitas secundo raodo dicta,
Prima enim rerum creatarum esl esse, creaturae convenire potest.
ut dicitur in libro de Causis ; et quia est Ad aliud dicendum, quod creatio .vdobject. 2.
principium universi esse tam simplicis creantis est actus : et terminus ejus,
quam compositi, ideo nec prsesupponit sicul probatum est, compositum est, et
materiam, nec exigit instrumentum, nec perfectum in esse : et ideo eompositum,

actum medium interfacientem el factum, quia factum quod recipit esse secundum
sed totius esse principium est secundum id quod est, non potesl omnimode idem
psum. esse (Miin ipso esse quod recipit. Sicut
enim dicit Avicenna, secundum id quod
\i> 11» quod juxta hoc ulterius qussri- est, ex nihilo et nihil est : ex se enim
tur, An Bimplicitas conditio sit qusdpos- nihil habet esse, sed totum esse Buum
sit convenire creato? acausa quaa facit debere esse in
recipit
Dicendum, quod dupiiciter contingit omnibus el ideo, Bicul dicil Avicenna,
:
loqui de simj>licitate. Esl enim simplici- diversum est in eo quod esl el esse :
tas omnimoda, in qua nulla >t plica di- . All»'iii Ck>mment. in I Senten- novae editionis.
tiarum, Dist. VIII, cap. D. Tora. XXV tmjusce ' Deuter. zxzii, I
36 I». AI.I5. M M. OHIJ l'l: l.h.
iiiiin .
5ic ettam ni pun< to difTi i
unl •lll'|ui'l 1I1I. 111 I1.MJI.1II1 ,
,. ni
quod esl et etse enim esl
i in 10 id quod vel passibilem qualttau m
est : ex dependentia enim ad im omnibu .1 ho pi imum
qua es1 f<»ii el fa< il deb< re < in <|N<«I j»i.i <li< ;ilui in ijiji.I d« Omnibus
omnibus, silii est < hsc el fnit qua innl ii iju-
pientia Platonis, quam conOnnal Dion omnia quc iun1 1
llo pi 1
sius iu libro de />i> inu nominibus, quia 111 quid, habenl ab isto <ju<«l in quid
omne quod habel esse participative, non dicanlur : el 1 Arinl
babel esse quod participat, ex teipso, in pi imo /"/'/' o\ um, ubi dicil
scil ei essentia quam participat, li"<- <|iii> bicubitali magnitudiu di-
est, ex causa qua simpliciter el secun- it quod positum est, quantura •
duiM Beipsam esl illa essentia. Unde <li<it <|ni<l est dicit, e1 quantum signifn
Dionysius, quod ea quaj participative bi <jui- albedine posita, dixeril quod
sunt esse hoc vel illud participantia, sunt positum est, colorem vel quaie quid
ex lioc quod simpliciter esl essentia, esl dicit, el qualc significat : el I in
riiiinriis omnibus, et Begregata ab om- aliis generibus. I.t hoc modo formabiie
nibus : et ea qusB participative Bunl sa- esl quod est, <t formans ipsum es1 quo
pientia, siml ex eo quod per se sapientia esl • E1 sic intelligit Boetius, quod
est : et simile esl <lc bouis ad bonitatem : « omne <|ii<><l eat citra primum,
et ideo omnia talia necesse esl esse com- quod es1 <) quo est : » omne enim <|u<.<1
posita ex quod cst et quo cst : httc enim est citr 1 primum, es! in aliquo d<
fuit causa, quod posuerunt formas se- generum ad ess< illius generis in -
cundum sc existentes ante res particula- vel specie vel individuo determinatum :
res, a quibus indesinenter Quii esse in ea solum autem primum quod in nullo . -
* qme participanl formas illas : si<ut con- aei e est, et a<l esse nullius
tinue iluit lumcn solis in perspicuum terminabile, i impositum non i
-
quod participat lumen solis ad esse quud est et <juo i est in ij>-«. idem
diei. qiiii<l esl <-t quo eet : <-t sic i iit'.-II i iri ii r
quod dicit Boetius, quod « quo<l est ha-

dquse^.2. An illud quod ulterius quaerilur, aliquid potest praeter ipsum q
Utrum omnis creatura composita sit ex est : » quia quod esl primum Bubjectum
quod est et quo est ? in quolibet genere, et quo habeni
ex
Respondendum est, quod quod est et omnia quae sunt in genere illo, quod
quo est multipliciter dicuntur. subjici el substare possunt, jiraetcr -
Dicitur enim quod est, quod est id in se recipit determinans ipsum ad 1

-
primum subjectum in unoquoque quod Quo est autem nibil in se recipit ju

est : hoc enim est primum quid sive seipsum : s< ipso enim est <-\. esse habet,
aliquid in ipso, et hoc est primum for- nec ad esse determinator aliquo ali<. a
mabile in esse generis, speciei, et indi- se. Sunt enim fines in - : et de line
vidui in unoquoque genere per difTeren- dicit Aristoteles,' quod nec linitu^
tias communes vel proprias vel magis inlinitus est.
proprias : sicut primum in genere sub- Dicitur etiam quod est, quod vere
stantiae formabile in substantiam corpo- apu<l naturam et distinctum esse habet,
ream, et in substantiam incorpoream :
et lioc aliud : et sic snbstantia e6t qu<i<J
etprimum in genere quantitatis formabile vere est non omne creatum est
: et sic
in discretum, et continuum : et primum ex quod est ct quo est.
in genere qualitatis formabile in natura- Similiter quo est dicitur multipliciter :
lem potentiam vel impotentiam, habitum dicitur enim quo est aliquid efficienter :
vel dispositionem, formam vel circa boc sicut dicimus, quod omnia sunt Deo vel
:
HS II P. SUM. THEOL. TRACT. 1, QILEST. 3. :n
a Deo et gio solum illud non habel quo

: antiquis dignior omni alia compositione
est, quod non habet caueam efficientem : essedicitur duplici ratione, scilicet quia
et sic Deua Lrinitas non tiabel quo est, est generalior, eoquodminus elongatur
nec habet quod esl quia, Bicut dicit : a primo Bimplici, quam aliqua aliarum
Boetius, i[uoil est, primum subjectum compositionum quamvis enim in Deo :
(••>! : uatui.i autem divina, ul dicit Boe- non sint diversa quodesl etquoest, nec
tius iu libro <lc Trinitate, subjectum sint in eo per modum compositionis,
nullo iiuxlti esse potest. Omnia autem Bed simplicitatis tamen vere Bunt ineo
:
ali.i creata hoc modo sunl ex quod esl et quod est '' quo est Deus enim dicil
:
quo est : sed quod est, habent inlra se : quod est, et deitas quo est quorum :
quo est autem, extra se : causa enim ef- utrumque vere in Dco est. Sed in <|ui-
Gciens extra effectum est. Ex hoc etiam buscumque est materia et forma, in illis
patet, quod quod est ex hoc similitudi- Bunt diversa, nec Bimul sunl in illo nisi
nem habet cum materia : quia recipit per modum compositionis.

aliml quod esl praMer ipsum et differens Ex hoc iterum patet, quod omne quod
abipso, sicut et genus materiale dicitur, creatum est, componibile est aliquo ge-
com tameu forma quo est autem si- sit : nere compositionis, el sic in potentia
militudinem habel cum forma quamvis : aliquo modo existens : undo in omni tali
nec quod i b( sil materia generaliter, uec aliud est totuin, ct aliud est pars : et in
quo est loiiu.i generaliter : quia suscep- omnibus illis totum est majus sua parte.
tioqua quod est suscipit, uon est suscep- Sola autcm natura divina, qua; simplex
tio materia, Bed est susceptio primi actus est, et nullo modo in potentia ad
Bubjecti et primi formabilis in unoquoque aliquid, nulli componibilis cst ad tertii
genere, sicut dictum cst : et haec susce- constitutionem.

ptio, utdicil A\ i< . iin.i in primo Pkiloso- El si objicitur de Christo, in quo est
phise, non esl susceptio materiae, quia ex natura divina et natura humana, ut dicit
suscepto nou determinatur aliquod ad Athanasius, « Sicut anima et caro unus

simpliciter, sicul materia determi- cst honio, ita Deus et lioino unus est
aatur el perficitur per formam ad esse Christus. » Solvitur a Boetio in libro de
Bimpliciter : sedest susceptio qua confu- Duabus naluris in una persona Christi,
ûin MM i[)it actuin diHcrcnti.i' determi- dicente, quod non est vera compositio,
nantis ipsum ad esse distinctum in genere, sed unio tit enim unio hominis in unum
:
Bpecie, vel individuo. esse personalc Filii Dei, in quo essc

Es hac determinatione patet quasi ex sociantur natura divina et natura hu-
corollari >. quod hsc compositio exquod mana : distinctaa tamen mancntcs, incon-
et quo est, generalior cst, quam illa fusas, et impermixtae. Sicut enim dicit
qu.c esl c\ materia et forma : quia illa Damascenus^ creabile mansil creabile, et
in oinni creato est, ista autem non. increabilc. LJnde natura divina et natura
Similiter omni compositione aliagene- humana oon conveniunt ad alicujus
ralior est Estenim in partibus compo- tertii constitutionem, ->c<l in uno cssc
nentibus omnem aliam compositionem. personali sociantur propter exigentiam
Materia enim non idem habel quod cst operis redemptionis. Sicut enim dicunt
et quo est, non enim a seipsa habel esse Ambrosiua et Anselmus in Libro, Cur
io itcri.c Similiter in forma aliud est Deus homo, redemptor conveniens
quod est, el aliud quo esl : quia non a non potuit, nisi qui pretium redemptio-
seipsa habel esse formas. \A Bimiliterest niset solvere debuit, et solvere potuit
in partibus continui, et in paKibus dis« sed aon debuil m>i homo, et non potuit
ti. ct in parte totius potestativi Bive ni>i Deus ! et ideo conveniens fuit ut
virtualis. Unde etiam haec compositio ab esset Deus homo.
88 l> \l B. M \<. ORD PB l I»
a i ,i.
r t.i. \ quod objicitui in contrarium,
i ii» Ao 10 quod ull quftrilu
dicendum quod in omni <<> <-t <
( • j . .! led quod eit el quo eil proul

: Boetiui in libro de 7 piritui
lunl prima componentia, non lunl de« enim •

i m ' • non
terminata in genere, vel ipecie, vel indi- mnt. v materiale raediura
< «I eat intei
piduo :
v,.,i principia determinati in materiam, el non m
genere, Bpecie, vel individuo : e! quia enim non esl materia, I * -
lamen
principii non eet principium, aliter enim proprietatea ma El modo con-
iretur in infinitum, ideo non oportet, cedi potest, «| u« -*i omne compositum, i
quod quod esl el quo eet, licel < reata sint compoaitum < \ materiali el fbrmali, led
iu creato, babeanl alia quod esl el quo non ei materia <-t forma : quia quod i
est, ex quibua lint. undum b<»< materiale est, <-t *| •

*
AdubjeiU?. Ah Al.ll ]) (JUOll < tll j

iIUpl;'' li"!l
dicendum quod licel punctum el nnitai nisi in corporibus, materiale autem etiam
indivisibilia eint in genere quantitatis, in spirilualibus est, et etiam in en-
ita quod quantitativa divisione non divi- talibus, <<> modo qu<< <li\imu*. quod
duiitur : quod est pun-
tamen aliud est primum formabile in nnoquoque gen
ctum et esee puncti,e1 quod es1 nnitaa e1 el lubjectum, materiali lu
ease unitatle et hoc inducit compositio-

: omnium aliorum. El h<>< modo paii
nem ez <|ii<nl esl et quo est. Et licet diffinitionii praseedentes, ad nltimam

unitas seipsa sit una, eo quod prima differentiam materiaies innt : etpai
rellectuntur supcr se secundum deno- componentes, ad formam compositi ma-
minalionem tamen seipsa non est uni-
: terialea mnt. mni compo- I
tas, cjuia etiam secundum Aristotelem >if<>, praeterquam m toio potestativo, in

non est idem unitas et esse unitatis. Et quo potentia sive virtu> particularia lluit
hoc est quod ab anliquis dieitur, etgene- exvirtute universali totiu> : ettotum non
raliler verumcst, quod niliil est sua es- constituitur ex partiln potina eon-
sentia praeter Deuin quia, sicut dicit : stituit partes : el in ilUs formale est totum
Auguslinus,propter hocquodsimplexest, sicut maliis. 1'nde conccdi potest, quod
in fine simpficitalis est, quidquid habet. oinne compositum componitur ex inate-
Adobjeci.3. Ad aliud dicendum, (juod in locutio- riali ot formali. sed non ex materia •
nibus in quibus idem de seipso pnedica- forma. Inde Boetius ant<- finem libri de
tur, compositum de composito praedica- Duabiis naiuris m una persona Christi,
tur : etin talibus subjectum sive supposi- sic dicit : « Cum alia re~ -ia utatur
tum subjicitur ut substans, et pra?dicatur ut corpus, alia vero nullo corporeo utatur
prsedicatum ut forma inhaerens : et ideo fundamento quomodo fieri potest. qnod :
non praedicatur ut hoc aliquid, sed quale corporeum adspeciem lncorpoream tran-
quid. Et in hoc sensu dicit Boetius sic in smutetur ? » Item, ibidem, « Incorpo-
commento super Porphvrium, quod reum nulla penitus utitur materia. » Et,
« nulla propositio est verior ea, in qua ibidem, « Incorporalium nulla penitus
idem de seipso prcedicatur, quia quale est materia. »
quidactuet intellectuestin hocaliquid : » Ai> objectlm in contrarium, dicendum,
sed in non prsedicatur essentia
talibus quod objectio non probat, quod <:<>mjJO-
ut essentia, hsec enim simplex est. Unde situm sit ex materia et forma, sed quod
licet homo sit homo, tamen non est sua compositum sit eoc materiali et formali.
humanitas, et ideo in talibus non signa-
tur, quod idem sit quod est et quo est,
sed diversum.
:
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. I. 01 EST. 3. 39
iiiMUAUUM hujus est, qUOd

In s « tl coniri.
I. Quasdam creatura immutabilis essi

vidctur quasdam enim creatura immor-
:
\ll Mltltl II It III lalis est, sicut Christus homo, et alii

qui ciiiu Christo reflurrexerunt : ergo
immutabilifl : quia dicit Augustinus bu-
ARTICULUS III. per illud Apostoli, I ad Timoth. vi, l<» :
Qui solus habet imtnortalitatem quod :
Unde in creaturis veniat mutabilitas ? « solus Deus immortalis est, quia im-
mulabilis in caeterifl autcin qu8B mutan-
:
tur, nonnulla mors ipsa inutatio est. »
rertio quaeritur, ITnde in creaturis ve- >i ergo nulia mors est in glorificatis, vi-
ni, ii mutabilitas ? dctur quod in eis nulla sit mutabilitas :
1. Dicil enim Augustinus, quod omnis et sic aliqua creatura immutabilis est.
creatura quaa facta est, mutabilis est. Et '2. Adhuc, Universale creatura est : et
Bunt hsec ejus verba in libro XII de Ci- probatur essc iiuinutabile a Philosophis :
vitate Dei : « Omnia quscumque facta quia immutabile est, <juod secundum
sunt, mutabiiia snnt, quia de nihil facta omnein rerum mutationem et vicissitu-
sunt '. » dinem temporum uno modo est secun-
2. Adhuc, tagustinua in libro XII sh- dum suum esse et sui esse principia :
per Genesim ad litteram: « Creatoris universale autem uno modo est, quo-
potentia et omnipotens virtus ejus est cumque modo varientur particularia, et
causa subsish nili omni creaturaa : qua? quocumque modo varientur tempora
virlus si ab eis quae creata sunt conti- ergo videtur, quod universale secundum
uendis ''t regendia aliquando cessaret, esse universalis sit immutabile : et sic
simul et illoruiu cessaret speciea, omnis- aliquod creatum est immutabile.
J
que natura concideret . « F.\ quo patet, 3. A<Jbuc, Universum sive niundus
quod aulla creatura est de se immuta- creatura est : et est immutabile univer-
bilis : nou mutatur, hoc
el >i est <lc vir- versum secundum csse universi : ergo
tute creatoris, «-t non de se. aliqua creatura est immutabilis. Proba-
:{. Adhuc, Super illud .lob, iv, 18 : tio, quod universum secundum esse uni-
/ rviunt ei, non suni stabiles '.
versi est immutabile si enim secundum :
dicit sic : « Angelus etsi in statu suo im- esse esset mutabile, cum, sicut dicit
mutabilis permanet, in hoc tamen quod Aristoteles in libro de Coelo et Mundo,
creatura est, vicisaitudinem mutabilita- quod corruptibile est, aliquando de ne-
tis habet, el itastabilis non est. » Magis cessitate corrumpatur, aliquando secun-
autem videtur <le Angelo quod immuta- duin cssc mutarctur mundus et desine-
bilis »it. quam de alia creatura. Si ergo ivt esse : et lioc non est verum : ergo
Angelus immutabilis uon est, de quo videtur,quod universum sit immutabile,
- videtur, per looum a inajori Be- curn tamen sit creatum.
quitur, quod nulla creatura immutabi- \. Aillnic, Beatitudo prout est in bea-
lis est. tis creatura est : et tamen videtur immu-
i-. Adliuc,Damascenus Joannes : labilis esse : est enim, ut dicit lioetius
Angelus immortalis est, non natura, in libro III dc Coiisolatione pkilosopkue,
-'•'1 gratia. » Ergo Angelus aatura mu- prosa secunda, status omnium bonorum
tabilis est : ergo H alia creata. congrcgationc perfectus : prsecipuum au-
- \ ihus, Lib. XII de Civitate Dei, cap. > Ioau, Lib. XII super Qenesim ad litteram,
i. c;ip. 12.
i<> h. Al.li. M \i,. niih. i-i: I h
iriM bonoi >im i i

imrautabilitai i i lia • cati : tticul in phj
sine iramutabilitate bcatitudo noa i quffl est ii B
cl lic aliquod crcal ura imrautabilc i
tn, i-
ruptio illi op
n mn\ i.
I i.iiiuis bic qusrilur, Si conccditur, ni non ih .
qi.
quod omnis creatui a ei natura lua bmi- bi i . quod alli ranliba i

nm-
i ilnlis csi, 1 1 iii iii .ii rautabilia in dou pentibus g< oeratum non potest.
esse penitus? I . iii \Ki quod vî c
l.Hocenim videtur Gregorius xpn i 1 . Si tendil in nnu <•*>(• -i in pi
dicere, quod orane quod ex nihilo fa- aul I -i c\ principio d ut

ciiini est, in niliiliiin caden i . nisi illud «\ ij>-,i re qua tendit in ik<i s
m
in iuiis < tmnipoleutis continerel : ei - c\ principio danle pium
creatura de Be tendit ad uon esse om- enim daa idi m est qnod prini i
-
nino. piura <

onservans in
Ad Hebr. 1, II, Buper illud

Aillnir, : vante in esse non polest esse mutatio in
Ipsi peribunt, tu autem permanebis el : noii esfl Similier non , ab
omnes ui vestimenium veterascent, ei i|»-D creato : omne enim quod i »1 -ui
Psalmo ci, 2D, habet Glossa u Veicra- : i sse qua ril i onsei * ationem, vel in -
scere dicitur illud, quod more vestispau- i|tso iu substantia individni, vel in al
lalim consumitur el deficit : • Bed quid- ro in Brmilitudine spei iei : el non potest
(|iiid more vestis deficit, in line ad quod idem appetitus •
, -
nihilum devenit : ergo videtur, quod nis in esse, -it principium tensionis in
omnia in fine ad nihilum devenient, el non •

— : probat enim Boetiua in libro
sic cadant in non esse. III de Consolatione philosophue, quod
Adliuc, Apocal, xxi, I : Vidi ccelum omnia appetunt el nnum et
novum ct terram novam. Et mare jam bonum esee : el fugiunt privationem

nou Ergo videtur, quod niare
est. sive esse, et divisionem, lecun- et malnm :
aquse elementum cedit in non esse : et dum appetitum naliiralcin, aniuialcin. et

eadem ratio est de aliis. : ergo el alia ce- sensibilem, et rationalem, et inteliectua-
dunt in non esse. lem. El sic videtur, quod ncc a princi-

Adliuc, Isa. li, : Cceli sicut /umus pio creante, nec a creatis poaait causari
liquescent : scd quod liquescit, evane- tensio in nnn csse.
scit quod cvanescit.in nihihmi defi-
: ct 2. Adhuc, Videtnr quod ista resolutio
cit ergo videtur, quod cceli in nihiluin

:
in non esse, nullum liabeat exemplum
dciicient ergo multo magis alia quse
:
in crcaturis omnis enim crealura, aut :
plus corruptibilitatis habent quam ccelum. cst spirilualis, aut corporea : aut siin-
Adliuc, Eccli. xiv, 20 : Omne opus plcx, aut composita : aut substanlia, aut
corruptibile, in fine deficiet : sed multae accidens : aut forma sive quo est, aut
creaturae sunt opera corruptibilia : ergo subjectum forma? sive quod est vel ma-
in fine in nihilum deficient : et sic ali- teria. Sed nihil horum cedit in non esse.
quod creatum in nihilum deticiet. Spiritualis enim potentior est ad resi-
2. Adhuc, Propter hoc quod genera- stendum, quam corporea : et ideo si cor-
tio et corruptio opponuntur, et- opposi- poralis non cedit in non esse. nec spiri-
torum est transmutatio ad invicem, se- tualis : unde etiam Scriptnra dicit in
quitur quod omne quod generatur. cor- Psalmo cxlv, 4 : Exibit spiritus ejus,
rumpitur. Ergo a simili, cum creatio sit ct rcvertetur in terram suam. supple,
de non esse in esse ex potentia creato- corpus. Corporalis autem natura compo-
toris, erit aliqua mutatio illi opposita, sita, non cedit in nihil, sed in sua com-
qua3 est de esse in non esse ex impoten- ponentia. Corporalis vero simplex na-
I.\ !I P. SUM. THEOL. TRACT, 1. 01 1>I it
lura ut neluin, DOD Cedil in nihil : sed • l(im statum gratiee el gloria), quam
nec ni dod esse, quia incorruptibilis est. conferre immutabilitatem undum
i
irporaiis vero simplex ut elemeDtunij statum uaiur.r : ergo Bi coatulit immu-
doo cedit in nihilum : unum enim sub- labilitatem Becundum Btatum gratias ••!
jectum est in talium generatione et glorise, poterit conferre et immutabilita-

irruptione, quod est materia Buper tem Becundum Btatum oaturae : e1 ita
quam est mutatio generationis, el ad alicui creaturse coaferre potest immu-

quam mutatio corruptiouis. Et quia tabilitatem.
elementum, ut dicil Aristoteles in li- Si forte dicatur, quod aliqua creatura
bro IV de CcbIo ei Mmulo, et Isaac potesl esse immutabilis in nalura, sed
iu libro de Elementis, non potesl re- tamen secundum bene esse el male mu-
- Formam aliam, eo quod
untluiu tabilis est, ut Angelus : boc enim vide-
- cundum formam simplex est ideo : tur dicere Damascenus, qui dicit, quod
oportet, quod in talibus generatio ea quae a versione incipiunt, versioni
unius >it corruptio alterius, et e contra: subjacent, aul secundum naturam, ut
el Bic nihil laliuni resolvitur in nihil. corporalia composita au1 secundum :
Similiter accidens quod principium sui electionem, ut spirituales substantias

*se habel insubjecto, cum desinit es Angeli : et ita creatura aliqua secundum
in Bubjecto secundum actum, m&net in naturam participare potesl immutabili-
principiis subjecti causantibus esse acci- tatem. Gontba boc est quod Dama-
dentis : et quod manet in prineipiis, non scenus expresse dicit, quod Angeli sunt
omnino lit niliil el sic Dec accideos ce- : immortales sive immutabiles n<in natu-
dit in omnino niliil. Similiter nec mate- r,i, sed gratia. Et in secunda parte Timsei
ria cedit io omnino nihll probat enim : Plato inducit deum deorum loqucntein
Aristotelea in fine primi Physicorum, ad ccelestes virlutes sic : « 1)ii deoruiu
quod maleria una eadem manens est quorum opifex paterque ego sum, natu-
ante omnem generationem, et post om- ra ({iiiileni veslra dissolubiles, niea au-
nem generationem, etnon est in sic tem voluntate indissolubiles. »> Et ita vi-
nilnl redigibilis. Similiter nee forma : iletur, quod nibil creatorum sit, quod
>i enim est forma totius ut universale : per naturam immutabile sit.
li.ee, ut dicitur in principio libri Scx
principiorum, compositioni est contin- I". i uoc secundum dicta Sanctorum Solutio.
ds, simplici et invariabili essentia omnino concedendum est.
consistens : et quod est invariabili essen- imumim ergo dicendum, quod uiii-
Ai)
lia consistens, non variatur in nihil : el nis creatura rmmutabilitatem babct ex
s'n- quod in tota natura haec
videtur, eo quod de nibilo facta est, ut dicunt
mutatio nullum habct exemplum et :
Augustinus, Gregorius et Damascenus.
ita videtur, quod in operibus Dei non Et bujus probatio est, (|uia omnis crea-
debet esse mutatio. tura, et omne quod est, ab eodem babel
esse et conservationem in esse : cum au-
Ultkriub quaeritur, Si Deus pot« -t tein omnis creatura (ut pr&habitum est,
conferre creaturae immutabiiitatem se- el Avicenna dicit in IX primse p/iiloso-
cundum naturam ? pliix sua?) ex Be aib.il sit et ex se Dec
El videtur, quod sic : quia rcbus glo- se li.ibet nec conservationem in esse :
rificatis conferetur immutabilitas secun- Bed hoc babct a principio quod facil de-
dum stalum gloriae. El Gregorius dicit, bere esse in omnibus, et quod est fonfl
quod Angelus immutabilis esl Becundum esse : ipsmu esse manans el influens in
Btatum gloriae el non est minoris po- :
omne quod est et cum ex se sit ex : ni-
ntiffi conferre inunutabililatem sccun- hilo, ct omne quod cst, tendat ad sui
Ii \l l; M \«.. ORI) l'l: 1 h
|n incipiura ! constal quod n londil domu , el id< o potiu

Mi niliiliiin, ijiii.i el >\ nihilo fa< tum i dom . rjuam i
-• dom
el in niliiliiin decideret, nisi vh lule prin- cum i • domu nligna-
. ipii dantis i i ontinei etur et b lionis, ( l<\ II- ul
virtutera Gregorius vocal numutn Omni- in debil iituoi. influ
potentis Dei guss conlinet uni ionera iUant, -• cundurn actum

Hujus exeraplum dal Avicenna valde ffi< ienu pi do-
congruura io artificialibus, el in natura- dius. I.t de hujusmodi \\ i-
lilms. Iu naturalibus quidem : quia i av cenna quod intelligitur illud quod <li' it
efficiens in naturalibus dana esse, du- \ loteles, quod poi un-

j)lc\ rsl : tin.i conjuncta effectuij el alia (liiin actum, ponitur eff< Iru-
separata ab effectu. Sed separata non cta, destruitur.
potesl esse causa esse, nisi per aliquid Similiter dicil \\ icenna, quod est in
Bui conjunctum et intrinsecum eidem, prin< ipio quod hcil deb e in omni -
sicut patet in generatione bominis et alio- bus :

enim hoc continue influ
nisi
rum animalium, in quibus pater aive perit esse in omnibus, et natora onr idit i
masculus (ut dicit Aristoteles) generans universorum. Ho< enim principium m

ex Beipso in alio, generationis quidem habel ad i sse, sicul cceli motus se b
est causa efficiens, sed esse jniiti per ad generabilia et corruptibilia : de quo
seipsum non est causa, nisi per aliquid di.it A.risteles in VIII Physicorum, quod
decisum ab ipso, quod per virtutem esl quasi vita quasdam natura existenti-
fonnativam quae in ipso est, potentiam bu- omnibus. De vita dicil Alexander ne-
activam habet ad lotum esse : et per quain in libro de Motu ton t etiam
substantiam materis possibile cst ad h< in libro de Causii dicitur in oen-
quod liat in ipso totum esse : et hoc agit to, quod actus continuus est afa ente
in generatione ad osse continue, etiam quieto, quod prirnuin principiuin
cessante extrinsecus generante. Propter vitae : primum enirn moyens in ornni
quod Aristoteles dicit in libro XVI de motu, ut dicit (lomrnentator in libro II de
Animalibus quod « anima sive virtus,
Cce/o Mundo, numquam disponitur
et
animae est in semine, sicut arlifex in ar- vel movetur illo motu quo movet. Kt
tificiato : » vocans animam, virlutem secundum lioc dictum, sicut vita in vivo
formativam quse influxa est semini per continuus lluxus est et actus a principio
animam generantis. Et ideo ibidem dicit, et causa vitae in id quod participat vitam
quod gutta viri ingreditur in guttam fce- sicut corpus : propter quod etiam quidam
minse, sicut anima in corpus : et conten- dixerunt, quod vita est fieri polius quam
ta semine fceminoe per viscositatem
in esse, et est de numero successivorum :
ejusdem utens spiritu pro instrumento propter quod etiam Boetius in libro Vde
et intelligentia (cujus est totum opus Consolatione philosophue qucd ni- dicit,
naturae regerc) totum format et producit hil creatum est, quod esse suum totum
esse geniti : quo formato et perfecto, simul habeat, quia esse quod erit cras,
eadem virtus continue agens et influens non habet hodie et quod habet hodie, :
virtutem, formatum et conservat in esse. non babuit heri et de hoc danl exem- :
Ipsa est enim virtus universalis, quce plum de die, cuju- esse nihil aliud est,
facit debere esse in omnibus partibus g nisi continuus luminis eftluxus a sole in
niti. Et si aliquando non influat esse et perspicuum hemisphaerii : et sic essediei,
stet influxus, perit species geniti, et tota fieri est continue : ita continuus fluxus
concidit natura. esse in omne quod est, a principio quod
In artificiatis autem exemplum suum facit debere esse in omnibus, esse est
est artifex qui separata causa est efticiens omnium, et in ipso principio esse est
I\ II I». SUM. Illl.nl. TRACT. I, QUjEST. 3. n
unum et idem : sed receptum in diver- in fonna, qua deserviel beatitudini ele-
silate essentiffi eoram qua in diversitate ctoram.El hocnotal Apostolus, I adCo-

graduum ilistani a primo, efficitur diver- rinth. VII, 31, j)er figuram lnunili, sic
ram genere el Bpecie el uumero. Ethanc dicciis : Prseterit enim figurahujus mun-
determinationem ego credo veram eaae di. E1 ibidicil Glossaj « Non Bubstantia. »
et Catholicam, el hoc esse quod dicitur Et quod una inanct subslantia sub ulra-
in Psalmo \\w. Ii» Domine, apud
: que figura, uon esl ex mundo in quantum
Ir rsl foru ril.r. Principium enim uni- creatua est, Bed ex manu creatoris con-
versi esse continue fundil esse in omnia tinentis, qui continel Bubstantiam ne dr-
quc Bunt : Bicut principiumet causa vittt cidal in niliilum.
continue fumlit vitam. Et propter hoc Ad n> quod objicitur iU %

beatitudine, v.iobject.*.
dicunt sancti Doctores, quod Bi primum dicendum, quod beatitudo creata muta-
principium esse Bic continue influendoin bilis est. It .uin dicitur, quod « esl sia-
aon contineret creata, tunc speeies lus omnium bonorum congregatione

eoruni deficeret, et tota concideret na- perfectus, » accommoda est distributio,
lura. el distruibuit pro bonis qua? perlincnlad
LTnde quidquid objectum est ad hoc, beatitudinem participabilem a creatura :
quod omnis creatura <le se mutabilis est immutabilitas autem perfecta et omnimo-
el non esse, concedendum est.
tendit in da non pertinetad beatitudinem creatam,
Quon autem in contrariuni objicitur scd increatam.
de glorificatis, dicendum, quod ex se mu-

labilia Bunt per hoc quod creata sunt : Ad id quod ulterius quaeritur, Utrum Adqueest.i.
.1 per influxum divins virtutis glorifi- creatum mutabilc sit in non esse simpli-
cantis ea, tacta BUnt innnutabilia : et ha?c citer?
virtus vocatur manus Dei continens ea in Dicendum quodsecundum dicta sic
te glorise. Sanctorum. Dicit enim (Iregorius ex-

ei.i. A t
. Ai.iLu dicendum, quod aniversale presse, quod omnc creatum non solum
cundum quod creatum est, mntabile mutabile est, sed etiam tendit in non esse,
-!. nisi contineatur manu omnipotentis et decideret in non esse, nisi contineretur
I). i : Bed qu<»d dicitur a Platone immu- a manu Creatoris.
tabile el incorruptibile, hocest secundum Ad objecta tamcn dicendum, quod Ad '•
se rationis, quo eodem modo se habet veterascere dicuntur creala, non quia ce-
cundum esse in intellectu ad esse de dant in non esse, sed quia mutantur de
mnnibus et in uinnibus sibi subjectis. Di- statu in statum, et de figura in liguram :
iit enim Aristoteles in I Posteriorum, sicut vcstimentum quod exuilur et indui-

quoil universale est quod est de multis et tur, sccundum liguram mutatur.
in multis, per unam rationem existens Ita etiam in Apocalypsi, xxi, I, dicitur,
in eis. el de eis : et haec immutabilitas quod mare jam non est, non quod aqua
estsecundum quid, et non simpliciter. dcliciat secundum substantiam, sed quod
bject.3. Ad alild quod objicitur de universo, deficiat secundum actum frigidi humidi
dicendom, quod universum secundum quod est in ipso sccundum quod ordina-
omnes partes sui mutabile est, et mutatur ad generationem et corruptionem :
bitur de statu in stalum, et de forma in manebit tamen substantia in forma et

toiinain. sed manebil Becnndum substan- 1 i _: tira perspicui illuminati, secundum
tiam. Sicut enim modo habetesse secun- quod ordinatnr ad gloriam beatoram : et
ilum formas facientes ad generationem et similiter fiet de aliis elementis. LTnde
corraptionem u-que ad completionem Basilins in sermonc de ultimo judicio,
numeri electorum, qui completur per tractans illud Psalmi xxvm, 7 : Yox Do-
generationem : ita post diem judicii erit mini intercidentis flammam ignis : dicit,
H I). Al.ll. M \i,. ORD. PH II»
qnod Interoi io bflBC eritj qoia lumino- appetitu creati in nihil enim, nt
iuii ignis Dominus faciel iscenden ur- dicil tristoteles appetil iuam dcftlrud
siiin ad gloriam beatorum, ustivum au- nem icd est ab impotcnti er-
ii in calidum deacendcl ad pcenam ?andi in qua in ipi
damnatorum. hocquod nihilo, licut pauloante
lla etiam intolligitur quod dicitur,] a. dictum
i.i, <i, quod cceli ticut fumus liquescent : Ai. tuun dicendum, quod \\m mota-
liqoescenl enim lecundura itatum el lio in physicis nullum habet excmplora
figuram motua ad generationem quod :

<-i hujui iu i
quod omnii motatio
Job, xiv, \l, vocatur altrilio, ubi dicit physica Becundum lua principia funda-
Donec alteratur ccelum^ non emgilabit tor vel luper eoa limpliciter, \«-l io|
nec consurget de sommo s/">. Maoebonl ena iob privatione existi 3uj
tamen secundum Bubstantiam continente simpliciter, ii< ut motu menti, dimi-
initnu Dei, el induenl aliam formam ma- nutionis, alterationis, et motos l<
joris luminositatis el quietis a moto lo- Soper ensprivatom, licul motatio gene-
cali secundum hoc enim ordinantur ad
: rationis '-1 corruptionis. II utem mu-
slatum contemplationis. tatio qoae est tensio in nihil, >>•' undum
Dictum autem Ecclesiastici, xiv, 20, principium luum fundatui soper limpli-
de opere corroptibili intelligitur, quod cit< r nihil. Sicot enim paolo ante
depravatum est corruptione peccati, quod verbis Avicennae dictum est, creatom
super solidum fundamentum fidei et iri- Becundum quod creatum, - nndum
nilatis non cst fundamentum. [Sicut et ipsum est niliil. el ex nihilo eat.
illud Apostoli^ intelligitur, I ad Corinth.
lii, Uniuscujusque quale opus sit,
13 : Ao 10 quod ulterius quaeritui, Si h-u-
ignis probabit. Si cujus opus arserit, possit conferre immotabilitatem cr<
detrinientum patietur. Videtur esse respondendom secundum

Ad ?. Ad quod objicitur ultimo,
alild di- Gilbertom Porretanom, qood scilicet
cendum quod niutatio non est unius ra- potentia Dei ad nihil limitalur sed :
4
tionis dicta de generatione et corruptione, molla dicitur non posse, quia non osten-
et dicta de creatione et tensione creati in dit se posse illa. Ita oon ostendit se p<
nihiluin. Dicta enim de generatione et conferre immutabilitatem <,iiinimodam,

corruptione, supponit suhjectuni unum, quia nulla creatura susceplibilis est il-
niateriam : creatio autem nullum subje- lius : ex ipso eniin quod creatura
ctum supponit : et opposilum ejus, quod versione incipit, et versioni subjacet.
est tcnsio in nihilum. tenninuni habet Unde licet aequalis sit potentiae contin
simpliciter nihil, et non materiam. Et immobiliter in statu beatitudinis, et con-
ideo licet generabile et corruptibile cor- tinere in statu naturae, non tamen
rumpatur ex impotentia generati, non parte creati est ejusdem susceptibiiit
tamen oportet quod creatum actualiter De his autem multa dicta sunt in pri-
deveniat in nihilum, eo quod in se habet ma parte Summse theologi;'', quaestione
l
virtutem conservantis Dei, qui in omni de immwUabilitaie divina .
creato est essentialiter, praesentialiter, et Et quodDamascenus de Angelis,

dicit
potentialiter. et Plato de diis ccelestibus, quod muta-
Adobjecti. Ad
quod id in contrarium objicitur, biles sunt secundum naturam. simpliciter
dicendum quod tensio in non esse, non concedendum est hoc enim concordat et :
est a principio dante esse, nec est ab dictis Sanctorum et Philosophorum.
1
Cf. Opp. B. Alberti. I* Pars Summa? Iheo tate Dei, Tom. XXXI lmjusce novae editio-
logiae, Tract. IV, Quaest. 21, de incommutabili- nis.
1
I\ II P. SUM. THEOL. TRACT. I. Ql <EST. 3. 15
Adhuc, Gregoriu8 super illud .l<>i<. \i,
7 : Forsitan vestigia Dei eomprehendes,

« Vestigia Dei Bunt benignitas visitatio-
Ml \lltltl II K III nis, < ]
1 1 i ;i viam nobis ostendit. »
Adhuc, Job, xxin, 1 , super illud :
Vestigia ejus secutus estpes meus, Glos-
ARTICULUS IV bs : « Vestigia Christi sunt exempla ope-

rum <',jus. » I IVtr. ii, 21 : Christus
Unde hoc sii quod eum primum princi~ passus est pro nobis, vobis relinquens
pium unicum sit, et uno modo se ha- exemplum, sequamini vestigia ejus. ut
bens ad omnia, secundum rationem Adhuc, Eccli. xlii. Bevelans ve- I

(
.) :
^titjii tria resultent in opert stigia occultorum, Glossa dicit, <piod

avestigia dicuntur effectus divinorum <d
ocoultorum judiciorum, [»<'r quas judicia

Quarto qu«ritur, Unde hoc sit, quod Dei deprehenduntur. »
cum primum principium unicum sit, et ln omnibua autem liis vesiigium dici-
uno modo Be habens ad omnia, ut dicit tnr obscura et imperfecta similitudo, per
Dionysius, Becundum rationem vestigii quam aliquid d< notitia causaa deprehen-
i
tria resultant in opere? ditur. Hsbc enim Bimilitudo potesl accipi

Et queeruntur tria, scilicet, quaere h®c ex parte potentias causaa : et si<- dicitur
dicuntur vestigia ? vestigium resultare in operibus creatio-
S cundo, Quffl sint in quibua est ratio nis. Quffl enim prfflfigil rei modum, <
v
st
\ estigii ? potentia Creatoris : et quae inducit spe-

rertio, Quare ab Augustino dieuntur ciem, sapientia est : et qua? [><>nit in or-
nutus et qod vestigia ? dine spirituali vel corporali, bonitas au-
ctoris est : et sic omnis creatura sequitur
creatorera |><t ostensionem sapientia?,
potentise, <'t bonitatis ejus.

Et lioi- modo dicit Magister tlugo de
MtiKMI QUARTl mcto commento super li- Victore in
brum de Hierarchia Dionysii, quodDeus
proposuit homini creaturara tamquam
PARTICULA I. mundanam et naturalcm theologiam, in
qua legeret aliquam Dei notitiam.

Quare creaturx dicantur vestigia? Et lioc est <|iioil dicitur in libro priino
Sententiarum, distinct. III, cap. i, Apo-

slolus namquc ait : «A duobus juvabatur
Ad niiMi m Bumantur dicta Sanctorum « homo utmanifeslaretureiveritas, Bcili-
d>- vestigio loquentium. « ce1 a natura quae rationalis erat, et al>
enim Augustinua in libro VI de

I)i<'it « operibus a !)<'<> factis '. » De quilms
Trinitate « Sed ut creatorem per ea
: <li<ii Ambrosius *, quod Deus qui natura
<|u.i- facta sunt, intellecta conspicientes, invisibilis <'st, ul etiam a visibilibus pos-
rrinitatem intelligamus : cujus in crea- sct sciri, o[»ii> lecil quod visibilitate sui
tura apparet vestigium in modo, ^[iccic, opificem manifestavit : ul per certum in-
<-t ordine. » ccrtuin posset sciri, et ill<' Deua omnium
I Seutenliarum, Dist. III, i ip. \. Tom. - > Ahbbosids, In Commentario Buper epist.
JtX\ n •• .
editionis aeslra opp. I». Alberti, ad Romaftos, i, 19, clrca illud : QuoA notwn eti
Dei, etc.
,', D. M.lt. M \ (
-
ORD \'\> ED
rsM' -
Trdririur, i|ni boc fecil qood ib iui ci aec iii omoi
honine impossibile estfieri im deprehendilnr
l.i Vugustinuf inlibro primo AeLibi i
tdhuc, Qusdan creatui
arbitrio : i Quocumque te vertat, qui- ctan dicunl ad Deum limiiitudinen
busdam vestigiis, operibui sciiicel suii gratia ( el beatitud [J m f 2
impressis, sapientia Dei loqoitor tilti. » Nune filii D \u : et nondumapi
Et sic exponil Basiiius illum Psalnun ruit quid erim juoniamt
wni, 1 : ('/r/i enarrant gloriam Dei, apparui '. i u quoniam
Dicit rniiu, quod omnis creatura loqoitor videbimu eum i. Ill.i- .
creatorem. non dicentur oestigium eo qs d ti-
In omnibui ergo hi^ patet, quod ve- gium esl imperfecta similitudo, et oon
stigium aliqua similitudo dicitur,quam> ii adsqual i.
imperfecta, per quam ;ili<|im Dei notitia •">.

Adhuc,
hax dicuotor vestigiom 8i
accipitur potentiae, sapientia?, \«'l bonita* Creatoris^ videnturoon seeoodon nai

tis ejus. el niooi conveoire ereatorii qoia iden :
Si nt tami:n quasdan objectiooei so- secondon Pbilosophun e iden re

phisticas contra hoc. se habens in omniboi effeetiboi
I. Dicitur enim vestigium impressio idera esse el simile el aequale, nisi a!i-
pedis in [mlvere proprie, el sic vestigium qui'1 obviet ex parte materiai in
Qgura est : et sic de Deo dici non operatur Deoa aoten io opere rao non
:
potest, quia infigurabilis est : <-t sic per praesupponit naterian in onni- : -
nullam figuram in creatura resultare pot- bus per cequale et simil' licatio
est. operantis Dei resultat. El hoc nonvidetur

Si quis dicat, quod ista dicuntur in esse verum
enim iugustinos in: dicil
operibusDei per translationem. Contra: libroXl de CivUaie Dei sic D i
Aristolfles : « Transferentes se, secun- toris tamquam per omnia quse fecit mi-
dum aliquam similitudinem transfe- rabili stabilitate currentes. qua<i qu -
runt : » nulla autem similitudo est dam ejus alibi magis, alibi minus im-
infigurabilis ad figuratum : ergo videtur, pressa vestigia colligamoe. Ha?c enin
quod impressio significationis divinae in secundum nagta et minus insunt r -
creatura per ostensionem potentiae, sa- bus '. »
pientioe, vel bonitatis, non debeat dici <>. Adhuc, Augustinus in libro de
vestigium. Natura boni : « Ubi ha?c tria magna
2. Adhuc, Videtur quod vestigium sunt, magnum bonum est : ubi parva,
5
istud non in omni re creata inveniatur : parvum ubi nulla, nullum
: » .
est enim prima materia res aliqua et : 7. Adhuc Augustinus in libro de Na-
tamen in materia non videtur inveniri tura boni : « < >mnia quanto magis mo-
vestigium per impressionem enim ve-
: derata speciose ordinata sunt, tanto ma-
stigii res ad perfectum esse deducitur gisbonasunt. » Ergo modus. species, et
secundum modum, speciem, et ordinem : ordo in quibus est vestigium, secundum
materia autem imperfecta est. magis et minus insunt rebus, et non
3. Adhuc, Si vestigium imperfecta aequaliter.
similitudo imago autem perfecta
est, : 8. Adhuc, Videtur quod haec tolli
videtur quod id quod est ad imaginem, possunt a creatura : accidentia enim

non sit vestigium et sic homo et An- : sunt : accidens autem est quod adest et
gelus non sunt vestigia et sic non om- : abest praeter subjecti corruptionem.
2
1
S. Aogustinus, Lib. XI de Civitate Dei, cap. Idem, Lib. de Natura boni, cap. 3.
28.
l.\ II P. SUM. THEOL. TRACT. I. Ql EST. 3. 17
9. Adhuc, Modus, Bpecies, et ordo, in imperfecte : ita in creatura modo, specie,

quibus est vesligium, possuul minui : et el ordine, modus potentiaa et admiratio
quae possuat minui, possunl corrumpi : sapientias et bonitas Auctoris secundum k
et si possunl c irrumpi, possunt tolli a partom el aon Becundum totum et oon-

re : el sic potest esse qaod creatura non fuse sive imperfecte demonstratur : osten-
sil creatoris vestigium. ditur enim quia est, et non quid est.
Ira. I> « '"N 1KAIIU II lltljll^ BSl . Et hoc esl quod dioitur in libro Sapien-
1. Quod dicit lugustinus in libro XI tia3, \!ii, .1 magnitudine enim speciei
"i :
de Civitaie Dei, quod sine modo, Bpecie, cf creaturse cognoscibiiiter poterii creator
et ordine, nihil inveniri vel cogitari pot- horum oideri, Unde ooncedendum rst,
est. quod si modus specialis attenditur se«

2. tdhuc, Si heec vestigia Bunt, cum cundum dififerentem modum rationis,
vestigia directe ducant in eum cujus sunt vestigium dicitur dr creaturis et operi-
vi Btigia, videtur quod semper ducaatista lnis redemptionis et efifectibus oeeultorum
iaGreatorem : Bed hoc oon faciunt imo : judiciorum signum enim est, ut dicit
:
frequenter abducunt. Sapient. \iv, 1 1 : Augustinus in libro primo de Doctrina

Crealurse Dei inodium fact&sunt, ei in Christiana ', quod praeter speciem quam
teniationem animabus hominum, et in ingeril sensibus, aliud facil in notitiam
museipulam pedibus insipientium. devenire. Vestigium autem secundum
Adhuc, lugustinus in Libroprimode quod liic quasritur de vestigio, in genere
Libero arbitrio « Tamquam dorsum ad : signi esl : et ideo cum diversa signa
te ponentes, in carnali opere velut in sint secundum diversam rationem sig-
umbra sua deGguntur. tamen etiam

Esl nandi creata, et opera sive exempla
ibi quod eos delectet : habet enim adhuc Christi, <'t efifectus occultorum judicio-
de circumfulgentia lucis tuaa aliquid. » rum, necesse est in ipsis csse diversam
l.\ omnibus his accipitur, quod aliquan- rationem vestigii. In eenere tamen sii^ni-
do cn atura non directe ducunl ad crea- Qcandi conveniunt, sicut et i[>sum signum
torem, sed abducunt. in genere, unius ihus, aliud facit in notitiam deve-
humana perversitas est, frui utendis, et nire : ereata enini per modum sui esse
uti quando quis fruitur
fruendis : sed el mensuram, et per speciem qua in nu-
utendis, necesse est quod aliquid sit ia merum ponuntur cum aliis creaturis, et
ipso quo fruitur, quod abducat eum ab per pondus sive ordinem quo secundum
ii-u ad fructum : et hoc creatum est :
usumcongruunt aliis, et inlluxum hahent
ergo aliquod creatum abducit a Deocrea- e1 operaatur ad finern uuiversi, cogno-
tore, et sic vestigii ratioaem habere aoo scibiliter demonstrant potentiam Auctoris
potest. potentis, sapienlis, et boni : cujus po-
tentia hwc facit, sapientia disj)onit, honi-
o. S 'i.i rio. Diceadum, quod vesttgium hi> ordinat. Opera autem sive exempla
ijuo creator apparet in creatura, p ir Bi- Christi per hoc quod perfccta sunt in
militudinem dicitur ad vestigium pedis. bono gratis, modum, speciem, et ordi-
Sicut enim per vestigium [
>
• < I i s , impres- nem in specie omnis gratia? perfecte de-
•
pedis in aliena materia per configura- monstrantia, signanl bonitatem Auctoris.
tionem expressam accipitur similitudo, Efifectus autem judiciorum occultorum,
et ipsius deambulantis nmi accipitur quibus demonstratur quod omnia juste
Bimilitudo, ni>i secundum partem et et rationabiliter judicat Deus, quamvis
1
s. Augcstincs, Lib. I <le Doctrina christiana,cap, I.
iK I». \l.r. M M, oiih. I'l: I I»
oobii ranl iiii ognita, \ i

«|ii .-|»iil)ili- foi 'it dii it
pientits 8ic enim intelligitur illud Jobj Vugustius, nonnulla form

\wiii, IK: Trahitur auletn lapientiadt tei ii pi i modum et n
occultis. Bt paulo ante,t. II \b condita et aptitudinem ad formam et ordinera

iii lui rm produ i it, quo nt Bubjectum ordinatui motos '-t
Per li<" patet Bolutio ad prima quatuor mutationis, non sine raodu
qua inducta rant. Concedimus, enim, ordine

quod vestigiura lecundum differentem \u ai ii i> dicendum, quod nibil |>i"- m
modum dicitur de illis, licet in communi hibel esse idem ad imagira m, et lamen
in iin.i ratione conveniant. vestigium secundum diversa. I.-' .111111
A ,i i \i> ckimi m i|iinil objicitur in contra- .nl imaginem -••' undum potentias -- 1
rium, dicendum quod non attenditur si- gnoscendi el diligendi lommnm verum
militudo, »it dicit Dionysius, nisi in et rammnm bonum, quibus imitatur
similitudinibus dissimilibus, <'l hoc esl aclualiter vel habitualiter trinitatem per-
in convenientiis qusa dissimiles sunt, Bonarum in nnitate essentiaa vestigium :
habentes tamen similitudinem analogis autem est secundum modum, -|" m, 1 ii
sive proportionis : ut sicut est diversitas ot ordinem, quae referantur ad id <|u<»d
linearum m creatura propter compositio- est, <-t quo est quslibet creatui ut
nem essentiaa, quse diversitas Linearum patebit in Bubsequenti particola qua
metaphorice respondet modo, Bpeciei, et nis.
ordini, qu.e diversa sunt in creatura : it;i Ab aliud dicendum, qood assimilatio a-i
sit diversitas rationum in Auctore in moltiplex est, scilicet cooformitatis in
unitate essehtiae propter simplicitatem irratia vel in gloria, coodom

creatoris, quae non ohviat diversum mo- iormam gratias vel irloria?, qu.c repi -
dum significandi tollendo a creatore, se- sentat bonitatem I)<-i in nobis : et li
cundum quod significatur potens, sapiens, non i-st vestigiom, <>> quod Aoctorem
et bonus. Et in hoc notatur convenien- secundum quod Auctor cst, in poteotia,
tia ut sicut sunt imprcssa in creatura
: sapientia, et bonitate, non repreesentat,
diversa secuudum rem, ita imprimentia sed conformat divinae bonitati secundum
signilicentur diversa essesecundum ratio- esse additum creaturse in bone esse gra-
nem et modum signifieandi. tiae, et beoe bs _ >riaB et secundum 1< :
Per hoc etiam patot solutio ad obje- hoc non est vostigium. sed majus aliquid
ctionem.Licet enim inligurabile per eam- vestigio. Ipsa? tamen creaturae tales,
dem qualitatom quae fit in utrisquo, non scilicet gratia, beatitudo, et virtus, in
possit assimilari figurato : tamen, sicut quantum a creatorc exeunt secundum id

docet Dionysius in epistola ad Titum, quod sunt, hoc est, secundum esse quod
loquens de symbolica theologia, secun- aprima causa accipiunt, in modo sui
dum similitudinem proportionis, infigu- esse sive mensura et specie qua ponun-
rabile potest assimilari Bgurato, ut cra- tur in numerum, et pondcre sive ordine
ter ad sapientiam, et vinum ad effectum quo impotum habent ad bonum sive ad
sapientia? : quia vinum, sicut dicit Ari- linem, habent in se rationem vesfigii : et
stoteles in III Ethicoram, bonae spei red- quia nihil crealum perfecta similitudine
dit hominem, sicut et sapientia in spiri- aequat creatorem, ideo ipsum vestii:ium
tualibus. in ipsis est imperfecta similitudo.
Ad 2. Ad aliud dicendum secundum Augu- Ad aliud dicendum, quod haec secun- a<j
stinum,quod vestigium omni re creata

in dum masris minus insunt rebus, ut
et
invenitur, licet secundum differentem dicit Augustinus, in hoc quod modus

modum perfectionis et imperfectionis, unius melior est modo alterius, et ex-
Unde quia in materia ipsa informitas pressius judicium potentiae creantis, et

l.\ II P. SUM. TIIEOL, TRACT. I, Ql.EST. 3. 49
ipeeies unius expreesius judicium pul- ram est, ut nonpossit, nisi nocere natu-
ihritudinis sapientias disponentis rem iu ra- Unde manente natnra creati, re-
'. »
ipecie et numero, et ordo Bive pondns manet in ipsa ratio vestigii ad minus
inius per fortiorem inclinationem sive secundum obscuram resonantiam, ut
mpetum ad bonum sive ad finem, ex- paulo ante dictum est.
nis est judicium bonitatis : sicut et A<1 objeotum contra, dicendum est
Dionyatua quod omoia appetunt

dicit, quod est comparatio accidentis ad sub-
lonum et pulchrum, sed differenter : jectum tantum : et hoc adest et abest
)ropinquissima enim primo, ut Angelus, actu vel intellectu praeter subjecti corru-
ippetunt hoc por appetitum intellectua- ptionem, sicut dicit Philosophus. Et est
em : et quse >unt in grada secundo, per accidens comparatum ad subjectum non
ippetitum rationalem : <
i
t quae in tertio, ut ad subjectum tantum, sed ad subje-
ler appetitum sensibilem : etqua* in quar- ctum prout ijisum exit a causa, et cxpri-
o, per appetitum vitalem : et quae sunt mit similitudinem causae : et hoc tolli
n quinto, per appetitum natnralem : <

i
t non potest manente ratione et substantia
ras sunt in sexto, sicut sunt privala, causati : sed si substantia desineret, tunc
per obscuram resonantiam inclinationis tolleretur.
id bonum : et iste est intellectus verbo- Ad aliud dicendum per verba Augu- Adobjoct.i.
rum Augustini inductorum. stini quod nullum vitium ita

inducta,
Ad id quod objicitur in contrarium, contrarium est natura?, quod in toto
licendum quod verbum Philosophi in- corrumpat boni rationem in ipsa unde :
ieiligitur in his in quibus eodem modo se licet diminuatur, non tamen corrumpi-
nabet agens ad patiens, et e convcrso pa- tur in toto ordinatio enim naturae ad
:
liena ad agens : sicut sol ascendens eo- bonum est secundum habitudinem in
dem modo se habet ad generationem, et inlinitum, quae in inlinitum diminuibilis
generabilia ad ipsum : et sol descendens est, sed non in totum corruptibilis. Et
eodem modoad corruptionem, et corrup- de hoc multum est dictum in prima
tibilia ad ipsum. Kt bic non est in crea- parte Sunimse theologiae, quaestione de
lore el Deus uno
creaturis : quia licet bono secwuhon se J . Et hoc modo intelli-
modo se habeat ad omnia creata, non gitur verbum Augustini praeinductum,

tamen creata uno modo se habent ad ip- quod sine ratione vestigii nihil invcniri
sum : Bed ununi esl propinquius, et alte- vel cogitari potest.
rum distantius. Unde Augustinus in quod objicitur, quod aliquando
\i> id Adobject. 2.
libro XII Confessiomim : « Duo fecisti, abducunt, dicendum quod in quantum

Domine : unum prope te, scilicet ange- sunt vestigia, et aliquam similitudinem
licam naturam : alterum prope nihil, ma- creatoris repraesentant licet imperfectam,
teriam scilicet informem. » semper quantum est de se, ducunt in
Pkr hjbc quae dicta sunt e\ verbis Au- creatorem, et numquam abducunt nec
gnstini, solvuntur duo argumenta quae seducunt : sed in quantum sunt umbrae
sequuntur. summi boni et resonantiae suflicientiae
Ad alud dicendum, quod haec a crea- boni divini, cujus umbra cst in divitiis
tura manente in esse creatura?, tolli non qua 1
promittunt suflicientiam, cum ta-
possunt. Unde Augustinus in libro XI de men Deus sit sufficiens,
solus ut in libro
Civitate Dei : « Vitium ita contra natu- secundo Confessionum dicit "
Augusti-
1
S. Augustmus, Lib. XI de Civitate Dei, cap. Part. 3. Tom. XXXI htijusce novai editionis
1"- nostr.T.
1
Cf. Opp. B. Alberti. 1« Pars Summac theolo- » S. Auousrmus, Lil». II Cnnfcssionum. cap.
, Tract. VI, Qusnst. 26, liembr. I. Art. 3, 6.
xxxu
™ h M.H. M \<, n|',h PH II)
mis, <t iii (|ii;iiiiniii nni umbra ummi I

ipiantui ea q dicta
delei i.ilnli , quod i" omittunl dele< tal io- -unt.
nei corporales, i ura tamen soloi I U 1 Sapientia enio - 1 . dicitor,

vcrc sit delectabilii el io quantum sunl <|ii'.»l omnia Deui in numero, p< d
umbra summi honesti ct per ic expeli- e1 i

lisponil D il aotem Au-
l»ilis, quod promittunt I •
<
m « > 1 1 • I digni- G m n'l liiteram,
laics, iiiin t.iiiicn solus Deui per m lit qnod men ura esl illud qno aliquid meti-
expetibilii : lic accepta uf objecla sensi- iinii , nutnet ut irero >\'i<> nomeram
hilis appetitus, habenl pronitatem ad- pondui <|H" appendimns. Glossa aulem
junctam occasionaliter in appetentibus, rapei Sapient. \i, -l . sic dicit : « tn
el sic occasionaliter et non per se ali- mensnra qnalitas, in nnmero quantitas,

uando abducunt el seducunt, ut Bnis in pondere ratio consideratnr. »
desiderii ponatur in eis, et nlteriui ad 2. Adbui \ nns supei G im
summum bonuni non referantur et :
-
'/'/ tiiteram : i Numerm omni rei -\>
occasionaliter et non per sc liunt in ci<-in praebet, modoi mensuram praefigit,
odium et in muscipulam pedibus, non jn . 1

1
'1 1
1
- iii suo l"<o onlin.it et qnii
quorumlibct, scd insipientium ', qui ideo facit '. » Et sic secnndnm iugustinum,
insipientes sunt, quia non scquuntur in ijiiiliii- . lOOt modu
ista ut vestigium, sed ponunt in ipc species, el ordo : ita qood modoi ad
finem desiderii. Et iste est intellectus mensurain, ordo ad pondm -
Augustini in verbo prteinducto in obje- numerum redocalor.

ctione, quod tales delixi tamquain in line :5. Aliti-r ponit Ilabanu- isper episto-
stant in umbra summi boni, dorsum ver- lam ad Romanos, ubi sic di< it « In :
tentes ad ipsum per aversionem ab in- numero quanlitas, in mensura modos, in

commutabili bono, et conversionem a<l pondere ordo significatur. » Et sic se-
bonum commutabile ut ad finem sicut : cunduin Becondos ista diversimode acci-
dicitur, Jacobi, i, 14 Unusquisque ten- :
piuntur.
tatur a concupiscentia sua, abslractus et i. Adhuc,
non videntur esse ni>i Ista
illectus. in corporalibus. Mensura enim continuae
Adobject.3. Ad dltimum dicendum, quod perversi- quantitatis est, quae non nisi in corpora-
tas humana est quae dicta est : sed illa libus est. Numerus discretae quantitatis,
non est in creatura per causam, sed per quae etiam non nisi in corporalibus est :
occasionem pronitatis adjuneta>, ut di- dicit enim

IV Physicorum, Aristoteles in
ctum est. quod numerum cognoscimus divisione
continui. Pondus etiam ad motum refer-
ARTICLLI QLAKTI tur pondus enim est inclinatio ad mo-

:
tum motus autem ab Aristotele in:
PARTICULA II. quinto primse philosophise, inter species

continuae quantitatis numeratur : et sic
Quse sint illa in quibus est ratio vesti- videtur, quod omnia haec ad quantitatem
gii ? referuntur : et sic videtur, quod in omni-

bus non inveniuntur. Et hoc est ex-
ista
presse contra Augustinum in libro de

Secundo quaeritur, Quae sint illa in Yera religione ubi sic dicit « Omnis res :
quibus est ratio vestigii ? vel substantia, vel si quo alio modo me-
1
Sapient. xiv, ii odium
: Creaturs Dei in !
S. Augcstinus, Lib. super Genesim ad litte-
factse tunt, et intentationem animabus hominum, ram, cap. 3.
et w museipuJam pedibut insipientium.

I.\ II P. Sl M. THEOL. TRACT. I, QU EST. 3. IH
lius enuntiatur, simul habet hasc tria : ut ergo, qnod ista in Deo sunt, et non in
unuin aliquid sit, ut specie ;ilii|u;i disoer- oreatora.
aatur ab aliis, el perum ordinem non «- 10. tdhuc, Hoc dicere videtnr Augu-
icil.it. » Et sic videtur secundura Vugu- Btinus ad Orosium Bic : a Numerus st
Btinum, quod ista tria sint, unitas, spe- pondus et mensura in quibus Deus dis-
cies, el ordo : et cum Bp icies resp mdeal posuit omnia, ipse t*st .
»
numero, ordo ponderi, relinquitur quod II. \dliuc, Augustinus super Genesim
unitas respondeat mensurce : et quaaritur ad litteram numerus csi
: a Deus i[»s«>
ratio mensura enim estquantitas

hujus : Bine numero, a quo omnis numerus :
terninans extra numerus autem sive : ipse esl mensura Bine mensura, a quo
unitas esl a fornia terminante intus esse omnis mensura ipse est pondus sine :
roi. pondere, a quo omne pondus » et sic vi- :
.">.
Adhuc, Nulla mensura est in inli- detur idem quod prius, quod ista non
nito : sr.l magnitudo continna in infini- sint in creatura, Bed m creatore.
tuin est divisione, numerus infinitus ad- \'2. Adhuc ulterius quaeritur, Cum istu
ditione, materia infinita Busceptibilitate, sint proprietates creaturae in quantuin

intellectus possibilis infinitus possibilitate ereatura quod ista sinl con-
est, videtur
td intelligibilia Beri, intellectua agens sequentia creaturam secundum esse crea-
infinitus secundum intelligibilia facere : tnrae et sic videtur, quod nihil indicent
:
sic horum nulla potest esse mensura : in creatore, sed in creatura tantum et :
et BiC ista tria non in omntbus sunt crea- sit videtur, quod in liis non sit vesti-
turis. gium creatoris.
ti. Adhuc, Augustinua in libro de 13. Adhuc, Cum subjectum intelligi
Libero arbitrio rem bic dicit : « Omnem possit sine proprietate, ut dicit Avicenna,
ubi numerum, mensuram, et ordinem eo quod proprietas est consequens esse
videris, Deo artifici attribuere non cun- subjecti, videtur quod creatura intelligi
ctori>. Videtur ergo, quod istu conve-
)) possit sine his : et sic ista non omni
uiunt omnibns quaa per artem divinam creaturee necesse est convenire.
f.i.-ta sunt. I 't. Adhuc, Cum opera Trinitatis sint
7. Villiue, Ista non videntur conve- indivisa, propter indivisam essentiam
nire Bpiritualibus, sicul Angelo, et ani- quas est in personis, videtur quod sicut
iu.c : mensnra enim et pondus non nisi ista tria respondent personis, ita quar-
in corpore sunt, ut dicit Aristoteles. tum esse deberet quod responderet es-
Adlmc. Constatj quod ista tria, nu-
B. sentiae.
merns, pondus, et mensura, creatura^

sunt. Si ergo in omnibus creaturis hac Solutio. Diccndum, quotl in tribus, in soiutio.
tria sunt, tunc in numero liac tria sunt, quibus est vestiginm Trinitatis increatae
tt in pondere hasc tria, et in mensura in ipsa creatura, et resultant in ca tam-
haec tria : etsic ibitur in infinitum. quam quaedam trinitas creata, sunt im-
9. Adhuc, Ez modo loquendi Sapien- pressiones transitus creatoris per creatu-
liae, xi, :M ,quod videtur Bignificari, ram el indicia : propter quod etiam
hcc tria ante creaturam sint non enim : vestigia dicuntur: et non conveniunt
disponitur aliquid in alio, nisi quod cst creaturaesecundum esse absolutum crea-
ante ipsum secundum esse et rationem. turaj, sed secundum essi relatum ad
Diciturautem ibi sic: Sed omnia m creatorem, secundum quod creatura exil
mensura, et numero, et pondere dispo- ab eo per creationem, potentc sapiente,
suisti. Ergo ista tria in quibus disposita et bono : ut potentia Patri, sapientia
Bunl omnia, sunt ante omnia :
sed ante Filio, bonitas attribuatui Spiritui sancto.
omnia creata non est nisi Deus : videtur £t quaedam attribuuntur creatur.f pef
52 I). Al.lt. \l \«. ORD. I'l: 11.
< uiiim •iiniiit' iii nnam,

exemplarem, ul \<l iodividui: el li"' Lai numet
verum, bonum i|ii.i-.i.iiii vero Don per
: in ipso: •
I b i
dicil
('uiiiiiiimi.il. !!! exemplarem, led mela* Vugu tious, quod c nomerai ooioi i
phoricara, el i onveniunl r.rratur.T • •

uu- speciera prabet " ln talil.u- auu m <|
iIiiih diversum raodura causa cauaantii i i pluribui elementalitei coojancl

efficienter, formaliter live exemplariter, <onstituuntur, u< <jh<»<1 unum
et finaliter. Et talia non oportet formali* elementaliter compooeoi ioclioetui id
ter inveniri in creatore: el li inveniun- alleram, tetam: <t b
ol poteotia ad
tur, ooD rant iu ipeo, uisi efficieoter vocator pondus. Propter quod etiam in
taotum licul dicit:Auguslioos, qood libro Sapienlw Dumerai pooitnr aote
Deui esl mensura prater meosaram, b poodus: quia Damerasio priocipiii illis
quo omois meosura:et Deus esl aume- absolute consideratii accipitur : poo<
rus absqoe oumero, a quo omois oume- autem io eisdem coosiderati
rus : et sic de poodere, ut dicil Augusti- secuodum qaodooom respicit elteram,
nus ad I.XWIII
Orosium, et in libro el autecedentis oiini ipicioot ulti-
Qussstionum lical el dicil raper Can-

: mom. Etcam istacoostituanttotumei
tica Bernardus, quod Deus esl esse om- rei, eril exteosio esse aoiuscujusque rei
nium non materiale, sedcausalr. aprimo seeondom ordioem oatara per

Ad primuin ergo dicendum, quod in oinnia media DSqoe "l ultimum : ita
libro SapienluB ponuntur haec tria nu- : <juod exteosio esse limitatur et fiuitur ad
merus, pondus, et mensura : eo quod primum et ad ultimum, ita quod d
esse in quo res disponitur in quantum nihil est ante primum, et niliil \>>>-\ ul-
creata est, necesse est quod composi-
sit timum. Et haec vocatur mensurat et - -
tum (ut proehabitum est) ex quibusdam cunduui ralionem est post nunrurum, et
elementaliter tamquam ex principiis, ad pondus. Et sic palet ratio dicti in libro
unum quod est actus ultimus ordinatis, Sapientix, et quantum ad numerum, et
per quod ipsum creatum unum sit, et quantum ad ordinem, cum dicit :'
\Sed
per formam disparatam ab alio discerna- omnia in numero, pondere, et mensura
tur, et in numerum ponatur : ut liomo disposuisti *, Et quia de esee r<i nihil
animali, mortali, rationali : et bicubitum potest intelligi extra hoc, a Deo creati in
quanto continuo duobus cubitis finito : quantum creatum est, non sunt plures
et albedo quali sive qualitati difTusae in proprietates praeter tres, ut dicunt
superficie plana terminati corporis, in Sancti.
qua claret diffusio luminis, ut in libro de Ad quod primo objicitur de
id ergo
Gradibus dicit Jacobus Alkindi: et in ista adaptatione, dicendum quod sicut
libro de Coloribus Aristoteles. Et sic dicit Augustinus. mensura est qua ali-
facile est videre de omnibus aliis per quid metimur sed haec est dui.i t, ~ci- :
omnia genera praedicamentorum in om- : licet qua metiendo certificamus quanti-

nibus enim creatum in esse generis, vel tatem, et qua metiendo mensuramus
speciei, vel individui, ex quibusdam ele- esse : sicut dicit Aristoteles X
primx in
mentaliter ordinatis ad ultimum, sicut philosophias, quod « unumquodque men-
in quodam numero constituitur : et hoc suratur sui generis simplicissimo et
ultimum est species ejus, discernens primo. » Et hoc modo verum est, quod
ipsum ab aliis per oppositum vel dispa- mensura est omnium quae ad esse deter-
rationem : et constituens ipsum in esse minata sunt, et in esse determinato
perfecto secundum esse generis, speciei, creata.
1
Vulgata habet, uti jara vidimus, Sapient. pondere dispo$ui*ti.
xi, 21 : St'<i omnia in mensura, et ntimero, et
1N II P. SUM. TIIEOL. TRACT. I, QUjEST. 3. 53
Ai) dk nM Augustini dicendam, quod specificum, quo in esse et specie numeri

\'iûstinus accipit numerum non secun- constituitur. Rfensuram antem et pondna
(lum rationem discretaa quantitatis, sed accipit Bicut Augustinus.
accipit Qamerum essentialem, quo res Ai» Ai.n it dicendum, quod si ista tria A 1 4.
in numerum pooitur et ab alio discerni- proprie accipiantur, veruiu est, quod

tur : et Ule est ultimus actufl quo refl in sunt in qaantitate. Si autem per transla-
specie et forma ponitur, et ab alio dis- tionem simililudinis accipiantur, tunc
cernitar. Et ideo dicit, quod « namerus sunt in oinnibus tam COrporalibus qunm
otnni rei speciem prsbet. » Bt similiter spiritualibus, et tam Bubstantiis quam
accipit modum pro modo essentiali, eo accidentibus. Et rationem translationis
modo (juo modus dicit extensionem esse ponit Augustinus in libro super Genesim
a prima potentia usque ad ultimum ad lilteram sic « lu : animabus mensura
actum : ne ipsius esse >it tmmoderata est secundum potentiam activam aliquid
progressio, sivediffasio : etsic modusad agcndi, ne sit irrevocabilis et immode-
mensuram reducilur. Similiter ordinem rata progressio. Nuincrus autem est af-
accipit prout dicit inciinationem unius fectionum animi et virtutum, quo a stul-
itialiuin principiorum ad alterum, titiffl derormitatc ad sapientiffl formam
et omnium prsecedentium ad ultimum, Pondus vero est volunlalis et
colligitur.
tciin in tnateriali quam in formali delini- amoris, quo ponderat quid cui nrapona-
tione. Et sic verum est, quod ordo in tur, ubi apparet quanti quidque in ap-
idem refertur in quod pondus. Et sic ea petendo, fugiendo, proeponendo, postpo-
quffl dicuntur in libro Sapientix, et ea nendoque pendatur sed hoc animorum :
ijn.c di.it Augustinus, non dilferunt sub- atque mentium. » Claudianus autem in
jr, to, sed ratione, scilicet quia ea qune libro suo de Anima sic transfert « Men- :
dicuntnr in libro Sapienlix sunt in re sura est anima? secundum suam capaci-
creata Becundum quod est in fieri conî- tatem, numerus secundum virtutum nu-
derata ea antem qune dicit Augustinus, merositatem, pondus secunduni appeti-
sunt in re creata secundum quodestcon- tum ejus in quod tendit. Et anima
Bideral i in esse perfecto. rationalis his tribus subsistit, memoria,
Adquod objicitur de Habano, di-
id intellectu, voluntale : quibus capax est
cendum quod quantitatem non vocat numeri, mensurae, et ponderis : numeri
discretam, prout quantitas discreta dici- in numero virtutum sive viriuin, men-
tur numerus quo numcramus : sed vocat surffl in capacitate memoriae et in-
quantitatem, numcrum materialem, qui tellectus, ponderis in appetitu volunta-

ast numerus numeratus principiorum tis. r>
ntialium, quibu^ constituitur esse Ad aliud dicendum, quod hoc intelli- Ad

creati, eo quod illa se habcnt ad ulti- gitur de actu infinito : hoc enim efTugit
muin actum, sicut nnitates quacum- in numcrum et pondus et mensuram, et
que specie numeri se habent ad ultimam modum et specicin et ordinem : sed ni-
unitatem, perquam gatffl unitates in hil creatum est actu infinitum, nec esse
specie numeri constituuntur : ab illa potest unde materia et magnitudo et
:
enim habent ease specificum, et non a anima sive intellectus, actu sccundum
psrtibus gatis. Et propter hoc esse finita sunt : et sic est in eis nume-
regie dixit Aristoteles in VII primse rus, spccies, et ordo sive numcrus, pon-
philotophUe, quod decem non est bis dus, et mensura.
quinquc, nec septem et tria, nec sex et An auld dicendum, quod dictum sicut Ad 6.
quatuor, nec novem et unum : inten.lrii., ,.t, ista per translationem conveniunt
quod a sola ultima uuitate secundum omnibus.
quod finit ag-regationem, habet esse Ad sbquxns patet solutio per ante- Ad 7.
-.1 I). ALB M IG ORD, l'l: II»
(lirt.i :
1
1 1 1 1 i
itta |»<i ii.ui lationem iimi« ipomlcal caKonlifl uitem
liturlioi ad omnia r< lei untui re*pon«lean1 Iri li i < t
V1K \i. viii i » dicenduni, quod in primii adaptentnr trtfa
st.itur : «jin.i iiiiii, -

numi i ii . it \ .11 h
est, el pendus sibiipsi pondus, el men« bilibus pei rationem
Mir.i sibiipe n iii-.i. creato
vio. \i. ai.ii i) dicendum, qnod ista proul Di bti materia plurini uinl in
sunt in oreatura .1 Di 1 iliter, el oon prima parte Summm //<">i
m&terialiter vel rormaliter, creata nnl gustino, Ira tatu d< D

in numero omnii line numero, a quo esl qussslione de 1 < '.
aunerus, in pondere line pondere a qno

esl oiiiiii' pondus, in mensura line men-
sur.t a qua esl omnis mensura, licut
paulo ante dictum est.
Ai , 10 Et BIMILITBB BOlvitur illinl quod Au- \IMIM II Ol Vltll

gustinus dicit ad < Irosiuin.
Ail M Pbb hoc idem patel responsio ad se-

qucns. PARTII l l.\ III.
Ad 12
An aliud quod ulterius qusritur, * 1 i
cendum quodista sunl in creatura sicut Quare dieanlur nutu> >•/ non vestigi '
vestigia et sicut causata, et non in crea-
tura absolute accepta : sed sunt in ea

secundum quod exit a creatore potente, Tertio quaeritur, Q isl > il> Au-
sapiente, et bono ct ideo licet secun- : guslino dicantur/iu/n . avesligium?
dum esse sint in creatura, indicia tamen Dicit eniin Augustinus in libro de
sunt corum qua? sunt in creatore, quae Libero arbitrio : i lli- qni derelinquunt
appropriabilia sunt tribus personis inte ducem et lucem, et aberrant in vei
divisa essentia operantibus et in esse giis tuis : qui nutm inant,
constituentibus creaturas. el obiiviscuntur quid innuas. »
Ad l3
Ad ALiiD dicendum, quod creatura se- Quaeritur s ijnare ereatura dicatur
cundum esse absolutc accepta intelligi nutus ?
potcst sine his : sed creatura in ralione Nutus enim sit:num est voluntatis in-
creaturse accepta, ut est exiens a poten- nuentis. Siniiliter nutus semper est ad
tia, sapicntia, et bonitate crcatoris, nou aliud : vcsti-ium vero non est signilica-
potest intelligi sine his, ut paulo ante tio transeuntis.
dictum enim modus et mensura
est : sic A.lhuc, Vestiffium est in re creata se-
indicant potentiam, numcrus ct spccies cundum quod cxit a creatore : unde
sapientiam, ordo et pondus bonilatem. vcstigium non dicit nisi relatiorum ad
Ad 11. Ad ultimum diccndum, quod ista tria creatorcm. Nutus autcm significat ali-
respondent rationi causoe efticientis, for- quid aliud, ad quod eum cui innuitur,
malis, et finalis : quae rationes in una intcndit inducere is qui innuit. Lt sic
esscntia sunt, quae est causa. Et sicut in videtur, quod ab alio dhitur nutus, et ab
Deo triplcx ratio eausa? est circa unum alio vesligium.
essentiam, ita cst unum csse creatum in Adhuc, >*utus eignifieat innuitionem
crealura, cujus sunt tres proprictatcs : ad id quod iutendit et vult innucns. sicut
ita quod esse sivc cssentia creaturae re- palet, Lucae, 1, 02 Innuebani patri ejus :
1
Cf. Opp.B AlbertiK Part. Suramse theolo- Part. 1, 2 et 3. Tom XXM novae editionis no-
giae, Tract. III, Qurest. 13, Membr. 2. Art. 1. stree.
IN II P. SIM. THEOL THACT. 1, CM KST. 3. :;:•,
quem eum. Unde nutus

vellei tocari si- iisu transeundum est per creaturas aicul
gnum esl voluutatis, qou sapientie, vel perviamad creatorem Bicul ad Qnem et
potentuB. Vestigium autem Bignum esl terminum. Unde Augustinus dicil in au-
causae .i _: • 1 1 1
i
- ia ratione efficientis <'t ctoritate prseinducta : « Vas his qui amant
formse et linis. Unde ab alio dicitur nu- nutus tints. ct obliviscuntur quid in-
tuSj et ;il» alio dicitur vestigium. nuas. » Unde Augustinus in libro II Con-
fessionum : « Divitiaa per hoc quod pro-
Soli ii". Creator dicitur vestigium, et mittunl sufficientiam, autum faciunt,
dicitur verbum, el diciturnuta? secun- (juod solus Deus sufficiens est, el in ipso
duin diveraas rationes. solo plenitudo Bufficientiae, a quo tale
Vestigium dicitur Becundum quod bonum processit, (juod aliquam promit-

sunt in ea Bigna causae sgentis fundantis lit sufficientiam. » Similiter voluptas
el ponentis eam in esse, potentia agen- promittendo delectationem et dulcedi-
Lis, sapientia disponentis, et bonitate nem, innuit quod solus Deus essentia-
ordinantis : ista enim sunt Bigna im- liter delectabilis est, <-t quod in ipso est
pressa in creatura se< undum quod exil jtlcnitudo delectatiojiis. Psal. xv, II :
a creatore. Unde Augustinus in libro XIV Delectationes tux iu dextera tua usque
de Civitate Dei • Per omnia opera sua
: in fiiwin. Similiter creatura per speciem
uficalionis suas Bparsit indicia. » pulchritudinem promittit, et innuit quod
I
erba autem Bunt secundum quod his speciei generator pulcherrimus est, et
proprietatibus loquuntur creatorem : et ipsa pulchritudo per essentiam. Cantic.

vocatur hoc verbum rei, sicul determi- i, 15: Ecce tupulcheres, dilecte mi, et
natmn est in prima parte Summse l/wolo- decorus ! Propter quod etiam mundus
gise, qu&stione de verbo <. Et ita exponit creatus ab ipso (araece xoaô;, quod idem
Basilius Buper illud Psalmi xvm, .">
: In est quod ornatus Latine niundus, eo :
omnnn terram exivit sonus, etc. Job, quod a mundissimo exivit exemplari vo-
xu, 7 fl Nimirum interroga ju-
(S •.
catur. Unde Hoetius in libro III de Con-

menta, ei docebuni tr : ei volatilia coeli, solatione philosophise :
ei \iuli< (ihunt tibi. Loquere terrse, et re-
tpondebii tibi : et narrabunt ea pisces Tu cuncta superno

Ducis ab exemplo, pulchrum pulcherrimus
maris. Omnia enim hsc, ut dicit Gre-
[ipse
gorius. ipsis Bignis creatoris in se relucen-
Mundum mente gerens, similique ab imagine
tibus dicunl illud Psalmi xcix, 3 : Ipse fformans *.
feeii uos, et non ipsi uos.

Xulus autem dicuntur secumlum id Et sic patet, quod licet idem sit in
()u<h| inuuunt per id quod secundum substantia vestigium, et verbum, et nu-
partem esl in ipsis et imperfecte, essen- tus, tamen alia et alia ratione dicitur
tialiter el Becundum omnem plenitudi- vestigium, et verbum, et nutus ipsa crea-
nem perfectionis esse in Deo. Et ideo in tura.
1
Cf. Opp. FS. Alberti. I ['art. Summ.c theo- * Boetius, Lib. III de Consolatione philoso-
logia?, Tract. VIII, Quacst. 89, Memb. 3, Art. 1. phia), metr. 9.
Tom. XXXI hujusce novoe editionis.
3fi I). ALB. M \«.. nlili IT. Ih
QUjESTIO IV.
!»<• errorc iMuionis, Artetotolte, <«i EplcarL
Hic secundario qiUBrendum etl de ho<

quoil Magister dicil in lil»r<> II Sententia-
rum, distinct [, quodMoyses i-lidit er-
rorem Platonis, et Aristotelis, et Epi- MEMBRUM I.
cun
(iratia lmjus oportet quaerere <!» erro- De errore l'l<it<
ribus istis : et primo <\v errore Platonis,

de quo dicit, quod tria principia 1 BSC
dixit, scilicet Deum, et excinplar, et ma- AHTH.l II - I.
teriam, et ipsa increata et Bine principio,

et Deum quasi artificem et non crcato- De materia.
rem
Et quia de Deo quod sit principium,
nulli dubium est, quaeratur de materia :
Utrum ipsa principium sit non de prin-

cipio, sive increata?
AltTK III PRIMI
Secundo, De exemplari, Utrum in hoc
erravit Plato, vel vcrum dixerit ?
Tertio, Utrum ex hoc sequatur Deum PARTICULA I.
esse opificem, non creatorem ?

/ trwn materia sit prineipium non de
De materia autem quaerimus quatuor :
principio, sive increata ?

Primo, An principium sit non de
principio ?
Secundo, An una sit omnium?
Terlio, xVn materia sit aeterna?
Primo ergo quaeritur, An materia sit
principium non de principio?

Quarto, An facta sit ad rationem sive
Et videtur, quod sic :
ad exemplar aliquod?
i. Omne enim fieri cum sit accidens,
habet fundari in aliquo ut in subjecto :
creari est fieri ergo creari habet fundari

:
in aliquo ut in subjecto. Prima pars pa-
1
Cf. II Sententiarum, Dist. I, cap. A. Cf. « creata sine principio, et Deum quasi artifi-
editionera nostram opp. B. Alberti, Tom. XXVII, « cem, non creatorem. » Cf. etiam Commenta-
pag. 50. rios B. Alberti in II Sentenliarum, Di~t I,
1
Magister, II Sententiarum, Dist. I. cap. A : Art. 3 et seq Tom. XXMI hujusce novae edi-
« Plato namque tria initia existimavit, Deum tionis, pag. ii et seq.
« scilicet, exemplar, et materiam : et ipsa in-
IN 11 P. SUM, THEOL. TRACT. I, Ql EST, i. .7
tet.Secunda scribitur II Senientiarum, opus Dei, est increatum : ergo materia
distmct. 1, cap. - « Cuin ergo Deus <li- :

incrcatacst : et -i<- wruin dixit PlatO.
« citur aliquid faoere, tale est ftc si dica- .5. Adhuo eteratio, Nobilissimi agentis
juxta fjiis voluntatcin ftliqttid no- ordinatissiinuin SSt OpUS quia dirit Ari-
€ tur
:
« viter oontingere vel eeee. » De novo stotelefl in I primse philosophue, <iuo<l
aut aliquid contingere vel eeee, fieri <->t : sapientis est ordinare :
-><<! aon est trans-
creari fierieet : et sic nabetur pro- itus de extremo in extremum niai per
nosituin oinnia media, si illa extrema babcnt me-

Inde sic arguitur, Omne quod eet in dia :enim Aristoteles in Lib. IX
dicit
aliquo ut in subjecto, subjectuin illud Animalium, quod « natura non vcnit <l<
mitura et actu pi;esupponit sibi : ticri cst extremo in extremum nisi pcr oinnia inc-
inatcria ut in BubjectO ergO inalc- dia. » Sunt autcm extrema, niliil csse,
in :
et perfectum esse et inter haec extrema

riam pra>supponit sibi secundum natu- :
ram etactum, Bive secundum esee quod : medium est, quod in potentia cst quod :
autem pnesupposjtum esl ante ftliud, non enim in potentia est, secundum quid est,
secundum csse materia et simpliciter non est. Ergo Dei opus
dependet ab ill<> :
pneeupposita estante omne fieri ergo : non immediate est ex nibilo in perfectum
a nullo ticri ipsa dcpcndct sccundum esse, sed ex eo quod in potcntia est, in
esse. Et quod matciia sil subjectum om- id quod actu est perfectum. Deus crgo
nis fieri, dicit Aristoteles in 1 de Ge- ante omne opus suum praesupponit id
neratione et Comiptione sic : « Est au- quod in potentia est : quod autem po- in
tcin bvlc primo et per Be ^cnerationis et tcntia cst, materia est : ergo materia
corruptionis subjcctum, et per conse- praesupposita est ab oelcrno.
qucns alioruin motuum : » ergo relin- t. xVdbuc, Aristoteles in I Physico-

quitur. quod <r<alor in crcando pra?sup- rum, ante tinem : « Subjecla autem ma-
ponat sibi materiam, et ipsa est increata. teria scibilis est per analogiam : sicut
2. Ailhuc. Perfectiesimi agentis perfe- enim aes ad statuam se babet, sic mate-
ctissiinum cst opus : perfectissimum au- ria ad formam. » Ergo esse formale in
tem opus non est materia, nec forma, natura non tit nisi in matcria, sicut esse
compositum ex utraque
i
Deus au- : formale in arte, ab arte non fit nisi in
tem pcrfectissimum agens est : ergo subjeclo materiae. Cum ergo Deus omne
suum opus perfectissimum est. Deuter. quod fecit, creando fecerit secundum esse
xxxu, :i ct \ : Dale magnificentiam Deo formale et disposuerit et ornaverit, ante

nostro. Dei perfccta sunl opera. Boetius omne creatum distinctum et ornatum
in III de Consolatione philosophu?* :
praesupponit materiam, in qua et ex qua
faceretformatum creatione cldistinctione
et ornatu et sic sequitur, quod materia
Mundum mente gerens, similique ab im&gine
:
[formans, non est facta, nec creata, sed aeterna :
P^rfectasque jubens perfertum absolvere par est ergo principium non de principio.
Adhuc, In libro de Intelligibilibus

.">.
dicitur,quod omnis forma quae est in pri-

Ergo videtur, quod Dei opus compo- mo motore ut in agente et exemplari, est
situm sit, quia solura compositum perfe- in prima materia ut in suscipiente et po-
ctum est : sed componens praesupponit tentia et capacitatc omnium : sed unum-
componcntia ex quibu> componitur : er- quodquc esse formale nec fit, ncc cst in
» ante omne opus Dei pneeupponitur ma- eo quodestcapax sui, nisi prssupponat
teria : sed quidquid preesupponitur ante illud in quo fiat et sit ergo ante <>inne :
1
Boetils, Lib. 111 de Consolatione philosophiae, raetr. 9.
SN I). ALB. M KQ 9BD PH I D
'jii.nl faclurn cundum formam, pra m i

princiuium habet
supponitui iil <|iiikI .-.i . .
•
j
nol duration iliU-i priuripiura
lOrmili : el lioul priui tequitur, quod primum non --• i prinripium univi
illuil n'»ii t i l
bi iiim. I i
hoc videtur Au- eeee, quod e*l iu< u il io
guitinua Symbolo sic
« 1 1 <
.
i
. i r i libro de ! quaestione de primo princiuio \ inte
« Ordinatissimo Dei munere factum i lensum i iliquid cnim ub-
tttprimo prima capaoilas formarum fle- itantialeeet io matei mate-
i'i. ex qua poitea formarentur quscum- riae non < i primo prinripi iu«*-
fie formata sunt. » tnr quod principium primum non

<». Adhuc, Ariitotelis ratio in primo principium uni\«i
Physicorum est, quod illud quod eal queni lequeretur, quod primum princi-
<\ quo eil omne fieri, el ad quod est pium non esiet principium primura :
omne corrumpi, nec generatum eit, nec principinm enim noh intelle*
corruptum, nec factum, nec defactum, e< natura est ante principium huju
sed est ante omne factum eeie, et poet vel illiu^, ricut un -t ante parti-
oninc defactum esee : » msteria eel es cnlare.
qua est omne fieri, el in quam cst omne Aoobjbcti m autem dicendumeat, qood
oorrumpi sive deGciens ab esse : ergo creari non secondum qnod
est fieri Beri
materia necfacta eet, nee corrupta, ni :
transmutari. Undi M i-u-r in _ lil
deficiens. II Sententiarum, Distincl. I. 2 :
7. Adhuc, Dionysius dicil in libro il«' • Deus ergo aliquid faeere . di-
Divinis nomi)iil)us\ quod _ non coiium- « citur, quia causa est rerum noviter
pitur quid existentium, sed circaexistens « existentium : dwn ejns voluntale rei
modis oommensurationisel harmoniae » : « novaa esse incipinnt, qsue ante non
eadcm autem rationo generatur quid « erant abeque ipsius agitatione, ut actos
existcntium, vel lit : ergo omne quod fit « proprie dici ii'>n qneat : com videii
et deficit, fit et deficit modis commensu- « omnis in motn eonsistal in
actus : I
1
rationis et harmoniae : lii autcm non sunt « autem motus nullus -it. El ideo <um
nisi circa composituni : ergo nec lit nec omne fieri physicnm ihre secnndnm snb-
deficit nisicompositum : scd mateiia sim- stanliam. sive lecundum accidens di-
plex essentia est, et similiter forina : er- ctum, in motu el transnautatione lit,
go nec fit, nec deficit. Et haec est causa, creari autem non lit in raotu <*t transmu-
quod Plato posuit tria principiu, Deum tatione, creari non potes Beri, oisi -
scilicet per intellectum agentem opificem, extenso vocabulo, prout dicitur lieri
formas sive exemplaria aeterna ad quae omne quod nunc primo incipit esse et
in operando respicit, quae in lumine in- ante non fuit : hoc autem in Dei actione
telligentiae agentis ab aetemo esse dixit, ad imperium est et voluntatem, et non

et materiam quasi matriculam ex qua per mutationem : et ideo potius vocatur
sicut ex matricula produxit quidquid in vocatio. quam actio velfactio, ad Roman.
exemplaribus intelligentiae suae praeha- iv, 17 : Qui vocat ea quse nonsunt, tam-
buit : mundum autem esse filium Dei ex quani ea qux sunt. Et ideo per ratio-
matricula materia, scilicet ad exemplar nem ejus quod est fieri, nihil probatur :
quod in lumineintelligentiae agentis prae- hoc enim tenet solum in his in quibus
habuit productum. fieri transmutari est, et ipsa transmu-
tatio actus imperfectus est. Et sicut dicit
soiutio. Solutio. Ad primum dicendum, quod Commentator super tertium Physicorum,
1
S. Dionysius, Lib. de Uivinis nominibus, * Cf. Supra, Tract. I, Quaest. 2 et 3.
cap. 4.
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. 1, QU EST. 4 :>!i
talis transmutatio non eal nisi forma 1'nile. Paal. xxxii, '•> : Fpse dixii, ei ja-
posl formam, in qua roateria conlinuo tta siint : ipse mandavit, et creata sunt.
tempore, non subito ut dic I Avicenna An Ai.u i) dioendum, quod hoc argu- k& a.
in Sufficientia) exil de potentia ad actum : lnentuin non probat niateiiain prtBcedere
el propter hoc exigil materiam subjeetam iimluni esse et ilurationrin opUJ divi-
in qua -it. In Dei autem aclione, qui in niiin. sed probat tantuin, quod iuatnia
ageu I" uullo indiget, uec materia, uec pratcedit esse formaa secundum ordinem
instrumento, ut dicil Augustinus, simul natura' et exigentiam operis operati, et
tit materia et forma, et forma in materia, iii.n operis operantis.

el materia Bubstans forma, el composi- \h m n dicendum, quod simililer il-
i. \d s.
tum : ot bic universi esae esl principium, lud nun probat, quod soeunduin esse et
ilicel composi-
formalis, materialis, et duratiouein mateiia opus divinuin pi;e-
ti. ii tali autnn opere
1 uon oportet quod ceaserit, Bed quod pnecessit cssc formale
materia duratione prascedat rormam, Bed ordine naturie <( exigentia operis operari,
nalura tantnui : Bicut funilanuMitnni na- B1 lioe Augustinus vocat ordinatissimutn
tura |n iu- eal Bupi raedificatis : ad hoc Dei munus.
cniin quod formasit in actu et secundum Ad BATIONBK Aristotelis dieenduiii, Ad 6.
-'', ojiortet esse materiam in qua sit. quod illa tonet inomnibus in quibus liori
, Ai> aliud dicendum, quod hoc argu» vol deficere ost in transmutatione eonti-
mentum procedit usque ad illud quod di- nua, in quibus est forma post forniam in
cit, qinHl compositum prsesupponit com- tempore continuo : sic enim materia nec
ponentia hocenim nou est verum, nisi
: deduei potest ad osse, nec deficere ab
in illis compositis, qua? totum esso suum esse. Talis autcm actio non cst priini
accipiunl a componentibus sicut a prima principii : sed suum cst vocare ad essr
iusa : et hoc in creatis non est verum : perfectum et totum in momento, cx hoc
ha?c enim totum esse accipiunt a primo quod habel in polostatc imperii totius es-
principio efficiente : in liis enim funda- sc post non esse collationom. Hoc onim'
mentum lit Bub forma, et forma in fun- dicit Avicenna, quod primi principii esl
damento : el ideo non praeaupponil ea facerc deberc esse in omnibus quae sunt.
iiniluin esse et durationem, quia sic Ad ri/ii.Mi m dicendum, quod sicut Dio- a<j 7.
siniul procedunt in esse : sed praesuppo- nysius dicit, corruplione quo3 est ex pas-
nit esse secundum naturam exigentis sione magis facta ct abjiciente a substan-
operis, quia exiguntur ad osse compositi. tia, ut in Topicis dicit Aristoteles, non
x Ad Ai.ui) dicendum, quod hoc argut corrumpitur quid existentium, ita quod
moutuin procodit de iniporfocto agenle, existentia dicantur simplicia : sed cor-
cujus aliquid dum agit, in potentia ost, ruptionc qua? est tonsio in nibil, nisi ma- ,
Bicut cst natura. et Stcut est artifex. Per- nu Dei contineatur, corruptibilia sunt
feetissimi autem agentis, quod inlinitae simplicia sicut ot alia creata : ct ideo
4
potentiae est, dnm .iît, est excellere me- etiam opposita mutatione sive versiono,
dium, ot de extremo in oxtremum vcnire quae est ex nihilo in aliquid, tendunt in
non transeundo mediurn actio
Bubito, el : hoc non est contra Dionysium.
esso. Et
enim qua' transit medium, esl iu tempore Tamenquia Philosophi non cognoverunt
continuo et non subito, et ideo est linitoe creationem secundum quod ost actus
et mensuratae potentiae, sicnl esl potentia creantis, sed unumquodque cns conside-
naturse, et polentia artis. Et talis aclio raverunl sccundum principia proxima
irrationabiliter attribueretur primo agen- cnti ut esscntialia : idoo considerando
ti, qui perfectissimus esl ot infinitSB po- principia entis compositi, quae secundum
Uiitiae, et totum opus ot processum ope- ordinem natura 1
tria sunt, tria principia
ris habet in voluntate et imperii potestate. posuit Plato, scilicet fundamentum in

t;o I). ALH. M \i. OUI». 1'IU.I)
quo ess€ fundatur, el formam danlcm •

•--
B6i El quia uihil fai il i ip uni iatur

poni re effli ientem ih e opifli em. El quia
opifex operatur per intellectum, el omnii
operani per intellectum, reipicit ratio- \i: I i< I M Cimil
inin operii ex Bne operii inmptani
dirigil opui lotum ad iliam el quamlibet
partcni opcris, iilco rojjcbatur ponere l'\UIK.I l.\ II
exemplar live formam idealem. 1 1 1 in
boc nihil peccai it, nec oreationi contra- / tiiuit unamateria tii omnium
dixil : nuii enim ista posuil eeee pi incipi i
nullo inodo principiata, eed dixil i
principia entii perfecti lecundum ordi- nndo quaBritur, \u nna m

nem operii el exigentiam operati : et hoc omnium 1
modo dixit ea presupponi et eaae aster- El qnia multipliciter una mal im-
na, non limpliciter, scd prout aeternnm niiim dicta eat: dicitur enim mu mate-
dicitur quod per transmutationem aatu- ria confusione, qnn pnecedit dbtinctio-
rae non accipil esse nec finem, nec rob- nem rerum corporalium, nl dicont laneti
jacet transmutationi. I» i-ilius, Ambrosiu- '
. _ < . r i us , Eti<
Et quod Magister, et Ambrosius in nyinus, Beda, Strabue, et alii qnidam :
ttexanteron, dicunt eum errasse, propter quod ctiam ante dixerunt philosophi,
hoc est quia haec : dixit aeterna fuisse, Epicurus, Anaxagoras, Mel P rme-
aeternum nihil aliud intelligens, nisi in- nidcs, Democritus, et Leocippns: licel
transmutabile, quod naturali non subja- diversUnode. Anaxagoraa enim el M
cet transmutationi : quod non est aeter- sus ponebant mixtuin sive chaoa esse
num simpliciter, sed secundum quid, materiam omnium corporalium. I). ;
participatione scilicet proprietatis aeterni, critusautem et Leucippus atomos dice-

quae est non mensurari nunc temporis, bant materiam omnium. Lnde et Ovidius
sed nunc aeternitatis secundum quod :
in libro quem dicit Afetat/ior/j/toseon,
dicitur in libro de Cansis, quod « inter mentionem faciens de opinione Anaxa-
rem cujus substantia et actio est in mo- gorae, dicit
mento seternitatis, et inter rem cujus sub-
stantia et actio est in momento temporis, Ante mare et terras, et quod teeit omnia. coelum,
media est res cujus subslantia est in Lnus erat toto naturce vultus in orbe,
momento aeternitatis, et actio in momen- Quem dixere chaos.
to temporis : » horum enim principiorum

secundum Platonem substantia est in De quo etiam Boetius facit mentionem
momento eeternitatis, et actio qua faciunt m libro tertio de Consolatione p/ti/oso-
et dant esse in momento temporis : talia p/tise, metro nono, loquens de distin-
enim omnia, ut in libro de tntelligibili- ctione confusi sic :
bus dicitur, sunt in horizonte aeternitatis

et temporis. Tu numeris elemen'a ligas, ut frigora flammis,
Arida conveniant liquidis, ne purior ignis
Evolet, ac mersas deducant pondera terras.
Et de hujusmodi unitate materiae non
1
Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- novae editionis, pag. 13.
tiarum, Dist. I, Art. 4. Tom. XXVII hujusce
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. I, Ql.EST. i. 61
quirremus liic. sfid infra, nbi agetur dc cum dico ccelwn, dico formam cum di :
operibus sex dienim. hoc calum, dico materiam miI> hac Forma.
Dicitur ilerum materia una, quaa prin- Dicil autem Boetius, quod « idem esl
cipium individuationis est, in qna indivi- judicium * I

«
* similibus. » ln omnibus er-
duatur universale ad esse particularis, go cnm dicitur nniveraale, dicitur forma:
sive ait universale .1 aatura forms acci- e1 cum dicitur particulare, dicitur mate-
dentalifl acceptum, ut proprium univer* ria sul> hac forma : sed iste modus dicen-
sale, et accidens : sive sit in natura for- omnibua corporalibus et
di per se est in
ma Bubatantialis acceptum, ut genus, Bpiritualibus dico enim Angelum, el :
differentia, el Bpeciea. Ethocmodo quav hnne Angelum: ergo videtur, quod una
remua, An una sit materia omnium, boc materia Bil in omnibus corporalibus et
eat, t.nn corporalium, quam Bpiritua- spiritualibus, quae principium individua-
lium modo quidam dicere
? Iloe eniin tionis esl in ipsis.
praesumpserunl omnium esse materiam L. Adhuc Avicembron in libro Fontis
unam. hocprobatsic Propria passioextra

vitss :
E1 videlur, quod verum dicant: proprium subjectum non invenitur: sub-

1. Nihil eniin lii ab opifice per crea- stare autem et subsistere propria passio
tionem, quod Becundum esse secundum cst materioe : ergo praeter materiam non
quod e8l terminus actus creantis, non sit invenitur, et gratia materisB convenit
perfectum et hoc aliquid: omne autem cuicumqueconvenit : subsislere autcm et
quod est hoc aliquid et perfectum, ut di- substare convenit et Angelo, et animae,
ci1 Boetius in libro de Hebdomadibus, et ccelo, et elemento, et elementatis :
aliud habet quositaliud quo hoc aliquid ergo in omnibus illis est materia una,
-it sed quo hoc aliquid cst, non est nisi
: gratia cujus convenit eis haec passio : et
materia, ergo videtur, quod materia una sic spiritualium et corporalium materia
>it omnium tam corporalium, quam spi- una est.
ritualium. .">. Adhuc, Omni quod singulare est,
2. Adhuc, Omnis forma de se commu- univoce convenit incommunicabilis exi-

0.18 Bfll : cujus probatio est, quia illaquaB stentiss modum habere : sed dicit Aristo-
sunt unius speciei, substantia ultima for- teles in secundo primse philosophiae,
mali non dilTerunt, sed diHerunt per quod quidquid est in multis per unam ra-
materiam e1 simiiiter est in omnibus
: tionem, in illis existens est in uno primo
formis, tam >ub>tantialibus, quam acci- quod est causa omnium illorum crgo in :
dentalibus albedo enim non est haec

: omnibus incommunicabilibus unum est,
albedo, nisi per materiam in qua cst, a quod cst principium incommunicabilita-
qua si extrahatur per intellectum, com- tis et hoc non potest esse nisi materia,
:
munis est et conjungibilis multis. Simi- quia omnis forma de se communicabilis

liter hoc animal non est hoc animal nisi est et sic in omnibus corporalibus et
:
per materiam in qua est el simililer hic : incorporalibus una est materia, qua? est
homo, et hoc rationale. Talis autem in- principium incommunicabilitatis in ipsis.
dividu!ttio est in omnibus, tam in corpo- Adhuc, Commentator super undr-

li.
ralibus, quam in spiritualibus. Ergo vi- cimum primse philosophise dicit, quod
detur, quod principium individuationis hoc efll materia quod esl in ente praeter
illius in omnibus sit uuum, quod est omnem formam : sed omnis foriua quae
materia. est in ente, distinguitur al> aliquo : >i er-
• >. Adhuc, Impossibile est, quod idem go removeatur distinguens quod est in
principium sit communicabilitatis et inente, sive illud sit corporale, sive spiri-
communieabilitatis. Dicit autem Aristo- tualc, non reinanct nisi unum quod prflB-
teles in primo de ('celo pI Mwido, quod ter omnem formam est in ipsis : in omni
62 I» M I'. M \<«. >>IU) PH II)
i rgo enle i orporali el pii ituali iiaoin i m flna lilu i de duabtu natu
in.itii i.ilr |n ni' tipium , quod per forma i"i Ch Omi nira iii
aubatantialea et accidentalei distinguitur pon i mb lantia nullo ni nititur

iu ipaia : el lic omnium i orpoi alium <t lnii l.imi nt'i : nullum i ai
inoorporalium eal matei ia una >ubj< noa i

!
ii i
i. »
7. \illiui dicil Philoaophua, quod idem ''>.

Ydhui r. ibidem, « Cum
uuraero eal idem matei ia, el diveraum alia ree materias fundamento nititar, u(
numero diveraum per materiam corpua : ilia omnino t > sut»j
omne quod rere eal in naturaj aive cor- ii"ii ' _' .it, nt incorporeum : qoomodo
poreum, aive incorporeura, esl unum Beri poteat, ul corpua in incorporalem
numero omne: in natura vere
ergo •
]
< i < »« 1 speciem permutetur '
cst, ideo eat, quia unum numero eal <'t \. \'ilnii . Boetiua, ibidem ••
^jllaeat
permateriam unum eat et n sequitur, : i < 1
<•
in incorporalibua ri-lni^ matei ia. »
qttod omnium e8l matei ia una. 5. Adhuc, Philoaophua in [>ri ru»>

t
Sed conlra. |\ CONTHABll U lilijiJs rst, <|U()(1 philosophue, el etiam in l\ •
1. Materia soitur et determinatur per dem : i Quorum eat nna aaateria, eoram
potentiam et motnm vel mutationem. eat transmutatio ;iil in\ icem : <»r-
Dicit enlm Aristotelea ante Bnem primi poralinm <) apiritualium non eal urana-
Physicorum: Subjecta aulem natura >< i- muiatio ;i<l in\ icem . u'-iiijii<-
lulis est per analogiam sicut enim ad :

consequentia, quorum non <-^t trana-
statuain aes, aut ad lecluluni lignum, aut mutatio ad invicem, eoram non eal ma-
aliquod aliorum habentium forniam materia una.
tcria et infurme se habet, priusquam ac-
cipiatformam : sic subjecta natura se ha- Et quamvis hoc concorditer dicant
bet ad substantiam et hoc aliquid : Bed Phiioaophi tamen quia nmt e1 Sancti,
hapc analogia in spiritualibus et corpora- quidam defcndentes contrariuin, pon
libus non est una: crgo materia in cor- dae sunt rationes eorum, ut nielius vi-
poralibus et spiritualibus non est una. deatur veritas.
Si quis dicat, quod Aristoteles non < »iijicitl"r ergo sic :
loquitur de materia prima,sed de mate- I. <»nine creatum non ens in ali<»,
ria secunda, quae proportionata est huic prius est omni creato ente in alio : sed
formae vel quod illa
illi : et verum est, onine creatum est ens in alio praeter ma-
non est una cum primo modo prima materiam solam quae est non ens in alio :
teria. Contra Prima materia est, quae: ergo materia prior est omni creato.
est in potentia ad ens actu in genere : Quod autem omne creatum sit en< in
nulla autem potentia in quantuni poten- alio praeter materiam, sic probant : Omne
tia, scibilis cst,nisiper actum et motum : ens creatum praeter materiam, vel est
dicit enim Pliilosophus, quod motus in- substantia, vel accidens : accidens autem
dicat potentiam : et ratio sua est, quia in alio est : siibstantia vero praeter ma-
potenlia non est nisi ejus quod non ha- teriam, vel est forma. vel coanpoeilam :
betur et quod non habetur, non acqui-

: si forma, constat quod in materia' est
ritur nisi per motum. Ergo cujus non compositum vero etiam in alio est, quia
est unus motus cum alio in genere, illius in componentibus ergo sola materia est :
non erit una in materia cum alio con- : non ens in alio, et sic prima inter creata.
stat autem, quod non est unus motus Et ex hoc procedunt ulterius sic
spiritualium et corporalium ad actum : Quidquid est prius alio, et non prius illo
ergo spiritualium et corporalium non tempore tantum, sicut praeteiitum ante

est una materia. praesens : vel ordine tantum, sicut mane
2. Adhuc, Expresse hoc dicit Boetius ante meridiem. cum dicitur, ex mane
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. I, QU EST, i. «:t
iit meridies : vel digaitate tantum, vel boo, qui dicil in libro XII Con/rs-
cpnsequentia naturcetantum i relinquitur, sionurn : oNonnetu, Domine, doouisti
quod sil prius r.iusa : ergO matcria cum me, (|uod priusquam istam informem
si1 bic prius ad alia, prioritatem oausali- materiam formares atque distingueres,
atis habebil ad omnia : et non babebit noii eral aliquid, non oolor, non figura,
oausalitatem cfficientis, nec forma, uec non corpus, non spiritus non taincn :
liuis enim Aristoteles

: dicil in secundo ojnnino nihil, eral enim queadam infor-
Physicorum, quod efGciens et forma et niilas siuc ulla spccic. » ln liac auclori-
liuis uumquamidem cum tendunl iu tate cadem matcria aptalur omiii foniKC,
materia ergo relinquitur, quod causa-
: sciliccl coloris, QgunB, COrpoHs, ct spiri-
litatem materiee habeal ad omnia alia : tus: ergo videtur, quod omnium forma-
_•• omnium eet materia una. torum una sit materia.
Adhuc, Potentia materialia eet quea
_!. In comhauiim hujus dicit Aristoteles s.d con.ra.
seipsa uon reducitur ad actum, ut dicil in X primee phiiosophuv, quod quorum-

Aristoteles in IX prinue philosophus : cumque non est idem genus, eorum non
eed talis potentia est tam in Bpiritualibus, csl una inateria. Et ihidem quod dicit,
quam in corporalibus subslantiis : cuui oorruptibilium et incorruptibilium non

i potontia materialis eon sit Bine ma- cst idem jênus : sed spiritualia incorrup-
teria, erit nna materia tam corporalium, tihilia sunt, et magis distant genejie spi-
quam spirilualium. ritualia et corporalia, quam corporalia
3. Adhuc, Post unum indivisibiie in oorruptibilia et incorruptibilia : ergo
Bsentia et substantia, nonestnisi princi- multo minus erit unum genus spiritua-
pium multitudinis in essentia ct substan- lium et corporalium, et sic nec una ma-
tia, sicut post monadem estdias, ut dicit teria.
Avicembron : sed unuin indivisibile in
substantia et essentia non est nisi Deus :

Solutio. Quidam Platonici Pbiloso phi, SollHiO.
i in omnibus qu;i' sunt post ipsuui, ut Avicembron, et alii diccntes cum

creata est dias Bive binarius : principium IMatone mundum creari verho Dei ad
nniliitudinis substantiae el essentia. : ergo exemplar quod est in lumine intelligen-
iu omnibus creatis es1 talis binarius; sed tite, omnium materiam
dixerunt esse
primufl binarius eet formas et inaleria. :
unam primain, quam matriculam esse
omnibus creatis est forma et
o in dixeruntomnium scminum, quae a primo
materia et sic omniuin creatorum est
:
opilice procedunt in materiam concipien-
materia una prima: ct lioc dicunt Hoe- tem semina formarum, a prima causa in
tium velle, quando dicit, quod «in omni intelligentias orbium inferiorum, et ab
quod est citra primnm, est hoc et hoc. » illis in materiam sive matriculam proce-
Adliuc, In omni ordine secundum

i dentium. Kt hoc dicunt sensisse IMato-
Bupponit prius ergo in ordine composi- : nem in Timeeo sic dicentem « Horum :
tionis secunda supponit primam : sed se- scmcntem ego faciam, vobisquc tradain \
ounda est ex Bubjeeto et accidente, quae vestrum erit par exsequi, hocest,quod
»
eel tam in corporalibus, ijuam in spiri- a me fluit in vos, sic exsequamini ad par,
tualibus : in Bpiritualibus enim sunt quod unicuique potentia' matciiali attri-
iliuminationes gratiae el gloriaB et theo- buatis formam sihi dchilam. Bl hoc

phani.f. quffl aecundam dicunt composi- est quod dicit Avicenna in VI dc .\u/u-
tionem : prima autem compositio est ralibus, quod « intelligeiitia dat oojinef
materis et formffi : ergo in omnihus tam formas, et seeundtim diversitaiem matc-
corporalibus, quam spiritualihus est maii. c divcrsas. » YA lioetius, cjuod « se-
tcria et forma. cunduin mcritum malcria' forma; infun-
">. Adhuc, Per Augustinum probant duntur: » ut sic omnis sementis e1 tota
U D \ut M tG. "Hl>. PB 1 i»
per oreetionera li.it ili <

.
j
> 1
1 i
.
. . ged [>• r labilium ad invi< m :
e1 bei
intelligenlias orbiuro alioram instramen- rian dicunt determinatam conl ite.
taliter operantium in motibui el qualita- l.t -i< dictum eorara redil ad l<' i . quod
tilni-> ccelestibus, el qualitatibue elemen- materi > pnr solam an i sd formea
lalibus, materiis suis propriis edeptentur. lubstanlialem delerroinantero p ali-
It hi dicunl matei iuii ut matriculam tataro ejus.sit in omnibus spiritualibui

omnium formaram oonceptivam essg corporalibm una unitatc I inaloa
iinain. iicul anui es! opifex toliui le- materia autem per rormam mbstanl
mentii omnium formaram factivui e1 lem <-t quantitatem determinata, lit in
generativus. E1 i * I < • <

» dicitur, Sapientiae, omnibui corporalibui incorraptibilil
\m, :{ : Speeiei enitn generator hxc <>m- una nnitate analogiai adformam lubstan-
nia consiituit. Generator enim ipeciei lialem quantitateetfiguradeterminatam:
iiun diceretur, nisi <»mnis species per materia autem contrarietate determinata,
creationem ab illo essel nec hoc dicere- inomnibni generalibui <-t corroplibili-
tur constituere, nisi virtutibue coeleetibui bm est nna unitate anali i
formam
el elementalibui hoc in materia ad esse substantialem^ quae in esae <t potentiis
deducerel : ita quod unumquodque in consequenlibui ei actibus determinalio-
actu naturffl esset porfectum. nem exigil per contrarietalem. Kt I.
lsti dicuntj (juod materia a forma per- modo dicunt intelligi quod Pbilosophus
Gcitur tripliciter per actum creantis : dicit. quod « materia scibilis eei per .ina-
perticitur enim forma lubstantiali tota logiam : » e! ea qua? objecta rant ad hoc
materiaQ potentialitas, ita quod nihil ejus quod dicitur, quod una -ii materia, con-
*>
est in potentia ulterius, nec ad ubi, nec cedunt.
ad formam : et sic dicunt esse materiam Ha?C tamen posiliu Peripatelicis nullo
in intelligentiis, anima rationali, et An- modo placuit : conîderabant enim, quod
gelo.Unde subjectum in his ita perfe- materia per potentiam ad actum deter-
ctum dicunt, quod nec in potentia est ad minatur et cognoscitur: relationem enim
quantitatem, nec in potentia ad formam, potentiae ad actum analogiam vocabant,
sed sola forma substanliali determinatum sive proportionem, ut paulo ante dictum
est : et sic una est materia spiritualium est : et ideo quorum non una analo- est
substantiarum. Aliquando determinatur gia ad unum et eumdem actum in genere
forma substantiali, ita quodnon remanet vel specie, horum dicebant non esse
« in potentia ad aliquam formam substan- unam materiam : et haec sunt quorum
tialem : remanel tamen in potentia ad materia non est tota intus, nec sunt ex
formam secundariam, quae proxima est materia sua tota : sed extra ea est pars
materio?, hoc est, ad quantitatem : et sic materice transmutabilis ad eumdem
una est materia corporum incorruptibi- actum, et pars materiae quae est intra sub
lium secundum loeum mobilium : quia actu illo, transmutabilis est ad actum
omne quod secundum locum movetur, alium : et ideo talia omnia transmutabi-
quantumest: hanc vocant materiam
et lia sunt ad invicem : et propter unam
quantitate determinatam. Aliquando analogiam quam materiae talium habent
etiam materia non sic determinaturforma ad actum sive ad aclus diversos, horum
substantiali per actum creantis, quin re- dicebant esse unam materiam et pro :
maneat in potentia et ad ubi, et ad for- principio quod quorum-

supponebant,
mam : et sic oportet eam esse cum con- cumque sic est una materia, horum om-
trarietate qualitatum elementalium, quia nium est transmutatio ad invicem. Con-
transmutatio non fit sine contrarietate : siderabant etiam, quod quaedam sunt ex
et hoc modo unam materiam dicunt esse materia sua tota, ita quod materia stans
generabilium et corruptibilium, transmu- sub actu. nullam potentia? analogiam
I\ II P. SIM. THEOL. TRACT. I, QC EST. t. 63
habeat ad alium actuni, uec aliqua m i- tura communis, quod in antebabitis

teria extra ipsam habeal analogiam ad diximua esse itl qnod cst. Et quo esl pri-
eumdem aclumj sicut esl boI, e1 aliffl inuin. iitin cst forma materiffi : quia lioc
Btellse : et ill.i dixerunl esse ex materia non prffidicatur de tt»l< >, Bed es1 Bumptum
iua totaj quod d hil materise extra
iti a forma totius. Unde licet Bpiritualia sint
ipsa existentis analogiam habeal adeum- composita ex quod est, el quo est, non
dem acluin. nec aliqua materia intra t. im. 'ii Bequitur quod sint composita n
ipsa existens analogiam habeat ad alium materia el forma.
actum. Et ideo pro principio posuerunt, \i> Ai.nn dicendum, quod materia per Ad ?.
quod quscumque -imi ex ra iteria sua rationem materiffi non est principium
tota, nullo modo transmutantur ad invi- individuationis, sed potius per rationem
cem, s,m! -uiit incorruptibilia, et ut dicit proprii subjectiest principium individua-
Aristoteles in IF Ao CcbIo et Mundo, et tionis, ul primnm subjectum. Individuum
in primo Meteororum, talianon recipiunt enim, ut in Logica sua dicit Algazel, fit
in se impressiones peregrinas. Conside- individuum ab accidente incommunica-

rabanl item, quod potentia esl ejus quod bili ct hoc est proprii suppositi, quod
:
11« 'ii habetur, eteodem potentia sem-

in vocatur id quod est. Et ideo prinium in-
per pra?c <lit aetum secundum naturam, dividuans cst id quod cst. Nec materia
(jui esl generatio : el ideo quorumcum- est individuans, nisi prout cst primum
que Buppositum vel subjectum talem subjeclum ejus quod est. Kt idco illa ra-
analogiam non habet ad actnm, horum tio supponit falsum, et ideo non proce-
nullam penitus dicebanl esse materiam, dit.
sicut est Angelus proxime juxta creato- Ad ai.iii) dicendum, quod cum dicit Ad s.
rem iactus, el sicut est inteliigentia prae- Aristoteles, quod cum dicitur, hoc cce-
sidens ordinibus Btellarum, et sicut est hnn, dicitur matcria sub hac forma vo- :
anima rationalis, qua (sicut dicit Isaac cat materiam primum fundamentum in
in lil>ro de Diffinitionibu/ in umbra quo fundatur compositio entis creati : et
itur intelligentisB, sicul et sensibilis in hoc modo universale et particulare acci-
nmbra rationalis animx, et vegetabilis j>itur inomnibus creatis, tam spirituali-
in umbr.i - nîbilis, el CCelum in iimhia bus, quam non spiritualibus sed ex hoc :
tabilis, t-t elementa et elementata non sequitur, quod illud fundamentum

in nmbra cteli. E1 i in talibus trans- sit unum vel unius rationis in omnibus,
mutatio incipit secundum formam ct csse quia in quibusdam est materia, ct in qui-
tain Bubstantiale quam accidentale. Et busdam id quod est licet in hoc similia :
hanc positionem videtur defendere Au- sint, quod in utroque fundatur esse creatj
inus in libro super Genesim ad litte- et compositi.

,qui dicit aniinas ex nulla creatas esse Ad Avicembron dicendum,
ratio.nem Ad 4.
ina eria. Similiter Boetius in libro de quod non procedit eo quod sustinere et:
Duabus naturis in inm persona Christi, substare ffiquivoce dicitur in spiritualibus

El ideo secundum Catholicam fidem ct et corporalibus. Xon enim substantia
philosophiam hsc via videtur mihi i
— spiritualis eadem ratione substat illumi-
tenenda. nationibus, gratiis, et theoplianiis, qua
\'> obji i i \ ergo quffi inducta ^mit ad materia substat formis naturalibus, acci-
hoc, quod ît una omnium materia, per dentalibus, e1 substantialibus. enim Si
ordinem respondendum est. sic esset : tunc sicul materia denomina-

\i> piu.Mi m ergo dicendum, quod l?oe- tur a forma cui substat, el dicitur alba,
tiu> verum dicit sed primum quo id : calida. lapis, et lignum, el Bic de aliis :
quod creatum est, esl hoc aliquid, dod ita natura spiritualis a qualibet forma
Be1 in.it. 'ii. i. -.'il potius suppositum na- t]u.f [>cr intcntionem esl in i[>sa. deno^
XIXU
oG I) \l i; M \«V Ollh l'l: ln
rniuaretur et dii er< tur slba, calida, lapis, :inii ui matei ' id
el Lignura : quod falium mI El i
le fuil entia partii olai ;
un >d
ii ror I
tieophrasti . ul di< il ' lommentator decem genera entinm se babet pei jxiu»
n|irr ifiiiiiin de Atuiiui . 1 .1 ideo dicit il poftlei iu^ in\ <-iituiii in illis.
Aristoteles, ibidom, quod receptio for« Ai< \i.ii i» di< endum, quod l< tum i
in.uiiin iii intellectu, non asl aisi secun- Pbilosophi d >rpo*

iliim esse intentionale, quod Commeata- ralibus, in quibui num imus
tor spirituale vocal : el non est nisi se- divisione continui . -i< ut d \ 4<rles
• iiinliiiii quld, '! in quantum esl receptio, iii IV /v um. Iu eliifl aotem, ut
plus assimilatur receptioni l<><i, quam di< it 1 >iiii.i-r enus, difTereniU uu

materis. El in hoc deficit illa raiio i ii iniiinii. Dtia propria,
enimdeberel esse unum principium snb- ijii.e est per sccideni iocommunicabiL
ntandi <'t omnibui substan-
sustinendi in ui dietnm est
tiltus et sustinentibuSj oporteret quod nns li.i.\ quflB idducuntox in contrarium, \

ot eadem ratio esset substandi <! susti- concedenda wnL
nemli in omnibus.
Ad «, Ai> \i.u dicendum, quod in communi
i> Ai> aATiomfl eoram qni nnam mate- i
una ratio st incommunicabilitatis, quae

<
v
riam esse omninm dicunt, dicendum ad
sicut dieit AJgazel, est ab accidente in- jirimain, quod illa ratio boni
coinniunicabili : et Boetius dicit, quod est Bupponit falsum in hoc, quod <li<:it, quod
a collectione accidentium quae in alio im- -ola materia est non ens in alio. Sed in
possibile est inveniri, quae noniine pro- corporalibus materia est mbstantia ii<m
prii significatur, cuin dicitur, socracitas, ens in alio, in qna fundantur omnia alia
vel platonitas. Et hoc niodo unum est qua* formaliter insunt ipsi. In Bpirituali-
principium singularitatis incommuni-
et bus autem substantia non ens in alio, est
cabilitatis : et hoc est hic suppositum na- id quod est, in quo fundatur secundum
turaecommunis in qualibet natura. Unde esse quo est, et alia qua? secundum bene
materia secundum quod materia, non est esse sunt in ipso, ut illuminationes, et
talis singularitatis principium, sed in gratiae, et theophaniae.
quantum est fundamentum primum, in \i> aliud dicendum, quod materiale

quo fundatur esse hujus suppositi, cui dicitur dupliciter. scilicet a veritate aar
convenit accidens incommunicabile. tura? qua? dicitur materia, et a conve-
Ad 6. Ad aliud dicendum, quod Commenta- nientia proprietatis alicujus cum materia,
non loquitur, nisi de corporalibus
tor ibi : licet veritatem materiae non habeat. Pri-
horum enim materia proprie formatur et mo modo materiale non invenitur extra
distinguitur et determinatur ad esse. In materiam. Secundo modo multa sunt
spiritualibus autem, in quibus est quod materialia nihil materiae habentia : sicut
est et quo utrumque accipitur a
est, in III de Anima quod dicit Aristotele-.
toto : quod est enim praedicatur de toto sicut in omni natura aliud est quo est
quod est : omne enim quod est, est id omnia facere, et aliud quo est omnia
quod est. Quo est autem, est acceptum a fieri ila et in anima rationali est acci-
:
forma secundum quod substat na-

totius, pere has dillerentias : et intellectus pos-
turae communi, secundum quod univer- sibilis omnia fieri. materialis di-
quo est
sale dicitur forma totius : sicut cum dicitur, cum tamen nihil habeat materiae.
citur, homo est horno. Unde talium Et secundum hunc modum id quod est in
resolutio, est resolutio parlicularis in proprium et
spiritualibus distinguibile et
universale, etnon resolutio compositi in formatum, dicitur maleriale cum tamen :
componentia. Et hoc quidem est verum : nec materia sit,nec ex materia.sed in qua-
quia hoc stat in ente quod indistinctum dam proprietate conveniat cum materia.
:
I\ II P, SUM. THEOL. TRACT. I, QILEST. I. o7
Ai> \i 11 1) dicendum, quod orane crea- recipit <\ altero, sicut Bemen maris.
hun esl hoc et hoc sed illa BuOt quod :
1'mli' comparat facturam mundi IMato
quo e8t, et aon materia et forma trilms, siiliiri materis qus3 ex alio con-
est et
in omnibus, Bicut in qusestione de com- cipit sicut matricula, opifici non in sc
positione creaturm ostensum est. Nec Bed in alio generanti, et nato sivo lilio,
kroc est verum, quod priraua binarius hoc cst, formse mundi archetypi, quam
rerum, sit forma et m iteria, sed potius opifes per stellas <>t qualitates elemen*
qnod quo est et icleo per hoc ar-
est et :
tales in materiara tamquam m matricu-
gumentum mhil probatur. lam mittit. Sr<l c\ hoc non sequitur,
\d amiii dicendum, quod Becundum quod una sit materia omnium quia sic- :
strpponit primum, nbi primutn est causa ut paulo antc dictum cst, non est una
untli
•
s.-d û non est in composi-
:
-
analogia talis matriculae ad cujuslibet
Uone, quia compositio formfe et materia lornue susceptionem.
iu .n est causa compositionis accidentis Ai) quod m objicitur in contrarium, objoct.
e1 Bubjecti: sed ipsum Bubjectum, ut dicendum quod Arislotclis propositio est
dicit Avii-fiina, occasio esl aecidentis. vera : sed accipit ibi genus secundum
Et ba?c sunt ejua verba in prima philo- esse, non secundum inlentionem logi-
el
phia Bua : Sub ectum est ena in se cain hoc enim modo unum genus est
:
completum, oecasionem dans alteri exi- eoruin, quorum una cst analogia potcn-
Btendi in ipso. »Etideoin multis inve- tiss ad actum hoc enim modo genus
:
nitur compositio accidentis cuofl subjecto, habet potentia dillerentias specificas, et
in quibus nulla cst compositio mate- hoc modo constitutivis dilTerentiis genus
ria et formae
1
: sicut linese inesl curvumet determinatur ad spccies : et sic non pot-
rectum.cuin tamen linea non sit compo- est esse unum genus corruptibilium et
sita i \ materia et forma. incorruptihilium, et corporalium et spi-
\d alicd dicendum, quod tam Au L -
secundum intentionem
r
ritualium : licet
Btinus, quam Plato in Tim.ro materiam logicam accipiendi genus, omnia sint in
dicunt esse informitatem : eo quod nihil gencre substnntiae.
capax est omnis formae, nisi quod
i nuliam formam habet, ut dicit Plato,
-
ibidem. Sed haec materia^ £rima est s<
cunduin intellectum accepta, et non

priina secun dum esse. Uicunt etiam, ARTICLLI PRHII
quod media est inter nullam, et aliquain
sub^tantiam : omnis enim aliqua sub-

Btantia per formam aliqua suhstantia est, P AUTICULA III.
nullaautem substahtia est quap nihil est

9
Bt sic materia mediu esl inter nihil, et Utrum matrria sit ;rterna
t
aliqnam Bubstantiam : quia informitas

non omnino nihil est, licet niliil sit
eorum quae formata sunt. Et hoc modo Tertio quaeritur, An materia sit
dicil Augustinus, quod informitas pro- aeterna.
(le nihil <'>t quia es^r materiale actum :

Et videtur, quod sit aeterna.
labet matriculee, vel nutricuke, ut dicit I. Dicitenim Plato sic in Tirhsto : « Kt
Plato : qua? c\ nullo quod ipsa -it. COn- natura quae cuncta recipit cOrpOra, illa
cipit et generatur, sed ex aliquo quod minime recedit ex conditionc prOpria.
•
Cf 5pp. B.
. Alberti. Comment. in II Sen- novtt editionis, pag. 11.
lenliarum, Di-t I, Art. 3.Tom. XWII hujusce
i;r I» \i .li M 1G ORD PH l D
H. m ipil iiniii i uni la oei allatn i

•
^dhu Ri Plato t
ha»c,
dera trahil formam : et eum relul intra quod uihil formatum fieri pi aiei
remium ejui formentur qus reci- formator prshabeat in quo foi
piuntur, ipaa informii manel ie mmmui opifex 1 1 omni

utui ejui limili molli cedenliqui ma- tor, omne quo itum (brnu
terias, in quam imprimuntur varia quod prael omnii
ciil.imoveturque et conformatur om-
: forms receptaculum in quo f
aimode eb introeuntibui ipsam, oec quo formal ub-

formam aec motum habeni ei oatoi i itant a innt ab ipi
mi.i. i Etdat liraile de auro,cui li impri- Adhnc, Plato, ibidem, * Sitne ignii
I
inaiiiiii- divereaa figura), mutatur quidem aliquii leoraum a m
figura in figuram, aemper tamenmanetio aenain leipeo, et qaa ispe d i
aatura auri a qua aullo modo mutatur. mni per leipaa n \n haM 10U '
Inde proceduol aic : fn quocumque mnl quae eorporii lenan perctpin

omnia lonnantur, el ipsum aon for- talem in le continent veritatem ? d
matnr omnia formata

in aliquo, ante ullo pacto prcter hae< uUa uapiam, -
ponitur ease. Materia eal in qua omnia fruatra intelligibilem nniuscujuaqa

formantur, et ipaa non formatur in aU- ciem aliqnam petere aolemne, necaliud
quo ergo ante omnia formata et creata
: haac rant qnam verba? iQoaai dical :
est materia quod autem ante omnia : Non. Et lupponit, qnod -

- inteU
crcatum est, est aBlernum : ergo matoria bUea fueaonl ab eterno, ad qnai Cactoa
a?terna est. est mundu- lenaibiUa^ el opificem, et
2. Adhuc,Plato,il)idem, « Tria in prae- matrirulam in qua format opifex aenai-

senti genera sumenda sunt : unum quod bili forma omni.i quae in intelligibilil
gignitur quo gignitur aliud a

: aliud in : formia habuit ab apterno. Et aic videtor,
quo similitudinem trahit quod nascitur. quod sicut opifex et exemplar asterna
Idcirco comparare h.ec ita decet. Quod sunt, ita et materia aeterna sit.
recipit, matri unde recipit, patri na- : : 5. Adhoe, Omne cujus esse praecedit
turam istorum mediam, proli. Sed ita non esse. aeternum est, el radicatur in
intelligendum est, quod cum esse debeat aliqua materia : materia? esse praecedit
effigies rerum omni formarum varietate non esse. Prop.atio : Quod praesup-
distincta, numquam illud ipsum formatio- ponitur in omni dedoetione ad esse,
nishujus gremium benecrit praeparatum, illiu^ esse praecedit non es> d ma-
nisi informe sit, et suapte natura omni- teriae esse praesupponitur in omni dedu-
bus formis quas recepturumest, careat. » ctione ad ess rgo materiae esse prae-
Et dat simile sic dicens : Ut qui unguenta ceditnon esse. Et sic habetur proposi-
suaviter redolentia confecturi sunt, hu- tum, quod materia increata est.
midam materiam quam certo condire '». Adhuc, Omne formatum, id in quo
odore volunt. ita praeparant, ut odorem formatur, sibi praesupponit. ut annulus
nullum proprium habeat. Etenim si haec aurum : sed omne creatum, formatum
erit alicujus eorum quae in se recipit, est : ergo omne creatum sibi praesup-
statim non est omnium receptaculum. ponit id in quo formatum est : quod
sed unius. Et sic vult ostendere, quod autem praesupponitur ante omne rrea-
materia receptaculum omnium formatum, creatum esse non potest et :
rum ante omnia est. et penitus informis. materia praesupponitur ante omne esse
nulla forma formata. Sicut ergo opifex creatum : ergo materia creata esse non
et exemplar ad id quodformatur, aeterna potest : et quod non est creatum, est
sunt itamateriam in qua format opifex,
: aeternum : ergo materia est aeterna.
necesse est aeternam esse. 7. Adhuc, Ars imitatur naturam, sicut
m II P. SUM. Illlnl.. THACT. I, QI.KST, i. 69
natura omnie ars

primum opificem : sed nisi hoc solum, ([iitxl matcria prscedit
inopereartis praesupponit materiam, ct formata ul fundamentum, et suscipiena :
oatura Bimiliter : cum ergo ista exem- el li">- fieri potesl el Balvari, bi materia
plata sinl ad opua opificis primi, in in ipso creato et formato producatnr
opere opificis primi prssupponilur ma- ease.
teria : oportet ergo, quod BBterna >it. An Ai.irn dieendum, quod haBC 'ratio .\,i 3.
ra . 1 11 CONTRAMl M lillju- ot :
tenerel in opifice qui aliquid potentias
1 . Nihil eat aeternum ni>i Deus : habet, et aliquo indiget : .'t ideo est opi-
materia prima doo eat Deus, el impos- fex imperfectus. Sed in opifice perfectis-
ubile est eam ease Deum : quia, aicul siino (cujus nihil est in"potentia et nullo
dicit Aristoteles, et probat in 11 Physi- indiget) uon lenet: enim
ille nihil prae-
corum, efficiens et forma et finis cum supponit, in potestate enim et volunta-
materia numquam coincidunt in idem : te hahct <l informe produeere eum

Deua autem eat forma et
efficiens et formato el inloiinato, sieut in anteliahitis
tinis : ergo maleria nuinquam pottM de principio primo dictum est.
M I >
U8. Kn \i 11 1» dicendum, quod opifex et Ad 4.
2. Adlnic autcin, ut ait Aujiustinus, exemplar sunt aBterna quia exejnnlajc ifl :
« Vera incommutabilitas est vera Beter- opilice idem est quod qpifex, indistin-
nitas : » ergo nihil commutabilium pot- cluin al) essentia opificis : et hoc est ideo,
eternum : sed ita nihil est com- quia in per se aêntibus efliciens, forma,
mutabile sicul materia : haec enim,sicut idem coincidunt
et finis in sed materia :
dicit Aristoteles in 1 de Generatione et numquam in idem coincidit cum effi-

trruptione, subjecta est omni muta- cientc et forina propter quod oporlet
:
Uoni et niutui : ergo nullo modo pott-t materiam cum diversae essentiee sit ab
iterna. opifice, per creationem deduci in esse.
Unde IMato sic dicit : « Cuncta sui
S ii no. Dicendum, quod materia similia prout cujusque natura eapax

creata est, sicut probant dua> ultimae poterat esse beatitudinis, eflici voluit :
rationes: et impossibile est eam dura- quam quidem voiuntatcm Dei originem
tione aeternam ease, Unde \uguslinus in rerum certissimam si quis ponat, recte
libro II Confessionum ait « Tu, Do- : eum pulare consentiam. » l.nde patet,
inine, fecisti inundum de materia infor- quod Plato materiam in materialo vuit
ini, tjuam fecisti de nulla re penes nullam esse creatam, et non habcre ordinem
rem. » prioritatis ad alia, nisi nalurae : sicut est
Ad pnmuM ergo dicendum, quod per ordo fundamenti ad superajdificata.
dicta Platonis nihil probatur, nisi hoc Ai) ai.ild dicendum, quod materiae Ad 5.
solum, quotl materia prius natura est esse non praecedit non esse simpliciter,
ante formatom ex materia vel in ma- sed potius e converso non essc medium
teria : -''«I quod >it prior duratione, non pra^cedit esse materiffi duratione : scd
habetur ex verbis Platonia : maxime, esse materiaB ordine naturae, subjecti,
quia secundum sanctam Scripturam, et ct fundamenti, non duralionis, pra^cedit
praecipue secundum dicta Augustini, esse formatorum : el aliud non probatur
simul cum re formata creatur materia. \»i illain rationem.
Kt ^t Bimile in vestigio pedis in pulvei Ad aliud eodem modo,
dicendum Aj 6>
quod lieri non potest, oisi pulvis po- quod materia per illam rationem non
natur esse um impressione pedis in probatur antecedere omne creatum et
|iul\i ;
formatum, nisi ordinc natura) : sicut
Ad Ai.ii i) eodem modo est dicendum, ordine naturae pulvis praecedit vesti-
quod per dicta IMatonis nihil probatur jrium pedis in pulvere, quamvis secun-
M 1). AI.P. M \'.. "Ml> l'l! 1 h
iliiin QftgG et <liii.il iooera posftit < um ui iln ii \ I , riihil ast iu
IpfOi I». o, quod poanil i

iplar rn ii<
a.i 7. \i. i i.iimi m dicendum, quod ill • rttio i i

.
iii tnuli i ii iii.ii- riale
ilr, epil Platonem quia io \ oi itate vi- leiliplai ;. •
nofl •
debatur siln ab BBterno i

in Deo : et aic ni Eacta ad
principium oon de principio : ied de- cxemplai
oepiufl eat, quia licel ari imitatur na- I
HAiin m est, quod ti
toram iu aliquo, tamea ia certitudine I . '.Illiilijilnl ll !. llt (l.i it Au-

imitari non potest i i ertius enim ad rationem Cax il I» u m i-
i.jiiis n.'itur;r, ijii.nii artis. SinnliliT Bfl teriam fi itionem fe< it :
ct natura oum imperfecta smt. el mui- ratio auti m emplar :
tuin potentiaa habentia, perfecte imitari riaiu fecil ;nl exemplax : el ii-
aon poaaunl ceeatorem <jui aihil admix- quod exemplar i
luin babet de potentia. Et ideo li< et 'i. Aillnji . Omoe quod aiiquo modo
ct natura prseaupponanl materiam, aon bonum eet, bonil m et
i.iiuiu oportet quod primus opifex pi exemplar habel in sommo booo : aed
suppopal rani. Nec Piato intendit, quod malaria aliquo modo booum i
ex ratiooe aotipnis primiopificia oporteal bonitaiis sii,i. cauaam babef

ju;i'su[ij)oni niateiiani, Bed <j u »<1 61 r.i- io Bummo bono. Quod materia aUquo
tione operati operis et constituti in eaae inoili) bonum >i t , dicit Auguslinus ia
perfecto ordine nalune, oporteat pHBexi* libro XII Con/essionum S ut

Btere materiam. falemur majua bonaim i let qood
Quae in contrariom adducta sunt, pro- tum el fonnaluui oafc, ita dicimus min
cedunt. honum quod oreaium informe formabile
est, sed tamen bonum. » Noo ea| aotem
bonum, nisi quod est a honu primo, ut
in tractatu de bono determinatuin < >t ex
AHTKLI.I PRIMI verbis Dinny-ii. Hoetii, et Aogustjni.
Ergo videtur, quod materia honitatis
suaecausam habet in summo bono et
PARTICULA IV. formam, et sic videtor ad ideain e>se
facta.
Utrum maleria facla sit ad ralioncm '').

Adboc, Omne creatum antequam
sive ad cxcmplar aliquod ? 1
crearelur, in potenlia fuit causae efii-
cientis, et ideo est ens pcssibile. et non

ens necesse : materia creata est. quod
Quarto quceritur, Utrum materia facta conslat ex praehabilis : ergo est ens
sit ad rationeni, sive ad exemplar ali- possibile : ens autem possibile non est
quod? in potentia in causa efficiente (quae non
Et videtur, quod non. est causa per accidens, sed causa per se)
Exemplar enim non est nisi formae
1. : nisi secundum rationem formae exempla-
materia autem nec forma est, nec a ris ergo materia antequam esset in
:
forma habet quod est materia ergo : esse materiae secundum actum. in potcn-
videtui, quod materia ad exemplar facta tia causae efticienlis fuit secundum ratio-
non sit. nem formae et exemplaris.
2. Adhue, Nihil materiale est in Deo, 4. Adhuc, Sicut in rrima parte
1
Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen-
Cf. novae editionis, pag. 15.
tentiarum, Dist. I, Art. 5. Tom. XXVII lmjusce
l.N II P. Sl.M. THEOL. NtAGT. I. QU .EST. l. 71
Summm tkeologue, quasstionej Qualiter e( ntateri bj : el bae ratione fonnali ma-

1
omnia ereata sunt inDeo determin*- , terie arlificiatorum est in mente artificis.
tum est, quod creata antequam Bant, in Et ideo dicit Aiistoteles in II Phytteo*
Deo Bunt, sicut artificiata sunt in intel- rtim, quod architectus aon tantum e.m-
lectu artificis artiBciata autem uon sunl
: siderat formam et finem, sed etiam ma-
in mente arlificis, nisi per exemplar : et teriam, Et dat exemplum de serra, in
sic i u m materia creata sit, oportei quod qua non consideratur tantum finis qui
por exemplar sit in mente divina. est incisio, riec forma quse esl Bgura
S Adhuc, Dicit Dionyaius in libro de dentium-, et dispositSn et incidendum :
Divinis nominibus*, quod ai oausa prima sed oportet, quod consideretur materia*,
non novit aliquod caueatornm se, in qua talis Bgura dentium ct dispositio
sequitnr quod causa sit vaoua Becundum Beri possit. Propter quod, ut ibidem
aliquid. Ergo prima oausa aovil omne dieit Philosophus, intendens faoerc ser-
suuin oreatam sed non noscitur :
nisi ram, non qussrit materiam lanam, vel
cujus ratio apud noscentem habetur : aliud inolle quod facile oedit, sed quaerit
cum iîtur priina inatrria rroatum sit ferruin in quo Bgurari possint dentes
priimr oausa*, et nosoatur ab ipsa, opor- acuti anguli, facile dividentes et corro-
trtquod prima inatnia per aliquani ra- dentes id quod dividendum est. Et sub
tionom sit in notitia primai causoe. hac ratione ab artifice quaBritur et consi-
deratur materia.
Soi.itio. Anselmus in Sicut dioit Et per siniilem rationem informis
MonologiOi pMBSumptio ost dicere, quod matefia prima, formabilis in omnem
aliquod ens sdl quod non sit ab cnte formam, producta est et qmesita a primo
primo et quod est ab enle primo,
: opilice, et hoc modo fuit in mente divi-
per notitiam esl in rntr primo, se- na. Informitas enim, quoe est evacuatio
cundum rationem qua se habet ad ab omni forma secundum actum, qua
ens, et simpliciter est ens, et actu ens. evacuatione formabilis est in oinnem
Bt hoc modo est materiam dupliciter actum formae cujuslibet, aliqua forma
considerarr, scilicet secundum quod est cst, ut dioit Auguslinus, et aliqua ratio
hoc ens absoluto : et secundum quod est qua in enlis voritate constituitur :
eet in habitudine ad ens actu, quae ba- et quantum ad illam habet excmplar in
bitudo abstrahi ab eo non potest, in mente divina, et hac ratione produoitur
quantum informe formabile est : sicul in ab ipsa sicut a per se agente. Per se
artiliciatisapud artificem ratio est fun- enim agens est, ut in II Physicorum
damenti liaeo enim ratio non est abso-
: vult Aristoteles quod est agens univo-
luto ejus quod eet fundamentfim, sed est cum : et hoc est quod agit in ratione
ratio qua se habet ut snstentans et reci- efficientis et forma?. Et dat exemplum :
piens omne supereedifioatum. sicut Polycletus causa statute cst sive

\'A sic dicendum <-t de materia prima, idoli per accidons : sed statuarius causa
quae licet iniormis -it ab omni forma statuae est per se formaliter, et similiter
ad genui vel speciem vel invidoum de- 1'olyclotus statuarius, quia tunc agit
terminata, tamen rationem habet ba- srcundum eam quae in ipso est, formam
bitudinis et receptaculi et analogiae ad el artem statuae. Et sicut medicus per
omnem forniam : et negari non potest, se est cauea sanitatis, et Bimiliter Ilip-
quin haec sit ratio formalis et fuudainenti pocrates medicus, quia sanitatom agit
1
Cf. Opp. B. Albcrti. 1, 1'art. Miuiui.i' tlieo- * S. Dionysics, Lib. de Divinis nominibus,
logia?, Tract. XIII, (Juaest. 5$. Tom. XXXI novae cap. >.
editionis nostrae.
12 D. Al.li M Mj <>lUt l'l: l.h
< uniliilii i-ain ijil.r ln ipgO ( t, foi ni.iin iii i vel verum di-
i-l irtem nn-iiii iii. i
initati . Ilippoi i sl
.iuiiiii est oausa pei sii habel in ie foi raam el ai lem qus /',1/1. r, ijij.i
a;_'.ii Banitatem ! led sanitetem agil pei au< toi iii \u. i, itini in libi o l.\ \ \ III
.ilnnl quod iii nomine efficientis non Quse tionum dii enl . quod l'l it" posuit
intelligitur, agil enira per boc quod i
ide i- iii nniiii' di\ in.i, quarj qui ih
medicuBi eo quod medii ina i"i ma esl 1 1 I 1 1 1 ii iii i pue

ratio aanitatis. Ita oportel intelligere in siil* hoi .itii ibuto, quod Filiu 1
1 esl
Deo, (]iinil nilnl agil live creat, nM Dei Bapientia, et Dei vei bum, pei q
rujus r.iiio et forma exemplarii est in omnia Ea< ts lunt : non enim
ipso enim (ui dicil iuguslinoi
: aliter artifex, qui in menteapud se noa habel
non agerel secundum rationem. rationes opei mnium eorum quae
A ,i ,
An 1-kimi m ergo dicendum, quod licel ad opua exiguntur.
materia secundum id quod est, formam l. Aillnir. I i dicit Aristi telea in V
non habeat, el ideo non possil habere Ethicorum : Sapiem estin artilicibus.qui
azemplar formale tamen lecundum '.
es Bne operis rationem reddit •!«• unr

quud se habct ad cns actu, î n«- fi.iiiii bo opere : sapieot ss mus autem Di
non est, et siuc ratiooe, ut dictum est. ui Ba?piui jiMib.itijiii e*t : > . [Hi'l
Et hoc lnodo refertur ad mentem opi- eum ratio eet ex Bne sumpta de univi
ticis primi, et idealem rationem habet in opere opus autem inumest nniversum
:
ipso. Bive mundus, cujus bonum tirii.s -
Ad 2. Ad aliud diccndum, quod niliil in po- in i[>- i est, sicut in duce exercitus :
tcntia cst in Deo : habitudo autcm ma- ergo universorum qure sunt in mundo
terioe et ratio habitudinis ad ens actu, et ordinis eorurn ad finem, r.itio et for-
non cst materialis, scd formalis et ideo : ma exemplaris est spud ipsum. II
secundum illam et non simpliciter potest ergo ponere niliil habet erroris : et lic
esse materia in Deo. Plato non cnavit.

Ad object. Quinque argumcnta quae in contrarium 3. Adliuc, Boetius in procemio primi
adducta sunt, concedcnda sunt secundum Ariihmetieorum dicit sic : « Numerorum
distinctionem rationis et formae, qua? scientiam hujus mundanae m ilis condi-
in principio solutionis determinata est. tor Dcus, primum liubuit suae ratiocina-
tionis exemplar, et ad banc cuncta con-
stituit qua?cumque fabiicante ratione per
MEtlBRI PRIMI numeros assignati ordinis invcnere
concordiam. » Ergo numerus est exem-
AllTICULUS II. plarisforma omnium eorum quae per
formas distinguentes ponuntur in nu-
Vtrum erraverit Plato in hoc quod merum in ordine ad finem universi,
dixit exemplar esse principium ? 1
antequam esset in esse naturae, et in actu
est apud Deum : et haec est Catholica
fides, et non error : ergo Plato non
Deinde queeritur de exemplari, Utrum erravit hoc ponendo.
1
Cf. Opp. B. Alberti. Comraent. in II Sen- logiae, Tract. XIII. Qua?st. '66. Membr, 2, Art. i,
teutiarum, Dist. I, Art. 3. Tom. XXVII hujusce 2 et 3. Cf. etiam. Quaest. 60, Membr. 2. Tom.
novae editionis, pag. lo. XXXI novae editionis nostrae.
2
Cf. Opp. B. Alberti. I» Part. Summae theo-
IN II F. SUM. THBOL. THACT. I, gi.KSI. 4. 73
i. Ailhur, Boetius in libro III de actor uiaxiiniis sivc opifex, qui operii
Consolatione philosophue :
siii ratione prndentiaque his qua Bem-
pcr cadcin existunl accommodalus, ima-
Quem non extenus pepnleranl Qngere oau c.st. opinor alterius. » Ergo istc
\i Lteria Qnitanlis npus : veram insita summi scnsiliilis mundus puicherrimus est pro-
nna boni livore carena tn cnneta superno
accommodatus est exem-
I :
pter hoc, quia

exemplo, pulchram pulcherrimus ipse
I)iu-is,il>
plari archetypi mundi archetypuB :
kfundum mente gerens, similique ab imagine

foi mans, autem mundus exemplaria Bunt in
l' rfectasque jubens perfectum absolvere par- mente divina, cujus Bimilitudines et ima-
gines quasdam constal esse mundum
[tes«.
Bensibilem ergo videtur, quod exem-

:
II •
ponere non est error, sed Ca- plaria nou posuil cxtra mcnlcm divi-
tholica enim exemplaria
veritas : talia nam et Bic videtur idein quod prius.
:
ponere increata verissimum esl ergo : K CONTB \ltll M liujus eBt, sed contra.
nou c>t error. 1. Quod dicit Magister in libro II Scn-
Si forte aliquis dicat, qnod in hoc
.'».
tentiarum, distihct. I, cap. I : « Plato
i.ivit Plato, quod exemplaria posnit « namque tria initia existimavit, Deum
extra mentem divinam. Contra : flaec « Bciticet, exemplar, et materiam : et
sunl verba Platonis in seconda parte « ipsa increata sine principio, et Deum
Tun.ri : dubium ;ul
« Certe non est d quasi artilieem, non creatorem » :
cnjusmodi exemplnm adverterit munda- quia scilicet in prsejacentem materiam

ni operis fundamenta constituens, utrum formam non suain, sed alienam in-
ad immutabile perpetuamque obtinens ducit.
proprietatem, an ad factum atque ela- 2. Adhuc, Magister in Historiis sic
boratum. Nam Bi est, ut cei t«- est, pul- dicit : « Plato tria fuisse ab aeterno di-
chritudine incomparabili mundus, opi- cit, Deum, ideas, et hylen et in prin- :
fexqoe el Dabricator ejua optimus, cipio temporum de hyle mundum factum

perspicuum est, quod juxta sinceras atque fuisse, et ad ideas lormatum. »
immutabilis proprietatis exemplum mun- 3. Atlhur, Ibidem, Plato dicil, quod

tli sit institota molitio. Sin vero (quod « ad unum vullum opifcx non potest
nec cogitari quidem au1 inente concipi facere diversa in forma. Krgo Deusopi- »
tae eat) ad elaboratum, quod cum sit fcx secundum Platonem, ad unam ideam
rationta alienum, liquet opificem Deum omnia quae in mundo sunt, facere non
venerabilis exempli normam in consli- potuit et ita videtur, quod Plalo po-
:
tuendo mundum esse secutum. » Ex hoc suit mullitudinem idearum sub multi- :
palet, quod mundus non est constitutus tudine autem non sunt in mcnle divina :
ad elaboratum exemplum, sed ad aeter- ergo non sunt in mente divina secun-
num et incommntabile hoc autem non : dum positionem Platonis sic autem :
est nisi in Deo ergo ad exemplum : ponere error est crgo Plato erravit. :
quod in Deo est, mundus lactus est et : \. Adhuc, Plato, ibidem, « Intelligen-
sic non posuit exemplum extra Deum. dum fieri non posse, ut una existat fa-
G. Adhuc, Plato po>t pauca ihidcm cies, quse omnes rerum formas vultus-
dicit : « Hic, scilicet mundus archety- que contineat, variaque corporis undique
pus, qui scilicet est vcnerabile exem- ora demonstret : » ergo secundum Pla-
plum elaborati mundi, cujus imago cst tonem unum non potest esse, quod sit
hic mundns, factus est, qui generalo- imago et exemplar omnium formarum :
rum omnium speciosissimus est et ille : oportet ergo, quod hoc ponat sub di-
1
Boetics, Lib. III de Gonsolatione philosophi£B, metr. 9.
7i I» \l.i; M \i, uith. IMU.h
vei itab : el iii iMin niii in menle di- bo< • -t ,

< un .11
vinii, ied extra el li<" mI erroi ei go reputatione quidcm <t > oi
1'l.ilu ei r.i\ it vei que [ii ii
.'). Ailliin , Hoc i< i ipitur <\ verbii mente conai timua, proptei bujuaoaoali
paulo ante induotie, ubi ii< * 1 *
«
- t 1'l.it" : omnium I intendil diccrc, quod ita
« Kst ne ignii aliquii leorsuni i materia • iiii-in\ imui lensibili i
n oimo
ipaa permaneni in el ccBtera qu voh <•!<-, quod i i non \ idi
-
laspe dicimui per leipia man< i

•
'
an h i iiin I
ic patet, quod 1'lato posuit ab
sul.i siini, que corporii lensu percipi- .i t' i no foi iii i inlclli-
inus, el talem in lecontinenl verilatem, gibili i, el ustenu

neo ullo pacto praster ba?c ulla innl H. Adhui . I qnod prini ipia
uapiam, aed fruitra intelligibilem uniue- iiiin prima, quibua lunl et iciuntor, m
cuiusque ipeciem aliquam ponere lole- facta, oee lemporalia posaunt. fti
mus, nec aliud basc sunl quam verba ? » • iiim taln cssint, oporti-rct, qinnl pnu-
Quaai dical : Talea ipeciei necesae eat cipiorum alia prim ipia, <-i illoram
rsso. alia, et n< iretur in infinltom : omn
(>. idem probat perdielin-
Adliui-, lloc enim quod lit, vol Eaetom ast, l n
ctionem intellectus et opinionis. Opinio principiia in •
nstituitnr. Bl nc pn-
enim cum sit treineiis habitus, neceese tet, quod ibitur in inliiiituin. M principia
cst objecti trementis esse. I)e formis au- facta sunt. Principia •
onatituentia
tem in materia existentibus, qua* conti- in esse unumquodquc, baota non -unt :
nue, ut dicit Plato, tremunt, tamquam et quae facta non mnfaj afa aelarno snnt:
in Euripo, hoc est, in ebullitione sint ergo principia esse i raitionia ab
(Euripus enim ebullilio maris est) nihil aeterno sunt.
certum, nihil stabile concipi vel dici 9k Adhuc, FMato sic dicit : « Verae qui-
potest : unde de his non potest esse nisi dem opinionis ut quilibi-t particeps intelli-
opinio, ct nihil de his sciri potest, sicut gentiae est. Intclligcntiae vero dii quidem
dixit Heraclitus. Essentiae autem rerum omnes,homines vero pauci aijinodumpar-
secundum se acceptae per intellectum in ticipes sunt.Quae cum ita se habeant.fateri
principiis essentialibus, uno et eodem oportet esse speciem, quae aeoaper eadem
modo sunt ubique et semper. Ergo istae sit, sine ortu atque interitu, quae nec in
separatae sunt, et intelligibiles, et vere se quidquam, sen-uque corporis
accipiat
sunt : ergo formae separatae quae sunt nullo pcrcipiatur, atque h< o eel quod ad
principia esse simpliciter, et scientiae solam intelligendam peitinet, ejusque
separatae a materia, vere sunt. Et haec intentionis est proprium. » Ex hoc ex-
fuit necessitas quare PJato posuit formas presse patct, quod Plato posuit spotiaa
separatas. esse immutabiles ab aeterno in 'semet-
Adhuc, Quare a quibusdam tales
7. ipsis locatas, quae hoium sensibilium
formae non ponantur esse, Plato assignat sunt principia. Unde dicit paulo post :
causam, et dicit, quod patiuntur idem « Porro quod ab hac, scilicet specie, •
quod somniantes et sunt haec ejus : nativum, sensibile, substentabile,hoc est,
verba « Denique cum ad id animo in-

: quod in aliquo receptaculo materiaesusti-
tuemur quod sedem praebet his quae neatur, cum immutatione, et inteiitu
generantur, putamus neccsse esse, ut recedens, sensibus. et opinione noscen-
omne quod est. in aliquo loco sit posi- dum. Tertium genus locus est, qui interit
tum, regionemque obtineat aliquam. quidem numquam, sed omnibus quae
Porro quod neque in terra, neque in sdgnuntar, sedem exhibet, hic sine tan-
coelo est, minime existere putamus ob : gentis sensu tangitur, adulterina quadam
quam depravationem, itemque alias con- ratione vix opinabilis. » Ex his patet,
1N II P. SUM. THBOL, TRACT. I, QUjEST. i. 75
quod di recte el distincte Plato ponil .luno, Pailas, etc, ei propter hoo deot
tria principia esse ab eetemo, flcilicei deorum appellaxi, quia isti incorpprej
opificem, materiam sive receptaculum, existentes, per aumina corporea, ccslestia
el formas, qua? budJ essentiaiia principia Bciljcei corpora el aiementaiia auman
irum quaa per generationem oriuntur ei divinuin hahfiitia, siout per in-li uinnil.i
cidunt. organica, formaa exemplarium seterno?

!<•. Si Eorte aliquis diceret, quod M.i- runi, tju.is eaaentiaj el varitate9 rerum
s iteittinrum Ilisloriarum im- inlluunt, i\
el appellat, materise Bcnsibiii
ponunt hoc Piatoni : sed Sancti pra quibufl eaae nei constituitur ei ratio co«
omnibui comtnendani eum, sicul dicit ejnoscendi.

Chryeostomufl in prima homilia Buper gemino errore erravit circa
Tcrtio,
Joannem. Comtbi est, quod dicil Am- materiam: hanc enim tlixit BBternam sive
brosiufl ezpresee in Hexameron sic : increatam, et receptionem materis dixit
«Piatodisertissimusdiscipulique ejua tria osse re ceptionem Loci : motus
el sicut est
principia constituerunt omnium, scilicei ad locum, ita esse inotum formarum a

Deum, ezampian, ei maJeixam,ei eaesee datore formarum ad materiam hoo :
incorrupta el incraata, ac sine initio enim erroneum est forma enim et es- :
leeruerunt, Danmqua non tamquam smtia, quae eal veritaa rerum, secundum
civ ,i,,iviii tamquani artiii-
materisa, aad philosophiam et theologiam educitur de
iu ad exemplar., hoc est, ad ideam in- materia, et non ab extrinseco aliquo in-
lendentem fecisse mundum : vooawe- ducitur in ipsam : scd sicut dicit Augu-
runtque hylen, qua gignendi oansafl stinus de anima humana,quod infundendjQ
rabufl dedisse asseritiir oinnibus : ipsum creatur, et creando infunditur, talis
quoqui'mundum incorruptum, nec crca- forma qua3 est essentia et veritas rerum
tum, aut factmn a-stimarunt. » Ex his educendo de materia crealur, et creando
verbis expresse patet, quod Piato in lfeducitur. Et hoc non convenit loco et
ponrndo principia crravit. locato ncutrum enim horum educitur
:
de reliquo aliter eniin non esset motus

:
Uo. Solitio. Dicendum, quod procul du- et rnutatio in rerum generatione motus :
hio, sicut Sancti dicunt, ct Platonis ver- enim, ut in III Phijsicorum probatum
ba ostendnnt, Plato erravit circa princi- est, est actus imperfectus et actus imper-
I»ia triplieiter. fccti. Actus autem imperfectus et perfe-
Primo Bcilicet, quia tria principia sine ctus ejusdem formaesunt in essentia, licet
principio ah aeterno esse dixit, scilicet secundum esse non sint idem, sicut esse
opilictin. exemplat! sive formas, et mate- imperfecti quod potentiae permixtum
1 1,1111.
est, et esse perfecti cujus potcnlia per
Secundo, quia dixit ex exemplarihus, actum completa est : et ideo idein esse
qu.c mitndum arehetypum vocavit, mun- non possunt.
duin i>luin Bensibilem sic constilui, quod Ad pmmim crgo dicendum, quod ideas Ad i.
scmentem omnium rerum in t.winplari- ct exemplaria ponere in divina niente,

bus sive formis wtcrnis diis secundis non est error, sed Catholica veritas. Sed
attnhuit : et sic fonnas universi extra hoc modo non posuit Plato, sed potius
ment- m Dei positas, per deos ccelestes, in semet consistentes, et ipsasesse essen-
htic est, Btelias, et orbes et qualitates tias et rcrum vcritates iu luminibufl
elementales, materiae invehi, et sic for- intelligentiarum, quas <leos vorat, eo
inas eeternas Bensibiles lieri. Propter quod in (iraeco oa!ptjv idem sonat ijuod
quod etiam dixit, ante mundum sensibi- intellectus Latim , accommodatas, ettas-
lem deos deorum esse, qui duodecim in dem, ut dicturn est, tcmporaliter maleriae
libro de Deo Socratis esse dicuntur, ut invectas.
7
• u r 1 1 1 r 1
1 , quod si hoi ii aqua cilicet el I propt
do Plato posui et, nihil crra c1 quod mundiiH pi-rl •
--<• di< itui I
hoc modo dod posuil . u <\ dixil . quod li'.< quidem i liam dixil I' ia h
• \ i i 1 1
<
opei is ral im umen ,

i
i ma aon ••m.imi, <l iii li«.< quod formas ab
"|n.i niii rei iini essenti •• • i \ eritates, ab estei do .il> ipi o op
eeterno ••\ se produi taa fi i it, el eaa lumi- li .i iii n melipsis • •'
i
nibus intelligentiarum ai commodavit <i|nli< < iii Umquaui pei quod

ni his in faclura mundi el formationibus imagini - eai nm in.itcn.i- nnj • t.
rerura sensibilium lamquam adminicu- I

nde ••ii.iin dixit, <j u< "1 ,A, .•••:< i
no I
»
lantibus exemplaribus uteretur tamquam produx it omnes anim i niuni ro

prototypis, ad qusa formaret imagines slellarum, quas in cn oeli stell
sensibilium : unde illa^ separalas vocavit insei uit. ul pci lumina mt< aruni
formas : eas autem quaa in materia ad slillis praesidentium, I-
ipsas formatas sunt, dixil esse i magi nea laiuiii corporales moi t informan-
illarum et non formas. Unde, sicut iu tes qualitat mentaL - irporih
I primse philosophiss dicit Aristoteles, Bensibilibus inveherentui n-
isia sensibilia ab eternis dixit procedere tur aasci, <-t cibus pi etur eii
BlCUt ex quodam ethivagio, hocest, sicut post dissolutionem corporia, ab inteUi-

sigillata a sigillo. geniiis quas deos rocabat, id foBnns 'jii<<<l
Ad 3. An aliud dicendum, quod Boetius ve- dii crcdiderant, el simile illi- erat |
rum dicit sed numerus quem attendit : participationem rationia et intellectus, li
ratio divina in constituendo res, non est in corpore existfns justitiam coluiaset
numerus formarum, sed est numerus et pietatem aoi rent :
proporlionis, acceptus penes similitudi- et ilerum comparibus stellis attribue-

nem acceptam in solidis secundum arith- rent ad secundse generationia instrurnen-
meticam medietatem conjungibilibus. In tum : et hoc patet, quod error est.
aritbmeticis enim duo solida a radice Ad aliud dicendum, quod in hoc ver- Ad
sesqui alterae proportionis surgentia, bo Boetius corrigit errorem Plalonis :
stabili proportione non conjunguntur, Plato enim externas cau-a-, qnai Deum
nisi duo media, ut patet in primis
per opificem ad creandum impellerent, po-
solidis, quorum radices sunt duo et tria. suit et hoc est error, ut dictum est
: :
quae in sesquialteraproportione se babcnt cum non impulerit eum ad creandum,

ad invicem tria enim continent duo et : ut dicit Dionysius, nisi exstasis amoris
alteram ejus partem, quae proportio summi boni, sibi per naturam insiti :
Graece 6(zou»Xeta, Latine sesquialtera vo- nec duxit ab mun-

extrinseco exemplo
catur. Solidum autem surgens a binario, dum, sed. a se, qui est supremum bo-
est bis duo bis, hoc est, octonarius : num, et per rationem idealem omnium
solidum vero surgens a ternario, est exemplum.
ter tria ter, hoc est, viginti septem. Et Ad aliud dicendum, quod Plato vocat Ad i
haec duobus mediis conjunguntur, scili- elaboratum cxemplum, quod. de materia

cetduodecim, et decem et octo : decem factum est temporaliter : sincerum autem
et octo enim est ter tria bis : et sic con- et quod ab aeterno a
venerabile vocat,
veniunt cum utriusque radice. Duode- Deo productum, solo intellectu compre-
cim autem est bis duo ter : et sic etiam hensibile in sua? esstntia? puritate, sim-
hoc convenit cum utriusque radice. Et plicitate, c-t veiitate consistit : et talia
sic, ut dicit Boetius, cum mundi sensibi- exempla ab aeterno ponere, erroneum
lisduo extrema solida. innem scilicet, et est.
terram, jecit fundamenta Deus duobus : Ad aliud dicendum, quod Plato bene Ad i
mediis cum extremis convenientibus, posuit in hoc, quod rationis divinae dixit
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. I, Ql.KST. t. 77
formas Beparatas el exemplaria quae

Bunt iii mente divina : sed in hoc erravit,
quod exemplaria illa &b ffiterno dix.it in
distinctum producta ab opifice, ut
reando mundum sensibilem, illis mimimu rimn
uteretur ut sigillis.
? et 9 Iii v quai ia contrarium, adducuntur

satis ostendunt errorem Platonis. Ratio ARTICULUS III.
tamen Platonis fuit, in quam omnea

Stoici consenserunt ei : quia omnis rei Utrum c.r dictis Platonis seguatur
consideratio triplei est, sciticet in prin- Oeum esse opificem, >tun creatorem ?
cipiis -iii- primis Bimplicibus, et sic
consideratur ra Formis qusa sunt ante

rem : el in formis dantibus eese rei, Deinde qua^ritur, Utrum ex dictis Pla-
quaB -unt formaB existentes in re : et in tonis sequatur Dcum opiticem esse, non
formis quas sunl intentio rei al> ipsa re creatorem ?
abstracta per rationem. El ideo dixit 1. Dicit cnim Magister in secundo li-
triplex esse universale, scilicel ante rem, bro Sententiarum, distinctione prima,
in re, et posl rem. Deeo quodestante cap. quod opifex ol. qui de aliquo
2,
ivni. dicil PorphyrtuSj quod nullo anima- facil cum motu, ita quod in opcrando et
li existente, per intellectum adhuc acci- ipse movetur, et materia circa quam ope-
pitur Bubstantia animata BensibiliSj qua? rator 1 Et sccundum hoc videtur, quod
.
esl veritas et essentia animalis, ante Plato non posuerit Doum opilieem sicut :
animal lumine intelligentis existens.

in enim in pra?habitis a Platone proeindu-
l
univeraali quod est in re, dicil Avi-
1
ctum est,Plato dixit, quod si quis posuc-

cenna, quod animal esl unum scnsu ta- rit Dei voluntatem solam causam esse
ctus determinatum. De universali posl eorum quas facta sunt in mundo scn-i-
rem, dicitur, quod animal esl prsedicabile bili, dicil eum non errare, sed veritatem
d«> homine, de asino, el sic de aliis. El dicere : sed qui sola voluntate operatur,
per hoc patel causa dicti Platonis, et niliil facit, necinstrumento utitur vel sub-
i ausa ejus erroris jecta materia : ille ergo non operaturut
\i» i i.iimi m dicendum, quod Pluto opifex vel artifex : ergo Deus secundum
commendatur in hoc, quod posuit opi- positionem Platonis, opifex esse non dici-
ficem per verbum suum, sicut per artem tur, sed creator.
et rationem, mundum creantem : Bed 2. Adhuc, (iregorius Nazianzenus dis-
vituperatur in modo positionis. sicut tinguens inter activum et operativum,

patel in verbis Ambrosii prsinductis. dicit, quod activum est cujus actus est
operativus motus operativum autem :
dicitur quod ex seipso movetur. Plato

autem posuit, quod Deus nec a seipso
nec ab alio movetur, sed omnimode im-
mobilis cst. Omnis enim motus, ul dice-
li.it Plato, esl aliter se habentis. Quod
nec Deo compelit secundum Platonem,
ii' m materiae secundum esse materiale,
1
Cf. Opp. H. Alberti. Commpnt. in II Son- " quia movrmur non ••nirn gine mota : aliquid
uiiin, bi-t. I, cap. li, in medio:«Nos k facimns. Tom. XXVII hajusce npvea
«» editio-
iperando mutaridicimas(alias, dicimar] nis, ] - 23.
7K I» \l.l: M \«. olth |'|i I l>
ied oli competil Bui ipo, qoi e t

ebulli* \i. w i- 1. diceodum, qoo I ex P o a «j
lio r< >i m.iriiin tngredieatiura ia materisra «li- i l» <i iii moi .11 iri jjo quo I in-iMj-
a fni in i eparatii icuta igilli ,
i
t i meotaliler m<.\ eotis ooo moi eo( ni
dientium ex ipsa per materi e Irausmota* mota, i-t iii Im,. .jiio.l ii .., imeo-
tiooem ex ii ausmutalis in ip a, ip •• ta- talilei M,., ,'entia qu aon movi b •!
1 1semper imroobiliter permaoente io
1 •
-
1 1 quilui movi ri i
al dii it
esse materiali. ESt exhis uon sequitur, Aristoteles, qaod i moretor srtifei qaao-
quod Deui est opifex, sed creator non : do <\ oti< n -. n
ergo Plato posuil Deum esse opiflcem,

sed creatorem.
s«d conir». | N CONTRARU M quod di(
liiiju^ SSl it
Aristotelee iuVI Ethicorum quod arsest %
factiyuro priocipiuro cum ratioae. El MI.MMMI \l II
ibidem dicit, quod facere est super pra>

jaceatem materiara operari : quod aou h erroribm Aristotelis.
potcst liori siae molu et transmutatione.
Plato autem posuit pr&jaceutem ab seter-
ao roateriaro, simt habitum est, el posuit Consi qui mi i! qoa reodum est de I
exemplar artis ab aeteroo ia seipso con- quod dicil Magister io lilu<. II Senientia-
sistere, et Deum diclu, jus.su, et verbo rum, Distioct I. cap. 2 « Aristoteles ;
facere quod facit, et uli diis deorum el vero duo priocipia <li\it, scilicet
stollis et qualitatibus eletoeutaiibus iu * inaii-riani, el Bpeciem, ri lerthim

producliouo imaginuiu sensibilis mUttdi « ratorium dirium : moodom quoqoe
in materiain. Has eniin formas quae sunt « sempero-si-. fore, <-t faisi loc ite-
in materia, imagines essedixit rormarum rum vorba Aoibrosii sunt in Hexameron.

separatarum, sicut paulo ante ox verbis Dicil oniin sicAmbrosios : Alios qoo
suis deinonstralum est : et boc est non ex ut Aristotelem cum suis discipulis, miror
niliilo aliquid facere, sed ex aliquo, et per tantam opinionem assumjisisso, ut duo
aliquid sicut ad formam, et aliquo co- principia poneront, materiam pcilicet, et
operante sicut instrumento. Posuit ergo speciem, et tertium cum hi-, quo<l opera-
Deum non esse creatorem, sed opilicem torium dicitur, cui suppeteret competen-
et artificem mundi. ter eflicere quod ad oriendum putas-
set. »
Qlod concedendum est sicut, dicit Ma- Ratione quorum verborum quaeruntur
gisler in Sen/en/iis ex verbis Ambrosii hic quinque.
in Ilexameron sumptis. Primum, Si forma potest esse princi-

Ad primim orgo respondendum, quod pium non de principio ?
Plato dixit voluntatem Dei causam esse Secundum, Si materia secundum ra-
mundi sensibilis ut primam, et non ut tionem qua posuit eam Aristofeies potest
proximam unde sub illa causas proxi- : esse principium non de principio ?
mas posuit, quse dicta sunt, materialem Tertium, Quid sit illud quod vocatur
scilicet, exemplarem, et instrumenlalem operatorium ?
motas a divina voluntate, jussu, dictu, et Quartum? Utrum Aristoteles duoprin.
verbo, sicut dictum est, Et ex boc sequi- cipia vel tria posuerit ?
turipsum esse opiticem mundi sensibilis, Quintum, Utrum mundus duratione

et non creatorem. semper fuerit, est, et erit ? '
1
Super haec omnia confer Opp. B. Alberti. et 11. Tom. XXVII novae editionis nostree.
Comment. in II Sententiarum, Dist. I, Art. 10
IN II I». SIM. THEOL. TRACT, I, QUjEST. 4. 79
ah Blaborato : cum illud imperfectum sit,
ct multipliciter privationi et potentiffi
permrxtum uecesse esl quod imperfecturo

faciat opus efGciens ergo perfectumfa- :
mi \mm si ( i \i>i i
:iens opus et per se, aicut uatura faut,
cum e\ bomine producit hominem, et
Bquum e\ cquo, et fahain e.\ faha, et sic
AltTICULUS 1. de aliis, et nuinquain deliciat in necessa-
riis, nec abundet in BUperfluis, uiei per
Utrum forma possit esse prineipium occasionem materiae vel alterantis mate-
wm de prmcipio ? riam peraccidens: sicut dicit Ptolomaeus
in his qmv recipiunt iinpressionein a lijxu-
ra posilumis stellarum infaustarum : se-
Prwo ergo queritur, (Jtrum forma quitur necessario, quod talis efliciens
pos-it esse principium non de principio ? onincin forinain quam producil, producit
Et videtur, quod sic : ad exemplar sincerum uno modo se et
I. Omne euim quod est, aut est prin- habens exemplar autem prima forma
:
cipium, aul de priucipio : couslat autem, est ergo prima fornia sincera cxistenlia
:
quodforma est : aut ergoest principium, est et uno modo se habens tale autem est :
aut de principio : Bed uon est de princi- principium, et non priucipiatum igitur :
pio, quod probabo : ergoesl principium. forma in eo quod fonna, principium

I.t est Byllogismus liv[)utheticus fundatus est, et non principiatum. Non igitur er-
super disjuncta. Puobatio medise. Torma ravit Aristoteles ponendo forma princi-
m tti> sst : aicul autem dicil Aristoteles pium non de principio.
in l\ primsB philosophiss, actus simpli- Adhuc est alia ratio
'\. Platonis, quod
citer praBcedil potentiam, substanlia, ra- intcllectus et opinio differunt : opinio
lione, tempore
«'t : Bed id quod est de enim cum sittreincns habitus etacceptio,
principio, ut idem dicit in quinlo />rimas ohjecti erit trementis : intellectus vero
philosophiss, prius r-t in potentia quam eum sit verorum necessario-
divinus et
in actu : ergo forma cum sit simpliciter rumque semper, oportet quod sit veri
actus, qod polesi esse de principio : et semper et necessarii et uno modo se ha-
>i sequitur, quod sit non dc principio bentis est autem omnis scientia, ut
:
principium : et hoc est propositum, quia Arisloteles in piincipio Posteriorum di-
quidquid non de principio est, principium cit, ex praeexistenti cognitione principio-

cst. rum :omnis scientia cum sit ex
igitur
2. Ailliin-, Ratio Platonis est : quia ef- forma, eo quod per materiam nihil scitur,
Gciens foranam dat eausato : et constat, erit cx formis intellectualibus semper
quod non dat formam nisi ad imaginem existentihus, eluno modo sc hahcntihus :
fnrinae quam hahet apud se, aliter enim tales autem non sunt formae qu89 sunt in
qod essel efnciens per se : sieul statua- matcria : igitur <x formis qu89 sunt in
rius forniain ilat statuae ad imagioem materia ct rationihus earum, nulla potcst
ejus quain habet apud se : propter quod Bsse certa scientia.
nxistotsles dicit io VII primss plriloso- \. Si quis dicat IMatoni, quod licet for-
phisB, quod iu talihus dOBtUS BSl BX do- ma quae est in maieria, sit sian^ ct ne
ino, aanitafl sx -anitate, plaga ex piaga. saiia : tamen ratio fornnc BtSDS BSt, et ne-
Et idiin procedit PlatO dividendo sic, csssaria. Objicit Ptato in contrarium
quod aut fniin.i (juain dat efliciens, pro- dicens, quod ratio non cst probahilis vbI
•lit ab iM-mplari elabormto, aut ei ->in- necessaria, nisi relata ad id <[ii<> est. Dicit
cero et semper uno modo existente. Si enim Aristotele> iu V primv philosophxff,

80 0. Al.ll M \«. <»KI) l'l'. 1 I»
quod i 1 6i iti - <-• id Bquatio n roni itio, fio eet

intellecluum. " I Inde li rei de <pi iii ci, linitum <• 1
lio, c6i ti •-• non poti

e! itan omne lutem finilum ab omni finito
i alio secundum quo eil ia animi po l

ibil<- •
qu -I mbil jilu- -u
eiie itani el n< ni i| ,quod iliud Uuod

itani el m i ia, i»i ini ipium •
i< ntiaB '
iii in. il' iii. lotum edui .ilur <!<•
non eit ei tali : ergo ratione nulla cau- iti quod nihil Rui remanet in iptta, <-t per
lutem scientia ni
satur icientia. Bet • oniequens nihil | §h ip-
Bariorum dicit enim Vrisloteles ia prin-
: , <|U<.l| tlj!
cipio primi Posteriorum, quod itio : qui 'I eel ini ou\ a
opinamur unumquodque, cum cauiam philoiophiam i omnium enim Phili
cognoscimus, el quoniam illius eil cau- phorum [

» « > - i l i r > c-t, <jik,<| ii
sa, el quod impossibile eit aliter le ha- generationem inqnietam <-t infinitam
bere. Ratio ergo Bive definitio, qua?
me-dium demonstrationii eit, non potest Alii dixernnt, iicn( Demoeritoi etLen-
esse "I"' tali forma quae quiescit in ma- cippns, et eoram leqnacee, qnod \>t
tcria, scd oportct quod sit de (orma quae piimi omninm atomi rant, in racuoafa
ut principium esl rormana hanc formam, aeterno diecurrentee, et formai om-
ct csi ante eam. Si quis igitur formam niuiii non niei figu tm Formarum
ponat principum, nilnl videtur peccare. sive ad vitam, sive id i
ne, rc.ii
nisi motm atomornm con- figurai
Solntio. Solutio. Dicendum, quod circa hanc sequentes : rotnnditatem enim atomoram
qucestionem ab antiquo quatuor modis consequitur mobilitae. Efoe dizerant i
diversificati sunt Pbilosophi, sicut dicit rari ad vitam et a<l actus vitm. Lalitudi-
Commentator supor XI primas philoso- nem atomorum qnadraturam, sive <\
phisp. runt operari ad quietem, et ad ea quae

Quidam enim posuerunt latentiam, non viva sunt, ut terra, et hujusmodi.
sicut Anaxagoras, et sui sequaces : et Acutum angulum in atomis, dix<runt
dixcrunt omnia in omnibus esse inlinite, operari ad penetrationem vetocem
sicut inlinitus sanguis in aqua, et infini- - usionem : sicut est motus ignis et -j.i-
lum vinum in vile et in humorc vitis, et ritus et luminis in inundo. H<-belem an-
infinitum oleum in oliva et in humore gulum sive expassum, dixerunl operari
olivoe, et infinitos homines in homine ct ad difTusionem super alia corpora : sicut
in humore hominis, et semen hominis est operatio aqua?, et aeris, et aliorum
esse liomines parvos, non distinctos per humidorum. Figuras autem corporum et
meinbra, sicut etiam in libro XI Animar partium corporum esse diversas, secun-
lium determinatum est : et similiter didum quod ex diversis rotundis, vel qua-
cebant de omnibus tam homoêniis, aliis dratis, vel rectis constituuntur. Hoc de-
quam heterogeniis, nisi quod homoge- struxit Aristoteles dupliciter. Uno modo :
nia dicebant ibi esse distincta in actu, quia omne atomum indivisibile est : cum
sed latere : heterogenia vero non dice- rcopov in Grapco idem sit quod indivisi-
bant esse nisi reducta in homogenia. Hi bile in Latino : componitur enim ab a
dicebant generationem non esse mutatio- quod est privativum, et tspv», quod est
nem de non essein esse, sed. segregratio- divido :omne autem figuratum est divi-
nem distincti et manifesti de latenti et sibile, cum figura nihil aliud est, nisi
occulto. Hanc opinionem reprobat Ari- superficies plana una vel pluribus lineis
stoteles, dicens, quod quidquid est in terminata, et nihil divisibile ex indivisi-
tinito, finitum est et dimensione et bilibus possit componi. Secundus modus
numero : materia autem ex quo fit est. quod si etiam ita esse diceretur. ni-
I\ II P. SUM. TIIEOL. TRACT. I, QU EST. i. 81
hil horum esset. nisi oonsequena 6886 cet quod Bimile sihi noverinl in juatitiaB
Bubstantiale nniuscujusque rei : sieul li- cultura ft amore el intellectu di-

pietatis
gura caprae consequitur esse caprae, ut vino, sicut es1 anima rationalia divino-
dicit Aristoteles, el figura leonis esse leo- rum bominum, quod hoc merito justitiaB
uis, rt figura hominia esse hominis. lam et pict.iti-. e1 intellectus ut immortale d
in toto, quam in partibus : propterquod bene meritum ad se revocenl quod vero :
alia cst Bgura inanus. alia capitis, alia immortale esl non bene meritum, trans-
pedis. El ponit rationem, quod figurs corporent ad corpora animalium similia
organorum Bunl secundum exigentias affectibus eorumj donec tandem bene

potentiarum operantium in t*is operatio- meritum cultu juslitiaB el pietatia el in-
Eies proprias, bicuI est in potentiis ar- tellectua sedes mereatur sthereas. Uanc
tinin : potentia enim textilis artis. alias opinionem defendit Socrates in Phedene,
quaerit figuras in organis, quam poten- ulii dicit, quod animsa infernalesab undis
tia tihicinis : et alias Bimiliter tectonica Cocyti, l.rtlics. et Stygis soepe revectaB
Propterquod iristoteles contra
potentia. ad Buperos, a <liis petunt reincorporari,
Pythagoram dicit, quod qui dicil animam promittentea emendam ul sedea Bethereas
uniua animalis ingredi in corpus alterius mereantur. Alia pars sementis qua? cedit
animalis, idem es1 ac >i dicat, tectonica ad forinas corporiiin corruptibilium et
instrumenta tibicines indui : non enim animalium corruptibilium, in infimia re-
tibicinat tibicen induens dolabrum et manet generata el corrupta, et sicut in
securim, qua^sunt instrumentatectonici : Euripo multis mutationihus subjecta.
et sir aon operabitur animahumana, in- Ilanc opinionem dextruxit Aristoteles et
duens figuras memhrorum caprae vel leo- sequaccs cjus per hanc rationem, quod
nis. Propter quod etiam dicit Commen- nihil extrinsecum ab aliquo per naturam
t itor Buper Becundum de Anima, quod el iuiginem potest intelligi dare esse
omnis diversitas qme est inmembris cor- substantiale, nec potest esse causa ipsius
pori» Bt propter diversitatem virium secundum suhstantiam : cujus ratio est,
animsB Bive potentiarum, qua? in aliis quia nalura est principium intrinsecum
membris aliarum figurarum et comple- ei in quo non secundum ac-
est |>er se et
xionum operationes suas exsequi non cidens, sicut scrihilur in principio \\ Phy-
sent. Ex omnibus his arguit Aristo- sicorum: forma autem vel sola vel prin-
tihs quod cum ista sint consequentia cipaliter principium est omnis ejus in quo
de accidentalibus sunt
. nullum : est ah extrinseco ovô esse non potest
:
autem accidentale dat esse substantiale : hoc modo quo dixil Plato, scilicet quod
forma vero -dat esse substantiale : ergo extrinsecus primo separata sit, et postea
: nullo istorum potest esse forma suh- ingrediatur.
Btantialis. Post ista Anaxagoraa venit tractatus,
Post dictas opiniones de formis, quae qui dixit, quod omnium materia erat
Epicureorum fuerunt, supervenit Socra- confusum quid el chaos cx omnium for-
tis el Platonis opinio, dicentium uea mis indistinctis el non continuatis ad
formas esse a datore formarum efficien- propria suhjccta, ila quod capita sivc
ter, formalitrr autem a formis per se principia germanorum sive connatura-
existentibus, quarum sementem dator liuin eranl ibi sine cervice, hoc est, sine
formarum facit, el diis deorum tradit, continuante. El tunc dividebatur secta
questione de erroribus Piatonis
ricul iu illa in duas partea : ipse cnim Anaxago-
dictum esl '. Et dicit, quod par sive ras dicebat, quod intellectua agens, qui
a^quum esl «'<>> exsequi dupliciter, scili- solus immixtus, purus, et nulli nihil ha-
1
Cf. Supra, Membr. 1 hujuscp quspstiunis 4.
XXXII
n_ I). \l.li M _G. ORD. 1'iM.h
bel eommune, lumine upervenieni dam principia forna t e-feclivi q
mixto, mixiura illuil «IMinxii in funn.is f.n iuiii in.it. M.i ii. •
bujui roal
l
i. .
alicui dani formam limilem veJ illiu undum analogiam qnau
iibi f ni intelligi ati», el inime. rationali habel -*. <
i hani form un rel iilam. Efit l.
alicui dans formem deprei iorem in ma« principia lecundum eum coliiguntui
Leria, secundum <|ii«.<l plue vel minui tribue, iciliceti ce-
participat de luraine intellectui agentii. leeti, in quibui eet virtui motorii primi,
Empedoclee autem el Meliisus etcollega el motori rtii et lic dein-

eorum Parmenidee dicebantf quod distin- cepe:qa litui maleris per
rniens oportuit esse in materia: suppo- reepectum luminii ulmateriam,
aebant enim, quod omne distinguene in el virtute cujui principia quiesunl in
aliquo, in ipso esl si naturale eel : el ideo materia, movenl et mutant materiam ad
dicebant, quod lis et amicitia distingue- ham speciem vel illam. CoUigitur etiam
banl formas in mixto, separando <-t con- ez virtutibus elemi ntalibuij ii< at eali
crregando enim dicebanl con-

: amicitiara ignie digerenti el purinV ante materiam,
gruentiam cognatorura ad unum et idem Bpiritnali bumido aerii -[< i ri n* •-
in ma-
constituendum oaturaliter convenien- teria et nndique delei virtntem,
tium: lilcm autem disconvenientiam «.p- corporali humido aqua contianante p -
positomni repugnanlium ad unum et tei naterie, et terreetri siocitate conti-

idem constituendum. Et quamvis husc nente in figura el com tie parl
opinio valde vicina sit opinioni Sancto- materiiB. Colligitur etiam M formativa
rum ijuantum ad primam partem quam qnes eet ex generante in semine ex quo
defendit Anaxagoras, tamen ab Axisto- lit
r
;_ eneralio. Et esl complexni
in lii>
tele improhata est per hunc modum : sicut in fato : formativ.i enim movet vir-
quia intellectus ex quo ponitur esse im- tute et informatione qua-i inetrumenta-
mixtus, purus, separatus, nulli nihil ha- litrr virtutibus elementalibns. Virtu
bens commune, non potest esse esên- elementales instrumentaliter se habenl
tiale principium rei alicui sed quidquid : ad virtutes ccelestcs. Et in his omnihus
est ex ipso, adveniens est rei et accidens, principatur causa prima secundum pro-
sicut apparet in forma artis, et sicut est videntiam qua singula producit ad esse,
videre in splendorihus intelligentiarum alia ratione producens asinum, et alia
illustrantium super animas noslras, ut equum, ut dicit Augustinm : praeter hoc

dicunt Philosophi, Avicenna scilicet, et solum, quod animam rationalem sive in-
Algazel, et alii quidam sequaces eorum. tellectualemsecundum Beipeam producit
Forma autem principium intrinsecum prima causa Deus ad imaginem et si-
est per non secundum accidens
se, et militudinem suam, non ad imaginem
causa esse rei in quo est forma igitur in : vel similitudinem virtutum ccelestium,
tali principio secundum quod extrinse- vel elementalium, vel virtutum furmati-
cum est, esse non potest hoc enim nec : varum generantium. Et hoc quod est
intellectus admitlit, nec sustinet natura, dicit Aristoteles in libro de Causis, quod
sicut patet per antedicta. primum est dives in se, et dives in om-
Omnia haec superveniens corre.xit Ari- nibus aliis et quod primum regit res
:
stoteles, dicens formam esse in materia omnes, prseterquam quod permisceatur

in potentia formali et effectiva: quamvis cum eis. Propter quod dicit Aristoteles
enim materia secundum quod materia in XI prinus philosophise, quod omnis
est, nullo modo potest esse causa formae, generatio est ex convenienti. Et hoc
sicut nec e converso forma potest esse multipliciter ibidem probatur in oom-
causa materiae secundum esse et sub- mento, tam in generatis univoce, sive
stantiam : tamen in materia sunt quae- per se, quam in generatis aequivoc«, sic-
:
I\ II P. SUM. THEOL. TRACT. I. QUjEST. i. 83
nt ex putrefactione, el monstris qusper vina hoc verissimum eat. Et ex lioc

: et
occasiooem fiunt. In omnibus enim bsc nonsequiturj quod hsc forma huic rei
principia influxa sunt in materiam gene- dans esse, sit principium non d<' prin-
rabilium, ex quibus ipsa materia lit con- cipio, imo potius quod creata sit ad lioc,
veniens ad hanc foYmam vel illam : el quod hujus esse sit principium.
per qus ipsa forraa produoitur in esse Ao aliud dieendum, quod intellectus a.i s,
El -i quis Bubtiliter hoc inspiciat, prima et scientia Bunt «I»' formis secundum ra-
causa in his principatum lenens, expro- tionem et intellectum existentibus : et
videntia sua el largitate bonitatis ejus, in sic procedit ratio Nec cst ve-
Platonis.
omnihu-. ii.it esse forms per creationem, ram, quod ea quoe secundum rationem
quia creatio esl proprius actus ejus. In ct intellectum stantia et necessaria sunt,
aliis autem secundis, et deinceps princi- secundum esse Btantia et necessaria sint
piis,qus Bine ipsa nihil possunt, opera- sic enim "causata sunt, et sunt in his
tur ad forms determinationem et dis- quorum sunt. Nos autem qusrimus hic
tinctionem, prster hoc quod animam de forma secundum quod est principium
intellectualem seipsa producit operatione esse hujus rei vel illius causata? et crea-
propria. El hoc est quod dicit Aristoteles ts : et hoc est de principio. Et in argu-
in libro XVI de Animatibus, quod solus mento est fallacia secunduni quid ad
intellectus est ingrediens ab extrinseco : simpliciter: sicut hic intcllectus est stan-
extrinsecum vocans primum principium tis et necessarii secundum rationem :
materis nullo modo commixtum : et ex ergo est slanlis et necessarii simpliciter.

hoc habet intellectus, quod oullius cor- Ad aliud dicendum eodem modo, quod Ad 4.
pons est actus, et quod subjectum cst ratio qua? medium demonstrationis est,
veritatis fflternffl secundum Platonem : et sive delinitio, non cst stans et necessaria,
anima intellectualis ex hoc habet radi- nisi relata ad principia intellectualia

cem immortalitatis, ut dicit Alpharabius ipsius, et sic est ubique et semper : re-
in lihro de IntelUctu et intelligibili. Et lata autem ad esse quod habet in mate-
hane fateor esse meam opinionem : quia ria, non facit nisi trementem habitum et
philosophis congrurt, el Catholics opinionem, qua? per inquisitionem est de
fidei et Sanctorum dictis in nullo contra- uno in alterum quas acceptiones Dio- :
dicit : sic enim Deus operatur omnia in nysius vocat discursas disciplinas. Pro-
nobis, ut dicit Apostolus, ad Philip. 11, pter quod Ptolemaeus in principio Alma-
13 '. gesti dicit, quod de naturalibus quae, ut
An imumi m ergo dicendum, quod forma dicit Aristoteles, in ratione sui conci-
non est principium non de principio, nisi piunt matcriam, non potest esse scientia,
particulariter, et quorumdam, et secun- nisi multis opinionibus permixta. Sed ex
duin ease formale tantum. Et secundum hoc non sequitur, si forma est stans in se
dictum Aristotelis, nihil probatur non : ad principia universalia et intcllectualia

enim intendil Aristoteles, nisi quod actus relata, quod sit principium stans et sem-
cst ante potenti;un definitione, Bubstan- per existcns, secundum quod est prin-
tia, et tempore : sicut efficiens primum, cipium esse hujus : sed peccat argumen-
quod simplex actus cst el puras, est ante tatio secundum quid ad simpliciter. ut
imnia qus liunt ab ipso. dictum est.
Ai» dicendum, quod hoc pro-

ai.iid
cedit optime el de necessitate sed non :
probat, nisi quod oninium formffl exen>

plariter ab aeterno sunt in mente di-
1
Ad Philip. 11, 1R : Deiu e$t qtti npemtur in vobii et velle et perflcer*, pro hnnn vohmtate.
Hi h I l.i: M \(, 0111) im: 1 h
»1 ruptionem : materi r-
rumpitur, omne quod impitur :
imnem i ornip-
Ml \lltltl Sl n uptibili
I !
ulteriu I
!
id-
Aitin i ii - ii. quid esl inj rraptibile,
nei esl in potenti i ad esse, i io
Utrum materia secundum rationem gua potentia ad non

posuit eam Aristoteles, possit mliil habel potentia), omnii enim poten-
principium non de principio ? ti.i vel est ad i I esl ad non
omne autem quod nihil habet potenli

principium esl non de principio : matei
Secundo quseritur, (Jtram materia uiiduiii quod materia nibil babet po-
cundum rationem qua poauif eam Ari- tentiae : ergo materii in eo quod materia
stoteles, possil esse principium non de principium esl non de principio.
principio ? Adhuc Aristotelea in liii- primi
i.
Et videtur, quocl sic: Physicorum di<it, quod materia se habel

enim arguit
1. Sic in fine primi Phy- uf parens in totam natnnun parena an- :
sicorum Quidquid :
subjicitur in omni t .-iii habei rationem principi .;
-
ereneratione, ante omnem esl generatio- rum esl parens : ergo materia rationem
nem : materia subjicitur in omni gene- principii habet in totam naturam : aed
ratione naturali : ergo esl ante omnem quud rationem principii habef in lotam
generationem naluralem : sed generari naturain, no.i poti principiatum
est mutari ad esse, ul dicit Aristoteles: in natura : erL o r
materia principium
ergo materia est ante omne mutari ad est in totam naturam, et non de prinn-
esse : quod autem est ante omne mutari pio.
ad esse, principium cst non de princi- Tn quod

contraru'm s« est,
pio materia igitur erit principium non

: I. Materia eliam secundum Aristote-
de principio. lem, supponilur in omni generatione et
2. Adhuc, Boetius in Topicis : Ciene- mutatione naturali quaeratur eri o. unde :
r
ratio est ingressus in csse : quod igitur veniat ? Aut enim ex >e e>t quod esse :
est ante omnem generationem, est ante non potest, quia nihil suiipsius princi-
omnem ingrcssum in esse : sed, ut jam jiium est in esse ergo relinquitur. quod :
probatum est, materia est ante omnem sit ab alio.
generationem supposita et ordine na- '1. Adhuc, Si materia esset principium

turae, et ordine eausa? : ergo et ordine sui in esse : cum constet etiam primum
naturae et ordine causae esl ante omnem principium efticiens esse, quod, sicut
ingressum in esse ergo materia prin- :
dicit Avicenna in prima philosophia sua,
cipium et causa est omnis esse, nec cau- facit debere esse in omnibus quae sunt.
satum vel principiatum est ab aliquo oporteret plura esse principia universi
materia : igitur est principium non de esse : quod nec intellectus capit, nec na-
principio. tura admittit, sicut in praehabitis in tra-
3. Adhuc, Aristotelesprobat materiam ctatu de principio universi esse probatum
esse incorruptibilem in fine primi Physi- est '. Oportet ergo, quod materia et ma-
corum sic Id in quod corrumpitur omne
: teriae esse in esse processerunt a primo
quod corrumpitur, manet post omnem principio creante.
!
Cf. supra, Quoest. 2.
:
1N 11 l\ SUM. Hll.ol.. TRACT. I, QU l.si. i.
:i. Adhuc, Materia in eo quod materia in ipsa habitum principium esse divini el
anllius esse potest esse principium, ni>i optimi : materia igitur nullius esse potesl
elementale, in quo principietur esse esse principium. Propter quod ^ristote-
aniuscujusque quod est, ab eo quod esl les in Bne primi Physicorum quod
dicit,
vere omnis esse prinoipium. Contra in- materia appetil formam sicut divinum et
tellectum igitur esl el contra rationem optimum, Bicut turpe bonum, el sicul
primi quod materia alicujua
principii, Foemina mascalum prster hoc, quod :
esse ponatur principium aondeprinci- aon secundum se est turpe, sed per acci-
pio : nec bocumquam aliquid Pbiloso- dens, secundum quod subjacet privationi
[thus ili\i(. qiii Bciret quid diceret. I ade quod uon convenil ei secundum se, sed
el Plato qui dixit voluntatem Dei, mundi secundum analogiam quam babet ad for-
ct universi esse principium esse, dixit mam, ad quam mutatur, et non habet
quod primo pr&par&vil materiam tam- eam omnis enim motus propter indi-
:
quam receptaculumetmatriculam, inqua gentiam est. Nec secundum se est foemi-

omniuin esse fundaretur. aa, sed per accidens, scilicet secundum
i. Adhuc, Si plura principia essent analogiam, qua formabilis est ad csse
universi esse, efficiens scilicet, et mate- performam: sicul in generatione gutta
ria :bonum univeraitatis quod con-
tunc fuMninae (ut dicunt Aristoteles el Avicen-
vertitur cum e8se, aon esset in uno sicut na) post([uam ingreditur in eam gutta
in duce ezercitus : quod est contra Aii- maris, sicut spiritus in corpus, digeritur,
Btotelem et in VII primx philosophue,4t purificatur, distinguitur, et formatur in
inXIejnsdem.Hocetiamesset contrapro- partum. Propter quod etiam mari et
bata a Pythagora in II Arithmeticae, ubi fceminae assimilatur, non per essc suum
probatur, quod omnis multituilo redit ad quo materia est, quia ah illo non muta-
unuin. ono procedit. lloc etiam
e1 ab tur, sicut in prsehabitis rationibus Plato-
!tcontraDionysiuminlibrode/)iotnts nisprobatum est, sed per analogiam ad

nominibus, cap. de uno et multo, ubi pro- formam, qua formabilis est ad esse hujus
bat, quod c quse multa sunt processibus, vel illius in genere, specie, vel indivi-
sunt unum principio. » duo.
An i-hi.mim ergo dicendum, quod Ari- Ad 1.
- Dicendum Bicut probant ulli-

lutio. stoteles non ponit princi[»ia naturae nisi
nui' rationes, quod nec intellectufl admit- proxima : et ideo ratio illa non prohat,
tit, nec natura, quod materia sil princi- aisiquodsit anteomne esseacceptumper
piuin non de principio Bed principium : generationem : ct lioc verum est. Sed in
elementale est eorum, quorum est prin- praehabitis ostensum est, quod actus
cipium, hoc est, generatorum et corrup- principii univerai esse creatio cst : et
lorum : el est principium ut subjectum, ideo 11011 est remotum, quin per illum
ut non ut eausa esse alicujus : propter actum acceperit esse, et sic de principio
(juud ili.it Iristoteles in primo de Gene- est.
ratione et Corruptione, quod materia An aliud dicendum, quod cum dicil aj ».
primum el per Be subjectum est genera- Boetius, quod generatio ingressus esl in
lionis e1 corruptionis. Et ratio potissima esse, inti li^rit ingressum qui esl mutatio
probans hoc est hasc : quia quidquid ap- naturalis ad cssc : in prsehabitis autem
petens est aliquid extra se tamquam divi- in tractatudccrea//o«e ostensumost,quoil
niiin el optimum quod iu ipso sil princi- creatio aon est mutatio naturalis, sed ut
[liiun esse divini el optimi, hoc illud aon dicunl Damascenus, e1 Vfagister in
habet intra se, nec potest esse principium libro II Sententiarum, distinct. I, esl
illius : materia est appetens divinum <:t opus voluntatis divina?, ul auncaliquid
optimum quod extra se est, quod insit sit, quod antea numquam fuit : el hoc
nr, I) \l r. M \C, ORI). I'M l I»
modo materia exivil in •- <-. el prini i- quod in movente eal motua, et non lo
pium li ilniii. quod movotur ai Lui autem eat na
\ d ai ii i- diceodum, quod per boc ni- i
f'»i iii. i |.i'.< ' leni •' Uo !>"'!
liil probatur, aiii quod materia i ' inge- Hinc |i i

-- iom t
mo undum quam
nerabilii «'t incorruptibilii mutatione in hI qiiiiil Bubjicitui
nature, quod non habel potentiam ad

et Quttratui undnm fa Quid
eiie materiale mutatione natura ied non :
sit operatorium primum, quod fonnam
removetur per li<><\ quin sil in potentii dat omnibm <\n.f ad orienda
i--i- onlili
.nl efficieni primum, • i
qnin lecundum I.ilnl.i |*i.*
\'
potentiam efficientii primi, mutabilii lit l.t videtnr Avicenna in 1 1 de Natura-
ail eue per creationem, eo modo <|u<> libtu «I . |uoil I. inteltigentia :
creatio elargato nomine poteil dici mu- ili' it enim, quod intelligentia uUt omnet
tatio.
f"i iii. i-. I.t i itio I ab boc, quod
A ,i ,
Ai> ri.ii.Mi.M dicendum, quod parem uuiuacujuique lumen qood inteliigU rei
iidii esl principium nisi ut foemina, et bili< efficitur,forma -t lumen :
(juod eet principinm ut fcemina, semper tem intelligibile omne, ne<

est principiatum ab alio, sicut paulo ante ab intelligentia -it : propter quod -
dictum est. Unde per lioc non probatur, lu\ corporalia s».- nabet ad colorea, ita
nisi quod materia e>t principium inatc- i|in>il non lint viaibil in a< iu la
riale in rebus naturalibus, formabile in ita le habel intelligentia ad tbrmaa, ita
omni esse reruni naturalium ab alio :

ijuoil non sunt intelligibilei iei nndum
tamen principiatum, et ad esse dedu- a luin. ni>i secundum quod >unt in lu-
ctum. mim ntii intellectua. Propter quod

Aristoteles in III de Anima dicit, quod
intellectus agens est sicut sol illustrans
super intelligibilia. bicit etiam in primo
Ethieorum, quod sicut oculusin corpore,
Ml MBRI SF.CLM)! ita intellectus in anima. Propter quod
dicit Avicenna, quod intelligentia dat
omnesformas : sed recipiuntursecundum
ARTICULUS III. • li-positionem materiae in qua sunt : ge-
neraliter enim verum est quod dicit
Quid sit illud quod vocat Aristoteles Aristoteles in II de Anima, quod actus
operatorium ? activorum sunt in patienlibus et disposi-
tis,secundum potentiam patienlium, et

non secundum potentiam agentium. Et
Tertio Quid sit illud quod
quaeritur, dat simile Avicenna, quod sicut ignis ex
Aristoteles vocat operatorium ? se generans ignem in lignis, primo in
De hoc enim dicit Ambrosius in He- materia impura fumigosa non statim
xameron, quod Aristoteles dicit esse irenerat sibi similem formam, sed ali-
operatorium, quod ex materia et forma quam sub ipsa impuriorem, ut fumum,
facit, quod ad oriendum esse putasset. Et et postea in materia depurata et sibi ple-
secundum hoc operatorium videtur, quod ne convenienti, generat sibi similem in

primum format res in genera, species, splendore et lumiue ita intelligenlia in :
et individua, sine sui motu et passione. materia multum recedenle ab aequalitate

Et in hoc Gregorius Nvssenus videtur cceli, formam generat oppressam a mate-
distinguere opus ab actu, quod opus sive ria, sicut sunt forma? coagulationis,
operatio sit uniuscujusque naturalis et iiquationis, elixationis, et aliae quas de-
substantialis actus sive motus, secundum terminat Aristoteles in IV Meteororum.
LN II P. sr.M. THEOL. TRACT. I. QILEST. I. 87
!n materia vero non ita recedente ab alio operatorio : intelligentia ad sui eeae
Btqualitate eeeli, generat tormam minus indiget alio operatorio, producitur enim
oppressam, nt esl tormavitae invegeta- iii ease a prima oansa : ergo non potest
bilibus. minus recedente ab
In alia vero universaliter et per ae esse operatorium
Bsqualitate ccbH, general adhuc minus esse.
oppressam, nt formam sensus. Et si om- Adhuc, Error esl oontra Catholicam

ti.
ninu accedat ad BBqualitatem cceli in fidem, quod intelligentia hoc modo del
complexione et compositione, general animam rationalem, et quod stc educatur
formam sibi Bimilem, ut animam ratio- de materia, quod ubi invenit materiam
aalem el intellectualem. Intelligentiam propinquissime accedentem ad equali-
vero dicit ease ccsli formam el motorem. tatem cceli, in illam inducat animam ra-
I.t baK « 1
1
- operaiorio sententia Avi- tionalem : dicitur eoim in Psalmo xxxn,
cennae rst in Yll de Naturatibus, <'t si- 15 Qui finxit sigillatim corda eorurn
: :
milis esl positioni Democriti, in cujus qui intellgii omnia opera eorum. Et con-
physics hoc positum expresse inveni- stat, quod Becundum expositionem Au-
tur. gustini per corda intelliguntur anima?.
tra
i
Iomtba boc tamen objicitnr : quia 1'atet ergo, quod non sicesttenendum,
1. Operatorium proprie est, quod ex quod intelligentia dat omnes formas, et
iperatur ex 86 autem non operalur

: maxime animas rationales.
nisi primum principium : intelligentia
uini rst priinum principiuin, sed proce- Et hoc concedendum est. Solutio.
dens i primo principio, lecnndnm quod I nde dictum Avicennae non potest
in libro de Causis determinatum est : esse uno modo, quod intelli-
verum, nisi
ergo intelligentia non est operatorium gentia dicatur esse Deus intelligens, per
proprie. inlellectum idealem unicuique propriam
Adhuc, IIoc videtur esse conlra
2. formam attribuens : et hoc modo etiam
Platonem, <[ui Deum indncit loquiMitem per intelligentiam creat animam rationa-
ad deofl flive a<l intelligentiai sic : « IIo- lem : quia pcr intelligentiam quaa in ipso
rum sementem ego faciam, vobisque tra- est.et quas ipseest.ct ad conformitatem et
dam. » Et constat, quod sementis intel- ad imaginem illius crcat eam. Et sic etiam
ligitur formBB, operatorium autem forma- in libro de Causis dicitur, quod per in-
rum proprie Deus est : non ergo conve- telligentiam prima causa creat animam,
nit intelligentiflB esse operatorium. et posuit eam ut stramentum ipsius, et
!. Ailhuc, Operatorium proprie est, quodintelligcntia illuminationes elsplen-
quod primum et per se el in Be et in dores imprimit in animam, sicut anima
omnibus operatur, illi enim soli operatio vitam, et motum, et sensum imprimit in
gratia Buiipsius attribuitnr : boc autem naturam corporis. Et hac ratione dictum
non cst nisi Deus, et non intelligentia : est, quod inter mentem hominis et Deum
videtur ergo, quod solus Deus operato- nihil est medium, neque Angelus, neque
riuin sit. intelligentia (quam ponunt Philosophi)
\. Adhnc, Operatorinm esse est pcr cujuscumque ordinis immediatior est
. non secundum accidens, nec per
et quam mens liominis. Kx ordine tamen
aliud quod facit debere esse in omnibos quo nobilitate naturas et Bimplicitate, et
quaa sunt hoc autem esl ^"lum primum
: Angeli secundum Theologos, et intclli-
principium, ut SflBpiufl habitum est ergo : gentia' Becundum Philosophos,superiorei

solum primum principium proprie et per Bunl bominibufl : el Angeli <t intelligen-
se est operatorium. tisB haben! immitlere splendores in ani-
Adhuc. Xnn potest esse universaliter

•">. nias. Quia sicut dicit Diony siufl in Coele-
operatorium, quod ad sui esse indiget sti Ilierarchia, « divinitatis !ex est in
HK I). Al.i; M \(, UUH. IM! l.h
orarii online aatorce per pi imfl mi dia, el foi iii uii l.i iit bo< pateal . detu n-
per modia ultima i educere. » jilum. '

.inii <\< i
ni ni'- bomiuii lit bomo,
El per boc pati i
tolutio ad lotum. ,nl i<|i iii n ii ii' ad quod umpitui f"i -
iii. i seminit i
i
desinil - ' iro ipit form
bominis, ad idem torruropitur quantitas
.1 qualil dle
.iln- foi ii" . \ i'1'tui •

rgo, iju"'l lola
mi \imti si la mati ibjicitur mota-

ARTICULUS IV. tioni.
i. Aijlnj. , Ariatotelei in Bac j<iiun

Utrum Aristoteles duo principia vel Physicorum probana, quod materiam -
tria posuerit ? mi posl omnem i orraptionem, dii U
qaod omne qaod corrumpitur, corrampi-

tar in boc.boc eat, in materiam. Cum
(Juarto quaeritur, Utrum Vristotelea rruptio unius, êneratio alterius,
(lin) principia, vel tria posueril ? \ idetur quod _• nei atio alteriiu i i
- la
Et sumantur verba Aristoteles ante >\[ hac ct nuda : «-t sic videtur, qn
finem primi Physicorum, ul>i dicit, quod mutationis e1 entis non sint nisi dao
« principia numero suut duo, ratione au- principia, materia pcilicet, el forma.
tem tria. » Et exponit se, quod materia I.\ QOHTBAail M liUJU^ est, Sed
in duplici raliouc sumitur, scilicel secun- 1. Quod Aristoteles dicit, quod mal -
dum se, et sic est principium entis cor- ria appelit formam >i< ut divinum et >q>ti-
poralis, et non ost principium rei mobi- mum : privationem vero non appetit
lis : et ut subjecta privationi, et sic est nec materia, nec forma. Et dicit ratio-
alia sccundum rationem et esse, sed non aem : quia nihil appetit suiipsiufl > orru-
alia secundum substantiam et numcrum. ptionem : privatio autem corrupti" for-
Aliud principium est forma, quod et mae est, et corruptio materia- es1 secun-
principium entis est, et principium modum esse divinum at optimum quod ha-
numcro a materia. For-
tus, et est aliud bet a forma : privatio ergo nec appetitur
ma enim secundum quod forma est et a forma, nec a materia : si ergo aliquid
esse formale habet, nec est materia, nec appetitur, necesse est,quod forma appe-
hoc habet a materia : sicut materia se- tatur a materia. Inde arguunt Porphy-
cundum quod materia est, et esse mate- rius et Boctius, quod nihil appctitur ab
riale habet, nec forma est, nec hoc liabet aliquo nisi per aliquid quo appetens est
a forma. Et sic planum est quomodo simile sibi quod appetitur et ratio eo- :
principia numero tantum sunt duo, ra- rum est, qua. dicta est ab Aristotele,
tione vero tria. quod nihil appetit destructionem sui-
Sed quveritur hic, Utrum materia per ipsius, sed conveniens sibi : non autem
se sola subjiciatur motui, vel non ? convcniens est nisi per aliquid assimi-
Et videtur, quod sic : lans : ergo nihil appetit aliquid nisi per
1. Non enim generatur unum ex alio hoc quod est simile illi in aliquo.
nisi corrupta forma substanliali quae in 2. Adhuc, Ratio Porphyrii est super
primo est : et si corrumpitur forma sub- finem primi Physicorum, quod omne
stantialis, necesse est corrumpi alias for- quod appetit aliquid delectatione naturali,
mas consequentes iilam ct si sic est, : delectatur in consecutione illius, et in
omnes forma? corrumpuntur qua in ea 3
ipso refloret et diflunditur, ut ipso undi-
sunt : nuda igitur et sola transit ad aliam que perfruatur : constat autem et secun-
1N H V. SUM. THEOL. THACT. I. QUjEST. 4. 8'J
tlum Platonem secuhdum Aristotelem

et rst quod rst vnr rib. A simili ergO,
ejlU
el Beeundum omnes Philosophos, quod si materia analogiam habet ad lormam

etiam expresse dicunl Dionysius el Au- (quod certum est, etaegari aon potest,
gustinus, quod delectatio uaturalis aum- alitrr rnim non inovrrrtur ad ipsam) et
(ju.uu est aiei ei oonjunctione conve- ex se secuntlum quod ipsa est, anllam
aieatis cum oonvenienti : ergo aeoeese aualogiam babct, oportet quotl aliquid
est, quotl materia io aliquo convenien- sit in ipsa supposituiu, per quod illam
ti.un habeat cum forma : aliter enim dod babet aoalogiam.
delectaretur oaturaliter in consecutione i. Atlhuc, Coustal. (juod privatio et ha-
ipsiua. bitus sicut et alia omnia opposita, sunt in

:i. Atlliuc, Dicit Aristoteles in fine pri- eodem genere omnium autem quorum
:
mi Physicontm, abi assignal tiuomodo est unum genus, est nna convenientia
principia suut duo, et quomodo tria, iii genere illo et in forma generis illius :
quotl album tit ez dod albo, dod ex quo- privationis ergo et habitus convenientia
libet dou albo, qoia ex linea (ut ipse esl in forma generis. Cum ergo maleria
exemplificat iu V Physieorum) dod fital- Bupponatnr motui et mutationi, sub
luiin. Bed ex non albo, quod esse potot privatione existens, sub forma generis
album, sicut nigruni, vel medio colore supponitur ad habitum quem accipit per
eoloratum. Kt boc modo non est album, motum et mutationem.

quod in eodem genere est cum albo. Re- "). Adhuc, Dua? sunt delinitiones, ma-
gulariter enim verum rst, quod quorum terialis scilicet, et formalis : et oportet,
r-tuuuiu genus, eorum est una materia. quod una reducatur ad altcram, quia sic-
A simili, homo lit rx non homine, et faut dicit Aristoteles, sicut est unum esse,
ba non faba, et equus ex non equo, et
e.\ ita necesse est esse unam definitionem
leo ex non leone, non ex quolibet, sed qua? esse indicat. Heducatur ergo : con-
o quod analogiam habet ad formam stattunc.quod materialis reducitur ad for-
hominis, fabae, equi, et leonis. Sed quo- malem. Sed quorum nullaest convenien-
ruin est analogia ad invicem, eorum est tia, nulla est reductio ad invicem. Opor-
eonvenientia in analogia illa. Analogia tet ergo, quod convenientiam inter se
enim non facit wquivocum casu et for- habeant formalis et materialis sed non :
tuna, sed ponit respectum ad unum : et est convenientia nisi materia se habeat
ille respectus non causatur, nisi per ali- ad formam sicut genus ad dilTerentiam
quid conveniens illi ad quod respicit : constitutivam : sed certum est, quod
sicut patct cum dicitur, animal sanum, genus potestate indistincta et confusa in
cibus sanus, urina sana. Cibus enim non se habet diUerentiam : dicitenim Porphy-
dicitur sanus, nisi per analogiam quam rius, quod genus potestate habet omnes
[i"iiit ad sanitatem animalis ut conser- dilTerentias, actu nullam ergo et mate- :
vans, urina etiam non dicitur sana, nisi ria indistincta et confusa potestate in se
quia respectum ponit ad eamdem sani- habet formam, et sub alia subjicitur
tatem animalis ut indicans. Similiter ens motui et mutationi : nec aliler subjc-
non dicitur de substantia, quantitate, ctum motus et mutationis esse potest. Et
qualitate, et sic de aliis, nisi quia res ideo dicit Aristoteles, quod omncs for-
aliorum praedicamentorum convenien- mae educuntur de materia, et potestate
tem analogiam. ponunt ad ens principale sunt in matcria. Et Commentalor super
quod est substantia. Yeibi gratia, Quan- XI priftUB philosophuB multipliciter pro-
titas dicitur ens, quia mensura est cjus bat proptcr hoc, quod oinuis generatio
quotl est vere ens. Qualitas dicitur ens, est ex convcnienti : et hoc jam in ante-
quia dispositio est ejus quod est vere habitis in quaestione de /orma explaua-
ens. Relatio dicitur ens, quia respectus tum est.
!HI I). ALB. M iG OHh Pfl II)
m •
Soi i
rio. Di< i ndum quod mab
. i
ia • '-i b qood definitio quee i omplei titui
oundum quod in ultimia objei tionibui potent lam 1 1 a< iiiin, ihiii i -vi-t ijiiuiii, -. ij
probatum eet, potentia in t babi i

for- iniilt.i : quod multiplu ilei \i iatoU
ni.iiii : ci lioul dicil Porphj i iui iui repi obal in \ II pt imm philo oph
Physicam triatotelia, potentia ba Ktt rniMi •
endum, quod illud

di< A -i
potentia inchoationii forma), boc modo procedit, m li dicatur, quod forrna» actu
quo omnii habitui ini hoatur in lua pri- liol iii riiat» :
boi uon •
niiii.
vatiom : ainliitus i-iiiin nniiis p-ni-ris Quamvii enim omnea foi mai tu
q
continet et privationem et habilum : et siini, in ea corrumpantur tajnen poten-
in genere illo est ipeciei inchoatio. lia quam habel ad aliaa Corm
Pra?terea,Omnii privatio relinquit iub- vatio qua informii lu aliarum
jectum cum aptitudine, quamvii ali- formarnm, fonnabilia ab eieot tranamn-
quando ponal lubjectum remotiui ab tabilia ad eaa, nullo modo ia ea corrum-
habitu, el aliquando propinquiua, ut do- pitur, aec afa ea tollitnr et ha?< nonnul- :
cet Ariatoteiea in V prirrue philosophise, la forina eal in ea. Propter qnod dieit
cap. de privatione. Aplitudo autem illa beatui Auguatinua, qnod inforniitaa m
non potesl esae niai ex analogia ad for- tiii.i- nonnulla fonna eet, non secnndum
niam et idoo dicit Commentator auper

:
quod informitai aet, aed lecundnm qnod
XI primse philosophise, quod omnei alii relinquit formabilitatem ad fonnam : et
Philoaophi, acilicet et poncntes laten- per hanc, ut dicit Angnatinna, accipit i
tiani, et ponentes datorem formarum, tionem entia et veri et boni, Hcnf in pri-
qui mediantibua virtutibua ccelestibus et ma parir Summse Theologix, tractatu de
elementalibus ct formativii generantium ente vero determinatnm eet,
ei bono '
virtutibus, influit et invchit formas in Ad

aliid diccndum, quod hoc vile ar- aj
materiam, voluerunt idem dicere quod gumentuin cst corruptio enim in ma! :
-
dixit Aristoteles, quod scilicct formae riam nullius generatio eat. Kt quod dicit
potentia in materia essent : sed verbis Aristoteles, quod generatio unius eet
propriis nescivcrunt exprimere : et nisi corruptio allerius, et e converso : hoc di-
sic dicatur, omnis matcria aequaliter se cit in secundo de Generatione el Corru-
habebit ad omnem formam quod valde : }>lione, ubi agit de circulari generatione
absurdum cst. Quoedam enim sunt ex simplicium elementorum ex se invicern.
materia sua tota, sicut incorruptibilia, et in solis illis verum est, quod gcnera-
et hsec potentiam non habent ad aliam tio unius est corruptio alterius, et e con-
formam, ut sol, et luna, et hujusmodi. verso.
Quoedam sunt ex matcria sua non tota, Kx quod secundum Aristo-
his patet,
ut transmutabilia ad invicem, et hoec telem, duo sunt proxima principia motus
habent potentiam ad aliam formam, cu- et rei mobilis quia materia secundum :
jus in seipsis habent privationem. se et sine privatione, nec subjicitur mo-

motus non
Praeterea, Nisi sic dicatur, tui, nec mutationi.
erit continuus exitus de potentia ad Patet etiam, quod duo sunt numero,
actum, sicut probatur in II Physicorum, scilicet materia et forma : tria autem
et in textu, et in commento. Idem enim sunt secundum rationem quia privatio :
quod est in actu, fuit in potentia pro- : nihil numero addit super materiam, quod
pter quod Commentator ibidem dicit, sit actu ens, nisi rationem informitatis
quod motus est forma post formam, vel forniabilis.
ubi post ubi aliter enim oporteret di-

:
1
Cf. Opp. B. Alberti. Ia Pars Suraraa? theolo- hujusce nova? editionis nostrae.
giaa, Tract. VI, Quaast. 25 et 26. Tom. XXXI
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. I. oi.KST. 4. 1)1
Aristoteles intendit Eacere hanc ratio-

nem.
Ml \lllltl Sl < l \IH Si piiiniju.i causantia mundum in ef-
fectu, Bemper fuerunt, et numquam defe-
cerunt, et numquam inceperunt : mnn-

ARTICULUS V. dus semper fuit, et est, et erit. Sed prin-
oipiamundi oausantia mnndum in effe-
De erroribu* Philosophorum mundi ctu, semper fuerant in aclu causandi.

mterniteUem ponentium. ErgO iiiundus semper fuit, est, et erit.
Probatio primsB. Principia cansantia

mundum in actu ot in effectu, sunt mo-
Quinto quaBritur, Utram mundus du- tus oii>iuin ccelestium et Btellarum : et
ratione semper fuit, est, et erit? motus orbium ccelestium et stellarum

Bt quia in hac qusestiooe Epieurei et semper fuit, est, et erit, sine inceptione
Stoici et etiam Peripatetici Philosophi, est et hiu' linilionc crit : ergu mundus
Theologis contradicunt, necesse est, semper fuit, et non incepit est, et erit, :
quod dicta omnium inspiciantur et puu- et nun desinet.
derentur. Ouud autem motus urbiuin sit princi-

Quare ut melius videatur veritas, pro- pium mundi et omnium qua' iu lnundo
pter hoc tria qucremus. sunt, probat Arisloteles primo per aucto-
Primo, Ponemus rationes Arislolelis ritatem omnium Pbilosopburuin et :
in VIII Physicorum, et pondcrabimus sunt ha3C verba ejus : « Esse quidem

18, ulruni suflicienter prubent mundi igilur motum omnes allirmant de nalura
eeternitalem secundum dicta Anaxagorae aliquid dicentes : propter boc quod mun-
et Bmpedoclis, qui ambo Epicurei fue- dum faciunt et de generatione et corrup-
runt? tione inesse considerationi omnibus,

S.m undo, QusBremns de opinione Bupple, quae mundi sunt : quod impossi-
"•,oicorum Socratis et Platonis, qui di- bile est esse nisi sit motus. » Et vocat
v-ruut mnndum saepe incipere et saepe motum circularem, qui causa est om-
desineiv. nium aliorum, sicut probatur et in VII et
1
1 rtio, Ponemus septein vias, quas in VIII Physicorum ct praecipuc motus
:
colligit Rabbi Moyses in secunda parte accessionis et recessionis in circulo obli-
libri, quineutrorum, sive

dicitur Dux quo qui vocatur zodiacus, super cujus
dubiorum quorumdam probantium mun- polos totus motus est, qui dioilur planes,
di sternitatem, et ponderabimns singu- hoc est, erraticus, septem planetarum et
las quantum concludere possint. omnium imaginum cceli et omnium stel-
larum. Propter quod in II de Gcnera-

tione et Corruptione dicit, quod accessus
et recessus in obliquo circulo, quia sine
ARTItLU QLIXTI quiete sunt ct numquam deficiunt, ne-
cesse est generationem et corruptionem
in mundo sensibili inquictas esse et non
PARTICULA I. deficere. I'x omnium autem Philosopbo-
rum auctoritate quasi concludendo dicit,
Utrum mundut eeinper fuerit % cl qund « motus ccelestis, nec factus est,
est, et erit ? nec corrumpitur, sed erat seinper, et

erit. Et hoc immortale est, et sine quiete
inest his quae sunt ut vita quasdam na-
Circa primim attt-ndendurn, quod tura subsistentibus omnibus. » Et inten-
I). Al.lt. M \<« MMIi. I'li El).
dit dicere, quod licul \ ita i I continuui libro III <!•

I tiatiom phiio ophis
actui anima iii "i |nis quod i^ ' ' \
quamdiu durat continuiti a< lus, Lamdiu

Jm.it \ i\ iiiu ili I II I CbIi Ul mOtUI in- i.Mi. iii d pepulei 11«
v.ii. M- fluitanl imi
Quem per motum in mundum istura
i
I Ml IH.I IhiIU.
Bentibiiem inferiorem, continue i ausat in
cis esse, et generationem et corruptio-

I.t inli
1
1
• 1 1 1 : e1 sicut iioii incepil motus cob1<
circuli, ied semper est, luit, el erit ! ita
mundui iste inferior lensibilii numquam I ii oumeria elemenla I.. . >ra flami
\rid iu.iiii liquidis, ne pui i<
incepit, sed semper fuii, est, et erit. El

i .
iet, a mei - ledu mt
ideo in libro de Plantis dicit, quod mun- ]
diis iste nuinquam cessavit producere

plantas et animalia, sicut nunc producit, l
acit etiam mentionem Oridius in li-
nec cessabit. bro I Metamorphoseon, iu
Ad hanc rationem confortandam,

Rabbi ftfoysee inducit in secunda colle- Ani*' mare, el tei . lum,
nii- i-i.it tOtO niti.i nltu-
ctione Ducis neutrorum, cap, 20, quod I
BB I ii
.1 dixei • li
Aristoteles dicit in I de Ccelo et Mundo,

quod omnes antiqui convenerunt in hoc,
quod coelum esset locus et sedc-> Dei. E1 flsec opinio inler omnes vicinior est
dicit, quod Aristoteles hoc idco dixit, opinioni Sanctorum, sicut in antehabitie
quod sicut Deus sine initio est, ct semper aotatum est in quasstione <l<- fortna.
fuit, et erit ita calum quod est locus : Empedoclea antem dixit, qnod mix-
ejus, sine initio et semper fuit, est, et tiiin qnidem erat, sicut dixit An s
-
erit motus coeli.

: ita et ras, ab initio : sed dixit hoc SSBpe move-
Haec igitur est prima ratio, qua Ari- ri, et saepe quiescere secundum part< >
stoteles videtur probare mundum semper temporum. Dixit enim duo esse moven-
fuisse sine initio. tia, amicitiam scilicet et discordiam. Ifi -
veri quidem per amicitiam, cuin amici-

Segunda est, quod si detur, quod mo- tia ex multis facit unum, vel comple-
tus incepit : aut incepit sicut dixit Ana- xione, vel compositione : compk-xione,
xagoras, aut incepit sicut dixit Empedo- cum contraria ab excellentia virtulum
cles. Dicitenim Anaxagoras « Similiter : suarum alterata, conveniunt in unam
hoc est uno modo omnibus existentibus formam mixti et complexionis. sicut sunt
et quiescentibus, in inlhiito tempore mo- complexiones hominum et animalium
tum facere intellectum et disgregasse. » diversorum et plantarum. Compositione
Et ut verba ista intelligantur, notandum, componuntur animalium et corpora
quod Anaxagoras, sicut alii, posuit mix- plantarum ex diversis membris tam ho-
tum, quod chaos vocaverunt, in quo mogeniis quam heterogeniis, ut est ma-
omnia latebant in omnibus, et hoc sic nus, pes, caput, cor et hepar : et in
stetisse in facto sive in determinato tem- plantis radix, stipes, ramus, virga, fo-
pore, et intellectum agentem qui solus lium, et hujusmodi. Discordia autem

separalus et immixlus est, et nulli nihil movet, ut dicebat, quando actione con-
habet commune, qui per consideratio- trariorum ha?c resolvuntur in prirna mi-
nem superferebatur mixto, et distinxit scibilia et prima componentia. Quies in
segregando unum ab alio in formas ge- autem ab omni motu est in mediis tem-
nerum, specierum, et individuorum. Cu- poribus, quando nec amicitia movet ad
jus opinionis mentionem facit Boetius in congregationem, nec discordia ad segre-
IN II P. SUM TIIEOL. TRACT. I, QUiEST. i. 93
gationem : ct quod uno

tunc dicebal. fuit : tamen movens u<m semper mo-
scd
modo omnia quiescunt in mixto. Unde vit, oec mobile semper movebatur hoc :
dicebat, quod tunc in mixto multorum non potuil esse uisi ex altera duarum
capita germanorum fuerunt Bine cervice, causarum, Bcilicet quod fueril aliqua dia-
boc eat, Bine colligatione, quaa postea positio probibens moventem, ne movere
per amicitiam coliigata sunt. posset : vel aliqua dispositio prohibens
Contha utrumque istorum disputat mobile, ne moveri posset : vel utrumque,
Aristoteles, quod li<"' modo quo dicunt, et movena scilicet, et mobile. Et quo-
motus nec cessare, nec incipere potuit. cnmque modo dicatur, duo magnain-
Si enim ita inciperet ut dixit Anaxago- convenientia sequuntur.
ras, hoc non j" >--. rsse nisi e\ altera
t Unuiu, quod oportebat alterarimo-
duarum causarum, scilicet ut nec movens antequam moveret, si impedimen*
\viis, nec mobilr esaet, et ideo essel im- tum fuit ex parte moventis, et oportehat
pedimentum motus aut qnod essent :
alterari mobile antequam moveretur :
movena et mobile, sed propter aliquam vel oportebat alterari utrumque, si ex

cauaam movens non moveret, et mobile parte ntriusque fuit impedimentum. Et
non moveretnr. Si primo modo tunc : sic iterum sequitur, quod alteratio, quae
oporteret ad hoc, quod motus inciperet, est causata et sccundi ordinis, mutatio
quod movcns mutaretur ad esse, et mo- fuit ante motum circularem, qui ordine
bile Bimiliter mutatio autem de non
: naturae et causae primus motus est :
esse ad esse, generatio est, et est muta- quod est inconveniens.
tio causata non prima motus enim pri- : Secundum inconveniens quod addit
mus causans omnem motum et mutatio- Abubaker, quod hoc modo sequitur,
nem, motus circuli est duplex, planes quod impressiones peregrinae ingrediun-
scilieet et aplanes. Motus aplanes est, qui tur super motorem primum, et super
super polos mundi et super circulos niobile primum quod ab omnibus Phi- :
parallelos, sive aequidistantes circulo qui losophis improbatum est. Inducit etiam
dicitur gqumociialis. Motus planes est, Abubaker ad confirmationem istius ra-
qui est super polos zodiaci et super cir- tionis, rationem quam dicit esse forma-
culofl parallelos, sive aequidistantes se- tissimam sic : Si motus illius qui omnis
cundum latitudinem, quae est ab Austro motus et mutationis et omnis factionis
in Aquilonem, zodiaco, qui a Philoso- causa est, est aliquod principium incep-
phis vocatur circulus orbis signorum, et tionis quo nunc sit et non ante, hoc non
circuliu declivis. potest esse nisi motus vel mutatio in
quocumque istorum modorum di-
Et movente, vel mobili, vel utroque : et
r.ilur, Becundum Aii^totelem sequitur tunc quaeretur eodem modo de illo mo-
ineonveniens, scilicet quod mutatio quae tu : si inceperit, vel non ? Si inceperit,
ordine nalune el causati posterior est, iterum de illo molu quo ille incepit,
sit ante primum motum qui ordine natu- quaeretur, et ibitur in infinitum.
raa et causae primu> est, quia ab ipso Ilaec sunt quae disputat Aristoteles
eausatur omnis mutatio : et hoc est contra Anaxagoram, ne< plus.nec minus. •
magnum inconveniens in natura. Kx hoc autem inccpit motus, sieut dixit

Si
enim sequitur, quod omnia naturalia Empedocles, per amicitiam sciiiret, el

confu>.i et inordinat.i sint, et quod nihil discordiam, noa mullum contra hoc dis-
proprium esse et proprium gradnm reti- putal Aristoleles, eo quod hoc sibi irra-
neat. Esse enim, ut dicit Hoetius, est tionabile videlur. Sed hoc solum dicit,
quod ordinem letinet servalque naturam. quod oportet hoc mirari si eniin quies :
S lutem altero mod<» est, quod

scilicet fuit primo ante iuotuin, oportuit quod
movens fuit semper, et mobile semper aliqua esset causa quietis illius : quies
!M I). ALB. M \<. ORD PH l-D.
autera |ni\.iti<» motoi e I :

'i [0 antc \<llni' indncit ratiooem Ai
|ii'iiiniin motum el iniii.it ooera eral rau quam rorlissimam reputal id li<<<\ quod
tatio illa, oujutilla quiei privatio fuil : ssteraui ait motoi raundu
quod absurdura e I inceperit, neque desina ccepit
Tamen etiam contra tnaxagoram di- propoeitionem tamquam • notam,

Aristoteles, quod contra ordinem na- 'I'""
1 ,n "- '
posteriui noo al eese
oil l ' |
lurce locutus est : et sunl hm ver- " |s| in temporo, n< < |.<.-iint
ba : « Nihil inordinatum eorom eitquae tempore existenU Deiodi

in natura etsecundum naturam snnt. » qood tempns non potc -
Natura enim omnibus causa ordinationis tus, el probateam per hoc, qnod temp
est. tnfinitum autem ad infinitum nnllam est nnmenu motns, int motai qnidam,
halict rationem ordinii : ordinatio autem quia passtc motus. \.\ ln- conclodit,
omnis rationis est, omnis enim ordo ic- qnodsitempni lemper est, noi incipit,
cundum rationem determinatnr. [nfinito nec desinit, quod ef motnm nei
autem teropore quiescere omnia in mix- perpetuum, neqne incipere, neqi

to, ut dicit Anaxagoras, postea motom desinere. Deinde probat, qnod lempna
esie aliquando : hujus aute.rn neque Beinperest, necincepit, nec desinet, afa
unam differentiam esse rationia quare anctoritate omninm philosophantium,

nunc rnagis ijuani prius supple, distin- prttter unurn, hoc <-! Platonem . de
<xuat intellectus per inolum, et bic motoa t<ni|i<ir<- <niui pneter illum limiliter om-
incipial neque iterum aliarn rationem
: ne^ ridentnr intelli<_ r
<'r<- iu hoc, <ju<kj <li-
onlinis habere, non naturre est opus. cunt iûm esse ingenitnm <-t non fa-
Aut enim similiter se habet quod est ctuin.

naturae, et non aliquando (juitlem sic, l.t hoc probat a signo j><t Democri-
aliquando vero sursum
aliter, ut ignis tum, cui sicut dicil Ambi in //'
r
natura ferlur, et non aliquando quidem, meron, tola antiquitas concessit ancto-
aliquando vero non. Aut rationem habet ritatem : et hic dixit et demonstravit.
quare non simpliciter, hoc est, semper. quod impossibile est omni i sa facta.
Dupliciter enirn fertur deorsum, hoc est, Et dat instantiam in tempore, <li<:ens
duplici ratione sicut sequendo

: pro- quod tempus factum
impossibile est
priam materiam, sicut titione descen- esse. Plato autem tempu- _ rat solu>- :
dente, sequitur ignis titionem sicut pro- simul enim ipsum cum ccelo, factum
priam materiam. Et in asup, qui cum esse dicit ccelum autem factum esse
:
non invenit locum ascendendi, repellitur dicit. Et sunt verba Platonis haec in se-
a contrarietete loci et descendit. Asup cunda parte Timsei : « Tempus ccelo
autem ignis ascendens est, qui a vulgo coa?qu?evum est una : orta, una di^sol-
vocatur stella cadens. Propter quod di- venlur, si modo dissolvi fas ratioque
cit in hac parte Empedoclem melius di- patietur. » Ex hac auctoritate Democrili
xisse, quam Anaxagoram : quia ille ad arguit Aristoteles, quod de tempore nihil
minus rationem qua inciperet motus di- est accipere nisi nunc praeteritum enim :
xit ex discordia et amicitia. Et dicit, abiit, et accipere non est futurum quod :
quod non oportet dignitatem

in naturis enim nondum est, accipi non potest.
irrationabilem facere. Dignitas enim est, Nunc quod medium est et instans est,
ut dicit Boetius, quam quisque probat solum accipi potest sed accipi non pot- :
auditam : et illam causam ostendit, quia est nisi in ratione finis et principii, finis
aliter non probaretur. Et oportet causam praeteriti quod terminatur ad ipsum,
dicere in naturis, aut inductionem, aut principium futuri quod incipit ab ipso.
demonstrationem ferre : quod non fecit Accipiatur ergo nunc in quo incepit mo-
Anaxagoras. tus. illud erit finis praeteriti : ergo ante
u :
IN II P. Sl.M. THEOL. TRACT. 1. ol BST. L. 98
hoc fuit tempuG : el Bi lempus, ergo el 2. Portius objicilur ad hoc quod tem-
motufl : ''i >i motus, ergo motus ante pua inceperil : quia, secundurn doctri-
primum motum : quod impossibile est, nam Aristoteli9 in X primss philosit-
quia iu millo genere est aliquid prius phue y omniura eorum quae sunt in uno
primo. enere, i<l quod esl simplicissimum in
Eodem modo probat, quod non desi- illo genere, principium est : bicuI patet
n motui
it quia accipiatur imnc ad
: in generatione continui, cujus prinoi-
quod definit motus, iliud erit principium punctum, quod Quxu su<> c< >n->ii-
[liiim futmi ergo posl hoc erit futurum

: tuit lineam, qusB fluxu sue constituit
tempori9 et ai tempus, ergo et motus
: : Buperficiem in latum, <( non longum
in
ergo poflt ultimum motum in <|u<< motus tl <iis ; superficiea autem in profundum
se desinit, erit motus, quod est impos- Ruens constiluit corpus. Et hoc vocatur
sibile : quia in nullo genere esl aliquid in geometricis duci in sr : ita quod linea
ultimius ultimo. ducta in se, facit Buperfioiem : <
i
t super-
ll,i'<- Bunl omnia qua induxerunt ficies ducta in se, facit corpus : ct nc
Aristotelem a<l hoc, quod dixit uiotuiu procedil discretum ab unitate, in discre-
nec factum esse, nec corrumpi ali- tifl habentibua permanentiam in parti-
quando, Bed esse sine quiete, et immor- l»us ; vel ab indivisibili sono elementi
tal<', et esse ijisuiu tauujuaiu vitam litteraB in oratione quae permanentiam
quaunlaiii existentibus omnibu8 : et qui in non habet et cst discreta
partibus :
cau-a .'>-rt ct principium, quare materia quautitas. Ergo cum ueternum, et oevum,
omuiuiu generabilium et eorruptibilium ct tempus, sint in uno genere morae, ut
continue et sine quiete moveretur ad ge- dicit Gilbertus Porretanus : aeternitas

n rationem et corruptionem : et hoc cnim mora indeticientis et immuta-
est
dixit nec aliquando incipere, nec ali- bilis, aevum ejus quod extensam habct
quando posee desinere. potentiam, scd non substantiam tein- :
onira. I.n cn.M iiaiuim liujus sunt, pus mora ejus quod extensaiu babct
l.DuoquasCommentator inducit super potentiam, substantiam, et actum, et
VIII Phi/sicorum : quia si mundus et inutabilia. Hcec igitur tria in uno genere
motus ccdi est anliquus in praeleritum sunt, quod est mora. Necesse est igitur,
undum infinitum tempus, tunc inli- quod a simplicissimo sui principientur
nitaa circulationes cceli fuerunt ante lio- secundum esse siinplicissimum autem :
diernam : sed inlinitum non contingit inter illa aBternum est aevum ergo et :
transire : ergo numquam fuit devenire tempus lluunt ab oeterno stcundum esse.
u>que ad hodieraam : et >ic dies ho- Et hoc est quod dicit Boetius in li-
dieraa non est, quod est centra scnsum. bro III de Consolatione philosophise
Aiiud est, quod si mundus slctit in
inlinito tciupore in antiquitate jiroeterila, Q ui tempus ab aevo
Irejubea .
ex morientibus hominibufl remanserunt

iiilinil.t' aniiiKi', <niu aniiua >il iminor-
talis:et Bicinfinilum secundum additio- Et ponit ibi xvitm pro aeterno : eo
ii. in in numero factam actu es1 : quod quod el Plato Bemper aocipit aevum pro
eat eontra Aristoteiem in III Physico- a.'terno.
rutn, qui di<il, quod iiiliuituni secun- 3. Adhuc (salva pace AristolelisJ ij>se
dum divisionem iu continuo e1 secun- non ponit rationem Platonis, quam si
duin additionem in uumero uon est, poneret, ratio sua parum valeret. El est
nisi potenlia etnonaclu. haec, quod id quod non factum est, fled
1
BOBTIUS, Lib. III >\<> Sonsolatione philovo- phiap. niPtr. 9.
M D. AI.B. MAG. ORD. IM< II).
teraum, semper libi pra en t '

el T 1 " '| ii.-t-l i Ij< t i, •
ir, w, dclinita <t t«
totum liroul, mliil lui abjii ieoi io pi minata l"- alii eet ul di< il tuguatini
teritom, et oibil loi ex pe< lan -
in futu- el in prima p ><„,,,,., Theologx
rum : ied totom 18 DOSsidcl UOO m- m quaeetionc de localite >> u,,,, d< lermi-
divisibili nonc itante, et non movente natom
ieee : et ideo non novil fu i
-
-
• . a< c fore, 1
'
pi loi ip i nte
ied <'^'' tantom. Sed quod factom eet, meosurabili, incipil m seuav-
dietentum habel eeee, et non itil in nno iliimnaturam propi < m\
siiiiul, snl aliquid ^m abjicit in prater- autem eoram quai inol a primo, ooetai i
itiun, et exspectat in fiiturum. Cum •l

""! iocepil a primo p<
1
atiooem,
ergo memureiur unumquodqoe mensura licut iii prahabitia multipliciter oeteo-
sua propria el soi generia, factum non sum eet, tractatu de primo prineipio :
potesl meosorari esterao. Sed sicul fa- meneura propriai illoram ad-
ctum sr habet ad eternom, ita se habel ja<«'nti- illis, per creatiooem incepil a
tempus ad asteraitatem. Constal autem, primo eei mtem illiua meneui
quod factum principium sui eese habet esl eeee temporie.
a non facto, quia aliter iretur in infini-
tum. Ergo tempus secundom esse prin- Ivr boc est concedendum, hoc enim
cipiatum ost ab EBterao, et est imago et naturae coneonom est, <-t r. -t
aeternitatis, sorpens (ut dicit Plato) conli<lei.
tinue ad imitationem aeternitatis secun- I ndb a<l ration<-- Ariftotelis reepoa-

dum permanentiam : sicutforma quae eel dendum est
primam.el : et primo a<l
in materia, imago est formae secundum dicendum, quod verum eet, quod ri h<.c
se acceptae, et quantum potest serpit ad principia caoeantia secundum actoro,
imitationom ipsius ut quod in uno si- : motum, et mutationem in infonoribus
mul et totum liabere non potest, sal- semprr luerunt sine initio sequitur :
tem per vices et successionem obti- necessitate, quod motus et mutati.. sem-
neat. per fuerunt et sine initio : quia causa in
Adhuc, In praehabitis, tractatu de
\. actu,ponit causatum in actu. Sed nos
primo principio «, probatum est, quod negamus hanc, quod motus cceleslis cir-
sicut in nullo quod est circa primum, culi somper fuerit sine initio.
idem est quod est et esse ita niliil : Et quod dicit Aristotelee, quod omnea
eorum quae sunt citra primum, totum philosophantes hoc posuerunt, falsum
suum esse habet simul : sed, sicut dicit dicit : quia Plato, qui inter philoso-
Boetius, quod heri habuit, hodie non phantes fuit praecipuus, oppositum dicit.
habet et quod hodie habet, cras non
: Dicit enim, quod Deus faciendo mun-
habebit. Constat autem, quod omnium dum sensibilem, primo ccelestem cir-
eorum quorum esse non est simul, men- culum fecit, et eumdem in duos circulos
sura est tempus omnium ergo quae
: divisit, scilicet in circulum aplanes, et in
sunt a primo secundum esse, proprie lo- circulum planes : sicut et Eudoxus di-
quendo mensura tempus est. Propter cit. Deinde circulum planos in octo
quod in libro de lntelligibilibus dicitur, distribuit, scilicet in circulum stolla-
quod « tempus mensurat esse, et locus rum fixarum et imaginum cceli, et in
monsurat ens. » Et intellijzitur de loco, septem circulos planetarum, qui de-
qui per definitionem mensurat, eo modo scendendo sic numerantur, Saturni,
1
Cf. Supra, Quaest. 2. novae editionis.
Cf. Opp. B. Alberti. ! pars Suramfe theolo- 3
Cf. Supra. Tract. I. Qusest. I et seq.
giae, Tract. XIV, Qua?5t. 59. Tom. XXXI hujusce
[N II P. BUM. THEOL. TRACT. I, QU EST. t.
(
.)7
Jovis, Martis, Solis, Veneris, Mercurii, cundum sapientiam et scientiam e1 pru-

Lunae : et eis sic distributis niotus pro- dentiam omnia preordinantem, qualiter
prios adhibuit, el cum motu tempus et quando et quomodo unumquodque
adesse fecit ct partes temporisj quaa BUnt debeal omnia producentem Be-
Beri, el
annns, mensis, Beptimana, dies, et cundum ordinem et tempus el modum,

hora. in quo unicuique magis convenit. Sicul
An vi qaod dicit Aristoteles, quod

1 1 1 > enim dicit Plato « Nulli negat aliquid :
omnes antiqui dixerunt, quod ccelum eorum, quaa commoda sunl susc natura
Bedes Dei
t dicendum quod hoc : et ordini et tempori eo quod Bummae :
iuMi ideo dictum est, quod ccelum sit bonitatis esl principium, et invidia longe
Bine initio sicut esl Deua : hoc enim relegata esl ab ipso. » El bene concedi-
t contra ipsum in epistola de prirt- mus, quml >i inOnito tempore quievis-
cipio universitatis, ubi probat, Bicut di- set, et postea per amicitiam et discor-
.•it Alpharabius, quod principium uni- diam motum esset mixtum in for-
illud
versitatis non est nisi unum, a quo sunt mas distinctas per casum ct fortunam,
omnia alia, el in quo sicut in regente et sieut tlixit Empedocles, hoc non esset
movenle sunl omnia alia quae Bunt in naturale, Bed polius contra ordinis na-
nniverso, et Bunt in ipso sicut in Jucc luram et rationem.
rcitus. Sed ideo dictum est, quia cce- An in quod Aristoteles contra Anaxa-
I u iii uno modo Be habet, et impressiones goram dicit, dicendum, quod movens
peregrinas non recipit, et ideo per semper fuit ab reterao, scd mobile non
ipsum et per motum ejus Bicut in ihrono semper fuil : et idco niotus incepit ino-
Bedens, regit et ordinal universa quaa bili facto ad imperium moventis, et
•Muntur ct corrumpuntur et moven- quando voluit, et ubi voluit, et sicut
tur in inferioribus. voluit sccunduni definitionem providen-
Ad id quod Aristoteles deducendo ad tiae asternue : quando rnobilc fuit, ubi
et
inconvenienfl dicit, dicendum, quod bo- voluit, et quando voluit, inccpit mo-
cundum theologiam Catholicam fidem
<'t tus.
dicimus, quod mixtum, \n>^ est, confu- Et quod dicit Aristoteles, quod secun-
sum ex materia quatuor elementorum, dum boc molus fuit ante primum mo-
primo quidem fuii, ut dicit Moyses : sed tum, falsum cst. Creatio cnim, ut pro-
in intinito temporc non quicvit : scd batum cst in tractatu creationis ', non
potius Deus quando voluit, illud secun- cst niotus, sed simplicis divinae volun-
dum intellectum idealem quem in se tatis vocatio ad esseeorum quoe antea
habuit, secundum quod prasvidit et nihil fuerunt, et secundum seipsa et
pr.eordina\ it ali asterno, in formas dis- niliil sunt et ez nibilo sunt : et ideo
tinxit, sicut dicit Magister in libro II Aristoteles multum erravit in ista ra-
s
tentiarum, distinct. I, cap.i : Moyses tione.
spirilu l)ei afflalm. Ad aliud diccndum, quod Aristoteles
Vec ista per discordiam et amicitiam, j n illa ralione multum oblitus est sui-
ut dixit Empedocles, distincta vel se- ipsius : ipse enim probavit hoc et in III
i
vel ordinata sunl : quia ratio de Anima, et in Wprimx philosophix,
non ailniittit, quin omnis distinctionis quod intellectus agens sine omni alte-
et ordinationis ct _,ilii»uis piiina ratione suiipsius quandoque agit, et
causa sit intellectus : sed hunc intelle- qnandoque non agit pro libertatia arbi-
ctum ponimus esse intellectum I >»i, se- i r 0i
i Unde multum oblitus fuit sui
1
Cf. Opp. H. Alberti. I Para SummtB theo- editionia nostrco Cf. eliam infra, Tract. \l.
-i.-c. Tract. XIII, Qa Tom. XXXI qoybb
xixii T
98 D. \l .1'- M \ ( -
ORD l'l: l.h.
quando dixit, <|u<<<l intellectui •! •

n i
n >
aliquid similiter: ali m caderef i
M <
. 1 1 potesl quandoqui quan- ratione principii et finU, et a ratione cob-
doque rion ngerc, nisi uccipial impres- tinuantis: opposito modo e habet ii» in-
niones percgrinos quae excitenl eum ad divisibili primo quod princip tcon-
uiliiin quando agit. Ne< mobileopor- linui: ante illud enim nihil c-t d<- c^-<-
i.i quod recipial impressiones percgri- continui:el pialur in lermino, h

uas, quod per substantiam luam el • -• io indivisibili td qaod korminator
aaturale, ui dicil iristoteli Iverroi mtinuum, post illud mhil <rit d<
in libro de Substantia orbis^ factura est, continui. Cum noa poseit

nimovealur motu primi motoris. quiu totum continnitatii tem
\h iLiun dicendum, quod in veritate Quatab indivisibili nunc: propter quod
Empedoclis dictum irrationabile fuit, etiara ipsum nuoc ab tristotele in IV
bicuI dictura est : nec illi innitimur b<b- Physieorum dicitui atia tem-
cundum Catholicam fidem, sed potius poris,sicut puiictam UnesB : quta quidquid
dicimus, sicul dictum est, quod Deus principiat et terminat in omnibni < \i-
qui est intellectus purus et vertts, se- stentibus, esl Bubstantia principiati et
cundura definitionem providentiaB aeter- terminati, si secundum atiale

n;r. quando voluit, el sicnt, et ubi principiat et terminat ipsum. Accipiam
quod creavil ex materia
voluit, mixtura ergo tempus in primo nura, a quo lluit
quatuor elementorum, distinxit in for- quod in esse per creationem deduclum

mas determinatas, Bicut nunc viden- est cum cceio et terra et confnsa materia
tur. quatuor elementorum : ante hoc nunc
Ad
dicendum, quod Anaxagoras
alixjd nihil erit dees.se temp 1 tantum
siue dubio praeter rationem <li\it, quod nunc aBternitatis, in quo solum I)<.-us
<lixit mixtum illud infinito tempore praecedit mundum. Et hoc dicit Boetius
quievisse : hoc enim falsum est : et fal- in V de Consolatione philosophue, sic :
sius iu quod dixit intellectum

hoc dixit, « Xon recte quidam, qui curn audiunt
agentem sine omni providentia et ra- visum Platoni, mundum non halmisse
tione tunc mixtum illud distinxisse. Nos initium temporis, nec hahiturum defe-
iiutem non dicimus sic, sequendp Moy- clum,hoc modo mundum conditum con-
scii doctorem noslrum quinimo dici- : ditori coaeternum fieri putant. Aliud
mus in principio temporis Deum illud enim est per interminabilem <luci vitara :
raixlura in esse produxisse ex nihilo, et quod mundo Plato trihuit. Aliud inter-
secundum magnae providentiae suae ra- minabilis vitae totam pariter compkxam
tionem tunc et non ante in formas dis- esse pra?sentiam : quod divinae mentis
tinxissc. Idc'0 illa ratio nihil facit contra proprium esse manifestum est. Nec enim
iidem. Deus conditis rehus antiquior videri de-
Ad hog quod Aristoteles ohjicit de het temporis antiquitate vel quantitate,
tempore, multum mirandum
1
cst : quia sed simplicis potius proprietate naturae . »
ipse docuit nos, quod omne continuum Ex hoc patet, quod de primo nunc a
tluil ab indivisihili : et sicut in continuo quo fluit tempus, nihil valet ratio Ari-
est indivisibile medium continuans, ita stotelis : et similiter nihil valetde ultimo
ineodem est accipere indivisihile princi- ad quod terminatur.

pium a quo lluit, et indivisibile ultimum Et quod dicit Aristoteles, quodde tem-
ad quod terminatur : et sicut in divisibili pore nihil est nunc conti-
accipere nisi
medio, ex parte ante scmper est accipere nuans et medium, hoc est verum, si
aliquid de esse continui, et ex parte post accipiatur tempus secundum esse et de-
1
Boetils, Lib. V de Consolatione philosophia?, prosa 6.
1\ II P. Sl M. THEOL. TRACT. I. QUiEST. I. 99
cursum temporis autem accipiatur

: si convenerunt in hoc principio, ut dicil
undum suhstantiam et naturam et ori- Aristoteles in primo Physicorum quod
ginem qua lluit afa bbvo Bive ab eterno, « ex nihilo aihil lit : » et priacipia natui
certe tunc non est verum imo tunc na- : quaesiveranl aon prima, Bed proxima:
turaliua accipitur in primo nunc b quo talia enim principia dare, et ex talibus
lluit, et in ultimo ad quod terminatur, procedere, physici proprium est.
([ii.int in medio qaod est continuans i|>- Iu.a quae objiciuntur contra quaestio-
Bum secundum esse et decursum ipsiufl nem, concedenda Bunt: haec enim tam
ln re temporali. li<k'i, quam rationi congruunt.
Hoc qi od in coatrarium objectum est
a Commentatore el Abubaker, dol>
objectum est, nt quasi Boluto illo error
videatui onfirmatus. Et solvit pri-
mum, Bcilicet de circulationibus, quod VltTHl l.l OI'l\TI
circulatio dividitur non per se, nna enim
manet, sed quoad nos et per accidens:
et non est inconveniene continuum in in- PARTICULA II.
finitum dividi potentiaet peraccidens:

accepta bic per divisionem Bempor De opinione Stoicorum, Socralis, et Pla-
enim ad mille, vcl
sunt linita. liniuntur tonis, qui dixerunt mundum ssepe in-
ad decem millia, vel ad centum millia cipere et desinere.

annorum, vel quautumvis temporis et :
fioita sic aocepta contingit transire nu-

merando, el contingit devenire ad hoe Secundo, Quteritur de opinione Stoi-
vel illud terminatum : quia partea infiniti corum, Socratis, et Platonis, qui dixc-
hoc modo non Bunt infinitse.
acceptae runt munduni saepe incipere, et saepe dc-
II c \i h:m qnod objicit Abubaker sol- sinere.
vitur Becundum eumdera quia ambo : Et lianc opinionem rccilat Gregorius
illi unioum Bolum intellectum dixerant Nyssenus in libro qucm fecit de Homine.
inesse omnibus animabus: et dixerunt, Ponentes enim considerationem in
quod ex oranibus animabus morientium solis astris et circulo ccelesti, quem dixe-
unum Bolum e8l quod remanet, scilicet runt esse causam motuum omnium infe-
intellectua et sic non sequilur, quod sint
: riorum : supponentes etiam propositio-
actu inlinita. Hunc Butem errorem nos nem lianc, quod idera eodem modo Be
in sequentibufl destruemus, in tractatu habens, facit idem : dixerunt, quod quo-
homme. Ili<- autem sufficit, quod raul- tiescumque uterque circulus ccelestis,
tiplicatio animarum hominum, non est scilicct aplanes, et planes, redit in eam-
ad infinitum, sed ad certum aumerum dem figuram imaginum et positionis stel-
proescitorum et praedestinandorum a larura, novus mundus, qui per
incipit
Deo. omnia etiamnumero coinciditcum prav
l.r -i qi i8 considerare vult in dir-tis cedenti mundo, ita quod in novo mundo
Aristotelia et alioram philosophoram, redibitidem Socrates, et idem Plalo cum
pro certo inveniet, quod nilnl probatur eisdem sociis, eadem tractantes qu» lunc
dictis eoruin, nisi quod mundua et tractaverant cum viverent. Hanc autem
motus uon incepit per generationem na- revolutionem Chalcidius in commento
turalem, el quod non corrampetur per super Platonem, <li<it fieri in quibuslibet
corraptionem naturalem. Et hoc accidit quindecim raillilnis annis. Epicureua au-
eis, (jiii.i creationem intelligere non p<»l- tem Democritua hasc <li\it li<'ii in viginti
rantex principita naturse. Omnes enim septcm millibus annis.
Ll l I) \l.l», M \", niiD |-|: l.li
Boiai l
»1 uti umque ine i etione dictum i Lalium circulationum ilelit infinito
Plolomsus enim iu Almagesto demon- t< mpore, el itabit itoa fine. El \un mi«
stravit,quod itellas li\.i luper poloi <>i l»i^ rum eet, quomodo tenti viri dixeront
i
morum, qui eel motui planei , non quiil lio- Plo|cm;iMi i\n< ii,
moventur in centum annii idu /i/o/i/o, < ,ij.. |, didicimui j<<i probalio-
uno, el in eodem ipatio temporit moven- nem efficacem, <jum.I virtutee aatronim
iui auges planetarum : et hoc tecundum non deveniunl ad infi i nisi pei aliud
divisionem cin uli iu trecenb iginta et j" P iliud, -

1 1 j ;ii,i-
i
.nln> noii completur n i-i triginl i Litatea elementoram P
inilliliu^ iiiinis il in lii^ Kei iiiidum \ <- i \ irtatea qi / in materi i I
:
I" I
liiin rationem astronomicam completur sola Bitra aoo innl omnii muta-
magnus annus. Et Lamen non eet proba- tionia qnai lii in inferioriba iam
liiin, quod iii tota illa revolulione im.i- dispositiones materias inferiorii : i
nes revertantur in easdem figurai et ex aoli Lii inferioram mntati

respectus platenarum, sive radiationea non poaeunl iri. I.t ideo etiam
eorum ad easdem figuras revertantur. dicil Ptolema_ui in Centilogio f quod
Radiationes enim fixarum Btcltarum et piena bomo dominatur l.t Efaii
planetarum fiunl secundum descriplio- in commento dat exemplum qno

nem el figuram polygonii descripti in cir- corpora coelestia scintiilant ad qnartanaa
culo : etdemonstratum est in Geomelria, et ad melanchoiiam, lapiem m
liliro IV, quod si polygonii descripti in pora disponet ad Banguinem, et non in-
circulo anguli in inlinitum multiplicen- ducentur quartana.. J.t Mei illacfa dicit
tur, polygonium illud nec ad quantitatem in libro dc Sphxra mola, quod sapiem
ncc ad figuram circuli deveniet : certum liomojuvut ccelestem circulum, sicut ju-
cst autem, quod ex figura radiationum, vatur terra aratione et seminati' ne. Et
coelestis circulus movet inferiorem mate- Ariatoteies in libro de Somno el vigilia
riam ad generationcm et corruptionem dicit, quod in talibus est sicut eat circa
ct sic secunda circulatio non eadem, erit principem de consilio proc ruui, et de
codcm modo sc liabens cum prima pro- : consilio familiarium secretorum : laepe
ptcr quod radix positionis Socratis et enim consilium proccrum apud princi-
Plalonis falsa est : et per consequens to- pem mutant et annihilant familiares con-
tum falsum est quod sequitur ex radice siliarii. Ita scintillationes slellarum et
illa. motus saepc mutant et annihiiant disposi-
Adhuc, Probatum habemus ab Aristo- tiones materiae inferioris.
lele in II de Gencrationa el Corruptione, Unde positio ista nihil valel, et falsa
quod qusecumque habent substantiam est, et non tantum theologice, sed etiam
corruptibilem motam, non reiterantur demonslrative tam astronomice, quam

eadem numcro constat autem, quod :
geometrice, et etiam naturaliter, et ex
individua priinae circulationis habuerunt propriis principiis tam astronomiae,
substantiam corruptibilem motam : ergo quam naturalis scientiae irrefragabiliter
in secunda circulatione non reiterantur hic est improbata. Et ideo mirum est,
eadem numero : et sic non redibit idem quod a tantis viris hoc aestimari potuit.
Socrates et idem Plato cum eisdem ami-
cis eadem tractantes.
Tamen ita dixerunt Socrates et Plato.
Et dixerunt, quod dii quorum tempus
vitce longum est, in una circulatione di-
scunt quid in secunda pra_dicere debeant.

Dixerunt etiam, quod mundus successio-
:
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. I, <H EST. 4. 10!
telea in Bne |>iimi Physieorum de ma-

teria, et est hcc : Materia ae< generatur,
nee corrnmpitur: nec incipit esse, nec
desinil : si enim incipil osse, quidquid
incipil esse, mutatur ad esae : quidquid
MMICl II yi IYII mutatur ad esse, Bubjectam habet ma-
teriam: ergo materia esl antequam ait
materia, quod esl impossibile. Eadem

PARTICULA III. ratione probat, quod non desinil nec
corrumpitur. Et hac via procedit sic :
b teptem viis quas collegii Babbi Moy- Refl iiiuuili sensibilis numquam scj)aran-
ses, quibus probatur mundi ssternitas. tur a materia, nec e converso materia
ab ipsis: ergo quandoque fuil mate-
ria, et est, et erit, quandoque fuit et
I mio, Ponemus scptem vias quas est et erit mundus sensibilis : sed aine
collt-it Rabbi Moysea in sccunda parte initio fuit materia, et sine Bne est el erit
Libri, qni dicitur Dux neutrorum, sive orgo mundus sensibilis semper fuit sinr
dubiornm quorumdam probantium mun- initio, et sine line semper est et erit. I.t
di BBternitatera et ponderabimns singu-
:
de hac via jam t'\|M'iliti sumus in tracta-
las quantum concludere possint. tu de erroribus Aristotclis, quaestione de
Prima via est, qus dicta eat per ratio- materia.
uea Aristotelis positas in principk) VIII Tertia via est sumpta de natura cceli,
Physieorum el de illajam satis expediti

: cujus materia elongata est a generatione
sumns. et corruptione : propter quod omnes an-
5i funda via est, quffi fundatur super tiqui convenerunt, quod ccelum esset lo-
illam. est illa quam adduximus de Abu-
t-t cus Dei manentc autem ccelo numquam
:
baker, quod Bcilicet quidquid est omnis defuit motus ejus: manente motu num-
etmotus qurellunt
factionia et mutationis quam cessavit mundus producere aniina-
in materia, principium, non potest esse lia et plantas : substantia orbis ct motus
de principio aliqno circularis motus :
sine initio manserunt, et manent, el ma-
coeli omnifl factionis et mutationis et mo- nebunt sine line : ergo mundus sine ini-
tus qu83 liunt in materia, principium est, tio mansit, manet, et manebit sinc linc.
ut omnes pbilosophi dicnnt : ergo non Et per hane viam etiam non probatur,
potest esse de principio, et per conse- nisi quod mundus per naturalem muta-
quena non potost incepisse, sicut in rationem non incepit, nec per naturalem
tionibus Aristotelia probatum est. Kt corruptionem desinet et hoc verissimiim :
tlf hac via constat pcr antcdicta, quod est. Corpus enitn co?lcste tale eat, quod
non probat motum non incepiase per non recipit impressiones peregrinaa, et
creationtin. sed quod non incopit per ideo non patitur ab aliquo corpore agen-
mntationem et motum, ut in primo arti- t in ipsum passione abjiciente a aub-
•
culo i-tiu- qusstionifl sufficienter dictum -t mtiii. Scd per hanc viam non proba-
eat.Tertiam rationem inducit ad idemes tur, quin possil disaolvi, sinit Plato
ratione temporis, ad boc qood motnsnec dicit, Bcilicel per rectam rationem ejua
incepit. nec destruilur, et illa etiam jam in qui condidit ipsum.
primo articulo istiu> qua^stionis a nobis Quarta via est, qua3 in veritate Aristo-
si»lut,i est. Ba3C omnia Rabbi Moysea po- telis non est, nec ex verbia ejua accipitur,
nit in una via : qnia hmdantnr aupeftrea sed Gommentatorifl el Graecorum acilicel
rationes quas ibidem indncit Aristoteles. quorumdam, ut Alexandri, e1 Themistii,

lu Becunda via ponit id quod dicit Arislo- ct qnorumdam Arabum, ul Averrois, e1
102 D, M i; M \<. ORD l'i: l.h
lnii..ih. . hoc fiat nunc, el boc nuoc, ut onui

'
1 ol Mpharabii el aliorum, El ut
<->j Ii .
, quod omne quod incipil 1 •, quodque in suo lempoi I
prius esl in potentia quam in actu : omi plum \ «I-- (jui quaMlam ti
111- autem potentia in mal objecla ibi illuminat, qu il-
cta privationi : 1 orgo cralura el motui luminavit : et tameo non sequitur, qu

nli incipiunl esse, priui fuurunl io |>" -••! mutatu lit, vel 1
tentia quam in actu, el de potentia exi- <iu.un pi ,i<l illomioalio-

verunl ad actum : led exitui de potentia oem luam aliter m babeant, qoara priu
ad actum, est motui inteprimum : ergo S tinqaamullumgloriaotur,
motum cceli, qui priocipium omnis mo- qoodomoe ageoi per voluotatem et io-
ius est, secuadum aataram fuit motus, tellectom, si quandoqu t, et non
quod esl impossibile. El hsc vita debilii lemper, ind Loorom, scil
esl : non «
- n i
1 1 1 coocludit, nisi io hii quaa aol removente impedimentom . ti-
liuni secundum naturam. Noa autem di- ooii cum velil e! non |>« »
— i t pi -
cimus, quod ccelum el materia quatuor pter aliquod impedimentom su •

0-
elementorum a principio universi 1 sse oii : aol e itaote
«liidd esl Deus, facta suol per Bimplicem iutellectum el volootatem ejas, ot modo
voluntatem el per creationem : quae au- agat, com ante m I
hoc pi -
sic liunt, antequam Banl in actu, non baot, quia - ;ii nob
sunt in potentia ni>i causaa efficientisj et iotellectom et voluntatem. 1/ ista via
non materiae enim (sicut in prae- : aliter debilissima esl :
probator enim Xlpri
habitis in quaestione de primo prineipio *
philosophix, quod intellectos Dei semper
ostensum est) non essel primum princi- est in actu, et (juoil oihil accipit ab in-
pium universi esse, si praeexigeret ma- telligibilibos, Bed potios i; nsa
teriam vel instrumentum ens enim in : omnium intelligibiliom. Et tal - . slle-
potentia, u1 in libro de Causis proba- ctus ooo potest habere impedimentum,

tur, non est in potentia, nisi ad ens quin agat quaodo vult : nec potest ha-
necesse,quod est solum principium pri- bere experg os, com ipse semper
inum, quod est principium universi esse, sit in actu, et nihil accipiat ab intcll.. -
et quodsolum facit esse debere in oinni- bili : omnu enim expergefaciens intelle-
bus qua3 sunt. ctuin qui in potentia est, sicot in nobis,
Quinta via est debilis valde, et sumi- ab intelligibili est acceptum, >ieut probal
tur ex XI primae philosopkue, scilicet Aristoteles in III de mo- .I . cap. de
quod sit primum principium agens per venlc, quod antequam liat motus per vo-
intellectum et voluntatem, et quandoque luntatem et appetitum, oportet quod iiat
agit ct quandoque non agit : tunc de po- nuntium de appetibili ad quod movet :
tentia agentefit actu agens : sed nihil edu- talis autem non est intellectus Dei, ut in
cit de potentia ad actum seipsum : ergo 1L1 primxpkilosophuedemonstnfaime&t.

habebit alium diviniorem se qui extrahat Septima via est, qua? sumitur ex
Lpsum de potentia ad actum. Et ha?c via XI primse philosophise, et fundatur su-
debilis est,ut diximus, et in qua?stione de per quasdam propositiones ibidem pro-
immulabilitate Dei improbata. Non enim quod ordo sive inclinatio
batas, scilicet
sequitur,quod Deus aliter se habuerit motoris primi ad motum. est substantia
quam prius, sed quoedam aliter se ha- sua. et voluntas sua : et ipsa substantia
beant ad ipsum, quam prius qua? facta sua est voluntas sua, et e converso : sic-
sunl ab ipso : voluntas enim ejus et in- ut ergo numquam defuit, nec deest, nec
tellectus immutabililer ab a?terno sunt, deerit ei substantia, ita nec voluntas mo-
1
Gf. supra, Tract. I, Quaest. i et se \.
IN II P. Sl/M. THEOL. TRACT. I, QU EST. t. 103
vendi, nec onlo ad motam et mobile : Btantiffi, nec etiam ordini ad motum. El
ergo seraper movit, movet, el movebit : si liat tale argumentum : Substantia ab

sed ail motum sequitur mundum esse : eterno non defuit : et volunlas moven-
ergo mundus Bemper fuit, est, et erit. di vel causandi mundum esl substantia :
Per banc viam nibil concluditur : quia ergo voluntas movendi et causandi mun<
licet in Deo in quo nibil est nisi Deus, dum ab sterno non defuit. [ncidil falla-
idem sinl substantia, voluntas, et ordo oia accidentis : eo quod putatur idem
ail motum : lamen modus Bignificandi Bubjecto et accidenti inesse : et boc non
nun esl idem, nec connotatasunt eadem, est necessarium.
nec Bubjecta voluntati Bubjecta sunt sub-
QUiESTIO INGIDENS PRIMA.
Utrum probari posslt, qnod mumlus sii seternus, eo modo quo pro-
lmtiit* a qiiibiisilam ?
Deinde jam expeditis singulis qua? do creationem mundi : cum eniin invidia
opinionibus Philosophorum de hac ma- longe relegata sit al> ipso, ut dicit Plato,
teria loquentium dicenda videbantur,dis- voluit quod omnia participarent bonitate

putanda esl 1i.it qusestio theologice, se- sua, prout unicuique possibile fuit, et
eundum quod disputat eam beatus Augu- nulli negavit commoda et utilia ad hoc
Btinus iu libro II de Civiiaie Dei. pertinentia, per qua? bonilatc sua parti-
Et queerimus duo. Utrum probari pos- cipare posset. Et hoc etiam dicit Boetius
sit,quod mundus sit SBternus, eo modo in libro quinto de Cousolatione philoso-
quo probatur a quibusdnm ? phix. Et hic amor in Deo est ab ffiterno :
undum, tium haec duo compossi-

l Ergo sicut ab aeterno fecit exstasim ge-
bilia secundum
snnt intellei tuin, scilicet nerationis Filii, et processionis Spiritus
quod mundus a Deo factus -it, tamen
et sancti : sic ab aeterno fecil exstasim
duratione hoc modo sit oeternus, quod creationis mundi.
duratio ejus initium non habuerit? ;
5. Adhuc, Causa voluntaria perfecta
eflicitur ad ojius tribus, scilicet si pnssit,
Ai> 1'iumim objiciunt quidam sic : si Bciat, i't si velil : I > *

-
1 1
-^ ab seterno po-
l. Bonitas Dci causa i-Hii-icn^ rst crea- tuil, scivit, ct voluit ncarc munduin :
tionis mundi : sed ab eterno est bonus : ergo ab ffiterno creavit.

•> ab oeterno creavit mundum. Adhuc, Slundus archetypus causa el
i.
1. Adliuc, Dionvsius dicit, quod amor excmplar esl mundi sensibilis, ul dicit
divinus exstasim facit, et non sinit eum Plato, et concordanl cum eo Sancti :
>lum. Dupliciter autem facit cxsta- mundus archetypus fuit ab aeterno : ei
sim. ut ipse dicit Dionysius, ad genera- mundus sensibilis fuil ab seterno.

tionem Pilii el processionem Spiritufl .">. Adhuc, Deus ab eterno aut voluit
sancti, qui sicut divina luinina et divini et potuit creare munduin : aut voluit,
flores ab seterno pullulant ex eo : et ad Bed non potuit : aul potuit, sed non vo-
104 li. \I.I5. M U; OIU). 1'IM.h
luii. Si primo modo voluil el potuil dinem el rt n-

o ali BBteroo « i
•
i
\ ii , S <
ando modo, clinationem bonitatin ad ugendum ie< un-
Bcilicel quod voluit, wd non potuil : tunc (I ii iii liberlalem ijuam lialx nl <l agimdum
eb eetei n.i impotena fini, quod blaspl quando \ olunt, 1 1 nbi voluot, at
raia e i
di< •
re de Deo. 8i lertio modo, volunt, convenientei el libere igaat quid*
ecilicel quod potuit, sed noluil aequitur i|iinl .i.iint Libere autem dico, quando
tunc, quod in> idui fuit, quod iterum line Mi' i it<» prop i un
blaaphomia in Deum. Haec objectio in bonil item agunt, u ffi-
aimili - ,imi. scilicel de generatione tecun- ont, iua bonitate perfruaotur prout
di iilii, el lerlii, e1 »ic deincepa, fuil l.u- nnii nique pouibib indum facul*
nomii haeretici contra ûgustinum in i iti-ni et analogiam prop I
libro XV de Triniiate l
. talie caufl i pi im 1
1
nb
6. Adhuc, Si bonitaa Dei causa crea- ip eet Angi
tionia mundi*est, et uihil aliud, nl dicunf Tertio loco eel homo M] t
bonu
Sancti : et non ab eterno creavil : tunc Si quasritur, Qnai • I
• Innc et
bonitas Dei antcfuil vacua, quani esset non ante ereavil mnndum ?
plena quod magnum inconveniens

: vi- Dicendum, (|U'»<I secnndnm dispositio-
detur csse, quml exuberana bonitaa in nem sapientue et ordinem tnl ari
ultima et perfectissima plenitudine um- non debuit.

quam vacua fuisse dicatur. \'.\
qua ^tiu qua* lit ab
esl simili- I
qui dicunt, Quare Christua tantnm in-
soiuiio. Solutio. Dicendum, quod duplii carnationem Buam distulit? Ad qnam n -
sunt causaB agentes. Quaedam agunt per apondel Apoetolus, ad Galat. iv, i : Ubi
necessitatem natura\ ut calidum calefa- venit plenitudo temporis, misit Deu I -
splendidum splendet
cit, et el illae sta- :
lium suiiiii. El vocat plenitudinem tem-
tim ut sunt, non de necessitate produ- poris, tempus praedeliniturn D trini-
cunt effectum, nisi materia sit praesens in tate.
quam agant : calidum enim non calefa- Si autem Qnare ante creare
quaeritur,
cit, nisi calefactibile sit praescns : et noluit? Secundum Augustinum fatna esl
splendidum non illiiminat, nisi illumi- qucestio voluntatis enim divinae causa
:
nabile sit praesens. Unde etiam si dare- qua?renda non est. Tamen ne sine respon-
mus, quod Deus esset talis causa mundi sione videamur esse, dicimus, quod
(quod tamen non est verum) non seque- mundum ab aeterno et ante tempus a
retur, quod si ipse ab aelerno est, effe- Deo creari non conveniebat secundum
ctus ejus (qui mundus est) ab aeterno es- ordinem et dispositionem creantis.
set : opoiteret enim priino producere Et plus dicimus, si quaeritur. Quare
materiam, ex qua faceret mundum : et non conveniebat ante creari ab eeterno ?
cum productio materiae de necessilate Dicimus, quod nonpotuit creari ab aeter-
exigittempus, eo quod ipsa temporalis no : et hoc in sequenti articulo quaestio-
est secundum totum suum esse, in quo nis ostendemus.
tempore incipiat, fiat, et perficiatur, Si autem quaeritur, Si possibile fuit
oportebat quod mora inlercederet inter Deo creare mundum ab aeterno? Dici-
causam et causatum. Aliae causae sunt, mus, quod de potentia possibile fuit. sed
quae a proposito agunt, ut dicit Arislote- non secundum ordinem sapientiae et dis-
les in II Physicorum, et illa? dominium positionem, qua omnia ordinate facit
habcnt super suos actus et libertatem : et Deus, et nihil in ordinatum relinquit, sic-
perfectio earum est, quod secundum or- ut, Sapient. vin, 1, dicitur : Attingil a
1
S. Augustinus, Lib. XV de Trinitate,cap.2.
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. I, QUiBST. t. 103
fine usque ad finem fortiter, ti disponit men non ab eeterno debuit iacere exstasim
omnia tuaviter. Et, in eodem, xi, 21 : ad creationem mnndi, propter caiu

Sed omnia in mensura, et numero, tt qus dicta Bunt.
pondere disposuisti. Ubi dicit Augusti- \n ai.ui» dicendum, quod ab sterno Ad 3.
nu>. quod omnia disposuil io Be oume- potuit, etscivit, et voluit: si potentia,
ro, pondere, el mensura. Bcientia, el voluntas referantur ad Deum

Bequimur dictum Anselmi, quod
Et b! scientem, volentem, et potentem : qui;i
minimum de lKo inconveniens, est im- nihil est in Deo, quod sternum non sit.
possibile, tunc secundnm hoc impossibile Si autem scientia, potentia, et voluntas

fuit Deo ab Bterno facere mundum, e1 referantur ad subjecta, hoc est, ad ea
line lemporis initio. El >i qnsritur, Qua- qua» potest, scit, et vult, non est verum
re inconveniensfuit? Antiqui assignave- de potentia ordinata, el de scientiadis-
riint cansam, Bcilicet quod creatura in ponente et ordinante, el voluntate crea-
nullo debel parificari Deo si autem non
:
tionis actum eliciente : tunc enim de
habnissel initinm dnrattonis et esse, in potentia ordinata potuit, tunc el de
hoc parificaretur Deo, qui solus est >ine scicntia disponente disposuit, et de vo-
initio secundum esse et durationem, eo luntatc eliciente actum voluit tunc,
quod ipse est principium universi esse. quando creavit et non ante et hoc est :
I go autemdico, quoil ereatnra ita fieri propter causas quae dicta sunt.
non potuit, ut sine initio esset durationis, Ad aliud dicendum, quod hoc nihil Ad 1.
el ab eeterno et Dens non respicit quid

: penitus valet : mundus enim archetypus
i|i-«' Facere >-sit, eo quod propter indi-
|»« est a proposito sccunduin ordinein sa-
itiam propriam non agit sed potius : pientiae agentis : nec potentia utitur, nisi
quid secundum ordinem sapientiffi el secundum ordinem et dispositionem sa-

affecium sui amoris creaturae conveniens pientiie et ideo non agit nisi quod con-
:
el commodum sit. veniens est, et quando conveniens est, et

IIin luibitis, facile est respondere ad uhi, et sicut convcniens est : conveniens
objecta, autem non fuit, quod ab aeterno produ-
An imu.mi.m ergo dicendum, quod honi- ceret mundum, ut patct ex antedictis.
tas D-i causa sufliciens est creationis Ai> alild dicendum, quod Deus ab Ad 5
mundi tinalis et movens eflicientem sed : stemo et potuit et voluit creare mun-
quia non movit nisi secundum ordincm dum. Sed haec locutio duplcx est eo :
sapientisB et disposlUonem, ideo nihil quod luec determinatio ab ;vterno, pot-

producit nisi convenientissime et ordine est detenninare Iktc verba, potuit et
congruentissimo, quo unumquodque pro- voluit: et sic composita est, et vera. Vel
duoi potest : de convenientia autem crea- potest determinare hoc verbum, creare :
tura^ est, quod non ab aeterno, nec sine et sic divisa est, et falsa : et nullo sensu
initio temporis tiat, ut dictum est. procedit divisio : et <leo conclusio falsa
Ao alild dicendum, quod si amor sine est, et non seqnitur. Nbn enim sequitur,
ordine et dispositione sapientiae ali- si ab aeterno voluit, el non ah ffiterno
qnando fuisset in Deo, tunc haberet lo- creavit, quod impotens sit non enim :
cum quod ohjicitur sed ille amor esset : impotens est, qui inconvenientia non fa-
caecus, et inordinate faceret exstasim : cit sed, ut dicit Anselmus, qui inconve-
:
talis autem amor numquam fuit in Deo. nienlia potest facere, impotena cst >i
Unde licet ab aeterno fecerit exstasim ad facit ea : quia quanto plus pote6l incon-
generationem Filii, et processionem venientia face l facit, tanto plus ad-
Spiritus sancti, propter identitalem na- versitas et perversitas possunt in ipsum.
turae et essentiae, in qua generatur Fi- Xec sequilur, si ab Bdterno potuit, et non
lius, et procedit Spiritus sanctus : ta- ab seterno voluit ut ab aeterno^fierct, sed
lOli I). ALB M\«.. oiil». I'l: 1 .1»
voluil iH congruo tempore Beret, quod g\ I non »emper fuit
invidue fueril : eed fuit ordinati im tione mundi : et h

voluntatie propter -
iu e quae dicUe ideo, quia in eiTectu non
siiui. cundum ordioem et dii
A.l 1. \n i i.i imi m <l i

. quod bonitai
i-ri 1 1 n ii
i ,
ne inconvenientei
pientiee, iliquid
Dei numquam vacua fuit, eed eemper hoc enim non eeset bonil li-
exuberans ab eterno, tam in generatione nationia. Inconveniei item fu
Filii, quam in processione Spirilus ean- ab seterni ri mundum, pr< ; an-

cii, et predestinatione esnctorum in tedictas eausi
QILESTIO INGIDEXS SECUNDA.
i inim hsee diio composslbiUa slnf Becondnm intelloctnsn, bcOIccI

qnoii mnndns a Deo *H fnctns, ef Isunen diirnllosse hoc nsodo
sit seternus, quin doratto ejus InlUnm non fcioliniii M ?
Utrum licec duo

Secundo quaaritur, sive sit spiritualis, sive corporal -
compossibilia sint secundum intelle- in aeterno, nec ab seterno fieri potuit,
ctum, scilicet quod mundus a Deo sit oisi sicut dictum est, praepositio ab or-
factus et tamen duratione hoc modo sit
:
dinem notet, qualis est ordo temporis ad
aeternus, quod duratio ejus initium non aeternitatem.

habuerit ? 2. Adhuc, Dicit Augustinus in li-
Et ad hoc objicitur : bro VIII sujnr Genesim ad liUeram \

1. Socundum determinata a Boetio et et ponitur in libro I Sententiunim, dis-
Platone, Deus nulli negat commoda ad tinct. XXXVII, cap. Cumque divina :
bonitatis su?e participationem omnia

: et quod Deus movet creaturam spirilualem
facit convenientissimo modo quo fieri per tempus, creaturam autem corpora-
possunt: et ideo etiam gradus distin- lem per teinpus et locum sed nihil :
guuntur in entibus : ergo temporale fa- movet Deus per tempus, nisi quod ali-
cit temporaliter : Sed omne quod
illud quo modo temporale est.
totum esse suum, nosse, et posse in uno Si enim dicatur, quod in actibus in-
esse simplici non possidet, sed per vices telligentia? et affectionis, quae simul non
accipit, et uno tempore habet, quod alio sunt in Angelis, sed per vices, creatura
tempore non habet, aliquo niodo tempo- spiritualismovetur per tempus tantum.
rale est hoc igitur nec in aeterno, nec ab
: Contra hoc est, quod nullus intellectus
aeterno (nisi ab preepositio notet ordi- capit, quod actus numeretur per vices et
nem) tieri non potest secundum conve- moveatur, quin potentia agens a qua
nientiam naturae suae : omnis autem crea- egreditur actus, et cui ipse actus sub-
tura tale habet esse ergo nulla creatura : stantialis est, sicut intelligere substan-
1
S. AuGusTi.NU5,'Lib.8VIII super.Genesim ad litteram, cap. 26.
:
1N 11 P. SUM. THEOL. TRAGT. I. Ql EST. I

107
tiale esl intellectui, et velle Bubstantiale Bese per tempus, esse accipere i ergo Bic
voluntati inquam, intellectua

: lnillus. accipere esse in nunc non Btante, Bed
capit, quod actu tali numerato per vices, Bese movente, convenit omni creatura
et distenso per tempus, potentia
a qua nulla ergo creatura ab eeterno, vi 111
editur actus, nop numeretur per vi- eeterno fieri potuit, sed in nunc tempo-
ces, etper lempua non distendatur ita : ri>.
quidl iu uno lempore prosenti lotum Adhuc, Sancti dicunt super princi-
•">.
ie suum possideat. Et cum radicetur piumGenesis, quatuor esse coequsva,

potentia in essentia, impossibile est in- el Bimul Facta, Bcilicet ccelum, materiam
teiligere, quin esse Bubstantiale secun- quatuor elementorum, et angelicam na-
duin quod est in potentiis, qus Bunl turam, el tempus. Nec esset ratio quare
naturalea potentise ipsius, per tempus tempus cosqusvum esset creatum, el
extendatur in illis : potentia enim tales ratione primi sui nunc, quod substantia
omnes consequuntur esse per naturam, ipsius est, tempus inciperet cum crea-
et suut Bubstantialea ipsi essenti», se- tura, si extra nunc temporis aliqua crea-
cundum quod substantiale dicitur, quod tura fieri possct : quidquid autem initio
non derelinqnit substantiam per natu- temporis lit.ab initio sine principio et sine
raiu et pei eese radicatum in illa. Ergo initio esse non potest: contra intellectum
Ule temporale est, et sinnil essc suum ergo creatura est, quod creata sit, et sine
non habet inuno: nec igitur ab 3eterno initio temporis.
fieri potuit convenienter. !Si fortc dicat aliquis, quod creatura
tidhuc, Omne fieri quod non cx- secundum esse creata est ct principium
tenditur in infinitum, initium habet ct habet, sed duratione infinita cst et sine
finem omnia creatura creari, cx parte
: initio, sicut dicit Augustinus, quod vc-
latura fieri est non extensum in infi- Btigium pedis in pulvere causatur quidem,
nituui ergo iuitiuin habet quo incipit,
: ct principiatur a pede, et esset aeternum
et finem quo desinit: ergo quadam men- si pes in pulvere csset aeternus. Simiiiter
Bura finita mensuratur, ita quod dicitur instant quidam de Bole, qui cx se emittit
momentaneum, vel horarium, vel diur- radium, cujus causa et principium est,
nuiu. i
| sic de aliis : ergo quamvis crea- et esset radius aetcrnus si sol essct adcr-
tor inlinit.i' potentiaB >it, et possit in nus. Et sic volunt dicere, (juod cuni
momento producere quidquid vult, ta- Deus sufficiens causa mundi, aeternus
men ez parte creatura necesse est quod sit et sine initio durationis, mundus
fieri illud tempore mensuretur : ergo creatus al) i[)so, licct secundum es
temporale est et in enim
tempore. Dicit causalitcr creatus sit, tamen duratione
Aristotelea in l\ Physieorum, quod « in Deo potesi esse coaeternus et sinc inilio
tempore esse, est quadam parte tempo- esse durationis. Sic dicere est dicere ea
ris mensurari. » qua homo non potest intelligere: non
i. Adhuc, Soliua Dei esl proprinm, ut enim intelligibile est, quod esse alicujus
dicit Boetius in libro V de Consolaiione rei initium habeat lemporis, et proprie-
philosophue, in uno simplici nunc aater- tas consequena esse ejusdem temporia
nitatis praesenti semper totum esse, non habeal initium cum non possit in- :
nosse, et posse suuni possidere : ergo telligi, quod proprietas in definitione et
hoc nulli eonveuit ereaturae : nulla ergo intellectu suo non claudat subjectum
itura lotum esse, nosse, et posse in secundum incipere el perficere el desi-
uu.i simplici uunc possidel : Bed imme- nere : aliler enim non valeret ara de-
diate ex opposito uno dividuntur, in monstrativa Aristotelia in primo Poste-
Bimplicinunc esse possidere, vel in nunc riorum, ubi dicit, quod secundua modus
non simplici ncque stante, sed movcntc dicendi p< st, quando subjectum po-
108 I» \l I'. M \<. OHI). I'1'..l.h
nltur iii definitione pra?di< al i n€ ne

gai i pote i, quin duratio pi opi ifl pi
prietafl flit miii, que e ic quod Ml .MT.r.l M III.
dural
ii. Vdhuc, Constat, quod creal ura lil D i i uin i iiiu
ex nihilo, hoi e t, po I nihil, ul dii unl de antujuo ei \naxim uuidi-

S.nn quod negatio quas esl nihil,
ii : ii.i iit Deutn >i iiiu/<i tniii iiiiinniii •
negel totum quod de creaturi potesl idem.

antequam Bal sed constat, quod dura- .
lio aliquid esl de esse creaturae : i
duratio non potestintelligi extendi inp Deinde quaeritur de erroril u-

teritum, nec ultra nunc inceptionis creatu- reorum, el maxime dc aotiquo errore
r.i', creatura enim sic fierel ex aliquo, non Anaximenis, qui nuper per quemdaa
ox niliilo. (iOiishii rnini, quod praeposi- David de Dio mto renovatn qui
sitio ii-, cum dicitur, creatura fil ex dixil Deum et mati.Tiam primirii osse
nihilo, iidii nol ii aljquod principium idem.
materiale essentiale, quod materiale flit 1. tnducens super hoc antiquum Aoa>
seu formale, sed simplicem ordinem tan- ximenem, qui dixit omnta unum, ut
esse
tum, hoc est, post nihil. dicit Aristotelefl in primo primm philoto-
Et licel hasc certissime probata sint, phuBj <t hoc iiiiuiii dixil D .
tamen sunt qui dicunt, quod cum dici- illud unuiii David de Dinanto interpi
tur, ex nihilo,
Creatura fit nihil pra?cetur ease matei » quod nihil secun-
dit creaturam natura, non ordine dura- dum verum eet, aisi materia
(.'uin for- :
tionis quia sciticet creator in creando

: mas enim non dicit esse, nisi secundum
non indiguit aliquo, cum ipse sit prin- sensum.
cipium universi esse : quod probatura lnducit etiam discipulum Anaximenifl
in praehabitis, quaestione do prineipio Democritum, qui compulsu^ sequi -
universi esse
l
Sed hoc dictum mirabile
. sum, duo dixit es<f, unum scilicel sfcun-
est : illud cnim praecedit natura, quod duin rationem, et alterum secundum
aliquid cst de principiis naturalibus rei, sensum dicebat eniin, quod omnia qua^
:
et quod in sequenti est actu et intelle- sunt. unum sunt indivisibile, eo quod
ctu, et cst in primo modo dicendi per se omni forma ablata a materia, substantia
quando praedicatur de ipso, sccundum indivisibilis est indivisibile autem in
:
doctrinam Aristotelis in primo Posterio- quo omnia fundantur et tenentur, et

rum. Cujus autcm natura vel naturale quod in omnibus est, non esse nisi mate-
principium nihil sit, nullus umquam in- riam primam, de qua dicit Plato. quod
tciligere potuit. Unde constat, quod cum est sicut matricula concipiens omnia quoe
dicitur, creatura fit ex nihilo, pra?positio in natura formata >unt et de qua Ari- :
ex notat ordinem duratioi.is ejus quod stoteles dicit in fine primi Physicorum,
est nihil ad creaturam, ita quod nihil quod est parens in totam naturam. Et
fuit privativum omnis esse creatura? et hoc dixit esse Deum quia hoc quod :
durationis ejus. omnia tenet, et in quo omnia fundantur

Et hoc simpliciter concedendum est, ut in esse permaneant, non potest esse
et est finis nostrae intentioais in hac nisi Deus.
quo?stione, cum probata sit veritas, et 2. Ad hoc etiam inducit versus quos-
exclusus omnis error. dam, qui scripti leguntur in templo
Palladis, apud eos qui Palladem dixe-
1
Cf. Supra, Tract. I, QutBst. 1 et seq.
IN U P. Sl.M. THEOL. TRACT. I, oi EST. i. 109
runi essedeam omnium, eo quod Palla- Et p« »> t pauca :
dem dixerunt esse deam sapientiaB. Per

Bapientiam autem et providentiam et Estne Dei sed b, nisi terra, |
tus, etaer?
omnia producuntur et reguntur et cooti- Joppiter esl quodcumque wdes, quocumque
w '"--
oentur. Hoc autem dixerunl ess* mate-
riam et Deum. Sensus autem vereuum
iste est, quod Pailaa est quidquid fuit, Quintu inducit pro se Senecam
•'»•
quidquid eat, et quidquid erit : uec dicentem Quid esl Deus ? El re- :
aliijuis homo detexerit peplum quo spondet.: Mens universi. Quidest quod
faciea ejua velabatur. vides totum, et quod oon vides totum?
Dicit quod refert Plutarchus,
etiam, rotum ubique est opua suum in terra
:
quod vetuatisaimi Philosophorum inter- rt oxtra replet : cui demum magnitudo

pretati fuerunt, illud fuisse dictum de sua redditur, quo oihil majua excogitari
l> ., qui peplo tectua est, quia omnea potest. Haec omnia intelligi vult de ma-
cuin ignorant, e<omnea nihil aliud quam t,

'
n;l prima, et quod haec sit Deus.
ip8um vident. Peplum autem quo ipse 7 - Discipulus autem ejus quidam,BaI-
tectufl est, videtur esse Bensus 4111 eat in duinus uomine, contra meipsum di>pu-
tans l&lem licet vilem induxit rationem,
an ma, et torma quae est in corpore :
>
quibufl duobua circumscriptifl ab anima 'l

ll,H '
quaxumque sunl et nullo modo
etcorpore, apparetipse Deua inpropria differunt, sunt eadem: Deus et materia
sui natura. prima et :,- suut, et nullo dilTerunt :
Et baec eat ratio sua prima. erg° sunt eadem. Noo^ autem Graece,
3. Secundo, Inducit, quod Aristotelea Latine sonat mens. Et nolebat, quod ita
primo Physicorum quod antiqui

dicit in se haberet vo3« ad intellectum et intelli-
%
Philosophi dixerunt unum Bolum eaae gibilia, sicul se habet hyle ad sensibilia.
id quod est, et illud esse invisibile et ^ 110 autem nullo modo differant, sic
' 1
immobile, et hoc esse hylen, aivepri- nitebatur probare Quaecumque nullam :
maui inateriam. Unum autem quod cst differentiam habent, nullo modo dille-
indivisibile el immobile, dicit non posse runt : dicit enini Aristoteles in VII Topir
convcnire Deo et sic Deum
nisi et :
corum, quod idem est, a quo non differt
materiam primamdicit esse idem. differentia. Simplicia aulem prima nul-

i. rertio, Pro se inducit versus lam differentiam habent, quia si diiTe-
Orphei, in quibus, ut dicit, Deum uni- rentiam haberent, composita essent :
veraum esse afiirmat et : cum constet, Deus, hyle, vou«, simplicia prima'sunt:
universum esse in forma diversum ct ergo nullam habent differentiarn : ergo
unum in materia, arguit quod hoc non nullo modo differunt : et sic per conae-
poteal esse, nisi Deua et materia prima quens eadt.^m sunt : et hoc cst proposi-
rint idetn. Dicit etiam, quod ipsosversus tum ipsius
Aristoteles inseruit cuidam libro suo in Et lia'c sunt forliora qua3 de errore
quo aermonem facit de Deo. i>f <> ad me pervenerunt.
5. Quarto, Pro bc inducit, quod longo Sed hi auctoritatcs Sanctorum
qui.t
SeJ con ira.
tempore post, Lucanus eoadem versua non recipiunt, philosophice disputan-
operi suo inseruit dicens : dum csf contra eos.
I. Dicit igitur Aristoteles in II Physi-
ethoc melius nobis non inseret Hamon.
ius COTUm '
: Est et propositio COncessa ab
H.remus cunctis superis, temploque tacente, omnibus, quod tres causflB in uiiaiii inu
m sgimus, nisi sponte Deum. coincidunt : quarta vero numquam cum
1
Ajustoiius, In li Pbysicorum, cap. 7.
110 I). \l.li M \G, ORD. I'l: 1 D
. scilicel materia In nna enim •
ijuia .ili<ju<nl i
im
aliquando Bunl efQciens, formalis, el abalio moi etai in i|<
Bnalis : quamvis causalitatum semper i. Vdhuc, Dicilur in i»l»n» <J &

inl diversarum. Matoria autem cura quod primam < [>\i\< m
aliis numquam inunara rera coincidit : omnibus aliis : ma jirima indigiu-
sequeretur quod contradictoria
cnira, tissim m omnib
verifificarenlur de eodem. Efficiens enim aliis : primaai iteria prima
seraper actu estagen raateria semper :
non possunt esse idem. Ab omaib
in potentia est, el numquam actu. Si autera dioitor, <j u »<1 [irimum h .
ergo materia el efficiem al idem, ergo Deus el materia prima oomqaam

sequeretur quod idem essel actu, el non powoot esse idem.
essel actu, quod esl imposstbile. Constat Adhuc, ln libro <!< I nr,
autem, quod omnes qui Deum ponebant, quod secoada caosa qood <m, <-t qu
ponebanl ipsum universi esse priaci- causa est, babet ;i caosa prima : nolla
pium, el quod facil debere esse in om- causarum qaod eet, <-t qaod
nibus quffl sunt. Et lioc non potest csse, potest habere i materia
nisi principium efficiens. Ergo hoc non non poteat prima. Cam -
potest esse umquam i<l<- m cnm materia. autem prima ab omoibos aotiquis po-
2. Adhuc, [n libro de Causis dlcitur, nitur ease Deua . :
I
1
et ponitur ut theorema per se notum, aou possaat eaee idem.

quod primum regit res omues absque Adhac,
•"'• i isa primaria I j»lus
hoc, quod cominisceatur cum eis ma- : influens snper caoaatom, qaam te ou-
tcria in nullo cst, nisi commisceatur daria : materia miaime ett ioflaeas iater
cum ipso ergo primum quod est Deus,
:
omncs caueas : srgoouteria namquam
cum materia numquam potest essc potcst esse causa primaria
idem. efficientee causa primaria ab omaiboa
3. Adhuc, In fine primi Physicorum ponitur esse Deas : ergo Deas et materia
dicit Aristoteles, quod materia appetit numquam possunt esse idem.
formam ut turpe bonum : nihil autem
aliquid appctit nisi indigcat ipso ad esse, Solutio. Dicendum, quod pessimos
vel adbene esse ergo maleria indigel : error est, et abominabilis CatholicaB
forma ad esse, et ad bene esse Deus : fidei, et rationi, et philosophiae, quod
autem nullo penitus indiget, nec ad esse, Deus et materia prima sint idem : et
nec ad bene esse : cujus probatio est, ideo ultimae rationes procedunt, et de
quod si aliquo indigerct, mobilis esset necessitate concludunt.
ad quo indiget, et sic immobilis
illud An quod primo David de Dinanto
id a
non esset, quod csl contra omnes qui inducit de Anaximene, dicendum quod
Deum ponebant omnes enim ponebant : Anaximenes falsum dixit, sicut et eaeteri
eum csse immobilem, et motorem om- Epicurei qui tunc fuerunt : et Democritus
nium. Unde est ille versus Boelii in libro falsum dixit, sicut in multis loci> probat
111 de Consolaiione philosophise : Aristoteles. Tamen sicut legitur in libro
Democriti, hoc non dixit quod imponit

... Stabilisque manens, das cuncta moveri. ei David, quod una esset
sed potius,
omnium formaa primo datore formarum
Adhuc, Si mobilis esset, cum nihil data, et non esset diversa nisi secundum
moveatur a seipso, oportcret quod ha- ea in quibus est unde in quibusdam :
beret alium superiorem motorem se, qui oppressa a materia, non facit nisi esse
principium motus esset in ipso : et sic simpliciter in quibusdam minus opre —
:
ipse non esset primum principium uni- sa, facit vivere et vitam, secundum quod
:
I.\ II V SUM. THEOL. TRACT. I, QILEST. '».

111
vivcro vivenlihus esl BBSe ! in quihus- vid : tamcu aon concordat dictii
hoc
dam adhuc magis libera, facil vivere «'t Orphei, qui ponebat inane et atomos,
ntire. Quamvia hoc etiam error sit : sicul continetur in primo de Anima :
quia secundum hoo una esset forma unde dicebatj quod anima attrahitur a
origine el divina : et diversificatio ejus respirantibus ventis, el quod vivunt
nou Becundum differentias speci-
esset animalia quamdiu possunt hoc facere.
ficai forma, sed Becundum libertatem Et quod dicit Aristoteles inseruisse
majorem vel minorem quam haberet versufl illos lihro suo, diciinus talcm
Buper materiam et hoc accidit forma : : lihruin ad nos non pervonisse, nec cre-
et sic ros non differrent nisi per diinus esse verum, cuni Aristoteles pro-
accidens quod valde inconveniens
: bet et dicat oontrarium, Bicut patet ex
est. praBinductis.
An Ai.u i) dicendum, quod illa inscrip- Ad quod inducil de Lucano, diccn-
ii)
aj 5.
tio Palladis non significabat, nisi occul- dum (juod non intellexit cum enim :
tuin BapientiaB divins qusa aobis non dicit Lucanus :
innotescit nisi per signa. Et lioc sufli-
eienter nullus umquam investigavit, nec

« Nil agimus nisi sponte Deum, »
detexit. Et idem cst quod continetur,
A. tuuin, xvn, '2-\ : fnveni et aram in
qua scriptum erai : hjnolo Deo. Propter non intellexit, quod Deum ageremus
quod exclamat Apostolus. ad Roman. Deus cnim non agitur ah aliquo : scd
xi. 33 : () altiiudo divitiarum sapientise, intellexit, quod dixerunt Aristoteles et
ei seientia Dei ! quam incomprehoisi- Dionysius et mulli alii sancti et IMiilo-
bilia sunt judicia ejus, ei investigabiles sojihi, quod omnia sunimum honum de-
vu ejus t Tamen
quod hic error fuit, siderant, et propter illud agunt quidquid
antiqui Bapientise diversum numena Deo agunt, diversimode qusarant ijisum.
licet
attribuerunt, et hoc numcn deam Palla- Quidam quaerunt ipsum in se et uhi est,
dem appellaverunt. Nec est verum, quod ut dicit Augustinus : et illi non errant,
quidijuid continet aliquid sicut materia sed inveniunt quod quserunt, sicut
vel locus, hoc virtutem numinis habeat : Sancti. Quidam quaerunt in imagine
l liuc quod continet aliquid manu po- sua, sicut in deliciis, divitiis, et hono-
tentiflB inlinita?, nc in nihiluin decidat rihus : imago non implet id
et quia
unde factum est, hoc est Deus, ut dicit cujus cst imago, sed est imago secun-
Gregorius. dum quid, ct non simpliciter, ideo frc-
3.
I
i quod dicit, quod illud unum est qucnter ahducuntur et errant, et non
immobile quod est materia, falsuin est : invcniunt quod qiuerunt. Propter quod
nihil enim mobile nisi maleria. dicit Augustinus : « Vae his qui diligunt
l.t quod dicit, quod illud Bit iudivisi- nutus tuos pro te, et ignorant quid
bile, hoc etiam falsum est : quia potentia innuunt ! »
divisibilia est, et per actum generationis Quod etiam dicit Lucanus :
dividitur in oiunc quod generatum est
\<1 corruptum. Mcus autem nec potentia « Estne Dei sedes, nisi terra, pontus, et aer ?
nec actu divisihilis vel mobilis Inde est.
concedendum est eodem modo, quod

antiqui errahaut iu hoc propter quod : uon intellexit, quod Deus essel i>ta
etiam Aristoteles reprehendit eos. Unde materialiter, ><il quod Deus esset ubique
per hoc nihil probatur. Bpirituali extensione indeficiente, esf
4
Ad Ai.u D diccndum, quod si Orpheua tialiter, praBsentialiter, et potentialiter,
hoc dixit, mentitua est, Bicut el ipse Da- queinadmoduni in priina parte Summse
112 i) \i.r. m \i.. iiun rii i.i>.
theoloffix determioatum < i

'
l.i quod iuiii iju.i- inliil buoI ab i|
dicil , quod \i. i i.iimi m diceodum, quod ba

qiin.l qii.c iiullo modo d ff< runt,
Juppitei • i
qaodcamqae id iii iudI : qui illam pooit \
ied b qood prima

procul dubio, s i
. 1 1 1 .ii.it Josephui ad simplii ••
propter item
Cesarem, antiqui Deum cceli Jovena null.iiii differenliam < <.n-iiiu. i>
averunl : sed hoc ;ul Btellani quam Ii.il.' ni. uull'1 modo differanl : imo ma-
Jovem appellamus, qod retuleruot, xime differaot, quia differool :
ad nominis Bigniilcationem el compi bicuI bomo et asinus differonl ratiooali

tionem. Jupiter « - 1
1 i 1 1 dicitur juvani el irrationali.
Paten E1yerum est, quod Deus
sic I'.i si quaritui. Quomodo difleronl
in omnibua non inclusus, el non habel ratiooale e! irratiooale ? oportet, qood
Bedem in hoc tantum vel ia illo. Unde dicatur, quo seipsis differaol veJ opor-
I :
Augustinus « Domine, ubique:

- et i : teret, quod m differentiis iretor io io6«
qui a te recedit, quo it, nisi a te placido nitum, quod est iocoovenieos tameu io :
ad te iratum ? » lioc falsom dixit, qu< d -< dixit w ba-

Ad 6. An in quod inducitur de Seneca, di- ad aoimaa, materiam ad
bii ot
cendum quod Seneca verum dixit Deus :

pora : animaa enim ex nullo ooo i
enim mens universi est, nou per essen- I ri.ili producuntur, sed sigillatim crean-
tiam, sedperregnum mentalis sapientias. tur, sicol nos in aequeotibos io proprio
Et hoc plane verum cst, quod opus suum loco ostenuVmus.
ubiquc est : quia ouinia ab eo sunt : sed
1
Cf. Opp. B. Alberti. IaPars Summac theolo- hujusce novae edilionis.
giae, Tract. XVIU, Quocst. 70 et 73. Tom. XXXI
I\ II P. SUM. THEOL. TRACT. II. 01 KST. .">.
113
TRACTATUS II.
DE ANGELORUM GREATIONE
Omnibus preeinduclis relictis erroribus, dicit Magisler in lihro II
Senientiarum, distinct. I, cap. Ilorum ergo, ex verbis Bedae et Ambrosii,

quod « credamus rerum creatarum coelestium vel terrestrium, visibi-
« liuin vcl invisihilinin cansam non esse, nisi bonitatem Creatoris, qui est
iDeus unus et verus : cujus tanta est bonilas, ut summe bonus beatitu-
« dinis suffi, qua ffilemaliter beatus est, alios velit esse participes : quam
« videt et communicari posse, et minui onmino non posse '. » Et -
quia
oon valet aliquis beatitudinis suffi particeps existere (supple, perfecte)
nisi per inlelligentiam : quae quanlo magis intelligitur, tanlo plenius

babetur, fecit Deus rationalem creaturam, quse summum bonum intellige-
ret, et inlelligendo amaret, et amando possideret, et possidendo frueretur.
Hatione hujus quaeritur hic de angelica natura.

Et ante alia quaerenda sunt sex, scilicet an sit ?
Quid sit?
Quee causa multiplicationis ?

Kt. Utruni intra se invicem dilTerant specie ?
Et, Utrum specie differant ab animabus rationalibus ?
Et, Ad quid facti sint ?
1
Cf. II Sententiarum, Dist. I, cap. C, ^ 2. Vide editionem nostram opp. B. Alherti, Tom. XXVII
editionis nostrae, pag. 31.
iiii
II i h VLB M KC OHI) l'l: I D.
QUjESTIO V.
i friim Ingell s ">< \<*i •>•»"
\\> hoc quod non sit angelica natm administratorii tpiritu <m
quidam adducunl persuasionei : quia, sic- missi propter eos qui hssreditatem < <i-
ui dicit Plato inTimsBO, « Inmagna ma- pient ra/i S rondam hoc tngel
teria sive magns rei consideratione uon idum inferiorilatie hab< rel ndum
sunt exquirends multum subtiles <•! pro* enim quod propter hominem i
fundib ratioues, sed potius mirandum, habet, revelare, ;
quod quolescumque haberi possint. » undum autem nullum illorum aclunm

Quod ergo non sit Angelns sicut Saddu- Angelns i sl assislens Deo : nulli
caei dicebant, tales antiqui addui ebant -'iit Angeli Deo assistentes, qo< d i alde
persuasiones ad exercitium potius, quam absurdum est : dicil enim ( :• gori
ad assertionem veritatis. quod illa Buperi gmina quse imme-
Objiciunt igitur primo sic : diati' D ssistunt, usum exterioris offi-
1. In tola universitale creaturarum cii non habent.
ordo est ad unuin sicut ad ducem excer- 3. Adhuc, Nihil movetur propter inle-
citus : et quod non habet gradum in hoc rius et indignius se homo antem inferior :
ordine, nih:l est : si ergo Angelus in hoc el indignior esl kngelo . ingelus
ordine yradum non habet, nihil est. Dicit non movelur in ministerium propler lio-
autem Augustinus in sermone de nnagine, minem.
quod inter mentem hominis qua ad iina- i. Adhue, Bjusdem virtus in omnihu-
ginem Dei factus est, et Deum n hil esl naturis est dare esse et custodire in illo :
medium ergo homo in hoc ordme poni-

: sed virtutis divin.e est dare homini esse :
tur in summo juxta Deum Angelus ergo : ergo virtutis divinae et custodire homi-
non habet superiorem gradum ad hoininem in esse : frustra ergo dicitur. quod
nem, nec potest habere inferorem ad Angelus sit propter hominem creatus in
ipsum, eo quod spiritualis natura pure ministerium : et hoc videtur dici in Psal-
non potest esse inferior creatura corpo- mo cxxvi, 1 : Xisi Dominus ssdifieaoerit
rali, nec illa quoe composila est ex spi- domum, vanum laboraverunl gui vdi-
in
rituali et corporali : ergo nec inleriorila- ficant eam. Et iterum. Nisi Dominus
gradum habet ad ipsuin ergo nullum
tis : custodierit civitafem, etc. Et sic videtur,
gradum habet in universitale, et sicnihil quod in cradibus universitatis Angelus
est. non habeat locum : propter quod nihil
'1. Si quis dicat, quod omnia sunt videtur esse, sicut dicunt Sadducaei.
propter hominem, et Angeli etiam prop- [N CONTRARIUM est, ^
ter hominem, sicut videtur dicere Apo- 1 . Quod inducit Augustinus in libro XII
stolus, ad Hebr. i,14 : Nonnc omnes sunt Con/essionum, sicdicens : « Duo fecisti,
1
Cf Opp. B. Alberii. Comment. in II Sen- novae editionis.
tentiarum. Dist.III, Art. l.Tom. XXVIIhujusce
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. II, QILEST. 5. 11:;
Domine : unum prope te, alterum [>rope '1. Adhuc, Et esl ratio Bumpta ex verbia
nilul : unuin quo Buperior tu es, alterum boati Bernardi in quinto libro de Consi-
qao inferius nihil est. » Kt dicit, quod deralione ad Eugenium : « Deus enim
prope Deum est angelica natura, qu "I omne quod creavit, ad hoc creavit, ut
coe/um vocatur. Et Bunl haac ejus verba : bub bonitaê frueretur. Creavit autem
u Nimirum ccBlum ccBli, quod in princi- quaedam in infimo loco, qna3 boIo appe-
pio fecisti, aliqus creatura est intellectua- titu naturs vel vitali motu, vel sensibili,
li-. quamquam uequaquam tibi trinitati bonitate Dei perfrui possunt. Creavit
cowtorna : particepa tamen eternitatis qusedam in medio, qme per speculum et
tu.r, valde mutabilitatem luam pra dul- SRnigma bonitatis Dei cognitionem quasi
cedine feliciasimsa contemplationis tuaa mendicando acciperent, et sic quasi per
cohibet, et Bine ulle lapsu >'\ quo facta scalas continuis incrementia et gradibua
eat, inhssrendo libi excedit omnem volu- ascendendo, perfecta cognita bonitate
bilem vicissitndinem temporum. Ista in- Doi perfruerentur : sicut dicit Apostolus,
formitas terra invisibilis et incomposit», I ad Corinth. xni, 12 : Nunc cognosco
nec ipsa in diebus numerata est. Ubi ex partc : tunc autcm cognoscam sicut et
onim nulla speetes, nullus ordo, noc vo- cognitus sum. Et ibidem, ]'idcmus nunc
nit quidquam. aec prssterit. Et ubi hoc pcr speculum in senigmate : tunc autem
non fit, non sunt utique dies, necvici-si- facie nd facicm. » Si autem Deus per
todo spatiorum temporalium. Ergo se- » omnemgradum entium debuit se praebere
cundum Augustinum, omne croatum in participabilem, ne o>set insufliciens in
tribus ost ordinibus. Aut enim ost in su- oporibus croaturarum, sicut fecit gradus
premo propo Deum, felici contemplatio- participationis infimae et modiae, ita fecit
ne nuitabilitatem cohibens : aut in infimo aliquam creaturam qune participaret oum

prope nihil, ez ultima sui informitate Becundum suminum gradum participatio-
mutari non valens, sicut materia prima, nis (jui osse potuit. Ille autem gradus
qus terra, nihil, et abyssus vocatur se- non potest, nisi secundum contem-
cundum Auguslinum Aut est in medio, '. plationem intellectualem sinc medioprae-
Bicut ea qu;o dispositione Dei vel forma- sentor exhibitam, non per speculum et
tione producta sunt. Et cum sapienthe et a?nigma mendicatam. Ergo talem sub-
Dei Bit ordinare creaturas unamquamque stantiam inlellectualem, inter quam et
inproprium gradum, eo quod nihil inor- Deum nullus gradus creaturarum esset,
dinatum relinquit, ot sicut dicunt Plato fecit Deus sine illa cnim opus universi-
:
ot Boetius, nulli negal <

"mmoda sui ordi- tatis complotum non essot talis autem :
nifl i't gradus : constat quod dignissimam substantia intellectualis non potost esse,
inBupremo gradu ponit. Digniasima au- nisi angelica natura : ergo angelica natu-
tem est intellectualis el spiritualia et Doo ra in summo gradu entium est.
propinquissima inter omnes creaturas. 3. Adhuc expresse dicit Psalmista, ubi

II autem est sola intelleclualis natura,
i loquitur <1<' dignitato bominum in l*>al-
quam vocamua Ingelura ergo Angelus : mo viu. ">quantum ad naturam

el <», ot
est, <'t inter creaturas maxime est. Aliter Bupponit eum Angelo sic Quid est Immo, :
enim Deus imperfectus esset in com- guod memores ejus f aut fi/ius hominis,
plendo gradus universitatis, quod incon- quoniam visitas eum ? Minuisti eum
veniens est dicert' : cum, Sapientise, pau /o minus a/> Angelis.
vni, I, scriptum sit. quod attingit a i. Adhuc, Addunt quidam persuasio-
finc ttsque nd finom fortiter, et disponit nem talem, quod homo parvulus esl el
omnia sunviter. infirmus et <l<'l»ili- : talia autem tutore
1
S. Avgi-tim - ûpor fienesim ad litteram, cap. 7.
Iir, i). \i.r. mm.. f)RD i-n i fi.
indiget. \<l Galat iv, l

et 2 : Quanto >•<•' innlum
tempore hseres parvulut est, nihil differt itionem aub m limilitudinii polentia-
q 'iiD, riiui rit dominut otnnium std niin, quibufl '' liomo < l \t paa
suli tuloribvs et aetoribu ouead 1 1
1 .
m litudo attenditur in ordine
prsffinitum tempus apatre. Si era i Deui potentiarum, et <b ulitudo ad
aulla admiaicula uegavil bomini, quio ordinem nal in da i li-
omnia exhiberet, quibui juvaretui vinii . turi< rerum att, qood expreoaior
beatitudinem ! constat.quod eliam i reavil siinililini iii lioiiiiii<-, qu.iiii »it in
Aogelum, quo lutore el gubernatoi Angelo.

beatitudinem pertingeret. autem attenditur limilitodo in p
9i
.">.
Adhuc, Quidam objiciunl sic, rj j •
><J ticipationc Dei, nve in naodo participa-
in anima rationali iunl duo, intellectna tionis cum tngelni participet
: tunc ''•
quo bomo conjungitur

scilicct possibilis, fbrmem intellectum, homo voio eollav-
continuo el tempori qnod eal sob se et :
tionem rationia, ojna icilieot irit<-ll<-<t
intellectua agens, quo se habet ad illu- <-\ memoria formatnr, <t vohmtat
minationes superiorum. Sieut crw per utroque : tonc espreaaior limilitudo •
possibilem conjungitur naturo inferiori, in Angelo, qnam -ii iii homine. Bfl i<l
ita quod per agentem con-

necesse est,
Esechiel. xxvni, 12, dicitur tignaculum
jungatur alicui naturaa superiori, a qua similitudinis, plenus itia, et pi -
illuminationes accipiat. Talis aulem na- feetus decore. Lbi dicit GregoriuSj <ju
tura non potest esse nisi Angelus ergo :
quo inter alios limilior Deo fuf-rat, eo
est, et in supremo gradu creaturae est :
magifl imago I» i intelligilur in <o im-
ct anima sccundum intellectum illumi- pressa : signaculum enim est si<rriurn sive
nationes accipit ab ipso. sigillum profundatum. tamen Au- Dicit
gU8tinna tuper Genesimadlitteram, qnod
Solutio. Solutio. Dicendum, quod Angelus imago Dei in duobus attenditur, icilicet
est : et de perfeclione universi esse est, in imitatione exteriori, et in imitatione
quod Angelus sit Augu-
: et, sicut dicit interiori. In imitatione exteriori secun-
stinus, est in primo gradu juxta Deum, dum quod dicitur, Gene<. i, 2H : Faeiar
inter omnia entia plus partiiipans et bo- mus hominem ad imaginem ei similitu-
nitatem divinam et oeternitatem secun- dinem nostram : et prêsit piseibus rnaris,
dum ordinem creaturarum. et volati/ibus cop./i, et bestiis, universse-
Et quod Angelus sit, multipliciter pro- que terrse. Et sic solus Adam vir ad ima-
batur ex Scriptura. Missus est enim An- ginem est, et non mulier, et non Ange-
gelus ad Manue '. Et quod prae omnibus lus. Quia sicut simpliciter propter Deum
auctoritatem dat, est quod, Matth. i, 20, omnia sunt, et Deus praeponitur omni-
dicitur, quod Angelus missus est ad Jo- bus ita quodammodo omnia propter
:
seph. Et, Luc. i, 26 et 11, ad Yirginem hominem sunt, et homo praeponitur

Mariam, Angelus scilicet Gabriel, et ad omnibus, secundum quod Apostolus,
Zachariam. Et, Actuum, xn, 7 et seq., Iad Corinth. ni, 22, dicit Omnia cestra :
ubi Angelus Petrum a vinculis absolvit. sunt. Et, ad Hebr. i, 1 1, dicitur, quod
Et ex multis aliis locis probatur Angelos Angeli propter hominem sunt. Et haec
esse expresse. sunt verba : Nonne omnes sunt admini-
AJ 1. Ao primlm ergo quod est contra hoc, stratorii spiritus, in ministerium missi
dicendum, quod Angelus habet gradum propter eos qui haereditatem capienl sa-
in universitate quia secundum naturam
: luiis ? Et quoad hoc Ang< lus non est ad
spiiitualem prope Deum est in altissimo imaginem Dei.
1
Cf. Judicum, xm, 2 et »eq.
IN II P. 3UM. THEOL. TRACT. II. QILEST. 6. 117
Attenditur etiam in imitatione interiori, superiora amor in genere acceptus ad

sicut ante dictnm est. Kt si tunc referatur inferioruni providentiam.
imitatio ad ordinem potentiarum, et ad Ai> Ai.nn dicendum eodem modo, Ad 3.
ordinem oatura in pereonis divinis, ho- quod niliil ex seipso movctur ad nnli-
liui est ad imaginem Dei, et non Ange- gnius se : Bed sz ordine legis divins et
lus. antem referatur ad modum capa-

Si charitatis, quo superiora habent provi-
cil itis, nterque immediate per mentem dere inferioribus, ssBpe ad inferiora mo-
conjungitur Deo et sio Bunt aequales.
:
ventur, et propter inferiora.
S< it in hoc non attenduntur gradus en- Ad ai.u i) dicendum, (juod licet eadem Ad «.
tiuni, sed potiua penes dignitatem natura virtus custodiat in cs>e quas dat esse,
secundum Augustinnm, ijui Angelum tainen propter multitudinem alteran-

propter dignitalem nalura ordinatjuxta tium, et dehilitatem altcrahilis, S83pe
Deum, materiam propter imperfectic—
et virtus dans e8se, adjungit nibi multa
nem ponit prope nihil, et csBtera ordinat adminicula custoilia', non propter defe-
iu medio, propter diTersam dignitatem ctum suum, sed propter defectum cu-
naturae eorum. stodili et debilitatem. Ita Deus, licet per-
Afi vLiuD dicenduni, quod custodia fectissimus sit ad custodiam nullo indi-
qua Angelue custodit hominem secun- gens, et sine cujus custodia nulla valet
duni oinnes actus cuslodia?, non ponit custodia : tamen propter debililatcin
euin in gradu inferioritatis ad hoini- liominis et mulabilitatem et ad malum
nem : hoc enim non facit de dehito pronitatem, necessaria etiam fuit custo-
•ervitutis, Bed potius ez aiTectu charita- dia Angelorum sicut dicitur, lsaiae,
:
ti> et ordine legis divinae. Dicit eniin lxii, 6 :Super muros tuos, Jerusalem,
Dionvsius, quod legis divinae est prima constilui custodes.
per media, et per media ultima redu- Ea quae in contrarium adducuntur,
cere. Et Ierotheus dicit, quod movet concedenda sunt.
QUiESTIO VI.
Quld slt Angelus ?
Et sumatur definitio Damasceni, ubi

MEMBRUM I. sic dicit : « Angelus est substantia intelle-
« ctualis, semper mobilis, arbitrio libera,
An definitio data per Damascenum « incorporea, Deo ministrans, secundum
sit sufficiens x
? « graliam non natura immortalitatem
« suscipiens*. r>
Et quaeratur primo, Quomodo Ange-

Secundo quaeritur, Quid sit Angelus? lus dicatur substantia ?
1
Cf. Opp. B. Alborti. Comment. in II Sen- Art. unicus. Tom. XXXIV.
tentiarum, Dist. III, Att. 1 Tom. XXVII hu- l
S. JOAHMBB Uama Lib. II de Fide or-
jusce novae editionis. Cf. etiam l tai Part. thodoxa, cap. 3.
Summa) de Creaturis, Tract. IV, Quaest. 20,
118 h. M.ll M \<- <»|:|) |'|: | |.
\nt • 11 iii diciiur Bubstantia ma \<llni' .

' hnni f niiii d- ni-
.iiii substantia forma, aul lubstantia iihiii foi iii i individoatio*
compositum. ii i •
nou •
I I .ini.i lubstanti i
Nmh aubatantia matei ia, ul \ idelui pOliUJ OJU I I

:••' LiOH
1 . Si< ui iiinii dicitur ni libro de Sub» dentium, quae in ali niri non (>os-
stantia orbis, materia non nisi corporum BUOt. I \ 'lus i--«t f-jrin.i Bttb-
est, el ad motum determinatur : M Btantiali I <--<rt eom-

lns, ui iii hac ipsa diffinitione dicitur, mune quid, el non bo< aliquid, quod
incorporeu nei materia eal I ilsum '--i : Angelus igitur n nb-
aec ex materia. Btanlia quss esl I irm
Adhuc, Boetiua in libro de Duabtu
j i
iom modo probatur, qu<.<l non
naturis in una persona Christi, dicit, Bubstantia coropositum : primum enim
(juod incorporalia ex nulla materia sunt, eompositum, ut dieunt Philosophi,
ut anima, el Angelua : ergo Vngelus (jiiod compomtur <x primis principiis
cst aubstantia Bpiritualis incorp generis Bubstantiae : <-t km mnt poten-
ergo ox nulla materia est. ti.i <t ai iu- materi rma : eun
Becundum librum
Si forte aliquia dicat quod Angelus materiai
jain constet,
Avicembron, quem quidam Fontem vitse iormam non hal. -tat non es.-e
vocanl, quidam autem de Forma ei compositum ex primis princip mpo-
materia, quod duplex est materia, nentibua Bubstantiam : el sic <)<• n
licet spiritualis, et corj)orea ; et .\i relinquitur, quod non mposi-

lus nec est materia corporea, nec ex tuiu in genere substantias. Relinquitur
materia corporea, sed est ex mat<ii.i ergo,quod nec sit materia, nec foima,
Contra
incorporea, et spiriluali. Au- : nec compositum et sic male definit :
gustinus super Genesim ad litteram quando dicit substantiarn \ _
disputat, ulrum anima rationalis sit ex lum.

materia incorporea : et cum multum
ventilet qusestionem, si illa materia sit Llterius objicitur de hoc quod dicit,
viva, vel non viva, vel ubi sit : tandem Iniellectualis.
definit, quodex nulla materia est anima : 1. Intellectus enim si Angelo conve-
et nos disputationem ejus infra ponemus nit, potc-nlia Angeli est : potentia autem
in proprio loco, ubi quoeremus de causa uniuscujusque rei naluralis, esse et essen-
materiali animse. Si ergo magis videtur tiam Uiius rei est consequens : diffinien-
anima rationalis esse ex materia quam tia autcm quamlibet rem, secundum
Angelus, et non est, nullo modo Ange- intelleclum sunt ante essentiam et i m
lus poterit esse ex materia. rei definitae : cum omnis definitio indicet
Similiter probatur, quod non sit subesse rei et essentiam, et sit ex principiis
stantia forma : essentialibus constituentibus essentiam
i. Substantia enim in forma esse et esse rei definitae : et sic male sumitur
actuale non habet, nisi in materia cui definitivum a potentia, quando dicit,
dat esse, ipsa enim est actus terminans Iutellectualis substantia.

potentiam materia? Angelus non est : et 2. Adhuc, Dionvsius non vocat eos
ex materia consequens est, ut non sit: intellectuales substantias, denominando
forma, quia forma secundum se separata, ab intellectu: sed vocat eos intellectus
nullum habet esse in natura. divinos, et divinas mentes. Videtur ergo,
Adhuc, Forma de se non est hoc
2. quod secundum substantiam, et secundum
aliquid Angelus autem de se hoc ali-
: id quod sunt, intellectus sint, et non
quid est ergo Aogelus forma non

: intellectuales homo enim secundum id :
est. quod est, homo est, et non humanus.

I.N II P. SUM. THEOL. TRACT. II. QUjEST. 6. 11!)
l'i.i nu i qusritur dr hoc quod dicit, spcrtu Dei.quia respecto Dei omnisom-
S \per mobiiis : de quo motu intelli- ms creatura corporea est : sed dicitur
gatur? incorporea respeclu corporum, Bive re-
I. Probat enim Philosophus in VI spectu corporalis creaturaa : quia scilicet
Physicorum, quod nihil indivisibile in<>- longitudine, tatitudine, et profunditate
bile est : _ngelus autem indivisibilia nnii det rminatur Bive mensuratur. Quod
aubstantia esl : /kngelus igitur mobilis autiin respectu unius convenit, non
non est. neialiler videlur eonvenire : et sic in
_. /kdhuo, motu aliquid eat

Nullo definitione non debet poni.
mobile ni>i quantum Angelum quan- : '2. Adhuc, Qus-Cumque ponuntur in
tus non esl : ergo nullo motu mobilis definitione, separare debent ab upposi-
est. tis. et non ab liis cnin quibus liabcnt
r
3. Quare dicit, Semper mobi-
Atlliuc convenientiam. V erbi gratia : cum
lis ? sunt enim __ngeli assistentes, et dieitur, lioino r>i aniiual r;itionale mor-
Angeli ministrantes et si moventur : tale. per animal non separatur homo ab
Mcundum ministerium ad exteriora, ut asino ct aliis brutis, sed per rationale
dieit Gregorius, nou tainen semper, ncc quo opponitur illis. Similiter j)cr mor-
oinues moventnr. Non semper, quia non tale, non separatur a brutis, sed a calo-
lemper ministrant : nec omnes, quia, drtTnonibus, et cacoda?monibus qui se-

ut dicit Gregorius, Buperiora illa agmina cundnm IMiilosophos Stoicos, ut dicit
asum exterioris ofticii non habent. Cum Apnlems iu libro dc Deo Socratis, sunt
definientia omni et Bemper debeant natura animalia, corpore acrea, mente
convenire, male ponitur in detinitione, rationalia, tempore aeterna.
semper mobilia. Si forte dicat aliquis, quod Angeli
animalia non sunt per naturam, hoc est
Ii.n iui s ijn;eritur de hoc quod dicit, contra Grcgorium, qui in homilia de
Arbitrio libera. Bpiphania dicit, quod gentihus tam-
Definitio enim terminus est, et con- quam irrationabilibus, stella irrationalis
vertibilitatem hahet proprii : definientia creatura Salvatorem ostcndit : Judaeis
convenire dehent primo, omni, et autem tamquam ratione utentibus, ra-
soli : arbitrii libertas non primo conve- tionale animal Angelus Saivatorem pr_3-
nit Angelo, _ed Deo : nec soli convcnit dicavit. Cum ergo Angelus sit animal
\ -• ilo, I) L'o enim convenit et homini : rationale, 8a!(_wv cnim in Groeco idcm est
nec semper convenit, confirmati enim quod intelleclus in Latino : et cum omne
in bono, deflecti in malum non possunt : animal corporeum sit simplicitcr, videtur
ob.tinati etiam in malo, cligcre bonum quod Angelus non dcbeat dici substan-
non possunt. Cum ergo liberum arbi- tia incorporea, sed corporea.
trium sit ideo liberum, quia potest facere
quod vult, et eligere sibi bonum _ive Ultbrius quseritur de hoc quod dicit,
malum, ut dicitur, Eccli. iv, li- : Re- Deo ministrans.

liquii illum iu manu eonsilii sui : vide- 1. Sicut enim ci convenit ministrare
tur, quod non omni An_elo conveniat, quantum ad inferiores Angelos, ita con-
libera arbitrio ct sic malc ponitur in : vemt ei assistere quantum ad Buperio-
definition it.i
: debet dicere, Deo assistens,
L-t
sicut dicil, Deo ministrans.

l LTsaros quaerilur de hoc quod dicit, _. Adhuc, Ministerium electis assump-
Incorporea. tis ad beatitudinem post diem judicii
Hoc enim ipsemet reprehendit di-
1. ibit, sicut dicit Glossa Buper epist
cens, quod non dicitur incorporeus re- I ad Corinth. XV, 2i. Assisterc autem
120 I). Al.lt M \<. OIU). I»i: ED.
1 1 j 1 1 1
<
j 1 1 1 1 1 1 oeeeabil : i um •
rgo qua po- i
•
i nndum qood conetitotvi est io
niiiitur iii definilione, lempcr debeanl ln> ti iboi ab optimo .
lieet pei
convenire bI ubique, videtui <| u < <• 1 ,\n- iii.iliti.ini quidam ab hii liol ai ei
gelui potiui definiendui erat pei Ad rniMi .

di< • ikIhhi, qood An-
itere,quem per iiiiin 1
1 i • :
el iti videtur geloi lecundom id quod e»t, ntbttantia
iii, ilr dicei e, Deo minitlrant. t '-i lubetantia compo i t i <|ij<"1
eel et 'ju" eel : noo enim lial>»-t idem

Ultbbidi qunritor de hoc <j n >*1 diciti -inirn <-i <juon natura itnmor- m liin- limplicital I pi imun.

talitatem tutcipient. Bl 'i qaa inducontar, qaod non
enim videtur taleom
Iloc li enim :
in.it. n. i. ii nda
leqnamur Philosophoi Peripateticofi sunt. Qood enim lobetantia dtviditnr in
mortalitatii live corruptionii non iunl iii.ittri.iiii, forni.iiii. et compoeitom, non
nisi duffi cauSffi. Ina icilicet, li com- intelligitur, msi <!<• rabstantia qoai ( --t in
poiitum est ex contrariia omne enim : physicii corporibof mdam aatem

compoaitum ex contrariii de necesaitate quo<l lubetantia io . i ijiitur, ul
dissolvelur, ul in IV de Ccelo ei Mundo dicil Bootioe, hoc eet, eoa p

probat Aristoteles. Levia enim diatabunt alio non indigeni ut ît. lic aliam ha
a gravibus, huinida a liccia, et calida l divisionem : si<; enim prirn.i sul^tantia
frigidii quod continue agunt el : eo est ens, et non ab alio, quo<i st l)eus, <
patiuntur ab invicem et omnis passio : idem habens esse quod est <t quo <--t.
magis facta abjicit a substantia. Secunda et quo omnia alia indigent ut sint quia :
causa est, quam etiam ponit Gregorius illud est primum principiurn eeee, quod
Nyssenus, si est actus vel forma simplex Cacit debere esse in onmibus quae sunt,
super compositum ex contrariis delatus : sicut in quaestione de primo principio

tunc enim cum non habeat esse nisi in dictum est*.
tali composito, dissoluto composito de- Et quod quidam dixerunt de materia

struitur talis actus sivetalis forma : sicut spirituali, quod responsio dicendum
dicit Aristoteles de universalibus in eorum nulla est quia secundum Boe- :
Praedicamenlis, quod destructis primis, tium et Auguslinum, nulla est materia

impossibile est aliquid aliorum secunda- spirilualium sed id quod sunt, est in :
riorum remanere. Xeutram istarum cor- eis suppositum et substans et subjectum

ruptibilitatum ex natura habet Angelus : esse simplex : quod accipiunt a primo
non enim compositus est ex contrariis : esse, quo determinantur ad genus, spe-
similiter non est unibilis alicui corpori ciem, el individuum.
composito ex contrariis : et sic videtur, Ad id quod objicitur, utrum Angelus
quod per naturam sit immortalitatem sit substantia forma : dicendum, quod
suscipiens, et non per gratiam, nisi non forma simplex, sed est substantia
est
gratia dicatur a Deo datum cum natura. composita ut suppositum et subjectum :
componitur enim ex quod est et quo est,

Solutio. Solutio. Dicendum, quod haec defini- ut dictum est. Angelus enim eo quod est
tio a Damasceno data est de bonis An- hoc aliquid, in se habet diversa habet :
gelis in communi, secundum quod ab enim quod est ex hoc, quod est habet ex
optimo creatore boni ad esse deducti nihilo ens : esse autem habet a primo
sunt secundum intentionem
: et data est principio influente sibi esse : et habet
finis creantis, ad hoc enim creati sunt : esse in participatione prima et nobilissi-
et notiticat Angelum in esse, nosse, et ma.
1
Cf. Supra, Tract. I, Qua?st. 1 et seq.
IN II P. Sl M.
T
THEOL. TRACT. II, QUiEST. 6. 121
Unde quaacumqne inducta Bunl ad hoc potcntia i|u.i' est ratio. Similiter Angdw
quod dod >it forma simplex, eoncedeoda dicitur intelleetuatis, ut intellectualitaa
sunt. est differentia constitntiva ejua : non

Ai» bog quod ulteriui objicitur, quod enim dicitnr intellectualia anbstantia ab
non sit subetantia compoeita : dicendum intellectu potentia Bimpliciter, sed ab in-
quod non est composita ei materia et tcllectu secundum quod radicatur in tali
forma, nec est in genere talis Bubatantiat. natnra, qua> de naturali eonstitiilione ct
Et quod objicitur, quod prima compo- Bubstantiali as1 ad intelligere intellectua
nentia ranl potentia et actua : si poten- Bimplicia el per se conatantia veritatia :
tia dicitnr potentia materis, et actua di- inteliectua enim intuetnr rea ut aunt, ut
citur forma quo potentia materis

rxsc dicit IMato : nec oporlet ad hoc, quod
determinatur, falsum eat hax enim non :
- lat rcs per discursum inquisitionis ab
sunt nisi principia substanti», qna a uno in alterum. Et haec est causa quare
Bubstando dicitur, et eni materia confert dicitur Bubstantia intellectualis, et non
Bubstare. Si autem potentia dicitnr ena rationalis non enim liabet discursivam
:
poasibile, Becundum quod dividitur con- ilisciplinam ah uno in aliud per inquisi-
tra ena o< : tunc in polentia est, tionem, sicut ratio inquisitiva polcntia
quod est in potentia cauaa efficientis, est, ut dicit Isaac in libro de Definitio-
sieut in potentia est omne quod est ab nibus, per collationem componens prae-
alio per creationem : et actus ejus est dicatum subjecto, et majorem minori,
quo in esse specilicatur et determinatur, et praemissas per habitudinem localem
ita quod sit actu ens participatnm esse a vel syllogisticam, vel ut generaliter di-
priiiM : et sic verum est, quod prima catur, argumentalem, ad conclusionem :
principia substantia? quae est ab alio, talis enim scientia collativa rationis pro-
suut potenlia et actus : et hoc modo prie est et hominis, et non stanlis in uno
Angelua in gcnerc substantiae composit;r intellectu.
Mt : sic enim substantia ens ab alio est, Ad aliud dicendum, quod Dionysius ki t<
per se, et in se in suis principiis exi- considerando naturam quae de se ad in-
Btena : et alio cui innitatur ad hoc quod telligere est, vocat eos intellectus divinos
sit,non indigens sicut accidens ad hoc : et divinas mentes : nihilominus tamen

quod sit, indiget ut innitatur alii ut sub- quia a tali natura fluit potentia quae est
jecto. intellectus, quae potentia, quia naturalis
potentia est in genere qualitatis, et sic
Ad alild quod quaeritur de hoc quod ab ea potest denominari substantia : et
dicit, tnielleetualis : dicendum, quod hoc modo dicitur substantia intelleclua-

BCpe diflerentia constitutiva nomen sulis, sicut homo dicitur substantia ratio-
init a potentia, non a potentia secundum nalis.
quod est consequens esse, sed a potentia
secundum quod radicatur in tali natura : Ad quod ulterius quaeritur de hoc
id ^d 1.
sicut patet cum dicitur, homo animal quod dicit, Semper mobilis : dicitur,
rationale enim potentia hominis
: ratio quod intelligitur de Angelo secundum
est, a qua sumitur rulionale, quod est quod creatus est a summo bono sic :
differentia constitutiva hominis : nec enim secundum intellectum et appetitum

transumituT a ratione secundum quod est semper movetur in ipsum secundum na-
potentia consequena sed -umitur a turam in qua creatue BSt el si aln[iian- :
ratione secundum quod radicatur in tali do non movetor in ipsum summum bo-
nalura qua? ex propria' naturae habiludi- num, hoc ayersionem intellectua
est per
ne et facultate est apta ad ratiocinan- et aflectus a summo bono, et non per

dum : quia ut sic considerata fluit ab ca naturam, quae sicut lumen, in eo ipso
122 h \u; M \«. Miti» i'lt l.i)
quod sci iiniliiin lumeo est exieni i pri- ii,.! cenu ull enim,
iiin, lemper intellectuelitei moi etur in « iixii pot< ntii naturalii noo ><l
|iriiniiiii. I)i\ii iinl I.iiihii i|iinl.iiii, i|iiuil iiihimi, i|ii«kI ippetitui naturalii non poi*
temper mobilu dicitur, quii versioni i t i
lilx-i ,id |j«.« | . I illud, mm| d<-
lubjacol lecundum viciuiludinero inlel- ip ii ad uiiniii i.uiii
lectui, < 1 1 a viciuitudinitui per inteile- vero potentii rationilii vel intellectual
cta, et lecundum mutabilitatem volunta* ad iiiiiiin el id iliud, e1 id nntun
tis, el lecundum lubitantiara creatam, id oppoiitum, coniequeni < -t. utvolun-
qua sicul io omni reato de le lemper i lai ih e ippetitui ritionalia lil - -<t
tendit io ooo esie ! et io non eeie deci- liiiuiii vel ilterum, \ el d< ir unum
deret, niii minu Omnipotentii contine- vel alterum : iliter <-iiim ippetitui non
retur, non eii intellectui Da-
Sed isi<- ponderetrationi, n< ,
< lacultai motii
miiceni. [pie enim iic ii * x n dicem, j
» « » 1 1 proportionaretur uv ultati nuntiao p-
ijikmI Deue ei1 Angeloi de non eeie id prehemiva enim <t molivi idippreben-
ene deducem velut quemdam ipiritum sum [ut dicit \\ iitoti - in III dc Aninu
velLgnem immaterialem, ut lil divinus id invicem habenl ul nnntiani et
Duvid in Ps&lmo CIH, i Qui : facis Atige-
los tuosspiritus, et ministros fuos ignem A<l id quod inducitur, dicendum,
urenlem : levitatem et ignitionem el inquod, ricut <li< it Aneelmui, pone I
cisionem et acuitioncin eorum circa divi- inaliiii). nec eel liberl pan liber-
num desiderium et niinisteriuni descri- t.itis : sim! in hoc consi-tit libf-r n-
bens, et ad superiora allationem eorum, Brmatorum in bono, quod 1,1 sine
etab omni materiali intelligentia liberta- coactione e! >\u> obligatione a<l ..liquid
tem. allerum volunt bonum hoc qu id Vi -
Et quod dicit Philosophus, quod nibil lunt : libertas autein ob-tinatorum in

indivisibilium movetur, intelligitur de malo in hoc coneiltit, <ju«nl -ine coa-
motu naturali quocumque, et de indivi- ctione volunt et eligunt malum hoc qu«jd
sibili quod positionem babet in conti- volunt, et eligunt ex obstinalione et per-
nuo : hoc enim non transit spatium, nisi tinacia proprise voluntatis.
commensurando se spatio. Et hoc modo
non movetur Angelus, ut in prima parte Ad id quod qua?ritur. Quomodo di -
Summee theologise, quaestione de motu tur subslantia incorporea ?

1
Angeli diclum est . Dicendum quod incorporeum et cor- A .
Ad 2. Ad aliud dicendum, quod dicit Aristo- poreum duobus modis dicuntur, scilicet
teles,quod nihil movetur nisi quanlum a forma corporis quae per essentiam esf
de motu physico intelligendum est An- :
in corpore : quae est longum esse, la-
gelus enim non movetur motu physico, tum, et profundum. Et sic Angelus sim-
sed motu jussus divini, ut dicit Dama- pliciter substantia incorporea est. sicut
scenus ubi enim jubetur, statim adest.
:
et anima rationalis, et nullo modo sub-
Ad 3. Ad aliud dicendum, quod licet quidam stantia corporea : et esset Tertulliana hae-
sunt assistentes, et quidam ministrantes, resis sic animam vel Angtlum dicere
tamen ad jussa divina omnes sunt mobi- corporeum. Tertullianus enim dixit ani-
les, et semper. mam esse spiritum corporeum, linea-
mentis corporalibus figuratum : et simi-
Ad hoc quod ulterius quaeritur de hoc, liter dixit de Angelo, propter hoc quod
Arbitrio libera : dicendum, quod Da- talibus lineamentis Cgurari aliquando
* Cf. Opp. Alberti. la Part. Summee theolo- jusce novae editionis.

giffi, Tract. XVIII, Qusest. 74. Tom. XXXI hu-
IN II P. Sl M THEOL. TRACT. II, QILEST. r,. 123
apparent, sensibili. vel imaginaria vi- quod a«r figuras corporis animalis tenere
sione. non potest.
iacorporeum et corpo-
Dicitur etiam
reum a proprietate cousequente corpua, \i> m quod ulteriufl quaaritur de hoc
quse esl localilaa ei hoc eoim quod : quod dicit, h<<> ministrans : dicendum,
eorpus longiludine, latitudine, profundi- quod omnea ministrant, e1 Buperioi
late termiaatum est, loco circumsciip- el inferiores, el in GBternum ministra-
lum est : et termini Bui interiores, qui bunt Et ideo dicitur, ad Hebr. i, li :
simt superficies ejus, terminantur ad Nonne omnes sunt adrninistratorii spiri-

Buperficies loci exterioris. I.t hoc modo tus, in ministerium missi ? Sed verum
omne cujua extensio terminata est, cor- est, quod inferiores ministrant per seip-
poreum dicitur, el anima, el Angelus, sos, superiorea autem per inferiores,
t-t omne crealum : ad omnem enim si- Bicu! dicit Dionysius in Coslesti hierar-
t iin Bursum, deorsum, detrorsum, si- chia *, tractans illud Isaise, vi, 6 : Vola-
nistrorsum, terminatum est. Gum enim vit ad tne unus de Serapkim. Dicit enim,
nilnl sui - it extra terminos essentiee sua>, quotl « ille qui purgavit Prophetam, de
relinquitur, quod terminetur ad id quod inferiori ordine fuit, sed vices superioris
est supra ipsum, et ad id quod est infra exercuit. » Ac si diceret inferior de su-
ipsum, et ad id quotl est a dextris, el ad periori : Per ine ille te purgat : Bicul s;epe
id quod est a sinistris : et sic eflicitur diximus quod lex diviuitatis est, per
hic, ita quod non alibi, et non ubique. prima media, et per media ultima retlu-
El sic Bolus Deus ubique est, cujus es- cere : et sic superiores illuniinaliones
Benlia inlinita e-t et nusquam deest : et niinisteriorum transfundunt super me-
hi, >iinul el nbique nullis terminis in- dios, et niedii super inferiores, et sic
clusus, solus incorporeus est. Et sic dicit quodammodo omnes ministrant. Et hoc
Damascenus Angelum esse corporeum ministerium non cessabit, nec ante diem
ipeetu Deilamen et pri-
. simpliciter judicii, nec post : ad hoc enim omncs
nu) modo accepta corporeitate, Angelus creati sunt tam boni quam mali, quam-
rabstantia incorporea c>t : et sic po- vis mali per aversionem volunlatis aver-
nitur incorporeum in definitione An- si sunt ab illo ct ideo modo non mini-
:
geli. strant, nisi ministerium valde large acci-

\n ai.ud dicendum, quod animal duo- pialur pro exercitio tentationum, secun-
bus modis dicitur, scilicet ab animalitate, dum quod dicit Gregorius, quod I)eo
et ab animeitate. Angelus a (jregorio di- militat ctiam illud quod per malitiam
cilur animal, eo quod actum animcilatis voluntatis Deo obnititur ct rcsi.stit. Et
et animae ralionalis assumpsit in pra?di- beatus Bernardus super Cantica, i-u\\vr il-
cando Salvatorem. Et ex huc non sequi- lud Canticoium, i, 5 : Fiiii matris mex
lur, i|uoil >it animal ab animalitate di- pugnaverunt conlra me, dicil sic : « Ju-
ctum : non Bequilur ulterius,quod
et sic cunduin plane judicium, quod ille ini-
sit corporea substantia hoc enim non : quus omnium huinilium mallealor,
competit nisi animali ab animalitate etiam nolens fabricet eis coronas perpe-
dicto : tale enim aniinal pei ficitur sensu tuas, dum omnes tentat, el ab hominibus
tactus, ut dicit Avicenna, tactus enim superalur. » Sed hoc non vocatur mini-
non corpoium esse potest.
nisi sterium proprie, sed potius ministerium
E1 quod dicuut Philosophi Stoici, er- primo modo dictuin.
ror est etiam secunlum philosophiam :
animal enim aereum essc non potest, eo Ad id quod ultimo quierilur de hoc
'
S. Diomrsras, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 13.
124 I). Al.lt. IfAG. ( >IU). PR 1.1)
quod tmmortalitatem ntm nahtra

dicit, t
Gn 1
onti—ntia in eee<
sni gralio tuscipient dic6Ddum, n «] « >< eatur gratia ; nndc Angelui non natura,
immortalitai dicitur multii modis. I fno I
liili-l. ijik.-I immortalii
ciiiin modo dicitur immoi talite immu- Hoe hkhJo l<.i|iiitiji Plnto in /<///.<
tabilitae. Unde, I ad Timoth. vi, 16, iu« di< eni : I ionditor nniversitatu I
per illml Qui tolttt hobei immortolita*

: nnl.i jub.t, -.iinit.ju itaone
tcm, et lucem habitai inaecessibilem, di- tali : ' • <ln deoi nm quoi um * j » i f <
• x id
f <
cit Gloeaa, quod i vera immortalitae eet «jijc pat( 1 ego opcra siquidem
vi-ra immutabilitej num 1111111 mutan- : vestra dissolubilia natw Inmon ita
tur, io liis ipsa mutabilitae nonnulla volente indiseolubili I
':.
qnidem
mors cs t. n Et ratio dicti est, quia ques« qnod eonjnnetnm eet, nntnra dissolnbi-
cumque inutantur secundum formam, -t hocTero qnod bona raUone jun-
:
neceeee eet, quod deitruantur in eeee ctnm atfjue modnlntnm <--t, dieeoWi
forms lecundum quam mutantur, et ric velle non eet Dei. Qnapropter qnin Ee< ti
quodammodo moriuntur secundum ali- generatique immortale«« nequa-
quod esse. Et lioc modo Angelus non cst quam, nec omnino indissolubiles noc :
immortalis, nisi sicut dicit Augustinus tamen nmqnam dissorvemini, nec mortie
in libro XII Confessionum, quod « parli- necessitatem rabibitis • quia volontne
cipatione aeternitatis et beatitudinis divi- mea major nexus est et r ad
vinae Angelus beatus mulabilitatem aeternitatis custodiam, quam illi vitales
suam nusquam exerit. » Sed vere et nexoi ex quibus aeternitas vestra eonng - 1
simpliciter solus Deus boc modo immor- mentata est atque eomposita ad mortis
talis est quidquid enim in Deo est,
:
necessitatem. Omne autem creatum con-
Deus est, et mutari non potest, nec ab- junctum est et compositum : quia in eo
jici, nec adjici per aliquam mutationem. aliud est quod est et esse : et ideo omne
Secundo modo dicitur immortalitas creatum mortale et corruptibile est per
ejus quod morti et corruptioni non sub- naturam nec est susceptibile immorta-
:
jicitur per aliquam causam naturalem, litatis, nisi per gratiam.

sicut sunt illae duae causae quas induxit Et iste est intellectus definitionis Da-
Philosophus. Et hoc modo Angelus im- masceni.
mortalis est et incorruptibilis per natu-
ram : quia scilicet non habet in se cau-
sas, quibus dissolvantur de necessitate
principia essentialia ipsius, sicut habet
homo et caetera animalia mortalia. MEMBRUM II.
Tertio modo dicitur mortale sive cor-
ruptibile,quod quantum est de se, sem- An definitio Angeli secundum Diony-
per tendit ad non esse sicut dicit Da- :
sium sit essentialis ?
mascenus de omnibus his quae a ver-
sione incipiunt, et ex nihilo producun-
tur in esse. Saepius enim in antehabitis Juxta hoc quaeritur de definitione
ostensum quod ea quaeex nihilo sunt,
est, quamponit Dionysius in libro de Livinis
secundum id quod sunt, et nihil sunt, et nominibus ', ubi ostendens, quod neque
ex nihilo sunt. Et hoc modo omnis crea- in Angelis bonis est malum, dicit sic :
tura, et spiritualis, et corporea.et morta- « Si enuntiat bonitatem divinam boni-

lis est : et in nihilum tenderet, nisimanus « formis Angelus, illud existens secun-
omnipotentis Dei eam tenerel, ut dicit « dum participationem secundario quod
1
S. Dionysius, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4.
IN II P. SUM. TIIKOL. TRACT. II, QUjEST. 6, 125
« est Becundum causam enuntiatum in tor, ex non esse ad esse eos deducens,
« primo, imago Dei est Angelus, mani- Becundum propriam imaginem creani
a festatio occulti luminis, Bpecnlum pu- eos '. » Ergo Angelua factuB est seonn-
« rum, clarissimum, inoontaminatum, dum imaginem, vel ad imaginem. Cum
« incoinquinatum, immaculatum, susci- ergo praBposilioneB transitivai eint, sl
« pienBtotam(si est conveniensdicere)pul- nutent diversitatem : diversitas cx vi
« chritudinem bonifbrmis deiformitatis, constructionis accipitur inter imaginem,

« et munde resplendere faciens in Beipso, et facluin ad itnagincm vt I sccundum
« quemadmodum poBsibileest, bonitatem imaginem : ergo Angelus factus
si est
« silentii quod est in abditis. » secundum imaginem, Angelus non est
Objicitlr nutein circa istain delinilio- imago.

nem primo sic : quia Adhuc, Hilarius, « lmago est rei ad
3.
i. .Non videtur proprinm boniformis rem imitandam et cooequandam species

Angeli, sive boni Angeli, enuntiare bo- indifTerens. » Angelus non est species
nitatem divinam : omnia eniin enuntiant indilTerens ad Trinitatem imitandam et
bonitatem divinam quae a bono facta coaequandam ergo non est imago
: :
sunt. Dictnm enim est et probatum in et sic male dicit quando dicit, quod est
tractatu de bono per verba Dionysii, imago Dei.

quod bonum est, quod est a bono, et in 4. Si propter hoc aliquis dicat, quod
bono plantatum, et ad bonum. Non ergo Angelus est ad imaginem Dei, non ima-
specialiter convenit Angelo enuntiare go : hoc contra Augustinum in ser-
erit
divinam bonitatem. mone de imagine sic dicentem « Nulli :
2. Adhuc, Ibidem in commento dicit crcaturae dcdit Deus ut esset ad imagincm,

M iximus « Boniformis bene et veraci-
: nisi soli homini. De nulla enim creatura
ter in Angelis posuit nam Deus essen- : legitur, Genes. i, 26, nisi de solo ho-
tialiter ipsum optimum cum sit, quae mine : Faciamus /lominem a<l imaginem
P «t ipsum. c\ participatione acextrinse- et simililndinem nostram. »
cus bona effecta sunt : appetitu enim ."). Si forte quis dicat, quod uterque est
circa bonum flagrant, et consequenter ad imaginem, et homo, et Angclus, ut
boniformia dicuntur, non bona per seip- videntur dicere Sancti. Tunc quaeratur,
sa. »Kx hoc accipitur, quod boniformem Cui per prius conveniat ? Et videtur,
aon SSt [iroprium Angelis, sed com- quud Angelo. Isidorus dicit « Quanto :
mune omnibus his quae a Deo bono facta simplicior est Angelo natura, tanto
sunt. invenitur imago Dei in eo magis ex-
pressa. »
Ulterius quneritur de hoc quod dicit, 6. Adhuc, Constat, quod per potiora
quod Angrlus rst imago Dei. Hoc enim imitatur Angelus, quam homo : imitatur
Ealsum videtur : quia enim Angelus in lumine gloriae, homo
1. In primo libro Sententiarum, dist. in lumine gratiae : et sic videtur
XXXI, «-x verbia Augustini et Hila- per prius convenire Angelo quam ho-
rii probatur, quod soli Filio convcnit mini.
imaginem Dei : videtur ergo, quod 7. Adhuc, Ut dicit Aristoteles in libro
aon convenit Angelo, quia de propriis de Mrmoria et reminiscr/itia, imago ab
Filii est, sicut dicit Apostolus, adGolosj. iinitando dicitur : eo quod furmain aluu-
i, 13 :Qui est imago l)<i invisibilis. jus prius acoepti reprssentat, et facit
'2. Adhuc, Damascenua « Ipse scili- : c.im qu.i-i prssentem. Sed Angelus plus
Deua Angelorum est factor et condi- reprsesentat bonitatem Dei, quam humo.
S 1. Dam*- i- -. Lib. II de Fide orth©- doxa, tap. 3.

126 i). Ai.r. m .G. oitn i*i! i.h
Ergo plui <• I ad imaginem, quam ho miiii 1

1 oi ig iii uniu ilia in
mo. uiia f-s<-nii.i. IVopter quod ibidem dicit,
Adhuc, Videtur quod equalitei li"-

h. quod etiam non • -t in mei andum
ino el Angelui linl ad imaginera Dei :
i|u«mI refertur ad ista inf<
quia i|in>il per i<l m convenit, videtur sei undum quod •

ir ad Deuin
BBqualiter convenire : sed per idem eon- capai ipsi per aliquam tiroililudi-
venit homini et Angelo id imaginem, quamvia imperfectam. v <<l ha?c
oem \h'\, quia per memoi iam, intelli- capai itai vel plui v-l asqualiti
gentiam, el voluntatem : et hasc tria tam ingelo »'ii ii» homine : \i'l<-iijr ergo, <|u-.<l
in homine, quam in Angelo innl v<-l |ilu- convenil \ ..',<> a<l imaginem
sic videlur eequaliter utrique eonve- <|u;iiii lioiiiirii, v< I aequaliter horoini
nire. <t A.ngelo.
!). Si forle quis dicat, quod maieria I I . Adhui .
Gloi •
r illud Psalroi-
non convenit Angclo raemoria enim, : sta-, Signatum
Psal. iv, 7 : tper
ut dicit Damascenua, theaaurui est For- iii, tumenvultut tui, Domine : distin
marum prius acceptarum ct talis ihe- :
triplicem imaginem, scilii
saurus non convenit Angclo, qui omnia recreationis, <-t similitudin

vel in Deo vel in ipsa rerum prfflsentia Et dicit. <jik.<| ire itionis
videl, ut Dicit Dionysius in libro de bi- ratio : el ha?c magis pollet in Angelo,
vinisnominibus \ Contk.y Certum : eat, quam in lioiuiue unde in bac m< B :
quod secundura quod memoria cst ihe- velsqn esl Ingeiusad imaginem, quaro
saurus sensibilium forniaruiu prius ac- homo. Bt sic videtur Angelus non i
ceptarum, non convenit Angclo : quia imagOj sed imaginem.

a<l
non accipit formas per sensus quas apud Dicit etiam (jlossa, quod m. |
se teneat. Sed secundum quod memoria creationis sunt (ides. spes, et cbai,
est, ut dicit Augustinus in libro XV de Et secundum hanc etiam cum Angelui

Trinitate, tentio notitiae cujuscumque rei loco fidei habeat apertam visionem, loco
apud se est.Dicit enim, quod metninisse, spei certam apprehensionem, ct charita-
est notitiam rei apud se tenere, et ad tcm habeat perfectam, videtur ma_ -
illam converli per intellectum. Sic con- capax Dei, quam homo, et sic plus ad
stat, quod Angelo est memoria et ita : imagmem.
accipitur memoria quando ponitur pars Dicit etiam Glossa, quod imago simi-
imaginis et sic redit, quod in Angelo
: litudinis attenditur in mcmoria, inlellcctu
sit imago sicut in homine, vel plus. et voluntate : quia sicut ex mcmoria oii-
10. Adhuc, Augustinus in libro XV de tur intellectus secundum actum, quando
Trinitate disputat et inquirit, secundum inlellectus intuetur notitiam rei quam
quid imago Dei sit in homine ? Et osten- habet apud se : et sicut ex memoria et
dit, quod non secundum sensum, nec intelleclu oritur volunlas, quando mens
secundum rationis inferiorem partem, noscens se, intuens se, vult se, et amat
quse mulier dicitur, sed secundum ratio- se : ila ex Palre Filius, et ex Patre et
nis parlem superiorem, quae contem- Filio Spiritus sanctus qui amor est. Et
plandis et consulendis superioribus in- sicut tres personae in Trinitate sunt una
haerescit adhuc in illa est secundum
: et substantia, una vila, unus una essentia.
mentem, quse suprema pars ejus est : Deus ita haec tria in animo pro modo
:
et dicitur a metior, metiris, ut dicit Da- suo sunt una substantia. una essentia,
mascenus, quiasecundum illam quantum una vita, una mens. Hoc autem est in
potest, commetitur se Trinitati persona- Angelo sicut in homine, vel plus in
1
S. niosYsios, Lib. de Divinis nominibus, cap. 6.
IN II I». SUM. THFOL. TRACT. II, QUjBST. 6. 127
Angelo, quam
homine ei hc videtur
in : dere, Speculum, quod ail eumdem aetum
Angelus imaginem Dei sicut ho- l est.
mo, vel plus quam bomo.

Kx omnibua nis arguitur, quod aec Ultbeius tnculcatio verborum videtur
Base imaginem, nec esae ad imaginem esse quod dicit, Purum, elarissimum,
pott-i esse propria differentia <'t essen- incontaminaium, incoinquinalum, im-
tialia .ngelo, el sic in definitione ejus maculatum omnia enim hec videntur
:
poni non debet. ad idem pertinere et Bic videtur, quod :
inculcatio qua^damest superflua.

Ulterhs quaritur de hoc quod dicit,
Manifettatio occulti luminis. Ulterus qurpritur de hoc quod dicit,
1. Lumen enim divinum non potest Suscipiens totam (si est conveniens di-
dici non enim potesl esse
occultum : cerc) puichritudinem boniformis deifor-
occultuiii, quod se et omnia alia manife- mitatis.
stat lumen autem divinum est, quod se
: Scitur enim, quod non est conveniens»
et omnia alia manifestal ergo male di- : dicere, quod aliquid Becundorum totam
oit, Occulti tuminis. p asit recipere pulchritudinem bonifor-
2. Adhuc, Majus in minori non mani- mia Dei : male ergo dicit, si est conve-
festatur, Becundum partem,
aisi et sL- niens dicere.
tantum occultatur, quantum manifesta-
tur, Cum ergo in infinitum niajus sit Ulterius qua^ritur de hoc quod dicit,
lumen divinum, quam angelicum, non Munderesplendere faciensinseipso,quem-

deb»t dici manifestatio occulti luminis, admodum possibile est, bonitatem si-
occultatio : male ponilur in

et sic lentiiquod est in abditis.
definitione, Manifestatio occulti lumi- Silentium enim quod est in abdilis, in
nullo possibile cst resplendere : splendor

enim est dillusio luminis ejus, ut dicit
Ultbbius quaeritur de hoc quod dicit, Dionysiufl in lihro dc Divinis nomini-

s ecuium purum. bus '
: et idem determi-
propter hoc in
1. Boc enim videtur non convenire natur bonum eilumen: ddTusio autem
Angelo, sed sapientiaB increatce, qua? luminis, omnium' eorum
est produclio
appropriatur Filio. Sapient. vn, 2G : qu;c sunt et sic non manet in abditis
:
Candor est lucis seternse, et speculum si splendet nec manet in silentio, quia
:
sine macula Dei majestatis, et imago sicut dieitur, ad Itoman. iv, 17, tunc
bonitatis illiu^. vocat ea quse non sunt, tamquamea quae
Adhuc, Speeulumest inquo resplen-
2. sunt.
denl res per reflexionem luminis ad ip-
Bum : primum autem in quo resplendet Solutio. Dicendum, quod beatus Dio- soiuiio.
sapientia ingenita, esl sapientia genita, nysius in illo loco vera el esBenliali
qu;r esl Psalmo nx,
Verbum. Unde in delinitione non intendit definire Ange-
3 In spiendoribus Sanclorum, ex utero
: lum, sed ex boniformilate Angeii inten-
ante luciferum genui te. Et aic primo dit ostendere, quod malum non csl in
non convenil ingelo esse speculum, sed Angelo: sicutante ostendit, quod malum
Filio Dei. non esl quid existentium, neque quid in
3. Adbuc, Actua Bpeculi manifestare existentihus.
'
(.iim ante dixit, Manifestatio An pbimum ergo dicendum, quod om- a. a hono facta sunt, enuntiant
1
5. DlOKTSios, Lib. de Ditinil nominibus, ca p.
m D, \\M HAG ORD PRiED.
1 >< > 11 1 1 n i < t

ostendunl : oequc in.r pecia- tudioe ordinii nfttunetrium peraonftfun
liter i onvenit Angelo, ed antonoiiiasti<«- m unitati- <
convcint fi, ii» quod hoc in bonii intel- 3i primo modo dicfttnr inftj lus
lectuslibus et divinis enuntiat, sicul oau- Adan id imftginen Dei laetu •

I in
i enontiatur io aflectu, <'t ricul lignom iUo enim lolo licut io prioi ipio luH I
ennntiftt signatun, ••!

lieot autui enun* universitai bumai qoemftdmo*
tiftt hoc ftd quod innuit, nt dicil Augusti- dum ab ftrterno in Deo fnit tota nni
nus. ti turarnra omniunv Si aotom ima-
a<i t. Ad Ar.ii ii • i i <
'
- h 1 1 1 1 1 1 . qnod tfaximni go dicat imitetiooem prslationii
verum dicit : quia qtun participfttive bo- potestfttis, tunc homo «jui fa< i I
ut
na sunt, non snnt essentialiter bona, ita prsuiipi Hvolatilibtu eafii,

%
quod bonitas sua sii essentia ipsorum :
rf besiiis, wtivertsBqueierrss t vA domine-
et hoc et non amplius intendit .Maxi- tur in terr.i. et -ul<ji< iat eam libi, ftd
mus. imftginem l>< i est, et nullft alia creatar<t,
nec Angelns, nec alia. Bl hoc modo vir
Ad i,
Ad
quod ulterius quaeritur, dicen-
id • j u i prsesl mnlieri, ftd imaginem I
1
dum quod imago dicitur dopliciter. Est Bt mulier DOD perfecte. Kt lio< \u<x\<i in-
enim imago iinitans, etcoa^quans id quod telligitor quod <li<it Apostolos, I ad 4 -
imitatur, in essentia et in omnibus aliia rinlh. quidem non debei

xi, 7 : \'ir
atlrihutis essentiae et hoc solum conve- : velare capui tuutn, quoniam wiago ei
nit Filio Dei, quia hrec est speciei inilif- aloria Dei est mulier aulem gloria iri : <
ferens : et hoc modo solus Filius imago esi.
Dei est. Et est imitans imago et non co- Si vero imago dicat imitationem or-
aequans, sicut est imago Herculis, quae dinis natura? trium per-nnarum in una
non imitatur nisi in exterioribus linea- essentia : tunc proprie imago in mente
mentis, et non coaequat ipsum et hujus : hominis est perfecte, el aliquo modo in
prototvpus est Hercules, non tamen spe- Angelo est, eo quod in Angelo pioj.ter
cies indilTerens etcoaequata. Et hoc modo simplicitatem non ita repraesentatur ori-
Angelus dicitur esse imago Dei non co- go potentiae unius ex altera, licut re-
aequans ipsum, sed imitans et repraesen- praesentatur in mente hominis : et ita
non per-
tans in quibusdam, et ex parte, Angelus non ita expresse repraesentat or-
fecte propterquod etiam non tam dicitur
: dinem naturae originis personarum, sicut
imago, quam secundum imaginem, ut repraesentatur in mente hominis.
dicit Damascenus. Ad dictum Isidori dicendum, quod Isi-
Ad j. Ad dictum Damasceni jam patet solu- dorus refert dictum suum adimitationem
tio. Distantiam enim illam et diversita- imaginis in capacitate Dei : magis enim
tem, quodnon est coaequans, nec species capax Dei est Angelus, quam homo :
indifferens': sedimitans et ex parte, notat quamvis aliqua anima. ut anima Christi,

praepositio secundum quam ponit Dama- et anima beatae Virginis, magis capaces
scenus. fuerint, quam aliquis Angelorum hoc :
Ad 3. Ad dictum Hilarii similiter patet solu- enim non accidit animae Christi in quan-
tio per praedicta. tum fuit anima humana, sed in quantum
Ad 4. Ad aliud dicendum, quod secundum est unita divinitati : nec accidit animae
Augustinum in libro primo sitper Gene- beatae Virginis, quantum anima hu-
in
sim ad litteram, imago dicitur quasi imi- mana, sed in quantum ex conceptu Filii
tago, et potest notare imitationem in Dei super omnem creaturam repleta est
ratione principii potestatis, et in simili- omni gratia.
1
Genes.i, 26.
:
1N II P. SUM. Hll.nl. rRACT. II, QUiEST. 6 12«
l'i k hoc patet etiamsolutio adse |uens. dei visionem, et lo. «> Bpei comprehenaio-
Angelus enim non capil potius, quam nem, el rharitatem habeat perfectam :
mens hominis : sed modo potiori c.i|>it lamen hsBC non habel ut recreantia, Bed
idem, quia inter mentem hominis et ut beatitudinem perfectam conslituentia :
Deum nilnl eslmedium, sicut nec inter et ideo non habel imaginem recreatio-
menl m Angeli el Deum. nis.
Ajd ai.u i> dicendum, quod Angelus po- Similiter licet habeat memoriam, in-
tiori modo reprasentat, sed non [>lns, lelligentiam, et voluntatem : tamen ila in
vel aliud, sed idem. liis non reprsBsentatur onlo naturs, qui
\\> Ai.n i> dicendum, quod licet me- esl Becundum originem personarum unius
moria, intelligentia, et voluntas, tam in ex alia, quemadmodum in potentiis qus
mente hominis sint, quam in Angelo, ta- sunt in incnte honiinis, ut dictum cst.Se-
men origo unius ex attero, non ita re- cundum lamen quod imago imitago di-
pnesentatur in Angelo bicuI in homine. citur, ct imitatur in potioribus bonis, in-

Kt hoc est, quia Angelus, vel in verbo tellectualibus scilicet et divinis : sic
vel in prseaentia reram habet stantem iu- imago ponitur in boniformitatibus Ange-
tellectum, et non discurrentem, quemad- li, in descriptione Angeli introducta.
modum intellectus hominis discunit,
ounc ad memoriam, nunc ad phantas- Aihd quod ulterius quaeritur de uuini- Ad I.
mala. nunc ad res in sensu pra?sentes festatione occulii luminis, dicendum,

\ d Ai.irn dicendum, quo 1 memoria se- quod luinen et se et oninia alia manife-
cundum quod accipitur al> Augustino, et ^lat, sed in se acceptum excellit visus
est pars imaginis,es1 in Angelo : sedno- nostros, el tit intolerabile nobis, ut in
titia reram non est ia eo per formas ac- Mystica theologia dicit Dionysius. Sicut
ceptas vel habitus acquisitionis, Bed per lumen in rota solis intolerabile visibus
formas et habitus concreatos >ibi : et nostris cst, dilTusum tamen in mcdio
ideo non habel ita discurrentem intelle- perspicuo efQcilur nobis tolerabile et ma-
!
iidi quem idmodum homo. nifestum, ila lumen divinum inseoccul-
An Ai.ui> quod imago Dei
dicenduin, tum nobis cst, receptum autem in An^c-
non cst in homine, nisi Becundum men- lica creatura, in ciaritate manifeslatur :
lem, nt dicit Augustinus, et non cst in et hoc intendit dicere DionysiuS.

ea, nisi secundum qnod ad Denm refer- Ad aliud dicendum, quod lioc verum \d 2.
tur, ita quml sit actus imitans si enim : est, quod non manifestatur in Angelo
in seipsis considerentur illae tres poten- nisi secundum partem totum enim non :
potentia imitantea sunt, el non actu : comprehenditur nisi a sei[iso : et illama-

et hoc modo bene sunt in Angelo, el nifeslatio sccundum partem, vocalur
etiam modo potiori : sed quantum ad manifestalio nobis et creaturae facta. Et
reprassentationem originis personarum, boc est quod dicit Augustinus : « Videre
plus sunt in homine, quam in Angelo. Deum possumus, comprehendere vero
Ar> ai.ii i» dicendum, quod imago tri- minime : ipse enim solus comprehensor
plex eat, Bicut Glossa dicil : sed ratio ut Buiipsius est. »
ratio, non ita esi in Angelo Bicut iu ho-
mine : ratio enim ut ratio, virtus colla- An u> quod ulterius qiueiitur de specu- Ad |
eat, et confert principia conclusioni lo, dicendum, quod speculum esse |>iimo
inlellei tu> autem Angeli esl Btans in lino et per se convenit sapientise divinsa, in
Bimplici : propter quod eliam Angelus qua spccies ideales omnium resultant :
dicitur magis substantia intellectualis, Bed modo quodam Becundario convenit

quam rationalis. Angelo, in quo buo modo rcsultanl bo-
S unliter licel Vngelus habeat toco li- niformilates luminis divini.
XXXII
1 JU I). \l i; M Ui. ulih. l'lt l.h
A.l ?. Pll ID1 M |iit<l lolllttO ld MOU6DI I i- inalii j

r
i *
• f i fu «I iium. hiini
lius iiniii BocuDdum quod est sapieulia lutinit iin it labem ei tual dod
geoita, s|n iiiliiin <--i primo et per le, t ( >- babi
iiiin (|uuil esl in patre repraseotan
\ ngelui autera suo modo ipeculura quod ulterioi quiBi itu
Ai, in H e$i
ut dictum est. conveniem dicere, diceodum, quod prop-
Ad 3. An m ii n diceodura, quod acl ui ipe- ter boc di< om eniem di it \
culi maoifestare est, led dod limpliciter, tur t.it.ilit.is , \ |, ipicnli
scil maaifestare receptum el per reflexio- dod • \ pai te iscepit i aira

nini : et modum maaifestatiooii
ideo lecundum optimum aatarsB, et ie< uudum
addil ipeculum, quem dod dicit manife- optimum graiifl al gloi
Btatio limpliciter : propterquod Dooesl tur totum quaotum conveoieDi eel -
augalorie additum. torae. Ipsum autem secundum seipsun
totum, nulla creatora

Ad aliud diceadum, quod dod est m-
culcatio verborum. Purum eaim dicit An i i iimi m dicendum, qood secondnm
aaturse puritatem. Clarissimum dicit inquod in seipst mper in abditii
tellectualis uaturse perspicuitateoij quasi el Bileol de • <). u1 dint Ambrosios, dod

quod recipit in profuodura sui booifor- solum linguiB homioom, sed <-tiam A b
mitates diviui lumuis. Inconlaminatum liiiiiin : sed lecoodom qoodest refolg

autem dicit, co quod terreua nalura cui in alio. semper respleodens est, et mun-
uniatur, non est obscuratum meas sicut de : i't sic omnia vocaotor ah ipso
hominis. Sapieat. ix, 1"> Corpus quod : respleodeof - t m abditi dtari, et

corrumpitur aggravat animam, et terre- silentium esse de ipso, et omnia vocari
na inhabitatio deprimit sensum multa ad esse non sunt opposita.
cogitantcm. Incoinquinatum dicit macula
QU^STIO VII.
Quae sit causa uiultiplicatiouis in Augelis ' ?
Tertio quseritur, Quae sit causa multi- quia non possum rogare Patrem meum,
plicatioois inAngelis? et exhibebit milti modo plus quam duo-
Numerus enim Angelorum quasi infi- decim legiones Angelorum ? Si legio est
nitus distrihuitur in Scriptura. Ad Hebr. sex millia sexcenta sexaginta sex, sicut
xii, '22 : Accessistis ad Sion monlem, et in vita heati Mauritii dicitur, tunc le-
civitatem Dei viventis, Jerusalem ccele- giones fere habebant duodecim millia
stem, et multorum millium Angelorum octoginta sex.Et simililer, Daniel.vn,iU :
frequentiam. Matth. xxvi, 33 : An putas Millia millium ministrabant ei,et decies
'
Cf. Opp. B. Alberti I
a Pait. Summa; de XXXIV hajnsce novte editionis.
Crealuris, Tract. lV,Qua?st. 28, Art. 2. Tooi.
.
IN II 1». SUM. THEOL. TRACT. H, QUjEST. 7. 131
millies ceniena millia assistebant ei. Becundum nos materialium coarctatam

Quod Iractans Dionysiua in Cc&lestihie- multitudinero.
rarchia, sic dicit : « El boc autero di- 3.Adhuc,Secundum Philosophos.ut di-
_:iuin, ut eestimo, iatellectuali cognitio- oil .ristoteles in III Physicorum, divisio
u quia eloquiorum de Angelis traditio caus i numeri esl : el divisio unius gene-
millies millia esse ait, el decem millia, ri^ Becundtim esse per diversaa ditferen-
et decies miliies, Becundum nos sublimis- tias constitutivas, est causa numeri spe-
simos Qumeroram in seipsam revoh ens et cieram, el divisio materiae suh uno
multiplicans, et per lios aperte signans communi quod est species per diversita-
innumerabiles ccelestiuro essentiaram or- tem formarum individuarum, causa nu-
dinationes. Multss enim Bunl beataa meri individnorum est propter quod :
militiaa Bupermundaliuro intellectuuro in- dicil Boetius in commento super Por.

firmam e1 coarctatam superantes materia- phyrium, quod species totum esseesl
liuin Becundum nos numerorum com- individuoruro : intelligentes. quod quid-

mensurationem el a Bola cognita :
(juiil esl |»o>t Bpeciem, est de individuan-
(alias, gnostica) definite Becundum ipsam tihus : inter quae principalis est haec ma-
snnl mundana el ccelesti intelligentia et teria participans formam specificam hoc
mtia '. » accidente incommunicabili : et ideo dicit
Qusritur ergo, Quae sit causa tantsB Porphyrius, (juod participatione speciei
multitudinifl Angeloram ? plures homines sunt unus homo, sicut
Videtur enim, quod non debeat esse divisione participatae speciei unus honio
aisi unna Angelus : secundum speciem efficitur plures hoini-

1 Etenim Becundum Boelium et omnes nes el multi.
Philosophos, causa quaa multiplicat ali- Quseritur ergo, Ex quo omnes Angeli
quid m
uno genere, est quod immortali- conveniunt in hoc communi, quod sunt
tatem el permanentiam in uno solo pos- sjiiiilus inlellectuales, quid suh hoc com-
sidere non potest propter naturae inuni potesl accipi, quod divisum per
corraptibilitatem ''t mortalitatem : Bed differentiaa el individuantia , tantam
Angelus immortalis et incorruptibilis esl possit constituere multitudinem Ange-
uinliini naturam : ergo uno solo
in lorum, sive sjiecie, sive numero difle-
quolibel possidet sui essepermanentiam : rentium? El non eril assignare aliquid

superllua est igitur multipiicatio. tule : quia nihil est divisibile, nisi quan-
2.Adhuc, QuaB magis accedunt ad tum : suhstantia autem angelica, nec
unum primum, magis debenl >tare in potentia ul materia generabilium, nec
unitate, quam inenimmultitudine : dicit actu ut corpus, quantitatis alicujus par-
\i istotelea in II de Ccelo et Muudo, quod liceps r>t : videtur ergo, quod Angelo-
quaa spheras ]»lus accedunt ad motorem ruui non sit tanla multitudo, ut dicit
primutn, simplicioris motns el paucioram Scriptura.
moluum Bunt, (juam illas quaa plus di- i. Si fortequod propter quis dicat,
itant : ergo videtur,quod materialia, quae ministerium qnod multiplex est, muKi-
maxime distan! a primo uno simplici, in plicantur Angeli. Contba Ministerium :
roajori multitudine debenl •

Bse, quam accidil Angelo, vel ex amore, ul dicil
Bpirituales substantiae et intellecluales, lerotheus, sive ch iritate, quae movet
quaa maxime accedunl aa unum primum Buperiora ad inferioram providentiam :
Bimplex : ergo Dionysius male videtur vel c\ obedientta Dei superioris hoc
dicere in praainducta auctoritate, quod imperantis. Nihil autem accidens pure
numeras Anzelorum excedat omnem divid.it aul multiplical subsi intiam. I.
i. DlOMrsiUS, Lib. de Cuulusti liieiaicliia, cap. 14.

I
12 I) ALB. \l \i, ORI). I'l: II.
per ministei ium i ura qi i idenl ile il , An« decem ordines : et lunt intelli;
gelu i
nec <li\ iditur, ne< raultipli* itur uluntui motibui orbiom
lubstuntia an [elii i. •ooi iiiii. nt <l<< it PhUosopfa it in
i
Sed i itei um aliquiu di< it, quod lellei tui pi ai lii us utitar maau. I
i
hoc «• i
propter hominum custodia a luin qaod 1
namerum m
1 _ •<<!
quibut deputantur : tuni il <"t Au- laam sopei ioram dii latar multiplii iri
^rli, quol futui i uinl homines. El hoc \n. i li.
confirmatur per illud Deuteronomii, -. Adhui . IntelUgenti i • nullo !

xxxu, 8, lecundum translationem Sep- recedil .
1
1 id nullum de not o veait.
tuaginta : « Statuit i irmioos populo- Angelm le nno loco 1 le-
i iiin juxta numei um Angeloi ura I )*i '. »
i iim. propter qaod el Angi - .tur,
Hoc eril contra Dionysium, qui dicit, hoc est, naatias : frivolum .1 di-
quod multitudo Angelorum vincit om« oere, «j j
< »*1 intelligentie moveas siiquid
inMii circa nos materialium coarctatam ii poi iiin coelestiam lif Angelus.
multitudinera. •i. Adhuc, Intelligeotia numquam
Adhuc, Custodia hominis ab Ang
li.
rarail corpua inqao ippareat, n u-
dictum est, accidentalis esl
lo, sicut jain mere j*'»t<-i ; cum lecnndum PhUoso-
Angelo, el consequena esse i|»>in- et ofG- phoa sit obiqui lemper, licul oni-
ciiiiu : sed muitiplicans bubstantiam versale Angeli aut<-in imnnt
Angeli, antecedens est esse ipsius, el est corpora, <-t in hi- converstatar cam
de principiis constituentibus esse sub- hominibas : intelligentia ergo non •-
stantiale ipsius, sicul apparel in omni- Angelus.

bus aliis per inductionem qua3 multi-
plicantur sub uno coramuni. Solltio. Dicendam, qaod -'<
ut Job,
7. Adhuc, Unus pote>t custodire xxx, 2, dicitur, numerufl Aagelorum
multos, sicut dicitur, Eccli. xvn, 1 i, sive cceleslium milituin incertafl est 1.
quod in unamquamque gentem prxpo- mini : eifl tamen certum e-t, ex qu<
suit rcctorem : et sicut dicitur, Daniel. hominibos salvandis ruina Angelorom
x, 20, quod cum cgo egrederer, apparuil possit repaiari. Unde Aagostinofl in li-
prineeps Grsecorum veniens. Et ibidem, bro Enchiridion dicit sic : « NonproAn-

post pauca,y.21 : Nemo est adjulor meus gelis morluu- esl I hristas. Sed ideo
iu omnibus his,nisi Micltacl, princeps ve- etiam pro Angelis lit quidquid homini-
ster. Et sic non est necesse, quod ad nu- bus per ejus mortem redimitur et libera-
nierum custoditorum custodes multipli- tur a malo, quoniam cum <i- quodarn-
centur quinimo esset supeifluum, cum
:
modo redit in gratiam post inimiciti -
unus possit custodire multos. quas inter homines et sanctos Angeli -
peccata fecerunt, ex ipsa homiuum red-

quod An-
Si propler lioc aliquis dicat, emptione ruinae illius Angelicae d<-tri-
geli sunt intelligentiae quibus datum est menta reparantur. Et utique moverunt
movere corpora ccelestia et ad numo- :
sancti Angeli docti aDeo, cujus veritatis
rum corporum ccelestium et motuum a_terna contcmplatione beati sunt. quanli
multiplicantur Angeli. Hoc frivolum numeri supplementnm de genere liuma-
est :
no integritas illius civitatis exspectet *. »
1. Scitum enim est, quod alia est mul- Ex quo quod licet nobis in- accipitur,
tiplicatio ordinum intelligentiarum, qua? co_rnitus sit numerus eorum, tamen eis
secundum Philosophos multiplicantur in est cognitus numerus eiectoium homi-
1
Vulgata habet, Deuter. xxxn, 8 : Constituit r ael.
terminos populorum juxta numerum filiorum _>. t
g, acgcstinls, In Enchiridion, cap. 61.
LN II P. Sl.M THKOL. TRACT. II, QILEST. 7. m
iuiiii, r\ .piihus raina ocelestis civitatis hominia ordinati, quod non in uno vel in
est reparanda. certo Dumero comprehensia rebua lii,
Perquod etiam, ad Bebr. i, II. dici- aed in omnibus creaturis hujus mundi,
tur, quod omnes sunt administratorii ox quibua vel erudiri, vel corrigi, vel
spiri/tts, in ministerium missi : et mini- adjuvari corporaliter vel apiritualiter
sti.ini Don tantum in custodiendo homi- homo potest ad salutem corporalem vel
urin, sed in omnibua creaturia mundi, apiritualem:
quse sunt instrumenta divin&B poteatatis Alia causa esl multitudinis Angelo-
,ul hominem eradiendum vel corrigen- rum : quia bonitatis et Liberalitatis di-
dum. Unde Augustinus in libro IX m- vina non nno modo vel certo nu-
eat,
per Genesim adlitteram « Cum ea visa : mero eomprehenso communicare creatu-

per Angelorum obedientiam desuper rs beatitudinem auam et lumen in
ministrantur, pervenit jussio Dei non theophaniis descendentibus ab ipso, sed

Bolum ad homines, nec solum ad aves et omnimodoqui pertinet ad ornatum re-
pecora, verum etiam ad ea quaa Buh gni,et omni modo perfectaB potestatis,
aquis latent, sicul ad cetum, qui glutti- et omni inodo perfectsB operationis, ut
vit Jonam. Nec Bolum ad ista majora, dicit Dionysius. Et ideo infinilos quoad
\ 1,1111 etiam ad vermiculum nam et : nos Angelos, ut omnis modus com-
fecit
huic legimus divinitus jussum, ut radi- municationis illuminationum a raagnifi-

i
ni cucurbits roderet Bub cujus umbra- centia divina in Angelis manifestetur. Et
culo Propheta requieverat \ Si enim ho- hoc intendit Propheta Daniel. vh, 10,
inini donavit Deus, sic eum instiluens, cumdicit Millia miltium ministrabant
:
ut etiam carnem peccali purtans, possit ei : per hoc innuens multiplicitatem mi-
non solum pecora et jumenta suis usibus nisterii. Et decies millies ccnlena millia
subdita, et non Bolum domesticas aves, assistebant ci : per hoc innuens supor-
iii! etiam libera voluntatis quaslibet effiuentnn inagnificentiae suae bonitatcm
etiam savas Feras et capere, et mansue- in infinitis modis quoad nos participataB
tas Facere, el eis mirabiliter imperare, illuminationis et beatitudinis suae : qui
potentia rationis, Dpn corporis : cum ad nullum numerum materialium e1
uin ;i|)|).'titus el dolores captans, pau- coarctatum apud nos redigi possunt :
ii |u illiciendo, prcmendo, iaxando- sic enim limitaretur et coarctaretur su-
que moderans, agresti eas exuit consue- pcreffiuens modus participationis boni-
ludine, el tamquam humanis moribus tatis ejus. Et hoc cst quod intendit
induit : quanto magis Angeli hoc pos- dicere Job, xxv, 2 nume- : Numquid est
sunt, qui jussione Dei in ipsa ejus quam rus miiitum ejus? Et super quem non
piterne intuentur, incommutabili ve- surget lumenillius?
ritate perspecta, moventes ê pcr tein- Ilis duabus causis quidam adjungunt
-. et corpora sibi Bubdila pcr tempus tertiam, qua^ quasi civilis est. Dicunt
et loouin, agilitate mirabili et jussa qui- enim, quod sicut in humanis de mag-
bus moveantur, el appetilum carnalis in- nificentia regali est, (juod innumerabi-
digentiae possunt efficere omni animaa les habeat ministros ad curiaa regalis
viva, ut quo eam venire <»pus est, ne- frequentiam perlinentes, et innumerabi-
tbducatur *. » les proceres glorias regali assistentes :
Dicendum ergo, quod causa muititu- ita multo magis pertinet boc ad magnifi-
dinis kngeloram duplex est, scilicet centiam Regis ccelestis, ul innumerabiles
multiplicitas ministerii ad indigentiam sint ministrantes, et innumerabiles as-
1
Cf. Jona?, iv, 7. litteram, cap 14.
1
S. Aogc»tikU3, Lib. IX ?uper Genesim ad
1 3 i
D \U'. M \<<. <)I',I> l'M l.h
Bistentes, l.t videtur hoc innui i um el Men arii, movenl .

propter
dicilur, III llegum, xxu, I
9, ubi dii il \liquo I iii 14 !••
mol i
mull trbis
c li.i .i Propheta i
l idi Dotninum tedetu *U llaii uiii iix.n uiii i
iim omnibui io
irui tuper tolium -.1/11,11. ,/ iminiiii ri,,- nibu qim in ip it, mo-
illltlll r/rli IIS\l\h i,l, iii n II l/ri/iis ,/,/ \ enl tei ram ad rnulliplii et f"i-
ainistris. Bl sic intelliguntur Irei aucto- aeratorum e1 i orniptibilium
ritates prffiinducta?, Bcilicel ad Hebr, \n, eadem sapienti i ordinans i uriai eosli
J_\ de Evangelio Matlh. xxvi, 53, «-t in igniQcenti im, I multUudinii
Daniel. vn, l<>. Bpiritunm ccelestiom, ministrantium
a.i i
quod contra objicitur, dicen-
,\i) ii) i' iiiiuiii summo R
dum, quod illa causa quam ponit l> Ai) ai.ii n dii endum, quod |>« r mini-
tius el Philo80phi,nOD »'^t nisi iu i
i>riii|i- Bterium non dividuntur, nec multiplii
tibilibus, ubi multiplicatio unius est ex tur, sci| potius per ordinem sapien
altero, propter naturam Fugientem. In qui ministeria n d rull confundi,
ccelestibus autem Bapientia ordinans est, unumquodque in ordine et mi-
el mulliplicaus secundum multiplicita- nistrare.
tem ministerii \<'l parlicipationis illumi- \d ai.ii ii dicendum, quod .
odia
nationum, ut dictum est. non esl causa tantse mullitudinis, sicut
ai ?. An Ai.ii n dicendum, quod qusa origi- bene probatur objiciendo d : .tuti
naliter accedunl ad unum secuudum sunt lermini populorum juxt-i nume-

participationem formcc unitatis, illa ma- ruiii Angelorum, cundum •
modum
gis sunt unum : sed quae accedunl ad participationis Fortisin beatitudinem i
unuin secundum multiplicitatem mini- sort--senim beatiludinis Aneelorum

slerii illius, et multiplicem modum par- sumuntur homines, ut dicit G - :ius.
ticipationis illuminationum ejus, non Ai) aliud dicendum, quod custodia
stant in uno. sed in inullis. non est causa tantae mollitudinis, ut di-
Et quod dicit Dionysius, quod exce- ctum est, sed ordinatrix sapientia,
dunt coarctatain materialium multitudi- hoec praecedit esse Ingeli ut principium
nem secundum nos, ideo dictum est, eflicien-.
quia materialium inultitudo secundum Ad alild dicendum, quod provincia-

nos, sCcundum potestatem naturae est se lesAUgeli multos custodiunt nihilomi- :
multiplicantem : et lieec potestas coar- nus unicuique deputatur unu> Angelos

ctata est : multitudo autein ccelestium in custodiam. Concedimus tamen, quod
spirituum est secundum superifluentem custodia non est causa tanta? mullitudi-
magnificentiam bonitatis divinae, quae nis AngeloFum.
potestas numquam coarctari vel limitari
potest. Au alild quod objicitur de intelligen-
Ad s. Ad aliud dicendum, quod unum di- tiis. dicendum quod hoc frivolum est di-
visibile in mulla non est causa multilu- cere, sicut bene probant objectiones, et
dinis, nisi in materialibus. In ccelestibus nos inferius in proprio loco ostendemus,

aulem non est sic : sed potius in ccelesti- ubi tractabimus de differentia Angeli et
bus sicut multiplicantur lumina materia- intellujentise.
lia a sapientia divina, non per materiae Duo ultima quae sequuntur, conceden-
divisionem, sed in administrationem da sunt. Nulla enim est talis causa : nec
generationis et corruptionis infeiiorum, hoc dixerunt primi philosophantes, sed
in quibus, ut dicunt Philosophi, orbis quidam Judaei, Rabbi Moyses scilicet, et
lunae movet aquam, et orbis solis iynem, Isaac, frivole volentes reducere opinio-
et orbis quinque aliorum planetarum, nes Philoso|»horum ad dicta Legis. Unde
scilicet Saturni, Jovis. Marts, Veneris, etiam Rabbi Moyses dicit, quod Angeli
I\ II P. SU.M. THEOL. TRACT. 11, QILEST. 8. 133
non veniunt ad nns. nisi iu signia per ditThamar in bivio, «licit, quod tetigit
visiones Bomniales, et in effectibus per eum angelus concupiscentiffi. El frivola

immutationes corporum. Unde Buper et absurda Bunt secundum Catholicam
illud Genesis, xxxvui, 13, ubi Judas vi- fidem.
QU.ESTIO VIII.
I 'tnim VniLjoli intor se clifTorniit speeie, vcl genere, vcl nunicro

solo '
?
Quarto qusritur, Utrum Angeli a se lis speciebus, et quod singuli a se invi-

invicem differant specie, vel genere, vel cem differant specie.
numero solo? 3. Adhuc, 1'roportio est et similis ha-
El videtur, quod singuli dilTerant spe- bitudo luminum ccelestium corporalium

ab aliis. ad lumina ccelestia spiritualia: sed lumi-
1. quod multiplicatio
Constat enim, na ccelestia corporalia singula a siugulis
quffi '\ sequo est sub uno communi, dillerunt spocie, ut vult Philosophus,
quod se habet ad multa differentia non quia quodlibet est ex materia sua tota :
per iii iteriam, est [»er species dividentes propter quod etiam non sunt transmuta-
illud commune omnea multipli-
: Angeli bilia ad invicem : ergo videtur etiam,
cantur Bub uno communi, quod bc ha- quod lumina spiritualia ccelestia a se in-
genua a«I species illas, et hoc com-
1 1 vicem ditTerant specie, ita quod singula
mun»' est Bubstantia spiritualis intelle- singulas habeant species.
ctualis : ergo videlur, quod differentia \. Adhuc, Quorum est una natura spe-
eorum ad invicem est per species : ergo ciei, eorum est una parlicipatio enrum
singuli a singulis differunt specie. qua3 consequuntur naluram illam : ergo
2. Adhuc, Commune substantiale non a deslructione consequentis, quorum
contrahitur ad hoc vel illud, nisi dilTc- non est una parlicipatio consequcntium
n ntia constitutiva vel materia : constat naturam unarn in communi, eorum non
autem, quod hoc commune quod est est una natura communis in specie:
substantia intellectuali> in Angelis, ad constat autem, quod simplicitas essentia?,
hunc et illum non contrahitur per mate- perspicacitas intelligentis, consequentia
riam : relinquitur ergo, quod contrahatur sunt propriam naturain angelicam : et
per formam, qua? est dilFerentia constitu- hoc, ut dicit Augustinus et ponilur in
tiva. DilTerentia ;iutem constitutiva cum libro II Sententiarutn, distinct. III, par-
-'iiL-re facit Bpeciemj ut dicit Porphyrius: ticipant Angeli insqualiter : ergo vide-
ergo videtur, quod singuli sint in singu- tur, quod non participent naturam unam
* Cf. Opp. B. Alberti. 1« Summae de

Part, Doctoris nostri in II S^ntentiarum, Dist. IX,
Creaturis, Quaest. 28, Aii. 2. Tom. XXXIV lm- Art. 7. Tom. XXVII.
ju?ce novrp e.iitionis. Cf. etiam Commentario*
!3fi I) \l I'. M M. niih. |'|: ! I».
in spocie singuli : ergo in iingulin sunl 1
nt, Ca
spcciebus. tni, iii, unlui , nl di< il 1 1
qa i
."».
Adbuc, Multiplicatio pei oumei um omm .1
i item
sub mi.t specie i ul <l i
unl Bocl iu el Phi* pii n iim b< i pei unt proptei quod in
losophi omnoi naturolcs) non convcnil dinibui iii.uli- <«nlin.it lo bu-
nisi natura morlali, quce nl<-<» se multi- lem, ni dicil I' tnus, p u - potestalic
plic ii per sui i
essiunem, ul esse divinum eat, Angeli \ ei o dicuntui : quia Anj
quod in se tenere non potest, teneal in inferiorem ordinem lencnt. Ita autem
succedente, quod quasi pro pignore reti- esl in oronibu
ncl : propter quod etiam nati pignoi i
di- quo I orom •
luperiores pai licipanl d
cuntur. Cujus signum est, quia animalia inferiorura excellenler el eminenter, io-
parva, quorum vita brevis secundum na- ferii ••• dona superioi am minime :
turam, sicul dicit Philosophus, multa et si<- quidquid convenit rnlerioribai An-
sunt generationis, et multum ponunt in gelis, convenil omnibus Buperioril us,
Bemine, eo quod in paucis*non diu sal- Bed aoo e converao, scilicet qaod
varetur species, sicutpatel in vermibus, nit Buperioribus, convenit inferioribus
parvis avibus, el parvia animalibus. Sed Angelis. El omnea participanl do-
quia
natura angelica non non est mortalis : iMuii Angelorum, omnes vocantui Angeli:
ergo indiget multiplicatione sub una com- <-t quia aon omaes participant <J<mi i
muni specie, in qua teneatur esse divi- periorum, i<le<> non omnes dicuntur <
num specificum illud : videtur ergo, quod rubim, vel Seraphim, vel Throni, el
singuli in propriis sint speciebus. de aliis descendendo. N i<h'lur ergo, quod
se.tcontra. In CONTRARItJM hujUS CSt, quod omnes Binl ejusdi m speciei secun lum
1. Angeli de una bierarchia plus diffe- naluram quae est cceleatii itia, et non
runt ab Angelis de alia hierarchia, quam difforant nisi potestatibus et donis.
Angeli ejusdem ordinis differant a se in- 3. Adhuc, Proportio est, et similis ba-
vicem si ergo Angeli ejusdem ordinis a
: biludo militis regis terreni ad mililium
se invicem differant specie, Angeli diver- \\> _is ccelestis : sed in militia regis terre-
sarum hierarchiarum differrent a se invi- ni, sicut David. Salomonis, et aliorum,
cem genere : et sic non solum specie tota militia est unius speciei, licet inter
differunt Angeli, sed etiam genere. se dilferant dignitatibus et poteslalibus et
Adhuc, Videtur quod omnes sunt
2. ornalu ad dignitates illas perlinentibu- :
ejusdem speciei. Quorum enim unum est ergo videlur, quod similiter sit in militia
nomen in communi, natura eorum est Regis ccelestis : omnes Angeli erunt
et sic
una et definilio secundum nomen illud, eju-dem speciei secundum naluram. qua
nomen enim et deiinilio ejusdem naturae ccelesles ess nli» sunt et substantiai' in-
sunt, et non differunt nisi per implicitum lellecluales, secundum quod intellectuale
et explicilum quia quod definitio dicit
:
a deiformi intelleelu denominalur, ut di-
explicite, hoc nomen dicit implicite. Sed cit Dionvsius : et non ditferunt nisi po-
omnes conveniunt in tribus. ut dicit Dio- testatibus et donis, quibus iu ordinibus
nvsius omnes enim dicuntur coelcsles
: constituuntur.
essentix, omnes dicuntur cnelesles virtu- 4. Adliuc, Omnes sunt lumina divina,
tes, et omnes dicuntur Angeli. Et Dionv- ut constat, et specula clarissima luminis
sius reddit rationem de sinuulis horum : divini mauifestativa : et quorum est una
dieit enim, quod ccelestes csscnlise dicun- perfeclio secundum virtutem quam nati
tur omnes, quia hoc commune quod est sunt suscipere,, eorum est una nalura
cceleslis essentia, cequaliler parlicipant : communis secundum speciem. Cum ergo
omnes enim in coelo empyreo creati omnium Angelorum una perfectio sit se-
sunt, et omnes ad minislerium regni ccs- cunuum lumen deiformis intellectus,
I\ II P. SUM. THEOL. TRACT 'I, i.H F.ST. 8. 137
quam non reoiperent, nisi nati essenl naturs, ex paritate vel impuritate pro-
M Buseipere, videtur quod omnibus veniente. E1 non possel assignari causa,
Angelis sit una natura communis in spe- quare non essel similiter iu Angelis, ex
cie.Prima probatur ex induclione in ho- quo ab Augustino expresse determinalum
minibus omnis enim homo natus esl
:
est, quod differunl siraplicitate essentia?,
Buscip >re virlntem moralem et intelle- et perspicacitate intellectus.
ctualem, el suscipil per assuetudinem el
doctrinam, nisi naturale occurrat impedi- Solutio. Dicendura, quod circa istam soiutio.
mentum, utin morionibus : propter quod materiam tres sunl opiniones solemni
dicil Aristoleles in II Ethicorum, quod Aliqui dixerunt, quod singuli Angeli a
innati suraus virtutes suscipere. Perficere singulis differunl Bpecie, et consenserunl
aulem est in assuetudine in virlute mo- in rationes primo induclas.
rali, vel doctrina in virlute intellectuali : Alii probabilius dixerunt, quod Angeli
e! si aliquid sii, cui non esl innatura ali- unius ordinis, sunt unius speciei : diver-
quid Buscipere, nuraquam per assuetudi- sorum ordinura, diversarum Bpecierum :
nem vel doctrinam snscipiel illud : sicut dicentes, quod sub uno communi quod
lapidinon esl innatum sursum ferri, e! est species, omnium ordinatrix sapientia
idoo per assurtudinem nuinquani assuc- Dei multiplicat personas angelicas, pro-
Bursum ferri, etsi niillies sursumja- pter multiplicitatem ministeriorum ct of-
ciatur. Et lic habetur propositum, scili- ficiorum ad ornatum regni ccelestis per-
cet i|uoJ omnes Angeli perceptibiles
si tinentium.
siut luminis secundum deiformem in- Terlii dixorunt, quod omnes Angeli
tellectum, una natura est in omnibus illis sunt unius speciei, differunt tamen hie-
undum speciem, secundum quam per- rarchiis et ordinibus, eo quod quidam
ceptibilea sunt luminis illius ut sua? pro- sunl quasi agalmata divina juxta Deum
priae perfectionis. existenlia, et quasi continue in Deum
5. Adhuc, Sidistinguercntur Anudi iu motuin liabentia, vcl pcr ignem charita-
diversas Bpecies, tunc secundum virtutis, vel secundum perceptionem illumi-
tem assistricem, et secundum virtutem nationis veritatis, vel per susceptiones
ministr.itricem maxime deberent distin- divinas : eo quod in omni materialilate
gui : sed secundum illa virtutcs non dis- Dcum suscipiunt, et deiferi sunt.
linguuntur : dicit enim Beda, quod secundum diversitatem potestatis,
Alii
« iidem qui ministrant, assistunt dum diversitatcm accipiunt ordinum et agmi-
ministrant, et intra Deum currunt quo- num. Quidam cnim ex multa possessione
cumque mittanlur. » Si ergo sccunduin verorum, pulebrorum, et bonorum, su-
hoc non distinguuntur in diversas spe- perpositi sunt, ita quod altitudinis ct do-
cies, tuue nec sccundum alia officia ordi- minationis incessanter suut appetitivi, et
nura in diversas species distinguuntur. ad scabellaria et conculcabilia inferiora

Si quis dical per illud Matthaei, xxv, indignationis oculos numquam respi-
15, quod Deus dat unicuique secundum ciunt. Quidam virtute, quae est extre-
propriam oirtutem, ct quod diversitas mum in bono, et medium in actionc et
illius virlutis cognoscitur cx diversitate passionc, ila excedunt, quod omnein vo-
donorum, ct indicat diversitatem naturas lunlatcm Dei possunt perticere, *'t bo-
secundum speciem. Boc nihil habet pro- nam, et beneplacentem, <'t perfectam,
babilitatis quia in eadem natura secun-
: nullo sibi valente obsistere impediraen-
dum speciem, sicut in homine, diversitas to. Quidam vero libera severitate arcere
viitutis est ex diversa perspicacitate in- valenl malitiosam potestatem, ne quan-
tellectus, vel diverso conatu ad cultura tum vellel nocere possit, ner bonum or-
iltius virtutis, vel <'\ diversa nobilitate dinationis divinas valeal impedire. Alii
\:\H D M I'. M \«. ORII. I'l: 1.1).
distinguuntur secundum perfcctionera 1.1 Ii.m- ill.i n<-< •o.vf fuit dilf.i • • t
operationis, ••'! administrationem n forma ab invicem lumina autem ipiri-
ccelest is pei linenl 1 1 : boc onim prirao tnalia multiplicanlur od mi et
perficitur in legibui equissimi in offi propter boi illa 1 ont 1
ciis propriif unii uique personaa deputa*- nire in forma

tis, 111 definitionibus coni iliorum, et in \i, Ai.n d dicendum, <ju<«l h *
forma boni iei undum unamquamque \ri ,i, qnod ojuoi nm 1 it nna ni •
personam. Et sic divtdunt eoi in trei tri- communis, illorum eet nna partieipatio
uos ornatus. fioriim ijii.f -<-<juiintiii natiiram illaiu :
El quia baec sententia Sanctis 1 ongi uit, portet, nno modo sicot
<|ii<«l :
el in eam raagis 1 onsentire videntur, patet in bomne, cujua natoram eonaeqoi-

ideo videtur buic opinioni consentiendum tur risibile et intelleetu.il. i
esse, sicui persuadenl rationes ultimse Qon 11110 modo participant, nnm enim
inductffi. homo riaibilior esl alio« el alini intelli
Ad |. \n id ergo quod primo objicilur, di- ctualior alio.cum tamen quilibet sit risi-
-
cendum quod non semper esl verum, bilis et intelleetnalif. Et ita eat in \ -
quod multiplicatio quae est sub uno com- lie : Ucel enim omnea sint simplii
muni non per materiam contracto, sentia el perspicacia intelligenlis, tamen

per speciem, vel per essentialem diffe- uniis eal simplicior alio, et alius perspi-
rentiam : sed in logicis est verum, ct in cacior ali<» : et li<»<- non impedit quin om«
naturalibus. In civilibus autem non nes sinl nnins sp ommunis.
vcrum. In civilihus Ciiiin multiplicatio Ad Ai.in» dicendum eat, qnod in natnra a
cst ad ministeria per ordinationem poli- mortali causa mnltiplicationia eat, qu

tici sapientis : et sicut saepe dictum est, dicta est in objectione sed in natura an- :
distributio regni ccelestis magis simihs gelica alia caui ', quae similis est po-
est politicis, et civilibus, quam sit logi- liticaa sive civili, ut jam sai-pius dictum
cis et naturalibus : cujus signum cst. est.
quod regnum ccelorum ctiam civitas vo- A id quod

.1 in contrarium objicitur,
catur. diccndum quod si essct mnltiplicatio lo-
Ad t. Ad Aliud eodem modo rcspondendum gica vcl etiam physica, tunc procederet
est, scilicet quod non tenet in distrihu- objectio : sed quia non csl tali<. non s<-
tione et multiplicationc civili. quitur, nisi quod differant sacro ordine,
Ad 3. Ad aliud diccndum, quod lumina cor- et sacra actione. Hierarchia enim non
poralia ccelcstia ad aliud sunt, quam lu- dicit nisi sacrum principatum et sacram
mina spiritualia : corporalia cnim sunt actionem.
ad movendum materiam generatorum et Omnia qua? ulterius inducta sunt, pro- Ad
corruptorum in divcrsas species et figu- cedunt ex dictis Sanctorum quse inter
ras et dispositiones et periodos, et prop- omnia plus concordant.
IX II P. SUM. THF.OL. TRACT. II. QU KST '.». 130
QILESTIO IX.
I Irum Anjjeli dillVranl speHe nl> nnimnlHis ralionalibns '

?
Qttinto quaritur, Utrum Angeli tliiTe- cel sit homo rationalis intellectu confe-
raut Bpecie ab animabus rationalibua? rente, Angelus autem intellectu non con-
El videtur, quod non. ferente, per hoc aon differunt secundum
1. Qusecumque enim conveniunt ge- naturam et spcciem, sed convcniunt.
nere et differentia, conveniunt specie. \. Adhuc, Angelus habet virtutem
Aogelus el anima rationalis conveniunt collativam sicut ct homo, ct scil conferre
genere el differentia : utrique enim, ut principia principiatis, et scit virtutem
dicit Magister in libro II Senteniiarum, argumentorum el syllogismorum melius
distinct. I, spiritus ratioualis cst : et homine ralionalis csl cii_ o ratione con-
:
r
constat, quod spiritus est genus, ratio- ferente sicut anima rationalis vidctur :
nalis autem differentia crgo constat pro- :

ertro, quod cjusdem speciei sit.
positum, quod genere et dilTorentia con- Adhuc, Qua?cumque sunt ejusdem

i.
veniunt, et ejusdem speciei sunt.

sic linis secundum naturam, ca suntejusdem
2. Si quis dicat, quod rationale diver- speciei anima rationalis et Angelus

:
simode hine inde sumitur cum enim di- : cjusdem linis sunt ergo sunt ejusdem :
citur Angelus rationalis, rationale pro n atura et speciei. Prima per se patet.
sumitur cum vcro dicitur
intellectuali : Seclnda scribitur in libro II Scnlentia-
anima raiionalis, sumilur pro rationcin- rum, distinct. I, cap. IJ « Et quia non :
quisitiva quae componit unum cum alio, « valet ejus beatitudinis particcps existere
et conferl unum altcri, et facit currere « aliquis nisi pcr intelligentiain, qua?
causam consequentia' in causatum conse- « quanto magis inteliigitur, tanto plcnius
qaens : el sic inde aequivoce sumitur. « habetur, fecit Deus rationalem crealu-
Contra : Aristoteles in III de Anima « ram_, qua3 summum bonum intellige-
sic dicit : Intelligentia est indivisibilium « ret, ct intelligendo amaret, el amando
2
in quibus non est falsum. In quibus au- « possideret, ac possidcndo frueretur . »
tem verum et falsum est, jam compositio I uus crgo linis cst utriusque una et
quaedam intellectuum est. » El ex hoc perfectio secundum linem : ergo ejusdem

accipitur, quod Aristoteles vult, quod in- naturae et ejusdem speciei sunt.
tellectus in uno stans, el intellectus com- o. Si quis dicat, quod in hoc dilTcrant
ponens unum alteri, sive conferens unum specie quod ibidem, II libro dicitur, di-
alteri, non referantur ad diversas naturas stinct. I, cap. Et quia, quia anima ra-
sive potentias, sed ad eamdem : ergo li- tionalis incorporabilis est spiritus, sive
1
Cf. Opp. Comment. in II Sen-
B. Alberti. Tom. XXXIV.
tentiarum. Dist. I, Art. 13. Tom. WVII hujusce » Cf. II Sententiarum, Dist. I, cap. I). Tom.
nov.T editionis. Cf. etiam I«" Part. Summrc de XXVII noetre editionis opp. H. aiberti, pag.
Creaturis, Tract. IV, QuaBst. 30, Art. 1 et 2. 85.
140 I). \l.i; M \<.. OTII), l'l; l.i).
corpori unibili Vogeli aul< m noo ,

qui item noo p
iii puritate naturaa i omam ul Cojitra : sibilia, oisi pi i aliquid ibilium
Isiml non \ idetur facere difTi rcn m es- pn |-i ioi niii :
bilium
lentialem. Prior «* r i i 1 1 es1 < on uderatio fonn
uniuscujusque secuodum se, quararei in b > noo diffei un1
Bocundum i<l quo comparatur ad altei um !

\<llni- II diffi rentiam
cum ergo anima ratiooalis sil spiritus io constitulivam io consequi ntibua animam
so absolute, qui, sicul dixil (Jregorius el aniraa subatantiam : potentia enira
\ jcnus, in seipso suppositum esl el <juitur Bubstantiani ani-
subjectum, boc est, ens io se completum iii»-, differentia autem i onatitath
occasio accidenti existendi in eo : conti- d<' principiis antecedentibus substantiam.
nel enira in se potentias, passiones, et

babitus, ul dicit Arstoteles io III Ethi- S ii ii'». Dicendum, <jii'»<l anima ra- s<,i«
corutn : videtur quod differentia aniraaa tionalis el Angelus, el specie, et geni i
rationalis el Angeli, si essenlialis debeat <lillrriint. Esl enim animalis Anima in-
esse el constitutiva speciei, debeat quasri t<-inl<'iiin delectatbilia <<»ij»<»ii^ :
et sic
in lioc (juod secundum so esl anirai difierl genere. Angelns anleo spiritu
non in boc quod convenil ei ex compa- el ad delectabilia carnii ri<»n reapiciem
ratione ad alterum. Differant etiam sp ma enim
6. Adhuc, Ut dicil Gregorius Nysse- rationalis secnndum seipaam n-
nus, Plato reprebendebat hanc praedica- duin t<»tum affectnm nnibilia jxjii.
tionem qua dicitur, Homo est com- Per hoc patet^ <|u<»<1 i r>-a i
•
posiluni ex corpore et anima, et corpo: inici physici potentiam vitae
emendabal eam anima

sic : Homo est habentis. Ethoc non esl per potenliai
rationalis utens eorpore, ut corpus non tantum, ut quidam dixerant, sed per ea-
haberet nisi ad usum operum, et ut in- sentiam suam. sic <niin niai
strumentum. Patet ergo si anima ratio- forma esaet liominis, bomo non
nalis et Angelus diiferunt essentiali homo propter quod dicit
: Ariatoteles in
differentia, quod illa differentia io anima X Ethicorum, quod homo suus intel! -
secundum se est quaerenda, et non in ctus cst, eo quod a sola intellectuali

hoc quod est unibilis corpori. anima taraquam ab ultimo perfectivo,
7. Si quis dicat, quod rationale quod respeetu cujos omnia alia in potentia
est in homine, est ad imaginem Dei : sunt, homo homo est et esse specificum
rationale autcm quod est in Angelo, non habet.
est ad imaginem Dei hoc superius im- : Et >i objicilur, quod intellectus nullius
probatum est.Praeterea contra Gregorium corporis est actus,ut in III de Anima dicit
est, qui in libro XXII Moralium dicit, Aristoteles. Haec objectio procedit ab ipso
« quod quo subtilior est in Angelo na- qui seipsum non intelligit. In quantum
tura, eo imago Dei subtilius in eo est enim nullius corporis est aclus, potentia
expressa. » est acceptiva : et si esset alicujus corporis
Adhuc,
8. Si quis dicat, quod ratio- actus, sicut visus est non
actus oculi,
nale quod est in anima, natura est acciperet nisi ea quae essent de harmonia
accipere phantasmate a rationale : et de compositione illius corporis, siuut
autem quod est in Angelo, ab illu- visus non accipit nisi ea quae sunt de
minatione desuper descendente a Deo. harmonia et compositione et perfectione
Contra. Anima perceptibilis est illu-
: perspicui humidi et luminis. Xunc autem
minationum a Deo descendentium, ut omnia accipit per abstractionem et ideo, :
dicit Dionvsius, et Angelus cognoscens ut dicit Anaxagoras, oportet eum im-

est particularia sensibilia in seipsis : in mixtum et perfectum esse, et nulli nihil
l.\ II V. SUM. THEOL. TRACT. II, QUiEST. 9. 141
h il immune, el quod intellectualia strando corpus, quo appetitu retardatur

animce >< > ntiilii m esse ultiiuuiii perfecti- quodammodo, ne tota intentione pergat
\iiiu >ii bominis, et actua corporis ani- in illud Bummum coelum, intellecluaiia
iii, iii. scilicel contemplalioni8, quamdiu non
Per hoc patet, quod ratio el intelleclus Bubesl corpus, cujua administratione ap-
in homine ordinant omnea alias poten- petitus ille quiescat. »
tias ad actua convenientes, et ponunt io l.\ hac differentia quee substantialia

iormam virtutis el artis. Unde homo est inter animam rationalem et Angelum,
ratiocinatur in partibus vegetabilia ani- consequitur qusedam alia ia potentiis.
in i' qualiter ingerendum, qualiter dige- Ex hoc enim, <
j n< »«1 unibiiia esl corpori,
rendum, qualiter egerendunij el qualiter potentiamvitaa habenti, necesse esl quod
lerandum el in partibua sensibiiis, : intellectus ejua conjungatur continuo e!
qualiler videndum, qualiter audiendum, tempori : et ideo necesse est, quod acci-
quaiiter olfaciendum, qualiter gustan- piat a phantasmate, quod uon facit in-
«1 u iii . el qualiter tangendum : el in par- teilectus A.ngeli. Similiter necesse est,
quidvel qualiter appe-

tibus appetitivaB, quod formalia intellectus ojus fonnotur
tendum, quid vel qualiter fugiendum, el et illurainetur ab inferiori, in quantum
bic de aiiis. inferiora aunt suh lumine intollectus
Nec potesl dici, quod i<l quod ordina- agentis. Quod non convenit intellectui
tivnin est omnium aliorum, ad ea qua? -Angeli, qui non illuminatur, nec forma-
ordinat, non se habeal ut forma: propter lur nisi a superiori. Et hanc differentiam
quod dicil Avicenna in VI de Naturali- tangit Alexander in libro de Moiu cordis,
bus, quod anima rationalis sola secun- sic dicons : « Anima est substantia in-
dum ease esl actus el anima hominis: tellectualis, illuminationum quae sunt a
vegetabilia autem ct aensibilia non sc primo, ultima relatione perceptiva. » Et
habent, uisi ul potentise ad illam, Et innuit, quod Angelua est substantia in-
quamvia bic quoad esse Bil unibilis cor- tellectualis illuminationum qu;o sunt a
pori, el sit actua corporis physici orga- primo, prima relatione perceptiva. I'ro-
n i
i potentiam vitae habentis, tamen, ut pter quod etiam dicit Dionysius, quod
dicit Gregoriua Nyssenus, Platonem se- s Angelus est deiformis intellectus, homo
(juons in hoc vera dicentem, non est autoin intellectus rationabilis ct inquisi-
tantom actua corporia, sed etiam sup;>o- tivi. »
Bitum etsubjectum in seperfectum, utena Etper hoc jam fore patet solutio ad
corpore, e1 regena corpus. Propter hoc omnia quasila.
laratur posl mortem, el est substantia Ad primum ergo dicendum, quod ge- a<j i.
vitain seipsa : <

i
t in hoc principaliter nere et differenlia non conveniunt: in
ditiert ab Vngelo. alio enim el alio genere sunt, ut dictum
El quod secundum lioc
si objicitur, est : el differentia qua* apponitur, alitor
animaseparatanon differt ab Angelo. attribuitur Angelo, et aliter homini, ut

Dicendum quod falsum est quia eliam : jam dictum est : rationale enim Angelo
anima separata, propter hoc quod secun- attributum, est intellectua deiformia : ho-
dum esse unibilis est corpori, affectum et mini vero attributum, conjunctum est
intentionem retinetad corpuSj in lantum eontinuo et tempori et inquisitivum.

quoil etiam a contemplatione retrahatur. \i> ai.hi> dicendum, quod licet ad a.j 2.
Unde \ gustinuS in libro XII super Ge- unum intelleclum referatur intelligenlia
tim ad lilleram, loquena de anima indivisibiliumetcollatorum, taraen causa
iii[»t,i a >rnsiliii> corporis, et de stalu indigenliae collationia, ••! non indigere
post mortem, >ic iliiit : « Fnesl aniraaB collationo, non poteat referri ad uniua
quidam naturalis appetitua in adinini- spcciei intellectum. Causa enini [niuris
I 12 l) \l i: M \i, oith PH l.h
i I ecundum conjunctio ad conti- et hoc dixit Gregoriu qub ibidem.

Mimiii tempu el i : i ,m .i vero ei tindi An \i.ii d di< endum, quod illi diffe-
deiformem et>ee intellectura in lumine. rentia nulla eet lii u probatom
A.l B.
Ai. ai.ii i» dicendum, quod Vngelui in objectione.
habel potentiam conferendi de oronibui \i. m i
d dii endum, <j j
< »*1 in hoc diffe-
excellenter el eminenter, led habel !***«- runl dii tum eel : quami ia enim
bicuI potentiae superioruiu babenl omnia Angi lui a< cip
qua sunt inferiorum, Bed oon e converao pit ea aub lumine deiformii intelleclua:
AJ 4. Aii ai.ii ii dicendum, quod ai finie anima veruaublumineagentii intellectui
substanlialiSj in <j n< > Btal intentio et opue et abstrahentia, aicul infia oatendetur
agentis : tunc procedit objectio. Si au- in qusfiatione depotentia inteiUetiva .l/<-
tem esl flnie Be< undum bene esse tunc : geli.

mlnl valet objectio.Et sic esl hic quia in- : \i> i i.ii.mi u dicendum, quod iata diffe-
lelligere Bummum bonum, amare, possi- rentia in conaequentibut iaa-
dere, et non simt fines secundum
frui, inr <\ antecedentibua <t principii
esse, scd secundum bene esse. ^titulivis anima? : o-!<iisum eriiin
Ad 5. Ai> Ai.ui) dicendum, quod anima ra- anima intellectiva

(ju<id i lionaiia
tionalis secundum suum esse et secun- secundum subatantiam el auum,
duin substantiam unibilis est corpori, ut actus est corporia, el unibilii eat i nrpori
ostensum est : el ideo illa objectio nihil et ideo < onsequentia aicul i- dicanl
valet. dentia, ita causantur ex aii ntibue.
Ad fi. An aliud dicendum, quod Plato repre- Propter (juod di<it tuguatinua, quod
hendebat talem prsdicationem, non ut o anima rationalis in homine et infuu-
falsam, sed volens nos j)rovocare ad con- dendo creatur, et creando infundilur. »
templum corporis, et ad cultum animae :
QU.ESTIO X.
Ad quitl 1'aetus sit Angelus et aiiima rationalis ?
Sexto queeritur, Ad quid iactus sit videtur Magister male dicere quod prae-
Angelus et anima rationalis? mittit in capitulo praecedenti 2
: « Eamque
Et hoc quseritur ratione ejus quod di- « hoc modo distinxit, ut pars in >ui
eit Magister in libro II Sententiarum, « puritate permaneret, nec corpori unire-
distinct.ll. Et si qua?ritur,Ad quid creata « tur, scilicet Angeli : parscorpori junge-
sit rationalis^ creatura? Respondetur, « retur, scilicet anima? rationalis. » Phi-
cap. F : cc Ad laudandum Deum, ad ser- losophi enim plures ponunt substantias
« viendum ei, ad fruendum eo : in quibus rationales et intellectuales ponunt enim :
« proficit ipsa, non Deus '. » Sed in hoc intelligentias decem ordinum, et ponunt
2
1
Cf. Opp. B. Alberti. Tom. XXVII nostrae II Senteutiarum, Dist. I, cap. D. in raedi).
editiouis, pag. 36. Tom. XXVII, pag. 3j.
1
IN II F. SUM. THEOL. TRACT. II, QUifcST. lu. 143
animas cceloram intellectuales et sic vi- : inferiores orbes quibus influil eam, eo
detur, quod io quatuor distincta bH modo, ut dicit Aristoteles in \ll de
atura rationalis. Animalibus, quo intellectus practicus in
homine manu utitur pro instrumento,

,-,. Si i> \n hoc dicendum, quod Philoso- quo explicat omnes formas quas habet
jdii niliil certum de talibus tradiderant. apud seipsum. Videbant etiam Philoso-
Verum enim est, quod Avicenna el Al- phi, quod immediatus motor spha
isel ct Mii BequaceSj « 1 n ei sos motoi noii potest esse intelligentia : et ideo
orbium ponentes, decem ordines posue- cuilibet spheerse attribuerunt animam qua
runt intelligentiaram Becundum decem moveretur naturam enim attribuere
:
mobilia. Primum ordinem posuerunt in non poterant Nihil enim per naluram
primo mobili, Becundum motum unifor- movetur in loco suo. Similiter nihil per
mem, qui vocatur motus diurnus sive naturam movetur ad aliquam differen-
aplanea, et hoc eat aine errore. Secun- liain silus, ct al) illa quod cnini per na- :
dum ordinem posuerunt io motu stella- ttirain ascendit, non descendit et quod :
rum lixaiuui, secundum motum planes, per naturam deecendit, non ascendit.
i[ui esl super polos orbis Bignoram. Unde \ idebant autem, quod corpora ccelestia
etiam quidam eorum, ut Rabbi Moysi -
ah Oricnte moventur in Occidentem
et baac, in illo orbe posuernnt intelli- ct regyrant in Orientem, moven- et sic
nlias inlinitas quoad nos. Et quia tur in aliquid, et reeedunt ah illo, quod
Plolemsus dicit, quod modus ccelestis natura non facil in aliquo motu naturali.
corporis non omnes deprehensi sunt, nec Planetss autem incipiunt ab Occidente.
co-niii, ideo dixerunt, quod attribuun- ct moventur ab illo in Orientem, et regy-
tur eis intelligentisB infinitsB, quas vuL- rant iu Occidentcin <jui motus nullius :
utdicunt, Angelos vocat, eo quod foniKc naturalis esse potest : nec potest
per effeclus Buoram inotuum saepe se inotus intelligenliaa : et idco coacti
manifestant apud vulgus in visionibus sunt dicere esse motum aninue. Qualis
BOmnialibus, vel in aliis effectibus, qui- autem, vcl quaa sit illa aniina, nulla mo-
bus corpora vuigi ad diversa disponun. do determinaverunt : et hoc dcterminare
tur et incitantur : qua,' dispositiones cum ratione perlinet ad IMiilosophum in
quasi Angeli, hoc est, nuntii sunt. Ter- libro de Causis.
tiuin ordinein ponunt in spliara Sa- non concordant dicta Platonis, qui
llis
turni, et quarluin in spheera .lovis, ccelum igneum dicit esse, et mundum

quintuin in spluera Martis, scxtuin in sensihilem ex duohus ma^nis sensihili-
sphasra septimum in
Solis,sphaia hus elementis in extremis componi, ex
Veneria, oetavum in sphaera Mercurii, igne scilicet qui in oninihus facit sensi-
nonum in spliaera Luiue, decimum in bilitatem vi>us, et terra quaa sicut solida
sphaBra elementorum activorum et pas- in omnihus facit scnsihilitatcm tactus :
sivorum. Et causa positionis fuit, quia el ideo Deum in principio creasse ca^lum
videbant, quod lotum opus naturae et terram : ipsum autem mundum sensi-
est opus intelligentiaB. Causa enim or- bilem esse animal intellectuale, cujus
ilinis ad lincin, non potest I nisi auiina in centro sit, ui undique per to-
Buum Bnem pr®-
intelligentia unicuique tum globum corporis BUi, vires animales
Bliluens, el nnumquodque ad Buum (i- exerat et effundat. Diut
autem hoc ani-
n ordinans.
iii namquamque au- I inal habere septem motus, sex secundum
tem intelligentiarum ponebant plenam Bes differentias Bilus, hoc est, ab alto
formis, quas ipsa intelligentia cum sif in iiiiuui, ct e converso ab imo in al-
activa, per motum Bui orbis explicat, et tuin :motus in ccelo sunt iu ele-
et hi
iuducit rn inateriam, vel per se, vel per vatione anyium planetarum, secundum
I ,
I
I). \l.|{ \l \(. uHI). I'l: l.h
quorum elevationem planeta effii itur moventii el idi datio «

i «
U>
itationariui italioue prima et cursu «li- « iiIuiii pei venil in ii igiuln l
ideo
reclus : secundum autem quod movetur iii pba •
i
Jo> plu d< lii .i .
ila quod
afa alto iii > n ,
iii tationai iui itatione retardatio perflcitur in duodecim annif.
lecunda, h depressus, el retrogradu .
I.i iii iphcera M
Moiiiin autein ab anti in relro, et «•
con- ii.i quod perfi* itur tribui l.i in
verso, Plato |><>>uii in altitudine planeta- sph i

ii plue, iia 'j u'xl perfli
niin, quando scilicel moventur ab Aqm- uno .iiin i. l iii ipha I

-
|
j 1 u —
lone in Austrum, el e com so. Motum «•! ii.i quod perficilur cii ca <l<-« em ra
vero i|in esl a dextro in linistrum el e El in Bphaera Mercurii plus, itaquod

converso, posuil ab Oriente in Occiden- i
octo menai -
perficitur. In ipfa
tem, et «• converso. Dicit enim Arietote- Lunae maxime, iU qnod in nno mense
les in II «1«' CcbIo et MihkIu, quod dex« perficitur retardaiio ejm Ign .-
1 u t
«
- 1 &
t rii 111 esl unde modus, sinistrum autem convolvitur el revolvitor in i
per quod lit regyratio. [psum autem uni- sphsera Luns. In sptuera aulem .i<-ris
formem motum circuli dixit esse motum iu lantum deficit, qnod \ enti d
intellectus : quia el ipse intellectus uni- u ••iii. numquam moventnr ad
i
i
formis est sicut motus circuli. feclnm circulum. I.t similiter in spfa
Post hos omnes veniens Alpetragius, aquae : propter qnod mare influll
opinionem dicit esse Aristotelis, quod cflluit ad quartam circnli Innae. In

uihil sit de ordinibus intelligenliarum, sphaera vero terra omnino deficit :
vel quod animae attribuantur orbibus, vel proptcr quud terra ital et quieacit in
quod aliquas Btellae moveantur ab Orien- loco suo. Propter haec omnia exela-
te in Occidentem, sed quod omnia sim- mat Ambrosiue in Hexameron: «Quid
plicia corpora ab uno et eodem motore credendum sit lalibuj viris, qui nihil
veantur, qui est causa prima. Kt ponit certum determinaverunt, >•<] omnia
propositionem per se notam, scilicet sub opinionibus fallacibus reliquerunt ? »
quod virtus motoris primi fortior est in Propter quod etiam Ifagister incertnm
mobili mediato, quam in eo quod con- relinquens, et certum ponens, dicit ra-
jungitur ei per medium. Et ideo dicit, tionalem creaturam non nisi in duo
quod quando mobile primum perficit dividi, Angelnm scilii animam ra-
motum diurnum ab Oriente in Occiden- tionalem, quam dicit ad tres lines esse fa-
tem, stelke lixae retardantur parum pro_ ctam, scilicct ad laudandum, ad servien-
pter defectum virlutis moventis in ipsis. dum, et ad fruendum. Primus debelur
Et hoec retardatio parva quotidie accre- efiicienti, propter virtutem creantis, vir-
scens,in triginta sex millibus annis com- tusenim laudabilium bonorum est. Se-
plet circulum : et hoc est, quod videntur cundus debetur merito creati. Tettius
moveri ab Oriente in Occidentem. In praemium merentis est. Et sic diversifi-
sphcera vero Saturni plus deficit virtus cantur isti fines.
"™^$^&&H**t* ^^^H<
1
1\ 11 P. SUM. THEOL. TRACT. III. QUiEST. 145
TRACTATUS III.
QUANDO ET UBI ANGELI GREATI SINT?
Deinde quaeritur de hoc quod dicit Magister in lil)r<» II Sententiarum t
distinctione II, ubi ordinans quaestiones de Angelis dicil sic : « De angelica

« itaque natura haec primo consideranda sunt, scilicel quando creata fue-
« rit, ''i uhi, et qualis Pacta sil dum priraum conderetur. Deinde qualis
i effecta aversione quorumdam el conversione quorumdam. De excellentia
« quoque, el ordinibus, el donorum differentia, el de officiis, ac nomini-
l
c bus, aliisque pluribus aliqua dicenda sunt . »
QU^STIO XI.
Ou.iimIo AngeH ereati] sint 4

?
I.t in hoc ordine qurestionum primo sic : « Sex millia needuni nostri teinpo-
irrit disputandum, quando Angeli « ris implentur annorum : et quantas
creati sunt ? k prius seternitatates, quanta tempora,
I.t inducuntur ad hoc auctoritates el « quanta^ sseculorum origines Fuisse ar-
raliones, quod ante omne tempus Facta « bitrandum es1 : in quibus Angeli,
sit angelica oatura. « Throni, DominationeSj cseterique or-
Prima auctoritas esl et expreSsior quam « dinea Deo absque tempo-
servierunl
M gister inducit in libro II Senlentia- « rum vicibus atque mensuris, et Dao
rum, distinct.II, cap. Simul erô,ubi lli.'- « jubente substiterunl
J
. »
ronymua dicil super epistolam ad Titum 81 cunda auctoritas est Augustini in
1
II Sententiarum, Dist.II,cap. k. Tom. XXVII
s
editionis, pag. 32. s. Hibronykos, \<\ cap. l. epistolse ad Ti-
1
Opp. B. Alberti Ifagni. Comment. in II
Cf. tum snper verbo \. 2 : Quam promisil qui >i'>n
Sententiarnm, Dist. II. trt. I. Tom. XXVII, mentitur Devs, ante tempora ixcularia,
X \ T 1 10
I tfl h \l B M V. OMI) l'l: I h
/.'<
.
/. %/</ /. am aquam
\\> o< - Kccl .
/ i omnium cred*
cullarent, facti unl tngeli el omne ccc- i,i i
/ apientia. Quod ii lur de
- virlulei : ul non esiel otio i I
• angelii i natui i. Nam lapientii illa quae
bonitai, >>
<
•
I
baberel in quibui per multa I). >i i non I iniu
ante Bpatia bonitatem Buara oitenden l. lapientia P non fa<

K\ quo apparet, quod ante visibilem ii' i cn ata .
et lota 1 1 init&lii qoj
islum mundum per multa spatia Ang eli pientia eet, quae non fa< 1 1. i ita,
creati sunl I ium ergo, Bicut dicil An. nii.i, vel procedeni I
1
stinus iu libro XIII <lc Civilate Deif tem- lii .i igitar aatura illa I ac ipii n-
pus inceperil cum mundo isiu, et mundum est, de qua di 3< riplura, quod
dus ciiin tempore, videtur quod ante Facta sitj • iim dicil : Pt iot omnium
tempora Angeli creati Bunt. i'i > st tapientia.
Tertia auctoritaa est Bilarii in libro
de Synodo, ubi sic dicit : « Non magnnm Per rationei etiam idem poteat ostendi
cst, nuotl ante ccelum et terram Deus sic :
Pater Dominum nostrum Jesum Chri- 1 . QuaB umqiic inbstantifl habet

stuin genuerit, cum etiam Angelus crea- ad alia creata nl pi i - :. fieri eo-
tura cceli el terrae inveniatur antiquior. » rnm antequam fiant in pr< pi natnra,
Sed, ul dicil Plato, lempus incepit cum illam d itione prae< edere
ccelo : ct Angelus est antiquior ccelo : omnes alias, quia non pra
crgo antiquior tempore : ergo ante lcm- nisi esset. Angelua sk le habet ad alia
pus creatus est Angelus. ita. Ergo Ai._ itione pra

Quarta auctoritas
Damasceni qui csl dit omnia alia creata. Quod antem An-
in libro II de Fide orthodoxa dicit bic : gelus sic Be habeat ad alia creata, a
« Quidam aiunt, quod Angeli ante om- pitur exverbis Angnstini snper G esim,
nein creationeni geniti sunt, secundum I, passim : « Cum dicit, Fint. fecit t
Gregorium theologum cujus haec sunt factum esl : fiat refertur ad Yerbum in
verba : « Primum quidem excogitavit quo e>t ut fiat : fecit ad angelicam noti-
Deus ccelestes virlutes et angelicas, et tiam. quae hoc praecognovit in Yerbo :
excogitatio ejus opus ejus fuit. » Alii vero factum est ad existentiam rei in propria
dixerunt, quod Angeli geniti sunt post- natura. Ergo Angelus est substantia
»
quam factum est primum ccelum. Quo- praecognoscens fieri omnis crcati et :
niam autem ante hominis plasmationcm sic habetur propositum.

omnes conlitentur, ej?o theoloco Greô- Adhuc, Augustinus in libro XII
2.
rio consentio. Dicebat enim primum Confessionum « Duo fecisti, Domine : :
intellectualem substantiam creari, et m- unum prope te, alterum prope nihil :
de sensibilem, et tunc quod ex utro- prope te angelicam naturam. » Ergo

que, scilicet hominem '. » Istae sunt An_relus
C
est substantia immediata con-
auctoritates magis expressae. juncta Yerbo. Per Yerbura autem est
Alias autem auctoritates Magister in- exitus creaturarum quia in ipso sunt :
ducit in cap. Quadam, sicut illam Eccle- omnia creata vita et lux. ut dicitur,
siastici, xxiv, 3 Ego ex ore Altissimi : Joan. i, i. Cum ergo Angelus habeat
prodivi, primogenita ante omnem crea- potentiam cognoscendi in Yerbo, per
turam 2
. Quod Augustinus exponit de visionem matutinam cognoscet fieri om-
1
S. J. Damascenus, Lib. II de Fide or:hodoxa, 3
Cf. S. Isidorum, Lib. I de Summo bono, cap.
cap. 3. 12. Vide Tom. XXVII Opp. B. Alberti in edi-
'Haec auctoritas non invenitur in Magistro. tione nostra, pag. 42 et 43.
i
IN II IV SUM. HlKoi. TRACT. . III. Ql EST. II 1;
iiiiiin creaturarum antequam fiant, el creatura. E1 hujus causa est, quia nulla
sic cognoscet fieri temporis, et erit ante creaturaesse potuit ante sui creationem
tempus. cui adjacet de necessitate.
\. Adhuc, LJnum simplex accidit plus Si forte quod creatura
aliquis dicat,
ad illud qnod est in fine simplicitatis, angelica oon movetur per tempus secun-
quam id quotl esl alicujua compositionis dum esse, Bed secundum potentiamj sicut
vel quantitatis. Angelus autem esl tale secundum intellectum vel voluntatem.
simplex : ergo plus accedit ad Deum, qui Hoc nihil esl quia impossibile est,
in fine simplicitatis est : et ordo crea- (]uo(l ab esse essentiee quae omnino in
tionis et ordo naturse respondenl >il»i uno stat, lluat essentialis potentia, <|ua3
invicem : ergo videtur, quod sicut dig- non stat cum esse talis essentia?, maxime
nitate pracedit, ita creatione pracedere cum sil in potentiis esse enim talium :
debet : et ila ante omnia alia creata est lentiai um maxime est in potentiis, eo
angelica natura. quod est esse Bicut totius potestativi est

«. Flf CONl H Vllll III hujus cst, esse, iu (juo potentia superior potest
I. Quod inducit Magister in libro II (jiiidiiuid potcst inferior, et non e con-
Sententiarum, <list. II, cap. Quxdamau- verso.
ctoritates, sienl est illa Genesis, 1, I : ln
principio creavit Deits coelumet terram. 8 ilutio. Magister in Littera respondet sointio.
El in Psalmo ci, _<» : Initio tu, Domine, primas auctoritati dicens ', quod quidam
terram fundasti : et opera manuum nimis adhssrentes verbis Eieronymi, dis-
tuarum suni cceli. tinxerunt duplex tempus, s&Bculare scili-
Et objicitnr sic : cet, et antc sa^culare, scilicet aaternum,
1. Si prior omnium creata esl sapien- inducentes illud Apostoli, ad Roman. xvi,
tia. omnia posl ipsam facta videntur, ot -'')
Temporibus asternis taciti : vocantes
:
ipsa ante omnia,et ita ante coelum et ter- tempus anlc sseculum moram indeficientis
ram. Si in principio fecil Deus ccelnm seteraitatis, qua; includit omne tempus :
et terram, nihil Fecil ante coelum et ter- ut dicit Anselmus in Monologio, (juod
ram : etsic ante angelicam uaturam facta sicut nunc temporis se habet ad omnem
sunt coelum et terra, et nihil ante ipsa. locum, quod omnis locus praesens est
ita
2. Adhuc, Per rationem fortissimam ei, el ipsuni praasens omni loco ita nunc :
objicitur in contrarinm. Boetius enim in aeternitatis se habet ad omne tempus, ita
\ de Consolatione philosophise probat, quod omnc tempus praesens est, et *- I > i
quod nihil creatorum esse suum simul ipsum pra?sens omni tempori per indefi-
possidet, Bed continue trahit illud ex cientiam, nulli enim lempori deficit. Sed
prceterito in prssens, el extendit ex quia absurdum est secundum Platonem
praesenti in futuiuin : ergo ex principio ct omnes Philosophos, quod aliquid fue-
primo quod facil omnibns debere esse rit tempus iinte saeculum, propter quod
quse sunt, ut dicit Avicenna, nihil acci- dicit Augustinus in libro XIII deCivitate
pit totum esse suum simul. Omne autem Dei, mundus oon incepit in tem-
quod «
fieri talis esse mensuratur tempore ncc :

pore, sed cum tempore, eo quod ante
potest intelligi, quod tale esse non adja- mundum non fuil tempus in quo mundus
at tempori : propter quod etiam Au- inciperel » sed cum motu coeli incepit,
:
. istinns dicit, Deus movet crea- quod « quia, sicut dicitur inPhysicorum, IV
turamspiritualem per tempus,corporalem tempus csl numerus motus Becundum
per tempus et locum. » Ergo ante
» prius el posterius. fdeo <li'-i! Magisteret
creationem temporis nulla potuil esse bene, quod spiritualis et corporalis na-
1
Ci II Sealen iaram, l»i-i I ip E.1 im. XXVII editionis nosti
liK l). ai.i; IIAG ORD. PH BD.
1 11 1 .1 1 1 1 1 1 1 1 i .( • i ;
i uiii cum tempore, sicul tempore cam cmlo inceperunl un
dicitur, Eccli. kviii, I Qui vivit in tempi
,rir, iinin omnia limul. El ideo
. ereavii \i> dictum Damasceni dicendum, <pi
,li,ii quod Hieronymui hoc dixil oon referl rum de ordi-

ilu opiniom
asserendo, sed aliorum opinionei refe- necreatorum Et verum est, quod ordine
rendo. Fuerunl enim, ul in antehabitii natura intellectualis natura primaest,et
dictum estj Stoici, quorum princepsfuit secunda sensibilis, et eodem ordim m-
Socrates, qui dicebanl ab BBterno libi ia> ponentia mnt ante compositum, •
cula succedere, et uniuscujusque isculi intellectualii natnra •
ibilii natura
esse proprium lempus, e! ante quodlibel rant -

•
1 1 1
•
-
hominem \ <-t hoc vull <h<
Bseculum tempus. El horum refertopi- Damascenus. Sed quod tempore prior
nionem. Quorum errorem noi destruxi- lit intellectualii natura, h"< non intel-
iims in antehabitia de erroribui Axistote- lexit.
lis ci Platonia *. ^ 1
miod objicitur de E
*
'"
Adauctor.2. Ad secundam aud oritatem dicendum, el Psalmo, dicendum qnod in omnibui

quod ille qui fecit ecclesiastica dogmata, iilii intelligitur de prioritate dignital
quod Deus fecit Angeloa ante

dicere vult, non temporis : prior enim est omnium
omnem diem, Bed nonanteomne tempua. i reata, qua in dignitate lublimi positaest
Et ideo dicit, < Gum adhuc tenebra per naluram.
aquani, hoc est, materiam primam oc-
cultarent, hoc enim fuit ante omnem
» quod
Ad m objicitnr in eontrariuin, A
diein : humo enim fuit antequam lux dicendum quod sicut dictum est, corpo-
diem circuitu suo distingueret a nocte. ralii et Bpiritualia natura limul facta rant
Et quod dicit, « Ut non esset otiosa Dei cum tempore. El b i1 qnod di< it
bonitas, scd haberet in quibus per multa Moyses : fnprincipio, hoc est, in initio,
ante spatia bonitatem suam ostenderet. » jnit Lfeus aelum < et terram \ Et idem pe-
Dicendum, quod hoc non refertur ad nitus est quod dicitur in Psalmo ci. 2*j :
Angelos numquam enini Dei bonitas : Initio tu, Domine, terram fundatti.
ab eeterno, scd manifestavit se
fuit otiosa Ad hationem aliam qme indncitur, di-
generando Filium, et spirando Spiritum cendum quod illa ratio assumit fal-um,
sanctum, de quibus dicit Dionysius, quod quando dicit, quod Angelum oporlet
procedunt ab ipso sicut divina lumina et praeexistere ad hoc quod c< . iieri t
divini flores : sed divina bonitas non rerum in causa hodie enim visione ma- :
ostendit sein Angelis, nisi cum tempore. tutina Angeli cognoscunt fieri rerum fa-
Adauctor.3. Ad auctoritatem Hilarii dicendum, ctarum in causa, et tamen non pneexi-

quod est antiquitas duplex, scilicet au- stunt semper enimcum videtur verbum
:
ctoritatis, et temporis. De prima dicitur, ab Angelis, videtur qualiter exeunt res

Sapient. iv, 8 et D : Senectus venerabilis secundum tieri a Verbo.
estnou diuiurna, neque onnorum nume- Ad alild dicendum,[quod Angelus di-
ro computata : cani autcm sunt sensus citur prope Deum naturae conformitate,
hominis, ct zetas senectutis vita immacu- non a?termtate.
lata. Et hoc modo Angeli et ccelestes i
imnia qua? objiciuntur in contrarium,
virlutes sunt ccelo antiquiores, sed concedenda sunt.
1
Cf. Supra, Quaest. 4. * Genes. i, 1.
I\ II P. Sl \L TIIEOL. TRA< T. III, Ql I ST. 12. I i-i
QU.EST10 XII.
I l>i AiiKt'11 creali muiI ?
- cundo au»ritur, (Tbi Angeli creati e1 ad locum, et idem motor : et quod

sint ? I.t hanc qwestionem Iractal Ma- quantum res accipil de forma sive de na-
eister in libro II Sententiarum, ilistinct. tura generantis, tantum accipil de motu
II. cap. Jam ostensum est. consequente formam naturam ejus et el
\'a accipitar ex verbia s\iis, quotl tria de loco ejusdem. Constat autem, quod
dicit de cobIo illo in quo creati sunt contentum in ccelo empyreo totum spiri-
Angeli, Rcilicel quod locus corporeus est, tuale eat. Ergo videtur, quod etiam Io-
quod totus luminosus rst, quod a volubi- cus spiritualis sit. Coelum empyreum est
litate mundi secretus est. locus : ergo coelum empyreum non est
El ideo tria qusBremus, scilicet utrum corpus, sed spirituale est, vel ad minus
iocua creationi8 corporeus sit, bocest, spirituale quoddam.
utrum coelum empyreum corpus sit ? Adhuc, Locus est ad quem
2. est mo-
S icnndo, propter verbum Strabi, tus: niotus autem Vngeli totus in Beum
Utrum si1 uniforme in lumine ? est, ii t dictum est in qureslione de defini-
rtio, propter verbum Bed», Utrum
I
.
tione Angeli : Deus
ergo locus Angeli
quiescal vel moveatur ? esl : ergo locus creationis Angeii noncst
Quarto, Bel inquisitio de ccalo Trinita- aliquod corpus.
tis, Utrnm Bcilicel sit corpus, vel non, et '.\.
Adhuc, Angeli intra Deum currunt,
quid in eo contineatur ? quocumque mittuntur sed intra quod- :
cumque aliquid movetur, locus est ejus :
ergo Deus locus creationis Angeli est :
ergo non est cmlum empyreum.

i Adhuc, Locus, ut dicit Philosophus,
MI.MIWl M I. contentivus et salvativus est locati : nul-
lum corpus ut contentivum et salvativum
emlum empyreum sit corpus « ? habet ad spiritum ergo si coelum
Utrttm se :
empvreum est locus Angeli, aut non est

corpus, aut non es1 locus creationis An-
Primo ergo quaritur, Utrum crelum li.
empyrenm corpus si1 ? .").

Adhuc, Omne corpus quod in ccele-
qnod non
Kt videtur, : stihus est,cognoverun1 per rationem Phi-
1. Locus enim et locatum ejusdem ua- losophi : <le ccelo empyreo nihil cogno-
tura sunt, secundum Philosophum. Un- verunl : ergo quod
videtur, ccelum
de dicit, quod idem est motus ad formam empyreum in ccelestibus non sit.
1
Cf. Opp. B. Alberti Commont in II Senten- qotab editionis. Cf. etiam I" m Part. Summs de
tiarum.IVist.il, Art. 3. Tom. XXVII hujusce Creatnris, Quasl fc,Art. 13.1 m. XXXIV.
150 D \li: M \'< ORD. I'l: l.h.
I\ co m:\iuim e§t, quod implel i irpors cul anima implet

1. Dicil Dominut in 1 I
corpui quando ul >'ivifical el iol
\. 18 : Videbam Salanam ticut fulgur mal |><l esl actua corpi

cap. Jatn oslensum est, « non appellatur ''1111(111111 ho< enim Vng< u ili-
« hoc ccelum firmamentumquod secunda can ccelumetactu quod absurdum ,
« die factum est, sed ccelum splendidum, : videtur ergo qood non possit dici,
« quod dicitur empyreum, id oeum quod ccelum empyreum Angeli* «it re-
« .1 splendore, non b calore : *j u < »« 1 fa- pletum.

« ctum,statim Angelii repletum est,quod
« esl supra firmamentum. » Sed omne Soldtio. Dicendom eom - », qui-
iplendens corpus est. Ergo coelom em- boa solis de ccbIo credeodom, eo <j<i"<l
pyreum corpus est, in quo foit Sataoas illi -<»li Patrem ccelaatera 1 eroot,
tamquam in loco creationia ante casum, <'i quod ccelum empyreom û m ru u m ccelom
similiter alii Angeli. '• 8t corpoa eal : <-t <|u<»<l ereaiora <>m-
2. Adhuc, Genes. 1, I, super illod ois quamvis etiam in le iH Bpiritoalis,
/// principio Deus ccelum et ter-

creauii aliqoo modo corp it, tieut in qoae*
rinii, ilicit Strabus Bic « Ccelum non : stione de definitume Angeli aecandam
visibile Grmamentum lii<- appellat, sed definitionem a Joanne Damasceoo somp-
empyreum, id est, igneum, vel intelle- tam declaratom eal : <-t ideo coelom <-m-
ctuale,quod non ab ardore, sed a splen- pyreum corpos est.
dore dicitur quod statim factum, san-

: Ai> i-himi m ergo dicendum, <ju<j
didum corpus est, el sic locus creationis enim partes loci <t locati ;<<1 unuin termi-
Angelorum corpus est. num quod non
c<>iuiuunem copulantur :
Adhuc, Inlibro \ Sententiarum, <lis-

3. pote-t esse, nisi easfdem lioeaa meosoreot
tinct. XXXVfl, determinatum est, quod locum et locatum. Angelus autem non
omnis creatura localis est, et quod solus sic continetur in aliqoo !<»<;<>. sed d.-lini-
Deus loco non continetur, eo quod im- tive : <juia, sicut dicit Damascenus, ibi
mensus est : ergo angelica creatura loca- necesse est eum esse, ubi operalur : et
lis cst : locus autem omnis, sive cir- quando est hic, non esl alibi. Kt hoc ruo-
cumscriptive, sive definitive contineat, do Angelus creatus est in ccelo empyreo,
corpus est : ergo ccelum empyreum et quando esl ibi, non est in terra el :
quod definilive continel Angelum, cor- quando in terram aliquid nuntiaturus vel
pus est. operaturus mittitur, in terra est, et non
in ccelo empyreo.
Qusest. Seo tunc quaeritur, Quomodo dicatur Ad aliud dicendum, quod motus ef-
sanctis Angelis esse repletum ? fectivus Angeli totus in Deo est et ideo :
Hepletus enim dicitur iocus uno solo in Psalmo lxxxu, 15, flamraa ignis
modo, quando scilicel ita plenus est, dicitur, ut dicit Damascenus, quia sem-
quod eadein dislantia est quantitatis loci per accensivus est per effectum, et as-
impleti, et contenti implentis. Constat censivus in Deum, ut dicit Augustinus.
autom, quod cum Angelus spirituale sit, Quod in corporalibus est pondus, hoc in
lioc modo penitus nihil implet : ergo vi- spiritualibus amor et est : îcut corpus
detur, quod ccelum empyreum Angelis movetur ad locum ad quem tendit pon-
non possit esse repletum. dus eju<. ita in spiritualibos movetur
Si forte aliquis dicat, quod spirituale spiritus in id ad quod tendit amor ejus.
1
I\ II P. SUM. THEOL. TRACT. III, QU EST. 12. 1 5
Habet tamen tagelus alium motum mi-

quo mittitur el
uisterii, : boc modo mo-
vetur de loco ad locum et per Bpatium,
ct hoc modo definitive continetur in
loco, et exigit locum corporalem. MI.MHItlM II
s. \i» \i u d dicendum, quod Deus tocua

)l \ 11 _ . 1 i ut cauaa Balutis et continena Utrum ccblum sit uniforme in iumine 1 ?
quem est Angelus ubicum-
in esse, intra
queest: sed tamen quoad motum mini-

Bterii et locum et definibilitatem suam, Sbcundo qu83ritur propter verbum
exigit etiam locum corporalem. Strabi, Utrum ccelum, sil uniforme in
i. An ai.ii n dicendum, quod illee condi- lumine ?
tiones Loci, contentivum et Balvalivum I^l videtur, quod sic.
eese, non conveniunt nisi his quse phy- I. Strabus enim dicit, quod igneum
Bice sunt in loco : sic autem Angelus non dicitur non ;il> ardore, sed a splendore,
i\ in cmlo empyreo, aec in aliijuo loco : quia totum Bplendidum est.
et ideo illa objectio nonprocedit. _. Adhuc, Ccelum empyreum locus
:.. dicendum, quod Philosophi
Ai> Ai.u i) contemplantium est contemplantibus :
non cognovernnt corpus in observationi- autem per congruentiam debetur locus

l)ii> astrorum, nisi quod per motum ali- lurainosus : ergo ccelum empyreura locus
quem manifestabatur illis: quia ccelum luminosus et uniformis esl in lumine.
apyreum nullo motu manifestabatur 3. Adhuc, Locus damnatorum per oj>-
illi-, ideo non cognoverunt. positas dispositiones habet se ad Locura
iacL Tria quse inducuntur in contrarium, beatorum : sed locus damnatorura perpe-
procedunt. tuis tenebris est addictus : ergo per oppo-
situm Locus heatorum perpetuo lumine
Ai) in quoil quseritur, Quomodo cu>- plenus est.
lum dicatur repletum Angelis? planum I. Adlnic, Matlh. xm, i-'3: Tunc jusli
respondere, \on enim est repletum
'
fuUjelnad sicut sol in regno Patris
Bicut corporalifl locus corporali contento eorum : sed in tota natura Locus semper
repletur, sed est repletum proportionali- per congruentiam respondet locato. Gum
ter ad mansiones beatitudinis, qua' per ergo locati in ccelo empyreo fulgeant >ic-
pientiam Dei creatsa Bunt in i|>so, ita ut sol, et cceium empyreum respondeat
qiiml nulla illarum vacua est, Bicut dici- eis per congruentiam, ccelum empyreura
tur, Joan, xiv, 2 : /// domo Patris mei debet splendere simt sol.
mansiones mulUp. sunt. [Ilarum enim [N CONTRARIUM huj*US 6St, quia secun- Sed contra.
nulla vacua est, quin habeat Angelumin dum ordinem naturae primuro, semper el
beatitudine silii proportionatum. supremum influentiam habel super infe-
Ad
quod dixerunl quidam, quod
id riora : et sicut dicil Aristoteles in II de
Vngelus replet sicul anima corpus: di- Generatione et Corruptiofie, idem eodem
cendum, quod hoc dicere absurdum est modo semper facit idera
-' habens, : bi
et hasreticum, si.ut bene probat objectio. ergo ccelum empyreura uniforme esl in
luminCj secundum ccelum cui influit el
formam et virtutem, eril etiam uniforme

in lumine : Bed ln>< falsum est, quia se-
1
Cf. Opp. |$. Alberti. Comment. in ll Sen- SummflB de Creaturis, QusBst. i. trt. t i. Tora.
LeDtiarum, Dist. II, Aii i. Tom. XXVII lm- xxxrv.
jusce novac editionis nostroo. Cf. etiam t" n Part.
152 I) AI.H. M \(, ORD PF II»
oundura ccbIuid esl ftrmamenlum, quod Utrum coslum <'mpvr< um <jui<- «

-i t \<l
vaide diflbrme est in lumine, sicul pttel noveatui ?
in deformitate stellarum, el in partibui I. M U*i enim in libro II Sentenlia

i-ii.ini cceli non stellatis. rum, distini t. II, <
<|> ./</>// <
indui it Bedam ii< dii enti m : i 1 1 b-

„ii . Dicendum cum Sanctis, quod
Solutio. « periui ccelum, quod volubilil
ccelum empy reum uniforme est in lumine: mundi itum,
aliter enim non congrueret conterapla- « Banctis Angelis repletum < I
tnnii beatorum, qua tota in lumineost. s volubilitate mundi secretum est, vide-
Unde Basilius etiam ili<it super illud Lur quod non volvatur, u<-< n u .
Psalmi wvin. 7 Vox Domini inierei~

: <t -i< immobile est.
(Icntis flammam ianis, quod « in dieju- 2. Adhuc, Quies congruil beatisel con-
dicii lumen quod est in igne, ascendel lemplationibus : quia illi quiescunt <>in-
ad locum beatorum: el ardor fuligino- nesinuna fruitione, scilicet summi boni:

bus descendet ad locum damnatorum el : <i cum habitalor i-t babitaculum < <<m-
sic vox Domini Bive prsceptum interci- gruere debeant, el cmlum empyreum n\
dit flammam ignis. » habitaculum frnenl om el beatorum, <rit
Unde argumenta inducta ad hoc, con- ccelum empyreum immobil
ccdendasunt. Nihil enim in corporalibus In oomtrarium est, quod dicil Mp.-tra- s«<i
ita simile est spiritualibus sicutlux: et gius f quod virtns primi motoris fortioi
ideo spirituali luci in contemplatione vehementior est m mobili sibi proxin
beatorum nihil ita congruit sicut locus quaiu in eo quod sibi per medinm con-
luminosus corporali luce. jungetur primnm ccelum est
: et ideo
Adobject, Ad u) quod objicitur in contrarium, hementissimi motns est antem ccelum :
dicendum, quod non semper est verum, empyreum, primnm ccelum el supi
quod idem eodem modo se habens, sem- mum: ergo primo motori proximnm:
per facit idom, nisi in recipiente quod ergo velocissimi motus.
etiam eodemmodo se habet. Undcquam- Si quis quod omnis motus
dicat.
vis dicamus.quod primum ccelum influit propter indigentiam, et primnm co-lum
super secundum, non tamen oportet, nullo indiget, quia totum est in actu : et
quod secundum fiat uniforme sicut pri- ideo non mov.tur. Hoc nihil est : quia
mum:quiasecundumnonhabetseeodem propositio quam inducit, et snper quam
modo in recipiendo, et in quadam parte se fundat, falsa est. Non enim omnis mo-
sui receptibile est luminis, et in quadam tus est propter indigentiam : aliquis enim
parte non et ideo licet primum sit uni-
: motus est in demonstrationem potestatis
forme in lumine, tamen secundum potest et virtutis : sicut si extendo brachium, et
esse difforme. moveo ad hoc, quod demonstrem virtu-
tem quam habeo in brachio.
Similiter, motus secundum quod esl
MEMBRUM III. actus motoris. numquam est indigentiae.
sed secundum quod est actus mo-
Utrum ccelum empyreum quiescat vel bilis aliquando est propter indigen-
moveatur '
? tiani.
Similiter, si ccelum empyreum inter

orbes corporeos magis appropinquat pri-
Tertio quaeritur propter verbum Bedae, mo motori, videtur "quod in eo per velo-
1
Cf. Opp. B. Alberti. Comment. iu II Sen- editionis nostrae. Cf. etiam I am Part. Summac
tentiarum, Dist. H, Art. 4. Tom. X.WII novaB de Creaturis, Quaest 4, Art. 13. Tom. XXXIV.
u
I\ II P. SUM. THEOL. TRACT. III. Q1 EST. 12. 153
isimum motum debel demonstrari vir- Quid in eocontineatur?

Et,
tus motoris primi. Quod corpus sit, probatursic:

I. Qusecumque Bunt ejusdem divisio-
Sou ii". Dicendum, quod ccelum sm- nis, Bunl ejusdem naturs communis:
pyreum immobile est, ut dicunt Sancti : ccelum Trinitatis cum aliis ccelis qus
eo quod immobilitas el quies in habita- enumeral Rabanus in Glossa super Deu-
culo magis congruil habitatori qui Frui- teronomium, ubi dicit, quod est ccelum
tur Bummu bono, quam motus: quia empyreum, crystallinum, fir-
Trinitatis,
quod movetur, renovatur secundum for- mamentum, igneum, olympium, asthe-
mam vel situm, etnumqnam statin uno: reum, aereum, hoc ccslum Trinitatis
et non boc congruit ei qui fruitur, quia ille enumeratur sub hoc communi quod est
-t.it in uno. Unde Augustinus in libro II ccelum: ergo commune quod esl ccelum,
de Doctrina Christiana: t Fruimur co*- perunam uaturam est in omnibus enu*
gnitis ii» quibus voluntas delectata con- meratis sed per aaturam corporei esl in
:
quiescit. » ccelo Trinitatis: ergo ccelum Trinitatis

\n ii» quod objicitur in contrarium, di- est corpus.
tdum, quod duplex esl appropinquatio '1. Adhuc, Aristoteles in Prsedicamen-
ad primum motorem. na esl appropin- I tis pro principio ponit : Quando alterum
quatio ad ipsum in quantum motor est : dicitur de altero iil de subjecto, quaecum-
ft sic maxime appropinquat, quod ma- <|uc de praedicato dicuntur, omnia de
xime movetur ab ipso : et de lioc pro- subjecto dicuntur. Constal autem, ([uod
cedil objecfio. Alia est appropinquatio ccelum Trinitatis est ccelum : ccelum au-
nou in quantum motor est, sed percon- tem est corpus, ut prius habitum est:
formitatem ad eum, in quantum est ob- ergo ccslum Trinitatis corpus est.
jectura beatitudinis etsic quod maxime :

'-\.
Adhuc, Omne quod per differentias
edit, minime movetur. El hoc modo situs determinabile est ad locum, corpus
inter orbes corporeos magis accedil cce- est : ccelum Trinitatis per differentias si-
lum empyreum: et ideo dicunt Sancti, tus determinatur ad locum, dicitur enim
quod magis a volubilitate mundi Becre- esse supremum, supra autem et infradif-
t tii est, ferentiaa situs sunt el Ergo constat

loci.
propositum, scilicet quod crelum Trini-

tatis est corpus.
In contrarium est, quod Deus est in Sed contra#
IfEMBRUM IV. ccelo Trinitatis, sicut dicunt Sancti.
Matth, vi. 9 : Pater noster, qui cs in cce-
Quid sit ccelum Triniiatis, scilicet utrttm //,?• Si ergo continetur in ipso sicut in
sit corpus^velnon? et,Quid in eo con- corpore, tunc Deus finitur ad aliquod

tineaiur '
? corpus, et esl in aliquo corpore inclusus
in illo, quod est rontra fidem. IT Paralip.
vi, IH ; Si ccelum et cceli ccelorum non

Dsnroi ratione hujus quod in fine ejus- te capiant, quanto magis domus ista
dem distinctionis dicil Magister, cap.Zffc quam aedificavi, scilicel tibi. Gregorius:
quseri solet : oportet quserere de ccelo « Deus omnibus non inclusus. »
est in
Trinitatis, Quid T
(
sil, utrum scilicet sit Patet ergo, quod ccelum Trinitatis non
corpus, vel non ? potest esse corpus.
l
jCf. Opp. B. Alberti. Goooment. in II Senten- Bumm» de Creaturh i. Art. 10 et 14.
tiaram, Dist. II, Art. 1 el 8. Tom. XWll hu- Tom. XXXIV.

jufce nriv.T editionis. Cf, etiam I
,,n Part.
i :; i
h \l i; M Mi. <»l:h |MI l h
Q ",•,l Qi
,
• '• i n \ ii ii ergo, l ii iim i /ii:i •/ //' ,
///// ( lui '" - / /// '/'
Dicil enim Philosophu

I
\ in I \ /'/>>/- l>> i
ederi - , , • ,
unl Ula, looc
sicorum^ quod iuliil e in n i
ip o |
i permaneodum enl in eis. ' Ihi i m
•'"iii ei go Deue biI iii ccelo 1 1 initatis, et del a<l dexleram Dei in coslo Trinitatis.
non in aliquo per accidens, oulluni i oim Ergo videlur, quod lanctis omoibui ma-
accidene convenit Deo, constat qood oeodom -it in coelo I rioitatis.
ocslum Trinitatie oon potesl esse idi m
cum Deo. I i.ii aii i ritur <!< I)< ie,
y ,
2. Aillnii , Calum tedei

[saiflB, i.wi, I : I iiuiii ipN.-i sit iii <
oelo I rioitatii f
mea, terra autem scabellum pedum meo- Bl \ i<l<tiir, (ju<»il ii rerbom II

rum. Constal autem, quod Deua esl in rooymi sermooe, Cogii
io oPmula
coalo illo quod sedes ejusdem est et hoc : et Eustochium, <ju<.'l « exaltati i-
dividitur contra terram cum ergo nul- : pei omoefl choroa ad ccelestia regoa. »
lum increatum dividitur contra creatum, Soper omoefl autcm choi orum
et terra creala sit el dividatur contracoe- iinii eei ni-i ccelom Trioitatu I. . J-
lum, oportet ccelum creatumesse: sed ,iia eet iu ccelom Trioital
nullum creatuni est Deus : ergo coeiu rn
Trinitatis non es1 Deus. Ultb&iu8 quflBritor de Christo homioe q
3. Adliuc, Isa. \i\-_, 13 et 1 l, dixit Ln- in quantum homi I om -it io ccbIo
cifer : In ccelum conscendam, super astra Trioitatis ?
Dei exaltabo solium meum : sedebo in Et videtur, qood sic.
monte testamenti.... Similis ero Altissi- 1. In symbolo enim dicitor : « Asceo-

mo. Ergo per lioc quod in ccelum voluit dit in ccelum. sedet ad dexteram !)• i
conscendere, similis voluit esse Altissimo Patris. » Dextera aotem Dei Patris eel in
sed per nullius corporis vel creaturaB ccelo Trinitatis : ergo Chrislus homo in
ascensionem potuit essesimilis Altissimo: quantuin homo est, in crr-lo Trinitatifl
et hocscivit,cum sapiensesset ergo non : est.
intendit aliquam corporeain altitudinem 2. Adhuc, Idem probatur p^r verbuiu

vel creatam, quando dixit : In calum con- Stephani, Act. vn, 56 : I. leo coslos
scendam: coelum ergo Trinitatis nec cor- apertos, et Jesiim stantem a dejt h-i,
pus est, nec aliquid creatum. 3. Adhuc, In Psalmo xvm, 7 : A sum
Si autem hoc conceditur : tunc quari- mo coelo egressio ejus : et occursus ejus
tur, Qua altitudine ccelum Trinitalis ele- usque ad summum ejus. Summum au-
vetur super alios coelos ? tem ccelum, ccelum Trinitatis e^t : nec
enim Philosophus in II de Ccelo
Dicit occursus eju> est usque ad >ummum, ni>i
et Mundo, quod extra ccelum supremum occurrat in ccelum Trinitatis : erg > vid -
neclocus est, nec tempus, sed vita beata. tur, quod Christus homo in quantum h< -
Et sic videtur, quod cum Deus infinitus mo, sit in ccelo Trinitatis. s«d
in nullo corpore possit esse inclusus in In contrarium est, quod dicit llagi-
illo, nec extra aliquod corpus exclusus ster in libro II Sententiarum, distinct.II.
ab illo, quod ccelum Trinitatis elevatione cap.ultimo,quod cum dicitur ccelum Tri-
corporali sive locali esse non possit su- nitatis,in quod concupivit Lucifer ascen-
pra coelum empyreum, nec intra ipsum. dere, ibi dicitur ccelum Dei celsitudo
Quksl 2. Juxta hoc ulterius quseritur, Quid in etest tale, Ascendam in ccelum, hoc est,
ccelo Trinitatis contineatur ? ad a?qualitatem Dei '

: sed ad aequalita-
1
Cf. II Sententiarum, Dist. II, cap. H. Tora. XXVII editionis nostrae opp.B. Alberti, pag.56.
1N II 1». SIM. TIIKOL. TKACT. III, n| KST. \2. 15 i
t«'iii |).i, aec beata Virgo, aec etiam nitatis per differentias aitus el loci non
Christus homo in quantum homo, nec determinatui 1
ad aliquem locum, Deus
aliqua creatura umquam ascendit : ergo enim localis non esl : el quando dicitur
in ccelo Trinitatis nihil est, nisi ipsa supremum vel summum, intelligitur de
Trinitas, Bcilicel Pater et Pilius <'t Spi- eminentia dignilaUs, non l"«i.
ritus sanctua. LJnde etiam, Joan. \i\. 28, [d Quoo objicitur in contrarium. dedu- ,, , .
dicil homo Christus quantum homoLn : cit a«l inconveniens, e1 procedit.

Paler major me est. Et in symbolo Atha-
nasii : « Equalis Patri Becundum divi- Ad quod ult<'iiu> qua iritur, utrum A (iqueesi
u)
t.
nit.itrni, minor Patre Becundum humani- sit ipse Deus ?
tatcm. » Dicendum, quod absque dubio ccelum

Trinitatis esl pst^ Deus Trinitas.
i
Soli no. Dicendum, quod m ccelo An n> quod objicitur in contrarium, A(1 u
Trinitatis nihil est, nisi ipsa Trinitas : et diceodum quod nihil cst in seipso, ut <li-
ccelum Trinitatis non es1 corpus., sed ipsa cit Philosophus : sed oportet diversita-
Trinitatiseminens celsitudo, continensin tem esse inter continens et contentum :
<--. «i salvans omno quod est

. «juod : scd hoec ost diversa : in compositis enim
Philosophi ccelo attribuebant, et hoc cce- localihus intercontinens et conlcnluni est
lum vocabant : ideo ccelum Bedem Dei diversitas rei : et de his intelligitur di-
dixerunt. ctum Philosophi. In simplicibus autom
,
Ai)m ergo dicondum, quod ea
1'iumi non localibus sufficit diversitas secundum
quae Bunl ejusdem divisionis sub aliquo modum significandi : el sic esl hi<' cuin
communi, sunl ejusdem rationis ot ojus- dicitur, Dous est in ominontia dignitatis
dem natura in illo conununi, si illud sua?, sive in ccelo : tunc onim per
commune ut ênus predicatur de eis. Si Deum significatur causa continens et
autiin pnedicatur ut commune per ana- salvans omnia, et per ccelum significatur
logiam siv«' proportionem, tunc non est idem, scd alio modo, significatur enim ut
verum : et ita prs&dicatur ccelum de ecelo ainhiens oinnia qua?continet el salvat,
Trinitatis, et aliis ccelis. Secundum hoc Ad ALIUD dioondum, quod Isaias non Ad 2.
enim dicitur ccelum, quod est continue loquitur de ccelo Trinitatis, sod de ccelo
continens el salvans contenta suh ipso : prout Iocus beatorum est : et hoc dicitur
et hoc modo ccelum Trinitatis por prius sedes Dei, quia per eminentiorem offo-
est ccelnm : quia simpliciter continot el ctum gratisB et gloriae apparel in illo. I^t
salvat omnia Dei summa colsitudo : alii bene concedendum cst, quod hoc ost
autem qusedam continont ot salvant

cceli croalum. Et terra dicit scdbcllum pedum
quodam modo et non Bimpliciter. Dico cjus : quia non apparet in ea expressa
.iu i-iii
t quodam modo, quia per influen- specics quam contemplantur beati, sed
tiam luminis et motuuin, et non simpli- potius obscurumjvestigium, quod sequun-
citer : non enim Balvant u1 causa efficiens turhi qui percreaturas quasi mendicando
qua per easentiam, prsBsentiam, poten-
1
discunt Douin. Videmus nunc per speciem
tiani, sit in omnibus, Btcul esl eminene in senigmate : tunc autem facie, u<l fa-
h«'i celsitudo. ciem, sicut dicitur, I ad Corinth. xm, 12.
;. An \i.ii i> dicendum, quod regula Ah .\r.ni) dicendum, quod hoc proce- A ,i 3.
Aristotelis intelligitur de liis quas pra> dit c[ probal veritatem secundum Gatho-
dicantur ut genus, vel ut natura '«111111111- licam fidem.
nis : et non de his qu«83 pra?dicantur Similiter dicendum es1 ad Bequens,
in communitate analogiaa sivo proportio- licel '!•• elevatione «<rli. «ji;«i(l hac ra-
nis. tione v«ic concludil el procedil : extra
\u Ai.u n dicendum, quod ccelum Tri- ccelura 1'iiiin empyreum aec locus nec
136 I). Al.lt. M \<.. ORD riM.h
lempus est, ledvita beata, quae dicitur tem non eecendunt, eedinteremioeDtiam
ibi esse in Di al in objecto, ooo iio- Dei et elevatiooei tngelorum inflo
iii in Deus enim
loco : cum inflnitui sit, dieUotia etttam iu ligniUt
nulto loco vel tempore finitur \>-\ conti- quam io gradibui gloriae, inquibuebea
iiiinr, Bed e t iii quolibet dod ioclusus, Vii iogelorum
ui dicit Gregorius. • dicilur : quod, ut di< H ronymue,
oulli Sanciorom praeter •
AdquMtt. An n> quod ulteriue queritur, Quid sum:Umenad aequaliUtem emineo

sit in ccelo rrinitatii divinee dod aecendit.
Dicendum, quod eolue Deus TriniUi
cst in ccelo TriniUtis. Nihil enim reato- i \<l ro quod quaeritur de Chrieto, dicen-
r ii iii poteet pervenire ed eequalitatem dum, quod Chrietua homo eet in ccelo
eminentiae divinee : rriniUtie, sed non in quantum homo:

Et quod objicitur de dicto Vpostoli ad quia hoc quod dico, in quanium, syn -
Colossenses, dicendum, quod ibi dicun- tegorematice sumptum, eonditionem na-
tur esse s ursum io dextera I >i-i bona po- ex couditione humane non
turae dicit, et
tiora, quibus fruitur Christus : el dicun- habel Christue, quod sit inccelo rriniU-
tur ad dexteram, quia spiritualia sunt : tis, sed potiueex unitate pereonae.
ct per oppositum temporalia j»cr meta- El sicdeChrieto homine non in quan-
phoram dicuntur esse ad sinistram. tum homo intelligitur dictum symboli,
-
sicut bene expianatur per dictum Ath
Adqusest.3. Ad m
quod objkitur de beata Virgine, nasii in symbolo, Quieumque vuli.
dicendum, quod ipsa quia creata est, Per idem patet solutio ad illud quod
non est in a-qualitate Dei, et pcr conse- objiciturdeauctoriUtibue el I'- Hs
quens non est in ccelo Trinitatis. enim de Christo hominc dicuntur, non in
Ad dictum Hieronymi dicendum, quod quantum est homo, sed in quantum
licet super choros Angelorum nihil sit divina persona.
nisi ccclum Trinitatis quantum ad distin- Id qiod objicitur in contrarium, sim- Ad
ctionem mansionum in bcatitudine : ta- pliciter concedendum ^st : quia hoc eet
men chori Angelorum ad Dei aequalita- Catholica fides.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. IV. 151
TRACTATUS IV.
DE ANGELORUM NATURALIBUS, ET DE QUATUOR

ATTRIBUTIS EORUMDEM.
Deinde qufleritur de tertia quaestione, quam supra posuil Magister in
principio secunda* distinctionis libri II Sentenliarum }

scilicet qualis facta
sil angelica natura dum primo conderetur : de qua in secundo libro Sen-
tenliarum^ distinctione III, cap. Ecce ostensum est, sic dicit Magister :
« Nunc consequens esl investigare qualcs facti fuerunt in ipso primordio

i Bus conditionis : el quatuor quidem Angelis videntur esse atlrihuta in
t initio subsistciiii;!' >ua3, scilicel csscntia simplex, id est indivisibihs el
« immaterialis : <'t discretio personalis : el per rationem naturaliter insitam

« intelligentia, memoria, el voluntas sive dilectio : iiberum quoque arbi-
« trium, id est, libera inclinandaes voluntatis sive ad bonum, sivc ad
« inalum facultas. Poteranl i^nim et per liberum arbitrium sine violentia
« vel coactione ad utrumlibet propria vokmlate detlecti. »
De isiis ergo quatuor attributis quaBrendum est.
I.t qua^renda sunt duo, scilicel <le istis altributis primo in speciali, et
secundo de istis omnibus simul in communi.

De Bingulis quseruntur quatuor, scilicel primo de essentias simplicitate.
S cundo, !)•' ratione naturaliter insita, sive intelligentise perspicacitate.
Tertio, De personali discretione.
Et quarto, De libertate arbitrii.
De essentiae simplicitate qua^runtur tria.
Primo, An Angelussil essentia simplex?

Secundo, Quis sit modus Bimplicitatis ejus ?
Tertio, Qua i
si1 comparatio simplicitatis ejus ad simplicitatem divinam el
ad simplicitatem animie rationalis?

i:;h D \l i: M \<«. <»IU>. IMt II».
QUjESTIO XIII.
I><- \ 1 1 ii
 siniplicilah-.
i. \illnn I
--• \ . .\ UOD ;
unt
nisi duo, Bcilu et Deus, «t nibil : Deai
cniin creavil Ingelum, et ei oihilo
creatuu esl Angeluj el onetet, quod ei : i
MI.MIUUM I. lns doo potest h.v ompositioneni

aliquam remanet ergo, qnod Ml :
/ trum Angelus sit essentia simplex » ? tia simplex.

.").
Adhuc, Philosophi prima compo-
nentia dixerunt ease rormam et d
Quod autem Angelus sit essentia sim- riam : in omnibna ant m talibus materia
plex, primum est ut Bobjectnm, el per motnm
1. Sic probat Augustinus : Primum accedit forma ut actns : et tale qnid non
attributum angelicae naturce est essentia potest Angelo poni
ergo videtur,
in :
simplex : ergo videtur, quod Angelus quuil >it essentia simph

simplex essentia sit. <i. Adhuc, In liliro de Causis dicitur,
Adhuc, In libro de Spiritu et Ani-
2. quod intelligentia est substantia qnae
ma dicitur, quod anima est essentia non dividitur sed Angelna vel est in- :
simplex minus autem vidctur, quod

: telligentiii, vel intelligentia nmilu :
anima est simplex, quam Angelus : non dividitur, nec substantia, nec
_ i
ergo multo magis Angelus est essentia motu, nec tempore. Omne autein com-
simplex. positum aliquo illorum trium dividitur
:}.Adhuc, Constat, quod Angelus vel vel intellectu vel actu : Angelus nullo
est composita essentia, vel simplcx. Si illorum dividitur : ergo remanet, quod
est composita, cum omne compositum sit cssentia simplex.
sit componentia vel actu
resolubile in Adhuc, Rabbi Moyses in libro Du-
7.
vel intellectu, Angclus resolubilis erit in cis neutrorum, cap. de uno Deo. dicit,
componentia sed hoc non est verum

: : quod omne compositum est corpus :
componentia enim composito ipso prio- Angelus non est corpus ergo non est :
ra sunt et tempore et generatione An- : compositus et sic adhuc remanet, quod

:
gelum componentia etiamsi aliquis fin- sit essentia simplex, et sic idem quod
gere vclit, non prsecedunt tempore et prius.
generatione : ergo remanet, quod Ange- 3. Angelus esse
Adhuc, Si dicitur
lus est essentia simplex. compositus, quaeratur, In quo dignosci-
1
Opp. B. Alberti. Corament. in II Sen-
Cf. Surama. de Creaturis, Tract. IV, Qua?st. 21.
tentiarum, Dist. III, Art. 4. Tom. XXVII hu- Art. I et 2. Tom. XXXIV.
jusce novae editionis. Cf. etiara I
am Part.
:
I.\ II P. SUM. THEOL. TRACT. IV. Ql KSI. 13. 159
tur compositio ejus? Si dicatur, quod in otatu de simplicitate divina probatum

hoc, quod aliquod influxum >iln potesl est, quod propter Bimplicitatem divinam
recipere. Contra Constat, quod Ange- : in Deo non est accipere universale et
lus non est in potentia recipiendi ab ali- particulare : ergo a destructione conse-
quo inferiorum : Bed si recipit, recipil a quentis, si in Angelo est acoipere uni-
prima causa influxaa >il>i illuminationes versale et particulare, Vngelus non esl
el bonitates. Et sic dicitur in libro de Bubstantia simplex : sed in Angelo est
Causis : « Qnanto plures recipit bonita. accipere universale et particulare, pos-

tes a prima cauaa, tanto j>lus accedit ad Bum enim dicere, Angelus, Ange- et hic
uuuiu. » Per hoc autem, quod aliquid lus ; ergo a positione antecedentis, Au-
accedit ad nnum, non recipit composi- gelus non esl Bubstantia simplex.
tinnriii, x.'d simplicitatem : ergo j>cr taii. Adhuc, Aristoteles in III de Ani-
lem receptionem non dignoscitur An- ma : « ln quo cst
omni natura aliud est
ompositus, sed potius Bira- omnia facere, et aliud est (juo est omnia
jilcx essentia. fieri. » Et dicit, quod oportet in anima
l.\ contrarium est, accipere istas differentias. Sed in Ange-

1. Quod dicil Boetius in libro de Heb- lo aliud est quo est omnia intelligibilia
domadibus, quod « omne (juod est citra frcere, et aliud quo cst omnia inteliigi-
primum, es1 hoc et hoc : Angelus
» es1 biliafieri : ergo in substantia Angeli sunt
citra primum : ergo est lioc et hoc : et duo : ergo est Bubstantia composita.
omne quod «'-t hoc el hoc, est composi- 7. Adhuc, Al> uno simplici non lluit
tum : ergo Angelus esl compositum, ct nisi unuin : sed ab essentia Angeli po-
non essentia simplex. tentise naturales lluunt diversae : dicit
2. Adhuc, Boelius, ibidem, « Quod enim Augustinus, quod memoria, inlel-
est, habere aliquid potest, prsster id ligentia, et voluntas, et liberum arbi-

qnod cst : atse vero nihil habet admix- trium : ergo relinquitur, quod essentia
tum : » Angelus vero aliquid habere sua non sit simplex.
potesl praeter id quod est, quia illumina- Adhue, [dem eodem modo sc ha-
8.
tiones, el bonitates, a prima causa sihi bens, non potesl esse principium con-
influxas ergo Angelus est ex quod est et tradictoriorum el contrariorum : sed in
quo esl : omne autem compositum tale Angek quod convenil mullis, et est
est
: ergo Angelus oompositum quid communicabile, scilicet quod Angelus
est. est, quod spiritus est, quod lumen divi-
;!. AdhuCj lu libro de Uno Deo dici- nuin esl el est in eo quod cst incom-
:
tur, (juod « omne quod est Bimplex, csse municabile, et convenit uni soli : ergo
>uuin a Beipso habet, et non ah alio : » lieec non causantur ah uno, quod sit in
iiun igitur Angelus esse suum a scipso substantia Angeli, sed a diversis : sed
niiu habeat, non potest esse essentia quidquid diversa habet in Bubstantia,
- mplex. compositum esl : ergo Angelus compo-
I Adhuc, Boetius in lihro dc llebdo- sita suhstantia est.
madibm : « Omne quodest, aliopartici- ;i. Adhuc, In quocumque est composi-
pal ut Bit, et alio ut hoc aliquid ail : » ti<» Becunda, qusa esl ex substantia el
Angelus autem est, et hoc aliquid est accidente, in illo est compositio prima,
. iii substantia Bua habel a quo est, quas esl ex natura Buppositi, el ex na-
et aliud quo hoc aliquid est : omne au- tura communi cui suppositum est. Et
tcin tale compositum esl : erô Angelus hoc probatur ex Boetio in libro de ffeb-
i omposita essentia est. domadibus,qu\ dicit.quod « materis Bim-
."».
Adhuc, Boetius dicit, el in primo plex subjectum accidentis esse non pot-
libro Sententiarum t distinct. VIII, t ra - est. » Et ex Wicenna qui dicit, (juod
100 n \l l; \l \(. iilili l*K 1h.
(i
Btibjectum est em in le i ompletum, I 1
1
«
1
«
- omnes rationei qtuc induo nnl
quod e I i au la \< 1 o ac< id< n' i- ad li'" , quod Angelui 1 om| !»-
existendi ia eo, \ ••! quod m il ibi a< i i- Btantifl lil . pi o< eduut
denfl : » accidenfl ''111111 1 au al ui b mbje- \i< pbimi quo videtur probari,1 a<
cto, el iiulliiin babel esae, nisi per b< quod limplex lubntantia lit, dicendum
quod esl in subjecto : a< 1 identifl enim i|iinil < 11111 iugustinui 'I 1-
esse esl inesse, ul dicil P01 phj rius, et tem .ttributum Vogelicae nalui
iristotelei dicil . quod ac< idena esl quod doo intelligil de simplii i'
cum Bil in aliquo, non esl in eo flicut i

de flimplicit 1 nndum quid, q
qusBdam pars, el impossibile esl Bcilicetnon babet compositionem quan-
siuc eo iu quo esl , Sed in \ agelo eel titativam el eorpoream babel tamen :
compositio secunda, habel enim gra- compositionem 1 isentialem quflB e*1 •
tiam etvirtutem. Ergo ingelusest Bub- quod esf et quo modo quo etiam
omni Bubjecto aliud anima ^mi|ii -
jectum. Et in •
dicitui 1
(juuil Bubstat, et aliud cui Bubstat : poris.
omne autem tale substantia composita Aii Ai.11 d similiter di< adum. '
«j i •> nec A ,
rsi : ergo Angelua substantia composita anima, nec Vngelui limpliciter limplicia
cst. lunt, hoc omni compoi
est, pri-
vata : habenl enim intra ntialem

soiutio. Solutio. Dicendum, quod Angelus compositionem, «-t <-\ principiu n-
substantia composita est, et est supposi- tialibus composita sunt.
tum, et li<H' aliquid. Suppositum autem Ai) Ai.11 1) dicendum, quod componen-
et hoc aliquid in ratione sui habent, tia non Bemper pneceduut geno-
aliquid,
quod sintcompositum a<l minus ex quod ratione et tempon- -«-'l in corruptibili- :
est et quo esl omne enim suppositum

: bus simul sunt cum composito, et non
alicui substat communi, scilicet naturse, sunt priora ipso, nisi natura : nec com-
qua cst in genere vel specie illius natu- positum resolubile est in ipsa, ni-i -
rae : et omne quud substat. res nuturae cundum intellectum tantum : quia. sicut
determinuta est in illa natura ad hoc dicit Damascenus, subtilibus intelligen-
quod est siguatum hoc aliquid. Et per tiis dislinguuntur in ipsr», qnamvifl -e-
hoc patet, quod in ratione suppositi est, cundum actum compositum numquam
quod compositum sit. resolvaturin ea, sicut patt-t in coelo et in
Et si objieilur de puncto et unitate, omnibus incorruptibilibus. Dicit enim

quae sunt hoc uliquid tumen dicun- : et Philosophus in primo de Ccelo et Mun-
tur simplicia esse. Dico, quod simplicia do,quod cum dico coelum. dico formam :
sunt, id est, quantitatem non habentia, cum dico hoc caslum, <li< formam in b
et secundum quantitatem indivisibilia : materia : per formam intelligens crea-
nihilominus tamen partibus essentiali- turum Cfunniunem, quae est forma totius
bus composita sunt. Quod patet per ra- praedicabilis de tolo, <]uae universale vo-
tiones eorum si ponantur punctum : catur : per formam in huc muteriu in-
enim est substantia, in continuo habens telligens incommunicubile suppositum,

positionem determinatam : et si substan- substuns communi, quod de
naturae
tia est secundum id quod est, indivisibile uliis ejusdem nuturae non praedicubile
quoddam est : et si positionem habet in est, nisi large sumendo pra^dicution^rn,
natura continui, aliquid est et sic com- : quu uliquid dicitur de seipso, sicut dici-
positum est, et non habet idem in seipso mus, quod Socrates est Socrates : sed
id quod est et esse, sive quod est et quo hoec praedicutio non est per inhaerentium
est. Et similiter est de unitate relata ad sed per identitutem.
genus discreti. Ad aliud dicendum, quod Deus prae- t
IN II P. SUM. THEOL. TRACT, IV. QI EST. 13. i-.i
oedil i — _ngeli ut principium efficiens,

oon componens, ef nihil prsecedit esse
_ngeli ordine tantum, sicut post quod

esl esse .ngeli : sed principia com-
ponentia Angelum, Bicul Ange- quo MEMBRUM II.
lu8 est, el hoc est, sunt principia com-

positionis, et uon pra?cedun1 esse _ngeli Vtrum modus simplicitatis Angeli sit,
nisi natnra el intellectu, bicuI paulo ante quodAngelus sit quidquid habet? et,
dictum est. Utrum Angelus etpotenlia Angelisint
\i> dicendum, quod Philosophi
\i.ii n idem '.'
ponendo mate.iam et formam, non po-

Buerunl principia compositionis, nisi
Derabilium et universaliter mobilium Sbcundo, Quaeritur de niodo simplici-

motu physico : et ideo talia Angelis non tatis angelicse naturs.
competunt, Bicul satia supra in quse- I.t quesritur, Utrum modus simplicita-
Btione de compositione rerum determina- tis ejus sit, quod Angelus sit quidquid
tuiu est. habet?
An vt.it i) dicendum quod Angelus
est, maxime, utrum Angelus et poten-
Et
substantia, quee procul dubio non di- tia Angeli sunt idem?
viditur motu, vel tempore, vel actu : et I. Iloc enim videtur Augustinus in li-
sic intelligitur dictum Philosophi. Divi- bro XV de Trinitate dicere, quod « me-
ditur tamen intellectu et intelligentia moria, intelligentia, et voluntas, sunt
_ngelus : quia per intellectum distincta una vila, una mens, et una essentia : »
ac ipiuntur in ipso principio compositio- constat aulem quod non est nisi essen-
dis essentialis, quaa sunt quod est, et tia animae rationalis : ergo memoria,
quo est. intelligentia, et voluntas, sunt idem
An m.h n dicendum, quod Rabbi Moy- quod essentia animaa rationalis sed :
licil esse compositum quod ex par- major cst simplicitas in Angelo, quam
tibus quantitativis per modum totius iuiu anima ratiunali ergo multo magis :
ilis compositum est : el ideo dictum in Angelo potentia eadem est cum ipso :
ojus niliil facit ad propositum. et sic essentia Angeli eadem est cum
\ i
quod Angeli
ri.riMi m dicendum, potentia ipsius. Et ex hoc sequitur,
compositio dignoscitur in hoc quod An- quod intelligentia, memoria, et voluntas
gelus est, el hic .ngelus per hoc quod idem sint cum essentia Angeli, nec ha-
recipit bonitates intluxas a primo, dig- beat aliam essentiam.
itur esse suppositum recipiens, te- -. Adhuc, Dionysius dicit, quod « An-
nens, et sustinens illas bonitates : et gelus est essentia simplex. » Dicitur au-
per hoc non accedit ad unum quo sit tem, quod in perpetuis idem esl posse et
atialiter, sed ad unum ad quod est esse : quia si simplex cst, non potest
(inaliter : et accessus ejua est per imi- esse quod ab alio dependeat potentia, et
tationem simililudinis, el non per mo- ab alio essentia. Ergo videtur, quod in
dum siroplicitatis. .ngelo potentia si1 idem cum essentia :
et sic iterum relinquitur, quod memoria,

intelligenlia, et voluntas, in Angulo sint
ntia ip--ius.
3. Adhuc, In libro de Spiritu ei <uii-
mu diiitur, quud « Deiis est omnia

sua : » aniina autem qusedam sua, habet
enim intellectum, et ipsa esl buus intel-
w\ i
n
102 I). \l .15. \l \«, ORD. |'|: l.h.
lei luu . <t habel m< moi iam, el ipsa esl - n iii poti nl buuotui ie< undum
sn.i memoi ia .
el habel i oluatatem, el pai lei itu di itanti i quod noo totom
ipsa esl sua volunlas. Sed in \n, i lo < 'u- -.
. uoduin enluira li-
major simplicil quam :
, in eniraa bel poteotisB : ia spiritoaliboi aotem,

ral ionali. I \\ o multo mag ia Vngclu esl 'it iii soima, el in .\
quaelibel suarum potentiarum, el essen- disti ilniiiiiiiii :

led aoima • t \n.
tia tageli idem cura qualibet potentia cundura lolam et>senli nndam to-
sua. lam vitam, sei uodum totam mentem,
conlra. \H COK RABII M esl,
i (ju<"l adesl cuilibet potenl
Hoc esl contra omnem intellectum,
I . Aii ai.ii i» dicendom, quod I
>
a4
quod id quod fluil ab aliquo ul qualitas di.ii, rjuoii Angelus est qoodammodo
ipsius, idem jm-sii esse essentialiter cum Bimplei :
-' «I oon dii ii. qood est in Goe
i|i-u : iiiiiiin enim esl in genere qualita* Bimplicitatis. I ^nde esseotialiti mpo-
lis, et in Bpecie qualitatis quaa dicitur Bitos esl : el ideo .il< alio depeodel
naturalis potentia vel impolentia : alte- ipsios, et ab alio poteotia : di idem
nini autem csi iu genere substantise ut in eo posse 1 1
principium essentialiter constitutivum .\i> Ai.ii ii dicendnm, <]

- Ad
substantiae : ergo numquam potesl intel- lurdictum in tibro de Spiritu ei aruma,
ligi, quod sint eadem essentia Bed con- :
non potest sustineri, nisi eo modo quo
stal, quod oniuis potentia Angeli Quit ab dictum est de <li to Augustini in libro de
essentia ipsius ut naluralis potentia :
Trinitate enim oninino Ealsum
: aliter
ergo numquam potest csse vel intelligi, esl el absurdum. \A secondom hoc ex
quod essentia Angcli idem sit cum po- dicto illo oon sequitur, qood potentia
tentia ipsius. idem >it quod essentia, sed quod indi-
Adhuc, Potcntia media est semper
2. stans >it anima secnndom essentiam et
inter essentiam et actum mcdiurn au- : vitam a qualibet potentia.
tem cum extrcmo numquam potcst esse
ejusdem essentiaB ergo potentia et es- :
sentia Angeli diversa sunl. Et hoc con-

cedendum est.
MEMBRUM III.
Sjlutio.
Dicendum igitur, quod hoc soli Deo
convenit, quod ipse est quidquid habet : Quas sit comparatio simplicitatis Angeli
eo quod sibi soli convenit, quod in ipso ad simplicitatem divinam, rt ad sim-
est idcm pcnitus quod est et csse et : plicilatem anima? rationalis '
?
quod quidquid est in ipso, est idem cuni
substantia ipsius.
Ad 1.
Ad primum ergo dicendum, quod cum Tlrtio quceritur, Qua? sit comparatio
dicit Augustinus, quod memoria, intelli- simplicitalis Augeli ad simplicitatem di-
gentia, et voluntas, sunt una vita, una vinani, et ad simplicitatem animae ratio-
mcns, una essentia non intelligit, : nalis ?
quod essentialiter sint idem et indivisa Et videtur, quod nulla.
secundum essentiam, quia hoc est im- I. enim Angnstinos, quod sim-
Dicit
possibile, sicut probat objectio : sed in- plicitas divina tanta est, quod Deus
telligit, quod in spiritualibus non est quidquid habet habet enim vilam, et :
sicut in corporalibus : in corporalibus ipse est sua vita : habet justitiam, et
1
Cf. Opp. B. Alherti. I
a Part. SummaB de XXXIV nostr£e editionis.
Creaturis, Tract. IV. Qu»st. 21. Art. 3. Tom.
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. IV, Ql EST. 13. 163
ipse est sua justitia : habet virtutem, »'t qua esl reddere uuicuique quodsuum
ipse esl Bua virtus. Ingelica simplicitas est, Deus essentialiter justua est, et re«
nilnl horum admittil : ingelus enim aec ctitudinem et perfeetionem actus justitiee
vita sua est, uec intelligentia, nec justi- semper contingit, el ab eo deflecti aon
tia, nec aliquid eorum qu» habet. Ergo potest. Angelus autem «'t homo partici-
nulla esl comparatio Bimplicitatis divina pativejusti sunt, el a rectitudine actua et
ad angelicam. perfectione deflecti possunt.
2. Adhuc, Damascenus in libro II de Similiter dicimus de simplicitate,
Fide orthodoxa dicit, quod Angelus in quod cum simplicitas in Deo, in Angelo,
np tration •
Dei corporalis esl ' : t cor- et in anima rationali non sit univoce, se-
poralis autem ad Bimpliciter incorporale, cundum primum modum non potest esse
in Bimplicitate nulla esl comparatio vel comparatio simplicitatis inter Deum,' et
proportio : ergo videtur, quod Dei el Angelum, et animam rationalem. Se-
Angeli in Bimplicitate nulla sit compara- cundo autem modo quodammodo est
tio. comparatio : quia mazima simplicitas
Adhuc, \d animam rationalem non
3. est, qua? est in fine simplicitatis, ut sci- ^
videtur esse comparatio unibilis enim : licetidem sit habens et quidquid habet,
cum eorpore, el non unibilis, in simpli- el idem per essentiam, hoc est,
sint
citate nulla comparatio est : anima ratio- quod una sit essentia habentis et quid-
n;ilis unibilis esl «um corpore, Angelus quid habet. Et minor simplicitas est in
non unibilis : ergo in simplicitate nul- eo quod participative simplex est, nec
l.nn habenl comparationem. esl quidquid habet. Et minima simplici-
tas sit ejus quod unibile est corpori
SoLDTiO. Mi-vndum, qund duplex est quantitatem habenti, et dividitur secun-
comparatio, Una esl univoci, quaa est dum potentias secundum partes organi-
indum unum quod esl in duobus vel cascOrporis.
pluribus Becundum nnam el eamdem ra- An primi m ergo dicendum, quod non Ad l.
tionem, sicut dicimus album, albius, al- esl comparalio sicut univoci, sed quo-
bissimum : el de hac dicit Philosophus, dammodo est sicut analogi.
quod comparatio univoci est. Et lalis An aliod dicendum, quod Angeli non a.i 2.
comparatio in simplicitate non est inter dicuntur corporales, nisi secundum

Deum, el Angelum, et animam rationa- quemdam modum : quia scilicet locales
lem. sunt definitive, sicut dictum est in quae-
Alia esl comparatio analogi, hoc est, stionc de definitione Angeli.
unius quod esl in pluribus Becundum Ad dicendum, quod unibilitas
alii d a.i 3.
analogiam Bive proportionem ad aliquod animaB ad corpus non impedit compara-

unum, sicut dicimus esse Deum justio- tionem analogi, licel impediat compara-
rem Angelo vel homine : quia secun- tionem univoci.
dum proportionem justitiae ad aclum,
'
5. J. Damascrnos, Lib. II de Fide ortho- dosa, cap. 2.
Ifii l). \l.i: M \«.. * iit 1 1 N: i.ii
QU/ESTIO XIV,
De secundo attrlbuto, sclllcel ratlone naturfilitrr insita, si\«-
Intelllgentlfe peroplcadtate ?
Deinde quaeritur de secundo attributo,

de quo dicit Magister in libro II Senten-
tiarum, distinctione III. cap. primo,
(juoil cst secundura rationem naturalitei
insitam, intelligentia, memoria, et vo- m i \i i ; i : i pitnn
luntas sivc dilectio.
Et circa hoc quceruntur duo.
Primo enini queeritur de singulis isto- ARTICULUS I.
rum.
Sccundo, De omnibus in communi. Secundum quem modum rati<> ,iiat
Dc singulis istorum qua&runtur qua- Angeli* 1

?
tuor.
Quaeritur cnim primo de ratione na-
turaliter insita. Ad primuu objicilur >ic : Videlur,
Secundo, De mcmoria. quod non conveniat Angelis, rationem
Tertio, De intelligentia. sibi naturaliter insitam es- .
Quarto, Dc voluntate. Dicunt enim concorditer Dionysius,

1.
Augustinus. et Damascenus, quod ratio

naturaliter insita. differentia hominis
constitutiva : intelligentia autem ditb.'-
rentia e^t Angeli, quia intellectualis sub-

MEMBRUM I. stantia est : ergo videtur, quod ratio non
naturaliter Angelo, sed homini.
sit insita
De ratione naturaliter insita. 2. Adhuc, Dionvsius in libro de Dwi-

nis nominibus : « Malum Angeli cst
contra deiformem intellectum e>ê ma- :
Circa rationem quoeruntur duo, scili- lum vero hominis, contra rationem
cet secundum quem modum conveniat esse ». » Ergo bonum per quod con-ti-
Angelis? tuitur Angelus in specie, deiformis in-
Secundo, Secundum quem actum ? tellectus est : bonum per quod constitui-
tur homo in specie, ratio est : sed
ultimum et optimum per quod unum-
1
Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Sumnia? de - S. Diontsids, Lib. de Divinis nominibus,
Creaturis, Tract. IV, Quaest. 22, Art. 1. Tom. cap. 3.
XXXIV hujusce novse edilionis.
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. IV. QUjEST. 14. 163
quodque constituitur in specie, ultima siin.i. Ergo tngelo uon convenit deter-
differentia -u i est sihi naturaliter insita : minari Becundum rationem naturaliter
non ergo convenit Angelo. insitam.
\. Adhuc, ln libro Definitionum dicil I\ CONTBARICM llUJUS est, quod BUpra Bed con
1- ic, quod b ratio est vis quedam ani- dittiiiit <\st Sententiarum, dis-
in libro II
in. i'. faciens currere causam in causa- tinct. I, quod creaturam itionalem du- i
tuin. » Kt intelligit de causa consequen- plicem lc.it Deus, Angelum scilicet, et
ti», quaa praecipue est in majori propo- animam rationalem : el unam voluit
sitione, cui adjungitur minor in >vlln- uniri corpori, alteram vero in sui puri-
gismo, ut per ordinem medii qui »1 re- tatc remanere . Ergo videtur, <iu<hI An-
Bpiciat majorem et minorem,extremitates lus sit ratio naturaliter insita. 1 1 .< <
appropriet approximet eas in conclu-

et • niiii verba Auguslini Bunt, ijuihus con-
sione : ut major exlremitas de minori tradicere fas uon est.
concludatur per antecedens, vel conse-

quens, vel repugnans, secundum artem S 'i.i no. Dicendum, quod ratio dici- soimio
quam docet Aristoteles in primo Prio- tur dupliciter. Dicitur enim ratio dispo-
rum, cap. de inventione medii. I
sitio interior secundum naturam rei
ratin est cum compositione, collatione, principii ad principiatum, ex qua dispo-
et inquisitione^ <[uo<l Dionysius vocat silione videtur quid ex quo sequatur :
discursivas disciplinas. fntellectus autem et h;cc ratio non cst in aliquo, nisi se-
Angeli non est sie, sed deiformis et sim- cundum excellentiam luminis intellecti-
plex. Ergo videtur, quod non conveniat vi. Dicitur cliam ratio quas est cuin in-
Angelo rationem naturaliter insitam quisitione quitl coinponihile sit, et quid.
cui conferibile secundum consequen-

Adhuc, Dionysius in Ubro <lc Divi-
i. tiam : et lia-c ratio est cum defectu lu-
nu nominibus : • Existentibus quidem minis intelligentifiB : propter quod utitur
eminentiora sunt viventia, viventibus ntotihus, ct si^nis, et caeteris habitudini-
autem sensibilia, Bensibilibus autem ra- bus localihus^ ut quasi nientlicantlo vi-
tionalia autem incntes excel-
: rationalia deat, quid ex quo concludi possit : et
lunt. et circa Deum sunt, et magis ipsi habet instrumcnta, syllogismum topi-
appropinquant '. » Cum ergo, sicut idem cum, enthymema, inductionem, et exem-
dicit Dionysius, Ingeli sint mentes sive plum.
intelligentis divime, patet quod sunt Primo ergo modo dicta ratio natura-
ultra rationem : et sic per rationem naliter insita cst Angelis : quia illa est vera
turaliter insitam Angelus non ^debet de- et perfecta composita intelligentia, et est
terminari, sed homo, qui minoratur ab formata luminc divino ct perfecto et
Angelo, ut dicitur in Psalmo vm, 6 2

. intellectuali. Secundo vero modo dicta
."».
Adhuc, Isaac in libro Definitionum ratio, convenit homini, cujus intellectus
sic «licit : i umbra in-
Ratio creatur in oritur ex scnsihilihus : et i<l<'<» talihus
telligenti», sensus in umbra rationis, quasi ailininiculis et instrumentis oportel
vita vegetabilis in umbra sensus. » S eam adjuvari, ut possit accipere scien-
in umbra esse, inteliigentiis angelicis tiam, quam ex sensibilibus mendicat.
non convenit, quse deiformes sunt. et in El li"<- est quod dicit Apostolus, ad Ro-
liiiiiini' jdcno, ita quod a Dionysio <li- itiitn. i. 20 : Invisibilia ipsius, scilicet
cuiitur lumina divina, et specuia claris- Dci, a creatura mundi per t
ea quse facta
1
S. Dionysics, Lib. de Divinis Dominibus, nem, paulo mim ingelis, <
cap..'i. Cf. II Sententiarum, Dif I ip. D. Tom.

1
Psal. viii, • : Jftnutstft eunt, sciiicel homi- XXVII Opp. B. Alberti,
1«»; I» M.li M \«.. nnh. I'l! l.h
si/nf, intellccta, conspiciuntur. I l»i dii it inf< miii duUo modo b*-
i
ilossa, quod « i reatui em tnuodi * o< nl benl virtul pei ioi um l
H
hominera . eo quod oni enil um omni i i in libi /' miiii <li< it, ij quid-
creatura. Ea autem qua Fai ta sunt, quid pole i
polentia inferior, poti
sensibilia mundi vocat, per quaa inqui- supi i ioi . ei in .ii i
i ,,1.
rendo el conferendo invisibilia Dei ali- quidquid pol

qnaliter sicul per spei ulum el BBnigma *-t quidquid po oruod vere
cognoscit : » quod, sicul dicit Bernar- I". ii tus, poti i
Don
ilus in libro V de Consideratione ad Eu- com ii tiiui : <-i liiiju q .
genium, « non es! necessarium tngelo, bonitates inferioi um influuntur i

>-
qui hoc lumine pleno videt in Verbo, perioribot, el & I obumbran-

sicui iiuii aecessarias sunt scalaa tenenti tui , se< undnm quod recipiuntur ab
jam siiliuii). inferioribua. enim Philoeophus in Dicil
Ilis habitis, facile est respondere ad VI Ethicorum , quod omne quod recipi-
objecta. tur in aliquo, esl in < tndum pol
Ad i
^° ritlM ' Nl ergo dicendum, quod ratio statem recipientis el dod secnndnm poti
naturaliter insita homini, es1 ratio se- st.ii. ii _ Us vel influentis. Unde ratio
cundo modo dicta, e1 non primo. Ratio primo modo dicta, in nnlla umbra est,
autem primo modo dicta, magis con- sed potius in lomine intelligentiae perfi
venit Angelo, quam homini. cta*. Sed ratio secundo modo dicta, in
Ad 2. An aliuo dicendum eodem modo :

umbra eal : el de hac intelligitur dietum
quia ratio primo modo dicta, non est Isaac.
sinc dciformi intelleclu : ratio vero \nquod objicitnr in contrarium,
in
secundo modo dicta, obumbratur ab diccndum, quod ratio primo modo dicta
illo. Angelis naturaliter eat insita : et ab hac
Ad 3- Ad aliud codem modo dicendum, dicitur creaiura rationalis.
quod Isaac dicit, quod ratio secundo
modo dicta vis animae est, et non primo

modo.
^d 4 Ad aliud omnino similiter respon- mi miiisi hhiMi
dendum est mentes enim et intelligen-:
tiae non sine ratione sunt, secundum

primum modum accepta : sed sunt ultra ARTICULUS II.
rationem, magis Deo propinquantet
quarn ratio secundo.modo accepta. Secundum quem actum insit Angelis

Ad 5
Ad ultimum dicendum, quod Isaac ratio ' '.'
gradus entium determinat ita, quod

semper inferius minimo supe-
sit in
rioris : et hoc vocat umbram, quia ibi Secundo quo?ritur, Secundum quem
incipit occumbere superius. Et hujus actum insit Anêlis ratio ?
causam determinat Dionysius in libro Et videtur, quod secundum actum et
de Divinis nominibus*, dicens, quod superioris et inferioris parlis rationis.
« virtutes inferiorum superiora habent 1. Angelus enim, ut dicit Damasce-
excellenter et eminenter. et non e con- nus in libro 1 de Fide orthodoxa 3
, est
1
S. Dionysius, Lib. de Divinis nominibus, XXXIV novae editionis nostrae.
ca P- 7 -
3
S. I. Daxascbnqs, Lib. I de Fide orthodoxa.
2
Cf. Opp B. Alberti. Ia Part. Summa? de cap. 2.
Creaturis, Tract. IV, Qufpst. 22, Art. 2. Tom.
l\ II 1\ SUM. THEOL. TRACT. IV, QUifiST. 14. 161
substantia intellectualis Deo ministrana : actuum : ergo inesl ei Becundum

ratio
Don ministrat Deo, nisi disponendo
I actum superioris, et secundum actum
inferiora ad Formara Buperiorem secun- inferioris parlis rationis.
duiii Dei voluntafem, et ad bominis sa- ;
!. Adhuc, Hoc videtur ei verbis An-
lutem. \<1 Hebr. t, 14 : Nonne omnes geli Tobiae, \u, 15, ubi >i<- dicitur : Ego
it administratorii spiritus t
in mini- sum Raphael Angelus, unus ex septem
sterium missi propter eos qui hxredita~ qui adstamus ante Dominum, Quod
temcapient salittis? Ergo Angelua con- enim dicit, Unus ex septem, sicul dicunt
templandis superioribufl et consulendis Sancti, notat quod esl unus ex univer-
quae iu ordine Bapientiae Dei existunt, sitate ministrantium, quia per septem
atinue inhfflrescil : et boc esl actus universitas Bguratur. Gonstat autem,
superioris partis rationis, nt Augu- <li'
-
it quod non ministrant, nisi secundum ra-
stinus in libro XII super Genesim atl tionem Bcientise disponendo inieriora :
litteram. Et iterum Angelus inferiora constat etiam, quod in conspectu Dei

disponil proul faciunl ad salutem homi- non stat, nisi contemplando el consu-
nis, quam procurat : et hoc est actus lendo superiora, ut directe secundum
inferioris partis rationia, ut dicit Au- formam superiorum disponat inferiora,
tinus ibidem. Ergo ratio insita est et sic perficiatur homiuis reductio. Pri-
\ _ o secundum actum utriusque par- mum autem horum secundum actum est
ti^ rationis, acilicel inferioris, el supe- inferioris partis rationis. Ergo Auêlo
rioris. inest ratio secundum aeluin utriusque
:!. ^dhuCj Dionysius in Ecclesiastxca partis rationis.
kierarehia : « Lex divinitatis est per In contrarium hujus est, quod onmis Sel conrai
prima media, el per media ultima redu- ratio consiliativa ••! inquisitiva est, ut
cere*. » Ergo hominem reducit per dicit Damascenus autem et

: inquirere
Angelum ; aed reducens reducere non consiliari dubitantis es1 Angelo dubi- :
. nisi consideret diligenter et tor- tare non convenit ergo non convenil :
mam el dispositionem ejus in quod Angelo inesse rationem secundum ;ili-

reducit, et modum el dispositionem <jua- quem actum rationis.
liter reducal : aed primum horum non
p s jse, ni>i contemplando el con- Dicendum procul dubio, quod
Soldtio. So | Ulio .
Bulendo asterna : quod eat ratio sapien- Angelo convenit ratio secundum actum
lii', ut dicit Augustinus, et est actus utriusque partis rationis quia aliter non :
Buperiorifl partis rationis. Secundum esse possel disponere inferiora ad superiora,

non potest, nisi disponendo <'t conside- ut probant primaB objectiones.
rando temporalia : <'t hoc <
i
st ratio scien- El si objicitur, quod inferiora sunl
li.f, ut idem <li<it Augustinus, el actus aensibiliaj quaa non accipiunturj nisi
infenoris partifl rationis. Tertium lieri persensus:e1 ^.ngeli sensus non habent.
non potest, nisi ordinando <'\ diaponendo Dicendumj quod falsum esl probabimus :
inferiora ad Buperiora : <-t hoc est actus enim in sequentibus, quod Angeli per
rationis secundum ae, cujus est conferre intellectum perfectam notitiam habent
unum ad alterum, et ordinare quod aenaibilium, in qua?stione de intelligen-
inferiora directe perveniant ad formam tiis Angelorum.
Buperiorum. Et haac tria necessaria Bunt Tres ergo primae rationes procedunl
ad reductionem <jua' lit Angelum
per :
<!<" necessitate.
50 necessarium eat, quod Angelo insil \i» m <[n<><l objicitur in contrarium, \,j bject.
ratio seeundum quemlibet istorum trium dicendumj quod non omnis inquisitio
1
S. DiOMTsnjs, Lib. de Ecclesiastica bierarchia, cap. 1.
ltJ8 1). \|.l; M \<.. OIU). I'i: 1.1»
egj cum dubitatione. Quasdam i nim inqui- 1/' moria et H< /. l
siiio est dispositio el ordo fa< iendoruni : non e 1 n quidem

,.| ii.rr ee1 per actum rationis, el ine 1
autem memoria, l
ba con^ enil .ngelis, vei in 111' \n-

dubitatione : el c
quibus lamen non conveni! dubitai n 11 111 nec praeteritio est, nei fntui 1
Similiter non omne consilium cum lio : ergo ii' memoi ia.
dubitatione est. Potesl «-111111 < onsilium I tdbw . tvicenna in VI de Nalu-
derivari a verbo coruulo, .ecundum ralibui : « R rdatio io ad
quod consulo dicil consilium quasro : aliquidj quod habuit — • in anima in <
ei bic cum dubilatione est, el non 1 on- praBterito 1 talis antem pi b non :
venil Angelo. El potesl derivari a eon- convenit Angelo ergo nec memoi :
sulo,secundum quod est consilium do, Adhoc, Memoria et oblivioconti

'.\.
secundum quod dicitur in versu :

11.1 sunt, vel opposita nt privatio el ha-
liiiu- :
ergo nata sunl Beri 1 11 1 idem :
Consilium qusro, til»i consulo, consilium do. in Angelis non lit oblii io ergo nec n
moria.
El sic consilium est certa definitio •
'»
Adhui . \ ._ uslinus in libi < \ II de

faciendorum, ut dicit Gregorius, quod Trinitate, in principio dicit,quod <•
quan-
mutat Deus sententiam, sed non consi- do memoramur el reminiscimor, h<
liuni et sic consulere aBterna bene con-

: pertinel ad hominem, quia adhuc in
venit Angelis. nobis agitnr id (ju<»<l commune habemua

eumbrutis :»ergo nec memoranlur, n
reminiscuntur : ergo non inesl eis .
moria.
Adbuc, Proprietates iiK.-niori.i sunt
7.
MEMBHUM II. duplices quaedam ex memorantibus, el :
qua^dam ex memorabilibus. Ex memo-

Utrum memoria convcniat Angelis ? 1
rantibus dicit Avicenna, quod duabu-
potentiis memoria, scilicet confortatur
frigido bene comprimenlc organum, et
Deinde quaeritur de memoria, Utrum sicco bene tenente lormam in organo.
conveniat Angelis ? Uhde dicimus eos qui sunt boni in<_r enii.
Et videtur, quod non. malos esse memoriae. et e converso. Bo-

1. Damascenus : « Memorativum est nitas enim inirenii lit ex calido bene mo-
mcmoriae et rememorationis promptua- vente, et liurnido facile suscipienle. £t
rium et causa » tale autem promplua- : constat, quod secundum ba> dilferentia-
rium non est nisi animae sensibilis er- : non potest inesse memoria Angelis. Pro-
go non convenit Angelis. prietas vero ex memorabilibus, ut dicunt
2. Adhue, Idem Damascenus « Me- : Philosophi, maxime Aristoteles in
et
moria est phantasia derelicla ab aliquo libro de Memoria et Reminiscentia, sunt

sensu subjecto secundum actum appa- ex antiquis mediis in quod prius accc- id
rente, vel coacervatio sensus, vel intel- pimus, procedere. Et vocat antiqua me-
ligentiae : » sensus Angelis non conve- dia, signa quae in sensu praeterito cum
nit secundum nullum dictum
: ergo ipsismemorabilibus accepimus sicutvi- :
modum convenit eis memoria. dentes librum, recordamur ejus qui li-
3. Adhuc, Philosophus in libro de brum fecit : videntes Socratem, recor-
1
Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Snmmae de Tom. XXXIV hujuscenova? editionis.
Creaturis, Tract. IV, Qusest. 23, Art. 1 et 2.
IN ii iv 61 m riu :0L m;\u. i\ . qi i.st. u. uVj
tl.tmur dsemonis cui similis fuit Socrati lum mcmoria quss simpliciter
est. Alia esl
videntes campum, recoirdamur Vicloriaa B8l thesaurus formarum intelliffibilium.

vel fugae quam in campo Fecimuti sil ut : 11 1 secundum noc memorari, esl nolltiam
dicitur de Uiysse, quod quoties vidit rei apud se tenere, ut dicil ûgustinus
bampum quemdam, Qevit, quia ibi pro- in libro \\ de Triniiaie.
jectis armis fugerat. Et generaliteT vi- Primo ergo modo dicta memoria, nullo
dentes locum, recordamur quoe in loco modo est in Angelis illa enim eBI cum :
ciderunl nobis. Constal aulem, a}uod sensibili parle anlmse, (juam uon baoent
nilnl borum convenit intelligentiis ange- ^.ngeli, Secundo autem modo dicta me-
licia : ergo nec memorari oec memoria iuorin, uon indiget nisi ihtellectu et in-
• onvenit eis. telleetuali haturai 5ie eblni hnemihl
S. Adhuc, r.illius in tihro II llrlhu- linii .-t nisi naturam rei apud se tenere.
ricm tradena memorandi
artem dicit, Et hs3C pars imaginis est, ex qua per imi-
quod i qui bene vult memorari praB- tationem formatur intellectus, el <'\ ipsa
terttorum, studere debet, omne
quod et intellectu formatur voluntas sive di-
quod accipit in sensu, accipiat cum ma- lectio. Kl hssc simplicius est in Angelo>
..i delectatione, vel cum magna abo- «juam in homine : quia notitia rerum
minatione : quia tunc diutissime recor- apud Angelum esi per formas coarctatas
datur. » Sic autem accipere nullo modo sibi et Bimplices, formis idealibus Bimi-
convenit ingelis : ergo nullo modo Les apud homines autem notitia rerum
:
convenit ois memorari. est per formas acquisilas el phantasmati*

ntra. '-N CONT«ABI1 H est, quod bus permixtas.
1. In l.ittrni dicitur secundi libri Sen- \A pcr hoc patet solutio ad omnia
imliarum, distinct. ex verbia Au- III, qua?sita. Omnes enim illaa rationes qiue
istini, quod i per rationem aaturaliter probant, quod in Anyclo non est memo-
insitam convenit Angelis niomoria, ria, do neccssitato procodunt de nninoria
intelligentiaj el voluntas. » primo modo dicta.
2. Adhue, [sidorufl el Gregorius dicunt, Illffl voro quaa in contrariuin sunt,
quod quo in Angelis est subtiiior natura, scilicet quod in Angelo sit memoria,
- intelligitur in eis imago Dei procodunt de memoria secundo nioil.»
impressa : Bed imago Dei consistit in dicta. Et si arguatur ex una ad alteram,

inemoria, intelligentia, et volunlatr : er- incidit fallacia aequivocationis.
- o memoria ma\ime convenit Angelis,

Bt plus quam homini.
iio. S ilutio. Dicendum,

quod memoria
duplex est, etiam secundum Damasce- MEMBRUM Ilt.
iniin. I ni est thesaurus formarum sen-
sibilium, vel ex Bensibilibus, vel cum De irilelligentia sive perspicacitate infefa
asibilibufl acceptarnm. E1 super illam, ligentim Angelorum,
cu1 dicil Avicenna, sunl actus reflexivi
cordationia .1 nminiscentia? : recorda-
tiunis, sicul quando prius acceptum Dbindb, Quaeritur de intelligentia si\ .>
revocatur imaginationi, sic ut stet ante perspicacitate irAteHiger4tiae Vogelorun^.

oculos et sensus : reminiscentifls, sicul El quaeruntur duo, quorum priniuin,
quando revooatur pars obliti vel oblitum est, Gum multaa sunl differentiae intelle-
per reflexionem rationin ad id quod priua ctus, Bcilicel agens, possibilis, speculali-
acceptum est cum antiquo ih.mIi,,, u \ vus sive formalis, speculativus practicus,
di< iuiii est, .iiui quo memorabilc accep- adeptus >i\.- possessus, el non adeptus
170 h \l.l: M \i, OHIJ |>M II)
iiiniin e< undum omnei istai difToi i n iliqu nii p .iii nit
\ i insil perspii a< ita intelligen -

unumquodquc intclligibilium Kccun-
1
1
1 .111 non '
dum acturn, lii el nulli
Secundura est .
I ftrum per |" ciei in- cundura i
I oullui intelli
telliganl Angeli : el si intelligunl per unumquodque inlclligibilium dum

species, qu b vil quale. sinl ilU. spe- actum, '-I QOIl '(•' iindum <•--<-, ni-i ni-
i i es ? tclleclui possibil
intellectuH possibilis. Sc<l ;
ili« non
potesl esse sin ite : quia oumquam
exirel in aclum : ergo in \
•i- intellectus, '-i possibilis.

Ml \\\\\\\ II IMII Adhui - t
materia in
natura i oi porum, lic intelli iibi-

,n natui l ipirituali et intellectuali :
ATtTICI LUS I. si-d materia in natura corporam uni

subjecto sub privalione <-t forma t-w-
Utrum secundum omnes differentias in- s\>'\\^ : ergo inteilectui possibilis untu
tellectus Angelo insit perspieaeitas subjecto -ul) specie intelligibilis <-t sub
intelligentia, an non '
? privatione ejuadem exiitena :
autfin. quod quando intelligil .ngelus,

aliqu.i potentia intellecliva <-jus est sub
Ad primum horum sic proceditur : specie intelligibilia, quia aliter nou in-
1. Aristoteles in III de Anima sic di- telligerel : <-t cum ille intellectufl i<l<-m
cit : « Quoniam
autem sicut in omni sit cum possibili non habente speciem,
natura aliud quidem est matoria in uno- sequitur quod a<l minufl intcllectufl
quoque genere, et illud est potentia omnia possibilis sil ibi subjecto <-t secnndum
illa alterum autem ut causa est efficiens,
: esse, lic non t sit ibi sub ratione poten-
quo est omniafacere, ut ars ad materiam tiae, eo quod numquam e>t >ub priva-
se habct necesse est et in anima has
: tione. Et si possilnlis est in Augelis, d<-
esse difTerentias et hujusmodi quidem : necessitate etiam est agens, ut prius pro-
difTerentia qua omnia liunt, est intelJe- batum est.
ctus possibilis hujusmodi vero qua est : Kx boc etiam accipitur et prohatur,
omnia facere, est intellectus agens, qui quod inteilectus possibilis et speculativus
est sicut sol. » Yidetur ergo, quod co- idem sint numero et subjeclo, li< el diffe-
gnoscibilium intelleclus non sit sine his rant ratione et ess - ulata? :
duobus : sed Angeli habent cognoscibi- - -

in Angelis est possibilis intellectu-
lium intellectum ergo non habent sine : et >peeulativus, et possibilis non e>t sinf
his duabus ditTerentiis ergo in Ange- : nte : ergo etiam in eis est intellectus
lis est intellectus agens et intellectus pos- agens.

sibilis. \. Si forte dicatur, quod in Aogeiis
2. Adhuc, Aristoteles in III de Ani- non est possibilis intellectus, eo quod
mn : « Omne cognoseens secundum intellectus eorum numquam fuit in poten-
cognoscibilia, tit unumquodque illorum tia, etnon exivit de potentia ad actum.
secundum actum quando cognoscit il- quemadmodum humanus. inteUectus
lud » cum igitur Angelus cognoscat
: Contra Agens secundum quod agens,
:
omnia cognoscibilia per naturam. Ange- non potest esse subjectum, eo quod ratin
1
Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summoe de XXXIV hujusce novoe editionis nostrae.
Creaturis, Tract. IV, Quapst. 34, Art. 12. Tom.
!N II P. SUM. THEOL. TRACT IV, QU EST. U. 171
Bubjecti esl ratio potentise e! naturse possibilis : et sine illo non est necessariua
materialis : cum ergo aliqua potentia agena intellectus : ergo n ns intel-
intellectiva in tngelo substel intelligibi- lectus esl in eis.
libus, quando Vngelus intelligil intelligi- _d boc dixerunl quidam, quod .ngeli
bilia secundum actum, illa potentia est in non babenl nisi intellectum agentem
ratione subjecti el naturse materialis : formaa intelligibiles : sed operatio intel-
autem non potesl esse Bubjectum,

ros lectua agentis multiplex est, ul dicunt.
ille enim esl si.-ut lux, ut <li<it .ristote- Qusedam enim esl abstrahere Bpecies
les in III de Anima luxautem non est : intelligibiles a phantasmatibus, et c<>n-
Bubjectum colorum, Bed actus intelle- : jungere eaa intellectui possibili : el hanc
ctus ergo Bicul lux non esl Bubjectum habetintellectusagens secundum conver-
intelligibilium, *cd actus. Oportel ergo sionem ad inferiora Bensibilia. Aliam
in A ii u' 1< liam potentiam intelle- habet, ut dicunt, in illuminatione Buper
ctivam,qusB sit subjecturaintelligibilium, species nniversales rerum, in quibus, ul
et (sicut dicit Philosophus) intelligibilium dicunt, summam retinet, e1 singula per-
locus : el in <|w,i sicut idem dicit in III dit, ut dicil Boetius. El vocanl swnmam,
de Anima) Bicut in tabula rasa depin- primas propositiones (jua' dignitates
gantur species intelligibilium : et ille esl vocantur : quibus ut quibusdam instru-
in natura potentise et materisB, sicul mentis, agens intellectus extrahit pos-
probatum est : ergo in Angelis est intel- Bibilem ad actuni, et facil de potentia
lectus possibilis : el i 1 1 t
v
numquam potest sciente, actu scientem : harum enim
nte, ut probatum esl : ergo notitiam discens non accipit a Doctore,
etiam in eis intellectus, agens. Sed sed habet apud se quia, sicul <liril :
possibilis secundum actum factus est Aristoteles in primo Posteriorum, prin-

speculativus : erjro secundum oranes cipia scimus in quantum terminos cogno-
istas tres differentias intellectus, agentis scinius. Aliam habel operationem secun-
scilicet, possibilis, <-t Bpeculativi, intellc- duni comparationem ad lumen superius,
ctus est in .ngelis. quod vel verbo, vel intelligentia supe-
.").
Adhuc, Quamvis materia in ccelo riori recipit per influentiam : el unitur
numquara -it in potentia ad actum <'t ad ei sicut lumen lumini, mediante quo
formanij tamen substanlia <! subjecto efficitur potens ad cognoscendum singula
materia esl in ccelo, quaa subjectum esl >i<u sunt, non tanluni iu universali, sed
i
formarum Bubstantialium et accidenta- etiam in singulari. Dicunt ergo, quml

lium caA\ ergo a aimili quamvisinAn- : agens primo modo dictus esl in ho-
gelis secundum possibilem intellectum mine, secundomodo dictus estin Angelo.
nuraquam cxitus sit de potentia ad Stn contela. hoc est, quod oportet, sed eontra.
actum, oportft tann-n possibilcm intelle- quod aliquid sit subjectum illarum for-
clum inesse eis, qui in eia substel formis manmi, qu® sunt species cognoscibilium
intelligibilibufl : ergo in Angelis esl pos- ab Angelo, <'t quod Be habeal ut suscep-
sibilis intellectus : el hic efficitur Bpe- tivum ad ipsa, sive recipial ea ab illumi-
culativus, quando Bpeculatur : i -t natione superiori, siv<- a lumine prima-
in eis Bpeculativus el hic non : <'st sine rum propositionum, quae sunt dignital
•
i_r '
nte : ergo est etiam in eis ;i_<'ii-. secundum comparationera ad inferiora :
1n co.NTnAHir.M hujus esl <ni<"l dicil et illud Busceptivura el subjectum num-
i stotelea in V primx philosophix, quam potesl esse agens, quia agens e1

quod potentia passiva Bive possibilis eal materiale, sicul <li<ii A i i^t • ,».!.•- m
principium transmutationis : sed in An- II Physicorum, numquam <<ii!i<i<liiut
is non est possibiiis quae est principium in idem secundum rem, -<'<l semper in
Iransmutationis : ergo nec intellectus diversa.
|72 I». M D M \G ORD l'l: II»
• I iii Rii i qusritui .

I
li um in \ ini- 11« ' iu.ili \n onformati
i -i.-i- « 1 1 1
«
i • •
i > 1 1 .
i intellci Lu . quibui Di >• quara homo sed in 11 i
pn
dii iriilui intellei tut pi i
ei ulatn nra inlcllei lu P
j el
prai im iiii i iiluii
I i
\ idelur, quod sii
I
•
ln tngelia enira i il spei ulath ui hoc riliu I bum, quod vei
Intellei tus, aliter enira uihil specularetur u\ • J i il \ in libro \ III |
intelligibilium : BpeculativuB autem, ul // inilale, nolilia fonn tU P

dicil Philosophus Anima, pef
in III de notitia amal i, ul di< itur, I ad l
extensionem lii practicuB el non exic : i, 24, virtus Dei < D

tur ad boc, nisi quod id quod speculatur i-iiiin Chru ium !>•
sii :
• n .
•
in ratione veri, extendal se in rationem /> >

apienliam, Ergoin D
boni convenientis, vel mali disconve- platii ii- inti llei lui
uientiB : et consideret illud ut bonum qui est intellei Iub - ipientue : et in !»
conveniens, vel malum inconveniens, el esl intellectue practh ub sive opi

nuntiel voluntati vel appetitui hoc qui est intellecluB virtut
consequendum, vel illud fugiendum : liam esl in intellectu angelii o, qi
constat quod banc potentiam aiiicin, in intellectuali natura maxime confoi
extensionis habet Angelua ergo An- : matui Deo.
gelus habet intellectum speculativum et I.n con ii-.auii m hujus videtur i sse qoo
practicum. dicit Aristotelea in III; . l tirna, quoi
Adhuc, Angelus bonus convertit se
2. « natura non deficit in m
ab bonum. et Angelus malus pervertitur abundat superfluis. » Unde nulli dedj
ad malum : ct neutrum horum esse intellectum practicum sii rativun
polest, nisi per intcllectum practicum : ni>i daret ei organum quo perficera
quia, sicut doeet Aristoteles in II dc opus illius inteilecti it manunl
Anima, cap. de movente, appetitus Dicit enim Aristoteles in libro XII d
numquain convertitur ad bonum, nec Animalibus, quod « n - inua
avertitur ab ipso, nisi nuntiante intel- quo utilur ad om«
rntelleclus practici,
lectu de bono ad quod debet converti, nes formas operum suorum perfi
vel de malo a quo debet averti ergo : daa » Bicautem non fecit Angelo
: :
necesse est, quod in Angeio sint istas in Angelo non videtur esse intellect»
differentiae, quibus dividitur intellectus practicus.
per speculativum et practicum.
3. Adhuc, Intelleetus Angeli non est Ulterii -qu i-ritur. LJtrura Angelus -
delieientior, quam intellectus hominis : istis differentiis habeat intellectum, quae

sed de perfectione intellectus hominis sunt intellectus adeptus sive possessus,
est, quod habeat utrumque intellectum, intellectus non adeptus.
scilicet speculativum, et practicum, et Secundum enim Aristotelem et Demo-
secundum alterum tantum non esset per- critum intellectus agens duobus a.
fectus : ergo multo magis est hoc de per- efficitur, quando scilicet ad phantasmata
feetione angelici intellectus. se habet ut sol. abstrahendo speciea

Adhuc, Constat, quod per Angelos
4. intelligibiles, et movendo eas in intelle-
liunt miracula facere autem miracula : ctum possibilem sicut in locum propriura
non llt nisi per intellectum practicum : generationis specierum intelligibilium.
ergo intellectus practicus est in Ange- Dicunt enim, quod intellectus possibiiis
lis : et practicus formatur ex speculativo : locus specierum est. sicut sol abstrahit
ergo est in eis speculativus. species colorum a corporibus terminatis,

5. Adhue, Constat, quod in natura et movet eas specie spirituali in perspi-
-
l.N II H. SUM. THEOL. TRACT. IV, ijl i.-i L4. 173
fuum dod terrainatum, quod secundum (Jnde ibidem dicit, quod « experientia
spirituale abstractionis earum, regio artem fecit, inexperientia autem ca-

*•( locus generationis earum est. Dixerunl sum : » sirut ait PoijiIin rius recte dicens.
jBtiam, quod in se babeal lumen distin- I.\ hoc videtur, quod Angeli habent
ctuiu, sicut ars habel inprincipiis suis. adeptum intellectum per experientiam
l'.-t enim ars, ut dicil Tullius in fine longi temporis.
primi Rhetoricx, collectio prseceptorum

sive principiorum ad eumdem Bnem Sou no. Ail id ([uoil primo quasritur, 10.
tendentium, ad quse principia distin- dicendum, quod procul dubio intellectus
guuntur per compositionem et divisionem agens et possibilis est in Angelis : sed

illationem, omnia qua sunl ariis,ut n- es1 iu eis tam respectu universalis,
eerta «•! distincta notitia babeatnr de eis, quam respectu singularis : utriusque
iraod nemo potest adipisci nisi per slu- enim notitiam agit intellectus in eis.
diuiu. Et propter hoc, sicut dicit Gn Et quod hoc verum sit, patel per ver-
rius N - iii-. hi duo concordito r dixe- liuin Maxinii sic dicentis super ca[>ut
ruut, quod aemo iu hac vita habet Beptimum libri de Divinis nominibus
intellectum agentem adeptum nisi
Bt Dionysii : o Omni sensu exteriori carent
Philosophus. El ideo dicit, quod Aristo- Angeli non enim Bensibilium rerum
:
teles dedil duplex exemplum iu III de notitiam per phantasias corporum acci-
Anima, scilicet quod esl ut lux, el quod piunt, scd omnem corporalem creaturam
est ut ara ad materiam. Et ideo dicit in in causis spiritualibus spiritualiter perspi-
1 de Anima, quod videtur secundum ciunt, quemadmodum

sumus cuin \ isuri
prudentiam dictus intellectus, non per requalitatem Angelorum transmu-

aequaliter inesse omnibus, sed noque ho- tabimur. » Hoc dicit super illud verbum
minibus. Dionysii, quo de Angelis sic dicit :
Quaeritur ergo, Si Angeli habent « Etenim ct Angelos scire dicunt eloquia
hnjusmodi adeptum intellectum ? Et vi- quae sunt in terra,non secundum sensus

detur, ijuod nou quia : i[»sa cognoscentes sensibilia quidem
I. Nihil adipiscuntur per studium : existentia, sed secundum propriam dei-
adeptus intellectus, per studium ac- fonnis nientis virtutem et naturam. »
quiritur, ut dicit Alexander in libro tle Qualiter autem hoc sit, in sequenti arti
Inlellectu </ intelligibili. culo qusestionis ostendetur.
'1. Ailhuc, Aiiquis adipiscitur quod Babenl etiam possibilem intellectum,
prius non habuil : sed Angelus non non socundum rationcni potentise de
acquiril intellectum, quem prius non qua potentia educitur in actum per uni-
habuit : ergo non accipil intellectum versale acceptum de phantasmate, sicut
adeptum. contingit in homine, cujus intellectus
I\ contk.uuim liujus quod est, ilirit possibilis conjunctus est continuo et
Augustinus, quod daemones multa ili- tempori, sed habet eum secundum quod
Bcunt pcr experientiam loiiL r
i temporis, est subjectum intelligibilium, quemad-
ct tuui similes sint iu natura intellectuali modum perspicuum subjectum, et locus
dsemon ct bonus Angelus, videtur quod c-l visibilium specierum in esse spiri-
etiam boni .\ii^''li discanl per experien- tuali, quod accipiunl iu lucis abstra-
liam lemporis. \ ia au em hujusmodi ctionem, quaB omnium visibilium esl spe-
doctrinsB ponitur ab An-t itele in primo cies et actus, sicul et intellectus agens
primsB phiiosophim sic : Ex multis
» omnium intelligibilium species et actus
experimentis acceptis lit una memoria : :. El ideo tliiil Aristoteles in III de
ex multis memoriis universale : hoc Anima, quod « intellectus est species
autem principium est artis et Bcientise. specierum intelligibilium. »
174 I) ALB. M \<.. ORD l'l: ED
; i. \i. rniMiM ergo dicendum, quod pro- dicendum quod possibili jam
dit, el concedendum < t, quia verita- <li<tniii ecundum i
lem concludit. mutationis p<<t< titia
\.i ?. \i. \i ii d dicendum, •

|
*
i
• >• 1 in veritate in Vugelis, -• <l in liominibu
intellectus possibilis in Vngelis secun- jam dictura esl in auctoritatf Ha imi
iliim unumquodque < cibile, unum priui inducta, \ 1 1
_-
< 1 1 per phanla
lit i niii iji-u formaliter : sed forma co- phantasmata nibil accipiont : lamen
gnoscibilia in cognoscibili etecundum cundum <jin.il possibil et
naturam, Becundum i I in ipso, el subjectum intelligibilium, de ne<

dai ei esse el oaturam : in possibili babenl possibilem intellectum, ul p
aiiirin intellectu non esl nisi Becundum batum est.
speciera intentionalem, el ideo illi non Ad n< quod objicitur de solutione q
dai esse, sed cognitionem tantum : sicul rumdam. dicendum qood bona est, et
albus color in corpore terminato exi- coneordal in omnibns lii- quae d
stens, dat ei esse albi : in perspicuo vero sunt. Vngelns enim non babet possibi-
existens, in <i
ssl secundum esse spi- lem intellectum, nec etiara agentetn
rituale «'i intentionale, uon dal ei esse cundum comparationem a<l inferii
albi, sed virtutem immutandi sensum phantasmata sensuum, <-.x quibos extra-
visus ad cognitionem albi sensibilem. hitur spe< ies intelligibilis, iim na-
A ,i 3. An aliud dicendum, quod hoc argu- bere agentem et possibilem, bomiois

mentum de necessitate procedit, <-t pro- est, et non Angeli -"'I per compara- :
bat, quod idem es1 possibilis et spe< ula- tionem ad iiluminationem Buperiorum
tivus subjecto, quamvis ratione sit diffe- descendentem in ipsom efficitur d<if"r-
rens. Tamen in hoc cavendus cst error mis virtutis et naturae, ut dicit Maxin
Theophrasti, qui sicut dicit Commentator in auctoritate jam indu I per J
super III de Anima, dixit eamdem esse distincte cognoscil et universale et parti-
receptibilitatem materias et possibilis culare.
intelloctus : Imc enim non est verum. An w quod objicitur contra, dicen-
Si autem esset verum, sicut receptione dum, quod hoc probat. quod inteUectus
formae hominis materia liomo efficitur, possibilis est in eis per rationem sub-
et receptione calidi eflicitur calida, re- jecti : et hoc verum est. Nihilominua
ceptiune albi efticitur alba : ita intelb'- tamen agens aliter est in eis, quam in
ctus possibilis receptione speciei hominis homine : in liomine enim pt-r principia
homu efficeretur, et receptione speciei et regulas artis sicut per instrumenta
lapiJis lapis, et sic de aliis, quod absur- quaedam, distinctam facit cognitionem
dum est : nunc autem non recipit nisi de cogi - bilibus, et in universali sicul
secundum species intentionales, «juae illa universalia <unt Angelo autem : in
principium cognitionis sunt, et nun per deiforme lumen, quod aequalitei -
principium ipsius esse : ideo per singu- babel ad universale et singulare. distin-
larem specierum reccptionem singulo- ctam facit cognitionem et universalis et
rum cugnoscibilium recipit cognitionem, singularis.
et secunduin esse non efticilur aliquid
eorum. Ad quod
id ulterius quEeritur, Utrum
Ad 4. Aj) aliud dicendum, quob hoc argu- in Angelo sint istae differentise, quibus
mentum in veritate procedit, et de neces- dividitur intellectus per practicum et
sitate concludit. speculativum '?
Ad 5. Ad aliud etiam similiter dicendum, Dicendum, quod sic.

quod hoc procedit. Et quinque argumenta quae indu-
Ad object. Ad id quod objicitur in contrarium, cuntur ad hoc probandum, procedunt.
l.\ II P. SUM. rHEOL. TRACT. IV. QU EST. 14 175
\ jelus enim nec operatur, nec vult, mate, neque per studium neque per doc-
m c prosequitur aliquid, nec averlitur ab li inain.
aliquo nisi per rationem intelleclus pra- \nquod objicitur in contrarium,

iii
tdobj«ct
ctici, nec operatur aliquid oisi per ratio- dicendum, quod experientia longi tem-
nem ejusdenij quia aliter irrationabilis poris qua daemones multorum habent
sua voluntas el suum oj m- : notitiam, ab Augustino dicitur acceptio
oec speculatur aliquid, nisi per formam singularium : sed non sic quod ordinent
intellectus Bpeculativi. ad memoriam, Bive ad universale secun-
\i»quod objicitur iu contrarium,
lD dum quod esl principium artis et scien-
dicendum, quod ratio operis hominis lia' : et non probatur, quod

ideo per hoc
doo perficitur nisi corporeo instrumento habeant intellectum adeptum per mo-
et motu el ideo dedit ei natura instru-
: duin acquisitionis, sive per studium et
menta necessaria ;iil hoc : sicul et ani- doctrinam.
oialibus, aliis dedit pedes, aliis pennas,
pinnulas, annulos, eo quod desiderabilia
eorum quaa pertinent ad naturse conser-
vationem, sunt in diversia I icis, ad quae
moveri non possenl sint> talibus instru-
mentis. Si< ut enim dicit Plato in Tinueo, HI.MIUtl II ISTII
immum bonum
quod omnia creata
sua vult esse et manere, nihil commo-
dorum ad esse el permanentiam negat
crealis suis. » ln Angelis autem non esl ARTICULUS II.
bic ad velle enim bonum, non indigenl

:
nisi voluntate :et adaversionem a malo, / 'trum per species intelligant Angeli ? et
non indigent niî voluntate : in operibus si intelligant per species, quse vel
miraculorum, non indigent nisi imperio quales siul illss ?
el nuiu divino : in ministeriis corpora-

liuiu assumunt corpora accommodata
usibus ministeriorum : >'t sic numquam Secundo quau-itur, Lltrum Angeli in-
deficiunl in necessariis. telligant per species? et si inteliigunl

per species, quse vel quales sint illaa ?
An ii) quod ulterius quaeritur, Utruni Et quseruntur de hoc quatuor.

Angi li habeanl adeptum intellectum ? Quseritur enim primo, An per species
Dicendum, quod adeptus intellectus intelligant ?
dicitur dupliciter, scilicel qui adeptus Secundo, quia intelligunt visione

est per modum adipiscendi el acquirendi matutina, e1 visione vespertina, ut dicit
I
studium el doctrinam : el sic \n- Augustinus in libro l\' super Genesim
geli non habent adeptum intellectum. ad litteram, quaeritur de distinctione
Dicitur etiam adeptus per species habi- visionis matutinae et vespertinaa ?
tuuin concreatorum, qui scilicet perfectus Tertio quaeritur, Qualiter unus ab
el stans in perfectione sua |»<-r ha- altero intelligitur ?
bitus omnium scibilium concreatos : el Quarto, Qualiter Angelus intelligitur

Vngeli habent adeptum intellectum : ab hominibus ?
studio non indigent, nec doctrina.

I i
pkb hoc patel solutio ad primam
partem objeclionum. lon :edimus enim, <
quod non habenl inteilectum adeptum

per acceptionem universalis a phanlas-
ne D \li'- MAG ORD PRifiD.
i \illni< , Dicuol quidam

P I' qood in
Di ratio adi omoie, -t
aium i 1.1 si < i \ih etiam in D ralio operaodi :
et baoc duplii em pol m < ommooi-

i\ ii crcaturs, dao •
.'
i ii-
P \lt I 1« I I. \ I. toali, li •. Angelo, j. iii
cogno* eodi omoia qoae loot io moo~

Utrum Angeii intelligant per species * ? ,|, (
aeoaibili, .1 oatu poteetatem
operandi I I \ . a prin
pio dedit ratioii, limilitodioi
An primum proceditur sic : aive Bpeciea idealea noiv< ordin
I. Videtur, quod per nullaa apeciea io- in qoo creatoi eal moodoi . I
telligant : si enim babenl apeciea per sub ilia ideali 5]

quas sinit per media intelligunt, illaa igooscuol eaqoae Qoot cortu ordioato
species aut erunt acquisitae per abstra- in moodo. Et hi innituntur auctoritati
ctionem, aut datae eis per creationem et Maximi, «jn i super capol qointum libr»
concreatae ipsis, aul sunt de naturalibua de Divihu nominibm Dionysii, dicit
Angelorum. « Cauaae primordialea sicut princip

Si suut acquisitas per abatraclionem : qu -
Gra i idecu vocant, ho<
tunc oportet, quod habeanl potentiaa ciea, vel formaa aeteroas, et incommuta-
proportionalas abstractioni, qua 1
sunt biles rationes, undom qoaa et in
s< qoi-
sensus, et imaginatio, et phantasia. Et bua mibilis moodoa Eormator el regi-
hoc absurduin est attribuere Angelo : t Ur : ideoque a Gra sapientibua
ergo non habent talrs species. ittfpiv appeliari meroeroot, hocest, prin-
Si sunt dataa eis per creationem, et cipalia exempla, quae Pater in Filio fecit,
concreatae ijisis. Contra hoc est, quod et per Spiritum fucturn in effectua -
fornia quae inducitur de potentia ad continue dividit atque multiplicat.

actum in subjecto aliquo, non potest nopfoixxta qooqoevocaotar, i.l est, prae-
esse concreata illi subjecto : sed omnis destinationes in his enim quaecumque
:
forma quae est in intellectu possibili per divina providentia fiunt et facta sunt.
actionem moventis et agentis intellectus, simul et semel '.-t incommooicabiliter
per quam non intelligens secundum praedestinata aive praadefinita sunt : ni-
actum (it actu intelligens, est educta de hil enim naturaliter, sivc- in creatura vi-
potentia ad actum : ergo nulla talium sibili, sive in creatura invisibili oritur,
pcr creationem data est subjecto : tali pra*terquam quod in eis ante omnia
lorma et specie Angelus semper tit de tempora et loca praedefinitum et praeor-
non intellieenle intelligens secundum dinatum est Item a Platone et Platoni-
actum ergo nulla talium dala
:
est per cis Philosophis, dimnae voluntates appel-
creationem sibi. lari solent : quoniam quaecumque Deus
Si autem dicatur, quod esl de natu- voluit facere, in ipsis primordialiter et
ralibus. Contra hoc est, quod tunc causaliter fecit. » Et addit Ifaximus :
debuit enumerari inter attribnta ange- « Ilas Dionysius caeterique sancti appel-
licae naturse et hoc non facit Augu-
: lant, per seipsam bonitas, per seipsam
stinus, qui illa attributa enumerat. essentia, per seipsam vita : et sic de
1
Cf. Opp. B. Alberti. Comraent in II Sen- Sumnice de Creaturis, Tract. IV, Quaest. 2i,
tentiurum, Dist. III, Art. 15. Tom. XXVII hu- Art. 2. Tom. XXXIV.
jusce nova: editionis. Cf. etiam I
nm Part.
:
1\ II P. SUM. rHEOL. TRACT. IV, QUjEST. 1 1. 177
aliis. Qusecumque enim bona snnt, par- dem in anitate. [n quantum autem ab
ticipatione boni bona sunl : el quaa- unitate procedit, lantum discernitur, et
cumque sunt, parlicipatione per Be in multitudinem agitur. » Aliud exem-
essentiaa qusecumque vivunt,
sunt : et plum esl de centro circuli, de quo sic
participatione per se vitsevivunt. Nul- dicit : « In centro omnes circuli Linea

la siquidem virtus, Bive generalis, si- secundum unam unitionem exstiterunt,
ve specialis, in natura rerum inve- et omnes habent signum in seipso lineas
nitur, quse a primordialibus causis uniformiter unitas, et ad se invicem et
inaestimabili participatione uon proce- ad nnnm principium a quo processerunt.

dat. » Propter boc ergo dicunt isti, quod Et in ipso quidem centro perfecte uniun-
Bub talibus Bpeciebua idealibus, quas tnr : parnm autem ab co distantes, pa-
Deus indidit angelico intellectui in ipsa rum et discernuntur : magis autem di-
creatione Angeli, intelligunt omnia .quaa Btantes, magis discernuntur. » Et (inia
in boc mnndo Qunt, vel Bunt. Sxn con- hsec verba forte alicui diiGcilia sunt, ac-
Bst, quod species illa, Bive idea, cipiatur commentum quod cum ipso li-
sive ratio, qna cognoscil Deus omnia, bro de Grseco translatum est, ubi Maxi-
una i
-{ in ipso et sccunduin esse el se- mus dicit sic : « Iu nionade quidem vi
cundum substantiam, et est ad omnia et potestate sunt numeri : in generibus

^noscibilia, et est ipse Deus. Si ergo vero et formis, actu et opere. Vis autem
Angelns per illam Bimiiitudinem cogno- eorum est substantialis eorum virtus,
scit, vel per Bimilem illi sibi concrea- qua seternaliter et immutabiliter in mo-
tam, omnia per simili-
tunc cognoscit nade subsistunt. Potestas vero est possi-
ludinem nnam <'t boc esse aon potest : : bilitas eis insita, qua in genera et species
illa enim similitudo secundum quod est possunt multiplicari, et intellectibus ma-
in Angelo, creata est et finita Becundum nifesti fieri, certis terminorum definitio-
t potentiain et id quod linitum : nibus, quanlitatum diversitatibus, intcr-
unduin • sse et poteutiam, ratio vallis differentiarum, proportionum pro-
infinitorum cognoscibilfum secundum portionalitatumque mirabili sequalitate
numerum esse tton potest. et insolubili consonantia. Actus autem
3. \dbue, Augnstinus in libro est motus antmi, purissimos nalura nu-
LXXXIII Qumstionum dicit, quod illa meros absque ulla imaginatione intuen-
idea etiam secundum quod in I)eo est, tis. Opus vero est ejusdem aniini motus,
diversa efficitur iatione, secundum quod purissimos numeros quos in seipso con-
estad diversa cognoscibilia dicit enim, : Bideret, phantasiis velut quibusdam cor-
quod alia ratione crcat hominem, et alia poribus incrassatos memoriae commen-
equum. Iu Angelo ergo talis ratio cum dantis, ibique eos ordinantis, eorumque
una Mt et finitSB potenti.T, in ostenden- rationes facilius tractantis, forasque qui-
do cognoscibilia, non potest esse ratio busdam signis corporalium significatos,
omniuin c ibilinm in mundo. in aliorum notitiam tradentis. Intcdle-
Quod enim una >it in Deo, et relatione ctuales igiturnumeri ex monade se dif-
ad scita plnres sit ratione, in libro de iundunt, ut in animo quodammodo
Divinis nominibus ', Dionysius dal spiendescant. Deinde ex animo in ratio-
duplex exemplum. Primum est unitate, nem prosilientes, apertius se patefaciunt
de qua sic dicil : « In anitate omnisnu- mox de ratione in memoriam decurren-
merus uniformiter prseexistit, et habet tes, phantasticas ex ipsius memorise na-
omncin numerum nnitas in seipsa sin- tura concipiunt apparitiones, in quibus
ilariter, ct omnis numerus unitur qui- virlutes multiplicium suarum formarum
: v I». Lib. <1" liivinis aomtnibus, cap ».
xxxu \t
178 i» \i i; u \«. ORD PF I i»
inqui itoribu ui laten periuat continue remoi mililu-

I n I" pi o • I i n i in tno ia dinibui illin \ • I \ non i
lig • I -\ riici p ii v quod |

i • •
bum h mdum effei lum.
ii
qua omnin uniuntur, lubstantialil tdhuc, Cum effectus aatnr.i' •> r • t
eal idem cum idoa illa : ol ipta idea est inBnili lecundam potentitm, ojn
unitas in ipaa, el non tantum unum. In limilitudines illai in-
tagelia autem ittud exemplar, oec et( dum actum : aut contingeret V..'
111 unitate, aec ctusa. I.i ->• videtur, aliqaa natu cibilit aoa i
-
quod iii Aogelis oporteal iptum multipli- gni

"iii Becundum numerum omaium co- 7. Adhuc, - atii per eflectam
gaitorum : <-i sic uaa ipecie live uut jcientia, qoae (u! di.it \
forma ordinis universi Angelus aoa indignior.qaam tcientit per cauttm, qatE
potest cognoscere cognotcibilia hujua ett tcieatia propter qaid. S tngeli
mundi. _ i n t
per effectat, aon babenl •
'i. Si forte quis dictt, quod multipli tiesimtm scieattam d ls : et no< ttl
catur secuudum universalia, non te- et inconvenieut, qoit (oi dicit Dioo
cundum psrticularia : sequitur, quod in cognoecuol te uadam deiformia men
illis non sciat particularit, aisi in poten- virtutem .'t naturam. Si propter 1
lia : particularit autem in suis univer- dicatur, .juo.J limilitadioet illt -

lu-
salibus non sunt nisi in potentia : et boc sarum oaturaliam taac quaeritur, : Cum
esl in perfectissima scieutia, ut docet causae aaturales non sempei . quid
Aristoteles in II Priorum : quod est reducil similitudtnes illts ad co§
contra Dionysium in libro de Divinisno- dom liunc effectum, vel illam, qaem
mhiibus ', ubi sic dicit : « Etenim et natura modo cau-al el non anb
Angelos scire dicunt eloquia, illa quae <S. Adhuc, Secoodom hoc vi.J.-tur
sunt non secundum -ni>us ipsa

in terra, scienlia Aogelorum es<e incerta : di< it
cognosccntcs sensibilia quidem existen- enim 1'hilosophus, quod causae natui -
tia, sed secundmn propriam deiforniis les contingenter agunt, et saepe im; -
mentis virtutem et naturam. » Videlur diuntur al) actioniljus suis : et ila vide-
ergo, quod hoc modo et per tales formas tur, quod de naturalibus non habeat
non cognoscant Angeli. scientitm, -••! opioiooem conjecturalem.
Adhuc, Dixit cancellarius Philip-
5. 9. Adhuc, Nos cogn nus ea quae -
pus, quod Angeli a Dco habent cognitio- sunt a libero arbitrio, per significalio-
nem naturalium in mundo sensibili exi- nem locutionis mutua? : cum eri.r o scien-
stentium, et non Jiabent polestatem ope- tia Angelorom non fit deficientior quam
randi ea : quia, ut dicit Augustinus, An- nostra scientia. oportet, quod et ipsi ta-
geli non sunt creatores reruni : et dabat lium habeant aliquam cognitionem.
simile. Sicut si aliquis a sciente et ope- Qua?ritur ergo, Quis sit modus cogno-
rante discat et retineat scientiam, et vir- scendi talia, cum corum qua? subsunt li-
tutcm operandi non recipiat. Et dixit, bero arl)itrio, non habeant similitudines
quod lianc cognitionem habent per simi- apud se, ut communiter dicitur ?
litudines sives formas rerum natura?, sibi I". Adhuc, Curn quaedam sint iut di-
datas a principio sua? creationis. Sed cit Philosophus VI prinue phiioso- in

tunc qua?ritur, Utrum i 11«? similitudioes pliiae) ut necessaria qua?dam raro, ut :
sint causarum, vel effectum ? Si sunt casualia et forluila qua?dam frequenter, :
effecluum natura? : tunc cum effectus ut naturalia : quaeratur, Quo modo ditfe-
natura? continue removenlur, oporteret renti cognoscuot ista Angeli ?
1
S. Dionys'OS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 7.
I\ || P, 8UM. rHEOL. TRACT. IV, Ql EST. li. 179
- i
no istius qu»stionis duabus
;i in Euripo continuse ebullitionis. Forma
auctoritatibus sumpta est, quarum una autem artis a luce intellectus practici
esl Dionysii paulo ante posita in libro «I»

1
sincera et luminosa procedil in opus.
Divinis nominibus
l
, ubi sic dicit : « An- Secunda auctoritas est Augustini in
dicunt eloquia, <'.i quae sunt lil). IV et Vlll super Genesim ad litte-
scire
iu tcn.i.non secundum sensus ipsa coram ubi Bic dicit « Deus a principio
t
:
trnoscentes sensibilia quidem existentia, materiae indidit causas Beminales, et cau-

...
deiformis mentis quibus
sed Becundum propriam sas rationales, ex produceretur
virtutem et naturam. » Et virtus Angeli omne opus naturae. » Et illae, ut dicit
et uatura deiformis mentis dicitur esse Anselmus, duplices sunt. Qussdam enim
propter dua» causas : quarum una est sunt quae vocantur seminales, quae ad
in medio per quod < it. Altera est hoc inditae sunl, ut ex eis producatur
iu actu cognoscendi. Illa quse esl in me- opus naturae : de quibus dicitur, Genes.
dio, ideo dicitur deiformis, quia esl per i, 11 : Germinei terra herbam mrentem
speciem exemplar universalis ordinis
el et facientem semen, lignum pomife- et
causarum naturalium, et specierum uni- rum faciens fructumjuxta genus suum,

rerealis ordinis omnium naturalium, se- cujus semen in semetipso sit. Illee enim
cundum quod lluunt de Verbo per quod causae seminales et in plantis el in ani-
liuut omnia, inquo sicut et in exemplari malibus sunt. Aliae sunt quae magis di-
ratio ordinis universorum preefulsit ab cuntur rationales, quam seminales : et
eeterno. In actu causa est, quia cogno- illae sunt, secuadum quas in natura non
scit nihil accipiensa rebus: el tamen co- est ut ex ipsis fiat, sed ut e\ ipsis volun-
:
res in proprio esse sicul cogno- tale Dei fieri possit : et illaj sunt, quaa
Deus. Sed in hoc differentia est,quod
Bcit Gunt per miraculum : nihil enim ratio-
Deus in cognoscendo se ut causam hujus nabilius est, ut dicil ^.ugustinus, quam
vel illius, cognoscit hoc vel illud in pro- quod creatura creatori obediat in om-
prio ss :
\m-'1us antem cogn »scendo aem effectum suae voluntatis. Propter
\ >mplar causas, ut est exemplar hujus quod dicil Augustinus in libro IV super
vel illius, cognoscit hoc et illud in pro- Genesim ad litttram, quod « non erat in
prio et iu singulari esse : et hoc est costa, ut ex ipsa fieret Heva, sed nt ex
^noscere secundum virtutem deifor- ipsa fieri posset voluntate divina. » Iste
mis in<'iitis et naturam. Et est hujus autem ordo causarum seminalium ratio-
exemplum lorma artis in artifice, per nalium, quem indidit Deus naturae, ab
quam artifex cognoscit et operatur in aeterno praefulsit in Verbo ut vita et lux,
proprio esse unumquodque eornm quae ut dicitur, Joan. secundum or-
l, i : e1
exiguntur ad "pus, nihil accipiendo ab dinem et modum, quo processit a Verho

opere. Forma enim artis est ad rem co- in naturam, Bic per similitudinem et spe-
endam et faciendam, et uon est a ciem exemplariter refulsit in intellectibus
re per abstractionem accepta, sicut for- Angelorum : e1 sub specie istius ordinis
ma contemplationis vel Bpeculationis : universalis, Angeli omnia naturalia in
ettamen certius indicat rem in proprio proprio et singulari esse cognoscunt,
I singulari, quam forma specula- quamvis uon operentur ea. ESa autem
lionis : quia forma Bpeculationis forma quae Bunt sul» libero arbilrio, cogno-
obumbrata esl per materiam, de qua Bcunl in quantum sui aliqua vestigia re-
abslrahitur, et est forma sub muta- Linquunl in corpore : el si uulla lalium
tioni et privationi, ut dicit Plato : eo relinquunt, cognoscere non possunt, ni-
quod iu materia in qua est, est sicut si boni Angcli cognoscanl ea in Verbo :
5. DiokysicSj Lib. &<• Divinis noiuinibus, cap. 7.

IW) I). \|.|{ \l \i.. <»i:i). |-|: II»
mali aulem i
og iim .
ere non po sunl dum alterum aolem
I
nuo boni Vngcli ad 1 in \ r i
_ . tuiii
Bingularoi non in ligenl inquisitiono, ibilem, ul ileodeat in ip
Bimplici iiiiiiiiu por exemplar ai tifl divi- quod i.nii' n juii niluit nndom
n. i-
cognoscunl «•
i. Talis autem non .n iiiin <
on< reatum.
humanus intellectus, ul in libro de Motu Aii II» quod ijij.i-iitur <!<• Bolutiono
cordis dicitur, quod « fixum in a ternum Philippi < anceliarii, dii endum, quod
causas quibus cuncta c ihaei enl ,se quoque bona < -t. < t *
-
. * < J • - 1 * j <--t < ijiij u<»-ti.i
lege tcnens, has nos oranifariam mobi- bene probatur per aui t-»i iUten i
mi
les iu omnifariam immobili omnifariam s<<l addendum eat, quod tote diciom
nescimus. Effluente vero materiae in ha- est,qood Aogelii potestati m d< -<lit <
o-
bilit ite nos percipimus : derivata in gooseodi, daodo eis Lempla-
esse, pauci admodum et laboriose, noo ria univiT-alis ordiois natoi uodum
tamen integre assequuntur : delata vero ijikkI ille uoiverealifl
in res sensibiles, opinionem parit, et tivu et operativo lluit io oatoram, per

quibusdam scientiam : et cum extra nos (juam etiam ipsa oatura potestati m
fiat, pro magna parte conjecturam ai pit operaodi el prodocendi siogula.
quimur, pro maxima sentimus, pro An ii) quod cootra "l<ji<-itur. di< codum,
tota nescimus. » Haec solutio redil ad qood n cuodom siraplicitatem qoam
hoc, quod per exemplaria formarum ar- bet io Deo, i\ >c\cs ordiois ooo
iliioa
tificialium, quae sunt ad rem, non a re, potesf esse io Aogelo. In Aogelo eoim
sccundum quod emananl a Verbo in na- c-t dififereos ab esseotia ipsius, -i<:ut ha-
turam, Angeli cognoscunt : ct ideo me- bitus a subjecto esseotialiter differt. E(
lius ctiam singula cognoscunt, quam ho- est multipai tit.i -<• uiidum ratiooes i
_-
mines qui per sensuin ea accipiunt, ut noscibilium : et ideo sob illa siuûla
dicit Dionysius. possunt cognoscere Angeli.
Ad 1. Ad in ergo quod quaerilur primo, Ad dicendom eodem m<
alild
Qtrum illoe formae sint acquisita?, vel da- qood in Angelo cflicitur moltipartita, <-t
ta?, vel sint de naturalibus ? sic potcst esse ratio cognoscibilium mul-
Dicendum, quod non sunt acquisitae torum. Dicimus ctiam, quod exempla
pcr abstractionem, nec sunt de naturali- Dionysiii, scilicet quod illa idca una -it
bus attributis, sed sunt concreatae et datae in Deo et idem quod Deos, bona sunt :
in creatione ipsis Angclis. scd secundum illam simplicitatcm non

Et ad hoc quod cuntra objicitur, di- potcst esse in Angelo, ut dictum est.
cendum, quod sicut lucis corporeae du- Ad quod objicitur de ooiversali-

iioc.
plex est aclus in hoc, quod visibile po- bus, diccndum, quod beoe proccdit ob-
tentia iiat visibile actu : unus enim est jectio quia non hoc modo multiplican-
:
in abstrahendo colores et faciendo eos tur, scd multiplicantur sccundum modum

in esse spirituali : alter est in illustrando universalis ordinis naturae, sccundum
medium, quod defert eos ad visum : ita quod ille universalis ordo a vcrbo fluit
duplex est actus intellectus agentis unus: in naturam. Verbum cnim, ut dicit Au-
in abstrahendo intelligibilia, et dando eis guslinus in libro VIII dc Trinitate, for-
esse inlelligibilium secundum speciem mata notitia est ut forma artis, quae
intelligentis : alter est illustratio intelle- principium est cognitionis et operationis.
ctus possibilis ut resplendeant in ipso Ad dictdm cancellarii Philippi dicen-

species intelligibilium : sed utrumque dum, quod bonum est.
istorum est in homine. Ut ideo dicit Ad id quod quaeritur, Utrum sint cau-
Avicenna, quod inlelligentias esse in sarum vel efTectuum illae similitudines ?
nobis, est splendores esse nobis. Secun- Dicendum, quod sunt similitudines
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QUiEST. II. ,xi
onlinis causarnm universalis, in quibus ilini^ causarum universalis bicu! ab \n-

gnoscuntur effectus, Bicut in forma crdis.
artis effectus artis cognoscitur determi-

nate et proprie.
Ai> Ai.ii D dicendum, quod hoc procedit Aitni 1 ii seci \ni
ac si per similitudines effectuum 001:110-
.1 11 1 : et hoc non est dictum, sed quod

cognoscunt per Bimilitudines ordinis PARTICULA II.
causarum, el propter hoc perfectissimam

ientiam habent de rebus hujus mundi. De distinctione visionis matutinse ct
Paa hoc patel solutio ;ul sequens. Non vesperiinse in Angelis '.
ciiiiii cognoscunt per Bimilitudines effe-
ctuum. sed Becundum similitudines or-

dinis causarum, ut dictum est. Secundo quaeritur, quia vident visione
Ahaiuii dicendum, quod licet causs vespertina et matutina, dc distinctione
oaturales secundum quod Bunt in mate- visionis vespertina? el matutinae.
ria, ubi sunt >icut in Euripo, ut dicit 1 . De hisenim loquitur Augustinus, qui
Plato, aliquando agant, et quandoque in libro II super Genesim ad litteram <li-
non agant, et contingenter agant se- : oit sio : « Non sicut nos ad percipiendam
cundum tamen quod oflluunt a verbo, sapientiam proficiebant Angeli, ul invisi-
immobiles Bunt, et uno modo Be habent, bilia Dei } per c<i quse facta sunt, intelh'
et per similitudinem talis ordinis sunt in cta, conspicerent *, qui ex quo creati
intellectu angelico : et ideo per simili- sunt, ipsa Verbi seternitate sancta el pia
tudinem talis ordinis certe res naturales contemplatione perfruuntur : atque inde
per iji-as oognoscunt Angeli. isla despicientes secundum id quod intus
Ad Ai.11 11 jam patet solutio ]>er antr- vident, vel rcte faola approbant, vel
3
diota. Dictum cst enim in praehabitis, peccata improbant . » Ex hoc videtur,
quod ea qusa subsunt libero arbitrio, si quod videre visione matutina, esl perfrui
nullo modo per impressionem significan- sancta Verbi contemplatione, et in illa
lur in corpore, non habenl Angelicogni- contemplatione in inferioribus discernere

tionem eorumnisi accipiant in Verbo per mala a bonis. Sed hoc et raptis, el con-
revelationem. templantibus, et Prophetis commune est.
An ri.riMLM dicendum, quod sicut di- ErgO vidctur, quod oinncs isti vident vi-
cit Philosophus in VI primae philoso- Bione matutina quod falsum est, solis :
phise, ea qua? Bunt frequenter, et sunt cnim Angelis attribuitur visione matu-
possibilia et eontingentiaj reducuntur ad tina vidcre.
, quae >unt semper ut ad causam : et 2. Adhuc, Augustinus in librolll ejus-
ea quae fiunt raro et per accidens, redu- dcni : « In caeteris creaturis prseter An-
cuntur ad ea quaB liunt frequenter ut ad gelos dicitur: et sic esl factum, ubi sig-
lusam : Bicul ens per accidens reducitur nificatur in ill;i luce, hoc est, intellectuali
ail causam el subjectum

ens per bc nl ad : creatura, prius facta Verbi cognitio : ac
d secundum quod ad ipsa reducuntur, deinde cum dicitur : Et fecit Deus, ip-
etiam in i]>>is cognoscuntur : vel a se, genus fieri demonstratur,

sius creaturas
ut a oobis : vl in similitudine or- quod verbo Dei dictum erat ut fierel »
;
.
1
o.f. Opp. B. Alberti. [ Part. SummsB '1-; ' \ I Roman. 1, 20.
ituris, Tract. IV, Qusst. 24, \it. •'-, part. » S. Augustinus, Lib. II Supei Genesim ad
i et 2. Tom. XXXIV hujusce aovffl editio* litteram, cap. h.
4
nis. Idem, Ibidfiii, Lib. III, cap. 20.
182 I». Al.i: M \<. <>|;h N: I h
I a hoi \ uletur, quod ma utioa immutabili

iidii sii visio iii \ ei bO|Sed visio creaturae mc i
Bendffl in ipso \n olo i I I o i t < on- mane <
ii,i hoc 'piixl communili i diciluri quod in l

radem I
vit»io matutina est visio in Vcrh lui oe

q
liillil.r. i i i
:;. Aillnn , \n ii i
inufl in libro I \ i
j
dem
dem : « Mane est, cum a i ignil ioni crea- 6. Adhuc, \ iletur quod verbum Au-
i iii r in laudom creatoris a ssui gitui III llUl
Rx hoc videlur, quod visio matutina iii •

ip .ni pi
est \ iflio rei factse, e1 ex boc in laudera lani et propi iani : lui ic autcni
creatoris assurgere : et hic oon lit ali- aoscilui i
ee per propriam et propoi -
(jiia mentio de \ i si < tinin Verbo : visio tionatam causam : ergo in s n<.-
ergo in Verbo non videlur dici v Bio ma- scilur in luce meridiana : non ergo in
tutina. vespertina : et sic cognitio

i. Similiter objicitur de visione vesper- iimii esl cognitio rei in
tina enim Augustinus

: dicil in libro l\ 7. \<lliin , Auguslinua in libro I \
super Genesim ad litteram: « In spiri- per Get . movel hanc qusstionem,

tualibus ubi melior el et certior lux,quam Utrum >iiiiiil >it cognilio vespertiu i
in corporalibus, certior estel verior d matutina in Angelis ? et utrum cognitione

curergo non estverior vespera, et verius vespertina omnia simul videant? Et de-
inano? Nam si in istis diebus habet ti-rniin.it eam his verbis « In his qnae :
quamdam declinationem suam lux inoc- si iii ul f mo < idel * j

iil*l prius
casum, quam vespere uomine nuncupa- posteriusve li»ri debuerit, n i > i in illa
mus: et ad orlum iterum reditum, quod pienlia per qu im Eacta snnt omnia per
mane dicimus cur et illic vesperam non : ordinemsimul. Dies ergo ilie, quem D
dicamus, cum a contemplatione crc.ito- primitus fecit, si spiritualis rationalisqne
ris mane, cum a

creatura despicilur : et crcalura est, id st, .ngelorum su|
coirnitione creaturae in Laudem creatoris coelestium atque virtutum, \> itus
"
assurgitur ? » Ex hoc habetur, quod ve"

2
esl omnibus operibua Dei boc ordine
spertina visio, est cognoscere creaturam praescientiae, quo ordine scientiae quain
in sc a lucc creatoris, et ex hoc assui verbo Dei facienda praenosceret, et in
inlaudem creatoris : sed lux creatoris creatura facta non per inter- -
non liabct unibram sibi succedentem : vallorum temporalium moras, sed prius
crgo visio vespertina non habet umbram et posterius habens in connexion
secundum Augustinum et hocest contra : turarum, in efficacia vcro crealori^ om-

hoc quod communiter dicitur, quod visio nia simul *.» Ex boc patet,quod creaturas
vespertina, est eognitio rei in seipsa. eui (quaa connexionem ordinis habent se-
succedit nox sive umbra, quia omnis res cundum propriam naturam) Angeli si-
creata in seipsa permixta est umbrae et mul vident, et non secundum priu
tenebris. posterius intucntur ea-.
.">. Adbuc, Augustinus, ibidein, « I>tam 8. Adbuc, Hic dicit Glossa super Apo-
terrenam conditionem, lucisque corporeae calypsim, i, 11, super illud : Quod vi-
temporalem localemque circuitum, illi des, scribe in libro, sic : « Sive simul et
patriae spiriluali coaequare non debemus, unoinluilu hanc visionem viderit Joan-
ubi scmper est dies in contemplatione nes, sive sueeessive, nonest dubium eum
1
S. Augustinus, Lib. IV super Genesim ad 3
Idem, Ibidem, cap. 30.
litteram, cap. "28. 4
Idem. Ibidem, cap. 35.
2
Idem, Ibidem.
,
I\ II P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QU EST. II 183
eamdem enim ei
vidisse : Angelua A principio creationia Vngelo inditum
ulrumque eonferre potuit, el quod si- es1 cognoscere res in seipsis : praeterea
lnul, et quod successive. i Sed si Ange a principio creationis aliquam cognitio-
lus potuit Joanni conferre, quod pimul, nem habuerunl in Verbo Vngeli : et quod
multi» magis potuil in seipso facere. Ergo a principio creationis oaturae inditum est,
Angi lus Bimul el Bemel uno intuilu pot- dicitur esse naturale : ergo utraque i sl;i -
esl videre multa. runi esl naturalis.

9. In eontrarium quod unus intui-
est, Contrj. est, quod cognitio matutina esl
lus intelligentiss angelicsB, esl actusunus angelicaa nalurae .ormatae per gratiam,
diena ab uno intellectu : actus autem quam dicil Vugustinus factam esse,
unua non terminatur ni-i ad objectum quando conversa es1 ad Verbum : el quod
unum : er&ro uno intuitu Angelus non vi- per gratiam est, non esl naturale, Bed
del multasimul, sed Buccessive. Buper naturam.
10. Adhnc, Aristoteles in II Topico-
rum quidem plura possumus,
:* Scire Adhuc ulterius quaeritur, LJtrum suf- n
..... . .
Queest. 8.
intelligere vero minime: » videtur ergo, Bcienter dividitur cogmtio Angeli per
quod Angelua uno intuitu non [><>ssit in- matutinam el vespertinam ?
telligere plura simul. El videtur, quod non : dislinguit enim

11. Adhuc, Objicitur contra utramque Augustinus in lib. super Genesim, tripli-
istarum visionum, Bcilicel matutinam, et cem cognitionem, scilicel cognitionem

vespertinam : mane enim el vespere di- in Verbo, cognitionem rei in Angelo, et
cunt lucem admixtam tenebris : Bed cognitionem rei in propria natura, sive
Buper illud Genesis, r, 4: Divisit lucem a in Beipsa : quod prima dicitur
sed constat,
tenebris, dicil Augustinus, quod per lu- matutina, tertia vespertina media ergo :
cem significatur sententia, per tenebras est meridiana, quia Angelus lux est, cui
rantia : Bcientia Angelorum nullis non sunl admixtae tenebrae, sicut nieri-
tenebris esl admixta : crgo scientia An- diei.
gelorum nec matutina, nec vespertina Sed m contrarium hujus

quod <li- est, sei , contra .
debet dici. cit Augustinus ad Orosiumsic: « [psa

12. Adhuc, Cognitio in Verbo est se- creaturaa cognitio in semetipsa vesper-
cundum Verbi proprietatem : Verbum tina est, in Dei cognitione matulina, el
autem lux esl incommunicabiiis, nullaa Bcientia Angelorum in seipsis vespertina

penitus babena tenebras : mane admix- dicitur in comparatione ad scientiam qua?
tuiu est tenebris : cognitio in Verbo esl iu Yerlio. n El secundum hoc sunt
Bon proprie dicitur matutina. duae vespertinaa cognitiones. El quaeritur
13. Adhuc, <.'-:niti<j Angeli de qua- differentia inter eas^ el videtur, quod
eumque re creata <licitur vespertina : ve- nulla sit : idem enim Angelus est co-
Bpera autem dicil declinationem ad no- gnoscens rem in se, e1 in re ipsa, el
ctem : nox autem secundum Augustinum idem cognitum esl in utroque : ergo nul-
ii ignorantiam cognitio boni \u- : la differentia est, nec ex parte cogno-
geli cum sit lumen intellectuale, ui dicil scentis, nec ex parte rei cognitae.
Damascenus, impossibilis '--t ad declina- vin v hoc est, quod Augustinus Iria
tionem et ad ignorantiam : ergo num- verba quae Bunt in Genesi, i, passim, /i<ii
ijuam poteat dici vespertina. fecit, ct factum est, ad tres modos refert
cognitionum Angeli fiat enim <li<it in
:
Aohuc quneritur, Si utraque istarum _uitiiiii<' Verbi, in «]u< Angelus accepit »
aitionum Angelo sil naturalis, an cognitionem rei fiendae : fecit ad cogni-

non ? tionem .ngeli : unde <li<'ii fecit in cogni-
I
•
\ detur, quod sic. tion< Vngeli, quia cogno^ j
t
rem facien-
1K4 h. M i; m \i,. 0111). I'i; I li
il.uii antequam eB»el factum t t in \i lens, quod *e
propi i" crcnei e rei el ipi '

mstal au- qua fuil in Verbo, attollitui in
tem, qood aliufl modu i

"I 1 I ludem i
x
n in antequam flit, el postquam fai i • i

lnini, aa i|»n i fieod
Brgo \ idetur, quod .ecunda diffei t

a ler- aimilem uoliliam, qoss prin io
ii,i, el bic sunl Irea iom \ ii el non duae rei voi and b ad e§»e. Und riiaB
tantum. l>i niii \u indui itur, non in-
tendil distin ionem mntutinam

Boiutio. Soli ii". Dicendum ergo ad primum, . t \ . -|,, ; t ii uii. ied itii' ndil dere difft -
quod visio matutina in libro IV super li.iin in n iciendi ad Dci no-

Genesim ad litteram, vocatur visio i i liii.iiii, Vngeli 'i lioiniu
lirmlii' in luce Verbi, quia sicut dicitur, illa non poteel i oncludi, q lod S el
Joan. i, i{ et i, Omnia quaecumque facta Propheta videanl visione matotin i pi
sunl, in Verbo antequam Qerent, fuerunt vespertina.

vita et lux : et a verbo cognitivo et ope- dicendum, quod A
\i» ai.ii d ;
rativo suae vocationis ad esse acceperunt benedistingnit, fiat,fecilt el factum

originem, el suae demonstrationis inluce quia prima lui in quacreatura ortnm
I
Verbi acceperunt primum ortum. Et hoc habet, lux Verbi est, id<-., îsio in Verbo
cuni demonstratur angelicae intelligentisB matutina Secunda vero loi dicitnr. est,
in luce Verbi, visio vocatur matutina: qua Angeloa noscit rem in Beipsa el : idi
oespertina vero quae conlinue decrescit illa matutinaB visionia nomen habere non
innoctem et redit ad mane, sicut dicitur, pote>t.
Gcnes. i, .">
: Factum est vespere ct mane, Ad cum Aogo-
ALiun dicendom, qood
dies imus, est in luce intelligentiae ange- stinusdicit,quod mane est, qoaodo com
ltcse notitia rei in seipsa : quia res in cognilione creatura \_-lusin laodem
seipsa mutabilis est, habens umbras pri- creatori- assorgit, intelligit Aogostiou
valionis el materiae in quas cuntinue dede prima cognitione quae est io N erbo,
ficit. Propler quod ct IMato dixit. quod et est creaturae fiendae.
iutellectus vcrus non cst dc eis, sed opi- An aliud diceodom, quod ibi bene ;
nio quaedani et phantasia. Cum tamen distingoit Aogostioos iuter matutinam,

Angelus ex notitia rei in seipsain lau- et vespertinam : sed umbra qoae interci-
dcm creatoris assurgit, et sic conversus dit, non est cx vidente sive cognoscente
ad Deuin, nolitiam alterius rei fiendae in Angelo, sed ex parte rei visa Bive cogni-
luce Ycrbi accipit, vespera mutatur in tae tamen umbra rorsos redit ad
: haec
mane, et sic factum est vespere et mane lucem et admane, quando ex cognitione
dios unus, qui est sequentis diei ortus et rei in seipsa assurgit in laudcm creat' ris :
origo. Yult c-nim Augustinus, quod dies et hoc et non amplius intendit di< ere
sexiesrepetita, nihil aliud sit nisi luxan- Augustinus. Et ideo dicit, quod sexies
gelicae intelligentiae, quae lux et cJies" pro- dicitur factum vespere et mane dies unu-.
pter perspicacitatem vocatur : et dies se- vel secundus, vel tertius, et ?ic de aliis
xies praesentata pernotitiamsexgeneribus sine interpositione noctis, quia lux intel-
rerum qua? Deus creando, disponeudo, ligentiae angelicae occasum in tenebras

ornando produxit in mundi constitutio- non babet, sive cognoscat rem in Yerbo,
nem. Mane autem praesentatio illius lucis sive in scipsa, sive etiam in se Angelo.
ad ortum rei in Verbo, ex quo primo Per iioc patet solutio ad sequens illa :
babet ortum siue vocationis ad esse enim verl)a Augustini directe si_rnant
vespera vero ejusdem lucis angelicae il- hoc quod dictum est de distinctione vi-
lustratio superrem in seipsa existentem sionis matutinaeet vespertinae.
regyratio, Yespere in mane est, quando Ad aliud dicendum, quod cognitio A
I.N II P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QUiEST. 14. 185
v spertina dicitur cognitio rei in seipsa, lo ante dictum est, quodnon dicitur ma-
propter cans&m qua? dicta est. Si enim tutina vel vespertina propter ambram
^noseitur in seipsa ut est, cognoscitur quam patiatur angelica cognitio ex parte
obumbrata mutabilitate et privatione, cognoscenlis, sed quia agnitum ex luce
licet ex parte cognoscentis nulla sit um- Verbi tunc primo vocatur ad lucem et ad
bra, et licet cognoscatur utestpercau- esse ex nihilo, in quo privalum fuit et
saiu proximam : in Verbo autem nullam luce et esse. Unde \ugustinus inlibro
1
patitur umbram, quia ibi esl vita etlux , \\ super Genesim, inter alias expositip-
ut in prehabitis dictum est. oes ponit istam, quod « mane est io orlu
An \i.iu> dicendum, quod quaestio rei, dtes in rei permanentia et existentia,
toigustini bonaest, el solutio bona, et vespera in rei declinatione, qua cum
probat, quod omnia simul Bunt : et ordo creata sit, semper de se declinat ad nihi-
i|ui dicitur ibi esse primi, el secundi, et lum. »
sio deinceps, non esl intervallorum tem- An \i n d dicendum, quod cognitio in Ad ,,_
poris, sed ordinis naturee operum crea-i Verbomate/»nadicitur,nonquodVerbum

lionis, dispositionis, et ornatus, super aliquas umbras patiatur, quod plena lux
qua dies illuxit, quando intelligentia est, sedquiatuncresexinnihilooritur, et
angelica (qnsa dies est) singulis perco- sic quasi ex umbra noctis ad esse et ad
gnitionem pwesentata fuit. bonum quod Diony-
illustratur: propter
l.t ad id qnod quseritur, Utrum Ange- sius dicit, quod bonum et lumen idem
lus simul et semel possit intelligere mul- sunt, et quod lumon de quo dixit Deus,
ta uno actu intelligendi ? Dicimus, quod Fiat lux, fuerit bonitas sua, qua omnia
mtelligere multa dicitur duobus inodis. quss creavit ad formam csse et boni
Sunt enim multa ut multa discrete et Deus illustravit.
distincte ab invicem accepta : et sic An- Ad alild jam patet solutio per anledi- w I3
U9 uno aclu non potest intelligere cta. Dictum est enim, quod non dicitur
multa, ut probat objectio. Et sunt multa vespertina propter declinationem cogno-
non ut multa, sed ut ordinata ad unum : scentis Angeli ad ignorantiam, sedprop-
rt sic Angelus potcst uno intellectu inler declinationem rei cognitee in seipsa,
telligere multa quiasicmulta intelligit : quce in luce Verbi nullamhabet declina-
in uno. Etsicesl in operibus sex dierum, tionem, sed potius perfectum ad lumen
ubi multa accipiunturin una forma orna- esse et boni ex tenebra nihili qua regeba-
tus, \ el in forma dispositionis, vel in una tur antequam crearetur.
ioriua creationis.
An ai.ii i) patet solutio per id quod di- An ro quod ultcrius qua;rilur, Si utra- Aliqu8es(i 1#
ctum est Angelus enim non potuit con-

: quc istarum cognitionum Angelis sit na-
ferre Joanni, quod multa ut multa uno turalis?
viderel intuitu, sed quod multa videret Dicendum, quod naturale dicitur duo-
inuna forma luminis accepta perrevela- hus modis, scilicet, ul constituens natu-
lionem. ram et sic neutra naturalis
: esl Angelo :
An ii) quod contra

dicendum objicitur, sic enim naturale est, quod spiritus sint
est quod multa ut multa uno intuitu non et intellectuales natura;. Dicitur etiam
possunt videri et hoc et non amplius : naturalet qaod debetur alicui creaturss ex
probal objectio, et dictum Aristotelis ad- ordine quem naturaliterhabet in univer-
ductumde Topicis. so : et sic (quia sicut dicit Augustinus,
An ii) quod ulterius objicitur contra prope Deum factus est ingelus) debetur
utramque visionem, dicendum Bicut [iau- ei conversio ad Verbum,el cogmtio crea-
1
Cf. loan. i, 3 et i.
ihi; I). \i i; M \(. ORD PB BD
turas flenda in Vcrbo, qu» e§t visio raa- \ n. v
tutina. l-.i lic etiam quia luperpo itu esl • ' di quam •
omnibu aliii creaturii el natura ••• ni- rei cognitae l
tivffl, debetur cognitio eorum qus libi quando matutinam

dividitur in <
lubsunt. Sicul ministro debetur cognitio linam. 8i autem quicumquc n

eorum qus pertinenl ad ministerium, lic endi dicatui nihil pi
ordine naturffl debeturei cognitio rerum hibcti e tcrtiam visioncm, qua v
in seipsis, qusest visio vespertina. Etsic cognoscH rem in ieipso:e1 hancquidam

lecundum aliquid utraque visio esl sibi dicunl esse divinam vel meridianam.
naturalis, non limpliciter.
el Propter quod Dion dicit, u \n-
<j •
••!
A'i «<'i<-i \n in quod in contrariura objicitur, gelus est iraago !»• . manifestatio occulti
dicendum, quod hoc modo non est natu- luminis, speculum purum, clarissimum,
ralis, aed lecundum quid, u1 dictum est. nullis permixtum tenebi noran!
Similiter et conversio adVerbum duplex sicul in prshabitis determinatum est, cum
est, scilicet proul Verbum objectumbea- dede/initione Angeli tractaretui
titudinis esl : et sic conversio ad Verbum ininquod objicitur in contrarium,
non lil nisiper gratiam, el gloriam, qus dicendum, quod vespertina cognitio duo-
luper naturam est : e1 est conversio ad buamodisest, icilieel limpliciter, el
Verbum prout esl principium cogniti- spective.Simpliciter cognitio rei in i
vum et operativum eorum quffi per ip- vespertina est, propter rationes quaa in
sum per creationem vocanda sunt ad esse praehabitis dicta sunt, et î<: e divei
et ad bonum
quod est lumen venustans
: dividil visionem cum matutina Resj -
omnia creata secundum Dionysium. Et ctive visio,qua videt Angeius in leipi
hffic conversio debetur naturse quaejuxta vespertina est respeetn \ n Verl

Verbum facta est : et hoc modo dicitur Et sic loquitur Augustinus ad Orosium
naturalis setundum quid. sic : « Dicitur iux lUn» noctnrna tu
lucis solis, licet in seipsa quando plena
Adqusest.?. An id quod ulterius quceritur dicen- est, nullas patiatur tenebras. »
dum quod cognitio rei ab Angelo non An ii.timi \i dicendnm, quod Angusti-
potest esse nisi duplex, scilicet in causa, nus accipit ibi numerum visionum com-
vel in effectu : et hoc modo dividitur in muniter. sive secundum modum vi-
sit
matutinam et vespertinam quia pluri- : dentis, sive secundum modum rei via
bus modis non potest cognosci res. Ouia Unde communiter quid-m sunt tres :
ratio cognitionis rei, vel est in causa, et secundum rationom autem rei viste, quse
ha?c est matutina : vel est in seipsa, et non splendet nisi in causa, vel in seipsa,
sic est vespertina : et tunc cognitio, qua non sunt nisi duae, ut dictum est.
1
Cf. Supra, Tract. II, Qua?st. 6, Membr. 1 et 2.
:
I\ II P. SUM THEOL. TRACT. IV. QU EST. li IN7
(JLLESTIO INGIDENS.
De comparatione visionls matutinn ad vespertlnam, ui videatur

quae ii potior '
?
.Iuxta hoc quaeritur de comparatione i. Adbuc, Ihec visio qusa crescit in
visionis matutina? ad vespertinam, ut vi- lucem, nobilior est quam illa qua3 de-
deatur quaa >it potior ? crescit in tenebras : sed matutina crescit
Et videtur, quod matutina. in iucem, vespertina in tenebras : ergo
1. Unde Augustinus ad Orosium c-t nobilior matutina, quam vespertina.
i Plua videtur creatura in Verbo, quam In CONTRARIUM Ost, quod Seil cor)tra .
in seipsa videatur : plus videtur in arte 1. Illa cognitio potior est qua res dis-
iu qua iit, quani in seipsa videatur. » tincte cognoscitur, quam qua indistin-
Sed videtur visione matutina in arte in cte: sed pesin seipsa cognoscitur distincte,
qua lit, visione vespertina videtur in inVerbo indistincte: res enimnonsunt
Beipsa. Ergo ad certitudinem rei cogno- distincUe in Verbo, ut dicit Dionysius :
cendse potior esl visio matutiua, quam multa enim sunt ibi unite, et distincta
\ espertina. indistincte, el materialia immaterialiter,
2. Adhuc, Augustinus in libro XI de et mobilia immobiliter. Videtur ergo,
Civitate Dei : « Scientia creaturse in quod ccrlius cognoscatur in se, quam
comparatione Bcientiae creatoris, quo- in Verbo <'t sicvisio vespertina potior
:
dammo lo vesperascit. Ilcmque lucescit, est, quam matutina.

elmane lit, cum ipsa refertur ad lau- Adhuc, Aristoteles in primo primas
2.
dem dilectionemque creatoris. Nec in philosophix dicit « Sicut se liabet res :
aoctem vergitur, ubi non creator crea- ad esse, ita se liabct ad cognitionem. »
tura? dilectione derelinquilur . » Ergo Sed res in scipsa sic sc habet ad esse,
patet, quod coguitio matutina melior quod infallibiliter est hoc quod cst in :
Bst, quam vespertina, el magis certificat. \ erbo autem existens non es1 hoc quod
3. Adhuc, Augustiuus, ibidem, paulo est in Beipsa, sed creatrix essentia, ut di-
post : « Cognitio creatura in seipsa, de- cit Anselmus
Monologio. Vespertinain
coloratior est, ut ita dicam, quain cum ergo cognitione melius cognoscitur sc-
in Dei sapientia cognoscitur, velut in cuniluiii boc quod est, quam matutina :
arte qua facta est. Ideo congruentius et sic visio vespertina videtur potior
vespera, quam nux dici potest. » Si esse, quam matutina :* enim cst
potior
£0 vespertina decoloratior est, igno- visio, quas certius ostendit rem secun-
bilior est : et sic matutina nobilior. dum esse rei.
1
Cf. Opp. n. Alberti. h Part. Samms de 2
S. kvo\ Lib. XI de Civitate D.i,
Crealuri-. Tract. I\', Qoast. 2i. Art. 3, part. cap. 7.
3. Tom. XWIV bojosce novae editionis.

Inh l). \l.i:. M \<. ORD. l'i; i.h.
\ • 1 1 1 1 1
.
•, Certiu co lur <

j »i < •< I medium visui copulatur, imp
cognoscitur habitu, quara id quod co detui |uod vidol
tur privatione Vespertin li- proportionata
t i «
1 1
«
• cogno citur re babitu, li" del
pei principia formalia quae tunl in ipsa: quam quod \ i I
me matuti
matutina cognoscitur privatione : dicit
enim Dionysius in libro de Mystica theo* Gratia huju ilteriusqu ^

logia, quod negationet in Deo sunl ve- I trum cognitio qua \i>. cit
r.i', affirmationea vero incoropactae. Verbum, iil visio matulina, vel %•-
Nihil enim de Deo per inhsrentiam pras« spertina !
dicari potest. Si enim dicatur Deus sub- El videtur, quod malutins

stantia, vel essentia, vel sapientia, vel 1. Angelue enim cognoscit Verbtun
quidquid talium dici potest, ad artificia- res inVerboper ipsum Verbum en :
lem prsedicationem reduci non potesl videtur,quod n antur in Verbo.

non enim prsedicatur ut accidens de sub- el ipsum Verbum,quod eodem fiat prin-
jecto, quia Deo nihil accidil : nee potesl cipio cognoscendi, el illud principium
praedicarj ut commune de suo inferiori \ erbum : Bicul etiam in intelligibilibus
secunduni doctrinam Aristotelis in Prse- nobis, principia cognoscuntur nol

dicameniis, ubi dicit : « Quando alte- seipsis, el principi principiis S
rum de altero prtedicatur ut de subjecto: ubi estVerbum principium li,
quia Deo niliil est universalc, et nihil ibi eadem cognitii mdum speciem,
particulare : et ideo oportet, quoil cxpo- co^noscere Verbum, ct in « .
natur per erninentiam : » sicut docet Verbo, eodemprincipio tit : . idem

Dionysius ibidem, quod omncs positio- cognitio specie est, c> . ere verbum,
nes quaa in Deo affirmantur, oportet poet cognoscere res in Verbo: sed cogno-
tcntius negare, eo quod nihil sit omnium scere resin Verbo ( es1 cognitio matutina :
eorum quce sunt. Et ideo sic exponit ergo cognoscere Verbum,cognitio matu-
Dionysius : Dcus est essenlia, vel sub-
« tina est.
stantia: et magis non est essentia, quam '1. Adhuc, Augustinus ad Orosium di-
essentia vel substantia : sed super om- cit sic : « De sanctificatione di<-i septimae
nem essentiam, et super omnem substan- hoc intelligi posse arbitror cum dicitur :
tiam. » Videtur ergo,quod quidquid in Requievit Dcus die septimo cb universo

Deo cognoscilur, privatione cognosca- opere quod patraral : quod non in ipso 1
tur : sed quidquid cognoscitur matutina die tamquam bono indigens quo ejus
visione, cognoscitur in Deo : ergo quid- fieret beatior, requievit sed ipsum diem :
quid cognoscitur matutina visione, co- septimum, id est, angelicam naturarn

gnoscitur privatione: et sic potior est adduxisse ad requiem suam ut videret :
vespertina, quam srt matutina, ut vi- in Deo sicut omnem formandam creatu-
detur. ram, ita et illum videret nullam creatu-
Adhuc, Lux Verbr infinita? est po-
4. ram propter indigentiam, sed sola boni-
tentitr, perspicacitas autem intelligentiae tate fecrsse. » Ex hoc acciprtur, quod
in Angclo finita secundum potentiam : visio matutina est videre Yerbum, et vi-
ergo videtur, quod Angelus non possit dere Deum.

videre Yerbum secundum potentiam Ix contraiuoi est, quod Sed c
Yerbr ergo nec quod est in Yerbo, sed

: 1. Aliud est videre solem, et aliud est
semper videt divaricato visu et victo a videre rn lumine solis res alienas. Et si
potentia lucis Verbi et quod per tale : visio distinguitur secundum species visi-
1
Gencs. rr, 2.
l.N II I». SUM. THEOL. TRACT. IV. Ql EST. L4. 189
bilium, alia est visio specie qua videtur cognoscitur inVerbo, quam seipsa. it
s«»l ia rota, <'t alia visio qua videntur hoc expresse vult Auguslinua io aucto-
ra io lumine snlis. riratibus pro isla parte inductis.
2. Adhuc, Videtur quod visio Verbi, et Et per hoc patet solutio ad quatuor
visio Dei, nec sit matutina, nec vesper- prima : quia illa conceduntur, et proce-
tina : ijuia, Gene8. i, passim, ubi dicitur dunt.
dies unus, et dies secundus: <'t ubi di- An m quod objicitur in contrarium, Adobjwti.
citur, facta esl Iu\: dicit Augustinus, dicendum, quod duplex esl distinctio,
quod (t
per diem intelligitur prsesentata scilicet Becundum esse : el tali distin-
lu\ diviua ad illuminationem intelligen- ctione aon sunt res in Verbo distinctse :
tise sngelicsB :
» et nulla lit mentio nec enim non est
lapis in Deo distinctus se-
de vespertina, nec de matutina, sed siiu- cundum esse. Sed alia est distinctio ra-
pliciter dicitur : Appeliavii lucem Diem t

tionis formsB ideaiis, quaa in Dco uon
et tenebras Noctem : et postea in sequen- distinguitur, quia uua est, sed distingui-
ti die primo dicitur : Factumque est vctur relatione ad rem cujus idea est : et
spere et mane,
unus '.Formatio ergo dies <1<
1
hac distinctione dicit Augustinus,
itura angelicsB in convcrsiono ad lu- quod alia ratione facit equum, et alia
cem Verbi, estante vesperam et mane: hominem: sicut artifex alia ratione do-
i nec inatutina, nec vespertina est lat trabem, et alia ratione rolundam facit
cognitio Verbi. columnnm. Et sic formoe ideales distin-

guuntur nd cxtra, non ad intus : et effi-
S lutzo. Dicendnm ad primo quresi- ciuntur plures rationesper relationemad

tuin. quod absque dubio potior est visio creata, quamvis in artifice sint unum. Et
matutina, quam vespertina : ars enim, sic Angeli vident in Verbovisione matu-
forma, et ratio est, in qua res sit Eacta tina distincta unumquodquc, ratione
per artem, et cst principium rei factse, iu quod ad lucem esse et boni quod causa
quo ipse artifex totum artificiatum co- creationis est, secundum ordinem sa-
gnoscit et facit, et omnem ordinem qui pientise divinsB oriturum est hsec enim :
ir quod nihil
ad artificiatum : ita lux (ut dicil Augustinus) sexies intelli-
penitus latel ••uiii de omnibus qusB exi- gentiis prsesentata Angelorum secundum
guntur a<l artificiatnm. Unde in talibus ordinem creandorum, disponendorum,
verum est quod dieit Aristoteles in VII et ornandorum.
primse philosophisB, quoddomus est ex Ad ai.hh dicendum, quod dielum A(lohj e .
t 2
domo, sanitas ex Banitate, plaga cx Aristotelis in I prirnas philosophise, in-

plaga : domus scilicet quse esl ex lapidi- telligitur de principiis esse, sicut ipse se
lnis el lignis, e\ domo qme est in anima explanat in principio Physicorum, quod
architectonici : et sanitas qusB <'st in intelligere ct scin 1 contingit circa omnes
aequalitalc humorum, ex sanitate qusB Bcientias ex principiis, et causis, et id» 1 -
esl in anima medici. Melius enim cogno- mentis scibilium. Sed ex his <\ux suntin
scitur res in eo in quo tota forinn rei et Verbo ut causse formales et principia fa-
ratio el ordo factionis ct esse prsBsens ctiva, maxime se habent ad esse et fieri,
est, quam in eo in quo niliil borum prai'- et ma;_r is, sicut dicit IMato in Timseo,
as est : Bedin Verbo lota forma exem- quam ex forma <'t materia quam habet
plaris rei, tota ratio, lotus ordo factionis res in seipsa :
<! ideo in \'«'rlx) secundum
<4 esse et naturse in clarissima luce prse- fieri et esse magis cognoscitur, quam in
sentia sunt : in re autem ipsa nihil ho- seipsa.
ruiu ]»ia'sens est : et propter hoc melius Ad aliud dicendum, quod in Deo ni- Adobjeci.3.
1
Goncs. i, 'i.
100 I» \l.i;. M \<, ORD, l*l: i.h
lnl co ii" i itur i»i \\ •!! ive, ed pei babi- iii iii.iliitiii.ini .
i\ h.,1 mod
iiiin liiiniiii i el ralioni ed n in eipss \ isioni i il utrobique.
iiniliis subjai el pi ivalionibu elmul <ii<»- I'i n ii'.. patcl lolutio /
iiilm : propter quod dicil Plalo, quod ba \n li... di< unt.

non cog noscilur in ip i, nisi icut in quod objii ilui
\i> io
Euripo, id e» i
. in ebullitione bcu muta- dicendum, quod non mile d<- tole
bilitate in Foi mia autem primis, qu e in teriali, •
d bu qtue i identnr in In-
ideales Bunt, el factivs, per certum el mine eju I enim m it<
Btantem cognoscitur intollectum. I nde ' i

'•
'
bilium, ied mani-

ill.i objei tio falsum supponebal latio t iiituiii : ik- ii .ii:
El .mI boc quod objicitur, scilicet quod d extra • . Verbum antem el pi inci-
de Deo nihil praedicaturper inhsrentiam, piura et i

ni el li< ri rerum
Dicendum, quod hoc nihil facil ad pro- <reandarum <-t disponendarum el ornai
positum quia quamvis nulla pra?dicen-
: darum, el ideo manifestal ea in leipso :
tur per inhaerentiam de Deo, tame-n propter quod ad nnam el eamdem visio-
multa praedicantur de Deo peridentitatem, nem refertnr el \i-i<< Verbi, <-t visio n
quae verior el certior praedicatio est, iiiiii iu Verbo.
quam per inhaerentiam. Dico autem An ai.ii i. dicendum, quod li< "t ii<>ij
multa, quee per diversum modum signi- dicatur in Genesi, tamen !: -

lio, III •
ficandi multa sunt, licel re sint unum ronymo, Avmbrosio, Beda, el Strabo di-
et idem. De b:s autem satis in |>ri- citur, quod luce illa (quam DeuB appella-
ma parte Summas theologias tractatum viidiem) paulatim tendentead occasum,

est. factum est vespi lemqm redennte •
Adobject.4. Ai> A.L1UD dieenduin, quod 1 i

<
• o t lux ad ortum, factum est mane : el sic dii
Verbi secundum potentiam LnGnita sit,et unus naturalis. Similiter pei

nullo intellectui coaptabilis per compre- nem angelicae nulura? ad incem Verbi,
hensionem : tamen Verbum non sccun- Angelua factus cst dies : ef Inx cnjna
duni polentiam inGnitam acceptum, sed mane fuit cognitio creatura li<-n<kc, vt -
ul est ratio ct principium illius et istius spera cognitio crealurae factae : et sic se-
in luce Verbi coaptabile est intelleclui cundum ordinem rei, cognitio angelii
creato : ct hoc vocatur visio matutina babet vespere mane. Propter <juod
et
propter mane, quod tunc primo oritura ejam dicit Augnstinns, quod prima dti
monstratur in arte divina ad lumen esj mane non legitur habuisse : quia An{.
et boni, sicut saepius dictum est. lus antequam esset, non potuit -
gnoscere fiendum in lucc Verbi : in qua

Ad qusest. ^D 1D n* UO d ullcrius quaeritur dicen- tamen luce cognovit
Ad 1. l sc facluin.
dum, quod cognoscere Verbum est duo-
bus modis, scilicetut cst objectum beati-
tudinis '
et sic vidcre Verbum nonproprie
vocatur visio matutina, sed visio quê VRTICLLI SECLVDI
cst tota merces.Et est videre Verbum ut
est principium et ratio et virtus rei pro-
ximo creandae, vel disponendae, .vel or- PARTICULA III.
nandre : ct sic videre Verbum, visio ma-

tutina est secundum Augustinum et hoc :
Qualiter unus ab alio intelligitur ?
modo Verbum est videre res in
videre
Verbo. Et hoc modo procedit prima
objectio quia lioc modo videre Verbum,
: Tertio quoeritur, Qualiter uuus ab alio
et videre res in Verbo, refertur ad visio- intelligitur vel cognoscitur ?
:
1N II P. SUM, THEOL. TKACT. IV. oi |>I. 14. 191
\ idetur enim, i|in>,l hoc Beri dod pos- est, perfecte cognoscil ea quce budI mun-
sit : cognitio enim non polesl Beri nisi di sensibilis, tamen sub ipso sunt.
quas
altero duorum modorum, Bcilicel quod Si ergo Angelum uon cognosceret, nisi
gnoscibile sit io cognoscente per es- insesicut insuo simili. viderctur quod
Bentiam, sicut horoo cognoscil suam cha- imperfectius cognoscerel Angelum, qui
ritatem, e1 auam castitatem, et suum juxta ipsum est, quam res sensibiles quse
proprium intellectum et voluntatem, et Bub ipso sunt : quod valde inconveniens
ali;i qua per essentiam Bunl io anima, ut est.
Augustinus in libroXA de Trinitate.

dicit '>. idhuc, Gognoscere rem in buo si-
Aut quod cognoscibile per speciem abs- mili, non est cognoscere nisi quia est, et
tractam sit in cognoscente. I.t ueutro non quid est: et haec est imperfectissi-
istorum modorum potest cognosci Ange- macognitio: etsecundum hoc Angelua
lus al) Angelo, n-'I Angelus ;il» homine. non cognoscerel Angelum ineoquidest,
Consl it enim, quod Angelus non est in Bed quia est tantum quod est valde in- :
intellectu per essentiam allerius Angeli, conveniens: secundum hoc enim unus
vel hominis : e1 Bic cessal primus modus Agelus de ;ilio nullam perfectam cogni-
aitionis. Similiter cum Angelus sit tioncni haberet.
Bubstantia simplex e1 immaterialis, ct
abstractio Bpecie intelligibilis non lit nisi Adhuc, Quidam subtilizare intenden-
a materia et ab appendiciis materiae, ut tes, quod secundum Diony-
dixerunt,
dicunt Aristoteles el Avicenna, constat sium etDamascenum, Angelisunt etlu-
quod ab Angelo non potest fieri hujus- naina ct specula: et in quantum sunt
modi abstractio etsic cessat sccundus : Bpecula, habent naturam et potentiam
modus et sic videtur nullo modo Ange-
: intellectivam receptivam specierum in-
lus intelligi ab Angelo, vel etiam ab ho- telligibilium : quod esse non potest, nisi
mine. per possibilem intellectum. In quantum
Ail lioc quidam dixerunt, sicul dicit autem sunt lumina, habent uaturam et
Empedocles, ut narrat Aristoteles in pri- potentiam activam et dativam specierum
mo deAnima, quod simile simili cogno- intelligibilium. Et sic dicunt, quod per
-< iinr : et ita Angeius cognoscendo bq, naturam receptivam unus i-ccipi ab alte- t
cognoscit alium Angelum Bimilem sibi. r<> speciem: et pernaturam activam et

l.t lu dictum suum affirmant per Augu- dativam, quae non potest esse nisi |>it
Btinum in libro XIII de 7Wm7a/e,qui hoc intellectum agentem, unus imprimit in
expresse dicit, et dal exemplum, quod alium speciem: el per hujusmodi spe-
alii|uis quam vidit, si-
per Carthaginem cies sic sibi impressas ab invicem et re-
milem civitatem cognoscil quam non ceptas, perfecte vident et cognoscunt

vidit el per mentem suam propriam
: Be invicem.
ijiuiin videt per intellectum, cognoscit S d hoc est contra hoc quod
naturam mentis alterius quam non vidit. I. I>i<'il Augustinua in libro XII super
Sed contis.v hoc cst. (junil Genesim ad litteram, quod non inferius
1. Cognitio similis in simili indistincla potesl agere in superius: quianonpot-
esl : el Becnndum hoc unus Angelus non est dominari in ipsum per eamdem
- ^
- nt atium secundum distinctum rationem, nec par in par agil : sed impri-
esse el personalitatem propriam Angeli mere speciem Buam, agere esl : ergo
quae cognitio imperfecta est : el sic \u- Becundum hoc inferior Angelus non pos-
. lus non perfecte cognosceretur, necab sct cognosci a superiori, quia non posset
\ _ !o, nec ab liornine. imprimere in eum speciem Buam, et nec
2. Ailbuc, Angelus, ut in prsebabitis ex par a pari cognosceretur, quod valde
verbis Dionvsii etMaximi determinatum absurdnm est.
192 l>. Al.i; M \i.. ORD l'l: 11»
j.. Vdhuc, Sccundum hoc inlollecl tdhuc, Duo improportionalia non

2
receptivu in Vngolo ivc |". ibilis, ad coaptantui tibi, ni pur mcdium prop< i •
hujusmodi ipecii roccpta h iber< i

tionalc uti ique : si
simi tabula i( non dilTi rrel il» virtu dh ini ii -
intellectu pofl ibili in homine: quod val- lo, ct < ontingat quod \
de inconveniens videtur, cum natura an- Deum vel videat per intelle-
gelica m'« uihIiiiii intclleclum simplicior etum, oportet quod hocfial p<-i mediom.
el altior sit, quam homo, el sicnon vi« Bt tunc quaeratur do illo medio : quia aut
deatur esse in potentia, Bed in aetn - est creatum, aut increatum. 8i ii
cundum omnia intelligibilia el sp tum : tunc est idera qu'"! I t

uon
intelligibilium. proportionatum cognition \
3. Adhuc, Speculum nontam recepti- proportionari debeat, ind lio,
vum est, quam reflexivum luminis: et el sic ibilur in infinitum 5i
sic iiiuis Angelus non lantum reciperet tum : tune potentiae finiU n-
speciem ab alio cognitionis, sed speciem tiae infinitaa in cognoscendo, <j I in
receptam reflecterel in alium, quoddif- Deo, proportionari non potest : el
licile cst invenire. illud Angelufl non |
Deum : et sic videtur, quod An

Adhuc iterum quidam dicunt, quod nullo modo [x>--it -<.. < !)• im.
duaB nalurae sunt exlremae^ el una media ln contbariuii est,
participans cuni utraque. Divina enim l. Quod dicitur, Matth. xvin, 10: ^4n
natura est dativa specierum et factiva, et geli eorum in ccclis temper videnl faeiem
nullo modo receptiva. Corporalis autem Patris meiqui in easlis esi.
natura nonluminosa, et receptivaspecie- 2. Adhuc, Augustinua in libra XV de
rum, nullo modo factiva sicut patet de : Trvnilatt dicit, quod « mens it . -
oculo, qui non videt, nisi speciem visibi- scipsam : quia sibi praesens est per essen-
lis recipiat: ct sic est de aliis sensibus, tiam. » Ergo a simili, cum Deus perea-
et generaliter dc omnibus potentiis opc- sentiam, praesentiam, et potentiam sit in
rantibus in organo corporali. Et dicunt, Angelo et in mente : per praesentiam
quod angelica natura media est, qure por cssentia? sua? cognoscetur et ab Angelo,
hoc quod cst lumcn, activa est ct daliva ct a mente.
specierum et per hoc quod cst speeu-
: 3. Adhuc, Xobilissimo cognito, nobi-
lum, receptiva : et sic per species recep- lissimus debetur modus cognitionis : sed
tas et factas in ipso cognoseit unus An- Deus cst nobilissimum cognitum, nobi-
gelus alium Angelum. lissimus autemmodus est per praesentiarn
Sed hoc destruilur per easdem rationes,
. essentiae : ergo Deus cognoscitur ab An-
per quas destructum est anteccdens sic : gelo et a mentc per preesentiam es=entiae.
enim intellectus possibilis in Angelo, est

sicut tabula rasa adspecies reeeptas,quod Solutio. Dicendum ad primum, quod 3
valde inconveniens videtur, cumabinitio Angelus intelligitur ab Angelo, et ab ho-

sitperfectus.etinactuintellectusangclicus. mine sed ad Angelo intelligitur et co-
:
gnoscitur sub specie qua? est similitudo

Queest. (Jlterius qua?ritur, Quomodo Angelus artis in qua factus cst Angelus. sieut ct
cognoscit Deum ? ca?tera intelliirunlur ab An<zelo per for-
Deus enim
1. infinitce virtutis est, et mas et species, quae in creatione cudibet
Angelus ilnitae : ergo non est proportio Angelo inditae sunt ad singula creata co-
inter Angelum cognoscentem, et Deum gnoscenda, sicut in praehabitis paulo ante
cognitum : et sic videtur Angelus non satis determinatum esl. Et sic non opor-
cognoscere Deum. tet, quod per essentiam unus Angelus sit
[N II P. -I M. THEOL. TRACT. IV. Q{ EST. 14. iy i
iu intellectu alterius : habitum esl enini, >tiui. V.x una cnini civitate visa non
quod in specie artis melius \ idetur cognosco similem, nisi conjecturali co-
quam in seipsa. \l> homine autem intel- gnitione: <! ex mente mea non cognosco
ligitur per abstractionem sicut abstrahi- mentem alterius, nisi conjecturaliter :
tur Angelus ab hoc Aogelo. Sicut enim conjecturalis enim cognitio non manife-
universale simplex el intelligibile effici- stat cognitum in proprio esl el certo.
tur per remotionem materia, ''t eorum I ria argumenta quss inducuntur con-
qus suol propria particulari, qu89 a Phi- tra solutionem illam, procedunt.
ph - \ ocantur accidentia et incommu-
nicabilia : it.i idem universale proprium An ii» quud dicitur, quod \n_:t'li sunl
efficitur per reductionem ipsius ad pro- Bpecula el lumina, et sic receptiva Bpe-
et incommunicabilia. Proprium cierum et collativa sive factiva. Dicen-
enim et singulare non cognoscitur, nisi iliiin. quod hoc bene probat, quod intel-
aliquid proprii et Bingularis, sicut lectus agens et possibilis sunt in Angelo,
axpresse ostenditur in Tobia, ubi primo quemadmodum in antehabitis determi-

Raphael ignorabatur i sse Angelus : ta- natuin esl : sed per hoc non potest pro-
ln. 'ii per operationes medicinas, quas fecil hari, qualitcr per abstractionem species
circa Saram uxorem junioris Tobis, unius liat in alio : et ideo prinia via so-
compescendo daeraonium ab i [>>a, et quas lutionis melior est. Et ad hoc quod Ange-
fecit de felle piscis circa oculos senioris luscognoscal Angelum per speciem con-
Tobise, sub proprio nomine cognitus est, creatam,non exigitur nisi conversio unius
quod ipse etiam esset <kngelus Raphael, ad alterum sicui in applicatione duo- :
qui medicina Dci inlerpretatur. rum luminum, ail hoc quod unum pene-
Et quod objicitur, quod a simplici non tret alterum, non exigitur nisi oppositio
potest esse abstractio dicendum, quod : directa, quod uniun convertatur ad

el
duplex est abetractio, sciiicet ;i materia, alterum. In conversione enim illa tria
et ;i materiaa appendiciis : et ha?c est abs- fiunt lit enim
: illustratio speciei con-
tractio formse inteliigibilis a phantasma- creatse, ut suh lumine inteliectus agentis

tibus : et hoc non potesl esse in spiritua- cognoscat rem : intellectus possibiiis il-
H 1 1 immateriali natura. El est abstractio luslratur,ut claro luminc speculetur eam-

universalis a parliculari, quaa tit dicto dem : adaptatur et ordinatur spccics An-
modo, scilicet separando formam intelli- gelo concreata ad proprium esse rei
gibilem ab his qus approprianl eam huic cognoscendse : et his Iribus perfecta lit
particulari, sicut abstrahitur punctum ab cognitio.

•
puncto, et unitas al) hac unitatc : et An tamen quod primo objicitur in
ii> au i.
sicut abstrahit, ita per reflexionem ad contrarium, dicendum quod nihil valet:
propria iterum conjungit : el sic el uni- quiii cum dicitur, quod inferius non pot-
versale et particulare intelligit. Et haec est agere in superius, intelligitur de

abstractio est in omnibus creatis tam >im- actione vcra et physica.quaa estactip Be-
plicibus, quam compositis: in Deo autem cundum virtutem activam dominantem :
Bsse non potest, <

| u a in eo nec es1 uni-
i ct (\o hac intelligitur verbum Augustini.
de, nec particulare proprie loquen- \i tio autem qua intelligibile agit in in-
.1 », eo quod in ipso idem est quod cst tellectum, actio intentionalis est, quas
-t e veras actionis nec nomen nec rationem
Ai> solutionsm quani quidam fcrunt, habd : cl hac polot infcrius agere in su-
quod ex se sicul per simile cognoscil |iciius, rt e converso, e1 par in par.
alium : dicendum, quod nihil valet : quia An Ai.ii n dicendum, quod intellectus \.i ?.
Qon essel nisi conjecturalis >'t incer- possibilis in A.ngelo perfectus esl secun-
ignitio. l.t hoc dicunl verba Augu- dum species intelligibilium concreatas
XN\ I i I
19! h \l l; M \i, <>i:h IMi II'
gibi. I.i ideo bene i on< idimu , quod illa tentialil n Anêlo boi
Bolulio nuii sii is perfei ta est, nisi adda impediem aliqua ncbula
iui quod dicluni e t. splendel iu < I
•
ilo cla-
\ m
i) dicendum,
ii ii quod li"' benfl llll.
ostendit impei feclionem lolulion Quati modus »ub illo '-!, per effe •
ctum . inhabilanl lum fa-
\i iuod dicitur media natura,

«!<• cientis videl enim, qnod talem effeclum
dicendum quod quann ii bene di< tum non potesl operari nit I) |uod
mI, m iii taraen aolvit difGcultatea quss- sempi rDi im lali eff<
Btionis, nisi dicatur, qnod media natui i videl et « ognoai ii eum ut bc inbabi«
per illa tria quae in conversione Angeli lantem, i nm nulla nebnla | ati impe-
ad \ii-i'liini dicta Bunt, Bpecierum in- diat.
tentionalium el collativa est et recep- Quintua el infimns modni < -t. <jij<><1
tiva. noscit enm per effe tus i n elurarum :
Ad ii) quod objicitur in contrarium, quae vespertina cognitio vocatur, quando

dicendum quod boc procedit, et osten- Bcilicel scil bonitatem Dei pei lu-
dil infirmitatem Bolutionis. men sparsum super creaturas, quod
bonum creaturarum io modo,
A'l nueest.
Ad quod ulterius qu&ritur, dicen-
ii) ordine : el ex boc attollitnr in lau<
A-l I.
dum quod Angelus cognoscit Deum creatoris, ita tamen, <iuo<l cognitionem
quinque modis quorum unus el princi- : Dei non mendicat creaturie quemad-
palis est per speciem intimae contempla- modum homo. l.t propt beatus
tionis, ut dicit Gregorius ' : quia videt Bernardus in quinto sermone -uper
eum facie ad faciem, sicul dicitur, Rlatth. Cantica, distinguit int-.-i ^nitionem
xvni, 10 : et ab hac intima contempla- Angelorum <-t hominum, bic di
tione non recedit etiam quando mittitur, quod Angelus lenens Bolium, non in-
<
ut dicit Gregorius, quia inlra Deum cur- diget scalis ad boc quod ascendat -'dium
rit, quocumque niittatur. Et ideo dicit per creaturas rnundi sicut homo,
Christum dicere : Angeli eorum semper quod solium jam tenet. Similiter nemo
vident, sive ministrent, sive assistant. laborat pureum, habens fon-
fodiendo
Job, xxv, 3 : Numquid est nwnerus mi- tem limpidissimi tluxu^ apud se njanan-
litum ejus ? Et super quem non surgit tem. Nemo mendicat panem extra do-
lumen illius ? In lumine enim vultus mum suam, in domo propria abundans
Dei sunt, ubicumque sunt, et ab intimo panibus. Ita Angelus cognitionem Dei
contemplationis luminis illius numquam non mendicat : videt enim eum continue
recedunt. faeie ad faciem. Et boc dicit intellexissc
Secundus modus post illum est, quem Apostolum, ad Romarr. \, 2o. Cum
ponit Dionysius in Coelesti hierarehia, enim dixisset Iniisibilia ipsius, scilicel
:
in theophaniis. Theophania autem lu- Dei, per ea qum facta sunt, iniellecta,
men est gloriae Dei, quod a Deo descen- conspiciunlur : statim addidit, a •
dit in Angelum bonum, et speciem glo- tura mundi, quae est homo : et non di-
riaeDei imprimit in ipsum, et ideo dici- xit, a creatura coeli, quae est Angelus :
tur a 6io; quod est Deus, et <f<z?vu quod homo enim creatoris cognitionem a
est appareo : quia in ipso sicut in ima- creaturis mendicat : Angelus autem vi-
gine resplendet et apparet gloria Dei. det per speciem.
Tertius modus sub illo est : quia cum Ad alild dicendum, quod Angelus
Deus essentialiter, praesentialiter, et po- sine medio videt Deum.
1
S. GRKGORiua Magnus, Lib. J Morulium, cap, 3.
IN 11 IV SUM. THEOL. TRACT. IV, gi EST. 14. 195
\n objbcti m in contrarium dicendum, bere intellectualem cognitionem <!»• An-

quod hoc objectum non procedit, nisi de gelo.
visione comprehensionia et bac visio- :

I.v CONTRARll M 68 1, quod B«d conir».
nr nulla creatura pura videl Deum : 1. Philosophi ct naturain et numerum

de visione quae est attractus immediatus intelligentiarum investigaverunt et in-
luminis intellectualis Buper Bubstantiam tellexerunl per motus Buperiorum cor-

rei iii se, non procedit objectio quia : porum. Dicit enim Plato, quod motua
bac vieione Gnitum potest videre inflni- circularis est motus intelligentisB, eo
tuin sinr medio, <'t videt ipsum per pro- quod cst unifonnis et regularis, et ab
priam Bpeciem busb Bubstantisa, quamvia eodem in idem, quod natura facere non
non comprehendat ipsum. Et de boc potest : untlc pcr diversitatem mobilium
Ghrysostomus Buper Joannem in prima circulariter, numerum et ordinem intel-
homilia, dat pulchrum exemplum de eo lexerunt intelligentiarum moventium.

cujus risus spargitur supra mare illius : 2. Adhuc, ln intelligibilibus splendor
enim visus attingit propriam speoiem intelligentias est, quia alitcr intelligibilia
maris, et lamen infra terminos visus non essent, sicut nec color visibilis sine
dod claud t pelagus infinitum. actu lucidi. Unde sicut vidcndo colora-
Tria quas in contrarium objiciuntur, turn simul videtur lucidum secundum
edunt. actum, ita intelligendo intelligibile si-
inul intelligitur splendor intelligentia?

diiTusus super intelligibile, ut intelligi-
bile sit secundum actum : et sic Philoso-
phi intellexerunt intelligentiam decimi
Alflill II SECLVDl ordinis.Unde Avicenna in sua prima
philosophia dicit, quod intelligentias
esse in nobis, est splendores intelligen-
PARTICULA IV. tiarum esse in nobis. Krgo a simili cum
illuminationcs Angelorum fiant animae
Qualiter Angelus intelligatur ab humanae, nec possit esse, quod non per-
hominihus '
? t ijiiat illuminationes sibi factas, nec
potest esse, quin ex ipsa illuminatione
intelligat illuminatorem : et sic intelligit
Quarto qu&ritur, Qualiter Angelus Angelum.
intelligitur ab homiuihus? 'A. Adhuc, Zachar. i, li, dicitur :
1. Homo enim intellectum non habet, Angelus <jui loquebatur in mc. Constat,
qui ex phantasmate non oritur : Ange- quod non loquebatur in ipso, nisi per
lus autem nisi assumpto corpore phan- illuminationcs ad hoc vel atl illud. Per
tasmata non facit ergo videtur, quod :
illuminationem autem intellexit Ange-
Ihmuo non po>>it habere intellectum de lum in seipso esse cum dixit : Angelus
ipsi), sivt' intellectualem COgnitionem. qui loquvhutur in me. Ilrgo similitcr et
2. Adhuc, Intellectue hominis conjun- alii pcr illuminationes possunt intelli-
ctus est continun «-t tempori : et secun- gere Angelos : et si<- Angelus intelle-
dum hoc videtur quod nihil intelligit, ctuali cognitione cognoscibilis est ab ho-
nisi forma continui et ipecie sensibili :
mine.
sed neutrum horum habef Angelus : i Adhuc, < lonstat, quod Angeli ini-
ergo videtur, quod homo non possit ha- nistranl circa nos, et ministerium eo-
1
Cf. Opp. B. Alberti. I. Part. Sumraa de XXXIV bujusce novsB editionis.
mi-, Tract. l\ . QutBst. 19, Ait. i. Tom.
190 It M.P, M \L. OJU). I'l! I I»
r i iii bI ensibiliti i
el int< ll
nominantur : sed non poti il iuin ex I

objii iiur , quod dii ii Pbilotopb
minislerio rainisti ans intelligatur : i i in pi imo /'" i- 1 "•/ inii .
quod destru
per cognilionem intellectualem cogno- N peril demonstratio ienti i :
soitur Angelus ab homine cui ministrat. dieendum, quod boc non dicilui uoi-
iliifi . , i ijuoij dcstrui t-< aliquo
; ,„, Solutio • "ii' edendum esl , quod \n- • t
demonstraUo -• n-
relus cognoscitur inteliectualiter ;ili ho« sibilis illios qnod accipitur per ilium
mine tribus modis, scilicel per revelatio- -'11-11111 ! 'jljl.l de lll" I.
nem, sicut dicitur, quod Paulus io raptu demonstratio baberi potett, niai pei uni-
revelationem accepit, et intellectualem \ ei lale quod abstrahitui asibili illius
cognilionem dispositionis angelicas in sensus -i\ e b phantasmate.

hierarchiis et ordinibus <•! in aliis quae Ql \n OB qua- iiidin uiitur in . ,ir
pertinenl ad ornatura angelicum, qnam iiuiii, procedunt.

postea docuit beatum Dionysium, qui
descripsit eam in Ccelesti hierarchia.
Secundo,cognosoitur in illuminationibus Ml MBIil M IV
factis ab ipso Angelo, sicnl bene obji-
ciendo probatum esl. Tertio, cognoscitur De voluntaie in Angelit.
iu opere ministerii, sicut dictuin est in
objiciendo.
\d i. Ad primum ergo dicendum, quod illud Di.iNui. Quaeritur de roluntate sive di-
fundatur super quoddam falsum, scilicet lectione.
quod hoino non habet intellectum, qui I quaerunlur utrum vo-
tria, scilicet
ex phantasniate non oritur secundum : luntas >it in Angelis secundum differen-

hoc enim intellectus hominis numquam tias duas, quse di< antur oaturalis v-.-
acciperet divina, et ea quae pure intelle- luntas. et elecliva.

ctualia sunt, sicut pritna substantiae et S m undi», De aclu voluntatis qui
entis principia. Sed quodveruin e.st, diligere.
naturalium et mathematicorum non ha- Tertio, De objecto volunlatis quud est
bet intellectum, nisi e\ phanlasinate. diligibile, utrum hoc scilicet sit in ordine
I nde eliani Aristoteles in III de Anitna sicut in homine, vel absque ordii
hane eadem qua?slionem movens. dicit,

quod intelleclum divinorum accipit in-
tellectus non ex
pbantasmate, sed in MEMBRI QUARTI
quantum elevatur in lumine agentis in-
tellectus ad speciem luminis divini, quod ARTICULUS I.
in puro splendore intclligentia? consi-

stit : quem intellectum Avieenna vocat Utrum voluntas sit in Angelis secundum
sanctum et divinum. di/ferentias duas, qux dicuntur na-
Ad aliud dicendum, quod intellectus turalis voluntas, et electiva '.'
Ad 2
hominis non sic est conjunctus continuo

et tempori, quin elevari possit ad lumen
intelligentia' purum et elarum : et in Ad primum objicitur sic :
illo potest cognitionem accipere intelle- Damascenus in libro II de Fide ortho-
1
Cf. Opp. R. Alberti. P Pnrt. Sommac de XXXIV hujusce novae editionis.
Creaturis, Tract. TV, Qu;est. 25, Arl it3. Tom.
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. IV, Ql EST. li. 191
doxa '. voluntatem dividit in voluntatera lit desiderium el animus.Cum ergo ratio-
nii.nii vocal el in voluntatem n;ilis creatura sil Vngelus, et voluntas
iju.iin vocal - - . et Bunt b»c ejus utraque in ratione sit, videtur quod utra-
verba : « Oportet scire, quoniain animse que voluntas si1 in Vngelo.
inserta esl naturaliter virtus appetitiva Stn comtra hoc videtur esse, quod s*i conira.
ejusquod secundum naturam est, e1 I. Voluntas aaturalis (quae BtXrîcdi-

omnium qua substantialiter natura ad- citur) esl respectu eorum quibus indigel
sunl el contenliva sunl oaturae, quae vo- ad naturae constitutionem Vugeluscum :
. ttiir voluntas MXijuk. Nam substantia sit incorruptibilis, nullo indiget ad natu-
quidem esse el vivere el moveri secun- r;r constitutionem vel conservationem :
(1 11 m intellectum et Bensum appetil : pro- ergovidetur, quod voluntatem B&Xrjeivnon

priam concupiscens el naturaiem et ple- habet.
n.nii essentiam. Ideoque determinanl Adhuc, Videtur, quod nec fJoiSXijffw
-. :
hanc aaturalem voluntatem. BtXrjjia sive illam enim, ut dicil Damascenus, ante-
voluntas est appetitus rationalis el vitalis cedil consilium, dispositio, sententia, el
bi -"li^ dependens naturalibus. Quare electio : ot inquocumque aon ante- <'~-i
OeXr.T:; voluntas quidem esl ipse aatura- cedens, in eodem aon esl consequens, in
li» e1 vitaiis et rationalis appetUus, el lii> in quibus antecedens <-! causa con-
omniuni naturae constitutivorum sim- sequentis. Consilium autem, u1 dicil
plex virtus. i Kt post pauca : « [njacet Aristoteles in II Ethicorum, esl de du-

quidem hominis animse virtus rationalis biis operabilibus per nos, possibilibus
appetendi. Cum igitur naturaliter motus aliter fieri. Cum igitur Angeli sinl dei-
fueril ipse rationalis appetitus ad ali- formis inteUectus, ut prius babitum est,
quam rem, dicitur |Jo<SXi)ffi« id est, volun- dubium nulluin erit in Angelis. Ergo
tas consiliativa. » Vo-
El post pauca : « nulluin consilium, nulla dispositio, nulla
luntas finis est, consilium autem eorum sententia, nulla electio : ergo nec vo-
per quae devenitur ad finem. Consilium luntas electiva, sive consiliativa : ergo
enim esl appetitus inquisitivus de liis nulla voluntas penitus est in Angelis,nec
qu,i- sunt ad finem, el de his quse in no- ftiXi)9i<, noe floiSXrjaic.
bis sunl ivl>u-> : consiliatur enim si debet

pertractare rem, annon. Deinde judicat Solutio. Dicendum, quod utraque Solulio.
quid melius, el vocatur judieium. Dein- voluntas in Angelis est : appetitus enim
de ordinat el disponit qu<>d o\ consilio ex ratione determinatus, voluntas voca-
judicatum est, el vocatur senlentia. tur secundum Aristotelem determinabile :
I» inde posl dispositionem lit electio. autem <\ ratione ad appetendum, esl
I ctio autem est duobus vel pluribus omne id quod lacil ad naturae consorva-
praejacentibua hoc pra> altero praeoptare. tioneni ct consistentiam : el >i aon ap-
Deinde impetum facit ad oprrationem, peteret, irrationabile esset. Similiter
el dicitur impetus. Deinde utitur post omne quod faciendum est, rationabile
impetum, et dicitur u.sus. Doinde cessat es1quod Ba1 ex rationis judicio, el sic
ali impelu posl usum. » appetendum <-si ul lial e1 si aon si<- ap- :
Dicit autem idem Damaseenus, quod peteretur ut fieret, irrationabile essel in

omois voluntas in ratione est. Et idem Angelo <•! in homine : et hasc voluntas
dicit Vristoteles in Topicis, <-t in III de es1 po«Xrjffi< t El ideo concorditer dicunl
l \itna sic : Voluntas in ratione lit : Gregorius Nyesenus, Daniascenus et
fit nisi per illuminationes ad hoc vel Aristoteles, quod omnis voluntas in i
hocin sensibili vero parte appetitiva tione est, et quod irrationabilis appetitus
. Lib. II de Fide ortliodoxa, cap.

Ifl« I) \l B M \(, n|t|) l'li 1 I»
doo < I volunta i d brutalii impetui I

nde il *
' 11'lnin quod eon ilhtm non
quo potiu sguntur irrationabilia, quam lemper etl ignoranlii rel dubitantii
<
nt • ii iii \ ident, quod ei pai te rei qofl ta-
A ,i ,,i,
J( ,-i i.
\n iii . 1 j t 1 1 1 (| I contra objicilui de < ienda est, probah mat et
StXiJnt, dicendum, quod Vngelui ad mi- cauisa quare fieri debeat, <t .'i<l opp<
nus indigel Deo conservante, ne in oihi- iwin mliil minui probabiles lunl ratiom -
luin ilrciilat : it propler boc Deum na- qu n e oon fieri deb< latio
turali voluntate diligil ul conservatorem. ith .i definitionii di
Tamen argumentum non valel : quia lium vn.ilui, licut <li<it Gregori .
aon lemper verum eat, quod taliaappe- catur coni lium el ele< ti quibui i
tilus (\si indigentiaa el uon habiti : i

cedit iii Angelii roluntai electiva
enim aliquando habiti ut continuetur : utraque volunl I in Angelis,
et sic Angelui appetit et vuli esse, vivere, naturalis, et <l<< tiva.
et intelligere, quoe naturalia sunt, ut in
his substantia sua conscrvetur et conli-

nuetur.
Adobject.?. Ad
quod ii) objicitur contra poiSXijcnv, mi ujnti Ql \ltll
dicenduni quod illa quce liunt ab Angelo,
divcrsimode possunt fieri, sicut dicit
Glossa super Danielem, x, 20, super ARTICULUS II.
illud : Nunc revertar ut prxlier adversus

principem Persarum, scilicet contradi- De actu voluntatu. Utrum Angelu
centem tuis precibus meae legationi et :
solis naturalibus potuit diligere Deum
quod Michael princeps Judaeorum volebat propter se et super omnia
populum statim liberari a captivitate Me-
dorum et Persarum Angelus autcm :
praeposilus Medis et Persis dicebat, non Secundo, Quaeritur de actu voluntatis

sufficienter adhuc esse purgatum. Et in qui est diligere. Et quaerilur, Ltrum
his exspectabant sententiam eonsilii di- Angelus <\ aolis uaturalibua potuit
vini, quid esset faciendum, et quid po- diJigere Deum jtropter se et super om-
tius eligendum. nia ?
Item, Dicit Glossa Gregorii super il- Et videtur quod non : quia
lud Job, xxv, 2 : Qui facit concor- 1. Diligere Denm propter seetsnper
diam in sublimibus suis. « Xon enim omnia, actus chaiitatis est : et uh
est discordia inter Angelos bonos, sed actus,ibi est habitus.cum actus ex habilu
uno aliquid rationabiliter appelente vel procedat : si ergo ex solis naturalibus
volente, et alio nihilominus aliud ra- potuisset diligere Deum propter se et >u-
tionabiliter appetente et volente, Deus per omnia, ex solis naturalibus po -

-
concordiam facit, quando ex lumine con- set habuisse charitatem, quod fal-i m
silii sui per senlentiam determinat, quid est.
potius volendum et faciendum sit. » L~n- 2. Adhuc. Ad summum gratiae non

de haec dicitur voluntas PouXt,oi« in An- peitingit natura : sed gratia non potesl
gelo, et est de operabilibus per Angelos, ulterius, quam diligere Deum propler se
possibilibus aliter tieri, ut tinem aliter et super omnia : ergo ad hunc aclum nrn
consequantur, de quo est voluntas Dei. pertingit natura sola.
1
Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- Summae de Creaturis, Tract. IV, Quacst 2i,
tentiarum, Dist. III, Art. 18. Tom XXVII hu- Art. 2. Tom. XXXIV.
iusee novaj editionis. Cf. eliam l
Am Part.
1\ II P. SUM. rHEOL. TRACT. IV. Ql EST. li. 199
\. Adhuc, Actus dilectionis perfectior Nyssenus, e1 Aristoteles, quod voluntas

est, i|ii.iin a«tus fidei : quia in genere impossibilium est, volumus enim essc
virlutum sicul se habet habitus ad habi- immortales : ratio autem cognitiva Qon
lum, sic se babel actus ad actum: habi- esl nisi possibilium verorum. Inde
el
lus autem cbaritatis melior est, quam bic : Ratio io cognoscendo ex solis oatu-
babitus fidei, et perfectior. I ad Corinth. ralibus determinat Deum esse summum
xiii. \3: Ntmc autemmanent fides t speSj bonum, et propter se el super omnia
charitas, tria hmc : major autem horum diligendum : ergo multo magis voluntas
charitas. Inde bic : Angelus ex solis i' 1 diligendo ex solis naturalibus potesl
naturalibus dod potesl credere in Deum Deum diligere propter se el super om-
propter Be e1 super omnia : ergo nec pot- nia.
est diligere Deum propter se et super om- -• Adhuc, Cum Angelus sit nalura
aia ex solis naturalibus. intellectualis, constal quod in corde buo
i. Adhuc, Ad Roman. vn, IS. super scriptum fuerit hoc preeceptum, Matth.
illud : Velleadjacetmihi : distinguitGlos- xxn, .*>'i : Diliges Dominum Deum tuum
-t Iriplex oeile, scilicet velle vitii, velle ex toto corde tuo, et in t<>ta animatua,
virtutis, e1 velle aaturo. Kt dicit, quod et m mente tua. Aul ergo potuit
tota
velle natura medium esl inter velle vitii, complere, aut non potuit. Si potuit :
et velle virtutis : Bedvelle vitii est termi- ergo ex solis naturalibus potuit in cha-
numdilectionis ponerein eo quodnon est ritatis actum. Si non potuit, sibi impu-
proptersediligendum,ut dicit Auguslinus tandum nou fuit, quoil non fecil : quod
in libro I de Doctrina Christiana, sicut in falsum esl : orgo cx solis naturalibus im-
creatura : velle virtutis est terminum di- plere potuit.
lectionia ponere in '" quod Bumme «lili- 3. Adhuc, Ouoil potost virtus inferior,
kdum est, Bicul Deus : ulterior autem potost et superior et multo plus : sed
terminus non potesl inveniri, quam <li- virlus civilis fortitudinis tantum honuin
ligere Deum propter Be e! super onmia : civile potesl diligere, quod diligil ipsum
tlis actus, actus virtutis est : et non propter se e1 super omnia, ita quod
oisi charitatis : ergo inhunc non potest quodlibot poriculum suhit nc succumbat,
velle naturae : el sic Angelus non potuit ot, ut dicil Aristoteles iu III Ethicorum,
diligere Deum ex solis naturalibus prop- est mors eligentior tali salute in qua
ei
ter st- ot supor oinnia. succumhat bonum civile ergo videtur, :
5. Adhuc, Aristoteles in III Ethicorum quod multo magis dilectio naturalis vo-
dicit, quod « uniuscujusque extremum luntatis {)os-it diligere Bummum bonum
in bono virtus rjus est » extremum in : proptcr se et super omnia, etiam ex solis
bono voluntatis ultr.i quod nihil in hono naturalibus,

potest inveniri, es1 diligere summuro ho- i. Adhuc, Tullius in libro de Amicitia
oum propter se omnia
et super
or^ro : tripliccm distinguil amicitiam, scilicel
baBc est virtus voluntatis qua charitas fundatam Buper delectabile, fundatam su-
vocatur : sed ad charitatem aon sufficit per utile, el Fundatam super honestum.
Angelus ex solifl aaturalibus : ergo nec Et dicit, quod fundala super honestum,
ad huuc actum qui est diligere summum diligil amicum propter se, el super omne
bonurn, sive Doum propter se ct supei utili\ et Buper omne delectabile. Si ergo
omnia. hoc potest amicitia hominis ex solis na-
In comtrabii m hujus est, quod turalibus sin<- gratia gratum faciente,
I. Perfectior est voluntas in volendo cum angelica aatura in naturalibus me-
sive diligendo, quamratio in eognoscen- Lius -it disposita quam humana, el sum-
do quod prohatur ox hoc
: <juoil dicunt mo honestum >it Deus, multo mag
commuuiter Damascenus, Gregorius angelica natura potuil diligere Deum
h. \I.U. M M. OHI) IM« II»
i< Miper omni oli nata- n<<. \<l h<« <li\i r ii n

j >
I
t . i ie 1
1 i i I
i
ralibus. l'i.i|. (fuliolmufl Ahi-

.'i. Ailliin , _ristotele_ in \lll Elhico- 'I
<i« »<t duplei esl an
riim : « Perfecta est, qua_ bonorum ami- dili oluntal
citia el secundum virlutem similium. » li.< ,

< I dilectio <
on< ii| D
Snl perfectum esl , ni dicit _ristotel< in inii ijn.i- lendil in - » 1
1 - r 1 iii
III Physicorutn, cui nihil deesl : d< <li- hac dii il firogorius, <|u<<<l <•
mim
autem aliquid amicitis, nisi diligal prop- ijii.un inter dui non potest n l»i-
ter se el super omnia : ergo homo ad lect ii apiscent i
hominem potesl habere talem amicitiam mper curva est in ^<-i[i-.i • < t qni<l<|ui<l
qua «liligii propter se et Buper omnia :

dili'_'ii, ad seipsam retorquet, boc est, sd
ciiin ergo Angelua melius sit dispositufl bonum proprium <-t privatum : <-t oi
ad Deum, quara homo ad hominem, per gratiam gratnm facientem elevetur

mullo magia Angelua potuil diligere fluper se, otane quod diligil ad bonum
Deum propter se et super omnia : et flic proprium retorquet, <t diligit propt
potesl habere actum charitatis. seipsam, ita <|u<.<l privatura commodum
I). Adhuc, Aristotcles, ibidcm, « Mali qu.Tiii in illo: tamen perversa in bocnon
quidem amici erunt propter delectationis sst, qnia ulterinfl non poti per
qusestum, in hoc similes existentes : boli.iin adjuvetur. Naturale •
im in
ni autem amici per se, secunilum enim omnibnsquae Bunt, quod ament sive dili-
quod hmii :ethi quidem simpliciler ami- ganl convenientia sibi secnndum natu-
ci, illi autem secundum accidens. Illorum ram, utdicunl Plato, el Eloetius. \A ha
autem solvitur amicitia, si solvitur quae- solutio milii placet : ajnia bona est.
slus delectationis. » Et ex hoc sequitur Ad primi.m ergo dicendnm, quod pri- -
idem quod prius, scilicet quod boni ot ma quinque quibns probatur, quod An-
honosti diligunt se propler se, et super golus c\ solis natnralibus non potest
oninia, ot sino gratia gratum faciente es diligere DeumpropterpeetsHperomni .
sola virtute consuetudinali vel intolle- eoncedenda sunt. et procedunt : natura

ctuali : quoe uiriutes naturales vocantur a enim qua? recurva esl in seipsa, <t sem-
Sanotis. Et cum Angelus melius disposi- j)cr retorquet ad Beipsam, facit quod dili-
tus sit ad Doum, quam homo ad homi- gibilo non propter ipsum diligibile dili-
nomper virtutem intellcctualem vel con- git, sod propter se, quflerens in diligilibi
suetudinalem, videtur quod Angelus ipso et concupiscons proprium commo-

multo magis poluit diligere Doum ex dum. noc pcrmittens, quod aliquid supra
solis naturalibus proptor se ot supcr seipsum diligat dilectione concupiscen-
omnia. tia? : quia hanc habet ad seipsam na-
7. Si quis dicat, quod Angelus potuit tura.
quidem diligere Deum proptor se et su- Ad id ergo quod in contrarium obji- J

per omnia sed ille est naturae actus, et :
citur, dicendum, quod licet vuluntas in
non virtutis. Hocerit eontra Augustinum, quibusdam possit osse ad quae non c^t
qui in libro de Moribus Ecclesix dicit, ratio, tamen in movendo sic se in hoc
quod « virtus nibil aliud est nisi ordo quod diligit, minus potens est ratione :
amoris actus autem voluntatis, qui est

: et hoc est ideo, quod ratio bonum quod
dilectio sive amor, in meliorem formam diligendum est per rationem boni, de-
numquam potcst poni, quam ut
ordinis terminat extra se : voluntas autem natu-
summe bonum quod summe diligendum ralis propter naturam, qua? principium
est, diligat propter se et super om- semper recurvat ad intra se.
est intra,
nia. » Ad aliud dicendum, quod hoc praece- a<j
ptum quidem scriptum fuit in corde An-

I.\ II P. SUM. THEOL. TRACT. IV. Ql EST. li. 201
li, Don ut implerel ex solis nalu-

sed Gorinth. vi, 17 : Qui adhserei Domino,
ralibus, Bed pergratiam ad intus. unus sfiiritus est.
, , Ai> Ai.ii dicendum. «nm«l illml Itonuin

i» Ait n.iiMi \i dicendum, quod in veri- Adobje.-t.,-.
quod diligil virlus civilis, creatum est, tatc actus sic vestitus ordioe virtutis,
el propter creaturam diligitur, e1 io il- ordinatus est, el esl actus charitatis : sed
hnl c\ solis naturalibus virlus civilis pot- cum dicitur diligere Deum provter se,
i st. Illml autem Bummum bonum increa- prsepositio cum buo casuali construitur in
tum est, et supra omnem

naturam crea- ratione triplicis cause, scilicel efficientis,
tur.r in infinitum elevatum el ideo in : formalis, el finalis : u1 scilicet hanc di-
illml Bufficienter oatura dod potest, nisi Lectionem dod efficial oisi hcus, e1 effi-
pi r gratiam ele^ stur. ciat cani foiina dilcctionis quffi cst in ip-
L, ,
\i> Ai.int dtcendum, quod amicitia sa, ct linc dilectionis qui esl ipse. E1
randata Buper bonestum, non diligil cum dicitur, super <>m>iia, prsspositio
amicum nisi aliquid concupiscal in ipso cum suo casuali aotal excessum etiam
quod retorquel ad Beipsam. LJnde etiam Bupra seipsam. El ad hoc oon jxttcst so-
ipse rullius ibidem dicit, quod « amici- la natura, qme semper recurvata est in
ti.f bonestorum multa delectatio adjuncta seipsam, ut diclum est. 1'nde etiam, ad
est, el multa utiiitas. » Roman. vn, 18, ubi Glossa distinguil
\n Ai.ii it dicendum, quod perfecta est, triplex velle, scilieet velle viitutis, vclle
qufflbonorum amicitia, perfectione sihi naturae, et vclle vitii : et dicil velle na-
competenti Becundum naturam sed hoc : tura medium csse intcr velle virtulis et
non competil ei, quod non retorqueat velle vitii : non accipit medium per
ad seipsam. Unde ipse Aristoteles in a?que distantiam vcl participationem cx-
IX Ethieorum, ubi loquitur de impedi- trcmorum.sed per abnegationcni utrius-
mentis amicitiffi, tria ^cnera liominum que extremi, quod tamcn [)iopinquius
removel a dilectione, scilicel senes, et se tenet cum vellc virtutis, quam < uin
austero8, el noo resalutantes : et sunt vellc vitii : quia, sicut dieit Damascenus,
hsc ejus verba « Senes enim
et austeri: « vitium sive peccatum cst recessus ab
parum diligibiles est eniin in eis par- : eo quod est secundum naluram, in id
vniii quod deleclabile. » l)e non resalu- quod est contra naturam. » Natura au-
tantibus dicit Bic « Multa enim amici- : tem inclinat ad bonum grati.-e etvirtutis,
ti.i njyopfa, hoc est, irrcsalutatio sicut ad id in quo perlicitur et coraple-
dissolvit. » tur secundum optimum possc ipsius,
Bct.6. Eodbm iiiodo dicendum est adsequens : quod ad actus naturales liabere potest.
boni enim licet sunt amici per se et pro-
pter virtutem, tamen hoc inclinanl ad
ipsos. mle dieit ctiam, quod amico-
I MEMBfU QUARTI
rum proprium esl semper velle esse bi-
mul,etinconfabulationibus delectabilibus AIITICIMS III.
conterere totos dies. Dilectio autem cba-

rit.itis eleval creaturam su|>ra se, ita De objecto voiuntatis quod est diligibile,
quod totain 86 reponat in dilecto increato utrum hoc sit in ordine, vel absque
quod est Dcus, etiamsi nihil dcbet sibi ncriine '
?
fieri. El ut dicit Bernardus, confitetur
quain honus, non quoniam sihi bonus,
•t adhaBrel Deo in uno spiritu. I ad Tertio, Quffiritur de objecto voluntatis
1
Cf. Opp. I?. Alherti. Commont. in II Sen- XXVII hujusce novffi cditionis QOStr».
tenUarum, I)i-t. XXIX, Aii. I et seq. Tom.
202 D. \l-l'.. M \<- ORD PH i i».
quod oit diligibile, utrum hoi cilioel il liuni qni did im

in ordine licul in hominei vel absque ordinem habere noa p
ordine
'
I m uui quod ralio ordii
Et videtur, quod lit in ordine. diligibilium in boniim omoi
I. Plura enim lunl qua tenetur <lili- «•.,.
quod unus natui i
gere tngelus, licul el homo, dilectione neficui io alium, sicul dicitur, L*ti •
electiva : tenetur enim diligere id quod 36 Qui horum trium videiui tibipro-
lupra se est, e1 quod esl bonum increa- ximus fuisse Uli q\ linlatn '
tuin, l)<'us scilicet : et tenetur diligere Atilledixit Quifeeiim irdiam

electiva dilectione id quod juxta le est, illum. In tngelis autem talei gradui non
quod cst Angelus ad eamdem beatitudi- sunl : unui enim aon proeedil ex siio,
nem ordinatus : el tenetur diligere i<!

sed omnes asqualiter sunt percreationem
quod infra homo secundum
le est, sicut a !)<•<» ; nec unns benefieui esl in siium,
corpus et secundum animam quod : sed bonnm omnium eorom •
Deus, et
etiiun ostendit per effectum custodiaB. Uiuminatio divina et beatitudo : i-
Tenetur etiam conformare roluntatem detur, quo<l talis ordo diligibilium non
suam voluntati divins : <lc quo icribitur, possil BfM in Angelo qui est in homin
Sapient, xi, 25 : Diligis omnia qusesunt,
et nihil odisti eorwn qux fecisli. El in S iLDTlO. Diceodum, quo<l dupl. \
his diligibilibus sunt gradus Aogelos : ordo diligibiiiom dilecttooe electiva, ici-
enim propinquior est Angelo, quam ho- Hcet ordo viae, et ordo patrias. Ordc <
mo Angelo et A.ogelus coordinalis et

: esl i I gradibus diligibilium a^ \
ejusdem hierarchia? propinquior est An- parte diligentis, n<m dilectionis, sicnl
geloalteriushierarchiaeet altcriusordinis : propinquitas ei geoere vel b soeficio, ma>
ergo sicut in homine est ordo diligibi- jor vel minor. Kt bic ordo est in homioe
lium, quod sc tenetur plus diligere, io via, inqua oecessaria esl talis propio-
quam proximum, Matth. xxn, 39 Dili- : quitas major vel minor : talis cnim pi -
ges proximum tuum sicut teipsum. Au- pinquitas pertinet ad viam. Kt istc ordo
gustinus : « Cum dicitur, sicut teipsum, non convenit Angelis, sicut probat obji -
datur principalitas primo di-

tibi, ut te ctio. Et est ordo patriss, qui accipitur ex
ligas, inter proximos autcin proximio- ratione boni diligibilis : et hic est, ut bo-
rcm sanguine vel benelicio plus diligas, num omne diligat, et magis bonnm ma-
quam alium non proximo gradu conjun- gis diligat, et summe bonum maximc
ctum omnes tamen ad hoc diligas ad
: diligatur. Ft tali ordine habent se diligi-
quod teipsum diligis, hoc est, ad beatitu- bilia Angelum bonum et ideo Deum
ad :
dinem aeternam ». » Cum ergo tales gra- summe diligit. et alium Angelum diligit
dus sint in diligibilibus ab Angelo sicut ad quod seipsum, hoc est, ad eamdem
in diligibilibus ab homine, et cum omne beatitudiuem, meliorem plus diliîtet :
bonum secundum rationem ordinis de- tamen meliorem se non diligit plusquam
terminetur, sicut dicit Boetius, videtur se, et hoc ideo est, quod. gralia perfectio
quod idcm ordo sit in diligibilibus ab naturae est, et non contraria et quia in :
Angelo, qui est in diligibilibus ab ho- dilectione naturali datur sibi principali-
mine. tas ad seipsum, ideo etiam in dilectione
2. Adhuc. Cantic. n, i : Ordinavit in gratuita retinet eamdem principalitatem.
me charitatem : sed charitas non habet Hominem autem diligit sicut seipsum.
ordinem nisi in diligibilibus : non ergo hoc est, ad quod seipsum secundum
est charitas, ubi non est ordo diligibi- animam et secundum corpus, in eo quod
1
S. Augostinds, Lib. I de Doctrina christiana, cap. 22.
l.N 1! I». SUM. THEOL. TRACT. IV. cum anima. Creaturas alias ilili- ter hoc quod objectum esl de coordinali-
Becundum quod in eia resplendet
•_: i t , l)u-, el de liis qui suut ejusdem hierar-
bonum divinum, quod cognoscit visione chia'. E1 dicendum ad hoc, quod nihil
matutina vel vespertina quaadam lamen : prohibet, quin ad lales habeal quamdam
ereatnras diligit, secundum quod valenl rationem delectationis, quam non habel
;nlusum ministerii quod exercenl circa ad alios : sed tamen verus ordo dilectio-
hominem. Et hic eat ordo diligibilium ui> Bequitur quantitatem boni divini quod
;ili Angelo. resultat in Angelis.
QUiESTIO XV.
De tertio nttrihuto, quotl esl dlscretio personalis.
Deinde, Quaeritur de tertio attributo, ginis tantum dilTerunl. Proprietate tan-

quod est personalis discretio. tum, sicut in Angelis, in quibus unus
El qusruntur duo, scilicet an discretio non originatur ab alio : scd in boc dis-
personalis conveniat Angelo? cernuntur, quod propria unius quae
Secundo et si convenit, sccundum quain convertuntur cum ipso et singularitatem
rationem o^nveniat ei ? ejus demonstrant, non sunt propria altc-
rius. Ltroque modo, sicut in bomine :
bomo enim et origine diflert ab altero,

et proprielate accidentium, quae enume-
ral Boetius, quod sunt patria, parentela,

MEMBRUM I. locus, et tenipus, et hujusmodi, quoiuni
collectio non potcst esse in alio quam in
An discrelio personalis conveniat uno, et ostendunt singularitatem ejus.
Angelo ? 1
Sed videtur, quod personae angelicae non
diflerant proprietate tantum quae enirn :
proprietate dilTerunt tantum, per acci-

Ad prirnum sic proceditur : dens differunt : si ergo proprietate tan-
I. Richardus in libro de Trinitate dicit, tuin distinguuntur persona? in Angelis,
quod persona distinguitur tribus modis, non nisi accidentaliter diilerunt : quod
Bcflicet origine tantum, et proprietate tan- falsum ost, nibil eniin ita differt substau-
tuin, et utroque modo, scilicet origine et tialiter sicut persona a persona, praeter-
proprietate. Ori-rine tantum, sicut in Deo quam in divinis : cst eniin una persona
Pater et Filius et Spiritus sanclus : hsB nna substantia quas esl hoc aliquid, )'t
^nim tres persona? divinae relatione ori- alia persona esl alia substantia <juae
' Cf. Opp. B. Alberti. Commpnt. in II Sen- Sumni.)' de Creaturis, Tract. \\, Quost. SJ8,
i'iiti inini, Dist. III, Art. ."i. Tom. X.WII hu - Ait. 1. Tuin. XXXIV.
josce novae editionis. Cf. etiam l»m Part.
204 i) \i r, M \i. <»i!h. i-ii iii
etiam i -i hoc aliquid :

1 1 ic videtur, invicem ! Sanctu v <//" lu v '/"' /// l
quod angelii > pei onae non lantum |>r <»- 1 1 iii' l \. J.1. ubi di< itur, qi I -
ibriei
prielatc distinguantur. alri Vng< I , dixit, ul in 1 1 l< m :
1. tdhuc, Kabbi Moj i in libro qui el - miiili / i, 10. H<

diciiur uui neutrorum,
quod in dicil lnni i
quia per proMopopeiam indu-
pai atia b materia noo esl numerus, oi i
• iini li-'iiiiin iii lo jiK-n- el all rum ul
per iii ..iiii
i .1 lusatum tantum sed ,
: 'III loquitur, 1 1 lertium de quo loquitui
_ngeli Beparati Bunl a matei ia ergo ti iit, Judi< uui,i\, I
_' , : l ; ubi d quod
6b1 in ci^ numerus, vel differentia nume- ierunl ligna -"«l \ \U m el
ri, li«»<
-
''iii percausam el i ausatum sed : I Ciii .
ri impera nobi |
ratio causss el caueati, ratio originis esl :

/iijinlit ei Sumquid pottum
ergo videtur, quod angelicaa personae di- 1 1, iii iii iiuiiin. quod Imtifieai Deum ei
stinguantur origine, el non proprietate homx I inti i ligna a promo-

tantum. Unde bj imaticalii dittinctio
2. Adhuc, Boetius in libro de Duabm Bufficerel ad conetitutionem persome, li-
naturis in una persona Christi : « Per* gna eseenl personaB, quod valde ab.
sona <\st rationalis creatursa individua duin est. Videtur ergo, quod io Angelis
substantia : o sed individuum est, ul dicit aut non sit persona, aui iion sit hoc
Porphyrius, collectione accidentium quae modo.
in alio non possunt inveniri : ct haec sunt 7. Adhuc, Objiciunt quidam, <ju<jiJ
palria, parentela, locus, et hujuamodi, Angelus non esl rationalis natura, sed in-
quorum nullum convenit angelicae natu- tellectualis : et cum persona -it rationa-
rae : ergo in angelica rreatura non est in- lis natura? individua Bubstantia
divitluum : ergo nec individua substan- Angelus non crit persona.
tia : crgo nec per consequens persona. In contrarhm est, <[uod Sed co
i. Adhuc, Quidam objiciunt, quod 1.Angelus est per se una
Quilibet
sicut Angelus distinctionem habet in substantia sub hoc communi qnod est
intellecluali natura, ita habet anima ra- natura rationalis, vel nalura intetiectua-
tionalis. Unde anima rationalis est per se lis : ergo secundum Boetium quilibel
una, sicut unus Angclus per se unus est. Angelus est persona.
Sed propter hoc, quod anima est per se 1. Aiiliuc, Ifoc nomen. pertona, o -
una in rationali natura, non potest dici men civile est : et individui homines in-
persona. Ergo nec Angelus propter hoc signiti praelaturis, /?e; .<;o;?<a?dicuntur, sicut ,
debet dici persona. praeses, tribunus, proconsul,'et hujus-

5. Adhuc objiciunt, quod natura hu- modi : sed tales praelaturae ûnt in An-
mana in Christo perfectioribus proprie- gelis ad dignitatem pertinentes, quia
tatibus distingutur, quam aliquis An- unus purgat, et alius purgatur : et unus
gelus non tamen est persona
: crgo : illuminat, et alter illuminatur : et unus
videtur, quod nec Angelus persona sit perficit, et alter perficitur, ut dicit Dio-
propter solam distinctionem proprieta- nysius in Caeiesti hierarchia : igitur per-
tum. sonatus sunt in Angelis : sed personatus
6. Si forte aliquis dicat, sicut quidam non committuntur nisi his qui secun-
anliquorum dixeruut, quod personam dum naturam persona? sunt distinctae sub
esse in Angelis ostendit Grammaticorum hoc communiquod est rationalis nalura:
distinctio, ubi dicituc, quod prima per- ergo Angeli distincta? personae sunt :
sona est, quae loquitur de se : secunda, ergo personalis discretio convenit An-
ad quam loquitur : tertia, de qua loqui- •zelis.
tur : sicut, lsaias, dicit, quod Seraphim

stantia super soliuni, clamabant ad se Solutio. Dicendum, quod personalis soim
1N II P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QUiEST. 15. 205
discretio convenil \ugelis, ut probatum et quod esl in hoc materiale est, quod
es1 : et hjec discretio sola proprietate co- principium esl individuationis naturae
gmoscitur, ut dicil Richardus. communis : el per hoc lit di\ i-i" sub-
Ad primi m ergo dicendum, quod Mi- stantia- per quam persona? differunl sr-
chardus bene dicit, quando dicit, quod cundum Bubstantiam : quoB differentia
Iribus modis distinguuntur personae. In ostendilur collectione proprietatum in-
divinisenim non nisi relatione originis, communicabilium.

ut in prima parte Sumnue theologm An vi.i 1 1) dicendum, quod Angelus a.i s.
probatum est Bubstantia enim una et :

iiinis, el individuuin est, ct rationalis ua-
eadem <'-t in tribus personis. [n huma- t ii i',r eat, fi ideo personaest. Etquoddicil
1 1 autem distinguuntur origine et pro«
1
— Porphyrius de collectione accidentium,
prietate nec una Bubstantia esl eadem
: dicit de corporalibus quae individuantur
in pluribus personis, Bed Bunt Bubstantiae per hanc materiara : et ideo Bpiritualibus
individuae a Be invicem distini tse. In An- individuis illa non conveniunt : el ideo
gelis etiam aliud est discretionem Bub* illorura esl collectio Bpiritualium pro-
BtantisB faciens, el aliud i bI discretam prietatum, (jua» incommunicabilis exi-
Bubstantiam enim in ostendens. Sicut stentia 1
modum ostendunt in uno, et
materiaUbus individuatio naturse com- non in alio.
inunis super hanc materiam determina- \i> ai.ii dicendum, quod vilis obje-
i) Ad «.
tam el propriam, facit hoc aliquid, et ctio cst : non cnim vere individuum est,
hoc individuum ita
est : in natura spiri- quod unibile est alteri. Individuum enim
tuali iu qua differl quod est a quo est, esl in se consistens unum ab omnibus
natura rouununis (juae siirnilicatur per aliis divisum. Et sic anima eliain sepa-
qno est particulala super hoc <(uod est rata non esl individuum : quia adbuc
nlariter deinonstratum, facit singu- unibilis est corpori.
larera existentise modum, et facit hoc Eodbm modo dicendum est ad se- Ad s.
aliquid <[ spiritualis naturse individuum. quens natura enim bumana in Christo
:
I.i sicul in corporalibus esl collectio ac- unita est divinae in una persona Filii :
cidenlium, quae indical in hoc corporali et ideo iw<' per sc |)roprie una est, nec
individuo singularis el incommunicabilis individua.

\ Btentiffi modura : ita in hoc Bpirituali Ad aliud dicendum, quod niliil valet A1 $t
individuo qusedam coliectio proprieta- diclum illud, sicut bene improbatum est:
tum est, bicu1 circumscriptio sive locali- Angelus enim per se et propria persona
t,i- definitiva, non corporalis, et sicul BSl esl enim hypostasis individua, dis-
:
officium, et actus proprius, quae in eo tincta a proprietate ad dignitatem perti-

indicanl Bingularis existentiae modum et nente : intellectualis enim natura Bem-
incommunicabilis. El quando dicit Hi- per digna esl : el propter hoc hujus
chardus, quod proprietate Bola distin- solius individuum est persona, et nullius
guuntur pcrsonse angelicae, tangit illud alterius naturaa individuum persona est,
quo I esl ostendens distinctionem, el non ut dicit Boetius.
faciens. Ad Ai.irn dicendum, quod omnis ra- aj 7.
Ah ai.ii i) dicendum, quod dictum tionalis uatura est intellectualis, et e

Rabbi Moysis inlelligitur de his quae se- converso : rationale enim non constitui-
parata sunl a materia et materiali prin- tur nisi ex intellectu composito, sicut in
cipio : et hoc non est in divinis, quae praebabitis determinatum est.
sunt in fine Bimplicitatis, et est in eis Quae simt in contrarium, procedunt.
idem quod esl -'t esse. ln Angelis autem
licet non sit materia corporalis,^ tamen
est ibi diversum quod est et quo est,

20«; I) \l i; M Ui nith. l-i: 1 I»
loco. Proptei quod etiara Philosophti

dicit, quod i distini dj
tin< t,i |.,< I : •

uriduni li.ii,
tionem \
ilita -
1
nun ml \n-
ViEMBRI M II. gelo.
I i
itei "iii ratio pei quam <lat R
Si convenit Angelo personalu discretio, • li urdui iii lifn o de TrinUate, di< •
secundum quatn rationetn ei eonve- quod '(

|" i
looa 'ilum
niat ? quemdum
ui)'lum »iogulai
ti.i- modum. I .;i«luiii nanc ratio-
ii' iii iterum noo videtur p<-r.sunalitaj
Secundo, Si oonvenit Angelo persona convenire ingelo: quia lecundum Iti-
lia discrello, qusritur, secundum quain chardum, existeni 1 1\ qoo ifiu quo-
rationem ei conveniat V d.iiii ûi generifl ie< undum cauaalitatem
Sunt enim quatuor rationea personaj. \»-l |>iiniijiii rationem procedit, n( De
Una est, secundum quod personss di« ei Deo, et liomu <\ homine. I.t tali
cuntur quaB repraesentantur in theatris, processus origiois non c invenit Aii.

quahdo facta heroum recitantur vel can- ut prsostensum •
tantur a comcedis el tragcsdis : sicut cir- I . t ratio personsB in civilib i
cumligatur ab aliquu facies sive larva quod persona eet li\ [»"~t.i- m-
similis faciei Hecloris, vel Hecubo?, et tia individua insignata ad dignitatem
cantantur facta heroica illius. Et sic pertinente. I.t -. . nndum hanc rationem
persona accipitur inpoetis. Prupter quod iterum nun «unvenit discretio personal
etiarn dicit Boetius in libro de Duabus Angehs : quia secundum hoc nun quili-
naiuris in una pcrsona Christi, quod bet Angelus esset persona, sed tantum
debet pronuntiari media circumflexa, illi qui in sublimioribus officiis et urdini-
eo quod inter os poetae cantantis, et figu- bus constituti sunt ordine hierarchico : et
ram uris larvae per quod cantat, cantus hoc falsum est.
fieri non potest nisi accentu circumflexo

et spiritu. Hoc modo persona non potest Diccndum, quod secundurn
Solutio. B
accipi in Angelis, nisi forte quando as- quamlibet rationum inductarum. Anêlo
sumunt corpora nos hic de tali
: sed convenit personalitas. Dictum est enim
discretione personali non loquimur, sed in membro praecedenti hujus quaestionis,
potius de illa qua quilibet Angelus ab quod discretionem personalem facit iu-
alio discreta persona monstratur. dividuatio naturee communis, quae signi-
Est et alia ratio personae quam ponit ficatur cum dicitur, quod Angelus est
Boetius in libro de Duabus naluris in spiritualis et intellectualis natura super

una persona Christi, quod « persona est id quod est, quod est suppositum et res
rationalis naturae hypostasis sive sub- naturae ejusdem, eductum de non esse
stantia individua. Et secundum hanc» ad esse per creationem. Sed proprietates
iterum videtur personalitas non conve- incummunicabiles, quae sic sunt unius,
nire Angelo quia secundum Philoso-
: quod non aiterius, ostendunt unum dis-
phuni, principium individuationis est cretum esse ab alio quae : cum accipian-
haec materia, et colleclio accidentium tur ex ofticiis et actibus et gratiis Ange-
quee in alio inveniri non possunt : inter lorum singularibus, sunt sicut facies sive
qua3 (sicut dicit Boetius) praecipuum est larva circumligata in theatro, qua? unum
distinctio per locum : quia individuum singularem Angelum secundum discre-
sic est hic, quod non est alibi : ct sic est tum esse demonstrant.
hic, quod aliud non est secuni io eodem Siinililer cum ex il.u iudividuus An-
IiN II F. SUM. THEOL. TRACT. IV. Q1 l>i. lii 2U7
gelus ab omnibus aliis divisus, ah hoc personalitatem etiam convenire Angelo:

communi quod esl spiritualis naturse in- sic enim quilibet Angelus secundnm .->(•
tellectualis, sicul suppositum demonstre- esl cxistciis per se solum Becundum

tur. Becundum discretum esse suppositi quemdam singularis existentiae modum.
erit Angelus secundum rationem secun- Seoundum quartam rationem, qua per-
dam pereonsB : eril enim rationalis na- sona nomen civile est, scilicet proprietas
lura substantia individua. Sed verum ad dignitatem pertinens, si sumitur ab

est, quod principium individuationis in officio, tunc secundum eam non genera-
eis ii' »11 esl materia, sed id quod i"-t sub kiter personalitas convenil Angelo. Si
quadam convenientia ad materiam, de autem sumitur a natura, secundum quod
qua iu membro prsecedenti istius quee- dicimus, quod dignissima creaturarum
stiouis dictum est. esl natura spiritualis el intellectualis,
S uuiluiu tertiam autem rationem Ri- quae propria efGcitur ex individuatione
chardi, Bi existens refertur ad rationem sui super id quod est : tunc etiam se-
originis -''1111(111111 quod uuuiu origina- cundum eam personalitas convenit omni
tur ad aliud sui generis, personalitas non Angelo.
convenil Angelis. Si autem referatur ad Et per hoc patel solutio ad (otum.
principia essentialia, quae suut quod est Quod enim quidam qusrunt, Itrum
el quo Becundum quoddicitur exi-
estj Angeli differanl solum nuinero, vcl ^r e-
Btens \ ere ens in natura ex qno ost deter- nere, vel specie ad invicem ? Jam in
minato ad quod est, ex qua determina- prsehabitis in qua^stione de di/ferentia
tione discretum esse accipit, nihil Angelorum ab invicem, a nobis determi-
prohibel etiamseeundum illam rationem natum est '.
QILESTIO XVI.
De (iiiarto atti ilmlo. quod cst libertas arbltril.
- quitur de quarto attributo, quod Quinto, A quo causetur ista libertas
esl libertas arbitrii. in \ngelo?

De qno quinque quaeruntur, scilicet
,111 convenil Angelo libertas arbitrii ? MEMBRUM I.
ondo, Secundum quam rationem

libertas convenial ei ? .1// Aiujelo conveniat libertas arbitrii '.'
Tertio, Utrum plus conveniat Angelo,

vel homini. vel requ
Quarlo, rtruiiKequaliterconvnii.it om- Primo ergo qua-ritur, An Angelo con-
ni Angelo, vel secundum plus et minus? veniat libertas arbitrii ?
1
Cf. Supra, Tract. II, (Ju^-t. 8. hujusce nova) editionis. Cf. etiam I"» flart,
* Cf. Opp. li. AII.. i. Comment. in II Summa; de Creaturis, Tract. IV, Qui
Sententiarum, Di^t. III, Arl. 7. Tom. XXVU Ait. 1. Tom. XXXIV.
20N n \i.ii m \>. nith i»n l.i'
Et \
-
* I •
• 1 1 i-
, quod lio. [. i
>, ii' >
laudantur, ae* \ iluperantur«
1 . Dicil iiiiin Magi ler in libro 1 1 v-//- iiit in < i\ ilibu i I
nde ia
tentiarum, distinct, \ cap. -', &% verl hnfi ito i etei ', lib I \ . dit itui ' ' lod
Augustini, quod « liberura arbitriuni v\ iii' .iii aon li.il"
i n i
-î Angelis, hoc est, libera inclinands dii it Protor. .. Similitei op<
voluntatis sive ad I» inum, Bive ad mi- brutoi iiim. quse i -i< ut di. ui. t I > . i r i » . i
< -
lil in r.null.is. » nus i t di. ,'..i ni v n .u-
2. Adhuc, kugustinus in libro primo tui .i aalura quain aj, ant, quia liber-
de Libero arbitrio: « Liberum arbitrium tatem arbitriinon habent, n« <
inesl Deo, Angelo, el homini. » nec vituperantur. Vngelorum opei

.'{.
Adhuc, Remigius : « < tmnis ci tionei laudantur, vel vituperantor. I
tura rationalis arbitrio libera eet : • sed pro< edunt es lii arbitrii :
Angelua esl creatura rationalis : ergo ar« liberlas arbitrii inesl Angel
bitrio liber. <S. Adhuc, Augustinus in libro de
Adhuc, Augustinua in libro de Fide
i. Libero arbUrio dicit, quod i omne me-
ad Pelrum « dilectio haberetjustamet : I t ritmii vtl demeritum in libert&te consi-
congruam laudem, voluntatis tribuit An- stit arbitrii : » in Angelis est meritum «•!
gelis libertatem Deus, ut esset in eia demeritum : ergo boc i onsistit iu hberta-
possibile sive ad eum qui es1 supra inte arbitrii : erg \ igelifl inest libert
tentionem sanctae dilectionis erigere, aibitrii.
sive ad se, vel ad eos qui infra eum sunl In i:.inth,\iul.\i est, Sed i
pravae cupiditatis pondere semetipsos I. Quod dicit lugustinufl in libro pri-

declinare. Ergo Angeli habent liberam » ino de Libero arbitrio, qood « liberum
facultatem sive ad bonum, sive ad ma- arbitrium est facultafl rationie et \«>lun-
lum : ergo habent Liberum arbitrium. tatis, qua bonum eligilnr gratia assi-
.">. Adhuc, Augustinus in lib. de Cor- stente, et malum eam deserente. • lu
rectione Deus magis et rjralia : « Scivit Angelo autem malo non est facul
ad suam omnipotentissimam bonitatem eligendi bonum, gratia assistente, qnia
pertinere et de malis benefacere, quam non est susceptibilis gratiae. In Angelo
mala esse non sinere : et sic ordinavit bono non est faculta*) eligendi malum,
Angelorum et hominum vitam, ut in ea gratia deserente. quia confirmatus -
prius ostenderet quid posset liberr.m in gratia. Ergo in neutro est facult -
arbitrium, et deinde quid posset ^ratiae liberi arbitrii.
beneficium. » 2. Adbuc, Si libertas arbitrii iii -
Adhuc, Damascenus describtns

0. Anirelis sicut attributum naturae, si<ut
Angelum, dicit « Angelus est natura : essentiae simplicitas, et intelligentiae
intellectualis, arbitrio libera, vertibilis perspicacitas : cum id quod naturab-
secundum voluntatem. » Onine enim est, numquam deserat naturam, lunc
creabile est vertibile, et omne rationale facultas arbitrii quae est libera voluntas
arbitrio liberum. declinandi in bonum vel in malum,
7. Per rationem probatur
Adhuc, numquam deseret naturam angelicam :
idem Nullum enim opus est laudabile

: et hoc falsum bonus enim Ansrelus est :
vel vituperabile, nisi quod in libertate post confirmationem non potest decli-
arbitrii est quod probatur ex hoc quod : nare statum malum. nec malus in m
dicit Philosophus, quod naturalia quae bonum post statum confirmationis in
ex necessitate proceduht, sicut comburit malo. Et hoc probatur per Prosperum
ignis, nec laudabilia nec vituperabilia in libro de Contemplativa vita, sic di-
sunt. Simililer violenta, quorum princi- centem « Divina sententia eo judicio

:
pium est in alio, nihil conFerente vim condemnavit malos Angelos, ut quia
1
I\ II IV SUM. TIH.nl. TR \( I IV. Q\ EST. 16. 209
Doluerant perseverare cum possent, nec quod libertoa arbitrii non attribuatur
velinl reparari, nec possint. Si quidem bonis Angclis.
voluntatis eorum fuit quod irrevocabilis
jud ;
cii aoimadversione percussi sunt : Solutio. Dicendum, quod absque soiutio
el a I damnationem justissimam pro- dubio liberum arbitrium est in Angelis,

fecto pertinuit, quod voluntatem red- hoc est, libera ioclinandce voluntatis
eundi ac facultatem penitus amiserunt : ad quod voluerint facultas. Sicul enim
sicut e contrario voluntatis sanctorum dicit primo primx philo-
Aristoteles in
tngelorum fuit, quod malis sponte sophisp, liberum dicimus hominem, qui
cadentibus, ipsi in sua dignilate manse- causa sui eat, et quem aliena potestas
runt : et divino justoque judicio factum ad aihil cogere potest. tta dicimus libe-
est, ut qiKi' fuii eis cum Deo suo marum arbitrium, quod in arbitrando judex
nendi voluntas, Beret permaoendi vo- sui est, et in volendo penitus liberum
luntaria felixque n scessitas. » Ergo est :
ot ita cst in dominio suorum
videtur, quod libera inclinandae volun- actuum, quod nulla aliena potestate
tatis sive ad bonum Bive ad malum cogilur ad volendum quod vult. Et hoc
facultas, nec bonis nec malis Angelis est in omui rationali et intellectuali
iu>it : ergo numquam fuil attributum natura, quae causa suorum actuum est
Da'urae : quia si naturae fuisset attribu- lam interiorum, quam exteriorum. Et

tum, naturam non deseruisset in aliquo banc naturam~vocat Philosophus domi-
siaiu. naiu suorum actuum, e1 facultatem con-
\ 1 1 1 1 1
. Dionysius in libro de Divi- vertendi se ad quidquid voluerit libere.
nis nominibus, de daemonibus dicil sic : I nde auctoritates et rationes quae in-
« Data illis naturalia dona nequaquam ducta? suut ad hoc, procedunt.
mutataesse dicimus, sed sunt integra Ai>quod objicitur in contrarium,

id
Al1o ,, ]0 ,
••t splendidissima, quamvis i|>si dod dicendum, quod cst facultas ex ralione
videant, claudentes ipsorum boni inspe- el natura rationali, el csi facultas ex dis-
ctivas virtutes '.» Si ergo libertas arbitrii posilione ct habitu. Prima facultas quae
donum est naturae angelicae, nequaquam esl ex natura ralionali eligendi bonum
mutatum est iu malo Angelo : sed est gratia assistente, et malum ea deserente,
mutatum, quia non potest inclinare esl tam in bono quam in malo Angelo
voluntatem ad bonum, ut dicil Prosper : per naturam. Secunda facuitas quae est
ergo a destructione consecruentis, num- ex habitu confirmato in neutro est, quia
quam fuit donum naturale : ergo non Angelus bonus confirmato habitu gratiae
fuit unum de attributis naturae angi licae felicem necessitatem incurrit, qua non
cum i|>-a creatione «laiis. potest velle malum : Angelua malus
Adhuc, Non
i. posse peccare convenil propter pertinaciam in malo, infelicem
oaturae, el esl communicabile creaturae, necessitatem incurrit, qua uon potest
ut [i.itct iu verbis Prosperi, quod com- velle bonum. Et haec non suut con-
municatum esl bonis Angelis : sed non traria, ex nalura posse eligere bonum
posse peccare converlilur cum necesse el malum, el ex habitu confirmato non
dod peccare, ut docet Aristoteles io posse eligere uisi bonum, el ex perli-
libro Perihermenias : necesse dod pec- aacia damnala aon posse eligere niî
i
11 -i it cum libero arbilrio, hoc malum el io eodem simul esse
: [>">•-
cum libera inclioandae voluntatis sunt.

facultale ad quod voluerit, sive ad l>u- Ad aliud dicendum,quod prout li-Adobjact.
uum, sive a<J malum : ergo videtur, bertas est arbitrium aaturae, dod dese-
S. Diontsios, Lib. de Divinia Dominibus, cap i.
XXXII 1 1
210 I). \i.i; \l \<. OIIU l»H II'.
2 .liu B<
i iiii n iiur.iin, oec natura ipsum de erit \ . i
iii lib. <1< /
ii.it iii i .iniii intollci luo i

i ip •• liber- ro in bitrio « Liberum m lni i
tatc qua au b ui i t, mpei domiu i liberum lui proplei volunlalem, ju*!-
e i
uo 1 1 1 ii i sctuum, el libi ram h ibel viii prop <i i ationem. »
ad qu< "- VIIiii Bern irdua m, « Volun-

facull ilem in< linandi e «I i .
lueri! ex n itura : Bed quod bonus uon lai quo u u

babel j •
;
-
eligil nisi bonum, el malua dod Di aera Bemper omitem et quasi \» i d
malum, esl ex oatura, aed ex ba- quam non quo *einp<

: _ .t I < \ i
liiin confirmato, ul dictum est. lione, sed <

j
u .*f numquam abaque ra-
Adobjec» s. \i. ai.ii d diccndum, quod verba Dio« tione mo> ' atur, ita ul multa agal p.
aplendida. Dae- arbilrio, istendit, quod |»<> -• eligi i
mutata, Bed integra, el
sed malum, dod esl Eacultai liberi arbitrii

mon enim libere facil quod vult, :
mum vult, nec polesl per hoc quod talia fa i-

quod aumquam
.
1»
iiio minuit libertatem, Bublrai

non ex natura, sed babituali per-
<-t
velle,
augel quia posse mori dod esl -
p
tinacia quam justa damnatione incur-
:
lentia, sed impoteniia : el similil

rit.
dicendum, quod nec< posse cadere. I.t ratio - »t qu

Ado*ject. i. Ad i ltimom
:
qui boc quod Btbi non prodi

non peccare ex habitu gratiae confir-
|>
et sibi non expedit, qraanto mag est

mato in bono, bene stal cum posse pec-
arbilrii libertate sic illud, tanto magia adversi n
care ex naturali :
possunt ipsum. Unde post hanc

enim ad non posse peccare, non sequi- Bitaa in
nec hoc est considerationem dat talem definitionem

lur necesse non pe< care,
contra doctrinam Aristotelis sed quan- :

liberi arbilrii : « Liberum arbitrium
do non posse peccare, et necesse non
potestas conservandi rectitud aem p
peccare referunlur al idem, tunc unum pter ipsani rectitudinem. r.
Has rationes quidam caluumi intur,

sequitur ad alterum.
ostendentes, quod secundum eas non
convenit liberum arbitrium Angel ».
1. De prima dicunt, quod ratio non

convenit Angelo, sed homini, propter
MEMBRUM II. quod etiam rationale differenlia consti-
tutiva nou Angeli
est et hominis, et :
Secundum quam rationem tiberlatis con- ideo liberum arbilrium prout in Angelo
veniat Angelo liberlas arbitrii

1
? est. non polest esse facultas rationis et
voluntatis quia si Angelo non est ralio, :
non est in eo facultas rationis et sic :
Secundo quaeritur, Secundum quam liberum arbilrium non est in Angelo

rationem liberlatis conveniat Angelo secundum quod est facultas rationis et
libertas arbitrii ? voluntatis.
1. Dat enim Augustinus hanc ralio- Eodem modo objiciunt contra secun-
nem in libro primo de Libcvo arbitrio : dam qua? est beati Bernardi, qua? dicit,
« Liberum arbitrium est faculta^ rationis quod « liberum arbitrium est judex. sui
et voluntatis, qua bonum eligitur gra- propter rationem : » si enim Angelo

in
tia assisleate, et malum ea deserenle. » non est ratio, non erit in eo judicium
1
Cf. Opp. B. Alberti. I
a
Part. Summff de XXXIV hujusce novse editionis.
Creaturis, Tract. IV, Quaest. 27, Art. 2. Tom.

]\ II P SIM llll n|. TRACT l\ . Ql EST. 16. 211
ilt.' faciendo, quia judiciura rationis e I : omnibussicutnaturrcattribirtum inest li-

c n 'ii eril iu e i ratio judex sui. b irum arbitrium, id e&1 libera inclinandffi
2. \illiu -. Damascenus dicit, quod volunlatis sive ad bonum, sive ad ma-

i judicium esl sententia quara dal ratio ium facullas : poteranl enira per liberum
inquisitionem el disposilionem <lr arbilriura sine violentia el coactione
lacicndo siveeligcndo : » ai autem inAn- propria voluntate deflecli.
trelo non t>st ratio, tunc nullus ai tus
rationis in ipso esl : ergo nec inquisitio, Dicendum, quod secundum

Soldtio. soiutio.
sitio, nec sententia, quia ul quamlibel rationum inductarum inest

dicunt G us Nyssenus el Danias- Angelo liberum arbitrium.
cenus, liberum arbitrium de faciendo El quod objicitur <lc ratione, quod
et eligendo libere ioquirit, libere con- non insil Angelis, solutum csi in prae-
Biliatur, libere disponit, libere judicat, habitis, ubi qusesitum est de illo verbo
libere eligit, libere impelum facil a<l Magistri, in libro II Sententiarum, <lis-
opus |"»-t electionem. Et si ratio non est linct. III, ubi ex verbis Augustini dicit,
iu Angelo, nibil de islis erit in ipso, el quod a per rationem naturaliter Angelis
iberum arbitrium. insitam inest memoria, intelligenlia, ct
3. Portius objicitur ad idem per boc voluntas. » Et dictum est ibi, quod
quod <li«'it fsaac in libro <1<' Definitio- duplex es1 ratio, scilicel inquisitiva, et
nibus, quod « ratio creatur in umbra umbrosa, colligens intellectum ex phan-

intelligentise : » in Angelis nulla intelli- Usmatibus eorum quae creata sunt per
itia uml i est : ergo in Augelis Bensum acceptis : ct haec est ratio a (jua
nulla crealur ratio. lioino dicitur rationalis. Et esl ratio qute

i. idhuc, Dionysius in Ccelesli hierar- cst intellectus compositivus et collativus
a <li'it, <}uo<l « rationalis natura sub eoruin ex qnibus est consequentia, qua3
intellectuali est, sicul sensibilis Bub ra- est certas scienti;e causa de rebus : rt
lionali, et vegetabilis sub sensibili. » hic intellectus est, qui per extensionera
Cuin ergo Angelus sit natura intelle- Bt practicus, et motivai potentis enuntiat
ctualis, ut dicit Damascenus, rationalis quid eligendum vel faciendum est : et
natma erit sub ipso : et sic ralio non hic potentior est in Angelo, quam in
in ipso, se I sub ipso : ergo nec li- homine secundum Aristotelem enim
:
berum arbitrium seeundum quod est in III de Anima, motiva sive appetitiva
facullas rationis et voluntatis, nec se- non movet ad eligendum vel taciendum,
cundum quod esl judex sui propter ra- nisi facto ad eam nuntio per apprehensi-
tioncm. vam : el si esl motiva rationalis, hocest

.">.
Similiter contra tertiam quae est in rationali natura fundata, id est, vo-
Anselmi objiciunt : quia si liberum ar- luntas, non movet, nisi facto nuntio [i sr
bitrium esl poteslas conservandi recli- rationem.

ludinem propter ipsam rectitudinem : Ilis praenotatis, lacile esl respondere
cura \ngelus malus nullam habeal po- ad objecla.
m conservandi rectitudinem quam Ao primum enim dicendum, quod A «j Ueet. i.
non liabet, nec potesl habere, videtur ratioestin Angelis, sed non hoc modo
qu "1 n< n babeal liberum arbitrium : Bicul in hominibus, u1 praediclum est.
quod laroen falsum est : de omnibus An alhd dicendum, quod ratio in A i oi.ject.2.
enim essentialitcr dicilur a Damasc sno, ^ngelo esl secundum quod est jude.T
quod sunt nalurae intcllcotuales arbitrio sui, et judical de faciendo el eligendo,
liberae. el consulil lumen rationis, et disponil e1
Similiter, in II Senlentiarum, dislinct. ordinat utilia ad finem voluntatis, el pro-

III. cap Ecee ostensum, dicitur, quod ferl renlentiam de faciendo el eligendo,
212 D. M B M \<. ORD l'l: l.h.
el eligit, ' i
impctum \tu il ad opu el i ul diffei
iiiiiui eleCto el facto, ul di< i
Damasi - - lura infi i n non adducit, mi-
iiii .
,-i I linem d quo * ulunta i I obti- i noi [uc •
ognil
n ipIiiim. i non ullam
Adobj«et.s< \h \i ii d diccndum, quod i. i - qu e im
lur in umbru intellig nl c, ratio ho- t ponit. Ex bo< accipitur, quod infc-
minis esl inquisitiva, cl non esl illa quse rior \ minoris est libe juam
es1 compositivus et collativus intelle- superior : cum crgo homo mullo inl
ctus : qua per cerlam Bcienliara veri et sil Angelo, tiberum arbitrium erit mi-
boni voluntati nuntial de faciendo cl eli- norislib rtalia io bomine, quara in \u
gendo. lo.
\ i object i. Pbr idem patel solulio ad Bequens : 2. idbui . Ibidem in cap |uenli,
quia de lali rationali nitura loquitur Et sicut in prsedictis, di il »i< fn
Dionysius, quae esl inquisitiva et dubi- » subtilitate vero t intellif

laliva, sicut est ratio horoinis. « tia gapientis, c1 liberUte volun
A.jobjeot.5. Ad quod conlra rationem
ultimum « ingeli difTerenl I
Anselmi objicilur, diccndum, quod du- homo inferioritate naturae mullo m

plex esl poteslas conservandi rectitudi- difTeral ab \ . quam tngelus ab
nem, scilicel ex parte nalurae conser- Angelo, difTert etiam Hbertate arbilrii
viinlis, e1 r.\ parte rei conservatae. Licet Angclo : quod minor et inferioi
ilii
enim aliquis habeat lacultatem conser- libertaa arbitrii erit in homine, quam
vandi thesaurum quanlum e»t ad Be, in Angelo.
tamen non potesl servarj thesaurum S. Adhuc, Ibidem inter quatuor attri-
quein nec habet, nec habere potesl : et bula angelicae nalurae ponil Magis
ita est in Angelo malo, quod ex natura talem ordinem, quoil ubi plus est '!«'
facultatem habel servandi rectitudinem subtilitate essentiae, ibi sit pln- de per«
si haberel eam : quam lamen ijuiii nec spicacitate inlelligentiae, et plus dc li-
habet, nec habere [ml"st, servare uun berlate voiuntatis. Cum _ homo ab
potest hoc non esl ex nalura, sed ex
: et Angelo difierat mullum in subtilitate
justissima damnalione perlinacis volun- essentiae, et perspicacitate intelligentiae,

tatis ad malitiam. differt etiam in liberlate voiuntalis, ita
quoJ homo minoris erit libertalis, ijuam

Angelus.
4. Adliuc. Liberum arbitrium est fa-
cultas rationis et voluntatis : ita lamen,

MEMBRUM III. quoJ facultas sive libcrlas voluntatia
se [uitur arbitrium rationis, quia pei
Utrum liberlas arbitrii plus conveniat arbitrium rationis voluntali fit nunlium
Angelo, quam komini t
vel seque* ? de faciendo vel eligendo : sed arbilrium
rationis in Angelo multo certius
quam in homine : ergo etiam tacultas
Tertio quaeritur, Utrum libertas arbi- voluntatis, sive libertas inclinandae
trii plus conveniat Angelo, quam homini, luntatis ad faciendum vel eligenduni
velaeque? quodcumque voluerit, major erit in Ani
Et videtur, quod plus Angelo. gelo, quam in liomine.
1. II Sententiarum, dislinct. III, cap. AJhuc, Liberum arbitrium est in
5.
Hic considerandum, dicit Magister : « Et Deo. in Angelo, etiu homine et constat, :
« ' Cf. Opp. B. Alberti. Coraraent. in II Sen- tentiarum, Dist. III, Ait. 7 et 8. Tom. XXVU.
l.N II IV SUM. THEOL. TRACT. IV, QU BST. 16. 219
quod libertas completissim es1 in Deo i

: tas : propter quod insuificiena esl eorum
|Ue enim sufficit sibi ad quocumque vull responsio.
faciendum vel eligendum, sive in se, _dhuc, Aristoteles, Gregorius \\

B ive in crealuris >il>i subjectis ad quod : qus, et Joannes Damascenus, concorditer
qod sufficit nec _ngelus, nec homo : dicunt et probant, quod libertas agendi
cum ergo liberum arbitrium non sit in wl eligendi, de ratione voluntarii est in
Angelo, nec in bomine, nisi per aliquam homine : voluntarium autem est, ut
similitudinem ad Deum, cumque _nge- iidem dicunt, cujus principiura est in
lu-> per similitudinem plus ac< idat ad ipso consciente singularia, Bive singula-
Deum, quam homo, videtur liberum res circumstantias in quibus est actus.
, — irbitrium plus in _ngelo, quam in Ergo io quacumque natura principium
homine. ftgendi et eligendi et arbitrandi de singu-
i». Adhuc, Perfeclior et liberior est laribus circumstantiis es1 intus ex prin-
ad faciendum et eligendum potentia cipio naturali el essentiali, in illa es1
completa per habitum concreatum sihi, per naturam liberum arbitrium sive li-
quam potentia non habens babitum nisi bertas arbitrii. [n natura intellectuali
[uisitura per assuetudinera vel doctri- per hoe quod est intellectualis sive ra-
n.tm : Angeli ad faciendum e1 eligendum tionalis, principium agendi el eligendi
el arbitrandum completi sunt per liahi- est intra : et similiter principium ar-
1 11 1 1 , concreatum sil>i homo vero non : bitrandi de circumstantiis in »}ti il>us
nisi per habitum acquisitum per assue- est actus : ergo libertas arbitrii sequi-
ludinem vel doclrinam : cujus signum tur naturam intellectualem per hoc
est, quod pueri non sciunl statim eligere quoil <>st intellectualis : ergo non valel
et fa arbitrari, sed exigitur tempus |
responsio inducta.
qu«» per assuetudinem el experimentum 2.Alitertamen objiciturin contrarium :
et doctrinam ad isla sufficiant. Sed Dicit bealus Bernardus in libro dc

perfectiorem pol mtiam ad faciendum, Libero arbiirio : « Liberlas a nccessitale,
•
ii.linn, et arbitrandura, sequitur nec peccato nec miseria amitlitur, nec
jor libertas ad eadem. Ergo major per opposita istorum augetur, nec ple-
liberlas ad faciendum, eligendum, et nior est in homine, quam in Angelo, nec
arbitrandum, <>( in _ngelo, quara in e converso. Hac praerogaliva conditor
homine. rationalem creaturam insignivit, ut sic-
ut suijuris suaeque voluntatis, non coa-
\ I omnia bac respondent quidam, ctionis est, quod bona est ita el sui :
uod liberlas a coactione aequalis est in juris existeret, ul non (nisi vellet) bona
\ I > el iu homine. vel mala faceret. »
Bt s \ argumenta inducta non proce- 3. Adhuc, Bernardus, ibidem^ distin-
«liiiil : quia guil triplicem Libertatem, scilicel lilior-
Pundantur super quoddam

I. lalsuin, tatem consilii, libertatcm complaciti, el
super hoc scilicet, quod major libertas liberlatem a coactione sive a necessitate.
- quatur ad majorem vel mino- E1 dicit, i|in>il « liberlas a coactione se-
n nobilitatem naturae intellectualis :
quitur imaginem, llbertas vero consilii
el hoc dictum esl falsum dicentes etcomplaciti sim<li(udinem*: » sed imago

lihcrtatem arbitrii non esse in .ngelo tara in homine, quam in Angelo esl - -
vel in aniraa rationali es lioc, quod est cundum naturales polentias : ergo vi-
int-llc tualis nalur.i' vel rationalis^ sed detur, quod etiam libertas arbitrii insil
ex quadam dignitate quae a 1>'<> fluit in homini el Vngelo secundum naturali

\ _ • 1 1 1 1 ii , vel in animain rationalem. potentias : cl sic praeinducla nulla esse
S i
non determinant quae sil illa digni- videnlur.
-MV D \l I'. M Uj OHIJ l'l: l.h
i . \ i
1 1 1 1 , Bernai u ibidora Di vi- prob quia noutri ine it per alte-
n. i similitudinis Bummum jjradum lc- rum
ip-iit Vngeli boni, n< infinum, tdara in iii \ngclo (I iii liui.
primo itatu medium, da monet nul-

1 1 1 1 1 1 .1
(
'. 1 1 i . 1 1
i
i
o quod ' ' 1 1 1 1 iii rl II Seiilt nliai ii, ,i .

fl XXV, < ij>.
orbitrii <l< i< mdil in inlelli ctualem ! namque ii iplea libt i U

per aliquam
1
1 1 ; 1 1 1 1 - . 1 1 1 1 rationera sivc oi-

gnitatem Bimilitudinia ad Deum. I ipli-
So«l cf.nirn. I\ CONTRARIUM l.ninil ulli liilllii 1 1 ' > 1 1 1 1 1 c iii habet jrradum, I quod in qui-
objicilur : quia busdam nec habel 1 ad raalura
1. Videtur esse major libertas in bo- ad bonum, ne in linani ad malum I t
iniiic. quam in Angelo. Liberlas enim >\ \ _• l<» li>. I non in \n-
vcrlibilitale volunl itis \ idetur inesse :
o malo : > t
sic t ti im in horaine
sed magis vertibilis esl homo, quam l)i»n<> - <l homine malo
ii •n in . quia
Angelus : cujus signum est, quia homo dicil Gregorius, quod « j»>" cal um q
vertibilis csl in bonum et in malum sicul j
er pcenitenliam] «itin» noa deletur
vult : el quando vertilur in malum, ite- pondi re .1 l|aliud trahit. »
rum polcsl redire in bonum quod non : In quibusdam non habet cogens ad
poiest Angelus : ergo videlur, quod bonum vel a<l malum tamen infirmita- :
major libertas sit tn bomine, quam in tis aliquid habel a<l bonum, si< ut in
Angelo. homine, quera pondus facit inlir-
Adhuc, Libertas, ul dicit Bernar-

2. iiiinn ad bonum.^Sapientia?, i\. 15 :
dus, soquitur imagincm sed expresse :

Corpus quod corrumpitur aggraoat
dicitur, Genes. i. 2<i Faciamus homi- : iiiiiiiuiiii. ' l terrena inhabilatio deprimit
nem ad imaginem et similitudinem no- sensum multa cogitantem. Et, ibidem,
slram : quod non expresse dicitur de v. 14 Cogniliones* mortalium sunl
:
Angelo ergo sicut imago expressior : /iiiiid/r, et iitcerlx providentix

est in homine quam in Angelo, ita Propler quod etiain remediabile <rrilur
videtur libertas major esse in homine peccatum] hominis, etnonAngeli. (Jnde
(juain in Angelo. Gregorius in Moralibus : c Angelorum
In contrarium omnium istorum ubji- spirilus idcirco irremissibiliter peccavit,
ciuut quidam dicenles, quod quia Angeli lanto robusliu- siare (>ot-
1. Libertas arbitrii consistil in verti- erant, quanto eos^carais fragilitas non

bilitate voluntalis ad bonum et ad ma- ggravabat. Homo vero post cu!j»im
lum : sed vertibilitas illa causatur ex veniam meruit.^qua per carnale corjjus
hoc, quod creatura rationalis ex Deo aliquid quo semelipso minor <
-
est et ex nihilo : sed esê ex Deo et ex a icepit. » Idem per omniadieunt Grego-
nihilo aequaliter convenit Angelo el ani- rius Nyssenus, etj Damafc nus. et in-
mae rationali : eruo
C libertas arbilrii con- ducuntjllud Gcnesis, vi. 3J : Non per-
venit utrique aequaliter. mancbil spirilus meus in homine in
2. Adhuc, Liberlas sequitur volunta- asternum, quia caro est. Quod expc-
tem intellectualem sive ralionalem : sed nunt de spiritu indignationis divina?. Al
voluntas intellectualis sive rationalis ex si dicat : Spirilus indignationis mea- non
oequo inest Angelo et homini : cujus erit in homine in aeternum, sicut fuil in
1
Cf. II Sententiarum, Dist XXV, cap. i Tom. . locum, Art. 7. pag. 439ejusdem tomi.
XXVll nostrae cditionis Opp. B. Alberti, * Vultrata habet, Cogitationes.
pag. 43i. Cf. etiam comment.B. Alberti inhunc
I\ II IV SUM. THEOL. TRACT, IV. Ql EST. 16. 215
Angelo peceante, quia infirmitale carnis intelligentieB major de natura sui sinl in-
deprimitur : et ideo remediabile est pec- clinanlia tid bonum plusquam cssenlia
catum qnod non luit
ejus, in Angelo. minus simplex, el perspicacitas intelli-
Tertius gradus ejusdem liberlalis esl gentiae rainor : propler quod eliam dicil
privatio a coactione agentis el necessi- Aristoteles io X Ethicorum, quod o id
latem imponentis : ct sic aequaliter esl cujus natura est simplex, una sola et sim-
in Angelia bonis et malis, el iu homini- plici gaudel operatione : a quantum ad
lui» bonis el malis, el in damnatis el non hoc non esl aequalis, >r>\ major Libertas
damnatis : in nulto enim istorum habel esl in quam in homine.
Angelo,
aliquid cogens sive aecessitatera impo- Omnino eodem modo dicendum est ad \,\ ?.
ii II-, sc 1 libere vull quod vult, el libere sequens : quia hoc eodem mo lo intelli-
eligit quod eligit, el libere facil quodex gitur.
voluntate facit. El causa, quod aequaliter Peb idem patel solutio ad sequens: .u 3.
esl in eis, quod fundatur super jni-

esl quia illa Iria super idem fundanlur.
vationem cogentis el privationem impo- \i> aliud dicendum, quod arbitrium \-.\ 4.
nenlis necessit item, quaa cum pura sit quod est actus rationis de faciendo vel
el omnimod i privatio, in omnibus, non eligendo, lucidius esl in Angelo quam in
potesl intelligi, quod secundum magis homine, et clarius auntiat voluntali : e1
oi minus non
insit cis, quia potesl per hoc etiam voluntas sequens in An-
tntelligi, quod privatio pura el omnimo- gelo magis inclinatur ad rectum et ad
na secundum magis el minus insit di- bonum, quam in homine. Non tamen
versis, quia privatio talis non ]>«»t«'st propter hoc obligatur in Angelo, vel co-
recipere intensionem et remissionem. gitur in homine : sed in utroque manel
Libertas autem <i peccato, maxime esl libertas in hoc, quod in utroque est po-
in l)t'o, et post hoc in Angelo bono, lestas libere faciendi quod vult sine obli-
po-t hoc in hOmine bono : nulla in ho- gatione vel coactione alicujus.
mine malo, et nulla in daeraone. E1 Ad aliud dicendum, quod Angelus ma- a<j 5.
Bimiliter esl in libertale u miseria. Hae gis accidit in similitudinem libertatis ad

••iiiiii Iiberlate8 dicuntur per elongatio- Deum, quam homo, el ideo magis incli-
nrin a peccato, el a miseria, quaa maxi- natur ul libere velit bonum : sed taraen
lui' cst in Deo, Becundo in Angelo bono, proptcr accessum illum Angelus non
tertio in homine bono : nulla in homine obligatur, sicul wrr propter minorera ac-
malo, nulla in da?mone. Quia sicut <li- cessum horao cogitur ad unum vel ad
citu*, Proverb. xiv, 3i : Miseros facit alterum.
po/>i//ns peecatum. I.t hoc, ut dicit Au- An aliud dicendum, quod hoc non ai v.
stinus, notavil Deus quando dixit, probat, nisi quod Angelus magis d ispo-
Gcnes. m, 9 : Adam, ubi es¥ li<>c cst, situs est ad libere volendum bonum,
vide in quanta miseria propter peccatum quam homo sed non probat, quod An-:
Iransgressionis es. gelus obligelur ad aliquid, vel homo co-

His habitis, facile esl resj lere a<l gatur ad aliquid eorum quae in ipsis
objecta. Bunt, u1 dicil Aristoteles in II Ethico-
\\> rniMi M ergo dicendum, quod //- /•//>//. quorum nos sumus causa e1 agen-
berias a coactione propter causam quae <li principium, et conscientes singulares
dicta est, quia Bcilicet in pura el omni- circumstantias in quibus cst actus.
moda privatione coactionis consistitj
nequalis esl in Angelis superioribus el in- \i> iliud dicendum, qmxl sine dubio a.i i.
fcrioribus, el in bomine : sed quantum illa responsio insufficiens est, sicul pro-
ad inclinantia ad bonum el ad malum, bant objcctiones ractae iu contrarium,
cuin essentia simplicior, et perspicacitas nisi dicatur, quod illa dignitas quae a Deo
216 I) ALB. M \<. "l:h l'l; l h.
de i endil in animam i
ationalem el in l M de tngelo di< itui /
Vngelum , el quod ipsa natui i intelle- ////// imiiitudini . ph , ientia, tt
ctu&lii olevatur super matei iam el natu /,> rfi ' hi //" ore, Supi r <
j «i "«1 dicil < •>
i .ini, ii.i quod <\ ipsa el< alioni el quod \ -
liberum pi im ipium effii itur 011111111111 lubtilioi 1 1 nobilioi esl n qoam

auarum Bctionum el electionum: quia, homin n \ gelo iim I
sicul dicil Damasi enue in libro II de Fide
orthodoxa, ubi de libero arbitrio lermo \i. \i.11 1» dicendum, quod libei
est, hoc esl de eo quod in nobia est, pri- bitrii in quanlnm 1

impli-
niii quidem babel qu&slionem, Bi est ci, qus iion dicil nisi j
nem pnrain
quid in nobia '.
el omnimodam m
a,i ?. Ad Ai.11 1) dicendum, quod dictum bea- imponenlis, equalii est in Angelo el in
li Bernardi verum quantum ad liber-

est bomine : in aliia tamen non
tatem a coactione, secundum quod liber- ut dictum est.
tas illa dicil puram el omnimodam \i. 1 i.timi m dicendum, qood volunl u
privationem coactionis et Dih.il plus. inteilectualis Eequalii «'st in homine et in
A.i 3. Ad Ai.ii quod liberlai a

i) dicendum, Ingelo quantnm ad libertatem 1
coactione sequitur imaginem, ut dicit ctione ne< 1 saitatem imponentis, >n
beatus Bernardus el naturales potentias iu aliis, ut dictum •
imaginis : quia imago esl in naturalibus.
Libertas autem consilii et complaciti n -
quuntur similitudinem quaa est in gra-

tuitis. quod concluditur, quod respon-
Et
sio est insufliciens, concedendum est. MEMBRUM IV.
Ad 4. An ai.iiii dicendum similiter, quod li-
bertas arbitrii est in liornino et in Angelo, Utrum libertcu arbitrii mqualilei ei
per hoc quod principium agendi el eli- niat omni Angelo, vei tecundum plu-
gendi est in ipsis conscientibus singulares el minus wn, auam alterii
circumstantias in quibus est actus. Et
verum est, quod hoc sicut omne aliud
bonum in intellectualem naturam crea- Quahto quseritur, Utrum libertas arbi-
tam descendit a Deo. trii iequaliter conveniat omni Angelo,
Ad ohject 1. Ad id quod objicitur in contrarium, vel secundum plus et minus uni, qu.rn
probando quod major libertas sit in lio- alteri ?
mine, quam in Angelo, dicendum qu<>d Et videtur, quod secundum plus et
nihil valet, et fundatur super quoddam minus.

falsum, scilicet quod major vel minor 1. Ex quo enim majorliberlas sequilur
vertibilitas sit causa majoris vel minoris ad subtiliorem intelligentiam et ~in:pli-
libertatis : haec enim non est causa majo- ciorem essentiam, e1 in simplieitatr
ris vel minoris libertatis, sed potius hoc sentice et subtilitate intelligentia? difTe-
quod in ipsa natura intellectuali est, et renles suni Angeli, videtur quod in
non extra ipsam, quod liberum sit prin- libertate arbitrii dilTerentes sint : et sir
cipium et causa suarum eieclionum et unus babet majorem libertatem, quam

actionum. alius.
Adohject. ?. Ad alild dicendum, quod licel expres- 2. Adhuc, Secundum hierarchias et
se ibi non dicatur Angelus ad imaginem. ordines distincti sunt Angeli, ila quod
tamen, Ezechiel. xxvui, 12, sub typo re- illi de prima hierarchia a beato DionyM<>
1
S. J. Pamascbnus, Lib. II ie Fide orthodoxa, cap. 25.
::
|\ II P. SUM. THEOL. TRACT. IV, ol KST. 16. 217
in libro de Calesti hierarchia, dicuntur autem causa sibi esl agendi el volendi:
divinum agalma, eo quod Bimilitudo ergo oequalis libertas agendi el volendi
Dei expressius relucet in ois, quam Bive eligendi uon esl iu superiore et in-
iualiis: sed ista rclucentia simililudinis feriore.
secundum participationem bo-

cipitur 1n coMUAitu m liiijus est, quod in ora- s«d .
nitatum a Deo descendenlium in ipsos ni natura inlellectuali, in qua sequalis esl
I prascipua bonitatum esl libertas: illa elevatio supra maleriam el naturam obli-
ergo in superioribus expressius resplen- gantem formam qus in ipsa esl ad hoc
det, quam in inferioribus ad similitudi- agendum el uon aliud, ssqualis esl li-
nem Dei, berlas agendi et eligendi quod vult ; in
\. Adhuc, Secundum ordinem causa- oranibus Angelis hujusmodi elevatio es1
riiiu in philosophia a Philosophis deter- a ijualis, nullus cnini materiss obliganti

minatum, bonitates primsa causaa magis ad hoc vel ad hoc immergitur vel unitur:
resplendent in proxima Becunda causa ergo in omnibus libertas agendi vel eli-
juxta primam, et potentiores suni quam adi sequalis est.
in tertia et quarta, et sic deinceps : ergo

iu ordine Angelorum ad Deum idem est Solutio. Dicendum,
quod libertas a soiutio.
quia si in naluralibus est ordo, multo eoactione propter causam in quasstione

magis in divinis : quia niagis ordinata membri dictam, ssqualis esl
prascedentis
sunt divina, quam naturalia. (lum ergo in omnihus Angelis, tam superioribus
prsecipua bonilatum sit libertas arbitrii, quam inferioribus omnes enim liberi :
in superioribua Angelis proximisDeo erit sunt a cogente ei necessitatem impo-

libertas potentior, quam in inferioribus. nentc ad hoc vel illud agendum vel
i Adhuc, [nhumanissic est, quod in- eligendum : sed ab inclinante plus in
ferior qui respicere habet ad pra^ceptum bonum vel minus non ssqualiter dis-
Buperioris, non est sequalis libertatis ad positi sunt, nec sequaliter liberi : su-
endum et eligendum quae vult cum perior enim melius dispositus est ad
Buperiori. Cum ergo subjectio et prssla- bonum, quam inferior e1 ad meliora,
tin sit in Angelis, ad quam, ut dicit Dio- secundum quod vult Dionysius in CVb-
nysius in Ccelesti hicrarchia, praelatio el lcsti hierarchia.
subjeclio humana exemplata est, videtur Ai» primum ergo dicendum, (juod ex ^ |,
quod in subjecto Angelo non sit aequalis hoc non probalur,quod unus alio habeat
Ubertas, >ieut in Angelo praelato. majorem iiberlatem a coactione, sed
Adhuc, Secundum jura canonica et
.">.
quod unus meliori nalura disponitur ad
civilia, subditus liherum consensum ad bonum quam alius : sicul eliam Diony-
Eacieuda vel eligenda non habet sine li- sius dicit, quod « uniusquisque divinain
cenlia superioris. Cum ergo in Angelia rocij)it illuminationem secundum pro-
i
pralati el subjecti, Bubjectus liherum priam analogiam. »
osensum ad agenda et eligenda non Kodicm inodo diccnduin ad aliud per :

A ,| 2.
habel, sed pra?latus habet liherum con- hoc cnini non probalur, quod libertas a
asum ad na?c : ergo dififerens liberias actione inaequalis sii in superioribus
unduni j»lus el minus est praslato, el el inferioribus, sedquod in diversa ana-
Bubjeclo. logia sc hahcanl ad honiiin divinuin.
Adhuc, Sicut a principio dictum
6. est, Ad alidd dicendum, quod hocsinedu- \,i 3.
libcium dicimus hominem qui causa sui bio procedit, el verum est, quod divina
•
: Bubjectus ooncausasui est, sed re- magis ordinala sunt quam naturalia : sed
Bpicit ad ûperiorem, cuju> volnntas vel per hoc quod minus resplendel in infe-
eptum sihi causa esl agendi et vo- riorihus lihcrlas, per hoc QOD ponitur
lendi sive eligendi quod vull : superior coactio in eis : sicul quia magis resplen-
218 l). \i ,B \l \'. ORD PB BD
del in sup ii ioribu i, nulla ponitur co
< i in \ 1
1 ablatio libei tal i ei undurn quod
per meliora el nobil ora dii ponuntui ad
bonum
A'i ». Ad iliud dicendum, quod • lin Ml MBHI M \
humanie et <li\ inis .

ubjei tio enim bu-
in.in.i per modum servitutifl eal el m l quo cau elur \ ta libertat in .1/"/-
sii.ihs, \i l i\ obligatione voti quod infe-

rior fecil superiori, vel es pacto pretii,
vel ex oonditione servili Nihil autem ta- Quinto quaeritur, A r

\^
r> r
liimi esl iii Vngelis : et si est ibi pra?latio libertaa in tngelo?

et subjeclio, ex ordine officiorum divino- I .Dixerunl enim quidam,quod liberl a
ruiiMsi, et ex ordine actuum hierarchi- a coactione naturam intellectualem
coriiin. qui, simi Dionysiua dicit in libro quitur Becundum se, et a nullo tur
de Ccelesti hierarchia, tres sunt, Bcilicet quod Sed %\ hoc
sit in ipsa. eal verum:
illuminare, purgare, el perficere : et in tunc auf sequitur naturam, in quantum
laliltus superior inferiori nullam infert natura et Bubstantia qosdam esl : aut
necessitatem, sed potius libertatem : li- sequitur eam, quantum intellectualis
in
berius enim el per meliora disponitur cst. Si primo modo, vel secundo <l
purgatus, illuminatus, et perfeclus, ut lur tunc circumscripta voluntate ab in-

libera volunlate exsequatur quod otficii tellectuali natura, adhuc esset in ea talis
sui cst, quaiu non purgatus, non illumi- libertas: el lux- falsum est, lib iim
natus, non perfectus et ideo non est si- : faciendi quod vult Bine voluntati
mile ile humanis et de divinis. non potest.
Ad b. Ad ALirn dieenilum eodem modo, quod 1. Adhuc, Beatus Bernardus in aucto-
jura sunt secundum ordinationes liuma- ritat<- prius mdud i <li< it. <ju<m1 libei
nas : et ideo quod liberum consensum a coactione aeqnaliter in Deo est, et in
inferior non habeat, ex obligatione voti Angelis, etin hominibus bonis e1 malis,
vel pacti vel eonditionis est, per quas et in da?monibus : eorum
in nullo enim
liberlalem suam in manum tradidit alie- est aliquid cogens voluntatem, qnod ne-
nam. Tn superioribus aulem non esl nisi eessitatem imponat, quin libere faciat
ex ordine perceptionis illuminationum, quodvult, et eligat quod vnlt, et velit
quas, sicut Dionvsius dicit, lex divinita- quod vult. Videturergo, quod non -• -
tis ordinavit per prima niedia, et per quitur naturam intelleclualem. nec in
media ultima redueere. Inferior autem quantum natura est, n<c in quantum in-
in talibus quanto meliores sive subli- tellectualis est : natura eniin et intelle-
miores percepit illuminationes a supe- ctualita- in Deo. da- in AnL-elo bono, in
riori, tanto liberior et melius dispo- mone. in homine bono. et in homine
situs efficitur ad omne quod vult, et malo ina^qualis est valde et tamen li- :
cxire dcbet ad faciendum. berlas a coaclione in his omnibus est

Ad 6. Ad aliud dicendum, quod hoc etiam aequalis quod esse non posset, si liber-
:
non tenet nisi in humanis, in quibus ipse tas a coactione sequeretur naturam in
gradus subjectionis per necessitatem tol- quantuin natura est, vel naturam intelle-
lit libertatem consensus et voluntatis. In ctualem in quantum intellectualis est.
ordinibus aulem angelicis non sic est : et 3. Adhuc, Posse facere quod vult, in
ideo in illis non tenet, ut prcedictum est. Deo est per omnimodam sufficientiam,
Ad object. 1d quod in contrarium objicitur, conee- qui et in se et in omnibus creaturis sibi
dendum est, quia proccdit secundum ve- snbjectissemper potest sine impedimento
ritatem. iacere quod vult. In Angelo autem non
I.N II P. Sl I Tlll.nl. li;\i T. |\. QU EST. 16. 219
cst ner talem sufficientiam : 1 itura enim Solutio. Ad primum qusesilum dicen- soiutio
.VI l.
creaturarum, ut dicil Augustinus in lil). dum, quod in natura intellectuali po-

super Genesim ml iilteram, non subjici- tcstas faciendi quod vult, sequiturex eo,
lur Ingelis booia vel malis »el homini- quod facit eam
quod n»sa est, suf-
per iil
bus ad faciendum quod in ea vel «\ ea Qciens principium eese suorum actuum

volunt. Ergo libertas faciendi in ea quod et suarum elei tionum. Et hoc est bci un-
volunt, imequaliter est in Deo el in Au- dum Damascenum et Gregorium Nysse-

gelo et iu hominibus 1> >nis vel malis, et num, quod facit esse voluntarium princi-
iu demonibus, Bed tibertas a coactione pium actionum et electionum, Becundum
in omnibus his est squalis ergo libertas : quod definitur volunlarium quod oppo-
a coactione uec sequitur naturara intelle- nitur involuntario lam per violcntiam
ctualcm quantum natura est, nec se-
in quam per ignorantiam, cujus principium
quilui- eam in quantum intellectualis est, ost in ipso consciente siogularia, hoc est,
nec sequitur eam in quantum habet vo- Bingulares circumslantias, in quibus ost
luntatem. actussiveelectio. Hujus autcra tamquam

proxiiua causa est elevatio intellectualis
(Jltbkius, quia libertas diciiur esse in naturaa super materiam corporalem ct
hoc, quod potest inbonum vel malum se naturam, quod nullius materiae est
ita
Qectere per electionem, qua?ritur, Utrum actus. Omno enim quod est actus natu-
istaduo, posse in bonum etposse in ma- ralis materia? et naturse, obligatur adhoc
luin. sintab eodem principio? velilludfaciendum, et non aliud, e1 per

quod non
Et videtur, quia posse se : consequcns privatur libertate faciendi
converlere in bonum, non potest esse quod vult vel eligendi. Causa autem pri-
nisi a Deo sine quo nulla creatura potest ma est Deus sic disponens et ordinans et
aliquid bonum vel velle vel facere. Joan. taciens naturam intelleclualem. tnde
xv, 15: Sine me nihil potestis facere. concedimusj quod non sequitur naturam
\ 1 Philip. ii. 13: Deus operatur i>i vo- in quantum natura est, nec in quantum
bis et velle et perficere, pro bona volun- intellectualis est : sed sequitur eam in
tatr. Posse autem declinare non potest quantum est principium voluntarium,
a Deo : quia concordiler dicunt Au- sic super materiam et naturam per volun-
itinus, el Dionysius, et alii sancti lariura elevata.
Doctores, quod Deus non potest esse I".t per hoc patet solutio ad primum.
causa niali :Deus enim non potest ejus- An aliud diccntlum, quodsieut dictum
Ad 2.
dem r< i i sse auctor, cujus est ultor : est est, libcrtas a coactione fundatur in pura
aulem ultor mali : ergo non est causa et oranimoda privatione cogentis et neces-
ejusdein. sitatem imponentis : e* quia inlelligi non
Si dicatur, quod causa liujus, scilicet potest, qualiter Iktc major sit in una in-
quod potest declinare in malum Angelus tellectuali naturaquam inalia, ideo dicit
cl horao, est quia est ex nihilo ut rque Bernardus, quod a^qualis esl in omnibus.
rum : ab illo enim, ut dieit Damasce- Ad aliud dicendum, quod per hoc non
Ad 3.
nus. es1 vertibililas ot in natura el in probatur, nisi quod libcrtas faciendi quod
elcctione. Coimu : Nihil nihil ponit : et vult, per prius et posterius est in Doo,
quud nihil est n< c i ausa, nec « iu>alum et in Angelis, et in homine : seil c\ hoc
potesl essi entis. Ergo cum talis potentia non sequitur, quin libertas a coactione
inclinandi in malura et eligendi malum, sit sequalis propter causam qua? dictaest.
-it aliqua potentia, et aliquid entitatis
habeat, ex pure nihilo causari non pot- Vn SEcuNDoquaesitura, dicendum quod v , , ulC8t ,
est. sieut probatum est, quod liberum arbi-

trium possit convorti in honum et velle
220 h. \l l; M \Q <»l:h IMI l h
illud, pro certo dod babel cautam, ni quantum niliilo <1 lura incli-
siiiiiiniiiii bonum, quod < * Deu d m on t in malum habel in quanlum <
quod potesl < onverti in malum, ut d unmo bon

\u gu i ii.ii . 1 1 < i ii liabol i
"i ira efficien- enim cn -t. t honu
tem, sed defii ientem, bo< attiibutls Angelorum in <• mini ?
Deinde quaeritur de istis attributis om- 3. Adhuc, ln omnibus in quibus

nibus communi.
in Bapientia, sapientia habitus intellectua-
Non aliud hic quaerendum est, nisi de lis -t et virlus, ut dicit Aristoteles in
verbo Magistri quod dicit inlibro II Sen- VI Ethicorum, quod eat prima <t praeci-
tentiarum, distinct. III, cap. Hic consi- pua virtus int<-!l< ctualium virtutum, quae
derandum rst, ubi quaestiones inductas sunt quinque, -< filicet intellectus qui
ordina-vit, ot dicit quod « prima consi- habitus principiorum. Sapientia, qua
« deratio ost dc substantia, secunda de aroitio per causas altissimas, quas dif-
« forma. tortia de potestate. » Et dicit, ficile est homini scire, inhis scibilibus in
quod « ad substantiam pertinet natura? quibus finis inlu> est <-t sciendi gratia,
« subtilitas, ad formam voro intelligen- hoc ost, in bis quaa propter a - scire
« tiae perspicacitas, et ad potestatem ra- volumus, et non propter aliud. Scientia,
« tionalis voluntatis habilitas. » Et paulo qua? est habitus conclusionis. Dicil enim
Posteriorum, quod scire
<
ante dixit, quod

;
porsona substantia est, « _\ t i — t < '

. <
— in I
« sapiontia forma, arbitrium potostas. » arbitramur unumquodque, cum causam

Et nullam fecit <le simplicitate essentiae cognoscimus. et quoniam illius rausa
montionom : et sic videtur, quod et quod impossibile est aliter sehabere :
1. Essentiae simplicitas ad substantiam quo<l cognosci non potest, nisi por con-
non portinet, ot quod contradicit sibi- sequentiam conclu-ionis ad principia.
ipsi. Prudentiaest cum rationo activum prin-
2. Adbuc, ln omnibus in quibus esl cipium in his quae conforunt ad mores,
simplicitas, simplicitas pertinot ad for- velutilitatem prudentis. Arsost factivum
mam: sed simplicitas essentia? ost in principium cum ratione super materiam
Angelis : ergo pertinet ad formam : male extrinsocam. sicut sunt artes mechanicae.
ergo dicit, quod sapicntia pertinet ad Ex his accipitur. quod sapientia non
formam. portinet ad esse, sed ad bene esse, et
1
Cf. Opp. R. Alberti. Ia Part.Summse Je jusce novae editionis.
Creaturis, Quocst. o, Art. 23. Tom. XXXIV hu-
IX II P. SUM. THEOL. TRACT. IV. QU EST. 17. 221
uc inler ailributa angelicae aatura dod sonalis. Si vero consideratur natura an-
debel aumerari : attributa enira angeli- i r,i ex parte potestatis, periicilur bc-
cas oatura su ui de esse ejus. cundum facullatem agendi quod \uli el
i. Adhuc, Dicil ibidem, quod persona eligendi : e1 Bic attributum esl libertas
Bubstantia est : io nulla aulem oatura arbitrii. Et quia dod sudI plures coDside-
idem esl altributum, el id cui atlribui- rationes angelicaB uatura, ideo noD budI
tur : cura ergo persona sii substanlia cui plura attributa : el si aliquod illorum
lit attributio, persona non debel oume- deessetj opus Dei essel imperfectum :
rari inter attributa. quod essel coolra illud Deuterooomii,

xxxn, 3 el 4 : Date magnificentiam Ueo
3iu, S li no. Dicendum, <juo<1 sicut di<it nostro. Deiperfecla sunt opera.
Ifagister, quatuor sunl attributa auge- Ad nii.mi m ergo dicendum, quod .Ma- vl K
lics aatura, scilicel simplicitas essenlise, gister iitin contradicil sibiipsi : quia es-
qus3 omnibus convenit, secundum quod sentiffi simplicitas pertinel a<l substan-
simplicitas <li<it privationem compositio- tiam, '/"c est, sive secuodum formam
uis quantitativae, <j u;i* corporalis esl crea- secundum esse absolutum. Persona vero
tura. I.t perspicacitas intelligeDtiae, qua pertinel ad substantiam, quod r.s/, sive
Angelus formatur a<l intellectum <! sa- subjectum. E1 Magisler secundum utrius-
pientiam e1 caeleras virtutes intellectuales. que substantise considerationem |>ro-
El discretio personalis, qua in personali prium ponil atlributum.
Bingularitate et incommunicabilitate An- Ad ai.ii n dicendum, <
j 1 1 «
>
• 1 simplicitas \,i ?.
lus iu uuuui numerum discretum poni- pertinel ad tormam secundum es?e ab-
tur, et Angelo alteri connumeralur ut solutum, sapientia vero a<l forraara se-
Buppositum liujus oatura communis, ciradum esse relalum a<l primum prihci-
spiritufl rationalis, sive intellectualis na- pium: el baec dod suot coolraria, uec
tura. Et libertas arbitrii, qua facultatera impossibilia.
.1 •
i j i i t facicndi quod vult el eligendi. Et An Ai.irn dicendura, quod Magister ac- \,i 3.
artificiose ista accipiuntur: natura enim cipil il)i liahiluni pro potentia habituali,
angelica si perfici debet in aaturalibus, hoc est, ul perfecta per habitum. Dictum
iniu potesl considerari, uisi secuodum enim itestatem. potentiae per habitussibi concreatos per-
Si Becundum substantiam, aul secundum fecl e sunt. E1 accipit sapientiam non
Bubstantiam quae est in forma, aul secun- slricte, proul es1 una pracipua virtus in-
iliiiu substantiam quae est subjectum tellectualis : sed large, a qua dicitur
Bive soppositum. Si primo inodn : aul sapiens, ut ipse ibidera dicil Aristo-
accipitur forma perficiens ia esse abso- teleSj <|ui in unoquoque iatellectu, sa-
lute :
<! sic attributum est essentiae sim- pieotia, scieotia, prudeotia, el arle ex
plicitas. Aui accipitur secundum formam coDS deratione
:
linis rationem scit red-
qua perficitur in comparatione ad pri- dere, <'l |><»tcsi de omnibus Irs quae per-
uiiiiu quo est, <i a quo se-
principium a tiiiriii ad illiiin intellectum, sapieDtiam,
cuntluin esse Bemper dependel el istae : scieotiam, prudeotiara, el artem. Sic
perfei liones non p ssunl esse oisi illu- enim sapientia esl forma ad perficien-
minationes el bonit iti b fluentes a primo iliiui creaturam rationalem sive iotelle-
principio in ipsum el sic attributum est : ctualem secundum esse intellectuale quod
intelligentiae perspicacitas, quia per illam est in i|is,i : sic <niiii eam in ex-
ponil
efficitur capax hujusmodi illuminationum tremo sui boni naturalis, secundum
1 1 bonitatum. Si autera accipiturex parte quod dicil Aristoleles in III Ethicorutn,
Bubstantiaa qua esl Bubjectum, sive hoc ijiiinl exlremum in
\ irtus esl bono
aliquid, sic attributum est discretio per- uniuscujusque Becundum naturam : » li-
, , ,
n \i.i! \i \i, oiin i'i, mi

ce1 qtiffidam virtus, i
ut morali il cretio quei oon eel p aumeratnr
medium in p i ontl u i il op inb i atti ibul |u« paulo
Dalurolibu ante di< I aibil «-111111 \» 1
'<•«
Uim 1
A.l l.
An iiiimim diceadum, quod p 1 ona quod in »e n I unum, discrelum,
iiuii aumeratur inter attributa ed eel <t .1!. gli - d linctum
id < 111 lii atlr but : Brd pei onal die-
QU/KSTIO XVIII.
Quales ractl slnfl Angells ntram in gratla gratam raveieate, \<l in

solis nallii allbllfl ImmiIn ?
Deinde Iranseundum est ad quartam

quTstionem, scilicel quales Binl facti,
utrum in gratia gratum faciente, vel in

solis naturalibus bonis? Quam quaestio-
nem Magister disputat in libro II Senten- MEMBRUM I.
tiarum, distinct. III, cap. lllwl quoque

investigatione dignum videtur 1
. Utrum boni A/igeli rrcali sint in gratia
Et dividit eam inquatuor membra. grainm faeiente, uel non ? '
Primum membrum est, 1'lrum boni

Angeli creati sint in gratia gratum fa-
ciente, vel non ? An primum sic proceditur :
Secundum, Utrum mali Angeli ereati 1. Magister disputana hanc qnaeslio

sint in malitia, vel non ? nem in liiiro II Sententiarum, dist. III.
Tertium, Utrum boni ct mali poterant cap. Aliis autem videtur, inducit duas
esse praescii sur confirinalionis, vel sui opiniones. Inam dicentium, qnod in
casus ? solis naturalibus creati sunt : et pt s
Quarlum, Utrum aliquid, vel quid sit in conlin.ialione est eis gratia gratum
cis additum iu confirmatione ? faciens a dita. Quam etiam dcfemlere
videlur i eodem capitulo, et ad hoc
confirmaitium inducit auctoritatem Au-
gustini Stiper Genesim ad liileram, « qui
« dicit angelicam naturam primo infor-
« niiter r.reatam,et coelum dictam : post-
« ea formatam. et lucem appellitam,
1
Cf. II Sententiarum, Dist. III, capp. D et tentiarum Dist. III, Art. 1-2. Tom. XXVII hu-
seq. Tom. XXVII Opp. B. Alberti in editione jusce no-.* editionis. Cf. etiam I am Part.
nostra, pag. 78 et seq. Sunima? de Creaturis, Tract. IV, Qua?st, 31. Art.
1
Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- i et 2. Tom XXXIV.
IN II IV SUM. THEOL. TRACT. IV. Ql EST. 18. 223
(i quando ad Creatorem esl conversa \mu.. \<\ idem objicitur per ratio-
« perfecta dilectione <'i inhaerens. I nde nem :
« prius dictum est, Genes. i, I : fnprin- !. Omnis enim rationalis creaturae

« Deus cailum et terram.
eipio creavii quse per liberum arbilrium procedil ad
.. I.i postea Bubditum Dixit Deus: Fiat : beatitudinem, prius esl liberum arbi-
«///./•. Et facta est lux quia in primo : trium secundum statum viae, quam se-
« agitur de creatione spiritualis naturee cundum > t .1 1 < i m patriaB : sed liberum
a informis, postea de formatione ejus- arbitrium secundum statuni viae esl in-
dem. » Ex hoc accipitur, quod sine gra- determinatum, flexibile ad bonum el ad
tia Angeli boni creali sunt : quia si gra- malum : ergo in Angelis non confirma-
tiam habuissent, informes non fuissent. tis, sed creatis, cum essenl in via ad
'1. Adhuc, Augustinus in libro I super confirmationem, primo fuit liberum ar-
G nesim ad litterarndxclt sic super illud :
bitrium Qexibile in utramque partem :
ln principio ereavii Deus, etc. « Exor- sed noo essel flexibile aequaliter si ha-
dium natura insinuatur angelicae adhuc buissent gratiam, quia gratia delerminat
in informitate imperfectionis. Fit autem ;ul alteram partem : ergo Angeli creati
Filii commemoratio, <|uod Verbum <-st, S uut sine gratia primo, <
i
t postea appo-
quod scriptum <'st Dixii Deus : : sita <'si eis gratia.
Fiai : ut per id <|uo<l principium est, 2. Adhuc, Eodem ordine quo se habet
insinuet exordium creaturae existentis gratia ad gloriam, babel se natura ad
al> ill<< adhuc iu imperfectione per id : gratiam : sed gralia <-l gloria uon sunt
autem quod Verbum <"4, insinuet |><t- simul, quia gratia praecedit gloriam :
fectionem creaturse angelicae revocatae ad ergo natura <'t gratia nun sunl simul,
Deum, ut formarelur inhaerendo Crea- sed natura praecedit gratiam : ergo An-
toii '. » Ei hoc iterum accipitur, <juud geli primo creati sunt in naturalibus, et
Angeli primo imperfecli creati sunt, <'t postea in gratia.

Bine gratia. :}. Adhuc, Si simul creati essent in
idhuc, Augustinus, ibidem, « Crea- natura et in gratia, gratia cssct data
tura quamquam spiritualis h inlellectua- cum oatura : sed ea quae danlur cum
li- vel ralionalis, quae videtur illi Verbo natura, aequaliter dantur omnibus quae
ess propinquior, potesl habere infor- sunt ejusdem naturaB : conslai autem,
mem vitam : qui 1 Bicut non boc esl <
v
i <juo<l gratiam aequaliter non omnes An-
quod vivere, ita nec hoc est ei vi- geli acceperunt : ergo graliam cum
vere quod Bapienter vivere et beate \ i- natura non acceperunl : ergo prius
vere • Ex hoc iterum accipitur, <ju<xl erantin esse naturae, quam inperfectione
prius Angeli babebanl vitam, et [(ostca grati e.
Bapienter ac beate vixerunt : ergo primo i. Adhuc, Ad gratiae acceptionem ad
in lniiiis naturalibus creati sunl >iuc minus exigilur consensus, et ut obi-
gratia, et ji"-i itiam acceperunt, cem nou ponat qui accipit : scd non
i. Adhuc, Ibidem, Augustinus : « A consenlit, qui jam in naturalibus csi
quo existil creatura spiritualis ul sit perfectus : ergo oporluit, quod Angelus
ntque vivat, ad illum convertitur ul sa- prius in naturalibus esset, quam con-
pienter el beate vivat : » sed non potest sentiret in graiiam quam postea acce-
converti nisi prius -ii et vivat : rv^n pit.
videtur, <ju<j<1 primo creatus fuerit Ange- 5. Adhuc, In via naturae sic est, quod
lus in vita naturali, antequam acciperet nnumquodque ab esse informi procedens
.tiarn. a<l formam, jjrius est io esse informi
1
S. A.OG jstini - Lik. I super Genesioa ad liiteram, cap. 4.
221 •» \\ !'•
M \G, ORD, l'l; l.li
1
1 1 . i r 1 1 f.n iii iiniii : . niii ergo hunc ordi- efflcimur : in ill
iH iii Deua i"' apientiara naturs in- quid i I nisi illuminar tur P lt
Beruerit, inse Ihiik ordincm maximc in dictum est, quod doq p

Buis operibus tenuil ergo ln( lo* priui perflua et lenebro i el im
creavil informes, <•! postea formavil per sempei fui e lucem, non ul ali
gratiam. *d lumen indcfn i< a lux

lai itra, l\ C INTRARII M huju e • Qui polcst.il Qui DOO
I. Quod dicil Inselmus in libro de potest, oret ut D ipiat. I
Casu diaboli, sic « llli Angeli qui auctoritate accipiuntur duo, •

j • j « * «
maluerunt illud plus quod nondum Deus sine intervallo tempu \ _• i ab initio
illis dare volebat, quara Btire in justitia babuerunl gratiara, el quod dicuntur
in qua facti eranl : eadem justitia judi- prius i elum, el poslea lux, id cst, in-
cante, el illud propter quod illam con- formeselformati, nonpropter di
tempserun*, nequaquam obtinuerunt, et temporis, sed ul cognoscatur qu

quod tenebanl bonum, amiserunt. • formationis eorum esl Deus, et non na-
Ex hoc patet, quod factisunl in justitia : tui
et constat, quod loquitur de justitia for- Adhuc, Augustinus in libro XII

.'i.
iii.it i, quae sine gratia nOn esl ergo icti : I Con/essionum dii sic Doctor fam il :
sunt in gratia. tui (Moyi im te commemorat

__. Adhuc, Anselmus in Libro Cur Deus in principio I
et lerram,
homo, i:i nrincipio secundi : « Ad hoc ta<"t de temporibus, silet de diebus.
factam ess»> rationalem creaturam cer- Nimirum enim ccelum c eli quod in prin-
tuni est, ut super omnia summum bo- cipio fecisti, creatura aliqua est intel-
num non propter eligerel et araaret, lectualis, quamquam nequaquam libi
aliud, sed propter ipsum. Si enim pro- Trinitati costerna, particeps tamen
pter aliud, non ipsum sed aliud amaret : aelernitatis tune, valde mulabilitatem
el ad hoc non nisijustaetrationalisfacla suam prae dulcedine feli issimae comtem-
esset, sufficeret. » Ex hoc sequitur idem plationis tuae cohibet, et Bine ullu lapsn
quod prius. rx quo facta est inh_er<.ndo lib; lit
:{. Adhuc, Anselmusj ibidem, < Quam- omnem volubilem vicissitudinem tem-
diu rationalis creatura eligendo etamando porum. » Ex hoc habetur, quod Angeli
jusla faciet, misera erit et indigens, con- ,>\ quo facti Bunt, inhaerent I»>- per •
tra voluntatem non habendo quod desi- contemplationem quoJ _ac_.re non :
derat, quod nimis absurdura est. Qua- poteranl - gratia : er_r-> facti sunt in
propter rationalis natura justa facta est, gratiam.
ut summo bono fruendo beata esset. » 6. Adhuc, Auuustinus supc-r Genesim
Ex hociterum sequitur idem. ad litteram : « Non superiori^ lucis
Adhuc, Augustinus in libro XIII
i. abscessu, sed inferioris cognitionis dis-
Confessionum « Beala creatura quas : tinctione tit vespera. Cum erô dicalur :
hon novit aliud, cum tamen ipsa esset Factumque est vespere et mane, dies
dono tuo, quod superfertur
aliud, nisi de imns i, et maue sit in eonversione crea-
super omnc- quod est mox ut facta est, : turje intelleclualis ad Veibum, videtur
altolleretur sine intervallo temporis in creatura angelica ex quo facta est, ad
ea vocatione, qua dixi-ti : Fiat lux. Et Verbum conversa, et sic dies et lux efie-
facta est lux. In nobis enim distinguitur cta
8
quod : » esse non potuit sinegratia:
tempus : quia tenebra? fuimus, et lux ergo ex quo facta est, habuit gratiam.
1
Genes. i, 5. litteram, cap. 30.
2
S. Aogcstinos, l-ib. IV super Genesim ad . .
1 .
I\ II P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QUiEST. 18. 225
7 Vdhuc, tugustinus,ibidem,a Semper rendi 8umma3 beatitudinis praemium : sed

esl dies in contemplatione incommuta- mereri non poterant Bine gratia : ergo
hilis veritatis, Bemper vespera in cogni- erant in gratia.
tione creatur» in Beipsa, Bemper inane 12. Adhuc, Augustinus in libro de

ex assurrectione ex hac cognitione in Fidead Petrum : • Angelos Deus crea-
laudem Creatoris. » Ex hoc accipitur, vit sternos, et eia facultatem agnoscen-
(|iioil cognitionem matutinam et vesper- dffi diligendffique deitatis inseruil : quos
tiuain. ex quo faeli sunt hahuciunl, ct 6X sic creavit ut ipsi illum diligerent. »
boc lux fuerunt et dies. Lux autem et 13. Adhuc, Augustinus, ibidem, « An-
dies Bicut formatur per lumen, ita na- geli atque homines pro eo quod rationa-
tura angelica per gratiam. Patet ergo, les facti sunt, ffiternitatis ac beatitudinis
quod ex quo facti sunt, formati sunt per Dei in ipsa nahu.e spiritualis crcatione
itiani. divinitus munus acceperunt, ita scilicet
s.
( Adhuc, Vugustinus in libro XII de ut si dilectioni sui Creatoris jugiter
itate Deua creavit Angeloa
Dei : « inhssissent, simul eeterni be&tique man-
cuin bona voluntate, id est casto amore, sisstnt : si vero propriee libertatis arbi-
siinul in cis condens naturam, et largiens trio contra sui Creatoris imperium pro-
itiain '. » priam niterentur facerc voluntatem, pro
\dhu.\ Augustinus, ibidem, « Xullo demeritis a contumacibus beatitudo dis-
modo Becundum aliquod lemporis spa- cederet. »
tium prius erant illi spiritus tenebrs, lloc idem probatur per rationem :
quos Angelos dicimus : Bed simul ut 1. enim 'medium est interbonum

Nihil
facti Bunt. lux facti sunt : non tantum ita et inalum secundum Theologum otio- :
creatij ut quoquo modo essent, et quo- suni enim sive indifferens, quod sccun-
quo modo viverent, Bed etiam illuminati dum Ethicum medium essot, condem-
ut Bapienter beateque viverent. Ab hac natur a Domino, Matth. xu, 'M> Omne :
illuminatione aversi quidamAngeli, non verbum otiosum quod locuti fuerint

obtinuerunt excellentiam sapientis bea- homines, reddent rationem de eo in die
teque vitffi, quffl procul dubio non nisi judicii. Crealura ergo rationalis ex quo
vit 1 aeterna esl Ex hac •'. n auctoritate facta est, semper est in bono vel in ma-
patet, quod etiam absurdum repulat Au- lo : sed non semper fuit malo ergo
in :
_ istinus Angelos non esse creatos in fuit Bemper in hono : erô in bono gra-
itia. ttoe facta est.
tu. Adhuc, Augustinus, ibidem, 2. Adhuc, Quae esset ratio, quod non
« Numquara Bine bona voluntate et ca- statim apposita essel eis gratia, cum lar-
Bto amore Banctos Angelosfuissecreden- gitas divinae bonitatis non deesset, et

(luin est \ » obstaculum ex parte naturffi angelicae
1 . Adhuc Augustinus in libro de niillum esset ? Videtur csse ligmenlo
Correptione ei gratia : « Angeli etia beati si m iI e
erant anteqnam caderent, erat lamen Adhue, Dionysius in lihro de Divi-
'.).
quod beatitudini eorum adderetur Bi per- nis nominibus : « Divina bonitas expan-
Btitissent, donec summae beatitudinis dil sc super omnes intellectuaies vultus,
plenitudinem tamquam prsmium per- secundum uniuscujusque propriam ana-
mansion^s epissent. » Ergo Ar_ logiam 4 » Cum ergo Angeli semper fue-
.
c\ ijuo creati sunt, in Btatu erant me- rint receptibiles gratice, eo quod nullum
1
S. .Ugcstints, Lib. XII (!>• Civitate Dei, Iofm, Ibidem, Lib. XII, cap. 9.
cap. 9. * S. Diontsius, I-ili.it>' Divinis Qominibus,
* Idem, Iliidem, Lib XI, cap. II. cap '*.
xxxii IS
li \l i: M M. <>i:ii ri: 1.1».
Ii il> i eni ol ta< ulum, <li\ ina bonila •

em- q ..| ordine natui
per infundil eii g ral am • uju re <j>tiln- . I i

bo< •
infirmanl p i
les eranl , Ei go < quo fa unt, jra i itatem \'. ti de lib (j
tiam babuerunt. i /// //// litteram addu i im '"
i . Vdhuc, Sancli con litcr dicunt, qua vid tur absurdum reputare, q
quod bomo crc itua biI in gr ili b qua i, aliquando \n .

I I
cei idit, quando per tra mp i pi . Ii .1 op nione multum vid mtur fa-
'
i
epti <li\ ini \ etilum cibum on uph it. i auctoi ba Au«
Luc. x, : !" : Incidit in latrones, qui .11 iini .i Idoi t.i de lilii" de Corrept
eliam despoliaverunt eum, etplagis im- et gratia, < i
de librii dc Cix itate D*
positis, abierunt, semivivo relicto. Glo l)i iini 1 1 nii iati, quod int<-ll< < lua
ibidem dii it, quod bomo ill<' eral Ad im, natura non perfe i •
foi m per
qui per transgressionem incidit in manus confirm ilionem beatiludinis : unde
d emonum tamquam Latronum, qui de- illum -l.ituui ii. iiiiuiirjiiaiit <li<\lur in
spoliaverunl eum in gratuitis,el vulnera- mis. I.t hoc dicunt Bensu • \ •-
verunt iu naturalibus. Ergo babuil gra- iiuin, quando di< it. quod prina fa
tuiiit. El quae quod bomo caus i vel ratio, informie, et ccelum <li 1
1, e1
p
fbr-
in gratuitis creatus essel el non Angelua ? . mata, el lui el <li<'- app<
Videtur esse quoddam figmentum bic Dicunl eliam isti, qu<>d per divisiom m
dicere. lucis a tenebris non signifi< atur <l
-
tio naturae el gral ae : qui t natnra in'el-

sjiutio. Soldtio. Dicendum, quod in hac quae- lectualis naturae \ ae numquam
stione diversitii atisunl antiqui, sicut <li it
bra : quia etiam sii i -i alum
Majjisler in libro II Sententiarum, dis- faciente, gral - - mnltum
tiuct. autem videtur.
III, cap. Aliis illustrata per n ibililatem qual ttri-
Quitlam enim dicebant, quod omnes butorum nalurse, de quibua dictum est.
Angeli conditi sunl a Deo in nalura per Propter quod etiam beatus Dionyi
creationem eodem momento sine : et iu in libro de Divmis nominibus d cit,
mora largitus est eis Deus gratiam per quod eliam in daemonibus da' - i:i-
suain bonitatem. Et iUi concedunt omnes legra el spl sndissima. Undedicnnt, qu id
illas auctoritates et objectiones quoe ad per divisionem lucis a tenebris significa-

illam parlem in objiciendo adductae sunt. tur separatio bonorum A _ rum a
Et in lntc opinione luil Praepositivus. L\t malis. Lit concedunt bene, quod int.-r
ideo dixisse Auurustinum in libro XII de i.l.uii separationem et primam i
Civitate Dci ', quod « creavit eos cum nem mora fuit : exigitur enim m ra
casto amore, simul condens ineisnatu- temporalis ad hoc, quod Angelus malus
ram, et largiens gratiam. » propria poteslate delectatus, fasiu cordis
Ad omnes autem alias auctoritates et contra Deum superbiens, a Deo averte-
rationes iiuae dicunt, quod prius creavit retur et tenebra fieret, qui lux ante fuit
informes, et postea forinavit in conver- per gratiae informaiionem : propter quod

s-ione eo;um ad se : dicunt, quod prius et lucifer appellalus esl. Et in mora illa
et posterius non nolant ibi sueccssionem separationis bonorum a malis, isti divi-
lemporis vel morae alicujus, sed ordinem duntur in duas paries. Quidam enim di-
nalurae a enim res est
1 gratiam : pi ius cutit. quod moiult parva fuit, quae sufli-
in naturalibus informis secundam ordi- ceret ad cognitionem de propria
nem naturae, quam sit in forma gratiae : protestate, et delectalionem ntorosam,
1
S. Aogostuujs, Lib. XII de Civitate Dei, cap. - S. DiONYSius, Lib. de Divinis nominibus,
9. cap. 4.
I.N II P. SUM. rflEOL. TRACT. IV, Qi ÊST. 18. 227
et aversionem a summo bono per con- tas intelligenliae, (I liberlas aibilrii,
sensum et actum aversionis. Uii dice- data sunt cum natura sicut nnluraB attri-
bant, quod secundo die facta esl hujus- buta, el tamen bis differeutes eranl : et
modi separatio sicul oarrai Magister :

ita poterant etiam in gratia dilTerentes
in Hisioriis, et propter hoc feria secun- esse, quae largiente Deo est eis apposila,
(la celebrant in bonore staotium Angelo- dum conderentur in natura.
rum. Ai> ai.uk dicunt, quod gratiam jui- ai i.
S •! is autem istis objiciat, Quomodo mam sibiipsi nullus meretur : et boc est
potuit cadere Vngelus, qui jam babuit verum. Unde Augustinus dicit, quod
Liam, el conGrmalus fuil per gra- hanc Deus operatur in nobis sine nobis.
tiam? Unde ad hanc non exigitur, ni>i ul non
Dicunt, quod non fuit ista gratia con- sil obslaculum. Unde ab \\»n ex quo
Brmationis, bi d gratia qua proQceret ad condita esl nalura, semper parati fue-
conGrmationem per meritum. I nde sic- runt ad gratiae susceptionem, cum ex-
ui homo habens gratiam, nt dicit Au- tunc nullum fueril obstaculum, nec de-
gustinus, p ir (lexibilitatem liberi arbitrii feceril ab eis Largitatis divinae bonitas.
ad inaliiin potest cadere el a bono gra- Ao dltimum quod in \ ia natu-

dicunt, \,i j.
i .!. el a bono naluraa, ita Angelus in rae informe esl ante lormatum propter :
.1 existeus, uou confirmatus, per hoc quud informe non procedit ad for-
Qexibilitalem liberi arbitrii in malum mam, nisi per motum. Motus autem, ut
cadere potuit, el delectalione el con- in sua Sufficientia dicit Avicenna, esl
sensu Buperbi fastus, quod ex se esset, exitus *\r potenlia ad actum, in lempore
divinse polesl iti inHi subjectus. continuo, non subilo. In operibus autem
An bationbs autem quae contra istam Dei, maximeprima gratia quam Deus
in
opinionem inducuntur, - c respondent. operatur in nobis sine nobis, non potest
Ad primam rationem dicunt, quod libe- esse motus quia nuilus meretur eam,
:
rum arbitrium primo babebanl Qexibile, sed Deus operatur eam io natura intel-
licel haberent gratiam : gratia enim lectuali ul»i non invenit obstaculum. El
tum faciens licel per modum disposi- ideo non esl simile quod pro simili in-
tionis inclinel ad alteram partem, tamen duclum est. El haec opinio valde prbba-
non confirmal in hoc, quin flexibile sil bilis csl, et plana. Et plura originalia
ad oppositum, ut dicium est, Sanctorum videntur consentire in eam.
Ad At.ni) dicunt, quod hoc falsum est,
quod eodem ordine Be habeal natura ad Quiatamen Magisler in libro II Sen-
itiam, (|uod se liab ;•! -ralia ad ^lo- lcnhanon, distinct. III, cap. Aliis <nt-
riam : me-
quia gratia datur ad gloriam tem videtur, eligit aliam viam, scilicel
rendam, ad quod exigitur tempus. Na- quod Angeli in solis naturalibus creati
lura autem se non habei ad gratiam, sunt, el postea aliqua morula interposi-
ni-i suscipiendam, ad quod non exigitur ta, gratiam acceperunt : cujus opinio-
aliud, uisi quod aon sit obstaculum in nem multi secuti sunt, praecipue propter
natura, |uod largitas Bummi boni unam rationem : quia dicunt, quod non
semper parata esi dare gratiam, dum- esl in Angelo sicut in homine, sicut
ido si1 qui suscipiat, et ad suscipien- concordiler dicunt sancti, Augustinus,
(luiu sit idoneus, ipax gratiae sim.' Damascenus, el Gregorius Nvssenus :
obi e. bonio ciiiiu semel conversus ad gratiam,

Ao auuo dicendum, quod haec est f.il- iterum Labi potest, et relapsus iterum
sa, quod ea i|u;l' dantur cum naiura, resurgere : sed Angelus si semel conver-
dantur aequaliter : habitum enim est, titur ad gratiam, cadcre non polest : et
quod simpliciias essentiae, ei perspicaci- si semel cadii a gratia, resurgere non

I) \l.i; M \«. Ollh. 1*11 l.h
poti i l.i idi <> <l" unt, quod \n. elufi ii l ;. iddu< itui /// /// /// / /-
ante confirmationem, nullam habuil /// / l >. / //// // .|i. uut, quod dclicia
gratiam gratum fa< i< ntem i
'I in l>««n'> ['ii " 1 i .Ih «I «1111111 puli ln itudim
naturali creati fueranl , El li dicilur, deli clationes bonorum naturalium, i
quod iii ipso pi imoi dio ci eationit (jinl itui fuit I.ik il
boni fuerunt, glossant, I" •

ue vi- I i\ uiit omnei tau toriUtei pro
tio. E1 >i dicitur, quod juuti fuerunt, alia p irU ind
gtossant,hoc est,ci innocentea : » sed non Ai. ftATiomt autem sii respondent. \<! >i
fuerunl justi exercitio virtutum : non- primam dicunt, quod vermn est, <)>.
ilimi enim pra <liti erant virtutibus, in aclibus procedentibua lil.« i
i-
quffl stantibus appositee fuerunl in con- irio pecundum Theologum nihil medium
firmatione per gratiam, aliis per liberum es1 inter bonum <t malum : n «I in stati-
arbitrium superbientibus, et ideo ca- bus natura intelleclualis medium

dentibus. Dicunl etiam aliquam fuisse quia acceptio lal a naturaa in solis natu-
morulam inter creationem, <-t confirma- r.dibus medium esl per abnegalionem
tionem bonorum, malorum, el lapsum utriusque extremi, inter bonum gratia
el quod in illa mora lemporis omnes gratum faciente formatum, et intei m -
boni fucrunt, non per usum liberi arbi- liim vitio culpffi depravatum.
trii, sed per creationis beneficium, el Ai» ai.iit) dicendum, quod ral o « st, a<j
quod tales erant (jui staro poterant, id quod DeuB vult, quod ralionalis creatura
cst, non cadere per bona crealionis, et experia<ur infirmilatem oatura?, d-
cadere per liberum arbilrium, Bed non s|iir.-t ad adjutorium gralis : et id<
polerant proficere ad meritum vitaa lempus interponil intcr Btatum natura?,

aeternse, nisi gratia gratum faciens super Lum gratise. Et est ista Bimilis re-
adderetur, quae bonis addita est in con- sponsio illi, quam facil Augustinus in-
firmatione. Et haec sunt directe verba quirentibus, quare Deus ita diu dislulit
Magistri in libro II Sententiarum, dis- adventum suum ? Dicit enim, quod bo
tinct. III, cap. Aliis autem vide- ideo fecit, ut bomo experiretur imj o •
n-
tur . tiam naturae, et imperfectionem !>_ -
Et m ad auctoritates pro alia parte veteris : et cum viderit, qund ex neutro

inductas respondent, et dicunt, quod posset adjuvari, magis ûspiraret ad
ubique dicunt Sancti, quod in gratia Hcdemptorem.
creati sint, boc intelligitur de gratia Ad alild dicendum, quod divina bo-
gratis data bencficio creationis, et non nitas quantum est de se, omnibus se
de gratia gratum faciente. Et si dicunt, aequaliter porrigit sed non communicat :
quod justi creati sunt : dicunt, quod inse, ni-i cum ordine et ratione sapientiae.
tclligitur de justitia innocentiae, et non Ordo autem sapientiae exigit, ut status
de justitia generali forma'a per gratiam. naturae sit ante gratiam propler causam
Et si quod in caslo amore creati
dicunt, qua? dicta est.
sunt dicunt, quod hoc intelligitur
: Ad lltimlm dicendum, quod de bo- Ad
quantum ad inclinationem naturae in mine sunt duae opiniones, sicut de Ange-
gratiam natura enim inclinat ad gra-
: lo. Et quod dicitur, quod « spoliatus est
tiam, et ad amorem summi boni, et non in gratuitis Adam, » intelligitur quan-

inclinat ad amorem boni creati, ut illud tum ad gratuita gratiae gratis datae, non
prae summo bono diligatur amore adul- gratiae gratum facientis, quae gratuita
terino. Ad boc autem quod de Ezechiele, pra?cipue consistunt in originali justitia
1
Cf. HSententiarum, Dist. III, cap. F. Tom. pag- 79.
XXVII novoe editionis noslrce Opp. B. Alberti,
1.N II P. SUM. THEOL. TRACT. IV, QtLEST. L8. 229
bI beatitudine priiui slatus l.i btoc di- vas faci ro in contumeliam, cruod esl ma-
otum niliil habel Ggmenlo simile. 1 u ni malitia culpae : ergo Deus poti
Facere malum malitia culpas.
_. Adliuc, IsaiSB, XLV, li el 7 : EgO
Dominus, non est alter, formans lu- <•(
cem et creans tenebras, faciens pacem </

MEMBRUM II. creans malum : <•</<> Dominus faciens
omnia /i.rc. Ergo potest creaiv nialuni :
Utrum mali Angeli ereali sint in ergo et Angelum potuil Facere malum.
malitia, vei >><»> ? :i. Adhuc, Sententiarum, dis-
II
tinct. III, cap. Putarcrunt (juit/am An-

gelos qui ceciderunt, ereatos csse malos.
Sbctjndo quaeritur, Utrum mali Anêli Et post pauca : « Qui opinionem suam
creati su.nl in roalitia, an non ? « niuniunt auctoritate Augustini super
hoc duo quasruntur, scilicet
l.t circa « Genesim ita dicentis : Non Frustra pu-
an Deua potuit 608 Facere malos, et an « tari potest ab initio temporis diabolum
in primo in^tanti creationis poterant esse « ceridisse, nec cnin sanctis Angelis pa-
inali ? « caluin aliquando vixisse et beaturo,
Et, Utram secundum illam opinionem « sed mox apostatasse. Unde Dominus
i]n 86 dicit omnes Factoa esse in gratia, « ait : llle homicida erat <il> initio, <! in
sicul alii habuerunt cognitionem inatuti- « vcritatc non stetit -

: ut intelligamus
nam el vespertinam? « quia in veritate non sletit, ex quo
« creatus est, qui staret, si stare voluis-
3
« set . » Idem in eodem « Nonfrustra, :
« inquit, putandum est ab initio ipso

« temporis vel conditionis suse diabolum
mi >im:i SECUNDl « cecidisse, et numquam in vcritate stc-
« tisse. Unde quidam in banc malitiam
« libero arbitrio non esse flexum, sed in
ARTICULUS I.
« hac, qunmvis a Deo, putant esse crea-
« tum *. »
.1// Deus potuit Angclos facere malos? i. Adhuc, Job, xi., 14, secundum
et An in primo inslanti crcationis aliain translationem loquitur de Levia-
t
polerant esse mali ? ' than, qui diabolus est, et sic dicit :
« lloc est initium figmenti Dei, quod

fecit Deus, ut illudatur ei ab Angelis
Ad imumam particulam ohjieitur sic : ejus 8
. » Si aulem est initium figmenti :
I. Ail Roman. ix, 21 '.Annon Juibct iruo eum Deus talem linxit : et Qngere
potestatcm figulus luti ex cadem massa est creare : ergo malum creavit.
/ac.rrc aliud quidem oas in honorem, .").

Adhuc, Psal. cui, -•*> : Draco iste
aliud oero in eontumeliam? constat, I t quem formasti ad illudendum ei. Ergo

(juod loquitur de Deo Deus ergo potesl : Formatus est a Deo draco et malus, invi-
1
Cf. * Tdkm, Ibidem, in fine cap. 19 el initio cap.
tentiarum, Dist. III, Art 13. Tom. XXVII hu- 20.

5
jusce aovs i ditionis. Hffic est translatio Sepluaginta, Vulgata
' Joan. viii, autem babet, Job, il, ii :
/'/'•" esl princfpium
3
S. AuijCstincs, I.ib. XI Bupei Genesim ad viarum Dei : qui fecii eum applicabit gladium
litteram, cap. 10. pju*.
2 10 h \l.r. m \'-. OKD. l»ll ii-
dua el dioboluit, <t non i l in hoc vitio I
\ oluntal <l"|n .i\ iin •niii < i

i
|
,
ntri In CON i
H \im II 6 t,
'"
1 Quod dicitui I 31 I "/" /

I
Deus euncla qua fecerat : et erant valde I tugutriinu* tupi G n ad lit-
bona : sed constat, quod diabolum fecil teram : < Fa li
secundum esse angelii e n itura vertit, n; luinid
factura Dei non habuit, nisi quod valdc p lclectal
bonus fuit. 1 1 linem

2. Adhuc, riat 1
1 in Timseo : Volena non gustavit, quam i
siquidem Deus bona quidem orania pro- faslidivit, sed nolendo

veniro, nullius porro mali proul eoruna ruil el amie '
! ho .'"1
qu» nascuntur natura fert, relinquil pro- in primo instanti quo np-
paginem. » Ergo Deus numquam !• it tus est, el b verital 'lit, et quod
iiialuin. dulce linem g t, e1 qu< d
3. A.dhuc, Plato, ibidem, paulo posl : acceplam gratiam non perdidit, sed no-
« l\or erat fas bonitati pra?stanti quid- lendo accipere numquam a< sed
quara facere nisi pulchrum. i Sed dicil quara acceplurus eral gratiam, t :
bealus Dion} sius -
in libro de Divinis in primo ergo instanti
nominibus, quo pulchrum converli- 1 « malus fuit.
tur cum bono '. » Ergo fas noa erat bo- 2. Adhuc, Per rationem obj citur ad
nitati pra?stanti quidquam facere nisi hoc : quia in Angelo n^n est si ul in
bniium sed diabolum fecil

: ergo fec;1 : homine : Angelus enim ab \\»> instanti
euni bonuin. creationis potentias el intelle - el
Adhuc, Dionysius el Boelius fli-

i. afifectiyas perfectas accepit ad agendum :
cunt, ([uod ost a bono quod bonnm est : quod non fecil homo, î- u
patet in p
t
se constat, quo
l diabolus a Deo bono I ris. In primo ergo instanti i ;ii>
factus est : orgo factus est bonus, ol sic sua3 movori potuit ad bonum et al m -
non crat malus ab ipsa creatione. lum, et secundum intellectum, m- i
5. Adhuc, Augustinus super Genesim dum afToctuni. Detur ergo, quod move-
ad lilteram « Omnia fecit Deus valde : retur ad malum in primo inslanti crea-
bona Naturam ergo Angelorum bonam tionis suse cum ei motu ad malum
:
focit Dcus. Et quia injustum ost, ut nullo quilibet sit malus, in primo instanti po-
merito hoc in aliquo Deus damnet, quod tuit malu-
non naturam, sod volunta-
croavit, 3. Adhnc, Qua? osset causa, quod ex
tem malam punicndam esse crcdendum quo perfectam habuit potentiam in* -
est 2
. lectivam et perfectam potcntiam moti-
6. Deus focisset oum ma-
Adhuc, Si vam. non moveretur,
in primo instanti
lum, ab alio ct non a seipso essot ma- ncc ad honum, ncc ad malum ? Si enim
lus et cum facturae Dei resislere non
: ad neutrum istorum moveretur, seque-
possit, injuste ageretur secum, si sibi retur quod potentia peifecta ad agen-
imputaretur malitia sua scd juste im- : dum, esset otibsa quol ineonveniens :
pulatur sibi malitia : ergo a destructione est. Si aulein moverelur ad bonum, se-
consequentis a factura Dei non est ma- quorotur quod confinnatus esset in bo-
lus, sed bonus. no. et non cecidisset habitum enim est :
1
S. Diontsids, Lib. de Divinis norninibus, littoram, cap. 21.
cap. 4. 3 Ir)EM ibid^m, cap. 23.
- S. Augostinos, Lib. XI super Onesira ad
I.N II P. SIM. TIIEOL. TRACT. IV. oi.KSl'. 18. 231
in prsecedentibus per verba Prosperi el oial mala, oumquam potesl esse auctor
aliorum sam toram, quod dod esl m An- mali.
lo sicul io homine, dI scilicel posl Adhuc, a?quissima voluntas non pot-
Diotum ad bonum possil regredi a<l ma- est vell malum fa :ere : quia volitum
luni. el p^st motum in malum possil re- talis voluntalis dod esl oisi bonum :
gredi ad bonum. unde Deus quando fecit Angelos lam

Ai) bog quidam dizerant, quod bonos quam malos, omnes fecil bonos
1. Angelus in primo instanti creatio- bonitate natur;e ct honilate innocentis :
nU dod potuit esse malus. El hujus

suaa sed postquam facti sunt, conversione
t. quia in omnibus creatis, ut <li- per amorem castum a<l summum Ixmum
cnnt, potentia esl ante actum tempore : boni facti sunt honitate gratifie, et con-
unde cum Angelus crearetur, secundum lirmati in illa. Alii aulcin per aversio-
potentiam inlelleclivam el aflectivam, ncin a Bummo bono, et conversionem
oporluil quod per aliquam moram temper amorem adulterinum ad proprium
poris potentia intellectiva el affecliva bonum creatum, quod fuit delectatio
jsent iu habilitate ad motum, ante- propriaj poteslatis, ut dicit Anselmus,
quam moverentur ad bonum sive ad scilicet ut non essenl siil» Deo, sed lihe-
malum. Sbd contda hoc quod di- est, raa potestatis essent in seipsis, facti sunt
cunl et Plato el Augustinus, quod co3- mali el diaboli et confirmati in illo
1 statim u1 est factum, movebatur

11 1 11 : eequissimo Dei judicio, quod non punil
el propter hoc lMato, ut dicit Aristoteles nisi malam voluntatem, ul dicil Augu-
in VIII Physicorum, solus inter Philoso- stinus.
phos gignit tciii[)iis, el dicil ipsum cce- Ad quod contra objicitur, dicen-
in u
pi^s,- cum ccbIo : eo quod cum ccelo cce- (liim ad primuin. quod quando dieit
pil motus, cujus mensura est tempus. Apostolus, quod habet potestatem /i</n-
i.uni ergo Angelus magis perfectus sit lus luti, non intelligit, quod ex opere
ad motum, quam ccelum, videtur quod Gguli liat vas in contumeliam in quan-
in primo instanti creationis roovebatur tum contumelia est, quia sic malus el
ad bonum veJ ad malum. perversus esset Ggulus : sed intelligit,
2. Adhuc, Fn tota natura sic est, ut quod prtfsciens Bgulus quod vas propria
di<ii Aristoteles in VIII Physicomm, ulilitate ct pravitate erit in contume-
quod motus est a generante : et quan- liam, faeit tamen illud, (juia scit ad
tum generaDS dat generato de forma, quas qua
utilitates aptabitur in domo, in
tantum dat ei de motu et loco ad quem oportet esse vasa qmcdam
contume- in
esl motus falsum ergo esl quod dicunt,

: liam, ([uaulam autem in honorem, sicut
quod in omnibus creatis potentia sit anle dicil A[iostolus, quod in oinni magna
actum sive motum. domo necesse est esse h;ee duo genera
vasorum. Ita Dens prassciens quosdam
ut)0
Dicendum ad primo qurrsi-
Solutio. malos propria culpa, facil et creat tamen
luin, quod Deus non potuit facere Ange- eos, quia scit quaa bona eliciel ex mali-
lum malum. Et hujus causa est, quia liis eoram.
nihil facit nisi secundum onlinationem Ad Ai.ici) dicendum, quod [saias lo- vl (
sapientia?, el secundnm squissimam vo- quitur ibi de malo pcenae, dod de malo
luntatem ordinis autem sapienlisB dod
: culpse. Sicut et illuil Amos, m, (i, intel-
facere malum
i dicit enim Fuljren- : ligitur : Si erit malum in civiiate, quod
tius, quod « sapiens non fa<it unde opus Dominus non fecerit ? Hoc eaim ordi-
suum tiat detcrius. » El Augustiaus <li- natissima juslitia lit et bene Qt, ut dicit
cit, quod « illius rci Dens non esl au- Augustinus, quod malum pcense induca-
clor, cujus est ultor. i Unde cum pu- lur a<l ullionem mali culp
0'iO
— — \l.l; M \i, n|;|i
• > I). |»H 1 I)
\ i J- \i> \i ii ii di 1 -i ii i . <|n <m
« Mn\
n ealu - ui iiiiin i.iiituiu
ul 1

1 •I non f"i malitiam dra
creationem el maliliam. Similiter cum ni . nei malitiam diaboli. lil i <
nin pro-
dicit : « Qui Btaret, si voluieset, » notat -luiita:
quod in bono naturae et innocentue ali-

quando Btetit, in quo creatui >i, <t n < Ad ii> qnod ulteriu qnaBiitiir, dicen- i
<|ini per superbiam cecidit. dum, qood in primo instan

A<l aliiul dicendum, quod Augustinua auae non |><>tiiit ease m
ilii non intendil ostendere, quod Angi - jiiiinuiii inetana : <-t boc paulo p<
lus sit creatus malua : Bed inlendit osten- tendetur.

dere occasionem erroris quorumdam, Ad objectum dicendnm, quod Augn-
qui dixerunt ma- Angelum esse creatum stinus notat \n>- in modo loquendi,
lum, et a verbis Evangelii Joannis, vm, quando dicil, Statim ab iniiio. -t,
\ male intellectis occasionem erroris

i-, slatim pi.sl initium : ut p<-r adverbium
acceperunt. Cum enim dicilur : Ille ho- stuiiin, el praepositionem j>oî. notetnr
micula crat ab initio, praepositio ab mora temporia quod fuit inter instai
non notat continualionein malitiaQ a<l creationia <t instana aposl Similiter
instans creationis, sed not.it distantiam cnm dirit, qnod i dulcedinem beatae vilae
morulae sive morse quae fuit inter in- non gustavit, » intelligit qnod non
stans creationis et aversionis Angeli mali gnstavit per confirmationem I» aiitudi-
a summo bono : propter quod ab anli- nis, quia illam numquam habuit : et
quis conununiter glossalur, Ab i/iitio, hoc intendit per modum loqnendi qui
hoc est, repente, vel cito post ini- sequitur, « Et acceptam non fastidi-
lium. vit : »non cnim fa-tiditur acceptnm,
Ali 4 Ad aliud dicendum, sicut glossat Au- nisi quod cx u>u <-t mora in taedium
gustinus super Genesim ad lilteram, et converlilur. Post creationem enim u--
ponitur in libro secundo Scntcntiarum, que ad lapsum in solo bono naturali et
distinctione III, cap. Ideoque Auyusli- innocentire intcr Angelos vixit.
nus exterminans opinionem eorum, quod Ad aliud dicendum. quod in primo A^
figmentum non dicitur creatio, sed prae- instanti, nec in aliquo instanti indivisi-
scienlia utilitatis Sanclorum, quatn clicit bili Angelus poluit moveri, ne; in bo-
Deus ex mnlitia daemonis propter hoc : num, nec in malum. Et hujus causa est,
enim cum praesciret eum maluin fore, quia non e>t eodem modo in motu li-
voluit tamen eum creare et ista est : beri arbitrii, et iu polentiis naturalibus :
illusio qua illuditur et a sanctis Angelis in motu enim liberi arbitrii exitrilur ar-
et hominibus, dum hoc scilicet quod ille bitratio et aslimatio ejus ad quod mo-
in malum cogitat, et tentat Sanclos, vctur, et judicium et collatio utilitatis
convertitur in bonum eorum et iu utili- vel dekclationis ejus, et dispositio quali-

lalem. Et hoc oplime tangit bealus ter veniatur ad illud, et sententia de
Bernardus super Cantiea sic dicens : inotu quo movetur ad lllud : quce omnia
« Jucundum plane judicium, ut ille ini- exiguut moram temporis, et in uno indi-
quus omnium bumiliuni malleator, visibili nunc nullo modo fieri possunt.
etiam nolens fabricet eis coronas perpe- Et pra^ter omnia ista exigitur affectus et
tuas : dum omnes tentat, et al) omnibus delectatio in eo a quod movetur. Et 1
superatur. » Et boc est quod dicit, Tsa. ideo dicit Maffister in libro II Seatentia-
l.\ II l\ SUM. THEOL. TRACT. IV. QUjEST. 18. 233
rum, distinctione III, cap Aliis autem Adhuc, Hoc etiam confirmatur per
2.
videtur, quod morula fuit inler creatio- Diouysium in libro ^\e Divinis nomini-
u ni el lapsum '
: el ad boc conGrman- bus, ulii dicit : « Data illis uaturalia
dum iu capite, Deinde qualiter, inducit dona nequaquam ea mutata esse dici-
<
Irigenem super Ezechielem sic dicen- mus : scd simt integra el splendidissi*
lem : » Serpens h<>>ti> contrarius veri- ni.i
l
. » Cum ergo per uaturam cogno-
tati, uon (amen a principio, oec statim scanl rea in sci[>sis, vesperlinam habue-
Buper pectus e1 ventrem Buum ambola- nuit cognitionem.
vit, sicul Adam et Heva non Btatim pec- Adhuc, Augustinus in libro super
3.
eaverunt : ita et Berpens aliqnando fuit Genesim <ul litteram « A malis Ange- :
non Berpens, cum in paradiso delicia- lis, si mali sunt, hoc est, quamvis mali
ruin moraretur \ » Et Bubjunxit Magi- sunt, ah cis taincn non aufcrtur poteslas
Bter : « Ecce aperte dicit post creatio- natuia'. » Potcstatc natunc COgnoscunt
uem morula cecidisse '. »
interposila ni seipsis, qusa cst vespertina cogni-
Ai> asspoNsiONKM quam quidam indu- tio. adhuc habenl vespertinam
Ergo si
cunt, dicendum, quod nulla est, sicut cognitionem, multo magis in primo
bene probatum est in objiciendo. statu.
Adhuc, Augustinus, ibidem, « Deus
4.
sic punit inalani voluntatem, ut non per-
iniat naturae dignitatein. » Scd dignitas
naturSB fuit cognitio rcruin in seipsis,
\IIAIIHU si ( l \l)l quod est vespertina cognilio, ut coinniu-

niter dicitur. Et videtur, quod habuerunt
vespertinam cognitionein.
ARTICULUS II. 5. Adhuc, Minus videtur, quod liabue-
runt cognitionem niatutinam, quani ve-
Utrum d&mones inprimostatu existen- spcrlinam : si ergo habuerunt maluti-
tes habuerunt cogniliuiwm matutinam nam, tunc inulto magis vespertinam.
et vespertinam ? Quod autem habuerint cognitionem ma-
tutinani, per diclum beati Bernardi pro-
batur, qui dicit sic : « Potuit contingcre
Juxta hoc quajritur, Utrum daemones (si non putctur) quod
tainen incredibiie
in primo >tatu existentea habuerunt Angelus, quem Ezechiel, xxvm, 12, dicit
dtionem matntinam et vesperti- plenum sapientia et perfcctum decore
n iin? fuisse, homines pra-scivit futuros et pro-
Et videtur, quod sic. fecturos in parem gloriam sibi, ct natu-

I. Vespertina enim cognitio «-st reram ram humanam Filio Dei fore uniendam.
:iiiio in Beipsis : cognoa ere autem Hocvidit ct invidit \ » Sed si preescivit,
res in sfi|»sis habenl a natura : unde absque dubio in Dei Verbovidit. Videre
etiam nunc mali existentes, cognoscunt in Verbo, matutina cognitio est: ergo
,n -i i[>>i> : ergo multo [>lns in primo m.it ut iiiam habuit cognitionem ergo :
statu quando aliis similes erant, cogno- niulto magis vcspertinani.

rerunt res in >-i- : ergo vespertinam Adhuc, Bernardus
('). « Puto per :
habuerunt cognitionem. Aquilonem probandos homines fuis-c
1
II Sententiarum, I)i>t. III. cap. F, posl Ini- » Cf. II Sententiarnm, Dist. III. cap. II.
lium. Tora. XXVII nostra editionis Opp. B. •

>. Dionysius, Lib. de Divinis nominibus,
Albei li, |>i- i.
1
>
nbs, Homilia I Supei Ezechielem. - Bi rnardds, Sei iii. it snpei Cantica.
I) \| i: M \». OHD Pfl 1.1).
rje i rnato i pei • -

• 'i
,i;i di< '"' '''"' '
''' hominum p
I i. jr.iv, 13: Sedebo >>i monte testa* cu di rimari
menti, in lateribut Aquilonis, designari conj< tui
potcstatem quam accepit in ill<>-. Quoi num < sctural
ulique in proscientia Dci, quanto ei vi- 2 tdhuc, Augu ibidem, iDt-

ciuior fuerit, tanto caelcri tngelie per- monee non oeternas ii-mporum
ipj acior, preeviden i i nullo apientiae quodammodo cardinalei in D rbo et

radio coruscantes, nullo sancti Spiritus in D< ntemplanlur, sedquo
,i •,.
ferventes, velut vacuum locum rumdam signorum nob altoi im,
ropereril \ » Videre autem in praescien- majori exp< i multo plura <| am

lia, est videre in Verbo fienda : et videre bomines fittura pi nnt \ » l
in Verbo, <st videre cognitione matnti- nonbabent nisi enliam

na : ergo habuit cognitionem matnti- per naturam. I t cum inprimo ttatu non
nam : multo magis ergo vespertinam. babnernnt d uralem : ergo io pri-
In contrarium est, quod mo statu non babuerunt njecUu

B d rontrn,
I. Conjecturalis cognitio nec malutina, 1< m.
nec vespertina est : utraque enim rever- Vdhuc, A . ins, ibidem, « Al
Verbum, et est in luce Verbi
titur ad : est temporalibus tempoi
matutina quidem in Verbo, vespertina <ju<,'<l dasmones faciunt. El ;iliu<l esl in-
autem refertur ad Verbum. Di<it enim commutabilibus legibus mulationes U
Auguslinus in libro IV super Genesim ad porum prsvidere, quod sanctis \ -
lilteram, quod « vespertina cognitio esl convenit, qui incommntabili - a in
visio sive cognitio rei in seipsa, el ex boc verbo l><"'i contemplantur. « Sed t<'iiiji<<r,t-
attolli in laudem Creatoris qui fecit eam : libus temporalia conjectare non esl nisi
ot ideo vespera convertitur in mano conjecturalis cognitio : ergo non nisi
(nulla mentione facta de nocte) quando conjecturalis cognitio naluralis est <! -
per amorom illicitum angelus non con- monibus : sed naturalia non sunt in eis
verlitur ad croaturam, ncc inhaeret ei sed mutata : ergo in primo statu non habne-
attollitur inlaudem Creatoris, et inhae- runt nisi conjecturalem cognitionem.
3
rot ciper amorem castum » Et ex hoc . Conjecturalis cognitio umbrosa est :
accipitur, quod ulraque cognitionum vel matutina et vespertina in lumine sunt,

visionum est in forma lucis divinae sed : ut ante probatum est ergo daemones :
Angelus malus numquam fuit formatus non habuerunt matutinam vel vesperli-
luce divina : numquam ergo habuit nec nam cognilionem.
cognitionem matutinam, nec vesperli- i. Adhuc, Cum dicitur, Genes. i, 1 :
nam. I» principio creavit Deus coelum : dicit
Quod autem non habeant nisi conjc- Augustinus quod per coelum intelligilur
cturalem cognitionom de rebus, cxpresse factura angelicae naturae ex nihilo adbuc

dicit Augustinus in libro XI de Civitate informis. Et cum dicitur : Fial lux. in-
Dci, sic : non per
« Innoluit da?monibus telligitur formatio bonorum Angeloium
id quod est vita aeterna et lumen incom- ad lucem Verbi.Et cumposteay, 5, sequi-
mutabile, sed per quaedam temporalia tur : Faclumque vespere et mane. intel-
suae virtutis effecta, et occultissima signa ligitur distinctio ejusdem lucis quae dies
praesentia? quae angelicis sensibus eliam est. Ibidem etiam cum dicitur Appella- :
malignorum spiriluum, potius quam in- vit lucem Diem, et tenebras Xoctem, in-
1
S. Bernardus. Tract de gradibus humili- litteram, cap. 28.
tatis, de grada 1 superbia:. 3
Idem, Lib. M de Civitate Doi.cap. 21.
-
S. Augustinos, Lib. IV super Genesim ad * Idem, Ibidem, cap. 22.
|\ II IV -I M. THEOL. TRACT. IV, ui 1>1 18. 2:;:;
telligit per lenebras Angelos aversos a aclum luminis divini : erco Ansreli mali
lumine, qui eo pso tenebra -unt quod ad numquam habuerunt vel matutinam vel
lucem ii' 11 ronversi sunt. E1 tenebra non \ espertinam cognitionem.
distinguitur neque per mane, neque per
vesperam. I.\ boc accipilur, quod An- Soli ii". Procul dubio si quis altendal soiuiio.
lus malus, qui uumquara c >ii\ e bus verba Auguslini in lil>r>» primo super
l'nit ad lumen, distinctionem luminis in Genesim ad litteram, el in lil»r<> quarlo,
se non habuit, sed condemnatus ad esl Angelus malus numquam factus luit dies
perp sluas tenebras, in quibus nec ma. • \ illustratione luminis divini : e1 ideo
uc uec vespere >'>t. Cum ergojuxta ma- numquam fuil in visione matutina \<'l
ue el \ sumatur cognilio ve-

111 vespertina, quae diem illam distinguunl :
- erlina el matutin 1, Angelus malus el si cognovit res in seipsis naturali co-

numquam habuit cognitionera vesperti- gnitione, lamen non attollebatur in lau-
11,1111, 11 c iiiatiitinam. dem Creatoris, ul visione matutina for-
_dhui . ! 1 1 1 Auguslinus, ibidem maretur in ipso, sed potius delectatione

Genesim ad lilteram, quo
er 1 cura propriffi potestatis el amore conversus
dicilur Dioisit lueem u tenebris,
: intel- esl in tenebras noctis, de qua dicitur,
ligitur separatio bonorum Angelorum a Job, 111, secundum expositionem Gre-
G,
mnlis. El cum postea additur Factum : gorii : Noctem illam tenebrosus turbo
mane, intelligitur distin- ei possideat, nec illustretur lumine '. Kt
lucis in matutinam el vespertinam ideo cognitio illa n»in (erminabatur ad
gnili mem. Angelus ergo malus (qui mane : quod proprium rsl cognitionis
tenebra esl sr aversionem a lumine) ni- |> sive visionis vespertinae, secundum Au-
hil uccepil quod p nes distinctionem lu- gustinum, ut scilicet ad malulinam lu-
acc |
» i 1 1 1
1*
: se 1 penes distinctionera cem terminetur, non interposila nocte :
lucis ,1 cipitur cognilio matutina et ve- quod Angelo malo non convenit, quia
trtina : Angelus ergo nnmquam habet in tenebras noclis conversus est. Unde
^nitionem matutinam et vesperti- orania ad hoc inducta, concedenda sunt,

nain. el Res enim in seipsis non
procedunt
• i. Adhuc, Augustinus dicit, quod cognoscunt da?monos in luce divina, sic-
itia luminis divini super angeli- ut dicit Augustinus, sed per signa con-
cam naturam refulgens, lacit diem, quae jecturalia et per experienliam multi tem-
dies distinguilur per mane et vesperam, poris : et hoc non esl cognitio vesperti-
nulla nocte interposita. Sed talis praesen- na, sicut paulo anlc dictum est.
lia luminis divini forraatio fuil Angelo- Ai> phimi.m autem quod inducitur, v i 1.
nim lionorum. Angelus malus numquara quod hahuerunt cognitionem vesperti-

formatus fuit lumine divino : ergo num- nani dicendum, quod cognitio vesper-
:
quam habuit distinctionem matutinae et tina non vocatur simplex cognitio rerum
pei tinae c ignitionis. in seipsis, sed ex luce divina ns illu-
T. Adhuc, In inferioribus nihil vide- strante, e1 ex assurreclione in laudem
tur nisi sub aclu lucis sive luminis : cum Creatoris, qui sic res in seipsis illustral
ergo inferiora exemplata sint ad supe- in lumine suo. Unde si cognoverunl in
riora, in superioribus nihil videtur nisi seij)-is naturali cognitione, non fuit luec
sul) actu luminis divini neque matutina cognitio vespcrtina, sed conjecturalis ex
ne [ue vespertina cognilione : Angeli rerum signis,
mali numquam conversi fuerunt ad Peb ide.m patel soluli>» a«l sequens :
.vi ?.
Vuigala babel : Noctem iltam tenebronu etc -
furbo i" ^/</.v ii L n.<

: nvit computelui in 'iii anni,
Jilli I» \l.l',. M M. niih l'l: 1.1).
quia s e iperlina i ugnilio non e i

d itui < . i iMildlit.it. naluralium, in quibua
hs, sed in lorma lucii divin in
\<i :i.
\ i. \i.ii n dicenduni i odi m modo ! lumine pra •
i< nl
Ii.it riniii ii i.i supi i idem fund inlur, lumen divinum, aed |
relationem
cilicel quod i ognitio vct j" i '. na <lc iju.i dictu iii eat.
turalifl : el hoc non eat v erum. (ju.i indui t.i- snnt iii < ontrarium 1
A.1 1
Pbh ini m patel Bolutio ad Bequena :
auctoril eduni.
ii. Mi enim dignitatia naturae esl \ eaperti-
ii i cognitio : nec quaelibel i ognitio
riim in Beipsis esl cognitio vegpertina,
ul i'\ verbia Augustini accipitur auperiua
introductia : cognoacunl enira Angeli rei
iu Beipaia ex habitibus sihi concreati MEMBHUM III
non aoraper in lumine divino, quo illu-
Btrati boni Angeli dies effecti sunt : et Utrutn boni ti mali A/t</'-li potiimit
aversione ab eadem mali Angeli tenebris pra '" "> confirmalionem > >l
perpetuis daranati sunt. sni easut ?
Ad 5.
Ad quod beatua
alild dicendum,
Bernardus dictum suura non asserit,
sub dubio proponit, scilicet si incredi- Intio quaaritur, Utruin boniel mali
bilc non videatur. Et quodjdicit « Ple- : Angeli poteranl essepraescii raae <<mlir-
nura sapientia ct perfectum decore » boc mationis, vel bui casua ?
in Verbo vidisse, ct in lumine praescien- El < irca hoc quseruntur duo, bi ii
tiae non intelligitur sic, qnod

divinae : utrum fuerunt pra-scii, vel Bsse poterant
conversus fucrit ad lumen Verbi quia : sui casus vcl suae confirmationi- ?
per hoc ct forniatus et illustratus, et dies Et, t*'lrum praaaciverunt aliquid de - -
factus fuisset, quod non est verum sed : cramento Incarnationis quod futurum
intelligitur cognitio facta per Verbum, erat?
quaelibet cognitio supcrnaturalis accepta
per Verbum. Sicut nunc multa revclan- et
tur doemonibus et pcr Dcum, et bonos An-

gelos, quae providentia divina per malos
Angelos lieri disposuit : sicut cst illud Mi-:umti tiriii
Job, i, 6 : Ecce in mnmi tna est : vernm-
tamen animam illius serva. Per quod
revelatum fuit Satanre, quod potestatem ARTICULUS I.
accepisset in facultatibus et in carne et
in pueris beati Job. Sic enim ut dicitur, Utrnm fnerunt prsescii vel esse polerant
Joan. i, o : Lux in tcnebris Incet, ad sui casus vel sum confirmationis l

?
dissipationem tencbrarum, quam tamen

tenebrae non comprehendunt per aliquam
tcnebrarum illustrationem. Primum horum tractat Magister in
Ad 6.
Ad dicendum eodem modo
aliud : libro II Sententiarum, distinctione III,
quia super idem fundatur. Sed adden- cap. Deinde qualiter verba Domim.
dum est hoc, quod non dicitur fuisse vi- 1. Et inducit Auguslinum super Ge-
cinior lumini prrescientice, nisi in bonita- nesi??i sic dicentem : « Sui ergo casus
1
Cf. Opp B. Alherti. CommeHt. in II Sen- jusce novae editionis,
tentiarum, Dist. IV, Art. 3. Tom. XWH hu-
I\ II P. SUM. THEOL. TRACT. IV. Ql EST. IS. 237
« prascius esse dod potuit, quia Bapien- « Btiterunt, aut suam beatitudiuem fulu-
« tia fructusesl pietatis '. » Ergo videtur, « lain Dco revelante prcescii ruut, et ita
quod malus Angelus sui casus prsescius « spei certitudine aliquo modo beati
DOD potuit. « fuerunl : vel incerti exstiterunl buaq
2. Adhuc,Inn*a, distinclione,cap.IV, I, « beatitudiois, et ita aliler beati dod
inducit Augustinum super Genesim Bic « fucrunt, (juain reliqui qui ceciderunt.
dicentem : « Quomodo beatus inter An- « .Milii aulcni quod posterius dictum est,
los fuit, qui futuri peccati atque « probabilius videtur*. » Ex omnibushis

« supplicii preescius dod fuit ? Qusritur accipitur, quod malus Angelus Buum
(( autem, Cur dod fuerit ? » El respon- casuin non debuit, nrv bonus
praBscire
det : Forte hoc Deus revelare diabolo Buam conlii mationem.

u uoluit, qnid facturus vel passurus ti. Adhuc, Disputal Anselmus in libro
jset : caoteris vero revelare voluit, de Casu diaboli *, sic Si casus diaboli :
« quod in veritate mansnri essent » "'.

contingens fuit, et potuit non esse. Si
Adhuc, Infra, distinctione IV, cap.
''>.
Bcientia rerum accipilur Becundum quod
Sed hoe magis opinando, dicit Magister scientiaest, cum certa ratione aliquid in-
qnod Deua revelaverit Buam confirma- telligitur, constat, quod non potuit
lionem bonis, et dicit bic « Unde : '.'t praescire casum. Et haec ratio fundatur
« liuic opinioni opponens, Bcilicet Au- suj)er hoc quod habetur in fine Periher-
gustinus, consequenter subdit : Sed menias, uhi dicitur sic : « ln his qua3
« quare discernebantur illi a caeteris, sunt et qu;e facta sunt, necesse esl alfir-
« ut Deua isti^ quaa ad ij>s<>s perline- mationem vel negationem veram vel
« rent, non revelaret, aliis vero revela- falsam esse. In singularibus vero con-
« cnm dod
ret, prius sit ij>se ultor tingentibus et futuris non simililer : in
(( quam aiiquis peccalor ? dod enim liis onini neque verum neque falsuni est
« (lauinat ijisc inDocentes . » Ex lioc alterum istorum. » Et suj)er illud jui-
accipitur, quod Dec mali praescii fue- nii Posteriorum : « Scire arbilramur
rint sui casus, aec honce sni confirma- unuiiKjUodqiic, euni causain cognosci-
tioois. mus, et quoniam illius causa est, et non
i. eodem capitulo inira
Adhuc, ln contingit aliter se habere. Secundum
inducit Augustinum super Genesim ad hoc enim non contiugit scire contingen-
litteram sic dicenlem « Dicere de An- : lia de futuro. »
gelis, qnod io suo genere heati esse Sed tunc qua?rit Anselmus, Utrum
possial damnationis vel Balulis incerti : existimationem vel opinionem aliquam
(juihus quod mutandi
nec Bpes t de < asu suo j)Otuit jnadiahcre ? Et ostcn-
nt in melius, aimia prasumptio est. dit, quod non per deductionem ad iin-
Quomodo cnim beati esse possunt, ]>ossil)ile sic « Si adhuc in hona vo-
:
quibus est incerta sua beatitudo 4 ? » luutatc si nis pra?sciebat vel opinabatur
.">.
Adhuc, Inlra, cap. Ex prsedictis se casnrum autvolebat ut ita fieret, aut
:
consequitur, dicit Magister sic : « Angeli nolehat. Sed si cuin jiiascicnlia vel oj)i-
« qui corruerunt, aumquam beati fue- nione voluntatem habebat aliquando ca-
« runt, nisi beatitudinem aliquis accipiat dendi, jam i|»sa voluntate ceciderat :
« illum statum ionocentise, in quo fue- quia ij)sa voluntas mala fuii et pecca-
c runt aate peccatnm. Illi vero qni per- tum : non ergo volendo hoc prasscivit
1
S. A.OGUSTINU3, Lit>. XI Baper (lenosim ad v Idem, Ibidera, cap. 19.
litteram, cap. 1". * Cf. eumdem, Lib. \l de Civitate Dei, cap.
J
[dkh, Ibidem. I.i.
3 6
Idem, Ibidem. S. Ansklmus, Lib. de Gasa diaboli, cap. 21.
i ;x l) \u; M \i\ «»i:i> l'H i I»
pi iii \d opinabatur, quo I i a wi t, 9 d quoDiam dod i l ra
ijii.mii C6I i •
I t I 1 i DOll I |
"ii olo amon j
1
iin er i
i.ii doli ii lo, quia \ olel o vil )•• !in.
el contra \ oluntalem i ei idil i noD c •

'
pei fei I I n i
8. $llnn , Si pra sciebal urum, I H / •

| | hai Uai forOi inttttt i >
el oolebal < adi re ; lanto ju »tior erat, mon iii l

'
,..-.. p<
quanlum Blare volebal ;

1
1 quanlo ju- fectaju quod etl incon-
stior erat, tanto debebal • • \ eniem
ergo si Doieodo cadere pnesciebat casum I I
lll Mlll M I
suiiin, i into eral miserior, quanlo debuil 1 . I'i i

Dei de malo e*1 futui
esse felicior ; quod est contra justitiam el <\ prap» ieu
Dei. • > $> n- potuit revelare primo Kngt l<»
9. Adhuc, inselmus ibidem objii il casum -

lum : el si Deus potuil
sic dicens : « Esl el aliud quo mihi Q( cipi n- Vngi lu^ revelalionem, po
ostenditur Angelum malum nullo modo pra si ire : i i . \ Lgeltu potuil scin
pra?scivissc praevaricaliouem suam. sum suum.
Nempe coactam puta> isset, aul
aul Adhuc,
2. I >• \t revi lai il I' um
spontaneam. Sed nullatenus eral ali- suum. .M.iiili. w i I Antequam
quid undc se aliquando cogi suspic -
gallus eanlet, ter me negab I
retur. Similiter suspii ari non potuit ul le Petro : quia p datus

quamdiu in veritate perseverare voluit, verbi quod dixerat Dominus, /!>
quod veritatem illam sola voluntale amare -.
essel deserturus. Cum enim rectam vo- 3. Adhuc, Dominua N nivitis reve-
luntatem habuerit, et in hac ips i r< cta lavit casum suum. Jons, tu, Adhuc i- :
voluntale perseverare volueril, quia quadragtnla dies, ei A

aliter recta non fuisset, nisi voluissel relur. Et fuit utile Ninivitis, quia pce-
in ea perseverare. Quapropler volcndo uituerunt. Ergo etiam videtur, quod
tenere perseveranter (|uod ti nebat, fuisset ut Angelo malo, quod revelatus 1 -
nullo modo video unde potuissel vel fuisset ei casus suus.

suspicari, nulla alia acc dente causa,
sola sc illud deserturum voluutate. Non Ultrrius quaeritur, Utrum malus An- q
nego illum scivisse, quia posset mutare uelus anle Lapsum non de- -
voluntatem quam tenebat sed dico : bere bono in quu

defli cli a eral ?
non potuisse illuni putare, quia ali- Et videtur, quod sic : intellectual -
quando omni alia cessaute causa, sponte euim naturae fuit cum deiformi inle!-
mutaret voluntatem, quam perseveran- lectu : ergo scivit quid agendum,

ter tenere volebat. » quid non agendum erat : et ita ^civit -
Adhuc, Ad ideni objicit Ansel-

10. non debere deflecti, a bono in quo
mus, ibidem « Si praescivisset casuin '
: erat.
suum, vel pra?opinatus fuisset vel pec- :
casset, aut non. Si praevisa tanta pcena, Ultbbius quaeritur, Utrum sciverit <
quanta peccatum suum secuta est, pec- lantam pcenam debere sequi talem cul-
casset : tanto magis puniendus esset. pam si fieret, an non?
Non ergo haec praescienlia illi expedie- Et viJetur, quod sic : scivit enim
bat. Sed si non peccasset aut >ola vo- :
Deum esse justum : ergo scivit euin
luntate non peccasset, aut timore poenae. unicuique pro merilis relribulurum
~'6.
1
S. A.nselmus, Lib. de Casu diaholi, cap. ;
Maltli. «yi,
23.
IN II P, SUM. rHEOL. TRACT. IV. QU EST. 18. 239
o per consequens Bcivit tantam quorumdam, qui dixemnt, quod bonis

poenam talem culpam esse consecutu- revelata Fuil sua confirmalio, malis au-
rani. tem non buus casus. Sed tamen illam
opinionem impugnat, sicut patuil in
Adhuc ulterius quseritur, Utrum An- objiciendo : quia non esset ratio quare
gelus bonus confirm indus, potuerit sic discrevissel inter eos qui aaquales
praescire casum ma)i Angeli? erant, quod quibusdam revelaret fulu-
Et videtur, quod sic omne : enim rum statum Buum, el quibusdam

expedii ns ad permanendum in bono, uon.
utile esl praescire : sed aliena pericula An sbqubns patet jam responsio. Ad s.
praescita magis cautum

faciunl ergo : Ai> ai.hi> dicendum, quod beati esse Ad i.
ulile esl ea pra Bcire et Deus nihil sub-

: non poterant, nisi certus essel eis status
traxil utiliuiu : ergo Angelo bono talem suus mturus, secundum quod beatitudo
dedit praescientiam. El per eamdem ra- proprie accipitur, sicul a Boelio defi-
lionem quod etiam

probatur, Angelo nitur in quinto de Consolatione philoso-
malo debuit eam dan , phias, quod « beatitudo esi status om-
uiuiu bonorum congregatione perfe-
Adhuc ullerius quauitur de causa ctus » sic enim dicil confirmationem in
:
quam Augustinus assignat, quare non gloria. Secundum autem quod beatitudo
debuerit prsescire casum >uum, dicens dicilur status bonus in buuis naturalibus
quod sapientia est fructus pietatis. et perfectus, sic nihil prohibet eus
Aut enim huc intelligitur de pietate praescire suam confirmationem vel suum
Angeli, aul de pietate Dei. Si de pietate casum : sicut etiam ex verbis Magistri
Angeli : tunc nulla causa est, quia quud in objiciendo monstratum cst.
per sapientiam Angelus praesciat casum Per hoc palet sulutiu ad sequens : a.-i 5.
suum, sive non, semper esl fructus quia huc expres e dicit quod diclum
illius pietatis quae theosebia dicitur, liuc est.
est, cullus Dei. Si de pietate Dei : ite- quud primo objicit Anselmus,
Ai> ld Aa 6.
ruiu nulla causa videtur esse, quia pie- dicendum, quod satis bene probat, quud
tali Dei convenil, quod revelet ea, et propter hoc praesciri non potuit casus
efii-i.it sapienlem unumquemque de liis Angeli : quia contingens fuil et dc fu-
quae faciunt eum magis cautum : reve- turu : scientia enim de cerlis el necessa-
latio autem fuluri casus magis cautum riis est, proprie loquendo.
efticit, Bicul probatum est. Ad aliud dicendum, quod hoc etiam aj ;.
procedit : quia satis beni probat, quod

Consentiendum
Solutio. est cum existimationem opinionem de casu et
Augustino el Anselmo, quod malus nun suo habere non potuit anlequam cade-
potuit nec dcbuit praescire casum rct.
Miiun. Ad bbquens dicendum eodem modo : w u.
Et bona est causa quam ponil Au- hoc enim bene probat, quod casum
istinus enim sapientia accepta
: talis suum praescire non debuit.
per revelationem non esset fructus pie- Similitkrdicendum ad sequens, quod \i '>
talis, sed potius inducliva tristitiaB ct illud procedit et bene probat.

'I spcrationis : contra pielatem autem Ai> bequbns eodem modo dicendum w 10.
suam Deus nihil facit : et ideo sapien- est quia bene probat,
: quod non prae-
lem de casu suo facere Angelum, Deum opinari vel praescire debuit casum
non dccuit. suum.
\i> aliud dicendum, quod Augusti- quod objicitur in contrarium,
Ai> in Adobject.i.
Dua loquilur ilti secundum opinionem dicendum, quod talis revelatio proces-
iMU D \U: M KG. ORD l'l: 1
D
i 1
1
i\ prophctia pi >
cii ntiee, qu (quam non ignorabal I poniaoi '!<•-
ui dicil ( 'l" a uper Malth. 20 e1 ulpam,

ii i,
I"i i
-« «l t .iiii <ii eamdem
seq., Dumquam ine no ti o impletur pcenam ( re ie< nturam uoo pra ram»
arbil rio, E1 hoc probal ' il«>-- .1 per diud hoi pluribu
1
probat
Jeremioe, kviii, el §eq ! Hepenti loquar \n elmu
adversus gentem et adversm regnum,ut quia le debere puu nio*
eradicem, et perdam
destruam, et di non potuil : ita quia punin
illml : v/ pcenitentiam egerit qem illa a |
" ' cire non debuil I
aim
i/iulo suo, quod locutus sum adve) rationalii erat, potuil intelligere quod
cnni, agam et ego pcenitentiam tu. juate, -i |« .
punirets S l
quo-
malo quod cogitavi ut facerem ei. Et niam judieia Dei aby et
subito loquar de gente et de regno, ut investigabiles vise ejus*, nequivit com-
sedificem et plantem illud : si fecerit prebendere, ao Deoa Eaeeret quod ju-t<-
malum in oculis meis, ut non audiat facere possel \ aJ di1 aliam . I
|
cau-
vocem inri/ni, poenitentiam agam super s.iin sic : « Sed et >i quia dicat, q
hoiio quod locutus sum ut facerem ei. nnllatenua credere potuit Deom creatu-
Unde si talis revelatio facta fuisset ram Buam propter ejua eolpam dam
Angelo, ex lioc non preescivisset casum turum, quam tanta booitate feeerat :
suum, nisi sub conditione, scilicel si pra?sertim cum nullom exemplom joati-
peccasset : et hoc scivit etiam sine rc- tire ulciscentis iojoatitiam, [>r i
velatione. (Jnde revelatio nihil recisset. numerum,

et certus esael in qoo futori
A.d obj«pt. \], D qui)(l objiciturde Petro Ni-
i el erant, qui Deo liui deberent, tanta
nivitis, dicendum, quod non est simile :
pientia •stitotom, ut si«.ut nibU
liomo enini posl easuni r< _i ssum habet habebal superfluum, ita -i minueretur,
ad gratiam el iileo revelatio illa utilis
:
perfectus non esset, nec tam praeelarum
est homini, nec inducil desperationem. opus Dei ex aliqua parte permanaurum
In Angelo autem post casum non est imperfectom nec ulla ratione Bcin : i
regressus, sicut in antehabilis sapius homo jain

set, si factus erdt, Deum hu-
probatum est : non enim posl pcceatum manam naturam pro angelica, aut ai _
pcenitentiae susceptibilis est Angelus. Et licam pro humana, si caderet, -ubstilu-

ideo talis revelatio in ipso induxisset rum : sed [totius unamquamque in id ad
tristitiain perpetuae damnationis et de- quod facla erat, pro se, non pro alia
sperationis,et ad aliud ulilis non fuis- restitutam : aut si factus nondum h
set. erat, multo minus putare possef ad
substitutionem alterius naturae illum
Ad qu«>st.i. \b ALiun quod ulterius quaeritur, con- faciendum. » Et subdit : » Si, in-
cedendum cst scivit enim se non de- :
quam, aliquis hoc dicat, quae inconve-
bere deflecti a bono in quo erat nou :
nientia inest '
? » Quasi dicat : Nulla.
enim potuit eum latere ratio justitiae, Beatus tamen Bernardus ad istud ver-
qui deiformis inteilectus fuit. Ratio enim bum aliter respondet, in iibro de Grn-
justitiae exigit, quod nullus deflcctatur a dibus Jiumilitalis, sic dicens, et conver-
bono in quo est. tens sermonem ad diabolum « Cndi- :
bilius est, quod non praevidisti casum

Ad quaest.2. Ad
quod ulleiius qua?ritur, respon-
id tuum, aut propter causam quam supe-
det Anselmus, quod ex ratione justitiae rius dixi : quia bonitatem Dei atten-
1
Psal. xxxv, 7. 23.
2
Ad Roraan. xi, 33. *
I DEM) ihidem.
3
S. Anselmus, Lib. de Casu diaboli, cap.
u
I.\ II P. Sl M. THEOL. TRACT. IV, QUjEST. 1«. 241
dens, dixisti in corde tuo : Non requi- por non acutus, sed poliua insipidus
ret 1
: propter quod, <> impie, Deum irri- fai tus fuisset per revelationem sui ca-
lasti : aul qui i \ iso et coucupito priu- sus .
el propterhoc fieri non debuit. Et
cipatu quod supra astra cceli exaltarea hoc dicunt Augustinum sensisse: turbas-
lium tuum) statim in oculo Buperbiae set enim Angelum et in tristitiam po-
trabes excrevit, <|u.i interposita casum Buissel ad saporem divinorum.
t u iii videre non [>»>tuisti. Sic -I < >-«'|»ii Et hoc licel satis bene dictum sit, ta •
cum praevideret suam exaltationem, qod men aliter posseldici. Dicil enim Tullius
jhm\ iilit suam \ enditionem. » in Bne primse Rheloricse, quod pietas
est benevolentia in parentes. Et ideo io
.3. \i> \i u d i|ii». il uiterius queeritur, omne bonum parentale pietas vocatur.
Utrum bonus Angelus potuerit veJ de- Angeli enim vocantur filii, .lob, i, 6 :
buerit prsescire casum mali Angeli? Quadam die, cum venissent filii Dei ut
Respondet Anselmus sic dicens, quod assisterent coram Domino, Quod Grego-
-i praes< i\ sset culpam, praesciv issel rius exponit de Angelis. Nec potest
etiam pcenam ex ordine justitisB, quam esse, quin Deus pius pater Angelorum
norare non posset, propter hoc quod per creationem benevolentiam magnam
est deiformis intellectus et non posset : ct dulcem habuerit in eos : nec decuit
nec deberet contemnere pcenam quam eum circa Angelos aliquid facere, quod
prsesciviss t. Sicut ergo boIus amor ju- fruclus pietatis iUius non esset. Revela-
solum odium poense sufficeret
itiae, ita tio autem cum illuminatio sil ad sapien-
ad non peccandum. Duas igitur habuis- tiam pertinens, fructus est illius pie-
set c tusas qoq peccandi unam hone- : tatis : et cum talis revelatio sui casus
Btam et utilem, alteram inhonestam e1 inutilis essel et inhonesta ad servandam
inutilem, i<l est, amon m juslitiae, el justitiam sicut paulo ante probatum est,
mliuin pcenae. Nam non salis esl hone- et nibil induxisset in eo, nisi tristitiam
um solo odio pcenae ni n peccare, el ad el timorem, non decuil pielatem I)<'i
non peccandum inutile esl odium pcenae, AneeloI

talem facere revelationem. Et
ubi solus amor justitiae sufficit: et lau- sicul dicil Anselmus, cum minimum in-
dabilior estjustitia Bervata ex boIo amore conveniens de Deo sil impossibile, eo
justitiae, quam
mixlim servarelur etiam si quoil oinnia facil convenienter el decen-
ex odio pcenae. El ita patet, quod neu- ler, nec potuit, Qec debuil Angelo reve-
ter, nec bonus scilicet nec malus decen- lare casum : quia hoc non fuisset fructus
ter [tuluit aut debuit praescire casum et pietatis, sive benevolentiac in Angelum,
pcenam. Licel eniin prsBvisum periculum scd duritiei.
iti.it quandoque cautum, tamen jnsti- \ilhur tamen Anselmus facil fortissi-
ti.nn servatam facit servilem et minus mam objectionem. Deus enim homini
laudabilem. primo revelavit in quo possel cadere, <(
pcenam casus cum «lixit De ligno scien- :
n. 4. An i liimim dicendum, quod quidam //,/• boni et mali ne comedas el hoc st '
: <
i
dixerunt, sicut in objiciendo dictum est, in quo p< ssel cadere. Et subjungil : fn
quod intelligitur de illa pietate quae esl quocumque die comederis ex eo, morte
- a, sive cultus Dei : cujus sine <lu- morieris : et haec eril poena : ergo el An-
Iruotus est sapientia, quae est 'I"- _ lo potuit et debuil revelare utrum-
num Spirilus sancti, secundum (\w>A que islorum.
Bapientia dicitur sapida bci sntia, sive per El ad hoc respondet Anselmus sic :
saporem scienlia divinorum. Et ille sa- « Non esteadem ratioin hominibus.el in
:
l'> .! i bi . Ilebrajo», 13. n, 17.
10
h. \l i; M M, «iith im: l.h
i lln \ 1 1
:• I
'
. Ilomiuum • n iii nul ni i
| •
•
»
pter peci al uin primi parenti innuiu

i .1 luliuiii in i
uumodorum factfl i
sil>ili>, ex qua |>.i bilitatc mullifl modin III I K I I I M < I Mll

-
gratia nobifl opei atui in "i i iptiliilita
inii. Ille vero |

cilicel Vngelui nullo
peccato proecedenle pec ati alii ujufl mali i»Ain ici i.\ i
nnii iii\rini,ii passioncm : el ideo per

iv\ elationem Bui casua in tristiti im, quae Ulrum Angeli prs unl acramenlum
tnaxima pcena esl . induci non debuil i Incarnalu
Aliiquidam dixerunt, quod duplex
posna, scilicel promovens, Buffocans. < i
Promovens est, quae valel ad meritum : Ad i-iii.Mi m objicilui

el hanc quandoque infligil Di us Bine I . AugustiQUfl iii libro V tuj G
culpa, sicut patel in beatoJob. SufTocana tim " I litteram 5i< fbil •
ira
est, qus3 qod valel ni>i ad desperationem .1 Bas sulis in Deo m\ Blerium incai d
et tristitiam, quae mortem operatur. II ad ni>, iil . sicut dicitur, ad 1 . m, I".
Corinth. vn, ln : Sxculi tristitia mortcm tamen innotesceret principatibut ei , ot -
operatur. E1 hanc Deus uumquam in- statibus in easleslibus per Ecclei

fligit sine culpa praecedenle. I ude cum ijuiii ilii primitufl E< i lesia quae |"
dolor de casu qui ex revelatione fierel in surrectionem cong - fuit,
Angelo, pcena sil suffocans, et non pro- cospit. II

-
n A ilicet i . .
- »-
movens, in Angelum ante peccatum ca- culis innotuit, quia omnis creatura ui d
dere non dobuit, nec poluit. ante saecula, sed >ili> in< * -
^
* i t '. »
Ergo Angeli a principio cognoverunt

mysterium incarnationis.
CONTRA :
1. Isa.LX.iu, l, superillud : Qu\

\l i:\litlM 111(111 iste qui ve/tit de Edom? Dicit 1 1 i •
-
:
* *
-
nymus, quod « Angelicas potestates nou

intellexerunt adplenum mysterium in-
ARTICULUS II. carnationis, donec innotuit eU per E •
clesiamct Apostolornm praedicationeni. »

Utrum boni Angeli aliquid prsesciverunt Adhuc, Dionysius in Caelesti hierar-
2.
de sacrametttv Incarnationis quod fu- chia, tractans illud idem Quis est i.ste :
turitm rrat ? qui cenit de Edom ? dicit, quod « Angeli

inter sc moverunt istam quaestionem
coram Christo ascendente, ut ipse ex
Secundo quaeritur, Utrum boni An- benevolentia iiluminaret eos de quarsiti-
gcli aliquid praesciverunt de sacramento et propter reverentiam ab ipso imme-
Incarnationis quod futurum erat? diate hanc quoestioneni non quae>iv -
Et circa hoc duo quaeruntur. ruut. » Cum ergo non sit quaestio, ni-i
Primum est, Utrum praesciverunt sa- de ignoratis, viJetur quod mysterium

cramentum Incarnationis ? Incarnationis usque ad ilJud tempus
Et secundum, Utrum ex naturaii co- iffnoraverunt.
gnitione possint cognoscere futura '?
Solutio. Ad hoc dicendum. sicut dicit s
1
S. Augustinls, Lib. V super Genesim ad htteram, eap. 19.
I\ II I». SIM. THEOL. rRACT. IV. Ql EST. IS. 2\:\
Glossa super epist. ad Ephcs. 111, 10, lis visus est per oruem, devicta morto,
Buper illud : Ut innotescat principatibus in majestato apparuit, qui aatus ul homo
et potestatibus in ccelestibus per Eccle- inui ci.it tantum homo : u> agnoscenles
siam. •
Per hoc enim innuitur exprcsse, Vngeli mysterium quod prius latuit de-
quod aliquid didicerunt per Ecclesiam claratum in carne, genu illi Qeclentes,
de mysterio Incarnationis. » Propter quasi I >
«
- <
» gratias agant, quia veritalcm
qaod distinguil Glossa, quod Buperiori- ilixeruut. »
bus Angelis non quidem a principio

creationis, Bed a principio formationis
cum dictum esl : Fiat lux. Et facta est
lux ', innotoit mysterium fncarnationis.

Aliis vero inferioribus non plene inno* MtlKlll SECI \DI
luii, nisi postquam factum est, et prae-
dicatum ab Apostolis. Et ita pro diver-

bis Angelis utrumque verum est, scilicel PARTICULA II.
quod et a principio cognoverunt aliqui,
et alii non cognoverunt, nisi postquam Utrum Angeli ex naturali cognitione

impletum est. possinl cognoscere futura ?
I
*
« » —
tamen dici, sicut in antehabitis
'
- 1
dictum est, quod duplex est notitia An-

gelorum, scilicel in verbo, el in proprio Deinde quseritur, Utrum ex naturali
nere Bive in propria natura. El sic ili- cognitione possint cognoscere futura?
cendum, quod in verbo a principio suce El videtur, (juud sie.
ationU loverunt mysterium In- 1. Isidorus in libro de Institutione
carnationis : Bed in proprio genere non Ecclesiastica : « Triplici prasscientisa
^noverunt, postquam factum ost. nisi acumine vigent da^mones, scilicet subli-
Et hoc confirmatur per Augustinum in litate natnr.i', experientia temporum,
libro V super Genesim a<l litteram^Bic revelatione supernorum splrituum. »
dicentem « In Deo non lantum inno- : Cum ergo non reveletur nisi ijuud scitur,
scit Angelis quod absconditum est, sed el Angeli boni revelenl malis spirilibus
etiam apparel eis cum manifestatur atque futura, ipsi sciunt futura per naturalem
propalatur. • Et hoc iterum confirmatur cognitionem.
per verbum Apostoli, I ad Timoth. ui, Adhuc, Augustinus in
2. libro II su-
|i» : Et manifeste magnum est pieialis per Genesim ad litteram : » Aliquando
sacramentum, quod manifestalum est in ipsi nefandi spiritus quas i[isi facturi sunl,
carne, justificaium est in spiritu, appa- divinando praedicunt. Angeli vero <-x
ruit Angelis, prsedicatum est Gentibus, prima potestate naturae potuerunl co-
creditum est mundo, assumptum est
in gnoscere futura qua3 per Qenda
ipsos
in gloria. Ubi Glossa <lirii sic: « Appa- erant. » Ex hoc accipitur, quod et An-
ruit Angelis, qui ex eo profecerunt, gelus bonus, et Angelus malus potesta-
'inml hoc factum est. Non enim in tem habel faciendi futura sed minus :
Moo tantuin innotescil Angelis quod est cognoscere, quam facere: ergo multo
absconditum est, verum etiam hoc eis magis habent praecognitionem futuro-
apparet cum ••rii.ilui atque propalatur. ruin.
Ideo dicitur apparuisse Angelis homo Adhuc, Augustinus in
:;. libro Relra-
Christus, oon jam
forma humanitatis, in clationum « Compertum quod
: est,
-'•I in potestate. Qui enim jtiius humi- multa luiura praedicunl mali Angeli quem-
i, 3.
244 I) \l.i: \l \<. ORD PH ED.
admodum o\ 1 n unl : i< <l mel <»i dbI nullu

cognilio boni Angeli, quam mali ei iliquid \» 1 iolell
multo magis pot unl hoc boni \n uli, clum non rn
quam mali . nihil autem pi ec licitur, d olus D

quod pracscilur : ergo cx nutur.ili cogni- < ogm
liono possunt praeco n fulurj. n oi \ us bonua vel mali
i tdhuc, Gregorius N) n li- i idhui Si ingeli l<<>n: \.| m
bro de fJomine, indui 1 di lum So raiia erentfutura, cum 1
dicentis, per circuialiones triginta sex sint, el i 1 l ia pi
millium annorum variari mundum, ita non poaaunt, oporl rel quod in \
quod dii quorum vita longa eat, expe- eaaet aliquid, in quo aicut ia s
ent
rientia uniufl circulationis prasdicebant futura: sicut videmua, quod arlifi
multa futura in olia circulalione qus gnoacit fulura per artemauam da:
similia ilii erat : sed dii Gentium sunl quia sunt in ips o per rationi rdinem
dasmonia, ut dicil Psalmista, Psal. xcv, artia. Nihil talium eat in Angelis b
.">. Si ergo daemones possunt hoc, multo vel malis. Ergo videlur, qua
magis boni Angeli naturali c ignitiono. boni vel mali cognoai ant futura.
5. Adhuc, Augustinus in libro IX de 6. Quidara tamen adhuc objiciunl
Cirifa/r Dei : « Quorumdam Bignorum centes, quod certior •
sl ognitio ia An-
nobis occultorum majore experientia gelis bonia et malis, quam in hominibus
multo plura daeraones, quam homioes Bed quidam homines, aatroaomi -
fulura prospiciunt '. » E< ex hoc sequi- praecognoscunl quasdam futura de ii -
tur idcm : quia vigor naturalis intelli- bribua, et ventis, et dispositione lol
gentiae major est in bonis Angelis, quam vitas et ordinc : et de hoc Fcripserunl
in malis. libros et artem, bicut Ptoli maeufl ia lil ro
s (i comra. lN contrarium ost , quod qui Arabice dicitur Alarka, •

I I ine
J. Putura singularia incerta sunt, noc Quadripartitum, ubi per artem <;
cognosci possunt, quo con- nisi ab eo in quid iosingulis in tili vel tali la-
tingenter noo sunt, sed sunt idem quod tione natis futurum sit: et quid futuru n
ipse cognoscens et hoc cst solus Deus : : sit, et quid civitatibus el gnis pei
solus ergo Deus est qui polest habere tem doc it in lihro centum viginti q\
cogoitiooem fulurorum cootiogeotiom. s tionum. Si ergo hoc homo potesl
2. Adhuc, Fulura contingentia non gnoscore : cuin potentior in cogniti
possunt cognosci, nisi per causam, quia oaturali >it Aogelus lam bonus quam
futurum enim Aria-
in sc non est. Dicit malus, raulto magis potest </• -
totoles in IV Physicorum, quod fuluruin Angelus, et sic fulura pra?c< _ - it.
nondum ost nihil cst causa fulurorum :
certa et stans nisi Deus ergo nihil co- : S i.ltio. Hespondendum adhocpor
est
gooscit fulura nisi Deus. auctoritatem Augustioi in libro XI Civi-

Adhuc, Diooysius dixit, quod « Deus tatc Dei 3
, ubisicdicit: « Aliudesttem-
multa cognoscit unilo, et cooliogeotia poralibus temporalia, tt mutabilibus
certitudinaliter : » cerlitudinaliter ergo mutabilia conjectare, eisque tempora-
futura contingentia non oovit nisi Deos: lem ot mutabilem modum snae voluuta-
non ergo Angelus, sive bonus, sive ma- tis ot facultalis insercre,quod da-monibus
lus. certa ratione permissum est. Aliud au-
4. Adhuc, Aristoteles dicit, quod tem in ceternis incommutabilibus Dci
1
S A.UGUSTINDS, Lib. IX de Civitate Dei. cap. * Idem, Ibidem.
22.
[N II IV SUM. THEOL. TRACT. IV, ni.KST. 18. 245
legibus, quffi in ejus Bapientia vivunt, cessu aetatis : Bignifical enim melancho-
mutationes temporum providere, Deique liam oigram in cerebro, quaa processu
voluntatcm i|u;i' tam certissima quam temporis maniam inducit. El sicut esl
potentissima est, divini Bpirilus ejus par- illud Aristotelis in Probtematibus, quod
ticipatione cognoscere, quod Banctis An- auslrinis existentibus in aestate el autum-
is recta discretione donatum est. » mo, moribunda erit hiems, maxime in
Unde distinguendum est de cognitione mulieribus el parvulis : Bignat enim

futurorum. dominium phlegmatis et abundantiam
enim cognitio futurorum certa et
Esl quod maxime dominetur in mulieribus
per cerlam causam. E1 hanc non habel el parvulis .-
iu mulieribus propter se-
ni>i Deus, qui Btans el cerla el immobi- xum, el in parvulis propter sBtatem :
li> causa esl omnium eorum quaa liunt, et hoc tempore phelgmatis <[uod hiems
nt dicil Dionysius. El si aliquid a se fa- est, abundabit, el perimet. El hanc
ctorum ignoraret, oporleret quod causa Bcientiam futurorum habenl homines, et
in illa parte vacua essel ab illo effectu : multo magis daemones, qui vivaciores
hoc enim expresse dicit Dionysius in li- habenl Bensus e1 intelligentias ex tali-
l
bro de Divinis nominibus . bus signis conjecturandi futura.
Es1 ilerum cognitio futurorum per Elarum cognitionum prima certissima
contemplationem in Verbo, quod ars fa- esl et infallibilis et universalis. Secunda
ctiva esl omnium futurorum, ul dicitur, certa, sed non universalis quia lux Verbi :
i i. 3 el Omnia per ipsum facta

i : non illuminat, nisi ad quse vult, el sicul
sunt, ei tine ipsa factum est nihil quod vult. Tertia probabilis est, et non cerla:
factum est. In ipso vita erat, ct vita erai futura enim contingentia non sunl in si-
///./ qua?dam futura,

hominum. El Bic militudinibus concreatis Angelis per mo-
Bcilicet ad quaa illuminal Verbum, pos- dum certitudinis, sed permodum proba-
Bunl cognoscere Angeli sancti contem- bilitatis. Quarta nihil hahet certitudinis,
plantes in Verbo. sod quiddam conjecturalis probabililatis.
Est iterum cognitio futurorum in babi- Propter quod e1 ipse Ptolemaeus dicit,
lil)ii> concreatis Angelis, qui sunl simili- quod divinans in a>h-i> qou certitudina-
tudines sive rationes universalis ordinis liter dcliot praedicere : effcctus enim ta-
i-. qua lit, regitur '•( disponilur mun- lium signorum non veniunt ad generata,
• lii-. Et in hac similitudine sive specie nisi per aliud el per accidens, ot saepe
per naturalem cognitioni m multa co- possunl impediri non solum per omnipo-
gnoscunl Angeli de futuris lentem Dei voluntatem, sed etiam per
Esl iterum cognitio conjecturalis per causas nalurales in contraiium dispo-
eigna sive coelestia, qu« sunt in motibua nentes, ot aliquando per operationem
rorum, velin effectibus eorum, in ele- sapientis hominis.
mentis ''t elementatis, quae per experien- His habitis, tacile ost respondere ad
li;un accipiuntur: Bicutdicit Ptolemseua objecta.
in Ceniilogio, quod prognosticator qui Ad primum ergo dicendum, quod An- v , ,
a atellis Becundis prognosticandi ra- geli bonisciunt futuravelin Verbo velin
tionem accipit, sdpjk' veriora dicit. El habitibusconcreatis,etsicrevelantea:sed

,it steilas sirtnirfas. impressiones ha?c cognitio probabilis est etparticularis.
astrorum resultantesin elementiset ele- Ad alidd dicendum, quod «'.\ illa au- A ,i ?>
mentatis : Bicul esl illud Avicennae, quod ctoritate non sequitur,nisi quod qua dam
multacsesariesdurorum <! nigrorum pilo- particularia prsedicunt, quae a Deo facere
ruin injuventute, maniam signat in pro- permittuntur.
1
5. Diony?il«, Lib. d« Divini* nominihu«, rap. 7.
240 ]). \l.i; M \i, UIU). l'i: l.h.
s .i ;i.
Aii \i.ii n eodem modo diccnduna •
Angeli 1111111 mali non n njei lui aliter
prsdicunl quffidam fulura, qu 1
dem conjoi turia el nabitibus con< reatit Ml.Mlilti M IV.

meliue prffidicunl Angcli boni per natu-
ralem cognitionem. Utrum ingeli aliquid tit additum
A ,i \ \i. m 11 n dicendum, quod lalis prffidi- confirmatione, ei guid tit iilud
otio qod est uisi <\ conjecluris. \.\ bene
concedimus, quod talem prffiscientiam
melius habent Angeli uaturali cognitio- hi lndb quffii itur, I truro aliquid
111 •, i| 11,1111 dffimones: quia daemonee etiam addilum, el quid in confirmationi !
naturalem cognitionem habent obscura- II.iii*- <niiii qusstionem disputat Ma-

1,1111 per peccalum. Tameu in prxhabilia. gistei inlibroll Sententujrum, distinct.
nlii de seternitate mundi disputatum est, \ , ibi, Post fuec consideraiio addut
probatum est, quod in boc non bene <li\it l.t (jua ritur, Quid sit confirmatio \n-
Socrates. gelorum, et quid etiatn obstinatio malo-
A ,i •,. Ao ai.ui» dicendum, quod ex illa aurum ? Et <li<it sic « : Posl creatioi
ctoritate nihil aliud accipitur, nisi quod 1 uamque quidam mox converti sunl .<d
conjecturaliter prsecognoscunl futura et rj creatorem Buum, quidam avers I
ex signis, ct hoc verum est. « verti ad Deum, fuit »i charitate adhffi-

Adobject.i. Adquod objicitur in contrarium,
li) c rere : averti, odio habere, v<l invidere.
dicendum, quod bene probalur per boc, Et infra eodem capitulo : < Hcc
<|uo(l solus Deus certitudinaliter prffico- • cont ersio et aversio, qua dii i-i sunt
gnoscit futura contingentia. « (jui natura boni erant : ut >mt alii supra
A'i object.2. Eodem mooo dicendum est ad dictum « illml Id.iiuin per justitiam boni, alii
Aristotelis solus enim Deus qui facit: '.<

ilio nalurali bono corrupto per culpam
contingentia et necessaria, novit ea cer- « mali. Conversio ju-t<i- fecit, et aversio
titudinaliter et per seipsum ut causam « injustos. Utraque fuit voluntatis,
stantem et necessariam. voluntas utriusque libertatis. » Kx hoc
\'\ object Ad sequbntia tria eodem modo dicen- accipitur, quod sola votuntas libera
3, 4 et 5
dum cst : quia non cognoscunt futura, sufiirit <-i> ad conversionem : nihil ergo
nisi conjecturaliter et probabiliter. additum est gratiffi, qua converterentur
Ad object.6. Ad ultimum dieendum, quod per hoc et confirmarentur.
non probalur, nisi quod honio et Angelus 2. Adhuc, II Senientiarum, distinet.Y,
et bonus et malus futura de dispositione caj). Habebant enim dicit sic « Fote- t
:
hominis et mundi conjecturaliter et pro- « rant voluntate eligere quodlibet, <'l ra-
non cer
babiliter possunt coguoscere, et « tione judicare, id est, discernere : in
titudinaliter et Aneelus melius coeno- : « quibus constat liberum arbitrium. N<

scit quam homo et bonus Angelus me- : « creati sunt volentes averti, vel conver-
lius quam malus. « ti : sed habiles ad volendum hoc, vel
« illud : et post creationem spontanea
« volunlate alii elegerunt bonum, alii
« malum. Et ita discrevit Deus lucem a
« tenebris, sicut dicit Scriptura ', hoc
1
Cf. Opp. B. AJberti. r.omment. inll Senten- XXXIV.
tiarum, Dist . V, Art. 5. Tom XXVil tnijusce. 2
Genes. 1, 4 et 5: Et divisit Deu? lueem a
dovsb editionis. Gf. etiam I am Part. Summa? de tenebris. Appellavitque lucem Diem, et tenebras
Crealuris, Tract. IV. Qusest. 31, Art. 3. Tom. Koctetn.
:
I\ II P. SUM. THEOL. Ti: ii I IV, Ql 1>I. is. 217
« est, Vogelos bonos a malis : el lucem beatitudinis, sed potius miserie. Co-
• appellavil diem, el teoebras ooctem : actio quando aliquid violenter
enim est,
i quia bonos Angelos gratia sua illumi- tenetur in hoc quod est contrarium ua-
« navit, malos vero excascavit. » l.\ boc tursa cl voluotati. Si autem ex voluutate
accipitur, quod sola voluntas Bufficil eis esl tuuc ni dicil Augustinus in libro V
:
;nl conversionem, et ad meritum vitafl de CivitateDei contraTullium', dod erit
nterna?. Bub aeoessitate.Dicit euim sic: « Quidquid

\. Adhuc, Ibidem, in cap. illo, Post esi ex voluntate, dod esl ex aecessitate :
//,<< consideratio : « In conversis i in (|ui(l(|ui(l autem dod esl ex aecessitate
i Bpei ulo relucere ccepil Dei sapientia, potest, aliter esse : si autem potest aliter
« qua illuminati Bunt ; aversi vero excsa- esse, Angelus conversus potest averti,
« cali snnt. Et illi quidem conversi sunl quod falsum est, el rontra fidem, Luc.
« el illuminati a Deo gratia apposita : wi, 2H : Inter nos et vos chaos />i</</nt///<
« iîi vero snnt exctecati, dod immissio- firmatum est, /// l</ <///i volunt hinc tran-
c ne malitiae, sed desertione gratiae a q ua sire </</ vos, //<>// possint, neque inde huc
deserti sunt : dod ita quod |»iins dedita transmearc. »
« Bubtraheretur, se<l quia numquam esl Si quis dicat, quod immobilitas neees-
b apposita ut converterentur. » Ex hoc sitatis hujus est <'\ praesentia Dei, quam
accipitur, quod etiamsi gratia apposita habent boni Angeli, facie ad faciem
est bonis, post conversionem apposita Deum videntes.
est, el aon ante. Contela : Ante casum daemonum eequa-
utra.
Contra : Liter eranl innocentes el illi qui postea
II Sententiarum, distinct. V eaj). G, ceciderunt, et illi qui steterunt : ergo noo
« Si autem queeritur, Utrum j>ost crea- esset ratio, quare pcenilenlem exhiberet
« lionem conversis ;ili'[niil collatum sit - Deus illis <jui steterunt, et Qon illis qui
« per qiiod converterentur, id est, dilige- corruerunt. Si ergo praesentia Dei con-
« rent Deum ? Dicimus, quia esl eis eol- tulit stantibus, <juo<l cadere qoq potue-
« lata gratia cooperans, sine qua non runt, eadem praeseritia contulit etiam ca-
« potesl proficere rationalis creatura ad (lentiliiis, quod cadere qoq potueruot,
« meritum vitae. » Sed ibidem dicit, '
quod falsum est.
quod « coDverti ad Deum, fuitei chari-

tate inliiiTci-e, » lioc est, diligere Deum Soli iiu. Dicendum, <|uo<l pro certo s j u10,
propter -•• el super omnia. In lmnc Aogeli booi efficaciter converti dod po-
aclum non jiote^t rationalis creatura sine leranl sine gratia apposita : quam gra-
Ergo oporluit, quod ante
gratia addita. tiam in libroll Sententiarum, distiDct.V,
conversionem gratia eis adderetur, qua cap. Si a//t<"/i< quseritur, vocat Magister
< "ii\ erterentur. gratiam cooperanlem. Distinguil enim
Vuguslinus gratiam in duo, scilicel gra-
i
Ultbbius quaeritur de dieto Prosperi, tiam opefantem, et gratiam coope-
qui in libro <!•• Contemplatione dicit, rantem. Et vocat gratiam operantem, in
quod i de lali conversioDe facta esl eis (jiia eoIus Deus operatur io aobis sine
lelix oecessitas ut de catero averti dod aobis,qu83 i'st gratia justificatioois impii
posseat. » justificatiouem enim impii Deus operatur
Gratia enim hujus quaeritur, Utrum in nobis sine aobis. l-a. xliii, _"> : Ego
hsec oecessitas sit coactionis, vel dod ? sum, ego sum ipse qui deleo iniquitates
Si per coactioDem esl : tunc dod erit pars 1/i'is propter in<'. Luc. v, 21 : Quis potest
:
II Sententiaram, Dist. V, cap. \. 10.
•
S A.I gostimds, Lib. V de Civitate Dei, cap.
248 I». ALB. M m. ORU it. ii»
iliuii/irrr peeeata, ni i tolut Deu ? I i

eonvei io non fuit merito l rr>n-
hac gratia dod iDdiguit \ n : omm .

ut di< lura i
enim erant justi justitia innocentia naltt- M pei b dtriaprima.

ralia. iral ia outcm co iperans est,
<
qu
cooperatur cum libero arbitrio : sicut vii in m quod ulterius quteritur de verbo \
ius gratuila eleval potentisra liberi orbi- Prosperi, dicendura quod illa di
trii, iit efficociter el meritorie velit el " ve iminobiliti
possit in bouum, quod supra , quod cundura Augufttinum in Enehiridion

esl Im »imi iii aeternum, boc est, Deus. Ii quorum primura esl donumpei n-
cum converti sit per amorem Deo inhas- quod tuni actualiler additura
Liae, i
rere propter Be super omnia, converti Angelo:et indignum fu |uod post

actus raeritorius estet charitatis. In hunc perseverantiam mutari p et amitti
actura noD potuit Angelus ex aolie natu- tantura bonum. Matth. x\iv. I ;
Q
ralibus, sed indiguit gratia cooperante: perseveravei e in finem alous
qua? stantibus est apposita ex meritocon- erit. .\<l Hebr. xu, 7 In d iplina
grui, non ex merito coudigni congruum : /' everale. Tamquam fiiiit vobu <>//
enim fuit, ul illis qui ex solisnaturalibua s '' <><"' Secunduni esl immob is lit li -
bonum seternum elegerunt, apponeretur nestatis Angelicas : inboneslum enim

gratia qua illud efficaciter obtinere pos- easet, ut Angelus perseveranter c njun-
sent : et nihilominus justum et con- clus fini,a Gne iterum deflecli p< im
gruum fuit.ut illis qui libertate voluntatis causam nullam defiexioni r<rl «J i — l I
•
se abono illo averterunt, et ad bonum tium esl perfectio c I - lus enim

commutabile per illicitum amorera con- cum conjunctus est lini, non es in ••
vcrsi sunt, delectatione propriae volun- s,,, l in termino ad quem ducit. Fnvia
latis contra Deum, gratia ilia non appo- f Q it, " *ol - oaturalibus exis u et in-
oeretur, qua umquam adjuvari possent congruum esse videretur, ut cum quis
ad conversionem ad incommutabile bo- perfecla via finem att . iterum re-
num. Dicit enim Damascenus, et, in dueeretur ad viam perficiendam ad eum-

praecedentibus habitum quod non est de deni Gnem, ad quera jam feliciter per-
Angclo sicut dc homine. Angelus aversus venit.
converti non potcst, nec convcrsus averti Ad
autem quod objicitur, conceden-
id
potest, sicul aec homo post mortem sus- dum quod non est necessita^ coaction 5,
ceptibilis cst pcenitcntia?. sed immobilitas voluntatis ex tribus di-
Et per hoc patet solutio ad primam ctis causatae: haec enim justitia divina
partcm quaestionis. Quod enim Magister est. quod rationaliscrealuru in illo bono
videtur dicerc cx vcrbis Augustini, quod perseveret, et ab eo deflecti non possit,
conversio fucrit ante gratiam, intelligi- ad quod adjuvaute l)eo slcut ad linem
tur de illa conversione elcclionis, qua ultimum deducla cst.
ex libero arbitrio eleg- 1 bonum incom- Ad id quod objicitur de praesentia Dei,
mutabile, quamvis ex solo libero arbitrio conoedendum est, quia hccc non est
non posset proficere in illud. Et ista causa, sed ea quae dicta est.
1
S. Augustinos, In Enchiridion, capp. 06 et 57.
1N II l\ SUM. THEOL. TRACT. IV. QUiEST. r». 249
QUjESTIO XIX.
I irmii iM'aiiiii<liii<Mii in fornmtloiie bonla Angelis datam, meruerint,

vel iion ? '
Deiade propter illud qund Magisler siraul fuerunt : sed ante confirmationem
quseril in libro II Sententiarum, <lis- nihil meruerunt : in Bolis enim naturali-
linct V, cap. Hicquxri solet, quffiritur, bus (unc erant, et ex solis naturalibus
I trum beatitudinem in Formatione bonis nullus mcreri potesl : ergo nec anle
Angelis datam, meruerint, vel non? confirmationem meruerunt, nec in ipsa
quod m ruerint
Et videtur, : conversione ct confirmatione mereri
L Beatitudo enim in ratione premii poterant : confirmatio enim dala est eis
esl praemium autem in ratione sua ha-

: ad gloriam vivendum, et
et ad beate
bet, quod redditur merito oportuil ergo : non ad merendum ergo videtur, quod :
bi aeeeperunl eam, quod meruerunt eam, numquam meruerunt merito antece-

vel ante, vel po-t. dente.
1. Adhuc, Beatiludo non datur nisi
- :is : non est autem dignus n si qui ;

Ultbrius quaeritur hic propler solutio- Qusst.
meruit : ergo videtur, quod meruerunl nem quam videtur approbare Magisler in
b< atitndin m ?ibi datam. eodem capitulo, Utrum beatitudinem
3. A Ihuc, Aoaelmus in libro do Casu tunc acceptam postea meruerunt ex mi-
diaboli b"ic dicit : « Hoc fuit peccalum nisterio quod faciunt circa nos?
diaboli, quia voluit habere sine merito, Et videtur, quod sic.
quod per meritum aocepisset si stelis- I. In Iminanis enim, quffi ad similitu-
aet. • Alii ergo qui non ceciderunt, per dinem divinorum disposita sunt, saepe
meritum acceperunt bealitudinem. videmus, quod miles anto accipit stipen-
\. quod in conver-
Adhuc, Constat, dia, quie postcriori mililia meretur. Cum
sionc ad Deum movebantur secundum ergo Angeli boni dicantur milites Dei,
liberum arbitrium ad summum bonum : Job, xxv, :] : Numquid est numerus mi-
et bic inotus (ut in prcecedenti articulo litum ejus ? videtur, quod Angeli bea-
habitum est) gratia fuil informatus : om- titudinem prius acceptara postea in ex-
nis motus lilioii arbitrii gratia informa- cubiis custodiffi circa nos militantea
tus, meiitorius est : ergo tunc merue- meruerunt.
runt : omne enim meritum a<l beatitudi- 1. Adhuc, Si non merentur miniatran-
nem referlur ut ad praemium : ergo do circa*no3 : tunc nihil valerenl eis op-
beatitudinem quamcumque meruerunt, tima et dignissima obsequia, quffi faciunl
aeceperunt. circa nos,quod valde inconveniens est.

;ontra, • '.ontra : 3. Adhuc, Charitas* (quse forma virlu-
Conversio et confirmatio Ancrcli boni tum est) merelur ergo major charitas :
1
Opp. R. Alberti. Commpnt. m II S^n-
Cf QOTffl editionis.
t^ntiarum. Dist. V r Art. ' Tnm. XXVIIhujlUCe

i) ai.i; \i \< onn it. i i»
plua meretur, el maxima maxime : i <l pi iihm ti lemp

mnxima e charita Vngelorum bono-
i l.t bam opiuionfm i \l
rum niiiii tranlium cin ! nos cl it, :

p Um iituli indu<
quod non meretur ni i
beatitudinem di< it : I t
boc milii
iijn in principio bcatitudinem acceptam • leor. »
in obsequiis circa nos merentur. cundum dirta tuguKtini el '
mi,
s«d comrt Comtra : procul dubio tngeli convertendo se ad
Si merentur obsequiis
I . circa noe li- Deum per liberum arbitrium . in-
ctis : automnesmerentur.superioresscili- formatum, meruerunt confirmari in !»•
ceti el inferiores : aul inferiorea lantum. liludine.

Si omnes: lunc Bequitur, quod omnes Et tenendo banc viam dicemi
superiores el inferiores usum exlerioria quatuor prima, quod per illa non pi
officii babenf circa nos : el boc esl con- quod meritum
batur, nisi praecedil pi
tra Gregorium dicentem sic: • Superio- roiumcausa, non lempore : el hoc raffi-
ra illa agmina Deo assistentia, usum ex- cit. Sicul patel in parvulis, qui non
terioris officii non babent. » El vocal habent eausam praemii, nist in _
s uperiora agmina quatuor ordines Bupe- cramentali, e1 in illa salvantur, cum

rioresj Cherubim, Seraphim, Thronos, nullum meritum praecedens habeanf
el Dominationes. autem inferiores Si tempore.
tantum lunc cum omne meritum exal-
:
tel merentem in gloria^ tantum possel quod ulteriofl qua?ritur, dicen-

\\> io A^
mereri inferior, quod ad gradum supe- dum, quod obsequio qnod facinnt ci
rioris ascenderel : el sic ordines confun- nos, merentur prsmium accidenta
derenlur, quod absurdum est. quod esf gaudium de profectn ministerii
2. A.dhuc, Si meretur Angelus obse- sicut dicitur in Evangelio Lncae, w. 10:
quendo circa nos : cum omne praemium Dico Dobis, gaudium coram Ange- erit
dependeat a merito, et gloria de beatitu- lis Deisuper uno peccatore pomitenliam

dinc praecepta praemium Angeli, glo-
sit agente.
ria A.ngeli dependeret ab obscquio quod Ad quod contra hoc objicitur, dicen-
id
facit circa nos, quod valdc ahsurdum est, dum quod non est simile de homine re-
quia non dependet nisi a Dco. munerante, et dc Deo: homo enim spe
futuri servitii dat quud dat Deus autcm :
soiuiio.
Solutio. Magister liic innuit tres opi- nullo indigens, da1 gratis quod dat. non
niones, quaruin prima cst, quod Angeli spe alicujus futuri servitiL
nou meruerunt, ncc antc, nec post hcn- An aliud dicenduui. quod hoc proce- a
titudinem perceptam. Et hi dicunt, quod deret, si per obsequium augeretur eis
gratia in confirmatione Angelis non fuit prasmium substantiale : sed hoc non •
-
data ad merendum, sed ad beatc vivcn- ita, ut jam didum cst : ct ideo non se-
dum: ncc lunc fuisse cis datum bonum quitur, quod confundantur ordines.
quo mererentur, sud quo feliciter frue- Ad ultimim dicendum, quod multuro a.
rentur. Secunda dicit, quod meruerunt valBt cis obsequium quod faciunt circa
pcr convcrsronem liberi arbitrii gratia nos valet enrm ad pra?mium acciden-
:
informati ad Deum, quod mcrrtum ct tale, quod estgandium de profectuhomi-

illud praecessit beatitudinem causa, non num, et gaudium dc bonrs actibus et
tempore. Et hoc videtur magis con- multis quos cx charitate et obedientia et
gruere dictis Sanctorum. Tcrtia est, revercntia Dci faciunt : non enim potest
quod mcrucrunt post, et non antc pcr esse, quin continuc dc talibus gaudeant,
obscquia circa nos facta ex Dci obedien- sicut omnis virtui sus gaudet dc opcrc
tra ct reverenlia. Et lri dicunt praemium virtulum.
I.N II. IV SUM. THEOL. TRACT. V, QU EST. 2<>. 2.il
TRACTATUS V.
DE CASU ANGELORUM
Deiode in capitulo primo sextaB dislinctionis libri 11 Sententiarum, cap.

Prseterea sciri oportei, quaerendum est de easu deemonum.
Circa quod quseruntur sex.
Quorum primum est, Quis cecidit ?
Secundum, Propter quid cecidit ?
Tertium, A quo cecidii ?
Quartum, Per quid dojectus fuil ?
Quintum, Quando cecidit ?
S ixtum, 1 1 1 (juid cecidit ?
El circa primum horum quaeruntur duo : qiiorum primum esl, Utruiu

superiores vel inferiores fuerunt Angeli cadentes?
Secundum, Utrum unus eorum aliis suam voluntatem persuaserit, vel
quilibel eorum propria voluntate ceciderit ?
QILESTIO XX.
Quis cecldll ?
rcs vel inferiores fueruat Angeli caden-

MEMBRUM I tes?
Etvidetur, quod fueril simpliciter su-
i um superiores vel inferiores /uerunt perior Lucifer princeps cadentium.
Angeli cadenies *
? I. Gregorius in homilia super illud
Evangelii Matth&i. xvi, I : Accesserunt

adJesum Pkarissei, tractane illud ver-
1'rimo ergo quceritur, Utrum supcrio- bum Ezechielis, xxvm, 12 et 13: Tu »-
Cf. Opp. I!. Alberti Magni. Comment. io

1
II
par t. SummtB de Creaturis, Tract. I\, Qutest,
Senteutiaram, Disl VI, Art. 1. Tom, XX \ II
62 Art. I. Tom. XXXIV.
hujus : 1 1 i «
• ii i
- nostrtc. Cf. etiam l«"
____.- I _ I). \l.i; M \«. «»i;h 1*11 I I»
gnoculurn timilitudinis, ptenu apicn- tolium meum v

< lili o A
tia, et perfectus decore para
"< deliciis II l»i i, i p«-r
dit ' Dei fuisti, <l i il i< Vol indum, im tali >ncm •• i
1
1
1 1 < • I \ 1 1
'._• i •
1 1 1 non i I
m ilitud inem Dei
i t' nti '•. »
l.iiiu i dicitur, i 'I a I signaculum simili- ."». \<lli'i. . I I .-iii . i'l tur per rati
iiiilmis I )i i
.-
ui quo in eo Bubtilioi \ii_.-. Iub enim i um inl
ii iiui.i eo in ill" imago >'i I î ni i 1 1 u ^ in- ili formi int' iii • 1
.
'i
sinuetur expressdi Quo in loco mox I

1
ii<,ii COnCUpi nrii-
Bubditur : Omnis lapis pretiosus operi- l,u .--. _ellenti<
mentum Xuum\ sardius, topazius, et M ii iii t.iui.i altiludine n putai i
jaspis, chrysolithus, et onyx, etberillus, videtur, quod Lueifer omnibv

sapphirus, et carbunculus, et tmaragdui . c llentior.
Ecce novem dixi! nomina lapidum, quia < <>vi ii a :
profecto ii ivem Bunl ordines ^ngelorum: DamaecenuB

1 . in libro II de Fide
i|iiilms nimirum ordinibus ille primua thodoxa : I \ irlulibus ille qui
Angelus ideo ornatus el opertua exstitit, pi i

eraf terrestri ordini, e! cui 1
quia «1 11 iii cunctis Angelorum agminibus lerrae custod t i omraii t, non d i-
praelatus est, ex eorum comparatione Iiiim ni.il.i facta sed !>•
clarior fuil. » . bono eral I

< quaquam in
2. Adhuc, Super illud Isaise, xiv, \'2 : a conditore mali i b Bemilara habx
Quomodo cccidisti de caelo. Lucifer, </ni doh lerens illuminationem >t honorem
mane oriebaris ? Glossa dicil sie « Dia- : quem ipsi conditor largitus fn rat, liberi
bolus in exordio mundi creatus, inter sui arbitrii ele( t i«»n<- demutata eal ab eo
Angelos srloriosior fuit. » statu qui B< cundum naturam, in eum
3. Adhuc, Accipiantur verba Magistri qui conlra naturam, I
'. in mali-
3
in cap. illo, Praeterea sciri oportet-, intiam . »
ducta, ubi sic dicit : « Sicut do majori- Adhuc, fdem penitus dirit Gi -
« bus ot de minoribus quidam perstile- Nyssenus : i Si terrestri ordini nulius

« runt, ita de utroque gradu quidam prasficitur superiorum secundum ordi-
« eorruorunt. Intcr quos unus fuit omnem hierarchiae : ergo Lucifer qui ter-
« nibus aliis cadentibus excellentior, reslri ordini prseerat, d<- Buperioribus
« noc intor stantes aliquis fuit eo dignior. » non erat. sed <l infimis
Etinducit illud Job, xl, H: fpse est Adhuc, Auguslinus in libro XI
2.
principium viarum Dei. Et illud quod super Genesim ad litteram, tangens banc
ante dictum est de Ezecbiele et Grego- quaestionem, d.< it disputando : i Nunc
rio. Et subdit, quod per illam excellen- sufliciat ista complexio : aut ab initio
tiam vocatus est Lucifer. Inducit etiam creationis sua? diabolum a beatitudine.
illudquod dictum est de Isaia '. quam si voluisset percepturus fuerat,
\. Adhuc, I-idorus, « Lucifer post- impia superbia cecidisse : aut alios --
quam creatus est, eminentiam natura? Ansrelos inferioris minislerii in hoc

ot profunditatem seientiae suae perpen- mundo, inter quos secundum eorum
dens, in suum Creatorem superbivit, quamdam non prnesciam he'atitudinem
in tantum quod etiam Deo se aequare vixerat. et a quorum societaie cum
voluit, ut in Isaia dicitur : In crelum subditis sihi Angelis suis tamquam Ar-
conscendam, super astra Dei exaltabo changelus cecidit per superbam impie-
1
Cf. II Sententiarum, Dist. VI, cap. A. Tom. 5
Isa. xiv. 13 ct 14.
XXVII nostrsB editionis Opp. B. Alberti, pag. %

S. J. Dahascenus, Lib. II de Fide orthodoxa,
12S. cap- 4.
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. V, QILEST. 20. 253
latem : sed hoc nullo modo asseri pot- restri ordini praefuisse, ut per quem
. illud mirum >i potest *, » Ex lioc illuminationes in lerrestrem ordinem
ipitur, quod ad miniis dubiura est, descenderent, per quas Angeli custo-
ntrum fueril de Buperioribus, vel de in- dientes homines, melius ad voluntatem
feribus, et quod neutrum asseri potest. Dei custodirent. Et hoc cst simile huic
3. Adhuc, Sicut paulo ante dictum quod dicilur, !sa. vi, •'», Becundum ex-
est, Magister dicit in pneinducto capi- positionem Dionysii in Coelesti hie-
tiilu, him l ,|, cadenlibus sicul de persi- rarchia -, ubi dicitur, quod Seraphim
stentibus quidam hierunt de superioribus, volavit ad Prophetam, el purgavit labia
quidam de inferioribus. Et hoc etiam ejus calculo, quem forcipe de igne
dicit communis sententia. Dicit enim, altaris tulerat : ubi dicit Dionysius,
quod non unus ordo cecidit, sed de quod ille non fuil de ordine Seraphim,
quolibet ordine tot, quot unum ordi- <jui purgavit Prophetam, snl Av ordine
ii efficerent secundum numerum. inferiori, in quem a Seraphim illumi-
i. Adhuc, Beatus Gregorius dicit, natio ignita descendit, qua Prophetam
({ihhI homines assumuntur secundum purgaret. Et sunt haec ejus verba :
ordines tngelorum ita quod quidam : « Summus autcm sacerdos et {»<»st
endunt ad superiores, quidam ad Deum dux, ipse prsestantium essenlia-

iii dios, quidam ad inferiores. Et indu- rum ornatus, quo ego purgare
a dei-
illud Deuteronomii, xxxu, S, secun- formiter eruditus sum. fpse igitur est
dum translationem Septu iginta : « Sta- per me te purgang, per quem providas
tuit lerminos populornm juxta numerum et proprias actiones ex occullo in nos
Angelorum Dei. » Si ergo ex hominibus produxit. » Inferiores enim cum actiones
sumptis reparatur Angelorum,
ruina et officia accipiunt superiorum, etiam
<>j»(»rtiiit (jiiml de quolibet ordine quidam nomina eorum sortiuntur : quia, ut <li
lerent. cnnt Gregorius et Beda, ex ofQciis no-

mina sortiuntur.
S ii ii". Dicendum, quod de quolibet Ad dictum Augustini dicendum, quod Adtbj.-ct.t.
du (sicul dicit Magister in Sentenliis) prima pars divisionis suae vera est, (jmnl
quidam ceciderunt sed Lucifer princeps :
scilicet Lucifer ab initio, hoc est, slatim
cadentium, omnibus et stanlibus el ca- post initium conditionis suae de ccelo
d< ntibus ante casum excellentior fuit cecidil impia Buperbia, sicut expresse,
in omnibua quae attributa sunt naturss Isa. xiv, 12 : Corruisti de coslo in ter-
angelicae, ul expresse dicit Gregorius ram. Et, Luc. \, liS : Videbam Sa-
in auctoritatibus inductis. tanam sicut fulgur de ccelo cadenlem.
Et per hoc patel solutio ad quinque Et, Ezechiel. xxviu, 17 : In terram pro-
prima : quia illa procedunl et conclu- jeci te : anie faciem regum dedi te ut
( l"nt. cernerent te.
i
1d id quod contra objicitur de Dama- Alia pars divisionis Augustini nun
i" 'i Gregorio Nysseno, dicendum asseritur ab iugustino : sed dicit eam
<jui>'l Lucifer non dicitur terrestri ordini aliorum errorem recitando, qui hocquod
praefuisse, ut ordinatus in illo ordine dicunt, probare non possunt. Et licel
cui terrae commissa est

custodia ille : V.u»gustinus non asserat aliquid de An-
enim esl intimus ordo, qui Angelorum gelis, tamen Gregorius et alii sancti hoc
atur, <jui ministrant circa n<»s, et expresse dicunt, <{u<jrum dicla aequalis
istodiunt homines : sc<l dicitur ter- auctoritatis sunt cum dictis Augustini.
», Lib. XI raper Genesim ad D ros, Lib, de Cflelesti hierarchia,

'
litteram . i np. cap. 13.

I). \i i; M \Q ORD PF ED
\,, ,,„ n Magi tri patel olulio per eaoda lertiam partem lellarum
Alo , ,
\,
dtcta in principio hujui olutionia. Liloi b ibidem : « Cauda i
•
l' M1 i itiam patel olutio ad di tura pei qoam celatur ioiqua rolontai »
Gregorii quens : quia ho rerumest. Bed qood trahitur, ra trahitur
Unde tpostolus, ad Ephea. vi, 12, lo- in rationali creatoi nr, qo

,.,,,. iis de dtttnonibu i adentiboa, no- Lu I
minat quoadam de media hierarchia, sic \< >>• traxerttin nsom

dicens : Non estnobis colluctatio adver- inas mata volontat .
lus carnem et sanguinem, ted advet >< M I Locifer ille
principes etpotestates, advenm mundi major aliii aon solom cecidit, ledcom
rectores tenebrarum harum. Potestatei eo multi qoi in malitiam eonsenserool
enim secundum ordinem beati Dionysii, Consensoi non esl nisi postqoam lit
de media hierarchia sunt, Principes de persoasio I

50 videtur, quod ante per-
infirma suaserit,et persuadenti illi alii consense-

runt.
i. Adhoc. .Mattli. wv, H : Diti ed
a //>'. maledicti, in ignem tetemum, qui
paratus ett diabolo et angelix ejus.
HEMBRUM II. Constat, qood Angeli efus non dicuntur

per creationem rel poi »nem : restat
Utrum unus eorum aliis suam volunta- ergo quod dicaotor Angeli ejus percon-
tem persuaserit, vel quiiibet eorum Bensom malitiaa : et tonc seqoitor idera
propria voluntate ceciderit '

? qood prioa.
ConTRA : Se4
Si Angelos persoasil aliis iniquam

Secundo quaM-itur. Etrum unus eorum roluntatem Boam, ad persoasiooem
aliis suam vohmtatem persuaserit, vel illam exigebator mora. in qua id qood
quilihet eorum pcopria voluntate ceci- piirsuadero voluit, conciperet et ordina-
derit ? re*i rt alium ad consensum inducere! :
Hanc enim quaestionem tangit Ma- ergo aliquo tempore malos in ccelo<\-
ffister in libro II Sententiarum, distinct. slilit, quod est contra Angaslinom, qui
VI, cap. Et tantse superbise merito. dicit. quod mox soperbias merilo depn -
Videtur autem, quod unus alleri vo- sus fuit.
luntatem suam persuaserit. 2. Adhuc, Secundum hoc inferioies
1. Damascenus in lihro II de Fide Angeli per alium peccassent, non et
orthodoxa sic dicit : « Simul autem se. Dicit autem Augu>tinus. quod « qui
cum eo scilicet Lucifero, evulsa est qus3 per alium peccat, per alium potest -,«1-
secuta est eum, multitudo infinita eo- imi. » Ergo inferiores Angeli possunt
rum, qui suh ipso ordinati erant Ange- redimi, sicut homo qui per alium pecca-
lorum 2 » Ex hoc accipitnr, quod info-

.
vit. Et hic est error qui condemnatus est
riores seeuti sunt eum : ipse ergo fuit in Origene, sicut dicit Hieronymus con-
primus, et alii suasioni ejus consense- tra Ruiinum.
runt.
2. Adhuc, Apocal. xu, 3 et 1, Draco Dicendum, quod Lucifer,
Solutio.
qui de ccelo projectus est in terram, princeps daemonum, nulli actualiter per-
1
Cf. Opp. B. Alberti. Comraent. in II Sen- de Creaturis, Quaest. 62, Art. 2. Tom. XXXIV.
tentiarura,Dist. VI, Art. 3.Tom. XXVII hujusce * S. J. Damascents, Lib. III de Fide ortho-
etiara. I am Part. Summa? doxa, cap. 4.

novas editionis. Cf.
I.\ II I». SUM. THEOL. rRACT. Y. Ql i.si. 2\ 255
suasil Biiam voluntatem : sed unusquis- sequalis Deo : aliis autem non persuasit,
que propria voluntate consensil <'i. \ i- insi occasione rei, qu a scilicel conside-
;
dentes enim decorem ejus in nalura- ralo decore ''.jus, repulabanl eum i
tibus, dignum aequalitate Dei reputave- dignum Dei uequalitate.

11 1 n t , el iiiiml propria polestate regerel An ai.ii i) dicendura, quod tractus A.l
cl se el alios, nulli subjoctua : el hoc fuil caudeQ draconis vocatur ilii illa occasio-
atum eorum. Nec fuil il»i persuasio, nalia et realis persuasio, <pia quilibet
ni-i occasionaliter, scilicel quod excel- persuasus in seipso consensit in mali-
lentia decoris ejua quilibet inferiorum tiam Buae pravse voluntatis : boc enim
persuasus esse dicitur. Propter quod modo rationalis creatura saepissime per-
dicit beatus Bernardus super Cantica, Buadetur ex ip?a re.
quod I iu luiniiii' divino prsevidil lanliim 1.1'ihm modo dicendum est ad dictum A l S
esse Dei benignitatem, <[U(>(1 aiiquam Isidori .-

enim sunt ex i|is;i re,
persuasi
creaturam rationalem Deus assumpturus linii intelligibili sermone Luciferi.
eral in busb persona? unitatem etpieta- An i.ri.Mi.M dicendum,

i quod angeli \,\ i.
lem : el dec m buudq considerans, ejus dicuntur propter consensum mali-

putabat -' esse illam, et propria pote- tiae, et non propter consensum persua-
Btate delectatus.qua per se sul> nullo esse sioniSj i|iia', ut dicit Damascenus, intel-
voluit, aequalitatem Dei concupivit, el ligibili sermone lil sine sono vocis |>ro-
sup6r alios. el quod hoc baberet a Iato.

el non a Deo '. » li.i.v qua' in contrarium sunt, proce- a.i oi.ject.
Ai» 1'iumi.m ergo dicendum, quod ipse dunt.

primus fuit qui consensit, et voluit csse
QUiESTIO XXI.
Propter qiiinl Angelus malus cecidil ?
Deinde quaeritur : Propter quid ceci-

derit?
E1 circa hoc qusruntur tria.
Primo, Quid appetiit ? MK.UHIU W I.
S< :undo, Quod fuil primum peccatum

Bjn Quitl appetierit malus Angelus '
?
Tertio, Qusefuerit primipeccaticausa?
Pkimo igitur quaeritur, Quid appetiit ?
1
S. HEnNAnof-, Super Cantica, s<Tnm novue editionis. Cf. etiam ! Part. Summfle .le
17. Creaturis, Tract. IV, Quast. 63, Art. I. Tom.

;. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- XXXIV.
tentiarum, Dist. V, Art 2. Tom. XXVTIhujusce
J !fi I). \l.li M \!.. U|(|) |'|! 1.1).
Et videtur, quod bbqu ilituti m I > < - Adhui .

\' i mu ia tJi
1 .
Isa. mv, I i < i li . In calum < on -
'<• aliq . quo oib I
scendam, tuper astra Dei exaltabo iii i

itai i
p [uale.
liiim meum : sedebo m monte i qu I fion |,,!.t , oon |»
menti, in lateribut Aquilonis... Sifyilu ap| i

: .i qualil i 1 1
qod p
rru Attissimu, •
iio U I ibidem : " ln tari : i
empyreo C03I0 erat, iu cceium ub kdhui I» n. bro prin <»
Dei Bolium, cupiebal as< mdei • Dei de Fi •

orlhodoxa \
« Circun ibile
uutem Boliuin eminentia I rinitatia i Bt

:
quidem est, <|u<»<l lo I tempore vel
ascendere ad <•iniiwiiii.Mii 1 1 inital -
imprehi d lione comprehenditui . Ii
asi endere ad ae [ualitatem Dei : i

cumscriplibile esl, <jiiO'l aullo horuin
appetiil aequalitatem Dei. continetar. Ig lur incircum bil<:
Adhuc, Bzechiel. xxvui, 6 ot 7

2. : <|ui'l< iii
-
>>lu- esl Deus sin<. prim
Hsec dicit Dominus Deus : Eoquodele- sine fine omnia contini
ena, et
valitm tuum quasi cor /J<i, /</•

est cor nulla comprehensione contentns : -olus
circo ecce ego adducam super /< alienos, iiiiin incompreheusibii intermina-
robustissimos Genlium et nudabuni %
bilis ;i nullo tus, ipt .| j-
gladios suos super pulchriludinem sn- Buiipsius < Bt contemplator . I .

hoc
pientisB tuse. Sed cor buueq non poluit accipilur, «juod aequale Deo non po
ponere sic il cor Dei, nisi &qualitati m intelligi a i reatura :
-<• 1 non {<•
Dei concupisceret : ergo aequalitateni Dei appeti, iiim quod polest inlelligi : i .
concupivit. aequaiitas l)t appeti a c.
3. Adhuc, Auguslinus dicit, quod vo- tura.

luit esse sicut Deus. i. Si quis dicit, qnodvoluntas imp< --
i. Adhue, II Sentenliarum, distinct. sibilium est, sicut dicunt Gregorius \vs- -
JV, cap. Prsetcrea sciri oportet, in fine senus, et Damaa enua <t Aristoti
capituli sic dicitur : « Similis quidem rjui in III Etkicorum dicit sic : « S
Deo esse voluit, non per imitationem, neque volunlas est eligentia : et si i
scd per sequalitatem polenliae. » proprie videatur, eligentia rjuidem non

:>. Adhuc, Lucifer altior fuit inter est impossibilium. »
Angelos, sicut jam habitum est c\ ver- \J si quis dixerit, scilicet quod eli-
bis Gregorii, et cupiebat allius ascende- genlia sit impossibilium, videbilur i
re : sed nulla erat altior magnitudo oisi uVmens. Volunlas autem Lmpossibilium
Dei : ergo non poterat [appetere, nisi est, verbi gratia, immorialilatis : volu-
sequalitatem illius magnitudinis quam mus enim esse immoitales. Et ita dica-
videbat in Deo. tur, quod voluntas impossibilium e-t :
SeJ contra. Contra hoc sunt fortissimce rationes, ergo diabolus potuit appetere impi 3s
-
1. Anselmi in libro de Casu diaboli, bilia : ergo etiam sequalitatem Dei

sic « Si Deus non potest cogitaii, nisi
: tuit appetere.
ita solus, ut nihil illi siinile possit co- Coxtra : Impossibile dicilur duobus
gitari, quomodo potuit diabolus velle modis, scilicet impossibile ad habendum
quod non potuit cogitare? Xon enim per opus, quod tamen per intellectum
ita obtusae menlis erat, ut nihil aliud comprehensibile e-t. Et imposs bile,
simile D<.o cogitari posse nesciret . » quod est species falsi, et hoc solum im-
Ergo nec cogitare potuit, nec velle possibile est ad intelligendum. Sed se-
potuit aequalitatem Dei. cundum Aristotelem in III de Anima,
S. Anselmus. Lib. de Casu diaboli, cap. 2

S. J. Daiuscsnus, Lib. I de Fide orthodoxa,
4. cap. 18.
>
IX II IV SUM. THEOL. TRACT. V, QU EST. 21. 251
(liio t iiituin Mint moventia appetitum, rem gloriara cum Ingelis profecturos.
scilicet intellectus, el phantasia : ergo Sed si praescivit, absquo dubio in Dei
quod nec conlingil intelligi, nec imagi- Verbo vidit, el invidit, el molilus esl
Dari, appetitum movere non |>< )t»-t : habere subjectos, socios dedignatus.
SBqualitas Dei nec potest intelligi, aec Infirmiores, inquit, sunt inferiores na-
imaginari : ergo appetitum daeroonis mo- lura, n< > n decel esse concives, nec aequa-
e aon potuit : et sic aequalilatem Dei les in gloria '. » Ex hoc a icipitur, quod
inMi appetiit. appetnt praeesse horainibus, et non
.'i. Villiuc, Licel secundum Aristotelom aequalitatem Dei.
voluntas >it impossibilium, tamen vo- I". Adbuc, Bernardus tractana illud
luntas cum eligentia non uisi [

>« »s>i l>i- [saiae, \i\ ,
I i : Sedebo in monte testa-
liuin est habeudum per j»us Bed .i'l « : menti, sic dicit, ibidem : Voluil Altis-
voluntas d&monis erat cum eligentia, simi per vim similitudinem oblinere,
quia uisus est ad hoc, ut obtinerel h"< -
scilicet ut quemadmodum ipse Deua

i|(iixl vnliiit : sed aequalitatem Dei ini- super Cherubim sedens gubernat omnem
I
» * > s, s i 1 > i 1 *
*
fuit obtinere : ergo aequalilalem angelicam crealuram : ita et i|>sc aller
Dei cum
non appetiit. eligentia sederet regeretque genus humanum.
<kdhuc, Anselmus in tibro de Casu Absit, absit : iniquitatem meditatus est
diaboli « Hoc appetiit ad quod perve- : in cubili suo, mentiatur iniquitas sibi*. »
nisset, si stetisset : • sed ad aequalitatem Ex hoc accipitur, quod non appetiil
Dei numquam pervenissel ergo : aequa- aequalitatem Dei, sed ut perfectara habe-
litatem Dei numquam appetiit. ret potestatem et liberam super ho-
T. Adhuc, Anselmus, ibidem, « Oui<l mines.
illud ftnTit (|iioil appetiit, non video :
'mha hoc ilerum esse videtur,
Sed i
- I quidquid fuerit, sufdcit scire, quod quod hoc appetendo non videlur pec-
hoc quod appetierunt dasmones, aliquid casse :
fuit ad quod crescere potuerunt quod : I. Partes enim beatitudines sunt, per-
nuii acceperunl quando creati sunt, ut fectum nosse, perfectum posse, et per-
1
ad illud suo merito proficerent . » Sed tecta bonitas : cum ergo ipse et omnis
lalitas Dei esse non potuit, ad quod rationalis crealura facta sil ad appeten-
buo merito proficerent, Ergo squalita- dam beatitudinem, non videlur peccasse
lem Dei numquam appetierunt. appetendo partes rjus.
idhuc, Augustinus in libro XI super
B 2. Adhuc, [Joan. m, 2 : Cum appa-
Genesim ad litteram « Factus continuo : ruerit, similes ei erimus. Sed ad illam
Lucifer a luce veritatis se avertit, super- Bimilitudinem magis ordinalus est An-
bia tuiniilus. et propriae potestalis dele- gelus, quam homo. Ergo appetendo
one corruptus *. Ergo non appetiit illam non peccavit, sedmeruit.
aequalitatem Dei, sed excellere in |»ro- i. Adhuc, Anselmus k Beatitudo : esl
pria voluntate el potestate. ex commodis, quam appetit omnis ra-
'.».
Adhuc, Bernardus Buper Cantica, Lionalis creatura, el tanto magis, quanto
Bic dicil : « Potuit contingere (si tamen magis cognoscit, maxime appetit ma- et
non incredibile putetur) plenum Bapien- ximam beatitudinem » Maxima autem '.
lia et perfectum decore, homines praeest,quaeest in Dei similitudine.etaequali-

Bcire potuisse tuturos, el non ad impa- tate : et illa maxime appetenda est : illara
A.NSBLMUS, Lib. de Casu diaboli, cap. ' S. Bkrnahods, Sermo 17 snper Cantica.
;
IhKM, Iliiilom.
\ GVSTiNus, Lib. XI super Genesim I S. ansblxos, Lib. de Caso diaboli, cap.
litteram, cap. li. 31.
xxxii 17
„s I». \l .1'.. M KG. ORD. I'l: l.D.
• t . appctondo nihil \> dmci uit. late omn - * - « •

i
5i \\\&
i Vdhuc, lt • i
- • »
i
\n Imi \ idenlur iam t
it in
. • • i
p
inni valore ! quia c undum doctrmam Volet cnim \n
Vristolelifl in II Posteriorum, alio i ' nilatcm, el non pei n i ib
Bcientia quia, el alia proplci quid : el i cl quod in I le nibil sil
[ic l a i|u ilitutcm Dci n m po umu b i omp irab I qu< <l i
comprehcndcrc pcr scicntiam propl i tpostolu . II b/</-
quid, eo quod incomprehensib ,

-< atut et extotlitw ,
quod
po8sumus tamen eam scire per scientiam vocatur Deu aut quod eolitur, /(>/ ni
quia : Bcimus enim, quod immensa el in templo />>> ed* >' >in-
inliniiii csi : el li •<•« Bcientia sufGcil ad quam il Deu

movendum appetilum : ergo Lucil Si au1 m queritur sccundum h<
per hanc scientiam potuit appetere a?qua- Quomodo vcrum sil quod <li' .\ii><-l- it
litatem beatitudinis Dei, non obstanti- mus, quod appel it hoc b I qu< d pei
bus rationibus Anselmi. nisa t,
Respondi \ elmus, qu< d ad pcrfc-
Sjiutio. Solutio. Dicendum cum Sanctis, quod ctionem potestatis quidem v<
diabolus nihil appeliit, nisi beatitudi- scilicet quod ad modum perfection

nem, ad quam pervenissct, Bi stetisset. perfectam pi m hal «1 illo
Sed in beatitudine tria sunt principali- modo non habuisset, quo appetiit, ha«
:
ter, scilicet perfeclio potestatis, perfectio bu ssel enim a Deo p< em, et
scientias, el perfectio bonitatis. El appe- prof clu meriti. l-t ideo dicit Anselmus
tibile Angeli fuit perfeclio potestatis, quod non in appelibili, - «1 in modo
non considerata perfectione scientia?, appetendi peccatum fuit. S am pal
nec considerata perfectione bonitatis. qualiter voluit similis ess Deo in I
-
Appetibile autem primi hominis fuit bendo scilicel perfectam i

- i ;i
perfectio scientiae non considerata per- seipso sicul Deus. Und \ selmus io
fectione poleslat's et bonitatis. Appet:- Rbro de Casu diaboli sic dicit : i Quid-
bilc Antichristi erit perfectio bonitatis, quil habebat, debebal velle : el in !
non considerata scientia el po1 istate. nmi peccavit. Vnluit igilur aliquid quofl
Quod qualiter sit, secundum Ansel- n«>:i habebat, nec tun<; velle debebat :
niuin sic nolandum est : Ad perf ctio- sicul Eleva voluit similis i sse I» . pi
nem potestatis tria exiguntur, scilicet quam Deus hoc vellet. Nihil autem velle
non ab alio potestalem habeat,
ut a se et poterat nisi justitiam, aut commodum :
et ufhabeatur statim, et ut non profi- ex commodis enim conslat beatiludo

eialur ad eam per meritum, ct ut in quam vult onmis rationalis crealura.
subjectis per poteslatem alterius resi- Justitiam vero nolendo, peccare non
stentiam non inveniat.Similiter ad per- potuit. Peccavil ergo volendo aliquid
fectionem scientiae similia his Iribus commodum, quod nec liabcbat, nec lunc
tria exigunlur, scilicet ut a se habea- velle debuit, meritum exspecta- êd per
tur, et non per meritum ab alio ex- rc : quod tamen ad arirumentum sua?
spectetur, et ut in scibilibus niliil habeat beatitudinis ?s ] «otuit . Plus ergo ali-
resislentiae. Et hoc est quod dixit dse- quid quam acceparat, inordinate volen-
mon, Genes. m, 5 Eritis sicut dii, : do, voluntatem suam extra justitiam ex-
scie/itcs bomtm ct malum. Deus aulem t<'ndit : ac cum hoc voluit, quod Deus
a se habet, et non ab alio, nee per me- illum velle nolebat, voluit inordinate
ritum exspect.it. Similiter sine difficul- similis esse Deo 1
. »
1
S. Anselmus, Lib. <le Casu diuboli, cap. 4.
,
IX II I». 8UM. Tlll.nl.. TRACT. V, QILEST. 21. 259
Pkh hoc patel Bolutio ad quinque pri- nnturalis, bonus, nec malus est ! et
ma quia secundum hoc conceditur,

: ille crescil secundum quantilatem ;i|>-
quod aequalilatera Dei in perfectione petibilis. Alius es1 appetilus ordinatus

potestatis appetiit : et, ul dicil Aosel- ratione, et illf appetitus secundum Ari-
inus, « per talem voluntatera non tan- Btotelem, esl cum eligentia, et ille non
lum voluit esse sitnilis Deo, sed etiam extendil se ultra id quod appetere debet,
major Deo secundum aliquid. (Jnde etsi et appeti compelit unicuique secundum
Doluil omnino esse |>.u- Deo, tamen rationem : et hoc ideo est, quia eligen-
contra voluntatem Dei voluit quod vo- tia cum ratione est el intellectu. Et isU>
luit : et r\ hoc ipso voluit inordinate appetitus secundum Anselmum, limitatur
limilis Deo, quia propria voluntate ajustitia, nec crescil nisi quantum ex-
quae nulli Bubdila esset, voluit aliquid : tendunt se rationes juris et honesti. El
snlius enim Dei esse debet sic propria ille non potesl esse impossibilium, sed
voluntate velle aliquid, ut superiorem eorum qucB ratio dicit possibilia esse ad
non sequatur voluntatem. a Et post obtinendum.
pauca subdil Anselmus : « Non solum An i ltimi m dicendum, quod scientia aj *.
autem voluit esse sequalis Deo, ijuia quia, sufQcit ad movendum appetitum
pra?sumpsit habere propriam volunta- naturalem, sicul probal objectio : sed
tem Deo major esse voluit,
: sed etiam quia appetitus daemonis fuil cum eli-
volendo hoc quod Deus illura velle no- gentia, intellectu, et ratione : ideo non
lebat quoniam voluntatem suam supra
: potuit esse respectu impossibilis, ut
Dei voluntatem posuit. » dictum est, sed potius respeclu ejus ad
I i im i! hoc patet solutio ad omnia quod aptus ex naturalibus erat daemon,
praeter ultima quatuor, quod in contra- et quod ex profectu meriti habuisset, si
rium adducuntur : ad quorum primum stetisset.
dicendum est, quod iu appetibili non

luit peccatum, sed in modo appetendi,
ut dictum est.
Ad ai ii n dicendum, quod similes ei

imus participatione beatitudinis suse : MEMBRUM II.
uon erimus similes ei per habere

I
ititudinein a nobis, sicut ipse habel Quod fuerit peccalum primum Angeli
a se. Ad hoc I; n antiqui, quibus con-
i
mali* ?
ntil Magisl ir in libro II Sententiarum,
distinct. VI, cap. Prseterea sciri oportet
dicunt, quod duplex est simililudo, scili- Secundo quaeritur, Q I Fueril ejus
t
a?quiparantia3 sive paritatis : el illam peci atum primura ?
;i|»|».'iiit diabolus. El esl similitudo imi- l".l videlur, quod superbia.
tionis, imitabimur ipsum
scilicel qua I. Per diclum Augusfini paulo ante
undum quod compelit nobis ex imi- inductum, ubi sic dicit, quod cadens
t;' 1 "iii- merito, et ill.i similes ei erimus diabolus fuit superbia tumidus, et pro-
quantum possumus, el quanlum debe- priaa polestatis delectatione depravatus.
tur nobis. 2. Adhuc, Eccli. \, l*i : Inilium <>m-
Ai.nn dicendum, quod duples est nis peccati est superbia. Quod i sponil
Bppetitus, ut di'-it Anselmus, scilicet Augustinus in libro XI super Genesim ad
. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- Crealuris, Tract. IV, Qua»st. 63, Aii. 2. Tom,
tiarum, Dist. V, Art. 2. Tom. XXVII hujusce XXXIV.
ditionis. Cf. etiam I Pai t. Summaj de
200 I». \l.i: M \i, 01(1). IM1 I h.
littei '////. de prinio p< diPinonii • •

quod n upiditai fuit primum
hominis. P'
i iiuiii diaboli, e1 non •
Vdhuc, rob. iv, I i . Superbiam 2 \dlni' . \ idetur quod primura |
numguam in tuo tensu, aut in tuo verbo i1 inol I

iniii
dominari permittas in ip a enim :

""- \ introdu-
tinm tumpsit omnu pcrditio. Sed omi •
l
I
voluntatera
perditio non lumpsil initi nisi in pi i- luiii.it. iii 1 1 i i
majoi I
•
iini peccato diaboli. I upei bia fuil \ «.luii l.i b< inobedienti I
primum catum ejus. pe< inobedientia f «i »J pi imum |

im ejui.
Adhuc, Bernardus luper Cantu a

'i . :
::. Adhuc, I t
di< lur, I •
hiel. >
(i M ccelo concepil doloi em, el in pai adi-

i I 2. Vngelui •
x < onsideratione prop
su peperil iniquitatem, prolem malitia?, pulchritudinie :it : coniem
matrera mortia el aerumnarum omnium debuit, quod lei atiooi propriai
prima parens superbia '. Nam etsi di- pulchritudinii intun Doa deboil
catur, Sapient. n, l'\ : Invidia diaboli el ii"ii cootulit :
t : om
mors introivit in orbem terrarum, ini- b o |iriuiuiii peccatum fuit.
tium tamen omnis peccati es1 super- i. Adhoc, ln omni ratiooali natu
bia. n\ i|ui in appetibilibui et Eacieodii
."».
Adhuc, Appetitus proprise potesta- debet, dissipabil malom : cujut
tis, cst in potestate excellere, ut paulo tiu pooitor, Proverb. \.\, 8 : Rei gui
ante dictum esl : el hic fuit appetitus det iii solio judidi dissipat omne mnlum
daemonis : iu propria potestate excellere, iniuilu suo. Sedtooc oon r»-\it. oec mi-
superbia est : ergo primum peccatum lum dissipavil - i omisil : i
a mis-
fuit superbia. si.i primum peci atum ejos luit.
6. Adhuc, Augustinus in libro XI su-

per Genesim ad litteram : o Quando deje- S iLDTio Dicimos com Saoctis, Augu-
cerit superbia diabolum, ut naturam suam stinn. Anselmo et Gregorio, quod super-
honani pravavoluntate perverterer, Scri- bia primom peccatum dsmoois fuit,
tura non dicit ; ante tamen factum fuisse, '\ superbia nata est iovidia qoa dejecit
ct ex liac euni homini invidisse, ralio hominem. Inde Au;_ ustinu- r
sic dicit ih
manifesta declaral promptu enim : in libro de Con/liclu vitiorum >/ oirtulum :
cst omnihus haec intuentibus non ex in- u Quam potamus densissimis in 1
videntia superhi un nasci, sed potius ex superbiae tenebris lutum involvi, <i potuil
superbia invidentiam \ » Ex his express in ccelo stella qua? mane oriehatur, pet
accipitur, quod superbia fuit primum superbiam luei- sua irlobos amittere. »
peccatum ejus. Et iterum, in libro XI super Genesim
Sed conlra CONTRA '.
ad htteram : « Invidia sequitur super-
1.1 ad Timoth. vi, 1(1 Radix omnium : biam, non pra?cedit : non enim causa
malorum est cupiditas. Super quod dicit superbiendi est invidia, sed causa invi-
Augustinus sic « Hac enim diabolus : dendi siiperbia. Cum ergo superbia sit
cecidit, quiutique non amavit pecuniam, amor propriae excelli-ntiae, invidia vero
sed propriam potestatem. Proinde amor sit odium felicitatis aliena? : quid inde
proprii honi perversus, privavil sancta nascatur in promptu est. Amando enim
societate turgidum spiritum, eumque qnisque excellenliam propriam, vel pa-
coarctat miseria jam per iniquitatem sa- rihus invidet, quod ei coaequentur : vej
3
tiari cupientem . » Ex hoc accipitur, inferioribus, ne sibi coaequentur : vel
1
S. Bernahdus, Serm. !7 super Canlica. lilleram, cap. 16.
v A.ugl*stinus, l.ib. XI super Genesira ad bm, Ibidem, eap.
•
. 15.
I\ || P. SUM. THEOL. TRACT. V. Ql) EST, 21. 2(11
Buperioribus, «quia eis nou aequatur. Sa- Generaliter dicitur avaritia nimiua amor
perbiendo ergo iavidus, aou iavideado proprii boni cujuscumque. El hsc non
quisque lit superbus. Et iaducil illud differl a superbia generalissime dicta
Psalmi, \\w, 12 et 13 : Non veniat mihi Bccundum rem, sed secundum rationem
i wperbise, et manus peceatoris non tantum. Dicitur enim superbia amor ille,
moveat me. Ibi ceeideruni qui operantur secundum quod avertit a summo bouo.
miquitatem. Avaritia vero dicitur idem amor, secuu-
\ itandam tamen, quod Bieut dixit dum quod convertil ad commutabile bo-
PraBpositivus, mperbia dicitur tribua ii ii n .Unde Augustinus super epistolam
.
modis. Uno modo generaliter, scilicet I ad Timoth. vi, 10, super illud Radix :
appetitus altila liais vel excelleatisa io omnium malorum est cupiditas :« Gavea-
quocumqae, Bive in laude, Bive ia alio :
mua superbiam et avaritiam,non duo ma-
Buperbia proprie dicitur tumor la, sed unum malum. aEtpropterhocsu-
>t hsBG
mentis. Uude Gregorius tractans illud perbia dicitur initium peccali, quia prin-
Bvangelii Lucffl, xvui, II '.Deus, graiias cipiura peccati esl ex parte formae, quae esl
tn/<> tibi quia non sum sicut cseteri homi- aversio ab incommutabili bono. Avaritia
niini, in homiiia ejusdem Evangelii dicit vero dicitur radix, quia ex parte conver-
sic : • Tumor mentia obstaculura esl vel sionis ad commulabile bonum, trahit
rit.itis quatuor modis fit,

: qui scilicel succura delectationis et libidiais, quo
cum aliquia ex - credit habere bonum nulritur in peccato. Secundo modo dicitur
quod habet, vel ex propriia meritia cre- avaritia specialiter, amor nimius pecupiae
dit hoc meruisse, vel falso jaotat se ha- vel bonorum Fortunae, i\\\m pecunia vel
berequod non habet, vel putal se omni- numismate, ut dicil Aristoteles in V Ethi-
l.u- plua habere. » Et quatuor antiqui eorum, numerantur. E1 Iktc proprie
mpreheuderunt in hoc versu : dicitur philargyria, ut dicit Augustinus :
et haec non fuit prinium poccatum dte-
i mei itis, falso, plus omnibus, inflant. monis vel hominis. Quod autem hocve-
ruin sit, accipitur ad Augustino in li-
Alio modo adhuc geueraliua dicitur bro XI super Genesim ad litteram sic
tuperbia, Becuudam quod dicil Augusti- dicente : « Merito initium omnis peccali
ini- inlibro \l super Genesim ad litte- Scriptura definit dicens, Eccli. x, 15:
ram, quod araor proprii boni cum aver- Initium omnis peccati est superbia. (lui
sione a summo induit rationem superbiaj, teslimonio non incouvenienter aptatur

et haec superbia nou est speciale pecca- illud (fuod Apostolus ait, I ab Timotli.
tuin. Bed initium omnia peccati. Et haec vi, ll) : Radix omnium malorum est
dicitur pes superbise, ita quod sil intran- cupiditas. Si avaritiam generalem intel-
sitivn constructio : quia il)i primo Btat ligamus^ qua quisque appetit quid am-
inii|uitiis, quando manua peccatoria dia- [tliusquam oportet propter excellentiam
boli per tentationem movel peccantem. suani, e1 quemdam proprise rei amorem,
Tertio modo dicitur superbia specialis- cui sapienter nomen Latina Lingua indi-
siiin-. appetilus excellentise in potestate dit, cum appellavit privatum, quod |»otius
ad dignitatem pertiuente : et hoc fuit a delrimento, quam incremento dictum
primum peccalum daemonis, el primum elucet. Omnis enim privatio minuit. I u-
atura hominis. Daemon enim excel- de itaque vult eminere superbia, inde in
voluit indignitate potestatia propriae, angustias egestatemque contruditur, cura

homo vero excellere voluit in dignitate a communi bono damnosoad proprium
ccellentiae propriaB. sui amore redigitur. Specialis autem est
Similiter avaritia dicitur duobua mo- avaritia, amor pecunis, cujua nomine
_ meraliter scilicet, et spiritualiter. Apostolua per speciem genua significans }
2fi2 D. \ll'.. M \<« ORD N: I h
iim\ 01 lalem avariliam \ olob it int<
diccndo : ItadLi otnnium malorum • i n m.

avaritia. Hinc enim et diobolus cecidit, Ad hoi lamei I'
i|in non .ini. i\ ii pi i

iin.Mii. i
<l propi iam \< I
potestatem. Proinde perversui ui amor qnod \\ non l<
privatsan< aBocielateturgidumspirilum, etideononom it, quia alitei non

oumquo coarctal misoriajam per iniqui* ral •
ip-
lalem satiari cupientem '. petitu proprii b >ni cl dclcctationo |»t
Per lioc patel solutio ad -» \ prima :

potestal
patet enim, quod appelitua cxcellenti e
in propria potestate, primura peccalura

lnii daemonis, sicul dictum < >l in pi ae<
denti membro istius qusestionis.

\i> quod objicitur in contrariura \ll.\ir.l:l M III.
u (i ,, (
.., j iii
de inobedientia, dicendum quod vitia
sivo peccata rationem babenl a Qnibua Qum ftterit primi peecali <
voluntatis quae sunl ultima volita. Ino-

bedientia vero rationem habet a c mtera-
ptu prascepli in quantum praeceptum Tkrtio qucerilur, I Fuerit primi p
csl : quod quia contemnere non intende- (; 'li caua
bat A.ngelus, i<lco spcciale primum pec- Et videlur, quod ni
catum suuin esse non potuit inobedientia, I . enim Bive

Affe ;Iub ;t|»|>'-iitu- non n
êd consequens et communej Becundum vetur ad acquirendum l<'».iuin veladfu-
quod Ambrosius de peccato dicit, quod rgiendum malum, nisi Eacto Bibi nuntio.
« omne peccatum est praevaricatio ilivincT ut <li«it Aristoteles in III de Amiwi. cap.
legis et ccelestium inobedientia manda- de movente. E1 dicit ibidem, quod apj -
torum. » titum non movent ni-i <luo, scilicet in-
Adobjeot3. Ad autem quod objicitur de omis-

id tellcctus, ct phantasia : ct quod intelle-
sione, dicendum quod ralio illa supponit clus semper est rectus, phantasia autcm
falsum, hoc scilicet, quod non contulerit. et recta, ct nun recla. Sed in An_'».-lo non
Dicit enim Anselmus in lihro de Casu estnisi intelleclus, et semper est ille
diaboli, et verba sua in membro praece- clu> rectum aulem numqmm movet ad
:
denti posita sunt, quod scivit se non non rectum, Bive ad peccatum ergo vi- :
debere appetere quod appetiit, et hoc sci- detur, quod Angelus peccare non poluit
re non potuit, nisi ex collatione rationis. per causam quam in scipso habuerit :
Adobject.4. Ad ultimum dicendum, quod error fuit necper exleriorem cansam moveripo-
rationi admixtus, ct hic error secundum tuit ad opus exterior enim causa m
:
-
Anselmum.fuit praesumptio impunitatis vens intelleclualem naturam ad op

et hic error non fuit speciale peccatum, non est nisi Dens, qui numquam movet
sedesterror eligentise et inquisitionis, vel ad peccatum ergo motus Angcli ad illi=
:
ignorantia praecedens omne peccalum, citum nec intra nec extra causam hahere
secundum quod dicit Philosophus in potuit et sic videtur, quod ad illicitum
:
III Ethicorum, quod « omnis malus est motus non fuerit.

ignorans. » Qua? tamen ignorantia nec 2. Adhuc. Dionvsius dicit in libro de
meretur ignoscentiam nec misericordiam, Divinis nominibus, quodmalum daemonis
1
S. AogUstincs, Lib. XI super Geoesim ad Creaturis, Tract. IV, Qua??t. C3, Art. 3. Tom.
lilteram, capp. 14 et lo. XXXIV liujusee novac editionis.
* Cf. Opp. B. Alberti. I» Part. Sunmias de
. :
1\ II P, ST.M. THEOL. TRACT. V. QL EST. 21, 263
est contra deiformem intellectum esse '

: cessil hanc voluntatem, nisi quia velle
• I intellectus deiformis esl super sim- potuit. Ncc ideo quia velle potuit,
plices rerum veritates, in quibusnonesl voluit quod dou debuit quia similiter :
decoptio : intellectus ergo impossibilis potesl bonus Angelus velle, nec tamen
luit ad deceptionem : ergo non movit ad voluit. Nam quod velle pot-
nullus vult
peccatum : omnis enim motus ad pecca- esl sinc alia causa, quamvis numquam
tum ei deceptione est, nt dicit Augusti- velitsi nonpotest.Gur ergo voluit? Non
ii ii - nisi (juia vtiluit. \ain ha-c voluulas nul-
Adhuo, tagustinus in lib. super

:
>. lam aliim liahuit causam qua impelle*
Genesim ad iitteram,e\ ponitur in Glossa retur aliquatenus aul altraheretur : sed
Buper primam epistolam ad Timothenm, ipse sil»i (>\ dici potest) efQciens causa
u, I i, super illud : Adam >h>ii est tedu- effectus luit '. »
ctus, mulier autemsedueta in pr&varica- •5. Adhuc, Augustinus in libro * 1

<
* l.i-
tione fuit, dicil bic, « Non est credendum bcro arbilrio : « Efficiens causa peccati
vinnn mente praeditum, hoc
spirituali non est, nisi volunlas deficiens, cl a
putasa quod sicut Deus sciens bonum honu incommutabili ad bonum commu-
et malum futurus essel : sed in hoc deci- tabile se convertens. »
I»i poluit, quod quia credebat veniale

erat damnabile. » Ergo multo minus Dicendum, quod peccatum
Solutio. sl.iuu>.
dendum esl hoc de Angelo, quod fue- voluntatis Angeli causam habuit erro-
rit deceptus eo quod a principio Buse : i' iii, scilicet in conceptu intellectus.
creationis intellectu deiformi fuit praedi- Concepit enim anle delectationem pro-
tus : ergo el deceptione intellectus non priae polestatis, ut dicit Auguslinus, et
fuit peccatum inclinatus ad
et ad aliud : sic cecidit superbia depravalus, appeten-
inclinans in bc non habuit ergo pecca- : do in hoc sequalilatem Dei, ut in jn-ac-
tuin suum nullam causam habuit ex parte habitis dictum est. Et hoc est
quod dicil
inclinantis el moventis appetitum. Damascenus, quod propria electtone pec-
1
\ iii. v : cavit : quss, sicut dicit Aristoteles, sine
Damascenus in
I. liln-o II de Fide intellectu non potuit et cum con-
cssc :
orthodoxa t Daemon i liberi arbitrii sui ciperet hoc ut proprium bonum et pri-
ele( tione versus est ex eo quod est se- valum, a bono incommutabili aversus
cundum naturam, in id quod est contra luit : ct sicul dicitur, Jacobi, i, 14, pri-
naluram : el elevatus est adversus Dcum valo bono illectus, a summo bono ab-
qui fecit eum, adsequari ipsi volens. Et sic slractus cst et dejectus.
primo desistens a bono in malum deve- Ad primum ergo dicendum, quod quan- Ad i.
nit Ergo liberi arbitrii electione pec-

\ » do dicit Aristoteles, quod intellectus
cavit. Sed eleclio, ut dicit Aristoteles in a mper est rectus, intelligil hoc per com-
III Ethicorum, non est sioe intellectu et parationem intellectus ad intelligibile, ad
raliooe : ergo inlelle tus ejus ad peccan- quod non procedil oisi ex j>iinci|iiis re-
iliim movit. rum, quse numquam nisi recta esse pos-
1. \<llnir, Anselmus in libro de Casu sunt. Si autem comparatur intellectus ad
diaboli : o Angelus ideo deseruil justi- intelligentem : tunc ipse intelligens
tiam. ijuia voluit quod velle non debuil principium esl sui intellectus, per hoc
••I hoc modo, i'l volendo quo I non debuit, qnoil, nt dicil Aristoteles, esl dominus
deseruit illam. Nulla autem causa prss- sui actus intelligere hoc vel illud, vel
5. Dionysius, l.il». de lii\i,ii~ Dominibus cap. 1.
cap- ''
S. Ansbljios, Lib. de CasU diaboli, cap.

v
•
. J. Damascbnos, Lib, II de Fide ortbodoza, 27.
201 I» \l.l: M \«. "l:h l'l: I h.
doii nii' lligi i« :

>' iiilul ii.i i o i«- inlelli- I' « IHIM lll I
git, quin |>" it deflei u • 1 ' in o ."I i

i.ii' . quod DOn i
i iiiii itanl iaa doi epl ionii i

i erroi lill.llll l.llloll ll« lll.'jll«"l
\.i
. \i> \i ii i« dii « imIhiii. quod inti II' i lu .i in .iiii« I
\n-
\ n «li
t
dciformia est, el malum d«- selrai delerminatum
iiiniiis contra deiformem intelleclum 1'iiimi \i quod in contrarium objuitur, a<i
esse : et ideo in intclligente est deflei li a lendum i »1

«c io\ po di
veritatibus rerum super quas eal deifor- quod dictum i
mia intellectus, ul dii il Plato : el sic de- \i. m dicendum, ii i. ijn«»«l quando «li- * d
(lcxufl v incipil circumstantias de< plio- « ii Vnsi iraus, quod i ba-

nis el erroris privati bonij el ex illis l>uit « .ni-.iiii, intelligit ho< <!•• \ olunls
inciinatur voluntas ad appetendura ma- mparata ad \ olenti m, dod ad voli-
liim. iiim :
i
ompai ii.i «iiiin ad \ oleatem, sibi
a.i 3. Ao ai.ii i) dicendum, quod b"h ul Adam . ..u-,i . -i iM omnibus, quia principiura
s|iiiiin;ili mente prasditus, dod fuit <!<"- actionis suae est io ipsa & '"111;.
ceptus in appetibili principali quod hoc ad volitum, oportet quod h - im

crederet, snl in circumstantiis ejus, Bciii- i«l quod facial ouotium «I" voleod«
cel quod veniale essel quod eral damna- illud poti i' •« 1 1 j 1 1 1 . «t dod n Uira,
bile deceptus fuil : ita et daemon num- ut dictum

quam deceptus fuil in hoc, quod om- \i> Ai.11 i) dicendum, quod dictum ai
nino aequari posset Deo, sed quod pos- Augu&tini verissimura esl : -'«I quod
set aequari in hoc quod esset liberae po- deficil a booo incommutabili, 1 est
teslatis, quod Deus non ulcisceretur

et intell errans, «-t in errorem suum
ad interitum aeternura quod juste ulcisci voluntatem inclinan
QILESTIO XXII.
\ quo Angelus malus cecideril ' ?
Deinde qu.Tritur, A quo cecidit? num discerneret, si secundum disereti««-

Et videtur, quod a gratia. nem non amaret bonum, et vilaiet ma-
Anselmus
1. in libro II Cur Dcus lum. » Sed non convenit, ut Deus fru-
homo, sic dicit : « Rationalis natura ad stra potestatem dederit. Ad hoc itaque
hoc accepit potestatem discernendi, ut factam rationalem naturam certum est,
odisset ct vitaret maluin ac amaret et : ut summum bonurn super omnia amaret

diligeret bonum, et maeis bonum magis et diligerer,non propter aliud, sed pro-
diligeret, et maxime"' bonum maxime. pter ipsum. Sed hoc facere Angelus sine
Aliter namque frustra dedisset _illi Deus gratia non potuit et cecidit a bono quod :
potestatem banc discernendi, quia in va- accepit : ergo cecidit a gratia.
1
Cf. Opp. 1>. Alberti. I
a
Part. Summa? de hujusce nova? editionis.
Creaturis, Tract. IV, Qucest. 04. Tom. XXXIV
I\ II IV SIWI. THEOL. TRACT. V. QU EST. 22. 265
2. Adhuc, Anselmus, ibidcm, i Ratio- diaboli : a Prius Anarelus babuil volun-

nalis aatura summum bonum summe lalem beatitudinis et juslitiam et volun-
a iii ire Qon p ituil nisi justa. » l t igitur tatem pei si \ erandi in utroque. " El ab
frustra ratioualis qod >it, ad boc rationa- hoc cecidit diabolus : ergo ceciditagra-
I i-> et justa facta est. Sed justa qoq poluit ii;i.
esse nisi per gratiam : et c i nlit a bono C.»>\ l i; \ :

Se<J conlra.
in quo fuil : ergo cecidil a gratia. Vugustinus iu libro super Genesim

:>. Adhuc, Ibidem, Anselmus, «Quam- ad litteram, super illud : /// principio
iliu rationalis natura elieendo et amando creavit Deus ccelum et terram ;
: dicil
I» niiini summum justa faciet, ad quod quod per ccelum intelligitur nalura an-
facta es1 misera erit, quia indigens erit, gelica informis, quse postea cum dici-
n'i',1 non babendo quod

voluntatem lur : Fiat lux, Formala est, per conver-
desiderat. Gratia aulem indisrel nt sum- siontMii ;kI Verbum. Sed si habuisset
iniiiii bonum Bumme amet. • Ergo vide- gratiam, informisesse non posset : ergo
tur, i|iiiul gratiam lunc babuil quando Angelus boniis ante conQrmationem, el
creata fuit : el c cidil a bono in quo Angelus malus ante casum ;i gratia ca-
fuit : ergo cecidil a bono gratiae. dere non potuit.
i. Adhuc, Augustinus in libro II *u-
per Genesim ad litteram sic dicit : Solutio Dicendum, quod sicul supra soimio.
« Quemadmodum ratio qua creatura notatum esl \ circa hoc fuerunt duaa
conditur, prior es1 in Verbo Dei quam opiniones antiquorum. Quidam enim
i|»s.i quae conditur : itaejusdem rationis Angelos mox in creatione dixerunt simul
i ognitio [uin> lit in crealura intellectuali, accepisse naturam el gratiam. Et secun-
qua3 peccato non obtenebrata esl : ac duni hos procedit prima pars objectio-
deinde ipsa cognitio creatui\o in genere iiiiin : el concedunt, quod a gratia ceci-
proprio. Neque enim sicut nos ad perci- derunt dsemones. Alii dixerunt, quod in
piendam sapientiam Dei proGciebant An- solis naturalibus conditi sunt. Et illi
i, ul invisibilia Dei per ea quse facta dicunt, quod a bono naturali ceciderunt,
siini, intellecta, eonspicereni '
: qui ex quod cst innocentia et innocentias jusli-
|ii" creati Bunt, ipsa verbi aBternitate non cecidernnt gratia, nisi
ti:i : et a
pia el -.incta contemplatione perfruun- quam accepturi erant si stetissent.
lur *. • Sed tali contemplatione non pot- Sed de hoc plenius disputatum esl
eranl perfrui sine gratia : et ceciderunt a Buperius, tract. IV, quaestione, Au in
Ihhio quod habuerunt : ergo cccidc- gratia creati sunt Angeli, el il»i requira-
runl abonitateel Verbi contemplatione. tur
3
.
5. Adhuc, Anselmus in libro dc Ca.su
1
Ad Roman. i, 20. Genes. i, l.
* S. Aogostinos, Lib. II saper Genesim ad 1

Cf. supra, Tract. IV, Quajst. 18, Art. I
litteram, cap. 8. s
Cf. ibidem.
h \l I'. M \(, Onn l'l: I I»
QtLESTIO XXIII.
Per 4|iii«l dcJccliiM fuerll ?
Deinde quseritur, Per quid dejecttu in < <rlo, t * i

— i bi i undum <| u • .. I i \| onitur,
fueril ? in ccelo, hoc est, pro ccelo, sive pro cce-
Et hoc maxime propter ha reticos Ma- it i xponitur, a<l Ephes. vi,
nichaeos, qui dicunt in dejeclione Luci- 12 : Non est nobit colluclatio advt
Eeri prcelium magnum fuisse in ccelo : carnem et sanguinem supple, lantum .
inducentes illud Apocalypsis, zu, 7 et srd adversut principalut poUet
8 Et factum est prcelium magnum in

: adversus mundi rectores lenebrarum ha-
ccelo : Michael et Angeli ejus prcelia- iii m, contra spiritualia nequitue, in
bantur cum dracone, et draco pugna- ccelestibus. Glosea, hocett, « jtro ccele-
bat et Angeli ejus : et non valueruntt stilius : i et secundum hoc Michael el
neque locus inventus est eorum <nn- Angeli ejus nominantur. Quia, sicul di-
plius in coelo. Dicunt ergo si prcelium cil Bieronymus, Michael praepositus
fuit, ot proslium requirit moram et resi- Ecclesi e el princeps. An_<-!i autem
stentem virtutem, videlur quod Angel 1
sunt Angeli deputati ad c im aui-
cadentes postquam aversi sunt a Deo marum : quorum officium proprium
per superbiam, aliquam moram Iraxe- semper decertare conlra diabolum, ne
runt in ccelo, etquod aliquam virtutem Beducal animas sibi commissas. Kt hoc
habebant rcsistendi judicio Dei condem- patet per hoc quod secjuitur, ubi animae
nantis eos. defensae cum Angelis sibi deputalia _ -
sed conira. Quod si concedatur, erit conlra lioc : tes D >
nica sua sic, n, 11 '.Angeli fortitudine nostri, etpotestas Christi ejus, quia pro-
et virtute eum sint majores, non por- jeclus est accusator fratrum nostrorum,
tant adversum se exsecrabile judicium. qui aecusabat illos ante conspectum Dei
2. Adhuc, Cum superiorum Angelo- nostri clie ac nocte : et ipsi vicerunt eum
rum magis sit consentire Deo, quam in- propter sahguinem Agni, et propter i er-
feriorum, qualiter attribuitur magis prce- bum testimonii sui : ct non dilexeruni
Uum lioc Michaeli, quam Cherubim, et animas suasusque ad mortem 2 Cunstat .
Seraphim? autem, quod sanguis Agni multo tem-

pore fusus est post casum Angelorum a
Soiutio
Solutio. Prcelium illud quod hareti- principio et ideo pugna illa ad prlmum:
ci dicunt factum fuisse in ccelo, Glossa casum Angelorum referri non potest, s ;
exponit factum esse in Ecclesia, et non ad Ecclesiam, ut dictum est.
1
Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten-
Cf. Creaturis, Tract. IV. Quaest. 65, Art. 1 et 2
tiarum, Dist. VI, Art. 5. Tom. XXVII ttnjusce Tom. XXXIV.

I am Summse de 2
novaj editionis. Cf. etiam Part. Apocal. zn, 10 et 11.
IN II IV SUM. I lll.nl. TRACT. V. QUiEST. 24. 2(»7
Si autem instantiaB haereticorum con- ticus, quod per hoc patel pugnam in
descendatur, ul anagogico exponatur •!«' ccelo fuissc, el Angelos cadentes priino

pruelio <
| u <
>< 1 faclura est in ccelo : tunc corpora aelherea habuisse, in quibus li-
prcelium nihil aliud est, quam conatus, gati funibus de ccelo praecipitati sunt.
t|iin contra justitiam Angeli mali conati Seo contra hoc est, quod secundum
sunt obliaere Dei similitudiaem in hoc li<>«
-
Potrus debuissel bic dixisso, FunL-

quod cssenl propriae potestatis : et talis luis, non rudentibus : eo enim ipso
conatus nec moram requirit, nec magnsa quod dixit, Rudentibus, signiGcabat se
virtutis re&islentiam, quia in se debilissi- metaphorice loqui. Unde Glossa ibidem

uui- est. Et li«"' Michaeli attribuitur ra- sio dicit : « Rudentes sunl funes, quibus
le inlerpretalionis nominis : Michael nautae velum suspendunt, ut flante aura
enim quis Deus interpretatur quod
ut : porlus tranquiilitalem relinquant, seque
igrue cura increpatione et pugna di- supcr ambiguis fluctibus credant. Qui-
cilur ei, qui Bimililudinem Dei oblinere bus rudentibus convenienter immundo-
nititur conatu impio el contra justitiam. rum spirituum conamina comparantur,
|ui mox ut flante superbia impulsi, se
•
Juxta hoc ulterius quasritur de ruden- adversus Creatorem erexerunt, ipsis ela-
tibus, de quibus dicit Petrus iu secunda lionis su;c portum felicilatis

conatibus
canonica, n, i : Deus Angelis peccanti- aeternae reliquerunt, et in profundum
bus >)">) pepercit, sed rudentibus infemi abyssi rapti sunt e1 dimersi.» Unde pa-
detractos in tartarum tradidit crucian- tet, quod iwc corpora habuerunt, nec
judicium reservari.
ii) funibus ligali preecipilati sunt, ut fingil
Super quod dicil Petrus Galius haere- haereticus.
QUiESTIO XXIV.
Qiinmlo ceciderll malus Angelus ? '
Deinde quaeritur, Quando cecidit? ceptam fastidivit, sed nolendo accipere

l.i videtur, quod ab initio a primo iu- deseruil el amisit. Proinde nec sui casus
stanti ex quo factus fuit. praescius esse quoniam sapientia
potuit,
l. Perillud Joannis,viu,44 : Ille homi- pietatis fructus est. Ille autem continuo
a erai ab initio, >t in veritate non impius, consequenter el mente caecus,
stetit. non ex eo quod acceperal cedidit, sed cx
1. Adhuc, Augustinus in libro XI ?u- eo quod acciperel si Deo subdi voluisset.
per Genesim ad iitteram : < Angelus ma- Quod profecto quia noluit, et al> eo
lus beatae atque angeiicae vitae dulcedi- quod accepturus erat cecidit, el potesta-
ii non gustavit, quam non utique ac- lem illius sub quo esse noluit, non eva-
r. Opp. B. Alberti. Comment. in H Sen- Snmmas de Crealuris, Tract. IV, Qtusst. 66.
tentiaium, Dist VI. Ait. 3. Tom. XXVII hu- Tom. XXXIV.
jusce novac editionis. Cf. etiam I» m Part.
208 l). \l.i;. M \<. <»i:h im: I I).
ii '. .. I.t ox hoc e mitui idera quod lio esl, (j
priu i quod ab initio o idil bencdii Son cnii
Si h UONTRA !
\ uiii iini quod i
> t bonum Quod illi
1 . \ ii _ ii -i inii-, ibidcm , i Quod pul i- dicunt iii proptci i uinam < aden-
lur diabolue numquara in \ bi itate ile- i iiin \n_'. loi uiii : et id in iii I""-
tisse, numquam cum \ ugclis bealam \ i- nore b! inlium fui iunl n
i.uii duxisse, 8p I ,ili ipso onditioni

iniiin cci idisse, noo cipiendum ost, 1 1
ndum, quod i< 1 1
1
jni - < t mv.1
ui inui propria \ oluntate depra\ atus, n d momentura um ineertum •
malus ;i bono Dco crealus putetur : alio- et ii"n detei minalum :

^< <l eertum •
(jiim ihhi ab imiiii ce idisse dicerelur, i|U 'I boni cre ili -uiit el
.
p
aeque enim cecidil Bi talis factus fuit. » depra\ al -
iderunt. El ide< M
2. Adhuc, Augustinus, ibidem dicit, in libro II Sententiarum, distin I
i\.
(jmoiI postquam factus est, accepit justi- cap. Aliu autem videlur, <li<it morulam
tiam ci rationem antequam caderet. Ergo fui--'- inter creationem et casum. I.t i nm
non ab initio cecidit, scil |n>^t initium dicil Dominus, Joan. riu, ii: lllehomi-
suae conditionis. riiln erai ab initio : glossat, 1
:S. Adhuc, Anselmua dicit, quod An- i snbito post initinm. »
gelus tactus voluit beatitudinem, et per- Posset lamen dici, qnod aliud esl ini-
severare in ea : Bed non pervoluit, hoc tiuin temporis, et aliml initinm i reationis
est perseveranter voluit. Angeli, el aliud initinm statu- Angeli.
\. Adhuc, Magister in Hisloriis inducit Et quod v. i Imiih Domini non intelligitur
Bedam, et quosdam sanctos dicentes, de initio temporis, vel de inilio creatio-

quoil sccundo die ceciderunt Angeli : el nis, sed dc inilio status : status • niin fuit
(!(> lioc assignaverunt tres rationes : qua- antc creationem sicut quclibet res im-
rum priina accipitur ex ipso numero : periecta est in sui initio, perfecla autem
binarius enim prius reccdit ab unitate :
in statu pleno.
et hoc competenter significabat recessum Et per hoc patet solutio etiam ad duas
Angeli a monade Deo, Deus enim mo- auctorilates Augustini sequenti -
nas est propter individuitatem et simpli- NnTAMir.M tamen, quod snperhac quae-
citatem. Secunda ratio est : quia cum, stione Augustinus in libr<> XI tuper Ge-
(icnes, i, 3, dicitur: Fiat lu.v, secundum nesim aJ litteram, qualuor opinion -
Au'Dr ustinum intelli<_;itur

D antrelica natura inducit, quod ab ini-
quarum prima est,
formata per gratiam. Similiter cum dici- tio stalus sua? conditionis diabolus abea-
tur, Genes. i, 7 : Divisit Dcus aquas quse titudinc cecidit, non quani habuit, sed
sunt sub frmamento, ab his quas erant quam habnisset si voluisset et stetisset.
super firmamentum, quae ad loca cali- Secunda est, quod ut quidam dicunt,
ginosa descenderunt. fuerunt quidam Angeli inferioris ordinis
Dicit Augustinus in libro XII Confes- in hoc mundo praescii suse beatitudinis. a
sionum, quod per aquas quae descende- quibus ipse diabolus cecidit, po-
caeteris
runt in prseceps, significantur Angeli stea beatilicatis. Sed dicit de hac. quod
qui descenderunt in abvssum, de quibus, probari non potest : ideo haec opinio ab
Job, xxvi, 5, dicitur : Ecce gigantes ge- omnibus tamquam haeretica reprobata
munt sub aquis, et cjui habitant cum est.
eis. Et, Isa. xiv, 9, dicitur ad Nabucho- Tertia, quod Lucifer de superioribus
donosor Suscitavil : tibi gigantes. Et hoc Angelis existens, casum suum praescivit,
opus secunda die factum est. Tertia ra- sicut boni Angeli preesciverunt suam bea-
1
S. Augustinus, Lib. XI super Genesim ad litteram, cap. 23.
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. V. QILEST. 25. 269
titudinem : Bed quia rationabiliter inve- bos lanquara in carcerem caliginis hujus
niriaon potest, quare Bic inter Angelos aeresa circa istas lerras, secundum Apo-
Deus distinxerit, ideo etiam ha?c opinio stolicam fidem in judicio puniendos ser-
reprobata est. vari . et illa in Buperna beatitudine bea-
Quarta opinio est, quod tam boni quam torum Angelorum non esse incertam
in. ili incerti fuerunt sui Btatus: sed boni vitam Bdternam, nec nobis Becundum Dei
ante confirmationem profeceranl, et mali misericordiam et gratiam et fidelissimam
Verba Augustini posita sunt
aversi sunt ? pollicitationem incertam futuram, cum
Bupra de hoc in qua&stione, Utrum An- fuerimus bonis Angelis post resurrectio-
'i- potuil esse prsescius sui casus '
? nem et M istorum corporum mutationem
l ade Augustinus, ibidem, i Peccatores copulati '. »
Angelos minime dubitemus esse detru-
QILESTIO XXV.
ln qimi eectderll Angelus malus ?
Deinde qusritur, ln quid cecidit ? 'IVrtiuin, Utruin culpa sua aliquid vir-
Et quaerantur tria, scilicet in quid ce- tut s
;
secum compatiatur?
cidil (juoad culpain ? Quartum, Quae sit causa obstinationis
Secundo, Id quid cecidit quoad pce- ejus in malo ?
m??
nain
Tertio, In quid cecidil quoad tocum?
\iMiuiti mtnii
MK.Mimm i
AIUICULUS I.
In quid ceciderii Angelus malus quoad

eulpam ? Utrum Angelus malus adhuc in peccalo
suo perseveret ''
C.inc.v 1'kiml.m quserantur quatuor.

Quoram primum est, Utram adliuc in Primo quceritur, Utruin adhuc perse-
peccato suu perseveret ? veret in peccato suo?
S scundum, Utram omni niotu suo pec- Et videtur, quod sic :
cet? 1. In Psalmo lxxim, 'l'-\, dicitur: Su-
4
Cf. Supra, Tract. IV, Qu&st. 18, Membr. 3, litteram, cap. 27.
Ait. I. i r. Opp. B. Alberti. I" Part. SummsB de
II P i. ii, i. Crealuris, Tract. IV, Qaaest. 67, Art. I. Tom.
\ :. -. Lib. XI Buper Genesim ad XXXIV hojusce novo> editionis uostrs.
27(1 I). \l.i; M \G. OIUI. I'l: 1.1».
perbia eorwn oui te oderunt t

u \' quod \ ull I
>
temper. Sed, II Senlentiat um, dinlin t. \ ,

quia nililur lial iui
cap. /''/s/ li.n considerati ilur i uin |

i
i
dii dii itui .11
de cadentibiii daemonibu \ iiniii. i
13 q udoapo toli '
odio habere, vel invidoi Invidiae figuranl m i

l, ' '
Christi. Ei
naraque matei i
I upei bia, qu i \ olue* mirum, <
ujurat
iuiii se pariOcai e lleo. I upei bia seinAngelum lucis. Non gotnag-
eorum i|ni te oderunl , es1 supei bia dia- iiiiin i nmn 1 1 , •
j I,
ut
boli cadentis : el illa asccndit Beraper :

iiinii-ii i jn hh.r quoi um /'
ergo adhuc perdural in primo pei i

< iimliiin opera ip \oi um.
buo. $ I Lur eti im habere l*ropl qui
2. Vdhuc Glossa super illud Isaiae, vatii inentur in spiritu III Reg. n,
\i\, 1 2 : Quomodo cecidisti de ccelo, Lu~ 22 :

/.'/'/ tpi) i/ii m< m iu
cifrr, sic dicil : « Lucifer major aliia An- Prophetarum ejus. tpocal. xvi, 13 Vidi
gelis in exordio creatus, et inter inge- de ore draconis, et dt ore bt de

los gloriosus Becundum
corruil, illud ore pseudopropheUe spirii immun-
Lucae, \, 18 : Videbam Satanam sicut dOi in imrliiiii i iinni uiu.
fulgur deccelo cadentem. Et qui in corde Nititur habere pseudoapostolot M Ih.
prius dicebat et cogitabal : lu ccelum xxiv, II: Multi pseudoprophi Qcnt,

conscendam, super astra Dei exaltabo rt seducent multos. Et nilitur h
solium meum, hoc est, ad solium Dei : pseudomarlyn s, sicut dicil Eui us in
sedebo in monte testamenti, in lateribus hisloria ecclesiastica quod multi li.tr -
Aquilonis '
: idem quoque post lapsum tici passi sunt cum martyribus, et adhu
arrogat sibi. Qnde el glorialur ascendere patiuntur p srtinacia erroris >ui. El sic ni-
super Angclos in ccelum, et supernubes, titur li ;il .-

: s gradus E clesiasti-
hoc est, corda elatorum : et sedere in cos, cup'n sicut Deus . .
monte testamenti, hoc est, in Ecclesia : lurat in peccato primo.
et in lateribus Aquilonis, hoc est, in fri- Co.vtra: s^ c

gidis et obscuris. » Ex lioc accipitur, In II canonica Petri. n, II, Buper illud :
quod adhuc vult esse similis Doo,.et sic Ubi Angeli fortitudme ei oirlute cum
pcrdurat in peccato primo. sint majores. dicit Gloss -
:« Ibi cru-
Adhuc, Augustinus
3. in libro XI su- ciabuntur iniqui, uhi Angeii mali, qui
per Gcncsim ad litteram dicit, quod dia- prius superbierant conlra Deum, et inde
bolus Hevae persuasit similitudinem suae puniti sunt, jam non portant, sed potii-
voluntatis : sed dicit Boetius, quod simi- abjiciunl judicium superbiendi contra
litudo est, quorum est qualitas una, cum Deum, quod adversum e>t exsecrabile
tamen inter se substantialiter differant : scipsos quia pro illo graviter puniun-
:
ergo quod persuasit Hevae, fuit in sua tur, et territi magnitndine peenarumjam
voluntate persuasit autem Hevae, quod

: ab illo judicio prsesumptionis desistunt. »
futura essct sicut Deus sciens bonum et Ergo non adhuc perdurant in illo, sed
malum ergo post casum adhuc habuit
: desistunt.
in voluntate, quod esset sicut Deus et :
non est ratio quare postea cessaverit ab Solutio. Distinguendum estin appetitu Solfl
hac voluntate ergo adhuc perdurat in :

daemonis: potest enim comparari ad ra-
peccato, quod vult essesicut Deus, et sic dicem sive ad iniquam voluntatem ex
adhuc perdurat in primo peccato. qua procedit vel potest comparari ad :
4. Adhuc, Hujus signum dicit ess objectum, sive ad altitudinem Dei in
1
Isa. xiv, 13.
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. V, QU EST. 25. 271
quam procedit. El primo modo adhuc adscintillam rationis, el decomparatione

dupliciter consideratur, scilicet quoad voluntatia ad objeclum cum culpa el
aaturam voluntatis, quoad iniquitatem <•! pceua : ft bic a superbiendo malus spiri-
qua informat voluntatem. Si primo motu< aliquando desistit.
ilo tunc naturaa remorsus contradicil

:
appetitui propter scintillam rationis, qusB

Bynderesis vocatur : et quoad hoc, sicul
dicit Glossa inducta, desistunl ab iniqua

voluntate, el hoc esl secundum quid tan- \ii'Aiititi ritiîi
lum. Si autem comparatur ad iniquita-
tem voluntatis, secundum quod iniqua
qiue ralionem natnralem vincit in ARTICULUS II.
dsmone, et trahit ad actum lunc lliuc : .1
idem usurpat sil»i quod prius non ta- : Utrum otnni molu suo peccet Angelus
men in eodem, sed in >imili, ut scilicet in malus ? '
maiis habeat potestatem sicut Deua in
b >nis. Si vero comparatur voluntas ad

objectum, ilerum dupliciter attenditur. Secundo quaeritur, Utrum omni molu
Voluntatia enim objectum est ipsum vo- suo peccet ?
litnm: el hoc potest intelligi conjunctum Et videtur, quod sic.
culpaB tantum, vel conjunctum pcenae L. Glossa super primam epistolam ad

eulpam. Et si primo modo : tunc Corinth. 1, 10: « Diabolus omnia male
non desistunt ab iniqua voluntate. Si se- agit : » st'd oninia niala agere, est oinni
cundo modo bic decor justitis resullat
: molu peccare : ergo omni motu suo pec-
inculpa punita : et quia displicel dsemoni cat.
omnis decor justitia?, ideo si i desistit ab Adhuc, Augustinus

2. : « Totavitain-
iniqua voluntale. Cujus ctiam alia ratio Gdelium peccatum est : » sed diabolus
est, quia sicut dicit Augustinus, pcenam inlideli deterior cst : ergo niulto magis
horrel aatura bon 1 : e1 quia dssmon natu- tota vita diaboli pcccatuni est : ergo oinni
i.i' bonae est et intelleclualis, io eo horret motu suo peccat.
pcenam, et horrore pcenae aliquando de- :{. Adhuc. Hoc videtur sonarc nomen
Bistil ab iniqna voluntate, cum tamen ohstinationis in malo obstinatus eniin :
eulpa Bemper plac ;at ei. inflexibilis cst a inalo crô non facit :
Ad objj 'i 1 m ergo dicendum, quod uisi malum non facerc nisi lnalum,
:
auctoritateaprimo inductae loquuntur de oinni motu suo est pcccarc : ergo omni
actu voluntatis comparato ad iniquam motu suo peccal.
voluntatem, secundum quod iniqua esl : I. Adliuc, Per opposita sehabent vtta
et dc comparatione voluntatis ad obje- boni Angeli el vitamali: sed vila boni
ctum conjunctum non
culpae tantum, e1 Angeli, tota refertur ad gratiam el glo-
pcenaa : et sic Buperbia eorum semper riam Dei : ergo vita mali Angeli, lota
mlit et numquam desistit, el simili- esl contraria gloriaB et gratiae: contra-
tudinem Dei semper nsurpat. rium gratis el ^loriae Dei totum est
Glossa autem quasesl super epistolam ilum ergo vita mali Angeli, tota
:
Petri inducta in contrarium^ loquitur de est peccatum ergo omni molu suo pec- :
comparatione voluntatis >nl naturam et cat.
• Cf. Opp. B. All»"-ii. Comraenl in II Senlcn- Creaturis, Tract. IV, QuaBSt. 67, Aii. l. Tom,
tiarnm, Dist. V, Ait. 6. Tom. X.XVII bojusce XXXIV.
iiov.-c edilion iam I
• Part, Summae de
H7J li \l l: M \<». mKIi l'l', 1.1».
.'i. \illnn , Vuguttinu upei i pi »tol ira aui rjuod lota i
pritnam ad < lorinthio i Sicul '

hi iiilnli liiiui
p
omnia bene, ita diabolui
ii agil omn qui i nullum |»'- •
atum h-
mnle. omni motu uo \ <> pc\ lli \ : qaam illi noa habent : non tamen

Diabolua ad imperium Chri ti exn il propli i ho motu
qnolibel -u<» ]»»•< cant.
iih obseasis. Luc. ici, I i : Erat Jesufl ejU \n \i.h i. dicendum, qnod obttinalio in
ii ns dssmonium, et illud erat mulutn, malo ii"n muta*i it naturmm, - motu quo I leo obe* tionem : et ideo nihil prohibel . quia mo-
divil . non pecca\ il : ereo omni m<»iii aon tibui nalaralibaj ooa p
peccat. Ai» dicendum, qaod per opposi-
Ai.u i» ,
tuiu se habenl Angelos b malui I
soiutio. Sou tio. Motufl diaboli duplicea sunt, in Angelo bono lunf etiam potenl
l
secundum duplices potentias a quibufl naturalesj a qaibv

egrediuntur. Sunt enim in ipso potentiae indifferentefl sant, Becundam qaod )iu-
naturales, de quibus dicit Dionysius in jiismodi :sed boni sant bonitate grati
libro de Divinis nominibus l
, quod hoc cst, per informationem intention
« data illis naturalia nequaquam ea mu- sicul <'t motofl diaboli et mali efficiuntur
tata esse dicimus, sed sunt integra et per intentionem informationis in malo.
splendidissima. » Et sunt in eo potentiae Ai) i i.ti.mlm dicendam, qaod Chru
deliberativae et rationales, ordinantee omnia bene egil qaia per gratiam :
aetus diaholi. VA h;e considerantur dupli- unionis, qua uuitus fuit deitati, per in-
citer, scilicel in se, prout lluunt a natura tentionem omnia retulH ad gratiam <-t
bona : et prout sunt informatae peccato gloriam Dei, ei ad opu- redemptionis : et
ohstinalionis iu malo. diaholus omuia male. qoia omnia refert

Dieemlum igitur, quod motus qui adDei odiumperintentionem obt m
egrediuntur a polentiis naturalihus, vel a in malo.
potentiis secundum quod
deliberativis, Ad quod objicitur incontrariam, <ii-
ii)
Ad
tluunt a natura bona, non semper mali cendum quod hoc ipso quod Deo obedit
sunt : et proprie loquendo nec boni sunt exeundo de male agit, quia invi-
ohessis,
bonitate virtutis, nec mali malitia vitii. tus fugil. Unde Auguslinus snper pri-
Motus autem qui egrediuntur de poten- mam canonicam Joannis : « Nemo in-
tiis deliberativis, secundum quod staut vitus hen<- facit, eNi h»num est qaod
in forma obstinationis in iniquitate, om- facit. »
nes mali sunt qui etsi quandoque justi :
sunt seeundum quod ordinantur a pote- MEMBRl PRIMI

slate Dei, quae semper justa est, ut dicit
Gregorius, tamen propter intentionem ARTICULUS III.
malam mali sunt motus enim intelli- :
gentiae, praecipue ex line intento et infor- Utrum culpa diaboli aliquid virtutis
matur et denominatur. secum eompatiaiur 2
?
Ad i. Ad primum ergo dicendum, quod
Glossa illa intelligitur quantum ad in-
tentionem diaboli, quae semper mala est. Tertio qua-ritur, Utrum culpa diaholi
Ad 2. Ad aliud dicendum, quod Augustini aliquid secum virtutis compatiatur ?
1
S. Dionysius, Lih. de Divinis norainibus, Creaturis, Tract. IV, Qua?st. 67. Art. 3. Tom.
cnp. 4. XXXIV hujusce novoe editionis.
2
Cf. Opp. B. Alberti. I=> Parfc. Summae de
i 1
|\ II P. SUM. THEOL. TRACT. V. Ql RST. 25. iT?
Et videtur, quod bic. la. Et quodcumque detur, aliquid virtu-
1. Dionysius iu libro de Divinisnomi- tis habenl : quia lides informis virtus
nibus : Quod secundum omnem mo-

« est : autem Formata, perfecta virtus.
fides
(Iuin bono privalum esi nusquam oullo 6. Adhuc, Ibidem dicitur, quod con-
modo, nec erat, nec esl, nec erit, nec tremiscunt. Ergo timorem habent aul :
pol ist Ergo videtur, quod cuipa

'. » ergo Bervilem, aut castum. E< quodcum-
daemonis aliquid habel virlutis admix- que dicatur, donum sancti Spiritus esl :
iina r\ Bde enim non oritur nisi timor qui

2. Si quis dicat, quod Dionysius lo- donum es1 S|iirilus sancti : naturalis
quitur bono quod convertitur cum

ibi <!<• enim timoret humanus el mundanus non
tMi quod esl bonum natursB. CoNTaA
<•. : oriuntur ex fide. Donum autem Spiri-
sequitur in lillera ibidem « Impu- : tus sancti aliquid virtutis est. Ergo ma-
dicus quamvis privatus esl bono secun- litia diaboli aliquid virtutis secundura
* 1 11 iii irrationabilem concupiscentiam, in se patitur.
hoc quidera neque est, neque existentia 7. Adhuc, Peocatura mortale in homi-
c mcupiscil : in hoc tamen quod concu- ne non repugnal virtuti politicae : quia
piscit, participat bonum Becundum ipsam multi etiam intideles multas virtutes ha-
unitionis et amicitiae obscuram resonan- bent politicas, sicul dicitur de Philoso-
tiara. » l.\ hoc patet, quod Dionysius phis, el Bicul dicit Homerus in heroicis
ponit bonum etiam in actu peccati : mul- de Priamo el de EJectore. Unde Aristote-
to ergo magis in agente et taciente pec- les in N II Ethicorum sic <li<'il : « Inquit
catum : ai tus enim peccati voluntarius rlomerus quod valde fuit
<l i
<
* ,
: el non potesl participare bono, nisi <>|itiinus. et propter conversationem ho-
virtutis, <juia ad aliud bonum n<>n esl nestatis, qua Bemper heroicas virtutes
ordinatus : <-t opposita apta sunt nata praetendit, non \i<l<'l>alur viri mortalis
ficri circa idem :bonumautera virtutis et filius esse, scd Dei. b Cura ergo daemo-
m.iliiin peccali opposil i sunt. nes melioris uatursB sint. quam homo,
idhuc, Dionysius, ibidem, « Furor videtur <iuo<l naturale bonum n<>n sit
quidemparticipatbono, secundum ipsura ijisis adeo corruptum, quin patiatur
moveri desiderare, apparentia mala ad
<-t Becum ali<iui<l virtutis ad minus politicae.
apparens pulchium redigere el conver- 8. Adhuc, Bonura divinum, quo srili-
tere. » l.\ hoc iterum accipitur, <|u<><l in cel Deus essentialiter, praesentialiter,
iji-ci furore bonum esl <|u<»il <l<-siilrraL potentialiter est in omnibus, non |»<it''-t
furens : el hoc si compatiatur Becum esse privatum a natura daemonis : quia

lionnin virtutis, multo magis i|>><' qui fu- si hoc diceretur, daemon in esse oon
rit, compatitur secum bonum virtutis salvaretur, sc<l decideret iri nihil, sicut
alicujus. r\ nihilo factus est. Cum crô hoc bo-

i. \ «i li ii< , Dionysius, ilii<l<'in. « Pessi- num divinura majus omni bono vir- •-it
ni.. in vitain desiderans h optimam ipsi tutis, <-t natura <la'UH>ni^ uon obstante
apparantem secundum ipsura desiderare malitia compatiatur li<><- secum, videtur
et ad optimara vitam respicere, partici- quod multo magis compatiatur bonum
pat Itonuui. » l'.\ hoc etiam patcl. <|uo<l virlutis secum, ad minus politicae.
in intenlione inali aliquid boni si1 : <l < \
hoc sequitur idem <

j m >« l priut 5on no. Dicendura, quod malitia <la'- soiuiic
5. Adhuc. Jacob. u, 19 : Daemo)ies monis nihil corapatitur secum virtutis,

credunt et contremiscunt . Sed si credunl : nec informis, n<'<' formatae, nec politicae,
vel credunl fide inforrai, vel lide forma- nec theolosricae.
3. DiONYSics, lab. do Divinis nominibus, cap. 4.
xxxw
27« I» M ,B. M \<< OIU). I'lt I h
Aii niiMi m ergo dicondum, quod pi <> quen quia illud -<• b<>< .•
certo I lionysiui loquil ur de l • • 1

1
* • quod I
'
i miii v ila iiul
convertilur i um ente : et illud esl ipsura bili nan-

eeee rei ! el ideo unh ei aliter |>i ivatum uiiinii boni, ppi qu
lali bono, aihil i ul univerealiter '!• i abil i
effi< itni talii \ it
privatura i e, nihil e I
Ai. dicendum, qu
m.ii i.
a.i ?. Aii a.liud dicendum, quod Dionysiut ii'' fidem informem, n< formatara ha- <
loquitur ibi de bono quod es! pars bi •

bent utraque enim esl in volunlate
titudinis, non simpliciter,sed -<< undum eli < ii\ .i : quia di< it tugiuitinus, quod
obscuram resonantiam, secundum quod caetera potcsl homo noli non
dicitur, quod omnis homo appetil b nisi volens : <i utraque <r<<lit Deo j
• r « •
(
•
-
titudinem, el propter illam agil quidquid ler se e1 super omnia, e! ntraque (sicu!
agit. Unde impudicus appetit dulcedinera <li<it hi<iii\ sius in libro <l<- /' ""-
amicitiae, et delectabili tali frui : quod mhiis i
est Iiiiikii Colloi . « f i r j t *
-
— in
quidem delectabile (ut ijicil Vugustinus pr iii. i \ ' primam, veritatem in

i it.it<-. el
in libro II Confessionum) secundum i|p- s. 1 <)ii.1<li< .l.i' <<l<u-. quod <l i'
aptum et pulchrura est in vera amicitia :

tlinii, credere illu<l non sl aclus virtutis <
in autem Libidinis non est nisi

statera fid<i. Si <l esl illiu> li<l<-i <l<- qua di< it
secundum obscuram resonantiam dele- : Aristoteles in III <l<- Anima, <jn<.<l <
ctabile enini petit quod quidem delecta :

•
nio ju\ ala rationibus lit fi<l< •- I
I -i<
bile nihil delectationis haberet, nisi esset da?mones ratione convictiel experimento
resonantia obsoura sununcc delectationis jxiiiic credunl Deura <•>><• ullorem ini-
et summi boni. Et ideo talia bona vocat quitatis.
Auyustinus nutus summi boni : si<- di- Ai) ai.hu dicendum, quod timore con-
cens injibro Confessionum : » Vaehis X tremiscunt : - <1 ill<- timor, o
qui diligunl nutus tuos pro te, non con- est, nec initialis. Timorenira servilis re-
siderantes quid innuis ! » movet ab actu peccati timore pcenae,
Ad 3. Ad aliud dicendum, quod bonum pa- quamvis ut dicit Gregorius) vival ii
cis et quietis in solo summo bono est peccandi voluntas : el sequeretur opus,
seeundum veritatem, sed illius resonan- >i speraretur impunitas. Dsemon autem
tiam obscuram desiderat furens et ira- ii < »n i essal ab actu j
»
*
- •
-
«
- * t i propter poe-
scens : ad boc enim irascilur, ut repellat nam. Kt quod contremiscit timens pce-
contrarium sibi nocens, quo repulso nam etjudicium, non esl ni>i ex tin
pacein babeat et quiescat. Propter quod naturali, qui <>rilur ex tali lid<-. de qua
Auguslinus dicit quod bellum dicitur paulo antr dictum est.
parvum bonum : quia co qua?ritur bo- Ad alidd dicendum, quod

daemon licel
num pacis et quietis, quod nutus et re- nobilioris naturae sit, quamjiomo, imen t
sonantia es1 summae pacis et summa- bonum natura plus corruptum <-st in
quietis.Nec actus peccati ordinatus est daemone, quam in homine esl enim iu :
ad bonuin virlutis, secundum quod est daemone corruptum secundum <»mnia

actus, nisi in potentia valde remota : quibus debebal ordinari ad bonum. hoc
simpliciter autem privatus bono est est, secundum rationem, el appetituni
virtutis, licet in ipso sit bonum quod est sive voluntatem, et quamcumque appa-
aliquis nutus et resonantia summi boni. rentiam boni. Sceundum rationem eniin
quia aliter nullo modo essct appetibilis. (ut dicit Dionysius in libro de 1 >
\d 4. Per hog etiam patet solutio ad se- nominibus 2

) malum ejus est furor irra-
2
'
S. Dionvsiis, Lib. de Divinis nominibu: Idem, Ibidem, cap. 4.
cap. 7.
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. V, Ql EST. 25. 275
tionabilis, qua irrationabiliter exagitatur nibus : « <>|)iiini esl optima adducere '. »
et irascitur contra omne bonum. Secun- Sed obstinatio in malo de pessimis est.
iIiihi appetitum (ul ibidem dicitur malum Ergo optimum non conducil ad eam op- :
ejus est demens coneupiscentia, qua nulla timum autem esl Deus ergo Deus non :
mente fraenalus malum concupiscit, el conducil ad ipsam.

non bonum. Secundum apparens bonum, -• Adhuc, Augustinus a Sapientis :
tnalum ejus est (ut ibidom dicitur) phan- non rsl facere aliquid, quo opus suum
1,1-1.1 prolerva, secundum quod phantasia fiat deterius » s;ij>inis autem esl Deus :
:
iiun dicitur potentia ammse sensibilis,sed ergo non facit aliquid quo <>|>u> Buum li.it
wrtGraece, quod Latine sonat appa- deterius : sed per obstinationem in malo
: .jui.i contra omne quod apparei in opus lit pessimum : ergo hanc aon facil
boni specie el ratione, protervil el repu- Deus.

gnat. I.t ideo non sequitur, si malum :5 - Adhuc, ln naluris sic est, quod
bominis compatiatur secum aliquid vir- causa efficiens alicujus secundum esse,
tutis, quod etiam malum daemonis se- confirmata ei corroborata es1 causa con-
cum aliquid virlutis compatiatur firmationis in illo et immobilitatis : sicui
Ai. ii.iimim dicendum, quod bonum aequalitjs humorum facit sanitatem, el
divinum licet in se majus sil ubono, eadem corroborata facil immobililatem

lamen secundum actum hunc qui esl et conGrmationem sanitatis : ergo in
continere etconservare, non ita repugnat spiritualibus videtur debere similiter
ii.iiui.i' corruptae ad bonum sicul bonum esse : sed in daemone voluntas peccati
virtutis. El ideo non sequitur, si bonum fuit causa peccali : ergo eadem corrobo-
divinum secundum continere el con- rataestcansa obstinationis inpeccato.
servare, esl in natura corrupta ad I» >- Contra : se.i contra.
iiuiii. quod etiam l>«>iiiiin virtutis possil '• Anselmus in libro de Casu diaboli
inesse. dicit : « llli Angeli qui maluerunl illml
plus quod Deus illis nondum dare vole-
bat, quam stare in justitia in qua facti
erant, eadem juslitia judicante, et illud

propter quod illam contempserunt, ne-
Ml \liu;i IN5IMI quaquam obtinuerunt, et quod tenebanl
bonum, amiserunt. Sic ergo «listincli
sunt Angeli, ut adhserentes justitiaa nul-

ARTICULUS W .
lum bonum quo non gau- velle possint,
deant, et deserentes illam, nullum l»o-
iju.r rit causa obstinationis diaboli num velle queant, quo non careant. » Y\
iii malo '
r hoc videtur, quod justitia Dei causa esl
obstinationis.
'1. Aillnir, Prosper in libro de Con-
Quarto quaeritur, QuaB sil causa nlisii- templativa vita : « llli Angeli qui se
nationis ejus in malo ? contra Creatorem suum lypo superbiae
l'.t videtur, quod haec uon >ii iu lethales bostiliter extulerunt, <l>-' super-
1>V'». na cceli regione projecti sunt : quos ili-
I. Dionysius in libro de Divinisnomi- \iiiii sententia eo judicio condemnavit,
'
Opp. B. Alberti. Comment. in H Sen-
Cf. XXXIV.
tentiamm, Disl. V, trt. 5. Tom. XXVII hujusce 5. Dionysius, Lib. de Divinis aominibus,
aovaa fditionis. Cf. etiara 1"" Part Summse de i ip. i
luris, Tnirt, 1\', (Ju.r-t. 67. Art. i. fom.

276 D \l.i; M \(i OHI) l'l: l i»
ui quii luei unl pei •

crorc i um po \h in quo I <»! ntrai ium
sin i , nec velint i • parari nequi po inl : ill' ' II ' I I II 1 . <|M' 'I • \ I'
tiquidem preevarii ation i 01 um fuit, loquunlur di undum

quod irrovocabilifl judicii animad i
-
quod ' -t po i
I
li i"
sione pen ussi sunt. I t

ad damnaliom ra inflii i.i miiiii iiiiin e*t, <|
justissimam profc to p< tinuil quo

i fa - .
I \ (jui 'I' foi mi* i ii '
* I!
cultatem redeundi ac \ oluntatom pi nitua el nilnl ni qu< -I i ii I n"

amiserunt. » Krgo judicium l)i'i \ idetur ;nl pe< ' andui i prop
esse causa obsl inationis. spontanea 1 1< „'.t malum in immobi-
eo
li- |
ii manerel quo I • l< - Quod enim
Soiuijo Soli ii'». Dicendum, quod obstinatio in hominil ui • -i moi - . ul di< it Dama-
dupliciter consideratur, scilicel ut af- bi ' i * j — - li'" esl iii \ii.-' li- < .i-ii-. I nde
feclus immobilis ad malum : el sic pro- Bicul homo posl mortem non pi
cedil a voluntate diaboli indurata, ne parari, ita nec Vng< lus p< sl i a*um :
timore pcenarum retrahitur, nec pietate tiiin- i iiim esl lempu ibuti< nis,
mollitur, Bicul dicilur, .l<»l», xu, I"» :

merili.
Cor ejus indurabiiur iamquam lapis,

c/ stringetur quasi malleatoru incus.
Potesl etiam considerari ul pcena, -< ili-
cet secundum quod est, non posse redire

;h1 bonum, quod maxima pcena est. El 4EMBRI \l II.
boc non potuit procedere, nisi a justo

Dei judicio, secundum quad inflicta est : In quid ceciderit Angelm malus quoad
sicut omnis pcena peccati inflicta a Dei
judicio procedit.
Ad i. Ad primum ergo dicendum, quod obs-
tinalio secundum qiiml esl affectus im- Dkinde qu;crilur, In quid cecidif
mobilis in malo, non procedit ab optimo quoad pceuam?

Deo, quia sic pessima est : sed secun- E1 non quaeremus de pcenis i i<»-
dum quod cst poena peccati, sic re- ribus quae sunl in inferno, hoc •nim
splendet in ea decor justitiae : et sic opli- pertinel ad quaestionem de inferno
ma cst. sed i|u i p n.ii- de bi- poenis, in quaa
Ad 2. Ad aliud dicendum, quod secundum 'I I per pe c itum. Si. u t enim homo
quod pcena est punitiva delicti , sapientis per peccalum cecidit in ignorantiam
opus est, et non facit opus deterius, sc«l agendorum, et difficultatem operandi
niclius : quia iniquitas qu;c non punitur, bene, et proftitatem ad malum, el passi-
turpis cst, et punita decore justitiae rc- bililatem a contrariis, quem >i non pec-
splendet : sicut dicit Ambrosius, quod sset, ut dicit Augustinus ignis
« fur pulcher est in patibulo, et Judas ureret, nee gladius -< inderet, nec aqua
sedct in inferno sicut gemnia carbunculi submergeret. Ita dicitur dc diabolo,
in auro. » qunil incidit in poenas ex peccato, -cili-
Ad 3. Ad ai.ud dicendum, quod hoc proce- cet ignem senliendo et patiendo ab ii - ,
dit secundum quod obstinalio cst in ge- ct a friffore simililer. Dicilur fnim,
ncre culpae, et cst immobilis affectus in Matth. xin. 50, quod ibi erit fletus et
malo. stridor dentium : flelus ex flamma, s ri-
1
Opp.
Cf. B. Alheiti. Comment. in II Sen- Part. Summse de Creaturis, Tract. IV, Quaest.
tentiarum. Dist. VIII. Ait. 1 et seq. Tom. 67, Ait, 5. Tuin. XXXVII.
XWII hujusce novee editioni<. Cf. eliam I*n>
:
IN 11 P. SUM. THEOL. TRACT. V, Qt EST. 2:;. 2-:
dor deDtium «\ Erigore. Et dicit Diony- lis para cum suis diflerentiis >it io da -
>iuin libro de Divinis nominibus^ quod mone ?
i malum daemonis, esl Kiror irrationa- I.t videtur, quod dsemoni insil Ben-
bilis, demens concupiscentia, el phan- sihilis jiars :
lasia prolerva '. » I. Cognoscit enim sensibilia secun-

l.t circa hoc neci sse est duo qusrere dum quod sensibilia sunt, ul in pr&ha-
omnia enim haec in homine suni circa determinatum est, hoc esi secun-
bitis
Bensibilem partem, el sine sensu im- duin quod hic et nunc ha?c autem Bine :
possibile esl hoc Ceri. sensu cognosci aon possunl : ergo vi-
Quseremus ergo primo, si sensibilis detur, quod thcinonibiis insit sensitiva
potentia est in daamone cum differentiis pars.
suis, quaa Bunl sensus, el concupiscibi- '1. Adhuc, Constat, quod sentit cali-
lis, el irascibilis, el phantasia ? (1 u iii ah igne secundum contactum :
Ei Becundo, Qualiter h®c mala Bunt hoc autem sine sensu tactus licri uon
in i|i>o? potesl : ergo videtur, quod insit el
Et quia etiam de pcenis el verme sensus tactus.

conscientiae quaeremus, tertio, Utrum Adhuc, Augustinus in libro XXI
3.
Bynderesia se ;undum quam esl vermis de Civitate T)ei « Cur non dicamus, :
c >ns ientiSj esl in daemone? quamvis miris, tamen veris modis etiam
spiriiiis incorporeos posse pcena corpo-
ralis ignis aifligi, si spiritus hominum
ctiain ijisi incorporei, et nunc possunt
includi corporalibus membris, ei lunc
Ml Ml\l\l SECl \DI poterunt corporum suorum vinculis
insolubiliter alligari? AdluTrebunt ergo
si cis nulla sint corpora spiritus da?mo-
ARTICULl S I. num. imo sjiiritus dsemones, licet in-
corporei, tamen corporeis ignibus cru-
Vtrum pars scnsibilis sit i/i il.rmone ciandi : non ut i^nes ijisi, quihus adhoe-
i ni/i omnibus suis differentiis, guse rchunt, eorum junclura insjiirentur, et
ntnt sensus tt appetitus, concnpisci- animalia liant, qirne constent spiritu et
bilis et irascibii^ ! corporc : Bed, ut dixi, niiris et ineflabi-
libus modis adluerendo accipientes ex
ignibus pcenam, non dantcs ignibus vi-
tain\ »
\ii i it i II ritnn ':. Adhuc tsidorus : « IVfulta noverunt

Angeli per experientiam, quae a jninci-
pio non cognoverunt :» experientia au-
puuicu.a i.
tem non est nisi secundum partem sen-
sibilem : ergo potentiam Bensitivam ha-
Ctium sensus sini in daemone? bent.
.*».
Adhuc, Dionysius in Ubro *\r Di~
vi/iis nominibus* , dicit, quod in da?mo-
Primo ergo qu&ritur, Utrum Bensibi- nihus est phantasia proterva : phantasia
1
S. Dionysics, Lib. de Dlvinis Domiaibus, S. Isidorus, Lib. de Summo bono, cap.
cap. i. I.
\ gustinos, Lib. \\I de Civitate Dri, k

S. Diorysius, Lib do Divtnia Dominibus,
Bap. 10. cap. i-
I). \l.i: M M, nith 1*1; l l».
Don i
i iii i iii |i ii l< cnsiliva o pai .iii jii.ii iiii.nii
i' iii liabcnl 'ii itivnm. •

i liin.
• i . \ 1 1 1 1 1 1 < ,
i . I . _ . . I :
1
1 < I . i , . 1 ... I 1 1 1
1
-
1
Bionee phantastii i liunt |

1 1 inluni, quod ii I"
do?inoncfl : cuni ergo mlnl del nisi quod lum

li.ili •!, il.i iiimii li.il.. I phantasiam • i
naturam : An i in-
inui li.iliri in-i sei undum partem sen- tcllcctu ', el
p
sih\ .1111 : ergo liabol pai tcm en ili- plex, ii ii. ab illa impo
\ .iin. bile esl Quere potentiam im,
Adhuc, Augustinua in libro \ II
7. qual lam interior qi
de Civitale Dei : oiversi mundi cor- •« I extei i<
pU8| Rguras, qualitates, ordinatumque I ii : rationi in < ontrai iura addui I
molum el clemenl i disposita a ccelo us- pro edunt.

que ad terram, et quaecumque corpora Ad iiiimi m autem dicendum, quod
iii eia suiii sive omnem vitara, vel qu e Vngelus, el daemon non unt •
miiiit cl continet, qualis esl in arbori- sensibilia p oul suot hic el nunc, per
bus : vel quae baec habet el cum li >c Bensum, bi d pi r intcllectum pei ~\>-
sentit, qualis esl in animalibus : vel quae formarum, quae sunl — i 1 j litudim
ha3C habet el intelligit, qualis est in ho- qua facta sunt sensibilia, ut in anteha-
minibus : vel quae nutritorio Bubsidio bitis in quaestione, Qualiler .1"
non indiget, sed tantum continet, sentit, cognoscunt tensibilia , determinatum

1
iulelligit, qualis esl in Angelis . > I.
1
ex hoc accipitur, quod in Angelo est et Ad ai.hi» dicendum, quod calidum ab

vegctativa et sensitiva : cum ergo omnia igne non percipit Bensu taclus, sed po-
naturalia retinueril daemon, et vegeta- tius specie intelle ;lus, prout per<
tivam et sensitivam habet. speciem Qammae secundum quod est ul-
S«d contfa. ,N CONTRABIUM lilljUScst. trix iniquitatis : quam speciem accipit a

l.Quod dieit Aristotelesinll d<- Anima, virlute juslitiae divinae, cujus est pro-
quod oinnis scnsus est secundum con- prium instrumentum ulciscens .'um
sonautiam organi corporei et harmo- in peccatoribus.
uiam nulla harmonia organi corporei

: An audd dicendum, qnod Auguslinufl
est in d.Tmone ergo nullus sensus nec : vocat miros modos, qnibus corporalis
interior nec exterior : ergo nec pars ignis affligit spiritus incorporeos : quia
sensitiva. sp scies corporc-a ignis non adha-ret eis
2. Adhuc, Intelligentia angelica - -

ut corporea eensibiliter : sed, ut dictum
cundum naturam excellentior est, quam est, adhceret eis intelligibiliter ut ulci-
intelligentia liumana : sed homo secun- scens et insequon> iniquitatem. Et ideo

dum partem intellectivam nullius sen- quod ah ignibus sumunt pcenam. et
est,
sus susceptibilis est : ergo multo mi- non dant itniibus vilam ; nullus enim
nus susceptibilis est intelligeutia anu - actus vilae est circa tales specii 5, sed
lica. tantum ab ipsis est afflictio passionis in
3. Adhuc, Fornia sensibilis corporalis quam inciderunt ex demerito iniquila-

est : et oportet proportionem esse inter tis.
susceptibile et susceptum : ergo videtur. An ai.iudquod heec dicendum,

quod non suscipiatur, nisi in organo falsa, quod experientia non est nisi circa
corporeo : angelica natura esl tota spi- partem sensitivam licet enim expe- :
1
S. AtJGOsTiNtJS, Lib. VIII de Civitale Dei, 2
Cf. Supra, Tract. IV. Quaest. 14, Membr. 3,
cap -6. Art. 1.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. V, QUiEST. 25. 279
rientia sit singularium cognitio, in An irascibilem, quaa a Philosophis dicun-

gelo tamen non esl per Bensum, - id p >r tur inesse secundum partem sensibi-
intellectum : enim cognitio Bingu-
talis lem?
larium tut paulo ante dictum est) prout Et videtur,quod sic.
Bunt bic i't nunCj ab [sidoro vocatur l.Dicit enim Dionysius, quod inest eis
experientia. demens concupiscentia : et lioc adjecti-
Vi> aiiii) dicendum, quod phantasia vuin, demens, non diminuit concupi-
non dicitur in dsmonibus esse, prout scentiam, sed augel : el nbi est actus, il>i
esl potentia sensibilis, Bed proul obscu- esl potentia : ergo concupiscentia cum
ratio intelligibilis : intelligibile enim sit actus concupiscibilis, ostendil eis
quod in lumine intelligentiaa clarura est, inesse concupiscibilem.
consideratum >nl> nebula peccati obscu- Eodem modo probatur, «f ii< ><L inest
rantis obscurum est,
intellectum, el hoc eis irascibilis. Furor enim actus esl ira-
vocatur phantasia in demonibus. scibtlis : el ubi est actus,ibi esl potentia.
\n dictdm Gregorii dicendum, quo<l Dicil autem Dionysius, quod inest eis
dsemones taciunl illusiones in Bomnis, furor irrationabilis.
ordinando et confundendo et pertur- Adhuc, Quaa per naturam insunl
2.
bando phantasmata, qua Bunt in sonsi- omnibus Angelis, hasc etiam insunl da>
hili anima somniantis, et non immitendo monibus sed multipliciter probatur,
:
pli mtasmata quae in stn'[>>i^ habeant. quod concupiscibilis el irascibilis insunl

Ai> ii.iiMiM dicendumj quod Augu- per naturam omnibus Angelis. Primo,
Btinus non intendil dicere, quod Angeli quia per concupiscibilem esl appetitus
habeanl vegetabilem el sensitivam par- boni, per irascibilem fuga mali : lia'c
tem ut nutrientia et sentientiaj sed quod autem per aaturam insunl omnibus An-
habenl eam Becundura actum vegelandi gelis : ergo irascibilis et concupiscibilis
e1 sensibilia percipiendi, sicut potentia insunl eis. Secundo, quia Angeli boni
Buperior habet ea qusa sunt inferioris diligunl nostram salutem, el Angeli
(ut dicit Dionysius) excellenter et emi- mali irascuntur. Apocal. xir,12 : Descen-
nenter. dit diabolus ad vos, habens iram mag-
nam. Dilectio autem el ira non insunt,
nisi secundum concupiscibilem et irasci-
bilem. Ergo concupiscibilis e1 irascibilis

insunl Angelis tam bonis, quam malis
AIMKll.l Pltnil per naturam. Tertio, quia boni Angeli
habenl gaudium, el mali tristitiam : et
Ikim' non insunl nisi secundum concupi-
PUllIi.l I.A II. scibilem et irascibilem. Quarto, ln libro
de Spiritu anima dicitur, qund trini-
et
Ulrum dsemonea habeant concupiscibi- tas secundum quam anima assimilalur

tem et irascibilem, quse " Philosophis Deo, esl rationabilitas, concupiscibilitaSj
dicuntur inesse secundum partem el irascibilitas : Angelus autem similior
sensibilcm* ? es1 Deo, quam anima rationalis. Ergo
haec tria magis sunl in Angelo, quam in
.iiiiiua rationali. Quinto, quia Glossa,

.luxta hoc ulterius quseritur, Utrum Exod. xxvi, 32, super illud : Appendes
daemones habeant concupiscibilem et velum ante quatuor columnas : « Qua-
1
Cf. Opp. I!. AJberti.I1 Part. Samms de XXXIV hujasce novas editionis.
Greataris, Tract- IV, Qaoest. 61, Aii 7. Tom.
28(1 I» \l l;. M \«, Dltl) IT. I h.
tuor ' iiliiiini.i ,ini> qua nppcii uni • i

quod di< il i
ili ipi i Kxoduru I
•
\ rliiui, siint polcalatoa cculi qualuoi - n II I f<ii i it u<:
Lutibua eximiia pi diia ilii i

i
loi iii" i •
ndi m coer-
dine, Lemperantia, pi udi ntia, jui tilia cendifl dclectal prud
quae aliter hoi \ antur in i celia ab Vi iii
I'
. i uiii inliil
el animabus sancti , el alilcr hic. i I 11

• nii\ ' ini Angeli itdum naluram :
ibidem dicil (Ilo* a, quod an^dici *piri- potcnli indum it
tufi quatuor \ ii tutea i olunl plcnai ie :

i
\ irtutea : illae aulem lunl concupi-
scd \ irlutea ista) »n insunt, oiai s< un- m u|n-< ibil
iliitii Irea potcnl io i< el i al onalcm, i i u.i-i ibilia p ut
concupiscibilem, el irasi ibilem . i i

Vngelis, i retonibti
istae tres potenl ias insunt omnibus \ n.
Lis el bonis el malis per naturam. Sexlo, Si li nn \<l hanc qua alionem anli- i
Constat, quia in Angelo esl motus in ijui responderunt, dicentes, quod conco-
motus piscibiiia <[ irtscibilia dupliciter dicui
\ <• iii iii , el in lniiiuiii. el motua in
arduum : et ista non sunl nisi secundum t ii i . sciliccl proprie, et communiter.
rationalem, el concupiscibilem, et ira-
1
immuniter omnia tppetitua boni in
scibiiem : ergo istae Ires polentiae insunt quo protenditur voluntaa in bonum,
omnibus Angelis el bonia et malis. ille appetitua ordinatua .il ratione,
Sed coi.tra. CoNTRA '. non, di' itui (hiii upisi ibili li-
1. Damascenus el Gregorius Nyssenua xerunl esse concopiscibilem humanam

Isetitiam dividunt in animalem, el cor- ut bumanam. Prop
poralem : aeutra convcnit Angelis : er$ dicitur concupiscibilu desiderium -
nec concupiscibilis, cujus est actus laeti- bile, in quo in num sibi pi
.
t
j> j » -
tia vcl passio. tenditur calor naluralia cum motu san-

2. Adhuc, Secundum Aristotelem, guinis i i
spirilus in sibi bonum ethai :
concupiscentia non est sine protensione dixerunt »s mcupiscibilem brutalem,

sanguinis ct spiritus et caloris in concu- quam communem habent hominee et
piscibile : talium nihil est in Angelis :

bruta animalia,
ergo nec concupiscibilis. Similiter distinxernnt irascibilem, aci-
3. Adhuc, lliij, ut dicit Damascenus licet communiter dicta irascibilis
(jiiiul
accensio est sanguinis circa cor ex eva- dicitur omnis insurrectio appetitus con-
poratione fellis : nihil talium est in An- ti;i malum et in arduum, - sit ex or-
gelis : ergo nec irascibilis. dine ratio -. ve non et hanc dixerunt :
4. Adhuc, Augustinus in libro IX de iscibilem humanam ut humanam,

Cici/a/e JJci 1
,
quatuor passi »nes natuin qua ut in subjeclo proprio forlitudo
rales, scilicet tristitiam, gaudium, spem, viitus est. Proprie autem dicta îve
et timorem voeat perturbationes per- : stricle irascibilis, e>t insurrectio contra
turbatio autom secundum naturam non apparens nocivum cum ebullitione san-
convenit Angelis : ergo istse quatuor guinis et caloris : et hanc dixeruut ess
passionesnon conveniunt Angelis se- communem homini et brulis. Et ha

cundum naturam ergo ncc vires secun- : distinctiobona est et tenenda.
dum quas insunt hse autcm sunt con- : Dicendum ergo.quod nihil prohibet con-
cupiscibilis et irascibilis : ergo ista* vires cupiscibilem et irascibilem primo modo
non insunt Angelis per naturam. sive dictas. secundum quosdam actus ordina-
bonis, sive malis. tos a rationc ine^se Angelis per naturam.
o. Adhuc, Non videtur esse vcrum S d concupiscibilem et irascibilem se-
1
S Augdstinu?, Lib. IX de Civitate Dei. cap. 4.
:
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. V, Ql KM. 25.
(•iiinlo iikkIi) dictas, duIIo roodo conce-

denduro est posse ini sse Vngelis.
I.i per hoc patet solutio ad duo pri-
ma : quia illa omnia procedunl de con- \M\lltlti si ( l \hi
cupiscibili et irascibili ordinalis a ra-
lione, in quibus oullus molus esl caloris
vel Banguinis vel spiritus animalis. ARTICULUS II.
1. 1 Vd pbjmum quod contra hoc objicitur,

dicendum, quod Damascenus el Grego- Qualiter hme mala sunt in dsemone, sci~
rius il»i lion loquuntur nisi iU- laetilia, licet furor irrationabilis, demens con-
quas esl concupiscibilis Btricle »li< tae. cupiscentia, et phantasia proierva ?
i... Pi i! ii'iM patel Bolutio ad sequens :
quia de eodem pro< e lit.
i.3. Ad dicendum, quod iram definit

ai.ii n Secundo quaeritur, Qualiter haec mala
ilii Damascenus, proul esl passio irascibi- sun1 in ipso deemone ?
lis stricte dictae, quee est communis ho- Videtur enim, quod in daemonibus
iuiui et brutis. non sii furor irrationabiiis.
Pkb iium patet solutio ad dictum Au- I. [rrationabilis enim Furor dicitur ;i
gustini sequens quia passiones natura- : privatione potentiae, etilla non privan-
lesDon dicunlur perturbaliooes, aisi se- tur : aul ;i privatione habitus rationis,
cundum quod communes sunl homini- <•! ill<» non privantur, quia con-
Bimiliter
bus ct brutis propter cjudd. sicut creatus est eis, el sub illn cognoscunt
Auguslinus ibidemdicit, a Stoici probanf cognoscibilia in inferioribus. Aut dicitur
lales perturbationes uon cadere in sa- ;• privatione actus, el ill<» similiter non
pienlem. » privantur, enim Furit da^mon, dod fu-
si
1
\\> u.iiMiM dicendum, quod verum ri1 nisi secundum potentiam motivam
csi qnod dicil Glossa : fortitudo enim iu el illa non movetur, aisi lial ei initium u
Angelis, ul dicil Augustinus, esl fortiter cogoitiva : semper ergo ;i<'ius rationis
adhserere amato : prudentia, prudenter iu quem furendum est, praecedit furo-
adha?rere amato : temperantia, amore rem : numquam ergo esl furor irratio-
casto adhaerere amato. El hoc dicil Au- nabilis ;i privatione actus rationis.
jMsiimis iu libro de Moribus, et in li- 2. Similiter, Videtur quod malum dae-
lni.lX de Civitate Dei. EtBedanonlo- monis non sit demens concupiscentia.
quitur de istis virtutibus, nisi secundum Concupiscentra enim (quae esl in actu
'|U(i(l mihI in nobis (|ui adhuc animales eoncupiscendi' hk»Iiis es1 motivae vel
Bumus, et non gloriflcati, secundum sta- communiter vel proprie dictae : el haec
1'"" "» quo nobis est lucta contra car- Qon movetur, nisi a mente li;il ei nun-
nero ci Banguinem. tiuin ;i concupiscentia : ergo neque pri-
vatur mens secundum quod potentia est,
nec Becundum quod habitus est, nec se-
cundum quod esl actus el Bic videtur, :
quod demens concupiscentia non sit

maliiin daemonis.
3. Similiter, Videtur quod uec phan-
tasia proterva. Phantasia enim pars
snisiliilis animae est, quae non esl iu
daemone, sicul paulo ante habitum «>! :
ci sic milluni eorum (i|u;c dicit Diony-

îu>) malum da monis \ idetur esse.
2H2 D \l.l'.. M \<>. OIU). IM: 1.1.
Solutio II. 1
1
i ii i
unl innliim rla rno- ,i |u ,\ nlione menl undun q
iii l»< II 11(1 U nliiMiii || iii I
'
ii n ni in quo • orrupl u i I ni»i pfrriilum. menl qui d un-

I
*
< I I < • I II i llllii "I i|m lll liolilllli 'luin quo l
n •
t m« i
iii tribus in rutionali rn»nlu n, ul rilieel uri-
u|ii iinr ordinctur rontrn niuliiui i»< undum quid, et quantum, el qualiter, ul
iliim 1 1
1
•_
.
1 1 i .
ii optimc iii bonum < \\j< n- di< tuiii ' -t.
iliiin ri fn< i' imIuiii i»I optinir in vci uin \ . ni autem quod obj de phan-
MCIIIIillllll llllrllrrl llln ( 1 1 1 l _' i|| 1 1 1 1
1
, i I
i
a, di< endum quod phai
ruiii ra in iliiin ii in liiiiiiiin . 1 .1 ronti a sia non mmitur ibi Becundum q
I
> 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ordinem esl furor irrntionabiiifi, potentia sensib lii an m mili-
contra secundum demcns concupiscen- tudine per Iranslationem i orrnpl

li.i, contra tertium phantasia proten a. tellectua ad verum, dicitur phantc
A ,i 1#
Ai> ntiMi \i rii.ii dicendum, quod ///- ii intelligibile in phanta^n I
Tor irrationabilis non dicitur a privatio- tniii, obscuratnm ei nditiis m

ne potentiae. rationis, nec ;i privatione rialibus, ul dii il A< i enna, el lumine
habitus rationis, nec a privatione actus intelligentis non perlustral
qui esl nuntiare contra quod furendum i.iiuin ab illifl : ita intellectui daemonu
sii vel irascendum : sed dicitur a priva- obscuratus per pe< i atum, non accipit
tione ordinis rationis. Rationis enim esl verum quod intelligibile est, nisi in um-
ordinare motivam omni actu buo, ul rn bra corruptionis peccati : el cum
ordinate moveatur. Unde deberel ordi- tione non possit con um negando,
nare, quod dasmon non irasceretur ma- qui.i. flicut dicitnr in apocrypho Esdrae,
lo tunc enim essel ira per zelum quas
:
iii. l^ : Super omnia vincii veriiat, ta-
ordinata esl e1 bona. Nunc autem per meo potervit ex malitia contra verum :
corruptionem peccati inordinato nmlu et malnm a< cidil

hoc
irascitur bono el furil contra ipsum el : incidit, quia cum ante peccatum deifor-
a privatione lalis ordinis dicitur furor mis esset inlellectus, et lumen veril
irrationabilis. in lumine divino acciperet, sicut dicitur,
Ad ?. Ad id quod objicitur de demente con- Psal. xxxv, 10 : In lumine tuo vidt -
cupiscentia, fere eodem modo respon- mus lumen : modo corrupto intelleclu
dendum enim grammatice a est. IVfens per peccatum, nmbroso accipil intelle-
metior, meiiris derivatur, ut <li<it Da- ctu, el ideo protervil contra ipsum.
mascenus sed secundum quod dicil :
Aristoteles m X primae philosophise,

sapicns mensura est omnium : quia sic-
ut idcm drcit in primo primse philoso-
phise, sapientis est ordinare : et sicut Ml Mlilil SECUVDI
dicit in VII Ethicorum, continentia esl
mora in mente. llnde mentis est ordi-
nare et mensurare quid et quantum dc- ARTICULUS III.
bcat concupisci, et qualiter quodlibet.

Et quia deemone his actibus privatur
in Ulrum synderesis sit in daemone ?
lncns : concupiscit enim malum, et odit
bonum, et multum concupiscit malum,
et perverso ordine rationis et mentis : Tertio quaeritur de synderesi, Ltrum
ideo a tali corruptione dicitur demens ipsa sit in daemone? qula secundum eam
concupiscentia, et non a privationc men- cst vermis conscientiae.
tis secundum quod potentia est, ncquc Et videtur, quod non.
I.\ II P. SUM. THEOL. TRACT. V. Ql 1>1 23. 283
I . Si tMiiin essel in daemone, tunc per tellectum : el i<l<'<> non indiget rectifi-
naturam essel in i|>^<> :

<•! cum uno ua- cante conscientia. Similiter secundum se
tniii sit boni el mali Angeli, lunc etiam ordinata <'st, licet secundum electionem
t in bono Vngelo : hoc autem non liberi arbitrii inordinata sit in daemoni-
videtur : synderesis enim, ut <li<i! Gre- Imi^. Similiter secundum se sana ost,
gorius, proprium actum habet remur- nusquam cauteriata, el secundum se
murare malo, el hunc non habel in bono tranquilla, et non perturbata. Fruslra
Vngelo, quia non habet malum : nec ergo daretur ei conscienlia a<l lios actus :
habel in malo, quia non remurmural et in operibus divinis nihil esl frustra :
in il '. - 'I placet ei : ergo secundum ergo videtur, quod non sit eis data con-
actura proprium nec est in bono nec in Bcientia : ergo nec synderesis, quia syn-
malo autem potentia inesl se-
: omnis deresis esl scintilla conscientiae, ul <li<it
cundum actum proprium ergo videtur, :

1
_<>l'illS.
quod potentia, quae dicitur synderesis, N i ii. \ :

Seil conlra.
nec sii iu bono. nec in raalo Angelo. 1 . Basiliussuper principium Proverbio-

2. Adhuc, Hieronymus super princi- rum dicit, quod « syndcresis esl nalurale
pium Ezechielis, super illud : Facies judicatorium, in quo scripta csl lex na-
aquiUe. desuper ipsorum quatuor* : <li- turalis. » Talc jiidicatoriuin dc faeiendis

cit, quod << per faciem aquilae Bignificatur et non faciendis est in Angelis tambonis,
Bynderesis in homine non attribuit : » el quam malis. Ergo synderesis est iu An-
ipsam Vngelo : ergo videlur, quod An- gelis.
gelis non conveniat. 2. Adhuc,Gregorius super Job : « Syn-

3. Vdhuc, ll>i<l<'in dicit Hieronymus, deresis esl scintilla conscientiae, quae in-
quod « synderesis data est homini in adju- clinat adbonum, etremurmurat malo » :
torium resurgendi de peccato :» Angelus talis inclinatio ad bonum et remurmu-

non resurgit a po. «a quia bonus non t «
» ,
ratio convenit naturae angelicae : ergo
i\ it , et malus reparari non p< >t .- 1 : synderesis convenit naturae angelicae.
ei _.. videtur, quod s\ nderesis non in 3. Adhuc, (iaudiuin et dcleclatio sunt
insit Angelis. in conscientia boni : et hoc convenit et
i. Adhuc, Gregorius sii[ier illud .l<>l>, perlinet ad beatitudinem boni Angeli :
i, |
.">
Evasi <!/>> solus, ul nuntiarem
: ergo synderesis el conscientia secundum
tibi : dicit, quod « synderesis est scintilla liuiu- actum conveniunt bono Angelo.
conscientiae, remurmurat malo, et quae i. Adhuc, Tristitia et remorsus con-
nuntiat maluin quod factum cst. » Si er- scienti;e sunt secundum conscientiam
iitii non esl in Angelo, sequi- inali, ita quod (sicut dicit Aristoteles in
tur quod nec scintilla conscienti?e, nec l\ Ethicorum) aliquando non invcnien-
-\ nderesis. tea in seipsis unde delectentur, interfi-
Quod autem conscientia non sit in ciunt seipsos. t*nde, Sapient. xvn, 10 :
Vngelo, probatur sic : A quocumquere- Semper prsesumit sseva, perturbata eon-

moventur omnes difTerentiae alicujus scientia. El hoc pertinet a<l dainnatio-
eommunis, ab illo eodem removetur ncm peccati per ordinem justitiae divi-
illud commune : sed differentiae con- nce : ergo li<><' debet esse in Angclo
scientiae, siint recta el erronea, sana et malo : ergo et synderesis.
cauteriata, tranquilla et perturbata : et 5. Adhuc, Synderesis et prohaeresis
omnes removentur a na-
hae differentisB ejusdem ordinationis sunl : prohaeresis
tura angelica. Natura enim angelica enim habitus est intelligibilis, regens in
cundum sc recta est per deiformem in- eligentia eligendorum : synderesis autem
Exechiel, i, 10.
284 h. \l l; M \«, ORI). IT. I l'
esl pulontia li ibitualis, habilu int< llei ii\ indura j'i imum quidi m in
"•< uinliiii
ii iii ln i|u i
ei undum 01 dim rn ii ,i .m.'i lii .1 ' t
ii.ii iii lum appntenda el fu-

alem el rei * i undum in bn \ idum
gicndu Bunl propter quod dicil 1'hilo-: i< i iniiii iii mal Vngcl
Bopbufl iii primo Klhicorum, quod pro Qi i iii <
ontrarium iun1 addoi
hoeroaifl alicujm boni operativn cssc vi- ccduntur el proi ;dunt.
detur : prohsresis esl in Vngeli

el Byndercsis.
Bolullo,
S M ii". Dicendum, Bicul dicitui
K.ii.r, i.wi, 'l\ : VermU eorum inm mo- MEMBM \l III
rietur. Sicul daemones habenl afflictio-
nem ignis : ita etiam habenl afflictionem ln quid ceciderit Angelui malui guoad
ex remorsu conscientiae, sive synderesis locum
murmurantiscontra malum, el remorden-
lis peccanlem. Unde concedendum est,
quod synderesis est in bonis el in malis Di iM>i qij.ii iiui , Iii <jukI malufl An-
Angelis, snl in bonis ad jucunditatem gelus cecidit quoad locum ?
conscientise, in malisautem ad afflictio- Kt dicil Magister in libro II Senleniia-

nem el tristitiam ejusdem conscientiae. iinit, distinct. VI, cap. Solet qu&ri, qood
Ail I.
An primum ergo dicendum, quod in • in tum
islum calij»
bono Angelo est synderesis non secun- niiit i quotidie lamen

: descendunt in
dum remurmurationem vel remorsum, infernum, qui animas iiiijiinriiiii illu
scd ad jucunditatem et delectationem defei uiit, el ibi cruciant. De Lucifi i
conscientiae : in malis autem est secun- cliam di'it, (|uo<l quid.iiu opinantur,
dum remorsum et afflictionem. lllud quod in inferno religatus -it. et ad i.
vero pertinet ad beatiludinem bonorum, tentandos modo ante tempora Antichristi

et condemnationem malorum.
islud ad •
sum non habeat.
Ad 2.
Ad aliud diccndum, quod Hierony- Coktra lioc taiucn ohjicitur.
mus vult, ijuod synderesis differenter sit 1. II l*ctr. ii. i, dicitur, qu<i<l ruden-
hominibus et Angelis quia syhderesis : tibus inferni rfelracti snnt. qui trahunt
secundum omnes actus convenit homini, in infernum, non in islum aerem.
ct non seeundum omncs suos actu> An- 2. Adliuc, Locus poenarum aaternarum
gelo. infcrnus <>t : daemones autem condem-
A<1 3. Ad aliud dicendum, quod secundum nati sunt ad poenas aeternas : ergo vide-
actum qui cst resurgere de peccatis, non tur, quod ceciderunt in infernurn.
convenit Angelis, sed secundum alios 3. Adhuc, Summae superbiae perratio-
actus qui dicti sunt. nein condcmnantis justitiae debctur inli-
Ad 4.
Ad aliud diccndum, quod secundum mus locus : infirous locus infcrnus est :
actus illarum differentiarum omnes, syn- ergo summa superhia eorum projecta est
dercsis est in homine, ct non in Angelo : in infernum.
sed secundum alios actus secundum CoNTRA :
sed
quos est naturale judicatorium, et facit 1. II Sententiarum, distinct. VI. cap.
jucundari in bono in conscientia, et aftli- s \let autem quaeri, dicitur, quod « in
ctionem in malo perpetrato, est in An- istum caliginosum aerem projectisunt. »
Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen-

1 Snmmae de Creatun-, Tract. IV. Ouaest. 17.
tentiarum, Dist. VI, Art. 5. Toni. XXVII hu- Ai t. 6. Tom. XX XIV.

jusce novae editionis. Cf. eliam I am Part.
I\ II I». SUM. THEOL. TRACT. V. nl.l.ST. 25. 285
'1. Adhuc, Apocal. sn, 9 : Projectus locus casus, esl profundum inferni : talis
est draco iiie magnus t

serpens antiquus, enim locus quia infimus est, tantae bu-
qui vocatur diaboius et Satanas,.., et perbiae debelur. Isa. xiv, 15 : Verumta
projectus est in terram, et Angeii ejus men <//l infernum delraheris, in profun~
cum ilio missi sunt. Et, ibidein, n. \2 :
dum l<ni. Secundus locus esl iste cali-
\',r terrx et mari, quia descendit diaboius i:iiiosiis aer, in quo usque ad diem judicii
ad vos, habens iram magnam, in exercitio tentationis hominum conti-
Idhuc, Videtur quod alium locum nentur. Hoc enim bonum, quod esl
-ui casus habuerunt ante passionem Do- exercitium virtutis Sanctorum, elicuil
inini, et alinin post, e1 aliinn in die judi- providentia divina de tanto malo.
cii. Apocal. \\. I e1 Beq. : Et vidi An- Primo igitur modo procedunt primae
geium descendentem de cosio, habentem rationes : quia procul dubio tantae super-
ciavem abyssi, et catenam magnam in liia> demerito debebatur infimus locus :
manu sua. Et apprehendit draconem, ut scilicet sumrao loco luminis, hoc

<Ir
serpentem antiquum, qui est diabolus et est, de ccelo empyreo in carcerem ima-
Satanas, ct ligavit eutn per annos miile : runi tenebrarum detruderetur, perpetuis
et misit eum m abyssum, et ciausit, cl ignibus affligendus. Verumtamen est,
signavit super illum. Et infra, v. 7 : quod quantuin ad exercitium tentationis

Et cum consummati fuerint miile anni. divcrsas habel potestates. Ante tempora
soivetur Satanas de earcere suo, el cxi- enim Antichristi dicitur habere religa-
bit, et seducei gentes qua sunt super tam potestatem co quod in deserto :
qualuor angulos Gog et Magog.

terrae, tentavit Ghristura, ct victus esl '. Et in
Ergo videtur, quod ante tempus Incarna- passione tentavit irapedire passionem
tinnis fuit in innmlo cuin hominibus, et C.lnisii, ct iterum victus est : ubi appa-
per totum tempus gratiae (quod per mille i uit uxori Pilati, el voluit impedire pas-
annos Bignificatur) religatussit in abysso, sionem Christi 8
: unde tunc superatus
et tempore Antichristi iterum futurus in minorem habuil potestatem. Tempore
mundo cum hominibus. vero Antichristi, sicut dicitur, II ad Thes-
sal. ii, 10 et II : Eo quod charitatem
S iu ii". Dicendum, quod duplex es1 veritatis non receperunt ut salvi fierent,
locus in quem cecidil dsemon. 1'nus se- ideo mittet illix l)</ts operationem erro-
cundum debitura culpae superbtae sute. ris, ttt credant mendacio, ut judicentur
Uter Becundum ordinem providentiae di- omnes qui non crediderunt veritati : <li-
vinae, quae etiam malum quod lit. ut dicitur Bolvendus <'s><- ad ministerium An-
iit Vugustinus, non permilteret, nisi
fieri tichrisli, relaxata sibi potestate.
r i
quae bona ex malo Facto eliceret. Et quantum ad hunc ordincm provi-
I.t i\i- talibus dicit Gregorius, quodo Deo dentiae procedunt rationes in contrarium
niilit.it ctiain quod per malitiam vo-
id adductae.
luntatis contrariatur e1 obstat. » Primua El per lior patel solutio ad totum.
liatt. iv, l el -•
i
-
M iltli. \\\u, 1!).
t » t
uni; h \l i; M \«. oiiii |'|: i.D
TRACTATTJS VI.
DE PRjELATIONE ANGELORUM TAM BONORUM

QUAM MALORUM.
r
Deinde ratione ejus quod dicilur io libro II Sententiarutn t distinct. V I,
cap. Et sicut inter bonos Angelos alii aliis praesunt^ qiueritur de praelatione
Angelorum tam bonorum quam malorum.
El quaeruntur hic duo, scilicet qualiter Angelus praeesl Angelo lara
bonus quara malus ?
Kl qualiter Angelus tam bonus quam malus praeest animae rationali V
Heec enim el revelationem accipil ab Angelo bono, el illusionem ab Angelo

malo.
QILESTIO XXVI.
OualiltM* Angelus tam bomis quam nialus praeeafl lngelo
Circa primum quaTimtur duo, scilicel
qualitcrbonus Angelus praeest bono, et MEMBRUM I
malus malo ?
Secundo, Quis s it ac U s superioris t in Qualiter Angelus praesii Angelo ? Et si
inferiorem ? bonus bono, et molus malo pr&est,
utrum prsesit per naturam vel per
gratiam ? '
An primum objicitur sic :
Videtur enini. quod Angelus non de-
1
Opp. B. Alberti. Comment.
Cf. in II Sen- Summa? de CreaturU. Tract. IV, Ouks'
tentiarum, Dist. VI, Art. i. Tom. XXVII hu- Art. 1 et 2.Tom. XXXIV.
ju>0' 3
novaa editionis. Cf. etiam I
i;n
Part.
I\ II P. SUM THEOL. TRACT. VI. <jl EST, 26. 287
beal praeesse Vngelo per aaturam insti- tia hoc habeant, quod umus alteri
tulain. praeesl ?
I. Subjectio enim vel servitus est, vel El videtur, quod non : quia Bicul jaro
BimUe aliquid servituti : el hoc inducturo dictum est, si ex gratia esset, in futuro
esl ex peccato : Bicut patet, Genes. i\. n ivacuatur, perfectio enira gratis
ubi Voe dixil propter peccatura deri- non evacuaretur, sed completur per glo-
sionis lilii : Maledictus Chanaan, servus riam. ad Corinth. xm, S
I Ckaritas :
servorum erit fratribus suis. Ubi dicil numguam excidit.
Gregorius in Glossa, quod c natura om- Contra: sedconir*.
iu>> homines EBquales genuit el ideo : I. Gregorius super Ezechielem xxviu,

contra naturam esl superbire, el homi- 1 2, super illud : Tu signaculum s imilitu-
ni-iii homini velle praesse. i \ îmili dinis , dicit sic : « Dum Lucifer cunctis An-
cum Deus omnes Angelds in hoc
i gelorum agminibus praelatus fuit, eoruro
aequales constituit, quod omnes naturse comparatione clarior fuit. » El paulo
rationales Bunl el deiformis intellectus, post, ibidero, « Tanta species illum pul-
Buperbire es1 contra naturam Angeli, et chriorem reddidit, quanta illum suppoî-
similiter, quod Angelus ^ngelo praesit. la multitudo decoravit. » Ergo per ua-
2. V.dbuc,11 Sententiarum, distinct. III, turam praepositus luit omnibus aliis :
cap. Et sicut in prsedictis, dicil Ma- gradus ergo prselationis in Angelis sunt
gistersic: «OmnesAngeli qusedam com- pernaturam.
« munia el aequalia habebant. Quod Bpi- 2. Adhuc, Gregorius, ibidem, « Con-
« ritus erant, quod indissolubiles, et sideret horao quid ipse superbiendo de
« immortales erant, commune omnibus elationis su;e culpa passurus sit, dum
i ri.it el aequale. » ln aequalibus, autem superbienti illi Deus parcere noluit,
non esl gradus superioritatis et inferio- quem creando in gloria tanto culmine
ritatis : contra naturam ergo est, si unus virtutis elevavit. Consideret quidetin
alteri supponatur, el unus alii praefera- terra elatus merealur, si e1 praelatus An-
tur. gelus Vugelis in ccelo prosternitur. » Et
3. Adhuc, Cum uaturae completio sit ex hoc accipitur, quod iu primo statu
gratia, el gratiae completio sil gloria : si conditionis nalurse angelicae Angelus An-
per uaturam unus prselatus essel alteri, gelis praelatus fuit.
el unus Bubjectus alteri, hoc completius :{. Adhue, Videtur quod hoc habeant
i
post acceptam gratiam, et comple- ex gratia. Gregorius Buper illud Apo-
tissimum in perfecta gloria : erit autem sluli,! ad Corinth. xv, 24: Cum evacua-
perfectissima gloria diem
|m>sI judicii, Hominibus Angeli, An-
verit, dicitsic: «
quando tota ruina Angelorum eril rx. gelis Archangeli, Deus autero omnibus
numero ctorum restaurata
el : ><-A tunc praeest per uaturam el gratiam: » Ergo
evacuabitur omnis praelatio. I ad Co- Angelis Archangeli, et hominibus Angeli
rinth. xv, 24: Cum evacuoverit omnem praesunt per naturam et gratiam.
cipatum, el potestatem, et virtutem.
Ubi Glossa Augustini dicil : o Quamdiu Ultebius quaeritur, Si malus Angelus Qucest. 2.
durat mundus, Angeli Angelis, homines praeest malo Angelo ?

horainibus, el daemones daemonibus prae- El videlur, quod non.
sunt: sed in futuro omnis evacuabitur L. Ordo enim secundum rationem boni
praelatio. Ergo destructione conse- .1 determinatur, e1 per malitiam a rationa
quentis, non estdenaturaangelica, quod boni cecidil : ergo el a gradu praelatio-
unus Vngelus praesit, et alter subsit. ni>.
2. Atlliuc Si Lta esael, tunc qui plus

Propteb hoc quieritur, Utruiu ex gra- peccavit, subjiciendus esset ra piselaiione
D \l l: M \<- ORD IT, l D
omnibuf aliis, hoi nnim exigen i

di mi ri- qui in Brilannia
'
illuoi qui
inin iniquitali i
I
hoi non i il in Juda uin
vorum, adhui enim Lucifei dicitui prin- i . qui in d
ceps da?monum, el habetur, Matlh. kxv, di i |»ut<<
il: Discedite ame, maledicti, in ignem \\ piritum fori unum

eternum, gui paratu I diabolo <•/
et innun |ui in hoc ei ofl int,
angelis ejus. Ubi alii dorniones non di- etpi dos horoines divi
cuntur Vngeli ojus ex creatione, sed ex sub uno militai
subjectione potestatia. Similiter adhuc jii»iin»<li pe
dicitur princeps raundi bujus, Joan. xn, cundiae princi|><m uiium •
31 : Princeps hujus mundi ejicietur /<>- et innumeros sub ipso, idemdei el
ras, Similiter dicitur princepa tenebra- teris peccatis. Ideo non unus principa
rum : quorum nihU possel jecun- dicitur •
b Apostolo :
. led plui
dura ordinem justitis divina), si in malis contra quos nobis pugna est. »
Vngelis essenl gradus praslationis.
;{. Adhuc, Si Becundum ordinem justi- S ili no istorum fundanda eal super
liae divinae inter malos essenl gradus quoddam verbum, qnod dicit Magister in
praelationis, tunc 'jui plus peccavit, aliis libro secundo Senlentiarum, distinct. I\,
esset tradendus torquendum
ad et :
<•
cap. Hie considerandum ubi dicit :
contra est : ergo videtur, quod in malis Ordo Vngelorum <li<itur multitudo
non sit gradus praelationis. « ccelestium Bpirituum qui inter se in
Zs>\ conira. GONTRA '.

U aliqUO Ilillli - Miilailt U r, BlCUt
I. II Senlentiarum, distinct. VI, cap. ••
et in naturalinm datorum partici] -
/it sicut inter bonos, dicit sic : « Habent • tione conveniunt. »
cr guoque secundum modum scientiaa Ad primnm ergo - undnm h<<<- <li-
« majoris vel minoris, praelationes alias cendum, rjuoil Angeli in naturalibus non
« majores velminores. Quidam enim uni sunt creati aequales : nec gradus praela-
« provinciae, alii uni homini, alii uni vi- tionis el subjectionis fecit in eis
« tio praesunt. LTnde dicitur spiritus tum hominibus: Bed potius
sicut et in
« superbiaB, spiritus luxuriae, ct hujus- inclinatio datorum natnralium quae sutftf"
« niocli : quiade illo vilio maxime potest secundum Augustinum et Magistrum in
« homines tentare, a quo denominatur. » libro II Sententiarum, distim '. III. sim-
2. Adhuc, Ibidem, « Inde etiam est, plicitas essentis, perspicacitas intellig
« quod nomine daemonis divitiae nuncu- tia, liberi arbitrii potestas, et discrctio
« pantur, scilicet mammona. Est enim personali-. d<' quibus jam ante multa
« Mammon nomcn daemonis quo no- : disputata sunt. LJnde si ordo jiraelationis
« mine vocantur divitiae secundum Syram ct subjectionis dicitur praeeminentia in
« linguam. Hocautem non ideo est, quod talibus datis naluralibus, in quibus inae«
« diabolus in potcstatc habeat dare vel qualcs sunt Augeli, ordu cst a natura per
« auferre divitias cuivelit : sed quia eis di>positionem qua unus di-jionilur ad
« utitur ad hominum tentationem et de- gradum superioritatis, et altcr ad gra-
<( ceptionem. » dum subjectionis. Si vcro dicitur a per-
3. Adhuc, Josue, xi. 1
(
». super illud : fectionc gratiae : tunc ordo non est a
Omnes bellando cepit : Glossa adamanti- natura, sed a convenientia donigratiae,

na sic dicit : « Non est pntandum, quod in quo qua?dam multitudo Angelorum
unus fornicationis spiritus seducat cum convenit. Et talis subjectio nihil habct
1
Ad Ephes. vi, 12 : Adversus rectores tenebra- s
AdEphes vi, 12.
rum harum, etc.

l.N II P. SUM, TBEOL. TRACT. VI. QU EST. 26. 289
rvituti simile : libere enim unus subji- Ad n> quod ullerius quaeri'ur <lr prae- kdqu«Mt.t,
citur alteri : eo quod illuminationes per- latione daemonum : dicendum sicul in
cipit al) ipso, sicul Apostolus, ad Gaiat. aucloritatibus induclis dicilur, quod
iv, 13, dicil de omnibus fidelibus: Vos quamdiu dural mundus, daemones dae-
in libertatem vocati eslis, fratres, tan- monibus praesunt, propter exercitium
lia/i ur libertatem in occasionem detis lenlationis, in quo unus daemon subji-
earnis. I nde uli> Bubjectio nihil habet cituralteri : >i'Mii inter lortores alicujus
simile, cum servitute hominis, quae ex regisunus alteri subjicitur ad obedien-
p ccato causata esl : nec tale praeesse, dum, duplici ralione, scilicel quia hoc
nalnram superbire quia se-
est contra : pertinet ad ordinem familiae regni: aul
cundum naturam homini concessum est; ex volunlaria subjecli , quia scilicet
est enim gradus naturae quem Facil ordi- unus daemon voluntarie se subjicil alte-
nalrix providentia : sicul etiam secun- ri, secundum mandatum rjus ili- eo-
ut
dum naturam homini concessum est, ut dvu\ vitio lentet, de quo superior ten-
prsssit piscibus maris, et volatitibus catli, tandi a< cepil potestatem.
et bestiisy universseque terrse 1
, Et sicut Ad primum quod iu contrarium objici- A ,| i,
dicit Piato in Timsso, quod ordini natu- tur, dicendum, quod ordo iu hoc retinet
tur.ilt congruil et rationi, ut sapientio- rationem boni, quod prselatio inler ma-
t meiiores presint, et ;ilii sul>>iut, los Angelos ;i providentia divina ordina-
non subjeclione servitutisj sed subjectione tur ad bona, quae eliciuntur ex lentatione
providcntiae Unde eliam et regiminis. daemonum : et ab illo bono perpeccatum
inter Angelos quidam dicunlur domina- Angelus non cecidil, snl potius per pro-
tores, quorum (ut dicit Gregorius) ordi- videntiam Dei ad illud ordinatUr, uo
natione disponuntur actus minislran- malilia ejus penitus indecora rema-
tiuiu. ueat.
\.[ per hoc [>atrt solutio ;ul ea quae Ai> aliud dicendum, i|iiixl boc proce- Alt 2.
quaeruotur circa primum, scilicet utiuui derel si gradus praelationis daemonum

praelalio sit anatura. d slinguerentur secundum quantilatem
meriti peccati eorum sed ln»< non esl
-
1. Ai> 1 1 > quod quseritur, Utrum sit ex verum, d slinguuntur enim secundum
. itia? Dicendum, quod compiementum ordinem providenliae se undum quod
talis praelationis est rx gratia, et ex dono valent ad exerciliumjlentationis, iu <[uo
gratiae. Et bene concedendum est, <|ii<><1 <jui nequior est iiliis. habet imperare.
naplemenlum nalurae cst .
gralia, et Ad ultimum dicendum eodem ni<><l<> :
m 3.
nplementum gratiae gloria. hoc enim etiam procedit ac si gradus

Ad autem quod objicitur, quod tunc
i<l disl nguantur sei uudum demeritum iui-
aon esset evacuanda iu maxima gloria quitatum : et hoc non esl vcru,m, ut di-
posl ilirm judicii talis pralatio: dicen- clum est.

iliiin. quod propter plenitudinern gloriae
aon evacuatur, sed propter hoc, quod
lunc liuitur ofilcium ministerii Angelo-
niiii, el ulliiiuin exercitii lentationis dae-
inonuin, omnia immediate in Deum
el
referuntur, aut sicul adjudicem, aul sic-

ul inl objectum gloriae omnium. Unde et
ipsi Apostolus ibidem statim subdit :
Ij erit Deus omnia in omnibu
lenes. 1, 26.
s
I ad Corinth. sv, 26.
\xxii 19
L".MI h M.li. M \<. n|jh l'l: l.h.
\«lliu. \ ;
Iim iii h-
bro dc Spiritu et anima dicil <ju<.<| jn-

!« i in.nl. iii nOfttl .iiii in qtia iiii . 1
1
MI.Mi;i:i \l II. l » Mi mlii i iii
< .iiin - i
i ui <ii. ii < i
Quii sitactus tuperioris iu inferiorem '

? Dci \ quam in
hominc, inli i qucmlib \ npclum

Dcuni n hil i*»l iii' • 1 1 1 1
1
Secuudo •
j
ii.ii i 1 11
1 ,
Quia uil ai lu *u- tngeli iimii ~iini iniilii iu illuminando
perioris in inferiorcni ? intcr infcrion \ h um.
El hic ab omnibus dicilur illuminatio,
descendens a superiore in inferiorem in Ii.n it i
B <|iii lilur. 81 i' illu-
Iheophaniis el . » 1 « i — illummationibus, sic- minal inferiorem, utrum hoc habeal

ul dicil beatus Dionysius. Quae illumina natura, \ el
ti<» tria operatur in inferiori, Bcilicel pur- l.i quod n natura loqui enim
\ idetur, :
gationem, luminis immissionem Bive Becundum quod bonus bonis loquitui

infusi ii), el perfectionem. Purgal enim malus malis, el bonua malis, cl malu*
in hoc, quod ab illuminato l<»ll i dissi- bonis, illuminatio qusdam esl de his, de
militudinis habitum, b<»<' est, habitualem quibus loquitur unus ;i<l alterum : el non
nescientiam inqua fuit antequam illumi- esl .i gratia, essel euim in Vngelis etiam-
naretur : in hoc enira dissimilis fnil iliu- si inilla adessel i e totr,
ininalis a veritate. Illuminat in hoc, quod et illuminatio et revelatio sint n
quod revelal ei per lumen veritatis quod natura, et non ;i gratia.
ante nescivit. Perficit in hoc, <j m <

» I per Adhuc, Damaecenus in libro II de
lumen infusum reducil et converlil eum Fide orthodoxa : « Ijui eminent intet
ad fontem aeterni luminis, <|iii Deus <'si. Angelos,traduntinferioribuscognitionem
ul illi toto amore inbaereat. Sicul enim suain secundum <minenliam ordini- et
secundum Dionysium, bonum est quod naturae \ » Sed tradere cognilionem, est
cst a bono, el plantatum in bono, et ad illuminare et revelare. Erg - undum
bonum : it;i lumen illuminalionis lalis, conditionem natura? raperior illuminat
est lumine superiori, et plantatura iu
;» inferiorem.
forma tidis tuminis ad lumen a?terni fon- CONTRA :
tis, sicut dicilur, Isa. lx, 19 : Erit tibi Illuminatio qod e-t nisi luminis accep-
Dominus in litcem sempiternam, et Deus tio et traditio : luminis acceplio non est
tuus in gloriam iuam. Per primum pur- nisi per gratiam, et non a natura : i _
gat, per secundum illuminat, per tertium videtur, quod illuminatio non -it ni>i per
perficit. - itiam.
Quaeritur ergo, Si ad istam illumina-

tionera necessaria sit pralatio aogelica? Ulterius qua?ritur, Si fiat per medium,
Et videtur, quod non : ab ipsa enim vel sine medio ?
summa sapientia sufficienter inferior for- Etvidetur. quod per medium.
matur ad talem illuminalionem : nulla 1. In inferioribus enim in quibus lit
erero indieentia est Angeli superioris, intuellectualis visio et illuminatio, non
qui sic illuminet inferiorem. perlicitur illuminatio. nisi mediante theo-
* Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- Tom. XXXIV.

tentiarum, Dist. X. Art. 4..Tom. XXVII bujusce * S. J. Damascsngs, Lib. II de Fideorlhodoxa,
novffl editionis. Cf. etiain I am Part. Summae de cap. 4.
Creaturis, Tract. IV, Qu»st. 32, __rt. 4 et 2.

:
IN II P. 8UM. THBOL. TRACT. VI, QUjEST. 26. 291
phania, ut dicit Dionysius. Ergo el inler mediom enim inter extrema est, e1 non
Angelos cum superior illuminat inferio- inextremo.
pem, oportet qnod medium aliquod
_it, qnod iluat ab illuminatore ad illumi- Soli no. Dicendum,quod in distinctio- soiutio.
natum. nibua Angelorum Becundum gradus pra>

2. Adhuc, In naturaliluis, nt dicont lationia, hoc eat de ipsiua distinctionis
Philosophi, Becundum intelleclum, nec ordine, ut dicont Dionysius et Damasce-
nec aecundum visum perficilur visio sive dus, quod superiores de quibus plus
illuminatio, nisi mediante eo qood est noverunl el potentiores sunt, iliuminant
actua, vel intelligibilium, sicut iltustratio inferiores enim non esset verum
: aliter
intelligentia. : vel quod est actua visibi- '|'""' dicit lerotheus, quod amor sive
liuni, sicut lumen oorporale. Gnm ergo naturalis sive divinus,qui secundum for-
uataralia iniitentur divina sicut ars natu- mam boni movet, movel superiora ad
ram, videtur quod etiam iu divinis inferiornm providentiam, sicut inferiora
quando unus ^|>iritu< illuminat alterum, movet ad conversionem eorum ad supe-
iliuminatio illa dod perficiatur uisi me- riora et reverentiam : et sic inter inferiora
diante aliquo. et superiora lit quidam indissolubilis

3. Adhuc, Quando unus Angelua illu- amoris complexus.
minat atium, constat quod per essentiam Ad objectum quod contra hoc est, di-
dod immiltit se ei. Dicit eoim Beda, qnod cendum, quod illuminatio quae est per
peressentiam nihil illabitnr spiritui an- gratiam gratum facientem, non potest
_ ico vel hnmano, uisi Deus : ergo esse nisi a Deo immediate et sic intelli- :
oportet, quod utator medio, vel uon gitur quod dicit Augustinus, quod inter
illuminabit enm. mentem nostram in qua est impressa
i
\n;\ ; imago Dei, et Deum informantem et
Si utitur medio : aut illnd medium est illnminatorem nihil est medium. Sed
corporale, vel spirituale. Constat, quod iliuminatio quaa est de civilibus acceptis,
non corporale, medium enim corporale sive per natnram. sivc per gratiam re-
bod esl nisi inter exlrema corporaiia : in velationis, potest unus Angelus illumi-
tali autem illuminatione extrema spiri- oare alium, et Ahgelus animam raiiona-
tualia sunt, quia et illuminator est spiri- l<'m : ita tamen, quod sola sapientia
tus, et illuminatus esl spiritus. Si autem divina auctoritate et virtute perficial
dicatur, quod erit spirituale : aut erit omnes illuminaliones sed Angelus :
Bubstantia, aut accidens. Non substantia Angelum illuminat iustrumentaliter, et

dod enim sunt nisi trea Bubstantiaa Bpiri- potestate sibi coilata ab auctore primae
luales, scilicet Deus, Angelus, el anima illuminationis, qui est sapientia divina.
rationalis : et constat, quod Deus nonest Unde, Matth. xxiu, ln : Magihter vester
media Bubstantia inter illuminantem et unm est, Chrislus. Quod tractans Au-
iliuminatum. Nec Aog slus aliquis potest gustinua io libro de Magislro, rlicit, quod
mediura : quia tunc ejusdem oalura. et unus est Magister, el plures magistri :
t medium et extremum. St inima unus auctoritate et virtute : plurea ut

rationalis potest esse secundum : quia illa instrumentales, et virtutem docendi a
Daturam est inferior exlremo sive An- primo accipientes : et plures necessarii
illuminato
> medium autem debef : sunt, utdisponant et praeparent eum qui
e inter extrema, non post extrema. Si docetur, ul facilius doctrinam veritatis
dicatur, quod sit accidens, oportel quod accipiat. Unde Gregorius idem tractans
sit in aliquo sicut in subjecto : aul ergo sic dicil : « Frustra extra laborat lingua
est in iiluminatore, aut iu illuminato : et Doctoris, oisi iotus adsil virtus Condito-
quodcunque dicalur, non erit medium : ris. »
•±\)'l l). ai B m KG <»r.D i'i! i i»
a,i qu mi i. ô ii» quod ultei iii i quaei ilur, I ti um uii'lijiii |it"|u njiii el <
ono
sii q natura, \ el gratia i endum, quo
di< I
cul etiam \i
.ili utroque. lu divinis enim el theopha- \ll /'Ay icorutn probat, quod secundum
niisnon potest esse nisi .t gi atia. In li illam iem qualitatii qu
autem qua naturaliter per habitui con* lio el babitus, non p rtesl cw. u>
creatos j
> I n -^
iciunl superiorei quam in- ph) ti « ipial \ irtutem
feriorca, el polentiores Bunt, eo quod lunt inlellei tualem andura
perspicatiorii intelligenlia? quam inferio- • *.iin non dicetor slteratu l perfet
res, potesl esae .1 natura : niî gi ati i et ii * * 1 1 sci iiihIiih
dicatur gratis data, sicul totum quod sunt bb* andum proprium et connaturalem ba-
el quod babent, gratia est. I ad Corinth. bitum, qui esl actus ultimoi et perfet
w, 10 Gratia Deisum idquodsumt

: simus, ijui inesl perfi - lia, non
An oBJBcruM contra dicendum, quod sicut somnus : sicul dicil Aristoteli
ipsa illuminatio gratia e>t, et etiam II de . [nima, qnod acl ensis ultioa
theophania, secundum quod data natu- est incidere, qui esl <-ju~ . lia :
ralia gratis data «! per meritum non Ggura autem em u ejui

empta, gratia dicuntur : sed ha3C gratia somnus.
non est altioris virtutis, quam ipsanatura Ad id qood qnsritur, ln quo -it ?
in datis naturalibus considerata. Dicendnm, quod est inunopercom-

parationem ad aiterum. Utnminatio '-[11111
Adqueest.:». An in ijiioil ulterius quseritur, Utrum esl in illuminatore, procedens in illumi-

sit per medium ? natum per ipsum actum iliuminationis :
Dicendum, (juod non potest esse ni>i sicut species intelligibilis ab inteiligentia
per medium, sicut probant objectiones . ate proceditin inlellectum possibilem,
primo inductae. Et bene concedendum et facit eum actu inteli . . m et ;
-
est, quodillud medium non est corporale, fcctum secundnm formam intelligibilis :
sed spirituale cl non sit substantia quae : el sicut species visibilis per actum lucis
sit spiritus, vel divinus, vel angelicus, procedit in vi>um in oculo, et facit eum
vel anima. Nec est proprie accidens, aclu videntem et perfectum secundum
quia ab accidente non potest perfici sub- formam Bpeciei visibilis.
QUiESTIO XXVII,
Qualilei* Anaolus laui bonns ojnnni maliis prsesif aniiiia* ralionali?
Deinde quaeritur, Qualiter Angelus tam Augustinus super Genesirn ad liiteram,

bonus quam malus praesit anima? ratio- secundum sensum exteriorem.
scilicet
nali ? Secundum imaginativam, quae sicut dicit

Haec enim revelalionem aceipit ab Augustinus XII super Genesim in libro
Angelo bono, et illusionem ab Angelo ad litteram vocatur spirilus. Dicit enim
malo. Fit autem hoc tripliciter. ut dicit sic : « Spiritus est quaedam vis anima?
?
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. VI. QUjEST. 26. 293
mente ii i ii r» •
» > r, in qua imagines rerum in sensu, pingitur in Bpiritu, el fulgel in
imprimuntur '. » Fit etiam Becundum intellectu. Propter quod etiam dicitur,
intellectum. quod Paulus raptus est in cmlum \ El
QusBruntur ergo isl i tria, Boilicet qua- dieit il>i Glossa Augustini, quod per tri-
liter l>"ni Vngeli et mali possint soper plex cmlum intelligitur triplex visio, in
isum tam interiorem quam exterio- qua spiritualia celantur, quse per Angelos
rem ? revelantur. \A dicit, quod primum genus
Et, Qualiter poasint Buper inlellectum ? esl Bensibilis visio secundum, iiuagina- :
Et, Utrnm sint immissores lalium vi- ria Lertium, intellectualis. Non autem
:
Bionum vel incentores, ut dicit Beda? possuntimprimereinsensum exteriorem,

ni>i potestatem acciperent super Bensum :
ergo tam bonus quam malus potestatem

habet super sensum exteriorem sul> spe-
ciebus revelandi qua? volunt, vel illuden-
MBMBRUII I. di adquod volunt.
Qualiter Angeli tam boni auam mali Qoon autem possint super sensum
tsini super sensum interiorem vel interiorem, hoc cst, super spiritualem
exteriorem ? partem sive imaginariam,
I. Kxprcsse dicit (Iregorius \ super
Job, sic : « Nisi aliquando somnia ex
PaiMO ergo quaeritur, Qualiter possint ininisterio revelationis Angelorum oriren-
Buper sensum interiorem vel exteriorem tur, Joseph proeferendum se fratribus
L.Quod tiiiin possint supersensum ex- suis fore somnio non videret : nec Mariae
teriorem tam bonus quam inalus, ex hoc sponsuin ut ablato puoro in Egyptum
apparet, quod boni Angeli sensibiliter fugerel,An<jelus per somnium moneret ".»
Baepe apparuernnt, et de multis instru- Quod etiam possit lioc malus Angclus
xerunt, tam per visum, quam per audi- patet, quia multis illuditur in somno
tum. sicut Abraham ', et Lot et To-
;
,
per tentationem ct pollutionem et per
biam \ Quod etiam Angelus malus hoc turpes visiones. Unde Gregorius, et po-
faciat, dicitur, II ad Corinth. xi, 1 i, nitur in Decretalibus, dist. VI, cap. Te-
quod Saianas transfirjurat se in Angelum stamentum, dicit : « Sed est in eadem
lucis, et sub hujusmodi transfiguratione, illusione nccessaria valde discretio, quae
Bpecie sensibili decipit tam per visum, subtiliter pensare debet, ex qua re acci-
quam per audilum : sicut dicilur, quod dat menti dormientis. Aliquando enim
apparuit beato Martino. ex crapula : aliquando ex natura? super-
'1. Adhuc, Nisi in specie sensibili An- fluitate vel infirmitate : aliquando ex
ii I)ti a[)parerent, non esset triplex cogitatione contingit pollutio : aliquando
qus viîtuiis, quam dislinguit Augu- ex sola illusione dsemonis. » Et dicit,
Btinus inlibro XII super Genesim tnllitte- quod tunc magis timenda est. Ex hoc
ram. Dicit enim, quod id (juod apparet accipitur, quod tam bonus quam malus
*
S. \ mmjs, Lib. XII supei Genesim ad s
Cf. Cenes. xvm, l et Beq.
litteram, cap. '.>. * Cf. Geni -. xix, 1 oi seq.
-'
i
t.Opp. 15. Alberti. Comment in II Sen- •
Cf. Tob. v, '>
el B.eq., passim,
imn, I)i-t. VIII, Aii. 10. iii I • . \X\II liu- »Cf. II ad Corinth. mi, 2.
dovob editionis. Cf. etiam I" 1
Part. S. Gbbgobius, Saper Job, Lib. VIII, cap.

SummsB de Creaturis, Tract. I\, QusBst. U et 18.
60, Art. 6. Tora. XXXIV. » Cf. Matth. I, 13.
294 l). ALB. M KQ ORD PB BD,
lialxn t
potestatem mpei imaginath ira diaboli I .
<
j • »
«
1 etian p
parlem, qus eal en ui inlerioi quia bonuin Inp lum in visione aenaibili vel
aliter uon posaenl impi ire in aam. imaînai « [10 -it fieri «I
'1. Adhuc, Super lomnium Scipion i m enim visionem non poteal « * » i *

f
dicil iVtarcianua, el ponitui ia libro qui alii quam in i in
dicitur esae iuguatini de Spiritu et ani- bili
iim, quod aliquando lomnium quod

lii vel imaginaria quam imprimit alii, eliam
eal visio, cum id quod <|ui^ videt, eodem eliui dei ipi poli
modo quo id apparueral evenit. Ali- I

•ni\:
quando fit viaio quas eat oraculum, cum ' '" lalwno di Spiritu et anima
aliqua gravis peraona, vel etiam Deua dii tur : « Cum bonoapiritn aaaumitur
aliquid aperte eventurum vel aon even- anima, falli nonpoteat '. » Et ille lil
iiiiiini, faciendum vel devitandum de- attribuitui Augustino.

nuntial '. ('.iiim hoc non possit fieri nisi -. Adhuc ibidem, Hnmannm ipiri-
per Angelos, mauifestum est, quod An- lum aliquando bonua, aliquando maloi
geli boni habenl potestatemauperaenaum aaaumit ipiritui : nec facile diacerni pol
interiorem, qui ab Augustino vocalur i quo spirito aaaumatur, ni-i qnia bonua
spiritus sive imaginativa. instruit, malua autem f.illit. » I . in
sed contra. Et quamvis hoc verum sit, tamen visione sensibili vel imaginaria fallacia
quidam objiciunt in contrarium lic : non potesl

(jiiia per talem impressionem Angelorum
nihil fit in sensu tam exteriori quam in- I ltbriui quaeritnr, Qu fial h
quod eliam per operationem

teriori, nisi vieio ab Angelo aive h malo?
naturalem fieret. Per operationem enim Dicit enim Augustinui in libro Ml
naturalem sensibiles species imprimun- super Genesim ad litteram, qnod « aan-

tur insensu exteriori, pra3sente maleria: cti Angeli mullia modia viaa sua facili
et per operalionem naturalem species qnadam ac praepotenti nnitii
sensibiles imprimuntur in imaginativa, tione cum animabua vu
nostris,
-<ra
materia non prsesente. Dicit enim Ari- i sse faciunt, et visionem suam qnodam
stoteles in Tl de Anima,quod sensus est ineffabili modo in spiritu nostro infor-
5
susceplivus sensibilium specierum prae- mant . »
sente materia : imaginatio autem tenet 1« Qua?ratur eriro de illo ineffabili mo-
eas etiam materia non praesente. do.
1 Aut enim talis ut in speculo re-
Queest. i. êd tdnc ulterius quaeritur, Ltrum sultant species ho
opposita?. Et
illusio possit esse a bono Angelo in tali non videtur : eodem enim modo speciea
sensibili visione vel imaginaria ? resultant in speculo quo sunt iu seipsis :
Et videtur, quod sic : Angelus cnim et hoc n«>n est hic : in Arigelo enim
qui ex natura bonus est, etiam visione sunt intelligibiles species, in homine
proprii boni falli potuit : Lucifer enim autem sunt sensibiles.
deceptus fuit in hoc quod judicavit, quod Nec potest esse tali modo. sicut unus
peccatum quod ex ordine justilia? Deus Angelus imprimit alteri cum loquitur ei.
vindicare potuit, propter suam bonitatem quia tam ex parte loquentis, quam ex
non ita vindicaret ut vindicavit : sicut parte cui loquitur, sunt species intelligi-
supra ostensum est in qua?stione de co.su hiles : hae autem ex parte hominis sunt
3
1
Cf. Lib. de Spiritu et anima qui attribuitur S. Acgcstincs. Lib. XII super Genesira ad
Augustino, cap. 16. litterarn, cap. 36.
2
Cf. Ibidem, cap. 26.
IN II P SUM. THEOL, TRACT. VI, QILGST. 27. 295
lensibiles, el es parte Angeli sunl intel- tione naturali qua eminent super ani-
ligibili luain sensibilem, possunt imprimere el
2. Adhuc, Si dieitur quod unitur ei in Bensum exteriorem, el in sensum in-
ratione efTectus, eo quod essentialiter teriorem qui esl imaginatio, Bpectee
niiii potesl ei uniri : quia, Bicut dicil Be- sensibiles el imaginarias, non tanlum
da, uilnl essentialiter illabilur iu ani- in homine, led etiam in brulia. In-
inain, nisi solus Deus videtur non esse :
de Augustinui in libro IX super Gene-
vrerum. t
ausa enim per effectum forma- sim ad litteram dicit, <juod oinnis ani-
Ifiii non eflicit nisi simile sil>i cum er- :
nia movelur quod ad vermicu-
visis, el
j.'< in \n- ilo non sit nisi species intel- lum ijiii percussit hederam \ visus ille
Ligibilis, videtur non posse efficere in quo apparebat vermiculo percutiendam
anima nisi intelligibilem speciem : e1 sic esse hederam, ministerio Angelorum <\r-
numquam facit visionem lensibilem vel latus est, ct impressus anims vermi-
iniamnariaiii. culi \ »
Adhuc, In libra de Spirilu ei uni- An ii) (juod objicilur in contrarium,
ma dicitur, quod Angeli significativas dioendum, quod falsum est, quod nihil
species imprimunl in Bensum et imagi- aliud fial quam quod lil operatione natu-
nalionem : et propter hoc talia visio di- rali : quainvis eniin non fiant aliffl sj)c-
citur cudum : quia celat aliquid Bignifi- cies secundum fbrmam, lamen alia lit
oatum. Et ideo dicit Augustinus, quod abstractio specierum e1 impressio in sen-

dicitur, Daniel. x, I : fnielligentia est suin el imaginationem, el excellentiori
opus in visione. I.t dicit Augustinus in virtute, et ad aliud quam in operatione
libroXII super Genesim ad litteram ', naturali.
quod Pharao el Nabuchodonosor (quo«
rum unus vidil Bpicas et boves, et non Ad id quod ullerius quseritur, Utrum Ad M ueesi.i.
inlellexil quid celaretur in visione per fallacia jmssii esse in lali visione, quas
lilicationem : alter imaginem vidit lil bono Angelo ?
a
cujus caput fuit aureum, etc, el non Dicendum, quod si Angelus dicatur
I
xil <[ni 1 significaretur in talibus bonus bonitate natursB (anlum, posset
ipeciebus) non fuerunt Prophetse : sed concedi, quod aliquando |)os-ii fieri fal-
Daniel qui inteilextt quid celareturvel lacia, sicut probat objectio. Yix (amen
significaretur in lalibus speciebus, Pro- fit : quia naluia inlcllectualis sieut est
jili>'ta fuit. Numquid ergo in talibus \i- Angeli, qui deiformis cst intellectui
lionibus - imper aiiquid Bignificatur, etiam per naturum inclinatur ad verum,
vil aliquando niliil ?
ct non ad deceptionem. Si autem dica-
i. Adhuc, Cum actio el passio secun- tur Angelus bonus bonitate confirmatee
ilmn communionem aliquam fiant, ul gratiflB tunc non polesl Qeri deceptiopet
:
I numquid sicut Angelus

Arisloteles, eura in talibus visionibus, sicu^t probal
imprimit in animam, ita anima e conver- auctoritas addui ta in libro de Spirilu et
so potest imprimere in tagelum con- ahima. Sed quando tales visiones fiunl
ceptus suos ? per Angelum malum lunc lil deceptio, :
quia ille spiritus mendax est, el eemper

S quod primo
ii no ad i'l quaerilur. intendit decipere : quia Bicut dicitur,
Absque dubio concedendum est, quod Joan. vin, ii- : Mendax est, el paterejus.
Angeli lani bonus quam malus ex prala- Kt, III Reg. xxii. 22 : Ero spiriius men-
v
\ iustinus, l.il'. \ll supei Genesim ad S. Augustinus, Lib. IX Bupei Genesim ad
"i, cap. 9. litteram. cap. i i.
2
Jonoe, iv, 7.
296 l» U I'. M \Q. ORD. I'l: 1.1»
///// /// ore omniutn prophetarwn eju rel impi i cundum quan
Et hoc eipresse dicilui io equenti au- \ imprimit. I.t liuii liquo
(t i ii 1 1 1 1 i ii libro dc Spirilu ei anima modo limiii '|u<»<l <h. it tristoti
adducta. In libro de Somna et vigilut t ubi <ii«it.
quod Bomnia qua? |<<i im, noa p

A , 1(|llrtM2 \i. ii) quod ulterius querilur, Quo- causani unt, intra tamen sub imagini-
modo fiat viaio ab ingel bu iniantm ensibilibas, qu
Dicondum, quia tngelui lam «
1 1 1 •
•< I in ccelo lecundum pi im
bonus quam malua socundum naturae nonaint »ub talib ma
excellenliam elevatur raper animam enim sensibilit ia laiibas imp
Bensibilem, per hoc ipsum babet pote- receptaa sive ab ai ab Angelis,
statem imprimendi Bibi saoa conceplus. format ad im .
<•
po-
Per hunc enim modum omnia natura tenlia receplr
6uperior, tam spiritualis, quam corpora- Ad aliod diceodam, qaod î* ut dicit
tis, habel potestatem imprimendi in in- Anselmus el etiam Augustinus, cursni

fi«riora mola Fecundum nal irae <»r«l a< m. rerum triplex •
ilicel naturalii : <t
Etdicil Avicenna in \ I de Raturatibus % adhunccursum manirestandum

quodsecundum naturseord nem omni- in sensibili non esl n ria op< i
\n-
bus mobile obedit molori ad induendum geli sive impressio. Et est cursus volan-
formas ejus. Kt bene concedendum est, tarius, quo Muut rea a volanlate pn
quod hoc non est omnino sicut res quae dentes : <t hnnc cnrsum non possunl
resultant in speculo : sed est sicut speciea manifestare Angeli : quia aicut rapra
imprimcntis motoris resultanl in impres- determinatum < Bl in qucstione de eogni-
so et moto. tione Angelorum% ea quae snbsont \ -
Ad i, Et per hoc patet solutio ad primum luntati, non possunt . Angeli,

quod objicitur de speculo. nisi quatenus manifestantur in -
g
Ad dicendum, quud non est ila

aluiil corpuralibus, quamvia propter perscipi-
sicut unus Angelus per loculionem im- cacitatem inlelligentiae sua? talia si§
primit in alium Angelum conceptus suos, sublilius et celerias percipiant, quam

sicut probat objectio : sed est sicut na- homines, quando apparere incipiont in
tura superior imprimit in inferiora, ubi corpore vel in sangnine vel -piri lu inte-
iuferior natura impressionem superioris riori f sive naturali, sive vitaii, sive ani-
naturae recipit secundum virtutem et niali : et secundum hoc qnod percipiunt
modum proprium, et non secundum vir- ea, possunt imprimere in animam sensi-
tutem et modum superioris imprimentis. bilein. E{ est eursus mirabilis, sccundurn
Dicit enim Aristoteles in VI in Elhico- quem in qualibet natura reservavit sibi
rum, quod « omne quod recipit ali- Deus quid de unaquaque natura, et in
quid, reeipit illud secundum inodum unaquaque natura faciat pro Umpore
et virtutem recipientis et non agen- quod vult, ad oatensionem potenlia? et
tis. » Et ideo quod in Angelo impri- gluriaj suae : et de hoc secundum quod
mente est intelligib liter, in aniina sensi- buni Angeli accipiunt a Deo per reve-
bili eflicitur sensib.liter : eo quod anima lationem. ut frequentius ficiunt in ani-
sensibilis alium modum et aliam virtu- mabus visiones sensibiles et ima<;ina-
feem recipiendi babet. rias : etiam ccelum dicuntur.
et ideo
Ad 2. Ad aliud dicendum, quod unitur ei Ad ultimum dicendum, quod absque

sicut causa elTectui, sicut jam dictum est. dubio per naturam anima non pote.-t
Argumentum autem cuntra factum pru- imprimere in Angelum : sed An°elus ex
cederet, si anima sensibilis secundum propria perspicacitate inteliigeutiae per-
eamdem virlutem vel univocam recipe- cipit ea quae sunt in anima sen>ibiliter,
:
IN II P. SDM. THEOL. TRACT. VI, Ul EST. 27. 2U7
sive in gensu exteriori, sive interiori, eo im ad tumen formaretur : et hoc esse

modo et ea virtute qua cognoscil alia non potest, si a boIo Deo formanda est
Bensibilia. ad tumen veritatis.

eodem arguitur, quod non defor-
I.\
malur a malo Angelo Angelus enim bo- :
nus potentior est in formando quam An-

gelus inalus in deformando sed bonus :
MEMBRUM II. Angelus non potest formare imaginem :
i nec malus Angelus potest defor-

Qualiter Angeli tam boni quam mali mare.
possmt super intellectum '
? Adhuc, Si ita esset, quod Angelus
:{.
bonus haberet possc super intellectum,

cum inferior natnra dr necessitate susci-
S undo qusritur, Qualiter Angeli bo- piat actionem superioris in corporalibus,
ni el mali possini Buper intellectum ? sicut patet in sole, cujus actionem de

Videtur enim, quod non possint nec necessitate hemispha?rium el suscipit :
boni nec mali : de igne, cujus actionem de necessitate

Secundnm rationem enim
1. intel- <-t suscipit cremabite : videtur tunc, quod
lectum est homo ad imaginem Dei intellectus nostcr de ncccssitate suscipe-
imago autem Dei, nt dicil lugustinus, ret impressioncs Angeli tam boni, quam
non formatur nisi a Deo dicit enim : niali : et hoc falsum est, quia intellectus
Augustinus, quod rater menteni nostram nostcr libertatem habet, et non neccssi-
in qua imago Dei impressa est, et Deum tatcm ad suscipiendum honuin vel ma-
ciijus imago est, nihil est medium. Si lum.
autem Angelo hono,
illuminaretur ab \. Adhuc, Damascenus de malis An-
vel obnubilaretur ab Angelo malo : gelis loqucns in lihro II de Fide orlho-
oporteret, quod Angelus ille sic formans doxa, dicit sic : « Violentiam inferre
intellectum vel deformans, superior esset nun preevaluit. In nohis cst enim susci-
intellectu medius esset inter in-
: et aic pere, velnon suscipere immissiones co-
2
tellectum nostrum, ct Dcuin <|uod non : rum » Ergo non est neccsse inlelle-
.
est verum secundum Augustinnm. ctum noslrum ah Angelo bono vcl nialo
2. Adhuc, Super illud Psalmi iv, 7 : suscipere tales impressiones.
Signaium est super nos lumen vultus
tui, Domine distinguit Glossa triplicem : Ulterius hic quasritur ratione verbi Qurest. 1.
imaginem, scilicct creationis, Bimilitu- Damasceni. Utrum tales impressiones di-
dinis, et recreationis. Kt dicit, quod cantur inimissioncs, sive iiant a honis

i m igo recreationis est liiles. spes, et Angelis, sive a nialis ?
charitas, per quas virtutes formatur et Et videtur, quod sic :
imago i reationis et imago similitudinis : I. Glossa snper illud Joh, xix, !) :
ti lea autem, Bpes, et non suni

charitas Spoliavit >)>< gloria mea, dicil sic : « Ma-
nisi a Deo, el non ab Angelo bono vel ligni spiiitus in afflictorum cordibus co-
malo ergo intellectualis nostra natura
: gitationes non desi-
suas immittere
non formatur nisi a Deo sed si ab An- : stunt. » C.uni ergo potentior sit Angelus
gelo hono iltuminaretur, ab Angelo bo- honus ad bona, quam malus ad mala,
1
i.f. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 34. Art. 1 pt 2. Tom. XXXIV.
tentiarum, Dist. VIII, Ait. 10. Tom. XXVII hu- s
S J. Daxascenus, Lib. II <1<- l'u\<- orthodoza,
jusce uovffl editionis uostrse. '.t'. etiam I am cap. 4.
Part. Summa de Creaturis, Tract. IV, Qumst.

208 D. Ml'. M \'-. ORD. i*i! lli
videtur (jiiuil etiam boni |" uii immi '

» \
lere bonas cogitationes in intellectum S l>ile appropinqu

1. Vdhuc, .lu.iii. \ni, 2 : Cutn diabo de n enditui \n-
lns jam etincor ut traderet eum
misi $elu bonue vel malu
.lihlns Simonit hcariola (jlossa ibi- : tem ad bon rn-
ilnn : a Per iii, ili ii cblionem. » El que tngelus bonut vel mol do
ex illo arguitur ul priue, quod eliara vel si ndo sppropinquat voluntoti,
bonufl per boni suggeslionem potesl im- loliea voluntas de di li-
mittere in cor,hoc est, in inlellectum, el lur : iliquam potest i tm in-
multo melius quam malus.quia potenlior ferre \ <

»1 u t.» 1 1 :
t\u<n\ direcle eal con
esl ad Iiihiiiiii, quam malusad malum. tugustinum, el B i'itu, qui in lib.
Adhuc, In Psalmo lxxvii, 19, guper

)5. de Libero arbitrio dicit, quod pot< nl
illud Immissiones per

: Angeloa ma- mum in anima voluntai
los, dicit Glossa Auguslini tlndignatio : geril typum el simililudinem divina
hominis perlinel ad lumidam superbiam, luntatia.
ira ad nefandam audaciam, tribulatio ad

confusam desperationem. Tunc per dia- I ltsbius quasrilur, Quai S <j„
bulos ad illicitas immissiones praeci- dicil aliquando Angeloa malos imn
pitantur nudati defensione D<i. » Kx res esse malarum Lionum, el d
lioc idem arguitur quod prius si : dicil bonos Angelos immiseo

enim Angelus malus ad illicitas immis- narum ?
siones potest prsecipitare homines, mul-

to magis Angelus bonus, cum potentior Adhuc qua?ritur, Quare Beda non dicit qu*
sit in bono, quam malus in malo. maloe i w immiai
malarum cogitationum, cum in corde
Quffist. 2 l lterius qua?ritur liic, Si aliquam po- non possit incendi, msi quod prius im-
testatem habeant super voluntatem, sive missum est?
super affectura rationalem ?
Et videtur, quod sic : S iatio. Dicendum, quod in hac quav
1. Ad Ilebr. i, 7, super illud : Qui stione vaJiJe diversificati sunt Doctores
facit Angelos suos spiritus, et ministros antenoa.
suos flammam ignis l
: Glossa, « Mini- Pbilippus enim cancellarius Parisien-
Btros suos flaromam ignis facit, quia mi- sis dixit, quod
Deus potuit super ^"lu:-
nistri Ecclesiae igne suo dum spirilu fer- voluntatem in homine, informando eam,
vent, vitia nostra exurunl : fcenum enira el convertendo ad quidquid volue it. Et
tuum et stipulam exurunt iynilo eloquio hoc eonfirmabaf per auctoritatem Ful-
praedicationis. » Et si lioc possunt rai- gentii : auae ponitur in Glossa sup
nistri Ecclesiae, multo inagis possunt Jioc c|ii>t. ad Roman. i, 24, >uj» r illud : Tra-
Angeli. didit ilios Deus, etc . ubi dicil Fulgen-
2. Adhuc, Beda sic dicit : « Daemones tius sic, quod i solus Deus operatur in
sunt incentores malarum cogitalionum, cordibus hominum ad inclinandas volun-

et non iraraissores » sed non incen- 8
: tateseorum ad quidquid voluerit, sive
dilur nisi allectus sive voluntas : er-io ad bonum, sive ad malum. Sed in bonum
daemones incendunt affectum et volun- inclinat apposilione gratiae opeiantis: in
tatem : ergo niullo magis potest hoc bo- nialuiu antem non inclinat faciendo ma-
nus Angelus in bono. lum, sed subtractione gratiae ejusdem :
1
Cf. Psal. cm, 4. Apostolorom, v. 3 : Cur lentmii Satanas eor
2
Venerab. Beda, Super illum locum Actuum tuum 1
I\ II I». SIM. THEOL. TRACT. VI, oi KST. 27. 299
bi< ui *-i>| dicitur facere lenebras, ubi non berffl sunt : el ideo ab ^ngelo malo non
illurainat. » possunt inclinari, nisi ad quod voluerint.
Dixil etiam, quod « Angelus bonus El quod Angelus bonus potesl Buper iu-
potesl super sensura exteriorem, et super telleolum, esl ex lumino <li\ ino, cui con-
sensum interiorem, qui est imaginatio, junctusesl Angelua bonus el non malus:
el phanlasia, el a?stimativa, el memora- per quod sicul per agens propriuro An-
Iin. el sensus communis. • Dicil enim gelus bonus operatur in inlellectu, el
Avicenna in VI de Naturalibus, quod imprimit in eum intelligibilia intelleclua-
quinque sunl sensus interiores, sicul lis visionis.

Bunl quinque exteriores, qui jam enu- Et hfflc opinio est valde rationabilis et
mcrati Bunt. El quod potesl eliam super concordans dictia Sanctorum, et ideo
intellectum, maxime possibilem. I.t ra- tenenda.
tio sua fuit, quia aliter tres visiones, sci- Ad primuu ergo quod in contrarium Ad j
licel corporalis, imaginaria, el inteHe- objicitur, quod non

Angelus bo- possit
ctualis.quas distinguil Augustinus in libro nua super intejlectum, dicendum, quod
XII super Gern \sim (t l Uttrram, uonper- Formatione gratiae mens nostra non For-
li erentur ministerio Angelorum bono- matur nisi a Deo, et hoc intendil Augu-
rum : et hoc esset contra Augustinum, slinus : sed iormatione specierum inlflle-
qui expresse dicit, quod ministerio An- clualis visionis.quibus annuntianlurdona
gelorum hss tres vbiones perGciuntur. largissima, utdicit Hieronymus, ol dis-
Dixit etiam, quod malus Angeluspotest ponitur homo atl gratiam, potest for-
soper sensum exteriorem et interiorem, mari ab Angelo bono operatione luminis
obnubilando, et illusiones Faoiendo in divini, ul dictum ost.
sensib Jibu8 el phantasmaiibus: sed im- Pbb ldbm patet solulio ad sequens: Ad 2,
mediate super inlellectum non polest, imago enim recreationis Format imagi-
eo i|iiiiil intelleclus verorum est et lumi- nem similitudinis et crealionis, forma-
111- spiritualis receptivus: i|»<<- autem tione gratice : el hoo non potest esse nisi
pater mend loii est, <•! aversus a lumine: a Deo : soil Formatio dispositionis per
propter quod, Job, 111, •», ut dicit Gre- speoies intellectualii visionis potest esse
gorius, tenebrosus turbo dicitur, super ab Angelo bono operanle per lumen dl-
illud : « Noctem iilam tenebrosus turbo vinum.
possideat : non eomputetur m rficbus Ad aliud dicendum, quod sola volun- Ad 3.
aiim. etc. Uediate autem potest procu- tas l.bera est simpliciler ad eligendum e1
rare deceptionem in intellectu et ratione Buscipienduni : vi enim conclusionis ot
undum conversionem intelleclus ad veritatis aliquando intcllectus recte ordi-
loferiora, turbando scilicet phantasmala, natus cogitur ad concedendam. Sed hoo
quibus lurbatis intellectus non potest verum est, quod in ipso intelJectu esl
ipere ab eis clarum lumen veritatis, et in iibertate ejus, per affectum converli
et deoipitur. ad inlelligibile, etaverti ab eo. Et pro-
Qood aulem Angeli boni possintsuper pterhoc non o>i simile quod inducitur
intellectum, probabat per Hieronymum pro simili. In agente enim corporali
qui sic dicit : * Angeli hominibus auxi- ol patiente, paliens necessitatem habet
liuiii tribuunt, ministrantes eis salutem, suscipere actionem agentis et impriinen-
et annuntiantes eis dona largissima. » El tis, vel averti ;il> i|»so : in spiritualibus
quoil Angeli inali non possint super in- autem ot voluntariis non esl b!c, non
tellectum et voluntatem, probabat por enim in patiente est suscipere actionem
illud Genesis, iv, 7: Sub te erit appeti- agentis imprimentis, vel averti ab ijisn.
tus ejus. Dicebat enim, quod illsBpoten- Peb hoc patet solutio ad dictum Da- a<i i.
tiffl, scilicet intellectus, et voluntas, li- masceni, quia lioc expresse dicit,
300 D \l ,B M \<-. ORD. PB BD
a i .iuir.i. t. Ad id quod nHeriui qusritur, dixil cendatur? \m it'-m I
idem Cancellarius, quod immitten dici- •• Prssdicatoribui pole»! homo disponi

iui inuliis iiin.i Uiquando enim referlur ed charitatem, vel ul habilior 6al ed pa-
ad propriam >m aliquando
: cipiendara irratiani '.«-I ul charitas, quai
referlur ad opua sequen uggeHlionem, esl in ipso, amplia I raabi-
quando acilicel per nuggestionem jam lia venialium pcccalorum fortius exnrat
fuctam el acceplam aliquii immittiturin propter hoc enira carbones detolaU
bonum opus vel in malum mediante sug- dicuntur srdor - charils .
itione illa : el sic ai cipitur in malo in Auguslinus in libro \ ( '- ionum^ ubi
loco illo Psalmi lxxvii, 19 : fmmissiones tractat verbum Paalmi cxix, 3 el
illuil
per Angelos malos : sicul patet per Quid detut tibi t aut quid apponalur iibi
Glossam paulo ante super idem indu- ad linguam dolosam? Sogitlss p*
ctam.El Bic accipitur etiam illud Joannis, acutse, eum carbonibx ilatoru
xiii, 2 : Cum diabolus jam misisset in enim Angeli possuntdisponendo operari,
cor ut trdderet eum Judas. Per sugge- sed charitatem dare non possunt.
stionem enim acceptam a Juda, immisil Ao luud dicendum, qnod dasmoi
eum diabolus in malum opus traditionis. non sunl incentores, nisi disponendo et
Sic etiam in Psalmo
bono accipitur in turbando phanUsmata ad rncensionem^
xxxin, 8, ulii dicitur: Immittet Angelus sicnl dictum eat. Bt quod uon sunt im-
Domini. Per ilhiminationes cnim ct per- missores, causa jam dicta est.
suasiones ad bonum boni Angeli immit- An aliud quod in contrariom objici- A
tunl homines in mulla hona: et hic sen- lur, dicendum, quod non est simile de
bus juvatur ex alia Iranslatione, qua? sic incensivo corporaii et spirituali : incensi-
dicit : « Circumdat Angelus Domini in vum enim corporale noceeaitatem hal
gyro timentium eumÂliquaodo refertur ad incensionem ex obligatione matei

ad ipsas species siveformas intelligibiles, quando appropinquat incensivo: el hoc
qua? per suggeslioncm inducuntur in in- modo non esl in incensivo sjiirituali •
t
telleclum tamen per abstractionem

: quae incensibili, cujus causa paulo ante dicta
non possunt fieri in Angelo, eo quod est.
potentias sensibiles non habeat, median-

tibus quibus fit abstractio, si talos formas Ad id quod ulterius quaeritur, dicen- Ad
immitleret Angelus, cum non possit im- dum, quod BUggestio mala a diabolo est:
mittere nisi quod habet, oporleret quod et ideo dicitur ab eo immitti, quia ad
ipse Angelus faceret eas, et sic crealor Deum sicut ad principium reduci non
essel formarum quod falsum est, creare: potest, sed stat in diabolo sicut in causa
enim non convenit nisi soli Deo. Et sic deliciente. Bona autem cogitatio non est
dicitura Sanctis, quod Angeli boni et ab Angelo sicut a causa prima, sed sicut
Angeli mali non sunt immissores, sed a causamedia sive instrumentali : et ideo
incentores formarum intelligibilium, Angelus non dicitur bonae cogitationis
quas vel Deus creando immiltit, vel ani- immissor, sed Deus Angetue enim pra?-
:
ma intellectualisper abstractionem a sen- parator est vel incentor cor enim mun- :
sibilibus colligit. dum et bonum creat in nobis Deus per

seipsum, et non per An_relum.
Adqueest.a. ^\d ID q UO d ulterius quaeritur, dicen-
dum, quod ignem charitatis in corde non Ad dictum Bedae patet solutioper ante- A d
polest faeere, nisi Deus, vel creando eam dicta Angelus enim malus non potest
:
in nobis, vel dando eam nobis ex boni- immittere, nisi quod habet apud se et :
tate sua. Lucae, xu, 49 Ignem veni mit- : cum non possit habere tales formas per
iere in terram, et quid volo nisi ut ac- abstractionem, si haberet eas, oporteret
I\ II P. SUM. 1 lll.<»L. TRACT. VI, QILEST. 27. 301
quod faceret eas: et hoe esse non potest Qumstionum quod « quando mali-
dicit,
at diclum est : incentor ergo esse potest, gnUs spiritus obstruit meatus inlelligen-
dou immissor. 'i
;i>per quos paudere lumen rationis ra-
.
dius aeternee Lucis solet, lit ratione

corruptionis contractae in anima et obte-
nebralionis. » Cum itriturex obstruclione
meatus intelligentiffi impediatur anima,
MEMBRUM III. ueerigatsead bonas cogitationes, et bo-
nus Angelus fortior sit in promovendo
Utrum Angeli boni ti mali sunt immis- quam malus in impediendo, videturquod
sores visionum, vel incentores tan- contra haec duo impedimenta dupliciter
tutn 1
? expedil animam, scilicet illuminando ad
intuitum Bpiritualium bonorum, ex qui-
bus intuitis per intelleclum ad bonas co-
Iikiio qusBritur, (Jtrum Angeli boni gitationes excitatur anima, et arcendo
et mali sunt immissores talium visio- malos Angelos, ue lalia impedimenta
num. vel incentores tantum, ut dicit procurare possint.
Beda? Adhuc, In libro XllsUper Genesim
;
5.
Et quia hoc jam determinatum esl : adlitteram' dicitur, quod revelationes

non reslatqusrendum, nisi de modo in- aliquando Gunt hominibus ab Angelis in
censionis. somnis. Et subditur : « Vigiianlibus
[nveniuntur autem a Sanctis inulti etiam occulto quodam instinclu injieslas
modi assignati, quibus illuminalur inlel- esse cogilaliones quibus divinarent novi-
lectus, et a c mditur atTectus. mus, sicut Caiphas pontifex prophetavit,
I. Aliquando per remotionem impedi- cum prophetandi voluntatem non habe-
menti : sicut dicit (ilussa super illud ret, nec prophetare intenderet '. » Ex
Psalmi cxviu, 73 : Dn mihi intellectum hoc accipitur, quod in somnis ordinando
ut discam mandaia lua. Sic ipse solus phantasmata aliquandoiilumiuaturetiam
Deus Bcilicet dal intellectum: rtsi ali- lumine prophetiae intellectus.
quando ministro Angelo, sicut Daniel.x, i. Adhuc, Numer. xxiv, 3 et i : Dixit
li, ubi nos habemus sic Gabriel, fac : homo, cujus obturatus est oculus liixit
intelligere istam visionem: alia transla- auditor sennonum Dei, qui visioncm
tio habet: Veni ut docerem te, etc. Deus Omnipotentis intuitus est, qui cadit, et
tarncn per seipsum (ijui Iux esl) illurni- sic aperiuntur oculi cjus. Et intendit di-
nat pias mentes : etsi aliquando utitur cere, quod cadens in somnum, apertos
tageli ministerio : it;i enim dicitur An- accepit oculos ministerio Angelorum ad
_: *
-
1 ii --
intellectum dare homini, ut quis- lumen prophetiffi.
quam dicitur «lare luinen doinui.cuin pcr Adhuc, Si similitudo a corporalibus
.">.
ienestram facil eam luce i sua pene- sumitur secundum doctrinam Dionysii
trari, etsic illustral f.wn. Videtur ergo, in Caslesti hierarchia '*,
lunc multiplica-
quod per remotionem impedimenti An- tionem luminis semper sequitur incensio
Lus et illustrat et accendil hominem ad ignis: quod secundum Kuclidem in libro
veritatem et devotionem. de Visu, maxime lii in speculis puris et
1. Adhuc, AugustinusinlibroLXXXIIl concavis, in quibus reflexio radiorum lu-
1
Cf. Opp. Alberti. Comment. in II Senten- litteram, cap. 22.
tiarum. Dist. VIII, Ari. 9. Tom. XXVII bnjusce Cf. Joan. ir, i'.» el seq.
dovsb edilionis nostrsB. >
S. Dionysius, Lib. de Coetesti bierarchia,
:
S. Aogustinos, Lib. XII snper Genesim ad cap. '•'••
502 I» 1LB. M \<. ORD PH II).
iiiin: tiiiiii elicil llammam i. ni ienlc incatuni Bl t
lorem incensivum <t maximi srdori .

ju quod ciim homo
l i
o a iiiuli. 1 1 1 1 1 1
1
1 I •
ito lumine i eri • i
in m i
latis in ilflellectum per Vngelum bonum, &al flectendo capul ai
de necessilate videtur accendi afl "I dextrum, el "l Rin<»trum

pietatem etdevolionem intellectorum . §i- oatura intendil i rulum,
cutdicitur, Jerem.xx,9 '.Faelusest bcilicet ut fornue in . Iu< <l<- <i lih
ser Domini, in corde meo velui ignis pos« nl transin I

I cum,
exsestuans, claususque in ossifnt» meis, sicul in prahabiti l, Anj
hoc est, iii forlissimis viribus animse <t lam boni quam mali op< in phan-
purissimis '.
et defeci, ferre non suslineru. lasmatibuf. el dormiendo et vigilando,
Et, Thren. l, \Z \ De excelso misii ianetn ordinando, disponendo, illuminando,
in ossibus rneis, et erudivitme. obnubilando : sic operatio bonorum \n-
_ lorum < onf( rl ad illuminationem intel*
Solutlo.
Soli no. Concedendum, quod <>iiinil»ii> lec us.
his modis Angeli boni accendunl affe- Aliquando eliam -]><•< i<> intelligibili
ctus Qdelium, scilicel aliquando per sicut dicit Augustinus in lil»i" XII w/
remotionem impediinenti, sicut <li<il Genesim ad litteram, un ii<»ii< mirabili
Auguslinus in [ibro LXXXIll Quxstio- el mixtione sui ad animam ipsi intelle-
num. Aliquando patefaciendo meatus ctui per lumen divinum ingerendo. I
veritatis ad intellectum, ul lumen i— ;••

de hoc quidam conveniens dede-
t •*
satis
uae veritatis libere ad fntellectum venire runt exemplum. Quando enim duo specu-
possit : sicut <li<it Glossa super illud la opponuntur hIm invicem <l i >p-
Psalmi cxviu, 73, adducta : I) < ies <|n i> habet
quod ad cellulam quae dicitur logistica in lumine <li\ino, <ui conjunctus est,
sive rationalis, in qua operatur vis in- resultant in inl<-ll ctu hominis .i«t u lumi-
tellectiva in spiritu animali, meatus sunt nis divini, cujus virtute species ill<e sunt
duo. IJnus ab anteriori, a senû commu- apud hominem, quas cum limpide in-
ni et imaginativa virlute, deferens Eor- tuetur intellectus, inflammatur et incan-
mas ad cellam Iogisticam. Alier a |»<»ste- descit calore charitalis affe :tus.
riori, formas a memoriali virtute et Et per 1i<><- patet s<»Iuti<> ad totnm :
recordaliva sive reminiscentia, a<l eam- omnes enim modi adducti, boni sunt. El
dem cellam formas deferens. E1 ista? duae licet solus I>> us dat inlellectum, qui est
viae aliquando dupliciter obslruuntur. donum Sjiintus sancti, tameu a<l recep-
Obstruuntur enim aliquando nigredine tionem ejus in anima mullipliciter uti-
et spissitudine spirilus animalis et ohnu- tur minisferio Angelorum, ut dictum
bilatione : aliquando quadam caruncula» est.
|\ II I». SUM. THEOL. TRACT. VII. \\\ !>l. 28. :m
r i"i
FHACTATUS VII.
DE TENTATIONE ET OBSESSIONE D/EMONUM.
Deinde quasritur de hoc quod dicitur in libro II Sententiarutn, distinct.

I\ cap. ultimo : Aliis quoque qui a Sanclis juste iveniibus vin-
cuntur, potesias alios tentandi videtur adimi.
QU7ESTIO XXVIII.
I><> ttMitntiono «.luwiioniim.
Ratione enim hujus quaeritur de ten-

tatione d&monum.
El quffirunlur Iri i, scilicel <|ni<l sil tm-
lalio?
Secundo, Quis stl tentator? MEMBRUM I.
Lio, Qni aunl m< > li Lentandi, el
ijuol ? Quid sit tentatio '

?
Quia autem >it progressus tentationis
,i serpente in sensualitatem, t\ a sen-
Bualil ite in inferiorem partem ralionis, Ai> primum proceditur sic :
rt ,il> inferiori parle rationis in superio- Super illud Genesis, xxu, 1 : Teniavit
rem, iufia iMiin de casu Adae disputabi- Deus Abraham, Alcil Glossa sic : « Tentare
lur, oril inquirendum. pro eo •
j
1 1 < »< 1 <>l probare dicimus, unde
scriptum est, Deuter. kiii, ') : Tentat vos
Dominus Deus vester, ut patam fiat
Opp. B. alberli. Comment. in II Sen- Summaa de Creaturis, Tract. IV, Qiwrst. 69,
tentiarom. Dist XXI, Art. i. Tom. XWIIhu- Art. 1. Tom XXXIV.
nsce novsB editionis Cf. etiam I ,ni Part.
I). ALB. M VG. M.h l'l! II)
nhiiiii ililii/iili iiim, ini 111,11. \n. II llll. I.l lc.
iiiiiii < 1 1
>i 1 1 1 n 1 1
ii liomu ignorat, n indu '.«. dii il quod I i quod
expei itncnto i ognoscal , i I •.
ho< ai ci- l-i >bar< 'b imuj : i
i '|«)"«l bouio
|ni iii , quod tcnlal io e»l pi obatio ali< u- \ 1 1
i dilerlii
jufl ad ucceptationem pxperimenti. i imcntu 1
sod roni rii. S i\ i n \ Iiki vidctui e»HC, quod l*i i iiK > quidem m' ><l« < i tenlatio
I . Dicitur, Joan. 111, 25, quod !hri- < iii •
ommuni, probatio ad
stu opus wiii erat ut i/m^ testimo- i
imenti scien I
ignorau
iiiiiui perhiberet de hotnine : ipse enim lii it tristotelee, quod U imila-
sciehat guid esset in homine. Cum er- tor est dialectici, el probal lentando cir<
go Deus cognoscal omnia qua? Bunl in • i ' '»iiiiiiiilii.i, ijiiilni •
i
<!<•
nobis, inni oportet, quod utatur proba- isitate b< itur d quibus
tione .i I acceptionem experimenti : conli- de aecessitate ignormtur : <-t ille
slal autem, quod tental Deus : tenta- tentator qui noa accipit exp< rimentum
vil niiiii Abraham : ergu videlur quod nisi ignorantiss Bl esl leal itor qui lei
tentatio uon sil probatio ad acceptionem circa propria priocipia lingulorum,

experimenti. quibue de necessitale b iquitur com lusio
12. Si fui te dicatur, quod intelligitur «!«• ci scientia, qus es1 effi tui et bah
tentatione quae esl a diabolo, el non a conclusiooifl : el li •
otatio aecipit
Deo. Contra : Illii quae Bunl in nobis, experimentam ientiaa e1 -
aul siuii naturalia, aut sunt voluntaria. propria enim sun! quibua -
Si sunt naturalia, illa cognoscil da?mon sitate scitur ars, et quibus ignoratifl de
per habitus concreatos sibi el naturaliter, aecessitate igaoratur.
sicul cognoscil caetera scnsibilia : ad illa Se ;uado modo dicitur ieniatio, pro-
ergo nou oportel eum uli probatii ne batio ad experimenlum electioais e1
experimenli. Si sunl voluntaria : aut ioclinationis voiuntatis ad id quod in-

manifestantur signo corporali, aul non. t.'ii(lit tentator : el sic dicilur tentare
Si iion manifestantur s'gno corporali, homo hoininem, «juia nititur inclinare
iiiillo modo cognoscel ea, sicut in ante- eum ad voluntalem suum, et Anirelus
habitis probatum esl : et sic in vacuum lionus hominem eodem modo, «•! \r -
uleretur probatione experimenli a«l illa 1 1 1 — malua hominem. Et sio dicit \l - -
cognoscenda. Si autem manifestantur ster Hugo de tentatione diaboli, quod

signo corporali : tunc cognoscit ea sicul « impulsus ad illicitum
tentatio est » :
et alia, sicut in antehabitis probatum tentatio autem Angeli boni vel hominis
est, et sic iterum non indigel probatione boni ad illud <juod licitum est, impellit,
experimenti. et est persuasiva ibi inclinatio voluntatis
3. Adhuc, Iu philosophia, ut dicit sive inductio ad id quod intendit persua-
Aristoteles in 7V>îm,tenta1or non accipit dens Anu <lus vel r
homo.
experimentum scientine, se«l ignoranliae : Terlio modo dicitur tentatio, probatio
videtur ergo, quod tentatio non sit pro- per difficilia ad acceptionem experimenti
batio ad acceptionem experimenti ut dilectionis vel fidelitatis : et hoc modo
scial : et sic videtur, quod deBnitio quae dicitur, Eccli. vi,7 : Si possides amicum,
ponilur in (ib)ssa, inutilis sit. in tentatione posside illum, et ne facile
credas ci.
soiutio. Solitio. Ad hoc per distinctionem Quarto modo dicitur tcntatio, probatio
solvenduin est. Dicitur enim tentatio per diflicilia ad acceptionem experimen-
sex modis : et in omnibus illis modis ti, quod de viribus dilectionis et fideli-
est in genere probationis, et ad unum talis n« >n ipse tentator et probator acci-
linem in communi, qui <>st acceptio ex- piat, sed tentatus et probatus, ut se
I.\ II P. SlM. THEOL. TRACT. VII, oi EST. 28. 305
seilicet et vires suas cognos ens plus <lo Fnvigilandum est igilur, et contra illiu--
D .,
p esumat. Et bic accipitur illud impetum unumquemque se omni ex
- lientiae, Deus tenlaviteos, ei
ui, o : parte prsemunire oporlet : nam vel mi-
invenit iiios dignos se, hoc est, invenire nimo aditu viam sibi quam latissimam
per experimenlum.
t El illud patefacit, paulatim vires accipit. Quod
Tobiae, xu, 13 : Quia acceptus eras /><<>, si qua nobis salulis nostra cura est, ne
necesse fuii nt tentatio probaret te, li"<
-
minima quidem in re eum nobis pra^va-

est, probatum te tibi ostenderet. El lere permittamus, ne m<>\ in majoribus
illml Deuteronomii, xiu, :
> : Tentat pravaleat. Summs namque amentiee
Dominus Deus vester, ui paiam fint, est, ul cum ille lantopere animarum
hoc esl, ul sc iv vos faciat utrum diliga- nostrarum perditioni invigilet, nos con-
tis eum. tra pro nostra ipsorum salute non eam-
Quinto modo dicitur tentatio, probatio dem adhibeamus diligentiam. » Et liuc
per exercitium operum, ut accipiatur boIo modo qua?rimus hic dc lenta-
experimentum potestatis sive facultatis tione.
in opere. manus, utrum

El sic tentatur An primdm ergo diccndmn, quod Dcus a.i i.
sit potens ad tenendum et securis, utrum : non tental ut ipse experimentum acci-
>it |m1.-us ,iil incidendum cl jumentum, : piat, sed ul tentalus suae virtutis cxpe-
utrum potens -ii ad Laborandum. Luc. riraentum accipiat, et cognoscat quid de
xiv, 19 Juga boum emi quinque, cl eo
: Deo pra?sumere valeat. Dicit enim Gre-
probare ii/<t. Et sic etiam tental se homo gorius, quod « tanlo alliori spe quis in
in virtule quantaB potesl itis >it, cura Deum resurgit, quanto plus ct fortiora
.i 1 opera virlutum. Et sic ac- pro noraine ipsius pertulerit. »
cipitur, Daniel. i, 1 ;
>. ubi Daniel dixit An aliud dicendum, quod ea qu;e Ad ?.
a.l eunuchum : Tenta nos, obsecro,servos sunt in nobis voluntaria, non cognoscil
tuos diebus decem, <•( dentur nobis legu- daemon antequara fiant : ct ideo persua-
mina :... et sicut videris, /</<-i<'s cum ser~ siva et inclinativa lentatione utitur ad
vis tuis. Et sic etiam accipitur illud Ec- experiendum, utrum volunlas nostra
elesiastici, Qui tenlatus non
xxxiv, II : inclinetur ad eligendum id quod vult :
i//(a!it hoc expresse dicil Gregorius super
rum experimentum non accepit, qua- illud Job, xvm, 10 : Abscondita est in
lia potesl scire de seipso ? terra pedica <-jits, et deeipula illius

Sexto modo dicitur tentatio strictis- super semitam : dicens, quod « semila
sime, actus dsmonis, observalio diaboli, cordis inclinatio cordis est, supcr quam
et insidiatio ct circumvolatio, quia tota diabolus abscondit decipulam lentatio-
die continue instat ad hominis decep- nis. ut facilius decipiat. »
tionem. El si<- accipitur, I Petr. v, H ct An ultimum jam patet solutio : lioc Ad 3.
'.t
: Adversarius vesier diabolus tam- enim intelligitur de tenlatore qui est
guam /<'<> rugiens circuit, quserens quem tentator dialectici, <•! tentat circa com-
devoret : cui resistite fortes in fide. munia et de : tali tenlatione non loqui-
Lucae, xxu, :>l el 32, dixit Dominus murhic.
Simoni Petro : Simon, Si>ti</u, ecce Sa-
tanas expetivit vos /t/ cribrarei sicut
triticum : ego /t///<-//i rogavi pro /<, ///
non ///•fici/it fi<l/'s t/tn : /•( tn aliquando

wersus, confirma fratres tuos. I nde
Chrysostomus in homilia -- super Joan-
nem. sic di.it : « Plurimum nos diabolus
urget, plurimum nostra? insidiatur saluti.
XXXII
D M i: M \'. Oltll 1*11 I li
lii entiara dal tentandi, aul qui 1
a< tum tentationi d noo

qui dal lii • nti.ii D l
i, 13: Vemo >>>iii tentaiur, dieat quo»

Ml.Mi;i:iM II. niam a I >• o U ntatu l >
m inten-
tator malorum • t >/ ,,
nm-. nt tentalo tentat Ergo relinquitui per \<>> ura a

di\ quod tolufl diabolui tentator
sit, quie illi ini tentationi
8] ci ndo queeritur, Quia s "' tentatoi ? 5ed coxtba : m
El \ i<lil iii'. QUOd BOlufl diabohlfl. I . Jai obi, i, I '», «li< itur :
Unusquisc
I . I .i*l I hessal. m, •'»,
super illud : tentatur </ eom >>,
.W- forle tentaverit vos is gui tentat rt illecti
Glossa, « Diabolus, cujua officium esl -. Adbui . Dicitur, quod mund

tentare. » caro, d emonia tentant. I Joan u, 16 :
2. Hieronymus
A.dhuc, in libro III Omne quod ett inmundo, > >-
super Jeremiam, dicil slc : « Quidquid ti/i earni >/ concupiscentia oculo-
peccamus, quidquid die el nocte facimus rum, et tuperbia vitse. I . non ridetur
el malorum operum perpetramus im- : unus solua eaee I
perium daemonum, qui aumquam

est
uobis dant requiem, el semper impellunt •li\i\ hoc quaeritur, l/trum Deus in- q
delictis augere delicta, »•! cumulum lacere ducal aliquam tentationi m
peccatorum . » Cum ergo omnis len- El videtur, quod bic
tatio propulsatio esl ad illicitum, sive ad M.itlh. vi. 13 : i'A >>> ,>!,,, as in
peccatum, videtur quud non sit tentator tentationem : hoc enim frustra a Deo
nisi daemon. peterelur, si nullus a Deo in tentatio-
3. Ad idem faciunl auctoritates in n iii induceretur.
proecedenti articulo adductae de Chryso- Sed contra :
Se
stomo, et I Pctr.v, 8 ct 9, et Luc. xxn, 1. Glossa ibidem : « In tentationem
31. In quibus omnibus expresse dicitur, induci, est tentatione frangi, et tenfc -
quod Satan sive diabolus est, qiii tentat. tione supcrari : e1 hoc non facit Deu-.
i. Adhuc, Job, i, \2 et u, 6, expresse sed potius diabolus vel concupisceniia :»
habetur, quod Dominus licentiam dedil ergo videtur, quod Deus non inducat in
Satan ad tentandum Job. Cum ergo non tentationem.
sit tentator, nisi cui Deus dat licentiam Adhuc, Tad Corinth.x, 13 tidelis
2. :
tentandi, videtur quod diabolus solus sit Deus est, qui aon patietur ios tenlari
tentator. supra id quod potestis sed faciet etiam :
5. Adhuc, Matth. iv, 3 : Accedens len- cum tentatione proventum, ut possitis

tator, dixit ei. Nbmen tentatoris non sustinere. Ergo videlur, quod Dei est
convenit, nisi ei cujus officium cst teu- adjuvare contra inductionem in tenta-
tare : sed, sicut dicit Glossa priusindu- tionem : non ergo inducit aliquem in
cta, solius diaboli est officium tentare : tentationem.
ergo solus diabolus est tentator.
6. Adhuc, Aut ille tentator est, qui Llterius qua?ritur de hoc quod in libro Q
' Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen-

Cf. Art. 2. Tom. XXXIV.
tentiarum. Dist. XXI, Art. -2. Tom. XXVII hu- > s Hieronymcs, Lib. III super Jeremiam,
jusee novae editionis. Cf. etiam I a,1> Part. cap. 16.
Summse de Creaturis, Tract. IV, Qusest. <o9,
IX II P. SUM. THEOL. TRACT. VII. QU EST. 28. 307
II Sententiarum, distinct. VI,cap. ulti- perbisB, impugnavit et[tentavil hominem,

mo, dicit Origeoes sic : • Puto Bane, oe ;i'l beatitudinem ascenderet, unde ipse
quia Sancti repugnantes adversus istos exciderat.
incentores, et vincentes, minuant exer- Secunda ratio est, quis obstinatus est
citum dsemonum, \ el ut quam plurimos in malo, sicut bonus Anêlus confir-
in interimant : n<- ultra fas sit illi matus est in bono. Unde in libro II Sen-
Bpiritui, qui ab aliquo sancto caste et tentiarum, distinct. \ II, <;i]>. Supra di~
pudice vivendo victus est, impugnare ctum est, dicit Magisler sic : « .Mali per
iterum alium hominem. » malitiam adeo sunl obstmati, ijuod bo-
Hoc ''niin liitn videtur esse \ erum : iiiin voluntatem habere, sive velle non
quia valent, etsi bonum sit (|uod aliquando
I . Deus providentia sua tentationes volunt. \ Olunl enim aliquando aliquid
ordinavit, etfieri permittit ad exercitium quod Deus vult fieri, el utique illud
lieri.
virtutis fidelium : sed in naturis tantus bonum esl el justum fieri nec tamen :
irdo, ut in III <lr Anima dicit Aristo- cum bona voluntale illml volunt, nec
teles, quod « natura nec indiget neces- bene illud volunt. Sed obstinati pro-
Bariis, nec abundat superfluis. » ln ope- prium est irasci conlra omne bonum et
ribus autem I)nl<> est. Ergo in impugnare illml et cum diabolus sic sit
:
operibus providentise divinse non est obslinatus, suum proprium est et tentare
abundantia Buperflui : superfluum autem el impugnare bonos. »
est racere per plures, quod Beri [K»t »->t rertia ratio est, quia primae tenta-
per ununi : sed idem <l emon qui victus lionis, quse facta est ad Adam et Hevam,
.1» uiiii, adhuc |)i'lcst lentare ali<>- .
diabolus fuit inventor : et ab illa lenta-
superfluum esl illum remo\ ere ;i pu- tione possibilitas tentandi in oninibus
gna, etalteri licentiam dare impugnandi. exorla esl et Unde cum virtus
creata.
i!. Sed contra hoc iterum videtur cssc primae tenlationis in omnibus aliis ten-
ibi, i)u <l Be uikIuiii moderamenjuslitise, lationibus sit, <t lentet, ut dicit Augu-
sequale debel esse j
»
< 1 1 « i 1 1 — belli inler im- slinus in libro XII super Genesim ad
pugnantes el impugnatos : sed homines litteram, diabolus |
roprie lentator rst,
impugnali, per mortem continue dimi- qui primse tentationis est inventor.
Ad object.
nuuntur : h ergo exercitus daemonum An primum ergo dicendum, quod in I et 2.
aon diminueretur per victoriam homi- contrarium objicitur, quod unus solus esl
nnni. insequale essel pondus belli inter tenlator Bed objectum et materiam len-
:
daemones el homines : per victoriam tationis aliquando accipit a concupi-

< nini qua vincunlur, diminuuntur. scentia carnis : el sic sieut ab instrumen-
to, non bicuI a tentatore dicitur, Jacobi,
S ilotio. Dicendum primo quaesi- a<l i, 14, quod unusquisque tentatur a con-
tiim. i|ii<i<l diabolus proprie loquendo cupiscentia sua, abstractus ab incommu-
lentator est triplici ralione. tabili bono, et illectus Libidine boni com-
Prima est, quia invidise proprium est mutabilis. Aliquando accipil objectum
impugnare bonos : el dicitur, Sapient. cl materiam tentationis a speclaculis
n, 24 : Fnvidia diaboli mors iniroivii in mundi, Bcilicet in divitiis, et honoribus.
orbem terrarum, hoc est, peccatum, Aliquando accipit a seipso in superbia,
quod esl mors animse. Unde sicul bu- et invidia, el ira : <-t sic dicitur, quod
perbia erexit - utra Deum, ita sicut plura sunl tenlantia instrumentaliter,
dicil Augustinus in libro de Sancla vir- sicul unus tamen est qui
objecta : hsec
ginitate, invidia quae pedissequs esl su- oninia movet sicut primua tentator.
Ork.e.nes. flomilia W adlibrum Josue, cap. 12.

:imn D \l.l'.. M \<. <»l:l» l»l: I I),
Qualitei autcm I leu lentel ih e pi l

I h |< lii • I
,!
liJIH
bet . in |iim ri ,|,||i i ini min o huju '| <

iii il 'i >
|. lem
itioni - detei nnii.iiiiiii . i
\ ilio iii '|
ilini jui - el ju
11 qu««i.;i a
\" n» quod ullerius queeritur, Utrum I
identia di\ in
Deus inducat aliquera in lentationem ?
Dicendum, quod non proprie : m n
ciiiin est cau i in.ilii i;c, vj, ut probat

objectio : nec esl caus l, quod aliquis
frangitur vel vincitur tentatione, immis- MI.Ml:l:l M III
sione niiiliii.i' : mM i|iii,i aliquando deserit

per gratiam, et permittit Frangi tenta- Qui nni modi tentandi, etauot i
iiini confortatione malitis, ideo locum

habet oratio, hoc est, ut non deseral per
gratiam, nec permittat confortari malitia Ti rtio quapritur, Qui linl modi U n-
usquead fractionem lentari. Et sic etiam tandi, el quot ?
intelligitur dictum Apostoli, I ad Co- I . Dicit - riim Glossa lupei Gen< lim.nt,
rintb. x, quod facit cum tentatione
13, I . lupi i illud : Sed et
proventwn. Quia ipsum ezercitium len- r«

Tribus mo lis culp i perpetrat licel
tationis, proventus el proiectus est vir- suggestione, deh nc, -

1 nsu.
tutis. Propter quod etiam Sancti facilius Prirao per hostem, secundo per i irnem,
suslinent lentationem, ita quod aliquan- tertio |i i ipiritum. Hostis enim prava
do pctant tentari. Psal. xxv, 2 Proba : suggerit, cai - lelectal subjicit,
mc, Domine, et tcnta mc \ ure renes landem ipirilus dele Aationi ntit.
mcos, ct cor mcum. Suggeslione peccatum c >gnot?< mus, de-

lcctalione vincimur, eonsensu ligamur. >•
ai qusest.?. An quod ulterius quaeritur do verbo

ln Igitur, secundum hanc Glossam,ti
Origenis, dicendum, quod satis probabil •
ii tentationis.
est, quod ita sit, maxime secundum Adhuc, C
2. - rius in libro XXXII
quod glossat illud Magister ibidem, sci- Moralium super illu 1 Job, m.. I" :
licet quod de illo vitio in quo superatus Ecce Behemot, guem feei teeum, sic
est ab aliquo sancto perfectc, non habeal dicit : « Pideli famul i Dominus cunctas
potestatcm alium tentandi de ccctero. In h< stis callidi machinationes insinual :
bellis cnim bumanis sic cst. quod supe- omnc quod opprimendo rapit, onme
ratus aliquis ab aliquo perfecte, nec quod insidiando circumvolat, omne
illum nec alium de familia sua eodem quod minando lerret. "nme quod sua-
bello audet impetere. Propter quml dcndo blandilur, omne qund desperando
etiam dicitur in libro II Senlentiarum, frangit, omne quod promittendo deci-
distinct. VI, cap. Dc Lucifero aittcm, pit. » Secundum Gregorium ergo a x

quod religata sit potestas Luciferi ab eo isti sunt modi tentationis.
tcmpore quo tentavit Cbristum in de- 3. Adbuc, I ad Corinth. x. 13, snper
scrto, et victus est ab eo. illud Tcntatio vos non apprehendat,

:
Ad rationem quce adducitur in con- nisi humana dislinguit Glossa tenta- :
trariuin. dicendum, quod non est super- tionem in bumnnam et diabolicam, sic
fluum quod ordini juris et justitiae con- dicens « Tentatio humana est, ut in
:
1
Cf. Opp. B. Alberli. Comment, in II Sen Summa? de Creaturis, Tract. IV, Quaest. 69.
tentiarum, Dist. VIII, Arf. 0. Tom. 'XXVII hu- Ai !. 4. Tom. XXXIV.

jusce nova? editionis. Gf. etiam I*» Part.
:
l.\ 11 P. SUM. THCOL. TRACT. VII, Ql EST. 28. 309
oec Bsitafe vel pressura non diffidat Adhuc, Falsum videtur esse quod
2.
hoi le Deo, auxlium humanum re- dicit, quod secunda tentatio sit a carne.
quirendo humanum enim est in n< ci

: s- Di< enim Auguslinus in libro XII super
il
sttate auxilium humanum qu*rere. • Genesim ad litteram, quod primus motus

Et ibidcm, « Propter Christum pari tentationia est in sensualitate tamquam
humana tentatio est, per quam profici- a serpente. Secundus in inferiori parte
tur apud Deum. » E< addit : « liem, rationis tamquam in muliere. Tertius
humana tentatio est, aliter Bapere, quam iu superiori parte rationis tamquam in
res se habet eum bono animo. » £t sub- viro. Inferior autem pars rationis non
dit : (( Iiem. humana lentatio est, cum est caro. Ergo Becundus modus tenta-
irritatur quis in fratrem studio corri- lionis non est a carne, sicul dicit
adi, pius lamen, quam humana tran- Glossa.

quillitas postulat. » Et addit : • Diabo- Adhuc, Palsum videlur quod dicit
3.
lica vero tentatio est, nimis amando sen- (llossa, quod delectatione vincimur
lentiam propriam vel invidendo meliori- non enim vincilur, nec victus est, nisi
l>us nsque ad praseidendse communionis qui mortaliter peccavit : Bed non omnis
vel Bchismalis vel baeresis condendse sa- delectalio qua? est in carne, mortale
crilegium pervenire. » Secundum hanc peccatum Ergo non est verum gene-
est.
igitur Glossam quatuor Bunt modi hu- raliter dictum, quod delectatione carnis
manse tentationis, et unus diabolicaa. vincimur.
Quaeritur ergo deoinnibus his niodis : Ulterius quaeritur dedivisione Grcgo- Q U!fi8l<
el primo de primis qui sunt in Glossa rii, et quseritur, Quid vocatur, « oppri-
super Genesim. mcndo rapere ? »
Videtur enim, quod illa divisio non I. lloc eniin videlur ad violentiam
omnem modum tenlationis coinjtrehen- pertinere : scd diabolus nulli polesl fa-
dat : quia cere violentiam : enim Gregorius,

dicit
1. Non esl idem modus tentationis quod « debilis esthostis, qui non potest
Christi, et tentationis nostras, et tenta- vincere nisi volentem. » Et loquilur de
Uonis primorum parentum. Christus de diabolo : ergo videtur, quod nullum
enim, ut dicit Glossa Riatthsi, iv, 1, opprimendo rapit.
super illud : Ut lentaretur a diabolo, 2. Adhuc, Oppressio illa si esset : aul
tentabatur exterius tantum : ita quod a esset in corpore, aut in anima. Si in
tentatione nec trahebatur in corpore, corpore ex hoc nihil rapit quia ex hoc,
: :
nec in anima : eo quod in neutro sensit quod opprimit aliquem in corpore vel
aliquid corruptionis. Primi autem pa- interficit, non rapit, potest enim anima
rentes trahebanlur qnidem in anima. habere evadere.
Heva enim dubitando a veritate se elon- ::._Adhuc, Glossa super illud I Pelr.
_ . it, et persuasioni Berpentis appropin- v, 8 : Adversarius uester diabolus, sic
quavit autem motus animi
: dubitatio dicit : « Non est timendus hostis, qui
Sed in corpore non fuerunt moti : non potest etiam in porcos nisi ex dis-
quia ad tenlatii nem non movetur, nisi pensatione Conditoris. » Ergo non oppri
corpus corruptum, qnale primi parentes mit nisi Licentia a Deo accepta : el tunc
non habuerunt. Noa autem lentamurab non ipse opprimit, sed Deus. Dicit enim
et trahimur in corpore el in ani- lcx, quod ille facit, cujus aucloritate lil.
ma proptcr primi peccati corruptionem. Si autem refertur oppressio ad animam :
Cum ergo hos modos Glossa iila non tunc plane falsum est, quod aliquem
distioguat, videlur divisio illa insufti- opprimit. Dicit enim Gregorius, quod
eiens esse. « polestatem iu animam non habet, nisi
310 !>• Al.i: M KQ ORD, PB ED
homo i
.1111 siln r\ propria volunl it< ul p< m I
gni
ii mcefl < -
1 1 1 .
"
i. Adhuc, Queritur de hoc quod dicit, 10. tdhu fi Dialogi <li-
« Insidiando circumvolat i In dia-enim cil quod « diabolui K<r*«Jit rolium

ponuntur ambulantibui in vio publi< < :
lactucae, ul quamdam monialem ad li-
in moribua auteni ia i publii i i ia bidinem guslu

mandatorum Dei : et ha?c non babet p <kdhu< \ dus in libro (
riculum, nec subjacel periculis: videlur fliclu vitiorum et virtulum, mullipl

ergo, quod in h.i< via non inaidiando langil modoa lenlalionitm, secundum
oircumvolat. Quraerum seplem capitalium ^
Adhuc, Opposita videtur in se con-

5. et subdil dicens, quod hii _no< î-
tinere locutio. Insidiantea enim in loco v< d in Chriato u
iino ponunl insidias, el non circumvc— nondesinit.

laiil si ergo insidiatur, non circumvo-
: 12. I.t addit: « Sed nec li i conten-
lal :
<•! si circumvolat, non insidiatur. ius, ;i I alia convertilur argumenta : dum
6. Ailhuc, Quaeritur de hoc quod <li ii, quibusdani somni in ua vera ;
« Omne quod minundo terret. i ll<>< nuntiat, nt eoa quandoque • \ .
nililur sihi attrahere tentatum <'l ailicere liarura tempua est, Bomno gravissimo
in consensum : min autem s ei terrori- deprimal : dum oranles atque psallen
bus aliquis Fugatur el non attrahitur, Bibilis, stridoribus, lah • div.r
nec allicitur : iste ergo modus non vide- el incognitis vocibns, jactis etiam lapidi-
tur esse de intentione tentatoris. bus vel Blercoribus perterret, nt eos quo-
Adhuc, Quaerilur de hoc ud<l di-
7. <j cumque pacto a Bpirituali opere i
cit, « Desperando frangit. »Ex.hocenim, hens, inanes efficial : dum etiam ali-
quod aliquis desperat, non omnino fra- quando de blaspheraia tentat, ut cii
ctus est adhuc enim potest resurgere

: divina insipidos faciat. •
ad pcenitentiam. Adhuc, Augustinus in libro II su-
13.
8. Adhuc, Qmeritur de eo quod dicit, per Genesim ad lilieram « Mathematici :
« Promittendo decipit. » Ejus eriim pro- iBstinctu da-monum saepius vera praedi-
miltere est, cujus est dare : sed dicit cunt : dum ea quae ipsi facturi sunt, ma-
Glossa Matthaei, iv, 9, superillud: Hxc thematicis pronuntiant. » Videtur < _
omnia tibi dabo, quod diabolus noa quod multo plurCs sint modi lentationis,
• habet potestatem dandi aliquid : ergo quam sex quos dicit Gregorius.
ejus non est promittere : ergo nec pro- *. Adhuc, Suadendo hlandiri, et pro-
1
mittendo decipere. mittendo decipere non videntur habere

9. Adhuc, Videtur quod non omnes differentiam diabolus enim non pro- :
modi machinationis daemonis continen- mittit, nisi persuasionem addat ut cre-

tur istis enim Augustinus su-
sex. Dicit datur promittenti.
per Genesim ad litleram, quod da^mones l.">. Adhuc, Hoc quod dicit : « Insi-
se quandoque spectaculis oculorum obji- diando circumvolare, » non videtur
ciunt, invitantes ad vanitales, et lihi- habere differentiam ad aliquid aliorum :
dinem : et ideo dicitur, Gcnes. ni. 6 : qui en ;

m insidiando circumvolat, i -
Vidil mulier quod bonum esset lignum culle quaerit omni modo
nocere quo
advescendum et pulchrum oculis, adspe- potest: sed diabolus in omnibus dictis
ctuque delectabile : quod Augustinus modis qurerit occulte nocere : ergo in

dicil factum esse ex hoc, quod diabolus omnibus dict'<s modis insidiando circum-
objecit se in fructu ligni oculis mulieris, volat. Jnsidiando ergo circumvolare,
.
IN II F SUM. Tlll.nl TRACT. VII. QILEST. 28. 3U

non esl Bpecialia modus, sed commnnis humana el diabolica e divefto dividunt
omnibus aliis. tentationem : ergo Bunt opposita : let
ergo modi deberent esse diabolicse ten-

A.dhi c quseritur de terlia divisione lationis, quol Bunl humanee : et hos non
quas esl ;n < ilossa, Bupef epist. I ad I
ponil Glossa : ei go est insufficiens<
rinth. \. 13.
1. El primo de hoc quod Glossa dis- (iuAiiA hujus ulterius qua?ritur, Quid Q ueesl- <.
tinguit tentationem in humanam, el dia- >il tentare Deum?

bolicam : Bicut enim qusBdam lentatio est Si enim hoc est, ut quidam dicunt,
a diabolo, ita queedam a mundo, quav- petere miraculum propterse Qeri: tunc
dam a carne : el sic patet, quod insuffi- multi Sanctorum tontaverunt Deum,
ciens esl < I i
\- i s i o sicut ipse Petrus, qui petivit suscitatio-
2. Adhuc, Si dicitur tentatio diabo- nem cognati Csesaris. Si autem cst, ut
. quas ad similitudinem lentationis quidam alii dicunt, offerre se periculo,

diaboli est, tunc niliil esl dicta tenta- cum possit haberi consilium humanuro
lio diabolica : quia, Bicut jam habitum de evasipne : tunc Catharina el Sebastia-
est, diaboli non est lentari, Bed tentare. nus tenlaverunt Deum, qui se pcriculis
\ Ihu . Quod dicil : i Pro Christo obtulerunt : et Vincentius qui Daciano
pati, » esse tentationem bumanam, vi- dixit: « [nsurge ergo, et toto malignita-
detur esse falsum : quia pro Christo tis spiritu debacchare : videbis me plus
pati non eal tentatio, sed potius virtutis posse qui torqueor, quam possis ipse qui
constantisa el forlitudinis opus. torques. »
i. Adhuc, Quod dicit: « In periculis

quserere humanum consilium, » non i b1 Ulterius quaeritur, Si aliquis est pro- Qufesl 5
tentatio, sed actus prudentise virtutis. fectus in tentntionibus, propter quem
5. Adhuc,Inpericulissecommitteredis- Deus Sanctos lentari permiltit ?
crimini postposito consilio humano quan- II. i- enim videtur ex hoc quod dici-
dp polesl haberi, hoc est tentare Deum: tur, I ad Corinth. x, 10 Qui faciet cum :
.ct hoc esl peccatum mortale : ergo op- tentatione proventum.

a turo ejus, scilicel quasrere consilium
humanum in periculis, esl meritum et Solutio. Dicendum, quod prima di- S0 | Uli0>
obedientia pascepti. Deuter. vi, 16: Non yjsio dala esl penes gradus tentationis,
tenlabis Dominum Deum tuum. (juibus consummalur peccatum in nobis :
6. Adhuc, II ad Corinth. xi, 32 el 33: qui sunt tres, ut dicit Augustinus in
Damasci prseposilus genlis Areise regis libro XII supcr Genesim ad litlcram,
cus/oilifhti/ civitatem Damascenorum. ut Bcilicel Bensualitatis, et inferioris partis
in' comprehenderet : </ per fenestram in raliouis, et supciioris. Sensualitatis ab
sporta dimissus sum per murum, </ ric hoste, inferioris partis rationis a carne,
c/fu<ji manus ejus. Nec bo< reputatur Buperioris partis a spiritu. Etquianon
tentatio, sed prudenlia Aposloli, cum Bunt nisi tres gradus, patet quod sulli-
lamen in pi riculis qusererel consilium ciens est divisio.
hnmanum : unde Glossa ibidem : « Fu-
t minister Christi Bicut ipse Christus Aii primum ereo
°
uuod contra objici-
J
Adquatf.1.
^ . Ad 1.
iu /Egyptum rugit : fuiri.it qui Bpecialiter tur, dicendum, quod tentatio primorum
quaeritur, dura per aliquos Grma esl Ec- parentum, et tentatio
<
'. 1 1 1 i — t i reducitur
cl- lus. » ad illam quae esl de Buggeslione bostis.
7. Adhuc, Philosophus in primo To- Suggestio enira triplex est, scilicel exte»
orum : u Si unum oppositorum >-{ rior tantuin, et .sic fuil lenlatio in Chri-
multiplex, el reliquum : » sed tentatio sto. El partim exterior, el partim iute-
:iu I). \l l: M KG, ORD, l'l: l.h
rior, quando scil cel antma inclinalur ad tur, v i

sutem lental \> i |>i
vcrba u êrculU : el ii< fuit in llcva. tentat secundum conversionem m-

Bt parlim exterior, el complctio interiur, mutabil bonum : el bar< com do-
quando ad exteriorcm ncin deB* plicitei consideratui - ne-
monia el inclinatur aniina, et trahitur ralitei ad quodcumque i immutabile
per concupiscentiam i orpii bonom vel »pe< ialitei ad hoc bosum vel
x,i i,
Ai» iliud dicendum, quod inferior por- illud 9 neraliter, lun< insidiando cir-
tio rationia, eoquodest circa carnalia et cumvolai'.eilu iri nihil aliud <
vicina liiim, dicitur caro, quia facile nisi observare omnem modum ut inclinet
emollescil : et hac ratione etiam dicitur <'<d iliectionem boni commutabilis : et per
mulier, quia emollil superiora lamquam hocabstrahil •• desidi mmu-
viniiii. labilis. Si autem
AJ 3 An aliud dicendum, qnod omnis dele- bonum vel illud : tnnc ant eat respeclu
ctatio quantura est dese, vincit et 1 i u «1 presentis boni, vel futuri. Si respectu
vinculo trahente, quamvis non liget vin- prsesentis, tnnc suadendo blandiiur :
culo obligante ad mortem fleternam. Pro- et tum suadert nihil aKnd est, n
pter quod dicit Philosophua in VII Elhi- tionei [rnare ex parte ni
corum, (juod incontinens vi passionis humanse quare hoc bonnm appetendnm

extrahitur a regimine iiiciiiis, ita quod sit, ut sub obtentu sitatis ingerat
ncscit facicnda quemadmodura oportet voluptatea. " ,,J fuluri,
eum scirc : sicut qui slat in fumo oculis tuic promiUendo decipit, ut snb -
apertis, videt quidem, sed non videt promissionis aliquod illicitum commit-
qucmadmodum oporlct eum videre. tatur : bicuI est illud Matlhasi, iv, 9 : //
omnia tibi dabo, ri cadent adoraoeru

..
Ad ,,
qurtst.?.
An id quod
*
ultcrius qua?ritur
*
dc divime.
sione Gregorii, dicendum, quod illa da- Sic crgo accipi possunt modi quos po-
tur pcr modos muchinationis diaboli. nit Gregorius.
Illi cnim sunt vcl in prosperis, vel ad- Quidam autem sic distinxrrunt, quod
versis. In adversis dupliciter, scilicet tentatio diaboli vel est secnndum l
respectu pra?sentis adversilatis, vel fu- apprehensivas, qure per extensionera

tura?. Si respectu futurae: tunc est ille fiunt practicae : vel secnndnm vires
est
modus qui dicitur. In minondo terrei: motivas. Si cst secundum apprehenc -

hoc lit, quando alicui incutit liinorcin vas : aut cst ex parte phantasia?, secun-
defectus corporis. vcl temporalium, vcl dum quod accipit a sensu multitudinem
ne possit persevcraro : et sic relrahit a sensibiliuni : cl tunc dicunt, quod ti
proposito serviendi Deo. Si autcm cst diando eircumiojat, ut per aliquid scn-
respectu praesentis advcrsitatis : tunc non sibilium autcm cx parte
decipiat. Si
potest esse nisi de nimia tristitia mali phantasiee, secundum quod movet con-
imminentis. Et hoc cst vel malum culpa?, cupiscibilem tunc dicunt, quod suadendo
:
velmalum poena? : et si cst malum culpa?, blandilur, ut concupiscibilem illiciat. Si
tunc desperando frangit : si est malum autem est ex parte motivarum tantum :
pcena?, tunc opprimendo rapit. Et dico tunc aut secundum actum irascibilis,
est
nimiam tristitiam respectu praesentis aut sccundum actum concupiscibiiis. Si

mali culpa?, vel pcena? : quia modcratio primo modo tunc est aut contra actum
:
tristilia? non csl tenlatio, sed potius vir- fortiludinis, aut conlra actum spei illa? :
tus pcenitcnlis. II ad Corinlh. vn, ll.l : enim dua? virtutes sunt in irascibili. Si
Sseculi tristitia mortem operatur. Tristi- est contra actum fortiiudinis tunc di- :
tia auteni quse secundum Deum est, cunt, quod opprimendo rapit. Si est
pcenilentiam in salutem stabilem opera- contra actum spei, hoc dicunt esse du-
I.N II P. SUM. THEOL. TRACT. VII, Q1 EST. 28. 313
pliciterisi enim contra actum spei est, \i< Ai.u ii dicendum, <|u<itl opprcfsio Ad 2.
secundum quml spesesl fuluri boui exspe- ill.i ordinatur ad voluntatem et ratio-
ctatio, tunc dicunt, quod promiitendo nem, sed, sicul dictum est, occasiona-
decipit. Si autero contra actum spei, liter, tl nun coactive si eoim coacliva :
mdum quod esl spes \ eniaB de per- esset, non esset tentatio sive machina-
petrato malo, tunc dicunt, quod despe- ti<», sctl \ iolentia.
rando frangit. lsti dicunt, quod contra \i> Ai.ni) dicendum, quod tentatio ki 3.
actum rationis nulla machinatio esl : diaboli non potesl esse in aliquid, nisi
quia, sicul Bupra babitum est, diabolus f\ licentia conditoris, sicut tlitil Glossa
Bupra rationem immediate nihil potesl : Buper epist. I Petr. v, 8 : lamen quia
el -i potest, potesl mediante phantasia. diabolus tentando n<>n lentat inluitu
Isti etiam dicunt, quod licel machinari obedientiae Creatoris, sed potius intuitu
sit contra actumtamen fortitudinis, malitisB propriae exsequenda?, propter
non potesl machinari conlra actum ju- hoc oppressio et raptus dicuntur esse
Btitiae, eo quod ille in ratione esi el ea- : dialioli, t
i
t non Dei dantis iicen-
dem ratione non potesl machinari con- tiain.
tra actum prudentise, quia illa etiam Ad Ai.iLD dicendum, quod Ucet in via aj 1
Bimpliciter in ratione cst. Dicunt etiam, mandatorum, t]ua> recla est, non sll
quod si machinatur contra aclum tempe- periculum ex i|>sa via : lamen ex scan-
rantiae qua? es1 in concupiscibili, lioc non dalis quaB sunt juxta viam, et insitliis
est, nisi Becnndum quod concupiscibilis nnilla pericula sunl : sicul dicitur in
ordinata est a<l bonnm ul nunc : et hoc Psalmo cxxxtx, G : Jiucta iter scanda-
tfx seipso Busceptum est. Unde si machi- *um posuerunt mihi. Et in illis circum-
natur contra hoc, tunc suadendo blan- volat insidiando. Kst ctiam via, ut dicit
ditur. Dicunl etiam, quod licel machi- Gregorius super illud Joh, xvih, 10 :
netur contra aclum spei, tainen non Abscondita est in terra /icdica ejus, et
machia itur contra actum charitatis, quia decipula illius super semitam : quod
charitas in voluntate rationabili est, su- via dicitur rnclinatio cordis ad desidera-
pra quam, ut supra habitum cst, daemon hilia sivf delectabilia, in qua via homo
non potest. Dicunt etiam adhuc, quod Ba?pe cadit in periculum, sicut dicilur,
fides in ratione et in intellectu est : et Proverb. xiv, 12 : Est via quse videtur
si diabolus machinatur contra illam, hoc homini recta, novissima autem ejas
non potesl facere immediate, seJ per ducunt nil interitum. Kt in hac via saepe
phantasiam phantasticis rationibus : et diabolus insidiando circumvolat, obnu-
big machinatio ejus reducitur ad illam bilando rationem, ne possit discernere
quae est, Fnsidiando circumvolat. Sic rectum, el illiciendo voluntatem ad li-
•
dicunt sufficientem esse divisionem bidinosum, et sic abducal a via recta
Gregorii. mandatorum.
Ai) pRim m ergo quod contra objicitur, Ai) aliud dicendum, quod circumvo- a.i 5.
dicendum quod oppressio illa non sonal larc dicitur : quia per multa el non pcr
tionem voluntatis omnimodam, sed ununi insidialur, ad similitudinem eo-
tsionalem : quod Gt, quando multa ruin qui in via per niultos et in niullis
mala ingeminantur alicui, ut ex multis |niiiiiiil iusitlias : ul si unuin periculum
tmittat virtutem mansuetudinis et tran- viator evadat, incidat in alterum.
quillitatis : sicut factum fuit in beato A11 ai.ii i) dicendum, quod li< < pro- A(j 0.
,Iii!i. in quo uno nuntio referente mala, cederet, si per minas eflfugaret a se :
1
alius supervenil pejora nuntians . sed hoc non intendit diabolus, sed per
1
1
1. J..l>. 1. passim.
M I). ALB M \<. ORD PB M»
minai inlendil cfTugarc a Deo, ul ibi apparentem examinatiom
appropinqueni. lionem \ ero ad difficulutem
A)l ?
Vd \mm. direndum, quod fracl D inaitir ifl i
desperationia non lonal omnimodam Invid " minalur impedimcntum

impossibilitatem redeundi >"l salutem, excellentis vel pi •
propi
ied siin.ii corruptionem ordinia ''! ho( bono proximi provenire I nde omnia
per quod omnia peccata rcmittuntur per i-t i minando lerrent. ilia
misericordiam Dei, ad quod I" no ordine capitalia, quaa lunl ionera ad
ordinatur pceniteni pei ipem. Desperana bonum nnn ul omnia
autem in eodem ordine fractua e1 cor- comprehendnntoi mb illa macbinatione
ruptus e&1 per desperaiionem, licul patel qnaei tadendo blandilur.
in verbis Cain, Grenes. iv, 13 : Major An auud dicendnm, qnod in -
esl iniquitas mea, //i/am ui veniam vera pra , el antetempni

merear. ad machinationem redu nnlnr
Ad 8
Ad Ai.iiD dicendum, quod diabolus Promitlendo decipert. B nim qni-
nihil potesl dare, sed fallaci promissione buadam pra sentibos promitlil futnra
promitlit, non vera : <'t i<l<-o di.iiur. majora. Lairatibns vero rel irtii u> in«
quod promitiendo decipit, sicui, Ge- quietare psallentes, redncitnr ad id qnod
ncs. lu, ."). promisil Bevae, quod fuiura est, Comminando terrere. Blaaphei
esset sicut Deus, sciens omnia : sed de- autem provenit ex infidelitati el ideo :
cepit eam. sicul obnubilal circnmvolando per in
Ad 9
Ad aliud dicendum, quod mulii sunt dias fidem, ut pertrahai ad infidelitatem :
particulares modi machinationis : sed in sic etiam insidiando eireumvolai ut {
conimuni reducuntur ad scx, sicut patct trahat ad blasphemiam.

ex assignatione duplici divisionis, quae Quon autem matbematici vera dicnnt,
in principio isiius solulionis dicta cst. ul aliqnando decipiant : et quod in som-
Sivc enini daemon immisceal se sipoii- niis vcra revelantnr, ut postea falsitas
bus ciborum, sive sanguini humano, ingeraiur : ad illam reducitnr quae o-i,
sive aliis exterioribus vel intcrioribus, Promitlendo decipere.

iotum reducitur ad illam macbinationem Kx his patct responsio ad sequ- ntia .
qua dicitur, Suadendo blanditur : in duo argumenta.

omnibus cnim illis illicitam conversio-
nem ad bonum commutabile intendit Ao quod quaeritur de tertia divi-
id
persuadere. sione, diccndum, quod hun.ana tentatio
Ad 10<
1'er idem patet solutio ad diclum dicilur ibi quae lit in bis sinc quibus non
Gregorii, quia per cibum lactucae sua- est infirmitas humana. Diabolica autcm
dendo blandiebatur mulieri. pra?sumptio in his quae fiunt contra
Ad n Ad aliud diccndum, quod vilia capi- pra?ceptum Dei, quae provenit ex con-
talia et filia? eorum, quae ponit Grego- templu pra?cepti et praecipientis. Et
rius super Job, in Glossa, licet multa propter lioc in Glossa non ponitur dia-
sint particulariter, tamen duplici movent bolica tentatio, sed diabolica praesump-
objeclo, scilicet apparentis boni, et ap- tio, et humana tentatio, Angelica per-
parcntis mali : ut ira est contra apparens fectio. prxsumptio diabolica
Et dicitur
malum, et similiter acedia, et similiter quam suadet diabolus, non inirmilas
invidia. Guia vero, et luxuria, et ava- humana, et qua? est ad imitaUonem d a-
rilia in apparens bonum. Et ideo ten- boli in pertinacia permanentis. Angelica
tatio ira?, acedia?, et invidia? reducunlur vero perfectio, ut dicit Glossa, est in
ad illam maclnnationem qua? est. Mi- nullo errare, sed Deo pio el casto amore
nando terret. Ita enhn insurgit contra semper inhaerere, ut dicit Auguslinus.
: ?
l.N II P. SUM. THEOL. TRACT. VII, Ql EST. 28. 315
lofirraitatis vero humansB esl lentari. Ai> aliuo diceoduro, quod non dicilur ai 2.
I I1.1 <• lenlatio quae cadil in humanam diabollca lentatio, quod sii ad siroilitudi-
indrmitalem : aul esl [>r.> bonis animsB, nero lentationis <li iboli : sed dicitur «I a
aui pro l)iMii> alii^. Si pro bonis animaa bolica praesumptio, propter rationero
tunc esl in periculis, quae pro bonis ani- quae dicla est.
111 v relinendis sustinemus. Et tunc esl Ao aliud dicendum, quod pro Ghrislo \,i 3.
duobus roodis : homo enim in periculo pali non dicitur tentatio, nisi pro tanto,
habel possibilitatem evadendi peri- quia esi interrogatio infirmitalis huma-
culum, aul non. Si esl cum possibilitate n», utrum constanter Deo adhaereat, ut
evadendi periculum : tunc esl illa quam jam dictum est.

dicit Glossa, quod a in necessitate vel An ai.hi> dicendum, quod quaerere a.i i.
pressura non diffidat homo de Deo, <->>nsilinin huroanum, prudentiae virlutis

auxilium humanum quaerendo. » Si au- esl : lamen ratione ejus quod dicilur in
tem est in impossibilitale evadendi pe- periculis interrogatio, infirmitatis hu-
riculura : lunc esl illa quani dicit Glos- manae est, etex hoc accipit nomen ten-
u Pati pro Christo, humaoa tentatio tationis.
est. 1 Et ideo dicit Glossa, quod illee Ao aludiccndum, quod in periculia

i> Kd \
duaa lentationes sunt, per quas j>r«>liritur ubi fgrex qusritur, el nun pastor, non
apud Deum : nec dicuntur tcnlatiunes, potesl horoo confugere ad auxilium hu-
nisi quia Bunt interrogationes infirmi- manum, et evadere sed tunc liabct lo- :
tatis humanae, utrum constanlei Deo cum quod dicitur, Joan. x, II Bonus :
ailli.iral. Si aulcin tcntatio esl |>r<> bu- paslor animam suam dat pro ovibus
nis aliis, ad infirmitatem lamen huma- suis. Sed ubi quaeritur pastor, et non
nain pertinentibus : lunc multiplicatur 'j;irx, potest et debel confugere ad con-
•secundum tres vires quae referuntur ad silium humanum, ct evadere : quia tunc
opus hujus vitae. Et iila quidem qua3 grex aliunde habet confortationem : et
esl aliter sapere ijuam res Be habet sic eflugit 1'aulus.
cum bono animo, non nsque ad singu- Per hoc patet solulio ad sequens :
a«j c.
laritatem sensus condendi schismatis vel iste enim est scnsus Glossa?, (jua? indu-
. Mini[>t 1 esl penes opus rationis. cilur ibidem.
Illa vero quae amare esl ea sine quibus Ad ultimum quod de Philosopho k& r.
vita ista non ducitur, Bumpta est pencs objicitur, patet Bolulio per antedicta :
opus concupiscibilis. Illa vero cum quis quia non quod multiplex sit
oportct,
irascitur in fratrem studio correctionis, pragsumplio diabolica, <-um non oppo-
jilus imen quani tranquillitas humana
t natur humanae tentationi quoe multipiex
postulat^ sumpta est penes «>pus irasci- est.
bilis.
El sic patet quomodo terminatur, ct Ad id (juod ulterius quaeritur, Quid A ,i,, U8es , ^,
quod sufficiens sit divisio humanae ten- sit tenlare Deum

talionis. Dicendum, quud secunduro Glossam
Patst ctiam sululiu ad objecta : liu- Buper Deuter. vi, 13, Deuro tentat, qui
in uia enim tentatio noo dividitur contra habens quid faciat, sine ratione com-
diabolicam tentationem, Bed contra dia- miltit Be el fidem pertculo, volens expe-
bolicaro praesumptionem el ideo non : riri utrum possit liberari a Deo. Et idro
oportet, quod si una cst multiplex, quod tentatio Dei Bupponil tria, scilicet po-
ct alia : licct cniin quaedam tentatio sit stulationem miraculi Bine ratione utili-
quaedara a roundo, semper ta- tatis, el quod committat se vel Gdem
men sunl in his quae pertinent ad prae- periculo, tamquam per hoc velit experiri
sentem vitam. utrum l)c<» Bit credendum. Unde imper-
:tn; h. \i.i', m \<, ORD, PH l.n
fi -i.i (Idei esl in c >rde lentanl I • i

m
I i
hoc expi 08 e di< il
< <l<> a upei I
uni virlu
versum 9 Psalmi \< i\ : (Jbi me tenta- in Paulo 1 I oruun Dei manife-
veruni patres veslri. Dicil enim, quod Mandam : el buju nplum di<
« dolose miraculura pofttulaverunt, ia in «

.-
•
- • « » n .'
'< -'i i.hikh
corde non credenti . Ho< etiara patet Ifalthcum, iv, l i
Om-
<\ ipsa Berie hiatorioa Bxodi, svi, 2 ol nibui qua) in mnndo aunt nt annia ulilur
seq., ulii dubitantes ntrnm Deus diabolus contra n< - N un nibil eat in
p
dare panem in deserlo, el parare men- mundo, sicul dicilur, I Joan. u, 16, nisi
s.iin populo buo, remiserunt notara concupiscenlia carn ;>'i ;i
imperfectas inlri, dicentes : Estne Do- oculorum, et inperbi ln his enim

minus in nobis, an non*? tribus omni atationum com-
prehenduntur. - Sed n iendum, qo
a.i quwst.5. A.D ii» quod ulteriua quaeritur de pro- Glossa ilta non distinguit speciales mo-
fectu lentationis, dicendum, quod licel dos tentatii i
tentationum
ikI multa valeant lentaliones, tamen distinguit pen - * I i ix objecta <t
Beda assignat quatuor ad quaa speciali- generales Bnes peccatorum. Omne enim
ler valent, BcUicel ad delicti emunda- peccatum hominis lit aut propter eon*
tionera : et liiijus exemplum dicil esse cupiscentiara i, aut propter
s
Mariam sororem Moysi . Et ad virtutum perbiam vitas, aut propter coi en-
probationem et bujus exemplum <li<it

: liam oculorum.
essc in Job et Tobia. Et ad humilitatem
QILESTIO XXIX.
Ulrum dieniones Intrenl in corpora hominiini. el obaideanl eos na

eorpore et nnimn ?
Juxta hoc quaeritur, Utrum daemones corporibus hominum obses-is. Ergo in

intrcnt in corpora hominum, et obsi- corporibus hominum fuerunt : quia ni-
deant eos in corpore et in anima '? bil expellitur ab homine, nisi prius
Hoec enim est qua?stio Augustini. fuerit in eo,
1. Quod enim daemones intrent in 2. Adhuc, Ibi de necessitate est virtus

corpora hominum,|probatur sic in Evan- operans, ubi operatio : et ubi est virtus,
gelio Lueoe iv, 3o, et Matth. vui. 28 et ibi est substantia quae est subjeclum vir-
seq., ubipraecepit Dominus ut exirent a tutis : ergo a primo ad ultimum, ubi est
1
Exod. xvn, 7. tentiarum, Dist. VIII, Art. 6. Tom. XXVII Lu-
2
Cf. Numer. xn, 9 et seq. jusce nova? editionis. Cf. eiiara I aai Part.
3
Cf. II a<l Corinth. xi, 8 et 9. Sumraa? de Creaturis, Tract. IV, Qua?sl. 69
* Cf.\)oan. ix, 3. Art. 3, Part. i et 2. Tora. XXXIV.
5
Cf. Opp. B. Alberti. Coraraent. in II Sen-
:
IN II I». SUM. THEOL. TRACT. VII. QUjEST. 29. B!7
p ratio, ibi esl Bubslantia diaboli : Bed tur ab h quod esl in, el lpY ov lubor,
operatio inti rius sentitur in corpore : quasi interius laborantes malitia ihemo-
ergo et substantia daemonis est interius nis : non ergo per Bubstantiara dicuntur
in corpore. esse inieriuSj sed per effcctum malitisB.
'). Adhuc, Joaa. xm. i2T : Post buccel- i \dhur, Episcopus cum ordinat
lam, introivit in eum Satanas. Ergo exorcistas, sic dicit : « Domine sancte,
anas fuit in eadem
corpore Judsa : el « paler omnipotens, aBlerne Deus, bene-
ratione m corporibus aliorum hominum. « dicere dignare hos iamulos luos in
Adhuc, Act. v, >, dixil Petrus

i. « ofiicium Exorcistarum : ul per imposi-
Ananise Cur tentavit Satanas cor: « tionem manuum el oris officium, po-
tuum Ergo Satanas cot Anania? movit
'.'
« imperium habeant spiritus
teslatera et
ad lentationem : sed probai Aristoteles i immundos coercendi. » Et non dicit,
in VII Physicorum, quod inter movens Sjiiriius immundos per substantiam eji-
et motum non esi medium : ergo Sata- ciendi. Videlur ergo, quod per effectum
nas immediate fuitincorde Ananiae. malitiaB sint intus, et non per substan-
.". Adhuc, Philosophus in libro XVI tiam.
de Animalibus : « Si non tangit, nnn .'>.
Adhuc, Si pbilosophis de ista mate-
:
'•! si non agit, non sequitur altera- ria crcdendum est, Avicenna in canone
tit) : » sed in nhsi'-sis corporibus senti- 2, ubi loquilur de medicina furiosorura,
tur aileratio, et in sanguine, et in sensu, ubique malitiara melancholiae vocat dae-
et in phantasia, ei humoribus : ergo <l;r- monem quod non potest esse rationabi-
:
mon interius agit ad allerationem illam : liter, nisi quia daemon per substantiam
_> interius tangit : sed non tangunt non est intus, sed per turbationem mc-
ie, nisi qusB per substantiam sunt simul hmeholiae et malitiam.
laBmon per substantiam esl in ob-
- ssis corporibus. Solutio. Cum Evangelio et Augusti- Solutio.
• muv : no dicimus, quod daemones per substan-

1. Augustinus in libro de Ecclesiasti- tiain sunt in corporibus obsessis. Dicit
dogmatibus Daemones per energi- : « enim Augustinus, quod immiscent se
ni operationem non credimus substan- sanguini ad movendum ad concupiscen-
tialiter illabi cordi, sed applicatione, et tiam. Mattbaei uulem viu, 28 et seq.,
oppressione uniri Scd quod applica- '. » Marci, v, 9, et Luc. viu, 30, dicilur t'\-
lur alicui, non est intra ipsum et quod : presse, cum Dominus quaueret : Quod
opprimit aliquid, supra ipsum est, non tibinomen cst ? Kespondit daemon
Le- :
intra ipsum. Ergo dseraones cum applt- gio milii nomen est. Et suhjungit Evan-
ui' et opprimunl corpora, non sunl
i gelium causam dicens Quia intrave- :
intra, sed extra per substantiam. rantmulta dsemoniain eum. Nec dice-
2. Adhuc, Beda, « Satanas cor Ana- rentur inlrasse in eum, nisi per suh-
nisa implevit, non intrando per substan- Btanliam fuissenl in ipso. Similiter,
tiam, sed malitise bu« vires inferendo. » Matth. xn, 43, ct Luc. xi, 21, expresse
I . videtur, quod daemones per sub- dicit Dominus Cum immundus spiritus
:
ntiara non intrent in corpora homi- exierit ab homine. Et non dicit, Cum
nuin. sed per effectum malitise. malitia immundi sjiiritus exierit ab ho-
tdhui . Hoc videlur concordarc mine. Et ibidem inda.y. ii, ipse im-
ramentis Ecclesiae, quae exorcislas or- mundus spirilus dicil Revertar in <l<>- :
dinat inler min ires ordines, qui potesta- mum meam, ><ii<I<- exivi. Ei non dicit,
lem habeant imponendi manus super Malitiam meam inferam illi, cui eam
Lrnmenos, sivc haptizalus, sive ea- suhtraxi.
techumenos. Energumeni autem dirun- Et ideo prima pars rationum istius
318 D Ml'. M \<. ORD PF i
D.
qusstionii videtur rnihi conceden- "t dicito Mai i -• i it-
<!.i. Ratiom enirn illa omi >nclu« eum piritta immtmdu »/</-
iliini, quod daemonei pei lubstantiam claman nagna exivit ab Op-
sunt in corporibus obsesfiorum, pretsio v< lur potent
44obj«ct.i \i' DicTUM tugustini quod adducitur upei I quod ita
in contrarium, dicendum, quod Augu- pei C n probatur rapei I Poti

siimis vocal '"/ , aniroana sive Bpiritum n, tuper illml \ Cireuii, qu& auem
hominifl : in illum enim nihil substan- devoret qua dicit : « Tamquam ho«
tialiter illabitur, niei Deus, ut dicit Btii obsidens murofl clau I in
Beda : sicul etiara cor dicitur in Psaimo -ii aliqua pare murorain minui itab
\\\ii, 13 : Qui fin.nl sii/i ll/itiin COrda CUJUS .'nlilu sd m !
j.-fi.t r*-t ofl
eorum, Sigillatim enim Deua creat ani- oculifl lormas illicitafl et fa<
inas, Bed non cor, quod ost particula les, ut visu deatru ititatem : sui
corporis, in qua secundum Philosophum per canora, ut emollial Chrietianum vi-
sedes animae est. Vocat autem energicam gorem : linguam convicio provocat, m -
operationem, interiorem laborem Ben- num injuriis lacessentibufl adcaedemin-

Buum vel humorum et virtutum anima- Btigat : honorefl terrenofl promittit, ut
lium el sensibilium, simt imaginationis, coelestes adimat : et cum latenter non
rt phantasiae : quas turbal da?mon ad potest fallere, apertos sddit terrores : in
subversionem regiminis rationis, e1 ad pace subdolus, in persecutione violen-
inordinatos clamores et agitationes cor- tus, »
porum obsessorum. Et vocat applicatio- Eodfm modo respondendum eet ad id u

nrm. similitudinem operationis daemonis quod objieitur <!< Beda quia etiam <-.r :
cum operationibus naturae : quia sicut vocat ao mam, el non partem sorpoi i
natura per sensibilia movet phantasiam, quae sedes est animfle : animam - nim
ita daemon per eadem sensibilia turbata n<»n intra, sed effectu malitia? vexat, ap-
movet eam ad malitiam per aestimatio- plicando se silii, el opprimendo eam, ul
ncm inali, quod pulat cum sensibilibus dictuin est.

esse acceptum aestimatio enim est de :
\n alild dicendum, quod Ecclesia .\d
his qua? cum scnsu accipiuntur. El sicut hoc intendit, ut scili<<-t per substantiam
natura pcr spiritus ab humoribus reso- ejiciantur de corporibus exorcismia K« -
lutos, formas imaginabiles ct rationales clesiae, el effectus malitise removeatur <i<-
et intcllectuales mittit ad virtutes anima- animabus, quo interius l.i iunt laborare
les sive sensibilis animae, sive raiiona- animas secundum virtutes animalef
lis, quae in antcriori cclla capitis vel ine- Ad alild diccndum, quod unum dici- Adi
dia vel extrema operantur : ita daemon tur in verbis Episcopi, et alterum intelli-
turbando eosdcm humores, et pcr con- gitur quasi pra?supp<>siturn : coerceri
sequens turbando spiritus qui sunt, ut enim non possunt nisi ejiciantur.
dicit Avicenna, vehicula formarum ani- Ad ultimlm dicendum, quod in veri- Ad<j
malium, mittit formas Lurbatas ad eas- tate Avicenna, eo quod Sarraceni re -
dcm ccllulas, c.x quibus aestimationes piunt legem Moysi, et credunt esse da?-
inordinatae et conceptiones et memoria? mones. malitiam melancholke vocat da?-
oriuntur, per quas ulterius causantur et moncs eo quod daemon per malitam
:
motus daemoniacorum ita ut

inordinati : melaneholia? maxime turba.t regimen ra-
aliquando daemon videatur discerpere tionis, eo modo quo dictum est.
IN II IV SUM. THROL. TRACT. VIII. QU EST. 30. 310
TRACTATUS VIII.
Deinde ratione hujus quod dicitur in libro II Sententiarum, distinctione

\ II . cap. Quoram scieniia alque virtule eliam magicx artes exercentur t
queeritur, Si preestigia magorum facta, sinl miracula, vel non?
El quseruntur duo, scilicel de his quee fecerunl magi coram Pharaone «.
Secundo, De his qua adhuc faciuul ad hominum delusionem.
QUiESTIO XXX.
Sl praestigin mngormn fnctn, sint mirnculn, vcl non ?
MKMBIU M I. MI MHI5I PR1.UI
De his f/usp feeerunt dspmones in

i gypio- ARTICULUS I.
De mirabilibns magorum factis coram

primum qucerunt duo, scilicet
Circa Pharaone, an fuerint miracula ?
an magorum opera fuerint miracala?
El secundo, Quid dsemones opereotar
in talibus mirabilibus ? Ad primum sic proceditur :
i. Kxod. vu, 10 et 11, super illud :
Tulitf/ue Aaron virgam coram Vharaone

et servis ejus, qux vcrsa cst in colu-
brum. Vocavit autem Pharao sapientes
1
Cf. II Sententiarum, Dist. VII, cap, F. Vide s
Cf. Fxod. vii, 11 et Be |
edit. aostramopp. B. Albprti. Tom XXVII.

S20 D \i H M \<- "l',h IT, l h
ri rnaieficos, et jecerunt cliam >/ '"" '
Flll Mllil ..|,<r.l
incantalioncs /pgyptiacai et arcana gu magoi nii. - 1 11« -ii phai ,,,
iliim 1 1 ni< 1 decmonum

1 1 1 1 .111 , tim • ^dhu v
nui in fl ma-
ter, Si ergo taron el Mo 1
om-
llllln Irrrl lllll M\ r liill ,| 1 1 1 1 1 1 1 1 \
rl ln.ilr- iii i elemi nta mundi qutrdam
li i per incantat ones el ni i ana <\ enio scminariae i
quibua cum data
iiiiin facerunl similitcr : tunc etiam ma fueril oportunitan lcmporalu
lefici Fecerunl verum signura el verum salis, prorumpunl ii modi
miraculum I liinbii- debita 5 mta-
2. \illnir, Ibidera subditur, \. \l : tioni iii. i.. .iiiiii. |.«, |( ,,, ,, | in.lii., \ir-
Projeceruntgue singuli i irgas tuas, guse proruperunt in serpenb -
mo-
versse îmi in dracones : sed devora- difl «i Gnibus illoriiin debit tale
vif virga Aaron virgat eorum. Super opus verura opui eat et naturale, etiam
illu I dicil Augustinus in magna Glossa vera et naturalia foerunl opera m
marginali quas incipit, « Et devo- rura : el propter modum, quia subito
ravii virgas Aaron : » el di<it sic :
Fecerunt, vera miraculi raol dicenda,
« Si dictura esset, Absorbuil draco \.i- ."». \.lbu. \| gUter in praeindu to li-
ron virgas eorum, intelligeretur verus bro \l Sentenliarum, distinct. \|l.
draco Aaron phantastica illa figmenta dem cap. inducit Augustinura in libro
non absorbui«se, sed virgas. Hoc enim III de Trinitate sic dicentem : Vi
potuil absorb sre < 1 1 <
> «
1 erant, el non inqiiii. infirraae cogitationi quid p<
j
quod esse videbantur et non erant. Sed occurrere : cur scilicel ista miracula
<|iiia dixit, Absorbuil virga Aaron virgas eti mi iii igicis arlibus fianl N
eorum : draro potuit virgas absorbere, Pharaonis serpentes fecerunt, et alia '. »
iidii nomine appellata est
virga. Sed eo Hx hoc .i' ipitur, quod magi Pharaonis
res unde versa est, non in quam versa vera miracula foforunt.
est, <|iii.i in iil etiam reversa est, ideo Comtra :
; »
hoc vocari debebat quo principaliter 1 1. Strabus in Glossa ibidem : « Scien-

erat. » Ex his accipitur, quod virgae ma- dum quod diabolicis figmentis oculos
leficorum vere versae sunt in dracones :
spectantium deludebant, ut res in sua
devorari enim non potuit nisi qiiod ve natura manentes aliud viderentur. I
erat : ergo virgae incantatorum in veros videtur, quod figmenta fuerunt opera eo-
dracones versae sunt : el sic non erant rum, et nun vera opora.
'2. Adbuc. Augustinus in Glossa ma-
secundura phantasiara tautum, sed so-
cundum veritatem opera magorum. gna « Quid ergo dicendum est devirgis
:
3. A.dhuc, Strabus in Glossa ibidem :

magorum, an veri dracone- f ictae fue-
« Daemones quamvis mali, naturam rant, sed ea ratione virgae appellatae
suam non amiserunt. Ideo dum per insunt, qua et virga Aaron : an potius vi-
cantationem eorum malefici aliquid effi- debantur esse quod non erant ludifica-
cere conantur, discurrunt per mundum, tione venefica? Ex hoc accipitur. quod »
ot subito somina oorum de quibus hic ad minus dubium est, utrum fuerunt
agitur, alTorunt, sicque ex illis, srilicot opera magorum, vel phantastica.
sominihus, permittente Doo, novas re- 3. Adhuc, Tempore Antichristi major
rum spocios producunt. » Ergo ox virgis erit potestas daemonum quam nunc, sic-
magi novas species produxerunt, hoc ut in praemissis determinatum est : sed

cst, draconos novas autom species pro- : sicut dicitur, II ad Thessal. n,9,adventus
ducero verum opus est, ot non phanla- Antichristi erit secundum operationem
1
S. Augustjnus, Lib. Iil de Trinitate. cap. 7.
? :
I\ 11 iv SUM. THEOL. TRACT. VIII, oi KST. 30. 321
Satame, in omni viriute, et prodigiis t et ex aqua, miraculum est. Joan. u, II :
lis mendacibus. Et illud tractans io //<"• fecit initium signorum Jesus m

libro \\ ilf Civitate D<i dicit ûgusti- Cana Galilsese... ti crediderunt in eum
aus: i lunt- solvetur ille Satanas, et per discipuli ejus. Ergo a simili, cum trans-
Antichristum inomni suavirtute mirabi- mutatio virgarum in Berpentes Bubilo
literquidem, sed mendaciter operabitur facta sit et protinus, miraculum dicenda
mortales sensus per phantasmata decep- est.
turus '. » Cum ergo tunc minoris pote-

Btatis fuerint tempore Moysi, etiam tem- Dicendum ad primo qussi-
Soli no. soiutio.
|)i»ri' Moysi vera signa facere oon potue- tum, quod mutatio virgas Aaron in dra-
runt, sed fallacia. conem, el mutatio virgarum magorum
i. \-l liu-' . lugustinus in lil»r<» III de inserpentes vera fuerunt. Dicuntur ta-
Trinitate: « Per daemones magicae artes men mutatioues virgaruro roagorum
possunt quidquid possunt : nec [>« »s-u nl mendacia ad iallendum fallaces permissa,
valere aliquid nisi data desuper pote- non quod falsa sint in re, sed quia sem-
state. Datur autem vel ad fallendum per babenl intentionem fallendi in illis
f ill i
- Bicut in /Egyptios, et in i|»M»s operibus daemones, quae sic facere per-
etiam magos data est, ut in eorum spi mittuntur. Et hoc modo, II ad Thessal.
rituum seductione viderentur admirandi, u, 9, omnia quae fiunt a daemonibus lem-
a quibus fiebant a Dei veritate dam- poribus Antichristi, dicuntur signa et
nantli Sed in veris D|»t'iil)iis trans-
•'.
» prodigia mendacia : quia fiunt ad iallen-
mntationum de specie in speciem nullus duni fallaces, in quibus tamen exerce-
tallitur. Ergo transmutationes virgarum rentur et probarentur Sancti qui tunc
per magos factae, non fuerunl verae, sed temporis erunt. Et lioc est quod dicit
phantasticae et deceptoriae : aliter enim Augustinus in libro III de Trinilate,

non fuissent ad fallendum fallaces. quod fiunt ad monentlum fideles, ne tale
quid facere pro magno desiderent, quod

Ulterius quaeritur, Cum magi mini- etiam facere malis conceditur sive per-
Bterio da?monum fecerunl serpentes ex mittitur. Propter quod etiam nobis in
quod daemones collegerunt se-
virgis, ila Scriptura sunt prpdita, vel ad exercen-
mina verlentia virgas in serpehtes, utrum dam, probandam, manifestandamque
hoc miraculum esse dicendum est justorum patientiam. Kt hoc inducitur a
Et videtur, quod non. Magistro in libro II Senientiarum, dis-
Dicil .'iiiui Augustinns in libro de tinctione VII, cap. ultimo. LTnde Augu-
Mirabilibus sacne Scripturse : «< Omnium Btinus in libro XX de Civitate />6v'dicit :
niii quae fecit Deus per Moysen et « Sicut mali homines in terra, sic die-
taron, nihil contra naturara factum est. mones non omnia quae volunt facere
Ranae enim de aquis <-\ Bciniphes de possunt nisi quantum illius ordinatione
:
pulvere naturaliter oriuntur: aqua in sinuntur, cujus judicia sicut nemo plene
Banguinem non contra naturam versa coraprehendit, itaneroo juste reprehen-
sed quod in aliis rebus per tempo- dit.Unde dicimus, quod vere e1 secun-
ssionem naturaliter fieret, hoc dum rem factae fuerunt mutationes Moysi
jubente Deo protinus efficitur. » el Aaron virgarum in dracones, et etiam
». Contra : Licel vinum (ut dicit Empe- magorum in dracones. Cujus indicium
docles) fiat ex aqua putrefacla in vite est, quod textus Exodi dicit : Fecerunt et
naturaliter: tamen cum vinum subitofit malefici similiter : et,Exod. vui, 19, ubi
\ jtods, Lib. \\ '!•• Civitate I

' Idkm, Lib. III de Trinitate, cap. 7.
XXIll t\
:{_'_» I). \ l I i M KG. ORD. l'i: ED,
1 1 1
j
• 1 1
• maleflci producen non poti Tertiam, ijuod i j
.
-
.» productio n
r.ui! , qua produxil Moj I itim im moi I

iu-
potentiam Buam eonfi nl W« bila el in momenlo facl 1 ponil
gittu Dei est hic t
hoc est, cxn \ rcusinhomi ia \l f<
itnln iiiiii indicana virtutem divinara nbi dicitur, quod de quinque panil
quara no habemus: ne< operatui doobus piscibut pavil Doroinoi qainqoe
,kI maleficorum invocationem. millia horoinum l> '111111 ibi, quod il
\n primum ergo dicendum, quod quin- i majui miraculum est, qaod de pau
que priraa concedenda sunl : quia con- grania p luoltipl
cludunl hoc quod dictura eal ex dictie Dominua nniversora maodam, qaam
S inctorom e1 t<'\iu. quod ez qoinqoe paoibut pavit qainque
\ioi.ject. 1. \n primum quod contra objicitor ex milia hominom. Sed nen i 1 1 * 1 • I
dicto Strabi, dicendora qood Straboa tor : i - 1 u «1 omnes miraotor, non qoia
dobitando hoc dicit, et non asserendo, majaa est, sed qaia rarios eet. »
sicut in ipsa Glossa patet : « Aliqai enim Quartum etiam pouit Augostinaa in
niinus intelligentes Litteram sic possenl libro l.\\\lll ttm, scil
dicere, quamvis non verum est. » quod miracolum lit per publicam justi-
.\.!oi.je't. 2. Ad Ai.n dicendum, quod Augustinus i) tism, sive per sigoa poMicae justitise ad
dicit esse dubium, non propter rem du- eruditionem credentium. Et boc
biam quam expresse determinat lextus quod dicil Glossa Marci, xvi, 17. saper
Exodi : sed propter diversorum diversas illud : Signa eos qui erediderint. Dicit
opiniones dubitantium, iitrumne illud enim: Signa in exordio Bcclesise foe-
factura sil illusione, sicul saepe daemones ront, ol fidi leotiom miracolis no-
ludificanl oculos intuentiom phaotasti- triretur : propter quod fide jam confir-
cis et non veris praestigiis. mata, cessaveruot. »
\ 1 M.ject. 3. Ad aliud jam patel solutio per ante- Unde si omnia haec qoatoor simol
dicla enim dicuntur fallacia ab
: signa fiont in ratione miracoli : tuoc miraca-
intentione fallendi, non a falsitate roi ct : lum stricttsstme accipitur, et nnn di<"i-
sic etiam tempore Moysi fallacia et men- turmiraculom <>j.u< magorom. Ordine
dacia fuerunt signa magorum. enim naturae seminibus sparsis in el -
.vi object. 4. Ad aliud patet solutio per idem : fue- mentis natura ligni io virgis mutata est
runt enim ad fallendum fallaces ab inten- et in dracones conversa. Cojus signum

tione fallendi, non a falsitate rei. est, quod saepe in arboribos potrefactis
loco medullae generatae serpentes inve-
Aiqua»st. - vu m quod olterius quaeritur, dicen- niuntur etdracones, et maximein arbore
dum, quqd verum miraculum quatuor in qoae dicitor tilia. Qnde cnm daemones
se habet. pro subtilitate naturae et auilitate subito
Unum qtiod dicunt Dionvsius in Eccle- valeant illa congregare, et pei - -
siasticahierarchia,etChrysostomussuper in dracones producere, nihil faciunt su-

Joannem, ijuod. scilicet sit opus solius per ordioem nalurae exist^ns: sed boc
voluntatis divinae, et non naturae. quod secundum ordinem naturae paula-
Secundum quod etiam ponit Dionysius tim operautis produceretur, velocius el
in Ecclesiastica kierarchia, de resurre- repente producunt quam natura possit :
ctionemortuorjm,quod ita sit elevatum et ideo tale opus proprie mirabile di< i-
super naturam, quod nalura secundum tur. et non miraculum.

ocdinem potentiarum naturae nullo modo Ad id quod contra objicitur, dicen- Ad
possit inillud,neeordinemhabeat adillud. dum quod vinum secundum naturam
1
Cf. Matth. xiv, 19 et xv, 36.
1N II P. SUM. rHEOL. TRACT. VIII, QU EST. 30. 323
lii ex aq U a digesta per vitis virtutem, per hoc disponentia eas ad formam ser-
impuro putrefacto ejecto per depuratio- pentis naturam el :
tunc non nisi diepb-
nem qu« fit in vite : sicut dicil Iristote- nunl materiam: el ita videtur, quod
les in IV Meteorprum,<{\iod oranis dige- operatio eorum uon Bit, quod dent for-
,
(
.
t max me i ea quffi praepausis mas, sed quod disponanl materiam tan-
dicitur, quae esl in fructiferis lignorum tnm.
el herbarum, esl completio a naiurali el -• Adhuc, Idem videtur ex verbis \u-
proprio calore ex contrajacentibus pas- gustini in libro III de Trinitate sic di-
Bionibua perfecta. Sed hoc modo Chri- centis : « Sicul nec parentes dicimus
stusnonfecil vinum ex aqua, sed solo creatores hominum, nec agricolas crea-
imperio susb volnntatis, cui omnis creatores fragnm, quamvis eorum extrinse-
turaobedit. Unde illa objectio supponil cus adhibitis motibus ista creanda Dci
falsum, quod solnm sil mi-
qua dicit, virtus operetur interius : ita non solum
raculum propter hoc quod factum sit su- malos, sed nec bonos fas est putare
bito sed miraculum est, qnia Buper or-

:
creatores, si pro snbtilitate sui sensus ct
dinem natura rait elevatum, et secundum corporis, rerum nobis

semina istarum
Bolam obedientiam creatura ad voiunta- occultiora noverunt, e1 ea per congruas
tem Dei perfectam. Nec opera magorum temperationes elementorum latentes
vel dsemonura facta sont subito, hoc Spargunt, atque ita gignendarum rerum
iu nnnc : sed facta sunl velocius et accelerandorum incrementorum pra-
quam natura ex talibus seminibus possit l» '"t

( occasiones*. » Ex hoc videtur,
producere. E1 ideo dicunl quidam, quod non disponunl nisi materiam, et
quodfacta Bunl repente, hoc est, in non non dant formam.
perccptibili tempore : propter quod mi- Comua : sed contra.
rabilia, el non miracula Bunt. '• Natura corporalis in rebus impo-

tentiorest, quam natura spiritualis : sed
natura corporalis in generatione naturali
cl (lisjionil materiam nt transmutetur, el
inducil formam qua res in propria specie

\H.\lltltl l»ltl\ll generetur : ergo videtur, quod multo
magis Angelus, qui natura spiritualis
est, potesl et disponere materiam et in-

\IUI(,I LUS II. ducere formam.
2. Adhuc, In generatis ox putrefactione
Qititl dxmones operentut in talibm mi- secundum naturam, utdicit Philosophus,
rabilibus* '.'
inferior natura disponil putrefaciendo, ct
superior natura, ccelestes virtutes slclla-
rum, <'l Ggurarum qu.r sunl in stellis
S inndo quaeritur, Quid dsemones ope- per reflexiones radiorum, dant speciem :
rentur in talibus mirabilibus ? videtur ergo, quod similiter sil in ope-

Videtur enim, quod non nisi prapa- ribus Angelorum, quod natura inferior
renl materiam. per Bemina collecta putrefaciat, sed na-
I. Si riiiin secundum pradicta, non tura superior quaB esl Angelus, de1 spe-
nisi colligunt semina putrefacientia et ciem.
transmutantia virgas a ligni natura, e1 3. Adhuc, Semen (ul dicit Aristoteles
1
Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- S. Augostinos, Ub. III de Trinitate, cap.
lentiarum, Dist. VII, \x\. 8. Tom. \WII hu- v
jusce novsB editionis.

h \l.i;. m \<, ORI) PB i.h.
iii II Phytiicorum) non da1 lantora cau- mali* \ 1 1

_-
• 1
1 •-
Iribuere non audemuj. »
iin materialem d etiam effi ientem: I i videtur, quod nulla i

Qunt
semina ei ra collecta ab \ . noo pei Vngeloi malo mun i
sunt tantum materialiter disponentia, quod di< \. ustinu*, quod virgae m

l
otiam virtutem effectivam -\ i
jorura p i malon \:. io <lr>
h.ili nii.i : hanc autera virtotem efiecti- coov< int.
vara non possunl habere ab elementia in
quibus sparsa sunt : videtur ergo, quod oxio, Sine praejudicio melioi
hanc virlutem accipiant ab tngelis collt- sententiae dicendum videtur, ad ista
gentibus: e1 sic videtur, quod tngeli quod Angeli meli et etiam boni in tali-
colligentes denl eia virlutem qua indu- bua mirabilibui non ioducunt form
cunt Bpeciem. diaponunt materiam tantum. El
I
I.
i. Adlmc. Quare
quod Vngeli dicilur, expri •.
verbia Vugustini accipitur
non possunt inducere Formaa ? Si enim in bbro quod
III <!<• Trmitate, nbi <li<it,
hoc dicitur, quod creatura n<»n potest extrinsecus adhibitis motiboa tngelorum
croare, et ita Angeli boni ur<- mali pos- ad ista i reanda, h<i virtu ratur in-
sunt dici creatores : 1 1
»»• sirn- causa est, t .rius. formam iatam [quam
El ideo
quia quod ex talibus seminibus educitur Deus facit) ex nihilo non inducit nisi I
1
ad actum, <lc potentia materiali et de virtus operana interiui Quamvia enim

potcntia formali, in qua confuse inchoa- multa sint naturaliter <'t inatrumentaliter
tum cst, ut dicit Avicenna. educitur a<l operantia ad generationem, Dei lamen
actmn : et hoc non est creare, quia virtus es1 primnm et universaliter oj
creare est cx nihilo aliquid facere, non rana in omnibue illia I

I hoc jam in
ex potcntia. principio istios secundae partis Sumnue

.'). Adhuc, Ut dicit IMato in Timxo, iheoiogue, quaestione <le generatione
Deus deorum opifex ct pater planeta- formae, determinatum est\
rum, planetis dedit semina generando- Dnde prima duo concedenda sunt,
rum.et polestatem exsequendi sive dedu- quia rectc istud idem coneludunt.
cendi ea ad par, hoc est, speciem tali Ad primum quod in contrarium objici- a*<
generationi congruam. Dicit enim sic : tur, dicendum quod non est simile <K-
« Horum sementem ego faciam, vobis- natura corporali, et Angelo qoi j1

de
que tradam : vestrum erit par exsequi, natura spiritualis. Corporalis enim na-
ut scilicet quodlibet seminum par suse tura, aut est generans univoce. aut
generationi faciatis. » Cum ergo Angeli aequivoce. Si generat univoce : tunc ex
nobilioris naturse sinl quam planetce, simili producit sibi simile in specie, ut
videtur quod non solum committitur eis hominem ex homine, fabam ex faba : et
colligere semina,sed etiam exsequi ea ad habet in se simile, cujus virtute simile

speciem, et transmutare. producatur mate- : habet etiam in se
riam, ex qua producatur. Si autem ge-

Qusest. Gratlv hujus quaeritur ufterius. nerat aequivoce : tunc, sicut dicit Ari-
Utrum aliqua ditferentia est in colligen- stoteles. productio forma- fit ex conve-
dis seminibus bonorum ac malorum An- nienti : tunc enim nihil in potentia •
gelorum ? in altero, nisiquod uno motore educitur

Videtur, quod sic : de illo, sicul dicit Commentator super
Clossa super illud Psalmi lxxvii, V.< : VIII primse philosophix. Unde sic ido-
Immissiones per Angelos malos, dicit lum non est in potentia in terra. sed in
sic : « Ea quae mirabiliter facta sunt, cupro quia uno motore artifioe educitur
:
1
Gt'. supra, Tract. I. Quaest. 4. Membr. 2, Art. 1.
:
I\ II l\ SUM. THEOL. TRACT. VIII, QlLfcST. 30. B23
de cupro. Gupram autem in potentia esl sicutjam dictum est, planets <\ scintil-
in terra : quia uno motore, Bcilicet ca- lalione radiorum et Gguris reflexionis
lore solis educitur de illa. Et ideo oon radiorum habent virtutes commiscibiles
valet argumentatio, Bi aic arguatur : materise, per quas conveniens ei conve-
Bpiritualis aatura Bimpliciter plus potest, aienti producitur : et horum aihil ha-
quaiu corporalis : ergo plus potest in bent vel habere possunt Angeli, cum
productione fonme : esl enim ibi pro- siraplices sint substantiae spirituales.
cessus ab eo quod est Bimpliciter, ad id
quod est secundum quid. bii quod ulterius qusritur, dicen- u uees(
i. -d. A i . ilicd dicendum, quod aihil est si- dumquodin fine operis bonorumetma-
iiiilc quod inductum est pro >imili : quia lorum Angelorum magna differentia
in generatis ex putrefactione haberet in est : quia facta a bonis Angelis semper
se conveniens ad formara producti : et sunt ad eruditionem el fidei confortatio-
illud virtute producentis commiscibile nem : ca autem quae fiunt per malos,
est materiaa putrefactorum. Unde in ta- semper tiunt ad fallenduni fallaces.
libus simile producitur ex Bimili, hoc Unde etiam quae per bonos Angelos in
est conveniens ex convenienti : Bicut Veteri Testamento facta sunt, semper

etiaiu Commentator dicit super VIII pri~ fuerunt signa alicujus miraculi faciendi
mse philosophue, quod sit in generatione perChristum, et veritatis futurje tempu-
monstrorum, sicut quando porca parit re gratia : facta vero per malos, nullius
porcellum in Qgura capitis humani. An- boni signa sunt. Et hoc expresse dieit
gelus autera sive bonus Bive malus nihil Grlossa super illud Psalmi cxvni, 130:
inse habet commiscibile materis3, unde Dcclaratio sermonum tuorum illumi-
conveniens ei convenienti generetur et : nat, et inlellectum dat paroulis. Hoc
ideu si lierct, oporteret quod ex imperiu etiam nutatur in textu Exodi, vn, 12,
Angeti, et subito Beret ex aihilo : et sie ubi dicitur, quud devoravit virga Aaron
Angeli essent creatores : quod esse non virgasmagorum. Ubi dicit Augustinus,
potest, ut dicit Augustinus : quia creare quod virga quae os non habuit, devorare
non e>t actus communicabilis alicui non potuit : sed draco e\ virga factus,
creaturse. qui virga dicitur, eu quud ex virga ia-
, -3 Au ALiun dicendum, quod sicut dieit ctus est, devuravit dracones magorum :
Augustinus, semina virlutem efifectivam quia virga sapientis spiritualis (\ux re-
habent a virtute divina iuterius ope- ctiludine regit, consumpsit in draconibus
rante, et non ab elementis in quibus magorum putentiam redeundi ad virgas
sparsa sunt, oec ab An-elis. Et hoc est quia polenlia sa?culi (qua? per dracones
quud in textu et in Glossa dicitur, I ad magorum Bignificatur) iu se tortuosa et
Corinth. ui, 7 : Nequt qui plantat, est reflexuosa, ad rectitudinera regirainis
aiiquid, neque </ui rigai : sed qui inere- referri non potest.
mentum dat, Deus, hoc est, virlutem in- \d Glossam quoe inducta est Buper il-
crementi. lud Psalmi lxxvu, Immissiones per

19 :
An dicendum, quod causajam

ai.ilu Anyclos malos : dicendum, quod Glossa
patet quare Angelis non potest attribui, ibi intendit, quod illa qua3 facta sunt
quod inducant formam quia forma talis : per Angelos malos, non possunl referri
producta non est in seminibus ut in cau- ad bonos et sanctos, aisi quateaus in
-.i materiali vel causa formali confusa, corpore aliquando pcenaliter exercitan-
I est in virtute Dei sola, quseintali- tur, sicut beatus Job Satana passua
a
bus seminibus operatur occulte. : quibus tameu aullam potestatem

li5i Ad aliud dicendum, quod oihil esl habeut aocendi secundura animam : in
simile quod dicilur de planetis : quia malos autem possunt el Bpiritualiter ct

320 I» M !'• M iG OnD it, i h
corporaliter rexando. I i
non intendit, phantaarnatib
quod inill.i mirabilia (ianl pei Vngeloa profitentui uoclurni« horin cuui h
maJ l' 01 um dei II ide et
nerva et innumera mulierum multitudi-

ne equitare. Ipse uaiuqu qui
Iran-li. i, iii tngeluni lu im
mentem i ojusque mulien oJae i
>
\»
MEMBRi M II. hanc sibi per inlidelilaiem aubjuga
r il, 1 1 1
« r his quse adhuc faciunt dasmones ad peraonarum -| imUtiudioi
hominum delusionem i
.
mentem quam ipiivam tenel in ioma i
deludena, modo Ueta modo triati modo i,
modo in< (.•
Deinde qoasritor de his qusa adhuc la- oatendena, pei daevia quaaque deducit. I
ciunt dsemonea ad hominum delusio- cumaoluahoc paiitur ipiritua infidelia,
nciii. non in animo tantum, aed et in corpi

1. Quod enim deludant oculoa ali- evenire opinatur. Idcirco nim llua
quando intuentium, expresse dicit Stra- el hebea est, qui hae< omoia quae io -pi-
lius in Glossa super illud Exodi, vn, ritu fiunt, etiam ac< dere in corpori ar-
II : Pharao sapientes, aic
Vocavit : bitratur : cum Ezechiel et alii Prophetae,
« Sciendum, quod malefici diabolicis Joannes eliam E êlista, et alii Apo-
figmentis spectantium bculos delude- stoli in spiritu, non in i dea vi-
bant, ut res in sua natura manentes non siones viderint . »
viderentur. » Ergo videtur, quod magi

per daemoniacas operationes oculos pos- Qi l.nm a ergo, Qualiter tales fiant il-
sint illudere intuentium, ut aliud videan- lusion

tur res quani sint. Non enim potest dici, quod non liant :
2. Adhuc, Augustinus in lihro de quia

Spiritu et anima sic dicit : « Dicit enim I. In libro I\' Dialogorusn narrat
huniana opinio, quod quadani arte niu- Gregorius, quod quaedam pu»lla opera-
lierum et potestate dsemonum homines tione cujusdam malefici, equa -- vi-
converti possunt in lupos et jumenta, et debatur, qua> cum adducta esset ad
quaeque necessaria portare, et post per- beatum Benedictum, dixit puellam non
acta opera iterum ad se redire : nec esse equam : et lormam equsB non <
-
tamen mentem
lieri in eis bestialem, in ipsa puelia, sed in oculis iniuentium :
sed rationalem humanamque servari ". » et ideo judicium quo judicabalur ab in-
Ergo videtur, quod daemones habent tuentibus de puella, non esse rectum.
potestatem convertendi formas homi- Et ex hoc aceipitur, quod hujusmodi il-
num in bestias et opera bestiarum. lusiones in oculis intuentium suai, et
3. Adhuc, Augustinus eodem, in-

in non in rebus.
fra, dicit sic : « Da^mones qua?dam fu- 2. Adliuc, Si ha?c illusio esset in re-
tura praedicunt, et quaedam mira faciunt, bus visibilibus secundum mu- : aut esset
quibus homines alliciunt et seducunt. tationem formae substantialis. quod fieri
Unde quaedam rnulierculae post Satanam non potest, ut scilicet quod est hom<>.
conversae, daemonum illusionibus et videretur esse asinus, vel aliud animal :
1
Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 2
S. Augdstiros, Lib. de Spiritu et anima,
tentiarum, Dist. VII, Art. 0. Tom. XXVII hu- cap. -26.
3
jusce novao editionis. Idem. Ibidem, cap. 28.
IN 11 P, SUM. rHEOL. TRACT. Vlll. QUjEST. 30. 327
quia si vere mutaretur iu aliam formam Solutio. Dicendum, quod revera hu- soiuiio.
gubstantialem, et sul» illa videretur el jusmodi illusiones liunt a deemonibus,

u judicaretur, hoc non easet illusi... el a maleficis arte daemonum : hoo
Bed veritaa. secundum formam
\u! essel enim expresse dicunl Sancti : el commu-
tdentalem. El -i essel secundum for- nis esl omnium opinio, el docetur in
ui.iiu accidentalem aut esset secundum :

oecromantia in parte illa quae dicitur
formam qualitatis, aul quantitatis. Si de imaginibus et annulis et speculis Ve-

- uiiiliiiii formam qualitatis, ut sciiicel neris et sigillis dsemonum Achot Grseco,
diabolus quod ee! album, mutarel in niei Grema Babylonico, <•/ Hermete Egyp^
iiu, et sic praesentarel tul quod est :
tio : et invocationes ad hoc ordinatae
iu uu.i Bgura, mutaret in aliam, etite- describuntur in libro Hermogenis el
iuiu sic presentaret : tunc iterum non Phileti necromanticorum, el in Libro <jui
il illusii-. Bed veritas, Veritas enim dicitur Almandel Salomonis.

est, quando ree videtur et judicatur
ie in fbrma in quam vere mutata est, Ad id quod quaeritur, Qualiter fiant? ^dqusest.
sive illa sil color, sive figura. Si autem utrum scilicet secundum organa sen-
illusio ista esl in videntibus, et non in Buum exterioruin, vel interiorum?
re visa. \ut eet in organis sensuum ex- Dicendum videtur sine praejudicio,
teriorum, qui quinque sunl et noti, quod utroque modo fiunt, el secundum
Bcilicet visus, auditus, olfactus, gustus, organa seusuum exteriorum, el secun-
et tactus. Aut est in organia senstfum dum organa sensuum interiorum : iiunt
interiorum, qoi etiam quinque sunt, ut enim in visione corporali, et in visione

di.it Avicenna, scilicet sensus oommu* imaginaria, ut dicit Augustinus.
nis, imaginatio Bive formalis, phantasia, Secundum organum sensuum e\te-
Bsstimativa, et memorativa Bive memo- riorum liunt sic : (juia sicut themoncs et
ria. Si est in organis sensuum exterio- etiam boni Angeli potestatem habent as-
i/uin cum illi nihil accipianl nisi [»r;i'- sumendi corpora, it;i habent potestatem
te re el materia, ut dicit Aristoteies assumendi figuras et colores corporum
in II deAnima, ubi sic «li< it : • Sensus et quantitates et in liis potestatem ha-
:
Busceptivufl sensibitium Bpecierum bent objiciendi se organis exteriorum

praesente materia non videbitur ite- : i Bensuum ad illusionem, failaciam, et
ruin illu>io, Bed veritas veritas enim : deceptionem. hoc deceptio et

Kt est in
cumjudicatur de re Bicut est, etsicut illusio, quod judicatur res esse sub for-
se objicit Bensibus. Si autem es1 in orma sub qua non esl : sicut dicit beatus
nis sensuum interiorum tunc oporte- : Gregoriua de puella quaB equa videbatur
ret, quod aliquid objiceret formam illu- esse : quia licd sensus particularis cxte-
niin illarum sensibus interioribus, et rior non decipiatur in proprio objecto,ta-
non tantuin objiceret, sed etiam impri- men sensus commnnis qui componit el
meret quia judicium de re non potest

: dividil Bensibilia cum subjecto sensibi-
li.ii sola objectione formae ad Bensus : lium, quod est magnitudo, frequentis-
; oportet, quod forma objecta intra sime decipitur, judicans aiiquod sensi-
- osum interiorem recipiatur. Si ergo bile compositum esse cum hoc cum quo
daemon vere objicit et vere imprimit non esl compositum, el judicans aliquod
lales formas sensibus interioribus, tunc sensibilium esse divisum ab hoc a quo
iterum non videtur esse illusio, sed ve- non es1 divisum et hss deceptiones, ut :
ritas : imaginari enim rem Bive aesti- dicil Alpharabius, sunl secundum falla-
mare, sive memorari, sicul imaginationi ciain conscqucutis. Similiter sensus per
et aestimalivae et memoriae objecta et accidens, qui ex sensibili proprio judical
impressa cst, non est illusio, sed veritas. de Bpecie, vel genere, vel individuo pro-
828 lt. \l B M KG. ORD l'l: l.h
priOi licul Mi pum, i"ii iiin. decorum, in i dssmonam quod elevatur

el
liliuiii Dionia judicamufl a colli tione in vapore < 1 » * I «- f •

-
a«l u-i.c «ju.i- uwlan-
accidentium individuantium, frequentis« cbolin ilis, lentitur al no
flime decipitur : et, ut dicil Mpharabias, da* vulneran itum et ii
deceptio i
cundum fallaciam acci- valde amarum, Fel itudine inf<
dentis. DflBmoa enim telia sensibilia ob- ctom. I I in \t<>< ii , .

,
jiciens, objectum facit judicari quod non a lalib al
est, Becundum corporalem visionem. ad rea. Et quod elevator in vapore dulci

El hoc docetur in parte oecromantl aruin app in ad-
qu83 dicitur <lr prsssligiii ab Herrno- ipectu rosarum et florura Dsra n< igi-
gene el Phileto necromanticis : el po- tnra Deo potestalem habentes formandi
nuntur ibi carmina el invocationes dae- species taliani, et imprimendi cas in sp
monum ad 1 1« »«• ordinata. ritus animalee, per lales apiritua repi
Secundum Bensua autem interioi lentant personaa modo Uetaa, modo tri-
liunt hoc modo : bicuI anim dicil Ari- stes, modo hnmanas, modo bestiali
Btoteles primo de Somno et vigilia,

in modo opprimentes, e1 mi latum
imagines quae apparenl in Bomnis iu spi- elevantes. El quia anima rtitur
ritu animali, elevantur ad caput «•! ad ea sicnt ad res, videtur aliquando homini,
organa sensuum interiorum, sicut ele- quod sit asinus oppressua ili-
vantur imagines liquefacti salis a fundo quando, qnod >it aliqoa vo t ali-
usque ad superficiem aquae el Bicul ele- : quaiido, quod cum Diana '-t mulierih
vantur imaginea nubium, in quibus ho- de loco ad locum tranaferalur. I.t ideo
mocentauri et diversae imagines anima- talia frequenter contingnnt in Bomnifl
lium reprsesentantur in vapore aqueo de nocte, el non in die, nisi forte melan-
vel terreo, <jui a terra per calorem so- cholicis quibusdam et ini qni i
lis ad medium interstitium aeris eleva- patiuntur in vigiiiis, quod alii in somnis.
tur. Et propter hoc imagines somnialea Et p<-r hoc patet solutio ad omnia ob-
diversas figuras accipiunt secundum di- jectaquse facta sunt in hac qoaestione.
versas complexiones vaporis elevantis : Ulusio antem ia talibas esi in quod hoc,
et quod elevatur in vapore cholerico, aninia talibns detenta, parvos motus ut
sicco calido, videiur esse llamma ignis magnos s<ntit, ut dicit Aristotelea in
conhurentis : et quod elevatur in vapore primo de Somno et vigilia : unde par-

phle^matico dulci, sentitur in dulcedine vum sonuin reputal tonitruum, el
mellis, quando fluit ad organum trustus ad parvam illuminationem candelae re-
et quod elevatur in vapore melancholico putat esse coruscationem.

nigro, apparet tetruni horribile, et quasi
:
IN II P. SUM. THEOL. IH\i I. VIII. ulKST. 31 329
QILESTIO XXXI.
Quallter semuiaJes causae IndlUe sini elementia mundl, secundum

<iiins limii mlracula ab lugelis bonls el malls, a Sanctls, et a Deo?
Deinde qassritur de hoc quod dicit
Magister in libro II Sententiarum, di-
stinctione VII, cap. VI tane creatores.

Dicil enim : « ' Imnium quippe rerum quae
c corporaliter visibiiiterque nascuntur, MEMBRUM I.
« oculta qusedam semina in corporeis hu-

(i
jus mundi elementis lateut : qua> Dcus Qualiter ista seminales causse inditse
« originaliter eis indidit. [pse ergoCrea- sint originaliter in elementis mundi ?
« tor c>t omnium rerum, qui Creator
i esl invisibilium omnium Beminum :
i quia quaecumque nascendo ad oculos

i nostros exeunt, ex ocultis seminibus
accipiunt progrediendi hinc primordia, HMIIUtl IMSMII
i el incrementa debitaa luagnitudrais,
distinctionesque formarura ab origina-
« libus (ut ita dicam) regulis sumunt. » 4RTICULUS I.
Gratia enim hujus quseruntur duo.

Quoram primam est, Qualiter istae se- Quid sint seminales rationes sivc
mim osse sive causales rationee in- causa/es '

?
ditoe sint originaliter inelementismundi?
S cundnm est, quia secundum istas
dicuntur fieri vera miracula sive a ltonis Ad 1'iti.MiM sic proceditur :
Angelis, Bive a Banctis, sive a Deo perfe- I. Dicit (ilossa super Oenesim, i, 1 :
cta, qasritar de veris miraculis. ln principio creavit Detts. « Quatuor

Circaprimom quaruntur quatuor modis operatur Deus. Primo in verbo.
Qaorum primum est, Quid sint hujus- Secundo in materia et fonna. Unde,
ni< ><li semjnaJes rationes sive rationales? Eccli. xvin, I : Qui vivit in seternum,
Secundum, Quot sint in gencrc, et creavll omnia simal. Tertio, per opera
ipi.f differentise inter eas ? B61 dicrum novas distinx.it creaturas.
I' rtium, Itrum sint in rebus conditis Qaarto, ox primordialibus seminibus,
a Deo, vel in ipso Deo ? non incognitffi oriuntur oaturse, Bed natae
Qnartom, Si in rebus condilis sunt Ba pius ne pereant reformantur. » Ex lioc
atiquo modo, utram~a~principio creatio- sic arguitur: K\ nullo operatur Deus,

nis sint eis inditaB, vel postea? nisi in quo esl ratio operis sui aliquo
1
Cf. Opp. B. Alberti. Commenl in II Sen- jasce novm editionis.
tentiuium, Diat. XVIII, Aii. 7. Tom. XXVII liu-
n \i i; M \(.. OHD. l'|{ l.li.
iihhIu : si ergo ox qual uoi isti opei atui 1
vidol iii quod qu • ' uor modifl sinl ral ionc I \u. ii -iinu- iii II.' ., III d« /
seminals 'ii i
iii iles, el ub qua- tat< M quod num lemporalibui
luor diilcrenl n intei \ alli 1
1
•.
ideiuun ad \>- da
1. Adhuc, \ n.' ii
' iii ii in lilii \ I
i ompelunt, ex illis in-
per Genesim ad litteram dicil i< Ui- sitii rationibui veoil qi tnquam
ter hsec in \ arbo I )c\ ubi ista noo fa ii. i sparsil Deus, i um mundum conden
sed ssterna Bunt. Uiter in elemenlis i iiin ip r ,1,111 • t facta •
iuii '
. •• l
inuiiili, iiln omnia Bimul facta sunt. videtur, quod seminale fuilante nalurali
Aliter in rebus, quea Becundum cau- el quod naturale deducitur •
minali.
s;is siiinil creatas, non jam simul, 2. Vdhui G . i: '.
I 5 d citur :
Bed tempore quaeque

suo oriuatur Isi.r tuni generalionti tctli <t /,,,.
vel creantur '. » Ex hoc accipitur idem quando creata •>//>//, in ili<- quo fecit
quod prius. Si enim considerantur in h ii in-hiin et terram : et omne < <,<jnl-
Verbo tunc : istae rationes sive causaa hnn agri anteguam orirelur in terra,
aetemae sunt, el incommutabiles rationes omnemque herbam regionii priu quam
dicuntur. Alitersunt in elementis mundi, <ji iiiinnK i
i s. d DDstai, quod non ger- : «
uhi omnia simul facta sunl el secundum :

min.it nisi . \ i a miuali
hoc videtur, quod dicantur primordiales oriebatur de terra : et noapoteral <»iiri
causae primitus mundo inditae. Secundum nisi ji.i causam d ituralem :
autem quod non simul sunt, sed -nis naturalis fuil ante seminalem : <-t sic pa-
temporibus oriuntur, videturquod semi- tet, quod non poterant esse idem.
nalescausaepropriedicantur sivc rationes.

Adhdc ulterius qna-rilur, Utrum -•-
qv
Queest. l.
Qu.kiuti ii ergo, Ulrutn idem sil natu- minalisratio e1 caasaos sioi idem ?
ralis causa, et ratio seminalis ? El videtur, quod sic .
Et videtur, quod sic : 1. Augusliaus dicit quod omnia ex

1. Dicit eniin Augustinus in libro IX illis iusitis rationibus quas tamquam m -
super Genesim ail litteram, quod « oni- mina Deus in mundo sparsit, prodeaat.
nis iste usitatissimus naturse cursus ha- Ergovidetur, quod causalis ratio et & -
bet quasdam naturales leges quibus pro- minalis sint idem.

greditur*. » Et itavidetur, eum naturalis 2. Hoc idem videtur per aoeioritatem
lex sit in seminibus, quod seminali I primitus iatroductam ex libroll Senten-
r
naturale sint idem. tiarum, distinct. V II, cap. Nec sane. Si
2. Adliuc, II Sententiarum, distinct. enim omnia ex seminalibus primor.liali-
VII, cap. Sicut ergo menlem, ex verbis ter mundo insitis prodeunt, et incremeata
Augustini dicit sic : « Ista quippe origi- et distinctiones accipiunt formarum :
naliter ac primordialiter in quadam tex- cum constet fieri ex naturalibus causis

tura elementorum cuncta jam creata et rationibus, videlur quod idem sit ra-
sunt : scd acceplis oppoitunitatibus tio seminalis, et ratio causalis.
postea prodeunt. » Texlura autem illa Contra :
non videtur esse.nisi secundum leges na- l.Ex ratione causali bene lit miracu-
turales ex scniinibus producere species : lum. et ex ratione seminali numquam fit
videtui ergo, quod ideni sit seminaie et ergo non est idem ra!io seminalis. et ra-
naturale. tio causalis.
3
1
S. Aogustinos, Lib. VI super Genesim ad Idem, Lib. III de Trinitate, cap. 9.
4
litteram, cap. 9. Psal. xxxn, 9.
3
Ihem, Ibidem, Lib. IX, eap. iT.
I.\ 11 P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QILEST. 31, 331
2. Adhuc, Augustinus iu libro IX w- uem non tempore, quia verbum tempo-

per Genesim <i</ litteram ', dicit, quod rale uon est, sed origine naturs. » l.t
« n.iii rr.it in costa, ([uinl r\ ea fieret i>t;c rationes quas sie indidil maleriee
Ueva per rationem seminalem sed erat : quatuor elementorum, secundura Augu-
in ea, quod Deua ex cosl possel Hevam i Btinum dicuntur radicales : eo quod aliae
facere : » quod fieri non potuit nisi per qoae seminales dicuntur, radicantur in
rationem causalem : ratio ergo semi- eis : et non dicuntur primordiales simpli-
nalis et ratio causalis non Bunl idem. citer, sed ad quasdam consequentes quse
:{. Adhuc, ^nselmus, in Monologio : seminales dicuntur.
N a esl iu trunco per rationem semi- Tertius modus esl distinctionis el or-
nalem, ut ex eo poasitfieri vitulus: sed natus, per quem unumquodque distin-
esl in trunco, quod Deus ex eo possel fa- ctionem acc >pil ad proprium locum, »•!
cere vitulum : » hoc autem in trunco esse locua oraatum per proprias formasspe-
aon posset, oisi per aliquam rationem cierum:quia etiam secundum naturam,
causalem : rationes ergo seminales el nt probatur in VIII Physicorum, motus
causales non sunl idem. ad tocnm sequitur motum ad formam :
ijuia quantum generans generato dat de
Solutio. Dicendum, quod sicul dicit forma, tantum dal ei de loco. Et ratio-
Glossa, quod qualuor modis operatur nes secundum quas est hujusmodi opua,
l>' i'- . ita qoatuor sunt rationes causales, dicuntur rationes distinctionis et ornatus,
el sub eisdem differentiis. Sed rationes quibus omni tompore disponente Deo
qua- sunl iu \ erbo, in quibus omnia unumquodque movetur ad formam et ad
prseluxerunt quae ad esse deducta Bunt, locum proprio numero, pondere, et men-
•I in quibus praedefinitum est, quid, sura, ut dicitur, Sapient. xi, 21 : vel pro-
quando, ef qualiter ad esse deducalur, |>rio modo, specie, et ordine, ut dicit
Bimpliciter ut eadem dicit Glossa) pri- Augustinus in Natura bcmi. Et
libro dc
mordiales vocantur. ills enim ab seterno ista? rationes suntquidem in materia sic-
sunt : ct in illis primo orsus es! Deus ut Busceptss originaliter autem suut in
:
quidrjuid in operibus naturss et in ope- primordialibus rationibus quae sunl in

ribus gratise el gloria?, sive consueto verbo.
cursu naturae, sive ordine gratise, sive Quarto modo dicuntur rationes semi-
per miraculum facturus erat Deus : nec nales, rjuas Deus indidit naturee, ut ex
aliter umquam evenit vel eveniel quam similibus similia nossct creare, quando
il>i orsus est vel disposuit. dixit, (icnes. i, II : Germinet terra her-
De secundo modo dicit Augustinus in bam virentem et facientem semen, et li<j-
Glossa super iltud Genesis, n, $: Et omne pomiferum faciens fructum juxta

<<<<ki
gullum agri, « Gausaliter ergo lunc genussuum. Et quando dixit hominibua

diclum esl produxisse terram herbam et et animalibus: Crescite et multiplica-
lignum, id est, producendi accepisse vir- tnini, et aquas maris, avesque
replete
tutem. lu eaquippejam Uunquam in ra- multiplicentur super terram ». Et istae
dicibus, ut ita dixerim, temporum facta rationes non sunt materiales tantum, sed
erant, quae per tempora futura erant. I'e- etiam aliquirl habenl causae efficientis,
intequam essenl super terram pervirtutem quam indidil eis Deus pro-
luiliiinformabilitatem materies, quaa ducendi simile : el dicuntur ab Augustino
sequenter formanda eranl per ver- naturales sive$#mna/es, perinlentionem
bum ejus praecedens omnem formatio- naturs, secundum quam Aristoteles in
\ nmjs, Lib. IX super Genesim ad Genes. i, 22.

litteram, cap. 18.
332 h. \i .1». \l \l. ORD N: ED
V primss phiiosophisB definil naturam di ituralt, el doo i
\li"
r.ii Yiiui.i i
i i|u.i pullulat pullu" modo dicitui seminale ile, *
j • j * » *
lans. i Nec dicuntur primordiaiet ni luentium ! el ii< primsB ra-

.i'l '.i quae |Milliil.uit leminalitei el nato tiom i
. . 1
1
~ .
»
• m lota natui
raliter ex ipsis. Deo, dicunturquandoquc

.\.i i. I nde concedendum est, quodsubistis tamenproprie dicerentui original
quatuor modis et sub istis differenliis ii< naturale ininali : et li
siini rationes operum divinorum : led tugustinui G m ml lilteram.

primee non sunl in materia, led io I» tuuo eodem modo dicendum
\i. i
• I primordiales simpliciter : Becunda au- quod naturale imo modo pnecedil semi-
Iimh el lertie el quartaa in materia mnt, nale, el alio modo non e( naturaleuno :
non originaliter, sed susceptive. modo esl io seminali Bicutin origine,

\i i, \i. iii quod consequenter objicitur de alio modo seminale esl in naturali licut
verboAugustini,simpliciterconcedendum in origine, sicul patel )>• quasdicta

cst, praeter hoc solum, quod BecundaB sunt.
non dicantur primordiales simpliciter,
sed ad quaedam, ut dictum estante. Trea inquod nlterios qajeritur, dicen-
\i> I
tamen post primas insunl .omni naturs dum quod causale communius esl qoam
rationes obedientiales, secundum quas, ut seminale : omne enim semen •
-t,
dicit Augustinus, niliil justius esl <-t ni- sed non e converso oode cani Uo :
hil rationabilius est,quam utomniscrea- in Deo est potissime, qui per dispositio-
tura obediat Creatori in omne quod vo- nem sapientiae ratio omnium Qendoram
luerit, et quod in omni et ex ornni est. quocumque modo liant. et perpo-
creatura fiat quidquid Creator voluerit. tentiain efliciendi cau-.i : et
Et ista 1
rationes licel obedientialiter sint causales sunt in ipso omnium rernm :
in creatura, causaliter tamen sunt in seminales autem non sunt in ip« - 1 in
Creatore, eo quod solo Creatore causante rebus, ut patet per preedicta.

deducuntur ad actum. Ad alii n dicendum eodem mod> .
- -
licetquod rationalis et seminalis possnnt

Adqutes». i. Ad id quod ulterius qua?ritur, Utrum esse idem per suppositum, quamvis dif-
seminale et naturale sint idem ? lerant secundum rationes nominum sed :
Dicendum, quod per supposita possunt ratio causalis eommunior est, ut dictum
esse idem, sed ratione differunt : quia est.
naturale non dicit nisi principium efle- Adquod objicitur in contrarium.

id
j
ctivum, quia sicut dicit Aristoteles in dicendum quod hoc conceditur miracu- :
II Physicorum, natura est principium lum enim fit a Deo et a Sanctis per invo-
motus et quietis, in quo est per se et non cationem Dci : et mirabile etiam a raa. -
secundum accidens. Semitiale autem dicit vel daemonibus, quorum nihil fit sine ra-
et principium materiale et effectivum et tione causali : fiunt tamen sine ratione
formativum. seminali quae sit in ipsis ex quibus fiunt :
Per omnem eumdem modum respon- quia, sicut dicit Auguslinus, non erat in
dendum estad sequentia argumenta : virgis seminaliter, ut ex ipsis fierent dra-
quia ista duo in eadem medii ratione cones, sed ut ex ipsis forinsecus motibus
fundantur. et operationibus daemonum adhibitis fie-
Adobject. i. Ad id quod contra objicitur, dicendum ri possent.

quod seminale dicitur dupliciter. Dicitur Per idem patet solutio ad sequens : J
enim per comparationem ad simile in quia seminale et causale ditTerunt per in-
specie quod producitur ex ipso et hoc : tentienem superioris et inferioris : ra-
modo diclum seminale seminatuni est. et tio enim causalis dicitur per intentionem
[IS II P. SUM THEOL. Tfl K( I VIII, oi KST 31
causffl simpliciter el indisposita. Ratio

autciu seminalis dicitur per rationem
oausae determinats ad qnadam «'t dispo-
sit.c mi inti:i rr.nn
3. Ai> i i.iimim omnino eodem modo di-
adum est : quia ex eodem procedil
incdio. ARTICULUS III.
Vtrum seminales rationes sini in rebus

conditis a Deo, vel in ipso Deo ?
\\\ Miuti n:nn

Tertio quaaritur, Utrum Beminales ra-
tiones sinl in rebus conditis a Deo, vel
ARTICULUS II. in ipso Deo ?
Videtur autem, quod quaedam earum

eminalibus rationibus, quot sint, et sint in l.)co absconditae, quaedam autem
qux differentia inter eas •
? elementis mundi insertae.
1 . Dicil enini Ambrosius in libro Hexa-
meron : « Si in illis primis rerum causis
Deinde quaritur, Quot sint genere, el (quas primitus creator rcrum instituit)
.lii.r differentia inter eaa? non tantuin posuit, quod dc liino erat
Et hoc per antedicta facile est deter- facturus hominem, sed etiam quemad-
minare. modum facturus erat, scilicet utrum in
Sunt enim primordiales simpliciter, matris utcro, an in juvenili a?tate et for-
<
j 1 1 .
i
• Bunl in Verbo. El Bunt originales, ma : proeul dubio sic factum est, ut illic
qusB primitns inditssunl mundo. Etsunt prefixeral : neque enim contra suam dis-
obedientiales, quse Bunt in creatura, Be- positioneni factum est. Si autein tantuin
cundum qnod per rationem debiti refertur posuit ibi possibilitatem ut homo lierct,
ad Creatorem. El Bunl radicai cun- non ut sic vel sic licri possct : ipsuin au-
dum quaa elementata omnia radicantur tem modum quo facturus eral sil»i reser-
in rationibus virtutum elementorum. Et vavit, et in sua voluntatc et ordinalionc,
Bunt naturales, quae .i principio intrinscco non in mundi constitutione contexuit :
(quod esl aatura) faciunt pullulare pullu- manifestum estnonesse hominem contra
lans pei Be, el aon secundum accidens. Et illam rationem quae eral in prima rerum
sunt seminales, Becundum quas secundum conditione, factum : quia erat ibi sicfieri
eausam eificientem, materialem, el for- posse, quainvis non erat ibi sic ncccsse
2
malem, ex similibus in specie «'t forma licri . » Ex hoc relinquitur, quod ratio-
producuntur similia. El Bunl causales, nes possibilitatis ad hoc quod res fierent,
lecundum quas tam »'\ causa supernatu- materise mundi in primordio insitae Bunl :
rali quse Deus est, quam >'\ causis infe- rationes autem causales et necessitatis,
rioribus et naturalibus rationabiliterpro- u1 tunc vel tunc, sic vel sic aliquid liat,
cedunl causata. in Dco sunt absconditffl.

El -i'- ditTerunt — 1 1 1 > istis differentiis. 2. Adhuc, Angustinus in libro VI
super Genesim ad litteram qusrit, \u
causie ad iniracula facienda el natu-
1
'. Opp. I!. Alberti. Comment. iu II Senten* uovsb editionis.
liarum, Dist. X.VIII, Ait. 7. Tora. X.Wii hujusce S. Ambbosii -, Lib. Heiameron, cap. 6.
I). \l l: M \<. ORD l'l: 1 l»
rolia a priocii ibus mundi sint inditce ? illa qua cnrrunl usil i
oatui
,ui ill.i •
j
1 1. 1 §unl .i.l miracula facienda, insita sint m iturali, opera mii
de oovo lianl cum ipsi miraculis? El culorura non [x.^-uni < mL-ui >
--< m
dicil bic i lii lal ul ad uti umque mo- |
leni m m
iliiin habilee linl creatas ivi ad istum, '< tdhui I' I al i cui nihil impo
quo usitatissime rea trancurrunl live bileest, et polentia cui multa impossibi-
ad illiiin. quo rara e1 mirobilia Piunt, si< - li« wint, ad idem prim ipium redui i
non
u Deo facere placuerit '.
i Ergo videtur, • possnnt ; sed poteniia divini la cui
quod modufl ille causarum, qno usitatie nihil impossibile est. fi lviii, I
res fiunt, insitus sit materias : modusau- Numquid Deo quidquam ul difficii
'
tem quo miracula fiunt, absconditns sit in Lnc. i, 37 Non : </> apud
voluntate divina. Deum omne oerbum, El in illa tola radi-
3. Adhuc, 1 ad Corinth. i, 20, snper cantur opera miraculornm. Potentia au-

illml :Nonne stultam fecit Deut sapien- tem natnralia est, cni multa innt <lif!i- i-
tiam hujus mundi ? Dicil Glossa sic :

'> ;i ,-1 impossibilia. I <lu;t-
« llujiis mundi sapientiam stultam fccil potentiaa non redncuntnr a<l idem. -
Deus, declarando esse possibile el facien- ergo potentia ad cursnm eonsuetum na-
do quod illii impossibile judical : sicut tur», materias mnndi esl inaita, relinqni-
quoil virgo pariat, quod caecus videat, el tnr, qnod potentia a<l facienda miraeula
quod claudus ambulet. Sed sapientia in Deo sit abscondita.

mundi non judical esse impossibile, cn- "• Adhuc, Sitalis potentiaad miracnla
jus possibilitas esl in materia n;itur;ili. » essel materia mnndi insita, cnm
Ergo possibilitas ad miracula non est ma- potentia aif ad actum, oporteret qood
teria3mundiinsita,sedin Deo abscondita. aliquid essel innatura agens^ quod li
Adhuc, Damascenus in principio

i. potentiam ad actnm rednceret : qnod vaU
libri III de Fide orthodoxadicW sic i Post :
de absurdum eet.
assensumYirginisSpiritussanctussuper- N. Adhuc, Plato in Timxo dicit -
venitineamsecundumDominisermonem, quod « nihil commodorum potentiam ad

quem dixerat Angelus *, tribuens et virtn- actum ducentium, creator negavitcrea-
tem susceptivam divini verbi.simul autem turae. » Si ergo potentia ad miracula in-
et generativam. » Ex hoc accipitur, quod sitaesset natura?, creator non negasset
in instanti conceptionis Spiritus sanctns natura? ea per quae ha?c potentia reduce-
Virgini tribuit susceptivam virtutem Ver- retur ad actum : bonnm enim divinum
bi et generativam, quamantenon habuit. quod desiderat omne quod non estin est,
IIa?c ergo virtus a principio roateriae potentia, sed in actu. Dicit enim Aristo-
mundi inserta non fuit, sed in detinitione teles in IX prinue phiiosophue, quod
Dei et voluntate abscondita, et in con- propter potentiam nemo bonus vel ma-
sensu Virginis in sermonem Angeli Vir- lus est.
gini de novo collata. Contra :
Adbuc, Possibile ot impossibile non

"').
Augustinus in auctoritate jain paulo
radicantur in eodem sed opera miracu- : ante inducta dicit, quod « ad utrumque
lorum,natura?sunt impossibilia:operaau- modum, scilicet et ad quo usitate
illurn
tem qua?usitato cursunatura?fiunt.natura? res fiunt, et ad illum quo miracuh -
sunt possibilia ergo ista et illa n eadem :

;
qua?dam prodeunt, res creatae a principio
materia radicari non possunt. Si ergo et habiles facta? sunt 3
. » Ergo babilitas
1
S. Aogostinos, Lib. VI super Genesim ad 3
S. Aogostinos. Lib. VI super Genesim ad
litteram, cap. 14. litteram. cap. 14.
- Luc. i, 95.
I.N II P. SIM IIIKol. TR \< r. VIII, QTJ EST. 3t.
:iil miracula insiia esl materias mundi : Btmpliciter impossibile, etiam possibiie
iinii ergo tantum in Deo esl abscondita. Deo, cui oihil quod
impossibile esl : el
Deo possibile est, simpliciter non esl

g lutio. Dicendum, quod possibilitas possibile creaturaB fieri, uisi secundum
,nl miracula sive habilitas dupliciter pot- habilitatem el possibilitatem obedientiee,
1 b1 eonsiderari, scilicet secundum priraam quaa virtute agentis aaturalis ad uulium
radicem possibilitatis obedientiaa, Becun- actum reduci potest.

tlmii (juain unicuique rei creata inest, Ad muo dicendum, quod virtus sus- a.i 4.
11011 ut ei ea fiat, Bed u1 es ea fieripossil cepliva el generativa ad actum iu con-

quidquid Deus voluerit.Et hoc modopos- sensu in sermonem Angeli, Virgini de
MbilitastamadconsuetumnaturcBCursum, novo collata esl : habilitas autem e1
quam ad miracula in principio conditio- possibilitas obedientialis in hanc virtu-

nis inserta est materise naturali. Potesl lem, materise mundi, c\ qua corpus
etiam considerari secundum potentiam beatae Virginis laclum est, in principio
ad actum relatam, virtute* educentis po- mundi est insita.
tentiara ad actum, quae virtus secuinluin Ad aliud dicendum, quod possibile a.i 5.
causales rationes causse efficientis deter- et impossibile per habilitatem obedien-

minatur. El bic quod consueto cursu na- tiae bene radicantur in eodem : sed per
tur® fit, materiae naturali est insitum : causales rationes (quibus illa possibilitas
quod autem miraculose lit, in omnipo- reducatur ad actum) non radicantur in
lentia Dei et dispositione esl abscondi- eodem.

tuin : dispositum enim est ab aeterno in Ad aliud etiam eodem modo dicendum a.i 6.
Verbo sibi coaaterno, quid, ex quo, et est quia idem medium est, sed aliter
:
quando talium aliquid facerel contra : informatum. LTnde quod obedientialiter

quam dispositionem, ut dicit Augustinus, radicatur in natura cui aliquid est im-
nihil umquam facit, aul faciet. hocper rationes causaies qui-
possibile,
\d i'i:imi m ergo dicendum, qimd Am- bus ad actum reducitur, in solo Deo
brosius expresse dicit lioc in auctoritate ost, cui niliil est impossibile.
introducta : el ideo concedendum es1 A.D aliud dicendum, qnod talis poten- .u 7.
auod conclndit. tianon est in natura, nisi obedentialiter

Ai» Ai.11 dicendum eodem modo di- i) : ad potentiam qua3 supra naturam rsi :
enim Augustinus il»i, quod potentiae et non oportet, quod aliquid sit in
ideo
sive rationes Bive virtutes ad miracula, natura quod reducal eam ad actum.
11. 111 — 1 1 1 1 1 inditae materias mundi, nisi per An aliud dicendum, quod crcator ni- A ,| 8.
potentiam obedientia : per rationes au- bil commodorum negavil natura? in his
|.-iii Deo Bunl

causales in habilitatem : quae sunt in natura secundum causales
enim habel omnis creatura, ut ex ea fiat rationes sufficienter dcduccntns ad
quidquid Deus voluerit. Dicit enim Au- actum : quia in hie passivum proportio-
dinus, quod nihil justiiis est, qnam natum est activo, el e converso activum
quod (.iniii- creatura habilitate obedien- passivo. In liis autem quaa tantum obe-
tiali mutetur ad omne quod Deus volue- dientialiter sunl in natura, et qua3 Be-
rit. cunduiu causales rationes pertinenl ad
Ad aliud dicendum, quod sapientia causam superiorem, negavil commoda :
mundi non judicat, nisi ex causis proxi- quia haec ad naturam non pertinent, Bed
mis essentialibus el naturalibus : el ideo ad causani superiorem.
quod secundura illas causas impossibile Ad id quod in contrarium objicitur, Adobjec».
est. judicat impossibile, non quia boc dicendum quod possibilitas illa qua? esl
impossibile simpliciter t-^t. Sed in hoc ail miracula, secundura rationem obe-
stiiltain f im Dcus, quod judicat dientialem tantum insita es1 materic
h M.I5 M M. n|»,|) |»|1 I h
iniiiiili : Becundum i ationem autem cau« !//////</ poti ritiffi detei minantni \>-
salem qua dedui itur ad i (Ti i tum, doii in . el maximi! j

< . t
«
- 1 1 1 1 .
•
-
p de
iiim in Deo. illi N intelligitur quod in II rle
i niui dii il \ |uod m 'it
pi.i\ ii poti undum i
objei i
\ < iii «)
-niit valde . non enim p< mc idem

\ll Mltltl PltlMI naturam, undum na>
tiiram : quia neque ab eodem
pol ndem m
ARTICULUS IV. \ el formam I • idatur, qnod • prin-
cipio inditae lint nt di potentis, «t
Siseminales rationes sunt in rebi II'. II Ut Uli
ditis aliquo modo, utrum a princi- Goim i :
pio creationis inditse tint eis, vel 1 . Potentia obedientialia ad ntrumq

postea V una est, licet diveraia obedial motori-
hn^ : aed per rationem obedientic indi-
i.i- sunf potentiffi liujii- materue reram
Quarto quaeritur, Si in rebus conditis cre.itiirum : videtur •
. qood indil
sunt aliquo modo, utrum a principio sint nt iina. noa ut dh
creationis sint cis inditss ? 2. Adirac, Li I eorrnp-
Etvidetur, quod a principio creationia tibilia valde sint dive ndum
sint inditae. _• m-iativa, jndiim apei ii •
1. Per auctoritatem Ambrosii in IIc- ratas : tamen dicit Philosophus, quod

xameron paulo ante induetam ', ubi una est materia omnium eoruiu. I;t -i
etiam dixit Augustinus : « Restat, quod una est materia, una est potentia : ma-
ad utrumquc res creatae a principio con- tcriaenim per analogiam potentia. ad
ditionis habiles factae sint, scilicet et ad actum determinator. Brgo a simili, li< •
solitum cursum natura?, et ad ea quae producta seminaliter <-Miisueto cursu na-

tiunt permiraculum super naturam. » turae, et producta per miraculum suj»ra
2. Adhuc, Rationes causales seu se- naturam, sint diversa : cum tamen, ut
minales sive etiam obedientiales, non dicit Augnstinus, ad utrumque habilis
possunt esse inditae materiae creatorum, sit facta materia creatorum, videntur
nisi ex primo opifice mundi qui Deus esse unius potentiae.
est, et in prima ratio
quo est factionis Adhuc, Potentiae ad similes species
').
et productionis omnis rei, nec umquam sunt una sed omne miraculum quod- :
fuit tempus a creatione mundi quo ma- cumque legilur a Deo factum e*
teria conditorum careret eis : ergo revel per Angelos, semper est ad aliquam
linquilur, quod a conditione mundi om- similem speciem naturae : caecus enim
nes simul inditae sunl materia? creato- quando accepit visum, similem in specie
rum. cum aliis videntibus*per naturam accepit
visum. Similiter cum claudus accepit
Queeat. Si hoc conceditur, tunc quaeritur, gressum, similem accepit gressum cum
Utrum omnes inditae sint sicut una po- aliis gradientibus per naturam. Eodem
tentia, vel diversae ? modo cum Virgo peperit, similem in
Et videtur, quod sint diversae. forma et specie peperit hominem cum
Sicut enim dicit Arisloteles in II de aliis qui sunt homines per naturam.
1
Cf. supra inArtic. piceced. ad 1.
I.N 11 I». Sl M. THEOL. TRAGT. VIII, QUjEST. 31. 331
S I eadem in specie est potentia qua una in relatione ad fundamentum ma-

esl ad ea qu« unius sunl speciei. Vide- teriae in qua fundantur et ita sunl istas :
tur quod potentia quaa fimdatur una, in una enim materia fundantur.
in ratione seminali, et qua fundatur Et quod dicil Augustinus, quod ha-
iu ratione causali ad miracula, sunt una biles Bunl ad utrumque et faciles, uon
el eadem. intelligit Augustinus de una et eadem

habilitate Bive facilitate, Bed de diversis :
Ad primum quesitum dicen-

i iio. Beminales enim habilitate dispositionis
iluiii, quod procul dubio omnes poten- ad motorem naturalem Bunt obedien- :
tic sive sinl secundum rationes semi- liales autem et causales nullam habent
nales, sive Becundum rationes causalea dispositionem, nisi simplicem possibili-

ad causam qusB est Bupra naturam, Bive tatem.
secundum rationea obedientiaa creaturs An dltimdm dicendum, quod ex illa ide.bjeci.3.
,i.l creatorem, omnes simul aprimordio objectione non probatur, nisi quod sunl
conditionis materiae creatorum inditae ad simile in specie seminales scilicet, et
sunt, el uon nisi a creatore. obedientiales : quod se-
et hoc est ideo,
Kt boc probanl prima «luo : el ideo minales sunt ad institutionem natura :
concedenda Bunt. obedientiales autem et causales sunt ad

corruptee oaturae restaurationem : nec
Ai» lo ijuo.l ulterius quaeritur, dicen- potest corrupta natura restaurari, nisi
(liiiu quod potentise illi indilee sunt ut per eadera et similia quibus inslituta
diversa), el non ut una. est : et ideo omne miraculum deducit
Kt hoc probat primo inducla objectio, ad aliquid simite naturae. Si tainen pro-
qua? de necessitate procedit : potentia portionelur potentia ad efQcientem, sta-
enim secundum causam seminalem, bus- Um apparet, <[uod non est una potentia :
cepta esl in materia ut disposila ad ad agcntem enim naturalem in se habel

actum : semen enim babel se el in ra- unde obcdial materia naturalis ad cau- :
lione causae materialia disposita?, et in sam autem supernaturalem non in se

ratione efticientis, et in ratione formas habel unde obediat, sed oportet, quod
per virtutem formativam quae est in accipiat ab ipsa causa virtutem per quam
ipso. Potentia autem quae est in materia possit obedire.
secunduin causalem rationem Buperna-
furalem, secundum rationem obedien-
el
diffi, nuda est ab omni hujusraodi di>-

positione. Et hoc est quod dicit Auûsli-
nu>. el ponitur in libro II Sententiarum,
distinct. XVIII, quod non erat in costa, KIEMBRUAl II.
ut .'\ ea Heva Eieret, sed ul exeaope-

ratione causa potentioris quam Bemina- De veris miraculU absolule.
- Bit, liiMi poeset secundnm modum
quem ab aeterno conditor dispi suit.
Au iju.nl contra objicitur, dicendum
iii Dbinm quaeritur «!<• veris miraculis
primum, quod licel obedientialis una Bive a Deo, sive a bonis Angelis, sive a
sit in genere ad hunc motorem vel illum, Sanctis pcrfectis : i\*> quibus dupliciter
tamen in specie dispositionis non est secundum quod con-
sol.l quasri, Bcilicet
nna. siderantur absolute, et secundum quod
Ai. Ai.ii i» dicendum, quod non esl nna considerantur in comparatione ad cau-
potentia : nec objectio probat, quod luit sam.
uii. i in specic vel numero, sed quod fuil Seeundum quod absolute consideran-
XTXII -JJ
838 l» Al.li M \'. niiii PH BD
tur, tn.i i|u,ii iinini , loilicel quid lil I) enu , adruiratio i

!
timoi iaj
lllll.l' llllllll f III.I.Mll |lll llll.l
S oundo, Quid mirabil lem, ul ilicil 1'hilosophui ip I /'/"<
rertio, Quid miraculosuni V philosophue, urilur inqu '

quid
proptoi quid lil : el fa omofl illud
de quo esl pbilosophia unds ibidr m

dicil 1'hilosuphus, quod
tuii'- el nunc philoiophai i im eptuui
mimiiki si.il Mil .-t in principio da Anim» (ubi compi
iiii.im n ientiara alleri per lub li-
•it, quod uii iii.i aii.i melioi el hn*

ARTICULUS I. norabilioi i quod meiiorum
mirabilioi um •
'
utia <1<* •* n i—
Quid sif miruculum- f m.t, quam -< ientia de corpon-. \ ide-

turergo, quod omne i«l d»- quo <>{ plii-
losophia, lif arduun • t iaaolitum

Au paiMi m procaditur si<- :
enim quod locatam est enb notitii n
Augustinus UtilUaU cre*

in libro de stra el --îii n tn sensibus, non su
dmdi describens miraculum, diiit lie i admiratio, nec per conseqoens inquisi-
« Miiaculuin cst insulitum et arduum, tin. Videturergo, qoed omne id <J<-
q
ultia apem et facultatem admirantie .ij»- philosepbia miraenlnm rit,
<--t, u«xJ <j
parens.n falsum est. Videtur qnod mii -

ponuntur hic quatuor dillereiitiae
Et culum non -it arduum Insolitum j><t<•!
constituentes miraculum, scilicet quod definitionem : cum arduum st insolitum

sit arduum, quod insolitum, quod prae- tt on soli miraeulo <"(.iiv.-iii.uit.
ter spem admirantis, quod praeter facul- :{. Adhuc, Dicitur quod •-» ullra
tatem. Et quaeritur, Penes quid accipiuu- spem : et eontra hoe videtar eaae quod
tur istse dififerentia) dicitur, Luc. iv. 38, quod surgent Jesus
Multa enim ardua apparent quantum de synagoga, intravU m mmnum Simo-~
ad causain, sicut eclipsis solis cl lunae, nis : socrus auiem Simonis tenebatur
et apparitio stellae cometse, quae apparet magnis febribus, et ragaverunt illum
iu mortibus regum, sicut dicit Albu- pro ea scilicel discipuli. Bi autem ro-
.
mazar in libro de Magnis accidentibus gaverunt, speraveranl qu<<l sanaret

mundi, El liaec etiam sunt insoiila et : eam : ergo sanatio socrus 1'elri non fuit
tamen non dicuntur esse miracula, sed sim.' >jic : erge ikjii fuit miraculum,
naturalia. quod falsum est.
Videtur ergo, quod miraculum non sit i. Eadem objectio est de hoc quod
arduum et insolitum : dicit Aucrustinus iu libro de 1'tilitate
1. Si enim arduum et insolitum sunt credendi, quod aliquU sperans se sanan-

ditferentiae constitutivae miraculi, omni dum, habens lidem in verbo Domini,
et soli dcbcnt convenire : dicit enim Marc. xvi, 18 Super eegros manus im- :
Philosophus in VII primse philosophise, ponent, et bene habebuut rogat san- :
quod differentiae ultimae constitutivae ctum virum ut imponat sibi manum. et

convertuntur cum specie dilinita. sic sanetur. lllius enim sanitas non vi-
Adhuc, Ex arduo et insolito detur esse miraculum. cum non sit pi

-
2. appa-
rente oritur admiratio, et, sicut dici ter spem.
1
Opp.
Cf. B. Alberti. Comment. in II Sen- hujusce novae editionis.
tentiarum, Dist. XVIII, Art. 2. Tom. XXVII
:
1\ II P. SUM. rilEOL. TllAi.T. VIII. ol .KST. :]\. 339
,'i. Adliiir. Eadero omnino esl objeotio secuuduni i<l quod esl miraculuro, qus
de hoc quod dicitur, Act. v. I">. quod sunt arduum, el insolitum. I.t dicitur
in ptateis potiebantur infirmi m lectulis arduum, quod supra potentiam sive. fia-
c/ </r<iti-. ul, veniente Petro, taltem cuitatem naturse iq potestate sltiorii

umbra itlius obumbraret quemquam causas locaturo est. I'.t dicitur insolitum,
illorum, et liberarentur ab infirmitati- quod praeter natura cursum soliluro
bus suis. Quia nisi spem habuissent producitur in esse. Et iiias duai ditTeren-
liberationis, in plateis non posuissent. tis caussB Bunl Bequentiuro duaruro, quaa
i.iiiu ergo illorum et liberatio n<>ii describunl iniraouluro Becundum quod
hiit praHer Bpem :ergononfuit miracu* Bubjacel admirationi admirantis \ ab
lutn. quod falsum est msie " :
<<> enim dicitur roiraculum et roirabile,
definilione roiraculi ponitur, ultra spem. sicut in Psalmo cxvn, l'\ ; J Dumino
•'».
Siniiliter, Objicitur contra boc quod faetum esi ktud, etesi mirabile in <>ru-
dicitur, « Prseter aive nltra Lacultatem lis nostris. Et cjus quod est prseter
admiranlis existena iive ipparena. j Si spem, oansa esl illa, quod est arduuro
enira facultas ail virtutero operativaw c\ boo enira quod locatur in altiori cuu-
irtur, scilioet quod hoc sil miracu* >.i quam natura sit, praeter Bpem esl ad*
lum. <[uinl ii< »n potest Facere admirans, mirantis : praUer spem, dico, naturse,
multa oaluralia erunt miracula, sicul hoc est, quam concipit aliquis ex poten-
Qorilio arborum, quae est supra liuma- liis naturalibus, sicul accipilur spes iu
naui virtutem operativam cum lamen : epist. Romau. iv, IN, ubi dicitur
ad :
nec li<><- iuiraculuiii. nc. mirabile >it. Qui contra spem in spem eredidit. (llos-
S autem est supra faoultatem rationis sa ibidem Contra spem naturae iu
: <x
.
ujus est mirari : tuuc quod uni est mi- spero gratiae, » Al> eo autem <|uo<l dici-
iilniu, Qon eril alteri mirabile vel kur insolitum, causatur illa quaa esl prae-
miraculum : sieut esl quod <!i<it Aristo- ter facultatero adroirantis : et intelligitur
leles iu I primse philosophise, <!<• lioc communiter facultas <lc virtute operati-
quod est, diameter cst asimeter coslse, va el <!< virtute cognitiva : admirans
niliil mirabitur vir geometricus : mul- enim <lc virlute operativa, non potest
timi tamen mirabitur vir non geome- nisi in illud quod cst <lc solito eursu ua-
tricus, si aliquid finitorum alii liuito turae.
commcnsurari non potest secundum nu- Similiter cum omnis cognitio nostra
merum aliquemin partibua linitorum sit <l<' ente et formetur ab i|>so -.
nec
eptum. cognoscamus ali<jui<l perfecte, uisi cujua
7. Adhuc, II Machab. vu, -!-. mater oausam cognoscimus, el quoniam illius
ilixit lilii-> : Nescio qualiter in utero m<>u est causa, et quoniam impossibile est
apparuistis : neque enim ego ipsa spiri- aliterse babere, i<l quod esl praeter soli-
lum animam donavi vobis <( vitam, et
et tum cursum aaturae, per causam noa
tingulorum membra hon ego ipsa com- possumus cognoscere per cognitionem
.'i conceptus filiorum matri fuit naturalem. Et ita cum miraculum lit
praMer vel ultra facultatem operationis non solito cursu, nec cognitiva, neo vir-
vel rationis. Videtur ergo, <jii<mI luerit tute operativa possumus in illud, Bed
ei miraculosus el mirabilis, quod falsum utroque modo deficimus ab i|>-" : el hic
deiectus vocatur stupor. Act. m, Hi :
hn/ilfii sunt stupore <( <:r.s/<iî in eo

S i.iiin. Dicendum, quod quatuor quod eontigerat illi, Bcilicet . En
difTerentiae ponuntur in definitione mi- quem miraculosc sanaverat Petrus. Et
raculi, quarum duae primse miraculo sic slupentes agonizamur ad ipsum sicut
nveniunt secundum esse miraculi, ei ad altum suprs nos locatum <-t insoli*
340 I). AI.H. \l \<. ORD PB BD
iiiin : pt ip i i
'iii. i vocatur admira- ••••
lem modo rc»pondeiidum
lio ad duo lequi lib< rati,
lli- itaque prslibatii, facili i

• pem babebanl \
iUumioalioiM
ipondere ad objecta. fidci provenientem el praeler illam
v ,
, \n niiMi m enim dicendum, quod e li- ipem uihil fll in miracolo, quinimo i
paii .1 cometei nec ardua nec insolila Bde el tali pe impetranl mira-
sunl limpliciter, licel forle nobii vel ali- oolum i Domino.

«iii snii ardua. In cauaii enim natural» Ad iliud dicendum, qui ur ul-
l)iis siint locala, per quai eti im iunl <!<•- tra ipem el fai ultatem aaturai non ao%
monatrabilia : quod non poaaet eaae niai mirantia : et lic uec uV im,
easent univeraalia et de oroni el lemper uec incommenauratio diametri ad
el ubique el per se. El ha?c quidem mnl itam, dicuntui facul-
in cauaa, quamvia in Bingulari accepta tatem natura omnia enim ba : pe-

non sint sic. Quotieseumque enim luna ctanturex facultate naturaB producenda :
supponitur soli corporaliler et diametra- led aclua admirationii poleal

liler,semper et ubique eal eclipaia in nni el nou alleri, cum tamen rea iu
omnibus Locis ad quaa diametraliter ex- » mirabilia nec miraculoi ait,
tenditur oppoaitio secundum Latitudi- \i> uLTDfiM dicendttm, quod licet u
nem. Et quotiescumque vapor incensus, ler non sufficienler potuerit vel

qui cometes dicitur, fortissirae attrahitur veril conceptum Gliorum in utero : ivil
a stella infausta, cujus scntillatio eat tamen, quod per potentiaa naluralei I
super regnum aliquod, vel Buper septi- operarelur Deue : et ideo lalia nec f -
niuiii ab ascendente numeraluro nativi- runl roiracula, nec mirabilia : licel i|
tatis hominis alicujus, sive regis, live in lalibus miraretur modum ( perationia
allerius, semper ubique significalur fu- divinaB. qnod dicitur, Ecclc.
I.t hoc eat
nereu stella praBvalere super ipsum in v, I, 5 Ne iemere quid loquaris ....

:
omnibus infaustis a morte el subversio- neque dicas coram Angelo : Non est \
ne : el sic cometes ubique el semper el videntia. Et infra, xi. •"»
: Quomodo
in t »m n i et per se significat raortes et ignoras quse sit via spiriius, qua ra-
et
subversiones, maxime si tempqre ascen- tione eompingantur ossa in vcntre pne-

sionis comeles respectu plenae inimicitis gnantis : sic )icscis opera b<i. qui fabri-
respiciatur ;i Marte et Saturno. Unde ta- cnlor cst omnium.
lia nec ardua sunt, nee insolita, nec su-
pra spem ct facultatem admirantis locata
simpliciter, nisi forte secundum quid et
ad aliquid.
vd 2
Ad aliud dicendum eodem modo : id M| Mlilil St.( t Mil
enim de quo est philosophia, non est ar-
duum et insolitum simpliciter, sed quoad
nos tantum. ARTICULUS II.
\,\ x ^ 1* aliud dieendum, quod cum dici-
tur, qu»»d est prxter spem, intelligitur d<- Quicl sit mirabile?
spe quae est exspectatio illius quod ex-
speetatur ex virlutibus naturalibus pro-
veniens : et talem spem non habebant Secundo quaeritur, Quid sit mirabile?
illi qui rogabant Dominum pro socru Et hic quaeruntur duo.
Petri, sed habebant spem gratia? ex illu- Quaeritur enim, Quae sit diflerentia
minatione fidei provenientem : el ideo inter haee quatuor : mirabile. virtus,
s-anatio socrus Petri miraculosa fuit. signum, et prodigium?

1N II P. SUM. THEOL. TRACT. VIII, QILEST. 31 :U1
S sundo, quia Glossa super <•

|
»ist . II quod praMer Bpem quam ingerit sensi-
ad Corinth. \n, 12, dicit, quod prodi- hus, aliud facit in notiti.un venire \ El
gium et miraculum sunt in his quaa hoc eat quod in quocumque tempore ali-
finnt contra naturam, quasrilur utrnm qnid significat. l\t huic non convenit ge-
aliquid ti.it contra naturam ? neraliter esse ardoom, el insolitum, prae-
I.t. Qujb differentia sit inter facere con- ter Bpem et facoltatem admirantis appa-
tra naturam, el praeter aaturam, et supra rens. Videtor ergo illa Glossa falsa esse
naturam ? qoaa dicit : ln tignis, ei prodigiis, hoc
attj in majoribofl et minoribos miracu-
lis : sivc enim sit majus sive minus mi-
raculum, numquam accipit rationem a
significando, Bed potius ab eo quod sit
\ltllt I II Sl ( I \IH aliquid arduum, el insolituin. praeter

spem et facultatem admirantis apparens.
2. Adhuc, Giossa dicit, quod virius
PARTICULA 1. est genus signorum et prodigiorum, lioc
est, nomine virtutis omne miraculum
Qtue sit differentia inter /><v quatuor, acciptas. Et hoc videtur esse inconve-
mirabile, trirtus, signum % ei prodi- niens : si enim signum genus est ad
(jiiun ? prodigium, et genus ct species non
aequaliter respiciuntur ab eodem genere,
sed oportet quod unum sit suhalternans,
Ai> PRi.Mi m accipiatur lilossa super et alterum suhalternatum : tunc non
<l»i>t. II ;nl Corinth. zu, \1, Boperillnd : potest esse virtus genus squaliter im-
Signa npostolatus mei /uctu suut super mediatnm ad signum et prodigium.
in omni patientia, in signis, etpro- •}. Adhuc, Dicit lilossa, quod virtus
digiis, et virtutibus. Glosaa haec tria ita est in his qua? liunt non contra naturam,
distinguit, ut quod est virtus, sit genus ut pcr impositionrm inanus el oratio-
rignorum el pr< digiorom, id est, no- nem homincm a morbo liherari. Et hoc
mine virtutis omne miraculum accipias. videtur falsum : homincm cnim a mor-
Signum vero quod in quocumque teni- ho liberari pcr impositionem manuum et
pore aliquid Bignificat, esl genus prodi- per orationem, arduum est et insoli-
gii. Prodigium vero quodest in futuro tuni : erjjo estconlra cursum naturae soli-
aliquid signiGcat. Yel aignum et prodi- tum : est ergo in his quae fiunt contra
giuro simt naturam
in his quae eontra naturam, et non
secundum naturam :
suut virtus vero in his quae non contru

: falsum est ergo quod dicit Glossa.
laturam sunt, ut per impositionem ma-
nu- <[ orationem hominea a morbo libe- Soldtio. Dicendurn, quoil omnia hfflC, solutio.
rari. Alia Gloasa super illud, In signis, virlus, Bignum, prodigium,
et miracu-
ft prodigiis, exponit, hoc est, in inajo- lum, idem significant Becundum suppo-
ribus et minoribus miraculia. situm, sed differunt in modo significan-
S< undum hoc eru o quaerilur,
r
Utrum di. Kt dupliciter potesl accipi eorum
-it differeotia istorom ? differentia, scilicet secundum rationes
l.Signumenim,ut dicit llagister inli- nominum, et secundum usum noini-
bro IV Sententiarum distinct. I, est niiiii. Secundum rationes uominum
1
Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen -
Ex Aogostimo, Lib. IldeDoctrina christiana,
tentiarum, I>ist. XVIII. Art. 3. Tora. XXVII hu- cap. I.
editionis.
Vl \i l) m B M \<- ORD PB I D
lunc virtui ea1 extremum potentia ifl natnraliler fiant :

-
,,. iii i|u.iin pote i

nl dicil \r\ lote- Levi in lumbii \h |uando <l<
iirli rl Mlliuli \>\ - lu ili l)( Mll

III II
tremum bono potenliaB. Primo modo

in • i rum qua p m flunl :
virtus dicitur miraculum in compan eorum qua; ad iiu anda n

Hofle ad efflcientem : oportet enim, naturalil l rairabiliter fiant, ut qa
qnod non dii ite potentia, led perfe- di i tda mulier i
ia
cta naque ad extremum deducta, mi*

«•! locum • non •
-
j jf | I
«-
raculum Bat ab eo qui faci! miraculum. ta eet. E1 hoc modo "//"
El lic virtua esl genua a<l omne miraco> quia significal <li »nem providi
lum, e1 ad lignum, el prodigium, bl >\\- tise divinae, el magnitudinem potenl
cii Gloisa. Si autera dicil extremam in quaa in opere miraculi ostenditur. l.i
bono potentias : tunc <N<it habitura men* ideo dicil '! nsa, <]u<>'l lignum est,
q
lis bene constitutfl : <]uia licet virtui ie- in quocnmque tempore aliquid lignificat,
cundum qnod eal habitua mentia bene et aic esl genui ad pi .
o.
constitutaa, proul esl in pasiionibm <! Prodigium autera si <li.
operationibus, mediura sit qaoad noi <!<-

hoc '-st, indicio rn potentias j»r* •<! u-
terminatum a ratione, ut dicit Ariatotelea ctam sive proditam, non secundam

inll Eihicorumt temen in bono potentia lionei naturalea live — *-iiiiii-il* — « <\>
exticnmiii est bonum enim extremum : Deui ;i principio mundi inseruit, ied
in qno potesl poni concupiscibilis, tem- secundum rationei
perantia live caatitaa eat : et bonum ex- ipao absconditaa retihuit, ul eaa in futu-
tremum sive Bummum in quo potest ram a<l gratiae muodam redimeatia, vel
poni irascibilis, fortitudo est : <-t bonum per ic vel per Ang
extremum in quo potest |ioni ratio, est tionem administraret. Et h quod
prtidentia. Et sie dicit qmedam Glossa dicitur, Exod. vm, 19 Digitut D
super illud : In signis, et prodigiis, et hic, hoc <st, divinae providentiae el <Ji-
virtutibus, Glossa, « virtutibui mentia, vinas potentiae indiciam <-t demonstratio.

Bcilicet castitate, et aliis. » Ethocest quod dioit Glosea, quod pro~
Siymon autem secundum no- dicitur digium in futurum aliquid lignificat, et
minis rationem, serundum quod miracu- lignumeat in minoribaa, prodigium aa-
lum talem Virtutem lignificat et osten- tem in majoribaa miracul.-.
dit cum enim miraculum semper liat
: Mirabile aotem est, aecundum <juod
secundum causas quas Deus non mundo refertur ad hominea quibus lit sic enim :
inseruit, sed in scipso administrandas ut excitat in se admirationem, <juia insoli-
voluerit, absconditaa habuerit, sicut di- tum <st. Dicunt tamen quidam, quod
cit Glossa super epist. ad Ephes. iu, 9, mirabile est, quod in aliquo deticit a
super illud : Qusr sit dis/iensatio sacra- perfecta ratione miraculi : si ut si -it
menti absconditi a sseculis in Deo. Di- arduum, non insolilain, îcut dicunl
cit enim sic : « Habet Deus in se abs- mirabilia de quibus phiiosophantur Phi-
conditas quorumdam factorum rausas, losophi. Vel arduum et insoli'urn,
si sit
quas rebus conditis non inservit. easque et non sit praeter spem admirantis, sicut
implet non illo opere providentia? quo dieit Glossa, quod per impositionem
naturas instituit ut sint, sed eo quo illas manus et orationem aliquis a morbo li-
adininistrat ut voluerit. » Et infra ali- beretur impositio enim manu> colla-
:
quantulum : « mundo sunt abscondi-

In tionem virtulis curativa- sive sanativae
tse rationales causae omnium rerum quae signiticat : oratio autem tal^m collatio-
1
Cf. ad Hebr. vn, 5 et 6.
I.N II P. SIM. THKOL TRACT. VIII, (jl .1 si :5l 343
nem virtutii impetrat. Kt hoc dod esl
iDtra uaturam, Bed Becuodum aaturamj

ut virtus Bcilioel aaturalia adjutoriO
divinaa virtutia adjuvetur ad saoitatem,
Bicul dicit Galenufl in libro de Criticis MtlKI II SEC1 \hl
diebus, quod crisis aaturalis est, quando
virlus aaturalifl virtute ccelesti Btellarum
juvatur ;iil morbi coDversionem. PARTICtJLA II.
Secundum usum autem istorum qua-

luor il.it -l distiactio
i differeuliea qus
i
Utrutn aliquid fiat contra naturam ? et,
i in Glossa introducta. Qum sif differentia inter facere contra

El per hoc patet Bolutio ad objecta. naturam, etprater naturam, etsupra
An piu.mim ergo dicendum, quod mi- uataram ? '
raculum dicitur sigaum quoddam el
oujusdam, ut dictum eaf : sigaum autem

Bimplioiter acoeptum in j>lus est quam Secundo quaeritur, Utrum aliquid Gat
hoc vel hujus sigaum. Et propter hoc contra naturam, et quae sit dinerentia
Don argumantum,
valet li esl Bignum inter facere contra naturam, et pra?ter
quocumque modo, quod sit ibi miracu- naturam, el supra naturam ?
lum : sed esl ihi lallacia consequentis : Videtur enim, quod nihil fial contra
proceditur enim luperiori adinferius naturam.
afGrmando. 1. Superillud Apostoli, a<l Ephes.m,9 :
Ai>dicendum, quod virtus non

ai.iid Quse sit dispeusatio sacramenti, dicit
equa immediatione Be habet ad signum (ilossa : « Nec eontra causas quas Deus
••t ad prodigium, sicut probat objectio : voluntare insliluit, voluntate mutabili
i respicil Bignum ul genus, et piodi- Deus aliquid facit. » Ergo Deus nihil
gium Bicul ipeciem Bubalternatam signo. lacit contra naturam.
An ri.iiMi m dicendum,9icut paulo ante 2. Ailhuc, Ad Roman. xi, 2i, super
dictum quod noo est contra natu-
est, illud : Contra naturam insertus es in
ram, nec eontra cursum natura? geae- bouum olivam, Glossa Deus dicit sic : «
raliter aatnralem virtutem juvari supe- creator et conditor oinnium naturarum

riori virtute divinm ad sanitatem, ethanc nihil contra naturain facit (juia idem :
hnpositione manua conferri, ••( oratione naturale cuique rei quod Deus facit, a
impetrari : el lioc intendit (ilossa. Es1 quo est oinnis modus, nunierus, et ordo
a
tamen praeter Boliluan corsara oatur», nalurae . »
quem Deufl semioaliter nalnraB indidit : Contha :

Sad conlra
<-t ita procedit nbjeclio. 1. In (Uossa prasinducta super epist.
11 ad Corintli. xn, 12, dicitur, quodsigna
i t prodigia sunl in his quaa sunt contra
naturam et Deus : facil illa : ergo facil
contra oaturam.
2. Ailhuc, Ad Roman. \i. 2i, in (ilos-
sa Bnper illud : Contra naturam insertus

es, dicitur sic '.
« C.onlra natuiain DOD
incongrue dicimus Deum aliquid lacere,
1
Cf. Opp. I?. Alberti. Comment. in II S
2
Cf. s. Augustinum, l.ili. XXVI contra Fau-
tentiarnm, Dist. XVIII, Ait. 8. Toa>. xxvu hu- -tinu kfanicbasam, cap 3.
editionis.
;ui I» M .1'» M \<- <>lih. I'l; 1.1).
quando lacil i onti .1 id quod no^ imui ia •Unui :

quia fai eret 1 01 m, Dl
11 ii 111 .1 ll,i ip 'iii 1 j 1 1 ii.uii appi llamui pati t 111 < .1 ;il |
naturam, cognitum oobii 1 111 >li

-
Romao 1 24 I phes. iti, 9 I
Lumque aaturas, conti 1 quem Deui cum oim 1

litudo
aliquid facil . magnalia \ el mirabilia no- '•1
praefin emplal in
iiiiii.ini 111 . Contra illara vero summam bui oaturalih et fa< iendo iliquid
ii.it ura? legem .1 nol itia 1 emotara sive pium.
impiorum tam Deui
Bive infirmorum I ucitur '
liam natura *•< undum \
oullo tnodo facit, quam contra aeipsum itinum, consui 11 mi utn

non facil '. % Ergo \ idetur, quod oihil Doius. I 1 si dicitur dupli n
li.it contra naturara a Deo : cujua con- trinsecus, <-t <-\ti ii lni, in
ii.n iiiin est, quod inductura eal ia Gloi quando ex seminalibui eausii inti insi
super epi6t. 1 1 nd < lorioth. \n, 1 1. producuntui res simil - in ip el
3. Adhuc, Secundum eamdem Gl : -••iniii l.u- illi~, lit ei fibi Csfa
sam miraculum, signum, el prodigium, • •t ex bomine homo. I.t lic dicitur oa-
liiint contra naturam. Ergo convertendo, tiira ab iristoti . quando di< itur :
quaa liuni conlra haturam, sunl mira- « Natura est <\ quapullulal pullulai
cula, vel signa, vel prodigia :sed mon- Et conlra ve\ supra banc aaturam op -
stra limit contra naturam : ergo Bunl ratur Deus, quando excaosii rationali-
miracula, vel signa, ve\ prodigia, quod hus in -ti|i-(i abscondilia producil ali-
falsuni est. quid ex aliqua re, quod seminaliter non
est in ips.i : licut II- 1 i Eacta •
Queest. Ghatia liujus qua?ritur, Si idt-m sit cum larnen costa in se non baberet, ut
facere contra naturam, prater naturam, ex ea lii-ret Beva, Bed lantum d1 ex ea
et supra naturam ? potentia divina el lege lieri I. r-
Et videtur, qiiod sic contra naturam :
trinsecus autem est cursus nalura < »n-
enim sunt, ut dicit Glossa inducta, quae suelus, qui est in Buperioribus et infi -
sunt contra consuetum cursum et nobia rioribus. In superioribus, ut ex motu

nolum et naturae : el haec sunl praeter solis ordinato cursu ameridiem mane in
naturam, et sunt a virtute quoe est supra et occasum distinguantur hora?, et non
naturam sive divina sive Angelica : ergo stct motus iile, n<<- retroeedat sed si :
haec tria eadem sunt et in uno el in eo- movetur per semicirculum superiorem
dem. ab oitu in occasum, et p<r alium semi-
circulum inferiorem reverlalur ab occasu
<oiutio. Dicendum, quod secundum
Solutio. in oitum et similiter in motu lunae
:
Augustinum \ nalura dicitur dupliciter. qua? ad solem movetur. Propter quod

Dicitur enim natura lex natune, quam in eclipsibus s< - naturaliter in qua- 1
Deus secundum aeternam praeBnitionem cumque parle luna solem incipil obscu-
et dispositionem naturae cujuslibet crea- rare, eadem pars continuo transitu lunae
turae indidit, ut ex ea fiat quidquid Deus primo incipit illuminari, et si in uno
voluerit enim secundum natura-
: hoc semic.rculo deferentis accedit ad solem,
lissimam justitiam rectum est, quod ex in alio semicirculo ejusdem deferentis
creatura liat omne quod creator voluerit, recedit ab ipso : et quantum temporis
et quod creatura creatori obedial in ponit tantum ponit in
in accedendo,
omne quod voluerit. Et contra hanc na- recedendo. El contra hanc naturam fecit
turam non facit Deus, ut dicit Augu- deus ter. scilicet Josue, x, 12. ubi dixit
1
Cf. S. Aogustindm, Lib. XXVI contra Fau- «s. Atoustinus, Lib. IX super Genesim ad
stum Manichaeum, cap.3. litteram, cap. 19.
IN II IV SUM. THEOL. TRACT. VIII, Q| i;si. 31. 343
Josue : Sol eontra Oabaon nemovearis, aliquid contra consuetum et nobis notum
ti luna contra vatlem Aialon, El factum cursum naturee, ul dictum eat.
esl it.t. obediente Deovoci hominis. Pro- An bequens patel Bolutiu per ea quae ôw^j
pter quod, ut dicil Dionysius inepistola dicta sunl : hoc enim recte dicit sensum
ad Appollophanem, Bacerdotes solis istius Unde etiam ibidem
solutionis.
apud Heliopolim, celebranl diem dupli- dicit Glossa, quod more humano loqui-
cati solis, Secundo fecil contra hoc tur il>i Apostolus. Cursus enim naturae
tempore EzechiaB, l\ Reg. \\, II, ubi more humano observatus est, quod bonae
reversus esl sol in horologio Achaz per arboris surculus inseraturin malam,non
decem lineas. Propter quod, ul dii it e converso malsB arboris surculus inse-
Dionysius in eadem epislola, Bacerdotes raturin bonam. Unde contra naturam
Heliopoleos diem triplicati solis cele- dicit esse factum per metaphoram lo-
brabant. Tertio fecit contra hunc cur- qums, quando per fidem et gratiam
sum in quando tempore
passione Bua, gentiiis idololatrise surculus, plantatus
quo non erat conjunctio snhs et luna est in promissionibus el fide patriarcha-
iindum oursum naturalem, cum luna rum, el socius et particeps factus esl
jaiu decresceret et diminui inciperet, pinguedinis gratise et promissionum,
fecit quod luna se soli supposuit. Et, sic- tamquam insertus in bonam olivam.
ut dicil Dionystus, « ^thyopicis velis Jerem. xi, 1<> : Olivam uberem, pul-
Bolera velavit, el tenebras usque ad chram, fructiferam, speciosam, vocavit
Iiiacas regiones projecil : et cum bo! in- Dominus nomen tuum: cum more cultus
ciperel obseurari in orientali parte, in humani e1 cursu naturaB e converso de-
opposita parte fecil repiirgari et illumi- beret fieri, quod scilicet scurculus bonse
nari : el cum luna in una parte semicir- arboris plantaretur in malam : suiculus
culi sui acce lere deberet, et in alia rece- enim arboris horlensis et cultae, plantari
dere, tunc in eodem semicirculo accessit consuevit in trunco sylvestri : et sic
ct ivM^sii : rt cum tempus accessus fruclus bonus nascitur secundum natu-

lunae ad solem sit viginti oclo dies ad ram surculi, el non trunci.
minus, lunc in Iribus horis accessil el An aliud dicendum, quod illa propo- ôbjec*. s
->it, perfectis accessu el recessu. » silio non convertitur licet enim mira- :
Dicit tiiiiii Dionysius in praedicta epi- culum sit alicjuo modo contra naturam,
stola,quod in nona supposuit sesoli, tamen non quidquid est contra naturam,
quando exspiravit Dominus, »'t tunc est niiraculum monstra enim (quae :
perfectus fuil bus per integram mo- peccata naturm particularis vocantur
tuni seraicirculi : el in sero in occasu in philosophia) quamvis sint contra cur-
a inventa est luna in loco buo in oc- sum naturae particularis, qirne est in infe-
su, <'t hoc non potesl Bsse, nisi in per- rioribus : tamen non suntcontra cursum
fecto recessu. Et sic in tribus horis e1 naturse universalis, quae «-st in superio-
perfecte accessil et perfecte recessit. » ribtis sive cceleslibus : sicut et generatio
[n inferiori autem nalura cursusnaturai (ceminae ex semine masculi per occasio-

. ut non li.it regressus a privatione nem lit quam patitur semen masculi,
in habitum : el contra hunc cursum lecil cum tamen fiat ex ordine nalurae uni-
h us itluminando cascos, dirigendo clau- versalis.
dos, suscitando mortuos.

quod contra objicitur, dicendum
Ad id An m
quod ulterius quaeritur, dicen- v ,i qun .
sl .
quod Deus contra naturam facere dici- dum qnod secundum usum communem
tur: non quod faciat contra legem na- horum trium, haec Iria in eodem Bunt, ul
turae aequissimam et naturalissimam probat objectio. Si tamen proprie aliquis
quani ipse natura* indidit, sed quia facit ista tria distinguere velil penes formam
:u« I). ALB M \<» ORI) l'H I.D.
el modum ! tun< eontra ncturam <li hominum i i qu nqui panib I
i
iini iii e le, qua produi uiiiiii iii foi ma ni' ii hoc ip iii'. miratur: illud miraottir
el modo conl i .1 leminali inditaa bomines, doq quia majui sd quia
ii.iIiii BB, " nl tX 08U II' B /'/'/' /'"- rai iiin i.
snim el nun<
'.iin-
• /
noi-
turatn auiem dicuntur, qofl quidem •• i uiii munduro, niii ill<- <|ui de paucii
cundura aeminalei causaa producuntur, '
»
ied ikiii modo naturae sb intrinie u -'. Adhui \ .

. uKtinus, ibideai : « I
generante, aed extrinsecui adhibitii mo- iii ergo qii'.<l modo I» I

.;<• enim
tibua el fomentia : licul generatio dra- niultiplicat <h pau< i* r^rani
conura ex virgia fscta eil per magos, ut inde in manibua -u muliiplicavil quin-
in ante babitii dictum eit. Supra natu- <|u<- panea :
p< • -u i m erat in m
rnin vci'11 eit, quod in potestate oaturaa Ihi- -iii- l*.i ii em illi quinque qua*
iiiillo modo potest esse, el tamen ad nali aemini eraot : non quidem t'
turara ae habet ut perfectio naturaa, -icut iii indal i, sed al rram

est opua incaroationia et glorificationii multiplicata.
in reaurreclione, quae Dionyiiui dicit '>.
tdhuc, Augustinui mper illod
rssc supra naturara, et oon contra, nea Joannii, n, 3 : I > • ientt mo, i <l
praBter naturara. « Ifajor rirtui est in '.n< et guber-

natione eoeli el terrae, <t quod qootidie
aqoiB pluviae per vitea in viaun vertun-
tur, etquod ex panro lemioario fi
creantur, quam quod vinnm fecil
\irtiitm SECUNDl .n|ii. i : sed quia hasc natnraliter fiunt, el
jam <x usu vilueront, quaed.un <-'-i mi-
nora prster -<»litum naturaB eursum libi
ARTICULUS III. Deus n-servavit, per qoc virtos, quae in

majoribus ctiam operatur, ad mcmo-
Quid sit miraculosum 1
? riam rcvocctur. » Si <r:.'o majus miracu-

tum quod majoris virtutis est o>t'-n-
est,
sivum, videtur quod oreatio et guber*
Tertio qureritur, Quid sit miraculo- natio mundi majus miraculum sit, qu un
s u m? convcrsio aqune ia vinum. et saturatio
Sunt enim quatuor opera quaB solus quinque millium hominum de quinque
Deus fecit, scilicet creationis, guberna- panibus.
tionis mundi, justifieationis iinpii, et i. Adhuc, In Glossa pra?inducta iupe T
glorificalionis in resurrectione. epist. II ad Corinth. xu, 12, dicitur,
Quseratur ergo, Utruni ista sint mira- quod omoibus miraculis.
virtus est in
cnlosa ? Ubi ergo major virtus, ibi majus mira-

Videtur enim, quod opus creationis et culum sed in ereatione et gubernatione
:
gubernationis miraonlosa sint : quia mundi major virtu^ est, quam in rnuta-
1. Evangelium
In liomilia super illud tione aqu;e in viuum, et saturatione
Joannis, 1 Abiit Jesus trans mare
vi, : quinque millium hominum ex quinque
Galilxw, super illud y. L3 Ex quinque : panibus : ergo majus est miraculum.
panibus, dicit Augustinus sic « Majus : 5. Ailhuc. I ad Corinth. xu, 7 et >eq.
quippe miraculum est gubernatio totius ubi enumerantur dona spiritus. super
mundi, quam saturatio quinque millhim illud : Alii operatio virlutum, Gl<
Cf, Opp. R. Alberti. Corament. in II Sen-

1
editionis nostrae.
tentiarum. Di-f. XVIII, Art.-i. Tom XXVII n0 v e ; -S. Aikscstwos, Tract. XXIV in Joan.
:
l.N II P. SI.M. THEOL. IIIACI. Vlll, QUjEST. 31. 347
(( Miracolorum. i Bl ex hoc sequitur laudatorem 1 >t i : vides hominem 1 1

<
• i*i
idem servum creaturaSj hodie cultorem creato*

VI ii . inselmufl in libro de Con- ris. Haac enim sunl mirabilia qua confl-
eeplu virginali dicit, quod trea cursufl tenturcc&Ii. b Hsbc omnia sunt in justi-
sunt quibus omnia fiunt : naturalis scili- ficatione impii. Ergo justificalio impii
cet, quo ex naturalibus causis producun- est miraculum.
lur tiaturalia : voluntarius, quo per vo- i. Adhnc, Ad Ephes. m, 7. super illud :
luntatem hominis fiunt mull i el artificia* Secundum donum gratim lh-i, qum data
li.i. et alia : mirabilis, quo ex voluntata est mihi secundum operationem virtutis
\),\ per causas quas Deua in Beipso re- ejus : Glossa magna, « Virtus ejus esi
qoa contra solitum
ravit, Munt ea qua fecit, quod persecotor essel ^posto-
cursum natura? qoandoque 'apparent. tus : hoc errflb est ut quodltbel miracu-
Cum ergo creatio el gobernatio mundi lum. »
non fianl cursu naturali, nec voluntario Contra: sed comra.

et natora et voluotas in nihil simile pos- I. Miraculum est arduum et insolitum :
>int. videtur qood Oanl corsu mirabili. non autem insolitum est, quod justifica-
7. Vdhuc, Chrysostomua Buper Joan* lur impius : ergo non esl miraculum.
iK-iii dicit, (|iioil « miraculum est quod 2. Adhuc, Miraculumsemper fitabsque
sol i Dei voluntate lii : » gobernatio voluntate creatursa e1 opere : justificatio
mundi, el creatio segetum, hujusmo-

e1 impii numquam lit absque voluntate lio-
di, sola Dei fil voluntate : ergo esl mi- minis et opere. Dicit enim Augustinus :
raculum. « Qui creavil te sine te, non justificabit
a Contra : te sine te. » Ergo justificatio impii non

ln praecedenti articulo, particula bo- esl miraculum.
conda, babilom est per Gloseam, qos3 Adhuc, Miraculum semper
:,. est
Buper epist. ad Romano», xi. 24, ostensivum potentiee divinee juslificatio :
qood Deua in miraculifl contra consoe- impii ostensiva esl misericordiae : ergo
tuin corsum naturae operalur: Bed sege- jostificatio impii noo est miraculum.
tes '\ paucifl granis procreare, el sic
pascere mundum, non est contra nattt- Ultbrius quaaritur de opere glorifica- Q Ufl s >
t. 2.
ram : ergo opua creationifl el gubernationis sive resurrectionis, an sit miracu-
lionifl mundi non est miraculam. lum?
El videtur, quod sic : enim
terrainatur
Ultrrius qussrilur, Utrum jostificatio resurrectio ad vitam immortalem non
impii miraculum?
Bil sccundum corsom naturas, sed supra :
Et videtur, qood Bic. eriro est miraculum.

I. In Psalmo i.wwm. <>, Boper illud :
Cohtra :
seucomra.
Confitebuntur cosli mirabilia tua, Do- |. Natura corrupta quaa ex occultis
mine, Glossa: • Scilicet qood redimis, finiboa natnree reintegrator, natoraliter
qood jostificafl per misericordiam. In reintegrator et non miraculose Bed na- :
omni enim misericordia perditorum, in tuia corrupta oorporia per mortem el

juslificatione impiorom qoid laodamoa putrefactionem in resorrectione, ex oc-
nisi mirabilia Dei. Laoda, qoia sorrexe- coltia liniboa natora: reintegratur : ergo
nint mortui : plua Lauda, quia redempti videtur, quod naturalis
non mira- îi el
-ii 1 1 1 perditi. Videfl hominem lieri vora- colosa. Probatio mbuijb. Soper iliod
e tectom ebrietatis, hodie ornamen- Psalmi lxxviii, 2: Posuerunt morticina
tuni sobrietatis : vides hominem heri servorum tuorum, Glossa dicil sic:
ccenum luxurise, hodie decus temperan- 1 Quasi qui Iquam resurrectioni eorum
tiae : heri blasphematorem Dei, hodie deperirel si insepulti abjicerentor : com
:iin I» \l.r, M \G, nitb. |'li II»
ille, icilicel I »
oc< nlti^ natui •» parti< ulai m in "|" re in<
1 1 1 1 1 > 1 1 i l '
1 1 1 1 1 1 reintcgret, cu i i ca i »i 1 i (iilnl fa< lum 1
' •
onti 1 naturam pai lu u-
noal ii Dumei eti unl '. - I.11 111. PtOBA II" ' '.ii-t.il '
-111111.
q
_'. Adhuc, I "iiu.i mii i< uli quae indu- lnl f.i« iiiin nii.i naluram di% ioam,
citur, in re in qua inducitur, ''''111 tm quia omnia poM»ihilia sool m
1II1 1 1 on«
nnn habel niai obedientialera : sed ii .1 naturam bumanam, illa einm
cundura dictum Augustini el Joannif lomptiooe taii al mel 1
' peH<
Damaiceni, corpus congruentiam habel r-,1 : .1 quod meliorem ta< ii «
' perficil
ad resurrectionem ex hoc, quod con- naturam, non esl eonlra naluram

junctum eal anirase rationali el immor- eontra naturam nihil fa< lum <m : non
tali : el haec congruentia naturalie eal . imi.ii uliiin eal opni incarnationii
corpori : el esl justitia? nal>aTalis, ut re- 1. \.lliin, |ii opere miraculi id ad
surgat, ut dicil Damascenus: ergo vide- qood terminator miracolom, conforme
tur, quod resurrectio ejus naturalis sit, esl alicoi forma nalorali : rii ul •risoi
el non miraculosa. qoem recipil caecui per miraeulum, con-

Adhuc, Sicul Baepiui habitnm est,
3. formis eal viaui videntii per naloram :
miraculum lit praeter solitum cursum et vit.i, ijii.iin accipit loscitatoi 1 m

naturae : resurrectio terminatur in id tuis, conformii est vitae viventii per na-
qucxl simile est naturae: vivere enim turam : aed opoi incarnationii lermina
mortali corpore e1 vivere immortali tiiin eal ad hoc, qood homo rit Deoa, et
corpore similia sunl secundum Bpeciem quod Deui sit homo, cooforme coi nihil
vitae : ergo videtur, quod vita resurre- e-t in natura : ergo videtur, quod oon -it
ctionis non sit miraculosa, sed naturalis. miraculum.
Ouksi. 3. Juxta hoc ulterius qu.eritur, lirum Solutio. Dicendnm ad primo qua -
-
opus Incarnalionis sit miraculum? tum, quod opus creationis et gubernatio-

Et videtur, quod sic. nis mundi. nec miracolom est, aec mi-
1. Per Ansolmum in libro de Conceptu rabile est : quia licet ril arduom, tamen
virginali, ubi dicit sic : « Opera quae nec non est insolitum : «juia [observator in
natura nec voluntas creaturae facit, sed eo solitus cursus natura?. Nec esl pi
solus miranda sunt

Deus, » semper :
facultatem admirantia : quia bene inve-
istud opus incarnationis solus Deus fecit nilur ralio, qualiter ex pau> £s _ranis
ergo miraculum fuit. ereantui s< - 1, el ex hia pascitur mun-

2. Adhuc, Major est distantia creatoris dus. Qnamvia enim dicat Salomon,
a creatura, quam creaturae a creatura :
Eccli. viu. 17 : Intellexi, quod omnium
sed quando convertitur ereatura in aliam operum Dci nullam possit homo invenire
creaturam, ut aqua in vinum, ut vere rationcm eorum uiuv fiunt sub solc :
posset dici, haec aqua facta est vinum di- intelligit hoc de ratione suftkiente quan-
vina virtute, dicitur et est miraculum :
tum ad dispositionem sapienliae divinae,
ergo a simili quando creatura assumitur quam ratio humana profundare non
a creatore, et unitur sibi in persona, ita potest. Invenit tamen rationem iniirmi-
quod vere potest diei, haec creatura est tali hominis sufficientem ex causis na-
Deus, videtur esse miraculum. turalibus.
Sed contra. CoNTRA '.
Ad primlm ergo quod dicit Augusti-
Sicut in Glossa supra inducta super nus, dicendum, quod Augustinus ibi
epist. ad Roman. xi, 2i, habetur : « In valde large accipit miraculum, scilicet
miraculo Deus operatur contra naturam quod omne illud dicatur esse miraculum.
Matth. x, 30.
1
EN II P. SUM. THEOL. TRAGT. VIII, QUjEST. 31. 349
quod cs1 opus diviaum virtutis divinse stificatione impii, dicendura quod non
rtensivum. Unde miraculum ponit pro sunt miracula : sed mira possuntdici et
virtute : «-"11111 alia sit intentio virtutis, et in aliquo similia ruiraculis, in hoc Bci-
alia miraculi : virtus enini est, sicut praa- licet quod ardua sunt, hoc est, arduissi-
dictum ultimum potentiae

est, unde : mn Dei misericordise indicia, et qusa
omne miracuium virtus est, Bed non homini miranda Bunl : et in hoc quod
convertitur et omne miraculum ar-: Bicut Deus niiracula operatur per rationes
duum est, Bed converlitur, quod omne causales in seipse absconditas, itaomnia
arduum sit miraculum. quae perlineut ad rationem justificationis
An Ai.11 n dicendum, quod non sequi- hominis et redemptionis, operatur per
lur, Vm majoris virtutis : ergo majus rationes causales in seipso absconditas,
miraculum virtute enim non : .1 tr.iliit ,-t qod mundo Unde Augustinus
inditas.
rationem miraculum, -«<! ab insolito, e1 iu Ubro IX super Genesim ad litteram :
ab eo quod fil contra consuetum cursum « Habet Deus iu seipso abscondilas quo-
naturae. rumdam faclorum causas, quas rebus
l'.i peb hoc patet Bolutio ad sequens conditis dod indidit, easque implet non
quod sumitur de Glossa super Joannem, \]\q opere providenlise quo naturamsub-
11, :{. stiiuit ut sint, sed illo quo eas admini-
ALiunjam patet Bolutio quia
Ai> : licet strat ut voluerit,quas ut voluit condidit.
virtus iu omni miraculo sit, non Lamen Ibi est gratia per quam salvi fiunt pec-
i overtitur:co quod ab alio trahat ra- catores. Nam naturam
quod attinel ad
tioii.-iii miraculum, «'t ab alio virtus. iniqua sua voluntate depravatam, recur-
1 nde frequenter in minori virlute majus Bum per semetipsam non habet, Bed per
miraculum e*t, et in majori nullura. Dci gratiam, qua adjuvatur et instaura-
l'i n iiin. etiam patct solulio ad Be- tur . » £tsubdit: « Non sunt desperandi
1
quens. Licetenim virtussit in omni mi- bomines iu ilia sententia Proverbioruni,

raculo, non lamen intentio virlutis, u, 19: Omnes qui ingrediuntur ad eam
el intenlio miraculi est una et ea- uon reverleniur : dicturo est enim se-
dem. cundum pondus iniquitatis suae, ul quod
Ai> aliud de inselmo, dicendum revertitur qui revertitur, sibi non Iri-
quo.l haec « sst falsa, quod creatio el con- buat, sed gratiae Dei, ne forte extollatur.
rvatio et gubernatio muntli fiant pra> Propterea ministerium gratiae hujus
ter cursum natura: iiuo potius per cau- Apostolus, adEphes. m, 9,abseonditum
-1- naturales e1 creal et conservat et dixit, non in mundo, in quo sunt abs-
iberoal Deusmundum. conditss causales rationes omnium rerum
An aliud dicendum, quod non solura naturaliter oriturarum*, sed in Deo, qui
Dei voluntate fiunl hujusmodi, sed etiam universa creavit. Quamobrem omnia
per causas naturales : sed hoc verum quae ad hanc gratiam etiam significan-
est, (|uod voluntas Dei est principatum dam dod naturali motu rerum, sed mi-
tenens 111 omnibus illis, «-t aliae causae rabililer facta sunt, eorura etiam al>s-
Bunt sicut instrumentales. conditas causas in 1>i«> fuerant. » El hoc

quod contra objicitur, conce-
Ai> u> continetur totum in (il«>^,i Buper epist.
dendum «'st quia hoc procedit secun-
: ad Ephes. m, 9, quae supra inducta esl
«liiiii veram ratiom m miraculi. dc causalibus rationibus. El per hoc pa-

tel Bolutio ad omnia illa quae dicuntur
1 Ai> ro quod ulterius quseritur de ju- in Glossa super Psalmum i.wwiu, I,
1
S. Ari.i -1 im -, l.ili. IX -
11
><• t Genesim h.I * Alias, ereatarum .
liltei ip. 18
:s:;u l) \i i; \i \(. ui;ii im; 1 h
luper illud : Confitebuniur cosii mirab wf< rrel immoi lalilal l
I nl '
I liil , I hmini' • i mii II. Dami in l sddit, ibi»

\,i i. I*i n M mdi m inodum pei i imnia boI- dein, libi o IV, di n urret tiom , qu
\ sndum i-i sequemi. quia anima non boI
a ""
.
nlll
u .noa.
'i'l
1
Ad ini\ qus objiciuntur I l

in contra- iM • .ii pore atliletii e pu
riiiui, quod juntificatio impii
dicendum \ iii.i iii mi i" homim i,
ii eil iini aculum, licul

r * ii probanl illa ui < iiiii ' "i pon -i\ in duobui induclii mi- i

iiir quod nou poleel fiei
: i, oisi pei r<
raculo simile est, el propter hoc mii >- Burrei ioni immutationem. i - I ui-
culum \ ocatur : defli ii tamem per- ui.i in malia ii"ii iola, ied in i n po
fecta ratione miraculi, bicuI probatum • uliijit \ itii- el diabolo, ideo juslum
est. iit non sola, led in i oi pore el i am
corpore puniatnr
Adiûttst.?. Ad ii) (jiiod ulteriui quaeritur de opere dicendum, qood qnan lo
\i» \i.ii i> di- v i
glorificationis Bive resurrectionie, dicen« citm, quod miraculum terminatur in
duin quod nec miraculosa est, nec na« Bimtle conlorme nalure), intelligitur
turalis. Naturalis non est, quia in ea mile conforme non tantum in

-
niliil naturale effioienter operatur. Mira« I etiam in qnalitate oaturali : conioi
culosa iniii est, quia non terminatur ad autem inter vitam animaliter vi-
init.is
aliquid ooniorme naturali vilaa sicul : ventium el boatoram, non esl in qnali-
suscilutio mortuorum, qn ;» terminabatur tate iniiuriili.
ad vitiim mortajiem animalis oorporis,
quiilis fuit vita ejusdem antequam more- An
qnod ulteiius qua-ritnr de op<
ii»
retur. Resurreetio autem est ad immor- Incarnationis, dicendum qnod non •
talem et gloriosam et beatam, quaiis miraculum, sed mirabile proprie 1
non fuit vita viventium in animali cor- quendo : est enim ardnnm secundum
pore antequain moreretur. raliones causales in boIo 1>'<> abscon-
Ad object i. Ad PRIMUM quod in conlrariuin obji- dit;i- perfectum : el ideo <\<- mirandis est,
cilur, dicendum quod materialiter Deus ut dicit Anselmus : sed miraculum n«»n
ex occultis naturae finibus reparat, ut est.
dicit Augustinus in libro XXI de Civi- Ai» alidd dieendnm, quod qu;indo una
tate Dei, sic scilicet ut eadem materia creatura transinutatur in aliam creatu-
penitus quae fuit de veritate naturse in ram, transmutatio iit seeundum f-»nnas
corpore morienlis, virtute Dei restitua- disparatas, quaa snnt separatae diflferen-
tur in corpus resurgentis. Et quando di- tiis contrariis constitutivis, et di>tin-
cit Augustinus, quod ex occultis naturae guunt supposita sua, ita quod in eodem
finibus restituit, praepositio <sx non notat supposilo esse non possunt -ed una :
nisi causani materialem et obedientia- posita, statira eo ipso removetur altera.

lem ex parte naturae, et nullam dicit in Sic enim bene sequitur, est aqua : erg
natura causam eflicienlem et originalem, non est vinuin : et e eonvi -
qua liat resurrectio et ideo natura in : ad invicem se non habent forma huma-
ea nihil operatur illo modo, quo operana et foraaa divina : forraa enim divina
tur in his qua? naturaliter fiunt. per seipsam unibilis est fornue liuraa-
Ad object.2. Ad aliud dicendum, quod illa con- nae. Et forma humana per seipsam ima-
gruentia quam corpus aecepit ad resur- ffO et similitudo est formae divina? : sic
rectionem ex anima : ex ordine jusliti enim a Deo facta est. Et ideo ambae sunt
divinae est, etnon ex ordine justitia? nain uno supposito et una persona, non
turalis si enim esset ex ordine justitiae
: distincta, nec diversa, licet in seip-is
naturalis, qucelibel anima rationalis suo distinctae sint naturae, neque commix-
I.\ II l\ 8UM. THEOL. TRACT. VIII. QUjEST. 32. ;tft
tiouem passae, neque divisionem, nec iluin quod ill.i ubjectiu procedtt : e1
Kiii unius iu alteram. Et in concedendum rst, quod miraculum dod

boc majorera disparalionem habet torma est, sed mirabile, in aliquo convenien-
unius crealurse in aliam, quam forma liam habens cum niiraculo : et ideo ili-
iliviua ,i.| humanam Becundum propor- citurnovum, Jerem. \\\i, 22:Creavii

tionem : licel per essentiam et uaturam Dominus novutn superterram Fcemina :
forma divina Creatoris phjs distet a qua- circumdabit virum.

libel forma creatorum, quara forma An i i.nMi m dicendum, quod non cst idobjwt,
creati unius a torma creatj alte- miraculum, sed mirabile unde termi-
:
rius. natur ad quod esl

iil supra uaturam, e1
i. Ai> ii) (ju.i.l contra objicitur, dicen- n.»n conforme natura communi.
QU^STIO XXXII.
I>c iuirariili* himmiihIiiiii eomparationcm ail uausam.
Deinde quasritur de miraculis secun-

iluin comparatienem ad causam.
El quia jam de causa formali sufli-
cienter habitum eet, ubi disputatura esj MKMBIU M I.
de rationibus eausalibus secundum quas

liunt miracula : el similiter de eausa Quo fine fiant miracula ?
efficiente, ubi disputatem r>t. quod bo-
dus Angelus, Deas, angeius malus, ho«
niu bonus ut Moyses, homo malus ut
.i faciunt miracula : remanet liic \illiltiti 1'ltmi
quasrendum de duobus, Bcilicei quo fine
fianl miracula ?
9 icundo, Per i|uiil liani miracu- ARTOULUS I.
l?
Circa primum quaeruntur tria, scili- Utrum miracula fiant ad fidem" indu-
eet si miracula fiant ad fidera indueen- cendam ?
il.nn !
undo, Si fides \ el alia \ irtus im-

petrel Beri miraculum ? Quod liant ad fidem inducendam pro-
i •
lio, Si fides impetrel miraculum, batur,
indum quem articulum impetret il- I. Per Glossam in Psalmum cix, 1 :
lud? Confitebor tibi, Domine, in toto corde

meo super ilium >. 6
: Virtutem ope- :
rum suorum annuntiabit popuio suo :
quaa dicil Bic, « rlaec fuil intentio mira-

culoruin ut crederent. »
352 I). AI.M M \<. <>MI). PJI 1 li
i idbu< . \'l Hebi n, '•, upei illud ut iiiiiiim /m iinii fi/n: hominum />•>-
Quomodo not cffugiemui ti tantam ne- /> iiliuiii lunin « ,

:, iii
qlexerimui talulem ? dicii { >\" •> quod ii antibui nota fai t.i esl poteolia
loquitur de Balute (idei. El ubjungitur, 1 1 quia '
iii in.il'
:{ el i : Qusb cum initium accepi i regni, quia i oi onal bonoi ne i.
enarrandi per Dominum, ab >> >/"> au- minui qua i erelui • Et i ubdil : ^
dierunt, in i">^ confirmata est t conte- • •ll.llll f.i I I • ! <|ll.lll<l<. \ ll \ llt
stante Deo signit et porlentis, et vai Bive iuii.k ul.i f<< < i uiil. n
virtutibus, et Spirilus taneli dislribu- Consideratui eliam in miraculo, quan-

tionibus \ecundum suam volunlatem. do Bcilicet lit, et quomodo, <-t quil
\\ hoc accipilur expresse, quod signa qufle sunl ad oatensionem tapienl
iinni propler Balutera fidei, <'t ita prop- sapiens enim considerat qoid, quando,
ter fidem iuducendam. quibus, et ad quiil faciat : aliler potenlia
sua temerarie operaretor. I mira-
Boiuiio. Solutio. Concedendum est, « I finia culum est ostensivum sapienliae et boc :
miraculi in honrine esl inductio li<l<'i <t esl quod dicil tugustinui io libro l\
confirmatio. El hoc videtur etiam in- super Genesim </</ lUteram, iper
nuere Dominus, Joan. iv, i-N, ubi <li- opera s< \ dierum : «Non poleotia teme-
cil : Nisisignaet />r<i<li</i</ videritis, non raria, sed sapieotis nrtote omoipoteos
creditis. Et, Joan. xv, 21, ubi dicit : Si est\ - Consideratur <-ii.im io miraculo
opera in eis non fecissem qum nemo utilitas, <'l quod oon oisi ex bonilate Dei
alius fecit, peccatum non haberent, s<i- lit. Et sic esl osl snsivum bonitatis : unde
licet infidelitatis. Et hoc etiam dicit Pe- super illud Psalmi cxviu, 129 : Mirabi-
trus in Itinerario Clementis ad Clemen- lia testimonia lua : Glossa, id
tem. Cum cnim Clemens quaereret ra- luae bonitatis <•! potentiae : perhibent
tionom articulorum fidei, respondil Pe- onim Deo testimonium bonitalis et ma-
trus, quod Propheta praedicans Bdem gnitudinis ccelum ot lerra el omnia vi-
quee supra rationem est el intellectum sibili.i opera <jus : qnae omnia, etai
hominis, per miraculum debet se pro- queedam mortalibua u-u viluerun

bare esse Prophetam, et quia agit ea bono attendantur, ûnt admiratione <li-
quce sunt supra virtutem naturae et con- ena. Haec autem admiratio non terret,
tra consuetuni cursum ejusdem, quse sed est causa cur scruletur. Unde sub-
non possunt fieri nisi divina virtute, tunc dit : Idco scrutala esl ea anima
debet ci credi de his qua? dicit supra ra- mea.
tionein et supra intellectum existenti- Istis orgo tribus finibus tit miraculum
bus, quae per divinam habet inspiratio- a Doo, scilicet in ostensionem potentia?,
nem; Et hoc idem dicit Avicenna in sapienliae, »-t bonitatis.
libro IX suae mctaplnjsicie. Et hic qui- Einis autem ox parte hominis cui fit.
dem tinis miraculi est in homine, ut est inductio fidei, ut diclum est.
diclum est.
Einis autem in Deo faoiente miracu-

lum, triplex ost secundum tria quae
considerantur in miraculo. Considrratur
enim potentia facientis, qua> demonstra-
tur in miraculo, et hoc est quod dicit
Glossa in Psalmo cxuv, 1, 12, super
illud : Exaltabo te,Dcus meus rex, etc.
1
S A.UGUSTINUS, l.ib. IX super Genesim a.l lilteram, cap. 17.
« :
1N 11 P. SUM. THEOL. THACT. VIII, nl 1 ST. :V1. :m

•"».
Adhuc, Luc. i, 34, super illud :
Quomodo /i>-/ isiuil '.'

v\ Buper illud
\ . 20 : Eris tacens et non poteris loqui :
mi \iidti runii Glossa, « Cur dod fiunl mutee Sara <'t
.M.nia sicul Zacharias ? » l.t subdil : « Sed

Sara el Maria aon dubitant faciendum
ARTIC ULUS II. Pore quod promittitur, sed modum re-
quirant Zacharias autem qui aegal se
:
Utrum fides oel alia oirtus impetret scire, uegal se credere <'t ideo signum :
/ifri miraeulum ? tacendi accepit, dicente Angelo : Eris

tacens, et non poteris loqui. Et sicut «licit
Apostolus, I ad Corinth. xiv. 22 : Signa

S cundo quaBritur, Utram fidea vel non fidelibus, sed infidelibus data
alia virtua impetret fieri miracu- Bunt '.
luin ? CONTRA Videtur, qUOd ê.l contra.
Et quod fidea
videtur, sive t i I * - L mo- 1. Motus >|)ti impelrel miraculum. A»l
tu> impetret miraculum ut patet. Roman iv, IS, de Abraham dicit Apo-
1. Matth. ix, 22 : Confide, filia: quod stolus : Qui contra spem in spem cre-
videtur esse dictum, Movearis Bde. Et, didit, Glossa : « Contra spem naturae in
Marci, ix. 22, ubi pater intercessil pro Bpem gratiaB. » Et ideo emorluo corpore
lilio, dicit Christus : Si potes credere, buo et emortua vulva SaraB, ab ////", sic-
omnia possibilia sunt credenli. ut dicitur, ad Uebr. xi, 12, orti sunt
2. Adhuc, Matth. xvn, 18 et 19, [el hoc emortuo) iamquam sidera cceli
ul)i dixerunt discipuli ad Dominum :

in mulliludinem, etc. El hoc etiam di-
Quare nos non potuimus ejicere eum ? citur adRoman.iv, 19 et 20, el in tcxtu et
Dixit illis Jesus : Propter increduli- in Glossa. El uotalur. Genes. xxi, 7,
tatem vestram. Amen quippe dico vbbis, ubi enim nos habemus : Quis auditurus
si habueritis fidem sicut granum sina- deret Abraham, quod Sara lactaret
pis, dicetis monti huic: Transi hinc il- filium? littera Hebraica habet, filios
luc, et transibit : et nihil impossibile comprehendit enim lilios promissionis
erit vobis '.
el gratias in filio nalo per naturam.
:;. Adhuc, Ad Hebr, u, II : Fide et Adhuc, Videlur quod charitatis sit
2.
ipsa Sara sterilis virtutem in concep- impetrare miraculum. Dicit enim Au-
tionem seminis aecepit Glossa, « Prius : gustinus, i|!io(l « charitas Dei dcposuit
quidem risit, sed ex gaudio, nondum ta- eum de ccelo ad terras, el fecit eum ho-
men fide plena : Bed post verbis Angeli minem. n lloo autem esl mirabile subli-
in fide solidata fuit, el tunc conce- mius omnibus mirabilibus. Si autem hoc
jtit. » fecit charitas, multo magis omnia alia
i. Adhuc, Luc. i, »-•), super illud : mirabilia.

ta quse credidisti, quoniam perfici-
entur ea quss dicta sunt Domino, iil>i a Soli no. quod pro ccrto Dicendum, s,.i u uo.
Glossa « Apparet Mariam non

: dubi- motus lidci impetrat miraculum, sicut
'
isse quando <li\it Quomodo fiet istud? :

probant auctoritates et Glossae primo in-
sed modum quaasivisse, et ideo tructum ductd3.
consecutam es Ad ii) quod objicitur de Bpe et chari- ^ /^'^ 01,
1
' Cf. l.uc wii, 0. i>u< : prophetim autem non infidelibus, sed fldeli'
1
Vulgata habet, I ad Corintb. xiv, 22 : Itaque
tingt ,'ium sunt non fidelU infkieli-
XXXII 2:1
II \l.li \l \«. <>|!|(. |<|{ ||,
tate, dii endum quod p< non impi Irat, qufl p ilentia liiiquitur •
in-î *ii ii* fide :

>pi ' -111111 '
|< \ ii fidem, quod ii it b 'Iin iii i : et il
el ia\ it.iiur \ orbi promi jioni el pi o- omnipol

mittcntis, el sic ele\ al i effii i esl ad tiit in . iiliiin. :u-
impetrandum. El hoi notatur, ad Ro« nipotentiam.

in.iii. viii, 25, ulii dii ii Vpostolui _' \'lliu< II iu-
Si quod non videmus tperamus t per paii-
tientiam e sj,i himii.s. Charilas autem

i i ii i natui iin -iint I quod -• n
per iiilm in.it oncm juval Bdem, ul i- f.i< i

\ \ etula u'
1
nerai cl ', el quod \ m-
lnis iiupetrel . el fbrliua 1 1 edal ! ami< \u ciperel el ; quoi nn ntrumq
ciiiin ex ' haritate diligens, non de ;ipil fidei atti ibuitui : tngeli ho nunti i
in hoc quod promitlil . Et li"<- esl <|u<».l iunt mentionem de n lii nlo omnip
dicilur, ad Roman. iv, liii el 21, de tentiae. Dicunl enim, <.:.-. ivin l i
Abraham : /// repromissione Dei non Numquid Deo quidquam esi di//i< iit
'
hasitavit di/fidentia, sed confortatu Kc si dical :

I leo qui omnipolea
fide, dans Deo gloriam
plenissime : nihil eril difficile. Similit. I
sciens quia qusecumque promisit, scili- cum beata Virg quaen Q do

'
cel ei Deus, polens est et facere. fiet islud ? Angelus dixit, \
erit im bile apud Deum omne >• -
liiiui : quod eese non potuil . m*. j
omnipotentiam.
3. Adhuc, \; istolufl ubi loquitur
iii.iiiiiii mtnii fide Abrahae, ad Roman. iv, 19, nbi
dixit : Nec consideravit eorpus ^nnn
emortuum, cum jatn /
il»i Glossa, Non sine causa haec et alia

Si /iilcs impetrat miraculum, secundum frcit Deua contra naturam: ideo enim
quem /i</ri articulum impetret ? lalia fecit, ut errorem auferret, et
omnipotentem Deum omnium demon-

straret. Ali(jui Loflati sensn munJi Deum
Terlio quaerilur, Si lides impelrat, se- neglexerunt : et ideo haec et alia quae
cundum quem articulum fidei impetrat? mundo impossibilia *-unt. Deus fecit
Et consuevit communiter dici, quod ut qui per lioc crederent, salvarentur
per articulum de omnipotentia. Domino mancipati. »
I. Cujus Praepositivus duas assignat I.\ co.MRAiuuM tameu objicitur sic : . e:
rationes : Una est, quod ille est primus I. Si tit miraculuin ad impetrationem
symbolo « Credo in Deum
articulus in :
fidei, tunc maxime lit motu fidei td illum
Patrem omnipotentem » nec ab Apo- :
articulum, ad cuju< invocationern fit mi-
stolis positus fuisset primus, nisi haberet raculum : sed. Marci, xvi. 17 et 18, sic
iniluentiam inductioncm ad omnes
et
dicit Christus: In nomine meo dsemonia
alios credendos. Qui enim credit Deum ejicieut, linguis loquentur novis, serpen-
omnipotentem, faeile credit incarnatio- les tollent, etc, illud autem est articu-
nem : quia hoc et alia potest facere Deus lus Incarnationis : eriro motu fidei in
si omnipotens est. Secunda ralio, quia articulum incarnationis tit miraculum.
si miraeulum in his quae liunt contra
est .!. Adhuc, Istum modum tenebant
cursum naturae, non potest fieri ab ali- Apostoli. Act. m, 6, dixit Petrus : Ar-
1
Cf. Genes, xvin, 12 et xxi. T, Cf. Luc. i, 31.
? :
IN 11 |». SUM. THEOL. TRACT. VIII, Ql EST. 32.
gentum et aurum non est mihi : quod quod miracula fianl [>«m- motum fidei in
autem habeo, hoc ti/>i tl<>. In nomine artioulum de Spiritu sancto.

ru Christi Naxareni, surge, ei an\-
bula. Et, Act. i\, :
>i : /fZnea, sanat te Contra omnia haec quaB dicta sunt,
Dominus Jesus Christus. Et, Joan, ix, scilicel quod miracula fianl impetratione
i et seq., ul>i Christus caecum natum fidei et inducondam, vidontur

ad fidem
illuminavit : quem cum postea in templo esse quaedam dicta Sanctorum.
invenisset illuminatum, dixit ci : Tu 1. Dicit enim Gregorius, quod fides
credis in Dei? vi illediceret:

Fiiium uon habel meritum, cui humana ratio
Quis est, Domine, ut eredam in eum ? praebel experimentum. Cum ergo mira-
/;/ dixit ei Jesus : Et vidisti eum, ei qui culum sensibile praebeal experimentura,
loquitur tecum, ipse est. Hujus dicti uon videtur quod non inducat vel confirmet
potesl ausa, uisi ut fidem ceci ad Gdem, sed evacuet et meritum fidei.
articulum incarnationis excitaret: vir- -. Adhuc, Joan. \\, 2'.> Quia vidisti :
luti _ illius articuli qui est de ipcar- me, Thoma, credidisti, hoc est, fides tua
natione, videntur fieri miracula. per experimentum visionis est, et ideo
parva. Beati </t/i non viderunt, et credi-
siisv baec omnia videtur esse, derunt. Acsidicat: Beatitudo fidei esl
1. Quod dicil Gregorius. Dicil enim, in hoc, quod experimentum sensus nou
quod virtus faciendi miracula datur ad habet, et tamen credit: quia illa fides
Banctitatem Ecclesiae demonstrandam, et est, quae credit Deo propter Be et super
nonad demonstrandam sanctitatem fa- bmnia illa est perfecta fides, quaa nullj
:
ntis: quia faciens miracula aliquando innititur experimento, sed divinae virtuti
sanctus non est, Bicul malefici Pharaonis. tantum.

Spiritus autem sanctus est sanctificans Adhuc, Fides quae est p(M- miracu-
3.
lesiam. Cum enim dicitur: t Credo lum, arguitur a Domino, Joan. iv, i8,
in sanctam Ecclesiam, »j hoc exponilur ubi dixit Christus ceuturioni : Nisi signa
nmuniter, hoc est, in Spiritum san- et prodigia videritis,non creditis. Glossa,
ctum sanctificantem Ecclesiam quia : dicit, quodcarguiturinfidelitascenturio-
non potesl esse objectum li<l<'i. nisi ii- I
nis, qui non credidit, quod non praesens
nitas, vel aliqua persona in Trinitate. corporalitersalvareposset.»Etsuntverba
Videtur ergo, quod per articulum de Qregorii. Econtra, Matth. vui, 8 el seq.,
Spiritu sancto fiunt miracula. laudatur alius centurio, qui dicit: Do-
Adhuc, Exod. vm, 19,
2. u!>i defece- mine, /n>>/ sum dignus ut intres sub te-
runl magi in terlio Bigno^ dixerunl : ctum meum : sed dic tantum verbo, etc.
' /)ei est /ttf. Digitus autem Dei Quia noluit accipere experimentum Ben-
dicilur Spiritus sanclus, sicu! patet in sus ad credendum., Unde Dominus dixit
hymno Ambrosii ubi dicitur: • Tu Dei Amen dico vobis, non inveni tantam
digitus, b iu Veni creator. Ergo videtur, fidem in Israel. Videtur ergo, quod mi-
quod per articulum de Sîiiiiu sancto raculum non prodest, sed nocet ad
liiin! miracula, fidem,
\ . 1 1 1 ii . . Luc. xi, 2ii dicit Dominus :
s dsemonia, pro-
in digito Dei ejicio Juxta hoc ullerius quaeritur, Si lides Qusut,
1
pervenit in vos regnum Dei . El impetret miraculum, utrum hoc sit fides
expi dicit, >juo«l operationem digiti informis vel formata

Dei altribuere B elzebub, est blasphe- Et videtur, quod formata,
uii.i in Spiritum sanctum. Ergo videtur, I. Per illud Jacobi, u, 20 : fiides sine
M itili. xii, 28 :
s ' i» tpiritu b> ejicio dsem met, igitw in vos regnum D
I). \l ,B. M \<- OIUI. I'l: I h
njimlms uunl mi i I . \| 
• h.ii. 1 .1 -u \ idelui .
<|ii'"l b i' i liunl niii.u ul.i quantum ad l.<< lum,
iihii intell \u itur de (ide informi. f.i< luin iiiii.h uluiu indii iun
S/ omnipotenl
2, Adhuc, I ftd Corinth. kiii, - •
kabuero omnem fidem, ita ut moniei i uliim <|i Spii itn
trans/eram charitatem autem uon ho> ,

li iii I [in-ili\ -• ' I
|
buero, nihil %um. Quod autem nihil est, cooperalur impetranti n ilum, quod
niliil impetral . Kidea ergo informifl nibil semper pei Ecch i litatem impi -
irapelral , Bed lidefl l< irmata tratur : et i t

intellecl i um
Bid oonlr».
(
>OH rHA !
i i
go r i i
Matth. vii, 21 et 23 : Multi diceni \ii \i.u n dicendum, quod licct
mihi Domine, Domine,

iii illn die : pei metaphoram attributur Spirilui ian-
nonne in nomine tuo prophetavimus, et cto, eo quod per arliculationem dono-
in nomine tuo dsemonia ejecimus, rum Spiritus sancti bomo meliui <t di-
et ni nomine iii<> virtules multat feci- peratur divina : digitus enim,

nins ? Et tunc confitebor illis Quia : nt dicil Vristoti \es in Id). XII <!'• Anima-
niuiuiiiinii imii vos. Glossa ibidem, libus, .id hoc datur manui, <p in-
« Monet fideles, ne decipiantur, putan- strumentum intelleclus practici, ut arti-
tes ibidem esse invisibilem sapientiam, culatione digiti subtilina et melius in
ulii esl miraculum visibile. » Talea au- opus educat formas intelleetus practici.
tem constat, quod non habent Ddem for- Tamen secundum hunc metaphoram non
matam, sed informem. Ergo videtur, accipitur, Exod. viu, ID quia j>otiu>
quod fidcs informis impetret miracu- digito indicamun id quod demonslrao

lum. sumitur ibi digitus pro demonstratione
cl indicio polentiae divinae ;i<1 quam defi< it
soiutio. Solutio. Ad primo quaesitum dicen- omnifl potentia humana, et maxime po-
(Imn, quod lides impetrans miraculum, tentia malefici.
procul dubio innititur arliculo omnipo- Eodem modo solvendum est i<l quod
tentiae, >ieut bene dixit Prsepositivus, et objicitur de Evangelio, scilicet, Si in di-
omnes anliqui. Et rationibus, et aucto- gito l>ii. etc. '

Digitus enim ibi ao i-
ritatibus ad hoc inductis consentiendum pitui pro operatione divinae potenliae,
est. quae operatio est divini spiritus, -ccun-

Adobject. i. Ad primum quod contra objicitur, di- duiu quod Pater esl spiritus, Filiu- spi-
cendum quod invocatio ibi pro illo lem- ritus. Spirilus sanctus >piritus
pore in primitiva Ecclesia dispensatorie hi Ires unus spirilus, ut dicil Auj:u>ti-
fiebat, ut scilicet sub invocatione nomi- nus. Et id <|uod tribus convenit, commu-
nis innotesceret Christus cfse omnipo- nitcr Spiritui sancto attribuitur appro-
tens Deus, qui miracula faceret, et ho- priate : quia spirilum malignum expeliere
minem in anima et in corpore salvare appropriate convenif Spiritui sancto:el

posset. idc<i illi qui allribuebant hoc Beelzebub,
Ad object.B. \
}
e\\ hoc etiam palct solulio ad tres principi daemoniorum, blasphcmabant in
auctoritates continue inductas. Spiritum sanctum.
a,i i. Ad iu quod ulterius objicitur de arti- Ad quod contra omnia haec indu-
id
culo de Spiritu sancto, dicendum quod citur. dicendum quod absque dubio, sic-
rcvera miracula liunt ad sanctitatem ut dicit Greirorius, nihil est mediuni
Ecclesiee demonstrandara : sed per arti- quod ut operans inducat fidem quantum
1
Cf. Luc xi. -20 et Matth. \:i. 28 el seq.
l\ II P. SIM TflEOL. TRACT. VIII, Ql EST. 32. 357
ad assensum prima veritatis : sed, Bicut illa die : Domine, Domine:e\ esl indu-
Dionysius dicit libro de Divinis nomini- ctum in objiciendo. El ideo dicendum,
Dta:«Fides esl lumen immediate sine quod non semper oportet, q motus I
omni adminiculo creato, locans creden- Bdei qui impetrat miraculum, ex parte
tes in prima veritate, el veritatem in impetrantis, sit fidei formatae : sed suffi-
ipsis '. » Id quantum autem fidea oritur cit, quod sii Gdei cujuscumque. I.i hoc
,\ cogitatu de credito, sic habetindu- est ideo, quia miraculum fi1 ad sanctita-
cenlia multa, Bicut verbum Dei. Ad Ro- tem Ecclesis demonstrandam, fa-
man. x, !7 Fides ex auditu, auditus

: cienlis. Etquod dicitur, Jacob. n,
20:Fi-
autem per verbUm Christi. Et Bic habet des sine operibus mortua est: quoad hoc
miraculum inducens et prceparans, ut dicitur, quod non vivificat credentem vita
facilius homo assenliat veritati. Ad gratiae : et non dicitur propter hoc, quod
Coloss. i,29In quo et laboro, eeriando

: nihil operatur ad sanctitatem Ecclesiee
secundum operatUmem ejus, quam ope- demonstrandam. Et hoc patel in admi-
ratur in me in virtute. Glossa : « .Certo nistratione quod
sacramenti baptismi,
contra perfidos, adjuvantibus me si^nis esl Bacramentum Gdei, ul dicit Augusti-
virtutum:el labori meo adjungit Deus nus, quod eequaliter operatur impres-
miracula ad confirmationem ( >» l nde sionem characteris el remissionem pec-
licel assensus veritatis non sil nisi opus catorum, sive per bonum, sive per ma-
divinum, tamen ex parte cogitationis de lum ministrum conferatur. El hoc est
oritur assensus ille quan-
i ideo, quia non minister, snl invocatio
tum ad prasparationem et inclinationem, nominis divini operatur in sacramento
multa habet media praeparatoria et incli- impressionem characteris, et remissio-
nantia, quae Apostoius, I ad Corinth. m, nem peccatorum.Etsimiliterdemiraculo:
I et 2, lac vocat dicens: Tamquampar- non minister, sed invocatio nominis tli-
vulis in Christo, lac vobis potum </<-</i, vini impetrat miraculum et Deus : in-
non escam. vocatus, siui propria virtute perficit mi-
Ad ai.ud dicendum, quod lides quan- raculuin.
tum ad assensum primsB veritatis nulli Paa hoc etiam patet solutio ad id quod y 2<
innititur experimento, sed primffi veritati dicitur, I ad Corfnth. xm, 2. Non enim
entit propter se et per se et Buper dicitur nihil esse fidelis non halinis cha-
onmia : sod quantuin ad COgitare de ere- ritattMU, ita quod lidcs cjus nihil opere-
diti», inulta sunt quaa inducunt ad lidein. tur : sed dicitur niliil esse quoad vitam
i;m modo dicendum esl ad duas merendam aaternam.
auctoritates sequentes : non enim argui- iDQUODContra objicitur, jam solutum vl i,j ect .
tur incredulitas centurionis, nisi (jui;i esl per prsBdicta.

ijn jsensum primas veritatis qua?re-
bat sensibile signum, per quod ipse as-

atiret, cum propter Be, per Be, et super
omnia prima veritati assentire deberet. MEMBRUM II.
I contrario laudatur aliua centurio,

Malth. viu, 8 el seq., quia tale signum Per quid fiant miracula ?
nun quaBrebat.
I -l
Ad ii> quod ulterius quseritur, Bolven- Deinde qua ritur, Per quid fianl mira-
thnn est per quod dicitur, Matth. vu, 22 cula ?
et 23, super illud : Multi dicent mihi
' m Et dicit Auguslinus in libro LXXXIIJ
1 v DlONTsnis, Lil>. de Divinis nominibus,

.
C ap. 7.
18 D ILB M \<< ORD PF I D
Qumtionum ,
quod t boni Hdelet «-i ULTeeiui qtusrilur, Bi quo miraculi Q
aneti miracula fa iunt atiquando pei Bunt pei boi maloa ul di< i-
publicam justitiam, live per in h itinus, ntram l">m ;
aem publics juslitiae : mali autem (qui miracula facienda, quam mali, rel s
B unt Bdeles flde informi) fadunt aliquan- equaliter sint potenl
do miracula, vel videntur facere per it- I detur, qnod boni poten
gna publica» justitia M,lt """ ,ll;i miracula ttant p
,,,„.,,,. i. l.i qusritur, Quid vocatur publici kngeloi D im immi

justitia f oonstat,quod per natnram, qnam nl
Publicum enim in civilibus idem esl equales boni et mali, tamen j

»li-
quod commune vel lolemne. Unde etiam tiam mali multum cecidernnl i
dicitur respublica, justitia qua regitur naturaB, t natu-

communitas secundum communei leges, ra in ipsis : inbonisautem pergratiam
vel civitati, vel regno. Constal autem, e contrario natura exaltal
quod per talem justitiam non Buntmira- Videtur homio
cula : quia sic per reges et justitiarios live Angeli, potentiores -int in facien
civitatum (qui politici in oivilibue vo- miraculis, quam mali live tngeli -
cantur) magis quam per lanctos debe- homines.

rent fieri miracula : et hoc non esl ve- Cohtea :
rum. I. l)i<it Augustinus in libro I \\\lll

Quxstionum : •< Intelligimus qusdam
Qurcst. 2. Adhuc quserilur, Quid sint signa pu- miracula etiam sceleratos homines fao
blicse justitiae ? qualia Sancli facere non poasnnt, \r
Si enim quod est invocatio

dicitur, men ideo potioria loci apud Deum arbi-
divini nominis, sicut quidam dicunt, vel trandi sunl scelerati quam justi non :
exorcismus per nomen Domini videtur : enim acceptiores erant Deo magi P
esse falsum per illud Actuum, xi\, 13 onis quam populus Israel, quia non ;
et seq., ubi dicitur de liliis Scevae .ludaei, terat ille poj>ulu> facere quod illi bu -
qui sej)tem exorcistce erant, quod cum bant : quamvis Moyses virtute I)<-i ma-
super quemdam
quo erat in dsemonium jora potuerit ». s Et po^t subdit : « Idea
pessimum, dicerent Adjuro vos per Je- : non datur ha?c pot< -' .- Sanctis, ne j
sum, quem Paulus prsedicat.... Hespon- niciosissimo errore docipiantur infirmi,

dens autem spiritus nequam, dixit eis: existimantes in talibua - majorado-
Jesum novi, et Paulum scio vos nu- : na es>r quam in opfiibu^ justitia3 ,
qui-
tem qui estis ? Et insi/iens in tos Jiomo bus SBterna vita comparatur. Proptei
in (juo erat dsemonium pessimum, et do- Luc. x, 20, Dominus prohibet hinc gaa-
minatus amborum, invaluit contra eos, dere discipulos cum ait : /// hoc nolite
ita ut nudi et vulnerati effugerent de do- gaudere, quia spiritus vohis subjicien-
mo illa. Et cum essent exorcistoe, constat tur : gaudetr autem, quod nomina ve-
quod erant Rdeles fide informi ad minus : stra scripta sunt i)i ccelis.» Ex hoc acci-
et tamen ad invocationem nominis Jesu pitur, quod mali aliquando jiotenk-s sunt
non focerunt miracula, sed vulnerationis ad faciendum miracula, et non Sancti.
incurrerunt nocumenta. Ergo videtur, -• Huic lamen videtur esse contra-
quod per malos ad invocationem nominis rium, quod communiter lit in Ecclesia in
divini non liunt miracula. canonizatione Sanctorum, ubi per t--

stimonia probantur miracula in signum
2
1
S. Alglstinl?, Lib. LXXXIII Qua?stionum, Idesi, Ihidem.
Quoest. 79.
*
l.N II I». SUM. THEOL. TRACT. VIII. QUjEST. 32. 359
ictitatis Sancti canonizandi : et hsec li Bigno non de necessitate e1 semper ad-

testimonia fallacia erunt, >i mali seque jungitur signatum, ut <li< ii Augustinus:
potentes essent ad facienda miracula ut Bed tunc adjungitur, quando Deus pote-
ui. statem iniluit, et opportunum judicaveril
secundum seternam dispositionem. Ei
,. I tiihs quseritur, Si miracula pos- qua filii ScevsB temerarie hoc usurpave-
sunt omni re creata ?
fieri in runt îlii, propter 1 1
>»• pcenas reportave-
l.i videtur, quod aic omnis enim : rea runt : temereenim usurpatur, quod prae-
creata, ul in prsemissis habitum rst, ra- Bumitur non concessa potestate a supe-
tione obedientiali subjicitur creatori ut riori.
li.it ab ea quidquid Deus voluerit : ergo
ex omni ro spirituali el corporali potesl An id quod ulterius quaeritur, dicen- idqu»»t.8,
[ieri miraculum. dum quod procul dubio boni potentiores

... Contra : Nullum miraculum lit sine sunt ad faciendum miracula, quam mali.
transmutatione substantise in toto,, vel lu Lllis enim a publica justilia influitur
in parte : Bed non esl substantia trans- virtus faciendi miracula, sive impetrandi,
iniiliilnlis, nisi materia corporalia : ergo in facienlem propter vitae sanctitatem :
miracula n< >:i possunt Beri, nisi in ma- el in rem in qua lit miraculum, influitur
teria corporali. virtns transmutationis ad formam mira-
culi. Quando autem mali faciunt mira-
\<1 primo qusesitum diccn- cula, non influitur virtus in facientem,
dum, quod justitia publica qua fiunl mi- Fed ex virtute nominis invocati tantum
i
divina et aeterna dispositio influitur virtus in qua fit rem in miracu-
et regula, qua ab seterno prsefixit el orlum, ut transmutetur ad formam mira-
dinavit quid, de <[u<>. quando, el quomo- culi.
do de unaquaque re Bal quod Deus vult, An ro quod contra objicitur, dicendum .u object.i.
Bive ad conservalionem nalurse, sive ad quodverba Auguslini non sunt contra

iniuniiiin e reformantis naluram hoc quod dictum est quinimo hoc di- :
corruptam in homine : et per illam ju- cunt! Sed lugustinus ibi ostendit ratio-
stitiam publicam liunt miracula a Sanctis nem, quare malis aliquando datur pote-
<liii<li'in. quia ali hac justitia influitur eis stas talia faciendi,et non Sanctis et con- :
virtus transmutationis a<l formam mira- firmat, quod quando bonis datur
I nli. |nit<'s|;ts, (hitur ad siinilia \r\ majora ct :
ponit exemplum in Moyse, qui majora

Pbr hoc patet solutio ad primo qusesi- fecil, quam magi, quando data esl eia
tum mui <'niin accipitur lii<- publicaju-
:
Deo potestas.
tiasicutin civilibus: sedpublicajustitia \i> m.u n dicendum, quod testimonia Ad objact. ?.
ilitilnr, ([iii rerum universitas regitur miraculorum sanctitatis quseruntur |>ro-
divina dispositione ad conservationem pter influentiam virtutis in facientem

vel reformationem. miracula, sive in impetrantem : et sic
sunt siarna veracia sanctitatis. Si autem

Aii ii» (|u<hI quseritur, tU\.\' sinl signa qusererentur propter influentiam virtutis
publicae justitiae per qusB mali Faciunl per quam fil miraculum : tunc pro certo
miracula, ut dicit Augustinus, dicendum essenl signa fallacia, quia sic aliquando
quod ill.i sunt invocationes nominis ejus, fiunt miracula per malos, el non per
([ni primum exemplar e1 regula est pu- bonos, ul dictum est.
I)li''.'i- justitise per essentiam.
Vd id quod, Act. \i\. 13 <'t seq., in An ro quod ulterius quseritur, (Jtrum Ad qu e>t.
mtrarium objicitur, dicendum quod tain omni re possil fieri miraculum ?

360 l> ILB M \<«. ORD. PB BD.
Dicenduna, quod non. IntellectualU totum potentia divina perfectum

• iniii n ive rationalis, ul animae homi- nipra potenliam natui <m,
imiiii, el Vngeli, nun unl i materia et miraculum miraculorum vocatur a
tranamutabili secundum formam, utdi- ftancti ipei <)n-..i . in t I
< 1 1 Boetiua in libro de Duabus natun ivi, 8 : Qui audivii utnguam ta
inuna peraona Christi. ade tngeli I <-t quii vidit huu imil* ' I I em.
homines secundum animam factores sunl kxxi,22 CreavU Dominu novum
miraculorum, nonquodin eU Bal mira- terram.
culum. Ant lit cum transmutatione forn
\i> objei ii m dicendum, quod licel \>'/\ tamen priua collata potentia natui
obedientise subjiciatur omnU creatura, li< •< est, quod claudusam-
ui fial in ea quidquid creator volueril : bulat,leprosoe mundatur, mOrtuui resur«
tamen non quod substantia spiri-
vult, gil prius tamen accepta potentia adl
:
tualis transmutetur secundum formas: actus per reintegrationem natui ro-

quia t vull in ea aliquid fieri contra pt». I enim accepto visu videt, et
legem quam ipse inseruit eidem : in- claudua accepta vi gri ssibili ambulat, et
seruit autem, quod non essel transmu- leprosus recepta munditia natune, et
labilis secundum formas. mortnus recepta infloentia vitae per ani-

Objectio autem facta in contrarium, mam restitutam.
procedit. \ut iit cum transmutatione formae
W i\ hoc accipitur modus quo fiunt multiplicatione materiae io seij - sola
miracula : haec enim fiunl secundum potestate multiplicantia : et tuni -i<-
modum transmutationis materiae. Bl illa ut saturatio quinque miilium hominum

transmutatur secundum formam sub- ex quinque panibus, quos Deua p
stantialem tantum : et hoc tripliciter, te sua in seipsis sine additamento exte-
scilicel remanente in materia impotentia riori muHiplicavit, ut suflicerent satura-
ad miraculum : ot tunc est, quod virgo tioni quinque millium hominum, et ultra
concepit et peperit manens virgo : vir- abundarent in duodecim cophinos fi g-

ginitas enini dicit impotentiam ad con- mentorum.
ceptum et partum : unde hoc miraculum
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. IX, Ql EST. 33. 361
TRACTATUS IX.
DE ANAGOGICIS SIGNIFICATIONIBUS, MISSIONE,

LOCUTIONE, ET CUSTODIA ANGELORUM.
Deinde transeundum est ad quserendum de liis quae continentur in

undo Ubro Sententiarum, distinct. VIII, ibi, Solet etiam iu qusestione
versari. Sed quia nos in primo libro Sententiarum, dislinct. XXVII, quan-
lum potuimus determinavimus, qualiter Angeli assumunl corpora, el qua-
liter moventur in ijisis, ideo restat quaerendum de duobus, scilicet de
aii is significalionibus qua3 significantur in figuris corporum assump-
torum ab Angelis, de quibus Dionysius traclal in Coelesli hierarchia '.
Et circa hoc necesse est, quod duo queerantur, scilicet quid significent
bujusmodicorporales figurse corporum assumptorum ab Angelis. Et quia
ec corpora assumunt quando mittuntur ad custodiam, ideo quaerendum
est secundo de custodia Angelorum : hoc enim etsi non in distinctione
octava, tamen in distinclione undecima tractat Magister, ibi, cap. llhui
qtioque sciendum est, quod Angeliboni deputati sunt ad custodiam homi-

num.
QUiESTIO XXXIII.
I>c nnngogicis sigiiificntioiiilms quae signlflcailtlir in figuris cor-

poriim nssiiinptoriim nb Angelis.
Circa piimum duo quaerendu Bunt, Et Becundo, De anagogicis Bignifica-

Bcilicel de anagogicis significationibus iu tionibus in particulari.
eommuni.
S. DionTsitJ», Lib. de Coelesti hierarchia, cap. lo.

i» \i.t; M \i.. nish. i-i! i.h
propi i im manifi imm< n-
bili qu psum
pot< :
quI omnium, et qua umque i
in eifl fiunl ad a< tionem propi iao

MEMBHI M I
tradem seipsum umnibu
quoquo modo proj imanlibus. »
Oe anagogicis significationibui m l.i addit : i R Uira cu-

comnxuni '. Blodia.illuminatn
doribus, incomprehensibilis, clarus, dis-
cretu , resi i' ii-. -iii - «i mi fei ute
Ail |n i 1 1 1 1 1 1 1 1 proceditur -i<- :
means, i v •
Isus, non r<
Dionysiua in libro de Coslesti hierar- li i minoration motui

r/ii//-, de Formia corporalibua Vngelo- seipsum motus, moven m-
liiiii loqueos, dicil quod Th< I
prehendens, ineomprel non in-

ccelestes essentias conformal igneis rolis. digens altei ius, latentei i i
|
»
E1 ejua verba sunt bflec :

••
Invenies -M. 1 1 a<l Busceptafl materi u mani
ergo eam (scilicel theologiam) non so- Buimel magnitudinem. »
lum rotas igneas conformanlem, sed el El addit : • Acti\ ns, potens, simul
animalia ignita, el viros quasi ignem omnibufl presens invisibiliter, ni .
Fulgurantes, el circa coslesteu essentias non esse pntatur : attritu i sicuti

cumulos carbonum ignis circumponen- quadam vindicta connatoraliter e!
p
tem, el flumina immensurabili sonitu prie subito relocens, et iterum incom-
igne flagrantia. » Sed et Thronos ail prehensibiliter impalpabilis, non minu-
igneos esse, et ip-ci^ excelsissi s Sera- tuin omnibus ditissimis Buimet tradi-
phin coelitus ardenles ex cognomina- liuniliu-.
tione significare : el ignis proprietatem Et qu" I secundum omo s pro-
et operalionem ipsis distribuit, et om- prietates igois attribuatur, subdit di-
nino sursum deorsumque ignitam ho- cens : « Ef multas fortassis qoia inveniet
norificat selectim formarura facturam. ignia proprietates pulchras, ut in sensi-
El subdit : « Ergo igneum significare bilibus imaginibos divinae operati
eenseo ccelestium animorum (hoc est, possuol esse imagines. II -
V.ngelorum) deiformissimum. I[isi enim Theosophi (hoc est, de Deo sapien

sancti Theologi superessentialem etinfor-
meni essentiam divinam) in
ccelesti - • — ntias bi c est, \ -
(scilicet cx igne conformant, significanl -
igne sa?pe describunt, tamquam ha- forme earum, et quantum possibile, I' i
benti mullas divinae, si ias cst dicere, imitabile.

proprietatis, quantum in visibilibuj |n>t- Quaeritur ergo, Penes quid accipian-
est esse, imagi nes. » tur ista? proprietates, et qualiter Angelifl
Et subdit enumerans illas propriela- attribuuntur?
tes, sic dicens : « Ignis enim sensibilis Viginti novem enim proprietates enu-
est quidemomnibus, et per omnia in merantur in auctoritate inducla.
clare venit. et removetur ab omnibus Et prima est, calidum ignis qui calor :
(praecellendo omnia) et lucidus est simul refcrtur ad amorcm, et. ut dicit Diony-
el quasi occultus, incognitus ipsc per sius. Angelis convenit sccondom q
seipsum non accum' cnte materia, in qua intetlectuales scnsus nostios calefaciendo
1
Cf. Opp. B. Allerti. I
a
Part. Summa? de -. Dionysids, Lib. de Coelesti hierarchia,
Croaturis. Tract. V, Qusest. 61, Art. 3. Tom. cap. 15.
XXXIV hujusce nova> editionis.
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. IV QUjEST. 33.
per amorem spiritualiter reducunl a<l Aristoteles in IV Sieteororum^ quod pu-

actus vigiliae : ut, seoundum ^posto* trefiuot universa reliqua praeterignem :
luin, ad Ephes. v, li. exsurgat qui dor- etenim lerra, aqua, neouon el aer, pu-
mit.et exsurgatde mortuis,et illuminabit trescunt cuncta, siquidem materia igni
eumChristus >. cuncta erunt haec. Et ideo dicil Diony-

Si cunda est, quod per omnia clare Bius, quod Beipsum potens
ignis per est
venil : quod igui attribuitur ratione omnium, el quaeoumque in eis aunl vel
luminis. Quod attribuitur Angelis ratio- fiunl ad aclionem propriam, hoc est,
ne illumioationis, quam ingerunl nobis secundum propriam virtutem activam.

inlriplici visione, scilicet corporali, ima- Et hoc convenit Angelis secundum quod
giuaria, et intellectuali. io ipsii esl virtus divina ad reducen-
Terlia est, quod removetur ab omni- dum omnia in proprias el deiformes
l»ii> quod oonvenil igni ratione radio-
: illuminationes : sicut ignis omnia con-
sitatis quaravis enim per radios pene- : vertil ad mam naturam, quae sunt silii
rel omnia, lamen nulli miscetur.. Et materia, et imprimil in ea speciem lu-

. n\
i •
Angelia ratione ministerii quod
•
-
1 1 i t minis.
raciunt circa nos : cum enim circa nos Septima est, quod esl sursum mobilis
miniatrant, miseriia nostria non Bubja- lemper. E1 convenil Angelis ratione
pent, n«''.- mii entur. affectui,quo super moventur in Deum,
Quarta est, quod quasi incognitue cst utdicit Damascenus el semper elevan- :
et occullufl, nisi accumbente materia : tur sursum, ad laudem Crealoris omnia

ct hoc convenil igni ratione raritatis. referentes.
Unde eliam Alexander quod « ignis dicit, Octava ost, quod est sui communica-
in propria sphaera propter nimiam ra» tivus ignis, omnibus tradens seipsum
ritatem suam non lucel egrediens au- : quoquo modo sibi proximantibus. El
lem extra proprium locum, lucetin ma- oonvenit Angelis ratione actus illumi-
teria aliena in qua apissatur. » Et lioc nationis, quo intendunt imprimere spe-
convenit Angelii gratia ipiritualii na- ciem luroiois in omne quod illuminant.
turae. Unde etiam incogniti sunl nobis, Nonaest, quod est renovalivus suai
nisi quando circa aliquam materiam naturae custodia : et esl sensus, quod
restrem sicul oirca nofl operantur, renovat se ignis in materia de novo ap-
ramendo corpora quibus nobii snnt posita, ut ex hac renovatione custodiatur
visibiles el (angibilei. natura ejui. Et attribuitur Angelis le-
Quinta proprietaa est, quod virtutfl cundum quod renovantur et custodiun-
iva esl inaestimabilii, omnem virtu- tur per acceptionem divenam theopha-
ii activam quae es iu elemenlis, exce- niarum in Dei contemplatione.
ffens. Et convenit Angelis seoundun Deoima eat, quod esl illuminativus
quoJ virtus ipiritualii eil in lii, qua circumvelatis splendoribus : el hoc con-
niiii limilatur aliqua virtute corporea. vmit igni In quaotum ln propria natura
S quod per seipsum esl in-
\i.i est, QO n lucet, nisi circumveletur el ins|»is-
visibilis quod convenit igni ratione :
ietur in materia aliena. El hoc attribui-
raritatis, ut dicil Alexander Philosophui. tur Angelia per revelationei quai faciunt
1
ungit, quod « ignis eil per leip-
i I
in nobis, qun aon Fulgenl in nobis, oisi

stiin potens sunul omniura » quod :
speciebus intelligibilibus, imaginibilibu
aonvenil igni ratione qualitatia aive ca- r t aeniibilibus fuerinl velatss.
liditatii : quae qualitaa esl per ae aetiva Undecima eat, quod ssl incomprehen-
et fortissirai motus. Ratione cujus dicil sibilis : el hoc convenil Igni
.- ratione
\>1 Bphes. \. ii: Surge qui dormis, et ex- surge a mortuis, et illummabit te ChiHstus.
I). Al.li. MAti. OIU). l'l', l.h
\ ii tnlis nsli\ B, OOa 011106 • ]

u ' '• 1 ' oin- Vi ma esl quo I i t pei tim
[n ehendit, ipsooi cooiboi il , Bl con^ * -
1 i t mol l
liooi l".in
Angelis per virtutem excellentem, qua amoi i- :

boni • miii .111
\ inconl omne quod resi iii iii" o quod porgando, illumi-

Duodecima est, quod esl claru n rodo, pei ii' iendo, sempet movent, < t
coovenil igni ratione illominationi roovi ntni iii bonum.

Angelis aotero exeo quod <li'it Diony« \ i' < ima |n iin <ju<<d •
iii-
sius, quod « iotellectoalia lomioa lunt, |n ehendens, di d i omprehi <>u-
el specula clarissima. » vnii i'_-ni ratione i"l o quse om«

I erliadecima est, quod esl disi retu in.i comprehenditi el oon comprebeodi-
congregal enim ad sesimilia srve bomo- inr ali oliquo : Aogelis aulem i oovenil
geoia sil>i, el segregal afa heterogeniis. i mikIuiii qnod illuminanl do nti-
Et attribuitur Angelis per virtutem cu- ii'nt in booo, el dod illuminaotur
Btodia3,secundum quam nobiles separant cootinentur a aobis.
ab ignobilibos materialia diligentibus, \ i> esima secuoda est, <juo«l i
et separatos coogregaot »( asso intil imli. tlterius, led potins alia iodi-
sil)i. geDl BOi : qui I itio (.iiiuniiii
j
Qoartadecima quod est resilieos

est, : ex i alore. I.t eoDveail logi i i itione
et dicit Commentator, quod resiliens est, visimiis per ipeciem, propter quam lit
in quantuni non recipil impressiones el ut dod iadigeal speculo el a?nigm

figurationes aliorum. Et attribuitur An- sicut oos iodigemus illuminalionibus
gelis ratione confirmationis iu bono : rum el accensionibus.
virtute habent, quod diversa
enim illius Vicesima tertia est, quod esl lateoter
forma voluntalis de caetero in eis non '•ens a seipso, hoc est, a propria
potest sigillari. virtute ustiva, et ad susceptas materias
Quintadecima est, quod cst sursum manifest ans suimet magnitudinem. I.t
ferens omne quod movet. Et attribuitur attribuitur secundum commu- Angelis

Angelis, eo quod omnia circa quce ope- nicationem traditionis suarum illumina-
rantur, sursuin ducunt in divinas illu- tionum.
minationes. Vicesima quartaquod est activus est,
Sextadecima quod est acute est, per caliditatem agit enim coi - _ ado, :
means, ratione hujus, quod penetrativus disgregando, generando, corrumpendo.

est. Et convenit Angelis ratione amoris, inspissando. dissolvendo : et iterum agit,
quo penetrant omne quod amant. faciendo motum, et non sistendo eum,
Decima septima est, quod est excel- sicut facit frigiditas quce sistit motum,
sus : et convenit igni ratione loci : ut dicit Avicenna. Et attribuitur Angelis
Angelis autem ratione ordinis et digni- secundum quod semper agnnt, ut
tatis. nova specula divina et agalmata divina
Decima octava est, quod non est re- perficiant, et inferiora ad superiora <\< -
ceptivus immutationis ut alia elementa. ducant.

Et convenit Angelis ratione beatitudi- Vicesima quinta est, quod est potens
nis : per quam, ut dicit Augustinus, super alia elementa et elementata : prop-
seternitatem Dei participantes, de caetero terquod dicit Aristoteles in IV Mcteoro-
non mutantur. rum, quod omnia alia materia erunt
Decima nona est, quod est semper iirni. Et attribuitur Angelis secundum
motus, et numquam stans. Et convenit immateriale posse. quod habent, quod
Angelis secundum quod semper moven- non est cogibile, eo quod omnis co-
tur altius et altius in divinas contem- actio per conjunctionem ad materiam
plationes. tit.
l.N II P. SU.M. THEOL. TRAGT. IX, QUjEST. 33. 36o
Vicesima sexta quod omnibus est est,
prsesens imperceptibiliter quod conve- :
nit igni ratione luminis immutantis

^qualiter longe et prope imperceptibili-
ler. Kt attribuitur Angelis ratione velooi- MEMBRUM II.
latis -iii motus in ministrando.

Vicesima septima est, quod neglectus De anagogicis signifi< ationibus in
Don putatur, et attritu sicut ex qua- particuiari '

?
su-
dara vindicta naturaliter et proprie
igni se-
bito relucens. Et hoc convenil
cnndum qn«>«l est in materia terrestri, Sbcundo quseritur de anagogicia signi-
i„ qua aliquando negligitur, et subito Bcalionibus in particulari.
ex intimis evolana relucet in exteriori. Et hoc quaeritur ralione eju9 quod di-
El atlribuitur Angelis per affectum cu- cilur in illo cap. Sed ubi Deum hominir
BtodisB, qui quandoque per negligenliam bus, propter verbum Augustini quod ibi
uostram negligitur, et ilerum per Btibi- inducitur ile terlio libro de Trinitate,
tam computtctionem convalescit et relu- ulii sic dicit Augustinus : « Quaerendum

cet.
rsl in illis antiquis corporalibus formis
Vicesima octava est, quod est incom- et visis, utrum a«l lioc opus tantum crea-
prehensibiliter impalpabilis : quod ra- tura formata sit, in qua Deus, sicut
lione c ilidil itis convenit igni : Angelis tunc oportuisse judicavit, humanis
autem ratione Bpiritualis natursa quae ad osteaderetur adspectibus : an Angeli qui
plenum comprehendi non potesl nobis. .1 jam erant ila mittebanlur, ul ex persona
Ullima est, quod esl non miaulus in Dei loquerentur, assumenles corpora-
omnibus Buis traditionibus ditissimis. lem speciem <lc creatura corporea in
I avenit igni ratione illuminationis, usutn ministerii sui, an ipsum corpus

,1,. q ua dicitur io benedictione cerei suum cui non subduntur, sed subditum
paschalis : « Qui licel «livisus in partes, regunt, mutantes al<jue vcrtentcs in
« luminis sui detrimenta non novit. » El spni^s quas vellent accommodatas at-
Ovidius :
'l
Ul '
aptas actionibus suis secundum at-
tributam sibi a creatore potentiam*. »
ijuiil vetat apposito Lumen de lumine tolli? llic patet, quod Augustinus [lonit in
Hille licet Bumant, deperil inde nihil. quaestione, utrum Angeli quando <x
persona l)ei miltuntur ad homines,
l.t convenil Angelis secundum diiissi- creenl sibi nova corpora in quibus appa-
mas communicatioaes illumiuationum, reant : an tunc corpora sua quae prius

in qnibus nullo modo minuuntur, sed habuerunt, mutent in formas grossiores.
alur omni tempon .
Et videtur, quod corpora (\uiv prius
habuerunt, mutent in formas grossiores,
quibus hominibus apparere possint.
enim Augustiuns,
I. Dicit in libro III
super Genesim ad litteram 1
', d ponitur
a Magistro in libro II Sententiarum,
distinct. VIII, cap. Solet etiam in qux-
1
Cf. Opp. 1«. Albcrti. h Part. Summc de
lui is, 1 1 i' ;. W, QnsBst. 61, Aii. i el 5.
1
Iihm, Lib. III super (i>'in'<iii) ad littei im,
1. XXXIV hujusce nov» edilionis. cap. 10.
? - \ stincs, Lib III de Trinitate, cap.
D \l B M IG ORD l'l: i.h.
tione versari, ubi Magi ler dicil -i- : 6 \<llri- . Dama |

quod
« Quod aliqui putanl innitenti verbif tngeli non limp
\ 1 1
_-
1
1
1 1 1 1
1 , qui dicere videtur, <|u-.<l \n- e I
ifl -
nnparatii l i
.
geli omnes ante confirmationem vel incorporeui : et fa il in libn II
lapsum corpora aerea habuerinl de pu- Flde orlhodoxa, hifl verbii : « locorpo-
liuri ac Buperiori aeris parte formata, reui auteni et immateriali .i Vn-
ad faciendum habilia, non ad patien- gelui quantum i enim
iliiin :
i-i Vngelia bonis qui perstiteruot, creatum comparatum nd Deum, qui
talia aunl observata corpora, ut io eia loi IncorporeuH i
im <t n
possinl facere, el pati : quae lantaB aunt ale invenitur : soIuh enim <
tenuitatis, ul a mortalibua videri noo Immaterialis et incori D »
valeant, nisi supervestita aliqua forma Videtur omniboi \ bis, quod

grossiori : qoa assumpta videntur, depo- togeli oon assumant i:
Bitaque videri desinunt. n quando mittuntur, -
2. Adhuc, [bidem subdil Magister ver- corporadc superiori et puriori

lia Augustini sic : i Aogelis vero malis ta mutent in formas quaa voloerint.
mutata sunt in casu corpora in deterio- Seo contra fa Bst, quod
rem qualitatem spissioris aeris. » l. Expresse «

1 i * -
i t Diooysius in libro
3. Adhuc, Augustinus, ibidem, « Sio- de Divinu nominibus, ubi di it el pro-
ut a loco digniori in inferiorem locum, bat, q <
i < »< 1 in \ | malum
id est, in caliginosum aerem dejecti dicit sic : « Enuntial divinara bonitatem
sunl : ita illa corpora tenuia mutata boniformis Angelus : i . enim D
sunl et transformata in deteriora cor- Angelus, maoifestati ulti lumii
pora et spissiora, in quibus possint pati speculum puram, clariasimum, ineonta-
a superiori elemento, iil est, .il> igne. » mmatum, iocoinquinatum, immacula-
Et ex hoc accipitur idem quod prius, tum, suscipiena totam -i est cooveoii
quod Angeli a principio corpora habent, dicere] pulchriludinem boniformis d< i-
quae mutant in grossiores ettenuioresfor- formitatis*. » Hsec autemnolli corpoi

mas, prout competit ministerio eorum. creaturae quae per oatoram corp st,
i. Adhuc, Augustinus, ibidem, « Ihe- convenire possunt. Erg Ingelus per

mones aerea dicuntur animalia, quia naturam corporeus non est.
eorporum aereorum natura vigent : i. 2. Adhuc, Damascenusin libro II de
per mortem dissolvuntur, quia praevalet Fide orlhodoxa, dicit, quod « Angelus
in eis elementum aptius ad faciendum, esf substantia intellectualis, arbitrio li-
quam ad patiendum. Ad patiendum bera *. » Nulla corporea substaotia intel-

enim humor et humus ad faciendum :
lectualis est, cujus esse substantiale in-
aer et ignis aptitudinem praebent. » lellectuale non seosibilc. Er« est, et
5. Adhuc, Auguslinus, ibidem, Angelus per naturam corporea <n- -
cc Transgressores Angeli cuin principe tia non est.
suo nunc diabolo tnnc Archangelo, non 3. Adhuc, In libro II Sententiarum,
mirum si post hoc peccatum in hnnc distinct. II,cap. Et quia : « Eamque hoe
caliginem detrusi sunt. Neque eliam modo distinxit. lioc est. rationalem
lioc mirum est. si conversi sunt c\ poe- creaturam, ut pars in sui puritate jier-
na in aeream qualitatem qua possunt ab maneret, nec corpori •

uniretur, scilicet
igne pati. » Angeli : pars corpori jungeretur, scilicet
1
S. J. Damascenus, Lib. II de Fide orthodoxa, cap. 4.
cap. 3. 3 §_ j. DAiusaaros, Lib. II de Fide ortbodoxa,

3
S. DioNYsius, Lib. de Divinis nominibus, eap. 3.
—
IN II P. Sl M. rHEOL. TRACT. I\. Q\ EST. 367
iiiiiin.i'. » Ergo Angeli oumquam fue- tunc mittuntur. !•'.!

quo I Vugustinus \ ide-
iiinl, uec erunl coi porci. tur dicerecontrarium.dicil secundum *

»
; »
i
nionem, el dod secundum assertionem.

1*1.11:1111 s videtur, quod nec corpora An ai.ii n iiinni eodera modo diceodum vi >.
debeant assumere, esl : el hoc expresse dicif Magister in
1 . Per rationem l)ion\ -ii. quia quod libro II Sententiarum, distinct. \lll,
induclivum esl erroris, a rheologis non cap. Ecce his verbis.

debet describi : a id Bi corporibus as- An seqi bns inniii eodem modo respon- w s.
suni|ilis iu figuris corporalibus descri- dendum est, pra?ter hocsolura, quod hoc
buntur Angeli, ut bomincs, leones, bo- 11011 secundura opinionem, sed assertive
514 ut, Ezechit 1. 1. i el seq., conti- iii it, quod |)ost lapsum a superiori in
netur, et Apocal. i\, 7 el Beq., et Ezech. inferiorem locum dejecti sunt. Quod au-
i\, 'l el Beq., el \i .
:
> e1 seq., legentes tem mutata sint eis corpora in deterio-
hoc possunl induci in errores, quod cre- rem qualitatem qua pati possint, non st <
i
danl Vngelos esse homines vel leones nisi secundum opinionem dictum.
vel boves vel aliquid talium quod error : An aliud similiter dicendum est pro* : M 4.
es1 : ergo talibus rormis non debent batum est enim superius,in qussstione de
ribi iu Iheologia. casu dsemonum, quod Angeli mali per
2. Adhuc, Frustra, vanum, inutile, naturam spiritus, <jurp »re aequali faci- quod dsemones dicuntur aerea unimalia
litate vel majori, sicut probatum esl natura, non est dictuin nisi secundum
iu primo libro Sententiarum, dis- errorem Stoicorum nec Augustinus di- :
linct. \\WII. qusestione demotuAn- cit, quod sint aninialia talia, sed dicun-
gelorum in corporibus assumptis : ergo tur talia.
Iruslra et vane ''t inutililer assumunl cor- Ad alu peoitus est eadem solutio.
i) m 5.
pora,quo 1 non congruit operibus divinis. Ad dictcm Damasceni dicendum, \<i s.
(juod Damascenus non dicit Angelos esse

S ili no. Dicendum ad primam par- corporeos a natuia corporum et sul)-
lcm hujus membri, quod stultura et fa- stantia,sed a proprietate corpus sequente,
luuni est dicere, quod Aogeli a principio quae est localitas : quia sicul corpus loco
habuctunt corpora nalnraliter sibi uni- circumscribitur, ita quod nihil sui extra
el secundum quosdam
dictum est locum invenitur, ila Angelus loco defini-
Philosophos Sloicos, quorum unus fuit lur, ita quod nihil sui extra locum inve-
\ is, ct alter Hermes Trismegistus, nilur in quo definitur. Et hoc inodo
qui ct in hoc et in aliis multis erronea Deus solus incorporeus est et incircum-
dixeruut et fidei uon congruentia. scriptus el iliocalis : quia Hcetsit in omni
Ad nti.Mi m 1 rgo dicendum, qtfod An- lni-o, tamen extra quemlibel locum totus
.1 pi incipio creationis corpora uulla invenitur.
babcnt, sed sunl substantiae spirituales, Tm.\ quae in contrarium objiciuntur, idobjeot.
incorporeae, intellectuales Bive rationa- procedunt <•[ concedenda sunt.

nec quando miltuntur ut corporali-
ipp ireant, < reahtur eis corpora nova An 11»
q 1 ulterius quseritur, dicen- a
quibus uniantur : sed i|>-i per potentiam iliiiii quod theologia non describil Ange-
I » datam, de 1 ssumunl cor- lofl iu figuris corporalibus, ul notetur,
pora : et hab 'iii potcstatem illa fi{ fjuod tales înt per naturara : Bed nl ex
li el solidandi iu figuras i[ua> \ olunt, figuriscorporura intelligatur quid acturi
qu e ministerio illi congruunl ad quod veniantj ui dicil Dionysius, secundum
368 l>. Al.lt. M \<«. ORD PILED.
proportionem taliunt figurartiDi sd pro« leone, intelligilur quod venil pun
prioi actus. I
nde dii il Dion^ iu quod p< i stori el nuo I»
Irequenter describuntur in materialibui dentem in ip undc etiam D

el ignobilibut, ul ex ipM ignobilrtate dicil ! Cum interitui tpparue-
corporum, in quibui apparent, notetur runt, Kzechiel. ix, 2 q., ubi dicitur,
quod nihil lalium sunt tngeli pei oatu- quod ea vih ><-
inii, srd
quod lunl .ul iisiini mioisterii jusqui interitu <>> manu ua I
accommodata corpora talia e1 ideo noo : est, quibui sigoificabant ma-

fruitra, inutilia et vana, ied potiui -i- ctand aon
gnificantia qualitatem ministerii quod eral signatum Thau : el carbones ejicie*
1
acturi Unde
veniunt. dicit Dionysius , bant super civitatem, lignil >i-
quod talium corporum figurss proportio- tatem incendendam, esse et rugilum

nabiliter ad diisimilei qualilati is refe- comminationii divine si< ut a h
rendae sunl : ul si venit in igne, qui mo- emissum. imos, 111, H : /."/ rugu
bilii est, acutus, et luminosus, intelliga- quis nontimebit? \ nit cum in-
tur Angelus ardeni charitate, lucens in- itrumentii aedificandi, licot, \j il. &i,
telligentisa perspicacitate, accensivus in I et seq., ubi Angelus apparuil cum fu-
divinas contemplaliones et bonitates de- niculo mensorio ef arundin aifical
siderii affectione. Si venit in figura ho- illum populum ad quem iic venit, men-
minis, qui statura reelus est interani- sura virtutom.esse mensurandum in <li-
malia, et solus intellectualis per differen- vinas aedificationes, in quibus habitat

tiam constitutivam, et sensibile in eo Deus. I ad Corinth. m. 9 : Dei agricul-
est minimum, ut dicit Dionysius, et qui turaestis, D tificatio Simili
per sensibile io esse speciiico ooo con- in figura bovis signalor potestas venti-
stituitur sicut caetera animalia : intelli- landi contraria per cornua. In \-.. iu-
gatur Angelus per justitiam rectus, per tem aquilae, altivolum in contemplatio-
intellectum ad Deum erectus, nihil hane, et regale per digoitalem : qood in-
bens communitatis ad sensibilia mate- biulunt in his ad quos mittontor c ns-
rialia. Et si describitur alatus, cum alis truerc, et quod parali sunt excolere
plenis oculis, per alas intelligatur altivo- ad cullum justitiae, sicut Los colit u -
lus in divinas contemplationes, per ocu- ram. Similiter Dionysius, quod p dicit
losas alas inlelligatiir deividus et cir- nares signanlur discretiva? virtutes bene
cumspectus, per manus intelligatur olentis et niale fama? coram Deo, quam
diligenter ad intellectum operativus, ingerunt hominibus. Per os, dent- -
quia manus instrumentuin intellectus linguam, labia, signantur Lr ustativae et
est, ut dicit Aristoteles in libro XII de visivae virtutes lionitatis et dulcedinis

Animalibus. Per pedes intelligatur mo- divina?, quas aiFerunt hominibus. I Reg
bilis et circumambulalivus in Dei obe- xiv, 2!l : Vidistis quia illuminati sunt
dientia et ministerio, per scapulas et oculi mei, eoquod guslacerimpaululum
dorsum intelligatur supportativus one- de melle islo. Similiter dicit, quod per
rum et laborum bominum ad quos mit- iluvios significatar affluentia gratiae divi-
titur. Si venit in specie venti vel nubis, nse quam nuntiare veniunt.
quae secundum substantiam sunt inconi- Et hoc modo omnia corporalia in qui-
prehensibilia sensu, inteliigatur spiritua- busAngeli apparent, adanagogicas docet
lis naturae esse, evocans et erigens cor referre siguificationes : et ideo perutiles
hominis ad cultum virtutum. Si venit et necessariae sunt hominibus, quibus
in specie furibundi animalis, sicut in Angeli deputantur in custodiam.
1
S. DiONYsius, I.ib. de Ccelesti hiercirchia, cap. 15.
l.N II P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QU EST. 34. 369
QUiESTIO XXXIV.
•>
l><> mlsstone Angelorum 1
Deinde ratione hujus queritur de hoc et 1 1 < * ii dicitur Angelus Angeli : Angelus
quod dieil in illo cap. Sed fateor, ubi autem Latine sonat nuntius : si ergosunt
dicitur, quod omnes Angeli mittuntur '

: onuu's Angeli Dei, omnea sunt auntii
.,,1 reliqua de corporibus Ingelorum h<i, et non alterius : et sunt uuntii cjus
discutere uon BufGciL a 4110 niittuiitur : ergo omnes a Deo

Va qtueruntur ibi duo : scilicet de mittuntur, et non ab alio.
missione Angelorum. Adhuc, Omnes sunt iu ministerium

3.
Secundo, De loculione. iuis>i, sicut jam dictumest, ad Hebr. 1,
D« missione quaeruntur quinque, scili- li : ministeria non sunt nisi Dei, qui
cet a quo mittantur ?

sunnnus rex est : ergo mittere in mini-
Secundo, Utrum oinnes tamboniquam sterium non est nisi Dei.

mali miltantur ? Adhuc, Miltere esl habentis aucto-
i.
Tertio, Utrum omnes Angeli vel ([ui- ritatem solus Deus primam habet au-
:
dam de bonia mittantur ? ctoritatem super Angelos,et uon Angelus
Quarto, Ad «juid mittantur ? super Angelos : ergo soli l)eo convenit
Quinto, Quibus mittantur ? mittere Angelos.

CONTRA: se dconlra.
I. Zachar. 11. ^5 et i : Et ecce Angelus
qui loquebatur in >ne egrediebatur }
oi
Angelus alius egrediebatur in occursum

MLMIUU M I. ejus et dixitad eum Currejoquere ad
: :
puerwn istum, dicens : Absque muro ha-

•>
A quo mittantur . '.
bitabilur Jerusalem, Su|><t quod dicit
Gregoriua : « In conspectu conditoris

angelica ministeria graduum ordinata
Primo ergo qua?ritur, A (|uo mitlan- positione distincta sunt, ul el pro com-
tur ? niuni felicitate hominis opificem suum
Et videtur, quod omnes a Deo mittun- simul videnteSj gaudeant tamen pro : <•!
lur, el non unus Ingelus ab alio. ilis|ions,itiouc dignitalis aliis alii submi-
1. Ad Elebr. r, 1 i : Nonne omnes sunt aistrent propter quod ad Prophetam

:
administralorii spiritus, in ministerium Vngelua A ngelum mittit et quem secum :
ri. Ibi dicit Glossa, quod « Deusmittit gHudere de Deo communiter conspicit,
in ministerium. » Ergo a boIo Deo et docet et dirigil : quia eum per supe-
miltunlur. riorem scientiam virtute cognilionis et
2. Adhuc, Omnee \ 1 1 _ • i i Dei dicuntur, per praestantiorem gratiam culmine po-
1
Cf. II Senleuliaram, Di-t. VIII, cap. Sedubi Dcum.
XXXII
870 D M H M \'. OHII. l'l: Ih
testatii excedil '. i Ex hoi accii itur, 1 ommiltil aliquando, et non iemp
quod 1 j 1 1 1 1 .iiniiii iiniiii. circa qua dam, el non un
2. Adhuc, Hoc ex raodo louuendi in« 1 en lum n ••
prop d
telligitur \ dixil enira unu ad ilium : aui ipremi Domini.

Curre, et loquere : quod mittentiu Iii 1
1.1 m crgo, quod pi ima quatuor
ergo Angelus mittil Vngclura nou : > 1
pi uced int 'i >
t
a boIo Deo mittunl ur. •

on< ludunl \ 111.
3. Adhuc, Vpocal. \\i, 1 'i u >{., \n q irium di- \
dicitur, quod <li^|»-»îii'> Ei 1 lesiffl des< en- cuntur, dii endum qnod illa procedunt
tlii a disposilione ccelest b Jerusalem : in iiijdiiin qu'. I 1111 •
injun ir-
dispositione autem EcclesioB unm mini- tii ulai ia j
Btrorum aiium miltit. Ergo etiam ita es1 qu.i- tamen injuni ii" redu it
in triumphante Bcciesia, quod unua in- ad auctoritatem primi rej immi,

gelorum miltil alium. ohicia -11 1 ri dispon ntis. Quam di*po-
i. Ailliuc. Dionysius in Caelesti hie- si 1 mem et ordinem mirubatui regin 1
rarchia, dicil tractans illud Isahfi, \ 1, 6 9 ba 111 ordine, dispositiom .

• t
Volavit ad me //n//s de Serapkim, quod ministranlium '. Unde illa quinqne nihil
« Angelus ille qui purgavil Prophetam, concludunl in contrarium qnatuor primo
nou 1'uit <li> ordine Seraphim, sed fuil inductis.
dc inferioribus unus, a superiori de or-
dine Seraphim missua ad purgandum
Prophetam. Unde dixit Per me te ille :
s
purgat »Ergo unus Angelus mittitur
.
ab alio, MEMBRUM II.
5. Adhuc, Dionysius in Ccelesti hierar-
chia dicit, quod « lex divinitatis cst [>er Utrum omnes Angeli tam beni quam
prima media, per media ultiina reduce- mali mittantur
re : » sed in Aagelis sunt primi, medii.
et secundum tres hierarchias
ultimi :
crgo videlur, quod seeundum hunc ordi- Seclxdo quaerilur, Ulrum omnes lam
nem superiores mittant medios, et medii boni quam mali mittantur ?
ultimos. Et videtur, quml -i .
1. Isa. \, 5 et 6 : V.e Assur .'

virga
Solulio. Solutio. Dicendum, quod missio du- furoris mei et baculus ips>.- est: in manu
plex est, scilieet missio auctoritatis, et eorum indignatio mea. Ad genttm falla-
missio officii sive particularis potestatis. cem miltam cum, et eontra populum fu-
Missio Angelorum auctorilate non lit, roris mei mandabo illi. Assur autem, ut
nisi a l)eo : et ab liac missione omnes dicit Hieronymus in Origmali super
Angeli Dei dicuntur, quia solius Dei au- idem. signat diabolum. Ergo diabulus
ctoritate divinam nuntiant homi-
missi, in cujus manu est indignatio Domini, a
nibus voluntatem, et divina ministeria Deo mittitur ad gentem fallacem et :
aijunt circa eos. Missio auteni officii sive mandatur ei contra populum furoris Do-
particularis potestalis est, quando unus mini : crgo diabolus mittitur, et mali et
ministrorum alteri actum sui ministerii boni Angeli mituntur.
1
XXVIII Moralium, cap. 3 Re£. x. 4 et seq.
S. Gregorils, Lib. Cf. III
t'i.
4
Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen-
8
S. Dionysius, Lib. de Coelesti hierarchia, leutiarum, Dist. X, Art. 7. Tum. XXVII hujusce
cap. 13. novae editionis.

1N II P. SUM. THEOL. Tlt \(l 1\. Q1 .|>|. 34. 37 _
2. Adhuc, III Reg. xxii, 19 el ieq., malis Angelis attribuere mortes pecorum,
dicit Michceaa Propheta Dominum : Vidi mortes primitivorum
obdurationem el
sedentem super sotium suum, et omnem Rgyptiorum hanc enim Deus cum fa-
;
rcilum casli assistentem ei <i dextris cere diciturj non instigando, nec inspi-
et a sinistris. Et aitDominus: Quis de- rando, sed deserendo facil ut illi hoc
cijiirt Aehab, regem fsrael y
ut ascendat operenturin Qliis diffidenlice, quod Deui
et cadat in Ramoth-Galaad ? Et dixit juste debiteque permittit. » Et tangit
unus verba hujuscemodi, ei alius aliier, illudquod habetur, II ad Gorinth. iv, i :
l t esi autem spiritust ei stetii Deus hujus sssculi excsecavil mentes iu~
coram Domino, ei ait Ego decipiam : fidelium, ul non fulgeatillis illuminatio
illian. Cui locutus esi Dominus : lu evangeiii giorise Christi, etc.
quo '.'
Ei iiie ait : Egrediar, ei ero spi~ 6. Adhuc, Ekfatth. viii, 31, describitur,
ritus mendax in ore omnium propheta- quod dsemones dixerunt ad Dominum :
rum <j"*- Et dixit Dominus : Decipies, Si ejicis nos hinc, mitte nos in gregem
ei prsevalebis : egredere, et fac it<t. Ergo porcorum. Glossa, iil est, luxuriosos<
spiriius mendax, qui diabolus est, niis- Ei <iit illis : Itc \ Ergo Deua malos An-
bus est Deo ad decipiendura Achab
.1 :
gelos mittit in luxuriosos : ergo mittit
aliter enim uon diceret Egredere et fac :
t maloi Angelos.
ita. LONTELA :
sed contra.
Adhuc, Gregorius ibidem inGlossa:

'.').
1. Officium diaboli est tentando sedu-
« Solium Domini angelicae sunt potesta- cere : quia h_ec est inteniio tentatoris,
tes, quarum mentibua Deus prsesidens, sicut in antehabitis in qu_estione de
inferiuscuncta disponit. Exercitus coeli tentationeprobatum est. Deus non ope-
ministranlium Aogelorum niuUitudo : ratur ad alicujus seductionem mittens :
dextera, pars Angelorum electa, sinistra autem seductorem operatur ad seductio-

reproba Vngelorum. * Etinfra: « Omnis nem ergo Deus numquam mittit An-
:
exercitus assistil Deo : quia et volunl gelum seductorem.

electorum spirituum divinae deservil |»o- __. Adhuc, Diabolus intendil perdere
>tati : et reproborum sensus d< serviens animas, non salvare : Deus autem sem-
ilitiae, omnipotenti !>" obtemperat, per intendit saivare. I ad Timoth. n, 1 :
Bive omnipotentis Dei judicio. » Ergo Qui omnes homines vult salvos fieri, et
Angeli inali a Deo inittuntur ad fallen- ad agnitionem veritatis venire. Sed mit-
• I ii iii faliai tens perdentem, perdere intendit. Ergo
i. Adhuc, Gregorius in libro II Mora» Deus diabolum iium<[uam mittit ad ali-*-
lium sic dicit : « Sirut a bonis Angelis quid.
in hac vita laborantibus auxilium pietatis Adhuc, Deus cum sil summe Itonus,
3.
impenditur : ita mali occulta. Dei justitiae conservationem et salutem rerum quas
nesciendo servientes, ministerium exse- oreavit, semper intendit : diabolus cum
qui reprobationis conantur. » El infra : sil in malitia obstinatus, destructionem
« Non eniin ministranl Deo >>di boni rerum intendil : sed mittens destructo-
\,i_ li ijui adjuvent, sed etiam mali qui rcin, quem praescit nihil volentem nisi
probent. Non solum <]ui a culpa redeun- destructionem, aliquo modo intendil re-
tes sublevent, sed etiam ijui redire nolen- ruin destructionem : el cum Deus non
ivent '. » possit intendere hoc, videtur quod nullo
• i. Adhuc, Super illuil Psalmi lxxvii, moao inittat Vngelum destructorem.
i'.» ; Immissiones per Angelos malos,
Glossa : « Possun_.ua sine dubitatione - ilutio. Dicendum, quod Deua Ange- soiuiia
S. G irius, Lib. II Moralium, cap. 21. ;

II. Mari . \, 11 ; Lue. vtu, 32.
372 h \l .1', M \(, OKh I»H . 1 I»
lofl l»"hu> «-I maloi imiiii , ilcul primu geli iiiitiijiiiui .

ollatione ;
probal iiui est per indui Las auctoritah ordin itioni iniquai % oluntal quai
"-ni diflerenter : bonoi ' miii iinitii el <»j»t im«- ordinalui ad hoc quod mali non
collatione poteetatifl «•!
infoi matione bon e redeuntei i oipa per posn teottam, p
•
voluntatio ad Dei voluntatem exsequen- mantur \ • xationc spiriluum no-

iI.iiii : unde illi misei purganl , illumi- niiii il el \|' t'»lii«., I ad Corinth.
nanl . reducendo in
el I louni pei ficiun! -, f < » i n ti.i lidil SatanjB \ <•-
el juvant, el adminiculantur hominibufl xandum in inleritum earni in-
ad ealutem. Malos autem Bola collatione tendil di< ei e G iua
potestatis mittit, et ordinatione iniques Aii ai.ii i> dicendum, quod Glossa* illius
suae volunlatis, quam non permitleret, intentio eel quae d . quod I»' iia mit«
uisi aeterna dispositione ordinasset quid lit Angelofl maloi collalione ()"'
etquantum bonum de malitia voluntatifl et ordinatione malignae voluntatis: et
eorum eliceret, ul dicit Augustinus. Ma- tunc buoI ministri justitiae vindicantis in
Lignus autem spiritus qui mittitur, non I

atoree.
intendil niei malitiam exsequi : et ideo /An alidd dicendum, qood missio qua
dicitura Gregorio: « Igoorans dispositio- I )«u> mittii Angelofl maloe in poreos, ho
nem et ordinationem Dei, invitus ordina- est, luxui sl ri i — i collatio p<
-
tioni Dei servire cogitur. » El hoc i

lestatis el ordinalio iniquae volunl .;i
quoil dicit Gregorius, quod Deo militat, coram Deojustum est, nt qui in tordibtu
etiam id quod per malitiam voluntatis est, sordescai adhuc, flicul quijuslui > r/,
repugnat. justificetur adhue, sicul dicitur, Apocal.

ai i. Ad 1'iiimim ergo dicendum, quod lioc wu, 10.
modo mittitur Assur : et hoc notatur Ad primdm quod contra objicitur, di-
ibidcm cum subditur, Isa. x. 7 : fpse cendum quod I)t-us miltens seduclorem,
autem non sic arbitrabitur, cor ejus non non operatnr seduclionem, ni-i ide;n in-
itaexistimabit conterendum erit
: sed a<l tenderelquod seductor intendit: sed hoc
cor ejus, cl ad internecionem gentium inm est verum Deus enim non intendit :
non paucarum. Voluntas enim ejus nisi honum quod elicit ex ordinatione
semper est ad malum ordinatio autem : iniquae voluntatis seductoi -
ejus potestatis ad bonuin, quod cx mala Omnino eodem modo dieendum esl ad Ad
voluntate ejuselicitur. secundum: mittensenimintendentem per-
vd 2. Ad alidd dicendum, quod spiritus dere, nihil operalur ad perditionem nisi
mendax ordinalione divina? potestatis, idem intendat cum perdente et hoc non :
non intentione malitiae quam intendit intendil Deus mittendo, sed potius in-
spiritus nequam, dicitur missus a Deo : tendit honum quod elicit ex perditione
et hoe iuuuit Glossa interlinearis ibidem, perdentis.
super illud III Keg. xxu, 20 : Quis dcci- An iltimlm dicendum eodem modo, Ad
piet Achab ? sic dicens, quod exigebant quod Deus mitten- destructorem, non
merita ejus, ut seilieel deciperelur et inlendit quod destructor intendit s :
occideretur. Et hoe est quod dicitur, intendit ad bonum ordinare malitiam vo-
II ad Thessal. u, 10 et II : Mittet illis lunlatis destructoris : et ideo nihil co-
Deus operationcm crroris, ut crcdant operatur. quamvis destructor tamquam
mendaciOy ut judicentur omncs qui non minister justilia? ejus deserviat etiam
crcdiderunt veritati, sed consenserunt invitus : quia sicut dicitur, II Machab.
iniquitati. iv, 17 : In leges divinas impie agere im-
u 3. Pkr idem patet solutio ad sequens : pune non cedit. Et ad has poenas infli-
quia expresse hoe dicit Gregorius. gendas da?mones semper mittuntur.

\.i i. \i> aliud dicendum, quod mali An-
IN I! P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QUjEST. 34. 373
distinct.X, oap. l,sic: « Quidam putanl in

illa multitudine ccelestium spirituum ali-
MEMBRUM III. quos esse, (iui

officio buo foras pro
exeunt: alios qui intussemper assistunt,
Ulrum omnes Angeli velquidam de bo- sicut Bcriptum est in Daniele, vn, l<» :
nis mittaiitur ? Millia millium, etc. » Et confirmat hoc

per Dionysium in Ccslesti hierarchia, qui
de prselatione spirituum ait : « Superiora
I, rtio qusritur, Utrum omnes Angeli, illa agmina ab intimis numquam rece-
vel quidam de bonia mittantur ? tlunt: quoniain ea quss prseeminent,

I.t
\
iilt-tur. quod non omnes. usumexteriorisofficii numquam habent.s
1. Esecniel.i,26,super illud Quasiad- : statim ohjicit in contrarium per illud
speetus lapidis sapphiri similitudo t/iru-

Isaia', VI, li: Volavit tld me imus ile Sera-
ni. Gregorius: • Adspectus lapidissap- phim : ijui ordo superior est et cxcellcn-
phirij aerei coloris est. Huic virlutescce- tior. Idcoquc si do illo ordine mitluntur,
comparantur
lestes : quia Bpiritus quibus non cst ambigendum, quin etiam el de
Deus omnipotens altius prcesidet, Bupe- aliis mittantur. Objicit etiam per hoc
rioris loei in eosleatibus dignitatem te- quod dicitur, ad Hchr. i, 14 : Nonne om-
nent. Similiter Throni virtutes ceelestes nes sunt administratorii spiritus, iu >m-
suut. qui ipsos Uigelos loci dignitate nisterium missipropter eos qui hxredita-
transcendunt. » Cum enim Angeli nuntii tem eapient salutis.
dicuntur, et ssspe Angeli ad nuntianda E1 solvit tandem dicens, quod « qui-

quffidam hominibus veniant, Throni tlam dicunt omncs quidein mitti, sed alios
missi ad ministerium nuntii numquam saepius et quasi ex officio injuncto, qui
leguntur. Angeli vel Archangeli noininantur : alios
2. A.lliuc, Soli illi spiritus qui Angeli vero rarius mitli, scilicet majoies, causa
vocantur et nuntii interpretantur, nun- extra cominuncin dispensalionem oborta:
tiorum nomen habent : nuntius autem qui cum Angelorum susci-

rninistcrium
qni mittitur ad exteriora : ergo soli piunt. eliam nomen assumunt. Unde in
est,
illi uiittuntur a<l exteriora, ct non alii. Psalmo cni, i Qui facis Angelos luos :
:{. Adhuc, (ircgorius: « Superiora illa spiritus : quia illi qui natura spiritus
agmina qua? circa Deum suut, usum ex- sunt, aliquando Angeli, id est. nunlii
terioris officii non habent '. » Videtur iiunt. »
ergo,quod Cherubin, Seraphin, et Throni Innuit etiam solutionem aliam dicen-

ad ezteriora officia numquam mittanlur. tium, quod omnes mittuntur, scilicet su-
1. Adhuc, Daniel. vn, 10: Millia mil- periores ad medios, mcdii ad inferiores,
lium ministrabant >-i, et deeies millies et inferiores ad nos. Et hoc confirmanl
eentena millia assistebant ei. Ergo qui- per dictum Gregorii, qui super illud
dam ministrant, et quidam aasistunt: Isaiae, vi, t» : Volavit ad me unus <l>' Se-
sed non miltuntur nisi qui ministrant, raphim, sic dicit : « Utrum per se hoc
quia non inittuntur nisi ad ministerium : faciant superiores Angeli, an per subjecta
videtur ergo, quod assistcntes non mit- agmina agatur, nos affirmare nolumus
tuntur: crgo non omnes mittuntur. quod certis testimoniis non approba-
iiius.» Dionysius taincn exprcssc asseril
Solutio. Ad hanc qusestionem respon- hoc in Ccslesti hierarchia ', sicut patel in
drt Magister in libro II Sententiarum, antehahitis.
>
S. Gueoan» IIaghos, llomil. XXXIV in 2
s. Diontsius. Lib. de Coelesti bierarchja,
Bvangelium. ca P- t3.
814 h \! i: M M.. ORD PR I l>
\ • 1 1 1
1
' quidara dicunl oranei mitti,
confirmentei per hoo, quod qua»dam in
Scriptura leguntur eeie i" ta i" '

' Ihei n-
|)in, qusdam |
.. i
8i i
aphin, 1 1 limiliti i
|n i alioi effectui b qnibni nominantnr ^" MBRI M l> .
Vngeli : el ideo dicunt omnei de omnibui

ordinibui raitti. Et diount, qood Micbael Ad quid miltani I yeli J
ei ( iabriel de luperiori ordine wnl : ei
ideo lupremum de conceptu \ irginii et
incarnatione Filii Dei missi sunt nuntiare. Qi ibto queritnr, Vd quid miUentui '.
El videtur fuieie opinio Magistri in Sen- I t

per illud Apoitoli, »l Hebr i, li
tentiis, el Prajpositivi, et Gulielmi \n- videtor, quod mittanlur ad hominei sal-

tiiiodoreneis. vandos, et propter bominea quia ibi :
-
\.l 1.
Ad contra objecta respondent. \'l [
» r i dicitor: fnministeriummissip
inum quod faciunt, quod in hoc esl osm ttui hsereditatem ca)
ministerii exterioris. Dicunl enifn, quod 3 mha objicitur: <|uia hoc vide-
csi ministerium actns interioris, quod 61 tnresse contra *
• r
<
quem Deus in-
1 1 n«*n i
circa spiritum, sive animam ilre tnge- didit universitati creaturarum el humi
luin, e1 hoc lit secundura actum bierar- dispositionibna. De ordine enim univei
chicum, qui tres sunt, ut dicit Dionysius, tatis quaeril Philosophui in M primss
scilicel purgare, illuminare, el perficere philosophim tractana, utrum coeiestia
sivo reducere in Deum : et ad hos aclus moreantur propter lerrena? el Commen-

omnes mittuntur. El esl usus aotus mi- tator diffinit ibidem, quod ni n, dicena,
nisterii exterioris, quod triplex cst, sci- quod i nihil movetur propter indignios
licet nuntiare exterius, punire maloa, se. » In liumani> etiam ministeriii
et juvare etiam corporaliter bonos. Et gum non mittitur nobilior ad ignobilio-
ad hos non dicunt mitti nisi inferiores : rem, sed 8 converao. Con-tat auk-m.
et dicunt, quod hoc est quod dicit lire- quod Angelui dignior et nobilior i
gorius, quod superiora aginina usum mine. Ergo et contra naturalem ordinem
exterioris oflicii non habent. et contra humanam diapositionem est,
Ad o. Ad aliud dicendum, quod soii Angeli quod Angelus mittatur ad hominem pro-
dicuntur nuntii, non quia soli mittuntur, pter hominem sive propter hominum sa-
scd quia frequentius mittuntur ad exte- lutem.
riora : propter quod etiam (ut dicunt)
omnes ccelestes spiritus Angeli dicuntur. Solutio. Dicendum, quod sicut in or-
Ad 3
Ad dicttjm Gregorii patet solutio per dine naturali unus est fini- proprius su-
paulo anle dicta secundum eos qui hanc periorum corporum et dignioram in na-
tenent opinionem. tura : et alter est utilitas adjuneta illi lini.
Al) 4>
Ad aliud dieendum, quod illa divisio Finis enim proprius inotus corporum su-
non datur ut dividat inter Angelos, sed periorum, ut dicit Philosophus, est ut
ut distinguat duas virtutes Angelorum, conformet se virtuti moventis primi : ut
assistricem scilicet, et ministratricem : sicut ille causat inferiora per agentem
unde dicit Gregorius, quod quamvis quan- intellectum, et dispositionem scientiae
doque ministrant, tamen ab intimis non suae practica?, ita corpora mota eadem
recedunt. causent instrumentaliter subserviendo.
Et hujus signum est. quod omniacorpora
superiora moventur motu diurno, qui
est molu primi motoris, et ab Aristotele
in XI primse philosophix vocatur motus
: ?
L\ II IV SUM. THEOL. TRACT. IV QILEST. 31. :r,:\
•aplanes, lioel habeaat quspdam eoram

motui propriosa propriie motoribus qu :
1
motui ab eodem Phiiosopho ibidem vo-

itur motus planet Bive erraticus, eo
quod es1 al» Oocidente in < Irientem MEMBRUM \.

propter quod dicit Plato, quod Deus
creani mundum, circulum cosli distinxit Quibus mittantur Angeii
in duoi oirouioSj Bcilicet oiroulum motus
aplanes, et circulum motua planes : et
alterum, scilicel circulum planes, reflezit Qnurro qusritur, Quibus mittantur?

iu Beptem. Utilitas autem adjuncta esl I.t videtur, quod ad pusillos, qui
generatio el corruptio in inferioribus Be- seipsos sufficienter juvare non possunt,
oundum accessum el recessum obliqui per iilud Matthari, xviii, 10, ubi Domi-
oirculi. Similiter est in disposilionibus nus nionet cessandura esse a scandalo
ofGcioram humanorum, in quibus quam- pusillorum contemptu, dicens Videte
el :
vii nobilior ordinetur Bupra ignobilio- ne eontemnatis unum ex his pusiilis, sci-
rem, el ignobilior ad Bubserviendum licet qui in me credunt : dico enim vobis,
nobiliori:tamen propter aliquam ulili- quia Angeli eorum in cosiis semper vi-
tatem obortam aliquando oobilior supre- dent faciem Patris mri qui in ccelis est.
mo domino ministrat, exercendo mini- Sed tunc quaeritur, Utruni quilibet

sterium circa ignobiliorem. El ita esl in Angelus circa pusillos tantum exerceat
Angelis quod licet missis ad homines actuin illius doni a quo denoininatur, ut
principalis linis missionis sit, quod oh- Seraphin actum incendii charitatis,
temperent voluntati divinae, el ponant Cherubin actum lucis scientiie et intel-
illain in effectu quem vult Deus : tamen ligentise, Throni actumjudicii et deter-
ntilitas adujncla est salua hominum : et minationis justitise, et sic de aliis : vel
ideo milti dicuntur ad inferiores et mi- unusquisque missus Angelus promptus
nistrare circa eos. Unde principalis finis et paratus est ad ministerium exercere
est, obedire voluntali divinse, H eam po- aclus omniura donorum aliorum omnium
nere in effectu: adjuncta tamen esl ope- Angeiorum?
ratio salutis bumanse. Et hoc nec dis- Et videtur, quod primo modo res se
lat a naturali ordine creaturarum babeat quia in humanis ubi unus intro-
:
univerSitatis, nec a dispositione humano- mittit se de officio alterius, confusio fit
rum officioram. ministeriorum : confusio autem talis in
Ad dictum autem Apostoli quod con- dispositione regis ooelestis esse non pot-
tra hoc adductum est, dicendum quod est : quod signilicatur, III Iteg. xx, .">,
Apostolus tangit finem adjunctum, et nW quod regina Saba videns

dicilur,
uon principalem finem missionis ^nge- ordinem minlstrantium in curia Salomo-

lorum, nisi siiut principalis tangitur in nis,non kabebat ultra spiritum,
adjuncto : voluntas enim Dei, cui obtera- In coirrEAaiuii tamen hnjui est, Sed con(ra .
perare intendunl Angeli, est de salule I . Quod dicitur a beato Gregorio, quia
hominum. lieet in Thronii Dominus sedeat, el sua

tamen etiam dicitur in
judicia disponat,
Psalmo lxxxix, 2, quod sedel super
Cherubinut rex etjudex. Et licet Angeli
sint nuntiantes, el ab offlcio nnnliorum
ordo eoram denominetur, tamen Grei
rius dicit, quod etiam alii Angeli dr aliis
ordinibus multa nuntiant. El sunt ha3c

:it i; l>. \l.i; M \i. <»l:h |»H l.h.
vcrba ( iregorii :
« \u illa mpei n i i ivi- ideo 'i. <|H'..< tum
iiiuiii : el quod qui <|u<- habel in e vx l.l il.i <l< l<-i imii it M | iii 1 1 1 j r - 1
parto, hoc lolura in alio ordine po Sententiarum, <li-tu.. t l\, <..; //
deal '. »
nomina ii
i!. Adhuc, Rxprcsse dicil Dionyaius in td id autem quod objiciturdc eonfu*

Ccelesti hierarchia \ quod purgans labia Bione minieteriorum, dieendum quod non
Prophets per calculum ignitum . luil lii confusio : qu quod unui
de ordine inferiori : et tamen exen uil tngelus ofKcium aKeriua aliauando
aclum officii Buperioris circa Propbe- exercet, proprium oon ue^ligil, quin
tam el Bi inferior hoc fecit, tunc quili-
:
expediat illud lempo loco opportu-
bel alius potesl hoc facere. jii>. In humania autem ibi nnoa m in
officium alteriua ingerit, lit confosio :
RoluliOi Soli Dicendum, quod in veritate

1 1<). quia infirmilas hum ina ta.nl i |Uod
(sicut fi ante nos quidam antiqui di\<-- ptura siiinil et ordinate et opportunia
runt) secundum dictum Gregorii, quilibel tempore el lo< gere non
Vngelus promptus et paratus es1 ad Oi.i: in contrarium addocuntur, j>r««-
exercendum officia omnium aliorum. Kt <

-
• -
* 1 » j r 1 1 si< ut indncta sunt.
quod ordo nominatur a dono uno, non
QUiESTIO XXXV.
I)e locutioiip Anseloriuii.
Deixde quaeritur de locutionc Angelo- Sextum, Utrum omnes eodem modo

rum, quce niaxime lil in missione eorum. loquantur ad animas, et ad se invicem,
Et quteruntur sex, quorum primum et ad Deum.
est, An loquantur?
Secundum, Quo sermone loquantur?
Tertium, De organis loquentium et MEMBRUU I.
audienlium ?
Quartum, Ulrum omnes omnibus lo- Utrum Angeli loquantia '

'.'
quanlur, vcl quidam quibusdam?

Quintum, Utrum omnia vel qua?dam
loquantur? Primo ergo quaeritur, An loquantur?
'
S. Gregorius Magnus, Homil. XXXIV in 4
Comment. in I Senten-
Cf Opp. B. Alberti.
Evangel. tiarum, Dist. IX, Art. 13. Tom. XXV hujusce
2
S. Diontsids, Lib. de Ccelesti hierarchia, novae editionis. Cf. etiam I»"> Part. Summae de
cap 13. Creatuiis, Tract. IV, Quaest. 60, Art. 1. Tom.
3
Isa. vi. fi et 7. XXXIV ejusdem editionis.
1
1\ II V. sr.M. THEOL. rRACT. IX, QU l>l. 35. 1
Et videlur, quod sic. habent interprelari potentias Buas ad

1 . I xm, Si linguis
ad Corinth. I :
allerum : et hoc esl loqui : ergo habent
hominum loquat ei Angelorum, Erg*o potenliam loquendi.
videtur, quod loquantur. CoNTaA :
S.d conlr»
2. tdhuc ibidem io Glossa Buper illud, 1. Hasilius Buper illud Deuteronomii,

Si linguis hominum loquar, ei Angelo- xxvu, !• : Attende, ei audi, sic dicit:
rum. « Linguse quibus Buperiores signifi- « Sermonis nobis usum Deus qui nos
quod de Dei voluntate
oant inferioribus creavit indulsit, pro eo, ut cordis occulta
perceperunt, quod lit uutibus et signis.u inviffiu nobis verbi ministerio pande-
\. Atlhuf, Damascenus in libro II de remus : ut coramuni in alterulrum s£fe-
Tide orihodoxa dicit « Angeli Bunt lu- : ctione naturaa unusquisque nostrum pro-
mina iiluminationem hahentia ex primo \iiii<> buo velul ex arcanis quibusdam
principio, non lingua et audilu indig m- domiciliis eonsilii secreta depromeret. Si
tia, st-il sine Bermone voce prolato tra- enim nuda Bolummodo atque intecta
dentia Bibi invicem el consilia sua et anima viveremus, ex ipsis tantum men-
intelligentias '. » Ergo loquuntur, licet tis motibus atque cogitationibus inten-
non loquantur voce prolata. tionibusque cogitationum allerutrum
i. Atlluif. Boetius et Dionysius : nosceremur. >» Ex hoc accipitur, quod
Quidquid potesl potentia inferior, potes' anims nudre sint^ locutione ex ij>sis men-
el potentia Buperior excellenter et emi- tis motibus ad invicem co^noscunt con-
nenter : sed homo in ratione potentise ceplus. Ergo multo magis Angeli.
inierior est, quam Angelus r erjô quod Adhuc, Basiiius,ibidem, « Quoniam
2.
perrationem polest homo, hoc per ra- vigor anima? volamine carnis cooperitur,
tionem potesl Angelus excellenter et ad indicanda atque in puhlieam faciein
eminenter Bed homo potest interpretari
: proferonda oa qua> in profundo cordis
eonceptus suos ad alternm ergo Ange- : vel i
ni,r itationihus vol sensihus commo-
lus potesl inultt» excellentius conceptus ventur nobis, vocabu- et nominihus et
soos interpretari : et hoc est loqui : ergo lis indijjemus. » Ex hoc accipitur, quod
tngelus potesl loqui. uhi non esl velamen carnis, ihi non est
6. Atlhuf. Zachar. i, I \ : Angelus qui de vocabulis et nominibus indigentia :
loquehatur in me : Bed plus ordinis ha- erô nec de locutiono.

%
bet Angelus ad Angelum, quam Angelus '). Adhiif, I ad Corinth. iv, . ), super
ad animam bi ergo loquiturad animam, :
illud: Nolite ante tempus judicare, dicil
loquitur ad Angelum. Glossa sic : « (icsta et cogitata bona vel

6. Adhuc, Constat, quod secundum mala tunc orunt aperta : et quia omnia
D Dvsium, Angeli superiores plus no- tunc erunt nota, lunc omnos poterunt
verunt de Dei voluntate, quam inferio- judicare de se et de aliis. » Tn Angelis
res : propter quod iiluminationes a sn- ergo (qui lumina divina sunt, ul dicit
perioribus descendunt in inferiores, ut Damascenus) gesta el cogitata erunt om-
dicit Augustinns. Aut ergo habent po- nibus nota : et sic vana est locutio : el
testatem tradendi inferioribus quae no- nihil vanuin est in oporibus Dei : ergo
verunt tlt> Deo, aut non. Si non : lunc in non est locutio inter Angelos.
tradendo suas intelligentias, impotentio- i. Adhuc, Augustinus: « ln coelis non
ront tjuaiii homines, quod absurdum erunl cogitationes volubiles hinc illuc,
est. Si babent: cnm tradere intelligen- autindehuc: sed omnia simul videbi-
ti i- alteri sit interpretari <a- ad alterum, iiiu> in uno ". » Cum ergo Angeli non
1
S. J. Daiu i, Lib. II de Fide orthodoxn, •
S. A.OO0STINOS, l.iti. \v (\c Trinitate, cap.
ap. .1. 16.
:i7M h \l i; \l \«. Olin l'l: 1.1»
iic modo habeanl liom volub Qualiti 1 suti 111 loquantoi . tt tno u 1-
ioo otnnia simul in uno < ideanl . non moni . 111 lequenti mernbro qu
nimiii loqui ad altemm aliquid buj iii.
de coni eptu cordii lui . el i< non erit Primo indui Ue rationai • t au< to-
looutio inter Angelo 1 il 1 ni dendse lunt.
."».
Vdhuc, ' iregoi ius in libro I \ Oia \n dii l \ Kaailii qua* .iddu 1 1 >uni in ..
logofum dicil \ i Quid esl quod non vi- contrarium, di< rndum qu m
deal , <|ui \ identem omni i videl '
? - Rl ostendil nisi 1 susani, quare nobis I •
toquitur de Vngelis: cum ergo quilibel indulsit usum ierm< >n -

. qui
Vngelus videl omnia \ identem, quilibel 1 1 profertur ad alterum di
\ idel omnia, el qus in Be îni, .1 qua di liii' liiin ;il) ipso loqn ' t |m 1
in alio : ergo nulla indigent loculione. concedendum qnodai nuda ef inii eat,
(i. Adhuc, Gregoi iu^ super illud Job, 1
anima viven mna,
1
1 di lormooe non t
xwiii, 17: Non adsequabitut ei aurum nteremur sed <\ hoc non sequitu :
vel vitrum : dicit, quod « in resurrectione quod niilln niiiu mentts et nullo signo
corporibus glorificatis sanotorum unius- indigeremus ad hoc, quod unui alteri
cujusque mentem ;il» allerius oculis •
mceptua buos maniii starot nnde etiam :
membrorum corpulentia non abscon- Angeli tali sermone non ntnnlnr, nisi aa-
del -. » Cum ergo in Angelis nulla sil cor- suraptis corporibua.
pulentia, mens unius non absconditur ab Ad ai.ii u dictum Basilii, omni aodem ,\
alterius spiritualibus sive intellectualibus modo Bolvendnm aal qni idem : 1
oculis : et sic sequitur iterum, quod non est.
est uccfsâria locutio. An aliud dicendum, quod Gioasa Bu-4

7. Adhuc, [n luminibus corporalibus per epist. I ad Corinth. iv, •">.
I< quilur
sic est, quod ad hoc quod unura mani- de lumine divino, qnod in ju« I i- i<j per-
festetur alteri, aib.il exigitur nisi directa luslrabit et manifestabil conacien m-
oppositio, et quod inter ea non sit me- nium et omn bus, ita qnod non est ne-
dium prohibens, ut dicit Anselmus:et 1 bso quid de se vel aliis indicet. Sed
quod proportionata distantia distent ab tale lumen non est angelices intelligen-
invicem, ita quod non niuiis ab invicem tiae : imo illud multa clansa tenef in -
sinl elongata. Cura ergo duo vel plures ipso: et ideo ut illa pandantur alii, indi-
Angeli sinl lumina intellectualia, nec g< t locutione spirituali, etai non corp
intcr ea sit mediuni prohibens, et sint ad rali.
invicem ordinata, nec nimis ab invicem An aliud dicendum, quod AugustinuaJ

elongata, videtur quod unum seipso ma- loquitur de cognitional evisione in Ver-
nifestetur alleri, et quidquid est in ipso bo, quse non erit volubilis, sed in uno.
ergo inter ea vana esset locutio, et ad Sed de conceptis in mente Angeli, -i de-
niliil ulilis. beat conferre de hi- Angelus qua? et qu -
liter talia manifestet alii Anj:elo. oportet
Solutio. Solutio. Dicendum, quod Angeli lo- quod liabeat cogitationes volubiles, scili-
quunlur ad invicera, 11 1 dicit (ilossa, et cet hinc illuc. et inde huc, et quibu- si-
Damascenus, et in Apocalvpsi expi -

gnis talia interpretetur ad alterum.
legitur,et Daniel.x,9 el II, et Zaehar.i, 9 Propter quos motus dicit Augustinus 5
.
et 14 : et ex quo haec auctoritas expresse et ponitur in libro I Sententiarum, dis-

promulgavit, con<entiendum est ita esse. tinct. XXXVIT, quod Deus movet creatu-
1
S. Greoorii s, Lib. IV Dialogorum. cap. 33. 30.
5
Cf. etiam, Lib. II Moralium, cap. 3. S. Aioustim"?, Lib. VIII super Geaesim ad
2
S. Ghegorius, Lib. XVIII Moralium. oap. titteram. eap. 26.
?
i\ II P -I M. THEOL. TRACT. IX, Ql EST. 33. 379
ram spiritualem pertempns, etsi non per

locum.
t.5. An dicti m Gregorii omni eodem modo
respondendum esl quia ioquitur de \i- : MK.UIUU M II.
Bione qua est in Verbo, ad quara mani-

Festandam noa est aecessaria locutio, Qiw strmone Angeli loquontur '
?
-.'.I potius ad illa manifestanda qus
clausa aunl In conceptibus A.ngelorum.
t.6 An \i.iin dicendum, qnod Gregorius Si.c.i RDO quaiitur. QuO scrumuc lo-
loquitur de visione Dei in glorificatis, quantur

qucB pars beatitudinis esl : illud enira 1 . El dicil Glossa Buper epist. I ad
quod de Deo concipit, corpulentia non Corinth. xiu, I, quod nutibus e1 signis
absconditur. Unde beatus Bernardus in loquuntur. E1 videtur inconveniens : au-
libro \ de Consideratione ad Eugenium tus enim potius deservit demonstrationi
dicil : c beata \ i>i<> videre Deum in visus, quani looutioni : el sie videtur,
- lipso, videre Deum el in meipso, \i- quod per nutus non proprie tit locutio.
dere omoibus beatis » Unde ul
et in ! 2. Adhuc. Basilius in auctoritale prae-
plenum sit gaudium, corpulentia non inducta dicit, quod « si intecta et

* auda
abscondil quod de Deo anusquisque in aoiraa viveremus, ex i|>sis tantum men-
concipit nl adeamus de Deo in
: tis motibus et intenlionibus cogitatio-
l)<<», de l><<> in nobis, de Deo in omni- nuni alterutrum nosceremur. » Si ergo
Ims beatis. El bic dicit Augustinus in li- ooncordari debenl dicta Sanctorum, mo-
bro XXII de Civitate Dei, quotl erit in tus mentis eritidemquod nutus.et inten-
dispari claritate pax el gaudium. Sed tio cogitationum crit idem quod signum.
propter alios conceptus qui clausi sunl :{. Adhuc, Quaritur de signo, Quid
in mentibus Vngelorum el animarum vocaturibi signum? Aut enira est si-
beatarum, necessai ia eril locutio : quia gnum Institutum ad placitura, autest si-
aiiter a «I alterutrum non possnnt inter- gnum quod per naturam rem significat,
pretari. sicut fumus significat ignem. Si primo

il Ad dicendum, quod non
ri.riMi m est modo : tunc cum ressint plures quam si-
simile de lumioibus corporalibus, et ln- gna, ut dicit Aristoteles in I Elencho-

minibus spiritualibus : lu n enim cor- ritm :i
, oportebit quod unuin signum ad
poral«- de oecessitate natune babet, quod plures referatur, et erit sequivocum : el
mauifestel seipsum: lumen autera Bpi- tunc in Angelis queraadmodum in lo-
rituale sive intellectuale in libertate vo- cutione Jiomiiiuin generabil confusum et
luntatis habet, quod manifestet se vel falsum Lntellectum quod absurdura csl : :
non manifestel : el ideo si manifestal se, quia dicit Damascenus, quod sine vo< e
oportet quod per interpretationem Bat, proluto Bermone tradunl sil>i suas in-
quae est locutio. telligentiaa discretas el determinatas ln-
telligentias autem discretas el determina-
las iiuii traderel confusura et multiplex
signum.
i. Adliuc, Si per talia signa esset lo-
cutio, oporterel quod sicul in homini-
'
Cf. Opp. R. Alberti. Comment. in I Senten- Art. 2. Toiu. XXXIV ejnsdem editionis
tiaram, bist. tX, Art. lSad quant. Tom. XXV * S. Basiuus, Soper illnd lii-utoronomii, xxvu»
hujnsce novoE fditionis. Cf. etiam I- ,n Part. 9 : i ttentie, <•/ audi.
Summse de Creaturis. Tract. IV. Qusst. 60, Lristotxus, i Blenchoi um, cap. I .
iiNO I» \l.i: M \(. Olil). I'l: l.h
bui doctrina el <li^« -
|
* i i i .
ignoi uni pi - lei l«" utio - t in \ portel quod
i edil loi utionem ractara ad inlellei lum quan loqiiunlur, -ili . III-
eo quod talia signa non lunl ead< m Bpud lentionum i i um <j I intelli-
omnea : ita apud tn qu< H ntia .11- •
lii i
qu illa unui
oporterel eo priua «li-< ere intentiom m tngelus ii"ii iniiiif. -t.ii- 1
alii
Bignorum, «•! poatea loqui |" i ea i quod ceptui «|n.<- habel in neipso • \. oportet,
abaurdum eal : .ngeli enim vel in Vei bo quod illffi -|" « u - linl nota rei um <!<•
vol per api ciea « oncreata. sibi noliliam quibus loquuntur : alitei enim unua Nu-
habenl rerum, ul in antehabitia deti i gelus non inlell <!•• quibui lo-
minatum eat, el de n«»\ o notiliam non qnitiir uliu>.
accipiunl per doctrinam, vel inventio"
nem, vel experimentum. 8i aulem sun §<. i.i no. * "ii« edendum •
uf <Ii-
signa naturalia rerum de quibua loquun- cnnl Sancti, quod nutibu tignis l«>-
tur :
aut Bunl communia, aul convertibi- quuntur \n_'«-li, quod
«-i .««I loculu
lia. Si comraunia : tunc determinatum ti i.i exiguntur : convenio t lumi-
intellectum de re non faciunt, commune nia intelligentiae angelicae *uj.
enim non esl proprium nisi secundum rei de qu.i vult loqoi : et baec sp
potentiam, ut docel .ristoteles in fine vocatur tignutn per quod loquitor An-
Becundi Priorum : nec ex ipso ostende- __' < •
I u - . Sei undum «-t volonl
retur res, nisi fallaciter
Becundum falla- standi alteri Angelo conceplum suum
ciam consequentis dicil enim Aristote- : hoc a Basilio vocatur inieniio cogilatio-
teles in II Priorum, quod ex talibus itiim, in hunc enim linem tendil Angelni
signis syllogizare in secunda Ggura, in- loqu.-n«I«i : et dicll Auguatinus, qu«.«l in-
ducit fallaciam consequentis. tentio est voluntas cum Gne. I
Adhue, Augustinus dicit \ quod

.">.
etiam tertio innuitio per lumen intelli-
signum est, quod practer speciem quam gentiae a«l rem quam vult manifeatare
ingerit sensibus vel cogitationi, aliud ef hnec vocatur nutus. hi«it autem Au-
facit in notitiam venire. Et ideo refertur gustinus in libro XV de Trinitate*, quod
signum ad signatum, quia de signato formata cogitatio de ea re quam s< imua,
facit notitiam. Et si talibus signis in verbum quod interius in intell est,
lo-
quendo utuntur Angeli: tunc videkir, dispositum est. antequam vel dispoaitio-
quod signum nihil aliud sit nisi specii s nem accipiat aliquam vocis vel im _ -
intelligibilis de qua Ioquitur Angelus: et nem. Unde dicit de illo, quod nec 'irae-
cum iliae species sint in Angelis omnibus cum, nec Latinum est, nec alicujus lin-
et eodem modo a creatione, videtur guae habet souum. Kt <le eodem loquens
quod unus scit quod alius scit : et sic Damascenus.in lihro II d>- Fide orthodoxa
non erit necessaria locutio. sic dicit : « Rursus dividit rationalis ani-
Adhue, Proportionaliter locutio est
6. ma interius dispositum sermonem et
inter homines et Angelos sed inter ho- :
prolatum. Kst autem interius disp* ->itu>
mines non esset locutio, nisi ea quae sunt sermo, motus in excogitando tlnes sin"
in voce, essent nota? Unde multoties
passionum qua? sunt aliqua enuntiatione. si-
in anima nec essct locutio de rebus,

: lentes sermonem totum apud nosmetip-
nisi passiones quae sunt in anima, essent sos transimus, et in somnis disputamus.
nota? rerum, ut in primo Perihermenias Prolatus vero sermo et in syllabis et in
docet Aristoteles: si ergo proporlionali- voce operationem habet 1
. » Kt hoc e-t
1
S. Adgdstinds, Lib. II de Doctriua chri- 3 de Fide orthod
S. J. Damascenus, Lib. II
stiana, cap.l.
cap. 21.
2
Idem, Lib. XV deTrinitate, cap. 10.
: :
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. IX, QlLdBST. 55. 381
quod ili' it Daraascenus, quod tradunt silu tioneni luminis inlelligentis >ut rem de-
mi is intelligenlias quantum ad conceptus terminal i.
.jui suiit de rebus, et >u.i consitia quan- An uai i» dicendum, quod Bigna illa i
tuiii ,ul conceptus ijui sunt de operandis species rerum sunl Angelis concreatss :
sine voce prolato sermone. el licet in communi eodem modo siut in
Et hoc Bic prsnotato, facile esl re- omnibus Angelis per species concreatas,
Bpondere ad qua?stionem et ad objecta. tamen Becundum quod Btant sub con-
Ai> priiium ergo dicendum, quod nu- ceptu e1 voluntate, unus concipit per e ia
lus in sensibilibus deservit demonstra- quod aon concipit alius etad hoc quod :
tioni visus : sed nutus qui est innuitio et unus manifestet aliis quod concipit, ne-
directio luminis intelligentias ad rem cu- cessaria est locutio.
jus Bpecies concepta est in intellectu, de- An i ltimum dicendum, quod boc sim- a.i 6.
\ it I h iitioni spirituali et immateriali pliciter procedit : quia recte verum est
jo in argum nto esl faltacia oequivoca- Bpeciesenim intelligibiles Bunt notaa con-
lionis. ceptuum Angelorum, et i|>-i conceptus
Ad ALiun dicendum, quod motus men- sunl notas rerum de quibus loquuntur
ti> secundum Basilium, cum innuitione Angeli, sed Bunt notaa intelligibiles, nou
et directione luminis intelligentiae est sensibiles : quia, sicut dicit Damascenus,
nutus: et sic concordant dicta Saucto- locutio eorum est sine voce prolato ser-
rum. autem dicitur voluntas
Intentio mone.
manifestandi rem conceptam ab Angelo
loqueute, ut dictum est.
Ad dicendum, quod jam parum

A.Liuo
ante exposilum r>t quid sit signum esl :
enim species concepta sub voluntate WEMBRUM III.
manifestandi et innuilione luminis intel-

ligenliae ad res cujus esl species. \A ideo De organis Angelorum loquentium cl
A naturale, nec ad placilum, sed audientium*.

verbum esl intelligentiaa rei. El ideo ra-
tiones inductae de signo ad placitum,
vel naturali, nihil faciunl ad propositum: Tertio, Quasrilur il».' organis loquen-
- -innii enim priedieatur asquivoce de tium et audienlium.
_iiu ad plarituiu, et uaturali, et verbo Videtur, quod in Angelis debent esse
quod esl intellectus rei. Si enim esset lioguae, et aures spirituales :
communitas aliqua vel multiplicitas in I. enim non posset assignari,

Aliter
illi- v iuuuitione sive directione qualiter verbum ab uno procederet in
lumiuis intelligentiaa ad rem cujus est alterum locutio enim non fit nisi verbum
:
lum, -t itiiu determioaretur et appro- procedat adicentead audientem et id :
priaretur, ila quod in eo eui loquitur Au- quo verbum formaturjinguse habetactum
gelus, nulliiui generaret confusum vel et vicem et id quo recipitur, actum
:
incertum intellectum. habetauris: et ita videtur, quod sniri-

Ti.u Bocetiampatetsolutioadsequens: tuales aures et tinguse sinl in Angelis.
quia talia signa non sunt sicut sunt apud Sieut et Apostolus nominat linguam di-
homines, sed sunt conceptus et species cens, I ad Corinth. xm. Si linguis
I :
et verba intellectualia rerum per innui- hominum lorjunr, et Angelorum.
, Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- Creaturis, Tract. IV, Qusst. 60, Ait. 3. Tom.
;in. Dist. 1\, Ait. 16. Tom. XXV bujusce X\.\t\ ejusdem editionis.
editiouis. Cf. etiam ! Part. Summae de
U82 h \l i; M \d, n|;|» |'|; 1 D
2 \dliin ,
l.ii- . \\ i, 1 i , ilr itlll ... • t li'.< \
COrpOI '•, ili\il BC ai ii i< <li< iiduiii. qu 'I n<jii
\ idelur quod e1 Vngelui habeal : in hoo mile de Vuêlo, et anin iU d«

i
llilll slinilrs Mllll , OUOd lUIll llli-t.Ui pore quia iiiuii.i
p
<
j i *
—
spiritualei rationales, non es materia iluin ii.iiiu iin

i orpoi o i
exlsten! habet urganici
Bed oomra. Contba : Lingua instrumentum corpo- a < "i pore. Vn lutem uull
i iiin esl , el .iui is Bimiliter : inlnl < irp 1 1- < -t m tui, <t mill.iiii habel potenl
i e e n iiui.r est in Ingelo : ergo nibil aicam : t uimpb di-
lilluin esl in <•<>. catur halx inum <[ in Ahgelo, nisi inl anagogii ini signi- aa?pe Ggurii corporalium deecribuntur,
fieationem referatur, ui dicil Dionysiui siiut in [ii a li.ibiii- in quaestione de figu-
iu libro de Ccelesti hierarehia, ubi dicil i u corpot ii iii dtetum eet.
sic : « Olfactivum vero Bigniiical discre» tji 00 i.\ < •ontraiiuiii objicitur, •
tivas viilulis : illml Buper intellectunt dendum eet, <|ui.i proeedit.

suave olentis distributionia, quantum
possibile, receptivum : el eorum quaa ak
non sunt, per scientiam discretivum el
omnino refugitivum. Aurium vero vir-
tutes illud particeps el gnosticum divinse \u.\ii;i;i \i iv.
inspirationis susceptivum '. » Unde lin-
gua in Angelis nec materialis est, nec / Irum omnes Angeli omnibus loquantur,
virtus organo determinata : sed potestas vei quidam quibusda n '/ *
intellectualis inlerpretandi suos concep-

tus ad alterum, lingua vocatur ab Apo-
stolo secundum anagogicam significatio- Quabto quaeritur, Itium omnes i mni-
nem. bus loijuantur, vel quidam quibusdam l
Aii i. Ad 1'iumim objectum dicendum, «juod \A videtur, quod non omnes omni»
verbum Angelo non procedit
a dicente bus.
in audientem per aliquem spiritum me- I . I ad Corinth. \m. 1 . super illud :
n
dium, qui sit verbi vcliioulum, sicut est linguis, Glossa : Linguis quibus j»ra-
in locutione hominis : sol ab uno for- positi minoribus quod de pei voluntate
matur in altero, quando per intentionem primi sentiunt, significant. » Ergo vide-
communicandi sibi suos conceptus diri- tur, quod majores minoribuf loquantur,
gunt ad invicem sicut quod est in uno : et nou omues omnibus.
speculo, formatur in altero direete sibi '1. Adbuc. Dama-cenus in libro II de

opposito, per processum luminis de uno Fide orthododa « Qui eminent, inferio- :
in alterum per reflexionem. Kt lue di- ribus tradunt suas intelligentias usi-
3
cuntur inlerpretativaa potestates et audi- lia , » tradere autem intelJigentias
tivae in Angelis secundum anagogk i
"ii-ilia. est loqui, ut habitum est erg :
1
S. Dionysids, Lib. de Coelesti hiei ajchia. Creaturis, Tract. IV, Quaest. 6u, Art i. Tora.
cap. 15. XXXIV ejusdem editionis.
2
Cf. Opp. R. Alberti. Comment. in I Senten- 3
S. J. D.vmascencs, Lib. II de Fide orthodoxa,
tiarum. Dist. IX, Art. 15. Tom. XXV hujusce cap. 3.
novaeeditionis. Cf. etiani l»™ Part. Summa 1

de
I.\ II l\ sr.M. ini;o|.. TRACT. IX. QUiEST. 35.
videtur, quod eminentes inferioribua lo- dehumanisadministeriumpertinentibus:

quantur, et non e converso ergo non : aut est gratuita, aul naturalis. Si gra-
(timirs omnibue loquuntur. tuita: Lunc plane falsura est : in omnibua
:>. Adhuo, Dionysius, « Superiorei enim gratuitis Buperiores uiajorero ba-
illuminant inferiorea : » illuminare esl bent oognitionem, quam inferiores; et
tradere intelligentias el consilia : el li"<- sic tantum superiores loqucrentur infe-

«•-i loqui, ut dicit Damaseenus : ergo rioribus, elaon e converso. Si de natu-
videtur, quod superiores tantum inferio- rali: cum naturalium oognitionem omnes
ribua loquuntur. a oreatore acceperint, omnes oranibua

1
v : loquuntur.
I. Iu imllii ordine sic est, quod infe- Si quis dicat, quod Deus revelat assi-
rior non potest loqui superiori: discipu- stentibus sive superioribus plura de lii*
lus enim loquitur magistro, servus do- quae pertinenl ad assiatentiam : mini-
mino, et siodealiis: sed ordines ajtgelici strantibus autem Bive inferioribus plura
maxime sunt ordinati: ergo videlur, reveial de lii^ quaa perlinenl ad custo-
quod et in illis Lnferior potest loqui .su- diam el sic de pertinentibus ad virtu-
:
periori. tem assistricem superiores Loquuntur in-

Adhuc, Dionysius dicit, tractans feriofibus, de pertinentibus vero ad vira
illutl l-.ii.c. i \in, 1: Quis est iste qui ministratricem inferiores Loquuntur su-
ven it de Edom ? quod inferiores quaestio- perioribus. Iloc erit directe contra Dio-
nes laciunt superioribus qusrere est : et nysium. Revelatio enim illa lit pertheo-
loqui : ergo inferieres loquuntur superio- phanias Dea desoendentes in Angelis
a :
ribus : ergo omnes omnibus. in omnibua autem tam pertinentibus ad

;{. Adhuo, I ;ul Corinth. xiv, 80, Buper assistentiam, quam pertinentibus ad mi-
illul : Quod si nlii rrrrlaium fuerit se- nisterium, Lheophaniae semper descen-
denii, prior iaceatf Glossa: « Aliquando dunt per superiores ad inferiores : ergo
datur inferiori, qu<»d non datur supe- superiores loquerentur inferioribus, et
riori. » Gum ergo Ecclesiastica hierar- non e converso.

chia descendal a ocelesti, etiam inccelesti
hierarchia datur inferiori, quod non da- Soixno. Dicendum, quod oumes om- soiuiio.
tur superiori : et de hoc potest inferior nibus loquuntur. Sed aliud est loqui
loqui superiori, et illuminare ipsum. Bimpliciter ad interpretationem conce|>-
i. \dhuc, In prashabitia probatum est, tus : hoc enini est de naturalibus Ange-
quod Angeli inferiores aliquid didicerunl lorum, el non pertinet ad distinctionem
ab Ecclesia e1 ab Apostolo de mysterio assistentium et ministrantium. El aliud
Incarnationis : constat autera, quod ho- est loqui ad illuminationem : illuminatio
mines in carne existentes inferiores sunt enim lumen per theophanias descen-
est
Vngelis : iu ordine bierarchiaB ad dens a Deo et his purgatur Angelus a
:
hierarchiara inferior loquitur superiori, dissimilitudinis habitu, et illustratur <li-
et illiimiii.it eun (\<- quibusdam. vino lumine, quo ponitur iu sirailitudi-

VI hoc dixerunl
quidam, quod Angeli nem luminis divini, et perGoitur per
Bunt ministrantes, e1 assistentes: et mi- reductionem et conversionem.
uistrantes plura cognoscunl ad ministe- Dicendum ergo, quod oranes omnibus
rium pertinentia, quae sunt circa nos, <•! loquuntur locutione simplici e1 naturali,
de his loquuntur superioribus. Assisten- quae est interpretatio conceptuum : sed
autem cognoscuot de divinis,
[>lut;i superiores inferioribus Loquuntur locu-
le liis loquuntur inferioribus, el illu- tione ad illuminationem pertinente. Se-
minanl eos. Sed hoc stare uon potesl : cundum hanc enim Locutionem dicil
qma sive illa cognitio sit dr divinis, Bive Dionysius, qnod « lax divinitatis eal per
384 l». Al.i; m M. ORD i-|{ ed
|n iin.i rni di i et per media ultiraa red \i< ilild dictradum, quod ho< verum *
cen Et, /mIi.h. ii, i, inper illud : i, quod aliquid didicerunl tngeli -» 1
Curre, tt adpuerum istum, di-

loquere Kccleiia di Incarnationis quan-
cent : Absque muro habitabilut Jeru* lum ad circi rium el de-
wlem, Gregoriui dicit, quod Angelui terminantia ipaum quantum ad lempui
luperior de media hierarchia loqueba- et locum et • tl ectua ed ilinminalio
iui Angelo inferiori de infiroa hierar- bujuamodi diaciplinam aemp
perficiens
, ln,i iIIiiiiimi iml" * niii : et ille illumina- descendens fuil tecundum ordinem tbi
vii Prophetam de boc, quod absque phanis a I» talii enim c* pe- > .
/////'•'/ habitqbitur Jerusalem, i i 1 1

1
• *
n t ;i 1
1
-. fuit hoc modo quo Angeli
Et de hac ratione procedunt primse boni etmali experimentalem babent co-
trea rationei inductae. gnili >nem, ut in prsbabitia dictum eat :
idobUct. l. Ad quod primo objicitur, dicendum

ld el eaael imperfecta, niai theopbania di
ininil locutione qus eal limplez inter- luperde» ;ndente perficeretnr.
pretatio conceptua, omnei omnibua lo- Ai> bolj nonn qiue im mnt, <li-
quuntur, <'i superiores inferioribus, el e cendum <|ii<><l non ralent, et bene im-
converso. probata mnt.
Ad objeci.t. Ad ai.h d dicendum, quod quaerere non
est loqui a<l illuminationem, ledeal petere
illuminationem, el expetendo illumina-
tionem interpretari conceptum cordis.
Adobject.3. Al) ALIDD diceildum, quod quanilo MEMBRI M \.
revelatio lit inferiori in Angelis, theo-

pbania descendit in Angelum a Deo : <t Utrum Angeli omsua vel qusedam lo~
de hac potesl loqui inferior superiori quantur* ?

locutione interpretativa, sed non ad illu-
minationem ;
quia illuminatio abundan-
lior est in superiori, quam in inferiori- Qcurro quaerilur, Utrum Angeli om-
Simililercum datur inferiori, quod non nia,velquajdamloquantur?
datur superiori in Ecclesia, merito Eo- Et videtur, quod non omnia : de qui-
clesiaefit,et merito humilitatis,- de quo buadam enim cognitionem habent per
dicitur, Matth. xi, 25 : Confiteor tibi, revelationem v.rbi : et illa cognitio non
Pater,Dominecceliet terrse,quiaabscon- est omnibus coromunis per revelatio- :
distihsec a sapientibus et prudentibus, nem enim talem quaedam scit nnus, quae
et revelasti ea parvulis. Et de hoc infe- non scit alios ergo de illis non est :
rior potest superiori interpretari, sed omnibus commnnis loculio.

illuminare eum non potest, quia solus Sed contra hoc est, quod in homini- s<
iile illuminator verus est, qui itluminat hus homo naturali interpretalione pot-
omnem hominem venientem in hunc est loqui et de revelatis per gratiam, et
mundum. Et ideo dicitur, Malth. xxm, de scilis per naturam : cum - Angeli
8, ut dicit Augustinus in libro de Magi- non sint inferioris potestatis quam 1. -
stro, quoil « unus est Magister uoster, mines, omnes Angeli ad invicem pote-
qui in ccelis est : et quotl frustra extra runt loqui et de revelatis perverbnm, et
lahorat lingua Doctoris, nisi intus adsit de omnibus aliis conceptibus naturali
illuminatio conditoris et gratia. » interpretatione.
1
Cf. Opp. Comment. in 1 Senten-
B. Alborti. Creaturis, Tract. IV, Quaest. 60. Art. 5. Tom.
tiarum, Disl IX, Art. 14. Tom. XXV hujusce XXXIV ejusdem editionis.
aovae cditionis. Cf. etiam l* m Part. Summae de

[N ii p. sum. rnEOi n; \<;r. ix, qi est. 35.
\i> bog dicunl quidam, quod tribufl loquantur ad animas, el ad Be invicem,

modis loquuntur Angeli, scilicel facto, et ad Deum?
verbo spirituali, et resultatione ejus El hujus qusestionis determinatio su-
quod esl io uno in alterum, sicul paulo menda ex verbis Sanctorum.
esl
ante dictum est de duobus Bpeculis. l.Dicitenim Augustiuus iu libro XI

Pacto, quando aliquis facit aliquid coram super Genesim ad litteram : « Deus per
. quo Facto ille s< it quod ante nescie- Angelos suos loquitur animse hominis,
li.it. ex Facto ipso notitiam accipiens. Bive in exstasi spiritus corporalibus
\ rbo Bpirituali, Bicut per speciem rei imaginibus, sive ipsis sensibus corporis
de qua loquitur voluntate manifestandi aliqua sensibili specie prsesenlata ad vi-
illud lumen intelligehtis dirigit, et in- dendum vel audiendum ». »
nuit alterum ipsum : sicut ante dictum -. Adhuc, Gregorius in libro II Mora-
est, quod Vngeli loquuntur. El liis duo- lium : « Loquitur Deus ad Angelos
lniN modis dicunt, quod omnes omnibus, Banctos eo ipso quo eorum cordibus in-
el de omnibus loquuntur, tam de gra- visibilia sua ostendit, ut quidquid agere

tuitis, quam de naturalibus. Tertio mo- debeant, in ipsa contemplatione verita-
do, quando unus ostendit alleri <{uo<l in tis legant, ut velut quaedam pra3cepta
ipso resultal <!<• theophaniis divinis : vocis, sint ipsa gaudia contemplatio-
ut unum Bpeculum ostendit alteri nis'. »
qu',)'l quando Bibi opponitur

es1 in ipso, ; !- Adhuc, Gregorius, ibidem, « Vox
undum processum lurainis divini et : Angelorum cst in laude conditoris admi-
uon omnes omnibus nec de omnibus ratio intimae contemplationis. »
loquuntur : multa enim resultanl in bu- Adhuc, Gregorius in

l. libro XXVIII
perioribus, quas non resultant in infe- Moralium « Locutio ad : nos. intrinsecus
rioribus de illuminationibus divinis, de facta, visio potius csl quam auditio :
quibus inferiores mm possunt loqui bu- quia dum seipsum sine mora sermonis
perioribus, cum locutio nihil aliud sit insinuat, repentina luce lenebras uostrae
quain interpretatio ejus quod est in ignorantias illuminal l

. »
irde vel in intellectu. El hoc videtur 5. Adhuc, Gregorius

Mora- in libro II
mitii bene et satia rationabiliter <lilium « Locutio animaa ad Deum, e1
'
ctum. verba animarum ad ipsum, sunl ipsa

desideria aam si desiderum sermo non :
essct, Propheta non diceret : Desiderium

MElMBRUBi VI. cordis mei audivit auris tua*. »
('».
Ailliuc, Gregorius, ibidem, « Dia-
Utrum Angeli eodem modo loquantur bolum loqui ad Deum, esl omnipotenti
ad animas, et ad se invicem, et ad majestati ejus nil posse celare. »
Deum 1
? Adhuc, Gregorius in libro XXVIII
7.
Moralium « Spiritum Dei quasi quae- :
dam verba uobis dicere, esl occulta vi
S cro quaeritur, 1'truni eodem niodo ea quoe agenda sunt intimare, el cor ho-
•
Cf. Opp. B. Alberti Magni. Comment. in S. Grkgobius, Lib. II Moralium, cap. 5.
'entiarum, Di>t. IX. Art. 13. Tom. XW • Idf.m,Ibidem, Lib, XXVIII, cap. J.
hujusce nova; editionis. Cf. etiam I*™ 1'art. •

Idxm, Ihidem, Lib. II, cap. 6.
Summae de Creaturis, Tract. IV, Ouaest. 60, Vutgata habet, Psal. i secund. Hebr. 17 :
Art. »'..
Tom. WXIV ejusdem editionis. parationem coriis eorum audivit auris tua.
- \ iTWCs, Lib. XI supei Genesim ad S. G -. Lib. XXVIU Moralium, cap.
, im, cap. -•
XXXII
I). \| .|{ M \G. ORD l'l: 11»
iniiu ignarum, non adhtbito itrepitu et corpo

tarditate Berraonis, peritum repente de aasumpti . i ul li u,
absconditis redderc Cum vero pei Ku Vbrahum li potuit, qui
g< liiin, voluntatem suara Dominui in- modo \ |J intur.
dicat, aliquando eam verbis, aliquando Miquando i
n-
rebus demonstrat, aliquando »imul ver- tii . .1 cunn 'i<- no .,
bis et rebus, aliquando imuginibus cordis « // < 1 Filiu

oculis ostensis, aliquando imaginibus el /////// h< ,,< complacui*. Miquando U
ante corporeos ocuios ex aen assumptis, renia substantiii in loqueodo utitur,
aliquando coelestibus Bubstantiis, ali- nt. Nuim 11, 2K, <„ tngelum , 1
quando terrenis, aliquando Bimul terre- asinae bumana verba formavit. Aliquan-
nis el ccelestibus. Nonnumquam vero do vero terrenis el ccelestibus substantiis

etiam per ^ngelum humanis cordibus ita loquitur I >.-tj — . gii ut, Exod. m » el seq.,
loquitur, ut ipse quoque Angelus mentis et, Exod. xix, 19, ad Moysen in raoo
obtutibus praesentetur. Verbis namque Sinai loquebatur, cum ju-«.i«.ni-
per Angelum Loquitur, cum nihil Deus verba edidit, ignem rubumque
imagine ostendit, sed supernae verba lo- atque aliud -
aliud in
cutionis «Liitlitiiitiii^, simt dicitur, Joan. junxit. Aliquando \,< r Ai 1 bumai

xii, 28 : Et clarificavi, et iterum clarifi- cordibus 1 Angi loram pi
cabo. Neque enim Deus, qui sihe tem- virtute buse inspirationis infundit, Bicut,
pore vi impulsionis intimae clamat, in Zachar. 1, li : Dixilad me Angeita qui
tempore per suam substantiam illam loquebatur in n
vocem quam incircumscriptam

edidit,
tempore per humana verba distinxit, sed Ex bis patet, qualiler Deus loquitur
de ccelestibus loquens, verba sua quae ab Angelo, el qualiter animae, <-t qualiti
hominibus audiri voluit, rationali crea- anima Angelo, et qualiter anima h

tura administrante (hoc est, Angelo) foret qualiter diabolu* h
mavit. Aliquando auteni pcr Angelos et quod locutio in omnibus bi- modis esf
loquitur Deus rebus, non verbis, cum cum voluntate manifestandj ptum,
niliil verbo dicitur, sed ea quae futura et curn voluntate tradendi ihtelligentiam
sunt, assumpta de elementis imagine et Damasi enus
consilium, sicut dicit : 1 t
nuntiantur, sicul Ezechiel nil verborum tamen propter modos dv non pot- - -
audiens, electri speciem in medio igoi <-st j^ta locutio dici d- istis ni-i aequi-
vidit '
: per quam Cbristum bominem et voce.
Deum intellexit. Aliquando vero per Patet etiam ex dictis, quod alquando
Angelos verbis simul et rebus loquitur, loquitur Deus per seipsum, aliquando
sicut, Genes. 111,8 : Cum audissent oocem ministerio creatura? spiiitualis vel etiam
Domini Dei deambulantis in paradiso corporalis. Et quando loquitur minisl -
ad auram post meridiem, abscondit se rio creaturae, actus loquendi Dei est sic-
Adam uxor ojus. etc. Aliquando lo-

et ut primi moventis, et creatura? sicut
quitur imaginibus cordis oculis ostensis, ministrantis. Et quarido loquitur per
sicut, Genes. xxvui, \- et 13, Jacob Angelum,"qui media creatura est inter
dormiens summitas
vidit scalatn, cujus Deum et hominem : ita ex otQcio con-
ccelum tangebat, et Dominum innixum venit ei notitiam Dei ponere in animam
scalce desuper. et Angelos descendentes hominis.
et ascendentes per eam. Aliquando lo- Patet etiam solutio duorum quse ab
quitur animse hominis imaginibus ante aniiquis quaeri solebant quorum pri- :
1
Cf. Ezechiel. 1, 4 et seq. ;
Matth. xtii, 5.
IN II P. SUM. IIM.i»!.. TRACT. IX, QUfJST. 36. :\s:
lniini est, Cum Vngelus loquitur Inge- Secundum est, utrum sicut homi- in
lo, utrum exigatur distantia proportio- nibus, audiens velit uolil (dummodo qoq
nata ad quam audiri possit, el ultra sil impedimentum audit loqueQtem : ita
quam uon audiatur? Constat enim, quod >il in Angelis, quod audiens velit nolil
si loquilur non assumpto corpore cum audial Angelum. Ad boc

loquontera
Vngelo vel homine, tunc uon exigitur enim dixerunt antiqui bene, quod Bi lo-
distantia localis, Bed ita auditur longe quitur locutione ad illuminationem per-
(li>i,ms sicut prope existena, dummodo tinente, duabus pot sstatibus toquitur,
voluntatem babeat se m tuifestandi illis scilicet potestate manifestandi concep-
cum directione speciei intelligibilis ad timi, et potestate inclinandi audientem
ipsum, cum nutu sive innuitione ad rem ;nl audilum el consensum ot ideo sic :
de qua loquitur. Si autem loquitur as- loquentem audit Angelus, el etiam ani-
Bumpto corpore, tunc exigitur distantia ina hominis velil oolit. Si autem loqui-
proportionata, praecipue quando loquitur de naturalibus conceptibus suis, qod

lur ad bominem, quia tunc locutio spi- audit nisi velit : quia in tali locutione
ritualis commensuratur potentiis et ope- sicul loquens ordinatur pcr innuitionem
ribus organicis corporis assumpti, <[ui,i ;iil audientem, sic audiens ad loquen-
per illa lii sicut |>«t instrumenta. tem.
QUiESTIO XXXYI.
l)(> custodla Anarelorum.
Deinde qugeritur de custodia Angelo- Sextum, Utrum aiiquid aocrescat An-

ruin, de qua tractat Magister in libro II gelis <•* custodia ?
Setitentiarum, distinct. XI, cap. lliud

quoque sciendum est. Custodiaenim \n-
gelorum ad roissionem Vngelorum per-
tinet, et cum missione babet determi-
nari. MEMBRUM I.
El quaeruntur sex, quorum primum

<->\ de oecessitate custodiae. Clntiii custodia Angelorum sit
cundum,De effectu custodia3.

S necessai ia '
?
tinin, De modo custodiendi.
I i
Quartum, Utrum omnis homo cu-

Btodiatur, vel solus homo, aut non? Circa primum videtur quod non sit
Quintum, Utrum semper custodiatur, necessaria custodia Angeli.

vel non ? I. Augustinus in libro de Spiritu et
1
Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten-
Cf. Creaturis, Tract. (V, Quaest. 58, Vii. 1. Tom.
tiaium, Dist XI, Art. 2. .Tom. XXVII bujusce XXXIV ejnsdem editioi
nova- editionis. Cf. eliam I
,m Part. Summs 1
de
:m l» \l >B M KG ORI) Pfl i h
'>-
iiinuiii dicit, quod i anima i od < \ . lorum aulla
imaginem Dei fa< ta »• i i b ul nuila in-
terpoaita creatura formetur ab ip i pi i- 5. 8

in.i veritate ', - Sed i Vnêlu cu udi lecundum potentiara motivain
cum custoa semper Bupraponalui •
indura voluntalem imii
dito, Vngelus medius eril intei mentera ad ipftura Deura, < U
bominia ol priraam veritatem cum tui ndum ti-
argo boc esse non possit, Angelue homi- vam, quai ignoi .
indi-
nem non custodit. I
p ed
2. AdhucAugustinusin libroLXXXIM kngelura
Qusestionum : « Mentera ad imaginem rem ad
Dei factam volunt, eo quod nulla in er- ho quod \
posita substantia, a prima veritate lor- animae formantur ab i;
niaiur . » Ex boc sequitur idem quod -t finii Livae potentiae ,
prius : quia si Vngelus custodit mentem priaa : videtur ergo, quod secundum po-
hoininis, cum custos supraponatur cu- tentiam cognitivara non formenlur ab
stodito,Angelus ad veritatem iniormal Vngelo, nec custodiantnr.
mentem hominis et sic non informatur : Adhuc, Sicul Angelus disponil cogni-
immediate a prima veritate. tivam potentiam inslrnendo, ita disp
:{. Adhuc, Ad Bebr. u, 9, super il- nil motivam consulendo de fn. i
. t
lud : Eum autem, qu\ modico quam appetitu boni : et sic patet, quod nulla
Angeli minoratus est, Glossa «
1 i *
-
i t sic : esl inducta i sio.
« Non secundum naturam humanas Adhuc, Augustinus in libro l.\\\lll

6.
mentis minoratus est, se»l propter pas- Quxstionum dicit Bic, quod perfecta
%
sionem mortis. » Majores quidem An- ralio. qu .•!•

virtus vocatur, primo utitur
gcli homine, quia majores
possunt dici seipsa a.J intelligendum Deum el fruen-
sunt hominis corpore, majores sunl el dum, el caeteris irrationabilibua crealu-
animo sed in eo tantum, quod pec-
: ris ad societatem ntitur. » Sed illas ral -
cati originalis merito corpus quod cor- nales crealuraa n >n sunt nisi \
rumpitur, aggravat animam \ Natura Ergo anima utitur An_

vero humanae mentis qualem Christus dicit Augustinus Ln libro primo de ho-
assumpsit, quae nullo peccato depravari ctrina Christiana : « l ti esl aliquid in
potest, solus major est Deu>. Ergo vi- facultatem voluntatis as-u .-t ad
detur quod secundum mentem huma- aliud reierre quo fruendum Sed
nam factam ad imaginem Dei,Angelus utens in omnibus major est utili quo
non supraponatur homini ergo non : utitur. Ergo anima humana in hoc or-
custodit hominem secundum mentem. dine major est Angelo s<_-d inferior non :
4. Adhuc, Job, vu, 20 Quid faciam : est custos superioris, sed e converso :
tibi, o custos hominum ? Glossa : « Deum ergo Angelus non e?t custos animae, ut
dicit custodem hominum, sicut in Psal- videtur.
mo cxx.vi, I : Nisi Dominus custodierit I.\ contrarium hujus est,
civitatem. Sed Deus est sufficientissimus L. Quod inducit Magister in libro II

custos. » Ergo videtur, quod Angeli cu- Sententiarum, distinct. XI, cap. Illud
stodia non sit necessaria et quod non : quoque sciendum est, inducens illud
estnecessarium, non est in operibus di- Matlhaei, xviu, 10 : Angeli eorum in
3
1
S. Aogostinus, Lib. de Spiritu et anima, Sapient. ix, 15.
cap. 39. 3. Augostwos, Lib. I de Doctrina christia-
» Idem, Lih. LXXXM Qusestionum, »Jutf;t. 51. na?, cap. 3.
IN II P. SUM. Ilirni TRACT. I\, QILEST. 36. 389
lis semper vident faciem Patris mei esl .ngelorum, qua custodiunt homines.
qui in ccelis est. Ubi dicit Hieronymua : 8. Adhuc, Ei qui est iu via in qua est
Ingelos dicil eorum esse, quibus ad periculum casus, necessaria esl custodia
custodiam deputati Bunt. « l.t subdil : alicujus qui teneal ipsum, ne cadattsed
M igna dignitas animarum est, ul una- homo dum vivit, est in lali via \ ei
quaeque liahrat ab ortu nativitatis bus. indigei Vngelo custodiente, qui cadere
in custodiam sui Angelum delegatum. » non potest.
Ergo .ngeli custodiunt homines. Adhuc, Ad Galat. iv,
'.». ct 2 I :
2. Adhuc, [bidem inducit Gregorium Quanto tempore hseres parvulus est t non
Bic dicentem, quod « unusquisque habet differt <i servo, cum sit dominus om-
îlii bonum .ngelura deputatura
iiimin nium : sed sub tutoribus et actoribus est,
iu custodiam, et unum malum ad exer- usque <i<l prsefinitum tempus. Sed licet
citium. » Gum
enim oranes Angeli boni homo haeres sit regni ccelestis (ut dici-
nostrum bonum velint, communiterque tur, ad Roman. vm,17), tamen parvulus

saluti omnium Btudeant, ille tamen qni esl et infirmus, quamdiu vivit hac mor-
deputatus est alicui ad custodiam, eum lali vita. Ergo tutore et actore indiget :
specialiter hortatur ad bonum, Bicut le- sed ille non Angelus cu-
potest esse nisi
gitur de Angelo Tobiaa '. et de Angelo stodiens ergo indiget alio Angelo cu-
:
Petri in Actibus Apostolorum \ Simili- stodiente. Sed dicit Plato in Timseo,

ter et mali Angeli cum desiderent ma- quod « Creator nulli rei a se creatae ne-
1 iihominum, magis tamen hominem
n i gat aliquid utilium ad beatitudinem. »
ad malum incitat, et ad nocendum for- Ergo cum Angelus custos utilis ct neces-
tius in>t.it ille qui ad ejus exercitium de- sarius homini ad beatitudinem.Crea-
sit
putatus est. tor homini mittit Angelum ad custo-

Adhuc, Eccli. xvu. I . ; Inunam- diendum.
quamque gentem prssposuii rectorem.
Glossa, i Angelos. » Soldtio. Consentiendum est auctori- 8o | U ij .
.. Adhuc, [sa. i.mi. 6 : Super muros tatibus et rationibus ultimo inductis, et

tuos, Jerusalem, constitui custodes. dicendum, quod homini proficienti ad
'< Angelos. beatitudinem necessaria est custodia
Adhuc, I ad Corinth. w, 24, su- Angelorum dum est in via, propter
per illud Cum evacuaverit omnem multa perfcula via? qua3 occurrunt homi-
principatum : Glossa dicit, quod usque ni, a quibus cavere non posset sine cu-
ad diem judicii Angeli Angelis, et ho- stodia Angelorum.
mines horainibus, e1 Angeli hominibus Ad primum autem quod contra obji- Ad (i
pra?sunt. Sed non praesunt nisi ad cu- citur, dicendum quod fonnatione gratias
liam. I _ Vngeli custodiunt homi- gratura facientis solus Deus format men-
nes usque ad diem judicii : et sic vide- tem hominis et secundum affectum et
tur, quod necessaria sil custodia loge- secundum adspectum sed formationes :
lorum. pra^paratoria. multa. necessaris sunt, ut

6 Adhuc, In 1'salmo xc, II : Angelis facilius inducatur ultima perfectio et for-
suis mandavit de te. matio : sicut et Philosophus dicit, quod
7. Adhnc, Ad Rebr. i, 14 : Omnes virtus consuetudinalis et intellectualis
sunt administratorii spiriius, in mini- generationem et incrementum sumit ah
ium missi propter eos qui hserediia- assuetudine el doctrina : etpropter illas
tem capient salutis. Hoc autem ministe- prseparatorias formationes multum est
riumnon est nisi custodia. Ergo custodia utilis custodia Vngelorum.
1
Cf. Tob. v et vui, passim. * Cf. act. ni, 7 ot Beq.
I) \l l: M \i. u|;|i ci: l.h.
\.i • I'i ii n\i ,i \ eodi 'M ii odo * t •

endum i
t
1'onuntui l
ad ecundum. rli • 111, (Ti quorum pi
\ i
•
\n m.ii ii di< endum, >\ tod li< el homo quod
 I
|
I I ! I I I . I II . I I I I I I I II I I , •
|
I I I
illumin
in mente esl .1 qu ilea lint, el in Ghri to 1 iiin. E1 hc \ ubi
mens etiara human 1 altior \n.' lo, prop- citur Angeltt l >
i</\ti/<t,
ter quod etiam < hrit Lus \ ngelum it lnin'11 />/, habitacuio,
Blodera numquam babuil , ul in u quen* /' '
, .
• 1 -
tibus tomen prout patebit : in anima citax it eun I I
per redundantiam es1 corrupl i na- ' iderunt t atenm dt m

lis peccati, indigel homo multa pui S undua -!, qw d confoi lal ad lal
lione, et multa prasparatione ad Formam pcenilentiae, el 1 idmini-

ji.iii.i' el beatitudinis, propter quas ne- t. Et hoc signiflcaiui . III l
cessaria es1 custodia Angelorura el mi- 7 et 8, ubi Angelus dixit ad II am 1 um

nisterium circa hominem. fugerel Ji / ibel : Sut '/
\.i i. Ai» ai.ii i) dicendum, quod Deus Buifi- dis enim tibi restai l.t ministi
cientissimus custos est ex parte sui : ei panem subcineritium el vaa aq
honio custoditus infirmus <-st, et indiget Qui cum turrexisset, 1 et bibit,
pluribus : el ideo ei necessaria esl cu- et ambulavit in fortitudine cibi ii
siodia Angelorum. quadraginta diebus et quadrt no-

A.l ."-. An aliud dicendum, quud illa respon- ctibus, usque ad montem Dt II
sio inconveniens <>t, sicut probatum I -i. quod daemon ne

in objiciendo. instigent ad malum. II , tur,
Ail 6.
Ad
dicendum, quod in veritate
Ai.ni) Tob. mi, :!. ul)i sic dixil Tobia? de An-
homo utitur Angelo, et ministerio An- gelo Raphaele : Dxmonium ab - -
geli, ut dicit Augustinus : sed cum dici- licel uxore mea, ipst uit.
tur, quod utons major est ulili, distin- Q quod docet de

lartus is. 1 -t.
guendum est. Si enim dicatur utile, Daniel. ix, 22 el 2:5. dixit Angelus Da-
quod secundum naturse gradum ad aliud nieli Nunc i<ji : rem
lefertur quo fruendum est tunc verum : te, cl intelligeres. Ab exordio precutn
est quod dicit. Si autem dicatur utile, tuarum egressus est sermo : ego ai>
<juod per charitatem exhibet se ad usum veni ut indicarem tibi.
inferioris, cum superius sit naturali di- Quintus est, quod consolalur — 1 r I
gnitate : sic sa?pe servus ulitur domiuo, Tobise, v, 11 et seq., dixit Angelus To-
et nos usi sumus C.hristo, et utimurAn- biae : Gaudium tibi sit semper. Cui cum
gelis non : et sic est verum, quod utens dicerel Tobias : Quale gaudium mihi
semper major sit utili. erit, qui in tenebris sedeo, el lumen cceli
iion video ? Respondit Angelus Forti :
animo esto : in proximo est, ut a Deo
MEMllRUM II. cureris.

Sextus est, quod revelat mysteria per
De effectu cusiodiae Angelorum apparitiones et visiones. Et hoc signili-
catur. Genes. xvm, t et seq., uli tres
Angeli appaiuerunt Abrahae, et instru-

Seci NDO,Qua?ritur de effectu custodi;e. xerunt eum de sacramento incarnatio-
Opp. B. Alberti. Comraent. in II Sen-

1
Gf. Creaturis, Tract. IV, Quoest. 58, Art 2. Tom.
tentiarum, Dist. XI, Art.4. Toni. XXVII hujusce XXXIV.
nowe editionis. Cf. etiam I am Part. Surnraa? de
IN II IV SUM. THEOL. TRACT. IX, QUjEST. 36. 391
nis, <-t eorum dixil

iiinis Num celare : dereiinquebas prandium tuum, et m<>r-
polero Abraham quse gesturus sum, t/<<>< abscondebas per diem in domo
ctan futurus sit in gentem magnam <ic tua, </ nocte sepeliebas eos ego }
obtuii
robustissimam, et benedicendx sini in orationem tuam Domino.
iiio omnes nationes terra ? Isti duodecim effectus describuntur in
S ptimus est adjuvare contra hostes Scripturis k custodia A.ngelorum

et insidiantes. fea. icxxvii, 36 : Egressus circa hominem. Sunl tamen alia innu-
est Angeius Domini, percussit < t i>< ca- merabilia bona, quae proveniunt homini
stris Assyriorum centum octoginta </ui>i- c\ custodia A.ngelorum.
que miliui. Et, IV Reg. \i. 8 et seq., Et si isii duodecim accipi debeant per
ubi circa Eliseum apparuerunl equi artem, Bic possunl accipi, secundum
i el curi ii-. defendenl fs eum ;ih inquod « I uo exiguntur a<l perfectam cu-
sidiis Syrorum. stodiam, scilicel exclusio mali,et condu-
Octavus est, quod increpal pro deli- ctio ad bonum.
ctis. Judicum, u, l et 2 : Ascendii El penes exclusionem mali sumuntur
Angelus Domini de Gaigalis a<l locum septem de ist i> effectibus. Esl enim ma-
flentium, ei </it : Eduxi vos de . Egypto, luin triplex quod excludi debet, scilicet
et introduxi in terram, pro </<<.</ juravi malum malum |»(i'iia', et malum

culpae,
patribus vestris, ei poiiicitus sum, ut dispositionis sive ad malum culpae, si vr

non facerem irritum pactum meum vo- ad iiialinn pmnse. Malum culpae aut con-
biscum in sempiternum, iia dumtaxat sideratur in se, aut in causa instigante
ut non feriretis fosdus cum habitalori- ad ipsum. Si in se consideratum exclu-
bus terrx hujus, sed aras eorum subditur : lunc esl primus effectus, qui est
verteretis : et noluistis audire vocem absolvere a vinculis peccatorum. Si con-

meam. Cur huc fecistis
'.'
Bideratur in causa, dupliciter conside-
Nonus est, quod impedimen-
auferl ratur, scilicel penes instigantem, et pe-
tuin ad bonum, <! praeparat viam. Ma- nes modum instigationis. Si penes in-
lach. in, I : / ego mitto Angelum stigantem, est modus lertius, qui est
meum, ei prxparabit ci<in< ante faciem arcere daemones. Si cst penes moduni
meam. instigationis, est undecimus <jui «^st mi-
Decimus est, quod ducit el conducit tigare tentationes.
in via, Tob. v, 20 : Ego sanum ducam, Penes exclusionem pcenae duplex est
ei sanum tibi reducam filium tuum. Et, consideratio : pcena enim consideratur
ibidem, v. 2" :Credo quod Angelus Dei in se, <•! consideralur sccundum nocu-
bonus comitetur ei, et bene disponat om- mentum quo<l infert. Si consideratur in
nia quse circa <•><<>< geruntur. se, est effectus septimus, qui est adju-
Undecimus est, quod mitigal tentatio- torium contra hostes. Si excluditur se-
Des, 1
1 confortat ad virtutem. ' lenes. cundum nocumentum quod infert, est
\\\n. 2 i 'i 25 : Eca vir luctabatur effectus quintus, qui <'st consolari aflli-
cum ><>, scilicet Jacob, usque mane. Qui ituin.

<u videret quod eum superare non pos- Si esl exclusio mali quod disponit ad
w/. t>-ti<jit nervum femoris <'j«f>, et sta- malum culpse vel pcenae, accipitur duo-
tim emarcuit. Ubi <li«'it Gregorius, quod lnis modis : aul enim disponit directe ad
lucta signat impressionem virtutis ad inaliiin, aut indirecte. Si directe, et sic
bonum, tactus femoris debilitatem ten- excluditur, esl effectus octavus, qui <'>t
tationis carnalis. increpatio pro deliclis quae disponuntad

Duodecimus estj quod Deo o£fert ora- malum. Si autem indirecte, el sic <'\clu-
tiuii<-^. Tob. \ii. I - : Quando orabas ditur, tunc esl effectus nonus, qui est
cui/i lacrymis, et sepeliebas mortuos auferre impedimenta ad bonum,
392 n. \i r, m M, onn i»n 1 1'
Si autom i ustodiu m i ipitui in con idiendi e»t, u lat ut
rlui i
ione ad bonum hoc duobu • i i sonufl cl |-('i iim i|
di illinl iiiiui bonum aul csl e> partc llllll- I HIJ
intelloi lus, aul esl e t parlc alT( ctu« dc _' Vdhu< II detui \» i di-
poi tincntibufl ud Bolutera Si primo rno < tnin I i.ini.i-' eni iii libro II d< Fid*
dO| 1 1 1 1 1
< e8 1 elTectui quartus, qui thodoxa*, qui dicit, quod Vng<'lu«
docci i' <l 1 1 1 1 , Becundura quod <l<>- ibi, itlu intelligibilitei opei I
core accipitur de omnibufl pertinentibua autem ex prius 1 * . >

quod interiui
ad Balutera, Si esl bonura intelli ctua de operalur ad \ isiouem im
pertinentibus ad rovelationem el ad ad visionem intollectualem, ordinando
conteraplationem, esl i ITeclua sextus, phantasma el spi quibus perticiun-
qui csl revelare mysleria par appari- !in \ isione ,
I - \ idetur, quod Anj
tiones. custodianl in nob
Si autera est bonura affei in>. tri[ili<i- '>. Adhuc, Falsum videtur quod dicit
ter consideratur. Si autera consideratur Bernardufl Non bona :

>• ii
Becundura Btatum affectus qui non est rens. « Probatum eet enim per Auj
in proprio robore, Bed indigel confor- iiiiiu in antehabitis in libro \ll Con k
laiililius, cst effectus secundus, qui tionum, quod animabus ingerunt illu-
confortatio ab bonum ul peragatur via minationes per triplicem visionem, -'ili-
praesenti ,t . Aul esl secundum fervorem ce1 corporalem, imaginariam, el in-
affectus, qui duce indiget, ne fervore tellectualem. I ; \ id-tur . quod bona

deviet, ettunc esl effectus decimus, qui ingerant.
est ducere autem et conducere in via. Si i. _dhuc, Ibidem dicil Bernardus
esl ad bonum affectus impetrandum, quod Angeliu nm anima. Deus in
tunc ost effectus duodecimus, qui b1 i anima ille ut conturbernalis animae
:
orare et orationes defcrre. inest, Deus ut vita. Videtar ergo, quod

Angelus cum anima sit, non in <~-t
anima.
Adhuc, Beda « Nihil illabitur ani-
5. :
ME.MBUIM III. mae nisi Deus trinitas. Angelus >•
non illabitur animae.

De modo cnstodiendi 6. Adhuc, Bernardus in sermone 7
super Cantica dicit sic « Credimus :
Ainrelos sanctos adstare orantibus, et of-

Tertio, Quaeritur de modo euslo- ferreDeo preces vola hominum, ubi • l
diendi. tamen sine ira et discrepatione levari

I. Et ad hoc sumatur auctoritas Ber- puras manus perspexerint. »
nardi in libro quinto de Consideratione 7. Adhuc, Bernardus in eodem ser-
ad Eugenium Papam, ubi dicit sic : mone infra : « Non ambigo, quin gra-
« Inest Angrelis suggerens bonum, bona tanter in palatio colligant, quem dignan-
non ingerens inest hortans ad bonum, :
ter in sterquilinio visitant. » Krgo vide-
non bonum creans\ » Ex hoc videlur, tur. quod modus custodiendi sit hic
quod Angelus sit in nobis ut suggerat et visitare, et post mortem colligere in pa-
hortetur ad bonum non ergo modus : latio.
1
Cf. Opp. B. Alberti. I
a
Part. Summa? de 5.
Greaturis, Tract. IV, Quaest. 58, Art. 3 Tom. 3 s. J. Dama-cems. Lib.II de Fide ortbodoxa,
XXXIV novaj editionis nostrse. cap. 3.
8
S. Bernakdus, Lib. V de Consideratione, cap.
IN II l\ SUM. rHEOL. TRACT. I\, (M KST. 36. 393
Adhuc, In Psalmo xc, II

8. Angelis : corpori : ergo secundum hoc babuisset
suis mandavii dete, ui custodiant te m Angelum custodem, quod omnino absur-
omnibus viis tuis. I.i ili>it il>i, \. [3 : dum est.
Super aspidem, etc. Et, s. I- />> >>>>>- :
nibus portabunt te, ne forte offendas ad Ad primum quaesitum dicen-

Solutio. soiutio.
lapidem pedem tuum. Videtur ex hoc dum quod modus cuslodiendi Angeli
accipi, qood modus custodiendi non est diversus esl secundum diversos effectus
nisi in remotione contrariorum. custodisB., sicut paulo ante dictum est.
El aliquando Angelus per efTectum est

I i nidi - juxta hoc quaeritur, Utrum intus in corpore contubernalis animse,
Angelns habeal hanc poteslatem custo- aliquando eoncomitans per corpus as-
diendi animaa ex natura vel gratia? sumptum, el ordinando species ad ima-
Videtur, quod aon ex natura : ginationem el inlellectum, dicitur sug-
1. Angelus enim per naturam vertijri- gerens et hortans, non creans : praepa-
li> esl sicut fl homo debilis : ergo non ratorie enim operatur tantum, sicut
datur debili in custodem : cum ergo agricolse ad fruges : Deus autem solus
aequaliter debiles Binl ex natura et An- creal species, quas immittit spiritui et
_ us, et homo, Angelus rx natura intellectui. Et hoc intendil dicere Ber-

non habet potestatem custodiendi homi- nardus, el non aliud.
nem. Et pbb hoc patet solutio omnium eo-
2. Adhuc, Numer. win, 12, super rum quae adducta sunt <lc Bernardo.
illud : Quidquid offerunt primitiarum, Angeli enim etintuset extra operantes,
dicil Origenes sic : i _ngeli offerunt praeparant animas ul idoneae Bant ad
primitiashominum, el pro merito alius gratiae susceptionem, quam solus Deus
princeps mnltorum esse ponitur, alius creal : non tamen illabuntur in animam,
principatni subjectus : Bicul in bonis sed praeparatorie operantur.
servLs, quibus i»ro diversitate meritorum
datur potestas, alii super decem civita- An m
quod ulterius quseritur, dicen- Ad quBBtj
alii super quinque. » \\>» autem lil dum quod potestas custodiendi quae da-
ex gratia, non ex natura. lur Angelo super animam, consideratur
\. Adhuc, Hierarchia Ecclesiastica de- duobus modis, scilicct Becundum aptilu-
adil a ccslesti : in hierarchia autem dinem, d actum. Secundum aptiludi-
I
lesiastica nullus alteri prseponitur ex nem quidem habet Angelus ex natura
natura : <juia, sicut <li<it Gregorius, potestatem ad custodiendum per hoc
« natura omnes homines aequaliter _<- quod substantia separata est, inflrmitati
uuit. i l ude contra naturam Buperbire, carnis non unita sic enim fortis est, et :
esl hominem homini veile praeesse. Et custode non indiget, Bed custodire pot-
hoc totum continelur in Glossa super test. Officium autem et potestatem ad
illiul Genesis, i. 28 : Dominamini pisci- actum habel ex gratia, qua scilicel con-
bus maris. Ergo videtur, q I in ccelesti firmatus est in bono, et cadere non
hierarchia non praeponitur Angelus An- potest : sic enim et custodire et fulcire
gelo, vel Angelus animae uisi c\ gra- potesl eum qui esl in periculo casus.
tia. Ad pbimum ergo dicenduui, quod licet vj i 2 el 3 #
Si forte aliquis dicat, quod anima esl Angelus vertibilis sit secundum electio-
unihili> corpori : Angelus autem sepa- nem, vertibilitatem tamen iilam non
rata substantia esl : el per hanc natu- habet ex aliqua natura infirmitatis quae
ram Angelus praeponitur homini in cu- sit in seipso, sicul habetanima ex infir-
Btodem secundnm animam.GoNTBA lioc mitate corporis : sed habel vertibilitatem

est, quod aniui.i dhrisii unibilis est illam ex creatione, quia ut dicit Dama-
:rii h \l I',. M \i, 1)1(1) l'l: I h
i
• ii ii .
• < > 1 1 1 1 1
• i r< abile, vertibili I
'
\ idetur, quod non
I ii 1
<
• illa \ i i iilnlii i non mii|m <<lii qu ii led quod etiam in \ uatodi-
ex naturu liabcal aptiludincm i uatndii n- .lllll B ~ U |

> 1 1 1 1 1 1 <
-
1 1
1
, i|ui ex < .ii iii- intiriu i iiin nituntur |<i"l< • iu :
pronus esl ad i <

um, ln da monibun I . hi> uiii cimiii, quod pcn
lamen licel sii eadcm natura, taiuen , illuminaro, el pei li< •
nsi-
obsrurata eal per pe< catura el ipta, ^lll < llslljlll ,MJII1
et prona ad casura <'t ideo ex natura :
•
lorum sunl infei i"i um :
aptitudinem custodiendi non habel dae- \ idetur, <|U"-I iup<

IIHiM. infei i<<;
Et hoc intendit dicere '

h igenes in 1. \illni' , Si< ut babitum
( Irlossa Numerorum, xvih, I
'1. i ln.i I endit oeli
-
\.\ >w etiam descendit Ec< lesiaslica actus ••! . I b hierai biae
hierarchia a ccelesti. Iu Ecclesiastii i exemplariter <-t primo innl in ccelesti :
riiini bierarchia non constituuntnr cu- sed iii I < leaia !<nliuiil
stodes secundum instituta Ecclesiastica inferio

patrum, qui ad actum custodiae repu- :{. Adhuc, In auctoril i
<jenis
p
gnantiam habenl ex natura, ut morio- inducta de Glossa Numerorum, xvm,
nes, et imbecilles, scil qui perfecti sunt \1. expresse <li<it Origenei : Videtar
perfecti vitae et scientiae ad regen- inihi. quod inter \ igelos alii principa-
iluiu et custodiendum : el quando secus tum et potestatem habeanl sopei
lil, hoc non descendit a ccelesti hierar- alii autem subjaceanl et obtemperent
chia, sed a perversitate diaboli. potestati. Si ergo cnra Buperioi is de
Ad hoc quod objicitur de Christo, quod inferiori vocatnr cnstodia, superior An-
unitus fuit carni, dicendum, quod licet gelus cu-l"ilit inferiorem : et »ic non
Christus unitus fuerit carni, qua? subjecta solus homo custoditur ab Angelo.
fuit inlinnitati pcenalilatuin naturalium, I. Adhuc, Actus custodiae angel
non tamen unitus fuit carni, qua" suh- refertur ad animam separatam, ut in
jecta fuit pronitati ad omne malum, ut Dialogis dicii G _<>i'iu-. quia scilicet
dicit Anselmus in libro de Conceptu saepe Angeli inventi sunt circa animas
virginali : et praeter hoc unila fuit anima sanctornm mortuorum. defendenl b
ejus deitati unione inseparahili, et ideo a eontrariis. Kt. Luc. \vi. 22 : Faclum
cadere non potuit, nec indiguit Angelo est autem ut moreretur mendicus, et por-
custode. Unde non est simile de Christo, tarelur ab Angelis in sinum Abrahae.
et de aliis hominihus. 1'ortatio autem in sinum Abrahae effe-
clus custodiae est. Si ergo custodia refer-
tur ad animam separatam, quae confir-
MEMBRUM IV. mata in bono est sicut et Angelns,
videtur quod etiam possit reierri ad
Utrum omnis homo custodiutui\ vel Angelum inferiorem et sic sequitur, :
solus homo, velnon 1 ? quod non solus homo custoditur. sed

etiam Angelus.
Quarto quceritur, Utrum omnis homo Ulterils videtur, quod non omnis q„
custodiatur, vel solus homo, vel non? homo custoditur.

1
Cf.
mae de Creaturis, Tract. IV. Qusest. 58, Art. 4.
tentiarum, Dist. XI, Art. 5. Tom. XXVII hu- Tom. XXXIV.
jusce novoc editionis. Cf. etiam I a '" Part. Sum-
IN II IV Sl M. THEOL. TRACT. IX, QU EST. 36. 395
Videlur enim, quod Adam in primo Deus ante saecula, factus esl homo in
stalu innocentise custode \ :i_<-lo aon linc saeculorum : qui priusquam per ,_I<j-
indiguil : <luil enim Magister sic in li- riam resurn ctionis exaltaretur, divinita-
bro II Sententiarum, dist. \\\ : « Pos- te Buper Angelos Ex hoc accipi- fuit. »
« sunt iu homine nolari quatuor Blatus tur, quod ministerium Angelorum testi-
« liberi arbitrii. Ante peccatum enim ad monium fuit divinss naturse in Christo :
t ltoiniiii uil impediebat, ad malum uil ergo conforlatio fuit in lestimonium hu-
<( impellebat. .\<>n habuit infirmitatem manae naturs : secundum illam ergo
k ad malum, et habuit adjutorium ad iudiguit l<i)lia angelica.
« bonum, Tunc sine errore ratio indicare, i. Adhuc, Tob. vi, _ : Kcce piscis
el voluntas sine difficultate appetere immanis exivit u<l devorahdum <'inn.
« bonum poterat. » Ex hoc accipitur, Glossa : « Diabolus usque a<l crucem

tii ii custodia detur propter adjulorium secutus est Chrislum. » Ergo constatj
ad bonum, et contra infirmitatem, ad quod f.liiiNtns habuit Angelum malum
malum : cum Adam in primo statu suf- in exercitio : ergo multo magis habuit
ficiens habuerit adjutorium ad bonum, bonum Angelum in custodem.
et nullam inlirmitatem ad malum, quod < -" N I RA :
Sed cuiilra.
custodia angclica non indiguit. 1. Ad Coloss. n, 9 : In ipso, scilicet
ra. C.u.MIIA : in Christo, inhabitat omnis plenitudodi-

nstat, quod habuit Angelum ma- vinitatis corporaliter. Ergo in una per-
I u iii instigantem ad malura : cum ergo sona Christi divinitas fuit unita et ani-
Deus dandum ea quae pro-
Bit pronior ad mae et corpori : ergo alio custode nec
movent ad bonum, quam quae instigant a<l profectum boni, nec ad exclusionem
ail malum, magis dedit ei Angelum in mali indiguit.
custodiam, quam Angelum in tentalo- 2. Adhuc, Joan. iu, 'M : Non enim
rem. ad mensuram Deus spiritum. (llos- <Iat
sa, « Filio. » Unde, Joan. i, li Vidi- :
Ultkbius quseritur, Si Christus habuit mus gloriam ejus, gloriam quasi Uni-
Angelum custodem ? </<-niti a /'<///<, plenum gratise et ccri-
Et videtur, quod sic : <juia !</lis. Ergo ab instanti conceptionis [>le-
Super illud alalthaei, xvm,

I . I n : nus fuit gratia et veritate : gratia in
Angeli eorum in ccelU semper, etc., di- affeclu, et veritate in inlellectu : sed ple-
cit magna dignitas
Hieronymus, quod « nus proficere nun potest : ergo Christus
est, quod unaquae animaab ortu nativi- nec ad bonuin majus proficere potuit,
talis habeat Angelum sibi delegatum » : nec ampliorem detestationem mali ha-
Christas autem homo fuit ergo Ange- : bere potuit <iuain habuit : sed custodia
lum delegatum in custodiam habuit. _ngelorum non datur nisi ad profectum
Adhuc, Luc. _xii,
1. ••! Apparuit : in bono, el ad declinationem a malo :
aulem illi Angeius de cceio, confortans cum ergo Christus ueutro istorum mo-
eiiui. Coniortare autem effectus custodise dorum proficere poluit, custodem Ange-
BSt. Ergo \n_i'luin custodem habuit. lum habere non debuit.
3. Adhuc, Matth. iv, II : Ecce Angeli \. Adhuc, Sujx-rior non custodilUr ab
/ni/, et ministrabani ei : inini- inferiori, sed e converso : Christus au-

sterium autem effectus custodiaa est. tem homo omni Angelo superior est in
Utrumque istorum tractans Beda in omni gratia <( virtute ergo custodem :
Glossa super Lucam, <licit sic i _n te- : Angelum habere non debuit.
stimonium utriusque naturae etAngelus Si (jui> dicat, quod passibilitate natu-
Chrislum confortasse, el Angelus ei mi- rae humanae, et passione minoratus est
nistrasse describilur : quoniam qui fuit ab Angelis : et sic indiguit Angelo cu-
VM\ U. M.l; \l \<.. DltlJ l'l: i.h
stode. IIoc nihil esl ha in mino bonum n 'l \uii' lin-i .tiiiiii
tio nec osl nalur_e, nei gratite, »ed cl li.il.i bil \ iiii jii
ritatis : quiu ex iuiihi i

li.n itatc qua <li lin \ ijui
lexil nos, exinanh m Bemetipsum, roi mam in-ii. el ud bonum, quara

>ei \ i
accipiens, in qua 110 redimei i i : \ liui Jerem. li, U Curavi
lalifl autem minoratio aon ostendil sli- Uabylonem -i no\ ita. Iln dii
quem defectum, sed potiue i onsumma- Glo \ uiii medi ma-

tionera charitatifl : et pei fectio talis cha- io medico Deo conslituti. » M
ritatis non indigel custode Angelo, quia auu iii lapieni numquam derelinquil
ipsa sibi sufficil ad omnem custodiam : rotum
. quantumcumque ioGi muro,
et sic \ idetttr, quod < Ihristua non habuit quin i i i|i-inn quidquid potesl,
Angelum custodem. etiam, Bicul dicil Hippocrates, in nnius
die< uUb adjei t i
•
. n Ergo \ idetui , qn
(.__.•_ ». Ulteriub quasritur de Antichristo, Si n'i tngelus bonui iimqiMU! derelinquet
habebil Angelum custodem ? inlichrislum, quin facial circa ipsum
quod non
Et videtur, : quidquid poti
1. Damascenus in libro IV de Fide
orthodoxa ', sic dicit de Antichristo, quod Solutio. .VI primo qua?silum — « J i « *
-
1 _
s
ex fornicatione generatur, et susci- iliim, quod ad solum hominem refertur

pit omnem actum Satana.. Pr_escien_ custodia Angelorum, <'t oonjad Angel
enim Deus iniquitatem ejus futurse vo- inieriores. El hujus ratio est : quia cu-
luntatis, concedet in eo habitare diabo- stodia non adhibetur ei,nisi cui imminet
luni. Si ergo suscipiet omnem actum periculum casus, Bicut intelligitur •
Satanae, noc proficiet in bonum, nec Psalmoxc, manibus portabuni

I- : ///
dcclinabit a malo inutiliter ergo habe- : te, ne forte offendas ad lapidem pedem
ret Angelum custodem. tutim. Angelus autem bonus conlim.

2. IIoc idem accipitur ex Glossa super tus esl in bono, et cadere non potesl :
epist. I ad Thesal. iv, 3, et Daniel. xi, malus autem obstinatu-« est in inalo,
37, ubi expresse dicitur, quod eliam in el resurgere non [jote^t el sic ad neu- :
ulero matris possidebilur a diabolo. Et trum referri potot custodia.

super illud Daniel. xi, 37 et 38 : Nec Au riu.MUM quod contra objicilur. di- &
quemquam deorum curabit, quia adver- cendum quodpurgare, illuminare, el per-

sian universa consurgel. Deum autem ficere, habenl se ad custodiam sicul -u-
Maozim in loco suo venerabitur. (jlos- perius ad inferius : omnis enim custodi-
sa : « Diabolum in seipso, ubicum-
et tus ab Angelis, purgatur, illuminatur. et
que fuerit. » Ex hoc accipitur, quod perllcitur : sed non convertitur, eu quod
diabolum habebit in seipso, et illum se- custodia addit praeserrationem et fulci-
quetur et venerabitur in omnibus : fru- mentum ad casum, sicut inferius addit

stra erffo haberet custodem Angelum. ad suum superius dilTerentiam qua con-
Sed contra. CoNTRA : stituitur in specie. Unde in argumento
1. Hieronymus dicit, quod ab instanti illo est fallacia consequentis a Buperiori
nativitatis quaelibet anima habet Ange- ad inferius aflirmando.
lum sibi delegatum, in Glossa super Ad aliud dicendum. quod procul du- x
Matth. xvin, 10. bio hierarchia Ecclesiastica descendit a
Adhuc, Eccli. xxxm, 15, dicilur,
2. ccelesti in actibus hierarchicis : tamen
quod Deus fecit omnia duplieia, et con- propter diversitatem personarum et di-
tra malum bonum est. Ergo eoutra ma- versitatem conditionis personarum hie-
1
S. J. Damascenus, Lib.IVde Fide orthodoxa, cap. 18.
:
IN II P. SUM. ["HEOL. TRACT. I\. QU EST. 36. 397
rarchiae coeleslis et ecclesiasticsB, aliquid Ai> id quod ulterius quseritur, Si Adqu»»».?.
accidit ecclesiasticae quod uon accidit Christus habeat Angeium secundum quod
ccelesti : et hoc esl custodia, quae pro- homo?
pter periculum casus accidit ecclesiasti- Videtur mihi profanum esse, dicere
, et propter impossibilitatem casus quod Christus habuil Angelum custo-
non attribuitur coalesti. dem, sed multa millia Angelorum ha-
'• Ai> 4liud dicendum, quod inter An- buit in ministerium.
los quidam sunt Buperiores, quidam Ad objectum conlra per Hieronyraum, \.i 1
inferiores, ul dicit Origenes : sed hoc dicendum quod dictum Christi, Matlh.
esl secundum ordines el gradus illumi- xvni, 10, intelligitur de pusillis, quo-
nationum el theophaniarum a superiori- rum dignitas est, quod habent Ange-
l)us iu inferiores descendentium, el non lum delegatum. Christus autcm pn si ns 1 1
undum actum qui dicitur custodia, ut in gratia el virtute numquam fuit, nec
pat< i ex Bupradictis. scandalizari ad casum [toluit.
\i» Ai.ii n dicendum, quod custodia Vd ajliud dicendum, quod dupiex cst ai ?.
non refertur ad animam separatam, eo confortatio custodiae, scilicet quaa cst ex

quod aiiiin.i separata confirmata est in auctoritate officii custodientes : et est
bono vel in malo Bicul et Angelus : nec conforjatio congratulationis, <[ii;i aliquis
porlatio animarum est custodia proprie fortissime pugnanti et fortiter contra
loquendo, sed esl quoddam custodiam hostem stanti congratulatur dum est in
consequens, scilicel reductio custo- pugna. Et talis fuil confortatio Angeli,

diti in locum busb beatitudini congruum Luc. wii. i-S. El hoc intelligitur ex om-
et iste est intellectus Gregorii el Evan- Dibus expositoribus, qui omnes sic expo-
gelii Lucsb, xvi, '22. nuut : Apparuit autem Angelus <lc coclo,
confortans eum, hoc est, ad inodum con-

i.i. \: id quml ulterius arguitur, sine habens tunc enim fuit pugna
fortantis se :
praejudicio videtur mihi dicendum, quod inter Christum fortiorem, cl diabolum
Adam in primo statu custodem habuit minus fortem dc qua dicitur, Luc. xi,
:
Vngelum el bonum : el Bimiliter Heva : -2 : Si fortior eo superveniens vicerit
aliter enim, Bicul dicitur Eccli. \win, eum, universa arma ejus auferet, et
15, non esset contra malum, bonum in spolia ejus distribuet '. Per virtutem
operibus Dei. Constat enim, i[imd ha- enim passionis Christus tunc alligavit
buerunl Angelum maluni se tentanlem diabolum, et fregit infernum, el animas
ft seducentem. Unde oportuit, qund possessas a diabolo, quae ante fuerunl
etiam Vngelum bonum custodientem vasa in quibus confidebal diabolus, inde
habuerint. redemit el cruit : et ideo ut dclnlis in
Et ad objectum contra ex dictis Ma- pugna confortatione non indiguit, sed

_ stri iu Sententiis, dicendum, quod li- congratulatione pugnae quaa ad tantam
cel non habuerant in statu primo infir- victoriam terminabatur.
mitatis defectum, tamen infirmitatis ha- Ad m.h d dicendum, quod minislerium Ad 3.
bebanl defectibilitatera : poterant enim secundum se noa esl opus custodiae, sed
peccare, et Bic defectum pronitatis ad opus servientis et subditi. Custodia au-
malum sentire : e1 propter hoc indigue- tem refertur curam superioris
ad : et
rant custodia angelica. ideo dicit Beda, quod ministerium fuil
lil quod contra objicitur, conceden- testimonium divinae naturae, cui sicut
duin est. subditi ministrant Angeli : confortatio
autcm testimonium esl humanae naturaB,
1
Cf. Matth. ui,
3«»H I» \l i; M \<. nish l'l: I h
jn i
ipter hoi '| I '
nnl n lalio illa I
congi alul intia <

ihi isto in pu^na qui i pUI iii li" ll,
1
1 1 1 L' 1 1 I
1
1 I
-
I
" > 1 1 I 1
1
1
i ! I 1 1 I I ( 1 1 M - I <
( quol el quu \i.. • lum
oisi sccundum humanam naturam quae lodi iii iimi lial
pattstbilis fuil , Et iate 1 • inlc leclu ver- l'i i: i

p.«r ep
boi niii I
>< 1
1 .
i
• I .i.l I li -..I !
i
A.i \. \n m ii d diccndum . quod diabolua 1

.11 "II III
numquam sei utu« fini ' -ln islum, nec .i <l abolo in utei o matria ! non
ii ini| ii iiii poluil aliquid in eum ; sed in ini . quod f'.i iin iii \ .
lo
guis plenn potcstatc perseculus esl eum in utero mati i-. -• <l potius, <|U' <l j"
usque ad crucem, ita quod hoc quod <liiin ntis .i \ itioi um mal b matrii
rii usque tenealur exclusive : ita quod lorum alumnorum sive pa «I <. im
per crucera plenam potestatera perse- i .1 ibolo proi uratorum, ad m .
quendi suos amisit, quara ante habuerat. inora disponatur, ad qua iu p <l
Per crucera enim potestas «

•
j
1 1 s diminuta li"li li.il» liil iu - ' ll < tmii ( "i-
luit : ita i|iiuil tantara potestatera lentan- angelica :

-< <l • imen non < i il sine efli -
ili noii habuit nl [iiins habuerat, sicul ctu custodiae quantum ad ea de qnil
in tractatu de casu diaboli determina- dictum est.
tlllll est. Tiu\ quae in contrarinm objiciuntur,

Ad object. Tria quae objiciuntur in contrarium, concedenda Bunt. El \ ultiiii<< eorum <
procedunt, et concedenda sunt. Et etiam patet, quod EaJsa est opinio qnoromdam
concedendum esl hoc, quod minoratio antiquorum, qui dixerunt, qnod j»rlni< »
Christi ab Angelis, quae fuil in passibi- in pueritia babebil ingelum custodem :
litate naturae humanae, nullam induxil : ille < niii proficiet malitia, derelin-
ineo debilitatem vel pronitatem ad ca- quet eum, <•( recedet ab
siiin, srd perfectionem ostendit charitatis
quara habuit ad hominem.
Adqueesi.3. Anmquod ulterius quaeritur de Au-

tichristo, dicendum quod Angelum ha- MEMBRUM V.
bebil custodem erit enim creatura ra- :
tionalis periculum habens a<) casum et : Utrum hotno diatur aL

ideo summe honus Deus, qui semper gelo vei non '.'
contra malum ordinat bonuin, non ne-

gabit ei Angelum custodem et praesi-
de;n. Quinto qmeritur. Ltrum homo semper
Ad i. Ad objectum contra per Damascenum, custodiatur ab Angelo. vel non ?
dicendum, quod suscijiiet omnem actum Videtur, quod non.

Satan;e in perficiendo malo erectionis 1 . Bernardus in sermon T super Can-
suae contra Christum quam iutendit : et tica, traclans illud Psalmi cxxxvn, 1 :
ideo Angelus custodiens quantum ad In consj ectu Angelorum psallam tibi,
revocationem illius mali, effectum in dicit sic : « Doleo proinde aliquos ve-
eo non habebit ex hoc enim sequere- : strum in sacris vigiliis gravi deprimi
tur diabolum in se non hahere hahi- somno, nec eeeli cives revereri, sed in
tantem per malitiam obstinatam : ha- potentia principum tamquam mortuos
1
Cf. Opp. B. AHxTti. Comment. in II Senten- Greatnris, Tract. IV. Oua?st. :;8, Art. '6. Tom.
tiarum.Dist. XI, Art. Tom. XXVII hujusce
3. XXXIV.
nova' editioni*. Cf. etiam I au Part. Summa? de '
:
I\ II P, SUM. THEOL. TRACT. IX, Q\ l.ST. 36. 399
apparere : cum vestra alacritate permoti 5. ^dhuc, Infra, • Saepe prudens roe-
iiisi vestris interesse solemniis delectan- dicus accedit ad languentem :
<•! quantum
(up. n Et ibidem infra : « Vereor ne no- ars patitur, industria medicinsa non ces-
stram desidiam quandoque abominantes, Bata curatione. Sed si segritudo tanta
cum indignatione recedant el unus- :
sit, ul repugnel curationi : aut aeger per
quisque nostrum Bero incipial dicere impatientiam doloris contra facial illi
cum gemitu Longe fecisti notos meos : quod jubetur : relinquil eum desperans
(imt posuerunt me abominationem
: medicus, ne inter manus eius moriens,
sibi '. » Si ergo Angeli aliquando rece- ipse medicus mortis reus esse videatur.
dunl .il» his i|iKi> oustodiunl : ergo non Ne ergo intersanctorum Angelorum ma-
semper custodiunt. nus moriamur, relinquunl nos desperan-
idhuo, Isa. v. 5, super illud : Au~ tes el dicentes: Non esl malagma impo-
feramsepemejus, eterit in direptionem : nere, oequeoleum, neque aliigaturam. »
Glossa dicit, Sepem, boc est, auxilia Ex hoc accipitur idem quod prius, sci-
Angelorum. Et ibidem in eadem Glossa licel quod non semper custodiunt, snl
tangitur iilud quod esl in Evangelio Na- quandoque derelinquunt custoditos,
Karseorum, quod tempore passionis Do- In conthabiom hujus est, s e <icontra.
iniui aiul ^ngelorum in

1 1'
buuI voces l. Quod dicit sermone
Bernardus in
aere Transeamus ab liis sedibus. Ergo

: 31 super Cantica, sic « Angelus est quj :
Vngeli reliquerunt eos tunc, quos custo- in onini loco sicut sedulus quidem |rmIis-
dieranl ante non ergo semper custo- : sequusanimae,noncessatsollicitare eam,

diunt. el assiduis suggestationibus monere, di-
Villiur. Jerem. i.i. 9, super illud : cens illud Psalmi xxxvij i : Delectare in
Curavimus Babylonem, </ n<>n est smni- Domino,et dabit tibi petitiones cordis //<i:
l'i : derelinquamus eam : sic dicit (ilossa et illud PsalmixxviJ \ : Exspecta Domi-
magna marginalis, quaa incipil Curavi- : num, viriliter age, <•/ confortetur cor
mus Babylonem,etc. « Sunt medici sub : tuum, etsustine Dominum. AdDominum
magno medico Angeli Dei volentes ani- autem dicit, Psal. xli, 2 : (Ju<-nui</mo-
mas nnstras a viiiis curare quos i[>si : <lion desiderat scervus «</ /<»>lcs aqua-
repellimus, dum consiliis eorom nonac- rum, ita desiderat <niii>i<i mea </</ /<•,
ijn escimus : et illi videntes Be perdere Deus, hoc est, anima mihi commissa in
operam, ad invicem dicunl : Derelinqua- custodiam. »
i/tns eam. » Et Bubdil Angelos dicere '1.Adbuc, Ibidem dicil Bernardus :
li.rlita estnobis medicina a Deo, « Discurril Angelns inter dilectum et dile-

ut animam curemus humanam. Adjuto- ctam, vota offerens, referens dona. Bxci-
ria rl medicamina adhibuimus conlu- : tal istam, placat illum. [nterdum quoque
max est, non vult observare quod dici- [licel raro) repraesental eos pariirr siln,
mus, -tiiiliuiii noslrum non sequitur Bive hinc istam rapiens ad dilectum, sive
efifectus, abeamus unusquisque in terram huc illum adducens ad dilectam. »
suain, i«l est, ad domesticum el proprium :;. Adbuc, !)' nemine desperandum est
golium suuin. > Ex liir Bequitur idem iu via, ut «liiit Augustinus : sed in via
quod prius. sumus dum vivimus : ergo dum vivimus,
i. \illnir, Paulo infra in eadein Glossa non esl Bubtrahenda medicina medici :
Cave nequando relinqual \<- medicus vel sed Angelus esl medicus, el custodia me-
Angelus Dei : >am' ne ab i
medici dicina : ergo a nullo dum vivil subtrahi-
damnatio tua sit.ut irremediabilis nolen- turcuslodia.
ti- cura. »
1
Psal. lzxxvii, 9.
|iin D \l ,B. M Ui riHh. IT, 1 h
Qumri. Sed i
i
•
habel lo< um qua i
o b h qiioil \i
|)|i.|i\ iiil ni Cirlish lm i ni i Imi '. I lium numquam i< • edil tn
scilii i'i <!<• nogligentio < ulpandi inl \n <|u ini <l
ura prcepoaiti sint re< torei bo- < ii 1 1 itui aliquand d
1 1 1 i 1 1 i 1 1 1 1 i i < l
itum "I illum <H<-< tum
El videlur, •
|
• i « • «
1 si< : quia qui <i i ' < r i \ ,
illum
I . Super illud Mnli.i .1 , vi, I
: Surge, i t. quod pi oli< ere non pot<
contende judicio adversut montes, dicil di< nte illo qui cuatoditur. I t in bo< »en-
Glosaa : « Monles sunl adminiatratorii -ii loquitur liei nardui
Bpiritus, <|iiiliiis coinmi i esl procui al o Jei • iiii.iiii, i.i, 'J. S< <l tamen tacit qu< <l
bumanarum rerum. Adveraua bos jube- potesl , a<l minua retinendo n<- totii i ca-
tur contendere judicio : ul -i illi montes il.d, quotiea < aderet, lem non
vel colles inventi fuerinl procurasse non baberet, el n 1,
ita in profundum cadat.
bene populum : videatur ul vel culpa I nde quantnm ad illum effectum dicitur
Dei non idoneos praeposuit vel
sit, qui : derelinquere, et non simplicitei
ipsorum Angelorum, si non egerint quae Et per hoc patet s<>luti<> a<l omnea aa-
;nl of&cium eorura perlinebant : vel po- ctoritates pro pi ima parte indncl
puli, qui bonis praelatis obedire contem- I \i ikm *) 1 .i- adducnntor in < <>iit-
pserit. Et cumnec in Deo, nec in Angelis rium, concedenda sunt qnantnm ad il-
culpa possit inveniri, restal quod in po- lum effectum custodiae, <jui in<-r<-
pulo invcniatur. » Ergo ex hac Glossa ne loties cadat, qnotiea caden .

-
videtur quantum ad primam partem, dem non haberet.

quod Angeli arguantur negligentia el :
quantum ad ultimam partem videtur, An iii quod ulterina quaeritur, Si An- Ad
quod in solo bomine inveniatur negli- gelus cuipetur, ex n< - . ntia ?
gentia. Dicendum, quod non quia numquam :
'2. Adkuc, Dionysius in Coelesti hierar- negligena invenitur, semper eniin fa<it
chia, ubi praeinductam movet qurestio- quod in ae est. Unde sicut medicos non
nem, sic concludit : « Non Angelorum arguitor qui nihil omiltit de contingen-
rectas dominationes accusari oportetpro tibus, elsi uon n-levetur aeger : ita n*
aliarum gentiuin in non existentes <l Angelus culpatur, etiam-i n-n a peccato
errore, hoc est.ad deos falsos aversione : revocetur custoditus, quia nihil omittit •
quia gentes propriis inflexionibus ad contingentibus.

idola vertuntur -. » Ad Glossam quae eal Micha?a-. vi. I,
:>. Adhuc, Numer. xxv, 4, super iliud : dicendum, quod non loquitur dejudicio
Tolle cnnctos principes populi, et sus- quo judicetur vel arjjiuatur Angelus : sed
pende eos contva solem, dicit Glossa : loquitur de judicio quo gravius damna-
« Si princeps, id est, Angelus commo- monita
tur custoditus, qui talis custodis
nuit, et locutus in corde meo fuerit. in contempsit. Et hoc patet ex Gne ejusdem
quo meam conscientiam revocat a pecca- Glossae, et ex Glossa qua? adducta est de
tis : et ego spretis ejus monitis et con- Numeris, xxv, i.
scientise reticulo in peccato permansi, Et iste est etiam intellectus verborum

duplieabitur mihi pcena, pro contemptu Dionvsii.
monitorum, et commissione facinoris. »
1
S. Dionysius, Lib. de Ccelesti hierarehia. - I['EM. Ibiil^m
cap. 9.
?
I\ II P SUM. THEOL. TRACT. IX, QU EST. 36. 401
quod Deus vull eum esse damnandum :
>i ergo ipse Ingelus vull eum esse sal-

andum, tunc non conformal voluntatem
\
suam voluntati i\ n;»* ct hoc esl in- .
Utrum nHt/t/it/ gaudii vel tristitist </<- Ultbrius quaaritur, Si ex custodia ac- Ouawi. t,
creseat Angelis ex custodia '

'.'
crescil eis aliquid in merito vel deme-

rito ?
r.t videtur quod sic.
S< \t'" qusritur, Utrum aliquid acCre- 1 . Nuiner. w iii. I el seq ,GlossaHesy-
scal Angelts ex custodia chii superOrigenemdicitsic :« \ngeli tra-
Et videtur, quod -ic : huotur in judicium, utrum ex eorum ne-
I. Videtur enim, quod accrescal eis gligentia vel ignavia tot lapsi sint. vel
oraudium el tristitia cx custodia. Dicitur non ? d Si ergo ex negligentia vel igna-
enim, Luc. w, |u : Dico vobis, gaudium via habenl demeritum, ex circuraspe-

erii coram Angelis Dei super ini<> pecea- cHone el diligentia habcbunl meritum :
pcenitentiam agente, Constat autem, el sic ex custodia accrescit eis meritum
quod ex profectu eorum quoscustodiunt, et demeritum.

gaudent. Ergo per oppositum de defecti- 2. \illiuc. Numer. wv, ."),
super illud :
l>u- eorum tristantur gaudium enim et : fnitiatus est Israel Beelphegor : dicit
Iristitia in passionibus opposita suntj et Glossa, quod « Angeli pro benefactis

sunt nata fieri circa idem. laudantur, et pro delictis culpantur. » Ex
"2. \illiu" , l-d. xxxiu, 7 : Angeli pacis hoc sequitur idem quod prius.
tunare flebunt. Ergo Angelis accidil tri- Adhuc, Hesychius super Leviti cum
•\.
stitia : per oppositum ergo el gaudium. tractaus illud Apostoli, ad Corinth. vi. I
i
\tua :
•'{
: Nescitis quoniam Angelos judicabi-
Bernardus in libro V de Considera- mus, dicil sic « Eril
: inter homines et
tione ad Eugenium ; Miseria e1 felicitas tagelos judiciura : el forte judicabuntur

iu eodem esse uon possunt simul. » Con- ingeli cum Paulo, et conferentur labo-
>tnt autem, quod Angeli beati sunt Feli- rihus e1 fructibus ejus, et Paulus forte
b tristilia autem ad miseriam perti- invenietur aliquibus Angelis fortior. »
m-t : ergo tiistitia non accidit Angelis Ergo videtur, quod sicut Paulus, ita et
itis. Angelus proficil in merito.
CONTRA : Sed contra.

.Ii \i.\ hoc quseritur de Angelo qui l'o-i praemium non cst meritum nec
eustodit praescilum ad damnationem aeter- siiiius merendi Vngelus autem esl in :
it .i iii , utruiu velit eum damnari.vel sal- beatitudine, prssmium cst ergo quoe :
statum merendi vel demerendi non ha-

Videtur, quod vult eum salvari : <juia bet.
ad hoc operam impendil ut salvetur : el
~i.it, i|iiD(l opcraiu pcrdcrc non vult :

Ulibbids quaeritur, Si unus Angelus q»ksi. s.
vull ul salvetur. Ii >nus < ustodiens gentem unam vel ho-

i
stra :
minem unum, propter custodiam contra-
S it "'11111 esse praescitum : ergo scit, dicil ;ilii Angelo bono alium custodienti?
p. B. Uberti. Corament. in II Senten- Creaturis, Tract. [V, Quaest. 58, Irt. 6, Partic.
ti.iruin, Dist. XI, Art. 7. Tom. XXVII huji 1,2, 3 et 4 Tom. XXXIV.
Cf. -tiain I
:i
Part. Suramse de
XX XII
102 D \l l; M \<- «M:i) IM: I I»
I
quod oon di<
i
\ idelur, enia . i' 1
'
ii undil I i
orius, quod ufa Deo confoi me liub nl pliu <li< il ili \ 1 1 /
voluntalc Vngeli _<) untu non on« I i i
tradii el allei i,
jr llt I 1 • II- <> um I I
restitit mihi i iginti ii.iiui.i- ai
Gregorius, quodprinccps Persarura Imt operatione, quai libi propi

bonus Vngelus praepositua genli illi. dum theophaniam et illum
\ ei ba autem ista dixil Mi< bael ad Daniel, n endentem i Deo in ipaum : el ideo
qui etiam bonua Vngelus. Ei go in fuil dicUntur gaudere in one p<
cuatodia unus bonue contradicil alii lorum < t

profeclibui bonorum :
<|ui.i h<«'
bono. per illuminationeH descendit in <
2. Adhuc, Lbidem, >. 20 : Nunc rever- tunc ii* 'ii Bequitur, -i accidit eii tal<- gau«
lar ut praelier adversus principem /'</- ilniiii, quod a< inl.it tristitia, i o quod
sarum, contradicentem scilicet tuie preci- opposita sunl oata li< n < ii< t idi m : quia
bus et meae Legationi. Ergo videtur, sicut dicit Aristotelee in III Elhicox
quod ex custodia in Angelis esl contra- tale gaudinm el tali- delectalio, non lia-
dictio et prcelium. benl contrarium : quamvui gandium <t
delectatio in gen lionum existentia,

soiutio. Dicendum ad primo quaesi-
Solutio. tristitiam habeanl contrariam.
tuin, quod Angelis bonis non accidit .\i) Ai.n i) dicendum, quod illa
gaudium el tristitia, secundum quod sem- Isaiae Litteralitei exponunlnr <]<• nunliia
per sunt iu genere passionum suut enim : Ezechiae miasis a<l l!;i!)-.i <-n. <-t ad aliod
confirmati in beatitudine, et spiritualis ducea regie \--vrioruiu, qui cum pa
el intellectualis naturae, quaB passionibus quam quaerebant, n<»n invenernnt in ip*
subjacere non potest. -i-. amare flebant. Allegori e autem cx-

,vd i. Ai» ii) quod ulterius objicitur de Evan- ponuutur <!< bonis Praelatis. <;ui quotidie
gelio Lucae, xv, 10, dicendum, quod flenl pro excessibus Bubditorom. An .
-
licel Plato dixerit, quod et tristitia et lae- gice autem exponuntur d< kogelis et :
tilia et bujusmodi passiones semper siut tunc non possunt intelligi de tristitia et
in genere passionum, e1 sinl generationes o ,<li<i in — mibue sed <jui.i in <<r- : <
sive actiones in sensibilem animam, se- porali visione vel imaginaria ad moduiri
cuuduui quod Aristoteles etiam iu Prm- gaudentium vel ad inodum llentium M
dicamenlis passionem vel passibilem habeant, sieut narrat flieronymus in vi-
qualitatem divid.it iu inferentem et illa- tis Patrum de quodain Angelo, qui

tam, etinVH Physicorum d'cit secun- quemdam monachuin peccato consen-
duui hanc solam qualitatis speciem e^se tientem sequebatur complosis manibtH
alteralionem : tamen in hoe Platoni uon et ilens : et postea cum conversus
consensit Aristoteles et alii Peripatetici : a peccato monachus, ambabus manibtuj
sed dixerunt gaudium verum esse et de- exeepit eum Angelus ridens et irauden?*.
lcctationem veram in operatione proprii In qdod in contrarium objicitur, pr<
et connaturalis habitus non impedita. Et dil.
hoc apparet in X Ethicorum expresse, ubi

hoe dicit Arisloleies el probat. Et ibidem Au quod juxta huc ulterius quaeri-
id
dieit Michael Ephesius, quod diffusio tur, dicendum quod Angelus praescitum
uniuscujusque natura? et refloritio in custodiens, vult eum salvari : quia hoc
operatione proprii el connaturalis habi- Deus vult eum velle et in hoc confor^ :
tus verum gaudium est et vera deiecla- mat voluntatem suam voluntati divinae,
I.N II P. SUM. NJEOL. TRACT. IX, QU BST. 36. i03
; >t ideo etiam custodiam non subtrahit. Ad aliuo dicendum, quod Angeli pre \-i *•
Et licel scial eum esse damnandum, per beneficiis laudandi sunt boni : sed iidcm
justodiam tamen quod minor est
facit, non p issunl oulpari de maleficiis, quia
ijus damnatio, quo minus peccat, quam nulla sunt. Sed boc quod additur, quod
li iidii custodiretur. Finalem etiam vo- pro maleficiis culpantur : intelligitur de
luntatem ejus sciens ad damnationem malis Angelis qui persuaserunt populo,

Bjus, conformat voluntatem suam volun- quod Beelphegor, boc est, idolo tenligi-
i iti divinee. Non enim sunt opposita ista, nis initiaretur.
aliquem velle Balvari propter curam Ad ai.hi> dicendum, quodsicutconcor- a.u.

commissam, et eumdem velle damnari diter dicunt Auguslinus, Gregorius et
propter finalem Bententiam divinam e1 Origenes, termiui populorum in beatitu-

propter finalem impcenitentiam. dine statuti sunt secundum aumeros An-
lorum, ut dicitur Deuter. \x\u, 8.
Aoquod ulterius qussritur, Utrum

ii> Unde quidam assumuntur in al-
Bancti
rescat meritumvel demeritum? tiori hierarchia, quidam in media, qui-

Dicendum, «juoil duplex est meritum, dam in infima. Et hoc modo Paulus
icilicet substantiale, t-t accidentale. Sub- quibusdam Angelis invenitur altior, quos
bI intiale consistit in visione Dei, el frui- transcendit in praemio. Et similiter cst
tione quantum ad statum beatitudinis, in in aliis sanctis. Sed sicut dicit Hierony-
quantitate autem charitatis quantum ad mus iu sermone, Cogitis me, Paula et
o
virtutem merendi. Et hoc in Angelis bo- Eustochium : a De sola matre Domini

nis confirmatis non crescit, nec decre- credendum cst, quod exaltata sit super
Est etiam prsmium accidentale et omnes choros Angelorum ad cceleslia
ituin similiter : et hoc quantum ad regna. » Cujus causam rcddit Anselmus
praemium est gaudere de inultis bonis in libro de Conceptu virginali dicens :
quse fecit aliquis, vel de beatitudine mul- « Decebat, ut ca puritate qua major sub
lorum quos convertit et custodivit. Et Deo nequit inlelligi, Virgo illa niteret,
hoc mcritum continue crescit et decre- cui Deus Pater unicum Filium suum,
scil in quibusdam. Quo enim plura bona quem i\v corde suo sequalem sihi geni-
fecit i[ui> plures custodiendo, eo in pluri- tum, lamquam seipsum diligebat, ita
liu^ gaudcbit et Angelus el homo : et dare disponebat, etc. » Quia crô puri-
quo pauciora fecit, l-o etiam pauciori- tate vitss et meriti omnes puritates exces-
bus gaudebit. Et lioc inodo nou est insit Angelorum. justuin luit ul dignitate
aiens dicere, quod crescat in cis beatiludinis exaltaretur super omnes
meritum ex custodia et similiter acci- : choros Angelorum.
ientale prsemium boc modo crescit. Sed Ad in quod contra objicitur, dicendum A.dobj«c».
tunc non est dicundum, quod ex ncgli- quod intelligitur de prasmio substantialij
lia dccrescit quia Angelus bonus
: et non accidentali.
numquam negligens esl, quod laciat quod

in se est. Ad quod ulterius quaerilur., dicen-
id Adquewt.s.
Ad id quod objicitur primo in contra- dum quod nec contradictio, nec proelium
rium de Hesychio Bupcr Origenem, di- est inter Angelos ex custodia. Non enira
cendum quod loquituribi dejudiciocom- contradicunt isla, populum esse liberan^

parationis, quo scilicet judicalur homo dum propler preces Danielis el aliorum
stoditus ab Angelo et justus condem- : Prophetarum, el populum non esse libe-
natur quando invenitur, quod ex incuria randum ex eo, quod non adhuc sufficien-
vclnegligentiaAngelinon peccaverit, sed ter sil purgatus propter captivitatem :
ex elcctione voluntatis propriae : cl non quod aUegabal princeps Persarum contra

loquitur dc judicio quo judicelurAngclus. Michaelem. Nec pote»1 dici prcelium,
illi h. \ll: M \(. <>l:h l'l: I h
< 1 1 ti i tolia referantur id ramraam * olun- di <lu' ilur,
tatem Dei : et exspectatio aentenlis ejui noa ob-

i
oncordia esl qus lit in ^ngelit I
'
ho< linuisse perhibi I ui quorum lai
esl quod dicilur, Job, wv. 2 Qui facii omniura una \ i*
concordiam m ublimibu ui -' ilicel opificii \ olunl i- iumn qu im dum

prini ipibus. El li<>< patel per verl iimi, <].<<<! obl ii<-
gorii ibidem sic dicenti Sublimi -

queunl . numquam \ olunt. I I
mi quo-
spiritui gentibus principantes, nequa- que anj ntra
(jii.nn pro injusta agentibui de< si tanl : potl H"ii -
l ;
•
sed eorum facla juste judicantei exami- cte ergo dicilur, quod \ •
.
n.ini . Cumque uniuscujusque gentia culpa veniunt, quando

vel justitia ad superns curis consilium iniiii merita < ontradicunt.
I.N II P. SUM. rHEOL. TRACT. \. QUjEST. 37. LOS
TRACTATUS X.
DE HIEKARCHIIS.
asequenter queerendum est de liis quce tangil Magister in libro II
Sententiarum, distinct. 1\. cap. Post prxdicta superest cognoscere. Ubi

licitur, quod in ordinibus Angelorum inveniuntur tria terna, ui in singulis
irdines, ut Trinitatis similitudo insinuetur in eis impressa. Tria enim
erna sunl tres hierarchiee.
Gratia cujus quserenda Bunl de hierarchia sex : quorum primum est,
'.;
Juid sit hierarchia
Secundum, Quee sit divisio bierarchiee ?
Tertium, De ordinibus hierarchiarum.

Quartum, De theophania, et actibus hierarchicis, qui suut illuminare,
kurgare, el perficere.
Quintum, De connexione el synagoga Angelorum.

S xtura, Utrum ordines manebunl posl diem judicii, vel non ?
Quoad primum quaeruntur tria juxta triplicem definitionem hierarchiae.
QILESTIO XXXVII.
OumI s\{ hlerarchla ?
\ ihimim proceditur sic : et actio, deiforme quanlum possibil

Dicit Dionysius in libro de Ccelesli similans, et ad inditas ei divinitus illumi-
kierarchia sic : Est quidem hierarchia nationes proportionaliter in Dei simili-
indum me ordo divinus, et scientia, tudinem ascendens l
. »
1 s Dionysics, Lib. de cap.

. Coelesti bierarchia, 3.
106 n II B MAG ORD PH I D
In eodi m i ipite infra ponil iliam dofi« min ifui dum pi
nitionem, islam scilicet, i II rhiam n< cundum qusm n-

i|ui dii il ram qu imdara nnh
ai '• r lioni m pi ioi <
t
•
declaral dispositiom m imaginem divinas bierarchi

speciositatis in ordinibu el cienti hie« 3, tdhuc, Cum dicitur, qnod i
rarchicia propris illumination icrifl- chia t I ordc di\ et entia,

< i ii i •ni mysteria, el ad propriura princi- aetio, unumquodque istoram prsedicatur
pi ui licol assimilatam. « in n lo di chia :
Vntiqui tamen Magistri dederunl ter- ci ntia, etord ralsura
tiam, istam scilicet, « Hierarchia esl sa- esl : ordo enim onitur
crarum el rationabilium personarom or- cii inm el ai tionem el n
dinata poteslas, in Kubditis proprium habiludine consti m-

retinens dominatum. • dum causam formalem est, non rui-
lur rectns cnm recto mediante verbo

Bubstantivo, Bed reetus cum obliquo ut :
dicatur, Hierarchia eal ordo pcientiae

ai tionis : quia aliter non notaretur ti ins-
MEMBRUM I. itioetdh nlercansametcausatum.

i. llterius objicitur de Ii<»
I quod d •
i
De prima definitione hierarehue* Scientia. Unus solns erubin l
a plenitudin ntiae denominatus . et
non esl idem definitivnm comrouois et
Contra primani islarum definitionum proprii : cnm - ientia proprinm -it
objicitur sic : nnius ordinia, non debuit poni in defiui-
1. Ordo hierarchiae est pars : et pars tione communi.

non ponilur in definitione tolius : ergo •">.
Adhnc, Cum dicilur, Scientia : aut
male dicitur, Hierarchia esl ordo. intelligitur de scientia qua \\i
2. Adhuc, Cumdicitur, Hierarckia est creato, aut de scientia quae est de s« iljili
ordo divinus : aut intelligitur de ordine increato. Si primo modo : cum illa pi -
qui inDeo est, aut de ordine qui est a tineat ad cognitionem naturalem \ _ -
Deo. Si primo modo non potest : csse, lorum, quas secundum Augustinum, a -
ut dicit Auguslinus, nisi ordo natura\ spertina est cognitio, videtur quod
quo alter scilicel sit ex altero, non quo secundum c ignitionem vesperlinam di-
alter prior altero : et secundum hoc unus stinguerentur hierarchiae et ordines :
Angelus una hierarchia

esset ex alio, et quod falsum est. Si Becundo modo.
ex alia quod haeresis est. Si secundo
: Contra Secundum scibile increalum
:
modo tunc intelligitur de ordine quo

: omnes immediate ordinantur ad Deum :
universitas ordinata est et hoc non est : hierarehia autem dicit ordinem superio-
verum quia sic Deus omnia creavit in
: ris et inferioris.
modo, speeie, et ordine et sic in omni- : Adhuc, Hierarchia quantum est de

6.
bus rebus esset hierarchia : quod falsum vi nominis et compositione, non di< it
est. * nisi sacrum principatum de perfeetione :
Si foite dicatur, quod ordo dicitur ibi autem principatus non est scientia.
ratio ordinis : tunc videtur csse imperfe- potestas etactio : ergo in definitinne hie-
ctus Dionysius, quia omnis ordo deter- rarchia? male ponitur scientia.
1
Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- Creatnris, Tiact. IV, Ourcst. 3j, Art. i. Tom.
tiarum, Dist. IX, Art. 1. Tom. XXVII hujusce XXXIV.
novaêditionis. Cf. etiam I ain Part. Summne de
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. \, QILEST. 37. KH
7. Ulteriua quffiritur il«
i
hoc quod di- ad Patrem obsequio tantum ac voluntate
cit, Actio. Cum enim status patrise magis religionis unitis, nulla per sacramentum
sit determinatus quieti contemplationis, carnis et sanguinis uaturalis n<>l>is pro-
qu uii actioni : et hierarchia ccelestis sit prietas communionis indulgeretur cum :
b undum Btatum patrise : videtur quod el per honorem nobis datum Dei Filii,
qou convenienter ponitur actio in defini- et per manentem in nobis carnaliter
tione hierarchisB. Filium, et in eo nobis corporaliter e1
3. Adhuc, Quaecumque in hierarchiis inseparabiliter unitis, mysterium veraa

ultima est, illa nihil agit, sed agitur ab ac naturalis unitatis sit prsedicandum.
aiiis superioribus in generali : ergo in Ergo per sumptionem Eucharistise nalu-
definitione hierarchiae male ponitur raliter esl in n<>l>is Christus, el sumus
,i ti.>. naturaliter secum unum sicul ipse dicit, :
'•. Uiterius quaeritur de hoc <[u<><1 <li- Joan. vi, ."»7 Qui manducat meam car-
:
citur, Deiforme quantum possibiie est nem et bibit meum sanguinem, in me

similans. Deiforme enim aut dicit crea- manet, et ego in illo. Ex ex hac auctori-
tuin quid, aut increatum. Si creatum :

tate ulterius videtur, quod sicut Christus
iniii potest esse ratio glorise : quia nihil estunum cum Patre, ita nos in Christi
creatum ratio glorise est. Si increatum : sacramento efficiamur unum : sicut di-
lunc uon est deiforme, sedipse Deus: ct citur, Joan. xvu, 21, ul>i Christus dieit
sic oinni modo dicitur inconvenienter ad Patrem de Apostolis : Ut omnes unum
deiforme. sint} sicui /u Pater, iu me, ct ego in le,
|i). Adhuc, Anselmus el Boetius <li- /// et ipsi in nobis unum in sint. » Si
cunt, quod similitudo est ex uno quod ergo talis unitas est inter Angelos ct
est iu pluribus, esl enim similitudo re- Deum, quod aliquid csscnliale
oportet
rum differentium eadem qualitas Bed : Dei sit in Angelis, quod uniat eos sicut :
niliil ununi iv est "m Dco et Angelis : in nobis sacramentum est unum, in quo
_o uiliil cst ibi, quod esl deiforme Christus cssentialiter est in nobis, et nos
quantum esl possibile similans : et sic inipso. I ad Corinth. x, 17 : Unus pa-
male ponitur in definitione hierarchia?.. nis, unum corpus multi sumus, scilicet
11. Adhuc, Dionysius in eodem cain Christo,omnes qui de uno pahe par-
pite : « Interpretatio hierarchia. est ticipamus. Nihil autem talium est in
quantum esl |><>-sil)ile similitudo ad Angelis. Ergo videtur, quod hierarchia
Deum el unitas. » Quaeratur ergo, Quo- eorum male definitur per talem unita-
modo sit similitudo, <•! quomodo nnitas? tem.
El si forte dicatur, <iu<»<l esl unitas in 13, Ulterius, Quasritur de ultima parte
consensione voluntatum, sirut dicit qua dicitur, Et ad inditas ei divinitus
Apostolus, I a<l Corinth. vi, 17: Qui iluminationes proportionaliter in Dei
adhseret Domma, unus spiriius est. Hoc similitudinem ascendens. Ascensus enim
videtur parum cssc : quia etiam hic in ille non est secundum locum, sed secun-
via inulti pcr cliaiilalciu sic Dco uniun- dum quantil ilcin et dignitatem glorise :
tur. cundum li<><

-
ergo videtur, <|uod quae-

12. Adhuc, Ililaiius in libro de Essen- libel bierarchia |><>t<'>i exaltari continue :
tia Patris et Filii ', <li<-it sic : « Volun- ct si<' media |><>i<'st venire ad primam, et
tatis tantiiin iuter Patrem <'t Pilium ha?- ultima ad mediam <•! primam : <[u<><l in-
retici mentientes unitatem, unitatis no- conveniens est.
strae ad Deum utebantur exemplo, tam- li. Adhuc, Quaeritur cum «licitur,
<j<iain nobis ad Pilium et per Pilium Proportionaliter, ad quid attendatur
1
Vel, S. Hilabios, Lib. vm de Trinitate 1
h \l H M Ui. OMII l'l: I h
propoi i
io ? aul enira ctl lendilui ad n itu* miu l< 11 Sed in dcfiuili 1 um. nulla iii 1 bo quod
Non ad naluram . qui 1 lii qui 1 illuminal 1
§ubl iliorifl e ienl is, el pi iri intui !. 1 :

peni-
lelligentia., el libei ioi 1- ai biti ii, esscl de iii • imp< rfecl
_umma hiei ar< hia : el ii Lu< ifi 1 qui 1 7. idhui I) '/<// hit -
talem habuil naturam, uiit _el de uumma 1 u. , i,m dii it si< Hieran bia quidem
hierarchia : quod 1 Bl i ontra Dam 1
indita
niMii el Gregoriura Nyssenum, qui ili- in 11 1 ipiose 111 ea qu [uuntui
cunl . quod Fuil unus de his qui terreslri de< larao undum di\ inas l< . »
ordini praeerant. conatum notatur

Si ad I .
idelur, quod j>- iom m • lai 1-
proportio ; 1 um unus de media vel infi- tatifl 111 infi 1 iora esscl hiei ircl B-
ma hierarchia continue crescal in tali iii' nda :
>-\ li'"- non lii definitio
conatu, el ponatur hoc posse Beri, ille ilii|»'-i f'< 1 .
de infima vel media hierarchia erit de

superiori quod falsum est. Si autem
: SoLuno. Vntcquam disputemus de se* soi
notatur ad meritum, idem sequilur :

(•imkI.i <•! tertia definitionibus, solvamui
quia cum non habeant meritum nisi (ju.c obje :it ' onlra istam, ne |>i 1
custodiae, possel multiplicari meritum in lixitas objectionum t confusio-

inferiori plusquam in superiori, el sic nem.
ascenderel ad superiora quod falsum : S i
''11(111111 ergo, (ju xl ista prima defi-
est, quia gradus hierarchiarum immo- nitio datur ssentialia li^
biles sunt. l~ anim hierarchia lotum poteslati-

15. Adhuc, Objicitur contra totam de- vuin : totum autem pi testativum in suis
linitionem siiniil. Nbn enim videtur esse partibus sic se habet, quod prima pa
hierarchia ordo divinus, scientia, et potestative rlauditur in sequenti sii
actio : sed potius videtur esse similitudo media, el media in ultima, sicut in II d
ad Deum, 7
el unitas sciens et aerens
G in Anima dicit Aristoteles, qu«.l . li-
modum Dei : dicit enim sic Dionysius vum est in sensitivo, 1 t

vegetalivum et
in Ccelesti hierarchia : « Interpretatio sensittvum in intellectuali, sicut t
•
_ -
hierarchise est, quantum possibile est, num est in tetragono. El ideo etiam di-
similitudo ad Deuni, et unitas, ipsum cunt Dionysius el Boetius quod quid-
habens omnis sanctseet scientiae et actio- ijuid poli st | otentia inferior, ;
nis ducem, et ad suum divinissimum polentia snperior excellenter inen-

decorem immutabiliter quidem definiens, ter, sed non convertitor. Et ita est in
quantum vero est possibile, reformat, islis cum dicitur, Bierarchia est ordo, et
et suos laudatores, agalmata divina per- seientia, et aclio : ordo enim dicit hie-
ficit, specula clarissima et munda, rece- rarchiam secundum quoddam suae pote-
ptiva principalis luminis '. » statis : scientia aulem dicit eam. deter-
Adhuc, Maeisler Huero de sancto
16. minando eain in qua est ordo sive pot< -
Victore in Commento, dicit sic « In eo : stas ordinis : actio autein dicit eamdem
quod illuminantur Angeli, liunt gratiae potestatem secundum complementum.
participes in eo vero quod illuminant,
: Ad primum ergo dicendum, quod ordo
efficiuntur potestatis consortes. » Et dicitur duobus modis, scilicet ratio or-
constat ex his modis hierarchia, quam dinis sive forma, et res ordinata?. Secun-
perficit gratia ex ofiicio et virtule et dum quod ordo dicit rcs ordinatas. sic
1
S. Dio.NY.iL"-, Lib. de Ccclesti hierarcbia, * Iobm, Ibideru.
cap. 3.
I\ II P. SUM. THEOL rRACT. X, QUjEST. 37. *09
<li.it Masrister iu libro II Senlentiarum, tionem ordinalionis et conversionis ad

dist. IX, cap. Hic considerandum, quod priraum principium illuminationis, el
u ordo es1 multitudo ccelestium -|>iii- consequenter ad illuminabilia inferiora

t u 11 111 . ijui inter -•• in aliquo dono gratise actio autem dicit perfectionem secun-
Bimilantur, sieut et in oaturaliura dato- dum acceptam illuminationem, qua est
rum munere conveniunt. »> Et per hunc actio a ta ab illuminatore post illurai-
modura non ponitur ordo in definitione natum secundura proximum illuminatori

hierarchis, - >l secundura quod est ratio primo, el consequenter dicit effusionem
vel forma ordinia in personis ordinatis. luminis super inferiores : in quo efficitur
E1 ad hoc intelligendum, sciendum Dei cooperator. Et hoc expressius habe-

quod hierarcbia Becundum essentiam tur ex verbo Dionysii in fine cap. 3, ubi
consistil in duobua consequenter ordi- Bic dicil : « l ausquisque hierarchise dis-
natis, sicut dicit Hugo de sancto Victore positionis ordo secundum propriamana-
io Commento, Bcilicet in participatione Logiam reducilur ad divinam coopera-
tiae illuminationis, et in effusione tionem, illa perficiens gratia el Deo data
i|i>iusuper inferiora. Ad participatio- virlule, quaa divinitati naturaliter et
nem aulem iltuminationia tria exiguntur, supernaturaliter insunt, el ab ea super-

Bcilicel conversio ad principium illumi- essentialiter acta in inferiores, et ad
nationis. Et hanc conversionem dicil possibilem Deum diligentium animorum
ordo enim ordinetur ad principium
: nisi imitationem hierarchise manifestata. »
illuminationis, non accipiet illuminatio- Sensus est, quod illuminati a Deo dedu-
nem. Secundum est receptio luminis. Et cuntur ad Dei cooperationem in hoc,
hoc dicil scientia : Bcientia enim non est quod sicut sunl illuminati a Deo, ita illu-
nisi receptum lumen ab illuminatore. minant alios <'t perficiunt per gratiara
I ;iiiu est effusio Inminis in inferiores. etvirtutem datam eis a Deo.
E( hoc dicit actio : Bicul enim scientia An aliud dicendum, quod iste orJo Ad t.
tcta esl iu ipso per illuminatorera pri- habet rationem prioris et posterioris re-
iuuiii, iia n-it eam iu infei ioii per iufu- speclu diversorum. In hoc eniiu quod
nones illuminationis : et in hoc consistit dicil conversionem ad primum illumi-
perfectio hierarchis sive actus hierar- natorem^ iliuminator esl primus, et illu-
cliiae. minatus est secundus. lu hoc autem
Et (juod ita sit, accipitur ei verbis quod dicit effusionem illuminationis,
Dionysii in Calesti hierarchia. Dicit illuminatus est secundus, et in quem
iii : « Est uuicuique hieiarchiani sor- effudit iliuminationein, esl ultimus sivc
tientium perfectio, hoc est, secundum postremus.
propriam analogiara in Dei imitationem Et si quod a^que potentes
quis objiciat,
ascendere, et omnium divinius, ut elo- sunt, quisuntin una hierarcbia dicen- :
quia aiiiut. Dei cooperatorem fierij el dum, (juud nun intendil illam sequipo-
ostendere divinam in seipso actionem tentiam, nisi in actu hierarchico, et non
undum quod possibiie cst relucen- in alii^.
' m. quoniam ordo bierarchise
I tpote An hoc autem quod objicitur, quod Ac j 3.
lain quidem purgari, quosdam

-
scientia el actio deberenl cadere ohlique
vero p el quosdam quidem illu- : in definitione, dicendum, quod utrum-
inin.iii, quosdam vero illuminare ct : que potesl Beri. Si enim dicatur ordo
quosdam quidem perfici, quosdam vero formaliter : tunc constat, quod esl ordo
perficere '. » \.\ hoc accipitur, quod Bcientias el actionis. Si autem dicatur
ord<> in definitione hierarcbiae dicit ra- secundum quod *
,s t ratio vel forma
1
S. Diomrsics, Lib. de Ca-le?ti hierarchia, cap. -i.
HO h \l.i: M \i. n|!h pi: i h
"i diiiis iti personi ordinat i

• lu do !•!• - iti \ 1
1 / IhU "i ">"• quod si cujn
i
01 ilni.ii.i ni , et ordinata scicn- i 'i-
ii.i, 1
1 ordinala a< i" in ac< epliono illu- del •
>,
mdio
iniii.ii ionis el 1 1 .1 ii in uone : el ita con illo in. ii bab I
dorat I lionysius, •
ompclit bcatiludini < t
quieti :
A ,i ,
Ai» iii quod nliiiiu- i|u.i i iiur de talii 'iiiim a< lio intell n-
scientia, dicendum qu< 'I aliter sumitur templatione lh< orematum, qoorain
Bcientia in definitiono hierarchiae, i t i itas perspi< uaa deroonstrationi
aliter quando <
»1 pi opi ium ordinis qui ni iofluentia contemplal ni
dicilur Cherubin. \\\ detinitione enim - >i

l»<
• i alios : iii in inferioribu qu< <l
hierarchis Bumitur scientia generali- in superioribufl jam fai tum •
ter pro qualibel illuminatione a \ ei I»" inferipres per medios, el per m< in
descendente por theophanias in intelli- siiiiiiiiiiin hierai i hiae lomen a< lione
gentiam angelicam, el ab ipsa intelli- thearchica reducuntor. Esl etiam actio
gentia angelica transfusibilem super alios composita qoas i um molu est, de q
Angelos inferiores : quae non esl de dicit \intnr $ea principiorum, qu
scibili increato tantum, sed etiam «!«• " omnis actio in moto, ef omnis motos
aliis quaa Angelis revelantur. Sed Che- in actione firmator. » Et hoc repu^
rubin denominatur a dono Bcientise Bpe- iii quietis et contemplal on b.
cialis, quae esl de scibili increato. -\n \i.ii n <lii «•ndum. quod oltima hie- A^
A ,i r)>
Ad aliud dicendum, quod scientia rarchia est humana: el luec nihil atrit in
dicitur ibi <lc quocumque scibili, quod aliani inferiorem hierarchiam, quia infe-
per theophanias accipitur a Verbo : et rior nulla estl I amen qoia dsb in
ideo pertinei ad cognitionem matutinam, eadem hierarchia \ < s, ordinatae
quia cognitio in Vorbo matutina rst : et sunt secundum grados prseiationis «-t
ideo hierarchiarum distinctio est secun- subjectionis, una persona agit in aliam
dum cognitionem matutinam, uou ves- transfusione luminis percepta? : et ideo in
pertinam. definitione generali hierarchias ponitur
Ad 6>
Au aliud dicendum, quod intentio actio.
nominis dupliciter capi potest, scilicct Ai> alild dicendum, quod deiforme Ad
pei' compositionem, et per significatum : dicit creatum formatum ad similitudinem
compositio enim polius dicit modum formae Dei proportionalifer : dicit enim
signifioandi, quam significatum. Si acci- habitum scientiae formatum ad similitu-
piatur pcr compositionem : tunc verum dinem scientias divinae, eo quod lumine
est quod probat objectio componitur : divino perticitur: et dicit actionem quae
enim nomen hierarchia a Upov, quod cst supernaturaliter et superessentialiter est
sacrum et ip/j,, quod est principatus
: : in l)eo : et est in Angelo proportionaliter
et hoc modo de perfectione ejus sunt ad similitudinem Dei participath e, hoc
potentia et aclio principaliler. Sed quia modo. quod sicut Deus lumen quod in
potentia et actio determinantur et sunt ipso est et essentiale sibi est, agit in
circa scientiam per illuminationem tlieo- alium transfundendo : ita participan-
phaniae acceptam, propter hoc de es- lumen illud, agat participatum sibi lu-
sentialibus hierarchia? ponitur etiam men in alium sibi inferiorem, illumi-
scientia. nando et communicando sibi lumen
Ad -. Ad hoc quod ulterius quaeritur de boc perceptum, et sic reducat eum in lumen
quoddicit, Actio, dicendum, quodduplex divinum, ut sic perficiat ipsum.
est actio : simplex quidem, et composita. Ad aliud dicendum, quod similitudo a.;
Simplex est, quoe simplicis naturae est in duplex est, scilicet rei, et habitudinis.
unum reductae : et de hac dicit Aristo- Similitudo rei, est rerum differentium
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. X, QU EST. 37. ill
eadem qualitas. Etdehac loquunlur Boe- exempluro quod inducebant, Bcilicel quod
tius et Anselmus. Et talis similitudo non inter nos el Deum non essel nisi unio
esl inter creatorem el creaturam. Simi- consensus voluntatis : cum inter nos el
lituik) habitudinis <'st, Bicut cum dico, Deum etiam sit alia unio, quae est ex
Sicut bc habet rector navis ad navem, conformitate naturae humanae assumptae
it.i rector civitatis ad civitatem : n t «* r
«
| n «•
in personam Filii, quam ostendil duplex
enim regil arte, non sorte, quamvis non Bumptio sacramenti. Spiritualis enim
eadem arte ambo regant. Et talis simili- sumptio ostendit unionem quaa esl ex
tudo esl inter creatorem et creaturam : consensu voluntatum el charitatis. Sa-
ijuia sirut Deus per theophanias trans- cramentalis autem sumptio, per quaro
fundit mundissimum el clarissimum lu- Christus in utraque natura es( in nohis,
men iu Bubjectam creaturam, ita parti- ostendil unionem quae esl cx conformi-
cdpans illud luinni Angelus, transfundil late naturse assumptae. Et hoc et non
io aliuui : et neut theophaniam perci- amplius intendit dicere Hilarius : et con-
piens Angelus, agalma, hoc rst, imago firmal per illud quod inductum esl <ly
el simtlitudo dtvini luminis efficitur par- Joanne, vi, .">",
el per illud quod indu-
ticipatione theophaniae, ita inferior An- ctum esl de Joanne, xvn, 21.
lus illuininatus a superiori, ejusdem Ad quod ulterius quseritur, diccn-
id
A(| 13
luiuinis efficitur agalma per illuminatio- dum quod ascensus ille aotatur ad cla-
nem in Be transfusam ab Angelo. E1 lioc ritatem illuroinationis, ad quam continue
est quod dicitur, Job. xxy, 3: Numquid proficit illuminatus quantum siln possi-
'
numerus militum ejus ? Et super lul» 1
esl ex naturali potestate, sic enim
(jitnn non surgit lumen ejus ? Ac si di- omnes Angeli proficiunt: et non nota-
catrQuamvis innumerabilis si( nunicrus tur profectus ad gradum dignitatis, se-
inilitum ejus, tamen nullus ex omnibus cundum quem dislinguitur hierarchia :
est, Buper quem non oriatur et manife- ct ideo distinctio hierarchiarum maurt
Bteinr tumen Iheophaniae, quce j)roccdit inviolata et immobilis.
ab ipso. Kt in hoc hierarchia cst dei- An aliud dicendum, quod proportio- Acl 14
forme Bimilans. iiatur simul ad naturam et ad conatum:
Ad |, Ad ai.ii d dicendum, quod jam patuit quia <jui subtilioris esl essentiae et per-
in quod eal simililudo : quia, ul dicit majorem habet
spicacioris intelligentiae,
\ istoteles in X Metaphysicorum, quod conatum. Sed conclusio non sequitur
uuuin in qualitatc facit simile, el unuin propter hoc quia ascensio non cst ad
:
in quantitate facit aequale, el unum in gradum distinctionis hierarchiae, ut di-

Bubstantia facil idem : ita dicimus, quod ctum est, sed ad modum participationis
unum in proportione siiuilitudiuis facit theophanise, quae per illuminationera a
analogicam unitatem, quaa a Dionysio superioribus transfunditur in inferiores.
in praeinducla definitione dicitur unitas: An m quod ulterius contra totam de- Ad 15.
nec vocatur ibi unitas consensionis vo- finitionem objicitur, dicendum quodDio-
luulatuin ct charitatis, <uj;ilis est inter nysius ccelestero hierarchiam determinat,
Deum el Sanctoe. secundum quod comparatur ad supercce-
Ai» dictum Hilarii dicendum, quod lli- lestem thearchiam secundum causam
larius condemnat haereticos el Arianos: efficientem, formalem, <-t finaiem. Et
quia inter Patrem e1 Filium el Spiritum secundum causam efficientem dicit, quod
ictum non dicebant esse unionem, ipsum Deumducem scientiae et
habet
nisi consensus voluntatum : <-l negabant actionis secundum causam formalem et
:
unitatem ejusdem essentiae, qua Pater exemplarem dicit, quod est deiforme
est in Filio, et l"ilius in Patre, et uter- quantum est possibile siroilans secun- :
que in Spiritu sancto. Reprehendit etiam dum causam finaiem <li<it. quod in ipsum
112 II \l.l: M \(. <»lth IT. I h
es! propoi ion i

ilitei .1 1 1 nd< n dii it, Sm ratn quamdam ><
quaelibel rei profli ii el ascendil in luum </< lat iii dispo ii 1111 1 Tiim dn 1
•
tinem ultimum, qui 1 1 iuuno bonum el 1 iii $ai 1 "in tjuamdam, infiniluni
Opl iiniini. uiii quod dii itur, el non deterra
A.l 16. \ d \1.11 n dicendum , quod in hiei a 1
-
iiim pei inflnitum aut<*m H ni-
chia pei ilcitur gratifl illuminationis lul deflnitui el del«*i minatur : ei .-<» ho<
\ irtus quflB es1 ultimum potestatis, in- modo bierai < bia non di buil deflniri.
telligitur in ascensu ad deiforroe. < Mii- 1. \1lln11 . // '/</ ii<<ii esl in-i litui
ciiini autera quod est i ongi nus actut \<-l qualilatis: dicil enira Philosophu
per8oneB, ul dicil Tullius, inteliigitur in Sr 1 prim ipiii , quod diapi
actione secundum Be. Ministerium au- dara partium <>nl<. 11 cundum diffi
ii-ni intelligitur in actione secundum loci \ • I situs : Bitus autem in Aogelisnon

quod terminatur ad eum secundum est, quia non sunl corporalea pei
quem agil illuminationem perceptara. El lalem dispositionem angelica hierarchia
aic omnia quse dicil Magistei Hugo, ira- non debuit definiri.
plicite intelliguntur in definitione prae- Si forle dicatur,quod silufl esl ii»i
inducta. dispositio qualitatis, secundum quod
Ad ir. Ad i i.timi m dicendum, quod refusio una species qualitatis est disposilio
in inferiores expresse inteliigitur in habitus. (.'.mi:\ hoc est, quod disposilio
actione deiformi : e1 hoc inducitur in sic est imperfectum quid, sicut natura
praeinducta definitione : el ideo definitio disponitur ad formam, <•
imperfi
perfecta est et quaelibet, ut dicit Diony- ad illam.
sius, suos phiasotas, hoc est, subjectos 3. Adhuc, Videtur male im
per transfusionem illuminationis perce- dicit, Universaliler quamdam deelarai
pta\ facit agalmata divina el specula dispositionem : hoc enim Bigni vi-
munda et clarissima, in quibus inunde detur multitudinem de< larantium : cum,
et clare resullat lumcn divinum. sicut dicil Philosophus in VII pri
philosophiss, â quae ponuntur in defini-
tione, ponuntur in ea ut unum, et n<m
ut multa.
4. Adhuc, Inconvenienter dicitur,
MEMBRIM II. quod nomen hierarchise declarat defini-
tionem : cum potius e converso defini-
De secunda definitione hverarchise
s
? tio deciaret nomen, quam nomen deli-
nitionem.
0. Adliuc quaeritur. Quare potius dica-
Secuxdo quseritur de secunda definitur, iJici/t.T speciositatis, quam divinaB
tione quae est haec : « Hierarchiam qui honitatis, vel potentiae, vel veritati-.
« dicit, sacram quamdam univcrsaliter I). Adhuc, Cum in detinitione praeha-
« declarat dispositionem, imaginem di- bita posuerit ordinem. scientiam, et
« vinae speciositatis in ordinibus et scien- actionem, quare hic facit mentionem de
« tiis hierarchicis propriae illuminationis ordinibus et scientiis et potentiis hierar-
« sacrifieantem mysteria, et ad proprium chicis, et tacet de actione?
« principium ut licet assimilatam. » 7. Adhuc, Quaeritur de hoc quod di-
1. Quaeritur ergo primo de hoc quod cit, Imaginem. Dicit enim Augustinus
1
Opp. B. Alberti. Gorament. in II Sen-
Cf. mae de Creaturis, Tract. IV, Quaest. 35, Art. 2.
tentiarum, Dist. IX, Art. 1. Tom. XXVII hu- Tom. XXXIV.

jusce novae editionis. Cf. etiaml am Part. Sum-
[N II IV SUM. THEOL. IIIACT X, ni .KSi. 37. 113
in sermone »1»' \magine quod y

ul>i imago, • luin Bacrifical ? enim sacra Sacrificia
coatinue Bimilitudo : sed oon ubi îmi- efficiuntur per hoc, quod Deo offerunt,
litudo, continue imago. El causa dicti et >ie de uon sacro fil sacrum illumi- :
est, nl ipse quod imago dicit ex-

dicit, nationes autem non efficiuntur sacras
jsara et plenam similitudinem si- :
per hoc, quod ad Deum referuntur: sed
[intiiis sacrflB sunl per hoc, quod in theo-
militudo autem non. Unde Hilarius in
libro X '!<• Trinitaie dicit, quod « imago phaniis a Bacratissimo lumine descen-
esl rei ad rem cosqiiandam el imagi- dunl : hierarchia ergo angeiica uoo
uandam Bpecies indifferens : » talem rifical mysteria illuminationum, sed
autem similitudinem plenam <'t expres- r.itis utitur.
•«aiii Angeli non habent cum divina spe- 12.Adhuc, Queeritur de ln><' quod
sitate ergo idetur, qood male dica-
: \ dicit, A</ proprium principium ui //<</
tur, Imaginem divinse speciositatis. assimilatam. Si enim per principium

S. Adhuc, Quseritur de hoc quoddicit, intelligitur Deus ille non est proprium :
Proptix illuminationis sacrificantem principium, scl commune omnibus :
mysteria. Non enim proprium est, quod proprium enim est, ut dicil Donatus-,
aliunde eal habitum : si A in prahabita quod uni soli convenit.
definitione • \ verbis Dionysii, determi- 13. Adliue, Omnibus licel et orani
natum es1 quod illuminationes Angelo- raodo assimilare se illuminationi divinae :
ruin sunt inditaa eis a l)e<» ergo non :

non ergo deberet dicere, Ut licet: quia
sunl propria. hoc videtur specialem queradara et coar-

9. Adhuc, Dionysiufl in Coslesti hierar- ctatum modum liciti ponere.
chia dicit sic : « Kst unicuique liierar-
chiam sortientium perfectio, hoc est, Solutio. Dicendum quod prima defini- soiutio.
iiuliiin propriam analogiam in Dei tio de quajam hahituni est, data cst per
imitationem ascendere : "'t omnium <li- essentialia hierarchisB: et colligit ea quae
vinius, ut eloquia aiunt, l)''i cooperato- hierarehiain cssentiant, quas sunt ordo,
rem Beri, el ostendere divinam in seipso autem data est per
Bcientia, et actio. Ista
actionem Becundum quod possibile est comparationem exempli ad exemplar :
relucentem. Utpote quoniam ordo hie- quia sicut thearchia in qua superco^lestis
rarchi e esl quosdam quidem purgari, hierarchia esl, ordine sive dispositione
quosdam vero purgare el •[nosdam qui- : sacra diffundit illuminationes, quil>us
dem illuminari, quosdam vero illurai- purgat, illuminat, et perficit inferiora,
nare et qoosdam quidem perfici, quos-
: et ad se reducit : ita imago et exemplum
ilum vero [x-rficere '. » Quseratur ergo, ejus est angelica hierarchia, ejusdem
i|ii,irf' hic facil mentionem de illuraina- pulchritudinis dispositionem et speciosi-
tione, el non de purgatione vel perfe- tatis a Deo accipiens, etsuper inferiores
rtioni'? diffundens. \A per hoe patet diHVrenlia
LO. \dhuc, Quasritur de hoc qnod inter primam definitionem, et secun-
dicit, Sacrificantem mysteria . mysteria dam.
enim in Grasco, Latine sonal occulta'. \i> in ergo quod contra istam ohjicitur Ad l.
occulta .iiitnii illuminationi non conve- primo, dicendum quod verum est, quod
niunt, sed manifesta : videtur igitur, sacram quamdam dispositionem dicil in-
quod potius deberel dici, Propriaa illu- determinatum el vagum Becundum se
minationis sacrificantem manifesta, quam acceptum, sicul aliquis homo vagum

mysteria. dicil in homine : Bed hic non ponitur ul
li.Adhuc •[u.eritur. IVr quem ino- vagum, Bed per adjuncta determina-
- Diokysius, Lib. de Ccelesti bierarchia, cap. 3,

114 l» \l l'.. M _G. ORD PH II»
iiim. Quando Bnim addilur, Proprim il ive pulchriludo, gicul illumii

illuminationis lacrificantem //"/ teria , ni entis ijua* f • i
n intclieclu.
tunc doterminatur, el i< efficilui delini- Unde, Sapient. I, dicitur d<
iniii, quia aic habel definitum intelii //> i / i pe> -. //
ctura. omnem dispo itionem ileltarum : !<

\d ! \n \i.iin dicondum, quod dispositio comparala, invenitur pr\
sneraliter accipilur : et tunc dicitur di \n aliud diccndnm, quo I pr«- ai t.
posilum, quod per ralionem congruam dictum i

dofinitio dalur p< i coni-
esl ordinatum : sicul dicimui mundum parationem exempli .i<l exemplar : li
sapientia divina dispositum, <'i Bermo- aulem comparatio nonfitnisi in ordii

iifiii ratione Bive rationabiiiter disposi- et scieatia '-t illuminatione :
p<
liiin, quando bene esl ordinatus, et nem autem hierarehia comparalor
optinia ratione probatus, et coloribus inferiora, el nonad exemplar primum
rhetoricis Bufficienter ornatus. El pro el ideo lacet ln< de actione.
lali dispositione Bive ordinatione poni- \i> alu d dicendum, ipn.d itnago <lu-
tur in definitione hierarchias, qua. ordi- pliciter potest accipi, sciiicet secundum
nata potestas est personarum intellectua- derivalionem secnndum quod Gratnma-
liuin in ordinibus el scientiis et actibus t i ua <li<it, quod imago dicitur afa iti
hierarchicis : et non accipitur in Bpeciali tor, aris : et im uj <li<ia dicilur

significatione, a<l quam contruliilur iu quasi imitago : el sic omne qnod imil -
sitmn et qualitatem. tur aliquid Bive in toto, -

in parl
a<j 3. Ad ALiuD dicendum, quod ea qua. |i<>- dicitur iin;._ uua : et sic ponilnr in
nunlur in definitione, ponuntur ut definilione hierarchis. S lulem icei-
unum, et non ut plura : quia omnia piatur secundum intentionem proprii

praecedentia ante ultimum, sunt in ra- Bignificati, . etperfei
tione potentise et generis : et illud solum similitudo, quaiis est inter patrem et
in ratione actus quem determinantur

atl liliuin, non inter Ajagelos el Deum : <t
potentise et communitates omnium alio- in hac significatione non ponitur in defi-

rum ud esse specificum : et hunc onli- nitione hierarchiae angeiicae.
neni niultorum unum significat,
ad dicendum, quod illuminatio
Ai» aliud
quando dieit, Universaliter quamdam. non dicitur propria, eo quud ex propriis
Ad 4. Ai> aliud dicendum, quod sicut dicit sit habita secundum causam sed quia :
Pliilosophus, nomen implicite dicit ea proprio ordini hierarchico est appro-

qua? sunt in delinitione : et definitio e\- priata, et sic per causam indita est a
plicite dicil ea quae sunl io nomine. Et Deo, et propria, quia prOprio ordini
hoc tanyit cum dicit, quod hierarchia hierarchico appropriata.
declarat definilionera : el in quo decla- Ad aliud dicendum, quod ordo qui- Ad •.
ret, ostendit explicando definitionem. dem divinus est, ut dicit Dionysius, in

Ad 5. Ad aliud dicendum, quod speciositas tribus actibus hierarchicis : sed tainen
in spiritualibus proprie dicit fulgens et specialiter facit menlionem de illumina-
pulchrum in intellectu : et <juia illumi- tione, quia illa specialis est, et per il-
natio proprie est hoc quod fulget in in- lam perficiuntur alii, ut dicit Diony_ius.
tellectu, propter hoc dicit potius, Pro- Per hoc enim quod illuminatur quis,
prise illuminationis sive speciositatis, purgatur a dissimilitudinis sive privatio-
quam bonitatis, vel potentiae : bonitas nis luminis habitu, et ponitur ut specu-
enim et potentia attributa communia lum in similitudinem et formam luminis
sunt divin_e operationis. in qua bonitas theophaniae in descendentis illumina-
movel, potentia agit, et scienlia ordinat : tione in ipsum. Et quia hoc lumen pro-
quibus non ita proprie convenit specio- pria virtule convertit et reducit eum
l.N II P. SUM. THEOL. TRACT. V QU EST. 37. « i.)
ijui illaminatua est in primura princi- quaiu quisque Angelus habet ex natura-
pium el Fontem luminis el sic perficit lilui^, subtilitate scilicel essentiae, et
ipsum, propter boc etiam perfectio lit perspicacitate intelligentiae : quia Becun-
per illumiuationem, ul dicit Dionysius, tluiu virtutem illorum accipit illuiuiua-
Ld 10. An dicendum, quod mysteria
Ai.n u tionem vel majorem vel minorem. I.t
dicuntur, eo quml io excellentissima hoc est quod dicilur, Maitli. xxv, 15 :
luce deitatis et inaccessibili oobis Bunt hcdit unieuique secundum propriam

abscoudita, iu qua, ut dicil -lugustinuSj virtutem. Et rloratius in Arte poetica :
mentis humana invalida aciea in laro
excellenti luce non figitur, ui>i per ju- Est modus in rebus, snnl certi denique Qnes,
stitiam fidei emundetur. Unde ista non Quos ultra oitraque oequil cousistere rectum.
suiit opposita, mystica esse in primo
fonte lucis quae u<>> excellit et omnem
creatum intellectum, et manifesta fieri
per illuminationem desoendentem in nos

vel Angelos nobis proportionatam so- M I.M 15111 M III
cundum intollectum.
p 11, An ai.ii u dicendum, quod aliud est De tertia definitione hierarchue*.

- icrum i t aliutl cst sacrificare. II-
luminatio bene sacra esl per ht)c, quod

descendij a sacralissimo lumine : sed Tkiuio, Quaeritur de tertia definitionc
sacrificatur per hoc, quotl ab Angelis iu qunj a quibusdam antiquis posita est,
idem lumen refertur et ofifertur, et sic qu82 tatis est Hierarchia est sacrarum
: «
iu suuiu principium ordinalur : Bic enim « et rationabilium personarum ordinata

dicit Dionysius iu capite primo Caelestis « potestas, in subditis proprium rctinens
hierarchue, quod « omnis Patre moto « dominatum. »
manifestationia luminum processio in 1. Et objicitur priino de hoc quod tli-
dos iij)timt' ac large proveniens, iterum cit, Ordinata potestas, et non facit men-
ut vivifica virtus restituens nos replet et tionem de scientia et actione, quae es-
convertit ad congregantis Patris luminis sentialia sunt hierarchiae : et sic videtur
unilatem et deificam simplicitatem '. » definitio diminuta.
l(1
,., An aliud dicendum, quod licet Deus 2. Adhuc, Objicitur de hoc quod dict-
principium omnium generaliler, tatur,Sacrarum et rationabilium perso~
meu per rationem idealem hujus vel il- narum. Kst enim ecclesiastica hierarchia
lius efficitur proprium. I)i<itenim Au- non tliniinuta ratione iu personis non
tstinus inlibro LXXXIIl Qu&stionum, sacris, et tamen rationabilibuSj sicut iu
ijikhI « alia ratione facit hominem, et Episcopis, praepositis, decanis, et aliis
alia ratione facil equum.a Et ita per ra- gradibus Ecclesiae : u srgo deberet
tionem idealem hujus Iheophanise effici- poni iu communi definitione, Sacrarum
tur proprium principium hujus vel et rationabilium personarum.
illius : e1 Bic per lumen acceptum assi- Adhuc, Objicitur de hoc quod dici-
3.
milatur proprio principio, et non com- tur, /// fubditis proprium retinens do-
uaiui. minatum. Videtur hoc esse contra inten-
u i3. An i i/n.MiM dicendum, «juod, ut licet, tionem Christi, qui primo posuil hierar-
dicit ibi possibilitatem et facultatem, chas Apostolos, el interdixil eis
1
<. |)i, ,s , ~ii s, Liber de Cadesti hierarchia, tiaruin, Dist.IX.Art. t. Tom. XXVII hujusceno-
eap. I. vjb editionia Cf.eliaml Par t. Summ» de Crea-
.Opp.fi A.lberli. Commenl in II Senten- turi&. Tract. IV, Qu»st.35,Ai I. Tom. XXXIV.
Ufi I» \li: M \<V ORD. l'l: l.h
dominatum, Luc. -m s 2fi /•'•

nium i oppn m
gentiutn dominardur eorunt, ei gui / ibditorum el li><' in lur \;
tettatem habeni tuper eot, benefici <<> i

Etesl dominium, quod
eantur. \<>^ autem non w ed gui multorom el pulchrorum l> ;><.-
major ett in uobit, fiai ticui minoi et lium p l<
gui prsecettor ett t ticut minittrator Er- quibu* sliqois nuperponit

go in definitione hierarchia non *!•- l»#-t aliis, >i pfficitur talii buj
poni, Retinem dominatum, sed retineni incessantci appetilivus, ul dicit D

ministerium. wiis, ,i contenl
i. Vdhuc, Sicul in antehabitis proba- rior contentivus el provisivut I i>>"
luiii rsi, hierarchia dicil exceptionem dominium non interdicitur hi
iliuminationum .1 superiori, el refusio- led interdicitui {
nem in inferiora, el sic <l

;
<ii duai com- kiii, 13 : Vot vocati» >><< •/>> >t
parationes : unam ad superius, <•! alte- Domine .*

et bene dieiii
i a in ,i(l inferius. Ista autem definitio non !!>>> enim pertinet ad superpositionem
facit mentionem nisi de altera, quae esl bierarchiae, nl scilicet in bononun p<
ail inferius. Ergo esl imperiei one omnibus deterior sit, >nten-
Adhuc, Cum mults sini dona a

'\. tiva virtute inferiores valeal
quihus denominanlur ordines <Angelo- el I» >na quibus eminet, Lnferiores per

runi, quare definitur potius hierarchia a illuminationes continoe transfnndat,
dono Dominationum,quam a dono Prin- sic eosdem suae dominationis ii ler
cipum et Potestatum, vel ab aliorum appetitivos faciat, e1 per honc m >dum

alimio ? removoat eos ;i servilibns, qnJB Bcabel -
('). Adhuc, Cum unius rei unum sil ri subjectione affectibus anims tamquam
esse, quod dicit definitio, videtur quod pedibus sunl conculcanda.
hierarchiae non debet esse niî una <l>'li- An u.nn dicendum, quod <<>i]i|>ai 1 1 i «
nitio : unde veniunt ergo tres positae ad superius in acceptione illuminal

num, importatur in ordine, cum dicitur,
soiutio
Solutio. Ad primum dicenduin. quod Ordinata potettas. Ordo enim est intcr
Ad ' substanlia hie- non potest refundi
haec dclinitio data est de prius et posterius : et
rarchiae secundum totum, non secun- et in subjectos ordinata pot ni>j
dum partes : substantia autem hierar- quod prius a principio illuminationum

chiae est ordinata potestas : ot hic ordo acceptum.
attenditur in modo percipieudi illumi- An aliud dicendum, quod dominatio
nationes et transfundendi eas super a qua denominantur Dominationes. su-
inferiores autem et actio partes
: seientia perpositionem dicit causatam a p( ss
essentiales sunt, ut in primo membro de sione pulchrorum verorum bonorum
et
prima delinilione determinatum est et : generalitor : et ideo convenit omnibus
ideo ubi totam substantiam hierarchiae hierarehiis in communi. et ponitur in

posuit, non debuit faeere mentionem de generali definitione hierarchiae. Alii au-
partibus. tem ordines denominantur a donis spe-
Ad 2. Ad aliud dicendum. quod rerum sa- cialibus. quae non omnibus conveniunt .
crarum non dicitur propter boc, quod et ideo in generali dofinitione hierarchiae
persona; in quibus est hierarchia, sint poni non possunt.
sed dioitur prnpter hoc, qiiia or- Ad ultimu.m quod licet dicendum, Ad
sacrae :
. dinata potestas talium personarum so- unius rei unicum sit esse. tamen illius
cundum sacra est distincta. consideratio secundum modos quos ha-
Ad 3. Ad aliud dicendum, quod est domi- bet in eo quod est, est plures. Et si
nium tvrannieum, quod gentium domi- consideratur esse illud in essentialibus.
I ,
I.\ I! P SUM. THEOL. TRACT \ QU I -I 417
sic dalur definitio prima. Si autera consideratur secundum id quod est, Btve
sideratur in comparatione exempli ad secundum totam substantiara, sic datur
exemplar, sj,- datur secunda. l.t si con- tertia.
OILESTIO XXXVIII.
I»c (li\isiono lii«-r:ii«hi;«-.
Deinde, Qu eritur de ratione ejus quod

dicit Magister in libro II Sententiarum
distinct. IX. cap. I , ubi sic dicit : « ln-
a veniuntur in istis ordinibus tria terna
sse, et in Binguiis tres ordines, ut MKMHHl M I
« Trinitatis similitudo in eis insinuelur

« impressa. Unde Dionysius tres ordines Dc divisione hi Tarchix in communi
i Vngelorum esse tradit, ternos in sin-
ilis ponens. Simt enim tres siipe-
« riores, trea inferiores, el tres medii. Dc divisione hierarchiaa in communi

Superiores sunt Seraphin, Cherubin, sic objicitur :
I
broni. Medii, Dominationes, Virtu- I. Dicitur communiter ab antiquis,
(( t"v, Polesl iles. [nferiores, Principa- quod hierarchia triplex est, scilicet su-
« tus, v hangeli, Angeli. b Et Bunt percceleslis quam dicunt esse divinam,
1
verhi Dionysii in Coelesti hierarchia , hierarchia ccelestis quam dicunt esse an-
nlii sic dicit Dionysius : « 'mmis theolo- gelicam, et subcceleslis quam dicunt esse
(.'ia ccelestes essentias novem vocavit humanam sive Ecclesiasticam.
manifestalivis cognominationibus. IIus quod illa quce dicitur
Videlur autem,
divinus iiH»-t >r sanctus perfector (Paulus tupercoelestis nulla sit habitum est enim :
cel qui raptus est in tertium ccelum, in prima definitione hierarchiae, quoddi-
•t il»i dicitur vidisse quod Dionysius c t Dionysius, quod « hierarchia Deum
descripsii in Cxlesti hierarchia) iu tres habel omnis scientiaeel actionis ducem : »
_ il dispositiones. » divina auteni hierarchia nullum habet

I
atia ergo hujus quaerilur hic de di- ducem scientiae et actionis, sed dux est
me hierarchiae. Et quaeruntur duo, aliorum : ergo superccelestis sive divina

scilicet de divisione hierarchiae in com- hierarchia non esl hierarchia.
inuni. el de divisione hierarchise in Bpe- 1. \(llnic, Dionysius in Coslesti hierar-
ciali angelicae, quia de illa intendimus. chia dicit sie : « Hierarchia est deiforme
quantnm possibile similans, el ad inditas
1
S. D invsius, Lib. de Coelesti hierarchia, novaj editionis. Cf. elia ! Pai t. Sumn se de
Cr< .11111-. Traot IV, Qu 6, Aii. I. Tom.
ip. I). Alberti. Comment. iu II Si nten- XXXIV.
liaium, 1>; i\ v i. Tom. XXVII huji
11 D \l H MAG ORD l'l: 1 h
ei divinitui iliuminationes in Dei »imili« induni quo I principium esl lol
tudinera propoi lionalitei i

'"<< |- int, I
Deo inilLi- illuminotioii nunl indil p, p

quia quod inditum est, ah o im |" nem u li-
esl : el Ni De i nihil esl altiu duns, vini floi

quia iii Burarao esl Ergo in Deo non i I per boc pitft I id
detur esse hierarchia : ol sic nullu videlur Lu 'I bia.
e supercoelestia hierarchia sive divina. \i» id qu ubcceli e bom

3. Ailliur, Nnll.i videtui esse lubcale- <<l»ji< i' ur, dicendum, q'i<<<l 1 • *
-
1 humi
stia ; dicil enim Ucxander in libro <l
•
non habel liam h <
in
Moiu cordis, <|u<)l anima humana illu« quam transfundat illuminationi D

minationum quae eunl a prirao, ultima wl ab Angelis accepl
relatione esl perceptiva. Post ultimara dislinclione* hab t iofei
autem non esl aliquid in quod transfun- rea gradus, secundum <|m<»> inpi
datur iiluminalio. Ci irgo substanliale tran^fundere debenl illuminatii

sii hierarchia?, quod illuminationera per- feriorea : et in hii consideratui el
ceptam transfundal in aliud, <! humana ordinata p

non habeal in quod transfundat, videlur \<1 dictum Alexandri in libro de Molu
humana hierarchia non esse hierarchia. cordis, dicendum, <jii<-<l anima huma
ultima rela dicitur illuminal onum
poiuiio
Soldtio. Dicendum, quod hierarchia qua? sunt ;i primo p iva, relati
potest accipi secundum definitionem es- ultima, quia in quanlum incorp

senlialem quaB paulo ante disputaâ est : et sensibusconjuncta, illuminal
et potest accipi secundum nominis com- percipil nisi in speculo et io ^roate
posilionem. Si primo modo accipiatur, et vesligin, qu is \ s pit in
el accipiatur in omnibus essenlialbus Vcrbo : quae est prima relatio intellectua-

differentiis per quas detinita est : tunc lis naturae ad illuminationem. Et hoc <
proeul duhio illa quae dicitur supercce- quod dicit Diooysius in libr.< de Cceh
lestis sive divina, non dicitur hierarchia hierarchia* : « Ccel - - ssentis ut in-
proprie loquendo. Si autem secundo lellectus intelligunt juxta quod eis fas •
modo accipia'ur : tunc hierarchia non divinas illnminationes • psis : nos

est nisi sacra et ordinata potestas : el si vero sensibilibus imaginibus in div
ordo referatur ad ordinem naturae Patri< quantum possibile est reducimur con-
et Filii et Spiritus sancli, quo alter est templationes. I ad Corinlh. xiii, 12 : IV-
ex altero, et non quo alter prior e^t alle- demus nuncper specutum in «enigmate :
ro : tunc procul duhio in Trinitate su- tunr autem facie ad faciem. Quia ficut
perccelesti est hierarchia quaedam : est dicitur, Alatth. xxn, 30 : Ervnt sicut
enim sacra et ordinata pote-tas in Filio Angeli Dei in coelo. h\ gradibus enim
ex Patre, et in Spiritu sancto ex Patre et Ecclesiasticae hierarchiae ûperiorum
Filio. Ft hoc intendit Magister dicere limpide videre divinas illuminationes, et
in libro II Sentcntiarum, dist. IX,cap*. 1, super inferiores in parabolis et simililu-

ubi dicit sic : « Tn singulis hierarchiis dinibus transfundere eos : sicut Aposto-
tres ordines sunt, ut Trinitatis in eis silis dicit Cbristus, Luc. vni. 10 : Vohis
mimudo insinuetur impressa. Ft propter daium est nosse mysterium regni Dci,
hoc dicit Dionysius in libro de Divinis cseteris autem in parabolis. »
nominibus, quod « ex Patre luminum Ft sic patet solutio ad totum.
1 J
S. Dionysius, Lib. de Ccelesli hierarchia, Idem. Lib de Divinis nominibus, cap. i.
cap 3. ' Idem, Lib. dVCoplesti hierarchia. cap. 2.

|\ || p. -I M. THEOL. TRACT. \. QUiEST. 38. U9
unam intentionem praedicatur de illis tri-
bus. Et couslal itcrum, quod non est to-

tiu^ universalis : quia totum universale
per fiequipotentiam cst in qualibet pai
MEMBRUM II. sua - Hierarchia autem per sequipoten-

tiam Don diciiur de suprema, infima, et
/» di/finitione hierarchim in speciali. media : unde potentior est in superiori,

(juain iu media, vel in infima. Necpotesl
esse totius integralis in partes : quia
... Quaeritur de speciali divisio- non prsedicatur de aliqua
totura integrale
ii. •
angelicse hierarchia. qusa inducta est parle sua domus enim nec est parii:
paulo ante : et de qua Dionysius in Coe- uec Fundamentum, neque tectum sed :
lesti hicrarchia dicil sic : Omnis theo-

« hierarchia esl tam io suprema, quam
logia coeles ssentias novem esse vo* media, etquam infima, et prasdicatur de
cavit '. » eis secundum < ipletam suirationem.
a quam divisionem qu_»runtur Nec potest dici, quod sil divisio acriden-
Iria : quorum primum est, Cujus nalurse tis iu subjecta : simt album dividitur in
sil ista diviso ? nivem, et cygnum : quia sir hierarchia
S undum, Re sufluientia divisionis, per accidens diceretur de suprema, me-
Tertium, De ordine dividenlium et dia, el infima, quod falsum est. Nec
divisi potest dici, quod sit accidentis in acci-
denlia : quia hierarchia nec in eommuni

est accideos, nec parles ejus sunt acci-
dentia. Et cum dod sint j)lures modi
divisionum secundum artera, et ista
Ml Mlilil slXIMII divisio nulla illarum sit, videlur non esse

artificialis dh iîo.
Si rorte dicatur, quod es1 (otius pote-

\|!l'|< I
LUS I. staiivi : sicut regoum quod dividitur in
ducatum, et praesidatum, et in praefeclu-
Cujiu naiurx sii ista divisio *

'.'
ram. Contra : [n partibus totius potesta-
li\ i sic est, quod in sequenti parte secun-
dura eminentiam esl prima : quia dicunt
\ 1 primum objicitur sic : Diooysius et Boetius, quod quidquid
Dicil Boetius in libro Divisionum, potest potentia inferior, potest superior
qm d multiplex est divisio Esl divisio excellenter el em :
nenter, -'«I dod cod-
\ - n significationes, el est divisio vertilur secuodum hoc ergo quidquid
:
lotius uoiversalis in sp sivepartes,- potest prima hierarchia, potest media et

et est divisio lotius iotegralis in suas ioferior excellenter el emioeoter quod :
p ii tcs. falsum est.
Quseratur i r_". i ujusraodi >i t ista di-
visio quando dicitur, Hierarchia alia su- Solltio. Dicendura, quod haec divisio soiuito.
perior, aiia ioferior, alia media ? esl totius potestativi iu partes poteslati-
Constat enim, qnod doii esl vocis in vas. I nde concedeodum est, quod noo
ign ficationes : hierarchia enim per esl vocis in significationes, nec t'itiu>
1. Tom. XXX1\ novi lilionis nostraa.

Opp B. Uberli. [ Part. Summa de
120 I». M B M \'«. ORD l'i: 1 D
iiiu\ ei in ubji rtivai parl n l
totius uotestat» i
in iua i pai S qu i
\.| obji cl iini i ontra, dici nd ini quod % el / \ens. A

diclum Dionysii et Boetii verum est c\ fa Chenibin, qui
generaliter \ Bed raale accipil ordinem interpretatur plenitud Jud
potestatum : potestas enim ponitur in libera, propti I da quibuf
minimo Bui, el proficil in medio, el com- Gr< . >rius, quod io I tominui
pletur in maxirao. Unde Bic deberet in- judicia sua decernit.
Ferre : ergo quidquid potest infima hie- Hyperphaniaro si< deGniunt II
rarchia, possunl media Buprema

el phania esl divina illuminatio Bui pai
excellenter el eminenter : ethoc veruro cepa interscalari

rsi. nsum dominandi
i
ontrariom. In definitione autem h
phaniae dicunt, quod divina illuminal
-iii particeps inti rsc ilari r< < in-
Bmiens, ponitur propti Pi ncipal
MIAMlItl SECl \l>l quorum, nl dicunt, est interscalarera

reverentiam docere, ut unicuique secun-
ilnin Buum gradum i I a exhibi -
ARTICULUS II. lur. Usum dominandi edocens, ponilur

propler Dominationes, quorum, ut di-
De sufficientia hujus divisionis*. cunt, est docere usum dominandi. Ar-

nsque contrarium, dicunt quod ponitur
propter Potestates : P um enim est
Secundo, Qu&riturdesufucientiahujus arcere contrarias potestates, tantum

divisionis. noceant, quantum i vellent, ul dicit
Et ut qua^stio melius intelligatur, po- Gregori
namus divisiones. Hypophaniam sic definiunt : Hypo-
Dicit autem Magister in libro II Sen- phania est divinum participium naturae
tentiarum , dist. IX, cap. Post prasdicta, legibus occurrens, secreta revelans s -
quod sunt tres hierarchia?, et quselibet cundura discretam participationem. I I
habst tres ordines. Et tres superiores dicunt, qu<»l Qature legibus

sunt Seraphiu, Cherubin, Throni. Tres dicilur propter Virtutes, quarum (ut dicit
mediae sunt Dominationes, Principatus, Gregorius) est miracula facere, qua? liunt
et Potestates. Inferiores sunt Virlutes, contra leges naturse. Secreta revel
Archangeli, el Angeli. Propter quod secundum discretam participationem,
antiqui Praepositivus et Gulielmus An- dicunt quod dicitur propter Archans
tisidorensis tres dixerunl hierarchias e1 Angelos, quorum est secreta annun-
esse, scilicet epiphaniam. hyperphaniam, tiare ita quod Archangeli majora. An-
:
et hypophaniam. geli vero minora nuntiant, ut dicit Gre-

Lmphaniam sic detiniunt : Epiphania ôrius.
est incalescentis afTectionis incendio, Aliam divisionem ponit Dionysius in
1
Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in IlSenten- Creaturis, Tract IV, Qaaest. 36, Art. 2, part. 2.
tiarum, Dist.lX Art. 2. Tom. XXVII hnjnsce Tom. XXXIV.

nova? editionis. Cf. etiam l* ,n Part. ?ummee de
I\ II P SUM. rHEOL. IHA» l \. ijl EST. 38. .21
libro de Ccelesti hierarchia, ubi Bicdicit: 3. Adbuc, Videtur quod non debeant
Divinus noster perfector (hoc est, Pau- esse ni>i duae. Etenim,Daniel. vu, 10, di-
lus vel lerotheus) in ti *regat leruaa viduntur Angeli in <lu<»> ordines Bacri
dispositiones. Bl priraam quidem esse principatus, qui est hierarchia. Dicit enim
dicil circa Deum existentem, semper <'t sic : Millia millium minislrabant ei, et
attente ip>i et ante alias immediate uniri decies millies centena millia assistebant
traditam. Sanctissimos enim Thronos el ei. Gum ergo sacer principatus Angelo-
oculosos et pennosos ordines Cherubin rum non sit nisi penes assistere, vel mi-
Hebraei rum voceel Seraphin nominatos, nistrare, videtur quod non sint nisi duae
- cundum omnibus superpositam propin- hierarchige : una penes assistere, et alia
qnitatem circa Deum immediate collo- penes minislrare.

cari, divinorum ait tradere eloquiorum L. Si forte dical aliquis, quod tria sunt
manifestationem. Trinum ergo hunc or- de essentia bierarchiae, scilicet ordOi
natum quasi nnam <-t seque ordinatam et scientia, e1 actio : et penes haec tria tres
vere primam hierarchiam gloriosus n<>- accipiuntur hierarchisB. I I«m stare non
ster Magister ait (Paulus vel lerotheus) potesl : quia secundum hoc tres ordines
qua non esl alia deiformior, et per se primae bierarchiae ab ordine denominari
praeoperantibus divinitatis illuminationi- deberent : et hoc falsum est, quia nullus
bus immediate intentior. Secundum ver >rum denominatur ab nrdine. Simili-
>e ait ex Poteslatibus el Dominationi- ler tres medise hierarchiae denominari
buset Virtutibuscompletam. Etternarum deberenl a scientia : ijuod falsum est,
novissirae ccelestium hierarchiarum An- cum omnes denominentur a potestate. Et

gelorum et Archangelorum et Principa- similiter tres inlima' hierarchiae deberent
luum dispositionem '. » denominari ab actione quod iterum fal- :
Quaeritur ergo de sufficientia harum sum est, Principatus enim non denomi-
divisionum. nantur ab actione, nec Archangeli, ncc
Videtur enim, quod multo plures <!<•- etiam Angeli.
: quia "». Adhuc, Ordo, scientia, et actio
1. Si iiu.i accipiatur penes immediate omni hierarchia sunt connnunia : sed
converti inDeum, scilicet prima : etalte- nihil distinguitur per commune, sed per
ra penes converti super hominem, scili- proprium : ergo distinctio hierarchiaa
lertia : mediaaccipiturpenes converti qou est penes ordinem, scientiam, et
super mediara naturam, hoc est, super actionem.

Angelum media autem : sunt multa se- ii. Si forte aliquis dicat, quod tres
cundum novera ordines ergo videtur, S unt actus hierarchici, purgare sciliceti
quod mediae hierarchiae Bunt mul illuminare, et perficere : et penes lios est
2. Adhuc, In Ccelesii hierarchia dint distinctio hierarchies in tria. Per eam-

Dionysius sic : Secundum s.i|ûin
a dem rationem Btare non potest illi : enim
uniusquisque el ccelestis humanus ani- <'t actus communes sunl omni hierarchiae :
mus, speciales habet el primas el medias per commune autem nihil distinguitur,
ultimas ordinationes, <'t virtutes » nec ad proprias Bpecies, nec .i<l proprias
?o videtur, <[u<t<l secundum quemli- substantias.
bel angelorum, e1 secundura quamlibet 7. Ad hoc dixerunt quidam, quod tres
ii uii sit i
lio hierarchiae : et sic Bunl termini ad <|u<>> convertuntur An-
tnultae erunl hierarchiae, et quasi infini- geli secundum illuminationem ;<<l
Deum enim convertuntur secundum il-
! - Lib. de Cvelesli bierarchia, * Ideji, lbidem, cap. 10.
I-
\ii D \l.r. M \«- OKD. I'l: l |J
luminationis acceplionem ad \ cluni, et nobil D |uil
socundum illuminationem i o- intid d illumin diviu

iiiiii ,i 1 1 . 1 1 1 l • i - 1 • • 1 1 1 1 1 i quihusdum \erbi prin itiooe hab
enim accipiunl illuminnlione» quidura de prim i
llii vcro qm
Vngeli, el in quosdam transfundunl ea cunds 1 dii
bominem
\il autera conveituntur se- illurainatioi unduni |
cundum illu lulionis transfusioncm portionem puritatis, qua i int in
l.i penes hoc Ircs dicunl <li-iin_'iii li e- int< i
rarchias Costra : Mngister Hugo de relal id iliumin

sancto Victore ia Commenlo .upei cce- medin I l
babent
leslera hicrarchiam dicit sic : c Ineoquod ad easdem illumination i undum
Angeli illuminantur, fiunl gratiae parli- fljuod li iodI io ral onalem
cipes : in eq vero quod illurainant, effi- animam, cujus intellectui conjum
ciuntur poteslatis consortes : et constat continuo et tempori, I ha-
c\ his duobus omnis hierarchia. Si ergo b "' s •
ad illum n int
hoc est conimune omni hierarcbiae et ac- dc infima hicrarchia. I

pcnes I ipli-
cipere illuminationes et dare, nulla in cem proportionem intell<
propria specic e1 esse potest dislingui per illuminationes divinas.d stinguuntur

illa. I; erarchi
Quod aoti iii hoc \ ernm lit, prob itur
soiuiio
Solxjtio. Dicendum, quod proprie di- per ea quae dicit Dionysius uni uique
stinclio hierarchiarum accipitur penes hierarchiae ----- propria. De prima eoim
duo, scilicel penes simplicilatem e1 sub- dicil in libro de Ccelesti hierarehia
tilitatem et divinitalem luminis, quod esl « Prima cceleslium essentiarum dis
in illuminalione : et penes analogiam tio in circuilu Dei, et circa Deum imn

intelligentiae angelicae ad lales illumina- diate stans, et simpliciter ct w iler
tiones. circumiens selcrnam ejue scienlia u -
Quud ul melius inlelligatur; accipien- cundum excellentissimam quantum in
dum est ex eo quod dicitur in libro de Angelis semper mobilem collocatio-

Causis. Ibi enira dicitur, quod bonitates nem. » El hujus proprietatcs subd
quae sunl in causa prima, in ea piiritate « Prima est, quud multas et beatas vi-
et nobilitate qua sunt in causa prima, det contemplationes S cunda est, quod
non sunt perceptibiles ab aliqua causa- illuminata simplos et immediale fu -
rum secundarum intelligentiarum : ta- accipit a Deo. Tertia est, quod divino
men perspicacius et nobilius et simpli- alimento repleta est. Quarla est, quud
cius percipiuntur ab inteliigentia primi multa et primo dala fusic .
- ilaque do-
ordinis, quam ab inlcHigentia secundi mestica et vivifica divinae refectionis uni-
ordinis vel tettii, et sic deinceps. lla di- tate repletur. Quinti est, quod mulla
cimus, quod cum Angelus per intelle- communiune Dei et cooperatione di_
ctum medius sit inter lumen Verbi et elTecta est in simiiiludine ad Deum bo-
rationalem animam, habet se in analo- narum hubitudinum et actionum. Sexta
gia medii ad utrumque exlremorum : est, quod multa divinorum superposite,
medium cnim aliquo modu contingit hoc est, eminenter, est cognoscens, et
utrumque extremorum. Unde illiAngeli divinae scientiae et cognitionis in panici-

qui se habent in essentiae simplicitate et patione secundum quod fas est facta. hoc
int Uigentiae i e pi e ad illumina- est.secundum quoJ possibile est sibi,
tiones divinas perc piendas in ea puritale secundum analogiam simplicitatis esseu-
1
S. Dionysics, Lib. de Ccelesli hieiarchia. cap. 7.
IN II \\ SUM. L'HEOL. TRA( I. \. Ql l>l. 38. m
tiae el perspicacilatis ini lligentiae dispo- non pritna monifeslatione ad ipsos Ange-
niiur ad primas el Bupremas illuraina- los secundae hierarchisa delatas, sed per
tiones imme lia e i Deo Huentes. Pro- • primam. Secunda enim hierarchia non
pter quod di.ii, quod incessanter cho- immediate a Deo purgatur, illuininatur,
i u iii ducil circa illas, el circumil eas. el perficitur. Et per hoc patet, quod per
Quod exponens be itus Maximus in Com- analogiam secundas proportionis ad illu-
menio dicit sic, quud « secunda primis minationes divinas constituitur secunda
uniuntur : sed distanl ab eis essentiali- hierarchia.
ter, et intelligendo se, inlelligunl id a rertiae hierarchiae proprietates ponil
quu quo eluxerunl :elqnod
sunl et a Dionysius', sic dicens : « Fpsi Angeli,
sic secundum naturam Bingulis intel- eicut praedixinius, completive consum-
lectibus ingelorum est impelns desiderii manl omnes coelestium animorum dispo-
a < 1 Deum tendens, et circa eum veluti sitiones secundum quod consumman-
circa centrum circularis chorus, ut cjr- dum e>t. Quippe in ccelestibus essentiis
culi circa Bignum et centrum a quo Bta- hahentes angelicam proprietaleni, et ma-
tutum est. Etenim secnndum etiam gis apud n<>s Angeli quam priores ajitius
naturalem necessil ilem unumquodque nominati, quantum circa <[uud mani-
eorum quss sunl circa Deum, choros du- festius est ipsis hierarchia. » Sensus est,
cit, Bive choro tripudiat, illud esse quod quud infima hierarchia constituitur pro-
est auctoris affectans. Sensus est, portione perspicacitatis inlelligenliae ud
quod prima hierarchia circa Deum im- illuminationes nobis proportiOnabiles et
me liate disponitur, quamvis per e>sen- manifestatas : et ideu complet hierar-
tiam ei non uniatur, sicut circumferentia chiae dispositionem, quia nulluB sunt in-
Dumquam unitur centro, quamvis aequali feriores illuminaliunes, ad quas intel-
distantia semper circumeat ipsum. Ita lectus angelicus proportionari ha-

Angeli primse hierarchia tota mentis in- beat.
tentioi per extendunt se in Deum, Hoc autem Dionysius probat per Bi-
ut illuminaliones divinas ea purilate bliam, Zachar. i, 8 et slmj., el Daniel. x,
qua in Deu ûnt, percipiant secundum 4 et seq, Dicit enim, quod imperium
quod possibile esl eis, et in illis feliciter Dei ad Angelum et locutio significat il-
. r.iiit et deleclentur. El haec extensio luminationem primae proportiunis im-

pum circa divinas illuminationes, vo- mediate a Deo in primam hierarchiam
ealur cireularis motus euruin et cliurus descendenti>. Et inducit lioe quod habe-
et tripudium quod ducunl cirea Deuin. tur, Isa. txni, I et seq., ubi per seip-
Proprietates autem Becundae hierar- sum Filius Dei Angelos quaerentes : Quis
cbiae ponit Dionysius in capite odavo '»
est iste, qui venit de Edom, tinctis ccsli-
:« Secunda hierarchia lias habens bus de Bos ra ? iliuminavit dicens : Ego
proprielates deiformes, purgatur quidem qui loquor justitiam, et propugnator
ct illuminatur et perlicitur, quemadmo- sum ad salvandum. Et ibidem, y. 2 :
dum dictum est, a divinis illuminationi- Quare rubrum cst indumentum luum?
bus iuditis sibi secundo per primam hie- Et sic quaerentes iterum per seijisum il-
rarchicam dispositionem, el pei mediam luminavit dicens, y. 3 : Torcular calcavi

illaiu secunda manifestatione delatis. » solus, et dc gentibus non est vir tne-
t, quud secunda hierarchia ac- cui/t.
cipitur per analogiam perspicacitatia in- Dispositionem vero «ecundae hierar-

teiligentiae ad illuminationes divinas, chiae probat per illud quod Zachar. i, 12,
9, l>:.,.,~n-. Lib. 'Jf Ca?le*li hierarchia, •

S Dionysius, Lib. de Ccelesti hierarchia,
.p. B, cap. 9.
I). \l.i: \l \i. ORD PH i i»
dicitur, quod Angelu do H liierarchiarui

miiii tngelum. El pei id <|ik».I dicitui cipiuntui p proportioneoi tem-
Daniel. vin, 10, quod unu luperioi \n plativa virtutii td triplicem illumii
gelus dixit Gabrieli Gabriel, /o< inlel- tionem, ut dicluni
ttgere islam visionem Dicil enim, quod \i, uavd dicendum, quod illi *<< •
clamor qui loo i nifi il iilu- gnali e nulla

minationem dislantem a primo illumi- batur objiciendo,
natore, ct per alium icul per medium i
,., „ |, ,,
patel lolutio ad
delatara, mcedendum enim esl quod probat <jI<-
Inii.c vero liierarchiaE dispositionera jectio.

«Ii.il Bignilicari, Zachar. i, 14, ubi dici- Similiteh dicendum est ad lequen
tur : Angelus qui loquebatur in me .
quia penei boi ti tui aon dislin-

ubi Bignificatur illuminatio descendeni guunlur trea hierarchia il videtar
;il) Vngelo in hominera, quod proprie esl probative objiciendo.
terliaB hierarchise. \i, A i.n i. dicenduoi, quod peoea I
Unde quia Theologi, hoc est, Vuctorea terminoa non accipitur distincti
sacrae Scripturae, Prophetaa scilicet, el rarchia : omnes enim convertunlur in
Apostoli loquunturde illuminationi-
sic Deum per acceptionem illuminatioi
bus, dicit eos per hoc signiGcare tripli- per quam, ut dicit Magister II _ efB-
cem hierarchiam Angelorum. ciuntur gratiae el lurainii participes, et
Per hoc patet, quod sufficiens est di- omnes transfundaof in inferiore. vel
visio in supremam, mediam, et infimam >,., V el per alios, vel per quod efficiun-
hierarchiam eo quod illuminationes a
:
tur potestatia coni I hocjam snf-
Deo descendentes, in ista Iriplici sunl ficienter determinatura est in tractatu de
proportione, el non in pluribus. missionibus Angeloru
Al , ,,
Ad primum ergo dicendura, quod licet [d quod objicitur in contrarium, con-
media multa sint in numero, tamen in cedendum est, sicuf <li.it Magister II .
ratione medii et forma non sunt nisi ,j,. ggncto Victi

unum : el ideo proportio illuminationis
ad mediam hierarchiam una est specie Ao hoc qnod dicitur,quod prima hie- **•
et ratione, penes quam accipitur media rarchia dicitur epiphani unda hy- -
hierarchia : et ideo media non esl nisi perphania, tertia hypophania, et de defi-
una -
nitionibus quas inducunt horum trium,
\A ?.
Ad aliud dicendum, quod Dionysms dicendum quod verba ficta sunt quae
non quod secundum quemlibet
intendit, Dionysius numquam dicit, nec persen-
Angelum et secundum quamlibel ani- sum? Qec per verba. Thronis enim Dio-
mam sit hierarchia, sed quod quilibel nysius numquam attribuit libertatem ju-
Angelus et quilibet anima secundum dicii. Similiter, Principatus numquarn
proportionem capacitatis sua?. aliquando p0 suit in secunda hierarchia, sed in ter-
altiori. aliquando media. aliquando intia. Unde verba illa tamquam ficta abji-
feriori illuminatione perficiatur et vir- cienda sunt.
tute.
AA S.
Ad aliud dicendum, quod hierarchiae
non sumuntur penes assistere et mi-
nistrare Angelorum acci-
: sed obsequia
piuntur penes illa, quidam enim obse-
quuntur assistendo, quidam ministran-
1
Cf. Supra, Tract. IX, Qucest. 34.
u .
I\ II I». Sl M. Illl.nl.. rRACT. \, Ql EST. 58. W3

est, ni dicunt Dionysius et Boetius, quod
i[iinli|iii(l potest tnferior potentia, potest
Buperior eminenler et excellenler, et non
converlitur : et sic est in hierarchiis, quia
\il m i ; ^ ; i si;( i \m quidquid potest inferior, potest et media

et suprema el quidquid potesl media,
:
potest suprema, sed non convertitur :
VlUli. II. l'S III. est enim inter eas ordo potestatis sive
facultatis participandi illuminationes <li-
/>< ordine dividentium et divisi ' vinas, sicut in antehabitis in quaestione

de divisione hierarchise diclum est.
An hoi quod contra li<>< esse videtur, -
.\d objtct.
I • 1 1 i < > . Quaeritur de ordine dividen- dicendum quod hoc argumentum proce-
tium et divisi. deret, si hoc commune quod est hierar-
\ quod inter dividentia
idetur enim, chia, de particularibus praedicaretur ut
nullus >ii ordo quiBcumque enim parles : universale : hoc autem falsum est, prae-
Bubjectivae aliquod totum dividunt, quod dicatur enim ul lotum potestativum,

- undum unam rationem praedicatur de quod medium esl inter totum universale
i[i>is, non secundom ordinem, sed co®- et lotum integrale : et convenit cum toto
quaeva Bunt in illo, licul homo, asinus, universali, quia prsedicatur de qualibet
et equus i laequaeva sunt in animali. Bie- parte: cum toto autem integrali conve-
rarchia secundum unam rationem [>i'a'ili- nit, quia secundum perfectam sui ratio-
catur de prima, Becunda, el tertia, ut nem non est in qualibet parte, sed in
Dionysius vult : dicitur enim prima hie- Buprema tantum. Propriura autem habet
rarchia Becundum perfectam rationem in quo differl nl> utroque toto, scilicet
hierarchise, et similiter secunda, el simi- universali el integrali : quia in eo (juid-

liter lertia. Ergo tres hierarchias coas- i|uid potest potentia inferior, potest su-
queevae sunt in lio<- communi quod est perior eminenter et excellenter, sed non
hierarchia : non ergo habent ordinem in convertitur, sicut patet in exemplo Boe-
illo communi. tii de regno : quidquid enim potest prae-
contr». Contra i Pri iu ii iii . mtu ml iii , tci- fectus, potesl praBses excellenter et emi-
tium, nomina Bunl ordinabilia, ut dicit nenter, sed non convertitur : et quidquid
Priscianus. Dicitur autem prima hierar- potest praeses, potesl rex excellenler et
chia, secunda, terlia Bimiliter Buprema, : eminenter, non convertitur.
et aimiliter
media, infima et non potest di»i. quod : Est etiam exemplum in anima homi-
ordinem ponanl hsec nomina, nUi in hoc nis, in qua sicul dicit Philosophus in II
communi quod esl hierarchia. Ergo or- *\r Anima, vegetativum est in sensi-
dinem ponunt in hoc communi quod est tivo, el Bensitivum in rationali sicut tri-
hierarchia. gonum in tetragono : et ideo quidquid
potesl vegetativum, potesl et sensiti-
Dicendum, quod parlicula-
Solutio. vum excellenter et eminenter : et quid-
res hieran hiae secundum ordinem p.n- quid [><>ti î Bensitivum, [><>le>t ratio-
Ucipant hoc commune quod est hierar- n;il>' excellenter el eminenter, Bed non
chia. Est enim hierarchia communis convertitur. Propter quod dicil Philoso-
totum potestativum ad particulares bie- j>lius, quod ratio partium talis lotius est
rarchias. fu toto autem potestativo >ic sicut ratio figurae : una enim figura j>o-
1 u
Cf.*Opp. B. Alberti. l Part. Sommaa de 3. Tom. XXXIV nova» editionis nostra»,
Croaturis, Tract. IV, Quaest. 36. Arl 2, part.
I». \l .11. M M. ultli l'l'. I I»
ite continetur inalia : quot eniin an- •

onum, potcst tel
gulos habel polygonum, lol lunl in eo gonum, el I uium i
trianguli potestale unde quidquid pot- eminei rtilur.
QUiESTIO XXXIX
IX <>i «liiillms hi<i ; ( i <hi;i i iim.
Deinde, Quseritur d<- singulis hierar-

chiis in speciali.
Et quaeruntur tria, scilicet primo de Ml Mlilil IT.IMI

prima hierarchia. Secundo, de secunda.
Tertio, de lerlia. ARTIC1 l.l - 1.
De ordinibus m prima hierarehia \
tis, m speeiali.
MEMBRUM I. De ordinibus quaruntur tria, quorum

primum est de Seraphio.
De prima hierarchia. Secundum, De Cherubin.
Terlium. De Thronis.
De Seraphin quaeruntur duo, scilicet
quid sit ?
De prima hierarchia qmprunlur qua- Et secundo, Quid et quae siut proprie-

tuor. tates ejus?
Primo scilicet de ordinibus in ea po-
sitis in speciali.
Seeundo,De tribus ordinibus in com- ARTULLI PRLUI

muni.
Tertio, De suftieientia illorum ordi- PARTICULA I
num.
Quarto, De hierarchia eorumdem ET QU.ES1TUM PRIMLM.
trium ordinum.
Qui sit Seraphm '
'/
Ad primum accipiantur verba Diony-

sii qui in Ccelesti hierarchia sic dicit
1
Cf. Opp. B. Alberti. U Part. Sumiua? de XXXIV novae ediUunis nostra.
Creatuiis, Tract. IV. Qiuust. 37. Ait. 1. Tom.
:
I.\ II P. SUM. THEOL. TRACT. V Ql ES1 39. 121
« Sanctam Seraphin aominationem quoa rum dicit, quod ignis esl Bubtilissimum
i Rebra u! u 111 Mint, scientes, aul incen- corporum sphaeroe : el ideo in Lerminis
i dentes lnanifestare aut calefacientos .» 1
esl altiludinis orbis. Et Avicenna dicit,
Seo contra hoc objicitur sic quod undique tangit cameram cceli lunae
Prima conversio inUeum per ignem
l. por lotum orbis oircumitum. Queeralur
amoris, esl secundum accipere, el non ergo, Quid sil respondens in istis Angelis
undum agere. Si ergo donum i quo illi proprietati ignis?
denominantur, non danl
accipiunt, et
Deo .i quo accipiunt, videtur quod potius S i no. Gregorius »dicit, et in libro II soiutio.
debent dici incensi et calefacli, quam in- Sententiarum ponitur, distinct. [X,cap.
cendentes el calefacientes. Uxc nomina illis non propter se t
quod
2 Idhuc, Duse sunt proprietales iuui-, quisque ordo illiu* rei censetur nomine,
iUuminalio scilicet, el ustiva. I slivam quam plenius accepit in numere. Et sir
habet in quantum est elementum; illu- Scraphin a proprietate ignis sunt Sera-
mioalivam, ut dicit Aristoteles in II de phin nominata quia, sicut dicit Bernar- :
Anima, habel ex convenientia cum per- dus in sermone 19 Super Cantica, « An-
|)ctut) Buperius corpore,hoc est, cum cce- gelos qui Seraphin dicunlur, ipsa charitas
lo. Ergo illuminalio dignior est, quam Deus in se adeo traxit et absorbuit, atque
ustiva proprietas : el a digniori debet in eumdem rapuit sanctae affectionis ar-
•
denominatio : ergo videtur, quod dorem, ut unus cum Deo esse spiritus
potius deberent dici illuminantes, quam videatur : instar profecto ignis, qui
incendent aerem quem inflammat, dum suum ei
\illiiic, Basiiius super illud Psalmi totum calorem imprimit, inducitque co-
wvm, Domini intercidentis
7 : Vox Lorem, non ignitum, se<l ignem fecisse
fiammam ignis : dicit, quod «indieju- cernilur. Amant itaque pra?cipue con-
dicii vox Domini intercidel Qammam templari in Deo charitaiem quae num-
i ir 1 1 i - . ita <iuod illuminativum ascendal quam excidit. » Propter quod cbaritas
sursum ad beatos in ccelum, et uslivum supremum est in donis, a quo supremi
ad infurnum aJ loyiin damnatorum. » Angeli denominantur.
Ex quo accipitur, (juotl illuminativum An primum ergo dicendum, quod in- Alt j
i
mpetit beatitudini, el ustivum dam- censum et caiefactum non dicunt uisi
nationi. Ergo ab illuminatione deberent pieniludinem sufGcientiaB charitatis acce-

putius denominari beatissimi Angeli, ptae, et non dicunt plenitudinem copiae,
quam ab ustione. qua quis potest refundere in alium quod
i. Adhuc, Cum proprietas ignis sit accepit: cum perfeclio hierarchiae sitin
siccitas sequens caiiditatem, quaeratur effusione illuminationum in alium : et
utrum aliquid in Angelis sit respondens hanc plenitduinem copiae non habet igni-
siccitati? Et videlur quod sic, secundum tum, sed i^ uis. Unde ut notetur, quod ex
r
illudqiii.il, Deuter. iv. 24, dicitur: Do- abundantia charilatis possunt aliis in-
minus l>"its tuus ignis consumem est. fluere abundanter, potius dicuntur cale-
Proximi ergo Angeli Dei ab igne consu- facientes et incendeutes, quara calefacti
mente denominantur non autem con- : et incensi.
Bumit ignis nisihumidum, ut dicit Ari- An aliud dicendum, quod istee pro- Ad x.
stolelo. el i asumendo humidum indu- prietates, Luminosum Bcilicet, et calidum,

cit siccum : ergo videlur, quod aliquid dupliciter considerantur, scilicet in se,
pondens siccitati conveniat Seraphin. etsecundum comparationem ad vitam

kdhuc, Aristoteles in VI Topico- quam faciunt utrumque enim est unum :
S U De coelesli hierarchia, cap. 7. • S. Gaicoaius, Homil. XXXIV in Evangel.

i2H h \l l: VI \<- "Ith hl! I h
vivifii niii pi 1 1
1
• ipj iim in nal uris, I
ndum quod noo imil humoi
"ii iidei 1 1 .
i . luminosum digniui esl u in ilando !
vo el ' alofaclh >>, licul prob ilura unde |

ii Ltrahil
ctoritate Aristotelia el Basilii i

in -u/iiit. I n •
alore <li\ ioo quo I
\> i
ordine ad \ itam quam faciunl, alidum i rahil <i bel, ul «t l B nardui

proximiua est \ its3, quam luminosum iii .Mii i
.i iii bo<
quod patet per hoc, quod luminosum loi ignis sin no. In
imii facil vitaro nisi per i alidum, lam in autem, quod pei a< i icL onvenit
naturalibus, quam in ipiritualibus, ln i onsumen humorem, non habet limili-
naturalibus enim cor, \ el i'i quod loco ludinem . led poliui licul i aloi i to iu\ us
cordis est, per calorem vivificum \i\ilini homine propellil el dilalal bumidura
cal totum corpus. In spiritualibue autem vivificom omnia membra, itacalor per
vita gratiae et vita gloriae lecundum com- divinus,postquam fortitei iocaloerit, ho-
plementum est in calore afiectionis le- morem pietatia <t rorem devotioo
cundum charitatem, >{ in Lumine intelli- _i itiae propellit «-1 dil.it.it per omoia
gentiaa non esl nisi lecundum dispositio- lunt Angeli.
nem. An i i.i i\n m dicendom, qood -ubtili-
Ad 3
Ai) aliud dicendum, quod calidum lati in Angelia respondet robtilitaa
quod descendit ad infernum, est calidum ntiae, quae major i sl in Seraphio,
fumosum terreum hoc enim ustivum : quam in aliia : luminositati reapondel
est, et consumptivum, et exsiccativum. perspicacitaa intelligentiae : levitati qoae
Calidum autem cceleste, ut dicit Aristo- in lermioia eat, nihil habena deprimen-
teles in libro XVI de Animalibus, vivifi- lia oatorae, 1 1 ipOn _ rdinis, quo
cativum et formativum est. Et secundum immediate lucantur sub Deo, ut dicit
hoc illud nobilius cst luminosum : et Bernardus in praeinducta aoctoril

secunduni hanc proprietatem ab ipso
calido denominantur Seraphin.
Ad 4
Ad aliid dicendum, (juod siccitas qua-
litas est mortilicativa, et nihil commune
habet cum vita : et ideo nihil est in An-
gelis respondens siccitati, Sed potius AKTKI II 1'liMII
sicut calidum cceli secunduni Aristotelem
operatur in quod csthumido vivitico,
principium vitae, subtiliando ipsum et
vivificando et formando ita calidum di- : PARTICULA I.
vinum operatur in humido pietatis et

devotionis ad actum vitae yratiae et glo- ET QUJBSITDM SECINDIM.
rias quem actum suscipere non potest
:
destitutus humido pietatis et devotionis. Quse sint proprietate>> Serapkin, et /,
Et quod dicitur, Deuter. iv, 2 i Domi- : quid accipiantur '

?
nus Deus tuus ignis consumcns est, Glos-
sa dicit, quod est consumens omnem
malitiam, non humorem pietatis et devo- Secundo quaerilur, Quae sint proprie-
tionis. tates Seraphin, et penes quid accipian-

Et quod Aristoteles dicit, quod consu- tur?
mit humorem, et inducit siccitatem, Sedccim enim enumerat Dionvsius,
1
Cf. Opp. B. Alberti. I» Part. Sumnue Je XXXIV novs editonis nostrae.
Creaturis, Tract. IV, (Juce.t. 37, Art. 2. Tom.
: ,
I\ II P. SUM. TREOL. THACT. \ QUjKST. 39. i29
in Ccelesti hierarchia sio dicens: i Sera- tsabile, quod esl secunda proprietas.
phin manifestativo deiformium snarum Si in continuitate motus lunc esl illa :
habitudinum uomine declarantur. Mobile (jiKo dicit, Infiexibilis semper motionis,

enim semper eorum circa divina, et in- quaa esl octava proprietas. El istaa octo
- abile, et calidum, et acutum, el bu- aooipiuuiur secundura illumioationem
perfervidum altentse el forsitan intimse el iptam ad amandum eum qui fons
semper motionis, el supposi-
inflexibilis est iliuminationis.
torum reductive el active exemplativum, \.\ parte communicationis <|u.i ista

tamquam recaliGcana illa el resuscitans commuoicanl iiliis subditis, accipiuntur
in similem caliditatem, el igneum « «i'liali.i octo. [Iluminatio enim accepta in
tus, el holocauste purgativum, et incir- subjecto Angelo : aul consideratur secun-
cumvelatum, el inexstinguibile, habendum iil quod est, sive secundum snli-
temque b< sic semper luciformem el stantiam, aul secundum efTectum quem
illuminativam proprietatem omnis tene- tacil in ipso. Si primo modo : sic esl illii
brosss obscuritatis persecutricem et ma- quaa dicitur, Igneum cceliius, quae esl
nifestatricem, Seraphin manifestatio et duodecima proprietas. Si consideratur

nominatio docet '. » secundum proprietatem in lumine quam
Et accipil Dionysius istas proprietates habet ipsa illuminatio infusa inferiori
r\ duobus, Bcilicet ex accipiendo illumi- Angelo lunc «^st illa quaa dicitur, [ncir-
:
nationem amoris a Deo, el ex communi- cumvelatum, quaj esl decima quarta. Si

cando eam in inferioribus. Si primo autem consideratur secundum proprieta-
modo : tunc aul es1 ex parte formss mo- tem in calore tunc est ill.i qua^ dicilur,
:
ventis amantem ad amatum, aul in fnexstinguibile, quae est decima quinta.

amatum. Si ad amatum tunc esl cali- : Si autem consideratur ox parte effectus
dttm. quod esl tertia proprietas. Si in quem facit in eo qui illuminatur : aut
Bmatum : au1 simpliciter in ipsum, aut consideratur secundura coraplementum
penetrando partes el conditiones amati effectus, aut secundum dispositionem ad
propter quas amatur. Si primo modo illud complementum. Si primo modo :
lunc est aeutum, quod esl quarta pro- tunc es1 ill.i quae dicitur, Exemplativum
prietas. S undo mod tunc si • : ost su- quae rst nona proprietas quia comploto :
perfervidum quod esl quinta. Et ista duo ollectu illuminationis, illuminalus effici-
accipiuntur ex parte moventis amoris. tur exemplum illuminatoris. Si autem
Ex parte autem mobilis peramorem,si es1 secundum dispositionem ad id aut :
accipiatur ex parte intelleclus qui cum illa dispositio est secundum lucem, aut
affectu movetur: tuncest illa quam dicit, secundum calorem. Si est secundum
fntentx aive attentx. Si autem accipitur lucem tunc esl illii u<i m dicit, Haben-
: <|
ex parte aflectus moti per amorem : tunc temque se sic semper luciformem et illu-
esl illa quam dicit, tntimse, quae cst scp- minativam proprietatem, omnis /cne-
tima : amor enira intimus affectusest vo- />/•- svp obscuritatis persecutricem et
luntatis autem accipiuntur

amantis. Si manifestatricem, quae es! decima sexta
Becundum motum quo movetur amans proprietas. Si autem esl dispositio secun-
ad amatum : au1 accipiuntur in aptitudi- duin calorera : iiut esl secundum t< rmi-
ne ad motum, aul ia motu ipso. Si pri- iniiii .1 quo purgal calor: »'l sic esl illa
mo modo : tunc <•>( mobile, quod i sl (juiim dicit, Uolocauste purgativum,

prima proprietas S antem in motu quae esl decima tertia. Si autem esl in
ipso : seoundum se, aut
aul in continui- dispositione secundum terminum ad
tate motus. Si secundum se : tunc cst quem mo\'--t <-alo>r : aut es! in dispi
f - l.ih. .!•
Coplesti hierarcl , p. 1
130 I» \l l: M Mi ORD l»M I I»
lione simpli uter, lul in
iiliiniai.i , Si pi imo modo \ lui illa r

ijii e «li iim-, /tecalifii 'iii- . qu e i
'•i omi pei oi »
iii.i propi iela Si i

ound i i I" lunc fi Vdhui Ho quo I 'i *
,;
fsi ili.i iju.r i| citur, //' luscitat .
hni caiiditatem, qus est undc imo pro- i .

I ii
|U0 I
priolas. ip I llllt.
i
Ibjicitur b n contra propr i
i
i
\«lllll. ,
I .11111 .1 /.'
inductas i •timilem ealiditatem, videl

1 . MultflE «•iiiin eai um \ identur buj quod inferiorefi possunl a?quari sup
fluere : «
u m enira dicitui , mobiie, sup r ribus, et in inl liei i de riid -
fluere \ idetur incessabiie. l.ii- : quod f.il-uni •
2. Vdhuc, Cum dicitur, Superfct i i

-
s. Vdliuc, Cum dicit, ffoioi auste p
iliiin, superfluero videtur caiidum: quia i/i/hi in/i, \ id Uir i nriij |
iiiiiiin supponitur in altero. purg.ibile sil in inferioribus, quod per

\. Adhuc.Cur Dionysius assignel habi- im endium amoris purg hujua
ludines propi i is Vng ilis, ul ipse «I i
I contrariura . deturinfra dieere ineodem
sic : « Manifestativo deiiormium suarum capite, ubi sic dicil . Pi im i hierar
habitudinum Seraphin nominatio <l >-
in subdilis oronino
cot? o Super quod dicil Commentalor iii li.iin. ii
Quoniam deiformes Adhuc, Cum dicit, /n atumt

}
sic : « sive divinas 9.
spe iis habentes habitudines esse ail in non videtur a re propriura Sera-
non convenil arbi-
divinis intellectibus, phin : « > 1 1 1 r i i «nrn \ _ proprium
trari magnum Dionysium virtut is invidere facie ad faciem sine velamine.
tellectuales sive spirituales more acci- Matth. xvin, lii : Angeii eorum in cmlh
dentium el recedenlium, quemadmodum semper > ideni faciem Pairii mei qui
in nobis ipsis liuni, dixisse : autaliud in in caslis e.-,t
alio subjecto sicut qualitas qua?dam 10. Adhuc, Hoc quod «li«it. Inexstin-
effectuum sit : accidens enira omne illinc guibiie, videtur soperfluere : buppooitur
depulsum enim hoc esset, non est. Si enim quod
io ho dicitur, Ignewn cosli-
viveret insemetipsa Angelorum essentia: tus : igneum enim ceelitus inexstinguibile
nec deificari per se quantum foret po-si- est, ul dicil Arisb
bile, valuisset. Habitudines ergo atque 11. Adhuc, Babere lociformem et
virtules quae in cis sunt, essentiales sunt illuminativam proprietalem, roagis vi-
propter immaterialitatem. » Ex hoc acci- detur convenire Cherubin, quam S
pitur, quod Di mysius non assignat nisi phin : pleniludinis enim scientia? lucere
ea quae proprie el essentialiter conve- potius est, quam cbaritatis.
niunt : non ergo deberet accipere pro- Adhuc, Videtur quod illuminatio
12.
prielates ignis : qua illae spiritualibus Seraphin non sit lenebrosse obscuntatis
subslantiis non conveniunt proprie, sed persecutrix et manifestatris : cuin nulla
symbolice. talis obscuritas sil in Angelis prinice
4. Adhuc, Acutum oequivoce est in hierarchiae, velsecundae, vel tertiae. Unde

angulis, et in vocibus, et in saporibus, et ipse Dionysius in eodem capite sic dicit :
in iiiiieniis : et non detesminalurhic in Ess mtias de surama hierarchia puras

qui signifioatione accipiatur : el sic re- ss aestimandura est, non ut immundis
linquilur intellcctus confusus. maculis et inquinationibus iiberatas,
. 5. Adhuc dicit, Forsiian intinuv, et neque ut materialium receptivas phanta-

per hoc quod dicit, Forsitan, videtur siarum, sed ut omni diminutione mundas
innuere, quoH h<ec proprieta> possit et altiores, ct onmi Mipprfiimato templo
:
[N II IV SUM. TIH.nl TRACT. \, QUjEST. 39. iil
secundum excellentissimara castitatem secundum buj possibilitatem et lacul-
omnibus deiformissimis virlutibua Buper- latem.

collocatas. » An dicendum, quod infiexibile
ALl111 Ad 6.
13 Adhuc queeritur, Qusb difTerentia per Fervorem amoris dicitur: propter

eji inter persequi tenebras, el manife- Fervorem enim non Binil bb flecti ab
„t , r amato. Afobile dicitur propter ipsum
amorem: ineessabile autem per continui
Solutio. Dicendum ad primum, quod Bmoris fluxum, quia quiescere amorem
tnoveri circa amatum altissimorum est a motu circa aroalum, cst languere amo-
Ingelorum : et hoc est idem quod in rem, el Fastidire amatum quod in :
prscedentibus dictum est, chorum du- Seraphin accidere non potest.

cere quia quamvis siut altissimi in hie- An aliud dicendum, quod superiores a<i 7.
rarchiis ^ngelorum, tamen adhuchabent re*uscitan1 inferiores in similem calidita-
quo moventur altius in ipsa summa mo- lem, non per aequiparantiam, snl per
narchia divina, qus thearchia dicitura imitationem : el ideo noo mutantur in-
Dionysio, quod est divinus principa- Feriores ordines ad superiores, nec illi de
di<. bierarchiis inferioribus efficiuntur <le
Ai. \i.ii i) dicendum, quod neutrum hierarchia Buperiori.

superfluit : quia calidum dicit motivum An aliud dicendum, quod omnibus ah s.
araoris in araantem, BuperFervidum au- hierarchiis convenit purgari, illuminari,

tcm dicit fervorem charitatis secundura etperfici, non a vitio sive contumelia,
omnes proprietates amabilis. Bed a dissimilitudinis habitu, ut dicit
Ai. Ai.n d dicendum, quod habitudines Dionysius, hoc est, ab habituali priva-
illse a quibus propria accipiuntur, non tione perceptte illuminationis ab ilinmi-
ili untur essentiales, ila quod sint ipsa natorc : hac cnirn habitualiler privatus
essentia: quia Bi essent ipsa essentia, est antequam eam.
participei
dod essi nt habitudines : sed dicuntur a \i> ai.ui> dicendum, quod incircum- <vd 9.
Commentatore essentiales, quia dataa velatum dicitur duobus modis. Uno modo
Bunt cum essentiaper habitusconcreatos, per privationcm veri quod est speculum
e1 naturales potenlias, et non sunt ac- el aenigma : <! sic omnes heati Angeli
quisitae per assuetudinem el doctrinam circumvelate vident. Alio modo dicitur
quemadmodum in nobis. incircumvelatum per seipsum, uon in <t
An M.n dicendum, quod licet acu-

i> alio objeclum : cl sic sola suprema bie-
tum oequivoce sit iu illis quaa praedicta rarehia incircumvelate videt. Med a
Miut, taraen aeutum accipitur liic in autera hierarchia lumen divinum videt
Bpeciali signiBcatione, scilicet in affectu: in angelicofuLens lumine. fnfima vero
quia sicut in ingeniis dicitur acutum, videt lumen divinum in synibolis et spe-
quod subtiliter penetral rationes intelii- ciebus proportionatisintellectuihumano,
gibilium, ila amor dicitur acutus, <|iii;i Bicut in quaestione de divisione hierarchw
Bubtiliter penetral omnes rationes ama- dictum est.
bilis propter quas araabile est. An aliud diccndum, quoil inexstingui- Ad 10.
\i> aliud dicendum, quod pcr hoc quod effectus ejus circa
bile ideo dicitur,
quod <li<it, Forsitan, nullam innuit du- iliuminatum non occidil el sic non :
bitationem: Bedinnuit, qu< ><l amatum in supponilur in igneo ccelitus. [gneum

intimis suis uno niodo potest attingi, <•( enim r i«li tus licel in se inexstraguibile
alio iipnlo non secundum enim quod
: ît, tamen saepe carel effcctu propter
infinitum est, non penetratur ab aliqua defectum « ju- <|u<> I ignit.
Creatura : sed secundum quod amor con- \i> aliud dicendum, <[in>il sicul dicil A, > "•
Bideratur in amanle, penetral ad intima Dionysius, omnia quae sunt inferiorum,

I» \l.ll. M M. m | s f i l'|: 1 I).
conveniunl mpei ioi ii>n- i m ellenti i •

i
quneruntur duo
eminenter ;
• t i um Irei inl ip< dI propi
ui dii il \m lotele in Topit i , carl \ D i-iiimi M -uii. !
i
flamma, el lux : carbo in materia terrena ubi I iilnn i
iii i|n,i mii al ignis, llamma in Fumi nifesl Ititudinern -• ient
ni itei ia a< ci nsa, lu\ in specie propria » liisionem

patet,quod luciformem habei e et illumi- II ii« iiur,
nativam proprielalem, primo el pi i

Multiludinem Huititudo enim
i invenit igni, Seraphin qui a •
•! i onsistil iii |iliirilnis di-
denominantur. Cherubin autem non entia de

onvenil primo, sed Becundario, in quo cre ito, cujui principia el parti
esl lucena Becundum delerminatam ma- diffei entiae el p multiludine

-
in
teriam lucenlis ab illo quod primo illu- consistunl : el haec scientia non est -
minat ipsum. tia taliergonon denominalur
gloriae. \
Ad ii. \i> \i.iid dicendum aicul paulo anle Cherubin, sed denominatur a otia
dictum est, quod lenebraa sive tenebrosa quae '--1 a Deo in theophaniii
obscuritas, non dicitur hic de aliqua el ha i acientia i onsistil in unil i
tenebra materiali, sed ipsa habitualis pri- non iu multitndine. Cherabin ergo non
vatio luminisest,quod percipit illumina- manifestal multitudioem
lus ab illuminatore antequaro habeat unitatem.
illud per theophaniam a Deo tonte lu- 2. \dlnic, Dionysiua in libro de Di -
minis per illuminatorem in illuminatum nis nominibus . dicil quod rationis inve-
descendenlem : haec enim obscuritas sine stigantia unum per atteram, el discur-
inquinatione potest esse in quolibet An- rentis de uno in alterum, sunl sivae
gelo. - ientise. rnlelligentiae autem Btantis in

A.d 18. Ai) ultimum diccndum, quod persequi uno, et cx illo uno omnia intelligentis,
tenebras, esl pellere talem ignorantiam esl si ienlia unica et simplex : el
sive habitumdissimilitudinis. Manifestare convenit Angelis, prior autem homini-

autem est forma luminis informare, et bus. Cherubin ergo non debenl definiri
excmplum primi illuminatoris efficere. per multitudinem scientiae, sed potius

per intelligentiam simplicem in uno di-
vino principio omnium omnia scient
3. Adhuc, Augustinus in libro supei
Genesim ad litlfram dicit, quod scientia
AUTici li i»unu de humanis est, sapientia autem de divi-
nis. Per humana autem nihil determina-
lur ad gradum gloriae, sed per divina.
PARTICULA II Ergo videhir, qimd Chemhin in gradu

suo non debet determinari per multitu-
ET QILESITUM 1'RIMIM. dinem scientia?, sed per multitudinem
sapientia 1
et intellectus. Dicit eniin G -
?
De Cherubin quid sii '
.
gorius, qu«'i| sapientia el intellectus de
divinis sunt.
Adhuc. Gregorius in Homilia do-
i.
Dcindc quseritur de Cherubin. Et minicali de centum ovibus et decem
1
Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summac de -
5. DiONYsms, Lib. de Ccelesti hierarchia
Creaturis, Tract. IV, Quaest; 38. Art. I. Tom. ~ap. 7.
'.
XXXIV novae editionis no>tree.
3
Idem. Lib. de Divinis nominibus. cap.
1N II P. SUM. THEOL. TRACT. V QU EST. 59. 133
drachmis sic dicil : « CherubiD plenitudo nitudinera veritatis, el thesauros sapien-

nti.i- dicitur : quia illa sublimiora tiae el Bcientiae. Hoc enim non videtur
nin.i idcirco Cherubin vocata sunt, convenire alicui creato, sed Deo tan-
quia tanto perfectiori scientia plena tum : quia sicul solus Deus esl omnipo-
sunt, quanto claritatem Dei vicinius lens, ita boIus Deus est omnisciens :
contemplantur, Becundum creaturae ul videtur ergo, quod ha?c non conveniant

modum eo plene omnia sciunt, quo vi- Angelis qui dicuntur Cherubin.
;ii conditoris per meritum dignitatis 3. Adhuc, I ad Corinth. xui, 9, dicitur
appropinquanl '. i l\ hoc accipitur, quod ex parte cognoscimus, et ex parte
quod illi qui pius propinquantj plus ha- prophetamus. Et ibidem, y\. <S el 10,
bent plenitudinem Bcientiae : sed Sera- dicitur, quod scientia destruetur : quia
phin inter omnes plus appropinquant : cum venerit quod perfectum est, evacua-
ergo [»lu> habent plenitudinem scientiae : bitur quod ex parte est. Ab eo autem
plus debent denominari a plenitu- quod imperfectum est, non debet deno-
dine scientiae, quam Cherubin. minari aliquis ordo Ingelorum. Ergo a
."i. Adhuc, Bernardus in sermone 19 scienlia non debent denominari Cheru-
super Cantica b*ic dicit : u III; i coali bin.
d ii i quae Cherubin nuncupantur (si
i
- -iii vocabuli servetur interpretatio) Dicendum, quod Cherubin
Solutio. soimio,
arbitror nihil habere a Thronis, quod denominantur in accipiendo illuminatio-

per Thronos accipiant, cum de ipso fonte nem a plenitudine scienliae. Iu commu-
;ul plenum haurire liceat, ipso ea per se nicando autem eamdem inferioribus, de-
Domino Jesn verbo quod videre esl vi- nominantur a fusione sapientiae quam
bio matutiua) dignanter introducente in Largissimc fundunl in inferiora. Et hasc
omnem plenitudinem veritatis, thesau- esl causa, quod Dionysius in interpreta-
sapientiae et sci .ntiae, qui in i o om- tione nominis Cherubin, utrumque isto-
nes absconditi snnt, largissime reve- rum ponit, et plenitudinem scientiaB, et
laut'\ » Et tangit hoc < pi< »« I habetur, ad fusionem Bapientiae.
i
ss. ii, : '. nlii dicil Apostolus, ijuod Ad primum dicendum, quod licet Ad "•
Christo sunt omnes thesauri sapientise scientia a qua denominatur Cherubin,

tt scientia absconditi, V.\ hoc accipitur, uua sit unitate medii, quod est verbum
quod Cherubin praa omnibus habet the- per quod Bcitur : quod est principium et
ii;u sapientiae et sci sntiae. medium el linis hujus scientiae, princi-
Si i) coktba lii"- videtur esse, quod pium aquoemanat, medium quod sicut
I. Dicit Glossa Buper illud Apoca- speculum aeternitatis omnia conlinet in
lypsis, \\i. 16, Latera civitatis sunl se, eo quod in ipso omnia sunt exem-
equalia, ubi sic dicit : Quia in illa cce- plaria el rationes, finis in quem referun-
lesli Jerusalem quantum quisque cogno- tur illuminationes secundum omnia cog-
intum diligit et comprehendit. Si nita Angelorum : laraen haec scientia
Cherubin plus omnibus cognoscit, virtute valde multa est, et in multitudine
plus omnibus diligit : ergo plus diligit, magna consistil secundum cognila qua?
quam Seraphin, quod falsum est. Et noscuntur in illo uno, sicul patel in au-
haec objectio ponitur a Magistro in li- cLoritatibus Gregorii et Bernardi indu-
bro II Sententiarum, dist. IX. cap. Sed clis : el hoc notans Dionysius dicit <lr
oritur hic quaestio. multitudine scientiae.
cit,
'1.
....
Adhuc, Quaeritur de hoc quod di-
quod introducil eos in omnem plo-
. .
non
Ad
.
iliud
.
nalieut
dicendum, craod
,
discursivam
'
Cherubin
sapientiam,
Ad 2.
5. Gugori - Ma riui», Homil. :< iM Evangel.

I). \l.i; \i KG. ORD l*l: l.h.
propter hoi quod multoi um i

mnium j n-
ipsorum : multa enira accipei in nnn, lium, qua? ul pi linan-
non esl discui i
lur ad ipsum. iphin
miI miili.i ,i, , ipere in mullii •
lit
multa, esl disi ursh < - •

ientia di nora
a<i i, Ad m.ii ii dicendum, quod tugustinus e«1 |
•-
dicit, quod Philosophi * tionem fi
iunt sapientiam el Bcienliam, quod \i< id quod conli

scienlia sil de humanis, el napientia ds dum <
«i* "f
di\iiiis . quia illi inni consideraverunl per quadrum -yirtti um qu

comparationem scientias ad
iiiî scibite que i it, lanluni diligit, et tanlura
per principia immediata scibilii acoe* comprehendit, tantum operatui - '-t
|il;i'. 1 n ,'iuiiin dicilur scientia perfectio haec scientia comprehensionu esl n
intellectus acepta per illuminationes di- autem hic loqoimur <!<• s< ientia illuo
vinas : et illn est bene de divinis, quia nalionis, qu undom tui dignilatem
rsi aliquid sapientiae : sicul etiam dicil constituit in gradu secundo, ut pa el ;
Philosophus in primo primse philoso- praedicla : nnde <l< G illa non

phiae, <|iiihI scientia Llla cujus finis est telligitur <il,<-»i inducta.
sciendi gratia in seipsa, hoc est, quam Ad aliud dicendum, quod li •
> <jua- Add
volumus scire propter seipsam ad nihil stio solvitur in verl iG s rii, ubi dici-
aliud referendo, el quae esl per allissima tnr, quod secundum tm
et difficilia homini scire, vocatur sapien- altius contemplantur. Unde <-[ pleni-
tia. Et illa esl a qua denominatur Che- tudo simpliciter, Deo com -
<< baec -<A\
ruhin, et claudil in se rationem sapien- nit. Kl rsi plenitudo secundum analo-
tiae el intellectus et prudentiae el artis, giam capacitalis intelligenti .-t
secundum quod Aristoteles in VI Ethv haec convedil Angelis »-t animabus san-
corum dicit esse quinque virtutes intel- ct -
lecluales, scilicet sapientiam, intelle- Ad aliud dicendum, quod seienliu <Ju- a<j«I
ctum, scientiam, prudentiam, et artem. pliciter <li< itur - \ parle, et duplici-
A,t 4. Ad ai.ii d dicendum, quod Seraphin ler perfecta : sciiicet ex parte s< ien -
plusquam Cherubin habent pleniludi- ct « parte ipsius scienliae. K\ parle

nem scientiae, secundum quod superiores e ientis quando intellectu non perlecte
inferiorum dona habenl excellenter et illuminato sed obumbrato intelligit : et
eminenler. Sed Cherubin habent pleni- sic omnis scientia humana dum in carne
tudinem scientiae, secundum quod hoc vivit, imperfecta est. Sapient. i\. 13 :
donum constituit in gradu dignitatis, Corpus quod corrumpUur aggraoat ani-

qui est gradus secundus, sicut scientia mam, et terrena inhabitatio deprimit
est secunda in donis ubi primum gra- sensum multa cogitantem. Kt ibidem,
dum habet charitas, praecipue illa scien- y. 11: Cogitaliones mortalium timidas,
lia quae in se habet rationem sapientiae et incertse providentise nosirse. Kt haec

et intellectus, ut dictum est. imperfectio evacuabilur. quando videbi-
Ad 5. Ad quod Cherubin
alild dicendum, mus Deum facie ad faciem. Kx parte
pr& omnibus habent thesaurum sapien- autem scientiae dicitur scientia imperfe-
tiae et scienlia?, secundum quod sapien- cta duobus modis scilicet ex parte me- :
tia et scientia est dunum constituens in dii, et ex parte ipsius scientiae secundum
gradu dignitatis, ut dictum est. Nullus se. Kx parte medii, sicut scientia per
enim alius ordo denominatur a sapientia speculum et aenigma imperfecta est,
et scientia, nisi Cherubin. In omnibus qualis est cognitio viae : et haec evacua-
enim denominatio lit ab ultimo, quod bitur quando videbimus per speciem, et
1 .
I\ II P. SUM. THEOL. TRACT. V QU EST. 19. 135
illa r>( de qua loquitur Apostolus, I ad

Corinth. xm, S el Beq.
Ex parte omnis scienlia
ipsius scientiae
esl imperfecta, quampropteraliquidaliud MtlKIII 1'ltlHI
volumus quara propter seipsam et sio :
omnej scientiae mechanicae imperfectffl
Bunt,et similiter omnesscientiae morales : PARTICULA II
quia illa^ nonquserimus nisi propteropus.

Kt etiam Bcientise IheoricsB quse non II Q! ESITl M SBC1 NDl M.
omnino liberse sunt, Bed obligatee ad

materiam, quaa multipliciter ancilla est, Quse sint proprietates Cherubin i o
ut dicit Aristoteles in I primse philoso-

phia, sicu! BcientiaB naturalea et discipli-
nales, quas non quserimus ui>i ad perfe- Secundo queeritur, Ouae sint proprie-
ctionem intellectus nostrij qui est cum tatcs Cherubin ?
eontinuo et tempore. Unde multipliciter Quas enumerat Dionysius in libro dc

talis Bcientia, humana scilicet, ancilla Ccelesti hierarchia, sic dicens : « Ipsa
ist, ut dicil Aristoteles. Sola autcm « vero Cherubin
nominatio manifestat
Bcientia divina est, quse de subjecto li- « cognoscibile eorum, el deividum, et
pero eat, et ex quasicul ex lumine sunl (t altissimse luininuin dationis accepti-
jamnes scientiae, et ad quam sicui ad « vuin, et contemplativum in priina
finem. De qua etiam dicil Aristoteles in « operatrice virtute, divinse pulchritudi-
primo primx philosophix, quod omnes « nis et sapientificae Iraditionis repletum,
lliae particulai atiae snnt ad quae- « el communicativum copiossB ad se-
I iin : potior autera oulla cst quam « cunda fusioni donatse sapientiae '-'.
»
Mia divina. Et haec Bola attingit ple- Objicitur autem de proprietatibus

litudinera sive perfectionem rationis illis.
icientiae el - ipientise : cum omnis alia 1. primo dc hoc tjuod

Et dicit, Cog-
icientia aliquo modo vacua sit a perfe- noscibile. Cognoscibile enim est in (juod
blione sive plenitudine talis rationis. I"! transit cognitio alicujus : proprietas
est, i iju.i denominatur Cherubin, ei autem plenitudinis scientiae a proprietate
jbonstituitur in Becundo gradu dignitatis cognoscentis deberel determinari, et non

angelicse primae bierarchiae : sicut do- cognoscibilis : unde deberel dici, Cog-
num talis Becundum est
scientise in <lu- Qoscith iiin, el nt)u cognoscibile.
iiiin ordine dignitatis donorum. 2. Adhuc, Cognoscibile aptitudinem
dicit, et non aclum proprietas autem:
laudabilia est ab actu, non ab aptitu- et
dine quia aptitudo imperfectum quid

:
c-i, actus autem perfectum quid est.
3. Vdhuc, Ibjicitur <\r eo quod dici-

<
tur, Deividum. Hoc enim non videtur
proprium Cherubin, sed commune

omnibus Angelis. Matth. xvm, !<• An- :
geli in ccelis semper vident faciem I'"-

tris iii n' i/ni in ccelis rsi
1
Cf. Opp. B. Alberti. I, Part. Summs de - I)ionv~ii-. Lib. de Coelesti hierarcbia,
turis, Tract. IV. Qu 3, \ 1 . 2. Tom. cap. 7.
\ DovaB editionis qobI
[) M.r, M M. ' - f '. 1 1 l'll l.h
i Vdhuc '
1
1 1
.
i 1 1 1 1 1 1 , Quid il ho< di« <|i i
cliiin, .l///s luminum dationi ac- 'I
cepth "iii '.'

\ u' enim di< !
ur alti i
|
in i
ompui •! " •• ."l oroaei "i di i
•
el ii iii bonum ira
hoc l.il niii < t, quia Sci aphin alliu X. \fllni' II
i
ipiunt, <'niii linl in altioi i 01 dine \ut uiii il
dicilur hoc, quia ab altistumo qui • -t ////. ./ tradit n quia pul< hri-
Deui accipiunl \ et sic non eril pro- lic ..•
fontaui radii I dem sunt
priuro Cherubin, quia omn p unl • uui sapieutiGcii ti
illuminationcfl a I leo, el maxiroe illi de \ !
. \ I Melaphy-
prima liierai ch a. On '»r !
."'».
A lliuc, Qu eritur eo quod dici- «1 i
Di rae li.il" i ah
tur, Contemplativum in prima opera- •
I -ii .<l >re hab t alii mii . •
trice virtute. Prima cnim operatrix vir- I

bo .r, quod -
tus, esl virlus creal \. in qua Vngeli t • ii - -i "i d
contemplantur faciem I) i visione matu- i<- I i

• : el li' m-
lina : et facturo quod ad laudem Creato- [il.i ioois ias| I nem uni
ris referunt, visione vesperlina : el I
el r I" non c »ov< I » um
omnibus Angelis esl comroune, el non t mtum,
Cherubin proprium. versi »n del •
Adhuc qu&rilur, \\\ quo difTert pro-

(). hierarchi
prietas ista ab illa qua es1 deividum? I I \ ilm •. Videtar Dionysius din
Prima enini operatrix virtus Deus est nutus in enumeratione proprietatu .
et videre in ea, est videre in Deo : et sic enim ordini attribuitur, quod
I>ti I» -
idem videtur esse in prima virtute ope- minus sedet sapereum. Dani-I. ni. "».*>:
ralrice, quod esl deividum ess .

Benediclus cs, fjni intueris abyssos. et
7, Adhuc, Quaeritur de hoc quod est, sedes super Cherubim. IJ in I'- luio
Divinse pulchritudinis et sapientificse lxxix, Qui sedes super C/teru- '1 it ''>
:
enim Diony-
traditionis repletum. Dicit bim, manifestart coram Eph U n- .
sius in lihro de Divinis nominibus : jamin, et Manasse.

« Supersubstantiale pulchrum pulchri- Adliuc, S 1 inum j-u; er
I .
! '
tudo quidem dicitur, propter traditam aliquero ordinem, n - - videlur Tliron -
ab ipso omnihus existentibus juxta pro- convenire, quam Cherubin : el hoc Dio-
prietatem uniuseujusque pulchritudinem, nysius non assignat.
et sicut universorum consonantia? ot cla- Si forte dic t i r .
q:i d cum dicitur
ritatis causa ad similitudinem luminis - dere -uper Cheruhm. super p< nitur
cuni fulgore immittens universis pulchri- pro ultra. quasi sedere Do uinus di i ur
ficas fontani radii ipsius tradiliones, et in altiori gradu di_ ni r
atis. quaii s t
sicut omnia ad seipsum vocans '. » Ex rubin.Tuncpolius dieerelur si
hoc accipitur, quod de intentione pul- Seraphin : quia per hoc notalur. q
chri duo sunt, scilicet fulgor consonan- omnes virtutes angelicas trauscendit.
tiae, et quod propter se appetatur, aliter 12. Adhuc quaentur, Quare Dominus
enim non vocaret ad se desiderium : praecipit imagines Cherubin fieri in tem-

quia sicut omnia ad seipsum vocans, ut }do, et non aliorum ?
dicit Dionysius, bonum et pulchrum se-
cundum omnium causam cuncta deside- Solutio. Dicendum, quod proprietates

rantur unde et Grsece xaXo; dicitur,
: tacta? a Dionysio accipiuntur secundum
1
S. Diontsids, l.il.'. dc Pivini? nominibus, cap. 4.
»
I\ II P. Sl M. fHEOL. IKAi.l. V Ql EST. 39. 437
quod sunl proprietates scientice plena el Ei bicuI dicil Vugustinus, generator cst
perfe;loe. Al hoc nutem, quod scientia -p ciei : quia in ipso Bp >ciea omnium
plenu el |> i f •
. 1 1 sit, Iria exigunlur, fulgenl per autem
rationes ideales. Si
5i I e perspicacitas el Bublililas cogno- accipitur per comparationem causs fina-
sivi ilis. I.t i|U(nl cogn >s i- lis, secundum quod disponuntur inferiora
ilis
-
ira allissimum ei ad- .nl ipsum per illuminationem acceptam
bile •
:ii t sit :
mirnb lissiinum, sicui accipitur ab Ari- tunc esi iila quam ponit sextam, h;i c
stotele in priina propositione libri de scilicet, Sapientificse traditionis reple-
Anima ubi <lnit : • Bonorum honora- tum : Bapientifica enim traditio omnia
b 1 .iiiii ii o i i.im opinanles, magis autem ordinai in suum principium, quod est
alteram altera i \ hoc, quod meliorum el Upha el Omega, principium et finis.
honorabiliorum sit. » Tertium esl, quod Ei istas >r\ proprietates accipiuntur pe-
medium sil proprium ei eflicax ad scien- nea illuminationera acceptam a Deo se-
liam faciendam : quia aliter nisi essel cundum quod acccepta esl. Sed quia
proprium, id quod sciretur per ipsum, uniuscujusque ordinis rst illuminatio-
Don Bcireiur in propria oatura, sed in iirin a :ceptam transfundere in alium et
universali ei in potentia : »
j 1 1 •«! scin communicare sibi-quod accipit, penea
imperfectum, ut <li<it Aristotelea iu hof accipitur se[)tim;i quaa est communi-
II Priorum. Unde penes perspicacitatem cativum copiosse ud secunda fusioni
tentifl accipitur proprietas prima, donatse sapientise.
qute est cognoscibile eorum, Penes alti- An primi m ergo diccndum, quod co- Ad t
tudioem ei admirabilitatem cogniti in gnoscibile Dionysii dicil cognoscitivum :
msiderati, accipitur proprietas se- eo quod perspicacitate inlelligentiae ap-

cunda, quae esi deividum. Si aui ni tum est cognoscere divina. Scd quia lioo
ideni cognitum consideretur in ordine ab alio habet, Iioc cs', a Deo, potius
scilorum : lunc est illa quain vu ponit hoc in aptitudine passiva quam
Sapientificse traditionis repletum, quam activa : iwiOeiv enim Gr.cce est recipere
aexto l<H(i enumerat Dionysius. Si au- I.ntine.
|em aci ipiiur ex parte medii, el accipitur Ai> aliud dicendum, quod proprielas AJ 2.
e\ parte raedii Bub quo cognoscitivus ab aptitudine accepta, secundum quod

efliiitur intellectus, quod est luraeu theo- aptitudo dicit potentiam per habitum
bhania?, elevana intellectum ad divino- completam, sumitur a perfecto ^ccun-

rum cognitionem : lunc est illa proprie- dum formara, licel non sumalur a coni-
las i|ti uii tertiam ponii Dionysius, quie pletu secundum agere.
Itissinue luminum dationis accepti- Ad aliud dic radum, quo:l licet omncs Ad i.
fum. Si autem accipitur pen '8 medium quantuni ad objectum beatitudinis im-
in quo cognoscuntur cognii cum illud i :
mediate videani Deum, et sint deividi,
lium tripliciter comparetur ad cogni- tamen ex speciali Iheophania ct illunii-
tiiin, Bcilicet ut efOciens, et ul formale, natione in ordine el gradu ponente hie-

ot ul finale. Si in ratione effii ientis a rarcbias, specialiter ei proprie dicuntur
pitur : tunc est illaquam ponil quartam, Gherubin deii idi.
lcilicet contemplativum in prima opera- Ai> Ai.it i) dicendum, quod altissimse Ad *.
virtute. Si auiem accipitur in com- dicitur quantum ad modum acceptionis

paralione formae : tunc esl quiuta, sc I
c t
illius illuiiiin itoni .1 3, qu 1
posi
divime pulchriludinis re/ tetum eic incend ura c 8 pon t . r.nlu el
enim «licitur a Boelio .

or line hiemr b: e : 1 ain enim nu lu>
aci ipil ni>i Cherub sec indum equali-
Mundum mente gerens pulchrum pulcherrimua
ni altitudinis dignil itis
[ipse. A.DALIDD dicendum, quod in prima Ad s.

438 I) \l I: M \i, Dltli l'l: I l»
operati ii e \ irtute i ontingil i ontemplai i <-t dei ni di i' limi», ii l*i dii il : « '
duplicitcr, communitei nilicct, e1 pro I ln . 1

1
: I'
pi ie, < lommunilur \ i

iom m itulin i, I
iiii «I P 2 :
quae i on> * -
1 1
1 oinnibu Vngi li ui- - /- up* > Chei "/"in . t- ., quia videli-
v ersionc ud \ 1 1 buin. Pi opi ie, quando • el ' ura .iiniiMui
hoc con> inii !• x ipi i i.ili illumiuutionc 1
: ubin rtiron jungoolui , ied«*re
quas \ ngelum ponil in gi adu el in or- etiara mper Cberubin I» icini
dine biei ui i
hiae el s n> cnil < Ihei u- iigmini a qualil ile perhibi - juip-
bin, ui dictum esl hanc euim babeul pe in ill.i -iiiniii .i civila
Bpecialitcr super communem com «l.i iii siogulorum lunt, ut lamen
nem ad \ < 1 1 » 1 1 1 1 1
communia omnium : nl quod in
\,i u. \n Ai.ii i» j.un patel Holutio : deividutn que ex pai le babet, bo< in alti ro totum
iiniii dicil illuminationem ad id in quo udeal. Sed idi irco uno eodemqui
\ idetur sicut in c iusa el in objecto. cabulo i
"iiiiiniiiiiii ii'. ii
Videre autem in prima operatice virtule, ille ordo vocari privato un que
distinctam visionem dicil effei tuum si
-
rei nomim il, qui banc in nun
cundum quod a cau6a exeunt. pleniua accepil
Ad 7. \i) ai.ii i) dicendum, quod pulchrum Si autem objicilur, quod - ••
uodum
sive pulchritudo dicil relationem uni- haec <> t.i deberel d
versorum ad formara exemplarem idea- supei Seraphin, îcul e Che-

loni, in qua primo omnia fuerunt Lux in iiihin. el super quemlibel aliorom ordi-
prima causa, ul dicitur, Joan. i, i. El iiuiii. Dicendum, quod ab illumioal
sic pulchrum determinatur per illumina- scientiae vel sapienliae dicitor Cherubin.
tionem sapientiae et scientiae. Bonum El quia Deus per the iphaniam si\<- illu-
autem quod amoris est objectum, om- minationem sapientiae el gcientiae on

nium dicit congregationem ad Gnem : Angelos illuminat, M quiescil in <•>
et sic congregare tota in totis, amo- esl illuminator : qoo lomioe poi g
ris, <'l Seraphin. Priori autem modo perficit, ut dicit Dionysios, propter hoc
congregare tota in lotis per specialem specialiter snper Cherubin sedere dicitor,
illuminationem, convenit Cherubin. quia Cherobio ah illuminatione denomw
.\d 8. Ad aliud dicendum , quod sapientifica nantur. Et Daniel. iu, •">•"•.
dicitor sedere
traditio magis respicit ordinem pulchro- super alas Cherubio : quia, sieut dicit
rum bonorum, quia sapientis est ordi-
et Dionysius, alae significant altivolom in
nare. Pulchritudo autem magis respicit divioas contemplatio - -ieut et oculo-
lucem formae exemplaris, qua cuncta pul- sum siffnat raultividum in divinis. floc
chra et venusta efficiuntur. Et >ic quam- lamen non oporluit assignari inter pro-
vis subjecto idem sint divina pulchritudo pria : quia sicut dictuni est, aliquo i
et sapientifica tradilio, tamen dillcrunt do commune

omnihu- imnibos esl :
ratione. enini beatis insidel Deus per illapsum
Ad 9 Ad aliud dicendum, quod verura esl talis eontemplationis. quamvis hoc ap-
dictuni Aristotelis, et jara patuit. Sed propriate speciali ratione Cherubin vi-
contemplari ordinem talem contingit deatur convenire.
dupliciter, scilicet in se : et hoc non Ad aliud dicL-ndum, quod super hic
facit nisi visione raatutina in Verho sive non ponitur pro ullra, sicut bene pro-
sapientia divina : et per illuminationem bat ohjectio : sed in speciali ratione per
specialem ad hoc data : et sic convenit approprialionem ponitur, sicut dictum
Cheruhin specialiter et proprie. es1 : plenitudini enim sapientiae appro-
Ad 10. Ad aliud solvendum est per dictum priatur dcscensus in omnes alios quos
Gregorii in Homilia de centum ovibus Deus illuminat. ut dictum est.
[N II P. SUM. THEOL. TRACT. V QUjEST, 39. »39
\u i dicendum, quod disposi-

i.nMi m secundum conversionem in Deum, non
lio templi sive labernaculi, Bgura est videtur judicare convenire rhronis, qui
dispositionis cceleslu patriffi : nl signifi- Bunt in prima hierarchia.

cetur, quod oronis dislributio Ecclesia 3. Adhuc, Judioare illud, autestactua
sticffl hierarchiae a pl nitudine sapientiaa judicii ultimi, aut esl pertinens ad gu-
hierarchiffi ccelestis desceudit, el illam bernationem mundi. Si primo modo,
in figura quadam demonstrat. Propter cum hoc tantum semel mturum sit, vi-
hoc imagines Cherubin, quffi sunt iraa- detur quod semel tantura Deus istis
gines plenitudinis sapientite, fieri lecil Angelis prasideat. Si secundo modo, hoc
in templo : ut in omni dispositione videlur magis convenire Principatibus
ram militantem significel Eccleaiam, quamThronis. Unde Gregorius in prae-
si. ul hierarchia Ecclesiastica descendil a inducta homilia sic dicil : « Sunl nonnul-
ccelesti. ''
4 11 ' dum sibimetipsis vigilanti cura do-
minantur, dumque se sollicita intentione
discutiunt, divino timori semper inhae-
rentes, hoc in munere virtutis accipiunt,
utjudicare recte et alios possint. Quorura
\ I* | i ( \ ii i>i; i \i i proiecto mentibus cum divina contera-
platio prffisto est, in hisvelut in throno
suo Dominus praesidens, aliorum facta
I' UITIGLL.V III examinat, et cuncta mirabiliter de su;i
dispensat. » Cura ergo sedens io throno

ii qu£8itum peimum. et aliorura facta dispensans, princeps sit,
videtur hoc magis convenire Principati-

De Tkronis, quidsint ' ? bus quain Tbronis.
i. Adhuc, Dionysius Thronis non at-
tribuil judiciuin, sed potius altissimam
rertio, Quffiritur deThronis, et quffi- el immaterialem sessionem. Male ergo
runtur duo. videtur Gregorius attribuere Thronisju-
Primo, Quid ûni Throni? dicium.
S •
undo, Quffi -int proprietates Tbro- .'i. Adhuc, Bernardus in sermone 19
Borum? Super Cantica : « ln Thronis sedet. Et
Ad imumi m accipiantur verba Grego- puto, quod liis spiritibus super omnes
rii qui sicdicit in homilia praeinducta : alios qui memorati sunt, et justior causa
rhroni illa agraina vocata sunt, quibus el copiosior materia sit diligendi. Et-
ad exercendum judicia semper Deus enim si intres hominis regis cujuscum-
omnipotens prffisidet*. » que palatium, nonne cum pleuurn sit
1. Quia enim Thronoi Latino eloquio sellis, scamnis, cathedrisque, regia sedes
des dicimus, ThrOni l)>'i sunl lii <|ui iu eminenti posita cernilur? Et non est
tanta divinitatia gratia replentur, ul in necesse quserere ubi*rex sedere solitus

-
Dominus sedeat, et per eos sua ju- sii, nimirum mox occurril manifesta
dicia decernat. Unde et per Psalmistam, sedes ejus, caeteris altior ornatiorque
Psal. i\. 5, dicitur Sedislisuper Thro- : sedibbus. Sic (juoijue omni decoris
num. qui judicas justitiam. ornatu cunctis aliis prseeminere sj>iriti-
2. Sed objicitur contra hoc : quia cum bus islu^ intellige, in quibus Bpeciali
d ni - [»inn .! hierarchiae accipiantur quodara stupendae dignationis munere
1
Cf. Opp. I!. AIImtH. I» Part. Siiiiim.f de XXXIV novae edi dsnosti
eaturis, Tract. IV, Qusest. 39, Aii. 1. Tom. - Gbigorius, Homil. :<" in Evangel.
A40 l» \i i; M \«. ORD PH M>
divina eligil n id< n maj< laa Quod h denlui I
io i nifl '' lcrium : pulo iiluin l» >n in ull ma I

el non io
qui lii dii il, Matlh kxiii, 9 Magi U < pi m i
vester unut est, C/iristus, scilicel h H rdui in eodera

sapientiam Christum : cum il oi quidi m monc d l
p
r a Thi
ubique attingal propti i suam mundi- I n-
tiam '
, spe< ialius lamen islos ntque pi in- ' i »in<
cipalius tamquam propriam Bedem Bua ob un< liom m >ra-
illustrare prcesentia, el inde lamquara nibus. » Ex ho< lod

de solemni auditorio do< re Vngelum, Throni dicuntur a n
docere hominem scientiam. Inde \n_••- *ic videtui hoc iterum I
lis divinorum notitia judiciorum, inde rubin.

consiliorum Archangelis:ibi Virtulesau- "• ^dhuc, B psi
diunl quoraodo, quando, et ubi, et qua- esse contrarius : * 1 i « it enim sic in libro \
li;i profcrant signa. Ibi denique universi de Consideralionc I

. im Papam :
sive sinl Potestates sive Princinatus, « 1 - di nnlur ex eo quod sedent,

Bive Dominationes discunt profecto quid ex eo Bedent, quod l> us.
ex offlcio debeant, quid ex dignitale N »m sedere in eia qni non

praesuraant, et (quod preecipue cautum rent, posa I
Q 'I illam Beotiam
est omnibus) accepta potestate ad pro« - ssionem ?H spond Snmmam tran-
priam voluntatem seu glbriam non ab- quillitatem, placidissimam Berenitatem,
uti.» \\\ h.it- auctorilale quatuor eliciun- pacemquajexsuperatomncmintellectum.
tur conclusiones : quarum prima esl, Talis est qui sedet in I - Domious
quod Throni dicuntui a dignitate et Sabaoth, judicans omnia cum tranquilii-
ornatu regali, non a judicio quod et : tate, placidissimus - nissimus, pa< -
est contra Gregorium. Secunda est, quod tissimus. Et tales sibi - tuitThi
Throni dicuntur ab auctoritate magiste- simillimos sibi. • Ex i ipitur, quod
rii quod duobus modis videlur esse
: Throni a tranquillitate quietis et sessio-
inconveniens, Primo quia magisterium : nis dicuntur, et non ab auctoritate mag -
plus convenit plenitudini scientiae, quam sterii veljudicii.

Thronis : et ita deberet magis attribui
Cherubin, quam Thronis. Secundo : quia Dicendum, quodduplex est
Solutio.
magisterium dicit actum conversionis actus Throni a quo definiri habet et de-
super autem primce
inferiora. Ordines teiminari. se Hjndum quod Thronus pro-
hierarchise accipiunlur secundum con- prie, hoc est, in propria signiGcatione
versionis actum in Deum. Tertia con- accipitur. Et tertius esl etiam, secundum
clusio est, quod secundum dictum Ber- quod sumitur communiler pro sede cu-
nardi, omnes ordines videnturex aequo juscumque regentis sive secundum jusli-
ordinari ad Thronos : quod videtur intiam, sive secundum doctrinam sapien-
conveniens : quia sic cessaret ratio tiae. Primus actus est, quod receptivus
infima? et mediae hierarchiae : ultima sit quietissimae sessionis. et immateria-

enim per media, et media per prima lissima?, et tranquillissimae. Et ab hoc
ordinantur in Deum. Quarta conclusio determinantur a beato Dionysio in libro
est, quod si de Thronis Deus docet ho- de Coelesti hierarchia, et a beato Bernar-
minem scientiam, ut dicit Bernardus, do in auctoritate praeinducta de libro V
Thronorum conversio est super homi- de Consideratione ad Eugenium Papam.
nem : et cum lioc proprium sit ultimae « Sic enim accipere thearchicum et di-
i s apient. vin, 1,
IN II P. SUM. THEOL TRACT. V Ql EST. 39. V i I
vinura superadventum et divinam inses- phin per Vngelum infimsB hierarchiae '
em, ut dicil Dionysius, proprium legitur purgisse Proplielam, ut dicit
ofiicium Thronorum est. » Dionysius in Cmlesti hierarchia '.
undus autcm aclus, qui convenit

S \.o aliud dicondum, quod hoc intelli- Ad 3-
Thronis non secundum quod Throni gitur <!<• judicio gubernutionis, et non de
Bunt, sed secundum quod rhroni referun- judicio ultimo, sicul patel in auctorilatc
tur ;id auctoiitalem sedentis in e's, esl pra?inducta*. Perh c enim judicium pro-
judicare El ab I o >! storminantur a bea- videnlia divina unumquodqucadducit ad
to Gregorio in auctoritatc praeinductu. dcbitum linem. Nec hoc esl Principa-
Et li> c est <| ii • > Psalmo ix, 5
I <li situr in : tuum proprie : quia ad Piincipatus per-
s tuper Thronum, qui judicasju- tinet dispositio unius gentis, et non ge-
stitiam, Et hoc langitur, Sapient. xu, neralis gubernaiio, sicul dicilur, Eccli.
18 : lit autem dominator virtutis, cum xvu, li unamquamque genlem

In
tranquiUUate judicas, et cum motgna prseposuit reclorem. Quanlum autem ad
erenlia disponisnos. aucloritatem generalem convenit Thro-
S undum autem quod Thronus acci- nis r secundum quod Thronus refertur ad
piturcommuniter, dicitur Thronus non auctoritatem sedenlis in eo. Ille enira est
lantum regis regnantis in justilia, sed qui, sicutdicitur, Sapient.vin, l, attin-

tiu- etiam regentis in sapientia : bic git a fine usque ad finem fortiter, et
actusThroni qui convenit ei ex relatione disponit omnia suaviter, judicio tran-
Tbroni ad sedentem in eo, esl docere quillee Buas gubernalionis.
hominem et Angelum. Et ab illo actu An alidd dicendum, quod Dionysius a.i <.
determinatur a beato Bernardo in ser- determinat Thronos ab actu prirao et

mone 19 super Cantica in auctoritate principali, qui convenit Thronis, secun-
pra?inducta. dum quod sedes et throni sunt : ideo
Et hU notatis, facile est respondere ad QO n attribuil eisjudicium, ut dictum e,s1 :
objecta, quia non convenit eis secundum se, sed

An PRiMDnergo dicendum, quod bea- secundum quodreferuntur addignitatem
tus Gregorius il> ;
determinat Thronos ab e t excellenliam sedentis in eis.

aclu secuodo, el non primo : el ille est Ai> aliud dicendum, quod Bernardus a.i s.
qui convenit Thronis ndn in se, sed re- Lbi determinat proprietates Thronorum
latis a 1 auctoritatem sedenlis in eis. cundum quod referuntur ad dignitatem
Ad alidd dicendura.quod judicium du- ,.| excellentiam sedenlis ineis. Sic enim
pliciter attenditur, scilicel secnndum et in allo positi sunt singulariter, et
quod esl a judice sedente in throno : et multo ornatu redimili. Et verum e?t,
undum noc ratio judicii et illuminatio (jmnl ex illa aucloritate quatuor conclu-
non accipitur secundum actum mn-
nisi siones eliciunlur quae inductae sunt.
versionia in Deum. Et hoc modo conve- Sed prima solvitur : quia beatus Ber-
nit Thronisqui sunt de prima hierarchia. nardus non determinat Thronum nisi
ibi
Sumitur eliam secundum quod estjudi- per ornatum convenientem sibi, el non
orum dispositio et sic non convenit : per actum sedentis in eo qui esl judi-
Thronis, nisi eo modo qno prima hie- cium el ideo non tangil judicium.
:
rarchia operatur per mediam, secnndum Secunda solvilur per hoc, quod ma-
quod dicit Dionysius, quod superiores per gisl srium dupliciler consideratur, scilici t
medios, el medii per inflmos transfun- secundum quod esl informatio el instru-
duni illuminationes : sicut etiam Sera- ctio sedentis ad actum doctrinae : et sic
1
Cf. Isa. \! cap. 13.
S. Dionysius, Lib. de Ccelesti bierarchia, - ipient. iu, 18.
h \ui M \<- ORD PR l l)
< <mi\ ciiii i 1 1 . i iiliin i

.
plcnitudini qu •liii i oiunl Ihronin proprii
pientiae dI Bcientise. ' lon idi ratoi i ' am quidam auti m thronii ni<-r
1 1 uihIiiiii .iin toi itati in <

1 1 1 . 1 1 1 1 .1 I
•
nt ro| i
ii ; cl sic convenil I hronit .</>/
.
h i \J aliud membrum pi imas i onclu i 1
1 .
. i
qu ii
iiin dicendum, quod mugisterium sccun- quffl j.iin ni M cin umfertui omni vento
dum rationem el illumraationem <l'" ii ii. i-. ui dicitui . ad Kphi I i.
ceptam ad doctrinam eapienlia?, d ii uii,l iiur turbinibu i tjai el
actum conversionis in Deum el eic lionum. < Imnibus enim illi- ad q

convenil primae hieran bise : el in hac lom deductiii iu mente quii
consideratione determinatur a beato me ful_'t i in ea verit. il in
Bernardo. quietissima sede . sical <[ m \ II Phy

Ad tertiam conclusionera dicendum, rum di'-it .ristoteles, quod in lo el
(liinil Bernardus non intendil dicere, quiescendo lii anima -< i

«
- j — et prud
(liiixl inferiores ordines ordinentur ad Tranquillitas autem, Bicut idem ibidem
Thronos secundum acceptionem sapien- dicit Aristoteles, est quii - mar in
tiae, sed ad sedentem io Thronis, quo ;i signal quietem in affecta, qaando scilicet
iluil unctio docens >\r omnibus, sinit affectus .i passionibuf, «|iii«-tij^ esl, m
dicitur, I Joan. ir, 20 '. Sic eliam <li' itur me a passionibus ii.i-. el co /ia*.
in Psalmo cwxn, 2, quod unguentum ii ambitionis, et timo ini, '-t -
descendit a capite in barbam, a barba in vanae, el gaudii vani, ettristitiae -.iculi,

vestimentura, a vestimento in oram sive qiue mortem operalur, ut dicit Ap
fimbriam vestimenti. II ad Corinth. vn, ln : de qua dicilur,
Ad quartam conclusionem dicendum, Proverb. meru q\ xv, l'i : Secura
quod de Thronis Deus docet Angelum juge convivium. In illo enim tamquam
et hominem scientiam : et ideo Thronis in thalamo bonitas Domini Sabaoth per
non convenit docere hominem, nisi hoc charitatem requiescit, sicut dintur. Deu-
inodo quo Angeli primae hierarchiae per ter. wxiii, 12 Et Benjamin ait : Aman- :
Angelos ultimae hierarchiae illuminant tissimus Domini, habitabit confidenter

homines, ut paulo ante dictum est : et i/t eo : quasi in thalamo tola die mora-
propter hoc non debent poni in ultima, litur, ete. Placidissimns autem dicit
sed in prima hierarchia. pasturam voluntatis in dulcedine voliti :
Ad 6. Ad aliud patet solutio per anteceden- in talibus enim reficitur et delectatur

tia : magis enini convenit Cherubin Deus et sedatis his, qnae dictae sunt
:
quantum ad informationem actus doctri- impulsionibus. sedet et quiescit. Et ab

nae et sapientiae : sed Thronis plus quan- his tamquam propriis determinatur Thro-
tum ad auctoritatem, secundum quod nus.
thronus accipitur communiter pro sede
regentis, sive in justitia, sive in sapien-
tia.
Ad -. Ad ultimum dicendum, quod Bernar-

dus non est sibi contrarius, sed a diversis
actibus determinat Thronos, quorum
1
I Joan. ii, 20
Sed vos unctionem habetis a
: Et non neeesse habetis ul aliquis doceat tos : sed
Sancto, et nosti> umnia. Et infra. v. _T Et vos : sicul unetio ejus docet vos de omnibus, el verum
unciionem quam accepistisab eo, maneat in vobis. est, et non est mendacium.
I.N II IV SUM. THEOL. TRACT. X QIMEST. 39. 143
niiiiii et circa vere excelsum colloi ari

Throni ?
•").
Adhuc queeritur, Penes quid acci-
piantur proprietates inductse '!
\i:M( i ii i»i;nn
Soli no. Dicendura ad priraum, quod SollltlO.
Ad i.
ignominia a qua exaltantur Throni, esl
PARTICl I.A III scabellaris subjectio, ».'.-iiii.Iiiiii «juod

dicitur, Ccelum sedes mea,
Fsa. lxvi, l :
I i Ql 1 »n l M »i . l NDUM. terra autem scabellum pedum meorum.

Terrena enim, hoc est, terrenos appeti-
Thronorum y tus el
Quse sint proprietates i
affectos lendentes deorsum con-
culcal Dcus, in ccelis sedens, hoc cst,
ccelestibus. Et omnes Throni «-jus in
- -111111.) quseritur, Qua înt proprie- (juiliiis eo quod in eis nihil esl
Bedet,
lates Thronorura ? quod per affectum vel intellectum tendat

Il,i» langil Dionysius in Ccetesti hie- deorsum in terrena per appetitum, sed
rarchia sic dic >ns : i [psa autera altissi- ;il> omni tali ignominia elevantur sur-
i marura el compactarum sediura no- suin, cor babentes adccelestia.
minatio manifestat, omni diligenter Ad ai.u i) dicendum, quod compactse Ad 2.
exaltari ab ignominia subjeclionis, e1 dicuntur sedes a consonantia intellectus

i ad »iiinniuni supermundane sursum ct affectus : quiescil enim inlellectus in
i ferens, i-t ab omni exlerminate ineffa- vero, el affectus in bono : quibus cum
.. bilil -r in Bublimissimum <-t circa vere additur confirmatio liberi arbitrii in om-
excelsum totis virtutibus incommuta- ne quod voluutatis divinae esse cogno-
« biliter et stabiliter collocalum, et di- Bcunt, quietus locus Dei etquietusthronus
« vini superadventus in omni impassibi- efficiuntur.
« litate et immaterialitate aeceptivum, et Ad dicendum, quod licel lioc cx-
ai.ii i)
Ad 3.
« deiferum, « t familiariler in divinas cellenter «-l eminenter conveniat Sera-

susceptiones apertum ». » phin, non lamen convenil cis, nisi sicul
1. l.t primo quseritur, Quid dicatur .l.iii.i inferiorum conveniunl superioribus
ignominia subjectionis a qua exaltantur excellenter et eminenter. Thronis autem
Throni ? Constat enim, quo«l non potest convenil ex dono propriae illuminationis,
dicere vilitatem conditionis vel peccati: quae constiluil Thronos et in hierarchia
nihil enim borum est in Angelis bonis in et in ordine : el propter lio«' illis proprie
hierarchia collocatis. attribuitur.
Adhuc quaerilur, Quomodo s< des

2. Ad ai.ui) dicendum, quod extremitas Ad 4.
dicantur eompactx ? cum compingi po- il»i dicitur altum in modo participatio-
tiu» convenial corporalibus el materiali- ni» theophaniae el illuminationis. El in-
liu». quam spiritualibus. tcndit dicere, quod sicul thronus regis
3. Adhuc, Ad summum sursum ferH, exaltatur non solum super scabella et
videtur potius convenire summo ordini, sedilia communia, sed etiam super sedes
li<>.- est, Seraphin, quam Thronis. alioruin principum : ita illuminatio per-
i . Adhuc qusei itur Quid dicatur ex- cepta ii. 1 tranquillitatem et quietem per-
tremitas a qua dicuntur in sublimissi- liiii-n», ct ad placatissimara sessionem,
1
Cf. Opp. B. alberti. ! Part. Sammse de * S. n . Lib. «Je Ccelesti bierarchia,
Creaturi», Tract. tV, QusBSt. 39, Art. 2. Tom. cap. 7.
XXXIV novae editionis nostr;c

m I). \l.l; M \«. OHU. |»H KIJ
exallalur in tngelu <jni <l . unlui 1 1 i »ni, duntur d 10 im di, • I - -

1 in im-
non i.iiiiiuii lupei u epti >nei I
p iliil lali .i iiui.
•
| .: .
iiiini qui in ub .1" 'I in uper lui ram, Iui/ ,i ibilitati uu 1 1

p
bi «I etiam tuper nio I"- on iu- pertui I atuin » 1 1 niotuiii, *ed |"
fcriorum Angclurum, qui in edib I""

p nuin : «i I.
denl altionbus quantum ad mo lui I" ieta* < on induiu nem

cipiendi il uminationes. I bi oni euira iii oclu exi I. «I iui . Immate-
immediate .1 I teo i ecipiunt, \ ug< li inle- rialitate, ul n iauiui h .• non <
in m
ri in s el homines recipiunl ab illis. El rialia i
boc dicil Bernardus in aucloritate prius luulibus el di' m- p< i lici. 8 it m

inducla,quod de Thronid docel Dominus Busceplio comtid iptitudin
el Angelum el hominera scientiam '. tunc est ill.i quaui ullimo pi n t
Diony-
Unde circa hoc Dionysius ponit quinque sius, scilicet quod familiai in di*
quae modum illum determinant, Bcilicet i ina eptiones apertum : \> n m
ineflabiliter, tolis virtutibus, Btabililer, semper esl se les ra <Ji\ inam iui
iucoramutabiliter, et in sublimissimum. nem, uullo alio insidenle sibi pn
quantum ad immen-
Et dicil ineffabiliter depi 5i vero sumilur propi i
sitatem divinae beatitudinis in qua collo- usu : tunc est ill i quam voc il .
D
catur. Totis virtutibus autem dicit, quia rum.*qtiam penullimam ponit Dio
adhoc quod sit Ioqus Dei, omnes virtutes in rhronis enim omnis circumfen
concurrunt, intellectus videlicet et affe- Deus, ul de Thronis omni creatura
p
ctus. Stabiliter autem propter invariabi- prium exhibeat judicium providen
litatem gratiae in qua conGrmati sunt. suai, per quod deducatur ad finem ulti-
Incommuiabiliter vero dicit propter in- mum.

flexibilitatem liberi arbitrii. In sublimis-
simum autem dicit propter hoe, quod
non nisi a sublimissimo, lioc est, a Deo
recipiunt illuminationes immediate.
Ad 5j Ad ultimum diccnduin, quod proprie- mi \miii i»imn

tates Thronoruni a tribus accipiuntur,
scilicet a eollocatione quae fit throno : a
inodo susceptionis, quo thronus suscipit ARTICULUS 11.
sedenlem, et ab usu throni. A colloca-
lione : quia scilicet thronus in crainenti De praedictis triBus ordinibus, scilicet
ponitur, et a pedestribus clevatur. Et ab Seraphin, Cherubin, ct Thronis in
hoc sumuntur duse proprietates : una communi : penes quid accipiantur, et
penes terminuni a quo removetur ihro- qualiter ordinentur ?
nus quamlo exaltatur : et haec est prima:
Omni diliyenter exaltari ab iynomi-
nia, etc. Altera penes tenninum adquem Deinde, Quaeritur de his praedictis or-
accedit thronus exaltatus : et haec est se- dinibus in communi, et penes quid acci-
cunda, haec scilicet, Ab omni extremitaie piantur, et qualiter ordinentur?
ineffabiliter, etc. Ex parte susceptionis Dicitur autem communiter, quod pe-
accipiuntur proprletates. Si enim raodus nes convcr>ionem in Deum a:cipiantur
sit in suscepio : tunc est illa qua? dicitur, trcs ordines primae hierarchke, et hoc
Divini superadventus acceptivum. Et ad- non viJetur esse conveniens :
1
Cf. S. Bernardum, Serm. 19 super Cantica. Creaturis, Tract. IV, Quaest. 40. Tom. XXXIV
* Cf. Opp. B. Alberti. I & Part. Summee de noyae editionis nostrae.
[N 11 P. SUM. THEOL. TRACT. \, QUiGST. 39. 143
I. Cum niiin Ires actus sinl hierar- ad quod movetur, el acquisitio finia mo-
chici, omnibu8 hierarchiis conveuientes, tus : ita quod ul propter quod mo^ etur,
scilicet illuminare, purgare el perficere, locetur in ipso <t conlineatur. El penea
anus boIus illorum acluum qui esl perfi- hoc accipiuntur Throni, qui sunt sedes
cere) esl reduclio ad Deum el conversio : divini superadventus receptivi, el deiferi,
el hoc convenil omni hierarchis : non ut dictum est.
penes hoc debenl Burai specialiter Dixerunl laraen quidam valde proba-
ordines primsB hierarchie. biliter ad istam qusestionem, quod Deus
'2. Adhuc, Cum primus ordo istius tripliciter est in rebus : in omnibusenim
hierorchis denominetur a charitate, e1 creatis esl essenlialiter, praBsentialiter,
charitaa dical conversionem in Deum per el potentialiter : el penes hoc dicunt ac-
amoria affectum, videtur quod alii de- cipi Thronos. In rattonali autem crealura
beant Bumi penes aliaa virtutes : e1 hoc sive intellecluali esl dicto modo, el supra
non dem0n8tratur in nominibua eorum. hot- per illuminalionem veritatis in in-
Adhuc, Bernardus super Cantica
•'5.
tellectu : el penes hanc conversionem in
i sic : « Deus in voluntate esl pleni- Deum dicunt accipi ordinem Cherubin.
tudo duloissim b dilectionis, in intelleclu Dicunt iterum, quod per inhabitantem
lux veritatis, in memoria continuatio gratiam Deus est in sanctis specialiter :
BbternitatU. » Cum ergo in Angelis sinl et penes hanc conversionem creaturas in
haec Iria in quibus sigaaculura imaginis Deum, el creatura? in creatorem, dicunl

\)t\ c>[ impressum, ul dicit Bernardus, accipi ordinem Seraphin.
\ d< tur quod tres primi ordines penes Aliidixerunl quod
ol satis probabiliter,
- Ires modos conversionis in Deum tres sunt doles beatnrura secundum in-
piendi essenl e1 tioc non demonslru-
: tellectualem creaturam, scilicet visio, di-
tur iu nnniinibus eoruni. lectio, et comprehensio : el quod penes
dilectionem sumitur ordo Seraphin, pe-
S ilutio, Dicendum, quod lre> ordines nes visiononi ordo Tlnonoruni.
primaB hierarchiae accipiuntur penes tres Quocumque horum modorum dicatur,
modos conversionis in Deum. Motus satis probabiliter dictum est.
enim in Deem potesl accipi proul esl in \n primum ergo dicendum, qund licel ^ i t
motu i|)so, et motivo,.8ecundura actum oinnes Angeli convertantur in Deum

inDeum movenle :elsicest charitatismo- qunad fruitionem el visionem maluli-
1 1
1
- . a quo denouiinatur Seraphin: cha- nain, tamen quoad acceptiones illuml-
ritaseuimexstasimfacit, ut dicit Diooi&ius iiiitionuni, immediate ad Deum non
in libro mo- de Dioinis nominibus 1
: et converluntur, nisi ordines primaB hierar-
vel el transponit amantem in amatum. chiae : e1 ideo penes tnodum conversionis
I'i »»1 etiam considerari molus hic se-
t
in Deum illi snli distinguuntur.
cundum intellectum, et sic consideratur An amui) dicendum, quod penes virtu.- Ad 2.
in e i quod d sponil a I motum, et judical tes sive theologicas sive cardinales non
quo movendum Mt : el hoc esl [ili-nitudo ac :ipiuntur ordines, nisi priraus ordo,
scientiaB e1 veritatia quas Deus est. El ab (jui accijtilur j)enes charitatem, non se-
hac acc pitur se< undus ordo, qui di< itur cundum (juod virtus e-f. ~c<\ polius se-
Cherubin : quia rationabililer el eapien- cundum t|iind motivum est amantis in
ler non movetur, qui per intellectum non amatum.
prasscivit finem motus sui. Ad aliud dicendum, qiml tria qua? di- Ad 3.
Pi i isl etiam considerari secundum cil Bernardus, dicunl modum quo Deus
perfectionem motus, qui esl adeptio ejus ost in beatis, scilicel ul Ijitniliis, ut veri-
Dioktsius, de DiTinis nominibus,

:
9 Lib. cap. i.
h. \l.l'. M m.. <iKh l'l: l l»
tas, bI nt < DDtinuatio beatoi um in illi* quain l i< .

tn
indetii iens el non dicunt modum con- iii amalum • | peni -
h< < ii '
|
> t • j r pri-
ionis in Deum Et ideo penea iila n"i ordi •"
undum luminativum
qua3 dicit I'" rnardu >, distinctio 01 dinum el iii et amati el omnium boi
non ai cipitur . ad haec snim trin non iniii qus lunl iii i|--'. propter quse an
cipiuntur theophani «•
sive illuminationea I' l
-
1 :
t
propter bi pitui ue< un-
in gradu ordinis constituentes, -<•'! po- dui ordo. Tei tium ab
Lius ipse Deus ui objectum perfectum amante el quietiftttima ii imati in
beatiludinis. amante ••! pi aei li c a< cipitur lerti
ordoi l.t m lii- perficitur

molus iu Deura : el propterboc non sunt
plui
qnod primocontra objicitur, di-
\i> n> A I 1
mi \iiii:i i»i:i\m cendura, qnod per dona sancli Spirilua

conversio est in Deum, secnndum qnod
ipse eal causa meriti ihre operam no-
slrorum in merendo : el penes lalem -
on-
ARTICULUS III. versionem non distinguunlnr ordin< -
qiiwi hoc pertinet ad viam, non ad j
De sufficivntia trium ordinum Cherubin, Iriam.

Seraphin, et Thronorum An Ai.n d endnm, quod attributa di-
<li .
vina dicunl modura creationis, qno rea- •
turae exeunl ab ip-'> : licul dirit \\>><- Ori-

Deinde, Qmeritur de sufQcientia illo- a q< 5, quod Deus dicitur sapientia, qu
rum ordinum, eapientiae nostrae canaa est. Unde
Videtur enim, quod niulto plures de- talem exitum non distinguuntur ordines,
berent esse : - 1 potius penea perfectam conversionem
1. Secundum enini quodlibet donum et motum intellectnalis ereaturaa in ip-
Spiritus sancti sive ad contemplalivam sum, ut dictum est.
sive ad activam vitain pertinens, estcon-

versio in Deuin et sic ad minus septem :
deberent secundum septena-

<
i
sse ordines
rium numerum donorum.
2. Adhuc,Multa sunt attributa divina, mi \iitm i»imn
sieut potenlia, sapientia, bonitas, justi-
tia, et misericordia, et hujusmodi: et se-
cundum quodlibet illorum eontingit con- ARTTCULUS IV.
verli in Deum : videtur ergo, quod penes
hoc deberent distingui ordines. De hiernrchia eorumdem trittm
ordinum '
?
Solutio. Soli 110. Dicendum, quod sufficientia
ordinum primae hierarchiae accipitur se-
eundum ea qua? faciunt perfectum mo- Deinde, Quaeritur de hierarchia eo-
tum in Deum secundum conversionem ad rumdem trium ordinum.
ipsum, et illa sunt tria quce dicta sunt. 1. Et quaeritur primo de hoc quod Dio-
Primum est motivum quod per exstasim nysius dicit in Ccelesti hierarchia, ordines
1
Cf. Opp. B. Alberti. I» Part. Summae de nova? editionis nostrae.
Creaturis, Tract. IV, Quaest. 41. Tom. XXXIV
< .
I.N II 1». SUM. THEOL. TRACl \, Ql EST. 39. i.T
in hac hierarcbiaesse aequiformes '

: cum ordines de prima bierarchia dod dicuu-
jam probatum sit, quod uous est altior, tur sequiformea ;i beato Dyonisio, oisi
el aller inferior : et ita videntur dod quantum ad actum hierarchicum : et ille
a?quiform consistil in hoc «

j 1 1 « > I esl immediate a -
-. Vdhuc, Qua?ritur de li<>«- quod dicil cipere illumiDationes a Deo : illumina-

Dionysius, ibidem, quod w prima ccb- tiones dico, quse pertinenl ad ofGcium el
tium essentiarum dispositio in circuitu graduro ordinis, iu quo constituuDlur :
D i, et circa Deum immediate esi staos, in modo tamen dignitatis illarum illumi-
et simpliciter et iocessanter circumiens nationum dod budI sequiformes diguior :
Bdteroam ejus scieoliam secuadum ex- enim et altior illuminatio Seraphin, el

cellentissimam quantum Angelis est pos- posl boc illuminatio Cherubiu, el [><»s|
Bibile semper mobilem collationem -. * hoc illuminatio Thronorum.

Iu his verbis est contrarietas dicit enim : Ad dicendum, quod secundum
ilidd vt 2.
- stare, et circumire quae duo Bimul : commentum quod est super eadem verba
esse uod poasunt. Dionysii, quod esl commentum Maximi,
kdhuc quseratur, Quia sit motus respectu diversorum dicuntur et stare, el
circularis quo circumeunt? circumire : « Stare, quia sicut dicit Au-

\1ll1uc. Hic non assignat motum An- gustinus in libro Confessionum* XII ',
gelorum, nisi circularem. E1 inlibrode Di- juxta Deum existentes, ejusdem sBterni-
vinis nommibus, assignattresmotus Ange- tatis participatione qua Deus asternus est,
lorum, Bcilicetcircularem, rectum,etobli- immobiliter et inalterabililer stanl iu esse
quuiu. Ergo vel in ccelesti esl diminutus, et bono quod perceperunt. Moveri autem
vel in libro <l<' Divinis nommibm esl bu- el circumire dicuntur : quia incessabili
perfluus. desiderio et conatu semper festinanl [>lus
.").
Adhuc, Quaeritur etiam hic <lc pro- el [>lus ascendere in illuminationes <-jus :
prietatibus primss hierarchisB, quas di- et Bic respectu diversorum el stant el
stinguit Dionysius, ibidem dicens, quod circumeunt.

prima ejua proprietas est, quod multas Ad a.liud dieeuduiDj ({uod sicut dicit a<i 3.
el beatas videt puie contemplationes. Philosophus io VIII Physicorum, motus

S uada est, quod simplos 1 1 immedia- circularis solus est perpetuus, et iocor-
tos videt fulgores. Tertia est, quod esl ruptibilis, et simplex, idem ab eodem in
illuiuinala el divioo alimeoto repleta. semper et circa idem ceotrum immobilc.

Quarta, quod repleta esl multa quidem E1 penes hanc similitudinem dicuntur
primo data hisiono, solaque domestica moveri circulariter, (jui sunl suprema in
et vivifica divinae refectionis unitate. hierarchia : quia a Deo moventur in

Quinta, communione l><i et
<{u<»<1 mulla Deum molu perpetuo et simplici : quia
iperatione digna effecta Deum, ut .i<l motu semper moventur cir-
intelligentise
possibile, Bimilitudine bonarum habitu- ca scientiam ejus. II<m autem infe-

dinum el actionum. Sexta est, qn< »< I rioribus Angelis nou contingit quia :
multa divinorum Buperposite cognoscens illi accipiunl ab Vngelis superioribus

et divic eatisB et cognitionis ia parti- illuminationes, el per illas revertun-
cipatione secundum quod fas cst facta. ll "' ' n Deum : et ideo non moventur
Quaeritur ergo, Penes quid accipiantur ab eodem in idem ct circa idem sem-
inductae proprietates ? per.
Ad alild diceudum, quod procul <lu- Atl 4>
Soli ii<>. Dicendum ad primum, quod bio intelligentia angeliea tres motusha-
S Dioxysius, Lib. de C&lesti hierarcbia, ' Idfm, Ihidpm.

: -
3J •
1
-, Lib.XIl ' •
—
nf. 1 -iniii» ,•- 1 p. 1 i
•iis I). \l l;. M \<. OHI). 1*11 I I»
bel , ul detei nain >t Dionj I bro de \ ndum quod propi e« a oinii nominibu '
d inl n
tiim molu ciri ulat i atlii uilui lii cundum qu ituor, qu

ohiie primoe, co quod ill Vng li immi l
me itliiinii II
diatam con\ rsionem babenl in i

Ih um, i ..: undum
sicul motus cii ab eo I li m iu cundum affi um i
idom, el circ i id im I t
hoi pi obatur •
con undiiin singul i horum, 1
ipeis definitionibus motuum, qua; ponun- uudum omnifl -

m il. I
tur in libro de Divinis nominib iui sei und im hi i
<. Moveri quidcm dicuntur diviua men- tiu litur pi .in.i pi i
tes circulariter quidem, un te, -iu pr n- • quod multas el I» itaj \
cipiis, el inlerminabilibua illuminalioni- templal om i. Pem i

lera quantum ad
bus pulchri el boni

J
. » Et dicil unile iii idiim |
ndi •
' ipilur
propter simplicitatem molus el unifor- qu quod simplofl et imn

mitatera. El dicii sine principiis, quia \ .1 t Fulgi l
differl prima n-
non accipiunl illuminationee ab aliquo .1 1 : quia pi »1 de rebus qu u p<
cipil in illuiiiui iti '1

creato, sed ab ipso Deo, qui sine princi-
•
piis esl seternus. El dicil interminabili- liioiln perceplionis iliuminationifl, qu

bus, quia semper est in ratione Gnis el illuminal ad rea illas videndas P
principii : et quod tale est, interminab I" idem ai cipilur ullima, quaa esl ha
est, ut dicil Philosophus in VIII Physi- quod iiiuita divinorura superpi i-
corum. In autem moventur

directum gnoscenfl, i t divinfle scientiae 1 1 c ignil
divinse mentes, quando procedunt ad nis in participal indum quod f
subjectorum providentiam, recle circa esl facta. E1 accipitur ha?c illuminario
subjecta omnia transeuntes. I.t dicif quantum ad numi rum scitorum,

subjecta omnia creata quando enim :
quantum ad moduin sciendi, et quantum
providentia intelligenliae providerit illa ad reductionem cognitionis in Deum. Et
quae confcrunt subjectis, non revertitur hoc notatur per tria verba quae ponit
ab eodcin in idem, sed transil inotu in- Dionysius in pi illa : numei u
telligentiae super subjecta de uno in enim scibilium nolatur per dili l
aliud proficiendo ad similitudinem recti cit, Mulin dioinorum modus per hi :
motus. In oDliquum autem moventurdi- quod dicit, superposite cogn m n

vinae mentes, quando cl providentes in- enim cognoscil superposit ut media •
ferioribus minus habentibus, ingressibi- iulima. Reductio autem in divinam

litcr inancnl in identilale circa iden- scientiam nolatur per hoc quod dicit,
titatis causarn, pulcb.ru m sciiicet et Dioinx scientUe ei cognitionis in parti<:i-
bonuin, indesinenter circum cborum patione secundnm quod fas csl fniln. Ilae
agentes. lil hoc lit, quando providentia ij.itur tres proprielates accipiuntur -
inferiorum quibus providenl, quaj-i re- cundum consideralionem illuminationis

flccluntur in principium ct lincm pul- in intellectu.
chri et boni, a quo et propter quoil oin- Si aut m consideratur secundum quod
ne pulchrum est m creaturis, sicut in est in affeclu : tunc est propriL-ta> quarla
prsehabitis dictum est, quod visio vesper- qua est hac, quod repleta c>t mulla
1
tina qua cognoscilur res in seipsa, re- quidcm primo data fu.-ione, s-olaque du-
flectitur ad matutinam, quando refertur mestica et vivifica divina refectionis uni-
ad laudein Creatoris. tale. In atTectum enim infunduntur uni-
1
S. DiONYsrus, Lib. de Divinis nominihu«, 1
Idem, Ibidera.
eap. 4.
I.\ II P, SUM. THEOL. TRACT. \. QU EST. 39. L49
lat»' et bonitate divina -icut domestici

Dei, '( quasi concellanei in sup iriori
domo ^loriue in vestibulo divinitatis ha-

bitantes. I.t illa infusio vivificat in quan-
tum conjungit ad unum primum simplei MEMBRUM II.
el indivisibile. Haec eadem reficil per

dulcedinem fruitionis in veritate el boni- De tecunda hierarchia.
ta e divina.
Si autem consideratur secuudum in-
lellectum el affectum : tunc esl proprie- Dbinob, Quaeritur de secunda hierar-
tas tertia quaa esl haec, quod esl illumi- cbia.
nata et divino alimento repleta : tunc Kt quacruntur tria : quorum primum
ciiiui illuminata est quantum ad intel- esl de ordinibus in hac hierarchia positis
lectum : divino autem alimento repleta i rt speciali.
quantum ad affectum. S icundum, De tribus ordinibus in

Si vero consideratur secundum opus, communi.
<
v
t secundnm intelleclum, el secundum Tertium, De hierarchia horum Irium
affectura simul : tunc es1 proprietas ordinum.
quinta quas esl ha?c, quod multa commu-
nione Dei el cooperatione digna affecla
ad Denm, ut possibile, similitudinc bo-
narum habitudinnm et actionnm. Supe-
riores enim in hoc cooperatores Dei effi-
ciuntur, qu «I illuminant inferiores sicul lll-'.\lltltl Sl.it M)l

Deus. Similitudinem autem divinam prae
eteris habenl iu habitudinibus el actio-
oibus iu hoc, «pi< n i prae caeteris divinas
bonitates secundura intellectum el affe- ARTICULUS I.
ctum in bono, vero, <-\ pulchro partici-

pant : propter quod a beato Dionysiodi- De ordinibus in secunda hierarchia po~
cuntur agalmata divina, hoc est, expres- sitis, in speciali.
similitudines. Dicuntur etiam investi-
bil circ i I leum : eo quod decore
ejus prae caeteris vestiuntur, sicul dicitur Primo ergo quaeritur de ordinibus po-
in Psalmo xcn, I : Dominus regnavit, silis in speciali.
orem indutus est. Et alibi, in Psalmo Et quaeruntur tria, scilicet de Domi-
2 : Amictus lumine sicut vcstimenlo. nationibu«, de Virtutibus, el de Potesta-
Ignis enim altissimum petil : quod com- libus : hi enim ordines ;i Dionysio in
petil Seraphin. Lumen e1 illuminatio de media hierarchia ponuntur.
altissimo venit. Psal. lxxv, 5 : lltumi- De Dominalionibus duo quaeruntur,
nans tn mirabiliter n montibus setemis :
scilicel <iiii<l Bunl ?
el hoc competil Cherubin. Thronus in li secundo, De proprietalibus eorum.
sublimissimis locatur quod competit
rhronis, propter quod, Isa. xiv, 13, Lu-
cifer qui concupivil aequalitatera Dei,
tlixit : Supra astra hub ccelo Trinitatis collocats
XXIII
i:;h h. \l i: M \i, OM) l'l: I h
\ II <l<-
<
< iiiiim <.\ ilni ituni di.u hmii di<
l
lominal ui , «j«j i P
\i< n< i ii ritnn Irans endunt. Nam : nter

i
domii
qae |"
IVMMICI l.\ I d I
I lorura .!_• iii :
inii.i potentia prseeminont, pro eo qi
I I
i.l E9IT1 M ritl.MI M. diendum subjei I i tunt,
I lominationefl voi antur. I .
- <li-
/h catur dominatio ad &ervum

•
Dominationibus guid sint relative

detnr quod sen ilei sinl alti \n_'<!i
Dominationes, quo absurdun I
\w ritiMiM objicil iii- sic :

_<, in t superiores proprie in media I
1. Dionysius in libro de Divinis nomi- bia vocanlur.
nibus dicit sic definiens Dominationem : i Adhu 1 nt, ibidem Sunl

« Dominatio osi non pejorura (sive inf'-- nonnulli qui mc ra semetipsi. i uni ii-
« riorum) excessus lantum,sedel omnis tii- omnibusque desideriis dominantur,

« pulchrorum el bonorum perfecta et om- ut i|i-' jure munditis, dii inter )j> n
« nimodapossessio.el vera et cadere non vocentur. (Jnde ad .M - dicitur, I
2
« valens foiiiludo . » \ ii. I : / /' n Pharao-
Quaeritur ergo, Ulrum secundum hanc nis.Quo ergo i-t 1
ni-i inter nomerum
definitionem Dominationibus convcni.it Dominationnm currunl ? » Ex ho
dominatio ? pitnr, quod superiores Angeli in m<
Et videtur, quod non : quia hierarchia potius dii, quam Domin
1. Non esl in cis perfecta etomnimoda ii'- vel domini debenl v<i< ari.
possessio pulchrorum et bonorum, sed .").

Adhuc I'» rnardus in sermone 19
in Deo lantuin unde cum lioc >it de : super Cantica dicit sic : « Diligunl <-l
delinitionc Dominationis, noh videtur Dominatiom - Deum. Cur? » Et respon-

secundum hanc definitionem convenire det sic : i Ni s io quid subliliu- >ubli-
Angelis qui sunt in ordine Dominatio- miusque indagare <l h interminabili
nuni. atque irrefragabdi dominatu, laudabili
2. Adlmc, Dicit Gregorius, quod omnis quadam praesumptione feruntur, quod
creatura in nihilum decideret, nisi eam scilicet uliiquc universitatis non solum
manus omnipotentis conditoris ctratine- polens, scd ct praesi s -upra infraque
ret.Ergo nulla creatura habel veram et cursum
obsequi rectissimae voluntati >u e
non cadere valentcm fortitudinem An- : temporum, molus corporum, nutu- men-
geli autcni qui dicuntur Dominaliones, tium, ordine utique pulcherrimo cogat,
creaturse sunt : ergo talcm forliludinem idque tam vigili cura, ut ne puncto qui-
non habcnt cl hoc e-t de delinitione
: dem aut iota uni. ut diutur. horum ora-
Dominationum ereo doininatio non : nium debilum subtrahere famulatum
convenit Angelis qui dicunlur Domina- nuliatenus liceat : opcra tamen tam facili,
tiones, secundum praeinductam defini- ut lurbationem seu anxietatem nullam
tio nem. gubernator sentiat. Inluentes ergo h -
1
Cf. Opp. R. Alberti- J> Part. Summee de :
S. Diontsios, Lib. <le Divinis nominibu
Greaturis, Tract. IV, Quaest. 42, Ait. I. Tom. cap. 12.
XXXIV hujusce qovsb editionis nostrae.
I.N II r -I M. THEOL. TRACT. V Ql EST, 39. 151
nnimiii -.1 1 »;i -

>t h lanta ciua traoquilhtate suorum re Idunl Dominationibus, et
omaiaju licatilem, inlensissimae suavis- quod m* [

>
[» t ir hoc Dominationes dicuntur
simaeque contemplalionis slupore niinio a dominio quod in seipsis sit, el non a
sed sensato rapti in illud divinae clarita- dominio quod in Deo contemplantur :
tis tam ingens pelagus, recipiunl sese io el sic videtur Bernardus silii esse con-
reliori quodam niirae tranquillilatis trarius.
re essu, ubi tanta pace ac securitate

fruunlur, ut quiescentibus ipsis pro reve- SomjTio. Dicendum, quod Domina- g iuiio.
rentia prserogativae tamquam vereDomi- liones dicuntur a dominio secundum

nalionibus militare ac minislrare videa- quod deGnitur a Dionysio in libro de
tur caelera multitudo. » Sed recipi iu Divittis nominibus -. Ad perfeclum au«
- cretiori contemplationis ûl praehabi- tem dominium tria xiguntur. Primum 1
tum esl) convenit primae hierarchiae : est supcrposilio pejorum sive inferiorum.
hoc ergo non videtur debere attribui Pejora autem dicunlur omnia depri-
Dominationibus qua sunl de secunda mentia in servitutem aliquam, qua3 a
hierarchia. Bubstanlia intellectuali possent (ollere
i>. Adhuc, Frui tranquillitate pacis libcrtatem. Quod conlingil tribus modis,
potius videlur convenire Thronis, quam scilicel ab obligatione materiae : sicut
h minationibus, secundum ea quse prae- anima hominis quae intellectualis nalura
habita sunt. est, ex unione ad corpus multam dein
7. Adhuc, ln eodem sermone intra primitur servitutem. Propter quod Ari-

Bernardus dicit sic « A Domina-
: Blotcles in \irlmo pr imse philosophice dicit,
lionibus diligilur Deus ob placidissimam quod multipliciterhumana natura ancilla
volunlatem, qua licet ubique dominetur est, et libera, hoc est, >ui causa esse non
in fortitudine brachii sui, virtute tamen potesl. Liberum enim dicimus, ut ibi-
potentiori pro >ua ingenita lenilale dem dicit, quod sui causa est. Nec diffe-
et imperlurbabili tranquillitate disponit rentia 1 sse potest, sed potius subjecta
omnia suaviler. » Bx hoc accipitur, serviluli maleriae, sicut dicitur, ad Ro-
quod non dicunlur Dominationes a do- man. vm,20, quod subjecta est creatura
minio quod iu i[>sis est, aed a dominio servituti non volens Et loquitur <le ;
quod in Deo contemplantur el sic cum : servitute corruptionis, quae est ex obliga-
alii idem contemplenturj deberenl dici lione materiae corruptibilis.
Domioationes aicul et ipî. S ;und 1 Bervitus csl quae dicilur ser-
s tdhuc, Bernardus in libro V de vitus conditionalis, qua<unushomo alte-
xsideralione ad Eugenium dicil >ic : ri subjicitur, ul omnes suos actus et
PutemusDominationes adeo cunctis possessiones ad illum referat, et nomine
Bupereminere praefalis urdinibus, ul re- illius agat ''t possideat quidquid agil el
lu li.jiuui ca?teri videanlur omnes possidet. Genes. i\, T\ : Maledictus

administratorii spirilus, el ad islos lam- Chanaan, servus servorum erit fralribus
quam a<l domiuos referri regimina Prin- suis. El haec quidem servitus inducta esl
cipaluum, lutamina Polestatum, opera- per peccatum. Justum enim fuit, ul qui
liones Virlulum, revelaliones Vrchange- peccavit in superiorem secundum nalu-
lorum, curam .1 providentiam Angelo- ram, hoc est, in patrem, in potestatc
rum '. » Ex hoc videtur, quod omnes subderetur aequali per naluram, el sic
inferiores Vngeli rationes ofliciorum deprimerelur in servilutem.
v Bernardds,
. Lib. V de Consideratione, cap. 12.
ca P Vulgata habet, ad Roraan.viu. 80: Vanitati
S 1 1 - l*s, Lib. de Divinis aominibus, creatura subjecta en».
152 l» \i R M _G ORD PF ii'
l
ei tia i \ iIms etl |><-' cati. Joan • m, infi i 01 un -U< ml
Qui facit peccatum, lerou ' , El b i
propti un-
inii. Deprimitur enim quii per p im dum H >, D
(tii dicil Damascenu. ') sb eo «
j « i <
* I est tione umquam N-ûntu mi-
sei undum naturam, in i<l quod bI ontra i i " leria, -I in intii um
naturam, ui Bcilicetjara uon libere agal I
1
ponunl
secundum facultatem rationii el volun- ni i
intium, Virtutui I'
talis, -i ui damnatua bomo agal ea ad

il Btalura, Pi luum, Vrthangdoium,
quo3 pondere peccati deprimitui \'l Ro- et .ngelorum.
m.iii. vii, el Beq Non quod volo
I
•"'»
: rertium autem quod ex .
bonum, /!<>< <</<> sed quod odi malum :

t
feclum dominium, esl et non cadi
illud facio. Si autem <jit<><l nolo, illud valena rortitudo. Kt dicitur fortitudo non
facio consentio legi, quoniam /><>><</ esl.
f
cardinalis virtu i
robur inditora
Nunc autem jam non ego operor illud : perfecta et omnimoda p ione pul-
sed quod habitat in me peccatum. chrorum el bonorum, qu I subje
Ab omnibus ergo his sic in servitutem sibi lenere potest, n
deprimentibus, superpositionern el ex- bonis ab illuminatione per theophan

cessum dicil dominium proul est in An- perceptis. Propter quod etiam * 1 ?
*
•
t Am-
gelis : quia uec obligatione materia., nec brosius quod - Dominus esl nomen n< d
conditione a pecato inducla, nec peccato naturae sed poti . » ln lali ergo |
in pejus aliquod sive servile deprimi fecta ratione dominii dominium

possunt : el boc dicil prima pars defini- Dominationibus.
tionis inductae. An pbuudm ergo dicendum, quod ]
Scil quia omnis superpositio n< fecta et omnimoda o bonorum et

p
est ut causetur a bonis quoa excellenti pulchrorum Deo convenit p< itiam :
dignitate sua aliquem ponunl in sublimi, sed Becundum participationem et anaio-

ideo in secunda parte addil in definitione giam propriae facultatis nihil prohibet
dicens, quod est omnis etpulchrorum et convepire Angelis, quamvis cr<
bonorum perfectio et omnimoda posses- sint.
sio. Et dicit, Possessio, ut ad nutum Ad ilu id dicendum, quod in Angi

habeatur, sicut id in quo jam pedes in- dominium non ilicitur eodem modo sic-
tellectus et affectus po.-iti sunt. El dicit, ut in Deo, quia per - iam vera
Perfecla, ul extremaB el in summo vir- cadere non valens tortitudo, soli l>
tules babeantur : quia, sicut dicit Aristo- convenit : sed per participationem con-
teles in IV Elhicorum, licel virtutes Grmationis in bono, convenit etiam
morales in passionibus el operationibus Angelis boni- ex <l<>n<< I ) e i
sint medium quoad nos determinata ra- Ad alicd dicendum, quod in An_ -
tione, tanien in bono sunt extremum, dominium non dicitur in relatione ad

praecipue in actu potenliae ad quem se- servitutem ut dominus ad servum, sed
cundum habitum potentiam perficiunt. ex sola simplici superpositione super
Et hoc est secundum quod Dionysius omnia quaecumque possunt deprim-
ponit in definitione dominii praeinducta : in servitutem, ut dictum est. Quarm -
quo ! maxime in Angelis est, qui Domi- enim in civilibus superatus qui ad obs -
nationes dicuntur : quiu illi possessione quia superantis superatus est, dicatr.r
pulchrorum et bonorum excedunt et servus, et per oppositionem relationis

superponuntur aliis : ita ut ad nutuni et dicatur ad dominium : tamen secundum
disposilionem eorum ministeria aliorum Socratem et Platonem et alios Stoio -
1
S. J. Damasge.nus, Lib. II <Je Fide orthodoia, cap. 4.
:
I\ II P. SUM. THEOL. TUAi I V Ql EST. 39.
qui de perfectione hominis secundum Ad aliud dicendum, quod bettuj lin- ,\d 5.
virtutem plenius scripserunt, servus nardus non intendil aliud dicere, nisi
dicitur, qui de bono providentiae uon quod dictum est, scilicet quod Domina-
lanlutn habel ut sibi vel aliis provideat liones per theophaniam quam ex domi-
el ideo sub providentia alterius oporlel aio universorum contemplando perci-
eum vivere el agere quidquid agit. Et piunt, qua dominationi ejus universa
dicitur liber, qui sibi causa potesl esse obediunt, intelligunt qualiter distri-
siifliricns in actu bonee providenti». Et buenda sunt ministeria Virtutum, Pole-
dicilur dominus, qui ex superpositione statum, Principatuum,Archangelorum, el
pulchroruo) el bonorum sibi el aliis Angetorum el per refusionem ejusdem :
sufficit ad actum bonae providentiae. El illuminationis super inferiores illuminant

hoc expresse dicitnr a Platone in Poli- eos ad ordinem et dispensationem mini-
tegia, quam non de verbo ad verbum, steriorum.ut scilicel quilibet illuminelur
Bed per -niMh et sententias transtglit in quo quando et circa quos
• •( ubi et
Vpuleius Philosophus. Trahitur etiam minrstret. Nec intendit, quod illam illu-
de verbo Aristotelis qui in primo Eihi- minalionem immediate ab intimis Dei
'iin inducit Homerum dicentem, quod recipiant : Bed potius Throni recipiunt
« optimus est, qui secundum naturam in eam ab receplam transfun-
intimis, el
bonis providentiae perfectus est. Et liic dunt in Dominationes in qua sic recep- :
rursus bonus est, qui licel secundum ta Dominationes conlemplantur qualiter

naluram non >it bonus, lamen alium universilas creaturae obedil et ministrat
bonum in animo ponit, et ad illum rc- domjno dominorum qui sicut dicitur, :
Bpicit,ut[ad illum dirigatur et corrigatur fsa, vj, '), Dominus sabaoth vocatur,
bono providentia?. Qui autem nec per
111 hoc est, virtutum vcl exerciluum.
naturam )ini> est, nec alium talem in
l»< Ad aliud dicendum, quod frui tran- Ad 6.
animo ponil hic profecto inutilis esl
: quillitate pacis et convenit Thronis, ct
\ir, nt dicit Homerus. •> Unde ex dicto convenit Dominationibusdiversaratione.
..irii imii sequitur, quod aliquid ser- Convenil Thronis secundum tranquilli-
vitutis -it in aliis Angelis, Bed q I ex tatem divinae insessionis et quietis. l)o-
illuminationibus Dominationum trans- minationibus convenil secundum tran-
fu-i- in alios Vngelos inferiores, actus quillitatem dispositionis ministeriorum,
ministeriorum eorumdemet disponantur quorum turbationi ad exteriora missi
e1 ordinentur. numquam permiscentur, quamvis in
Ao aliud dicendum, quod fallacia intimis contemplando ista suavissime

aequivocationis ••>! in argumento. Dii disponant secundum tranquillitatem et
enim a?quivoce dicuntur de his qui per lenitatem ejus <le quo dicitur, Sapient.
naturam dii sunt, ut Pater e1 Filius V| ". I. quod attingit <i finc usque ad
Spiritiis sanctus : el de dominis qui finem fortiler, et disponit omnia sua-
Buperpositione pulchrorum el bonorum viier.
donorum dii el domini dicunlur, sicut Ad aliud dicendum eodem modo, Ad 7.
Ifoyses 't alii praelati : et illi ab eodem quod scilicel Dominationes contemplan-
'
dkuntur et ilii e1 domini. Unde (il<»ssa ,ln illuminationem et rationem dominii

Buper illml Psalmi lxxxi. I : Deus stetit divini in Deo : et contemplando ejusdem
ni synagoga deorum : dicit, quod pra?lati gratiae efficiuntur participes, ul in pra3-
aliis superpositi ibi dii dicuntur : melius habitis diclum esl : et illuminando infc-
lamen dicuntur domini, quia dominus iu riores de eodem, efficiunlur potestatis
ipsa intentione nominis talem dicitsuper- consortes : quod esl commune omni
positionem,quam secundum inlentionem hierarchice Becundum quod esl ordo,
oominis non dicil hoc nomen, Deus. scii ntia, et actio, secundum quod in
D \l 1*. M \«. ORI) PM II»
(|ii.i-i c dc definitione hierarchia d<
lerminatum < < 1

1 iiiteni undum
illiiiiiih.il ioncm |»r< [ii |> i quain qu
libct Vngelu 'ii ordini idu hi<l Bernai
dua i n M .
rsi mIh contrarius. Iufi rioi ki idi m.
1'iiiin ordines qui •

listei u^ denomi •
n.iii gunt, quinque »unt, el m alio non / proprietatibut Oomim < .
reddunl rationem Dominationibus, ni
quod ab ipsis per eamdem illuminatio-

nem, ordinem cl dispositionem ministe- s do, Qua?rilui <!< proprietatibuf
riorum accipiunt, <i per •
-
. 1 1 1 1 < 1 •
•
1 1 1 in Dominationum, quas enami D
Deum reducuntur : sicut dicit Dionysius, sius in Ccelcsli hierarchia, -< d
quod in oinnibus hierarchiis lex divini- « fgitur sanctarum Dominalionum m -
latis esl per prima media, el per media nifestativam nominationem sestimo d
infima reducere : et sicul ipse Dionysius clarare absolutam quamdam et omni

in primo capite de Ccelesti hierarchia pedestri minoralionc liberam a . en,
dicit, quod « omnis Patre moto mani- nullaque lyrannicarum dissimilitudinum
feslationis luminum proccssio in nos ullo ni"<l<> eam unirersaliter inclinatam,
optime ac large proveniens, iterum ut liberaliter severam dominalionem, omni
unifica virtus restituens (hoc est, con- minutiva? fervituli soperpositam, sup -
jungens primo uni indivisibili <'t Femper riorem subjeclione omni, remotam ab
simplici) replet nos et convertit ad con- universa dissimilitudine, et dominatio-
gregantis Patris unitalem, et deificam nis incessanter appetentem, et ;i<l illins
simplicitatem. » Et hoc est etiam quod ipsius naturaliter subsistentis virtutis si-
dicilur in libro de quod intelli- Causis, mililudinem quantum possibile et - -
gentia est substantia quae non dividilur : ipsam et quae post eam sunt, oplime et
quia licet recipiat plures bonilates a pri- speciose conformantem, ad nullum va

ma causa, secundum eas tamen non videntium, sed ad proprie o« nniversale
dividilur, sed unificatur : quia per eas conversamj et domintcae semper deifor-
per similitudinem plus et plus accedit mitatis in participatione, secundum quod
inl primum unum simplex, quod est in possibile est ipsi Eactam. »
fine simplicitatis consistens. Et quaeritur,

1. Quid vocetur hic pedestris minora-
lio ? nullus enim Angelorum pedeslri
minoralioni subjicitur : commune
erso omnibus Angelis habere libtram
anagogen et absolutam ab omni pede-
stri minoratione.
Adhuc, In eadem prima auctoritate
2.
dicit, Liberam ei absolutam qua? idem :
videntur sonare : et sic alterum super-

lluit.
1
Cf. Opp. B. Aiberli. I- Part. Suinras de XXVIV bujusce noY» editionis.
Creaturis, Tract. IV, Quaest. 42, Ait. i. Tom.

:
I> II P. ^l M. Illl.nl. lli \i |. V (jl EST. 39. i

.:•.
:>. Adhuc, eadcm vi-

II. iv proprietas '.>. Adhuc, Severitas i esl conditio
detur esse cum quarta quae est, Domi- nobilitatis in domino: qod orgo debel
nationem omni serviluti minutivse su- poni inter proprietates Dominationum.
perpositam. Idem esl enim Buperponi
minulivaB Bervituti, quod esl habere li- Dicendum, quod proprietates
S ilutio. So | U1 | .
bcram et absolutam an q ab omni i Dominationum multiplicantur secuudum

pedeslri minoratione, ea quaa faciunl dominium perfectum in
\ Ihu c, Similiter i>ta> duae viden- uatura, et habitu, et operatione.

tur eaedem cum Supe- quinta quae est, enim in praehabitis 'dictum est,
Sicul
riorem subjectione omni, Idem enim est natura quaBdam ancilla est, sicul natura
esse Buperiorem Bubjectione omni, quod humana eo quod conversa el ad vanita-
:
esl habere dominationem omni minutivae tem mutabilitatis e1 propter superposi- :
- ii \ ituti superpositam. tionem quae importatur in nomine Domi-

."».
Adhuc quaeritur, Quae sinl lyran- nationum, Dominationes illi oaturae su-
nir.f dissimilitudines de quibus men- perpositaB Bunt el sic omnibus vana
:
lionem facit io secunda proprietate ? videntibus, hoc est, experientibus super-

Dixerunt enim Basiiius, Boetius et Ari- posita, el ad id quod proprie est8v con-
stoteles, quod lyrannus iu hoc * I i f
— versa per similitudinem : et penes hoc
quod
fert a rege, rex consulit el statuit accipitur proprietas nona.
quod omnibus est utile. Tyrannus vero Est etiam servilus ox natura servili,
neglecta communi utilitate., consulit et cujus est subesse etnon superesse : cui
>i ituil quod sibi est utile. Propter quod etiam superponitur dominatio Angelo-
Aristoti les in quodV Ethicorum dicit, rum : e1 penes hoc accipitur proprietas
« corruptio urbanilatis quae regnum — -
Si
citur lyrannus. » Cum ergo tale consi- nes habitus complentes dominationem
liuui el tale statutum ut>u conveniat tunc considerari potest duobus uiodis,
Angelis, nec convenire possit, videtur scilicet in se, et in comparatione ad do-
quod superflue ab V.ngelis removetur mihationem primam divinam. Si in se,
tyrannica dissimilitudo. hoc potest esse tribus modis. Aut cnim
6 \<!liii '. Qua?ritur de hoc quod dicit consideratur secundum ipsum Miperesse,
iu septima proprielate, Dominationis quod esl de substantia dominii, aut se-
inter appetentem: hoc enim vide- cundum ea super quae est, aut secundum
tur esse ambitionis, el uon gratiae unde
: uuum in comparatione ad alterum. Si
proptcr talem ambitionem et appetitum primomodo: tunc rst proprietas si^xta
daeraon expulsus esl de coelo. quae est, remotam esseab universa <lis-
7. Adhuc, Quaeritur de hoc quod dicit similitudine. Et dicitur dissimilitudo

iu nona proprietate, Bcilicet ad nullum vitium quod maculat dominium. El su-
vane videntium, sed <ul proprie " uni- per illud extollitur per lioc, quod multas
-nlr conversam : aullus enim Ange- bonitates accipil a Deo, per quas super-
lorum convertitur ad vanum, Bed ad <' s ' aliis.
vere existens : bo< - commune est Si secundo modo : lunc sunl proprie-
\ gelis el Dominationibus. tates Ires, secundum tria Buper quae ex-
v \'lini. . Quaeritur de hoc quod dicit, tollitur dominium. Extollitur enim bo-
Liberaliler severam ,iu t irtia proprietatc : cundum minorationem materiae, quae

iiberalitas enim u«>u proprie esl conditio dicitur minoratio pedestris, eo quod ma-
dominii, sed per se virlus, ul dicit Ari- leria lalifl conculcatur quasi pedibus
Btoteles in l\ Ethicorum, quae niedium mutabilitate propria el miseria. El pen
c^t inter avariliam et prodigalitatem. hoc accipitur proprietas prima, quae est,
I) \i r, m \(. ORD PH ii'
absolulam guamdam el ab omui pedt u u um ,
\/n miuoralione liberam anagogen ho< o»l i"";' 1 ', dom

est, iii iiin ductionem. El dicitui ab- nation appelentem. \ui
solula, iii comparati id obligata raa- po ••! lio< ul i
teriflB ex qua sunl vel in qua unl. K1 ignom n deprin I pro-

dicitur libera in comparationo ad ea quaB prietn i
"//
licel 1 1 • 'ii siui ex materia vel in maleria, univei a dit imilitu \ui pi
tamen obligata sunl nialeriu?, »i< ul esl se< undum imilation dominationio
jntellectufi hominis, qui conjuhctu primse divinae i i
continuo el tempori, ul in lertio de octava, quce est, ad illiu nalu-

Anima dicil Vristoteles. El ex hac obli- ralilci virtu
galione acutius minus acute el intelligil nem quanlum //<< /< "m <

Anima. Et propler boc minutivam ser- sibite, optime et / conformaiilem
vitutem patilur in actibus suis. Et ut quanlum possibite, |» t
»|» '
m
dicit Alexander in libro de Molu cordis, potentia : optime, propter boi qu< I
illuminationum quae Bun1 a prirao, Ee- altingil Gncm dominii

cunda relatione perceptiva esl anima in talibus laus < sl et speciositaa <!<<i. -
rationalis humana. Et sic esl proprietas minii.

quarla quaa dominationcm omniesl haec, Si aul ,in accipitur secundum acluali ou
minutivse servituti superpositam. Et hoc participationem quae iu tali dominio
est quod dicit commentum Maximi supei constituit: lunc esl ultima sive decima,
idem verbum sie : « Sensibilia el corpo- quae est, domin mper deiformilalis
ralia serviluti conVenientia dicit : nam id participatiom ndumquod
uou permittunt ea quae vere sunl intelli- bile est ipsi faclam.
gere. » An paunow ergo dicendum, ,quod jam A j
Si auleiu accipitur penes moduin par- diclum est, quod vocatur pedestris mi-
ticipandi ea quac serviluti subjiciunt, noratio : haec enim sl quae materialia i
super quae exloliitur dominium Domina- conculcat, el quasi servituli addicta con-
tionum tunc est proprietas quinta, quae
: culcanda est cl abjicienda, a qua an
est, superiorem esse subjectione omni. _ g a ex natura habent omnes Angeli
Si vcro consideratur lertio modo prse- lamen ex illuminatione theophaniae
dictae divisionis : lunc sunt proprielales ofQcii nomine non habent nisi Domina-
duae sumptae penes ea iu quibus domi- tiones.
nium inale comparalur ad suhditos. Ad ai.ild quod libera di-
dicendum, A
Cum enim domini sit coercere subditum, cunlur, qua* ex materiam vel in materia
potest esse coercitio remissa inducens non sunt, sed in seipsa siiiit existenlia,
dissolutionem in subdilis : et contra hoc sicut spiritualia. Absoluta vero dicun-
dicilur, liberaliter severam, quae est pro- tur, quae ad materiam per obligationem
prielas tertia. Potest etiam inclinari in non sunt inclinata, sicut diximus de in-
furorem ad nocenduin subditis: et con- tellectu aniina? rationalis, qui conjunctus

tra hoc dicitur, nulla tyrannicarum dis- est conlinuo et tempori : et sic differunt
similitudinum ullo modo universaliter iibera et absolula et : :-ie neutrum sU.
inclinatam : qua? est proprietas secunda. perfluit.
Si aulem sumitur in comparatione ad Ad alild dicendum. quod minutiva Ad

dominationem primam divinam : lioc servitus communior est quam anagoge a
potest essc duobus modis. A cnim t» t erit pedeslri minoratione. Servitus enim mi-
secundum appelitum ordinalum adillam, nuliva dominii ex multis est, scilicet ex
j
I\ II P. SUM. THEOL. TRACT. \. QU EST. 39.
materia et passionibus quibus aou do- enim aon formatura liberalitate virlule,
mioaatur, sicul esl ira, el coucupiscen- sc<l a libero qui vcre causa >ui <>t, et non
ti.i, el hujusmodi. Anagoge autem a cst retractus ab aclu vel passione crude-
pedeslri minoratione, ti« >u es1 aisi ex liialis vel Limiditatis vel alicujus allerius,
materia vel inclinatione ad illam. tjiiin libere dominetur secundum virtu-
*• \i» ai 11 d dicendum, t[iui<l quinta dif- trin.
ferl ab alii> duabus : communior est \d i i.iiMiM dicendum, quod severitas \i ».
enim quam utraque illarum. iMulta enim dicilur dupliciter. Mst enim severilas
subjiciunt, sicut condilio, peccata, pas- aiixta duritiei crudelilatis et rigori justi-
sio, miseria, impedimenta, sensibilia, ne- tise : el de hac tliiii auctoritas Augustiui,
ssitates, <
u.i- qod permiltunl slareani- quod aliquaado detrahendum est severi-
iniini in dominio recto el >ui el aliorum : tali. Dicitur etiam severitas sequela
et ui Plato dicit, non permiltunl eum, simplicis veritatis. Veritati autem nuin-
ilicet animum in subjecta dominalem quam aliquid detrahendum est hoc :
juslitiara operai i. enim esset violara vcritatem judicii, <!
Ad ai.ii i) diceodum, quod tyrannica Ia?dere veritatem jii>tiiia' dominalis,

diumilitudo dicitur crudelilas, qua <juis quam ex jure dominus habel super sub-
dominio qod recto debacchalur in suli- dilos. E1 alt bac severitale dicitur, quod
jectoSj a qua vcrum dominium nomine dominatio Angelorum qui Dominationes
suo dicit remotionem : eo quod dissimi- dicuntur, severaest: hsec esl enim con-
litudinem «lu-it a vera el dominali justi- iliiiu aobilitans dominationem.
ti;i, qua <|ui> regere debet subditos.
6 A i. u.n i) dicendum, q u« nl appetere
dominari propter proesse el praeferri, esl
ambitionis :
-'''1 appetere superesse su-
per omnia servilia quocumque modo ad AltlKI II l*lll\\l
B rvitutem incliuantia, <'\ inulla j)< 3£ -
sione pulchrorum t-t bonorum ijua 1

eum
dignum in gradum superioris ponunt, PAItTlcn.A II
-i aclus virlulis tjiia' dicitur magnani-

initas. Dicil enim Aristoteles in W Ethi- l.l Ql i:s, II M 1'ltl.Ml M.
'/nii, i[ihmI « magnanimus est, quima-
licat se magnis dignus exislens. » !>> Virtutibus, quid sint '
?
\i) Ai.u D dicendum, ijii<hI vanum ilii
ilicilur, quotl iion confert ad virtutem

illuminationem : >icut dicitur, Sapient. Deinde, Quasritur de Virtutibus, el
kiii, I, quod vani sunl omnes homines quaeruntur duo : sciiicet quid sint, et quaa
in quibus ///ii/ subest scientia Dei. Et sint proprietates earum.
licct hoc omnes Angeli hab ant ex con- Ai) NtiMi m sic proceditur :
(irmatione graliae, lamea ex illumiaa- I. Dicit Gregorius io Homilia de cen-

tione tlici)[iliania'*iu gradu conslituente, tiun ovibus, quod « nimirum spiritus
specialiter convenit h" eis qui <I<iini- illi Virlutes dicuntur, per (juds sigoa, el
nium uod qusrunt in vanis sive muta- miracula frequeotius liunl. » Sed signa
hililtus rebus. ct miracula Bunl ad confirmationem
\u Ai.irn dicendum, quod hoc peccat Bdei : conBrmatio autem fidei ad homi-
- cundum Bequivocationem : liberaliter ii u iii pertinet illuminationem : hominum
i
Cf. Opp. B. Alberti. I. Part. SummsB de XXXIV novae editionis nostra
1
uri», Tract. I^ , Quaest. i :, Art, l . Tom.
h. \l r. M \<» f)HU i-i; i h
autom illiiMiiii.ii io p rl inol a I inferioi om oti I » •

>n uiii qui ponil bu li-
lnri.in lii.iui : ir.i» \uliili |Miliiniil .p| n< iM iii media liiei .ii I.
inioi iorem liierai i liiaiu non • i

» \i|lni. Videtui rjuo I I;
poni iii media. bi <

ontrariuf. In i
«•
i. Adhuc, I ad Corinth. uv, 22 ilii .i I

'i
tupei Cantii " , «I
Signa ilniti snni iuin /nli lihn , ted iu/i indm i.nii ..i, \ \ irtulib
delibus 1
. Ergo iigna unl .i I illumina- Di ii- diligilui >>\i I» n n exhibi-
lionom i n m I
<
1 1 u 1 1 > , ui converlanlur ad tionem mirai ul«<i um, p< i «p.
lnliin : Bed illuminaliunem infideliura dignantissime Irah t

od fidem I
operantur illi qui sunl «i

1,
infima hie detur, quod propter o| a m hj ra u-
rarchia ; ergo V irtutes Bunt de infima lorum di< untui \
hierarchia : non ergo debent |>«>ni in me- <

ontemplationem. El paulo posl
diii. diiil : « Plenum quippe i «-t
:{. Adliur, Gregorius ibidem in prae- gratia?, incerla el <> ;cul1 in
inducta homilia. a Sunt qui mira faciunt, ip-.i plenum nihih mi-
Bapientia intueri :
signa valenter operantur. Quo ergo isti nus honoris et gloriae, causarum 1
nisi ad supernarum Virtutum sortem el verbo abscondilarum mundi -
numerum congruunl ? n Sed Bigna fa- mirandasque in manus Virtutum «iii -
cere, ul dicit Gregorius, esl graliae gratis efficienlias. i l.t sic Bernardu \ i-
datae,uun gratum facientis iste er^ : detur, quod et templati o
ordo denomiUatur a gratia gratis data, el i iiin Deo absconditarum, el ab

iii
non gratum faciente. Cum ergo hierar- ratione mirai ulorum Virtules dicantur.
chia sit sacer principatus, a sacro ordtne Et sic videtur, quod in inliina hierarchia
el scientia el aclione denominatus, el sunt ponendi Angeli, qui Virtutes di-
isle ordo non denominatur alj aliquo sa- cunlur : hoc enim pertinel ad hominum
croordine et scientia vel actione, videtur illuminationem, quod ultin. tit
quod isie ordo de nulla hierarchia hierarchiae.

sit. ii. Adhuc, Boc videtur expresse dii
i. Adhuc, Bernardus in sermone 19 in libro V de Consideratione ad I _ -
super Cantica : « lllae beatitudines quae nium : ubi dicit, quod « Archangelis
Virlutes dicuntur, ex eo forsitan appel- praesunt Virtutes, et illis Potestates, et
lalae sunt, quod virlutum alque prodi- Potestatibus Principatus. i Cum
giorum occultas perpetuasque causas fe- Angeli sint <Je inlima hierarchia, et IVin-
lici curiositate riinari ac inirari divinitus cipatus simililer, videtur quod Virtu -
ordinata?, signa qu;equando volunt in el de eadem hierarchia sint cum Principa-

omnibus elementis terrae et hominibus libus. Archangelis, el Angelis : et -
polenter exhibeant. » Ex lioc accipitur, erunt de inlima hierarchia.

quod Virtutes propter hoc non lanium Adhuc. Dionysius in libro de Divi-
7.
dicuntur, quod miracula faciunt sed : nis nominibus « Deus laudutur eo : :
quia causas miraculorum in Verbo con- quod inelTabilis et ignota et incogitabilis

templantur, et illuminaliones ad raira- est cuncta egrediens igsius virlus, quae
cula ex Verbo accipiunt. Et cum imme- propter abundantiam possibilis et inlir-
diate illuminationes ex Verbo accipere, mitaleni firmat, et ultimas resonantiarum

sit primae hierarchiae, videtur quod Vir- ipîus continet et fortiter tenet :
. » Ex
tutes sint de prima hierarchia, quod est hoc accipitur, quod Virtus determinatur
1
Vulgata habet. I aJ Corinth. XIV, 22 : Ita- fidelibus.
que linguse in signum sunt non fidelibus, sed in- S. Dionysios, Lil». de Divinis nominibos,
fidelibii> : prophetise autein non infidelibus, sed cap. 8.
IN II P. SUM. IIH.oL TRACT. \. QUjEST. 39.
per abundantiam potestatis ultimam, om- mille, quod potesl in centum, et In de-
nia firmantem el continentem in esse, cem, el m unum, el in omne illud quod
virtute, el opere : et cum li<><
-
sit plua estminus milienario. Sed qod sequitur,
quam Principatus el Potestates, Virlu- quod possil in mille el unum, vel in ali-
lr> ponendse Bunt ante Principatus et quol plures quam mille : el sic ultimum
Poteslates, El hocquidem expresse dicit potentias ejus determinatur ad mille, et
Dionysius, Ergo Virlutea aunt de media ad nihil ultra. In potentia autem passiva
hierarchia, et non de prima, nec «lc ul- e contra esl : virlus enim illius Btal in
tima. minimo tamquam in ultimo ipsius. Se-

v Adhuc, In II Sententiarum, ili- quitur enim, si Hercules potesl pati ab
stinct. IV cap. Posi prsedicta, Magister uno, quod multo magis
id est, vinci,
ex verbis Gregorii dicit aic, quod supe- potesl pati a duobus vel Iribus, el sic
riores Angeii sunt, Seraphin, Cherubin, deinceps. Sed non convertitur non :
Throni : medii, Dominationes, Principa- enim sequitur, si potesl vinci a pluribus,

tus, Potestates : inferiores, Virlutes, Ar- <] u < >< 1 potest vinci ab uno. Sic ergo uc-
changeli, Angeli : quod omnino esl concepta virtute pro ullimo ullra quod non
tra ordinem quem ponit Dionysius in potest, ultimum illuil potest accipi duo-
CtBlesti hierarchia, ubi sic dicit : « Trans- l»us modis, scilicet simpliciler, et quoad
eundum nobis in mediam ccclestium iu- nos. Per simpliciter ultimum delermina-
tellecluum dispositioaem, Dominationes tur virlus a Dionysio. Tunc enim virlus
ilhis supermundanis oculis quantum pos- <licit tantam abundantiam potentiae, quae
svibile explorantibus, et vere potentia suiinel imbecillitale non relinquit ali-

speculamina divinarum Potestatum <l quem deiformem molum, quin possit in
Virtutum '.» Ergo media hierarchia con- illum quod dicit Dionysius esse substan-
:
Btatif ex Dominationibus, Virtutibus, et tialem actum Virlulum. Si autem ulti-

Potestatibus : quod est contra prae- mum determinatur quoad nos : cum mi-
«li<- raculum quod est supra naturam et
conlra naturam sit maximae polentiae
Solctio. Supponatur
quod dicit hic quoad nos, sic determinatur a Gregorio,
Dionysius, scilicet quod media hierar- el Bernardo, el a Magistro in libro II
chia secundum omnja nomina ordinum Sententiarum, distinctione IX. quod

iu ea positorum, distinguitur in ordines substantialis actus Virtutum, esl mira-
uniluin perfectionem potesta- cula et prodigia facere.
tis mundi gubernation im
pertinentis a<l Adhuc pra^nolandum, quod actus or-
mtinentiam. Et secundum hoc dici- dinum Angelorum duobus modis de-
inu>, quod virlus a qua dicilur ordo Vir- terminantur, scilicet penes actus simpli-
tuliini, accipitur secundum quod Aristo- citer secundum absolutam substantiam
teies definit eam in secundo de Ccelo et el excelientiam potestatis consideratam,
Mundt,, dicens sic : Virtus est ulti- aul penes actum comparatum ad finem
niuiii potentiaa in re. El hoc vult inqui estilluminatio etperfectio. Si esl pe-
telligi de virtute activa, et de virtute nes actum simpliciter : tunc constat,
passiva. Sed virtus activa ultimum snum quod summus actus secundum superes
ponit in maximo
quod potest virtus in : el posse, est dominatio. Et secundus erit,
vero passiva in minimo. Ex hoc enim posse in omnem deiformem motum. I.t
ultimo inferuntur omnia quae Bunt de lertius erit, posse coercere nocivum im-
potentia et activa el passiva. Sequitur pediens. Hac consideratione Dionysiua
enim, si Hercules virtute activa potestin in media hierarchia primo ponit Domi-
i s
S, Dionysios, de
l.ili Coetesti bierarchia, i ip 9,
kjo i». \i b m \'-- onn pf i
d
nationes, secundo Virtute», lertio Po •

•'
quod Virtutei »uol de infimi !
lestalos. El illam liierarchiam luac w- rarcti
1
1
1 1 r 1 1 1
ili i in lio potc latii kupei h mi \o ii •
ndum, qu d I:
proviaciam vel illam, el super huni ho* minibm opi i iti • mira< uloi
ii 1 ii. n i vel illiiin, et super huac •<• lum \ m-
vcl illiiin : peaei quod bi ipitur media plal arum ih irora in I»
I »
i
nem et virtutem
Bubtiliter prosequitur Dionysiu Si iu- >• npere ad miraculs exhibenda, non
tcm atlen liiur ai tu£ i omparntus . •
• 1
tanlura i itum fai
fincm qui est illuminalio et perfeclio bo- etiam gloria», ul patel in
ininis : tunc proximi hominibui Vngeli Bcrnardi pra?indti I

boc
miuI bomi- iiluminalores el perfe lo.*es ponends sunl Virtutei et in hicrarchi
iiniii et sic ascendenao enumerantur a : in ordine.
bealo Gregorio el Bernardo ordines, et Ad aliud dicendum, qnod Virti
sic Angelis praesunl Archangeli, qui se- illuminationee i Verbo piunt,

creta revelcnt, el ad hoc poleslatem est, aVerbo ortas el a prima hierarchia
accipiunt ut revelenl ea quas pertinenl immediate acceptas, et in medii
ad Balutem et illuminationem hominis. rarchia transfusas : et ideo -'1111 <!<• me-
El illis praBsunt Virtules, qui faciunt dia, et non de prima hierarchia.
miracula ad illuminationem fidei con- \n \i.n dicendum, quod Bernardm
1»
firmandam. El illis praesunt Principatus, in nullo Bibi co&trariatur quia contem- :
ad distinclas provincias pertinentes. El platio illuminationii accipitnr propter

illis prsesunt Potestates, contrarias po- actionem, sicut omnii hierarchia esl -1-
testales arcentes. Et illis Dominationes, cer ordi Bcientia, et actio. Et secun-

ministeria Angelorum disponentes. Et dum hanc dispositionem Bernardi,
Jiunc ordinem prosequuntur Gregorius rum est, quod Virtates sunt <]>: iofima
et Bernardus praecipue propler Aposto- hierarchia, et Principatus de media :
luni, qui ad Coloss. 1, 16,.sic enumerat : quia distiaclam ad provincias dicunt

Sive Throni, sive Dominaliones, sive testatem.
Principalus, sive Potestaies 1
. Ad alidd patel solutio per idem S
Ad
Ad 1. His ita praenotatis, dicendum ad pri- enim distingnantur ordines per actus ad
mum, quod illa ratione quam prose- finem ordinatos, Virtutes procul dnbio
quuntur Gregorius, et Bernardus, et snnl de infima hierarchia. Si autem
quidam alii sancti, non ponunlur Vir- dislinguantur penes actum potentia?
tutes in media, sed in ullima hierarchia. completas et absolutae : tunc ûnt de me-
Sed illa ratione quam prosequitur Dio- dia. Nec est vis in verbis Apostoli : quia
nvsius de perfectione potestatis, ponun- h"cet ad Coloss. 1, Iti. ponat Virtntes p
tur in non in inlima ncc media, et : est Potestates et Principatus, tam»-n, ad
inconveuiens, quod unum et idem in Ephes. 111, 10 *, ponit ante. Unde constat,
diversis dispositionibus ponatur secun- quod Apostolus non inlendit ordinare
dum diversas rationes. ordines in hierarchiis, sed enumerare
Ad 2. Ad allud dicendum, quod hoc proce- tantum.
dit etiam secundum dispositionem quam Ad aliud dicendum, quod Dionysius Kd
pro.seqe.itur Gregorius : et sic verum prosequitur ordinem qui est secundum
1
In epistola ad Coloss. 1, 16, non enumeran- sed forte non in eodem sensu.
tur Virttttes, sed in epistola ad Romanos, vin. - Ad Ephes. ni. 10 : Ut innotescat Principati-
38, dicit Apostolus : Certus sum quia.. neque bus et potestatibus m calestibus, etc.
Angeli, neque Principatus, negue Virtutes, etc ,
i
1\ II P, SUM. Tlir.nl.. TRACT. V QH EST. 39. 4f>l
actus potentiae absolutae accoptos, e! ideo I. Quae operationes dirantur secutl-

|)"iiit Virtutes medium ordinem in me- dum deiformitatem earum ? Omni enira
dia bierarchia, ut dictuni est. Angelo <"ii\ .'uit non intii mari, <'t lor-
\i> iinMiM dicendum, quod Magister lem esse el incommutabllem ad opefa-»
ilii tangit ordinem Gregorii, el non or- tiones suaa deiformitati convenientes :
dinem Dionysii : et hoc nihil habet con- hoc ergo uoo esl proprium Virtutibus,
trarietatis, quia in diversia rationibus sed commune omnibus Angelis.
accipiuntur :euim inconveniens
nihil esl '1. Adhuc dicit, Fortem et incommu~
uniiiu et eumdem ordinem secundum di- tabilem. Et videlur esse nugatio : quia
-
is rationes in ili\ ersis poni hierar- per iinuin intelligitur reliquum.
chiis, ut dictum est. M. Adhuc dicit, quod illuminaliones
indiUe suni : et si sunt indita?, sunt per
naturam convenientes, <-t sic non sunl
per illuminationem recepta?, quod fal-
Bum fst.
\itiii l ll i > i : i \i i. Adhuc, Heduci in imitationem,

convenil omnibus ordinibus non ergo :
hoc est proprium Virtutum. Si autem

PARTICULA II vis tiat in hoc quod dicit, Potenter re-
ductam tunc videtur magis convenire

:
I I Ql 1 -11 i M -I Cl SDUM. Potestatibus, quam Virtutibus.

.*>.
Adhuc qussritur, Quid sil quod
iju.r sirtf proprietates Virtutum* ? dicitur deiformis motus ? Si enim ille
est purgare, illuminare, el perficere :
lunc non es1 de appropriatis Virluti-

Secundo quaeritur, Quaa Binl proprie* hus, sed de communibus omnium An-
- \ irtutum ? gelorum.
Et sumantur verba Dionysii in Caelesti li. Adhuc, Cum dicit, Ipsius imagi-
hierarchia, ubi sic dicil : « Ipsam vero nem virtuti simiiem, videtur nugari :
sanctarum Virtutum nominati m aesti- quia per imaginem intelligitur simili-

mo declarare tortem quamdaro et in- tudo.
commutabilem virilitatem in omnes
indum earum deiformitatem opera- Solutio. Dicendum, quod proprietates solutio.
tiones, ad nullam susceptionem indita- Virtutum accipiuntur in tribus \iis. II-

rum ei divinarum illuminationum im- liinuih enira potentiae in re, quod virtus
becilliter infirmatam , potenter in proprie dicitur, accipilur vel in operan-
imitalionem Dei reductam, non relin- <li). comraunicando ad illumina-
vel iu
quenlem suimel imbecillitate deifor- tionem acceptam ad secunda inferiora,

mem motum, Bed firmiter ferentem vel in recipiendo.
in superessentialem el potentificam vir- Si in operando : tunc hoc potesl esse
tutem ft i]»-iu> imaginem virtuti simi- tiil»u> modis, secundum quod in ipso
lcm. juxta quod licet tactam el ad ipsam opere altingitur ultimuro potentiae tribus
quidem ut principalem virtutem potenter modis, si ilicel in opere i[>^t>, vel in
conversam, ad secunda vero virtutera modo operis, vel in reducendo t>|>us in
dans deiformiter pervenientem. » lintMu debitum. lu i|>so opere attingitur

Quaeritur ergo hic, ultiinuin potentise duobus modis, scili-
1
1
Cf. Opp. B. Alberli. I \'.i\\. SummsB <le XXXIV hujusce novae editionis.
ituris. Trat t. I\ . Qusest. i
;
Ait. 1. Tom^
Hi2 h M.l: M Ui "l;h l'l: l.h
cel secundum un ilalem . bI

p
< m i/'i, deifoi iini-
hoc ac< ipitui pi ima propi ietas, qu i

1
1 nienti iii
li.i i
. Forlem quamdam pbimi m ergo dicendum, quod I
bilem viriiitatem habere in omiu >

ommune \
cundum earum dei/ormilatem operatio- ni op q

nes, Aiiurjii iii el iam ullimum opei illuminatio i
pro| \
cundum objectum operis circa quod esl, lutibufl pei fii •

re operalionei n quibus
el penes 1
1 •
de laratur : to q
Ii ec, Ad nuliam susceptionem inditarum super
ri divinarum illuminalionum imbecilli- siini ii iiui i .
h
ter y«? habere ex hoc enim valenter : pei fe i
e : ei ilLae sunl quae f
* •-
1 lii
potesl operari quidquid vull Deus, quan- Virlutum illuminationem el Iheop

lumcumque magnum sit. Si autem ulli- ni.iiii iu ordine <-t hiorai
iimiiii accipiatur in modo operis : tunc lem.
penes hoc accipitur tertia, quaa est, Po* \i. ai.ii i. dicendum, qaod il»i non
tenler in imitationem l)<i reductam : nugatio : quod enim dicit, Fortem,
reduci enim ad imitationem Dei, ad fertur ad robur op t qo< «I d
modum operis pertinet. Si vero ulti- fncommutabile, referlur ad conflrma-

inuin accipiatur in ipso actu operis, tionem gratiaB illuminalionis.
penes hoc accipitur quarta, quaa esl \d aliud dicendum, <ju.il iiluminatio-
hajc, Non relinquentem suimet imbecil- nes dicuntur inditse proptei habililatem
lilate deiformem motum : cs tali enim naturae ad eas, el dicuntur receptse pro-
actu |ii)tcst perficere quidquid vull Deus. pter infusionem, ficuI omnis ordo an-
autem ultimum accipiatur io re !n-
Si gelicus (\ nituiii habel habilitatem,
cendo opus in finem, hoc est duobus el ei gratia hab t i omplementum in
modis, scilicet secundum quod reduc'io gradu ordinis in quo tuitur. \A

ill esl in via, vel secundum quod est in
i lioc esl quod dicil Magister in libro
complemento. Si secundum quod est in II Sententiarum, distinct. IX, caj». Uk
via, penes hoc accipitur quinta, quaa considerandum est quid appellelur ordo,
est haec, Firmiter fcrentem in sitperes- sic : « Ordo Angelorum dicitur multi-
sentialem et potentificam virtutem. Si « tudo cceleslium spirituum, qui inler
vero ultimum accipiatur in reductione « se aliquo munere gratis similanlur,
prout est complemento, hoc est duo-
in « sicul et in naturalium datorum parli-
bus modis aut enim esl secundum : « cipatione «onveniunt. »
complemenlum intra, aul secundum An aliud ili :endum, quod ticet reduci m
complemenlum extra. Si inlra, penes in imilalionem Dei omnibus .\n_
hoc accipitur soxt.i. qua3 est haec, Ipsius conveniat, tamen reduci in imitationem
imaginem virtuti similem juxta quod secundum illuminationem datam ad
licet faclam. Si vero accipitur secundum lioc quod ultimum potentiae attinâtur,
complementura extra : tunc est septima, non convenit nisi Virtutibus et hoc :
qua' cst ha?c, Ad ipsam quidem ut prin- intendit dicere Dionysius.

cipalem virtutem polenter conversam. Ad alild dicendum, quod deiformis
VA isUv septcni accipiuntur secundum molus dicitur nulus divinae voluntatis
acceptionem illuminationis ad virlutem ad omne illud quod excellit et attingit
perlinentis in operando. ultimum potentia?, secundura pauloanle
Si vero accipilur illuminatio secun- praedictum modum. Et sic non dicilur
dum refusionem et communionem in deiformis motus communiter illuminare,
inferiores quos convertit in Deum : purgare, et perticere : et sic solis Virtu-
tunc est octava, illa scilicet, Ad secunda libus convenit, et non aliis.
IN II P. SUM. fHEOL. TRACT. \. 01 EST. 39. 163
Ai> i i.i i\ii m dicendoro, <]n< ><l iroago \. Ailliuc, Bernardusio sermone 19 jru-
addil soper similitodinem : similitudo per Cantica: « llli spiritus qui Potestates
enim dicit siroilitudinero imitationis, vocantur, dum crucifixi nostri divinam
imago \«'i'o dicit perfectionero expres- omnipotentiaro ubique forliler attingen-
Bionis, secundnro quod in creatura pot- tero intueri ac roagnificare delectantur,
esl esse expressio virtutis divina*. exturbare et debellare hominum dsmo-
numque contrarias potestates pro liis
(|ui hsreditatem capiunt salutis, acci-

piunt potestatem. Ex Ikh- videlur, »
\IMII l II 1'KIMI (|ii<xl conversio horum Angelorum non

>it super bpnos Angelos, sed super ma-
los linininrs el daemones : el sic vide-
IVMMIIII.V III tur iste ordo non esse <l<' hierarchia me-
ilia, sed intiina.
II '.'I I -1 II M PRIMUM. i . Adliiic, [dera accipitur ex hoc quod
dicit infra in eodem sermone sic : « A
Pr Potestatibus quid rini .'
J
potestatibus diligilur Deus oh illam ju-
stissimae potentiae vim, quasolel Deus a
piis malignantium propulsare etarcere
Deinde, Quaeritur de Polestatibus. crudelitatem. »
Et quaeruntur dui . scilicet quid siut 5. Adhuc, Bernardus in libro V <\t>
Potestates, ct quse proprietates earum ? Consideratione Eugenium « Pote- ad :
\n ntiMi \i proceditur sic :

statcs putcmus, quarum virtute potestas
1. Dicit Gregorius in Homilia de cen- tenebrarum comprimitur, et coercetur
t ii m ovibua : • Potestates vocantur bi malignitas aeris hujus, ne quantum vult
Vngeli, «|ui boc potentius caeteris in suo noceat, et no malignari nisi ul prosit,
ordine perceperunt, ut eorum ditioni jiossit. » Y.\ lioc utrumque excluditur,
virtutes adversae Bubject® sint, quoruro scilicelquod si malignitas non esset
potest 1 1 * -
refraenantur, ne corda homi- aeris, nulium essel officium istorum
iiiiiii lantum tentare praevaleant, quan- Vngelorum, ot quod debenl esse do
tuin volunt. Secundum boc videtur,
" iuliina hierarchia.
-i tngeli non cecidissent, et homo non I». A.dhuc, Gregorius in homilia prae-
qood nullum esset officium
jet, inducta : Sunt nonnulli qui etiam de
«
horum Angelorum quia tunc nulla : obsessis corporibus malignos spirilus

tentatio. rugant, eosque virtute orationis <'t \i
2. Adliii . Ail Miiinan. xin, 2 : Qui accepta? potestatis ejiciunt. Quo itaque
-hi potestati, Dei ordinationi resi- isti meritum suum, nisi inter Potesta-
stii. Ex hoc videtur, qnod de ratione tiiiu ccelestium numerum sortiuntur ? »
statifl -il ordo Bive ordinatio aliqua, \]\ hoc accipitur, quod si non essenl
i|u.i vindicetur in malos, et tueantur maligni -|»ii
-
itus. nulluin cssct officium

boni. Unde ibidero, y. i. dicit, quod Potestaturo.
gladium portal ad vindictam malo- In contrarium lnijus est, quod si nons«dc oniri».
iuiii. laudem bonorum. \.\ hoc
et ;ul esselpeccatum vel in Angelo, vel in
iterum videtur, quod bj non essi nt boni homine, nihilominus essel ordinatio su-
• in. ili
I
per casum in peccatum, non periomm ad inferiora : el essel illumi-
esset aliquod officium istius ordinis. natio a<l hoc, quod potestas Buperioris
Cf. Opp. B. Alberti. I' Part. Samma de Crea- XXXtV bujusci edilionis nostrae.
luris, rract. IV, Quaest. <<. Ari. I. Tom.
IM I) \l l: \1 \<, ORD l'l: I
D
i I i
iora non '
j
i i pi ojcip lum ijuod minaf
'
lni', sed ni i.ili illuminatione infei i"i p I
supcriorera in divinam potentinra redu- d non primum

ei '! ur, el polcstati divince in ho i .
milaretur : ergo Poti tal ctiara e« nnl \ I

nn, <j'
non existente peccato in homine vel in ex hoc ol i

non
Angelo. El penea hoc deterrainnl Dio- malurn in homine v**l \ ; undum
nysius Potestates in libro de Ccelesti actum, Inn
hierarchia . indum el< '
ii' iii. iii <li>it I) in l

de
Boiuiio. Solutio Dicendum, quod potestas no- ratione gubernanl pertheo
mine î" quntuor dicit, Bcilicel distin- nam el illuminationem, ordim
ctionem superioris et inferioris fn orani stitueret, qui malo quod
enim natura superiora babenl potesta- obviaret, et prapservando nc
tem in inferiora, influendo eia potesta- arcendo ne quantum vellel pi
tcs el virlutes naturales, e1 continendo b1 repellendo el vindicando -i sui
ea iii illis : propter quod <li<'it Vristote- set.
Irs in IV <!< Cazlo et Mundo, qnod inf<-- \v w.n d omni •
riora sunt in suis superioribus, sii ul dum est : quia super idem fandaiar. £
materia in suis formis. Forma aulem enim non ess< nt l»<»iii < t mali, lamen
continet et tcrminat materiam, et influit possent. Kt i<l<"» propter hoc pu-
ei vires. blica y»..t«-— 1«-<— p.-r illumioationem <mt
Secundum est ordinatio potestatis, ul constituenda.
scilicet ordinate secundum leges a Deo \i» aliud dicendum, quod Bernardua
promulgatas potestas superioris proce- rei te <li it li<»<- <j n< •<
I dictnm esl io -
dal in inferiora et hoc est in potestnte : lutione : n<-<- propter b"<- sunl <!•• infima
sicut forma : et de hoc dicil Apostolus, hierarchia : quia non convertnntur su-
ad Homan. xm, et Non 1
'1
: est potestas per homines malos el daemones p
nisi a Deo quse autem sunt, \ a Deo or- actum primum el substantialem pol
dinatas sunt. Itaquequi resislit poiestati, stati. sed per actum secundum quod
ordinationi Dei resistit. accidil potestati ex contrarietate mali et
Tertium est actus qui est primus, et nocUmento. LTnde m»'<li.T hierarchiae
secundus. Priraus es1 tutamen inferioris convenil hoc, sicut <»mnia dona inferio-
e1 continentia in l»<»no percepto. Secun- rum superioribus conveniunl excellenter
diis est repulsio mali nocentis. et eminenter.
Quartum est finis qui ex hoc actu in- Omni codem modo respondendum
ducitur. Et ille est duplcx : primus, et ad sequens quia penitus idem est. :
secundus. Priinus est laus bonorum, An ALiun direndum, quod Bernardn-

provenieus ex tutamine. Secundus est determinat actum ibi P<»t- - per
repulsio mali, proveniens ex vindicta. consequentem, non primum et sub- et
Propler quod dicitur, Eccli. vn, r» : stantialem. Et licet non esset malignil -
Noli quserere fieri judex, >ii<i valeas secundum aetum. tamen esse posset. Et
virtute irrumpere iniquitates. Polestas ideo ordo Potestatum debuit constitui
enim judicis potestas est publica et or- contra illud. Nec propter hoc sunt de
dinata secundum leges ad vindictam ma- intima hierarchia sunt enim pertinen- :
lefaetorum, ct laudem bonorum. tes Potestates tales eompltmento pote-
Ad 1. ETis itaqub prsenotatis, dicendum est statis talis qua? pertinet ad mundiguber-
1
S. Dionysius, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 8.
1N II P. SUM. THEOL. TRACT. X, Ql 1>I. 39. ilM
Bationem el continentiam, ex quibus De istia quceritur.
oompletur media hierarchia in Domina- primo de hoc quod ili<it, AZqui-

1. El
kionibus, Virtutibus, el Potestatibus. potentem. Si enim Potestates sunt sub

Ad Ai. 11 1> dicendum Bicul praedictum Dominationibus el Virtutibus, aon pos-
est,quod Gregorius il>i dicil qualiter sunt esse aequipotentes <i-.
homines assumuntur in sortes Angelo- 2. Adhuc, Quaeritur »!•• hoc quod dicit
rum, et per >iniili.i merita Bimilia prae- in prima proprietate, quod Potestatum
mia sortiuntur <'t lamen : Bi aon ess< t
est habere ordinationem bene ordinatam
malum in 1 1 «
> 1 1 1 i 1
1<* vel in daemoue, esse et inconfusam circa divinas susceptio-
possel : rt ideo potestas contra hoc erat nes : hoc enim commune est omni or
ordinata etiam antequam fieret. dini : uon i rgo debet assignari ut pro-
Ii.i.iquod in contrarium
i» objicitur, prium uni.
plane concedendum est. ">. Adhuc, Videtur esse confusio e1
nngatio in verbis : quia per bene ordina-

tum intelligitur inconfusum.
Adbuc, Omnis ordo secundum ali-
i.
\i: 1 1< i II i'i:nn quam rationem ordinis esl unde si Po- :
testas dicit quid bene ordinatum, debuit
determinare rationem ordinis : et non

PARTICULA III fecit : ergo cst diminutus.
5. Adhuc, Dicit Potestatem esse ma-
l.l >>\ ESI I l M SE( l M'l M. nifestativam intellectualis potestatis.
Arcere enim hominum malitiam non est
Qu& sint proprietates Potestatum, ei intellectualis potestatis, sed carnalis.
pencs yttit/ accipiantur '

? <». Adhuc, Hoc quod dicit Potestatum
se, )ion tyrannice prsecipitare se pote-
siutiris virtutibus in inferio ra, videtur
S cundo qu83ritur, Quae sint proprieta- supra assignasse Dominationibus, ubi
tes Potestatnm. dixtt, quod Dominationum est, nulla
Et accipiantur verba Dionysii in Cce- tyrannicarum dissimilitudinum ullo mo-
lesti hierarchia, ubi sic ili<it : « [psam do esse inclinatam dominationem.
autem sanctarum Potestatum asquipoten- 7. Adhuc, Quod dicit nomen Potesta-
t>'in divinarum Dominationum et Virtu- tura esse manifestativum potestatis />o-

tuin aominationem sestimo declarare tenter reductae in divina, videtur non
bene ordinatara et inconfusam circa <li- esse consequens Potestatis, sed antece-
vinas Busceptionea ordinationem, el or- iIimis. \\x hoc enim potcslas ordinata est,
dinalum Bupermundanae et intellectualis quod reducta est in divina, et assimilata

potestatis, non lyrannice in ea quaa in- divinae potestati.
Ceriora sunt potestativis virtutibus jn-aeci- s. \nlnir. Iu ultiraa proprietate dicit,
pitata, sed potenter in divina posl bene quod aomen Potestatum dicil potestatem
ordinatas potestates reducta?, et post \ geli revelantis eam ul possibile est
eam deiformiter reducentis, el .i<l poten- Angelis. El hoc videtur esse de potestate
tificam causalem potentiam quantum fas omnium Angelorum, qui constituuntur
»similatae, et eam ut possibile An- omnibus ordinibus uon esset
-
in : el >i<
i- revelantis in bene ordinatis per proprium Potestatum : omnibus enim

ipsam ordinibus potestativa virtute. » Angelis convenil habere potestatem re-
'
Cf. Opp. I'>. Mberti. I Part. S 1 1 1 1 1 1 1 1
-• i
de \\\l\ novoe edilionis nostra).
i. IV, QubbsI. ii Aii. 2. Tom.
X \Ml
itii, I). \l i; M \<v "i:ii i'it l.i»
\ elandi ea dc quibu poti italem lli ndu I pri-
innt. iniiiii. quod r h i"
9, tdhuc quttritur, Pcnea quid o - ni Vjrlutibui! icquip m

piantur istoe proprietati int, nisi secundum actura hierarchicum
qui i
-t illniiiiii.il.- inl \
Solutio. latfE proprietatea accipiuntui perficere et purgare in illumin id
penes duo, Bcilicet secundura acceptio- potestatera accepb l)oi
1 1
1
1 1 1 illuminationia ad potestatem, et illuminant io illuminationi ad
penes communicationem ejusdem ad in- dominium, et Virtutes illuminant in illu-
feriores Angelos \ eptio potesl attendi minalione accepta ad virtutem.

quoad modum accepti : et sic est proprie- Ad iliud dicendum, u« »j <«l licet I
tas prima, hsec scilicet, Bene ordinalam coramune lii omni ordio indum
et inconfusam circa divinas tuscepliom lam illuminationem et theopbaniam :
ordinationem. Poteat etiam attendi se- tamen proprium est potestatum tecun-
cundum substantiam accepti per illumi- dum theophaniam acceptam ad ordina-
aationem : et sic est secunda, hsec scili- tionem potestatis publicae et dicitur tunc :
cet, Ordinatum supermundanse intelle- bene ordinata, <>> quod participat

ctualis potestatis. nem ordinis divini : et ina . quia
Si vero attenditur in communicando separata a contrario.
illuminationem inferioribus : iterum hoc Ad aliud patet jam solutio, >-\ quod
lit duobus modis, scilicet quoad modum oon esl nugalio : quia per aliudet aliud
coramunicandi, et quoad finem perficien- dicitur esse bene ordinata etinconiuaa.
tem i[>sam communicationem. Si quoad \n alu i> diceudum, quod ratio or-
modum : tunc h<>c erit tribus modis. dini> satis deierminatur per hoc, quod
Modus enim est in communicante, <-t in dicit eam esse reductarn in divinam <t
communicato, et in his quibus commu- potentificam potestatem. Conveniena
nicatur. Si modus accipitur in communi- enim divinae poteatati, inordinatum •
cante : sic accipitur proprietas lertia, haec non putot. nec carere rati<>n<- ordinis
scilicet, Non tyrannice in ea quse in/e- divinae sapientiae omnia gubernantis, - i
riora sunt potestativis virtutibus prseci- sultanti> in ipso.
pitatse. Si auteni modus accipitur ex Ai> aliud dicendum, quod arcere ho-
parte communicati : sic erit proprietas minum maliliam aecundnm leges divin -
quinta, haec scilicet, Post eam deiformi- c >[ intellectualis potestatis, 8 - indum
ter reducentis. Si modus accipitur ex leges mundanas - irnalis polestatis.
parte eorum quibus communicatur, erit .\n aliud dieendum, quod non prae-
proprietas septima siveultima, haec scili- cipitare se tyrannice in inferiora, potest
cet, Ut possibile Angelis revelantis in ss et Dominationum
Virtutum pro- et
bene ordinatis per ipsam ordinibus po- prium, diversa ratione est enim Domi- :
testativa virtute. nus nomen potestatis. ut prius habitum

Si vero accipitur quoad finem commu- cst in quaestione de Dominationibus. S
nicatio : aut accipitur penes finem in dominium addit super potestatem super-
genere, aut penes tinem in specie, Si positionem, quse est ex possessione
penes linem in genere : sic erit proprie- pulchrorum et bonorum, exqua habetur,
tas quarta, haec scilicet, Potenter in di- quod ad nullam tyrannicarum dissimili-
oina /iost bene ordinatas potestates re- tudinum e^t inclinatum, Potestas autem
ductss. Si accipitur penes finem in habet hoc, quod non tyrannice snperve-
specie : sic est proprietas sexta, scilicet nit inferioribus, quia in ordine potestatis
haec, Ad potentificam causalem poten- divinae est reducta. Et sic idem secundum
tiam (juam fas est assimilatse. diversa attribuitur diversis.
:
1\ 11 P. SUM. THEOL. TRACT. V Ql EST. 39. i<;7
An \i 11 d dicendum, quod licel Bil ad unitatem suiipsorum congreganl *. i
BDtecedens secundum rationero causae, l'.\ hoc accipilur, cum actus hierarchicus
lamea consequens esl se< unduro inesse, sit occipere illuminationera el Iraosfun-
bi< ul omne proprium secundum in< sse dere, quod illuroinalio qusdaro ;!«•,. |iia
bi quitur subjectum. esl secundum sanclitatem, quaa esl Sancti
An i i.nMiM dicendum, quod licel <>m- sanctorUro : el qusdam secundum reg-
nis Aagelus revelel suam illumioationem nuin. quas es1 Regis regum : el qua?dam
aliis, et infcrinr, el Buperior, tamen secuoduro dominiura, j
1 1 ;i* esl Domini
Iheophaniam Bive illuminationem ad po- domiooruro : el quaedam Becuoduro dei-
testatem specialiter acceptam, cujus esl talem, quaa esl Dei deoruro. Secundum
arcere malum et lueri Bive continere quamiibet igitur istorum deberet Beri
bonum, dod est revelare nisi tautum ordo in hierarchia. Videtur ergo, quod
Potestatum : <'t di- hac revelatiooe ioteo- diminuti >int in hac secunda hierarchia.
•lit Dinin -ins. Adhuc, Quaeritur de ordine horum
3.
ordinum. Videtur enim, quod Potestates

deberent ordinari ante Virtutes : dicunt
enim Potestates virtutero ordioatam, e1
sic ordiaero addunl supra Virtutes secun-

\u \im:i si ( i mii duro ordinem partium totius potestativi
el sic deberent poni ante Virtutes : in
omnibus enim potestativis illud piius in

ARTICULUS II. partibuR cst, quod aliquam Potestatem
addit supcr reliquum.
/' prxdictis tribus ordinibus, scilicet
Dommationibus, Viriutibus, et Pote- Solutio. Dicendum, quod tres ordines Solulio.
statibus rii communi '. mcdiic hierarchiaa accipiuntur penes tria
coroplentia potestatem publicam pertinen-

tem ad mundi gubernationem. Et illa sunt
Deinde, Quaeritur de his tribus ordini- tria, quorum primum cst, quod posses-
bus in communi. Bione pulchrorum et bonorum supersit,

\'iilctur enim, quod plures debeant et nulli inferior infirmitati commisceatur.
, quam ti Et penes hoc accipiuntur Dominationes :
I. enim oobilitatem conditionis

Sicul quia primum, ul dicil Philosophus in
dicil dominium, ita libertas ergo sicut : libro (\r Causis, regit res praeterquam
accipitur uuus ordo ex dominio, ita de- quud commisceatur cum illis. Et est (u1
beret unus accipi ex libertate. ibidem dicit Philosophus) dives in se, el
li. \dhu<\ I ii libro de Divinis nomini- dives in omnibus aliis. Et theophania

&iu,Dionysius in iine capituli 12 sicdicil :
constituens in tali dominio, perficit ordi-
Sanctos ei reges et dominos el deos nero Doroinationum.

ant eloquia in Bingulis principaliores S icunduro est, quod Bi debet esse per-
ornatus, per quos secundi ex Deidonis fecta potestas, oportel quod nullo modo
ipientes, illorum distributionis sim- Bit infirmata, sed quod propria virilitate
plicitatem circa suiipsoruro differentias in quolibel actu possil atlingere ullimuro

multiplicanl : quorum praestantiores sive potentisB, secunduro omnen differentiam
primi, varietatem provisive et deiformiter ultimi determinati supra in quaastione de
1
Cf. Opp. B. Alberti. ! Part. Summru de - D , Lib. de Di\ inis nominibas,
ui s, rract. W . Quasst. ... rom. XXXIV in (ine cap. (2.
hujusrt' aovffl editiom-.
\r,H D \l l', \l \i, OKIJ 1*1; 1 l)
I 'irtutibu . I
'
ipei e theophanian !'•
ruinutiicelur
hoCi pei licil ordinem \ irtutura. inl
|
)( ,l-
I erlium esl poti i

\i ar< endi conl a- i
3
iiuin i icul iii niiiiii natui a po Uju im qu;i*
natura dedil potest item ad el •••!

D .
essentiales \ irlutes, addil poti stat< m i Dicil enira ibideut I > 1 « » 1» \ >l
sistendi contrarietatibut : vel ! lit « ab orani inquinao

quod dedil ad esse, el ad essentialea \ ir libera el mund I
tutes. I.i accipere theophaniam ad h< non li) 1111,1 illuminatioo i multi
perQcil ordinem Potestal um. conlra quodlibet pec< atum 'irdii.
Ex liis etiam patet ordo ii Lum ordi- ideo pertinel ad acttmi hierarchicum,
nuin. Dominationes euim el \ ii tu ijui eal purj alem
generalem dicunt potestatem, vel dispo- ordinem. Similiter dicendum eel de de -
ueudi ministeria, Bicjit Dominationes, et tate : dicil enim ibidem I» '«1
ideo sunt primi in hac hierarchia : vel Deus dicitur vel .1 ruod 1
generaliter attingeudi ultimum potentiaa I idi ". eo quod omuia videt pra senti
r\ propria virilitate, sicul Virtutee, et I
omnibus providel provideutia : \< I
ideo Virtutes ad Dominationes Be habent quod i-t ardeo, quia

ut secuudi, sicut ministri se habent ad i- curam habel anibus, et -it
dominos.Post hoc autem sunl Potestates, omnia suaviter vel : l esl
spiritualem potentiam accipientes ad ar- curro vel circumec quod existendo

ceudum contrarium, et ideo ultimu loco in omnibus et ubique eirenmit omn
pouuutur. providentia >ua fruentia sive uti Bt
Ad 1. Ai> PRiMUMergo dicendum, quod liber- i>ia dona non sunt communicabilia Crea-
tas non dicit effectum potentiae vel turas el ideo p
: dlnminationem vel 1
ofticium, sed conditionem dicit personae. theophaniam ad hoc datam, uon potest
Et ideo penes libertatem 11011 potest creatura constitui in ordine vel officio
accipiordo : ordo enim, ut dicit Priscia- spirituali, sed penes donum Domini do-
nus in majori volumine, cap. de praepo- minorum accipitur ordo Dominationum :
sitione, par est potestatis. Et sicut dicit quia hoc dicit donum spirituale et crea-
Tullius in libro de Officiis, officium cst turae communicabile.
congruus actus personae secuudum statu- Id quod quaeritur de ordine horum A(j
ta patriae : quorum nihil dicit libert s. trium, paulo ante solutum est in hac
Dicit enim Aristoteles in primo primx eadem Milutione, ubi ratio ordinis est
philosophias, quod liberum dicimus ho- assignata.

niinem, qui causa sui esl.
Ad 2>
Ad dicendum, quod regnuui
aliud
non dicit douum spirituale ad quod ac- MEMBRl SLtLMM
cepta illuminatio constituat ordinem
specialem, sed dicit donum generale ARTICULUS III.
quod in nullo speciali constiluat ordinem.

Et hoc patet per definitionem a beato De hierarchiu Dominalionum, Yirtu-
Dionysio ibidem positam sic : « Regnum tum, et Potestatum '.
est omnis finis et ornatus et legis et or-

dinis distributio. » Quod licet per illumi-
nationes multas et generales accipiatur a Deinde quoeritur de hierarchia horum
1
Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summae de noyae editionis nostra.
Creaturis, Tract. IV, Qua$st. fc6. Tom. XXXIV
IN II P. SUM. THKOL. TRACT. X. QILEST. 39, 409
trium ordinum, de qua dicil Dionysius in Bic Thronorum immediata conver-

etiam
elesti hierarchia, sic : « Has habens sio non est nisi in Deum. El per tria ha?c
deiformea proprietates media ccelestium iliiit Dionysius dispositionem prims bie-
animorum dispositio, purgatur quidem et rarchiae significari, quaa secundum per-
illuminatur el perflcitur (quemadmodum Bpicacitatem intelligentias analogiam ha-

dictura est) a divinis illuminationibus in- bel ail divinas iiluminationes immediate
ilitis sil>i secundo per primam hierarchi- a Deo percipiendas.
cam dispositionem, et per mediam illam S cundam autem probat ea hoc quod,
iimla manifestatione delatis '.» Ex hoc [sa, \ 1, •!. uniis Angelus clamabat ad al-
accipitur, quod dupliciter illuminalur tiMuin. El Bimiliter, Daniel. \. 13, quod

media hierarchia, scilicet a Deo, et .1 dicit significare illuminationem ;tl) Ange-
prima hierarchia Bed illuminari a Deo : lo in An-cliint procedentera : propter
.
9I proprium hierarchiae priraae ei :
[
quod etiam dicit in verbo ante induoto,
videtur, quod media hierarchia conVeuit ([iuhI ha3c illuminatio secunda maniiesta-
i-iini prima hierarchia in illuminationibus tione est delata. Prima enim manifesta-
a Deo acceptis. tio illuminationis immediate est a Deo
CoN ik.v : omnium illuminatore : secunda vero
1. Media et prima distinguuntur a manifestatio est, quando illuminatio a
Dionysio quod prima immediate
iu hoc, Deo percepta manifestatur in A.ngelum.
accipil a Deo, media autem a prima in : Tertiam vero probat per illutl Danie-
hoc autem non conveniunl media et pri- vm, 16, ulu vir Gabriel dixitadAn-
lis,
in. 1. quod immediate a Deo illuminationes gelum Fac intelligere istum, id est,
:
accipiunt. Danielera, visionem *.Et per illud Zacha-

2. \1lin1c. Dionysius, ibidem, « Divina ria>, 1, 1(), ubi Angelus instructus ab An-
ordinatione promulgatum est, per prima lo, instruxil animam Prophetae de reaa-
- tcunda divinis participare illuminationi- dificatione Jerusalem. Per hoc enim dicit
lr Cum ergo media secunda sit, vi- _nilicari illuniinalioncs analogiam ha-
detur quod non participat illuminationes bentes ad animas hominum, et in animas
nisi per primam : et ita media non illu- hominum ab Vngelis descendentes quasi
minatur nisi per primam hierarchiam. tertia illuminatione.
Notandum tamen, quod duplex est il-

lmo 1 rriu. Dicendum, quod beatus Dio- luminatio. Una pertinens ad officium ct
nysius per nnonem BiblisB probat ti radura ordinis angelici el de illa verum :
hierarchias esse. Et prima illuminatur a estquod dicil Dionysius de prima et se-

Deo, secunda a priraa, et tertiaa secun- cunda et tertia manifestatione in illa :
da, et ecclesiastica a tertia : et hocquod, enim lege divina promulgatum est, i|uod
Isa. vi, 1, dicitur, quod Seraphin stabant secunda per prima participent divinis
Buper thronnm propinquissimi I)eo. Et, illuininationilius. Es1 autem alia illuini-
I \'mI. wwii, 7 et seq., dicitur, <ju od nalio pertinens ad beatitudinem glorice :
Dominus sedet super alas Cherubin :

et li.i-r non lit per theophanias, sed per
quod etiam signiflcat iromediatam con- visiuiirin tpia' esl facie ad faciem. Et se-
versionem in Deum. Similiter, Ezechiel. cundum hanc omnes vident immediate
1, i et ieq., in throno - tpphirino qui 9t ibat Dfiiin, sicut dicitur, Matth. xvui, Kt :
Buper firmamontum, quod erat immini us Angeli eorum in caelis semper vident f<i-
capiti animalium, non sedebat nisi speciem Patris mei qui in cselis est. LJnde
cies eiectri, quaa Deum significabat I.t Secundum hanc divisionem nulla distin-
- D . Lib. de Ccelesti hierarchia, - Vnlgata habet, Daniel. wu, 1»'»

: Galriel, fac
cap. 8. intelligere istam tnswnem.
no li \l i: M \<. Onn. IM: 1 h
guil iii hieran bia quia oronei \ id< nl
immediale, e1 Iruuntur ip b iom i •

.
* - •
i iiiin \ isio, iit dicil tugustinu lota
merces. El inducil illud Psalmi w, II
Adimplebti >!><• laiitia '>">i vultu tuo \u Mitm ritiMi

delectationes >>> >! >/>>>> />>>> usque >>>
/iiirm . r.i illud Joai nis, xvn, 3 / / : >

<<•
i/IKisrtliil /r, Millim irilliil Ihiim, r( \l:l l«.l l.l - I
i/urui misistif Jesum Christum : bffic
enim esl vita aeterna. I.t sic dicil Diony- I h ordinibu >>< tertia hierarchia po-
'
sius, quodilluminationessive theophaniffi <
;nl gradum ordinum perti-

offlcium ii
nriil<'>, per primam hierarchiam referun-
lur ad secundam secunda manifestatione.

[lluminationes autem ad beatitudinem
\ltl l( I I I 1'ltlMI
pertinentes sdiate ad omnea be ttoa
ii
deacendunt a Deo in hac enim non «Ji- :
stinguuntur bierarchiae.
Et per h®c patel solutio ad totum quae- PARTICULA I
situm.
"I ".1>I II M 1'KIMI M.
!>< Principatibus, guid sini '/
mvmhvam iii.
Ad primum objicitur sic :
De tertia hierarchia. 1. (iregorius in Homilia de centum

ovibus dicit sic : « Principatuj vocantur
qui ipsis quoque bonis Angelorum spiri-
Deinde quaerilur de tertia hierarchia. tibus prasunt, qui subjectifl alii- dum
Et quaeruntur tria, scilicetde ordinibus quaeque sunt agenda disponunt, eis
in ea positis in speciali, et de ordinibus expleiida divina ministeria principantur.ii
in communi, et de hierarchia liorum Ex hoc quod Principatus alios

accipitur,
trium. Angelos inferiores illuminant ad min isl -
De ordinibus ria. et disponunt quaequ»- agenda con-

in speciali quaeruntur :
tria, scilicet de Principatibus, Archange- verti autem per illuminationem, est me-
lis, et Angelis. diae hierarchiae, et non infimae ergo :
De Prineipatihus qua^runtur duo, sci- videtur. quod Principatus sint de media
licet quid sint, et qua? sint proprietates hierarchia, et non infima, quod est contra
eorum ? Dionvsium.
2. Adhuc, Gregorius in eadem Homi-
lia « Sunt nonnulli qui acceptis virtuti-

:
bus etiam electorum hominurn merita

transcendunt : cumque bonis meliores
sint, electis quoque fratribus principan-
tur. Quo eraro isti sortem suam nisi inter
1
Cf. Opp. B. Albeiii. ! Part. Summae de XXXIV hujusce novae editionis.
Creaturis, Truct IV, Quaest. 47, Art. 1. Tom.

:
IN II P. SUM. THEOL. TRAI I. X. QL EST. 39. M

Principatuuro numerum accipiunl ? •>
Ex cum Angeli illuminationem ad i<l acci-
hoc accipitur, quod Angeli meliores qui piani ui aganl ex ofGcio, i|u<»il dod a
iaferioribus pra?sunt et agenda disponunt, contemplatione virtutis dantis esseacci-

Principes vocantur : sicul meliores fra- piuot illuminationem, Bed a contempla-
tres l><>ui pra?lati, principes eorum dicun- tione gubernantis principii <•! disponentis
lur. El c\ hoc sequitur idem quod prius, principatus, Bicul dicitur, Daniel. rv, 2'.» :
scilicel ijuoil sint de media hierarchia. Scias quod dominetur Excelsus in regno
Bernardus in sermone [9su-
\illiur, hominum, ei cuicumque voluerit detiU
per Cantica « Smii Principatus, qui : lu<l, etiam humillimum hominem con-
Deum altius spcculantes, e1 liquido pras- stituet super illud. El hoc etiam patet
videntes universitatis esse principium, et perhoc quod dicitur, Daniel. v, •">,
mini-
primogenitum omnis creaturae, lantu sterio angelico apparuerunl digiti manus
proinde principatus dignitate dominan- scribentis in pariete Mane,
: Thecel,
tur, ut ubique terrarum habeanl potesta- Phares, quod esl idem, appensum, nu-
tem quasi de summo quodam rerumcar- meratum, divisum. Quia ministerio an-
dine regna et principatus el quaslibel gelico appensum esl regnum librajusti-
pro arbitrio mutare el ordinare dignita- li;»', el inventum esl iuiquum. Eodem
tes, pro quocumque meritis facere primos ministerio numeratum est numero scili-
Qovissimos, et novissimos primos : decel meritorum, el inventum estminus
ponere potentes de sede, et exaltare hu- habens, ul ibidem, y. 7, dicitur. Et ideo

miles. » \.\ hoc accipitur, quod Princi- eodem ministerio angelico divisum esl a
pes illuminationem accipiunt a summo Cbalda3is, et datum est Medis cl Persis.
rerum cardine, qui esl Deus : converti Ab illuminatione ergo disponente princi-
autem immediate in Deum primaB bierar- patus terrenos, Principes dicuntur An-
chiae est : ergo Principes deb snl esse de geli.
prima hierarchia.
eodem Bermone sic dicit
\'lliii'', In ^ymd esl concedendum. Solulio.
(i A Principatibus Deus diligitur ob aeter- Ai» paiMUMergo dicendum, quodPrin- Art I.
nam et originalem virtutem qua dal esse cipes bonis Augelis non principantur
et essendi principium omni creaturae su- principaliter ex proprio actu hierarchia? :
perioriel inferiori, spiritualiet corporali, sed per Angelos inferiores explenl mini-
atlingens a fine usque ad Gnem fortiter, steria sua circa homines, influendo eis
it disponens omnia suaviter. » Ex Imc illuminationem a superiori acceptam, *'l
ipitur, quod illuminatio <|ua' ponit explent ofGcium sicut per vicarium, sicut
Principatus in gradu <t ordine, est <'<»u- dicit Dionysius in Ccelesti hierarchia ',
t<'uij)lati<i virlutis creatricis : et baec non quod Seraphin per inferiorem Angelum
illuminatio ad Principatua nec ad sicul |»<t vicarium purgavil labia Pro-
constitutionem Principatuum vel ordi- pbetas ». El lalis conversio super Angelum
nem : et ita videtur Bernardus esse i >n- Bive praelationera non facil hierarcbiam :
Irarius G - rio. quia actus officii Bive per se sive per

Bernardus in
\<lliu« . V deliltn» alium exerceatur, actus Buper homines
Comideratione ad Eugenium « Putemus: est, quod ultim&s competit hierarchiae.
Principatus, <jui»niin moderamine el - l- Ad ai.h d dicendum, i|u<»<l non sunl de Ad
pientia omnis in terris principatus con- media hierarchia sed de ultima quia :
stiluiiur. regitur, limitatur, transfertur, sicul in antehabitis dictum est, illumina-

mutilalur, mutatur. » Ex hoc accipitur, ii<> ad actus officii sui dod esl excellens
Jiob, Lib. d< I sti hierarcbia, * Cl. W.\. vi, 6 et 7.
I i-.
472 I). Al.lt. MAG onh l'P, 1 I»
tinalogiam illuminationiu inU I l

Ca /'•-
liniii.iii.r. i
I |,i opoi llOOal i nili lli. i, i,n i ,n i,i,i . uIm \| a
•miji-Ik '.• : esl riiiiii de liumani - et ultima enim ip§u quid<Tii i (ide&tiurn I' um
hicrarchii nominatio, illud quidem deiformiti
Ad i, \n kx.ii d iln ondum, quod Bei nardus principale cdu< livum i dine -•< i"
ilrlrrinin.il Principi ab a< tu con i quente el |n incipalibut deci n totibui
el non primo. (
Imnium enim ingi lorum et ad lupoi prin< ipal<: pi iu< ipium
esl perfectionom bus illuminalionu re- iini'. erealilei i mverti, el liiai bierar-
ferre in Deum, oi contemplari, quod se- chice du< ere ad illud ipsum, quanlum
cundum summum c irdinem rerum, qui p >f ibile foi mari, princiGi nm prini i-
esl sapientia Dei, actus hierai chicu ît jiiiiin, manifestareque Bupcreswntiali m
consurnmatus. El Lalis convereio in Deum ejui ordin itionem ornatumque prim ipa-
omni hierarchiae convenit, tam angelii Iiiiiii | irtutum
quam humanaB. Nec talia convereio sive I . Qu&ritur ergo de li"< qnod d i
contemplatio facit illuminationem mani- deiformiUr principaU. II' •

enim vide-
festationis primse, tui -• prinuB hieran non
vel secundae, vel ter- i
-
hise, et
tiae : quia omnibus convenit, et ideo Be- postremaB : quia primJB hierarchisB eat
secundum eam hierarchiaa non distin- immediate convei Denm. ti in
guuntur. '1. Adhuc, Duetivum eum >>i</ik<- to-
A ,i i.
Ad aliud dicendum, quod contemplatio cro et prineipalibtu <! nirtu-
virtulis creatricis duobus modis est, Bci- tibus, potius videtur eonvenire Virtnti-
licet virtutis simplicis et sic non adini-
: bus quae sunt da hierarchi
scctur ei contemplatio Principatuum. Est quam Principatibus <aui sunt de postre-
etiam contemplatio virlutis non simplicis, ma.
sed moderantis et disponentis creata se- '').
Adhuc, Cenvetti ad principaU
cundum dignitatem et gradus creatorum : principium </u<></ est Deus, non videtur
et sic contcmplatio virtutis creatricis illu- proprium esse Prineipibus, sed poti
minat ad conslitutionem Principatuum. converti ad mediam hierarcbiam, a qua
Al i 5 .
Quod ultimo objicitur, concedendum accipiunt illuminationem.
cst : quia recte verilatem hujus solutio- \. Adhuc, Postrema hierarchia redu-
nis concludit : et sic patent ista. citur ad mediam, et media ad prirnam :
ergo ducitur et non ducit : non ergo

convenit quod dicitur in quarta pro-
ei
prietale, quod alias hierarchice ducat ad
ARTIOT I PRIMI illud ipsum >ed potius, quod ducatur ad :
illud ip>um ab aliis.
PARTICULA 1 Adhuc qua-rilur, Penes quid acci-

.">.
pianlur istae proprietates?

ET QU.ESITLM SECLXDUM.
Solltio. Dicendum, quod quaedam g^
Qu& sint proprietates Principatuum, istarum proprietatum accipiuntur penes
et pcnes quid aecipiantur '
? accipere illuminationem, et quaedam pe-
nes communicare.
Penes accipere triplex est consideratio
Secundo quaeritur, Qua* sint proprie- illuminationis, scilicet quoad substan-

tates horum Principatuum ? tiam illuminationis, et quoad actum, et
1
Cf. Opp. B. Albeiti. h Part. Suniniffi de XXXIV hujusce novae editionis nostrae.
Creaturis, Tract. IV, Quocst. 47. Art. 2. Tom,

-
[N II P. SUM. THEOL. TRACT. X, OT.KST. 39. 473
quoad effectum consequentem. Quoad citur omne illud quod principalur io sub-
substantiam accipitur proprietas prima, ditis, //"// tyrannice, snl Becundum for-
ijn.i' esl haec, /////'/ quidem deiformiter mam quam providentia divina constituit
principale. Kt dicitur principium ibi a iu bono quo princeps regere debet subje-
principatu, et non a prioritate : Bicut ctos el sic deiformiler priucipari uon
:
principes dicimui principia quedam convenit nisi Principibus, etnon primse

motiva omnium eorum quaa sunt in hierarchiae ut proprium.
principatn, ad bonum quod construere Ai> ai.u d dicendum, quod non accipi- a.i 2.
intendit princeps. Et accipitur de illo lur virttts ;i virilitate : quia hoc esl pro-
Isaitel xxxii, b* : N<m vocabitur ampiiws prium Virtutum, ut probat objectio :
is qui insipu 7, princeps, neque sed accipitur virtus ut circa difficile et
fraudulentus appellabitur major. Et inbonum cst optimorum operativa, Becun-

IV.i.\. S: Princeps vero ea qute suni dum Aristotelem inll Ethicorum, quae
principe digna cogitabit, ei ipse super quidem in hominibus operatur circa
duces stabit. Penes actum autem illu- delectationes et tristitias, in Angelis au-
minationis proprium accipitur proprietaa tem circa actus propriorum offieiorum.
unda quae est haec, Ductivum cum Quod maxime Principibus convenit,
ordine sacro et principaiibus decentissi- quorum officium est optima operari in
mis virtutibus. Actus enim proprius est subditis, el decentissima ad virtutes.
principis ad quem suscipit illuminatio- Ad aliud dicendum, quod omnis liie- Ad 3.
nem, ut manuducat omnes sub princi- rarchiae esl finaliter converti ad | >
1 i 1 1
<
• i
patu suo existentes ad bonum publicum pale principium : quia in hoc hierarchi-
quod ordinatnr et eonstruilur in princi- cus ornatus, quamvis in aceeptione
patu buo. Hnnc autem actum Bequitur illuminationis prima hierarchia accipiat
u(ui- iul virtutem tendens. El penes hoc illuminationem a Deo immediate, sive,
accipitur proprietas tertia, qu b est hsBc, ut dicit Dionysius, manifestatione pri-
Ad superprincipaie principium eas uui- ma : el media a prima, sive manifesta-
-uliliT eonverti. Principis enim opua tione secunda : et tortia a media, sive
est, subjecto8 sil»i convertere ad princi- manifestatione terlia : hoc tamen maxi-
pem omninm prineipum Deum, sinit me convenit principibus et pralatis, qui
dicitnr, Apocal. 1, 5 : Primogenitus se et subditos tenentur reducere in di-
mortuorunif ti prineeps regum terras. vina ex officio proprio. Unde Ghrysosto-

Et, Apocal. xi\, 10 Et habei in : vesti- mus super Joannem : « Sacerdos si om-
menio < t infemore suo scriplum : licx nia benefeceril in se, condemnabitur ta-
regum, et Dominus dominantium. men si negligens esl circa subditos. »
autem proprietas accipitur in com-
Si Ad aliud dicendum, quod in ultima a.i \.
municand " lit duobus modis, sci-

», I1 1
hierarchia Principes primi sunt, el illi
licet secundum communicationem sim- ex officio et illuminatione ad offieium

plicem, et secundum effectum conse- pertinente habent ducere sil>i subjectos,
qui-ntem. 8i primo modo : tunc esl non alias hierarchias : et non es1 eorum
quarta, hsec scilicet, Alias hierarckice ilmi, quia duces constiluuntur : i-t hoc
dueere ad iilud ipsum, quantum possi- intendil Dionysius.
biie formari, prtneificum principium. Si Ad dltdmdm per jam antedicta palet a<* 5-
ando modo : tunc esl quinta, hasc solutio.
Bcilicet, Manifestare superessentialem

ejus ordinationem ornatumque princi-
paiium virtutum.
Ad imumim ergo dicendnm, qim<l dei-
formiter principaie, hic communiter di-

174 I). ALB. M \<, ORD. 1*1! 1 D
na; Bapientia (amiliariui admit-

tuntui : • idemque p~< qu.i--
qni- l<i. i- ,ii.|ij.- t.Mi|.'.nl immo
moderamine dispensalur. " l.\ b i-
\it IK i II ri.nii pitur, quod non pene» ioji. na

«i '
ommuni
1
ioi i > onail riguuntui \i- ban-

PAKin i i.\ ii li ab Angelia : qwni ntra '
ii
i iiini.
I l Ql KSIT1 M 1'KIMI M. i. \<lliu< , Bernardui in libro \ de

Contideralione ad I
niura : « Put<
De Archangelis guidsint* % ? mus •
•--• \i. hangelos, qui i mi-
Disteriorum divinornm, non nisi '-I*
ju-.i' ijni.is it liiaxinj. -,i> iniltiiii-

Deinde quaeritur de Archangelis. tur. n Sed de prlma hierarchia Angeli
El qusBruntur <luo, scilicel quid sint, magis Bunt conscii miniateriorum <li\ii.
»'i quce sint eorum proprietates ? ruui, ijumn alii ergo magis ilebent :
Ai» PKiMr.M proceditur Bic :

\ ocari Archangi li : <-t sic Ai
I. Gregorius in Homilia saepius indu- debi i. «Ir prima hierarchia, quod
cta dicit : « Qui sunlma annuntiant, Ar- falsum <-t.
changeli vocantur. Graeca enim lingua
Angeli nunlii, Archangeli Bummi nuntii Solotio. Dicendnm, qnod diverai or- _
Am
vocantur. »
dinea Bunl Archangelorum el Angelo-
Sed contra hoc objicitur Summa :
rum, ut diciiut Dionysius, el omm
nuntiare et couununia, non sunt actus samti. Archangelorum eniin ordo m< -
differenies specie, sed numero tantum :

dius est inter Principes, • t Angelos : et
ergo vidotur, quod penos hos actus non hoc ipso nomine oalendit. 'Apx*< enim
accipiuntur ordines diversi specie : et princeps est, et i^jeXoi nuntius : et id<
Archangelorum et Anjrelorum ess
si<-
in proprietatibus convonit cum ntrisqui .
unus ordo, quod falsum ost. sicut patobit in sequenti ' articulo quae-
2. Adhuc, Gregorius in Homilia, in- stionis.
fra, « Sunt nonnulli qui divinae largita- An itumum ergo dicendnm, quod ver- Ad
tis munere refecti, secretorum coelostium bum Gregorii vorum est sed sumtna :
summa et capere praevalent et nuntiare. dicuntur ibi ea quae sunt snpra naturam,
Quo ergo illi nisi intor Archangelorum sicut esl opus incarnationis, ad quod
numerum deputantur? » Kt ex hoc se- missus est Archangelus Gabriel*. Kt b.i
-
quitur idom quod enim

prius. Summa ut otiam
opus conceptns vetulae ex est
nuntiare et communia unus socundum anliquitalo emortuae sicut tr<> Angeli :
speciem est actus ergo pcnos hoc non

: missi sunt a<l Abraham '. Kt sicut sunt
accipiuntur ordines divorsi. omnia quorura causae ab aeterno abscon-
3. Adhuc Bornardus sermono 10 in ditie sunt in Deo, et non insertae naturae.
snper Cantica : « Porro Archangelos (ut Haec enim solo consilio Dei perficiuntur :
eis aliquid dillerentius ab his qui simpli- haec enim procedunt ex abysso sapientiae
citer Angeli sunt, tribuamus) mirabiliter divinae, et non nisi per eos nuntiantur,
credo delectat, quod ipsis quoque aeter- qui ad consilium divinum admittuntur.
s
1
Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Suramae de Cf. Luc. i, 26 et seq.
Creaturis, Tract. IV, Quaest. 48,'Art. 1. Tom. 3
Cf. Genes. xvm, 1 et seq.
XXXIV hujusce novae editionis.
1N II P, SUM, THEOL. TRACT. X, QUjEST. 39. 175
l.t licet Qunliare magna • ( nuntiare par-
sint ejusdem generis et speciei, oon

tamen specialissimae, tamen illuminatio
theophanias accepl i ad unum et ;iil alte-
riun non cst ejusdem speciei, el ideo visiiii ii nmn
constiluens esl in diverso gradu el or-
dine et haec et illa.
I'i ii ii." idem patet solutio omnino ad PARTICULA II
sequens : quia Buper idem fundantur illa
<luo. i i Ql BSl i l M SECl NDUM.

An ai.ili) dicendum, qood dictum Ber-
nardi omnino concedendura est, el ipse De proprietatibus Archangelorum \ ?
non est contrarius Gregorio : quia
quae vocat Gregorius summa, eo quod
Bupra naturam buuI : ilia vocat beatus Secundo quseritur, Quae sint proprie-
Bernardas '/ < wnsilio divino procedetitia, tates Archangelorum ?
M iiuii,| causai eorum non sunl rebus Ouiis tangil Dionysins iu Ccelesti hie-
ereatis inserta?, Bed io abysso sapientiae rarchia hia verbis : « Ipsa autem Ar-
et scientiaa Dei et consilii absconditse, changelorum sanctorum sequipotens
sicut dicitur, ad ESphes. ui, 9 : Hlumi- quidem est coelestibus Principatibus. Esl
nurr omnes, qua sit dispensatio sacra- enim et eorum el Angelorum, ut ilixi,
t/tm/i absconditi a s&culis in Deo. hierarchia una et dispositio. Verumta-
An dicendum, quod illi qui
iiiimi.m men quoniam quidem aon est hierarchia
sunt de prima hierarchia, magis conscii nisi et primas et medias el ultimas vir-
sunt illurainationum qiue pertinent ad tutes habens, Archahgelorum sanctus

beatitudinem : quia eas prima manife- ordo communicativee hierarchiae medie-
statione percipiunt, u' dicit Dionysius. lati extremorum recipitur. Etenim sa-
Sed illuminationum quoe pertinent ad cratissimis Principatibus communicat et
nuntiandum hominibus, non sunl magis sanctis Angelis. [psis quidem, scilicel
conscii : quia. bicuI dicit Gregorius, bu- Principatibus : quia ad superessenliale
periora agmina usura exterioris officii principium principaliter convertitur, et
non habent. Nuntiatio autem Bive mis- ad i[>sinn nt possibile reformatur, et An-
sio ad nuntiandum '•-! usus exterioris gelos vivificat secundum bene ornatos
officii, (|ii(i(l lit (i I
clesiam : et ideo ejua et ordinatos el invisibiles ducatus.
ordo t.ili> nuntiorumad ultimam pertinel I.-lis vero, scilicel Angelis, communicat :
hierarchiam, 1 1 non ad primam : pei qwia et eia prophetico est ordini divinas
nltimam enim illurainatnr, purgatur, el illuminationes hierarchice per primas
perlicitur Ecclesia. virtutes suscipiens, et Angelia eas dei-
formiter auntians, el per Angelos nobis
maniiestans, secundum sacram unius-
cujusque divinitus illuminatorum analo-
giam. »
I. Quseritur ergo oic primo de h<
quod dicit, Archangelos esse sequipoten-

coslestibus Principatibus . Hoc enim
nonvidetur esse verum, cum Principa-
1
Cf. Opp. It. Alberti. I* Part. SummaB de XXXIV novs editionis nostroe.
Ereaturis, Tract. IV, Qn -. Tom.
Lrt. 2.
176 li \l i; M VG. ORD. l-l: 1.1).
iuiiiii sit luperior ordo quam Archan- Iteforraatio autem illumioati ab illumt-
loiiiin, el upei ior Bcmper potenl ioi natoi o i-lb ' lus i il illuminatioi
s 1 1 in 1 1 1 1 1 1 1 i 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 , 1 1 1
(
1 1 1 1 •
, quam j 1 1 r< ipitur • uodum
rior. i
ommunieationii ad inl
Adhuc, Converti ad principium u-

2. terlia, qua h«c, Ang ifit are•
- ;
•
peressenliale, in prehabil uatumi ecundum bem omatoi et ordinatos ejui

pro proprietate Principum : e1 hoc aiii- et in 1
ducatx I
u.ihir pro proprietate A.rcbangelorum ficare: quU per illiiininatioin-s m inf<—

snl quorum esl unum el idera proprium, rioree transfuias, inl •
fa< it ap|
ipsa siint el uniui el ejuadera ipeciei : pinquare el conformari primo, quod verc
videtur ergo, quod Principatui el \r- simplex e! uoum e»t. \A dicuotur du
changeli unus sint ordo in Bpecie, quod lns : qiii.i in laliliu> lupei ior dux
falsum est. ioferiorii redu< eoi eum in primum I
'
3. Adhuc
Quia propheiico ordini dicit, dicuntur bene ornati : qnia talii ducatui
divinas illuminationes suscipit ei com- est secundum illumioalioaei habeotei
municat. El quasritur, Quia sit prophe- ornatum virtutiiet boneiUtii. I
cun-
ticus ordo ? cuiu prophetia sii gratia tur bene ordinati ducatus : quia
conveniens homini, et non Augelo. reducendo Balvatnr ordo
qua? est per [irima in-dia, et pei n
SDiutio. Dicendum, quod sicul dicit

Solctio. ultima reducere.
Dionysius, ordo Archangelorum nicdiua Ouarta vero propriei \t - imitur
est inter ordinem Principatuum et Au- communicatione cum Au. et tunc
gelorum, ut patet in auetoritate inducta. Quia eis prophetico ordini du ma»

Et ideo dicit, quod communicativee me- illuminatiotirs hierarchice per prinuu
dietati rccipitur extrcmorum, hoc est, virtutes suscipie/is, ti Angelit eas dei/or-
inter extrenia, Principatus scilicet et miter nuntians, el per Angelos nobit
Angelos. Et hoc ostendit nomen Archan- : manifeslans tccundum sacratn uniu
gelus enim princeps nuntius dicilur, in jusque divinitus illur/aitutoruni aua/o-
nomine principum conveniens cum (jiam.
Principatibus, et in nomine nuntii con- Ad primlm ergo dicendum, quod non
veniens cum Angelis. Et tres prinias dicit aequipotentes Principatibus An han-
proprietates habet communes cum Prin- gelos, nisi tantum in actu hierarchico,
cipatibus, unam autem cuni Angelis, qui est accipere illuminationem a media
scilicet quartam. hierarchica et transfundere super eccle-
Tres in quibus communicat cum Prin- siasticam : hoc enim potenter habent
cipibus, accipiunlur secundum duos Principatus, Archangeli, et Angeli.
actus hierarchiae proprios quorum unus : Ad aliud dicendum, quod ad super-
est, converti ad superius ad acceptionem essentiale principium utrisque convenit,
illuminationis sive a Deo sive ab Anirelo et Principatibus, et Archangelii, sed
superiore. Secundus est, converti ad modo. Principatibus enim con-
differenti
inferiores in eos transfundendo acceptam venit secundum acceptionem illumina--
illuminationem. Accepta autem illumi- tionis ad limitationem Principatuum et
natio attenditur duobus modis, in se ordinationes pertinentis. Archangelis
scilicet, et in elTectu. Si in se conside- vero quantum ad acceptionem illumina-
retur : tunc est proprietas prima, qua? est tionis secreti consilii Dei, quod est de
hsec, Ad superessentiale pruicipium his quorum causae absconditce sunt in
principaliter converti. Si consideretur Deo, et non insertaB rebus creatis. Et sic
in effectu : tunc est secunda, qua; est non quod idem ordo sit in spe-
oportet,
hsec, Ad ipsum ut possibile reformari. cie Archangelorum et Principatuum.
:
IN II P. SUM. THEOL. TRACT. \. QUjEST. 30. 477
Ai» i ltimi m dicendum, quod prophe- 3. Adhuc, Gregoriua : « Angelus do-

ticusordo est in descensu iltumioatioais: men dod Daturas. s Sed ad
officii est,
prophetia enim, ut dicit Cassiodorus *, siogulos gradua âgelorum el ordiues

esl diviaa iuspiratio, rerura eventua quilibel Aogelus habet dispositiooem
immobili veritate denuntians. I t hfiBc naturae quia aliter dou essel verum
:
iospiratio et illumiuatio primo desceudit quod dicitur in libro II Senientiarum f
in logelos, <-t al) ip>is iu Prophetas. I.t di>t. IX, cap. Bic considerandum, ubi
hoc est quod dicitur, Sapientiae, vn, '-", dicitur sic : « Ordo Augelorum dicitur
quod sjtiiitns sapientisa per nationes m « multitudo ccelestium spirituum, qui

animas sanctas se transfert, amicos Dei « inter se iu aliquo manere gratiae simi-
et Prophetas constituit. « lantur, sicut et iu uaturalium donorum

« participatione coaveuiuut. » Cum ergo
Aagelorum aomea dicatur aomeu officii,
videtur quod aallus ordo ccelestis sim-
plioiter debet vocari Angelus.
\IM l< l ll PHim i. Adhuc, Bernardua in libro V de
Considerationt ad Bugenium : « Pute-
lims Angelos dici, qui singuli singulis
PARTICULA III hominibus dati creduntur, in ministerium
missi, Becundum Pauli doctrinam, ad
i.i qi i mitm 1'uimim. llehr. i, 17, propter eos qui hmreditatem
capient salutis. De quibus Salvator,
De Angelis, quidsint * ? Ifatth. xvin, 10: Angeli eorum in ccelis
semper vident faciem Patris mei qui m

ccelis est. » l>x hoc accipitur, quod non
Deinde, queritur de Angelis. ah annuntiare Angeli dicuntur, sed ab

l'.t quaeruntur duo, Bcilicetquid sint.et officio custodiae quo siaguli siagulis dati
quee siut proprietates 'um ? sunt hominibus.
An piiiMiM objicitur sic .">.
Adhuc, Bernardus in sermone 19
1. Gregoriua iu Homilia de centum super Caniica : « Angelica creatura irre-
dra< hmis centam ovibus dicit

et sic : percussa mentis acie intuetur divinorum
« Illi dicuntur Angeli qui minioa nun- judiciorum abyssum multam, quorum
tiant. » Minima autem uuutiare non est summce aequitatis ineffabili delectatione
officium ad dignitatem [»ertinens : ergo beata, gloriatur iusuper elTcctui ea man-

videtur quotl ;il> hoc aullus ordo hierur- cipari super suum miaisterium ac pa-
chiae deberei denominari. iam fieri. Ex hoc accipitur, quod
»>
2. AdhuCj Gregorius, ibidem, Sunt neca ministerio custodiae, nec ab auuun-

plerique qui parva capiunt, sed tamen tiatione minimorum dicuntur Angeli,
hseceadem parva j
> t o annuntiare fratri- sed potius ab intuitione abyssi judiciorum
hus non desistunt. Isti itaque in Aoge- Dei: et ab hoc quod pereos hoec judicia
lorum aumerum curruut. Sedquiparva effectui mancipantur et palam fiunt.
.[liunt et annuntianl in Ecclesia, digni- i». Adhuc, Beraardus, ibidem, « Dili-

tat s -i idum aon obtinent : nec in ceelo gitur Deus ab Vngelisob judiciorum su-
parva annuntiare officium est dignitatis orum Bummam asquitatem ab Archan- :
vel ordinis : el sic uullus ordo ab hoc gelis vero ob consiliorum Bommam
debel denominari. moderationem. » Et ex hoc sequitur
«C -
D9, Prologo in Psalmos. Greaturis, Tract. IV, Queesl Lrl. 1. Tom.
1
ci'. Opp. I?. AJberti. 1« Part. Summs de XXXIV hujusce novas edHhmiB nostre.
47K h \l R \l \C. ORD. I'l: 1 h
idern quod pi iui . i ilicel quod tngeli abyssum judicioruui in dispositione lalu-
DOn dicuntui propter auotiai 6 pai hominum. I.t quod di< it '
I
communia, Bed propter contemplationem <I<im.| etl i,. fficii,

'
<l<<»
judiciorura Dei. qui t uomen imponitur ab nltimo

i omplente, el non ab eo quod poteotiali-
Boiuti Soli 1 10. Dicendum cum beato (
I
ter disponil ad h
rio,quod \ ngeli dicuntur infei qui \n m n i» dicendum, quod beatt) B
complenl el tcrminanl totum ornatum nardui determinal ibi Angeloi ab actu
ccelestis hierarchioe, u1 dicil Dionysius: consequente, el oona principali: quam-
el illi sunt, qui equitatem j
< i « j *
iorum vh enim primu I oontemplari
Dei contemplantur, qus ssquitafl consistil abyssum judiciornm et aequitatem,
in retributione bonorura sive malorum : men quia per offi< ium i ustodi e hm pa-
el illam effectui mancipanl per officium I.iiii fiunt, <t effiectui mancipantur i<l<-<»
custodiss, el palam faciunl fieri per mm- ab hoc actu determinat Angeloi beatui
tiationem el revelationem : et boc magna Bernardus.
dignitatis officium est. Ai» ai.ii i» dicendum, quod auetoi il
Ad i. Ai) i-itiMi m ergo dicendum, quod mi- Bernardi aihil aliud dicit, oisi qnod
nima non dicuntur ibi simpliciter parva: prirao el secundario actu convenil \
sed simpliciter magna, respective parva: lis, quod esl contemplatio per Iheopba-
respectu enim eorum qua? nuntiant Ar- niain <'t deductio ad effectum \» i custo-
changeli quae supernaturalia sunt, minima ili.iin, e1 nuntiatio per revelationem, sic-
dicuntur qua3 pertinenl ad aequitatem ut patel ez inductis.
providentiae commu nis et dispensatio- Ad sequers patet Bolutio, quiaomnino
nem uniuscujusqur a<l justain sui riioriti idem esl cum praecedenti.
retributionem quamvis in se contempjari
,
causas et rationes talium in Verbo inaxi-

muin sit.
Ad s. Ad aliud dicendum, quod in Ecclesia \i! i h I II ritnn
parva, hoc est, rationes dispensationis
gratiarum contemplari in sapientiadivina
magnum est : et tales etiam secundum PARTICULA III
dictaSanctorum debent poni custodes

animarum. Et si quandoque non ponun- ET QU.«S1TUM SBCUXDUM.
tur tales, fit abusio attributionis malo-
rum. Propter quod exemplar ejus in et Qiue sint proprietate» Angelorum
ccrlo pertinet ad ordinem dignitatis in :
quo tamen sicut in termino decor com-

plelur ccelestis hierarchiae, quia in illo Sccundo quaritur. Quae sint proprie-
jam incipit contingere ecclesiasticam hie- tates Angelorum ?
rarchiam. Et sumantur verba Dionvsii in
Ad 3-
An ALiun dicendum, quod Angeli ex Ccelesti hierarchia 2
, uhi sic dicit,
dispositione naturalium, qua1 sunt sim- quod « Archangeli cum Angelis conve-
plicitas essentiae, et perspicacitas intelli- niunt : quia ejus prophetico est ordini
gentiae, aptitudinem habent ad hanc conveniens, divinas illuminationes per
thcophaniam quae facit eos contemplari primas virtutes suscipere. et Angelis eas
1
Cf. Opp. B. Alberti. 1« Part. Summw de 2
S. Diontsios, Lib. de Ccel^sti hierarchia,
Creaturis, Tract. IV, Qusest. -49. Art. 2. Tom. cap. II.
XXXIV hujusce novae editionis nostrae.
].N II I». 8UM. Illl.nl.. TRACT. V QU EST. 39. H9
deiformiter nuntiare, et per Vngelos qo- l. Adhuc, Bernardus in libro V de

bis manifesl ire Becundum uniuscujusque ( onsideratione ad Eugenium « Creatura :
divinitus iUuminatorum analogiam. i cceli videl Verbum, el in Verbo facta per

El assignat causam dicti bic dicens: Verbum •. a Non ergo unus videl ad
Vngeli completive consummanl omnes alterum u1 accipiat illuminationem : scd
crelestium animorum dispositiones. Et omnes convertunlur ad Verbum.

ideo eorum proprium esl tantum a bu-
"'».
Adhuc, Bernardus, ibidem, k Opti-
perioribus accipere, et nobis nuntiare. » mum videndi genus, Bi aullius egueris
Videtur hoc esse falsum : quia ;><l omne quod nosse libuerit, lo conten-
1. Quorum est una communis e1 in-
el lus : alioquin juvari, aliunde obnoxium
tellectualis natura, eorum modus iUumi- fieri esl minusque a perfecto istud, et
uandi est unus. l.t hoc probatur in minus liberum est. » Ex hoc accipilur,
hominibus, qui omnes unius >unt naturaa quod si Angelus unus accipit ab alio
rationalis accipientis a Bensibus:et ideo illuminationem, obnoxius esl ei el :
omnes iiluminantur per Bpeculum et hoc es1 inconveniens : rrgo omnes il-
ad Corinth.
sanigma, ut dicit Apostolus, I luminantur a Deo, et non unus ab
mii, 12: Videmus nunc per speculum in alio.
wnigmate. Cum ergo omnium Angelo- i>. Adhuc, In luminibus corporalibus

rum Buperiorum el inferiorum sit una sic quod quanto magis
est, rst multi-
intellectualis natura, videtur quod omnes tudo mediorum, tanto minor esl claritas
uno modo, .1 l>'<> scilicet immediate luminis, sicut patel in sole, luna, aere,
accipiunt illuminationem, et non inferio- etterra : major est enim claritas in sole,
res a Buperioribus. et minor in luna, quae illuminatur a
2. idhuc, Dionysius in Ccelesti hie- sole adhuc minor in aere, el minima
:
rarchia '. assignat rationem quare omnes iu terra. Si ergo proportionaliter se ha-
dicuntur Angeli ''t Buperiores el inferio- bent Bpiritualia sicut corporalia : tunc
i. -. ilir, n> sit : « Angeli dicuntur com- videtur, quod in «kscensu illuminatio-
muni nominatione : quia Becundum num a superiorihus in inferiores, conti-
omnium coelestium hierarchiarum virtu- nue >it minor claritas : et sic inferiores
I' unam habent in deiforme et ex Deo
111 minus clare vident, quam superiores :
datum lumen,subjectionemsupereminen- quml est contra Evangelium, Matth.

t(.-iu communicationem. » Et ex hoc ac- xvm, 10, uhi dicit de inferioribus Ange-
cipitur, quod omnes dicuntur Angeli, lis ministrantibus : Angeli eorum in
propterea quod lumiui divino saqualiter ccelissemper vident /aciem Patris mei
Bubjiciuntur, el a?qualiter participant gui in ccelis esl. In facie cnim Dei se-
ipsum : el sic unus uon accipit ab alio, cumlum se non est major, minor cla-
et
-A omnes a I)eo. ritas : et ideo aequalitcr iUuminantur su-

3. Adhuc, Super idem dicit Commen- periores et inferiores.
tator Notandum, quod Banctus
sic: «
pater pnedicet communi - esse omnium Soli no. Dicendum, quod duplex esl soiutto.
Vngelorum nominationes ex uovem or- illuminatio, scilicet quae pertinet ad bea-

dinihu- Ingelorum, pro eo «juod com- titudinem, e1 illa qu;e pertinel ad actum
muniter iUuminentur a Deo BpeciGca Dei officii uniuscujusque Angeli ex ordine
lucis datione. > E1 ex hoc Bequitur idem buo. Prima quaa pertinet ad beatitudi-
quod prius, quod a Deo illuminantur ncm, immediate esl a Deo super omnes
nnn unus ;tl> alio. Angelos quia secundum illam omnes
:
1
S. Diontsios, Lib. de Coelepti hierarchia, 5< - Bibnardos, Lib. V de Considerati ,
;ap. cap. I.
ISD I» \l .1;. M \h. OM) \>\\ i h
iii i i •
-
I . 1 1 •
•
\ 1 1
•- 1 1 1
Deum iii. i \ ero <|i lnmini itubjiciuntur omncs, quamvii noa
pei tinel ad actum offii ii, a >en1 ip di
descendil in inferion I
m illa me, ut di< lui
possil aliquando fiei i immediati 1

l
rbum
quia <|iii(li|niil potei i
potentia inlei ioi i
iiip ntal i] . di-
pbtesl el Buporior, sed non <
"n\ i rtiti 1
1
ponit ipsum
unde quidquid pot< bI Vngi lug, pot< I 1
\i. endnm, quod
\i ii d dii omm
Deus, scii iiun n.ns ertitur. Sed i
imen \ ei Luntur ad Deum, sicul tl •
\
1 1 -i •< illuminatio quando descendil o -u- upt i (j <ul lillet am :
perioribus in inferiores, non sequitnr, * u i ii pen eptio lumin Verb

quod aliquod medium Bil inter infei ioi iii summis, mediis, el imis, propter ditTi -
et Deum. El hujus causa est, quia snj reni m pei sp item intelligeuti
riores non transfundunt illumination ideo iii theophaniis pertinentil
in inferiores in aliquo Bigno creato, sed actua officioram, ne
ipsa illuminatione increata cognoscibilis verti ad medios, et m I ipre-
accepta suh eodem cognoscibili increato iii« »
— : (]uia imi lalium iheophaniaram
immediate conjunguntur el superiorea ii « »n iranl pereeptibiles in manifestatione
et inferiores. prima, vel secunda, sed tertia manife-
A(( i. Ad primum ergo dicendum, quod licel statione : el medii non sunt perceptibiles
omnium Angelorum in genere intelle- earamdem in manifestatione prima,
(tualis natura sit una, tamen non sequi- secnnda, ut dicit Dionysius, sicul in
tur, quod perspicacitas intelligentiae in quaestione de divisione hierarehiarum

oinnibus sit una haec enim : differena cst determinalum est.
secundum esse illius generis in specie ef An aliid dicendum, qnod illuminatus

numero et ideo non sequitur, quod li- : non lit obnoxius illuminatori, nisi ubi
cet cognoscibile ab omnibus sit unuin, illuminator proprio lumine illuminat,
illuminatio descendens ab illo cognosri. sicul est in hominibus, ubi discipulus
l)ili in omnibus sit aequalis, sed potius in obnoxius fit doctori. Ad Galat. vi. 6 :
superioribus qui immediate convertun- Communicet autem is qui eaiechizaiur

tur inDeum (ut dicit Dionysius) est ina- verbo, hoc esl dicere, ei qui se catccki-
nifestationc prinia : in mediis qui Ar zat, m omnibus bonis. In Angelis au-
media sunt hierarchia, est manifestatione tem non sic esl Superiores enim n f 'ii
secunda et in inlima : cst manifestatione pmprio lumine illuminant inferiores, -
tertia, sicut in antehabitis determinatum luinine theophaniae descendentis a D

est. l nde quamvis superiores talis illumina-
Ad 2. Au ALiiu dicendum, quod in eognosci- tionis sint ministri, auctor tanien bujus
bili (cui subjacent Angeli) duo sunt. illuminationis non esl nisi Deu^ : ef ideo
Unum est lumen descendens, et est in- inferiores illuminati non cfficiun'ur
formans intellectum cognoseentis et ele- noxii superioribus, -ed Deo soli.
vans et perficiens ipsum ut possit aciem An iLTiMiM dicendum, quod non
fierere in excellenti luce cosmoscibilis. smiile in luminibus corporalibus et s
-
Aliud est cognoscibile ipsum quod cog- ritualtbus : quia secundum in corporali-
noscitur. Primum ergo diflerenter est in bus non exbibet primum illuminans in
Angelis : quia est in superioribus mani- virtute primi, sed potius in facultate qua
festatione prima, in mediis manifestatio- recipit ipsum. Luna enim non exhibet
ne secunda, et in ultimis manifestatione solem in specie, sed lumen solis exhibef
tertia. Secundum autem quod est cog- in facultate qua percipit. Similiter e^t Je
noscibile ipsum, a?qualiter cst in omni- aere. et <le tertia. In spiritualibus aulem
bus. Et ideo dicit Dionysius, quod uni superior per theophaniam acceptam a
IN II IV SUM. THEOL. TRACT. \. QUjEST. 39. iHI
Deo, quando influil eam inferiori, perfi- ad salutem, scilicet per actura prslalio-
cit inferion m, et convertil ut contemple- nis gubernati. Prcelaliones autem omnes
lur per speciem primum illumiuatorem, reducuntur ad Principatus : quia princi-
Deum Bcilicet : et b'ic nulla lit minoratio pum est disponere omnes praelationes.
luminis per multiplicationem mediorum. Secundus actus est in annuntiatione

magnorum pertinentium ad auctorem
Balutis : et hoe pertinel ad Archangelos.
Tertius est annuntialio eoruro quaa com-
muniter ad salutem singulorum perti-
\iMlltm 111(111 uenl : el boc pertinet ad Angelos. Et
quia hic tiilms actibus sufficienter dispo-
nitur Balua hominis, ideo in ultima hie-
\i;ih I
LUS II. rarchia, quae pertinet vel quse prsest
ecclesiasticffi hierarchiffi, non sunt nisi
De prxdictis tribus ordinibus, scilicei tres ordines, et lii sunt qui dicti sunt.
Principatibus, Archangelis, et Ange- \i> phimum ergo dicendum, quod om- kA i.
lis iti communi '. uiu hnjusmodi officia reducuntur ad

Principatus, e1 in dispositione sunt Ar-
changelorum, 4 ui principes dicuntur,
Deinde, Quffiritur de his tribus in su-ut dicitur, Isa. xxxii, 5 : Non vocabi-
comuiuiii. ////• ultra is qui insipiens est f princeps.
Et videtur, quod plures esse debeant Et infra, y. 8 : Princeps vero ea qkse

ordines in infima bierarchia. sunt digna principe cogitabit, el ipse
1. Plura spnt enim officia humana, super duces stabit.
quam principatus. Sunt enim ducatus, Ad dltimum dicendum, quod securi- kd *.
ct regna, et hujusmodi. Et videtur, quod <lum Dionysium, tres ordines ecclesia-

specialibus ordinibus Angelorum bffic sticffi hierarchiss perlinent n<l Angelos :
ofGcia siut altribuen la : < t sic multipli- quia per eos annuntiatur et dispotiitur id
cari di benl secunduro officia humana. <ju<xl esl salutis singulorum. El ideb di-
2. Adhuc, I)i«it Dionysius in Eccle- <'it, quod Sacerdotes et Episcopi Atigeli
siastica hierarchia, quod tres Bunt ordi- dicuntur : quia habent <>fli<i;i Augelo-
oes sacri, diaconatus, presbyteratus, et rum. Nec oportet, si ecclesiastica hie-
episcopalis. Cum ergo ecclesiastica hierarchia descendit a ccelesti, quod pro-
rarchia a ccelesti descendat, videtur <|uo<l pter hoc in oronibus similis sit oi : non
tre> ordines illis respondentes deberent enim descendit uisi quantum ad modum
se 111 ccelesti. purgationis, illuminationis, et perfectio-
uis quod pontificatus divinus vocatur a
:
io. Sou ii". Dicendum, quod bicuI prima beato Dionysius. Sed quanturo a<l offi-
hierarchia accipitur secunduro assistere cia. multa sunl in humanis propter ne-
l> 0, i!.< secunda sumitur penes potesta- cessitatem et materialero servilutera lm-
tem perlinentem ;i<l gubernationem minis officia, quae non poesunt esse iu
mundi et hoc jam in praacedentibus

: angelicis.
determinatum est. Tres autem ordin
ultiiuaj hierarchiffi sumuntur penes actus
pertinentes ad <1 spositi• Al .1',. MAG. ORD 1*1: II»
iromun i
unita l
pitur, i|ii.n| -
iprem biei
I
m.iiiifi--
MEIIDRI ll.lt III in», et inCroa cir< i manil tnum

l
boc \ rba Dioi
iii praeh po»it i, qu< d -
\IM'H lULUS III pi ima \ i lel m i ma, el -
cunda m nnd i, i 1 i^riia
Dc hierarchia Principaluum, Archan- manifestatione terl
gelorum, ei Angelorum '.

Idhue queritur,
inl ionem onem in
Deum, ei comroiinicationero et oniom m,

Deinde, Qusritur dc hierarcbia li"rum de quibi D ua fo >t mentionera ?
trium in communi, acilic sl '[ui> sit aclua

proprius istius hierarchiae? Solui I
endum, quo 1
Et dicitur communiter, converti auper bierarchiae proprius e*t illuminationum so
hominem, et di~ponere ea quae pertinent perceptio ad dispoailionem lalutia pertt-

ad salutem hominis. nentium, ut <li' ii Dion
i. Sed contra lioc esse videtur, quod Ai» jiumlm ergo dicendum, quod actua
etiam Virtutum, quarum est exhibere Virtutum el Potestatum primua est ad a
miracula, et Potestatum quarum eat ar- generalem mundi gubernationem : quia
cere nocentia, est conversio super homi- lamen Jio principaiiter eal ad salutem
nes : et illi sunt de media hierarchia : hominia, propt i quem omnia facta
non erjô est proprium lioc inferioris hie- sunt, propter Jioc actus conaequena ipao-
rarchice, sed commune cum secunda. rum, est conversio super homines, ut
2. Adhuc, Dionysius in Coelesti hie- scilicel miracuia fa

Albertus Magnus. Opera Omnia (Borgnet Ed.) - 1890. Volume 32.

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Albertus Magnus. Opera Omnia (Borgnet Ed.) - 1890. Volume 32.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

AI) KIDKM VI l.o.Vl I VBRSIONI8 ACCURATIORUMQUE

PATROLOGI :ITM REVOCATA. AUOTAQUB B. ALRERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SDORUM

OPERUM A PP. QUETIK ET BGHAJLD BXABATIS, BTIAM RKVISA ET LOCUPLETATA

Steph. Oes. Aug. BORGNET,

\N.NTKNTF. PAVBNTEQDB PONT. MAX. LEONE XIII.

VOLUMEN TRIGESIMUM 8ECUNDUM

Sic enim dicitur de Doctoribus, II ad Gorinth. ili, 18 : Nos omnes revelata

transformamur, a claritate in claritatem, tamquam a Domini Spiritu. Sic

Ler eadem luce utente \>v<< principio, ad consideratiom irum i

de oreati live principial

piumomnium Bil unum, vel plura indo, i

Utnun iiniiiii prinriphim sil omniiim?

ctorem, dubitare dod debes. » Et paulo

a creatorem initiumque temporis, atque principio, Deo scilicet, dod processerit

Genes. i, 1. De verbis Magistri, cf. Com-

iliim naturam, ul < reatura corpoi ali iniii ,'li-

\ el secundum ntrumque, ul illa qu e

omnium principium mutabile ei principio :quod omnia ni

mutabile est. Quod autem ante omne t/erum el bonum.

lium. principiatis multitudo i

.">. Adbu<\ Omne principiatum secun- multitudo processuum . 1 1 • uno.

nia transfundit. I. Quo 1 dicil Ifanichaeus, scilicet quod

dicta Mint. hic Bubjaceanl el Bupponan- autem autem <i

sibi invicem. Sapient. i\, I"» Corpus : oppositorum et dissimilium et inaequa-

principium spiritualium et corporalium : vocat ad esse et veri formam et boni :

aliud est principium spiritualium, quorumdam autem per deflexionem ab

ophi iiK- malum, -i< ul bonum

aliquo creatorum. El hoc principium non iii prashabiiia osli n *um :

potesi habere aliquid pnejacens ex <

potesl uli instrumento, nec disposilioni- Dionysius in libro <l U

enim |ni i<i i

tionibus, aliquid <!< esse i sl a materia, cundum formam : e1 ideo illud in q

polentia' producendum in esse sua ad piuiii efficiens, -<<! <]<! ut di<it

causata, et sic non possunt prim Auguatinus : el liberum arbitrium

Causis, dives in se, et divesin omnibus, El quod <li<it Philosopho

abundantiam potentiaa et virtutis in pro- secundum quod unum genna facit u

ducendo et ideo si in aliquo deficiat

nec sit principium primum. qualitas, et in quantitatc quantitas, et

mam partem inductse. natura. sed in unum agens. et in alterum

IV Sententiarum, Dist. XIV, Art. 31. Tom.

cundum convenientiam ideae et ideati :

quam incorporalium seipso et uno exem- legi Deisecundum inieriorem homincm :

tnii corporalium quam incorporalium, meis repugnantem legi menlis mex, et

beant in natura ad ipsum el substantia. inmembris meis.

> S. Aogus . I.il>. LXXXIIl Quaestionum, Q. 20.

Ono actu |>i*iiiiiiiii prlnclplum sll princlplum omnlum <i nnlvcrftl

tor enim est, qui de nihilo aliquid s lbidem, cap. A, j 2.

a diffinitione eril creatio : creare enim creationis creatio : et hoc de necessitate

creatum : medium autem quod causale non est extremum.

itur ad patiens : et pa- « facere, agere, et alia hujusmodi, de

patiente praedisposito. » K\ hoc itcruin « accidere : sed ejus sempiternse volun-

Geni i i. I : ln prineipio creavil /'<>< cundum quod autom rel w-

tatera creatorii, live accipiatur in po- Actio enim in creanu

proprie actio est primi principii, quod \,, u

ralem motum Bignificat : quia in creatu- l enim nihil >ui influit

signiticatur ahquid quod actus vet virius cuntur, procederent, si poneremus,

stinct. I, cap. Verumtamen : « Cum er- fertur ad creantem : et cum relativum

« dicatur, juxta ejus voluntatem, vel

« ejus voluntatem aliquid noviter con- rationem respectus creantis ad creatum.

« aliqua motione, vel sui mutatione

. » sed in creatura respectus estsecundum